150. Idāni sāmaññaphalasuttassa saṃvaṇṇanākkamo anuppattoti dassetuṃ ‘‘evaṃ…pe… sutta’’ntiādimāha.
150. Now, in order to show that the sequence of explaining the Sāmaññaphala Sutta has arrived, the commentator says the passage beginning with "thus... and so on... sutta".
150. Để chỉ ra rằng giờ đây đã đến lượt giải thích Kinh Sa-môn Quả, (tác giả) đã nói phần đầu của đoạn “evaṃ…pe… sutta”.
Tattha anupubbapadavaṇṇanāti anukkamena padavaṇṇanā, padaṃ padaṃ pati anukkamena vaṇṇanāti vuttaṃ hoti.
Therein, anupubbapadavaṇṇanā means word-explanation in sequence; it means an explanation of each word in sequence.
Trong đó, anupubbapadavaṇṇanā có nghĩa là giải thích các từ theo thứ tự, tức là giải thích từng từ một theo trình tự.
Pubbe vuttañhi, uttānaṃ vā padamaññatra vaṇṇanāpi ‘‘anupubbapadavaṇṇanā’’ tveva vuccati.
Indeed, a commentary that bypasses words already explained as clear is also called anupubbapadavaṇṇanā.
Thật vậy, việc giải thích một từ rõ ràng đã được nói đến trước đây cũng được gọi là “anupubbapadavaṇṇanā”.
Evañca katvā ‘‘apubbapadavaṇṇanā’’tipi paṭhanti, pubbe avaṇṇitapadavaṇṇanāti attho.
And having done so, some also recite apubbapadavaṇṇanā, meaning an explanation of words not previously explained.
Và vì vậy, một số người đọc là ‘‘apubbapadavaṇṇanā’’, có nghĩa là giải thích những từ chưa được giải thích trước đây.
Duggajanapadaṭṭhānavisesasampadādiyogato padhānabhāvena rājūhi gahitaṭṭhena evaṃnāmakaṃ, na pana nāmamattenāti āha ‘‘tañhī’’tiādi.
It has this name not merely by convention, but because it was taken by kings as paramount due to its special advantages as a region difficult to traverse, etc., thus it is said beginning with tañhi.
Để nói rằng tên này không chỉ là một cái tên, mà là do các vị vua đã chiếm hữu nó như một nơi chính yếu vì sự kết hợp của những đặc tính đặc biệt của một quốc gia khó tiếp cận, v.v., nên (tác giả) đã nói ‘‘tañhī’’ và những câu tương tự.
Nanu mahāvagge mahāgovindasutte āgato esa purohito eva, na rājā, kasmā so rājasaddavacanīyabhāvena gahitoti?
Was it not this very purohita who appeared in the Mahāgovinda Sutta in the Mahāvagga, not a king? Why was he taken as one to be spoken of with the term 'rāja'?
Chẳng phải vị đạo sĩ này đã được đề cập trong Kinh Mahāgovinda trong Mahāvagga là một vị purohita (tư tế hoàng gia), chứ không phải là một vị vua sao? Tại sao ông ấy lại được xem là người được gọi bằng từ “rāja” (vua)?
Mahāgovindena purohitena pariggahitampi cetaṃ reṇunā nāma magadharājena pariggahitamevāti atthasambhavato evaṃ vuttaṃ, na pana so rājasaddavacanīyabhāvena gahito tassa rājābhāvato.
Although this was adopted by Mahāgovinda the purohita, it was also adopted by the Magadhan king named Reṇu, and since this meaning is possible, it was said thus. But he was not taken as one to be spoken of with the term 'rāja', because he was not a king.
Mặc dù thành phố này được vị purohita tên Mahāgovinda chiếm hữu, nhưng nó cũng được vua Magadha tên Reṇu chiếm hữu, vì vậy ý nghĩa này là có thể xảy ra, và nó được nói như vậy; tuy nhiên, ông ấy không được xem là người được gọi bằng từ “rāja” vì ông ấy không phải là vua.
Mahāgovindapariggahitabhāvakittanañhi tadā reṇuraññā pariggahitabhāvūpalakkhaṇaṃ.
Indeed, the mention of its adoption by Mahāgovinda is an indication of its adoption by King Reṇu at that time.
Thật vậy, việc đề cập đến việc Mahāgovinda chiếm hữu là một dấu hiệu cho thấy nó đã được vua Reṇu chiếm hữu vào thời điểm đó.
So hi tassa sabbakiccakārako purohito, idampi ca loke samudāciṇṇaṃ ‘‘rājakammapasutena katampi raññā kata’’nti.
For he was the purohita who performed all the king's duties, and it is customary in the world to say, "What is done by one devoted to the king's work is done by the king."
Ông ấy là vị purohita thực hiện mọi công việc cho nhà vua, và điều này cũng là một phong tục phổ biến trên thế gian rằng “ngay cả việc do một người bận rộn với công việc của nhà vua thực hiện cũng được xem là do nhà vua thực hiện”.
Idaṃ vuttaṃ hoti – mandhāturaññā ceva mahāgovindaṃ bodhisattaṃ purohitamāṇāpetvā reṇuraññā ca aññehi ca rājūhi pariggahitattā rājagahanti.
This means that it is called Rājagaha because it was taken by King Mandhātu, after he had the Bodhisatta Mahāgovinda serve as his purohita, and also by King Reṇu and other kings.
Điều này có nghĩa là: vì thành phố Rājagaha được vua Mandhātu và các vị vua khác chiếm hữu sau khi triệu tập Bồ Tát Mahāgovinda làm purohita, và cũng được vua Reṇu chiếm hữu, nên nó được gọi là Rājagaha.
Keci pana ‘‘mahāgovindo’’ti mahānubhāvo eko purātano rājāti vadanti.
However, some say that Mahāgovinda was a powerful ancient king.
Tuy nhiên, một số người nói rằng “Mahāgovinda” là một vị vua cổ đại có quyền năng vĩ đại.
Pariggahitattāti rājadhānībhāvena pariggahitattā.
Pariggahitattā means "because it was taken as a royal capital."
Pariggahitattā có nghĩa là được chiếm hữu với tư cách là kinh đô.
Gayhatīti hi gahaṃ, rājūnaṃ, rājūhi vā gahanti rājagahaṃ. Nagarasaddāpekkhāya napuṃsakaniddeso.
For gahaṃ means that which is taken. It is Rājagaha because it is taken by kings, or it is the kings' dwelling. The neuter gender is used with reference to the word nagara (city).
Thật vậy, cái gì được chiếm hữu thì gọi là gahaṃ (nhà, nơi ở); rājagahaṃ là nơi ở của các vị vua, hoặc là nơi được các vị vua chiếm hữu. Việc dùng giống trung tính là do liên quan đến từ “nagara” (thành phố).
Aññepettha pakāreti nagaramāpanena raññā kāritasabbagehattā rājagahaṃ, gijjhakūṭādīhi pañcahi pabbatehi parikkhittattā pabbatarājehi parikkhittagehasadisantipi rājagahaṃ, sampannabhavanatāya rājamānaṃ gehantipi rājagahaṃ, susaṃvihitārakkhatāya anatthāvahitukāmena upagatānaṃ paṭirājūnaṃ gahaṃ gahaṇabhūtantipi rājagahaṃ, rājūhi disvā sammā patiṭṭhāpitattā tesaṃ gahaṃ gehabhūtantipi rājagahaṃ, ārāmarāmaṇeyyatādīhi rājati, nivāsasukhatādinā ca sattehi mamattavasena gayhati pariggayhatītipi rājagahanti edise pakāre.
Aññepettha pakāre (other ways here) refers to such ways as: it is Rājagaha because it contained all the houses built by the king who established the city; it is also Rājagaha as it is surrounded by five mountains like Gijjhakūṭa, appearing like a house surrounded by royal mountains; it is also Rājagaha as it is a royal dwelling place due to its beautiful buildings; it is also Rājagaha because it serves as a place of capture for rival kings who approach with ill intent, due to its well-arranged defense; it is also Rājagaha because it was properly established by kings who saw it, thus becoming their dwelling place; and it is also Rājagaha because it shines with the beauty of its parks and gardens, and is affectionately embraced by beings who experience comfort in dwelling there.
Aññepettha pakāre (và các cách khác ở đây) có nghĩa là: Rājagaha vì đó là tất cả các ngôi nhà do nhà vua xây dựng bằng cách thành lập thành phố; Rājagaha vì nó được bao quanh bởi năm ngọn núi như Gijjhakūṭa, giống như một ngôi nhà được bao quanh bởi các vị vua núi; Rājagaha vì đó là một ngôi nhà lộng lẫy do có nhiều tòa nhà; Rājagaha vì đó là nơi giam giữ các vị vua đối địch đến với ý định gây hại do được bảo vệ cẩn mật; Rājagaha vì đó là nơi ở của các vị vua do được các vị vua nhìn thấy và thiết lập đúng đắn; và Rājagaha vì nó tỏa sáng với vẻ đẹp của các khu vườn, v.v., và được các chúng sinh chiếm hữu do sự gắn bó vì hạnh phúc khi cư trú, v.v., những cách như vậy.
Nāmamattameva pubbe vuttanayenāti attho.
This means that it is merely a name, in the manner stated before.
Điều này có nghĩa là, theo cách đã nói trước đây, nó chỉ là một cái tên.
So pana padeso visesaṭṭhānabhāvena uḷārasattaparibhogoti āha ‘‘taṃ paneta’’ntiādi.
But since that region is enjoyed by noble beings due to its unique location, it is said beginning with taṃ paneta.
Để nói rằng vùng đó là nơi được những chúng sinh vĩ đại hưởng dụng vì nó là một nơi đặc biệt, (tác giả) đã nói ‘‘taṃ paneta’’ và những câu tương tự.
Tattha ‘‘buddhakāle, cakkavattikāle cā’’ti idaṃ yebhuyyavasena vuttaṃ aññadāpi kadāci sambhavato, ‘‘nagaraṃ hotī’’ti ca idaṃ upalakkhaṇameva manussāvāsasseva asambhavato.
Therein, buddhakāle, cakkavattikāle cā ("in the time of the Buddha and the Cakkavatti king") is stated for the most part, as it is occasionally possible at other times. And nagaraṃ hotīti ("it is a city") is merely an indication, as there is no human habitation alone.
Trong đó, cụm từ ‘‘buddhakāle, cakkavattikāle cā’’ (vào thời Đức Phật và thời Chuyển Luân Thánh Vương) được nói theo nghĩa phổ biến, vì nó cũng có thể xảy ra vào những thời điểm khác; và cụm từ ‘‘nagaraṃ hotī’’ (là một thành phố) chỉ là một dấu hiệu, vì không phải lúc nào cũng có sự cư trú của con người.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘sesakāle suññaṃ hotī’’tiādi.
Thus, it is said, "it is deserted at other times," and so on.
Thật vậy, đã được nói rằng ‘‘sesakāle suññaṃ hotī’’ (vào những thời điểm khác thì trống rỗng), v.v.
Tesanti yakkhānaṃ.
Tesaṃ means of the yakkhas.
Tesaṃ (của những người đó) có nghĩa là của các yakkhā (quỷ dạ xoa).
Vasanavananti āpānabhūmibhūtaṃ upavanaṃ.
Vasanavanaṃ means a pleasure grove that is a ground for resort.
Vasanavanaṃ (khu rừng cư trú) là một khu vườn nhỏ đóng vai trò là nơi vui chơi.
Satipi ca vuttanayena aññataravihārasamaṅgīparidīpane idha iriyāpathasaṅkhātavisesavihārasamaṅgīparidīpanameva sambhavatīti dasseti ‘‘idha panā’’tiādinā.
And even if the endowment of some dwelling is indicated in the manner stated, here it shows that only the indication of the specific dwelling associated with postures is possible, beginning with idha panā.
Và ngay cả khi có sự biểu thị về việc sở hữu một trạng thái cư trú nào đó theo cách đã nói, để chỉ ra rằng ở đây chỉ có thể biểu thị về việc sở hữu một trạng thái cư trú đặc biệt được gọi là tư thế, (tác giả) đã nói ‘‘idha panā’’ và những câu tương tự.
Kasmā pana saddantarasannidhānasiddhassa visesaparāmasanassābhāvepi idha visesavihārasamaṅgīparidīpanaṃ sambhavatīti?
But why is it possible to indicate a specific dwelling here, even in the absence of a specific determination made evident by the proximity of other words?
Tại sao, ngay cả khi không có sự tham chiếu đặc biệt được thiết lập bởi sự gần gũi của một từ khác, ở đây vẫn có thể biểu thị về việc sở hữu một trạng thái cư trú đặc biệt?
Visesavihārasamaṅgīparidīpanassa saddantarasaṅkhātavisesavacanassa abhāvato eva.
It is precisely because of the absence of a specific word indicating a specific dwelling, which is implied by other words.
Chính vì không có từ đặc biệt nào được gọi là từ khác để biểu thị về việc sở hữu một trạng thái cư trú đặc biệt.
Visesavacane hi asati visesamicchatā viseso payojitabboti.
For when there is no specific word, a specific meaning should be applied by one who desires a specific meaning.
Thật vậy, khi không có từ đặc biệt, người muốn có sự đặc biệt phải sử dụng sự đặc biệt.
Apica iriyāpathasamāyogaparidīpanassa atthato siddhattā tathādīpanameva sambhavatīti.
Moreover, since the indication of the conjunction of postures is established by meaning, only such an indication is possible.
Hơn nữa, vì sự biểu thị về sự kết hợp của các tư thế đã được thiết lập theo nghĩa, nên chỉ có thể biểu thị theo cách đó.
Kasmā cāyamattho siddhoti?
And why is this meaning established?
Và tại sao ý nghĩa này lại được thiết lập?
Dibbavihārādīnampi sādhāraṇato.
Because it is common to even divine abidings (dibbavihārā) and so on.
Vì nó cũng phổ biến đối với các trạng thái cư trú chư thiên, v.v.
Kadācipi hi iriyāpathavihārena vinā na bhavati tamantarena attabhāvapariharaṇābhāvatoti.
For one's existence cannot be maintained without the dwelling of postures; it never happens without it.
Thật vậy, không bao giờ có thể không có trạng thái cư trú của tư thế, vì không thể duy trì thân thể mà không có nó.
Iriyanaṃ pavattanaṃ iriyā, kāyikakiriyā, tassā pavattanupāyabhāvato pathoti iriyāpatho, ṭhānanisajjādayo.
Iriyā is the functioning of movements, i.e., bodily action. Iriyāpatho is the path due to being the means for its functioning, such as standing, sitting, etc.
Sự vận hành của các hành vi là iriyā (hành vi), tức là hành vi của thân. Vì nó là phương tiện để vận hành hành vi đó, nên nó là iriyāpatho (tư thế), tức là đứng, ngồi, v.v.
Na hi ṭhānanisajjādiavatthāhi vinā kañci kāyikaṃ kiriyaṃ pavattetuṃ sakkā, tasmā so tāya pavattanupāyoti vuccati.
For it is not possible to perform any bodily action without the states of standing, sitting, etc. Therefore, it is called the means for its functioning.
Thật vậy, không thể thực hiện bất kỳ hành vi thân thể nào mà không có các trạng thái như đứng, ngồi, v.v., do đó nó được gọi là phương tiện để vận hành hành vi đó.
Viharati pavattati etena, viharaṇamattaṃ vā tanti vihāro, so eva vihāro tathā, atthato panesa ṭhānanisajjādiākārappavatto catusantatirūpappabandhova.
That by which one dwells or functions, or merely the act of dwelling, is vihāra. That very vihāra is thus. But in essence, it is merely the continuous stream of form, manifested in the postures of standing, sitting, and so on.
Cái gì được dùng để cư trú, vận hành, hoặc chỉ là sự cư trú, thì đó là vihāro (trạng thái cư trú). Trạng thái cư trú đó là như vậy; nhưng theo nghĩa, nó chỉ là một chuỗi liên tục của bốn loại sắc pháp, vận hành dưới dạng đứng, ngồi, v.v.
Divi bhavo dibbo, tattha bahulaṃ pavattiyā brahmapārisajjādidevaloke bhavoti attho, yo vā tattha dibbānubhāvo, tadatthāya saṃvattatīti dibbo, abhiññābhinīhārādivasena vā mahāgatikattā dibbo, sova vihāro, dibbabhāvāvaho vā vihāro dibbavihāro, mahaggatajjhānāni.
That which exists in the heavens is dibba, meaning that which exists in the Brahma realms, such as the Brahmāpārisajja, due to its frequent occurrence there; or that divine power which is there, for the sake of which it operates, is dibba; or dibba due to being of great destiny through the manifestation of supernormal powers and so on. That very dwelling, or a dwelling that leads to a divine state, is dibbavihāra, referring to the jhāna states of the Brahmā world.
Cái gì xảy ra ở cõi trời là dibbo (thiên, thần thánh), tức là thường xuyên xảy ra ở cõi trời của chư thiên như Brahmāpārisajja, v.v.; hoặc cái gì có thần thông ở đó, cái đó dẫn đến mục đích đó, nên là dibbo; hoặc vì có sự vận hành vĩ đại do sự thành tựu các thần thông, v.v., nên là dibbo. Trạng thái cư trú đó, hoặc trạng thái cư trú dẫn đến trạng thái thần thánh, là dibbavihāro (thiên cư), tức là các thiền siêu thế.
Nettiyaṃ* pana catasso āruppasamāpattiyo āneñjavihārāti visuṃ vuttaṃ, taṃ pana mettājjhānādīnaṃ brahmavihāratā viya tāsaṃ bhāvanāvisesabhāvaṃ sandhāya vuttaṃ.
In the Netti, however, the four immaterial attainments (āruppasamāpattiyo) are spoken of separately as āneñjavihārā, but this is said with reference to their being a special kind of cultivation, like the Brahmavihāra nature of the mettā-jhāna and so on.
Tuy nhiên, trong Nettiyaṃ, bốn thiền vô sắc được nói riêng là āneñjavihārā (vô động cư), điều đó được nói đến để chỉ trạng thái đặc biệt của sự tu tập của chúng, giống như trạng thái Brahmavihāra của các thiền từ bi, v.v.
Aṭṭhakathāsu pana dibbabhāvāvahasāmaññato tāpi ‘‘dibbavihārā’’ tveva vuttā.
In the Commentaries, however, they are also referred to as dibbavihārā in the general sense of leading to a divine state.
Tuy nhiên, trong Aṭṭhakathā (Chú giải), chúng cũng được gọi là “dibbavihārā” theo nghĩa chung là dẫn đến trạng thái thần thánh.
Brahmānaṃ, brahmabhūtā vā hitūpasaṃhārādivasena pavattiyā seṭṭhabhūtā vihārāti brahmavihārā, mettājjhānādivasena pavattā catasso appamaññāyo.
The dwellings of Brahmās, or dwellings that are supreme due to their being Brahmā-like in their functioning, such as bringing benefit to others, are brahmavihārā, referring to the four immeasurables (appamaññā) that arise through mettā-jhāna and so on.
Các trạng thái cư trú của các vị Phạm thiên, hoặc các trạng thái cư trú cao quý nhất do vận hành theo cách mang lại lợi ích, v.v., được gọi là brahmavihārā (phạm trú), tức là bốn vô lượng tâm vận hành theo thiền từ bi, v.v.
Ariyā uttamā, anaññasādhāraṇattā vā ariyānaṃ vihārāti ariyavihārā, catassopi phalasamāpattiyo.
The dwellings of the noble ones (ariyā), or dwellings that are supreme and exclusive to the noble ones due to their unparalleled nature, are ariyavihārā, referring to all four fruition attainments (phalasamāpattiyo).
Các trạng thái cư trú của các bậc Thánh, hoặc các trạng thái cư trú của các bậc Thánh do không phổ biến với những người khác, được gọi là ariyavihārā (thánh trú), tức là tất cả bốn quả thiền.
Idha pana rūpāvacaracatutthajjhānaṃ, tabbasena pavattā appamaññāyo, catutthajjhānikaaggaphalasamāpatti ca bhagavato dibbabrahmaariyavihārā.
Moreover, here, the fourth rūpāvacara jhāna, the immeasurables (appamaññā) that arise due to it, and the highest fruition attainment (aggaphalasamāpatti) connected with the fourth jhāna are the Divine, Brahmā, and Noble abodes (vihārā) of the Blessed One.
Tuy nhiên, ở đây, tứ thiền sắc giới (rūpāvacaracatutthajjhāna), các vô lượng tâm (appamaññāyo) phát sinh dựa trên tứ thiền đó, và sự nhập quả A-la-hán tối thượng (aggaphalasamāpatti) liên quan đến tứ thiền, là các trú xứ thiêng liêng, trú xứ Phạm thiên và trú xứ Thánh của Đức Thế Tôn.
Aññataravihārasamaṅgīparidīpananti tāsamekato appavattattā ekena vā dvīhi vā samaṅgībhāvaparidīpanaṃ, bhāvalopenāyaṃ bhāvappadhānena vā niddeso.
Aññataravihārasamaṅgīparidīpana means the exposition of being endowed with one or two of those*, because they do not arise all at once; this explanation is made by the elision of the word ‘bhāva’ or with ‘bhāva’ as the main element.
Giải thích về sự đầy đủ một trong các trú xứ (Aññataravihārasamaṅgīparidīpana) là sự giải thích về việc đầy đủ một hoặc hai trong số các trú xứ đó, vì chúng không cùng lúc phát sinh; hoặc đây là một giải thích với sự lược bỏ danh từ hành động, hoặc với danh từ hành động là chủ yếu.
Bhagavā hi lobhadosamohussanne loke sakapaṭipattiyā veneyyānaṃ vinayanatthaṃ taṃ taṃ vihāre upasampajja viharati.
Indeed, the Blessed One abides, entering into various abodes (vihārā), for the purpose of disciplining those who are amenable to instruction, by means of his own practice, in a world overwhelmed by greed, hatred, and delusion.
Thật vậy, Đức Thế Tôn, trong một thế gian tràn đầy tham, sân, si, đã nhập và an trú trong các trú xứ khác nhau để giáo hóa những người có thể được giáo hóa bằng sự thực hành của chính Ngài.
Tathā hi yadā sattā kāmesu vippaṭipajjanti, tadā kira bhagavā dibbena vihārena viharati tesaṃ alobhakusalamūluppādanatthaṃ ‘‘appeva nāma imaṃ paṭipattiṃ disvā ettha rucimuppādetvā kāmesu virajjeyyu’’nti.
Thus, when beings act improperly in sensual pleasures, the Blessed One, it is said, abides in the divine abode (dibbavihāra) for the purpose of generating the root of wholesome non-greed in them, thinking: “Perhaps, seeing this practice, they may generate a liking for it and become dispassionate towards sensual pleasures.”
Chẳng hạn, khi chúng sinh sống buông thả trong dục lạc, lúc đó Đức Thế Tôn an trú trong trú xứ thiêng liêng để phát sinh căn lành không tham (alobha-kusalamūla) cho họ, với ý nghĩ: “Mong rằng khi thấy sự thực hành này, họ sẽ phát sinh sự ưa thích ở đây và từ bỏ dục lạc.”
Yadā pana issariyatthaṃ sattesu vippaṭipajjanti, tadā brahmavihārena viharati tesaṃ adosakusalamūluppādanatthaṃ ‘‘appeva nāma imaṃ paṭipattiṃ disvā ettha rucimuppādetvā adosena dosaṃ vūpasameyyu’’nti.
But when they act improperly towards beings for the sake of power, the Blessed One abides in the Brahmā abode (brahmavihāra) for the purpose of generating the root of wholesome non-hatred in them, thinking: “Perhaps, seeing this practice, they may generate a liking for it and appease hatred with non-hatred.”
Khi chúng sinh sống buông thả vì quyền lực, lúc đó Ngài an trú trong trú xứ Phạm thiên để phát sinh căn lành không sân (adosa-kusalamūla) cho họ, với ý nghĩ: “Mong rằng khi thấy sự thực hành này, họ sẽ phát sinh sự ưa thích ở đây và dùng tâm không sân để dập tắt sân hận.”
Yadā pana pabbajitā dhammādhikaraṇaṃ vivadanti, tadā ariyavihārena viharati tesaṃ amohakusalamūluppādanatthaṃ ‘‘appeva nāma imaṃ paṭipattiṃ disvā ettha rucimuppādetvā amohena mohaṃ vūpasameyyu’’nti.
But when monastics dispute over a matter of Dhamma, the Blessed One abides in the noble abode (ariyavihāra) for the purpose of generating the root of wholesome non-delusion in them, thinking: “Perhaps, seeing this practice, they may generate a liking for it and appease delusion with non-delusion.”
Khi các vị xuất gia tranh cãi về pháp, lúc đó Ngài an trú trong trú xứ Thánh để phát sinh căn lành không si (amoha-kusalamūla) cho họ, với ý nghĩ: “Mong rằng khi thấy sự thực hành này, họ sẽ phát sinh sự ưa thích ở đây và dùng tâm không si để dập tắt si mê.”
Evañca katvā imehi dibbabrahmaariyavihārehi sattānaṃ vividhaṃ hitasukhaṃ harati, iriyāpathavihārena ca ekaṃ iriyāpathabādhanaṃ aññena iriyāpathena vicchinditvā aparipatantaṃ attabhāvaṃ haratīti vuttaṃ ‘‘aññataravihārasamaṅgīparidīpana’’nti.
Having acted in this way, he brings various benefits and happiness to beings through these divine, Brahmā, and noble abodes; and by means of the posture-abode (iriyāpathavihāra), he removes the obstruction of one posture with another posture, thereby sustaining the body without falling. Therefore, it is said: " Aññataravihārasamaṅgīparidīpana."
Vì đã làm như vậy, Đức Thế Tôn mang lại lợi ích và hạnh phúc đa dạng cho chúng sinh bằng các trú xứ thiêng liêng, trú xứ Phạm thiên và trú xứ Thánh này; và bằng trú xứ oai nghi, Ngài chấm dứt sự khó chịu của một oai nghi bằng một oai nghi khác, giữ cho thân thể không bị đổ vỡ. Vì vậy, mới nói là “giải thích về sự đầy đủ một trong các trú xứ”.
‘‘Tenā’’tiādi yathāvuttasaṃvaṇṇanāya guṇadassanaṃ, tasmāti attho, yathāvuttatthasamatthanaṃ vā.
“ Tenā”tiādi is an exposition of the virtue of the aforementioned explanation, meaning “therefore,” or it is an affirmation of the aforesaid meaning.
“Với điều đó” (Tenā) v.v… là sự chỉ ra công đức của lời giải thích đã nêu, nghĩa là “do đó”, hoặc là sự xác nhận ý nghĩa đã nêu.
Tena iriyāpathavihārena viharatīti sambandho.
The connection is: "He abides by means of that posture-abode."
Có sự liên kết là “Ngài an trú với oai nghi trú xứ đó”.
Tathā vadamāno pana viharatīti ettha vi-saddo vicchedanatthajotako, ‘‘haratī’’ti etassa ca neti pavattetīti atthoti ñāpeti ‘‘ṭhitopī’’tiādinā vicchedanayanākārena vuttattā.
Moreover, when speaking thus, in the phrase " viharati," the prefix " vi-" indicates the meaning of cutting off, and of the word " harati," it makes known the meaning "he leads" or "he causes to proceed," because it is stated in the sense of cutting off, as in "even while standing."
Tuy nhiên, khi nói như vậy, ở đây, từ “vi” trong “viharati” biểu thị ý nghĩa “chấm dứt”, và nó cho biết rằng “harati” có nghĩa là “dẫn dắt” hoặc “tiếp diễn”, vì nó được nói theo cách chấm dứt như trong “đứng yên” v.v…
Evañhi sati tattha kassa kena vicchindanaṃ, kathaṃ kassa nayananti antolīnacodanaṃ sandhāyāha.
In this way, when this is the case, it addresses the implicit question: "What is cut off by what there, and how is what led by what?"
Khi đã như vậy, có sự chấm dứt của cái gì bằng cái gì ở đó, và sự dẫn dắt của cái gì bằng cách nào? Để trả lời câu hỏi ẩn chứa bên trong đó, Ngài nói:
‘‘So hī’’tiādīti ayampi sambandho upapanno hoti.
Thus, " So hī”tiādi — this connection also becomes fitting.
“Thật vậy, Ngài” (So hī) v.v… thì mối liên kết này cũng hợp lý.
Yadipi bhagavā ekeneva iriyāpathena cirataraṃ kālaṃ pavattetuṃ sakkoti, tathāpi upādinnakassa nāma sarīrassa ayaṃ sabhāvoti dassetuṃ ‘‘ekaṃ iriyāpathabādhana’’ntiādi vuttaṃ.
Although the Blessed One is capable of continuing in one posture for a very long time, the phrase " ekaṃ iriyāpathabādhana" and so forth is stated to show that this is the nature of a body that has been taken up.
Mặc dù Đức Thế Tôn có thể duy trì một oai nghi trong một thời gian rất dài, nhưng để chỉ ra rằng đây là bản chất của một thân thể bị chấp thủ, nên đã nói “sự khó chịu của một oai nghi” v.v…
Aparipatantanti bhāvanapuṃsakaniddeso, apatamānaṃ katvāti attho.
Aparipatanta is an exposition of the infinitive form, meaning "without falling."
“Aparipatanta” là một danh từ trung tính biểu thị trạng thái, nghĩa là “không để cho rơi rớt”.
Yasmā pana bhagavā yattha katthaci vasanto veneyyānaṃ dhammaṃ desento, nānāsamāpattīhi ca kālaṃ vītināmento vasati, sattānaṃ, attano ca vividhaṃ sukhaṃ harati, tasmā vividhaṃ haratīti viharatīti evampettha attho veditabbo.
Moreover, since the Blessed One, dwelling wherever he may be, preaches the Dhamma to those amenable to instruction, and spends his time in various attainments, he brings various kinds of happiness to beings and to himself. Therefore, in this context, the meaning of "viharati" should be understood as "he brings various kinds of benefit and happiness."
Vì Đức Thế Tôn, dù ở bất cứ nơi nào, Ngài an trú thuyết pháp cho những người có thể giáo hóa, và trải qua thời gian với nhiều loại nhập định, Ngài mang lại nhiều loại an lạc cho chúng sinh và cho chính mình. Do đó, ở đây, ý nghĩa của “viharati” (an trú) phải được hiểu là “mang lại nhiều điều” (vividhaṃ harati).
Gocaragāmanidassanatthaṃ ‘‘rājagahe’’ti vatvā buddhānamanurūpanivāsaṭṭhānadassanatthaṃ puna ‘‘ambavane’’ti vuttanti dassento ‘‘idamassā’’tiādimāha.
To show that "Rājagahe" was stated to indicate the village for alms-round, and then "Ambavane" was again stated to indicate an appropriate dwelling place for Buddhas, he says " idamassā" and so forth.
Để chỉ ra rằng sau khi nói “tại Rājagaha” (Rājagahe) để biểu thị làng khất thực, lại nói “trong rừng xoài” (Ambavane) để chỉ ra nơi cư ngụ thích hợp cho các vị Phật, nên Ngài nói “đây là của Ngài” (idamassā) v.v…
Assāti bhagavato.
Assā means "of the Blessed One."
“Của Ngài” (Assā) là của Đức Thế Tôn.
Tassāti rājagahasaṅkhātassa gocaragāmassa.
Tassā means "of that village for alms-round, called Rājagaha."
“Của đó” (Tassā) là của làng khất thực tên là Rājagaha.
Yassa samīpavasena ‘‘rājagahe’’ti bhummavacanaṃ pavattati, sopi tassa samīpavasena vattabboti dasseti ‘‘rājagahasamīpe ambavane’’ti iminā.
He indicates this meaning by " rājagahasamīpe ambavane," meaning "in the mango grove near Rājagaha," as that which is to be spoken of in terms of its proximity to Rājagaha, by which the locative case "Rājagahe" applies.
Để chỉ ra rằng khu rừng xoài (ambavana) cũng được nói đến theo nghĩa gần gũi với Rājagaha, nơi mà từ “Rājagahe” được sử dụng ở vị trí địa phương cách (bhummavacana), nên Ngài nói “trong rừng xoài gần Rājagaha” (rājagahasamīpe ambavane).
Samīpattheti ambavanassa samīpatthe.
Samīpatthe means "in the sense of proximity to the mango grove."
“Trong nghĩa gần gũi” (Samīpatthe) là trong nghĩa gần gũi của khu rừng xoài.
Etanti ‘‘rājagahe’’ti vacanaṃ.
Eta refers to the word "Rājagahe."
“Này” (Etaṃ) là từ “Rājagahe”.
Bhummavacananti ādhāravacanaṃ.
Bhummavacana means "a word denoting location."
“Vị trí địa phương cách” (Bhummavacana) là từ chỉ nơi nương tựa.
Bhavanti etthāti hi bhummaṃ, ādhāro, tadeva vacanaṃ tathā, bhumme pavattaṃ vā vacanaṃ vibhatti bhummavacanaṃ, tena yuttaṃ tathā, sattamīvibhattiyuttapadanti attho.
For "bhūmma" means "that in which things exist," thus "foundation" or "location"; and "vacana" means "word." Thus, "bhummavacana" is a word related to the location, meaning a word in the seventh case.
Thật vậy, “bhumma” là nơi nương tựa, vì các sự vật phát sinh ở đó. Chính từ đó là như vậy, hoặc từ được sử dụng ở bhumma là biến cách bhummavacana. Từ đó, từ được kết hợp với nó là như vậy, nghĩa là từ có biến cách thứ bảy.
Idaṃ vuttaṃ hoti – kāmaṃ bhagavā ambavaneyeva viharati.
This is what is meant: Indeed, the Blessed One abides only in the mango grove.
Điều này có nghĩa là: Đức Thế Tôn thực sự an trú trong rừng xoài.
Tassamīpattā pana gocaragāmadassanatthaṃ bhummavacanavasena ‘‘rājagahe’’tipi vuttaṃ yathā taṃ ‘‘gaṅgāyaṃ gāvo caranti, kūpe gaggakula’’nti cāti.
However, because of its proximity, to indicate the village for alms-round, "Rājagahe" is also stated in the locative case, just as it is said, "Cows graze in the Gaṅgā (river)," and "The Gaggā clan is in the well," where the locative indicates proximity.
Tuy nhiên, do sự gần gũi với rừng xoài, để chỉ ra làng khất thực, từ “Rājagahe” cũng được nói theo vị trí địa phương cách, giống như trong các ví dụ “bò gặm cỏ trên sông Gaṅgā” và “gia đình Gaggā ở gần giếng”.
Aneneva yadi bhagavā rājagahe viharati, atha na vattabbaṃ ‘‘ambavane’’ti.
By this very explanation, the objection is rendered invalid: "If the Blessed One abides in Rājagaha, then 'Ambavane' should not be stated.
Với điều này, nếu Đức Thế Tôn an trú tại Rājagaha, thì không nên nói “trong rừng xoài”.
Yadi ca ambavane, evampi na vattabbaṃ ‘‘rājagahe’’ti.
And if he abides in Ambavana, then 'Rājagahe' should not be stated."
Và nếu Ngài an trú trong rừng xoài, thì cũng không nên nói “tại Rājagaha”.
Na hi ‘‘pāṭaliputte pāsāde vasatī’’tiādīsu viya idha adhikaraṇādhikaraṇassa abhāvato adhikaraṇassa dvayaniddeso yutto siyāti codanā anavakāsā katāti daṭṭhabbaṃ.
For here, unlike in phrases such as "he dwells in a palace in Pāṭaliputta," a dual mention of location is not proper due to the absence of a location within a location.
Vì ở đây không có sự nương tựa của nơi nương tựa như trong các trường hợp “sống trong cung điện ở Pāṭaliputta” v.v…, nên sự chỉ định hai nơi nương tựa sẽ không hợp lý. Do đó, câu hỏi này được xem là không có cơ sở.
Kumārabhato eva komārabhacco sakatthavuttipaccayena, niruttinayena vā yathā ‘‘bhisaggameva bhesajja’’nti.
Komārabhacca is simply Kumārabhatta, by means of a suffix denoting self-meaning, or by way of linguistic convention, as in "healing itself is medicine."
Komārabhacca là “người nuôi dưỡng trẻ em” (kumārabhato) bằng cách sử dụng hậu tố có ý nghĩa riêng, hoặc theo ngữ nguyên học, giống như “thuốc men là thầy thuốc”.
‘‘Yathāhā’’tiādinā khandhakapāḷivasena tadatthaṃ sādheti.
By " Yathāhā" and so forth, he establishes that meaning by referring to the Khandhaka Pāḷi.
Với “như đã nói” (yathāhā) v.v…, Ngài chứng minh ý nghĩa đó theo Pāḷi của Khandhaka.
Kasmā ca ambavanaṃ jīvakasambandhaṃ katvā vuttanti anuyogena mūlato paṭṭhāya tamatthaṃ dassento ‘‘ayaṃ panā’’tiādimāha.
And to show why the mango grove is mentioned in connection with Jīvaka, beginning from the root of the question, he says " ayaṃ panā" and so forth.
Để chỉ ra ý nghĩa đó từ gốc thông qua câu hỏi về lý do tại sao rừng xoài được nói là có liên quan đến Jīvaka, Ngài nói “nhưng đây” (ayaṃ panā) v.v…
Dosābhisannanti vātapittādivasena ussannadosaṃ.
Dosābhisanna means "with abundant faults" in terms of wind, bile, and so forth.
“Dosābhisanna” là có nhiều bệnh tật do gió, mật, v.v…
Virecetvāti dosappakopato vivecetvā.
Virecetvā means "having cleansed" or "having purified from the aggravation of humors."
“Virecetvā” là làm cho sạch khỏi sự rối loạn của các bệnh tật.
Siveyyakaṃ dussayuganti siviraṭṭhe jātaṃ mahagghaṃ dussayugaṃ.
Siveyyakaṃ dussayuga means "a pair of expensive cloths produced in the Sivi country."
“Siveyyakaṃ dussayuga” là một cặp y phục đắt tiền được sản xuất tại xứ Sivi.
Divasassa dvattikkhattunti ekasseva divasassa dvivāre vā tivāre vā bhāge, bhummatthe vā etaṃ sāmivacanaṃ, ekasmiṃyeva divase dvivāraṃ vā tivāraṃ vāti attho.
Divasassa dvattikkhattu means "twice or thrice in one day," or this is a possessive case (sāmivacana) in the sense of locative, meaning "twice or thrice on the same day."
“Divasassa dvattikkhattu” là hai hoặc ba phần của một ngày, hoặc đây là một từ sở hữu cách (sāmivacana) mang nghĩa vị trí địa phương cách (bhummavacana), nghĩa là hai hoặc ba lần trong cùng một ngày.
Tambapaṭṭavaṇṇenāti tambalohapaṭṭavaṇṇena.
Tambapaṭṭavaṇṇenā means "with the color of a copper plate."
“Tambapaṭṭavaṇṇena” là có màu sắc như một tấm đồng đỏ.
Sacīvarabhattenāti cīvarena, bhattena ca.
Sacīvarabhattenā means "with robes and alms-food."
“Sacīvarabhattena” là với y phục và thức ăn.
‘‘Taṃ sandhāyā’’ti iminā na bhagavā ambavanamatteyeva viharati, atha kho evaṃ kate vihāre.
By " Taṃ sandhāyā," he shows that the Blessed One does not abide merely in the mango grove, but in a monastery built in this manner.
Với “Taṃ sandhāyā”, ý nghĩa được chỉ ra là Đức Thế Tôn không chỉ an trú trong rừng xoài mà còn an trú trong ngôi tịnh xá được xây dựng như vậy.
So pana tadadhikaraṇatāya visuṃ adhikaraṇabhāvena na vuttoti sandhāyabhāsitamatthaṃ dasseti.
But that monastery is not mentioned separately as a location because it is located in the mango grove; therefore, he expounds the meaning that is spoken with reference to it.
Tuy nhiên, ngôi tịnh xá đó không được nói đến riêng biệt như một nơi nương tựa vì nó là nơi nương tựa của rừng xoài, và ý nghĩa được nói đến là nhằm ám chỉ điều đó.
Sāmaññe hi sati sandhāyabhāsitaniddhāraṇaṃ.
For when there is commonality, there is a determination of what is spoken with reference to something.
Thật vậy, khi có sự tương đồng, thì có sự xác định ý nghĩa được ám chỉ.
Rājatīti attano issariyasampattiyā dibbati sobhati ca.
Rājatī means "he shines and is glorious by his sovereign power and wealth."
“Rājati” là tỏa sáng và đẹp đẽ với sự giàu có quyền lực của chính mình.
Rañjetīti dānādinā, sassamedhādinā ca catūhi saṅgahavatthūhi rameti, attani vā rāgaṃ karotīti attho.
Rañjetī means "he delights by giving, etc., and by wealth and prosperity, etc., by means of the four bases of sympathy (saṅgahavatthu)," or it means "he creates attachment in himself."
“Rañjeti” là làm cho vui thích bằng sự bố thí v.v… và bằng bốn pháp nhiếp sự như mùa màng, thông tuệ v.v…, hoặc nghĩa là làm phát sinh sự tham ái trong chính mình.
Ca-saddo cettha vikappanattho.
The word "ca" here has the meaning of 'or' (vikappattha).
Và ở đây, từ “ca” có nghĩa là lựa chọn.
Janapadavācino puthuvacanaparattā ‘‘magadhāna’’nti vuttaṃ, janappadāpadesena vā tabbāsikānaṃ gahitattā.
" Magadhāna" is stated because the word for a country is in the plural, or because the inhabitants of the country are referred to by the country itself.
Từ “Magadhānaṃ” được nói đến vì từ chỉ quốc gia có số nhiều, hoặc vì nó bao gồm những người cư trú trong vùng đó.
Raññoti pitu bimbisārarañño.
Rañño means "of King Bimbisāra, his father."
“Của vua” (Rañño) là của vua cha Bimbisāra.
Sasati hiṃsatīti sattu, verī, ajātoyeva sattu ajātasattu.
He harms, he injures, therefore he is an sattu (enemy). An enemy from birth (ajāta) is Ajātasattu.
“Sattu” là kẻ thù, vì nó làm hại. Kẻ thù từ khi chưa sinh ra là Ajātasattu.
‘‘Nemittakehi niddiṭṭho’’ti vacanena ca ajātassa tassa sattubhāvo na tāva hoti, sattubhāvassa pana tathā niddiṭṭhattā evaṃ voharīyatīti dasseti.
And by the saying "Nemittakehi niddiṭṭho" (predicted by the soothsayers), it shows that his state of being an enemy, while yet unborn, does not yet exist. However, because his state as an enemy was thus predicted, he is referred to in this way.
Với lời nói ‘‘được các nhà chiêm tinh tiên đoán’’, thì trạng thái kẻ thù của người ấy (vị hoàng tử chưa sinh) chưa có. Nhưng vì trạng thái kẻ thù đã được tiên đoán như vậy, nên được gọi như thế, điều này được chỉ ra.
Ajātasseva pana tassa ‘‘rañño lohitaṃ piveyya’’nti deviyā dohaḷassa pavattattā ajātoyevesa rañño sattūtipi vadanti.
Furthermore, because the queen's longing was "I would drink the king's blood" concerning him who was yet unborn, some say that he was indeed the king's enemy while still unborn.
Tuy nhiên, do hoàng hậu có cơn thèm muốn ‘sẽ uống máu của vua’ khi người ấy còn chưa sinh, nên người ta cũng nói rằng người ấy, ngay cả khi chưa sinh, đã là kẻ thù của vua.
‘‘Tasmi’’ntiādinā tadatthaṃ vivarati, samattheti ca.
With "Tasmiṃ" and so on, it explains that meaning, and also completes it.
Với ‘‘Tasmi’’ v.v… giải thích ý nghĩa đó, và làm cho nó hoàn chỉnh.
Dohaḷoti abhilāso.
Dohaḷo means longing.
Dohaḷo là sự khao khát.
Bhāriyeti garuke, aññesaṃ asakkuṇeyye vā.
Bhāriye means weighty, or that which others cannot accomplish.
Bhāriye là nặng nề, hoặc điều mà người khác không thể làm được.
Asakkontīti asakkuṇamānā.
Asakkontī means being unable.
Asakkontī là không thể.
Akathentīti akathayamānā samānā.
Akathentī means being silent (not telling).
Akathentī là không nói ra.
Nibandhitvāti vacasā bandhitvā.
Nibandhitvā means binding with words.
Nibandhitvā là buộc lại bằng lời nói.
Suvaṇṇasatthakenāti suvaṇṇamayena satthakena, ghanasuvaṇṇakatenāti attho.
Suvaṇṇasatthakenā means with a golden knife, meaning one made of solid gold.
Suvaṇṇasatthakenā là bằng con dao vàng, nghĩa là bằng vàng khối.
Ayomayañhi rañño sarīraṃ upanetuṃ ayuttanti vadanti.
Indeed, they say it is improper to apply an iron implement to the king's body.
Người ta nói rằng việc dùng dao sắt để chạm vào thân thể nhà vua là không thích hợp.
Suvaṇṇaparikkhatena vā ayomayasatthenāti atthepi ayamevādhippāyo.
Or, even if the meaning is with an iron knife adorned with gold, the same intention applies here.
Ngay cả trong trường hợp dùng dao sắt bọc vàng, ý nghĩa cũng tương tự.
Bāhuṃ phālāpetvāti lohitasirāvedhavasena bāhuṃ phālāpetvā.
Bāhuṃ phālāpetvā means having the arm lanced by piercing a blood vessel.
Bāhuṃ phālāpetvā là rạch cánh tay bằng cách chích tĩnh mạch máu.
Kevalassa lohitassa gabbhiniyā dujjīrabhāvato udakena sambhinditvā pāyesi.
Because pure blood is hard for a pregnant woman to digest, he had her drink it mixed with water.
Vì máu nguyên chất khó tiêu hóa đối với phụ nữ mang thai, nên bà đã trộn với nước rồi cho uống.
Haññissatīti haññissate, āyatiṃ hanīyateti attho.
Haññissatī means will be killed, meaning will be killed in the future.
Haññissatī là sẽ bị hại, nghĩa là về sau sẽ bị giết.
Nemittakānaṃ vacanaṃ tathaṃ vā siyā, vitathaṃ vāti adhippāyena ‘‘puttoti vā dhītāti vā na paññāyatī’’ti vuttaṃ.
With the intention that the soothsayers' words might be true or false, it was said: "it is not known whether it is a son or a daughter."
Lời của các nhà chiêm tinh có thể đúng hoặc sai, với ý nghĩa đó, ‘‘puttoti vā dhītāti vā na paññāyatī’’ (không thể biết là con trai hay con gái) đã được nói.
‘‘Attano’’tiādinā aññampi kāraṇaṃ dassetvā nivāresi.
With "Attano" and so on, he showed another reason and prevented it.
Với ‘‘Attano’’ v.v… nhà vua đã chỉ ra một lý do khác và ngăn cản.
Rañño bhāvo rajjaṃ, rajjassa samīpe pavattatīti oparajjaṃ, ṭhānantaraṃ.
The state of a king is rajjaṃ (kingship); that which occurs near kingship is oparajjaṃ (vice-regency), a rank.
Trạng thái của vua là rajjaṃ (vương quốc), điều xảy ra gần vương quốc là oparajjaṃ (phó vương), tức là chức vụ.
Mahāti mahatī.
Mahā means great.
Mahā là lớn.
Samāse viya hi vākyepi mahantasaddassa mahādeso.
Indeed, just as in a compound, the word mahanta also becomes mahā in a sentence.
Giống như trong từ ghép, từ mahanta cũng có mahā thay thế trong câu.
Dhurāti gaṇassa dhurabhūtā, dhorayhā jeṭṭhakāti attho.
Dhurā means those who are the leaders of the group, i.e., the chief burden-bearers, the eldest.
Dhurā là những người đứng đầu của nhóm, nghĩa là những người gánh vác, những người lớn tuổi.
Dhuraṃ nīharāmīti gaṇadhuramāvahāmi, gaṇabandhiyaṃ nibbattessāmīti vuttaṃ hoti.
Dhuraṃ nīharāmī means "I shall carry the burden of the group," or "I shall establish a group bond."
Dhuraṃ nīharāmī có nghĩa là tôi sẽ gánh vác trách nhiệm của nhóm, tôi sẽ tạo ra một sự gắn kết trong nhóm.
‘‘So na sakkā’’tiādinā puna cintanākāraṃ dasseti.
With "So na sakkā" and so on, he shows the manner of thinking again.
Với ‘‘So na sakkā’’ v.v… chỉ ra cách suy nghĩ lại.
Iddhipāṭihāriyenāti ahimekhalikakumāravaṇṇavikubbaniddhinā.
Iddhipāṭihāriyenā means with the psychic power of transforming into the form of a young boy with a snake-belt.
Iddhipāṭihāriyenā là bằng thần thông biến hóa thành hình dạng của hoàng tử Ahimekhalika.
Tenāti appāyukabhāvena.
Tenā means due to his short lifespan.
Tenā là do tuổi thọ ngắn ngủi.
Hīti nipātamattaṃ.
Hī is merely a particle.
Hī là một tiểu từ.
Tena hīti vā uyyojanatthe nipāto.
Or, tena hī is a particle used in the sense of urging.
Hoặc Tena hī là một tiểu từ dùng để khuyến khích.
Tena vuttaṃ ‘‘kumāraṃ…pe… uyyojesī’’ti.
Therefore, it is said: "He urged the boy..."
Vì vậy đã nói ‘‘uyyojesī’’ (đã khuyến khích) hoàng tử v.v…
Buddho bhavissāmīti ettha iti-saddo idamattho, iminā khandhake āgatanayenāti attho.
In "Buddho bhavissāmī," the word iti means "this," i.e., in the manner taught in this Khandhaka.
Trong ‘‘Buddho bhavissāmī’’, từ iti có nghĩa là ‘điều này’, nghĩa là theo cách đã được nói trong Khandhaka.
Pubbe khotiādīhipi khandhakapāḷiyeva (cūḷava. 339).
Also, "Pubbe kho" and so on refers to the Khandhaka text itself.
Với ‘‘Pubbe kho’’ v.v… cũng là văn bản chính của Khandhaka.
Potthaniyanti churikaṃ.
Potthaniyaṃ means a small knife.
Potthaniyaṃ là con dao nhỏ.
Yaṃ ‘‘nakhara’’ntipi vuccati, divā divaseti (dī. ni. ṭī. 1.150) divasassapi divā.
Which is also called "nakharaṃ." Divā divase means in the daytime of the day.
Cũng được gọi là ‘‘nakharaṃ’’. Divā divase là ban ngày của ngày.
Sāmyatthe hetaṃ bhummavacanaṃ ‘‘divā divasassā’’ti aññattha dassanato.
For this is a locative case expressing possession, as seen elsewhere in "divā divasassā."
Đây là cách nói ở vị trí sở hữu cách, vì ‘‘divā divasassā’’ được thấy ở nơi khác.
Divassa divasetipi vaṭṭati akārantassapi divasaddassa vijjamānattā.
"Divassa divase" is also permissible, as the word divasa also exists as an a-ending word.
Divassa divase cũng được chấp nhận vì từ divasa có thể có tận cùng là a.
Nepātikampi divāsaddamicchanti saddavidū, majjhanhikavelāyanti attho.
Grammarians also desire divā to be a particle, meaning at midday.
Các nhà ngữ pháp cũng muốn từ divā là một tiểu từ, nghĩa là vào giữa trưa.
Sā hi divasassa viseso divasoti.
For midday is a special part of the day, thus "divasa."
Vì đó là một phần đặc biệt của ngày, là ngày.
‘‘Bhīto’’tiādi pariyāyo, kāyathambhanena vā bhīto. Hadayamaṃsacalanena ubbiggo. ‘‘Jāneyyuṃ vā, mā vā’’ti parisaṅkāya ussaṅkī. Ñāte sati attano āgacchamānabhayavasena utrasto.
"Bhīto" and so on is a synonym, or bhīto (frightened) due to bodily stiffness. Ubbiggo (agitated) due to the trembling of the heart muscle. Ussaṅkī (suspicious) due to doubting, "Will they know, or will they not?" Utrasto (terrified) due to the fear coming upon oneself if known.
‘‘Bhīto’’ v.v… là từ đồng nghĩa, hoặc bhīto (sợ hãi) do cơ thể cứng đờ. Ubbiggo (lo lắng) do tim đập loạn nhịp. Ussaṅkī (nghi ngờ) do lo sợ ‘‘họ có thể biết hoặc không’’. Utrasto (kinh hoàng) do sợ hãi sẽ đến với mình nếu bị phát hiện.
Vuttappakāra nti devadattena vuttākāraṃ vippakāranti apakāraṃ anupakāraṃ, viparītakiccaṃ vā.
Vuttappakāra means the manner spoken by Devadatta. Vippakāra means injury, unhelpfulness, or a reversed action.
Vuttappakāraṃ là cách nói của Devadatta. Vippakāraṃ là sự gây hại, sự không giúp đỡ, hoặc hành động trái ngược.
Sabbe bhikkhūti devadattaparisaṃ sandhāyāha.
Sabbe bhikkhū refers to Devadatta's assembly.
Sabbe bhikkhū là nói đến hội chúng của Devadatta.
Manaso attho icchā manoratho ra-kārāgamaṃ, ta-kāralopañca katvā, cittassa vā nānārammaṇesu vibbhamakaraṇato manaso ratho iva manoratho, mano eva ratho viyāti vā manorathotipi neruttikā vadanti.
The mind's desire is manoratho, formed by the insertion of 'ra' and the elision of 'ta'. Or, because the mind causes wavering among various objects, it is like the mind's chariot, thus manoratho. Or, some grammarians say manoratho means the mind itself is like a chariot.
Ý muốn của tâm là manoratho, bằng cách thêm phụ âm ra và bỏ phụ âm ta. Hoặc do tâm lang thang giữa các đối tượng khác nhau, nên manoratho giống như cỗ xe của tâm, hoặc tâm chính là cỗ xe, các nhà ngữ pháp cũng nói manoratho.
Sukiccakārimhīti sukiccakārī amhi.
Sukiccakārimhī means "I am one who does good deeds."
Sukiccakārimhī có nghĩa là tôi đã làm một việc tốt.
Avamānanti avamaññanaṃ anādaraṃ.
Avamānaṃ means disrespect, disregard.
Avamānaṃ là sự khinh thường, sự không tôn trọng.
Mūlaghaccanti jīvitā voropanaṃ sandhāyāha, bhāvanapuṃsakametaṃ.
Mūlaghaccaṃ refers to the taking of life; this is a verbal noun in the neuter gender.
Mūlaghaccaṃ là nói đến việc tước đoạt mạng sống, đây là một danh từ trung tính chỉ hành động.
Rājakulānaṃ kira satthena ghātanaṃ rājūnamanāciṇṇaṃ, tasmā so ‘‘nanu bhante’’tiādimāha.
It is said that the killing of royalty with weapons is not customary for kings; therefore, he said, "Indeed, Venerable Sir?" and so on.
Người ta nói rằng việc dùng vũ khí để giết hại các thành viên hoàng gia không phải là tập quán của các vị vua, vì vậy ông ta đã nói ‘‘nanu bhante’’ v.v…
Tāpanagehaṃ nāma uṇhagahāpanagehaṃ, taṃ pana dhūmeneva acchinnā.
Tāpanagehaṃ is a heating house, a house that makes one sweat. It was filled only with smoke.
Tāpanagehaṃ là một căn nhà nóng, căn nhà đó chỉ bị che phủ bởi khói.
Tena vuttaṃ ‘‘dhūmaghara’’nti.
Therefore it is called "dhūmagharaṃ" (smoke-house).
Vì vậy đã nói ‘‘dhūmaghara’’ (nhà khói).
Kammakaraṇatthāyāti tāpana kammakaraṇatthameva.
Kammakaraṇatthāyā means solely for the purpose of the deed of causing suffering.
Kammakaraṇatthāyā là chỉ để thực hiện công việc đốt nóng.
Kenaci chāditattā ucco aṅgoti uccaṅgo, yassa kassaci gahaṇatthaṃ paṭicchanno unnataṅgoti idha adhippeto.
Uccaṅgo means a high limb because it is covered by something; here it implies an elevated limb hidden for the purpose of catching anyone.
Do bị che phủ bởi một thứ gì đó, nên uccaṅgo là một phần cơ thể cao, ở đây có ý nghĩa là một phần cơ thể cao được che giấu để nắm bắt bất cứ ai.
Tena vuttaṃ ‘‘uccaṅgaṃ katvā pavisituṃ mā dethā’’ti.
Therefore it is said, "Do not allow anyone to enter by making a high limb."
Vì vậy đã nói ‘‘uccaṅgaṃ katvā pavisituṃ mā dethā’’ (đừng cho phép vào bằng cách nâng cao).
‘‘Ucchaṅge katvā’’tipi pāṭho, evaṃ sati majjhimaṅgova, ucchaṅge kiñci gahetabbaṃ katvāti attho.
There is also the reading "Ucchaṅge katvā", in which case it refers to the middle part of the body, meaning "having put something in one's bosom/lap."
Cũng có bản đọc là ‘‘Ucchaṅge katvā’’, trong trường hợp đó, nó là phần giữa của cơ thể, nghĩa là làm một cái gì đó để giữ trong lòng.
Moḷiyanti cūḷāyaṃ ‘‘chetvāna moḷiṃ varagandhavāsita’’ntiādīsu (ma. ni. aṭṭha. 2.1; saṃ. ni. aṭṭha. 2.2.55; apa. aṭṭha. 1.avidūrenidānakathā; bu. vaṃ. aṭṭha. 27.avidūrenidānakathā; jā. aṭṭha. 1.avidūrenidānakathā) viya.
Moḷiyaṃ means in the topknot, as in the phrase "Having cut off the topknot fragrant with excellent perfumes," and so on.
Moḷiyaṃ là búi tóc, như trong ‘‘chetvāna moḷiṃ varagandhavāsita’’ v.v…
Tenāha ‘‘moḷiṃ bandhitvā’’ti.
Therefore he said, "Having tied the topknot."
Vì vậy đã nói ‘‘moḷiṃ bandhitvā’’ (buộc búi tóc).
Catumadhurenāti sappisakkaramadhunāḷikerasnehasaṅkhātehi catūhi madhurehi abhisaṅkhatapānavisesenāti vadanti, taṃ mahādhammasamādānasuttapāḷiyā (ma. ni. 1.473) na sameti.
Catumadhurenā means with a special drink prepared from the four sweets, namely ghee, sugar, honey, and coconut oil extract, so they say; but this does not accord with the Mahādhammasamādāna Sutta text.
Catumadhurenā là bằng một loại đồ uống đặc biệt được làm từ bốn loại ngọt: bơ, đường, mật ong và dầu dừa, người ta nói như vậy, nhưng điều đó không phù hợp với kinh Mahādhammasamādāna.
Vuttañhi tattha ‘‘dadhi ca madhu ca sappi ca phāṇitañca ekajjhaṃ saṃsaṭṭha’’nti, (ma. ni. 1.485) tadaṭṭhakathāyañca vuttaṃ ‘‘dadhi ca madhu cāti suparisuddhaṃ dadhi ca sumadhuraṃ madhu ca.
For it is said there: "Curd, honey, ghee, and treacle, mixed all together." And in its Commentary, it is said: "Dadhi ca madhu cā" means very pure curd and very sweet honey.
Nơi đó đã nói ‘‘dadhi ca madhu ca sappi ca phāṇitañca ekajjhaṃ saṃsaṭṭha’’ (sữa đông, mật ong, bơ và đường thô trộn lẫn vào nhau). Và trong chú giải của nó đã nói ‘‘dadhi ca madhu cā’’ là sữa đông tinh khiết và mật ong ngọt ngào.
Ekajjhaṃ saṃsaṭṭhanti ekato katvā missitaṃ āluḷitaṃ.
Ekajjhaṃ saṃsaṭṭhaṃ means mixed and stirred together.
Ekajjhaṃ saṃsaṭṭha là trộn lẫn và khuấy đều vào nhau.
Tassa tanti tassa taṃ catumadhurabhesajjaṃ pivato’’ti ‘‘attupakkamena maraṇaṃ na yutta’’nti manasi katvā rājā tassā sarīraṃ lehitvā yāpeti. Na hi ariyā attānaṃ vinipātenti.
Tassa taṃ means "to him who drinks that four-sweet medicine." Bearing in mind that "death by one's own effort is not proper," the king licked her body and sustained her. For Noble Ones do not destroy themselves.
Tassa ta là người uống loại thuốc bốn vị ngọt đó. Vua đã nghĩ ‘‘tự sát là không thích hợp’’, rồi liếm cơ thể của bà ấy và duy trì sự sống. Bởi vì các bậc Thánh không tự hủy hoại mình.
Maggaphalasukhenāti maggaphalasukhavatā, sotāpattimaggaphalasukhūpasañhitena caṅkamena yāpetīti attho.
Maggaphalasukhenā means possessing the happiness of the path and its fruit, that is, he sustained himself by walking imbued with the happiness of the Sotāpatti path and its fruit.
Maggaphalasukhenā là bằng sự an lạc của Đạo và Quả, nghĩa là duy trì sự sống bằng cách đi kinh hành với sự an lạc của Đạo và Quả Nhập Lưu.
Hāressāmīti apanessāmi.
Hāressāmī means I shall remove.
Hāressāmī là tôi sẽ loại bỏ.
Vītaccitehīti vigataaccitehi jālavigatehi suddhaṅgārehi.
Vītaccitehī means with pure embers, free from flames and devoid of glow.
Vītaccitehī là bằng những cục than sạch không còn lửa cháy, không còn ngọn lửa.
Kenaci saññattoti kenaci sammā ñāpito, ovaditoti vuttaṃ hoti.
Kenaci saññatto means properly instructed or advised by someone.
Kenaci saññatto là được ai đó chỉ dẫn đúng đắn, nghĩa là được khuyên bảo.
Massukaraṇatthāyāti massuvisodhanatthāya.
Massukaraṇatthāyā means for the purpose of grooming the beard.
Massukaraṇatthāyā là để làm sạch râu.
Manaṃ karothāti yathā rañño manaṃ hoti, tathā karotha.
Manaṃ karothā means act so that the king's mind is pleased.
Manaṃ karothā là hãy làm theo ý muốn của vua.
Pubbeti purimabhave.
Pubbe means in a former existence.
Pubbe là trong kiếp trước.
Cetiyaṅgaṇeti gandhapupphādīhi pūjanaṭṭhānabhūte cetiyassa bhūmitale.
Cetiyaṅgaṇe means on the ground level of the cetiya, which is the place for offerings like perfumes and flowers.
Cetiyaṅgaṇe là trên nền đất của ngôi tháp, nơi thờ cúng bằng hương hoa v.v…
Nisajjanatthāyāti bhikkhusaṅghassa nisīdanatthāya.
Nisajjanatthāyā means for the bhikkhusaṅgha to sit.
Nisajjanatthāyā là để tăng chúng ngồi.
Paññattakaṭasārakanti paññapetabbauttamakilañjaṃ.
Paññattakaṭasārakaṃ means a spread excellent mat.
Paññattakaṭasārakaṃ là tấm thảm tốt nhất cần được trải.
Tathāvidho kilañjo hi ‘‘kaṭasārako’’ti vuccati.
Indeed, such a mat is called a kaṭasāraka.
Một tấm thảm như vậy được gọi là ‘‘kaṭasāraka’’.
Tassāti yathāvuttassa kammadvayassa.
Tassā refers to the aforementioned two kinds of kamma.
Tassā là của hai nghiệp đã nói trên.
Taṃ pana manopadosavaseneva tena katanti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that he performed those two actions solely out of mental malice.
Tuy nhiên, cần phải hiểu rằng vua đã làm điều đó chỉ vì sự ô nhiễm của tâm.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói –
Paricārakoti sahāyako.
‘Paricārako’ means ‘companion’.
Paricārako có nghĩa là bạn đồng hành.
Abhedepi bhedamiva vohāro loke pākaṭoti vuttaṃ ‘‘yakkho hutvā nibbattī’’ti.
Even without division, the usage in the world is prominent as if there were a division; therefore, it is said, “having become a yakkha, he was reborn.”
Mặc dù không có sự phân chia, nhưng cách gọi như có sự phân chia là điều phổ biến trên đời, vì vậy đã nói “trở thành một Dạ-xoa và tái sinh”.
Ekāyapi hi uppādakiriyāya idha bhedavohāro, paṭisandhivasena hutvā, pavattivasena nibbattīti vā paccekaṃ yojetabbaṃ, paṭisandhivasena vā pavattanasaṅkhātaṃ sātisayanibbattanaṃ ñāpetuṃ ekāyeva kiriyā padadvayena vuttā.
Indeed, here, even for a single act of arising, there is a distinction in expression. It should be understood individually as ‘having become’ by way of rebirth-linking (paṭisandhi), and ‘was reborn’ by way of continuance (pavatti); or else, to make known the extraordinary rebirth, which is continuance by way of rebirth-linking, the single action is expressed by two words.
Thật vậy, ở đây, cách gọi có sự phân chia được dùng cho một hành động phát sinh duy nhất, hoặc có thể hiểu riêng là: trở thành theo nghĩa tái sanh (paṭisandhi), và tái sanh theo nghĩa tiếp diễn (pavatti); hoặc một hành động duy nhất được diễn đạt bằng hai từ để chỉ sự tái sanh vượt trội, tức là sự tiếp diễn theo nghĩa tái sanh.
Tathāvacanañhi paṭisandhivasena nibbattaneyeva dissati ‘‘makkaṭako nāma devaputto hutvā nibbatti (dha. pa. aṭṭha. 1.5) kaṇṭako nāma…pe… nibbatti, (jā. aṭṭha. 1.avidūrenidānakathā) maṇḍūko nāma…pe… nibbattī’’tiādīsu viya.
Such an expression is indeed seen only in the context of rebirth-linking, as in phrases like “a deva-putta named Makkaṭaka, having become, was reborn; a deva-putta named Kaṇṭaka…was reborn; a deva-putta named Maṇḍūka…was reborn” and so on.
Cách nói như vậy chỉ thấy trong trường hợp tái sanh theo nghĩa paṭisandhi, như trong các câu “một vị thiên tử tên Makkaṭaka đã tái sanh (hutvā nibbatti)”, “một vị thiên tử tên Kaṇṭaka…pe… đã tái sanh”, “một vị thiên tử tên Maṇḍūka…pe… đã tái sanh” v.v.
Dvinnaṃ vā padānaṃ bhāvatthamapekkhitvā ‘‘yakkho’’tiādīsu sāmiatthe paccattavacanaṃ kataṃ purimāya pacchimavisesanato, paricārakassa…pe… yakkhassa bhāvena nibbattīti attho, hetvatthe vā ettha tvā-saddo yakkhassa bhāvato pavattanahetūti.
Or, having considered the substantial meaning of the two words, the nominative case is used in “yakkho” and so on, for the meaning of possession, in distinction from the later one by the former; the meaning is ‘was reborn as a yakkha, a servant’ and so forth. Or, here, the word ‘-tvā’ is in the sense of cause, meaning ‘because of being a yakkha, it is the cause of arising’.
Hoặc, xét theo ý nghĩa trạng thái của hai từ, thì trong các câu “yakkho” v.v., từ ở ngôi thứ nhất được dùng theo nghĩa sở hữu cách, do sự phân biệt của từ sau đối với từ trước; nghĩa là, tái sanh với trạng thái của người hầu…pe… của Dạ-xoa. Hoặc ở đây, từ ‘tvā’ có nghĩa là nguyên nhân, tức là sự tiếp diễn do trạng thái của Dạ-xoa.
Assa pana rañño mahāpuññassapi samānassa tattha bahulaṃ nibbattapubbatāya ciraparicitanikanti vasena tattheva nibbatti veditabbā.
However, it should be understood that this king, though greatly meritorious, was reborn there repeatedly, and thus, due to long-standing familiarity and attachment, his rebirth occurred in that very realm.
Vị vua này, dù là người có đại phước báu, nhưng do đã nhiều lần tái sanh ở đó và quen thuộc lâu ngày, nên cần hiểu rằng ngài đã tái sanh ngay tại đó (cõi Tứ Đại Thiên Vương).
Taṃ divasamevāti rañño maraṇadivaseyeva.
‘Taṃ divasameva’ means ‘on the very day of the king’s death’.
Taṃ divasameva có nghĩa là ngay trong ngày vua qua đời.
Khobhetvāti puttasnehassa balavabhāvato, taṃsahajātapīti vegassa ca savipphāratāya taṃ samuṭṭhānarūpadhammehi pharaṇavasena sakalasarīraṃ āloḷetvā.
‘Khobhetvā’ means ‘having agitated his entire body by pervading it with the mental factors (rūpadhammas) arising from the intense surge of joy (pīti-vega) that arose with that affection, due to the powerful nature of his love for his son’.
Khobhetvā có nghĩa là do tình thương con mạnh mẽ, và do sự lan tỏa của niềm hoan hỷ đồng sanh với tình thương ấy, khiến toàn thân bị khuấy động bởi các pháp sắc do niềm hoan hỷ đó tạo ra.
Tenāha ‘‘aṭṭhimiñjaṃ āhacca aṭṭhāsī’’ti.
Therefore, it is said, ‘‘aṭṭhimiñjaṃ āhacca aṭṭhāsī’’ti (he stood, having touched the marrow of his bones).
Vì vậy, đã nói “xâm nhập đến tủy xương và đứng đó”.
Pituguṇanti pituno attani sinehaguṇaṃ.
‘Pituguṇaṃ’ means ‘the quality of his father’s affection for him’.
Pituguṇaṃ có nghĩa là phẩm chất tình thương của người cha dành cho mình.
Tena vuttaṃ ‘‘mayi jātepī’’tiādi.
Therefore, it is said, ‘‘mayi jātepī’’ti, etc.
Vì vậy, đã nói “dù tôi đã sanh ra” v.v.
Vissajjetha vissajjethāti turitavasena, sokavasena ca vuttaṃ.
‘Vissajjetha vissajjetha’ is said due to haste and sorrow.
Vissajjetha vissajjethā được nói do sự vội vã và đau buồn.
Nāḷāgirihatthiṃ muñcāpetvāti ettha iti-saddo pakārattho, tena ‘‘abhimārakapurisapesenādippakārenā’’ti pubbe vuttappakārattayaṃ paccāmasati, katthaci pana so na diṭṭho.
In ‘‘Nāḷāgiri hatthiṃ muñcāpetvā’’ti, the word ‘iti’ refers to ‘manner’, thereby recalling the three kinds of methods mentioned previously, such as ‘by sending men to kill him’ and so forth. However, in some texts, this word is not found.
Trong câu Nāḷāgirihatthiṃ muñcāpetvā, từ iti có nghĩa là cách thức, do đó nó đề cập đến ba cách thức đã nói trước đây là “bằng cách sai khiến những người sát nhân” v.v. Tuy nhiên, ở một số nơi, từ đó không được thấy.
Pañca vatthūnīti ‘‘sādhu bhante bhikkhū yāvajīvaṃ āraññikā assū’’tiādinā (pārā. 409; cūḷava. 343) vinaye vuttāni pañca vatthūni.
‘Pañca vatthūni’ refers to the five matters mentioned in the Vinaya, beginning with ‘‘Sādhu bhante, bhikkhū yāvajīvaṃ āraññikā assū’’ti (May the bhikkhus, venerable sirs, be dwellers in the forest for as long as they live).
Pañca vatthūni là năm điều được nói trong giới luật, bắt đầu bằng “Lành thay, thưa Tôn giả, các Tỳ-khưu hãy sống nơi rừng núi suốt đời” v.v.
Yācitvāti ettha yācanaṃ viya katvāti attho.
In ‘yācitvā’, the meaning is ‘having acted as if asking’.
Trong yācitvā, nghĩa là như đã thỉnh cầu.
Na hi so paṭipajjitukāmo yācatīti ayamattho vinaye (pārā. aṭṭha. 2.410) vuttoyeva.
Indeed, this meaning, that he did not ask with the intention of practicing, is already stated in the Vinaya.
Thật vậy, nghĩa là Devadatta không thỉnh cầu với ý định thực hành, điều này đã được nói trong Giới luật.
Saññāpessāmīti cintetvā saṅghabhedaṃ katvāti sambandho.
The connection is: ‘Saññāpessāmī’ (I will make them understand), having thought thus, ‘he caused a schism in the Saṅgha’.
Saññāpessāmī có liên hệ với việc “suy nghĩ ‘Ta sẽ làm cho họ hiểu’ và gây chia rẽ Tăng-già”.
Idañca tassa anikkhittadhuratādassanavasena vuttaṃ, so pana akatepi saṅghabhede tehi saññāpetiyeva.
This is stated to show his non-abandonment of the burden, but even without causing a schism in the Saṅgha, he himself made them understand.
Điều này được nói để chỉ ra rằng Devadatta không từ bỏ trách nhiệm của mình, nhưng ông ta đã làm cho họ hiểu ngay cả khi chưa gây chia rẽ Tăng-già.
Uṇhalohitanti balavasokasamuṭṭhitaṃ uṇhabhūtaṃ lohitaṃ.
‘Uṇhalohitaṃ’ means ‘hot blood’ that arose from strong sorrow.
Uṇhalohitaṃ có nghĩa là máu nóng phát sinh do nỗi buồn mạnh mẽ.
Mahānirayeti avīciniraye.
‘Mahāniraye’ means ‘in the Avīci hell’.
Mahāniraye có nghĩa là địa ngục Avīci.
Vitthārakathānayoti ajātasattupasādanādivasena vitthārato vattabbāya kathāya nayamattaṃ.
‘Vitthārakathānayo’ means ‘merely the method of an elaborated discourse’, to be spoken at length, as in the pacification of Ajātasattu and so on.
Vitthārakathānayo có nghĩa là chỉ là một cách thức của câu chuyện cần được kể chi tiết, chẳng hạn như việc làm cho Ajātasattu hoan hỷ.
Kasmā panettha sā na vuttā, nanu saṅgītikathā viya khandhake (cūḷava. 343) āgatāpi sā vattabbāti codanāya āha ‘‘āgatattā pana sabbaṃ na vutta’’nti, khandhake āgatattā, kiñcimattassa ca vacanakkamassa vuttattā na ettha koci virodhoti adhippāyo.
Why is it not stated here? Is it not to be stated even if it appears in the Khandhaka, like the Saṅgīti-Kathā? To this question, he replies: ‘‘āgatattā pana sabbaṃ na vutta’’nti (because it has already appeared, not everything is stated). The intention is that since it has appeared in the Khandhaka, and a little of the sequence of words has been stated, there is no contradiction here.
Tại sao câu chuyện đó không được kể ở đây? Chẳng phải câu chuyện đó, dù đã được nói trong Khandhaka như câu chuyện về kết tập, cũng nên được kể hay sao? Để trả lời câu hỏi này, đã nói “do đã được nói, nên không phải tất cả đều được kể”. Ý nghĩa là do đã được nói trong Khandhaka, và một phần nào đó của trình tự lời nói đã được kể, nên không có sự mâu thuẫn nào ở đây.
‘‘Eva’’ntiādi yathānusandhinā nigamanaṃ.
‘‘Eva’’ntiādi is the conclusion according to the context.
“Evaṃ” v.v. là lời kết luận theo sự liên kết.
Kosalaraññoti pasenadikosalassa pitu mahākosalarañño.
‘Kosalarañño’ means ‘of King Mahākosala’, the father of Pasenadi Kosala.
Kosalarañño có nghĩa là của Đại vương Mahākosala, cha của vua Pasenadi Kosala.
Nanu videhassa rañño dhītā vedehīti attho sambhavatīti codanamapaneti ‘‘na videharañño’’ti iminā.
He dispels the objection that the meaning 'the daughter of the king of Videha is Vedehī' is possible, with ‘‘na videharañño’’ti iminā (it is not of the king of Videha).
Để loại bỏ câu hỏi “Chẳng phải Vedehī có nghĩa là con gái của vua Videha hay sao?”, đã nói “không phải của vua Videha”.
Atha kenaṭṭhenāti āha ‘‘paṇḍitādhivacanameta’’nti, paṇḍitavevacanaṃ, paṇḍitanāmanti vā attho.
Then, for what reason? He says, ‘‘paṇḍitādhivacanameta’’nti (this is a designation of the wise), meaning it is a synonym for 'wise person', or the name of a wise person.
Vậy thì do ý nghĩa nào? Đã nói “đó là danh xưng của người trí”, nghĩa là đồng nghĩa với người trí, hoặc tên của người trí.
Ayaṃ pana padattho kena nibbacanenāti vuttaṃ ‘‘tatrāya’’ntiādi.
For what derivation is this meaning of the word*? It is said, ‘‘tatrāya’’ntiādi (herein this is the meaning) by the teacher.
Ý nghĩa của từ này là gì, theo cách giải thích nào? Đã nói “ở đây” v.v.
Vidantīti jānanti.
‘Vidantī’ti means ‘they know’.
Vidantī có nghĩa là hiểu biết.
Vedenāti karaṇabhūtena ñāṇena.
‘Vedenā’ means ‘by knowledge as the instrument’.
Vedenā có nghĩa là bằng trí tuệ làm phương tiện.
‘‘Īhatī’’ti etassa pavattatītipi attho ṭīkāyaṃ vutto.
The meaning ‘it proceeds’ for ‘‘īhatī’’ti (strives) is also stated in the Ṭīkā.
Nghĩa của từ “īhatī” là “tiếp diễn” cũng được nói trong ṭīkā.
Vedehīti idha nadādigaṇoti āha ‘‘vedehiyā’’ti.
‘Vedehī’: here, it is a word of the nadādi group. Therefore, it is said, ‘‘vedehiyā’’ti.
Vedehī: ở đây là nhóm nadādi, vì vậy đã nói “vedehiyā”.
Soyeva aho tadaho, sattamīvacanena pana ‘‘tadahū’’ti padasiddhi.
That very day is ‘tadaho’; but by the seventh case ending, the word ‘tadahū’ is formed.
Chính ngày đó là tadaho, nhưng với cách dùng thất cách, từ “tadahū” được hình thành.
Etthāti etasmiṃ divase.
‘Etthā’ti means ‘on this day’.
Etthā có nghĩa là vào ngày đó.
Upasaddena visiṭṭho vasasaddo upavasaneyeva, na vasanamatte, upavasanañca samādānamevāti dassetuṃ ‘‘sīlenā’’tiādi vuttaṃ.
The word ‘vasa’ (to dwell), when qualified by the prefix ‘upa-’, specifically refers to observing Uposatha, not merely dwelling. To show that observing Uposatha means undertaking it, ‘‘sīlenā’’tiādi (by sīla, etc.) is stated.
Từ ‘vasa’ khi đi kèm với tiền tố ‘upa’ chỉ có nghĩa là ‘upavasana’ (thọ trì giới), chứ không phải chỉ là ‘vasana’ (sống). Để chỉ ra rằng ‘upavasana’ chính là ‘samādāna’ (thọ trì), đã nói “sīlenā” v.v.
Ettha ca sīlenāti sāsane ariyuposathaṃ sandhāya vuttaṃ.
And here, ‘‘sīlenā’’ti is said with reference to the Ariyan Uposatha in the Dispensation.
Ở đây, sīlenā được nói để chỉ uposatha của bậc Thánh trong giáo pháp.
Anasanenāti abhuñjanamattasaṅkhātaṃ bāhiruposathaṃ.
‘Anasanenā’ refers to the outer Uposatha, which is merely not eating.
Anasanenā là uposatha bên ngoài, chỉ việc không ăn.
Vā-saddo cettha aniyamattho, tena ekaccaṃ manoduccaritaṃ, dussīlyādiñca saṅgaṇhāti.
Here, the word ‘vā’ (or) implies indefiniteness; thereby it includes some mental misconduct and lack of sīla (dussīlya), etc.
Từ vā ở đây có nghĩa là không chắc chắn, do đó nó bao gồm một số ác hạnh về ý, sự bất tịnh về giới v.v.
Tathā hi gopālakuposatho abhijjhāsahagatassa cittassa vasena vutto, nigaṇṭhuposatho mosavajjādivasena.
Thus, the cowherd’s Uposatha is mentioned by way of a mind accompanied by covetousness, and the Nirgrantha’s Uposatha by way of false speech, etc.
Thật vậy, uposatha của người chăn bò được nói theo ý niệm tham lam, uposatha của Ni-kiền-tử được nói theo ý niệm nói dối v.v.
Yathāha visākhuposathe ‘‘so tena abhijjhāsahagatena cetasā divasaṃ atināmetī’’ti, (a. ni. 3.71) ‘‘iti yasmiṃ samaye sacce samādapetabbā, musāvāde tasmiṃ samaye samādapetī’’ti (a. ni. 3.71) ca ādi.
As it is said in the Visākhuposatha Sutta: ‘‘So tena abhijjhāsahagatena cetasā divasaṃ atināmetī’’ti (He spent the day with a mind accompanied by covetousness), and ‘‘iti yasmiṃ samaye sacce samādapetabbā, musāvāde tasmiṃ samaye samādapetī’’ti (Thus, at the time when he should be established in truth, at that time he is established in false speech) and so on.
Như đã nói trong Visākhuposatha: “Người ấy sống qua ngày với ý niệm tham lam”, và “vào thời điểm đáng lẽ phải được hướng dẫn về chân lý, người ấy lại hướng dẫn về lời nói dối” v.v.
Evaṃ adhippetatthānurūpaṃ nibbacanaṃ dassetvā idāni atthuddhāravasena nibbacanānurūpaṃ adhippetatthaṃ dassetuṃ ‘‘ayaṃ panā’’tiādimāha.
Having thus shown the derivation appropriate to the intended meaning, he now states ‘‘ayaṃ panā’’tiādi (but this is, etc.) to show the intended meaning according to the derivation by way of extracting the meaning.
Sau khi trình bày cách giải thích phù hợp với ý nghĩa dự định như vậy, bây giờ để trình bày ý nghĩa dự định phù hợp với cách giải thích bằng cách trích dẫn ý nghĩa, đã nói “ayaṃ panā” v.v.
Etthāti uposathasadde.
‘Etthā’ti means ‘in the word uposatha’.
Etthā có nghĩa là trong từ uposatha.
Samānasaddavacanīyānaṃ anekappabhedānaṃ atthānamuddharaṇaṃ atthuddhāro samānasaddavacanīyesu vā atthesu adhippetasseva atthassa uddharaṇaṃ atthuddhārotipi vaṭṭati.
‘Atthuddhāro’ means ‘the extraction of meanings’, which are numerous and various, and are denoted by the same word. Or, ‘atthuddhāro’ is also suitable for ‘the extraction of only the intended meaning’ from among meanings denoted by the same word.
Atthuddhāro là việc trích dẫn các ý nghĩa thuộc nhiều loại khác nhau được diễn đạt bằng cùng một từ, hoặc cũng có thể là atthuddhāro là việc trích dẫn chỉ ý nghĩa dự định trong số các ý nghĩa được diễn đạt bằng cùng một từ.
Anekatthadassanañhi adhippetatthassa uddharaṇatthameva.
Indeed, the showing of many meanings is only for the purpose of extracting the intended meaning.
Thật vậy, việc trình bày nhiều ý nghĩa chỉ nhằm mục đích trích dẫn ý nghĩa dự định.
Nanu ca ‘‘atthamattaṃ pati saddā abhinivisantī’’tiādinā atthuddhāre codanā, sodhanā ca heṭṭhā vuttāyeva.
Is it not true that the objection and purification regarding the extraction of meaning, beginning with ‘‘atthamattaṃ pati saddā abhinivisantī’’ti (words settle upon mere meaning) and so on, have already been mentioned below?
Chẳng phải câu hỏi và lời giải đáp về việc trích dẫn ý nghĩa đã được nói ở dưới, bắt đầu bằng “các từ chỉ dựa vào ý nghĩa” v.v. hay sao?
Apica visesasaddassa avācakabhāvato pātimokkhuddesādivisayopi uposathasaddo sāmaññarūpo eva, atha kasmā pātimokkhuddesādivisesavisayo vuttoti?
Furthermore, since a specific word does not designate, the word ‘uposatha’, even when referring to the Pātimokkha recitation and so forth, is general in nature. Then, why is the specific sense of the Pātimokkha recitation and so on stated?
Hơn nữa, do từ đặc biệt không có nghĩa là từ diễn đạt, nên từ uposatha, dù liên quan đến việc đọc Pātimokkha v.v., vẫn là một từ chung. Vậy tại sao lại nói về đối tượng đặc biệt là việc đọc Pātimokkha v.v.?
Saccametaṃ, ayaṃ panattho tādisaṃ saddasāmaññamanādiyitvā tattha tattha sambhavatthadassanavaseneva vuttoti, evaṃ sabbattha.
This is true, but this meaning is stated by disregarding such a general term and only by showing the possible meaning in each case. This applies everywhere.
Điều này là đúng, nhưng ý nghĩa này được nói chỉ dựa trên việc trình bày các ý nghĩa có thể có ở từng nơi, mà không dựa vào tính chung của từ như vậy. Điều này cũng đúng ở mọi nơi.
Sīladiṭṭhivasena (sīlasuddhivasena dī. ni. ṭī. 1.150) upetehi samaggehi vasīyati na uṭṭhīyatīti uposatho, pātimokkhuddeso.
‘Uposatho’ (Pātimokkha recitation) means ‘that which is dwelt in (vasīyati) and not risen from (na uṭṭhīyati) by harmonious bhikkhus, endowed with sīla and right view (sīladiṭṭhivasena upetehi samaggehi)’.
Uposatho là nơi các Tỳ-khưu đoàn kết, có giới và chánh kiến (sīladiṭṭhivasena), sống mà không đứng dậy (khỏi thiền định); đó là việc đọc Pātimokkha.
Samādānavasena, adhiṭṭhānavasena vā upecca ariyavāsādiatthāya vasitabbo āvasitabboti uposatho, sīlaṃ.
‘Uposatho’ (sīla) means ‘that which should be approached (upecca) and dwelt in (vasitabbo āvasitabbo) by way of undertaking or resolution, for the purpose of the Ariyan way of life (ariyavāsādiattha)’.
Uposatho là giới, là điều cần phải thọ trì và thực hành để đạt được sự an trú của bậc Thánh v.v., bằng cách thọ trì hoặc bằng cách quyết tâm.
Anasanādivasena upecca vasitabbo anuvasitabboti uposatho, vatasamādānasaṅkhāto upavāso.
‘Uposatho’ (upavāsa, a vow of abstinence) means ‘that which should be approached (upecca) and properly dwelt in (vasitabbo anuvasitabbo) by way of abstinence from food (anasanādi)’.
Uposatho là sự thọ trì giới (upavāsa) được gọi là sự thọ trì các hạnh nguyện, là điều cần phải thọ trì và thực hành bằng cách không ăn v.v.
Navamahatthikulapariyāpanne hatthināge kiñci kiriyamanapekkhitvā taṃkulasambhūtatāmattaṃ pati ruḷhivaseneva uposathoti samaññā, tasmā tattha nāmapaññatti veditabbā.
The designation Uposatha is applied to the great elephant belonging to the ninth class of elephants solely by way of convention, based only on its birth into that lineage, without considering any specific action. Therefore, in that context, the designation of the name should be understood.
Trong loài voi chúa thuộc chín dòng voi chúa, không cần xét đến bất cứ hành động nào, chỉ dựa vào việc sinh ra trong dòng dõi voi Uposatha đó, thì tên gọi Uposatha được đặt theo nghĩa thông thường (ruḷhī). Do đó, ở đây cần phải hiểu về danh định (nāmapaññatti).
Arayo upagantvā useti dāhetīti uposatho, usasaddo dāhetipi saddavidū vadanti.
That which, having approached, afflicts (causes to burn) the enemies (defilements) is uposatha. Experts in grammar say that the word usa also means to afflict.
Kẻ thù là các phiền não (kilesa) đến gần và đốt cháy, làm cho nóng bức, nên gọi là Uposatha. Các nhà ngữ pháp (saddavidū) cũng nói rằng từ usa có nghĩa là đốt cháy, làm nóng bức.
Divase pana uposatha saddapavatti aṭṭhakathāyaṃ vuttāyeva.
Moreover, the currency of the word uposatha in the sense of a day is already stated in the Aṭṭhakathā.
Hơn nữa, sự xuất hiện của từ uposatha trong ngày đã được giải thích trong các bản Chú giải (Aṭṭhakathā).
‘‘Suddhassa ve sadāphaggū’’tiādīsu suddhassāti sabbaso kilesamalābhāvena parisuddhassa.
In phrases such as ‘‘Suddhassa ve sadāphaggū’’ (Truly, for the pure, it is always the lucky constellation), suddhassāti means for one who is purified entirely by the absence of the stain of defilements.
Trong câu ‘‘Suddhassa ve sadāphaggū’’ và các câu tương tự, suddhassa có nghĩa là người hoàn toàn thanh tịnh, không có chút cấu uế (kilesa) nào.
Veti nipātamattaṃ, byattanti vā attho.
Veti is merely a particle, or the meaning is 'manifestly'.
Ve chỉ là một giới từ (nipāta), hoặc có nghĩa là rõ ràng (byatta).
Sadāti niccakālampi.
Sadāti means at all times.
Sadā có nghĩa là luôn luôn, vĩnh viễn.
Phaggūti phagguṇīnakkhattameva yuttaṃ bhavati, niruttinayena cetassa siddhi.
Phaggūti means that the Phagguṇī constellation itself is fitting, and its derivation is successful according to the method of etymology.
Phaggū có nghĩa là chỉ có sao Phagguṇī là thích hợp. Sự thành tựu của từ này là theo quy tắc ngữ nguyên (nirutti).
Yassa hi sundarikabhāradvājassa nāma brāhmaṇassa phagguṇamāse uttaraphagguṇīyuttadivase titthanhānaṃ karontassa saṃvaccharampi katapāpapavāhanaṃ hotīti laddhi.
Indeed, it was a belief that for a brahmin named Sundarika Bhāradvāja, performing a ritual bath at a ford on the day conjoined with the Uttaraphalgunī constellation in the month of Phagguṇa brought about the washing away of sins accumulated even for a year.
Thật vậy, có một tín ngưỡng rằng đối với vị Bà-la-môn tên Sundarikabhāradvāja, việc tắm rửa ở bến sông vào ngày có sao Uttaraphagguṇī trong tháng Phagguṇa sẽ rửa sạch tội lỗi đã gây ra suốt một năm.
Tato taṃ vivecetuṃ idaṃ majjhimāgamāvare mūlapaṇṇāsake vatthasutte bhagavatā vuttaṃ.
To distinguish this, this statement was made by the Blessed One in the Vatthasutta of the Mūlapaṇṇāsaka, which is found in the excellent Majjhimāgama.
Để phân biệt điều đó, lời này đã được Đức Thế Tôn nói trong kinh Vatthasutta thuộc Mūlapaṇṇāsaka trong Majjhimāgama.
Suddhassuposatho sadāti yathāvuttakilesamalasuddhiyā parisuddhassa uposathaṅgāni, vatasamādānāni ca asamādiyatopi niccakālaṃ uposathavāso eva bhavatīti attho.
Suddhassuposatho sadāti means that for a person purified by the aforementioned purity from the stain of defilements, even if they do not undertake the Uposatha constituents or the vows, it is always an Uposatha observance.
Suddhassuposatho sadā có nghĩa là đối với người đã hoàn toàn thanh tịnh nhờ sự thanh lọc cấu uế (kilesa) như đã nói trên, dù không thọ trì các giới Uposatha (uposathaṅga) và các sự thọ trì giới nguyện (vatasamādāna), thì việc sống Uposatha (uposathavāsa) vẫn luôn luôn hiện hữu.
‘‘Na bhikkhave’’tiādīsu ‘‘abhikkhuko āvāso na gantabbo’’ti nīharitvā sambandho.
In phrases such as ‘‘Na bhikkhave’’ (Bhikkhus, one should not...), the connection is made by extracting the meaning "an abode without bhikkhus should not be gone to."
Trong câu ‘‘Na bhikkhave’’ và các câu tương tự, cần rút ra và liên kết với ý ‘‘không nên đến trú xứ không có Tỳ-khưu’’.
Upavasitabbadivasoti upavasanakaraṇadivaso, adhikaraṇe vā tabbasaddo daṭṭhabbo.
Upavasitabbadivasoti means the day for performing the observance, or the suffix tabba should be seen in the locative sense.
Upavasitabbadivaso là ngày thực hiện sự sống Uposatha, hoặc từ tabba nên được hiểu theo nghĩa nơi chốn (adhikaraṇa).
Evañhi aṭṭhakathāyaṃ vuttanibbacanena sameti.
Only in this way does it agree with the explanation given in the Aṭṭhakathā.
Như vậy thì phù hợp với lời giải thích đã được nói trong Chú giải (Aṭṭhakathā).
Antogadhāvadhāraṇena, aññatthāpohanena ca nivāraṇaṃ sandhāya ‘‘sesadvayanivāraṇattha’’nti vuttaṃ.
The statement ‘‘sesadvayanivāraṇattha’’ (for the purpose of preventing the other two) is said with reference to the prevention by means of internal inclusion and exclusion of other meanings.
Với ý nghĩa ngăn cấm thông qua sự bao hàm và sự loại trừ các nghĩa khác, nên đã nói ‘‘sesadvayanivāraṇattha’’ (để ngăn cấm hai điều còn lại).
‘‘Pannarase’’ti padamārabbha divasavasena yathāvuttanibbacanaṃ katanti dassento ‘‘teneva vutta’’ntiādimāha.
Showing that the aforementioned explanation of the word pannarasa was made in terms of the day, it begins with ‘‘teneva vutta’’ (thus it is said).
Để chỉ ra rằng lời giải thích như đã nói được đưa ra theo nghĩa ngày, bắt đầu từ từ ‘‘Pannarase’’, nên đã nói ‘‘teneva vutta’’ và các câu tương tự.
Pañcadasannaṃ tithīnaṃ pūraṇavasena ‘‘pannaraso’’ti hi divaso vutto.
For indeed, the day is called pannarasa (fifteenth) by way of completing the fifteen lunar days.
Thật vậy, ngày ‘‘pannaraso’’ được nói là ngày hoàn thành mười lăm (pañcadasannaṃ) tithī (ngày âm lịch).
‘‘Tāni ettha santī’’ti ettakeyeva vutte nanvetāni aññatthāpi santīti codanā siyāti taṃ nivāretuṃ ‘‘tadā kirā’’tiādi vuttaṃ.
If it were said only ‘‘Tāni ettha santī’’ (These are present here), an objection might arise, "Are these not present elsewhere too?" To prevent that, phrases like ‘‘tadā kirā’’ (at that time, indeed) are stated.
Nếu chỉ nói ‘‘Tāni ettha santī’’ (chúng có ở đây) thì có thể có câu hỏi rằng ‘‘chúng cũng có ở nơi khác phải không?’’. Để ngăn chặn câu hỏi đó, đã nói ‘‘tadā kirā’’ và các câu tương tự.
Anena bahuso, atisayato vā ettha taddhitavisayo payuttoti dasseti.
By this, it is shown that the scope of the taddhita (derivative suffix) is used here extensively or superlatively.
Điều này cho thấy rằng ở đây, phạm vi của hậu tố taddhita được sử dụng theo nghĩa rất nhiều hoặc đặc biệt.
Cātumāsī, cātumāsinīti ca paccayavisesena itthiliṅgeyeva pariyāyavacanaṃ.
Cātumāsī and cātumāsinī are synonymous terms in the feminine gender due to the specific suffix.
Cātumāsī và cātumāsinī là những từ đồng nghĩa ở giống cái (itthiliṅga) với sự khác biệt về hậu tố (paccaya).
Pariyosānabhūtāti ca pūraṇabhāvameva sandhāya vadati tāya saheva catumāsaparipuṇṇabhāvato.
The phrase Pariyosānabhūtā (having become the end) also refers to the state of completion, because the four months are completed together with it.
Pariyosānabhūtā cũng được nói theo nghĩa hoàn thành, vì nó hoàn thành bốn tháng (catumāsa) cùng với tháng đó.
Idhāti pāḷiyaṃ.
Idhāti means in the Pāḷi text.
Idhā (ở đây) là trong kinh văn (pāḷi).
Tīhi ākārehi pūretīti puṇṇāti atthaṃ dasseti ‘‘māsapuṇṇatāyā’’tiādinā.
It explains the meaning of puṇṇā (full) as "it completes in three ways" with phrases like ‘‘māsapuṇṇatāyā’’ (by the fullness of the month).
Nó hoàn thành theo ba cách, nên gọi là puṇṇā (tròn đầy), ý nghĩa này được giải thích bằng câu ‘‘māsapuṇṇatāyā’’ và các câu tương tự.
Tattha tadā kattikamāsassa puṇṇatāya māsapuṇṇatā. Purimapuṇṇamito hi paṭṭhāya yāva aparā puṇṇamī, tāva eko māsoti tattha vohāro.
There, at that time, it is māsapuṇṇatā due to the fullness of the month of Kattika. Indeed, from the previous full moon up to the next full moon is considered one month, according to the usage there.
Ở đó, vào thời điểm đó, do sự tròn đầy của tháng Kattika, nên gọi là māsapuṇṇatā (sự tròn đầy của tháng). Thật vậy, ở đó, một tháng được gọi là khoảng thời gian từ ngày trăng tròn trước (purimapuṇṇamī) cho đến ngày trăng tròn sau (aparā puṇṇamī).
Vassānassa utuno puṇṇatāya utupuṇṇatā. Kattikamāsalakkhitassa saṃvaccharassa puṇṇatāya saṃvaccharapuṇṇatā. Purimakattikamāsato pabhuti yāva aparakattikamāso, tāva eko kattikasaṃvaccharoti evaṃ saṃvaccharapuṇṇatāyāti vuttaṃ hoti.
It is utupuṇṇatā (fullness of the season) due to the fullness of the rainy season. It is saṃvaccharapuṇṇatā (fullness of the year) due to the fullness of the year marked by the month of Kattika. This means that from the previous Kattika month up to the next Kattika month is considered one Kattika year, thus it is called saṃvaccharapuṇṇatā.
Do sự tròn đầy của mùa mưa (vassāna), nên gọi là utupuṇṇatā (sự tròn đầy của mùa). Do sự tròn đầy của năm (saṃvaccharassa) được đánh dấu bằng tháng Kattika, nên gọi là saṃvaccharapuṇṇatā (sự tròn đầy của năm). Có nghĩa là, một năm Kattika được gọi là khoảng thời gian từ tháng Kattika trước cho đến tháng Kattika sau.
Lokikānaṃ matena pana māsavasena saṃvaccharasamaññā lakkhitā.
However, according to the worldly view, the designation of a year is marked by months.
Tuy nhiên, theo quan điểm của thế gian, tên gọi năm (saṃvaccharasamaññā) được đánh dấu theo tháng.
Tathā ca lakkhaṇaṃ garusaṅkantivasena.
And so is its characteristic by the movement of the guru (Jupiter).
Và dấu hiệu đó là theo sự chuyển dịch của các hành tinh lớn (garusaṅkanta).
Vuttañhi jotisatthe –
For it is said in the Jotisatta (Treatise on Astrology)—
Như đã nói trong Jotisattha (khoa chiêm tinh):
Kasmā pana rājā amaccaparivuto nisinno, na ekakovāti codanāya sodhanālesaṃ dassetuṃ pāḷipadatthameva avatvā ‘‘evarūpāyā’’tiādīnipi vadati.
To show a hint of explanation regarding the question of why the king was seated surrounded by his ministers and not alone, without merely giving the literal meaning of the Pāḷi text, it also states ‘‘evarūpāyā’’ (such a night) and so on.
Để chỉ ra một chút sự thanh lọc (sodhanālesa) đối với câu hỏi ‘‘Tại sao nhà vua lại ngồi cùng với các quan đại thần, chứ không phải một mình?’’, mà không chỉ nói ý nghĩa của từ trong kinh văn (pāḷipadatthameva), còn nói thêm ‘‘evarūpāyā’’ và các câu tương tự.
Etehi cāyaṃ sodhanāleso dassito ‘‘evaṃ ruciyamānāya rattiyā tadā pavattattā tathā parivuto nisinno’’ti.
And by these words, this hint of explanation is shown: "the king was seated thus surrounded because that night, being delightful in such a manner, was occurring at that time."
Và bằng những lời này, sự thanh lọc đó được chỉ ra rằng ‘‘vì đêm đó là một đêm đẹp như vậy, nên nhà vua đã ngồi cùng với các quan đại thần’’. (Hoặc: ‘‘Do đêm đó là một đêm đẹp đẽ như vậy, và vì nó diễn ra vào thời điểm đó, nên nhà vua đã ngồi cùng với các quan đại thần theo cách đó’’).
Dhoviyamānadisābhāgāyāti etthāpi viyasaddo yojetabbo.
In Dhoviyamānadisābhāgāyā (for the region of the sky being, as it were, washed), the word viya (as it were) should also be connected.
Trong câu Dhoviyamānadisābhāgāyā, cũng cần thêm từ viya (như).
Rajatavimānaniccharitehīti rajatavimānato nikkhantehi, rajatavimānappabhāya vā vipphuritehi.
Rajatavimānaniccharitehīti means by those emanating from the silver mansion, or by those shimmering with the radiance of the silver mansion.
Rajatavimānaniccharitehī có nghĩa là bởi những thứ phát ra từ cung điện bạc, hoặc bởi những thứ lấp lánh bởi ánh sáng của cung điện bạc.
‘‘Visaro’’ti idaṃ muttāvaḷiādīnampi visesanapadaṃ.
This word ‘‘visaro’’ (radiance) is also an adjective for pearl necklaces and so on.
Từ ‘‘visaro’’ này cũng là một từ bổ nghĩa cho chuỗi ngọc trai (muttāvaḷi) và các vật tương tự.
Abbhaṃ dhūmo rajo rāhūti ime cattāro upakkilesā pāḷinayena (a. ni. 4.50; pāci. 447).
Clouds, smoke, dust, and Rāhu—these four are impediments according to the Pāḷi method.
Mây, khói, bụi, và Rahu – bốn cấu uế (upakkilesa) này là theo kinh văn (pāḷinaya).
Rājāmaccehīti rājakulasamudāgatehi amaccehi.
Rājāmaccehīti means by ministers who have come from the royal family.
Rājāmaccehī có nghĩa là bởi các quan đại thần đến từ hoàng gia.
Atha vā anuyuttakarājūhi ceva amaccehi cāti attho.
Alternatively, the meaning is by kings who are appointed and by ministers.
Hoặc có nghĩa là bởi các vị vua được bổ nhiệm và các quan đại thần.
Kañcanāsaneti sīhāsane.
Kañcanāsaneti means on a lion-throne.
Kañcanāsane có nghĩa là trên ngai vàng (sīhāsana).
‘‘Raññaṃ tu hemamāsanaṃ, sīhāsanamatho vāḷabījanitthī ca cāmara’’nti hi vuttaṃ.
Indeed, it is said: "For kings, a golden seat is a lion-throne, and also a fly-whisk and a female yak-tail whisk."
Thật vậy, đã nói rằng ‘‘Ngai vàng của các vị vua là ngai vàng bằng vàng, là sīhāsana, và quạt lông đuôi bò yak (vāḷabījanitthī) và chāmara (phất trần)’’.
Kasmā nisinnoti nisīdanamatte codanā.
Kasmā nisinnoti is a question about the mere act of sitting.
Kasmā nisinno là câu hỏi về việc chỉ ngồi.
Eta nti kandanaṃ, pabodhanaṃ vā.
Etanti means weeping, or awakening.
Eta có nghĩa là tiếng khóc, hoặc sự đánh thức.
Itīti iminā hetunā.
Itīti means by this reason.
Itī có nghĩa là do nguyên nhân này.
Nakkhatta nti kattikānakkhattachaṇaṃ.
Nakkhattanti refers to the festival of the Kattika constellation.
Nakkhatta có nghĩa là lễ hội sao Kattika.
Sammā ghositabbaṃ etarahi nakkhattanti saṅghuṭṭhaṃ. Pañcavaṇṇakusumehi lājena, puṇṇaghaṭehi ca paṭimaṇḍitaṃ gharesu dvāraṃ yassa tadetaṃ nagaraṃ pañca…pe… dvāraṃ. Dhajo vaṭo.
Saṅghuṭṭhaṃ (well-proclaimed) means that the constellation is to be well-proclaimed at this time. The city is pañca…pe… dvāraṃ (with doors… adorned with five-colored flowers, puffed rice, and full pots) whose house doors are adorned with five-colored flowers, puffed rice, and full pots. Dhajo is a banner-pole.
Saṅghuṭṭhaṃ có nghĩa là lễ hội sao cần được tuyên bố đúng cách vào lúc này. Thành phố này được gọi là pañca…pe… dvāraṃ (cửa được trang trí bằng năm màu hoa, lúa rang, và bình nước đầy) vì có những cánh cửa ở các ngôi nhà được trang trí bằng năm màu hoa, lúa rang, và bình nước đầy. Dhajo là cột cờ.
Paṭāko paṭṭoti sīhaḷiyā vadanti.
Paṭāko is a flag, so say the Sinhalese teachers.
Người Sinhalese (sīhaḷiyā) nói rằng Paṭāko là cờ vải (paṭṭa).
Tadā kira padīpujjalanasīsena katanakkhattaṃ.
Indeed, it is said that at that time, a festival was celebrated by means of lighting lamps.
Vào thời điểm đó, lễ hội sao được tổ chức bằng cách thắp đèn.
Tathā hi ummādantijātakādīsupi (jā. 2.18.57) kattikamāse evameva vuttaṃ.
Thus, in the Ummādantijātaka and other Jātaka stories, the same is said concerning the month of Kattika.
Thật vậy, trong Ummādantijātaka và các câu chuyện tương tự, cũng đã nói như vậy về tháng Kattika.
Tenāha ‘‘samujjalitadīpamālālaṅkatasabbadisābhāga’’nti.
Therefore, it is said: ‘‘samujjalitadīpamālālaṅkatasabbadisābhāga’’ (every region of the sky adorned with glittering lamp-garlands).
Vì vậy, đã nói ‘‘samujjalitadīpamālālaṅkatasabbadisābhāga’’ (mọi hướng đều được trang hoàng bằng những chuỗi đèn sáng rực).
Vīthi nāma rathikā mahāmaggo.
Vīthi is a main road suitable for chariots.
Vīthi có nghĩa là con đường lớn (rathikā mahāmaggo).
Racchā nāma anibbiddhā khuddakamaggo.
Racchā is a small, unpenetrated path.
Racchā có nghĩa là con đường nhỏ không xuyên suốt (anibbiddhā khuddakamaggo).
Tattha tattha nisinnavasena samānabhāgena pāṭiyekkaṃ nakkhattakīḷaṃ anubhavamānena samabhikiṇṇanti vuttaṃ hoti.
It means that it was thronged with people experiencing the festival individually, sitting equally in those various streets and paths.
Có nghĩa là, nó được bao phủ bởi đông đảo người dân đang tận hưởng lễ hội sao riêng lẻ, ngồi ở khắp mọi nơi một cách đồng đều.
Mahāaṭṭhakathāyaṃ evaṃ vatvāpi tattheva iti sanniṭṭhānaṃ katanti attho.
It means that even after stating it thus in the Mahāaṭṭhakathā, it concluded the matter there itself.
Ý nghĩa là, sau khi nói như vậy trong Mahāaṭṭhakathā, thì sự kết luận (sanniṭṭhāna) đã được đưa ra ngay tại đó.
Udānaṃ udāhāroti atthato ekaṃ.
Udānaṃ udāhāroti: these two words are one in meaning.
Udānaṃ và udāhāro là một về nghĩa.
Mānanti mānapattaṃ kattubhūtaṃ.
Mānanti is the measuring cup, which is the agent.
Māna là cái bát đo lường (mānapatta) đóng vai trò chủ ngữ.
Chaḍḍanavasena avaseko. Sotavasena ogho.
Avaseko is excess by way of discarding. Ogho is a flood by way of flow.
Avaseko là phần còn lại (cặn) theo cách loại bỏ. Ogho là dòng chảy theo cách của dòng.
Pītivacananti pītisamuṭṭhānavacanaṃ kammabhūtaṃ.
Pītivacananti is the statement of joy, which is the object.
Pītivacana là lời nói phát sinh từ hỷ (pītisamuṭṭhānavacana) đóng vai trò tân ngữ.
Hadayanti cittaṃ kattubhūtaṃ.
Hadayanti is the heart (citta), which is the agent.
Hadaya là tâm (citta) đóng vai trò chủ ngữ.
Gahetunti bahi aniccharaṇavasena gaṇhituṃ, hadayantoyeva ṭhapetuṃ na sakkotīti adhippāyo.
Gahetunti means to grasp without allowing it to escape outwards; the intention is that one cannot keep it only within the heart.
Gahetuṃ có nghĩa là không thể giữ lại bên trong tâm, không để nó thoát ra ngoài.
Tena vuttaṃ ‘‘adhikaṃ hutvā’’tiādi.
Therefore, it is said ‘‘adhikaṃ hutvā’’ (having become excessive) and so on.
Vì vậy, đã nói ‘‘adhikaṃ hutvā’’ và các câu tương tự.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yaṃ vacanaṃ paṭiggāhaka nirapekkhaṃ kevalaṃ uḷārāya pītiyā vasena sarasato sahasāva mukhato niccharati, tadevidha ‘‘udāna’’nti adhippetanti.
This is said to mean: "That statement which, without depending on a recipient, spontaneously and suddenly emanates from the mouth solely due to sublime joy, is here intended as an 'udāna'."
Điều này có nghĩa là: lời nói nào không phụ thuộc vào người nhận, mà chỉ tự phát ra từ miệng một cách tự nhiên và nhanh chóng do sự hỷ lạc cao thượng, thì lời nói đó ở đây được gọi là ‘‘udāna’’.
Dosehi itā gatā apagatāti dosinā ta-kārassa na-kāraṃ katvā yathā ‘‘kilese jito vijitāvīti jino’’ti āha ‘‘dosāpagatā’’ti.
"Gone away, removed from faults" – thus dosinā, by changing the letter 'ta' to 'na', just as he said, "One who has conquered defilements is a victor, thus Jina," so too "dosāpagatā" (free from faults).
Đã đi, đã đến, đã rời khỏi các ô nhiễm, nên gọi là dosinā (đêm trăng rằm), bằng cách đổi chữ ‘ta’ thành chữ ‘na’, giống như nói ‘người đã chiến thắng các phiền não là Jina (Người Chiến Thắng)’ – nên nói ‘dosāpagatā’ (không còn ô nhiễm).
Yadipi sutte vuttaṃ ‘‘cattārome bhikkhave candimasūriyānaṃ upakkilesā, yehi upakkilesehi upakkiliṭṭhā candimasūriyā na tapanti na bhāsanti na virocanti.
Even though it was taught in the Sutta: "Monks, there are these four defilements of the moon and sun, by which defilements the moon and sun, being defiled, do not shine, do not radiate, and do not glow."
Mặc dù trong kinh đã nói: ‘Này các Tỳ-khưu, có bốn sự ô nhiễm của mặt trăng và mặt trời, do những sự ô nhiễm này mà mặt trăng và mặt trời không chiếu sáng, không tỏa rạng, không rực rỡ.
Katame cattāro?
What are these four?
Bốn điều đó là gì?
Abbhā bhikkhave…pe… mahikā.
"Clouds, monks…pe… fog.
Này các Tỳ-khưu, mây…
Dhūmo rajo.
Smoke, dust.
Sương mù. Khói bụi.
Rāhu bhikkhave candimasūriyānaṃ upakkileso’’ti, (cūḷava. 447) tathāpi tatiyupakkilesassa pabhedadassana vasena aṭṭhakathānayena dassetuṃ ‘‘pañcahi upakkilesehī’’ti vuttaṃ.
Rāhu, monks, is a defilement of the moon and sun." Nevertheless, to show the subdivisions of the third defilement in accordance with the Aṭṭhakathā, it was said "by five defilements".
Này các Tỳ-khưu, Rāhu là một sự ô nhiễm của mặt trăng và mặt trời’— tuy nhiên, để trình bày theo cách của Chú giải, theo cách thể hiện sự phân loại của ô nhiễm thứ ba, nên đã nói ‘pañcahi upakkilesehī’ (với năm sự ô nhiễm).
Ayamattho ca ramaṇīyādisaddayogato ñāyatīti āha ‘‘tasmā’’tiādi.
This meaning is known from its association with words like "ramaṇīya" (delightful), and so he said "tasmā" (therefore), and so on.
Ý nghĩa này được hiểu từ sự kết hợp của các từ như ramaṇīya (thú vị), nên đã nói ‘tasmā’ (do đó), v.v.
Anīya-saddopi bahulā katvatthābhidhāyako yathā ‘‘niyyānikā dhammā’’ti (dha. sa. dukamātikā 96) dasseti ‘‘ramayatī’’ti iminā.
The word "anīya" also frequently denotes the agent, as in "niyyānikā dhammā" (the liberating doctrines), which is shown by the word "ramayatī" (delights).
Từ ‘anīya’ cũng thường biểu thị ý nghĩa chủ ngữ, như trong ‘niyyānikā dhammā’ (những pháp dẫn đến giải thoát), được giải thích bằng từ ‘ramayatī’ (làm cho vui thích).
Juṇhāvasena rattiyā surūpattamāha ‘‘vuttadosavimuttāyā’’tiādinā.
He states the beauty of the night by means of the moonlight with "vuttadosavimuttāyā" (free from the mentioned faults) and so on.
Nói về vẻ đẹp của đêm nhờ ánh trăng, nên nói ‘vuttadosavimuttāyā’ (thoát khỏi những ô nhiễm đã nói), v.v.
Abbhādayo cettha vuttadosā.
Here, clouds and so on are the mentioned faults.
Những điều như mây, v.v., ở đây là những ô nhiễm đã được đề cập.
Ayañca hetu ‘‘dassituṃ yuttā’’ti etthāpi sambajjhitabbo.
And this reason should also be connected with "dassituṃ yuttā" (fit to be shown).
Và lý do này cũng cần được liên kết với câu ‘dassituṃ yuttā’ (thích hợp để được nhìn thấy).
Tena kāraṇena, utusampattiyā ca pāsādikatā daṭṭhabbā.
For that reason, and due to the perfection of the season, its charm should be understood.
Vì lý do đó, vẻ đẹp quyến rũ nên được xem xét cùng với sự thuận lợi của thời tiết.
Īdisāya rattiyā yutto divaso māso utu saṃvaccharoti evaṃ divasamāsādīnaṃ lakkhaṇā sallakkhaṇupāyā bhavituṃ yuttā, tasmā lakkhitabbāti lakkhaṇiyā, sā eva lakkhaññā ya-vato ṇa-kārassa ña-kārādesavasena yathā ‘‘pokkharañño sumāpitā’’ti āha ‘‘divasamāsādīna’’ntiādi.
A day, month, season, or year suitable for such a night are lakkhaṇā (marks), means of discerning, fit to be; therefore, they are to be marked, hence lakkhaṇiyā, and that very word becomes lakkhaññā by the substitution of 'ña' for 'ṇa' after 'ya', as in "pokkharañño sumāpitā" (a pond well-made), and so he said "divasamāsādīnaṃ" (of days, months, etc.) and so on.
Ngày, tháng, mùa, năm, v.v., thích hợp với một đêm như vậy, là những phương tiện để nhận biết lakkhaṇā (đặc điểm), chúng bhavituṃ yuttā (thích hợp để trở thành), do đó chúng là lakkhaṇiyā (đáng được nhận biết), chính điều đó là lakkhaññā (đáng được nhận biết) bằng cách thay thế chữ ‘ṇa’ bằng chữ ‘ña’ trong từ ‘ya’, giống như trong ‘pokkharañño sumāpitā’ (hồ sen được xây dựng tốt), nên đã nói ‘divasamāsādīna’ (của ngày, tháng, v.v.), v.v.
‘‘Yaṃ no payirupāsato cittaṃ pasīdeyyā’’ti vacanato samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vāti ettha paramatthasamaṇo, paramatthabrāhmaṇo ca adhippeto, na pana pabbajjāmattasamaṇo, na ca jātimattabrāhmaṇoti vuttaṃ ‘‘samitapāpatāyā’’tiādi.
From the saying "by associating with whom the mind might become clear," in the phrase "samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā" (a recluse or a brahmin), a recluse in the ultimate sense and a brahmin in the ultimate sense are intended, not merely a recluse by virtue of ordination, nor a brahmin merely by birth; thus, it was said "samitapāpatāyā" (due to the calming of evil) and so on.
Theo câu ‘cittaṃ pasīdeyyā’ (tâm sẽ thanh tịnh) khi phụng sự, ở đây samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā (một Sa-môn hay một Bà-la-môn) được hiểu là một Sa-môn chân chính và một Bà-la-môn chân chính, chứ không phải một Sa-môn chỉ do xuất gia, hay một Bà-la-môn chỉ do sinh ra, nên đã nói ‘samitapāpatāyā’ (do đã diệt trừ ác nghiệp), v.v.
Bahati pāpe bahi karotīti brāhmaṇo niruttinayena.
One who removes evil deeds is a brāhmaṇa, according to the science of etymology.
Người loại bỏ các ác nghiệp ra khỏi mình được gọi là brāhmaṇo (Bà-la-môn) theo ngữ nguyên học.
Bahuvacane vattabbe ekavacanaṃ, ekavacane vā vattabbe bahuvacanaṃ vacanabyattayo vacanavipallāsoti attho.
The meaning is that stating a singular where a plural should be, or a plural where a singular should be, is a grammatical irregularity, a reversal of number.
Việc sử dụng số ít khi lẽ ra phải là số nhiều, hoặc số nhiều khi lẽ ra phải là số ít, được gọi là vacanabyattayo (sự thay đổi số) hay vacanavipallāso (sự đảo ngược số).
Idha pana ‘‘payirupāsata’’nti vattabbe ‘‘payirupāsato’’ti vuttattā bahuvacane vattabbe ekavacanavasena vacanabyattayo dassito.
Here, however, by saying "payirupāsato" where "payirupāsataṃ" should have been said, a grammatical irregularity is shown by using the singular where a plural should be.
Ở đây, vì đã nói ‘payirupāsato’ thay vì ‘payirupāsataṃ’, nên sự thay đổi số được thể hiện bằng cách dùng số ít khi lẽ ra phải là số nhiều.
Attani, garuṭṭhāniye ca hi ekasmimpi bahuvacanappayogo niruḷho.
Indeed, the use of the plural for even a single entity is established for oneself and for those in a position of respect.
Thật vậy, việc sử dụng số nhiều cho một đối tượng duy nhất đã trở nên phổ biến đối với bản thân và những người đáng kính.
Payirupāsatoti ca vaṇṇavipariyāyaniddeso esa yathā ‘‘payirudāhāsī’’ti.
And payirupāsato is an instance of metathesis, as in "payirudāhāsī".
Và payirupāsato là một cách diễn đạt đảo ngược âm vị, giống như ‘payirudāhāsī’.
Ayañhi bahulaṃ diṭṭhapayogo, yadidaṃ parisadde ya-kārapare vaṇṇavipariyāyo.
This usage, namely the metathesis of letters in the word "pari" when followed by 'ya', is frequently observed.
Đây là cách sử dụng rất phổ biến, đó là sự đảo ngược âm vị khi chữ ‘ya’ đứng sau từ ‘pari’.
Tathā hi akkharacintakā vadanti ‘‘pariyādīnaṃ rayādivaṇṇassa yarādīhi vipariyāyo’’ti.
Thus, grammarians say: "For words like 'pari', the letters 'ra' and 'ya' undergo metathesis with 'ya' and 'ra'."
Như các nhà ngữ pháp đã nói: ‘Đối với các từ như pariyādīnaṃ, âm vị rayādi được đảo ngược thành yarādi’.
Yanti samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā.
Yaṃ means a recluse or a brahmin.
Yaṃ là Sa-môn hay Bà-la-môn.
Iminā sabbenapi vacanenāti ‘‘ramaṇīyā vatā’’tiādivacanena.
By all this speech means by the speech beginning "ramaṇīyā vatā" (delightful indeed).
Iminā sabbenapi vacanenā (bằng tất cả lời nói này) là bằng lời nói như ‘ramaṇīyā vatā’ (thật là thú vị), v.v.
Obhāsanimittakammanti obhāsabhūtaṃ nimittakammaṃ, paribyattaṃ nimittakaraṇanti attho.
Obhāsanimittakammaṃ means a sign-action that is a hint, that is, making a clear sign.
Obhāsanimittakammaṃ có nghĩa là một hành động dấu hiệu rõ ràng, một sự tạo dấu hiệu rõ ràng.
Mahāparādhatāyāti mahādosatāya.
Mahāparādhatāyā means due to being a great offense.
Mahāparādhatāyā (do tội lỗi lớn) có nghĩa là do lỗi lầm lớn.
‘‘Tena hī’’tiādi tadatthavivaraṇaṃ.
"Tena hī" (Therefore) and so on is an explanation of that meaning.
‘‘Tena hī’’ (Vậy thì), v.v., là phần giải thích ý nghĩa đó.
Devadatto cāti ettha ca-saddo samuccayavasena atthupanayane, tena yathā rājā ajātasattu attano pitu ariyasāvakassa satthu upaṭṭhākassa ghātanena mahāparādho, evaṃ bhagavato mahānatthakarassa devadattassa apassayabhāvenāpīti imamatthaṃ upaneti.
In "Devadatto cā", the word ca (and) is used in the sense of accumulation to convey meaning. Thus, just as King Ajātasattu committed a great offense by killing his own father, a noble disciple and attendant of the Teacher, so too, by supporting Devadatta, who caused great harm to the Blessed One, he committed a great offense. This meaning is conveyed.
Ở đây, chữ ‘ca’ trong ‘Devadatto cā’ (và Devadatta) dùng để tập hợp ý nghĩa, theo đó, giống như vua Ajātasattu phạm tội lớn khi giết cha mình, một đệ tử thánh và người hầu cận của Đức Phật, thì Devadatta cũng phạm tội lớn khi là nơi nương tựa cho người gây ra tai họa lớn cho Đức Thế Tôn.
Tassa piṭṭhichāyāyāti vohāramattaṃ, tassa jīvakassa piṭṭhiapassayena, taṃ pamukhaṃ katvā apassāyāti vuttaṃ hoti.
Tassa piṭṭhichāyāyā is merely a conventional expression; it means by relying on Jīvaka as a support, making him the foremost support.
Tassa piṭṭhichāyāyā (trong bóng lưng của ông ta) chỉ là một cách nói thông thường, có nghĩa là dựa vào sự hỗ trợ của Jīvaka, lấy ông ta làm người đứng đầu.
Vikkhepapacchedanatthanti vakkhamānāya attano kathāya uppajjanakavikkhepassa pacchindanatthaṃ, anuppajjanatthanti adhippāyo.
Vikkhepapacchedanatthaṃ means for the purpose of cutting off the distraction that might arise from his own speech which is about to be spoken; the intention is to prevent its arising.
Vikkhepapacchedanatthaṃ (để chấm dứt sự phân tâm) có nghĩa là để ngăn chặn sự phân tâm có thể phát sinh từ lời nói sắp được nói, tức là để nó không phát sinh.
Tenāha ‘‘tassaṃ hī’’tiādi.
Therefore, he said "tassaṃ hī" (in that, indeed) and so on.
Do đó, đã nói ‘‘tassaṃ hī’’ (trong đó), v.v.
Asikkhitānanti kāyavacīsaṃyamane vigatasikkhānaṃ.
Asikkhitānaṃ means of those who are unpracticed in bodily and verbal restraint.
Asikkhitānaṃ (của những người chưa được huấn luyện) có nghĩa là của những người chưa được huấn luyện trong việc tự kiềm chế thân và khẩu.
Kulūpaketi kulamupagate satthāre.
Kulūpake means to the Teachers who have approached families.
Kulūpake (trong các gia đình) có nghĩa là trong các vị Đạo Sư đã đến với các gia đình.
Gahitāsāratāyāti gahetabbaguṇasāravigatatāya.
Gahitāsāratāyā means due to being devoid of the essence of qualities that should be taken.
Gahitāsāratāyā (do thiếu cốt lõi) có nghĩa là do thiếu cốt lõi của những phẩm chất đáng được nắm giữ.
Nibbikkhepanti aññesamapanayanavirahitaṃ.
Nibbikkhepaṃ means free from being removed by others.
Nibbikkhepaṃ (không có sự phân tán) có nghĩa là không có sự loại bỏ người khác.
151. Ayañcattho imāya pāḷicchāyāya adhigato, imamatthameva vā antogadhaṃ katvā pāḷiyamevaṃ vuttanti dasseti ‘‘tenāhā’’tiādinā.
This meaning is obtained through the hint of this Pali text, or, having included this very meaning, it is said in the Pali text thus; this is shown by "tenāha" and so on.
151. Ý nghĩa này được hiểu từ bóng dáng của Pāḷi này, hoặc Pāḷi đã nói như vậy bao hàm ý nghĩa này, được giải thích bằng ‘‘tenāhā’’ (do đó đã nói), v.v.
Asatthāpi samāno satthā paṭiññāto yenāti satthupaṭiññāto, tassa abuddhassāpi samānassa buddhapaṭiññātassa ‘‘ahameko loke atthadhammānusāsako’’ti ācariyapaṭiññātabhāvaṃ vā sandhāya evaṃ vuttaṃ.
Satthupaṭiññāto means one by whom, though not a teacher, a teacher is claimed; or it is said thus with reference to the state of being claimed as a teacher by that one, who, though not a Buddha, claimed to be a Buddha, thinking, "I alone in the world am the instructor of what is beneficial and righteous."
Người không phải là bậc Đạo Sư nhưng được tuyên bố là Đạo Sư được gọi là satthupaṭiññāto (người tự xưng là Đạo Sư), hoặc câu này được nói để chỉ sự tự xưng là Bậc Giác Ngộ của người đó, dù không phải là Phật, hoặc sự tự xưng là bậc thầy của người đó, nói rằng: "Chỉ có một mình ta là người hướng dẫn về lợi ích và Chánh pháp trên thế gian này."
‘‘So kirā’’tiādinā anussutimattaṃ pati porāṇaṭṭhakathānayova kirasaddena vutto.
By "so kirā" and so on, the method of the ancient commentaries is stated with the word kira, referring to mere hearsay.
Với ‘‘So kirā’’ (ông ta nghe nói), v.v., chỉ là một lời truyền miệng, theo cách của chú giải cổ xưa, được diễn đạt bằng từ ‘kira’.
Esa nayo parato makkhalipadanibbacanepi.
This method also applies later in the etymology of the word Makkhalī.
Cách này cũng tương tự trong phần giải thích từ Makkhalī về sau.
Ekūnadāsasataṃ pūrayamānoti ekenūnadāsasataṃ attanā saddhiṃ anūnadāsasataṃ katvā pūrayamāno.
Ekūnadāsasataṃ pūrayamāno means completing a hundred slaves lacking one, making it a hundred slaves not lacking any, together with himself.
Ekūnadāsasataṃ pūrayamāno (làm tròn một trăm trừ một) có nghĩa là làm tròn một trăm không thiếu, với chính mình là một trong số đó.
Evaṃ jāyamāno cesa maṅgaladāso jāto.
Thus, being born, he was born as Maṅgaladāsa.
Vì thế, người sinh ra như vậy đã trở thành một nô lệ may mắn.
Jātarūpenevāti mātukucchito vijātaveseneva, yathā vā sattā anivatthā apārutā jāyanti, tathā jātarūpeneva.
Jātarūpenevā means just as he was born from his mother's womb, or just as beings are born unclothed and uncovered, so too he was born in his natural form.
Jātarūpenevā (ngay từ khi sinh ra) có nghĩa là ngay từ khi sinh ra từ bụng mẹ, hoặc giống như chúng sinh sinh ra không mặc quần áo, không che thân, thì cũng vậy, ngay từ khi sinh ra.
Upasaṅkamantīti upagatā bhajantā honti.
Upasaṅkamantī means they approach and attend upon.
Upasaṅkamantī (họ đến gần) có nghĩa là họ trở thành những người đến gần và phụng sự.
Tadeva pabbajjaṃ aggahesīti tadeva naggarūpaṃ ‘‘ayameva pabbajjā nāma siyā’’ti pabbajjaṃ katvā aggahesi.
Tadeva pabbajjaṃ aggahesī means he took that very naked form, thinking, "This alone would be the going forth," and adopted it as his asceticism.
Tadeva pabbajjaṃ aggahesī (người đó đã chấp nhận sự xuất gia đó) có nghĩa là người đó đã chấp nhận hình thức trần truồng đó như là sự xuất gia, nghĩ rằng: "Đây chính là sự xuất gia."
Pabbajiṃsūti taṃ pabbajitamanupabbajiṃsu.
Pabbajiṃsū means they followed him who had gone forth.
Pabbajiṃsū (họ đã xuất gia) có nghĩa là họ đã xuất gia theo người đó.
‘‘Pabbajitasamūhasaṅkhāto’’ti etena pabbajitasamūhatāmattena saṅgho, na niyyānikadiṭṭhivisuddhasīlasāmaññavasena saṃhatattāti dasseti.
By " Pabbajitasamūhasaṅkhāto," it is shown that a Sangha is merely a group of ascetics, not a community united by a vision of liberation, purified morality, or common virtues.
Với ‘‘Pabbajitasamūhasaṅkhāto’’ (được gọi là một nhóm người xuất gia), điều này chỉ ra rằng một Saṅgha (Tăng đoàn) được hình thành chỉ bởi một nhóm người xuất gia, chứ không phải bởi sự kết hợp dựa trên chánh kiến, giới luật thanh tịnh và sự bình đẳng về phẩm hạnh dẫn đến giải thoát.
Assa atthīti assa satthupaṭiññātassa parivārabhāvena atthi.
Assa atthī means it exists as a retinue for that one who claimed to be a teacher.
Assa atthī (có của người đó) có nghĩa là có của người tự xưng là Đạo Sư đó, với tư cách là tùy tùng.
‘‘Saṅghī gaṇī’’ti cedaṃ pariyāyavacanaṃ, saṅketamattato nānanti āha ‘‘svevā’’tiādi.
And since " Saṅghī gaṇī" are synonymous terms, differing only in convention, it states " svevā" and so on.
Và ‘‘Saṅghī gaṇī’’ là những từ đồng nghĩa, chúng khác nhau chỉ ở mức độ quy ước, nên đã nói ‘‘svevā’’ (chính điều đó), v.v.
Svevāti ca pabbajitasamūhasaṅkhāto eva.
And svevā means indeed that very group of ascetics.
Và svevā (chính điều đó) là chính nhóm người xuất gia.
Keci pana ‘‘pabbajitasamūhavasena saṅghī, gahaṭṭhasamūhavasena gaṇī’’ti vadanti, taṃ tesaṃ matimattaṃ gaṇe eva loke saṅgha-saddassa niruḷhattā.
Some say, "He is saṅghī by virtue of being a group of ascetics, and gaṇī by virtue of being a group of householders," but that is merely their opinion, because the word Sangha is conventionally established in the world only for a group.
Một số người nói rằng: ‘‘ Saṅghī là một nhóm người xuất gia, gaṇī là một nhóm gia chủ’’, nhưng đó chỉ là ý kiến của họ, vì từ ‘saṅgha’ trong thế gian chỉ phổ biến để chỉ một nhóm.
Acelakavatacariyādi attanā parikappitamattaṃ ācāro. Paññāto pākaṭo saṅghīādibhāvena.
Ācāro refers to the practices, such as the Acelaka vow, which are merely self-conceived. Paññāto pākaṭo means manifest or evident, in the sense of being a Saṅghī and so on.
Ācāro (hạnh kiểm) là những gì tự mình suy xét, như hạnh trần truồng, v.v. Paññāto pākaṭo (được biết đến rộng rãi) với tư cách là Saṅghī, v.v.
Appiccho santuṭṭhoti atthato ekaṃ.
Appiccho santuṭṭho are one in meaning.
Appiccho santuṭṭho (ít dục, tri túc) về ý nghĩa là một.
Tattha labbhamānāppicchataṃ dassetuṃ ‘‘appicchatāya vatthampi na nivāsetī’’ti vuttaṃ.
To show the attainable lack of desires in that context, it is said, " appicchatāya vatthampi na nivāsetī" (due to lack of desires, he does not even wear clothes).
Ở đó, để chỉ sự ít dục có được, đã nói ‘‘appicchatāya vatthampi na nivāsetī’’ (do ít dục, người đó thậm chí không mặc y phục).
Na hi tasmiṃ sāsanike viya santaguṇaniggūhaṇalakkhaṇā appicchatā labbhati.
For in that context, a lack of desires characterized by concealing one's good qualities, as in the Dispensation, is not found.
Thật vậy, ở đó không thể tìm thấy sự ít dục có đặc tính che giấu những phẩm chất tốt đẹp, như trong giáo pháp.
Yasoti kittisaddo.
Yaso means the sound of fame.
Yaso (danh tiếng) là tiếng khen ngợi.
Taranti etena saṃsāroghanti evaṃ sammatatāya laddhi titthaṃ nāma ‘‘sādhū’’ti sammato, na ca sādhūhi sammatoti atthamāha ‘‘aya’’ntiādinā.
Titthaṃ is a doctrine by which one crosses the flood of saṃsāra, meaning it is considered "good" but not approved by the good; this meaning is stated by " aya" and so on.
Họ vượt qua dòng luân hồi bằng điều này, vì vậy giáo lý được gọi là titthaṃ (bến bờ) là điều được cho là ‘tốt lành’, nhưng không được những người tốt lành chấp nhận, được giải thích bằng ‘‘aya’’ (điều này), v.v.
Na hi tassa sādhūhi sammatatā labbhati.
For his approval by the good is not found.
Thật vậy, người đó không được những người tốt lành chấp nhận.
Sundaro sappurisoti dvidhā attho.
Sundaro sappuriso has a twofold meaning.
Sundaro sappuriso (người tốt, người chân chính) có hai ý nghĩa.
Assutavatoti assutāriyadhammassa, kattutthe cetaṃ sāmivacanaṃ.
Assutavato means one who has not heard the Ariyan Dhamma, and this is a genitive case in the sense of an agent.
Assutavato (của người chưa từng nghe) là của người chưa từng nghe giáo pháp của bậc Thánh, và đây là một từ sở hữu trong ý nghĩa chủ ngữ.
‘‘Imāni me vatasamādānāni ettakaṃ kālaṃ suciṇṇānī’’ti bahū rattiyo jānāti.
"I have observed these vows and practices for such a long time," he knows many nights.
“Ta đã thực hành những giới nguyện này trong chừng ấy thời gian một cách tốt đẹp,” ông ta biết nhiều đêm.
Tā panassa rattiyo cirakālabhūtāti katvā ‘‘ciraṃ pabbajitassā’’tiādi vuttaṃ, antatthaaññapadatthasamāso cesa yathā ‘‘māsajāto’’ti.
And since those nights for him were long past, it was thus said, "of one long gone forth" (ciraṃ pabbajitassa), etc.; and this is an antattha aññapadatthasamāsa (a type of compound) like "born a month ago" (māsajāto).
Tuy nhiên, vì những đêm đó đã trôi qua từ lâu đối với ông ta, nên đã nói “ciraṃ pabbajitassa” (người xuất gia đã lâu) v.v... Và đó là một hợp từ aññapadattha (có nghĩa là một từ khác) trong đó một phần của từ ghép đóng vai trò là tính từ cho một từ khác, giống như “māsajāto” (sinh ra đã một tháng).
Atha tassa padadvayassa ko visesoti ce?
If it is asked what is the distinction between those two terms?
Vậy thì sự khác biệt giữa hai từ đó là gì?
Cirapabbajitaggahaṇenassa buddhisīlatā, rattaññūgahaṇena tattha sampajānatā dassitā, ayametassa visesoti.
By the mention of cirapabbajita (long gone forth), his mature wisdom and virtue are shown; by the mention of rattaññū (one who knows many nights), his full comprehension therein is shown. This is their distinction.
Bằng cách dùng từ “cirapabbajitaggahaṇa” (người xuất gia đã lâu), trí tuệ và giới hạnh của ông ta được chỉ ra; bằng cách dùng từ “rattaññūgahaṇa” (người biết đêm), sự hiểu biết rõ ràng của ông ta trong việc đó được chỉ ra. Đây là sự khác biệt của nó.
Kiṃ pana atthaṃ sandhāya so amacco āhāti vuttaṃ ‘‘acirapabbajitassā’’tiādi.
What meaning did that minister have in mind when he said, "of one not long gone forth" (acirapabbajitassa), etc., is thus stated.
Và vị quan đó nói với ý nghĩa gì khi nói “acirapabbajitassa” (người mới xuất gia) v.v...?
Okappanīyāti saddahanīyā.
Okappanīyā means "to be believed".
“Okappanīyā” nghĩa là đáng tin cậy.
Addhānanti dīghakālaṃ.
Addhānaṃ means "for a long time".
“Addhānaṃ” nghĩa là thời gian dài.
Kittako pana soti āha ‘‘dve tayo rājaparivaṭṭe’’ti, dvinnaṃ, tiṇṇaṃ vā rājūnaṃ rajjānusāsanapaṭipāṭiyoti attho.
But how long is that time? It is said, " for two or three successions of kings," meaning the succession of two or three kings reigning.
Vị thầy nói: “dve tayo rājaparivaṭṭe” (hai hoặc ba triều vua) để cho biết khoảng thời gian dài đó là bao lâu, nghĩa là trong sự kế tục của hai hoặc ba vị vua cai trị vương quốc.
‘‘Addhagato’’ti vatvāpi puna kataṃ vayaggahaṇaṃ osānavayāpekkhaṃ padadvayassa atthavisesasambhavatoti dasseti ‘‘pacchimavaya’’nti iminā.
Although it was said "advanced in age" (addhagato), the subsequent mention of "age" (vaya) indicates that a specific meaning is possible for the two terms, referring to the final stage of life (pacchimavaya).
Mặc dù đã nói “addhagato” (đã đi một chặng đường dài), việc lặp lại từ “vaya” (tuổi) sau đó để chỉ tuổi già cuối cùng cho thấy rằng hai từ này có thể có ý nghĩa khác nhau, như đã chỉ ra bằng từ “pacchimavaya” (tuổi cuối cùng) này.
Ubhayanti ‘‘addhagato, vayoanuppatto’’ti padadvayaṃ.
Ubhayaṃ refers to the two terms, "advanced in age" (addhagato) and "reached old age" (vayoanuppatto).
“Ubhayaṃ” (cả hai) là hai từ “addhagato” và “vayoanuppatto” (đã đạt đến tuổi già).
Kājaro nāma eko rukkhaviseso, yo ‘‘paṇṇakarukkho’’tipi vuccati.
Kājara is a specific kind of tree, which is also called the "Paṇṇaka tree."
Kājaro là một loại cây đặc biệt, còn được gọi là “paṇṇakarukkho” (cây lá).
Disvā viya anattamanoti sambandho.
The connection is "dissatisfied, as if having seen it."
Nó được liên kết với ý nghĩa “không hài lòng như thể đã nhìn thấy”.
Pubbe pitarā saddhiṃ satthu santikaṃ gantvā desanāya sutapubbataṃ sandhāyāha ‘‘jhānā…pe… kāmo’’ti.
He said, " jhāna...pe... kāmo" referring to having previously gone with his father to the Teacher and heard a discourse.
Với ý nghĩa đã từng nghe bài thuyết pháp từ Đức Phật cùng với phụ thân mình trước đây, nên đã nói “jhānā…pe… kāmo” (thiền định…v.v… dục vọng).
Tilakkhaṇabbhāhatanti tīhi lakkhaṇehi abhighaṭitaṃ.
Tilakkhaṇabbhāhataṃ means "afflicted by the three characteristics."
“Tilakkhaṇabbhāhataṃ” nghĩa là bị ba dấu hiệu tấn công.
Dassanenāti nidassanamattaṃ.
Dassanena is merely an illustration.
“Dassanenā” (bằng cách nhìn) chỉ là một ví dụ.
So hi disvā tena saddhiṃ allāpasallāpaṃ katvā, tato akiriyavādaṃ sutvā ca anattamano ahosi.
For he, having seen him, engaged in conversation with him, and then, having heard his doctrine of non-action (akiriyavāda), became displeased.
Vì sau khi nhìn thấy ông ta, nói chuyện với ông ta, và sau đó nghe lời thuyết giảng về thuyết bất hành (akiriyavāda) từ ông ta, vị vua đã không hài lòng.
Guṇakathāyāti abhūtaguṇakathāya.
Guṇakathāya means "by the praise of non-existent qualities."
“Guṇakathāya” nghĩa là bằng lời khen ngợi không đúng sự thật.
Tenāha ‘‘suṭṭhutaraṃ anattamano’’ti.
Therefore, it is said, " even more displeased."
Do đó, đã nói “suṭṭhutaraṃ anattamano” (càng không hài lòng hơn).
Yadi anattamano, kasmā tuṇhī ahosīti codanaṃ visodheti ‘‘anattamano samānopī’’tiādinā.
If he was displeased, why did he remain silent? This question is clarified by " although he was displeased," etc.
Nếu ông ta không hài lòng, tại sao ông ta lại im lặng? Câu hỏi này được giải đáp bằng cách nói “anattamano samānopī” (mặc dù không hài lòng) v.v...
152. Gosālāyāti evaṃnāmake gāmeti vuttaṃ.
152. Gosālāyā means in a village of that name.
152. “Gosālāyā” được nói là ở làng có tên như vậy.
Vassānakāle gunnaṃ patiṭṭhitasālāyāti pana atthe tabbasena tassa nāmaṃ sātisayamupapannaṃ hoti bahulamanaññasādhāraṇattā, tathāpi so porāṇehi ananussutoti ekaccavādo nāma kato.
However, in the sense of "a cow-shed where cows are kept during the rainy season," that name is eminently suitable for him, being largely uncommon to others. Nevertheless, some say that meaning was not traditionally heard by the ancients.
Tuy nhiên, theo nghĩa là một hội trường được xây dựng cho bò trong mùa mưa, cái tên đó trở nên rất phù hợp vì nó thường không thuộc về ai khác. Mặc dù vậy, một số người nói rằng ý nghĩa đó không được các bậc thầy xưa truyền lại.
‘‘Mā khalīti sāmiko āhā’’ti iminā tathāvacanamupādāya tassa ākhyātapadena samaññāti dasseti.
By " 'Mā khalī,' said the master," it is shown that, by taking that utterance, it becomes a designation for him through a verbal root.
Bằng cách nói “Mā khalīti sāmiko āhā” (Chủ nhân nói: ‘Đừng trượt chân!’), điều đó cho thấy rằng tên gọi của ông ta được đặt theo động từ đó.
Saññāya hi vattumicchāya ākhyātapadampi nāmikaṃ bhavati yathā ‘‘aññāsikoṇḍañño’’ti (mahāva. 17).
Indeed, when one wishes to name something, even a verbal root can become a noun, as in "Aññā Kondañña".
Thật vậy, khi muốn gọi tên, ngay cả một động từ cũng trở thành danh từ, như “Aññāsikoṇḍañño” (Mahāva. 17).
Sesanti ‘‘so paṇṇena vā’’tiādivacanaṃ.
Sesaṃ refers to the statement "either with a leaf," etc.
“Sesaṃ” (phần còn lại) là lời nói “so paṇṇena vā” (ông ta bằng lá) v.v...
156. ‘‘Gaṇṭhanakileso’’ti etassa ‘‘palibundhanakileso’’ti atthavacanaṃ, saṃsāre paribundhanakicco khettavatthuputtadārādivisayo rāgādikilesoti attho.
156. Gaṇṭhanakileso is explained by palibundhanakileso, meaning defilements such as craving (rāga) which bind one thoroughly in saṃsāra, concerning fields, property, children, spouses, and so on.
156. “Gaṇṭhanakileso” có nghĩa là “palibundhanakileso” (phiền não trói buộc), nghĩa là phiền não tham ái v.v... liên quan đến ruộng đất, nhà cửa, con cái, vợ con v.v... có chức năng trói buộc trong luân hồi.
‘‘Evaṃvāditāyā’’ti iminā laddhivasenassa nāmaṃ, na panatthatoti dasseti.
By " Evaṃvāditāya," it is shown that his name is based on his doctrine, and not on reality.
Bằng cách nói “Evaṃvāditāyā” (bởi sự thuyết giảng như vậy), điều đó cho thấy tên gọi của ông ta là theo quan điểm, chứ không phải theo nghĩa đen.
Yāva hi so maggena samugghāṭito, tāva atthiyeva.
For indeed, as long as he is not eradicated by the path, he still exists.
Thật vậy, chừng nào nó chưa bị nhổ tận gốc bằng con đường, thì nó vẫn còn tồn tại.
Ayaṃ pana vacanattho – ‘‘natthi mayhaṃ gaṇṭho’’ti gaṇhātīti nigaṇṭhoti.
This is the meaning of the word: " Nigaṇṭha" means "he who grasps, 'I have no knot (gaṇṭho)'".
Tuy nhiên, ý nghĩa của từ này là: “Ta không có nút thắt” (natthi mayhaṃ gaṇṭho), người chấp thủ như vậy nên gọi là “nigaṇṭho”.
Nāṭassāti evaṃnāmakassa.
Nāṭassa means "of one named Nāṭa."
“Nāṭassā” là của người có tên như vậy.
157. Sabbathā tuṇhībhūtabhāvaṃ sandhāya ‘‘esa nāga…pe… viyā’’ti vuttaṃ.
157. By " esa nāga...pe... viyā," it refers to the state of being completely silent.
157. Với ý nghĩa hoàn toàn im lặng, đã nói “esa nāga…pe… viyā” (vị nāga này…v.v… như).
Supaṇṇoti garuḷo, garuḍo vā sakkaṭamatena.
Supaṇṇo means a garuḷa, or according to the Sanskrit tradition, a garuḍa.
“Supaṇṇo” là garuḷo, hoặc garuḍo theo ngữ pháp Sanskrit.
‘‘Ḍa-ḷāna’maviseso’’ti hi tattha vadanti.
For they say there is no distinction between 'ḍa' and 'ḷa'.
Vì ở đó họ nói rằng “ḍa-ḷāna’maviseso” (không có sự khác biệt giữa ḍa và ḷa).
Yathādhippāyaṃ na vattatīti katvā ‘‘anattho vata me’’ti vuttaṃ.
It is said, " Alas, what a misfortune for me!" because things did not proceed as intended.
Vì không diễn ra như mong muốn, đã nói “anattho vata me” (thật là một điều bất lợi cho ta).
Upasantassāti sabbathā saññamena upasamaṃ gatassa.
Upasantassa means "one who has attained peace through complete restraint."
“Upasantassā” là của người đã đạt đến sự an tịnh hoàn toàn bằng sự tự chế.
Jīvakassa tuṇhībhāvo mama adhippāyassa maddanasadiso, tasmā tadeva tuṇhībhāvaṃ pucchitvā kathāpanena mama adhippāyo sampādetabboti ayamettha rañño adhippāyoti dassento ‘‘hatthimhi kho panā’’tiādimāha.
Jīvaka's silence is like a crushing of my intention; therefore, I must fulfill my intention by questioning him about that very silence and making him speak. This is the king's intention here, as shown by " But, as for the elephant," etc.
Sự im lặng của Jīvaka giống như việc cản trở ý muốn của ta. Do đó, bằng cách hỏi về sự im lặng đó và khiến ông ta nói chuyện, ý muốn của ta phải được thực hiện. Chỉ ra ý muốn của nhà vua ở đây, đã nói “hatthimhi kho panā” (nhưng trên voi) v.v...
Kinti kāraṇapucchāyaṃ nipātoti dasseti ‘‘kena kāraṇenā’’ti iminā, yena tuvaṃ tuṇhī, kiṃ taṃ kāraṇanti vā atthaṃ dasseti.
Kiṃ (what) is shown by kena kāraṇenā (for what reason) to be an interrogative particle asking about the cause, or it shows the meaning, "What is that reason for which you are silent?"
“Kiṃ” là một tiểu từ dùng để hỏi về nguyên nhân, như đã chỉ ra bằng “kena kāraṇenā” (bởi nguyên nhân nào) này, hoặc nó chỉ ra ý nghĩa “nguyên nhân nào khiến ngươi im lặng?”.
Tattha yathāsambhavaṃ kāraṇaṃ uddharitvā adhippāyaṃ dassetuṃ ‘‘ imesa’’ntiādi vuttaṃ.
Then, to show the intention by extracting the appropriate reason, " Imesaṃ," etc., is stated.
Ở đó, để chỉ ra ý muốn bằng cách trích dẫn nguyên nhân phù hợp, đã nói “imesa” (của những người này) v.v...
Yathā etesanti etesaṃ kulūpako atthi yathā, imesaṃ nu kho tiṇṇaṃ kāraṇānaṃ aññatarena kāraṇena tuṇhī bhavasīti pucchatīti adhippāyo.
Yathā etesa means, "Just as for these (ministers) there is a household preceptor, are you silent for one of these three reasons?" This is the intention implied.
“Yathā etesaṃ” (như của những người này) có nghĩa là: “Có phải ngươi im lặng vì một trong ba nguyên nhân này, giống như những vị quan này có một vị thầy thân cận không?”
Kathāpetīti kathāpetukāmo hoti.
Kathāpetī means "he wishes to make him speak."
“Kathāpetī” nghĩa là muốn khiến người khác nói.
Pañcapatiṭṭhitenāti ettha pañcahi aṅgehi abhimukhaṃ ṭhitenāti attho, pādajāṇu kappara hattha sīsasaṅkhātāni pañca aṅgāni samaṃ katvā onāmetvā abhimukhaṃ ṭhitena paṭhamaṃ vanditvāti vuttaṃ hoti.
In pañcapatiṭṭhitena (with five points of contact), the meaning is "by standing facing with five parts of the body." It means that by making the five parts—feet, knees, elbows, hands, and head—even, and bowing, and standing facing, one first pays homage.
Ở đây, “pañcapatiṭṭhitena” (bằng năm điểm chạm đất) có nghĩa là bằng cách đứng đối diện với năm bộ phận cơ thể, nghĩa là sau khi cúi đầu với năm bộ phận cơ thể là bàn chân, đầu gối, khuỷu tay, bàn tay và đầu được đặt bằng phẳng, và đứng đối diện, trước tiên là lạy.
Yampi vadanti ‘‘navakatarenupāli bhikkhunā vuḍḍhatarassa bhikkhuno pāde vandantena ime pañca dhamme ajjhattaṃ upaṭṭhāpetvā pādā vanditabbā’tiādikaṃ (pari. 469) vinayapāḷimāharitvā ekaṃsakaraṇaañjalipaggahaṇapādasambāhanapemagāravupaṭṭhāpanavasena pañcapatiṭṭhitavandanā’’ti, tametthānadhippetaṃ dūrato vandane yathāvuttapañcaṅgassa aparipuṇṇattā.
And what they say, "A junior monk (navakatara bhikkhunā) bowing at the feet of a senior monk (vuḍḍhatara bhikkhuno) should establish these five qualities (pañca dhamme) within himself and bow at the feet," etc., citing the Vinaya text, "the five-fold bowing (pañcapatiṭṭhitavandanā) consists of arranging the robe over one shoulder (ekaṃsakaraṇa), raising the clasped hands (añjalipaggahaṇa), massaging the feet (pādasambāhana), and cultivating love and respect (pemagāravupaṭṭhāpanavasena)," is not intended here because the aforementioned five limbs are not fully performed in bowing from a distance.
Cũng có lời nói của các vị thầy rằng: “một tỳ khưu mới, Upāli, khi lạy chân một tỳ khưu lớn tuổi hơn, phải thiết lập năm pháp này trong tâm mình rồi mới lạy chân” v.v... (Pari. 469). Và việc lạy năm điểm chạm đất theo cách đặt y trên một vai, chắp tay, xoa bóp chân, và biểu lộ tình yêu thương và tôn kính, thì không được chấp nhận ở đây, vì năm bộ phận cơ thể đã nói ở trên không thể hoàn thành khi lạy từ xa.
Vandanā cettha paṇamanā añjalipaggahaṇakarapuṭasamāyogo.
And here, vandanā (homage) is paṇamanā (bowing) and the joining of clasped hands (añjalipaggahaṇakarapuṭasamāyogo).
Ở đây, vandanā (lạy) là paṇamanā (cúi đầu), là sự kết hợp của việc chắp tay và hai bàn tay.
‘‘Pañcapatiṭṭhitena vanditvā’’ti ca kāyapaṇāmo vutto, ‘‘mama satthuno’’tiādinā pana vacīpaṇāmo, tadubhayapurecarānucaravasena manopaṇāmoti.
By " Pañcapatiṭṭhitena vanditvā" (having bowed with five points of contact), the bodily prostration (kāyapaṇāmo) is described; by " Mama satthuno" (my Teacher's), etc., the verbal prostration (vacīpaṇāmo) is described; and by preceding and accompanying these two, the mental prostration (manopaṇāmo) is described.
Và “Pañcapatiṭṭhitena vanditvā” (sau khi lạy bằng năm điểm chạm đất) là sự cúi đầu bằng thân, còn “mama satthuno” (của bậc Đạo sư của ta) v.v... là sự cúi đầu bằng lời nói, và sự cúi đầu bằng ý là theo sự dẫn dắt và theo sau của cả hai điều đó.
Kāmaṃ sabbāpi tathāgatassa paṭipatti anaññasādhāraṇā acchariyabbhutarūpāva, tathāpi gabbhokkanti abhijāti abhinikkhamana abhisambodhi dhammacakkappavattana (saṃ. ni. 5.1081; paṭi. ma. 3.30) yamakapāṭihāriyadevorohanāni sadevake loke ativiya supākaṭāni, na sakkā kenaci paṭibāhitunti tāniyevettha uddhaṭāni.
Although all the Tathāgata's conduct is extraordinary and wondrous, unlike any other, yet his conception, birth, renunciation, perfect enlightenment, setting in motion the wheel of Dhamma, the Twin Miracle, and descent from the heaven of Tāvatiṃsa are exceedingly well-known in the world with its devas, and cannot be gainsaid by anyone. Therefore, only these are brought up here.
Mặc dù tất cả các hành vi của Đức Như Lai đều phi thường và kỳ diệu, không giống ai khác, nhưng sự nhập thai, đản sinh, xuất gia, giác ngộ, chuyển Pháp luân (Saṃ. N. 5.1081; Paṭi. Ma. 3.30), song thần biến và giáng trần từ cõi trời Tāvatiṃsa là những điều rất rõ ràng trong thế giới có chư thiên, không ai có thể phủ nhận được, nên chỉ những điều đó mới được trích dẫn ở đây.
Itthaṃ imaṃ pakāraṃ bhūto pattoti itthambhūto, tassa ākhyānaṃ itthambhūtākhyānaṃ, soyevattho itthambhūtākhyānattho. Atha vā itthaṃ evaṃpakāro bhūto jātoti itthambhūto, tādisoti ākhyānaṃ itthambhūtākhyānaṃ, tadevattho itthambhūtākhyānattho, tasmiṃ upayogavacananti attho.
"Reached in this manner" is itthambhūta, explaining it is itthambhūtākhyāna, that same meaning is itthambhūtākhyānattha. Or alternatively, "come into being in this manner" is itthambhūta, explaining such a state is itthambhūtākhyāna, that same meaning is itthambhūtākhyānattha; the meaning is that the accusative case is used in that sense.
Đã đạt đến trạng thái như thế này, nên gọi là itthambhūta (người đã đạt đến trạng thái như thế). Việc tuyên bố về điều đó gọi là itthambhūtākhyāna (sự tuyên bố về người đã đạt đến trạng thái như thế), chính ý nghĩa đó là itthambhūtākhyānattha (ý nghĩa của sự tuyên bố về người đã đạt đến trạng thái như thế). Hoặc, một trạng thái như thế này đã phát sinh, nên gọi là itthambhūta (trạng thái như thế). Việc tuyên bố về điều đó gọi là itthambhūtākhyāna (sự tuyên bố về trạng thái như thế), chính ý nghĩa đó là itthambhūtākhyānattha (ý nghĩa của sự tuyên bố về trạng thái như thế). Ý nghĩa là: trong đó có từ chỉ công dụng (upayogavacana).
Abbhuggatoti ettha hi abhisaddo padhānavasena itthambhūtākhyānatthajotako kammappavacanīyo abhibhavitvā uggamanakiriyāpakārassa dīpanato, tena payogato ‘‘taṃ kho pana bhagavanta’’nti idaṃ upayogavacanaṃ sāmiatthe samānampi appadhānavasena itthambhūtākhyānatthadīpanato ‘‘itthambhūtākhyānatthe’’ti vuttaṃ.
Here in abbhuggato, the word abhi, primarily, is a kammappavacanīya (indeclinable particle) that reveals the meaning of itthambhūtākhyāna because it illuminates the manner of rising up by overpowering; due to its usage, the expression ‘‘taṃ kho pana bhagavantaṃ’’ (that Blessed One), even though in the sense of the genitive case, is said to be "in the sense of itthambhūtākhyāna" because it illuminates the meaning of itthambhūtākhyāna secondarily.
Ở đây, trong từ abbhuggato (đã vươn lên vượt trội), từ abhi (vượt trội) là một kammappavacanīya (tiền tố trạng từ) biểu thị ý nghĩa của itthambhūtākhyāna (sự tuyên bố về trạng thái như thế) theo cách chính yếu, vì nó làm sáng tỏ phương cách của hành động vươn lên vượt trội. Do sự kết hợp với nó, từ chỉ công dụng (upayogavacana) ‘‘taṃ kho pana bhagavantaṃ’’ (về Đức Thế Tôn ấy) này, dù cùng nghĩa sở hữu (sāmiattha), được nói là ‘‘itthambhūtākhyānatthe’’ (trong ý nghĩa của sự tuyên bố về trạng thái như thế) vì nó làm sáng tỏ ý nghĩa của itthambhūtākhyāna theo cách không chính yếu.
Tenevāha ‘‘tassa kho pana bhagavatoti attho’’ti.
Therefore, he says, ‘‘the meaning is ‘of that Blessed One’ ’’.
Chính vì thế mà nói: ‘‘tassa kho pana bhagavato, tức là ý nghĩa của Đức Thế Tôn ấy’’.
Nanu ca ‘‘sādhu devadatto mātaramabhī’’ti ettha viya ‘‘taṃ kho pana bhagavanta’’nti ettha abhisaddo appayutto, kathamettha taṃpayogato upayogavacanaṃ siyāti?
Now, it might be asked, just as in ‘‘Good, Devadatta, concerning his mother (sādhu devadatto mātaramabhī)’’ the word abhi is not used here in ‘‘taṃ kho pana bhagavantaṃ’’ (that Blessed One), how can the accusative case be used here due to its usage?
Chẳng phải từ abhi không được dùng trong ‘‘taṃ kho pana bhagavantaṃ’’ giống như trong ‘‘sādhu devadatto mātaramabhī’’ (Devadatta tốt với mẹ) sao? Vậy làm sao ở đây có thể có từ chỉ công dụng (upayogavacana) do sự kết hợp với nó?
Atthato payuttattā.
Because it is used in terms of meaning.
Vì nó được dùng theo ý nghĩa.
Atthasaddapayogesu hi atthapayogoyeva padhānoti.
Indeed, among expressions of meaning and expressions of words, the expression of meaning is primary.
Trong các cách dùng từ và ý nghĩa, cách dùng ý nghĩa là chính yếu.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā ‘‘sādhu devadatto mātaramabhī’’ti ettha abhisaddapayogato itthambhūtākhyāne upayogavacanaṃ kataṃ, evamidhāpi ‘‘taṃ kho pana bhagavantaṃ abhi evaṃ kalyāṇo kittisaddo uggato’’ti abhisaddapayogato itthambhūtākhyāne upayogavacanaṃ katanti.
This is what is meant: just as in ‘‘Good, Devadatta, concerning his mother (sādhu devadatto mātaramabhī)’’ the accusative case is formed in the sense of itthambhūtākhyāna due to the usage of the word abhi, so too here, the accusative case is formed in the sense of itthambhūtākhyāna due to the usage of the word abhi in ‘‘Concerning that Blessed One, a glorious reputation has arisen (abhuggato) in such a good manner’’.
Điều này có nghĩa là: giống như trong ‘‘sādhu devadatto mātaramabhī’’ (Devadatta tốt với mẹ), từ chỉ công dụng (upayogavacana) được tạo thành trong itthambhūtākhyāna do sự kết hợp với từ abhi, thì ở đây cũng vậy, từ chỉ công dụng được tạo thành trong itthambhūtākhyāna do sự kết hợp với từ abhi trong câu ‘‘taṃ kho pana bhagavantaṃ abhi evaṃ kalyāṇo kittisaddo uggato’’ (tiếng tăm tốt đẹp như vậy đã vươn lên vượt trội về Đức Thế Tôn ấy).
Yathā hi ‘‘sādhu devadatto mātaramabhī’’ti ettha ‘‘devadatto mātaramabhi mātuvisaye, mātuyā vā sādhū’’ti evaṃ adhikaraṇatthe, sāmiatthe vā bhummavacanassa, sāmivacanassa vā pasaṅge itthambhūtākhyānajotakena kammappavacanīyena abhisaddena payogato upayogavacanaṃ kataṃ, evamidhāpi sāmiatthe sāmivacanappasaṅge yathā ca tattha ‘‘devadatto mātuvisaye, mātu sambandhī vā sādhuttappakārappatto’’ti ayamattho viññāyati, evamidhāpi ‘‘bhagavato sambandhī kittisaddo abbhuggato abhibhavitvā uggamanappakārappatto’’ti ayamattho viññāyati.
For, just as in ‘‘Good, Devadatta, concerning his mother (sādhu devadatto mātaramabhī)’’ where the accusative case is formed due to the usage of the kammappavacanīya word abhi, which illuminates itthambhūtākhyāna, even when there is an occasion for the locative case (in the sense of location or relation) or the genitive case (in the sense of ownership or relation) to mean ‘‘Devadatta is good concerning his mother, or in relation to his mother’’, so too here, when there is an occasion for the genitive case in the sense of relation, the accusative case is formed. And just as there the meaning ‘‘Devadatta, concerning his mother or related to his mother, has attained the state of being good’’ is understood, so too here, the meaning ‘‘The glorious reputation related to the Blessed One has arisen (abbhuggato), having attained the state of rising up by overpowering’’ is understood.
Thật vậy, giống như trong ‘‘sādhu devadatto mātaramabhī’’ (Devadatta tốt với mẹ), từ chỉ công dụng (upayogavacana) được tạo thành do sự kết hợp với kammappavacanīya abhi, cái làm sáng tỏ itthambhūtākhyāna, trong khi có thể dùng cách nói chỉ nơi chốn (bhummavacana) hoặc cách nói chỉ sở hữu (sāmivacana) trong ý nghĩa chỉ nơi chốn (adhikaraṇattha) hoặc ý nghĩa sở hữu (sāmiattha) như ‘‘Devadatta tốt trong phạm vi của mẹ, hoặc tốt của mẹ’’, thì ở đây cũng vậy, khi có thể dùng cách nói chỉ sở hữu trong ý nghĩa sở hữu, từ chỉ công dụng được tạo thành. Và giống như ở đó, ý nghĩa ‘‘Devadatta đã đạt đến trạng thái tốt đẹp trong phạm vi của mẹ, hoặc có liên quan đến mẹ’’ được hiểu, thì ở đây cũng vậy, ý nghĩa ‘‘tiếng tăm có liên quan đến Đức Thế Tôn đã vươn lên vượt trội, đã đạt đến trạng thái vượt trội’’ được hiểu.
Tattha hi devadattaggahaṇaṃ viya idha kittisaddaggahaṇaṃ, ‘‘mātara’’nti vacanaṃ viya ‘‘bhagavanta’’nti vacanaṃ, sādhusaddo viya uggatasaddo veditabbo.
There, the taking of "Devadatta" should be understood as the taking of "glorious reputation" here, the word "mātaraṃ" (mother) should be understood as the word "bhagavantaṃ" (Blessed One), and the word "sādhu" (good) should be understood as the word "uggata" (arisen).
Ở đó, sự dùng từ Devadatta được hiểu là sự dùng từ kittisadda (tiếng tăm) ở đây; từ ‘‘mātaraṃ’’ (mẹ) được hiểu là từ ‘‘bhagavantaṃ’’ (Đức Thế Tôn); và từ sādhu (tốt) được hiểu là từ uggata (vươn lên).
Kalyāṇoti bhaddako.
Kalyāṇo means good.
Kalyāṇo (tốt lành) nghĩa là bhaddako (tốt).
Kalyāṇabhāvo cassa kalyāṇaguṇavisayatāyāti āha ‘‘kalyāṇaguṇasamannāgato’’ti, kalyāṇehi guṇehi samannāgato tabbisayatāya yuttoti attho.
And its goodness arises from its being the object of wholesome qualities. So he says, ‘‘endowed with wholesome qualities’’; meaning, endowed with wholesome qualities, fitting due to its being the object of those qualities.
Và tính tốt lành của nó là do nó thuộc về các phẩm chất tốt lành, nên nói ‘‘kalyāṇaguṇasamannāgato’’ (được trang bị những phẩm chất tốt lành), nghĩa là được trang bị những phẩm chất tốt lành, phù hợp với phạm vi của những phẩm chất đó.
Taṃ visayatā hettha samannāgamo, kalyāṇaguṇavisayatāya tannissitoti adhippāyo.
Here, its being the object is the endowment; the intention is that it is dependent on them due to its being the object of wholesome qualities.
Ở đây, sự trang bị là sự thuộc về phạm vi đó, ý nghĩa là nương tựa vào các phẩm chất tốt lành.
Seṭṭhoti pariyāyavacanepi eseva nayo.
The same method applies to seṭṭho (excellent) as a synonymous term.
Đối với từ đồng nghĩa seṭṭho (tối thượng) cũng theo cách tương tự.
Seṭṭhaguṇavisayatā eva hi kittisaddassa seṭṭhatā ‘‘bhagavāti vacanaṃ seṭṭhaṃ, bhagavāti vacanamuttama’’ntiādīsu (visuddhi. 1.142; pārā. aṭṭha. 1.verañjakaṇḍavaṇṇanā; udā. aṭṭha. 1; itivu. aṭṭha. nidānavaṇṇanā; mahāni. aṭṭha. 49) viya.
Indeed, the excellence of a reputation (kittisaddo) lies in its being the object of excellent qualities, as in expressions like ‘‘The word ‘Bhagavā’ is excellent, the word ‘Bhagavā’ is supreme’’.
Thật vậy, sự tối thượng của tiếng tăm (kittisadda) chính là sự thuộc về phạm vi của các phẩm chất tối thượng, như trong các đoạn ‘‘từ Bhagavā (Đức Thế Tôn) là tối thượng, từ Bhagavā là tối cao’’.
‘‘Arahaṃ sammāsambuddho’’tiādinā guṇānaṃ saṃkittanato, saddanīyato ca vaṇṇoyeva kittisaddo nāmāti āha ‘‘kittiyevā’’ti.
Since the qualities are summarized by ‘‘Arahant, Perfectly Self-Enlightened One’’ and so on, and since it is to be proclaimed, a kittisaddo is nothing but praise; so he says, ‘‘it is praise itself’’.
Vì các phẩm chất được tóm tắt bằng các từ ‘‘Arahaṃ Sammāsambuddho’’ (Bậc Ứng Cúng, Chánh Đẳng Giác) và các từ khác, và vì chúng đáng được xưng tán, nên tiếng tăm (kittisadda) chính là sự tán thán (vaṇṇa), nên nói ‘‘kittiyevā’’ (chính là tiếng tăm).
Vaṇṇo eva hi kittetabbato kitti, saddanīyato saddoti ca vuccati.
Indeed, praise itself is called kitti because it is to be glorified, and saddo because it is to be proclaimed.
Thật vậy, sự tán thán (vaṇṇa) được gọi là kitti (tiếng tăm) vì nó đáng được xưng tán, và được gọi là sadda (tiếng) vì nó đáng được nghe.
Kittipariyāyo hi saddasaddo yathā ‘‘uḷārasaddā isayo, guṇavanto tapassino’’ti.
For the word saddo is a synonym of kitti, as in ‘‘Revered ascetics, endowed with qualities, austere ones, of great renown.’’
Thật vậy, từ sadda là từ đồng nghĩa với kitti, như trong ‘‘các vị đạo sĩ có tiếng tăm lớn, những người khổ hạnh có phẩm chất’’.
Kittivasena pavatto saddo kittisaddoti bhinnādhikaraṇataṃ dasseti ‘‘thutighoso’’ti iminā.
The sound (saddo) that arises by way of praise ( kitti) is kittisaddo; this shows the distinction of referent with ‘‘thutighoso’’ (sound of eulogy).
Tiếng nói phát ra do tiếng tăm (kitti) là kittisadda (tiếng tăm), điều này cho thấy sự khác biệt về căn cứ thông qua từ ‘‘thutighoso’’ (tiếng tán thán).
Kittisaddo hettha thutipariyāyo kittanamabhitthavanaṃ kittīti.
Here, kittisaddo is a synonym of thuti; kittana (praising) is abhitthavana (eulogizing), which is kitti (praise).
Ở đây, từ kittisadda là từ đồng nghĩa với thuti (tán thán); kittana (xưng tán) và abhitthavana (ca ngợi) là kitti (tiếng tăm).
Thutivasena pavatto ghoso thutighoso, abhitthavudāhāroti attho.
The sound (ghoso) that arises by way of eulogy (thuti) is thutighoso, meaning the utterance of eulogy.
Tiếng nói phát ra do sự tán thán là thutighosa (tiếng tán thán), nghĩa là lời ca ngợi.
Abhisaddo abhibhavane, abhibhavanañcettha ajjhottharaṇamevāti vuttaṃ ‘‘ajjhottharitvā’’ti, anaññasādhāraṇe guṇe ārabbha pavattattā abhibyāpetvāti attho.
The word abhi is used in the sense of overpowering (abhibhavane), and overpowering here is nothing but pervasive coverage (ajjhottharaṇa). So it is said, ‘‘having pervaded’’, meaning having spread throughout, because it arises with reference to qualities that are not common to others.
Từ abhi có nghĩa là vượt trội (abhibhavana), và ở đây, sự vượt trội chính là sự bao trùm, nên nói ‘‘ajjhottharitvā’’ (bao trùm), nghĩa là lan tỏa khắp nơi vì nó phát sinh liên quan đến những phẩm chất không chung với ai khác.
Kinti-saddo abbhuggatoti codanāya ‘‘itipi so bhagavā’’tiādimāhāti anusandhiṃ dassetuṃ ‘‘kintī’’ti vuttaṃ.
To show the connection, he says ‘‘kintī’’ (how?), implying that due to the question, ‘‘How has the glorious reputation (kittisaddo) arisen?’’ he states, ‘‘Such is the Blessed One’’ and so on.
Để chỉ ra sự liên kết rằng để trả lời câu hỏi ‘‘tiếng tăm đã vươn lên vượt trội như thế nào?’’, Đức Phật đã nói ‘‘itipi so Bhagavā’’ (Đức Thế Tôn ấy là như vậy), nên nói ‘‘kintī’’ (như thế nào?).
Padānaṃ sambajjhanaṃ padasambandho.
The connection of words is padasambandho.
Sự kết nối của các từ là padasambandha (sự liên kết từ).
So bhagavāti yo so samatiṃsa pāramiyo pūretvā sabbakilese bhañjitvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho devānamatidevo sakkānamatisakko brahmānamatibrahmā lokanātho bhāgyavantatādīhi kāraṇehi sadevake loke ‘‘bhagavā’’ti patthaṭakittisaddo, so bhagavā.
That Blessed One (so Bhagavā) refers to that Blessed One who, having fulfilled the thirty perfections and shattered all defilements, attained unsurpassed perfect self-enlightenment, who is a god surpassing gods, an Indra surpassing Indras, a Brahmā surpassing Brahmās, a protector of the world, and whose glorious reputation as ‘‘Bhagavā’’ is spread throughout the world with its devas due to qualities like being fortunate.
So Bhagavā (Đức Thế Tôn ấy) là Đức Thế Tôn ấy, người đã hoàn thành ba mươi pāramī (ba-la-mật), đã phá hủy tất cả phiền não, đã chứng đắc Vô Thượng Chánh Đẳng Giác (anuttaraṃ sammāsambodhiṃ), là bậc siêu việt các chư thiên, siêu việt các vị Sakka, siêu việt các vị Brahmā, là bậc Bảo Hộ của thế gian, người có tiếng tăm lừng lẫy trong thế gian cùng với chư thiên và Phạm thiên do các lý do như có phước báu.
Yaṃ taṃ-saddā hi niccasambandhā.
For the words yaṃ and taṃ are always correlative.
Thật vậy, các từ yaṃ và taṃ luôn có mối liên hệ với nhau.
‘‘Bhagavā’’ti ca idamādipadaṃ satthu nāmakittanaṃ.
And this initial word, ‘‘Bhagavā,’’ is a proclamation of the Teacher's name.
Và từ đầu tiên này, ‘‘Bhagavā’’ (Đức Thế Tôn), là sự xưng danh của Bậc Đạo Sư.
Tenāha āyasmā dhammasenāpati ‘‘bhagavāti netaṃ nāmaṃ mātarā kataṃ, na pitarā kata’’ntiādi (mahāni. 6; cūḷani. 2).
Therefore, the venerable Dhammasenāpati said, ‘‘This name ‘Bhagavā’ was not made by a mother, nor made by a father,’’ and so on.
Do đó, Tôn giả Dhammasenāpati (Đại tướng Pháp) đã nói: ‘‘Bhagavā không phải là tên do mẹ đặt, không phải do cha đặt,’’ v.v.
Parato pana ‘‘bhagavā’’ti padaṃ guṇakittanaṃ.
However, the word ‘‘Bhagavā’’ mentioned later is a proclamation of qualities.
Tuy nhiên, từ ‘‘Bhagavā’’ sau đó là sự xưng tán phẩm chất.
Yathā kammaṭṭhānikena‘‘araha’’ntiādīsu navasu ṭhānesu paccekaṃ itipisaddaṃ yojetvā buddhaguṇā anussarīyanti, evamidha buddhaguṇasaṃkittakenāpīti dassento ‘‘itipi arahaṃ…pe… itipi bhagavā’’ti āha.
Thus, showing that just as a meditator (kammaṭṭhānika) recollects the Buddha's qualities by applying the word itipi (thus also) to each of the nine terms beginning with ‘‘Arahant,’’ so too here, one who proclaims the Buddha's qualities does so by saying, ‘‘itipi Arahant…pe…itipi Bhagavā’’.
Để chỉ ra rằng giống như một thiền sinh (kammaṭṭhānika) quán niệm các phẩm chất của Đức Phật bằng cách ghép từ itipi (như vậy) vào từng trong chín vị trí như ‘‘Arahaṃ’’ (Ứng Cúng) v.v., thì ở đây, người xưng tán phẩm chất của Đức Phật cũng vậy, nên nói ‘‘itipi Arahaṃ…pe… itipi Bhagavā’’ (Ngài là bậc Ứng Cúng… v.v… Ngài là Đức Thế Tôn).
Evañhi sati‘‘araha’’ntiādīhi navahi padehi ye sadevake loke ativiya pākaṭā paññātā buddhaguṇā, te nānappakārato vibhāvitā honti ‘‘itipī’’ti padadvayena tesaṃ nānappakāratādīpanato.
In this way, the Buddha's qualities, which are exceedingly well-known and manifest in the world with its devas through these nine terms beginning with ‘‘Arahant,’’ are expounded in various ways, as the two words itipi illuminate their diverse nature.
Khi đó, các phẩm chất của Đức Phật, vốn rất nổi tiếng và được biết đến trong thế gian cùng với chư thiên, được làm sáng tỏ theo nhiều cách khác nhau bằng chín từ như ‘‘Arahaṃ’’ v.v., do hai từ ‘‘itipī’’ làm sáng tỏ tính đa dạng của chúng.
‘‘Itipetaṃ bhūtaṃ, itipetaṃ taccha’’ntiādīsu (dī. ni. 1.6) viya hi iti-saddo idha āsannapaccakkhakaraṇattho, pi-saddo sampiṇḍanattho, tena ca nesaṃ nānappakārabhāvo dīpito, tāni ca guṇasallakkhaṇakāraṇāni saddhāsampannānaṃ viññujātikānaṃ paccakkhāni honti, tasmā tāni saṃkittentena viññunā cittassa sammukhībhūtāneva katvā saṃkittetabbānīti dassento ‘‘iminā ca iminā ca kāraṇenāti vuttaṃ hotī’’ti āha.
For, just as in ‘‘This too is real, this too is true’’ and so on, the word iti here means making something immediately present, and the word pi means summarizing. By that, their diverse nature is illuminated. And since those reasons for discerning the qualities are evident to those endowed with faith and of discerning nature, he says, ‘‘it means 'by this and by that reason' ’’, showing that a discerning person, when summarizing them, should do so as if they are present before the mind.
Thật vậy, giống như trong các đoạn ‘‘điều này là có thật, điều này là đúng’’ v.v., từ iti ở đây có nghĩa là làm cho gần gũi và trực tiếp, từ pi có nghĩa là tổng hợp, và qua đó, tính đa dạng của chúng được làm sáng tỏ. Và những lý do để nhận biết các phẩm chất đó trở nên trực tiếp đối với những người có đức tin và trí tuệ. Do đó, để chỉ ra rằng người có trí tuệ khi xưng tán các phẩm chất đó phải làm cho chúng hiện rõ trước tâm trí, nên nói ‘‘iminā ca iminā ca kāraṇenāti vuttaṃ hotī’’ (điều này có nghĩa là do lý do này và lý do kia).
Evañhi nirūpetvā kittente yassa saṃkitteti, tassa bhagavati ativiya pasādo hoti.
For in this way, when one explains and praises, the person for whom one praises gains immense confidence in the Blessed One.
Khi xưng tán như vậy, người được xưng tán sẽ có niềm tin sâu sắc vào Đức Thế Tôn.
Ārakattāti kilesehi suvidūrattā.
Ārakattā means being very far from defilements.
Ārakattā (do xa lìa) nghĩa là do rất xa lìa các phiền não.
Arīnanti kilesārīnaṃ.
Arīnaṃ means of the enemies that are defilements.
Arīnaṃ (của các kẻ thù) nghĩa là của các kẻ thù phiền não.
Arānanti saṃsāracakkassa arānaṃ.
Arānaṃ means of the spokes of the wheel of saṃsāra.
Arānaṃ (của các nan hoa) nghĩa là của các nan hoa của bánh xe luân hồi.
Hatattāti viddhaṃsitattā.
Hatattā means having been destroyed.
Hatattā (do đã diệt trừ) nghĩa là do đã hủy diệt.
Paccayādīnanti cīvarādipaccayānañceva pūjā visesānañca.
Paccayādīnaṃ means both requisites like robes and special offerings.
Paccayādīnaṃ (của các vật dụng v.v.) nghĩa là của các vật dụng như y phục và các loại cúng dường đặc biệt.
Rahābhāvāti cakkhurahādīnamabhāvato.
Rahābhāvā means due to the absence of secrecy, such as the secrecy of the eye.
Rahābhāvā (do không có sự ẩn khuất) nghĩa là do không có sự ẩn khuất của mắt v.v.
Rahopāpakaraṇābhāvo hi padamanatikkamma rahābhāvoti vuttaṃ.
Indeed, the absence of doing evil in secret is said to be rahābhāva without exceeding the word.
Thật vậy, không làm điều ác ở nơi vắng vẻ được gọi là rahābhāva (không có sự ẩn khuất) mà không vượt quá từ đó.
Evampi hi yathādhippetamattho labbhatīti.
Even so, the intended meaning is obtained.
Thật vậy, ngay cả như vậy, ý nghĩa mong muốn vẫn đạt được.
Tatoti visuddhimaggato (visuddhi. 1.123).
Tato means from the Visuddhimagga.
Tato (từ đó) nghĩa là từ Visuddhimagga (Thanh Tịnh Đạo).
Yathā ca visuddhimaggato, evaṃ taṃsaṃvaṇṇanāya paramatthamañjūsāyaṃ (visuddhi. ṭī. 1.124) nesaṃ vitthāro gahetabbo.
And just as from the Visuddhimagga, so too should their elaboration be taken from the Paramatthamañjūsā, its commentary.
Và giống như từ Visuddhimagga, sự giải thích chi tiết của những điều đó phải được lấy từ Paramatthamañjūsā, phần chú giải của nó.
Kareṇūti hatthinipariyāyavacanaṃ.
"Kareṇū" is a synonymous term for female elephant.
Kareṇū là một từ đồng nghĩa với voi cái (hatthinipariyāyavacanaṃ).
Kaṇati saddaṃ karotīti hi kareṇu, karova yassā, na dīgho dantoti vā kareṇu, ‘‘kareṇukā’’tipi pāṭho, niruttinayena padasiddhi.
For kareṇu means 'that which makes a sound' (kaṇati saddaṃ karoti), or 'that which has a trunk, but not long tusks'. "Kareṇukā" is also a reading; the etymology of the word is according to the science of language.
Thật vậy, con vật nào tạo ra tiếng ồn (kaṇati saddaṃ karoti) thì được gọi là kareṇu; hoặc con vật nào có vòi (kara) nhưng không có răng dài (danto na dīgho) thì được gọi là kareṇu. Cũng có bản đọc là ‘‘kareṇukā’’. Sự hình thành từ ngữ (padasiddhi) được giải thích theo ngữ nguyên học (niruttinayena).
Ārohanasajjanaṃ kuthādīnaṃ bandhanameva.
"Ārohanasajjanaṃ" is simply the binding of covers and so on.
Ārohanasajjanaṃ (sự chuẩn bị để cưỡi) chính là việc buộc các vật dụng như yên ngựa (kuthādīnaṃ).
Opavayhanti rājānamupavahituṃ samatthaṃ.
"Opavayhaṃ" means capable of carrying the king.
Opavayhaṃ (có thể chở) là có khả năng chở nhà vua.
‘‘Opaguyha’’ntipi paṭhanti, rājānamupagūhituṃ gopituṃ samatthanti attho.
Some also read "opaguyhaṃ", meaning capable of embracing or guarding the king.
Cũng có bản đọc là ‘‘Opaguyhaṃ’’, nghĩa là có khả năng che chở (upagūhituṃ gopituṃ) nhà vua.
‘‘Evaṃ kirassā’’tiādi paṇḍitabhāvavibhāvanaṃ.
"Evaṃ kirassā" and so on illustrates his wisdom.
‘‘Evaṃ kirassā’’tiādi (Thật vậy, như thế này, v.v.) là sự thể hiện phẩm chất của một người trí tuệ.
Kathā vattatīti laddhokāsabhāvena dhammakathā pavattati.
"Kathā pavattati" means the Dhamma-talk proceeds due to having gained an opportunity.
Kathā vattatī (cuộc nói chuyện diễn ra) có nghĩa là cuộc nói chuyện về Dhamma diễn ra do có cơ hội.
‘‘Rañño āsaṅkānivattanatthaṃ āsannacārībhāvena hatthinīsu itthiyo nisajjāpitā’’ti (dī. ni. ṭī. 1.158) ācariyadhammapālattherena vuttaṃ.
"To remove the king's apprehension, women were seated on female elephants as close attendants" – this was stated by the Elder Ācariya Dhammapāla.
Trưởng lão Acariya Dhammapāla đã nói: “Để loại bỏ sự nghi ngờ của nhà vua, những người phụ nữ đã được cho ngồi trên những con voi cái, đi gần để bảo vệ” (Dī. Ni. Ṭī. 1.158).
Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘itthiyo nissāya purisānaṃ bhayaṃ nāma natthi, sukhaṃ itthiparivuto gamissāmī’’ti tattha kāraṇaṃ vuttameva.
However, in the Aṭṭhakathā, the reason stated is: "There is no danger for men if they rely on women. I will go happily, surrounded by women."
Tuy nhiên, trong Chú giải (Aṭṭhakathā) đã nói rằng: “Không có mối nguy hiểm nào cho đàn ông khi có phụ nữ ở bên, tôi sẽ đi một cách thoải mái được phụ nữ bao quanh”. Đó là lý do được nêu ra ở đó.
Imināpi kāraṇena bhavitabbanti pana ācariyena evaṃ vuttaṃ siyā.
Perhaps the teacher stated it thus, considering that this reason could also be present.
Tuy nhiên, có lẽ vị Luận sư đã nói như vậy để chỉ ra rằng lý do này cũng có thể đúng.
Rañño paresaṃ dūrupasaṅkamanabhāvadassanatthaṃ tā purisavesaṃ gāhāpetvā āvudhahatthā kāritā.
To show that others found it difficult to approach the king, these women were made to assume male attire and carry weapons.
Để cho thấy rằng nhà vua khó tiếp cận với người khác, những người phụ nữ đó đã được cho mặc trang phục nam giới và cầm vũ khí.
Hatthinikāsatānīti ettha hatthiniyo eva hatthinikā.
In "hatthinikāsatānī", hatthinikā simply refers to female elephants.
Trong Hatthinikāsatānī (hàng trăm voi cái) này, hatthinikā chính là những con voi cái.
‘‘Pañca hatthiniyā satānī’’tipi katthaci pāṭho, so ayuttova ‘‘pañcamattehi bhikkhusatehī’’tiādīsu (pārā. 1) viya īdisesu pacchimapadassa samāsasseva dassanato.
"Pañca hatthiniyā satānī" is also a reading in some places, but it is incorrect because in such instances, like "Pañcamattehi bhikkhusatehi" and so on, only the compound form of the last word is seen.
Ở một số nơi, bản đọc là ‘‘Pañca hatthiniyā satānī’’ (năm trăm voi cái), nhưng điều đó không hợp lý, vì trong những trường hợp như ‘‘Pañcamattehi bhikkhusatehī’’tiādīsu (với khoảng năm trăm Tỳ-kheo, v.v.), chỉ có từ cuối được ghép lại.
Kassacidevāti sannipatite mahājane yassa kassaci eva, tadaññesampi āyatiṃ maggaphalānamupanissayoti āha ‘‘sā mahājanassa upakārāya bhavissatī’’ti.
"Kassacideva" means for any one among the assembled crowd; and to say that it will also be a strong condition for the noble paths and fruits for others in the future, it is said: "sā mahājanassa upakārāya bhavissatī" (it will be beneficial to the great multitude).
Kassacidevā (cho bất cứ ai) có nghĩa là cho bất cứ ai trong số đông người đang tụ tập; và để nói rằng điều đó sẽ là yếu tố hỗ trợ cho các đạo quả trong tương lai cho những người khác nữa,* nói ‘‘sā mahājanassa upakārāya bhavissatī’’ti (điều đó sẽ có lợi cho đại chúng).
Paṭivedesīti ñāpesi.
"Paṭivedesī" means he informed.
Paṭivedesī (đã thông báo) có nghĩa là đã cho biết.
Upacāravacananti vohāravacanamattaṃ teneva adhippetatthassa apariyosānato.
"Upacāravacanaṃ" means merely a conventional expression, because the intended meaning is not concluded by that alone.
Upacāravacanaṃ (cách nói ước lệ) chỉ là một cách nói thông thường (vohāravacanamattaṃ), bởi vì ý nghĩa mong muốn chưa được hoàn tất chỉ bằng cách nói đó.
Tenāha ‘‘tadeva attano ruciyā karohī’’ti.
Therefore, he says: "Tadeva attano ruciyā karohī" (Do that according to your own desire).
Vì vậy,* nói: ‘‘tadeva attano ruciyā karohī’’ti (hãy làm điều đó theo ý muốn của mình).
Imināyeva hi tadatthapariyosānaṃ.
For the meaning is concluded by this alone.
Thật vậy, chỉ bằng cách này thì ý nghĩa đó mới được hoàn tất.
Maññasīti pakatiyāva jānāsi.
"Maññasī" means you naturally know.
Maññasī (ngươi nghĩ) có nghĩa là ngươi tự nhiên biết (pakatiyāva jānāsi).
Tadevāti gamanāgamanameva.
"Tadeva" means simply going or not going.
Tadevā (chính điều đó) có nghĩa là việc đi hay không đi.
Yadi gantukāmo, gaccha, atha na gantukāmo, mā gaccha, attano ruciyevettha pamāṇanti vuttaṃ hoti.
This means: "If you wish to go, then go; if you do not wish to go, do not go; your own preference is the measure here."
Điều đó có nghĩa là: nếu muốn đi, hãy đi; nếu không muốn đi, đừng đi; ý muốn của chính mình là tiêu chuẩn ở đây.
159. Pāṭiekkāyeva sandhivasena paccekā. ‘‘Mahañca’’nti pade karaṇatthe paccattavacananti āha ‘‘mahatā’’ti.
"Paccekā" (individual) through Sandhi, from pāṭiekkā eva. He says "mahatā" (by a great one) to indicate that in the word "mahañcaṃ", the locative case has the meaning of the instrumental case.
159. Paccekā (từng cái một) là do sự liên kết của từng cái một.* nói ‘‘mahatā’’ (với sự vĩ đại) để chỉ ra rằng trong từ ‘‘Mahañcaṃ’’, đó là một cách nói ở thể công cụ (karaṇatthe paccattavacanaṃ).
Mahantassa bhāvo mahañcaṃ.
"Mahañcaṃ" is the state of being great.
Trạng thái vĩ đại là mahañcaṃ.
Na kevalaṃ niggahītantavaseneva pāṭho, atha kho ākārantavasenāpīti āha ‘‘mahaccātipi pāḷī’’ti.
He says "mahaccātipi pāḷī" (and mahaccā is also a Pāḷi reading) to indicate that the reading is not only in the sense of the nominative ending but also in the sense of the ā-ending.
Không chỉ có bản đọc với đuôi tận cùng là niggahītaṃ (ṃ), mà còn có bản đọc với đuôi tận cùng là ākāranta (ā), nên* nói ‘‘mahaccātipi pāḷī’’ (cũng có bản Pāḷi là mahaccā).
Yathā ‘‘khattiyā’’ti vattabbe ‘‘khatyā’’ti, evaṃ ‘‘mahatiyā’’ti vattabbe mahatyā.
Just as khatyā is used when khattiyā should be used, so mahaccā is used when mahatiyā should be used.
Cũng như khi lẽ ra phải nói ‘‘khattiyā’’ thì nói ‘‘khatyā’’, tương tự, khi lẽ ra phải nói ‘‘mahatiyā’’ thì nói mahatyā.
Puna ca-kāraṃ katvā mahaccāti sandhivasena padasiddhi.
And again, by adding ca, the word mahaccā is formed through sandhi.
Và khi thêm chữ ca (và), sự hình thành từ mahaccā là do sự liên kết (sandhivasena).
Pulliṅgavasena vattabbe itthiliṅgavasena vipallāso liṅgavipariyāyo. Visesanañhi bhiyyo visesyaliṅgādigāhakaṃ. Tiyojanasatānanti paccekaṃ tiyojanasataparimaṇḍalānaṃ.
"Liṅgavipariyāyo" is a gender inversion, when a feminine gender is used where a masculine gender should be used. Indeed, the adjective primarily takes the gender etc. of the noun it qualifies. "Tiyojanasatānaṃ" means each measuring a hundred yojanas.
Sự thay đổi giới tính (liṅgavipariyāyo) là sự đảo ngược giới tính, khi lẽ ra phải nói ở giới tính nam thì lại nói ở giới tính nữ. Thật vậy, từ bổ nghĩa thường mang giới tính, v.v., của từ được bổ nghĩa. Tiyojanasatānaṃ (ba trăm do-tuần) có nghĩa là mỗi cái có chu vi ba trăm do-tuần.
Dvinnaṃ mahāraṭṭhānaṃ issariyasirīti aṅgamagadharaṭṭhānamādhipaccamāha.
"Dvinnaṃ mahāraṭṭhānaṃ issariyasirī" refers to the sovereignty and glory of the two great kingdoms of Aṅga and Magadha.
Dvinnaṃ mahāraṭṭhānaṃ issariyasirī (sự vinh quang của quyền lực đối với hai vương quốc lớn) đề cập đến quyền thống trị của các vương quốc Aṅga và Magadha.
Tadatthaṃ vivarati ‘‘tassā’’tiādinā.
The meaning of this is explained by "tassā" (of that) and so on.
Để giải thích ý nghĩa đó,* nói ‘‘tassā’’tiādinā (của điều đó, v.v.).
Paṭimukkaveṭhanānīti ābandhasiroveṭhanāni.
"Paṭimukkaveṭhanānī" means with wrapped headbands.
Paṭimukkaveṭhanānī (những chiếc khăn quấn đầu được đeo) là những chiếc khăn quấn đầu được buộc chặt.
Āsattakhaggānīti aṃse olambanavasena sannaddhāsīni.
"Āsattakhaggānī" means with swords hanging ready on their shoulders.
Āsattakhaggānī (những thanh kiếm được treo) là những thanh kiếm được trang bị sẵn, treo trên vai.
Maṇidaṇḍatomareti maṇidaṇḍaṅkuse.
"Maṇidaṇḍatomare" means with jeweled elephant goads.
Maṇidaṇḍatomare (những cây gậy nạm ngọc) là những cây gậy và móc câu nạm ngọc.
‘‘Aparāpī’’tiādinā padasā parivārā vuttā.
"Aparāpī" (other also) and so on mentions the attendants on foot.
Với câu ‘‘Aparāpī’’tiādinā (Và những người khác nữa, v.v.), những người hầu cận đi bộ đã được nhắc đến.
Khujjavāmanakā vesavasena, kirātasavaraandhakādayo jātivasena tāsaṃ paricārakiniyo dassitā.
Hunchbacks and dwarfs were shown in terms of attire, while Kirātas, Savaras, Andhakas, and others were shown in terms of caste, as their attendants.
Những người hầu cận của họ được chỉ ra là những người lùn (khujja), người tí hon (vāmanaka) theo cách ăn mặc, và những người Kirāta, Savara, Andhaka, v.v. theo chủng tộc.
Vissāsikapurisāti vassavare sandhāyāha.
"Vissāsikapurisā" refers to the trusted attendants.
Vissāsikapurisā (những người đàn ông đáng tin cậy) đề cập đến những người hầu cận lâu năm (vassavare).
Kulabhogaissariyādivasena mahatī mattā pamāṇametesanti mahāmattā, mahānubhāvā rājāmaccā.
"Mahāmattā" are those for whom greatness, a measure, exists in terms of family, enjoyment, sovereignty, etc.; they are royal ministers of great influence.
Mahāmattā (các đại thần) là những người có địa vị lớn (mahatī mattā pamāṇaṃ), về gia tộc, tài sản, quyền lực, v.v., tức là các quan đại thần của nhà vua có uy quyền lớn.
Vijjādharataruṇā viyāti mantānubhāvena vijjāmayiddhisampannā vijjādharakumārakā viya.
"Vijjādharataruṇā viya" means like young vidyādharas endowed with magical powers through the efficacy of spells.
Vijjādharataruṇā viyā (như những thanh niên Vijjādhara) có nghĩa là như những hoàng tử Vijjādhara, những người có thần thông do sức mạnh của thần chú.
Raṭṭhiyaputtāti bhojaputtā.
"Raṭṭhiyaputtā" means the sons of bhojakas (provincial chiefs).
Raṭṭhiyaputtā (con trai của các thủ lĩnh vùng) là con trai của các Bhoja.
Raṭṭhe paricarantīti hi luddakā raṭṭhiyā, tesaṃ nānāvudhaparicayatāya rājabhaṭabhūtā puttāti attho, antararaṭṭhabhojakānaṃ vā puttā raṭṭhiyaputtā, khattiyā bhojarājāno.
For hunters are called "raṭṭhiyā" because they roam the countryside; the meaning is that they are sons who have become royal soldiers due to their familiarity with various weapons, or "raṭṭhiyaputtā" are the sons of the bhojakas of the inner kingdoms; khattiyā are bhoja kings.
Thật vậy, những người thợ săn (luddakā) đi khắp đất nước được gọi là raṭṭhiyā; ý nghĩa là những người con trai của họ, những người đã trở thành binh lính của nhà vua do quen thuộc với nhiều loại vũ khí, hoặc raṭṭhiyaputtā là con trai của các thủ lĩnh vùng nội địa (antararaṭṭhabhojakānaṃ), và các Khattiya là các vị vua Bhoja.
‘‘Anuyuttā bhavantu te’’tiādīsu viya hi ṭīkāyaṃ (dī. ni. ṭī. 1.159) vutto bhojasaddo bhojakavācakoti daṭṭhabbaṃ.
Indeed, as in "anuyuttā bhavantu te" (let them be devoted to you) and so on, the word bhoja mentioned in the ṭīkā should be understood as meaning bhojaka.
Thật vậy, từ bhoja được nhắc đến trong chú giải ṭīkāyaṃ (Dī. Ni. Ṭī. 1.159) như trong ‘‘Anuyuttā bhavantu te’’tiādīsu (Họ hãy được giao phó cho ngươi, v.v.) nên được hiểu là có nghĩa là bhojaka (thủ lĩnh).
Ussāpetvāti uddhaṃ pasāretvā.
"Ussāpetvā" means having raised aloft.
Ussāpetvā (sau khi giương lên) có nghĩa là sau khi giương cao.
Jayasaddanti ‘‘jayatu mahārājā’’tiādijayapaṭibaddhaṃ saddaṃ.
"Jayasaddaṃ" means the sound associated with victory, such as "May the great king be victorious!" and so on.
Jayasaddaṃ (tiếng reo mừng chiến thắng) là tiếng reo mừng liên quan đến chiến thắng như ‘‘jayatu mahārājā’’ (Đại vương vạn tuế), v.v.
Dhanupantiparikkhepoti dhanupantiparivāro.
"Dhanupantiparikkhepo" means a retinue (or encirclement) of bow-ends.
Dhanupantiparikkhepo (vòng cung của cung tên) là vòng vây của cung tên.
Sabbattha taṃgāhakavasena veditabbo.
This should be understood as encompassing all of them.
Điều đó nên được hiểu là áp dụng cho tất cả các trường hợp.
Hatthighaṭāti hatthisamūhā.
"Hatthighaṭā" means herds of elephants.
Hatthighaṭā (đoàn voi) là các nhóm voi.
Paharamānāti phusamānā.
"Paharamānā" means touching.
Paharamānā (đang chạm vào) có nghĩa là đang chạm vào nhau.
Aññamaññasaṅghaṭṭanāti avicchedagamanena aññamaññasambandhā.
"Aññamaññasaṅghaṭṭanā" means interconnectedness, going without interruption.
Aññamaññasaṅghaṭṭanā (sự va chạm lẫn nhau) có nghĩa là sự liên kết lẫn nhau do đi không ngừng.
Seṇiyoti gandhikaseṇīdussikaseṇīādayo ‘‘anapaloketvā rājānaṃ vā saṅghaṃ vā gaṇaṃ vā pūgaṃ vā seṇiṃ vā aññatra kappā vuṭṭhāpeyyā’’tiādīsu (pāci. 682) viya.
"Seṇiyo" refers to guilds of perfumers, textile dealers, and so on, as in "anapaloketvā rājānaṃ vā saṅghaṃ vā gaṇaṃ vā pūgaṃ vā seṇiṃ vā aññatra kappā vuṭṭhāpeyyā" (without consulting the king, or the Saṅgha, or the gaṇa, or the pūga, or the seṇi, one should cause to rise* in another kappā) and so on.
Seṇiyo (các đoàn thể) là các đoàn thể như đoàn thể người bán hương, đoàn thể người thợ dệt, v.v., như trong ‘‘anapaloketvā rājānaṃ vā saṅghaṃ vā gaṇaṃ vā pūgaṃ vā seṇiṃ vā aññatra kappā vuṭṭhāpeyyā’’tiādīsu (không được cho phép một tỳ-kheo xuất gia mà không hỏi ý kiến vua, Tăng đoàn, hội đồng, tập thể, hay đoàn thể, v.v.).
‘‘Aṭṭhārasa akkhobhiṇī seniyo’’ti katthaci likhanti, so anekesupi potthakesu na diṭṭho.
Some write "aṭṭhārasa akkhobhiṇī seniyo" (eighteen akkhobhiṇī armies), but this is not seen in many manuscripts.
Ở một số nơi, người ta viết ‘‘Aṭṭhārasa akkhobhiṇī seniyo’’ (mười tám đoàn quân akkhobhiṇī), nhưng điều đó không được tìm thấy trong nhiều bản kinh.
Anekasaṅkhyā ca senā heṭṭhā gaṇitāti ayuttoyeva.
And since many troops are enumerated below, it is inappropriate.
Và vì nhiều quân đội đã được đếm ở dưới, nên điều đó không hợp lý.
Tadā sabbāvudhato sarova dūragāmīti katvā sarapatanātikkamappamāṇena rañño parisaṃ saṃvidahati.
At that time, since only an arrow travels far among all weapons, he arranged the king's retinue to the extent of an arrow's flight.
Vào thời điểm đó, vì mũi tên là vũ khí có tầm xa nhất, nên* đã sắp xếp đoàn tùy tùng của mình theo khoảng cách bắn tên (sarapatanātikkamappamāṇena).
Kimatthanti āha ‘‘sace’’tiādi.
He asks "Kimatthanti" (for what purpose?) and then says "sace" (if) and so on.
Để làm gì?* nói ‘‘sace’’tiādi (nếu, v.v.).
Sayaṃ bhāyanaṭṭhena cittutrāso bhayaṃ yathā tathā bhāyatīti katvā.
"Cittutrāso bhayaṃ" (terror of mind, fear) because one fears naturally, as one fears by oneself.
Cittutrāso bhayaṃ (sự sợ hãi trong tâm) là sự sợ hãi do tự mình sợ hãi, theo cách mà người ta sợ hãi.
Bhāyitabbe eva vatthusmiṃ bhayato upaṭṭhite ‘‘bhāyitabbamida’’nti bhāyitabbākārena tīraṇato ñāṇaṃ bhayaṃ bhayato tīretīti katvā.
Because, in the very object to be feared, when it presents itself as fearful, one discerns 'this is to be feared' in the manner of what is to be feared, therefore knowledge is fear as it discerns through fear.
Trí tuệ được gọi là bhayaṃ (sự sợ hãi) vì khi một đối tượng đáng sợ hiện hữu, trí tuệ quán xét nó theo cách đáng sợ, rằng ‘điều này đáng sợ’, và nó quán xét về sự đáng sợ.
Tenevāha visuddhimagge (visuddhi. 2.751) ‘‘bhayatupaṭṭhānañāṇaṃ pana bhāyati, na bhāyatīti?
Therefore it is said in the Visuddhimagga: "Does the knowledge of the manifestation of fear actually fear, or not fear?"
Do đó, trong Thanh Tịnh Đạo đã nói: "Liệu cái trí tuệ về sự hiện hữu của nỗi sợ hãi có sợ hãi hay không?
Na bhāyati.
"It does not fear."
Nó không sợ hãi.
Tañhi ‘atītā saṅkhārā niruddhā, paccuppannā nirujjhanti, anāgatā nirujjhissantī’ti tīraṇamattameva hotī’’ti.
"For it is merely the discernment that ‘past saṅkhāras have ceased, present saṅkhāras are ceasing, future saṅkhāras will cease.’"
Bởi vì nó chỉ là sự quán xét rằng ‘các hành quá khứ đã diệt, các hành hiện tại đang diệt, các hành vị lai sẽ diệt’."
Bhāyanaṭṭhānaṭṭhena ārammaṇaṃ bhayaṃ bhāyati etasmāti katvā.
In the sense of being a place of fear, the object is fear because one fears it.
Đối tượng được gọi là bhayaṃ (sự sợ hãi) theo nghĩa là nơi đáng sợ, vì người ta sợ hãi từ nó.
Bhāyanahetuṭṭhena ottappaṃ bhayaṃ pāpato bhāyati etenāti katvā.
In the sense of being a cause of fear, moral shame is fear because one fears demerit with it.
Tàm quý (ottappa) được gọi là bhayaṃ (sự sợ hãi) theo nghĩa là nguyên nhân của sự sợ hãi, vì người ta sợ hãi tội lỗi bởi nó.
Bhayānakanti bhāyanākāro.
Bhayānaka means the aspect of fear.
Bhayānaka là trạng thái đáng sợ.
Tepīti dīghāyukā devāpi.
They too means even the long-lived devas.
Tepī nghĩa là ngay cả các vị chư thiên có tuổi thọ dài.
Dhammadesananti pañcasu khandhesu pannarasalakkhaṇapaṭimaṇḍitaṃ dhammadesanaṃ.
Dhammadesanā means the Dhamma discourse adorned with fifteen characteristics regarding the five khandhas.
Dhammadesanā là bài pháp được trang hoàng với mười lăm đặc điểm trong năm uẩn.
Yebhuyyenāti ṭhapetvā khīṇāsavadeve tadaññesaṃ vasena bāhullato.
Mostly means by the abundance of devas other than those with destroyed āsavas.
Yebhuyyenā là phần lớn, theo nghĩa là ngoại trừ các vị chư thiên đã diệt tận lậu hoặc, đối với những vị khác.
Khīṇāsavattā hi tesaṃ cittutrāsabhayampi na uppajjati.
For, due to their khīṇāsava state, even the fear of mental agitation does not arise in them.
Bởi vì các vị ấy đã diệt tận lậu hoặc, nên ngay cả sự sợ hãi do tâm hoảng loạn cũng không phát sinh nơi các vị ấy.
Kāmaṃ sīhopamasuttaṭṭhakathāyaṃ (a. ni. aṭṭha. 2.4.33) cittutrāsabhayampi tadatthabhāvena vuttaṃ, idha pana pakaraṇānurūpato ñāṇabhayameva gahitaṃ.
Indeed, in the Sīhopama Sutta Commentary, even the fear of mental agitation is spoken of in that sense, but here, in accordance with the context, only the fear of knowledge is taken.
Mặc dù trong Sīhopamasuttaṭṭhakathā sự sợ hãi do tâm hoảng loạn cũng được nói đến theo nghĩa đó, nhưng ở đây, chỉ có sự sợ hãi của trí tuệ được chấp nhận theo sự phù hợp của ngữ cảnh.
Saṃveganti sahottappañāṇaṃ.
Saṃvega means knowledge accompanied by moral shame.
Saṃvega là trí tuệ kèm theo tàm quý.
Santāsanti sabbaso ubbijjanaṃ.
Santāsa means complete agitation.
Santāsa là sự hoảng sợ hoàn toàn.
Bhāyitabbaṭṭhena bhayameva bhīmabhāvena bheravanti bhayabheravaṃ, bhītabbavatthu.
That which is fearful by being something to be feared is frightful by its terrifying nature, hence bhayabheravaṃ, an object to be feared.
Vì bhaya (sự sợ hãi) chính là bherava (sự kinh hoàng) theo nghĩa là đáng sợ, nên bhayabheravaṃ là đối tượng đáng sợ.
Tenāha ‘‘āgacchatī’’ti, etaṃ naraṃ taṃ bhayabheravaṃ āgacchati nūnāti attho.
Therefore it is said "comes", meaning that that frightful object certainly comes to this person.
Do đó, đã nói ‘‘āgacchati’’ (đến), nghĩa là cái đáng sợ và kinh hoàng đó chắc chắn sẽ đến với người này.
Idāni sakavādaṃ dassetuṃ ‘‘ayaṃ panā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show one's own view, " this, however" and so on is said.
Bây giờ, để trình bày quan điểm của mình, đã nói ‘‘ayaṃ panā’’ và các câu tiếp theo.
‘‘Jīvako kirā’’tiādi āsaṅkanākāradassanaṃ.
" It is said Jīvaka" and so on shows the aspect of suspicion.
‘‘Jīvako kirā’’ và các câu tiếp theo là sự trình bày về trạng thái nghi ngờ.
Assāti ajātasatturañño.
His means of King Ajātasattu.
Assā là của vua Ajātasattu.
Ukkaṇṭhitoti anabhirato.
Displeased means not delighting.
Ukkaṇṭhito là không hài lòng.
Chattaṃ ussāpetukāmo maññeti sambandho.
The connection is: wishes to raise the parasol, he thinks.
Mối liên hệ là: dường như ông ta muốn dựng chiếc lọng.
Bhāyitvāti bhāyanahetu.
Having feared means due to the cause of fear.
Bhāyitvā là do nguyên nhân của sự sợ hãi.
Tassāti jīvakassa.
His means of Jīvaka.
Tassā là của Jīvaka.
Sammasaddo samānattho, samānabhāvo ca vayenāti āha ‘‘vayassābhilāpo’’ti.
The word samma means similar, and similarity is in age, therefore it is said "addressing one of the same age".
Từ samma có nghĩa là tương đồng, và sự tương đồng về tuổi tác, nên đã nói ‘‘vayassābhilāpo’’ (sự xưng hô về tuổi tác).
Vayena samāno vayasso yathā ‘‘ekarājā harissavaṇṇo’’ti (jā. 1.2.17).
One who is similar in age is a vayasso, just as in "the lone king, golden-hued".
Vayasso là người cùng tuổi, như trong câu ‘‘ekarājā harissavaṇṇo’’ (jā. 1.2.17).
Samānasaddassa hi sādesamicchanti saddavidū, tena abhilāpo ālapanaṃ tathā, ruḷhīniddeso esa, ‘‘mārisā’’ti ālapanamiva.
Indeed, grammarians desire the substitution of 'sa' for the word samāna; therefore, the address, the calling, is so, and this is a conventional explanation, like the address "Mārisa".
Các nhà ngữ pháp học muốn thay thế chữ sa bằng chữ sā trong từ samāna, do đó abhilāpo (sự xưng hô) cũng vậy. Đây là một cách diễn đạt thông thường, giống như cách xưng hô ‘‘mārisa’’.
Yathā hi mārisāti niddukkhatābhilāpo sadukkhepi nerayike vuccati ‘‘yadā kho te mārisa saṅkunā saṅku hadaye samāgaccheyyā’’tiādīsu, (ma. ni. 1.512) evaṃ yo koci sahāyo asamānavayopi ‘‘sammā’’ti vuccatīti, tasmā sahāyābhilāpo icceva attho.
Just as the address "Mārisa," meaning "free from suffering," is used for a being in hell who is suffering, as in "when, Mārisa, a stake might meet a stake in your heart," and so on, in the same way, any friend, even if not of the same age, is called "samma," therefore the meaning is simply "addressing a friend."
Giống như từ mārisa, một cách xưng hô không có khổ đau, được dùng cho một chúng sinh địa ngục đang chịu khổ trong các câu như ‘‘yadā kho te mārisa saṅkunā saṅku hadaye samāgaccheyyā’’tiādīsu (ma. ni. 1.512), thì bất kỳ người bạn nào, dù không cùng tuổi, cũng được gọi là ‘‘sammā’’. Do đó, ý nghĩa chỉ là sự xưng hô bạn bè.
Kacci na vañcesīti pāḷiyā sambandho.
The connection in the Pāḷi is "kacci na vañcesi" (do you not deceive?).
Kacci na vañcesīti có liên hệ với bản Pāḷi.
‘‘Na palambhesī’’ti vuttepi idha parikappatthova sambhavatīti vuttaṃ ‘‘na vippalambheyyāsī’’ti, na palobheyyāsīti attho.
Even though it is said "na palambhesi," here only the meaning of supposition is possible, so it is said "you would not deceive", meaning you would not entice.
Mặc dù đã nói ‘‘na palambhesī’’ (ngươi không lừa dối), nhưng ở đây chỉ có thể là nghĩa giả định, do đó đã nói ‘‘na vippalambheyyāsī’’, nghĩa là ngươi không nên lừa gạt.
Kathāya sallāpo, so eva nigghoso tathā.
Conversation is talk, and that is a sound.
Sự trò chuyện bằng lời nói, đó chính là âm thanh.
Eketi uttaravihāravāsinoyeva.
Some means only the residents of Uttaravihāra.
Eke là những vị sư sống ở Uttaravihāra.
Tadayuttamevāti dasseti ‘‘iminā’’tiādinā.
It shows that that is indeed unsuitable, with " by this" and so on.
Vị ấy chỉ ra rằng điều đó không hợp lý bằng cách nói ‘‘iminā’’ và các câu tiếp theo.
Abhimāreti dhanuggahe.
Abhimāre means archers.
Abhimāre là những người cầm cung.
Dhanapālanti nāḷāgiriṃ.
Dhanapāla means Nāḷāgiri.
Dhanapāla là con voi Nāḷāgiri.
So hi tadā nāgarehi pūjitadhanarāsino labbhanato ‘‘dhanapālo’’ti voharīyati.
For he was at that time called "Dhanapāla" because he received a pile of wealth worshipped by the townspeople.
Vào thời điểm đó, nó được gọi là ‘‘Dhanapāla’’ vì nó nhận được đống tài sản được dân chúng cúng dường.
Na kevalaṃ diṭṭhapubbatoyeva, atha kho pakatiyāpi bhagavā saññātoti dassetuṃ ‘‘bhagavā hī’’tiādimāha.
To show that not only had the Blessed One been seen before, but he was also naturally known, " Indeed, the Blessed One" and so on is said.
Để chỉ ra rằng Đức Thế Tôn không chỉ được biết đến từ trước mà còn được biết đến một cách tự nhiên, đã nói ‘‘bhagavā hī’’ và các câu tiếp theo.
Ākiṇṇavaralakkhaṇoti battiṃsa mahāpurisalakkhaṇe sandhāyāha.
Adorned with supreme characteristics refers to the thirty-two marks of a Great Man.
Ākiṇṇavaralakkhaṇo được nói đến để chỉ ba mươi hai tướng tốt của bậc Đại nhân.
Anubyañjanapaṭimaṇḍitoti asītānubyañjane (jinālaṅkāraṭīkāya vijātamaṅgalavaṇṇanāyaṃ vitthāro).
Decorated with secondary marks refers to the eighty secondary marks.
Anubyañjanapaṭimaṇḍito là được trang hoàng với tám mươi tướng phụ (được giải thích chi tiết trong Jinālaṅkāraṭīkā, phần giải thích về Vijātamaṅgala).
Chabbaṇṇāhi rasmīhīti tadā vattamānā rasmiyo.
With six-colored rays means the rays present at that time.
Chabbaṇṇāhi rasmīhī là những tia sáng đang hiện hữu vào thời điểm đó.
Issariyalīḷāyāti issariyavilāsena.
With sovereign grace means with the splendor of sovereignty.
Issariyalīḷāyā là với vẻ uy nghi quyền lực.
Nanu ca bhagavato santike issariyalīlāya pucchā agāravoyeva siyāti codanāya ‘‘pakati hesā’’tiādimāha, pakatiyā pucchanato na agāravoti adhippāyo.
Now, if questioning the Blessed One with sovereign grace were disrespectful, then in response to this objection, it is said " this is natural" and so on, meaning that questioning in a natural manner is not disrespectful.
Để đáp lại câu hỏi rằng việc hỏi Đức Thế Tôn với vẻ uy nghi quyền lực có phải là sự bất kính không, đã nói ‘‘pakati hesā’’ và các câu tiếp theo. Ý nghĩa là việc hỏi theo bản chất không phải là bất kính.
Parivāretvā nisinnena bhikkhusaṅghena pure katepi atthato tassa purato nisinno nāma.
Even if the assembly of bhikkhus sat surrounding him, in essence, he was sitting in front of the Blessed One.
Mặc dù Tăng đoàn Tỳ-kheo đã ngồi vây quanh Đức Thế Tôn ở phía trước, nhưng về ý nghĩa, ông ta được gọi là ngồi trước Đức Thế Tôn.
Tenāha ‘‘parivāretvā’’tiādi.
Therefore it is said " surrounding" and so on.
Do đó, đã nói ‘‘parivāretvā’’ và các câu tiếp theo.
161. Yena, tenāti ca bhummatthe karaṇavacananti dasseti ‘‘yattha, tatthā’’ti iminā.
161. " Yena, tena" also indicates the instrumental case in the sense of location, by " yattha, tattha".
161. Yena, tenā cũng là cách dùng thể công cụ mang nghĩa địa điểm, được chỉ ra bằng ‘‘yattha, tatthā’’.
Yena maṇḍalassa dvāraṃ, tenūpasaṅkamīti sampattabhāvassa vuttattā idha upagamanameva yuttanti āha ‘‘upagato’’ti.
Since it is said "yena maṇḍalassa dvāraṃ, tenupasaṅkamīti" (he approached the door of the pavilion), indicating arrival, here "upagamana" (approaching) is appropriate, therefore it is said "approached".
Vì đã nói rằng ông ta đến gần cửa của vòng tròn, nên ở đây, việc đến gần là hợp lý, do đó đã nói ‘‘upagato’’.
Anucchavike ekasmiṃ padeseti yattha viññujātikā aṭṭhaṃsu, tasmiṃ.
In an appropriate place means in a place where people of discerning nature would stand.
Anucchavike ekasmiṃ padese là ở nơi mà những người trí thức đứng.
Ko panesa anucchavikapadeso nāma?
What, then, is this appropriate place?
Vậy, nơi thích hợp này là gì?
Atidūratādichanisajjadosavirahito padeso, napacchatādiaṭṭhanisajjadosavirahito vā.
It is a place free from the six faults of sitting, such as being too far away, or free from the eight faults of sitting, such as not being behind.
Đó là một nơi không có sáu lỗi về tư thế ngồi như quá xa, v.v., hoặc không có tám lỗi về tư thế ngồi như không ở phía sau, v.v.
Yathāhu aṭṭhakathācariyā –
As the Aṭṭhakathā teachers said:
Như các vị sư chú giải đã nói –
Tadā bhikkhusaṅghe tuṇhībhāvassa anavasesato byāpitabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūta’’nti vicchāvacanaṃ vuttanti āha ‘‘yato…pe… mevā’’ti, yato yato bhikkhutoti attho.
Then, in order to show the complete pervasiveness of silence in the Saṅgha of bhikkhus, the emphatic repetition, "silent, silent," was uttered, and he says, "yato...pe...mevā," which means "to whichever bhikkhu (he looked)."
Để chỉ ra rằng sự im lặng đã lan tỏa hoàn toàn trong Tăng đoàn vào lúc đó, câu lặp lại “tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtaṃ” (hoàn toàn im lặng, hoàn toàn im lặng) đã được nói, và Giáo thọ nói “yato…pe… mevā”, có nghĩa là ‘từ vị tỳ khưu nào đó’.
Hatthena, hatthassa vā kukatabhāvo hatthakukkuccaṃ, asaññamo, asampajaññakiriyā ca.
Hatthakukkuccaṃ (hand-misgivings) refers to the state of having made a disagreeable action with the hand, or lack of restraint and action without full awareness.
Sự hối hận về tay ( hatthakukkuccaṃ) là hành vi xấu của tay hoặc sự không tự chế, hành động thiếu chánh niệm.
Tathā pādakukkuccanti etthāpi.
The same applies to pādakukkuccaṃ (foot-misgivings) here.
Tương tự, cũng vậy với pādakukkuccaṃ (sự hối hận về chân).
Vā-saddo avuttavikappane, tena tadaññopi cakkhusotādiasaññamo natthīti vibhāvito.
The word vā signifies unmentioned alternatives, thereby indicating that there was no lack of restraint concerning the eye, ear, and so on.
Từ vā (hoặc) dùng để chỉ một lựa chọn chưa được nói đến, qua đó cho thấy rằng không có sự không tự chế nào khác ở mắt, tai, v.v.
Tattha pana cakkhuasaṃyamo sabbapaṭhamo dunnivārito cāti tadabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘sabbālaṅkārapaṭimaṇḍita’’ntiādi vuttaṃ.
Among these, however, the lack of restraint of the eye is the most primary and difficult to control; therefore, to show its absence, phrases like "sabbālaṅkārapaṭimaṇḍita" (adorned with all ornaments) were stated.
Tuy nhiên, sự không tự chế ở mắt là điều đầu tiên và khó ngăn chặn nhất, do đó để chỉ ra sự vắng mặt của nó, đã nói “sabbālaṅkārapaṭimaṇḍita” (được trang điểm với mọi đồ trang sức) v.v.
Vippasannarahadamivāti anāvilodakasaramiva.
Vippasannarahadamivā means like a clear, undisturbed pond.
Vippasannarahadamivā có nghĩa là như một hồ nước không vẩn đục.
Yenetarahi…pe… iminā me…pe… hotūti sambandho.
The connection is: "by which...pe...this of mine...pe...may it be."
Liên kết là: “Yenetarahi…pe… iminā me…pe… hotū”.
Añño hi atthakkamo, añño saddakkamoti āha ‘‘yenā’’tiādi.
Since the sequence of meaning is one thing, and the sequence of words another, he says "yenā" and so on.
Vì trật tự ý nghĩa khác với trật tự từ ngữ, nên đã nói “yenā” v.v.
Tattha kāyika-vācasikena upasamena laddhena mānasikopi upasamo anumānato laddho evāti katvā ‘‘mānasikena cā’’ti vuttaṃ.
In that statement, having assumed that mental serenity is also obtained by inference, from the physical and verbal serenity that was obtained, it is said, "mānasikena cā" (and by mental*).
Trong đó, sự tĩnh lặng của tâm cũng được suy ra từ sự tĩnh lặng của thân và khẩu đã đạt được, do đó đã nói “mānasikena cā”.
Sīlūpasamenāti sīlasaññamena.
Sīlūpasamenā means by restraint of morality (sīla).
Sīlūpasamenā có nghĩa là sự tự chế giới hạnh (sīla).
Vuttamatthaṃ lokapakatiyā sādhento ‘‘dullabhañhī’’tiādimāha.
To establish the stated meaning in accordance with worldly custom, he says, "dullabhañhī" (indeed difficult to obtain) and so on.
Để chứng minh ý nghĩa đã nói bằng cách tự nhiên của thế gian, đã nói “dullabhañhī” v.v.
Laddhāti labhitvā.
Laddhā means having obtained.
Laddhā có nghĩa là đã đạt được.
Kasmā evamāha, nanu bhagavantamuddissa rājā na kiñci vadatīti adhippāyo.
The intention is: "Kasmā evamāha" (Why does he say this?), implying that the king would not say anything with reference to the Blessed One.
Ý nghĩa là: Tại sao lại nói như vậy? Chẳng phải nhà vua không nói gì liên quan đến Đức Thế Tôn sao?
Vacībhedeti yathāvuttaudānavacībhede.
Vacībhede means in the utterance of the udāna as described.
Vacībhede có nghĩa là sự phát ra lời cảm hứng (udāna) đã được nói.
Tuṇhī niravoti pariyāyavacanametaṃ.
Tuṇhī niravo (silent, soundless) is a synonymous expression.
Tuṇhī niravo là một từ đồng nghĩa.
‘‘Aya’’ntiādi cittajānanākāradassanaṃ.
"Ayaṃ" and so on is a display of the manner of knowing the mind.
“Aya” v.v. là sự chỉ ra cách thức biết được tâm trí.
Ayaṃ…pe… na sakkhissatīti ñatvāti sambandho.
The connection is: having known that "this...pe...will not be able."
Liên kết là: “Ayaṃ…pe… na sakkhissatīti ñatvā”.
Vacanānantaranti udānavacanānantaraṃ.
Vacanānantaraṃ means immediately after the utterance of the udāna.
Vacanānantaraṃ có nghĩa là ngay sau lời cảm hứng (udāna).
Yenāti yattha padese, yena vā sotapathena.
Yenā means in which place, or by which stream.
Yenā có nghĩa là ở nơi nào, hoặc bằng con đường nào.
Yena pemanti etthāpi yathārahamesa nayo.
The same method applies appropriately to yena pemaṃ as well.
Cũng vậy, trong yena pemaṃ, nguyên tắc này được áp dụng một cách thích hợp.
Katāparādhassa ālapanaṃ nāma dukkaranti sandhāya ‘‘mukhaṃ nappahotī’’ti vuttaṃ.
It is said, "mukhaṃ nappahotī" (his mouth was unable), referring to the difficulty of addressing one who has committed an offense.
Với ý nghĩa rằng việc nói chuyện với người đã phạm lỗi là khó khăn, đã nói “mukhaṃ nappahotī” (không thể mở miệng).
‘‘Āgamā kho tvaṃ mahārāja yathāpema’’nti vacananiddiṭṭhaṃ vā tadā tadatthadīpanākārena pavattaṃ nānānayavicittaṃ bhagavato madhuravacanampi sandhāya evaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Or, it should be understood that this was said with reference to the Buddha's sweet words, varied with diverse methods, which, being indicated by the statement "You have come, great king, as is your affection," proceeded at that time in a manner illuminating that meaning.
Hoặc lời nói ngọt ngào của Đức Thế Tôn, đa dạng và phong phú với nhiều phương pháp, được nói ra theo cách làm sáng tỏ ý nghĩa của lời cảm hứng (udāna) vào lúc đó, như được chỉ ra bởi câu “Āgamā kho tvaṃ mahārāja yathāpemaṃ”, cũng nên được hiểu là có ý nghĩa này.
Ekampi hi atthaṃ bhagavā yathā sotūnaṃ ñāṇaṃ pavattati, tathā deseti.
For the Blessed One teaches even one meaning in such a way that the listeners' understanding develops.
Thật vậy, Đức Thế Tôn thuyết giảng một ý nghĩa duy nhất theo cách mà trí tuệ của người nghe có thể hiểu được.
Yaṃ sandhāya aṭṭhakathāsu vuttaṃ ‘‘bhagavatā abyākataṃ tantipadaṃ nāma natthi, sabbesaññeva atthopi bhāsito’’ti.
Referring to this, it is said in the Commentaries: "There is no text or word that has not been elucidated by the Blessed One; the meaning of all of them has been expounded."
Điều này được nói trong các bản Chú giải: “Không có một từ ngữ nào trong kinh điển mà Đức Thế Tôn không giải thích; Ngài đã thuyết giảng ý nghĩa của tất cả chúng.”
Pañcahākārehīti iṭṭhāniṭṭhesu samabhāvādisaṅkhātehi pañcahi kāraṇehi.
Pañcahākārehī (by five modes) means by five reasons, such as equanimity towards desirable and undesirable things.
Pañcahākārehī có nghĩa là bằng năm lý do, chẳng hạn như sự bình đẳng trong những điều mong muốn và không mong muốn.
Vuttañhetaṃ mahāniddese (mahāni. 38, 162) –
This is stated in the Mahāniddesa:
Điều này đã được nói trong Mahāniddesa:
Kathaṃ arahā cattāvīti tādī?
"How is an Arahant a Tādī by having cast away?
Làm thế nào một A-la-hán lại là người đã từ bỏ?
Arahato…pe… thambho, sārambho, māno, atimāno, mado, pamādo, sabbe kilesā, sabbe duccaritā, sabbe darathā, sabbe pariḷāhā, sabbe santāpā, sabbā kusalābhisaṅkhārā cattā vantā muttā pahīnā paṭinissaṭṭhā, evaṃ arahā cattāvīti tādī.
For an Arahant...pe... stiffness, agitation, conceit, over-conceit, intoxication, heedlessness, all defilements, all bad conduct, all anxieties, all fevers, all torments, all unwholesome volitional formations are cast away, vomited, liberated, abandoned, utterly relinquished. Thus is an Arahant a Tādī by having cast away."
Đối với một A-la-hán…pe… sự cứng nhắc, sự kiêu ngạo, sự tự mãn, sự kiêu căng quá mức, sự say mê, sự lơ đễnh, tất cả các phiền não, tất cả các ác hạnh, tất cả các nỗi lo âu, tất cả các sự nóng nảy, tất cả các sự đau khổ, tất cả các hành bất thiện đều đã được từ bỏ, đã được nhổ bỏ, đã được giải thoát, đã được đoạn trừ, đã được loại bỏ. Như vậy, một A-la-hán là người đã từ bỏ.
Kathaṃ arahā muttāvīti tādī?
"How is an Arahant a Tādī by having been liberated?
Làm thế nào một A-la-hán lại là người đã giải thoát?
Arahato rāgā cittaṃ muttaṃ vimuttaṃ suvimuttaṃ, dosā, mohā, kodhā, upanāhā, makkhā, paḷāsā, issāya, macchariyā, māyāya, sāṭheyyā, thambhā, sārambhā, mānā, atimānā, madā, pamādā, sabbakilesehi, sabbaduccaritehi, sabbadarathehi, sabbapariḷāhehi, sabbasantāpehi, sabbākusalābhisaṅkhārehi cittaṃ muttaṃ vimuttaṃ suvimuttaṃ; evaṃ arahā muttāvīti tādī.
The mind of an Arahant is liberated, perfectly liberated, completely liberated from passion; from hatred, from delusion, from anger, from resentment, from contempt, from dominance, from envy, from avarice, from deceit, from craftiness, from stiffness, from agitation, from conceit, from over-conceit, from intoxication, from heedlessness, from all defilements, from all bad conduct, from all anxieties, from all fevers, from all torments, from all unwholesome volitional formations, the mind is liberated, perfectly liberated, completely liberated. Thus is an Arahant a Tādī by having been liberated."
Tâm của một A-la-hán đã được giải thoát, hoàn toàn giải thoát, giải thoát hoàn toàn khỏi tham ái, sân hận, si mê, giận dữ, oán hận, khinh miệt, tranh giành, đố kỵ, keo kiệt, lừa dối, xảo quyệt, cứng nhắc, kiêu ngạo, tự mãn, kiêu căng quá mức, say mê, lơ đễnh, tất cả các phiền não, tất cả các ác hạnh, tất cả các nỗi lo âu, tất cả các sự nóng nảy, tất cả các sự đau khổ, tất cả các hành bất thiện. Như vậy, một A-la-hán là người đã giải thoát.
Na me pañhavissajjane bhāro atthīti satthu sabbattha appaṭihatañāṇacāratāya atthato āpannāya dassanaṃ.
"I have no burden in answering questions" is a demonstration of the meaning that has arisen due to the Teacher's knowledge moving unimpeded everywhere.
Câu “Na me pañhavissajjane bhāro atthī” (Ta không có gánh nặng trong việc giải đáp các câu hỏi) là sự thể hiện ý nghĩa đã đạt được do sự tự tại của trí tuệ không bị ngăn ngại của Đức Đạo Sư ở khắp mọi nơi.
‘‘Yadi ākaṅkhasī’’ti vutteyeva hi esa attho āpanno hoti.
Indeed, when "If you wish" is just said, that meaning arises.
Quả thật, ý nghĩa này đã đạt được ngay khi nói: “Nếu ngươi mong muốn.”
Sabbaṃ te vissajjessāmīti etthāpi ayaṃ nayo.
The same principle applies to "I will answer everything for you."
Trong câu “Sabbaṃ te vissajjessāmī” (Ta sẽ giải đáp tất cả cho ngươi) cũng theo cách này.
‘‘Yaṃ ākaṅkhasi, taṃ pucchā’’ti vacaneneva hi ayamattho sijjhati.
Indeed, that meaning is accomplished just by the statement, "Ask whatever you wish."
Quả thật, ý nghĩa này đã hoàn thành ngay khi nói: “Ngươi muốn gì thì hãy hỏi điều đó.”
Asādhāraṇaṃ sabbaññupavāraṇanti sambandho.
The connection is that it is an unparalleled invitation of a Buddha (sabbaññupavāraṇa).
Đó là lời mời gọi đặc biệt của bậc Toàn Giác.
Yadi ‘‘yadākaṅkhasī’’ti na vadanti, atha kathaṃ vadantīti āha ‘‘sutvā’’tiādi.
If they do not say "whatever you wish," then how do they say it? He states, "Having heard..." and so on.
Nếu họ không nói “yadākaṅkhasī” (điều ngươi muốn), vậy thì họ nói thế nào? Về điều này, kinh nói “sutvā” (sau khi nghe), v.v.
Padesañāṇeyeva ṭhitattā tathā vadantīti veditabbaṃ.
It should be understood that they speak in such a way because they are established only in partial knowledge (padesañāṇa).
Nên hiểu rằng họ nói như vậy vì họ chỉ ở trong trí tuệ cục bộ.
Buddhā pana sabbaññupavāraṇaṃ pavārentīti sambandho.
But Buddhas extend the invitation of a Buddha (sabbaññupavāraṇa) – this is the connection.
Còn các vị Phật thì đưa ra lời mời gọi của bậc Toàn Giác.
‘‘Pucchāvuso yadākaṅkhasī’’tiādīni suttapadāni yesaṃ puggalānaṃ vasena āgatāni, taṃ dassanatthaṃ ‘‘yakkhanarindadevasamaṇabrāhmaṇaparibbājakāna’’nti vuttaṃ.
To show for whose sake the Sutta phrases like "Ask, friend, whatever you wish" and so on, were spoken, it is stated, "for yakkhas, kings, devas, ascetics, brahmins, and wanderers."
Để chỉ ra những người mà các từ trong kinh như “Pucchāvuso yadākaṅkhasī” (Này hiền giả, hãy hỏi điều ngươi muốn) được nói đến, đã có câu “yakkhanarindadevasamaṇabrāhmaṇaparibbājakānaṃ” (của các dạ xoa, các vị vua, các chư thiên, các sa môn, các Bà la môn và các du sĩ).
Tattha hi ‘‘pucchāvuso yadākaṅkhasī’’ti āḷavakassa yakkhassa okāsakaraṇaṃ, ‘‘puccha mahārājā’’ti narindānaṃ, ‘‘puccha vāsavā’’tiādi devānamindassa, ‘‘tena hī’’tiādi samaṇānaṃ, ‘‘bāvarissa cā’’tiādi brāhmaṇānaṃ, ‘‘puccha maṃ sabhiyā’’tiādi paribbājakānaṃ okāsakaraṇanti daṭṭhabbaṃ.
In that regard, "Ask, friend, whatever you wish" is an opportunity granted to Āḷavaka the yakkha; "Ask, great king" is for kings; "Ask, Vāsava," and so on, is for the king of devas; "In that case," and so on, is for ascetics; "And to Bāvarī," and so on, is for brahmins; "Ask me, Sabhiya," and so on, is an opportunity granted to wanderers – this should be understood.
Trong đó, “Pucchāvuso yadākaṅkhasī” là lời cho phép dạ xoa Āḷavaka; “Puccha mahārājā” là lời cho phép các vị vua; “Puccha Vāsavā” v.v. là lời cho phép vua của các chư thiên; “Tena hī” v.v. là lời cho phép các sa môn; “Bāvarissa cā” v.v. là lời cho phép các Bà la môn; “Puccha maṃ Sabhiyā” v.v. là lời cho phép các du sĩ, nên hiểu như vậy.
Vāsavāti devānamindālapanaṃ.
"Vāsava" is an address to the king of devas.
Vāsavā là cách gọi vua của các chư thiên.
Tadetañhi sakkapañhasutte.
This is found in the Sakka Pañha Sutta.
Lời này được nói trong kinh Sakkapañha.
Manasicchasīti manasā icchasi.
"Manasicchasī" means you wish mentally.
Manasicchasī có nghĩa là muốn trong tâm.
Yo bhagavā bodhisattabhūmiyaṃ padesañāṇe ṭhito sabbaññupavāraṇaṃ pavāresi, tassa tadeva acchariyanti sambandho.
The connection is: that it was extraordinary for the Blessed One, who, while in the Bodhisatta stage, established in partial knowledge, extended the invitation of a Buddha (sabbaññupavāraṇa).
Việc Đức Thế Tôn, khi ở địa vị Bồ tát với trí tuệ cục bộ, đã đưa ra lời mời gọi Toàn Giác, thì điều đó thật kỳ diệu. Đây là sự liên kết.
Kathanti āha ‘‘koṇḍañña pañhānī’’tiādi.
How so? He states, "The questions of Koṇḍañña," and so on.
Làm thế nào? Kinh nói “Koṇḍañña pañhānī” (Các câu hỏi của Koṇḍañña), v.v.
Tattha koṇḍaññāti gottavasena sarabhaṅgamālapanti.
There, "Koṇḍañña" is an address to Sarabhaṅga by his clan name.
Trong đó, Koṇḍaññā là cách gọi Sarabhaṅga theo họ.
Viyākarohīti byākarohi.
"Viyākarohī" means 'explain' or 'answer.'
Viyākarohī có nghĩa là byākarohi (hãy giải đáp).
Sādhurūpāti sādhusabhāvā.
"Sādhurūpā" means "of good character."
Sādhurūpā có nghĩa là có bản chất tốt lành.
Dhammoti sanantano paveṇīdhammo.
"Dhammo" means the ancient, traditional teaching.
Dhammo có nghĩa là pháp truyền thống cổ xưa.
Yanti āgamanakiriyāparāmasanaṃ, yena vā kāraṇena āgacchati, tena viyākarohīti sambandho.
"Yaṃ" (which) refers to the action of coming, or the connection is: "explain for whatever reason you have come."
Yaṃ là sự suy xét hành động đến, hoặc hãy giải đáp bằng lý do mà nó đến. Đây là sự liên kết.
Vuddhanti sīlapaññādīhi vuddhippattaṃ, garunti attho.
"Vuddha" means one who has attained growth in virtue, wisdom, etc., meaning "esteemed."
Vuddha có nghĩa là người đã đạt được sự phát triển về giới, tuệ, v.v., tức là người đáng kính trọng.
Esa bhāroti saṃsayupacchedanasaṅkhāto eso bhāro, āgato bhāro tayā avassaṃ vahitabboti adhippāyo.
"Esa bhāro" (This burden): This burden, which is the removal of doubt, this arrived burden, must be borne by you – this is the intention.
Esa bhāro có nghĩa là gánh nặng này, tức là gánh nặng chấm dứt nghi ngờ. Ý nghĩa là: gánh nặng đã đến này nhất định phải do ngươi gánh vác.
Tagghāti ekaṃsatthe nipāto.
"Tagghā" is a particle denoting certainty.
Tagghā là một từ bất biến có nghĩa là chắc chắn.
Yathāpi kusalo tathāti yathā sabbadhammakusalo sabbadhammavidū buddho jānāti katheti, tathā te ahamakkhissanti attho.
"Yathāpi kusalo tathā" means: "Just as a Buddha, skilled in all Dhammas and knowing all Dhammas, knows and speaks, so too will I explain to you."
Yathāpi kusalo tathā có nghĩa là: “Như một vị Phật thiện xảo trong tất cả các pháp, bậc biết tất cả các pháp, biết và thuyết giảng, thì ta cũng sẽ giải đáp cho ngươi như vậy.”
Jānāti-saddo hi idha sambandhamupagacchati.
Here, the word "jānāti" (knows) establishes a connection.
Ở đây, từ “jānāti” (biết) có liên quan.
Yathāha ‘‘yena yassa hi sambandho, dūraṭṭhampi ca tassa ta’’nti (sārattha. ṭī. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathāvaṇṇanā).
As it is said: "With whatever word something is connected, even if it is far away, that is its connection."
Như đã nói: “Cái gì liên quan đến cái gì, thì cái đó, dù ở xa, cũng thuộc về cái đó.” (Sārattha. Ṭī. 1. Paṭhamamahāsaṅgītikathāvaṇṇanā).
Jānanā cettha kathanā.
And here, 'knowing' means 'speaking.'
Và ở đây, sự biết là sự nói.
Yathā ‘‘iminā imaṃ jānātī’’ti vuttovāyamattho ācariyena.
Just as this meaning was stated by the teacher: "By this, one knows this."
Như ý nghĩa này đã được vị thầy nói: “Bằng cái này, người ta biết cái này.”
Rājā ca kho taṃ yadi kāhati vā, na vāti yo taṃ idha pucchituṃ pesesi, so korabyarājā taṃ tayā pucchitamatthaṃ, tayā vā puṭṭhena mayā akkhātamatthaṃ yadi karotu vā, na vā karotu, ahaṃ pana yathādhammaṃ te akkhissaṃ ācikkhissāmīti vuttaṃ hoti.
"Rājā ca kho taṃ yadi kāhati vā, na vā" (But whether the king will do it or not): This means, "The king of Kuru, who sent you here to ask, whether he acts upon the matter asked by you, or explained by me when asked by you, or not, is up to him. But I will explain to you according to the Dhamma."
Rājā ca kho taṃ yadi kāhati vā, na vā có nghĩa là: “Vị vua Kora-bya đã sai ngươi đến đây hỏi, dù vị vua đó có làm hay không làm theo điều ngươi hỏi, hoặc điều ta đã giải đáp khi ngươi hỏi, thì ta vẫn sẽ giải đáp cho ngươi đúng Pháp.”
Jātakaṭṭhakathāyaṃ pana –
In the Jātaka Commentary, however –
Tuy nhiên, trong Jātakaṭṭhakathā thì:
163. Sippameva sippāyatanaṃ āyatanasaddassa tabbhāvavuttittā.
163. "Sippameva sippāyatanaṃ" because the word "āyatana" indicates that state.
163. Sippameva sippāyatanaṃ vì từ āyatana ở đây có nghĩa là sự hiện hữu của nó.
Apica sikkhitabbatāya sippañca taṃ sattānaṃ jīvitavuttiyā kāraṇabhāvato, nissayabhāvato vā āyatanañcāti sippāyatanaṃ.
Furthermore, because it is to be learned, it is a craft (sippa), and it is also a source (āyatana) as it is the cause or support for the livelihood of beings, hence "sippāyatana" (sphere of craft/skill).
Hơn nữa, vì nó là điều cần học hỏi, nên nó là một nghề (sippa), và vì nó là nguyên nhân hoặc là chỗ nương tựa cho sinh kế của chúng sinh, nên nó là một nơi nương tựa (āyatana), do đó gọi là sippāyatanaṃ (nơi nương tựa của nghề nghiệp).
Seyyathidanti ekova nipāto, nipātasamudāyo vā.
"Seyyathidaṃ" is either a single particle or a compound of particles.
Seyyathidaṃ là một từ bất biến, hoặc là một nhóm từ bất biến.
Tassa te katameti idha atthoti āha ‘‘katame pana te’’ti.
"Which of these are yours?" This is the meaning here, he states, "Which are those?"
Ở đây, ý nghĩa là “những cái đó là gì đối với ngươi?” nên kinh nói “katame pana te” (những cái đó là gì?).
Ime katametipi paccekamattho yujjati.
The meaning "which are these, individually" is also fitting.
Ý nghĩa “những cái này là gì?” cũng phù hợp với từng cái một.
Evaṃ sabbattha.
Thus in all cases.
Tương tự ở tất cả mọi nơi.
Idañca vattabbāpekkhanavasena vuttaṃ, tasmā te sippāyatanikā katameti attho.
And this is stated with reference to what needs to be said, so the meaning is, "Which are those skilled in crafts?"
Điều này được nói dựa trên sự mong đợi được giải thích, do đó ý nghĩa là “những người làm nghề đó là ai?”
‘‘Puthusippāyatanānī’’ti hi sādhāraṇato sippāni uddisitvā upari taṃtaṃsippūpajīvinova niddiṭṭhā puggalādhiṭṭhānāya kathāya.
For, after broadly indicating the crafts as "various crafts," later only those living by specific crafts are mentioned in the context of a discourse based on individuals.
Quả thật, sau khi chỉ ra các nghề nghiệp nói chung là “puthusippāyatanāni” (các nghề nghiệp đa dạng), sau đó, trong câu chuyện dựa trên cá nhân, chỉ có những người sống bằng các nghề nghiệp đó được chỉ định.
Kasmāti ce?
Why so? If you ask:
Tại sao ư?
Papañcaṃ pariharitukāmattā.
Because he wished to avoid prolixity.
Vì muốn tránh sự phức tạp.
Aññathā hi yathādhippetāni tāva sippāyatanāni dassetvā puna taṃtaṃsippūpajīvinopi dassetabbā siyuṃ tesamevettha padhānato adhippetattā.
Otherwise, after showing the intended crafts, those living by those specific crafts would also have to be shown, since they are principally intended here.
Nếu không, sau khi chỉ ra các nghề nghiệp như mong muốn, thì những người sống bằng các nghề nghiệp đó cũng phải được chỉ ra, vì họ là những người chính được đề cập ở đây.
Evañca sati kathāpapañco bhaveyya, tasmā taṃ papañcaṃ pariharituṃ sippūpajīvīhi taṃtaṃsippāyatanāni saṅgahetvā evamāhāti tamatthaṃ dassetuṃ ‘‘ hatthārohātiādīhi ye taṃ taṃ sippaṃ nissāya jīvanti, te dassetī’’ti vuttaṃ.
And if that were the case, the discourse would become prolix. Therefore, to avoid that prolixity, by including the various crafts through those living by them, he spoke thus. To show this meaning, it is stated, "By 'elephant-riders' and so on, he shows those who live by those respective crafts."
Và nếu vậy, câu chuyện sẽ trở nên phức tạp. Do đó, để tránh sự phức tạp đó, kinh đã bao gồm các nghề nghiệp thông qua những người làm nghề, và nói như vậy. Để chỉ ra ý nghĩa đó, đã có câu “hatthārohātiādīhi ye taṃ taṃ sippaṃ nissāya jīvanti, te dassetī” (bằng các từ như “người cưỡi voi”, v.v., kinh chỉ ra những người sống nhờ vào các nghề nghiệp đó).
Kasmāti āha ‘‘ayañhī’’tiādi.
Why so? He states, "This indeed..." and so on.
Tại sao ư? Kinh nói “ayañhī” (vì điều này), v.v.
Sippaṃ upanissāya jīvantīti sippūpajīvino.
Living depending on a craft, they are called those who live by a craft.
Sống nhờ vào nghề nghiệp, nên gọi là sippūpajīvino (người sống bằng nghề).
Hatthimārohantīti hatthārohā, hatthāruḷhayodhā.
Because they mount elephants, they are elephant-riders, warriors mounted on elephants.
Cưỡi voi, nên gọi là hatthārohā (người cưỡi voi), tức là các chiến binh cưỡi voi.
Hatthiṃ ārohāpayantīti hatthārohā, hatthācariya hatthivejja hatthimeṇḍādayo.
Because they make elephants mount, they are elephant-trainers, such as elephant teachers, elephant doctors, and elephant keepers.
Khiến voi được cưỡi, nên gọi là hatthārohā (người huấn luyện voi), tức là các huấn luyện viên voi, bác sĩ voi, người giữ voi, v.v.
Yena hi payogena puriso hatthino ārohanayoggo hoti, taṃ hatthissa payogaṃ vidhāyantānaṃ sabbesampetesaṃ gahaṇaṃ.
Indeed, this includes all those who provide the training for elephants by which a person becomes fit to mount an elephant.
Thật vậy, từ này bao gồm tất cả những người sắp xếp việc huấn luyện voi, nhờ đó một người trở nên phù hợp với việc cưỡi voi.
Tenāha ‘‘sabbepī’’tiādi.
Therefore, it is said, "all of them" and so on.
Do đó, có câu “ tất cả” v.v.
Tattha hatthācariyā nāma ye hatthino, hatthārohakānañca sikkhāpakā.
Among these, elephant teachers are those who train elephants and elephant-riders.
Trong số đó, hatthācariyā là những người huấn luyện voi và người cưỡi voi.
Hatthivejjā nāma hatthibhisakkā.
Elephant doctors are elephant physicians.
Hatthivejjā là các bác sĩ voi.
Hatthimeṇḍā nāma hatthīnaṃ pādarakkhakā.
Elephant keepers are those who protect the elephants' feet.
Hatthimeṇḍā là những người bảo vệ chân voi.
Hatthiṃ maṇḍayanti rakkhantīti hatthimaṇḍā, teyeva hatthimeṇḍā, hatthiṃ minenti sammā vidahanena hiṃsantīti vā hatthimeṇḍā. Ādi-saddena hatthīnaṃ yavapadāyakādayo saṅgaṇhāti.
They adorn and protect elephants, hence hatthimaṇḍā, and they are indeed hatthimeṇḍā, or alternatively, because they measure elephants by thoroughly arranging them, they are hatthimeṇḍā. The word ādi (etc.) includes those who provide fodder for elephants and so on.
Họ trang điểm và bảo vệ voi, nên gọi là hatthimaṇḍā, chính họ là hatthimeṇḍā (người giữ voi); hoặc họ đo lường voi bằng cách sắp xếp cẩn thận, nên gọi là hatthimeṇḍā (người điều khiển voi). Với từ “ v.v.”, bao gồm những người cung cấp cỏ cho voi và những người khác.
Assārohāti etthāpi suddhahetukattuvasena yathāvuttova attho.
Here too, in assārohā (horse-riders), the meaning is exactly as stated, due to the simple cause.
Trong từ assārohā (người cưỡi ngựa) này, ý nghĩa cũng tương tự như đã nói, do nguyên nhân thuần túy.
Rathe niyuttā rathikā.
Those engaged in chariots are charioteers.
Những người được giao nhiệm vụ trên xe ngựa là rathikā (người đánh xe).
Ratharakkhā nāma rathassa āṇirakkhakā.
Chariot protectors are those who protect the axle-pins of the chariot.
Ratharakkhā là những người bảo vệ trục bánh xe ngựa.
Dhanuṃ gaṇhantīti dhanuggahā, issāsā, dhanuṃ gaṇhāpentīti dhanuggahā, dhanusippasikkhāpakā dhanvācariyā.
Those who hold bows are archers, bowmen; those who make others hold bows are archers, teachers of archery, dhanvācariyas.
Cầm cung, nên gọi là dhanuggahā (người cầm cung), tức là các cung thủ; khiến người khác cầm cung, nên gọi là dhanuggahā (người huấn luyện cung), tức là các huấn luyện viên kỹ năng bắn cung.
Celena celapaṭākāya yuddhe akanti gacchantīti celakā, jayaddhajagāhakāti āha ‘‘ye yuddhe’’tiādi.
Because they go forward with a cloth, with a cloth banner, in battle, they are celakas, standard-bearers, as it is said, "those who in battle" and so on.
Trong chiến trận, họ đi tới với cờ vải, nên gọi là celakā (người cầm cờ); họ là những người cầm cờ chiến thắng, như đã nói “ những người trong chiến trận” v.v.
Jayadhajanti jayanatthaṃ, jayakāle vā paggahitadhajaṃ.
Victory banner means a banner raised for victory, or at the time of victory.
Jayadhajaṃ (cờ chiến thắng) là lá cờ được giương lên để chiến thắng hoặc trong thời điểm chiến thắng.
Puratoti senāya pubbe.
In front means in front of the army.
Purato (phía trước) là phía trước quân đội.
Yathā tathā ṭhite senike byūhavicāraṇavasena tato tato calayanti uccālentīti calakāti vuttaṃ ‘‘idha rañño’’tiādi.
Because they move and stir the soldiers, who are stationed in various positions, from place to place according to the strategic deployment of the army, they are called calakas, as stated in "here, of the king" and so on.
Những người di chuyển và điều động binh lính đang ở các vị trí khác nhau theo cách này hay cách khác, dựa trên việc xem xét đội hình, nên gọi là calakā (người điều động), như đã nói “ ở đây, của nhà vua” v.v.
Sakuṇagghiādayo viya maṃsapiṇḍaṃ parasenāsamūhasaṅkhātaṃ piṇḍaṃ sāhasikatāya chetvā chetvā dayanti uppatitvā uppatitvā niggacchantīti piṇḍadāyakā. Tenāha ‘‘te kirā’’tiādi.
Like eagles and so on, they courageously cut off pieces of the mass of enemy troops (the mass of enemy soldiers) and then dart out again and again, thus they are piṇḍadāyakas. Therefore, it is said, "those, it is said" and so on.
Giống như chim ưng và các loài khác, họ dũng cảm cắt xẻ từng mảnh cái khối thịt (tức là tập hợp quân địch), rồi bay lên và thoát ra, nên gọi là piṇḍadāyakā (người cắt thịt). Do đó, có câu “ họ thật sự” v.v.
Sāhasaṃ karontīti sāhasikā, teyeva mahāyodhā.
Those who act bravely are sāhasikas, and they are indeed great warriors.
Những người hành động dũng cảm là sāhasikā (người dũng cảm), chính họ là các đại chiến binh.
Piṇḍamivāti tālaphalapiṇḍamivāti vadanti, ‘‘maṃsapiṇḍamivā’’ti (dī. ni. ṭī. 1.163) ācariyena vuttaṃ.
Like a lump some say like a lump of palm fruit, but the Acariya said, "like a lump of flesh".
Piṇḍamiva (như một khối) có người nói là như một khối quả thốt nốt, nhưng bậc thầy đã nói “như một khối thịt” (Dī. Nī. Ṭī. 1.163).
Sabbattha ‘‘ācariyenā’’ti vutte ācariyadhammapālattherova gahetabbo.
Wherever "by the Acariya" is mentioned, Acariya Dhammapāla Thera alone should be understood.
Ở mọi nơi, khi nói “do bậc thầy”, thì phải hiểu là Ācariya Dhammapālatthera.
Dutiyavikappe piṇḍe janasamūhasaṅkhāte sammadde dayanti uppatantā viya gacchantīti piṇḍadāyakā, daya-saddo gatiyaṃ, aya-saddassa vā da-kārāgamena nipphatti.
In the second interpretation, they dart and go as if leaping into the mass, which is a crowd of people, hence piṇḍadāyakas; the word daya means movement, or it is derived from aya with the addition of the letter da.
Trong lựa chọn thứ hai, piṇḍadāyakā là những người đi như thể bay lên trong đám đông, tức là một khối người; từ daya có nghĩa là di chuyển, hoặc được hình thành bằng cách thêm chữ ‘da’ vào từ aya.
Uggatuggatāti saṅgāmaṃ patvā javaparakkamādivasena ativiya uggatā.
Uggatuggatā means exceedingly prominent in speed, prowess, and so on, when they encounter battle.
Uggatuggatā (rất xuất chúng) là những người cực kỳ xuất chúng về tốc độ, sức mạnh, v.v., khi đến chiến trường.
Tadevāti parehi vuttaṃ tameva sīsaṃ vā āvudhaṃ vā.
The very same means that same head or weapon mentioned by others.
Tadevā (chính cái đó) là chính cái đầu hoặc vũ khí đó do kẻ thù nói.
Pakkhandantīti vīrasūrabhāvena asajjamānā parasenamanupavisanti.
Pakkhandanti means they enter the enemy army fearlessly due to their heroic and brave nature.
Pakkhandantī (xông vào) là những người không ngần ngại, với lòng dũng cảm và anh hùng, xông vào quân địch.
Thāmajavabalaparakkamādisampattiyā mahānāgasadisatā.
Great elephant-like strength by virtue of power, speed, might, and prowess.
Việc có được sức mạnh, tốc độ, năng lực và sự dũng cảm, v.v., giống như một con voi lớn.
Tenāha ‘‘hatthiādīsupī’’tiādi.
Therefore, it is said, "even in elephants" and so on.
Do đó, có câu “ ngay cả trong voi” v.v.
Ekantasūrāti ekacarasūrā antasaddassa tabbhāvavuttito, sūrabhāvena ekākino hutvā yujjhanakāti attho.
Ekantasūrā means solitary heroes, because the word anta signifies such a state; the meaning is that they fight alone due to their heroic nature.
Ekantasūrā (những người anh hùng đơn độc) là những người anh hùng đơn độc, vì từ ‘anta’ ở đây có nghĩa là trạng thái đó, tức là những người chiến đấu một mình với lòng anh hùng.
Sajālikāti savammikā.
Sajālikā means those with nets (armor nets).
Sajālikā (có áo giáp lưới) là những người có áo giáp lưới.
Sannāho kaṅkaṭo vammaṃ kavaco uracchado jālikāti hi atthato ekaṃ.
Indeed, sannāha, kaṅkaṭa, vamma, kavaca, uracchada, and jālikā are one in meaning.
Sannāha (áo giáp), kaṅkaṭa (áo giáp), vamma (áo giáp), kavaca (áo giáp), uracchada (áo che ngực), jālikā (áo giáp lưới) đều có cùng ý nghĩa.
Sacammikāti jālikā viya sarīraparittāṇena cammena sacammikā.
Sacammikā means those with leather, protecting the body with leather like a net, hence sacammikā.
Sacammikā (có da) là những người có da để bảo vệ cơ thể, giống như áo giáp lưới.
Cammakañcukanti cammamayakañcukaṃ.
Cammañcuka means a leather jacket.
Cammakañcukaṃ (áo khoác da) là áo khoác làm bằng da.
Pavisitvāti tassa anto hutvā, paṭimuñcitvāti vuttaṃ hoti.
Pavisitvā means being within it; it is said to mean having put it on.
Pavisitvā (đi vào) là ở bên trong nó, có nghĩa là mặc vào.
Saraparittāṇaṃ cammanti cammapaṭisibbitaṃ celakaṃ, cammamayaṃ vā phalakaṃ.
Saraparittāṇaṃ camma means a cloth interwoven with leather, or a leather shield.
Saraparittāṇaṃ cammaṃ (da bảo vệ mũi tên) là vải được khâu bằng da, hoặc một tấm ván bằng da.
Balavasinehāti sāmini atisayapemā.
Balavasinehā means having excessive affection for their master.
Balavasinehā (tình cảm mạnh mẽ) là tình yêu thương vô cùng sâu sắc đối với chủ nhân.
Gharadāsayodhāti antojātadāsapariyāpannā yodhā, ‘‘gharadāsikaputtā’’tipi pāṭho, antojātadāsīnaṃ puttāti attho.
Gharadāsayodhā means warriors who are offspring of household slaves; there is also the reading "gharadāsikaputtā", meaning sons of household slave women.
Gharadāsayodhā (chiến binh nô lệ trong nhà) là các chiến binh thuộc loại nô lệ sinh ra trong nhà, cũng có bản đọc là “ gharadāsikaputtā” (con trai của nữ nô lệ trong nhà), có nghĩa là con trai của các nữ nô lệ sinh ra trong nhà.
Āḷāraṃ vuccati mahānasaṃ, tattha niyuttā āḷārikā. Pūvikāti pūvasampādakā, ye pūvameva nānappakārato sampādetvā vikkiṇantā jīvanti.
Āḷāra is said to be a large kitchen; those engaged therein are āḷārikas. Pūvikā are makers of cakes, those who live by preparing and selling various kinds of cakes.
Āḷāraṃ được gọi là nhà bếp lớn, những người được giao nhiệm vụ ở đó là āḷārikā (đầu bếp). Pūvikā (người làm bánh) là những người làm bánh, tức là những người sống bằng cách làm nhiều loại bánh khác nhau và bán chúng.
Kesanakhasaṇṭhapanādivasena manussānaṃ alaṅkāravidhiṃ kappenti saṃvidahantīti kappakā. Cuṇṇavilepanādīhi malaharaṇavaṇṇasampādanavidhinā nhāpenti nahānaṃ karontīti nhāpikā. Navantādividhinā pavatto gaṇanagantho antarā chiddābhāvena acchiddakoti vuccati, tadeva paṭhentīti acchiddakapāṭhakā. Hatthena adhippāyaviññāpanaṃ, gaṇanaṃ vā hatthamuddā. Aṅgulisaṅkocanañhi muddāti vuccati, tena ca viññāpanaṃ, gaṇanaṃ vā hoti.
Those who arrange and prepare methods of adornment for people, such as trimming hair and nails, are kappakas. Those who bathe (perform bathing) by means of removing dirt and enhancing complexion with powders, ointments, and so on, are nhāpikās. A numerical text, presented according to the navantādi method, is called acchiddaka because it has no gaps in between; those who recite it are acchiddakapāṭhakā. Making one's intention known by hand, or calculation, is hatthamuddā. The contraction of fingers is called muddā, and by this, communication or calculation occurs.
Những người sắp xếp và thực hiện các nghi thức trang điểm cho con người, như cắt tóc, cắt móng tay, v.v., là kappakā (thợ cắt tóc). Những người tắm rửa (nhāpenti) bằng cách loại bỏ bụi bẩn và làm đẹp da bằng bột và thuốc bôi, v.v., là nhāpikā (người tắm). Cuốn sách tính toán được thực hiện theo phương pháp ‘navanta’ (chín cuối) v.v., được gọi là acchiddako (không lỗ hổng) vì không có khoảng trống; những người đọc cuốn sách đó là acchiddakapāṭhakā (người đọc sách không lỗ hổng). Việc truyền đạt ý định bằng tay, hoặc tính toán, là hatthamuddā (thủ ấn). Việc co ngón tay được gọi là muddā (ấn), và nhờ đó mà có sự truyền đạt hoặc tính toán.
Hatthasaddo cettha tadekadesesu aṅgulīsu daṭṭhabbo ‘‘na bhuñjamāno sabbaṃ hatthaṃ mukhe pakkhipissāmī’’tiādīsu (pāci. 618) viya, tamupanissāya jīvantīti muddikā. Tenāha ‘‘hatthamuddāyā’’tiādi.
Here, the word hattha (hand) should be understood as referring to its parts, the fingers, as in "I will not put the whole hand into my mouth while eating" and so on; those who live depending on this are muddikā. Therefore, it is said, "by hand gestures" and so on.
Từ hattha (tay) ở đây phải được hiểu là chỉ một phần của nó, tức là các ngón tay, giống như trong câu “tôi sẽ không đưa cả bàn tay vào miệng khi ăn” (Pāci. 618) v.v.; những người sống nhờ vào đó là muddikā (người dùng thủ ấn). Do đó, có câu “ nhờ thủ ấn” v.v.
Ayakāro kammārakārako.
Ayakāro is a blacksmith.
Ayakāro là người thợ rèn.
Dantakāro bhamakāro.
Dantakāro is an ivory carver.
Dantakāro là người thợ làm ngà voi.
Cittakāro lepacittakāro.
Cittakāro is a painter.
Cittakāro là người thợ vẽ tranh.
Ādi-saddena koṭṭakalekhakavilīvakāraiṭṭhakakāradārukārādīnaṃ saṅgaho.
The word ādi (etc.) includes those who make granaries, scribes, bamboo craftsmen, brick makers, carpenters, and so on.
Với từ “ v.v.”, bao gồm các thợ làm kho, người viết, thợ làm gốm, thợ làm gạch, thợ mộc, v.v.
Diṭṭheva dhammeti imasmiṃyeva attabhāve.
In this very life means in this very existence.
Diṭṭheva dhamme (trong chính đời này) là trong chính kiếp sống này.
Karaṇanipphādanavasena dassetvā.
Having shown by way of doing and producing.
Dassetvā (chỉ ra) là bằng cách thực hiện và hoàn thành.
Sandiṭṭhikamevāti asamparāyikatāya sāmaṃ daṭṭhabbaṃ, sayamanubhavitabbaṃ attapaccakkhanti attho.
Directly visible means perceivable by oneself, to be experienced by oneself, directly evident to oneself, because it does not pertain to a future existence.
Sandiṭṭhikamevā (tự mình thấy) có nghĩa là tự mình thấy, tự mình trải nghiệm, tự mình chứng kiến, vì nó không liên quan đến đời sau.
Upajīvantīti upanissāya jīvanti.
Upajīvanti means they live depending on.
Upajīvantī (sống nhờ) là sống dựa vào.
Sukhitanti sukhappattaṃ.
Happy means having attained happiness.
Sukhitaṃ (hạnh phúc) là đạt được hạnh phúc.
Thāmabalūpetabhāvova pīṇananti āha ‘‘pīṇitaṃ thāmabalūpeta’’nti.
Strength and power being endowed is indeed plumpness, therefore it is said, "plump, endowed with strength and power".
Trạng thái có sức mạnh và năng lực chính là sự sung mãn, do đó có câu “ pīṇitaṃ thāmabalūpetaṃ” (sung mãn, có sức mạnh và năng lực).
Uparīti devaloke.
Above means in the deva realms.
Uparī (ở trên) là trong cõi trời.
Tathā uddhantipi.
Likewise upward.
Tương tự, uddhaṃ (ở trên) cũng vậy.
So hi manussalokato uparimo.
For it is above the human world.
Vì cõi đó ở trên cõi người.
Aggaṃ viyāti aggaṃ, phalaṃ.
Like a summit, it is summit, fruit.
Giống như ngọn lửa, nên gọi là aggaṃ (ngọn), tức là quả.
‘‘Kammassa katattā phalassa nibbattanato taṃ kammassa aggisikhā viya hotī’’ti ācariyena vuttaṃ.
"Because the action is done and the result is produced, it is like the flame of a fire for that action," said the Acariya.
Bậc thầy đã nói: “Vì nghiệp đã được thực hiện và quả đã được sinh ra, nên nó giống như ngọn lửa của nghiệp đó.”
Apica sagganti uttamaṃ, phalaṃ.
Furthermore, heaven means supreme, fruit.
Hơn nữa, saggaṃ (thiên giới) là tối thượng, tức là quả.
Sagganti suṭṭhu aggaṃ, rūpasaddādidasavidhaṃ attano phalaṃ nipphādetuṃ arahatīti attho.
Heaven means very supreme, meaning it is capable of producing its own fruit of ten kinds, such as form and sound.
Saggaṃ (thiên giới) là rất cao quý, có nghĩa là nó xứng đáng để tạo ra quả của riêng mình, gồm mười loại như sắc, âm thanh, v.v.
Suaggikāva niruttinayena sovaggikā, dakkhiṇāsaddāpekkhāya ca sabbattha itthiliṅganiddeso.
Indeed, very heavenly is sovaggikā by etymological rule, and the feminine gender is used everywhere with reference to the word dakkhiṇā.
Sovaggikā (dẫn đến thiên giới) theo cách giải thích từ nguyên là ‘suaggikā’ (rất tốt); và ở mọi nơi, việc sử dụng giống cái là do liên quan đến từ ‘dakkhiṇā’ (sự cúng dường).
Sukhoti sukhūpāyo iṭṭho kanto.
Pleasant means a pleasant means, desirable, lovely.
Sukho (an lạc) là phương tiện dẫn đến an lạc, là điều mong muốn, đáng yêu.
Aggeti uḷāre.
Supreme means excellent.
Agge (tối thượng) là cao quý.
Attanā paribhuñjitabbaṃ bāhiraṃ rūpaṃ, attano vaṇṇapokkharatā vaṇṇoti ayametesaṃ viseso.
Form is external, to be enjoyed by oneself; complexion is one's own purity of color; this is the distinction between them.
Rūpaṃ (sắc) là đối tượng bên ngoài mà mình hưởng thụ; vaṇṇo (sắc đẹp) là vẻ đẹp và sự tươi tắn của chính mình – đây là sự khác biệt giữa chúng.
Dakkhanti vaḍḍhanti etāyāti dakkhiṇā, pariccāgamayaṃ puññanti āha ‘‘dakkhiṇaṃ dāna’’nti.
By this they increase and grow, hence dakkhiṇā (offering); it is merit consisting of giving, therefore it is said, "dakkhiṇā means giving".
Nhờ đó mà chúng phát triển, nên gọi là dakkhiṇā (sự cúng dường); đó là công đức bố thí, như đã nói “ dakkhiṇaṃ dānaṃ” (sự cúng dường bố thí).
Maggo sāmaññaṃ samitapāpasaṅkhātassa samaṇassa bhāvoti katvā, tassa vipākattā ariyaphalaṃ sāmaññaphalaṃ. ‘‘Yathāhā’’tiādinā mahāvaggasaṃyuttapāḷivasena tadatthaṃ sādheti.
The path of recluseship is called sāmañña because it is the state of a recluse, which means one whose evil actions have been subdued; the fruit of recluseship is the noble fruit, because it is its result. By "as it is said" and so on, that meaning is established according to the Pāli of the Mahāvagga Saṃyutta.
Maggo sāmaññaṃ (đạo là quả Sa-môn) là trạng thái của một sa-môn, người đã làm lắng dịu những ác nghiệp; và vì đó là kết quả của nó, nên quả Thánh là sāmaññaphalaṃ (quả Sa-môn). Với câu “ yathāhā” (như đã nói) v.v., ý nghĩa đó được chứng minh theo kinh văn của Mahāvagga Saṃyutta.
Taṃ esa rājā na jānāti ariyadhammassa akovidatāya.
That king does not know it due to his unfamiliarity with the noble Dhamma.
Taṃ esa rājā na jānāti (vua này không biết điều đó) là do không thông thạo Pháp cao thượng.
Yasmā panesa ‘‘dāsakassakādibhūtānaṃ pabbajitānaṃ lokato abhivādanādilābho sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ nāmā’’ti cintetvā ‘‘atthi nu kho koci samaṇo vā brāhmaṇo vā īdisamatthaṃ jānanto’’ti vīmaṃsanto pūraṇādike pucchitvā tesaṃ kathāya anadhigatavitto bhagavantampi etamatthaṃ pucchi.
Since he, thinking, ‘‘The acquisition of salutations and so forth from the world by recluses who are like slaves and farmers is called a visible fruit of recluseship’’, and inquiring, ‘‘Is there indeed any recluse or Brahmin who knows such a matter?’’ and having questioned Pūraṇa and others, not having gained satisfaction from their words, questioned the Blessed One about this matter.
Vì ông ấy đã suy nghĩ rằng: “Việc những người xuất gia như nô lệ, nông dân, v.v., được thế gian cung kính, v.v., là quả vị Sa-môn có thể thấy được ngay trong hiện tại.” Và khi ông ấy hỏi Pūraṇa, v.v., để tìm hiểu xem: “Có vị Sa-môn hay Bà-la-môn nào biết được điều lợi ích như vậy chăng?”, ông ấy không tìm thấy sự hài lòng trong lời nói của họ, nên đã hỏi Đức Thế Tôn về vấn đề này.
Tasmā vuttaṃ ‘‘dāsakassakopamaṃ sandhāya pucchatī’’ti.
Therefore it is said: ‘‘He questioned having in mind the simile of slaves and farmers.’’
Vì vậy, đã nói rằng: “Hỏi dựa trên ví dụ về nô lệ và nông dân.”
Rājāmaccāti rājakulasamudāgatā amaccā, anuyuttakarājāno ceva amaccā cātipi attho.
Royal ministers means ministers descended from royal families, or it also means kings appointed to service and ministers.
Rājāmaccā (Các vị đại thần của vua): là các vị đại thần xuất thân từ hoàng tộc; cũng có nghĩa là các vị vua và đại thần được bổ nhiệm.
Kaṇhapakkhanti yathāpucchite atthe labbhamānadiṭṭhigatūpasaṃhitaṃ saṃkilesapakkhaṃ.
The dark side refers to the defiled aspect imbued with wrong views obtainable in the matters questioned.
Kaṇhapakkhaṃ (Phần đen tối): là phần ô nhiễm liên quan đến tà kiến có được trong vấn đề đã hỏi.
Sukkapakkhanti tabbidhuraṃ upari suttāgataṃ vodānapakkhaṃ.
The bright side means the purified aspect, contrary to that defiled aspect, as stated in the Sutta above.
Sukkapakkhaṃ (Phần trong sạch): là phần thanh tịnh, đối lập với phần kia, được đề cập trong kinh phía trên.
Samaṇakolāhalanti samaṇakotūhalaṃ taṃ taṃ samaṇavādānaṃ aññamaññavirodhaṃ.
The clamour of recluses refers to the agitation of recluses, the mutual opposition of those various ascetic doctrines.
Samaṇakolāhalaṃ (Sự ồn ào của các Sa-môn): là sự tò mò của các Sa-môn, sự đối lập lẫn nhau của các chủ thuyết Sa-môn khác nhau.
Samaṇabhaṇḍananti teneva virodhena ‘‘evaṃvādīnaṃ tesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ ayaṃ doso, evaṃvādīnaṃ tesaṃ ayaṃ doso’’ti evaṃ taṃ taṃ vādassa paribhāsanaṃ.
The squabble of recluses refers to the denigration of those various doctrines, such as, ‘‘This is the fault of those recluses and Brahmins who hold such views, and this is the fault of those who hold such views,’’ due to that very opposition.
Samaṇabhaṇḍanaṃ (Sự tranh cãi của các Sa-môn): là việc chỉ trích các chủ thuyết khác nhau như: “Các Sa-môn, Bà-la-môn theo chủ thuyết này có lỗi này, các vị theo chủ thuyết kia có lỗi kia” do chính sự đối lập đó.
Issarānuvattako hi lokoti dhammatādassanena tadatthasamatthanaṃ.
Indeed, the world follows a ruler refers to the affirmation of that meaning by showing its natural order.
Issarānuvattako hi loko (Thế gian này tuân theo quyền lực): là sự xác nhận ý nghĩa đó bằng cách chỉ ra bản chất tự nhiên của sự vật.
Attano desanākosallena rañño bhāraṃ karonto, na tadaññena paravambhanādikāraṇena.
Creating a burden for the king by means of his own skill in teaching, not by any other reason such as disparaging others.
Vì muốn gánh vác trách nhiệm cho nhà vua bằng tài năng thuyết pháp của mình, chứ không phải vì lý do nào khác như chỉ trích người khác.
164. Nu-saddo viya no-saddopi pucchāyaṃ nipātoti āha ‘‘abhijānāsi nū’’ti.
164. The particle no also functions as an interrogative particle, like the particle nu, therefore it says ‘‘do you recall?’’
164. Từ nu và từ no cũng là một tiểu từ dùng để hỏi, nên nói ‘‘abhijānāsi nū’’ (Ngài có biết chăng?).
Ayañcāti ettha ca-saddo na kevalaṃ abhijānāsipadeneva, atha kho ‘‘pucchitā’’ti padena cāti samuccayattho.
Here, the particle ca implies a conjunction, not merely with the word abhijānāsi, but also with the word pucchitā.
Ở đây, từ ca (và) trong ayañcā không chỉ kết hợp với từ abhijānāsi, mà còn có nghĩa là kết hợp với từ pucchitā (đã hỏi).
Kathaṃ yojetabboti anuyogamapaneti ‘‘idañhī’’tiādinā.
He removes the question of how it should be construed with ‘‘Now, this is...’’ and so on.
Để loại bỏ câu hỏi “Nên kết hợp như thế nào?”, đã nói ‘‘idañhī’’ (Điều này là) v.v.
Pucchitā nūti pubbe pucchaṃ kattā nu.
Did you ask? means, did you ask previously?
Pucchitā nū (Ngươi đã hỏi chăng?): Ngươi đã hỏi trước đây chăng?
Naṃ puṭṭhabhāvanti tādisaṃ pucchitabhāvaṃ abhijānāsi nu.
That state of being questioned means, do you recall that state of having been questioned in such a manner?
Naṃ puṭṭhabhāvaṃ (Việc đã hỏi đó): Ngươi có biết việc đã hỏi như vậy chăng?
Na te sammuṭṭhanti tava na pamuṭṭhaṃ vatāti attho.
It is not forgotten by you means, surely it is not forgotten by you.
Na te sammuṭṭhaṃ (Ngươi không quên): Có nghĩa là ngươi không quên điều đó.
Aphāsukabhāvoti tathā bhāsanena asukhabhāvo.
Unpleasantness means the state of being unhappy through such speech.
Aphāsukabhāvo (Trạng thái không thoải mái): là trạng thái không vui vẻ do cách nói như vậy.
Paṇḍitapatirūpakānanti (sāmaṃ viya attano sakkārānaṃ paṇḍitabhāsānaṃ) āmaṃ viya pakkānaṃ paṇḍitā bhāsānaṃ.(Dī. ni. ṭī. 1.163) pāḷipadaatthabyañjanesūti pāḷisaṅkhāte pade, tadatthe tappariyāpannakkhare ca, vākyapariyāyo vā byañjanasaddo ‘‘akkharaṃ padaṃ byañjana’’ntiādīsu (netti. 28) viya.
Like those resembling the wise (meaning, like those whose wise words are like ripe* to their own honors, as if they themselves know), like the ripe* of the wise words. The word byañjana in pāḷi-pada-attha-byañjanesu refers to the word called pāḷi, and its meaning, and the letters included within that meaning; or the word byañjana is a synonym for a sentence, as in phrases like ‘‘letter, word, sentence’’.
Paṇḍitapatirūpakānaṃ (Giống như các bậc hiền trí): (Giống như chính mình, những lời nói của bậc hiền trí được tôn kính) như những lời nói của bậc hiền trí đã chín muồi như trái cây chưa chín. Từ byañjana trong pāḷipadaatthabyañjanesū có nghĩa là từ trong Pāḷi, ý nghĩa của nó và các chữ cái liên quan đến nó, hoặc từ byañjana là một từ đồng nghĩa với vākyapariyāya (câu văn) như trong ‘‘akkharaṃ padaṃ byañjana’’ntiādīsu (Netti. 28) (chữ, từ, câu).
Bhagavato rūpaṃ sabhāvo viya rūpamassāti bhagavantarūpo, bhagavā viya ekantapaṇḍitoti attho.
Possessing the form of the Blessed One means his nature is like the form of the Blessed One; the meaning is, he is truly wise, like the Blessed One.
Bhagavantarūpo (Người có hình tướng của Đức Thế Tôn): là người có bản chất giống như Đức Thế Tôn, có nghĩa là người hoàn toàn thông thái như Đức Thế Tôn.
166. Sahatthāti sahattheneva, tena suddhakattāraṃ dasseti, āṇattiyāti pana hetukattāraṃ, nissaggiyathāvarādayopi idha sahattha karaṇeneva saṅgahitā.
166. By one’s own hand shows the agent (sayaṃkāra), and by order shows the cause (parakāra). Even nissaggiya and thāvara (immovable property) are included here by doing it oneself.
166. Sahatthā (Bằng chính tay mình): chỉ ra hành động trực tiếp bằng chính tay mình. Còn āṇattiyā (bằng mệnh lệnh) chỉ ra hành động gián tiếp. Các hành vi như nissaggiya (từ bỏ) và thāvarādayo (hành động cố định) cũng được bao gồm ở đây thông qua hành động bằng chính tay mình.
Hatthādīnīti hatthapādakaṇṇanāsādīni.
Hands and so on refers to hands, feet, ears, nose, and so forth.
Hatthādīnī (Tay, v.v.): là tay, chân, tai, mũi, v.v.
Pacanaṃ dahanaṃ vibādhananti āha ‘‘daṇḍena uppīḷentassā’’ti.
Causing to burn, causing to consume, causing to harass, thus it is said ‘‘oppressing with a stick’’.
Pacanaṃ dahanaṃ vibādhanaṃ (Nấu, đốt, làm hại): nên nói ‘‘daṇḍena uppīḷentassā’’ (người dùng gậy đè nén).
Papañcasūdaniyaṃ nāma majjhimāgamaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘pacato’’ti etassa ‘‘tajjentassa vā’’ti (ma. ni. aṭṭha. 3.97) dutiyopi attho vutto, idha pana tajjanaṃ, paribhāsanañca daṇḍena saṅgahetvā ‘‘daṇḍena uppīḷentassa icceva vutta’’nti (dī. ni. ṭī. 1.166) ācariyena vuttaṃ, adhunā pana potthakesu ‘‘tajjentassa vā’’ti pāṭhopi bahuso dissati.
In the Papañcasūdanī, which is the commentary to the Majjhimāgama, a second meaning for ‘‘pacato’’ is given as ‘‘or threatening’’; but here, threatening and reviling are included under the stick, and it is said by the teacher, ‘‘it is said as ‘oppressing with a stick’ only.’’ Now, however, the reading ‘‘or threatening’’ is also frequently found in books.
Tuy nhiên, trong Papañcasūdaniyaṃ (bản chú giải của Majjhima Nikāya), ý nghĩa thứ hai của từ ‘‘pacato’’ là ‘‘tajjentassa vā’’ (người đe dọa) (Ma. Ni. Aṭṭha. 3.97). Nhưng ở đây, sự đe dọa và chỉ trích được bao gồm trong việc dùng gậy, nên các vị thầy đã nói ‘‘daṇḍena uppīḷentassa icceva vuttaṃ’’ (chỉ nói là người dùng gậy đè nén) (Dī. Ni. Ṭī. 1.166). Hiện nay, trong các bản kinh, cũng thường thấy văn bản ‘‘tajjentassa vā’’ (hoặc người đe dọa).
Sokanti sokakāraṇaṃ, socanantipi yujjati kāraṇasampādanena phalassapi kattabbato.
Soka means the cause of sorrow. ‘‘Sorrowing’’ is also appropriate, as the result is also to be performed by the completion of the cause.
Sokaṃ (Sự sầu muộn): là nguyên nhân của sự sầu muộn. Từ socanaṃ (sầu muộn) cũng hợp lý vì kết quả cũng phải được thực hiện bằng cách hoàn thành nguyên nhân.
Parehīti attano vacanakarehi kammabhūtehi.
By others means by those who obey one’s words, who are subject to one’s actions.
Parehi (Bởi người khác): bởi những người làm theo lời mình, những người là đối tượng của hành động.
Phandatoti ettha parassa phandanavasena suddhakattuttho na labbhati, atha kho attano phandanavasenevāti āha ‘‘paraṃ phandantaṃ phandanakāle sayampi phandato’’ti, attanā katena parassa vibādhanapayogena sayampi phandatoti attho.
In phandato, the meaning of acting as an agent (suddhakattu) by causing another to tremble is not taken; rather, it means by one’s own trembling. Thus, it says: ‘‘trembling oneself at the time of causing another to tremble.’’ The meaning is, one trembles oneself by the act of causing another to suffer that one has done.
Ở đây, trong Phandato (người run rẩy), không thể hiểu theo nghĩa chủ thể hành động là do sự run rẩy của người khác, mà là do sự run rẩy của chính mình, nên nói ‘‘paraṃ phandantaṃ phandanakāle sayampi phandato’’ (người làm cho người khác run rẩy, và chính mình cũng run rẩy trong lúc làm cho người khác run rẩy). Có nghĩa là do hành động làm hại người khác mà chính mình cũng run rẩy.
‘‘Atipātāpayato’’ti padaṃ suddhakattari, hetukattari ca pavattatīti dasseti ‘‘hanantassāpi hanāpentassāpī’’ti iminā.
The word ‘‘atipātāpayato’’ functions both as the agent (suddhakattu) and as the cause (hetukattu), as shown by ‘‘one who kills or causes to kill.’’
Từ ‘‘Atipātāpayato’’ (người làm cho chết) được giải thích là có thể được dùng cho cả chủ thể hành động trực tiếp và chủ thể hành động gián tiếp, nên đã nói ‘‘hanantassāpi hanāpentassāpī’’ (người giết và người sai khiến giết).
Sabbatthāti ‘‘ādiyato’’tiādīsu.
Everywhere means in phrases like ‘‘ādiyato’’ (one who takes) and so on.
Sabbatthā (Ở khắp mọi nơi): trong ‘‘ādiyato’’ (người lấy), v.v.
Karaṇakāraṇavasenāti sayaṃkāraparaṃkāravasena.
By way of performing and causing to perform means by one’s own action and by causing others to act.
Karaṇakāraṇavasenā (Theo cách tự làm và sai khiến): theo cách tự mình làm và sai khiến người khác làm.
Gharabhittiyā anto ca bahi ca sandhi gharasandhi. Kiñcipi asesetvā niravaseso lopo vilumpanaṃ nillopoti āha ‘‘mahāvilopa’’nti.
A house-breach is a joint inside and outside the house wall. Nillopo (utter obliteration) means complete destruction, leaving nothing remaining. Thus, it is said, ‘‘great destruction.’’
Sự phá vỡ (sandhi) bên trong và bên ngoài bức tường nhà là gharasandhi (phá vỡ nhà). Sự cướp bóc hoàn toàn, không để lại bất cứ thứ gì, là nillopo (cướp sạch), nên nói ‘‘mahāvilopa’’ (đại cướp bóc).
Ekāgāre niyutto vilopo ekāgāriko. Tenāha ‘‘ekamevā’’tiādi.
Ekāgāriko is robbery committed in one house. Thus, it says, ‘‘only one house’’ and so on.
Sự cướp bóc được thực hiện trong một ngôi nhà là ekāgāriko (cướp bóc một nhà). Vì vậy, đã nói ‘‘ekamevā’’ (chỉ một) v.v.
‘‘Paripanthe tiṭṭhato’’ti ettha acchindanatthameva tiṭṭhatīti ayamattho pakaraṇato siddhoti dasseti ‘‘āgatāgatāna’’ntiādinā.
In the phrase ‘‘paripanthe tiṭṭhato’’ (standing on the highway), the meaning that he stands merely for the purpose of plundering is established by the context. This is shown by ‘‘those who come and go’’ and so on.
Ở đây, trong ‘‘Paripanthe tiṭṭhato’’ (người đứng trên đường), ý nghĩa là chỉ đứng để cướp bóc đã được chứng minh từ ngữ cảnh, nên đã nói ‘‘āgatāgatānaṃ’’ (của những người đến rồi đi) v.v.
‘‘Parito sabbaso panthe hananaṃ paripantho’’ti (dī. ni. ṭī. 1.166) ayamatthopi ācariyena vutto.
The meaning ‘‘paripantho is killing on the highway in every respect’’ has also been stated by the teacher.
Ý nghĩa ‘‘Parito sabbaso panthe hananaṃ paripantho’’ (giết hại trên khắp các con đường là cướp bóc) cũng đã được các vị thầy nói đến.
Karomīti saññāyāti sañcetanikabhāvamāha, tenetaṃ dasseti ‘‘sañcicca karotopi na karīyati nāma, pageva asañciccā’’ti.
With the intention of ‘I do’ expresses the conscious nature of the act. By this, it shows that ‘‘even if one does it consciously, it is not considered done; how much less if done unconsciously?’’
Karomīti saññāyā (Với ý nghĩ ‘tôi làm’): chỉ ra trạng thái có chủ ý. Do đó, điều này chỉ ra rằng: “Ngay cả khi làm một cách cố ý, thì cũng không được gọi là đã làm ác, huống chi là làm một cách vô ý.”
Pāpaṃ na karīyatīti pubbe asato uppādetuṃ asakkuṇeyyattā pāpaṃ akatameva nāma.
Evil is not done means that evil is indeed not done, because it is impossible to produce something that was not previously existing.
Pāpaṃ na karīyatī (Ác không được làm): có nghĩa là ác chưa từng được làm, vì không thể tạo ra điều ác từ cái không có trước đó.
Tenāha ‘‘natthi pāpa’’nti.
Therefore, he said, ‘‘There is no evil.’’
Vì vậy, đã nói ‘‘natthi pāpa’’ (không có ác).
Yadi evaṃ kathaṃ sattā pāpe pavattantīti attano vāde parehi āropitaṃ dosamapanetukāmo pūraṇo imamatthampi dassetīti āha ‘‘sattā panā’’tiādi.
If so, how do beings act in evil? Wishing to remove this fault ascribed to his doctrine by others, Pūraṇa also shows this meaning. Thus, it is said, ‘‘But beings…’’ and so on.
Nếu vậy, tại sao chúng sinh lại hành động ác? Pūraṇa, muốn loại bỏ lỗi mà người khác gán cho chủ thuyết của mình, cũng chỉ ra ý nghĩa này, nên nói ‘‘sattā panā’’ v.v.
Saññāmattametaṃ ‘‘pāpaṃ karontī’’ti, pāpaṃ pana natthevāti vuttaṃ hoti.
‘‘They do evil’’ is merely a designation; truly, there is no evil, is what is said.
Đây chỉ là một khái niệm rằng “họ làm ác”, nhưng thực ra không có ác. Đó là điều đã được nói.
Evaṃ kirassa hoti – imesaṃ sattānaṃ hiṃsādikiriyā attānaṃ na pāpuṇāti tassa niccatāya nibbikārattā, sarīraṃ pana acetanaṃ kaṭṭhakaliṅgarūpamaṃ, tasmiṃ vikopitepi na kiñci pāpanti.
It was as if he thought: Indeed, the acts of violence and so forth of these beings do not affect the self, because of its permanence and unchangeable nature. The body, however, is inanimate, like a block of wood or a burning brand. Even if it is harmed, there is no evil whatsoever.
Ông ấy nghĩ như thế này: “Hành động làm hại, v.v., của những chúng sinh này không ảnh hưởng đến tự ngã của họ vì nó là thường hằng và không biến đổi. Còn thân thể thì vô tri, giống như khúc gỗ cháy. Ngay cả khi thân thể đó bị phá hoại, cũng không có điều ác nào.”
Pariyanto vuccati nemi pariyosāne ṭhitattā.
The edge is called nemi (felly), because it stands at the end.
Pariyanto (Phần cuối) được gọi là nemi (vành bánh xe) vì nó nằm ở cuối.
Tena vuttaṃ ācariyena ‘‘nisitakhuramayaneminā’’ti (dī. ni. ṭī. 1.166).
Therefore, the teacher said, ‘‘with a felly of sharp blades’’.
Vì vậy, các vị thầy đã nói ‘‘nisitakhuramayaneminā’’ (với vành bánh xe sắc bén như lưỡi dao).
Dutiyavikappe cakkapariyosānameva pariyanto, khurena sadiso pariyanto yassāti khurapariyanto. Khuraggahaṇena cettha khuradhārā gahitā tadavarodhato.
In the second alternative, the end of the wheel itself is the boundary, and khurapariyanto is that whose boundary is like a razor. Here, by grasping khura (razor), the razor’s edge is meant, because it is included in it.
Trong trường hợp thứ hai, pariyanto (phần cuối) chính là phần cuối của bánh xe. Khurapariyanto (có vành bánh xe như lưỡi dao) là bánh xe có phần cuối giống như lưỡi dao. Ở đây, việc dùng từ khura (lưỡi dao) là để chỉ lưỡi dao cạo, vì nó được bao gồm trong đó.
Pāḷiyaṃ cakkenāti cakkākārakatena āvudhavisesena.
In the Pali, cakkenā means by a special weapon made in the shape of a wheel.
Trong Pāḷi, cakkenā (bằng bánh xe) là bằng một loại vũ khí đặc biệt được làm có hình dạng bánh xe.
Taṃ maṃsakhalakaraṇasaṅkhātaṃ nidānaṃ kāraṇaṃ yassāti tatonidānaṃ, ‘‘paccattavacanassa toādeso, samāse cassa lopābhāvo’’ti (pārā. aṭṭha. 1.21) aṭṭhakathāsu vutto.
That which has the cause, referred to as the act of making a lump of flesh, as its origin, is called tatonidānaṃ (having that as its cause). It is stated in the commentaries: “The substitution of to for the nominative case, and the non-elision of it in a compound.”
tatonidānaṃ (có nguyên nhân từ đó): Tức là, điều ác ấy có nhân duyên được gọi là việc làm thành đống thịt làm nguyên nhân. Trong các Chú giải có nói rằng: “to là biến cách của paccatta (nguyên cách), và trong hợp chất thì không có sự lược bỏ của nó.”
‘‘Paccattatthe nissakkavacanampi yujjatī’’ti (sārattha. ṭī. paṭhamamahāsaṅgītikathāvaṇṇanā) ācariyasāriputtatthero. ‘‘Kāraṇatthe nipātasamudāyo’’tipi akkharacintakā.
The Elder Ācariya Sāriputta said: “‘Even the ablative case is fitting for the meaning of the nominative.” The grammarians also say: “It is a compound of particles in the sense of cause.”
Trưởng lão Sāriputta, vị thầy, nói: “Trong nghĩa paccatta (nguyên cách), từ nissagga (xuất xứ cách) cũng phù hợp.” Các nhà ngữ pháp cũng nói: “Đó là một tập hợp các giới từ trong nghĩa nguyên nhân.”
Gaṅgāya dakkhiṇadisā appatirūpadeso, uttaradisā pana patirūpadesoti adhippāyena ‘‘dakkhiṇañce’’tiādi vuttaṃ, tañca desadisāpadesena tannivāsino sandhāyāti dassetuṃ ‘‘dakkhiṇatīre’’tiādimāha.
It is with the intention that the southern direction of the Gaṅgā is an unsuitable region, while the northern direction is a suitable region, that “dakkhiṇañce” (if on the south) and so on was stated. To show that this refers to the inhabitants by way of region and direction, he said “dakkhiṇatīre” (on the southern bank) and so on.
Với ý nghĩa rằng phía nam sông Gaṅgā là một vùng đất không thích hợp, còn phía bắc là một vùng đất thích hợp, nên đã nói “dakkhiṇañce” (nếu là phía nam) v.v... Và để chỉ ra rằng điều đó ám chỉ những người sống ở đó theo sự phân chia phương hướng của vùng đất, nên đã nói “dakkhiṇatīre” (ở bờ phía nam) v.v...
Hananadānakiriyā hi tadāyattā.
For the acts of killing and giving depend on that.
Vì các hành động sát hại và bố thí phụ thuộc vào đó.
Mahāyāganti mahāvijitarañño yaññasadisampi mahāyāgaṃ.
Mahāyāgaṃ means a great sacrifice, similar to the sacrifice of King Mahāvijita.
Mahāyāgaṃ (đại lễ tế): Một lễ tế lớn, giống như lễ tế của vua Mahāvijita.
Damasaddo indriyasaṃvarassa, uposathasīlassa ca vācakoti āha ‘‘indriyadamena uposathakammenā’’ti.
The word dama denotes sense-restraint and the Uposatha observance; therefore, it says “indriyadamena uposathakammenā” (by restraint of the faculties and by the Uposatha observance).
Từ dama có nghĩa là sự tiết chế các căn và giới Uposatha, nên nói “indriyadamena uposathakammenā” (bằng sự tiết chế các căn và hành Uposatha).
Keci pana uposathakammenā’ti idaṃ indriyadamassa visesanaṃ, tasmā ‘uposathakammabhūtena indriyadamenā’ti’’ atthaṃ vadanti, tadayuttameva tadubhayatthavācakattā damasaddassa, atthadvayassa ca visesavuttito.
Some, however, say that the phrase ‘by the Uposatha observance’ is an adjective of sense-restraint, and therefore, the meaning is ‘by sense-restraint which is in the nature of the Uposatha observance’. This is improper, because the word dama denotes both meanings, and because both meanings are mentioned with distinction.
Tuy nhiên, một số người nói rằng “hành Uposatha” là một tính từ của sự tiết chế các căn, do đó nghĩa là “bằng sự tiết chế các căn là hành Uposatha”. Điều đó không hợp lý vì từ dama có nghĩa là cả hai, và vì hai nghĩa được nói một cách riêng biệt.
Adhunā hi katthaci potthake vā-saddo, ca-saddopi dissati.
Indeed, in some manuscripts today, the word vā (or) and also the word ca (and) are seen.
Hiện nay, trong một số bản kinh, từ vā (hoặc) và ca (và) cũng được thấy.
Sīlasaṃyamenāti tadaññena kāyikavācasikasaṃvarena.
Sīlasaṃyamenā (by virtue of virtue and restraint) means by other physical and verbal restraint.
Sīlasaṃyamenā (bằng sự giữ giới và tự chế): Bằng sự tự chế thân và khẩu khác.
Saccavacanenāti amosavajjena.
Saccavacanenā (by truthful speech) means by not speaking falsehood.
Saccavacanenā (bằng lời nói chân thật): Bằng lời nói không dối trá.
Tassa visuṃ vacanaṃ loke garutarapuññasammatabhāvato.
Its separate mention is due to its being considered a heavier merit in the world.
Việc nói riêng điều đó là vì nó được coi là công đức lớn hơn trong thế gian.
Yathā hi pāpadhammesu musāvādo garutaro, evaṃ puññadhammesu amosavajjo.
Just as falsehood is heavier among unwholesome actions, so is truthful speech among wholesome actions.
Thật vậy, cũng như trong các pháp bất thiện, nói dối là nặng hơn, thì trong các pháp thiện, lời nói chân thật cũng vậy.
Tenāha bhagavā itivuttake –
Therefore, the Blessed One said in the Itivuttaka:
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói trong Itivuttaka:
Paṭirājūhi anabhibhavanīyabhāvena visesato jitanti vijitaṃ, ekassa rañño āṇāpavattideso.
Vijitaṃ (conquered territory) means that which is specially conquered by being invincible to opposing kings; it is the region where a king’s command prevails.
Vijitaṃ (quốc độ): Được chiến thắng một cách đặc biệt vì không bị các vị vua đối địch đánh bại; đó là vùng đất mà quyền lực của một vị vua được thực thi.
‘‘Mā mayhaṃ vijite vasathā’’ti apasādanā pabbajitassa pabbājanasaṅkhātā viheṭhanāyevāti vuttaṃ ‘‘viheṭhetabba’’nti.
To say, “Do not dwell in my realm,” which is a dismissal, is nothing but vexation, amounting to the expulsion of a recluse; hence, it is said “viheṭhetabbaṃ” (to be vexed).
Việc xua đuổi, tức là đuổi người xuất gia, nói “chớ ở trong quốc độ của ta”, là một sự quấy nhiễu, nên nói “viheṭhetabba” (cần phải quấy nhiễu).
Tena vuttassa atthassa ‘‘evameta’’nti upadhāraṇaṃ sallakkhaṇaṃ uggaṇhanaṃ, tadaminā paṭikkhipatīti āha ‘‘sārato aggaṇhanto’’ti.
Uggaṇhanaṃ (taking up) is the discernment or recognition by insight, "thus it is," of the meaning stated by him. He rejects that by this, so it says “sārato aggaṇhanto” (not taking it to heart).
Sự nắm giữ, tức là sự nhận thức, sự xác định “việc này là như vậy” đối với ý nghĩa đã được nói bởi ông ta, thì vị vua này phủ nhận điều đó, nên nói “sārato aggaṇhanto” (không nắm giữ bản chất).
Tassa pana atthassa addhaniyabhāvāpādanavasena cittena sandhāraṇaṃ nikkujjanaṃ, tadaminā paṭikkhipatīti dasseti ‘‘sāravaseneva…pe… aṭṭhapento’’ti iminā.
Nikkujjanaṃ (storing away) is the mind’s retention of that meaning by rendering it permanent. He shows that he rejects this by “sāravaseneva…pe… aṭṭhapento” (establishing it by virtue of its essence… etc.).
Còn việc giữ gìn ý nghĩa đó trong tâm theo cách làm cho nó trở thành vĩnh cửu là nikkujjanaṃ (sự giữ gìn), vị vua này phủ nhận điều đó, nên nói “sāravaseneva…pe… aṭṭhapento” (chỉ bằng bản chất… v.v… đặt định).
Sāravasenevāti uttamavaseneva, avitathattā vā parehi anuccālito thirabhūto attho apheggubhāvena sāroti vuccati, taṃvasenevāti attho.
Sāravasenevā (by virtue of its essence) means by virtue of its supreme essence, or because the unwavering and firm meaning, unshakeable by others, is called sāra (essence) due to its substantial nature; hence, by virtue of that essence.
Sāravasenevā (chỉ bằng bản chất): Chỉ bằng cách tốt nhất, hoặc vì không sai lầm, ý nghĩa vững chắc không bị người khác lay chuyển, không có vỏ ngoài, được gọi là bản chất. Đó là ý nghĩa.
Nissaraṇanti vaṭṭato niyyānaṃ.
Nissaraṇaṃ (escape) means departure from saṃsāra.
Nissaraṇaṃ (sự thoát ly): Sự thoát ra khỏi vòng luân hồi (vaṭṭa).
Paramatthoti aviparītattho, uttamassa vā ñāṇassārammaṇabhūto attho.
Paramattho (ultimate meaning) is the unperverted meaning, or the meaning that is the object of supreme knowledge.
Paramattho (chân đế): Ý nghĩa không sai lầm, hoặc ý nghĩa là đối tượng của trí tuệ tối thượng.
Byañjanaṃ pana tena uggahitañceva nikkujjitañca tathāyeva bhagavato santike bhāsitattā.
The expression, however, was both grasped and stored away by him, because it was spoken in exactly that way in the presence of the Blessed One.
Byañjanaṃ pana tena uggahitañceva nikkujjitañca (nhưng lời nói thì được ông ta nắm giữ và giữ gìn): Vì nó đã được Đức Thế Tôn nói như vậy.
168. Ubhayenāti hetupaccayapaṭisedhavacanena.
168. Ubhayenā (by both) means by the statement that rejects both cause and condition.
168. Ubhayenā (bằng cả hai): Bằng lời nói phủ nhận nhân và duyên.
‘‘Vijjamānamevā’’ti iminā sabhāvato vijjamānasseva paṭikkhipane tassa aññāṇameva kāraṇanti dasseti.
By “vijjamānamevā” (only that which exists), it shows that his ignorance is the sole reason for rejecting that which exists by nature.
Bằng câu “vijjamānamevā” (chỉ có cái đang tồn tại), ông ta chỉ ra rằng sự vô minh của người đó là nguyên nhân của việc phủ nhận cái đang tồn tại theo bản chất.
Saṃkilesapaccayanti saṃkilissanassa malīnassa kāraṇaṃ.
Saṃkilesapaccayaṃ means the cause of defilement or impurity.
Saṃkilesapaccayaṃ (duyên của sự ô nhiễm): Nguyên nhân của sự ô nhiễm, sự dơ bẩn.
Visuddhipaccayanti saṃkilesato visuddhiyā vodānassa paccayaṃ.
Visuddhipaccayaṃ means the condition for purification or cleansing from defilement.
Visuddhipaccayaṃ (duyên của sự thanh tịnh): Duyên của sự thanh tịnh, sự trong sạch khỏi ô nhiễm.
Attakāreti paccattavacanassa e-kāravasena padasiddhi yathā ‘‘vanappagumbe yathā phusitagge’’ti, (khu. pā. 13; su. ni. 236) paccattatthe vā bhummavacanaṃ yathā ‘‘idampissa hoti sīlasmi’’nti (dī. ni. 1.194), tadevatthaṃ dasseti ‘‘attakāro’’ti iminā.
In attakāre (in one's own doing), the formation of the word with the e ending for the nominative case is to be understood, just as in “vanappagumbe yathā phusitagge” (as a forest grove whose tops bloom). Or it is the locative case in the sense of the nominative, as in “idampissa hoti sīlasmiṃ” (this also occurs for him in virtue). It is precisely that meaning which is shown by “attakāro” (self-doing).
Trong Attakāre (sự tự làm), sự thành lập từ ngữ bằng cách biến đổi thành e-kāra của từ paccatta (nguyên cách) là như trong “vanappagumbe yathā phusitagge” (như bụi cây rừng có ngọn nở hoa), hoặc bhummavacana (vị trí cách) trong nghĩa paccatta (nguyên cách) như trong “idampissa hoti sīlasmiṃ” (điều này cũng ở trong giới của vị ấy). Ông ta chỉ ra ý nghĩa đó bằng từ “attakāro” (sự tự làm).
So ca tena tena sattena attanā kātabbakammaṃ, attanā nipphādetabbapayogo vā.
And that is the action to be done by each being for oneself, or the effort to be accomplished by oneself.
Và attakāro đó là hành động mà chúng sinh đó tự làm, hoặc là sự nỗ lực mà chúng sinh đó tự thực hiện.
Tenāha ‘‘yenā’’tiādi.
Therefore, it says “yenā” (by which) and so on.
Do đó, ông ta nói “yenā” (bằng cái gì) v.v...
Sabbaññutanti sammāsambodhiṃ.
Sabbaññutaṃ (omniscience) means perfect self-awakening.
Sabbaññutaṃ (trí tuệ toàn tri): Chánh Đẳng Giác.
Tanti attanā katakammaṃ.
Taṃ (that) means the action done by oneself.
Taṃ (điều đó): Hành động đã được tự làm.
Dutiyapadenāti ‘‘natthi parakāre’’ti padena.
Dutiyapadenā (by the second word) means by the word “natthi parakāre” (there is no doing by others).
Dutiyapadenā (bằng từ thứ hai): Bằng từ “natthi parakāre” (không có sự làm của người khác).
Parakāro ca nāma parassa vāhasā ijjhanakapayogo.
Parakāro ca nāma (and doing by others) means effort that succeeds through the agency of another.
Parakāro ca nāma (và sự làm của người khác): Là sự nỗ lực được hoàn thành bởi sự giúp đỡ của người khác.
Tena vuttaṃ ‘‘yaṃ parakāra’’ntiādi.
Therefore, it says “yaṃ parakāra” (whatever doing by others) and so on.
Do đó, đã nói “yaṃ parakāra” (điều mà người khác làm) v.v...
Ovādānusāsaninti ovādabhūtamanusāsaniṃ, paṭhamaṃ vā ovādo, pacchā anusāsanī.
Ovādānusāsaniṃ (admonition and instruction) means instruction that is in the nature of admonition, or first admonition, then instruction.
Ovādānusāsaniṃ (lời khuyên và sự giáo huấn): Lời giáo huấn là lời khuyên, hoặc lời khuyên trước, sau đó là sự giáo huấn.
‘‘Parakāra’’nti padassa upalakkhaṇavasena atthadassanañcetaṃ, lokuttaradhamme parakārāvassayo natthīti āha ‘‘ṭhapetvā mahāsatta’’nti.
And this is an explanation of the word “parakāra” by way of example. There is no reliance on others in supramundane qualities, so it says “ṭhapetvā mahāsattaṃ” (except for the Great Being).
Và đây là sự trình bày ý nghĩa của từ “parakāra” (sự làm của người khác) theo cách chỉ dẫn. Ông ta nói rằng không có sự nương tựa vào sự làm của người khác trong các pháp siêu thế, nên nói “ṭhapetvā mahāsatta” (ngoại trừ Bồ Tát vĩ đại).
Atthevesa lokiyadhamme yathā taṃ amhākaṃ bodhisattassa āḷārudake nissāya pañcābhiññālokiyasamāpattilābho, tañca pacchimabhavikamahāsattaṃ sandhāya vuttaṃ, paccekabodhisattassapi ettheva saṅgaho tesampi tadabhāvato.
This reliance on others exists only in mundane qualities, as for our Bodhisatta, the attainment of the five abhiññā (supernormal powers) and mundane attainments depended on Āḷāra Kālāma and Uddaka Rāmaputta. And this is stated with reference to the Great Being in his last existence. Paccekabuddhas are also included here, as they too lack such reliance.
Sự nương tựa vào sự làm của người khác này chỉ tồn tại trong các pháp thế gian, như việc Bồ Tát của chúng ta đạt được năm thắng trí và các định thế gian nhờ nương tựa vào Āḷāra Udaka. Và điều đó được nói đến với ý nghĩa Bồ Tát vĩ đại có kiếp sống cuối cùng. Bồ Tát Độc Giác cũng được bao gồm ở đây vì họ cũng không có điều đó.
Manussasobhagyatanti manussesu subhagabhāvaṃ.
Manussasobhagyataṃ (good fortune among humans) means the state of being fortunate among humans.
Manussasobhagyataṃ (sự may mắn của con người): Sự may mắn giữa loài người.
Evanti vuttappakārena kammavādassa, kiriyavādassa ca paṭikkhipanena.
Evaṃ (thus) means by rejecting the doctrine of kamma and the doctrine of action in the manner described.
Eva (như vậy): Bằng cách phủ nhận thuyết nghiệp và thuyết hành động theo cách đã nói.
Jinacakketi ‘‘atthi bhikkhave kammaṃ kaṇhaṃ kaṇhavipāka’’ntiādi (a. ni. 4.232) nayappavatte kammānaṃ, kammaphalānañca atthitāparidīpane buddhasāsane.
Jinacakke (in the Wheel of the Conqueror) refers to the Buddha’s teaching which proclaims the existence of kamma and its fruits, as in the statement, “Monks, there is dark kamma with dark result,” and so on.
Jinacakke (trong bánh xe của Đức Phật): Trong giáo pháp của Đức Phật, nơi sự tồn tại của nghiệp và quả nghiệp được tuyên bố theo cách như “này các Tỳ-khưu, có nghiệp đen với quả báo đen” v.v...
Paccanīkakathanaṃ pahāradānasadisanti ‘‘pahāraṃ deti nāmā’’ti.
Speaking in opposition is like striking; hence, “pahāraṃ deti nāmā” (he delivers a blow, as it were).
Việc nói lời chống đối giống như việc ra đòn, nên nói “pahāraṃ deti nāmā” (gọi là ra đòn).
Yathāvuttaattakāraparakārābhāvato eva sattānaṃ paccattapurisakāro nāma koci natthīti sandhāya ‘‘natthipurisakāre’’ti tassa paṭikkhipanaṃ dassetuṃ ‘‘yenā’’tiādi vuttaṃ.
It is with reference to the absence of such self-doing and doing by others as described, that there is no individual human effort for beings, that “natthipurisakāre” (there is no human effort) is said to show his rejection, by stating “yenā” (by which) and so on.
Chỉ vì không có sự tự làm (attakāra) và sự làm của người khác (parakāra) như đã nói, nên không có bất kỳ nỗ lực cá nhân nào (paccattapurisakāra) cho chúng sinh. Để chỉ ra sự phủ nhận điều đó bằng câu “natthipurisakāre” (không có nỗ lực cá nhân), nên đã nói “yenā” (bằng cái gì) v.v...
‘‘Devattampī’’tiādinā, ‘‘manussasobhagyata’’ntiādinā ca vuttappakārā. ‘‘Bale patiṭṭhitā’’ti vatvā vīriyamevidha balanti dassetuṃ ‘‘vīriyaṃ katvā’’ti vuttaṃ.
The phrases “vuttappakārā” (of the nature described) are said, for instance, by “devattampī” (even godhood) and by “manussasobhagyataṃ” (good fortune among humans). After saying “bale patiṭṭhitā” (established in strength), “vīriyaṃ katvā” (having made an effort) is said to show that viriya (energy) is strength here.
Vuttappakārā (các loại đã nói) bằng “devattampī” (ngay cả thần tính) v.v... và “manussasobhagyata” (sự may mắn của con người) v.v... Sau khi nói “bale patiṭṭhitā” (được thiết lập trong sức mạnh), để chỉ ra rằng tinh tấn là sức mạnh ở đây, nên đã nói “vīriyaṃ katvā” (làm tinh tấn).
Sattānañhi diṭṭhadhammikasamparāyika nibbānasampattiāvahaṃ vīriyabalaṃ natthīti so paṭikkhipati, nidassanamattañcetaṃ vodāniyabalassa paṭikkhipanaṃ saṃkilesikassāpi balassa tena paṭikkhipanato.
He rejects that beings have the strength of effort that leads to good fortune in this life, in the next life, and to the attainment of Nibbāna. And this is merely an example of the rejection of the strength leading to purification, because he rejects even the strength leading to defilement.
Ông ta phủ nhận rằng chúng sinh không có sức mạnh tinh tấn mang lại sự thành tựu hạnh phúc trong hiện tại, tương lai và Niết Bàn. Và đây chỉ là một ví dụ về sự phủ nhận sức mạnh thanh tịnh, vì ông ta cũng phủ nhận sức mạnh ô nhiễm.
Yadi vīriyādīni purisakāravevacanāni, atha kasmā tesaṃ visuṃ gahaṇanti āha ‘‘idaṃ no vīriyenā’’tiādi.
If terms like 'effort' (vīriya) are synonyms for 'human exertion' (purisakāra), then why are they mentioned separately? To this, he said, "This is through our effort," and so on.
Nếu các từ như vīriya (tinh tấn) v.v. là các từ đồng nghĩa với purisakāra (sự nỗ lực của con người), vậy tại sao lại đề cập riêng biệt chúng? Để trả lời câu hỏi này, (Vị Luận sư) nói: "Điều này là do sự tinh tấn của chúng ta" v.v.
Idaṃ no vīriyenāti idaṃ phalaṃ amhākaṃ vīriyena pavattaṃ.
"This is through our effort" means "This result has come about through our effort."
"Điều này là do sự tinh tấn của chúng ta" nghĩa là thành quả này của chúng ta phát sinh do sự tinh tấn.
Pavattavacanapaṭikkhepakaraṇavasenāti aññesaṃ pavattavohāravacanassa paṭikkhepakaraṇavasena.
"By way of refuting the statements of arising" means "by way of refuting the statements of others regarding arising."
"Do cách bác bỏ những lời nói thông thường" nghĩa là do cách bác bỏ những lời nói thông thường của người khác rằng (thành quả) phát sinh do năng lực.
Vīriyathāmaparakkamasambandhanena pavattabalavādīnaṃ vādassa paṭikkhepakaraṇavasena ‘‘natthi bala’’nti padamiva sabbānipetāni tena ādīyantīti adhippāyo.
The meaning is that by way of refuting the doctrine of those who speak of results arising from strength, through their association with effort (vīriya), vigor (thāma), and striving (parakkama), all such terms like the expression "there is no strength" are to be understood by that (refutation).
Ý nghĩa là: do cách bác bỏ quan điểm của những người có khuynh hướng nói về thành quả phát sinh do liên quan đến vīriya (tinh tấn), thāma (sức mạnh), parakkama (nỗ lực), tất cả những điều này được hiểu như từ "không có sức mạnh".
Tañca vacanīyatthato vuttaṃ, vacanatthato pana tassā tassā kiriyāya ussannaṭṭhena balaṃ. Sūravīrabhāvāvahaṭṭhena vīriyaṃ. Tadeva daḷhabhāvato, porisadhuraṃ vahantena pavattetabbato ca purisathāmo. Paraṃ paraṃ ṭhānaṃ akkamanavasena pavattiyā purisaparakkamoti veditabbaṃ.
And that is stated from the perspective of what is to be explained; from the perspective of the meaning of the word, however, strength (bala) is so called because of the abundance of that particular action. Effort (vīriya) is so called because it brings about a state of heroism and valor. The same effort, due to its firmness and because it must be exercised by one who bears the burden of a man, is human vigor (purisathāma). Because of its progress through successive stages, it is to be understood as human striving (purisaparakkama).
Và điều đó được nói theo nghĩa cần được nói. Tuy nhiên, theo nghĩa của từ ngữ, balaṃ (sức mạnh) là do sự dồi dào trong mỗi hành động. Vīriyaṃ (tinh tấn) là do mang lại trạng thái dũng mãnh, anh hùng. Chính sự tinh tấn đó, do sự kiên cố, và do cần được thực hiện bởi người gánh vác trách nhiệm của một người đàn ông, nên được gọi là purisathāmo (sức mạnh của người đàn ông). Do sự tiến bước từ vị trí này sang vị trí khác, nên được biết là purisaparakkamo (nỗ lực của người đàn ông).
Rūpādīsu sattavisattatāya sattā. Assasanapassasanavasena pavattiyā pāṇanato pāṇāti iminā atthena samānepi padadvaye ekindriyādivasena pāṇe vibhajitvā sattato visesaṃ katvā esa vadatīti āha ‘‘ekindriyo’’tiādi.
Beings (sattā) are so called due to attachment and clinging to form and so on. Even though the two terms, 'beings' and 'living beings,' are similar in meaning, the text distinguishes living beings (pāṇa) from beings (satta) by classifying living beings according to having one faculty and so on, and then he says, "one-facultied," and so on.
Trong các rūpa (sắc) v.v., do sự chấp thủ, nên gọi là sattā (chúng sinh). Do sự duy trì sự sống thông qua hơi thở vào và ra, nên gọi là pāṇā (sinh vật). Mặc dù hai từ này có cùng ý nghĩa, nhưng để phân biệt sinh vật theo các giác quan đơn lẻ v.v. và làm cho chúng khác biệt so với chúng sinh, (Vị Luận sư) nói: "có một giác quan" v.v.
Bhavantīti bhūtāti sattapāṇapariyāyepi sati aṇḍakosādīsu sambhavanaṭṭhena tato visesāva, tena vuttāti dasseti ‘‘aṇḍa…pe… vadatī’’ti iminā.
"They come into being" means "भूत (bhūtā)." Although it is a synonym for 'beings' (satta) and 'living beings' (pāṇa), it refers to specific kinds of beings due to their origination in eggshells and so on. This is what he explains by the phrase "eggs...and so on...he says."
"Trở thành" nên gọi là bhūtā (sinh loại). Mặc dù đây là từ đồng nghĩa với satta và pāṇa, nhưng do chúng phát sinh trong vỏ trứng v.v., nên có sự khác biệt. Để chỉ ra điều đó, (Vị Luận sư) nói: "trứng...v.v...nói".
Vatthikoso gabbhāsayo.
Vatthikosa is the womb.
Vatthikoso là tử cung.
Jīvanato pāṇaṃ dhārento viya vaḍḍhanato jīvā. Tenāha ‘‘sāliyavā’’tiādi.
They are living beings (jīvā) because they grow, just as they sustain life by living. Therefore, he says, "rice, barley," and so on.
Do sự sống, chúng phát triển như thể duy trì sự sống, nên gọi là jīvā (sinh vật). Do đó, (Vị Luận sư) nói: "lúa gạo" v.v.
Ādisaddena viruḷhadhammā tiṇarukkhā gahitā.
By the term "and so on," thriving plants, grass, and trees are included.
Với từ ādi (v.v.), cỏ và cây cối có đặc tính sinh trưởng được bao gồm.
Natthi etesaṃ saṃkilesavisuddhīsu vaso sāmatthiyanti avasā. Tathā abalā avīriyā. Tenāha ‘‘tesa’’ntiādi.
They are powerless (avasā) because they have no power or capability in matters of defilement or purification. Similarly, they are "weak and without effort" (abalā avīriyā). Therefore, he says, "of them," and so on.
Không có sự kiểm soát hay năng lực của chúng trong sự ô nhiễm và thanh tịnh, nên gọi là avasā (không tự chủ). Tương tự, abalā avīriyā (không sức mạnh, không tinh tấn). Do đó, (Vị Luận sư) nói: "của chúng" v.v.
Niyatāti niyamanā, achejjasuttāvutassa abhejjamaṇino viya niyatappavattitāya gatijātibandhāpavaggavasena niyāmoti attho.
"Determined" (niyatā) means fixed. The meaning is that, like a jewel strung on an unbreakable thread, there is a fixed course of existence with respect to destination, birth, bondage, and liberation, due to its determined unfolding.
Niyatā (cố định) nghĩa là sự cố định, sự chắc chắn. Ý nghĩa là: do sự phát sinh chắc chắn, như một sợi chỉ không thể cắt đứt hay một viên ngọc không thể phá vỡ, nên có sự cố định theo các loại gati (cảnh giới), jāti (loài), bandha (sự ràng buộc) và apavagga (sự giải thoát).
Tattha tatthāti tāsu tāsu jātīsu.
"Here and there" means in those various existences.
Tattha tatthā (ở nơi này nơi kia) nghĩa là ở các loài khác nhau.
Channaṃ abhijātīnaṃ sambandhībhūtānaṃ gamanaṃ samavāyena samāgamo.
The "going" refers to the convergence, the coming together, of the six types of existence, which are related to each other.
Gamanaṃ (sự đi) là sự hội tụ, sự kết hợp của sáu loại abhijāti (chủng loại) có liên quan.
Sambandhīnirapekkhopi bhāvasaddo sambandhīsahito viya pakatiyatthavācakoti āha ‘‘sabhāvoyevā’’ti, yathā kaṇṭakassa tikkhatā, kapitthaphalādīnaṃ parimaṇḍalatā, migapakkhīnaṃ vicittākāratā ca, evaṃ sabbassāpi lokassa hetupaccayamantarena tathā tathā pariṇāmo akuttimo sabhāvoyevāti attho.
Even though the word for state (bhāva) does not depend on a relation, it denotes a natural meaning as if it were accompanied by a relation, thus he says, "is simply the inherent nature." For example, just as the sharpness of a thorn, the roundness of the wood-apple fruit and so on, and the variegated appearance of deer and birds, similarly, the transformation of the entire world into various states without any cause or condition is simply its inherent, uncreated nature.
Mặc dù từ bhāva (bản chất) không cần liên quan đến sambandhī (sự liên quan), nhưng nó được xem như có sambandhī, và là từ chỉ ý nghĩa tự nhiên, nên (Vị Luận sư) nói: "chỉ là bản chất tự nhiên". Như sự nhọn của gai, sự tròn của quả thị v.v., và sự đa dạng về hình dáng của thú và chim, tương tự, sự biến đổi của tất cả thế giới mà không có nhân duyên là bản chất tự nhiên không do tạo tác. Đó là ý nghĩa.
Tena vuttaṃ ‘‘yenā’’tiādi.
Therefore, it is said, "whereby," and so on.
Do đó, (Vị Luận sư) nói: "do cái gì" v.v.
Pariṇamanaṃ nānappakāratāpatti.
Transformation is the attainment of various kinds of states.
Pariṇamanaṃ (sự biến đổi) là sự trở thành nhiều loại khác nhau.
Yenāti sattapāṇādinā.
"Whereby" refers to beings, living creatures, and so on.
Yenā (do cái gì) nghĩa là do chúng sinh v.v.
Yathā bhavitabbaṃ, tathevāti sambandho.
The connection is: just as it is meant to be, so it is.
Sự liên hệ là: như thế nào cần phải xảy ra, thì nó xảy ra đúng như thế.
Chaḷabhijātiyo parato vitthārīyissanti.
The six classes of beings will be explained in detail later.
Sáu loại abhijāti sẽ được giải thích chi tiết sau.
‘‘Sukhañca dukkhañca paṭisaṃvedentī’’ti vadanto makkhali adukkhamasukhabhūmiṃ sabbena sabbaṃ na jānātīti vuttaṃ ‘‘aññā adukkhamasukhabhūmi natthīti dassetī’’ti.
It is said that by stating, "They experience happiness and suffering," Makkhali does not know the neutral state of neither happiness nor suffering at all, thereby "showing that there is no other state of neither happiness nor suffering."
Khi nói "chúng cảm nhận cả khổ và lạc", Makkhali (Gosāla) không biết hoàn toàn về cảnh giới không khổ không lạc. Do đó, (Vị Luận sư) nói: "chỉ ra rằng không có cảnh giới không khổ không lạc nào khác".
Ayaṃ ‘‘sukhañca dukkhañca paṭisaṃvedentī’’ti vacanaṃ karaṇabhāvena gahetvā vuttā ācariyassa mati.
This is the teacher's opinion, stated by taking the phrase "they experience happiness and suffering" as an instrumental cause.
Đây là quan điểm của vị Luận sư, được nói bằng cách xem câu "chúng cảm nhận cả khổ và lạc" như một phương tiện.
Potthakesu pana ‘‘aññā sukhadukkhabhūmi natthīti dassetī’’ti ayameva pāṭho diṭṭho, na ‘‘adukkhamasukhabhūmī’’ti.
In the books, however, the reading is "shows that there is no other state of happiness and suffering," and not "state of neither happiness nor suffering."
Tuy nhiên, trong các sách, chỉ có bản văn "chỉ ra rằng không có cảnh giới khổ lạc nào khác" được tìm thấy, chứ không phải "cảnh giới không khổ không lạc".
Evaṃ sati ‘‘chasvevābhijātīsū’’ti vacanaṃ adhikaraṇabhāvena gahetvā chasu eva abhijātīsu sukhadukkhapaṭisaṃvedanaṃ, na tehi aññattha, tāyeva sukhadukkhabhūmi, na tadaññāti dassetīti vuttanti veditabbaṃ.
In this case, taking the phrase "among the six classes of beings" as a locative case, it should be understood that the experience of happiness and suffering occurs only among the six classes of beings, and not elsewhere; only these are the states of happiness and suffering, and no others. This is what it means to show.
Nếu vậy, cần phải hiểu rằng câu "trong sáu loại abhijāti" được xem như một cơ sở, và được nói để chỉ ra rằng sự cảm nhận khổ lạc chỉ có trong sáu loại abhijāti, không ở nơi nào khác ngoài chúng; rằng đó chính là cảnh giới khổ lạc, không phải cảnh giới nào khác ngoài đó.
Ayameva ca yuttataro paṭikkhepitabbassa atthassa bhūmivasena vuttattā.
And this is more appropriate, as the meaning to be refuted is stated by way of a state.
Và đây là cách hợp lý hơn, vì ý nghĩa cần bác bỏ được nói theo nghĩa cảnh giới.
Yadi hi ‘‘sukhañca dukkhañca paṭisaṃvedentī’’ti vacanena paṭikkhepitabbassa dassanaṃ siyā, atha ‘‘aññā adukkhamasukhā natthī’’ti dasseyya, na ‘‘adukkhamasukhabhūmī’’ti dassanahetuvacanassa bhūmiatthābhāvato.
For if the phrase "they experience happiness and suffering" were to indicate what is to be refuted, then it would show "there is no other state of neither happiness nor suffering," but it would not show "the state of neither happiness nor suffering," because the causal statement for showing (this) has no meaning of a state.
Nếu việc chỉ ra điều cần bác bỏ là thông qua câu "chúng cảm nhận cả khổ và lạc", thì (Makkhali) sẽ chỉ ra rằng "không có điều gì khác không khổ không lạc", chứ không phải "không có cảnh giới không khổ không lạc", vì lời nói là nguyên nhân của sự chỉ ra không có ý nghĩa của cảnh giới.
Dasseti cetaṃ tāsaṃ bhūmiyā abhāvameva, tena viññāyati ayaṃ pāṭho, ayañcattho yuttataroti.
And this shows precisely the absence of those states, from which it is understood that this reading and this meaning are more appropriate.
Và điều này chỉ ra rằng không có cảnh giới của những điều đó. Do đó, có thể hiểu rằng bản văn này và ý nghĩa này là hợp lý hơn.
Pamukhayonīnanti manussesu khattiyabrāhmaṇādivasena, tiracchānādīsu sīhabyagghādivasena padhānayonīnaṃ, padhānatā cettha uttamatā.
"Of the foremost origins" refers to the principal origins among humans, such as Khattiyas and Brahmins, and among animals, such as lions and tigers, and so on. Here, "principality" means excellence.
Pamukhayonīnaṃ là các loài chính yếu, như khattiya (chiến sĩ) và brāhmaṇa (bà-la-môn) trong loài người, và sư tử, hổ v.v. trong loài thú. Ở đây, sự chính yếu là sự tối thượng.
Tenāha ‘‘uttamayonīna’’nti.
Therefore, he says, "of the excellent origins."
Do đó, (Vị Luận sư) nói: "của các loài tối thượng".
Saṭṭhi satānīti cha sahassāni.
"Sixty hundreds" means six thousand.
Saṭṭhi satāni là sáu ngàn.
‘‘Pañca ca kammuno satānī’’ti padassa atthadassanaṃ ‘‘pañca kammasatāni cā’’ti.
The meaning of the phrase "and five hundreds of kamma" is explained as "and five hundreds of kamma."
Giải thích ý nghĩa của từ "năm trăm nghiệp" là "và năm trăm nghiệp".
‘‘Eseva nayo’’ti iminā ‘‘kevalaṃ takkamattakena niratthakaṃ diṭṭhiṃ dīpetī’’ti imamevatthamatidisati.
By "this is the same method," he refers to the same meaning: "he merely expounds a fruitless view based solely on speculation."
Với câu "cách này cũng vậy", (Vị Luận sư) chỉ ra cùng ý nghĩa này: "chỉ bằng suy đoán đơn thuần, (Makkhali) trình bày một tà kiến vô ích".
Ettha ca ‘‘takkamattakenā’’ti vadanto yasmā takkikā avassayabhūtatathatthaggahaṇaaṅkusanayamantarena niraṅkusatāya parikappanassa yaṃ kiñci attanā parikappitaṃ sārato maññamānā tatheva abhinivissa tattha ca diṭṭhigāhaṃ gaṇhanti, tasmā na tesaṃ diṭṭhivatthusmiṃ viññūhi vicāraṇā kātabbāti imamadhippāyaṃ vibhāveti.
And here, by saying "merely on speculation," he reveals this intention: because speculatists, without the restraining principle of grasping an undeniable reality, imagine whatever they speculate on to be essential due to their unbridled imagination, and cling to that with a dogmatic view, therefore, the wise should not engage in investigation concerning their objects of view.
Ở đây, khi nói "chỉ bằng suy đoán đơn thuần", (Vị Luận sư) làm rõ ý định này: bởi vì những người lý luận, không có phương pháp kiểm soát để nắm bắt sự thật chắc chắn, mà bằng sự suy đoán không kiểm soát, họ xem bất cứ điều gì mình tưởng tượng là cốt lõi, rồi bám víu vào đó và chấp thủ tà kiến. Do đó, những người trí tuệ không nên xem xét đối tượng tà kiến của họ.
Kecīti uttaravihāravāsino.
"Some" refers to the residents of Uttaravihāra.
Kecī (một số) là những vị sống ở Uttaravihāra.
Pañcindriyavasenāti cakkhādipañcindriyavasena.
"By means of the five faculties" refers to the five faculties of eye, and so on.
Pañcindriyavasena (theo năm căn) nghĩa là theo năm căn mắt v.v.
Te hi ‘‘cakkhusotaghānajivhākāyasaṅkhātāni imāni pañcindriyāni ‘pañca kammānī’ti titthiyā paññapentī’’ti vadanti ‘‘kāyavacīmanokammāni ca ‘tīṇi kammānī’ti’’.
They say, "The sectarians declare these five faculties, namely, eye, ear, nose, tongue, and body, to be 'five actions'; and body, speech, and mind actions to be 'three actions'."
Họ nói rằng: "Những người ngoại đạo tuyên bố năm căn này, tức là mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, là 'năm nghiệp'", và "thân nghiệp, khẩu nghiệp, ý nghiệp là 'ba nghiệp'".
Kammanti laddhīti tadubhayaṃ oḷārikattā paripuṇṇakammanti laddhi.
"Kamma is a doctrine" means that both those, due to their grossness, are doctrines of complete kamma.
Kammaṃti laddhī (quan điểm về nghiệp) là quan điểm rằng cả hai điều đó (năm căn và ba nghiệp) là nghiệp hoàn chỉnh do tính thô thiển của chúng.
Manokammaṃ anoḷārikattā upaḍḍhakammanti laddhīti yojanā.
Mental action, due to its subtlety, is a doctrine of half kamma—thus is the connection.
Ý nghĩa là: quan điểm cho rằng ý nghiệp là nghiệp không hoàn chỉnh do tính không thô thiển của nó.
‘‘Dvāsaṭṭhi paṭipadā’’ti vattabbe sabhāvaniruttiṃ ajānanto ‘‘dvaṭṭhipaṭipadā’’ti vadatīti āha ‘‘dvāsaṭṭhi paṭipadā’’ti.
When it should be said "sixty-two paths," he, not knowing the natural idiom, says "sixty-two paths" (dvaṭṭhipaṭipadā); thus, he explains it.
Thay vì nói "sáu mươi hai con đường", (Makkhali) nói "sáu mươi con đường" vì không biết ngữ pháp tự nhiên. Do đó, (Vị Luận sư) nói: "sáu mươi hai con đường".
Saddaracakā pana ‘‘dvāsaṭṭhiyā salopo, attamā’’ti vadanti, tadayuttameva sabhāvaniruttiyā yogato asiddhattā.
However, grammarians say, "In dvāsaṭṭhi, the 's' is elided, and 'ā' becomes 'a'," which is inappropriate because it is not established through the usage of the natural idiom.
Tuy nhiên, các nhà ngữ pháp nói rằng "âm s bị lược bỏ trong dvāsaṭṭhi, và ā trở thành a". Điều đó không hợp lý vì nó không được chứng minh theo ngữ pháp tự nhiên.
Yadi hi sā yogena siddhā assa, evaṃ sabhāvaniruttiyeva siyā, tathā ca sati ācariyānaṃ matena virujjhatīti vadanti.
If it were established through usage, it would indeed be a natural idiom, and in that case, it would contradict the view of the teachers, they say.
Họ nói rằng: nếu điều đó được chứng minh theo ngữ pháp, thì đó sẽ là ngữ pháp tự nhiên, và nếu vậy, nó sẽ mâu thuẫn với quan điểm của các vị Luận sư.
‘‘Cullāsīti sahassānī’’tiādikā pana aññatra diṭṭhapayogā sabhāvaniruttiyeva.
However, phrases like "eighty-four thousand" seen elsewhere are indeed natural idioms.
Tuy nhiên, các cách dùng được thấy ở nơi khác, như "tám mươi bốn ngàn" v.v., đều là ngữ pháp tự nhiên.
Dissati hi visuddhimaggādīsu –
Indeed, it is seen in the Visuddhimagga and other texts:
Thật vậy, trong Visuddhimagga v.v. có thấy:
Urabbhe hananti, hantvā vā jīvitaṃ kappentīti orabbhikā.
Those who kill sheep, or subsist by killing, are sheep-butchers (orabbhikā).
Những người giết cừu, hoặc sau khi giết thì sống bằng nghề đó, nên gọi là orabbhikā (người giết cừu).
Esa nayo sākuṇikādīsupi.
The same method applies to bird-catchers (sākuṇikā) and so on.
Cách này cũng áp dụng cho sākuṇikā (người bẫy chim) v.v.
Luddāti vuttāvasesakā ye keci cātuppadajīvikā nesādā.
Luddā means the remaining hunters and fishermen who make a living by killing four-footed animals.
Luddā (kẻ săn bắn) là những người săn bắn còn lại, bất kỳ ai sống bằng cách săn bắt động vật bốn chân.
Māgavikapadasmiñhi rohitādimigajātiyeva gahitā.
Indeed, in the term māgavika, only deer species such as rohita are included.
Trong từ māgavika (người săn thú), chỉ các loài thú như hươu nai (rohitā) được hiểu.
Bandhanāgāre niyojentīti bandhanāgārikā.
Those who assign to prison are bandhanāgārikā (jailers).
Những người giam cầm trong ngục tù được gọi là bandhanāgārikā (người cai ngục).
Kurūrakammantāti dāruṇakammantā.
Kurūrakammantā means those who perform cruel deeds.
Kurūrakammantā (người làm việc ác) là những người làm việc tàn bạo.
Ayaṃ sabbopi kaṇhakammapasutatāya kaṇhābhijātīti vadati kaṇhassa dhammassa abhijāti abbhuppatti yassāti katvā.
He says that this entire populace, being devoted to dark deeds, is of dark birth (kaṇhābhijātīti), meaning that to whomever a dark state arises or manifests.
Người này, vì chuyên làm các việc ác (kaṇhakammapasutatāya), nên nói rằng kaṇhābhijātīti (có dòng dõi đen tối), nghĩa là người có sự sinh khởi của pháp đen tối.
Bhikkhūti buddhasāsane bhikkhū.
Bhikkhū means monks in the Buddha's dispensation.
Bhikkhū (tỳ khưu) là các tỳ khưu trong giáo pháp của Đức Phật.
Kaṇṭaketi chandarāge.
Kaṇṭake means attachment and desire (chandarāga).
Kaṇṭake (gai góc) là tham ái (chandarāge).
Saññogavasena tesaṃ pakkhipanaṃ.
It is the act of putting them in by way of attachment.
Việc đặt chúng vào là theo cách kết hợp.
Kaṇṭakasadisachandarāgena saññuttā bhuñjantīti hi adhippāyena ‘‘kaṇṭake pakkhipitvā’’ti vuttaṃ.
Indeed, by the intention that they eat, being associated with desire that is like thorns, it is said: "having put thorns (kaṇṭake) in."
Thật vậy, ý nghĩa là họ thọ hưởng các vật dụng với tham ái như gai nhọn, nên mới nói "kaṇṭake pakkhipitvā" (đặt gai vào).
Kasmāti ce?
If you ask why,
Tại sao ư?
Yasmā ‘‘te paṇītapaṇīte paccaye paṭisevantī’’ti tassa micchāgāho, tasmā ñāyaladdhepi paccaye bhuñjamānā ājīvakasamayassa vilomagāhitāya paccayesu kaṇṭake pakkhipitvā khādanti nāmāti vadati kaṇṭakavuttikāti kaṇṭakena yathāvuttena saha jīvikā.
it is because his misconception is that "they partake of exquisite requisites," therefore, even if they partake of legitimately obtained requisites, due to their opposition to the Ājīvaka doctrine, they are said to be eating by "putting thorns into the requisites," which is why he says: "kaṇṭakavuttikā" (living by thorns), meaning a livelihood with thorns as described.
Vì đó là sự hiểu lầm của ông ta rằng "họ thọ hưởng các vật dụng thượng hạng", nên ông ta nói rằng ngay cả khi thọ hưởng các vật dụng được thọ nhận hợp pháp, họ vẫn "ăn bằng cách đặt gai vào" các vật dụng, do có quan điểm đối lập với giáo phái Ājīvaka. Kaṇṭakavuttikā (người sống bằng gai góc) là người có đời sống cùng với gai góc như đã nói.
Ayañhissa pāḷiyevāti ayaṃ makkhalissa vādadīpanā attanā racitā pāḷiyevāti yathāvuttamatthaṃ samattheti.
"Ayañhissa pāḷiyevā" (this is indeed his own Pāli) affirms the aforementioned meaning, saying that this exposition of Makkhali's doctrine was composed by himself.
Ayañhissa pāḷiyevā (đây chính là pāḷi của ông ta) xác nhận ý nghĩa như đã nói, rằng đây chính là pāḷi do Makkhali tự tạo ra để trình bày quan điểm của mình.
Kaṇṭakavuttikā eva nāma eke apare pabbajitā bāhirakā santi, te nīlābhijātīti vadatīti attho.
The meaning is that there are some other renunciants (pabbajitā) who are outsiders, who are called kaṇṭakavuttikā and are of blue birth (nīlābhijāti).
Nghĩa là, ông ta nói rằng eke (một số) pabbajitā (người xuất gia) khác, những người ngoại đạo, có tên là kaṇṭakavuttikā (người sống bằng gai góc), là nīlābhijātīti (có dòng dõi xanh đen).
Te hi savisesaṃ attakilamathānuyogamanuyuttā.
Indeed, they are devoted to the practice of self-mortification in a special way.
Vì những người này chuyên hành khổ hạnh một cách đặc biệt.
Tathā hi te kaṇṭake vattantā viya bhavantīti kaṇṭakavuttikāti vuttā.
Thus, it is said that they are kaṇṭakavuttikā because they are as if moving among thorns.
Do đó, họ được gọi là kaṇṭakavuttikā (người sống bằng gai góc), vì họ giống như đang sống trên gai nhọn.
Nīlassa dhammassa abhijāti yassāti nīlābhijāti. Evamitaresupi.
Nīlābhijāti means one to whom a blue state (dharma) arises. The same applies to others.
Nīlābhijāti (có dòng dõi xanh đen) là người có sự sinh khởi của pháp xanh đen. Tương tự với các trường hợp khác.
Amhākaṃ saññojanagaṇṭho natthīti vādino bāhirakapabbajitā nigaṇṭhā. Ekameva sāṭakaṃ paridahantā ekasāṭakā. Kaṇhato parisuddho nīlo, tato pana lohitotiādinā yathākkamaṃ tassa parisuddhaṃ vādaṃ dassetuṃ ‘‘ime kirā’’tiādi vuttaṃ.
The external renunciants who claim, "We have no fetters (saññojanagaṇṭho)" are Nigaṇṭhas. Those who wear only one robe are Ekasāṭakas. To show Makkhali’s pure doctrine in order, saying that the pure is blue compared to the dark, and the pure is red compared to the blue, and so on, the statement “these, it seems” and so forth, was uttered.
Các vị xuất gia ngoại đạo, những người chủ trương rằng "chúng tôi không có nút thắt kiết sử (saññojanagaṇṭho)", được gọi là nigaṇṭhā (Ni-kiền). Những người chỉ mặc một tấm y được gọi là ekasāṭakā (người một y). Để trình bày quan điểm thanh tịnh của ông ta theo thứ tự, từ đen tối (kaṇha) đến xanh đen (nīla) là thanh tịnh, rồi từ xanh đen đến đỏ (lohita) là thanh tịnh hơn nữa, v.v., đã nói "ime kirā" (những người này) v.v.
Paṇḍaratarāti bhuñjananahānapaṭikkhepādivatasamāyogena parisuddhatarā kaṇhanīlamupādāya lohitassāpi parisuddhabhāvena vattabbato.
Paṇḍaratarā means exceedingly purer due to their strict adherence to vows such as abstaining from eating and bathing, and also because the red-born (lohitā) are spoken of as purer compared to the dark (kaṇha) and blue (nīla).
Paṇḍaratarā (trắng sáng hơn) là thanh tịnh hơn nhiều, vì ngay cả màu đỏ cũng được coi là thanh tịnh hơn so với màu đen và xanh đen, do sự kết hợp với các giới hạnh như từ bỏ ăn uống và tắm rửa.
Odātavasanāti odātavatthaparidahanā.
Odātavasanā means those who wear white clothes.
Odātavasanā (mặc y trắng) là những người mặc y phục màu trắng.
Acelakasāvakāti ājīvakasāvakabhūtā.
Acelakasāvakā means disciples of the Ājīvakas.
Acelakasāvakā (đệ tử khỏa thân) là những người là đệ tử của giáo phái Ājīvaka.
Te kira ājīvakaladdhiyā visuddhacittatāya nigaṇṭhehipi paṇḍaratarā haliddābhānampi purime upādāya parisuddhabhāvappattito.
It is said that they, due to their purity of mind through the Ājīvaka doctrine, are purer (paṇḍaratarā) even than the Nigaṇṭhas, for they attain purity even in the case of those with a yellowish hue, compared to the former.
Những đệ tử Ājīvaka này, nhờ tâm thanh tịnh theo giáo lý Ājīvaka, paṇḍaratarā (trắng sáng hơn) cả Ni-kiền, vì họ đạt đến sự thanh tịnh hơn so với những người có màu vàng trước đó.
‘‘Eva’’ntiādinā tassa chandāgamanaṃ dasseti.
With "Eva" and so on, he shows Makkhali's compliance with desire (chandāgamana).
Bằng cách nói "Evaṃ" (như vậy) v.v., ông ta trình bày sự thiên vị của Makkhali.
Nandādīnaṃ sāvakabhūtā pabbajitā ājīvakā. Tathā ājīvakiniyo. Nandādayo kira tathārūpaṃ ājīvakapaṭipattiṃ ukkaṃsaṃ pāpetvā ṭhitā, tasmā nigaṇṭhehi ājīvakasāvakehi pabbajitehi paṇḍaratarā vuttā paramasukkābhijātīti ayaṃ tassa laddhi.
The renunciants who were disciples of Nandā and others are Ājīvakas. Similarly, Ājīvikinīs. It seems Nandā and others had brought the Ājīvaka practice to its highest point, therefore they were spoken of as purer than the Nigaṇṭhas and Ājīvaka disciples, as being of supreme white birth (paramasukkābhijāti)—this is his doctrine.
Các vị xuất gia là đệ tử của Nandā v.v. được gọi là ājīvakā (Ājīvaka). Tương tự, ājīvakiniyo (nữ Ājīvaka). Nandā v.v. được cho là đã đạt đến đỉnh cao của sự thực hành Ājīvaka như vậy, do đó họ được gọi là paramasukkābhijāti (có dòng dõi cực kỳ trắng sáng), thanh tịnh hơn các Ni-kiền và các đệ tử Ājīvaka đã xuất gia. Đây là giáo lý của ông ta.
Purisabhūmiyoti padhānaniddeso.
Purisabhūmiyo is the primary designation.
Purisabhūmiyo (các giai đoạn của người nam) là một sự trình bày chính.
Itthīnampi hetā bhūmiyo esa icchateva.
He desires these stages even for women.
Ông ta cũng mong muốn những giai đoạn này cho phụ nữ.
Satta divaseti accantasaññogavacanaṃ, ettakampi mandā momūhāti.
Satta divase is a phrase indicating absolute connection, meaning that for even this much (seven days) they are foolish and greatly deluded.
Satta divase (bảy ngày) là một từ chỉ sự kết hợp tuyệt đối, nghĩa là ngay cả trong khoảng thời gian này, họ vẫn ngu dốt và rất mê muội.
Sambādhaṭṭhānatoti mātukucchiṃ sandhāyāha.
He says Sambādhaṭṭhānato (from a cramped place) referring to the mother's womb.
Sambādhaṭṭhānato (từ nơi chật hẹp) được nói đến để chỉ bụng mẹ.
Rodanti ceva viravanti ca tamanussaritvā.
They weep and wail remembering that (misfortune).
Họ rodanti ceva viravanti ca (khóc và kêu la) khi nhớ lại điều đó.
Khedanaṃ, kīḷanañca khiḍḍāsaddeneva saṅgahetvā khiḍḍābhūmi vuttā.
The khiḍḍābhūmi (stage of play) is spoken of, having included both exertion and play with the word khiḍḍā (play).
Sự mệt mỏi và vui chơi được bao gồm trong từ khiḍḍābhūmi (giai đoạn vui chơi).
Padassa nikkhipanaṃ padanikkhipanaṃ. Yadā tathā padaṃ nikkhipituṃ samattho, tadā padavīmaṃsabhūmi nāmāti bhāvo.
Placing the foot is padanikkhipanaṃ. The meaning is that when one is able to place the foot in that way, then it is called padavīmaṃsabhūmi (the stage of examining the foot).
Việc đặt chân xuống là padanikkhipanaṃ (sự đặt chân). Khi có khả năng đặt chân như vậy, đó được gọi là padavīmaṃsabhūmi (giai đoạn thử nghiệm chân).
Vatāvatassa jānanakāle.
At the time of knowing (jānanakāle) what is or is not a practice (vata-avata).
Jānanakāle (lúc biết) về giới hạnh hay phi giới hạnh của ông ta.
Bhikkhu ca pannakotiādipi tesaṃ bāhirakānaṃ pāḷiyeva.
Bhikkhu ca pannako and so on is also their (the outsiders') own Pāli.
Bhikkhu ca pannako (tỳ khưu và người ăn xin) v.v. cũng là pāḷi của những người ngoại đạo đó.
Tattha pannakoti bhikkhāya vicaraṇako, tesaṃ vā paṭipattiyā paṭipannako.
Therein, pannako means one who wanders for alms, or one who has entered into their practice.
Trong đó, pannako (người ăn xin) là người đi khất thực, hoặc là người thực hành theo giới hạnh của họ.
Jinoti jiṇṇo jarāvasena hīnadhātuko, attano vā paṭipattiyā paṭipakkhaṃ jinitvā ṭhito.
Jino means aged, feeble due to old age, or one who has overcome the opposition by his own practice.
Jino (người chiến thắng) là người đã già yếu, có yếu tố suy kém do tuổi già, hoặc là người đã chiến thắng đối thủ trong sự thực hành của mình.
So kira tathābhūto dhammampi kassaci na kathesi.
It is said that such a monk did not teach the Dhamma to anyone.
Người như vậy được cho là không thuyết pháp cho bất kỳ ai.
Tenāha ‘‘na kiñci āhā’’ti.
Therefore, he said, "he spoke nothing."
Vì vậy, ông ta nói "na kiñci āha" (không nói gì cả).
Oṭṭhavadanādivippakāre katepi khamanavasena na kiñci kathetītipi vadanti.
They also say that he spoke nothing by way of forbearance, even when rude remarks like "camel-faced" were made.
Một số người cũng nói rằng ông ta không nói gì cả, vì ông ta kiên nhẫn ngay cả khi có những hành vi bất kính như nói lời xúc phạm.
Alābhinti ‘‘so na kumbhimukhā paṭiggaṇhātī’’tiādinā nayena mahāsīhanādasutte (dī. ni. 1.394; ma. ni. 1.155) vuttaalābhahetusamāyogena alābhiṃ.
Alābhiṃ means one who receives no gain, by way of the causes of no gain mentioned in the Mahāsīhanāda Sutta (Dī. Ni. 1.394; Ma. Ni. 1.155), such as "he does not accept from the mouth of a pot" and so on.
Alābhiṃ (không có lợi lộc) là người không có lợi lộc do sự kết hợp của các nguyên nhân không có lợi lộc được nói đến trong kinh Mahāsīhanāda (Dī. Ni. 1.394; Ma. Ni. 1.155), theo cách nói rằng "ông ta không nhận từ miệng nồi" v.v.
Tatoyeva jighacchādubbalaparetatāya sayanaparāyanaṭṭhena samaṇaṃ pannabhūmīti vadati.
For that very reason, being overcome by hunger and weakness, by way of relying on a bed, he says the recluse is pannabhūmi.
Chính vì lý do đó, ông ta nói rằng samaṇaṃ pannabhūmi (Sa-môn nằm sấp) là do bị đói khát và yếu đuối hành hạ, nên chỉ có thể nằm trên giường.
Ājīvavuttisatānīti sattānamājīvabhūtāni jīvikāvuttisatāni.
Ājīvavuttisatānī means hundreds of livelihoods that are the means of sustenance for beings.
Ājīvavuttisatānī (hàng trăm cách sống) là hàng trăm cách sống của chúng sinh.
‘‘Paribbājakasatānī’’ti vuccamānepi cesa sabhāvaliṅgamajānanto ‘‘paribbājakasate’’ti vadati.
Even though it should be said "hundreds of wanderers (paribbājakasatāni)", this person, not knowing the true gender, says "paribbājakasate."
Ngay cả khi được gọi là "hàng trăm du sĩ" (paribbājakasatānī), ông ta vẫn nói "paribbājakasate" (trong hàng trăm du sĩ) vì không biết giới tính thực sự của từ đó.
Evamaññesupi.
The same applies to other terms.
Tương tự với những từ khác.
Tenāha ‘‘paribbājakapabbajjāsatānī’’ti.
Therefore, it is said: "hundreds of wanderer-ordinations (paribbājakapabbajjāsatānī)."
Vì vậy, ông ta nói "paribbājakapabbajjāsatānī" (hàng trăm sự xuất gia của du sĩ).
Nāgabhavanaṃ nāgamaṇḍalaṃ yathā ‘‘mahiṃsakamaṇḍala’’nti.
A Nāga dwelling is a Nāgamaṇḍala, just as "Mahissakamaṇḍala".
Cung điện của Nāga là nāgamaṇḍalaṃ (vòng tròn Nāga), giống như "vòng tròn Mahiṃsaka".
Paramāṇuādi rajo.
Rajo (dust) includes atomic particles and so on.
Rajo (bụi) là nguyên tử (paramāṇu) v.v.
Pasuggahaṇena eḷakajāti gahitā.
By the term pasu (animal), the goat species is understood.
Bằng cách dùng từ pasu (gia súc), loài cừu được bao gồm.
Migaggahaṇena rurugavayādi migajāti.
By the term miga (deer), deer species such as ruru and gavaya are understood.
Bằng cách dùng từ miga (thú rừng), các loài thú như hươu ruru và trâu rừng được bao gồm.
Gaṇṭhimhīti phaḷumhi, pabbeti attho.
Gaṇṭhimhi means in a joint, in a knot.
Gaṇṭhimhī (trong nút thắt) có nghĩa là ở khớp, ở đốt.
Cātumahārājikādibrahmakāyikādivasena, tesañca antarabhedavasena bahū devā. Tattha cātumahārājikānaṃ ekaccaantarabhedo mahāsamayasuttena (dī. ni. 2.331) dīpetabbo.
There are many gods (bahū devā) by way of Cātumahārājika gods, Brahmakāyika gods, and so on, and by way of their internal divisions. The internal divisions of some Cātumahārājika gods should be explained by the Mahāsamaya Sutta.
Bahū devā (nhiều vị trời) là do có các vị trời thuộc cõi Tứ Đại Thiên Vương (Cātumahārājikā) và cõi Phạm Thiên (Brahmakāyikā) v.v., và do có sự phân chia nội bộ của họ. Trong đó, một số phân chia nội bộ của các vị Tứ Đại Thiên Vương cần được trình bày bằng Mahāsamayasutta.
‘‘So panā’’tiādinā ajānanto panesa bahū devepi satta eva vadatīti tassa appamāṇataṃ dasseti.
With "So panā" and so on, it shows his lack of measure (appamāṇataṃ), that this person, not knowing, says even the many gods are only seven.
Bằng cách nói "So panā" (nhưng người đó) v.v., ông ta cho thấy sự vô hạn của người này, rằng ngay cả khi có nhiều vị trời, ông ta vẫn chỉ nói là bảy vị.
Manussāpi anantāti dīpadesakulavaṃsājīvādivibhāgavasena.
Humans are also infinite, by way of divisions into islands, regions, families, lineages, livelihoods, and so on.
Manussāpi anantā (con người cũng vô số) là do sự phân chia theo các châu lục, quốc gia, gia tộc, dòng dõi, nghề nghiệp v.v.
Pisācā eva pesācā, te aparapetādivasena mahantamahantā, bahutarāti attho.
Pisācas themselves are pesācas; by way of other pretas and so on, they are very great, meaning very many.
Pesācā (quỷ dạ xoa) chính là Pisācā (quỷ), và chúng mahantamahantā (rất lớn), nghĩa là rất nhiều, do có các loại như aparapetā (ngạ quỷ khác) v.v.
Bāhirakasamaye pana ‘‘chaddantadahamandākiniyo kuvāḷiyamucalindanāmena voharitā’’ti (dī. ni. ṭī. 1.168) ācariyena vuttaṃ.
However, in the external doctrines, it is said by the teacher that "Chaddanta Lake and Mantākinī Lake are referred to by the names Kuvāḷiya and Mucalinda."
Tuy nhiên, trong giáo phái ngoại đạo, các vị thầy nói rằng "các hồ Chaddanta và Mandākinī được gọi bằng tên Kuvāḷiya và Mucalinda".
Gaṇṭhikāti pabbagaṇṭhikā.
Gaṇṭhikā means plants with nodes (pabbagaṇṭhikā).
Gaṇṭhikā (có nút thắt) là có đốt, có mấu.
Pabbagaṇṭhimhi hi pavuṭasaddo.
For the word pavuṭa means in a node.
Thật vậy, từ pavuṭa (phát sinh) có nghĩa là ở đốt, ở mấu.
Mahāpapātāti mahātaṭā.
Mahāpapātā means great cliffs.
Mahāpapātā (những vách đá lớn) là những bờ vực lớn.
Pārisesanayena khuddakapapātasatāni. Evaṃ supinesupi.
By the remaining method, hundreds of small precipices (khuddakapapātasatāni). Similarly, in dreams.
Khuddakapapātasatāni (hàng trăm vách đá nhỏ) theo cách còn lại. Tương tự trong các giấc mơ.
‘‘Mahākappino’’ti idaṃ ‘‘mahākappāna’’nti atthato veditabbaṃ.
The word "Mahākappino" should be understood in meaning as "mahākappānaṃ" (of the great aeons).
"Mahākappino" (đại kiếp) cần được hiểu theo nghĩa là "mahākappānaṃ" (của các đại kiếp).
Saddato panesa ajānanto evaṃ vadatīti na vicāraṇakkhamaṃ.
However, from the literal word, this person, not knowing, says it thus, which is not suitable for investigation.
Nhưng việc người này nói như vậy vì không biết về mặt ngữ pháp thì không đáng để xem xét.
Tathā ‘‘cullāsīti satasahassānī’’ti idampi.
Similarly, "cullāsīti satasahassānī" (eighty-four hundred thousands).
Tương tự, "cullāsīti satasahassānī" (tám mươi tư vạn) cũng vậy.
So hi ‘‘caturāsīti satasahassānī’’ti vattumasakkonto evaṃ vadati.
Indeed, being unable to say "caturāsīti satasahassānī" (eighty-four hundred thousands), he says it thus.
Ông ta nói như vậy vì không thể nói "caturāsīti satasahassānī" (tám mươi tư vạn).
Saddaracakā pana ‘‘caturāsītiyā tulopo, cassa cu, rassa lo, dvittañcā’’ti vadanti.
However, grammarians say there is a elision of tu from caturāsīti, ca becomes cu, ra becomes la, and there is a doubling of la.
Tuy nhiên, các nhà ngữ pháp nói rằng "từ caturāsīti (tám mươi tư) có sự lược bỏ của tu, ca thành cu, ra thành la, và sự lặp lại của t."
Ettakā mahāsarāti etappamāṇavatā mahāsarato, sattamahāsaratoti vuttaṃ hoti.
Ettakā mahāsarā (so many great lakes) means that it is said there are seven great lakes of this measure.
Ettakā mahāsarā (có bấy nhiêu hồ lớn) có nghĩa là có bảy hồ lớn với kích thước như vậy.
Kirāti tassa vādānussavane nipāto.
Kirā is an indeclinable particle indicating hearsay of his doctrine.
Kirā (được nghe nói) là một tiểu từ trong việc nghe theo quan điểm của ông ta.
Paṇḍitopi…pe… na gacchati, kasmā?
Even a wise person…he does not go, why?
Paṇḍitopi…pe… na gacchati (ngay cả người trí cũng… v.v… không đi đến), tại sao?
Sattānaṃ saṃsaraṇakālassa niyatabhāvato.
Because the time of beings' wandering in saṃsāra is fixed.
Vì thời gian luân hồi của chúng sinh là cố định.
‘‘Acelakavatena vā aññena vā yena kenacī’’ti vuttamatidisati ‘‘tādisenevā’’ti iminā.
He points to the stated meaning "by an unclad practice or by any other means" with "by such means indeed."
Lời nói "bằng giới hạnh khỏa thân (acelakavatena) hoặc bằng bất kỳ giới hạnh nào khác (aññena vā yena kenacī)" được chỉ ra bằng "tādisenevā" (chính bằng cách đó).
Tapokammenāti tapakaraṇena.
Tapokammenā means by the performance of ascetic practice.
Tapokammenā (bằng sự khổ hạnh) là bằng việc thực hành khổ hạnh.
Etthāpi ‘‘tādisenevā’’ti adhikāro.
Here too, the phrase "by such means indeed" (tādisenevā) is implied.
Ở đây cũng vậy, từ "tādisenevā" (chính bằng cách đó) được hiểu ngầm.
Yo…pe… visujjhati, so aparipakkaṃ kammaṃ paripāceti nāmāti yojanā.
The construction is that whoever purifies... perfects the unripe kamma.
Người nào… v.v… được thanh tịnh, người đó được hiểu là làm cho nghiệp chưa chín muồi trở nên chín muồi.
Antarāti caturāsītimahākappasatasahassānamabbhantare.
Antarā means within the eighty-four hundred thousand great aeons (mahākappasatasahassānam).
Antarā (trong khoảng) là trong khoảng tám mươi tư vạn đại kiếp.
Phussa phussāti patvā patvā.
Phussa phussā means attaining again and again.
Phussa phussā (chạm phải, chạm phải) là đạt được, đạt được.
Vuttaparimāṇaṃ kālanti caturāsītimahākappasatasahassapamāṇaṃ kālaṃ.
Vuttaparimāṇaṃ kālaṃ means a period of time amounting to eighty-four hundred thousand great aeons.
Thời gian được nói đến là thời gian có số lượng tám mươi bốn vạn đại kiếp (caturāsītimahākappasatasahassa).
Idaṃ vuttaṃ hoti – aparipakkaṃ saṃsaraṇanimittaṃ kammaṃ sīlādinā sīghaṃyeva visuddhappattiyā paripāceti nāma.
This is what is meant: undeveloped kamma, which is a cause for wandering in saṃsāra, is brought to maturity quickly through morality and so on, for the attainment of purity.
Điều này có nghĩa là – làm cho chín muồi nghiệp chưa chín muồi, là nguyên nhân của sự luân hồi, bằng giới hạnh (sīla) v.v., để nhanh chóng đạt được sự thanh tịnh.
Paripakkaṃ kammaṃ phussa phussa kālena paripakkabhāvānāpādanena byantiṃ vigamanaṃ karoti nāmāti.
Mature kamma is made to cease, by repeatedly experiencing it and not allowing it to ripen over time.
Nghiệp đã chín muồi, sau khi chạm vào, bằng cách không làm cho nó chín muồi theo thời gian, được gọi là chấm dứt (vigamana).
Doṇenāti pariminanadoṇatumbena.
Doṇenā means with a measuring vessel, a doṇa-tumba.
Bằng đấu (Doṇena) là bằng cái đấu đo lường.
Rūpakavasenattho labbhatīti vuttaṃ ‘‘mitaṃ viyā’’ti.
The meaning is obtained in the manner of a simile, thus it is said, " mitaṃ viyā" (as if measured).
Ý nghĩa được hiểu theo nghĩa ẩn dụ, nên được nói là “như được đo lường”.
Na hāpanavaḍḍhanaṃ paṇḍitabālavasenāti dasseti ‘‘na saṃsāro’’tiādinā.
It shows that there is no decrease or increase based on whether one is wise or foolish, by stating " na saṃsāro" and so on.
Không có sự giảm bớt hay tăng thêm tùy theo người trí hay kẻ ngu, điều này được chỉ ra bằng “không phải luân hồi” v.v.
Vaḍḍhanaṃ ukkaṃso. Hāpanaṃ avakaṃso.
Increase is ukkaṃso. Decrease is avakaṃso.
Sự tăng thêm là sự thăng tiến (ukkaṃso). Sự giảm bớt là sự suy thoái (avakaṃso).
Katasuttaguḷeti katasuttavaṭṭiyaṃ.
Katasuttaguḷe means on a wound ball of thread.
Trong cuộn chỉ đã làm (Katasuttaguḷe) là trong cuộn chỉ đã được se.
Paletīti pareti yathā ‘‘abhisamparāyo’’ti, (mahāni. 69; cūḷani. 85; paṭi. ma. 3.4) ra-kārassa pana la-kāraṃ katvā evaṃ vuttaṃ yathā ‘‘palibuddho’’ti (cūḷani. 15; mi. pa. 3.6).
Paletī means it goes, just as in "abhisamparāyo"; but it is said thus by changing the 'ra' sound to 'la', just as in "palibuddho".
Paleti có nghĩa là đi (pareti), như trong “abhisamparāyo” (Mahāniddesa 69; Cūḷaniddesa 85; Paṭisambhidāmagga 3.4), nhưng ở đây được nói như vậy bằng cách thay chữ ‘r’ bằng chữ ‘l’, như trong “palibuddho” (Cūḷaniddesa 15; Milindapañha 3.6).
So ca curādigaṇavasena gatiyanti vuttaṃ ‘‘gacchatī’’ti.
And that, according to the Curādi group, means to go, thus it is said, " gacchatī" (it goes).
Và từ đó, theo nhóm động từ curādi, nó được nói là “đi” (gacchati) trong nghĩa chuyển động.
Imāya upamāya cesa sattānaṃ saṃsāro anukkamena khīyateva, na vaḍḍhati paricchinnarūpattāti imamatthaṃ vibhāvetīti āha ‘‘sutte khīṇe’’tiādi.
And by this simile, the saṃsāra of beings gradually diminishes, it does not increase, because its form is limited; this meaning is clarified, thus it is said, " sutte khīṇe" and so on.
Với ví dụ này, sự luân hồi của chúng sinh dần dần tiêu giảm, không tăng thêm vì có hình tướng giới hạn, ý nghĩa này được làm sáng tỏ nên nói “khi sợi chỉ cạn” v.v.
Tatthevāti khīyanaṭṭhāneyeva.
Tatthevā means in that very place of exhaustion.
Tatheva có nghĩa là ngay tại nơi tiêu giảm.
171. Dinnanti deyyadhammasīsena dānacetanāyeva vuttā.
171. Dinna is here spoken of as merely the volition of giving, with the gift-object as its primary aspect.
171. Đã cho (Dinnaṃ) được nói đến chỉ là tâm bố thí (dānacetanā) dưới dạng tài vật cúng dường (deyyadhamma).
Taṃmukhena ca phalanti dasseti ‘‘dinnassa phalābhāva’’nti iminā.
And by means of that, he shows the fruit, by this (statement) "the non-existence of fruit for what is given."
Và qua đó, nó chỉ ra kết quả, bằng cách nói “không có quả của sự đã cho”.
Dinnañhi mukhyato annādivatthu, taṃ kathamesa paṭikkhipissati.
For "dinna" primarily refers to food and other objects; how could he reject that?
Thật vậy, "đã cho" chủ yếu là vật thực v.v., làm sao ông ta có thể phủ nhận điều đó?
Esa nayo yiṭṭhaṃ hutanti etthāpi.
This method applies also to "yiṭṭhaṃ hutaṃ".
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho “đã cúng dường, đã hiến tế” (yiṭṭhaṃ hutaṃ).
Sabbasādhāraṇaṃ mahādānaṃ mahāyāgo. Pāhunabhāvena kattabbasakkāro pāhunakasakkāro.
A great gift common to all is mahāyāga. The respect to be shown to guests is pāhunakasakkāra.
Đại bố thí (mahādāna) phổ biến cho tất cả là đại tế lễ (mahāyāgo). Sự tôn kính phải làm cho khách đến là sự tôn kính khách (pāhunakasakkāro).
Phalanti ānisaṃsaphalaṃ, nissandaphalañca.
Phala refers to both the fruit of advantage (ānisaṃsa) and the fruit of consequence (nissanda).
Quả (Phala) là quả lợi ích (ānisaṃsaphala) và quả tương ưng (nissandaphala).
Vipākoti sadisaphalaṃ.
Vipāka is the corresponding fruit.
Vipāka là quả tương tự (sadisaphala).
Caturaṅgasamannāgate dāne ṭhānantarādipatti viya hi ānisaṃso, saṅkhabrāhmaṇassa dāne (jā. 1.10.39) tāṇalābhamattaṃ viya nissando, paṭisandhisaṅkhātaṃ sadisaphalaṃ vipāko.
For example, the attainment of status and rank in a four-fold gift is ānisaṃsa; the mere obtaining of protection in the gift of the brahmin Saṅkha is nissanda; and the corresponding fruit, rebirth, is vipāka.
Thật vậy, trong bố thí đầy đủ bốn yếu tố, sự đạt được địa vị v.v. là lợi ích (ānisaṃso); trong bố thí của Bà-la-môn Saṅkha (Jātaka 1.10.39), sự đạt được sự bảo hộ như là quả tương ưng (nissando); quả tương tự được gọi là tái sinh (paṭisandhi) là quả dị thục (vipāko).
Ayaṃ loko, paralokoti ca kammunā laddhabbo vutto phalābhāvameva sandhāya paṭikkhipanato.
"This world, the other world" refers to the world obtained through kamma, and is rejected with reference to the non-existence of fruit.
Thế giới này, thế giới khác được nói là đạt được bằng nghiệp, và bị phủ nhận vì phủ nhận sự không có quả.
Paccakkhadiṭṭho hi loko kathaṃ tena paṭikkhitto siyā.
For how could this world, which is directly perceived, be rejected by him?
Thật vậy, thế giới được thấy trực tiếp thì làm sao có thể bị ông ta phủ nhận?
‘‘Sabbe tattha tattheva ucchijjantī’’ti iminā kāraṇamāha, yattha yattha bhavayoniādīsu ṭhitā ime sattā, tattha tattheva ucchijjanti, nirudayavināsavasena vinassantīti attho.
He states the reason with "all are cut off right there": meaning, wherever these beings are, in whatever realms of existence, they are cut off right there, they perish by way of non-arising and destruction.
Bằng cách nói “Tất cả đều bị đoạn diệt ngay tại đó”, ông ta nói lên nguyên nhân, rằng những chúng sinh này, dù ở đâu trong các cõi giới v.v., đều bị đoạn diệt ngay tại đó, nghĩa là chúng bị hủy diệt theo cách không sinh không diệt.
Tesūti mātāpitūsu.
"Tesū" refers to parents.
Tesū là đối với cha mẹ.
Phalābhāvavaseneva vadati, na mātāpitūnaṃ, nāpi tesu idāni kariyamānasakkārāsakkārānamabhāvavasena tesaṃ loke paccakkhattā.
He speaks only with reference to the non-existence of fruit, not to the non-existence of parents, nor to the non-existence of respect or disrespect shown to them in this world, since they are directly perceived in the world.
Ông ta nói theo nghĩa không có quả, chứ không phải nói không có cha mẹ, cũng không phải nói không có sự tôn kính hay không tôn kính được thực hiện đối với họ bây giờ, vì họ là những người trực tiếp hiện hữu trên đời.
Pubbuḷassa viya imesaṃ sattānaṃ uppādo nāma kevalo, na cavitvā āgamanapubbako atthīti dassanatthaṃ ‘‘natthi sattā opapātikā’’ti vuttanti āha ‘‘cavitvā upapajjanakā sattā nāma natthī’’ti.
To show that the arising of these beings is merely a phenomenon, like a bubble, and not preceded by a transition and coming, it is said, "there are no spontaneously arisen beings (opapātikā)"; thus, he states, "there are no beings who transition and reappear."
Để chỉ ra rằng sự sinh khởi của những chúng sinh này chỉ là thuần túy, không có sự đến sau khi chết, nên đã nói “không có chúng sinh hóa sinh” (natthi sattā opapātikā), nghĩa là “không có chúng sinh nào được tái sinh sau khi chết”.
Samaṇena nāma yāthāvato jānantena kassaci akathetvā saññatena bhavitabbaṃ, aññathā ahopurisikā nāma siyā.
A recluse, knowing things as they are, should be restrained without speaking to anyone; otherwise, it would be a matter of "ahopurisikā" (boasting).
Một sa-môn, người hiểu biết đúng đắn, phải là người tự chế ngự, không nói với bất cứ ai, nếu không sẽ là sự tự phụ.
Kiñhi paro parassa karissati, tathā ca attano sampādanassa kassaci avassayo eva na siyā tattha tattheva ucchijjanatoti imamatthaṃ sandhāya ‘‘ye imañca…pe… pavedentī’’ti āha.
For what can one person do for another? And thus, there would be no reliance on anyone for one's own accomplishment, since one is cut off right there. With this meaning in mind, it is said, "those who declare this (world) and the other..."
Vì người khác có thể làm gì cho người khác? Và như vậy, sẽ không có sự nương tựa nào cho sự thành tựu của chính mình, vì mọi thứ đều bị đoạn diệt ngay tại đó. Với ý nghĩa này, ông ta nói “những ai tuyên bố điều này… v.v.”.
Ayaṃ aṭṭhakathāvasesako attho.
This is the remaining meaning from the commentary.
Đây là ý nghĩa còn lại của Chú giải.
Catūsu mahābhūtesu niyutto cātumahābhūtiko, atthamattato pana dassetuṃ ‘‘catumahābhūtamayo’’ti vuttaṃ.
That which is associated with the four great elements is cātumahābhūtika. But to show the mere meaning, it is said "catumahābhūtamayo" (consisting of the four great elements).
Cātumahābhūtiko là được cấu thành từ bốn đại chủng (mahābhūta). Nhưng để chỉ ra ý nghĩa, ông ta nói “catumahābhūtamayo” (do bốn đại chủng cấu thành).
Yathā hi mattikāya nibbattaṃ bhājanaṃ mattikāmayaṃ, evamayampi catūhi mahābhūtehi nibbatto catumahābhūtamayoti vuccati.
Just as a vessel made of clay is called "mattikāmaya," so too, this (being), made of the four great elements, is called "catumahābhūtamayo."
Như một cái bình được làm từ đất sét được gọi là đất sét, thì cái này cũng được gọi là do bốn đại chủng cấu thành vì nó được tạo ra từ bốn đại chủng.
Ajjhattikapathavīdhātūti sattasantānagatā pathavīdhātu.
"Ajjhattikapathavīdhātu" refers to the earth element within the continuum of a being.
Ajjhattikapathavīdhātu là địa đại trong dòng tương tục của chúng sinh.
Bāhirapathavīdhātunti bahiddhā mahāpathaviṃ, tena pathavīyeva kāyoti dasseti.
"Bāhirapathavīdhātu" refers to the great earth outside. By this, it is shown that the body is merely earth.
Bāhirapathavīdhātu là đại địa bên ngoài, qua đó ông ta chỉ ra rằng thân thể chính là đất.
Anugacchatīti anubandhati.
"Anugacchati" means to follow, to be connected with.
Anugacchati có nghĩa là liên kết (anubandhati).
Ubhayenāpīti padadvayenapi.
"Ubhayenāpi" means by both words.
Ubhayenāpi là bằng cả hai từ.
Upeti upagacchatīti bāhirapathavikāyato tadekadesabhūtā pathavī āgantvā ajjhattikabhāvappatti hutvā sattabhāvena saṇṭhitā, sā ca mahāpathavī ghaṭādigatapathavī viya idāni tameva bāhiraṃ pathavikāyaṃ samudāyabhūtaṃ puna upeti upagacchati, sabbaso tena bāhirapathavikāyena nibbisesataṃ ekībhāvameva gacchatīti attho.
"Upeti upagacchati" means that the earth, which is a part of the external earth-body, comes and attains the state of being internal, becoming established as a being. And that great earth, like the earth in a pot, now returns to that very external earth-body, which is the aggregate, and becomes completely indistinguishable from that external earth-body, attaining a state of oneness.
Upeti upagacchati có nghĩa là địa đại, là một phần của thân địa đại bên ngoài, đến và trở thành trạng thái nội tại, tồn tại dưới dạng chúng sinh; và địa đại đó, giống như địa đại trong một cái bình v.v., bây giờ lại trở về với thân địa đại bên ngoài đó, là một tổng thể, hoàn toàn trở thành sự không khác biệt, sự hợp nhất với thân địa đại bên ngoài đó.
Āpādīsupi eseva nayoti ettha pajjunnena mahāsamuddato gahitaāpo viya vassodakabhāvena punapi mahāsamuddaṃ, sūriyaraṃsito gahitaindaggisaṅkhātatejo viya punapi sūriyaraṃsiṃ, mahāvāyukkhandhato niggatamahāvāto viya punapi mahāvāyukkhandhaṃ upeti upagacchatīti parikappanāmattena diṭṭhigatikassa adhippāyo.
"The same method applies to the water element and so on": here, the view of the dogmatist is a mere supposition that water, like the water taken from the great ocean by Pajjunna (the rain-god), returns to the great ocean as rainwater; fire, like the fire taken from the sun's rays, returns to the sun's rays; and the great wind, like the great wind that emerges from the great mass of wind, returns to the great mass of wind.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các yếu tố nước v.v. (Āpādīsupi eseva nayo): ở đây, theo quan điểm của người có tà kiến, ý nghĩa là nước được thần mưa (pajjunna) lấy từ đại dương, lại trở về đại dương dưới dạng nước mưa; lửa được lấy từ tia nắng mặt trời, được gọi là lửa Indra, lại trở về tia nắng mặt trời; gió lớn thoát ra từ khối gió lớn, lại trở về khối gió lớn.
Manacchaṭṭhāni indriyānīti manameva chaṭṭhaṃ yesaṃ cakkhusotaghānajivhākāyānaṃ, tāni indriyāni.
"Manacchaṭṭhāni indriyāni" refers to the faculties (indriyāni) for which mind (mana) is the sixth, i.e., eye, ear, nose, tongue, body, and mind.
Các căn có ý căn là thứ sáu (Manacchaṭṭhāni indriyāni) là các căn mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, mà ý căn là thứ sáu.
Ākāsaṃ pakkhandanti tesaṃ visayabhāvāti vadanti.
They say that they "pakkhandanti ākāsaṃ" (disperse into space) because they are their objects.
Họ nói rằng chúng nhảy vào không gian (ākāsaṃ pakkhandanti) vì đó là đối tượng của chúng.
Visayīgahaṇena hi visayāpi gahitā eva honti.
For by taking the subject, the objects are also taken.
Thật vậy, khi nắm bắt đối tượng, các đối tượng cũng được nắm bắt.
Kathaṃ gaṇitā mañcapañcamāti āha ‘‘mañco ceva…pe… attho’’ti.
How are they counted as "mañcapañcamā" (bed as the fifth)? He says, "mañco ceva…pe… attho" (bed and... this is the meaning).
Làm thế nào mà chúng được tính là năm với giường (mañcapañcamā)? Ông ta nói “giường và… v.v… ý nghĩa”.
Āḷāhanaṃ susānanti atthato ekaṃ.
"Āḷāhana" and "susāna" are one in meaning.
Nơi hỏa táng (āḷāhana) và nghĩa địa (susāna) có cùng ý nghĩa.
Guṇāguṇapadānīti guṇadosakoṭṭhāsāni.
"Guṇāguṇapadānī" refers to the divisions of merits and demerits.
Guṇāguṇapadānī là các phần tốt và xấu.
Sarīrameva vā padāni taṃtaṃkiriyāya pajjitabbato.
Or the body itself is the steps because it is to be reached by various actions.
Hoặc chính thân thể là các bước (sarīrameva vā padāni) vì nó phải được thực hiện cho từng hành động.
Pārāvatapakkhivaṇṇānīti pārāvatassa nāma pakkhino vaṇṇāni.
“Pārāvata-pakkhivaṇṇāni” means the colors of the bird named pārāvata.
Pārāvatapakkhivaṇṇānī là màu sắc của chim bồ câu.
‘‘Pārāvatapakkhavaṇṇānī’’ti pāṭho, pārāvatasakuṇassa pattavaṇṇānīti attho.
“Pārāvata-pakkavaṇṇāni” is the reading, meaning the colors of the wings of the pārāvata bird.
Đọc là “pārāvatapakkhavaṇṇānī”, nghĩa là màu lông của chim bồ câu.
Bhasmantāti chārikāpariyantā.
“Bhasmantā” means ending in ashes.
Bhasmantā là tận cùng bằng tro.
Tenāha ‘‘chārikāvasānamevā’’ti.
Therefore, he said, “ending only in ashes.”
Do đó, ông ta nói “chỉ kết thúc bằng tro”.
Āhutisaddenettha ‘‘dinnaṃ yiṭṭhaṃ huta’’nti vuttappakāraṃ dānaṃ sabbampi gahitanti dasseti ‘‘pāhunakasakkārādibhedaṃ dinnadāna’’nti iminā, virūpekasesaniddeso vā esa.
Here, by the word āhuti, it is shown that all kinds of giving, such as “given, offered, sacrificed,” are included, as indicated by “giving of alms, such as hospitality and honors,” or this is a statement of virūpekasesa.
Ở đây, với từ “cúng dường” (āhuti), tất cả các loại bố thí đã được nói đến như “đã cho, đã cúng dường, đã hiến tế” (dinnaṃ yiṭṭhaṃ hutaṃ) đều được bao gồm, điều này được chỉ ra bằng “bố thí đã cho, bao gồm các loại cúng dường khách v.v.”; hoặc đây là một sự diễn giải đơn lẻ dị biệt.
Atthoti adhippāyato attho saddato tassa anadhigamitattā.
“Attho” means the meaning according to the intention, because it is not grasped from the word itself.
Attho là ý nghĩa theo chủ ý, vì nó không thể được hiểu theo nghĩa từ ngữ.
Evamīdisesu.
And similarly in such cases.
Cũng vậy, trong những trường hợp như thế này.
Dabbanti muyhantīti dattū, bālapuggalā, tehi dattūhi. Kiṃ vuttaṃ hotīti āha ‘‘bālā dentī’’tiādi.
Those who are confused, who are deluded, are “dattū”, meaning foolish individuals. What is meant by this? He says, “fools give,” and so on.
Dattūhi là những người ngu muội, những người mê muội. Điều gì được nói đến? Ông ta nói “những người ngu bố thí” v.v.
Pāḷiyaṃ ‘‘loko atthī’’ti mati yesaṃ te atthikā, ‘‘atthī’’ti cedaṃ nepātikapadaṃ, tesaṃ vādo atthikavādo, taṃ atthikavādaṃ.
In the Pāḷi, those whose view is that “there is a world” are “atthikā”; and this “atthi” is an indeclinable particle. Their doctrine is the atthikavāda; that is, the atthikavāda.
Trong Pāḷi, những người có quan điểm “có thế giới” (loko atthīti) là atthikā (những người tin có); và từ “atthī” này là một từ bất biến (nepātikapada). Giáo thuyết của họ là atthikavādo, tức là giáo thuyết của những người tin có.
Tatthāti tesu yathāvuttesu tīsu micchāvādīsu.
Therein means among those three false doctrines as stated.
Ở đó (Tatthā) là trong ba tà thuyết đã nói.
Kammaṃ paṭibāhati akiriyavādibhāvato.
He obstructs kamma because he is an akiriyavādī (non-action theorist).
Ông ta phủ nhận nghiệp (kammaṃ paṭibāhati) vì là người theo thuyết vô hành (akiriyavādī).
Vipākaṃ paṭibāhati sabbena sabbaṃ āyatiṃ upapattiyā paṭikkhipanato.
He obstructs vipāka by completely rejecting rebirth in the future.
Ông ta phủ nhận quả dị thục (vipākaṃ paṭibāhati) vì hoàn toàn phủ nhận sự tái sinh trong tương lai.
Vipākanti ca ānisaṃsanissandasadisaphalavasena tividhampi vipākaṃ.
Vipāka refers to all three kinds of results: beneficial results, flowing results, and similar results.
Và quả dị thục (vipāka) là quả dị thục ba loại, theo nghĩa quả lợi ích (ānisaṃsa), quả tương ưng (nissanda) và quả tương tự (sadisaphala).
Ubhayaṃ paṭibāhati sabbaso hetupaṭisedhaneneva phalassāpi paṭisedhitattā.
He obstructs both because the result is also rejected by the complete rejection of the cause.
Ông ta phủ nhận cả hai (ubhayaṃ paṭibāhati) vì quả cũng bị phủ nhận hoàn toàn bằng cách phủ nhận nguyên nhân.
Ubhayanti ca kammaṃ vipākampi.
“Both” means both kamma and vipāka.
Và cả hai (ubhaya) là nghiệp (kamma) và quả dị thục (vipāka).
So hi ‘‘ahetū appaccayā sattā saṃkilissanti, visujjhanti cā’’ti vadanto kammassa viya vipākassāpi saṃkilesavisuddhīnaṃ paccayattābhāvajotanato tadubhayaṃ paṭibāhati nāma.
For, by saying, "Beings are defiled and purified without cause or condition," he rejects both action (kamma) and its result (vipāka), because he reveals that there is no causal condition for defilement and purification, just as there is for action.
Người ấy (Ajita Kesakambali) nói rằng: "Chúng sinh bị ô nhiễm và được thanh tịnh mà không có nguyên nhân, không có duyên," khi nói như vậy, ông ta phủ nhận cả hai điều đó (kamma và vipāka) vì cho rằng cả kamma và vipāka đều không phải là nguyên nhân của sự ô nhiễm và thanh tịnh.
Vipāko paṭibāhito hoti asati kammasmiṃ vipākābhāvato.
The result (vipāka) is rejected because, in the absence of action (kamma), there is no result.
Quả (vipāka) bị bác bỏ, vì khi không có nghiệp (kamma) thì không có quả.
Kammaṃ paṭibāhitaṃ hoti asati vipāke kammassa niratthakatāpattito.
Action (kamma) is rejected because, in the absence of results (vipāka), action would become meaningless.
Nghiệp (kamma) bị bác bỏ, vì khi không có quả (vipāka) thì nghiệp trở nên vô nghĩa.
Itīti vuttatthanidassanaṃ.
"Iti" is a demonstration of the meaning that has been stated.
Từ "iti" (như vậy) là để chỉ rõ ý nghĩa đã được nói đến.
Atthatoti sarūpato, visuṃ visuṃ taṃtaṃdiṭṭhidīpakabhāvena pāḷiyaṃ āgatāpi tadubhayapaṭibāhakāvāti attho.
Atthato means essentially; though they appear separately in the Pāḷi as elucidating their respective views, they are both ultimately eliminators of both (kamma and vipāka).
"Atthato" (về mặt ý nghĩa) có nghĩa là về bản chất, mặc dù chúng được đề cập riêng biệt trong Pāḷi như những người truyền bá các tà kiến khác nhau, nhưng chúng đều là những người bác bỏ cả hai (nghiệp và quả).
Paccekaṃ tividhadiṭṭhikā eva te ubhayapaṭibāhakattā.
They are each inherently proponents of the three kinds of views because they reject both.
Mỗi người trong số họ có ba loại tà kiến, vì họ đều là những người bác bỏ cả hai (nghiệp và quả).
‘‘Ubhayappaṭibāhakā’’ti hi hetuvacanaṃ hetugabbhattā tassa visesanassa.
For "ubhayappaṭibāhakā" is a statement of reason, as that epithet implies a cause.
Thật vậy, "ubhayappaṭibāhakā" (những người bác bỏ cả hai) là một từ chỉ nguyên nhân, vì tính từ đó chứa đựng nguyên nhân.
Ahetukavādā cevātiādi paṭiññāvacanaṃ tapphalabhāvena nicchitattā.
Ahetukavādā cevā and so on, is a statement of declaration, being determined as its outcome.
"Ahetukavādā cevā" (những người theo thuyết vô nhân) v.v. là lời tuyên bố, vì nó được xác định là kết quả của điều đó.
Tasmā vipākapaṭibāhakattā natthikavādā, kammapaṭibāhakattā akiriyavādā, tadubhayapaṭibāhakattā ahetukavādāti yathālābhaṃ hetuphalatāsambandho veditabbo.
Therefore, it should be understood that the connection of cause and effect is as available: they are Natthikavādā (nihilists) because they reject vipāka; Akiriyavādā (non-action theorists) because they reject kamma; and Ahetukavādā (non-causalists) because they reject both.
Do đó, mối liên hệ nhân quả nên được hiểu tùy theo trường hợp: là natthikavādā (những người theo thuyết hư vô) vì bác bỏ quả; là akiriyavādā (những người theo thuyết vô tác) vì bác bỏ nghiệp; và là ahetukavādā (những người theo thuyết vô nhân) vì bác bỏ cả hai.
Yo hi vipākapaṭibāhanena natthikadiṭṭhiko ucchedavādī, so atthato kammapaṭibāhanena akiriyadiṭṭhiko, ubhayapaṭibāhanena ahetukadiṭṭhiko ca hoti.
Indeed, one who holds the natthika view, being an annihilationist by rejecting vipāka, is essentially an akiriya theorist by rejecting kamma, and an ahetuka theorist by rejecting both.
Thật vậy, người theo thuyết hư vô (ucchedavādī) vì bác bỏ quả, thì về bản chất, cũng là người theo thuyết vô tác (akiriyadiṭṭhiko) vì bác bỏ nghiệp, và là người theo thuyết vô nhân (ahetukadiṭṭhiko) vì bác bỏ cả hai.
Sesadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two (views).
Đối với hai loại còn lại cũng vậy.
‘‘Ye vā panā’’tiādinā tesamanudiṭṭhikānaṃ niyāmokkantivinicchayo vutto.
By "Ye vā panā" and so on, the determination of the fixed entrance for those who follow these views is stated.
Bằng cách dùng "Ye vā panā" v.v., sự xác định về sự rơi vào quy luật của những người theo các tà kiến đó đã được nói đến.
Tattha tesanti pūraṇādīnaṃ.
There, tesaṃ refers to Pūraṇa and others.
Trong đó, "tesaṃ" là của Pūraṇa v.v..
Sajjhāyantīti taṃ diṭṭhidīpakaṃ ganthaṃ yathā tathā tehi kataṃ uggahetvā paṭhanti.
Sajjhāyanti means they learn the text that elucidates that view, just as it was composed by them, and then recite it.
"Sajjhāyantī" (họ tụng đọc) có nghĩa là họ học thuộc lòng và tụng đọc những văn bản truyền bá tà kiến đó, như những gì đã được những người đó (Pūraṇa v.v.) tạo ra.
Vīmaṃsantīti tassa atthaṃ vicārenti.
Vīmaṃsanti means they investigate the meaning of it.
"Vīmaṃsantī" (họ suy xét) có nghĩa là họ xem xét ý nghĩa của nó.
‘‘Tesa’’ntiādi vīmaṃsanākāradassanaṃ.
"Tesaṃ" and so on, is a demonstration of the manner of investigation.
"Tesaṃ" v.v. là để chỉ ra cách thức suy xét.
‘‘Karoto…pe… ucchijjatī’’ti evaṃ vīmaṃsantānaṃ tesanti sambandho.
The connection is: "For those who investigate thus: 'karoto…pe… ucchijjatī'."
Có sự liên hệ "tesaṃ" (của những người) suy xét như vậy, "karoto...pe... ucchijjatī" (người làm... thì bị đoạn diệt).
Tasmiṃ ārammaṇeti yathāparikappite kammaphalābhāvādike ‘‘karoto na karīyati pāpa’’ntiādi nayappavattāya micchādassanasaṅkhātāya laddhiyā ārammaṇe.
Tasmiṃ ārammaṇe means in that object of the false doctrine, which is called wrong view, that arises in the manner of "Evil is not done by the doer" and so on, regarding the conceptualized non-existence of kamma-results and so forth.
"Tasmiṃ ārammaṇe" (trên đối tượng đó) có nghĩa là trên đối tượng của tà kiến, tức là quan điểm sai lầm được gọi là micchādassana, phát sinh theo cách "người làm điều ác không bị ác" v.v., về việc không có quả của nghiệp v.v., được giả định.
Micchāsati santiṭṭhatīti micchāsatisaṅkhātā laddhisahagatā taṇhā santiṭṭhati.
Micchāsati santiṭṭhatī means craving accompanied by the doctrine known as wrong mindfulness becomes established.
"Micchāsati santiṭṭhatī" (niệm sai lầm an trú) có nghĩa là taṇhā (ái dục) đi kèm với tà kiến được gọi là micchāsati (niệm sai lầm) an trú.
‘‘Karoto na karīyati pāpa’’ntiādivasena hi anussavūpaladdhe atthe tadākāraparivitakkanehi saviggahe viya sarūpato cittassa paccupaṭṭhite cirakālaparicayena ‘‘evameta’’nti nijjhānakkhamabhāvūpagamane, nijjhānakkhantiyā ca tathā tathā gahite punappunaṃ tatheva āsevantassa bahulīkarontassa micchāvitakkena samānīyamānā micchāvāyāmupatthambhitā ataṃsabhāvampi ‘‘taṃsabhāva’’nti gaṇhantī micchāladdhisahagatā taṇhā musā vitathaṃ saraṇato pavattanato micchāsatīti vuccati.
For, when a meaning obtained by hearsay, such as "Evil is not done by the doer," appears to the mind in its true nature as if directly experienced through thoughts revolving around that form, and by long-term practice, one comes to consider, "this is so," and by enduring observation, taking it in that way again and again, by cultivating and practicing it frequently, wrong intention leads to craving accompanied by wrong doctrine, supported by wrong effort, perceiving even what is not so as "so." This craving, which proceeds from a false, incorrect remembering, is called micchāsati (wrong mindfulness).
Thật vậy, khi ý nghĩa được tiếp nhận qua truyền thống theo cách "người làm điều ác không bị ác" v.v., và được tâm trình hiện như thể tự thân nó có hình tướng thông qua những suy tư liên quan đến hình tướng đó, và sau một thời gian dài quen thuộc, đạt đến trạng thái có thể quán sát "điều này là như vậy", và khi đã quán sát như vậy, người đó tiếp tục thực hành và phát triển nó nhiều lần, thì taṇhā (ái dục) đi kèm với tà kiến (micchāladdhi), được đưa đến bởi micchāvitakka (tà tư duy) và được hỗ trợ bởi micchāvāyāma (tà tinh tấn), chấp nhận những gì không phải là bản chất của nó là "bản chất của nó", được gọi là micchāsati (niệm sai lầm) vì nó phát sinh từ sự ghi nhớ sai lầm, không đúng sự thật.
Caturaṅguttaraṭīkāyampi (a. ni. aṭṭha. 2.4.30) cesa attho vuttoyeva.
This meaning is also stated in the Caturaṅguttaraṭīkā.
Ý nghĩa này cũng đã được nói đến trong Chú giải Aṅguttara (a. ni. aṭṭha. 2.4.30).
Micchāsaṅkappādayo viya hi micchāsati nāma pāṭiyekko koci dhammo natthi, taṇhāsīsena gahitānaṃ catunnampi akusalakkhandhānametaṃ adhivacananti majjhimāgamaṭṭhakathāyampi sallekhasuttavaṇṇanāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 1.83) vuttaṃ.
For, just like wrong intention (micchāsaṅkappa) and so on, there is no distinct phenomenon called micchāsati; this is merely an appellation for all four unwholesome aggregates, headed by craving, as stated in the Sallekhasuttavaṇṇanāyaṃ of the Majjhimāgamaṭṭhakathā.
Thật vậy, không có một pháp riêng biệt nào gọi là micchāsati (niệm sai lầm) như micchāsaṅkappa (tà tư duy) v.v., mà đó là tên gọi chung cho bốn uẩn bất thiện được gói gọn dưới danh nghĩa taṇhā (ái dục), điều này cũng đã được nói đến trong Chú giải Majjhima Nikāya, phần giải thích kinh Sallekha (ma. ni. aṭṭha. 1.83).
Cittaṃ ekaggaṃ hotīti yathāsakaṃ vitakkādipaccayalābhena tasmiṃ ārammaṇe avaṭṭhitatāya anekaggataṃ pahāya ekaggaṃ appitaṃ viya hoti, cittasīsena cettha micchāsamādhi eva vutto.
Cittaṃ ekaggaṃ hotī means that, having abandoned lack of one-pointedness due to obtaining various factors such as initial application (vitakka) in that object, the mind becomes one-pointed, as if absorbed in jhāna; here, by "mind," wrong concentration (micchāsamādhi) is indicated.
"Cittaṃ ekaggaṃ hoti" (tâm trở nên nhất tâm) có nghĩa là, do đạt được các duyên như vitakka (tầm) v.v. tùy theo từng trường hợp, tâm từ bỏ trạng thái không nhất tâm và trở nên nhất tâm như thể đã được an định trên đối tượng đó; ở đây, micchāsamādhi (tà định) được nói đến dưới danh nghĩa tâm.
So hi paccayavisesehi laddhabhāvanābalo īdise ṭhāne samādhānapatirūpakakiccakaroyeva hoti vālavijjhanādīsu viyāti daṭṭhabbaṃ.
For, being strengthened by cultivation through specific conditions, it only performs the function akin to concentration in such instances, like in the piercing of hair and so on.
Thật vậy, micchāsamādhi đó, với sức mạnh tu tập đã đạt được nhờ các duyên đặc biệt, chỉ thực hiện chức năng tương tự như định trong trường hợp này, giống như trong việc bắn lông vũ v.v., điều này nên được hiểu.
Javanāni javantīti anekakkhattuṃ tenākārena pubbabhāgiyesu javanavāresu pavattesu sanniṭṭhānabhūte sabbapacchime javanavāre satta javanāni javanti.
Javanāni javanti means that after many occurrences of the impulsion (javana) phases in the preliminary stages in that manner, at the very last impulsion phase, which is for determination, seven impulsions occur.
"Javanāni javantī" (các javana khởi lên) có nghĩa là, sau khi các javana (tốc hành tâm) sơ khởi đã khởi lên nhiều lần theo cách đó, thì trong javana cuối cùng, là sanniṭṭhāna (quyết định), bảy javana khởi lên.
‘‘Paṭhamajavane satekicchā honti, tathā dutiyādīsū’’ti idaṃ dhammasabhāvadassanameva, na pana tasmiṃ khaṇe tesaṃ tikicchā kenaci sakkā kātunti dassanaṃ tesveva ṭhatvā sattamajavanassa avassamuppajjamānassa nivattituṃ asakkuṇeyyattā, evaṃ lahuparivatte ca cittavāre ovādānusāsana vasena tikicchāya asambhavato.
The statement "Paṭhamajavane satekicchā honti, tathā dutiyādīsū" is merely an illustration of the nature of phenomena, not an indication that it is possible for anyone to treat them at that moment, because it is impossible for the seventh impulsion, which arises without fail, to be averted while remaining in those very states, and because treatment by way of advice and instruction is impossible in such swiftly changing mind-moments.
Lời nói "paṭhamajavane satekicchā honti, tathā dutiyādīsū" (trong javana đầu tiên có thể chữa trị được, và tương tự trong các javana thứ hai v.v.) chỉ là sự trình bày bản chất của pháp, chứ không phải là sự chỉ ra rằng vào khoảnh khắc đó, không ai có thể chữa trị cho họ, vì không thể ngăn cản javana thứ bảy chắc chắn sẽ phát sinh khi đã an trú trong các javana đó, và trong một chuỗi tâm nhanh chóng như vậy, việc chữa trị theo lời khuyên và giáo huấn là không thể.
Tenāha ‘‘buddhānampi atekicchā anivattino’’ti.
Therefore, it is said, "buddhānampi atekicchā anivattino" (even for Buddhas, they are untreatable and unchangeable).
Vì vậy, người ta nói: "Buddhānampi atekicchā anivattino" (ngay cả các đức Phật cũng không thể chữa trị, không thể quay lại).
Ariṭṭhakaṇṭakasadisāti ariṭṭhabhikkhukaṇṭakasāmaṇerasadisā, te viya atekicchā anivattino micchādiṭṭhigatikāyeva jātāti vuttaṃ hoti.
Ariṭṭhakaṇṭakasadisā means similar to the monk Ariṭṭha and the novice Kaṇṭaka; it is said that like them, those who embrace such wrong views become untreatable and unchangeable.
"Ariṭṭhakaṇṭakasadisā" (giống như Ariṭṭha và Kaṇṭaka) có nghĩa là giống như tỳ khưu Ariṭṭha và sa-di Kaṇṭaka; điều đó có nghĩa là họ đã trở thành những người theo tà kiến không thể chữa trị, không thể quay lại, giống như hai người đó.
Tatthāti tesu tīsu micchādassanesu.
Tatthā means among those three false views.
"Tatthā" (trong đó) có nghĩa là trong ba tà kiến đó.
Koci ekaṃ dassanaṃ okkamatīti yassa ekasmiṃyeva abhiniveso, āsevanā ca pavattā, so ekameva dassanaṃ okkamati.
Koci ekaṃ dassanaṃ okkamatī means that a person whose attachment and practice are established in only one view enters into that one view.
"Koci ekaṃ dassanaṃ okkamatī" (một số người đi theo một quan điểm) có nghĩa là người nào chỉ có sự chấp trước và thực hành vào một quan điểm, thì người đó chỉ đi theo một quan điểm.
Koci dve, koci tīṇipīti yassa dvīsu, tīsupi vā abhiniveso, āsevanā ca pavattā, so dve, tīṇipi okkamati, etena pana vacanena yā pubbe ‘‘iti sabbepete atthato ubhayappaṭibāhakā’’tiādinā ubhayappaṭibāhakatāmukhena dīpitā atthato siddhā sabbadiṭṭhikatā, sā pubbabhāgiyā.
Koci dve, koci tīṇipī means that a person whose attachment and practice are established in two or even three views enters into two or three of them. By this statement, the state of having all wrong views, previously shown through the aspect of rejecting both as "iti sabbepete atthato ubhayappaṭibāhakā" (thus, all of these essentially reject both), is a preliminary stage.
"Koci dve, koci tīṇipī" (một số hai, một số ba) có nghĩa là người nào có sự chấp trước và thực hành vào hai hoặc ba quan điểm, thì người đó đi theo hai hoặc ba quan điểm; nhưng bằng lời nói này, tất cả các tà kiến đã được làm rõ trước đó theo cách bác bỏ cả hai, như "iti sabbepete atthato ubhayappaṭibāhakā" (như vậy, tất cả những điều này về bản chất đều là những người bác bỏ cả hai), đó là phần sơ khởi.
Yā pana micchattaniyāmokkantibhūtā, sā yathāsakaṃ paccayasamudāgamasiddhito bhinnārammaṇānaṃ viya visesādhigamānaṃ ekajjhaṃ anuppattiyā aññamaññaṃ abbokiṇṇā evāti dasseti.
However, the establishment in wrongness, being attained through the arising of respective conditions, demonstrates that they are truly distinct from each other, like the attainment of different jhānas, due to their non-concurrence in one place.
Còn điều liên quan đến sự rơi vào quy luật của tà kiến, điều đó chỉ ra rằng, do sự thành tựu của sự tập hợp các duyên tương ứng, chúng không bị lẫn lộn với nhau, như sự thành tựu của các trạng thái đặc biệt có đối tượng khác nhau, không xảy ra cùng một lúc.
‘‘Ekasmiṃ okkantepī’’tiādinā tissannampi diṭṭhīnaṃ samānasāmatthiyataṃ, samānaphalatañca vibhāveti.
By "Ekasmiṃ okkantepī" and so on, it explains the equal potency and equal result of all three views.
Bằng cách dùng "Ekasmiṃ okkantepī" v.v., nó làm rõ sự bình đẳng về năng lực và kết quả của cả ba tà kiến.
Saggāvaraṇādinā hetā samānasāmatthiyā ceva samānaphalā ca, tasmā tissopi cetā ekassa uppannāpi abbokiṇṇā eva, ekāya vipāke dinne itarā tassā anubalappadāyikāyoti daṭṭhabbaṃ.
For these (views) have equal potency and equal results, such as obstructing the path to heaven and so on. Therefore, even if all three of these arise in one person, they remain distinct, and if one gives its result, the others serve to support it.
Thật vậy, chúng có năng lực và kết quả bình đẳng như việc ngăn cản lên cõi trời v.v., do đó, ngay cả khi cả ba tà kiến này phát sinh ở một người, chúng vẫn không bị lẫn lộn; khi một tà kiến cho quả, hai tà kiến còn lại sẽ hỗ trợ nó.
‘‘Patto saggamaggāvaraṇañcevā’’tiādiṃ vatvā ‘‘abhabbo’’tiādinā tadevatthaṃ āvikaroti.
Having said "Patto saggamaggāvaraṇañcevā" and so on, he then clarifies that very meaning with "abhabbo" and so on.
Sau khi nói "Patto saggamaggāvaraṇañcevā" (đã đạt được sự ngăn cản con đường lên cõi trời) v.v., nó làm rõ ý nghĩa đó bằng cách dùng "abhabbo" (không thể) v.v..
Mokkhamaggāvaraṇanti nibbānapathabhūtassa ariyamaggassa nivāraṇaṃ.
Mokkhamaggāvaraṇa is the obstruction of the noble path, which is the path to Nibbāna.
"Mokkhamaggāvaraṇa" (sự ngăn cản con đường giải thoát) là sự ngăn chặn con đường Thánh đạo, là con đường dẫn đến Niết Bàn.
Pagevāti paṭikkhepatthe nipāto, mokkhasaṅkhātaṃ pana nibbānaṃ gantuṃ kā nāma kathāti attho.
Pagevā is a particle in the sense of rejection; it means, "what mention is there of going to Nibbāna, which is liberation?"
"Pagevā" là một giới từ có nghĩa phủ định, ý nghĩa là: còn nói gì đến việc đi đến Niết Bàn, tức là sự giải thoát.
Apica pagevāti pā eva, paṭhamatarameva mokkhaṃ gantumabhabbo, mokkhagamanatopi dūrataramevāti vuttaṃ hoti.
Furthermore, pagevā means "indeed first," implying that one is unable to go to liberation even earlier, or rather, that it is even further from going to liberation.
Hơn nữa, "pagevā" có nghĩa là "pā eva", tức là không thể đi đến giải thoát ngay từ đầu, có nghĩa là còn rất xa so với việc đi đến giải thoát.
Evamaññatthāpi yathārahaṃ.
Similarly, in other places, wherever appropriate.
Tương tự như vậy ở những nơi khác, tùy theo trường hợp.
‘‘Vaṭṭakhāṇu nāmesa satto’’ti idaṃ vacanaṃ neyyatthameva, na nītatthaṃ.
The statement "Vaṭṭakhāṇu nāmesa satto" is interpretive (neyyattha), not literal (nītattha).
Lời nói "Vaṭṭakhāṇu nāmesa satto" (chúng sinh đó là một gốc cây của vòng luân hồi) này là neyyattha (ý nghĩa cần được giải thích), chứ không phải nītattha (ý nghĩa rõ ràng).
Tathā hi vuttaṃ papañcasūdaniyaṃ nāma majjhimāgamaṭṭhakathāyaṃ ‘‘kiṃ panesa ekasmiṃyeva attabhāve niyato hoti, udāhu aññasmimpīti?
Thus it is said in the Majjhimāgamaṭṭhakathā called Papañcasūdanī: "Is this person fixed in only one existence, or also in another?"
Thật vậy, trong Chú giải Majjhima Nikāya tên là Papañcasūdanī, đã nói: "Liệu người này có bị cố định trong một kiếp sống duy nhất, hay trong các kiếp sống khác nữa?"
Ekasmiṃyeva niyato, āsevanavasena pana bhavantarepi taṃ taṃ diṭṭhiṃ rocetiyevā’’ti (ma. ni. aṭṭha. 3.103).
"Fixed in only one, but by way of practice, he continues to delight in that same view in other existences as well."
"Người này bị cố định trong một kiếp sống duy nhất, nhưng do thói quen, người đó vẫn ưa thích tà kiến đó trong các kiếp sống khác nữa."
Akusalañhi nāmetaṃ abalaṃ dubbalaṃ, na kusalaṃ viya sabalaṃ mahābalaṃ, tasmā ‘‘ekasmiṃyeva attabhāve niyato’’ti tattha vuttaṃ.
For this unwholesome (akusala) is weak and feeble, not strong and mighty like wholesome (kusala); therefore, it is stated there, "fixed in only one existence."
Thật vậy, bất thiện này là yếu ớt, không mạnh mẽ, không như thiện là mạnh mẽ, rất mạnh mẽ; do đó, ở đó đã nói "bị cố định trong một kiếp sống duy nhất".
Aññathā sammattaniyāmo viya micchattaniyāmopi accantiko siyā, na ca accantiko.
Otherwise, just as the certainty of rightness is absolute, the certainty of wrongness would also be absolute, but it is not absolute.
Nếu không, sự cố định của tà kiến cũng sẽ là tuyệt đối, giống như sự cố định của chánh kiến, nhưng nó không phải là tuyệt đối.
Yadevaṃ vaṭṭakhāṇujotanā kathaṃ yujjeyyāti āha ‘‘āsevanavasenā’’tiādi, tasmā yathā sattaṅguttarapāḷiyaṃ ‘‘sakiṃ nimuggopi nimuggo eva bālo’’ti* vuttaṃ, evaṃ vaṭṭakhāṇujotanāpi vuttā.
As such, to what extent would the declaration of one being a “stump of Saṃsāra” be appropriate? To this, he said, “by way of repeated practice,” and so on. Therefore, just as it is stated in the Sattaṅguttarapāḷi, “Even if he plunges once, the fool is plunged indeed,” so too is the declaration of being a “stump of Saṃsāra” stated.
Nếu vậy, sự giải thích về gốc rễ của luân hồi sẽ được biện minh như thế nào? Để trả lời, (vị Luận sư) nói: “do thói quen” (āsevanavasena) v.v… Do đó, giống như trong Sattaṅguttarapāḷi đã nói: “Dù chỉ một lần chìm đắm, kẻ ngu vẫn là kẻ chìm đắm”*, thì sự giải thích về gốc rễ của luân hồi cũng được nói như vậy.
Yādise hi paccaye paṭicca ayaṃ taṃ taṃ dassanaṃ okkanto, puna kadāci tappaṭipakkhe paccaye paṭicca tato sīsukkhipanamassa na hotīti na vattabbaṃ.
For it should not be said that when a person has entered such-and-such a view, relying on certain conditions, he can never again emerge from it, relying on conditions contrary to that view.
Vì không thể nói rằng một người đã rơi vào quan điểm này do những điều kiện nào đó sẽ không bao giờ có thể thoát ra khỏi đó do những điều kiện đối nghịch khác.
Tasmā tattha, (ma. ni. aṭṭha. 3.102) idha ca aṭṭhakathāyaṃ ‘‘evarūpassa hi yebhuyyena bhavato vuṭṭhānaṃ nāma natthī’’ti yebhuyyaggahaṇaṃ kataṃ, iti āsevanavasena bhavantarepi taṃtaṃdiṭṭhiyā rocanato yebhuyyenassa bhavato vuṭṭhānaṃ natthīti katvā vaṭṭakhāṇuko nāmesa jāto, na pana micchattaniyāmassa accantikatāyāti nīharitvā ñātabbatthatāya neyyatthamidaṃ, na nītatthanti veditabbaṃ.
Therefore, there (in the Majjhima Nikāya commentary) and here (in this Sīlakkhandha commentary), the word ‘‘mostly’’ is used in the commentary, ‘‘for mostly there is no emergence from existence for such a person.’’ Thus, by reason of repeatedly favoring certain views in future existences, there is mostly no emergence for him from existence; and it is in this sense that he is designated a “stump of Saṃsāra,” and not due to the absolute nature of the certainty of wrongness. It should be understood that this is a neyyattha (meaning to be inferred), not a nītattha (meaning directly stated).
Do đó, ở đó (Ma. Ni. Aṭṭha. 3.102) và ở đây trong Luận giải, đã sử dụng từ “yebhuyyena” (đa phần) khi nói: “Thật vậy, đối với người như vậy, đa phần không có sự thoát ly khỏi sinh hữu.” Như vậy, cần phải hiểu rằng, do thói quen ưa thích quan điểm đó qua nhiều đời, đa phần người ấy không thoát ly khỏi sinh hữu, nên được gọi là “vaṭṭakhāṇuko” (gốc rễ của luân hồi), chứ không phải do tà kiến là tuyệt đối. Đây là nghĩa cần được suy luận (neyyattha), không phải nghĩa đã được xác định (nītatta).
Yaṃ sandhāya abhidhammepi ‘‘arahā, ye ca puthujjanā maggaṃ na paṭilabhissanti, te rūpakkhandhañca na parijānanti, vedanākkhandhañca na parijānissantī’’tiādi (yama. 1.khandhayamaka 210) vuttaṃ.
It is with reference to this that it is also stated in the Abhidhamma: ‘‘Arahants, and those ordinary people who will not attain the path, they do not fully comprehend the rūpakkhandha, nor will they fully comprehend the vedanākkhandha,” and so on.
Liên quan đến điều này, trong Abhidhamma cũng đã nói: “Arahant và những phàm phu sẽ không đạt được Đạo, họ không thấu hiểu sắc uẩn, cũng sẽ không thấu hiểu thọ uẩn,” v.v… (Yama. 1. Khandhayamaka 210).
Pathavigopakoti yathāvuttakāraṇena pathavipālako.
Pathavigopako means ‘guardian of the earth’ for the reason stated above.
Pathavigopako (người bảo vệ trái đất) là người bảo vệ trái đất vì những lý do đã nêu.
Tadatthaṃ samatthetuṃ ‘‘yebhuyyenā’’tiādi vuttaṃ.
To support that meaning, ‘‘yebhuyyenā’’ (mostly) and so on are stated.
Để chứng minh điều đó, (vị Luận sư) đã nói: “yebhuyyenā” (đa phần) v.v….
Evaṃ micchādiṭṭhiyā paramasāvajjānusārena sotūnaṃ satimuppādento ‘‘tasmā’’tiādimāha.
Thus, creating mindfulness in the listeners by means of the gravest fault of wrong view, he speaks of ‘‘tasmā’’ (therefore) and so on.
Như vậy, để khơi dậy chánh niệm cho thính chúng bằng cách trình bày sự nguy hiểm tột cùng của tà kiến, (vị Luận sư) đã nói: “Tasmā” (Do đó) v.v….
Tattha tasmāti yasmā evaṃ saṃsārakhāṇubhāvassāpi paccayo apaṇṇakajāto, tasmā parivajjeyyāti sambandho.
There, tasmā (therefore) means: because the condition for even becoming a stump of Saṃsāra is certain, therefore one should avoid it—this is the connection.
Ở đó, tasmā (do đó) có liên hệ với ý nghĩa: vì tà kiến là nguyên nhân không thể tránh khỏi của việc trở thành gốc rễ của luân hồi, nên cần phải tránh xa.
Akalyāṇajananti kalyāṇadhammavirahitajanaṃ asādhujanaṃ.
Akalyāṇajana (ignoble person) means a person devoid of good qualities, an unvirtuous person.
Akalyāṇajanaṃ (người không thiện lành) là người thiếu các pháp thiện, người không tốt.
Āsīvisanti āsumāgatahalāhalaṃ.
Āsīvisa (venomous snake) refers to the swiftly arising, deadly poison.
Āsīvisaṃ (rắn độc) là loại rắn có nọc độc chết người nhanh chóng.
Bhūtikāmoti diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthānaṃ vasena attano guṇehi vuḍḍhikāmo.
Bhūtikāmo (desiring prosperity) means one who desires growth for oneself through one’s virtues, in terms of worldly benefits, benefits in the next world, and ultimate benefits.
Bhūtikāmo (người cầu sự thịnh vượng) là người mong muốn sự tăng trưởng về phẩm chất của mình, xét theo lợi ích hiện tại, lợi ích đời sau và lợi ích tối thượng (Niết bàn).
Vicakkhaṇoti paññācakkhunā vividhatthassa passako, dhīroti attho.
Vicakkhaṇo (discerning) means one who sees various meanings with the eye of wisdom; the meaning is ‘wise’.
Vicakkhaṇo (người sáng suốt) là người nhìn thấy các ý nghĩa khác nhau bằng con mắt trí tuệ, tức là người có trí tuệ.
174. ‘‘Akaṭā’’ti ettha ta-kārassa ṭa-kārādesoti āha ‘‘akatā’’ti, samena, visamena vā kenacipi hetunā akatā, na vihitāti attho.
Regarding ‘‘Akaṭā’’ here, the ta sound is substituted by a ṭa sound, so he says ‘‘akatā’’. This means they are not made or arranged by any cause, whether uniform or non-uniform.
174. Ở đây, trong từ “Akaṭā”, chữ ‘ta’ được thay thế bằng chữ ‘ṭa’, nên (vị Luận sư) nói: “akatā” (không được tạo ra), nghĩa là không được tạo ra hay thiết lập bởi bất kỳ nguyên nhân nào, dù là đồng nhất hay dị biệt.
Tathā akaṭavidhāti etthāpi.
Likewise for akaṭavidhā.
Tương tự, trong từ akaṭavidhā (không có cách tạo tác) cũng vậy.
Natthi katavidho karaṇavidhi etesanti akaṭavidhā. Padadvayenāpi loke kenaci hetupaccayena nesaṃ anibbattabhāvaṃ dasseti.
There is no way of making (karana-vidhi) for these, hence akaṭavidhā. By these two words, he shows that they are not produced by any cause or condition in the world.
Không có cách tạo tác (karaṇavidhi) nào cho chúng, nên chúng là akaṭavidhā. Cả hai từ này đều chỉ ra rằng chúng không được tạo ra bởi bất kỳ nguyên nhân hay điều kiện nào trong thế gian.
Tenāha ‘‘evaṃ karohī’’tiādi.
Therefore, he says, ‘‘evaṃ karohī’’ti (do thus), and so on.
Do đó, (vị Luận sư) nói: “evaṃ karohī” (hãy làm như vậy) v.v….
Iddhiyāpi na nimmitāti kassaci iddhimato cetovasippattassa puggalassa, devassa, issarādino ca iddhiyāpi na nimmitā.
Iddhiyāpi na nimmitā (not created even by psychic power) means not even created by the psychic power of any psychic person who has mastered the mind, or by a deity, or by Isvara, and so on.
Iddhiyāpi na nimmitā (cũng không được tạo ra bằng thần thông) có nghĩa là không được tạo ra bằng thần thông bởi bất kỳ người nào có thần thông, đã đạt được sự thành thạo về tâm (cetovasippatta), hoặc bởi chư thiên hay các vị thần như Īssara v.v….
Animmāpitāti kassaci animmāpitā.
Animmāpitā (not caused to be made) means not caused to be made by anyone.
Animmāpitā (không được tạo tác) có nghĩa là không được tạo tác bởi bất kỳ ai.
Kāmaṃ saddato yuttaṃ, atthato ca purimena samānaṃ, tathāpi pāḷiyamaṭṭhakathāyañca anāgatameva agahetabbabhāve kāraṇanti dasseti ‘‘taṃ neva pāḷiya’’ntiādinā.
Although it is grammatically correct and similar in meaning to the preceding word, it shows that what is not found in the Pāḷi and the commentary is the reason for not accepting it. This is explained by ‘‘taṃ neva pāḷiya’’ (that is not in the Pāḷi), and so on.
Mặc dù về mặt ngữ pháp thì hợp lý, và về ý nghĩa thì tương tự như từ trước, nhưng vì trong Pāḷi và Luận giải không có từ này, nên (vị Luận sư) đã chỉ ra lý do không nên chấp nhận nó bằng cách nói: “taṃ neva pāḷiya” (điều đó không có trong Pāḷi) v.v….
Brahmajālasuttasaṃvaṇṇanāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 1.30) vuttatthameva. Idamettha yojanāmattaṃ – vañjhāti hi vañjhapasuvañjhatālādayo viya aphalā kassaci ajanakā, tena pathavikāyādīnaṃ rūpādijanakabhāvaṃ paṭikkhipati.
This is the same meaning as stated in the commentary on the Brahmajjālasutta. Here, it is merely an application: vañjhā (barren) means fruitless, not producing anything, like a barren cow or a barren palm tree. This refutes the idea that the earth-element (pathavīkāya) and so on produce forms and other phenomena.
Trong phần giải thích kinh Brahmajāla (Dī. Ni. Aṭṭha. 1.30), ý nghĩa đã được nói đến. Ở đây, chỉ là một sự áp dụng: từ “vañjhā” (vô sinh) có nghĩa là không có kết quả, không sinh ra bất cứ điều gì, giống như bò cái vô sinh hay cây thốt nốt vô sinh v.v… Do đó, nó bác bỏ việc các thể địa đại (pathavikāya) v.v… là những thứ sinh ra sắc (rūpa) v.v….
Rūpasaddādayo hi pathavikāyādīhi appaṭibaddhavuttikāti tassa laddhi.
For his doctrine holds that sounds and other phenomena are not connected to the earth-element and so on.
Vì theo giáo lý của ông ấy, sắc, âm thanh v.v… không liên quan đến các thể địa đại v.v….
Pabbatassa kūṭamiva ṭhitāti kūṭaṭṭhā, yathā pabbatakūṭaṃ kenaci anibbattitaṃ kassaci ca anibbattakaṃ, evametepi sattakāyāti adhippāyo.
Standing like the peak of a mountain, thus kūṭaṭṭhā. The intention is that just as a mountain peak is not produced by anyone and does not produce anything, so too are these seven aggregates.
Chúng đứng vững như đỉnh núi, nên được gọi là kūṭaṭṭhā (bất động như đỉnh núi). Ý nghĩa là: giống như đỉnh núi không được ai tạo ra và cũng không tạo ra bất cứ điều gì, thì bảy thể này cũng vậy.
Yamidaṃ ‘‘bījato aṅkurādi jāyatī’’ti vuccati, taṃ vijjamānameva tato nikkhamati, na avijjamānaṃ, itarathā aññatopi aññassa upaladdhi siyā, evametepi sattakāyā, tasmā esikaṭṭhāyiṭṭhitāti.
That which is called ‘sprout and so on arise from the seed’ means that which already exists emerges from it, not that which does not exist, otherwise something else might be found to arise from something else. So too are these seven aggregates, therefore they are esikaṭṭhāyiṭṭhitā (fixed and immovable like a pillar).
Điều mà người ta nói rằng “mầm cây v.v… sinh ra từ hạt giống” thì điều đó chỉ xuất hiện từ cái đã tồn tại, chứ không phải từ cái không tồn tại. Nếu không, một thứ có thể xuất hiện từ một thứ khác. Bảy thể này cũng vậy, do đó chúng là esikaṭṭhāyiṭṭhitā (đứng vững như cột trụ).
Ṭhitattāti nibbikārabhāvena suppatiṭṭhitattā.
Ṭhitattā (because of being fixed) means because of being well-established and unchangeable.
Ṭhitattā (do đứng vững) là do được thiết lập vững chắc với bản chất không biến đổi.
Na calantīti na vikāramāpajjanti.
Na calantī (do not move) means they do not undergo change.
Na calantī (không lay chuyển) là không biến đổi.
Vikārābhāvato hi tesaṃ sattannaṃ kāyānaṃ esikaṭṭhāyiṭṭhitatā, aniñjanañca attano pakatiyā avaṭṭhānameva.
Because of the absence of change, the fixed, immovable nature of these seven aggregates, and their non-shaking, is simply their natural state.
Vì không có sự biến đổi, nên bảy thể đó đứng vững như cột trụ, và sự bất động của chúng là sự duy trì bản chất tự nhiên của chúng.
Tenāha ‘‘na vipariṇamantī’’ti.
Therefore, he says, ‘‘na vipariṇamantī’’ (they do not undergo transformation).
Do đó, (vị Luận sư) nói: “na vipariṇamantī” (không biến đổi).
Pakatinti sabhāvaṃ.
Pakati (nature) means inherent characteristic.
Pakatiṃ (bản chất) là tự tánh.
Avipariṇāmadhammattā eva na aññamaññaṃ upahananti. Sati hi vikāramāpādetabbabhāve upaghātakatā siyā, tathā anuggahetabbabhāve sati anuggāhakatāpīti tadabhāvaṃ dassetuṃ pāḷiyaṃ ‘‘nāla’’ntiādi vuttaṃ.
It is precisely because of their unchangeable nature that na aññamaññaṃ upahananti (they do not harm each other). For if they were capable of undergoing change, there would be harmfulness; and if they were capable of being aided, there would be helpfulness. To show the absence of these, the Pāḷi states ‘‘nāla’’ (are not able), and so on.
Chính vì bản chất không biến đổi nên na aññamaññaṃ upahananti (chúng không làm hại lẫn nhau). Nếu có sự biến đổi, thì có thể có sự hủy hoại, và nếu có sự hỗ trợ, thì cũng có thể có sự hỗ trợ. Để chỉ ra sự thiếu vắng điều đó, trong Pāḷi đã nói: “nāla” (không có khả năng) v.v….
Pathavīyeva kāyekadesattā pathavikāyo yathā ‘‘samuddo diṭṭho’’ti, pathavisamūho vā kāyasaddassa samūhavācakattā yathā ‘‘hatthikāyo’’ti.
Pathavikāyo (the earth-element) refers to the earth itself, as it is part of the aggregates, like saying, ‘‘The ocean is seen.’’ Or it can mean a group of earth (pathavisamūho), as the word kāya denotes a group, like ‘‘a group of elephants’’ (hatthikāyo).
Pathavikāyo (thể địa đại) là chính địa đại, vì nó là một phần của thân thể, giống như khi nói “thấy biển cả”. Hoặc tập hợp địa đại (pathavisamūho) vì từ “kāya” có nghĩa là tập hợp, giống như “hatthikāyo” (tập hợp voi).
Jīvasattamānaṃ kāyānaṃ niccatāya nibbikārabhāvato na hantabbatā, na ghātetabbatā ca, tasmā neva koci hantā, ghātetā vā atthīti dassetuṃ pāḷiyaṃ ‘‘sattannaṃ tveva kāyāna’’ntiādi vuttaṃ.
Because the aggregates, with life as the seventh, are eternal and unchangeable, they cannot be harmed or killed. Therefore, to show that there is no one who kills or causes to kill, the Pāḷi states ‘‘sattannaṃ tveva kāyāna’’ (only of the seven aggregates), and so on.
Vì các thể sống (jīva) và bảy thể khác là thường hằng và không biến đổi, nên chúng không thể bị giết hay làm hại. Do đó, để chỉ ra rằng không có kẻ giết hại hay người làm hại nào, trong Pāḷi đã nói: “sattannaṃ tveva kāyānaṃ” (chỉ có bảy thể) v.v….
Yadi koci hantā natthi, kathaṃ tesaṃ satthappahāroti tattha codanāyāha ‘‘yathā’’tiādi.
If there is no killer, how can they be struck with weapons? To this objection, he says ‘‘yathā’’ (just as), and so on.
Nếu không có kẻ giết hại, thì làm sao chúng có thể bị vũ khí đả thương? Để giải quyết câu hỏi đó, (vị Luận sư) nói: “yathā” (giống như) v.v….
Tattha sattannaṃ tvevāti sattannameva.
There, sattannaṃ tvevā means ‘of the seven only’.
Ở đó, sattannaṃ tvevā (chỉ có bảy) là chỉ có bảy.
Itisaddo hettha nipātamattaṃ.
The word iti here is merely a particle.
Từ iti ở đây chỉ là một giới từ.
Pahatanti paharitaṃ.
Pahata means ‘struck’.
Pahataṃ (bị đả thương) là bị đánh.
Ekatodhārādikaṃ satthaṃ. Antareneva pavisati, na tesu.
A satthaṃ (weapon) with a single edge, and so on, penetrates merely through the interstices; it does not enter into them.
Satthaṃ (vũ khí) như loại có một lưỡi v.v… chỉ xuyên qua khoảng trống, chứ không xuyên vào chúng.
Idaṃ vuttaṃ hoti – kevalaṃ ‘‘ahaṃ imaṃ jīvitā voropemī’’ti tesaṃ tathā saññāmattameva, hananaghātanādi pana paramatthato nattheva kāyānaṃ avikopanīyabhāvatoti.
This means that it is merely a perception on their part that “I deprive this one of life,” but in ultimate reality, there is no killing or causing to kill of the aggregates because of their inviolable nature.
Điều này có nghĩa là: chỉ có “ta giết chết mạng sống này” là một ý niệm của họ, nhưng về mặt bản chất tối hậu (paramattha), việc giết hại hay làm hại v.v… không hề tồn tại, vì các thể đó là không thể bị phá hủy.
177. Cattāro yāmā bhāgā catuyāmaṃ, catuyāmaṃ eva cātuyāmaṃ. Bhāgattho hi idha yāma-saddo yathā ‘‘rattiyā paṭhamo yāmo’’ti (saṃ. ni. aṭṭha. 3.368).
177. Cattāro yāmā (four parts) are the four parts. Catuyāmaṃ eva (exactly four parts) is cātuyāmaṃ. Here, the word yāma has the meaning of ‘part,’ as in ‘‘rattiyā paṭhamo yāmo’’ (the first watch of the night).
177. Bốn phần (yāmā bhāgā) là catuyāmaṃ (bốn phần), chính catuyāmaṃ là cātuyāmaṃ (tứ yāma). Ở đây, từ yāma có nghĩa là phần, giống như “rattiyā paṭhamo yāmo” (phần đầu của đêm) (Saṃ. Ni. Aṭṭha. 3.368).
So panettha bhāgo saṃvaralakkhitoti āha ‘‘catukoṭṭhāsena saṃvarena saṃvuto’’ti, saṃyamattho vā yāmasaddo yamanaṃ saññamanaṃ yāmoti katvā.
And here, that part is characterized by restraint; therefore, he says, ‘‘catukoṭṭhāsena saṃvarena saṃvuto’’ (restrained by a four-fold restraint), or the word yāma has the meaning of ‘restraint’, taking yamana (restraining) as saññamana (disciplining), which is yāma.
Ở đây, phần đó được đặc trưng bởi sự phòng hộ, nên (vị Luận sư) nói: “catukoṭṭhāsena saṃvarena saṃvuto” (được phòng hộ bằng sự phòng hộ có bốn phần), hoặc từ yāma có nghĩa là chế ngự (yamanaṃ saññamanaṃ) khi cho rằng sự chế ngự là yāma.
‘‘Yatatto’’tiādīsu viya hi anupasaggopi saupasaggo viya saññamatthavācako, so pana catūhi ākārehīti āha ‘‘catukoṭṭhāsena saṃvarenā’’ti.
For just as in ‘‘yatatto’’ and so on, even without a prefix, it denotes the meaning of disciplining, as if it had a prefix. And that (restraint) is by four aspects, therefore, he says, ‘‘catukoṭṭhāsena saṃvarenā’’ (by a four-fold restraint).
Thật vậy, giống như trong “Yatatto” v.v…, ngay cả khi không có tiền tố, từ này vẫn có nghĩa là chế ngự như thể có tiền tố. Điều đó có bốn phương diện, nên (vị Luận sư) nói: “catukoṭṭhāsena saṃvarenā” (bằng sự phòng hộ có bốn phần).
Ākāro koṭṭhāsoti hi atthato ekaṃ.
For the term ‘aspect’ (ākāra) and ‘portion’ (koṭṭhāsa) are one in meaning.
Thật vậy, ākāra (phương diện) và koṭṭhāsa (phần) có cùng ý nghĩa.
Vārito sabbavāri yassāyaṃ sabbavārivārito yathā ‘‘agyāhito’’ti.
The one for whom all water is forbidden is sabbavārivārito, like ‘‘agyāhito’’ (one who has taken up fire).
Người mà tất cả nước đã bị cấm (vārito sabbavāri) được gọi là sabbavārivārito (người đã cấm tất cả nước), giống như “agyāhito” (người đã thắp lửa).
Tenāha ‘‘vāritasabbaudako’’ti.
Therefore, he says, ‘‘vāritasabbaudako’’ (forbidden all cold water).
Do đó, (vị Luận sư) nói: “vāritasabbaudako” (người đã cấm tất cả nước).
Vārisaddena cettha vāriparibhogo vutto yathā ‘‘rattūparato’’ti.
And here, by the word vāri (water), the use of water is indicated, like ‘‘rattūparato’’ (one who abstains at night).
Ở đây, từ “vāri” (nước) chỉ việc sử dụng nước, giống như “rattūparato” (người đã từ bỏ vào ban đêm).
Paṭikkhitto sabbasītodako tapparibhogo yassāti tathā.
One for whom all cold water and its use are forbidden is thus.
Người mà tất cả nước lạnh và việc sử dụng nó đã bị cấm (paṭikkhitto sabbasītodako tapparibhogo) là như vậy.
Tanti sītodakaṃ.
Taṃ (that) refers to cold water.
Taṃ (điều đó) là nước lạnh.
Sabbavāriyuttoti saṃvaralakkhaṇamattaṃ kathitaṃ.
By sabbavāriyutto (endowed with all water-restraint), only the characteristic of restraint is spoken of.
Sabbavāriyutto (đã chế ngự tất cả nước) chỉ đặc tính của sự phòng hộ.
Sabbavāridhutoti pāpanijjaralakkhaṇaṃ.
By sabbavāridhuto (cleansed of all water-restraint), the characteristic of purification from evil is spoken of.
Sabbavāridhuto (đã gột rửa tất cả nước) là đặc tính của sự diệt trừ tội lỗi.
Sabbavāriphuṭoti kammakkhayalakkhaṇanti imamatthaṃ dassento ‘‘sabbenā’’tiādimāha, sabbena pāpavāraṇena yuttoti hi sabbappakārena saṃvaralakkhaṇena pāpavāraṇena samannāgato.
"Sabbavāriphuṭo" means, showing this sense of the characteristic of kamma-exhaustion, he said, " by all" and so on; for " endowed with all prevention of evil" means endowed with the prevention of evil which is of every kind, characterized by restraint.
Để chỉ rõ ý nghĩa này, rằng Sabbavāriphuṭo (được bao bọc bởi mọi sự ngăn chặn) là đặc tính của sự diệt nghiệp (kammakkhayalakkhaṇa),* nói khởi đầu bằng ‘‘sabbena’’ (bởi tất cả), vì ‘‘được kết hợp với mọi sự ngăn chặn ác nghiệp’’ (sabbena pāpavāraṇena yutto) có nghĩa là được đầy đủ với sự ngăn chặn ác nghiệp, vốn là đặc tính của sự phòng hộ (saṃvara) bằng mọi phương cách.
Dhutapāpoti sabbena nijjaralakkhaṇena pāpavāraṇena vidhutapāpo.
Dhutapāpo means: having shaken off evil by all prevention of evil which is the characteristic of removal.
Dhutapāpo (ác nghiệp đã được gột sạch) có nghĩa là ác nghiệp đã được gột sạch bằng sự ngăn chặn ác nghiệp, vốn là đặc tính của sự tiêu trừ (nijjaralakkhaṇa) tất cả.
Phuṭṭhoti aṭṭhannampi kammānaṃ khepanena mokkhappattiyā kammakkhayalakkhaṇena sabbena pāpavāraṇena phuṭṭho, taṃ patvā ṭhitoti attho.
Phuṭṭho means: pervaded by all prevention of evil which is the characteristic of kamma-exhaustion, through the elimination of all eight kammas for the attainment of liberation; the meaning is having reached that, he stands.
Phuṭṭho (được bao trùm) có nghĩa là được bao trùm bởi sự ngăn chặn ác nghiệp bằng tất cả đặc tính của sự diệt nghiệp, đó là sự thành tựu giải thoát (mokkhappatti) bằng cách loại bỏ cả tám nghiệp (kamma), tức là đã đạt đến và an trú trong đó.
‘‘Dveyeva gatiyo bhavanti, anaññā’’tiādīsu (dī. ni. 1.258; 2.34; 3.199, 200; ma. ni. 2.384, 398) viya gamusaddo niṭṭhānatthoti vuttaṃ ‘‘koṭippattacitto’’ti, mokkhādhigamena uttamamariyādappattacittoti attho.
The word gamu means finality, as in "there are only two destinations, no others" and so on, therefore it is said, " koṭippattacitto," meaning a mind that has reached the highest limit through the attainment of liberation.
Từ gamusaddo (từ gốc ‘gam’) có nghĩa là sự kết thúc (niṭṭhānattha), như trong các câu ‘‘Dveyeva gatiyo bhavanti, anaññā’’ (Chỉ có hai đường tái sinh, không có đường nào khác), v.v., nên mới nói ‘‘koṭippattacitto’’ (tâm đã đạt đến đỉnh cao), tức là tâm đã đạt đến giới hạn tối thượng nhờ sự chứng đắc giải thoát.
Kāyādīsu indriyesu saṃyametabbassa abhāvato saṃyatacitto. Atīte hettha ta-saddo.
Since there is nothing left to restrain in the senses of the body and so on, he is saṃyatacitto (with a restrained mind). Here, the particle ta is in the sense of the past.
Vì không còn gì cần phải kiềm chế đối với các căn như thân, v.v., nên gọi là saṃyatacitto (tâm đã được kiềm chế). Ở đây, hậu tố -ta là thì quá khứ.
Saṃyametabbassa avasesassa abhāvato suppatiṭṭhitacitto.
Since there is no remaining object to be restrained, he is suppatiṭṭhitacitto (with a well-established mind).
Vì không còn bất kỳ điều gì khác cần phải kiềm chế, nên gọi là suppatiṭṭhitacitto (tâm đã được an lập vững chắc).
Kiñci sāsanānulomanti pāpavāraṇaṃ sandhāya vuttaṃ.
Kiñci sāsanānulomaṃ (something in conformity with the teaching) is said with reference to the prevention of evil.
Kiñci sāsanānulomaṃ (một điều gì đó phù hợp với Giáo Pháp) được nói đến để chỉ sự ngăn chặn ác nghiệp.
Asuddhaladdhitāyāti ‘‘atthi jīvo, so ca siyā nicco, siyā anicco’’ti (dī. ni. ṭī. 1.177).
Asuddhaladdhitāyā means: "There is a soul, and it may be eternal, it may be impermanent."
Asuddhaladdhitāyā (vì có tà kiến không thanh tịnh) có nghĩa là ‘‘có một linh hồn, linh hồn ấy có thể thường còn, có thể vô thường’’.
Evamādimalīnaladdhitāya.
Thus, due to such defiled views.
Do có các tà kiến ô uế như vậy.
Sabbāti kammapakativibhāgādivisayāpi sabbā nijjhānakkhantiyo.
Sabbā (all) means all kinds of reflective patience, even those pertaining to kamma, nature, analysis, and so on.
Sabbā (tất cả) có nghĩa là tất cả các nhẫn (khantī) để quán xét, bao gồm cả những nhẫn liên quan đến sự phân loại nghiệp và bản chất của nghiệp.
Diṭṭhiyevāti micchādiṭṭhiyo eva jātā.
Diṭṭhiyevā (only views) means: only wrong views have arisen.
Diṭṭhiyevā (chỉ là các tà kiến) có nghĩa là chỉ có các tà kiến đã phát sinh.
183. Yathā te rucceyyāti idāni mayā pucchiyamāno attho yathā tava citte rucceyya, tayā citte ruccethāti attho.
Yathā te rucceyyā means: "may the meaning I am now asking be agreeable to your mind, may it please your mind."
183. Yathā te rucceyyā (như điều đó làm hài lòng ngài) có nghĩa là: ‘‘Ý nghĩa mà tôi đang hỏi bây giờ, như điều đó làm hài lòng tâm trí của ngài, điều đó sẽ làm hài lòng tâm trí của ngài’’. Đó là ý nghĩa.
Kammatthe hetaṃ kiriyāpadaṃ.
For this verb is in the passive voice.
Thật vậy, động từ này là ở cách đối cách (kammattha).
Mayā vā dāni pucchiyamānamatthaṃ tava sampadānabhūtassa roceyyātipi vaṭṭati.
Alternatively, it can also mean: "may the meaning I am now asking be agreeable to you, who are the recipient."
Hoặc cũng có thể hiểu là: ‘‘Điều mà tôi đang hỏi bây giờ, xin hãy làm cho nó hài lòng ngài, người là đối tượng (sampadāna) của tôi’’. Cũng được.
Gharadāsiyā kucchismiṃ jāto antojāto. Dhanena kīto dhanakkīto. Bandhaggāhagahito karamarānīto. Sāmameva yena kenaci hetunā dāsabhāvamupagato sāmaṃdāsabyopagato.
Born in the womb of a household slave woman is an antojāto. Bought with money is a dhanakkīto. Seized by capture is a karamarānīto. One who has come into slavery by some means on his own is a sāmaṃdāsabyopagato.
Người sinh ra trong bụng của nữ tì trong nhà là antojāto (sinh trong nhà). Người được mua bằng tiền là dhanakkīto (mua bằng tiền). Người bị bắt giữ bằng xiềng xích là karamarānīto (bị mang đến bằng xiềng xích). Người tự mình trở thành nô lệ vì một lý do nào đó là sāmaṃdāsabyopagato (tự mình trở thành nô lệ).
Sāmanti hi sayameva.
For sāmaṃ means by oneself.
Thật vậy, sāmaṃ có nghĩa là tự mình.
Dāsabyanti dāsabhāvaṃ.
Dāsabyaṃ means state of slavery.
Dāsabyaṃ có nghĩa là tình trạng nô lệ.
Koci dāsopi samāno alaso kammaṃ akaronto ‘‘kammakāro’’ti na vuccati, so pana na tathābhūtoti visesanametanti āha ‘‘analaso’’tiādi.
Some slave, even if lazy and not working, is not called a "worker"; but that person is not such, so this is a qualification, meaning "analaso" and so on.
Một người nô lệ, dù là nô lệ, nhưng nếu lười biếng không làm việc thì không được gọi là ‘‘người làm công’’. Nhưng người này không phải như vậy, nên đây là một tính từ, và* nói ‘‘analaso’’ (không lười biếng), v.v.
Dūratoti dūradesato āgataṃ.
Dūrato means: having come from a distant land.
Dūrato (từ xa) có nghĩa là đến từ một nơi xa.
Paṭhamamevāti attano āsannataraṭṭhānupasaṅkamanato pageva puretarameva.
Paṭhamamevā means: even before approaching a closer place to himself, even earlier.
Paṭhamamevā (ngay từ đầu) có nghĩa là ngay cả trước khi đến gần nơi của mình, tức là sớm hơn.
Uṭṭhahatīti gāravavasena uṭṭhahitvā tiṭṭhati, paccuṭṭhātīti vā attho.
Uṭṭhahatī means: out of respect, he stands up; or it means he rises to greet.
Uṭṭhahatī (đứng dậy) có nghĩa là đứng dậy vì kính trọng, hoặc là đi ra đón tiếp.
Pacchāti sāmikassa nipajjāya pacchā.
Pacchā means: after the master has lain down.
Pacchā (sau) có nghĩa là sau khi chủ đã nằm xuống.
Sayanato avuṭṭhiteti rattiyā vibhāyanavelāya seyyato avuṭṭhite.
Sayanato avuṭṭhite means: not yet risen from bed at dawn.
Sayanato avuṭṭhite (chưa dậy khỏi giường) có nghĩa là chưa dậy khỏi giường vào lúc rạng đông.
Paccūsakālatoti atītarattiyā paccūsakālato.
Paccūsakālato means: from the early dawn of the previous night.
Paccūsakālato (từ lúc rạng đông) có nghĩa là từ lúc rạng đông của đêm đã qua.
Yāva sāmino rattiṃ niddokkamananti aparāya bhāviniyā rattiyā padosavelāyaṃ yāva niddokkamanaṃ.
Yāva sāmino rattiṃ niddokkamanaṃ means: until the master falls asleep in the evening of the coming night.
Yāva sāmino rattiṃ niddokkamanaṃ (cho đến khi chủ đi ngủ vào ban đêm) có nghĩa là cho đến khi đi ngủ vào buổi tối của đêm kế tiếp.
Yā atītarattiyā paccūsavelā, bhāviniyā ca padosavelā, etthantare sabbakiccaṃ katvā pacchā nipatatīti vuttaṃ hoti.
The meaning is that he performs all duties between the early dawn of the past night and the evening of the coming night, and only then lies down.
Điều này có nghĩa là sau khi làm tất cả các công việc trong khoảng thời gian từ rạng đông của đêm đã qua cho đến buổi tối của đêm sắp tới, người đó mới nằm xuống.
Kiṃ kāramevāti kiṃ karaṇīyameva kinti pucchāya kātabbato, pucchitvā kātabbaveyyāvaccanti attho.
Kiṃ kāramevā means: what should be done? This is for the purpose of asking what duty should be performed; the meaning is service to be rendered after asking.
Kiṃ kāramevā (chỉ là điều gì cần làm) có nghĩa là vì phải làm điều gì khi được hỏi, tức là công việc phục vụ phải làm sau khi hỏi.
Paṭissaveneva samīpacāritā vuttāti āha ‘‘paṭisuṇanto vicaratī’’ti.
It is said that proximity is indicated merely by assent, so it means "paṭisuṇanto vicaratī" (he walks about listening).
Sự gần gũi được nói đến chỉ bằng sự vâng lời, nên* nói ‘‘paṭisuṇanto vicaratī’’ (đi lại vâng lời).
Paṭikuddhaṃ mukhaṃ oloketuṃ na visahatītipi dasseti ‘‘tuṭṭhapahaṭṭha’’nti iminā.
It also indicates that he is unable to look at an angry face, by means of " tuṭṭhapahaṭṭha."
Với từ ‘‘tuṭṭhapahaṭṭha’’ (vui vẻ và hoan hỷ),* cũng chỉ ra rằng người đó không dám nhìn mặt chủ khi chủ giận dữ.
Devo viyāti ādhipaccaparivārādisamannāgato padhānadevo viya, tena maññe-saddo idha upamatthoti ñāpeti yathā ‘‘akkhāhataṃ maññe aṭṭhāsi rañño mahāsudassanassa antepuraṃ upasobhayamāna’’nti (dī. ni. 2.245).
Devo viyā means: like a chief deity endowed with sovereignty, retinue, and so on. Thereby, it is made known that the word maññe here has the meaning of comparison, just as in "I think the palace of King Mahāsudassana shone, as if struck by an axle."
Devo viyā (như một vị trời) có nghĩa là như một vị trời tối cao, đầy quyền uy, có quyến thuộc, v.v. Vì vậy, từ maññe ở đây có nghĩa là so sánh, như trong câu ‘‘akkhāhataṃ maññe aṭṭhāsi rañño mahāsudassanassa antepuraṃ upasobhayamāna’’ (Cung điện của Đại Thiện Kiến Vương, tôi nghĩ, đã đứng vững như bị trục bánh xe đâm vào, làm cho nó thêm lộng lẫy).
So vatassāhanti ettha so vata assaṃ ahanti padacchedo, so rājā viya ahampi bhaveyyaṃ.
In so vatassāhaṃ, the word division is so vata assaṃ ahaṃ, meaning "may I be like that king."
Trong câu ‘‘So vatassāhaṃ’’, cách phân tích từ là so vata assaṃ ahaṃ, có nghĩa là ‘‘Tôi cũng sẽ như vị vua đó’’.
Kenāti ce?
By what, if you ask?
Bởi điều gì?
Yadi puññāni kareyyaṃ, tenāti atthoti āha ‘‘so vata aha’’ntiādi.
If I were to perform meritorious deeds, then by that. This is the meaning, so it is said, " so vata ahaṃ" and so on.
Nếu tôi làm các điều phước thiện, thì đó là ý nghĩa, nên* nói ‘‘so vata ahaṃ’’ (Ôi, tôi cũng như vậy), v.v.
Vatasaddo upamāyaṃ.
The word vata is for comparison.
Từ Vata dùng để so sánh.
Tenāha ‘‘evarūpo’’ti.
Therefore, he said, " evarūpo."
Vì vậy,* nói ‘‘evarūpo’’ (có hình tướng như vậy).
Puññānīti uḷārataraṃ puññaṃ sandhāya vuttaṃ aññadā katapuññato uḷārāya pabbajjāya adhippetattā.
Puññāni is said with reference to a more excellent merit, because the more excellent ordination is intended than the merit performed at other times.
Puññāni (các điều phước thiện) được nói đến để chỉ điều phước thiện cao quý hơn, vì sự xuất gia cao quý hơn các phước thiện đã làm vào những lúc khác.
‘‘So vatassāya’’ntipi pāṭhe so rājā viya ayaṃ ahampi assaṃ.
In the reading " so vatassāyaṃ" also, "may this I be like that king."
Trong trường hợp đọc là ‘‘So vatassāyaṃ’’, thì có nghĩa là ‘‘Vị vua đó, và tôi cũng sẽ như vậy’’.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
‘‘Yadi puññāni kareyya’’nti atthasambhavato ‘‘ayamevattho’’ti vuttaṃ.
Because the meaning is possible, "if I were to perform meritorious deeds," it is said, " ayamevattho" (this is the very meaning).
Vì ý nghĩa có thể là ‘‘Nếu tôi làm các điều phước thiện’’, nên mới nói ‘‘ayamevattho’’ (chỉ là ý nghĩa này).
Assanti hi uttamapurisayoge ahaṃ-saddo appayuttopi ayaṃ-saddena parāmasanato payutto viya hoti.
For in the usage with the first person, even though the word ahaṃ (I) is rarely used, it is as if it is used through being referred to by the word ayaṃ (this).
Thật vậy, mặc dù từ ahaṃ (tôi) ít được dùng trong ngữ cảnh ngôi thứ nhất, nhưng vì được nhắc đến bởi từ ayaṃ (này), nên nó giống như được dùng.
So ahaṃ evarūpo assaṃ vata, yadi puññāni kareyyanti paṭhamapāṭhassa atthamicchanti keci.
Some desire the meaning of the first reading to be: "May I be of such a nature, if I were to perform meritorious deeds."
Một số người muốn hiểu ý nghĩa của cách đọc đầu tiên là: ‘‘Ôi, tôi sẽ có hình tướng như vậy, nếu tôi làm các điều phước thiện’’.
Evaṃ sati dutiyapāṭhe ‘‘ayamevattho’’ti avattabbo siyā tattha ayaṃ-saddena ahaṃ-saddassa parāmasanato, ‘‘so’’ti ca parāmasitabbassa aññassa sambhavato.
In that case, in the second reading, "this is the very meaning" should not be said, because there, the word ahaṃ is referred to by the word ayaṃ, and another referent for so is possible.
Nếu vậy, trong cách đọc thứ hai, không nên nói ‘‘chỉ là ý nghĩa này’’, vì ở đó từ ahaṃ được nhắc đến bởi từ ayaṃ, và vì có thể có một từ khác cần được nhắc đến bởi từ so.
Yanti dānaṃ.
Yaṃ means: donation.
Yaṃ (điều gì) có nghĩa là sự bố thí.
Satabhāgampīti satabhūtaṃ bhāgampi, raññā dinnadānaṃ satadhā katvā tattha ekabhāgampīti vuttaṃ hoti.
Satabhāgampī means: even a hundred-fold portion; the meaning is that even one part of the king's donation, made into a hundred parts, is meant.
Satabhāgampī (ngay cả một phần trăm) có nghĩa là ngay cả một phần đã được làm thành một trăm, tức là sự bố thí do vua ban được chia thành một trăm phần, và ngay cả một phần trong số đó.
Yāvajīvaṃ na sakkhissāmi dātunti yāvajīvaṃ dānatthāya ussāhaṃ karontopi satabhāgamattampi dātuṃ na sakkhissāmi, tasmā pabbajissāmīti pabbajjāyaṃ ussāhaṃ katvāti attho.
Yāvajīvaṃ na sakkhissāmi dātuṃ means: even if I strive to give for as long as I live, I will not be able to give even a hundredth part. Therefore, I will go forth into homelessness, meaning having resolved to go forth.
Yāvajīvaṃ na sakkhissāmi dātuṃ (Tôi sẽ không thể bố thí suốt đời) có nghĩa là ‘‘Ngay cả khi tôi cố gắng bố thí suốt đời, tôi cũng sẽ không thể bố thí dù chỉ một phần trăm, vì vậy tôi sẽ xuất gia’’, tức là sau khi đã nỗ lực trong việc xuất gia.
‘‘Yaṃnūnā’’ti nipāto parivitakkanattheti vuttaṃ ‘‘evaṃ cintanabhāva’’nti.
It is said that the particle "yaṃnūnā" is in the sense of deliberation, meaning " evaṃ cintanabhāva" (such a state of thinking).
Từ ‘‘Yaṃnūnā’’ là một tiểu từ (nipāta) có nghĩa là sự suy tư, nên mới nói ‘‘evaṃ cintanabhāva’’ (trạng thái suy tư như vậy).
Kāyena pihitoti kāyena saṃvaritabbassa kāyadvārena pavattanakassa pāpadhammassa saṃvaraṇavasena pidahito.
Kāyena pihito means: closed by way of restraining evil deeds that arise through the bodily door, which should be restrained by the body.
Kāyena pihito (đã được che đậy bằng thân) có nghĩa là đã được che đậy bằng cách phòng hộ ác pháp phát sinh qua cửa thân, là điều cần được phòng hộ bằng thân.
Ussukkavacanavasena panattho vihareyya-padena sambajjhitabbattāti āha ‘‘akusalapavesanadvāraṃ thaketvā’’ti.
However, the meaning is to be connected with the word vihareyya (should dwell) by way of an active expression, therefore it is said, " akusalapavesanadvāraṃ thaketvā" (having closed the door to the entry of unwholesome deeds).
Nhưng ý nghĩa theo cách nói về sự cố gắng (ussukkavacana) cần được liên kết với từ vihareyya (nên an trú), nên* nói ‘‘akusalapavesanadvāraṃ thaketvā’’ (sau khi đóng cánh cửa dẫn vào bất thiện).
Hutvāti hi seso.
For hutvā (having been) is understood as the omitted word.
Thật vậy, hutvā (đã trở thành) là phần còn lại*.
Akusalapavesanadvāranti ca kāyakammabhūtānamakusalānaṃ pavesanabhūtaṃ kāyaviññattisaṅkhātaṃ dvāraṃ.
And akusalapavesanadvāraṃ means: the door, called bodily intimation, which is the entrance for unwholesome bodily actions.
Và Akusalapavesanadvāraṃ (cánh cửa dẫn vào bất thiện) là cánh cửa được gọi là thân biểu tri (kāyaviññatti), là nơi dẫn vào các bất thiện thuộc về thân nghiệp.
Sesapadadvayepīti ‘‘vācāya saṃvuto, manasā saṃvuto’’ti padadvayepi.
Sesapadadvayepi means: in the other two phrases as well, namely "restrained in speech, restrained in mind."
Sesapadadvayepī (trong hai từ còn lại) có nghĩa là trong hai từ ‘‘vācāya saṃvuto’’ (được phòng hộ bằng lời nói) và ‘‘manasā saṃvuto’’ (được phòng hộ bằng ý nghĩ).
Ghāsacchādanena paramatāyāti ghāsacchādanapariyesane sallekhavasena paramatāya, ukkaṭṭhabhāve vā saṇṭhito ghāsacchādanamattameva paramaṃ pamāṇaṃ koṭi etassa, na tato paraṃ kiñci āmisajātaṃ pariyesati, paccāsisati cāti ghāsacchādanaparamo, tassa bhāvo ghāsacchādanaparamatātipi aṭṭhakathāmuttako nayo.
“Supremacy in food and clothing” (ghāsacchādanena paramatāyā) means that in the search for food and clothing, by way of austerity, or being established in the highest state for that monk, only food and clothing are the utmost limit and boundary for him; he does not seek or crave any other kind of material gain beyond that. Therefore, he is “supreme in food and clothing” (ghāsacchādanaparamo), and this state of his is also “supremacy in food and clothing” (ghāsacchādanaparamatā) – this is a method free from the commentaries.
Ghāsacchādanena paramatāyā (Tối thượng về y thực): là trong việc tìm cầu y thực, do sự kham nhẫn mà đạt đến mức tối thượng; hoặc là vị ấy an trú trong trạng thái tối thượng, chỉ xem y thực là mức tối thượng, là giới hạn, không tìm cầu hay mong đợi bất cứ vật chất nào khác ngoài y thực. Đó là ghāsacchādanaparamo (vị tối thượng về y thực), trạng thái của vị ấy là ghāsacchādanaparamatā (sự tối thượng về y thực) – đây cũng là một cách giải thích không thuộc Chú giải.
Ghasitabbo asitabboti ghāso, āhāro, ābhuso chādeti paridahati etenāti acchādanaṃ, nivāsanaṃ, apica ghasanaṃ ghāso, ābhuso chādīyate acchādanantipi yujjati.
That which is to be eaten or consumed is ghāsa (food, nourishment). That by which one covers or clothes oneself well is acchādanaṃ (covering, clothing). Alternatively, eating is ghāsa, and covering oneself well is acchādanaṃ; this meaning is also fitting.
Ghāso là vật ăn, thức ăn, vì nó được ăn (ghasitabbo, asitabbo). Acchādana là y phục, vì nó được dùng để che thân (acchādeti, paridahati). Hơn nữa, hành động ăn (ghasana) cũng là ghāso, hành động che thân (chādīyate) cũng là acchādana – cách giải thích này cũng hợp lý.
Etadatthampīti ghāsacchādanatthāyāpi.
“For this purpose too” (etadatthampīti) means also for the purpose of food and clothing.
Etadatthampī (cũng vì mục đích này) tức là cũng vì mục đích y thực.
Anesananti ekavīsatividhampi ananurūpamesanaṃ.
“Improper search” (anesanaṃ) refers to all twenty-one kinds of improper searching.
Anesana (sự tìm cầu bất chính) là hai mươi mốt loại tìm cầu không phù hợp.
Vivekaṭṭhakāyānanti gaṇasaṅgaṇikato pavivitte ṭhitakāyānaṃ, sambandhībhūtānaṃ kāyavivekoti sambandho.
“For those whose bodies abide in seclusion” (vivekaṭṭhakāyānaṃ) means for those whose bodies are detached from crowds and company, a connection should be made that "physical seclusion" (kāyaviveka) belongs to those whose bodies are established in seclusion.
Vivekaṭṭhakāyāna (những thân an trú viễn ly) là những thân an trú viễn ly khỏi sự tụ tập, giao thiệp (gaṇasaṅgaṇika). Liên hệ là sự viễn ly thân (kāyaviveka) thuộc về họ.
Nekkhammābhiratānanti jhānābhiratānaṃ.
“For those who delight in renunciation” (nekkhammābhiratānaṃ) means for those who delight in jhāna.
Nekkhammābhiratāna (những vị hoan hỷ với xuất ly) là những vị hoan hỷ với thiền định.
Paramavodānappattānanti tāya eva jhānābhiratiyā paramaṃ uttamaṃ vodānaṃ cittavisuddhiṃ pattānaṃ.
“For those who have attained the highest purification” (paramavodānappattānaṃ) means for those who have attained the supreme and highest purification of mind (vodānaṃ cittavisuddhiṃ) through that delight in jhāna itself.
Paramavodānappattāna (những vị đạt được sự thanh tịnh tối thượng) là những vị đã đạt được sự thanh tịnh tâm tối thượng, cao quý nhất nhờ sự hoan hỷ với thiền định đó.
Nirupadhīnanti kilesūpadhiabhisaṅkhārūpadhīhi accantavigatānaṃ.
“For those without substrata” (nirupadhīnaṃ) means for those completely free from the substrata of defilements (kilesūpadhi) and the substrata of formations (abhisaṅkhārūpadhī).
Nirupadhīna (những vị không còn phiền não chướng) là những vị hoàn toàn thoát ly khỏi phiền não chướng (kilesūpadhi) và hành chướng (abhisaṅkhārūpadhi).
Visaṅkhāraṃ vuccati nibbānaṃ, tadadhigamanetā visaṅkhāragatā, arahanto, tesaṃ.
Nibbāna is called the dissolution of formations (visaṅkhāraṃ). The arahants are called visaṅkhāragatā because they have attained Nibbāna. This refers to them.
Nibbāna được gọi là visaṅkhāra (không còn hành). Do sự thành tựu Nibbāna mà các vị A-la-hán là visaṅkhāragatā (những vị đã đến nơi không còn hành), tức là những vị A-la-hán, thuộc về họ.
‘‘Evaṃ vutte’’ti iminā mahāniddese (mahāni. 7, 9) āgatabhāvaṃ dasseti.
“When it was said thus” (‘‘Evaṃ vutte’’ti) indicates that this passage appears in the Mahāniddesa (Mahāni. 7, 9).
Với câu “Evaṃ vutte” (Khi được nói như vậy), đoạn này cho thấy điều đó có trong Mahāniddesa (Đại Thích Nghĩa) (Mahāni. 7, 9).
Ettha ca paṭhamo viveko itarehi dvīhi vivekehi sahāpi vattabbo itaresu siddhesu tassāpi sijjhanato, vinā ca tasmiṃ siddhepi itare samasijjhanato.
Here, the first seclusion (viveka) should be spoken of together with the other two seclusions, as its attainment is implied when the others are achieved. However, it can also be spoken of without them, because even if it is achieved, the others might not be simultaneously achieved.
Ở đây, sự viễn ly thứ nhất (thân viễn ly) cũng nên được nói cùng với hai sự viễn ly còn lại, vì khi hai sự viễn ly kia được thành tựu thì sự viễn ly này cũng được thành tựu; và khi sự viễn ly này được thành tựu mà không có hai sự viễn ly kia thì chúng cũng không thành tựu.
Tathā dutiyopi.
Similarly, the second one.
Tương tự với sự viễn ly thứ hai.
Tatiyo pana itarehi saheva vattabbo.
But the third one should only be spoken of together with the others.
Tuy nhiên, sự viễn ly thứ ba phải được nói cùng với hai sự viễn ly kia.
Na vinā itaresu siddhesuyeva tassa sijjhanatoti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that it cannot be achieved without the others also being achieved.
Không thể nói rằng nó được thành tựu mà không có sự thành tựu của hai sự viễn ly kia. Điều này cần được hiểu rõ.
‘‘Gaṇasaṅgaṇikaṃ pahāyā’’tiādi tadadhippāyavibhāvanaṃ.
“Abandoning crowds and company” (‘‘Gaṇasaṅgaṇikaṃ pahāyā’’tiādi) and so on is an explanation clarifying that intention.
“Gaṇasaṅgaṇikaṃ pahāyā” (đã từ bỏ sự tụ tập của nhóm) v.v... là sự giải thích ý nghĩa đó.
Tattha gaṇe janasamāgame sannipatanaṃ gaṇasaṅgaṇikā, taṃ pahāya.
Therein, the gathering of people in a crowd is gaṇasaṅgaṇikā (crowds and company). Having abandoned that,
Trong đó, sự tụ tập của đám đông, của quần chúng (janasamāgame) là gaṇasaṅgaṇikā (sự tụ tập của nhóm), pahāya (từ bỏ) điều đó.
Kāyena eko viharati vicarati puggalavasena asahāyattā.
he abides or wanders alone physically due to being without companions in terms of individuals.
Kāyena eko viharati (thân sống một mình) là sống một mình, du hành một mình, vì không có bạn bè theo nghĩa cá nhân.
Citte kilesānaṃ sannipatanaṃ cittakilesasaṅgaṇikā, taṃ pahāya.
The gathering of defilements in the mind is cittakilesasaṅgaṇikā (mental defilement and company). Having abandoned that,
Sự tụ tập của phiền não trong tâm là cittakilesasaṅgaṇikā (sự tụ tập của phiền não tâm), pahāya (từ bỏ) điều đó.
Eko viharati kilesavasena asahāyattā.
he abides alone due to being without companions in terms of defilements.
Eko viharati (sống một mình) là sống một mình theo nghĩa phiền não, vì không có bạn bè là phiền não.
Maggassa ekacittakkhaṇikattā, gotrabhuādīnañca ārammaṇakaraṇamattattā na tesaṃ vasena sātisayā nibbutisukhasamphusanā, phalasamāpattinirodhasamāpattivasena pana sātisayāti āha ‘‘phalasamāpattiṃ vā nirodhasamāpattiṃ vā’’ti.
Because the path (magga) lasts for only one mind-moment (ekacittakkhaṇikattā), and because gotrabhu and others merely serve as objects (ārammaṇakaraṇamattattā), the supreme experience of the bliss of Nibbāna (nibbutisukhasamphusanā) does not occur in their respect. However, it is supreme by way of fruition-attainment (phalasamāpatti) and cessation-attainment (nirodhasamāpatti). Therefore, it is said: "either fruition-attainment or cessation-attainment."
Vì đạo (magga) chỉ tồn tại trong một sát-na tâm, và gotrabhu (chuyển tộc) v.v... chỉ là đối tượng, nên không có sự cảm nhận hạnh phúc Niết-bàn vượt trội theo nghĩa đó. Tuy nhiên, theo nghĩa quả định (phalasamāpatti) và diệt tận định (nirodhasamāpatti) thì có sự vượt trội. Do đó, Đức Phật nói “phalasamāpattiṃ vā nirodhasamāpattiṃ vā” (hoặc quả định, hoặc diệt tận định).
Phalapariyosāno hi nirodho.
Indeed, cessation culminates in fruition.
Vì sự diệt tận (nirodha) có kết thúc là quả (phala).
Pavisitvāti samāpajjanavasena antokatvā.
“Having entered” (Pavisitvā) means having made it internal by way of attaining it.
Pavisitvā (nhập vào) là làm cho trở thành bên trong theo cách nhập định.
Nibbānaṃ patvāti ettha ussukkavacanametaṃ ārammaṇakaraṇena, cittacetasikānaṃ nirodhena ca nibbutipajjanassa adhippetattā.
Regarding “having attained Nibbāna” (Nibbānaṃ patvā) here, this is a statement of eager striving, as the intention is to convey the attainment of Nibbāna by making it an object (ārammaṇa) and by the cessation of mind and mental factors.
Trong câu Nibbānaṃ patvā (đã đạt đến Niết-bàn), đây là một lời nói mang ý nghĩa nỗ lực, vì ý muốn nói đến sự đạt đến Niết-bàn bằng cách lấy Niết-bàn làm đối tượng và bằng sự diệt trừ tâm và các pháp tâm sở.
Codanattheti jānāpetuṃ ussāhakaraṇatthe.
“In the sense of urging” (Codanatthe) means in the sense of making an effort to inform.
Codanatthe (về ý nghĩa khuyến khích) là về ý nghĩa nỗ lực để làm cho hiểu rõ.
184. Abhiharitvāti abhimukhabhāvena netvā.
184. “Having brought forward” (Abhiharitvā) means having led face to face.
184. Abhiharitvā (đem đến) là đem đến một cách trực tiếp.
Nanti tathā pabbajjāya viharantaṃ.
“Him” (Naṃ) means him who abides in the monastic life in that manner.
Na (vị ấy) là vị sống trong đời sống xuất gia như vậy.
Abhihāroti nimantanavasena abhiharaṇaṃ.
“A bringing forward” (Abhihāro) means an invitation by way of invitation.
Abhihāro (sự dâng cúng) là sự dâng cúng bằng cách thỉnh cầu.
‘‘Cīvarādīhi payojanaṃ sādhessāmī’’ti vacanasesena yojanā.
The sentence completion is: "I will accomplish the purpose with robes and so forth."
Nên nối với phần còn lại của câu: “Tôi sẽ hoàn thành mục đích với y phục và những thứ khác”.
Tathā ‘‘yenattho, taṃ vadeyyāthā’’ti.
Similarly, "Tell what you need."
Cũng như: “Các vị hãy nói điều gì cần thiết”.
Cīvarādivekallanti cīvarādīnaṃ lūkhatāya vikalabhāvaṃ.
“Deficiency in robes and so forth” (Cīvarādivekallaṃ) means the deficient state of robes and so forth due to their coarseness.
Cīvarādivekalla (sự thiếu thốn y phục và những thứ khác) là sự thiếu thốn do y phục và những thứ khác thô sơ.
Tadubhayampīti tadeva abhihāradvayampi.
“Both of them” (Tadubhayampīti) means those two types of bringing forward.
Tadubhayampī (cả hai điều đó) là cả hai loại dâng cúng đó.
Sappāyanti sabbagelaññāpaharaṇavasena upakārāvahaṃ.
“Suitable” (Sappāyaṃ) means conducive to welfare by way of removing all illnesses.
Sappāya (phù hợp) là mang lại lợi ích bằng cách loại bỏ mọi bệnh tật.
Bhāvino anatthassa ajananavasena paripālanaṃ rakkhāgutti.
Protection (rakkhāgutti) is safeguarding by not causing future harm.
Sự bảo vệ (rakkhāgutti) là sự giữ gìn bằng cách không để điều bất lợi sắp xảy ra phát sinh.
Paccuppannassa pana anatthassa nisedhavasena paripālanaṃ āvaraṇagutti.
However, barrier-protection (āvaraṇagutti) is safeguarding by preventing present harm.
Còn sự bảo vệ (āvaraṇagutti) là sự giữ gìn bằng cách ngăn chặn điều bất lợi hiện tại.
Kimatthiyaṃ ‘‘dhammika’nti visesananti āha ‘‘sā panesā’’tiādi.
Why is "dhamma-based" (dhammika) a qualifier? To this, it is said: "Sā panesā..." (But this...) and so on.
Tại sao lại có từ đặc biệt “dhammika” (hợp pháp)? Để trả lời, Đức Phật nói “sā panesā” (nhưng điều đó) v.v...
Vihārasīmāyāti upacārasīmāya, lābhasīmāya vā.
“The monastery boundary” (Vihārasīmāya) means the boundary of the precincts or the boundary for requisites.
Vihārasīmāyā (trong giới hạn của tu viện) là trong giới hạn của khu vực (upacārasīmā) hoặc giới hạn của lợi lộc (lābhasīmā).
186. Kasatīti vilekhati kasiṃ karoti.
186. “He cultivates” (Kasatīti) means he ploughs, he performs farming.
186. Kasatī (cày cấy) là cày bừa, làm nông.
Gahapatikoti ettha ka-saddo appatthoti vuttaṃ ‘‘ekagehamatte jeṭṭhako’’ti.
Here, in “householder” (gahapatiko), the particle -ka means "small," hence it is said: “the chief of just one house.”
Trong từ Gahapatiko (gia chủ), từ ka có nghĩa là nhỏ, như đã nói “ekagehamatte jeṭṭhako” (người đứng đầu trong một ngôi nhà nhỏ).
Idaṃ vuttaṃ hoti – gahassa pati gahapati, khuddako gahapati gahapatiko ekasmiññeva gehamatte jeṭṭhakattāti, khuddakabhāvo panassa gehavasenevāti katvā ‘‘ekagehamatte’’ti vuttaṃ.
This is what is meant: the master of a house is a gahapati (householder); a small gahapati is a gahapatiko (small householder), because he is the chief of just one house. And his smallness is only in terms of the house, hence "just one house" is said.
Điều này có nghĩa là: gahassa pati (chủ nhà) là gahapati (gia chủ), một gahapati nhỏ là gahapatiko (tiểu gia chủ), vì là người đứng đầu chỉ trong một ngôi nhà nhỏ. Việc nói “ekagehamatte” (trong một ngôi nhà nhỏ) là để chỉ rằng sự nhỏ bé của người đó chỉ giới hạn trong phạm vi ngôi nhà.
Tena hi anekakulajeṭṭhakabhāvaṃ paṭikkhipati, gahaṃ, gehanti ca atthato samānameva.
By this, it refutes the state of being a chief of many families. Gaha and geha are essentially the same in meaning.
Điều này bác bỏ việc người đó là người đứng đầu nhiều gia đình. Gahaṃ và gehaṃ có cùng ý nghĩa.
Karasaddo balimhīti vuttaṃ ‘‘balisaṅkhāta’’nti.
The word kara means "tribute" (balimhi), hence it is said: “what is called tribute.”
Từ kara có nghĩa là thuế, như đã nói “balisaṅkhāta” (được gọi là thuế).
Karotīti abhinipphādeti sampādeti.
“He makes” (Karotīti) means he produces, he accomplishes.
Karotī (làm) là hoàn thành, thực hiện.
Vaḍḍhetīti uparūpari uppādanena mahantaṃ sannicayaṃ karoti.
“He increases” (Vaḍḍhetīti) means he makes a large accumulation by producing it repeatedly.
Vaḍḍhetī (tăng trưởng) là tích lũy một lượng lớn bằng cách sản xuất liên tục.
Kasmā tadubhayampi vuttanti āha ‘‘yathā hī’’tiādi.
Why are both (small and great possessions) mentioned? To this, it is said: “just as...” and so on.
Tại sao cả hai điều đó (nhỏ và lớn) đều được nói đến? Đức Phật nói “yathā hī” (như vậy) v.v...
Appampi pahāya pabbajituṃ dukkaranti dassanañca pageva mahantanti viññāpanatthaṃ.
And it is to show that it is difficult to go forth, even having abandoned a little, and to explain that even more so it is difficult to abandon much.
Và để cho thấy rằng việc xuất gia dù từ bỏ ít tài sản cũng khó khăn, huống chi là từ bỏ nhiều tài sản, điều đó được giải thích để làm cho hiểu rõ.
Esā hi kathikānaṃ pakati, yadidaṃ yena kenaci pakārena atthantaraviññāpananti.
Indeed, this is the nature of expositors, namely, to explain the meaning in one way or another.
Đây là bản chất của những người thuyết pháp, tức là giải thích một ý nghĩa khác bằng bất kỳ cách nào có thể.
Appampi pahāya pabbajituṃ dukkarabhāvo pana majjhimanikāye majjhimapaṇṇāsake laṭukikopamasuttena (ma. ni. 2.148 ādayo) dīpetabbo.
However, the difficulty of going forth even after abandoning a little should be elucidated by the Laṭukikopama Sutta in the Middle Section of the Majjhima Nikāya.
Việc xuất gia dù từ bỏ ít tài sản cũng khó khăn, điều đó nên được giải thích bằng Laṭukikopamasutta (Kinh Ví Dụ Con Chim Cút) trong Majjhimapaṇṇāsaka của Majjhimanikāya (Trung Bộ Kinh) (Ma. Ni. 2.148 v.v...).
Vuttañhi tattha ‘‘seyyathāpi udāyi puriso daliddo assako anāḷhiyo, tassa’ssa ekaṃ agārakaṃ oluggaviluggaṃ kākātidāyiṃ naparamarūpaṃ, ekā khaṭopikā oluggaviluggā naparamarūpā’’ti vitthāro.
For it is said there: “Suppose, Udāyi, there was a man, poor, property-less, without means, who had a single dilapidated house, given over to crows, worthless; a single dilapidated cot, worthless” – and so on, in detail.
Trong đó có nói: “Ví như, này Udāyi, một người nghèo, không có tài sản, không giàu có, có một ngôi nhà đổ nát, rách nát, chim quạ có thể bay vào, một cái giường tre cũng đổ nát, rách nát” v.v... (chi tiết).
Yadi appampi bhogaṃ pahāya pabbajituṃ dukkaraṃ, kasmā dāsavārepi bhogaggahaṇaṃ na katanti āha ‘‘dāsavāre panā’’tiādi.
If it is difficult to go forth even after abandoning a small amount of wealth, why was wealth not mentioned in the case of the slave? To this, it is said: “But in the case of the slave...” and so on.
Nếu việc xuất gia dù từ bỏ ít tài sản cũng khó khăn, tại sao trong trường hợp nô lệ lại không nói đến việc từ bỏ tài sản? Đức Phật nói “dāsavāre panā” (nhưng trong trường hợp nô lệ) v.v...
Attanopi anissaroti attānampi sayamanissaro.
“He is not his own master” (Attanopi anissaro) means he is not even master of himself.
Attanopi anissaro (không làm chủ được chính mình) là chính mình cũng không làm chủ được bản thân.
Yathā ca dāsassa bhogāpi abhogāyeva parāyattabhāvato, evaṃ ñātayopīti dāsavāre ñātiparivaṭṭaggahaṇampi na katanti daṭṭhabbaṃ.
Just as the possessions of a slave are as if no possessions because they are dependent on another, so too are relatives. Therefore, it should be understood that the inclusion of "circle of relatives" was not made in the slave's case.
Và như tài sản của nô lệ cũng không phải là tài sản của họ vì bị người khác sở hữu, thì người thân cũng vậy. Do đó, trong trường hợp nô lệ, việc nói đến người thân và gia đình cũng không được đề cập.
Parivaṭṭati paramparabhāvena samantato āvaṭṭatīti parivaṭṭo, ñātiyeva.
That which revolves in succession, that which turns all around, is parivaṭṭo (circle, retinue); it refers to relatives themselves.
Parivaṭṭati (xoay quanh) là xoay quanh khắp nơi theo cách kế thừa, đó là parivaṭṭo (gia đình), chỉ là người thân.
Tenāha ‘‘ñātiyeva ñātiparivaṭṭo’’ti.
Therefore, it is said: “relatives themselves are the circle of relatives.”
Vì vậy, Đức Phật nói “ñātiyeva ñātiparivaṭṭo” (người thân chính là gia đình).
189. Tanti yathā dāsavāre ‘‘evamevā’’ti vuttaṃ, na tathā idha kassakavāre, tadavacanaṃ kasmāti anuyuñjeyya ceti attho.
189. “That” (Taṃ) means: "Just as 'evameva' (in the same way) was said in the case of the slave, why was it not said similarly in the case of the farmer?" – this is the meaning of the question that might be raised.
189. Taṃ (điều đó): có nghĩa là, nếu có người hỏi tại sao trong trường hợp nô lệ lại nói “evamevā” (chính là như vậy), nhưng trong trường hợp người nông dân ở đây lại không nói như vậy.
Evamevāti vuccamāneti yathā paṭhamadutiyāni sāmaññaphalāni paññattāni, tathāyeva paññapetuṃ sakkā nu khoti vutte.
“When it is said 'in the same way'” (Evamevāti vuccamāne) means when it is asked, "Is it possible to declare the fruits of recluseship in the same way as the first and second were declared?"
Evamevāti vuccamāne (khi được nói là chính là như vậy): là khi được hỏi liệu có thể tuyên bố các quả Sa-môn thứ nhất và thứ hai cũng chính là như vậy hay không.
Evarūpāhīti yathāvuttadāsakassakūpamāsadisāhi upamāhi.
“By such similes” (Evarūpāhi) means by similes similar to the aforementioned comparisons of the slave and the farmer.
Evarūpāhī (bằng những ví dụ như vậy) là bằng những ví dụ tương tự như ví dụ về nô lệ và người nông dân đã nói ở trên.
Sāmaññaphalaṃ dīpetuṃ pahoti anantapaṭibhānatāya vicittanayadesanabhāvato.
“It is able to elucidate the fruit of recluseship” due to the nature of a varied method of teaching, with boundless quick wit.
Sāmaññaphalaṃ dīpetuṃ pahoti (có thể làm hiển lộ quả Sa-môn) là do có khả năng thuyết giảng các phương pháp đa dạng với trí tuệ vô tận.
Tatthāti evaṃ dīpane.
Therein means in thus explaining.
Tatthā (ở đó) có nghĩa là trong sự giải thích như vậy.
Pariyantaṃ nāma natthi anantanayadesanabhāvato, savane vā asantosanena bhiyyo bhiyyo sotukāmatājananato sotukāmatāya pariyantaṃ nāma natthīti attho.
There is no end because of the nature of the teaching having endless methods; or, because dissatisfaction arises in listening, generating a greater and greater desire to listen, there is no end to the desire to listen—this is the meaning.
Không có giới hạn vì giáo pháp được thuyết giảng với vô số phương pháp, hoặc vì trong việc lắng nghe, do không thỏa mãn, sự khao khát muốn nghe càng lúc càng nhiều hơn được sinh ra, nên không có giới hạn cho sự khao khát muốn nghe. Đây là ý nghĩa.
Tathāpīti ‘‘desanāya uttaruttarādhikanānānayavicittabhāve satipī’’ti (dī. ni. ṭī. 1.189) ācariyena vuttaṃ, satipi evaṃ apariyantabhāvetipi yujjati.
“Even so” means, as stated by the teacher, “even though the teaching is varied with many ever-increasing and diverse methods.” It is also appropriate to say that there is no end in this way.
Mặc dù vậy, như các bậc thầy đã nói: "Mặc dù giáo pháp có vô số phương pháp đa dạng và tăng tiến dần lên", thì việc giáo pháp không có giới hạn như vậy cũng hợp lý.
Anumānañāṇena cintetvā.
having contemplated with inferential knowledge.
Với anumānañāṇa (trí suy luận), sau khi suy nghĩ.
Upari visesa nti taṃ ṭhapetvā tadupari visesameva sāmaññaphalaṃ pucchanto. Kasmāti āha ‘‘savane’’tiādi.
“A further excellence” means setting aside that fruit of recluseship, he asks for a further excellence of the fruit of recluseship. He states the reason why by saying “in listening,” and so on.
Sự đặc biệt hơn nữa là, bỏ qua điều đó, chỉ hỏi về quả Sa-môn đặc biệt hơn nữa. Tại sao lại nói vậy? Ông ấy nói: " trong việc lắng nghe" và các điều tương tự.
Etena imamatthaṃ dīpeti – anekatthā samānāpi saddā vatticchānupubbikāyeva taṃtadatthadīpakāti.
By this, he explains this meaning: although words have multiple meanings and are similar, they are prescribed according to the speaker’s intention and reveal those respective meanings.
Qua đó, điều này làm sáng tỏ ý nghĩa rằng: Mặc dù các từ có nhiều nghĩa và giống nhau, nhưng chúng chỉ làm sáng tỏ nghĩa tương ứng theo trình tự mong muốn.
Sādhukaṃ sādhūti ekatthametaṃ sādhusaddasseva ka-kārena vaḍḍhetvā vuttattā.
“Sādhukaṃ sādhūti ekatthametaṃ” means these two words, sādhuka and sādhu, have the same meaning, as the word sādhuka is formed by adding the consonant ‘ka’ to the word sādhu.
Sādhukaṃ sādhūti ekatthametaṃ (Sādhukaṃ và Sādhu có cùng một nghĩa) vì từ sādhu được nói thêm âm ka.
Teneva hi sādhukasaddassatthaṃ vadantena sādhusaddo atthuddhāravasena udāhaṭo.
For this very reason, the teacher, in explaining the meaning of the word sādhuka, cited the word sādhu to extract its meaning.
Chính vì vậy, khi nói về ý nghĩa của từ sādhuka, từ sādhu đã được trích dẫn theo cách làm rõ ý nghĩa.
Tena ca nanu sādhukasaddasseva atthuddhāro vattabbo, na sādhusaddassāti codanā nisedhitā.
And by this, the objection “Surely, the meaning of sādhuka itself should be explained, not the meaning of sādhu” is refuted.
Và với điều đó, lời chất vấn "chẳng phải nên nói về ý nghĩa của từ sādhuka sao, không nên nói về từ sādhu?" đã bị bác bỏ.
Āyācaneti abhimukhaṃ yācane, abhipatthanāyanti attho.
“In entreaty” means in facing and entreating, that is, in earnest longing.
Āyācane (trong lời cầu xin) nghĩa là cầu xin trực tiếp, cầu nguyện.
Sampaṭicchaneti paṭiggahaṇe.
“In acceptance” means in receiving.
Sampaṭicchane (trong sự chấp nhận) nghĩa là trong sự tiếp nhận.
Sampahaṃsaneti saṃvijjamānaguṇavasena haṃsane tosane, udaggatākaraṇeti attho.
“In delighting” means in delighting and pleasing according to existing qualities, that is, in causing elation.
Sampahaṃsane (trong sự hoan hỷ) nghĩa là hoan hỷ, vui mừng dựa trên những phẩm chất hiện có, tức là làm cho tâm phấn khởi.
Sādhu dhammarucīti gāthā ummādantījātake (jā. 2.18.101).
The verse “Sādhu dhammarucī” is found in the Ummādantī Jātaka.
Câu kệ Sādhu dhammarucī (Lành thay, Dhammaruci) xuất hiện trong Ummādantījātaka.
Tatthāyamaṭṭhakathāvinicchayapaveṇī – sucaritadhamme rocetīti dhammaruci, dhammaratoti attho.
Therein, the commentary’s customary interpretation is as follows: One who delights in virtuous conduct is called dhammaruci, meaning one who rejoices in the Dhamma.
Ở đó, đây là truyền thống quyết định của Chú giải: người hoan hỷ trong thiện pháp được gọi là dhammaruci, nghĩa là người hoan hỷ trong Dhamma.
Tādiso hi jīvitaṃ jahantopi akattabbaṃ na karoti.
Indeed, such a person, even while sacrificing their life, does not commit what should not be done.
Thật vậy, một người như vậy, dù phải từ bỏ mạng sống, cũng không làm điều không nên làm.
Paññāṇavāti paññavā ñāṇasampanno.
“Possessing knowledge” means endowed with wisdom and knowledge.
Paññāṇavā (người có trí tuệ) nghĩa là người có trí tuệ, đầy đủ trí tuệ.
Mittānamaddubbhoti mittānaṃ adussanabhāvo.
“Not betraying friends” means not harming friends.
Mittānamaddubbho (không làm hại bạn bè) nghĩa là không làm hại bạn bè.
‘‘Adūsako anupaghātako’’ti (dī. ni. ṭī. 1.189) ācariyena vuttaṃ.
The teacher stated, “not harming, not destroying.”
Các bậc thầy đã nói: "Không làm hại, không gây tổn thương."
‘‘Adrubbho’’tipi pāṭho da-kārassa dra-kāraṃ katvā.
“Adrubbho” is also a reading, changing ‘da’ to ‘dra’.
Cũng có bản đọc là " Adrubbho" bằng cách biến âm da thành dra.
Daḷhīkammeti sātaccakiriyāyaṃ.
“In strengthening” means in continuous action.
Daḷhīkamme (trong sự kiên cố) nghĩa là trong việc thực hành liên tục.
Āṇattiyanti āṇāpane.
“In command” means in ordering.
Āṇattiyaṃ (trong sự ra lệnh) nghĩa là trong việc chỉ huy.
Idhāpīti sāmaññaphalepi.
Here too, in the fruit of recluseship.
Idhāpi (ở đây cũng vậy) nghĩa là cả trong Sāmaññaphala.
Assāti sādhukasaddassa.
It refers to the word sādhuka.
Assā (của điều đó) nghĩa là của từ sādhuka.
‘‘Suṇohi sādhukaṃ manasi karohī’’ti hi sādhukasaddena savanamanasikārānaṃ sātaccakiriyāpi tadāṇāpanampi jotitaṃ hoti.
For indeed, by the word sādhuka in “Listen carefully, attend carefully,” both the continuous action of listening and mental attention, and the commanding of them, are illuminated.
Thật vậy, với từ sādhuka trong câu "Suṇohi sādhukaṃ manasi karohi" (Hãy lắng nghe kỹ, hãy chú tâm kỹ), việc thực hành liên tục sự lắng nghe và chú tâm, cũng như sự ra lệnh cho điều đó, đều được làm sáng tỏ.
Āyācaneneva ca uyyojanasāmaññato āṇatti saṅgahitāti na sā visuṃ atthuddhāre vuttā.
And since commanding is included by way of entreaty in a general sense of urging, it is not separately mentioned in the extraction of meanings.
Và vì sự ra lệnh được bao hàm trong ý nghĩa chung của việc thúc giục thông qua lời cầu xin, nên nó không được nói riêng trong việc làm rõ ý nghĩa.
Āṇārahassa hi āṇatti, tadanarahassa āyācananti viseso.
The distinction is that a command is for one worthy of command, while an entreaty is for one not worthy of it.
Thật vậy, sự khác biệt là: đối với người xứng đáng được ra lệnh thì là āṇatti (ra lệnh), còn đối với người không xứng đáng thì là āyācana (cầu xin).
Sundarepīti sundaratthepi.
“In what is beautiful” means also in the sense of beautiful.
Sundarepi (cũng trong ý nghĩa tốt đẹp) nghĩa là cũng trong ý nghĩa tốt đẹp.
Idāni yathāvuttena sādhukasaddassa atthattayena pakāsitaṃ visesaṃ dassetuṃ, tassa vā atthattayassa idha yogyataṃ vibhāvetuṃ ‘‘daḷhīkammatthena hī’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show the excellence revealed by the three meanings of the word sādhuka as explained, or to demonstrate the suitability of those three meanings here, the phrase “for by the meaning of strengthening,” and so on, is stated.
Bây giờ, để chỉ ra sự đặc biệt đã được làm sáng tỏ bởi ba ý nghĩa của từ sādhuka như đã nói, hoặc để làm rõ sự phù hợp của ba ý nghĩa đó ở đây, câu " daḷhīkammatthena hī" (thật vậy, với ý nghĩa của sự kiên cố) và các điều tương tự đã được nói.
Suggahitaṃ gaṇhantoti suggahitaṃ katvā gaṇhanto.
“Grasping well” means grasping by making it well-grasped.
Suggahitaṃ gaṇhanto (nắm giữ tốt) nghĩa là nắm giữ một cách tốt đẹp.
Sundaranti bhāvanapuṃsakaṃ.
“Beautiful” is a neuter noun expressing the state of being.
Sundaraṃ (tốt đẹp) là một danh từ trung tính chỉ trạng thái.
Bhaddakanti pasatthaṃ, ‘‘dhamma’’nti iminā sambandho.
“Good” means praiseworthy, and it is to be connected with “Dhamma.”
Bhaddakaṃ (tốt lành) nghĩa là đáng khen, có liên hệ với từ " dhamma" này.
Sundaraṃ bhaddakanti vā savanānuggahaṇe pariyāyavacanaṃ.
Or, “beautiful and good” are synonyms for assisting listening and grasping.
Hoặc sundaraṃ bhaddakaṃ (tốt đẹp, tốt lành) là những từ đồng nghĩa trong việc hỗ trợ lắng nghe.
Manasi karohīti ettha na ārammaṇapaṭipādanalakkhaṇo manasikāro, atha kho vīthipaṭipādanajavanapaṭipādanamanasikārapubbake citte ṭhapanalakkhaṇoti dassento ‘‘āvajja, samannāharā’’ti āha.
Here in “manasi karohi” (attend carefully), it is not the attention characterized by bringing an object to the mind, but rather that characterized by establishing the mind preceded by vīthipaṭipādana and javana attention, as shown by saying “turn your mind to it, collect it.”
Trong câu Manasi karohi (Hãy chú tâm), không phải là manasikāra (tác ý) có đặc tính là đưa đối tượng vào tâm, mà là đặc tính là đặt tâm vào đó, với manasikāra dẫn đến việc đưa tâm vào lộ trình và đưa tâm vào tốc hành, do đó ông ấy nói: " āvajja, samannāharā" (hãy hướng tâm, hãy tập trung).
Avikkhittacittoti yathāvuttamanasikāradvayapubbakāya cittapaṭipāṭiyā ekārammaṇe ṭhapanavasena anuddhatacitto hutvā.
“With an unscattered mind” means being composed, free from mental agitation, by establishing the mind on a single object through the aforementioned two types of attention.
Avikkhittacitto (tâm không tán loạn) nghĩa là tâm không bị phân tán, do đặt tâm vào một đối tượng duy nhất theo trình tự tâm thức được dẫn dắt bởi hai loại manasikāra như đã nói.
Nisāmehīti suṇāhi, anaggharatanamiva vā suvaṇṇamañjusāya dullabhadhammaratanaṃ citte paṭisāmehītipi attho.
“Nisāmehi” means listen; or, it means to store the rare Dhamma-gem in the mind as one would an invaluable jewel in a golden casket.
Nisāmehī (hãy lắng nghe) nghĩa là hãy lắng nghe, hoặc nghĩa là hãy cất giữ pháp bảo khó tìm vào tâm như cất giữ một viên ngọc vô giá vào một chiếc hộp vàng.
Tena vuttaṃ ‘‘citte karohī’’ti.
Hence, it is said, “Place it in the mind.”
Vì thế, đã nói: " citte karohī" (hãy đặt vào tâm).
Evaṃ padadvayassa paccekaṃ yojanāvasena atthaṃ dassetvā idāni paṭiyogīvasena dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the meaning of each of the two words by individual application, now, to show it by way of counter-application, “Moreover,” and so on, is stated.
Sau khi chỉ ra ý nghĩa của hai từ riêng lẻ theo cách kết hợp, bây giờ để chỉ ra theo cách đối lập, câu " apicā" (hơn nữa) và các điều tương tự đã được nói.
Tattha sotindriyavikkhepavāraṇaṃ savane niyojanavasena kiriyantarapaṭisedhanato, tena sotaṃ odahāti atthaṃ dasseti.
Therein, “prevention of distraction of the ear-faculty” is due to the prohibition of other actions by way of engagement in listening; by this, it shows the meaning of inclining the ear.
Trong đó, sotindriyavikkhepavāraṇaṃ (ngăn chặn sự tán loạn của nhĩ căn) là do việc ngăn cản các hành động khác bằng cách chỉ định vào việc lắng nghe; do đó, nó làm sáng tỏ ý nghĩa "hãy chú tâm vào tai".
Manindriyavikkhepavāraṇaṃ manasikārena daḷhīkammaniyojanena aññacintāpaṭisedhanato.
“Prevention of distraction of the mind-faculty” is due to the prohibition of other thoughts by way of diligent engagement through attention.
Manindriyavikkhepavāraṇaṃ (ngăn chặn sự tán loạn của ý căn) là do việc ngăn cản những suy nghĩ khác bằng cách chỉ định sự kiên cố thông qua manasikāra.
Byañjanavipallāsaggāhavāraṇaṃ ‘‘sādhuka’’nti visesetvā vuttattā.
“Prevention of misapprehension of words” is because it is stated with the modifier “sādhukaṃ” (carefully).
Byañjanavipallāsaggāhavāraṇaṃ (ngăn chặn việc nắm giữ sự sai lệch của văn tự) là do đã được nói rõ là "sādhukaṃ".
Atthavipallāsaggāhavāraṇepi esa nayo.
The same method applies to “prevention of misapprehension of meaning.”
Tương tự như vậy đối với atthavipallāsaggāhavāraṇe (ngăn chặn việc nắm giữ sự sai lệch của ý nghĩa).
Dhāraṇūpaparikkhādīsūti ettha ādi-saddena tulanatīraṇādike, diṭṭhiyā suppaṭivedhe ca saṅgaṇhāti.
In “dhāraṇūpaparikkhādīsu,” the term “ādi” includes comparing, scrutinizing, and so on, and also the complete penetration by wisdom.
Trong câu Dhāraṇūpaparikkhādīsū (trong việc ghi nhớ, xem xét, v.v.), từ " ādi" bao gồm việc so sánh, phân tích, v.v., và sự thấu hiểu đúng đắn bằng tuệ quán.
Yathādhippetamatthaṃ byañjeti pakāseti, sayametenāti vā byañjanaṃ, sabhāvanirutti, saha byañjanenāti sabyañjano, byañjanasampannoti attho.
Byañjanaṃ means that which reveals or manifests the intended meaning; or, that by which one expresses oneself. It is natural expression. Sabyañjano means with expression, that is, endowed with expression.
Byañjanaṃ là điều làm rõ, làm sáng tỏ ý nghĩa như mong muốn, hoặc là điều tự nó làm sáng tỏ ý nghĩa; đó là từ ngữ tự nhiên, sabyañjano (có văn tự) nghĩa là đầy đủ văn tự.
Sahappavatti hi ‘‘sampannatā samavāyatā vijjamānatā’’tiādinā anekavidhā, idha pana sampannatāyeva tadaññassa asambhavato, tasmā ‘‘saha byañjanenā’’ti nibbacanaṃ katvāpi ‘‘byañjanasampanno’’ti (dī. ni. ṭī. 1.189) attho ācariyena vuttoti daṭṭhabbaṃ, yathā taṃ ‘‘na kusalā akusalā, kusalapaṭipakkhā’’ti (dha. sa. 1) araṇīyato upagantabbato anudhātabbato attho, catupārisuddhisīlādi, saha atthenāti sāttho, vuttanayena atthasampannoti attho.
Indeed, coexistence is of many kinds, such as completeness, suitability, and presence. But here, only completeness is meant, as the impossibility of other meanings. Therefore, it should be understood that even after defining it as “with expression,” the teacher states its meaning as “endowed with expression.” Similarly, attho (meaning) refers to the fourfold purity of morality (catupārisuddhisīla) and so on, which is to be avoided, approached, and followed (as in the statement “not skillful, unskillful, opposite of skillful”). Sāttho (meaningful) means with meaning, that is, complete with meaning in the manner stated.
Thật vậy, sự cùng tồn tại có nhiều loại như "sự đầy đủ, sự hòa hợp, sự hiện hữu", v.v., nhưng ở đây chỉ là sự đầy đủ vì không thể có điều gì khác, do đó, mặc dù đã giải thích là "saha byañjanenā" (cùng với văn tự), nhưng ý nghĩa "byañjanasampanno" (đầy đủ văn tự) đã được các bậc thầy nói đến. Điều này nên được hiểu giống như "na kusalā akusalā, kusalapaṭipakkhā" (không phải thiện, không phải bất thiện, đối nghịch với thiện). Attho (ý nghĩa) là điều cần được tiếp cận, cần được theo dõi, như Tứ thanh tịnh giới, v.v. Sāttho (có ý nghĩa) nghĩa là đầy đủ ý nghĩa theo cách đã nói.
Sādhukapadaṃ ekameva samānaṃ āvuttinayādivasena ubhayattha yojetabbaṃ.
The single word “sādhukaṃ,” which is similar, should be applied in both instances by way of repetition, and so on.
Từ sādhuka chỉ là một từ duy nhất, giống nhau, cần được kết hợp ở cả hai nơi theo cách lặp lại, v.v.
Kathanti āha ‘‘yasmā’’tiādi.
How so? He states this with “yasmā,” and so on.
Tại sao lại như vậy? Ông ấy nói: " yasmā" (vì) và các điều tương tự.
Dhammo nāma tanti.
Dhamma means the canon.
Dhamma nghĩa là giáo lý.
Desanā nāma tassā manasā vavatthāpitāya tantiyā desanā.
Desanā means the teaching of that canon, which has been mentally apprehended.
Desanā nghĩa là sự thuyết giảng giáo lý đã được xác định trong tâm.
Attho nāma tantiyā attho.
Attho means the meaning of the canon.
Attho nghĩa là ý nghĩa của giáo lý.
Paṭivedho nāma tantiyā, tantiatthassa ca yathābhūtāvabodho.
Paṭivedho means the realization of the canon and the meaning of the canon as they truly are.
Paṭivedho nghĩa là sự thấu hiểu chân thật về giáo lý và ý nghĩa của giáo lý.
Yasmā cete dhammadesanātthapaṭivedhā sasādīhi viya mahāsamuddo mandabuddhīhi dukkhogāhā, alabbhaneyyapatiṭṭhā ca, tasmā gambhīrā.
And because these Dhamma, teaching, meaning, and realization are difficult for dull-witted individuals to fathom, like the great ocean for rabbits and the like, and have no attainable footing, they are profound.
Và vì những Dhamma, Desanā, Attha, Paṭivedha này khó tiếp cận đối với những người trí tuệ kém cỏi, giống như đại dương đối với những con vật nhỏ như thỏ, và không thể tìm thấy chỗ đứng, nên chúng là sâu xa (gambhīra).
Tena vuttaṃ ‘‘yasmā…pe… manasi karohī’’ti.
Therefore, it is said, “yasmā…pe… manasi karohi” (since… and so on… attend carefully).
Vì thế, đã nói: " yasmā…pe… manasi karohi" (vì...hãy chú tâm).
Ettha ca paṭivedhassa dukkarabhāvato dhammatthānaṃ dukkhogāhatā, desanāñāṇassa dukkarabhāvato desanāya, uppādetumasakkuṇeyyatāya, tabbisayañāṇuppattiyā ca dukkarabhāvato paṭivedhassa dukkhogāhatā veditabbā.
Here, the difficulty of the Dhamma and its meaning to fathom is understood from the difficulty of realization. The difficulty of the teaching is from the difficulty of the knowledge of the teaching, and the difficulty of realization is from its impossibility to produce and the difficulty of producing knowledge pertaining to it.
Ở đây, cần hiểu rằng do sự khó khăn của paṭivedha, Dhamma và Attha trở nên khó tiếp cận; do sự khó khăn của desanāñāṇa, desanā trở nên khó tiếp cận; và do sự khó tạo ra nó, cũng như sự khó tạo ra trí tuệ liên quan đến nó, paṭivedha trở nên khó tiếp cận.
Yamettha vattabbaṃ, taṃ nidānavaṇṇanāyaṃ vuttameva.
What is to be said here has already been stated in the explanation of the introduction.
Những gì cần nói ở đây đã được nói trong phần nidānavaṇṇanā (giải thích nguyên nhân).
‘‘Suṇāhi sādhuka’’nti ‘‘sādhukaṃ manasi karohī’’ti vadanto na kevalaṃ atthakkamato eva ayaṃ yojanā, atha kho saddakkamatopi ubhayattha sambandhattāti dasseti.
By saying “Suṇāhi sādhukaṃ” and “Sādhukaṃ manasi karohi,” he indicates that this application is not merely according to the sequence of meaning, but also according to the sequence of words, as it relates to both.
Với câu "Suṇāhi sādhukaṃ" (Hãy lắng nghe kỹ) và " sādhukaṃ manasi karohi" (hãy chú tâm kỹ), điều này cho thấy rằng sự kết hợp này không chỉ theo thứ tự ý nghĩa mà còn theo thứ tự từ ngữ, vì nó liên quan đến cả hai.
‘‘Sakkā mahārājā’’ti idhāpi ‘‘aññampi diṭṭheva dhamme sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ…pe… paṇītatarañcā’’ti idamanuvattatīti āha ‘‘evaṃ paṭiññātaṃ sāmaññaphaladesana’’nti.
In “Sakkā mahārājā” (It is possible, great king), the phrase “there is another fruit of recluseship, visible in this very life… and even more excellent” also follows. Thus, he states, “the teaching of the fruit of recluseship thus promised.”
Sakkā mahārājā (Đại vương, có thể được) – ở đây cũng vậy, câu "aññampi diṭṭheva dhamme sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ…pe… paṇītatarañcā" (một quả Sa-môn khác có thể thấy được ngay trong đời này... và cao thượng hơn) tiếp tục được áp dụng, do đó ông ấy nói: " evaṃ paṭiññātaṃ sāmaññaphaladesanaṃ" (giáo pháp về quả Sa-môn đã được tuyên bố như vậy).
Vitthārato bhāsananti atthameva daḷhaṃ karoti ‘‘desessāmīti saṃkhittadīpana’’ntiādinā.
He emphasizes the meaning of speaking expansively with phrases like “desessāmīti saṃkhittadīpanaṃ” (I will teach it, a brief exposition), and so on.
Việc nói rộng rãi củng cố ý nghĩa của từ "desessāmīti saṃkhittadīpanaṃ" (Tôi sẽ thuyết giảng một cách tóm tắt) và các điều tương tự.
Hi-saddo cettha luttaniddiṭṭho.
Here, the word ‘hi’ is understood to be elided.
Từ hi ở đây bị lược bỏ.
Idaṃ vuttaṃ hoti – desanaṃ nāma uddisanaṃ.
This is what is meant: Desanaṃ means stating briefly.
Điều này có nghĩa là: desanaṃ (thuyết giảng) là sự trình bày tổng quát.
Bhāsanaṃ nāma niddisanaṃ paribyattakathanaṃ.
Bhāsanaṃ means explaining in detail, speaking clearly.
Bhāsanaṃ (nói) là sự trình bày chi tiết, giải thích rõ ràng.
Tenāyamattho sambhavatīti yathāvuttamatthaṃ sagāthāvaggasaṃyutte vaṅgīsasutte (saṃ. ni. 1.214) gāthāpadena sādhetuṃ ‘‘tenāhā’’tiādi vuttaṃ.
“Tenāhā”tiādi was spoken to prove the aforementioned meaning, as it was stated, with a verse in the Vaṅgīsa Sutta of the Sagāthāvaggasaṃyutta, for this meaning to be possible.
Vì vậy, ý nghĩa này có thể xảy ra. Để chứng minh ý nghĩa đã nói trên bằng câu kệ trong kinh Vaṅgīsa (Saṃ. Ni. 1.214) thuộc Saṃyutta (Tương Ưng) có kệ, nên đã nói "do đó, Ngài nói" và tiếp theo.
Sāḷikāyiva nigghosoti sāḷikāya nigghoso viya, yathā sāḷikāya ālāpo madhuro kaṇṇasukho pemanīyo, evanti attho.
Sāḷikāyiva nigghoso: means like the voice of a sāḷikā bird, that is, just as the talk of a sāḷikā is sweet, pleasant to the ear, and lovable, so it is.
"Sāḷikāyiva nigghoso" (tiếng vang như chim sáo) có nghĩa là: giống như tiếng hót của chim sáo, như tiếng chim sáo hót ngọt ngào, dễ chịu, đáng yêu, ý là như vậy.
Paṭibhānanti cetassa visesanaṃ liṅgabhedassapi visesanassa dissanato yathā ‘‘guṇo pamāṇa’’nti.
Paṭibhānaṃ is an adjective for "voice" (nigghoso), as adjectives are seen even with gender difference, like "guṇo pamāṇaṃ" (quality is a measure).
Từ "paṭibhāna" là một tính từ của từ đó, vì tính từ cũng được thấy có sự khác biệt về giống, như trong ví dụ "guṇo pamāṇaṃ" (phẩm chất là thước đo).
Paṭibhānanti ca saddo vuccati paṭibhāti taṃtadākārena dissatīti katvā.
And the word paṭibhāna is called so because "it appears" (paṭibhāti) in various forms.
Và từ "paṭibhāna" được nói là âm thanh vì nó hiển lộ dưới những hình thái khác nhau.
Udīrayīti uccārayi, vuccati vā, kammagabbhañcetaṃ kiriyāpadaṃ.
Udīrayī means "uttered" or "was spoken." This verb is in the passive voice, indicating an action that has happened.
"Udīrayī" có nghĩa là đã nói ra, hoặc được nói, và đây là một động từ có chứa đối tượng.
Iminā cetaṃ dīpeti – āyasmantaṃ dhammasenāpatiṃ thometukāmena desanābhāsanānaṃ visesaṃ dassentena pabhinnapaṭisambhidena āyasmatā vaṅgīsattherena ‘‘saṅkhittena, vitthārenā’’ti ca visesanaṃ kataṃ, tenāyamattho viññāyatīti.
With this, it reveals that the Venerable Elder Vaṅgīsa, who possessed discriminative knowledge (paṭisambhidā) and wished to praise the Venerable Dhammasenāpati, highlighting the distinction between teaching (desanā) and expounding (bhāsanā), made a specific statement, saying, "in brief" and "in detail," and thereby this meaning is understood.
Với điều này, nó làm sáng tỏ rằng: Tôn giả Trưởng lão Vaṅgīsa, người đã đạt được Tứ Vô Ngại Giải, muốn ca ngợi Tôn giả Pháp Quân (Dhammasenāpati), đã chỉ ra sự khác biệt giữa thuyết giảng (desanā) và nói (bhāsanā), và đã dùng các từ đặc biệt như "saṅkhittena" (tóm tắt) và "vitthārena" (rộng rãi). Do đó, ý nghĩa này được hiểu.
Evaṃ vutteti ‘‘bhāsissāmī’’ti vutte.
Evaṃ vutte: when it was said, "I will speak."
"Evaṃ vutte" (khi được nói như vậy) có nghĩa là khi được nói "Bhāsissāmi" (Ta sẽ thuyết giảng).
‘‘Na kira bhagavā saṅkhepeneva desessati, atha kho vitthārenapi bhāsissatī’’ti hi taṃ padaṃ sutvāva ussāhajāto sañjātussāho, haṭṭhatuṭṭhoti attho.
Indeed, upon hearing that statement, "the Blessed One will not only teach in brief, but will also expound in detail," he became ussāhajāto (filled with enthusiasm), meaning delighted and joyful.
Khi nghe lời đó, ông ta nghĩ: "Chắc chắn Thế Tôn sẽ không chỉ thuyết giảng tóm tắt, mà còn thuyết giảng rộng rãi nữa", và vì vậy ông "ussāhajāto" (tràn đầy nhiệt huyết), tức là vui mừng và hoan hỷ.
Ayamācariyassa adhippāyo.
This is the teacher’s intention.
Đây là ý định của vị thầy (ācariya).
Apica ‘‘tena hi mahārāja suṇohi sādhukaṃ manasi karohi, bhāsissāmī’’ti vuttaṃ sabbampi uyyojanapaṭiññākaraṇappakāraṃ ussāhajananakāraṇaṃ sabbeneva ussāhasambhavato, tasmā evaṃ vutteti ‘‘suṇohi, sādhukaṃ manasi karohi, bhāsissāmī’’ti vutte sabbeheva tīhipi padehi ussāhajātoti attho daṭṭhabbo.
Moreover, the entire manner of urging and promising in "Therefore, great king, listen, pay careful attention, I shall speak" (tena hi mahārāja suṇohi sādhukaṃ manasi karohi, bhāsissāmi) is a cause for generating enthusiasm, as enthusiasm arises from all of it. Therefore, the meaning of evaṃ vutte is that enthusiasm arose from all three phrases: "Listen, pay careful attention, I shall speak."
Hơn nữa, tất cả những lời khuyến khích và cam kết đã nói như "Này đại vương, hãy lắng nghe, hãy chú tâm kỹ lưỡng, Ta sẽ thuyết giảng" đều là nguyên nhân tạo ra nhiệt huyết, vì nhiệt huyết có thể phát sinh từ tất cả những lời đó. Do đó, cần hiểu rằng "evaṃ vutte" (khi được nói như vậy) có nghĩa là khi được nói "Hãy lắng nghe, hãy chú tâm kỹ lưỡng, Ta sẽ thuyết giảng", thì nhiệt huyết phát sinh từ cả ba từ này.
Paccassosīti pati assosi bhagavato vacanasamanantarameva pacchā assosi, ‘‘sakkā pana bhante’’tiādinā vā pucchitvā puna ‘‘evaṃ bhante’’ti assosīti attho.
Paccassosī: he listened respectfully (pati assosi) immediately after the Blessed One's words, or it means he listened (assosi) again after asking, "Is it possible, Venerable Sir?" and so forth, and then saying, "Yes, Venerable Sir."
"Paccassosī" (đã lắng nghe) có nghĩa là đã lắng nghe một cách kính cẩn, ngay sau lời của Thế Tôn, hoặc sau khi hỏi "Bạch Thế Tôn, có thể không?" và sau đó lại lắng nghe "Vâng, bạch Thế Tôn".
Taṃ pana patissavanaṃ atthato sampaṭicchanamevāti āha ‘‘sampaṭicchi, paṭiggahesī’’ti.
And that respectful listening (patissavana) is essentially an acceptance, so it says, "sampaṭicchi, paṭiggahesī" (he accepted, he received).
Sự lắng nghe đó, về mặt ý nghĩa, chính là sự chấp nhận, nên đã nói "sampaṭicchi, paṭiggahesī" (đã chấp nhận, đã tiếp nhận).
Teneva hi ‘‘iti attho’’ti avatvā ‘‘iti vuttaṃ hotī’’ti vuttaṃ.
That is why, instead of saying "iti attho" (this is the meaning), it was said, "iti vuttaṃ hotī" (this is what is said).
Chính vì vậy, thay vì nói "iti attho" (đây là ý nghĩa), đã nói "iti vuttaṃ hotī" (đây là điều đã được nói).
190. ‘‘Athassa bhagavā etadavocā’’ti vacanasambandhamattaṃ dassetvā ‘‘etaṃ avocā’’ti padaṃ vibhajitvā atthaṃ dassento ‘‘idānī’’tiādimāha.
The teacher states ‘‘idānī’’tiādi (now, etc.) to show the meaning by analyzing the word ‘‘etaṃ avocā’’ (spoke this), after showing merely the connection of the words ‘‘Athassa bhagavā etadavocā’’ (Then the Blessed One spoke this to him).
190. Sau khi chỉ ra mối quan hệ của lời nói "Athassa bhagavā etadavocā" (Rồi Thế Tôn nói điều này với ông ta), và để giải thích ý nghĩa bằng cách phân tích từ "etaṃ avocā" (đã nói điều này), vị thầy nói "idānī" (bây giờ) và tiếp theo.
‘‘Idhā’’ti iminā vuccamānaṃ adhikaraṇaṃ tathāgatassa uppattiṭṭhānabhūtaṃ lokamevādhippetanti dasseti ‘‘desopadese nipāto’’ti iminā.
It demonstrates that the locale denoted by “idha” (here) refers to the world, which is the place of the Tathāgata’s arising, by stating “desopadese nipāto” (a particle indicating place or region).
Với từ "idha" (ở đây), nó cho thấy rằng đối tượng được đề cập là thế giới (loka) nơi Như Lai xuất hiện, bằng cách nói "desopadese nipāto" (một từ chỉ nơi chốn).
Desassa upadisanaṃ desopadeso, tasmiṃ.
Desopadeso: refers to a designation of place; in that (place).
"Desopadeso" là sự chỉ dẫn về một nơi; trong đó.
Yadi sabbattha desopadese, athāyamattho na vattabbo avuttepi labbhamānattāti codanāyāha ‘‘svāya’’ntiādi.
If it refers to a designation of place everywhere, then this meaning should not be stated, as it can be understood even if not stated. In response to this objection, it says, “svāya”ntiādi (this, etc.).
Nếu nó là sự chỉ dẫn về một nơi ở khắp mọi nơi, thì ý nghĩa này không cần phải nói, vì nó có thể được hiểu mà không cần nói. Để giải đáp thắc mắc này, vị thầy nói "svāya" (điều này) và tiếp theo.
Sāmaññabhūtaṃ idhasaddaṃ gaṇhitvā ‘‘svāya’’nti vuttaṃ, na tu yathāvisesitabbaṃ.
Taking the general word "idha" (here), it is stated as "svāyaṃ" (this), not as something to be specifically qualified.
Từ "svāya" được nói bằng cách lấy từ "idha" có nghĩa chung, chứ không phải là từ cần được đặc biệt hóa.
Tathā hi vakkhati ‘‘katthaci padapūraṇamattamevā’’ti (dī. ni. aṭṭha. 1.190).
Thus, it will be said later, ‘‘katthaci padapūraṇamattamevā’’ti (sometimes it is merely a filler word).
Thật vậy, Ngài sẽ nói: "Ở một số nơi, nó chỉ là để bổ sung từ" (Dī. Ni. Aṭṭha. 1.190).
Lokaṃ upādāya vuccati lokasaddena samānādhikaraṇabhāvato.
Lokaṃ upādāya vuccati (it is spoken with reference to the world) because it has the same grammatical case as the word "loka" (world).
"Lokaṃ upādāya vuccati" (được nói dựa trên thế giới) vì nó có cùng đối tượng với từ "loka".
Idha loketi ca jātikkhettaṃ, tatthāpi ayaṃ cakkavāḷo adhippeto.
Idha loke (in this world) refers to the sphere of birth (jātikkhetta), and within that, this Cakkavāḷa (world-system) is intended.
Và "idha loke" (trong thế giới này) là cõi sinh (jātikkhetta), và trong đó, cõi luân hồi (cakkavāḷa) này được đề cập.
Sāsanamupādāya vuccati ‘‘samaṇo’’ti saddantarasannidhānato.
Sāsanamupādāya vuccati (it is spoken with reference to the Dispensation) due to the proximity of another word, ‘‘samaṇo’’ (recluse).
"Sāsanamupādāya vuccati" (được nói dựa trên giáo pháp) vì có sự xuất hiện của từ khác là "samaṇa" (sa-môn).
Ayañhi catukaṅguttarapāḷi.
This is indeed the Cātukaṅguttara Pāḷi.
Thật vậy, đây là bài kinh Aṅguttara Nikāya Tứ Chi.
Tattha paṭhamo samaṇoti sotāpanno.
Therein, paṭhamo samaṇo (the first recluse) is the Sotāpanna.
Trong đó, "paṭhamo samaṇo" (sa-môn thứ nhất) là vị Nhập Lưu (Sotāpanna).
Dutiyo samaṇoti sakadāgāmī.
Dutiyo samaṇo (the second recluse) is the Sakadāgāmī.
"Dutiyo samaṇo" (sa-môn thứ hai) là vị Nhất Lai (Sakadāgāmī).
Vuttañhetaṃ tattheva –
For it is stated right there:
Điều này đã được nói trong cùng kinh đó:
Padapūraṇamattameva okāsāpadisanassāpi asambhavena atthantarassa abodhanato.
Padapūraṇamattameva (merely a filler word) is stated because, with the impossibility of even a reference to place (okāsāpadisana), no other meaning is indicated.
"Padapūraṇamattameva" (chỉ là để bổ sung từ) vì không thể có sự chỉ dẫn về nơi chốn, và không có ý nghĩa khác được hiểu.
Pubbe vuttaṃ tathāgatassa uppattiṭṭhānabhūtameva sandhāya ‘‘loka’’nti vuttaṃ.
‘‘Loka’’ṃ (the world) was spoken referring to the very place of the Tathāgata’s arising, as stated previously.
Từ "loka" (thế giới) được nói để chỉ nơi xuất hiện của Như Lai đã được đề cập trước đó.
Purimaṃ uyyojanapaṭiññākaraṇavisaye ālapananti puna ‘‘mahārājā’’ti ālapati.
The previous address was in the context of urging and promising, so again he addresses with ‘‘mahārājā’’ti (Great King).
Sự xưng hô trước đó trong ngữ cảnh khuyến khích và cam kết, nên lại xưng hô "mahārājā" (Đại vương).
‘‘Araha’’nti ādayo saddā vitthāritāti yojanā.
The words such as ‘‘Araha’’ṃ (Arahant) are expanded upon – this is the connection.
Các từ như "Arahaṃ" (A-la-hán) đã được giải thích rộng rãi. Đây là sự kết nối.
Atthato hi vitthāraṇaṃ saddamukheneva hotīti ubhayattha saddaggahaṇaṃ kataṃ.
Indeed, the expansion of meaning (atthato vitthāraṇaṃ) occurs through the medium of words (saddamukheneva), so the mention of words is made in both instances.
Thật vậy, sự giải thích rộng rãi về ý nghĩa chỉ xảy ra thông qua ngôn ngữ, nên từ ngữ được dùng ở cả hai nơi.
Yasmā pana ‘‘aparehipi aṭṭhahi kāraṇehi bhagavā tathāgato’’tiādinā (udā. aṭṭha. 18; itivu. aṭṭha. 38) tathāgata-saddo udānaṭṭhakathādīsu, ‘‘araha’’nti ādayo ca visuddhimaggaṭīkāyaṃ (visuddhi. ṭī. 1.130) aparehipi pakārehi vitthāritā ācariyena, tasmā tesu vuttanayenapi tesamattho veditabbo.
And since the word ‘‘Tathāgata’’ (the Thus-Gone) has been expanded upon with phrases like ‘‘aparehipi aṭṭhahi kāraṇehi bhagavā tathāgato’’tiādinā (by eight other reasons, the Blessed One is a Tathāgata) in the Udāna Commentary and other works, and the words such as ‘‘araha’’ṃ (Arahant) have been expanded upon in other ways by the teacher in the Visuddhimagga Commentary, their meaning should be understood according to the method explained in those texts.
Vì từ Tathāgata đã được giải thích rộng rãi bằng tám lý do khác như "aparehipi aṭṭhahi kāraṇehi bhagavā tathāgato" (Thế Tôn là Như Lai vì tám lý do khác) trong các chú giải như Udānaṭṭhakathā, và các từ như "Arahaṃ" cũng đã được giải thích rộng rãi bằng các cách khác bởi vị thầy trong Visuddhimaggaṭīkā (Visuddhi. Ṭī. 1.130), nên ý nghĩa của chúng cần được hiểu theo cách đã nói trong các tác phẩm đó.
Tathāgatassa sattanikāyantogadhatāya ‘‘idha pana sattaloko adhippeto’’ti vatvā tatthāyaṃ yasmiṃ sattanikāye, yasmiñca okāse uppajjati, taṃ dassetuṃ ‘‘sattaloke uppajjamānopi cā’’tiādi vuttaṃ.
Having stated ‘‘idha pana sattaloko adhippeto’’ti (here, however, the world of beings is intended) due to the Tathāgata being included within the realm of beings, ‘‘sattaloke uppajjamānopi cā’’tiādi (even when arising in the world of beings, etc.) was stated to show the specific realm of beings and the particular place where he arises.
Vì Như Lai thuộc về bảy cõi chúng sinh, nên sau khi nói "Ở đây, cõi chúng sinh được đề cập", để chỉ ra cõi chúng sinh và nơi chốn mà Ngài xuất hiện, đã nói "sattaloke uppajjamānopi cā" (dù xuất hiện trong cõi chúng sinh) và tiếp theo.
Na devaloke, na brahmaloketi ettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ parato āgamissati.
What needs to be said regarding na devaloke, na brahmaloke (not in the deva-world, not in the brahma-world) will come later.
Những gì cần nói về "na devaloke, na brahmaloke" (không phải ở cõi trời, không phải ở cõi Phạm thiên) sẽ được nói sau.
Tassāparenāti tassa nigamassa aparena, tato bahīti vuttaṃ hoti.
Tassāparenāti means beyond that village, that is to say, outside of it.
"Tassāparenā" (bên ngoài ngôi làng đó) có nghĩa là bên ngoài ngôi làng đó, tức là bên ngoài nó.
Tatoti mahāsālato.
Tatoti means from that great sāla tree.
"Tato" (từ đó) có nghĩa là từ cây sāla lớn.
Orato majjheti abbhantaraṃ majjhimapadeso.
Orato majjheti means the inner, middle region.
"Orato majjhe" (ở giữa phía trong) là khu vực trung tâm bên trong.
Evaṃ paricchinneti pañcanimittabaddhā sīmā viya pañcahi yathāvuttanimittehi paricchinne.
Evaṃ paricchinneti means "thus demarcated," like a boundary (sīmā) tied by five signs, being demarcated by the five aforementioned signs.
"Evaṃ paricchinne" (được phân định như vậy) có nghĩa là được phân định bằng năm dấu hiệu đã nói, giống như một ranh giới được xác định bằng năm dấu hiệu.
Aḍḍhateyyayojanasateti paṇṇāsayojanehi ūnatiyojanasate.
Aḍḍhateyyayojanasateti means "three hundred yojanas minus fifty yojanas" (i.e., 250 yojanas).
"Aḍḍhateyyayojanasate" (hai trăm rưỡi dojanas) có nghĩa là ba trăm dojanas trừ năm mươi dojanas.
Ayañhi majjhimajanapado mudiṅgasaṇṭhāno, na samaparivaṭṭo, na ca samacaturasso, ujukena katthaci asītiyojano hoti, katthaci yojanasatiko, tathāpi cesa kuṭilaparicchedena miniyamāno pariyanta parikkhepato navayojanasatiko hoti.
Indeed, this Majjhimajanapada (Middle Country) is shaped like a drum (mudiṅgasaṇṭhāno); it is not perfectly circular, nor perfectly square. In some places, it is eighty yojanas straight, in others, one hundred yojanas. Nevertheless, when measured by its winding circumference, its entire perimeter is nine hundred yojanas.
Thật vậy, vùng Trung Ấn (Majjhimajanapada) này có hình dạng như cái trống (mudiṅga), không tròn đều, cũng không vuông đều; ở một số nơi nó dài tám mươi dojanas, ở một số nơi một trăm dojanas. Dù vậy, khi được đo bằng đường cong, chu vi của nó là chín trăm dojanas.
Tena vuttaṃ ‘‘navayojanasate’’ti.
Thus, it is said, ‘‘navayojanasate’’ti (at nine hundred yojanas).
Vì vậy, đã nói "navayojanasate" (chín trăm dojanas).
Asītimahātherāti yebhuyyavasena vuttaṃ sunāparantakassa puṇṇattherassāpi mahāsāvakesu pariyāpannattā.
Asītimahātherā (eighty great elders) is stated mostly, because Venerable Puṇṇa of Sunāparanta is also included among the great disciples.
"Asītimahātherā" (tám mươi vị Đại Trưởng lão) được nói chủ yếu, vì Trưởng lão Puṇṇa ở Sunāparanta cũng được bao gồm trong số các Đại đệ tử.
Sunāparantajanapado hi paccantavisayo.
For the Sunāparanta region is a border territory (paccantavisayo).
Thật vậy, vùng Sunāparanta là một vùng biên giới.
Tathā hi ‘‘candanamaṇḍalamāḷapaṭiggahaṇe bhagavā na tattha aruṇaṃ uṭṭhapetī’’ti majjhimāgama- (ma. ni. aṭṭha. 4.397) saṃyuttāgamaṭṭhakathāsu (saṃ. ni. aṭṭha. 3.4.88-89) vuttaṃ.
Thus, it is stated in the Majjhimāgama and Saṃyuttāgama commentaries: ‘‘candanamaṇḍalamāḷapaṭiggahaṇe bhagavā na tattha aruṇaṃ uṭṭhapetī’’ti (the Blessed One did not allow dawn to break there while receiving the sandalwood circular hall).
Thật vậy, trong các chú giải Majjhimāgama và Saṃyuttāgama đã nói rằng "Bhagavā na tattha aruṇaṃ uṭṭhāpetī" (Thế Tôn không làm cho bình minh ló dạng ở đó) khi Ngài nhận được Candanamaṇḍalamāḷa (một ngôi nhà bằng gỗ đàn hương).
Sārappattāti kulabhogissariyādivasena, sīlasārādivasena ca sārabhūtā.
Sārappattāti means "having attained the essence," in terms of family, wealth, authority, and so forth, and in terms of the essence of morality, and so forth.
"Sārappattā" (đã đạt được tinh túy) có nghĩa là đã đạt được tinh túy về gia đình, tài sản, quyền lực, v.v., và về tinh túy của giới, v.v.
Brāhmaṇagahapatikātibrahmāyupokkharasātiādibrāhmaṇā ceva anāthapiṇḍikādigahapatikā ca.
“Brāhmaṇa-gahapatikā” means brahmins such as Brahmāyu and Pokkharasāti, and householders such as Anāthapiṇḍika.
Bà-la-môn và gia chủ (Brāhmaṇagahapatikā) là các Bà-la-môn như Brahmāyu, Pokkharasāti, v.v., và các gia chủ như Anāthapiṇḍika, v.v.
Tatthāti majjhimapadese, tasmiṃyeva ‘‘uppajjatī’’ti vacane vā.
Therein means in the middle region, or in that very statement “arises.”
Ở đó (Tatthā) nghĩa là ở vùng trung tâm (Majjhimapadesa), hoặc chính trong lời nói ‘‘arises’’ (uppajjati).
Sujātāyāti evaṃnāmikāya paṭhamaṃ saraṇagamanikāya yasattheramātuyā.
“Sujātāya” means to the mother of Venerable Yasa, who was named Sujātā and was the first to take refuge.
Sujātā là mẹ của Trưởng lão Yasa, người đầu tiên quy y, với tên gọi như vậy.
Catūsu panetesu vikappesu paṭhamo buddhabhāvāya āsannatarapaṭipattidassanavasena vutto.
Among these four alternatives, the first is stated to show the practice that is closest to Buddhahood.
Trong bốn cách diễn giải này, cách thứ nhất được nói đến theo nghĩa chỉ ra con đường thực hành gần nhất để đạt đến Phật quả.
Āsannatarāya hi paṭipattiyā ṭhitopi ‘‘uppajjatī’’ti vuccati uppādassa ekantikattā, pageva paṭipattiyā matthake ṭhito.
Indeed, even one who stands in a very close practice is said to “arise” because the arising is certain, let alone one who stands at the culmination of the practice.
Thật vậy, ngay cả khi đang thực hành trên con đường gần nhất, vị ấy vẫn được gọi là ‘‘arises’’ (uppajjati) vì sự xuất hiện (của Phật) là chắc chắn, huống chi là vị đã đạt đến đỉnh cao của sự thực hành.
Dutiyo buddhabhāvāvahapabbajjato paṭṭhāya āsannamattapaṭipattidassanavasena, tatiyo buddhakaradhammapāripūrito paṭṭhāya buddhabhāvāya paṭipattidassanavasena.
The second is to show the practice that is merely close, starting from the renunciation that leads to Buddhahood; the third is to show the practice for Buddhahood, starting from the perfection of the qualities that make one a Buddha.
Cách thứ hai là theo nghĩa chỉ ra con đường thực hành chỉ mới gần kề từ khi xuất gia để đạt đến Phật quả; cách thứ ba là theo nghĩa chỉ ra con đường thực hành để đạt đến Phật quả từ khi hoàn thành các pháp tạo Phật.
Na hi mahāsattānaṃ antimabhavūpapattito paṭṭhāya bodhisambhārasambharaṇaṃ nāma atthi buddhatthāya kālamāgamayamāneneva tattha patiṭṭhanato.
For great beings, there is no accumulation of requisites for awakening starting from their last existence, because they establish themselves there only by awaiting the time for Buddhahood.
Thật vậy, đối với các bậc Đại sĩ, không có việc tích lũy các yếu tố giác ngộ (bodhisambhāra) kể từ khi tái sinh vào kiếp cuối cùng, bởi vì các vị ấy đã an trú trong đó chỉ bằng cách chờ đợi thời điểm thích hợp để thành Phật.
Catuttho buddhabhāvakaradhammasamārambhato paṭṭhāya bodhiyā niyatabhāvadassanena.
The fourth is to show the certainty of awakening, starting from the undertaking of the qualities that lead to Buddhahood.
Cách thứ tư là chỉ ra sự chắc chắn của giác ngộ (bodhi) kể từ khi bắt đầu thực hành các pháp tạo Phật.
Bodhiyā hi niyatabhāvappattito pabhuti ‘‘buddho uppajjatī’’ti viññūhi vattuṃ sakkā uppādassa ekantikattā.
Indeed, from the time of attaining certainty of awakening, it is possible for the wise to say, “A Buddha arises,” because the arising is certain.
Thật vậy, kể từ khi đạt được sự chắc chắn của giác ngộ, những người có trí tuệ có thể nói ‘‘một vị Phật xuất hiện’’ (buddho uppajjati) vì sự xuất hiện (của Phật) là chắc chắn.
Yathā pana ‘‘sandanti nadiyo’’ti sandanakiriyāya avicchedamupādāya vattamānappayogo, evaṃ uppādatthāya paṭipajjanakiriyāya avicchedamupādāya catūsupi vikappesu ‘‘uppajjati nāmā’’ti vuttaṃ, pavattāparatavattamānavacanañcetaṃ.
Just as the present tense is used, “rivers flow,” based on the uninterrupted nature of the act of flowing, so too, in all four alternatives, “arises indeed” is said, based on the uninterrupted nature of the act of practicing for awakening; and this is a statement of the pavattāparata-vattamāna (present tense signifying a past action with ongoing effect).
Giống như cách nói ‘‘các dòng sông chảy’’ (sandanti nadiyo) sử dụng thì hiện tại để chỉ sự liên tục của hành động chảy, tương tự, trong cả bốn cách diễn giải, từ ‘‘arises’’ (uppajjati nāmā) được dùng để chỉ sự liên tục của hành động thực hành để đạt đến giác ngộ, và đây là một dạng của thì hiện tại đã xảy ra và sẽ tiếp tục xảy ra.
Catubbidhañhi vattamānalakkhaṇaṃ saddasatthe pakāsitaṃ –
For the characteristic of the present tense is declared in four ways in grammar –
Trong ngữ pháp học, đặc tính của thì hiện tại được giải thích có bốn loại:
Yasmā pana buddhānaṃ sāvakānaṃ viya na paṭipāṭiyā iddhividhañāṇādīni uppajjanti, saheva pana arahattamaggena sakalopi sabbaññutaññāṇādiguṇarāsi āgato nāma hoti, tasmā tesaṃ nipphattasabbakiccattā arahattaphalakkhaṇe uppanno nāmāti ekaṅguttaravaṇṇanāyaṃ (a. ni. aṭṭha. 1.1.170) vuttaṃ.
However, since for Buddhas, powers such as psychic powers and knowledge do not arise in sequence as they do for disciples, but rather the entire collection of qualities such as omniscience comes at once with the path of arahantship, therefore, because all their tasks are accomplished, it is said in the Ekaṅguttara Commentary that they are said to have arisen at the moment of the fruit of arahantship.
Hơn nữa, vì các loại thần thông (iddhividhañāṇa) v.v. của chư Phật không xuất hiện theo thứ tự như của các đệ tử, mà toàn bộ khối phẩm chất như Toàn Giác Trí (sabbaññutaññāṇa) v.v. xuất hiện đồng thời với con đường A-la-hán (arahattamagga), do đó, trong Aṅguttara Vaṇṇanā có nói rằng, vì mọi công việc của các vị ấy đã hoàn thành, nên các vị ấy được gọi là đã xuất hiện tại khoảnh khắc A-la-hán quả.
Asati hi nipphattasabbakiccatte na tāvatā ‘‘uppanno’’ti vattumarahati.
For if all tasks were not accomplished, one would not be worthy of being called “arisen” at that point.
Nếu mọi công việc chưa hoàn thành, thì không thể nói ‘‘đã xuất hiện’’ (uppanno) như vậy.
Sabbapaṭhamaṃ uppannabhāvanti catūsu vikappesu sabbapaṭhamaṃ ‘‘tathāgato sujātāya…pe… uppajjati nāmā’’ti vuttaṃ tathāgatassa uppannatāsaṅkhātaṃ atthibhāvaṃ.
“Sabbapaṭhamaṃ uppannabhāva” means the existence, called the arising of the Tathāgata, which is stated as “The Tathāgata, through Sujātā… arises indeed” in the very first of the four alternatives.
Sự xuất hiện đầu tiên (Sabbapaṭhamaṃ uppannabhāvaṃ) là sự tồn tại của Đức Như Lai được nói đến đầu tiên trong bốn cách diễn giải: ‘‘Đức Như Lai xuất hiện với Sujātā… v.v.’’
Tadeva sandhāya uppajjatīti vuttaṃ buddhabhāvāya āsannatarapaṭipattiyaṃ ṭhitasseva adhippetattā.
Referring to that very point, it is said “arises,” because it is intended that he is already established in the practice closest to Buddhahood.
Chính điều đó được ám chỉ khi nói ‘‘arises’’ (uppajjati), bởi vì nó đề cập đến vị đã an trú trong con đường thực hành gần nhất để đạt đến Phật quả.
Ayameva hi attho mukhyato uppajjatīti vattabbo.
Indeed, this meaning should primarily be stated as "arises."
Thật vậy, ý nghĩa này chủ yếu được nói đến là ‘‘arises’’ (uppajjati).
Tenāha ‘‘tathāgato…pe… attho’’ti.
Therefore it is said: "The Tathāgata... and so on... is the meaning."
Vì thế, Ngài nói ‘‘Đức Như Lai… v.v. là ý nghĩa’’.
Ettha ca ‘‘uppanno’’ti vutte atītakālavasena koci atthaṃ gaṇheyyāti tannivattanatthaṃ ‘‘uppanno hotī’’ti vuttaṃ.
And here, if "uppanno" (arisen) were said, someone might take the meaning in the sense of past tense, so to prevent that, "uppanno hoti" (has arisen) is stated.
Ở đây, để tránh việc có người hiểu ‘‘uppanno’’ (đã xuất hiện) theo nghĩa quá khứ, nên đã nói ‘‘uppanno hoti’’ (đã xuất hiện rồi).
‘‘Uppannā dhammā’’tiādīsu (dha. sa. tikamātikā 17) viya hi idha uppannasaddo paccuppannakāliko.
For indeed, here the word "uppanna" is in the present tense, as in phrases like "uppannā dhammā" (phenomena that have arisen).
Thật vậy, ở đây, từ ‘‘uppanna’’ (đã xuất hiện) mang nghĩa thì hiện tại, giống như trong ‘‘các pháp đã xuất hiện’’ (uppannā dhammā) v.v.
Nanu ca arahattaphalasamaṅgīsaṅkhāto uppannoyeva tathāgato pavedanadesanādīni sādheti, atha kasmā yathāvutto arahattamaggapariyosāno uppajjamānoyeva tathāgato adhippeto.
But does not the Tathāgata, who is "uppanno" (arisen) in the sense of being endowed with Arahantship, accomplish proclamation, teaching, and so on? Why then is the Tathāgata, described as "uppajjamāno" (arising) and ending with the Arahant-path, intended?
Há chẳng phải Đức Như Lai, người đã đạt được A-la-hán quả, mới thực hiện việc tuyên bố, thuyết pháp, v.v. sao? Vậy tại sao Đức Như Lai đang trong quá trình xuất hiện, kết thúc bằng con đường A-la-hán như đã nói, lại được ám chỉ?
Na hi so pavedanadesanādīni sādheti madhupāyāsabhojanato yāva arahattamaggo, tāva tesaṃ kiccānamasādhanatoti?
For that one does not accomplish proclamation, teaching, and so on, because from the partaking of the milk-rice meal until the Arahant-path, those functions are not accomplished.
Há chẳng phải Ngài không thực hiện việc tuyên bố, thuyết pháp, v.v. từ khi thọ thực món cháo sữa cho đến con đường A-la-hán, trong suốt thời gian đó, các công việc ấy chưa được thực hiện sao?
Na hevaṃ daṭṭhabbaṃ, buddhabhāvāya āsannatarapaṭipattiyaṃ ṭhitassa uppajjamānassa gahaṇeneva arahattaphalasamaṅgīsaṅkhātassa uppannassāpi gahitattā.
It should not be seen thus, because by taking the "uppajjamāna" (arising) one who stands in the practice closest to Buddhahood, the "uppanna" (arisen) one, endowed with Arahantship, is also taken.
Không nên hiểu như vậy, vì việc chấp nhận Đức Như Lai đang trong quá trình xuất hiện, đã an trú trong con đường thực hành gần nhất để đạt đến Phật quả, cũng bao hàm cả việc chấp nhận Đức Như Lai đã xuất hiện, tức là đã đạt được A-la-hán quả.
Kāraṇaggahaṇeneva hi phalampi gahitaṃ tadavinābhāvittā.
For indeed, by taking the cause, the result is also taken, because it is inseparable from it.
Thật vậy, chỉ cần chấp nhận nguyên nhân thì kết quả cũng được chấp nhận, vì chúng không thể tách rời nhau.
Iti pavedanadesanādisādhakassa arahattaphalasamaṅginopi tathāgatassa gahetabbattā neyyatthamidaṃ ‘‘uppajjatī’’ti vacanaṃ daṭṭhabbanti.
Thus, since the Tathāgata, even one endowed with Arahantship who accomplishes proclamation and teaching, is to be understood, this statement "uppajjati" (arises) should be seen as having a figurative meaning.
Vì vậy, lời nói ‘‘arises’’ (uppajjati) này cần được hiểu theo nghĩa gián tiếp (neyyattham), vì nó bao hàm cả Đức Như Lai đã đạt A-la-hán quả, người thực hiện việc tuyên bố, thuyết pháp, v.v.
Tathā hi aṅguttaraṭṭhakathāyaṃ (a. ni. aṭṭha. 1.1.170) uppajjamāno, uppajjati, uppannoti tīhi kālehi atthavibhajane ‘‘dīpaṅkarapādamūle laddhabyākaraṇato yāva anāgāmiphalā uppajjamāno nāma, arahattamaggakkhaṇe pana uppajjati nāma, arahattaphalakkhaṇe uppanno nāmā’’ti vuttaṃ.
Just as in the Aṅguttara Commentary, in the division of meaning by three tenses—uppajjamāno (arising), uppajjati (arises), uppanno (arisen)—it is said: "From the time of receiving the prophecy at the feet of Dīpaṅkara Buddha until the Anāgāmi result, one is called 'uppajjamāno'; at the moment of the Arahant-path, one is called 'uppajjati'; and at the moment of the Arahant-result, one is called 'uppanno'."
Thật vậy, trong Aṅguttara Aṭṭhakathā có nói rằng khi phân tích ý nghĩa của các từ ‘‘uppajjamāno’’ (đang xuất hiện), ‘‘uppajjati’’ (xuất hiện), ‘‘uppanno’’ (đã xuất hiện) theo ba thì, thì ‘‘đang xuất hiện’’ (uppajjamāno) là từ khi nhận được lời tiên tri dưới chân Đức Phật Dīpaṅkara cho đến A-na-hàm quả; ‘‘xuất hiện’’ (uppajjati) là vào khoảnh khắc A-la-hán đạo; và ‘‘đã xuất hiện’’ (uppanno) là vào khoảnh khắc A-la-hán quả.
Ayamettha ācariyadhammapālattherassa mati.
This is the view of Acariya Dhammapāla Thera here.
Đây là quan điểm của Trưởng lão Acariya Dhammapāla về vấn đề này.
Yasmā pana ekaṅguttaraṭṭhakathāyaṃ ‘‘ekapuggalo bhikkhave loke uppajjamāno uppajjatī’’ti (a. ni. 1.170) suttapadavaṇṇanāyaṃ ‘‘imasmimpi sutte arahattaphalakkhaṇaṃyeva sandhāya uppajjatī’’ti vuttaṃ, ‘‘uppanno hotīti ayañhettha attho’’ti (a. ni. aṭṭha. 1.1.170) āgataṃ, tasmā idhāpi arahattaphalakkhaṇameva sandhāya uppajjatīti vuttanti dasseti ‘‘sabbapaṭhamaṃ uppannabhāvaṃ sandhāyā’’ti iminā.
However, since in the Ekaṅguttara Commentary, in the explanation of the Sutta passage "Bhikkhus, one person, arising in the world, arises" it is said, "In this Sutta too, 'uppajjati' is said with reference to the moment of Arahantship," and "the meaning here is 'uppanno hoti'" is found, therefore, it shows that here too, "uppajjati" is said with reference to the moment of Arahantship, by the phrase "with reference to the state of having first arisen."
Hơn nữa, vì trong Ekaṅguttara Aṭṭhakathā, khi giải thích câu kinh ‘‘Này các Tỳ-khưu, một người xuất hiện trong đời, vị ấy xuất hiện’’ (ekapuggalo bhikkhave loke uppajjamāno uppajjati) có nói ‘‘trong kinh này, từ ‘uppajjati’ được nói đến để chỉ khoảnh khắc A-la-hán quả’’, và ‘‘ý nghĩa ở đây là ‘uppanno hoti’ (đã xuất hiện rồi)’’, do đó, ở đây cũng vậy, từ ‘‘uppajjati’’ được nói đến để chỉ khoảnh khắc A-la-hán quả, điều này được chỉ ra bằng câu ‘‘ám chỉ sự xuất hiện đầu tiên’’ (sabbapaṭhamaṃ uppannabhāvaṃ sandhāyā’ti iminā).
Tenāha ‘‘uppanno hotīti ayañhettha attho’’ti.
Therefore it is said: "The meaning here is 'uppanno hoti'."
Vì thế, Ngài nói ‘‘ý nghĩa ở đây là ‘uppanno hoti’ (đã xuất hiện rồi)’’.
Sabbapaṭhamaṃ uppannabhāvanti ca sabbaveneyyānaṃ paṭhamataraṃ arahattaphalavasena uppannabhāvanti attho.
And "the state of having first arisen" means the state of having arisen as an Arahant, first of all beings to be tamed.
Và ‘‘sự xuất hiện đầu tiên’’ (sabbapaṭhamaṃ uppannabhāvaṃ) có nghĩa là sự xuất hiện đầu tiên theo nghĩa A-la-hán quả của tất cả chúng sinh cần được giáo hóa.
‘‘Uppanno hotī’’ti ca iminā arahattaphalakkhaṇavasena atītakālaṃ dassetīti.
And by "uppanno hoti," the past tense is shown in the sense of the moment of Arahantship.
Và bằng câu ‘‘uppanno hoti’’ (đã xuất hiện rồi), Ngài chỉ ra thì quá khứ theo nghĩa khoảnh khắc A-la-hán quả.
Ayameva ca nayo aṅguttaraṭīkākārena ācariyasāriputtattherena adhippetoti.
And this very method is also intended by Acariya Sāriputta Thera, the author of the Aṅguttara Tīkā.
Và chính phương pháp này cũng được Trưởng lão Acariya Sāriputta, tác giả của Aṅguttara Ṭīkā, chấp nhận.
So bhagavāti yo so tathāgato ‘‘araha’’ntiādinā pakittitaguṇo, so bhagavā.
That Blessed One means that Tathāgata, whose qualities are extolled by "Arahant" and so on, is the Blessed One.
Đức Thế Tôn đó (So Bhagavā) là Đức Như Lai đó, người có những phẩm chất được ca ngợi như ‘‘A-la-hán’’ v.v., chính là Đức Thế Tôn.
Idāni vattabbaṃ imasaddena nidasseti vuccamānatthassa parāmasanato.
Now, what is to be said is indicated by this word because it refers to the meaning being spoken of.
Bây giờ, Ngài chỉ ra ý nghĩa cần nói bằng từ này, do sự tham chiếu đến ý nghĩa sẽ được nói đến.
Idaṃ vuttaṃ hoti – nayidaṃ mahājanassa sammukhamattaṃ sandhāya ‘‘imaṃ loka’’nti vuttaṃ, atha kho ‘‘sadevaka’’ntiādinā vakkhamānaṃ anavasesapariyādānaṃ sandhāyāti.
This is what is meant: it is not said "this world" with reference merely to the presence of the great multitude, but rather with reference to the complete inclusion of what will be stated by "with its devas" and so on.
Điều này có nghĩa là: không phải chỉ dựa vào sự hiện diện của đại chúng mà nói ‘‘thế giới này’’ (imaṃ lokaṃ), mà là dựa vào sự bao trùm toàn bộ sẽ được nói đến bằng ‘‘với chư thiên’’ (sadevakaṃ) v.v.
‘‘Saha devehi sadevaka’’ntiādinā yathāvākyaṃ padanibbacanaṃ vuttaṃ, yathāpadaṃ pana ‘‘sadevako’’tiādinā vattabbaṃ, ime ca tagguṇasaṃviññāṇabāhiratthasamāsā.
The word-derivation "sadevaka" (with its devas) is given according to the sentence structure, but according to the word, it should be stated by "sadevako" and so on. And these are Bahubbīhi compounds signifying the possession of a quality by an external entity.
Theo cách nói của câu, sự phân tích từ được nói là ‘‘cùng với chư thiên là sadevakaṃ’’ (saha devehi sadevakaṃ), v.v., nhưng theo cách nói của từ, phải nói là ‘‘sadevako’’ (có chư thiên), v.v., và đây là những hợp từ (samāsa) chỉ ra phẩm chất và ý nghĩa bên ngoài.
Ettha hi avayavena viggaho, samudāyo samāsattho hoti lokāvayavena kataviggahena lokasamudāyassa yathārahaṃ labbhamānattā.
For here, the analysis is by a part, and the compound meaning is the whole, as the whole world is appropriately obtained by the analysis made of a part of the world.
Ở đây, sự phân tích được thực hiện theo từng phần, và toàn bộ là ý nghĩa của hợp từ, vì toàn bộ thế giới được hiểu một cách thích đáng thông qua sự phân tích từng phần của thế giới.
Samavāyajotakasahasaddayoge hi ayameva samāso viññāyati.
Indeed, this very compound is understood when associated with the word "saha" (with), which indicates concomitance.
Thật vậy, khi từ ‘‘saha’’ (cùng với) được sử dụng để chỉ sự hiện hữu đồng thời, chính hợp từ này được hiểu.
Devehīti ca pañcakāmāvacaradevehi, arūpāvacaradevehi vā.
And "devehi" (by devas) refers to the devas of the five sense-sphere heavens, or the formless-sphere devas.
Với chư thiên (Devehīti) là với các vị trời cõi dục giới năm tầng, hoặc với các vị trời cõi vô sắc giới.
Brahmunāti rūpāvacarārūpāvacarabrahmunā, rūpāvacarabrahmunā eva vā, bahukattukādīnamiva nesaṃ siddhi.
"Brahmunā" (by Brahmā) refers to the Brahmā of the form-sphere and formless-sphere, or only the Brahmā of the form-sphere, their formation being like that of "bahukattuka" and so on.
Với Phạm thiên (Brahmunā) là với các vị Phạm thiên cõi sắc giới và vô sắc giới, hoặc chỉ với các vị Phạm thiên cõi sắc giới, sự thành tựu của chúng giống như các từ bahukattuka v.v.
Pajātattāti yathāsakaṃ kammakilesehi pakārena nibbattakattā.
"Pajātattā" (due to being born) means due to being brought forth in various ways by their respective kamma and defilements.
Do được sinh ra (Pajātattā) có nghĩa là do được tạo ra một cách đặc biệt bởi nghiệp và phiền não của riêng mình.
Evaṃ vacanatthato atthaṃ dassetvā vacanīyatthato dassetuṃ ‘‘tatthā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the meaning from the literal sense of the words, "Tattha" (therein) and so on are stated to show the meaning from the intended sense.
Sau khi giải thích ý nghĩa từ nghĩa của từ, để giải thích ý nghĩa cần được nói, Ngài đã nói ‘‘ở đó’’ (tatthā) v.v.
Pañcakāmāvacaradevaggahaṇaṃ pārisesañāyena itaresaṃ padantarehi visuṃ gahitattā.
The inclusion of the five sense-sphere devas is by the method of remainder, as the others are specifically included by other terms.
Việc nắm bắt các vị trời cõi dục giới năm tầng là theo nguyên tắc còn lại, vì các vị khác đã được nắm bắt riêng biệt bằng các từ khác.
Chaṭṭhakāmāvacaradevaggahaṇaṃ paccāsattiñāyena.
The inclusion of the sixth Kāma-realm deities is by the method of proximity.
Việc nắm bắt các vị trời cõi dục giới thứ sáu là theo nguyên tắc gần gũi.
Tattha hi māro jāto, tannivāsī ca.
For it is there that Māra is born, and is also an inhabitant thereof.
Thật vậy, ở đó, Ma vương đã sinh ra và cũng là cư dân ở đó.
Yasmā cesa dāmarikarājaputto viya tattha vasitattā pākaṭo, tasmā santesupi aññesu vasavattimahārājādīsu pākaṭatarena teneva visesetvā vuttoti, ayañca nayo majjhimāgamaṭṭhakathāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 2.290) pakāsitova.
Because this Māra is prominent, having dwelt there like the son of a rebellious king, therefore, even though there are other great Vasavattī kings, it is stated having specifically mentioned him by the more prominent one. This method is also indeed revealed in the Majjhimāgamaṭṭhakathā.
Vì Ma vương này nổi tiếng do cư trú ở đó như con vua cướp, nên dù có các đại Phạm thiên khác có quyền năng, thì chỉ có Ma vương này được nói đến một cách đặc biệt hơn. Phương pháp này cũng đã được giải thích trong Chú giải Trung Bộ Kinh.
Māraggahaṇena cettha taṃsambandhino devāpi gahitā okāsalokena saddhiṃ sattalokassa gahaṇato.
And here, by the term Māra, the devas connected with him are also included, due to the inclusion of the world of beings together with the world of space.
Và ở đây, với sự nắm giữ Ma vương (Māra), các vị trời có liên quan đến Ma vương cũng được bao gồm, vì sự nắm giữ thế giới chúng sinh (sattaloka) cùng với thế giới không gian (okāsaloka).
Evañhi vasavattisattalokassa anavasesapariyādānaṃ hoti.
In this way, there is a complete comprehension of the Vasavattī world of beings.
Vì như vậy, sự bao gồm toàn bộ thế giới chúng sinh thuộc quyền năng của Ma vương sẽ được hoàn tất.
Brahmakāyikādibrahmaggahaṇampi paccāsattiñāyena.
The inclusion of Brahmā, such as the Brahmā of the Brahmakāyika devas, is also by the principle of proximity.
Sự nắm giữ chư Phạm thiên như các vị Phạm chúng (Brahmakāyika) cũng theo nguyên tắc gần gũi (paccāsattiñāyena).
Paccatthikapaccāmittasamaṇabrāhmaṇaggahaṇanti paccatthikā eva paccāmittā, teyeva samaṇabrāhmaṇā, tesaṃ gahaṇaṃ tathā, tena bāhirakasamaṇabrāhmaṇaggahaṇaṃ vuttaṃ, nidassanamattañcetaṃ apaccatthikapaccāmittānampi tesaṃ iminā gahaṇato.
The phrase ‘paccatthikapaccāmittasamaṇabrāhmaṇa’ (hostile samanas and brahmanas) means that those who are adversaries are indeed enemies; these same are samanas and brahmanas; the inclusion of them is so; by that, the inclusion of external samanas and brahmanas is stated. And this is merely an example, for those who are not adversaries or enemies are also included by this (term).
Sự nắm giữ các Sa-môn, Bà-la-môn là kẻ thù, đối địch có nghĩa là những kẻ thù chính là những kẻ đối địch, và chính họ là các Sa-môn, Bà-la-môn. Sự nắm giữ họ là như vậy, điều đó có nghĩa là sự nắm giữ các Sa-môn, Bà-la-môn ngoại đạo. Và đây chỉ là một ví dụ, vì những Sa-môn, Bà-la-môn không phải là kẻ thù hay đối địch cũng được bao gồm bởi điều này.
Samitapāpabāhitapāpasamaṇabrāhmaṇaggahaṇanti pana sāsanikasamaṇabrāhmaṇānaṃ gahaṇaṃ veditabbaṃ.
However, the phrase ‘samitapāpabāhitapāpasamaṇabrāhmaṇa’ (samanas and brahmanas whose evil has been appeased and driven away) should be understood as referring to the inclusion of samanas and brahmanas within the Dispensation.
Tuy nhiên, sự nắm giữ các Sa-môn, Bà-la-môn đã dứt trừ tội lỗi và loại bỏ tội lỗi nên được hiểu là sự nắm giữ các Sa-môn, Bà-la-môn trong giáo pháp.
Kāmaṃ ‘‘sadevaka’’ntiādivisesanānaṃ vaseneva sattavisayopi lokasaddo viññāyati samavāyatthavasena tulyayogavisayattā tesaṃ, ‘‘salomako sapakkhako’’tiādīsu pana vijjamānatthavasena atulyayogavisayepi ayaṃ samāso labbhatīti byabhicāradassanato abyabhicārenatthañāpakaṃ pajāgahaṇanti āha ‘‘pajāvacanena sattalokaggahaṇa’’nti, na pana lokasaddena sattalokassa aggahitattā evaṃ vuttaṃ.
Although the word loka (world), whose domain is beings, is understood through the adjectives such as "sadevaka" (with devas) due to their common range of application in the sense of 'possessed of', yet, because this compound is found even in domains of unequal application, such as in "salomako sapakkhako" (with hair, with feathers), showing a deviation, therefore, to indicate the meaning unfailingly, it is said "the world of beings is included by the word 'pajā'" (people), and not that the world of beings is not included by the word loka.
Mặc dù từ "loka" (thế giới) trong ngữ cảnh chúng sinh được hiểu theo các đặc điểm như "sadevaka" (cùng với chư thiên) và tương tự, do chúng có phạm vi tương đồng về ý nghĩa hợp thành, nhưng vì có thể có sự sai lệch trong các trường hợp như "salomako sapakkhako" (có lông, có cánh) và tương tự, nơi sự hợp thành này được tìm thấy ngay cả trong phạm vi không tương đồng về ý nghĩa hiện hữu, nên để tránh sự sai lệch và làm rõ ý nghĩa, đã nói "sự nắm giữ thế giới chúng sinh bằng từ 'pajā'" (dân chúng), chứ không phải vì thế giới chúng sinh không được nắm giữ bởi từ "loka".
Tenāha ‘‘tīhi padehi okāsalokena saddhiṃ sattaloko’’ti.
Therefore, it is said, "the world of beings together with the world of space by the three terms".
Vì vậy, đã nói "thế giới chúng sinh cùng với thế giới không gian bởi ba từ".
Sadevakādivacanena upapattidevānaṃ, sassamaṇabrāhmaṇīvacanena visuddhidevānañca gahitattā vuttaṃ ‘‘sadeva…pe… manussaggahaṇa’’nti.
By the terms "sadevaka" and so forth, the devas by rebirth are included, and by the term "sassamaṇabrāhmaṇa" (with samanas and brahmanas), the devas by purity are included; thus, it is stated "inclusion of devas... and humans".
Vì các vị trời thuộc cõi tái sinh (upapattideva) được nắm giữ bởi từ "sadevaka" và tương tự, còn các vị trời thanh tịnh (visuddhideva) được nắm giữ bởi từ "sassamaṇabrāhmaṇī" (cùng với Sa-môn, Bà-la-môn), nên đã nói "sự nắm giữ chư thiên... và loài người".
Tattha sammutidevā rājāno.
Among these, kings are conventional devas (sammutidevā).
Trong đó, các vị trời quy ước (sammutidevā) là các vị vua.
Avasesamanussaggahaṇanti sammutidevehi, samaṇabrāhmaṇehi ca avasiṭṭhamanussānaṃ gahaṇaṃ.
Inclusion of remaining humans means the inclusion of humans remaining after the conventional devas and samanas and brahmanas.
Sự nắm giữ những người còn lại là sự nắm giữ những người còn lại ngoài các vị trời quy ước và các Sa-môn, Bà-la-môn.
Etthāti etesu padesu.
"Ettha" (here) refers to these terms.
Ở đây là trong các từ này.
Tīhi padehīti sadevakasamārakasabrahmakapadehi.
"By three terms" refers to the terms sadevaka, samāraka, and sabrahmaka.
Bởi ba từ là bởi các từ "sadevaka" (cùng với chư thiên), "samāraka" (cùng với Ma vương) và "sabrahmaka" (cùng với Phạm thiên).
Dvīhīti sassamaṇabrāhmaṇīsadevamanussapadehi.
"By two" refers to the terms sassamaṇabrāhmaṇi and sadevamanussa.
Bởi hai từ là bởi các từ "sassamaṇabrāhmaṇī" (cùng với Sa-môn, Bà-la-môn) và "sadevamanussa" (cùng với chư thiên và loài người).
Samāsapadatthesu sattalokassapi vuttanayena gahitattā ‘‘okāsalokena saddhiṃ sattaloko’’ti vuttaṃ.
Since the world of beings is also included in the meanings of the compound terms, as explained, it is stated, "the world of beings together with the world of space".
Vì thế giới chúng sinh cũng được bao gồm theo cách đã nói trong ý nghĩa của các từ ghép, nên đã nói "thế giới chúng sinh cùng với thế giới không gian".
‘‘Aparo nayo’’tiādinā aparampi vacanīyatthamāha.
By saying "Aparo nayo" (Another method) and so forth, he states another meaning to be expressed.
Với "một phương pháp khác" và tương tự, đã nói về một ý nghĩa khác cần được giải thích.
Arūpinopi sattā attano āneñjavihārena viharanto ‘‘dibbantīti devā’’ti idaṃ nibbacanaṃ laddhumarahantīti āha ‘‘sadevakaggahaṇena arūpāvacaraloko gahito’’ti.
Even formless beings, dwelling in their imperturbable abodes, are worthy of attaining this definition: "they shine, hence they are devas (dibbanti'ti devā)". Thus, it is said, "the Arupāvacara world is included by the term 'sadevaka' (with devas)".
Ngay cả những chúng sinh vô sắc (arūpī) cũng xứng đáng được gọi là "chư thiên" (devā) vì họ sống trong trạng thái an tịnh (āneñjavihāra), nên đã nói "thế giới vô sắc giới (arūpāvacaraloka) được bao gồm bởi từ 'sadevaka' (cùng với chư thiên)".
Tenevāha bhagavā brahmajālādīsu ‘‘ākāsānañcāyatanūpagānaṃ devānaṃ sahabyata’’ntiādi, (a. ni. 3.197) arūpāvacarabhūto okāsaloko, sattaloko ca gahitoti attho.
For this very reason, the Blessed One said in the Brahmajāla Sutta and other suttas, "companionship with the devas who have attained the base of infinite space," and so on, meaning that the world of space and the world of beings in the Arupāvacara realm are included.
Chính vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói trong Brahmajāla Sutta và các kinh khác rằng "sự đồng hành của chư thiên đã đạt đến không vô biên xứ" và tương tự, có nghĩa là thế giới không gian và thế giới chúng sinh thuộc vô sắc giới (arūpāvacarabhūta) đã được bao gồm.
Evaṃ chakāmāvacaradevaloko, rūpī brahmalokoti etthāpi.
Likewise, here too, the six Kāma-world deva realms and the Brahmā world with form are included.
Tương tự, cũng vậy trong "sáu cõi trời Dục giới (chakāmāvacaradevaloka) và Phạm thiên hữu sắc (rūpī brahmaloka)".
Chakāmāvacaradevalokassa savisesaṃ māravase pavattanato vuttaṃ ‘‘samārakaggahaṇena chakāmāvacaradevaloko’’ti.
The six Kāma-world deva realms are specifically subject to Māra, so it is stated "the six Kāma-world deva realms are included by the term 'samāraka' (with Māra)".
Vì sáu cõi trời Dục giới vận hành đặc biệt dưới quyền của Ma vương, nên đã nói "sáu cõi trời Dục giới được bao gồm bởi từ 'samāraka' (cùng với Ma vương)".
So hi tassa dāmarikassa viya vasapavattanokāso.
Indeed, that realm is his domain of influence, like that of a rebellious king.
Vì cõi đó là nơi Ma vương có quyền lực, giống như một vị vua cướp.
Rūpī brahmaloko gahito pārisesañāyena arūpībrahmalokassa visuṃ gahitattā.
The Brahmā world with form is included by the principle of remainder, because the formless Brahmā world has been included separately.
Phạm thiên hữu sắc (rūpī brahmaloka) được bao gồm theo nguyên tắc còn lại (pārisesañāyena), vì Phạm thiên vô sắc (arūpī brahmaloka) đã được bao gồm riêng biệt.
Catuparisavasenāti khattiyabrāhmaṇagahapatisamaṇacātumahārājikatāvatiṃsamārabrahmasaṅkhātāsu aṭṭhasu parisāsu khattiyādicatuparisavaseneva tadaññāsaṃ sadevakādiggahaṇena gahitattā.
"By way of the four assemblies" refers to the inclusion of the other assemblies (Cātumahārājika, Tāvatiṃsa, Māra, Brahmā) by the terms "sadevaka" and so forth, as distinct from the four assemblies of khattiyas, brahmanas, householders, and samanas, which are enumerated among the eight assemblies.
Theo bốn hội chúng là theo bốn hội chúng Khattiya (sát-đế-lợi), Brāhmaṇa (Bà-la-môn), Gahapati (gia chủ) và Samaṇa (Sa-môn) trong tám hội chúng được gọi là Khattiya, Brāhmaṇa, Gahapati, Samaṇa, Cātumahārājika (Tứ Đại Thiên Vương), Tāvatiṃsa (Đao Lợi), Māra (Ma vương) và Brahmā (Phạm thiên), vì các hội chúng khác đã được bao gồm bởi sự nắm giữ "sadevaka" (cùng với chư thiên) và tương tự.
Kathaṃ panettha catuparisavasena manussaloko gahitoti?
How, then, is the human world included here by way of the four assemblies?
Vậy thì, thế giới loài người được bao gồm theo bốn hội chúng này như thế nào?
‘‘Sassamaṇabrāhmaṇi’’nti iminā samaṇaparisā, brāhmaṇaparisā ca gahitā, ‘‘sadevamanussa’’nti iminā khattiyaparisā, gahapatiparisā cāti.
By "sassamaṇabrāhmaṇi" (with samanas and brahmanas), the assembly of samanas and the assembly of brahmanas are included. By "sadevamanussa" (with devas and humans), the assembly of khattiyas and the assembly of householders are included.
Bởi từ "sassamaṇabrāhmaṇi" (cùng với Sa-môn và Bà-la-môn), hội chúng Sa-môn và hội chúng Bà-la-môn được bao gồm. Bởi từ "sadevamanussa" (cùng với chư thiên và loài người), hội chúng Khattiya và hội chúng Gahapati được bao gồm.
‘‘Paja’’nti iminā pana imāyeva catasso parisā vuttā.
But by "pajā" (people), these four assemblies themselves are referred to.
Còn bởi từ "pajā" (dân chúng), chính bốn hội chúng này được nói đến.
Catuparisasaṅkhātaṃ pajanti hi idha attho.
For here, the meaning is "people, comprising the four assemblies".
Vì ở đây, ý nghĩa là "dân chúng" được gọi là bốn hội chúng.
Aññathā gahetabbamāha ‘‘sammutidevehi vā saha manussaloko’’ti.
He states another way of understanding: "or the human world together with the conventional devas".
Một cách hiểu khác được nói đến là "thế giới loài người cùng với các vị trời quy ước (sammutidevā)".
Kathaṃ pana gahitoti?
How, then, is it included?
Vậy thì, nó được bao gồm như thế nào?
‘‘Sassamaṇabrāhmaṇi’’nti iminā samaṇabrāhmaṇā gahitā, ‘‘sadevamanussa’’nti iminā sammutidevasaṅkhātā khattiyā, gahapatisuddasaṅkhātā ca avasesamanussāti.
By "sassamaṇabrāhmaṇi", samanas and brahmanas are included; by "sadevamanussa", khattiyas, who are known as conventional devas, and the remaining humans, who are known as householders and ordinary people, are included.
Bởi từ "sassamaṇabrāhmaṇi" (cùng với Sa-môn và Bà-la-môn), các Sa-môn và Bà-la-môn được bao gồm. Bởi từ "sadevamanussa" (cùng với chư thiên và loài người), các Khattiya được gọi là chư thiên quy ước, và những người còn lại được gọi là gia chủ và người thấp kém được bao gồm.
Ito pana aññesaṃ manussasattānamabhāvato ‘‘paja’’nti iminā eteyeva catūhi pakārehi ṭhitā manussasattā vuttā.
Furthermore, since there are no other human beings apart from these, by "pajā", these very human beings, established in these four ways, are meant.
Hơn nữa, vì không có những chúng sinh loài người nào khác ngoài những điều đã nói, nên bởi từ "pajā" (dân chúng), chính những chúng sinh loài người hiện hữu theo bốn loại này được nói đến.
Catukulappabhedaṃ pajanti hi idha attho.
For here, the meaning is "people distinguished by the four castes".
Vì ở đây, ý nghĩa là "dân chúng" được phân loại thành bốn giai cấp.
Evaṃ vikappadvayepi pajāgahaṇena catuparisādivasena manussānaññeva gahitattā idāni avasesasattepi saṅgahetvā dassetuṃ ‘‘avasesasabbasattaloko vā’’ti vuttaṃ.
Thus, in both alternatives, since only humans are included by the term pajā by way of the four assemblies, he now states "or the entire remaining world of beings" to include the remaining beings.
Vì trong cả hai cách phân loại này, bởi sự nắm giữ "pajā" (dân chúng), chỉ có loài người được bao gồm theo bốn hội chúng và tương tự, nên bây giờ, để bao gồm cả những chúng sinh còn lại, đã nói "hoặc tất cả thế giới chúng sinh còn lại".
Etthāpi catuparisavasena gahitena manussalokena saha avasesasabbasattaloko gahito, sammutidevehi vā saha avasesasabbasattalokoti yojetabbaṃ.
Here too, it should be joined as: the entire remaining world of beings is included together with the human world included by way of the four assemblies, or the entire remaining world of beings together with the conventional devas.
Ở đây cũng vậy, cần phải kết nối rằng thế giới chúng sinh còn lại được bao gồm cùng với thế giới loài người được bao gồm theo bốn hội chúng, hoặc cùng với các vị trời quy ước.
Nāgagaruḷādivasena ca avasesasabbasattaloko.
And the entire remaining world of beings, by way of Nāgas, Garuḷas, and so on.
Và thế giới tất cả chúng sinh còn lại theo loài Nāga, Garuḷa và tương tự.
Idaṃ vuttaṃ hoti – catuparisasahito avasesasuddanāgasupaṇṇanerayikādisattaloko, catukulappabhedamanussasahito vā avasesanāgasupaṇṇanerayikādisattaloko gahitoti.
This is what is meant: the world of beings consisting of the pure, remaining Nāgas, Garuḷas, infernal beings, and so on, together with the four assemblies, or the world of beings consisting of the remaining Nāgas, Garuḷas, infernal beings, and so on, together with humans distinguished by the four castes, is included.
Điều này có nghĩa là: thế giới chúng sinh còn lại bao gồm các Nāga, Supaṇṇa (Kim Sí Điểu), Nerayika (chúng sinh địa ngục) và tương tự, cùng với bốn hội chúng, hoặc thế giới chúng sinh còn lại bao gồm các Nāga, Supaṇṇa, Nerayika và tương tự, cùng với loài người được phân loại thành bốn giai cấp, đã được bao gồm.
Ettāvatā bhāgaso lokaṃ gahetvā yojanaṃ dassetvā idāni tena tena visesena abhāgaso lokaṃ gahetvā yojanaṃ dassetuṃ ‘‘apicetthā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the application by taking the world in parts, he now states "api cettha" (and further here) and so on, to show the application by taking the world as a whole, with various specific distinctions.
Sau khi giải thích cách kết nối bằng cách nắm giữ thế giới theo từng phần cho đến đây, bây giờ để giải thích cách kết nối bằng cách nắm giữ thế giới không theo từng phần với từng đặc điểm, đã nói "hơn nữa, ở đây" và tương tự.
Tattha ukkaṭṭhaparicchedatoti ukkaṃsagatiparicchedato, tabbijānanenāti vuttaṃ hoti.
There, "ukkaṭṭhaparicchedato" (from the highest classification) means from the classification of the highest destination, or by knowing that, this is what is meant.
Trong đó, "từ sự phân chia tối thượng" có nghĩa là từ sự phân chia về cõi tái sinh cao nhất, tức là bởi sự hiểu biết về điều đó.
Paṭhamanayena hi pañcasu gatīsu devagatipariyāpannāva pañcakāmaguṇasamaṅgitāya, dīghāyukatāyāti evamādīhi visesehi seṭṭhā.
Indeed, by the first method, among the five destinations, only those included in the deva destination are superior, due to being endowed with the five sense-pleasures, longevity, and other such distinctions.
Theo phương pháp thứ nhất, trong năm cõi tái sinh, chỉ có chúng sinh thuộc cõi trời là tối thượng nhờ các đặc điểm như đầy đủ năm dục lạc và tuổi thọ dài.
Dutiyanayena pana arūpino dūrasamugghāṭitakilesadukkhatāya, santapaṇītaāneñjavihārasamaṅgitāya, ativiya dīghāyukatāyāti evamādīhi visesehi ativiya ukkaṭṭhā.
By the second method, however, formless beings are exceedingly superior due to the distant eradication of the suffering of defilements, being endowed with calm, exquisite, and imperturbable abodes, exceedingly long life, and other such distinctions.
Còn theo phương pháp thứ hai, các chúng sinh vô sắc (arūpī) là tối thượng hơn nhiều nhờ các đặc điểm như đã loại bỏ xa khổ đau phiền não, đầy đủ trạng thái an tịnh cao quý và tuổi thọ cực kỳ dài.
Ācariyehi pana dutiyanayameva sandhāya vuttaṃ.
The Teachers, however, stated it having in mind the second method itself.
Tuy nhiên, các bậc thầy đã nói đến điều này dựa trên phương pháp thứ hai.
Evaṃ paṭhamapadeneva padhānanayena sabbalokassa sacchikatabhāve siddhepi iminā kāraṇavisesena sesapadāni vuttānīti dasseti ‘‘tato yesa’’ntiādinā.
Thus, even when the realization of the entire world is established by the very first term according to the primary method, he shows that the remaining terms are stated due to this specific reason, by starting with "tato yesa" (then for whom) and so on.
Như vậy, mặc dù sự chứng ngộ tất cả thế giới đã được xác lập theo phương pháp chính yếu chỉ bằng từ đầu tiên, nhưng để chỉ ra rằng các từ còn lại được nói đến bởi lý do đặc biệt này, đã nói "sau đó, những gì" và tương tự.
Tatoti paṭhamapadato paraṃ āhāti sambandho.
"Tato" (then) refers to the connection that he spoke after the first term.
"Sau đó" có liên quan đến "nói sau từ đầu tiên".
‘‘Chakāmāvacarissaro’’ tiyeva vutte sakkādīnampi tassa ādhipaccaṃ siyāti āsaṅkānivattanatthaṃ ‘‘vasavattī’’ti vuttaṃ, tena sāhasikakaraṇena vasavattāpanameva tassādhipaccanti dasseti.
The word "vasavattī" (controller) is stated to prevent the doubt that if only "lord of the six Kāma-world realms" were said, the authority might also belong to Sakka and others; thereby, it shows that his authority is solely to bring under control through violent action.
Để ngăn chặn nghi ngờ rằng quyền lực tối cao của Ma vương cũng có thể thuộc về Sakka (Đế Thích) và các vị khác nếu chỉ nói "chúa tể của sáu cõi Dục giới", đã nói "vasavattī" (có quyền năng), điều này chỉ ra rằng sự làm cho phục tùng bằng hành động bạo lực chính là quyền lực tối cao của Ma vương.
So hi chaṭṭhadevalokepi anissaro tattha vasavattidevarājasseva issarattā.
Indeed, he has no authority even in the sixth deva realm, as authority there belongs solely to the Vasavattī deva king.
Vì Ma vương không phải là chúa tể tuyệt đối ngay cả ở cõi trời thứ sáu, bởi vì ở đó, chỉ có vị trời Vua Vasavatti mới có quyền lực tối cao.
Tenāha bhagavā aṅguttarāgamavare aṭṭhanipāte dānānisaṃsasutte ‘‘tatra bhikkhave vasavattī devaputto dānamayaṃ puññakiriyavatthuṃ atirekaṃ karitvā…pe… paranimmitavasavattī deve dasahi ṭhānehi adhigaṇhātī’’ti (a. ni. 8.36) vitthāro.
Therefore, the Blessed One said in the Dānānisaṃsa Sutta in the Aṭṭhanipāta of the excellent Aṅguttara Āgama, "There, bhikkhus, the Vasavattī deva-putta, having performed an excess of meritorious deeds leading to giving... surpasses the Paranimmita-vasavattī devas in ten ways" and so on, in detail.
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói trong Anguttara Nikāya danh tiếng, trong chương Tám Pháp, kinh Dānānisaṃsa Sutta: "Này các Tỳ-kheo, ở đó, vị trời Vasavatti, sau khi thực hiện công đức bố thí vượt trội... vị ấy vượt trội các vị trời Paranimmitavasavattī ở mười phương diện" và tương tự là phần giải thích chi tiết.
Majjhimāgamaṭṭhakathāyampi vuttaṃ ‘‘tatra hi vasavattirājā rajjaṃ kāreti, māro pana ekasmiṃ padese attano parisāya issariyaṃ pavattento rajjapaccante dāmarikarājaputto viya vasatī’’ti (ma. ni. 1.60) ‘‘brahmā mahānubhāvo’’tiādi dasasahassiyaṃ mahābrahmuno vasena vadati.
It is also said in the Majjhimāgamaṭṭhakathā: “Here, a Vasavatti king reigns, while Māra, asserting his sovereignty over his retinue in one region, dwells like a robber chieftain on the borders of the kingdom.” The phrase “Brahmā, of great power,” and so on, speaks of the Mahābrahmā in the ten-thousandfold world-system.
Trong Chú giải Trung Bộ Kinh cũng đã nói: “Ở đó, vua Vasavatti cai trị vương quốc, còn Māra thì ở một vùng, thực hiện quyền lực đối với đoàn tùy tùng của mình, giống như một hoàng tử nổi loạn ở vùng biên giới của vương quốc.” Từ “Brahmā có đại uy lực” v.v. nói về vị Đại Phạm thiên trong một vạn thế giới.
‘‘Ukkaṭṭhaparicchedato’’ti hi heṭṭhā vuttameva.
Indeed, “by way of excellent definition” has been stated below.
Thật vậy, “do sự phân định tối thượng” như đã nói ở trên.
‘‘Ekaṅguliyā’’tiādi ekadesena mahānubhāvatādassanaṃ.
The phrase “with one finger,” and so on, shows great power in one aspect.
“Với một ngón tay” v.v. là sự biểu thị đại uy lực chỉ bằng một phần nhỏ.
Anuttaranti seṭṭhaṃ navalokuttaraṃ.
Anuttaraṃ means supreme, the ninefold supramundane (lokuttaraṃ).
Vô thượng nghĩa là tối thắng, chín pháp siêu thế (lokuttara).
Puthūti bahukā, visuṃ bhūtā vā.
Puthū means many, or distinctly existing.
Puthū nghĩa là nhiều, hoặc riêng biệt.
Ukkaṭṭhaṭṭhānānanti ukkaṃsagatikānaṃ.
Ukkaṭṭhaṭṭhānānaṃ refers to those of excellent destiny.
Của những địa vị tối thượng nghĩa là của những người có cảnh giới tối thắng.
Bhāvānukkamoti bhāvavasena paresamajjhāsayānurūpaṃ ‘‘sadevaka’’ntiādipadānaṃ anukkamo, bhāvavasena anusandhikkamo vā bhāvānukkamo, atthānañceva padānañca anusandhānapaṭipāṭīti attho, ayameva vā pāṭho tathāyeva samantapāsādikāyaṃ (pārā. aṭṭha. verañjakaṇḍavaṇṇanā 1) diṭṭhattā, ācariyasāriputtattherena (sārattha. ṭī. 1.verañjakaṇḍavaṇṇanā) ca vaṇṇitattā.
Bhāvānukkamo means the sequence of words like “sadevakaṃ,” etc., in accordance with the disposition of others, by way of being (bhāva); or it means the sequential connection by way of being, which is to say, the order of coherence of meanings and words. This reading itself is seen in the Samantapāsādikā and has been commented upon by Ācariya Sāriputtatthera.
Bhāvānukkamo là sự nối tiếp các từ “sadevaka” v.v. theo ý muốn của người khác, hoặc sự nối tiếp theo trạng thái (bhāva), nghĩa là sự sắp xếp liên tục của các ý nghĩa và các từ. Chính bản này được thấy trong Samantapāsādikā và được Trưởng lão Sāriputta Ācariya chú giải.
‘‘Vibhāvanānukkamo’’tipi pāṭho dissati, so pana tesu adiṭṭhattā na sundaro.
The reading “vibhāvanānukkamo” is also seen, but it is not good as it is not found in those (texts).
Cũng có bản đọc là “vibhāvanānukkamo”, nhưng bản đó không hay vì không được thấy trong các tác phẩm trên.
Idāni porāṇakānaṃ saṃvaṇṇanānayaṃ dassetuṃ ‘‘porāṇā panāhū’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show the commentarial method of the ancients, the phrase “The ancients, however, said,” and so on, is stated.
Bây giờ, để chỉ ra phương pháp chú giải của các bậc cổ đức, từ “các bậc cổ đức đã nói” v.v. được đề cập.
Tattha aññapadena niravasesasattalokassa gahitattā sabbattha avasesalokanti anavasesapariyādānaṃ vuttaṃ.
In that, since the entire world of beings is taken by another word, “avasesalokaṃ” means the inclusion of all remaining worlds in all instances.
Ở đó, vì toàn bộ thế giới chúng sinh đã được bao gồm bởi một từ khác, nên “thế giới còn lại” được nói là sự bao gồm không sót lại.
Tenāha ‘‘tibhavūpage satte’’ti, tedhātukasaṅkhāte tayo bhave upagatasatteti attho.
Therefore, it is said: “beings that have attained the three existences (tibhavūpage satte)”, meaning beings that have attained the three realms, namely the sensual, fine-material, and immaterial realms.
Do đó, nói “chúng sinh trong ba cõi”, nghĩa là chúng sinh đã đi vào ba cõi, tức là ba cõi được gọi là Tam giới.
Tīhākārehīti devamārabrahmasahitatāsaṅkhātehi tīhi ākārehi.
By three modes (tīhākārehi) means by the three modes of being accompanied by devas, Māra, and Brahmā.
Với ba phương diện là ba phương diện được gọi là cùng với chư thiên, Māra và Phạm thiên.
Tīsu padesūti ‘‘sadevaka’’ntiādīsu tīsu padesu.
In three places (tīsu padesu) means in the three places like “sadevakaṃ,” and so on.
Trong ba phần là trong ba phần “cùng với chư thiên” v.v.
Pakkhipitvāti atthavasena saṅgahetvā.
Pakkhipitvā means including by way of meaning.
Bao hàm nghĩa là bao gồm theo nghĩa.
Teyeva tibhavūpage satte ‘‘sassamaṇabrāhmaṇiṃ, sadevamanussa’’nti padadvaye pakkhipatīti ñāpetuṃ ‘‘punā’’ti vuttaṃ.
To make it known that those very beings in the three existences are included in the two phrases “sassamaṇabrāhmaṇiṃ” and “sadevamanussaṃ,” the word “punā” is stated.
Từ “lại nữa” được nói để cho biết rằng chính những chúng sinh trong ba cõi đó được bao hàm trong hai từ “cùng với các Sa-môn, Bà-la-môn” và “cùng với chư thiên và loài người”.
Tena tenākārenāti sadevakattādinā, sassamaṇabrāhmaṇībhāvādinā ca tena tena pakārena.
By those respective modes (tena tenākārenā) means by those various ways, such as being accompanied by devas, and being accompanied by ascetics and brahmins.
Với phương cách ấy nghĩa là với phương cách đó, như là cùng với chư thiên, cùng với các Sa-môn và Bà-la-môn v.v.
‘‘Tibhavūpage satte’’ti vatvā ‘‘tedhātukamevā’’ti vadantā okāsalokena saddhiṃ sattaloko gahitoti dassenti.
Having said “beings in the three existences (tibhavūpage satte),” when they say “the three realms themselves (tedhātukamevā),” they indicate that the world of beings is included along with the world of space (okāsaloka).
Khi nói “chúng sinh trong ba cõi” và rồi nói “chỉ là Tam giới”, các vị ấy muốn chỉ ra rằng thế giới chúng sinh đã được bao gồm cùng với thế giới không gian.
Tedhātukameva pariyādinnanti porāṇā panāhūti yojanā.
The connection is: “The ancients, however, said that the three realms themselves are wholly encompassed.”
Lời kết nối là: “Các bậc cổ đức đã nói rằng chỉ có Tam giới đã được bao gồm toàn bộ.”
Sāmanti attanā.
Sāmaṃ means by oneself.
Sāmaṃ nghĩa là tự mình.
Aññatthāpohanena, antogadhāvadhāraṇena vā tappaṭisedhanamāha ‘‘aparaneyyo hutvā’’ti, aparehi anabhijānāpetabbo hutvāti attho.
By excluding other meanings, or by including a specific meaning (avadhāraṇa), it states the negation of that by saying “aparaneyyo hutvā,” meaning “having become one who cannot be enlightened by others.”
Sự phủ nhận điều đó được nói là “trở thành không thể được người khác dẫn dắt”, nghĩa là không thể được người khác làm cho hiểu, bằng cách loại bỏ các nghĩa khác hoặc bằng cách khẳng định bao hàm.
Abhiññāti ya-kāralopaniddeso yathā ‘‘paṭisaṅkhā yoniso’’ti (ma. ni. 1.23, 422; 2.24; 3.75; saṃ. ni. 4.120; a. ni. 6.58; mahāni. 206) vuttaṃ ‘‘abhiññāyā’’ti.
Abhiññā is an indication of the elision of the letter ‘ya’, as said in “paṭisaṅkhā yoniso” for “abhiññāyā.”
Abhiññā là sự chỉ định bằng cách lược bỏ âm “ya”, giống như đã nói “abhiññāya” trong “paṭisaṅkhā yoniso”.
Abhisaddena na visesanamattaṃ jotitaṃ, atha kho visesanamukhena karaṇampīti dasseti ‘‘adhikena ñāṇenā’’ti iminā.
It shows that the prefix ‘abhi’ does not merely indicate a distinction, but rather, by way of distinction, it also indicates the cause, by this phrase “with superior knowledge (adhikena ñāṇenā).”
Từ “abhi” không chỉ làm sáng tỏ một đặc điểm, mà còn làm sáng tỏ một phương tiện thông qua đặc điểm đó, điều này được chỉ ra bằng “với trí tuệ siêu việt”.
Anumānādipaṭikkhepoti ettha ādisaddena upamānaatthāpattisaddantarasannidhānasampayogavippayogasahacaraṇādinā kāraṇalesamattena pavedanaṃ saṅgaṇhāti ekappamāṇattā.
In Anumānādipaṭikkhepo, the word ādi includes the communication by a mere fragment of a reason such as analogy, implication, verbal testimony, proximity, concomitance, and disjunction, due to their being of the same measure (ekappamāṇa).
Trong “sự phủ nhận suy luận v.v.”, từ “v.v.” bao gồm sự tiết lộ bằng một phần nhỏ nguyên nhân, như so sánh, suy diễn, lời nói, sự gần gũi, sự kết hợp, sự tách rời, sự đồng hành v.v., vì chúng có cùng một tiêu chuẩn.
Sabbattha appaṭihatañāṇacāratāya hi sabbadhammapaccakkhā buddhā bhagavanto.
Indeed, the Buddhas, the Bhagavants, are those who directly perceive all phenomena, due to the unhindered activity of their knowledge in all matters.
Thật vậy, các Đức Phật, Thế Tôn, là những vị trực nhận tất cả các pháp, vì trí tuệ của các Ngài không bị chướng ngại ở bất cứ đâu.
Bodheti viññāpetīti saddato atthavacanaṃ.
Bodheti viññāpetī is the explanation of the meaning from the perspective of the word (sadda).
Bodheti viññāpetī là cách nói về nghĩa theo từ.
Pakāsetīti adhippāyato.
Pakāsetī is from the perspective of intention (adhippāya).
Pakāsetī là cách nói về nghĩa theo ý định.
Evaṃ sabbattha vivecitabbo.
Thus, it should be analyzed everywhere.
Tương tự, điều này cần được phân tích ở mọi nơi.
Anuttaraṃ vivekasukhanti phalasamāpattisukhaṃ.
Anuttaraṃ vivekasukhaṃ means the bliss of fruit-attainment (phalasamāpatti).
Hạnh phúc viễn ly vô thượng là hạnh phúc của quả định (phalasamāpatti).
Hitvāpīti pi-saddaggahaṇaṃ phalasamāpattiyā antarā ṭhitikāpi kadāci bhagavato desanā hotīti katvā kataṃ.
The inclusion of the word pi in hitvāpi is made because sometimes the Buddha’s teaching occurs even while he is resting between fruit-attainments.
Sự thêm vào từ “pi” trong “hitvāpi” là để chỉ ra rằng đôi khi Đức Thế Tôn cũng thuyết pháp trong khi vẫn ở trong quả định.
Bhagavā hi dhammaṃ desento yasmiṃ khaṇe parisā sādhukāraṃ vā deti, yathāsutaṃ vā dhammaṃ paccavekkhati, taṃ khaṇampi pubbābhogena paricchinditvā phalasamāpattiṃ samāpajjati, yathāparicchedañca samāpattito vuṭṭhāya pubbe ṭhitaṭṭhānato paṭṭhāya dhammaṃ desetīti aṭṭhakathāsu (ma. ni. aṭṭha. 2.387) vuttovāyamattho.
Indeed, when the Blessed One teaches the Dhamma, at the moment when the assembly applauds or reflects on the Dhamma as heard, he, having first determined the time with foresight, enters into fruit-attainment, and rising from attainment according to that determined time, he teaches the Dhamma from where he previously stood. This meaning is indeed stated in the commentaries.
Thật vậy, khi Đức Thế Tôn thuyết pháp, vào khoảnh khắc mà hội chúng tán thán hoặc quán xét giáo pháp đã nghe, Ngài cũng định đoạt trước thời gian đó và nhập quả định, rồi xuất định đúng như đã định đoạt, và thuyết pháp từ nơi Ngài đã dừng trước đó, ý nghĩa này đã được nói trong các Chú giải.
Appaṃ vā bahuṃ vā desentoti ugghaṭitaññussa vasena appaṃ vā vipañcitaññussa, neyyassa ca vasena bahuṃ vā desento.
Appaṃ vā bahuṃ vā desento means teaching little for those of quick understanding (ugghaṭitaññu), or much for those of developed understanding (vipañcitaññu) and those who are to be guided (neyya).
Thuyết pháp ít hay nhiều nghĩa là thuyết pháp ít cho người có trí tuệ nhanh nhạy (ugghaṭitaññu), hoặc thuyết pháp nhiều cho người có trí tuệ cần giải thích (vipaṇcitaññu) và người cần được hướng dẫn (neyya).
Kathaṃ desetīti āha ‘‘ādimhipī’’tiādi.
How does he teach? It is said by “ādimhimpi,” and so on.
Làm thế nào để thuyết pháp? Điều đó được nói trong “ở phần đầu” v.v.
Dhammassa kalyāṇatā niyyānikatāya, niyyānikatā ca sabbaso anavajjabhāvenevāti vuttaṃ ‘‘anavajjameva katvā’’ti.
The goodness of the Dhamma is due to its leading to liberation, and its leading to liberation is due to its being entirely faultless; thus, it is said: “having made it utterly faultless.”
Sự tốt đẹp của Pháp là ở chỗ đưa đến giải thoát (niyyānika), và sự đưa đến giải thoát là ở chỗ hoàn toàn không có lỗi. Điều này được nói là “đã làm cho hoàn toàn không có lỗi”.
Desanāyāti pariyattidhammassa desakāyattena hi āṇādividhinā atisajjanaṃ pabodhanaṃ desanāti pariyattidhammo vuccati.
Desanāyā means for the teaching of the Pariyatti Dhamma. Indeed, the Pariyatti Dhamma is called “desanā” (teaching) because it is a proclamation or an awakening accomplished through injunctions, etc., as if by the very act of teaching.
Desanā (giáo pháp) được gọi là pháp pariyatti, vì sự thuyết giảng pháp pariyatti là sự sắp đặt tối thượng và sự giác ngộ bằng phương pháp mệnh lệnh v.v.
Kiñcāpi avayavavinimutto samudāyo nāma paramatthato koci natthi, yesu pana avayavesu samudāyarūpena avekkhitesu gāthādisamaññā, taṃ tato bhinnaṃ viya katvā saṃsāmivohāramāropetvā dassento ‘‘atthi desanāya ādimajjhapariyosāna’’nti āha.
Although in ultimate reality there is no aggregate separate from its components, yet in those components, when viewed as an aggregate, there is the designation of a verse, etc. The phrase “atthi desanāya ādimajjhapariyosānaṃ” is stated to show this, making it as if distinct from the whole and attributing the master-servant idiom to it.
Mặc dù trên thực tế không có một tổng thể nào tách rời khỏi các bộ phận, nhưng khi các bộ phận được xem xét dưới dạng một tổng thể mà có tên gọi là kệ (gāthā) v.v., thì để chỉ ra rằng điều đó dường như khác biệt với tổng thể, và gán cho nó cách nói chủ-sở hữu, nên đã nói “có phần đầu, phần giữa và phần cuối của giáo pháp”.
Sāsanassāti paṭipattidhammassa.
Sāsanassa refers to the practice-Dhamma (paṭipatti Dhamma).
Của giáo pháp là của pháp thực hành (paṭipatti).
Sāsitabbapuggalagatena hi yathāparādhādinā sāsitabbabhāvena anusāsanaṃ, tadaṅgavinayādivasena vinayananti katvā paṭipattidhammo ‘‘sāsana’’nti vuccati.
Indeed, the practice-Dhamma is called “sāsana” (dispensation) because it is an instruction or a training in accordance with the offense, etc., inherent in the person to be instructed, through means such as the temporary Vinaya.
Thật vậy, sự khuyên răn là Sāsana, do sự răn dạy phù hợp với lỗi lầm v.v. của người cần được răn dạy, và sự điều phục là Vinaya v.v. theo từng phần. Vì vậy, pháp thực hành được gọi là “Sāsana”.
Atthi sāsanassa ādimajjhapariyosānanti sambandho.
The connection is: “The beginning, middle, and end of the Sāsana exist.”
Có sự liên kết: “Có phần đầu, phần giữa và phần cuối của giáo pháp (Sāsana).”
Catuppadikāyapīti ettha pi-saddo sambhāvane, tena evaṃ appakatarāyapi ādimajjhapariyosānesu kalyāṇatā, pageva bahutarāyāti sambhāveti.
In Catuppadikāyapi, the word pi is used for emphasis (sambhāvane). By this, it emphasizes that even in such a small teaching, there is goodness in the beginning, middle, and end, let alone in a larger one.
Trong “ngay cả một bài kệ bốn câu”, từ “pi” mang ý nghĩa tán thán. Với ý nghĩa đó, nó tán thán rằng sự tốt đẹp ở phần đầu, giữa và cuối của bài thuyết pháp ít như vậy cũng có, huống chi là bài thuyết pháp nhiều hơn.
Padañcettha gāthāya catutthaṃso, yaṃ ‘‘pādo’’tipi vuccati, eteneva tipādikachapādikāsupi yathāsambhavaṃ vibhāgaṃ dasseti.
Here, ‘pada’ refers to the fourth part of a verse, which is also called a ‘pāda’. By this, it also shows the division, as appropriate, in verses of three or six pādas.
Ở đây, từ “pada” là một phần tư của bài kệ, cũng được gọi là “pāda”. Với điều này, nó cũng chỉ ra sự phân chia tương ứng trong các bài kệ ba câu và sáu câu.
Evaṃ suttāvayave kalyāṇattayaṃ dassetvā sakalepi sutte dassetuṃ ‘‘ekānusandhikassā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the threefold goodness in a part of a sutta, the phrase “ekānusandhikassā,” and so on, is stated to show it in the entire sutta.
Sau khi chỉ ra ba sự tốt đẹp trong các phần của kinh như vậy, để chỉ ra trong toàn bộ kinh, từ “của một mạch văn” v.v. đã được nói.
Tattha nātibahuvibhāgaṃ yathānusandhinā ekānusandhikaṃ sandhāya ‘‘ekānusandhikassā’’ti āha.
In that context, it refers to a sutta with a single coherent connection (ekānusandhikaṃ) that does not have too many divisions, according to its coherence, when it says “ekānusandhikassā.”
Ở đó, từ “của một mạch văn” được nói để chỉ một bài kinh có một mạch văn không quá nhiều phần, theo sự liên kết.
Itarasmiṃ pana teneva dhammavibhāgena ādimajjhapariyosānā labbhantīti ‘‘anekānusandhikassā’’tiādi vuttaṃ.
In the other case, the beginning, middle, and end are obtained through the same division of Dhamma; therefore, “anekānusandhikassā,” and so on, is stated.
Còn đối với bài kinh khác, phần đầu, giữa và cuối được tìm thấy bằng chính sự phân chia pháp đó, nên từ “của nhiều mạch văn” v.v. đã được nói.
Nidānanti ānandattherena ṭhapitaṃ kāladesadesakaparisādiapadisanalakkhaṇaṃ nidānaganthaṃ.
Nidānaṃ refers to the introductory text (nidānaganthaṃ) established by Ānandatthera, which characterizes the mention of time, place, teacher, audience, and so on.
Nidāna là phần dẫn nhập được Trưởng lão Ānanda sắp đặt, có đặc điểm là chỉ ra thời gian, địa điểm, người thuyết pháp, hội chúng v.v.
Idamavocāti nigamanaṃ upalakkhaṇameva ‘‘iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vutta’’nti nigamanassapi gahetabbato.
The concluding phrase “idaṃ avoca” is merely an illustration, as the conclusion also encompasses “Thus, what was said, was said with reference to this.”
Idamavocā (Đức Phật đã nói điều này) là sự kết luận chỉ mang tính biểu thị, vì ngay cả sự kết luận “điều đã nói đó, điều này được nói dựa trên điều đó” cũng được bao gồm.
Saṅgītikārakehi ṭhapitānipi hi nidānanigamanāni satthu desanāya anuvidhānato tadantogadhānevāti veditabbaṃ.
It should be understood that even the introductions and conclusions established by the compilers of the council (saṅgītikārakehi) are included within the Buddha’s teaching, as they conform to it.
Cần hiểu rằng ngay cả những phần dẫn nhập và kết luận do các vị kết tập kinh điển sắp đặt cũng được bao gồm trong lời thuyết giảng của Đức Đạo Sư, vì chúng phù hợp với lời thuyết giảng đó.
Ante anusandhīti sabbapacchimo anusandhi.
Ante anusandhī means the very last coherent connection.
Sự liên kết ở cuối là sự liên kết cuối cùng.
Evaṃ vuttassa satthusāsanassa pakāsako pariyattidhammo eva sīlādiatthavasena kalyāṇattayavibhāvane vutto.
Thus, the pariyatti Dhamma, which elucidates the Teacher’s Dispensation that has been spoken, is declared in the explanation of the three excellences based on the meaning of sīla and so forth.
Như vậy, Pháp học (Pariyatti-dhamma), là người tuyên thuyết giáo pháp của Bậc Đạo Sư đã được nói như vậy, chính là sự hiển bày ba điều thiện theo nghĩa giới (sīla) v.v.
Idha pana paṭipattiyeva.
Here, however, it is paṭipatti itself.
Tuy nhiên, ở đây chính là sự thực hành (paṭipatti).
Tena vakkhati ‘‘idha desanāya ādimajjhapariyosānaṃ adhippeta’’nti.
Therefore, it will state: “Here, the beginning, middle, and end of the teaching are intended.”
Vì vậy, sẽ nói rằng: “Ở đây, sự thuyết pháp được nhắm đến là có phần khởi đầu, phần giữa và phần kết thúc.”
Sīlasamādhivipassanā ādi nāma sāsanasampattibhūtānaṃ uttarimanussadhammānaṃ mūlabhāvato.
Sīla, samādhi, and vipassanā are called the beginning because they are the root of the superhuman qualities that constitute the fulfillment of the Dispensation.
Giới (sīla), định (samādhi), tuệ (vipassanā) được gọi là phần khởi đầu vì chúng là căn bản của các pháp siêu nhân (uttarimanussadhamma) thuộc sự viên mãn của giáo pháp.
Kusalānaṃ dhammānanti anavajjadhammānaṃ.
“Of wholesome qualities” means of blameless qualities.
Các pháp thiện (kusalānaṃ dhammānaṃ) là các pháp không có lỗi lầm.
Diṭṭhīti vipassanā, avinābhāvato panettha samādhiggahaṇaṃ.
“Diṭṭhī” refers to vipassanā; here, samādhi is included due to its inseparability.
Chánh kiến (diṭṭhī) là tuệ (vipassanā); ở đây, sự thâu tóm định (samādhi) là do không thể tách rời.
Mahāvaggasaṃyutte bāhiyasuttapadamidaṃ (saṃ. ni. 5.381).
This Bāhiya Sutta passage is found in the Mahāvagga Saṃyutta.
Đây là pháp cú trong kinh Bāhiya (Bāhiyasutta) thuộc Tương Ưng Bộ Mahāvagga.
Kāmaṃ sutte ariyamaggassa antadvayavigamena tesaṃ majjhimapaṭipadābhāvo vutto, majjhimabhāvasāmaññato pana sammāpaṭipattiyā ārambhanipphattīnaṃ majjhimabhāvassāpi sādhakabhāve yuttanti āha ‘‘atthi bhikkhave, majjhimā paṭipadā tathāgatena abhisambuddhāti evaṃ vutto ariyamaggo majjhaṃ nāmā’’ti, sīlasamādhivipassanāsaṅkhātānaṃ ārambhānaṃ, phalanibbānasaṅkhātānañca nipphattīnaṃ vemajjhabhāvato ariyamaggo majjhaṃ nāmāti adhippāyo.
Although in the Sutta the Ariyan Path is stated to be the Middle Way due to its avoidance of two extremes, it is fitting that, by commonality of being in the middle, it also proves the middleness of the inception and accomplishment of right practice; therefore, it states: “Bhikkhus, there is a Middle Way realized by the Tathāgata, and this Ariyan Path thus spoken is called the middle,” meaning that the Ariyan Path is called the middle because of the middleness of the commencements, namely sīla, samādhi, and vipassanā, and the accomplishments, namely fruit and Nibbāna.
Trong kinh, con đường Trung Đạo (majjhimā paṭipadā) của Bát Chánh Đạo được nói là sự thoát ly hai cực đoan, nhưng vì sự tương đồng của tính trung gian, nên sự khởi đầu và thành tựu của chánh hạnh cũng phù hợp với tính trung gian, vì vậy nói rằng: “Này các Tỳ-kheo, có con đường Trung Đạo do Như Lai đã giác ngộ, con đường Bát Chánh Đạo được nói như vậy là Trung Đạo.” Ý nghĩa là Bát Chánh Đạo được gọi là Trung Đạo vì nó là điểm giữa của sự khởi đầu gồm giới, định, tuệ và sự thành tựu gồm quả (phala) và Nibbāna.
Saupādisesanibbānadhātuvasena phalaṃ pariyosānaṃ nāma, anupādisesanibbānadhātuvasena pana nibbānaṃ. Sāsanapariyosānā hi nibbānadhātu.
The fruit is called the end in terms of the saupādisesa-nibbāna-dhātu, while Nibbāna is so in terms of the anupādisesa-nibbāna-dhātu. Indeed, the Nibbāna-dhātu is the ultimate end of the Dispensation.
Quả (phala) được gọi là phần kết thúc theo ý nghĩa của Nibbāna-dhātu còn dư y (saupādisesanibbānadhātu), còn Nibbāna theo ý nghĩa của Nibbāna-dhātu không còn dư y (anupādisesanibbānadhātu). Vì Nibbāna-dhātu là sự kết thúc của giáo pháp.
Maggassa nipphatti phalavasena, nibbānasacchikiriyāya ca hoti tato paraṃ kattabbābhāvatoti vā evaṃ vuttaṃ.
Or, it is stated thus because the accomplishment of the Path is by way of fruit, and also by the realization of Nibbāna, as there is nothing further to be done.
Hoặc được nói như vậy vì sự thành tựu của con đường là theo ý nghĩa của quả, và sự chứng đắc Nibbāna, và không còn việc gì phải làm sau đó.
Idāni tesaṃ dvinnampi sāsanassa pariyosānataṃ āgamena sādhetuṃ ‘‘etadatthaṃ ida’’ntiādimāha.
Now, to establish the ultimate ending of both (fruit and Nibbāna) to the Dispensation by means of scriptural authority, it states “etadatthaṃ idaṃ” (this is for that purpose) and so forth.
Bây giờ, để chứng minh rằng cả hai đều là sự kết thúc của giáo pháp bằng kinh điển, đoạn văn bắt đầu bằng “etadatthaṃ idaṃ” (điều này có mục đích đó) được nói đến.
Etadeva phalaṃ attho yassāti etadatthaṃ.
That alone, the fruit, is its purpose; hence etadatthaṃ (having that as its purpose).
Etadatthaṃ (có mục đích đó) là cái mà quả này chính là mục đích của nó.
Brāhmaṇāti piṅgalakocchabrāhmaṇaṃ bhagavā ālapati.
“Brāhmaṇa” – the Blessed One addresses the brāhmaṇa Piṅgalakoccha.
Này Bà-la-môn (Brāhmaṇā): Đức Thế Tôn đang gọi Bà-la-môn Piṅgalakoccha.
Idañhi majjhimāgame mūlapaṇṇāsake cūḷasāropamasutta (ma. ni. 1.312 ādayo) padaṃ.
This passage is from the Cūḷasāropama Sutta in the Mūlapaṇṇāsaka of the Majjhima Nikāya.
Thật vậy, đây là một đoạn trong kinh Cūḷasāropama (Ma. Ni. 1.312 trở đi) thuộc Mūlapaṇṇāsaka của Trung Bộ.
Etadeva phalaṃ sāraṃ yassāti etaṃsāraṃ niggahitāgamena.
That alone, the fruit, is its essence; hence etaṃsāraṃ (having that as its essence), according to the āgama with a niggahīta.
Etaṃsāraṃ (có cốt lõi đó) là cái mà quả này chính là cốt lõi của nó, theo kinh điển có ni-kiết-đà (niggahita).
Tathā etaṃpariyosānaṃ.
Likewise, etaṃpariyosānaṃ (having that as its end).
Cũng vậy, etaṃpariyosānaṃ (có sự kết thúc đó).
Nibbānogadhanti nibbānantogadhaṃ.
“Nibbānogadha” means immersed in Nibbāna.
Nibbānogadhaṃ (đắm chìm trong Nibbāna) có nghĩa là đi vào bên trong Nibbāna.
Āvuso visākhāti dhammadinnāya theriyā visākhagahapatimālapanaṃ.
“Āvuso Visākha” (Friend Visākha) is the Venerable Dhammadinnā addressing Visākha the householder.
Này hiền giả Visākhā là lời gọi của Tỳ-kheo-ni Dhammadinnā đối với gia chủ Visākha.
Idañhi cūḷavedallasutte (ma. ni. 1.460 ādayo) ‘‘sātthaṃ sabyañjana’’ntiādisaddantarasannidhānato ‘‘idha desanāya ādimajjhapariyosānaṃ adhippeta’’nti vuttaṃ.
This passage is from the Cūḷavedalla Sutta where, due to the proximity of other words such as “sātthaṃ sabyañjanaṃ” (meaningful, well-phrased), it is stated: “Here, the beginning, middle, and end of the teaching are intended.”
Thật vậy, trong kinh Cūḷavedalla (Ma. Ni. 1.460 trở đi), do sự gần gũi của các từ khác như “sātthaṃ sabyañjanaṃ” (có ý nghĩa và có văn tự), nên đã nói rằng “Ở đây, sự thuyết pháp được nhắm đến là có phần khởi đầu, phần giữa và phần kết thúc.”
Evaṃ saddapabandhavasena desanāya kalyāṇattayavibhāgaṃ dassetvā tadatthavasenapi dassento ‘‘bhagavā hī’’tiādimāha.
Having shown the division of the three excellences of the teaching in terms of verbal composition, the commentator, desirous of showing it also in terms of meaning, states “bhagavā hi” (for the Blessed One) and so forth.
Sau khi trình bày sự phân chia ba điều thiện của sự thuyết pháp theo cách sắp xếp từ ngữ như vậy, bây giờ để trình bày theo ý nghĩa của nó, đoạn văn bắt đầu bằng “Bhagavā hi” (vì Đức Thế Tôn) được nói đến.
Atthatopi hi tassādhippetabhāvaṃ hi-saddena samattheti.
Indeed, by the word “hi,” he affirms that this too is the Blessed One’s intention in terms of meaning.
Thật vậy, bằng từ “hi”, nó chứng minh rằng ý nghĩa đó cũng là ý định của Ngài.
Tathā samatthanamukhena ca atthavasena kalyāṇattayavibhāgaṃ dassetīti.
And thus, through the mode of affirmation, he reveals the division of the three excellences in terms of meaning.
Và như vậy, thông qua sự chứng minh, nó trình bày sự phân chia ba điều thiện theo ý nghĩa.
Atthato panetaṃ dassento yo tasmiṃ tasmiṃ atthe katavidhi saddapabandho gāthāsuttavasena vavatthito pariyattidhammoyeva idha desanāti vutto, tassa cattho visesato sīlādi evāti āha ‘‘ādimhi sīla’’ntiādi.
However, in showing this in terms of meaning, he states “ādimhi sīla” (sīla at the beginning) and so forth, meaning that the pariyatti Dhamma, which is formulated in speech by way of verses and suttas for that particular meaning, is here called the teaching, and its meaning, in particular, is precisely sīla and so forth.
Tuy nhiên, khi trình bày điều này theo ý nghĩa, Pháp học (Pariyatti-dhamma) đã được sắp xếp bằng cách sắp xếp từ ngữ dưới dạng kệ và kinh, theo một phương pháp nhất định trong từng ý nghĩa, chính là sự thuyết pháp ở đây, và ý nghĩa của nó đặc biệt là giới v.v., vì vậy nói rằng “ādimhi sīlaṃ” (giới ở phần đầu) v.v.
Visesakathanañhetaṃ.
For this is a special statement.
Đây là một sự nói đặc biệt.
Sāmaññato pana sīlaggahaṇena sasambhārasīlaṃ gahitaṃ, tathā maggaggahaṇena sasambhāramaggoti atthattayavasena anavasesato pariyattiatthaṃ pariyādāya tiṭṭhati.
But in general, by the acceptance of sīla, sīla with its requisites is accepted; likewise, by the acceptance of the path, the path with its requisites is accepted, so that by way of three meanings, it comprises the entire meaning of pariyatti without remainder.
Tuy nhiên, nói chung, giới được thâu tóm là giới cùng với các yếu tố cấu thành (sasambhārasīlaṃ), và cũng vậy, đạo (magga) được thâu tóm là đạo cùng với các yếu tố cấu thành (sasambhāramaggaṃ), như vậy, theo ba ý nghĩa, nó bao hàm ý nghĩa của Pháp học (Pariyatti) một cách trọn vẹn, không còn sót lại.
Itarathā hi kalyāṇattayavibhāgo asabbasādhāraṇo siyā.
Otherwise, the division of the three excellences would not be universally applicable.
Nếu không, sự phân chia ba điều thiện sẽ không phổ biến cho tất cả.
Ettha ca sīlamūlakattā sāsanassa sīlena ādikalyāṇatā vuttā, sāsanasampattiyā vemajjhabhāvato maggena majjhekalyāṇatā.
Here, because the Dispensation has sīla as its root, the initial excellence is stated by sīla; the middle excellence is by the Path, due to the middleness of the fulfillment of the Dispensation.
Ở đây, vì giáo pháp có giới làm căn bản, nên giới được nói là điều thiện ở phần đầu; vì sự viên mãn của giáo pháp là ở giữa, nên đạo được nói là điều thiện ở phần giữa.
Nibbānādhigamato uttari karaṇīyābhāvato nibbānena pariyosānakalyāṇatā.
The final excellence is by Nibbāna, due to there being nothing further to be done after the attainment of Nibbāna.
Vì không còn việc gì phải làm thêm sau khi chứng đắc Nibbāna, nên Nibbāna được nói là điều thiện ở phần kết thúc.
Tenāti sīlādidassanena.
“Therefore” means by showing sīla and so forth.
Tenā (do đó) là do sự trình bày giới v.v.
Atthavasena hi idha desanāya ādikalyāṇādibhāvo vutto.
Indeed, here, the state of being the initial excellence and so forth of the teaching is stated in terms of meaning.
Thật vậy, ở đây, sự thuyết pháp được nói là có điều thiện ở phần đầu v.v. theo ý nghĩa.
‘‘Tasmā’’tiādi yathāvuttānusārena sotūnamanusāsanīdassanaṃ.
“Tasmā” (Therefore) and so forth is a demonstration of instruction for the listeners according to what has been said.
“Tasmā” (do đó) v.v. là sự trình bày lời khuyên cho thính chúng theo những gì đã được nói.
Vaṇṇanā atthavivaraṇā, pasaṃsanā vā.
“Vaṇṇanā” is the elucidation of meaning, or praise.
Vaṇṇanā là sự giải thích ý nghĩa, hoặc là sự tán thán.
Na so sātthaṃ deseti niyyānatthavirahato tassā desanāya.
“He does not teach meaningfully” because that teaching is devoid of the meaning of deliverance.
Na so sātthaṃ deseti (người ấy không thuyết giảng có ý nghĩa) là vì sự thuyết giảng đó thiếu ý nghĩa dẫn đến giải thoát.
Tasmāti catusatipaṭṭhānādiniyyānatthadesanato.
“Therefore” means due to teaching the meaning of deliverance, such as the four foundations of mindfulness.
Tasmā (do đó) là do sự thuyết giảng ý nghĩa dẫn đến giải thoát như Tứ Niệm Xứ v.v.
Ekabyañjanādiyuttāti sithiladhanitādibhedesu dasasu byañjanesu ekappakāreneva, dvippakāreneva vā byañjanena yuttā damiḷabhāsā viya.
“Ekabyañjanādiyuttā” means having sounds of only one type or only two types among the ten types of sounds, which include lax and aspirated, like the Damiḷa language.
Ekabyañjanādiyuttā (chỉ có một loại phụ âm v.v.) là ngôn ngữ chỉ có một loại hoặc hai loại phụ âm trong mười loại phụ âm như sithila (lỏng lẻo) và dhanita (chặt chẽ) v.v., giống như tiếng Damiḷa.
Sabbaniroṭṭhabyañjanāti vivaṭakaraṇatāya oṭṭhe aphusāpetvā uccāretabbato sabbathā oṭṭhaphusanarahitavimuttabyañjanā kirātabhāsā viya.
“Sabbaniroṭṭhabyañjanā” means having sounds completely free from lip contact, to be pronounced without the lips touching, due to being uttered with an open mouth, like the Kirāta language.
Sabbaniroṭṭhabyañjanā (tất cả các phụ âm không chạm môi) là các phụ âm được phát âm mà không chạm môi chút nào, do việc phát âm mở, giống như tiếng Kirāta.
Sabbavissaṭṭhabyañjanāti sabbasseva vissajjanīyayuttatāya sabbathā vissaggabyañjanā savarabhāsā viya.
“Sabbavissaṭṭhabyañjanā” means having sounds with entirely open articulation, completely characterized by release, due to being associated with release in all cases, like the Savara language.
Sabbavissaṭṭhabyañjanā (tất cả các phụ âm được phát âm rõ ràng) là các phụ âm luôn được phát âm rõ ràng, do tất cả đều có vissajjanīya (âm bật hơi), giống như tiếng Savara.
Sabbaniggahitabyañjanāti sabbasseva sānusāratāya sabbathā bindusahitabyañjanā pārasikādi milakkhubhāsā viya.
“Sabbaniggahitabyañjanā” means having sounds entirely accompanied by a dot, with anusāra in all cases, like the Milakkhu languages such as Persian.
Sabbaniggahitabyañjanā (tất cả các phụ âm có ni-kiết-đà) là các phụ âm luôn có dấu chấm (bindu), do tất cả đều có anusāra (âm mũi), giống như tiếng Milakkhu của người Pārasika v.v.
Evaṃ ‘‘damiḷakirātasavaramilakkhūnaṃ bhāsā viyā’’ti idaṃ paccekaṃ yojetabbaṃ.
Thus, “like the languages of Damiḷas, Kirātas, Savaras, and Milakkhus” should be joined individually.
Như vậy, câu “giống như tiếng của người Damiḷa, Kirāta, Savara, Milakkhu” cần được ghép riêng lẻ.
Milakkhūti ca pārasikādayo.
And “Milakkhu” refers to Persians and so forth.
Và Milakkhu là người Pārasika v.v.
Sabbāpesā byañjanekadesavaseneva pavattiyā aparipuṇṇabyañjanāti vuttaṃ ‘‘byañjanapāripūriyā abhāvato abyañjanā nāmā’’ti.
All such teachings are said to have incomplete sounds because they are expressed by only a partial aspect of sound, as stated: “due to the absence of completeness of sound, they are called ‘abyanjana’ (soundless).”
Tất cả những điều này được nói là các phụ âm không đầy đủ (aparipuṇṇabyañjanā) do sự phát âm chỉ theo một phần của phụ âm, tức là “abyanjananāmā” (không có phụ âm) vì thiếu sự đầy đủ của phụ âm.
Amakkhetvāti amilecchetvā avināsetvā, ahāpetvāti attho.
“Amakkhetvā” means without corrupting, without destroying, without abandoning.
Amakkhetvā (không làm hư hoại) có nghĩa là không làm ô uế, không làm hư hỏng, không làm mất đi.
Tadatthamāha ‘‘paripuṇṇabyañjanameva katvā’’ti, yamatthaṃ bhagavā ñāpetuṃ ekagāthaṃ, ekavākyampi deseti, tamatthaṃ parimaṇḍalapadabyañjanāya eva desanāya desetīti vuttaṃ hoti.
He states that meaning with the phrase "making it complete in expression" (paripuṇṇabyañjanameva katvā); it is said that the Blessed One, in order to make known whatever meaning he teaches in a single verse or even a single sentence, teaches that meaning with a discourse that is complete in its words and expressions.
Để làm rõ điều đó, (Luận sư) nói: “đã làm cho đầy đủ văn tự (paripuṇṇabyañjanameva katvā)”. Tức là, ý nghĩa mà Đức Thế Tôn thuyết giảng dù chỉ một bài kệ hay một câu, thì Ngài cũng thuyết giảng ý nghĩa đó bằng một bài pháp có đầy đủ từ ngữ và văn tự (parimaṇḍalapadabyañjanāya).
Tasmāti paripuṇṇabyañjanadhammadesanato.
"Therefore" (Tasmā) means due to the teaching of Dhamma with complete expression.
“Tasmā” (Do đó) là vì đã thuyết giảng giáo pháp với đầy đủ văn tự.
Kevalasaddo idha anavasesavācako.
Here, the word "kevala" means "without remainder," all-inclusive.
Từ “kevala” ở đây có nghĩa là không còn sót lại.
Na avomissatādivācakoti āha ‘‘sakalādhivacana’’nti.
It does not denote unmixedness, and so forth, thus he says "synonym for 'all'" (sakalādhivacana).
Không có nghĩa là không pha trộn, v.v., nên (Luận sư) nói: “sakalādhivacana” (từ chỉ toàn bộ).
Paripuṇṇanti sabbaso puṇṇaṃ.
"Paripuṇṇa" means completely full in every respect.
“Paripuṇṇaṃ” (đầy đủ) là đầy đủ hoàn toàn.
Taṃ panatthato ūnādhikanisedhananti vuttaṃ ‘‘anūnādhikavacana’’nti.
That fullness, however, is a denial of deficiency or excess in terms of meaning; thus it is said, "statement of neither deficiency nor excess" (anūnādhikavacana).
Về mặt ý nghĩa, đó là sự phủ nhận sự thiếu sót hay dư thừa, nên (Luận sư) nói: “anūnādhikavacana” (lời không thiếu không thừa).
Tattha yadatthaṃ desito, tassa sādhakattā anūnatā veditabbā, tabbidhurassa pana asādhakattā anadhikatā.
Therein, non-deficiency should be understood as being conducive to the meaning for which it was taught; while non-excess as not being conducive to that which is contrary to it.
Trong đó, sự không thiếu sót cần được hiểu là do có khả năng làm thành tựu mục đích đã được thuyết giảng; còn sự không dư thừa là do không có khả năng làm thành tựu mục đích đối với điều không liên quan đến nó.
Upanetabbassa vā vodānatthassa avuttassa abhāvato anūnatā, apanetabbassa saṃkilesatthassa vuttassa abhāvato anadhikatā.
Alternatively, non-deficiency refers to the absence of any unspoken pure meaning to be included; non-excess refers to the absence of any spoken defiling meaning to be excluded.
Hoặc, sự không thiếu sót là do không có điều gì cần phải đưa vào mà chưa được nói đến; sự không dư thừa là do không có điều gì cần phải loại bỏ mà đã được nói đến.
Sakalanti sabbabhāgavantaṃ.
"Sakala" means having all parts.
“Sakalaṃ” (toàn bộ) là có đầy đủ các phần.
Paripuṇṇanti sabbaso puṇṇameva.
"Paripuṇṇa" means indeed complete in all respects.
“Paripuṇṇaṃ” (đầy đủ) là hoàn toàn đầy đủ.
Tenāha ‘‘ekadesenāpi aparipuṇṇā natthī’’ti.
Thus he says, "there is nothing incomplete even in a single part."
Vì vậy, (Luận sư) nói: “không có điều gì không đầy đủ dù chỉ một phần”.
Aparisuddhā desanā hoti taṇhāya saṃkiliṭṭhattā.
The teaching is impure due to being defiled by craving.
“Aparisuddhā desanā hoti” (lời thuyết giảng không thanh tịnh) là do bị ô nhiễm bởi tham ái.
Lokehi taṇhāya āmasitabbato lokāmisā, cīvarādayo paccayā, tesu agadhitacittatāya lokāmisanirapekkho.
The requisites such as robes are called "worldly baits" (lokāmisā) because they are handled with craving by worldly beings; "indifferent to worldly baits" (lokāmisanirapekkho) due to having a mind unattached to them.
“Lokāmisā” (mồi của thế gian) là các vật dụng như y áo, v.v., vì bị thế gian tham ái mà nắm giữ; “lokāmisanirapekkho” (không màng mồi của thế gian) là không có tâm tham đắm vào chúng.
Hitapharaṇenāti hitato pharaṇena hitūpasaṃhārena visesanabhūtena.
"With the pervading of welfare" (Hitapharaṇenā) means by pervading with welfare, by bestowing welfare, which is a special quality.
“Hitapharaṇena” (với sự lan tỏa lợi ích) là với sự lan tỏa lợi ích, tức là với sự mang lại lợi ích như một đặc điểm.
Mettābhāvanāya karaṇabhūtāya muduhadayo.
"Soft-hearted" (muduhadayo) by means of the cultivation of loving-kindness.
“Mettābhāvanāya” (nhờ sự tu tập tâm từ) là nhờ sự tu tập tâm từ như một phương tiện; “muduhadayo” (tâm nhu hòa) là có tâm nhu hòa.
Ullumpanasabhāvasaṇṭhitenāti sakalasaṃkilesato, vaṭṭadukkhato ca uddharaṇākārasaṇṭhitena, kāruññādhippāyenāti vuttaṃ hoti.
"Characterized by the nature of uplifting" (Ullumpanasabhāvasaṇṭhitenā) means characterized by the act of uplifting from all defilements and from the suffering of saṃsāra, thus it is said to mean with the intention of compassion.
“Ullumpanasabhāvasaṇṭhitenā” (với sự thiết lập bản chất giải thoát) có nghĩa là với sự thiết lập cách thức giải thoát khỏi tất cả phiền não và khổ đau trong vòng luân hồi, tức là với ý định từ bi.
Iddhanti samiddhaṃ.
"Iddha" means prosperous.
“Iddhaṃ” (thịnh vượng) là thành tựu.
Phītanti phullitaṃ.
"Phīta" means flourishing.
“Phītaṃ” (nở rộ) là nở hoa.
Vitthārikanti vitthārabhūtaṃ.
"Vitthārika" means expansive.
“Vitthārikaṃ” (rộng lớn) là trở nên rộng lớn.
Bāhujaññanti bahūhi janehi niyyānikabhāvena ñātaṃ.
"Bāhujañña" means known by many people as leading to liberation.
“Bāhujaññaṃ” (được nhiều người biết đến) là được nhiều người biết đến như một con đường giải thoát.
Puthubhūtanti bahubhūtaṃ.
"Puthubhūta" means abundant.
“Puthubhūtaṃ” (phổ biến) là trở nên nhiều.
Yāva devamanussehīti ettha devalokato yāva manussalokā supakāsitanti adhippāyavasena pāsādikasuttaṭṭhakathāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 3.170) vuttaṃ, yāva devā ca manussā cāti attho.
Regarding "yāva devamanussehī", it is said in the Pāsādika Sutta Commentary that the intention is "well-expounded from the deva-world down to the human-world," meaning "as far as devas and humans."
Trong câu “Yāva devamanussehī” (cho đến chư thiên và loài người), trong Chú giải kinh Pāsādika (Dī. Ni. Aṭṭha. 3.170) đã nói rằng ý nghĩa là được thuyết giảng rõ ràng từ cõi trời cho đến cõi người, tức là cho đến chư thiên và loài người.
Tasmāti yasmā sikkhattayasaṅgahaṃ sakalasāsanaṃ idha ‘‘brahmacariya’’nti adhippetaṃ, tasmā.
"Tasmā" (therefore) means because the entire Dispensation, encompassing the three trainings, is here intended as "brahmacariya."
“Tasmā” (do đó) là vì toàn bộ giáo pháp bao gồm ba học pháp được hiểu là “brahmacariya” (phạm hạnh) ở đây, nên.
‘‘Brahmacariya’’nti iminā samānādhikaraṇāni sabbapadāni yojetvā atthaṃ dassento ‘‘so dhammaṃ desetī’’tiādimāha.
By connecting all the terms in apposition with "brahmacariyaṃ" and explaining their meaning, he states, "He teaches the Dhamma" and so forth.
Để chỉ rõ ý nghĩa bằng cách kết hợp tất cả các từ đồng vị ngữ với từ “brahmacariya”, (Luận sư) nói “so dhammaṃ desetī” (vị ấy thuyết giảng giáo pháp), v.v.
‘‘Evaṃ desento cā’’ti hi iminā brahmacariyasaddena dhammasaddādīnaṃ samānatthataṃ dasseti, ‘‘dhammaṃ desetī’’ti vatvāpi ‘‘brahmacariyaṃ pakāsetī’’ti vacanaṃ sarūpato atthappakāsanatthanti ca vibhāveti.
Indeed, by the phrase "and teaching thus" (evaṃ desento cā), he shows the sameness of meaning between "brahmacariya" and terms like "dhamma," and clarifies that even after saying "he teaches the Dhamma," the statement "he makes known the brahmacariya" is for the sake of revealing the meaning in its own form.
Thật vậy, với câu “Evaṃ desento cā” (và khi thuyết giảng như vậy), (Luận sư) chỉ ra rằng từ “brahmacariya” đồng nghĩa với từ “dhamma”, v.v., và cũng giải thích rằng việc nói “brahmacariyaṃ pakāsetī” (tuyên bố phạm hạnh) sau khi nói “dhammaṃ desetī” (thuyết giảng giáo pháp) là để làm rõ ý nghĩa theo bản chất.
191. Vuttappakārasampadanti yathāvuttaādikalyāṇatādippabhedaguṇasampadaṃ.
"Endowed with the aforementioned kind of excellence" (Vuttappakārasampadaṃ) means endowed with excellent qualities such as initial goodness (ādikalyāṇatā) as explained.
191. “Vuttappakārasampadaṃ” (sự thành tựu các loại đã nói) là sự thành tựu các phẩm chất như sự tốt đẹp ban đầu, v.v., đã được nói đến.
Dūrasamussāritamānasseva sāsane sammāpaṭipatti sambhavati, na mānajātikassāti vuttaṃ ‘‘nihatamānattā’’ti.
It is said "due to having abandoned conceit" (nihatamānattā) because right practice in the Dispensation is possible only for one whose conceit has been thoroughly cast off, not for one whose nature is conceited.
Sự thực hành đúng đắn chỉ có thể xảy ra trong giáo pháp đối với người đã loại bỏ kiêu mạn từ xa, chứ không phải đối với người có bản chất kiêu mạn, nên (Luận sư) nói: “nihatamānattā” (do đã loại bỏ kiêu mạn).
Ussannattāti bahulabhāvato.
"Ussannattā" means due to being abundant.
“Ussannattā” (do sự tràn ngập) là do sự dồi dào.
Bhogarūpādivatthukā madā suppaheyyā honti nimittassa anavaṭṭhānato, na tathā kulavijjādimadā nimittassa samavaṭṭhānato.
Intoxications based on objects like wealth and forms are easily abandoned because their cause (nimitta) is not fixed, but intoxications based on lineage, knowledge, etc., are not so, because their cause is fixed.
Sự kiêu mạn dựa trên tài sản, sắc đẹp, v.v., dễ dàng từ bỏ vì dấu hiệu của chúng không ổn định, không như sự kiêu mạn dựa trên gia tộc, học vấn, v.v., vì dấu hiệu của chúng ổn định.
Tasmā khattiyabrāhmaṇakulīnānaṃ pabbajitānampi jātivijjaṃ nissāya mānajappanaṃ duppajahanti āha ‘‘yebhuyyena…pe… mānaṃ karontī’’ti.
Therefore, he states, "mostly... make conceit," because even ascetics from Khattiya and Brāhmaṇa families find it difficult to give up the pride arising from birth and knowledge.
Vì vậy, ngay cả những người xuất gia thuộc dòng dõi Sát đế lợi và Bà la môn cũng khó từ bỏ sự kiêu mạn dựa vào dòng dõi và học vấn, nên (Luận sư) nói: “yebhuyyena…pe… mānaṃ karontī” (hầu hết… v.v… tạo ra kiêu mạn).
Vijātitāyāti viparītajātitāya, hīnajātitāyāti attho.
"Vijātitāyā" means due to being of a degraded birth, meaning of a low birth.
“Vijātitāyā” (do sự hạ tiện về dòng dõi) là do dòng dõi khác biệt, tức là do dòng dõi thấp kém.
Yebhuyyena upanissayasampannā sujātikā eva, na dujjātikāti evaṃ vuttaṃ.
It is said thus because mostly those endowed with strong supporting conditions are of good birth, not of bad birth.
Hầu hết những người có đầy đủ duyên lành đều thuộc dòng dõi cao quý, chứ không phải dòng dõi thấp kém, nên đã nói như vậy.
Patiṭṭhātuṃ na sakkontīti sīle patiṭṭhahituṃ na ussahanti, suvisuddhaṃ katvā sīlaṃ rakkhituṃ na sakkontīti vuttaṃ hoti.
"They are unable to establish themselves" (Patiṭṭhātuṃ na sakkontīti) means they are unable to endeavor to establish themselves in virtue; it is said that they cannot protect their virtue, making it thoroughly pure.
“Patiṭṭhātuṃ na sakkontī” (không thể an trú) có nghĩa là không thể nỗ lực an trú trong giới, tức là không thể giữ giới một cách hoàn toàn thanh tịnh.
Sīlameva hi sāsane patiṭṭhā, patiṭṭhātunti vā saccapaṭivedhena lokuttarāya patiṭṭhāya patiṭṭhātuṃ.
For virtue is indeed the foundation in the Dispensation, or "to establish themselves" (patiṭṭhātuṃ) means to establish themselves in the supramundane foundation through the penetration of the truths.
Thật vậy, giới là nền tảng trong giáo pháp; hoặc “patiṭṭhātuṃ” (để an trú) là để an trú trong nền tảng siêu thế bằng sự thâm nhập chân lý.
Sā hi nippariyāyato sāsane patiṭṭhā nāma.
For that is truly the foundation in the Dispensation, in an ultimate sense.
Thật vậy, đó là nền tảng tối hậu trong giáo pháp.
Evaṃ byatirekato atthaṃ vatvā anvayatopi vadati ‘‘gahapatidārakā panā’’tiādinā.
Having thus stated the meaning by way of exclusion, he also speaks by way of inclusion, starting with "but householders' sons."
Sau khi nói ý nghĩa theo cách phủ định như vậy, (Luận sư) cũng nói theo cách khẳng định bằng câu “gahapatidārakā panā” (nhưng các con trai của gia chủ), v.v.
Kacchehi sedaṃ muñcantehīti itthambhūtalakkhaṇe karaṇavacanaṃ.
"With armpits dripping sweat" (Kacchehi sedaṃ muñcantehī) is a dative case of characteristic.
“Kacchehi sedaṃ muñcantehī” (với những người đổ mồ hôi từ nách) là cách dùng từ công cụ để chỉ đặc điểm.
Tathā piṭṭhiyā loṇaṃ pupphamānāyāti, sedaṃ muñcantakacchā loṇaṃ pupphamānapiṭṭhikā hutvā, tehi vā pakārehi lakkhitāti attho.
Similarly, "with salt blooming on their backs" (piṭṭhiyā loṇaṃ pupphamānāyā), meaning those whose armpits drip with sweat, and whose backs have salt blooming on them, or who are characterized by these modes.
Tương tự, “piṭṭhiyā loṇaṃ pupphamānāyā” (với lưng mọc muối), có nghĩa là có nách đổ mồ hôi và lưng mọc muối, hoặc được đặc trưng bởi những đặc điểm đó.
Bhūmiṃ kasitvāti bhūmiyā kassanato, khettūpajīvanatoti vuttaṃ hoti.
"Having ploughed the earth" (Bhūmiṃ kasitvā) means by cultivating the land, implying living by farming.
“Bhūmiṃ kasitvā” (sau khi cày đất) có nghĩa là do cày đất, tức là do sống bằng nghề nông.
Tādisassāti jātimantūpanissayassa.
"Of such a one" (Tādisassā) means one whose supporting conditions are of noble birth.
“Tādisassā” (của người như vậy) là của người có duyên lành về dòng dõi.
Dubbalaṃ mānaṃ. Balavaṃ dappaṃ.
Weak conceit is māna. Strong conceit is dappa.
“Mānaṃ” (kiêu mạn) là sự kiêu mạn yếu ớt; “dappaṃ” (ngạo mạn) là sự kiêu mạn mạnh mẽ.
Kammanti parikammaṃ.
"Kamma" means preliminary work (parikamma).
“Kammaṃ” (công việc) là sự chuẩn bị (parikamma).
‘‘Itarehī’’tiādinā ‘‘ussannattā’’ti hetupadaṃ vivarati.
He explains the causal term "ussannattā" (abundance) starting with "by others."
Với câu “Itarehī” (bởi những người khác), v.v., (Luận sư) giải thích từ nguyên nhân “ussannattā” (do sự tràn ngập).
‘‘Itī’’ti vatvā tadaparāmasitabbaṃ dasseti ‘‘nihatamānattā’’tiādinā, itisaddo vā nidassane, evaṃ yathāvuttanayenāti attho.
Having said "iti", he points out what should not be understood as referring to it, starting with "due to having abandoned conceit" (nihatamānattā); or the word iti is for illustration, meaning "in this aforementioned manner."
Sau khi nói “Itī” (như vậy), (Luận sư) chỉ ra điều không nên bám víu bằng câu “nihatamānattā” (do đã loại bỏ kiêu mạn), v.v., hoặc từ “iti” là một giới từ chỉ sự minh họa, ý nghĩa là theo cách đã nói như vậy.
Esa nayo īdisesu.
The same method applies in similar cases.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho những trường hợp tương tự.
Paccājātoti ettha ākāro upasaggamattanti āha ‘‘patijāto’’ti.
In "paccājāto" (reborn), the prefix "ā" is merely an intensifier, thus he says "patijāto" (born).
Trong từ “paccājāto”, tiền tố “ā” chỉ là một giới từ, nên (Luận sư) nói: “patijāto” (đã được sinh ra).
Parisuddhanti rāgādīnaṃ accantameva pahānadīpanato nirupakkilesatāya sabbathā suddhaṃ.
"Parisuddha" (pure) means completely pure in every way, without defilement, as it points to the absolute abandonment of passions such as greed.
“Parisuddhaṃ” (hoàn toàn thanh tịnh) là hoàn toàn thanh tịnh về mọi mặt, không có phiền não, do chỉ ra sự đoạn trừ hoàn toàn tham ái, v.v.
Dhammassa sāmī taduppādakaṭṭhena, dhammena vā sadevakassa lokassa sāmīti dhammassāmī.
"Dhammassāmī" (Lord of Dhamma) means the master of the Dhamma, in the sense of being its producer, or the master of the world with its devas by means of the Dhamma.
“Dhammassāmī” (Chúa tể của Pháp) là chủ nhân của Pháp do Ngài là người tạo ra Pháp, hoặc là chủ nhân của thế gian cùng với chư thiên nhờ Pháp.
Saddhanti pothujjanikasaddhāvasena saddahanaṃ.
"Saddha" (faith) means believing by way of mundane faith.
“Saddhā” (niềm tin) là sự tin tưởng theo nghĩa niềm tin của phàm phu.
Viññūjātikānañhi dhammasampattigahaṇapubbikā saddhāsiddhi catūsu puggalesu dhammappamāṇadhammappasannapuggalabhāvato.
For discerning individuals, the achievement of faith is preceded by the grasp of the perfection of Dhamma, due to their being individuals who take the Dhamma as their measure and are confident in the Dhamma among the four types of individuals.
Thật vậy, đối với những người có bản chất trí tuệ, niềm tin thành tựu được là nhờ sự tiếp nhận sự thành tựu của Pháp, vì họ là những người lấy Pháp làm thước đo và hoan hỷ với Pháp trong bốn hạng người.
‘‘Yo evaṃ svākkhātadhammo, sammāsambuddho vata so bhagavā’’ti saddhaṃ paṭilabhati.
He acquires faith, thinking, "The Dhamma is thus well-expounded, truly that Blessed One is a Perfectly Self-Enlightened One."
Họ đạt được niềm tin rằng: “Vị Thế Tôn ấy có giáo pháp được thuyết giảng tốt đẹp như vậy, quả thật Ngài là một vị Sammāsambuddha (Chánh Đẳng Giác).”
Yojanasatantarepi vā padese.
Or in a place a hundred yojanas away.
“Yojanasatantarepi vā” (hoặc ngay cả ở khoảng cách một trăm do tuần) là ở một nơi.
Jāyampatikāti jānipatikā.
"Jāyampatikā" means wife and husband.
“Jāyampatikā” (vợ chồng) là jānipatikā (vợ và chồng).
Kāmaṃ ‘‘jāyampatikā’’ti vutteyeva gharasāmikagharasāminīvasena dvinnameva gahaṇaṃ viññāyati, yassa pana purisassa anekā pajāpatiyo, tassa vattabbameva natthi.
Although, when "husband and wife" is said, it is generally understood to mean only two persons, a householder and a householder's wife, there is nothing to be said for a man who has many wives.
Mặc dù khi nói “jāyampatikā” (vợ chồng), người ta hiểu là chỉ hai người, tức chủ nhà và bà chủ nhà; nhưng đối với người đàn ông có nhiều vợ, thì không có gì phải nói thêm.
Ekāyapi tāva saṃvāso sambādhoyevāti dassanatthaṃ ‘‘dve’’ti vuttaṃ.
The word “two” is stated to show that even cohabitation with one wife is already restrictive.
Để chỉ ra rằng ngay cả việc sống chung với một người vợ cũng đã là chật hẹp, nên từ “dve” (hai) đã được nói đến.
Rāgādinā kiñcanaṃ, khettavatthādinā palibodhanaṃ, tadubhayena saha vattatīti sakiñcanapalibodhano, soyevattho tathā.
Kiñcana means entanglement due to lust, etc.; palibodhana means obstruction due to fields, land, etc.; one who lives with both is sakiñcanapalibodhano. The meaning is the same.
Do tham ái (rāga) và các phiền não khác mà có kiñcanaṃ (sự bận tâm, phiền lụy); do ruộng đất và tài sản khác mà có palibodhanaṃ (sự ràng buộc); vì sống chung với cả hai điều đó nên gọi là sakiñcanapalibodhano (có phiền lụy và ràng buộc), ý nghĩa là như vậy.
Rāgo eva rajo, tadādikā dosamoharajā.
Lust itself is defilement (rajo); defilements such as hatred and delusion are also defilements.
Tham ái (rāga) chính là bụi bẩn (rajo); các phiền não như sân (dosa) và si (moha) cũng là bụi bẩn.
Vuttañhi ‘‘rāgo rajo na ca pana reṇu vuccatī’’tiādi (mahāni. 209; cūḷani. 74) āgamanapathatāpi uṭṭhānaṭṭhānatā evāti dvepi saṃvaṇṇanā ekatthā, byañjanameva nānaṃ.
For it is said, "Lust is defilement, but it is not called dust" and so on. Both explanations are of the same meaning, as the path of arrival is also the place of arising; only the expression differs.
Như đã nói: “tham ái là bụi bẩn nhưng không gọi là bụi trần” v.v. (Mahāni. 209; Cūḷani. 74). Cả hai cách giải thích, dù là “con đường dẫn đến” hay “nơi phát sinh”, đều có cùng ý nghĩa, chỉ khác về từ ngữ.
Alagganaṭṭhenāti asajjanaṭṭhena appaṭibandhasabhāvena.
By not clinging means by not attaching, by the nature of being unhindered.
Alagganaṭṭhenāti (theo nghĩa không dính mắc) là theo nghĩa không bám víu, không bị ràng buộc.
Rūpakavasena, taddhitavasena vā abbhokāsoti dassetuṃ viya-saddaggahaṇaṃ.
The inclusion of the word viya is to show that it is an open space either in the sense of a metaphor or in the sense of a possessive suffix.
Việc thêm từ viya (như) là để chỉ ra rằng abbhokāsa (khoảng không gian rộng mở) có thể hiểu theo nghĩa so sánh (rūpaka) hoặc theo nghĩa taddhita (tính từ phái sinh).
Evaṃ akusalakusalappavattīnaṃ ṭhānāṭhānabhāvena gharāvāsapabbajjānaṃ sambādhabbhokāsataṃ dassetvā idāni kusalappavattiyā eva aṭṭhānaṭṭhānabhāvena tesaṃ tabbhāvaṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the restrictiveness and openness of household life and renunciation in terms of the proper and improper conditions for unwholesome and wholesome activities, the passage beginning with “apicā” is now stated to show their nature as proper and improper conditions for wholesome activities alone.
Như vậy, sau khi chỉ ra sự chật hẹp và rộng mở của đời sống gia đình và đời sống xuất gia qua khía cạnh thuận lợi và không thuận lợi của các hành vi bất thiện và thiện, bây giờ để chỉ ra bản chất đó của chúng qua khía cạnh thuận lợi và không thuận lợi của riêng hành vi thiện, nên đã nói “apicā” (hơn nữa) v.v.
Rajānaṃ sannipātaṭṭhānaṃ viyāti sambandho.
The connection is: "like a place where defilements gather."
Sự liên kết là: “như một nơi tập hợp của bụi bẩn.”
Visuṃ visuṃ paduddhāramakatvā samāsato atthavaṇṇanā saṅkhepakathā.
Saṅkhepakathā is the explanation of the meaning in brief, without extracting each word separately.
Không phân tích từng từ riêng lẻ mà giải thích ý nghĩa một cách tóm tắt gọi là saṅkhepakathā (lời giải thích tóm tắt).
Ekampi divasanti ekadivasamattampi.
Even for a single day means even for just one day.
Ekampi divasaṃ (dù chỉ một ngày) nghĩa là dù chỉ một ngày.
Akhaṇḍaṃ katvāti dukkaṭamattassāpi anāpajjanena achiddaṃ katvā.
Having made it unbroken means having made it flawless by not incurring even a minor offense.
Akhaṇḍaṃ katvā (làm cho không đứt đoạn) nghĩa là làm cho không có lỗi, không phạm dù chỉ một lỗi dukkaṭa.
Carimakacittanti cuticittaṃ.
The last consciousness is the death-consciousness.
Carimakacittaṃ (tâm cuối cùng) là tâm tử.
Kilesamalenāti taṇhāsaṃkilesādimalena.
By the defilement of the impurities means by the impurities such as the defilement of craving.
Kilesamalenāti (bởi cấu uế của phiền não) là bởi cấu uế của tham ái, phiền não v.v.
Amalīnanti asaṃkiliṭṭhaṃ.
Unstained means undefiled.
Amalīnaṃ (không bị vấy bẩn) là không bị phiền não.
Pariyodātaṭṭhena nimmalabhāvena saṅkhaṃ viya likhitaṃ dhotanti saṅkhalikhitaṃ. Atthamattaṃ pana dassetuṃ ‘‘likhitasaṅkhasadisa’’nti vuttaṃ.
Saṅkhalikhitaṃ means something purified and washed like a conch shell, due to its completely purified and stainless nature. However, “likhitasaṅkhasadisa” is stated merely to show the meaning.
Saṅkhalikhitaṃ (như vỏ ốc được mài giũa) là được mài giũa sạch sẽ như vỏ ốc, do tính chất hoàn toàn trong sạch, không có cấu uế. Tuy nhiên, để chỉ rõ ý nghĩa, đã nói “likhitasaṅkhasadisaṃ” (giống như vỏ ốc được mài giũa).
Dhotasaṅkhasappaṭibhāganti tadatthasseva vivaraṇaṃ.
Dhotasaṅkhasappaṭibhāgaṃ is an elaboration of that very meaning.
Dhotasaṅkhasappaṭibhāgaṃ (tương tự vỏ ốc được rửa sạch) là lời giải thích cho cùng ý nghĩa đó.
Apica likhitaṃ saṅkhaṃ saṅkhalikhitaṃ yathā ‘‘agyāhito’’ti, tassadisattā pana idaṃ saṅkhalikhitantipi dasseti, bhāvanapuṃsakañcetaṃ.
Alternatively, a polished conch shell is saṅkhalikhitaṃ, just as in "agyāhito". And because it is similar to that, it also shows that this is also saṅkhalikhitaṃ. And this is in the neuter gender of state.
Hơn nữa, vỏ ốc được mài giũa là saṅkhalikhitaṃ, ví như “agyāhito” (không bị lửa thiêu). Tuy nhiên, điều này cũng chỉ ra rằng giới này là saṅkhalikhitaṃ vì nó tương tự như vậy, và đây là một từ trung tính theo nghĩa trạng thái (bhāvana).
Ajjhāvasatāti ettha adhi-saddena kammappavacanīyena yogato ‘‘agāra’’nti etaṃ bhummatthe upayogavacananti āha ‘‘agāramajjhe’’ti.
In ajjhāvasatā, due to its connection with the preposition adhi, it is said that agāraṃ is a word used in the locative sense, meaning “in the midst of the house”.
Trong ajjhāvasatā (sống trong), từ adhi là một giới từ, do liên kết với nó, “agāraṃ” (nhà) là một từ chỉ trạng thái ở vị trí locative (bhummattha), nên nói “agāramajjhe” (ở giữa nhà).
Yaṃ nūna yadi pana pabbajeyyaṃ, sādhu vatāti sambandho.
The connection is: “If I were to go forth, how good that would be.”
Sự liên kết là: “Nếu tôi xuất gia, thì thật tốt lành thay!”
Kasāyena rattāni kāsāyānīti dasseti ‘‘kasāyarasapītatāyā’’ti iminā.
It shows that robes dyed with astringent are kāsāyāni by the phrase “kasāyarasapītatāyā”.
Kāsāyāni (y phục nhuộm màu vỏ cây) là những y phục được nhuộm bằng nước vỏ cây (kasāya), điều này được chỉ ra bởi câu “kasāyarasapītatāyā” (do được nhuộm bằng nước vỏ cây).
Kasmā cetāni gahitānīti āha ‘‘brahmacariyaṃ carantānaṃ anucchavikānī’’ti.
Why are these taken? It says, “suitable for those who lead the holy life.”
Tại sao những y phục này lại được chấp nhận? Điều này được nói là: “brahmacariyaṃ carantānaṃ anucchavikānī” (phù hợp cho những người thực hành đời sống phạm hạnh).
Acchādetvāti vohāravacanamattaṃ, paridahitvāti attho, tañca kho nivāsanapārupanavasena.
Acchādetvā is merely a conventional expression; the meaning is to put on, and that is in the manner of wearing and covering.
Acchādetvā (che đậy) chỉ là một từ thông thường, nghĩa là mặc vào (paridahitvā), và đó là theo cách mặc y nội và y thượng.
Agāravāso agāraṃ uttarapadalopena, tassa hitaṃ vuḍḍhiāvahaṃ kasivāṇijjādikammaṃ.
Household life is agāraṃ by the elision of the latter part (vāsā), and hitaṃ is the work that brings prosperity, such as kasivāṇijjādikammaṃ (farming, trading, etc.).
Đời sống gia đình (agāravāso) là agāraṃ (nhà) do lược bỏ hậu tố, và hitaṃ (có lợi) cho nó, mang lại sự phát triển, là kasivāṇijjādikammaṃ (các nghề nghiệp như nông nghiệp và thương mại).
Taṃ anagāriyanti tasmiṃ anagāriye.
Taṃ anagāriyaṃ means in that state of homelessness.
Taṃ anagāriyaṃ (trong đời sống không gia đình đó) là trong đời sống không gia đình đó.
193. Pātimokkhasaṃvarena pihitakāyavacīdvāro samāno tena saṃvarena upeto nāmāti katvā ‘‘pātimokkhasaṃvarena samannāgato’’ti vuttaṃ.
193. A monk whose bodily and verbal doors are restrained by the Pātimokkha restraint is said to be endowed with that restraint, hence it is said, “pātimokkhasaṃvarena samannāgato”.
193. Một vị Tỳ-kheo có các cửa thân và khẩu được che chắn bởi sự chế ngự của Pātimokkha, thì được gọi là đầy đủ sự chế ngự đó, nên đã nói “pātimokkhasaṃvarena samannāgato” (đầy đủ sự chế ngự của Pātimokkha).
Ācāragocarānaṃ vitthāro vibhaṅgaṭṭhakathādīsu (vibha. aṭṭha. 503) gahetabbo.
The detailed explanation of conduct (ācāra) and resort (gocara) should be taken from the Vibhaṅga Commentary and other texts.
Sự giải thích chi tiết về hạnh kiểm (ācāra) và phạm vi hành động (gocara) cần được tìm hiểu trong Vibhaṅga Aṭṭhakathā và các tác phẩm khác.
‘‘Ācāragocarasampanno’’tiādi ca tasseva pātimokkhasaṃvarasaṃvutabhāvassa paccayadassanaṃ.
And “ācāragocarasampanno” and so on is a demonstration of the cause of that state of being restrained by the Pātimokkha restraint.
Và “ācāragocarasampanno” (đầy đủ hạnh kiểm và phạm vi hành động) v.v. cũng là để chỉ ra nguyên nhân của việc có sự chế ngự Pātimokkha đó.
Aṇusadisatāya appamattakaṃ ‘‘aṇū’’ti vuttanti āha ‘‘appamattakesū’’ti.
It says “appamattakesu” because a trifling matter is called "aṇu" due to its similarity to an atom.
Điều nhỏ nhặt được gọi là “aṇu” (vi tế) vì nó giống như hạt bụi (aṇu), nên nói “appamattakesu” (đối với những điều nhỏ nhặt).
Asañcicca āpannaanukhuddakāpattivasena, sahasā uppannaakusalacittuppādavasena ca appamattakatā.
The state of being of little measure (or minor) is to be understood as being due to minor offenses incurred unintentionally, and due to unwholesome thoughts arising suddenly.
Tính chất nhỏ nhặt là do những lỗi nhỏ không cố ý phạm phải (anukhuddakāpatti) và do những tâm bất thiện phát sinh đột ngột.
Bhayadassīti bhayadassanasīlo.
Bhayadassī means one who is in the habit of seeing (danger as) a dreadful peril.
Bhayadassī (thấy sự nguy hiểm) là có thói quen thấy sự nguy hiểm.
Sammāti aviparītaṃ, sundaraṃ vā, tabbhāvo ca sakkaccaṃ yāvajīvaṃ avītikkamavasena.
Sammā means not contrary, or excellent, and that state (of being not contrary or excellent) is due to not transgressing respectfully throughout one's life.
Sammā (chánh) là không sai lệch, hoặc tốt đẹp; và trạng thái đó là do không vi phạm một cách cẩn trọng suốt đời.
‘‘Sikkhāpadesū’’ti vutteyeva tadavayavabhūtaṃ ‘‘sikkhāpadaṃ samādāya sikkhatī’’ti atthassa gamyamānattā kammapadaṃ na vuttanti āha ‘‘taṃ taṃ sikkhāpada’’nti, taṃ taṃ sikkhākoṭṭhāsaṃ, sikkhāya vā adhigamupāyaṃ, tassā vā nissayanti attho.
Since the meaning of "one undertakes and trains in a precept" (sikkhāpadaṃ samādāya sikkhati), which is a part of the training, is understood when "in the precepts" (sikkhāpadesu) is said, the object case (kammapadaṃ) was not stated. Therefore, it is said, "that particular precept" (taṃ taṃ sikkhāpadaṃ), meaning that particular division of training, or the means of attaining the training, or the support of that training.
Khi nói “sikkhāpadesu” (trong các học giới), vì ý nghĩa “thọ trì học giới và thực hành” đã được ngụ ý là một phần của nó, nên không nói bổ ngữ (kammapada), và đã nói “taṃ taṃ sikkhāpadaṃ” (học giới đó), nghĩa là phần học giới đó, hoặc phương tiện để đạt được sự học hỏi, hoặc nơi nương tựa của sự học hỏi đó.
Etthāti etasmiṃ ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto’’tiādivacane.
Here means in this statement, "endowed with the Pātimokkha restraint," and so on.
Ettha (ở đây) là trong câu “pātimokkhasaṃvarasaṃvuto” (được chế ngự bởi sự chế ngự của Pātimokkha) v.v.
Ācāragocaraggahaṇenevāti ‘‘ācāragocarasampanno’’ti vacaneneva.
By the mere mention of conduct and resort means by the mere statement "endowed with good conduct and resort."
Ācāragocaraggahaṇenevāti (chỉ bằng việc nắm giữ hạnh kiểm và phạm vi hành động) là chỉ bằng lời nói “ācāragocarasampanno” (đầy đủ hạnh kiểm và phạm vi hành động).
Tenāha ‘‘kusale kāyakammavacīkamme gahitepī’’ti.
Therefore, it is said, "even when wholesome bodily and verbal actions are included."
Do đó, đã nói “kusale kāyakammavacīkamme gahitepī” (dù đã nắm giữ các nghiệp thân và nghiệp khẩu thiện lành).
Na hi ācāragocarasaddamattena kusalakāyavacīkammaggahaṇaṃ sambhavati, iminā punaruttitāya codanālesaṃ dasseti.
Indeed, the inclusion of wholesome bodily and verbal actions is not possible by the mere words "conduct and resort." By this, a hint of the charge of repetition is shown.
Thật vậy, việc nắm giữ các nghiệp thân và nghiệp khẩu thiện lành không thể xảy ra chỉ bằng từ ācāragocara. Điều này chỉ ra một chút sự chất vấn về sự lặp lại.
Tassāti ājīvapārisuddhisīlassa.
Of that refers to the sīla of purified livelihood.
Tassā (của điều đó) là của giới thanh tịnh hóa sinh kế (ājīvapārisuddhisīla).
Uppattidvāradassanatthanti uppattiyā kāyavacīviññattisaṅkhātassa dvārassa kammāpadesena dassanatthaṃ, etena yathāvuttacodanāya sodhanaṃ dasseti.
For the purpose of showing the door of arising means for the purpose of showing the door of arising, which consists of bodily and verbal intimation, by means of indicating action. By this, the purification of the aforementioned charge is shown.
Uppattidvāradassanatthaṃ (để chỉ ra cửa ngõ phát sinh) là để chỉ ra cửa ngõ phát sinh, tức là thân biểu tri và khẩu biểu tri, bằng cách chỉ ra nghiệp. Điều này chỉ ra sự làm rõ cho lời chất vấn đã nói ở trên.
Idaṃ vuttaṃ hoti – siddhepi sati punārambho niyamāya vā hoti, atthantarabodhanāya vā, idha pana atthantaraṃ bodheti, tasmā uppattidvāradassanatthaṃ vuttanti.
This is what is meant: even when a meaning is established, a repetition is either for emphasis or for conveying an additional meaning. Here, however, it conveys an additional meaning. Therefore, it is stated for the purpose of showing the door of arising.
Điều này có nghĩa là: dù đã hoàn thành, việc bắt đầu lại có thể là để quy định hoặc để làm rõ một ý nghĩa khác. Ở đây, nó làm rõ một ý nghĩa khác, do đó nó được nói là để chỉ ra cửa ngõ phát sinh.
Kusalenāti ca sabbaso anesanapahānato anavajjena.
By wholesome means by blamelessness, through the complete abandonment of improper seeking.
Và kusalena (thiện lành) là không có lỗi, do hoàn toàn từ bỏ những phương tiện sinh nhai không chân chánh.
Kathaṃ tena uppattidvāradassananti āha ‘‘yasmā panā’’tiādi.
How is the door of arising shown by that? It is said, "since indeed..." and so on.
Làm thế nào mà điều đó chỉ ra cửa ngõ phát sinh? Điều này được nói “yasmā panā” (vì) v.v.
Kāyavacīdvāresu uppannena anavajjena kāyakammavacīkammena samannāgatattā parisuddhājīvoti adhippāyo.
The intention is that one is pure in livelihood because one is endowed with blameless bodily and verbal actions that have arisen at the doors of body and speech.
Ý nghĩa là: parisuddhājīvo (sinh kế thanh tịnh) là do đầy đủ nghiệp thân và nghiệp khẩu không có lỗi, phát sinh ở các cửa thân và khẩu.
Tadubhayameva hi ājīvahetukaṃ ājīvapārisuddhisīlaṃ.
For indeed, both of these (blameless bodily and verbal actions) are the sīla of purified livelihood, which has livelihood as its cause.
Thật vậy, cả hai điều đó chính là giới thanh tịnh hóa sinh kế, có sinh kế làm nhân.
Idāni suttantarena saṃsandituṃ ‘‘muṇḍikaputtasuttantavasena vā evaṃ vutta’’nti āha.
Now, to correlate it with another Sutta, it is said, "or it is said thus according to the Muṇḍikaputta Sutta."
Bây giờ, để so sánh với một kinh khác, đã nói “muṇḍikaputtasuttantavasena vā evaṃ vuttaṃ” (hoặc điều này được nói theo kinh Muṇḍikaputta).
Vā-saddo cettha suttantarasaṃsandanāsaṅkhātaatthantaravikappanattho.
And here, the particle vā (or) indicates an alternative meaning, namely, correlation with another Sutta.
Ở đây, từ vā (hoặc) có nghĩa là lựa chọn một ý nghĩa khác, tức là sự so sánh với một kinh khác.
Muṇḍikaputtasuttantaṃ nāma majjhimāgamavare majjhimapaṇṇāsake, yaṃ ‘‘samaṇamuṇḍikaputtasutta’’ntipi vadanti.
The Muṇḍikaputta Sutta is in the Middle Fifty of the Majjhima Nikāya, which is also called the Samaṇamuṇḍikaputta Sutta.
Kinh Muṇḍikaputta nằm trong Majjhimapaṇṇāsaka của Majjhimāgama, mà người ta còn gọi là “Samaṇamuṇḍikaputta Sutta”.
Tattha thapatīti pañcakaṅgaṃ nāma vaḍḍhakiṃ bhagavā ālapati.
There, Thapati refers to the Buddha addressing a carpenter named Pañcakaṅga.
Trong kinh đó, Đức Thế Tôn xưng hô với một người thợ mộc tên Pañcakaṅga là thapati (thợ cả).
Thapati-saddo hi vaḍḍhakipariyāyo.
Indeed, the word Thapati is a synonym for carpenter.
Thật vậy, từ thapati là một từ đồng nghĩa với thợ mộc.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmā ‘‘katame ca thapati kusalā sīlā?
This is what is meant: "What, O Thapati, is wholesome sīla? What is wholesome bodily action and verbal action?"
Điều này có nghĩa là: “Này thợ cả, thế nào là giới thiện lành? Thế nào là nghiệp thân, nghiệp khẩu thiện lành?”
Kusalaṃ kāyakammaṃ kusalaṃ vacīkamma’’nti sīlassa kusalakāyakammavacīkammabhāvaṃ dassetvā ‘‘ājīvapārisuddhampi kho ahaṃ thapati sīlasmiṃ vadāmī’’ti (ma. ni. 2.265) evaṃ pavattāya muṇḍikaputtasuttadesanāya ‘‘kāyakammavacīkammena samannāgato kusalenā’’ti sīlassa kusalakāyakammavacīkammabhāvaṃ dassetvā ‘‘parisuddhājīvo’’ti evaṃ pavattā ayaṃ sāmaññaphalasuttadesanā ekasaṅgahā aññadatthu saṃsandati sameti yathā taṃ gaṅgodakena yamunodakaṃ, tasmā īdisīpi bhagavato desanāvibhūti atthevāti.
Having shown that sīla is wholesome bodily and verbal action with the phrase, "Wholesome bodily action, wholesome verbal action is sīla", and having shown the nature of sīla as wholesome bodily and verbal action with the phrase, "I say, carpenter, that purity of livelihood is also sīla", in the discourse of the Muṇḍikaputta Sutta, which proceeds thus, and having shown the nature of sīla as wholesome bodily and verbal action with the phrase "endowed with wholesome bodily and verbal action", and with the phrase "pure in livelihood", this Sāmaññaphala Sutta discourse, which proceeds thus, is unified; it truly harmonizes and matches, just as the water of the Yamunā matches the water of the Gaṅgā. Therefore, such is indeed the Bhagavan's skill in teaching.
Sau khi chỉ ra tính chất thiện của thân nghiệp và khẩu nghiệp của giới trong bài kinh Muṇḍikaputta (Trung Bộ II, 265) với lời dạy rằng: “Thân nghiệp thiện, khẩu nghiệp thiện,” và “Này thợ mộc, Ta nói rằng sự thanh tịnh về phương tiện sinh sống cũng thuộc về giới,” thì bài kinh Saṃaññaphala này, được thuyết giảng với lời rằng: “Người ấy thành tựu thân nghiệp và khẩu nghiệp thiện,” và “phương tiện sinh sống thanh tịnh,” là nhất quán, thực sự hòa hợp và tương đồng như nước sông Hằng với nước sông Yamunā. Do đó, sự hiển bày giáo pháp của Đức Thế Tôn như vậy là có thật.
Sīlasmiṃ vadāmīti sīlanti vadāmi, sīlasmiṃ vā ādhārabhūte antogadhaṃ pariyāpannaṃ, niddhāraṇasamudāyabhūte vā ekaṃ sīlanti vadāmi.
"I say in sīla" means "I call it sīla"; or it is included within sīla as the basis, or I call one sīla among the aggregate for discrimination.
Sīlasmiṃ vadāmīti có nghĩa là Ta nói đó là giới (sīla), hoặc là bao hàm, thuộc về giới như một nền tảng, hoặc Ta nói đó là một phần của giới trong tập hợp được phân định.
194-211. Evanti ‘‘so evaṃ pabbajito samāno pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharatī’’tiādinā nayena.
194-211. "Thus" means in the manner beginning with "Having thus gone forth, he dwells restrained by the restraint of the Pātimokkha".
194-211. Evaṃ có nghĩa là theo cách “vị ấy sau khi xuất gia như vậy, sống với sự chế ngự của Pātimokkha,” v.v.
‘‘Sīlasmi’’nti idaṃ niddhāraṇe bhummaṃ tato ekassa niddhāraṇīyattāti āha ‘‘ekaṃ sīla’’nti.
The word "sīlasmiṃ" (in virtue) is in the locative case for discrimination; since one of them is to be discriminated from that, he says "one virtue".
‘‘Sīlasmi’’nti từ này là định ngữ ở vị trí sở hữu cách (bhummaṃ) để phân định, vì một giới được phân định từ đó, nên nói ‘‘ekaṃ sīla’’nti.
Apica iminā ādhāre bhummaṃ dasseti samudāyassa avayavādhiṭṭhānattā yathā ‘‘rukkhe sākhā’’ti.
Moreover, by this, it shows the locative case as indicating the support, because the aggregate is the basis of its parts, just as "branches on a tree".
Hơn nữa, từ này chỉ ra vị trí sở hữu cách như một nền tảng, vì tập hợp là nơi nương tựa của các bộ phận, ví dụ như “cành trên cây” (rukkhe sākhā).
‘‘Ida’’nti padena katvatthavasena samānādhikaraṇaṃ bhummavacanassa katvatthe pavattanato yathā ‘‘vanappagumbe yatha phusitagge’’ti (khu. pā. 6.13; su. ni. 236) dasseti ‘‘paccattavacanatthe vā etaṃ bhumma’’nti iminā.
By the word "idaṃ" (this), it shows an appositional relationship in the sense of the agent, because the locative case can be used in the sense of the agent, as in "like a tree-bush with blossoming tips"; by this, he indicates "or this locative case is in the sense of the nominative".
Với từ ‘‘ida’’nti, nó chỉ ra sự đồng chủ cách theo nghĩa chủ thể (katvatthavasena) vì sở hữu cách được dùng trong nghĩa chủ thể, như “trong bụi cây rừng, như những ngọn cây đâm thẳng” (vanappagumbe yatha phusitagge), được chỉ ra bởi ‘‘paccattavacanatthe vā etaṃ bhumma’’nti.
Ayamevatthoti paccattavacanattho eva.
"This very meaning" means the very meaning of the nominative case.
Ayamevatthoti có nghĩa là chỉ có nghĩa chủ thể.
Brahmajāleti brahmajālasuttavaṇṇanāyaṃ, (dī. ni. aṭṭha. 1.7) brahmajālasuttapade vā.
"In the Brahmajāla" means in the commentary on the Brahmajāla Sutta, or in the Brahmajāla Sutta text itself.
Brahmajāleti có nghĩa là trong phần giải thích kinh Brahmajāla (Dīgha Nikāya Aṭṭhakathā 1.7), hoặc trong từ ngữ của kinh Brahmajāla.
Saṃvaṇṇanāvasena vuttanayenāti attho.
The meaning is "in the manner stated" by way of commentary.
Theo cách giải thích, vuttanayenāti là ý nghĩa.
‘‘Idamassa hoti sīlasmi’’nti ettha mahāsīlapariyosānena niddhāriyamānassa abhāvato paccattavacanatthoyeva sambhavatīti āha ‘‘idaṃ assa sīlaṃ hotīti attho’’ti, tatoyeva ca pāḷiyaṃ apiggahaṇamakatanti daṭṭhabbaṃ.
Here in "Idamassa hoti sīlasmiṃ" (This is his virtue), since there is no virtue to be discriminated by the conclusion of the great virtue, only the meaning of the nominative case is possible; thus he says, "the meaning is: This is his virtue", and it should be understood that for this very reason, the word "api" was not included in the Pāḷi text.
Trong câu “Idamassa hoti sīlasmiṃ,” vì không có sự phân định giới được kết thúc bằng đại giới (mahāsīla), nên chỉ có nghĩa chủ thể là có thể xảy ra, do đó nói ‘‘idaṃ assa sīlaṃ hotīti attho’’ti. Và từ đó, nên hiểu rằng từ “api” không được thêm vào trong Pāḷi.
212. Attānuvādaparānuvādadaṇḍabhayādīni asaṃvaramūlakāni bhayāni.
The fears rooted in non-restraint are self-reproach, others' reproach, fear of punishment, and so on.
212. Những nỗi sợ hãi như tự trách (attānuvāda), bị người khác trách (parānuvāda), và hình phạt (daṇḍabhaya), v.v., là những nỗi sợ hãi có nguồn gốc từ sự không chế ngự (asaṃvara).
‘‘Sīlassāsaṃvaratoti sīlassa asaṃvaraṇato, sīlasaṃvarābhāvatoti attho’’ti (dī. ni. ṭī. 1.280) ācariyena vuttaṃ, ‘‘yadidaṃ sīlasaṃvarato’’ti pana padassa ‘‘yaṃ idaṃ bhayaṃ sīlasaṃvarato bhaveyyā’’ti atthavacanato, ‘‘sīlasaṃvarahetu bhayaṃ na samanupassatī’’ti ca atthassa upapattito sīlasaṃvarato sīlasaṃvarahetūti atthoyeva sambhavati.
"By non-restraint in virtue" means by not being restrained in virtue, that is, by the absence of restraint in virtue, as stated by the teacher. However, since the phrase "yadidaṃ sīlasaṃvarato" is explained as "that fear which might arise from restraint in virtue", and since the meaning "he does not perceive fear due to restraint in virtue" is applicable, the meaning "from restraint in virtue, as a cause for restraint in virtue" is indeed appropriate.
‘‘Sīlassāsaṃvaratoti có nghĩa là do không chế ngự giới, tức là không có sự chế ngự giới,” như đã được các bậc thầy nói. Tuy nhiên, đối với từ ‘‘yadidaṃ sīlasaṃvarato’’, vì nghĩa được nói trong Aṭṭhakathā là “nỗi sợ hãi nào có thể phát sinh từ sự chế ngự giới,” và vì nghĩa “không thấy nỗi sợ hãi do sự chế ngự giới” là hợp lý, nên chỉ có nghĩa “sīlasaṃvarato” là “do nhân duyên chế ngự giới” là có thể xảy ra.
‘‘Yaṃ idaṃ bhayaṃ sīlasaṃvarato bhaveyyā’’ti hi pāṭhopi dissati.
For the reading "yaṃ idaṃ bhayaṃ sīlasaṃvarato bhaveyyā" is also found.
Thật vậy, cũng có một bản văn ‘‘yaṃ idaṃ bhayaṃ sīlasaṃvarato bhaveyyā’’ti.
‘‘Saṃvarato’’ti hetuṃ vatvā tadadhigamitaatthavasena ‘‘asaṃvaramūlakassa bhayassa abhāvā’’tipi hetuṃ vadati.
By stating the cause "by restraint", and then, in terms of the meaning attained thereby, he also states the cause "by the absence of fear rooted in non-restraint".
‘‘Saṃvarato’’ti sau khi nói về nguyên nhân, cũng nói về nguyên nhân ‘‘asaṃvaramūlakassa bhayassa abhāvā’’tipi theo nghĩa đạt được từ đó.
Yathāvidhānavihitenāti yathāvidhānaṃ sampāditena.
"Accomplished according to the ritual" means accomplished in accordance with the prescribed ritual.
Yathāvidhānavihitenāti có nghĩa là được thực hiện theo đúng nghi thức.
Khattiyābhisekenāti khattiyabhāvāvahena abhisekena.
"By the anointing of a warrior" means by the anointing that brings about the state of a warrior.
Khattiyābhisekenāti có nghĩa là bằng lễ quán đảnh mang lại địa vị Sát đế lỵ.
Muddhani avasittoti matthakeyeva abhisitto.
"Anointed on the head" means anointed specifically on the crown of the head.
Muddhani avasittoti có nghĩa là được quán đảnh ngay trên đỉnh đầu.
Ettha ca ‘‘yathāvidhānavihitenā’’ti iminā porāṇakāciṇṇavidhānasamaṅgitāsaṅkhātaṃ ekaṃ aṅgaṃ dasseti, ‘‘khattiyābhisekenā’’ti iminā khattiyabhāvāvahatāsaṅkhātaṃ, ‘‘muddhani avasitto’’ti iminā muddhaniyeva abhisiñcitabhāvasaṅkhātaṃ.
Here, "yathāvidhānavihitena" (accomplished according to the ritual) shows one aspect, that is, being endowed with the traditional rituals of old; "khattiyābhisekena" (by the anointing of a warrior) shows another aspect, that is, bringing about the state of a warrior; and "muddhani avasitto" (anointed on the head) shows the aspect of being anointed specifically on the crown of the head.
Ở đây, ‘‘yathāvidhānavihitenā’’ti chỉ ra một yếu tố, đó là sự phù hợp với nghi thức truyền thống cổ xưa; ‘‘khattiyābhisekenā’’ti chỉ ra yếu tố mang lại địa vị Sát đế lỵ; ‘‘muddhani avasitto’’ti chỉ ra yếu tố được quán đảnh ngay trên đỉnh đầu.
Iti tivaṅgasamannāgato khattiyābhiseko vutto hoti.
Thus, a khattiya-anointing endowed with these three aspects is described.
Như vậy, lễ quán đảnh của Sát đế lỵ được nói là có ba yếu tố.
Yena abhisittarājūnaṃ rājānubhāvo samijjhati.
By which the royal power of anointed kings is perfected.
Nhờ đó, uy quyền vương giả của các vị vua đã được quán đảnh được thành tựu.
Kena panāyamattho viññāyatīti?
But by what is this meaning understood?
Vậy ý nghĩa này được hiểu bằng cách nào?
Porāṇakasatthāgatanayena.
By the traditional method handed down in the scriptures of old.
Theo cách thức được truyền lại từ các kinh điển cổ xưa.
Vuttañhi aggaññasuttaṭṭhakathāyaṃ mahāsammatābhisekavibhāvanāya ‘‘te panassa khettasāmino tīhi saṅkhehi abhisekampi akaṃsū’’ti (dī. ni. aṭṭha. 3.131) majjhimāgamaṭṭhakathāyañca mahāsīhanādasuttavaṇṇanāyaṃ vuttaṃ ‘‘muddhāvasittenāti tīhi saṅkhehi khattiyābhisekena muddhani abhisittenā’’ti (ma. ni. aṭṭha. 1.160) sīhaḷaṭṭhakathāyampi cūḷasīhanādasuttavaṇṇanāyaṃ ‘‘paṭhamaṃ tāva abhisekaṃ gaṇhantānaṃ rājūnaṃ suvaṇṇamayādīni tīṇi saṅkhāni ca gaṅgodakañca khattiyakaññañca laddhuṃ vaṭṭatī’’tiādi vuttaṃ.
For it is stated in the Aggañña Sutta Commentary, concerning the explanation of the anointing of Mahāsammata: "Those owners of the fields also performed an anointing for him with three conchs." And in the Majjhimāgama Commentary, in the exposition of the Mahāsīhanāda Sutta, it is said: "Muddhāvasittena means 'anointed on the head with the anointing of a khattiya by three conchs'." And in the Sinhala Commentary, in the exposition of the Cūḷasīhanāda Sutta, it is stated, among other things: "Firstly, it is proper for kings receiving anointing to obtain three conchs of gold, etc., and Gaṅgā water, and a khattiya maiden."
Thật vậy, trong Aggaññasuttaṭṭhakathā để giải thích lễ quán đảnh của Mahāsammata, có nói: ‘‘te panassa khettasāmino tīhi saṅkhehi abhisekampi akaṃsū’’ti (Dīgha Nikāya Aṭṭhakathā 3.131). Và trong Majjhimāgamaṭṭhakathā, trong phần giải thích kinh Mahāsīhanāda, có nói: ‘‘muddhāvasittenāti tīhi saṅkhehi khattiyābhisekena muddhani abhisittenā’’ti (Majjhima Nikāya Aṭṭhakathā 1.160). Và trong Sīhaḷaṭṭhakathā, trong phần giải thích kinh Cūḷasīhanāda, có nói: ‘‘paṭhamaṃ tāva abhisekaṃ gaṇhantānaṃ rājūnaṃ suvaṇṇamayādīni tīṇi saṅkhāni ca gaṅgodakañca khattiyakaññañca laddhuṃ vaṭṭatī’’tiādi.
Ayaṃ pana tatthāgatanayena abhisekavidhānavinicchayo – abhisekamaṅgalatthañhi alaṅkatapaṭiyattassa maṇḍapassa antokatassa udumbarasākhamaṇḍapassa majjhe suppatiṭṭhite udumbarabhaddapīṭhamhi abhisekārahaṃ abhijaccaṃ khattiyaṃ nisīdāpetvā paṭhamaṃ tāva maṅgalābharaṇabhūsitā jātisampannā khattiyakaññā gaṅgodakapuṇṇaṃ suvaṇṇamayasāmuddikadakkhiṇāvaṭṭasaṅkhaṃ ubhohi hatthehi sakkaccaṃ gahetvā sīsopari ussāpetvā tena tassa muddhani abhisekodakaṃ abhisiñcati, evañca vadeti ‘‘deva taṃ sabbepi khattiyagaṇā attānamārakkhatthaṃ iminā abhisekena abhisekikaṃ mahārājaṃ karonti, tvaṃ rājadhammesu ṭhito dhammena samena rajjaṃ kārehi, etesu khattiyagaṇesu tvaṃ puttasinehānukampāya sahitacitto, hitasamamettacitto ca bhava, rakkhāvaraṇaguttiyā tesaṃ rakkhito ca bhavāhī’’ti.
This is the determination of the anointing ritual according to the method found there: For the anointing ceremony, having seated a khattiya of noble birth, worthy of anointing, on a well-established auspicious fig-wood seat in the middle of a small fig-branch pavilion, which is adorned and prepared within a decorated and prepared pavilion, first, a khattiya maiden of noble birth, adorned with auspicious ornaments, respectfully takes a golden, ocean-born, dextrally spiraling conch filled with Gaṅgā water in both hands, raises it above his head, and with it sprinkles the anointing water on his head. And she says: "O King, all these groups of khattiyas make you a great anointed king for their own protection by this anointing. May you, established in royal duties, govern the kingdom righteously and impartially. Towards these groups of khattiyas, may you be of a mind filled with affection and compassion like for sons, and of a mind of equal loving-kindness for their welfare, and may you be protected by their protection, covering, and guarding."
Đây là sự quyết định về nghi thức quán đảnh theo cách được truyền lại ở đó: Để cử hành lễ quán đảnh, sau khi trang hoàng một ngôi đền đã được chuẩn bị, giữa một ngôi đền nhỏ làm bằng cành cây sung (udumbara) bên trong, một vị Sát đế lỵ xứng đáng được quán đảnh, thuộc dòng dõi cao quý, được an tọa trên một chiếc ghế tốt bằng gỗ sung được đặt vững chắc. Trước hết, một công chúa Sát đế lỵ có dòng dõi cao quý, được trang điểm bằng trang sức cát tường, cầm một chiếc vỏ ốc xoắn phải bằng vàng, đầy nước sông Hằng, bằng cả hai tay một cách cung kính, nâng lên trên đầu vị vua đó, và dùng chiếc vỏ ốc đó để quán đảnh nước lễ quán đảnh lên đỉnh đầu vị vua đó. Và cô ấy nói như sau: “Thưa Đại vương, tất cả các nhóm Sát đế lỵ đều tấn phong Đại vương bằng lễ quán đảnh này để bảo vệ chính mình. Đại vương hãy sống theo các pháp của vua và cai trị vương quốc một cách công bằng và chính đáng. Đại vương hãy có một trái tim tràn đầy tình yêu thương và lòng trắc ẩn như đối với con cái, và một trái tim bình đẳng với lòng từ ái đối với hạnh phúc của các nhóm Sát đế lỵ này. Đại vương hãy được bảo vệ bởi sự bảo vệ, che chở và an toàn của họ.”
Tato puna purohitopi porohiccaṭhānānurūpālaṅkārehi alaṅkatapaṭiyatto gaṅgodakapuṇṇaṃ rajatamayaṃ saṅkhaṃ ubhohi hatthehi sakkaccaṃ gahetvā tassa sīsopari ussāpetvā tena tassa muddhani abhisekodakaṃ abhisiñcati, evañca vadeti ‘‘deva taṃ sabbepi brāhmaṇagaṇā attānamārakkhatthaṃ iminā abhisekena abhisekikaṃ mahārājaṃ karonti, tvaṃ rājadhammesu ṭhito dhammena samena rajjaṃ kārehi, etesu brāhmaṇagaṇesu tvaṃ puttasinehānukampāya sahitacitto, hitasamamettacitto ca bhava, rakkhāvaraṇaguttiyā tesaṃ rakkhito ca bhavāhī’’ti.
Then, again, the purohita (royal chaplain), also adorned and prepared with ornaments appropriate to his purohita position, respectfully takes a silver conch filled with Gaṅgā water in both hands, raises it above his head, and with it sprinkles the anointing water on his head. And he says: "O King, all these groups of brahmins make you a great anointed king for their own protection by this anointing. May you, established in royal duties, govern the kingdom righteously and impartially. Towards these groups of brahmins, may you be of a mind filled with affection and compassion like for sons, and of a mind of equal loving-kindness for their welfare, and may you be protected by their protection, covering, and guarding."
Sau đó, vị Purohita (tư tế hoàng gia), cũng được trang hoàng phù hợp với địa vị Purohita, cầm một chiếc vỏ ốc bằng bạc, đầy nước sông Hằng, bằng cả hai tay một cách cung kính, nâng lên trên đầu vị vua đó, và dùng chiếc vỏ ốc đó để quán đảnh nước lễ quán đảnh lên đỉnh đầu vị vua đó. Và ông ấy nói như sau: “Thưa Đại vương, tất cả các nhóm Bà la môn đều tấn phong Đại vương bằng lễ quán đảnh này để bảo vệ chính mình. Đại vương hãy sống theo các pháp của vua và cai trị vương quốc một cách công bằng và chính đáng. Đại vương hãy có một trái tim tràn đầy tình yêu thương và lòng trắc ẩn như đối với con cái, và một trái tim bình đẳng với lòng từ ái đối với hạnh phúc của các nhóm Bà la môn này. Đại vương hãy được bảo vệ bởi sự bảo vệ, che chở và an toàn của họ.”
Tato puna seṭṭhipi seṭṭhiṭṭhānabhūsanabhūsito gaṅgodakapuṇṇaṃ ratanamayaṃ saṅkhaṃ ubhohi hatthehi sakkaccaṃ gahetvā tassa sīsopari ussāpetvā tena tassa muddhani abhisekodakaṃ abhisiñcati, evañca vadeti ‘‘deva taṃ sabbepi gahapatigaṇā attānamārakkhatthaṃ iminā abhisekena abhisekikaṃ mahārājaṃ karonti, tvaṃ rājadhammesu ṭhito dhammena samena rajjaṃ kārehi, etesu gahapatigaṇesu tvaṃ puttasinehānukampāya sahitacitto, hitasamamettacitto ca bhava, rakkhāvaraṇaguttiyā tesaṃ rakkhito ca bhavāhī’’ti.
Then again, the chief, adorned with ornaments befitting the position of a chief, respectfully taking a jewel-studded conch shell full of Ganges water with both hands, raised it above his head, and with it sprinkled the consecration water upon his crown, and thus spoke: "O King, all these householder communities, for their own protection, make you an anointed great king with this anointing. May you, established in the royal virtues, rule the kingdom righteously and justly. Towards these householder communities, may you be of a mind imbued with parental affection and compassion, and with a mind of equal loving-kindness for their welfare, and may you be their protector with protection, ward, and guard."
Sau đó, vị trưởng giả, được trang hoàng bằng những trang sức phù hợp với địa vị trưởng giả, cung kính cầm chiếc vỏ ốc làm bằng ngọc quý, chứa đầy nước sông Hằng, bằng cả hai tay, nâng lên trên đầu vị vua, rồi dùng nước quán đảnh ấy rưới lên đỉnh đầu vị vua và nói rằng: “Đại vương, tất cả các gia chủ đoàn này đều làm lễ quán đảnh này để lập ngài làm đại vương được quán đảnh, để bảo vệ chính họ. Ngài hãy an trú trong các pháp của bậc vua chúa, cai trị đất nước bằng chánh pháp và công bằng. Đối với các gia chủ đoàn này, ngài hãy có tâm từ bi như tình thương con cái, và tâm từ bình đẳng vì lợi ích của họ. Ngài hãy là người bảo vệ họ bằng sự che chở, phòng hộ và bảo vệ.”
Te pana tassa evaṃ vadantā ‘‘sace tvaṃ amhākaṃ vacanānurūpaṃ rajjaṃ karissasi, iccetaṃ kusalaṃ.
And when they thus spoke to the king, it should be understood as if they were cursing the king, saying: "If you rule the kingdom in accordance with our words, that would be good.
Và khi họ nói như vậy, họ muốn nói rằng: “Nếu ngài cai trị đất nước theo lời chúng tôi, thì đó là điều tốt lành.
No ce karissasi, tava muddhā sattadhā phalatū’’ti evaṃ rañño abhisapanti viyāti daṭṭhabbanti.
But if you do not, may your head split into seven pieces!"
Nếu không cai trị, thì đầu ngài sẽ vỡ thành bảy mảnh!” Như vậy, có thể thấy rằng họ đang nguyền rủa nhà vua.
Vaḍḍhakīsūkarajātakādīhi cāyamattho vibhāvetabbo, abhisekopakaraṇānipi samantapāsādikādīsu (pārā. aṭṭha. 1.tatiyasaṅgītikathā) gahetabbānīti.
And this meaning should be made clear by the Vaḍḍhakīsūkara Jātaka and others, and the instruments of anointing should be taken from Samantapāsādikā and others.
Ý nghĩa này cần được giải thích thêm bằng các câu chuyện Jātaka như Vaḍḍhakīsūkara-jātaka, v.v., và các vật phẩm dùng trong lễ quán đảnh cũng cần được lấy từ Samantapāsādikā, v.v.
213. Sāmaññassa visesāpekkhatāya idhādhippetopi viseso tena apariccatto eva hotīti āha ‘‘cakkhusaddo katthaci buddhacakkhumhi vattatī’’tiādi.
213. Since a common term expects a specific meaning, the specific meaning intended here is not abandoned by that term, thus it says "the word 'eye' sometimes refers to the Buddha-eye" and so on.
213. Vì tính phổ quát mong đợi một sự đặc biệt, nên sự đặc biệt được đề cập ở đây không bị từ bỏ bởi từ đó, do đó nói: “Từ ‘cakkhu’ (mắt) đôi khi được dùng để chỉ Phật nhãn”, v.v.
Vijjamānameva hi abhidheyyabhāvena visesatthaṃ visesantaranivattanena visesasaddo vibhāveti, na avijjamānaṃ.
Indeed, a specific term (visesasaddo) clarifies a special meaning (visesatthaṃ) by excluding other specific meanings, when the referent already exists, not when it does not exist.
Thật vậy, một từ đặc biệt (visesa) chỉ biểu thị một ý nghĩa đặc biệt (visesattha) bằng cách loại trừ một ý nghĩa đặc biệt khác (visesantaranivattanena) trong số những gì đã tồn tại như một đối tượng được biểu thị (abhidheyyabhāvena), chứ không phải những gì không tồn tại.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Trong các từ ngữ còn lại cũng theo cách này.
Aññehi asādhāraṇaṃ buddhānameva cakkhu dassananti buddhacakkhu, āsayānusayañāṇaṃ, indriyaparopariyattañāṇañca.
Buddhacakkhu (Buddha-eye) refers to the vision unique to the Buddhas, which is not common to others; it includes the knowledge of beings' dispositions and latent tendencies (āsayānusayañāṇa) and the knowledge of the superiority and inferiority of faculties (indriyaparopariyattañāṇa).
Phật nhãn (buddhacakkhu) là nhãn quan chỉ thuộc về chư Phật, không chung với người khác; đó là Āsayānusayañāṇa (trí tuệ về khuynh hướng tiềm ẩn) và Indriyaparopariyattañāṇa (trí tuệ về sự hơn kém của các căn).
Samantato sabbaso dassanaṭṭhena cakkhūti samantacakkhu, sabbaññutaññāṇaṃ.
Samantacakkhu (all-seeing eye) refers to the eye by way of seeing comprehensively and in every aspect; it is the Omniscient Knowledge (sabbaññutaññāṇa).
Toàn giác nhãn (samantacakkhu) là nhãn quan thấy tất cả mọi thứ từ mọi phía; đó là Sabbaññutaññāṇa (trí tuệ toàn tri).
Tathūpamanti pabbatamuddhūpamaṃ, dhammamayaṃ pāsādanti sambandho.
Tathūpamaṃ (like that) is connected with "like a mountain peak, a palace made of Dhamma."
“Tathūpamaṃ” có nghĩa là: được liên kết với một cung điện làm bằng Pháp, giống như đỉnh núi.
Sumedha samantacakkhu tvaṃ janatamavekkhassūti attho.
The meaning is: "O Sumedha, you, the all-seeing one, look upon the people."
Ý nghĩa là: “Này Sumedha, ngài là Samantacakkhu, hãy quán sát chúng sinh.”
Ariyamaggattayapaññāti heṭṭhimāriyamaggattayapaññā.
Ariyamaggattayapaññā (the wisdom of the three Noble Paths) refers to the wisdom of the three lower Noble Paths.
“Ariyamaggattayapaññā” là trí tuệ của ba Thánh đạo thấp hơn.
‘‘Dhammacakkhu nāma heṭṭhimā tayo maggā, tīṇi ca phalānī’’ti saḷāyatanavaggaṭṭhakathāyaṃ (saṃ. ni. aṭṭha. 3.4.418) vuttaṃ, idha pana maggeheva phalāni saṅgahetvā dasseti.
It is stated in the Saḷāyatanavagga Commentary that "the Dhamma-eye (dhammacakkhu) means the three lower paths and the three fruits." Here, however, the fruits are included by the paths.
Trong Saḷāyatanavaggaṭṭhakathā có nói: “Dhammacakkhu (Pháp nhãn) là ba đạo và ba quả thấp hơn.” Ở đây, các quả được bao gồm trong các đạo.
Catusaccasaṅkhāte dhamme cakkhūti hi dhammacakkhu. Paññāyeva dassanaṭṭhena cakkhūti paññācakkhu, pubbenivāsāsavakkhayañāṇaṃ.
Indeed, dhammacakkhu is the eye that sees the Dhamma, comprising the Four Noble Truths. Paññācakkhu is the eye by way of seeing through wisdom itself; it refers to the knowledge of past lives (pubbenivāsānussatiñāṇa) and the knowledge of the destruction of the taints (āsavakkhayañāṇa).
Pháp nhãn (dhammacakkhu) là con mắt nhìn thấy các pháp được gọi là Tứ Diệu Đế. Tuệ nhãn (paññācakkhu) là con mắt của trí tuệ, tức là Pubbenivāsānussatiñāṇa (túc mạng trí) và Āsavakkhayañāṇa (lậu tận trí).
Dibbacakkhumhīti dutiyavijjāya.
Dibbacakkhumhi (in the divine eye) refers to the second knowledge (vijjā).
“Dibbacakkhumhi” là trong đệ nhị minh.
Idhāti ‘‘cakkhunā rūpaṃ disvā’’ti imasmiṃ pāṭhe.
Idha (here) refers to this passage: "having seen a form with the eye."
“Idha” là trong đoạn văn “cakkhunā rūpaṃ disvā” (thấy sắc bằng mắt).
Ayanti cakkhusaddo.
Ayaṃ (this) refers to the word "cakkhu."
“Ayaṃ” là từ cakkhu.
‘‘Pasādacakkhuvohārenā’’ti iminā idha cakkhusaddo cakkhupasādeyeva nippariyāyato vattati, pariyāyato pana nissayavohārena nissitassa vattabbato cakkhuviññāṇepi yathā ‘‘mañcā ukkuṭṭhiṃ karontī’’ti dasseti.
"Pasādacakkhuvohārena" (by the usage of the sensitive eye) indicates that here, the word "cakkhu" directly means the sensitive eye (cakkhu-pasāda), but conventionally, by the usage based on the support, it can also refer to eye-consciousness (cakkhuviññāṇa), as in "the beds are shouting."
Với “Pasādacakkhuvohārena”, ở đây từ cakkhu được dùng trực tiếp để chỉ cakkhupasāda (sắc thần kinh nhãn), nhưng gián tiếp, theo cách gọi dựa trên sự nương tựa, nó cũng được dùng để chỉ cakkhuviññāṇa (nhãn thức), như trong câu “mañcā ukkuṭṭhiṃ karonti” (giường kêu to), điều này được giải thích.
Idhāpi sasambhārakathā avasiṭṭhāti katvā sesapadesupīti pi-saddaggahaṇaṃ, ‘‘na nimittaggāhī’’tiādipadesupīti attho.
Here also, considering that the explanation of components (sasambhārakathā) remains, the pi-sound is taken in sesapadesupi, meaning in passages like "not grasping at signs" and so on.
Ở đây cũng vậy, vì câu chuyện về các yếu tố cấu thành đã được hoàn tất, nên có sự thêm vào từ “pi” trong “sesapadesupi”, có nghĩa là “cũng trong các từ ngữ như ‘na nimittaggāhī’ (không nắm giữ tướng), v.v.”
Vividhaṃ asanaṃ khedanaṃ byāseko, kileso eva byāseko, tena virahito tathā, virahitatā ca asammissatā, asammissabhāvo ca sampayogābhāvato parisuddhatāti āha ‘‘asammissaṃ parisuddha’’nti, kilesadukkhena avomissaṃ, tato ca suvisuddhanti attho.
Various kinds of trouble and affliction is byāseka. The defilement itself is byāseka. Without that defilement, it is such, and being without it means being unmixed, and being unmixed means being purified due to the absence of conjunction. Thus, it says "unmixed, purified". The meaning is: unmixed with the suffering of defilements, and therefore utterly pure.
Byāseko là sự làm mệt mỏi, sự hủy hoại đa dạng; chính phiền não là byāseko. Được giải thoát khỏi nó là như vậy, và sự giải thoát là sự không pha trộn, sự không pha trộn là sự thanh tịnh do không có sự kết hợp, do đó nói “không pha trộn, thanh tịnh”, có nghĩa là không pha trộn với khổ đau phiền não, và do đó rất thanh tịnh.
Sati ca suvisuddhe indriyasaṃvare nīvaraṇesu padhānabhūtapāpadhammavigamena adhicittānuyogo hatthagato eva hoti, tasmā adhicittasukhameva ‘‘abyāsekasukha’’nti vuccatīti dasseti ‘‘adhicittasukha’’nti iminā.
And when there is utterly pure sense-restraint (indriyasaṃvara), the pursuit of higher consciousness (adhicittānuyoga) is as good as secured due to the elimination of evil qualities that are prominent among the hindrances. Therefore, it indicates that the happiness of higher consciousness is called "abyāseka-sukha" with "adhicittasukha".
Và khi sự phòng hộ các căn (indriyasaṃvara) rất thanh tịnh, thì sự tinh tấn vào tâm cao thượng (adhicittānuyoga) đã nằm trong tầm tay do sự loại bỏ các pháp bất thiện chủ yếu trong các triền cái (nīvaraṇa). Do đó, niềm vui của tâm cao thượng (adhicittasukha) được gọi là “abyāsekasukha” (niềm vui không pha trộn), điều này được giải thích bằng từ “adhicittasukha”.
214. Samantato pakārehi, pakaṭṭhaṃ vā savisesaṃ jānātīti sampajāno, tassa bhāvo sampajaññaṃ, tathāpavattañāṇaṃ, tassa vibhajanaṃ sampajaññabhājanīyaṃ, tasmiṃ sampajaññabhājanīyamhi. ‘‘Gamana’’nti iminā abhikkamanaṃ abhikkantanti bhāvasādhanamāha.
214. One who knows comprehensively, in various ways, or supremely with distinction, is sampajāno; his state is sampajaññaṃ, which is knowledge occurring in that manner. The analysis of that is sampajaññabhājanīyaṃ; in that sampajaññabhājanīyaṃ. By "gamanaṃ" (going), the advancement (abhikkamanaṃ) is said to be abhikkantaṃ (advancing) as a nominal derivative (bhāvasādhana).
214. Người biết rõ ràng, đặc biệt, hoặc một cách xuất sắc từ mọi phía được gọi là sampajāno (tỉnh giác), trạng thái của người đó là sampajañña (tỉnh giác), đó là trí tuệ hoạt động như vậy. Sự phân chia của trí tuệ đó là sampajaññabhājanīya (phần giải thích về tỉnh giác), trong đó có sampajaññabhājanīyamhi. Với từ “gamanaṃ” (đi), giải thích “abhikkantaṃ” (tiến tới) là một danh từ hành động có nghĩa là sự tiến tới.
Tathā paṭikkamanaṃ paṭikkantanti vuttaṃ ‘‘nivattana’’nti.
Similarly, the retreat (paṭikkamanaṃ) is called paṭikkantaṃ (retreating) by "nivattanaṃ" (turning back).
Tương tự, “paṭikkantaṃ” (lùi lại) được nói là “nivattanaṃ” (sự quay lại).
Gamanañcettha nivattetvā, anivattetvā ca gamanaṃ, nivattanaṃ pana nivattimattameva, aññamaññamupādānakiriyāmattañcetaṃ dvayaṃ.
Here, going (gamanaṃ) includes going after turning back and without turning back, while turning back (nivattanaṃ) is merely the act of turning back. These two are merely interdependent actions.
Ở đây, sự đi (gamana) bao gồm cả việc đi sau khi quay lại và đi mà không quay lại; còn sự quay lại (nivattana) chỉ là hành động quay lại. Hai điều này chỉ là sự hành động nương tựa lẫn nhau.
Kathaṃ labbhatīti āha ‘‘gamane’’tiādi.
How is it obtained? It says "gamane" and so on.
Làm thế nào để đạt được điều đó? Giải thích bằng “gamane”, v.v.
Abhiharantoti gamanavasena kāyaṃ upanento.
Abhiharanto means bringing the body forward by way of going.
“Abhiharanto” có nghĩa là đưa thân về phía trước theo cách đi.
Paṭinivattentoti tato puna nivattento.
Paṭinivattento means turning back from there again.
“Paṭinivattento” có nghĩa là quay lại từ đó.
Apanāmentoti apakkamanavasena pariṇāmento.
Apanāmento means moving away by way of departing.
“Apanāmento” có nghĩa là làm cho nghiêng về phía rút lui.
Āsanassāti pīṭhakādiāsanassa.
Āsanassa means of a seat like a stool and so on.
“Āsanassa” là của chỗ ngồi như ghế, v.v.
Purimaaṅgābhimukhoti aṭanikādipurimāvayavābhimukho.
Purimaaṅgābhimukho means facing the front part of the body, such as the thighs and so on.
“Purimaaṅgābhimukho” có nghĩa là hướng về phía trước của cơ thể, như cánh tay, v.v.
Saṃsarantoti saṃsappanto.
Saṃsaranto means sliding.
“Saṃsaranto” có nghĩa là di chuyển.
Pacchimaaṅgapadesanti aṭanikādipacchimāyavappadesaṃ.
Pacchimaaṅgapadesaṃ means to the region of the hinder parts, such as the thighs and so on.
“Pacchimaaṅgapadesaṃ” là phần thân sau, như cánh tay, v.v.
Paccāsaṃsarantoti paṭiāsappanto.
Paccāsaṃsaranto means sliding back.
“Paccāsaṃsaranto” có nghĩa là bò lùi lại.
‘‘Eseva nayo’’ti iminā nipannasseva abhimukhaṃ saṃsappanapaṭiāsappanāni dasseti.
"Eseva nayo" (the same method) indicates the forward sliding and backward sliding of one who is lying down.
Với “Eseva nayo”, điều này chỉ ra sự di chuyển về phía trước và lùi lại của người đang nằm.
Ṭhānanisajjāsayanesu hi yo gamanavidhuro kāyassa purato abhihāro, so abhikkamo.
Indeed, the definition is that the forward movement of the body, which is contrary to going, in standing, sitting, and lying down, is abhikkamo.
Đặc điểm là: trong các tư thế đứng, ngồi, nằm, sự đưa thân về phía trước, đối lập với sự đi, là abhikkamo (sự tiến tới).
Pacchato apahāro paṭikkamoti lakkhaṇaṃ.
The backward removal is paṭikkamo.
Sự đưa thân về phía sau là paṭikkamo (sự lùi lại).
Sampajānanaṃ sampajānaṃ, tena attanā kattabbakiccassa karaṇasīlo sampajānakārīti āha ‘‘sampajaññena sabbakiccakārī’’ti.
Knowing clearly is sampajāno; one whose habit is to perform the duties to be done by that sampajāno is sampajānakārī. Thus, it says "sampajaññena sabbakiccakārī" (one who performs all duties with clear comprehension).
Sự tỉnh giác là sampajānaṃ (tỉnh giác). Người có thói quen thực hiện các công việc cần làm bằng sự tỉnh giác đó là sampajānakārī (người hành động tỉnh giác), do đó nói “sampajaññena sabbakiccakārī” (người thực hiện mọi việc bằng tỉnh giác).
‘‘Sampajaññameva vā kārī’’ti iminā sampajānassa karaṇasīlo sampajānakārīti dasseti.
By "sampajaññameva vā kārī", it shows that one whose habit is to do the sampajāno is sampajānakārī.
Với “Sampajaññameva vā kārī”, điều này chỉ ra rằng người có thói quen thực hiện sự tỉnh giác là sampajānakārī.
‘‘So hī’’tiādi dutiyavikappassa samatthanaṃ.
"So hī" and so on is the substantiation of the second alternative.
“So hī”, v.v., là sự xác nhận cho lựa chọn thứ hai.
‘‘Sampajañña’’nti ca iminā sampajāna-saddassa sampajaññapariyāyatā vuttā.
And by "sampajaññaṃ", the synonymity of the word sampajāna with sampajañña is stated.
Và với “Sampajañña”, từ sampajāna được nói là đồng nghĩa với sampajañña.
Tathā hi ācariyānandattherena vuttaṃ ‘‘samantato, sammā, samaṃ vā pajānanaṃ sampajānaṃ, tadeva sampajañña’’nti (vibha. mūlaṭī. 2.523) ayaṃ aṭṭhakathāto aparo nayo – yathā atikkantādīsu asammohaṃ uppādeti, tathā sampajānassa kāro karaṇaṃ sampajānakāro, so etassa atthīti sampajānakārīti.
Thus, it was stated by Ācariya Ānanda Thera: "Knowing comprehensively, rightly, or equally is sampajāna; that itself is sampajañña." This is another method apart from the Commentary: just as it produces non-delusion in actions such as advancing, so is the doing (kāro karaṇaṃ) of the sampajāno, which is sampajānakāro. He has that, hence sampajānakārī.
Thật vậy, Trưởng lão Ānanda đã nói: “Sự biết rõ ràng, đúng đắn, hoặc bình đẳng từ mọi phía là sampajāna, chính điều đó là sampajañña.” Đây là một cách giải thích khác với chú giải: như trong việc tiến tới, v.v., sự không lầm lẫn được tạo ra, thì sự hành động của người tỉnh giác là sampajānakāro. Người có điều này là sampajānakārī.
Dhammato vaḍḍhisaṅkhātena atthena saha vattatīti sātthakaṃ, abhikkantādi, sātthakassa sampajānanaṃ sātthakasampajaññaṃ. Sappāyassa attano patirūpassa sampajānanaṃ sappāyasampajaññaṃ. Abhikkamādīsu bhikkhācāragocare, aññattha ca pavattesu avijahitakammaṭṭhānasaṅkhāte gocare sampajānanaṃ gocarasampajaññaṃ. Sāmaññaniddesena, hi ekasesanayena vā gocarasaddo tadatthadvayepi pavattati.
It is sātthakaṃ (meaningful/beneficial) because it occurs with meaning, that is, with the purpose of increasing wholesome qualities such as kammaṭṭhāna, in actions such as going forward. The comprehensive knowing of this sātthakaṃ (beneficial purpose) in going forward and so on is sātthakasampajaññaṃ. The comprehensive knowing of what is suitable for oneself is sappāyasampajaññaṃ. The comprehensive knowing of the range of activity (gocara), which refers to the unabandoned kammaṭṭhāna, whether engaged in alms-round or elsewhere, is gocarasampajaññaṃ. Indeed, the word "gocara" applies to both meanings by way of a general designation or by way of ekasesa (retention of a single term for multiple meanings).
Điều gì diễn ra cùng với lợi ích được gọi là sự tăng trưởng về mặt Pháp (Dhamma) thì được gọi là sātthakaṃ (có lợi ích), như việc đi tới, v.v. Sự hiểu biết rõ ràng về điều có lợi ích (sātthaka) là sātthakasampajaññaṃ (chánh niệm về lợi ích). Sự hiểu biết rõ ràng về điều thích hợp (sappāya) đối với bản thân là sappāyasampajaññaṃ (chánh niệm về sự thích hợp). Sự hiểu biết rõ ràng về đối tượng (gocara) được gọi là pháp hành (kammaṭṭhāna) không bị bỏ rơi, diễn ra trong việc đi tới, v.v., trong việc khất thực, và ở những nơi khác là gocarasampajaññaṃ (chánh niệm về đối tượng). Thật vậy, từ “gocara” (đối tượng) được dùng cho cả hai ý nghĩa đó, theo cách diễn đạt chung hoặc theo cách rút gọn.
Atikkamādīsu asammuyhanasaṅkhātaṃ asammohameva sampajaññaṃ asammohasampajaññaṃ.
Asammohasampajaññaṃ (comprehension of non-delusion) is indeed non-delusion, which means not being confused in actions such as going forward.
Sự không lầm lẫn, tức là sự không mê muội, trong việc đi tới, v.v., chính là asammohasampajaññaṃ (chánh niệm về sự không mê muội).
Cittavasenevāti cittassa vaseneva, cittavasamanugatenevāti attho.
Cittavasenevāti means by the power of mind, that is, controlled by the power of mind.
Cittavaseneva (chỉ theo ý muốn của tâm) có nghĩa là chỉ theo sự kiểm soát của tâm, chỉ theo ý muốn của tâm.
Pariggahetvāti tulayitvā tīretvā, paṭisaṅkhāyāti attho.
Pariggahetvāti means having weighed, ascertained, or reflected with wisdom.
Pariggahetvā (sau khi đã nhận biết) có nghĩa là sau khi đã cân nhắc, đã xem xét kỹ lưỡng, đã quán xét bằng trí tuệ.
Saṅghadassaneneva uposathapavāraṇādiatthāya gamanaṃ saṅgahitaṃ.
Going for the purpose of Uposatha and Pavāraṇā and so on is included under the mere sight of the Saṅgha.
Việc đi đến để dự lễ Uposatha, Pavāraṇā, v.v., chỉ bằng cách nhìn thấy Tăng đoàn, đã được bao gồm.
Ādisaddena kasiṇaparikammādīnaṃ saṅgaho.
By the word ādī (etc.), kasiṇa-preparatory work and so on are included.
Từ ādi (v.v.) bao gồm các việc như chuẩn bị kasiṇa, v.v.
Saṅkhepato vuttaṃ tadatthameva vivarituṃ ‘‘cetiyaṃ vā’’tiādi vuttaṃ.
‘‘Cetiyaṃ vā’’ (or a shrine) and so on are stated to elaborate on that very meaning which was stated briefly.
Để giải thích ý nghĩa đó đã được nói tóm tắt, nên câu “cetiyaṃ vā” (hay tháp) v.v. đã được nói.
Arahattaṃ pāpuṇātīti ukkaṭṭhaniddeso esa.
Arahattaṃ pāpuṇātīti (attains Arahantship) is a supreme designation (ukkaṭṭhaniddesa) here.
Arahattaṃ pāpuṇātī (đạt đến quả A-la-hán) đây là một cách diễn đạt tối thượng.
Samathavipassanuppādanampi hi bhikkhuno vaḍḍhiyeva.
For a bhikkhu, the production of samatha and vipassanā is indeed also an increase.
Thật vậy, việc tạo ra Samatha (tịnh chỉ) và Vipassanā (quán chiếu) cũng là sự tăng trưởng của một vị Tỳ-kheo.
Tatthāti asubhārammaṇe.
Tatthāti refers to the object of foulness (asubhārammaṇa).
Tatthā (ở đó) có nghĩa là trong đề mục bất tịnh (asubha).
Kecīti abhayagirivāsino.
Kecīti refers to the residents of Abhayagiri Monastery.
Kecī (một số người) có nghĩa là những vị Tỳ-kheo cư trú tại Abhayagiri.
Āmisatoti cīvarādiāmisapaccayato.
Āmisatoti means from material requisites like robes.
Āmisato (từ vật thực) có nghĩa là từ các vật phẩm vật chất như y phục, v.v.
Kasmāti āha ‘‘taṃ nissāyā’’tiādi.
Why? He states ‘‘taṃ nissāyā’’ti (relying on that) and so on.
Tại sao lại như vậy? Ông ấy nói: “taṃ nissāyā” (nương tựa vào điều đó), v.v.
Tasminti sātthakasampajaññavasena pariggahitaatthe.
Tasminti refers to the purpose grasped by way of sātthakasampajañña.
Tasmiṃ (trong điều đó) có nghĩa là trong lợi ích đã được nhận biết theo chánh niệm về lợi ích (sātthakasampajañña).
Yasmā pana dhammato vaḍḍhiyeva attho nāma, tasmā yaṃ ‘‘sātthaka’’nti adhippetaṃ gamanaṃ, taṃ sabbampi sappāyamevāti siyā avisesena kassaci āsaṅkāti tannivattanatthaṃ ‘‘cetiyadassanaṃ tāvā’’tiādi āraddhaṃ.
Since 'purpose' (attha) is indeed growth in Dhamma, and the going forth intended as 'sātthaka' is entirely suitable (sappāya), some might entertain a doubt without distinction. To remove this doubt, the passage ‘‘cetiyaṃ dassanaṃ tāvā’’ (the sight of a cetiya, for instance) and so on was begun.
Vì lợi ích chính là sự tăng trưởng về mặt Pháp, nên có thể có người nghi ngờ rằng tất cả mọi hành động được xem là “có lợi ích” đều là thích hợp. Để loại bỏ sự nghi ngờ đó, câu “cetiyaṃ dassanaṃ tāvā” (trước hết là việc chiêm bái tháp) v.v. đã được bắt đầu.
Mahāpūjāyāti mahatiyā pūjāya, bahūnaṃ pūjādivaseti vuttaṃ hoti.
Mahāpūjāyāti means on the day of a great offering, or on the day of offering for many people.
Mahāpūjāyā (trong lễ cúng dường lớn) có nghĩa là trong lễ cúng dường vĩ đại, tức là trong ngày cúng dường của nhiều người.
Cittakammarūpakānī viyāti cittakammakatapaṭimāyo viya, yantapayogena vā nānappakāravicittakiriyā paṭimāyo viya.
Cittakammarūpakānī viyāti means like statues made by intricate painting, or like various intricately crafted statues made by mechanical means.
Cittakammarūpakānī viyā (như những bức tượng được vẽ) có nghĩa là như những bức tượng được tạo bằng nghệ thuật vẽ, hoặc như những bức tượng được tạo ra với nhiều hành động phức tạp bằng cách sử dụng máy móc.
Tatrāti tāsu parisāsu.
Tatrāti refers to those assemblies.
Tatrā (ở đó) có nghĩa là trong những hội chúng đó.
Assāti bhikkhuno.
Assāti refers to that bhikkhu.
Assā (của vị Tỳ-kheo) có nghĩa là của vị Tỳ-kheo đó.
Asamapekkhanaṃ nāma gehassitaaññāṇupekkhāvasena ārammaṇassa ayoniso gahaṇaṃ.
Asamapekkhanaṃ (improper looking) refers to the unskillful grasping of the object by way of ignorant equanimity associated with the household life.
Asamapekkhanaṃ (sự không quán xét đúng đắn) có nghĩa là sự nắm bắt đối tượng một cách không đúng đắn do sự xả bỏ vô minh dựa vào gia đình (gehassita-aññāṇupekkhā).
Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘cakkhunā rūpaṃ disvā uppajjati upekkhā bālassa mūḷhassa puthujjanassā’’tiādi (ma. ni. 3.308) mātugāmasamphassavasena kāyasaṃsaggāpatti. Hatthiādisammaddena jīvitantarāyo. Visabhāgarūpadassanādinā brahmacariyantarāyo. ‘‘Dasadvādasayojanantare parisā sannipatantī’’tiādinā vuttappakāreneva.
In reference to this it was said: "Having seen a form with the eye, equanimity arises in a foolish, deluded ordinary person," and so on. Kāyasaṃsaggāpatti (offence of bodily contact) by way of touching a woman. Jīvitantarāyo (danger to life) by the noise of elephants and so on. Brahmacariyantarāyo (danger to the holy life) by seeing unsuitable forms and so on. Vuttappakāreneva (in the manner stated above) refers to "an assembly convenes ten or twelve leagues away," and so on.
Điều này được nói đến trong câu “khi nhìn thấy sắc bằng mắt, sự xả bỏ phát sinh nơi kẻ ngu si, kẻ mê muội, phàm nhân” v.v. (Ma. Ni. 3.308). Kāyasaṃsaggāpatti (tội chạm thân) là do sự tiếp xúc với phụ nữ. Jīvitantarāyo (nguy hiểm đến tính mạng) là do tiếng ồn của voi, v.v. Brahmacariyantarāyo (nguy hiểm đến đời sống phạm hạnh) là do việc nhìn thấy sắc tướng không phù hợp, v.v. Vuttappakāreneva (chỉ theo cách đã nói) như trong câu “hội chúng tụ họp cách mười hai dojana”, v.v.
Mahāparisaparivārānanti kadāci dhammassavanādiatthāya itthipurisasammissaparivāre sandhāya vuttaṃ.
Mahāparisaparivārānanti (those with large retinues) is sometimes stated with reference to retinues mixed with men and women, for the purpose of listening to Dhamma and so on.
Mahāparisaparivārānaṃ (của những người theo đoàn thể đông đảo) đôi khi được nói đến để chỉ những đoàn thể có cả nam lẫn nữ, tụ họp để nghe Pháp, v.v.
Tadatthadīpanatthanti asubhadassanassa sātthakabhāvasaṅkhātassa atthassa dīpanatthaṃ.
Tadatthadīpanatthanti means for the purpose of explaining that meaning, which is the beneficial nature of contemplating foulness (asubhārammaṇa).
Tadatthadīpanatthaṃ (để làm sáng tỏ ý nghĩa đó) có nghĩa là để làm sáng tỏ lợi ích được gọi là việc chiêm nghiệm bất tịnh có lợi ích.
Pabbajitadivasato paṭṭhāya paṭivacanadānavasena bhikkhūnaṃ anuvattanakathā āciṇṇā, tasmā paṭivacanassa adānavasena ananuvattanakathā tassa dutiyā nāma hotīti āha ‘‘dve kathā nāma na kathitapubbā’’ti.
From the day of ordination, it has been the practice for bhikkhus to follow instructions by giving a reply. Therefore, the lack of following instructions by not giving a reply would be a second type of speech for him. Thus, it says, ‘‘dve kathā nāma na kathitapubbā’’ (two kinds of speech have never been spoken before).
Từ ngày xuất gia, việc các Tỳ-kheo nói chuyện đáp lời đã trở thành thông lệ. Vì vậy, việc không đáp lời được gọi là cuộc nói chuyện thứ hai của vị ấy, nên đã nói: “dve kathā nāma na kathitapubbā” (chưa từng nói hai lời nào).
Dve kathāti hi vacanakaraṇākaraṇakathā.
Dve kathāti refers to the speech of obeying and the speech of not obeying instructions.
Dve kathā (hai lời) là lời tuân theo và lời không tuân theo.
Tattha vacanakaraṇakathāyeva kathitapubbā, dutiyā na kathitapubbā.
Among these, only the speech of obeying instructions had been spoken before; the second had not been spoken before.
Trong đó, chỉ có lời tuân theo là đã từng được nói, còn lời thứ hai thì chưa từng được nói.
Tasmā subbacattā paṭivacanamadāsīti attho.
Therefore, the meaning is that because he was easy to instruct, he did not give a counter-reply.
Vì vậy, có nghĩa là do dễ dạy, vị ấy đã đáp lời.
Evanti iminā.
Evanti means in this manner.
Evaṃ (như vậy) có nghĩa là bằng cách này.
‘‘Sace pana cetiyassa mahāpūjāyā’’tiādikaṃ sabbampi vuttappakāraṃ paccāmasati, na ‘‘purisassa mātugāmāsubha’’ntiādikameva.
If it reflects on all that has been stated, such as "If for a great offering to a cetiya...", it does not reflect only on "the foulness of a woman for a man...", etc.
Tất cả những gì đã nói, như “Sace pana cetiyassa mahāpūjāyā” (nếu có lễ cúng dường lớn tại tháp), v.v., đều được quán xét, chứ không chỉ riêng “purisassa mātugāmāsubha” (bất tịnh của phụ nữ đối với đàn ông), v.v.
Pariggahitaṃ sātthakaṃ, sappāyañca yena so pariggahitasātthakasappāyo, tassa, tena yathānupubbikaṃ sampajaññapariggahaṇaṃ dasseti.
He is pariggahitasātthakasappāyo (one who has grasped what is beneficial and suitable) because what is beneficial and suitable has been grasped by him. This shows his comprehension and grasping of knowledge in due order.
Vị ấy, người đã nhận biết điều có lợi ích (sātthaka) và thích hợp (sappāya), tức là pariggahitasātthakasappāyo (người đã nhận biết điều có lợi ích và thích hợp), cho thấy sự nhận biết chánh niệm của vị ấy theo thứ tự.
Vuccamānayogakammassa pavattiṭṭhānatāya bhāvanāya ārammaṇaṃ kammaṭṭhānaṃ, tadeva bhāvanāya visayabhāvato gocaranti āha ‘‘kammaṭṭhānasaṅkhātaṃ gocara’’nti.
Kammaṭṭhānaṃ (meditation subject) is the object for development (bhāvanā), because it is the place where the practice of yoga, which is to be spoken of, occurs. The same is gocara (range of activity) because it is the domain of development. Thus, it states ‘‘kammaṭṭhānasaṅkhātaṃ gocara’’ (the range of activity called kammaṭṭhāna).
Nơi diễn ra hành động tu tập (yogakamma) sẽ được nói đến, là đối tượng của sự tu tập (bhāvanā), được gọi là kammaṭṭhānaṃ (pháp hành); chính điều đó, vì là đối tượng của sự tu tập, nên được gọi là gocara (đối tượng), như đã nói: “kammaṭṭhānasaṅkhātaṃ gocara” (đối tượng được gọi là pháp hành).
Uggahetvāti yathā uggahanimittaṃ uppajjati, evaṃ uggahakosallassa sampādanavasena uggahaṇaṃ katvā.
Uggahetvāti means having learned, in such a way as to perfect the skill of learning, so that the learning sign (uggahanimitta) arises.
Uggahetvā (sau khi đã học thuộc) có nghĩa là sau khi đã học thuộc bằng cách hoàn thành sự khéo léo trong việc học thuộc, sao cho tướng học thuộc (uggahanimitta) phát sinh.
Bhikkhācāragocareti bhikkhācārasaṅkhāte gocare, anena kammaṭṭhāne, bhikkhācāre ca gocarasaddoti dasseti.
Bhikkhācāragocareti means in the range of activity called alms-round. By this, it shows that the word "gocara" is used for both kammaṭṭhāna and alms-round.
Bhikkhācāragocare (trong đối tượng khất thực) có nghĩa là trong đối tượng được gọi là khất thực. Điều này cho thấy rằng từ “gocara” (đối tượng) được dùng cho cả pháp hành (kammaṭṭhāna) và khất thực.
Idhāti sāsane.
Idhāti refers to in this Dispensation.
Idhā (ở đây) có nghĩa là trong Giáo Pháp (sāsana).
Haratīti kammaṭṭhānaṃ pavattanavasena neti, yāva piṇḍapātapaṭikkamā anuyuñjatīti attho.
Haratīti means he carries (the kammaṭṭhāna), he leads it by way of its occurrence, meaning he applies himself until he returns from the alms-round.
Haratī (mang đi) có nghĩa là mang pháp hành (kammaṭṭhāna) đi bằng cách thực hành nó, tức là thực hành không ngừng cho đến khi trở về từ việc khất thực.
Na paccāharatīti āhārūpayogato yāva divāṭhānupasaṅkamanā kammaṭṭhānaṃ na paṭineti.
Na paccāharatīti means he does not bring back the kammaṭṭhāna from the practice of food consumption until reaching the day-abode.
Na paccāharatī (không mang trở lại) có nghĩa là không mang pháp hành trở lại từ lúc dùng bữa cho đến khi đi đến chỗ nghỉ ban ngày.
Tatthāti tesu catūsu bhikkhūsu.
Tatthāti refers to among those four bhikkhus.
Tatthā (trong đó) có nghĩa là trong bốn vị Tỳ-kheo đó.
Āvaraṇīyehīti nīvaraṇehi.
Āvaraṇīyehīti means by the hindrances (nīvaraṇa).
Āvaraṇīyehī (bởi những điều che chướng) có nghĩa là bởi những triền cái (nīvaraṇa).
Pagevāti pātoyeva.
Pagevāti means in the early morning.
Pagevā (sớm) có nghĩa là chỉ vào buổi sáng sớm.
Sarīraparikammanti mukhadhovanādisarīrapaṭijagganaṃ.
Sarīraparikammanti means attending to the body, such as washing the face.
Sarīraparikammaṃ (chăm sóc thân thể) có nghĩa là việc chăm sóc thân thể như rửa mặt, v.v.
Dve tayo pallaṅketi dve tayo nisajjāvāre.
Dve tayo pallaṅketi means two or three sessions of sitting.
Dve tayo pallaṅke (hai ba tư thế kiết già) có nghĩa là hai ba lần ngồi.
Ūrubaddhāsanañhettha pallaṅko.
Here, pallaṅka refers to the cross-legged posture (ūrubaddhāsana).
Ở đây, pallaṅka (kiết già) là tư thế ngồi bắt chéo chân.
Usumanti dve tīṇi uṇhāpanāni sandhāya vuttaṃ.
Usumanti refers to two or three warmings.
Usumaṃ (hơi ấm) được nói đến để chỉ hai ba lần làm ấm cơ thể.
Kammaṭṭhānaṃ anuyuñjitvāti tadahe mūlabhūtaṃ kammaṭṭhānaṃ anuyuñjitvā.
Kammaṭṭhānaṃ anuyuñjitvāti means having applied himself to the basic kammaṭṭhāna on that day.
Kammaṭṭhānaṃ anuyuñjitvā (sau khi đã thực hành pháp hành) có nghĩa là sau khi đã thực hành pháp hành cơ bản trong ngày đó.
Kammaṭṭhānasīsenevāti kammaṭṭhānamukheneva, kammaṭṭhānamavijahanto evāti vuttaṃ hoti, tena ‘‘patopi acetano’’tiādinā (dī. ni. aṭṭha. 1.214; ma. ni. aṭṭha. 1.209; saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.168; vibha. aṭṭha. 523) vakkhamānaṃ kammaṭṭhānaṃ, yathāparihariyamānaṃ vā avijahitvāti dasseti.
Kammaṭṭhānasīsenevāti means just with kammaṭṭhāna as the forefront, or without abandoning kammaṭṭhāna. By this, it shows that he does not abandon the kammaṭṭhāna, which will be mentioned with "even a bowl is inanimate" and so on, or the kammaṭṭhāna as it is being carried.
Kammaṭṭhānasīseneva (chỉ với pháp hành làm chủ đạo) có nghĩa là chỉ với pháp hành làm khởi điểm, tức là không từ bỏ pháp hành. Điều này cho thấy pháp hành sẽ được nói đến sau, như “patopi acetano” (ngay cả cái bát cũng vô tri), v.v., hoặc không từ bỏ pháp hành đã được thực hành.
Gantvāti pāpuṇitvā.
Gantvāti means having reached.
Gantvā (sau khi đã đi) có nghĩa là sau khi đã đến.
Buddhānussatikammaṭṭhānaṃ ce, tadeva nipaccakārasādhanaṃ.
If it is the Buddhānussati kammaṭṭhāna, then that itself is the accomplishment through reverence.
Nếu đó là pháp hành niệm Phật (Buddhānussati kammaṭṭhāna), thì chính điều đó là phương tiện để bày tỏ sự tôn kính.
Aññañce, anipaccakārakaraṇamiva hotīti dassetuṃ ‘‘sace’’tiādi vuttaṃ.
If it is another, it would be as if no reverence were paid. To show this, ‘‘sace’’ (if) and so on is stated.
Nếu là pháp hành khác, thì như không bày tỏ sự tôn kính. Để chỉ rõ điều này, câu “sace” (nếu) v.v. đã được nói.
Atabbisayena taṃ ṭhapetvā. ‘‘Mahantaṃ cetiyaṃ ce’’tiādinā kammaṭṭhānikassa mūlakammaṭṭhānamanasikārassa papañcābhāvadassanaṃ.
Taṃ ṭhapetvā (leaving that aside) means in a manner not related to it. ‘‘Mahantaṃ cetiyaṃ ce’’ (if it is a great cetiya) and so on shows the absence of prolixity in the fundamental attention of the meditator.
Taṃ ṭhapetvā (bỏ qua điều đó) có nghĩa là bỏ qua điều đó vì nó không thuộc phạm vi của pháp hành đó. Câu “mahantaṃ cetiyaṃ ce” (nếu là một tháp lớn) v.v. cho thấy rằng không có sự kéo dài trong việc tác ý pháp hành gốc của người tu pháp hành.
Aññena pana tathāpi aññathāpi vanditabbameva.
But by others, it should be venerated both in this way and in other ways.
Tuy nhiên, những người khác phải đảnh lễ theo cách này hay cách khác.
Tathevāti tikkhattumeva.
Tathevāti means only three times.
Tathevā (cũng vậy) có nghĩa là chỉ ba lần.
Paribhogacetiyato sārīrikacetiyaṃ garutaranti katvā ‘‘cetiyaṃ vanditvā’’ti pubbakālakiriyāvasena vuttaṃ.
‘‘Cetiyaṃ vanditvā’’ (having venerated the cetiya) is stated using the prior action verb, considering that a bodily cetiya is more venerable than a cetiya of use.
Vì tháp xá lợi (sārīrikacetiya) được xem là cao quý hơn tháp vật dụng (paribhogacetiya), nên câu “cetiyaṃ vanditvā” (sau khi đảnh lễ tháp) được nói theo thì quá khứ.
Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘cetiyaṃ bādhayamānā bodhisākhā haritabbā’’ti, (ma. ni. aṭṭha. 4.128; a. ni. aṭṭha. 1.1.275; vibha. aṭṭha. 809) ayaṃ ācariyassa mati, ‘‘bodhiyaṅgaṇaṃ pattenāpī’’ti pana vacanato yadi cetiyaṅgaṇato gate bhikkhācāramagge bodhiyaṅgaṇaṃ bhaveyya, sāpi vanditabbāti maggānukkameneva ‘‘cetiyaṃ vanditvā’’ti pubbakālakiriyāvacanaṃ, na tu garukātabbatānukkamena.
As it is said in the Aṭṭhakathā: "A Bodhi branch that obstructs a cetiya should be cut down." This is the teacher's view. However, from the saying ‘‘bodhiyaṅgaṇaṃ pattenāpī’’ (even if one has reached the Bodhi courtyard), if there is a Bodhi courtyard on the alms-round path from the cetiya courtyard, that too should be venerated. Therefore, the prior action verb ‘‘cetiyaṃ vanditvā’’ is according to the sequence of the path, not according to the sequence of what is more venerable.
Như đã nói trong Chú Giải (Aṭṭhakathā): “Cành cây Bồ-đề làm hại tháp thì phải chặt bỏ” (Ma. Ni. Aṭṭha. 4.128; A. Ni. Aṭṭha. 1.1.275; Vibha. Aṭṭha. 809), đây là quan điểm của vị thầy. Tuy nhiên, theo lời dạy “bodhiyaṅgaṇaṃ pattenāpī” (ngay cả khi đã đến sân Bồ-đề), nếu trên đường khất thực từ sân tháp có sân Bồ-đề, thì cũng phải đảnh lễ. Do đó, câu quá khứ “cetiyaṃ vanditvā” (sau khi đảnh lễ tháp) là theo thứ tự của con đường, chứ không phải theo thứ tự của sự tôn kính.
Evañhi sati bodhiyaṅgaṇaṃ paṭhamaṃ pattenāpi bodhiṃ vanditvā cetiyaṃ vanditabbaṃ, ekameva pattenāpi tadeva vanditabbaṃ, tadubhayampi appattena na vanditabbanti ayamattho suviññāto hoti.
In this way, if it is so, even one who first reaches the Bodhi courtyard should venerate the Bodhi tree and then the cetiya. If one reaches only one of them, that alone should be venerated. This meaning is well understood, that one who reaches neither of them should not venerate.
Nếu vậy, thì ngay cả khi đã đến sân Bồ-đề trước tiên, cũng phải đảnh lễ cây Bồ-đề rồi đảnh lễ tháp; nếu chỉ đến một trong hai, thì chỉ đảnh lễ cái đó; nếu không đến cả hai, thì không cần đảnh lễ. Ý nghĩa này được hiểu rõ ràng.
Bhikkhācāragatamaggena hi pattaṭṭhāne kattabbaantarāvattadassanametaṃ, na pana dhuvavattadassanaṃ.
For this is a showing of the duties to be performed en route at the place reached while on the alms-round route, not a showing of permanent duties.
Quả thật, đây là sự chỉ dẫn về bổn phận phải thực hiện trên đường đi khất thực, tại nơi đã đến, chứ không phải là sự chỉ dẫn về bổn phận thường xuyên.
Pubbe hesa katavattoyeva.
For this bhikkhu indeed has already performed the duties before.
Bởi vì vị ấy đã thực hiện bổn phận của mình từ trước rồi.
Tenāha ‘‘pageva cetiyaṅgaṇabodhiyaṅgaṇavattaṃ katvā’’tiādi.
Therefore, he (the Aṭṭhakathācariya) said, "Having first performed the duties of the cetiyaṅgaṇa and bodhiyaṅgaṇa," and so on.
Do đó, (Aṭṭhakathācariya) đã nói: “Trước hết, đã thực hiện bổn phận tại sân tháp và sân Bồ-đề,” v.v.
Buddhaguṇānussaraṇavaseneva bodhiādiparibhogacetiyepi nipaccakaraṇaṃ upapannanti dasseti ‘‘buddhassa bhagavato sammukhā viya nipaccakāraṃ dassetvā’’ti iminā.
He (the Aṭṭhakathācariya) shows that prostration is appropriate even at a paribhogacetiya like the Bodhi Tree solely through recollecting the qualities of the Buddha, by means of " having made a prostration as if in the presence of the Buddha, the Fortunate One."
Để chỉ ra rằng việc cúi mình (nipaccakaraṇa) tại các tháp thờ xá-lợi (paribhogacetiya) như cây Bồ-đề, v.v., là phù hợp chỉ với việc quán tưởng các đức tính của Đức Phật, (Aṭṭhakathācariya) đã nói bằng câu này: “thể hiện sự cúi mình như thể đang ở trước mặt Đức Phật, Thế Tôn.”
Paṭisāmitaṭṭhānanti sopānamūlabhāvasāmaññena vuttaṃ, buddhārammaṇapītivisayabhūtacetiyaṅgaṇabodhiyaṅgaṇato bāhiraṭṭhānaṃ patvāti vuttaṃ hoti.
The phrase paṭisāmitaṭṭhānaṃ is used in the general sense of being at the foot of the stairs; it means having reached a place outside the cetiyaṅgaṇa and bodhiyaṅgaṇa, which are objects of joy and delight related to the Buddha.
Paṭisāmitaṭṭhānaṃ được nói theo nghĩa chung là chân cầu thang; ý muốn nói là đã đến một nơi bên ngoài sân tháp và sân Bồ-đề, vốn là đối tượng của niềm hoan hỷ có đối tượng là Đức Phật.
Gāmasamīpeti gāmūpacāre.
Near the village means in the vicinity of the village.
Gāmasamīpe có nghĩa là ở khu vực lân cận làng.
Tāva pañhaṃ vā pucchanti, dhammaṃ vā sotukāmā hontīti sambandho.
The connection is: "then they either ask questions or wish to hear the Dhamma."
Có sự liên kết ý nghĩa là: trước hết, họ hỏi câu hỏi hoặc muốn nghe Pháp.
Janasaṅgahatthanti ‘‘mayi akathente etesaṃ ko kathessatī’’ti dhammānuggahena mahājanassa saṅgahaṇatthaṃ.
For the welfare of the people means "who will teach these people if I do not?" — for the sake of benefiting the populace through the Dhamma.
Janasaṅgahatthaṃ có nghĩa là để giúp đỡ đại chúng bằng Pháp, với suy nghĩ: “Nếu ta không thuyết Pháp, ai sẽ thuyết cho họ?”
Aṭṭhakathācariyānaṃ vacanaṃ samatthetuṃ ‘‘dhammakathā hi kammaṭṭhānavinimuttā nāma natthī’’ti vuttaṃ.
To substantiate the words of the Aṭṭhakathācariyas, it is said: " Indeed, there is no Dhamma talk that is devoid of kammaṭṭhāna."
Để củng cố lời của các vị Aṭṭhakathācariya, đã nói rằng: “Thật vậy, không có pháp thoại nào mà không liên quan đến kammaṭṭhāna.”
Tasmāti yasmā ‘‘dhammakathā nāma kātabbāyevā’’ti aṭṭhakathācariyā vadanti, yasmā vā dhammakathā kammaṭṭhānavinimuttā nāma natthi, tasmā dhammakathaṃ kathetvāti sambandho.
Therefore — the connection is: "Therefore, having delivered a Dhamma talk," because the Aṭṭhakathācariyas say, "a Dhamma talk must be given," or because there is no Dhamma talk that is devoid of kammaṭṭhāna.
Tasmā (do đó) có sự liên kết ý nghĩa là: bởi vì các vị Aṭṭhakathācariya nói rằng “pháp thoại phải được thuyết,” hoặc bởi vì không có pháp thoại nào mà không liên quan đến kammaṭṭhāna, do đó, sau khi thuyết pháp thoại.
Ācariyānandattherena (vibha. mūlaṭī. 523) pana ‘‘tasmā’’ti etassa ‘‘kathetabbāyevāti vadantī’’ti etena sambandho vutto.
However, by the Elder Ācariya Ānanda, the connection for "tasmā" is stated to be with "they say it should be taught."
Tuy nhiên, Trưởng lão Ācariya Ānanda đã giải thích rằng “tasmā” (do đó) liên kết với câu “họ nói rằng phải thuyết.”
Kammaṭṭhānasīsenevāti attanā parihariyamānaṃ kammaṭṭhānaṃ avijahanavasena, tadanuguṇaṃyeva dhammakathaṃ kathetvāti attho, dutiyapadepi eseva nayo.
Only with kammaṭṭhāna as the head means by not abandoning the kammaṭṭhāna that one is cultivating, that is, having delivered a Dhamma talk consistent with it; the same method applies to the second phrase.
Kammaṭṭhānasīsenevā có nghĩa là không từ bỏ kammaṭṭhāna mà mình đang thực hành, mà thuyết pháp thoại phù hợp với nó. Điều này cũng áp dụng cho vế thứ hai.
Anumodanaṃ katvāti etthāpi ‘‘kammaṭṭhānasīsenevā’’ti adhikāro.
Here, too, in " having offered anumodanā," the word "kammaṭṭhānasīseneva" is understood.
Trong câu “Anumodanaṃ katvā” (sau khi tùy hỷ), cũng có sự bổ sung của “kammaṭṭhānasīsenevā.”
Tatthāti gāmato nikkhamanaṭṭhāneyeva.
There means right at the place of departure from the village.
Tatthā có nghĩa là ngay tại nơi ra khỏi làng.
‘‘Pacchimayāmepi nisajjācaṅkamehi vītināmetvā’’tiādinā vuttappakāraṃ.
The meaning mentioned in " having passed the latter part of the night in sitting and walking meditation" and so on.
Vuttappakāraṃ (loại đã nói) bằng cách nói “sau khi trải qua canh cuối bằng cách ngồi và đi kinh hành,” v.v.
Karontassāti karamānasseva, anādare cetaṃ sāmivacanaṃ.
While performing means while he is performing; this is a genitive of disregard.
Karontassā có nghĩa là ngay khi đang làm. Từ này ở cách sở hữu cách để chỉ sự không quan tâm (anādare).
Kammajatejoti gahaṇiṃ sandhāyāha.
Kamma-born heat refers to the digestive fire.
Kammajatejo được nói để chỉ nhiệt năng tiêu hóa (gahaṇi).
Pajjalatīti uṇhabhāvaṃ janeti.
Blazes means generates heat.
Pajjalatī có nghĩa là tạo ra trạng thái nóng.
Tatoyeva upādinnakaṃ gaṇhāti, sedā muccanti.
From that alone, it seizes the upādinna (living organism), and sweat is released.
Chính vì thế mà nó nắm giữ các yếu tố do nghiệp tạo ra (upādinnakaṃ), và mồ hôi chảy ra.
Kammaṭṭhānaṃ vīthiṃ nārohati khudāparissamena kilantakāyassa samādhānābhāvato.
The kammaṭṭhāna does not arise on the path because the body exhausted by hunger and fatigue lacks concentration.
Kammaṭṭhānaṃ vīthiṃ nārohati (kammaṭṭhāna không tiến triển) là vì thân thể mệt mỏi do đói khát không thể tập trung.
Anupādinnaṃ odanādivatthu.
Anupādinna refers to substances like rice, etc.
Anupādinnaṃ là các vật chất như cơm, v.v.
Upādinnaṃ udarapaṭalaṃ.
Upādinna refers to the abdominal wall.
Upādinnaṃ là thành bụng.
Antokucchiyañhi odanādivatthusmiṃ asati kammajatejo uṭṭhahitvā udarapaṭalaṃ gaṇhāti, ‘‘chātosmi, āhāraṃ me dethā’’ti vadāpeti, bhuttakāle udarapaṭalaṃ muñcitvā vatthuṃ gaṇhāti, atha satto ekaggo hoti, yato ‘‘chāyārakkhaso viya kammajatejo’’ti aṭṭhakathāsu vutto.
For when there is no substance like rice inside the belly, the kamma-born heat rises and seizes the abdominal wall, making one say, "I am hungry, give me food." When one has eaten, it releases the abdominal wall and seizes the food, and then the being becomes concentrated. Thus, in the Aṭṭhakathās, the kamma-born heat is called "a yakkha of shadows."
Thật vậy, khi không có vật chất như cơm, v.v. trong bụng, nhiệt năng nghiệp sinh (kammajatejo) nổi lên và nắm lấy thành bụng, khiến người đó nói: “Tôi đói, hãy cho tôi thức ăn.” Khi ăn xong, nó buông thành bụng và nắm lấy vật chất, lúc đó chúng sinh trở nên định tâm. Do đó, trong các Aṭṭhakathā, nhiệt năng nghiệp sinh được gọi là “kẻ giữ bóng tối” (chāyārakkhaso viya kammajatejo).
So pagevāti ettha ‘‘tasmā’’ti seso.
In " So pageva," the word "tasmā" is to be understood as remaining.
Trong câu So pagevā, có từ “tasmā” (do đó) được ngụ ý.
Gorūpānanti gunnaṃ, gosamūhānaṃ vā, vajato gocaratthāya nikkhamanavelāyamevāti attho.
Of cattle means of cows, or of herds of cows; it means "at the very time they set out for grazing."
Gorūpānaṃ có nghĩa là của những con bò, hoặc của đàn bò, tức là ngay vào lúc chúng ra khỏi chuồng để kiếm ăn.
Vuttaviparītanayena upādinnakaṃ muñcitvā anupādinnakaṃ gaṇhāti.
In a manner contrary to what was stated, it releases the upādinna and seizes the anupādinna.
Theo cách ngược lại với những gì đã nói, nó buông bỏ yếu tố do nghiệp tạo ra (upādinnaṃ) và nắm giữ yếu tố không do nghiệp tạo ra (anupādinnaṃ).
Antarābhatteti bhattassa antare, yāva bhattaṃ na bhuñjati, tāvāti attho.
Before the meal means during the interval of the meal, that is, as long as one has not eaten the meal.
Antarābhatte có nghĩa là trong khoảng thời gian giữa các bữa ăn, tức là cho đến khi chưa ăn cơm.
Tenāha ‘‘kammaṭṭhānasīsena āhārañca paribhuñjitvā’’ti.
Therefore, it is said, " and having eaten the food in accordance with the kammaṭṭhāna."
Do đó, (Aṭṭhakathācariya) đã nói: “và thọ dụng thức ăn với kammaṭṭhāna là chính.”
Avasesaṭṭhāneti yāguyā aggahitaṭṭhāne.
In the remaining place means in the place where gruel was not taken.
Avasesaṭṭhāne có nghĩa là ở nơi chưa nhận cháo.
Tatoti bhuñjanato.
From that means from eating.
Tato có nghĩa là từ việc ăn.
Poṅkhānupoṅkhanti kammaṭṭhānānupaṭṭhānassa anavacchedadassanametaṃ, uttaruttarinti attho, yathā poṅkhānupoṅkhaṃ pavattāya sarapaṭipāṭiyā anavacchedo, evametassāpi kammaṭṭhānupaṭṭhānassāti vuttaṃ hoti.
Poṅkhānupoṅkhaṃ (successively, one after another) indicates the uninterruptedness of the kammaṭṭhāna-perception; it means progressively, just as there is no interruption in the succession of arrows released one after another, so too there is no interruption in this kammaṭṭhāna-perception.
Poṅkhānupoṅkhaṃ là để chỉ sự không gián đoạn của việc quán tưởng kammaṭṭhāna, có nghĩa là liên tục, từng bước một. Ý muốn nói là giống như sự liên tục của một chuỗi mũi tên bắn liên tiếp, việc quán tưởng kammaṭṭhāna này cũng không gián đoạn như vậy.
‘‘Edisā cā’’tiādinā tathā kammaṭṭhānamanasikārassāpi sātthakabhāvaṃ dasseti.
By " Edisā cā" and so on, he also shows the fruitfulness of meditating on kammaṭṭhāna in that way.
Bằng cách nói “Edisā cā” (và như vậy), v.v., (Aṭṭhakathācariya) cũng chỉ ra lợi ích của việc tác ý kammaṭṭhāna như vậy.
Āsananti nisajjāsanaṃ.
Seat means a sitting posture.
Āsanaṃ là chỗ ngồi.
Bhāvanāsahitameva bhikkhāya gataṃ, paccāgatañca yassāti gatapaccāgatikaṃ, tadeva vattaṃ, tassa vasena.
Gatāpaccāgatikavatta (the duty of going and returning) is that of one whose going for alms and returning are accompanied by meditation; that is the duty, by means of that.
Gatapaccāgatikaṃ là sự đi và trở về có kèm theo sự tu tập (bhāvanā), tức là bổn phận đó. Theo bổn phận đó.
Attakāmāti attano hitasukhamicchantā, dhammacchandavantoti attho.
Desiring their own welfare means those who desire their own benefit and happiness, that is, those who have zeal for the Dhamma.
Attakāmā có nghĩa là những người mong muốn lợi ích và hạnh phúc cho chính mình, tức là những người có sự khao khát Pháp (dhammacchanda).
Dhammo hi hitaṃ, sukhañca tannimittakanti.
For the Dhamma is benefit, and happiness is caused by it.
Thật vậy, Pháp là lợi ích, và hạnh phúc phát sinh từ đó.
Atha vā viññūnaṃ attato nibbisesattā, attabhāvapariyāpannattā ca dhammo attā nāma, taṃ kāmenti icchantīti attakāmā. Adhunā pana atthakāmāti hitavācakena atthasaddena pāṭho dissati, dhammasaññuttaṃ hitamicchantā, hitabhūtaṃ vā dhammamicchantāti tassattho.
Alternatively, because the wise are non-different from the self, and because the Dhamma pertains to one's own existence, the Dhamma is called attā; those who desire that (Dhamma) are attakāmā. Now, however, the reading atthakāmā is found with the word attha which denotes benefit, meaning those who desire benefit connected with the Dhamma, or those who desire the Dhamma which is benefit.
Hoặc, bởi vì Pháp không khác biệt với tự ngã của những người trí, và nó thuộc về tự ngã, nên Pháp được gọi là tự ngã (attā). Những người mong muốn, khao khát điều đó được gọi là attakāmā. Tuy nhiên, hiện nay, có một cách đọc là atthakāmā với từ attha chỉ lợi ích. Ý nghĩa của nó là những người mong muốn lợi ích liên quan đến Pháp, hoặc mong muốn Pháp là lợi ích.
Iṇaṭṭāti iṇena pīḷitā.
Debtors means those afflicted by debt.
Iṇaṭṭā có nghĩa là bị nợ nần đè nặng.
Tathā sesapadadvayepi.
The same applies to the remaining two phrases.
Điều này cũng áp dụng cho hai từ còn lại.
Etthāti sāsane.
Here means in the Dispensation.
Etthā có nghĩa là trong giáo pháp này.
Usabhaṃ nāma vīsati yaṭṭhiyo, gāvutaṃ nāma asīti usabhā.
An usabha is twenty cubits, a gāvuta is eighty usabhas.
Một usabha là hai mươi cây gậy, một gāvuta là tám mươi usabha.
Tāya saññāyāti tādisāya pāsāṇasaññāya, kammaṭṭhānamanasikārena ‘‘ettakaṃ ṭhānamāgatā’’ti jānantā gacchantīti adhippāyo.
With that perception means with such a stone-perception; the intention is that they walk knowing "we have come this far" through kammaṭṭhāna-attention.
Tāya saññāyā có nghĩa là với sự nhận thức như vậy, với sự tác ý kammaṭṭhāna, họ đi trong khi biết rằng “chúng ta đã đi được chừng này khoảng cách.”
Nanti kilesaṃ.
Nanti means defilement.
Naṃ là phiền não (kilesa).
Kammaṭṭhānavippayuttacittena pāduddhāraṇamakatthukāmato tiṭṭhati, pacchāgato pana ṭhitimanatikkamitukāmato.
One stops out of unwillingness to lift one's foot with a mind disassociated from kammaṭṭhāna; but one who comes from behind stops out of unwillingness to transgress the standing position.
Vị tỳ-khưu dừng lại vì không muốn nhấc chân với tâm không liên quan đến kammaṭṭhāna. Còn vị đến sau thì dừng lại vì không muốn vượt qua vị trí đã dừng.
Soti uppannakileso bhikkhu.
He means the bhikkhu with defilements that have arisen.
So là vị tỳ-khưu có phiền não đã khởi lên.
Ayanti pacchāgato.
Aya means "the monk who came from behind".
Aya có nghĩa là vị Tỳ-khưu đến sau.
Etanti parassa jānanaṃ.
Eta means "knowing another monk".
Eta có nghĩa là sự biết của người khác.
Tatthevāti patiṭṭhitaṭṭhāneyeva.
Tattheva means "right at the place where one stands".
Tattheva có nghĩa là ngay tại chỗ đã đứng.
Soyeva nayoti ‘‘ayaṃ bhikkhū’’tiādikā yo patiṭṭhāne vutto, so eva nisajjāyapi nayo.
Soyeva nayo means that the method stated for standing, beginning with "this monk," is also the method for sitting.
Soyeva nayo có nghĩa là cách thức đã được nói đến khi đứng, như “vị Tỳ-khưu này”, cũng là cách thức khi ngồi.
Pacchato āgacchantānaṃ chinnabhattabhāvabhayenāpi yonisomanasikāraṃ paribrūhetīti idampi parassa jānaneneva saṅgahitanti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that this statement, "He develops wise attention also for fear that those coming from behind might miss their alms-food," is likewise included under "knowing others."
Cũng cần phải hiểu rằng việc tăng trưởng sự tác ý đúng đắn (yonisomanasikāra) vì sợ những vị đến sau sẽ bị mất bữa ăn cũng được bao gồm trong sự biết của người khác.
Purimapādeyevāti paṭhamaṃ kammaṭṭhānavippayuttacittena uddharitapādavaḷañjeyeva.
Purimapādeyeva means "on the very same footprint lifted with a mind dissociated from meditation."
Purimapādeyeva có nghĩa là ngay trên dấu chân đã nhấc lên trước đó với tâm không liên hệ đến thiền định.
Etīti gacchati.
Etī means "goes."
Etī có nghĩa là đi.
‘‘Ālindakavāsī mahāphussadevatthero viyā’’tiādinā aṭṭhāneyevetaṃ kathitaṃ.
"As in the case of Elder Mahāphussadeva, the resident of Ālindaka," this was stated in an inappropriate context.
“Ālindakavāsī Mahāphussadevatthero viyā” v.v… điều này đã được nói đến trong một bối cảnh không phù hợp.
‘‘Kvāyaṃ evaṃ paṭipannapubbo’’ti āsaṅkaṃ nivatteti.
It dispels the doubt, "Where has one practiced in this manner before?"
Nó loại bỏ sự nghi ngờ “Vị này đã thực hành như vậy từ khi nào?”
Paṭhamaṃ tāvāti padasobhanatthaṃ pariyāyavacanaṃ.
Paṭhamaṃ tāva is a conventional expression for the sake of verbal beauty.
Paṭhamaṃ tāva là một từ đồng nghĩa để làm cho câu văn đẹp hơn.
Mahāpadhānanti bhagavato dukkaracariyaṃ, amhākaṃ atthāya lokanāthena chabbassāni kataṃ dukkaracariyaṃ ‘‘evāhaṃ yathābalaṃ pūjessāmī’’ti attho.
Mahāpadhāna means the difficult practice of the Blessed One, implying "I will venerate the difficult practice undertaken by the Lord of the world for six years for our benefit, according to my ability."
Mahāpadhāna có nghĩa là sự thực hành khó khăn của Đức Thế Tôn, sự thực hành khó khăn mà Đấng Cứu Thế đã thực hiện trong sáu năm vì lợi ích của chúng ta, với ý nghĩa rằng “Tôi sẽ cúng dường tùy theo sức lực của mình”.
Paṭipattipūjāyeva hi pasatthatarā satthupūjā, na tathā āmisapūjā.
For veneration by practice is indeed more commendable veneration of the Teacher than veneration by material offerings.
Thật vậy, sự cúng dường bằng sự thực hành (paṭipattipūjā) là sự cúng dường Đức Bổn Sư đáng ca ngợi hơn, không phải là sự cúng dường bằng vật chất (āmisapūjā).
Ṭhānacaṅkamamevāti adhiṭṭhātabbairiyāpathavasena vuttaṃ, na bhojanakālādīsu avassaṃ kattabbanisajjāya paṭikkhepavasena.
Ṭhānacaṅkamameva is stated with reference to the postures to be established, not as a prohibition of sitting, which is necessarily to be done during meal times and so on.
Ṭhānacaṅkamameva được nói đến theo cách thức của tư thế đi đứng cần phải giữ gìn, không phải theo cách thức bác bỏ sự ngồi bắt buộc trong các bữa ăn v.v…
Evasaddena hi itarāya nisajjāya, sayanassa ca nivattanaṃ karoti.
By the word eva, it refutes other sitting postures and lying down.
Thật vậy, với từ eva, nó loại bỏ tư thế ngồi khác và tư thế nằm.
Vippayuttena uddhaṭe paṭinivattentoti sampayuttena uddharitapādeyeva puna ṭhapanaṃ sandhāyāha.
Vippayuttena uddhaṭe paṭinivattento refers to placing the foot back on the very spot from which it was lifted, with a mind connected to meditation.
Vippayuttena uddhaṭe paṭinivattento có nghĩa là việc đặt chân trở lại chính dấu chân đã nhấc lên với tâm liên hệ đến thiền định.
‘‘Gāmasamīpaṃ gantvā’’ti vatvā tadatthaṃ vivarati ‘‘gāvī nū’’tiādinā.
After saying ‘‘Gāmasamīpaṃ gantvā’’ (having gone near the village), he explains its meaning with ‘‘Gāvī nū’’ and so on.
Sau khi nói “Gāmasamīpaṃ gantvā”, vị ấy giải thích ý nghĩa đó bằng cách nói “Gāvī nu” v.v…
Kacchakantaratoti upakacchantarato, upakacche laggitakamaṇḍalutoti vuttaṃ hoti.
Kacchakantarato means "from between the armpits," or "from the waterpot hung under the armpit."
Kacchakantarato có nghĩa là từ giữa nách, tức là từ bình bát đã được đeo ở nách.
Udakagaṇḍūsanti udakāvagaṇḍakārakaṃ.
Udakagaṇḍūsaṃ means "making a mouthful of water."
Udakagaṇḍūsa có nghĩa là việc ngậm nước trong miệng.
Katinaṃ tithīnaṃ pūraṇī katimī, ‘‘pañcamī nu kho pakkhassa, aṭṭhamī’’tiādinā divasaṃ vā pucchitoti attho.
Katimī is the fulfillment of which tithi (lunar day); the meaning is that one asks about the day, such as "Is it the fifth or the eighth of the fortnight?"
Katimī là ngày thứ mấy trong số các ngày, có nghĩa là vị ấy hỏi về ngày, như “có phải là ngày thứ năm của nửa tháng không, hay là ngày thứ tám?”
Anārocanassa akattabbattā āroceti. Tathā hi vuttaṃ ‘‘anujānāmi bhikkhave sabbeheva pakkhagaṇanaṃ uggahetu’’ntiādi (mahāva. 156).
He announces it because it should not be unannounced. Thus it is said, "Monks, I allow all of you to learn the counting of the fortnight," and so on.
Vì không được phép không báo cáo, nên vị ấy báo cáo. Như đã được nói: “Này các Tỳ-khưu, Ta cho phép tất cả các con đếm ngày của nửa tháng” v.v…
Vīthiṃ otaritvā ito cito ca anoloketvā paṭhamameva vīthiyo sallakkhetabbāti āha ‘‘vīthiyo sallakkhetvā’’ti.
He says ‘‘vīthiyo sallakkhetvā’’ to indicate that having descended onto the street, one should observe the streets first, without looking hither and thither.
Vị ấy nói “vīthiyo sallakkhetvā” để chỉ rằng sau khi xuống đường, không nhìn ngang nhìn dọc, cần phải quan sát các con đường trước tiên.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘pāsādikena abhikkantena paṭikkantenā’’tiādi (pārā. 432).
This refers to what was said with reference to "with a pleasant advancing and retreating step," and so on.
Điều này được nói đến trong câu “với dáng đi oai nghi, với dáng đi lui oai nghi” v.v…
Taṃ gamanaṃ dassetuṃ ‘‘tattha cā’’tiādimāha.
To demonstrate that way of walking, he says ‘‘tattha cā’’ and so on.
Để chỉ ra cách đi đó, vị ấy nói “tattha cā” v.v…
‘‘Na hi javena piṇḍapātiyadhutaṅgaṃ nāma kiñci atthī’’ti iminā javena gamane loluppacāritā viya asāruppataṃ dasseti.
By this statement, ‘‘Na hi javena piṇḍapātiyadhutaṅgaṃ nāma kiñci atthī’’ (there is no ascetic practice of alms-gathering that involves speed), it shows the unsuitability of walking quickly, like the impetuous behavior of a greedy person.
Với câu “Na hi javena piṇḍapātiyadhutaṅgaṃ nāma kiñci atthī”, điều này cho thấy sự không phù hợp của việc đi nhanh, giống như sự tham lam trong khi đi khất thực.
Udakasakaṭanti udakasārasakaṭaṃ.
Udakasakaṭaṃ means "a cart loaded with water."
Udakasakaṭa có nghĩa là chiếc xe chở nước.
Tañhi visamabhūmibhāgappattaṃ niccalameva kātuṃ vaṭṭati.
Indeed, it is proper to keep such a water cart motionless when it reaches an uneven terrain.
Thật vậy, chiếc xe đó khi đến một địa hình không bằng phẳng, cần phải giữ cho nó đứng yên.
Tadanurūpanti bhikkhādānānurūpaṃ.
Tadanurūpaṃ means "suitable for receiving alms."
Tadanurūpa có nghĩa là phù hợp với việc nhận đồ khất thực.
‘‘Āhāre paṭikūlasaññaṃ upaṭṭhapetvā’’tiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ parato āgamissati.
What is to be said concerning "establishing the perception of impurity in food," and so on, will come later.
Những gì cần nói trong “Āhāre paṭikūlasaññaṃ upaṭṭhapetvā” v.v… sẽ được nói đến sau.
Rathassa akkhānaṃ telena abbhañjanaṃ, vaṇassa lepanaṃ, puttamaṃsassa khādanañca tidhā upamā yassa āharaṇassāti tathā.
It is so because the bringing of food is like the three similes: anointing a chariot's axle with oil, applying ointment to a wound, and eating one's own son's flesh.
Việc tra dầu vào trục xe, việc bôi thuốc vào vết thương, và việc ăn thịt con trai là ba loại ví dụ cho việc thọ dụng thức ăn.
Aṭṭhaṅgasamannāgatanti ‘‘yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā, yāpanāyā’’tiādinā (ma. ni. 1.23; 2.24, 387; saṃ. ni. 4.120; a. ni. 6.58; 5.9; vibha. 518; mahāni. 206) vuttehi aṭṭhahi aṅgehi samannāgataṃ katvā.
Aṭṭhaṅgasamannāgataṃ means "making it endowed with the eight factors," as stated in phrases like "just for the sustenance and maintenance of this body," and so on.
Aṭṭhaṅgasamannāgata có nghĩa là làm cho nó được trang bị tám yếu tố đã được nói đến trong “chỉ để duy trì và nuôi dưỡng thân này” v.v…
‘‘Neva davāyā’’tiādi pana paṭikkhepamattadassanaṃ.
‘‘Neva davāyā’’ and so on, however, is merely a statement of rejection.
Tuy nhiên, “Neva davāyā” v.v… chỉ là sự phủ nhận.
Bhattakilamathanti bhattavasena uppannakilamathaṃ.
Bhattakilamathaṃ means "weariness arising from food."
Bhattakilamatha có nghĩa là sự mệt mỏi phát sinh do thức ăn.
Purebhattādi divāvasena vuttaṃ.
Purebhattā and so on is stated with reference to the daytime.
Purebhattā v.v… được nói đến theo cách thức của ban ngày.
Purimayāmādi rattivasena.
Purimayāmā and so on is stated with reference to the night time.
Purimayāmā v.v… được nói đến theo cách thức của ban đêm.
Gatapaccāgatesu kammaṭṭhānassa haraṇaṃ vattanti atthaṃ dassento ‘‘haraṇapaccāharaṇasaṅkhāta’’nti āha.
Showing the meaning that carrying the meditation subject in mind during one's going and returning is a duty, he says ‘‘haraṇapaccāharaṇasaṅkhāta’’ (called carrying and bringing back).
Để chỉ ra rằng việc mang thiền định theo trong những lần đi và về là một bổn phận, vị ấy nói “haraṇapaccāharaṇasaṅkhāta”.
‘‘Yadi upanissayasampanno hotī’’ti idaṃ ‘‘devaputto hutvā’’tiādīsupi sabbattha sambajjhitabbaṃ.
The phrase ‘‘Yadi upanissayasampanno hotī’’ (if one is endowed with the supportive condition) should be understood in all contexts, even in phrases like "having become a devaputta" and so on.
Câu “Yadi upanissayasampanno hotī” này cũng cần được áp dụng cho tất cả các trường hợp như “trở thành một vị trời” v.v…
Tattha paccekabodhiyā upanissayasampadā kappānaṃ dve asaṅkhyeyyāni, satasahassañca tajjā puññañāṇasambhārasambharaṇaṃ, sāvakabodhiyā aggasāvakānaṃ ekamasaṅkhyeyyaṃ, kappasatasahassañca, mahāsāvakānaṃ (theragā. aṭṭha. 2.vaṅgīsattheragāthāvaṇṇanā vitthāro) kappasatasahassameva, itaresaṃ pana atītāsu jātīsu vivaṭṭupanissayavasena kālaniyamamantarena nibbattitaṃ nibbedhabhāgiyakusalaṃ.
Among those Paccekabuddhas and disciples, the perfection of supporting conditions for Paccekabodhi involves accumulating ten perfections (puññañāṇasambhārasambharaṇaṃ) suitable for that Paccekabodhi over two asaṅkhyeyyas and one hundred thousand kappas. For the chief disciples among the Sāvakabodhi, it is one asaṅkhyeyya and one hundred thousand kappas. For the great disciples, it is one hundred thousand kappas. For others, however, it is the nibbedhabhāgiyakusala (skillful actions leading to penetration) accomplished in past lives, which ripens as a supportive condition for Nibbaṇa, without a fixed period of time.
Trong số đó, sự đầy đủ của duyên hỗ trợ (upanissayasampadā) cho Bồ-đề Duyên Giác (Paccekabodhi) là sự tích lũy các tư lương phước đức và trí tuệ phù hợp trong hai a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp; đối với các Thượng Thủ Thanh Văn (aggasāvaka) là một a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp; đối với các Đại Thanh Văn (mahāsāvaka) là một trăm ngàn đại kiếp; còn đối với những vị khác, đó là những thiện nghiệp thuộc phần thấu triệt (nibbedhabhāgiyakusala) được phát sinh trong các kiếp quá khứ do duyên hỗ trợ giải thoát, không có sự quy định về thời gian.
‘‘Seyyathāpī’’tiādinā tasmiṃ tasmiṃ ṭhānantare etadaggaṭṭhapitānaṃ therānaṃ sakkhidassanaṃ.
‘‘Seyyathāpī’’ and so on serves as an example, showing the testimony of the Elders established as foremost in those respective positions.
Với câu “Seyyathāpī” v.v…, đây là việc chỉ ra các vị Trưởng lão đã được xếp vào hàng tối thượng trong từng vị trí đó làm chứng.
Tattha thero bāhiyo dārucīriyoti bāhiyavisaye sañjātasaṃvaḍḍhatāya bāhiyo, dārucīrapariharaṇato dārucīriyoti ca samaññito thero.
Among them, thero bāhiyo dārucīriyo refers to the Elder known as Bāhiya because he was born and grew up in the Bāhiya region, and known as Dārucīriya because he wore robes made of tree bark.
Trong số đó, Thera Bāhiyo Dārucīriyo là vị Trưởng lão được gọi là Bāhiyo vì được sinh ra và lớn lên ở vùng Bāhiya, và được gọi là Dārucīriyo vì mặc y bằng vỏ cây.
So hāyasmā –
That venerable one—
Vị Tôn giả đó –
‘‘Tasmā tiha te bāhiya evaṃ sikkhitabbaṃ ‘diṭṭhe diṭṭhamattaṃ bhavissati, sute, mute, viññāte viññātamattaṃ bhavissatī’ti, evañhi te bāhiya sikkhitabbaṃ.
‘‘Therefore, Bāhiya, you should train yourself thus: ‘In the seen, there will be only the seen; in the heard, only the heard; in the sensed, only the sensed; in the cognized, only the cognized.’ Thus, Bāhiya, you should train yourself.
“Này Bāhiya, vì vậy ông phải học hỏi như sau: ‘Trong cái thấy, chỉ là cái thấy; trong cái nghe, chỉ là cái nghe; trong cái ngửi, nếm, xúc chạm, chỉ là cái ngửi, nếm, xúc chạm; trong cái biết, chỉ là cái biết’. Này Bāhiya, ông phải học hỏi như vậy.
Yato kho te bāhiya diṭṭhe diṭṭhamattaṃ bhavissati, sute, mute, viññāte viññātamattaṃ bhavissati, tato tvaṃ bāhiya na tena.
For when, Bāhiya, in the seen there will be only the seen; in the heard, only the heard; in the sensed, only the sensed; in the cognized, only the cognized, then, Bāhiya, you will not be by that.
Này Bāhiya, khi trong cái thấy, chỉ là cái thấy; trong cái nghe, chỉ là cái nghe; trong cái ngửi, nếm, xúc chạm, chỉ là cái ngửi, nếm, xúc chạm; trong cái biết, chỉ là cái biết, thì này Bāhiya, ông không còn bị ràng buộc bởi chúng.
Yato tvaṃ bāhiya na tena, tato bāhiya na tattha.
When, Bāhiya, you will not be by that, then, Bāhiya, you will not be in that.
Này Bāhiya, khi ông không còn bị ràng buộc bởi chúng, thì này Bāhiya, ông không còn ở trong chúng.
Yato tvaṃ bāhiya na tattha, tato tvaṃ bāhiya nevidha na huraṃ na ubhayamantarena, esevanto dukkhassā’ti’’ (udā. 10).
When, Bāhiya, you will not be in that, then, Bāhiya, you will be neither here nor beyond nor in between the two. This indeed is the end of suffering.’’
Này Bāhiya, khi ông không còn ở trong chúng, thì này Bāhiya, ông không còn ở đây, không còn ở đó, không còn ở giữa cả hai. Đó chính là sự chấm dứt của khổ đau.”
Tanti asammuyhanaṃ.
Taṃ means "non-bewilderment."
Ta có nghĩa là không bị mê lầm.
Evanti idāni vuccamānākārena veditabbaṃ.
Evaṃ means "it should be understood in the manner now being stated."
Eva có nghĩa là cần phải hiểu theo cách thức sẽ được nói đến bây giờ.
‘‘Attā abhikkamatī’’ti iminā diṭṭhigāhavasena, ‘‘ahaṃ abhikkamāmī’’ti iminā mānagāhavasena, tadubhayassa pana vinā taṇhāya appavattanato taṇhāgāhavasenāti tīhipi maññanāhi andhabālaputhujjanassa abhikkame sammuyhanaṃ dasseti.
By ‘‘Attā abhikkamatī’’ (the self advances), it shows bewilderment in advancing due to grasping at views. By ‘‘Ahaṃ abhikkamāmī’’ (I advance), it shows bewilderment due to grasping at conceit. As both of these do not arise without craving, it shows bewilderment due to grasping at craving. Thus, it shows the bewilderment of the blind, foolish ordinary person in advancing, through these three perceptions.
Với câu “Attā abhikkamatī” (Tự ngã tiến lên), điều này chỉ ra sự mê lầm trong việc tiến lên của phàm phu ngu si và mù quáng do chấp thủ tà kiến; với câu “Ahaṃ abhikkamāmī” (Tôi tiến lên), điều này chỉ ra sự mê lầm do chấp thủ kiêu mạn; và vì cả hai điều đó không thể phát sinh nếu không có tham ái, nên điều này chỉ ra sự mê lầm do chấp thủ tham ái, tức là ba loại nhận thức sai lầm.
‘‘Tathā asammuyhanto’’ti vatvā tadeva asammuyhanaṃ yena ghanavinibbhogena hoti, taṃ dassento ‘‘abhikkamāmī’’tiādimāha.
Having said "not confused in such a way," he then states that very non-confusion, showing that it comes about through the breaking down of the dense, and so he said, "I advance," and so on.
Sau khi nói ‘không mê lầm như vậy’, và để chỉ ra sự không mê lầm đó, tức là sự phân chia từng phần của khối vật chất, (vị thầy) đã nói ‘tôi bước tới’, v.v.
Cittasamuṭṭhānavāyodhātūti teneva abhikkamanacittena samuṭṭhānā, taṃcittasamuṭṭhānikā vā vāyodhātu.
"The air element arisen from mind" means the air element that arises from that very mind of advancing, or that which has arisen from that mind.
Cittasamuṭṭhānavāyodhātu (phong đại do tâm sinh) là phong đại sinh khởi từ chính tâm bước tới đó, hoặc là phong đại có nguồn gốc từ tâm đó.
Viññattinti kāyaviññattiṃ.
"Viññatti" (intimation) means bodily intimation (kāyaviññatti).
Viññatti (biểu tri) là kāyaviññatti (thân biểu tri).
Janayamānā uppajjati tassā vikārabhāvato.
"Generating, it arises" because of its nature of change.
Janayamānā uppajjati (sinh khởi) vì sự biến đổi của nó.
Itīti tasmā uppajjanato.
"Thus" means because of its arising.
Iti (như vậy) là vì sự sinh khởi đó.
Cittakiriyavāyodhātuvipphāravasenāti kiriyamayacittasamuṭṭhānavāyodhātuyā vicalanākārasaṅkhātakāyaviññattivasena.
"By means of the manifestation of the air element associated with mental activity" means by means of kāyaviññatti, which is called the manner of movement of the air element arisen from the mind of performing activity.
Cittakiriyavāyodhātuvipphāravasenā (do sự biểu hiện của phong đại do tâm hành) là do thân biểu tri, tức là trạng thái chuyển động của phong đại do tâm hành động sinh khởi.
Tassāti aṭṭhisaṅghāṭassa.
"Of that" refers to the bone structure.
Tassā (của nó) là của bộ xương.
Abhikkamatoti abhikkamantassa.
"Of one advancing" refers to one who is moving forward.
Abhikkamato (của sự bước tới) là của người đang bước tới.
Omattāti avamattā lāmakappamāṇā.
"Omattā" means deficient or of poor measure.
Omattā (là thấp kém) là kém cỏi, có mức độ thấp.
Vāyodhātutejodhātuvasena itarā dve dhātuyo.
The other two elements are the air element (vāyodhātu) and the fire element (tejodhātu).
Itarā dve dhātuyo (hai đại khác) là địa đại và thủy đại, do phong đại và hỏa đại.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmā cettha vāyodhātuyā anugatā tejodhātu uddharaṇassa paccayo.
This is said: Because here, the fire element (tejodhātu) accompanied by the air element (vāyodhātu) is the condition for lifting up.
Điều này có nghĩa là: vì ở đây, hỏa đại đi kèm với phong đại là yếu tố cho sự nhấc lên.
Uddharaṇagatikā hi tejodhātu, tena tassā uddharaṇe vāyodhātuyā anugatabhāvo hoti, tasmā imāsaṃ dvinnamettha sāmatthiyato adhimattatā, tathā abhāvato pana itarāsaṃ omattatāti.
Indeed, the fire element is associated with lifting, and therefore in lifting, it is accompanied by the air element; hence, due to the power of these two here, there is an excess, and due to its absence, the other elements are deficient.
Hỏa đại có tính chất nhấc lên, do đó, trong việc nhấc lên, nó có sự đi kèm với phong đại. Vì vậy, ở đây, hai đại này có sức mạnh vượt trội, còn các đại khác thì kém cỏi do không có điều đó.
Yasmā pana tejodhātuyā anugatā vāyodhātu atiharaṇavītiharaṇānaṃ paccayo.
But since the air element accompanied by the fire element is the condition for bringing forward and shifting sideways.
Tuy nhiên, vì phong đại đi kèm với hỏa đại là yếu tố cho sự đưa tới và đưa ngang.
Kiriyagatikāya hi vāyodhātuyā atiharaṇavītiharaṇesu sātisayo byāpāro, tena tassā tattha tejodhātuyā anugatabhāvo hoti, tasmā imāsaṃ dvinnamettha sāmatthiyato adhimattatā, itarāsañca tadabhāvato omattatāti dasseti ‘‘tathā atiharaṇavītiharaṇesū’’ti iminā.
Indeed, the air element, being associated with activity, has an excessive function in bringing forward and shifting sideways; therefore, in those actions, it is accompanied by the fire element. Thus, due to the power of these two here, there is an excess, and due to the absence of that, the other elements are deficient—this is what he shows with the phrase "similarly, in bringing forward and shifting sideways."
Phong đại có tính chất hành động, có sự hoạt động đặc biệt trong việc đưa tới và đưa ngang. Do đó, ở đó, nó có sự đi kèm với hỏa đại. Vì vậy, để chỉ ra rằng hai đại này ở đây có sức mạnh vượt trội, còn các đại khác thì kém cỏi do không có điều đó,* đã nói ‘cũng vậy, trong sự đưa tới và đưa ngang’.
Satipi cettha anugamakānugantabbatāvisese tejodhātuvāyodhātubhāvamattaṃ sandhāya tathāsaddaggahaṇaṃ kataṃ.
Even though there is a distinction in being the accompanying and the accompanied, the word "tathā" (similarly) is used with reference only to the nature of the fire element (tejodhātu) and the air element (vāyodhātu).
Mặc dù ở đây có sự khác biệt về tính chất đi kèm và được đi kèm, nhưng việc dùng từ ‘tathā’ (cũng vậy) là để chỉ riêng tính chất hỏa đại và phong đại.
Paṭhame hi naye tejodhātuyā anugamakatā, vāyodhātuyā anugantabbatā, dutiye pana vāyodhātuyā anugamakatā, tejodhātuyā anugantabbatāti.
Indeed, in the first method, the fire element is the accompanier and the air element is the accompanied; in the second, the air element is the accompanier and the fire element is the accompanied.
Trong phương pháp thứ nhất, hỏa đại là đại đi kèm, phong đại là đại được đi kèm; còn trong phương pháp thứ hai, phong đại là đại đi kèm, hỏa đại là đại được đi kèm.
Tattha akkantaṭṭhānato pādassa ukkhipanaṃ uddharaṇaṃ, ṭhitaṭṭhānaṃ atikkamitvā purato haraṇaṃ atiharaṇaṃ. Khāṇuādipariharaṇatthaṃ, patiṭṭhitapādaghaṭṭanāpariharaṇatthaṃ vā passena haraṇaṃ vītiharaṇaṃ, yāva patiṭṭhitapādo, tāva haraṇaṃ atiharaṇaṃ, tato paraṃ haraṇaṃ vītiharaṇanti vā ayametesaṃ viseso.
Here, uddharaṇaṃ is the lifting of the foot from the place where it was placed; atiharaṇaṃ is bringing it forward, passing the place where it stood. Vītiharaṇaṃ is bringing it sideways to avoid a stump or other obstacles, or to avoid hitting the standing foot. Alternatively, atiharaṇaṃ is bringing it up to where the foot is placed, and vītiharaṇaṃ is bringing it beyond that point—this is the distinction between them.
Trong đó, nhấc chân lên khỏi chỗ đã đặt là uddharaṇaṃ (nhấc lên); bước tới phía trước vượt qua chỗ đã đứng là atiharaṇaṃ (đưa tới). Hoặc, bước ngang sang một bên để tránh gốc cây, v.v., hoặc để tránh va chạm vào chân đã đặt là vītiharaṇaṃ (đưa ngang). Hoặc, đưa tới cho đến khi chân đã đặt vững là atiharaṇaṃ, còn đưa xa hơn nữa là vītiharaṇaṃ. Đây là sự khác biệt giữa chúng.
Yasmā pathavīdhātuyā anugatā āpodhātu vossajjane paccayo.
Since the water element (āpodhātu) accompanied by the earth element (pathavīdhātu) is the condition for letting down.
Vì thủy đại đi kèm với địa đại là yếu tố cho sự đặt xuống.
Garutarasabhāvā hi āpodhātu, tena tassā vossajjane pathavīdhātuyā anugatabhāvo hoti, tasmā tāsaṃ dvinnamettha sāmatthiyato adhimattatā, itarāsañca tadabhāvato omattatāti dassento āha ‘‘vossajjane…pe… balavatiyo’’ti.
Indeed, the water element is of a very heavy nature, and therefore, in letting down, it is accompanied by the earth element; thus, due to the power of these two here, there is an excess, and due to its absence, the other elements are deficient. Showing this, he says, "in letting down...pe...strong."
Thủy đại có tính chất rất nặng, do đó, trong việc đặt xuống, nó có sự đi kèm với địa đại. Vì vậy, để chỉ ra rằng hai đại này ở đây có sức mạnh vượt trội, còn các đại khác thì kém cỏi do không có điều đó,* đã nói ‘trong sự đặt xuống… v.v… là mạnh mẽ’.
Yasmā pana āpodhātuyā anugatā pathavīdhātu sannikkhepanassa paccayo.
But since the earth element (pathavīdhātu) accompanied by the water element (āpodhātu) is the condition for placing down.
Tuy nhiên, vì địa đại đi kèm với thủy đại là yếu tố cho sự đặt chặt.
Patiṭṭhābhāve viya patiṭṭhāpanepi tassā sātisayakiccattā āpodhātuyā tassā anugatabhāvo hoti, tathā ghaṭṭanakiriyāya pathavīdhātuyā vasena sannirujjhanassa sijjhanato tassā sannirujjhanepi āpodhātuyā anugatabhāvo hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘tathā sannikkhepanasannirujjhanesū’’ti.
Just as in the state of standing, so too in the act of establishing, it has an extraordinary function, and thus it is accompanied by the water element; similarly, due to the earth element's action of striking, the stopping of movement is accomplished, and thus in that stopping, it is accompanied by the water element. Therefore, it is said, "similarly, in placing down and stopping."
Vì địa đại có vai trò đặc biệt trong việc đặt chặt, giống như trong trạng thái vững chắc, nó có sự đi kèm với thủy đại. Cũng vậy, do sự hoàn thành của việc giẫm đạp thông qua hành động va chạm của địa đại, nó có sự đi kèm với thủy đại trong việc giẫm đạp. Vì vậy, đã nói ‘cũng vậy, trong sự đặt chặt và giẫm đạp’.
Tatthāti tasmiṃ atikkamane, tesu vā yathāvuttesu uddharaṇātiharaṇavītiharaṇavossajjanasannikkhepanasannirujjhanasaṅkhātesu chasu koṭṭhāsesu.
"Therein" means in that advancing, or in those six parts mentioned, namely, lifting, bringing forward, shifting sideways, letting down, placing down, and stopping.
Tatthā (trong đó) là trong sự bước tới đó, hoặc trong sáu phần đã nói như nhấc lên, đưa tới, đưa ngang, đặt xuống, đặt chặt và giẫm đạp.
Uddharaṇeti uddharaṇakkhaṇe.
"In lifting" means at the moment of lifting.
Uddharaṇe (trong sự nhấc lên) là vào khoảnh khắc nhấc lên.
Rūpārūpadhammāti uddharaṇākārena pavattā rūpadhammā, taṃsamuṭṭhāpakā ca arūpadhammā.
"Material and immaterial phenomena" refer to the material phenomena occurring in the manner of lifting, and the immaterial phenomena that cause them to arise.
Rūpārūpadhammā (các pháp sắc và vô sắc) là các pháp sắc diễn tiến theo cách nhấc lên, và các pháp vô sắc sinh khởi từ đó.
Atiharaṇaṃ na pāpuṇanti khaṇamattāvaṭṭhānato.
"They do not reach bringing forward" because they last only for a moment.
Atiharaṇaṃ na pāpuṇanti (không đạt đến sự đưa tới) vì chúng chỉ tồn tại trong một khoảnh khắc.
Sabbattha esa nayo.
This method applies everywhere.
Nguyên tắc này áp dụng cho tất cả.
Tattha tatthevāti yattha yattha uddharaṇādike uppannā, tattha tattheva.
"In that very place" means wherever they arose, whether in lifting or elsewhere, in that very place.
Tattha tatthevā (ngay tại đó) là ngay tại chỗ chúng sinh khởi, như trong sự nhấc lên, v.v.
Na hi dhammānaṃ desantarasaṅkamanaṃ atthi lahuparivattanato.
For phenomena do not transition from one place to another due to their rapid change.
Vì các pháp không có sự di chuyển từ nơi này sang nơi khác do sự biến đổi nhanh chóng của chúng.
Pabbaṃ pabbanti paricchedaṃ paricchedaṃ.
"Section by section" refers to division by division.
Pabbaṃ pabbaṃ (từng phần, từng phần) là từng đoạn, từng đoạn.
Sandhi sandhīti gaṇṭhi gaṇṭhi.
"Joint by joint" refers to knot by knot.
Sandhi sandhī (từng khớp, từng khớp) là từng mắt, từng mắt.
Odhi odhīti bhāgaṃ bhāgaṃ.
"Part by part" refers to portion by portion.
Odhi odhī (từng phần, từng phần) là từng phần, từng phần.
Sabbañcetaṃ uddharaṇādikoṭṭhāse sandhāya sabhāgasantativasena vuttanti veditabbaṃ.
It should be understood that all of this is said with reference to the divisions such as lifting, by way of homogeneous continuity.
Tất cả điều này được nói liên quan đến các phần như nhấc lên, v.v., theo cách liên tục và tương tự.
Itaro eva hi rūpadhammānampi pavattikkhaṇo gamanayogagamanassādānaṃ devaputtānaṃ heṭṭhupariyena paṭimukhaṃ dhāvantānaṃ sirasi, pāde ca bandhakhuradhārāsamāgamatopi sīghataro, yathā tilānaṃ bhijjayamānānaṃ paṭapaṭāyanena bhedo lakkhīyati, evaṃ saṅkhatadhammānaṃ uppādenāti dassanatthaṃ ‘‘paṭapaṭāyantā’’ti vuttaṃ, uppādavasena paṭapaṭa-saddaṃ akarontāpi karontā viyāti attho.
Indeed, the moment of occurrence for even material phenomena is faster than the meeting of blades bound to the heads and feet of devas racing forward and backward, as if taking up a mind associated with movement. Just as the breaking of sesame seeds is observed by their popping sound, so too is the breaking of conditioned phenomena observed by their arising. Thus, it is said "popping," meaning as if making a popping sound by way of arising, even if they do not literally make a popping sound.
Khoảnh khắc diễn tiến của các pháp sắc còn nhanh hơn cả sự gặp gỡ của lưỡi dao sắc bén được buộc vào đầu và chân của các thiên tử đang chạy đối mặt từ trên xuống dưới, những người có tâm ý gắn liền với sự di chuyển. Để chỉ ra rằng sự hoại diệt của các pháp hữu vi được nhận biết qua sự sinh khởi của chúng giống như tiếng ‘patapaṭāyana’ (tiếng nổ lách tách) khi hạt mè bị vỡ, đã nói ‘paṭapaṭāyantā’ (đang nổ lách tách), có nghĩa là chúng dường như phát ra tiếng ‘paṭapaṭa’ (lách tách) mặc dù không phát ra tiếng đó theo cách sinh khởi.
Tilabhedalakkhaṇaṃ paṭapaṭāyanaṃ viya hi saṅkhatabhedalakkhaṇaṃ uppādo uppannānamekantato bhinnattā.
For the arising is the characteristic of the breaking of conditioned things, just as the popping sound is the characteristic of the breaking of sesame seeds, because things that have arisen are absolutely broken.
Vì tiếng ‘paṭapaṭāyana’ giống như dấu hiệu của sự vỡ hạt mè, nên sự sinh khởi là dấu hiệu của sự hoại diệt của các pháp hữu vi, vì những gì đã sinh khởi chắc chắn sẽ hoại diệt.
Tatthāti abhikkamane.
"Therein" means in advancing.
Tatthā (trong đó) là trong sự bước tới.
Ko eko abhikkamati nābhikkamatiyeva.
"Who is it that advances alone?" There is no one who advances.
Ko eko abhikkamati (ai là người duy nhất bước tới)? Không ai bước tới cả.
Kassa vā ekassa abhikkamanaṃ siyā, na siyā eva.
"Or whose advancing is it alone?" There is no such thing.
Kassa vā ekassa abhikkamanaṃ (hoặc sự bước tới của một người duy nhất) có thể có? Không thể có được.
Paramatthato hi…pe… dhātūnaṃ sayanaṃ, tasmāti attho.
"For in the ultimate sense...pe...it is the repose of elements." That is the meaning.
Paramatthato hi…pe… dhātūnaṃ sayanaṃ (vì trên thực tế… v.v… là sự sắp đặt của các yếu tố), đó là ý nghĩa.
Andhabālaputhujjanasammūḷhassa attano abhikkamananivattanañhetaṃ vacanaṃ.
This statement is about the advancing and retreating of oneself for the deluded, foolish ordinary person.
Lời nói này là sự từ bỏ sự bước tới của chính mình đối với phàm phu ngu si, mê muội.
Atha vā ‘‘ko eko…pe… abhikkamana’’nti codanāya ‘‘paramatthato hī’’tiādinā sodhanā vuttā.
Alternatively, by the challenge "who is it alone...pe...advancing?" the purification is stated with "paramatthato hi" and so on.
Hoặc, đối với câu hỏi ‘ai là người duy nhất… v.v… bước tới’, sự giải thích đã được nói bằng ‘paramatthato hi’ (vì trên thực tế), v.v.
Tasmiṃ tasmiṃ koṭṭhāseti yathāvutte chabbidhepi koṭṭhāse gamanādikassa apaccāmaṭṭhattā.
"In each of those parts" refers to all six types of parts as described, because the act of walking and so on is not grasped.
Tasmiṃ tasmiṃ koṭṭhāse (trong từng phần đó) là trong mỗi sáu phần đã nói, vì sự đi lại, v.v., không được xem xét.
‘‘Saddhiṃ rūpena uppajjate, nirujjhatī’’ti ca silokapadena saha sambandho.
And the connection is made with the stanza line: "arises with rūpa and ceases."
Và có sự liên kết với câu thơ ‘Saddhiṃ rūpena uppajjate, nirujjhatī’ (tâm sinh khởi cùng với sắc, và hoại diệt cùng với sắc).
Tattha paṭhamapadasambandhe rūpenāti yena kenaci sahuppajjanakena rūpena.
In the connection with the first word, "with rūpa" means with any rūpa that arises together.
Trong đó, liên quan đến câu đầu tiên, rūpenā (cùng với sắc) là cùng với bất kỳ sắc nào sinh khởi đồng thời.
Dutiyapadasambandhe pana ‘‘rūpenā’’ti idaṃ yaṃ tato nirujjhamānacittato upari sattarasamacittassa uppādakkhaṇe uppannaṃ, tadeva tassa nirujjhamānacittassa nirodhena saddhiṃ nirujjhanakaṃ sattarasacittakkhaṇāyukaṃ rūpaṃ sandhāya vuttaṃ, aññathā rūpārūpadhammā samānāyukā siyuṃ.
However, in the connection with the second word, "with rūpa" is said with reference to that rūpa which arises at the moment of the seventeenth mind-moment above the mind that is ceasing, and which is seventeen mind-moments old, ceasing along with the cessation of that ceasing mind. Otherwise, material and immaterial phenomena would have the same lifespan.
Còn liên quan đến câu thứ hai, rūpenā (cùng với sắc) được nói để chỉ sắc đã sinh khởi vào khoảnh khắc sinh khởi của tâm thứ mười bảy, cao hơn tâm đang hoại diệt đó, và sắc đó có tuổi thọ mười bảy khoảnh khắc tâm, hoại diệt cùng với sự hoại diệt của tâm đang hoại diệt đó; nếu không, các pháp sắc và vô sắc sẽ có tuổi thọ bằng nhau.
Yadi ca siyuṃ, atha ‘‘rūpaṃ garupariṇāmaṃ dandhanirodha’’ntiādi (vibha. aṭṭha. pakiṇṇakakathā) aṭṭhakathāvacanehi, ‘‘nāhaṃ bhikkhave aññaṃ ekadhammampi samanupassāmi, yaṃ evaṃ lahuparivattaṃ, yathayidaṃ citta’’nti (a. ni. 1.38) evamādipāḷivacanehi ca virodho siyā.
If they were so, then there would be a contradiction with commentarial sayings such as “form has a heavy change and slow cessation,” and with Pali sayings such as “O bhikkhus, I do not perceive any other single phenomenon that changes so swiftly as this mind.”
Nếu quả thật chúng có cùng tuổi thọ, thì sẽ có sự mâu thuẫn với những lời trong các bộ Chú giải như: “Sắc là sự chuyển biến nặng nề, sự diệt trừ chậm chạp,” v.v., và với những lời trong kinh Pāḷi như: “Này các Tỳ-khưu, Ta không thấy một pháp nào khác lại biến chuyển nhanh chóng như tâm này,” v.v.
Cittacetasikā hi sārammaṇasabhāvā yathābalaṃ attano ārammaṇapaccayabhūtamatthaṃ vibhāvento eva uppajjanti, tasmā tesaṃ taṃsabhāvanipphattianantaraṃ nirodho, rūpadhammā pana anārammaṇā pakāsetabbā, evaṃ tesaṃ pakāsetabbabhāvanipphatti soḷasahi cittehi hoti, tasmā ekacittakkhaṇātītena saha sattarasacittakkhaṇāyukatā rūpadhammānamicchitāti.
Indeed, mind and mental factors, being of the nature of having an object, arise only by clearly manifesting the object which is their condition, according to their power. Therefore, their cessation occurs immediately after the completion of that nature. However, material phenomena (rūpadhammā) should be explained as not having an object. Thus, the completion of their manifest nature occurs with sixteen consciousness-moments. Therefore, the lifespan of material phenomena is desired to be seventeen consciousness-moments, including one past consciousness-moment.
Thật vậy, tâm và các tâm sở, vốn có bản chất nương tựa đối tượng, chỉ sinh khởi khi làm rõ đối tượng là điều kiện hỗ trợ của chính chúng tùy theo sức mạnh của chúng. Do đó, ngay sau khi bản chất đó của chúng hoàn thành, chúng diệt. Còn các pháp sắc thì phải được giải thích là không có đối tượng. Như vậy, sự hoàn thành bản chất cần được giải thích của chúng xảy ra với mười sáu tâm. Vì vậy, tuổi thọ mười bảy sát-na tâm của các pháp sắc, cùng với một sát-na tâm đã qua, được mong muốn.
Lahuparivattanaviññāṇavisesassa saṅgatimattapaccayatāya tiṇṇaṃ khandhānaṃ, visayasaṅgatimattatāya ca viññāṇassa lahuparivattitā, dandhamahābhūtapaccayatāya rūpassa garuparivattitā.
The swift change of the three aggregates (vedanā, saññā, saṅkhāra) is due to merely being conditioned by the meeting of the special kind of consciousness that changes swiftly, and the swift change of consciousness (viññāṇa) is due to merely the meeting of its object. The heavy change of form (rūpa) is due to being conditioned by the slow mahābhūta.
Sự biến chuyển nhanh chóng của thức (viññāṇa) là do chỉ là duyên kết hợp của đặc tính thức biến chuyển nhanh chóng; và sự biến chuyển nhanh chóng của ba uẩn (vedanā, saññā, saṅkhāra) là do chỉ là sự kết hợp của đối tượng. Sự biến chuyển nặng nề của sắc là do duyên đại oai nghi chậm chạp.
Yathābhūtaṃ nānādhātuñāṇaṃ kho pana tathāgatasseva, tena ca purejātapaccayo rūpadhammova vutto, pacchājātapaccayo ca tathevāti rūpārūpadhammānaṃ samānakkhaṇatā na yujjateva, tasmā vuttanayenevettha attho veditabboti ācariyena (dī. ni. ṭī. 1.214) vuttaṃ, tadetaṃ cittānuparivattiyā viññattiyā ekanirodhabhāvassa suviññeyyattā evaṃ vuttaṃ.
But the knowledge of diverse elements as they truly are belongs only to the Tathāgata. And by him, only material phenomena are spoken of as purejāta-paccaya (pre-arising condition), and pacchājāta-paccaya (post-arising condition) is likewise. Thus, the simultaneous existence of material and immaterial phenomena is certainly not appropriate. Therefore, the meaning here should be understood according to the method stated, as was said by the Teacher. This was stated thus because the single cessation of viññatti (bodily intimation), which follows consciousness, is easily understood.
Tuy nhiên, trí tuệ về các giới khác nhau như thật chỉ thuộc về Đức Như Lai. Và bởi Ngài, duyên tiền sanh (purejāta-paccaya) chỉ được nói là pháp sắc, và duyên hậu sanh (pacchājāta-paccaya) cũng vậy. Do đó, sự đồng sát-na của các pháp sắc và vô sắc là không hợp lý. Vì vậy, ý nghĩa ở đây phải được hiểu theo cách đã nói, như Vị Đạo Sư đã nói. Điều này được nói như vậy vì sự đồng diệt của viññatti (biểu tri) theo sau tâm là rất dễ hiểu.
Tato saviññattikena puretaraṃ sattarasamacittassa uppādakkhaṇe uppannena rūpena saddhiṃ aññaṃ cittaṃ nirujjhatīti attho veditabbo.
From that, the meaning should be understood as: “another consciousness ceases together with the form that arose at the moment of the arising of the seventeenth consciousness, which preceded the consciousness with viññatti.”
Do đó, ý nghĩa phải được hiểu là một tâm khác diệt cùng với sắc đã sinh khởi vào sát-na sinh khởi của tâm thứ mười bảy, trước đó với viññatti.
Aññaṃ cittaṃ nirujjhati, aññaṃ uppajjate cittanti yojetabbaṃ.
It should be connected as: “another consciousness ceases, another consciousness arises.”
Phải kết hợp: một tâm khác diệt, một tâm khác sinh khởi.
Añño hi saddakkamo, añño atthakkamoti.
For the order of words is one thing, and the order of meaning is another.
Vì thứ tự từ ngữ khác, thứ tự ý nghĩa khác.
Yañhi purimuppannaṃ cittaṃ, taṃ nirujjhantaṃ aññassa pacchā uppajjamānassa anantarādipaccayabhāveneva nirujjhati, tathā laddhapaccayameva aññampi uppajjate cittaṃ, avatthāvisesato cettha aññathā.
Indeed, the consciousness that arose earlier, when it ceases, ceases only by being the anantara and other conditions for another consciousness that arises later. Likewise, another consciousness, having obtained such conditions, arises. And in this case, there is a special state that is otherwise.
Thật vậy, tâm đã sinh khởi trước, khi diệt, chỉ diệt như là duyên vô gián, v.v., cho tâm khác sẽ sinh khởi sau. Và tâm khác cũng sinh khởi như vậy, khi đã nhận được duyên. Ở đây, do đặc điểm của trạng thái, thì khác.
Yadi evaṃ tesamubhinnaṃ antaro labbheyyāti codanaṃ ‘‘no’’ti apanetumāha ‘‘avīci manusambandho’’ti, yathā vīci antaro na labbhati, tadevedanti avisesaṃ vidū maññanti, evaṃ anu anu sambandho cittasantāno, rūpasantāno ca nadīsotova nadiyaṃ udakappavāho viya vattatīti attho.
If that were so, an interval would be found between the two, an objection which is dismissed by saying “avīci manusambandho” (uninterrupted connection of mind). Just as no interval is found in a wave, so do the wise consider this to be without distinction. In this way, the continuum of consciousness and the continuum of form proceed incessantly, like the flow of water in a river.
Nếu vậy, sẽ có khoảng cách giữa hai cái đó. Để loại bỏ sự chất vấn này bằng cách nói “không”, Ngài nói: “avīci manusambandho” (sự liên tục không gián đoạn), giống như không có khoảng cách sóng, những người hiểu biết cho rằng nó không khác biệt. Như vậy, dòng tâm thức và dòng sắc thức vận hành như dòng sông – như dòng nước chảy trong sông – là ý nghĩa.
Avīcīti hi nirantaratāvasena bhāvanapuṃsakavacanaṃ.
Indeed, avīci is a neuter noun in the sense of bhāvanā (state of being), indicating uninterruptedness.
Thật vậy, avīci là một danh từ trung tính chỉ trạng thái không gián đoạn.
Abhimukhaṃ lokitaṃ ālokitanti āha ‘‘puratopekkhana’’nti.
Looking forward is ālokita. Thus he said: “looking ahead.”
Hướng về phía trước mà nhìn là ālokita. Ngài nói: “puratopekkhanaṃ” (nhìn thẳng về phía trước).
Yaṃdisābhimukho gacchati, tiṭṭhati, nisīdati, sayati vā, tadabhimukhaṃ pekkhananti vuttaṃ hoti.
It means looking in the direction one is facing, whether walking, standing, sitting, or lying down.
Có nghĩa là nhìn về phía mà người đó đi, đứng, ngồi, hoặc nằm.
Yasmā ca tādisamālokitaṃ nāma hoti, tasmā tadanugatadisālokanaṃ vilokitanti āha ‘‘anudisāpekkhana’’nti, abhimukhadisānurūpagatesu vāmadakkhiṇapassesu vividhā pekkhananti vuttaṃ hoti.
And because such a looking-forward is called ālokita, looking in the corresponding directions is called vilokita. Thus he said: “looking in the side directions.” It means looking in various ways to the left and right sides, which correspond to the forward direction.
Và vì ālokita có bản chất như vậy, nên việc nhìn theo hướng đó được gọi là vilokita. Ngài nói: “anudisāpekkhanaṃ” (nhìn sang các hướng phụ), có nghĩa là nhìn đa dạng sang các phía trái và phải phù hợp với hướng đối diện.
Heṭṭhāuparipacchāpekkhanañhi ‘‘olokitaullokitāpalokitānī’’ti gahitāni.
Indeed, looking downwards, upwards, and backwards are taken as “olokita, ullokita, and apalokita.”
Thật vậy, việc nhìn xuống dưới, lên trên, và ra phía sau được gọi là “olokita, ullokita, apalokita”.
Sāruppavasenāti samaṇapatirūpavasena, imināva asāruppavasena itaresamaggahaṇanti sijjhati.
Sāruppavasena means in a manner befitting a recluse. By this, it is established that other unbefitting ways of looking are not included.
Sāruppavasena có nghĩa là phù hợp với một Sa-môn. Bằng cách này, việc không chấp nhận những hành vi không phù hợp khác là thành công.
Sammajjanaparibhaṇḍādikaraṇe olokitassa, ullokaharaṇādīsu ullokitassa, pacchato āgacchantaparissayaparivajjanādīsu apalokitassa ca siyā sambhavoti āha ‘‘iminā vā’’tiādi, etena upalakkhaṇamattañcetanti dasseti.
The possibility of olokita when sweeping and tidying, of ullokita when lifting things upwards, and of apalokita when avoiding dangers coming from behind, etc., could arise. Thus he said “iminā vā” (or by this), showing that this is merely an example.
Có thể có sự xảy ra của olokita khi quét dọn và trang trí, của ullokita khi nâng vật lên, v.v., và của apalokita khi tránh các mối nguy hiểm đến từ phía sau, v.v. Do đó, Ngài nói: “iminā vā” (hoặc bằng cách này), v.v. Điều này cho thấy rằng đây chỉ là một sự biểu thị.
Kāyasakkhinti kāyena sacchikataṃ paccakkhakārinaṃ, sādhakanti attho.
Kāyasakkhi means one who has realized with the body, one who is an eyewitness; the meaning is a witness who realizes directly.
Kāyasakkhī có nghĩa là người đã chứng ngộ bằng thân, người thực hành trực tiếp, người thành tựu.
So hi āyasmā vipassanākāle ‘‘yamevāhaṃ indriyesu aguttadvārataṃ nissāya sāsane anabhiratiādivippakāraṃ patto, tameva suṭṭhu niggahessāmī’’ti ussāhajāto balavahirottappo, tattha ca katādhikārattā indriyasaṃvare ukkaṃsapāramippatto, teneva naṃ satthā ‘‘etadaggaṃ bhikkhave mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ indriyesu guttadvārānaṃ, yadidaṃ nando’’ti (a. ni. 1.230) etadagge ṭhapesi.
Indeed, that venerable one, during the time of vipassanā, being zealous and possessed of strong shame and dread of wrongdoing, thinking, “I will surely restrain well that very unguardedness of the sense faculties due to which I experienced dissatisfaction and other such troubles in the Dispensation,” and having cultivated this due to his past good deeds, he attained the highest perfection in guarding the sense faculties. For this very reason, the Teacher placed him among the foremost, saying, “Among my bhikkhu disciples who are guarded in their sense faculties, O bhikkhus, Nanda is the foremost.”
Thật vậy, vị Tôn giả đó, trong thời gian tu tập thiền quán, đã phát sinh nỗ lực và có lòng hổ thẹn (hiri) và sợ hãi (ottappa) mạnh mẽ, nghĩ rằng: “Chính vì không giữ gìn các căn mà ta đã rơi vào trạng thái không hoan hỷ, v.v., trong giáo pháp. Ta sẽ chế ngự chúng thật tốt.” Và do đã tạo được thiện nghiệp ở đó, Ngài đã đạt đến đỉnh cao trong việc giữ gìn các căn. Chính vì thế, Đức Thế Tôn đã đặt Ngài vào vị trí đệ nhất trong số các Tỳ-khưu đệ tử của Ngài, những người giữ gìn các căn, nói rằng: “Này các Tỳ-khưu, trong số các Tỳ-khưu đệ tử của Ta, những người giữ gìn các căn, Nanda này là bậc tối thượng.”
Nandassāti kattutthe sāmivacanaṃ.
Nandassa is a possessive case in the sense of an agent.
Nandassa là một từ ở cách sở hữu chỉ chủ thể.
Itīti iminā ālokanena.
Iti means by this looking.
Iti có nghĩa là bằng cách nhìn này.
Sātthakatā ca sappāyatā ca veditabbā ālokitavilokitassāti ajjhāharitvā sambandho.
Sātthakatā ca sappāyatā ca veditabbā should be connected by supplying ālokitavilokitassa (of looking forward and looking to the side).
Phải thêm vào và liên kết rằng sātthakatā (sự hữu ích) và sappāyatā (sự phù hợp) của ālokita và vilokita phải được biết đến.
Tasmāti kammaṭṭhānāvijahanasseva ālokitavilokite.
Tasmā means for ālokita and vilokita only of one who does not abandon the meditation subject.
Tasmā (do đó) là sự nhìn ālokita và vilokita của người không từ bỏ đề mục thiền định.
Gocarasampajaññabhāvato etthāti ālokitavilokite.
Ettha (here) means in ālokita and vilokita, due to the state of gocara-sampajañña (clear comprehension of suitability).
Ettha (ở đây), trong ālokita và vilokita, là do có sự hiểu biết đúng đắn về phạm vi hoạt động (gocara-sampajañña).
Attano kammaṭṭhānavasenevāti khandhādikammaṭṭhānavaseneva ālokanavilokanaṃ kātabbaṃ, na añño upāyo gavesitabboti adhippāyo.
Attano kammaṭṭhānavaseneva means that looking forward and looking to the side should be done according to one's own meditation subject, such as the aggregates; the intention is that no other means should be sought.
Attano kammaṭṭhānavasenevā có nghĩa là việc nhìn ālokana và vilokana phải được thực hiện chỉ theo đề mục thiền định của mình, như các uẩn, v.v., không nên tìm kiếm phương pháp khác. Đó là ý nghĩa.
Kammaṭṭhānasīsenevāti vakkhamānakammaṭṭhānamukheneva.
Kammaṭṭhānasīseneva means only through the approach of the meditation subject to be explained.
Kammaṭṭhānasīsenevā có nghĩa là chỉ qua phương pháp thiền định sẽ được nói đến.
Yasmā pana ālokitādi nāma dhammamattasseva pavattiviseso, tasmā tassa yāthāvato jānanaṃ asammohasampajaññanti dassetuṃ ‘‘abbhantare’’tiādi vuttaṃ.
And because ālokita and so on are merely particular modes of the occurrence of ultimate reality (dhamma), “abbhantare” and so on were stated to show that knowing their true nature is asammoha-sampajañña (clear comprehension free from delusion).
Và vì ālokita, v.v., là một sự biểu hiện đặc biệt của chính pháp tối hậu (dhamma), nên để chỉ ra rằng sự hiểu biết đúng đắn về điều đó là asammoha-sampajañña (trí tuệ không lầm lẫn), Ngài đã nói “abbhantare” (bên trong), v.v.
Āloketāti ālokento.
Āloketā means one who looks forward.
Āloketā có nghĩa là người đang nhìn thẳng.
Tathā viloketā.
Similarly, viloketā (one who looks to the side).
Tương tự, viloketā (người đang nhìn ngang).
Viññattinti kāyaviññattiṃ.
Viññattiṃ means bodily intimation (kāyaviññatti).
Viññattiṃ có nghĩa là kāyaviññatti (thân biểu tri).
Itīti tasmā uppajjanato.
Iti means because it arises thus.
Iti có nghĩa là do đó, do sự sinh khởi.
Cittakiriyavāyodhātuvipphāravasenāti kiriyamayacittasamuṭṭhānāya vāyodhātuyā vicalanākārasaṅkhātakāyaviññattivasena.
Cittakiriyavāyodhātuvipphāravasena means by way of bodily intimation, which is the movement of the wind element arisen from functional consciousness.
Cittakiriyavāyodhātuvipphāravasenā có nghĩa là theo sự biểu hiện của thân (kāyaviññatti) được gọi là sự lay động của phong đại (vāyodhātu) do tâm hành động tạo ra.
Akkhidalanti akkhipaṭalaṃ.
Akkhidalaṃ means the eyelid.
Akkhidalaṃ có nghĩa là nhãn cầu.
Adho sīdatīti osīdantaṃ viya heṭṭhā gacchati.
Adho sīdati means it goes downwards as if sinking.
Adho sīdatī có nghĩa là đi xuống như thể đang chìm xuống.
Uddhaṃ laṅghetīti laṅghentaṃ viya upari gacchati.
Uddhaṃ laṅgheti means it goes upwards as if leaping.
Uddhaṃ laṅghetī có nghĩa là đi lên như thể đang nhảy lên.
Yantakenāti akkhidalesu yojitarajjuyo gahetvā paribbhamanakacakkena.
Yantakena means by a wheel that rotates, holding the strings attached to the eyelids.
Yantakenā có nghĩa là bằng bánh xe quay tròn giữ các sợi dây được gắn vào nhãn cầu.
Tatoti tathā akkhidalānamosīdanullaṅghanato.
Tato means from the eyelids not sinking or leaping thus.
Tato có nghĩa là do đó, do nhãn cầu không chìm xuống hay nhảy lên như vậy.
Manodvārikajavanassa mūlakāraṇaparijānanaṃ mūlapariññā. Āgantukassa abbhāgatassa, tāvakālikassa ca taṅkhaṇamattapavattakassa bhāvo āgantukatāvakālikabhāvo, tesaṃ vasena.
The thorough understanding of the root cause of the javana process occurring at the mind-door is mūlapariññā (knowledge of the root). The state of being adventitious, like a guest, and temporary, lasting only for that moment, is āgantukatāvakālikabhāva; by means of these.
Sự hiểu biết đầy đủ về nguyên nhân gốc rễ của javana (tốc hành tâm) trong lộ trình ý môn (manodvāra) là mūlapariññā (trí tuệ về gốc rễ). Āgantukatāvakālikabhāvo là trạng thái của tâm đến như khách, và trạng thái tạm thời, chỉ tồn tại trong khoảnh khắc đó, theo đó.
Tatthāti tesu gāthāya dassitesu sattasu cittesu.
Tattha means among those seven types of consciousness shown in the verse.
Tatthā (ở đó) là trong bảy tâm được chỉ ra trong kệ.
Aṅgakiccaṃ sādhayamānanti padhānabhūtaaṅgakiccaṃ nipphādentaṃ, sarīraṃ hutvāti vuttaṃ hoti.
Aṅgakiccaṃ sādhayamānaṃ means accomplishing the function of a principal factor, or being the body itself.
Aṅgakiccaṃ sādhayamānaṃ có nghĩa là hoàn thành chức năng chính yếu của một chi phần, tức là trở thành thân.
Bhavaṅgañhi paṭisandhisadisattā padhānamaṅgaṃ, padhānañca ‘‘sarīra’’nti vuccati, avicchedappavattihetubhāvena vā kāraṇakiccaṃ sādhayamānanti attho.
Indeed, bhavaṅga is a principal factor because it is similar to rebirth-linking (paṭisandhi), and "principal" is also called "body". Or it means accomplishing the function of a cause by being the condition for uninterrupted continuity.
Bhavaṅga (hộ kiếp tâm) là chi phần chính vì nó giống như paṭisandhi (tái tục tâm). Và điều chính yếu được gọi là “thân”. Hoặc có nghĩa là hoàn thành chức năng nguyên nhân do bản chất là nguyên nhân của sự vận hành không gián đoạn.
Taṃ āvaṭṭetvāti bhavaṅgasāmaññavasena vuttaṃ, pavattākāravisesavasena pana atītādinā tibbidhaṃ, tattha ca bhavaṅgupacchedasseva āvaṭṭanaṃ.
Taṃ āvaṭṭetvā refers to bhavaṅga in general. But according to the specific mode of occurrence, it is threefold as atīta-bhavaṅga (past bhavaṅga) and so on, and there, āvaṭṭana is only the cutting off of bhavaṅga.
Taṃ āvaṭṭetvā được nói theo nghĩa chung của bhavaṅga. Tuy nhiên, theo các đặc điểm của sự vận hành, nó có ba loại: quá khứ, v.v. Và ở đó, sự xoay chuyển chỉ là sự cắt đứt của bhavaṅga.
Tannirodhāti tassa nirujjhanato, anantarapaccayavasena hetuvacanaṃ.
Tannirodhā means due to its cessation, being a causal expression by way of anantara-paccaya (contiguity condition).
Tannirodhā có nghĩa là do sự diệt của nó, là một từ chỉ nguyên nhân theo duyên vô gián (anantara-paccaya).
‘‘Paṭhamajavanepi…pe… sattamajavanepī’’ti idaṃ pañcadvārikavīthiyaṃ ‘‘ayaṃ itthī, ayaṃ puriso’’ti rajjanadussanamuyhanānamabhāvaṃ sandhāya vuttaṃ.
‘‘Paṭhamajavanepi…pe… sattamajavanepī’’ (even in the first javana… up to… even in the seventh javana) was stated with reference to the absence of lust, aversion, and delusion, such as “this is a woman, this is a man,” in the five-door thought-process.
Câu “Paṭhamajavanepi…pe… sattamajavanepī” này được nói liên quan đến sự không tồn tại của tham, sân, si đối với “đây là nữ, đây là nam” trong lộ trình ngũ môn (pañcadvārika-vīthi).
Tattha hi āvajjanavoṭṭhabbanānaṃ puretaraṃ pavattāyonisomanasikāravasena ayoniso āvajjanavoṭṭhabbanākārena pavattanato iṭṭhe itthirūpādimhi lobhasahagatamattaṃ javanaṃ uppajjati, aniṭṭhe ca dosasahagatamattaṃ, na panekantarajjanadussanādi, manodvāre eva ekantarajjanadussanādi hoti, tassa pana manodvārikassa rajjanadussanādino pañcadvārikajavanaṃ mūlaṃ, yathāvuttaṃ vā sabbampi bhavaṅgādi, evaṃ manodvārikajavanassa mūlakāraṇavasena mūlapariññā vuttā, āgantukatāvakālikatā pana pañcadvārika javanasseva apubbabhāvavasena, ittaratāvasena ca.
In that, as a result of the non-systematic attention that arose prior to adverting and determining, which occurred in the mode of non-systematic adverting and determining regarding desirable things like a woman's form, a javana merely accompanied by greed arises; and regarding undesirable things, merely accompanied by aversion. But it is not a sequence of lust, aversion, etc., at every moment; a sequence of lust, aversion, etc. occurs only at the mind-door. The root of that lust, aversion, etc., occurring at the mind-door, is the javana occurring at the five-doors, or all the bhavaṅga etc., as stated. Thus, the comprehension of the root is stated in terms of the root cause of the mind-door javana. Its adventitious and momentary nature, however, is only of the five-door javana, by way of its non-prior existence and its momentary nature.
Trong trường hợp đó, do sự tác ý không như lý xảy ra trước tâm khai môn (āvajjana) và tâm xác định (voṭṭhabbana), và do sự phát sinh dưới hình thức tâm khai môn và tâm xác định một cách không đúng đắn, nên trong đối tượng đáng ưa như sắc của người nữ v.v., chỉ có tâm javana (tốc hành) câu hữu với tham phát sinh; và trong đối tượng không đáng ưa, chỉ có tâm javana câu hữu với sân phát sinh, nhưng không có sự tham đắm, sân hận một cách rõ rệt v.v. Chỉ trong ý môn mới có sự tham đắm, sân hận một cách rõ rệt v.v. Tuy nhiên, tâm javana ngũ môn là cội rễ của sự tham đắm, sân hận v.v. của ý môn đó, hoặc tất cả các tâm bhavaṅga (hộ kiếp) v.v. như đã nói. Như vậy, sự liễu tri cội rễ (mūlapariññā) đã được nói đến theo cách là nguyên nhân cội rễ của tâm javana ý môn. Còn sự khách thể (āgantukatā) và tính tạm thời (tāvakālikatā) thì chỉ là của tâm javana ngũ môn, theo cách là không có trước (apubbabhāva) và theo cách là tạm bợ (ittaratā).
Yuddhamaṇḍaleti saṅgāmappadese.
Yuddhamaṇḍale: means in the battle-field.
Yuddhamaṇḍale có nghĩa là ở nơi chiến trường.
Heṭṭhupariyavasenāti heṭṭhā ca upari ca parivattamānavasena, aparāparaṃ bhavaṅguppattivasenāti attho.
Heṭṭhupariyavasenā: means by turning above and below, that is to say, by the repeated arising of bhavaṅga.
Heṭṭhupariyavasenā có nghĩa là theo cách luân chuyển từ dưới lên trên, tức là theo cách các tâm bhavaṅga (hộ kiếp) phát sinh liên tiếp.
Tathā bhavaṅguppādavasena hi tesaṃ bhijjitvā patanaṃ, iminā pana heṭṭhimassa, uparimassa ca bhavaṅgassa aparāparuppattivasena pañcadvārikajavanato visadisassa manodvārikajavanassa uppādaṃ dasseti tassa vaseneva rajjanādipavattanato.
Indeed, in the same way, by the arising of bhavaṅga, those javanas break and fall. Furthermore, by this expression "by turning above and below," it shows the arising of the mind-door javana, which is dissimilar to the five-door javana, by the repeated arising of the lower and upper bhavaṅga, because lust, etc., arise only by means of that mind-door javana.
Thật vậy, do sự phát sinh của tâm bhavaṅga mà các tâm javana đó bị tan rã và biến mất. Tuy nhiên, bằng cách này, sự phát sinh liên tiếp của tâm bhavaṅga dưới và trên cho thấy sự phát sinh của tâm javana ý môn khác biệt với tâm javana ngũ môn, vì sự tham đắm v.v. phát sinh chính do tâm javana ý môn đó.
Tenevāha ‘‘rajjanādivasena ālokitavilokitaṃ hotī’’ti.
Therefore, it is said: ‘‘There is looking and observing by way of lust, etc.’’
Chính vì thế mà có câu: “sự nhìn và ngó xảy ra do tham đắm v.v.”
Āpāthanti gocarabhāvaṃ.
Āpāthaṃ: means the state of being an object.
Āpātha là trạng thái đối tượng (gocara).
Sakakiccanipphādanavasenāti āvajjanādikiccanipphādanavasena.
Sakakiccanipphādanavasenā: means by completing duties such as adverting.
Sakakiccanipphādanavasenā có nghĩa là theo cách hoàn thành các chức năng như tâm khai môn (āvajjana) v.v.
Tanti javanaṃ.
Taṃ: means that javana.
Taṃ là tâm javana (tốc hành).
Cakkhudvāre rūpassa āpāthagamanena āvajjanādīnaṃ pavattanato pavattikāraṇavaseneva ‘‘gehabhūte’’ti vuttaṃ, na nissayavasena.
Because adverting, etc., occur when a visible object comes within range of the eye-door, it is stated as ‘‘gehabhūte’’ (in the house-like) only by way of being the cause of occurrence, not by way of being a support.
Do sắc cảnh đi vào nhãn môn mà tâm khai môn (āvajjana) v.v. phát sinh, nên “gehabhūte” (như ngôi nhà) được nói đến theo cách là nguyên nhân của sự phát sinh, chứ không phải theo cách là chỗ nương.
Āgantukapuriso viyāti abbhāgatapuriso viya.
Āgantukapuriso viya: means like a visiting man.
Āgantukapuriso viyā là như người khách lạ.
Duvidhā hi āgantukā atithiabbhāgatavasena.
Indeed, there are two kinds of visitors: atithi and abbhāgata.
Có hai loại khách: khách quen (atithi) và khách lạ (abbhāgata).
Tattha kataparicayo ‘‘atithī’’ti vuccati, akataparicayo ‘‘abbhāgato’’ti, ayamevidhādhippeto.
Among them, one who has established acquaintance is called ‘‘atithi’’, and one who has not established acquaintance is called ‘‘abbhāgata’’. This latter is intended here.
Trong số đó, người đã quen biết được gọi là “atithi” (khách quen), người chưa quen biết được gọi là “abbhāgata” (khách lạ). Ý nghĩa này được đề cập ở đây.
Tenāha ‘‘yathā paragehe’’tiādi.
Therefore, it is said: ‘‘yathā paragehe’’ and so on.
Vì thế mà có câu “yathā paragehe” (như trong nhà người khác) v.v.
Tassāti javanassa rajjanadussanamuyhanaṃ ayuttanti sambandho.
Tassā: means that the lust, aversion, and delusion of the javana are inappropriate. This is the connection.
Tassā là sự tham đắm, sân hận, si mê của tâm javana là không thích hợp, đó là sự liên kết.
Āsinesūti nisinnesu.
Āsinesu: means among those seated.
Āsinesu là khi ngồi.
Āṇākaraṇanti attano vasakaraṇaṃ.
Āṇākaraṇaṃ: means making it subject to one's will.
Āṇākaraṇaṃ là làm theo ý mình.
Idāni yathāpāṭhaṃ samiñjanapasāraṇesu sampajānaṃ vibhāvento ‘‘samiñjite pasārite’’tiādimāha.
Now, explaining clear comprehension in flexing and extending according to the text, he said ‘‘samiñjite pasārite’’ and so on.
Bây giờ, để giải thích sự tỉnh giác trong việc co duỗi theo bản văn, Ngài nói “samiñjite pasārite” (khi co lại, khi duỗi ra) v.v.
Tattha pabbānanti pabbabhūtānaṃ.
There, pabbānaṃ: means of the joints.
Ở đây, pabbānaṃ là của các khớp.
Taṃsamiñjanapasāraṇeneva hi sabbesaṃ hatthapādānaṃ samiñjanapasāraṇaṃ hoti, pabbametesanti vā pabbā yathā ‘‘saddho’’ti, pabbavantānanti attho.
Indeed, by the flexing and extending of those joints, all hands and feet flex and extend. Or, they are pabbā (having joints) because they have joints, like ‘‘saddho’’ (faithful). The meaning is: of those having joints.
Thật vậy, chính nhờ sự co duỗi của các khớp mà tất cả tay chân đều co duỗi. Hoặc pabbā là những gì có khớp, như “saddho” (có đức tin). Nghĩa là của những gì có khớp.
Cittavasenevāti cittaruciyā eva, cittasāmatthiyā vā.
Cittavaseneva: means solely by the mind's inclination, or by the mind's power.
Cittavasenevā là chỉ theo ý muốn của tâm, hoặc theo năng lực của tâm.
Yaṃ yaṃ cittaṃ uppajjati sātthepi anatthepi samiñjituṃ, pasārituṃ vā, taṃtaṃcittānugateneva samiñjanapasāraṇamakatvāti vuttaṃ hoti.
It is said that one should not flex or extend according to every mind that arises, whether it is for a beneficial purpose or a non-beneficial purpose.
Nghĩa là, bất cứ tâm nào phát sinh để co hoặc duỗi, dù có lợi hay không có lợi, thì sự co duỗi đó không được thực hiện theo tâm đó.
Tatthāti samiñjanapasāraṇesu atthānatthapariggaṇhanaṃ veditabbanti sambandho.
Tatthā: means that one should understand the discernment of benefit and non-benefit in flexing and extending. This is the connection.
Tatthā là trong việc co duỗi, cần phải biết sự nắm giữ điều có lợi và không có lợi, đó là sự liên kết.
Khaṇe khaṇeti tathā ṭhitakkhaṇassa byāpanicchāvacanaṃ.
Khaṇe khaṇe: is an expression indicating the desire to spread awareness to every moment of standing in that manner.
Khaṇe khaṇe là lời nói muốn diễn tả sự lan tỏa của khoảnh khắc tồn tại như vậy.
Vedanāti santhambhanādīhi rujjanā.
Vedanā: means pain due to stiffness and so on.
Vedanā là sự đau nhức do cứng đờ v.v.
‘‘Vedanā uppajjatī’’tiādinā paramparapayojanaṃ dasseti.
By ‘‘vedanā uppajjati’’ and so on, he shows the sequential result.
Bằng câu “Vedanā uppajjatī” (Thọ phát sinh) v.v., Ngài chỉ ra mục đích liên tiếp.
Tathā ‘‘tā vedanā nuppajjantī’’tiādināpi.
And in the same way, by ‘‘tā vedanā nuppajjantī’’ and so on.
Cũng như bằng câu “tā vedanā nuppajjantī” (các thọ đó không phát sinh) v.v.
Purimaṃ purimañhi pacchimassa pacchimassa kāraṇavacanaṃ.
Indeed, each preceding statement is the cause for each succeeding statement.
Thật vậy, cái trước là nguyên nhân của cái sau.
Kāleti samiñjituṃ, pasārituṃ vā yuttakāle.
Kāle: means at the appropriate time for flexing or extending.
Kāle là vào thời điểm thích hợp để co hoặc duỗi.
Phātinti vuddhiṃ.
Phātiṃ: means growth.
Phātiṃ là sự tăng trưởng.
Jhānādi pana viseso.
Jhāna and so on, however, are viseso (distinction/excellence).
Tuy nhiên, thiền định (jhāna) v.v. là đặc biệt (visesa).
Bhūmippadeso cettha aṅgaṇaṃ ‘‘udaṅgaṇe tattha papaṃ avindu’’ntiādisu (jā. 1.1.2) viya, tasmā upacārabhūte susaṅkhate bhūmippadeseti attho.
Here, aṅgaṇaṃ means a piece of land, as in statements like ‘‘udaṅgaṇe tattha papaṃ avindu’’ (there in the courtyard they found water). Therefore, the meaning is: in a well-prepared piece of land that serves as an open space.
Ở đây, aṅgaṇaṃ là một vùng đất, như trong các câu “udaṅgaṇe tattha papaṃ avindu” (tìm thấy nước ở đó trong sân) v.v. Vì vậy, nghĩa là trên một vùng đất được sắp xếp tốt, như một khu vực lân cận.
Teneva kāraṇena gihī jātoti kāyasaṃsaggasamāpajjanahetunā ukkaṇṭhito hutvā hīnāyāvatto.
Teneva kāraṇena gihī jāto: means having become discontented due to the cause of bodily intimacy, he reverted to a lower state, becoming a layman.
Teneva kāraṇena gihī jāto có nghĩa là do nguyên nhân tiếp xúc thân thể, vị ấy trở nên chán nản và thoái hóa thành người tại gia.
Jhāyīti jhāyanaṃ ḍayhanamāpajji.
Jhāyī: means he burned, he was consumed by fire.
Jhāyī là bị thiêu đốt, bị cháy.
Mahācetiyaṅgaṇepi cīvarakuṭiṃ katvā tattha sajjhāyaṃ gaṇhantīti vuttaṃ ‘‘cīvarakuṭidaṇḍake’’ti, cīvarakuṭiyā cīvarachadanatthāya katadaṇḍaketi attho.
It is said that they built a robe-hut even in the Mahācetiyaṅgaṇa and recited there. This is meant by ‘‘cīvarakuṭidaṇḍake’’, which means on the pole made for spreading robes in the robe-hut.
Đã nói rằng các vị ấy dựng một tịnh xá y (cīvarakuṭi) trong sân Đại Tháp và học kinh điển ở đó, nên có câu “cīvarakuṭidaṇḍake”. Nghĩa là trên cây cột được dựng để che y cho tịnh xá y.
‘‘Maṇisappo nāma sīhaḷadīpe vijjamānā ekā sappajātīti vadantī’’ti ācariyānandattherena, (vibha. mūlaṭī. 242) ācariyadhammapālattherena (dī. ni. ṭī. 1.214) ca vuttaṃ.
‘‘ Maṇisappo is a kind of snake found in the island of Sihala, so they say,’’ this was stated by Acariya Ānandatthera and Acariya Dhammapālatthera.
“Maṇisappo là một loài rắn tồn tại ở đảo Tích Lan,” đã được nói bởi Trưởng lão Ācariyānanda và Trưởng lão Dhammapāla.
‘‘Keci, apare, aññe’’ti vā avatvā ‘‘vadanti’’cceva vacanañca sārato gahetabbatāviññāpanatthaṃ aññathā gahetabbassa avacanato, tasmā na nīlasappādi idha ‘‘maṇisappo’’ti veditabbo.
The statement ‘‘they say,’’ without saying ‘‘some,’’ ‘‘others,’’ or ‘‘yet others,’’ is for the purpose of making it known that it should be taken as fundamental, as nothing else is mentioned that should be understood differently. Therefore, a blue snake or similar should not be understood as ‘‘maṇisappo’’ here.
Và việc nói “vadanti” (họ nói) mà không nói “một số người, những người khác, những người khác nữa” là để cho biết rằng điều đó cần được hiểu một cách cốt yếu, vì không nói đến điều cần được hiểu theo cách khác. Do đó, rắn xanh v.v. ở đây không nên được hiểu là “maṇisappo”.
Mahātheravatthunāti evaṃnāmakassa therassa vatthunā.
Mahātheravatthunā: means by the story of the Elder of that name.
Mahātheravatthunā là do câu chuyện của vị Trưởng lão có tên như vậy.
Antevāsikehīti tattha nisinnesu bahūsu antevāsikesu ekena antevāsikena.
Antevāsikehī: means by one of the many disciples seated there.
Antevāsikehī là bởi một trong nhiều đệ tử đang ngồi ở đó.
Tenāha ‘‘taṃ antevāsikā pucchiṃsū’’ti.
Therefore, he said ‘‘taṃ antevāsikā pucchiṃsū’’ (his disciples asked him).
Vì thế mà có câu “taṃ antevāsikā pucchiṃsū” (các đệ tử đã hỏi vị ấy).
Kammaṭṭhānanti ‘‘abbhantare attā nāmā’’tiādinā (dī. ni. aṭṭha. 1.214) vakkhamānappakāraṃ dhātukammaṭṭhānaṃ.
Kammaṭṭhāna means the meditation on elements (dhātukammaṭṭhāna) of the type that will be explained, beginning with "there is no self within."
Kammaṭṭhāna (đề mục thiền định) là thiền định về các yếu tố (dhātu-kammaṭṭhāna) theo cách thức sẽ được nói đến, bắt đầu bằng "bên trong không có tự ngã (attā) nào cả".
Pakaraṇatopi hi attho viññāyatīti.
Indeed, the meaning is understood from the context as well.
Vì ý nghĩa cũng được hiểu từ bối cảnh.
Tattha ṭhitānaṃ pucchantānaṃ saṅgahaṇavasena ‘‘tumhehī’’ti puna puthuvacanakaraṇaṃ.
The repeated use of the plural "by you" (tumhe) is to include the monks who were standing there and asking questions.
Ở đó, việc dùng lại đại từ số nhiều "các vị" (tumhehi) là để bao gồm những người đang đứng đó và hỏi.
Evaṃ rūpaṃ sabhāvo yassāti evarūpo niggahitalopavasena tena, kammaṭṭhānamanasikārasabhāvenāti attho.
" Evarūpo" (such a one) refers to one who has such a nature, by way of elision of the niggahita, meaning one whose nature is the mental engagement with kammaṭṭhāna.
Evarūpo (có hình tướng như vậy) là do sự lược bỏ niggahita, có nghĩa là có bản chất của sự tác ý về đề mục thiền định (kammaṭṭhāna-manasikāra).
Evametthāpīti api-saddena heṭṭhā vuttaṃ ālokitavilokitapakkhamapekkhanaṃ karoti.
Here, by the word " api" (also), " evametthāpi" (thus here also) refers to the previously mentioned aspect of looking forward and looking around (ālokitavilokita).
Trong câu Evametthāpi (cũng vậy ở đây), từ api (cũng) ám chỉ đến phần nhìn và nhìn lại đã nói ở dưới.
Ayaṃ nayo uparipi.
This method also applies above.
Phương pháp này cũng áp dụng cho các phần trên.
Suttākaḍḍhanavasenāti yante yojitasuttānaṃ āviñchanavasena.
Suttākaḍḍhanavasena means by drawing the strings attached to the puppet.
Suttākaḍḍhanavasena (theo cách kéo dây) là theo cách kéo các sợi dây đã được gắn vào cỗ máy.
Dāruyantassāti dārunā katayantarūpassa.
Dāruyantassa means of a puppet made of wood.
Dāruyantassa (của cỗ máy gỗ) là của hình nộm được làm bằng gỗ.
Taṃ taṃ kiriyaṃ yāti pāpuṇāti, hatthapādādīhi vā taṃ taṃ ākāraṃ kurumānaṃ yāti gacchatīti yantaṃ, naṭakādipañcālikārūpaṃ, dārunā kataṃ yantaṃ tathā, nidassanamattañcetaṃ.
It (the puppet) goes and reaches this or that action, or it moves, making this or that gesture with its hands and feet, etc., thus it is called a yantaṃ (puppet), like the figure of an actor or a pañcālikā (doll); this wooden puppet is like that. This is merely an illustration.
Nó đi đến hành động đó, đạt được hành động đó, hoặc nó di chuyển theo các tư thế khác nhau bằng tay, chân, v.v., nên được gọi là yantaṃ (cỗ máy), tức là hình nộm của diễn viên múa, v.v., hoặc một con rối; một cỗ máy làm bằng gỗ cũng vậy. Đây chỉ là một ví dụ.
Tathā hi naṃ potthena vatthena alaṅkariyattā potthalikā, pañca aṅgāni yassā sajīvassevāti pañcālikāti ca voharanti.
Indeed, because it is adorned with cloth (pottha), it is called a potthalikā (cloth doll), and because it has five limbs, as if it were a living being, it is called a pañcālikā (five-limbed doll).
Thật vậy, vì nó được trang trí bằng vải, nó được gọi là potthalikā (con rối vải), và vì nó có năm chi giống như một sinh vật sống, nó được gọi là pañcālikā (con rối năm chi).
Hatthapādalaḷananti hatthapādānaṃ kampanaṃ, hatthapādehi vā līḷākaraṇaṃ.
Hatthapādalaḷanaṃ means the shaking of hands and feet, or playing gracefully with hands and feet.
Hatthapādalaḷanaṃ (sự uyển chuyển của tay chân) là sự rung động của tay chân, hoặc sự thực hiện các tư thế duyên dáng bằng tay chân.
Uṇhapakatikassāti uṇhālukassa pariḷāhabahulakāyassa.
Uṇhapakatikassa means for one with a hot constitution, whose body is excessively feverish.
Uṇhapakatikassā (của người có bản chất nóng) là của người có thân nhiệt cao, hay bị nóng bức.
Sītālukassāti sītabahulakāyassa.
Sītālukassa means for one with a cold constitution, whose body is excessively cold.
Sītālukassā (của người dễ bị lạnh) là của người có thân nhiệt lạnh.
Ghananti appitaṃ.
Ghanaṃ means thick.
Ghanaṃ (dày) là được dệt chặt.
Dupaṭṭanti nidassanamattaṃ.
Dupaṭṭaṃ is merely an example.
Dupaṭṭaṃ (hai lớp) chỉ là một ví dụ.
‘‘Utuddhaṭānaṃ dussānaṃ catugguṇaṃ saṅghāṭiṃ, diguṇaṃ uttarāsaṅgaṃ, diguṇaṃ antaravāsakaṃ, paṃsukūle yāvadattha’’nti (mahāva. 348) hi vuttaṃ.
For it is said: "A quadruple saṅghāṭi (double-robe) of cloth removed from storage is suitable; a double uttarāsaṅga (upper-robe), a double antaravāsaka (under-robe), and as many layers as needed for a paṃsukūla (rag-robe)."
Thật vậy, đã nói rằng: "Y saṅghāṭi bốn lớp, y uttarāsaṅga hai lớp, y antaravāsaka hai lớp đối với những tấm vải được giặt sạch theo mùa; đối với y phấn tảo (paṃsukūla) thì tùy theo nhu cầu."
Viparītanti tadubhayato viparītaṃ, tesaṃ tiṇṇampi asappāyaṃ.
Viparītaṃ means the opposite of both of those; it is unsuitable (asappāyaṃ) for all three of them.
Viparītaṃ (ngược lại) là ngược lại với cả hai loại đó, và asappāyaṃ (không thích hợp) cho cả ba người đó.
Kasmāti āha ‘‘aggaḷādidānenā’’tiādi.
Why? It says, " aggaḷādidānenā'tiādi."
Tại sao? Ông nói: "aggḷādidānena" (bằng cách cho các vật như aggaḷa), v.v.
Uddharitvā allīyāpanakhaṇḍaṃ aggaḷaṃ.
Aggaḷaṃ is a piece that is removed and then reattached (e.g., a patch).
Mảnh vải được lấy ra và vá lại được gọi là aggaḷaṃ.
Ādisaddena tunnakammādīni saṅgaṇhāti.
The word ādi (etc.) includes tailoring and other such activities.
Từ ādi (v.v.) bao gồm các công việc như may vá.
Tathā-saddo anukaḍḍhanattho, asappāyamevāti.
The word tathā (likewise) is for drawing out the meaning, implying "it is also unsuitable."
Từ tathā (cũng vậy) có nghĩa là kéo dài, tức là "cũng không thích hợp".
Paṭṭuṇṇadese pāṇakehi sañjātavatthaṃ paṭṭuṇṇaṃ. Vākavisesamayaṃ setavaṇṇaṃ dukūlaṃ.
Paṭṭuṇṇaṃ is cloth made from worms that arise in the Paṭṭuṇṇa country. Dukūlaṃ is white cloth made from a special kind of bark fiber.
Paṭṭuṇṇaṃ là loại vải được làm từ sâu bọ sinh ra ở vùng Paṭṭuṇṇa. Dukūlaṃ là loại vải trắng được làm từ một loại vỏ cây đặc biệt.
Ādisaddena koseyyakambalādikaṃ sānulomaṃ kappiyacīvaraṃ saṅgaṇhāti.
The word ādi (etc.) includes silk, woolen blankets, and other such suitable robes (kappiyacīvara) that are in accord with the Dhamma.
Từ ādi (v.v.) bao gồm các loại y vật thích hợp như lụa (koseyya), chăn len (kambala), v.v.
Kasmāti vuttaṃ ‘‘tādisañhī’’tiādi.
Why is this said? " tādisañhī'tiādi."
Tại sao? Đã nói: "tādisañhī" (vì những loại đó), v.v.
Araññe ekakassa nivāsantarāyakaranti brahmacariyantarāyekadesamāha.
Araññe ekakassa nivāsantarāyakaraṃ (causing hindrance to one dwelling alone in the wilderness) refers to a part of the hindrance to the holy life (brahmacariya).
Araññe ekakassa nivāsantarāyakaraṃ (gây trở ngại cho việc cư trú một mình trong rừng) là nói về một phần của sự trở ngại đối với đời sống phạm hạnh (brahmacariya).
Corādisādhāraṇato ca tathā vuttaṃ.
And it is said so because it is common with thieves, etc.
Và cũng được nói như vậy vì nó là chung cho những kẻ trộm cướp, v.v.
Nippariyāyena taṃ asappāyanti sambandho.
The connection is that it is directly unsuitable.
Liên kết là: "Đó chắc chắn là không thích hợp."
Aneneva yathāvuttamasappāyaṃ anekantaṃ tathārūpapaccayena kassaci kadāci sappāyasambhavato.
By this very statement, the aforementioned unsuitability is not absolute, as it is possible for such a requisite to be suitable for someone at some time due to a particular condition.
Bởi vì điều này, sự không thích hợp đã nói ở trên không phải là tuyệt đối, vì một số người có thể tìm thấy sự thích hợp trong những điều kiện như vậy vào một lúc nào đó.
Idaṃ pana dvayaṃ ekantameva asappāyaṃ kassaci kadācipi sappāyābhāvatoti dasseti.
However, this (the two types of robes mentioned above) is shown to be absolutely unsuitable, as it is never suitable for anyone at any time.
Tuy nhiên, hai điều này (y vật xa hoa và tà mạng) chắc chắn là không thích hợp, vì không bao giờ có sự thích hợp cho bất cứ ai vào bất cứ lúc nào.
Micchā ājīvanti etenāti micchājīvo, anesanavasena paccayapariyesanapayogo.
Micchājīvo (wrong livelihood) means living wrongly by this, which is the effort to seek requisites in an improper way (anesanā).
Micchājīvo (tà mạng) là phương tiện kiếm sống sai trái, tức là nỗ lực tìm kiếm vật chất bằng cách không phù hợp.
Nimittakammādīhi pavatto micchājīvo tathā, etena ekavīsatividhaṃ anesanapayogamāha.
Wrong livelihood that arises from divining, etc., is like that. By this, the twenty-one types of improper seeking are meant.
Tà mạng phát sinh từ việc xem tướng, v.v., cũng vậy. Bằng cách này, ông nói về hai mươi mốt loại nỗ lực kiếm sống không phù hợp.
Vuttañhi suttanipātaṭṭhakathāyaṃ khuddakapāṭhaṭṭhakathāyañca mettasuttavaṇṇanāyaṃ –
Indeed, it is stated in the Suttanipātaṭṭhakathā and Khuddakapāṭṭhaṭṭhakathā, in the commentary on the Mettasutta:
Thật vậy, trong Suttanipāta Aṭṭhakathā và Khuddakapāṭha Aṭṭhakathā, trong phần giải thích Mettasutta, đã nói:
‘‘Yo imasmiṃ sāsane pabbajitvā attānaṃ na sammā payojeti, khaṇḍasīlo hoti, ekavīsatividhaṃ anesanaṃ nissāya jīvikaṃ kappeti.
"One who, having gone forth in this Dispensation, does not apply himself rightly, becomes one whose morality is broken, and sustains his life by resorting to twenty-one kinds of improper seeking.
"Người xuất gia trong giáo pháp này mà không tự mình nỗ lực đúng đắn, giới bị hư hoại, kiếm sống bằng hai mươi mốt loại tà mạng.
Seyyathidaṃ?
What are they?
Đó là gì?
Veḷudānaṃ, pattadānaṃ, puppha, phala, dantakaṭṭha, mukhodaka, sināna, cuṇṇa, mattikādānaṃ, cāṭukamyataṃ, muggasūpyataṃ, pāribhaṭutaṃ, jaṅghapesanikaṃ, vejjakammaṃ, dūtakammaṃ, pahiṇagamanaṃ, piṇḍapaṭipiṇḍaṃ, dānānuppadānaṃ, vatthuvijjaṃ, nakkhattavijjaṃ, aṅgavijja’’nti.
Giving bamboo, giving leaves, flowers, fruits, tooth-sticks, mouth-water, bathing water, powders, mud, flattery, sycophancy (muggasūpyataṃ), acting as a servant (pāribhaṭutaṃ), running errands (jaṅghapesanikaṃ), practicing medicine, acting as a messenger, going on errands, giving food for food, giving gifts in return for gifts, geomancy, astrology, and interpreting bodily marks."
Cho tre, cho lá, hoa, quả, cây xỉa răng, nước rửa mặt, tắm, bột, đất sét, v.v., nịnh hót, nói chuyện như đậu xanh, làm người hầu, làm người đưa thư, làm thầy thuốc, làm sứ giả, đi làm việc vặt, cho cơm rồi nhận lại cơm, cho quà rồi nhận lại quà, địa lý học, chiêm tinh học, xem tướng."
‘‘Ekavīsati anesanā nāma vejjakammaṃ karoti, dūtakammaṃ karoti, pahiṇakammaṃ karoti, gaṇḍaṃ phāleti, arumakkhanaṃ deti, uddhaṃvirecanaṃ deti, adhovirecanaṃ deti, natthutelaṃ pacati, vaṇatelaṃ pacati, veḷudānaṃ deti, patta, puppha, phala, sināna, dantakaṭṭha, mukhodaka, cuṇṇa, mattikādānaṃ deti, cāṭukammaṃ karoti, muggasūpiyaṃ, pāribhaṭuṃ, jaṅghapesanikaṃ dvāvīsatimaṃ dūtakammena sadisaṃ, tasmā ekavīsatī’’ti (dha. sa. mūlaṭī. 150-51).
"The twenty-one improper livelihoods are: practicing medicine, acting as a messenger, going on errands, lancing boils, giving ointment for sores, giving an emetic, giving a purgative, boiling nose-oil, boiling sore-oil, giving bamboo, giving leaves, flowers, fruits, bathing water, tooth-sticks, mouth-water, powders, mud, flattery, sycophancy (muggasūpiyaṃ), acting as a servant (pāribhaṭuṃ), running errands (jaṅghapesanikaṃ) – the twenty-second is similar to acting as a messenger, hence twenty-one."
"Hai mươi mốt loại tà mạng là: làm thầy thuốc, làm sứ giả, làm người đưa thư, rạch mụn nhọt, bôi thuốc chữa vết thương, cho thuốc xổ trên, cho thuốc xổ dưới, nấu dầu nhỏ mũi, nấu dầu chữa vết thương, cho tre, cho lá, hoa, quả, tắm, cây xỉa răng, nước rửa mặt, bột, đất sét, v.v., nịnh hót, nói chuyện như đậu xanh, làm người hầu, làm người đưa thư thứ hai mươi hai giống như làm sứ giả, do đó là hai mươi mốt."
Aṭṭhakathāvacanañcettha brahmajālādisuttantanayena vuttaṃ, ṭīkāvacanaṃ pana khuddakavatthuvibhaṅgādiabhidhammanayena, ato cettha kesañci visamatāti vadanti, vīmaṃsitvā gahetabbaṃ.
Here, the statement of the Aṭṭhakathā is made according to the method of the Suttantas, such as the Brahmajalasutta, while the statement of the Ṭīkā is according to the Abhidhamma method, such as the Khuddakavatthuvibhaṅga. Therefore, some say there is a discrepancy here, and it should be understood after careful examination.
Và ở đây, lời của Chú giải (Aṭṭhakathā) được nói theo phương pháp của các kinh điển như Brahmajāla Sutta, v.v., còn lời của Phụ chú giải (Ṭīkā) thì theo phương pháp Abhidhamma của Khuddakavatthuvibhaṅga, v.v., do đó một số người nói rằng có sự khác biệt ở đây, nên cần phải xem xét kỹ lưỡng.
Apica ‘‘nimittakammādī’’ti iminā nimittobhāsaparikathāyo vuttā.
Furthermore, by " nimittakammādī" (divining, etc.), divining (nimitta), intimations (obhāsa), and conversations (parikathā) are mentioned.
Hơn nữa, bằng cụm từ "nimittakammādī" (việc xem tướng, v.v.), các cuộc nói chuyện về điềm báo và dấu hiệu đã được nói đến.
‘‘Micchājīvo’’ti pana yathāvuttapayogo, tasmā nimittakammañca micchājīvo ca, tabbasena uppannaṃ asappāyaṃ sīlavināsanena anatthāvahattāti attho.
"Micchājīvo" (wrong livelihood) refers to the aforementioned application. Therefore, divining and wrong livelihood, and by means of those, the arisen unsuitability means that it leads to harm by destroying morality.
Tuy nhiên, "micchājīvo" (tà mạng) là sự nỗ lực đã nói ở trên, do đó, cả việc xem tướng và tà mạng, và y vật phát sinh từ đó là không thích hợp vì nó dẫn đến sự mất mát (anattha) do sự hủy hoại giới hạnh.
Samāhāradvandepi hi katthaci pulliṅgapayogo dissati yathā ‘‘cittuppādo’’ti.
Even in a samāhāra-dvanda compound, the masculine gender is sometimes seen, as in "cittuppādo."
Thật vậy, ngay cả trong samāhāra-dvanda (ghép đôi tổng hợp), đôi khi cũng thấy cách dùng giống đực, như "cittuppādo" (sự phát khởi của tâm).
Atiruciye rāgādayo, atiaruciye ca dosādayoti āha ‘‘akusalā dhammā abhivaḍḍhantī’’ti.
He says " akusalā dhammā abhivaḍḍhantī" (unwholesome states grow) because desire, etc., arise from excessive attachment, and hatred, etc., arise from excessive aversion.
Trong sự thích thú quá mức, có tham ái, v.v., và trong sự không thích thú quá mức, có sân hận, v.v., nên ông nói: "akusalā dhammā abhivaḍḍhantī" (các pháp bất thiện tăng trưởng).
Tanti tadubhayaṃ.
Tanti refers to both of those.
Tanti (cả hai) là cả hai điều đó (sự tăng trưởng của bất thiện và sự suy giảm của thiện).
Kammaṭṭhānāvijahanavasenāti vakkhamānakammaṭṭhānassa avijahanavasena.
Kammaṭṭhānāvijahanavasena means by not abandoning the meditation object (kammaṭṭhāna) that will be explained.
Kammaṭṭhānāvijahanavasenā (theo cách không từ bỏ đề mục thiền định) là theo cách không từ bỏ đề mục thiền định sẽ được nói đến.
‘‘Abbhantare attā nāmā’’tiādinā saṅkhepato asammohasampajaññaṃ dassetvā ‘‘tattha cīvarampi acetana’’ntiādinā cīvarassa viya ‘‘kāyopi acetano’’ti kāyassa attasuññatāvibhāvanena tamatthaṃ paridīpento ‘‘tasmā neva sundaraṃ cīvaraṃ labhitvā’’tiādinā vuttassa itarītarasantosassa kāraṇaṃ vibhāvetīti daṭṭhabbaṃ.
It should be seen that by "there is no self within," non-delusion and clear comprehension (asammohasampajañña) are briefly shown, and then by "even the robe is inanimate" etc., by demonstrating the body's emptiness of self, "even the body is inanimate" as the robe is inanimate, he clarifies that meaning, and then by "therefore, having obtained even a beautiful robe" etc., he clarifies the reason for contentment with whatever one gets (itarītarasantosa).
Phải hiểu rằng, sau khi tóm tắt trình bày về sự hiểu biết không lầm lẫn (asammohasampajañña) bằng cụm từ "abbhantare attā nāmā" (bên trong không có tự ngã nào cả), v.v., và bằng cách làm sáng tỏ ý nghĩa đó thông qua việc quán chiếu sự vô ngã (attasuññatā) của thân thể (kāya) – rằng "thân thể cũng là vô tri giác (acetana)" giống như y vật (cīvara) – bằng cụm từ "tattha cīvarampi acetana" (ở đó, y vật cũng là vô tri giác), v.v., ông giải thích lý do của sự biết đủ (itarītarasantosa) đã nói đến bằng cụm từ "tasmā neva sundaraṃ cīvaraṃ labhitvā" (do đó, không phải là nhận được y vật đẹp), v.v.
Evañhi sambandho vattabbo – asammohasampajaññaṃ dassento ‘‘abbhantare’’tiādimāha.
Thus, the connection should be stated: intending to show non-delusion and clear comprehension, he says "within" etc.
Sự liên kết phải được nói như sau: Để trình bày sự hiểu biết không lầm lẫn, ông nói "abbhantare" (bên trong), v.v.
Attasuññatāvibhāvanena pana tadatthaṃ paridīpituṃ vuttaṃ ‘‘tattha cīvara’’ntiādi.
Then, to clarify that meaning by demonstrating the body's emptiness of self, it is said "even the robe" etc.
Để làm sáng tỏ ý nghĩa đó bằng cách quán chiếu sự vô ngã, đã nói "tattha cīvara" (ở đó, y vật), v.v.
Idāni attasuññatāvibhāvanassa payojanabhūtaṃ itarītarasantosasaṅkhātaṃ laddhaguṇaṃ pakāsento āha ‘‘tasmā neva sundara’’ntiādīti.
Now, intending to proclaim the acquired quality, which is contentment with whatever one gets, being the purpose of demonstrating the body's emptiness of self, he says "therefore, not even a beautiful*" etc.
Bây giờ, để công bố lợi ích đạt được, tức là sự biết đủ đã nói ở trên, là mục đích của sự quán chiếu vô ngã, ông nói "tasmā neva sundara" (do đó, không phải là đẹp), v.v.
Tattha abbhantareti attano santāne.
Therein, abbhantare means in one's own continuum.
Trong đó, abbhantare (bên trong) là trong dòng tâm thức (santāna) của chính mình.
Tatthāti tasmiṃ cīvarapārupane.
Tatthā (therein) means in that act of wearing a robe.
Tatthā (ở đó) là trong việc đắp y đó.
Tesu vā pārupakattapārupitabbacīvaresu.
Or in those, the wearer and the robe to be worn.
Hoặc trong những người đắp y và những y được đắp.
Kāyopīti attapaññattimatto kāyopi.
Kāyopī (even the body) means even the body, which is merely designated as self.
Kāyopi (thân thể cũng vậy) là ngay cả thân thể, vốn chỉ là một khái niệm (paññatti) về tự ngã.
‘‘Tasmā’’ti ajjhāharitabbaṃ, acetanattāti attho.
" Tasmā" (therefore) should be understood by ellipsis; the meaning is due to being inanimate.
"Tasmā" (do đó) phải được thêm vào, nghĩa là "vì vô tri giác (acetanattā)".
Ahanti kammabhūto kāyo.
Ahaṃ means the body, which is the object (of the action).
Ahaṃ (tôi) là thân thể đã trở thành đối tượng (kamma) của hành động.
Dhātuyoti cīvarasaṅkhāto bāhirā dhātuyo.
Dhātuyo means the external elements (dhātu) designated as the robe.
Dhātuyo (các yếu tố) là các yếu tố bên ngoài được gọi là y vật.
Dhātusamūhanti kāyasaṅkhātaṃ ajjhattikaṃ dhātusamūhaṃ.
Elements-assembly means the internal collection of elements, i.e., the body.
Dhātusamūha (tức là) nhóm các yếu tố nội tại được gọi là thân.
Potthakarūpapaṭicchādane dhātuyo dhātusamūhaṃ paṭicchādenti viyāti sambandho.
The connection is that "the elements conceal the elements-assembly as if covering a doll made of plaster."
Sự liên kết là: Các yếu tố che đậy nhóm các yếu tố, giống như việc che đậy một hình nộm bằng vải.
Pusanaṃ snehasecanaṃ, pūraṇaṃ vā potthaṃ, lepanakhananakiriyā, tena katanti potthakaṃ, tameva rūpaṃ tathā, khananakammanibbattaṃ dārumattikādirūpamidhādhippetaṃ.
Pottha means anointing, smearing with resin, or filling. Potthaka is that which is made by painting or digging and carving. The form (rūpa) itself is such, meaning a form made of wood, clay, etc., produced by carving work, is intended here.
Potthaṃ là sự bôi trét, sự đổ chất lỏng dính, hoặc sự lấp đầy; potthakaṃ là cái được làm bằng hành động bôi trét hoặc chạm khắc. Ở đây, hình nộm được làm từ gỗ, đất sét, v.v., do công việc chạm khắc tạo ra, được hiểu là rūpaṃ (hình dạng) đó.
Tasmāti acetanattā, attasuññabhāvato vā.
Therefore means due to its inanimate nature, or due to its voidness of self.
Tasmā (Do đó) là vì nó vô tri, hoặc vì nó vắng bóng tự ngã (atta).
Garupattoti atibhārabhūto patto.
Garupatto means a bowl that is very heavy.
Garupatto là một bát quá nặng.
Cattāro vā pañca vā gaṇṭhikā catupañcagaṇṭhikā yathā ‘‘dvattipattā (pāci. 232), chappañcavācā’’ti (pāci. 61) aññapadabhūtassa hi vā-saddasseva attho idha padhāno catugaṇṭhikāhato vā pañcagaṇṭhikāhato vā patto dubbisodhanīyoti vikappanavasena atthassa gayhamānattā.
Four or five patches are catupañcagaṇṭhikā, as in "two or three bowls," "six or five utterances." Here, the meaning of the word 'or' (vā) belonging to another word is primary, as the meaning is taken in the sense of an option, that a bowl patched with four patches or five patches is difficult to clean.
Catupañcagaṇṭhikā là những bát có bốn hoặc năm vết vá, như trong “dvattipattā”, “chappañcavācā”. Ở đây, ý nghĩa chính là từ vā (hoặc) thuộc về một hợp chất aññapada (hợp chất có ý nghĩa khác), vì ý nghĩa được hiểu là một bát có bốn vết vá hoặc một bát có năm vết vá thì khó làm sạch.
Āhatā catupañcagaṇṭhikā yassāti catupañcagaṇṭhikāhato yathā ‘‘agyāhito’’ti, catupañcagaṇṭhikāhi vā āhato tathā, dubbisodhanīyabhāvassa hetugabbhavacanañcetaṃ.
Catupañcagaṇṭhikāhato (a bowl struck with four or five patches) means "that which has four or five patches struck upon it," like "agyāhito" (struck by fire), or "struck by four or five patches." This is a statement implying the reason for its difficulty to clean.
Catupañcagaṇṭhikāhato là một bát bị vá bốn hoặc năm chỗ, như trong “agyāhito” (bị lửa thiêu), hoặc bị vá bởi bốn hoặc năm chỗ vá. Đây là một cách nói chứa đựng lý do về sự khó làm sạch.
Kāmañca ūnapañcabandhanasikkhāpade (pārā. 612) pañcagaṇṭhikāhatopi patto paribhuñjitabbabhāvena vutto, dubbisodhanīyatāmattena pana palibodhakaraṇato idha asappāyoti daṭṭhabbaṃ.
Although a bowl with five patches is said to be suitable for use in the ūnapañcabandhanasikkhāpada, it should be understood that here it is unsuitable due to causing hindrance merely by its difficulty to clean.
Mặc dù trong giới học ūnapañcabandhana có nói rằng một bát có năm vết vá cũng được phép sử dụng, nhưng ở đây nên hiểu là không thích hợp vì nó gây trở ngại chỉ do sự khó làm sạch.
Duddhotapattoti agaṇṭhikāhatampi pakatiyāva dubbisodhanīyapattaṃ sandhāyāha.
Duddhotapatto (a bowl difficult to wash) refers to a bowl that is naturally difficult to clean, even if it has no patches.
Duddhotapatto (bát khó rửa) được nói đến để chỉ một bát khó làm sạch một cách tự nhiên, ngay cả khi nó không có vết vá.
‘‘Taṃ dhovantassevā’’tiādi tadubhayassāpi asappāyabhāve kāraṇaṃ.
"While washing it," etc., is the reason for the unsuitability of both.
“Taṃ dhovantassevā” (chỉ khi rửa nó) và tiếp theo là lý do về sự không thích hợp của cả hai loại bát đó.
‘‘Maṇivaṇṇapatto pana lobhanīyo’’ti iminā kiñcāpi so vinayapariyāyena kappiyo, suttantapariyāyena pana antarāyakaraṇato asappāyoti dasseti.
By "a jewel-colored bowl, however, is enticing," it is shown that although it is permissible according to the Vinaya, it is unsuitable according to the Suttanta due to causing obstacles.
“ Maṇivaṇṇapatto pana lobhanīyo” (nhưng bát màu ngọc thì đáng thèm muốn) cho thấy rằng mặc dù loại bát đó được phép theo Vinaya, nhưng theo Suttanta thì nó không thích hợp vì gây trở ngại.
‘‘Pattaṃ bhamaṃ āropetvā majjitvā pacanti ‘maṇivaṇṇaṃ karissāmā’ti, na vaṭṭatī’’ti (pārā. aṭṭha. 1.pāḷimuttakavinicchayo) hi vinayaṭṭhakathāsu pacanakiriyāmattameva paṭikkhittaṃ.
For in the Vinaya commentaries, only the act of baking is prohibited, as it says: "It is not proper to bake a bowl, having placed it on a potter's wheel and polished it, saying, 'We will make it jewel-colored.'"
Thật vậy, trong Vinayaṭṭhakathā (chú giải Luật), chỉ riêng hành động nung bát mới bị cấm: “Không được phép đặt bát lên bàn xoay, chà xát và nung để làm cho nó có màu ngọc”.
Tathā hi vadanti ‘‘maṇivaṇṇaṃ pana pattaṃ aññena kataṃ labhitvā paribhuñjituṃ vaṭṭatī’’ti (sārattha. ṭī. 2.85) ‘‘tādisañhi araññe ekakassa nivāsantarāyakara’’ntiādinā cīvare vuttanayena ‘‘nimittakammādivasena laddho pana ekantaakappiyo sīlavināsanena anatthāvahattā’’tiādinā amhehi vuttanayopi yathārahaṃ netabbo.
Similarly, they say: "It is permissible to obtain and use a jewel-colored bowl made by another." And in the manner stated concerning robes, with phrases like "such a thing causes hindrance to one residing alone in the forest," it should be connected appropriately with the way we stated, "a bowl obtained through omens or actions is absolutely impermissible as it leads to ruin by destroying sīla."
Và họ nói: “Nhưng nếu nhận được một bát màu ngọc do người khác làm thì được phép sử dụng”. Và theo cách đã nói trong phần về y phục, “vì loại bát đó gây trở ngại cho việc sống đơn độc trong rừng”, và theo cách chúng tôi đã nói, “một bát nhận được thông qua các hành vi như nimittakamma (hành vi tạo dấu hiệu) là hoàn toàn không được phép, vì nó dẫn đến sự hủy hoại giới hạnh và gây hại”, cũng nên được hiểu một cách thích hợp.
Sevamānassāti hetvanto gadhavacanaṃ abhivaḍḍhanaparihāyanassa.
Sevamānassā is a causal statement for the increase and decrease (of unwholesome states).
Sevamānassā (đối với người sử dụng) là một từ có ý nghĩa nguyên nhân, chỉ sự tăng trưởng và suy giảm.
‘‘Apicā’’tiādinā saṅghāṭicīvarapattadhāraṇesu ekato asammohasampajaññaṃ dasseti.
"Apicā" etc., shows non-confusion and comprehension regarding the wearing of the three robes (saṅghāṭi, cīvara) and the bowl (patta) simultaneously.
“Apicā” (Hơn nữa) và tiếp theo cho thấy sự tỉnh giác không mê lầm đồng thời trong việc mang y saṅghāṭi, y phục và bát.
Chinnahatthapāde anāthamanusseti sambandho.
It is to be connected with "helpless people with severed hands and feet."
Sự liên kết là “đặt con người không nơi nương tựa với tay chân bị cắt đứt”.
Nīlamakkhikā nāma āsāṭikakārikā.
Nīlamakkhikā are flies that lay eggs (āsāṭikakārikā).
Nīlamakkhikā là loại ruồi gây ra āsāṭikā.
Gavādīnañhi vaṇesu nīlamakkhikāhi katā anayabyasanahetubhūtā aṇḍakā āsāṭikā nāma vuccati.
Indeed, the eggs laid by blue flies in the wounds of cattle etc., which cause loss and misfortune, are called āsāṭikā.
Thật vậy, những quả trứng do ruồi nīlamakkhikā đẻ vào vết thương của bò, v.v., gây ra tai họa và sự hủy hoại, được gọi là āsāṭikā.
Anāthasālāyanti anāthānaṃ nivāsasālāyaṃ.
Anāthasālāya means in the hall where helpless people reside.
Anāthasālāyaṃ là tại một hội trường trú ngụ của những người không nơi nương tựa.
Dayālukāti karuṇābahulā.
Dayālukā means full of compassion.
Dayālukā là những người đầy lòng từ bi.
Vaṇamattacoḷakānīti vaṇappamāṇena paṭicchādanatthāya chinnacoḷakhaṇḍakāni.
Vaṇamattacoḷakānī means pieces of cloth cut to the size of the wound for covering.
Vaṇamattacoḷakānī là những mảnh vải được cắt theo kích thước của vết thương để che đậy.
Kesañcīti bahūsu kesañci anāthamanussānaṃ.
Kesañcī means for some helpless people among many.
Kesañcī là của một số người không nơi nương tựa trong số rất nhiều người.
Thūlānīti thaddhāni.
Thūlānī means coarse.
Thūlānī là những thứ thô cứng.
Tatthāti tasmiṃ pāpuṇane, bhāvalakkhaṇe, nimitte vā etaṃ bhummaṃ.
Tattha (there) refers to that attainment; this locative case is for the sense of condition (bhāvalakkhaṇa) or sign (nimitta).
Tatthā (ở đó) là trong việc đạt được điều đó, hoặc là một từ chỉ trạng thái, hoặc là một từ chỉ dấu hiệu.
Kasmāti vuttaṃ ‘‘vaṇapaṭicchādanamattenevā’’tiādi.
Why is this said? "Merely for covering the wound," etc.
Tại sao lại nói như vậy? “Vaṇapaṭicchādanamattenevā” (chỉ để che vết thương) và tiếp theo.
Coḷakena, kapālenāti ca atthayoge kammatthe tatiyā, karaṇatthe vā.
In coḷakena (with a piece of cloth) and kapālena (with a begging bowl), the third case is in the sense of agent or instrument.
Trong coḷakena và kapālena, là cách dùng thể tatiyā (công cụ) theo ý nghĩa đối cách (karma) hoặc ý nghĩa công cụ (karaṇa).
Vaṇapaṭicchādanamatteneva bhesajjakaraṇamattenevāti pana visesanaṃ, na pana maṇḍanānubhavanādippakārena atthoti.
"Merely for covering the wound" and "merely for using medicine" are qualifications; it does not mean for adorning or enjoying, etc.
Tuy nhiên, “chỉ để che vết thương, chỉ để làm thuốc” là một sự phân biệt, không phải là ý nghĩa của việc trang hoàng hay hưởng thụ, v.v.
Saṅkhāradukkhatādīhi niccāturassa kāyassa paribhogabhūtānaṃ pattacīvarānaṃ edisameva upamānamupapannanti tathā vacanaṃ daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that such a simile is fitting for the robes and bowl, which are used by the body, that is always afflicted by the suffering of formations (saṅkhāra-dukkhatā) and so on.
Nên hiểu rằng ví dụ như vậy là thích hợp cho y bát được sử dụng bởi thân thể luôn bệnh hoạn do khổ đau của các hành (saṅkhāra-dukkha), v.v.
Sukhumattasallakkhaṇena uttamassa sampajānassa karaṇasīlattā, purimehi ca sampajānakārīhi uttamattā uttamasampajānakārī.
Uttamasampajānakārī (one who acts with supreme comprehension) means one who makes an effort in excellent comprehension by discerning subtle qualities, and is superior to those who previously acted with comprehension.
Uttamasampajānakārī là người thực hành tỉnh giác tối thượng, vì người đó thường thực hành tỉnh giác tối thượng bằng cách quán sát sự vi tế, và vì người đó là tối thượng so với những người thực hành tỉnh giác trước đây.
Tattha piṇḍapātabhojanādīsu attho nāma iminā mahāsivattheravādavasena ‘‘imassa kāyassa ṭhitiyā’’tiādinā (saṃ. ni. 4.120; a. ni. 6.58; 8.9; dha. sa. 1355; mahāni. 206) sutte vuttaṃ aṭṭhavidhampi payojanaṃ dasseti.
There, the purpose (attha) in eating almsfood, etc., is explained by this passage as the eightfold purpose mentioned in the Sutta with phrases like "for the sustenance of this body," according to the view of Mahāsivatthera.
Ở đó, attho (lợi ích) trong việc ăn thức ăn khất thực, v.v., ở đây, bằng cách này, theo quan điểm của Trưởng lão Mahāsiva, cho thấy tám loại mục đích đã được nói đến trong kinh điển như “để duy trì thân này” và tiếp theo.
Mahāsivatthero (dha. sa. 1.1355) hi ‘‘heṭṭhā cattāri aṅgāni paṭikkhepo nāma, upari pana aṭṭhaṅgāni payojanavasena samodhānetabbānī’’ti vadati.
For Mahāsivatthera says: "The four factors below are called rejections, but the eight factors above should be combined in terms of purpose."
Thật vậy, Trưởng lão Mahāsiva nói: “Bốn yếu tố dưới đây là sự từ bỏ, còn tám yếu tố trên đây nên được kết hợp theo ý nghĩa mục đích”.
Tattha ‘‘yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā’’ti ekamaṅgaṃ, ‘‘yāpanāyā’’ti ekaṃ, ‘‘vihiṃsūparatiyā’’ti ekaṃ, ‘‘brahmacariyānuggahāyā’’ti ekaṃ, ‘‘iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmī’’ti ekaṃ, ‘‘navañca vedanaṃ na uppādessāmī’’ti ekaṃ, ‘‘yātrā ca me bhavissatī’’ti ekaṃ, ‘‘anavajjatā cā’’ti ekaṃ, phāsuvihāro pana bhojanānisaṃsamattanti evaṃ aṭṭha aṅgāni payojanavasena samodhānetabbāni.
Among these, "only for the sustenance of this body" is one factor, "for its maintenance" is one, "for the cessation of harm" is one, "for the support of the holy life" is one, "thus I will ward off old feelings" is one, "and I will not give rise to new feelings" is one, "and there will be my journey" is one, and "blamelessness" is one. Comfortable living, however, is merely a benefit of food. Thus, these eight factors should be combined in terms of purpose.
Trong đó, “chỉ để duy trì thân này” là một yếu tố, “để duy trì sự sống” là một yếu tố, “để chấm dứt sự tổn hại” là một yếu tố, “để hỗ trợ đời sống Phạm hạnh” là một yếu tố, “như vậy tôi sẽ diệt trừ cảm thọ cũ” là một yếu tố, “và sẽ không tạo ra cảm thọ mới” là một yếu tố, “và đời sống của tôi sẽ được duy trì” là một yếu tố, “và sự không lỗi lầm” là một yếu tố. Còn “sự sống tiện nghi” chỉ là lợi ích của việc ăn uống. Như vậy, tám yếu tố này nên được kết hợp theo ý nghĩa mục đích.
Aññathā pana ‘‘neva davāyā’’ti ekamaṅgaṃ, ‘‘na madāyā’’ti ekaṃ, ‘‘na maṇḍanāyā’’ti ekaṃ, ‘‘na vibhūsanāyā’’ti ekaṃ, ‘‘yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā yāpanāyā’’ti ekaṃ, ‘‘vihiṃsūparatiyā brahmacariyānuggahāyā’’ti ekaṃ, ‘‘iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmi, navañca vedanaṃ na uppādessāmī’’ti ekaṃ, ‘‘yātrā ca me bhavissatī’’ti ekaṃ, ‘‘anavajjatā ca phāsuvihāro cā’’ti pana bhojanānisaṃsamattanti vuttāni aṭṭhaṅgāni idhānadhippetāni.
Otherwise, however, “not for sport” is one factor, “not for indulgence” is one, “not for adornment” is one, “not for embellishment” is one, “just for the maintenance and continuance of this body” is one, “for the cessation of harm and the support of the holy life” is one, “thus I shall overcome old feelings and not arouse new feelings” is one, “and there will be sustenance for me” is one, “and blamelessness and comfortable dwelling” are indeed merely the advantages of food. These eight factors mentioned are not intended here.
Mặt khác, tám chi phần được nói là: ‘không phải để vui đùa’ là một chi phần, ‘không phải để kiêu mạn’ là một, ‘không phải để trang sức’ là một, ‘không phải để làm đẹp’ là một, ‘chỉ để cho thân này được tồn tại, được duy trì’ là một, ‘để chấm dứt sự tổn hại, để hỗ trợ đời sống Phạm hạnh’ là một, ‘như vậy ta sẽ diệt trừ cảm thọ cũ, và sẽ không làm phát sinh cảm thọ mới’ là một, ‘sự sống của ta sẽ được duy trì’ là một, và ‘sự không có lỗi cùng sự an lạc’ là những lợi ích của việc thọ dụng vật thực, thì không được đề cập ở đây.
Kasmāti ce?
Why so, if it is asked?
Vì sao không được đề cập?
Payojanānameva abhāvato, tesameva ca idha atthasaddena vuttattā.
Because there are no purposes (payojana), and because these very* are stated here by the word ‘attha’ (purpose/benefit).
Vì không có các mục đích đó, và vì chính các mục đích đó được nói đến ở đây bằng từ ‘attha’ (lợi ích).
Nanu ca ‘‘nevadavāyātiādinā nayena vutto’’ti mariyādavacanena dutiyanayasseva idhādhippetabhāvo viññāyatīti?
Is it not understood that by the restrictive statement, “stated in the manner of ‘nevadavāyā’ and so on”, only the second method is intended here?
Há không phải bằng câu giới hạn ‘‘được nói theo phương pháp ‘neva davāyā’ v.v...’’ mà người ta hiểu rằng phương pháp thứ hai mới là điều được đề cập ở đây sao?
Na, ‘‘neva davāyā’’tiādinā paṭikkhepaṅgadassanamukhena paccavekkhaṇapāḷiyā desitattā, yathādesitatantikkamasseva mariyādabhāvena dassanato.
No, because the recollection passage (paccavekkhaṇapāḷi) is taught by way of showing the factors of rejection, such as "neva davāyā" and so on, and because the order of the teaching itself is seen as a limitation.
Không phải vậy, vì đoạn văn quán xét đã được thuyết giảng theo cách trình bày các chi phần phủ định như ‘‘neva davāyā’’ v.v..., và chính cách trình bày trong kinh điển như đã thuyết giảng mới là giới hạn được hiểu.
Pāṭhakkameneva hi ‘‘neva davāyātiādinā nayenā’’ti vuttaṃ, na atthakkamena, tena pana ‘‘imassa kāyassa ṭhitiyātiādinā nayenā’’ti vattabbanti.
Indeed, it is in the order of the text that “in the manner of ‘neva davāyā’ and so on” is stated, not in the order of the meaning. But it should be stated as “in the manner of ‘for the maintenance of this body’ and so on” through that*.
Thật vậy, câu ‘‘theo phương pháp ‘neva davāyā’ v.v...’’ là được nói theo thứ tự văn bản, chứ không phải theo thứ tự ý nghĩa; nhưng theo thứ tự ý nghĩa thì phải nói là ‘‘theo phương pháp ‘imassa kāyassa ṭhitiyā’ v.v...’’.
Tidhā dente dvidhā gāhaṃ sandhāya ‘‘paṭiggahaṇaṃ nāmā’’ti vuttaṃ, bhojanādigahaṇatthāya hatthaotāraṇaṃ bhuñjanādiatthāya ālopakaraṇantiādinā anukkamena bhuñjanādipayogo vāyodhātuvaseneva vibhāvito.
“ Paṭiggahaṇa” (receiving) is stated with reference to giving in three ways and receiving in two ways. The action of eating, etc., such as lowering the hand to receive food, etc., and making a morsel to eat, etc., is explained through the function of the wind element.
Câu ‘‘paṭiggahaṇaṃ nāmā’’ (sự thọ nhận) được nói đến để chỉ sự thọ nhận hai cách khi vật thực được dâng ba cách, và việc sử dụng vật thực v.v... như việc đưa tay ra để nhận vật thực v.v..., việc làm thành miếng mồi để ăn v.v... được giải thích chỉ do sự hoạt động của phong đại (vāyodhātu).
Vāyodhātuvipphārenevāti ettha eva-saddena nivattetabbaṃ dasseti ‘‘na kocī’’tiādinā.
Here in " vāyodhātuvipphāreneva" (only by the expansion of the wind element), the word " eva" (only) indicates what is to be excluded, as in " na kocī" (no one).
Ở đây, trong câu Vāyodhātuvipphāreneva (chỉ do sự hoạt động của phong đại), từ eva (chỉ) được dùng để chỉ ra điều cần loại bỏ, bằng cách nói ‘‘na kocī’’ (không có ai) v.v...
Kuñcikā nāma avāpuraṇaṃ, yaṃ ‘‘tāḷo’’tipi vadanti.
Kuñcikā means a key, which they also call "tāḷa".
Kuñcikā là cái mở khóa, mà người ta cũng gọi là ‘‘tāḷa’’ (chốt cửa).
Yantakenāti cakkayantakena.
By yantaka means by a cog-wheel mechanism.
Yantakena (bằng máy móc) là bằng máy bánh xe.
Yatati ugghāṭananigghāṭanaukkhipananikkhipanādīsu vāyamati etenāti hi yantakaṃ. Sañcuṇṇakaraṇaṃ musalakiccaṃ. Antokatvā patiṭṭhāpanaṃ udukkhalakiccaṃ. Āloḷitaviloḷitavasena parivattanaṃ hatthakiccaṃ.
Indeed, one strives and makes an effort (yatati vāyamati) by this in opening, closing, lifting, lowering, etc.; therefore, it is a yantaka (machine). The act of crushing is musalakiccaṃ (the work of a pestle). The act of putting inside and establishing is udukkhalakiccaṃ (the work of a mortar). The act of turning all around by stirring and swirling is hatthakiccaṃ (the work of a hand).
Yantakaṃ (máy móc) là cái mà nhờ đó người ta nỗ lực (yatati) trong việc mở, đóng, nâng lên, hạ xuống v.v... Musalakiccaṃ (việc của chày) là việc nghiền nát. Udukkhalakiccaṃ (việc của cối) là việc đặt vào bên trong và giữ cố định. Hatthakiccaṃ (việc của tay) là việc xoay trở qua lại theo cách khuấy trộn và đảo lộn.
Itīti evaṃ.
" Iti" (thus) means so.
Iti (như vậy) là như thế.
Tatthāti hatthakiccasādhane, bhāvalakkhaṇe, nimitte vā bhummaṃ.
" Tatthā" (there) is a locative case (bhummaṃ), referring to the act performed by the hand, or in the sense of a characteristic state, or an indicator.
Tatthā (ở đó) là cách định sở (bhummaṃ) ở việc thực hiện bằng tay, hoặc ở nghĩa trạng thái, hoặc ở nghĩa dấu hiệu.
Tanukakheḷoti pasannakheḷo.
Tanukakheḷo means clear saliva.
Tanukakheḷo (nước bọt loãng) là nước bọt trong.
Bahalakheḷoti āvilakheḷo.
Bahalakheḷo means cloudy saliva.
Bahalakheḷo (nước bọt đặc) là nước bọt đục.
Jivhāsaṅkhātena hatthena āloḷitaviloḷitavasena ito cito ca parivattakaṃ jivhāhatthaparivattakaṃ.
Jivhāhatthaparivattakaṃ means turning it hither and thither, stirring and swirling with the hand of the tongue.
Jivhāhatthaparivattakaṃ (sự xoay trở bằng tay lưỡi) là sự xoay trở qua lại từ chỗ này sang chỗ kia theo cách khuấy trộn và đảo lộn bằng cái tay gọi là lưỡi.
Kaṭacchu, dabbīti katthaci pariyāyavacanaṃ.
Kaṭacchu, dabbī are synonyms in some places.
Kaṭacchu, dabbī đôi khi là từ đồng nghĩa.
‘‘Pume kaṭacchu dabbitthī’’ti hi vuttaṃ.
Indeed, it is said: "Kaṭacchu is masculine, dabbī is feminine."
Thật vậy, đã nói: ‘‘Kaṭacchu thuộc giống đực, dabbī thuộc giống cái’’.
Idha pana yena bhojanādīni antokatvā gaṇhāti, so kaṭacchu, yāya pana tesamuddharaṇādīni karoti, sā dabbīti veditabbaṃ.
Here, however, kaṭacchu is to be understood as that with which one takes food by scooping it in, and dabbī is that with which one serves them, etc.
Nhưng ở đây, cần biết rằng kaṭacchu là cái mà người ta dùng để lấy vật thực v.v... vào bên trong, còn dabbī là cái mà người ta dùng để múc chúng ra v.v...
Palālasanthāranti patiṭṭhānabhūtaṃ palālādisanthāraṃ.
Palālasanthāraṃ means a bed of straw, etc., that serves as a support.
Palālasanthāraṃ (tấm trải rơm) là tấm trải rơm v.v... làm chỗ dựa.
Nidassanamattañhetaṃ.
This is merely an illustration.
Đây chỉ là một ví dụ.
Dhārentoti patiṭṭhānabhāvena sampaṭicchanto.
Dhārento means holding as a foundation, receiving.
Dhārento (giữ) là thọ nhận với tư cách là chỗ dựa.
Pathavīsandhārakajalassa taṃsandhārakavāyunā viya paribhuttāhārassa vāyodhātunāva āmāsaye avaṭṭhānanti dasseti ‘‘vāyodhātuvaseneva tiṭṭhatī’’ti iminā.
It shows that the consumed food remains in the stomach only by the wind element, just as the water that supports the earth remains by the wind that supports that water, by the phrase " vāyodhātuvaseneva tiṭṭhatī".
Câu ‘‘vāyodhātuvaseneva tiṭṭhatī’’ (chỉ do sự hoạt động của phong đại mà tồn tại) cho thấy rằng vật thực đã được thọ dụng tồn tại trong dạ dày chỉ do phong đại, giống như nước được đất giữ lại tồn tại do gió giữ nước.
Tathā paribhuttañhi āhāraṃ vāyodhātu heṭṭhā ca tiriyañca ghanaṃ parivaṭumaṃ katvā yāva pakkā sannirujjhanavasena āmāsaye patiṭṭhitaṃ karotīti.
For indeed, the wind element makes the consumed food remain in the stomach by firmly enclosing it below and crosswise, until it is digested.
Thật vậy, phong đại làm cho vật thực đã được thọ dụng theo cách đó trở nên đặc chắc ở phía dưới và ngang, và giữ nó trong dạ dày cho đến khi tiêu hóa hoàn toàn.
Uddhanaṃ nāma yattha ukkhaliyādīni patiṭṭhāpetvā pacanti, yā ‘‘cullī’’tipi vuccati.
Uddhanaṃ is what is called a hearth or oven (cullī), where pots, etc., are placed and food is cooked.
Uddhanaṃ (bếp lò) là nơi người ta đặt nồi nấu v.v... và nấu, mà người ta cũng gọi là ‘‘cullī’’ (bếp lò).
Rassadaṇḍo daṇḍako. Patodo yaṭṭhi.
A short stick is a daṇḍako. A goad is a yaṭṭhi.
Daṇḍako (cây gậy nhỏ) là cây gậy ngắn. Yaṭṭhi (cây gậy) là cái roi.
Itīti vuttappakāramatidisati.
" Iti" points to the previously mentioned kind.
Iti (như vậy) chỉ ra loại đã nói.
Vuttappakārasseva hi dhātuvasena vibhāvanā.
Indeed, the explanation is by way of elements of the kind already mentioned.
Thật vậy, đó là sự giải thích loại đã nói theo phong đại.
Tattha atiharatīti yāva mukhā abhiharati.
Among them, " atiharati" means carrying up to the mouth.
Trong đó, atiharatīti (mang đến) là mang đến tận miệng.
Vītiharatīti tato kucchiyaṃ vimissaṃ karonto haratī’’ti (dī. ni. ṭī. 1.214) ācariyadhammapālatthero, ācariyānandatthero pana ‘‘tato yāva kucchi, tāva haratī’’ti (vibha. mūlaṭī. 523) āha.
And Acariya Dhammapāla Thera says that " vītiharatī" means carrying it into the stomach, mixing it thoroughly from there (Dī. Nī. Ṭī. 1.214). But Acariya Ānanda Thera says, "carrying it from there until it reaches the stomach" (Vibha. Mūlaṭī. 523).
Ācariyadhammapālatthero nói vītiharatī (mang đi) là ‘‘từ đó mang vào bụng, trộn lẫn’’; còn Ācariyānandatthero lại nói ‘‘từ đó mang vào bụng’’.
Tadubhayampi atthato ekameva ubhayatthāpi kucchisambandhamattaṃ haraṇasseva adhippetattā.
Both of these are one and the same in meaning, as in both cases, only the carrying in connection with the stomach is intended.
Cả hai đều cùng một ý nghĩa, vì trong cả hai trường hợp, điều được đề cập là chỉ sự mang vào liên quan đến bụng.
Apica atiharatīti mukhadvāraṃ atikkāmento harati.
Furthermore, atiharati means carrying past the opening of the mouth.
Hơn nữa, atiharatī (mang đến) là mang vượt qua cửa miệng.
Vītiharatīti kucchigataṃ passato harati.
Vītiharatī means carrying it past the side into the stomach.
Vītiharatī (mang đi) là mang vật thực đã vào bụng qua một bên.
Dhāretīti āmāsaye patiṭṭhitaṃ karoti.
Dhāretī means causing it to settle in the stomach.
Dhāretīti (giữ) là làm cho nó tồn tại trong dạ dày.
Parivattetīti aparāparaṃ parivattanaṃ karoti.
Parivattetī means causing it to turn from one side to another.
Parivattetīti (xoay trở) là xoay trở qua lại.
Sañcuṇṇetīti musalena viya sañcuṇṇanaṃ karoti.
Sañcuṇṇetī means causing it to be pulverized as if by a pestle.
Sañcuṇṇetīti (nghiền nát) là nghiền nát như bằng chày.
Visosetīti visosanaṃ nātisukkhaṃ karoti.
Visosetī means causing it to dry, but not excessively dry.
Visosetīti (làm khô) là làm khô nhưng không quá khô.
Nīharatīti kucchito bahi niddhāreti.
Nīharatī means ejecting it out from the stomach.
Nīharatīti (đẩy ra) là đẩy ra ngoài khỏi bụng.
Pathavīdhātukiccesupi yathāvuttoyeva attho.
The meaning is as stated for the functions of the earth element too.
Trong các hoạt động của địa đại (pathavīdhātu) cũng có ý nghĩa tương tự như đã nói.
Tāni pana āhārassa dhāraṇaparivattanasañcuṇṇanavisosanāni pathavīsahitā eva vāyodhātu kātuṃ sakkoti, na kevalā, tasmā tāni pathavīdhātuyāpi kiccabhāvena vuttāni.
However, the wind element can perform these functions of holding, turning, pulverizing, and drying the food only together with the earth element, not alone. Therefore, these are stated as functions of the earth element as well.
Tuy nhiên, phong đại có thể thực hiện các hoạt động giữ, xoay trở, nghiền nát, làm khô vật thực chỉ khi có địa đại, không thể đơn độc; do đó, chúng cũng được nói là các hoạt động của địa đại.
Sinehetīti temeti.
Sinehetī means moistening.
Sinehetīti (làm ướt) là làm ẩm.
Allattañca anupāletīti yathā vāyodhātuādīhi ativiya sosanaṃ na hoti, tathā allabhāvañca nātiallatākaraṇavasena anupāleti.
Allattañca anupāletī means it maintains the moistness in such a way that there is no excessive drying by the wind element, etc., and by preventing it from becoming too wet.
Allattañca anupāletī (và duy trì sự ẩm ướt) là duy trì sự ẩm ướt để không bị khô quá mức do phong đại v.v..., bằng cách không làm cho nó quá ẩm.
Añjasoti āhārassa pavisanaparivattananikkhamanādīnaṃ maggo.
Añjaso is the path for the entry, turning, exit, etc., of food.
Añjaso (con đường) là con đường cho vật thực đi vào, xoay trở, đi ra v.v...
Viññāṇadhātūti manoviññāṇadhātu pariyesanajjhoharaṇādivijānanassa adhippetattā.
Viññāṇadhātu refers to the mind-consciousness element, as it is intended for knowing searching, swallowing, etc.
Viññāṇadhātu (thức giới) là ý thức giới (manoviññāṇadhātu), vì nó được đề cập là sự biết về việc tìm kiếm, nuốt v.v...
Tattha tatthāti tasmiṃ tasmiṃ pariyesanajjhoharaṇādikicce.
Tattha tatthā means in each of those activities of searching, swallowing, etc.
Tattha tatthā (ở từng nơi đó) là ở từng hoạt động tìm kiếm, nuốt v.v... đó.
Taṃtaṃvijānanassa paccayabhūto taṃnipphādakoyeva payogo sammāpayogo nāma.
The appropriate application ( sammāpayogo) is an effort or exertion that is a condition for knowing each specific thing, and that also produces that thing.
Sammāpayogo (sự vận dụng đúng đắn) là sự vận dụng, sự nỗ lực mà là nguyên nhân của sự hiểu biết về từng việc đó, và chính nó là cái làm phát sinh từng việc đó.
Yena hi payogena pariyesanādi nipphajjati,.
For by whichever effort search, etc., is produced,
Thật vậy, sự nỗ lực nào làm phát sinh việc tìm kiếm v.v...,
So tabbisayavijānanampi nipphādeti nāma tadavinābhāvato.
That effort also produces the knowing of that object, because it is inseparable from it.
Thì sự nỗ lực đó cũng làm phát sinh sự hiểu biết về đối tượng đó, vì chúng không thể tách rời nhau.
Tamanvāya āgammāti attho.
Tamanvāya means depending on that.
Tamanvāya có nghĩa là nương theo, căn cứ vào.
Ābhujatīti pariyesanavasena, ajjhāharaṇajiṇṇājiṇṇatādipaṭisaṃvedanavasena ca tāni pariyesanajjhoharaṇajiṇṇājiṇṇatādīni āvajjeti vijānāti.
Ābhujatī means he reflects upon and understands (āvajjeti vijānāti) these activities of searching, swallowing, digestion, non-digestion, etc., both by way of searching and by way of experiencing swallowing, digestion, non-digestion, etc.
Ābhujatīti (chú ý) là chú ý, hiểu biết về các việc tìm kiếm, nuốt, tiêu hóa hay không tiêu hóa v.v... đó, theo cách tìm kiếm và theo cách cảm nhận về việc nuốt, tiêu hóa hay không tiêu hóa v.v...
Āvajjanapubbakattā vijānanassa vijānanampettha gahitanti veditabbaṃ.
Since knowing is preceded by reflection, knowing is also included here, it should be understood.
Cần biết rằng ở đây, sự hiểu biết cũng được bao gồm, vì sự hiểu biết có sự chú ý đi trước.
Atha vā sammāpayogo nāma sammāpaṭipatti.
Alternatively, sammāpayogo means right practice.
Hoặc sammāpayogo là sự thực hành đúng đắn.
Tamanvāya āgamma.
Tamanvāya means depending on that.
Tamanvāya nghĩa là nương theo.
‘‘Abbhantare attā nāma koci bhuñjanako natthī’’tiādinā ābhujati samannāharati, vijānātīti attho.
Ābhujati means he attends to, he understands, with statements like "there is no self (attā) in the body that eats".
Ābhujati (chú ý) nghĩa là suy xét, hiểu biết rằng ‘‘bên trong không có ai là người ăn cả’’ v.v...
Ābhogapubbako hi sabbo viññāṇabyāpāroti ‘‘ābhujati’’cceva vuttaṃ.
Indeed, all mental activity (viññāṇabyāpāro) is preceded by attention (ābhoga), thus it is stated as "ābhujati" (he attends).
Thật vậy, mọi hoạt động của thức (viññāṇabyāpāro) đều có sự chú ý đi trước, nên chỉ nói là ‘‘ābhujati’’.
Gamanatoti bhikkhācāravasena gocaragāmaṃ uddissa gamanato.
Gamanato (from going) means from going towards the alms-round village by way of alms-begging.
Gamanato (do sự đi) là do sự đi đến làng khất thực theo cách khất thực.
Paccāgamanampi gamanasabhāvattā imināva saṅgahitaṃ.
Returning is also included by this, as it is of the nature of going.
Sự trở về cũng được bao gồm trong đây vì nó có bản chất là sự đi.
Pariyesanatoti gocaragāme bhikkhāya āhiṇḍanato.
Pariyesanato (from searching) means from wandering for alms in the alms-round village.
Pariyesanato (do sự tìm kiếm) là do sự đi quanh làng khất thực để khất thực.
Pariyesanasabhāvattā imināva paṭikkamanasālādiupasaṅkamanampi saṅgahitaṃ.
The approaching of the returning hall, etc., is also included by this, as it is of the nature of searching.
Việc đi đến các sảnh đường trở về v.v... cũng được bao gồm trong đây vì nó có bản chất là sự tìm kiếm.
Paribhogatoti dantamusalehi sañcuṇṇetvā jivhāya samparivattanakkhaṇeyeva antarahitavaṇṇagandhasaṅkhāravisesaṃ suvānadoṇiyaṃ suvānavamathu viya paramajegucchaṃ āhāraṃ paribhuñjanato.
Paribhogato (from consumption) means from consuming food which, immediately upon being pulverized by the teeth-pestles and turned over by the tongue, loses its special characteristics of color and smell, and is extremely loathsome, like dog's vomit in a dog's trough.
Paribhogato (do sự thọ dụng) là do sự thọ dụng vật thực cực kỳ ghê tởm, mà màu sắc và mùi vị đặc biệt của nó đã biến mất ngay khi được nghiền nát bằng chày răng và được lưỡi xoay trở, giống như bãi nôn của chó trong máng ăn của chó.
Āsayatoti evaṃ paribhuttassa āhārassa pittasemhapubbalohitāsayabhāvūpagamanena paramajigucchanahetubhūtato āmāsayassa upari patiṭṭhānakapittādicatubbidhāsayato.
Āsayato means, due to the food thus consumed reaching the state of being a receptacle for bile, phlegm, pus, and blood, thereby becoming an extreme cause for disgust; and also, due to the fourfold receptacles such as bile established above the stomach.
Āsayato (nơi chứa) nghĩa là: do thức ăn đã được tiêu hóa như vậy, đi vào trạng thái là nơi chứa của mật, đờm, mủ và máu, trở thành nguyên nhân của sự ghê tởm tột độ; do là bốn loại nơi chứa (āsaya) như mật v.v... nằm phía trên dạ dày (āmāsaya).
Āsayati ekajjhaṃ pavattamānopi kammabalavavatthito hutvā mariyādavasena aññamaññaṃ asaṅkarato tiṭṭhati pavattati etthāti hi āsayo, āmāsayassa upari patiṭṭhānako pittādi catubbidhāsayo.
Though it occurs as one mass, being regulated by the power of kamma, it remains and arises here without intermingling with each other due to its boundaries, therefore it is āsaya, the fourfold receptacle for bile and so forth, established above the stomach.
Dù cùng tồn tại một chỗ, nhưng do được sắp đặt bởi sức mạnh của nghiệp, chúng vẫn tồn tại và vận hành mà không lẫn lộn vào nhau theo giới hạn. Nơi mà chúng tồn tại và vận hành như vậy được gọi là āsaya (nơi chứa), đó là bốn loại nơi chứa như mật v.v... nằm phía trên dạ dày.
Mariyādattho hi ayamākāro.
Indeed, this expression means "boundary."
Thật vậy, ý nghĩa của từ này là giới hạn.
Nidhānatoti āmāsayato.
Nidhānato means, as the stomach.
Nidhānato (nơi tích chứa) nghĩa là: do dạ dày (āmāsaya).
Nidheti yathābhutto āhāro nicito hutvā tiṭṭhati etthāti hi āmāsayo ‘‘nidhāna’’nti vuccati.
For the ingested food collects and remains here, therefore the stomach is called "nidhāna" (repository).
Thật vậy, dạ dày được gọi là "nidhāna" (nơi tích chứa) vì thức ăn đã được ăn vào tích tụ lại và nằm ở đó.
Aparipakkatoti bhuttāhāraparipācanena gahaṇīsaṅkhātena kammajatejasā aparipākato.
Aparipakkato means, due to not being digested by the kamma-born heat, also called the digestive fire (gahaṇī), which digests the ingested food.
Aparipakkato (chưa tiêu hóa) nghĩa là: do thức ăn đã ăn vào chưa được tiêu hóa bởi nhiệt năng do nghiệp sinh ra, tức là lửa tiêu hóa (gahaṇī).
Paripakkatoti yathāvuttakammajatejasāva paripākato.
Paripakkato means, due to being digested by that same kamma-born heat.
Paripakkato (đã tiêu hóa) nghĩa là: do đã được tiêu hóa bởi chính nhiệt năng do nghiệp sinh ra đã nói trên.
Phalatoti nipphattito, sammāparipaccamānassa, asammāparipaccamānassa ca bhuttāhārassa yathākkamaṃ kesādikuṇapadadduādirogābhinipphattisaṅkhātapayojanatoti vā attho.
Phalato means, due to its outcome; or alternatively, the meaning is that the purpose is the successive manifestation of diseases such as rotting hair, skin conditions, and ringworm, from food that is either properly or improperly digested.
Phalato (kết quả) nghĩa là: do sự thành tựu, hoặc nghĩa là: do mục đích là sự thành tựu của các bệnh như ghẻ lở, nấm v.v... phát sinh từ tóc v.v... một cách tuần tự, từ thức ăn đã được ăn vào, dù được tiêu hóa đúng cách hay không đúng cách.
‘‘Idamassa phala’’nti hi vuttaṃ.
For it is said, "This is its fruit."
Thật vậy, đã nói: "Đây là kết quả của nó."
Nissandanatoti akkhikaṇṇādīsu anekadvāresu ito cito ca vissandanato.
Nissandanato means, due to oozing out hither and thither through various orifices such as the eyes and ears.
Nissandanato (sự chảy ra) nghĩa là: do sự chảy ra từ nhiều cửa như mắt, tai v.v... từ đây đến đó.
Vuttañhi –
For it is said:
Thật vậy, đã nói:
Nikkhamāpetā attā nāma atthi, tassa kāmatāya nikkhamananti bālamaññanaṃ nivattetuṃ ‘‘akāmatāyā’’ti vuttaṃ, attano anicchāya apayogena vāyodhātuvipphāreneva nikkhamatīti vuttaṃ hoti.
To refute the foolish notion that there is an entity called "self" which makes it emerge out of desire, it is stated "akāmatāya" (unwillingly), meaning that it emerges by itself, without one's will or effort, merely by the expansion of the air element.
Để bác bỏ quan niệm sai lầm của kẻ ngu rằng có một tự ngã tên là "người khiến xuất ra" và nó xuất ra theo ý muốn của tự ngã đó, đã nói "akāmatāyā" (không theo ý muốn). Điều đó có nghĩa là, nó xuất ra không theo ý muốn của tự thân, không do sự cố gắng, mà chỉ do sự lan tỏa của phong đại.
Sannicitāti samuccayena ṭhitā.
Sannicitā means, accumulated and stored.
Sannicitā (tích tụ) nghĩa là: tồn tại theo sự tích tụ.
Vāyuvegasamuppīḷitāti vāyodhātuyā vegena samantato avapīḷitā, nikkhamanassa cetaṃ hetuvacanaṃ.
Vāyuvegasamuppīḷitā means, crushed all around by the force of the air element; and this is a statement of the cause for the expulsion.
Vāyuvegasamuppīḷitā (bị phong lực bức bách) nghĩa là: bị phong đại bức bách khắp nơi bởi sức mạnh của nó, và đây là lời giải thích nguyên nhân của sự xuất ra.
‘‘Sannicitā uccārapassāvā’’ti vatvā ‘‘so panāyaṃ uccārapassāvo’’ti puna vacanaṃ samāhāradvandepi pulliṅgapayogassa sambhavatādassanatthaṃ.
The repetition of "so panāyaṃ uccārapassāvo" (this excrement and urine), after having said "sannicitā uccārapassāvā" (accumulated excrement and urine), is to show that the masculine gender can also be used in a samāhāra dvanda compound.
Việc nói "sannicitā uccārapassāvā" (phân và nước tiểu tích tụ) rồi lại nói "so panāyaṃ uccārapassāvo" (phân và nước tiểu này) là để chỉ ra rằng việc sử dụng giống đực cũng có thể xảy ra trong trường hợp hợp thể kép (samāhāradvanda).
Ekattameva hi tassa niyatalakkhaṇanti.
For indeed, its inherent characteristic is singularity.
Thật vậy, đặc tính cố định của nó là sự duy nhất.
Attanā nirapekkhaṃ nissaṭṭhattā neva attano atthāya santakaṃ vā hoti, kassacipi dīyanavasena anissajjitattā, jigucchanīyattā ca na parassapīti attho.
The meaning is that, having been discharged without regard by oneself, it is neither one's own for one's benefit, nor is it for another's benefit, because it has not been given to anyone and because it is repulsive.
Vì nó được thải ra mà không cần đến tự thân, nên nó không phải là của tự thân hay vì lợi ích của tự thân, và vì nó không được ban tặng cho bất kỳ ai, và vì nó ghê tởm, nên nó cũng không phải vì lợi ích của người khác, đó là ý nghĩa.
Sarīranissandovāti sarīrato vissandanameva nikkhamanamattaṃ.
Sarīranissandovā means, merely the flowing out from the body; it is merely the act of emerging.
Sarīranissandovā (hoặc sự chảy ra từ thân) nghĩa là: chỉ là sự xuất ra, sự chảy ra từ thân.
Sarīre sati so hoti, nāsatīti sarīrassa ānisaṃsamattantipi vadanti.
Some also say that it occurs when there is a body, and does not occur when there is no body, thus it is merely an advantage of the body.
Một số người nói rằng nó chỉ là lợi ích của thân, vì khi có thân thì nó có, khi không có thân thì nó không có.
Tadayuttameva nidassanena visamabhāvato.
That statement is inappropriate due to the discrepancy with the illustration.
Điều đó không đúng vì sự khác biệt với ví dụ.
Tattha hi ‘‘paṭijagganamattamevā’’ti vuttaṃ, paṭisodhanamattaṃ evāti cassa attho.
For there it is stated "paṭijagganamattamevā" (merely for tending to it), and its meaning is "merely for cleansing."
Ở đó đã nói "paṭijagganamattamevā" (chỉ là sự giữ gìn), và ý nghĩa của nó là chỉ là sự làm sạch.
Veḷunāḷiādiudakabhājanaṃ udakatumbo.
A water container like a bamboo pipe is an udakatumbo (water pot).
Udakatumba (bình đựng nước) là bình đựng nước như ống tre v.v...
Tanti chaḍḍitaudakaṃ.
Taṃ refers to the discarded water.
Taṃ (nó) nghĩa là: nước đã đổ đi.
‘‘Gate’’tiādīsu avatthābhedena kiriyābhedoyeva, na pana atthabhedoti dassetuṃ ‘‘gacchanto vā’’tiādi vuttaṃ.
To show that in phrases like "gate" (walking), there is only a difference in action due to a difference in situation, and not a difference in meaning, it is stated " gacchanto vā" (or walking) and so forth.
Để chỉ ra rằng trong "gate" v.v... chỉ có sự khác biệt về hành động do sự khác biệt về trạng thái, chứ không phải sự khác biệt về ý nghĩa, đã nói "gacchanto vā" (hoặc đang đi) v.v...
Tenāha ‘‘tasmā’’tiādi.
Therefore, it says " tasmā" (therefore) and so forth.
Vì vậy, đã nói "tasmā" (do đó) v.v...
Tattha sutteti dīghanikāye, majjhimanikāye ca saṅgīte satipaṭṭhānasutte (dī. ni. 2.372; ma. ni. 1.105) addhānairiyāpathāti cirapavattakā dīghakālikā iriyāpathā addhānasaddassa cirakālavacanato ‘‘addhaniyaṃ assa ciraṭṭhitika’’ntiādīsu (dī. ni. 2.184; 3.177; pārā. 21) viya, addhānagamanapavattakā vā dīghamaggikā iriyāpathā.
There, sutte (in the Sutta) means in the Satipaṭṭhāna Sutta, recited in the Dīgha Nikāya and Majjhima Nikāya. Addhānairiyāpathā means postures that last for a long time, or long-lasting postures, because the word "addhāna" means a long duration, as in "addhaniyaṃ assa ciraṭṭhitikaṃ" and so forth; or alternatively, postures that involve a long journey, or long-distance postures.
Ở đó, sutte (trong kinh) nghĩa là: trong kinh Satipaṭṭhāna được kết tập trong Dīghanikāya và Majjhimanikāya; addhāniriyāpathā (các oai nghi đường dài) nghĩa là: các oai nghi kéo dài, lâu dài, vì từ "addhāna" có nghĩa là thời gian dài, như trong "addhaniyaṃ assa ciraṭṭhitika" v.v... hoặc các oai nghi xảy ra trong chuyến đi đường dài.
Addhānasaddo hi dīghamaggapariyāyo ‘‘addhānagamanasamayo’’tiādīsu (pāci. 213, 217) viya.
Indeed, the word "addhāna" is a synonym for a long path, as in "addhānagamanasamayo" and so forth.
Thật vậy, từ "addhāna" là một từ đồng nghĩa với đường dài, như trong "addhānagamanasamayo" v.v...
Majjhimāti bhikkhācārādivasena pavattā nāticirakālikā, nātidīghamaggikā vā iriyāpathā.
Majjhimā means postures that are not very long-lasting or do not involve a very long path, such as those occurring during alms-round and so forth.
Majjhimā (trung bình) nghĩa là: các oai nghi xảy ra trong việc khất thực v.v... không quá lâu, hoặc không quá dài.
Cuṇṇiyairiyāpathāti vihāre, aññattha vā ito cito ca parivattanādivasena pavattā appamattakabhāvena cuṇṇavicuṇṇiyabhūtā iriyāpathā.
Cuṇṇiyairiyāpathā means postures that are minute and subtle due to their small extent, occurring in a monastery or elsewhere through turning around and so forth.
Cuṇṇiyairiyāpathā (các oai nghi nhỏ nhặt) nghĩa là: các oai nghi xảy ra trong tu viện hoặc ở nơi khác, do sự xoay chuyển từ đây đến đó v.v... trở thành nhỏ nhặt, vụn vặt do ở mức độ nhỏ bé.
Appamattakampi hi ‘‘cuṇṇavicuṇṇa’’nti loke vadanti.
Indeed, even something small is called "cuṇṇa vicuṇṇa" (minute, pulverized) in common usage.
Thật vậy, người đời cũng gọi những thứ nhỏ bé là "cuṇṇavicuṇṇa" (vụn vặt).
‘‘Khuddakacuṇṇikairiyāpathā’’tipi pāṭho, khuddakā hutvā vuttanayena cuṇṇikā iriyāpathāti attho.
The reading " khuddakacuṇṇikairiyāpathā" also exists, meaning postures that are small and minute in the manner described.
Cũng có bản đọc là "khuddakacuṇṇikairiyāpathā" (các oai nghi nhỏ nhặt), nghĩa là: các oai nghi nhỏ bé và nhỏ nhặt theo cách đã nói.
Tasmāti evaṃ avatthābhedena iriyāpathabhedamattassa kathanato.
Tasmā means, therefore, because only a difference in posture due to a difference in situation is stated thus.
Tasmā (do đó) nghĩa là: vì chỉ nói về sự khác biệt của các oai nghi do sự khác biệt về trạng thái như vậy.
Tesupīti ‘‘gate ṭhite’’tiādīsupi.
Tesupī means, even in "gate ṭhite" (walking, standing) and so forth.
Tesupī (cũng trong những điều đó) nghĩa là: cũng trong "gate ṭhite" v.v...
Vuttanayenāti ‘‘abhikkante’’tiādīsu vuttanayena.
Vuttanayenā means, in the manner stated in "abhikkante" (going forward) and so forth.
Vuttanayenā (theo cách đã nói) nghĩa là: theo cách đã nói trong "abhikkante" v.v...
Jāgaritasaddasannidhānato cettha bhavaṅgotaraṇavasena niddokkamanameva sayanaṃ, na pana piṭṭhipasāraṇamattanti dasseti ‘‘kiriyāmayapavattāna’’ntiādinā.
Furthermore, in this posture of sleeping, because it is in proximity to the word jāgarita (waking), sleeping is precisely the act of falling asleep by way of descending into bhavaṅga; it is not merely stretching out on one's back. This is shown by the phrase "kiriyāmayapavattāna" and so on.
Ở đây, do sự gần gũi với từ “jāgarita” (thức dậy), “sayana” (nằm) chỉ là sự đi vào trạng thái ngủ sâu (bhavaṅga), chứ không chỉ là việc duỗi lưng. Điều này được giải thích bằng cụm từ “kiriyāmayapavattāna” (các tâm hoạt động do hành động) v.v.
Divāseyyasikkhāpade (pārā. 77) viya piṭṭhipasāraṇassāpi sayanairiyāpathabhāvena ekalakkhaṇattā etthāvarodhanaṃ daṭṭhabbaṃ.
Just as in the rule on daytime sleeping, stretching out on one's back is also considered a sleeping posture, sharing the same characteristic; thus, restriction here should be understood.
Cần hiểu rằng ở đây có sự hạn chế, vì việc duỗi lưng cũng là một tư thế nằm, có cùng đặc điểm với tư thế nằm trong giới học về việc nằm ngủ ban ngày.
Karaṇaṃ kiriyā, kāyādikiccaṃ, taṃ nibbattentīti kiriyāmayāni taddhitasaddānamanekatthavuttito.
Doing is kiriyā (action), the functions of body etc.; they bring forth these functions, hence kiriyāmayāni (made of action), due to the many meanings of taddhita words.
“Karaṇa” là “kiriyā” (hành động), tức là các chức năng của thân v.v., và vì chúng tạo ra các chức năng đó, nên chúng được gọi là “kiriyāmayāni” (do hành động tạo ra), do các từ taddhita có nhiều nghĩa.
Atha vā āvajjanadvayakiccaṃ kiriyā, tāya pakatāni, nibbattāni vā kiriyāmayāni.
Alternatively, the function of the two acts of āvajjana (attending) is kiriyā (action); those made by it, or produced by it, are kiriyāmayāni.
Hoặc, chức năng của hai sự chú ý (āvajjana) là kiriyā (hành động), và những gì được tạo ra hoặc hoàn thành bởi hành động đó là kiriyāmayāni (do hành động tạo ra).
Āvajjanavasena hi bhavaṅgupacchede sati vīthicittāni uppajjantīti.
For, when there is an interruption of bhavaṅga by way of āvajjana, the vīthicitta (process-consciousness) arise.
Thật vậy, khi bhavaṅga bị cắt đứt do sự chú ý, các tâm lộ trình (vīthicitta) phát sinh.
Aparāparuppattiyā nānappakārato vattanti parivattantīti pavattāni. Katthaci pana ‘‘cittāna’’nti pāṭho, so abhidhammaṭṭhakathādīhi, (vibha. aṭṭha. 523) taṭṭīkāhi ca viruddhattā na porāṇapāṭhoti veditabbo.
They occur repeatedly and revolve in various ways, hence pavattāni (occurring). In some texts, the reading is "cittānaṃ"; this should be understood as not an ancient reading, as it contradicts the Abhidhamma commentaries and their sub-commentaries.
Chúng diễn ra và xoay chuyển theo nhiều cách khác nhau do sự phát sinh liên tục, nên được gọi là pavattāni (đang diễn ra). Ở một số nơi có pāṭha là “cittānaṃ” (của các tâm), nhưng pāṭha đó không phải là pāṭha cổ, vì nó mâu thuẫn với các chú giải Abhidhamma và các tiểu chú giải của chúng.
Kiriyāmayāni eva pavattāni tathā, javanaṃ, sabbampi vā chadvārikavīthicittaṃ.
Occurring through action are javana (impulsion), or all six-door vīthicitta.
Chỉ các tâm javana (tâm tốc hành) là các tâm hoạt động do hành động đang diễn ra như vậy, hoặc tất cả các tâm lộ trình sáu cửa.
Tenāha abhidhammaṭīkāyaṃ (vibha. mūlaṭī. 525) ‘‘kāyādikiriyāmayattā, āvajjanakiriyāsamuṭṭhitattā ca javanaṃ, sabbampi vā chadvārappavattaṃ kiriyāmayapavattaṃ nāmā’’ti.
Therefore, it is stated in the Abhidhammaṭīkā: "Because it is made of bodily actions and arises from āvajjana action, javana, or all six-door occurring*, is called kiriyāmayapavatta."
Do đó, trong Abhidhammaṭīkā có nói: “Tâm javana, hoặc tất cả các tâm lộ trình sáu cửa, được gọi là kiriyāmayapavatta (tâm hoạt động do hành động) vì chúng được tạo ra bởi các hành động của thân v.v., và được phát sinh bởi hành động chú ý (āvajjana).”
Appavattanti niddokkamanakāle anuppajjanaṃ suttaṃ nāmāti attho gahetabbo.
The word appavattaṃ (not occurring) means the non-arising of vīthicitta at the time of falling asleep, and the meaning is taken as suttaṃ nāma (called asleep).
Nghĩa của “appavattaṃ” (không diễn ra) là sự không phát sinh của tâm lộ trình vào lúc đi vào giấc ngủ sâu (niddokkamanakāla), tức là “suttaṃ” (đang ngủ).
Neyyatthavacanañhi idaṃ, itarathā chadvārikacittānaṃ purecarānucaravasena uppajjantānaṃ sabbesampi dvāravimuttacittānaṃ pavattaṃ suttaṃ nāma siyā, evañca katvā niddokkamanakālato aññasmiṃ kāle uppajjantānaṃ dvāravimuttacittānampi pavattaṃ jāgarite saṅgayhatīti veditabbaṃ.
For this statement is of indirect meaning (neyyatthavacana); otherwise, if taken literally, the occurrence of all six-door consciousness that arise in sequence, and all consciousness liberated from doors, would be called "asleep." In that case, the occurrence of consciousness liberated from doors, arising at a time other than falling asleep, would also be included in "waking." This should be understood.
Thật vậy, đây là một lời nói có ý nghĩa cần được suy luận (neyyatthavacana); nếu không, tất cả các tâm lộ trình sáu cửa phát sinh theo thứ tự trước và sau, và tất cả các tâm thoát khỏi các cửa (dvāravimuttacitta) cũng sẽ được gọi là “suttaṃ” (ngủ). Và nếu vậy, các tâm thoát khỏi các cửa phát sinh vào thời điểm khác ngoài lúc ngủ sâu cũng sẽ được bao gồm trong “jāgarita” (thức dậy).
Cittassa payogakāraṇabhūte oṭṭhādike paṭicca yathāsakaṃ ṭhāne saddo jāyatīti āha ‘‘oṭṭhe ca paṭiccā’’tiādi.
That sound arises in its respective place dependent on the lips etc., which are the causes of the mind's effort, is what is meant by "oṭṭhe ca paṭiccā" and so on.
Vì âm thanh phát sinh tại vị trí tương ứng của nó, tùy thuộc vào môi v.v., là nguyên nhân của sự nỗ lực của tâm, nên Ngài nói “oṭṭhe ca paṭiccā” (tùy thuộc vào môi) v.v.
Kiñcāpi saddo yathāṭhānaṃ jāyati, oṭṭhālanādinā pana payogeneva jāyati, na vinā tena payogenāti adhippāyo.
Although sound arises in its proper place, the intention is that it only arises through effort such as movement of the lips, and not without such effort.
Mặc dù âm thanh phát sinh tại vị trí của nó, nhưng ý nghĩa là nó chỉ phát sinh do sự nỗ lực như cử động môi, chứ không phải không có sự nỗ lực đó.
Keci pana vadanti ‘‘oṭṭhe cātiādi sadduppattiṭṭhānanidassana’’nti, tadayuttameva tathā avacanato.
Some say that "oṭṭhe ca" etc. indicates the place where sound arises, but that is inappropriate because it is not stated as such.
Một số người nói rằng “oṭṭhe ca” v.v. là sự chỉ ra vị trí phát sinh của âm thanh, nhưng điều đó không phù hợp vì nó không được nói như vậy.
Na hi ‘‘oṭṭhe ca paṭiccā’’tiādinā sasamuccayena kammavacanena ṭhānavacanaṃ sambhavatīti.
For, by the phrase "oṭṭhe ca paṭiccā" etc., with its conjunction and objective case, a statement of place is not possible.
Thật vậy, không thể có việc nói về vị trí bằng cách nói về đối tượng với sự bao gồm như “oṭṭhe ca paṭiccā” v.v.
Tadanurūpanti tassa saddassa anurūpaṃ.
Tadanurūpaṃ means "corresponding to that sound."
Tadanurūpaṃ (tương ứng với điều đó) có nghĩa là tương ứng với âm thanh đó.
Bhāsanassa paṭisañcikkhanavirodhato tuṇhībhāvapakkhe ‘‘aparabhāge bhāsito iti paṭisañcikkhatī’’ti na vuttaṃ, tena ca viññāyati ‘‘tuṇhībhūtova paṭisañcikkhatīti attho’’ti.
Because speaking contradicts reflection, in the case of silence, it is not said, "later he reflects that he spoke." From this, it is understood that the meaning is, "he reflects while being silent."
Vì sự nói chuyện mâu thuẫn với sự quán xét, nên trong trường hợp im lặng, không nói “sau đó quán xét rằng đã nói”, và điều đó cho thấy rằng “ý nghĩa là chỉ quán xét trong im lặng”.
Yasmā pana mahāsivattheravāde anantare anantare iriyāpathe pavattarūpārūpadhammānaṃ tattha tattheva nirodhadassanavasena sampajānakāritā gahitā, tasmā taṃ mahāsatipaṭṭhānasutte (dī. ni. 2.376; ma. ni. 1.109) āgataasammohasampajaññavipassanāvāravasena veditabbaṃ, na catubbidhasampajaññavibhāgavasena, ato tattheva tamadhippetaṃ, na idhāti dassento ‘‘tayida’’ntiādimāha.
Since, in the view of the Elder Mahāsiva, sampajānakāritā (acting with full awareness) is taken as the observation of the cessation of existent material and immaterial phenomena in each successive posture, this should be understood by way of the asammohasampajaññavipaṣsanā-vāra (reflection-awareness of non-delusion) mentioned in the Mahāsatipaṭṭhāna Sutta, and not by way of the four kinds of sampajañña (full awareness). Therefore, that meaning is intended there, not here. This is shown by the phrase "tayidaṃ" and so on.
Tuy nhiên, vì trong quan điểm của Trưởng lão Mahāsiva, sự thực hành tỉnh giác (sampajānakāritā) được chấp nhận bằng cách thấy sự diệt trừ của các pháp sắc và vô sắc đang diễn ra trong từng oai nghi liên tiếp ngay tại đó, nên điều đó cần được hiểu theo khía cạnh tuệ quán về sự tỉnh giác không mê lầm (asammohasampajaññavipassanāvāra) được đề cập trong kinh Đại Niệm Xứ (Mahāsatipaṭṭhānasutta), chứ không phải theo khía cạnh phân loại bốn loại tỉnh giác. Do đó, để chỉ ra rằng điều đó được ám chỉ ở đó chứ không phải ở đây, Ngài đã nói “tayidaṃ” (điều này) v.v.
Asammohasaṅkhātaṃ dhuraṃ jeṭṭhakaṃ yassa vacanassāti asammohadhuraṃ, mahāsatipaṭṭhānasutteyeva tassa vacanassa adhippetabhāvassa hetugabbhamidaṃ vacanaṃ.
Asammohadhuraṃ means that which has non-delusion as its principal aspect. This statement implies that its meaning is intended specifically in the Mahāsatipaṭṭhāna Sutta.
Asammohadhuraṃ (trọng tâm không mê lầm) là lời nói mà sự không mê lầm được coi là chính yếu. Đây là lời nói chứa đựng lý do cho việc lời nói đó chỉ được ám chỉ trong kinh Đại Niệm Xứ.
Yasmā panettha sabbampi catubbidhaṃ sampajaññaṃ labbhati yāvadeva sāmaññaphalavisesadassanapadhānattā imissā desanāya, tasmā taṃ idha adhippetanti dassetuṃ ‘‘imasmiṃ panā’’tiādi vuttaṃ.
Now, since all four kinds of sampajañña are obtained here, inasmuch as this discourse primarily shows the special fruits of recluseship, to show that this is intended here, "imasmiṃ panā" and so on is stated.
Tuy nhiên, vì ở đây tất cả bốn loại tỉnh giác đều được bao gồm, và vì sự thuyết giảng này chủ yếu nhằm chỉ ra những đặc điểm đặc biệt của quả Sa-môn, nên để chỉ ra rằng điều đó được ám chỉ ở đây, Ngài đã nói “imasmiṃ panā” (nhưng trong điều này) v.v.
Vuttanayenevāti abhikkantādīsu vuttanayeneva.
Vuttanayeneva means "in the manner already stated for going forward," etc.
Vuttanayeneva (chỉ theo cách đã nói) có nghĩa là chỉ theo cách đã nói trong việc đi tới v.v.
Nanu ‘‘satisampajaññena samannāgato’’ti etassa uddesassāyaṃ niddeso, atha kasmā sampajaññavaseneva vitthāro katoti codanaṃ sodhento ‘‘ sampajānakārīti cā’’tiādimāha, satisampayuttasseva sampajānassa vasena atthassa viditabbattā evaṃ vitthāro katoti vuttaṃ hoti.
Now, if this explanation pertains to "endowed with mindfulness and full awareness," then why is the detailed explanation given only by way of sampajañña? Resolving this question, it is said: "sampajānakārīti cā" and so on, meaning that the explanation is given this way because the meaning is to be understood by way of sampajañña associated with sati (mindfulness).
Để giải quyết câu hỏi: “Chẳng phải đây là sự giải thích của lời tuyên bố ‘satisampajaññena samannāgato’ (đầy đủ chánh niệm và tỉnh giác) sao? Vậy tại sao lại giải thích chỉ theo khía cạnh tỉnh giác?”, Ngài đã nói “sampajānakārīti cā” (và người thực hành tỉnh giác) v.v. Điều đó có nghĩa là sự giải thích được đưa ra như vậy vì ý nghĩa cần được hiểu theo khía cạnh của sự tỉnh giác gắn liền với chánh niệm.
‘‘Satisampayuttassevā’’ti ca iminā yathā sampajaññassa kiccato padhānatā gahitā, evaṃ satiyāpīti atthaṃ dasseti, na panetaṃ satiyā sampajaññena saha bhāvamattadassanaṃ.
By "satisampayuttassevā", it is shown that just as sampajañña is primary in terms of its function, so too is sati; it is not merely a showing of sati's existence together with sampajañña.
Và bằng cụm từ “satisampayuttassevā” (chỉ của cái gắn liền với chánh niệm), Ngài chỉ ra rằng cũng như sự ưu việt của tỉnh giác được chấp nhận về mặt chức năng, thì sự ưu việt của chánh niệm cũng vậy. Đây không chỉ là sự chỉ ra sự hiện hữu của chánh niệm cùng với tỉnh giác.
Na hi kadāci satirahitā ñāṇappavatti atthīti.
For there is never an arising of knowledge without mindfulness.
Thật vậy, không bao giờ có sự phát sinh của trí tuệ mà không có chánh niệm.
Nanu ca sampajaññavasenevāyaṃ vitthāro, atha kasmā satisampayuttassa sampajaññassa vasena attho veditabboti codanampi sodheti ‘‘ satisampajaññena samannāgatoti etassa hi padassa ayaṃ vitthāro’’ti iminā.
Now, if this explanation is only by way of sampajañña, then why should the meaning be understood by way of sampajañña associated with sati? This question is also resolved by "satisampajaññena samannāgatoti etassa hi padassa ayaṃ vitthāro".
Để giải quyết câu hỏi: “Chẳng phải đây là sự giải thích chỉ theo khía cạnh tỉnh giác sao? Vậy tại sao ý nghĩa lại cần được hiểu theo khía cạnh của tỉnh giác gắn liền với chánh niệm?”, Ngài đã nói: “satisampajaññena samannāgatoti etassa hi padassa ayaṃ vitthāro” (thật vậy, đây là sự giải thích của từ ‘satisampajaññena samannāgato’).
Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘satisampajaññena samannāgato’’ti evaṃ ekato uddiṭṭhassa atthassa vitthārattā uddese viya niddesepi tadubhayaṃ samadhurabhāveneva gahitanti.
This means that because this is an elaboration of the meaning summarily stated as "endowed with mindfulness and full awareness," both are taken as equally principal in the explanation, just as in the summary statement.
Điều này có nghĩa là: vì đây là sự giải thích của một ý nghĩa đã được tuyên bố chung là “satisampajaññena samannāgato”, nên trong phần giải thích cũng như trong phần tuyên bố, cả hai đều được chấp nhận với sự ưu việt ngang nhau.
Imināpi hi satiyā sampajaññena samadhurataṃyeva vibhāveti ekato uddiṭṭhassa atthassa vitthārabhāvadassanena tadatthassa siddhattā.
By this, too, it is indeed shown that mindfulness is equal in importance to full awareness, as the meaning is established by showing the elaboration of the meaning stated together.
Bằng cách này, Ngài cũng làm rõ sự ưu việt ngang nhau của chánh niệm với tỉnh giác, vì ý nghĩa đó được xác lập bằng cách chỉ ra rằng đây là sự giải thích của một ý nghĩa đã được tuyên bố chung.
Idāni vibhaṅganayenāpi tadatthaṃ samatthetuṃ ‘‘vibhaṅgappakaraṇe panā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to substantiate that meaning also in the Vibhaṅga method, "vibhaṅgappakaraṇe panā" and so on is stated.
Bây giờ, để xác nhận ý nghĩa đó theo phương pháp phân tích (vibhaṅganaya), Ngài đã nói “vibhaṅgappakaraṇe panā” (nhưng trong Vibhaṅga) v.v.
Imināpi hi sampajaññassa viya satiyāpettha padhānataṃyeva vibhāveti.
By this, too, it is indeed shown that mindfulness here is primary, just like full awareness.
Bằng cách này, Ngài cũng làm rõ sự ưu việt của chánh niệm ở đây, giống như của tỉnh giác.
Tattha etāni padānīti ‘‘abhikkante paṭikkante sampajānakārī hotī’’tiādīni uddesapadāni.
There, etāni padāni refers to the summary terms like "He acts with full awareness when going forward, when going back," etc.
Trong đó, etāni padāni (những từ này) là các từ tuyên bố như “abhikkante paṭikkante sampajānakārī hoti” (khi đi tới, khi đi lui, người ấy thực hành tỉnh giác) v.v.
Vibhattānevāti satiyā sampajaññena sampayogamakatvā sabbaṭṭhānesu visuṃ visuṃ vibhattāniyeva.
Vibhattānevā means that they are indeed elucidated separately in all places, without combining mindfulness and full awareness.
Vibhattānevā (đã được phân tích) có nghĩa là chúng đã được phân tích riêng biệt ở tất cả các nơi, mà không liên kết chánh niệm với tỉnh giác.
Majjhimabhāṇakā, pana ābhidhammikā (vibha. aṭṭha. 523) ca evaṃ vadanti – eko bhikkhu gacchanto aññaṃ cintento aññaṃ vitakkento gacchati, eko kammaṭṭhānaṃ avissajjetvāva gacchati.
However, the reciters of the Majjhima Nikāya and the Abhidhammikas say this: One monk walks thinking of one thing and pondering another; another walks without abandoning his meditation subject.
Tuy nhiên, các nhà Majjhima Bhāṇaka và các nhà Abhidhammika nói như sau: Một tỳ-khưu đang đi, suy nghĩ điều khác, suy tư điều khác. Một tỳ-khưu khác đi mà không rời bỏ đề mục thiền định.
Tathā eko tiṭṭhanto aññaṃ cintento aññaṃ vitakkento tiṭṭhati, eko kammaṭṭhānaṃ avissajjetvāva tiṭṭhati.
Similarly, one stands thinking of one thing and pondering another; another stands without abandoning his meditation subject.
Tương tự, một tỳ-khưu đang đứng, suy nghĩ điều khác, suy tư điều khác. Một tỳ-khưu khác đứng mà không rời bỏ đề mục thiền định.
Eko nisīdanto aññaṃ cintento aññaṃ vitakkento nisīdati, eko kammaṭṭhānaṃ avissajjetvāva nisīdati.
One sits thinking of one thing and pondering another; another sits without abandoning his meditation subject.
Một tỳ-khưu đang ngồi, suy nghĩ điều khác, suy tư điều khác. Một tỳ-khưu khác ngồi mà không rời bỏ đề mục thiền định.
Eko sayanto aññaṃ cintento aññaṃ vitakkento sayati, eko kammaṭṭhānaṃ avissajjetvāva sayati.
One lies down thinking of one thing and pondering another; another lies down without abandoning his meditation subject.
Một tỳ-khưu đang nằm, suy nghĩ điều khác, suy tư điều khác. Một tỳ-khưu khác nằm mà không rời bỏ đề mục thiền định.
Ettakena pana gocarasampajaññaṃ na pākaṭaṃ hotīti caṅkamanena dīpenti.
However, by this much, gocarasampajañña (full awareness of resort) is not evident, so they illustrate it with walking meditation.
Tuy nhiên, chỉ với chừng đó thì sự tỉnh giác về đối tượng (gocarasampajañña) chưa rõ ràng, nên họ làm rõ bằng cách đi kinh hành.
Yo hi bhikkhu caṅkamaṃ otaritvā caṅkamanakoṭiyaṃ ṭhito pariggaṇhāti ‘‘pācīnacaṅkamanakoṭiyaṃ pavattā rūpārūpadhammā pacchimacaṅkamanakoṭiṃ appatvā ettheva niruddhā, pacchimacaṅkamanakoṭiyaṃ pavattāpi pācīnacaṅkamanakoṭiṃ appatvā ettheva niruddhā, caṅkamanavemajjhe pavattā ubho koṭiyo appatvā ettheva niruddhā, caṅkamane pavattā rūpārūpadhammā ṭhānaṃ appatvā ettheva niruddhā, ṭhāne pavattā nisajjaṃ, nisajjāya pavattā sayanaṃ appatvā ettheva niruddhā’’ti evaṃ pariggaṇhanto pariggaṇhantoyeva bhavaṅgaṃ otāreti, uṭṭhahanto kammaṭṭhānaṃ gahetvāva uṭṭhahati.
The bhikkhu who, having descended onto the walking path and standing at its end, comprehends thus: “The physical and mental phenomena that arose at the eastern end of the walking path ceased right here, without reaching the western end of the walking path. Those that arose at the western end of the walking path also ceased right here, without reaching the eastern end of the walking path. Those that arose in the middle of the walking path ceased right here, without reaching either end. The physical and mental phenomena that arose while walking ceased right here, without reaching the standing posture. Those that arose in the standing posture ceased right here, without reaching the sitting posture. Those that arose in the sitting posture ceased right here, without reaching the lying down posture.” Such a bhikkhu, while comprehending, enters into the bhavaṅga, and when he arises, he arises having taken up his kammaṭṭhāna.
Vị Tỳ-kheo nào sau khi đi xuống thiền hành lộ, đứng ở đầu thiền hành lộ và quán xét rằng: “Các pháp sắc và vô sắc phát sinh ở đầu thiền hành lộ phía đông đã diệt ngay tại đây mà không đạt đến đầu thiền hành lộ phía tây; các pháp phát sinh ở đầu thiền hành lộ phía tây cũng đã diệt ngay tại đây mà không đạt đến đầu thiền hành lộ phía đông; các pháp phát sinh ở giữa thiền hành lộ đã diệt ngay tại đây mà không đạt đến cả hai đầu; các pháp sắc và vô sắc phát sinh khi đi thiền hành đã diệt ngay tại đây mà không đạt đến tư thế đứng; các pháp phát sinh khi đứng đã diệt ngay tại đây mà không đạt đến tư thế ngồi; các pháp phát sinh khi ngồi đã diệt ngay tại đây mà không đạt đến tư thế nằm.” Quán xét như vậy, vị ấy đi vào trạng thái hữu phần (bhavaṅga) ngay trong khi quán xét, và khi thức dậy, vị ấy thức dậy với đề mục thiền đã được nắm giữ.
Ayaṃ bhikkhu gatādīsu sampajānakārī nāma hoti.
This bhikkhu is called one who acts with clear comprehension in going, etc.
Vị Tỳ-kheo này được gọi là người có chánh niệm trong các oai nghi đi đứng (gatādīsu sampajānakārī).
Evaṃ pana sutte kammaṭṭhānaṃ avibhūtaṃ hoti, kammaṭṭhānaṃ avibhūtaṃ na kātabbaṃ, tasmā yo bhikkhu yāva sakkoti, tāva caṅkamitvā ṭhatvā nisīditvā sayamāno evaṃ pariggahetvā sayati ‘‘kāyo acetano, mañco acetano, kāyo na jānāti ‘ahaṃ mañce sayito’ti, mañcopi na jānāti ‘mayi kāyo sayito’ti.
However, the kammaṭṭhāna is not clear in lying down (sutta), and the kammaṭṭhāna should not be unclear. Therefore, the bhikkhu who walks, stands, sits, and lies down as much as he can, comprehending thus, lies down: “The body is unconscious, the couch is unconscious. The body does not know ‘I am lying on the couch,’ nor does the couch know ‘The body is lying on me.
Tuy nhiên, trong khi ngủ, đề mục thiền không rõ ràng. Đề mục thiền không nên bị làm cho không rõ ràng. Do đó, vị Tỳ-kheo nào có thể đi thiền hành, đứng, ngồi, và nằm, sau khi quán xét như vậy, vị ấy nằm xuống và quán xét rằng: “Thân là vô tri, giường là vô tri. Thân không biết ‘ta đang nằm trên giường’, và giường cũng không biết ‘thân đang nằm trên ta’.
Acetano kāyo acetane mañce sayito’’ti.
An unconscious body lies on an unconscious couch.”
Thân vô tri nằm trên giường vô tri.”
Evaṃ pariggaṇhanto pariggaṇhantoyeva cittaṃ bhavaṅgaṃ otāreti, pabujjhanto kammaṭṭhānaṃ gahetvāva pabujjhati, ayaṃ sutte sampajānakārī nāma hoti.
A bhikkhu comprehending in this manner, while comprehending, allows his mind to enter into bhavaṅga; and when he awakens, he awakens having taken up his kammaṭṭhāna. This bhikkhu is called one who acts with clear comprehension in lying down (sutta).
Quán xét như vậy, vị ấy đi vào trạng thái hữu phần (bhavaṅga) ngay trong khi quán xét, và khi thức dậy, vị ấy thức dậy với đề mục thiền đã được nắm giữ. Vị ấy được gọi là người có chánh niệm trong khi ngủ (sutte sampajānakārī).
Aṭṭhatiṃsāya ārammaṇesu cittaruciyaṃ manasikāraṃ pavattentopi dutiyajjhānaṃ samāpannopi tuṇhībhāve sampajānakārī nāma.
One who directs his attention according to his mental inclination towards thirty-eight objects, and one who attains the second jhāna, is called one who acts with clear comprehension in silence.
Vị Tỳ-kheo nào hướng tâm đến ba mươi tám đề mục (ārammaṇa) theo ý muốn của tâm, hoặc đã chứng đắc nhị thiền (dutiyajjhāna) cũng được gọi là người có chánh niệm trong khi im lặng (tuṇhībhāve sampajānakārī).
Dutiyañhi jhānaṃ vacīsaṅkhāravirahato visesato tuṇhībhāvo nāmāti.
Indeed, the second jhāna is specifically called silence due to the absence of verbal formations (vacīsaṅkhāra).
Thật vậy, nhị thiền được gọi là sự im lặng đặc biệt do không có hành động lời nói (vacīsaṅkhāra) là tầm (vitakka) và tứ (vicāra).
Ayampi nayo purimanayato visesanayattā idhāpi āharitvā vattabbo.
This method, being a distinguishing method from the previous one, should also be brought up and spoken of here.
Phương pháp này cũng nên được đưa vào đây vì nó là một phương pháp đặc biệt so với phương pháp trước.
Tathā hesa abhidhammaṭṭhakathādīsu (vibha. aṭṭha. 523) ‘‘ayaṃ panettha aparopi nayo’’ti ārabhitvā yathāvuttanayo vibhāvitoti.
Indeed, this particular method has been explained in the Abhidhamma commentaries and so on, by beginning with "Here is another method."
Thật vậy, phương pháp đã nói đã được trình bày trong các bản chú giải Abhidhamma, v.v., bắt đầu bằng câu: “Đây là một phương pháp khác ở đây.”
‘‘Evaṃ kho mahārājā’’tiādi yathāniddiṭṭhassa atthassa nigamanaṃ, tasmā tattha niddesānurūpaṃ atthaṃ dassento ‘‘eva’’ntiādimāha.
"Thus, O great king," etc., is the conclusion of the meaning indicated. Therefore, in order to show the meaning in accordance with the indication there, it is said "Thus", etc.
Câu “Thưa Đại vương, như vậy…” v.v., là phần kết luận của ý nghĩa đã được chỉ định. Do đó, để trình bày ý nghĩa phù hợp với phần chỉ định, ngài đã nói “ Như vậy (evaṃ)” v.v.
Satisampayuttassa sampajaññassāti hi niddesānurūpaṃ atthavacanaṃ.
Indeed, the statement of meaning "of clear comprehension endowed with mindfulness" is in accordance with the indication.
Thật vậy, “ của sự hiểu biết rõ ràng đi kèm với chánh niệm (satisampayuttassa sampajaññassā)” là lời giải thích ý nghĩa phù hợp với phần chỉ định.
Tattha vinicchayo vuttoyeva.
The determination regarding that has already been stated.
Sự phân tích ở đó đã được nói đến rồi.
Evanti iminā vuttappakārena abhikkantapaṭikkantādīsu sattasu ṭhānesu paccekaṃ catubbidhena pakārenāti attho.
By "Thus", the meaning is in the manner described, in each of the seven positions such as advancing and retreating, in four ways.
Với từ “evaṃ” có nghĩa là, theo cách đã nói, ở bảy vị trí như đi tới, đi lui, v.v., theo bốn cách riêng biệt.
215. Atthadassanena padassapi viññāyamānattā padamanapekkhitvā santosassa attani atthitāya bhikkhu santuṭṭhoti pavuccatīti atthamattaṃ dassetuṃ ‘‘itarītarapaccayasantosena samannāgato’’ti vuttaṃ.
Since the word (bhikkhu) is understood by showing its meaning, without relying on the word, it is said “endowed with contentment regarding any kind of requisites” to show only the meaning that a bhikkhu is called contented due to the presence of contentment within himself.
Vì ý nghĩa của từ cũng được hiểu qua việc trình bày ý nghĩa, không cần đến từ ngữ, và vì sự tri túc hiện hữu trong tự thân, nên một vị Tỳ-kheo được gọi là tri túc. Để trình bày ý nghĩa đơn thuần, đã nói “ đầy đủ sự tri túc với bất kỳ vật dụng nào (itarītarapaccayasantosena samannāgato)”.
Santussati na luddho bhavatīti hi padanibbacanaṃ.
For the etymological explanation of the word is: he is contented, he is not greedy.
Thật vậy, giải thích từ ngữ là: “Vị ấy tri túc, không tham lam.”
Apica padanibbacanavasena atthe vutte yassa santosassa attani atthibhāvato santuṭṭho nāma, so apākaṭoti taṃ pākaṭakaraṇatthaṃ ‘‘itarītarapaccayasantosena samannāgato’’ti atthamattamāha, cīvarādike yattha katthaci kappiyapaccaye santosena samaṅgībhūtoti attho.
Moreover, when the meaning is stated by way of the etymological explanation of the word, the contentment that causes one to be called "contented" is not evident. Therefore, to make it evident, he states only the meaning: "endowed with contentment regarding any kind of requisites," which means being endowed with contentment regarding any suitable requisite such as robes.
Hơn nữa, khi ý nghĩa được nói theo cách giải thích từ ngữ, sự tri túc mà nhờ đó một người được gọi là tri túc không rõ ràng. Vì vậy, để làm cho nó rõ ràng, đã nói ý nghĩa đơn thuần là “ đầy đủ sự tri túc với bất kỳ vật dụng nào”, nghĩa là vị ấy có sự tri túc với bất kỳ vật dụng hợp pháp nào như y phục, v.v.
Itara-saddo hi aniyamavacano dvikkhattuṃ vuccamāno yaṃ kiñci-saddena samānattho hoti.
The word itara (other) denotes indefiniteness, and when spoken twice, it has the same meaning as yaṃ kiñci (whatever).
Từ “itara” là một từ không xác định, khi được lặp lại hai lần, nó có cùng nghĩa với từ “yaṃ kiñci” (bất cứ điều gì).
Tena vuttaṃ ‘‘yattha katthaci kappiyapaccaye’’ti.
Therefore, it is said, "with any suitable requisite."
Vì vậy, đã nói “với bất kỳ vật dụng hợp pháp nào”.
Atha vā itaraṃ vuccati hīnaṃ paṇītato aññattā, tathā paṇītampi hīnato aññattā.
Alternatively, itara is said of what is inferior, being different from what is excellent; likewise, what is excellent is said to be itara, being different from what is inferior.
Hoặc, “itara” được gọi là thấp kém vì nó khác với cao cấp, và tương tự, cao cấp cũng khác với thấp kém.
Aññamaññāpekkhāsiddhā hi itaratā, tasmā hīnena vā paṇītena vā cīvarādikappiyapaccayena santosena samaṅgībhūtoti attho daṭṭhabbo.
For the state of being itara is established by mutual dependence; therefore, the meaning should be understood as being endowed with contentment regarding suitable requisites such as robes, whether inferior or excellent.
Thật vậy, tính chất “itara” (khác) được thiết lập dựa trên sự tương quan lẫn nhau. Do đó, ý nghĩa cần được hiểu là: vị ấy có sự tri túc với các vật dụng hợp pháp như y phục, v.v., dù là thấp kém hay cao cấp.
Santussati tena, santussanamattanti vā santoso, tathā pavatto alobho, alobhapadhānā vā cattāro khandhā.
Contentment is that by which one is contented, or merely being contented, or a non-greed that has arisen in such a way, or the four aggregates with non-greed as their chief.
Vị ấy tri túc với điều đó, hoặc chỉ sự tri túc là santosa (tri túc), hoặc sự không tham lam (alobha) phát sinh như vậy, hoặc bốn uẩn (khandhā) có sự không tham lam là chính yếu.
Labhanaṃ lābho, attano lābhassa anurūpaṃ santoso yathālābhasantoso.
Acquisition is gain. Contentment in accordance with one's gain is contentment with what is obtained (yathālābhasantoso).
Sự đạt được là lābha (lợi lộc). Sự tri túc phù hợp với lợi lộc của mình là yathālābhasantosa (tri túc tùy theo lợi lộc).
Bala nti kāyabalaṃ, attano balassa anurūpaṃ santoso yathābalasantoso. Sāruppa nti sappāyaṃ patirūpaṃ bhikkhuno anucchavikatā, attano sāruppassa anurūpaṃ santoso yathāsāruppasantoso.
Strength means bodily strength. Contentment in accordance with one's strength is contentment with one's strength (yathābalasantoso). Suitability (sāruppa) means what is proper or appropriate, what is fitting for a bhikkhu. Contentment in accordance with one's suitability is contentment with what is suitable (yathāsāruppasantoso).
Bala (sức mạnh) là sức mạnh của thân. Sự tri túc phù hợp với sức mạnh của mình là yathābalasantosa (tri túc tùy theo sức mạnh). Sāruppa (sự thích hợp) là sự thích nghi, sự phù hợp, sự xứng đáng với một vị Tỳ-kheo. Sự tri túc phù hợp với sự thích hợp của mình là yathāsāruppasantosa (tri túc tùy theo sự thích hợp).
Idhāti sāsane.
Here means in the Sāsana.
Idha (ở đây) là trong giáo pháp.
Aññaṃ na patthetīti appattapatthanabhāvamāha, labhantopi na gaṇhātīti pattapatthanābhāvaṃ.
By "does not aspire for another", he speaks of the absence of aspiring for what has not been obtained; by "even if he obtains, he does not take it", the absence of aspiring for what has been obtained.
“ Không mong cầu cái khác” nói lên việc không mong cầu những gì chưa đạt được. “ Dù đã nhận được cũng không nắm giữ” nói lên việc không mong cầu những gì đã đạt được.
Paṭhamena appattapatthanābhāveyeva vutte yathāladdhato aññassa apatthanā nāma appicchatāyapi siyā pavattiākāroti appicchatāpasaṅgabhāvato tatopi nivattameva santosassa sarūpaṃ dassetuṃ dutiyena pattapatthanābhāvo vuttoti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that, had only the absence of aspiring for what has not been obtained been stated first, not aspiring for anything other than what has been received might also appear as a manifestation of appicchatā (fewness of wishes), hence the second statement regarding the absence of aspiring for what has been obtained, in order to show the very nature of contentment as distinct from appicchatā.
Cần hiểu rằng, nếu chỉ nói lên việc không mong cầu những gì chưa đạt được bằng cách thứ nhất, thì việc không mong cầu cái khác ngoài những gì đã nhận được có thể là biểu hiện của sự thiểu dục (appicchatā). Vì vậy, để làm rõ bản chất của sự tri túc, khác với thiểu dục, cách thứ hai đã nói lên việc không mong cầu những gì đã đạt được.
Evamuparipi.
And so forth above.
Tương tự ở các trường hợp trên.
Pakatidubbaloti ābādhādivirahepi sabhāvadubbalo.
Naturally weak means naturally weak even in the absence of illness, etc.
Pakatidubbalo (yếu đuối tự nhiên) là yếu đuối về bản chất ngay cả khi không có bệnh tật, v.v.
Samāno sīlādibhāgo yassāti sabhāgo, saha vā sīlādīhi guṇabhāgehi vattatīti sabhāgo, lajjīpesalo bhikkhu, tena.
Compatible (sabhāga) means one whose share of sīla, etc., is similar, or one who acts together with the shares of virtues such as sīla; that is, a modest and virtuous bhikkhu. By him.
Người có phần giới (sīla) v.v., tương đồng là sabhāgo (tương đồng), hoặc người sống cùng với các phần đức hạnh như giới v.v., là sabhāgo, tức là một vị Tỳ-kheo có lòng hổ thẹn (lajjī) và biết giữ gìn (pesalo).
Taṃ parivattetvāti pakatidubbalādīnaṃ garucīvaraṃ na phāsubhāvāvahaṃ, sarīrakhedāvahañca hotīti payojanavasena parivattanaṃ vuttaṃ, na atricchatādivasena.
Having exchanged that refers to the exchange mentioned with a purpose, because a heavy robe is not conducive to ease and causes bodily fatigue for those who are naturally weak, etc., and not out of excessive desire, etc.
Taṃ parivattetvā (đổi cái đó) nói lên sự thay đổi vì mục đích sử dụng, vì y phục nặng không phù hợp và gây mệt mỏi cho những người yếu đuối tự nhiên, v.v., chứ không phải vì lòng tham lam, v.v.
Atricchatādippakārena hi parivattetvā lahukacīvaraparibhogo santosavirodhī hoti, tassa pana tadabhāvato yathāvuttappayojanavasena parivattetvā lahukacīvaraparibhogopi na santosavirodhīti āha ‘‘lahukena yāpentopi santuṭṭhova hotī’’ti.
Indeed, wearing light robes after exchanging heavy ones due to excessive desire, etc., is contrary to contentment. But for a bhikkhu who lacks such desire, wearing light robes after exchanging heavy ones for the aforementioned purpose is not contrary to contentment. Therefore, it is said: "Even by wearing light robes, he is content."
Thật vậy, việc đổi y nhẹ để sử dụng theo kiểu tham lam quá mức và những thứ tương tự là trái với sự tri túc. Nhưng đối với vị tỳ khưu ấy, vì không có sự tham lam đó, nên việc đổi y nhẹ để sử dụng theo mục đích đã nói trên cũng không trái với sự tri túc. Vì vậy, (Vị thầy) nói: “Ngay cả khi sống với y nhẹ, vị ấy vẫn tri túc”.
Payojanavasena parivattetvā lahukacīvaraparibhogopi na tāva santosavirodhī, pageva tathā aparivattetvā paribhogeti sambhāvitassa atthassa dassanatthañhettha api-saddaggahaṇaṃ.
The use of the word "api" (even) here is to show the intended meaning, that wearing light robes after exchanging for a specific purpose is not even contrary to contentment, how much less is wearing robes without exchanging them in such a manner.
Việc đổi y nhẹ để sử dụng theo mục đích đã nói trên cũng không trái với sự tri túc, huống chi là việc sử dụng mà không đổi theo cách đó. Từ api (cũng) ở đây được dùng để chỉ ra ý nghĩa được khen ngợi này.
Cīvaraniddesepi ‘‘pattacīvarādīnaṃ aññatara’’nti vacanaṃ yathārutaṃ gahitāvasesapaccayasantosassa cīvarasantose samavarodhitādassanatthaṃ.
In the section on robes (Cīvara-niddesa), the phrase "one of the bowl and robes, etc." is mentioned to show that the contentment with other requisites, apart from what is literally taken, is included in contentment with robes.
Lời nói “một trong số y bát, v.v.” trong phần trình bày về y cũng nhằm mục đích chỉ ra rằng sự tri túc đối với các vật dụng còn lại đã được thọ nhận cũng được bao gồm trong sự tri túc đối với y.
‘‘Therako ayamāyasmā mallako’’tiādīsu theravohārassa paññattimattepi pavattito dasavassato pabhuti ciravassapabbajitesveva idha pavattiñāpanatthaṃ ‘‘therānaṃ cirapabbajitāna’’nti vuttaṃ, therānanti vā saṅghattheraṃ vadati.
The word "thera" (elder), though used for a mere designation in phrases like "This Venerable Mallaka is an elder," is used here to indicate that it applies only to those who have been ordained for many years, specifically ten years or more. Or, "thera" refers to the Saṅghatthera.
Trong các trường hợp như “Vị Tôn giả Mallaka này là trưởng lão”, thuật ngữ thera (trưởng lão) được dùng chỉ là một sự định chế. Ở đây, việc nói “của các trưởng lão, những vị đã xuất gia lâu năm” là để chỉ rõ rằng thuật ngữ này chỉ được dùng cho những vị đã xuất gia từ mười hạ trở lên. Hoặc, từ therānaṃ (của các trưởng lão) có nghĩa là vị Tăng trưởng lão.
Cirapabbajitānanti pana tadavasese vuḍḍhabhikkhū.
"Those who have been ordained for many years" refers to elder bhikkhus other than the Saṅghatthera.
Còn Cirapabbajitānaṃ (những vị đã xuất gia lâu năm) là chỉ các vị tỳ khưu cao tuổi còn lại (ngoài Tăng trưởng lão).
Saṅkārakūṭāditoti kacavararāsiādito.
"From a rubbish heap, etc." means from a heap of refuse, etc.
Saṅkārakūṭādito (từ đống rác, v.v.) có nghĩa là từ đống rác, đống phế thải, v.v.
Anantakānīti nantakāni pilotikāni.
"Anantakāni" (old rags) means "nantakāni" (patches).
Anantakānīti là những tấm vải vụn, vải cũ không có mép, không có viền.
‘‘A-kāro cettha nipātamatta’’nti (vi. va. aṭṭha. 1165) vimānaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.
"The letter 'a' here is merely a particle" is stated in the Vimānavatthu commentary.
Trong Vimānaṭṭhakathā có nói: “Chữ ‘a’ ở đây chỉ là một giới từ.”
Tathā cāhu ‘‘nantakaṃ kappaṭo jiṇṇavasanaṃ tu paṭaccara’’nti natthi dasāsaṅkhāto anto koṭi yesanti hi nantakāni, na-saddassa tu anādese anantakānītipi yujjati.
Thus, it is said: "Nantakaṃ (rag) is kappaṭo (patch), jiṇṇavasanaṃ (worn-out cloth) is paṭaccaraṃ (old rag)." Indeed, "nantakāni" are those (rags) for which there is no end or border, meaning no hem. However, with the prefix "na" (not), "anantakāni" is also appropriate.
Vì vậy, họ đã nói: “Nantakaṃ kappaṭo jiṇṇavasanaṃ tu paṭaccara” (Nantaka là vải vụn, vải cũ, vải rách). Thật vậy, nantakāni là những thứ không có mép, không có viền được gọi là dasāsaṅkhāto anto koṭi. Còn nếu chữ na không được thay thế bằng a, thì anantakānītipi cũng có thể dùng được.
Saṅketakovidānaṃ pana ācariyānaṃ tathā avuttattā vīmaṃsitvā gahetabbaṃ.
However, since the teachers skilled in conventions have not used it in that way, it should be understood after careful consideration.
Tuy nhiên, vì các vị thầy thông thạo về quy ước không nói như vậy, nên cần phải xem xét kỹ lưỡng để hiểu.
‘‘Sanantakānī’’tipi pāṭho, nantakena saha saṃsibbitāni paṃsukūlāni cīvarānīti attho.
"Sanantakāni" is also a reading, meaning rags sewn together with patches.
Cũng có bản đọc là “Sanantakānī”ti, có nghĩa là những y phấn tảo được may cùng với vải vụn.
Saṅghāṭinti tiṇṇaṃ cīvarānaṃ aññataraṃ cīvaraṃ.
"Saṅghāṭi" refers to any one of the three robes.
Saṅghāṭi là một trong ba y.
Tīṇipi hi cīvarāni saṅghaṭitattā ‘‘saṅghāṭī’’ti vuccanti.
Indeed, all three robes are called "saṅghāṭī" because they are stitched together.
Thật vậy, cả ba y đều được gọi là “saṅghāṭī” vì chúng được ghép lại với nhau.
Mahagghaṃ cīvaraṃ, bahūni vā cīvarāni labhitvā tāni vissajjetvā tadaññassa gahaṇampi mahicchatādinaye aṭṭhatvā yathāsāruppanaye eva ṭhitattā na santosavirodhīti āha ‘‘tesaṃ…pe… dhārentopi santuṭṭhova hotī’’ti.
Receiving an expensive robe or many robes, then giving them away and taking another, is not contrary to contentment because it does not arise from excessive desire, etc., but rather from being settled in a suitable manner. Therefore, it is said: "Even by wearing these...he is content."
Việc nhận được một chiếc y đắt tiền hoặc nhiều y rồi từ bỏ chúng để nhận một chiếc y khác cũng không trái với sự tri túc, vì vị ấy không bị ràng buộc bởi sự tham lam quá mức, v.v., mà chỉ giữ đúng theo cách phù hợp. Vì vậy, (Vị thầy) nói: “Ngay cả khi giữ chúng…v.v…vị ấy vẫn tri túc”.
Yathāsāruppanayena yathāladdhaṃ vissajjetvā tadaññagahaṇampi na tāva santosavirodhī, pageva anaññagahaṇena yathāladdhasseva yathāsāruppaṃ paribhogeti sambhāvitassa atthassa dassanatthañhettha api-saddaggahaṇaṃ, evaṃ sesapaccayesupi yathābalayathāsāruppaniddesesu api-saddaggahaṇe adhippāyo veditabbo.
The use of the word "api" (even) here is to show the intended meaning: giving away what one has received and taking something else suitable is not even contrary to contentment; how much less is it to use what one has received in a suitable way without taking anything else. Similarly, in the descriptions of other requisites, for "yathābala" and "yathāsāruppa", the intention behind the use of "api" should be understood.
Việc từ bỏ những gì đã nhận được và nhận một thứ khác phù hợp theo cách phù hợp cũng không trái với sự tri túc. Huống chi là việc sử dụng những gì đã nhận được một cách phù hợp mà không nhận thứ gì khác. Từ api (cũng) ở đây được dùng để chỉ ra ý nghĩa được khen ngợi này. Tương tự, cần hiểu ý nghĩa của việc dùng từ api trong các phần trình bày về các vật dụng còn lại theo khả năng và sự phù hợp.
Aññampi senāsane yathāsāruppasantosaṃ dassento āha ‘‘yo hī’’tiādi.
Showing contentment with other suitable dwellings, it says: "Whoever, indeed," etc.
Để chỉ ra sự tri túc phù hợp đối với các chỗ ở khác, (Vị thầy) nói: “Yo hī” (Thật vậy, ai…), v.v.
Paṭhame hi naye yathāladdhassa vissajjanena, dutiye pana yathāpattassa asampaṭicchanena yathāsāruppasantoso vuttoti ayametesaṃ viseso.
In the first method, contentment according to suitability is stated by giving up what one has received, while in the second, it is by not accepting what one has obtained. This is the distinction between them.
Thật vậy, trong cách thứ nhất, sự tri túc phù hợp được nói đến qua việc từ bỏ những gì đã nhận được, còn trong cách thứ hai, là qua việc không chấp nhận những gì đã đến. Đây là sự khác biệt giữa chúng.
Hi-saddo cettha pakkhantarajotako.
The particle "hi" here indicates an alternative perspective.
Từ hi ở đây dùng để chỉ ra một khía cạnh khác.
Majjhimāgamaṭṭhakathāyaṃ pana pi-saddo dissati.
However, in the Majjhima Nikāya commentary, the particle "pi" is seen.
Tuy nhiên, trong Majjhimāgamaṭṭhakathā (Chú giải Trung Bộ Kinh) có thấy từ pi.
‘‘Uttamasenāsanaṃ nāma pamādaṭṭhāna’’nti vatvā tabbhāvameva dassetuṃ ‘‘tattha nisinnassā’’tiādi vuttaṃ.
Having said, "A supreme dwelling is a place of heedlessness," the phrase "one who sits there," etc., is stated to show just that state.
Sau khi nói “chỗ ở tốt nhất là nơi dễ sanh phóng dật”, để chỉ ra chính trạng thái đó, đã nói “khi ngồi ở đó”, v.v.
Niddābhibhūtassāti thinamiddokkamanena cittacetasikagelaññabhāvato bhavaṅgasantatisaṅkhātāya niddāya abhibhūtassa, niddāyantassāti attho.
"Overcome by sleep" means overcome by sleep, which is the continuum of the life-continuum (bhavaṅga), due to the ailing state of mind and mental factors caused by the onset of sloth and torpor; that is, one who is sleeping.
Niddābhibhūtassāti có nghĩa là bị giấc ngủ (niddā) chế ngự, tức là bị sự hôn trầm (thinamiddha) xâm chiếm, khiến tâm và các tâm sở bị bệnh, tức là đang ngủ.
Paṭibujjhatoti tathārūpena ārammaṇantarena paṭibujjhantassa paṭibujjhanahetu kāmavitakkā pātubhavantīti vuttaṃ hoti.
"When awakening" means that thought-conceptions of sense-desire arise as a result of awakening by another such object.
Paṭibujjhatoti có nghĩa là khi thức dậy bởi một đối tượng khác như vậy, do nguyên nhân thức dậy, các tà tư duy dục lạc (kāmavitakka) phát sinh.
‘‘Paṭibujjhanato’’tipi hi katthaci pāṭho dissati.
Indeed, in some places, the reading "paṭibujjhanato" (from awakening) is found.
Thật vậy, đôi khi cũng có bản đọc là “Paṭibujjhanato”.
Ayampīti paṭhamanayaṃ upādāya vuttaṃ.
"This also" is said with reference to the first method.
Ayampī (cái này cũng) được nói dựa trên cách thứ nhất.
Tesaṃ ābhatenāti tehi therādīhi ābhatena, tesaṃ vā yena kenaci santakenāti ajjhāharitvā sambandho.
"Brought by them" means brought by those elders, etc. Or, by supplying "with something of their own," the connection is made.
Tesaṃ ābhatenāti có nghĩa là do các trưởng lão đó mang đến, hoặc có thể hiểu là do bất cứ ai mang đến cho các trưởng lão đó.
Muttaharītakanti gomuttaparibhāvitaṃ, pūtibhāvena vā mocitaṃ chaḍḍitaṃ harītakaṃ, idāni pana potthakesu ‘‘gomuttaharītaka’’nti pāṭho, so na porāṇapāṭho tabbaṇṇanāya (dī. ni. ṭī. 1.215) viruddhattā.
"Muttaharītaka" means urine-soaked or discarded, putrid harītaka. However, in current texts, the reading is "gomuttaharītaka" (cow-urine-harītaka), which is not the ancient reading because it contradicts its explanation.
Muttaharītakaṃ là trái kha tử (harītaka) đã được ngâm trong nước tiểu bò (gomutta) hoặc đã được loại bỏ (mocitaṃ chaḍḍitaṃ) do bị hư thối. Tuy nhiên, hiện nay trong các bản kinh có bản đọc là “gomuttaharītakaṃ”, nhưng đó không phải là bản đọc cổ vì nó trái với phần giải thích của từ đó.
Catumadhuranti majjhimāgamavare mahādhammasamādānasutte (ma. ni. 1.484 ādayo) vuttaṃ dadhimadhusappiphāṇitasaṅkhātaṃ catumadhuraṃ, ekasmiñca bhājane catumadhuraṃ ṭhapetvā tesu yadicchasi, taṃ gaṇhāhi bhanteti attho.
"Catumadhura" (the four sweets) refers to the four sweets mentioned in the Mahādhammasamādāna Sutta of the Majjhima Nikāya: curds, honey, ghee, and treacle. And the meaning is, "Venerable Sir, having placed the four sweets in one vessel, if you desire any of them, please take it."
Catumadhuraṃ là bốn loại ngọt được nói đến trong Mahādhammasamādānasutta (Kinh Đại Pháp Tập) thuộc Majjhimāgama (Trung Bộ Kinh), đó là sữa đông, mật ong, bơ lỏng và đường phèn. Có nghĩa là, sau khi đặt bốn loại ngọt đó vào một chén, “Bạch Thế Tôn, nếu ngài muốn loại nào trong số đó, xin hãy thọ nhận loại đó”.
‘‘Sacassā’’tiādinā tadubhayassa rogavūpasamanabhāvaṃ dasseti.
By "Sacassā," etc., it shows that both (harītaka and catumadhura) calm diseases.
Với “Sacassā” (nếu có), v.v., (Vị thầy) chỉ ra rằng cả hai (kha tử và bốn loại ngọt) đều có khả năng làm dịu bệnh.
Buddhādīhi vaṇṇitanti ‘‘pūtimuttabhesajjaṃ nissāya pabbajjā’’tiādinā (mahāva. 73, 128) sammāsambuddhādīhi pasatthaṃ.
"Praised by the Buddha, etc.," means praised by the Perfectly Enlightened One, etc., as in "The going forth is dependent on putrid urine as medicine," etc.
Buddhādīhi vaṇṇitaṃ (được Đức Phật và các vị khác khen ngợi) có nghĩa là được Đức Chánh Đẳng Giác và các vị khác tán thán qua lời nói “sự xuất gia dựa vào thuốc nước tiểu thối”, v.v.
Appicchatāvisiṭṭhāya santuṭṭhiyā niyojanato paramena ukkaṃsagatena santosena santussatīti paramasantuṭṭho.
"Paramasantuṭṭho" (supremely content) means being supremely pleased with contentment that is distinguished by fewness of wishes and has reached the highest excellence, by being yoked to it.
Vị ấy tri túc với sự tri túc tối thượng, đạt đến đỉnh cao nhất, do được an trú trong sự tri túc đặc biệt với ít dục vọng, nên được gọi là paramasantuṭṭho (vô cùng tri túc).
Kāmañca santosappabhedā yathāvuttatopi adhikatarā cīvare vīsati santosā, piṇḍapāte pannarasa, senāsane ca pannarasa, gilānapaccaye vīsatīti, idha pana saṅkhepena dvādasavidhoyeva santoso vutto.
Although there are more categories of contentment than those mentioned—twenty types of contentment regarding robes, fifteen regarding almsfood, fifteen regarding dwellings, and twenty regarding medicinal requisites—here, only twelve types of contentment are stated briefly.
Mặc dù có nhiều loại tri túc hơn những gì đã nói, cụ thể là hai mươi loại tri túc đối với y, mười lăm loại đối với vật thực, mười lăm loại đối với chỗ ở và hai mươi loại đối với thuốc men cho người bệnh, nhưng ở đây chỉ nói tóm tắt mười hai loại tri túc.
Tadadhikatarappabhedo pana caturaṅguttare mahāariyavaṃsasuttaṭṭhakathāya (a. ni. aṭṭha. 2.4.28) gahetabbo.
However, the more detailed classification is to be taken from the Mahāariyavaṃsa Sutta commentary in the Aṅguttara Nikāya, Catukka Nipāta.
Các loại tri túc chi tiết hơn cần được tìm hiểu trong Mahāariyavaṃsasuttaṭṭhakathā (Chú giải Kinh Đại Thánh Chủng) thuộc Tứ Tăng Chi Bộ (Aṅguttara Nikāya).
Tenāha ‘‘iminā panā’’tiādi.
Therefore, it is said: "By this also," etc.
Vì vậy, (Vị thầy) nói: “iminā panā” (nhưng với điều này), v.v.
Evaṃ ‘‘idha mahārāja bhikkhu santuṭṭho hotī’’ti ettha puggalādhiṭṭhānaniddiṭṭhena santuṭṭhapadeneva santosappabhedaṃ dassetvā idāni ‘‘kāyaparihārikena cīvarena kucchiparihārikena piṇḍapātenā’’tiādi desanānurūpaṃ tena santosena santuṭṭhassa anucchavikaṃ paccayappabhedaṃ, tassa ca kāyakucchiparihāriyabhāvaṃ vibhāvento evamāhāti ayamettha sambandho.
Thus, after showing the classifications of contentment through the word "santuṭṭho" (contented), referring to a person, as in "Here, great king, a bhikkhu is content," it now speaks as follows, elucidating the appropriate classifications of requisites for a bhikkhu content with that contentment, and their nature as sustaining the body and stomach, in accordance with the discourse, as in "with robes that sustain the body, with almsfood that sustains the stomach," etc. This is the connection here.
Như vậy, sau khi chỉ ra các loại tri túc bằng từ santuṭṭha (tri túc) được trình bày theo quan điểm cá nhân trong câu “Ở đây, này Đại vương, một tỳ khưu tri túc”, bây giờ, để làm rõ các loại vật dụng phù hợp với vị tỳ khưu tri túc đó, và việc chúng giúp duy trì thân thể và bụng, theo lời dạy “với y để duy trì thân thể, với vật thực để duy trì bụng”, v.v., (Vị thầy) đã nói như vậy. Đây là sự liên kết ở đây.
Kāmañcassa cīvarapiṇḍapāteheva yathākkamaṃ kāyakucchiparihāriyehi santuṭṭhatā pāḷiyaṃ vuttā, tathāpi sesaparikkhāracatukkena ca vinā vicaraṇamayuttaṃ, sabbattha ca kāyakucchiparihāriyatā laddhabbāti aṭṭhakathāyaṃ ayaṃ vinicchayo vuttoti daṭṭhabbaṃ.
Although the Pāli text mentions his contentment with body-sustaining robes and stomach-sustaining almsfood in sequence, it should be understood that wandering without the other four requisites is unsuitable, and the nature of sustaining the body and stomach applies everywhere. This is the determination stated in the commentary.
Mặc dù trong kinh Pāḷi chỉ nói đến sự tri túc của vị tỳ khưu đối với y và vật thực, tương ứng để duy trì thân thể và bụng, nhưng cần hiểu rằng việc không có bốn vật dụng còn lại là không phù hợp, và sự duy trì thân thể và bụng cần được áp dụng cho tất cả. Đây là sự quyết định được nói đến trong Chú giải.
Dantakaṭṭhacchedanavāsīti lakkhaṇamattaṃ tadaññakiccassāpi tāya sādhetabbattā, tena vakkhati ‘‘mañcapīṭhānaṃ aṅgapādacīvarakuṭidaṇḍakasajjanakāle cā’’tiādi.
"Dantakaṭṭhacchedanavāsī" (a chisel for cutting tooth-sticks) is merely a characteristic, as other tasks can also be accomplished with it. Therefore, it will be said: "Also when assembling parts of couches and chairs, robe-frames, and staff-handles," etc.
Dantakaṭṭhacchedanavāsī (cái rìu dùng để chặt cây xỉa răng) chỉ là một dấu hiệu tượng trưng, vì các công việc khác ngoài việc chặt cây xỉa răng cũng có thể được thực hiện bằng nó. Do đó, (Vị thầy) sẽ nói: “khi làm các bộ phận chân của giường ghế, y, mái nhà, gậy, v.v.”.
Vuttampi cetaṃ porāṇaṭṭhakathāsu ‘‘na hetaṃ katthacipi pāḷiyamāgata’’nti.
And this has been stated in the ancient Aṭṭhakathās: "This has not appeared anywhere in the Pāli."
Điều này cũng được nói trong các chú giải cổ rằng: “Điều này không xuất hiện ở bất cứ đâu trong kinh điển Pāli.”
Kāyaṃ pariharanti posenti, kāyassa vā parihāro posanamattaṃ payojanametehīti kāyaparihāriyā ka-kārassa ya-kāraṃ katvā.
Kāyaparihāriyā (things for maintaining the body) is formed by changing the 'k' to 'y' (ka-kārassa ya-kāraṃ katvā), meaning "they nourish, sustain the body," or "these have as their purpose merely the sustenance of the body."
Họ nuôi dưỡng, chăm sóc thân thể, hoặc chỉ là sự chăm sóc, nuôi dưỡng thân thể là mục đích của những thứ này, do đó gọi là kāyaparihāriyā sau khi biến đổi âm ‘ka’ thành ‘ya’.
Posanañcettha vaḍḍhanaṃ, bharaṇaṃ vā, tathā kucchiparihāriyāpi veditabbā.
And here, sustenance means growth or nourishment. Similarly, kucchiparihāriyā (things for maintaining the stomach) should also be understood.
Ở đây, nuôi dưỡng là làm cho tăng trưởng, hoặc là duy trì; tương tự, kucchiparihāriyāpi (nuôi dưỡng bụng) cũng nên được hiểu như vậy.
Bahiddhāva kāyassa upakārakabhāvena kāyaparihāriyatā, ajjhoharaṇavasena sarīraṭṭhitiyā upakārakabhāvena kucchiparihāriyatāti ayametesaṃ viseso.
The distinction between these is that kāyaparihāriyatā (maintenance of the body) is by way of being beneficial to the body externally, while kucchiparihāriyatā (maintenance of the stomach) is by way of being beneficial for the body's stability through ingestion.
Sự hỗ trợ thân thể từ bên ngoài là Kāyaparihāriyatā, còn sự hỗ trợ để duy trì thân thể bằng cách ăn uống là Kucchiparihāriyatā; đây là sự khác biệt giữa chúng.
Tenāha ‘‘ticīvaraṃ tāvā’’tiādi.
Therefore, it is said, "firstly, the three robes," and so on.
Do đó, Ngài nói “trước hết là tam y” và vân vân.
‘‘Pariharatī’’ti etassa posetīti atthavacanaṃ.
"Pariharati" is explained as "poseti" (nourishes).
Từ “pariharatī” có nghĩa là “posetī” (nuôi dưỡng).
Itīti nidassane nipāto, evaṃ vuttanayena kāyaparihāriyaṃ hotīti kāraṇajotane vā, tasmā posanato kāyaparihāriyaṃ hotīti.
Iti is a particle for illustration, or for indicating a reason, meaning "thus, in the manner stated, it is for the maintenance of the body," or "therefore, it is for the maintenance of the body due to nourishment."
Từ “itī” là một tiểu từ chỉ sự trình bày, hoặc chỉ ra nguyên nhân rằng theo cách đã nói, nó là vật dụng để duy trì thân thể, do đó từ sự nuôi dưỡng mà nó trở thành vật dụng để duy trì thân thể.
Evamuparipi.
And similarly above.
Tương tự ở các đoạn trên.
Cīvarakaṇṇenāti cīvarapariyantena.
Cīvarakaṇṇena means with the edge of the robe.
Cīvarakaṇṇenā có nghĩa là mép y (cīvarapariyantena).
Madhuddumapupphaṃ madhukaṃ nāma, makkhikāmadhūhi katapūvaṃ vā.
The flower of the honey-tree is called madhuka, or it is a honeycomb made by bees.
Hoa của cây mật ong được gọi là madhukaṃ, hoặc là bánh làm từ mật ong của loài ong.
Parikkhāramattā parikkhārapamāṇaṃ.
Parikkhāramattā means the measure of requisites.
Parikkhāramattā là số lượng vật dụng.
Seyyaṃ pavisantassāti paccattharaṇakuñcikānaṃ tādise kāle paribhuttabhāvaṃ sandhāya vuttaṃ.
The phrase seyyaṃ pavisantassā is stated with reference to the fact that bed-covers and keys were used at such a time.
Seyyaṃ pavisantassā được nói để chỉ việc sử dụng nệm và chìa khóa vào những lúc như vậy.
Tenāha ‘‘tatraṭṭhakaṃ paccattharaṇa’’nti.
Therefore, it is said, ‘a bed-cover that is there’.
Do đó, Ngài nói “tấm nệm ở đó”.
Attano santakabhāvena paccattharaṇādhiṭṭhānena adhiṭṭhahitvā tattheva senāsane tiṭṭhanakañhi ‘‘tatraṭṭhaka’’nti vuccati.
Indeed, that which remains in that very lodging, having been determined as one's own property by the determination as a bed-cover, is called ‘that which is there’.
Thật vậy, một tấm nệm được an trí bằng cách xác định nó là tài sản của mình và đặt nó trên chỗ nằm đó được gọi là “tatraṭṭhakaṃ”.
Vikappanavacanato pana tesamaññatarassa navamatā, yathāvuttapaṭipāṭiyā cettha navamabhāvo, na tu tesaṃ tathāpatiniyatabhāvena.
However, from the word for vikappa, it is the ninth for any one of them, and here it is the ninth in the sequence as stated, but not by their being fixed in that manner.
Tuy nhiên, từ lời tuyên bố phân biệt (vikappanavacana), một trong số đó là thứ chín, và ở đây, thứ chín là theo thứ tự đã nói, chứ không phải do sự cố định của chúng.
Kasmāti ce?
Why so?
Vì sao ư?
Tathāyeva tesamadhāraṇato.
Because they are not fixed in that way.
Vì chúng không được xác định như vậy.
Esa nayo dasamādīsupi.
This method also applies to the tenth and so forth.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho thứ mười, v.v.
Telaṃ paṭisāmetvā haritā veḷunāḷiādikā telanāḷi. Nanu santuṭṭhapuggaladassane santuṭṭhova aṭṭhaparikkhāriko dassetabboti anuyoge yathārahaṃ tesampi santuṭṭhabhāvaṃ dassento ‘‘etesu cā’’tiādimāha.
Telanāḷī: an oil tube, such as a bamboo tube, carried after storing oil. In the context of showing a contented person, should not only a contented person with eight requisites be shown? To this question, wishing to show the contentment of those others as well, he said, ‘‘etesu cā’’ and so forth.
Telanāḷi là ống đựng dầu, như ống tre, v.v., được cất giữ dầu. Chẳng phải khi trình bày về người biết đủ, thì chỉ nên trình bày về vị Tỳ-khưu biết đủ với tám vật dụng đó sao? Để giải đáp câu hỏi này, Ngài nói “trong số những thứ này” và vân vân, để trình bày về sự biết đủ của những vị Tỳ-khưu đó một cách thích đáng.
Mahanto parikkhārasaṅkhāto bhāro etesanti mahābhārā, ayaṃ adhunā pāṭho, ācariyadhammapālattherena pana ‘‘mahāgajā’’ti pāṭhassa diṭṭhattā ‘‘dupposabhāvena mahāgajā viyāti mahāgajā’’ti (dī. ni. ṭī. 1.215) vuttaṃ, na te ettakehi parikkhārehi ‘‘mahicchā, asantuṭṭhā, dubbharā, bāhullavuttino’’ti ca vattabbāti adhippāyo.
Mahābhārā means those for whom the burden, consisting of requisites, is great. This is the current reading. However, since the reading ‘‘mahāgajā’’ was seen by the Elder Acariya Dhammapāla, it was said, ‘‘They are like great elephants due to the difficulty of maintaining them, thus mahāgajā’’ (Dī. Nī. Ṭī. 1.215). The intention is that these bhikkhus should not be called ‘greedy, discontented, difficult to support, or living luxuriously’ because of these requisites.
Những vị Tỳ-khưu này có gánh nặng lớn là các vật dụng, do đó gọi là mahābhārā. Đây là cách đọc hiện tại. Tuy nhiên, Trưởng lão Ācariya Dhammapāla đã thấy cách đọc là “mahāgajā” (những con voi lớn), nên Ngài nói: “Do khó nuôi dưỡng, chúng giống như những con voi lớn, nên gọi là mahāgajā” (Dī. Ni. Ṭī. 1.215). Ý nghĩa là không thể nói rằng những vị Tỳ-khưu đó với chừng ấy vật dụng là “tham lam, không biết đủ, khó nuôi, có lối sống nhiều vật dụng”.
Yadi itarepi santuṭṭhā appicchatādisabhāvā, kimetesampi vasena ayaṃ desanā icchitāti codanaṃ sodhetuṃ ‘‘bhagavā panā’’tiādi vuttaṃ.
If others also possess contentment and similar qualities of having few desires, why is this discourse desired on their behalf? To resolve this question, the phrase ‘‘bhagavā panā’’ and so forth was stated.
Nếu những vị khác cũng biết đủ và có phẩm chất ít ham muốn, thì tại sao giáo lý này lại được mong muốn cho những vị này? Để giải đáp câu hỏi này, Ngài nói “Đức Thế Tôn thì” và vân vân.
Aṭṭhaparikkhārikassa vasena imissā desanāya icchitabhāvo kathaṃ viññāyatīti anuyogampi apaneti ‘‘so hī’’tiādinā, tasseva tathā pakkantabhāvena ‘‘kāyaparihārikena cīvarenā’’tiādi pāḷiyā yogyato tassa vasena icchitabhāvo viññāyatīti vuttaṃ hoti.
How is it known that this discourse is desired on behalf of the bhikkhu with eight requisites? This question is also removed by ‘‘so hī’’ and so forth, meaning that since he himself proceeded in that manner, and because it is appropriate for the Pāli text like ‘with robes for the sustenance of the body’, it is understood that it is desired on his behalf.
Làm sao biết được rằng giáo lý này được mong muốn cho vị Tỳ-khưu có tám vật dụng? Ngài cũng loại bỏ câu hỏi này bằng cách nói “vị ấy thì” và vân vân. Có nghĩa là, do vị ấy đã đi theo con đường đó, nên giáo lý này được mong muốn cho vị ấy, phù hợp với lời Pāli “với y phục để duy trì thân thể” và vân vân.
Vacanīyassa hetubhāvadassanena hi vācakassāpi hetubhāvo dassitoti.
Indeed, by showing the causality of what is to be spoken, the causality of the speaker is also shown.
Thật vậy, bằng cách trình bày nguyên nhân của điều cần nói, nguyên nhân của điều nói cũng được trình bày.
Evañca katvā ‘‘iti imassā’’tiādi laddhaguṇavacanampi upapannaṃ hoti.
Having done so, the phrase ‘‘iti imassā’’ and so forth, which speaks of acquired qualities, also becomes appropriate.
Và khi đã làm như vậy, lời nói về phẩm chất đã đạt được “do đó của điều này” và vân vân cũng trở nên hợp lý.
Sallahukā vutti jīvikā yassāti sallahukavutti, tassa bhāvo sallahukavuttitā, taṃ.
Sallahukavutti is one whose livelihood is simple; sallahukavuttitā is the state of being such, and that state is what is meant.
Vị nào có lối sống, sinh kế thanh đạm (sallahukā vutti), thì vị ấy là sallahukavutti; trạng thái của vị ấy là sallahukavuttitā, đó là điều đó.
Kāyapārihāriyenāti bhāvappadhānaniddeso, bhāvalopaniddeso vāti dasseti ‘‘kāyaṃ pariharaṇamattakenā’’ti iminā, kāyaposanappamāṇenāti attho.
Kāyapārihāriyena indicates a statement primarily of state, or a statement where the word for state is omitted, as shown by ‘‘kāyaṃ pariharaṇamattakenā’’, meaning "by merely sustaining the body."
Kāyapārihāriyenā là một cách diễn đạt mà danh từ trừu tượng là chính, hoặc là một cách diễn đạt lược bỏ danh từ trừu tượng, điều này được chỉ ra bởi “chỉ bằng việc duy trì thân thể”, có nghĩa là chỉ bằng lượng nuôi dưỡng thân thể.
Tathā kucchiparihāriyenāti etthāpi.
Similarly, the same applies to kucchiparihāriyena.
Tương tự, kucchiparihāriyenā cũng vậy.
Vuttanayena cettha dvidhā vacanattho, ṭīkāyaṃ (dī. ni. ṭī. 1.215) pana paṭhamassa vacanatthassa heṭṭhā vuttattā dutiyova idha vuttoti daṭṭhabbaṃ.
Here, there are two interpretations of the word meaning according to the stated method. However, in the Ṭīkā (Dī. Nī. Ṭī. 1.215), since the first interpretation of the word meaning was stated earlier, only the second is stated here.
Ở đây, có hai cách giải thích từ ngữ theo cách đã nói, nhưng trong Chú giải (Dī. Ni. Ṭī. 1.215), cách giải thích thứ nhất đã được nói ở dưới, nên ở đây chỉ nói cách thứ hai.
Mamāyanataṇhāya āsaṅgo. Pariggahataṇhāya bandho.
Āsaṅgo is attachment due to craving for 'mine'. Bandho is bondage due to craving for possession.
Āsaṅgo là sự bám víu do ái dục chấp thủ (mamāyanataṇhā). Bandho là sự ràng buộc do ái dục chiếm hữu (pariggahataṇhā).
Jiyāmuttoti dhanujiyāya mutto.
Jiyāmutto means released from the bowstring.
Jiyāmutto có nghĩa là thoát khỏi dây cung (dhanujiyā).
Yūthāti hatthigaṇato.
Yūthā means from the herd of elephants.
Yūthā có nghĩa là khỏi đàn voi (hatthigaṇato).
Tidhā pabhinnamado madahatthī.
Madahatthī is a rutting elephant whose rut has broken out in three ways.
Madahatthī là con voi đang lên cơn say, với ba loại say.
Vanapabbhāranti vane pabbhāraṃ.
Vanapabbhāraṃ means a mountain slope in the forest.
Vanapabbhāraṃ có nghĩa là hang động trong rừng.
Catūsu disāsu sukhavihāritāya sukhavihāraṭṭhānabhūtā, ‘‘ekaṃ disaṃ pharitvā’’tiādinā (dī. ni. 3.308; ma. ni. 1.77, 459, 509; 2.309) vā nayena brahmavihārabhāvanāpharaṇaṭṭhānabhūtā catasso disā etassāti catuddiso, so eva cātuddiso, catasso vā disā catuddisaṃ, vuttanayena tamassāti cātuddiso yathā ‘‘saddho’’ti.
Catuddiso (or cātuddiso) means one for whom the four directions are places of comfortable dwelling due to dwelling comfortably in all four directions, or places for pervading with the cultivation of the Brahmavihāras, according to the method beginning with “pervading one direction” (Dī. Nī. 3.308; Ma. Nī. 1.77, 459, 509; 2.309). Or, catuddisaṃ means the four directions, and cātuddiso means one who has them, as in “saddho” (faithful).
Do sống an lạc ở bốn phương, vị ấy là nơi chốn sống an lạc, hoặc theo cách đã nói trong “trải một phương” và vân vân, vị ấy là nơi chốn trải rộng sự tu tập Tứ Vô Lượng Tâm, nên bốn phương đó là của vị ấy, gọi là catuddiso, chính vị ấy là cātuddiso, hoặc bốn phương là catuddisaṃ, và theo cách đã nói, điều đó là của vị ấy, nên gọi là cātuddiso, như “saddho” (người có đức tin).
Tāsveva disāsu katthacipi satte vā saṅkhāre vā bhayena na paṭihanati, sayaṃ vā tehi na paṭihaññateti appaṭigho.
Appaṭigho means one who does not strike or harm beings or formations in any of those directions through fear, nor is he harmed by them.
Ở những phương hướng đó, vị ấy không tấn công hay làm hại chúng sinh hoặc các pháp hữu vi nào đó bằng sự sợ hãi, hoặc chính vị ấy không bị chúng tấn công hay làm hại, nên gọi là appaṭigho (không chống đối).
Santussamānoti sakena, santena vā, samameva vā tussanako.
Santussamāno means one who is contented with his own (possessions), or with what is available, or equally contented.
Santussamāno là người biết đủ với những gì của mình, hoặc với những gì hiện có, hoặc biết đủ một cách bình đẳng.
Itarītarenāti yena kenaci paccayena, uccāvacena vā.
Itarītarena means with any kind of requisite, or with requisites of high or low quality.
Itarītarenā có nghĩa là với bất kỳ vật dụng nào, hoặc với vật dụng cao thấp.
Paricca sayanti pavattanti kāyacittāni, tāni vā parisayanti abhibhavantīti parissayā, sīhabyagghādayo bāhirā, kāmacchandādayo ca ajjhattikā kāyacittupaddavā, upayogatthe cetaṃ sāmivacanaṃ.
Parissayā are dangers, which are external, such as lions and tigers, or internal mental and bodily afflictions, such as sensual desire, that arise by clinging to the body and mind, or that overwhelm and oppress them. This is a possessive case used in the sense of application.
Các hiểm nguy (parissayā) là những gì bao quanh và chi phối thân và tâm, hoặc chúng chinh phục và áp đảo thân và tâm, đó là những tai họa bên ngoài như sư tử, hổ, v.v., và những tai họa nội tại của thân và tâm như dục ái, v.v. Và từ này là một danh từ sở hữu cách dùng với nghĩa công dụng.
Sahitāti adhivāsanakhantiyā, vīriyādidhammehi ca yathārahaṃ khantā, gahantā cāti attho.
Sahitā means endured, or removed, as appropriate, through the patience of endurance and virtues such as effort.
Sahitā có nghĩa là chịu đựng được một cách thích đáng bằng sự nhẫn nại (adhivāsanakhanti) và các pháp như tinh tấn, v.v., và cũng có nghĩa là đã loại bỏ.
Thaddhabhāvakarabhayābhāvena achambhī.
Achambhī means fearless, due to the absence of fear that causes stiffness.
Do không có sự sợ hãi gây ra sự cứng nhắc, nên gọi là achambhī (không sợ hãi).
Eko careti asahāyo ekākī hutvā carituṃ viharituṃ sakkuṇeyya.
Eko care means one would be able to wander and dwell without a companion, being alone.
Eko care có nghĩa là có thể sống một mình, không có bạn bè.
Samatthane hi eyya-saddo yathā ‘‘ko imaṃ vijaṭaye jaṭa’’nti (saṃ. ni. 1.23) khaggavisāṇakappatāya ekavihārīti dasseti ‘‘khaggavisāṇakappo’’ti iminā.
Indeed, the word eyya in the sense of 'being able' is used, for example, as in "Who would be able to disentangle this tangle?" It shows that one who dwells alone is like a rhinoceros horn, by the phrase khaggavisāṇakappo.
Thật vậy, từ eyya trong nghĩa có khả năng, như trong “Ai có thể gỡ bỏ mớ bòng bong này?” (Saṃ. Ni. 1.23). Bằng cách này, Ngài chỉ ra rằng vị ấy sống một mình như sừng tê giác, bằng cách nói “khaggavisāṇakappo”.
Saṇṭhānena khaggasadisaṃ ekameva matthake uṭṭhitaṃ visāṇaṃ yassāti khaggo; khaggasaddena taṃsadisavisāṇassa gahitattā, mahiṃsappamāṇo migaviseso, yo loke ‘‘palāsādo, gaṇṭhako’’ti ca vuccati, tassa visāṇena ekībhāvena sadisoti attho.
Khaggo is that animal which has a single horn resembling a sword in shape, rising from its head; by the word khagga, a horn similar to a sword is taken to mean a specific kind of deer, the size of a buffalo, which is called palāsādo or gaṇṭhako in the world. The meaning is that it is similar to its horn in being solitary.
Khaggo là con vật có một chiếc sừng duy nhất nhô lên trên đầu, giống như thanh kiếm về hình dáng; từ “khagga” được dùng để chỉ chiếc sừng giống như vậy, đó là một loài hươu nai có kích thước bằng con trâu, mà người đời gọi là “palāsādo” hoặc “gaṇṭhako”, có nghĩa là giống như chiếc sừng của con vật đó, là một thể thống nhất.
Apica ekavihāritāya khaggavisāṇakappoti dassetumpi evaṃ vuttaṃ.
Moreover, it is said thus to show that one is like a rhinoceros horn in dwelling alone.
Hơn nữa, điều này cũng được nói để chỉ ra rằng vị ấy giống như sừng tê giác do sống một mình.
Vitthāro panassā attho khaggavisāṇasuttavaṇṇanāyaṃ, (su. ni. aṭṭha. 1.42) cūḷaniddese (cūḷani. 128) ca vuttanayena veditabbo.
However, its detailed meaning should be understood according to the way it is explained in the Khaggavisāṇasutta-vaṇṇanā and in the Cūḷaniddesa.
Ý nghĩa chi tiết của nó nên được hiểu theo cách đã nói trong Khaggavisāṇasuttavaṇṇanā (Su. Ni. Aṭṭha. 1.42) và Cūḷaniddesa (Cūḷani. 128).
Vātābhighātādīhi siyā sakuṇo chinnapakkho, asañjātapakkho vā, idha pana ḍetuṃ samattho sapakkhikova adhippetoti visesadassanatthaṃ pāḷiyaṃ ‘‘pakkhī sakuṇo’’ti vuttaṃ, na tu ‘‘ākāse antalikkhe caṅkamatī’’tiādīsu (paṭi. ma. 3.11) viya pariyāyamattadassanatthanti āha ‘‘pakkhayutto sakuṇo’’ti.
A bird might have broken wings due to violent winds and so on, or might not yet have developed wings. However, here, only a bird with wings capable of flying is intended. To show this distinction, the Pāḷi states "pakkhī sakuṇo" (a winged bird), and not merely to show a synonym, as in "roams in the sky, in space" and so on. Therefore, it is said, "a bird endowed with wings."
Một con chim có thể bị gãy cánh do gió mạnh hoặc các nguyên nhân khác, hoặc có thể chưa mọc cánh. Tuy nhiên, ở đây, để chỉ ra sự khác biệt, trong đoạn kinh Pāḷi đã nói “pakkhī sakuṇo” (chim có cánh) có nghĩa là một con chim có khả năng bay, chứ không chỉ đơn thuần là một từ đồng nghĩa như trong các câu “bay lượn trên không trung” v.v. (Paṭi. Ma. 3.11). Vì vậy, đã nói “pakkhayutto sakuṇo” (chim có cánh).
Uppatatīti uddhaṃ patati gacchati, pakkhandatīti attho.
Uppatatī means it rises, goes upwards, leaps.
Uppatatī có nghĩa là bay lên cao, bay đi, tức là cất cánh.
Vidhunantāti vibhindantā, vicālentā vā.
Vidhunantā means shattering, or shaking.
Vidhunantā có nghĩa là xua tan, hoặc làm rung chuyển.
Ajjatanāyāti ajjabhāvatthāya.
Ajjatanāyā means for today's state of being.
Ajjatanāyā có nghĩa là cho ngày hôm nay.
Tathā svātanāyāti etthāpi.
Similarly, in svātanāyā, it is the same.
Tương tự, cũng vậy trong svātanāyā (cho ngày mai).
Attano pattaṃ eva bhāro yassāti sapattabhāro. Mamāyanataṇhābhāvena nissaṅgo. Pariggahataṇhābhāvena nirapekkho.
He who has only his bowl as a burden is sapattabhāro (burdened with his bowl). Nissaṅgo (unattached) by the absence of possessive craving. Nirapekkho (indifferent) by the absence of acquisitive craving.
Người mà chỉ có bát của mình là gánh nặng thì gọi là sapattabhāro (mang bát làm gánh nặng). Nissaṅgo (không vướng mắc) do không có ái luyến chấp thủ. Nirapekkho (không mong cầu) do không có ái luyến sở hữu.
Yena kāmanti yattha attano ruci, tattha.
Yena kāmaṃ means wherever one's desire is.
Yena kāmaṃ có nghĩa là nơi nào có ý muốn của mình, ở đó.
Bhāvanapuṃsakaṃ vā etaṃ.
Or this is a neuter noun of state.
Hoặc đây là một danh từ trung tính chỉ trạng thái.
Yena yathā pavatto kāmoti hi yenakāmo, taṃ, yathākāmanti attho.
For yenakāmo means desire as it has arisen, that is, according to one's wish.
Vì yenakāmo có nghĩa là ý muốn đã diễn ra như thế nào, vậy có nghĩa là tùy theo ý muốn.
216. Pubbe vuttasseva atthacatukkassa puna sampiṇḍetvā kathanaṃ kimatthanti adhippāyena anuyogaṃ uddharitvā sodheti ‘‘so…pe… kiṃ dassetī’’tiādinā.
Asking with the intention, "Why is the fourfold meaning mentioned earlier repeated and summarized again?" he clarifies, "So…pe… kiṃ dassetī" (What does it show?).
216. Với ý định “Việc lặp lại bốn ý nghĩa đã nói trước đây để làm gì?”, vị Luận sư đã nêu câu hỏi và giải thích bằng cách nói “so…pe… kiṃ dassetī” (điều đó…v.v… chỉ ra điều gì?).
Paccayasampattinti sambhārapāripūriṃ.
Paccayasampatti means the fullness of requisites.
Paccayasampattiṃ có nghĩa là sự viên mãn của các điều kiện (sambhāra).
Ime cattāroti sīlasaṃvaro indriyasaṃvaro sampajaññaṃ santosoti pubbe vuttā cattāro āraññikassa sambhārā.
These four are the four requisites for a forest-dweller mentioned earlier: moral restraint, sense-faculty restraint, mindfulness, and contentment.
Ime cattāro (bốn điều này) là bốn điều kiện của vị sống trong rừng đã nói trước đây: sự phòng hộ giới, sự phòng hộ các căn, sự tỉnh giác và sự tri túc.
Na ijjhatīti na sampajjati na saphalo bhavati.
Na ijjhatī means it is not accomplished, it does not become fruitful.
Na ijjhatī có nghĩa là không thành tựu, không có kết quả.
Na kevalaṃ anijjhanamattaṃ, atha kho ayampi dosoti dasseti ‘‘tiracchānagatehi vā’’tiādinā.
It is not merely non-accomplishment; rather, this too is a fault. This is shown by "tiracchānagatehi vā" (or with animals) and so on.
Không chỉ là không thành tựu, mà còn chỉ ra rằng đây cũng là một lỗi lầm bằng cách nói “tiracchānagatehi vā” (hoặc với các loài súc sinh) v.v.
Vattabbataṃ āpajjatīti ‘‘asukassa bhikkhuno araññe tiracchānagatānaṃ viya, vanacarakānaṃ viya ca nivāsanamattameva, na pana araññavāsānucchavikā kāci sammāpaṭipatti atthī’’ti apavādavasena vacanīyabhāvamāpajjati, imassatthassa pana dassanena virujjhanato saddhiṃ-saddo na porāṇoti daṭṭhabbaṃ.
Vattabbataṃ āpajjati means he becomes subject to criticism, as in, "For that bhikkhu, his dwelling in the forest is merely like that of animals or forest-dwellers; there is no proper practice befitting forest dwelling." It is to be understood that the word saddhiṃ (with) is not original because its presence would contradict the meaning of showing this fault.
Vattabbataṃ āpajjatī có nghĩa là trở thành đối tượng để nói xấu, kiểu như: “Vị tỳ khưu kia sống trong rừng chỉ như súc sinh hoặc như thợ săn, không có bất kỳ sự thực hành đúng đắn nào xứng đáng với đời sống trong rừng.” Tuy nhiên, từ saddhiṃ không phải là từ cổ, vì nó mâu thuẫn với việc trình bày ý nghĩa này.
Atha vā āraññakehi tiracchānagatehi, vanacaravisabhāgajanehi vā saddhiṃ vippaṭipattivasena vasanīyabhāvaṃ āpajjati.
Alternatively, he becomes subject to dwelling in opposition with forest-dwelling animals or with people whose nature is unlike that of forest-dwellers.
Hoặc, trở thành đối tượng để sống cùng với các loài súc sinh sống trong rừng, hoặc với những người có tính cách khác biệt với thợ săn trong rừng, theo cách thực hành sai trái.
‘‘Na bhikkhave paṇidhāya araññe vatthabbaṃ, yo vaseyya, āpatti dukkaṭassā’’tiādīsu (pārā. 223) viya hi vatthabba-saddo vasitabbapariyāyo.
Indeed, the word vatthabba is a synonym for vasitabba (should be lived in), as in "Monks, one should not dwell in the forest with the intention to do so; if one were to dwell, there is an offense of wrong-doing" and so on.
Vì từ vatthabba là một từ đồng nghĩa với vasitabba (nên sống), như trong các câu: “Này chư tỳ khưu, không nên sống trong rừng với ý định (cầu lợi lộc), nếu ai sống như vậy, sẽ phạm tội dukkaṭa” v.v.
Tathā hi vibhaṅgaṭṭhakathāyampi vuttaṃ ‘‘evarūpassa hi araññavāso kāḷamakkaṭaacchataracchadīpimigānaṃ aṭavivāsasadiso hotī’’ti (vibha. aṭṭha. 526) adhivatthāti adhivasantā.
Similarly, it is stated in the Vibhaṅga Commentary: "Indeed, for such a person, dwelling in the forest is like dwelling in a thicket for black monkeys, bears, hyenas, leopards, and deer." Adhivatthā means dwelling, or inhabiting.
Cũng vậy, trong Vibhaṅga-aṭṭhakathā (Vibha. Aṭṭha. 526) đã nói: “Đối với một vị như vậy, việc sống trong rừng giống như việc khỉ đen, gấu, chồn, hổ, báo và các loài thú rừng khác sống trong rừng.” Adhivatthā có nghĩa là những người đang sống (ở đó).
Paṭhamaṃ bheravasaddaṃ sāventi.
First, they make terrifying sounds.
Trước tiên, chúng sāventi bheravasaddaṃ (phát ra tiếng động đáng sợ).
Tāvatā apalāyantassa hatthehipi sīsaṃ paharitvā palāpanākāraṃ karontīti ācariyasāriputtattherena kathitaṃ.
It is said by the teacher, Elder Sāriputta, that if one does not flee by then, they even strike the head with their hands to make one run away.
Trưởng lão Acariya Sāriputta đã nói rằng nếu vị ấy không chạy trốn, chúng sẽ dùng tay đập vào đầu để khiến vị ấy bỏ chạy.
Evaṃ byatirekato paccayasampattiyā dassitabhāvaṃ pakāsetvā idāni anvayatopi pakāsetuṃ ‘‘yassa panete’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the accomplishment of requisites by way of antithesis, now to show it also by way of concomitance, "yassa panete" and so on is stated.
Sau khi trình bày sự thành tựu của các điều kiện theo cách phủ định, bây giờ để trình bày theo cách khẳng định, đã nói “yassa panete” (nhưng đối với ai có những điều này) v.v.
Kathaṃ ijjhatīti āha ‘‘so hī’’tiādi.
How is it accomplished? He says, "so hī" and so on.
Hỏi: “Làm thế nào để thành tựu?”, đã nói “so hī” (vị ấy quả thật) v.v.
Kāḷako tilakoti vaṇṇavikārāpanarogavasena aññattha pariyāyavacanaṃ.
Kāḷako tilako is a figurative expression elsewhere, referring to a disease that causes discoloration.
Kāḷako tilako (đen và có vết đen) là một từ đồng nghĩa ở chỗ khác, dùng để chỉ bệnh làm biến đổi màu sắc.
Vuttañhi –
For it is said—
Đã nói rằng –
Tilasaṇṭhānaṃ viya jāyatīti hi tilako, kāḷo hutvā jāyatīti kāḷako. Idha pana paṇṇattivītikkamasaṅkhātaṃ thullavajjaṃ kāḷakasadisattā kāḷakaṃ, micchāvītikkamasaṅkhātaṃ aṇumattavajjaṃ tilakasadisattā tilakanti ayaṃ viseso.
Indeed, it is called tilako because it appears like a sesame seed; it is called kāḷako because it appears black. Here, however, the distinction is that a major offense (thullavajja), which is a transgression of a rule, is called kāḷakaṃ (black spot) because it resembles a black mark, and a minor offense (aṇumattavajja), which is a transgression by mistake, is called tilakaṃ (sesame mark) because it resembles a sesame seed.
Vì nó xuất hiện giống như hạt mè nên gọi là tilako (vết đen), và vì nó xuất hiện màu đen nên gọi là kāḷako (đen). Ở đây, tội thô trọng được gọi là kāḷakaṃ (đen) vì giống như vết đen, đó là sự vi phạm giới luật. Tội nhỏ nhặt được gọi là tilakaṃ (vết đen) vì giống như hạt mè, đó là sự vi phạm sai trái. Đây là sự khác biệt.
Tanti tathā uppāditaṃ pītiṃ.
Taṃ refers to the joy thus produced.
Taṃ (điều đó) là niềm hoan hỷ được tạo ra như vậy.
Vigatabhāvena upaṭṭhānato khayavayavasena sammasanaṃ.
Comprehension (sammasanaṃ) by way of dissolution and disappearance (khayavaya) due to its appearance as being departed.
Sự quán xét theo sự hoại diệt và biến mất, do sự xuất hiện của nó trong trạng thái đã biến mất.
Khīyanaṭṭhena hi khayova vigato, viparīto vā hutvā ayanaṭṭhena vayotipi vuccati.
Indeed, khayo (dissolution) is called 'gone' in the sense of dwindling, and also vayo (disappearance) in the sense of going away after having reversed.
Vì theo nghĩa hoại diệt, nó là khayo (sự hoại diệt) đã biến mất, hoặc theo nghĩa biến chuyển thành một trạng thái khác, nó cũng được gọi là vayo (sự biến mất).
Ariyabhūmi nāma lokuttarabhūmi.
Ariyabhūmi is the supramundane realm.
Ariyabhūmi (Đất thánh) là cõi siêu thế.
Itīti ariyabhūmiokkamanato, devatānaṃ vaṇṇabhaṇanato vā, tattha tattha devatānaṃ vacanaṃ sutvā tassa yaso patthaṭoti vuttaṃ hoti, evañca katvā heṭṭhā vuttaṃ ayasapattharaṇampi devatānamārocanavasenāti gahetabbaṃ.
Iti means that his fame spread because of his entrance into the noble path, or because of the praise from devas; thus, it is stated that his fame spread, and consequently, it should be understood that the lack of fame mentioned below also refers to the devas' proclamation.
Iti (như vậy) có nghĩa là do nhập vào Đất thánh, hoặc do chư thiên tán thán, danh tiếng của vị ấy đã lan rộng khắp nơi. Và do đó, sự lan rộng tiếng xấu đã nói ở dưới cũng được hiểu là do chư thiên báo cáo.
Vivitta-saddo janaviveketi āha ‘‘suñña’’nti.
The word vivitta (secluded) means isolated from people. Therefore, it is said, "empty."
Từ vivitta được dùng với nghĩa “không có người”, nên đã nói “suññaṃ” (trống vắng).
Taṃ pana janasaddanigghosābhāvena veditabbaṃ saddakaṇṭakattā jhānassāti dassetuṃ ‘‘appasaddaṃ appanigghosanti attho’’ti vuttaṃ.
This is to be understood as being without human noise or clamor, because noise is a thorn to jhāna. Therefore, it is stated, "meaning 'quiet, without clamor'."
Tuy nhiên, điều đó phải được hiểu là không có tiếng ồn của con người, vì tiếng ồn là chướng ngại cho thiền định. Để chỉ ra điều này, đã nói “appasaddaṃ appanigghosanti attho” (có nghĩa là ít tiếng ồn, ít tạp âm).
Janakaggahaṇeneva hi idha jaññaṃ gahitaṃ.
Here, jañña (produced by people) is understood from the mention of janaka (people).
Vì ở đây, jaññaṃ (tiếng ồn) đã được bao hàm bởi việc dùng từ janaka (người).
Tathā hi vuttaṃ vibhaṅge ‘‘yadeva taṃ appanigghosaṃ, tadeva taṃ vijanavāta’’nti (vibha. 533).
Thus it is said in the Vibhaṅga: "What is without clamor, that is without people moving about."
Cũng vậy, trong Vibhaṅga (Vibha. 533) đã nói: “Nơi nào ít tạp âm, nơi đó không có người lui tới.”
Appasaddanti ca pakatisaddābhāvamāha.
Appasaddaṃ means the absence of ordinary sounds.
Và appasaddaṃ (ít tiếng ồn) có nghĩa là không có tiếng ồn thông thường.
Appanigghosanti nagaranigghosādisaddābhāvaṃ.
Appanigghosaṃ means the absence of sounds like city clamor, etc.
Appanigghosaṃ (ít tạp âm) có nghĩa là không có tiếng ồn của thành phố v.v.
Īdisesu hi byañjanaṃ sāvasesaṃ viya, attho pana niravasesoti aṭṭhakathāsu vuttaṃ.
In such cases, the expression is as if incomplete, but the meaning is complete, as stated in the commentaries.
Trong những trường hợp như vậy, từ ngữ dường như còn sót lại, nhưng ý nghĩa thì hoàn toàn đầy đủ, như đã nói trong các bản chú giải.
Majjhimāgamaṭṭhakathāvaṇṇanāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 3.364) pana ācariyadhammapālatthero evamāha ‘‘appasaddassa parittapariyāyaṃ manasi katvā vuttaṃ ‘byañjanaṃ sāvasesaṃ siyā’ti.
However, in the Majjhimāgamaṭṭhakathāvaṇṇanā, Teacher Dhammapāla Thera says this: "Considering the word appa as a synonym for paritta (little), it is said 'the expression may be incomplete'.
Tuy nhiên, trong Majjhimāgamaṭṭhakathāvaṇṇanā (Ma. Ni. Aṭṭha. 3.364), Trưởng lão Acariya Dhammapāla đã nói như sau: “Khi nói ‘từ ngữ có thể còn sót lại’ là đã xem xét từ appa (ít) như một từ đồng nghĩa với paritta (ít ỏi).
Tenāha ‘na hi tassā’tiādi.
Therefore, he says 'for it is not so' and so on.
Vì vậy, đã nói ‘na hi tassā’ (không phải của nó) v.v.”
Appasaddo panettha abhāvatthotipi sakkā viññātuṃ ‘appābādhatañca sañjānāmī’tiādīsu (ma. ni. 1.225) viyā’’ti.
And here, the word appa can also be understood in the sense of absence, as in 'I perceive little affliction' and so on."
“Ở đây, từ appa (ít) cũng có thể được hiểu theo nghĩa không có, như trong các câu ‘appābādhatañca sañjānāmī’ (tôi biết rằng không có bệnh tật) v.v.”
Tamatthaṃ vibhaṅgapāḷiyā (vibha. 528) saṃsandanto ‘‘etadevā’’tiādimāha.
Comparing that meaning with the Vibhaṅga Pāḷi, he states "etadevā" and so on.
Để đối chiếu ý nghĩa đó với Vibhaṅgapāḷi (Vibha. 528), đã nói “etadevā” (chính điều này) v.v.
Etadevāti ca mayā saṃvaṇṇiyamānaṃ nissaddataṃ evāti attho.
Etadevā means precisely this noiselessness that I am commenting on.
Và etadevā có nghĩa là chính sự vắng lặng mà tôi đang giải thích.
Santikepīti gāmādīnaṃ samīpepi edisaṃ vivittaṃ nāma, pageva dūreti attho.
Santikepī means such a secluded place exists even near villages and so on, let alone far away.
Santikepī (ngay cả gần) có nghĩa là một chỗ ở vắng vẻ như vậy có thể ở gần làng mạc v.v., huống chi là ở xa. Đó là ý nghĩa.
Anākiṇṇanti asaṅkiṇṇaṃ asambādhaṃ.
Anākiṇṇaṃ means not crowded, not constricted.
Anākiṇṇaṃ (không bị chen chúc) có nghĩa là không bị pha trộn, không bị chật chội.
Yassa senāsanassa samantā gāvutampi aḍḍhayojanampi pabbatagahanaṃ vanagahanaṃ nadīgahanaṃ hoti, na koci avelāya upasaṅkamituṃ sakkoti, idaṃ santikepi anākiṇṇaṃ nāma.
If around a dwelling there is a dense forest, a mountain thicket, or a river thicket for a gāvuta (a quarter of a yojana) or half a yojana, and no one can approach at an unsuitable time, this is called uncrowded even if it is nearby.
Nơi ở mà xung quanh có rừng núi, rừng cây, rừng sông rộng một gāvuta hoặc nửa dojana, không ai có thể đến vào lúc không thích hợp, thì nơi đó được gọi là anākiṇṇaṃ (không bị chen chúc) ngay cả khi ở gần.
Setīti sayati.
Setī means lies down.
Setī có nghĩa là nằm ngủ.
Āsatīti nisīdati.
Āsatī means sits.
Āsatī có nghĩa là ngồi.
‘‘Etthā’’ti iminā sena-saddassa, āsana-saddassa ca adhikaraṇatthabhāvaṃ dasseti, ca-saddena ca tadubhayapadassa catthasamāsabhāvaṃ.
With "ettha", he shows that the words sena and āsana have the meaning of location (adhikaraṇa), and with the word ca, he shows that both terms form a catttha compound (coordinative compound).
Với “etthā” (ở đây), chỉ ra rằng các từ sena và āsana có nghĩa là nơi chốn. Và với từ ca, chỉ ra rằng cả hai từ đó là một hợp chất catthasamāsa (hợp chất có nghĩa là ‘và’).
‘‘Tenāhā’’tiādinā vibhaṅgapāḷimeva āharati.
With "tenāhā" and so on, he directly quotes the Vibhaṅga Pāḷi.
Với “tenāhā” (vì vậy đã nói) v.v., dẫn lại chính Vibhaṅgapāḷi.
Idāni tassāyevatthaṃ senāsanappabhedadassanavasena vibhāvetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to elaborate on that very meaning by showing the classifications of dwelling and resting places, "apicā" and so on is stated.
Bây giờ, để giải thích ý nghĩa của chính đoạn kinh đó bằng cách trình bày các loại chỗ ở, đã nói “apicā” (hơn nữa) v.v.
Vibhaṅgapāḷiyaṃ nidassananayena sarūpato dassitasenāsanasseva hi ayaṃ vibhāgo.
This is indeed a classification of the dwelling and resting place (senāsana) shown in its true form in the Vibhaṅga Pāḷi by way of illustration.
Vì đây là sự phân loại của chỗ ở đã được trình bày theo hình thức trong Vibhaṅgapāḷi theo phương pháp ví dụ.
Tattha vihāro pākāraparicchinno sakalo āvāso.
Among these, vihāro (monastery) is the entire dwelling enclosed by a wall.
Trong đó, vihāro (tịnh xá) là toàn bộ khu cư trú được bao quanh bởi tường rào.
Aḍḍhayogo dīghapāsādo, ‘‘garuḷasaṇṭhānapāsādo’’tipi vadanti.
Aḍḍhayogo (half-yoke) is a long mansion; some also call it a "Garula-shaped mansion."
Aḍḍhayogo là một lâu đài dài, cũng được gọi là “lâu đài hình chim garuḷa”.
Pāsādo caturassapāsādo.
A pāsāda is a square-based palace.
Pāsāda là một pāsāda hình vuông.
Hammiyaṃ muṇḍacchadanapāsādo.
A hammiya is a flat-roofed palace.
Hammiya là một pāsāda có mái bằng.
Aṭṭo paṭirājūnaṃ paṭibāhanayoggo catupañcabhūmako patissayaviseso.
An aṭṭa is a special kind of dwelling, four or five storeys high, suitable for repelling opposing kings.
Aṭṭa là một loại nơi trú ngụ đặc biệt có bốn hoặc năm tầng, thích hợp để chống lại các vị vua đối nghịch.
Māḷo ekakūṭasaṅgahito anekakoṇavanto patissayaviseso.
A māḷa is a special kind of dwelling with a single pinnacle and many corners.
Māḷa là một loại nơi trú ngụ đặc biệt có một chóp và nhiều góc.
Aparo nayo – vihāro dīghamukhapāsādo.
Another definition: a vihāra is a palace with a long front.
Một cách khác – vihāra là một pāsāda có mặt tiền dài.
Aḍḍhayogo ekapassachadanakagehaṃ.
An aḍḍhayoga is a house with a roof on one side only.
Aḍḍhayoga là một ngôi nhà có mái che một bên.
Tassa kira ekapasse bhitti uccatarā hoti, itarapasse nīcā, tena taṃ ekachadanakaṃ hoti.
It is said that for such a building, the wall on one side is higher, and on the other side it is lower, hence it has a single roof.
Nghe nói, một bên tường của nó cao hơn, và bên kia thấp hơn, nên nó chỉ có một mái che.
Pāsādo āyatacaturassapāsādo.
A pāsāda is an elongated square palace.
Pāsāda là một pāsāda hình chữ nhật dài.
Hammiyaṃ muṇḍacchadanakaṃ candikaṅgaṇayuttaṃ.
A hammiya is a flat-roofed palace equipped with a moon-viewing balcony.
Hammiya là một pāsāda có mái bằng và sân thượng.
Guhā kevalā pabbataguhā.
A guhā is solely a mountain cave.
Guhā là một hang núi thuần túy.
Leṇaṃ dvārabandhaṃ pabbhāraṃ.
A leṇa is a mountain slope with an entrance gate.
Leṇa là một hang động có cửa và mái dốc.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is in accordance with what has been stated.
Phần còn lại theo cách đã nói.
‘‘Maṇḍapoti sākhāmaṇḍapo’’ti (dī. ni. ṭī. 1.216) evaṃ ācariyadhammapālattherena, aṅguttaraṭīkākārena ca ācariyasāriputtattherena vuttaṃ.
Thus it was stated by Venerable Dhammapāla and by Venerable Sāriputta, the author of the Aṅguttara Ṭīkā, that "a maṇḍapa is a tree-branch pavilion."
Điều này đã được Trưởng lão Dhammapāla và Trưởng lão Sāriputta, tác giả của chú giải Aṅguttara, nói rằng: “Maṇḍapa là một maṇḍapa làm bằng cành cây.”
Vibhaṅgaṭṭhakathāyaṃ (vibha. aṭṭha. 527) pana vihāroti samantā parihārapathaṃ, antoyeva ca rattiṭṭhānadivāṭṭhānāni dassetvā katasenāsanaṃ.
However, in the Vibhaṅgaṭṭhakathā, a vihāra is a lodging constructed to show a circumambulatory path all around, and also night and day quarters inside.
Tuy nhiên, trong Vibhaṅga Aṭṭhakathā, vihāra được giải thích là một tu viện được xây dựng sau khi chỉ ra các lối đi xung quanh và các nơi nghỉ đêm và nghỉ ngày bên trong.
Aḍḍhayogoti supaṇṇavaṅkagehaṃ.
An aḍḍhayoga is a building with a curved roof like a garuḷa's wing.
Aḍḍhayoga là một ngôi nhà mái cong như cánh chim Garuda.
Pāsādoti dve kaṇṇikāni gahetvā kato dīghapāsādo.
A pāsāda is a long palace constructed with two pinnacles.
Pāsāda là một pāsāda dài được xây dựng với hai chóp.
Aṭṭoti paṭirājādipaṭibāhanatthaṃ iṭṭhakāhi kato bahalabhittiko catupañcabhūmako patissayaviseso.
An aṭṭa is a special kind of dwelling, four or five storeys high, with thick walls made of bricks, for the purpose of repelling opposing kings and the like.
Aṭṭa là một loại nơi trú ngụ đặc biệt có tường dày, bốn hoặc năm tầng, được xây bằng gạch để chống lại các vị vua đối nghịch và những kẻ khác.
Māḷoti bhojanasālāsadiso maṇḍalamāḷo.
A māḷa is a circular pavilion similar to a refectory hall.
Māḷa là một māḷa hình tròn giống như một phòng ăn.
Vinayaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘ekakūṭasaṅgahito caturassapāsādo’’ti (pārā. aṭṭha. 2.482-487) vuttaṃ.
However, in the Vinayaṭṭhakathā it is stated: "a square palace with a single pinnacle."
Tuy nhiên, trong Vinaya Aṭṭhakathā, nó được nói là “một pāsāda hình vuông có một chóp”.
Leṇanti pabbataṃ khaṇitvā vā pabbhārassa appahonakaṭṭhāne kuṭṭaṃ uṭṭhāpetvā vā katasenāsanaṃ.
A leṇa is a lodging constructed by excavating a mountain or by raising a wall in a place where the mountain slope is insufficient.
Leṇa là một tu viện được xây dựng bằng cách đào núi hoặc dựng tường ở những nơi không đủ không gian của hang động.
Guhāti bhūmidari vā yattha rattindivaṃ dīpaṃ laddhuṃ vaṭṭati, pabbataguhā vā bhūmiguhā vāti vuttaṃ.
A guhā is a ground fissure, or where a lamp should be obtained day and night; it is called a mountain cave or a ground cave.
Guhā được nói là một khe đất hoặc một hang núi hoặc một hang đất, nơi có thể thắp đèn cả ngày lẫn đêm.
Taṃ āvasathabhūtaṃ patissayasenāsanaṃ viharitabbaṭṭhena, vihāraṭṭhānaṭṭhena ca vihārasenāsanaṃ nāma. Masārakādicatubbidho mañco. Tathā pīṭhaṃ. Uṇṇabhisiādipañcavidhā bhisi. Sīsappamāṇaṃ bimbohanaṃ. Vitthārato vidatthicaturaṅgulatā, dīghato mañcavitthārappamāṇatā cettha sīsappamāṇaṃ.
This lodging, a place of residence, is called vihārasenāsana because it is to be dwelt in and is a place for dwelling. A mañca (bed/couch) is of four kinds, such as the masāraka. Similarly, a pīṭha (stool/chair). A bhisi (cushion/mattress) is of five kinds, such as the uṇṇabhisi. A bimbohana (pillow) is of head-size. Here, head-size means a width of one span and four finger-breadths, and a length equal to the width of the couch.
Nơi trú ngụ và chỗ ở đó, vì là nơi để trú ngụ và là nơi để trú ngụ, nên được gọi là vihārasenāsana. Giường (mañca) có bốn loại như masāraka. Ghế (pīṭha) cũng vậy. Gối (bhisi) có năm loại như uṇṇabhisi. Gối đầu (bimbohana) có kích thước bằng đầu. Ở đây, kích thước bằng đầu là chiều rộng một gang tay và bốn ngón tay, và chiều dài bằng chiều rộng của giường.
Masārakādīni mañcapīṭhabhāvato, bhisiupadhānañca mañcapīṭhasambandhato mañcapīṭhasenāsanaṃ. Mañcapīṭhabhūtañhi senāsanaṃ, mañcapīṭhasambandhañca sāmaññaniddesena, ekasesena vā ‘‘mañcapīṭhasenāsana’’nti vuccati.
The masāraka and so forth are called mañcapīṭhasenāsana because they are beds and stools, and the cushion and pillow are related to beds and stools. A lodging that is a bed or stool, and that which is related to beds and stools, is called " mañcapīṭhasenāsana" by a general designation or by ekasesa construction.
Vì masāraka và các loại khác là giường và ghế, và bhisi và gối đầu có liên quan đến giường và ghế, nên chúng được gọi là mañcapīṭhasenāsana. Chỗ ở là giường và ghế, và bhisi và gối đầu có liên quan đến giường và ghế, được gọi là “mañcapīṭhasenāsana” theo cách diễn đạt chung hoặc theo cách rút gọn.
Ācariyasāriputtattheropi evameva vadati.
Venerable Sāriputta also says the same.
Trưởng lão Sāriputta cũng nói như vậy.
Ācariyadhammapālattherena pana ‘‘mañcapīṭhasenāsananti mañcapīṭhañceva mañcapīṭhasambandhasenāsanañcā’’ti (dī. ni. ṭī. 1.216) vuttaṃ.
However, Venerable Dhammapāla stated: " Mañcapīṭhasenāsana means beds and stools, and lodgings related to beds and stools."
Tuy nhiên, Trưởng lão Dhammapāla đã nói: “ Mañcapīṭhasenāsana là giường và ghế, và chỗ ở có liên quan đến giường và ghế.”
Cimilikā nāma sudhāparikammakatāya bhūmiyā vaṇṇānurakkhaṇatthaṃ paṭakhaṇḍādīhi sibbetvā katā.
A cimilikā is a cloth spread made by sewing together pieces of cloth, etc., to preserve the color of a plastered floor.
Cimilikā là một tấm trải được làm bằng cách may các mảnh vải, v.v., để bảo vệ màu sắc của nền đất đã được trát vữa.
Cammakhaṇḍo nāma sīhabyagghadīpitaracchacammādīsupi yaṃ kiñci cammaṃ.
A cammakhaṇḍa is any piece of hide, even from lions, tigers, leopards, or bears, etc.
Cammakhaṇḍa là bất kỳ loại da nào, kể cả da sư tử, hổ, báo, chó rừng, v.v.
Aṭṭhakathāsu (pāci. aṭṭha. 112; vi. saṅga. aṭṭha. 82) hi senāsanaparibhoge paṭikkhittacammaṃ na dissati.
Indeed, in the Aṭṭhakathās, no hide forbidden for use as lodging is mentioned.
Thật vậy, trong các chú giải, không thấy có da nào bị cấm sử dụng làm chỗ ở.
Tiṇasanthāroti yesaṃ kesañci tiṇānaṃ santhāro.
A tiṇasanthāra is a spread of any kind of grass.
Tiṇasanthāra là một tấm trải làm bằng bất kỳ loại cỏ nào.
Eseva nayo paṇṇasanthārepi.
The same applies to a paṇṇasanthāra.
Điều này cũng tương tự đối với paṇṇasanthāra (tấm trải lá).
Cimilikādi bhūmiyaṃ santharitabbatāya santhatasenāsanaṃ.
The cimilikā and so forth are called santhatasenāsana because they are spread on the ground.
Cimilikā và các loại khác được gọi là santhatasenāsana vì chúng được trải trên mặt đất.
Yattha vā pana bhikkhū paṭikkamantī ti ṭhapetvā vā etāni mañcādīni yattha bhikkhū sannipatanti, sabbametaṃ senāsanaṃ nāmāti evaṃ vuttaṃ avasesaṃ rukkhamūlādipaṭikkamitabbaṭṭhānaṃ abhisaṅkharaṇābhāvato kevalaṃ sayanassa, nissajjāya ca okāsabhūtattā okāsasenāsanaṃ.
"Or where monks retreat" – apart from these beds and so forth, any place where monks gather is called " sabbametaṃ senāsanaṃ" (all this is lodging). And the remaining places of retreat, such as the foot of a tree, are called okāsasenāsana because they are merely spaces for sleeping and sitting, due to the absence of construction.
Hoặc nơi các tỳ-khưu lui tới, tức là, bỏ qua những chiếc giường, v.v., nơi các tỳ-khưu tập hợp, tất cả những nơi này được gọi là senāsana. Phần còn lại, như gốc cây, v.v., là nơi để lui tới, vì không được chuẩn bị và chỉ là nơi để nằm và ngồi, nên được gọi là okāsasenāsana (chỗ ở trống trải).
Senāsanaggahaṇenāti ‘‘vivittaṃ senāsana’’nti iminā senāsanasaddena vivittasenāsanassa vā ādānena, vacanena vā gahitameva sāmaññajotanāya visese avaṭṭhānato, visesatthinā ca visesassa payujjitabbato.
Regarding " senāsanaggahaṇena": by taking or stating the word senāsana in "secluded lodging" (vivittaṃ senāsanaṃ), it is indeed taken, because the general designation settles on the specific, and the specific must be used by one who desires the specific.
Bằng cách dùng từ senāsana – tức là, bằng cách dùng từ senāsana này trong cụm từ “vivittaṃ senāsana” (chỗ ở thanh vắng), hoặc bằng cách nói, chỗ ở thanh vắng đã được bao gồm rồi, vì nó được xác định trong một trường hợp đặc biệt để làm rõ ý nghĩa chung, và vì người muốn sự đặc biệt phải sử dụng từ đặc biệt.
Yadevaṃ kasmā ‘‘arañña’’ntiādi puna vuttanti anuyogena ‘‘idha panassā’’tiādimāha.
To the question "Why then is 'forest' (araññaṃ) and so forth mentioned again?", he states " idha panassā" (but here, for him) and so forth.
Để trả lời câu hỏi rằng tại sao “arañña” (rừng) lại được nói lại một lần nữa, ngài đã nói “idha panassa” (ở đây của nó) và tiếp theo.
Evaṃ gahitesupi senāsanesu yathāvuttassa bhikkhuno anucchavikameva senāsanaṃ dassetukāmattā puna evaṃ vuttanti adhippāyo.
The intention is that even though lodgings are thus generally mentioned, it is stated again to show the lodging appropriate for the monk as described.
Ý nghĩa là mặc dù những chỗ ở đó đã được bao gồm, nhưng nó được nói lại để chỉ ra chỗ ở phù hợp cho vị tỳ-khưu đã nói.
‘‘Bhikkhunīnaṃ vasena āgata’’nti idaṃ vinaye āgatameva sandhāya vuttaṃ, na abhidhamme.
The phrase " bhikkhunīnaṃ vasena āgataṃ" (arising in the context of bhikkhunīs) refers to what is mentioned in the Vinaya, not in the Abhidhamma.
Câu “được nói theo cách của các tỳ-khưu-ni” này được nói để chỉ điều đã được đề cập trong Vinaya, chứ không phải trong Abhidhamma.
Vinaye hi gaṇamhāohīyanasikkhāpade (pāci. 691) bhikkhunīnaṃ āraññakadhutaṅgassa paṭikkhittattā idampi ca tāsaṃ araññaṃ nāma, na pana pañcadhanusatikaṃ pacchimaṃ araññameva senāsanaṃ, idampi ca tāsaṃ gaṇamhāohīyanāpattikaraṃ, na tu pañcadhanusatikādimeva araññaṃ.
Indeed, in the Vinaya, in the gaṇamhā-ohīyana-sikkhāpada, the forest-dweller's ascetic practice (āraññaka-dhutaṅga) is forbidden for bhikkhunīs. This forest is also a forest for them, but it is not only the furthest forest of five hundred bows (pañca-dhanusatakaṃ) as lodging; this also causes an offense of falling behind the group for them, but not only the forest of five hundred bows and so forth.
Vì trong Vinaya, trong Giới bổn về việc tụt lại phía sau đoàn thể (gaṇamhāohīyanasikkhāpade), việc thực hành hạnh đầu đà nơi rừng (āraññakadhutaṅga) bị cấm đối với các tỳ-khưu-ni, nên khu rừng này cũng là rừng đối với họ, nhưng không phải chỉ có khu rừng cách năm trăm cung là chỗ ở, và điều này cũng gây ra tội tụt lại phía sau đoàn thể đối với họ, chứ không phải chỉ có khu rừng cách năm trăm cung trở lên.
Vuttañhi tattha –
For it is stated there:
Thật vậy, ở đó đã nói:
Vinayaṭṭhakathāsupi (pāci. aṭṭha. 692) hi tathāva attho vuttoti.
Indeed, in the Vinayaṭṭhakathās too, the meaning is stated likewise.
Thật vậy, trong Vinaya Aṭṭhakathā cũng đã giải thích ý nghĩa như vậy.
Abhidhamme pana ‘‘araññanti nikkhamitvā bahi indakhīlā sabbametaṃ arañña’’nti (vibha. 529) āgataṃ.
In the Abhidhamma, however, it is stated: "Forest (araññaṃ) means all that is outside the city gatepost (indakhīla) after having gone out."
Tuy nhiên, trong Abhidhamma, đã nói: “Rừng là tất cả những gì nằm bên ngoài cột ranh giới (indakhīla) sau khi đi ra ngoài.”
Vinayasuttantā hi ubhopi pariyāyadesanā nāma, abhidhammo pana nippariyāyadesanā, tasmā yaṃ na gāmapadesantogadhaṃ, taṃ araññanti nippariyāyena dassetuṃ tathā vuttaṃ.
The Vinaya and Suttantas are both indirect teachings (pariyāya-desanā), but the Abhidhamma is a direct teaching (nippariyāya-desanā); therefore, it is stated thus to show directly that whatever is not included within the village area is a forest.
Vì cả Vinaya và Suttanta đều là những lời dạy có điều kiện, còn Abhidhamma là lời dạy không điều kiện, nên điều đó được nói như vậy để chỉ ra rằng bất cứ nơi nào không nằm trong ranh giới của làng đều là rừng theo nghĩa không điều kiện.
Indakhīlā bahi nikkhamitvā yaṃ ṭhānaṃ pavattaṃ, sabbametaṃ araññaṃ nāmāti cettha attho.
The meaning here is that whatever place exists outside the city gatepost after having gone out, all that is called a forest.
Ở đây, ý nghĩa là tất cả những nơi nằm bên ngoài cột ranh giới sau khi đi ra ngoài đều được gọi là rừng.
Āraññakaṃ nāma…pe… pacchimanti idaṃ pana suttantanayena āraññakasikkhāpade (pārā. 652) āraññikaṃ bhikkhuṃ sandhāya vuttaṃ imassa bhikkhuno anurūpaṃ, tasmā visuddhimagge dhutaṅganiddese (visuddhi. 1.19) yaṃ tassa lakkhaṇaṃ vuttaṃ, taṃ yuttameva, ato tattha vuttanayena gahetabbanti adhippāyo.
However, the phrase " āraññakaṃ nāma…pe… pacchimaṃ" (a forest-dweller…etc…the last) refers to the forest-dwelling monk (āraññikaṃ bhikkhuṃ) according to the Suttanta method in the āraññaka-sikkhāpada, and it is suitable for this monk. Therefore, the characteristic stated for it in the Dhutaṅga-niddesa of the Visuddhimagga is appropriate, and the intention is that it should be understood according to the method stated there.
Tuy nhiên, câu “ Rừng là…* xa nhất” này được nói theo phương pháp Suttanta, đề cập đến một tỳ-khưu sống trong rừng trong Giới bổn về việc sống trong rừng (āraññakasikkhāpade), và nó phù hợp với vị tỳ-khưu này. Do đó, ý nghĩa là đặc điểm của nó đã được nói trong Visuddhimagga, trong phần giải thích về các hạnh đầu đà là đúng, và do đó, nó nên được hiểu theo cách đã nói ở đó.
Sandacchāyanti sītacchāyaṃ.
Sandacchāyaṃ means cool shade.
Sandacchāya có nghĩa là bóng mát lạnh.
Tenāha ‘‘tattha hī’’tiādi.
Hence he states " tattha hī" (for there is) and so forth.
Vì vậy, ngài đã nói “ ở đó” và tiếp theo.
Rukkhamūlanti rukkhasamīpaṃ.
Rukkhamūlaṃ means near a tree.
Rukkhamūla có nghĩa là gần cây.
Vuttañhetaṃ ‘‘yāvatā majjhanhike kāle samantā chāyā pharati, nivāte paṇṇāni nipatanti, ettāvatā rukkhamūla’’nti.
It is stated: "As far as the shade spreads all around at midday, and fallen leaves remain in a windless spot, that far is the root of a tree."
Điều này đã được nói: “Gốc cây là khoảng cách mà bóng cây trải rộng xung quanh vào giữa trưa, và lá cây rơi xuống khi không có gió.”
Pabbatanti suddhapāsāṇasuddhapaṃsuubhayamissakavasena tividhopi pabbato adhippeto, na silāmayo eva.
A pabbata (mountain) is here intended to be of three kinds: purely rock, purely earth, or a mixture of both, not only made of stone.
Pabbata có nghĩa là ngọn núi ba loại: chỉ đá, chỉ đất, hoặc hỗn hợp cả hai, chứ không phải chỉ là núi đá.
Sela-saddo pana avisesato pabbatapariyāyoti katvā evaṃ vuttaṃ.
The word sela is used because it is a general synonym for mountain.
Tuy nhiên, từ sela được nói như vậy vì nó là một từ đồng nghĩa với pabbata nói chung.
‘‘Tattha hī’’tiādinā tadubhayassa anurūpataṃ dasseti.
By " tattha hī" and so forth, he shows the suitability of both.
Bằng cách nói “ ở đó” và tiếp theo, ngài chỉ ra sự phù hợp của cả hai.
Disāsu khāyamānāsūti dasasu disāsu abhimukhībhāvena dissamānāsu.
Disāsu khāyamānāsu means when the ten directions are visibly present before one.
Disāsu khāyamānāsu có nghĩa là khi mười phương hướng xuất hiện ở phía trước.
Tathārūpenapi kāraṇena siyā cittassa ekaggatāti etaṃ vuttaṃ, sabbadisāhi āgatena vātena bījiyamānabhāvahetudassanatthanti keci.
By such a reason, there may be one-pointedness of mind; this was said by some in order to show the cause of being fanned by wind coming from all directions.
Với nguyên nhân có tính chất như vậy, tâm có thể đạt được sự nhất tâm (ekaggatā). Một số vị nói rằng lời này được nói ra để chỉ rõ nguyên nhân của trạng thái bị quạt bởi gió đến từ mọi hướng.
Kaṃ vuccati udakaṃ pipāsavinodanassa kārakattā.
Water is called “kaṃ” because it dispels thirst.
Nước được gọi là kaṃ vì nó có khả năng làm dịu cơn khát.
‘‘Yaṃ nadītumbantipi nadīkuñjantipi vadanti, taṃ kandaranti apabbatapadesepi vidugganadīnivattanapadesaṃ kandaranti dassetī’’ti (vibha. mūlaṭī. 530) ācariyānandatthero, teneva viññāyati ‘‘nadītumbanadīkuñjasaddā nadīnivattanapadesavācakā’’ti.
“What they call nadītumba or nadīkuñja refers to a ravine (kandara) even in a non-mountainous region, showing it as a difficult-to-cross river bend,” so said Ācariya Ānandatthera, and by that it is understood that “the words nadītumba and nadīkuñja refer to a river bend (nadīnivattanapadesa).”
Trưởng lão Ācariyānanda nói: “Nơi nào được gọi là nadītumba hay nadīkuñja, nơi đó được gọi là kandara (khe núi), điều này cho thấy rằng ngay cả ở những vùng không có núi, một khúc quanh sông khó đi cũng được gọi là kandara.” Do đó, có thể hiểu rằng các từ nadītumba và nadīkuñja là những từ chỉ vùng nước xoáy của sông.
Nadīnivattanapadeso ca nāma nadiyā nikkhamanaudakena puna nivattitvā gato viduggapadeso.
A river bend (nadīnivattanapadesa) is indeed a difficult-to-cross area where water from the river flows out and then turns back.
Vùng nước xoáy của sông (nadīnivattanapadesa) là một vùng khó đi, nơi nước từ sông chảy ra rồi lại quay trở lại.
‘‘Apabbatapadesepī’’ti vadanto pana aṭṭhakathāyaṃ nidassanamattena paṭhamaṃ pabbatapadesanti vuttaṃ, yathāvutto pana nadīpadesopi kandaro evāti dasseti.
By saying “even in a non-mountainous region,” the commentator implies that the Aṭṭhakathā initially mentioned “mountainous region” merely as an example, but that the aforementioned riverine region is also a ravine (kandara).
Khi nói “ngay cả ở những vùng không có núi”, điều này cho thấy rằng trong Chú giải, ban đầu chỉ nói về vùng núi như một ví dụ, nhưng vùng sông như đã nói ở trên cũng chính là kandara.
‘‘Tattha hī’’tiādināpi nidassanamatteneva tassānurūpabhāvamāha.
By “Tattha hi” and so forth, it states its suitability, merely as an example.
Với câu “Tattha hī” (Thật vậy, ở đó) v.v., chỉ là một ví dụ để nói lên sự phù hợp của nó.
Ussāpetvāti puñjaṃ katvā.
“Ussāpetvā” means having made a pile.
Ussāpetvā có nghĩa là chất đống lại.
‘‘Dvinnaṃ pabbatānampi āsannatare ṭhitānaṃ ovarakādisadisaṃ vivaraṃ hoti, ekasmiṃyeva pana pabbate umaṅgasadisa’’nti vadanti ācariyā.
“Between two closely situated mountains, there is a fissure similar to a chamber; but in one mountain, it is like a cave,” say the teachers.
Các vị thầy nói: “Có một khoảng trống giống như một căn phòng giữa hai ngọn núi gần nhau, nhưng trên một ngọn núi thì giống như một đường hầm.”
Ekasmiṃyeva hi umaṅgasadisaṃ antoleṇaṃ hoti upari paṭicchannattā, na dvīsu tathā appaṭicchannattā, tasmā ‘‘umaṅgasadisa’’nti idaṃ ‘‘ekasmiṃ yevā’’ti iminā sambandhanīyaṃ.
Indeed, in a single mountain, an inner cave is like a tunnel (umaṅga-sadisaṃ) because it is covered from above; it is not so in two mountains because they are not covered; therefore, the phrase “like a tunnel” should be connected with “in a single mountain.”
Thật vậy, một hang động bên trong giống như một đường hầm chỉ có trên một ngọn núi vì nó được che phủ phía trên, nhưng không phải trên hai ngọn núi vì chúng không được che phủ như vậy. Do đó, cụm từ “giống như một đường hầm” này phải được liên kết với “chỉ trên một ngọn núi”.
‘‘Mahāvivara’’nti idaṃ pana ubhayehipi.
However, the phrase “mahāvivaraṃ” (a large fissure) refers to both cases.
Còn cụm từ “khoảng trống lớn” thì có thể áp dụng cho cả hai trường hợp.
Umaṅgasadisanti ca ‘‘suduṅgāsadisa’’nti (dī. ni. ṭī. 1.216) ācariyena vuttaṃ.
And “umaṅga-sadisa” was said by the teacher to mean “suduṅga-sadisa” (like a deep cave).
Và vị thầy đã nói umaṅgasadisa (giống như đường hầm) là “giống như một hầm ngầm sâu” (suduṅgāsadisa).
Suduṅgāti hi bhūmigharassetaṃ adhivacanaṃ, ‘‘taṃ gahetvā suduṅgāya ravantaṃ yakkhinī khipī’’tiādīsu viya.
Indeed, suduṅgā is a term for an underground house, as in phrases like “taṃ gahetvā suduṅgāya ravantaṃ yakkhinī khipī” (a yakkhiṇī seized him and threw him into a deep underground cave while he was crying).
Thật vậy, suduṅgā là một tên gọi của một ngôi nhà dưới đất, như trong các câu “yakkhinī ném đứa bé đang khóc vào hầm ngầm” và các câu tương tự.
Manussānaṃ anupacāraṭṭhānanti pakatisañcāravasena manussehi na sañcaritabbaṭṭhānaṃ.
“Manussānaṃ anupacāraṭṭhānaṃ” means a place not frequented by humans in the usual course of movement.
Manussānaṃ anupacāraṭṭhānaṃ có nghĩa là một nơi mà con người không đi lại theo cách thông thường.
Kassanavappanādivasena hi pakatisañcārapaṭikkhepo idhādhippeto.
Here, the intention is to prohibit ordinary movement for activities like plowing and sowing.
Ở đây, ý muốn nói đến sự cấm đoán đi lại thông thường theo kiểu cày cấy, gieo hạt, v.v.
Tenāha ‘‘yattha na kasanti na vapantī’’ti.
That is why it says, “where they do not plow, they do not sow.”
Do đó, vị ấy nói “nơi nào không cày, không gieo hạt.”
Ādisaddena pana ‘‘vanapatthanti vanasaṇṭhānametaṃ senāsanānaṃ adhivacanaṃ, vanapatthanti bhīsanakānametaṃ, vanapatthanti salomahaṃsānametaṃ, vanapatthanti pariyantānametaṃ, vanapatthanti na manussūpacārānametaṃ senāsanānaṃ adhivacana’’nti (vibha. 531) imaṃ vibhaṅgapāḷisesaṃ saṅgaṇhāti.
With the word “ādi,” it includes the remaining Vibhaṅga Pāḷi which states: “vanapatthaṃ is a term for a forest thicket, a term for a dreadful place, a term for a place causing goosebumps, a term for a remote place, a term for a monastery not frequented by humans.”
Với từ ādi (v.v.), vị ấy bao gồm phần còn lại của Vibhaṅga Pāḷi này: “vanapattha là tên gọi của những trú xứ trong rừng; vanapattha là tên gọi của những nơi đáng sợ; vanapattha là tên gọi của những nơi làm nổi da gà; vanapattha là tên gọi của những nơi biên giới; vanapattha là tên gọi của những trú xứ không có sự lui tới của con người.”
Patthoti hi pabbatassa samānabhūmi, yo ‘‘sānū’’tipi vuccati, tassadisattā pana manussānamasañcaraṇabhūtaṃ vanaṃ, tasmā patthasadisaṃ vanaṃ vanapatthoti visesanaparanipāto daṭṭhabbo.
Pattha is a flat land on a mountain, which is also called a sānu (plateau); and because it is similar to such, it is a forest not frequented by humans; therefore, a forest similar to a pattha is vanapattho (forest thicket), and this should be understood as a compound where the specific term follows the general one.
Thật vậy, pattha là một vùng đất bằng phẳng của núi, còn được gọi là sānū (sườn núi). Nhưng vì nó giống như vậy, nên đó là một khu rừng mà con người không lui tới. Do đó, vanapattha (khu rừng giống pattha) nên được hiểu là một tính từ theo sau danh từ.
Sabbesaṃ sabbāsu disāsu abhimukho okāso abbhokāsoti āha ‘‘acchanna’’nti, kenaci chadanena antamaso rukkhasākhāyapi na chāditanti attho.
An open space facing all directions is abbhokāso; thus it says “acchannaṃ” (uncovered), meaning it is not covered by any roofing, not even by a tree branch.
Nơi trống trải hướng về mọi phía là abbhokāso (khoảng không lộ thiên). Do đó, vị ấy nói “không che phủ”, nghĩa là không bị che phủ bởi bất kỳ vật che phủ nào, dù là một cành cây.
Daṇḍakānaṃ upari cīvaraṃ chādetvā katā cīvarakuṭi.
Cīvarakuṭi is a hut made by spreading a robe over sticks.
Cīvarakuṭi là một cái lều được làm bằng cách phủ y lên các cây gậy.
Nikkaḍḍhitvāti nīharitvā.
“Nikkaḍḍhitvā” means having pulled out.
Nikkaḍḍhitvā có nghĩa là lấy ra.
Antopabbhāraleṇasadiso palālarāsiyeva adhippeto, itarathā tiṇapaṇṇasanthārasaṅgopi siyāti vuttaṃ ‘‘pabbhāraleṇasadise ālaye’’ti, pabbhārasadise, leṇasadise vāti attho.
The intention is a pile of straw similar to a cave within a mountain slope; otherwise, it might also include a spread of grass and leaves; therefore, it is said “in a dwelling like a mountain cave,” meaning like a mountain slope or like a cave.
Ở đây, ý muốn nói đến một đống rơm giống như một hang động trong núi. Nếu không, có thể bao gồm cả việc trải cỏ và lá, do đó mới nói “nơi trú ngụ giống như hang động trong núi”, nghĩa là giống như một hang động hay giống như một hang đá.
Gacchagumbādīnampīti pi-saddena purimanayaṃ sampiṇḍeti.
The word “pi” in “gacchagumbādīnaṃpi” sums up the previous method.
Với từ pi (cũng) trong gacchagumbādīnampi (cũng như cây bụi, v.v.), vị ấy tóm tắt phương pháp trước đó.
Piṇḍapātassa pariyesanaṃ piṇḍapāto uttarapadalopena, tato paṭikkanto piṇḍapātapaṭikkantoti āha ‘‘piṇḍapātapariyesanato paṭikkanto’’ti.
The search for almsfood is piṇḍapāto by the elision of the latter word (pariyesana); having returned from that is piṇḍapātapaṭikkanto; thus it says “returned from the search for almsfood.”
Piṇḍapāto là việc tìm kiếm thức ăn khất thực (piṇḍapātassa pariyesanaṃ) bằng cách lược bỏ hậu tố của từ. Từ đó, piṇḍapātapaṭikkanto (quay về từ việc khất thực) có nghĩa là “quay về từ việc tìm kiếm thức ăn khất thực” (piṇḍapātapariyesanato paṭikkanto).
Pallaṅkanti ettha pari-saddo ‘‘samantato’’ti etasmiṃ atthe, tasmā parisamantato aṅkanaṃ āsanaṃ pallaṅko ra-kārassa la-kāraṃ, dvibhāvañca katvā yathā ‘‘palibuddho’’ti, (mi. pa. 6.3.6) samantabhāvo ca vāmoruṃ, dakkhiṇoruñca samaṃ ṭhapetvā ubhinnaṃ pādānaṃ aññamaññasambandhanakaraṇaṃ.
Here, in “pallaṅkaṃ,” the prefix pari is in the sense of “all around”; therefore, “a position (āsana) of sitting (aṅkaṇa) all around (samantato)” is pallaṅkaṃ, with the r becoming l and reduplication, just as in “palibuddho.” And “all-around-ness” is placing the left thigh and the right thigh equally and connecting both feet to each other.
Trong từ pallaṅka, tiền tố pari có nghĩa là “xung quanh”. Do đó, một tư thế ngồi (āsanaṃ) mà trong đó các chi được đặt xung quanh (parisamantato aṅkanaṃ) là pallaṅko, với chữ ‘r’ được đổi thành ‘l’ và được nhân đôi, giống như trong “palibuddho”. Và việc đặt xung quanh có nghĩa là đặt đùi trái và đùi phải ngang bằng nhau, và hai bàn chân được kết nối với nhau.
Tenāha ‘‘samantato ūrubaddhāsana’’nti.
Therefore, it says “with the thighs bound in a seated posture.”
Do đó, vị ấy nói “tư thế ngồi kiết già” (samantato ūrubaddhāsanaṃ).
Ūrūnaṃ bandhanavasena nisajjāva idha pallaṅko, na āharimehi vāḷehi katoti vuttaṃ hoti.
Here, pallaṅka refers to the sitting posture itself, by binding the thighs, not something made of imported animal hair, so it is said.
Ở đây, pallaṅka chỉ là tư thế ngồi bằng cách kiết đùi, chứ không phải được làm bằng những sợi lông thú mang đến, đó là điều được nói đến.
Ābhujitvāti ca yathā pallaṅkavasena nisajjā hoti, tathā ubho pāde ābhugge samiñjite katvā, taṃ pana ubhinnaṃ pādānaṃ tathābandhatākaraṇamevāti āha ‘‘bandhitvā’’ti.
“Ābhujitvā” means having bent and folded both feet in such a way as to assume the pallaṅka posture, and that is simply the act of binding both feet in that manner; thus it says “bandhitvā” (having bound).
Và ābhujitvā (kiết lại) có nghĩa là gập cả hai bàn chân lại (ābhugge samiñjite katvā) sao cho có tư thế ngồi kiết già. Điều đó chính là việc kết nối hai bàn chân lại như vậy, do đó vị ấy nói “buộc lại” (bandhitvā).
Ujuṃ kāyanti ettha kāya-saddo uparimakāyavisayo heṭṭhimakāyassa anujukaṃ ṭhapanassa nisajjāvacaneneva viññāpitattāti vuttaṃ ‘‘uparimaṃ sarīraṃ ujuṃ ṭhapetvā’’ti.
Here, in “ujuṃ kāyaṃ,” the word kāya refers to the upper part of the body, because the non-straight placement of the lower body is already understood by the word for sitting; thus it says “having kept the upper body straight.”
Trong cụm từ ujuṃ kāyaṃ (thân ngay thẳng), từ kāya (thân) chỉ phần thân trên, vì việc đặt phần thân dưới không ngay thẳng đã được hiểu qua từ nisajjā (tư thế ngồi). Do đó, vị ấy nói “đặt phần thân trên ngay thẳng” (uparimaṃ sarīraṃ ujuṃ ṭhapetvā).
Taṃ pana uparimakāyassa ujukaṃ ṭhapanaṃ sarūpato dasseti ‘‘aṭṭhārasā’’tiādinā, aṭṭhārasannaṃ piṭṭhikaṇṭakaṭṭhikānaṃ koṭiyā koṭiṃ paṭipādanameva tathā ṭhapananti adhippāyo.
That straightening of the upper body is shown in its form by “aṭṭhārasā” and so forth; the intention is that keeping the eighteen backbone vertebrae end-to-end is indeed such a posture.
Vị ấy mô tả việc đặt phần thân trên ngay thẳng bằng cách nói “aṭṭhārasā” (mười tám), ý nghĩa là việc đặt ngay thẳng như vậy chính là việc nối liền đầu xương sống này với đầu xương sống khác của mười tám đốt xương sống.
Idāni tathā ṭhapanassa payojanaṃ dassento ‘‘evañhī’’tiādimāha.
Now, in showing the purpose of maintaining such a posture, it says “evañhi” and so forth.
Bây giờ, để chỉ rõ mục đích của việc đặt thân như vậy, vị ấy nói câu “evañhī” (Thật vậy, nếu vậy) và các câu tiếp theo.
Tattha evanti tathā ṭhapane sati, iminā vā tathāṭhapanahetunā.
There, evaṃ means when one maintains such a posture, or by this reason for maintaining such a posture.
Ở đó, evaṃ có nghĩa là khi thân được đặt như vậy, hoặc do nguyên nhân của việc đặt thân như vậy.
Na paṇamantīti na onamanti.
“Na paṇamanti” means do not bend forward.
Na paṇamanti có nghĩa là không cúi xuống.
‘‘Athassā’’tiādi pana paramparapayojanadassanaṃ.
“Athassa” and so forth, however, shows the progressive purpose.
Còn câu “Athassā” (Rồi thì) v.v. là để chỉ rõ lợi ích nối tiếp.
Athāti evaṃ anonamane.
“Athā” means when there is no such bending.
Athā có nghĩa là khi không cúi xuống như vậy.
Vedanāti piṭṭhigilānādivedanā.
“Vedanā” refers to feelings like backache.
Vedanā có nghĩa là những cảm giác đau lưng, v.v.
Na paripatatīti na vigacchati vīthiṃ na vilaṅgheti.
“Na paripatatī” means it does not deviate, it does not stray from the path.
Na paripatatī có nghĩa là không lạc lối, không đi chệch khỏi con đường.
Tato eva pubbenāparaṃ visesappattiyā kammaṭṭhānaṃ vuddhiṃ phātiṃ vepullaṃ upagacchati.
Therefore, the meditation subject (kammaṭṭhāna) “attains growth, prosperity, and fullness” by progressively reaching distinction.
Chính vì thế, pháp hành (kammaṭṭhāna) đạt được sự tăng trưởng, phát triển và mở rộng (vuddhiṃ phātiṃ vepullaṃ upagacchati) theo từng giai đoạn, từ trước đến sau.
Parisaddo cettha abhisaddapariyāyo abhimukhatthoti vuttaṃ ‘‘kammaṭṭhānābhimukha’’nti, bahiddhā puthuttārammaṇato nivāretvā kammaṭṭhānaṃyeva purakkhatvāti attho.
Here, the prefix pari is a synonym for the prefix abhi, meaning "facing towards"; thus it is said “facing towards the meditation subject,” meaning having restrained the mind from diverse external objects and having made the meditation subject itself foremost.
Ở đây, tiền tố pari là đồng nghĩa với tiền tố abhi, có nghĩa là “hướng về”. Do đó, vị ấy nói “hướng về pháp hành” (kammaṭṭhānābhimukhaṃ), nghĩa là ngăn chặn tâm khỏi những đối tượng đa dạng bên ngoài và chỉ tập trung vào pháp hành.
Parisaddassa samīpatthataṃ dasseti ‘‘mukhasamīpe vā katvā’’ti iminā, mukhassa samīpe viya citte nibaddhaṃ upaṭṭhāpanavasena katvāti vuttaṃ hoti.
The proximity meaning of the word pari is shown by “mukha-samīpe vā katvā” (or having placed near the mouth), which means having established it in the mind as if near the mouth.
Vị ấy chỉ rõ ý nghĩa “gần” của tiền tố pari bằng cách nói “hoặc đặt gần miệng” (mukhasamīpe vā katvā), nghĩa là đặt tâm luôn gắn liền như thể gần miệng, theo cách thiết lập chánh niệm.
Parisaddassa samīpatthataṃ vibhaṅgapāḷiyā (vibha. 537) sādhetuṃ ‘‘tenevā’’tiādi vuttaṃ.
To prove the proximity meaning of the word pari by the Vibhaṅga Pāḷi, “tenevā” and so forth was said.
Để chứng minh ý nghĩa “gần” của tiền tố pari trong Vibhaṅga Pāḷi, vị ấy nói câu “tenevā” (chính vì thế) và các câu tiếp theo.
Nāsikaggeti nāsapuṭagge.
“Nāsikagge” means at the tip of the nostril.
Nāsikagge có nghĩa là ở đầu chóp mũi.
Mukhanimittaṃ nāma uttaroṭṭhassa vemajjhappadeso, yattha nāsikavāto paṭihaññati.
Mukhanimitta is the middle part of the upper lip where the nasal breath strikes.
Mukhanimitta là phần giữa của môi trên, nơi hơi thở từ mũi chạm vào.
Ettha ca yathā ‘‘vivittaṃ senāsanaṃ bhajatī’’tiādinā (vibha. 508) bhāvanānurūpaṃ senāsanaṃ dassitaṃ, evaṃ ‘‘nisīdatī’’ti iminā alīnānuddhaccapakkhiko santo iriyāpatho dassito, ‘‘pallaṅkaṃ ābhujitvā’’ti iminā nisajjāya daḷhabhāvo, ‘‘parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti iminā ārammaṇapariggahaṇūpāyoti.
Here, just as a suitable dwelling for meditation is shown by “vivittaṃ senāsanaṃ bhajatī” (he resorts to a secluded dwelling) and so forth, so too, by “nisīdatī” (he sits down), a calm posture, free from sloth and restlessness, is shown; by “pallaṅkaṃ ābhujitvā” (having folded his legs crosswise), the firmness of the sitting posture; and by “parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā” (having established mindfulness in front of him), the method of grasping the meditation object.
Ở đây, cũng như câu “bhajatī” (sống) v.v. đã chỉ ra một trú xứ phù hợp với sự tu tập (bhāvanā), thì câu “nisīdatī” (ngồi) đã chỉ ra một oai nghi an tịnh không lười biếng và không phóng dật. Câu “pallaṅkaṃ ābhujitvā” (kiết già) đã chỉ ra sự vững chắc của tư thế ngồi. Và câu “parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā” (thiết lập chánh niệm trước mặt) đã chỉ ra phương pháp nắm giữ đối tượng.
Pari-saddo pariggahaṭṭho ‘‘pariṇāyikā’’tiādīsu (dha. sa. 16) viya.
The word Pari has the meaning of 'comprehension', as in “pariṇāyikā” and so forth.
Tiền tố Pari có nghĩa là “nắm giữ” (pariggahaṭṭho), giống như trong “pariṇāyikā” (người dẫn dắt) và các từ tương tự.
Mukha-saddo niyyānaṭṭho ‘‘suññatavimokkhamukha’’ntiādīsu viya.
The word Mukha has the meaning of 'exit' or 'door', as in “suññatavimokkhamukha” and so forth.
Từ Mukha có nghĩa là “lối thoát” (niyyānaṭṭho), giống như trong “suññatavimokkhamukha” (cửa giải thoát không) và các từ tương tự.
Paṭipakkhato nikkhamanameva hi niyyānaṃ.
Indeed, coming out from the opposing factors is liberation.
Thật vậy, việc thoát ra khỏi đối nghịch chính là lối thoát.
Asammosanabhāvo upaṭṭhānaṭṭho.
The state of not forgetting is upaṭṭhānaṭṭho (meaning of established mindfulness).
Trạng thái không lãng quên là upaṭṭhānaṭṭho (ý nghĩa của sự thiết lập chánh niệm).
Tatrāti paṭisambhidānaye.
Tatra means in the way of the Paṭisambhidā.
Tatrā (Ở đây) là theo phương pháp của Paṭisambhidā.
Pariggahitaniyyānanti sabbathā gahitāsammosatāya pariggahitaṃ, pariccattasammosapaṭipakkhatāya ca niyyānaṃ satiṃ katvā, paramaṃ satinepakkaṃ upaṭṭhapetvāti vuttaṃ hoti.
Pariggahitaniyyānaṃ means having established supreme mindfulness and discernment, having taken up the meditation object without delusion in every way, and having abandoned the opposite of delusion, which is liberation. This is the meaning.
Pariggahitaniyyāna (sự xuất ly đã được nắm giữ) có nghĩa là đã được nắm giữ bằng cách không lầm lẫn trong việc nắm giữ tất cả các phương diện, và là sự xuất ly do đã từ bỏ sự lầm lẫn, đối nghịch với sự lầm lẫn. Satiṃ katvā có nghĩa là đã thiết lập sự tỉnh giác tối thượng.
Ayaṃ ācariyadhammapālattherassa, ācariyasāriputtattherassa ca mati.
This is the view of Acariya Dhammapāla Thera and Acariya Sāriputta Thera.
Đây là quan điểm của Trưởng lão Ācariya Dhammapāla và Trưởng lão Ācariya Sāriputta.
Atha vā ‘‘kāyādīsu suṭṭhupavattiyā pariggahitaṃ, tato eva ca niyyānabhāvayuttaṃ, kāyādipariggahaṇañāṇasampayuttatāya vā pariggahitaṃ, tatoyeva ca niyyānabhūtaṃ upaṭṭhānaṃ katvāti attho’’ti ayaṃ ācariyānandattherassa (vibha. mūlaṭī. 537) mati.
Alternatively, "it means having established mindfulness that is well-established in the body, etc., and therefore conducive to liberation, or established through knowledge associated with the comprehension of the body, etc., and therefore leading to liberation." This is the view of Acariya Ānanda Thera.
Hoặc, đây là quan điểm của Trưởng lão Ācariya Ānanda: "Có nghĩa là đã thiết lập sự tỉnh giác đã được nắm giữ do sự vận hành tốt đẹp trong thân, v.v., và do đó là sự xuất ly; hoặc đã được nắm giữ do sự tương ưng với tuệ nắm giữ thân, v.v., và do đó là sự xuất ly."
217. Abhijjhāyati gijjhati abhikaṅkhati etāyāti abhijjhā, kāmacchandanīvaraṇaṃ.
It is abhijjhā because one covets, craves, and desires with it; it is the hindrance of sensual desire.
217. Cái mà người ta tham lam, dính mắc, ham muốn bằng pháp này được gọi là abhijjhā (tham lam), tức là Kāmacchandanīvaraṇa (triền cái tham dục).
Luccanaṭṭhenāti bhijjanaṭṭhena, khaṇe khaṇe bhijjanaṭṭhenāti atthoti ācariyadhammapālattherena, (dī. ni. ṭī. 1.217) aṅguttaraṭīkākārena ca ācariyasāriputtattherena vuttaṃ.
Luccanaṭṭhena means in the sense of breaking, in the sense of breaking moment by moment. This is the meaning stated by Acariya Dhammapāla Thera and Acariya Sāriputta Thera, the author of the Aṅguttaraṭīkā.
Luccanaṭṭhenā (theo nghĩa hoại diệt) có nghĩa là theo nghĩa tan rã, theo nghĩa tan rã từng khoảnh khắc. Điều này đã được Ācariya Dhammapāla và Ācariya Sāriputta, tác giả của bộ Aṅguttaraṭīkā, nói đến.
Suttesu ca dissati ‘‘luccatīti kho bhikkhu lokoti vuccati.
And in the suttas, it is seen: "It is called the world, O bhikkhu, because it breaks.
Trong các kinh điển cũng thấy: "Này Tỷ-kheo, thế gian được gọi là luccati (hoại diệt).
Kiñca luccati?
What breaks?
Cái gì hoại diệt?
Cakkhu kho bhikkhu luccati, rūpā luccanti, cakkhuviññāṇaṃ luccatī’’tiādi.(Saṃ. ni. 4.82) abhidhammaṭṭhakathāyaṃ, (dha. sa. aṭṭha. 7-13) pana idha ca adhunā potthake ‘‘luccanapaluccanaṭṭhenā’’ti likhitaṃ.
The eye breaks, O bhikkhu, forms break, eye-consciousness breaks," and so on. However, in the Abhidhammaṭṭhakathā and here in the present book, it is written luccanapaluccanaṭṭhena.
Này Tỷ-kheo, mắt hoại diệt, các sắc hoại diệt, nhãn thức hoại diệt", v.v. Tuy nhiên, trong Abhidhammaṭṭhakathā và ở đây, trong bản sách hiện tại, có viết là "luccanapaluccanaṭṭhenā".
Tattha luccanameva paluccanapariyāyena visesetvā vuttaṃ.
There, luccana alone is described distinctively by the synonym paluccana.
Ở đó, chính luccana (hoại diệt) đã được đặc biệt nói đến bằng từ đồng nghĩa paluccana (hoại diệt hoàn toàn).
Lucasaddo hi apekkhanādiatthopi bhavati ‘‘oloketī’’tiādīsu, bhijjanapabhijjanaṭṭhenāti attho.
Indeed, the word luc also has the meaning of 'looking' in phrases like oloketi, etc., but here the meaning is in the sense of breaking and shattering.
Thật vậy, từ luc cũng có nghĩa là nhìn, v.v., như trong "oloketī" (nhìn xuống), v.v. Có nghĩa là theo nghĩa tan rã và tan rã hoàn toàn.
Vaṃsatthapakāsiniyaṃ pana vuttaṃ ‘‘khaṇabhaṅgavasena luccanasabhāvato, cutibhaṅgavasena ca paluccanasabhāvato loko nāmā’’ti (vaṃsatthapakāsiniyaṃ nāma mahāvaṃsaṭīkāyaṃ paṭhamaparicchede pañcamagāthā vaṇṇanāyaṃ) keci pana ‘‘bhijjanauppajjanaṭṭhenā’’ti atthaṃ vadanti.
However, in the Vaṃsatthappakāsinī, it is said: "The world is so called because it has the nature of breaking in terms of momentary dissolution and the nature of shattering in terms of death and dissolution." Some, however, say the meaning is "in the sense of breaking and arising."
Tuy nhiên, trong Vaṃsatthapakāsinī có nói: "Thế gian là cái có bản chất hoại diệt theo sự hoại diệt từng khoảnh khắc, và có bản chất hoại diệt hoàn toàn theo sự hoại diệt và tan rã." Một số người lại nói rằng nghĩa là "theo nghĩa tan rã và sinh khởi".
Āhaccabhāsitavacanatthena virujjhanato, lucasaddassa ca anuppādavācakattā ayuttamevetaṃ.
This is inappropriate because it contradicts the meaning of a word directly spoken by the Buddha, and because the word luc does not denote arising.
Điều này không phù hợp vì nó mâu thuẫn với lời dạy trực tiếp (āhaccabhāsita) của Đức Phật và vì từ luc không có nghĩa là sinh khởi.
Apica ācariyehipi ‘‘luccanapaluccanaṭṭhenā’’ti pāṭhameva ulliṅgetvā tathā attho vutto siyā, pacchā pana paramparābhatavasena pamādalekhattā tattha tattha na diṭṭhoti daṭṭhabbaṃ, na luccati na paluccatīti yo gahitopi tathā na hoti, sveva loko, aniccānupassanāya vā luccati bhijjati vinassatīti gahetabbova lokoti taṃgahaṇarahitānaṃ lokuttarānaṃ natthi lokatā, dukkhasaccaṃ vā lokoti vuttaṃ ‘‘pañcupādānakkhandhā loko’’ti.
Moreover, the ācariyas might have explained the meaning by skipping over the reading luccanapaluccanaṭṭhena, but later, due to being transmitted through generations and being written carelessly, it is not seen in various places. It should be understood that the world is that which does not break or shatter, even if it is taken to be so; or the world should be taken as that which breaks, shatters, and perishes through the contemplation of impermanence. Thus, for those who are free from such grasping, for the supramundane, there is no 'world-ness'. Or the suffering truth is called the world, as in "Pañcupādānakkhandhā loko" (the five aggregates of clinging are the world).
Hơn nữa, các bậc thầy có thể đã trích dẫn chính đoạn văn "luccanapaluccanaṭṭhenā" và giải thích ý nghĩa như vậy, nhưng sau đó, do sự sao chép sai sót theo truyền thống, nó không được tìm thấy ở khắp mọi nơi, điều đó cần được hiểu. Cái mà người ta nắm giữ nhưng không hoại diệt, không tan rã, chính là thế gian. Hoặc, thế gian nên được hiểu là cái hoại diệt, tan rã, biến mất theo quán vô thường. Vì vậy, đối với những pháp siêu thế không nắm giữ điều đó thì không có tính thế gian. Hoặc, khổ đế được gọi là thế gian như trong "pañcupādānakkhandhā loko" (năm uẩn chấp thủ là thế gian).
Evaṃ tattha tattha vacanatopi yathāvutto kesañci attho na yuttoti.
Thus, the meaning given by some is not appropriate due to such statements in various places.
Do đó, ý nghĩa được một số người nói đến như trên không phù hợp với các lời dạy ở những chỗ khác.
Tasmāti pañcupādānakkhandhānameva lokabhāvato.
Tasmā means because the five aggregates of clinging are indeed the world.
Tasmā (Do đó) là vì chính năm uẩn chấp thủ là thế gian.
Vikkhambhanavasenāti ettha vikkhambhanaṃ tadaṅgappahānavaseneva anuppādanaṃ appavattanaṃ, na pana vikkhambhanappahānavasena paṭipakkhānaṃ suṭṭhupahīnaṃ.
Here, vikkhambhana means the non-arising, the non-occurrence, by means of tadaṅgappahāna (abandonment by substitution), but not the complete abandonment of opposing defilements by means of vikkhambhana-pahāna.
Trong vikkhambhanavasena (bằng cách trấn áp), vikkhambhana (trấn áp) là sự không sinh khởi, không phát sinh, chỉ bằng cách đoạn trừ từng phần (tadaṅgappahāna), chứ không phải là sự đoạn trừ hoàn toàn các đối nghịch bằng cách đoạn trừ trấn áp (vikkhambhanappahāna).
‘‘Pahīnattā’’ti hi tathāpahīnasadisataṃ eva sandhāya vuttaṃ.
For the phrase “pahīnattā” (due to being abandoned) was stated only with reference to being similar to such abandonment.
Thật vậy, "pahīnattā" (vì đã được đoạn trừ) được nói đến chỉ với ý nghĩa tương tự như sự đoạn trừ như vậy.
Kasmāti ce?
If it is asked, why?
Tại sao lại như vậy?
Jhānassa anadhigatattā.
Because jhāna has not been attained.
Vì thiền chưa đạt được.
Evaṃ pana pubbabhāgabhāvanāya tathā pahānatoyevetaṃ cittaṃ vigatābhijjhaṃ nāma, na tu cakkhuviññāṇamiva sabhāvato abhijjhāvirahitattāti dassetuṃ ‘‘na cakkhuviññāṇasadisenā’’ti vuttaṃ.
However, in this way, by the preliminary development (pubbabhāgabhāvanā), this mind is called "vigatābhijjha" (devoid of covetousness) only because of such abandonment, not because it is naturally free from covetousness like eye-consciousness; to show this, the phrase "na cakkhuviññāṇasadisenā" (not like eye-consciousness) was stated.
Tuy nhiên, để chỉ ra rằng tâm này được gọi là vigatābhijjhaṃ (không tham lam) do sự đoạn trừ như vậy bằng sự tu tập phần sơ khởi, chứ không phải do bản chất không có tham lam như nhãn thức, nên đã nói "na cakkhuviññāṇasadisenā" (không giống như nhãn thức).
Yathā tanti ettha tanti nipātamattaṃ, taṃ cittaṃ vā.
In yathā taṃ, the word taṃ is merely a particle, or it refers to that mind.
Trong yathā taṃ, taṃ chỉ là một giới từ, hoặc là tâm đó.
Adhunā muñcanassa, anāgate ca puna anādānassa karaṇaṃ parisodhanaṃ nāmāti vuttaṃ hoti.
It means that the act of releasing now and not taking up again in the future is called purification (parisodhana).
Có nghĩa là, việc từ bỏ hiện tại và không nắm giữ lại trong tương lai được gọi là sự thanh lọc.
Yathā ca imassa cittassa pubbabhāgabhāvanāya parisodhitattā vigatābhijjhatā, evaṃ abyāpannatā, vigatathinamiddhatā, anuddhatatā, nibbicikicchatā ca veditabbāti nidassento ‘‘byāpādapadosaṃ pahāyātiādīsupi eseva nayo’’ti āha.
And just as this mind is devoid of covetousness due to being purified by preliminary development, so too should its freedom from ill-will, freedom from sloth and torpor, freedom from restlessness, and freedom from doubt be understood; thus, indicating this, it says: "The same method applies to phrases like 'abandoning ill-will and malice,' and so on."
Và để chỉ ra rằng, cũng như tâm này không tham lam do đã được thanh lọc bằng sự tu tập phần sơ khởi, thì cũng vậy, sự không sân hận, sự không hôn trầm thụy miên, sự không phóng dật, và sự không nghi ngờ cũng nên được hiểu, nên Ngài nói: "byāpādapadosaṃ pahāyātiādīsupi eseva nayo" (trong các trường hợp như từ bỏ sân hận, v.v., cũng theo cách này).
Pūtikummāsādayoti ābhidosikayavakummāsādayo.
Pūtikummāsādayo (rotten barley gruel, etc.) refers to stale barley gruel, etc.
Pūtikummāsādayo (bánh bột ôi thiu, v.v.) là bánh bột lúa mạch ôi thiu, v.v.
Purimapakatinti parisuddhapaṇḍarasabhāvaṃ, iminā vikāramāpajjatīti atthaṃ dasseti.
Purimapakatiṃ (original state) refers to the state of being perfectly pure and white; by this, it shows the meaning that it undergoes a change.
Purimapakati (trạng thái ban đầu) là trạng thái trắng tinh khiết. Bằng điều này, Ngài chỉ ra ý nghĩa là nó trở nên biến đổi.
Vikārāpattiyāti purimapakativijahanasaṅkhātena vikāramāpajjanena.
Vikārāpattiyā (by undergoing change) means by undergoing change, which is the abandonment of the original state.
Vikārāpattiyā (do sự biến đổi) là do sự trở nên biến đổi, tức là sự từ bỏ trạng thái ban đầu.
‘‘Ubhaya’’ntiādinā tulyatthasamāsabhāvamāha.
By ‘‘ubhaya’’ (both), etc., it states the nature of a compound with the same meaning.
Bằng "ubhaya" (cả hai), v.v., Ngài nói về bản chất của hợp chất có cùng ý nghĩa.
‘‘Yā tasmiṃ samaye cittassa akallatā’’tiādinā (dha. sa. 1162; vibha. 546) thinassa, ‘‘yā tasmiṃ samaye kāyassa akallatā’’tiādinā ca middhassa abhidhamme niddiṭṭhattā ‘‘thinaṃ cittagelaññaṃ, middhaṃ cetasikagelañña’’nti vuttaṃ.
Since sloth (thina) is defined in the Abhidhamma as "the unsuitability of the mind at that time," and torpor (middha) as "the unsuitability of the body at that time," it is stated, "sloth is mental illness, torpor is mental sluggishness."
Vì thina (hôn trầm) được định nghĩa trong Abhidhamma là "yā tasmiṃ samaye cittassa akallatā" (sự không lành mạnh của tâm vào thời điểm đó) và middha (thụy miên) là "yā tasmiṃ samaye kāyassa akallatā" (sự không lành mạnh của thân vào thời điểm đó), nên đã nói "thinaṃ cittagelaññaṃ, middhaṃ cetasikagelañña" (hôn trầm là bệnh của tâm, thụy miên là bệnh của các tâm sở).
Satipi hi thinamiddhassa aññamaññaṃ avippayoge cittakāyalahutādīnaṃ viya cittacetasikānaṃ yathākkamaṃ taṃtaṃvisesassa yā tesaṃ akallatādīnaṃ visesapaccayatā, ayametesaṃ sabhāvoti daṭṭhabbaṃ.
Even though sloth and torpor are inseparable, just as mental and bodily lightness, etc., are distinct conditions for specific mental and volitional states respectively, so too should their specific unsuitability, etc., be seen as their inherent nature.
Mặc dù hôn trầm và thụy miên không tách rời nhau, nhưng cần hiểu rằng bản chất của chúng là sự kiện đặc biệt của sự không lành mạnh, v.v., đối với các đặc tính riêng của tâm và các tâm sở, theo thứ tự, giống như sự nhẹ nhàng của tâm và thân, v.v.
Diṭṭhāloko nāma passito rattiṃ candālokadīpālokaukkālokādi, divā ca sūriyālokādi.
Diṭṭhāloko (seen light) refers to the light of the moon, lamps, torches, etc., seen at night, and the light of the sun, etc., seen during the day.
Diṭṭhāloko (ánh sáng đã được thấy) là ánh sáng mặt trăng, ánh sáng đèn, ánh sáng đuốc, v.v., đã được thấy vào ban đêm, và ánh sáng mặt trời, v.v., vào ban ngày.
Rattimpi divāpi tassa sañjānanasamatthā saññā ālokasaññā, tassā ca vigatanīvaraṇāya parisuddhāya atthitā idha adhippetā.
The perception capable of recognizing that light, whether by night or day, is ālokasaññā (light-perception), and its existence, free from hindrances and purified, is intended here.
Ālokasaññā (tưởng ánh sáng) là tưởng có khả năng nhận biết ánh sáng đó cả ngày lẫn đêm, và sự hiện hữu của tưởng ánh sáng đã được thanh lọc, không có triền cái, được đề cập ở đây.
Atisayatthavisiṭṭhassa hi atthiatthassa avabodhako ayamīkāroti dassento ‘‘rattimpī’’tiādimāha, vigatathinamiddhabhāvassa kāraṇattā cetaṃ vuttaṃ.
Showing that this particle (ī) indicates the existence of an intensified meaning, it states "rattimpi" (even at night), etc.; and this is stated because it is a cause for being free from sloth and torpor.
Để chỉ ra rằng chữ ī này là để làm rõ ý nghĩa của sự hiện hữu đặc biệt, Ngài nói "rattimpi" (cả đêm), v.v. Điều này cũng được nói đến là nguyên nhân của trạng thái không có hôn trầm thụy miên.
Suttesu pākaṭovāyamattho.
This meaning is evident in the Suttas.
Ý nghĩa này đã rõ ràng trong các kinh điển.
Saratīti sato, sampajānātīti sampajānoti evaṃ puggalaniddesoti dasseti ‘‘satiyā ca ñāṇena ca samannāgato’’ti iminā.
He remembers, therefore he is sato (mindful); he understands thoroughly, therefore he is sampajāno (clearly comprehending)—thus, by the phrase "endowed with mindfulness and clear comprehension," it shows that this is an explanation of the person.
Saratī (ghi nhớ) nên gọi là sato (tỉnh giác), sampajānāti (hiểu rõ) nên gọi là sampajāno (hiểu biết rõ ràng). Ngài chỉ ra rằng đây là sự mô tả về một cá nhân bằng câu "satiyā ca ñāṇena ca samannāgato" (có đầy đủ tỉnh giác và trí tuệ).
Santesupi aññesu vīriyasamādhiādīsu kasmā idameva ubhayaṃ vuttaṃ, vigatābhijjhādīsu vā idaṃ ubhayaṃ avatvā kasmā idheva vuttanti anuyogamapanetuṃ ‘‘idaṃ ubhaya’’ntiādi vuttaṃ, puggalādhiṭṭhānena niddiṭṭhasatisampajaññasaṅkhātaṃ idaṃ ubhayanti attho.
To dispel the question of why only these two (mindfulness and clear comprehension) are mentioned when other qualities like energy and concentration are also present, or why these two are mentioned here and not in relation to freedom from covetousness, etc., the phrase "idaṃ ubhayaṃ" (these two) etc., was stated. The meaning is that these two, namely mindfulness and clear comprehension, are indicated from the perspective of the person.
Để giải đáp câu hỏi tại sao chỉ hai điều này được nói đến trong khi có những điều khác như tinh tấn, định, v.v., hoặc tại sao hai điều này không được nói đến trong các trường hợp không tham lam, v.v., mà lại được nói đến ở đây, Ngài đã nói "idaṃ ubhaya" (cả hai điều này), v.v. Có nghĩa là, cả hai điều này, tức là tỉnh giác và hiểu biết rõ ràng, đã được mô tả theo cách dựa trên cá nhân.
Atikkamitvā ṭhitoti ta-saddassa atītatthataṃ āha, pubbabhāgabhāvanāya pajahanameva ca atikkamanaṃ.
Atikkamitvā ṭhito (having transcended, standing) states the past tense meaning of the suffix ta. And indeed, transcendence is the abandonment by means of preliminary development.
Atikkamitvā ṭhito (đã vượt qua và đứng vững) nói về ý nghĩa quá khứ của từ ta. Và sự từ bỏ bằng sự tu tập phần sơ khởi chính là sự vượt qua.
‘‘Kathaṃ idaṃ kathaṃ ida’’nti pavattatīti kathaṃkathā, vicikicchā, sā etassa atthīti kathaṃkathī, na kathaṃkathī akathaṃkathī, nibbicikicchoti vacanattho, atthamattaṃ pana dassetuṃ ‘‘kathaṃ idaṃ kathaṃ ida’nti evaṃ nappavattatīti akathaṃkathī’’ti vuttaṃ.
"How is this? How is this?"—thus it proceeds, which is kathaṃkathā (doubt), or vicikicchā. One who has this is kathaṃkathī (doubtful); one who is not kathaṃkathī is akathaṃkathī (undoubtful), meaning free from doubt. To show only the meaning, it is stated, "akathaṃkathī means it does not proceed with 'How is this? How is this?'"
Cái gì vận hành theo kiểu "điều này là thế nào, điều này là thế nào" được gọi là kathaṃkathā (sự nghi ngờ), tức là vicikicchā (hoài nghi). Người có điều đó được gọi là kathaṃkathī (người nghi ngờ). Người không phải kathaṃkathī là akathaṃkathī (không nghi ngờ), có nghĩa là người không có hoài nghi. Tuy nhiên, để chỉ ra ý nghĩa đơn thuần, Ngài nói: "kathaṃ idaṃ kathaṃ ida’nti evaṃ nappavattatīti akathaṃkathī" (người không vận hành theo kiểu "điều này là thế nào, điều này là thế nào" là người không nghi ngờ).
‘‘Kusalesu dhammesū’’ti idaṃ ‘‘akathaṃkathī’’ti iminā sambajjhitabbanti āha ‘‘na vicikicchati, na kaṅkhatīti attho’’ti.
The phrase "in wholesome states" should be connected with "akathaṃkathī"; thus, it says, "it means he does not doubt, he does not waver."
Ngài nói rằng cụm từ "kusalesu dhammesu" (trong các thiện pháp) nên được kết nối với "akathaṃkathī" (không nghi ngờ), có nghĩa là "không hoài nghi, không do dự".
Vacanatthalakkhaṇādibhedatoti ettha ādisaddena paccayapahānapahāyakādīnampi saṅgaho daṭṭhabbo.
In vacanatthalakkhaṇādibhedato (due to differences in literal meaning, characteristics, etc.), the word ādi (etc.) should be understood to include the abandonment of conditions, the abandoner, etc.
Trong "vacanatthalakkhaṇādibhedato" (do sự khác biệt về lời nói, ý nghĩa, đặc tính, v.v.), cần hiểu rằng từ ādi (v.v.) bao gồm cả sự đoạn trừ các nguyên nhân, các pháp đoạn trừ, v.v.
Tepi hi pabhedato vattabbāti.
For these too should be stated with their distinctions.
Và quả thật, những điều đó cũng phải được nói đến theo các phân loại.
218. Vaḍḍhiyā gahitaṃ dhanaṃ iṇaṃ nāmāti vuttaṃ ‘‘vaḍḍhiyā dhanaṃ gahetvā’’ti.
It is stated, "having taken money at interest," that money taken at interest is called debt.
218. Tài sản vay mượn có lãi được gọi là nợ (iṇaṃ), như đã nói “vay mượn tài sản có lãi”.
Vigato anto byanto, so yassāti byantī. Tenāha ‘‘vigatanta’’nti, virahitadātabbaiṇapariyantaṃ kareyyāti cetassa attho.
"Vigato anto" means "debt-free end" or "debt-free boundary." The one for whom this exists is "byantī." Thus, it is said, "vigatanta," meaning one should make an end to the blameworthy debt to be paid. This is its meaning.
Cái cuối cùng đã qua đi là byanto, cái mà người nào có thì là byantī. Vì vậy, đã nói “vigatantaṃ” (không còn giới hạn), nghĩa là làm cho không còn giới hạn của món nợ phải trả, đó là ý nghĩa của câu này.
Tesanti vaḍḍhiyā gahitānaṃ iṇadhanānaṃ.
"Tesaṃ" refers to the borrowed wealth taken with interest.
Tesaṃ (của những thứ đó) là của những món tiền nợ đã vay có lãi.
Pariyanto nāma taduttari dātabbaiṇaseso.
"Pariyanto nāma" is the remaining debt to be paid beyond that.
Pariyanto nāma là phần còn lại của món nợ phải trả vượt quá số đó.
Natthi iṇamassāti aṇaṇo. Tassa bhāvo āṇaṇyaṃ. Tameva nidānaṃ āṇaṇyanidānaṃ, āṇaṇyahetu āṇaṇyakāraṇāti attho.
"Aṇaṇo" is one who has no debt. The state of being debt-free is "āṇaṇyaṃ." That very cause is "āṇaṇyanidānaṃ," meaning the cause or reason for being debt-free.
Người không có nợ là aṇaṇo. Trạng thái đó là āṇaṇyaṃ. Chính nguyên nhân đó là āṇaṇyanidānaṃ, nghĩa là nguyên nhân của sự không nợ, lý do của sự không nợ.
Āṇaṇyameva hi nidānaṃ kāraṇamassāti vā āṇaṇyanidānaṃ, ‘‘pāmojjaṃ somanassa’’nti imehi sambandho.
Or, it is "āṇaṇyanidānaṃ" because being debt-free is itself its cause; it is connected with "joy and gladness."
Hoặc chính sự không nợ là nguyên nhân, lý do của người đó là āṇaṇyanidānaṃ, có liên hệ với các từ “pāmojjaṃ somanassaṃ” (hỷ và lạc).
‘‘Iṇapalibodhato muttomhī’’ti balavapāmojjaṃ labhati. ‘‘Jīvikānimittampi me avasiṭṭhaṃ atthī’’ti somanassaṃ adhigacchati.
He obtains great joy thinking, "I am freed from the impediment of debt." He attains gladness thinking, "I also have some remaining for my livelihood."
“Tôi đã thoát khỏi sự ràng buộc của nợ” nên người đó đạt được niềm hỷ mạnh mẽ. “Tôi vẫn còn tài sản để sinh sống” nên người đó đạt được sự hoan hỷ.
219. Visabhāgavedanā nāma dukkhavedanā.
"Visabhāgavedanā" means painful feeling.
219. Visabhāgavedanā (thọ không tương ứng) là khổ thọ.
Sā hi kusalavipākasantānassa virodhibhāvato sukhavedanāya visabhāgā, tassā uppattiyā karaṇabhūtāya.
Indeed, it is dissimilar to pleasant feeling due to its opposition to the continuum of wholesome kamma-result, by way of its arising as the cause.
Nó không tương ứng với lạc thọ vì có trạng thái đối nghịch với dòng chảy của quả thiện nghiệp, do sự phát sinh của nó là nguyên nhân.
Kakacenevāti kakacena iva.
"Kakacenevā" means "as if with a saw."
Kakacenevāti (như cưa) là giống như cưa.
Catuiriyāpathanti catubbidhampi iriyāpathaṃ.
"Catuiriyāpathaṃ" means all four postures.
Catuiriyāpathaṃ (bốn oai nghi) là cả bốn oai nghi.
Byādhito hi yathā ṭhānagamanesu asamattho, evaṃ nisajjādīsupi.
For just as a sick person is unable to stand or walk, so too is he unable to sit, etc.
Người bệnh không thể đứng hay đi, cũng như không thể ngồi, v.v.
Ābādhetīti pīḷeti.
"Ābādhetī" means "afflicts."
Ābādhetīti (làm hại) là làm phiền não.
Vātādīnaṃ vikārabhūtā visamāvatthāyeva ‘‘ābādho’’ti vuccati.
The irregular state that is a disorder of wind, etc., is called "ābādho."
Trạng thái bất thường do sự biến đổi của gió, v.v., được gọi là “ābādho” (bệnh tật).
Tenāha ‘‘taṃsamuṭṭhānena dukkhena dukkhito’’ti, ābādhasamuṭṭhānena dukkhavedanāsaṅkhātena dukkhena dukkhito dukkhasamannāgatoti attho.
Therefore, it is said, "afflicted by the suffering arisen from that," meaning afflicted by suffering, endowed with suffering, which is suffering in the sense of painful feeling arisen from affliction.
Vì vậy, đã nói “taṃsamuṭṭhānena dukkhena dukkhito” (khổ do bệnh đó phát sinh), nghĩa là khổ do khổ thọ được gọi là bệnh tật phát sinh từ bệnh, là người bị khổ, người đầy khổ.
Dukkhavedanāya pana ābādhabhāvena ādimhi bādhatīti ābādhoti katvā ābādhasaṅkhātena mūlabyādhinā ābādhiko, aparāparaṃ sañjātadukkhasaṅkhātena anubandhabyādhinā dukkhitoti attho gahetabbo.
However, the meaning should be taken as: "ābādho" because it afflicts at the beginning by way of being a hindrance, and thus "ābādhiko" means one afflicted by the root disease, which is the affliction; and "dukkhito" means one afflicted by the subsequent disease, which is the suffering that arises repeatedly.
Tuy nhiên, cần hiểu rằng ābādhiko (người bệnh) là người bị bệnh gốc được gọi là bệnh tật do khổ thọ làm hại ngay từ đầu, và dukkhito (người đau khổ) là người bị khổ do bệnh liên tục phát sinh sau đó.
Evañhi sati dukkhavedanāvasena vuttassa dukkhitapadassa ābādhikapadena visesitabbatā pākaṭā hotīti ayamettha ācariyadhammapālattherena (dī. ni. ṭī. 1.219) vuttanayo.
For in this way, the distinction of the word "dukkhito," spoken in the sense of painful feeling, by the word "ābādhiko" becomes clear. This is the method stated here by Acariya Dhammapāla Thera.
Khi đó, sự đặc biệt của từ dukkhita (khổ) được nói đến theo khổ thọ bởi từ ābādhika (bệnh tật) sẽ trở nên rõ ràng. Đây là phương pháp được Ācariya Dhammapāla Thera (Dī. Nī. Ṭī. 1.219) nói đến ở đây.
Adhikaṃ mattaṃ pamāṇaṃ adhimattaṃ, bāḷhaṃ, adhimattaṃ gilāno dhātusaṅkhayena parikkhīṇasarīroti adhimattagilāno.
"Adhimattaṃ" is an excessive measure, intense. "Adhimattagilāno" is one extremely sick, whose body is exhausted due to the depletion of elements.
Mức độ vượt quá giới hạn là adhimattaṃ (quá mức), rất mạnh. Người bệnh quá mức, cơ thể suy kiệt do sự hao mòn của các yếu tố, đó là adhimattagilāno.
Adhimattabyādhiparetatāyāti adhimattabyādhipīḷitatāya.
"Adhimattabyādhiparetatāya" means "due to being intensely afflicted by illness."
Adhimattabyādhiparetatāyāti (do bị bệnh quá mức) là do bị bệnh tật quá mức hành hạ.
Na rucceyyāti na ruccetha, kammatthapadañcetaṃ ‘‘bhattañcassā’’ti ettha ‘‘assā’’ti kattudassanato.
"Na rucceyyā" means "would not be pleasing." And this is a passive verb, as seen from the agent "assa" in "bhattañcassa."
Na rucceyyāti (không thích) là không thích. Từ này là một từ ở thể bị động, vì chủ ngữ “assā” (của người ấy) được thấy trong câu “bhattañcassā” (thức ăn của người ấy).
Mattāsaddo anatthakoti vuttaṃ ‘‘balamattāti balamevā’’ti, appamattakaṃ vā balaṃ balamattā.
The word "matta" is said to be meaningless, as in "balamattāti balamevā" (only strength), or "balamattā" means a small amount of strength.
Từ matta được nói là vô nghĩa, “balamattāti balamevā” (sức mạnh chỉ là sức mạnh), hoặc balamattā (một chút sức mạnh) là một chút sức mạnh.
Tadubhayanti pāmojjaṃ, somanassañca.
"Tadubhayaṃ" refers to both joy and gladness.
Tadubhayaṃ (cả hai điều đó) là hỷ và hoan hỷ.
Labhetha pāmojjaṃ ‘‘rogato muttomhī’’ti.
He would obtain joy, thinking, "I am freed from illness."
Labhetha pāmojjaṃ (đạt được hỷ) là “Tôi đã thoát khỏi bệnh tật”.
Adhigaccheyya somanassaṃ ‘‘atthi me kāyabala’’nti pāḷiyā attho.
He would attain gladness, thinking, "I have physical strength." This is the meaning of the Pali text.
Adhigaccheyya somanassaṃ (đạt được hoan hỷ) là “Tôi có sức mạnh thể chất”, đó là ý nghĩa của đoạn Pāli.
‘‘Kaṇo tu kuṇḍako bhave’’ti (abhidhāne bhakaṇḍe catubbaṇṇavagge 454 gāthā) hi vuttaṃ.
Indeed, it is said, "Kaṇa is husk."
Vì đã nói “kaṇo tu kuṇḍako bhave” (tấm cám là kuṇḍaka) (trong Abhidhāna, Bhakaṇḍa, Catubbaṇṇavagga, kệ 454).
Appako pana kaṇo kākaṇoti vuccati yathā ‘‘kālavaṇa’’nti, tasmā kākaṇova pamāṇamassāti kākaṇikaṃ, kākaṇikameva kākaṇikamattaṃ, khuddakakuṇḍakappamāṇamevāti attho daṭṭhabbo.
However, a small husk is called "kākaṇa," just as "kālavaṇa" (a little salt). Therefore, "kākaṇikaṃ" means its measure is just a kākaṇa. "Kākaṇikamattaṃ" is just a kākaṇika, meaning it should be understood as only the measure of a small husk.
Tuy nhiên, một chút tấm cám được gọi là kākaṇo, giống như “kālavaṇaṃ” (một chút muối). Vì vậy, kākaṇikaṃ là cái có lượng chỉ bằng một kākaṇa, và kākaṇikamattaṃ là chính kākaṇika, nên phải hiểu là chỉ bằng lượng tấm cám nhỏ.
Evañhi sati ‘‘rājadāyo nāma kākaṇikamattaṃ na vaṭṭati, aḍḍhamāsagghanikaṃ maṃsaṃ detī’’ti (jā. aṭṭha. 6.umaṅgajātakavaṇṇanāya) vuttena umaṅgajātakavacanena ca aviruddhaṃ hoti.
If this is the case, it is not inconsistent with the Umaṅgajātaka statement, "Royal taxes are not permitted to be kākaṇika-sized; he gives meat worth half a māsa."
Nếu vậy, thì nó không mâu thuẫn với lời của Umagga Jātaka đã nói: “Thuế của vua không được là một kākaṇika, mà phải là thịt trị giá nửa đồng tiền” (Jā. Aṭṭha. 6. Umaṅgajātaka vaṇṇanāyā).
Vayoti khayo bhaṅgo, tassa ‘‘bandhanā muttomhī’’ti āvajjayato tadubhayaṃ hoti.
"Vayo" means decay and dissolution. When one reflects, "I am freed from bondage," both of these occur for him.
Vayo (tiêu hao) là sự suy tàn, sự tan rã. Khi người đó suy nghĩ “Tôi đã thoát khỏi sự ràng buộc”, thì cả hai điều đó (hỷ và hoan hỷ) sẽ đến với người đó.
Tena vuttaṃ ‘‘labhetha pāmojjaṃ, adhigaccheyya somanassa’’nti.
Therefore, it is said, "He would obtain joy, he would attain gladness."
Vì vậy, đã nói “labhetha pāmojjaṃ, adhigaccheyya somanassaṃ” (đạt được hỷ, đạt được hoan hỷ).
Vacanāvasesaṃ sandhāya ‘‘sesaṃ vuttanayenevā’’tiādi vuttaṃ.
Referring to the remaining words, "sesaṃ vuttanayenevā" and so on, is stated.
Liên quan đến phần còn lại của lời nói, đã nói “sesaṃ vuttanayenevā” (phần còn lại cũng theo cách đã nói) và tương tự.
Vuttanayenevāti ca paṭhamadutiyapadesu vuttanayeneva.
"Vuttanayenevā" means "in the same manner as stated in the first and second sections."
Vuttanayenevāti (cũng theo cách đã nói) là theo cách đã nói trong các phần thứ nhất và thứ hai.
Sabbapadesūti tatiyādīsu tīsu koṭṭhāsesu.
"Sabbapadesū" means "in all sections," i.e., in the third and subsequent three parts.
Sabbapadesūti (trong tất cả các phần) là trong ba phần còn lại, từ phần thứ ba trở đi.
Ekeko hi upamāpakkho ‘‘pada’’nti vutto.
Indeed, each side of the simile is called a "pada" (term).
Mỗi khía cạnh của sự so sánh được gọi là “pada” (phần).
221-222. Adhīnoti āyatto, na seribhāvayutto.
221-222. Adhīno means dependent, not endowed with freedom.
221-222. Adhīno (phụ thuộc) là bị ràng buộc, không có sự tự do.
Tenāha ‘‘attano ruciyā kiñci kātuṃ na labhatī’’ti.
Therefore, it is said: "One cannot do anything according to one's own will."
Vì vậy, đã nói “attano ruciyā kiñci kātuṃ na labhatī” (không thể làm bất cứ điều gì theo ý muốn của mình).
Evamitarasmimpi.
The meaning is the same in other instances as well.
Tương tự với trường hợp khác (parādhīno).
Yena gantukāmo, tena kāmaṃ gamo na hotīti sapāṭhasesayojanaṃ dassetuṃ ‘‘yenā’’tiādi vuttaṃ.
The phrase "yenā" and so on was stated to show the full interpretation, meaning that one cannot go as one wishes to the direction one desires to go.
Để chỉ ra sự kết nối với phần còn lại của câu, rằng không thể đi đến nơi mình muốn, đã nói “yenā” (nơi nào) v.v..
Kāmanti cetaṃ bhāvanapuṃsakavacanaṃ, kāmena vā icchāya gamo kāmaṃgamo niggahītāgamena.
And this word kāmaṃ is a noun in the neuter gender denoting state, or kāmaṃgamo means going by will or desire, with the insertion of the niggahīta.
Kāmaṃ (theo ý muốn) là một từ ở thể trung tính chỉ trạng thái hành động, hoặc sự đi lại theo ý muốn là kāmaṃgamo (người đi theo ý muốn) với sự thêm vào của niggahīta.
Dāsabyāti ettha bya-saddassa bhāvatthataṃ dasseti ‘‘dāsabhāvā’’ti iminā.
Here, the meaning of the suffix bya as denoting state is shown by the word ‘‘dāsabhāvā’’ (state of slavery).
Trong từ dāsabyā (nô lệ), từ bya chỉ trạng thái, được giải thích bằng “dāsabhāvā” (trạng thái nô lệ).
Aparādhīnatāya attano bhujo viya sakicce esitabbo pesitabboti bhujisso, sayaṃvasīti nibbacanaṃ.
Due to not being dependent on others, one is to be sought and sent for one's own affairs like one's own arm, hence bhujisso, meaning self-controlled, is the etymology.
Do không phụ thuộc vào người khác, người đó có thể được sử dụng và sai khiến như cánh tay của mình, đó là bhujisso (người tự do), nghĩa là người tự chủ.
‘‘Bhujo nāma attano yathāsukhaṃ viniyogo, so isso icchitabbo etthāti bhujisso, assāmiko’’ti mūlapaṇṇāsakaṭīkāyaṃ vuttaṃ.
In the Mūlapaṇṇāsakaṭīkā it is said: "Bhujo means one's own disposal as one pleases; that which is desired here is this bhujo, hence bhujisso, meaning masterless."
Trong Mūlapaṇṇāsakaṭīkā (chú giải Mūlapaṇṇāsa) đã nói: “Bhujo là sự sử dụng theo ý muốn của mình, điều đó được mong muốn ở người này, nên là bhujisso (người tự do), người không có chủ.”
Atthamattaṃ pana dassento ‘‘attano santako’’ti āha, attāva attano santako, na parassāti vuttaṃ hoti.
However, showing only the meaning, it is said ‘‘attano santako’’, meaning that one is one's own property, not another's.
Tuy nhiên, để chỉ ra ý nghĩa đơn thuần, đã nói “attano santako” (thuộc về mình), nghĩa là chính mình là chủ của mình, không phải của người khác.
Anudakatāya kaṃ pānīyaṃ tārenti etthāti kantāro, addhānasaddo ca dīghapariyāyoti vuttaṃ ‘‘nirudakaṃ dīghamagga’’nti.
A kantāro is where people make water available for drinking due to lack of water; and the word addhāna (path) is said to be a synonym for dīgha (long), hence ‘‘nirudakaṃ dīghamagganti’’ (a long, waterless path).
Nơi nào người ta mang nước uống do không có nước là kantāro (sa mạc), và từ addhāna (đường đi) là một từ đồng nghĩa với dīgha (dài), nên đã nói “nirudakaṃ dīghamaggā” (con đường dài không có nước).
223. Sesānīti byāpādādīni.
223. Sesānī refers to ill-will and so on.
223. Sesānīti (những điều còn lại) là byāpāda (sân hận) v.v.
Tatrāti dassane.
Tatrā means in the showing (of the simile).
Tatrāti (ở đó) là trong sự trình bày.
Ayanti idāni vuccamānā sadisatā, yena iṇādīnaṃ upamābhāvo, kāmacchandādīnañca upameyyabhāvo hoti, so nesaṃ upamopameyyasambandho sadisatāti daṭṭhabbaṃ.
Ayaṃ refers to the sadisatā (similarity) that is now being stated, by which debt and so on become the simile, and sensual desire and so on become the object of comparison; that relationship of simile and object of comparison is to be understood as similarity.
Ayaṃ (điều này) là sự sadisatā (tương đồng) sắp được nói đến, nhờ đó các điều như nợ (iṇa) v.v. trở thành ví dụ (upamā), và các điều như dục vọng (kāmacchanda) v.v. trở thành đối tượng được ví (upameyya). Mối quan hệ ví dụ và đối tượng được ví đó của chúng là sự tương đồng (sadisatā).
Tehīti parehi iṇasāmikehi.
Tehī means by those others, the creditors.
Tehīti (bởi những người đó) là bởi những người chủ nợ khác.
Kiñci paṭibāhitunti pharusavacanādikaṃ kiñcipi paṭisedhetuṃ na sakkoti iṇaṃ dātumasakkuṇattā.
Kiñci paṭibāhituṃ means one cannot resist anything, such as harsh words, because one is unable to repay the debt.
Kiñci paṭibāhituṃ (chống lại bất cứ điều gì) là không thể ngăn cản bất cứ điều gì, dù là lời nói thô tục, v.v., vì không thể trả nợ.
Kasmāti vuttaṃ ‘‘titikkhākāraṇa’’ntiādi, iṇassa titikkhākāraṇattāti attho.
Why? It is said ‘‘titikkhākāraṇa’’ and so on, meaning that debt is the cause of endurance.
Tại sao? Đã nói “titikkhākāraṇa” (nguyên nhân của sự nhẫn nại) v.v., nghĩa là vì nợ là nguyên nhân của sự nhẫn nại.
Yo yamhi kāmacchandena rajjatīti yo puggalo yamhi kāmacchandassa vatthubhūte puggale kāmacchandena rajjati.
Yo yamhi kāmacchandena rajjatī means whichever person delights with sensual desire in that person who is the object of sensual desire.
Yo yamhi kāmacchandena rajjatīti (người nào bị dục vọng trói buộc trong điều gì) là người nào bị dục vọng trói buộc trong người là đối tượng của dục vọng.
Taṇhāsahagatena taṃ vatthuṃ gaṇhātīti taṇhābhūtena kāmacchandena taṃ kāmacchandassa vatthubhūtaṃ puggalaṃ ‘‘mameta’’nti gaṇhāti.
Taṇhāsahagatena taṃ vatthuṃ gaṇhātī means one grasps that person, who is the object of sensual desire, as "mine" with sensual desire that is born of craving.
Taṇhāsahagatena taṃ vatthuṃ gaṇhātīti (người đó nắm giữ đối tượng đó với tham ái) là người đó nắm giữ người là đối tượng của dục vọng bằng dục vọng đã trở thành tham ái, nghĩ rằng “điều này là của tôi”.
Sahagatasaddo hettha tabbhāvamatto ‘‘yāyaṃ taṇhā ponobhavikā nandīrāgasahagatā’’tiādīsu (dī. ni. 2.400; ma. ni. 1.133, 480; 3.373; saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 15; paṭi. ma. 2.30) viya.
Here, the word sahagata (accompanied by) signifies merely that state, as in phrases like "that craving which leads to renewed existence, accompanied by delight and lust."
Ở đây, từ sahagata (đi kèm) chỉ đơn thuần là trạng thái đó, như trong các câu “yāyaṃ taṇhā ponobhavikā nandīrāgasahagatā” (tham ái này dẫn đến tái sinh, đi kèm với hỷ và tham) v.v. (Dī. Nī. 2.400; Ma. Nī. 1.133, 480; 3.373; Saṃ. Nī. 5.1081; Mahāva. 15; Paṭi. Ma. 2.30).
Tenāti kāmacchandassa vatthubhūtena puggalena.
Tenā means by that person who is the object of sensual desire.
Tenāti (bởi điều đó) là bởi người là đối tượng của dục vọng.
Kasmāti āha ‘‘titikkhākāraṇa’’ntiādi, kāmacchandassa titikkhākāraṇattāti attho.
Why? It is said ‘‘titikkhākāraṇa’’ and so on, meaning that sensual desire is the cause of endurance.
Tại sao? Đã nói “titikkhākāraṇa” (nguyên nhân của sự nhẫn nại) v.v., nghĩa là vì dục vọng là nguyên nhân của sự nhẫn nại.
Titikkhāsadiso cettha rāgapadhāno akusalacittuppādo ‘‘titikkhā’’ti vutto, na tu ‘‘khantī paramaṃ tapo titikkhā’’tiādīsu (dī. ni. 2.91; dha. pa. 184) viya tapabhūto adosapadhāno cittuppādo.
Moreover, here, a mind-arising, similar to endurance, predominant in lust, is called "endurance," but a mind-arising that is a form of ascetic practice, predominant in non-hatred, as in "Endurance (khantī), the supreme austerity, is forbearance (titikkhā)," etc., is not meant.
Ở đây, sự khởi lên của tâm bất thiện lấy tham ái (rāga) làm chủ đạo, tương tự như sự chịu đựng (titikkhā), được gọi là "titikkhā", chứ không phải sự khởi lên của tâm lấy vô sân (adosa) làm chủ đạo, vốn là một khổ hạnh (tapa), như trong các câu "khantī paramaṃ tapo titikkhā" (sự nhẫn nại, chịu đựng là khổ hạnh tối thượng) và tương tự, thì không được gọi là "titikkhā".
Gharasāmikehīti gharassa sāmikabhūtehi sassusasurasāmikehi.
By the householders means by the masters of the house, by the parents-in-law.
Gharasāmikehi có nghĩa là bởi những người chủ của ngôi nhà, tức là cha mẹ chồng và chồng.
Itthīnaṃ kāmacchando titikkhākāraṇaṃ hoti viyāti sambandho.
The connection is that lust for women is the cause of endurance, as it were.
Sự tham ái dục lạc của phụ nữ trở thành nguyên nhân của sự chịu đựng (titikkhā), đó là mối liên hệ.
‘‘Yathā panā’’tiādinā sesānaṃ rogādisadisatā vuttā.
By “Yathā panā” and so on, the similarity of the remaining (hindrances) to sickness, etc., is stated.
Yathā panā và tương tự, đã nói về sự tương đồng của các điều còn lại với bệnh tật, v.v.
Tattha pittadosakopanavasena pittarogāturo. Tassa pittakopanato sabbampi madhusakkarādikaṃ amadhurabhāvena sampajjatīti vuttaṃ ‘‘tittakaṃ tittakanti uggiratiyevā’’ti.
There, pittarogāturo (a person afflicted with a bile disease) is due to the excitation of the bile fault. It is said that due to the excitation of his bile, all honey, sugar, and so on, become unsweet, as stated: “He just vomits ‘bitter, bitter!’”
Trong đó, người pittarogāturo (bệnh nhân bị bệnh mật) là người bị kích thích bởi sự rối loạn mật. Do sự kích thích mật đó, tất cả mật ong, đường, v.v., đều trở nên không ngọt. Vì vậy, đã nói rằng tittakaṃ tittakanti uggiratiyevā (chỉ nôn ra vị đắng, vị đắng).
Tumhe upaddavethāti ṭīkāyaṃ (dī. ni. ṭī. 1.223) uddhaṭapāṭho, ‘‘upaddavaṃ karothā’’ti nāmadhātuvasena attho, idāni pana ‘‘tumhehi upaddutā’’ti pāṭho dissati.
Tumhe upaddavethā is a reading quoted in the Tīkā, meaning "cause affliction" based on a noun-verb; however, nowadays, the reading "tumhehi upaddutā" (afflicted by you) is seen.
Tumhe upaddavethā là một đoạn văn được trích dẫn trong chú giải (Dī. Ni. Ṭī. 1.223), nghĩa là "các ngươi hãy gây phiền toái", theo nghĩa của danh từ động từ. Tuy nhiên, hiện nay đoạn văn tumhehi upaddutā (bị các ngươi làm phiền) được thấy.
Vibbhamatīti ito cito ca āhiṇḍati, hīnāya vā āvattati.
Vibbhamatī means he wanders here and there, or he reverts to a lower state.
Vibbhamatī có nghĩa là đi lang thang từ đây đến đó, hoặc trở nên thấp kém.
Madhusakkarādīnaṃ rasaṃ na vindati nānubhavati na jānāti na labhati ca viyāti sambandho.
The connection is that he does not taste, does not experience, does not know, and does not obtain the taste of honey, sugar, and so on, as it were.
Có mối liên hệ là người ấy không cảm nhận, không trải nghiệm, không biết, và không có được hương vị của mật ong, đường, v.v.
Sāsanarasanti sāsanassa rasaṃ, sāsanameva vā rasaṃ.
Sāsanarasaṃ means the taste of the Dispensation, or the Dispensation itself is the taste.
Sāsanarasaṃ là hương vị của giáo pháp, hoặc chính giáo pháp là hương vị.
Sīghaṃ pavattetabbakiccaṃ accāyikaṃ. Sīghattho hi atisaddo ‘‘pāṇātipāto’’tiādīsu (ma. ni. 2.193; vibha. 968) viya.
A task that must be carried out quickly is accāyikaṃ. Indeed, the prefix ati has the meaning of 'quick,' as in "pāṇātipāto" and so on.
Việc cần được thực hiện nhanh chóng là accāyikaṃ (khẩn cấp). Từ ati có nghĩa là nhanh chóng, như trong các từ pāṇātipāto (sát sinh) và tương tự.
Vinaye apakataññunāti vinayakkame akusalena.
Vinaye apakataññunā means by one unskilled in the procedure of the Vinaya.
Vinaye apakataññunā có nghĩa là người không khéo léo trong quy tắc của Vinaya.
Pakataṃ niṭṭhānaṃ vinicchayaṃ jānātīti pakataññū, na pakataññū tathā.
One who knows the established conclusion, the decision, is pakataññū; one who is not pakataññū is not like that.
Người biết được sự kết thúc, sự phán quyết đã được thực hiện, được gọi là pakataññū (người biết điều đã làm), không phải là người không biết điều đã làm như vậy.
So hi kappiyākappiyaṃ yāthāvato na jānāti.
For he does not know what is allowable and unallowable correctly.
Người ấy không biết đúng đắn điều gì là thích hợp và điều gì là không thích hợp.
Tenāha ‘‘kismiñcidevā’’tiādi.
Therefore, it is said: “kismiñcidevā” and so on.
Do đó, đã nói kismiñcidevā (trong bất cứ điều gì) và tương tự.
Kappiyamaṃsepīti sūkaramaṃsādikepi.
Kappiyamaṃsepī means even in allowable meat like pork, etc.
Kappiyamaṃsepī có nghĩa là ngay cả trong thịt thích hợp như thịt heo, v.v.
Akappiyamaṃsasaññāyāti acchamaṃsādisaññāya.
Akappiyamaṃsasaññāyā means with the perception of unallowable meat, such as bear meat, etc.
Akappiyamaṃsasaññāyā có nghĩa là với nhận thức về thịt không thích hợp, như nhận thức về thịt gấu, v.v.
Daṇḍakasaddenāpīti sākhādaṇḍakasaddenapi.
Daṇḍakasaddenāpī means even by the sound of a branch or a stick.
Daṇḍakasaddenāpī có nghĩa là ngay cả bởi tiếng cành cây hoặc tiếng gậy.
Ussaṅkitaparisaṅkitoti avasaṅkito ceva samantato saṅkito ca, ativiya saṅkitoti vuttaṃ hoti.
Ussaṅkitaparisaṅkito means both greatly agitated and agitated from all sides; it is said that he is extremely agitated.
Ussaṅkitaparisaṅkito có nghĩa là vừa nghi ngờ vừa lo sợ khắp nơi, tức là rất nghi ngờ và lo sợ.
Tadākāradassanaṃ ‘‘gacchatipī’’tiādi.
The showing of that state is “gacchatipī” and so on.
Việc thể hiện trạng thái đó là gacchatipī (người ấy cũng đi) và tương tự.
So hi thokaṃ gacchatipi.
For he goes a little.
Người ấy cũng đi một quãng ngắn.
Gacchanto pana tāya ussaṅkitaparisaṅkitatāya tattha tattha tiṭṭhatipi. Īdise kantāre gate ‘‘ko jānāti, kiṃ bhavissatī’’ti nivattatipi, tasmā ca gataṭṭhānato agataṭṭhānameva bahutaraṃ hoti, tato eva ca so kicchena kasirena khemantabhūmiṃ pāpuṇāti vā, na vā pāpuṇāti.
But as he goes, due to that great agitation and agitation from all sides, he stops here and there. When he has gone into such a wilderness, thinking, “Who knows what will happen?”, he turns back. And because of that, the ungone portion is much more than the gone portion; and for that very reason, he reaches a safe place with difficulty and trouble, or he does not reach it.
Tuy nhiên, khi đang đi, do sự nghi ngờ và lo sợ khắp nơi đó, người ấy tiṭṭhatipi (cũng dừng lại) ở đây đó. Khi đi vào một vùng hoang vu như vậy, người ấy nivattatipi (cũng quay lại), nghĩ rằng "ai mà biết được, điều gì sẽ xảy ra?". Do đó, gataṭṭhānato agataṭṭhānameva bahutaraṃ hoti (nơi chưa đến còn nhiều hơn nơi đã đến), và vì vậy, so kicchena kasirena khemantabhūmiṃ pāpuṇāti vā, na vā pāpuṇāti (người ấy có thể đến được nơi an toàn một cách khó khăn, hoặc không đến được).
Kicchena kasirenā ti pariyāyavacanaṃ, kāyikadukkhena khedanaṃ vā kicchaṃ, cetasikadukkhena pīḷanaṃ kasiraṃ.
Kicchena kasirenā is a synonymous expression; or kicchaṃ is physical suffering and weariness, kasiraṃ is mental suffering and oppression.
Kicchena kasirenā là một từ đồng nghĩa, hoặc kicchaṃ (khó khăn) là sự mệt mỏi do khổ đau thể xác, kasiraṃ (gian nan) là sự giày vò do khổ đau tinh thần.
Khemantabhūmi nti khemabhūtaṃ bhūmiṃ antasaddassa tabbhāvattā, bhayassa khīyanaṃ vā khemo, sova anto paricchedo yassā tathā, sā eva bhūmīti khemantabhūmi, taṃ nibbhayappadesanti attho.
Khemantabhūmiṃ means a safe ground, because the word 'anta' means 'state of being so'; or khemo is the exhaustion of fear, and that is the end, the limit, for which it is so; that very ground is khemantabhūmi, meaning a fearless place.
Khemantabhūmiṃ là vùng đất an toàn (khemabhūtaṃ bhūmiṃ), vì từ anta ở đây có nghĩa là trạng thái đó. Hoặc khemo là sự chấm dứt của sợ hãi, và anto là giới hạn của nó, do đó là khemantabhūmi (vùng đất an toàn), có nghĩa là nơi không có nguy hiểm.
Aṭṭhasu ṭhānesūti ‘‘tattha katamā vicikicchā?
Aṭṭhasu ṭhānesu means in the eight bases mentioned in the Vibhaṅga:
Aṭṭhasu ṭhānesu là trong tám điểm được nói trong Vibhaṅga:
Satthari kaṅkhati vicikicchati.
"What is doubt (vicikicchā) there?
"Trong đó, nghi ngờ (vicikicchā) là gì?
Dhamme.
He wavers, he doubts in the Teacher.
Nghi ngờ, hoài nghi về Đức Phật.
Saṅghe.
In the Dhamma.
Về Pháp.
Sikkhāya.
In the Saṅgha.
Về Tăng.
Pubbante.
In the training.
Về Giới học (sikkhā).
Aparante.
In the past.
Về quá khứ (pubbante).
Pubbantāparante.
In the future.
Về tương lai (aparante).
Idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhati vicikicchatī’’ti (vibha. 915) vibhaṅge vuttesu aṭṭhasu ṭhānesu.
He wavers, he doubts in the Dhamma that are conditionally arisen (idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu)."
Về quá khứ và tương lai (pubbantāparante), và về các pháp duyên khởi (idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu) mà người ấy nghi ngờ, hoài nghi."
Adhimuccitvāti vinicchinitvā, saddahitvā vā.
Adhimuccitvā means having decided, or having believed.
Adhimuccitvā có nghĩa là đã quyết định, hoặc đã tin tưởng.
Saddhāya gaṇhitunti saddheyyavatthuṃ ‘‘idameva’’nti saddahanavasena gaṇhituṃ, saddahituṃ na sakkotīti attho.
Saddhāya gaṇhituṃ means to grasp a reliable matter by believing, "This is indeed so"; the meaning is that he cannot believe.
Saddhāya gaṇhituṃ có nghĩa là không thể chấp nhận bằng niềm tin, tức là không thể tin tưởng vào một đối tượng đáng tin cậy rằng "chính là điều này".
Itīti tasmā vuttanayena asakkuṇanato antarāyaṃ karotīti sambandho.
Itī means, therefore, because of being unable in the manner stated, he causes an obstacle; this is the connection.
Iti có nghĩa là do đó, theo cách đã nói, vì không thể làm được, nên gây ra chướng ngại, đó là mối liên hệ.
‘‘Atthi nu kho, natthi nu kho’’ti araññaṃ paviṭṭhassa ādimhi eva sappanaṃ saṃsayo āsappanaṃ. Tato paraṃ samantato, uparūpari vā sappanaṃ parisappanaṃ. Ubhayenapi tattheva saṃsayavasena paribbhamanaṃ dasseti.
Āsappanaṃ is doubt that creeps in at the very beginning for one who has entered the forest, thinking, "Are there (dangers), are there not (dangers)?" After that, doubt that creeps in all around, or repeatedly, is parisappanaṃ. By both, it shows wandering there due to doubt.
Āsappanaṃ là sự nghi ngờ ban đầu của người đi vào rừng, nghĩ rằng "có hay không có?". Sau đó, parisappanaṃ là sự nghi ngờ khắp nơi, hoặc liên tục nghi ngờ. Cả hai đều chỉ ra sự lang thang do nghi ngờ trong chính khu rừng đó.
Tenāha ‘‘apariyogāhana’’nti, ‘‘evamida’’nti samantato anogāhananti attho.
Therefore, it is said: “apariyogāhanaṃ,” meaning not fully penetrating "This is so."
Do đó, đã nói apariyogāhana (không thâm nhập toàn diện), nghĩa là không thể thâm nhập toàn diện rằng "điều này là như vậy".
Chambhitattanti araññasaññāya uppannaṃ chambhitabhāvaṃ hadayamaṃsacalanaṃ, utrāsanti vuttaṃ hoti.
Chambhitattaṃ means the state of being stunned, the trembling of the heart muscle, fright, that arises with the perception of a wilderness.
Chambhitattaṃ là trạng thái sợ hãi, sự rung động của trái tim, nỗi sợ hãi phát sinh do nhận thức về rừng, đã được nói.
Upameyyapakkhepi yathārahamesamattho.
This meaning is to be understood appropriately in the illustrative aspect as well.
Ý nghĩa này cũng phải được hiểu một cách thích hợp trong phần ví dụ.
224. Tatrāyaṃ sadisatāti ettha pana appahīnapakkhe vuttanayānusārena sadisatā veditabbā.
224. Tatrāyaṃ sadisatā means that here, in the aspect of non-abandonment, the similarity should be understood according to the method stated.
224. Tatrāyaṃ sadisatā (Sự tương đồng ở đây): Ở đây, sự tương đồng cần được hiểu theo cách đã nói trong phần chưa được từ bỏ.
Yadaggena hi kāmacchandādayo iṇādisadisā, tadaggena ca tesaṃ pahānaṃ āṇaṇyādisadisatāti.
For to the extent that sensual desire, etc., are similar to debt, etc., to that extent their abandonment is similar to being debt-free, etc.
Chính bởi khía cạnh mà dục ái (kāmacchanda) và các điều khác tương tự như nợ nần, v.v., và bởi khía cạnh đó, sự từ bỏ chúng tương tự như việc không nợ nần, v.v.
Idaṃ pana anuttānapadatthamattaṃ – samiddhatanti aḍḍhataṃ.
This, however, is merely the meaning of recondite terms – samiddhataṃ means wealth.
Đây chỉ là ý nghĩa của những từ không rõ ràng: samiddhataṃ là sự giàu có.
Pubbe paṇṇamāropitāya vaḍḍhiyā saha vattatīti savaḍḍhikaṃ.
That which exists with interest that was previously placed on a bond is savaḍḍhikaṃ.
Savaḍḍhikaṃ là điều đang diễn ra cùng với lãi suất đã được ghi trên giấy tờ trước đó.
Paṇṇanti iṇadānaggahaṇe sallakkhaṇavasena likhitapaṇṇaṃ.
Paṇṇaṃ means a written bond recorded at the time of giving and taking a loan.
Paṇṇa là giấy tờ được viết để ghi nhận khi cho vay hoặc nhận nợ.
Puna paṇṇanti iṇayācanavasena sāsanalikhitapaṇṇaṃ.
Again, paṇṇaṃ means a written message or letter of request for a loan.
Lại nữa, paṇṇa là giấy tờ được viết để yêu cầu nợ.
Nillepatāyāti dhanasambandhābhāvena avilimpanatāya.
Nillepatāyā means by the non-adherence due to the absence of connection with wealth.
Nillepatāyā là sự không dính mắc do không có mối liên hệ với tài sản.
Tathā alaggatāya. Pariyāyavacanañhetaṃ dvayaṃ.
Similarly, alaggatāyā. These two are synonyms.
Cũng vậy, alaggatāya là sự không dính mắc. Cả hai từ này đều là từ đồng nghĩa.
Atha vā nillepatāyāti vuttanayena avilimpanabhāvena visesanabhūtena alaggatāyāti attho.
Alternatively, nillepatāyā means by the non-adherence characterized by the state of non-sticking, as stated.
Hoặc nillepatāyā có nghĩa là alaggatāyā (không dính mắc) với tư cách là một tính từ, tức là trạng thái không dính mắc theo cách đã nói.
Cha dhammeti asubhanimittassa uggaho, asubhabhāvanānuyogo, indriyesu guttadvāratā, bhojane mattaññutā, kalyāṇamittatā, sappāyakathāti ime cha dhamme.
Cha dhamme means these six qualities: the apprehension of the sign of impurity (asubhanimitta), the application to the cultivation of impurity (asubhabhāvanā), guarding the sense-doors, moderation in eating, good friendship (kalyāṇamittatā), and suitable talk (sappāyakathā).
Cha dhamme (sáu pháp) này là: sự nắm bắt tướng bất tịnh (asubhanimitta), sự thực hành quán bất tịnh (asubhabhāvanānuyoga), sự giữ gìn các căn (indriyesu guttadvāratā), sự biết đủ trong ăn uống (bhojane mattaññutā), có bạn lành (kalyāṇamittatā), và nói chuyện thích hợp (sappāyakathā).
Bhāvetvāti brūhetvā, attani vā uppādetvā.
Bhāvetvā means having developed, or having produced in oneself.
Bhāvetvā có nghĩa là đã phát triển, hoặc đã tạo ra trong bản thân.
Anuppannaanuppādanauppannappahānādivibhāvanavasena mahāsatipaṭṭhānasutte savisesaṃ pāḷiyā āgatattā ‘‘mahāsatipaṭṭhāne vaṇṇayissāmā’’ti vuttaṃ.
Because it is specifically stated in the Pāli in the Mahāsatipaṭṭhāna Sutta regarding the development of non-arising of unarisen (unwholesome states) and the abandonment of arisen (unwholesome states), it is said: “mahāsatipaṭṭhāne vaṇṇayissāmā” (I shall explain in the Mahāsatipaṭṭhāna Sutta).
Đã nói mahāsatipaṭṭhāne vaṇṇayissāmā (chúng ta sẽ giải thích trong Mahāsatipaṭṭhāna) vì trong kinh Mahāsatipaṭṭhāna, đã có giải thích chi tiết trong Pāḷi về sự không phát sinh các điều bất thiện chưa phát sinh, sự từ bỏ các điều bất thiện đã phát sinh, v.v.
‘‘Mahāsatipaṭṭhāne’’ti ca imasmiṃ dīghāgame (dī. ni. 2.372 ādayo) saṅgītamāha, na majjhimāgame nikāyantarattā.
And by “Mahāsatipaṭṭhāne” is meant that which was recited in this Dīgha Nikāya, not in the Majjhima Nikāya, due to it belonging to a different collection (nikāya).
Và mahāsatipaṭṭhāne (trong Mahāsatipaṭṭhāna) này đề cập đến những gì đã được kết tập trong Dīgha Nikāya này, chứ không phải trong Majjhima Nikāya vì đó là một bộ Nikāya khác.
Nikāyantarāgatopi hi attho ācariyehi aññattha yebhuyyena vuttoti vadanti.
For the teachers say that a meaning that appears in a different collection is mostly explained elsewhere.
Các vị thầy nói rằng ý nghĩa đến từ một Nikāya khác thường được các vị thầy giải thích ở một nơi khác.
Esa nayo byāpādādippahānabhāgepi.
This method applies also in the section on the abandonment of ill-will (byāpāda), etc.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho phần từ bỏ sân hận (byāpāda) và các điều khác.
Paravatthumhīti ārammaṇabhūte parasmiṃ vatthusmiṃ.
Paravatthumhī means in another object serving as an object of meditation.
Paravatthumhī có nghĩa là trong đối tượng khác làm cảnh giới.
Mamāyanābhāvena neva saṅgo. Pariggahābhāvena na baddho.
There is no attachment due to the absence of possessiveness. There is no bondage due to the absence of appropriation.
Do không có sự sở hữu, nên neva saṅgo (không có sự dính mắc). Do không có sự nắm giữ, nên na baddho (không bị ràng buộc).
Dibbānipi rūpāni passato kileso na samudācarati, pageva mānusiyānīti sambhāvane api-saddo.
The word api (even) implies, "If defilement does not arise even when seeing divine forms, how much less when seeing human forms?"
Từ api (ngay cả) trong câu dibbānipi rūpāni passato kileso na samudācarati, (ngay cả khi nhìn thấy các sắc tướng của chư thiên, phiền não không khởi lên) là để nhấn mạnh, huống chi là các sắc tướng của con người.
Pavesitoti pavesāpito.
Pavesito means made to enter.
Pavesito có nghĩa là đã được đưa vào.
Bandhanāgāraṃ pavesāpitattā aladdhanakkhattānubhavano puriso hi ‘‘nakkhattadivase bandhanāgāraṃ pavesito puriso’’ti vutto, nakkhattadivase eva vā tadananubhavanatthaṃ tathā kato puriso evaṃ vuttotipi vaṭṭati.
A person who has been made to enter a prison, thus not experiencing the festival, is referred to as “a person put into prison on the festival day,” or it is appropriate to say that a person who was made such on the festival day itself for the purpose of not experiencing it is thus referred to.
Người đàn ông bị đưa vào nhà tù nên không được hưởng lễ hội, được gọi là "người đàn ông bị đưa vào nhà tù vào ngày lễ hội", hoặc người đàn ông bị đưa vào tình trạng đó vào chính ngày lễ hội để không được hưởng lễ hội cũng được gọi như vậy.
Aparasminti tato pacchime, aññasmiṃ vā nakkhattadivase.
Aparasminti means on a later festival day, or on another festival day after that (aforementioned) festival day.
Từ "Aparasmīnti" có nghĩa là vào một ngày lễ hội khác, sau ngày lễ hội đó.
Okāsanti kammakāraṇākāraṇaṃ, kammakāraṇakkhaṇaṃ vā.
Okāsaṃ means the cause of performing the action, or the moment of performing the action.
"Okāsa" nghĩa là nguyên nhân của hành động hoặc thời điểm của hành động.
Mahānatthakaranti diṭṭhadhammikādiatthahāpanamukhena mahato anatthassa kārakaṃ.
Mahānatthakaraṃ means a cause of great harm, by way of abandoning benefits related to this present existence and so on.
"Mahānatthakara" nghĩa là nguyên nhân của sự bất lợi lớn, dẫn đến sự mất mát các lợi ích hiện tại và các lợi ích khác.
Cha dhammeti atibhojane nimittaggāho, iriyāpathasamparivattanatā, ālokasaññāmanasikāro, abbhokāsavāso, kalyāṇamittatā, sappāyakathāti ime cha dhamme, dhammanakkhattassāti yathāvuttasotabbadhammasaṅkhātassa mahassa.
Cha dhamme refers to these six qualities: taking up the sign in overeating, altering one’s posture, attending to the perception of light, dwelling in the open air, having admirable friends, and suitable talk. Dhammanakkhattassā refers to the great festival, which is the Dhamma to be heard as mentioned.
"Cha dhamme" là sáu pháp này: nắm giữ dấu hiệu (của hôn trầm thụy miên) trong việc ăn quá độ, thay đổi oai nghi, tác ý về tưởng ánh sáng, sống nơi lộ thiên, có bạn lành, và nói chuyện thích hợp; "dhammanakkhattassā" là lễ hội lớn bao gồm các pháp đáng nghe đã nói.
Sādhūnaṃ ratijananato hi dhammopi chaṇasadisaṭṭhena ‘‘nakkhatta’’nti vutto.
Indeed, the Dhamma is called a nakkhatta (festival) because it generates delight for good people, due to its similarity to a festival.
Thật vậy, Giáo Pháp được gọi là "nakkhatta" (lễ hội) vì nó tạo ra niềm vui cho những người thiện lành, giống như một lễ hội.
Uddhaccakukkucce mahānatthakaranti parāyattatāpādanena vuttanayena mahato anatthassa kārakaṃ.
Mahānatthakaraṃ for restlessness and remorse, means the cause of great harm in the manner stated, by producing dependence on others.
"Uddhaccakukkuccā mahānatthakara" (phóng dật và hối hận là nguyên nhân của sự bất lợi lớn) nghĩa là nguyên nhân của sự bất lợi lớn theo cách đã nói, bằng cách dẫn đến sự phụ thuộc vào người khác.
Cha dhammeti bahussutatā, paripucchakatā, vinaye pakataññutā, vuḍḍhasevitā, kalyāṇamittatā, sappāyakathāti ime cha dhamme.
Cha dhamme refers to these six qualities: being learned, being inquisitive, knowing what is permissible in the Vinaya, associating with elders, having admirable friends, and suitable talk.
"Cha dhamme" là sáu pháp này: đa văn, hay hỏi, thông hiểu về Tỳ-luật, phụng sự các bậc trưởng lão, có bạn lành, và nói chuyện thích hợp.
Balassa, balena vā attanā icchitassa karaṇaṃ balakkāro, tena.
Balakkāro means the accomplishment of what is desired by oneself, by strength or by power; it is by that.
"Balakkāro" là việc làm điều mình muốn bằng sức mạnh, hoặc bằng sức mạnh của bản thân; do đó, "tena" (bởi điều đó).
Nekkhammapaṭipadanti nīvaraṇato nikkhamanapaṭipadaṃ upacārabhāvanameva, na paṭhamaṃ jhānaṃ.
Nekkhammapaṭipadaṃ is the path of going forth from hindrances, which is only access concentration, not the first jhāna.
"Nekkhammapaṭipada" (con đường xuất ly) là sự tu tập cận định, con đường thoát ly khỏi các triền cái, chứ không phải sơ thiền.
Ayañhi upacārabhāvanādhikāro.
For this is the section on access concentration.
Vì đây là phạm vi của sự tu tập cận định.
Balavāti paccatthikavidhamanasamatthena balena balavā vantu-saddassa abhisayatthavisiṭṭhassa atthiyatthassa bodhanato.
Balavā (powerful) means possessed of strength, that is, strength capable of destroying enemies, because the word vantu signifies the sense of existence, distinguished by an excess.
"Balavā" (mạnh mẽ) là mạnh mẽ với sức mạnh có khả năng đánh bại kẻ thù, vì từ "vantu" chỉ ý nghĩa của sự vượt trội và sự hiện hữu.
Hatthasāranti hatthagatadhanasāraṃ.
Hatthasāraṃ means the essence of wealth in hand.
"Hatthasāra" (sức mạnh trong tay) là tài sản cốt yếu trong tay.
Sajjāvudhoti sajjitadhanvādiāvudho, sannaddhapañcāvudhoti attho.
Sajjāvudho means one whose weapons, such as a bow, are ready; the meaning is one who is equipped with five weapons.
"Sajjāvudho" (trang bị vũ khí) nghĩa là người đã chuẩn bị cung tên và các loại vũ khí khác, tức là người đã trang bị năm loại vũ khí.
Sūravīrasevakajanavasena saparivāro.
Saparivāro means having a retinue of brave and heroic attendants.
"Saparivāro" (có tùy tùng) là có tùy tùng gồm những người hầu dũng cảm và anh hùng.
Tanti yathāvuttaṃ purisaṃ.
Taṃ refers to the person as described.
"Taṃ" (người đó) là người đàn ông đã nói.
Balavantatāya, sajjāvudhatāya, saparivāratāya ca corā dūratova disvā palāyeyyuṃ.
Because of his strength, readiness of weapons, and retinue, the robbers would see him from afar and flee.
Vì sự mạnh mẽ, sự trang bị vũ khí, và sự có tùy tùng, "corā dūratova disvā palāyeyyuṃ" (những kẻ trộm sẽ bỏ chạy ngay từ xa khi nhìn thấy).
Anatthakārikāti sammāpaṭipattiyā vibandhakaraṇato vuttanayena ahitakārikā.
Anatthakārikā (causing harm) means causing disadvantage in the manner stated, by obstructing right practice.
"Anatthakārikā" (gây hại) là gây bất lợi theo cách đã nói, vì nó cản trở sự thực hành đúng đắn.
Cha dhammeti bahussutatā, paripucchakatā, vinaye pakataññutā, adhimokkhabahulatā, kalyāṇamittatā, sappāyakathāti ime cha dhamme.
Cha dhamme refers to these six qualities: being learned, being inquisitive, knowing what is permissible in the Vinaya, abundance of resolution, having admirable friends, and suitable talk.
"Cha dhamme" là sáu pháp này: đa văn, hay hỏi, thông hiểu về Tỳ-luật, có nhiều niềm tin kiên cố, có bạn lành, và nói chuyện thích hợp.
Yathā bāhusaccādīni uddhaccakukkuccassa pahānāya saṃvattanti, evaṃ vicikicchāyapīti idhāpi bahussutatādayo tayopi dhammā gahitā, kalyāṇamittatā, pana sappāyakathā ca pañcannampi pahānāya saṃvattanti, tasmā tāsu tassa tassa nīvaraṇassa anucchavikasevanatā daṭṭhabbā.
Just as being learned and so on contribute to the abandonment of restlessness and remorse, so too do they contribute to doubt. Therefore, here too, these three qualities (being learned, inquisitive, knowing the Vinaya) are included. However, admirable friendship and suitable talk contribute to the abandonment of all five (hindrances); thus, in these cases, the appropriate practice for each hindrance should be understood.
Cũng như đa văn và các pháp khác giúp loại bỏ phóng dật và hối hận, chúng cũng giúp loại bỏ nghi ngờ. Vì vậy, ở đây cũng bao gồm ba pháp đa văn và các pháp khác. Còn việc có bạn lành và nói chuyện thích hợp thì giúp loại bỏ cả năm triền cái. Do đó, cần phải hiểu rằng việc thực hành thích hợp cho từng triền cái cụ thể trong những pháp đó.
Tiṇaṃ viyāti tiṇaṃ bhayavasena na gaṇeti viya.
Tiṇaṃ viyā means as if one does not count a blade of grass out of fear.
"Tiṇaṃ viyā" (như cỏ) nghĩa là không coi trọng như cỏ vì sợ hãi.
Duccaritakantāraṃ nittharitvāti duccaritacaraṇūpāyabhūtāya vicikicchāya nittharaṇavasena duccaritasaṅkhātaṃ kantāraṃ nittharitvā.
Duccaritakantāraṃ nittharitvā means having traversed the wilderness of bad conduct, by traversing doubt, which is the means to practicing bad conduct.
"Duccaritakantāraṃ nittharitvā" (vượt qua khu rừng hoang dã của ác hạnh) nghĩa là vượt qua khu rừng hoang dã của ác hạnh bằng cách vượt qua sự hoài nghi, vốn là phương tiện để thực hành ác hạnh.
Vicikicchā hi sammāpaṭipattiyā appaṭipajjananimittatāmukhena micchāpaṭipattimeva paribrūhetīti tassā appahānaṃ duccaritacaraṇūpāyo, pahānañca duccaritavidhūnanūpāyoti.
Indeed, doubt fosters wrong conduct by preventing the practice of right conduct. Therefore, its non-abandonment is a means to practicing bad conduct, and its abandonment is a means to shaking off bad conduct.
Thật vậy, sự hoài nghi nuôi dưỡng tà hạnh bằng cách là nguyên nhân không thực hành chánh hạnh. Do đó, không loại bỏ nó là phương tiện thực hành ác hạnh, và loại bỏ nó là phương tiện loại trừ ác hạnh.
225. ‘‘Tuṭṭhākāro’’ti iminā pāmojjaṃ nāma taruṇapītiṃ dasseti.
225. By “tuṭṭhākāro” (appearance of satisfaction), he shows nascent pīti (joy/rapture), which is called pāmojja (gladness).
Từ "Tuṭṭhākāro" (trạng thái hoan hỷ) ở đây chỉ niềm hoan hỷ ban sơ.
Sā hi taruṇatāya kathañcipi tuṭṭhāvatthā tuṭṭhākāramattaṃ.
Indeed, due to its nascence, it is merely a state of satisfaction, even if slight, just an appearance of satisfaction.
Vì niềm hoan hỷ đó, khi còn non yếu, dù thế nào đi nữa, cũng chỉ là một trạng thái hoan hỷ, một biểu hiện của sự hoan hỷ.
‘‘Tuṭṭhassā’’ti idaṃ ‘‘pamuditassā’’ti etassa atthavacanaṃ, tassattho ‘‘okkantikabhāvappattāya pītiyā vasena tuṭṭhassā’’ti ṭīkāyaṃ vutto, evaṃ sati pāmojjapadena okkantikā pītiyeva gahitā siyā.
“Tuṭṭhassā” is a word explaining the meaning of “pamuditassā” (delighted), and its meaning is given in the Ṭīkā as “of one who is delighted by pīti that has reached the state of breaking in (okkantika).” In this case, by the word pāmojja, okkantika pīti alone would be understood.
Từ "Tuṭṭhassā" này là từ đồng nghĩa với "pamuditassā" (người vui mừng). Ý nghĩa của nó được giải thích trong ṭīkā là "người hoan hỷ do niềm hỷ đã đạt đến trạng thái xâm nhập". Nếu vậy, từ "pāmojja" có thể chỉ niềm hỷ xâm nhập.
‘‘Sakalasarīraṃ khobhayamānā pīti jāyatī’’ti etassā cattho ‘‘attano savipphārikatāya, attasamuṭṭhānapaṇītarūpuppattiyā ca sakalasarīraṃ khobhayamānā pharaṇalakkhaṇā pīti jāyatī’’ti vutto, evañca sati pītipadena pharaṇā pītiyeva gahitā siyā, kāraṇaṃ panettha gavesitabbaṃ.
And the meaning of “sakalasarīraṃ khobhayamānā pīti jāyatī” (joy arises, pervading the whole body) is given as “pīti of the nature of pervasion arises, agitating the whole body by its own expansiveness and by the arising of refined form originating from itself.” If this is so, by the word pīti, only pharaṇā pīti (pervading joy) would be understood. The reason for this should be investigated here.
Ý nghĩa của "Sakalasarīraṃ khobhayamānā pīti jāyatī" (hỷ sinh ra làm rung động toàn thân) được giải thích là "niềm hỷ có đặc tính lan tỏa, sinh ra làm rung động toàn thân do sự lan tỏa của chính nó và sự xuất hiện của các sắc pháp vi diệu do nó sinh ra". Nếu vậy, từ "pīti" có thể chỉ niềm hỷ lan tỏa. Cần phải tìm hiểu lý do ở đây.
Idha, pana aññattha ca taruṇabalavatāmattasāmaññena padadvayassa atthadīpanato yā kāci taruṇā pīti pāmojjaṃ, balavatī pīti, pañcavidhāya vā pītiyā yathākkamaṃ taruṇabalavatāsambhavato purimā purimā pāmojjaṃ, pacchimā pacchimā pītītipi vadanti, ayamettha tadanucchaviko attho.
However, here and elsewhere, because the meaning of the two terms is clarified by the mere generality of being nascent and strong, whatever nascent pīti is pāmojja, and strong pīti is pīti. Or some say that due to the successive possibility of nascent and strong states among the five kinds of pīti, the earlier ones are pāmojja and the later ones are pīti; this is the appropriate meaning here.
Tuy nhiên, ở đây và ở những nơi khác, do sự tương đồng chung về tính ban sơ và mạnh mẽ của hai từ, bất kỳ niềm hỷ ban sơ nào cũng được gọi là pāmojjaṃ (hoan hỷ), và niềm hỷ mạnh mẽ là pīti (hỷ). Hoặc, do sự xuất hiện tuần tự của niềm hỷ ban sơ và mạnh mẽ trong năm loại hỷ, niềm hỷ trước là pāmojjaṃ, và niềm hỷ sau là pīti. Đây là ý nghĩa thích hợp ở đây.
Tuṭṭhassāti pāmojjasaṅkhātāya taruṇapītiyā vasena tuṭṭhassa.
Tuṭṭhassā means of one who is delighted by the nascent pīti called pāmojja.
"Tuṭṭhassā" (của người hoan hỷ) là của người hoan hỷ do niềm hỷ ban sơ được gọi là pāmojja.
Ta-saddo hi atītattho, itarathā hetuphalasambandhābhāvāpattito, hetuphalasambandhabhāvassa ca vuttattā.
The suffix -ta (in tuṭṭhassa) has a past meaning; otherwise, there would be no causal relationship, whereas a causal relationship has been stated.
Vì từ "ta" (đó) có nghĩa quá khứ. Nếu không, sẽ không có mối quan hệ nhân quả, mà mối quan hệ nhân quả đã được nói đến.
‘‘Sakalasarīraṃ khobhayamānā’’ti iminā pīti nāma ettha balavapītīti dasseti.
By “sakalasarīraṃ khobhayamānā” (agitating the whole body), it is shown that pīti here means strong pīti.
Từ "Sakalasarīraṃ khobhayamānā" (làm rung động toàn thân) ở đây chỉ ra rằng hỷ là một niềm hỷ mạnh mẽ.
Sā hi attano savipphārikatāya, attasamuṭṭhānapaṇītarūpuppattiyā ca sakalasarīraṃ saṅkhobhayamānā jāyati.
Indeed, that pīti arises agitating the whole body by its own expansiveness and by the arising of refined form originating from itself.
Vì niềm hỷ đó sinh ra làm rung động toàn thân do sự lan tỏa của chính nó và sự xuất hiện của các sắc pháp vi diệu do nó sinh ra.
Sakalasarīre pītivegassa pītivipphārassa uppādanañcettha saṅkhobhanaṃ.
Here, saṅkhobhanaṃ (agitation) is the production of the surge of pīti and the pervasion of pīti throughout the whole body.
Ở đây, "saṅkhobhanaṃ" (sự rung động) là sự tạo ra cường độ hỷ và sự lan tỏa của hỷ trong toàn thân.
Pītisahitaṃ pīti uttarapadalopena.
Pīti means accompanied by pīti, by ellipsis of the latter part of the compound.
"Pīti" (hỷ) là "pītisahitaṃ" (kèm theo hỷ), do sự lược bỏ hậu tố.
Kiṃ pana taṃ?
What is that?
Vậy điều đó là gì?
Mano, pīti mano etassāti samāso.
It is mind; the compound means "he whose mind is joy."
Đó là tâm (mano). Đó là một hợp chất "pīti mano etassāti" (tâm này có hỷ).
Pītiyā sampayuttaṃ mano yassātipi vaṭṭati, tassa.
It is also suitable as "he whose mind is associated with pīti," for that (person).
Cũng có thể là "pītiyā sampayuttaṃ mano yassātipi vaṭṭati, tassa" (tâm liên hệ với hỷ của người đó).
Atthamattaṃ pana dassetuṃ ‘‘pītisampayuttacittassa puggalassā’’ti vuttaṃ.
However, to show merely the meaning, it is said “of a person whose mind is associated with pīti.”
Tuy nhiên, để chỉ ra ý nghĩa đơn thuần, đã nói "pītisampayuttacittassa puggalassā" (của người có tâm liên hệ với hỷ).
Kāyoti idha sabbopi arūpakalāpo adhippeto, na pana kāyalahutādīsu viya vedanādikkhandhattayameva, na ca kāyāyatanādīsu viya rūpakāyampīti dasseti ‘‘nāmakāyo’’ti iminā.
Kāyo (body) here intends all the immaterial aggregates, and not just the three aggregates of feeling and so on, as in the lightness of body and so on; nor is the physical body intended, as in the sense-base of body and so on. This is shown by “nāmakāyo” (mind-body).
"Kāyo" (thân) ở đây, tất cả các nhóm phi sắc đều được ngụ ý, chứ không phải chỉ ba uẩn Thọ, Tưởng, Hành như trong kāyalahutādi (khinh an thân), cũng không phải cả sắc thân như trong kāyāyatana (thân xứ) và các thứ khác. Điều này được chỉ ra bằng từ "nāmakāyo" (danh thân).
Passaddhidvayavaseneva hettha passambhanamadhippetaṃ, passambhanaṃ pana vigatakilesadarathatāti āha ‘‘vigatadaratho hotī’’ti, pahīnauddhaccādikilesadarathoti attho.
Here, tranquilisation is intended through the two kinds of tranquility (passaddhi); and since tranquilisation means being free from the anguish of defilements, it says “becomes free from anguish,” meaning free from the anguish of defilements like restlessness and so on, which have been abandoned.
Ở đây, sự an tịnh được ngụ ý là do hai loại an tịnh (thân an tịnh và tâm an tịnh). Và sự an tịnh là trạng thái không còn phiền não và khổ não, nên đã nói "vigatadaratho hotī" (trở nên không còn khổ não), nghĩa là không còn phiền não và khổ não như phóng dật và các thứ khác.
Vuttappakārāya pubbabhāgabhāvanāya vasena cetasikasukhaṃ paṭisaṃvedentoyeva taṃsamuṭṭhānapaṇītarūpaphuṭasarīratāya kāyikampi sukhaṃ paṭisaṃvedetīti vuttaṃ ‘‘kāyikampi cetasikampi sukhaṃ vedayatī’’ti.
It is said “experiences physical and mental pleasure” because he, experiencing mental pleasure by way of the preliminary development as described, also experiences physical pleasure due to his body being permeated by refined form originating from that (mental pleasure).
Đã nói "kāyikampi cetasikampi sukhaṃ vedayatī" (cảm nhận cả lạc thân và lạc tâm) vì người đó, khi cảm nhận lạc tâm do sự tu tập giai đoạn sơ khởi đã nói, cũng cảm nhận lạc thân do thân thể được bao trùm bởi các sắc pháp vi diệu do lạc tâm đó sinh ra.
Iminā nekkhammasukhenāti ‘‘sukhaṃ vedetī’’ti evaṃ vuttena saṃkilesanīvaraṇapakkhato nikkhantattā, paṭhamajjhānapakkhikattā ca yathārahaṃ nekkhammasaṅkhātena upacārasukhena appanāsukhena ca.
Iminā nekkhammasukhenā (by this pleasure of seclusion) means by access pleasure and absorption pleasure, respectively, which are called nekkhamma (seclusion) (or jhāna), due to having gone forth from the side of defiling hindrances, and due to being associated with the first jhāna, as stated “experiences pleasure.”
"Iminā nekkhammasukhenā" (bởi lạc xuất ly này) nghĩa là bởi lạc cận định và lạc an định, được gọi là xuất ly (nekkhammasaṅkhātena), do đã thoát ly khỏi các triền cái ô nhiễm và thuộc về sơ thiền, tương ứng.
Samādhānampettha tadubhayenevāti vuttaṃ ‘‘upacāravasenāpi appanāvasenāpī’’ti.
Concentration here is also by both of these, hence it is said “by way of both access and absorption.”
Sự định tâm ở đây cũng do cả hai điều đó, nên đã nói "upacāravasenāpi appanāvasenāpī" (cả theo cách cận định và theo cách an định).
Ettha panāyamadhippāyo – kāmacchandappahānato paṭṭhāya yāva passaddhakāyassa sukhapaṭisaṃvedanā, tāva yathā pubbe, tathā idhāpi pubbabhāgabhāvanāyeva vuttā, na appanā.
However, the intention here is this: from the abandonment of sensual desire up to the experience of pleasure by one whose body is tranquil, it is only preliminary development that is stated, as before, and not absorption.
Tuy nhiên, ý nghĩa ở đây là: từ việc đoạn trừ dục ái cho đến khi thân được an tịnh và cảm nhận lạc, đều được nói đến như là sự tu tập giai đoạn sơ khởi, chứ không phải an định, như đã nói trước đây.
Tathā hi kāmacchandappahāne ācariyadhammapālattherena vuttaṃ ‘‘vikkhambhanavasenāti ettha vikkhambhanaṃ anuppādanaṃ appavattanaṃ, na paṭipakkhānaṃ suppahīnatā, pahīnattāti ca pahīnasadisataṃ sandhāya vuttaṃ jhānassa anadhigatattā’’ti (dī. ni. ṭī. 1.261).
Indeed, concerning the abandoning of sensual desire, Acariya Dhammapāla Thera said: "Here, by way of vikkhambhana (suppression) means non-arising and non-occurrence, not the complete eradication of the opposing factors; and the phrase 'eradicated' is stated with reference to being similar to the eradicated, because jhāna has not been attained."
Thật vậy, trong việc đoạn trừ dục lạc, Trưởng lão Dhammapāla đã nói rằng: ‘‘Ở đây, ‘bằng cách trấn áp’ (vikkhambhana) có nghĩa là không phát sinh, không vận hành, chứ không phải là sự đoạn trừ hoàn toàn các pháp đối nghịch, và ‘đã đoạn trừ’ được nói đến là để chỉ sự giống như đã đoạn trừ, vì thiền chưa được thành tựu.’’
Passaddhakāyassa sukhapaṭisaṃvedanāya ca vuttappakārāya pubbabhāgabhāvanāya vasena cetasikasukhaṃ paṭisaṃvedentoyeva taṃsamuṭṭhānapaṇītarūpaphuṭasarīratāya kāyikampi sukhaṃ paṭisaṃvedetīti.
And through the experiencing of happiness by one whose body is tranquil, and by means of the preliminary development as described, one experiences mental happiness, and also experiences physical happiness due to the body being pervaded by excellent form generated by that mental happiness.
Và chỉ khi cảm nhận được sự lạc thọ trong tâm (cetasikasukha) bằng sự tu tập phần sơ khởi đã được nói đến, do thân thể được tẩm ướt bởi sắc pháp vi tế phát sinh từ lạc thọ ấy, hành giả cũng cảm nhận được sự lạc thọ thân thể (kāyikasukha).
Apica kā nāma kathā aññehi vattabbā aṭṭhakathāyameva ‘‘cha dhamme bhāvetvā’’ti tattha tattha pubbabhāgabhāvanāya vuttattā.
Moreover, what discourse could others offer when in the Aṭṭhakathā itself, it is stated in various places, "having developed six qualities," with reference to preliminary development?
Hơn nữa, cần phải nói gì khác khi chính trong Chú giải đã nói ‘‘sau khi tu tập sáu pháp’’ ở nhiều chỗ, chỉ đề cập đến sự tu tập phần sơ khởi.
Sukhino cittasamādhāne pana sukhassa upacārabhāvanāya viya appanāyapi kāraṇattā, ‘‘so vivicceva kāmehī’’tiādinā ca vakkhamānāya appanāya hetuphalavasena sambajjhanato pubbabhāgasamādhi, appanāsamādhi ca vutto, pubbabhāgasukhamiva vā appanāsukhampi appanāsamādhissa kāraṇamevāti tampi appanāsukhaṃ appanāsamādhino kāraṇabhāvena ācariyadhammapālattherena gahitanti imamatthamasallakkhentā nekkhammapadatthaṃ yathātathaṃ aggahetvā pāḷiyaṃ, aṭṭhakathāyampi saṃkiṇṇākulaṃ keci karontīti.
However, in the unification of the mind of a happy person, since happiness is a cause for both access concentration (upacāra-bhāvanā) and absorption concentration (appanā), and because of its connection by way of cause and effect with absorption concentration, which will be explained by "So, being quite secluded from sensual pleasures...", preliminary concentration and absorption concentration are stated. Or, just as preliminary happiness is a cause for absorption concentration, so too is absorption happiness (appanā-sukha) a cause for absorption concentration; and so, even that absorption happiness is understood by Acariya Dhammapāla Thera as a cause for absorption concentration. Some, not discerning this meaning and not grasping the true meaning of the word nekkhammma (renunciation), render the Pali and the Aṭṭhakathā confusing and disordered.
Tuy nhiên, trong sự định tâm của người có lạc thọ, vì lạc thọ là nguyên nhân của cả sự tu tập cận định (upacārabhāvanā) và an chỉ định (appanā), và vì sự an chỉ định sẽ được nói đến sau với câu ‘‘vị ấy ly dục...’’ v.v., có liên hệ nhân quả, nên cả cận định và an chỉ định đều được đề cập. Hoặc như lạc thọ cận định, lạc thọ an chỉ định cũng là nguyên nhân của an chỉ định, nên Trưởng lão Dhammapāla đã chấp nhận lạc thọ an chỉ định này như là nguyên nhân của an chỉ định. Những người không hiểu ý nghĩa này, không nắm bắt đúng nghĩa của từ xuất ly (nekkhamma), đã làm cho cả Pāḷi và Chú giải trở nên rối rắm, hỗn loạn.
226. Yadevaṃ ‘‘sukhino cittaṃ samādhiyatī’’ti eteneva upacāravasenapi appanāvasenapi cittassa samādhānaṃ kathitaṃ siyā, evaṃ sante ‘‘so vivicceva kāmehī’’tiādikā desanā kimatthiyāti codanāya ‘‘so vivicceva…pe… vuttanti veditabba’’nti vuttaṃ.
226. If by "the mind becomes concentrated in one who is happy" mental concentration could thus be stated both by way of access (upacāra) and by way of absorption (appanā), then what purpose would the teaching beginning with "So, being quite secluded from sensual pleasures..." serve? In response to this question, it was stated: "So, being quite secluded... This should be understood."
226. Nếu chỉ với câu ‘‘tâm của người có lạc thọ được định tĩnh’’ mà sự định tâm đã được nói đến cả theo cách cận định và an chỉ định, vậy thì sự thuyết giảng ‘‘vị ấy ly dục...’’ v.v. có ý nghĩa gì? Để giải đáp câu hỏi này, đã nói rằng ‘‘vị ấy ly dục...v.v... được nói đến là để hiểu’’.
Tattha ‘‘samāhite’’ti padadvayaṃ ‘‘dassanatthaṃ vutta’’nti imehi sambandhitvā samāhitattā tathā dassanatthaṃ vuttanti adhippāyo veditabbo.
There, the two words "samāhite" (concentrated) should be connected with the words "vuttaṃ dassanatthaṃ" (stated for showing), and the intention should be understood as "stated for showing thus due to being concentrated."
Ở đó, hai từ ‘‘samāhite’’ (được định tĩnh) nên được liên kết với ‘‘dassanatthaṃ vuttaṃ’’ (được nói đến để chỉ ra) để hiểu rằng ý nghĩa là được nói đến để chỉ ra như vậy do đã được định tĩnh.
Uparivisesadassanatthanti upacārasamādhito, paṭhamajjhānādisamādhito ca upari pattabbassa paṭhamadutiyajjhānādivisesassa dassanatthaṃ.
For showing higher distinctions means for showing the distinctions of the first and second jhānas, etc., to be attained higher than access concentration and the concentration of the first jhāna, etc.
Uparivisesadassanatthaṃ (để chỉ ra sự đặc biệt cao hơn) có nghĩa là để chỉ ra sự đặc biệt của thiền thứ nhất, thứ hai, v.v., cần phải đạt được cao hơn cận định và các loại thiền từ thiền thứ nhất trở đi.
Upacārasamādhisamadhigameneva hi paṭhamajjhānādiviseso samadhigantuṃ sakkā, na pana tena vinā, dutiyajjhānādisamadhigamepi pāmojjuppādādikāraṇaparamparā icchitabbā, dutiyamaggādisamadhigame paṭipadāñāṇadassanavisuddhi viyāti daṭṭhabbaṃ.
Indeed, the distinctions of the first jhāna, etc., can only be attained through the attainment of access concentration, not without it. Even in the attainment of the second jhāna, etc., a succession of causes such as the arising of joy is desired, just as the purity of knowledge and vision of the path is desired in the attainment of the second path, etc., so it should be understood.
Thật vậy, chỉ có thể thành tựu được sự đặc biệt của thiền thứ nhất, v.v., bằng cách thành tựu cận định, không thể thiếu nó. Trong việc thành tựu thiền thứ hai, v.v., cũng cần một chuỗi nguyên nhân như sự phát sinh hỷ lạc, v.v., giống như trong việc thành tựu đạo thứ hai, v.v., cần có sự thanh tịnh của trí tuệ và thấy đạo.
Appanāsamādhināti paṭhamajjhānādiappanāsamādhinā.
By absorption concentration means by the absorption concentration of the first jhāna, etc.
Appanāsamādhinā (bằng an chỉ định) có nghĩa là bằng an chỉ định của thiền thứ nhất, v.v.
Tassa samādhinoti yo appanālakkhaṇo samādhi ‘‘sukhino cittaṃ samādhiyatī’’ti sabbasādhāraṇavasena vutto, tassa samādhino.
Of that concentration refers to that concentration which is characterized by absorption, stated in a general sense as "the mind becomes concentrated in one who is happy."
Tassa samādhino (của định ấy) có nghĩa là của định có đặc tính an chỉ định đã được nói đến một cách tổng quát trong câu ‘‘tâm của người có lạc thọ được định tĩnh’’.
Pabhedadassanatthanti dutiyajjhānādivibhāgassa ceva paṭhamābhiññādivibhāgassa ca pabhedadassanatthaṃ.
For showing divisions means for showing the divisions of the second jhāna, etc., and the divisions of the first supernormal knowledge (abhiññā), etc.
Pabhedadassanatthaṃ (để chỉ ra sự phân loại) có nghĩa là để chỉ ra sự phân loại của các thiền từ thiền thứ hai trở đi và các thần thông từ thần thông thứ nhất trở đi.
Karajakāyanti catusantatirūpasamudāyabhūtaṃ cātumahābhūtikakāyaṃ.
Procreated body means the body composed of the four great primary elements (cātumahābhūtikakāya), which is a collection of forms in four continua.
Karajakāyaṃ (thân thể do cha mẹ sinh ra) có nghĩa là thân thể tứ đại do bốn dòng chủng tử sắc pháp hợp thành.
So hi gabbhāsaye karīyatīti katvā karasaṅkhātato pupphasambhavato jātattā karajoti vuccati.
Indeed, it is called karaja (procreated) because it is made in the womb and born from the kara, which is the menstrual blood.
Thân ấy được gọi là karaja (do cha mẹ sinh ra) vì nó được tạo ra trong tử cung (gabbhāsaye karīyati) và sinh ra từ sự phát sinh của hoa (pupphasambhava), tức là tinh cha và huyết mẹ được gọi là ‘kara’.
Karoti hi mātu soṇitasaṅkhātapupphassa, pitu sukkasaṅkhātasambhavassa ca nāmaṃ, tato jāto pana aṇḍajajalābujavasena gabbhaseyyakakāyova.
For kara is the name for the mother's menstrual blood and the father's semen, and what is born from these is the body of a womb-born being, whether egg-born or womb-born.
Thật vậy, kara là tên của huyết mẹ và tinh cha, và thân thể sinh ra từ đó, theo cách thai sinh (jalābuja) và noãn sinh (aṇḍaja), chính là thân thể được nằm trong tử cung.
Kāmaṃ opapātikādīnampi hetusampannānaṃ yathāvuttasamādhisamadhigamo sambhavati, tathāpi yebhuyyattā, pākaṭattā ca sveva kāyo vuttoti.
Although it is possible for spontaneously arisen beings (opapātika), etc., who are endowed with causes, to attain the concentration described, nevertheless, that particular body (the womb-born body) is stated because of its prevalence and obviousness.
Mặc dù sự thành tựu định đã nói trên cũng có thể xảy ra đối với các loại chúng sinh hóa sinh (opapātika), v.v., có đủ nhân duyên, nhưng thân thể ấy (gabbhaseyyakakāya) được nói đến là vì nó phổ biến và rõ ràng hơn.
Karoti putte nibbattetīti karo, sukkasoṇitaṃ, karena jāto karajotipi vadanti.
They also say, "It makes, it brings forth children, hence kara (semen and blood); born from kara is karaja."
Người ta cũng nói rằng: ‘‘Tạo ra con cái, sinh ra con cái, nên gọi là kara (tinh huyết). Do kara (tinh huyết) mà sinh ra, nên gọi là karaja (do tinh huyết sinh ra).’’
Nanu ca nāmakāyopi vivekajena pītisukhena tathā laddhūpakārova siyā, atha kasmā yathāvutto rūpakāyova idha gahitoti?
Now, could not the mental body also be similarly benefited by the joy and happiness born of seclusion? Why then is only the physical body, as described, taken here?
Há danh thân (nāmakāya) cũng không thể nhận được lợi ích tương tự từ hỷ lạc do viễn ly sinh ra sao? Vậy tại sao ở đây chỉ lấy sắc thân (rūpakāya) đã nói trên?
Saddantarābhisambandhena adhigatattā.
Because it is understood through connection with other words.
Vì được hiểu qua sự liên kết với các từ khác.
‘‘Abhisandetī’’tiādisaddantarābhisambandhato hi rūpakāyo eva idha bhagavatā vuttoti adhigamīyati tasseva abhisandanādikiriyāyogyattāti.
Indeed, it is understood here that the physical body alone is referred to by the Blessed One through its connection with other words like "He drenches," etc., because only the physical body is capable of such actions as drenching.
Thật vậy, từ sự liên kết với các từ khác như ‘‘abhisandeti’’ (làm cho thấm ướt) v.v., được hiểu rằng ở đây Đức Thế Tôn đã nói đến sắc thân, vì chỉ sắc thân mới thích hợp với hành động làm cho thấm ướt, v.v.
Abhisandetīti abhisandanaṃ karoti, so imameva kāyaṃ vivekajena pītisukhenāti hi bhedavasena, samudāyāvayavavasena ca parikappanāmattasiddhā hetukiriyā ettha labbhati, abhisandanaṃ panetaṃ jhānamayena pītisukhena karajakāyassa tintabhāvāpādanaṃ, sabbatthakameva ca lūkhabhāvassāpanayananti āha ‘‘temeti snehetī’’ti, avassutabhāvaṃ, allabhāvañca karotīti attho.
Abhisandeti means "he causes to drench." Here, a causative verb is taken, which is established merely by conceiving in terms of distinction and in terms of whole and parts, as in "He drenches this very body with joy and happiness born of seclusion." This drenching, however, is the rendering of the procreated body moist with the joy and happiness produced by jhāna, and it is the removal of dryness everywhere. Therefore, it is said: "He moistens, he drenches," meaning, he makes it humid and wet.
Abhisandeti (làm cho thấm ướt) có nghĩa là làm cho chảy tràn. Ở đây, hành động nhân quả chỉ thành tựu bằng cách tưởng tượng theo cách phân biệt và theo cách tổng thể-bộ phận, như trong câu ‘‘vị ấy làm cho thân thể này thấm ướt bằng hỷ lạc do viễn ly sinh ra’’. Nhưng sự làm cho thấm ướt này là việc làm cho thân thể do cha mẹ sinh ra trở nên ẩm ướt bằng hỷ lạc do thiền định, và việc loại bỏ hoàn toàn trạng thái khô cứng. Do đó, vị ấy nói ‘‘làm cho ướt đẫm, làm cho mềm mại’’, có nghĩa là làm cho thân thể trở nên ẩm ướt và mềm mại.
Atthato pana abhisandanaṃ nāma yathāvuttapītisukhasamuṭṭhānehi paṇītarūpehi kāyassa parippharaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
In terms of meaning, however, abhisandana should be understood as the pervading of the body everywhere with excellent forms produced by the aforementioned joy and happiness.
Tuy nhiên, về ý nghĩa, sự làm cho thấm ướt (abhisandana) nên được hiểu là sự lan tỏa khắp thân thể bằng các sắc pháp vi tế phát sinh từ hỷ lạc đã nói trên.
Tenevāha ‘‘sabbattha pavattapīti sukhaṃ karotī’’ti.
For this reason, it is said: "He causes joy and happiness to spread everywhere."
Chính vì thế mà vị ấy nói ‘‘làm cho hỷ lạc lan tỏa khắp mọi nơi’’.
Taṃsamuṭṭhānarūpapharaṇavaseneva hi sabbattha pavattapītisukhatā.
For it is only by way of the pervading of form produced by that (joy and happiness) that joy and happiness spread everywhere.
Thật vậy, sự hỷ lạc lan tỏa khắp mọi nơi là do sự lan tỏa của sắc pháp phát sinh từ hỷ lạc ấy.
Parisandetītiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to parisandeti (pervades) and other similar words.
Trong các từ parisandeti (làm cho chảy tràn khắp), v.v., cũng theo cách tương tự.
Bhastaṃ nāma cammapasibbakaṃ.
Bhastaṃ (bladder) means a leather bag.
Bhastaṃ (cái túi da) có nghĩa là cái túi được làm bằng da.
Parippharatīti suddhakiriyāpadaṃ.
Parippharati is an intransitive verb.
Parippharati (lan tỏa khắp) là một động từ thuần túy.
Tena vuttaṃ ‘‘samantato phusatī’’ti, so imameva kāyaṃ vivekajena pītisukhena samantato phuṭṭho bhavatīti attho.
Therefore, it is said: "He touches completely." The meaning is that he becomes completely pervaded by the joy and happiness born of seclusion in this very body.
Do đó, đã nói ‘‘phủ khắp mọi phía’’, có nghĩa là vị ấy làm cho thân thể này được phủ khắp mọi phía bằng hỷ lạc do viễn ly sinh ra.
Phusanakiriyāyevettha upapannā, na byāpanakiriyā bhikkhusseva suddhakattubhāvato.
Here, the action of touching is appropriate, not the action of pervading, because the bhikkhu himself is the direct agent.
Ở đây, hành động tiếp xúc (phusanakiriyā) là thích hợp, chứ không phải hành động lan tỏa (byāpanakiriyā), vì vị tỳ khưu là chủ thể thuần túy.
Sabbaṃ etassa atthīti sabbavā yathā ‘‘guṇavā’’ti, tassa sabbavato, ‘‘avayavāvayavīsambandhe avayavini sāmivacana’’nti saddalakkhaṇena panetassa ‘‘kiñcī’’ti avayavena sambajjhanato avayavīvisayoyevesa sabbasaddoti mantvā chavimaṃsādikoṭṭhāsasaṅkhātena avayavena avayavībhāvaṃ dassento āha ‘‘sabbakoṭṭhāsavato kāyassā’’ti.
One who possesses all of this is sabbavā, just like "guṇavā" (one who possesses virtues). Regarding sabbavato (of one possessing all), in the context of the relationship between part and whole, the genitive case is used for the whole. Thinking that this word sabba (all) refers to the whole because of its connection with the part kiñci (anything), the commentator shows the state of being the whole by means of the part, which is the divisions such as skin and flesh, and says: "of the body possessing all its parts."
Vì tất cả những điều này đều có trong thân ấy, nên thân ấy được gọi là sabbavā (có tất cả), giống như ‘‘guṇavā’’ (có đức). Nhưng ở đây, do sự liên kết với bộ phận ‘‘kiñcī’’ (một chút) theo quy tắc ngữ pháp ‘‘sāmivacanaṃ avayavini avayavāvayavīsambandhe’’ (sở hữu cách dùng cho toàn thể trong mối quan hệ bộ phận-toàn thể), và nghĩ rằng từ ‘‘sabba’’ này chỉ liên quan đến toàn thể, vị ấy đã chỉ ra trạng thái toàn thể thông qua các bộ phận như da, thịt, v.v., và nói ‘‘của thân thể có tất cả các bộ phận’’.
‘‘Kiñcī’’ti etassa ‘‘upā…pe… ṭhāna’’nti atthavacanaṃ.
"Kiñci" is a term for the meaning of "upādinnakasantatipavattiṭṭhāna".
‘‘Kiñcī’’ (một chút) là từ chỉ ý nghĩa của ‘‘upā...pe... ṭhāna’’ (nơi...v.v...chỗ).
Upādinnakasantatipavattiṭṭhāneti kammajarūpasantatiyā pavattiṭṭhāne aphuṭaṃ nāma na hotīti sambandho.
"In the place where the kamma-produced continuum arises" is the connection, meaning that there is no place unpervaded in the place where the continuum of kamma-produced form arises.
Upādinnakasantatipavattiṭṭhāne (tại nơi sự vận hành của dòng nghiệp sắc pháp) có liên hệ rằng không có chỗ nào không bị tẩm ướt.
Chavimaṃsalohitānugatanti chavimaṃsalohitādikammajarūpamanugataṃ.
Chavimaṃsalohitānugata means permeated by kamma-produced form such as skin, flesh, and blood.
Chavimaṃsalohitānugataṃ (thấm nhuần da, thịt, máu) có nghĩa là thấm nhuần sắc pháp do nghiệp sinh ra như da, thịt, máu, v.v.
Yattha yattha kammajarūpaṃ, tattha tattha cittajarūpassāpi byāpanato tena tassa kāyassa phuṭabhāvaṃ sandhāya ‘‘aphuṭaṃ nāma na hotī’’ti vuttaṃ.
It is said: "aphuṭaṃ nāma na hoti" (there is no place unpervaded), referring to the pervading of that body by mind-produced form wherever kamma-produced form exists, because mind-produced form spreads wherever kamma-produced form exists.
Câu ‘‘aphuṭaṃ nāma na hoti’’ (không có chỗ nào không bị tẩm ướt) được nói đến là để chỉ sự thấm nhuần của sắc pháp do tâm sinh ra trong thân thể ấy, vì sắc pháp do tâm sinh ra lan tỏa khắp nơi mà sắc pháp do nghiệp sinh ra hiện hữu.
227. Chekoti kusalo, taṃ pana kosallaṃ ‘‘kaṃsathāle nhāniyacuṇṇāni ākiritvā’’tiādisaddantarasannidhānato, pakaraṇato ca nhāniyacuṇṇānaṃ karaṇe, payojane, piṇḍane ca samatthatāvasena veditabbanti dasseti ‘‘paṭibalo’’tiādinā.
227. Cheko means skillful. That skill should be understood by way of capability in making, using, and mixing bathing powder, from the context and from the juxtaposition of other words such as "having scattered bathing powder on a bronze plate," etc. This is shown by "paṭibalo" (capable) and so on.
227. Cheko (khéo léo) có nghĩa là lành nghề. Vị ấy giải thích sự lành nghề ấy là khả năng trong việc tạo ra, sử dụng và nhào nặn bột tắm, v.v., thông qua sự gần gũi của các từ khác như ‘‘rải bột tắm vào đĩa đồng’’ và ngữ cảnh, bằng cách nói ‘‘paṭibalo’’ (có khả năng), v.v.
Kaṃsasaddo pana ‘‘mahatiyā kaṃsapātiyā’’tiādīsu (ma. ni. 1.61) suvaṇṇe āgato, ‘‘kaṃso upahato yathā’’tiādīsu (dha. pa. 134) kittimalohe, ‘‘upakaṃso nāma rājā mahākaṃsassa atrajo’’tiādīsu* paṇṇattimatte.
However, the word kaṃsa appears in the sense of gold in phrases like "with a large golden bowl," and in the sense of bell-metal in phrases like "just as a bronze bell is struck," and in the sense of a mere designation in phrases like "a king named Upakaṃsa, the son of Mahākaṃsa."
Tuy nhiên, từ Kaṃsa thì, trong các chỗ như “với cái bát vàng lớn” (ma. ni. 1.61), nó được dùng với nghĩa vàng; trong các chỗ như “như chiếc chuông bị đập” (dha. pa. 134), nó được dùng với nghĩa kim loại đồng thau; trong các chỗ như “vua tên Upakaṃsa là con của vua Mahākaṃsa”*, nó được dùng với nghĩa chỉ là một danh xưng.
Idha pana yattha katthaci loheti āha ‘‘yena kenaci lohena katabhājane’’ti.
Here, however, it means any metal, hence it says, “in a vessel made of any metal whatsoever.”
Ở đây, thì, nó được nói là bất kỳ kim loại nào, như trong câu “trong cái bát được làm bằng bất kỳ kim loại nào”.
Nanu upamākaraṇamattamevidaṃ, atha kasmā kaṃsathālakassa savisesassa gahaṇaṃ katanti anuyogaṃ pariharati ‘‘mattikābhājana’’ntiādinā.
To parry the question, “Is this not merely for creating a simile? Why then is a specific bronze plate (kaṃsathālaka) mentioned?”, he resolves it with “earthenware vessel” and so on.
Há chẳng phải đây chỉ là việc tạo ra một ví dụ thôi sao? Vậy tại sao lại chấp nhận cái đĩa đồng thau có đặc tính riêng? Câu hỏi này được giải đáp bằng câu “bát đất sét” và các câu tiếp theo.
‘‘Sandentassā’’ti parimaddetvā piṇḍaṃ karontasseva bhijjati, na pana sandanakkhamaṃ hoti, anādaralakkhaṇe cetaṃ sāmivacanaṃ.
“While kneading it,” it means it breaks only when kneaded and formed into a ball; it is not capable of being kneaded. And this genitive case signifies disregard.
“Khi nhào nặn” (sandentassā): nó chỉ vỡ khi được nhào nặn thành một khối, nhưng không thể nhào nặn được. Và đây là cách dùng sở thuộc cách (sāmivacana) biểu thị sự thiếu quan tâm.
Kiriyantarassa pavattanakkhaṇeyeva kiriyantarassa pavattanañhi anādaralakkhaṇaṃ.
Indeed, the occurrence of one action at the very moment of the occurrence of another action is a characteristic of disregard.
Vì việc một hành động khác diễn ra ngay trong khoảnh khắc một hành động khác đang diễn ra chính là biểu hiện của sự thiếu quan tâm.
‘‘Paripphosakaṃ paripphosaka’’nti idaṃ bhāvanapuṃsakanti dasseti ‘‘siñcitvā siñcitvā’’ti iminā.
He shows that the phrase "paripphosakaṃ paripphosakaṃ" is a gerund by the expression “siñcitvā siñcitvā”.
“Paripphosakaṃ paripphosakaṃ” (vẩy từng chút một, vẩy từng chút một) – điều này cho thấy nó là một danh từ trung tính biểu thị trạng thái (bhāvanapuṃsakaṃ), được giải thích bằng câu “siñcitvā siñcitvā” (tưới từng chút một, tưới từng chút một).
Phusasaddo cettha parisiñcane yathā taṃ vātavuṭṭhisamaye ‘‘devo ca thokaṃ thokaṃ phusāyatī’’ti, (pāci. 362) tasmā tato tato nhāniyacuṇṇato upari udakena byāpanakaraṇavasena parisiñcitvā parisiñcitvāti attho.
Here, the word phusa is used in the sense of sprinkling, as in "the god sprinkles little by little" during wind and rain. Therefore, the meaning is by sprinkling again and again, spreading water over the bathing powder from different places.
Từ phus ở đây có nghĩa là vẩy nước xung quanh, như trong trường hợp gió mưa “devo ca thokaṃ thokaṃ phusāyatī” (mưa rơi từng hạt nhỏ) (pāci. 362). Do đó, ý nghĩa là vẩy nước từ bột tắm lên trên, làm cho nước thấm đều khắp.
Anupasaggopi hi saddo saupasaggo viya pakaraṇādhigatassa atthassa dīpako, ‘‘siñcitvā siñcitvā’’ti pana vacanaṃ ‘‘paripphosakaṃ paripphosaka’’nti etassa ‘‘sandeyyā’’ti ettha visesanabhāvaviññāpanatthaṃ.
Even a word without a prefix (anupasagga) can indicate the meaning understood from the context, just like a word with a prefix. The phrase "siñcitvā siñcitvā" is to indicate that "paripphosakaṃ paripphosakaṃ" serves as an adverb for "sandeyyā".
Thật vậy, một từ không có tiền tố (anupasagga) cũng có thể biểu thị ý nghĩa được hiểu từ ngữ cảnh, giống như một từ có tiền tố (saupasagga). Tuy nhiên, cách diễn đạt “siñcitvā siñcitvā” là để làm rõ rằng “paripphosakaṃ paripphosakaṃ” là một bổ ngữ cho “sandeyyā” (nên được nhào nặn) ở đây.
Evamīdisesu.
Such is the case in these instances.
Cũng vậy trong những trường hợp tương tự.
‘‘Sandeyyā’’ti ettha sanda-saddo piṇḍakaraṇeti vuttaṃ ‘‘piṇḍaṃ kareyyā’’ti.
In the word "sandeyyā," the word sanda means to form into a ball, as stated by “piṇḍaṃ kareyyā.”
Tại chỗ “sandeyyā” (nên được nhào nặn), từ sanda có nghĩa là tạo thành khối, như được nói “nên tạo thành khối”.
Anugatāti anupavisanavasena gatā upagatā.
Anugatā means gone, arrived by way of entering into.
Anugatā (thấm nhập): đã đi vào, đã tiếp cận.
Pariggahitāti parito gahitā samantato phuṭṭhā.
Pariggahitā means taken all around, permeated everywhere.
Pariggahitā (bao trùm): đã được nắm giữ từ mọi phía, đã thấm khắp mọi nơi.
Antaro ca bāhiro ca padeso, tehi saha pavattatīti santarabāhirā, nhāniyapiṇḍi, ‘‘samantarabāhirā’’tipi pāṭho, ma-kāro padasandhivasena āgamo.
The inner and outer parts; it proceeds with them, hence santarabāhirā, a ball of bathing powder. “Samantarabāhirā” is also a reading; the letter ma is an augment by way of euphonic combination of words.
Bên trong và bên ngoài đều là những vùng. Cái gì diễn ra cùng với chúng được gọi là santarabāhirā (bên trong và bên ngoài), đó là khối bột tắm. Cũng có một bản đọc là “samantarabāhirā”, chữ ma là một phụ âm thêm vào do sự nối âm giữa các từ.
Yathāvuttena pariggahitatākāraṇeneva santarabāhiro nhāniyapiṇḍi phuṭā udakasnehenāti āha ‘‘sabbatthakameva udakasinehena phuṭā’’ti.
For the very reason of being pervaded as stated, the ball of bathing powder is permeated with water and oil both internally and externally. Hence, he says, “fully pervaded with water and oil throughout.”
Chính vì lý do đã được nói ở trên về sự bao trùm, mà khối bột tắm được thấm đẫm dầu nước cả bên trong lẫn bên ngoài, nên được nói là “sabbatthakameva udakasinehena phuṭā” (được thấm đẫm dầu nước khắp mọi nơi).
Sabbattha pavattanaṃ sabbatthakaṃ, bhāvanapuṃsakañcetaṃ, sabbapadese hutvā eva phuṭāti attho.
Its occurrence everywhere is sabbatthakaṃ, and this is a neuter noun expressing the state of being. The meaning is that it is permeated by being present in every part.
Việc diễn ra khắp mọi nơi là sabbatthakaṃ (khắp mọi nơi); đây là một danh từ trung tính biểu thị trạng thái (bhāvanapuṃsakaṃ). Ý nghĩa là nó đã thấm khắp mọi nơi.
‘‘Santarabāhirā phuṭā’’ti ca iminā nhāniyapiṇḍiyā sabbaso udakena temitabhāvamāha, ‘‘na ca paggharaṇī’’ti pana iminā tintāyapi tāya ghanathaddhabhāvaṃ.
And by the phrase “santarabāhirā phuṭā,” he states that the ball of bathing powder is thoroughly moistened with water, and by “na ca paggharaṇī,” he states that even though it is moistened, it is firm and stiff.
Với câu “santarabāhirā phuṭā” (thấm đẫm cả trong lẫn ngoài), nó nói rằng khối bột tắm đã hoàn toàn thấm nước. Còn với câu “na ca paggharaṇī” (và không chảy ra), nó nói rằng dù đã thấm nước, khối bột vẫn đặc và cứng.
Tenāha ‘‘na ca binduṃ bindu’’ntiādi.
Therefore, he says “not a single drop,” and so on.
Do đó, nó nói “không một giọt nào” và các câu tiếp theo.
Udakassa phusitaṃ phusitaṃ, na ca paggharaṇī sūdanīti attho, ‘‘binduṃ udakaṃ’’ tipi katthaci pāṭho, udakasaṅkhātaṃ bindunti tassattho.
It means water touching, not oozing or dripping. In some texts, there is also the reading “binduṃ udakaṃ,” meaning a drop which is water.
Nước không chảy ra từng giọt, không rỉ ra. Đó là ý nghĩa. Ở một số chỗ cũng có bản đọc “binduṃ udakaṃ” (nước từng giọt), ý nghĩa của nó là giọt nước được gọi là nước.
Bindusaddo hi ‘‘byālambambudharabindū’’tiādīsu viya dhārāvayave.
Indeed, the word bindu refers to a part of a stream, as in "like drops from hanging clouds," and so on.
Từ bindu (giọt) được dùng để chỉ một phần của dòng chảy, như trong các đoạn “byālambambudharabindū” (những giọt nước mưa lơ lửng) và các câu tương tự.
Evaṃ pana apaggharaṇato hatthenapi dvīhipi tīhipi aṅgulehi gahetuṃ, ovaṭṭikāya vā kātuṃ sakkā.
Since it does not drip, it can thus be held with the hand, with two or three fingers, or made into a ball.
Vì không chảy ra, nên có thể dùng tay, hai hoặc ba ngón tay để nắm, hoặc có thể làm thành viên tròn.
Yadi hi sā paggharaṇī assa, evaṃ sati snehavigamanena sukkhattā thaddhā hutvā tathā gahetuṃ, kātuṃ vā na sakkāti vuttaṃ hoti.
For if it were dripping, then, due to the loss of moisture, it would be dry and stiff, and thus it would not be possible to hold it or make it into a ball, so it is said.
Nếu nó chảy ra, thì do mất đi độ ẩm, nó sẽ khô cứng và không thể nắm hay tạo hình được. Đó là ý nghĩa được nói đến.
Ovaṭṭikāyāti parivaṭṭulavasena, guḷikāvasena sā piṇḍi kātuṃ sakkāti attho.
Ovaṭṭikāya means in a circular shape, in the form of a ball. The meaning is that the ball can be made into a sphere.
Ovaṭṭikāyā (thành viên tròn): theo cách tròn xoay, theo cách thành viên. Ý nghĩa là khối bột đó có thể được làm thành viên tròn.
229. Tāhi tāhi udakasirāhi ubbhijjati uddhaṃ nikkhamatīti ubbhidaṃ, tādisaṃ udakaṃ yassāti ubbhidodako, da-kārassa pana ta-kāre kate ubbhitodako, imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘ubbhinnaudako’’ti vuttaṃ, nadītīre khatakūpako viya ubbhijjanakaudakoti attho.
229. It gushes forth, comes out upwards from various water-veins, hence ubbhidaṃ, gushing forth. That which has such water is ubbhidodako. And when the da is changed to ta, it becomes ubbhitodako. To show this meaning, it is said “ubbhinnaudako,” meaning water that gushes forth like a well dug on a riverbank.
229. Cái gì trồi lên, thoát ra khỏi các mạch nước khác nhau được gọi là ubbhidaṃ (trồi lên). Cái gì có nước như vậy được gọi là ubbhidodako (có nước trồi lên). Còn khi chữ da được đổi thành ta, thì thành ubbhitodako. Để chỉ ý nghĩa này, nó được nói là “ubbhinnaudako”. Ý nghĩa là nước trồi lên như một cái giếng đào bên bờ sông.
Ubbhijjanakampi udakaṃ katthaci heṭṭhā ubbhijjitvā dhārāvasena uṭṭhahitvā bahi gacchati, na taṃ koci antoyeva patiṭṭhitaṃ kātuṃ sakkoti dhārāvasena uṭṭhahanato, idha pana vālikātaṭe viya udakarahadassa antoyeva ubbhijjitvā tattheva tiṭṭhati, na dhārāvasena uṭṭhahitvā bahi gacchatīti viññāyati akhobhakassa sannisinnasseva udakassa adhippetattāti imamatthaṃ sandhāyāha ‘‘na heṭṭhā’’tiādi.
Even gushing water sometimes gushes forth from below and rises in a stream, going outside. No one can make it stay within, because it rises in a stream. Here, however, it is understood that the water gushes forth within the pool itself, like in a sandy riverbank, and stays there, not rising in a stream and going outside, because unagitated and settled water is intended. Referring to this meaning, he says, “not from below,” and so on.
Nước trồi lên, ở một số nơi, sau khi trồi lên từ bên dưới, nó trào ra ngoài thành dòng. Không ai có thể giữ nó ở bên trong vì nó trào ra thành dòng. Tuy nhiên, ở đây, nó trồi lên bên trong hồ nước như ở bờ cát, và ở yên đó, không trào ra ngoài thành dòng. Điều này được hiểu là chỉ nước tĩnh lặng, không bị khuấy động. Với ý nghĩa này, nó nói “không ở bên dưới” và các câu tiếp theo.
Heṭṭhāti udakarahadassa heṭṭhā mahāudakasirā, lohitānugatā lohitasirā viya udakānugato pathavipadeso ‘‘udakasirā’’ti vuccati.
Heṭṭhā means a great water-vein below the water-pool. A part of the earth permeated by water is called a "water-vein," just as a blood-vein is permeated by blood.
Heṭṭhā (bên dưới): bên dưới hồ nước có một mạch nước lớn. Giống như mạch máu đi theo máu, vùng đất có nước chảy qua được gọi là “mạch nước”.
Uggacchanakaudakoti dhārāvasena uṭṭhahanakaudako.
Uggacchanakaudako means water that rises in a stream.
Uggacchanakaudako (nước trào lên): nước trào lên thành dòng.
Antoyevāti udakarahadassa anto samatalapadese eva.
Antoyevā means only in the level area within the water-pool.
Antoyevā (chỉ ở bên trong): chỉ ở vùng bằng phẳng bên trong hồ nước.
Ubbhijjanakaudakoti ubbhijjitvā tattheva tiṭṭhanakaudako.
Ubbhijjanakaudako means water that gushes forth and remains there.
Ubbhijjanakaudako (nước trồi lên): nước trồi lên và ở yên tại đó.
Āgamanamaggoti bāhirato udakarahadābhimukhaṃ āgamanamaggo.
Āgamanamaggo means the path of coming towards the water-pool from outside.
Āgamanamaggo (đường đến): con đường dẫn nước từ bên ngoài vào hồ.
Kālena kālanti ruḷhīpadaṃ ‘‘eko ekāyā’’tiādi (pārā. 443, 444, 452) viyāti vuttaṃ ‘‘kāle kāle’’ti.
The phrase kālena kālaṃ is an idiomatic expression, like "eko ekāyā" and so on, as stated by “kāle kāle.”
Kālena kālaṃ (thỉnh thoảng) là một từ thông dụng, như “eko ekāyā” (một người với một người) và các câu tương tự, được nói là “kāle kāle” (vào những thời điểm nhất định).
Anvaddhamāsanti ettha anusaddo byāpane.
In anvaddhamāsaṃ, the prefix anu means pervading.
Trong anvaddhamāsaṃ (nửa tháng một lần), từ anu có nghĩa là bao trùm.
Vassānassa addhamāsaṃ addhamāsanti attho.
The meaning is every fortnight of the rainy season.
Ý nghĩa là nửa tháng này qua nửa tháng khác của mùa mưa.
Evaṃ anudasāhanti etthāpi.
Similarly, in anudasāhaṃ too.
Cũng vậy trong anudasāhaṃ (mười ngày một lần).
Vuṭṭhinti vassanaṃ.
Vuṭṭhiṃ means rainfall.
Vuṭṭhiṃ (mưa): sự mưa.
Anuppavaccheyyāti na upavaccheyya.
Anuppavaccheyyā means would not interrupt.
Anuppavaccheyyā (không nên ngừng mưa): không nên ngừng.
Vassasaddato cassa siddhīti dasseti ‘‘na vasseyyā’’ti iminā.
And he shows its derivation from the word vassa by “na vasseyyā.”
Và nó cho thấy rằng từ này được hình thành từ từ vassa (mưa), bằng cách nói “na vasseyyā” (không nên mưa).
‘‘Sītā vāridhārā’’ti itthiliṅgapadassa ‘‘sītaṃ dhāra’’nti napuṃsakaliṅgena atthavacanaṃ dhārasaddassa dviliṅgikabhāvaviññāpanatthaṃ.
The explanation of the feminine word “sītā vāridhārā” with the neuter word “sītaṃ dhāra” is to indicate that the word dhāra can be both masculine and neuter.
Việc giải thích ý nghĩa của từ giống cái “sītā vāridhārā” (dòng nước mát lạnh) bằng từ giống trung “sītaṃ dhāraṃ” (dòng mát lạnh) là để cho thấy rằng từ dhāra có thể dùng cho cả hai giống.
Sītanti khobhanābhāvena sītalaṃ, purāṇapaṇṇatiṇakaṭṭhādisaṃkiṇṇābhāvena vā setaṃ parisuddhaṃ.
Sītaṃ means cool due to the absence of agitation, or setaṃ (white, pure) due to the absence of contamination with old leaves, grass, wood, and so on.
Sītaṃ (mát lạnh): mát lạnh do không bị khuấy động, hoặc setaṃ (trắng) tinh khiết do không bị lẫn lộn với lá cây, cỏ, củi mục cũ, v.v.
Setaṃ sītanti hi pariyāyo.
Indeed, seta and sīta are synonyms.
Thật vậy, seta và sīta là những từ đồng nghĩa.
Kasmā panettha ubbhidodakoyeva rahado gahito, na itareti anuyogamapaneti ‘‘heṭṭhā uggacchanaudakañhī’’tiādinā.
Why is only the pool with gushing water taken here, and not others? He removes this question by “for the water rising from below,” and so on.
Tại sao ở đây chỉ chọn hồ nước có nước trồi lên, mà không phải những hồ khác? Câu hỏi này được giải đáp bằng câu “heṭṭhā uggacchanaudakañhī” (vì nước trào lên từ bên dưới) và các câu tiếp theo.
Uggantvā uggantvā bhijjantanti uṭṭhahitvā uṭṭhahitvā dhārākiraṇavasena ubbhijjantaṃ, vinassantaṃ vā.
Uggantvā uggantvā bhijjantaṃ means rising and rising and gushing forth in streams, or perishing.
Uggantvā uggantvā bhijjantaṃ (trồi lên và vỡ ra): trồi lên và trồi lên, trào ra thành dòng, hoặc bị phá hủy.
Khobhetīti āloḷeti.
Khobhetī means stirs up.
Khobhetī (khuấy động): làm cho khuấy động.
Vuṭṭhīti vassanaṃ.
Vuṭṭhī means rainfall.
Vuṭṭhī (mưa): sự mưa.
Dhārānipātapubbuḷakehīti udakadhārānipātehi ca tatoyeva uṭṭhitaudakapubbuḷakasaṅkhātehi pheṇapaṭalehi ca.
Dhārānipātapubbuḷakehī means by the falling of water streams and by foam layers, which are water bubbles rising from the same.
Dhārānipātapubbuḷakehī (bởi những dòng nước rơi và những bọt nước): bởi những dòng nước rơi và những lớp bọt nước được gọi là bọt nước trồi lên từ đó.
Evaṃ yathākkamaṃ tiṇṇampi rahadānamagahetabbataṃ vatvā ubbhidodakasseva gahetabbataṃ vadati ‘‘sannisinnamevā’’tiādinā.
Having thus explained, in order, the unacceptability of all three kinds of pools, he then states the acceptability of only the pool with gushing water by “sannisinnameva” and so on.
Sau khi nói về việc không nên chấp nhận cả ba loại hồ nước theo thứ tự, nó nói về việc chỉ nên chấp nhận hồ nước có nước trồi lên, bằng cách nói “sannisinnamevā” (chỉ ở yên) và các câu tiếp theo.
Tattha sannisinnamevāti sammā, samaṃ vā nisinnameva, aparikkhobhatāya niccalameva, suppasannamevāti adhippāyo.
There, sannisinnameva means well-settled or evenly settled, undisturbed and motionless, perfectly clear; this is the intention.
Ở đó, sannisinnamevā (chỉ ở yên) có nghĩa là ở yên một cách đúng đắn, hoặc ở yên một cách đều đặn, không lay động do không bị khuấy động, chỉ hoàn toàn trong suốt. Đó là ý nghĩa.
Iddhinimmitamivāti iddhimatā iddhiyā tathā nimmitaṃ iva.
Iddhinimmitamivā means as if so created by an accomplished one through psychic power.
Iddhinimmitamivā (như được tạo ra bằng thần thông): như được người có thần thông tạo ra bằng thần thông theo cách đó.
Tatthāti tasmiṃ upamopameyyavacane.
Tatthā means in that simile and that which is compared.
Tatthā (ở đó): trong câu ví dụ và đối tượng ví dụ đó.
Sesanti ‘‘abhisandetī’’tiādikaṃ.
Sesaṃ means “abhisandetī” and so on.
Sesaṃ (phần còn lại): “abhisandetī” (thấm đẫm) và các câu tương tự.
231. ‘‘Uppalinī’’tiādi gacchassapi vanassapi adhivacanaṃ.
231. “Uppalinī” and so on is a designation for both a clump of lotus plants and a lotus pond.
231. “Uppalinī” và các từ tương tự là tên gọi chung cho cả bụi cây và rừng cây.
Idha pana ‘‘yāva aggā, yāva ca mūlā’’ti vacanayogena ‘‘appekaccānī’’tiādinā uppalagacchādīnameva gahetabbatāya vanamevādhippetaṃ, tasmā ‘‘uppalānīti uppalagacchāni.
Here, however, by the expression "from top to root," with phrases such as "some of them," it is intended that only lotus plants and the like should be taken as a lotus grove. Therefore, "uppalāni" means lotus plants.
Ở đây, tuy nhiên, do cách nói ‘từ ngọn cho đến gốc’ và ‘một vài’ v.v., chỉ có các bụi sen và cây sen mới được hiểu là rừng sen. Do đó, ‘uppalāni’ (sen) là các bụi sen.
Etthāti uppalavane’’tiādinā attho veditabbo.
"Here," the meaning is to be understood as "in the lotus grove" and so on.
Nghĩa của ‘ettha’ (ở đây) nên được hiểu là ‘trong rừng sen’ v.v.
Avayavena hi samudāyassa nibbacanaṃ kataṃ.
For the definition of the whole is made by means of a part.
Thật vậy, định nghĩa của toàn thể được thực hiện bằng một phần.
Ekañhi uppalagacchādi uppalādiyeva, catupañcamattampi pana uppalādivananti voharīyati, sāratthadīpaniyaṃ pana jalāsayopi uppaliniādibhāvena vutto.
Indeed, a single lotus plant or the like is just a lotus; but even four or five such lotuses are spoken of as a lotus grove. However, in the Sāratthadīpanī, a body of water is also referred to as uppalini, etc.
Một bụi sen hay cây sen là một loại sen, nhưng bốn hoặc năm bụi sen cũng được gọi là rừng sen. Tuy nhiên, trong Sāratthadīpanī, hồ nước cũng được gọi là uppalinī v.v.
Ettha cāti etasmiṃ padattaye, etesu vā tīsu uppalapadumapuṇḍarīkasaṅkhātesu atthesu.
"And here" means in this group of three words, or in these three meanings denoted by "uppala," "paduma," and "puṇḍarīka."
Và ‘ettha ca’ (ở đây) là trong ba từ này, hoặc trong ba ý nghĩa được gọi là uppala (sen xanh), paduma (sen hồng) và puṇḍarīka (sen trắng).
‘‘Setarattanīlesū’’ti uppalameva vuttaṃ, setuppalarattuppalanīluppalesūti attho.
"In white, red, and blue" refers to the lotus (uppala) itself, meaning in white lotus, red lotus, and blue lotus.
Trong ‘setarattanīlesu’ (trong các sen trắng, đỏ, xanh), chỉ có uppala (sen xanh) được nói đến, nghĩa là trong sen trắng, sen đỏ, sen xanh.
Yaṃ kiñci uppalaṃ uppalameva uppalasaddassa sāmaññanāmavasena tesu sabbesupi pavattanato.
"Whatever lotus is, it is a lotus" because the common name "lotus" (uppala) applies to all of them.
Bất cứ loại sen nào cũng là uppala vì từ uppala (sen xanh) được dùng như một danh từ chung cho tất cả các loại đó.
Satapattanti ettha satasaddo bahupariyāyo ‘‘satagghī sataraṃsi sūriyo’’tiādīsu viya anekasaṅkhyābhāvato.
In "satapatta" (hundred-petaled), the word "sata" (hundred) is a synonym for many, as in "satagghī, sataraṃsī, sūriyo" (costing a hundred, having a hundred rays, the sun), indicating a countless number.
Trong từ satapatta (sen nhiều cánh), từ sata (trăm) là một từ đồng nghĩa với ‘nhiều’, như trong ‘satagghī sataraṃsi sūriyo’ v.v., vì nó chỉ số lượng không giới hạn.
Evañca katvā anekapattassāpi padumabhāve saṅgaho siddho hoti.
Thus, it is proven that even a lotus with many petals is included in the category of paduma.
Và khi đã làm như vậy, sự bao gồm của sen có nhiều cánh trong loại paduma (sen hồng) được thành tựu.
Pattanti ca pupphadalamadhippetaṃ.
And "patta" (leaf) here means the flower petal.
Và patta (cánh) được hiểu là cánh hoa.
Vaṇṇaniyamena setaṃ padumaṃ, rattaṃ puṇḍarīkanti sāsanavohāro, loke pana ‘‘rattaṃ padumaṃ, setaṃ puṇḍarīka’’nti vadanti.
According to the rule of color, the white lotus is paduma, and the red lotus is puṇḍarīka—this is the usage in the scriptures. In common speech, however, they say "red lotus is paduma, white lotus is puṇḍarīka."
Theo quy tắc về màu sắc, sen trắng là paduma, sen đỏ là puṇḍarīka là cách dùng trong giáo pháp, nhưng trong đời thường người ta nói ‘sen đỏ là paduma, sen trắng là puṇḍarīka’.
Vuttañhi ‘‘puṇḍarīkaṃ sitaṃ rattaṃ, kokanadaṃ kokāsako’’ti.
As it is said, "The puṇḍarīka is white, the red is kokanada, kokāsaka."
Như đã nói: ‘puṇḍarīkaṃ sitaṃ rattaṃ, kokanadaṃ kokāsako’.
Rattavaṇṇatāya hi kokanāmakānaṃ sunakhānaṃ nādayato saddāpayato, tehi ca asitabbato ‘‘kokanadaṃ, kokāsako’’ti ca padumaṃ vuccati.
Indeed, due to its red color, and because it makes dogs named koka bark or eat it, the lotus (paduma) is also called "kokanada" and "kokāsaka."
Do có màu đỏ, paduma (sen hồng) được gọi là ‘kokanadaṃ’ và ‘kokāsako’ vì nó làm cho những con chó tên Koka kêu gào, và vì chúng không ăn nó.
Yathāha ‘‘padmaṃ yathā kokanadaṃ sugandha’’nti.
As it is said, "Just as the fragrant kokanada lotus."
Như đã nói: ‘padmaṃ yathā kokanadaṃ sugandhaṃ’ (sen hồng thơm như kokanada).
Ayaṃ panettha vacanattho udakaṃ pāti, udake vā plavatīti uppalaṃ. Paṅke davati gacchati, pakārena vā davati viruhatīti padumaṃ. Paṇḍaraṃ vaṇṇamassa, mahantatāya vā muḍitabbaṃkhaṇḍetabbanti puṇḍarīkaṃ ma-kārassa pa-kārādivasena.
Here is the etymological meaning: That which drinks water or floats in water is uppala (lotus). That which moves or grows in mud is paduma (lotus). That which has a white color, or due to its greatness is to be broken or split, is puṇḍarīka, by substituting "pa" for "ma," etc.
Ở đây, ý nghĩa của từ là: 'uống nước' hoặc 'nổi trên nước' nên gọi là uppala (sen xanh). 'Chìm trong bùn' hoặc 'phát triển theo cách đặc biệt' nên gọi là paduma (sen hồng). 'Có màu trắng' hoặc 'phải được cắt ra vì lớn' nên gọi là puṇḍarīka (sen trắng), với sự thay đổi của âm 'ma' thành 'pa' v.v.
Muḍisaddañhi muḍarisaddaṃ vā khaṇḍanatthamicchanti saddavidū, saddasatthato cettha padasiddhi.
For linguists desire the word "muḍi" or "muḍari" to mean "to break" or "to split," and here the derivation of the word is from grammar.
Các nhà ngữ pháp học muốn từ ‘muḍi’ hoặc ‘muḍari’ có nghĩa là ‘cắt’, và ở đây, sự hình thành của từ là từ ngữ pháp.
Yāva aggā, yāva ca mūlā udakena abhisandanādibhāvadassanatthaṃ pāḷiyaṃ ‘‘udakānuggatānī’’ti vacanaṃ, tasmā udakato na uggatānicceva attho, na tu udake anurūpagatānīti āha ‘‘udakā…pe… gatānī’’ti.
The Pāḷi statement "udakānuggatāni" (not risen above the water) is given to show that they are permeated by water from top to root, and so on. Therefore, the meaning is simply "not risen out of the water," not "fallen appropriately into the water," as stated: "udakā...pe...gatāni."
Để chỉ ra trạng thái lan tỏa của nước từ ngọn cho đến gốc, trong kinh văn Pali có từ ‘udakānuggatāni’ (không nổi lên khỏi mặt nước). Do đó, nghĩa là chúng không nổi lên khỏi mặt nước, chứ không phải là chúng không phù hợp với nước. Vì vậy, kinh văn nói ‘udakā…pe… gatāni’.
Idha pana uppalādīni viya karajakāyo, udakaṃ viya tatiyajjhānasukhaṃ daṭṭhabbaṃ.
Here, the body born of kamma should be seen as the lotuses and the like, and the joy of the third jhāna as the water.
Ở đây, thân thể (karajakāya) nên được xem như hoa sen v.v., và niềm vui của thiền thứ ba (tatiyajjhāna sukha) nên được xem như nước.
233. Yasmā pana catutthajjhānacittameva ‘‘cetasā’’ti vuttaṃ, tañca rāgādiupakkilesamalāpagamato nirupakkilesaṃ nimmalaṃ, tasmā upakkilesavigamanameva parisuddhabhāvoti āha ‘‘nirupakkilesaṭṭhena parisuddha’’nti.
233. Since the fourth jhāna consciousness itself is called "cetasā" (by mind), and it is free from defilements like lust, and stainless, therefore, the absence of defilements is purity. So it is said, "pure by reason of being without defilements."
Vì tâm thiền thứ tư được gọi là ‘cetasā’ (với tâm), và tâm đó là thanh tịnh (nirupakkilesa) và không tì vết (nimmala) do loại bỏ các ô nhiễm như tham ái, nên sự loại bỏ ô nhiễm chính là trạng thái thanh tịnh. Vì vậy, kinh văn nói ‘nirupakkilesaṭṭhena parisuddhaṃ’ (hoàn toàn thanh tịnh do không còn ô nhiễm).
Yasmā ca parisuddhasseva paccayavisesena pavattiviseso pariyodātatā suddhantasuvaṇṇassa nighaṃsanena pabhassaratā viya, tasmā pabhassaratāyeva pariyodātatāti āha ‘‘pabhassaraṭṭhena pariyodāta’’nti.
And since the special manifestation of the pure itself, like the radiance of purified gold when rubbed, is its resplendence, therefore resplendence is brightness. So it is said, "bright by reason of its resplendence."
Và vì sự thanh tịnh chỉ là sự lan tỏa đặc biệt do một điều kiện đặc biệt, giống như sự sáng chói của vàng tinh khiết khi được đánh bóng, nên sự sáng chói chính là sự thanh tịnh. Vì vậy, kinh văn nói ‘pabhassaraṭṭhena pariyodātaṃ’ (hoàn toàn sáng chói do ánh sáng rực rỡ).
Vijju viya pabhāya ito cito ca niccharaṇaṃ pabhassaraṃ yathā ‘‘ābhassarā’’ti.
Resplendent means emitting light hither and thither like lightning, as in "ābhassarā" (radiant devas).
Sự phát ra ánh sáng từ đây và từ đó, giống như tia chớp, được gọi là pabhassaraṃ (sáng chói), như trong ‘ābhassarā’.
Odātena vatthenāti ettha ‘‘odātenā’’ti guṇavacanaṃ sandhāya ‘‘odātena…pe… ida’’nti vuttaṃ.
In "with a clean cloth," referring to the quality of "clean," it is said "with a clean...pe...this."
Trong câu ‘odātena vatthena’ (với tấm vải trắng), từ ‘odātena’ là một từ chỉ phẩm chất, và câu ‘odātena…pe… idaṃ’ được nói đến để chỉ điều đó.
Utupharaṇatthanti uṇhassa utuno pharaṇadassanatthaṃ.
"For the purpose of spreading warmth" means for the purpose of showing the spreading of hot weather.
Utupharaṇatthaṃ (để lan tỏa nhiệt độ) là để chỉ sự lan tỏa của nhiệt độ nóng.
Kasmāti āha ‘‘kiliṭṭhavatthenā’’tiādi.
Why? He says, "with a dirty cloth," and so on.
Tại sao lại nói như vậy? Kinh văn trả lời: ‘kiliṭṭhavatthena’ v.v.
Utupharaṇaṃ na hotīti odātavatthena viya savisesaṃ utupharaṇaṃ na hoti, appakamattameva hotīti adhippāyo.
"The spreading of warmth does not occur" means that the spreading of warmth does not occur in a special way as with a clean cloth; it occurs only slightly. This is the intention.
‘Utupharaṇaṃ na hotī’ (sự lan tỏa nhiệt độ không xảy ra) có nghĩa là sự lan tỏa nhiệt độ không đặc biệt như với tấm vải trắng, mà chỉ là một lượng nhỏ.
Tenāha ‘‘taṅkhaṇa…pe… balavaṃ hotī’’ti.
Therefore, he said, "at that moment...pe...it is strong."
Vì vậy, kinh văn nói ‘taṅkhaṇa…pe… balavaṃ hotī’.
‘‘Taṅkhaṇadhotaparisuddhenā’’ti ca etena odātasaddo ettha parisuddhavacano eva ‘‘gihī odātavatthavasano’’tiādīsu viya, na setavacano yena kenaci taṅkhaṇadhotaparisuddheneva utupharaṇasambhavatoti dasseti.
And by "that instant purified by washing," it is shown that the word "odāta" here means "pure" only, as in "a layman wearing a clean cloth," and so on, and not "white," because the spreading of warmth is possible with any cloth that is washed and purified at that instant.
Và bằng cách nói ‘taṅkhaṇadhotaparisuddhena’ (được giặt sạch và thanh tịnh ngay lập tức), kinh văn chỉ ra rằng từ odāta ở đây chỉ có nghĩa là ‘thanh tịnh’, như trong ‘gihī odātavatthavasano’ (người cư sĩ mặc y phục trắng), chứ không phải ‘trắng’, vì sự lan tỏa nhiệt độ có thể xảy ra với bất kỳ loại vải nào được giặt sạch và thanh tịnh ngay lập tức.
Nanu ca pāḷiyaṃ ‘‘nāssa kiñci sabbāvato kāyassa odātena vatthena aphuṭaṃ assā’’ti kāyassa odātavatthapharaṇaṃ vuttaṃ, na pana vatthassa utupharaṇaṃ, atha kasmā utupharaṇaṃ idha vuttanti anuyogenāha ‘‘imissāya hī’’tiādi.
If it is asked, "In the Pāḷi, it is said, 'There is no part of his whole body that is not pervaded by a clean cloth,' referring to the pervasion of the body by a clean cloth, and not the pervasion of the cloth by warmth. Why, then, is the spreading of warmth mentioned here?" Answering this question, he says, "For this..." and so on.
Trong kinh văn Pali, có nói: ‘nāssa kiñci sabbāvato kāyassa odātena vatthena aphuṭaṃ assā’ (không có bất cứ phần nào của toàn bộ thân thể không được bao phủ bởi tấm vải trắng), nghĩa là sự bao phủ của thân thể bằng tấm vải trắng được nói đến, chứ không phải sự lan tỏa nhiệt độ của tấm vải. Vậy tại sao sự lan tỏa nhiệt độ lại được nói đến ở đây? Để trả lời câu hỏi này, kinh văn nói ‘imissāya hī’ v.v.
Yasmā vatthaṃ viya karajakāyo, utupharaṇaṃ viya catutthajjhānasukhaṃ, tasmā evamattho veditabboti vuttaṃ hoti, etena ca odātena vatthena sabbāvato kāyassa pharaṇāsambhavato, upameyyena ca ayuttattā kāyaggahaṇena tannissitavatthaṃ gahetabbaṃ, vatthaggahaṇena ca tappaccayaṃ utupharaṇanti dasseti.
Since the body (karajakāya) is like a cloth, and the joy of the fourth jhāna is like the spreading of warmth, it means that the meaning should be understood in this way. By this, it is shown that since it is impossible for the entire body to be pervaded by a clean cloth, and since it is inappropriate for the object of comparison (upameyya), the word "body" should be taken to mean the cloth dependent on it, and the word "cloth" should be taken to mean the spreading of warmth caused by it.
Vì thân thể (karajakāya) nên được xem như tấm vải, và niềm vui của thiền thứ tư (catutthajjhāna sukha) nên được xem như sự lan tỏa nhiệt độ, nên ý nghĩa nên được hiểu như vậy. Và điều này chỉ ra rằng vì không thể bao phủ toàn bộ thân thể bằng tấm vải trắng, và vì điều đó không phù hợp với đối tượng được so sánh, nên từ ‘thân thể’ nên được hiểu là tấm vải liên quan đến thân thể, và từ ‘vải’ nên được hiểu là sự lan tỏa nhiệt độ do tấm vải đó gây ra.
Neyyatthato hi ayaṃ upamā vuttā.
For this simile is spoken with an inferential meaning.
Thật vậy, ví dụ này được nói đến theo nghĩa suy diễn.
Vicitradesanā hi buddhā bhagavantoti.
Indeed, the Blessed Buddhas have diverse teachings.
Vì các Đức Phật là những bậc có giáo pháp đa dạng.
Yogino hi karajakāyo vatthaṃ viya daṭṭhabbo utupharaṇasadisena catutthajjhānasukhena pharitabbattā, utupharaṇaṃ viya catutthajjhānasukhaṃ vatthassa viya tena karajakāyassa pharaṇato, purisassa sarīraṃ viya catutthajjhānaṃ utupharaṇaṭṭhāniyassa sukhassa nissayabhāvato.
For the body (karajakāya) of the yogi should be regarded as a cloth, because it is to be pervaded by the joy of the fourth jhāna, which is similar to the spreading of warmth; the joy of the fourth jhāna is like the spreading of warmth because it pervades the body (karajakāya) just as warmth pervades a cloth; the fourth jhāna is like a man's body because it is the basis for joy, which is in the position of the spreading of warmth.
Thật vậy, thân thể của hành giả nên được xem như tấm vải vì nó được bao phủ bởi niềm vui của thiền thứ tư giống như sự lan tỏa nhiệt độ. Niềm vui của thiền thứ tư giống như sự lan tỏa nhiệt độ vì nó bao phủ thân thể giống như sự lan tỏa nhiệt độ bao phủ tấm vải. Thiền thứ tư giống như cơ thể của một người vì nó là chỗ dựa cho niềm vui, giống như chỗ dựa cho sự lan tỏa nhiệt độ.
Tenāha ‘‘tasmā’’tiādi.
Therefore, he said, "thus," and so on.
Vì vậy, kinh văn nói ‘tasmā’ v.v.
Idañhi yathāvuttavacanassa guṇadassanaṃ.
This indeed is a showing of the quality of the aforementioned statement.
Và đây là sự chỉ ra phẩm chất của lời nói đã nói.
Ettha ca pāḷiyaṃ ‘‘parisuddhena cetasā’’ti cetogahaṇena catutthajjhānasukhaṃ bhagavatā vuttanti ñāpetuṃ ‘‘catutthajjhānasukhaṃ, catutthajjhānasukhenā’’ti ca vuttanti daṭṭhabbaṃ.
And here, in the Pāḷi, by the phrase "with a pure mind" (parisuddhena cetasā), it should be understood that the Buddha spoke of the joy of the fourth jhāna with the mention of "ceto" (mind), and so it is stated as "the joy of the fourth jhāna" and "by the joy of the fourth jhāna" to clarify this.
Và ở đây, trong kinh văn Pali, để làm rõ rằng Đức Phật đã nói đến niềm vui của thiền thứ tư bằng cách dùng từ ‘cetasā’ (với tâm thanh tịnh), nên cần hiểu rằng kinh văn cũng nói ‘niềm vui của thiền thứ tư, bằng niềm vui của thiền thứ tư’.
Nanu ca catutthajjhānasukhaṃ nāma sātalakkhaṇaṃ natthīti?
But is it not true that the joy of the fourth jhāna has no characteristic of pleasure?
Chẳng phải niềm vui của thiền thứ tư không có đặc tính là sự dễ chịu sao?
Saccaṃ, santasabhāvattā panettha upekkhāyeva ‘‘sukha’’nti adhippetā.
That is true. But here, due to its tranquil nature, equanimity (upekkhā) itself is intended as "joy."
Đúng vậy, nhưng ở đây, sự xả (upekkhā) được xem là ‘niềm vui’ vì nó có bản chất an tịnh.
Tena vuttaṃ sammohavinodaniyaṃ ‘‘upekkhā pana santattā, sukhamicceva bhāsitā’’ti (vibha. aṭṭha. 232; visuddhi. 2.644; mahāni. aṭṭha. 27; paṭi. ma. aṭṭha. 1.105).
Therefore, it is said in the Sammohavinodanī: "But equanimity, being tranquil, is indeed spoken of as joy."
Vì vậy, trong Sammohavinodanī có nói: ‘Upekkhā pana santattā, sukhamicceva bhāsitā’ (Sự xả, vì an tịnh, được gọi là niềm vui).
Ettāvatāti paṭhamajjhānādhigamaparidīpanato paṭṭhāya yāva catutthajjhānādhigamaparidīpanā, tāvatā vacanakkamena.
"By this much" means by the sequence of words from the explanation of attaining the first jhāna up to the explanation of attaining the fourth jhāna.
Ettāvatā (đến mức này) là theo thứ tự lời nói, từ việc chỉ ra sự chứng đắc thiền thứ nhất cho đến việc chỉ ra sự chứng đắc thiền thứ tư.
Labhanaṃ lābho, so etassāti lābhī, rūpajjhānānaṃ lābhī rūpajjhānalābhī yathā ‘‘lābhī cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārāna’’nti, (saṃ. ni. 2.70; udā. 38) labhanasīlo vā lābhī. Kiṃ labhanasīlo?
"Obtaining" is lābha (gain); one who has this is lābhī (obtainer). One who obtains the rūpajjhānas is rūpajjhānalābhī, as in "an obtainer of robes, almsfood, lodgings, medicines for the sick, and other requisites." Or, lābhī is one whose nature is to obtain. What is his nature to obtain?
Sự đạt được là lābha (lợi lạc), người có sự đạt được đó là lābhī (người có lợi lạc). Người đạt được các thiền sắc giới (rūpajjhāna) là rūpajjhānalābhī (người đạt được các thiền sắc giới), như trong ‘lābhī cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṃ’ (người có được y, thức ăn khất thực, chỗ ở, thuốc men cho người bệnh). Hoặc lābhī là người có thói quen đạt được. Đạt được gì?
Rūpajjhānānītipi yujjati.
It is also fitting to say, "the rūpajjhānas."
Cũng có thể hiểu là đạt được các thiền sắc giới.
Evamitarasmimpi.
The same applies to the other.
Tương tự đối với các thiền khác.
Na arūpajjhānalābhīti na veditabboti yojetabbaṃ.
It should be connected with the meaning that it should not be understood as "not an obtainer of arūpajjhānas."
Nên hiểu là không phải là người đạt được các thiền vô sắc giới (arūpajjhāna).
Kasmāti vuttaṃ ‘‘na hī’’tiādi, aṭṭhannampi samāpattīnaṃ upari abhiññādhigame avinābhāvatoti vuttaṃ hoti.
Why? He says, "for indeed," and so on, meaning it is indispensable for the attainment of higher knowledge (abhiññā) with respect to all eight attainments.
Tại sao? Kinh văn nói ‘na hī’ (không phải vậy) v.v., nghĩa là vì không thể thiếu sự chứng đắc các thắng trí (abhiññā) trên tám thiền định (samāpatti).
Cuddasahākārehīti ‘‘kasiṇānulomato, kasiṇapaṭilomato kasiṇānulomapaṭilomato, jhānānulomato, jhānapaṭilomato, jhānānulomapaṭilomato, jhānukkantikato, kasiṇukkantikato, jhānakasiṇukkantikato, aṅgasaṅkantito, ārammaṇasaṅkantito, aṅgārammaṇasaṅkantito aṅgavavatthānato, ārammaṇavavatthānato’’ti (visuddhi. 2.365) visuddhimagge vuttehi imehi cuddasahākārehi.
By fourteen modes means by these fourteen modes stated in the Visuddhimagga: “by kasiṇa in forward order, by kasiṇa in reverse order, by kasiṇa in forward and reverse order; by jhāna in forward order, by jhāna in reverse order, by jhāna in forward and reverse order; by jumping jhānas, by jumping kasiṇas, by jumping both jhānas and kasiṇas; by shifting factors, by shifting objects, by shifting factors and objects; by discerning factors, by discerning objects.”
Với mười bốn khía cạnh là: với mười bốn khía cạnh này được nói trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga) như là “thuận theo kasiṇa, nghịch theo kasiṇa, thuận và nghịch theo kasiṇa; thuận theo thiền, nghịch theo thiền, thuận và nghịch theo thiền; nhảy vọt thiền, nhảy vọt kasiṇa, nhảy vọt cả thiền và kasiṇa; chuyển đổi chi thiền, chuyển đổi đối tượng, chuyển đổi cả chi thiền và đối tượng; xác định chi thiền, xác định đối tượng.”
Satipi jhānesu āvajjanādipañcavidhavasībhāve ayameva cuddasavidho vasībhāvo abhiññā nibbattane ekantena icchitabboti dassentena ‘‘cuddasahākārehi ciṇṇavasībhāva’’nti vuttaṃ, iminā ca arūpasamāpattīsu ciṇṇavasībhāvaṃ vinā rūpasamāpattīsu eva ciṇṇavasībhāvena samāpatti na ijjhatīti tāsaṃ abhiññādhigame avinābhāvaṃ dassetīti veditabbaṃ.
Even though there are the fivefold masteries (vasībhāva) such as adverting (āvajjanā) in the jhānas, the phrase “mastery cultivated by fourteen modes” was spoken to show that this fourteenfold mastery is definitively required for the arising of supernormal powers (abhiññā). It should also be understood that this indicates the inseparability of these rūpa-samāpattis for the attainment of abhiññā, because without cultivating mastery in the arūpa-samāpattis, the samāpattis are not perfected solely by cultivating mastery in the rūpa-samāpattis.
Mặc dù có năm loại thiện xảo (vasībhāva) như tác ý (āvajjanā) v.v. trong các thiền, nhưng chính thiện xảo mười bốn khía cạnh này được nói là “thiện xảo đã được thực hành với mười bốn khía cạnh” để chỉ ra rằng nó là điều tuyệt đối cần thiết để phát sinh các thắng trí. Và điều này cần được hiểu là nó chỉ ra sự không thể tách rời của các thiền vô sắc với việc thành tựu thắng trí, bởi vì nếu không có thiện xảo đã được thực hành trong các thiền vô sắc, thì sự thành tựu đó không thể hoàn thành chỉ bằng thiện xảo đã được thực hành trong các thiền sắc giới.
Nanu yathāpāṭhameva vinicchayo vattabboti codanaṃ sodheti ‘‘pāḷiyaṃ panā’’tiādinā, sāvasesapāṭhabhāvato nīharitvā esa vinicchayo vattabboti vuttaṃ hoti.
He refutes the objection that the explanation should be given just as it is in the Pāḷi, saying “in the Pāḷi…” and so on. It means that this explanation should be extracted and stated, given the nature of the Pāḷi text being partially unstated.
“Chẳng phải sự quyết định nên được nói đúng theo văn bản sao?” – để làm rõ câu hỏi này, vị luận sư nói “trong Pāḷi thì…” v.v. Điều đó có nghĩa là sự quyết định này cần được rút ra và nói ra do có những phần văn bản chưa hoàn chỉnh.
Yajjevaṃ arūpajjhānānipi pāḷiyaṃ gahetabbāni, atha kasmā tāni aggahetvā sāvasesapāṭho bhagavatā katoti?
If that is so, then the arūpa-jhānas should also be included in the Pāḷi. Why then did the Blessed One give a partial teaching without including them?
Nếu vậy, các thiền vô sắc cũng nên được bao gồm trong Pāḷi, vậy tại sao Đức Thế Tôn lại đưa ra một phần văn bản chưa hoàn chỉnh mà không bao gồm chúng?
Sabbābhiññānaṃ visesato rūpāvacaracatutthajjhānapādakattā.
Because all abhiññās are especially rooted in the fourth rūpāvacara jhāna.
Bởi vì tất cả các thắng trí, đặc biệt, đều có thiền sắc giới thứ tư làm nền tảng.
Satipi hi tāsaṃ tathā avinābhāve visesato panetā rūpāvacaracatutthajjhānapādakā, tasmā tāsaṃ tappādakabhāvaviññāpanatthaṃ tattheva ṭhatvā desanā katā, na pana arūpāvacarajjhānānaṃ idha ananupayogato.
Indeed, even though they are inseparably connected in that way, these (arūpa-samāpattis) are especially rooted in the fourth rūpāvacara jhāna. Therefore, to make known their root nature, the teaching was given while staying there (in the rūpa-jhānas), and not because the arūpāvacara-jhānas are not useful here.
Mặc dù các thiền vô sắc cũng không thể tách rời khỏi các thắng trí như vậy, nhưng đặc biệt, các thắng trí này có thiền sắc giới thứ tư làm nền tảng. Do đó, để làm rõ rằng các thiền sắc giới là nền tảng của các thắng trí, lời dạy đã được thực hiện dựa trên đó, chứ không phải vì các thiền vô sắc không liên quan ở đây.
Tenāha ‘‘arūpajjhānāni āharitvā kathetabbānī’’ti.
That is why he said: “the arūpa-jhānas should be brought in and explained.”
Vì thế vị luận sư nói: “các thiền vô sắc nên được đưa vào và giảng giải.”
234. ‘‘Puna caparaṃ mahārāja (pāḷiyaṃ natthi) bhikkhū’’ti vatvāpi kimatthaṃ dassetuṃ ‘‘so’’ti padaṃ puna vuttanti codanāyāha ‘‘so…pe… dassetī’’ti, yathārutavasena, neyyatthavasena ca vuttāsu aṭṭhasu samāpattīsu ciṇṇavasitāvisiṭṭhaṃ bhikkhuṃ dassetuṃ evaṃ vuttanti adhippāyo.
To the question of why the word “so” (he) was repeated after saying “Furthermore, O great king, (not in Pāḷi) the bhikkhu,” he replies with “so…pe… shows”. The intention is that it was said to show the bhikkhu distinguished by mastery cultivated in the eight attainments, both according to the literal meaning and the inferential meaning.
“Lại nữa, này Đại vương, (không có trong Pāḷi) vị tỳ khưu…” – để chỉ ra ý nghĩa của việc từ “so” (vị ấy) được nhắc lại sau khi đã nói như vậy, vị luận sư nói “so…pe… dassetī” (vị ấy…v.v… chỉ ra). Ý nghĩa là để chỉ ra vị tỳ khưu đã thành tựu thiện xảo trong tám loại thiền định đã được nói theo nghĩa đen và nghĩa giải thích.
Sesanti ‘‘so’’ti padatthato sesaṃ ‘‘evaṃ samāhite’’tiādīsu vattabbaṃ sādhippāyamatthajātaṃ.
The rest refers to the meaning, full of intention, that remains from the meaning of the word “so” and is to be stated in phrases such as “thus concentrated.”
Phần còn lại là những ý nghĩa có chủ đích cần được nói trong “tâm đã định như vậy” v.v., còn lại từ ý nghĩa của từ “so”.
Ñeyyaṃ jānātīti ñāṇaṃ, tadeva paccakkhaṃ katvā passatīti dassanaṃ, ñāṇameva dassanaṃ na cakkhādikanti ñāṇadassanaṃ, pañcavidhampi ñāṇaṃ, tayidaṃ pana ñāṇadassanapadaṃ sāsane yesu ñāṇavisesesu niruḷhaṃ, taṃ sabbaṃ atthuddhāravasena dassento ‘‘ñāṇadassananti maggañāṇampi vuccatī’’tiādimāha.
It knows what should be known, therefore it is knowledge (ñāṇa). It sees that very thing by making it immediate, therefore it is vision (dassana). Knowledge itself is vision, not eye, etc., therefore it is knowledge and vision (ñāṇadassana). All five kinds of knowledge are implied. However, the author shows all that is implied by this term ñāṇadassana, which has become established in the Teaching for certain types of knowledge, by extracting its meaning, saying “Knowledge and vision is also called path-knowledge (magga-ñāṇa),” and so on.
Cái gì biết được điều cần biết thì gọi là ñāṇa (trí tuệ). Chính trí tuệ đó, sau khi trực tiếp chứng kiến, thì thấy được, nên gọi là dassana (thấy). Chỉ trí tuệ là sự thấy, không phải mắt v.v. nên gọi là ñāṇadassana (trí kiến). Tất cả năm loại trí tuệ (pañcavidhaṃ ñāṇaṃ) này, nhưng từ “ñāṇadassana” này được dùng trong Giáo Pháp để chỉ những loại trí tuệ đặc biệt nào, thì vị luận sư đã nói “ñāṇadassana cũng được gọi là maggañāṇa” v.v. để chỉ ra tất cả những điều đó theo cách trích xuất ý nghĩa.
Ñāṇadassanavisuddhatthanti ñāṇadassanassa visuddhipayojanāya.
For the purification of knowledge and vision means for the purpose of the purification of knowledge and vision.
Để thanh tịnh trí kiến có nghĩa là vì mục đích thanh tịnh của trí kiến.
Phāsuvihāroti ariyavihārabhūto sukhavihāro.
Pleasant abiding means a comfortable abiding which is a noble abiding.
Phāsuvihāro là sự an trú hạnh phúc, là sự an trú của bậc Thánh.
Bhagavatopīti na kevalaṃ devatārocanameva, atha kho tadā bhagavatopi ñāṇadassanaṃ udapādīti attho.
Even for the Blessed One means not merely the deities' announcement, but rather, at that time, knowledge and vision also arose for the Blessed One.
Cả Đức Thế Tôn cũng vậy có nghĩa là không chỉ có sự trình bày của chư thiên, mà khi đó, trí kiến cũng phát sinh nơi Đức Thế Tôn.
Sattāhaṃ kālaṅkatassa assāti sattāhakālaṅkato.
Because seven days had passed since his death, he is called “seven days deceased.”
Sattāhakālaṅkato có nghĩa là người đã chết bảy ngày.
‘‘Kālāmo’’ti gottavasena vuttaṃ.
Kālāma is stated according to his clan.
“Kālāmo” được nói theo dòng họ.
Cetovimutti* nāma arahattaphalasamāpatti.
Cetovimutti (liberation of mind) is the attainment of Arahantship (arahatta-phala-samāpatti).
Cetovimutti (giải thoát tâm) là sự thành tựu quả A-la-hán.
Yasmā vipassanāñāṇaṃ ñeyyasaṅkhāte tebhūmakasaṅkhāre aniccādito jānāti, bhaṅgānupassanato ca paṭṭhāya paccakkhato te passati, tasmā yathāvuttaṭṭhena ñāṇadassanaṃ nāma jātanti dasseti ‘‘idha panā’’tiādinā.
Since vipassanā-ñāṇa knows the three-realm conditioned phenomena (tebhūmaka saṅkhāra), which are to be known, as impermanent (anicca) and so on, and from observing their dissolution (bhaṅgānupassanā) onwards, directly sees them, it is said that ñāṇadassana comes into being in the sense stated, by the phrase “here, however,” and so on.
Vì tuệ quán (vipassanāñāṇa) biết các pháp hữu vi ba cõi (tebhūmakasaṅkhāra) – vốn là đối tượng cần biết (ñeyyasaṅkhāta) – theo khía cạnh vô thường (anicca) v.v., và từ sự quán chiếu sự hoại diệt (bhaṅgānupassanā) trở đi, nó trực tiếp thấy các pháp đó. Do đó, vị luận sư nói “ở đây thì…” v.v. để chỉ ra rằng trí kiến (ñāṇadassana) đã phát sinh theo ý nghĩa đã nói.
Abhinīharatīti vipassanābhimukhaṃ cittaṃ tadaññakaraṇīyato nīharitvā haratīti ayaṃ saddato attho, adhippāyato pana taṃ dassetuṃ ‘‘vipassanāñāṇassā’’tiādi vuttaṃ.
Abhinīharati literally means to draw or lead the mind away from other tasks and direct it towards vipassanā. However, to explain its intended meaning, the phrase “of vipassanā-ñāṇa” and so on is used.
Abhinīharatī có nghĩa là “kéo tâm hướng về tuệ quán, rút nó ra khỏi những việc khác cần làm”. Đây là nghĩa đen của từ này. Để chỉ ra ý nghĩa chủ đích của nó, vị luận sư nói “của tuệ quán” v.v.
Tadabhimukhabhāvoyeva hissa tanninnatādikaraṇaṃ, taṃ pana vuttanayena aṭṭhaṅgasamannāgate tasmiṃ citte vipassanākkamena jāte vipassanābhimukhaṃ cittapesanamevāti daṭṭhabbaṃ.
For him, this state of being directed towards it is precisely what makes it inclined, bent, and tending towards it. And this, when that mind endowed with eight factors arises in the course of vipassanā according to the method stated, should be seen as the sending forth of the mind directed towards vipassanā.
Thật vậy, sự hướng về đó chính là việc làm cho nó nghiêng về, hướng về v.v. Nhưng điều đó cần được hiểu là việc hướng tâm về tuệ quán khi tâm đó, đầy đủ tám chi, đã phát sinh theo tiến trình tuệ quán như đã nói.
Tanninnanti tassaṃ vipassanāyaṃ ninnaṃ.
Tanninna means inclined towards that vipassanā.
Tanninnaṃ có nghĩa là nghiêng về tuệ quán đó.
Itaradvayaṃ tasseva vevacanaṃ.
The other two are synonyms of this same word.
Hai từ còn lại là đồng nghĩa của từ đó.
Tassaṃ poṇaṃ vaṅkaṃ pabbhāraṃ nīcanti attho.
In that (vipassanā), poṇa means bent, pabbhāra means low (or sloping).
Poṇaṃ có nghĩa là nghiêng, pabbhāraṃ có nghĩa là thấp, trong tuệ quán đó.
Brahmajāle vuttoyeva. Odanakummāsehi upacīyati vaḍḍhāpīyati, upacayati vā vaḍḍhatīti atthaṃ sandhāya ‘‘odanenā’’tiādi vuttaṃ.
It is stated in the Brahmajāla Sutta. The phrase “by rice-gruel” and so on is used to convey the meaning that it is built up or developed by rice and gruel.
Đã được nói trong kinh Brahmajāla. Từ “odanenā” v.v. được nói với ý nghĩa là được nuôi dưỡng, được tăng trưởng bằng cơm và cháo, hoặc được tăng trưởng, được phát triển.
Aniccucchādanaparimaddanabhedanaviddhaṃsanadhammoti ettha ‘‘aniccadhammo’’tiādinā dhammasaddo paccekaṃ yojetabbo.
In aniccucchādanaparimaddanabhedanaviddhaṃsanadhammo (having the nature of impermanence, smearing, massaging, breaking, and scattering), the word dhamma should be connected with each term individually, as in “aniccadhammo” (having the nature of impermanence) and so on.
Trong Aniccucchādanaparimaddanabhedanaviddhaṃsanadhammo (pháp vô thường, pháp xoa bóp, pháp nhào nặn, pháp phân hủy, pháp hủy hoại), từ “dhamma” (pháp) cần được ghép riêng với từng từ như “aniccadhammo” (pháp vô thường) v.v.
Tattha aniccadhammoti pabhaṅgutāya addhuvasabhāvo.
Among these, aniccadhammo refers to its impermanent nature due to its destructibility.
Trong đó, aniccadhammo có nghĩa là bản chất không bền vững do tính chất hoại diệt.
Duggandhavighātatthāyāti sarīre duggandhassa vigamāya.
For the removal of bad smell means for the disappearance of the bad smell from the body.
Duggandhavighātatthāya có nghĩa là để loại bỏ mùi hôi thối trong cơ thể.
Ucchādanadhammoti ucchādetabbatāsabhāvo, imassa pūtikāyassa duggandhabhāvato gandhodakādīhi ubbaṭṭanavilimpanajātikoti attho.
Ucchādanadhammo means having the nature of being rubbed or smeared. The meaning is that this putrid body, being foul-smelling, is of the nature to be rubbed and smeared with perfumed water and so on.
Ucchādanadhammo có nghĩa là bản chất cần được xoa bóp. Ý nghĩa là, vì cơ thể hôi thối này, nó có tính chất được xoa bóp và thoa dầu bằng nước thơm v.v.
Ucchādanena hi pūtikāye sedavātapittasemhādīhi garubhāvaduggandhānamapagamo hoti.
Indeed, by smearing, the heaviness and bad smell caused by sweat, wind, bile, phlegm, and so on are removed from the putrid body.
Thật vậy, bằng cách xoa bóp, sự nặng nề và mùi hôi thối do mồ hôi, gió, mật, đờm v.v. trong cơ thể thối rữa sẽ biến mất.
Mahāsambāhanaṃ mallādīnaṃ bāhuvaḍḍhanādiatthaṃva hoti, aṅgapaccaṅgābādhavinodanatthaṃ pana khuddakasambāhanameva yuttanti āha ‘‘khuddakasambāhanenā’’ti, mandasambāhanenāti attho.
Extensive massage is mainly for increasing the arm strength of wrestlers and so on, but for dispelling aches and pains in the limbs, gentle massage is appropriate. Thus he said “by gentle massage,” meaning by moderate massage.
Việc xoa bóp mạnh mẽ chỉ có lợi ích cho việc tăng cường sức mạnh cánh tay của các đô vật v.v. Nhưng để loại bỏ các bệnh tật ở các chi thể, chỉ xoa bóp nhẹ nhàng là phù hợp. Do đó, vị luận sư nói “bằng cách xoa bóp nhẹ nhàng”. Ý nghĩa là bằng cách xoa bóp từ từ.
Parimaddanadhammoti parimadditabbatāsabhāvo.
Parimaddanadhammo means having the nature of being massaged all around.
Parimaddanadhammo có nghĩa là bản chất cần được nhào nặn.
Evaṃ aniyamitakālavasena atthaṃ vatvā idāni niyamitakālavasena atthaṃ vadati ‘‘daharakāle’’tiādinā.
Having thus stated the meaning in terms of indefinite time, he now states the meaning in terms of definite time with “in childhood,” and so on.
Sau khi nói ý nghĩa theo thời gian không xác định như vậy, bây giờ vị luận sư nói ý nghĩa theo thời gian xác định bằng cách nói “daharakāle” v.v.
Vā-saddo cettha atthadassanavaseneva atthantaravikappanassa viññāyamānattā na payutto, luttaniddiṭṭho vā.
The word vā (or) here is not used to imply another option but merely to indicate the meaning as it is understood. Alternatively, it is an elliptically stated (lutta-niddiṭṭha) vā.
Từ vā ở đây không được dùng vì sự lựa chọn ý nghĩa khác đã được hiểu chỉ bằng cách trình bày ý nghĩa, hoặc nó là một từ đã bị lược bỏ.
Daharakāleti aciravijātakāle.
Daharakāle means in the period soon after birth.
Daharakāle có nghĩa là khi mới sinh.
Sayāpetvā añchanapīḷanādivasena parimaddanadhammoti sambandho.
The connection is: it has the nature of being massaged by stretching, pressing, and so on, after putting to sleep.
Liên quan đến việc “sau khi đặt nằm, có bản chất nhào nặn bằng cách kéo, ép v.v.”.
Mitanti bhāvanapuṃsakaniddeso, tena yathāpamāṇaṃ, mandaṃ vā añchanapīḷanādīni dasseti.
Mitaṃ is an explanation in the bhavana-puṃsaka (neuter abstract noun) sense, indicating stretching, pressing, etc., according to measure, or gently.
Mitaṃ là một từ chỉ trạng thái trung tính, do đó nó chỉ ra việc kéo, ép v.v. theo đúng mức độ, hoặc nhẹ nhàng.
Añchanañcettha ākaḍḍhanaṃ.
And añchana here means pulling.
Añchana ở đây là kéo.
Pīḷanaṃ sambāhanaṃ.
Pīḷanaṃ is massaging.
Pīḷanaṃ là xoa bóp.
Ādisaddena samiñjanauggamanādīni saṅgaṇhāti.
The word ādi (etc.) includes bending, extending, and so on.
Từ ādi (v.v.) bao gồm việc co duỗi, nâng lên v.v.
Evaṃ pariharitopīti ucchādanādinā sukhedhitopi.
Even when nourished thus means even when well-nourished with smearing, etc.
Ngay cả khi được chăm sóc như vậy có nghĩa là ngay cả khi được nuôi dưỡng tốt bằng cách xoa bóp v.v.
Bhijjati cevāti aniccatādivasena nassati ca.
It both breaks means it perishes according to its nature of impermanence, etc.
Nó bị phân hủy và có nghĩa là nó hoại diệt theo khía cạnh vô thường v.v.
Vikirati cāti evaṃ bhindanto ca kiñci payojanaṃ asādhento vippakiṇṇova hoti.
And scatters means, thus breaking, it becomes scattered without accomplishing any purpose.
Nó bị phân tán và có nghĩa là khi nó bị phân hủy như vậy, nó trở nên phân tán mà không đạt được bất kỳ mục đích nào.
Evaṃ navahi padehi yathārahaṃ kāye samudayavayadhammānupassitā dassitāti imamatthaṃ vibhāvento ‘‘tatthā’’tiādimāha.
To make clear this meaning, that the contemplation of the body as having the nature of arising and passing away is shown appropriately by these nine terms, he states “among those” and so on.
Để làm rõ ý nghĩa này, rằng sự quán chiếu sự sinh diệt (samudayavayadhammānupassitā) trong thân đã được chỉ ra một cách phù hợp bằng chín từ, vị luận sư nói “trong đó” v.v.
Tattha chahi padehīti ‘‘rūpī, cātumahābhūtiko, mātāpettikasambhavo, odanakummāsūpacayo, ucchādanadhammo, parimaddanadhammo’’ti imehi chahi padehi.
Among those, by six terms means by these six terms: “material (rūpī), composed of the four great elements (cātumahābhūtiko), born of mother and father (mātāpettikasambhavo), nourished by rice and gruel (odanakummāsūpacayo), having the nature of smearing (ucchādanadhammo), having the nature of massaging (parimaddanadhammo).”
Trong đó, bằng sáu từ là: bằng sáu từ này: “có sắc (rūpī), do bốn đại tạo thành (cātumahābhūtiko), do cha mẹ sinh ra (mātāpettikasambhavo), được nuôi dưỡng bằng cơm và cháo (odanakummāsūpacayo), có bản chất xoa bóp (ucchādanadhammo), có bản chất nhào nặn (parimaddanadhammo).”
Yuttaṃ tāva hotu majjhe tīhipi padehi kāyassa samudayakathanaṃ tesaṃ tadatthadīpanato, ‘‘rūpī, ucchādanadhammo, parimaddanadhammo’’ti pana tīhi tpadehi kathaṃ tassa tathākathanaṃ yuttaṃ siyā tesaṃ tadatthassa adīpanatoti?
It may be acceptable that the arising of the body is spoken of by the three middle terms, since they illuminate that meaning. But how can it be appropriate to speak of it in that way by the three terms “material (rūpī), having the nature of smearing (ucchādanadhammo), and having the nature of massaging (parimaddanadhammo),” since they do not illuminate that meaning?
Việc nói về sự sinh khởi của thân bằng ba từ ở giữa (do bốn đại tạo thành, do cha mẹ sinh ra, được nuôi dưỡng bằng cơm và cháo) là hợp lý vì chúng làm rõ ý nghĩa đó. Nhưng việc nói về sự sinh khởi của thân bằng ba từ “có sắc, có bản chất xoa bóp, có bản chất nhào nặn” thì làm sao hợp lý được, khi chúng không làm rõ ý nghĩa đó?
Yuttameva tesampi tadatthassa dīpitattā.
It is indeed appropriate for them too, as the meaning of that (body's arising) is illuminated by them.
Điều đó là đúng, vì ý nghĩa của việc đó đã được giải thích cho cả ba từ đó.
‘‘Rūpī’’ti hi idaṃ attano paccayabhūtena utuāhāralakkhaṇena rūpena rūpavāti atthassa dīpakaṃ.
For the word ‘‘rūpī’’ (material) illuminates the meaning that it possesses rūpa (material form) through the rūpa that is its condition, characterized by temperature and nutriment.
Thật vậy, từ “Rūpī” này dùng để chỉ ý nghĩa rằng nó có sắc (rūpa) do sắc tướng của nhiệt độ (utu) và thực phẩm (āhāra) là những yếu tố nhân duyên của chính nó.
Paccayasaṅgamavisiṭṭhe hi tadassatthiatthe ayamīkāro.
For this suffix -ī (īkāra) occurs in the sense of 'possessing that' when it is distinguished by the combination of conditions.
Thật vậy, ở đây, hậu tố “ī” này được dùng trong ý nghĩa “có cái đó” (tadassatthi) đặc biệt khi có sự kết hợp của các nhân duyên.
‘‘Ucchādanadhammo, parimaddanadhammo’’ti ca idaṃ padadvayaṃ tathāvidharūpuppādanena saṇṭhānasampādanatthassa dīpakanti.
And these two terms, ‘‘ucchādanadhammo, parimaddanadhammo’’ (subject to anointing, subject to massaging), illuminate the meaning of achieving a form through the production of such rūpa.
Và hai từ “ucchādanadhammo, parimaddanadhammo” này dùng để chỉ ý nghĩa làm cho hình tướng được hoàn thiện bằng cách tạo ra sắc tướng như vậy.
Dvīhīti ‘‘bhedanadhammo, viddhaṃsanadhammo’’ti dvīhi padehi.
Dvīhi means by the two terms ‘‘bhedanadhammo, viddhaṃsanadhammo’’ (subject to breaking up, subject to scattering).
Bằng hai (từ) là bằng hai từ “bhedanadhammo, viddhaṃsanadhammo” (có bản chất bị phá hoại, có bản chất bị tan rã).
Nissitañca kāyapariyāpanne hadayavatthumhi nissitattā vipassanācittassa.
And nissitañca (dependent) because the vipassanā-citta (insight consciousness) is dependent on the heart-base, which is included in the body.
Và nương tựa vì tâm vipassanā nương tựa vào hadayavatthu (nền tảng trái tim) thuộc về thân.
Tadā pavattañhi vipassanācittameva ‘‘idañca me viññāṇa’’nti āsannapaccakkhavasena vuttaṃ.
For it is that very vipassanā-citta arising at that time which is spoken of as ‘‘idañca me viññāṇaṃ’’ (and this consciousness of mine) by way of immediate direct perception.
Chính tâm vipassanā phát sinh vào lúc đó đã được nói đến bằng cách gọi là “và thức này của tôi” theo cách trực nhận gần gũi.
Paṭibaddhañca kāyena vinā appavattanato, kāyasaññitānañca rūpadhammānaṃ ārammaṇakaraṇato.
And paṭibaddhañca (bound) because it does not arise without the body, and because it makes the material phenomena perceived as 'body' its object.
Và gắn liền vì nó không thể phát sinh nếu không có thân, và vì nó lấy các pháp sắc (rūpadhamma) được nhận biết qua thân làm đối tượng.
235. Suṭṭhu obhāsatīti subho, pabhāsampanno maṇi, tāya eva pabhāsampattiyā maṇino bhadratāti atthamattaṃ dassetuṃ ‘‘subhoti sundaro’’ti vuttaṃ.
It shines brightly, hence subho (lustrous), a gem endowed with radiance. To show merely the meaning that the excellence of the gem lies in that very radiance, it is said ‘‘subhoti sundaro’’ (subho means beautiful).
235. Vì nó chiếu sáng rực rỡ nên gọi là subho, một viên ngọc tràn đầy ánh sáng. Để chỉ rõ ý nghĩa rằng vẻ đẹp của viên ngọc chỉ do sự tràn đầy ánh sáng đó, nên đã nói “subho có nghĩa là đẹp”.
Parisuddhākarasamuṭṭhānameva maṇino suvisuddhajātitāti āha ‘‘jātimāti parisuddhākarasamuṭṭhito’’ti.
To indicate that the gem's purity of origin is itself its exceedingly pure nature, it is said ‘‘jātimāti parisuddhākarasamuṭṭhito’’ (jātimā means arisen from a pure mine).
Để chỉ ra rằng chỉ có sự xuất xứ từ mỏ tinh khiết mới làm cho viên ngọc có phẩm chất cực kỳ trong sạch, nên đã nói “jātimā có nghĩa là xuất xứ từ mỏ tinh khiết”.
Suvisuddharatanākarato samuṭṭhitoti attho.
The meaning is: arisen from an exceedingly pure mine of jewels.
Ý nghĩa là xuất xứ từ mỏ đá quý cực kỳ tinh khiết.
Ākaraparivisuddhimūlako eva hi maṇino kuruvindajātiādijātivisesoti.
For the specific varieties of gems, such as the kuruvinda-jāti (corundum-type), are indeed rooted in the purity of their origin.
Thật vậy, đặc tính loài của viên ngọc, như loại kuruvinda v.v., chỉ có nguồn gốc từ sự tinh khiết của mỏ.
Idhādhippetassa pana veḷuriyamaṇino viḷūra (vi. va. aṭṭha. 34 ādayo vākyakkhkhndhesu passitabbaṃ) pabbatassa, viḷūra gāmassa ca avidūre parisuddhākaro.
Moreover, the vaidurya gem intended here has a pure source not far from the Viḷūra mountain and the Viḷūra village.
Tuy nhiên, mỏ của viên ngọc veḷuriya được đề cập ở đây thì tinh khiết, không xa núi Viḷūra và làng Viḷūra.
Yebhuyyena hi so tato samuṭṭhito.
Indeed, for the most part, that gem originates from there.
Vì phần lớn nó xuất xứ từ đó.
Tathā hesa viḷūranāmakassa pabbatassa, gāmassa ca avidūre samuṭṭhitattā veḷuriyoti paññāyittha, devaloke pavattassapi ca taṃsadisavaṇṇanibhatāya tadeva nāmaṃ jātaṃ yathā taṃ manussaloke laddhanāmavasena devaloke devatānaṃ, so pana mayūragīvāvaṇṇo vā hoti vāyasapattavaṇṇo vā siniddhaveṇupattavaṇṇo vāti ācariyadhammapālattherena paramatthadīpaniyaṃ (vi. va. aṭṭha. 34) vuttaṃ.
Thus, because this gem originated not far from the mountain and village named Viḷūra, it became known as vaidurya. And even for the gem existing in the deva-world, that very name arose due to its resemblance in color and luster, just as names acquired in the human world are used by devas in the deva-world. Moreover, that gem is either peacock-neck colored, or crow-feather colored, or smooth bamboo-leaf colored, as stated by Acariya Dhammapāla Thera in the Paramatthadīpanī.
Thật vậy, vì nó xuất xứ không xa núi và làng tên Viḷūra, nên nó được biết đến là veḷuriya; và ngay cả viên ngọc ở cõi trời cũng có tên đó vì nó có màu sắc và ánh sáng tương tự, giống như tên được đặt cho các vị trời ở cõi trời theo tên được biết đến ở cõi người. Viên ngọc đó có thể có màu cổ công, hoặc màu lông quạ, hoặc màu lá tre xanh mướt, như đã được Trưởng lão Dhammapāla nói trong Paramatthadīpanī.
Vinayasaṃvaṇṇanāsu (vi. vi. ṭī. 1.281) pana ‘‘allaveḷuvaṇṇo’’ti vadanti.
However, in the Vinayasaṃvaṇṇanāsu, they say it is "wet bamboo-colored".
Tuy nhiên, trong Vinayasaṃvaṇṇanā thì nói “có màu tre tươi”.
Tathā hissa ‘‘vaṃsavaṇṇo’’tipi nāmaṃ jātaṃ.
Thus, it also acquired the name "bamboo-colored".
Vì vậy, nó cũng có tên là “vaṃsavaṇṇo” (màu tre).
‘‘Mañjārakkhimaṇḍalavaṇṇo’’ti ca vutto, tatoyeva so idha padese mañjāramaṇīti pākaṭo hoti.
It is also called "cat's-eye disc-colored," and for that very reason, it is known as mañjāra gem in this region.
Và nó còn được gọi là “mañjārakkhimaṇḍalavaṇṇo” (màu mắt mèo), chính vì thế mà nó được biết đến ở vùng này là mañjāramaṇī.
Cakkavattiparibhogārahapaṇītataramaṇibhāvato pana tasseva pāḷiyaṃ vacanaṃ daṭṭhabbaṃ.
However, its description in the Pāḷi should be seen due to its state as a most exquisite gem worthy of a Cakkavatti's use.
Tuy nhiên, lời nói trong Pāḷi về chính viên ngọc đó cần được xem xét vì nó là viên ngọc quý giá nhất xứng đáng được một vị Chuyển Luân Vương sử dụng.
Yathāha ‘‘puna caparaṃ ānanda rañño mahāsudassanassa maṇiratanaṃ pāturahosi, so ahosi maṇi veḷuriyo subho jātimā aṭṭhaṃso’’tiādi (dī. ni. 2.248).
As it is said: "Furthermore, Ānanda, a gem-jewel appeared to King Mahāsudassana. That gem was vaidurya, beautiful, of pure origin, eight-faceted," and so on.
Như đã nói: “Này Ānanda, một lần nữa viên ngọc quý của vua Mahāsudassana xuất hiện. Viên ngọc đó là veḷuriya, đẹp đẽ, có phẩm chất, có tám cạnh” v.v.
Pāsāṇasakkharādidosanīharaṇavaseneva parikammanipphattīti dasseti ‘‘apanītapāsāṇasakkharo’’ti iminā.
By this phrase "with rocks and gravel removed," it shows that its perfection through preparation is solely by means of removing impurities such as rocks and gravel.
Bằng cách này, “apanītapāsāṇasakkharo” (đã loại bỏ đá và sỏi) cho thấy sự hoàn thành của việc chế tác chỉ là việc loại bỏ các khuyết điểm như đá, sỏi v.v.
Chaviyā eva saṇhabhāvena acchatā, na saṅghātassāti āha ‘‘acchoti tanucchavī’’ti.
It says "clear, with a thin skin" to indicate that its clarity is due to the fineness of its surface, not its density.
Sự trong suốt là do độ mịn của lớp vỏ, chứ không phải của khối đặc, nên đã nói “acchoti (trong suốt) có nghĩa là có lớp vỏ mỏng”.
Tato ceva visesena pasannoti dassetuṃ ‘‘suṭṭhu pasanno’’ti vuttaṃ.
The phrase "very clear" is used to show that it is especially bright for that very reason.
Để chỉ ra rằng nó đặc biệt trong suốt vì lý do đó, nên đã nói “suṭṭhu pasanno” (rất trong suốt).
Paribhogamaṇiratanākārasampatti sabbākārasampannatā.
"Perfection in the manner of a gem-jewel for use" means perfection in all aspects.
Sự hoàn hảo của viên ngọc quý dùng để trang sức là sự hoàn hảo về mọi mặt.
Tenāha ‘‘dhovanavedhanādīhī’’tiādi.
Therefore, it says "by washing, piercing, etc."
Vì vậy, đã nói “dhovanavedhanādīhī” (bằng cách rửa, đục lỗ, v.v.).
Pāsāṇādīsu dhotatā dhovanaṃ, kāḷakādiapaharaṇatthāya ceva suttena āvunatthāya ca vijjhitabbatā vedhanaṃ.
Washing is the act of polishing on whetstones, etc. Piercing is the need to bore holes for removing black spots, etc., and for stringing it with a thread.
Sự rửa sạch trên đá v.v. là dhovanaṃ (rửa). Việc cần được đục lỗ để loại bỏ các vết đen v.v. và để xỏ dây là vedhanaṃ (đục lỗ).
Ādisaddena tāpasaṇhakaraṇādīnaṃ saṅgaho.
The word "etcetera" includes heating, refining, and so forth.
Từ ādi (v.v.) bao gồm việc nung nóng, làm mịn v.v.
Vaṇṇasampattinti āvunitasuttassa vaṇṇasampattiṃ.
"Perfection of color" refers to the perfection of color of the strung thread.
Vaṇṇasampattiṃ (sự hoàn hảo về màu sắc) là sự hoàn hảo về màu sắc của sợi dây đã xỏ.
Kasmāti vuttaṃ ‘‘tādisa’’ntiādi, tādisasseva āvutassa pākaṭabhāvatoti vuttaṃ hoti.
Why is it said "such" and so on? It means that it becomes manifest when strung with such a thread.
Tại sao lại nói “tādisa” (như vậy) v.v.? Điều đó có nghĩa là vì sự rõ ràng của vật đã xỏ như vậy.
Maṇi viya karajakāyo paccavekkhitabbato.
The physical body (karajakāya) is like a gem because it is to be contemplated.
Thân thể do nghiệp sinh ra (karajakāyo) giống như viên ngọc vì cần phải quán xét.
Āvutasuttaṃ viya viññāṇaṃ anupavisitvā ṭhitattā.
Consciousness (viññāṇa) is like a strung thread because it abides having entered into it.
Thức (viññāṇa) giống như sợi dây đã xỏ vì nó đã đi vào và an trú.
Cakkhumā puriso viya vipassanālābhī bhikkhu sammadeva tassa dassanato, tassa purisassa maṇino āvibhūtakālo viya tassa bhikkhuno kāyassa āvibhūtakālo tannissayassa pākaṭabhāvato.
A bhikkhu who has attained insight (vipassanā) is like a sighted person because he sees that body correctly. The time when that body becomes manifest for that bhikkhu is like the time when the gem becomes manifest for that person, due to the clarity of its foundation. The time when those phenomena become manifest is like the time when the thread becomes manifest, due to the clarity of what is dependent on it—this is the explanation of the reason for establishing the simile here. In some readings, it is "insight-knowledge (vipassanāñāṇa) is like a strung thread". However, given the statement "and this consciousness," the reading "consciousness" is more appropriate, or it should be "insight-consciousness (vipassanāviññāṇa)."
Vị tỳ khưu đạt được tuệ vipassanā giống như người đàn ông có mắt vì vị ấy thấy rõ ràng điều đó; thời điểm thân thể vị tỳ khưu đó hiển lộ giống như thời điểm viên ngọc của người đàn ông đó hiển lộ, vì sự nương tựa của nó trở nên rõ ràng.
Suttassāvibhūtakālo viya tesaṃ dhammānamāvibhūtakālo tannissitassa pākaṭabhāvatoti ayamettha upamāsampādane kāraṇavibhāvanā, ‘‘āvutasuttaṃ viya vipassanāñāṇa’’nti katthaci pāṭho, ‘‘idañca viññāṇa’’nti vacanato pana ‘‘viññāṇa’’nti pāṭhova sundarataro, ‘‘vipassanāviññāṇa’’nti vā bhavitabbaṃ.
Just as the time of the thread's manifestation, so too is the time of the manifestation of those phenomena, due to the clarity of that which is dependent on it. This is the explanation of the reason in completing this simile. In some texts, the reading is "vipassanā-ñāṇa like a hidden thread," but since it is stated as "and this consciousness," the reading "consciousness" is more excellent, or it should be "vipassanā-consciousness."
Thời điểm các pháp đó hiển lộ giống như thời điểm sợi dây hiển lộ, vì sự nương tựa của nó trở nên rõ ràng – đây là sự giải thích nguyên nhân trong việc tạo ra ví dụ này. Ở một số chỗ có bản đọc là “tuệ vipassanā (vipassanāñāṇa) giống như sợi dây đã xỏ”, nhưng theo lời nói “và thức này” thì bản đọc “viññāṇa” (thức) là đẹp hơn, hoặc nên là “vipassanāviññāṇa” (thức vipassanā).
Vipassanāñāṇaṃ abhinīharitvāti vipassanāñāṇābhimukhaṃ cittaṃ nīharitvā.
"Having directed insight-knowledge" means having directed the mind towards insight-knowledge.
Abhinīharitvā vipassanāñāṇaṃ (hướng tâm đến tuệ vipassanā) có nghĩa là hướng tâm đến tuệ vipassanā.
Tatrāti veḷuriyamaṇimhi.
"Therein" means in the vaidurya gem.
Tatrā (ở đó) là ở viên ngọc veḷuriya.
Tadārammaṇānanti kāyasaññitarūpadhammārammaṇānaṃ.
"Those objects" refers to the objects of the rūpa-dhamma perceived as body.
Tadārammaṇānaṃ (có đối tượng là cái đó) là có đối tượng là các pháp sắc được nhận biết qua thân.
‘‘Phassapañcamakāna’’ntiādipadattayassetaṃ visesanaṃ atthavasā liṅgavibhattivacanavipariṇāmoti katvā pacchimapadassāpi visesanabhāvato.
This is an adjective for the three terms beginning with "phassapañcamakānaṃ," taking into account the change in gender, case, and number according to the meaning, and thus it is also an adjective for the last term.
Đây là tính từ của ba từ “phassapañcamakānaṃ” (năm pháp bắt đầu bằng xúc) v.v., vì sự biến đổi về giống, cách, số theo ý nghĩa, và vì từ cuối cùng cũng là tính từ.
Phassapañcamakaggahaṇena, sabbacittacetasikaggahaṇena ca gahitadhammā vipassanācittuppādapariyāpannā evāti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that the dhammas included by "phassapañcamaka" and by "all citta and cetasika" are all encompassed within the arising of insight-consciousness.
Các pháp được thâu tóm bằng cách thâu tóm năm pháp bắt đầu bằng xúc, và bằng cách thâu tóm tất cả tâm và tâm sở, nên được hiểu là thuộc về sự phát sinh tâm vipassanā.
Evañhi tesaṃ vipassanāviññāṇagatikattā āvutasuttaṃ viya ‘‘vipassanāviññāṇa’’nti heṭṭhā vuttavacanaṃ avirodhitaṃ hoti.
For in this way, since these dhammas pertain to insight-consciousness, the statement made earlier, "insight-consciousness is like a strung thread," remains consistent.
Như vậy, vì các pháp đó thuộc về thức vipassanā, nên lời nói “thức vipassanā giống như sợi dây đã xỏ” được nói ở dưới không mâu thuẫn.
Kasmā pana vipassanāviññāṇasseva gahaṇanti?
Why, then, is only insight-consciousness taken?
Tuy nhiên, tại sao chỉ thâu tóm thức vipassanā?
‘‘Idañca me viññāṇaṃ ettha sitaṃ ettha paṭibaddha’’nti iminā tasseva vacanato.
Because of the statement "And this consciousness of mine is established here, bound here," referring to that very consciousness.
Vì chính lời nói của Đức Phật “và thức này của tôi nương tựa vào đây, gắn liền với đây” đã nói về nó.
‘‘Ayaṃ kho me kāyo’’tiādinā hi vipassanāñāṇena vipassitvā ‘‘tadeva vipassanāñāṇasampayuttaṃ viññāṇaṃ ettha sitaṃ ettha paṭibaddha’’nti nissayavisayādivasena manasi karoti, tasmā tasseva idha gahaṇaṃ sambhavati, nāññassāti daṭṭhabbaṃ.
Indeed, having contemplated with vipassanā-knowledge by means of "This body of mine," etc., one attends to it by way of support, object, etc., thinking: "That very consciousness conjoined with vipassanā-knowledge is dependent on this, bound to this." Therefore, it should be understood that only that* is possible to be taken here, not another.
Thật vậy, sau khi quán xét bằng tuệ vipassanā với lời nói “thân này của tôi” v.v., vị ấy tác ý rằng “chính thức đó, hiệp thế với tuệ vipassanā, nương tựa vào đây, gắn liền với đây” theo khía cạnh nương tựa, đối tượng v.v. Do đó, chỉ có thể thâu tóm nó ở đây, chứ không phải cái khác.
Tenāha ‘‘vipassanāviññāṇasseva vā āvibhūtakālo’’ti.
Therefore, it is said: "Or the time of the manifestation of vipassanā-consciousness itself."
Vì vậy, đã nói “hoặc thời điểm thức vipassanā hiển lộ”.
Dhammasaṅgahādīsu (dha. sa. 2 ādayo) desitanayena pākaṭabhāvato cettha phassapañcamakānaṃ gahaṇaṃ, niravasesapariggahaṇato sabbacittacetasikānaṃ, yathārutaṃ desitavasena padhānabhāvato vipassanāviññāṇassāti veditabbaṃ.
It should be understood that the inclusion of the five-fold group beginning with contact (phassa-pañcamakānam) here is due to its evident nature as expounded in the Dhammasaṅgaha and other texts; the inclusion of all cittas and cetasikas is due to their being grasped without remainder; and the inclusion of vipassanā-consciousness is due to its prominence, as expounded literally.
Ở đây, việc thâu tóm năm pháp bắt đầu bằng xúc là do sự hiển lộ theo cách đã được giảng trong Dhammasaṅgaha v.v., việc thâu tóm tất cả tâm và tâm sở là do sự thâu tóm không sót, và việc thâu tóm thức vipassanā là do nó là chủ yếu theo cách đã được giảng trực tiếp.
Kiṃ panete paccavekkhaṇañāṇassa āvibhavanti, udāhu puggalassāti?
Do these manifest for the knowledge of review, or for the individual?
Tuy nhiên, các pháp này hiển lộ cho tuệ quán xét hay cho cá nhân?
Paccavekkhaṇañāṇasseva, tassa pana āvibhūtattā puggalassāpi āvibhūtā nāma honti, tasmā ‘‘bhikkhuno āvibhūtakālo’’ti vuttanti.
They manifest for the knowledge of review itself, but because of its manifestation, they are also said to manifest for the individual. Therefore, it is said: "the time of the bhikkhu’s manifestation."
Chỉ hiển lộ cho tuệ quán xét, nhưng vì tuệ quán xét đã hiển lộ, nên chúng cũng được gọi là hiển lộ cho cá nhân. Do đó, đã nói “thời điểm vị tỳ khưu hiển lộ”.
Yasmā panidaṃ vipassanāñāṇaṃ maggañāṇānantaraṃ hoti, tasmā lokiyābhiññānaṃ parato, chaṭṭhabhiññāya ca purato vattabbaṃ, atha kasmā sabbābhiññānaṃ puratova vuttanti codanālesaṃ dassetvā pariharanto ‘‘idañca vipassanāñāṇa’’ntiādimāha.
Since this vipassanā-knowledge occurs immediately after path-knowledge, it should be stated after the mundane supernormal powers and before the sixth supernormal power. Why then is it stated before all supernormal powers? The commentator, showing and resolving this slight objection, says "And this vipassanā-knowledge," etc.
Vì tuệ vipassanā này phát sinh sau tuệ đạo, nên nó nên được nói sau các thắng trí thế gian, và trước thắng trí thứ sáu. Vậy tại sao lại nói nó trước tất cả các thắng trí? Để chỉ ra một chút nghi vấn và giải quyết nó, vị giảng sư đã nói “và tuệ vipassanā này” v.v.
‘‘Idañca maggañāṇānantara’’nti hi iminā yathāvuttaṃ codanālesaṃ dasseti.
Indeed, by "And this immediately after path-knowledge," he shows the aforementioned slight objection.
Thật vậy, bằng lời nói “và cái này sau tuệ đạo” v.v., vị ấy chỉ ra nghi vấn đã nói ở trên.
Tattha ‘‘maggañāṇānantara’’nti sikhāppattavipassanābhūtaṃ gotrabhuñāṇaṃ sandhāya vuttaṃ.
Here, "immediately after path-knowledge" is said with reference to gotrabhū-knowledge, which is vipassanā at its peak.
Ở đó, lời nói “maggañāṇānantaraṃ” (sau tuệ đạo) được nói đến tuệ gotrabhu thuộc về vipassanā đã đạt đến đỉnh cao.
Tadeva hi arahattamaggassa, sabbesaṃ vā maggaphalānamanantaraṃ hoti, padhānato pana tabbacaneneva sabbassapi vipassanāñāṇassa gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ avisesato tassa idha vuttattā.
For that alone occurs immediately after the Arahantship-path, or after all paths and fruits. However, primarily, by that very statement, the inclusion of all vipassanā-knowledge should be understood, as it is mentioned here without distinction.
Thật vậy, chính điều đó là vô gián với A-la-hán đạo, hoặc với tất cả các đạo và quả. Tuy nhiên, về mặt chính yếu, cần phải hiểu rằng chỉ riêng lời nói đó đã bao gồm tất cả các tuệ quán (vipassanāñāṇa) một cách không phân biệt, vì nó được nói đến ở đây một cách tổng quát.
Maggasaddena ca arahattamaggasseva gahaṇaṃ tassevābhiññāpariyāpannattā, abhiññāsambandhena ca codanāsambhavato.
And by the word ‘path’, only the Arahantship-path is included, because it alone falls within the scope of supernormal powers, and because the objection can arise in connection with supernormal powers.
Và với từ ‘đạo’ (magga) chỉ nên hiểu là A-la-hán đạo, vì chỉ riêng đạo này mới thuộc về các thắng trí (abhiññā), và vì sự chất vấn có thể xảy ra liên quan đến các thắng trí.
Lokiyābhiññānaṃ purato vuttaṃ vipassanāñāṇaṃ tāsaṃ nānantaratāya anupakāraṃ, āsavakkhayañāṇasaṅkhātāya pana lokuttarābhiññāya purato vuttaṃ tassā anantaratāya upakāraṃ, tasmā idaṃ lokiyābhiññānaṃ parato, chaṭṭhābhiññāya ca purato vattabbaṃ.
Vipassanā-knowledge, mentioned before the mundane supernormal powers, is not helpful to them due to not being immediate. However, vipassanā-knowledge, mentioned before the supramundane supernormal power, which is called the knowledge of the destruction of defilements (āsavakkhayañāṇa), is helpful to it due to being immediate. Therefore, this* should be stated after the mundane supernormal powers and before the sixth supernormal power.
Tuệ quán đã nói trước các thắng trí thế gian (lokiyābhiññā) thì không có ích lợi gì vì không vô gián với chúng; nhưng tuệ quán đã nói trước thắng trí siêu thế (lokuttarābhiññā) được gọi là Tuệ diệt tận lậu hoặc (āsavakkhayañāṇa) thì có ích lợi vì vô gián với nó. Do đó, tuệ quán này nên được nói sau các thắng trí thế gian và trước thắng trí thứ sáu.
Kasmā pana upakāraṭṭhāne tathā avatvā anupakāraṭṭhāneva bhagavatā vuttanti hi codanā sambhavati.
Indeed, the objection can arise: "Why did the Blessed One not state it in that way in the context of helpfulness, but only in the context of non-helpfulness?"
Thật vậy, có thể phát sinh câu hỏi: “Tại sao Đức Thế Tôn lại không nói như vậy ở vị trí có ích lợi mà chỉ nói ở vị trí không có ích lợi?”
‘‘Evaṃ santepī’’tiādi parihāradassanaṃ.
"Even so," etc., is the showing of the resolution.
“Dù vậy” (Evaṃ santepī) và tiếp theo là lời trình bày giải đáp.
Tattha evaṃ santepīti yadipi ñāṇānupubbiyā maggañāṇassa anantaratāya upakāraṃ hoti, evaṃ satipīti attho.
Here, "even so" means: even if it is helpful due to being immediate to path-knowledge in the sequence of knowledges, even if it is so.
Trong đó, “dù vậy” (evaṃ santepī) có nghĩa là: mặc dù theo thứ tự của các tuệ, nó có ích lợi vì vô gián với đạo tuệ (maggañāṇa), ý là dù có như vậy.
Abhiññāvāreti chaḷabhiññāvasena vutte desanāvāre.
In the chapter on supernormal powers means in the section of exposition stated by way of the six supernormal powers.
Trong phần thắng trí (Abhiññāvāre) có nghĩa là trong phần thuyết giảng được nói theo sáu thắng trí.
Etassa antarā vāro natthīti pañcasu lokiyābhiññāsu kathitāsu ākaṅkheyyasuttādīsu (ma. ni. 1.65) viya chaṭṭhābhiññāpi avassaṃ kathetabbā abhiññālakkhaṇabhāvena tappariyāpannato, na ca vipassanāñāṇaṃ lokiyābhiññānaṃ, chaṭṭhābhiññāya ca antarā pavesetvā kathetabbaṃ anabhiññālakkhaṇabhāvena tadapariyāpannato.
There is no intermediate chapter for this means that when the five mundane supernormal powers have been expounded, as in the Ākaṅkheyya Sutta and other suttas, the sixth supernormal power must also be expounded, because it falls within their scope by virtue of being a characteristic of supernormal power. But vipassanā-knowledge should not be inserted and expounded between the mundane supernormal powers and the sixth supernormal power, because it does not fall within their scope by virtue of not being a characteristic of supernormal power.
“Không có phần xen giữa này” (Etassa antarā vāro natthī) có nghĩa là khi năm thắng trí thế gian đã được thuyết giảng, như trong kinh Ākaṅkheyya Sutta và các kinh khác, thắng trí thứ sáu cũng phải được thuyết giảng một cách tất yếu vì nó thuộc về đặc tính của thắng trí. Còn tuệ quán (vipassanāñāṇa) thì không nên được đưa vào và thuyết giảng xen giữa các thắng trí thế gian và thắng trí thứ sáu, vì nó không thuộc về đặc tính của thắng trí.
Iti etassa vipassanāñāṇassa tāsamabhiññānaṃ antarā vāro natthi, tasmā tattha avasarābhāvato idheva rūpāvacaracatutthajjhānānantaraṃ vipassanāñāṇaṃ kathitanti adhippāyo.
Thus, there is no intermediate chapter for this vipassanā-knowledge among those supernormal powers. Therefore, since there is no opportunity there, vipassanā-knowledge is expounded here, immediately after the fourth rūpāvacara jhāna. This is the intention.
Như vậy, không có phần xen giữa các thắng trí đó dành cho tuệ quán này. Do đó, vì không có cơ hội ở đó, ý nghĩa là tuệ quán đã được thuyết giảng ngay sau Tứ thiền sắc giới ở đây.
‘‘Yasmā cā’’tiādinā atthantaramāha.
By "And since," etc., he states another meaning.
Với lời “Yasmā cā” và tiếp theo, ngài nói một ý nghĩa khác.
Tattha ca-saddo samuccayattho, tena na kevalaṃ vipassanāñāṇassa idha dassane tadeva kāraṇaṃ, atha kho idampīti imamatthaṃ samuccinātīti ācariyena (dī. ni. ṭī. 1.235) vuttaṃ.
Here, the word ca has the meaning of conjunction. By this, it conjoins the meaning that not only is that the reason for showing vipassanā-knowledge here, but this also is a reason, as stated by the teacher.
Trong đó, từ “ca” có nghĩa là tập hợp. Với từ đó, không chỉ có nguyên nhân đó là lý do để trình bày tuệ quán ở đây, mà còn có điều này nữa – điều này được nói bởi Vị Thầy (ācariyena).
Saddavidū pana īdise ṭhāne ca-saddo vā-saddattho, so ca vikappatthoti vadanti, tampi yuttameva atthantaradassane payuttattā.
However, grammarians say that in such a context, the word ca has the meaning of vā, and vā has the meaning of alternative. This is also appropriate, as it is used to show another meaning.
Tuy nhiên, các nhà ngữ pháp học nói rằng ở những nơi như vậy, từ “ca” có nghĩa là “vā” (hoặc), và từ đó có nghĩa là lựa chọn. Điều này cũng hợp lý vì nó được dùng để trình bày một ý nghĩa khác.
Attanā payujjitabbassa hi vijjamānatthasseva jotakā upasagganipātā yathā magganidassane sākhābhaṅgā, yathā ca adissamānā jotane padīpāti evamīdisesu.
Indeed, prefixes and particles merely illuminate an existing meaning that is to be expressed, just as broken branches indicate a path, or as a lamp illuminates what is not seen. It is similar in such cases.
Thật vậy, các tiền tố và tiểu từ chỉ làm sáng tỏ ý nghĩa hiện có của từ mà chúng được dùng, giống như các cành cây bị bẻ gãy để chỉ đường, và giống như một ngọn đèn làm sáng tỏ những gì không nhìn thấy được, thì ở những trường hợp như vậy cũng vậy.
Hoti cettha –
And here it is said:
Và ở đây có câu –
Akatasammasanassāti hetugabbhapadaṃ.
The term " Akatasammasanassa" is a word containing a cause.
“Của người chưa quán xét” (Akatasammasanassā) là một từ chứa đựng nguyên nhân.
Tathā katasammasanassāti ca.
Likewise, " katasammasanassa" (is a word containing a cause).
Cũng như “của người đã quán xét” (katasammasanassā).
‘‘Dibbena cakkhunā bheravampi rūpaṃ passatoti ettha iddhividhañāṇena bheravaṃ rūpaṃ nimminitvā maṃsacakkhunā passatotipi vattabbaṃ.
In the phrase " seeing even a terrifying form with the divine eye," it should be said that one creates a terrifying form with the knowledge of psychic power (iddhividhañāṇa) and sees it with the physical eye.
Ở đây, “người thấy cảnh tượng đáng sợ bằng thiên nhãn” (dibbena cakkhunā bheravampi rūpaṃ passato) cũng nên được nói là “người tạo ra cảnh tượng đáng sợ bằng thần thông trí và thấy bằng nhục nhãn”.
Evampi hi abhiññālābhino apariññātavatthukassa bhayaṃ santāso uppajjati uccavālikavāsimahānāgattherassa viyā’’ti ācariyena (dī. ni. ṭī. 1.235) vuttaṃ.
For even in this way, fear and terror arise in one who has attained supernormal powers but whose object is not fully comprehended, just like in the case of the Elder Mahānāga, who resided in Uccavālika," as stated by the Teacher (Dī. Nī. Ṭī. 1.235).
Thật vậy, ngay cả một người đã đạt được thắng trí nhưng chưa hiểu rõ đối tượng cũng có thể phát sinh sợ hãi và kinh hoàng, giống như Đại trưởng lão Mahānāgatthera sống ở Uccavālika – điều này được Vị Thầy (ācariyena) nói.
Yathā cettha, evaṃ dibbāya sotadhātuyā bheravaṃ saddaṃ suṇatoti etthāpi iddhividhañāṇena bheravaṃ saddaṃ nimminitvā maṃsasotena suṇatopīti vattabbameva.
Just as it is said here, so too in the phrase " hearing a terrifying sound with the divine ear-element," it should likewise be said that one creates a terrifying sound with the knowledge of psychic power and hears it with the physical ear.
Cũng như ở đây, thì ở câu “người nghe âm thanh đáng sợ bằng thiên nhĩ” (dibbāya sotadhātuyā bheravaṃ saddaṃ suṇato) cũng nên được nói là “người tạo ra âm thanh đáng sợ bằng thần thông trí và nghe bằng nhục nhĩ”.
Evampi hi abhiññālābhino apariññātavatthukassa bhayaṃ santāso uppajjati uccavālikavāsimahānāgattherassa viya.
For even in this way, fear and terror arise in one who has attained supernormal powers but whose object is not fully comprehended, just like in the case of the Elder Mahānāga, who resided in Uccavālika.
Thật vậy, ngay cả một người đã đạt được thắng trí nhưng chưa hiểu rõ đối tượng cũng có thể phát sinh sợ hãi và kinh hoàng, giống như Đại trưởng lão Mahānāgatthera sống ở Uccavālika.
Thero hi koñcanādasahitaṃ sabbasetaṃ hatthināgaṃ māpetvā disvā, sutvā ca sañjātabhayasantāsoti aṭṭhakathāsu (vibha. aṭṭha. 2.882; ma. ni. aṭṭha. 1.81; visuddhi. 2.733) vutto.
For that Elder, having created and seen a completely white elephant with a crane's cry, and having heard its cry, experienced fear and terror, as stated in the Commentaries (Vibha. Aṭṭha. 2.882; Ma. Nī. Aṭṭha. 1.81; Visuddhi. 2.733).
Thật vậy, vị Trưởng lão đó đã tạo ra một con voi chúa toàn thân trắng toát với tiếng kêu như chim kên kên, và sau khi thấy và nghe, ngài đã phát sinh sợ hãi và kinh hoàng – điều này được nói trong các Chú giải (aṭṭhakathāsu).
Aniccādivasena katasammasanassa dibbāya…pe… bhayaṃ santāso na uppajjatīti sambandho.
The connection is that fear and terror do not arise in one who has comprehended (the aggregates) in terms of impermanence and so forth, (and has attained) the divine (eye)... and so on.
Sự liên kết là: “người đã quán xét theo vô thường, v.v., thì không phát sinh sợ hãi, kinh hoàng bằng thiên nhãn, v.v.”
Bhayavinodanahetu nāma vipassanāñāṇena katasammasanatā, tassa, tena vā sampādanatthanti attho.
" Bhayavinodanahetu" means the comprehension achieved through insight knowledge (vipassanāñāṇa); the meaning is "for the attainment of that, or by that (insight knowledge)."
Nguyên nhân xua tan sợ hãi (Bhayavinodanahetu) có nghĩa là sự quán xét được thực hiện bằng tuệ quán (vipassanāñāṇa), và ý nghĩa là để thành tựu điều đó, hoặc bằng điều đó.
Idhevāti catutthajjhānānantarameva.
" Right here" means immediately after the fourth jhāna.
“Ngay tại đây” (Idhevā) có nghĩa là ngay sau Tứ thiền.
‘‘Apicā’’tiādinā yathāpāṭhaṃ yuttataranayaṃ dasseti.
With " Apicā" and so forth, he shows the more appropriate method according to the text.
Với lời “Apicā” và tiếp theo, ngài trình bày phương pháp phù hợp hơn theo bản văn.
Vipassanāya pavattaṃ pāmojjapītipassaddhiparamparāgatasukhaṃ vipassanāsukhaṃ.
The happiness that arises from insight, passed down through a succession of joy, rapture, and tranquility, is " vipassanāsukha" (the happiness of insight).
Hạnh phúc phát sinh từ tuệ quán, là sự kế thừa của hỷ, lạc và khinh an, được gọi là hạnh phúc tuệ quán (vipassanāsukhaṃ).
Pāṭiyekka nti jhānābhiññādīhi asammissaṃ visuṃ bhūtaṃ sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ. Tenāha bhagavā dhammapade –
" Pāṭiyekka" means a distinct, unmixed, " sandiṭṭhika sāmaññaphala" (visible fruit of recluseship), not mixed with jhāna, abhiññā, etc. Therefore, the Blessed One said in the Dhammapada:
Độc lập (Pāṭiyekka) có nghĩa là quả Sa-môn thấy được ngay trong hiện tại (sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ), không pha trộn với thiền định, thắng trí, v.v., và là riêng biệt. Do đó, Đức Thế Tôn đã nói trong Pháp Cú (Dhammapada) –
236-7. Manomayanti ettha pana mayasaddo aparapaññattivikārapadapūraṇanibbattiādīsu anekesvatthesu āgato.
In " Manomaya" here, the word " maya" appears in many meanings, such as another designation, transformation, completion of a word, and production.
Trong từ “ý hóa” (Manomayaṃ) ở đây, từ “maya” đã được dùng với nhiều ý nghĩa khác nhau như ý nghĩa khác, sự quy định, sự biến đổi, sự bổ sung từ, sự phát sinh, v.v.
Idha pana nibbattiattheti dassetuṃ ‘‘manena nibbattita’’nti vuttaṃ.
Here, to show that it is in the sense of production, it is said, " produced by the mind."
Ở đây, để trình bày ý nghĩa “phát sinh”, ngài nói “do ý tạo ra” (manena nibbattitaṃ).
‘‘Abhiññāmanena nibbattita’’nti atthoti ācariyenāti (dī. ni. ṭī. 1.236, 237) vuttaṃ.
"It means 'produced by the mind of supernormal knowledge (abhiññā-mana)'" as stated by the Teacher.
“Ý nghĩa là do tâm thắng trí tạo ra” – điều này được Vị Thầy (ācariyena) nói.
Visuddhimagge (visuddhi. 2.397) pana ‘‘adhiṭṭhānamanena nimmitattā manomaya’’nti āgataṃ, abhiññāmanena, adhiṭṭhānamanena cāti ubhayathāpi nibbattattā ubhayampetaṃ yuttameva.
However, in the Visuddhimagga, it is stated: "It is 'manomaya' because it is created by the mind of determination (adhiṭṭhāna-mana)." Since it is produced both by the mind of supernormal knowledge and by the mind of determination, both are appropriate.
Tuy nhiên, trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga), có nói: “Ý hóa (manomaya) vì được tạo ra bởi tâm quyết định (adhiṭṭhānamanena)”. Vì được tạo ra bởi cả tâm thắng trí và tâm quyết định, cả hai điều này đều hợp lý.
Aṅgaṃ nāma hatthapādāditaṃtaṃsamudāyaṃ, paccaṅgaṃ nāma kapparajaṇṇuādi tasmiṃ tasmiṃ samudāye avayavaṃ.
" Aṅga" refers to the entire collection of hands, feet, etc.; " paccaṅga" refers to a sub-part within that particular collection, such as elbows and knees.
Chi phần (Aṅga) là tập hợp các bộ phận như tay, chân, v.v., tiểu chi phần (paccaṅga) là các bộ phận như khuỷu tay, đầu gối, v.v., trong mỗi tập hợp đó.
‘‘Ahīnindriya’’nti ettha paripuṇṇatāyeva ahīnatā, na tu appaṇītatā, paripuṇṇabhāvo ca cakkhusotādīnaṃ saṇṭhānavaseneva.
In " ahīnindriya" (with unimpaired faculties), unimpaired means completeness, not inferiority; and completeness refers to the form of the eye, ear, etc.
Ở đây, trong câu “không khiếm khuyết các căn” (ahīnindriya), sự không khiếm khuyết chỉ là sự đầy đủ, chứ không phải sự không cao thượng. Và sự đầy đủ của mắt, tai, v.v., chỉ là về mặt hình thể.
Nimmitarūpe hi pasādo nāma natthīti dassetuṃ ‘‘saṇṭhānavasena avikalindriya’’nti vuttaṃ, imināva tassa jīvitindriyādīnampi abhāvo vuttoti daṭṭhabbaṃ.
To show that there is no sensitive faculty (pasāda) in the created form, it is said, " with unimpaired faculties in terms of form." It should be understood that by this very statement, the absence of its life faculty (jīvitindriya) and so forth is also indicated.
Để trình bày rằng không có tịnh sắc (pasāda) trong sắc được tạo ra, ngài nói “các căn không khiếm khuyết về mặt hình thể” (saṇṭhānavasena avikalindriya). Cần phải hiểu rằng với điều này, sự không có các căn như sinh mạng căn (jīvitindriya), v.v., của sắc đó cũng đã được nói đến.
Saṇṭhānavasenāti ca kamaladalādisadisasaṇṭhānamattavasena, na rūpābhighātārahabhūtappasādādiindriyavasena.
" In terms of form" means merely in terms of a form similar to lotus petals and so forth, not in terms of sense faculties such as the sensitive faculty, which are capable of being struck by objects.
Và “về mặt hình thể” (Saṇṭhānavasenā) có nghĩa là chỉ về mặt hình thể giống như cánh sen, v.v., chứ không phải về mặt các căn như nhãn tịnh sắc (rūpābhighātārahabhūtappasādādiindriyavasena) có khả năng tiếp xúc với sắc.
‘‘Sabbaṅgapaccaṅgiṃ ahīnindriya’’nti vuttamevatthaṃ samatthento ‘‘iddhimatā’’tiādimāha.
To elaborate on the meaning already stated as "with all limbs and minor parts, with unimpaired faculties," he says, " by one endowed with psychic power" and so forth.
Để xác nhận ý nghĩa đã nói là “đầy đủ tất cả các chi phần và tiểu chi phần, không khiếm khuyết các căn”, ngài nói “bởi người có thần thông” (iddhimatā) và tiếp theo.
Aviddhakaṇṇoti kulacārittavasena kaṇṇālaṅkārapiḷandhanatthaṃ avijjhitakaṇṇo, nidassanamattametaṃ.
" Aviddhakaṇṇo" (with unpierced ears) means one whose ears are not pierced for wearing ear ornaments, according to family custom. This is merely an example.
“Tai không xỏ” (Aviddhakaṇṇo) có nghĩa là tai chưa được xỏ để đeo trang sức theo phong tục của gia đình. Đây chỉ là một ví dụ.
Tenāha ‘‘sabbākārehī’’ti, vaṇṇasaṇṭhānāvayavavisesādisabbākārehīti attho.
Therefore, he says, " in all respects," meaning in all respects such as color, shape, and specific bodily parts.
Do đó, ngài nói “với mọi phương diện” (sabbākārehī), ý nghĩa là với mọi phương diện như màu sắc, hình thể, các chi phần đặc biệt, v.v.
Tenāti iddhimatā.
" By him" means by the one endowed with psychic power.
“Bởi người đó” (Tenā) có nghĩa là bởi người có thần thông.
Ayamevattho pāḷiyampi vibhāvitoti āha ‘‘muñjamhā īsikantiādiupamāttayampi hi…pe… vutta’’nti.
He states that this very meaning is also elucidated in the Pāḷi, saying, " indeed, the three similes of the stalk from the muñja grass, etc., are stated."
Chính ý nghĩa này cũng được trình bày rõ trong kinh điển. Do đó, ngài nói “ba ví dụ như ‘cọng lúa từ cây muñja’ và tiếp theo… v.v… đã được nói”.
Katthaci pana ‘‘muñjamhā īsikantiādi upamāmattaṃ.
However, in some places, the reading is: “the simile of the stalk from the muñja grass is merely a simile.”
Tuy nhiên, ở một số bản, có bản văn: “chỉ là ví dụ như ‘cọng lúa từ cây muñja’ và tiếp theo.
Yampi hi sadisabhāvadassanatthameva vutta’’nti pāṭho dissati.
The reading is seen: “Indeed, it was stated only for the purpose of showing similarity.”
Mà cũng chỉ được nói để trình bày sự tương đồng mà thôi”.
Tattha ‘‘upamāmatta’’nti iminā atthantaradassanaṃ nivatteti, ‘‘yampi hī’’tiādinā pana tassa upamābhāvaṃ samattheti.
In that statement, by "just an analogy," the presentation of a different meaning is prevented; and by "for indeed" etc., its nature as an analogy is established.
Ở đây, với từ "upamāmatta" (chỉ là ví dụ), nó ngăn chặn việc trình bày một ý nghĩa khác; còn với cụm từ "yampi hī" (điều này cũng vậy), nó củng cố tính chất ví dụ của điều đó.
Niyatānapekkhena ca yaṃ-saddena ‘‘muñjamhā īsika’’ntiādivacanameva paccāmasati.
And with the word "yaṃ", without relying on "niyata", one apprehends only the statement "stalk from muñja grass" and so on.
Và với từ "yaṃ", không phụ thuộc vào "niyata", nó chỉ đề cập đến câu nói "muñjamhā īsika" (cây cỏ muñja và lõi của nó) và những câu tương tự.
Sadisabhāvadassanatthamevāti saṇṭhānatopi vaṇṇatopi avayavavisesatopi sadisabhāvadassanatthaṃyeva.
"Only for showing similarity" means that it is only for showing similarity in terms of form, color, and particular constituents.
"Sadisabhāvadassanatthamevā" (chỉ để chỉ ra sự tương đồng) có nghĩa là chỉ để chỉ ra sự tương đồng về hình dạng, màu sắc và các đặc điểm riêng biệt của các bộ phận.
Kathaṃ sadisabhāvoti vuttaṃ ‘‘muñjasadisā eva hī’’tiādi.
How is there similarity? It is said, "Indeed, just like muñja grass," and so on.
Câu "muñjasadisā eva hī" (chúng thực sự giống như muñja) và những câu tương tự được nói để giải thích sự tương đồng đó như thế nào.
Muñjaṃ nāma tiṇaviseso, yena kocchādīni karonti.
Muñja is a type of grass with which one makes baskets and so on.
Muñja là một loại cỏ đặc biệt, mà người ta dùng để làm thảm và các vật dụng khác.
‘‘Pavāheyyā’’ti vacanato anto ṭhitā eva īsikā adhippetāti dasseti ‘‘anto īsikā hotī’’ti iminā.
That the stalk (īsikā) is intended to be inside is shown by "the stalk is inside," because of the statement "one should extract".
Với câu "pavāheyyā" (kéo ra), điều này cho thấy rằng īsikā (lõi) được ngụ ý là nằm bên trong, như được chỉ ra bởi câu "anto īsikā hotī" (lõi nằm bên trong).
Īsikāti ca kaḷīro.
And īsikā means a sprout.
Và īsikā là lõi.
Visuddhimaggaṭīkāyaṃ pana ‘‘kaṇḍa’’nti (visuddhi. ṭī. 2.399) vuttaṃ.
However, in the Visuddhimaggaṭīkā, it is stated as "kaṇḍa" (stem).
Tuy nhiên, trong Visuddhimagga-ṭīkā, nó được gọi là "kaṇḍa" (thân cây).
Vaṭṭāya kosiyāti parivaṭṭulāya asikosiyā.
Vaṭṭāya kosiyā means a round scabbard.
"Vaṭṭāya kosiyā" có nghĩa là vỏ kiếm tròn.
Patthaṭāyāti paṭṭikāya.
Patthaṭāyā means a flat sheath.
"Patthaṭāyā" có nghĩa là vỏ kiếm phẳng.
Karaḍitabbo bhājetabboti karaṇḍo, peḷā.
That which is to be divided (karaḍitabbo bhājetabbo) is karaṇḍa, a basket.
Cái gì cần được phân chia, cần được tách ra, đó là karaṇḍo, tức là một cái giỏ.
Karaḍitabbo jigucchitabboti karaṇḍo, nimmokaṃ.
That which is to be detested (karaḍitabbo jigucchitabbo) is karaṇḍa, a snakeskin.
Cái gì cần được phân chia, cần được ghê tởm, đó là karaṇḍo, tức là lớp da lột của rắn.
Idhāpi nimmokamevāti āha ‘‘karaṇḍāti idampī’’tiādi.
Here too, it is indeed a snakeskin, thus it says "karaṇḍa also" and so on.
Ở đây cũng vậy, nó có nghĩa là lớp da lột của rắn, như được nói "karaṇḍāti idampī" và những câu tương tự.
Vilīvakaraṇḍo nāma peḷā.
Vilīvakaraṇḍa is a basket.
Vilīvakaraṇḍo là một cái giỏ đan bằng tre.
Kasmā ahikañcukasseva nāmaṃ, na vilīvakaraṇḍakassāti codanaṃ sodheti ‘‘ahikañcuko hī’’tiādinā, sveva ahinā sadiso, tasmā tasseva nāmanti vuttaṃ hoti.
The query "Why is it the name of a snakeskin and not of a vilīvakaraṇḍa (bamboo basket)?" is resolved by "for indeed the snakeskin" and so on, meaning that it is similar to a snake, and therefore it is the name of the snakeskin.
Để giải đáp câu hỏi tại sao chỉ là tên của lớp da lột của rắn, chứ không phải là tên của cái giỏ đan bằng tre, ngài nói "ahikañcuko hī" và những câu tương tự, có nghĩa là chính lớp da lột của rắn mới giống với rắn, do đó đó là tên của nó.
Visuddhimaggaṭīkāyaṃ pana ‘‘karaṇḍāyāti peḷāya, nimmokatoti ca vadantī’’ti (visuddhi. ṭī. 2.399) vuttaṃ.
However, in the Visuddhimaggaṭīkā, it is stated: "karaṇḍāyā means from a basket, and some say from a snakeskin."
Tuy nhiên, trong Visuddhimagga-ṭīkā, có nói "karaṇḍāyā là cái giỏ, và cũng có người nói là lớp da lột của rắn."
Tattha peḷāgahaṇaṃ ahinā asadisatāya vicāretabbaṃ.
In that context, the adoption of "basket" should be considered in light of its dissimilarity to a snake.
Ở đó, việc chấp nhận "cái giỏ" cần được xem xét vì nó không giống với rắn.
Yajjevaṃ ‘‘seyyathāpi pana mahārāja puriso ahiṃ karaṇḍā uddhareyyā’’ti purisassa karaṇḍato ahiuddharaṇūpamāya ayamattho virujjheyya.
If the meaning were thus (i.e., basket), then the meaning of "just as, O King, a man would draw a snake out of its basket" would be contradictory to the simile of a man drawing a snake from its basket.
Nếu vậy, ý nghĩa này sẽ mâu thuẫn với ví dụ về việc một người đàn ông lấy con rắn ra khỏi cái giỏ, như câu "seyyathāpi pana mahārāja puriso ahiṃ karaṇḍā uddhareyyā" (Ví như, này Đại vương, một người đàn ông lấy con rắn ra khỏi cái giỏ).
Na hi so hatthena tato uddharituṃ sakkāti anuyogenāha ‘‘tatthā’’tiādi.
Since it is not possible to draw it out from there with one's hand, to this objection, it is said "there" and so on.
Vì người đó không thể lấy nó ra bằng tay, nên để giải đáp câu hỏi này, ngài nói "tatthā" và những câu tương tự.
‘‘Uddhareyyā’’ti hi aniyamavacanepi hatthena uddharaṇasseva pākaṭattā taṃdassanamiva jātaṃ.
For although "uddhareyyā" (would draw out) is an indefinite statement, because drawing out with the hand is more common, it appears as if that is what is shown.
Mặc dù câu "uddhareyyā" (lấy ra) là một cách nói không xác định, nhưng vì việc lấy ra bằng tay là điều hiển nhiên, nên nó dường như đã được trình bày như vậy.
Tenāha ‘‘hatthena uddharamāno viya dassito’’ti.
Therefore, it is said, "shown as if drawing out with the hand."
Vì vậy, ngài nói "hatthena uddharamāno viya dassito" (được trình bày như thể lấy ra bằng tay).
‘‘Ayañhī’’tiādi cittena uddharaṇassa hetudassanaṃ.
"Ayañhi" and so on is the explanation of the reason for drawing out with the mind.
Cụm từ "ayañhī" và những câu tương tự là sự trình bày lý do của việc lấy ra bằng tâm.
Ahino nāma pañcasu ṭhānesu sajātiṃ nātivattanti upapattiyaṃ, cutiyaṃ, vissaṭṭhaniddokkamane, samānajātiyā methunapaṭisevane, jiṇṇatacāpanayaneti vuttaṃ ‘‘sajātiyaṃ ṭhito’’ti.
It is said that a snake does not transcend its own species in five instances: at rebirth, at death, at emerging freely from its skin, at mating with its own species, and at shedding its old skin, which is why it is stated, "remaining in its own species."
Có nói rằng rắn không vượt qua bản chất của mình ở năm trường hợp: khi tái sinh, khi chết, khi thoát khỏi vỏ cũ, khi giao phối với đồng loại, và khi lột bỏ lớp da cũ. Điều này được nói trong câu "sajātiyaṃ ṭhito" (ở trong bản chất của mình).
Uragajātiyameva ṭhito pajahati, na nāgiddhiyā aññajātirūpoti attho.
The meaning is that it sheds its old skin while remaining in the serpent species, and does not assume another form by Nāga power.
Ý nghĩa là nó chỉ lột bỏ lớp da cũ khi ở trong loài rắn, chứ không phải biến thành loài khác bằng thần thông của Nāga.
Idañhi mahiddhike nāge sandhāya vuttaṃ.
This is stated with reference to nāgas of great power.
Điều này được nói liên quan đến các Nāga có thần thông lớn.
Sarīraṃ khādayamānaṃ viyāti attanoyeva tacaṃ attano sarīraṃ khādayamānaṃ viya.
Sarīraṃ khādayamānaṃ viyā means as if eating its own skin, its own body.
"Sarīraṃ khādayamānaṃ viyā" (như thể đang ăn thịt chính cơ thể mình) có nghĩa là như thể lớp da của chính nó đang ăn thịt chính cơ thể của nó.
Purāṇatacaṃ jigucchantoti jiṇṇatāya katthaci muttaṃ katthaci olambitaṃ jiṇṇatacaṃ jigucchanto.
Purāṇatacaṃ jigucchanto means detesting its old skin, which is shed in some places and hanging in others due to old age.
"Purāṇatacaṃ jigucchanto" (ghê tởm lớp da cũ) có nghĩa là ghê tởm lớp da cũ đã rách nát ở một số chỗ và treo lủng lẳng ở một số chỗ khác do đã cũ kỹ.
Catūhīti ‘‘sajātiyaṃ ṭhito, nissāya, thāmena, jigucchanto’’ti yathāvuttehi catūhi kāraṇehi.
Catūhi refers to the four reasons mentioned: "remaining in its own species, relying on, with strength, and detesting."
"Catūhī" (bằng bốn) có nghĩa là bằng bốn lý do đã nói ở trên: "sajātiyaṃ ṭhito" (ở trong bản chất của mình), "nissāya" (nương tựa), "thāmena" (bằng sức mạnh), và "jigucchanto" (ghê tởm).
Tatoti kañcukato.
Tato means from the snakeskin (kañcuka).
"Tato" (từ đó) có nghĩa là từ lớp da lột của rắn.
Aññenāti attato aññena.
Aññenā means by another, different from oneself.
"Aññenā" (bởi người khác) có nghĩa là bởi một người khác ngoài chính nó.
Cittenāti purisassa citteneva, na hatthena.
Cittenā means by the man's mind, not by his hand.
"Cittenā" (bằng tâm) có nghĩa là chỉ bằng tâm của người đàn ông, chứ không phải bằng tay.
Seyyathāpi nāma puriso ahiṃ passitvā ‘‘aho vatāhaṃ imaṃ ahiṃ kañcukato uddhareyya’’nti ahiṃ karaṇḍā cittena uddhareyya, tassa evamassa ‘‘ayaṃ ahi, ayaṃ karaṇḍo, añño ahi, añño karaṇḍo, karaṇḍā tveva ahi ubbhato’’ti, evameva…pe… so imamhā kāyā aññaṃ kāyaṃ abhinimmināti…pe… ahīnindriyanti ayamettha adhippāyo.
Just as a man, having seen a snake, might think, "Oh, if only I could draw this snake out of its skin!" and then draw the snake from its skin with his mind, and he would think: "This is the snake, this is the skin; the snake is one thing, the skin is another thing; yet, the snake is drawn out from the skin." In the same way... (thus) that monk creates another body from this body… (thus) with perfect faculties; this is the intention here.
Ví như một người đàn ông nhìn thấy một con rắn và nghĩ: "Ôi! Ước gì tôi có thể lấy con rắn này ra khỏi lớp da lột của nó!" và lấy con rắn ra khỏi lớp da lột bằng tâm. Người ấy sẽ nghĩ: "Đây là con rắn, đây là lớp da lột; con rắn là một thứ, lớp da lột là một thứ khác; nhưng con rắn đã được lấy ra khỏi lớp da lột." Cũng vậy... (vân vân)... vị ấy tạo ra một thân thể khác từ thân thể này... (vân vân)... và các căn không bị suy yếu. Đây là ý nghĩa ở đây.
241. Pubbe nīvaraṇappahānavāre viya kantāraggahaṇaṃ akatvā kevalaṃ addhānamaggaggahaṇaṃ khemamaggadassanatthaṃ.
Not mentioning a wilderness, as in the case of abandoning hindrances previously, but only mentioning a road, is for showing the safe road.
241. Việc chỉ đề cập đến con đường (addhānamagga) mà không đề cập đến con đường hiểm trở (kantāraggahaṇa) như trong phần loại bỏ các chướng ngại (nīvaraṇappahānavāra) trước đây là để chỉ ra con đường an toàn (khemamaggadassanatthaṃ).
Kasmā pana khemamaggasseva dassanaṃ, na kantāramaggassa, nanu upamādassanamattametanti codanaṃ pariharanto ‘‘yasmā’’tiādimāha.
Why is it only the safe road that is shown, and not the wilderness road? Is this not just a presentation of a simile? Dispelling this question, it is said, "because" and so on.
Để giải đáp câu hỏi tại sao chỉ chỉ ra con đường an toàn mà không phải con đường hiểm trở, và chẳng lẽ đây chỉ là một sự trình bày ví dụ, ngài nói "yasmā" và những câu tương tự.
‘‘Appaṭibhayañhī’’tiādi pana khemamaggasseva gahaṇakāraṇadassanaṃ.
"For it is free from danger" and so on, is an explanation for choosing the safe road.
Cụm từ "appaṭibhayañhī" và những câu tương tự là để chỉ ra lý do của việc chỉ chọn con đường an toàn.
Vātātapādinivāraṇatthaṃ sīse sāṭakaṃ katvā. Tathā tathā pana paripuṇṇavacanaṃ upamāsampattiyā upameyyasampādanatthaṃ, adhippetassa ca upameyyatthassa suviññāpanatthaṃ, hetudāharaṇabhedyabhedakādisampannavacanena ca viññūjātikānaṃ cittārādhanatthanti veditabbaṃ.
"Having put a cloth on his head" to ward off wind, sun, etc. Such complete wording is for bringing about the simile in the object of comparison (upameyya) through the completeness of the simile, for making the intended meaning of the object of comparison easily understood, and for pleasing the minds of the wise with statements complete with causes, examples, distinctions, and differentiations.
Việc quấn khăn trên đầu là để che chắn gió, nắng, v.v. Và việc sử dụng những lời lẽ đầy đủ như vậy là để hoàn thiện ví dụ (upamāsampattiyā upameyyasampādanatthaṃ), để làm cho ý nghĩa của ví dụ được hiểu rõ hơn, và để làm hài lòng tâm trí của những người trí thức bằng những lời lẽ đầy đủ về nguyên nhân, ví dụ, phân biệt và không phân biệt, v.v.
Evaṃ sabbattha.
This applies everywhere.
Cũng vậy ở mọi nơi.
Sukhaṃ vavatthapetīti akicchaṃ akasirena sallakkheti, paricchindati ca.
Sukhaṃ vavatthapetī means he discerns and defines without difficulty or toil.
"Sukhaṃ vavatthapetī" (dễ dàng phân biệt) có nghĩa là nhận biết và phân định một cách dễ dàng, không khó khăn.
243. Mando uttānaseyyakadārakopi ‘‘daharo’’ti vuccatīti tato visesanatthaṃ ‘‘yuvā’’ti vuttanti mantvā yuvasaddena visesitabbameva daharasaddassa atthaṃ dassetuṃ ‘‘taruṇo’’ti vuttaṃ.
Thinking that even a foolish, prone child is called "dahara" (young), and that "yuvā" (youthful) is said to distinguish from that, the word "taruṇo" (young, tender) is used to show the very meaning of "dahara" that is to be qualified by the word "yuvā".
243. Nghĩ rằng một đứa trẻ sơ sinh (uttānaseyyakadāraka) cũng được gọi là "daharo" (trẻ), nên từ "yuvā" (thanh niên) được dùng để phân biệt. Do đó, để chỉ ra ý nghĩa của từ "dahara" cần được phân biệt bằng từ "yuva", ngài nói "taruṇo" (trẻ tuổi).
Tathā yuvāpi koci anicchanako, anicchanato ca amaṇḍanajātikoti tato visesanatthaṃ ‘‘maṇḍanajātiko’’tiādi vuttanti mantvā maṇḍanajātikādisaddena visesitabbameva yuvasaddassa atthaṃ dassetuṃ ‘‘yobbannena samannāgato’’ti vuttaṃ.
Similarly, thinking that some young people (yuvā) might be disinclined to adorn themselves, and that "maṇḍanajātiko" (one fond of adornment) and so on is said to distinguish from such, the word "yobbannena samannāgato" (endowed with youth) is used to show the very meaning of "yuvā" that is to be qualified by the word "maṇḍanajātiko" and so on.
Cũng vậy, một số thanh niên không thích trang điểm và do không thích trang điểm nên không thuộc loại người thích trang điểm. Nghĩ rằng từ "maṇḍanajātiko" (người thích trang điểm) và những từ tương tự được dùng để phân biệt với loại người đó. Do đó, để chỉ ra ý nghĩa của từ "yuva" cần được phân biệt bằng từ "maṇḍanajātika" và những từ tương tự, ngài nói "yobbannena samannāgato" (có được tuổi trẻ).
Pāḷiyañhi yathākkamaṃ padattayassa visesitabbavisesakabhāvena vacanato tathā saṃvaṇṇanā katā, itarathā ekakenāpi padena adhippetatthādhigamikā saparivārā saṃvaṇṇanāva kātabbā siyāti.
For in the Pāḷi, the explanation is given in such a way, because the three words are taken in order as qualifier and qualified; otherwise, even with a single word, a full explanation with its retinue, capable of conveying the intended meaning, would have to be given.
Vì trong Pāḷi, ba từ được sắp xếp theo thứ tự là từ được phân biệt và từ phân biệt, nên lời giải thích được thực hiện như vậy. Nếu không, lời giải thích đầy đủ với các phần phụ thuộc sẽ phải được thực hiện bằng một từ duy nhất để đạt được ý nghĩa mong muốn.
‘‘Maṇḍanapakatiko’’ti vuttameva vivarituṃ ‘‘divasassā’’tiādimāha.
To elaborate on what was said as "maṇḍanapakatiko" (of an adorning nature), it says "divasassā" and so on.
Để làm rõ ý nghĩa của từ "maṇḍanapakatiko" (có thói quen trang điểm) đã được nói, ngài nói "divasassā" và những câu tương tự.
Kaṇikasaddo dosapariyāyo, doso ca nāma kāḷatilakādīti dasseti ‘‘kāḷatilakā’’tiādinā.
The word kaṇika is a synonym for blemish, and blemish means black spots and so on; this is shown by "kāḷatilakā" (black sesame-like marks) and so on.
Từ "kaṇika" là một từ đồng nghĩa với "dosa" (khuyết điểm), và "dosa" là những vết đen như nốt ruồi đen, như được chỉ ra bởi "kāḷatilakā" và những câu tương tự.
Kāḷatilappamāṇā bindavo kāḷatilakāni, kāḷā vā kammāsā, ye ‘‘sāsapabījikā’’tipi vuccanti.
Drops the size of black sesame seeds are kāḷatilakāni (black sesame marks), or rather kāḷā (black) and mottled, which are also called "sāsapabījikā" (mustard seeds).
Những chấm đen như hạt mè là kāḷatilakāni (nốt ruồi đen), hoặc những vết đốm đen, còn được gọi là "sāsapabījikā" (những đốm như hạt cải).
Tilappamāṇā bindavo tilakāni.
Drops the size of sesame seeds are tilakāni (sesame marks).
Những chấm đen như hạt mè là tilakāni (nốt ruồi).
Vaṅgaṃ nāma viyaṅgaṃ vipariṇāmitamaṅgaṃ.
Vaṅga means a disfigured or distorted limb.
Vaṅgaṃ là một dị tật, một khuyết điểm bị biến đổi.
Yobbannapīḷakādayo mukhadūsipīḷakā, ye ‘‘kharapīḷakā’’ tipi vuccanti.
Youthful pimples and so on are mukhadūsipīḷakā (face-blemishing pimples), which are also called "kharapīḷakā" (rough pimples).
Mụn nhọt tuổi trẻ, v.v., là mukhadūsipīḷakā (mụn nhọt làm xấu mặt), còn được gọi là "kharapīḷakā" (mụn nhọt thô ráp).
Mukhanimittanti mukhacchāyaṃ.
Mukhanimitta means facial expression.
"Mukhanimittaṃ" là vẻ mặt.
Mukhe gato doso mukhadoso.
A blemish that has gone into the face is mukhadoso (face-blemish).
Khuyết điểm trên mặt là mukhadoso.
Lakkhaṇavacanamattametaṃ mukhe adosassapi pākaṭabhāvassa adhippetattā, yathā vā mukhe doso, evaṃ mukhe adosopi mukhadosoti saralopena vutto sāmaññaniddesatopi anekatthassa viññātabbattā, pisaddalopena vā ayamattho veditabbo.
This is merely a characteristic statement, because the clear absence of blemish on the face is also intended; or, just as there is a blemish on the face, so too the absence of blemish on the face is called mukhadoso by elision of a vowel, because various meanings can be understood from a general designation, or this meaning should be understood by elision of the particle "pi".
Đây chỉ là một cách nói biểu thị, vì sự không có khuyết điểm trên mặt cũng được ngụ ý là rõ ràng, hoặc cũng có thể hiểu rằng từ mukhadoso được nói bằng cách lược bỏ nguyên âm để chỉ cả khuyết điểm trên mặt và sự không có khuyết điểm trên mặt, vì ý nghĩa đa dạng có thể được hiểu từ một cách diễn đạt chung, hoặc ý nghĩa này nên được hiểu bằng cách lược bỏ từ "pi".
Avuttopi hi attho sampiṇḍanavasena vutto viya viññāyati, mukhadoso ca mukhaadoso ca mukhadosoti ekadesasarūpekasesanayenapettha attho daṭṭhabbo.
For even an unstated meaning is understood as if stated by way of condensation, and here the meaning of mukhadoso (face-blemish) and mukhaadoso (face-no-blemish) should be understood as mukhadoso by the rule of ekasesa (retention of one term) of a partial form.
Vì ý nghĩa không được nói ra cũng được hiểu như thể đã được nói ra bằng cách tổng hợp, nên ở đây, ý nghĩa của mukhadoso (khuyết điểm trên mặt) nên được hiểu theo cách một phần còn lại (ekadesasarūpekasesanaya) là cả khuyết điểm trên mặt và sự không có khuyết điểm trên mặt.
Evañhi atthassa paripuṇṇatāya ‘‘paresaṃ soḷasavidhaṃ cittaṃ pākaṭaṃ hotī’’ti vacanaṃ samatthitaṃ hoti.
Only thus, by the completeness of the meaning, is the statement "the sixteen kinds of thoughts of others become clear" established.
Chỉ khi đó, với sự đầy đủ của ý nghĩa, câu nói "paresaṃ soḷasavidhaṃ cittaṃ pākaṭaṃ hotī" (mười sáu loại tâm của người khác trở nên rõ ràng) mới được củng cố.
Tenetaṃ vuccati –
Therefore, it is said:
Vì vậy, điều này được nói:
245. Pubbenivāsañāṇūpamāyanti pubbenivāsañāṇassa, pubbenivāsañāṇe vā dassitāya upamāya.
“Pubbenivāsañāṇūpamāya” means by the simile shown with regard to the knowledge of past existences, or in the knowledge of past existences.
245. Bằng sự ví dụ về Pubbenivāsañāṇa (túc mạng trí) có nghĩa là bằng ví dụ được chỉ ra trong Pubbenivāsañāṇa, hoặc về Pubbenivāsañāṇa.
Kasmā pana pāḷiyaṃ gāmattayameva upamāne gahitanti codanaṃ sodhetuṃ ‘‘taṃ divasa’’ntiādi vuttaṃ.
To resolve the question of why only three villages are taken as a simile in the Pāli, it is stated, “taṃ divasa” (that day), and so on.
Để giải đáp câu hỏi “Vì sao trong Pāḷi chỉ lấy ba ngôi làng làm ví dụ?”, nên đã nói “ Ngày hôm đó” và các câu tương tự.
Taṃ divasaṃ katakiriyā nāma pākatikasattassāpi yebhuyyena pākaṭā hoti.
Actions performed on that day are usually clear even to ordinary beings.
Những hành động được thực hiện trong ngày đó thường rõ ràng đối với ngay cả những chúng sanh bình thường.
Tasmā taṃ divasaṃ gantuṃ sakkuṇeyyaṃ gāmattayameva bhagavatā gahitaṃ, na taduttarīti adhippāyo.
Therefore, the Buddha took only three villages that could be reached on that day, not more than that—this is the intention.
Do đó, ý nghĩa là Đức Bhagavā chỉ lấy ba ngôi làng có thể đi đến trong ngày đó làm ví dụ, chứ không phải nhiều hơn thế.
Kiñcāpi pāḷiyaṃ taṃdivasaggahaṇaṃ natthi, gāmattayaggahaṇena pana tadaheva katakiriyā adhippetāti mantvā aṭṭhakathāyaṃ taṃdivasaggahaṇaṃ katanti daṭṭhabbaṃ.
Although the phrase "that day" is not in the Pāli, it should be understood that by taking three villages, actions performed on that very day are intended, and so the phrase "that day" was included in the commentary.
Mặc dù trong Pāḷi không có từ “ngày đó”, nhưng phải hiểu rằng việc lấy ba ngôi làng ám chỉ những hành động được thực hiện trong cùng ngày đó, nên trong Aṭṭhakathā đã thêm từ “ngày đó”.
Taṃdivasagatagāmattayaggahaṇeneva ca mahābhinīhārehi aññesampi pubbenivāsañāṇalābhīnaṃ tīsupi bhavesu katakiriyā yebhuyyena pākaṭā hotīti dīpitanti daṭṭhabbaṃ.
It should also be understood that by taking three villages visited on that day, it is shown that actions performed in all three existences are generally evident even to other beings who have attained the knowledge of past existences through great aspirations.
Và cũng phải hiểu rằng, chỉ bằng việc lấy ba ngôi làng đã đi trong ngày đó, đã được chỉ ra rằng những hành động được thực hiện trong cả ba cõi của các vị đã đạt được Pubbenivāsañāṇa khác, nhờ những đại nguyện vĩ đại, thường rõ ràng.
Etadatthampi hi gāmattayaggahaṇanti.
The mention of three villages is also for this purpose.
Vì mục đích này mà ba ngôi làng đã được lấy làm ví dụ.
Tīsu bhavesu katakiriyāyāti abhisamparāyesu pubbe diṭṭhadhamme pana idāni, pubbe ca katakiccassa.
“ Tīsu bhavesu katakiriyāya” means for deeds performed in past existences (abhisamparāyesu), and now in this present existence (diṭṭhadhamme), and also previously.
Những hành động được thực hiện trong ba cõi có nghĩa là những việc đã làm trong các kiếp tương lai, và trong hiện tại (diṭṭhadhamma) đã thấy và trong quá khứ.
247. Pāḷiyaṃ rathikāya vīthiṃ sañcaranteti aññāya rathikāya aññaṃ rathiṃ sañcaranteti attho, tena aparāparaṃ sañcaraṇaṃ dassitanti āha ‘‘aparāparaṃ sañcarante’’ti, taṃtaṃkiccavasena ito cito ca sañcaranteti vuttaṃ hoti, ayamevattho rathivīthisaddānamekatthattā.
In the Pāli, “rathikāya vīthiṃ sañcarante” means travelling from one street to another, thereby showing continuous movement. Therefore, it states, “ aparāparaṃ sañcarante,” meaning travelling here and there according to various needs. This is the meaning, as the words rathi and vīthi are synonymous.
247. Trong Pāḷi, “đi lại từ đường này sang đường khác” có nghĩa là đi lại từ con đường này sang con đường khác; do đó, để chỉ ra sự đi lại liên tục, đã nói “đi lại liên tục”, tức là đi lại từ đây đến đó tùy theo các công việc khác nhau, và đây là ý nghĩa vì các từ ‘rathi’ và ‘vīthi’ có cùng nghĩa.
Siṅghāṭakamhīti vīthicatukke.
“ Siṅghāṭakamhī” means at the crossroads.
Trong ngã tư đường là ở ngã tư đường.
Pāsādo viya bhikkhussa karajakāyo daṭṭhabbo tattha patiṭṭhitassa daṭṭhabbadassanasiddhito.
The body formed by kamma should be seen by the bhikkhu as a palace, because it is from one established there that the seeing of what is to be seen is achieved.
Thân do nghiệp tạo của vị tỳ khưu nên được xem như một cung điện vì sự thành tựu của việc thấy những gì cần thấy của vị ấy được thiết lập ở đó.
Maṃsacakkhumato hi dibbacakkhusamadhigamo.
For one with the physical eye, it is the attainment of the divine eye.
Thật vậy, sự thành tựu thiên nhãn thông (dibbacakkhu) là của người có nhục nhãn (maṃsacakkhu).
Yathāha ‘‘maṃsacakkhussa uppādo, maggo dibbassa cakkhuno’’ti (itivu. 61).
As it is said, “the arising of the physical eye is the path to the divine eye.”
Như đã nói: “Sự phát sanh của nhục nhãn là con đường dẫn đến thiên nhãn thông” (Itivu. 61).
Cakkhumā puriso viya ayameva dibbacakkhuṃ patvā ṭhito bhikkhu daṭṭhabbassa dassanato.
This bhikkhu, having attained the divine eye, stands like a man with sight, seeing what is to be seen.
Vị tỳ khưu này, đã đạt được thiên nhãn thông, đứng đó như một người có mắt vì thấy được những gì cần thấy.
Gehaṃ pavisanto, tato nikkhamanto viya ca mātukucchiṃ paṭisandhivasena pavisanto, tato ca vijātivasena nikkhamanto mātukucchiyā gehasadisattā.
Just as one enters a house and leaves it, so too does one enter a mother’s womb through rebirth-linking and leave it through birth, because the mother's womb is like a house.
Như người vào nhà và ra khỏi nhà, vị ấy vào bụng mẹ bằng cách tái sanh (paṭisandhi), và ra khỏi đó bằng cách sanh ra, vì bụng mẹ giống như một ngôi nhà.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘mātaraṃ kuṭikaṃ brūsi, bhariyaṃ brūsi kulāvaka’’nti (saṃ. ni. 1.19).
Thus, it is said, "You call the mother a hut, you call the wife a nest."
Như đã nói: “Ngươi gọi mẹ là túp lều, ngươi gọi vợ là tổ chim” (Saṃ. Ni. 1.19).
Ayaṃ aṭṭhakathāmuttako nayo – gehaṃ pavisanto viya attabhāvaṃ upapajjanavasena okkamanto, gehā nikkhamanto viya ca attabhāvato cavanavasena apakkamanto attabhāvassa gehasadisattā.
This is a method outside the commentaries: just as one enters a house, so too does one enter an existence through the mode of reappearance; and just as one leaves a house, so too does one depart from an existence through the mode of decease, because existence is like a house.
Đây là một phương pháp không có trong Aṭṭhakathā: như người vào nhà, vị ấy đi vào thân bằng cách tái sanh (upapajjanavasena), và như người ra khỏi nhà, vị ấy rời khỏi thân bằng cách chết (cavanavasena), vì thân giống như một ngôi nhà.
Vuttañhi ‘‘gahakāraka diṭṭhosi, puna gehaṃ na kāhasī’’ti (dha. pa. 154).
For it is said, "O house-builder, you are seen; you shall not build a house again."
Như đã nói: “Hỡi kẻ xây nhà, ngươi đã bị ta thấy, ngươi sẽ không xây nhà nữa” (Dha. Pa. 154).
Aparāparaṃ sañcaraṇakasattāti punappunaṃ saṃsāre paribbhamanakasattā.
“ Aparāparaṃ sañcaraṇakasattā” means beings constantly wandering in saṃsāra.
Chúng sanh đi lại liên tục có nghĩa là chúng sanh luân chuyển (paribbhamanakasattā) trong saṃsāra lặp đi lặp lại.
Abbhokāsaṭṭhāneti ajjhokāsadesabhūte.
“ Abbhokāsaṭṭhāne” means in an open place.
Ở nơi trống trải có nghĩa là ở một nơi trống trải.
Majjheti nagarassa majjhabhūte siṅghāṭake.
“ Majjhe” means at the crossroads in the middle of the city.
Ở giữa là ngã tư đường ở giữa thành phố.
Tattha tatthāti tasmiṃ tasmiṃ bhavekadese.
“ Tattha tatthā” means in this or that part of existence.
Ở khắp nơi có nghĩa là ở từng phần của cõi đó.
Nibbattasattāti uppajjamānakasattā.
“ Nibbattasattā” means beings being born.
Chúng sanh tái sanh có nghĩa là chúng sanh đang sanh ra.
Iminā hi tasmiṃ tasmiṃ bhave jātasaṃvaddhe satte vadati, ‘‘aparāparaṃ sañcaraṇakasattā’’ti pana etena tathā aniyamitakālike sādhāraṇasatte.
By this (expression), it speaks of beings born and growing in each existence; but by “aparāparaṃ sañcaraṇakasattā” it speaks of ordinary beings with no fixed time.
Bằng cách này, nó nói về những chúng sanh đã sanh và trưởng thành trong từng cõi đó, còn bằng cách “chúng sanh đi lại liên tục” thì nói về những chúng sanh chung chung không bị giới hạn về thời gian như vậy.
Evañhi tesaṃ yathākkamaṃ sañcaraṇakasannisinnakajanopamatā upapannā hotīti.
Thus, their analogy to wandering and settled people is appropriately established.
Như vậy, sự ví dụ về những người đi lại và tụ tập liên tục của họ là hợp lý.
Tīsu bhavesu nibbattasattānaṃ āvibhūtakāloti ettha pana vuttappakārānaṃ sabbesampi sattānaṃ aniyamato gahaṇaṃ veditabbaṃ.
In “ tīsu bhavesu nibbattasattānaṃ āvibhūtakālo” (the time when beings born in the three existences become manifest), it should be understood that all beings of the type described are taken without specification.
Thời điểm xuất hiện của chúng sanh tái sanh trong ba cõi ở đây, phải hiểu là sự bao gồm không giới hạn của tất cả chúng sanh đã được đề cập.
Nanu cāyaṃ dibbacakkhukathā, atha kasmā ‘‘tīsu bhavesū’’ti catuvokārabhavassāpi saṅgaho kato.
But is this a discourse on the divine eye? Why, then, is the arupabhava also included when it says “in the three existences”?
Chẳng phải đây là câu chuyện về thiên nhãn thông (dibbacakkhu) sao? Vậy tại sao lại bao gồm cả Tứ Vô Sắc Giới (catuvokārabhavassa) khi nói “trong ba cõi”?
Na hi so arūpadhammārammaṇoti anuyogaṃ pariharanto ‘‘idañcā’’tiādimāha.
For it is not an object of formless phenomena. To overcome this objection, he states, “ idañcā” (and this), and so on.
Vì nó không phải là đối tượng của các pháp vô sắc (arūpadhamma), nên để giải thích câu hỏi đó, vị đạo sư đã nói “ Và điều này” và các câu tương tự.
Tattha ‘‘idanti tīsu bhavesu nibbattasattānanti idaṃ vacana’’nti (dī. ni. ṭī. 1.247) ayamettha ācariyassa mati, evaṃ sati aṭṭhakathācariyehi aṭṭhakathāyameva yathāvutto anuyogo pariharitoti.
There, “ ida” refers to the statement “beings born in the three existences.” This is the opinion of the teacher here; if this is so, then the commentarial teachers have resolved the aforementioned objection in the commentary itself.
Ở đây, ý kiến của các vị đạo sư là “ Điều này” có nghĩa là câu “chúng sanh tái sanh trong ba cõi”. Nếu vậy, các vị đạo sư Aṭṭhakathā đã giải thích câu hỏi đó ngay trong Aṭṭhakathā.
Ayaṃ panettha amhākaṃ khanti – nanu cāyaṃ dibbacakkhukathā, atha kasmā ‘‘dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne’’tiādinā avisesato catuvokārabhavūpagassāpi saṅgaho kato.
This is our acceptance here: But is this a discourse on the divine eye? Why, then, is the inclusion of beings who go to the four-fold existence also made without distinction, as in “with the purified divine eye, surpassing human sight, one sees beings passing away and reappearing”?
Đây là quan điểm của chúng tôi: Chẳng phải đây là câu chuyện về thiên nhãn thông sao? Vậy tại sao lại bao gồm cả những chúng sanh tái sanh vào Tứ Vô Sắc Giới một cách không phân biệt khi nói “với thiên nhãn thanh tịnh, siêu việt hơn con người, thấy chúng sanh đang chết và đang tái sanh” và các câu tương tự?
Na hi so arūpadhammārammaṇoti anuyogaṃ pariharanto ‘‘idañcā’’tiādimāha.
For it is not an object of formless phenomena. To overcome this objection, he states, “ idañcā” (and this), and so on.
Vì nó không phải là đối tượng của các pháp vô sắc, nên để giải thích câu hỏi đó, vị đạo sư đã nói “ Và điều này” và các câu tương tự.
Tattha idanti ‘‘satte passati cavamāne upapajjamāne’’tiādivacanaṃ.
There, “ ida” refers to the statement “sees beings passing away and reappearing,” and so on.
Ở đây, điều này là câu “thấy chúng sanh đang chết và đang tái sanh” và các câu tương tự.
Evañhi sati aṭṭhakathācariyehi pāḷiyameva yathāvutto anuyogo pariharitoti.
If this is so, then the commentarial teachers have resolved the aforementioned objection in the Pāli itself.
Nếu vậy, các vị đạo sư Aṭṭhakathā đã giải thích câu hỏi đó ngay trong Pāḷi.
Yadaggena so pāḷiyaṃ pariharito, tadaggena aṭṭhakathāyampi tassā atthavaṇṇanābhāvato.
To the extent that it is resolved in the Pāli, to that extent it is also in the commentary, because there is no explanation of its meaning in the commentary.
Vì nó đã được giải thích trong Pāḷi, nên cũng được giải thích trong Aṭṭhakathā vì đó là phần giải thích ý nghĩa của Pāḷi.
Desanāsukhatthamevāti kevalaṃ desanāsukhatthaṃ eva avisesena vuttaṃ, na pana catuvokārabhavūpagānaṃ dibbacakkhussa āvibhāvasabbhāvato.
“ Desanāsukhatthamevā” means it was stated without distinction solely for the ease of exposition, and not because the divine eye is capable of perceiving beings in the arupabhava.
Chỉ vì sự dễ dàng trong việc giảng dạy có nghĩa là chỉ vì sự dễ dàng trong việc giảng dạy mà nó được nói một cách không phân biệt, chứ không phải vì thiên nhãn thông có thể xuất hiện đối với những chúng sanh tái sanh vào Tứ Vô Sắc Giới.
‘‘Ṭhapetvā arūpabhava’’nti vā ‘‘dvīsu bhavesū’’ti vā satte passati kāmāvacarabhavato, rūpāvacarabhavato ca cavamāneti vā kāmāvacarabhave, rūpāvacarabhave ca upapajjamāneti vā vuccamānā hi desanā yathārahaṃ bhedyabhedakādivibhāvanena sukhāsukhāvabodhā ca na hoti, avisesena pana evameva vuccamānā sukhāsukhāvabodhā ca.
For, if the teaching were to be expressed as “sees beings passing away from the kāma-bhava and rūpa-bhava, or reborn in the kāma-bhava and rūpa-bhava, excluding the arupabhava,” or “in the two existences,” then such an exposition would not be easy or difficult to understand with the appropriate distinction of the differentiated and the differentiator; but when stated simply without distinction, it is easy to understand.
Thật vậy, nếu nói “trừ cõi vô sắc” hoặc “trong hai cõi”, hoặc “thấy chúng sanh đang chết từ cõi dục giới và cõi sắc giới” hoặc “thấy chúng sanh đang tái sanh trong cõi dục giới và cõi sắc giới”, thì lời giảng dạy đó sẽ không dễ hiểu vì phải phân biệt chi tiết các yếu tố phân biệt và bị phân biệt, nhưng khi nói một cách không phân biệt như vậy thì nó dễ hiểu.
Desetuṃ, avabodhetuñca sukaratāpayojanañhi ‘‘desanāsukhattha’’nti vuttaṃ.
Indeed, “desanāsukhattha” is said to mean the ease of teaching and understanding.
“Vì sự dễ dàng trong việc giảng dạy” có nghĩa là mục đích là để dễ dàng giảng dạy và dễ dàng hiểu.
Kasmāti āha ‘‘āruppe…pe… natthī’’ti, dibbacakkhugocarabhūtānaṃ rūpadhammānamabhāvatoti vuttaṃ hoti.
Why? He says, “ āruppe…pe… natthi” (in the formless realms... there is none), meaning that there are no form-phenomena that are objects of the divine eye in those realms.
Tại sao? Vị ấy nói “ Trong vô sắc… không có”, có nghĩa là không có các pháp sắc là đối tượng của thiên nhãn thông.
248. Idha vipassanāpādakaṃ catutthajjhānacittaṃ veditabbaṃ, na lokiyābhiññāsu viya abhiññāpādakaṃ.
Here, the fourth jhāna consciousness, which is the basis for vipassanā, should be understood, not the one that is the basis for abhiññā, as in worldly supernormal powers.
248. Ở đây, tâm Tứ thiền là nền tảng của vipassanā nên được hiểu, chứ không phải là nền tảng của abhiññā như trong các abhiññā thế gian.
Vipassanāpādakanti ca vipassanāya padaṭṭhānabhūtaṃ, vipassanā ca nāmesā tividhā vipassakapuggalabhedena mahābodhisattānaṃ vipassanā, paccekabodhisattānaṃ vipassanā, sāvakānaṃ vipassanā cāti.
And “ vipassanāpādaka” means that which serves as the proximate cause for vipassanā. This vipassanā is of three kinds, according to the distinction of those who practise insight: the vipassanā of the Great Bodhisattas, the vipassanā of the Paccekabuddha Bodhisattas, and the vipassanā of the disciples.
Vipassanāpādaka có nghĩa là nền tảng của vipassanā, và vipassanā này có ba loại tùy theo sự khác biệt của người hành vipassanā: vipassanā của các vị Đại Bồ Tát, vipassanā của các vị Độc Giác Bồ Tát, và vipassanā của các vị Thanh Văn.
Tattha mahābodhisattānaṃ, paccekabodhisattānañca vipassanā cintāmayañāṇasambandhikā sayambhuñāṇabhūtā, sāvakānaṃ pana sutamayañāṇasambandhikā paropadesasambhūtā.
Among these, the vipassanā of the Great Bodhisattas and the Paccekabuddha Bodhisattas is related to knowledge born of reflection (cintāmayañāṇa) and is self-originated knowledge (sayambhuñāṇa); whereas the vipassanā of the disciples is related to knowledge born of learning (sutamayañāṇa) and arises from others’ instruction.
Trong đó, vipassanā của các vị Đại Bồ Tát và Độc Giác Bồ Tát là Sayambhūñāṇa (trí tự sanh) liên quan đến Cintāmayañāṇa (trí do tư duy), còn vipassanā của các vị Thanh Văn là liên quan đến Sutamayañāṇa (trí do nghe) và sanh ra từ sự hướng dẫn của người khác.
Sā ‘‘ṭhapetvā nevasaññānāsaññāyatanaṃ avasesarūpārūpajjhānānaṃ aññatarato vuṭṭhāyā’’tiādinā anekadhā, arūpamukhavasena catudhātuvavatthāne vuttānaṃ tesaṃ tesaṃ dhātupariggahamukhānañca aññataramukhavasena anekadhā ca visuddhimagge (visuddhi. 2.664) nānānayato vibhāvitā, mahābodhisattānaṃ pana catuvīsatikoṭisatasahassamukhena pabhedagamanato nānānayaṃ sabbaññutaññāṇasannissayassa ariyamaggañāṇassa adhiṭṭhānabhūtaṃ pubbabhāgañāṇagabbhaṃ gaṇhāpentaṃ paripākaṃ gacchantaṃ paramagambhīraṃ saṇhasukhumataraṃ anaññasādhāraṇaṃ vipassanāñāṇaṃ hoti, yaṃ aṭṭhakathāsu ‘‘mahāvajirañāṇa’’nti vuccati, yassa ca pavattivibhāgena catuvīsatikoṭisatasahassappabhedassa pādakabhāvena samāpajjiyamānā catuvīsatikoṭisatasahassasaṅkhyā devasikaṃ satthu vaḷañjanasamāpattiyo vuccanti.
That insight, by various ways such as ‘‘having emerged from one of the remaining rūpa and arūpa jhāna, except for the sphere of neither perception nor non-perception,’’ and by various ways, for example, by one of the modes of apprehending elements as taught in the four-element analysis with arūpa as the primary aspect, is expounded in the Visuddhimagga. But for the Great Bodhisattas, due to its differentiation into two hundred and forty thousand million modes, it is a vipassanā-ñāṇa that is profoundly deep, exceedingly subtle, and unique, encompassing a preparatory knowledge (pubbabhāgañāṇa) that serves as the foundation for the knowledge of the Noble Path (ariyamaggañāṇa), which is reliant on omniscience (sabbaññutaññāṇa), and which ripens, leading to the acquisition of that knowledge. It is called ‘‘Great Vajra-knowledge’’ in the commentaries, and through its mode of operation, the two hundred and forty thousand million types of the Buddha's daily practices of attainment (vaḷañjanasamāpattiyo) are said to be entered into as its underlying support.
Vipassanā này được giải thích theo nhiều cách khác nhau trong Thanh Tịnh Đạo (visuddhi. 2.664), như: “sau khi xuất khỏi bất kỳ thiền sắc giới hoặc vô sắc giới nào, ngoại trừ Tưởng phi tưởng xứ thiền”, và theo nhiều cách khác nhau dựa trên các phương diện thu nhiếp các yếu tố đã được đề cập trong việc xác định Tứ đại theo phương diện vô sắc giới. Tuy nhiên, đối với các vị Đại Bồ Tát, đó là một loại vipassanāñāṇa (tuệ quán) vô cùng sâu xa, vi tế và độc nhất vô nhị, đạt đến sự viên mãn, bao hàm các tri kiến sơ khởi (pubbabhāgañāṇa) làm nền tảng cho Ariyamaggañāṇa (Đạo tuệ) dựa trên Sabbaññutaññāṇa (Toàn tri tuệ), được phân loại thành hai mươi bốn vạn ức phương diện. Trong các bản Chú giải, vipassanāñāṇa này được gọi là “Mahāvajirañāṇa” (Đại Kim Cang Tuệ), và nhờ sự phân loại hai mươi bốn vạn ức phương diện của sự vận hành của nó, hai mươi bốn vạn ức sự nhập định (samāpatti) mà Đức Phật thực hành hàng ngày được gọi là những nền tảng (pādakabhāva) cho vipassanāñāṇa đó.
Svāyaṃ buddhānaṃ vipassanācāro paramatthamañjusāyaṃ visuddhimaggavaṇṇanāyaṃ (visuddhi. ṭī. 1.144) uddesato ācariyena dassito, tato so atthikehi gahetabbo.
This practice of insight of the Buddhas has been shown in outline by the Teacher in the Paramatthamañjūsā, the Commentary on the Visuddhimagga; therefore, it should be adopted by those who are interested.
Hành vi vipassanā này của chư Phật đã được vị Đạo sư trình bày tóm tắt trong Paramatthamañjūsā, Visuddhimaggavaṇṇanā (visuddhi. ṭī. 1.144); do đó, những ai có chí cầu nên thọ trì nó.
Idha pana sāvakānaṃ vipassanāva adhippetā.
However, here it is the insight of the disciples that is intended.
Ở đây, chỉ có vipassanā của các vị Thánh đệ tử được đề cập.
‘‘Āsavānaṃ khayañāṇāyā’’ti idaṃ kiriyāpayojanabhūte tadatthe sampadānavacanaṃ, tasmā asatipi payojanavācake payojanavaseneva attho veditabboti āha ‘‘khayañāṇanibbattanatthāyā’’ti.
The phrase ‘‘for the knowledge of the destruction of the taints’’ is a dative case ending indicating the purpose of the action. Therefore, even if a word expressing purpose is absent, the meaning should be understood in terms of purpose, so it says ‘‘for the production of the knowledge of destruction’’.
Lời nói “Āsavānaṃ khayañāṇāyā” này là một từ chỉ mục đích (sampadānavacana) trong ý nghĩa đó, là mục đích của hành động. Do đó, ngay cả khi không có từ chỉ mục đích, ý nghĩa phải được hiểu theo mục đích, nên đã nói “khayañāṇanibbattanatthāyā” (vì mục đích phát sinh tri kiến diệt trừ lậu hoặc).
Evamīdisesu.
And so in similar instances.
Cũng vậy trong những trường hợp tương tự.
Nibbānaṃ, arahattamaggo ca ukkaṭṭhaniddesena idha khayo nāma, tattha ñāṇaṃ khayañāṇaṃ, tassa nibbattanasaṅkhāto attho payojanaṃ, tadatthāyāti attho.
Nibbāna and the Arahant-path are, by way of ultimate designation, called destruction here; knowledge therein is knowledge of destruction, and the meaning consisting of its production is the purpose; hence, ‘‘for that purpose’’ is the meaning.
Nibbāna và Arahant Magga (Đạo A-la-hán) ở đây được gọi là khaya (sự diệt trừ) theo cách diễn giải tối thượng. Tri kiến về điều đó là khayañāṇa (tri kiến diệt trừ lậu hoặc). Ý nghĩa của sự phát sinh tri kiến đó là mục đích, tức là vì mục đích đó.
Khepeti pāpadhamme samucchindatīti khayo, maggo.
That which destroys evil states, thoroughly eradicates them, is destruction—the Path.
Diệt trừ các pháp ác, đoạn tuyệt chúng, nên gọi là khaya, tức là Đạo (magga).
So pana pāpakkhayo āsavakkhayena vinā natthi, tasmā ‘‘khaye ñāṇa’’nti (dha. sa. suttantadukamātikā 148) ettha khayaggahaṇena āsavakkhayova vuttoti dasseti ‘‘āsavānaṃ khayo’’ti iminā.
But the destruction of evil states does not exist without the destruction of the taints. Therefore, it shows that by the term ‘destruction’ in ‘‘knowledge in destruction’’ is meant only the destruction of the taints, by this phrase ‘‘destruction of the taints’’.
Tuy nhiên, sự diệt trừ ác pháp đó không thể có nếu không có sự diệt trừ lậu hoặc (āsavakkhaya). Do đó, để chỉ ra rằng từ “khaya” trong “khaye ñāṇaṃ” (tri kiến về sự diệt trừ) chỉ có nghĩa là sự diệt trừ lậu hoặc, đã nói “āsavānaṃ khayo” (sự diệt trừ các lậu hoặc) bằng từ này.
Anuppāde ñāṇanti āsavānamanuppādabhūte ariyaphale ñāṇaṃ.
Knowledge in non-arising means knowledge in the Noble Fruition, which is the non-arising of the taints.
Anuppāde ñāṇaṃ (tri kiến về sự không tái sinh) là tri kiến về Thánh quả (ariyaphala) là sự không tái sinh của các lậu hoặc.
Khīyiṃsu āsavā etthāti khayo, phalaṃ.
That in which the taints are exhausted is destruction—the Fruition.
Các lậu hoặc đã được diệt trừ ở đây, nên gọi là khayo, tức là Quả (phala).
Samitapāpatāya samaṇo, samitapāpatā ca nippariyāyato arahattaphalenevāti āha ‘‘āsavānaṃ khayā samaṇo hotīti ettha phala’’nti.
One is a samaṇa due to the appeasement of evil. And the appeasement of evil is unequivocally by the Arahant-fruition itself. Thus, it says ‘‘Fruition, in ‘one is a samaṇa through the destruction of the taints’’’.
Vì đã diệt trừ ác pháp nên gọi là samaṇa (sa-môn), và sự diệt trừ ác pháp một cách tuyệt đối chỉ có thể đạt được bằng Arahantaphala (quả A-la-hán), nên đã nói “āsavānaṃ khayā samaṇo hotīti ettha phalaṃ” (ở đây, “samaṇa” là quả vị, vì sự diệt trừ các lậu hoặc).
Khayāti ca khīṇattāti attho.
And through destruction means through being destroyed.
Và khayā có nghĩa là do đã diệt trừ.
Khīyanti āsavā etthāti khayo, nibbānaṃ.
That in which the taints are exhausted is destruction—Nibbāna.
Các lậu hoặc được diệt trừ ở đây, nên gọi là khayo, tức là Nibbāna.
‘‘Āsavakkhayā’’ti pana samāsavasena dvibhāvaṃ katvā vuttattā ‘‘āsavānaṃ khayo’’ti padassa atthuddhāre āsavakkhayapadaggahaṇaṃ.
However, because it is stated by way of a compound, forming two parts as ‘‘āsavakkhayā’’, the inclusion of the term āsavakkhaya is in the elucidation of the meaning of the word ‘‘āsavānaṃ khayo’’.
Tuy nhiên, vì đã được nói dưới dạng từ ghép “āsavakkhayā” (sự diệt trừ các lậu hoặc), chia thành hai phần, nên trong việc giải thích ý nghĩa của từ “āsavānaṃ khayo”, đã dùng từ “āsavakkhaya”.
‘‘Paravajjānupassissā’’tiādigāthā dhammapade (dha. pa. 253).
The verse ‘‘One who observes the faults of others’’ and so on, is in the Dhammapada.
Bài kệ “Paravajjānupassissā” (kẻ chỉ nhìn lỗi người khác) và những câu tương tự nằm trong Dhammapada.
Tattha ujjhānasaññinoti garahasaññino.
There, ujjhānasaññino means having the perception of finding fault.
Trong đó, ujjhānasaññino có nghĩa là kẻ có tâm ý chỉ trích.
Arāti dūrā.
Arā means far off.
Arā có nghĩa là xa.
‘‘Arā siṅghāmi vārija’’ntiādīsu (saṃ. ni. 1.234; jā. 1.6.116) viya hi dūratthoyaṃ nipāto.
Indeed, this particle has the meaning of remoteness, as in ‘‘From afar I smell the lotus,’’ and so on.
Thật vậy, từ này là một quán từ (nipāta) có nghĩa là xa, như trong các câu “Arā siṅghāmi vārijaṃ” (Tôi ngửi hoa sen từ xa) và những câu tương tự.
‘‘Ārā’’tipi pāṭho.
‘‘Ārā’’ is also a reading.
Cũng có bản đọc là “Ārā”.
Arāsaddo viya ārāsaddopi dūratthe eko nipātoti veditabbo.
Like the word arā, the word ārā should be understood as one particle in the sense of remoteness.
Cần phải hiểu rằng từ ārā cũng là một quán từ có nghĩa là xa, giống như từ arā.
Tadeva hi padaṃ saddasatthe udāhaṭaṃ.
Indeed, that very word is exemplified in the grammatical texts.
Thật vậy, chính từ đó đã được dùng làm ví dụ trong các sách ngữ pháp.
Kāmañca dhammapadaṭṭhakathāyaṃ ‘‘arahattamaggasaṅkhātā ārā dūraṃ gatova hotī’’ti (dha. pa. aṭṭha. 2.253) vuttaṃ, tathāpi āsavavaḍḍhiyā saṅkhāre vaḍḍhento visaṅkhārato suvidūradūro, tasmā ‘‘ārā so āsavakkhayā’’ti ettha āsavakkhayapadaṃ visaṅkhārādhivacanampi sambhavatīti āha ‘‘nibbāna’’nti.
Although it is stated in the Dhammapadaṭṭhakathā that ‘‘he is far gone, in the sense of the Arahant-path, which is ārā’’, yet, by increasing the taints, one increases the saṅkhāras and is thus exceedingly far from the visaṅkhāra (Nibbāna). Therefore, in ‘‘he is far from the destruction of the taints’’, the word āsavakkhaya can also mean the visaṅkhāra. Thus, it says ‘‘Nibbāna’’.
Mặc dù trong Dhammapadaṭṭhakathā (Chú giải Pháp Cú) có nói “arahattamaggasaṅkhātā ārā dūraṃ gatova hotī” (con đường A-la-hán được gọi là xa vì nó đã đi rất xa), tuy nhiên, khi các hành (saṅkhāra) tăng trưởng do sự tăng trưởng của các lậu hoặc, thì người đó càng ở rất xa khỏi sự không hành (visaṅkhāra). Do đó, trong câu “ārā so āsavakkhayā” (người đó xa lìa sự diệt trừ lậu hoặc), từ “āsavakkhaya” cũng có thể có nghĩa là Nibbāna, tức là sự không hành (visaṅkhāra). Vì vậy, đã nói “Nibbāna”.
Khayanaṃ khayo, āsavānaṃ khaṇanirodho.
The act of destroying is destruction; the momentary cessation of the taints.
Sự diệt trừ là khayo, tức là sự đoạn diệt tức thời của các lậu hoặc.
Sesaṃ tassa pariyāyavacanaṃ.
The rest are synonyms for it.
Phần còn lại là từ đồng nghĩa của nó.
Bhaṅgo āsavānaṃ khayoti vuttoti yojanā.
The breakdown means the destruction of the taints; this is the connection.
Ý nghĩa là sự hoại diệt được gọi là sự diệt trừ các lậu hoặc.
Idha pana nibbānampi maggopi avinābhāvato.
However, here, Nibbāna and the Path are (meant) due to their inseparability.
Ở đây, Nibbāna và Đạo (magga) cũng được nói đến vì chúng không thể tách rời nhau.
Na hi nibbānamanārabbha maggeneva āsavānaṃ khayo hotīti.
For indeed, the destruction of the taints does not occur by the Path alone, without Nibbāna as its object.
Thật vậy, sự diệt trừ các lậu hoặc không thể xảy ra chỉ bằng Đạo mà không hướng đến Nibbāna.
Tanninnanti tasmiṃ āsavānaṃ khayañāṇe ninnaṃ.
‘‘Inclined to that’’ means inclined to that knowledge of the destruction of the taints.
Tanninna có nghĩa là hướng về tri kiến diệt trừ các lậu hoặc.
Sesaṃ tasseva vevacanaṃ.
The rest are synonyms for that same (word).
Phần còn lại là từ đồng nghĩa của nó.
Pāḷiyaṃ idaṃ dukkhanti dukkhassa ariyasaccassa paricchinditvā, anavasesetvā ca tadā tassa bhikkhuno paccakkhato gahitabhāvadassananti dassetuṃ ‘‘ettaka’’ntiādi vuttaṃ.
In the Pāḷi, the words ‘‘This is suffering’’ are said to show that at that time, that monk directly apprehended the Noble Truth of Suffering by circumscribing it and without leaving anything out. Therefore, it is said, ‘‘such and such’’ and so on.
Trong Pāḷi, câu “idaṃ dukkhaṃ” (đây là khổ) được nói để chỉ rằng vị tỳ khưu đó đã trực tiếp thấu hiểu Khổ Thánh đế (dukkha ariyasacca) một cách trọn vẹn, không còn sót lại gì. Để chỉ ra ý nghĩa này, đã nói “ettakaṃ” (chừng này) và những câu tương tự.
Tattha hi ettakaṃ dukkhanti tassa paricchijja gahitabhāvadassanaṃ.
For there, ‘‘such is suffering’’ shows that it was apprehended by circumscribing it.
Trong đó, “ettakaṃ dukkhaṃ” (chừng này là khổ) chỉ ra rằng khổ đã được thấu hiểu một cách trọn vẹn.
Na ito bhiyyoti anavasesetvā gahitabhāvadassanaṃ.
‘‘Not more than this’’ shows that it was apprehended without leaving anything out.
“Na ito bhiyyo” (không hơn thế nữa) chỉ ra rằng khổ đã được thấu hiểu không còn sót lại gì.
Tenāha ‘‘sabbampi dukkhasacca’’ntiādi.
Therefore, it says ‘‘all of the truth of suffering’’ and so on.
Vì thế đã nói “sabbampi dukkhasaccaṃ” (toàn bộ Khổ đế) và những câu tương tự.
Sarasalakkhaṇapaṭivedhavasena pajānanameva yathābhūtaṃ pajānanaṃ nāmāti dasseti ‘‘sarasalakkhaṇapaṭivedhenā’’ti iminā.
It shows that understanding by penetrating its characteristic essence is indeed understanding as it truly is, by the words ‘‘by the penetration of its characteristic essence’’.
Để chỉ ra rằng sự thấu hiểu đúng như thật là sự thấu hiểu bằng cách thâm nhập bản chất và đặc tính của sự vật, đã nói “sarasalakkhaṇapaṭivedhenā” (bằng cách thâm nhập bản chất và đặc tính của chính nó) bằng từ này.
Rasoti sabhāvo rasitabbo jānitabboti katvā, attano raso saraso, so eva lakkhaṇaṃ, tassa asammohato paṭivijjhanenāti attho.
‘‘Essence’’ means inherent nature, to be savored, to be known. Thus, one’s own essence is characteristic essence. That alone is the characteristic. The meaning is by penetrating it without confusion.
Raso có nghĩa là bản chất (sabhāva), vì nó phải được nếm trải, phải được biết. Bản chất của chính nó là saraso. Đó chính là đặc tính (lakkhaṇa). Ý nghĩa là bằng cách thâm nhập đặc tính đó một cách không lầm lẫn.
Asammohato paṭivijjhanañca nāma yathā tasmiṃ ñāṇe pavatte pacchā dukkhasaccassa sarūpādiparicchede sammoho na hoti, tathā tassa pavattiyeva.
And penetrating without confusion means the very arising of that knowledge in such a way that no confusion arises later regarding the analysis of the essence, etc., of the truth of suffering.
Sự thâm nhập không lầm lẫn có nghĩa là khi tri kiến đó phát sinh, sau đó không có sự lầm lẫn trong việc phân biệt hình tướng và các đặc tính của Khổ đế, đó chính là sự phát sinh của tri kiến đó.
Tena vuttaṃ ‘‘yathābhūtaṃ pajānātī’’ti.
Therefore, it is said, ‘‘one understands as it truly is’’.
Vì thế đã nói “yathābhūtaṃ pajānātī” (thấu hiểu đúng như thật).
‘‘Nibbattika’’nti iminā ‘‘dukkhaṃ samudeti etasmāti dukkhasamudayo’’ti nibbacanaṃ dasseti.
By ‘‘producing’’ is shown the etymology: ‘‘Suffering arises from this; hence, the origin of suffering.’’
Bằng từ “nibbattika” (nguyên nhân phát sinh), đã chỉ ra lời giải thích: “Tập khởi của khổ là dukkhasamudayo (Khổ tập đế) vì khổ phát sinh từ đó”.
Tadubhayanti dukkhaṃ, dukkhasamudayo ca.
‘‘Both of those’’ means suffering and the origin of suffering.
Tadubhayaṃ (cả hai điều đó) là khổ và Khổ tập đế.
Yaṃ ṭhānaṃ patvāti yaṃ nibbānaṃ maggassa ārammaṇapaccayaṭṭhena kāraṇabhūtaṃ āgamma.
‘‘Having reached that state’’ means having arrived at that Nibbāna, which is the cause by way of objective condition for the Path.
Yaṃ ṭhānaṃ patvā (đạt đến nơi nào) có nghĩa là nương vào Nibbāna, nơi là nguyên nhân theo nghĩa là đối tượng duyên (ārammaṇapaccaya) của Đạo.
Ṭhānanti hi kāraṇaṃ vuccati tiṭṭhati ettha phalaṃ tadāyattatāyāti katvā.
Indeed, state is called a cause, because the fruit stands there, being dependent on it.
Thật vậy, ṭhānaṃ (nơi chốn) được gọi là nguyên nhân, vì quả vị tồn tại ở đó do sự phụ thuộc vào nó.
Tadubhayaṃ patvāti ca tadubhayavato puggalassa tadubhayassa patti viya vuttā.
And ‘‘having reached both of those’’ is stated as if the two (suffering and its origin) attained Nibbāna, just as the individual possessing both attains it.
Và tadubhayaṃ patvā (đạt đến cả hai điều đó) được nói như thể sự đạt đến của cả hai điều đó là sự đạt đến của người có cả hai điều đó.
Puggalasseva hi ārammaṇakaraṇavasena nibbānappatti, na tadubhayassa.
Indeed, the attainment of Nibbāna is for the individual, by way of making it the object, not for both of those.
Thật vậy, sự đạt đến Nibbāna chỉ là của cá nhân bằng cách biến Nibbāna thành đối tượng, chứ không phải của cả hai điều đó.
Apica patvāti pāpuṇanahetu, puggalassa ārammaṇakaraṇavasena samāpajjanatoti attho.
Furthermore, ‘‘having reached’’ (patvā) means the cause of reaching, implying that the individual attains it by making it the object.
Hơn nữa, patvā (đã đạt đến) là nguyên nhân của sự đạt đến, có nghĩa là đã nhập vào bằng cách biến Nibbāna thành đối tượng của cá nhân.
Asamānakattuke viya hi samānakattukepi tvāpaccayassa hetvatthe pavatti saddasatthesu pākaṭā.
Indeed, the occurrence of the tvā suffix in the causal sense is well-known in grammatical texts, even in verbs with the same agent as in those with different agents.
Thật vậy, sự xuất hiện của tvāpaccaya (phần từ quá khứ) với ý nghĩa nguyên nhân là rõ ràng trong ngữ pháp, ngay cả trong trường hợp cùng chủ ngữ (samānakattuke) như trong trường hợp khác chủ ngữ (asamānakattuke).
Appavattīti appavattinimittaṃ ‘‘na pavattati tadubhayametenā’’ti katvā, appavattiṭṭhānaṃ vā ‘‘na pavattati tadubhayametthā’’ti katvā, anena ca ‘‘dukkhaṃ nirujjhati ettha, etenāti vā dukkhanirodho’’ti nibbacanaṃ dasseti, dukkhasamudayassa pana gahaṇaṃ taṃnibbattakassa nirujjhanato tassāpi nirujjhanadassanatthanti daṭṭhabbaṃ.
‘‘Non-occurrence’’ means the cause of non-occurrence, because ‘‘both of those do not occur by this’’, or the place of non-occurrence, because ‘‘both of those do not occur in this’’. By this, it shows the etymology: ‘‘Suffering ceases in this, or by this; hence, the cessation of suffering.’’ The inclusion of the origin of suffering should be understood as showing its cessation because its producer ceases.
Appavattī (sự không vận hành) có nghĩa là nguyên nhân của sự không vận hành, vì “cả hai điều đó không vận hành bởi điều này”, hoặc là nơi không vận hành, vì “cả hai điều đó không vận hành ở đây”. Bằng cách này, đã chỉ ra lời giải thích: “Sự diệt trừ khổ là dukkhanirodho (Khổ diệt đế) vì khổ diệt trừ ở đây, hoặc bởi điều này”. Và cần phải hiểu rằng sự thu nhiếp Khổ tập đế là để chỉ ra rằng nó cũng diệt trừ do sự diệt trừ của cái tạo ra nó.
Nibbānapadeyeva ta-saddo nivattatīti ayaṃ-saddo puna vutto.
Since the word ta- ceases only in the word Nibbāna, the word ayaṃ is stated again.
Vì từ “ta” (đó) chỉ dừng lại ở từ Nibbāna, nên từ “ayaṃ” (này) lại được nói đến.
Sabbanāmikañhi padaṃ vuttassa vā liṅgassa gāhakaṃ, vuccamānassa vā.
Indeed, a pronominal word refers either to a gender already mentioned or to one being mentioned.
Thật vậy, một từ đại danh từ (sabbanāmikaṃ padaṃ) có thể chỉ một giới tính (liṅga) đã được nói đến hoặc một giới tính sẽ được nói đến.
Tassāti dukkhanirodhassa.
‘‘Of that’’ means of the cessation of suffering.
Tassā (của điều đó) có nghĩa là của Khổ diệt đế.
Sampāpakanti sacchikaraṇavasena sammadeva pāpakaṃ, etena ca ‘‘dukkhanirodhaṃ gamayati, gacchati vā etāyāti dukkhanirodhagāminī, sāyeva paṭipadā dukkhanirodhagāminipaṭipadā’’ti nibbacanaṃ dasseti.
Sampāpaka means that which properly leads to realization. By this, it shows the derivation that "it leads to the cessation of suffering (Dukkha-nirodha), or one goes by this (path) to the cessation of suffering, thus it is dukkhanirodhagāminī; that very practice is the dukkhanirodhagāminipaṭipadā."
Sampāpaka có nghĩa là: do sự chứng ngộ mà đưa đến một cách hoàn hảo. Và bằng từ này, (người chú giải) chỉ ra định nghĩa rằng: "Đưa đến sự diệt khổ, hoặc đi đến sự diệt khổ bằng con đường này, nên gọi là dukkhanirodhagāminī (con đường đưa đến sự diệt khổ), chính con đường đó là dukkhanirodhagāminipaṭipadā (đạo lộ đưa đến sự diệt khổ)."
Kilesavasenāti āsavasaṅkhātakilesavasena.
Kilesavasena means by way of defilements, specifically by way of defilements known as āsavas.
Kilesavasenā có nghĩa là: do quyền năng của các phiền não được gọi là āsava.
Tadeva āsavapariyāyena dassento puna āha, tasmā na ettha punaruttidosoti adhippāyo.
Presenting the same (meaning) by a synonym for āsava, (the Teacher) speaks again. Therefore, the intention is that there is no fault of repetition here.
Chính điều đó, người chú giải lại nói, với ý muốn chỉ ra bằng từ đồng nghĩa āsava. Do đó, đây không phải là lỗi trùng lặp.
Pariyāyadesanābhāvo nāma hi āveṇiko buddhadhammoti heṭṭhā vuttovāyamattho.
For the non-existence of a teaching through synonyms is a unique quality of the Buddha's Dhamma, and this meaning has been stated below.
Thật vậy, ý nghĩa này đã được nói ở dưới rằng: "Việc giảng giải các từ đồng nghĩa là một đặc tính riêng biệt của Phật Pháp."
Nanu ca āsavānaṃ dukkhasaccapariyāyova atthi, na sesasaccapariyāyo, atha kasmā sarūpato dassitasaccāniyeva kilesavasena pariyāyato puna dassento evamāhāti vuttanti?
Indeed, the āsavas are only a synonym for the suffering truth, not for the other truths; so why, when presenting the truths shown in their essence, does (the Teacher) again present them as synonyms by way of defilements, speaking thus?
Há chẳng phải āsava chỉ là từ đồng nghĩa của Khổ đế, chứ không phải của các đế khác sao? Vậy tại sao lại nói như vậy, khi lại chỉ ra các đế đã được trình bày theo bản chất của chúng, và một lần nữa bằng các từ đồng nghĩa theo quyền năng của phiền não?
Saccaṃ, taṃsambandhattā pana sesasaccānaṃ taṃsamudayādipariyāyopi labbhatīti katvā evaṃ vuttanti veditabbaṃ.
It is true, but because of their connection to that (suffering truth), the synonyms for the other truths, such as the truth of the origin (of suffering), are also obtained; thus, it should be understood as having been said in this way.
Đúng vậy, nhưng vì các đế khác có liên quan đến Khổ đế, nên các từ đồng nghĩa như Khổ tập đế cũng có thể được bao gồm. Do đó, cần phải hiểu rằng đã nói như vậy.
Dukkhasaccapariyāyabhūtaāsavasambandhāni hi āsavasamudayādīnīti, saccāni dassentotipi yojetabbaṃ.
For the origin of āsavas, etc., are connected to the āsavas that are synonyms for the suffering truth; this should also be construed as "while presenting the truths."
Và cũng nên kết hợp rằng: "Các āsava-samudaya (tập khởi của āsava) và các pháp khác có liên quan đến các āsava vốn là từ đồng nghĩa của Khổ đế, khi chỉ ra các đế."
‘‘Āsavānaṃ khayañāṇāyā’’ti āraddhattā cettha āsavānameva gahaṇaṃ, na sesakilesānaṃ tathā anāraddhattāti daṭṭhabbaṃ.
And here, because it begins with "for the knowledge of the destruction of āsavas," only the āsavas are understood, not the other defilements, as they are not introduced in the same way.
Và ở đây, vì đã bắt đầu với "để có trí tuệ diệt trừ các āsava", nên cần phải hiểu rằng chỉ đề cập đến các āsava, chứ không phải các phiền não khác, vì chúng không được bắt đầu như vậy.
Tathā hi ‘‘kāmāsavāpi cittaṃ vimuccatī’’tiādinā (dī. ni. 1.248; ma. ni. 1.433; 3.19) āsavavimuttasīseneva sabbakilesavimutti vuttā.
Thus, all defilement-freedom is expressed through the heading of āsava-freedom, as in "the mind is freed from the āsava of sensuality," and so on.
Thật vậy, sự giải thoát khỏi mọi phiền não đã được nói đến bằng cách lấy sự giải thoát khỏi āsava làm chính yếu, như trong "Tâm được giải thoát khỏi kāmāsava (lậu hoặc dục giới)" và các câu tương tự.
‘‘Idaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ pajānātī’’tiādinā missakamaggova idha kathito lokiyavipassanāya lokuttaramaggassa missakattāti vuttaṃ ‘‘saha vipassanāya koṭippattaṃ maggaṃ kathesī’’ti.
By "He understands this is suffering as it actually is," etc., a mixed path (lokiya and lokuttara) is taught here, because the supramundane path is mixed with mundane insight; hence it is said: "He taught the path that reached its peak along with insight."
Với câu "Biết rõ như thật đây là khổ", v.v., ở đây đã nói về đạo hỗn hợp (lokiya-lokuttara magga), vì vipassanā thế gian hòa lẫn với đạo siêu thế. Do đó, (người chú giải) đã nói: "Đã giảng về đạo đạt đến đỉnh cao cùng với vipassanā".
‘‘Jānato passato’’ti iminā tayopi pariññāsacchikiriyābhāvanābhisamayā vuttā catusaccapajānanāya eva catukiccasiddhito, pahānābhisamayo pana pārisesato ‘‘vimuccatī’’ti iminā vuttoti āha ‘‘maggakkhaṇaṃ dassetī’’ti.
By "knowing, seeing," the three abhisamayas—comprehension, realization, and development—are stated, since the four functions are accomplished by knowing the four truths. The abhisamaya of abandonment, however, is stated implicitly by "is freed"; thus, it is said: "He shows the moment of the path."
Với câu "Người biết, người thấy", cả ba sự chứng ngộ (pariññā-sacchikaraṇa-bhāvanā-abhisamaya) đều được nói đến, vì bốn nhiệm vụ được hoàn thành chỉ bằng sự hiểu biết về Tứ Diệu Đế. Sự chứng ngộ đoạn trừ (pahāna-abhisamaya) được nói đến bằng từ "được giải thoát" theo phần còn lại. Do đó, (người chú giải) nói: "Chỉ ra sát-na đạo".
Cattāri hi kiccāni catusaccapajānanāya eva siddhāni.
For the four functions are accomplished simply by knowing the four truths.
Thật vậy, bốn nhiệm vụ được hoàn thành chỉ bằng sự hiểu biết về Tứ Diệu Đế.
Yathāha ‘‘taṃ kho panidaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ pariññātanti me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādī’’tiādi (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 15; paṭi. ma. 2.29).
As it is said, "This noble truth of suffering has been fully understood by me, monks, there arose vision in me concerning dhammas unheard before," and so on.
Như đã nói: "Này các Tỳ-khưu, đối với các pháp chưa từng được nghe trước đây, nhãn đã khởi lên nơi Ta rằng: 'Đây là Khổ Thánh đế đã được liễu tri' ", v.v.
Ayaṃ aṭṭhakathāmuttako nayo – jānato passatoti ca hetuniddeso, ‘‘jānanahetu passanahetu kāmāsavāpi cittaṃ vimuccatī’’tiādinā yojanā.
This is an interpretation independent of the Aṭṭhakathā: "knowing, seeing" is an indication of cause. The construction is, "Because of knowing, because of seeing, the mind is freed even from the āsava of sensuality," and so on.
Đây là phương pháp không thuộc Aṭṭhakathā – và jānato passato là một sự chỉ định nguyên nhân, với sự kết nối như "do nguyên nhân biết, do nguyên nhân thấy, tâm được giải thoát khỏi kāmāsava", v.v.
Kāmañcettha jānanapassanakiriyānaṃ, vimuccanakiriyāya ca samānakālatā, tathāpi dhammānaṃ samānakālikānampi paccayapaccayuppannatā sahajātādikoṭiyā labbhatīti, hetugabbhavisesanatādassanametantipi vadanti.
Although the acts of knowing and seeing are simultaneous with the act of liberation here, yet the nature of cause and effect for things, even those that are simultaneous, is obtained through the category of co-arisen conditions, etc.; therefore, some say that this is a presentation of a special qualifying condition containing a cause.
Mặc dù ở đây, hành động biết và thấy, và hành động giải thoát, xảy ra đồng thời, nhưng các pháp, dù đồng thời, vẫn có thể có mối quan hệ nhân quả (paccaya-paccayuppanna) theo cách đồng sanh (sahajāta), v.v. Và cũng có người nói rằng đây là sự chỉ ra một tính từ bao hàm nguyên nhân.
Bhavāsavaggahaṇena cettha bhavarāgassa viya bhavadiṭṭhiyāpi samavarodhoti diṭṭhāsavassāpi saṅgaho daṭṭhabbo, adhunā pana ‘‘diṭṭhāsavāpi cittaṃ vimuccatī’’ti katthaci pāṭho dissati, so na porāṇo, pacchā pamādalikhitoti veditabbo.
And here, by the apprehension of the āsava of existence, just as with the attachment to existence, there is also the inclusion of the view of existence; thus, the āsava of wrong view should also be understood as included. However, nowadays, the reading "the mind is freed even from the āsava of wrong view" is found in some places, but that is not an ancient reading; it should be understood as having been carelessly copied later.
Và ở đây, bằng cách bao gồm bhavāsava (lậu hoặc hữu), bhavadiṭṭhi (tà kiến về hữu) cũng được bao hàm như bhavarāga (tham ái hữu). Do đó, cần phải hiểu rằng diṭṭhāsava (lậu hoặc kiến) cũng được bao gồm. Tuy nhiên, hiện nay, có một số bản văn có câu "tâm được giải thoát khỏi diṭṭhāsava", nhưng đó không phải là bản cổ xưa, mà cần phải hiểu là đã được sao chép sai sau này.
Bhayabheravasuttasaṃvaṇṇanādīsu (ma. ni. aṭṭha. 1.54) anekāsupi tatheva saṃvaṇṇitattā.
Because it is explained in the same way in many (texts) such as the Commentaries on the Bhayabheravasutta, etc.
Vì trong nhiều bộ chú giải như Bhayabheravasuttasaṃvaṇṇanā (Chú giải về kinh Bhayabherava), v.v., cũng đã được chú giải như vậy.
Ettha ca kiñcāpi pāḷiyaṃ saccapaṭivedho aniyamitapuggalassa aniyamitakālavasena vutto, tathāpi abhisamayakāle tassa paccuppannataṃ upādāya ‘‘evaṃ jānato evaṃ passato’’ti vattamānakālaniddeso kato, so ca kāmaṃ kassaci maggakkhaṇato paraṃ yāvajjatanā atītakāliko eva, sabbapaṭhamaṃ panassa atītakālikattaṃ phalakkhaṇena veditabbanti āha ‘‘vimuttasminti iminā phalakkhaṇa’’nti.
And here, although in the Pāḷi the penetration of the truths is stated for an unspecified person at an unspecified time, yet based on its actuality at the time of penetration, the present tense is used, "thus knowing, thus seeing." And although for some, that (present tense) actually refers to the past from the moment of the path until today, its being in the past for the very first time should be understood by the moment of fruition (Phalakkhaṇa); thus, it is said: "by 'I am liberated,' this refers to the moment of fruition."
Và ở đây, mặc dù trong Pāḷi, sự chứng ngộ các đế được nói đến đối với một người không xác định vào một thời điểm không xác định, nhưng do sự hiện tại của nó vào thời điểm chứng ngộ, nên đã có sự chỉ định thời hiện tại "biết như vậy, thấy như vậy". Và điều đó, mặc dù đối với một số người, nó là thời quá khứ sau sát-na đạo cho đến ngày nay, nhưng trước hết, sự quá khứ của nó cần được hiểu bằng sát-na quả. Do đó, (người chú giải) nói: "bằng từ 'vimuttasmiṃ' (đã được giải thoát) là sát-na quả".
Paccavekkhaṇañāṇanti phalapaccavekkhaṇañāṇaṃ tathā ceva vuttattā.
Paccavekkhaṇañāṇa means the knowledge of reviewing fruition, because it is stated in that very way.
Paccavekkhaṇañāṇa có nghĩa là: trí tuệ quán xét quả (phalapaccavekkhaṇañāṇa), vì đã được nói như vậy.
Taggahaṇena pana tadavinābhāvato sesāni niravasesāni gahetabbāni, ekadesāni vā aparipuṇṇāyapi paccavekkhaṇāya sambhavato.
By taking that (reviewing knowledge), the remaining (four kinds of reviewing knowledge) should all be taken as indivisibly connected, or partially, as reviewing is possible even if incomplete.
Tuy nhiên, bằng cách bao gồm trí tuệ đó, tất cả các trí tuệ quán xét còn lại đều được bao gồm một cách không sót, vì sự quán xét không hoàn chỉnh cũng có thể xảy ra.
‘‘Khīṇā jātī’’tiādīhi padehi ‘‘nāparaṃ itthattāyā’’ti padapariyosānehi.
By the phrases such as "birth is destroyed," concluding with the phrase "there is no further state of being."
Bằng các từ như "khīṇā jātī" (sanh đã tận), v.v., cho đến cuối câu "nāparaṃ itthattāyā" (không còn tái sanh nữa).
Tassāti paccavekkhaṇañāṇassa.
Tassā refers to the knowledge of reviewing.
Tassā có nghĩa là: của trí tuệ quán xét (paccavekkhaṇañāṇa).
Bhūminti pavattiṭṭhānaṃ.
Bhūmi refers to the sphere of occurrence.
Bhūmi có nghĩa là: nơi phát sinh.
Nanu ca ‘‘vimuttasmiṃ vimutta’’nti vuttaṃ phalameva tassa ārammaṇasaṅkhātā bhūmi, atha kathaṃ ‘‘khīṇā jātī’’tiādīhi tassa bhūmidassananti codanaṃ sodhetuṃ ‘‘tena hī’’tiādi vuttaṃ.
Now, it is said, "liberated, I am liberated," which is fruition itself as the object, the ground for that (reviewing knowledge). So how can it be said that "birth is destroyed," etc., shows the ground for that? To resolve this question, it is said: "Therefore," and so on.
Há chẳng phải quả được nói đến trong "vimuttasmiṃ vimuttaṃ" (đã được giải thoát, đã được giải thoát) chính là đối tượng (ārammaṇa) của trí tuệ quán xét đó, vậy tại sao lại chỉ ra đối tượng của nó bằng "khīṇā jātī" (sanh đã tận), v.v.? Để giải thích câu hỏi này, câu "tena hī" (nếu vậy thì) v.v., đã được nói đến.
Yasmā pana pahīnakilesapaccavekkhaṇena vijjamānassāpi kammassa āyatiṃ appaṭisandhikabhāvato ‘‘khīṇā jātī’’ti pajānāti, yasmā ca maggapaccavekkhaṇādīhi ‘‘vusitaṃ brahmacariya’’ntiādīni pajānāti, tasmā ‘‘khīṇā jātī’’tiādīhi tassa bhūmidassananti vuttaṃ hoti.
For because by reviewing the abandoned defilements, one knows that "birth is destroyed" due to the non-regenerative nature of existing kamma in the future, and because by reviewing the path, etc., one knows that "the holy life has been lived," and so on, it means that "birth is destroyed," etc., shows the ground for that (reviewing knowledge).
Vì do sự quán xét các phiền não đã đoạn trừ, hành động hiện hữu cũng được biết là không còn tái sanh trong tương lai, nên biết rằng "sanh đã tận". Và vì do sự quán xét đạo, v.v., biết rằng "phạm hạnh đã viên mãn", v.v., nên đã nói rằng đối tượng của trí tuệ đó được chỉ ra bằng "sanh đã tận", v.v.
‘‘Tena ñāṇenā’’ti hi yathārutato, avinābhāvato ca gahitena pañcavidhena paccavekkhaṇañāṇenāti attho.
For "by that knowledge" means by the fivefold reviewing knowledge, as directly expressed (in the Pāḷi) and as implicitly included due to its inseparability.
Thật vậy, "bằng trí tuệ đó" có nghĩa là bằng năm loại trí tuệ quán xét được hiểu theo nghĩa đen và do sự không thể tách rời.
‘‘Khīṇā jātī’’ti ettha sotujanānaṃ suviññāpanatthaṃ parammukhā viya codanaṃ samuṭṭhāpeti ‘‘katamā panā’’tiādinā.
Here, in "birth is destroyed," the question "And what is it?" is raised as if indirectly to make it easy for listeners to understand.
Ở đây, trong câu "khīṇā jātī" (sanh đã tận), để giúp người nghe dễ hiểu, người chú giải đã đặt ra một câu hỏi như thể từ một người khác: "Thế thì sanh nào?" v.v.
Yena panādhippāyena codanā katā, tadadhippāyaṃ pakāsetvā parihāraṃ vattukāmo ‘‘na tāvassā’’tiādimāha.
And wishing to explain the intention with which the question was asked and to provide an answer, (the commentator) states: "It is not yet..." and so on.
Với ý định đã đặt câu hỏi, và sau khi làm rõ ý định đó, người chú giải muốn đưa ra câu trả lời, nên đã nói: "Na tāvassā" (không phải vậy) v.v.
‘‘Na tāva…pe… vijjamānattā’’ti vakkhamānameva hi atthaṃ manasi katvā ayaṃ codanā samuṭṭhāpitā, tattha na tāvassa atītā jāti khīṇāti assa bhikkhuno atītā jāti, na tāva maggabhāvanāya khīṇā.
For this question was indeed raised with the forthcoming meaning in mind, namely: "The past birth of that (monk) is not yet destroyed", meaning the past birth of that bhikkhu is not yet destroyed by the development of the path.
Thật vậy, câu hỏi này được đặt ra với ý nghĩa sẽ được nói đến trong "Na tāva…pe… vijjamānattā". Ở đó, "na tāvassa atītā jāti khīṇā" có nghĩa là: sanh quá khứ của vị Tỳ-khưu này chưa tận diệt bằng sự tu tập đạo.
Tattha kāraṇamāha ‘‘pubbeva khīṇattā’’ti, maggabhāvanāya purimatarameva nirujjhanavasena khīṇattāti adhippāyo.
Here, the reason is given: "because it was already destroyed." The intention is that it was destroyed earlier, by ceasing, even before the development of the path.
Ở đó, người chú giải nói lý do: "pubbeva khīṇattā" (vì đã tận diệt từ trước). Ý nghĩa là: vì đã tận diệt bằng cách diệt trừ trước cả sự tu tập đạo.
Na anāgatā assa jāti khīṇā maggabhāvanāyāti yojanā.
It should be construed as: "His future birth is not destroyed by the development of the path."
Sanh vị lai của vị ấy chưa tận diệt bằng sự tu tập đạo, là cách kết nối.
Tattha kāraṇamāha ‘‘anāgate vāyāmābhāvato’’ti, idañca anāgatabhāvasāmaññameva gahetvā lesena codanādhippāyavibhāvanatthaṃ vadati, na anāgatavisesaṃ anāgate maggabhāvanāya khepanapayogābhāvatoti attho.
Here, the reason is given: "due to the absence of effort in the future." And this is stated only implicitly, taking "the state of being future" in a general sense, to clarify the intention of the question, not referring to a specific future, meaning there is no application of effort to destroy (birth) in the future.
Ở đó, người chú giải nói lý do: "anāgate vāyāmābhāvato" (vì không có sự nỗ lực trong tương lai). Và điều này được nói để làm rõ ý định của câu hỏi một cách ẩn dụ, chỉ lấy ý nghĩa chung của thời vị lai, chứ không phải một chi tiết cụ thể của thời vị lai, với ý nghĩa là không có sự áp dụng nỗ lực để tận diệt trong tương lai.
Vijjamāneyeva hi payogo sambhavati, na avijjamāneti vuttaṃ hoti.
For application is possible only when it exists, not when it does not exist; this is what is meant.
Thật vậy, đã nói rằng sự áp dụng chỉ có thể xảy ra khi có sự hiện hữu, chứ không phải khi không có.
Anāgataviseso panettha adhippeto, tassa ca khepane vāyāmopi labbhateva.
But here, a specific future (birth) is intended, and effort for its destruction is certainly obtainable.
Ở đây, một chi tiết cụ thể của thời vị lai được ngụ ý, và sự nỗ lực để tận diệt nó cũng có thể đạt được.
Tenāha ‘‘yā pana maggassā’’tiādi.
Therefore, it is said: "But that which belongs to the path," and so on.
Do đó, (người chú giải) nói: "Yā pana maggassā" (nhưng cái gì của đạo) v.v.
Anāgatavisesoti ca abhāvite magge uppajjanāraho anantarajātibhedo vuccati.
Anāgatavisesa means the specific type of birth immediately arising that is worthy of arising if the path has not been developed.
Và anāgataviseso (chi tiết vị lai) được gọi là sự sanh loại kế tiếp có thể phát sinh nếu đạo chưa được tu tập.
Na paccuppannā assa jāti khīṇā maggabhāvanāyāti yojanā.
It should be construed as: "His present birth is not destroyed by the development of the path."
Sanh hiện tại của vị ấy chưa tận diệt bằng sự tu tập đạo, là cách kết nối.
Tattha kāraṇamāha ‘‘vijjamānattā’’ti, ekabhavapariyāpannatāya vijjamānattāti attho.
Here, the reason is given: "due to its existence," meaning due to its existence as included within one existence.
Ở đó, người chú giải nói lý do: "vijjamānattā" (vì đang hiện hữu). Ý nghĩa là: vì đang hiện hữu trong phạm vi một kiếp sống.
Tattha tattha bhave paṭhamābhinibbattilakkhaṇā hi jāti.
For birth is characterized by the first origination in each existence.
Thật vậy, sanh là đặc tính của sự phát sinh đầu tiên trong mỗi kiếp sống.
‘‘Yā panā’’tiādinā pana maggabhāvanāya kilesahetuvināsanamukhena anāgatajātiyā eva khīṇabhāvo pakāsitoti daṭṭhabbaṃ.
However, by "But that which," etc., the destruction of future birth is revealed through the elimination of defilements, which are the causes of birth, by the development of the path; thus, it should be understood.
Tuy nhiên, cần phải hiểu rằng bằng câu "Yā panā" (nhưng cái gì) v.v., sự tận diệt của sanh vị lai được làm rõ thông qua sự hủy diệt nguyên nhân phiền não bằng sự tu tập đạo.
Ekacatupañcavokārabhavesūti bhavattayaggahaṇaṃ vuttanayena anavasesato jātiyā khīṇabhāvadassanatthaṃ, pubbapadadvayepettha uttarapadalopo.
By " Ekacatupañcavokārabhavesu" (in the single-, four-, and five-constituent existences), the three realms of existence are mentioned to show the complete exhaustion of birth in the manner explained, with the omission of the latter part of the word in the two preceding terms.
Trong các cõi hữu một, bốn, năm uẩn (Ekacatupañcavokārabhavesu) là sự thâu tóm ba cõi hữu, để chỉ ra sự chấm dứt của sanh (jāti) một cách không còn sót lại theo cách đã nói. Ở đây, trong hai từ đầu, có sự lược bỏ từ sau (bhava).
Ekacatupañcakkhandhappabhedāti etthāpi eseva nayo.
In " Ekacatupañcakkhandhappabhedā" (the divisions of the single-, four-, and five-constituent aggregates), the same method applies.
Sự phân loại các uẩn một, bốn, năm (Ekacatupañcakkhandhappabhedā)—ở đây cũng vậy, cùng một phương pháp.
‘‘Taṃ so’’tiādi ‘‘kathañca naṃ pajānātī’’ti codanāya sodhanāvacanaṃ.
The phrase " Taṃ so" and so forth is a clarifying statement for the question "And how does one discern it?".
“Vị ấy điều đó” (Taṃ so), v.v., là lời giải đáp cho câu hỏi: “Và vị ấy biết điều đó như thế nào?”
Tattha tanti yathāvuttaṃ jātiṃ.
Therein, " taṃ" refers to birth as previously described.
Trong đó, điều đó (taṃ) là sự sanh (jāti) đã được nói đến.
Soti khīṇāsavo bhikkhu.
" So" refers to the Arahant bhikkhu.
Vị ấy (so) là vị tỳ-khưu đã diệt trừ các lậu hoặc (khīṇāsava).
Paccavekkhitvāti pajānanāya pubbabhāge pahīnakilesapaccavekkhaṇadassanaṃ.
" Paccavekkhitvā" (having reviewed) indicates the review of abandoned defilements prior to discernment.
Sau khi quán xét (paccavekkhitvā) là sự chỉ ra việc quán xét các phiền não đã đoạn trừ trước khi biết (pajānanā).
Evañca katvā paccavekkhaṇaparamparāya tathā pajānanā siddhāti daṭṭhabbaṃ.
Having done so, it should be understood that such discernment is perfected through a succession of reviews.
Và khi đã làm như vậy, cần phải hiểu rằng sự biết (pajānanā) như thế được thành tựu thông qua chuỗi quán xét.
Paccavekkhaṇantaravibhāvanatthameva hi ‘‘jānanto pajānātī’’ti vattamānavacanadvayaṃ vuttaṃ, jānanto hutvā, jānanahetu vā pajānāti nāmāti attho.
Indeed, the two present-tense verbs, " jānanto pajānāti" (knowing, one discerns), were stated specifically to clarify the interval of reviewing; the meaning is that one discerns by being one who knows, or by reason of knowing.
Quả thật, chính là để làm rõ sự khác biệt trong việc quán xét mà hai từ ở thì hiện tại là “biết (jānanto) thì biết rõ (pajānāti)” đã được nói đến; nghĩa là, do biết hoặc nhờ sự biết mà biết rõ.
Brahmacariyavāso nāma ukkaṭṭhaniddesato maggabrahmacariyassa nibbattanamevāti āha ‘‘parivuttha’’nti, samantato niravasesena vasitaṃ pariciṇṇanti attho.
The term brahmacariyavāsa (living the holy life), by way of ultimate designation, is simply the generation of the holy life of the path, therefore it states " parivuttaṃ" (fully accomplished), meaning completely and exhaustively lived and practiced.
Phạm hạnh (brahmacariya) được gọi là sự thành tựu của phạm hạnh đạo (maggabrahmacariya) theo cách giải thích cao nhất. Nghĩa là, đã sống trọn vẹn, đã thực hành đầy đủ.
Kasmā panidaṃ so atītakālavasena pajānātīti anuyogenāha ‘‘puthujjanakalyāṇakena hi saddhi’’ntiādi.
Why, then, does he discern this in the past tense? To this question, it states, " puthujjanakalyāṇakena hi saddhiṃ" (together with the virtuous ordinary person) and so forth.
Tại sao vị ấy lại biết điều này theo thì quá khứ? Để giải đáp câu hỏi này, kinh văn nói: “Cùng với thiện nhân phàm phu (puthujjanakalyāṇaka)”, v.v.
Puthujjanakalyāṇakopi hi heṭṭhā vuttalakkhaṇo sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno nāma dakkhiṇavibhaṅgasuttādīsu (ma. ni. 3.379) tathā eva vuttattā.
For even the puthujjanakalyāṇaka (virtuous ordinary person) with the characteristics described earlier is said to be "one who has entered upon the realization of the fruit of Stream-entry," because it is stated precisely in this way in the Dakkhiṇāvibhaṅga Sutta and other texts.
Ngay cả thiện nhân phàm phu, người có đặc điểm đã nêu ở trên, cũng được gọi là người đang thực hành để chứng đạt quả Dự Lưu (sotāpattiphala), vì điều đó đã được nói đến trong các kinh như Dakkiṇāvibhaṅgasutta, v.v.
Vasanti nāmāti vasantā eva nāma honti, na vutthavāsā.
" Vasanti nāmā" (they dwell) means they are merely dwelling, not having completed their dwelling.
Được gọi là sống (vasanti nāmā) nghĩa là họ chỉ đang sống, chứ chưa sống xong.
Tasmāti vutthavāsattā.
" Tasmā" (therefore) means because the dwelling has been completed.
Do đó (tasmā), vì đã sống xong.
Nanu ca ‘‘so ‘idaṃ dukkha’’nti yathābhūtaṃ pajānātī’’tiādinā pāḷiyaṃ sammādiṭṭhiyeva vuttā, na sammāsaṅkappādayo, atha kasmā ‘‘catūsu saccesu catūhi maggehi pariññāpahānasacchikiriyābhāvanāvasena soḷasavidhaṃ kiccaṃ niṭṭhāpita’’nti aṭṭhaṅgikassa maggassa sādhāraṇato vuttanti?
Indeed, in the Pāḷi, only right view (sammādiṭṭhi) is mentioned with phrases like "He discerns, 'This is suffering,' as it actually is," and not right thought (sammāsaṅkappa) and so forth. So why is it stated as " catūsu saccesu catūhi maggehi pariññāpahānasacchikiriyābhāvanāvasena soḷasavidhaṃ kiccaṃ niṭṭhāpitaṃ" (the sixteenfold task of comprehension, elimination, realization, and development in the Four Noble Truths through the four paths is completed) in common reference to the eight-fold path?
Chẳng phải trong kinh văn, chỉ có Chánh Kiến (sammādiṭṭhi) được nói đến qua câu “Vị ấy biết như thật: ‘Đây là khổ’”, v.v., mà không phải Chánh Tư Duy (sammāsaṅkappa), v.v. Vậy tại sao lại nói “mười sáu việc đã được hoàn thành dưới dạng sự hiểu biết toàn diện (pariññā), sự đoạn trừ (pahāna), sự chứng ngộ (sacchikiriyā) và sự tu tập (bhāvanā) đối với Tứ Diệu Đế thông qua Tứ Đạo” một cách phổ biến cho Bát Chánh Đạo?
Sammāsaṅkappādīnampi catukiccasādhanavasena pavattito.
Because right thought and the others also operate by accomplishing the four tasks.
Vì Chánh Tư Duy (sammāsaṅkappa), v.v., cũng vận hành theo cách hoàn thành bốn nhiệm vụ.
Sammādiṭṭhiyā hi catūsu saccesu pariññādikiccasādhanavasena pavattamānāya sammāsaṅkappādīnampi sesānaṃ dukkhasacce pariññābhisamayānuguṇāva pavatti, itarasaccesu ca nesaṃ pahānābhisamayādivasena pavatti pākaṭā evāti.
Indeed, when right view operates in the four truths by accomplishing tasks such as comprehension, the operation of the remaining right thought and others is also conducive to the comprehension and penetration of the truth of suffering; and their operation in the other truths by way of elimination and penetration, etc., is evident.
Khi Chánh Kiến (sammādiṭṭhi) vận hành để hoàn thành các nhiệm vụ như sự hiểu biết toàn diện (pariññā) đối với Tứ Diệu Đế, thì sự vận hành của các yếu tố còn lại như Chánh Tư Duy (sammāsaṅkappa), v.v., đối với Khổ Đế (dukkhasacca) là phù hợp với sự chứng ngộ bằng sự hiểu biết toàn diện (pariññābhisamaya), và sự vận hành của chúng đối với các chân lý khác theo cách chứng ngộ bằng sự đoạn trừ (pahānābhisamaya), v.v., là điều hiển nhiên.
Dukkhanirodhamaggesu yathākkamaṃ pariññāsacchikiriyābhāvanāpi yāvadeva samudayapahānatthāti katvā tadattheyeva tāsaṃ pakkhipanena ‘‘kataṃ karaṇīya’’nti padassa adhippāyaṃ vibhāvetuṃ ‘‘tenā’’tiādi vuttaṃ.
Even the comprehension, realization, and development in the truths of suffering, cessation, and path respectively are solely for the purpose of eliminating the origin of suffering. Therefore, to clarify the intention of the phrase "what was to be done has been done" by including them in that very purpose, the statement " tena" (by that) and so forth was made.
Để làm rõ ý nghĩa của cụm từ “việc cần làm đã xong” (kataṃ karaṇīyaṃ) bằng cách kết hợp sự hiểu biết toàn diện (pariññā), sự chứng ngộ (sacchikiriyā) và sự tu tập (bhāvanā) theo thứ tự đối với Khổ Đế (dukkha), Diệt Đế (nirodha) và Đạo Đế (magga) vào mục đích đoạn trừ Tập Đế (samudaya), kinh văn đã nói “do đó (tena)”, v.v.
‘‘Dukkhamūlaṃ samucchinna’’nti imināpi tadeva pakārantarena vibhāveti.
By " Dukkhamūlaṃ samucchinnaṃ" (the root of suffering has been cut off) also, he elucidates that very point in another way.
“Gốc rễ của khổ đã bị nhổ tận gốc (Dukkhamūlaṃ samucchinna)” cũng làm rõ điều tương tự bằng một cách khác.
Kasmā panettha ‘‘kataṃ karaṇīya’’nti atītaniddeso katoti āha ‘‘puthujjanakalyāṇakādayo’’tiādi.
Why is the past tense designation "what was to be done has been done" used here? To this, he states, " puthujjanakalyāṇakādayo" (the virtuous ordinary persons and so forth).
Tại sao ở đây lại sử dụng thì quá khứ “việc cần làm đã xong” (kataṃ karaṇīyaṃ)? Kinh văn trả lời: “Các thiện nhân phàm phu (puthujjanakalyāṇaka), v.v.”
Ime pakārā itthaṃ, tabbhāvo itthattanti dasseti ‘‘itthabhāvāyā’’ti iminā, āya-saddo ca sampadānatthe, tadatthāyāti attho.
These modes are " itthaṃ" (thus), and the state of being so is " itthasuttaṃ" (the state of being thus); the word " āya" is in the sense of the dative case, meaning "for that purpose."
Kinh văn làm rõ rằng những loại này là như thế này (itthaṃ), và trạng thái của chúng là như thế (itthattaṃ), qua cụm từ “để đạt trạng thái như thế (itthabhāvāyā)”. Từ āya ở đây có nghĩa là mục đích (sampadāna), tức là “vì mục đích đó”.
Te pana pakārā ariyamaggabyāpārabhūtā pariññādayo idhādhippetāti vuttaṃ ‘‘evaṃ soḷasakiccabhāvāyā’’ti.
These modes, however, are here intended as comprehension and other functions pertaining to the Noble Path, as stated by " evaṃ soḷasakiccabhāvāyā" (for the accomplishment of the sixteen tasks in this way).
Những loại đó, tức là sự hiểu biết toàn diện (pariññā), v.v., vốn là sự vận hành của Thánh Đạo (ariyamagga), được đề cập ở đây, như đã nói “để đạt trạng thái mười sáu nhiệm vụ như thế (evaṃ soḷasakiccabhāvāyā)”.
Te hi maggaṃ paccavekkhato maggānubhāvena pākaṭā hutvā upaṭṭhahanti magge paccavekkhite taṃkiccapaccavekkhaṇāyapi sukhena siddhito.
For these tasks appear manifest to one who reviews the path, by virtue of the path's power, since the review of those tasks is easily accomplished when the path has been reviewed.
Vì khi quán xét Đạo, chúng xuất hiện rõ ràng nhờ oai lực của Đạo, và khi Đạo đã được quán xét, việc quán xét các nhiệm vụ của Đạo cũng dễ dàng thành tựu.
Evaṃ sādhāraṇato catūsu maggesu paccekaṃ catukiccavasena soḷasakiccabhāvaṃ pakāsetvā tesupi kiccesu pahānameva padhānaṃ tadatthattā itaresaṃ pariññādīnanti tadeva visesato pakāsetuṃ ‘‘kilesakkhayabhāvāya vā’’ti āha.
Thus, having elucidated the state of sixteen tasks, each with four functions in the four paths generally, and having declared elimination to be the primary among these tasks, since comprehension and the others are for that purpose, he states " kilesakkhayabhāvāya vā" (or for the cessation of defilements) to specifically elaborate on that very point.
Như vậy, sau khi làm rõ trạng thái mười sáu nhiệm vụ (soḷasakicca) một cách phổ biến, với bốn nhiệm vụ riêng biệt trong mỗi Tứ Đạo, kinh văn lại nói “hoặc để diệt trừ các phiền não (kilesakkhayabhāvāya vā)” để đặc biệt làm rõ rằng sự đoạn trừ (pahāna) là chính yếu trong các nhiệm vụ đó, vì các nhiệm vụ khác như sự hiểu biết toàn diện (pariññā), v.v., đều nhằm mục đích đó.
Apica purimanayena paccavekkhaṇaparamparāya paccavekkhaṇavidhiṃ dassetvā idāni padhānattā pahīnakilesapaccavekkhaṇavidhimeva dassetuṃ evaṃ vuttantipi daṭṭhabbaṃ.
Furthermore, it should also be understood that having shown the method of reviewing through a succession of reviews in the previous way, it is now stated thus to show the method of reviewing abandoned defilements as it is principal.
Hơn nữa, sau khi chỉ ra phương pháp quán xét thông qua chuỗi quán xét theo cách trước đó, cần phải hiểu rằng ở đây kinh văn chỉ ra phương pháp quán xét các phiền não đã đoạn trừ, vì đó là điều chính yếu.
Dutiyavikappe ayaṃ pakāro itthaṃ, tabbhāvo itthattaṃ, āyasaddo cettha sampadānavacanassa kāriyabhūto nissakkattheti dasseti ‘‘itthabhāvato’’ti iminā.
In the second alternative, this mode is " itthaṃ" (thus); the state of being so is " ittatvaṃ" (the state of being thus); and here the word " āya," which performs the function of the dative case, signifies the ablative, as shown by " itthabhāvato" (from the state of being thus).
Trong cách giải thích thứ hai, loại này là như thế này (itthaṃ); trạng thái của nó là như thế (itthattaṃ). Và ở đây, từ āya là một trường hợp của cách xuất xứ (nissakka) trong ngữ pháp của từ chỉ mục đích (sampadāna), được chỉ ra bởi cụm từ “do trạng thái như thế (itthabhāvato)”.
‘‘Imasmā evaṃ pakārā’’ti pana vadanto pakāro nāma pakāravantato atthato bhedo natthi.
However, when one says "from such a mode," there is no difference in meaning between "mode" and "possessor of the mode."
Tuy nhiên, khi nói “từ loại như thế này (imasmā evaṃ pakārā)”, thì tên gọi của loại (pakāro nāma) không có sự khác biệt về ý nghĩa với chủ thể của loại (pakāravantato).
Yadi hi so bhedo assa, tasseva so pakāro na siyā, tasmā itthaṃ-saddo pakāravantavācako, atthato pana abhedepi sati avayavāvayavitādinā bhedaparikappanāvasena siyā kiñci bhedamatthaṃ, tasmā itthattasaddo pakāravācakoti dasseti.
For if there were such a difference, that mode would not belong to that very possessor of the mode. Therefore, the word itthaṃ denotes the possessor of the mode, but even when there is no difference in meaning, there might be some subtle difference by way of conceiving a distinction such as part and whole. Thus, the word itthasatta denotes the mode itself, so he explains.
Nếu có sự khác biệt đó, thì loại đó sẽ không thuộc về chủ thể đó. Do đó, từ itthaṃ chỉ chủ thể của loại. Tuy nhiên, ngay cả khi không có sự khác biệt về ý nghĩa, vẫn có thể có một số khác biệt về ý nghĩa thông qua sự phân biệt theo cách bộ phận và toàn thể, v.v. Do đó, từ itthattā chỉ loại.
Ayamidha ṭīkāyaṃ, (dī. ni. ṭī. 1.248) majjhimāgamaṭīkāvinayaṭīkādīsu (sārattha. ṭī. 1.14) ca āgatanayo.
This is the method found here in the Commentary, and also in the Commentaries to the Majjhima Nikāya, the Vinaya Commentaries, and other texts.
Đây là phương pháp được đề cập trong Chú giải (ṭīkā) ở đây, và trong Chú giải Trung Bộ (majjhimāgamaṭīkā), Chú giải Luật (vinayaṭīkā), v.v.
Saddavidū pana pavattinimittānusārena evamicchanti – ayaṃ pakāro assāti itthaṃ, pakāravanto.
However, grammarians desire it thus, according to the causal sign of its occurrence: that which has this mode is " itthaṃ," meaning possessing the mode.
Tuy nhiên, các nhà ngữ pháp (saddavidū) mong muốn điều này theo sự vận hành của các dấu hiệu khởi nguồn: “Điều này có loại đó”, tức là itthama, chủ thể của loại.
Vicitrā hi taddhitavutti.
Indeed, the usage of suffixes (taddhita) is diverse.
Vì sự vận hành của hậu tố taddhita rất đa dạng.
Tassa bhāvo itthattaṃ, pakāro, imamatthaṃ dassento ‘‘itthabhāvato imasmā evaṃ pakārā’’ti āhāti.
Its state of being is " ittasattaṃ," meaning the mode. The commentator, intending to show this meaning, said, " itthabhāvato imasmā evaṃ pakārā" (from this state of being thus, from such a mode).
Trạng thái của nó là itthattaṃ, tức là loại. Để chỉ ra ý nghĩa này, kinh văn nói: “Do trạng thái như thế, từ loại như thế này (itthabhāvato imasmā evaṃ pakārā)”.
Paṭhamavikappepi yathārahaṃ esa nayo.
The same method applies, as appropriate, in the first alternative as well.
Trong cách giải thích đầu tiên cũng tương tự như vậy, tùy theo trường hợp.
Idāni vattamānakhandhasantānāti sarūpakathanaṃ.
" Idāni vattamānakhandhasantānā" (now the continuum of existing aggregates) is a statement of its nature.
Bây giờ, dòng chảy của các uẩn hiện tại (idāni vattamānakhandhasantānā) là sự mô tả bản chất.
Aparanti anāgataṃ.
" Aparaṃ" (the other) refers to the future.
Aparaṃ là tương lai.
‘‘Ime pana pañcakkhandhā pariññātā tiṭṭhantī’’ti idāni pāṭho, ‘‘ime pana carimakattabhāvasaṅkhātā pañcakkhandhā pariññātā tiṭṭhantī’’ti pana majjhimāgamavinayaṭīkādīsu, (sārattha. ṭī. 1.14) idha ca ṭīkāyaṃ (dī. ni. ṭī. 1.248) ulliṅgitapāṭho.
The reading currently is " Ime pana pañcakkhandhā pariññātā tiṭṭhanti" (these five aggregates, having been fully understood, continue to exist); but in the Majjhima Nikāya Commentary, Vinaya Commentary, and other texts, and here in the old commentary, the reading is " ime pana carimakattabhāvasaṅkhātā pañcakkhandhā pariññātā tiṭṭhanti" (these five aggregates, designated as the final existence, having been fully understood, continue to exist).
“Năm uẩn này đã được hiểu biết toàn diện và tồn tại (Ime pana pañcakkhandhā pariññātā tiṭṭhantī)” là bản văn hiện tại. Tuy nhiên, bản văn được trích dẫn trong Chú giải Trung Bộ (majjhimāgamavinayaṭīkā), v.v., và trong Chú giải (ṭīkā) ở đây là “Năm uẩn này, được gọi là thân cuối cùng, đã được hiểu biết toàn diện và tồn tại (ime pana carimakattabhāvasaṅkhātā pañcakkhandhā pariññātā tiṭṭhantī)”.
Tattha carimakattabhāvasaṅkhātāti ekasantatipariyāpannabhāvena pacchimakattabhāvakathitā.
Therein, " carimakattabhāvasaṅkhātā" (designated as the final existence) means spoken of as the last existence within one continuum.
Trong đó, được gọi là thân cuối cùng (carimakattabhāvasaṅkhātā) nghĩa là được nói đến như thân cuối cùng theo nghĩa bao gồm trong một dòng liên tục.
Pariññātāti maggena paricchijja ñātā.
" Pariññātā" (fully understood) means known by precise comprehension through the path.
Đã được hiểu biết toàn diện (pariññātā) nghĩa là đã được biết rõ bằng cách phân định qua Đạo.
Tiṭṭhantīti appatiṭṭhā anokāsā tiṭṭhanti.
" Tiṭṭhanti" (they continue to exist) means they exist without support, without a foothold.
Tồn tại (tiṭṭhantī) nghĩa là tồn tại mà không có chỗ dựa, không có không gian.
Etena hi tesaṃ khandhānaṃ apariññāmūlābhāvena apatiṭṭhābhāvaṃ dasseti.
By this, he shows that those aggregates exist without support, due to the absence of the root of non-comprehension.
Bằng cách này, kinh văn chỉ ra rằng các uẩn đó không có chỗ dựa vì không có gốc rễ của sự không hiểu biết toàn diện.
Apariññāmūlikā hi patiṭṭhā, tadabhāvato pana appatiṭṭhābhāvo.
For support is rooted in non-comprehension, but due to its absence, there is a state of being without support.
Thật vậy, sự tồn tại có gốc rễ từ sự hiểu biết toàn diện; nhưng do không có điều đó, nên không có sự tồn tại.
Yathāha ‘‘kabaḷīkāre ce bhikkhave āhāre atthi rāgo, atthi nandī, atthi taṇhā, patiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ viruḷha’’ntiādi (saṃ. ni. 2.64; kathā. 296; mahāni. 7).
As it is said, "If, bhikkhus, there is passion, delight, or craving for edible food, consciousness becomes established there, it grows," and so on.
Như đã nói: “Này các tỳ-khưu, nếu có tham ái, có hoan hỷ, có khát ái trong thực phẩm vật chất, thì thức (viññāṇa) sẽ an trú ở đó và tăng trưởng (viruḷhaṃ)” v.v.
Tadupamaṃ vibhāveti ‘‘chinnamūlakā rukkhā viyā’’ti iminā, yathā chinnamūlakā rukkhā mūlābhāvato appatiṭṭhā anokāsā tiṭṭhanti, evametepi apariññāmūlābhāvatoti.
He elucidates this simile with " chinnamūlakā rukkhā viyā" (like trees with severed roots), meaning just as trees with severed roots, due to the absence of roots, stand without support, without a foothold, so too these aggregates, due to the absence of the root of non-comprehension.
Kinh văn làm rõ sự tương đồng đó bằng câu “giống như cây bị chặt gốc (chinnamūlakā rukkhā viyā)”: giống như cây bị chặt gốc không có chỗ dựa, không có không gian vì không có gốc rễ, thì những uẩn này cũng vậy, vì không có gốc rễ của sự không hiểu biết toàn diện.
Ayamettha opammasaṃsandanā.
This is the simile's comparison here.
Đây là sự đối chiếu ví dụ ở đây.
Carimakacittanirodhenāti parinibbānacittanirodhena.
" Carimakacittanirodhenā" (by the cessation of the final thought) means by the cessation of the thought of final Nibbāna.
Do sự diệt của tâm cuối cùng (carimakacittanirodhenā) nghĩa là do sự diệt của tâm Niết Bàn (parinibbānacitta).
Anupādānoti anindhano.
" Anupādāno" (unclung to) means without fuel.
Không có nhiên liệu (anupādāno) nghĩa là không có củi.
Apaṇṇattikabhāvanti yesu khandhesu vijjamānesu tathā tathā parikappanāsiddhā paññatti, tadabhāvato tassāpi dharamānakapaññattiyā abhāvena apaññattikabhāvaṃ gamissanti.
" Apaṇṇattikabhāvaṃ" (the state of being without designation) means that the designation that is established through various conceptions whenever these aggregates exist will also cease to exist, leading to the state of being without designation due to the absence of that existing designation.
Trạng thái không có khái niệm (apaṇṇattikabhāvaṃ) nghĩa là, khi các uẩn đó tồn tại, những khái niệm được hình thành theo cách này hay cách khác sẽ không còn tồn tại do sự vắng mặt của chúng, do đó chúng sẽ đi đến trạng thái không có khái niệm.
Paṇṇatti paññattīti hi atthato ekaṃ yathā ‘‘paññāsa paṇṇāsā’’ti.
Indeed, paṇṇatti and paññatti are one in meaning, like paññāsa and paṇṇāsa.
Thật vậy, paṇṇatti và paññatti là một về ý nghĩa, giống như “paññāsa paṇṇāsā” (năm mươi).
Paññāsa paṇṇādesoti hi akkharacintakā vadanti.
Indeed, grammarians say that paññā becomes paṇṇā (in paṇṇādeso).
Các nhà ngữ pháp nói rằng Paññāsa là sự định danh của paṇṇādeso.
249. Yebhuyyena saṃkhipati saṅkucito bhavatīti saṅkhepo, pabbatamatthakaṃ.
It mostly contracts and becomes compressed, thus it is saṅkhepo, the summit of a mountain.
249. Nó thường thu hẹp, trở nên co rút, nên gọi là saṅkhepo (sự thu gọn), tức là đỉnh núi.
Tañhi pabbatapādato anukkamena bahulaṃ saṃkhittaṃ saṅkucitaṃ hoti.
For it, from the foot of the mountain, progressively becomes extensively contracted and compressed.
Vì từ chân núi, nó dần dần trở nên thu hẹp và co rút.
Tenāha ‘‘pabbatamatthake’’ti, pabbatasikhareti attho.
Therefore, it is said "on the mountaintop", meaning on the peak of the mountain.
Do đó, nói “trên đỉnh núi” (pabbatamatthake), nghĩa là trên chóp núi.
Ayaṃ aṭṭhakathāmuttako nayo – saṅkhipīyati pabbatabhāvena gaṇīyatīti saṅkhepo, pabbatapariyāpanno padeso, tasmiṃ pabbatapariyāpanne padeseti atthoti.
This is a method beyond the commentaries: what is contracted and counted as a mountain feature is saṅkhepo, meaning a region included in a mountain; in that region included in a mountain.
Đây là cách giải thích không có trong Chú giải (Aṭṭhakathā): Saṅkhepo là được tính là một phần của núi, tức là một vùng thuộc về núi, nghĩa là trong vùng thuộc về núi.
Anāviloti akālusiyo, sā cassa anāvilatā kaddamābhāvena hotīti āha ‘‘nikkaddamo’’ti.
Anāvilo means unstirred; and its unstirred nature arises from the absence of mud, thus it is said "nikkaddamo" (without mud).
Anāvilo (trong sạch) nghĩa là không bị vẩn đục; sự trong sạch đó là do không có bùn, nên nói “không bùn” (nikkaddamo).
Sapati apadāpi samānā gacchatīti sippi, khuddakā sippi sippiyo kā-kārassa ya-kāraṃ katvā, yo ‘‘muttiko’’tipi vuccati.
That which goes, even without feet, is sippi, a small sippi is sippiyo by changing the letter ‘ka’ to ‘ya’, which is also called ‘muttiko’.
Sippi là con vật không chân nhưng vẫn di chuyển được; sippiyo là những con sippi nhỏ, bằng cách đổi âm ka thành ya, còn được gọi là muttiko (ngọc trai).
Savati pasavatīti sambuko, yaṃ ‘‘jalasutti, saṅkhalikā’’ti ca voharanti.
That which oozes forth is sambuko, which they refer to as jalasutti and saṅkhalikā.
Sambuko là con vật sinh sôi nảy nở, còn được gọi là jalasutti hay saṅkhalikā (ốc sên, vỏ ốc).
Samāhāre yebhuyyato napuṃsakapayogoti vuttaṃ ‘‘sippiyasambuka’’nti.
In a compound, the neuter gender is predominantly used, thus it is said "sippiyasambuka".
Trong trường hợp hợp từ (samāhāre), thường dùng giống trung, nên nói “sippiyasambuka”.
Evamīdisesu.
And similarly in such cases.
Tương tự trong những trường hợp như vậy.
Sakkharāti muṭṭhippamāṇā pāsāṇā.
Sakkharā are stones the size of a fist.
Sakkharā là những viên đá cỡ nắm tay.
Kathalānīti kapālakhaṇḍāni.
Kathalānī are potsherds.
Kathalānī là những mảnh sành.
Samūhavācakassa ghaṭāsaddassa itthi liṅgassāpi dissanato ‘‘gumba’’nti padassatthaṃ dasseti ‘‘ghaṭā’’ti iminā.
To show the meaning of the word "gumba", given that the feminine word ghaṭā, which denotes a group, is also observed, it is given by "ghaṭā".
Từ ghaṭā (đám, nhóm) có nghĩa chỉ tập hợp, cũng được thấy dùng ở giống cái, nên giải thích nghĩa của từ gumba (đám, đàn) bằng từ “ghaṭā”.
Kāmañca ‘‘sippiyasambukampi sakkharakathalampi macchagumbampi tiṭṭhantampi carantampī’’ti ettha sakkharakathalaṃ tiṭṭhatiyeva, sippiyasambukamacchagumbāni carantipi tiṭṭhantipi, tathāpi sahacaraṇanayena sabbāneva caranti viya evaṃ vuttanti atthaṃ dassento ‘‘tiṭṭhantampi carantampīti etthā’’tiādimāha.
Although sakkharakathalaṃ (gravel and potsherds) only stays in place, and sippiyasambukamaccha-gumbāni (shells, conches, and schools of fish) sometimes move and sometimes stay, yet to show that all of them are spoken of as if moving by way of association, he said, "In 'tiṭṭhantampi carantampi' and so on".
Mặc dù trong câu “sippiyasambukampi sakkharakathalampi macchagumbampi tiṭṭhantampi carantampī” (cả vỏ sò ốc, cả sỏi đá mảnh sành, cả đàn cá, cả đang đứng, cả đang đi), sỏi đá mảnh sành thì chỉ đứng yên, còn vỏ sò ốc và đàn cá thì có thể đi hoặc đứng yên, tuy nhiên, để chỉ rằng tất cả đều như đang đi theo cách liên đới (sahacaraṇanaya), nên đã nói như vậy. Để giải thích ý nghĩa này, đoạn văn bắt đầu bằng “tiṭṭhantampi carantampīti etthā”.
Tattha hi ‘‘sakkharakathalaṃ tiṭṭhatiyevā’’tiādinā yathāsambhavamatthaṃ dasseti, ‘‘yathā panā’’tiādinā pana sahacaraṇanayaṃ.
There, he explains the meaning as far as possible by "sakkharakathalaṃ tiṭṭhatiyevā" and so on, and the method of association by "yathā panā" and so on.
Trong đó, ý nghĩa khả dĩ được giải thích bằng câu “sakkharakathalaṃ tiṭṭhatiyevā” (sỏi đá mảnh sành thì chỉ đứng yên), còn cách liên đới được giải thích bằng câu “yathā panā”.
Pana-saddo arucisaṃsūcane, tathāpīti attho.
The word pana indicates displeasure; the meaning is "even so."
Từ pana biểu thị sự không hài lòng, nghĩa là “mặc dù vậy”.
Antarantarāti bahūnaṃ gāvīnamantarantarā ṭhitāsu gāvīsu vijjamānāsupi.
Antarantarā means even when cows are present standing among many other cows.
Antarantarā (ở giữa) nghĩa là mặc dù có những con bò đứng giữa nhiều con bò khác.
Gāvoti gāviyo.
Gāvo means cows.
Gāvo là những con bò cái.
Itarāpīti ṭhitāpi nisinnāpi.
Itarāpī means even others, whether standing or sitting.
Itarāpī (những con khác) nghĩa là cả những con đang đứng và những con đang nằm.
Carantīti vuccanti sahacaraṇanayena.
They are called "carantīti" by the method of association.
Carantīti vuccanti (được gọi là đang đi) theo cách liên đới.
Tiṭṭhantamevātiādīsu ayamadhippāyo – sippiyasambukamacchagumbānaṃ caraṇakiriyāyapi yogato ṭhānakiriyāya anekantattā ekantato tiṭṭhantameva na kadācipi carantaṃ sakkharakathalaṃ upādāya sippiyasambukampi macchagumbampi tiṭṭhantanti vuttaṃ, na tu tesaṃ ṭhānakiriyamupādāya.
In phrases like "tiṭṭhantameva" and so on, the intention is this: since the actions of moving and standing are not definite for shells, conches, and schools of fish (as they can do both), it is said that "shells, conches, and schools of fish also stand" by taking "sakkharakathalaṃ" (gravel and potsherds), which always stands and never moves; it is not said by taking their standing action.
Trong các từ Tiṭṭhantamevā (chỉ đứng yên) v.v., ý nghĩa là: vì hành động di chuyển của vỏ sò ốc và đàn cá cũng có thể xảy ra, và hành động đứng yên của chúng không phải là tuyệt đối, nên từ “tiṭṭhantanti” (đang đứng yên) được nói để chỉ vỏ sò ốc và đàn cá, dựa trên sỏi đá mảnh sành vốn chỉ đứng yên và không bao giờ di chuyển, chứ không phải dựa trên hành động đứng yên của chúng.
Tesaṃ pana caraṇakiriyamupādāya ‘‘carantampī’’ti pi-saddalopo hettha daṭṭhabbo.
However, by taking their moving action, it is said "carantampī"; here, the elision of the particle pi should be understood.
Tuy nhiên, từ pi đã bị lược bỏ trong “carantampī” (cũng đang đi), dựa trên hành động di chuyển của chúng, điều này cần được hiểu.
Itarampi dvayanti sippiyasambukamacchagumbaṃ padavasena evaṃ vuttaṃ.
Itarampi dvaya (the other two) refers to sippiyasambukamacchagumba by way of the words used.
Itarampi dvaya (hai thứ khác) là vỏ sò ốc và đàn cá, được nói theo cách dùng từ.
Itarañca dvayanti sippiyasambukamacchagumbameva.
Itarañca dvaya (the other two) means precisely the sippiyasambukamacchagumba.
Itarañca dvaya (và hai thứ khác) cũng chính là vỏ sò ốc và đàn cá.
Carantanti vuttanti etthāpi tesaṃ ṭhānakiriyamupādāya ‘‘tiṭṭhantampī’’ti pi-saddalopo, evamettha aṭṭhakathācariyehi sahacaraṇanayo dassito, ācariyadhammapālattherena pana yathālābhanayopi.
Here, too, in "carantanti vutta" (it is said to be moving), the particle pi is elided to imply "tiṭṭhantampī" (also standing), taking into account their standing action. Thus, here the Aṭṭhakathā teachers demonstrated the method of association, while Venerable Ācariya Dhammapāla showed the method of "as-obtained" (yathālābhanaya).
Trong Carantanti vutta (được nói là đang đi) này, từ pi cũng bị lược bỏ trong “tiṭṭhantampī” (cũng đang đứng), dựa trên hành động đứng yên của chúng. Như vậy, ở đây, các vị sư trong Chú giải đã trình bày cách liên đới (sahacaraṇanayo), còn Trưởng lão Dhammapāla thì trình bày cả cách tùy nghi (yathālābhanayopi).
Tathā hi vuttaṃ ‘‘kiṃ vā imāya sahacariyāya, yathālābhaggahaṇaṃ panettha daṭṭhabbaṃ.
As it is said: "What use is this association? Here, the 'as-obtained' comprehension should be understood.
Thật vậy, đã nói rằng: “Hoặc có ích gì với sự liên đới này? Ở đây, cần hiểu theo cách tùy nghi.
Sakkharakathalassa hi vasena tiṭṭhantanti, sippisambukassa macchagumbassa ca vasena tiṭṭhantampi carantampīti evaṃ yojanā kātabbā’’ti (dī. ni. ṭī. 1.249).
Thus, the conjunction should be made: 'It is said to be standing due to the gravel and potsherds, and it is said to be both standing and moving due to the shells, conches, and schools of fish'."
Thật vậy, cần kết nối như sau: ‘đang đứng yên’ là dựa trên sỏi đá mảnh sành, và ‘cũng đang đứng yên, cũng đang đi’ là dựa trên vỏ sò ốc và đàn cá” (Dī. Ni. Ṭī. 1.249).
Alabbhamānassāpi atthassa sahayogīvasena desanāmattaṃ pati sahacaraṇanayo, sādhāraṇato desitassāpi atthassa sambhavavasena vivecanaṃ pati yathālābhanayoti ubhayathāpi yujjati.
The method of association applies to merely teaching an unobtained meaning by way of conjunction, while the method of "as-obtained" applies to elucidating a meaning, even if it is taught generally, by way of possibility; thus, both are appropriate.
Cách liên đới (sahacaraṇanayo) là chỉ sự trình bày ý nghĩa không thể có được theo cách kết hợp; cách tùy nghi (yathālābhanayo) là sự phân tích ý nghĩa có thể có được theo cách trình bày chung. Do đó, cả hai cách đều hợp lý.
Evampettha vadanti – aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sakkharakathalaṃ tiṭṭhatiyeva, itarāni carantipi tiṭṭhantipī’’ti iminā yathālābhanayo dassito yathāsambhavaṃ atthassa vivecitattā, ‘‘yathā panā’’tiādinā pana sahacaraṇanayo alabbhamānassāpi atthassa sahayogīvasena desanāmattassa vibhāvitattāti, tadetampi anupavajjameva atthassa yuttattā, aṭṭhakathāyañca tathā dassanassāpi sambhavatoti daṭṭhabbaṃ.
Similarly, here, they say: "In the Aṭṭhakathā, the method of yathālābha (as-obtained) is shown by 'sakkharakathalaṃ tiṭṭhatiyeva, itarāni carantipi tiṭṭhantipi' (gravel and potsherds just stand, while others both move and stand), because the meaning is elaborated according to possibility; by 'yathā panā' and so on, the method of association is shown, because the mere teaching of an unobtained meaning by way of conjunction is made evident." This too is blameless, as the meaning is fitting, and it is also possible for it to be shown thus in the Aṭṭhakathā.
Ở đây, họ nói rằng: trong Chú giải, cách tùy nghi (yathālābhanayo) được trình bày qua câu “sakkharakathalaṃ tiṭṭhatiyeva, itarāni carantipi tiṭṭhantipī” (sỏi đá mảnh sành thì chỉ đứng yên, còn những thứ khác thì có thể đi hoặc đứng yên), vì ý nghĩa được phân tích theo khả năng; còn cách liên đới (sahacaraṇanayo) được trình bày qua câu “yathā panā” (nhưng như thế đó), vì sự trình bày ý nghĩa không thể có được theo cách kết hợp đã được làm rõ. Điều này cũng không có gì đáng chê trách, vì ý nghĩa hợp lý và cũng có thể được trình bày như vậy trong Chú giải.
‘‘Tatthā’’tiādi upamāsaṃsandanaṃ.
"Tatthā" and so on is a comparison and analogy.
“Tatthā” (ở đó) v.v., là sự so sánh ví dụ.
Tīreti udakarahadassa tīre.
Tīre means on the bank of the water-lake.
Tīre (trên bờ) nghĩa là trên bờ hồ nước.
Udakarahado ca nāma katthaci samuddopi vuccati ‘‘rahadopi tattha gambhīro, samuddo saritodako’’tiādīsu (dī. ni. 3.278).
A udakarahado (water-lake) is sometimes called an ocean in phrases like "rahadopi tattha gambhīro, samuddo saritodako" and so on.
Hồ nước (udakarahado) đôi khi cũng được gọi là biển (samudda) trong các đoạn như “rahadopi tattha gambhīro, samuddo saritodako” (Dī. Ni. 3.278) (ở đó có hồ sâu, biển có nước sông).
Katthaci jalāsayopi ‘‘rahadopi tattha dharaṇī nāma, yato meghā pavassanti, vassā yato patāyantī’’tiādīsu, (dī. ni. 3.281) idhāpi jalāsayoyeva.
Sometimes it is called a reservoir in phrases like "rahadopi tattha dharaṇī nāma, yato meghā pavassanti, vassā yato patāyantī" and so on; here too, it is just a reservoir.
Đôi khi nó cũng được gọi là ao hồ (jalāsayopi) trong các đoạn như “rahadopi tattha dharaṇī nāma, yato meghā pavassanti, vassā yato patāyantī” (Dī. Ni. 3.281) (ở đó có hồ tên là Dharaṇī, từ đó mây mưa xuống, từ đó nước mưa chảy ra), và ở đây cũng là ao hồ.
So hi udakavasena raho cakkhurahādikaṃ dadātīti udakarahado o-kārassa a-kāraṃ katvā.
For it, by means of water, gives privacy, seclusion, etc., thus udakarahado, by changing the o to a.
Vì nó mang lại sự kín đáo cho mắt v.v., nhờ nước, nên gọi là udakarahado (hồ nước), bằng cách đổi âm o thành a.
Saddavidū pana ‘‘udakaṃ haratīti udakarahado niruttinayenā’’ti vadanti.
Grammarians, however, say that udakarahado means that which carries water, by the method of etymology.
Tuy nhiên, các nhà ngữ pháp nói rằng “udakarahado” (hồ nước) theo cách giải thích từ nguyên là vì nó mang nước (udakaṃ harati).
‘‘Ettāvatā’’tiādinā catutthajjhānāntaraṃ dassitavipassanāñāṇato paṭṭhāya yathāvuttatthassa sampiṇḍanaṃ.
By "Ettāvatā" and so on, there is a summation of the aforementioned meaning, starting from the Vipassanā-ñāṇa shown immediately after the fourth jhāna.
Bằng câu “Ettāvatā” (đến đây) v.v., là sự tóm tắt ý nghĩa đã nói từ Vipassanāñāṇa (tuệ quán) được trình bày sau Tứ thiền.
Tattha ettāvatāti ‘‘puna caparaṃ mahārāja bhikkhu evaṃ samāhite citte…pe… ñāṇadassanāya cittaṃ abhinīharatī’’tiādinā ettakena, etaparimāṇavantena vā vacanakkamena.
There, ettāvatā means "by so much" (or "by this extent") or "by this sequence of words," as in "Again, O great king, when the bhikkhu's mind is thus concentrated... he directs his mind to insight and vision."
Trong đó, ettāvatā (đến đây) nghĩa là “puna caparaṃ mahārāja bhikkhu evaṃ samāhite citte…pe… ñāṇadassanāya cittaṃ abhinīharatī” (lại nữa, này Đại vương, Tỳ-kheo với tâm định tĩnh như vậy…pe… hướng tâm đến tri kiến) v.v., tức là bằng chừng đó, hoặc bằng trình tự lời nói có chừng mực đó.
Vipassanāñāṇanti ñāṇadassananāmena dassitaṃ vipassanāñāṇaṃ, tassa ca visuṃ gaṇanadassanena heṭṭhā catutthajjhānānantaraṃ vattabbatākāraṇesu tīsu nayesu tatiyanayasseva yuttatarabhāvopi dīpitoti daṭṭhabbaṃ.
Vipassanāñāṇaṃ means the Vipassanā-ñāṇa shown by the name Ñāṇadassana. It should be understood that by showing its separate enumeration, the greater appropriateness of the third method among the three methods that should be stated immediately after the fourth jhāna is also indicated.
Vipassanāñāṇa (tuệ quán) là tuệ quán được trình bày dưới tên tri kiến (ñāṇadassana). Và cần hiểu rằng bằng cách trình bày sự tính toán riêng biệt của nó, cũng đã chỉ ra rằng trong ba cách cần nói sau Tứ thiền, cách thứ ba là hợp lý hơn cả.
Manomayañāṇassa iddhividhasamavarodhitabhāve visuddhimagge (visuddhi. 2.379 ādayo) vuttepi idha pāḷiyaṃ visuṃ desitattā visuṃ eva gahaṇaṃ, tathā desanā ca pāṭiyekkasandiṭṭhikasāmaññaphalatthāti daṭṭhabbaṃ.
Although it is stated in the Visuddhimagga that Manomaya-ñāṇa is included in Iddhividha-abhijñā, here in the Pāḷi, it is taught separately, therefore it is to be understood as taken separately, and such a teaching serves the purpose of individual and immediately visible fruits.
Mặc dù trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhi. 2.379 v.v.) có nói rằng Manomayañāṇa (tâm sở thành trí) được bao hàm trong Iddhividha (thần thông), nhưng ở đây trong Pāḷi, nó được trình bày riêng biệt, nên cần hiểu là nó được nắm giữ riêng biệt. Và sự trình bày như vậy là vì lợi ích của Sāmaññaphala (quả Sa-môn) tự chứng (pāṭiyekkasandiṭṭhika).
Anāgataṃsañāṇayathākammūpagañāṇadvayassa pāḷiyaṃ anāgatattā ‘‘dibbacakkhuvasena nipphanna’’nti vuttaṃ, tabbasena nipphannattā taggahaṇeneva gahitaṃ taṃ ñāṇadvayanti vuttaṃ hoti.
Since the two knowledges of Anāgataṃsa-ñāṇa and Yathākammūpaga-ñāṇa are not found in the Pāḷi, it is said "nipphanna by means of the Dibbacakkhu", meaning that those two knowledges are encompassed by the inclusion of the Dibbacakkhu because they are accomplished by means of it.
Vì hai loại trí Anāgataṃsañāṇa (trí về vị lai) và Yathākammūpagañāṇa (trí về nghiệp tương ứng) không có trong Pāḷi, nên đã nói “được thành tựu nhờ thiên nhãn” (dibbacakkhuvasena nipphanna), nghĩa là hai loại trí đó được bao hàm khi nắm giữ thiên nhãn vì chúng được thành tựu nhờ thiên nhãn.
Dibbacakkhussa hi anāgataṃsañāṇaṃ, yathākammūpagañāṇañcāti dvepi ñāṇāni paribhaṇḍāni hontīti.
For the divine eye, the knowledge of future events and the knowledge of the results of kamma are two supporting knowledges.
Thật vậy, trí về vị lai và trí về nghiệp tương ứng đều là những phần phụ trợ của thiên nhãn.
Dibbacakkhuñāṇanti cutūpapātañāṇanāmena dassitaṃ dibbacakkhuñāṇaṃ.
Dibbacakkhuñāṇaṃ means the divine eye knowledge shown by the name Cutūpapāta-ñāṇa.
Dibbacakkhuñāṇa (thiên nhãn trí) là thiên nhãn trí được trình bày dưới tên Cutūpapātañāṇa (trí về sinh tử).
Sabbesaṃ pana dasannaṃ ñāṇānaṃ ārammaṇavibhāgassa visuddhimagge anāgatattā tatthānāgatañāṇānaṃ ārammaṇavibhāgaṃ dassetuṃ ‘‘tesa’’ntiādi vuttaṃ.
However, since the division of the objects of all ten knowledges is not discussed in the Visuddhimagga, "tesa" and so on is stated to show the division of the objects of the knowledges not found therein.
Tuy nhiên, vì sự phân chia đối tượng của tất cả mười loại trí không được trình bày trong Thanh Tịnh Đạo, nên câu “tesa” (của chúng) v.v., được nói ra để trình bày sự phân chia đối tượng của các loại trí không có ở đó.
Tesanti dasannaṃ ñāṇānaṃ.
Tesaṃ refers to the ten knowledges.
Tesa (của chúng) là của mười loại trí.
Tatthāti tasmiṃ ārammaṇavibhāge, tesu vā dasasu ñāṇesu.
Tatthā means in that division of objects, or among those ten knowledges.
Tatthā (ở đó) nghĩa là trong sự phân chia đối tượng đó, hoặc trong mười loại trí đó.
Bhūmibhedato parittamahaggataṃ, kālabhedato atītānāgatapaccuppannaṃ, santānabhedato ajjhattabahiddhā cāti vipassanāñāṇaṃ sattavidhārammaṇaṃ. Parittārammaṇāditikattayeneva hi tassa ārammaṇavibhāgo, na maggārammaṇatikena.
Due to the distinction of planes, it is limited and exalted; due to the distinction of time, it is past, future, and present; and due to the distinction of continuity, it is internal and external—thus, vipassanā-ñāṇa has seven kinds of objects. Indeed, its division of objects is by means of the three categories beginning with the limited object, not by the category of the path-object.
Do sự khác biệt về cảnh giới, có dục giới và sắc giới; do sự khác biệt về thời gian, có quá khứ, vị lai và hiện tại; do sự khác biệt về dòng tâm thức, có nội tại và ngoại tại – như vậy, tuệ quán (vipassanāñāṇa) có bảy loại đối tượng. Thật vậy, sự phân chia đối tượng của tuệ quán đó chỉ nên được biết qua ba nhóm bắt đầu bằng đối tượng hữu hạn (parittārammaṇa), chứ không phải qua nhóm đối tượng đạo (maggārammaṇa).
Nimmitarūpāyatanamattamevāti attanā nimmitaṃ rūpārammaṇameva, attanā vā nimmite manomaye kāye vijjamānaṃ rūpāyatanamevātipi yujjati.
“Only the created rūpāyatana” means only the rūpa-object created by oneself, or it is also appropriate to say that it is only the rūpāyatana existing in the mind-made body created by oneself.
“Chỉ là sắc xứ được hóa hiện” (nimmitarūpāyatanamattamevā) có nghĩa là chỉ là sắc đối tượng được tự mình hóa hiện, hoặc chỉ là sắc xứ hiện hữu trong thân do ý tạo được tự mình hóa hiện, cũng hợp lý.
Idañhi tassa ñāṇassa abhinimmiyamāne manomaye kāye rūpāyatanamevārabbha pavattanato vuttaṃ, na pana tattha gandhāyatanādīnamabhāvato.
Indeed, this was stated because that knowledge operates by taking only the rūpāyatana in the mind-made body being created as its object, and not because of the absence of gandhāyatana and so forth there.
Lời này được nói vì tuệ đó khởi lên chỉ duyên sắc xứ trong thân do ý tạo được hóa hiện, chứ không phải vì không có hương xứ v.v. ở đó.
Na hi rūpakalāpo gandhāyatanādivirahito atthīti sabbathā parinipphannameva nimmitarūpaṃ.
For there is no group of rūpa devoid of gandhāyatana and so forth, thus the created rūpa is in every way fully accomplished.
Thật vậy, không có nhóm sắc nào không có hương xứ v.v., nên sắc hóa hiện là sắc hoàn thiện về mọi mặt.
Tenāha ‘‘parittapaccuppannabahiddhārammaṇa’’nti, yathākkamaṃ bhūmikālasantānabhedato tibbidhārammaṇanti attho.
Therefore, it was said “having a limited, present, and external object,” meaning it has a threefold object according to the distinction of plane, time, and continuity, respectively.
Vì vậy, có lời nói “đối tượng hữu hạn, hiện tại, ngoại tại” (parittapaccuppannabahiddhārammaṇa), có nghĩa là đối tượng ba loại do sự khác biệt về cảnh giới, thời gian và dòng tâm thức theo thứ tự.
Nibbānavasena ekadhammārammaṇampi samānaṃ āsavakkhayañāṇaṃ parittārammaṇāditikavasena tividhārammaṇaṃ dassetuṃ ‘‘appamāṇabahiddhānavattabbārammaṇa’’nti vuttaṃ.
To show that the knowledge of the destruction of the āsavas, although having one object in terms of Nibbāna, has a threefold object in terms of the categories beginning with the limited object, it was stated “having an immeasurable, external, and indescribable object.”
Để chỉ ra rằng tuệ diệt trừ lậu hoặc (āsavakkhayañāṇa), dù có một đối tượng là Nibbāna, nhưng cũng có ba loại đối tượng theo nhóm bắt đầu bằng đối tượng hữu hạn, nên có lời nói “đối tượng vô lượng, ngoại tại, không thể nói” (appamāṇabahiddhānavattabbārammaṇa).
Tañhi parittatikavasena appamāṇārammaṇaṃ, ajjhattikavasena bahiddhārammaṇaṃ, atītatikavasena navattabbārammaṇañca hoti.
For that (knowledge) is immeasurable in terms of the limited category, external in terms of the internal category, and indescribable in terms of the past category.
Thật vậy, tuệ đó là đối tượng vô lượng (appamāṇārammaṇa) theo nhóm hữu hạn (parittatika), là đối tượng ngoại tại (bahiddhārammaṇa) theo nhóm nội tại (ajjhattika), và là đối tượng không thể nói (navattabbārammaṇa) theo nhóm quá khứ (atītatika).
Uttaritarasaddo, paṇītatarasaddo ca pariyāyoti dasseti ‘‘seṭṭhatara’’nti iminā.
The word uttaritar (superior) and the word paṇītatar (excellent) are synonyms, which is shown by “seṭṭhatara” (most excellent).
Để chỉ ra rằng từ uttaritarā và từ paṇītatarā là đồng nghĩa, nên có lời nói “tốt hơn, ưu việt hơn” (seṭṭhatarā).
Ratanakūṭaṃ viya kūṭāgārassa arahattaṃ kūṭaṃ uttamaṅgabhūtaṃ bhagavato desanāya arahattapariyosānattāti āha ‘‘arahattanikūṭenā’’ti.
Arahatta is the peak, the supreme part, of the peaked house, like a jeweled peak, because the Buddha’s teaching culminates in Arahatta; thus, it is said “with the peak of Arahatta.”
Giống như chóp đỉnh đá quý của một ngôi nhà có chóp nhọn, quả A-la-hán là chóp đỉnh, là phần tối thượng của ngôi nhà, vì sự thuyết pháp của Đức Thế Tôn kết thúc bằng quả A-la-hán, nên có lời nói “với chóp đỉnh A-la-hán” (arahattanikūṭenā).
Desanaṃ niṭṭhāpesīti titthakaramataharavibhāviniṃ nānāvidhakuhanalapanādimicchājīvaviddhaṃsiniṃ tividhasīlālaṅkataparamasallekhapaṭipattiparidīpiniṃ jhānābhiññādiuttarimanussadhammavibhūsiniṃ cuddasavidhamahāsāmaññphalapaṭimaṇḍitaṃ anaññasādhāraṇaṃ sāmaññaphaladesanaṃ ratanāgāraṃ viya ratanakūṭena arahattakūṭena niṭṭhāpesi ‘‘vimuttasmi’’nti iminā, arahattaphalassa desitattāti attho.
“He concluded the discourse” means he concluded the discourse on the fruits of recluseship—which reveals the refutation of the views of other teachers, destroys wrong livelihoods such as various deceptions and flatteries, illuminates the practice of supreme austerity adorned with the threefold morality, beautifies with supramundane qualities such as jhāna and psychic powers, and is embellished with fourteen kinds of great fruits of recluseship, being unique and unsurpassed—with the peak of Arahatta, like a jeweled peak on a treasure house, by saying “freed,” meaning that the fruit of Arahatta was taught.
“Hoàn tất bài pháp” (desanaṃ niṭṭhāpesi) có nghĩa là hoàn tất bài pháp về Sa-môn Quả (sāmaññaphala) không ai sánh bằng, được trang hoàng bằng mười bốn loại đại Sa-môn Quả, làm rạng rỡ sự thực hành siêu việt tối thượng được trang sức bằng ba loại giới, làm tiêu tan các tà mạng như lừa dối, xu nịnh v.v., làm hiển lộ sự bác bỏ các tà kiến của ngoại đạo, và được tô điểm bằng các pháp siêu nhân như thiền định, thắng trí v.v., với chóp đỉnh A-la-hán, giống như một ngôi nhà đá quý với chóp đỉnh đá quý, bằng lời “được giải thoát”, có nghĩa là quả A-la-hán đã được thuyết giảng.