460. Evaṃ me sutanti cūḷavedallasuttaṃ.
460. "Thus have I heard" is the Cūḷavedalla Sutta.
460. Như vầy tôi nghe là Tiểu Kinh Vedalla.
Tattha visākho upāsakoti visākhoti evaṃnāmako upāsako.
Here, Visākha the Upāsaka means a lay follower named Visākha.
Trong đó, Visākha cư sĩ có nghĩa là cư sĩ tên Visākha.
Yena dhammadinnāti yena dhammadinnā nāma bhikkhunī tenupasaṅkami.
"Where Dhammadinnā was" means he approached the bhikkhunī named Dhammadinnā.
Đến chỗ Dhammadinnā có nghĩa là đến chỗ Tỳ-khưu-ni tên Dhammadinnā.
Ko panāyaṃ visākho?
Who, then, is this Visākha?
Vậy Visākha này là ai?
Kā dhammadinnā?
Who is Dhammadinnā?
Dhammadinnā là ai?
Kasmā upasaṅkamīti?
Why did he approach her?
Tại sao lại đến gặp?
Visākho nāma dhammadinnāya gihikāle gharasāmiko.
Visākha was Dhammadinnā's husband when she was a layperson.
Visākha là chồng của Dhammadinnā khi bà còn là cư sĩ.
So yadā bhagavā sammāsambodhiṃ abhisambujjhitvā pavattavaradhammacakko yasādayo kulaputte vinetvā uruvelaṃ patvā tattha jaṭilasahassaṃ vinetvā purāṇajaṭilehi khīṇāsavabhikkhūhi saddhiṃ rājagahaṃ gantvā buddhadassanatthaṃ dvādasanahutāya parisāya saddhiṃ āgatassa bimbisāramahārājassa dhammaṃ desesi.
When the Blessed One, having attained perfect enlightenment, set the excellent Wheel of Dhamma in motion, trained noble sons like Yasa and others, reached Uruvelā, and there trained a thousand ascetics, he then went to Rājagaha with those former ascetics, now Arahant monks, and taught the Dhamma to King Bimbisāra, who had come with an assembly of 120,000 to see the Buddha.
Khi Đức Thế Tôn đã chứng đắc Chánh Đẳng Giác, chuyển vận bánh xe Chánh Pháp tối thượng, đã giáo hóa các thiện gia nam tử như Yasa và những người khác, rồi đến Uruvelā, tại đó Ngài giáo hóa một ngàn vị ẩn sĩ, rồi cùng với các vị Tỳ-khưu đã diệt tận lậu hoặc, vốn là các vị ẩn sĩ trước đây, đi đến Rājagaha, và thuyết pháp cho Đại vương Bimbisāra, người đã đến để chiêm ngưỡng Đức Phật cùng với mười hai vạn tùy tùng.
Tadā raññā saddhiṃ āgatesu dvādasanahutesu ekaṃ nahutaṃ upāsakattaṃ paṭivedesi, ekādasa nahutāni sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu saddhiṃ raññā bimbisārena.
At that time, among the 120,000 who had come with the king, 10,000 declared themselves lay followers, and 110,000 attained the fruit of stream-entry, along with King Bimbisāra.
Lúc ấy, trong số mười hai vạn người đến cùng với nhà vua, một vạn người đã tuyên bố quy y làm cư sĩ, mười một vạn người đã an trú vào quả Tu-đà-hoàn cùng với vua Bimbisāra.
Ayaṃ upāsako tesaṃ aññataro, tehi saddhiṃ paṭhamadassaneva sotāpattiphale patiṭṭhāya, puna ekadivasaṃ dhammaṃ sutvā sakadāgāmiphalaṃ patvā, tato aparabhāgepi ekadivasaṃ dhammaṃ sutvā anāgāmiphale patiṭṭhito.
This lay follower was one of them; having attained the fruit of stream-entry at the very first sight* with them, he then, on another day, after hearing the Dhamma, attained the fruit of once-returning; and later, on yet another day, after hearing the Dhamma, he became established in the fruit of non-returning.
Vị cư sĩ này là một trong số đó, cùng với họ, ngay lần đầu tiên chiêm ngưỡng, ông đã an trú vào quả Tu-đà-hoàn, sau đó một ngày nọ, nghe pháp, ông đạt đến quả Nhất Lai, và sau đó nữa, một ngày nọ, nghe pháp, ông an trú vào quả Bất Hoàn.
So anāgāmī hutvā gehaṃ āgacchanto yathā aññesu divasesu ito cito ca olokento sitaṃ kurumāno āgacchati, evaṃ anāgantvā santindriyo santamānaso hutvā agamāsi.
Having become a non-returner, as he was returning home, he did not come as he used to on other days, looking here and there and smiling, but came with tranquil faculties and a tranquil mind.
Sau khi thành Bất Hoàn, khi về nhà, ông không đi như những ngày khác, nhìn quanh đây đó và mỉm cười, mà ông đi với các căn thanh tịnh, tâm thanh tịnh.
Dhammadinnā sīhapañjaraṃ ugghāṭetvā vīthiṃ olokayamānā tassa āgamanākāraṃ disvā, ‘‘kiṃ nu kho eta’’nti cintetvā tassa paccuggamanaṃ kurumānā sopānasīse ṭhatvā olambanatthaṃ hatthaṃ pasāresi.
Dhammadinnā, opening the lion-barred window and looking out onto the street, saw his manner of coming, and thinking, "What could this be?", she went to meet him and, standing at the top of the stairs, extended her hand for him to take.
Dhammadinnā mở cửa sổ hình sư tử, nhìn ra đường, thấy dáng vẻ ông về, bà nghĩ: “Chuyện gì đây?” và đi ra đón ông, đứng ở đầu cầu thang và đưa tay ra để ông nắm lấy.
Upāsako attano hatthaṃ samiñjesi.
The lay follower withdrew his hand.
Vị cư sĩ co tay lại.
Sā ‘‘pātarāsabhojanakāle jānissāmī’’ti cintesi.
She thought, "I will know at breakfast time."
Bà nghĩ: “Mình sẽ biết vào bữa ăn sáng.”
Upāsako pubbe tāya saddhiṃ ekato bhuñjati.
Previously, the lay follower used to eat together with her.
Trước đây, vị cư sĩ thường ăn chung với bà.
Taṃ divasaṃ pana taṃ anapaloketvā yogāvacarabhikkhu viya ekakova bhuñji.
But that day, without looking at her, he ate alone, like a meditator monk.
Nhưng ngày hôm đó, ông không nhìn bà mà ăn một mình như một vị Tỳ-khưu hành thiền.
Sā, ‘‘sāyanhakāle jānissāmī’’ti cintesi.
She thought, "I will know in the evening."
Bà nghĩ: “Mình sẽ biết vào buổi tối.”
Upāsako taṃdivasaṃ sirigabbhaṃ na pāvisi, aññaṃ gabbhaṃ paṭijaggāpetvā kappiyamañcakaṃ paññapāpetvā nipajji.
That day, the lay follower did not enter the main bedroom; he had another room prepared, a suitable bed arranged, and lay down there.
Ngày hôm đó, vị cư sĩ không vào phòng ngủ chính, mà bảo dọn một căn phòng khác, đặt một chiếc giường thích hợp rồi nằm xuống.
Upāsikā, ‘‘kiṃ nu khvassa bahiddhā patthanā atthi, udāhu kenacideva paribhedakena bhinno, udāhu mayheva koci doso atthī’’ti balavadomanassā hutvā, ‘‘ekaṃ dve divase vasitakāle sakkā ñātu’’nti tassa upaṭṭhānaṃ gantvā vanditvā aṭṭhāsi.
The lay follower's wife, Dhammadinnā, thinking, "Does he have an external longing? Or has someone caused a rift between us? Or is there some fault of mine?" became greatly distressed and thought, "It will be possible to know after staying a day or two." So, she went to him, paid homage, and stood there.
Vị nữ cư sĩ, với tâm trạng vô cùng buồn bã, nghĩ: “Phải chăng ông ấy có ước muốn bên ngoài, hay bị ai đó chia rẽ, hay chính mình có lỗi gì?” rồi nghĩ: “Có thể biết được sau một hai ngày ở chung,” bà đến chỗ ông, đảnh lễ rồi đứng đó.
Upāsako, ‘‘kiṃ dhammadinne akāle āgatāsī’’ti pucchi.
The lay follower asked, "Dhammadinnā, why have you come at an unusual time?"
Vị cư sĩ hỏi: “Này Dhammadinnā, sao cô đến không đúng lúc vậy?”
Āma ayyaputta, āgatāmhi, na tvaṃ yathā purāṇo, kiṃ nu te bahiddhā patthanā atthīti?
"Yes, dear husband, I have come. You are not as you used to be. Do you have any external longing?"
“Thưa phu quân, con đến đây, đúng vậy, nhưng phu quân không còn như trước nữa. Có phải phu quân có ước muốn bên ngoài không?”
Natthi dhammadinneti.
"No, Dhammadinnā."
“Không có đâu, Dhammadinnā.”
Añño koci paribhedako atthīti?
"Is there any other person who has caused a rift?"
“Có ai khác chia rẽ không?”
Ayampi natthīti.
"There is none, either."
“Cũng không có.”
Evaṃ sante mayheva koci doso bhavissatīti.
"If so, then there must be some fault of mine."
“Vậy thì chắc là lỗi của con rồi.”
Tuyhampi doso natthīti.
"There is no fault of yours either."
“Cô cũng không có lỗi gì.”
Atha kasmā mayā saddhiṃ yathā pakatiyā ālāpasallāpamattampi na karothāti?
"Then why do you not even speak to me as usual?"
“Vậy thì tại sao phu quân không nói chuyện hay giao tiếp với con như bình thường?”
So cintesi – ‘‘ayaṃ lokuttaradhammo nāma garu bhāriyo na pakāsetatabbo, sace kho panāhaṃ na kathessāmi, ayaṃ hadayaṃ phāletvā ettheva kālaṃ kareyyā’’ti tassānuggahatthāya kathesi – ‘‘dhammadinne ahaṃ satthu dhammadesanaṃ sutvā lokuttaradhammaṃ nāma adhigato, taṃ adhigatassa evarūpā lokiyakiriyā na vaṭṭati.
He thought, "This transcendental Dhamma is profound and weighty; it should not be revealed. But if I do not tell her, she might die here, her heart breaking." So, out of compassion for her, he said, "Dhammadinnā, I have heard the Teacher's Dhamma discourse and attained a transcendental state. Such worldly actions are not proper for one who has attained it.
Ông nghĩ: “Pháp siêu thế này là một điều cao quý và nặng nề, không nên tiết lộ. Nhưng nếu mình không nói, cô ấy có thể vỡ tim mà chết ngay tại đây,” nên để giúp đỡ bà, ông nói: “Này Dhammadinnā, ta đã nghe Đức Đạo Sư thuyết pháp và đã chứng đắc pháp siêu thế. Đối với người đã chứng đắc pháp ấy, những hành động thế tục như vậy không còn phù hợp nữa.
Yadi tvaṃ icchasi, tava cattālīsa koṭiyo mama cattālīsa koṭiyoti asītikoṭidhanaṃ atthi, ettha issarā hutvā mama mātiṭṭhāne vā bhaginiṭṭhāne vā ṭhatvā vasa.
If you wish, there is eighty crores of wealth—your forty crores and my forty crores. Be mistress over this and live here, treating me as a mother or a sister.
Nếu cô muốn, cô có bốn mươi crore tài sản của cô và ta có bốn mươi crore của ta, tổng cộng là tám mươi crore tài sản. Cô hãy làm chủ ở đây, sống như mẹ hoặc chị của ta.
Tayā dinnena bhattapiṇḍamattakena ahaṃ yāpessāmi.
I shall sustain myself with only the almsfood given by you.
Ta sẽ sống bằng chút cơm cháo mà cô cho.
Athevaṃ na karosi, ime bhoge gahetvā kulagehaṃ gaccha, athāpi te bahiddhā patthanā natthi, ahaṃ taṃ bhaginiṭṭhāne vā dhituṭṭhāne vā ṭhapetvā posessāmī’’ti.
If you do not wish to do this, then take these possessions and go to your family home. Or, if you have no external longing, I will support you, treating you as a sister or a daughter."
Nếu cô không làm vậy, hãy cầm lấy những tài sản này mà về nhà cha mẹ. Hoặc nếu cô không có ước muốn bên ngoài, ta sẽ nuôi cô như em gái hoặc con gái.”
Sā cintesi – ‘‘pakatipuriso evaṃ vattā nāma natthi.
She thought, "An ordinary man would not speak like this.
Bà nghĩ: “Một người bình thường không thể nói như vậy.
Addhā etena lokuttaravaradhammo paṭividdho.
Indeed, he has penetrated the supreme transcendental Dhamma.
Chắc chắn ông ấy đã chứng đắc pháp siêu thế tối thượng.
So pana dhammo kiṃ puriseheva paṭibujjhitabbo, udāhu mātugāmopi paṭivijjhituṃ sakkotī’’ti visākhaṃ etadavoca – ‘‘kiṃ nu kho eso dhammo puriseheva labhitabbo, mātugāmenapi sakkā laddhu’’nti?
But is this Dhamma to be penetrated only by men, or can women also penetrate it?" So she said to Visākha, "Is this Dhamma to be gained only by men, or can it be gained by women too?"
Nhưng pháp ấy chỉ có nam giới mới có thể chứng ngộ, hay nữ giới cũng có thể chứng ngộ?” Bà hỏi Visākha: “Pháp ấy chỉ có nam giới mới có thể đạt được, hay nữ giới cũng có thể đạt được?”
Kiṃ vadesi dhammadinne, ye paṭipannakā, te etassa dāyādā, yassa yassa upanissayo atthi, so so etaṃ paṭilabhatīti.
"What do you say, Dhammadinnā? Those who practice are its heirs. Whoever has the requisite potential attains it."
“Cô nói gì vậy, Dhammadinnā? Những ai thực hành thì là người thừa kế pháp ấy. Bất cứ ai có duyên lành đều có thể đạt được.”
Evaṃ sante mayhaṃ pabbajjaṃ anujānāthāti.
"If that is so, please grant me permission to go forth."
“Nếu vậy, xin hãy cho phép con xuất gia.”
Sādhu bhadde, ahampi taṃ etasmiṃyeva magge yojetukāmo, manaṃ pana te ajānamāno na kathemīti tāvadeva bimbisārassa rañño santikaṃ gantvā vanditvā aṭṭhāsi.
"Good, dear lady, I too wished to direct you to this very path, but not knowing your mind, I did not speak." Having said this, he immediately went to King Bimbisāra, paid homage, and stood there.
“Tốt lắm, cô gái tốt, ta cũng muốn đưa cô vào con đường này, nhưng vì không biết ý cô nên ta chưa nói.” Nói xong, ông liền đến gặp vua Bimbisāra, đảnh lễ rồi đứng đó.
Rājā, ‘‘kiṃ, gahapati, akāle āgatosī’’ti pucchi.
The king asked, "What is it, householder, that you have come at an unusual time?"
Nhà vua hỏi: “Này gia chủ, sao ông đến không đúng lúc vậy?”
Dhammadinnā, ‘‘mahārāja, pabbajissāmī’’ti vadatīti.
"Great king, Dhammadinnā says she will go forth."
“Tâu Đại vương, Dhammadinnā nói rằng nàng muốn xuất gia.”
Kiṃ panassa laddhuṃ vaṭṭatīti?
"What is appropriate for her to receive then?"
“Vậy thì nàng xứng đáng được gì?”
Aññaṃ kiñci natthi, sovaṇṇasivikaṃ deva, laddhuṃ vaṭṭati nagarañca paṭijaggāpetunti.
"There is nothing else she desires; it is appropriate for her to receive a golden palanquin, O Lord, and for the city to be decorated."
“Không có gì khác, tâu Đại vương, nàng xứng đáng được một kiệu vàng và thành phố cũng nên được trang hoàng.”
Rājā sovaṇṇasivikaṃ datvā nagaraṃ paṭijaggāpesi.
The king gave a golden palanquin and had the city decorated.
Nhà vua ban một kiệu vàng và cho trang hoàng thành phố.
Visākho dhammadinnaṃ gandhodakena nahāpetvā sabbālaṅkārehi alaṅkārāpetvā sovaṇṇasivikāya nisīdāpetvā ñātigaṇena parivārāpetvā gandhapupphādīhi pūjayamāno nagaravāsanaṃ karonto viya bhikkhuniupassayaṃ gantvā, ‘‘dhammadinnaṃ pabbājethāyye’’ti āha.
Visākha had Dhammadinnā bathed with perfumed water, adorned with all ornaments, seated in the golden palanquin, surrounded by her relatives, and offering perfumes, flowers, and other tributes, as if performing a city-wide celebration, he went to the bhikkhunī monastery and said, "Venerable ladies, ordain Dhammadinnā."
Visākha cho Dhammadinnā tắm nước thơm, trang điểm bằng tất cả các đồ trang sức, đặt bà ngồi trên kiệu vàng, cho bà được bao quanh bởi dòng tộc, cúng dường bằng hương hoa, như thể đang tổ chức lễ hội cho cư dân thành phố, rồi đến tu viện Tỳ-khưu-ni và nói: “Xin các bậc Ni sư hãy cho Dhammadinnā xuất gia.”
Bhikkhuniyo ‘‘ekaṃ vā dve vā dose sahituṃ vaṭṭati gahapatī’’ti āhaṃsu.
The bhikkhunīs said, "Householder, it is proper to endure one or two faults."
Các Tỳ-khưu-ni nói: “Này gia chủ, nên chịu đựng một hoặc hai lỗi lầm.”
Natthayye koci doso, saddhāya pabbajatīti.
"There is no fault, venerable ladies; she goes forth out of faith."
“Thưa các Ni sư, không có lỗi lầm nào cả, nàng xuất gia vì lòng tin.”
Athekā byattā therī tacapañcakakammaṭṭhānaṃ ācikkhitvā kese ohāretvā pabbājesi.
Then a clever Elder nun explained the meditation on the five parts of the body (tacapañcakakammaṭṭhāna), shaved her hair, and ordained her.
Rồi một vị Trưởng lão Ni thông tuệ đã chỉ dạy thiền định năm phần của thân (tacapañcakakammaṭṭhāna), cạo tóc cho bà và cho bà xuất gia.
Visākho, ‘‘abhiramayye, svākkhāto dhammo’’ti vanditvā pakkāmi.
Visākha, saying, "Rejoice, venerable lady, the Dhamma is well-expounded," paid homage and departed.
Visākha nói: “Thưa Ni sư, hãy hoan hỷ, Pháp đã được thuyết giảng một cách tốt đẹp,” rồi đảnh lễ và rời đi.
Ito paṭṭhāya hi satasahassakappamatthake padumuttaro nāma satthā loke udapādi.
Indeed, a hundred thousand aeons ago from now, a Teacher named Padumuttara arose in the world.
Từ đây, vào một trăm ngàn đại kiếp trước, một Đức Đạo Sư tên Padumuttara đã xuất hiện trên thế gian.
Tadā esā ekasmiṃ kule dāsī hutvā attano kese vikkiṇitvā sujātattherassa nāma aggasāvakassa dānaṃ datvā patthanamakāsi.
At that time, she was a slave in a certain family, and selling her hair, she gave a donation to the chief disciple named Elder Sujāta and made an aspiration.
Lúc ấy, bà là một người hầu gái trong một gia đình, đã bán tóc của mình, cúng dường cho vị Thượng thủ đệ tử tên Sujāta Thera và đã phát nguyện.
Sā tāya patthanābhinīhārasampattiyā nāticiraṃ kilamittha, katipāheneva arahattaṃ patvā cintesi – ‘‘ahaṃ yenatthena sāsane pabbajitā, so matthakaṃ patto, kiṃ me janapadavāsena, mayhaṃ ñātakāpi puññāni karissanti, bhikkhunisaṅghopi paccayehi na kilamissati, rājagahaṃ gacchāmī’’ti bhikkhunisaṅghaṃ gahetvā rājagahameva agamāsi.
Because of that fulfilled aspiration, she did not struggle for long; within a few days, she attained Arahantship and thought, "The purpose for which I went forth in the Dispensation has been achieved. What is the use of living in the countryside for me? My relatives will also perform meritorious deeds, and the Bhikkhunī Saṅgha will not suffer for lack of requisites. I will go to Rājagaha." So, taking the Bhikkhunī Saṅgha with her, she went to Rājagaha.
Nhờ sự thành tựu của lời nguyện ước đó, vị ấy không phải chịu khó khăn lâu dài, chỉ trong vài ngày đã chứng đắc A-la-hán quả và suy nghĩ: “Ta đã xuất gia trong Giáo pháp vì mục đích nào, mục đích ấy đã đạt đến đỉnh cao. Ta ở vùng thôn quê này có ích gì? Bà con thân quyến của ta cũng sẽ làm các việc phước thiện, và Tăng đoàn Tỳ-khưu-ni cũng sẽ không gặp khó khăn về vật thực. Ta sẽ đi đến Rājagaha.” Thế là, vị ấy dẫn Tăng đoàn Tỳ-khưu-ni đi đến Rājagaha.
Visākho, ‘‘dhammadinnā kira āgatā’’ti sutvā, ‘‘pabbajitvā nacirasseva janapadaṃ gatā, gantvāpi nacirasseva paccāgatā, kiṃ nu kho bhavissati, gantvā jānissāmī’’ti dutiyagamanena bhikkhuniupassayaṃ agamāsi.
Visākha, having heard, "It seems Dhammadinnā has returned," thought, "She ordained, and not long after went to the countryside; even after going, she returned not long after. What could have happened? I shall go and find out." With this thought, he made a second visit to the bhikkhunīs' dwelling.
Visākha, khi nghe nói: “Dhammadinnā đã trở về,” liền nghĩ: “Vị ấy xuất gia chưa lâu đã đi về vùng thôn quê, đi rồi cũng chưa lâu đã trở về. Chuyện gì vậy nhỉ? Ta sẽ đi và tìm hiểu.” Thế là, ông lần thứ hai đi đến tịnh xá Tỳ-khưu-ni.
Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho visākho upāsako yena dhammadinnā bhikkhunī tenupasaṅkamī’’ti.
Therefore it was said: "Then the lay follower Visākha approached where Dhammadinnā the Bhikkhunī was."
Vì thế, đã nói rằng: “Rồi, cận sự nam Visākha đi đến chỗ Tỳ-khưu-ni Dhammadinnā đang ở.”
Etadavocāti etaṃ sakkāyotiādivacanaṃ avoca.
This he said (Etadavocā) refers to his saying the statement beginning with "this sakkāya".
Etadavocā (Vị ấy đã nói điều này) nghĩa là đã nói lời “sakkāya” (thân kiến) và những lời khác.
Kasmā avocāti?
Why did he say it?
Tại sao lại nói?
Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘abhiramasi nābhiramasi, ayye’’ti evaṃ pucchanaṃ nāma na paṇḍitakiccaṃ, pañcupādānakkhandhe upanetvā pañhaṃ pucchissāmi, pañhabyākaraṇena tassā abhiratiṃ vā anabhiratiṃ vā jānissāmīti, tasmā avoca.
It was said that he thought thus: "To ask, 'Are you content, reverend madam, or not content?' is not an act of the wise. I shall frame the question in terms of the five aggregates of clinging, and by her answer to the question, I shall know whether she is content or not content." Therefore, he spoke.
Chắc hẳn ông đã nghĩ như thế này: “Việc hỏi ‘Thưa Tôn giả, quý vị có hoan hỷ không, hay không hoan hỷ?’ thì không phải là việc của người trí. Ta sẽ đưa vấn đề về ngũ uẩn chấp thủ để hỏi, và nhờ sự giải đáp vấn đề đó mà ta sẽ biết được sự hoan hỷ hay không hoan hỷ của vị ấy.” Vì vậy, ông đã nói.
Taṃ sutvāva dhammadinnā ahaṃ, āvuso visākha, acirapabbajitā sakāyaṃ vā parakāyaṃ vā kuto jānissāmīti vā, aññattheriyo upasaṅkamitvā pucchāti vā avatvā upanikkhittaṃ sampaṭicchamānā viya, ekapāsakagaṇṭhiṃ mocentī viya gahanaṭṭhāne hatthimaggaṃ nīharamānā viya khaggamukhena samuggaṃ vivaramānā viya ca paṭisambhidāvisaye ṭhatvā pañhaṃ vissajjamānā, pañca kho ime, āvuso visākha, upādānakkhandhātiādimāha.
Having heard that, Dhammadinnā, without saying, "Friend Visākha, I have only recently ordained; how could I know my own body or another's body?" or "Go and ask other elder bhikkhunīs," accepted the hidden question as if receiving something placed before her, as if untying a single lasso knot, as if opening a path for an elephant in a thicket, as if opening a casket with the point of a sword. Standing in the realm of analytic knowledge (paṭisambhidā), she answered the question, saying, " These five aggregates of clinging, friend Visākha, are indeed" and so forth.
Nghe điều đó, Dhammadinnā không nói: “Này Hiền giả Visākha, tôi mới xuất gia chưa lâu, làm sao tôi có thể biết được thân mình hay thân người khác?” hay “Hãy đến hỏi các trưởng lão Tỳ-khưu-ni khác.” Mà như thể đang chấp nhận một vật được đặt gần, như thể đang tháo gỡ một nút thắt đơn giản, như thể đang mở đường cho voi đi trong bụi rậm, như thể đang mở một chiếc hộp bằng mũi kiếm, vị ấy đã đứng vững trên lĩnh vực phân tích và giải đáp vấn đề, nói rằng: “Này Hiền giả Visākha, đây là năm uẩn chấp thủ.”
Tattha pañcāti gaṇanaparicchedo.
There, five (pañca) is a numerical definition.
Trong đó, pañca (năm) là sự phân định số lượng.
Upādānakkhandhāti upādānānaṃ paccayabhūtā khandhāti evamādinā nayenettha upādānakkhandhakathā vitthāretvā kathetabbā.
The discourse on the aggregates of clinging ( upādānakkhandhā) should be expounded here in detail, starting with the method, "the aggregates that are the cause of clinging," and so forth.
Upādānakkhandhā (các uẩn chấp thủ) là các uẩn là nhân duyên của sự chấp thủ. Theo cách này, câu chuyện về các uẩn chấp thủ cần được giải thích chi tiết ở đây.
Sā panesā visuddhimagge vitthāritā evāti tattha vittāritanayeneva veditabbā.
Since this has already been expounded in detail in the Visuddhimagga, it should be understood according to the method elaborated therein.
Tuy nhiên, điều này đã được giải thích chi tiết trong Visuddhimagga, vì vậy cần phải hiểu theo cách giải thích chi tiết ở đó.
Sakkāyasamudayādīsupi yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā tattha tattha vuttameva.
What needs to be said regarding the origin of self-view (sakkāyasamudayā) and so forth has already been stated below in various places.
Những gì cần nói về sakkāyasamudaya (nguyên nhân của thân kiến) và các điều khác cũng đã được nói ở những chỗ khác bên dưới.
Idaṃ pana catusaccabyākaraṇaṃ sutvā visākho theriyā abhiratabhāvaṃ aññāsi.
Having heard this exposition of the Four Noble Truths, Visākha understood the bhikkhunī's contentment.
Nghe lời giải thích về Tứ Thánh Đế này, Visākha biết được rằng vị Tỳ-khưu-ni đã hoan hỷ.
Yo hi buddhasāsane ukkaṇṭhito hoti anabhirato, so evaṃ pucchitapucchitapañhaṃ saṇḍāsena ekekaṃ palitaṃ gaṇhanto viya, sinerupādato vālukaṃ uddharanto viya vissajjetuṃ na sakkoti.
For one who is weary and discontent with the Buddha's dispensation cannot answer a question asked repeatedly, as if plucking out grey hairs one by one with tweezers, or as if drawing grains of sand from the foot of Mount Sineru.
Quả thật, người nào chán nản, không hoan hỷ trong Giáo pháp của Đức Phật thì không thể giải đáp những vấn đề được hỏi như đang nhổ từng sợi tóc bạc bằng nhíp, hay như đang lấy cát từ chân núi Sineru.
Yasmā pana imāni cattāri saccāni loke candimasūriyā viya buddhasāsane pākaṭāni, parisamajjhe gato hi bhagavāpi mahātherāpi saccāneva pakāsenti; bhikkhusaṅghopi pabbajitadivasato paṭṭhāya kulaputte cattāri nāma kiṃ, cattāri ariyasaccānīti pañhaṃ uggaṇhāpeti.
However, since these four truths are as manifest in the world as the sun and moon, and are clearly apparent in the Buddha's Dispensation; indeed, the Buddha himself and the great elders proclaim the truths when they appear in the assembly; and the Saṅgha, from the day of ordination, teaches young men of good family the question, "What are the four? The four Noble Truths."
Nhưng vì bốn chân lý này hiển nhiên trong thế gian như mặt trăng và mặt trời, và trong Giáo pháp của Đức Phật cũng vậy; Đức Thế Tôn khi ở giữa hội chúng cũng như các Đại Trưởng lão đều chỉ tuyên bố các chân lý; Tăng đoàn Tỳ-khưu cũng dạy các thiện nam tử câu hỏi: “Bốn điều là gì? Bốn Thánh Đế là gì?” ngay từ ngày xuất gia.
Ayañca dhammadinnā upāyakosalle ṭhitā paṇḍitā byattā nayaṃ gahetvā sutenapi kathetuṃ samatthā, tasmā ‘‘na sakkā etissā ettāvatā saccānaṃ paṭividdhabhāvo ñātuṃ, saccavinibbhogapañhabyākaraṇena sakkā ñātu’’nti cintetvā heṭṭhā kathitāni dve saccāni paṭinivattetvā guḷhaṃ katvā gaṇṭhipañhaṃ pucchissāmīti pucchanto taññeva nu kho, ayyetiādimāha.
And this Dhammadinnā, being skilled in means, wise, and articulate, was capable of explaining even what she had merely heard, by adopting the proper method. Therefore, thinking, "It is not possible to know the depth of her penetration of the truths by merely this much; it is possible to know it by an analytical exposition of the truths," he turned back the two truths mentioned earlier, obscured them, and asked a knotty question, saying, " Is it indeed that same (clinging), reverend madam?" and so forth.
Và Tỳ-khưu-ni Dhammadinnā này, là người có phương tiện thiện xảo, thông minh, lanh lợi, có khả năng nắm bắt phương pháp và giải thích những gì đã được nghe. Vì vậy, Visākha nghĩ: “Không thể biết được sự giác ngộ các chân lý của vị ấy chỉ qua chừng đó. Có thể biết được qua việc giải đáp vấn đề phân tích các chân lý.” Thế là, ông đảo ngược hai chân lý đã được nói ở dưới, làm cho chúng trở nên bí ẩn, và hỏi một câu hỏi khó, nói rằng: “Thưa Tôn giả, có phải chính là điều đó không?”
Tassa vissajjane na kho, āvuso visākha, taññeva upādānanti upādānassa saṅkhārakkhandhekadesabhāvato na taṃyeva upādānaṃ te pañcupādānakkhandhā, nāpi aññatra pañcahi upādānakkhandhehi upādānaṃ.
In her answer, " No, friend Visākha, it is not that same clinging," because clinging is a part of the aggregate of formations, that same clinging is not those five aggregates of clinging, nor is clinging something separate from the five aggregates of clinging.
Trong lời giải đáp của vị ấy, “Này Hiền giả Visākha, không phải chính là sự chấp thủ đó” có nghĩa là do sự chấp thủ là một phần của hành uẩn, nên không phải chính sự chấp thủ đó là năm uẩn chấp thủ, cũng không có sự chấp thủ nào khác ngoài năm uẩn chấp thủ.
Yadi hi taññeva siyā, rūpādisabhāvampi upādānaṃ siyā.
For if it were the same, then form and so forth would also be clinging.
Nếu quả thật chính là điều đó, thì sắc và các điều khác cũng sẽ là sự chấp thủ.
Yadi aññatra siyā, parasamaye cittavippayutto anusayo viya paṇṇatti viya nibbānaṃ viya ca khandhavinimuttaṃ vā siyā, chaṭṭho vā khandho paññapetabbo bhaveyya, tasmā evaṃ byākāsi.
If it were separate, it would either be separate from the aggregates, like a latent tendency (anusaya) dissociated from consciousness according to other doctrines, or like a concept (paññatti), or like Nibbāna, or a sixth aggregate would have to be designated. Therefore, she answered thus.
Nếu là điều khác, thì nó sẽ là một điều tách rời khỏi các uẩn, như tùy miên không tương ưng với tâm, như khái niệm, hay như Niết Bàn trong các trường phái khác; hoặc sẽ phải đặt ra một uẩn thứ sáu. Vì vậy, vị ấy đã giải thích như vậy.
Tassā byākaraṇaṃ sutvā ‘‘adhigatapatiṭṭhā aya’’nti visākho niṭṭhamagamāsi.
Having heard her answer, Visākha concluded, "She has attained a firm foundation."
Nghe lời giải thích của vị ấy, Visākha đã kết luận rằng: “Vị ấy đã đạt được sự an trú (trong Giáo pháp).”
Na hi sakkā akhīṇāsavena asambaddhena avitthāyantena padīpasahassaṃ jālentena viya evarūpo guḷho paṭicchanno tilakkhaṇāhato gambhīro pañho vissajjetuṃ.
For one who has not destroyed the defilements (akhīṇāsava) cannot answer such a hidden, concealed, deep question, struck by the three characteristics, without hesitation or doubt, as if lighting a thousand lamps.
Quả thật, một người chưa đoạn tận lậu hoặc không thể giải đáp một vấn đề sâu xa, bí ẩn, che giấu, bị đánh dấu bởi ba tướng như thế này, như một người không liên quan, không ngập ngừng, đang thắp hàng ngàn ngọn đèn.
Niṭṭhaṃ gantvā pana, ‘‘ayaṃ dhammadinnā sāsane laddhapatiṭṭhā adhigatapaṭisambhidā vesārajjappattā bhavamatthake ṭhitā mahākhīṇāsavā, samatthā mayhaṃ pucchitapañhaṃ kathetuṃ, idāni pana naṃ ovattikasāraṃ pañhaṃ pucchissāmī’’ti cintetvā taṃ pucchanto, kathaṃ panāyyetiādimāha.
Having reached this conclusion, he thought, "This Dhammadinnā has gained a firm foundation in the Dispensation, has attained the analytical knowledges (paṭisambhidā), has reached fearlessness (vesārajja), stands at the pinnacle of existence, is a great arahant (mahākhīṇāsavā), and is capable of answering the questions I ask. Now I shall ask her a question concerning the essence of the wandering life (ovattikasāra)." With this in mind, he asked her, " How then, reverend madam?" and so forth.
Sau khi đã kết luận, Visākha nghĩ: “Tỳ-khưu-ni Dhammadinnā này đã an trú trong Giáo pháp, đã đạt được các Tuệ phân tích, đã đạt đến sự tự tin, đã đứng trên đỉnh cao của sự tồn tại, là một vị A-la-hán vĩ đại, có khả năng giải đáp những vấn đề ta hỏi. Bây giờ ta sẽ hỏi vị ấy một vấn đề cốt lõi.” Thế là, ông hỏi vị ấy, nói rằng: “Thưa Tôn giả, làm sao vậy?”
461. Tassa vissajjane assutavātiādi mūlapariyāye vitthāritameva.
461. In her answer, " The uninstructed" (assutavā) and so forth have already been expounded in detail in the Mūlapariyāya Sutta.
Trong lời giải đáp của vị ấy, assutavā và các điều khác đã được giải thích chi tiết trong Mūlapariyāya Sutta.
Rūpaṃ attato samanupassatīti, ‘‘idhekacco rūpaṃ attato samanupassati.
He regards form as self (Rūpaṃ attato samanupassati) means: "Here, some person regards form as self.
Rūpaṃ attato samanupassati (thấy sắc là tự ngã): “Ở đây, một số người thấy sắc là tự ngã.
Yaṃ rūpaṃ so ahaṃ, yo ahaṃ taṃ rūpanti rūpañca attañca advayaṃ samanupassati.
'That which is form, that am I; that which am I, that is form.' He regards form and self as not two.
Cái gì là sắc thì đó là ta, cái gì là ta thì đó là sắc. Họ thấy sắc và tự ngã không hai.
Seyyathāpi nāma telappadīpassa jhāyato yā acci so vaṇṇo, yo vaṇṇo sā accīti acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati.
Just as when an oil lamp burns, 'That which is the flame, that is the color; that which is the color, that is the flame,' so he regards the flame and the color as not two.
Cũng như khi một ngọn đèn dầu đang cháy, ngọn lửa là màu sắc, màu sắc là ngọn lửa. Họ thấy ngọn lửa và màu sắc không hai.
Evameva idhekacco rūpaṃ attato samanupassati…pe… advayaṃ samanupassatī’’ti (paṭi. ma. 1.131) evaṃ rūpaṃ attāti diṭṭhipassanāya passati.
In the same way, here, some person regards form as self...pe... regards them as not two." Thus, he sees form as self with the view of wrong seeing (diṭṭhipassanāya).
Cũng vậy, ở đây, một số người thấy sắc là tự ngã… (v.v.)… thấy không hai.” Như vậy, họ thấy sắc là tự ngã bằng sự thấy của tà kiến.
Rūpavantaṃ vā attānanti arūpaṃ attāti gahetvā chāyāvantaṃ rukkhaṃ viya taṃ attānaṃ rūpavantaṃ samanupassati.
Or self as possessing form (Rūpavantaṃ vā attānaṃ) means that, having taken the formless as self, he regards that self as possessing form, like a tree possessing shade.
Rūpavantaṃ vā attānaṃ (hoặc tự ngã có sắc): Họ chấp thủ tự ngã là vô sắc và thấy tự ngã đó có sắc, như một cái cây có bóng râm.
Attani vā rūpanti arūpameva attāti gahetvā pupphasmiṃ gandhaṃ viya attani rūpaṃ samanupassati.
Or form as in self (Attani vā rūpaṃ) means that, having taken the formless itself as self, he regards form as in self, like scent in a flower.
Attani vā rūpaṃ (hoặc sắc trong tự ngã): Họ chấp thủ tự ngã là vô sắc và thấy sắc trong tự ngã, như mùi hương trong hoa.
Rūpasmiṃ vā attānanti arūpameva attāti gahetvā karaṇḍāya maṇiṃ viya attānaṃ rūpasmiṃ samanupassati.
Or self as in form (Rūpasmiṃ vā attānaṃ) means that, having taken the formless itself as self, he regards self as in form, like a gem in a casket.
Rūpasmiṃ vā attānaṃ (hoặc tự ngã trong sắc): Họ chấp thủ tự ngã là vô sắc và thấy tự ngã trong sắc, như viên ngọc trong hộp.
Vedanaṃ attatotiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to feeling as self (Vedanaṃ attato) and so forth.
Trong các trường hợp vedanaṃ attato (thọ là tự ngã) và các điều khác cũng theo cách tương tự.
Tattha, rūpaṃ attato samanupassatīti suddharūpameva attāti kathitaṃ.
There, he regards form as self (rūpaṃ attato samanupassati) refers to pure form as self.
Trong đó, rūpaṃ attato samanupassati (thấy sắc là tự ngã) nói về sắc thuần túy là tự ngã.
Rūpavantaṃ vā attānaṃ, attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ.
Self as possessing form, or form as in self, or self as in form.
Hoặc tự ngã có sắc, hoặc sắc trong tự ngã, hoặc tự ngã trong sắc.
Vedanaṃ attato… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassatīti imesu sattasu ṭhānesu arūpaṃ attāti kathitaṃ.
In these seven instances – regards feeling as self... perception... mental formations... consciousness as self – the formless is stated as self.
Trong bảy trường hợp này: thấy thọ là tự ngã… tưởng… hành… thức là tự ngã, nói về vô sắc là tự ngã.
Vedanāvantaṃ vā attānaṃ, attani vā vedanaṃ, vedanāya vā attānanti evaṃ catūsu khandhesu tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ vasena dvādasasu ṭhānesu rūpārūpamissako attā kathito.
Self as possessing feeling, or feeling as in self, or self as in feeling – in these twelve instances, three for each of the four aggregates, a self mixed with form and formless is stated.
Hoặc tự ngã có thọ, hoặc thọ trong tự ngã, hoặc tự ngã trong thọ; như vậy, trong mười hai trường hợp thuộc bốn uẩn, mỗi uẩn có ba cách, nói về tự ngã hỗn hợp sắc và vô sắc.
Tattha rūpaṃ attato samanupassati… vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassatīti imesu pañcasu ṭhānesu ucchedadiṭṭhi kathitā, avasesesu sassatadiṭṭhīti.
There, in these five instances – regards form as self... feeling... perception... mental formations... consciousness as self – the annihilation view (ucchedadiṭṭhi) is stated, and in the remaining instances, the eternity view (sassatadiṭṭhi).
Trong đó, thấy sắc là tự ngã… thọ… tưởng… hành… thức là tự ngã, năm trường hợp này nói về đoạn kiến; các trường hợp còn lại nói về thường kiến.
Evamettha pannarasa bhavadiṭṭhiyo, pañca vibhavadiṭṭhiyo honti.
Thus, there are fifteen views of existence (bhavadiṭṭhiyo) and five views of non-existence (vibhavadiṭṭhiyo).
Như vậy, ở đây có mười lăm kiến chấp về hữu (bhava-diṭṭhi) và năm kiến chấp về vô hữu (vibhava-diṭṭhi).
Na rūpaṃ attatoti ettha rūpaṃ attāti na samanupassati.
In not form as self (Na rūpaṃ attato), he does not regard form as self.
Trong na rūpaṃ attato (không thấy sắc là tự ngã) này, không thấy sắc là tự ngã.
Aniccaṃ dukkhaṃ anattāti pana samanupassati.
However, he regards it as impermanent, unsatisfactory, and non-self.
Mà thấy là vô thường, khổ, vô ngã.
Na rūpavantaṃ attānaṃ…pe… na viññāṇasmiṃ attānanti ime pañcakkhandhe kenaci pariyāyena attato na samanupassati, sabbākārena pana aniccā dukkhā anattāti samanupassati.
Not self as possessing form...pe... not self as in consciousness (Na rūpavantaṃ attānaṃ…pe… na viññāṇasmiṃ attānaṃ) means he does not regard these five aggregates as self in any way, but rather regards them in every way as impermanent, unsatisfactory, and non-self.
Không xem sắc là tự ngã…(v.v.)… không xem thức là tự ngã, nghĩa là không xem năm uẩn này là tự ngã theo bất kỳ phương cách nào, mà xem chúng là vô thường (anicca), khổ (dukkha), vô ngã (anattā) theo mọi phương diện.
Ettāvatā theriyā, ‘‘evaṃ kho, āvuso visākha, sakkāyadiṭṭhi hotī’’ti evaṃ purimapañhaṃ vissajjentiyā ettakena gamanaṃ hoti, āgamanaṃ hoti, gamanāgamanaṃ hoti, vaṭṭaṃ vattatīti vaṭṭaṃ matthakaṃ pāpetvā dassitaṃ.
Thus, by the bhikkhunī, in answering the former question—"Indeed, friend Visakha, thus there is identity view"—it was shown how with this much there is going, there is coming, there is going and coming, meaning the round of existence turns and reaches its peak.
Cho đến đây, khi vị Trưởng lão ni giải đáp câu hỏi trước, rằng: “Này Tôn giả Visākha, tà kiến về thân (sakkāyadiṭṭhi) là như vậy đó”, thì sự đi, sự đến, sự đi rồi đến, tức là sự luân hồi (vaṭṭa) được trình bày đến tận cùng.
Evaṃ kho, āvuso visākha, sakkāyadiṭṭhi na hotīti pacchimaṃ pañhaṃ vissajjentiyā ettakena gamanaṃ na hoti, āgamanaṃ na hoti, gamanāgamanaṃ na hoti, vaṭṭaṃ nāma na vattatīti vivaṭṭaṃ matthakaṃ pāpetvā dassitaṃ.
By her, in answering the latter question—"Indeed, friend Visakha, thus there is no identity view"—it was shown how with this much there is no going, there is no coming, there is no going and coming, meaning the round of existence does not turn, and thus the cessation of the round (vivaṭṭa) reaches its peak.
Khi giải đáp câu hỏi sau, rằng: “Này Tôn giả Visākha, tà kiến về thân (sakkāyadiṭṭhi) không phải là như vậy đó”, thì sự đi không có, sự đến không có, sự đi rồi đến không có, tức là sự thoát ly luân hồi (vivaṭṭa) được trình bày đến tận cùng.
462. Katamo panāyye, ariyo aṭṭhaṅgiko maggoti ayaṃ pañho theriyā paṭipucchitvā vissajjetabbo bhaveyya – ‘‘upāsaka, tayā heṭṭhā maggo pucchito, idha kasmā maggameva pucchasī’’ti.
462. The question, “Venerable lady, what is the Noble Eightfold Path?” should have been answered by the bhikkhunī with a counter-question: “Lay follower, you asked about the path before; why do you ask about the path again here?”
462. Thưa Ni sư, vậy Đạo lộ Bát Chánh cao quý là gì? Câu hỏi này đáng lẽ vị Trưởng lão ni phải hỏi lại rồi mới giải đáp – “Này cư sĩ, trước đây ông đã hỏi về đạo lộ, tại sao bây giờ ông lại hỏi về đạo lộ nữa?”
Sā pana attano byattatāya paṇḍiccena tassa adhippāyaṃ sallakkhesi – ‘‘iminā upāsakena heṭṭhā paṭipattivasena maggo pucchito bhavissati, idha pana taṃ saṅkhatāsaṅkhatalokiyalokuttarasaṅgahitāsaṅgahitavasena pucchitukāmo bhavissatī’’ti.
But she, with her intelligence and wisdom, understood his intention: “This lay follower must have asked about the path earlier in terms of practice, but here he wishes to ask about it in terms of what is conditioned and unconditioned, mundane and supramundane, encompassed and not encompassed.”
Nhưng do sự khéo léo và trí tuệ của mình, bà đã nhận ra ý định của ông ta – “Vị cư sĩ này trước đây có lẽ đã hỏi về đạo lộ theo phương diện thực hành, còn bây giờ ông ta muốn hỏi về đạo lộ theo phương diện các pháp hữu vi (saṅkhata), vô vi (asaṅkhata), thuộc thế gian (lokiya) và siêu thế (lokuttara) được bao gồm hay không được bao gồm.”
Tasmā appaṭipucchitvāva yaṃ yaṃ pucchi, taṃ taṃ vissajjesi.
Therefore, without counter-questioning, she answered each of his questions.
Vì vậy, bà không hỏi lại mà đã giải đáp từng điều ông ta hỏi.
Tattha saṅkhatoti cetito kappito pakappito āyūhito kato nibbattito samāpajjantena samāpajjitabbo.
Here, conditioned (saṅkhato) means intended, conceived, planned, exerted, made, produced, and to be entered into by one entering into it.
Ở đây, hữu vi (saṅkhata) có nghĩa là được tác thành, được tạo ra, được hình thành, được nỗ lực, được thực hiện, được phát sinh, được thành tựu bởi người nhập định.
Tīhi ca kho, āvuso visākha, khandhehi ariyo aṭṭhaṅgiko maggo saṅgahitoti ettha yasmā maggo sappadeso, tayo khandhā nippadesā, tasmā ayaṃ sappadesattā nagaraṃ viya rajjena nippadesehi tīhi khandhehi saṅgahito.
In the passage, “ And, friend Visakha, the Noble Eightfold Path is comprised of three aggregates,” since the path has a specified sphere (sappadesa) while the three aggregates are without specified spheres (nippadesā), the path, being with a specified sphere, is comprised by the three aggregates, just as a city by a kingdom.
Trong câu “Này Tôn giả Visākha, Bát Chánh Đạo cao quý được bao gồm trong ba uẩn”, vì đạo lộ (magga) là có phần (sappadesa), còn ba uẩn (khandha) là không có phần (nippadesa), nên đạo lộ này, do có phần, được bao gồm bởi ba uẩn không có phần, giống như một thành phố được bao gồm bởi một vương quốc.
Tattha sammāvācādayo tayo sīlameva, tasmā te sajātito sīlakkhandhena saṅgahitāti.
Here, the three factors, such as right speech, are themselves sīla, and therefore, by their own nature, they are comprised in the aggregate of sīla.
Ở đây, ba chi phần như chánh ngữ (sammāvācā) v.v. chính là giới (sīla), do đó chúng được bao gồm trong giới uẩn (sīlakkhandha) theo bản chất của chúng.
Kiñcāpi hi pāḷiyaṃ sīlakkhandheti bhummena viya niddeso kato, attho pana karaṇavasena veditabbo.
Even though the Pāḷi uses a locative (sīlakkhandheti), indicating 'in the aggregate of sīla,' the meaning should be understood in the instrumental sense, 'by the aggregate of sīla.'
Mặc dù trong kinh tạng (Pāḷi) có sự chỉ định như “trong giới uẩn” (sīlakkhandheti) theo cách dùng vị cách, nhưng ý nghĩa phải được hiểu theo cách dùng công cụ cách.
Sammāvāyāmādīsu pana tīsu samādhi attano dhammatāya ārammaṇe ekaggabhāvena appetuṃ na sakkoti.
Among the three factors, such as right effort, samādhi, by its own nature, cannot settle on the object with one-pointedness.
Tuy nhiên, trong ba chi phần như chánh tinh tấn (sammāvāyāma) v.v., định (samādhi) theo bản chất của nó không thể an trụ vào đối tượng với trạng thái nhất tâm.
Vīriye pana paggahakiccaṃ sādhente satiyā ca apilāpanakiccaṃ sādhentiyā laddhūpakāro hutvā sakkoti.
But when energy (vīriya) accomplishes its function of exertion and mindfulness (sati) accomplishes its function of non-floating, then, having received help, it can.
Nhưng khi tinh tấn thực hiện chức năng hỗ trợ và niệm thực hiện chức năng không quên lãng, thì định có được sự trợ giúp và có thể an trụ vào đối tượng với trạng thái nhất tâm.
Tatrāyaṃ upamā – yathā hi ‘‘nakkhattaṃ kīḷissāmā’’ti uyyānaṃ paviṭṭhesu tīsu sahāyesu eko supupphitaṃ campakarukkhaṃ disvā hatthaṃ ukkhipitvāpi gahetuṃ na sakkuṇeyya.
Here is an analogy: Just as when three friends enter a park, intending to celebrate a festival, one, seeing a fully bloomed Campaka tree, might not be able to pluck a flower even by reaching out his hand.
Đây là một ví dụ: Giống như ba người bạn vào một khu vườn với ý định “Chúng ta sẽ vui chơi lễ hội”, một người nhìn thấy cây hoa đại (campaka) nở rộ và không thể hái được dù đã vươn tay.
Athassa dutiyo onamitvā piṭṭhiṃ dadeyya, so tassa piṭṭhiyaṃ ṭhatvāpi kampamāno gahetuṃ na sakkuṇeyya.
Then, the second one might bend down and offer his back; but even standing on his back, the first one might tremble and not be able to pluck it.
Sau đó, người bạn thứ hai cúi xuống và đưa lưng cho anh ta, nhưng dù đứng trên lưng người bạn đó, anh ta vẫn run rẩy và không thể hái được.
Athassa itaro aṃsakūṭaṃ upanāmeyya, so ekassa piṭṭhiyaṃ ṭhatvā ekassa aṃsakūṭaṃ olubbha yathāruci pupphāni ocinitvā piḷandhitvā nakkhattaṃ kīḷeyya.
Then, the third one might offer his shoulder; so, standing on one's back and leaning on another's shoulder, he would pluck the flowers as he wished, adorn himself, and celebrate the festival.
Sau đó, người bạn kia đưa vai ra, và anh ta đứng trên lưng một người bạn, tựa vào vai người bạn kia, hái những bông hoa tùy thích, đeo lên và vui chơi lễ hội.
Evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.
This is to be understood in the same way.
Điều này phải được hiểu tương tự như vậy.
Ekato uyyānaṃ paviṭṭhā tayo sahāyakā viya hi ekato jātā sammāvāyāmādayo tayo dhammā.
Indeed, the three factors of right effort, and so forth, arising together, are like the three friends who entered the park together.
Ba người bạn cùng vào khu vườn giống như ba pháp chánh tinh tấn (sammāvāyāma) v.v. cùng phát sinh.
Supupphitacampako viya ārammaṇaṃ.
The object is like the fully bloomed Campaka tree.
Cây hoa đại nở rộ giống như đối tượng (ārammaṇa).
Hatthaṃ ukkhipitvāpi gahetuṃ asakkonto viya attano dhammatāya ārammaṇe ekaggabhāvena appetuṃ asakkonto samādhi.
Samādhi, unable by its own nature to settle on the object with one-pointedness, is like the person unable to pluck a flower even by reaching out his hand.
Người không thể hái được dù đã vươn tay giống như định (samādhi) theo bản chất của nó không thể an trụ vào đối tượng với trạng thái nhất tâm.
Piṭṭhiṃ datvā onatasahāyo viya vāyāmo.
Effort (vāyāma) is like the friend who bent down and offered his back.
Người bạn cúi xuống đưa lưng giống như tinh tấn (vāyāma).
Aṃsakūṭaṃ datvā ṭhitasahāyo viya sati.
Mindfulness (sati) is like the friend who stood firm and offered his shoulder.
Người bạn đứng đưa vai giống như niệm (sati).
Yathā tesu ekassa piṭṭhiyaṃ ṭhatvā ekassa aṃsakūṭaṃ olubbha itaro yathāruci pupphaṃ gahetuṃ sakkoti, evamevaṃ vīriye paggahakiccaṃ sādhente, satiyā ca apilāpanakiccaṃ sādhentiyā laddhupakāro samādhi sakkoti ārammaṇe ekaggabhāvena appetuṃ.
Just as that person, standing on one's back and leaning on another's shoulder, is able to pluck the flowers as he wishes, even so, when energy (vīriya) accomplishes its function of exertion and mindfulness (sati) accomplishes its function of non-floating, samādhi, having received help, is able to settle on the object with one-pointedness.
Giống như một người đứng trên lưng một người bạn và tựa vào vai người bạn kia có thể hái hoa tùy thích, thì cũng vậy, khi tinh tấn thực hiện chức năng hỗ trợ và niệm thực hiện chức năng không quên lãng, định có được sự trợ giúp và có thể an trụ vào đối tượng với trạng thái nhất tâm.
Tasmā samādhiyevettha sajātito samādhikkhandhena saṅgahito.
Therefore, here, samādhi alone, by its own nature, is comprised in the aggregate of samādhi.
Do đó, ở đây, chỉ có định (samādhi) được bao gồm trong định uẩn (samādhikkhandha) theo bản chất của nó.
Vāyāmasatiyo pana kiriyato saṅgahitā honti.
However, effort and mindfulness are comprised by their function.
Còn tinh tấn (vāyāma) và niệm (sati) thì được bao gồm theo chức năng của chúng.
Sammādiṭṭhisammāsaṅkappesupi paññā attano dhammatāya aniccaṃ dukkhaṃ anattāti ārammaṇaṃ nicchetuṃ na sakkoti, vitakke pana ākoṭetvā ākoṭetvā dente sakkoti.
Similarly, in right view and right intention, wisdom (paññā) by its own nature cannot determine the object as impermanent, suffering, and non-self, but it can when vitakka repeatedly presents (the object to it).
Trong chánh kiến (sammādiṭṭhi) và chánh tư duy (sammāsaṅkappa) cũng vậy, tuệ (paññā) theo bản chất của nó không thể xác định đối tượng là vô thường, khổ, vô ngã, v.v., nhưng khi tầm (vitakka) tác động liên tục, tuệ có thể làm được.
Kathaṃ?
How so?
Bằng cách nào?
Yathā hi heraññiko kahāpaṇaṃ hatthe ṭhapetvā sabbabhāgesu oloketukāmo samānopi na cakkhudaleneva parivattetuṃ sakkoti, aṅgulipabbehi pana parivattetvā ito cito ca oloketuṃ sakkoti.
Just as a money-changer, even if he wishes to examine a coin in all its parts by placing it in his hand, cannot turn it over with his eyesight alone, but can turn it over with his finger joints and examine it from here and there.
Giống như một người thợ kim hoàn, dù muốn xem xét một đồng tiền vàng ở mọi mặt, cũng không thể chỉ dùng mắt để xoay nó, mà phải dùng các ngón tay để xoay và xem xét từ bên này sang bên kia.
Evameva na paññā attano dhammatāya aniccādivasena ārammaṇaṃ nicchetuṃ sakkoti, abhiniropanalakkhaṇena pana āhananapariyāhananarasena vitakkena ākoṭentena viya parivattentena viya ca ādāyā dinnameva vinicchetuṃ sakkoti.
In the same way, wisdom by its own nature cannot determine the object in terms of impermanence, etc., but it can only determine what is given, as if repeatedly struck and turned over by vitakka, which has the characteristic of focusing on the object and the function of repeatedly striking and examining it.
Cũng vậy, tuệ (paññā) theo bản chất của nó không thể xác định đối tượng theo phương diện vô thường, v.v., nhưng khi tầm (vitakka) có đặc tính đặt tâm vào đối tượng và chức năng tác động liên tục như thể đang xoay và tác động, thì tuệ mới có thể xác định được đối tượng đã được đưa đến.
Tasmā idhāpi sammādiṭṭhiyeva sajātito paññākkhandhena saṅgahitā.
Therefore, here too, right view alone, by its own nature, is comprised in the aggregate of wisdom.
Do đó, ở đây, chỉ có chánh kiến (sammādiṭṭhi) được bao gồm trong tuệ uẩn (paññākkhandha) theo bản chất của nó.
Sammāsaṅkappo pana kiriyato saṅgahito hoti.
Right intention, however, is comprised by its function.
Còn chánh tư duy (sammāsaṅkappa) thì được bao gồm theo chức năng của nó.
Iti imehi tīhi khandhehi maggo saṅgahaṃ gacchati.
Thus, the path is comprised by these three aggregates.
Như vậy, đạo lộ được bao gồm bởi ba uẩn này.
Tena vuttaṃ – ‘‘tīhi ca kho, āvuso visākha, khandhehi ariyo aṭṭhaṅgiko maggo saṅgahito’’ti.
Hence it was said: “And, friend Visakha, the Noble Eightfold Path is comprised of three aggregates.”
Vì vậy, đã nói rằng: “Này Tôn giả Visākha, Bát Chánh Đạo cao quý được bao gồm trong ba uẩn.”
Idāni ekacittakkhaṇikaṃ maggasamādhiṃ sanimittaṃ saparikkhāraṃ pucchanto, katamo panāyyetiādimāha.
Now, wishing to ask about the samādhi of the path, which lasts for a single mind-moment (ekacittakkhaṇika), with its sign (nimitta) and accessories (parikkhāra), he said, “ What, venerable lady, is…” and so forth.
Bây giờ, muốn hỏi về định của đạo lộ (maggasamādhi) chỉ trong một sát na tâm, có dấu hiệu (nimitta) và các yếu tố phụ trợ (parikkhāra), nên vị Trưởng lão ni đã nói: “Thưa Ni sư, vậy là gì?” v.v.
Tassa vissajjane cattāro satipaṭṭhānā maggakkhaṇe catukiccasādhanavasena uppannā sati, sā samādhissa paccayatthena nimittaṃ.
In answering this, the four foundations of mindfulness (satipaṭṭhāna) are mindfulness that arose at the moment of the path (maggakkhaṇa) by accomplishing its four functions; this mindfulness is the sign (nimitta) in the sense of being a condition for samādhi.
Trong phần giải đáp câu hỏi đó, bốn niệm xứ (cattāro satipaṭṭhānā) là niệm (sati) phát sinh trong sát na của đạo lộ theo phương diện thực hiện bốn chức năng, niệm đó là dấu hiệu (nimitta) theo nghĩa là nhân duyên của định.
Cattāro sammappadhānā catukiccasādhanavaseneva uppannaṃ vīriyaṃ, taṃ parivāraṭṭhena parikkhāro hoti.
The four right efforts (sammappadhānā) are energy that arose by accomplishing its four functions; this energy is the accessory (parikkhāra) in the sense of being an accompaniment.
Bốn chánh cần (cattāro sammappadhānā) là tinh tấn (vīriya) phát sinh theo phương diện thực hiện bốn chức năng, tinh tấn đó là yếu tố phụ trợ (parikkhāra) theo nghĩa là sự bao quanh.
Tesaṃyeva dhammānanti tesaṃ maggasampayuttadhammānaṃ.
“ Of those very states” refers to those states associated with the path.
Của chính những pháp ấy có nghĩa là của những pháp đồng sinh với đạo lộ.
Āsevanātiādīsu ekacittakkhaṇikāyeva āsevanādayo vuttāti.
In “ cultivation” (āsevanā) and so forth, cultivation etc. are said to be of a single mind-moment.
Trong các từ sự thực hành (āsevanā) v.v., sự thực hành (āsevanā) v.v. được nói đến là chỉ trong một sát na tâm.
Vitaṇḍavādī pana, ‘‘ekacittakkhaṇiko nāma maggo natthi, ‘evaṃ bhāveyya satta vassānī’ti hi vacanato sattapi vassāni maggabhāvanā hoti, kilesā pana lahu chijjantā sattahi ñāṇehi chijjantī’’ti vadati.
However, a caviling disputant says, “There is no path that lasts for a single mind-moment. For it is said, ‘One should cultivate thus for seven years,’ implying that the cultivation of the path lasts for seven years, while defilements are cut quickly by seven knowledges.”
Tuy nhiên, những người tranh luận không chính đáng (vitaṇḍavādī) nói rằng: “Không có đạo lộ nào chỉ trong một sát na tâm cả, vì theo lời dạy ‘hãy tu tập như vậy trong bảy năm’, sự tu tập đạo lộ kéo dài đến bảy năm, nhưng các phiền não được đoạn trừ nhanh chóng bởi bảy trí tuệ.”
So ‘‘suttaṃ āharā’’ti vattabbo.
He should be told, “Bring forth a Sutta.”
Người đó phải được hỏi: “Hãy đưa ra kinh điển!”
Addhā aññaṃ apassanto, ‘‘yā tesaṃyeva dhammānaṃ āsevanā bhāvanā bahulīkamma’’nti idameva suttaṃ āharitvā, ‘‘aññena cittena āsevati, aññena bhāveti, aññena bahulīkarotī’’ti vakkhati.
Surely, seeing no other, he will bring forth this Sutta, “The repeated practice, development, and making much of those very states,” and will say, “One cultivates with one mind, develops with another, and makes much of with yet another.”
Chắc chắn, không tìm thấy điều gì khác, người đó sẽ viện dẫn chính đoạn kinh này: “Sự thực hành, sự tu tập, sự làm cho sung mãn của chính những pháp ấy” và nói: “Thực hành bằng một tâm, tu tập bằng một tâm khác, làm cho sung mãn bằng một tâm khác.”
Tato vattabbo – ‘‘kiṃ panidaṃ, suttaṃ neyyatthaṃ nītattha’’nti.
Then he should be asked, “Is this Sutta of inferable meaning (neyyattha) or explicit meaning (nītattha)?”
Sau đó, phải hỏi: “Vậy đây là kinh có nghĩa cần được diễn giải (neyyattha) hay kinh có nghĩa đã được diễn giải (nītattha)?”
Tato vakkhati – ‘‘nītatthaṃ yathā suttaṃ tatheva attho’’ti.
Then he will say, “It is of explicit meaning, meaning is as the Sutta.”
Sau đó, người đó sẽ nói: “Là kinh có nghĩa đã được diễn giải, ý nghĩa đúng như kinh đã nói.”
Tassa idaṃ uttaraṃ – evaṃ sante ekaṃ cittaṃ āsevamānaṃ uppannaṃ, aparampi āsevamānaṃ, aparampi āsevamānanti evaṃ divasampi āsevanāva bhavissati, kuto bhāvanā, kuto bahulīkammaṃ?
To him, this is the reply: If that were so, one mind, having arisen, cultivating, and then another cultivating, and yet another cultivating—in this way, it would be only cultivation for a whole day. Where would development be, where would making much of be?
Câu trả lời cho người đó là: Nếu vậy, một tâm sinh khởi đang thực hành, một tâm khác cũng đang thực hành, một tâm khác nữa cũng đang thực hành, thì như vậy cả ngày chỉ là sự thực hành, làm sao có sự tu tập, làm sao có sự làm cho sung mãn?
Ekaṃ vā bhāvayamānaṃ uppannaṃ aparampi bhāvayamānaṃ aparampi bhāvayamānanti evaṃ divasampi bhāvanāva bhavissati, kuto āsevanā kuto bahulīkammaṃ?
Or one mind, having arisen, developing, and then another developing, and yet another developing—in this way, it would be only development for a whole day. Where would cultivation be, where would making much of be?
Hoặc một tâm sinh khởi đang tu tập, một tâm khác cũng đang tu tập, một tâm khác nữa cũng đang tu tập, thì như vậy cả ngày chỉ là sự tu tập, làm sao có sự thực hành, làm sao có sự làm cho sung mãn?
Ekaṃ vā bahulīkarontaṃ uppannaṃ, aparampi bahulīkarontaṃ, aparampi bahulīkarontanti evaṃ divasampi bahulīkammameva bhavissati kuto āsevanā, kuto bhāvanāti.
Or one mind, having arisen, making much of, and then another making much of, and yet another making much of—in this way, it would be only making much of for a whole day. Where would cultivation be, where would development be?
Nếu một tâm phát sinh khi thường xuyên thực hành, rồi một tâm khác cũng thường xuyên thực hành, và một tâm khác nữa cũng thường xuyên thực hành như vậy, thì suốt cả ngày cũng chỉ là sự thực hành lặp đi lặp lại. Sự huân tập (āsevanā) ở đâu? Sự tu tập (bhāvanā) ở đâu?
Atha vā evaṃ vadeyya – ‘‘ekena cittena āsevati, dvīhi bhāveti, tīhi bahulīkaroti.
Or he might say this: “One practices with one mind, develops with two, and makes abundant with three.
Hoặc là, người ấy có thể nói: “Với một tâm, người ấy huân tập (āsevati); với hai tâm, người ấy tu tập (bhāveti); với ba tâm, người ấy thường xuyên thực hành (bahulīkaroti).
Dvīhi vā āsevati, tīhi bhāveti, ekena bahulīkaroti.
Or he practices with two, develops with three, and makes abundant with one.
Hoặc là, với hai tâm, người ấy huân tập; với ba tâm, người ấy tu tập; với một tâm, người ấy thường xuyên thực hành.
Tīhi vā āsevati, ekena bhāveti, dvīhi bahulīkarotī’’ti.
Or he practices with three, develops with one, and makes abundant with two.”
Hoặc là, với ba tâm, người ấy huân tập; với một tâm, người ấy tu tập; với hai tâm, người ấy thường xuyên thực hành.”
So vattabbo – ‘‘mā suttaṃ me laddhanti yaṃ vā taṃ vā avaca.
He should be told: “Do not speak carelessly, saying ‘I have not obtained the Sutta’ or whatever.
Người ấy nên được nói rằng: “Đừng nói những điều vô căn cứ như ‘tôi đã lãnh hội kinh điển’.
Pañhaṃ vissajjentena nāma ācariyassa santike vasitvā buddhavacanaṃ uggaṇhitvā attharasaṃ viditvā vattabbaṃ hoti.
One who answers a question should dwell near a teacher, learn the Buddha’s words, understand the essence of the meaning, and then speak.
Một người giải đáp vấn đề cần phải sống với bậc thầy, học hỏi lời Phật dạy, hiểu rõ hương vị của ý nghĩa, rồi mới nói.
Ekacittakkhaṇikāva ayaṃ āsevanā, ekacittakkhaṇikā bhāvanā, ekacittakkhaṇikaṃ bahulīkammaṃ.
This practicing is momentary, this developing is momentary, and this making abundant is momentary.
Sự huân tập này chỉ diễn ra trong một sát-na tâm (ekacittakkhaṇikā); sự tu tập cũng chỉ diễn ra trong một sát-na tâm; sự thường xuyên thực hành cũng chỉ diễn ra trong một sát-na tâm.
Khayagāmilokuttaramaggo bahulacittakkhaṇiko nāma natthi, ‘ekacittakkhaṇikoyevā’ti saññāpetabbo.
The supramundane path that leads to exhaustion is not said to be of many mind-moments; it must be understood as being of only one mind-moment.
Không có con đường siêu thế (lokuttaramaggo) nào đưa đến sự diệt tận (khayagāmi) mà lại có nhiều sát-na tâm (bahulacittakkhaṇiko) cả; người ấy phải được làm cho hiểu rằng ‘nó chỉ là một sát-na tâm mà thôi’.
Sace sañjānāti, sañjānātu, no ce sañjānāti, gaccha pātova vihāraṃ pavisitvā yāguṃ pivāhī’’ti uyyojetabbo.
If he understands, let him understand; if he does not understand, go and enter the monastery early in the morning and drink gruel,” he should be dismissed.
Nếu người ấy hiểu, thì hãy để người ấy hiểu; nếu người ấy không hiểu, thì hãy bảo người ấy: ‘Hãy đi vào tinh xá sớm và uống cháo đi!’” – người ấy nên được cho đi như vậy.
463. Kati panāyye saṅkhārāti idha kiṃ pucchati?
463. “ How many formations are there, venerable sir (ayye)?” What is being asked here?
463. “Bạch Ni sư, có bao nhiêu hành (saṅkhārā)?” – Ở đây, người ấy hỏi điều gì?
Ye saṅkhāre nirodhetvā nirodhaṃ samāpajjati, te pucchissāmīti pucchati.
He is asking: “I will ask about those formations which one ceases in order to attain the cessation.”
Người ấy hỏi: “Tôi sẽ hỏi về những hành mà khi diệt trừ chúng, người ấy nhập diệt.”
Tenevassa adhippāyaṃ ñatvā therī, puññābhisaṅkhārādīsu anekesu saṅkhāresu vijjamānesupi, kāyasaṅkhārādayova ācikkhantī, tayome, āvusotiādimāha.
Knowing his intention, the Therī, even though there are many formations such as meritorious formations (puññābhisaṅkhāra), explained only the bodily formations (kāyasaṅkhārā) and so on, saying, “ These three, friend (āvuso),” and so forth.
Biết được ý định của người ấy, dù có nhiều hành như phước hành (puññābhisaṅkhāra) v.v., vị Ni sư vẫn chỉ ra các hành như thân hành (kāyasaṅkhāra) v.v., và nói: “Này Hiền giả, có ba điều này.”
Tattha kāyapaṭibaddhattā kāyena saṅkharīyati karīyati nibbattīyatīti kāyasaṅkhāro.
Here, kāyasaṅkhāro means that which is conditioned, done, or brought about by the body, being connected with the body.
Trong đó, điều được tạo tác (saṅkharīyati), được làm (karīyati), được phát sinh (nibbattīyati) bởi thân (kāya) do có liên hệ với thân, đó là thân hành (kāyasaṅkhāro).
Vācaṃ saṅkharoti karoti nibbattetīti vacīsaṅkhāro.
Vacīsaṅkhāro means that which conditions, does, or brings about speech.
Điều tạo tác (saṅkharoti), làm (karoti), phát sinh (nibbatteti) lời nói (vācā), đó là khẩu hành (vacīsaṅkhāro).
Cittapaṭibaddhattā cittena saṅkharīyati karīyati nibbattīyatīti cittasaṅkhāro.
Cittasaṅkhāro means that which is conditioned, done, or brought about by the mind, being connected with the mind.
Điều được tạo tác (saṅkharīyati), được làm (karīyati), được phát sinh (nibbattīyati) bởi tâm (citta) do có liên hệ với tâm, đó là ý hành (cittasaṅkhāro).
Katamo panāyyeti idha kiṃ pucchati?
“ Which one, venerable sir?” What is being asked here?
“Bạch Ni sư, đó là gì?” – Ở đây, người ấy hỏi điều gì?
Ime saṅkhārā aññamaññamissā āluḷitā avibhūtā duddīpanā.
These formations are mixed with one another, confused, indistinct, and difficult to explain.
Những hành này hòa lẫn vào nhau, rối loạn, không rõ ràng, khó trình bày.
Tathā hi, kāyadvāre ādānagahaṇamuñcanacopanāni pāpetvā uppannā aṭṭha kāmāvacarakusalacetanā dvādasa akusalacetanāti evaṃ kusalākusalā vīsati cetanāpi assāsapassāsāpi kāyasaṅkhārātveva vuccanti.
Indeed, the eight wholesome kāmāvacara volitions and twelve unwholesome volitions, making twenty wholesome and unwholesome volitions arising by means of taking, holding, letting go, and pushing through the body-door, as well as in-breaths and out-breaths, are all called kāyasaṅkhāra.
Thật vậy, tám tâm thiện dục giới và mười hai tâm bất thiện, tức là hai mươi tâm thiện bất thiện như vậy, cùng với hơi thở vào ra, đều được gọi là thân hành (kāyasaṅkhāra), khi chúng phát sinh qua cửa thân (kāyadvāra) bằng các hành động cầm nắm, buông bỏ, và di chuyển.
Vacīdvāre hanusaṃcopanaṃ vacībhedaṃ pāpetvā uppannā vuttappakārāva vīsati cetanāpi vitakkavicārāpi vacīsaṅkhārotveva vuccanti.
The twenty volitions of the aforesaid kind, arising by means of moving the jaw and speaking through the speech-door, as well as vitakka and vicāra, are all called vacīsaṅkhāra.
Hai mươi tâm như đã nói trên, cùng với tầm (vitakka) và tứ (vicāra), đều được gọi là khẩu hành (vacīsaṅkhāra), khi chúng phát sinh qua cửa khẩu (vacīdvāra) bằng sự cử động của hàm và sự phát ra lời nói.
Kāyavacīdvāresu copanaṃ apattā raho nisinnassa cintayato uppannā kusalākusalā ekūnatiṃsa cetanāpi saññā ca vedanā cāti ime dve dhammāpi cittasaṅkhārotveva vuccanti.
The twenty-nine wholesome and unwholesome volitions arising in one sitting in seclusion and contemplating, without any movement of the body and speech doors, as well as these two phenomena, saññā and vedanā, are all called cittasaṅkhāra.
Hai mươi chín tâm thiện bất thiện phát sinh khi một người ngồi riêng tư suy nghĩ mà không có sự cử động của cửa thân và cửa khẩu, cùng với hai pháp này là tưởng (saññā) và thọ (vedanā), đều được gọi là ý hành (cittasaṅkhāra).
Evaṃ ime saṅkhārā aññamaññamissā āluḷitā avibhūtā duddīpanā.
Thus, these formations are mixed with one another, confused, indistinct, and difficult to explain.
Như vậy, những hành này hòa lẫn vào nhau, rối loạn, không rõ ràng, khó trình bày.
Te pākaṭe vibhūte katvā kathāpessāmīti pucchati.
He asks so that he may make them clear and distinct and have them explained.
Người ấy hỏi để làm cho chúng trở nên rõ ràng và dễ hiểu, và để được giảng giải.
464. Idāni kiṃ nu kho esā saññāvedayitanirodhaṃ valañjeti, na valañjeti.
464. Now, does she or does she not attain the cessation of perception and feeling (saññāvedayitanirodha)?
464. Bây giờ, vị Ni sư này có thực hành sự diệt tưởng thọ (saññāvedayitanirodha) hay không thực hành?
Ciṇṇavasī vā tattha no ciṇṇavasīti jānanatthaṃ pucchanto, kathaṃ panāyye, saññāvedayitanirodhasamāpatti hotītiādimāha.
Wishing to know whether she is skilled or not skilled in that, he asks, “ How, venerable sir, does the attainment of the cessation of perception and feeling occur?” and so on.
Để biết được người ấy có thành thạo (ciṇṇavasī) hay không thành thạo trong việc đó, người ấy hỏi: “Bạch Ni sư, sự nhập diệt tưởng thọ (saññāvedayitanirodhasamāpatti) xảy ra như thế nào?” v.v.
Tassa vissajjane samāpajjissanti vā samāpajjāmīti vā padadvayena nevasaññānāsaññāyatanasamāpattikālo kathito.
In answering that, the two phrases “ they will attain” or “ I will attain” refer to the time of attainment of the sphere of neither-perception-nor-non-perception.
Trong phần giải đáp câu hỏi đó, hai từ “sẽ nhập (samāpajjissanti) hay tôi sẽ nhập (samāpajjāmīti)” nói về thời gian nhập định Tưởng Phi Tưởng Xứ (nevasaññānāsaññāyatana).
Samāpannoti padena antonirodho.
The phrase “ having attained” refers to the internal cessation.
Từ “đã nhập (samāpanno)” nói về sự diệt tận bên trong.
Tathā purimehi dvīhi padehi sacittakakālo kathito, pacchimena acittakakālo.
Similarly, the first two phrases refer to the period with mind, and the last phrase to the period without mind.
Tương tự, hai từ đầu nói về thời gian có tâm, từ cuối nói về thời gian không có tâm.
Pubbeva tathā cittaṃ bhāvitaṃ hotīti nirodhasamāpattito pubbe addhānaparicchedakāleyeva, ettakaṃ kālaṃ acittako bhavissāmīti addhānaparicchedacittaṃ bhāvitaṃ hoti.
Pubbeva tathā cittaṃ bhāvitaṃ hoti means that at the time of determining the duration, prior to the attainment of cessation, the mind that determines the duration is developed, thinking, “I will be without mind for this long.”
“Tâm đã được tu tập như vậy từ trước (pubbeva tathā cittaṃ bhāvitaṃ hoti)” có nghĩa là, ngay trong thời gian định trước (addhānaparicchedakāla) trước khi nhập diệt tận định, tâm đã được tu tập để định rõ thời gian: “Tôi sẽ không có tâm trong khoảng thời gian này.”
Yaṃ taṃ tathattāya upanetīti yaṃ evaṃ bhāvitaṃ cittaṃ, taṃ puggalaṃ tathattāya acittakabhāvāya upaneti.
Yaṃ taṃ tathattāya upanetī means that such a developed mind leads that person to such a state of being without mind.
“Điều đó đưa đến trạng thái như vậy (yaṃ taṃ tathattāya upanetī)” có nghĩa là, tâm đã được tu tập như vậy sẽ đưa người ấy đến trạng thái không có tâm.
Paṭhamaṃ nirujjhati vacīsaṅkhāroti sesasaṅkhārehi paṭhamaṃ dutiyajjhāneyeva nirujjhati.
First the verbal formation ceases means that among the remaining formations, the verbal formation ceases first in the second jhāna itself.
“Khẩu hành diệt trước tiên (paṭhamaṃ nirujjhati vacīsaṅkhāro)” có nghĩa là, khẩu hành diệt trước các hành khác, ngay trong thiền thứ hai.
Tato kāyasaṅkhāroti tato paraṃ kāyasaṅkhāro catutthajjhāne nirujjhati.
Then the bodily formation means that after that, the bodily formation ceases in the fourth jhāna.
“Sau đó là thân hành (tato kāyasaṅkhāro)” có nghĩa là, sau đó, thân hành diệt trong thiền thứ tư.
Tato cittasaṅkhāroti tato paraṃ cittasaṅkhāro antonirodhe nirujjhati.
Then the mental formation means that after that, the mental formation ceases in the internal cessation.
“Sau đó là ý hành (tato cittasaṅkhāro)” có nghĩa là, sau đó, ý hành diệt trong sự diệt tận bên trong.
Vuṭṭhahissanti vā vuṭṭhahāmīti vā padadvayena antonirodhakālo kathito.
The two phrases “ they will emerge” or “ I will emerge” refer to the period of internal cessation.
Hai từ “sẽ xuất (vuṭṭhahissanti) hay tôi sẽ xuất (vuṭṭhahāmīti)” nói về thời gian diệt tận bên trong.
Vuṭṭhitoti padena phalasamāpattikālo.
The phrase “ emerged” refers to the period of fruition attainment.
Từ “đã xuất (vuṭṭhito)” nói về thời gian của quả định (phalasamāpatti).
Tathā purimehi dvīhi padehi acittakakālo kathito, pacchimena sacittakakālo.
Similarly, the first two phrases refer to the period without mind, and the last phrase to the period with mind.
Tương tự, hai từ đầu nói về thời gian không có tâm, từ cuối nói về thời gian có tâm.
Pubbeva tathā cittaṃ bhāvitaṃ hotīti nirodhasamāpattito pubbe addhānaparicchedakāleyeva ettakaṃ kālaṃ acittako hutvā tato paraṃ sacittako bhavissāmīti addhānaparicchedacittaṃ bhāvitaṃ hoti.
Pubbeva tathā cittaṃ bhāvitaṃ hoti means that at the time of determining the duration, prior to the attainment of cessation, the mind that determines the duration is developed, thinking, “Having been without mind for this long, I will then have mind.”
“Tâm đã được tu tập như vậy từ trước (pubbeva tathā cittaṃ bhāvitaṃ hoti)” có nghĩa là, ngay trong thời gian định trước (addhānaparicchedakāla) trước khi nhập diệt tận định, tâm đã được tu tập để định rõ thời gian: “Tôi sẽ không có tâm trong khoảng thời gian này, và sau đó tôi sẽ có tâm.”
Yaṃ taṃ tathattāya upanetīti yaṃ evaṃ bhāvitaṃ cittaṃ, taṃ puggalaṃ tathattāya sacittakabhāvāya upaneti.
Yaṃ taṃ tathattāya upanetī means that such a developed mind leads that person to such a state of having mind.
“Điều đó đưa đến trạng thái như vậy (yaṃ taṃ tathattāya upanetī)” có nghĩa là, tâm đã được tu tập như vậy sẽ đưa người ấy đến trạng thái có tâm.
Iti heṭṭhā nirodhasamāpajjanakālo gahito, idha nirodhato vuṭṭhānakālo.
Thus, below, the time of attaining cessation is taken, and here, the time of emerging from cessation.
Như vậy, ở dưới đã nói về thời gian nhập diệt tận định, ở đây nói về thời gian xuất khỏi diệt tận định.
Idāni nirodhakathaṃ kathetuṃ vāroti nirodhakathā kathetabbā siyā, sā panesā, ‘‘dvīhi balehi samannāgatattā tayo ca saṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyā soḷasahi ñāṇacariyāhi navahi samādhicariyāhi vasībhāvatāpaññā nirodhasamāpattiyā ñāṇa’’nti mātikaṃ ṭhapetvā sabbākārena visuddhimagge kathitā.
Now, it is time to explain the discourse on cessation, and so the discourse on cessation should be explained. But this discourse, by setting forth the mātikā “the knowledge of the attainment of cessation, due to being endowed with two powers, due to the calming of the three formations, due to sixteen ways of knowledge, and nine ways of concentration, and proficiency,” has been explained in all aspects in the Visuddhimagga.
Bây giờ, đã đến lúc nói về sự diệt tận (nirodha), nên câu chuyện về sự diệt tận cần được kể. Tuy nhiên, câu chuyện này đã được trình bày đầy đủ trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga) với đề mục: “Trí tuệ về sự diệt tận định (nirodhasamāpatti) là sự thành thạo (vasībhāvatāpaññā) được trang bị hai sức mạnh, sự lắng dịu của ba hành, mười sáu hành tướng trí tuệ (ñāṇacariyā), và chín hành tướng định (samādhicariyā).”
Tasmā tattha kathitanayeneva gahetabbā.
Therefore, it should be understood in the manner explained therein.
Do đó, nó nên được hiểu theo cách đã được trình bày ở đó.
Ko panāyaṃ nirodho nāma?
What, then, is this cessation?
Vậy, sự diệt tận này là gì?
Catunnaṃ khandhānaṃ paṭisaṅkhā appavatti.
It is the non-arising of the four aggregates, due to reflection.
Đó là sự không phát sinh của bốn uẩn (khandha) sau khi đã quán xét.
Atha kimatthametaṃ samāpajjantīti.
Then, for what purpose do they attain this?
Vậy vì sao người ta nhập định này?
Saṅkhārānaṃ pavatte ukkaṇṭhitā sattāhaṃ acittakā hutvā sukhaṃ viharissāma, diṭṭhadhammanibbānaṃ nāmetaṃ, yadidaṃ nirodhoti etadatthaṃ samāpajjanti.
Being weary of the arising of formations, they attain it for the purpose of thinking, “We will abide happily for seven days without mind; this cessation is indeed Nibbāna visible in this very life.”
Họ nhập định này với mục đích: “Chúng ta đã chán ghét sự phát sinh của các hành, chúng ta sẽ sống an lạc trong bảy ngày không có tâm. Điều này, tức là sự diệt tận, được gọi là Niết-bàn hiện tại (diṭṭhadhammanibbāna).”
Paṭhamaṃ uppajjati cittasaṅkhāroti nirodhā vuṭṭhahantassa hi phalasamāpatticittaṃ paṭhamaṃ uppajjati.
First, the mental formation arises means that for one emerging from cessation, the fruition attainment mind arises first.
“Ý hành phát sinh trước tiên (paṭhamaṃ uppajjati cittasaṅkhāro)” có nghĩa là, khi xuất khỏi diệt tận định, tâm quả định (phalasamāpatticitta) phát sinh trước tiên.
Taṃsampayuttaṃ saññañca vedanañca sandhāya, ‘‘paṭhamaṃ uppajjati cittasaṅkhāro’’ti āha.
Referring to the perception and feeling associated with that, he said, “first, the mental formation arises.”
Nói “ý hành phát sinh trước tiên” là để chỉ tưởng (saññā) và thọ (vedanā) đồng sanh với tâm đó.
Tato kāyasaṅkhāroti tato paraṃ bhavaṅgasamaye kāyasaṅkhāro uppajjati.
Then the bodily formation means that after that, the bodily formation arises at the bhavaṅga moment.
“Sau đó là thân hành (tato kāyasaṅkhāro)” có nghĩa là, sau đó, thân hành phát sinh vào thời điểm tâm hữu phần (bhavaṅga).
Kiṃ pana phalasamāpatti assāsapassāse na samuṭṭhāpetīti?
But does the fruition attainment not generate in-breaths and out-breaths?
Vậy, quả định có làm phát sinh hơi thở vào ra không?
Samuṭṭhāpeti.
It does generate them.
Có làm phát sinh.
Imassa pana catutthajjhānikā phalasamāpatti, sā na samuṭṭhāpeti.
However, this bhikkhu’s fruition attainment is of the fourth jhāna, and that does not generate them.
Tuy nhiên, quả định thiền thứ tư này thì không làm phát sinh.
Kiṃ vā etena phalasamāpatti paṭhamajjhānikā vā hotu, dutiyatatiyacatutthajjhānikā vā, santāya samāpattiyā vuṭṭhitassa bhikkhuno assāsapassāsā abbohārikā honti.
What of this? Whether the fruition attainment is of the first jhāna, or of the second, third, or fourth jhāna, the in-breaths and out-breaths of a bhikkhu who has emerged from such an attainment are conventional.
Hoặc là, quả định đó là thiền thứ nhất, hay thiền thứ hai, thứ ba, thứ tư đi nữa, hơi thở vào ra của vị tỳ-khưu xuất khỏi định vẫn trở nên không có lời nói (abbohārikā).
Tesaṃ abbohārikabhāvo sañjīvattheravatthunā veditabbo.
Their conventional nature should be understood from the story of Thera Sañjīva.
Trạng thái không có lời nói của chúng cần được hiểu qua câu chuyện của Trưởng lão Sañjīva.
Sañjīvattherassa hi samāpattito vuṭṭhāya kiṃsukapupphasadise vītaccitaṅgāre maddamānassa gacchato cīvare aṃsumattampi na jhāyi, usumākāramattampi nāhosi, samāpattiphalaṃ nāmetanti vadanti.
Indeed, when Thera Sañjīva, having emerged from attainment, walked treading on glowing embers resembling kiḿsuka flowers, not even a thread of his robe was burnt, nor was there any sign of heat. They say this is the fruit of attainment.
Quả thật, khi Trưởng lão Sañjīva vừa xuất khỏi thiền diệt (nirodhasamāpatti), đang bước đi giẫm lên những than hồng không lửa, giống như những bông hoa kiṃsuka, thì không một sợi vải nào trên y của Ngài bị cháy, cũng không có một chút khói nào bốc lên. Họ nói rằng đây là sức mạnh của thiền định.
Evamevaṃ santāya samāpattiyā vuṭṭhitassa bhikkhuno assāsapassāsā abbohārikā hontīti bhavaṅgasamayenevetaṃ kathitanti veditabbaṃ.
Similarly, for a bhikkhu who has emerged from such a samāpatti, the in-breaths and out-breaths are beyond expression, so it should be understood that this was stated in the context of the bhavaṅga moment.
Cũng vậy, một Tỳ-kheo xuất khỏi thiền định như thế, hơi thở ra vào của vị ấy trở nên không còn được sử dụng. Điều này cần được hiểu là đã được nói đến trong thời điểm bhavaṅga (tâm hộ kiếp).
Tato vacīsaṅkhāroti tato paraṃ kiriyamayapavattavaḷañjanakāle vacīsaṅkhāro uppajjati.
Then the verbal formation (vacīsaṅkhāra) means that thereafter, during the period of volitional activity, the verbal formation arises.
Sau đó, hành khẩu – sau đó, vào thời điểm các hành động thuộc về tâm duy tác (kiriyamaya) xuất hiện, hành khẩu (vacīsaṅkhāra) phát sinh.
Kiṃ bhavaṅgaṃ vitakkavicāre na samuṭṭhāpetīti?
Does bhavaṅga not give rise to vitakka and vicāra?
Có phải bhavaṅga không làm phát sinh tầm và tứ (vitakkavicāra) không?
Samuṭṭhāpeti.
It does give rise to them.
Có làm phát sinh.
Taṃsamuṭṭhānā pana vitakkavicārā vācaṃ abhisaṅkhātuṃ na sakkontīti kiriyamayapavattavaḷañjanakālenevataṃ kathitaṃ.
But vitakka and vicāra arising from it are not capable of forming speech, so this was stated in the context of the period of volitional activity.
Tuy nhiên, tầm và tứ do bhavaṅga phát sinh không thể tạo tác lời nói, nên điều này được nói đến trong thời điểm các hành động thuộc về tâm duy tác xuất hiện.
Suññato phassotiādayo saguṇenāpi ārammaṇenāpi kathetabbā.
Contact as empty (suññato phasso), etc., should be explained both in terms of its intrinsic nature and its object.
Xúc không (suññato phasso), v.v., cần được giải thích theo cả nghĩa tự thân và đối tượng.
Saguṇena tāva suññatā nāma phalasamāpatti, tāya sahajātaṃ phassaṃ sandhāya suññato phassoti vuttaṃ.
First, in terms of its intrinsic nature, suññatā (emptiness) is the attainment of fruition (phalasamāpatti); referring to the contact co-arisen with it, it is said “contact as empty.”
Trước hết, theo nghĩa tự thân, không (suññatā) là quả định (phalasamāpatti); xúc được nói là không (suññato phasso) là do liên quan đến xúc đồng sinh với nó.
Animittāpaṇihitesupieseva nayo.
In the case of signless and desireless (animittāpaṇihitesupi), the same method applies.
Đối với vô tướng (animittā) và vô nguyện (appaṇihita) cũng theo cách này.
Ārammaṇena pana nibbānaṃ rāgādīhi suññattā suññaṃ nāma, rāganimittādīnaṃ abhāvā animittaṃ, rāgadosamohappaṇidhīnaṃ abhāvā appaṇihitaṃ.
But in terms of its object, Nibbāna is called empty because it is empty of lust, etc.; it is called signless due to the absence of signs of lust, etc.; it is called desireless due to the absence of the predispositions of lust, hatred, and delusion.
Tuy nhiên, theo nghĩa đối tượng, Nibbāna được gọi là không (suññaṃ) vì trống rỗng tham ái, v.v.; là vô tướng (animittaṃ) vì không có các tướng tham ái, v.v.; là vô nguyện (appaṇihitaṃ) vì không có các nguyện tham, sân, si.
Suññataṃ nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā uppannaphalasamāpattiyaṃ phasso suññato nāma.
In the attainment of fruition that arises by taking Nibbāna, which is empty, as its object, the contact is called empty.
Xúc trong quả định phát sinh khi lấy Nibbāna không (suññataṃ) làm đối tượng được gọi là xúc không (suññato phasso).
Animittāpaṇihitesupi eseva nayo.
In the case of signless and desireless, the same method applies.
Đối với vô tướng (animittā) và vô nguyện (appaṇihita) cũng theo cách này.
Aparā āgamaniyakathā nāma hoti, suññatā, animittā, appaṇihitāti hi vipassanāpi vuccati.
There is another traditional explanation: vipassanā itself is called emptiness (suññatā), signless (animittā), and desireless (appaṇihitā).
Có một cách giải thích khác theo truyền thống (āgamaniyakathā): Vipassanā (tuệ quán) cũng được gọi là không (suññatā), vô tướng (animittā), vô nguyện (appaṇihitā).
Tattha yo bhikkhu saṅkhāre aniccato pariggahetvā aniccato disvā aniccato vuṭṭhāti, tassa vuṭṭhānagāminivipassanā animittā nāma hoti.
Among these, for a bhikkhu who comprehends formations as impermanent, sees them as impermanent, and emerges from them as impermanent, his vipassanā leading to emergence is called signless.
Trong đó, vị Tỳ-kheo nào nhận thức các pháp hữu vi (saṅkhāra) là vô thường, thấy chúng là vô thường, và xuất khỏi chúng với nhận thức vô thường, thì vipassanā dẫn đến sự xuất ly của vị ấy được gọi là vô tướng (animittā).
Yo dukkhato pariggahetvā dukkhato disvā dukkhato vuṭṭhāti, tassa appaṇihitā nāma.
For one who comprehends them as suffering, sees them as suffering, and emerges from them as suffering, his is called desireless.
Vị nào nhận thức chúng là khổ, thấy chúng là khổ, và xuất khỏi chúng với nhận thức khổ, thì vipassanā của vị ấy được gọi là vô nguyện (appaṇihitā).
Yo anattato pariggahetvā anattato disvā anattato vuṭṭhāti, tassa suññatā nāma.
For one who comprehends them as non-self, sees them as non-self, and emerges from them as non-self, his is called empty.
Vị nào nhận thức chúng là vô ngã, thấy chúng là vô ngã, và xuất khỏi chúng với nhận thức vô ngã, thì vipassanā của vị ấy được gọi là không (suññatā).
Tattha animittavipassanāya maggo animitto nāma, animittamaggassa phalaṃ animittaṃ nāma.
In this context, the path associated with signless vipassanā is called signless, and the fruition of the signless path is called signless.
Trong đó, đạo lộ của vipassanā vô tướng được gọi là vô tướng, quả của đạo lộ vô tướng được gọi là vô tướng.
Animittaphalasamāpattisahajāte phasse phusante animitto phasso phusatīti vuccati.
When contact co-arisen with the signless fruition attainment makes contact, it is said that signless contact makes contact.
Khi xúc chạm trong quả định vô tướng đồng sinh với quả vô tướng, được gọi là xúc vô tướng đang xúc chạm.
Appaṇihitasuññatesupi eseva nayo.
The same method applies to the desireless and empty.
Đối với vô nguyện và không cũng theo cách này.
Āgamaniyena kathite pana suññato vā phasso animitto vā phasso appaṇihito vā phassoti vikappo āpajjeyya, tasmā saguṇena ceva ārammaṇena ca kathetabbaṃ.
However, if it is explained traditionally, the alternative might arise: "Is contact empty, or signless, or desireless?" Therefore, it should be explained both in terms of its intrinsic nature and its object.
Tuy nhiên, nếu giải thích theo truyền thống (āgamaniya), thì có thể phát sinh sự lựa chọn giữa xúc không, xúc vô tướng, hoặc xúc vô nguyện; do đó, cần phải giải thích theo cả nghĩa tự thân và đối tượng.
Evañhi tayo phassā phusantīti sameti.
Only then does it fit with "three contacts make contact."
Chỉ khi đó, ba loại xúc mới được hòa hợp trong việc xúc chạm.
465. Idāni yā vedanā nirodhetvā nirodhasamāpattiṃ samāpajjati, tā pucchissāmīti pucchanto kati panāyye, vedanāti āha.
465. Now, desiring to ask about the feelings that one ceases to attain the attainment of cessation, he asks, "How many feelings, venerable one?"
465. Bây giờ, muốn hỏi về những thọ nào mà vị ấy diệt trừ để nhập Diệt tận định (nirodhasamāpatti), nên vị ấy nói: Bạch nữ nhân, có bao nhiêu thọ?
Kāyikaṃ vātiādīsu pañcadvārikaṃ sukhaṃ kāyikaṃ nāma, manodvārikaṃ cetasikaṃ nāmāti veditabbaṃ.
In bodily or (kāyikaṃ vā), etc., happiness arising through the five sense doors is called bodily, and happiness arising through the mind door is called mental (cetasikaṃ).
Trong các cụm từ như hoặc thuộc về thân (kāyikaṃ vā), cần hiểu rằng lạc phát sinh ở năm cửa giác quan là thuộc về thân (kāyika), và lạc phát sinh ở cửa ý là thuộc về tâm (cetasika).
Tattha sukhanti sabhāvaniddeso.
In this context, happiness (sukhaṃ) is a designation of its intrinsic nature.
Trong đó, lạc (sukhaṃ) là sự chỉ định bản chất.
Sātanti tasseva madhurabhāvadīpakaṃ vevacanaṃ.
Pleasant (sātaṃ) is a synonym illustrating its sweet nature.
Dễ chịu (sātaṃ) là từ đồng nghĩa diễn tả tính chất ngọt ngào của nó.
Vedayitanti vedayitabhāvadīpakaṃ, sabbavedanānaṃ sādhāraṇavacanaṃ.
Felt (vedayitaṃ) illustrates the nature of being felt, and it is a term common to all feelings.
Cảm thọ (vedayitaṃ) là từ diễn tả tính chất cảm thọ, là từ chung cho tất cả các cảm thọ.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Các phần còn lại cũng theo cách này.
Ṭhitisukhā vipariṇāmadukkhātiādīsu sukhāya vedanāya atthibhāvo sukhaṃ, natthibhāvo dukkhaṃ.
In pleasant in its abiding, painful in its change (ṭhitisukhā vipariṇāmadukkhā), etc.: for pleasant feeling, its existence is happiness, its non-existence is suffering.
Trong các cụm từ như lạc khi tồn tại, khổ khi biến hoại (ṭhitisukhā vipariṇāmadukkhā), sự tồn tại của lạc thọ là lạc, sự không tồn tại là khổ.
Dukkhāya vedanāya atthibhāvo dukkhaṃ, natthibhāvo sukhaṃ.
For painful feeling, its existence is suffering, its non-existence is happiness.
Sự tồn tại của khổ thọ là khổ, sự không tồn tại là lạc.
Adukkhamasukhāya vedanāya jānanabhāvo sukhaṃ, ajānanabhāvo dukkhanti attho.
For neither-pleasant-nor-painful feeling, the state of knowing it is happiness, and the state of not knowing it is suffering – this is the meaning.
Nghĩa là, sự nhận biết về thọ không khổ không lạc là lạc, sự không nhận biết là khổ.
Kiṃ anusayo anusetīti katamo anusayo anuseti.
What underlying tendency lies latent? (Kiṃ anusayo anusetī) means "which underlying tendency lies latent?"
Tham tùy miên (anusayo) nào tiềm ẩn (anuseti)? – Tham tùy miên nào tiềm ẩn?
Appahīnaṭṭhena sayito viya hotīti anusayapucchaṃ pucchati.
He asks the question about underlying tendencies because it is as if it is lying latent due to being unabandoned.
Vị ấy hỏi câu hỏi về tùy miên, nghĩa là nó như đang nằm yên vì chưa được đoạn trừ.
Na kho, āvuso visākha, sabbāya sukhāya vedanāya rāgānusayo anusetīti na sabbāya sukhāya vedanāya rāgānusayo anuseti.
Indeed, friend Visākha, the underlying tendency of lust does not lie latent in all pleasant feelings means that the underlying tendency of lust does not lie latent in all pleasant feelings.
Này hiền giả Visākha, không phải tất cả lạc thọ đều có tham tùy miên tiềm ẩn – không phải tham tùy miên tiềm ẩn trong tất cả lạc thọ.
Na sabbāya sukhāya vedanāya so appahīno, na sabbaṃ sukhaṃ vedanaṃ ārabbha uppajjatīti attho.
It means that it (lust) is not unabandoned in all pleasant feelings, and it does not arise with all pleasant feelings as its object.
Nghĩa là, không phải tham tùy miên đó chưa được đoạn trừ trong tất cả lạc thọ, không phải nó phát sinh dựa trên tất cả lạc thọ.
Esa nayo sabbattha.
This method applies everywhere.
Cách này cũng áp dụng cho tất cả các trường hợp.
Kiṃ pahātabbanti ayaṃ pahānapucchā nāma.
What is to be abandoned? (Kiṃ pahātabbaṃ) This is the question of abandonment.
Cái gì cần được đoạn trừ (kiṃ pahātabbaṃ)? – Đây là câu hỏi về sự đoạn trừ.
Rāgaṃ tena pajahatīti ettha ekeneva byākaraṇena dve pucchā vissajjesi.
In he abandons lust by that (Rāgaṃ tena pajahatī), he answered two questions with a single explanation.
Do đó, vị ấy đoạn trừ tham ái (rāgaṃ tena pajahatī) – ở đây, với một câu trả lời, vị ấy đã giải đáp hai câu hỏi.
Idha bhikkhu rāgānusayaṃ vikkhambhetvā paṭhamajjhānaṃ samāpajjati, jhānavikkhambhitaṃ rāgānusayaṃ tathā vikkhambhitameva katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā anāgāmimaggena samugghāteti.
Here, a bhikkhu suppresses the underlying tendency of lust and attains the first jhāna; he then develops vipassanā, making that lust, which was suppressed by jhāna, remain suppressed, and eradicates it completely with the non-returner path.
Ở đây, một Tỳ-kheo đoạn trừ tham tùy miên (rāgānusaya) bằng cách trấn áp nó (vikkhambhetvā) và nhập sơ thiền; sau khi trấn áp tham tùy miên bằng thiền định, vị ấy tiếp tục phát triển tuệ quán và đoạn trừ nó hoàn toàn bằng đạo A-na-hàm.
So anāgāmimaggena pahīnopi tathā vikkhambhitattāva paṭhamajjhāne nānuseti nāma.
Even though it is abandoned by the non-returner path, it is still said not to lie latent in the first jhāna because it has been suppressed in that way.
Mặc dù đã được đoạn trừ bằng đạo A-na-hàm, nhưng vì đã bị trấn áp như vậy, nó không còn tiềm ẩn trong sơ thiền nữa.
Tenāha – ‘‘na tattha rāgānusayo anusetī’’ti.
Therefore, it is said: "The underlying tendency of lust does not lie latent there."
Do đó, Ngài nói: “Tham tùy miên không tiềm ẩn ở đó.”
Tadāyatananti taṃ āyatanaṃ, paramassāsabhāvena patiṭṭhānabhūtaṃ arahattanti attho.
That basis (Tadāyatanaṃ) means that basis, the Arahattā, which serves as a support due to being the ultimate comfort.
Cái xứ đó (tadāyatanaṃ) – xứ đó, nghĩa là A-la-hán quả, là nơi nương tựa tối thượng của sự an lạc.
Iti anuttaresūti evaṃ anuttarā vimokkhāti laddhanāme arahatte.
Thus in the unsurpassed (Iti anuttaresū) refers to the Arahattā, which has received the name of unsurpassed liberation.
Trong những điều vô thượng (iti anuttaresu) – như vậy, trong A-la-hán quả, được gọi là giải thoát vô thượng.
Pihaṃ upaṭṭhāpayatoti patthanaṃ paṭṭhapentassa.
While cherishing desire (Pihaṃ upaṭṭhāpayato) means for one who sets forth a longing.
Khi khởi lên sự mong muốn (pihaṃ upaṭṭhāpayato) – khi khởi lên sự khao khát.
Uppajjati pihāpaccayā domanassanti patthanāya paṭṭhapanamūlakaṃ domanassaṃ uppajjati.
Sadness arises conditioned by longing (Uppajjati pihāpaccayā domanassaṃ) means that sadness, having longing as its root, arises.
Do duyên mong muốn mà ưu phiền phát sinh (uppajjati pihāpaccayā domanassaṃ) – ưu phiền (domanassa) phát sinh do sự khởi lên của khao khát làm căn bản.
Taṃ panetaṃ na patthanāya paṭṭhapanamūlakaṃ uppajjati, patthetvā alabhantassa pana alābhamūlakaṃ uppajjamānaṃ, ‘‘uppajjati pihāpaccayā’’ti vuttaṃ.
However, this sadness does not arise with longing as its root; rather, it arises from not obtaining what one longed for, and it is said, "it arises conditioned by longing."
Tuy nhiên, ưu phiền này không phát sinh do sự khởi lên của khao khát làm căn bản; mà nó phát sinh do sự không đạt được điều đã khao khát làm căn bản, và được nói là “do duyên mong muốn mà phát sinh.”
Tattha kiñcāpi domanassaṃ nāma ekantena akusalaṃ, idaṃ pana sevitabbaṃ domanassaṃ vaṭṭatīti vadanti.
In this regard, although sadness is absolutely unwholesome, they say that this sadness is permissible to cultivate.
Trong đó, mặc dù ưu phiền là hoàn toàn bất thiện, nhưng họ nói rằng ưu phiền này là đáng thực hành.
Yogino hi temāsikaṃ chamāsikaṃ vā navamāsikaṃ vā paṭipadaṃ gaṇhanti.
For yogis undertake a practice (paṭipadā) for three months, six months, or nine months.
Các hành giả thường chấp nhận một thời gian thực hành ba tháng, sáu tháng hoặc chín tháng.
Tesu yo taṃ taṃ paṭipadaṃ gahetvā antokālaparicchedeyeva arahattaṃ pāpuṇissāmīti ghaṭento vāyamanto na sakkoti yathāparicchinnakālena pāpuṇituṃ, tassa balavadomanassaṃ uppajjati, āḷindikavāsimahāphussadevattherassa viya assudhārā pavattanti.
Among these, a yogi who undertakes a particular practice and strives to attain Arahattā within the determined period, but is unable to attain it within the specified time, experiences intense sadness; tears flow as if from the Venerable Mahāphussadeva, resident of Āḷindaka.
Trong số đó, vị nào chấp nhận thời gian thực hành đó và cố gắng, nỗ lực để đạt A-la-hán quả trong khoảng thời gian đã định, nhưng không thể đạt được, thì ưu phiền mãnh liệt sẽ phát sinh nơi vị ấy, giống như dòng nước mắt tuôn chảy của Trưởng lão Mahāphussadeva ở Āḷindaka.
Thero kira ekūnavīsativassāni gatapaccāgatavattaṃ pūresi.
It is said that the Elder completed the practice of coming and going (gatapaccāgatavatta) for nineteen years.
Nghe nói, Trưởng lão đã thực hành hạnh đi và về trong mười chín năm.
Tassa, ‘‘imasmiṃ vāre arahattaṃ gaṇhissāmi, imasmiṃ vāre visuddhipavāraṇaṃ pavāressāmī’’ti mānasaṃ bandhitvā samaṇadhammaṃ karontasseva ekūnavīsativassāni atikkantāni.
His mind was set, thinking, "This time I will attain Arahattā, this time I will make the declaration of purification (visuddhipavāraṇaṃ)," but nineteen years passed while he was practicing the recluse's duties.
Trong khi Ngài thực hành pháp Sa-môn với ý niệm: “Lần này ta sẽ đạt A-la-hán quả, lần này ta sẽ tự tứ với sự thanh tịnh,” thì mười chín năm đã trôi qua.
Pavāraṇādivase āgate therassa assupātena muttadivaso nāma nāhosi.
On the day of Pavāraṇā and so forth, there was never a day when the Elder did not shed tears.
Khi đến ngày tự tứ, Trưởng lão không có ngày nào mà không rơi lệ.
Vīsatime pana vasse arahattaṃ pāṇuṇi.
However, in the twentieth year, he attained Arahattā.
Tuy nhiên, vào năm thứ hai mươi, Ngài đã đạt A-la-hán quả.
Paṭighaṃ tena pajahatīti ettha domanasseneva paṭighaṃ pajahati.
In he abandons aversion by that (Paṭighaṃ tena pajahatī), he abandons aversion through sadness itself.
Do đó, vị ấy đoạn trừ sân hận (paṭighaṃ tena pajahatī) – ở đây, vị ấy đoạn trừ sân hận bằng chính ưu phiền.
Na hi paṭigheneva paṭighappahānaṃ, domanassena vā domanassappahānaṃ nāma atthi.
For there is no such thing as abandoning aversion by aversion itself, or abandoning sadness by sadness.
Thật vậy, không có sự đoạn trừ sân hận bằng sân hận, hay đoạn trừ ưu phiền bằng ưu phiền.
Ayaṃ pana bhikkhu temāsikādīsu aññataraṃ paṭipadaṃ gahetvā iti paṭisañcikkhati – ‘‘passa bhikkhu, kiṃ tuyhaṃ sīlena hīnaṭṭhānaṃ atthi, udāhu vīriyena, udāhu paññāya, nanu te sīlaṃ suparisuddhaṃ vīriyaṃ supaggahitaṃ paññā sūrā hutvā vahatī’’ti.
But this bhikkhu, having undertaken one of the three-month, etc., practices, reflects thus: "Look, bhikkhu, is there any flaw in your morality, or in your energy, or in your wisdom? Is not your morality perfectly purified, your energy well-exerted, and your wisdom flowing with keenness?"
Tuy nhiên, vị Tỳ-kheo này, sau khi chấp nhận một trong các thời gian thực hành ba tháng, v.v., suy tư như sau: “Này Tỳ-kheo, có điều gì thiếu sót trong giới hạnh của ngươi không? Hay trong tinh tấn, hay trong trí tuệ? Giới hạnh của ngươi chẳng phải đã hoàn toàn thanh tịnh, tinh tấn đã được thúc đẩy mạnh mẽ, và trí tuệ đang vận hành một cách dũng mãnh sao?”
So evaṃ paṭisañcikkhitvā, ‘‘na dāni puna imassa domanassassa uppajjituṃ dassāmī’’ti vīriyaṃ daḷhaṃ katvā antotemāse vā antochamāse vā antonavamāse vā anāgāmimaggena taṃ samugghāteti.
Having thus reflected, he strengthens his energy, thinking, "I will not allow this sadness to arise again," and eradicates it completely with the non-returner path within three months, or six months, or nine months.
Vị ấy, sau khi quán xét như vậy, với ý nghĩ ‘từ nay ta sẽ không để sự ưu phiền này khởi lên nữa’, đã kiên cố tinh tấn, và trong vòng ba tháng, hoặc trong vòng sáu tháng, hoặc trong vòng chín tháng, đã đoạn trừ nó bằng đạo Anāgāmi.
Iminā pariyāyena paṭigheneva paṭighaṃ, domanasseneva domanassaṃ pajahati nāma.
In this way, he is said to abandon irritation by irritation, and displeasure by displeasure.
Theo cách này, người ta nói rằng sân hận được đoạn trừ bằng chính sân hận, và ưu phiền được đoạn trừ bằng chính ưu phiền.
Na tattha paṭighānusayo anusetīti tattha evarūpe domanasse paṭighānusayo nānuseti.
"Therein, the latent tendency to irritation does not lie latent" means that in such displeasure, the latent tendency to irritation does not lie latent.
Nơi đó, tùy miên sân hận không tiềm ẩn có nghĩa là, trong sự ưu phiền như vậy, tùy miên sân hận không tiềm ẩn.
Na taṃ ārabbha uppajjati, pahīnova tattha paṭighānusayoti attho.
It does not arise in reference to that; the meaning is that the latent tendency of aversion is already abandoned there.
Nó không khởi lên do duyên với điều đó; có nghĩa là, tùy miên sân hận nơi đó đã được đoạn trừ.
Avijjaṃ tena pajahatīti idha bhikkhu avijjānusayaṃ vikkhambhetvā catutthajjhānaṃ samāpajjati, jhānavikkhambhitaṃ avijjānusayaṃ tathā vikkhambhitameva katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattamaggena samugghāteti.
Here, regarding "he abandons ignorance by that," a bhikkhu, having suppressed the latent tendency of ignorance, attains the fourth jhāna. He then develops insight, making the latent tendency of ignorance suppressed by jhāna remain suppressed in the same way, and eradicates it completely with the path of arahantship.
Nhờ đó, vị ấy đoạn trừ vô minh có nghĩa là, ở đây, một tỳ khưu đoạn trừ tùy miên vô minh và chứng nhập Tứ thiền; sau khi tùy miên vô minh đã được đoạn trừ bởi thiền, vị ấy tiếp tục phát triển thiền quán và đoạn trừ hoàn toàn tùy miên vô minh bằng đạo A-la-hán.
So arahattamaggena pahīnopi tathā vikkhambhitattāva catutthajjhāne nānuseti nāma.
Even though he has abandoned it by the path of arahantship, because it was already suppressed in that manner, it is said not to lie latent in the fourth jhāna.
Dù đã được đoạn trừ bằng đạo A-la-hán, nhưng do đã được đoạn trừ bởi thiền, nên tùy miên vô minh không tiềm ẩn trong Tứ thiền.
Tenāha – ‘‘na tattha avijjānusayo anusetī’’ti.
Therefore, it is said, "the latent tendency of ignorance does not lie latent there."
Do đó, Đức Phật đã dạy: “Nơi đó, tùy miên vô minh không tiềm ẩn.”
466. Idāni paṭibhāgapucchaṃ pucchanto sukhāya panāyyetiādimāha.
Now, wishing to ask a question about a counterpart, he speaks beginning with " But for happiness, Venerable Sir?"
466. Bây giờ, khi hỏi câu hỏi đối ứng, Ngài nói: “Thưa Tỷ kheo ni, đối với lạc thọ…” và tiếp theo.
Tassa vissajjane yasmā sukhassa dukkhaṃ, dukkhassa ca sukhaṃ paccanīkaṃ, tasmā dvīsu vedanāsu visabhāgapaṭibhāgo kathito.
In the reply to this, since suffering is the opposite of happiness and happiness is the opposite of suffering, a dissimilar counterpart is described for the two feelings.
Trong câu trả lời cho câu hỏi đó, vì khổ là đối nghịch của lạc, và lạc là đối nghịch của khổ, nên sự đối ứng khác biệt về thể loại đã được nói đến trong hai loại thọ này.
Upekkhā pana andhakārā avibhūtā duddīpanā, avijjāpi tādisāvāti tenettha sabhāgapaṭibhāgo kathito.
However, equanimity is unclear like darkness and difficult to reveal; ignorance is also like that, so a similar counterpart is described here.
Còn xả thì như bóng tối, không rõ ràng, khó làm sáng tỏ, và vô minh cũng tương tự như vậy, nên ở đây đã nói đến sự đối ứng cùng thể loại.
Yattakesu pana ṭhānesu avijjā tamaṃ karoti, tattakesu vijjā tamaṃ vinodetīti visabhāgapaṭibhāgo kathito.
But in as many places as ignorance causes darkness, in those many places, knowledge dispels darkness, thus a dissimilar counterpart is described.
Tuy nhiên, ở những nơi mà vô minh tạo ra bóng tối, ở những nơi đó minh (vijjā) xua tan bóng tối, nên sự đối ứng khác biệt về thể loại đã được nói đến.
Avijjāya kho, āvusoti ettha ubhopete dhammā anāsavā lokuttarāti sabhāgapaṭibhāgova kathito.
Here, in " Ignorance, friend," it is only a similar counterpart that is described, as both these dhammas are stainless (anāsava) and supramundane (lokuttara).
Trong câu “Này chư Hiền, đối với vô minh”, cả hai pháp này đều là vô lậu và siêu thế, nên chỉ nói đến sự đối ứng cùng thể loại.
Vimuttiyā kho, āvusoti ettha anāsavaṭṭhena lokuttaraṭṭhena abyākataṭṭhena ca sabhāgapaṭibhāgova kathito.
Here, in " Liberation, friend," it is only a similar counterpart that is described, by way of being stainless, supramundane, and indeterminate (abyākata).
Trong câu “Này chư Hiền, đối với giải thoát”, do là vô lậu, siêu thế và vô ký, nên chỉ nói đến sự đối ứng cùng thể loại.
Accayāsīti ettha pañhaṃ atikkamitvā gatosīti attho.
Here, in " You have gone beyond," the meaning is that you have gone past the question.
Trong câu “Ông đã vượt qua”, có nghĩa là ông đã vượt qua câu hỏi.
Nāsakkhi pañhānaṃ pariyantaṃ gahetunti pañhānaṃ paricchedapamāṇaṃ gahetuṃ nāsakkhi, appaṭibhāgadhammassa paṭibhāgaṃ pucchi.
" You were unable to grasp the limit of the questions" means he was unable to grasp the measure and extent of the questions; he asked for a counterpart of a dharma that has no counterpart.
Không thể nắm bắt giới hạn của các câu hỏi có nghĩa là không thể nắm bắt phạm vi và mức độ của các câu hỏi; ông đã hỏi về sự đối ứng của một pháp không có đối ứng.
Nibbānaṃ nāmetaṃ appaṭibhāgaṃ, na sakkā nīlaṃ vā pītakaṃ vāti kenaci dhammena saddhiṃ paṭibhāgaṃ katvā dassetuṃ.
This Nibbāna is without counterpart; it cannot be shown by making a counterpart with any dharma, saying "it is blue" or "it is yellow."
Niết-bàn là một pháp không có đối ứng, không thể trình bày bằng cách so sánh với bất kỳ pháp nào khác như màu xanh hay màu vàng.
Tañca tvaṃ iminā adhippāyena pucchasīti attho.
The meaning is that you are asking this with this intention.
Và ông hỏi điều đó với ý định này.
Ettāvatā cāyaṃ upāsako yathā nāma sattame ghare salākabhattaṃ labhitvā gato bhikkhu satta gharāni atikkamma aṭṭhamassa dvāre ṭhito sabbānipi satta gehāni viraddhova na aññāsi, evamevaṃ appaṭibhāgadhammassa paṭibhāgaṃ pucchanto sabbāsupi sattasu sappaṭibhāgapucchāsu viraddhova hotīti veditabbo.
At this point, it should be understood that this lay follower, just as a bhikkhu who receives a ticket-meal in the seventh house and then, having passed seven houses, stands at the door of the eighth, has missed all seven houses and did not know it, even so, by asking for a counterpart of a dharma that has no counterpart, he has missed all seven questions that have counterparts.
Cho đến đây, vị cư sĩ này, giống như một tỳ khưu đã nhận được món cúng dường bằng phiếu ở ngôi nhà thứ bảy và đã đi, rồi đứng ở cửa ngôi nhà thứ tám sau khi vượt qua bảy ngôi nhà, hoàn toàn không biết gì về cả bảy ngôi nhà đó; cũng vậy, khi hỏi về sự đối ứng của một pháp không có đối ứng, vị ấy đã hoàn toàn sai lầm trong cả bảy câu hỏi có đối ứng.
Nibbānogadhanti nibbānabbhantaraṃ nibbānaṃ anupaviṭṭhaṃ.
" Immersed in Nibbāna" means having entered the interior of Nibbāna, having entered Nibbāna.
Nibbānogadhaṃ có nghĩa là đã đi vào bên trong Niết-bàn, đã nhập Niết-bàn.
Nibbānaparāyananti nibbānaṃ paraṃ ayanamassa parā gati, na tato paraṃ gacchatīti attho.
" Having Nibbāna as its ultimate goal" means Nibbāna is its highest destination, its ultimate goal, and it does not go beyond that; such is the meaning.
Nibbānaparāyaṇaṃ có nghĩa là Niết-bàn là nơi nương tựa tối thượng của nó, là cảnh giới cuối cùng của nó, không còn đi xa hơn từ đó nữa.
Nibbānaṃ pariyosānaṃ avasānaṃ assāti nibbānapariyosānaṃ.
" Having Nibbāna as its culmination" means Nibbāna is its end, its cessation.
Niết-bàn là điểm kết thúc, là sự chấm dứt của nó, nên gọi là nibbānapariyosānaṃ.
467. Paṇḍitāti paṇḍiccena samannāgatā, dhātukusalā āyatanakusalā paṭiccasamuppādakusalā ṭhānāṭṭhānakusalāti attho.
" Wise ones" means those endowed with wisdom, skilled in elements (dhātu), skilled in sense bases (āyatana), skilled in dependent origination (paṭiccasamuppāda), and skilled in what is possible and impossible (ṭhānāṭṭhānakusalā).
467. Paṇḍitā có nghĩa là những người có trí tuệ, là những người thiện xảo về các yếu tố (dhātu), thiện xảo về các xứ (āyatana), thiện xảo về duyên khởi (paṭiccasamuppāda), thiện xảo về các nguyên nhân và phi nguyên nhân (ṭhānāṭṭhāna).
Mahāpaññāti mahante atthe mahante dhamme mahantā niruttiyo mahantāni paṭibhānāni pariggaṇhanasamatthāya paññāya samannāgatā.
" Those of great wisdom" are endowed with wisdom capable of comprehending great meanings, great dhammas, great explanations, and great perspicuity.
Mahāpaññā có nghĩa là những người có trí tuệ vĩ đại, có khả năng nắm bắt những ý nghĩa lớn lao, những pháp lớn lao, những từ ngữ lớn lao, và những biện tài lớn lao.
Yathā taṃ dhammadinnāyāti yathā dhammadinnāya bhikkhuniyā byākataṃ, ahampi taṃ evamevaṃ byākareyyanti.
" Just as by Dhammadinnā" means, "just as the bhikkhunī Dhammadinnā expounded it, so would I also expound it."
Yathā taṃ Dhammadinnāyā có nghĩa là: “Giống như Tỳ khưu ni Dhammadinnā đã giải thích, tôi cũng sẽ giải thích như vậy.”
Ettāvatā ca pana ayaṃ suttanto jinabhāsito nāma jāto, na sāvakabhāsito.
And by this much, this Sutta has become spoken by the Buddha, not by a disciple.
Cho đến đây, suttanta này được gọi là do Đức Phật thuyết giảng, chứ không phải do đệ tử thuyết giảng.
Yathā hi rājayuttehi likhitaṃ paṇṇaṃ yāva rājamuddikāya na lañchitaṃ hoti, na tāva rājapaṇṇanti saṅkhyaṃ gacchati; lañchitamattaṃ pana rājapaṇṇaṃ nāma hoti, tathā, ‘‘ahampi taṃ evameva byākareyya’’nti imāya jinavacanamuddikāya lañchitattā ayaṃ suttanto āhaccavacanena jinabhāsito nāma jāto.
For just as a document written by royal officials is not considered a royal document until it is sealed with the royal seal, but once sealed, it becomes a royal document, so too, because this Sutta is sealed with this "I too would expound it just so" as the seal of the Buddha's words, this Sutta is said to be spoken by the Buddha in its direct wording.
Thật vậy, giống như một bức thư do các quan lại viết, chừng nào chưa được đóng dấu của nhà vua, thì chưa được xem là thư của nhà vua; nhưng ngay khi được đóng dấu, nó trở thành thư của nhà vua. Cũng vậy, do được đóng dấu bằng lời vàng của Đức Phật “tôi cũng sẽ giải thích như vậy”, suttanta này được gọi là do Đức Phật thuyết giảng một cách trực tiếp.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
All the rest is clear in meaning.
Tất cả những phần còn lại đều có nghĩa rõ ràng.
469. Natthi kāmesu dosoti vatthukāmesupi kilesakāmesupi doso natthi.
" There is no fault in sensual pleasures" means there is no fault in either object-sensual pleasures or defilement-sensual pleasures.
469. Natthi kāmesu doso có nghĩa là không có lỗi lầm trong các dục cảnh (vatthukāma) và cũng không có lỗi lầm trong các dục phiền não (kilesakāma).
Pātabyataṃ āpajjantīti te vatthukāmesu kilesakāmena pātabyataṃ pivitabbataṃ, yathāruci paribhuñjitabbataṃ āpajjantīti attho.
" They come to be enjoyed" means they, by means of defilement-sensual pleasures, come to be enjoyed, to be drunk, to be used as one wishes, with reference to object-sensual pleasures.
Pātabyataṃ āpajjanti có nghĩa là những người đó, với dục phiền não, đạt đến trạng thái có thể uống, có thể hưởng thụ tùy thích trong các dục cảnh.
Moḷibaddhāhīti moḷiṃ katvā baddhakesāhi.
" With bound topknots" means with their hair tied up in a topknot.
Moḷibaddhāhi có nghĩa là những người có tóc bện thành búi.
Paribbājikāhīti tāpasaparibbājikāhi.
" Wandering ascetics" means female ascetics.
Paribbājikāhi có nghĩa là các nữ du sĩ khổ hạnh.
Evamāhaṃsūti evaṃ vadanti.
" They spoke thus" means they say thus.
Evamāhaṃsu có nghĩa là họ nói như vậy.
Pariññaṃ paññapentīti pahānaṃ samatikkamaṃ paññapenti.
" Declaring complete understanding" means they declare the abandoning and transcending.
Pariññaṃ paññapenti có nghĩa là họ tuyên bố sự đoạn trừ, sự vượt qua.
Māluvāsipāṭikāti dīghasaṇṭhānaṃ māluvāpakkaṃ.
" Māluvā creeper fruit" refers to a ripe māluvā fruit of a long shape.
Māluvāsipāṭikā là quả mālūvā có hình dạng dài.
Phaleyyāti ātapena sussitvā bhijjeyya.
" It would burst" means it would dry up and break open due to the sun.
Phaleyyā có nghĩa là nó sẽ nứt ra sau khi khô dưới ánh nắng.
Sālamūleti sālarukkhassa samīpe.
" At the base of a sal tree" means near a sal tree.
Sālamūle có nghĩa là gần cây sala.
Santāsaṃ āpajjeyyāti kasmā āpajjati?
" Would fall into dread" means "Why does it fall into dread?"
Santāsaṃ āpajjeyyā có nghĩa là tại sao lại sợ hãi?
Bhavanavināsabhayā.
Due to the fear of the destruction of its abode.
Do sợ hãi sự hủy diệt của nơi ở.
Rukkhamūle patitamāluvābījato hi latā uppajjitvā rukkhaṃ abhiruhati.
For indeed, from a māluvā seed fallen at the base of a tree, a creeper arises and climbs the tree.
Thật vậy, từ hạt mālūvā rơi dưới gốc cây, một dây leo mọc lên và leo lên cây.
Sā mahāpattā ceva hoti bahupattā ca, koviḷārapattasadisehi pattehi samannāgatā.
That creeper has large leaves and many leaves, endowed with leaves similar to those of the koviḷāra tree.
Dây leo đó có lá lớn và nhiều lá, với những chiếc lá giống như lá cây koviḷāra.
Atha taṃ rukkhaṃ mūlato paṭṭhāya vinandhamānā sabbaviṭapāni sañchādetvā mahantaṃ bhāraṃ janetvā tiṭṭhati.
Then, entwining that tree from its root upwards, it covers all its branches and stands, creating a great burden.
Sau đó, nó quấn quanh cây từ gốc, che phủ tất cả các cành và tạo ra một sức nặng lớn.
Sā vāte vā vāyante deve vā vassante oghanaṃ janetvā tassa rukkhassa sabbasākhāpasākhaṃ bhañjati, bhūmiyaṃ nipāteti.
When the wind blows or the rain falls, it creates a mass, breaking all the main and minor branches of that tree, and brings them down to the ground.
Khi gió thổi hoặc mưa rơi, nó tạo ra một dòng chảy xiết, bẻ gãy tất cả các cành lớn và nhỏ của cây đó, và làm đổ nó xuống đất.
Tato tasmiṃ rukkhe patiṭṭhitavimānaṃ bhijjati nassati.
Consequently, the palace established in that tree breaks and perishes.
Từ đó, cung điện ngự trên cây đó bị phá hủy và biến mất.
Iti sā bhavanavināsabhayā santāsaṃ āpajjati.
Thus, due to the fear of the destruction of her abode, she falls into dread.
Vì vậy, vị thần đó sợ hãi sự hủy diệt của nơi ở và rơi vào trạng thái hoảng sợ.
Ārāmadevatāti tattha tattha pupphārāmaphalārāmesu adhivatthā devatā.
" Garden deities" means deities dwelling in flower gardens and fruit gardens here and there.
Ārāmadevatā có nghĩa là các vị thần ngự trị trong các vườn hoa, vườn cây ăn quả ở những nơi khác nhau.
Vanadevatāti andhavanasubhagavanādīsu vanesu adhivatthā devatā.
" Forest deities" means deities dwelling in forests like the blind forest (Andhavana) and the beautiful forest (Subhagavana), and so on.
Vanadevatā có nghĩa là các vị thần ngự trị trong các khu rừng như Andhavana và Subhagavana.
Rukkhadevatāti abhilakkhitesu naḷerupucimandādīsu rukkhesu adhivatthā devatā.
" Tree deities" means deities dwelling in prominent trees like the Naḷeru and Pucimanda trees, and so on.
Rukkhadevatā có nghĩa là các vị thần ngự trị trong các cây được chỉ định như naḷeru và pucimanda.
Osadhitiṇavanappatīsūti harītakīāmalakīādīsu osadhīsu tālanāḷikerādīsu tiṇesu vanajeṭṭhakesu ca vanappatirukkhesu adhivatthā devatā.
" In herbs, grasses, and forest trees" means deities dwelling in herbs like harītakī and āmalakī, in grasses like palm and coconut trees, and in prime forest trees.
Osadhitiṇavanappatīsu có nghĩa là các vị thần ngự trị trong các loại thảo dược như harītakī và āmalakī, trong các loại cỏ như tāla và nāḷikera, và trong các cây thân gỗ lớn nhất trong rừng.
Vanakammikāti vane kasanalāyanadāruāharaṇagorakkhādīsu kenacideva kammena vā vicarakamanussā.
" Forest workers" are people who wander in the forest for some work, such as cultivating, felling, gathering wood, or tending cattle.
Vanakammikā có nghĩa là những người làm công việc trong rừng như cày cấy, thu hoạch củi, chăn bò, hoặc những người đi lại trong rừng vì một lý do nào đó.
Uddhareyyunti khādeyyuṃ.
" They would extract" means they would eat.
Uddhareyyuṃ có nghĩa là họ sẽ nhổ lên.
Vilambinīti vātena pahatapahataṭṭhānesu keḷiṃ karontī viya vilambantī.
" Hanging down" means swaying as if playing in the places where it is struck by the wind.
Vilambinī có nghĩa là đung đưa như đang chơi đùa ở những nơi bị gió thổi.
Sukho imissāti evarūpāya māluvālatāya samphassopi sukho, dassanampi sukhaṃ.
" Pleasant is its..." means the touch of such a māluvā creeper is pleasant, and its sight is also pleasant.
Nó hạnh phúc – sự tiếp xúc với loại dây leo māluvā như thế này cũng hạnh phúc, việc nhìn thấy nó cũng hạnh phúc.
Ayaṃ me dārakānaṃ āpānamaṇḍalaṃ bhavissati, kīḷābhūmi bhavissati, dutiyaṃ me vimānaṃ paṭiladdhanti latāya dassanepi samphassepi somanassajātā evamāha.
"This will be a drinking pavilion for my children, it will be a playground; I have found a second palace," so she speaks, filled with joy at the sight and touch of the creeper.
“Đây sẽ là nơi uống nước cho con cái ta, sẽ là sân chơi, ta đã có được thiên cung thứ hai.” – vị nữ thần đã nói như vậy, với tâm hoan hỷ khi nhìn thấy và tiếp xúc với dây leo.
Viṭabhiṃ kareyyāti sākhānaṃ upari chattākārena tiṭṭheyya.
" It would make a canopy" means it would stand like an umbrella over the branches.
Nó sẽ tạo thành một tán cây – nghĩa là, nó sẽ đứng như một chiếc dù trên các cành cây.
Oghanaṃ janeyyāti heṭṭhā ghanaṃ janeyya.
" It would create a mass" means it would create a dense mass below.
Nó sẽ tạo ra một khối dày đặc – nghĩa là, nó sẽ tạo ra một khối dày đặc ở phía dưới.
Upari āruyha sakalaṃ rukkhaṃ paliveṭhetvā puna heṭṭhā bhassamānā bhūmiṃ gaṇheyyāti attho.
The meaning is that, having ascended upwards, entwined the entire tree, and then descended downwards, it would take hold of the ground.
Ý nghĩa là, sau khi leo lên và quấn quanh toàn bộ cây, nó sẽ lại bò xuống và bám vào mặt đất.
Padāleyyāti evaṃ oghanaṃ katvā puna tato paṭṭhāya yāva mūlā otiṇṇasākhāhi abhiruhamānā sabbasākhā paliveṭhentī matthakaṃ patvā teneva niyāmena puna orohitvā ca abhiruhitvā ca sakalarukkhaṃ saṃsibbitvā ajjhottharantī sabbasākhā heṭṭhā katvā sayaṃ upari ṭhatvā vāte vā vāyante deve vā vassante padāleyya.
Padāleyyā means, having thus made a dense mass, and then, starting from there, ascending with its descending branches all the way to the root, entwining all the branches and reaching the top, in that very manner, again descending and ascending, stitching together the entire tree, overwhelming it, making all the branches lower, and itself remaining above, it would break apart when the wind blows or when it rains.
Nó sẽ phá hủy – nghĩa là, sau khi tạo thành một khối dày đặc như vậy, rồi từ đó, nó sẽ leo lên các cành cây đã bò xuống tận gốc, quấn quanh tất cả các cành, đạt đến ngọn, rồi theo cách đó, lại bò xuống và leo lên, đan xen toàn bộ cây, bao phủ nó, làm cho tất cả các cành ở phía dưới, và chính nó đứng ở phía trên, khi gió thổi hoặc trời mưa, nó sẽ phá hủy.
Bhindeyyāti attho.
The meaning is it would break.
Ý nghĩa là, nó sẽ làm gãy.
Khāṇumattameva tiṭṭheyya, tattha yaṃ sākhaṭṭhakavimānaṃ hoti, taṃ sākhāsu bhijjamānāsu tattha tattheva bhijjitvā sabbasākhāsu bhinnāsu sabbaṃ bhijjati.
Only the stump would remain. There, whatever branch-abode exists, when the branches break, it breaks right there, and when all the branches are broken, everything breaks.
Chỉ còn lại cái gốc cây, và thiên cung trên các cành cây đó, khi các cành cây bị gãy, nó cũng bị gãy ở khắp mọi nơi, và khi tất cả các cành cây bị gãy, toàn bộ thiên cung cũng bị gãy.
Rukkhaṭṭhakavimānaṃ pana yāva rukkhassa mūlamattampi tiṭṭhati, tāva na nassati.
But the tree-abode does not perish as long as even the root of the tree remains.
Tuy nhiên, thiên cung trên thân cây sẽ không bị hủy diệt chừng nào ngay cả một phần gốc cây vẫn còn đứng vững.
Idaṃ pana vimānaṃ sākhaṭṭhakaṃ, tasmā sabbasākhāsu saṃbhijjamānāsu bhijjittha.
However, this abode is a branch-abode, therefore it broke when all the branches broke.
Nhưng thiên cung này là thiên cung trên các cành cây, vì vậy khi tất cả các cành cây bị gãy, nó cũng bị gãy theo.
Devatā puttake gahetvā khāṇuke ṭhitā paridevituṃ āraddhā.
The devatā, holding her children, stood on the stump and began to lament.
Vị nữ thần, ôm con mình, đứng trên gốc cây và bắt đầu than khóc.
471. Tibbarāgajātikoti bahalarāgasabhāvo.
471. Tibbarāgajātiko means having an abundant nature of greed.
471. Tibbarāgajātiko (người có bản chất tham ái mãnh liệt) – là người có bản chất tham ái dày đặc.
Rāgajaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedetīti tibbarāgajātikattā diṭṭhe diṭṭhe ārammaṇe nimittaṃ gaṇhāti.
Rāgajaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedetī means that because of having an intense nature of greed, he grasps a sign in every seen object.
Cảm nhận khổ đau và ưu phiền do tham ái sinh ra – do bản chất tham ái mãnh liệt, người ấy nắm giữ tướng (nimitta) ở mỗi đối tượng được thấy.
Athassa ācariyupajjhāyā daṇḍakammaṃ āṇāpenti.
Then his teachers and preceptors impose a penalty on him.
Rồi các vị thầy và vị bổn sư của người ấy ra lệnh thi hành hình phạt.
So abhikkhaṇaṃ daṇḍakammaṃ karonto dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti, natveva vītikkamaṃ karoti.
Though he repeatedly performs the penalty, experiencing suffering and displeasure, he does not commit the transgression again.
Người ấy, thường xuyên chịu hình phạt, cảm nhận khổ đau và ưu phiền, nhưng không hề vi phạm nữa.
Tibbadosajātikoti appamattikeneva kuppati, daharasāmaṇerehi saddhiṃ hatthaparāmāsādīni karontova katheti.
Tibbadosajātiko means he gets angry at the slightest thing; he speaks while engaging in touching and other actions with young sāmaṇeras.
Tibbadosajātiko (người có bản chất sân hận mãnh liệt) – người ấy nổi giận chỉ vì một chút chuyện nhỏ, và nói chuyện với các sa-di trẻ bằng cách chạm tay vào họ, v.v.
Sopi daṇḍakammapaccayā dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.
He too experiences suffering and displeasure due to the penalty.
Người ấy cũng cảm nhận khổ đau và ưu phiền do hình phạt.
Mohajātiko pana idha kataṃ vā katato akataṃ vā akatato na sallakkheti, tāni tāni kiccāni virādheti.
But one of a deluded nature does not discern what is done as done, or what is not done as not done, and he misses various duties.
Còn người có bản chất si mê thì không nhận thức được điều đã làm là đã làm, điều chưa làm là chưa làm, và làm hỏng các công việc đó.
Sopi daṇḍakammapaccayā dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.
He too experiences suffering and displeasure due to the penalty.
Người ấy cũng cảm nhận khổ đau và ưu phiền do hình phạt.
472. Na tibbarāgajātikotiādīni vuttapaṭipakkhanayena veditabbāni.
472. Na tibbarāgajātiko and so forth should be understood according to the opposite method to what was stated.
472. Không phải người có bản chất tham ái mãnh liệt, v.v. – nên được hiểu theo cách đối lập với những gì đã nói.
Kasmā panettha koci tibbarāgādijātiko hoti, koci na tibbarāgādijātiko?
Why is it that some here are of an intensely greedy nature and so forth, and some are not of an intensely greedy nature and so forth?
Tại sao trong số này có người có bản chất tham ái mãnh liệt, và có người không có bản chất tham ái mãnh liệt?
Kammaniyāmena.
By the law of kamma.
Do quy luật của nghiệp (kamma).
Yassa hi kammāyūhanakkhaṇe lobho balavā hoti, alobho mando, adosāmohā balavanto, dosamohā mandā, tassa mando alobho lobhaṃ pariyādātuṃ na sakkoti, adosāmohā pana balavanto dosamohe pariyādātuṃ sakkonti.
For whom, at the moment of kamma accumulation, greed is strong, non-greed is weak, non-hatred and non-delusion are strong, and hatred and delusion are weak, for him the weak non-greed cannot overcome greed, but the strong non-hatred and non-delusion can overcome hatred and delusion.
Thật vậy, vào thời điểm tạo nghiệp, nếu tham (lobha) mạnh mẽ, vô tham (alobha) yếu ớt, vô sân (adosa) và vô si (amoha) mạnh mẽ, sân (dosa) và si (moha) yếu ớt, thì vô tham yếu ớt đó không thể loại bỏ tham, nhưng vô sân và vô si mạnh mẽ có thể loại bỏ sân và si.
Tasmā so tena kammena dinnapaṭisandhivasena nibbatto luddho hoti, sukhasīlo akkodhano paññavā vajirūpamañāṇo.
Therefore, being born by means of the rebirth-linking given by that kamma, he is greedy, of pleasant disposition, not prone to anger, wise, and with wisdom like a diamond.
Vì vậy, người ấy, do sự tái sinh được tạo ra bởi nghiệp đó, trở thành người tham lam, có tính cách dễ chịu, không sân hận, có trí tuệ như kim cương (vajirūpamañāṇo).
473. Evaṃ me suttanti mahādhammasamādānasuttaṃ.
473. Evaṃ me suttanti refers to the Mahādhammasamādāna Sutta.
473. Tôi đã nghe như vầy – là Kinh Mahādhammasamādāna.
Tattha evaṃkāmāti evaṃicchā.
There, evaṃkāmā means "such is their desire".
Trong đó, evaṃkāmā (có ý muốn như vậy) – là có ước muốn như vậy.
Evaṃchandāti evaṃajjhāsayā.
Evaṃchandā means "such is their intention".
Evaṃchandā (có ý chí như vậy) – là có khuynh hướng như vậy.
Evaṃadhippāyāti evaṃladdhikā.
Evaṃadhippāyā means "such is their view".
Evaṃadhippāyā (có quan điểm như vậy) – là có tà kiến như vậy.
Tatrāti tasmiṃ aniṭṭhavaḍḍhane ceva iṭṭhaparihāne ca.
Tatrā refers to that which increases the undesirable and decreases the desirable.
Tatrā (trong đó) – là trong việc tăng trưởng điều bất thiện và suy giảm điều thiện.
Bhagavaṃmūlakāti bhagavā mūlaṃ etesanti bhagavaṃmūlakā.
Bhagavaṃmūlakā means "the Buddha is their origin" because the Buddha is the root for these teachings.
Bhagavaṃmūlakā (có Đức Thế Tôn làm gốc) – là Đức Thế Tôn là gốc rễ của những điều này.
Idaṃ vuttaṃ hoti – ime, bhante, amhākaṃ dhammā pubbe kassapasammāsambuddhena uppāditā, tasmiṃ parinibbute ekaṃ buddhantaraṃ añño samaṇo vā brāhmaṇo vā ime dhamme uppādetuṃ samattho nāma nāhosi, bhagavatā pana no ime dhammā uppāditā.
This is what is meant: "Venerable Sir, these teachings of ours were brought forth by the Sammāsambuddha Kassapa in the past. After his parinibbāna, for one Buddha-interval, no other ascetic or brahmin was able to bring forth these teachings. But it is by the Blessed One that these teachings have been brought forth for us."
Điều này có nghĩa là – “Bạch Thế Tôn, những pháp này của chúng con trước đây đã được Đức Phật Chánh Đẳng Giác Kassapa khởi xướng, và sau khi Ngài nhập Niết Bàn, trong khoảng thời gian giữa hai Đức Phật, không có vị Sa-môn hay Bà-la-môn nào có khả năng khởi xướng những pháp này. Nhưng Đức Thế Tôn đã khởi xướng những pháp này cho chúng con.”
Bhagavantañhi nissāya mayaṃ ime dhamme ājānāma paṭivijjhāmāti evaṃ bhagavaṃmūlakā no, bhante, dhammāti.
"Indeed, relying on the Blessed One, we have come to know and penetrate these teachings." Thus: "Venerable Sir, our teachings have the Blessed One as their root."
“Thật vậy, nương tựa vào Đức Thế Tôn, chúng con hiểu và thấu triệt những pháp này.” – “Bạch Thế Tôn, những pháp của chúng con có Đức Thế Tôn làm gốc là như vậy.”
Bhagavaṃnettikāti bhagavā hi dhammānaṃ netā vinetā anunetāti.
Bhagavaṃnettikā means "the Blessed One is indeed the leader, guide, and instructor of the teachings."
Bhagavaṃnettikā (có Đức Thế Tôn dẫn dắt) – vì Đức Thế Tôn là người dẫn dắt, giáo hóa, và hướng dẫn các pháp.
Yathāsabhāvato pāṭiyekkaṃ pāṭiyekkaṃ nāmaṃ gahetvā dassitā dhammā bhagavaṃnettikā nāma honti.
The teachings, when their individual nature is taken and shown as they truly are, are called bhagavaṃnettikā.
Những pháp được trình bày bằng cách lấy từng tên riêng theo bản chất của chúng được gọi là Bhagavanta-nettika.
Bhagavaṃpaṭisaraṇāti catubhūmakā dhammā sabbaññutaññāṇassa āpāthaṃ āgacchamānā bhagavati paṭisaranti nāmāti bhagavaṃpaṭisaraṇā.
Bhagavaṃpaṭisaraṇā means "the fourfold teachings, when they come within the range of the Omniscient Knowledge, are said to take refuge in the Blessed One," hence bhagavaṃpaṭisaraṇā.
Bhagavaṃpaṭisaraṇā (có Đức Thế Tôn làm nơi nương tựa) – những pháp thuộc bốn cõi (catubhūmika dhammā), khi xuất hiện trong tầm nhìn của trí tuệ Toàn Tri (sabbaññutaññāṇa), được gọi là nương tựa vào Đức Thế Tôn.
Paṭisarantīti osaranti samosaranti.
Paṭisarantī means "they converge, they gather together."
Paṭisarantīti (nương tựa) – là hội tụ, tụ tập lại.
Apica mahābodhimaṇḍe nisinnassa bhagavato paṭivedhavasena phasso āgacchati, ahaṃ bhagavā kinnāmoti?
Furthermore, for the Blessed One seated at the Great Bodhi Maṇḍa, contact arises through penetration: "Blessed One, what am I called?"
Hơn nữa, khi Đức Thế Tôn ngồi dưới cội Bồ Đề, xúc (phassa) đến với Ngài qua sự giác ngộ, “Bạch Thế Tôn, con tên là gì?”
Tvaṃ phusanaṭṭhena phasso nāma.
"You are called contact by virtue of touching."
“Ngươi tên là xúc (phassa) vì bản chất của sự chạm.”
Vedanā, saññā, saṅkhārā, viññāṇaṃ āgacchati.
Feeling, perception, volitional formations, and consciousness arise.
Thọ (vedanā), tưởng (saññā), hành (saṅkhārā), thức (viññāṇa) đến.
Ahaṃ bhagavā kinnāmanti?
"Blessed One, what am I called?"
“Bạch Thế Tôn, con tên là gì?”
Tvaṃ vijānanaṭṭhena viññāṇaṃ nāmāti evaṃ catubhūmakadhammānaṃ yathāsabhāvato pāṭiyekkaṃ pāṭiyekkaṃ nāmaṃ gaṇhanto bhagavā dhamme paṭisaratītipi bhagavaṃpaṭisaraṇā.
"You are called consciousness by virtue of knowing." Thus, as the Blessed One grasps the individual name of the fourfold teachings according to their true nature, he is said to take refuge in the teachings, which is also why they are bhagavaṃpaṭisaraṇā.
“Ngươi tên là thức (viññāṇa) vì bản chất của sự nhận biết.” – Như vậy, Đức Thế Tôn, khi nắm giữ từng tên riêng của các pháp thuộc bốn cõi theo bản chất của chúng, là nơi nương tựa của các pháp; vì vậy, chúng được gọi là Bhagavanta-paṭisaraṇā.
Bhagavantaññeva paṭibhātūti bhagavatoyeva etassa bhāsitassa attho upaṭṭhātu, tumheyeva no kathetvā dethāti attho.
Bhagavantaññeva paṭibhātū means "may the meaning of this utterance manifest only to the Blessed One; please, you yourselves explain it to us."
Chỉ Đức Thế Tôn mới có thể hiểu rõ – nghĩa là, ý nghĩa của lời nói này chỉ có thể được Đức Thế Tôn hiểu rõ, “Xin Thế Tôn hãy giảng giải cho chúng con.”
478. Sahāpi dukkhenāti ettha micchācāro abhijjhā micchādiṭṭhīti ime tāva tayo pubbacetanāya ca aparacetanāya cāti dvinnaṃ cetanānaṃ vasena dukkhavedanā honti.
478. Sahāpi dukkhenā (even with suffering): Here, wrong conduct, covetousness, and wrong view—these three, first, due to the previous volition and the subsequent volition, that is, by way of two volitions, become painful feelings.
478. Sahāpi dukkhena ở đây, tà hạnh, tham lam và tà kiến – ba pháp này, do tác ý ban đầu và tác ý sau đó, tức là do hai loại tác ý, mà trở thành khổ thọ.
Sanniṭṭhāpakacetanā pana sukhasampayuttā vā upekkhāsampayuttā vā hoti.
The culminating volition, however, is either accompanied by pleasure or accompanied by equanimity.
Còn tác ý quyết định thì hoặc là tương ưng với lạc thọ, hoặc là tương ưng với xả thọ.
Sesā pāṇātipātādayo satta tissannampi cetanānaṃ vasena dukkhavedanā honti.
The remaining seven, such as killing living beings, become painful feelings by way of all three volitions.
Bảy pháp còn lại, như sát sinh, v.v., đều là khổ thọ do cả ba loại tác ý.
Idaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘sahāpi dukkhena sahāpi domanassenā’’ti.
It is with reference to this that it was said: "even with suffering, even with displeasure."
Nói đến điều này, đã được nói là – “cùng với khổ, cùng với ưu”.
Domanassameva cettha dukkhanti veditabbaṃ.
Displeasure itself should be understood here as suffering.
Ở đây, ưu chính là khổ, cần phải hiểu như vậy.
Pariyeṭṭhiṃ vā āpajjantassa pubbabhāgaparabhāgesu kāyikaṃ dukkhampi vaṭṭatiyeva.
Or, for one who embarks on a quest, physical suffering is also appropriate in the initial and final stages.
Hoặc đối với người đang tìm kiếm, khổ về thân cũng có thể xảy ra ở giai đoạn trước và giai đoạn sau.
479. Sahāpi sukhenāti ettha pāṇātipāto pharusavācā byāpādoti ime tāva tayo pubbacetanāya ca aparacetanāya cāti dvinnaṃ cetanānaṃ vasena sukhavedanā honti.
479. Sahāpi sukhenā (even with pleasure): Here, the killing of living beings, harsh speech, and ill-will—these three, first, due to the previous volition and the subsequent volition, that is, by way of two volitions, become pleasant feelings.
479. Sahāpi sukhena ở đây, sát sinh, lời nói thô ác, và sân hận – ba pháp này, do tác ý ban đầu và tác ý sau đó, tức là do hai loại tác ý, mà trở thành lạc thọ.
Sanniṭṭhāpakacetanā pana dukkhasampayuttāva hoti.
The culminating volition, however, is accompanied by suffering.
Còn tác ý quyết định thì chỉ tương ưng với khổ thọ.
Sesā satta tissannampi cetanānaṃ vasena sukhavedanā hontiyeva.
The remaining seven become pleasant feelings by way of all three volitions.
Bảy pháp còn lại đều là lạc thọ do cả ba loại tác ý.
Sahāpi somanassenāti somanassameva cettha sukhanti veditabbaṃ.
Sahāpi somanassenā (even with joy): Joy itself should be understood here as pleasure.
Sahāpi somanassena có nghĩa là ở đây, hỷ chính là lạc, cần phải hiểu như vậy.
Iṭṭhaphoṭṭhabbasamaṅgino vā pubbabhāgaparabhāgesu kāyikaṃ sukhampi vaṭṭatiyeva.
Or, for one endowed with agreeable tangibles, physical pleasure is also appropriate in the initial and final stages.
Hoặc đối với người có xúc chạm dễ chịu, lạc về thân cũng có thể xảy ra ở giai đoạn trước và giai đoạn sau.
480. Tatiyadhammasamādāne idhekacco macchabandho vā hoti, māgaviko vā, pāṇupaghātaṃyeva nissāya jīvikaṃ kappeti.
480. In the third undertaking of dhammas, a certain person here is either a fisherman or a hunter, and he makes his living solely by harming living beings.
480. Trong pháp thọ trì thứ ba, có người ở đây là người đánh cá, hoặc người săn thú, sống bằng cách sát hại sinh vật.
Tassa garuṭṭhāniyo bhikkhu akāmakasseva pāṇātipāte ādīnavaṃ, pāṇātipātaviratiyā ca ānisaṃsaṃ kathetvā sikkhāpadaṃ deti.
To him, a bhikkhu, worthy of respect, explains the danger in killing living beings and the benefit of abstaining from killing, even against his will, and then gives him a precept.
Một vị Tỳ-kheo đáng kính, dù người ấy không muốn, nhưng đã giảng về sự nguy hiểm của việc sát sinh và lợi ích của việc tránh sát sinh, rồi trao giới cho người ấy.
So gaṇhantopi dukkhito domanassitova hutvā gaṇhāti.
Even when he accepts it, he accepts it feeling suffering and displeasure.
Người ấy thọ trì giới trong đau khổ và ưu phiền.
Aparabhāge katipāhaṃ vītināmetvā rakkhituṃ asakkontopi dukkhitova hoti, tassa pubbāparacetanā dukkhasahagatāva honti.
Subsequently, after a few days, if he is unable to observe it, he is still distressed; his initial and subsequent volitions are accompanied by suffering.
Sau đó, trải qua vài ngày, dù không thể giữ giới, người ấy vẫn đau khổ; tác ý ban đầu và tác ý sau đó của người ấy đều tương ưng với khổ.
Sanniṭṭhāpakacetanā pana sukhasahagatā vā upekkhāsahagatā vāti evaṃ sabbattha attho veditabbo.
The culminating volition, however, is either accompanied by pleasure or accompanied by equanimity; thus, the meaning should be understood everywhere.
Còn tác ý quyết định thì hoặc tương ưng với lạc, hoặc tương ưng với xả; ý nghĩa này cần được hiểu như vậy ở mọi nơi.
Iti pubbabhāgaparabhāgacetanāva sandhāya idaṃ vuttaṃ – ‘‘sahāpi dukkhena sahāpi domanassenā’’ti.
Thus, it is with reference to the initial and subsequent volitions that this was said: "even with suffering, even with displeasure."
Vì vậy, nói đến tác ý giai đoạn trước và giai đoạn sau, điều này đã được nói là – “cùng với khổ, cùng với ưu”.
Domanassameva cettha dukkhanti veditabbaṃ.
Displeasure itself should be understood here as suffering.
Ở đây, ưu chính là khổ, cần phải hiểu như vậy.
484. Pūtimuttanti muttameva.
484. Pūtimuttaṃ means urine itself.
484. Pūtimuttaṃ có nghĩa là chỉ nước tiểu.
Yathā hi manussabhāvo suvaṇṇavaṇṇo pūtikāyotveva, tadahujātāpi galocilatā pūtilatātveva vuccati.
Just as a human being, though golden-complexioned, is called a "foul body," and a newly born galoci creeper is called a "foul creeper."
Cũng như thân người, dù có màu vàng kim, vẫn được gọi là "thân thối rữa"; và cây dây sâm đất (galocilatā), dù mới mọc trong ngày, vẫn được gọi là "dây thối rữa".
Evaṃ taṅkhaṇaṃ gahitaṃ taruṇampi muttaṃ pūtimuttameva.
Similarly, even freshly collected urine, though fresh, is still foul urine.
Cũng vậy, nước tiểu dù mới lấy, còn tươi, vẫn là "nước tiểu thối rữa".
Nānābhesajjehīti harītakāmalakādīhi nānosadhehi.
Nānābhesajjehī (with various medicines) means with various remedies such as emblic myrobalan and so forth.
Nānābhesajehi có nghĩa là với nhiều loại thuốc khác nhau như harītakā, āmalakā, v.v.
Sukhī assāti arogo suvaṇṇavaṇṇo sukhī bhaveyya.
Sukhī assā (may he be happy) means may he be healthy, golden-complexioned, and happy.
Sukhī assā có nghĩa là sẽ không bệnh, có màu da vàng kim, sẽ được an lạc.
486. Viddheti ubbiddhe.
486. Viddhe means clear, unobscured.
486. Viddhe có nghĩa là đã được vén lên.
Meghavigamena dūrībhūteti attho.
The meaning is "removed by the departure of clouds."
Ý nghĩa là đã xa khỏi mây.
Vigatavalāhaketi apagatameghe, deveti ākāse.
Vigatavalāhake (with clouds gone) means with clouds departed, deve (in the sky) means in the firmament.
Vigatavalāhake có nghĩa là không còn mây, deve có nghĩa là trên trời.
Ākāsagataṃ tamagatanti ākāsagataṃ tamaṃ.
Ākāsagataṃ tamagataṃ means darkness that has gone into the sky.
Ākāsagataṃ tamagataṃ có nghĩa là bóng tối trên bầu trời.
Puthusamaṇabrāhmaṇaparappavādeti puthūnaṃ samaṇabrāhmaṇasaṅkhātānaṃ paresaṃ vāde.
Puthusamaṇabrāhmaṇaparappavāde (the diverse doctrines of other recluses and brahmins) means the doctrines of others, namely, many recluses and brahmins.
Puthusamaṇabrāhmaṇaparappavāde có nghĩa là các luận thuyết của các sa-môn, bà-la-môn khác nhau.
Abhivihaccāti abhihantvā.
Abhivihaccā (having overcome) means having struck down.
Abhivihaccā có nghĩa là đánh bại.
Bhāsate ca tapate ca virocate cāti saradakāle majjhanhikasamaye ādiccova obhāsaṃ muñcati tapati vijjotatīti.
Bhāsate ca tapate ca virocate cā (shines, burns, and radiates) means, just like the sun at midday in autumn, it emits light, burns brightly, and glows.
Bhāsate ca tapate ca virocate cā có nghĩa là vào mùa thu, giữa trưa, mặt trời tỏa sáng, nóng rực và rực rỡ.
Idaṃ pana suttaṃ devatānaṃ ativiya piyaṃ manāpaṃ.
This Sutta, moreover, is exceedingly dear and pleasing to devas.
Bài kinh này rất được chư thiên yêu thích và ưa chuộng.
Tatridaṃ vatthu – dakkhiṇadisāyaṃ kira hatthibhogajanapade saṅgaravihāro nāma atthi.
Herein is this story: In the southern direction, in the province of Hatthibhoga, there was a monastery called Saṅgara Vihāra.
Về điều này, có câu chuyện như sau: Nghe nói ở phương Nam, trong vùng đất Hatthibhoga, có một ngôi tịnh xá tên là Saṅgara.
Tassa bhojanasāladvāre saṅgararukkhe adhivatthā devatā rattibhāge ekassa daharassa sarabhaññavasena idaṃ suttaṃ osārentassa sutvā sādhukāraṃ adāsi.
A deva, dwelling in a Saṅgara tree at the entrance to the refectory of that monastery, heard a young bhikkhu reciting this Sutta with a melodious voice during the night and uttered "Sādhu!"
Một vị thiên nữ trú ngụ trên cây Saṅgara ở cổng nhà ăn của tịnh xá ấy, vào ban đêm, nghe một vị tỳ-kheo trẻ tuổi đang tụng bài kinh này theo lối Sarabhañña (tụng có âm điệu), liền hoan hỷ tán thán.
Daharo kiṃ esoti āha.
The young bhikkhu asked, "Who is this?"
Vị tỳ-kheo trẻ hỏi: "Ai đó?"
Ahaṃ, bhante, imasmiṃ rukkhe adhivatthā devatāti.
"Venerable sir, I am a deva dwelling in this tree," she replied.
Vị thiên nữ đáp: "Bạch Đại đức, con là thiên nữ trú ngụ trên cây này."
Kasmiṃ devate pasannāsi, kiṃ sadde, udāhu sutteti?
"Devī, in what are you pleased? In the sound, or in the Sutta?"
"Này thiên nữ, cô hoan hỷ vì điều gì? Vì âm thanh hay vì bài kinh?"
Saddo nāma, bhante, yassa kassaci hotiyeva, sutte pasannāmhi.
"Venerable sir, sound is something anyone can make. I am pleased in the Sutta."
"Bạch Đại đức, âm thanh thì ai cũng có, nhưng con hoan hỷ vì bài kinh.
Satthārā jetavane nisīditvā kathitadivase ca ajja ca ekabyañjanepi nānaṃ natthīti.
"On the day the Teacher spoke it while residing in Jetavana, and today, there is no difference in even a single syllable."
Từ ngày Đức Bổn Sư thuyết giảng ở Jetavana cho đến hôm nay, không có một từ nào khác biệt."
Assosi tvaṃ devate satthārā kathitadivaseti?
"Devī, did you hear it on the day the Teacher spoke it?"
"Này thiên nữ, cô có nghe Đức Bổn Sư thuyết giảng vào ngày đó không?"
Āma, bhante.
"Yes, Venerable sir."
"Bạch Đại đức, vâng, con có nghe."
Kattha ṭhitā assosīti?
"Where were you standing when you heard it?"
"Cô đã đứng ở đâu mà nghe?"
Jetavanaṃ, bhante, gatāmhi, mahesakkhāsu pana devatāsu āgacchantīsu tattha okāsaṃ alabhitvā idheva ṭhatvā assosinti.
"Venerable sir, I went to Jetavana, but when the powerful devas arrived, I could not find a place there, so I stood right here and listened," she replied.
"Bạch Đại đức, con đã đến Jetavana, nhưng vì các vị thiên nữ có oai lực lớn đến đông đúc, con không tìm được chỗ trống ở đó, nên con đã đứng ở đây mà nghe."
Ettha ṭhitāya sakkā sutthu saddo sotunti?
"Is it possible to hear the sound clearly from here?"
"Đứng ở đây có thể nghe rõ âm thanh không?"
Tvaṃ pana, bhante, mayhaṃ saddaṃ suṇasīti?
"Venerable sir, do you hear my voice?"
"Bạch Đại đức, Đại đức có nghe thấy tiếng của con không?"
Āma devateti.
"Yes, Devī," he replied.
"Vâng, này thiên nữ."
Dakkhiṇakaṇṇapasse nisīditvā kathanakālo viya, bhante, hotīti.
"Venerable sir, it is as if you are sitting by my right ear and speaking," she said.
"Bạch Đại đức, giống như lúc Đại đức ngồi bên tai phải mà nói chuyện vậy."
Kiṃ pana devate satthu rūpaṃ passasīti?
"Devī, do you see the Teacher's form?"
"Này thiên nữ, cô có thấy hình dáng của Đức Bổn Sư không?"
Satthā mameva oloketīti maññamānā saṇṭhātuṃ na sakkomi, bhanteti.
"Venerable sir, I feel as if the Teacher is looking only at me, and I cannot maintain my composure," she replied.
"Bạch Đại đức, con nghĩ rằng Đức Bổn Sư đang nhìn con, nên con không thể đứng vững được."
Visesaṃ pana nibbattetuṃ asakkhittha devateti.
"Devī, were you able to achieve a special attainment?"
"Này thiên nữ, cô có thể đạt được sự đặc biệt nào không?"
Devatā tattheva antaradhāyi.
The deva then vanished right there.
Vị thiên nữ liền biến mất ở đó.
Taṃ divasaṃ kiresa devaputto sotāpattiphale patiṭṭhito.
It is said that on that day, this deva-son was established in the fruit of stream-entry.
Nghe nói, vào ngày đó, vị thiên tử ấy đã chứng đắc quả Dự lưu.
Evamidaṃ suttaṃ devatānaṃ piyaṃ manāpaṃ.
Thus, this Sutta is dear and pleasing to devas.
Như vậy, bài kinh này rất được chư thiên yêu thích và ưa chuộng.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest of the meaning is clear everywhere.
Phần còn lại ở khắp nơi đều có ý nghĩa rõ ràng.
487. Evaṃ me sutanti vīmaṃsakasuttaṃ.
487. Evaṃ me sutaṃ is the Vīmaṃsaka Sutta.
487. Kinh Vīmaṃsaka bắt đầu bằng "Evaṃ me sutaṃ" (Như vầy tôi nghe).
Tattha vīmaṃsakenāti tayo vīmaṃsakā – atthavīmaṃsako saṅkhāravīmaṃsako satthuvīmaṃsakoti.
Therein, vīmaṃsakena (by an investigator): There are three kinds of investigators—an investigator of meaning, an investigator of formations, and an investigator of the Teacher.
Trong đó, vīmaṃsakena (người quán sát, người thẩm tra) có ba loại: atthavīmaṃsaka (người quán sát mục đích), saṅkhāravīmaṃsaka (người quán sát các hành) và satthuvīmaṃsaka (người quán sát Bậc Đạo Sư).
Tesu, ‘‘paṇḍitā hāvuso, manussā vīmaṃsakā’’ti (saṃ. ni. 3.2) ettha atthavīmaṃsako āgato.
Among these, in "Friends, humans are investigators" (Saṃ. Ni. 3.2), an investigator of welfare is meant.
Trong số đó, atthavīmaṃsaka được đề cập trong câu: “Này chư hiền, những người trí là những người quán sát” (Saṃ. Ni. 3.2).
‘‘Yato kho, ānanda, bhikkhu dhātukusalo ca hoti, āyatanakusalo ca hoti, paṭiccasamuppādakusalo ca hoti, ṭhānāṭṭhānakusalo ca hoti, ettāvatā kho, ānanda, paṇḍito bhikkhu vīmaṃsakoti alaṃ vacanāyā’’ti (ma. ni. 3.124) ettha saṅkhāravīmaṃsako āgato.
"Indeed, Ānanda, when a bhikkhu is skilled in elements, skilled in sense bases, skilled in dependent origination, and skilled in what is possible and impossible, to this extent, Ānanda, it can be said that the wise bhikkhu is an investigator" (Ma. Ni. 3.124) here refers to an investigator of formations.
Saṅkhāravīmaṃsaka được đề cập trong câu: “Này Ānanda, khi một Tỳ-kheo thiện xảo về các giới, thiện xảo về các xứ, thiện xảo về duyên khởi, thiện xảo về đúng chỗ và không đúng chỗ, này Ānanda, chừng ấy, Tỳ-kheo ấy là người trí, có thể nói là người quán sát” (Ma. Ni. 3.124).
Imasmiṃ pana sutte satthuvīmaṃsako adhippeto.
But in this sutta, an investigator of the Teacher is intended.
Tuy nhiên, trong kinh này, satthuvīmaṃsaka là điều được ám chỉ.
Cetopariyāyanti cittavāraṃ cittaparicchedaṃ.
Cetopariyāya means the range of mind, the discernment of mind.
Cetopariyāyaṃ là sự phân loại tâm, sự phân tích tâm.
Samannesanāti esanā pariyesanā upaparikkhā.
Samannesanā means seeking, searching, investigation.
Samannesanā là sự tìm kiếm, sự truy tìm, sự khảo sát.
Iti viññāṇāyāti evaṃ vijānanatthāya.
Iti viññāṇāya means for the sake of knowing thus.
Iti viññāṇāya có nghĩa là để biết như vậy.
488. Dvīsu dhammesu tathāgato samannesitabboti idha kalyāṇamittūpanissayaṃ dasseti.
488. The Tathāgata is to be investigated in two qualities—here, the Buddha points out the strong support of noble friendship.
488. Tathāgato samannesitabbo dvīsu dhammesu (Như Lai cần được thẩm tra qua hai pháp) ở đây cho thấy sự nương tựa vào bạn lành (kalyāṇamitta).
Mahā hi esa kalyāṇamittūpanissayo nāma.
Indeed, this noble friendship is a great support.
Quả thật, sự nương tựa vào bạn lành này là một điều vĩ đại.
Tassa mahantabhāvo evaṃ veditabbo – ekasmiṃ hi samaye āyasmā ānando upaḍḍhaṃ attano ānubhāvena hoti, upaḍḍhaṃ kalyāṇamittānubhāvenāti cintetvā attano dhammatāya nicchetuṃ asakkonto bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pucchi, – ‘‘upaḍḍhamidaṃ, bhante, brahmacariyassa, yadidaṃ kalyāṇamittatā kalyāṇasahāyatā kalyāṇasampavaṅkatā’’ti.
Its greatness should be understood thus: On one occasion, Venerable Ānanda, thinking that his spiritual life was half due to his own power and half due to the power of noble friends, and being unable to decide by his own nature, approached the Blessed One and asked, "This, venerable sir, is half of the holy life, that is, noble friendship, noble companionship, noble association."
Sự vĩ đại của nó cần được hiểu như sau: Một thời nọ, Tôn giả Ānanda nghĩ rằng một nửa phạm hạnh của mình là do năng lực của bản thân, và một nửa là do năng lực của bạn lành. Không thể tự mình quyết định theo pháp tánh, ngài đến gần Đức Thế Tôn và hỏi: “Bạch Thế Tôn, đây là một nửa phạm hạnh, tức là có bạn lành, có bạn đồng hành lành, có người thân cận lành.”
Bhagavā āha – ‘‘mā hevaṃ, ānanda, mā hevaṃ, ānanda, sakalamevidaṃ, ānanda, brahmacariyaṃ yadidaṃ kalyāṇamittatā kalyāṇasahāyatā, kalyāṇasampavaṅkatā.
The Blessed One said, "Do not say so, Ānanda! Do not say so, Ānanda! This whole holy life, Ānanda, is noble friendship, noble companionship, noble association.
Đức Thế Tôn nói: “Đừng nói như vậy, Ānanda! Đừng nói như vậy, Ānanda! Này Ānanda, toàn bộ phạm hạnh này là có bạn lành, có bạn đồng hành lành, có người thân cận lành.
Kalyāṇamittassetaṃ, ānanda, bhikkhuno pāṭikaṅkhaṃ kalyāṇasahāyassa kalyāṇasampavaṅkassa, ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāvessati, ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bahulīkarissati.
It is to be expected, Ānanda, of a bhikkhu who has noble friends, noble companions, noble associates, that he will develop the Noble Eightfold Path, that he will cultivate the Noble Eightfold Path.
Này Ānanda, một Tỳ-kheo có bạn lành, có bạn đồng hành lành, có người thân cận lành, có thể kỳ vọng rằng vị ấy sẽ tu tập Bát Chánh Đạo, sẽ làm cho Bát Chánh Đạo trở nên rộng lớn.
Kathañcānanda, bhikkhu kalyāṇamitto…pe… ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti, ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bahulīkaroti.
And how, Ānanda, does a bhikkhu who has noble friends... develop the Noble Eightfold Path, cultivate the Noble Eightfold Path?
Và này Ānanda, một Tỳ-kheo có bạn lành... tu tập Bát Chánh Đạo, làm cho Bát Chánh Đạo trở nên rộng lớn như thế nào?
Idhānanda, bhikkhu sammādiṭṭhiṃ bhāveti…pe… sammāsamādhiṃ bhāveti vivekanissitaṃ evaṃ kho, ānanda, bhikkhu kalyāṇamitto…pe… bahulīkaroti, tadamināpetaṃ, ānanda, pariyāyena veditabbaṃ.
Here, Ānanda, a bhikkhu develops right view... develops right concentration, based on seclusion. It is in this way, Ānanda, that a bhikkhu who has noble friends... cultivates the path. And this, Ānanda, is to be understood by this method:
Ở đây, này Ānanda, một Tỳ-kheo tu tập Chánh Kiến... tu tập Chánh Định, nương tựa vào sự viễn ly. Này Ānanda, một Tỳ-kheo có bạn lành... làm cho rộng lớn như thế đó. Do đó, này Ānanda, cần phải biết theo phương pháp này.
Yathā sakalamevidaṃ brahmacariyaṃ yadidaṃ kalyāṇamittatā kalyāṇasahāyatā kalyāṇasampavaṅkatā.
That the entire holy life is noble friendship, noble companionship, noble association.
Rằng toàn bộ phạm hạnh này là có bạn lành, có bạn đồng hành lành, có người thân cận lành.
Mamañhi, ānanda, kalyāṇamittaṃ āgamma jātidhammā sattā jātiyā parimuccanti.
For, Ānanda, by relying on me, a noble friend, beings subject to birth are liberated from birth.
Này Ānanda, nhờ nương tựa vào Ta, một bạn lành, các chúng sinh có bản chất sinh sẽ thoát khỏi sự sinh.
Jarādhammā…pe… sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadhammā sattā sokaparidevadukkhadomanassupāyāsehi parimuccantī’’ti (saṃ. ni. 5.2).
Beings subject to old age... subject to sorrow, lamentation, pain, dejection, and despair are liberated from sorrow, lamentation, pain, dejection, and despair."
Các chúng sinh có bản chất già... có bản chất sầu, bi, khổ, ưu, não sẽ thoát khỏi sầu, bi, khổ, ưu, não” (Saṃ. Ni. 5.2).
Bhikkhūnaṃ bāhiraṅgasampattiṃ kathentopi āha – ‘‘bāhiraṃ, bhikkhave, aṅganti karitvā nāññaṃ ekaṅgampi samanupassāmi, yaṃ evaṃ mahato atthāya saṃvattati, yathayidaṃ, bhikkhave, kalyāṇamittatā.
Even when speaking of the external attainments of bhikkhus, he said, "Bhikkhus, I do not perceive any other external factor that contributes so greatly to welfare as noble friendship.
Khi nói về sự thành tựu ngoại tại của các Tỳ-kheo, Ngài cũng nói: “Này các Tỳ-kheo, sau khi xét về yếu tố ngoại tại, Ta không thấy một yếu tố nào khác lại mang lại lợi ích lớn lao như sự có bạn lành này, này các Tỳ-kheo.
Kalyāṇamittatā, bhikkhave, mahato atthāya saṃvattatī’’ti (a. ni. 1.113).
Noble friendship, bhikkhus, contributes greatly to welfare."
Này các Tỳ-kheo, sự có bạn lành mang lại lợi ích lớn lao” (A. Ni. 1.113).
Mahācundassa kilesasallekhapaṭipadaṃ kathentopi, ‘‘pare pāpamittā bhavissanti, mayamettha kalyāṇamittā bhavissāmāti sallekho karaṇīyo’’ti (ma. ni. 1.83) āha.
And when speaking of Venerable Mahācunda's practice of effacement of defilements, he said, "Others will be evil friends; here, we will be noble friends—such an effacement should be practiced."
Khi nói về con đường diệt trừ phiền não cho Đại Cunda, Ngài cũng nói: “Người khác có thể là bạn xấu, nhưng chúng ta ở đây phải là bạn lành – đó là sự diệt trừ cần phải thực hiện” (Ma. Ni. 1.83).
Meghiyattherassa vimuttiparipācaniyadhamme kathentopi, ‘‘aparipakkāya, meghiya, cetovimuttiyā pañca dhammā paripākāya saṃvattanti.
And when speaking to Venerable Meghiya about the qualities that lead to the ripening of liberation, he emphasized noble friendship: "For the unripe liberation of mind, Meghiya, five qualities lead to its ripening.
Khi nói về các pháp làm cho tâm giải thoát chín muồi cho Trưởng lão Meghiya, Ngài cũng đặc biệt nhấn mạnh sự nương tựa vào bạn lành: “Này Meghiya, có năm pháp làm cho tâm giải thoát chưa chín muồi trở nên chín muồi.
Katame pañca?
What are these five?
Năm pháp nào?
Idha, meghiya, bhikkhu kalyāṇamitto hoti’’ti (udā. 31) kalyāṇamittūpanissayameva visesesi.
Here, Meghiya, a bhikkhu has noble friends."
Ở đây, này Meghiya, một Tỳ-kheo có bạn lành” (Udā. 31).
Piyaputtassa rāhulattherassa abhiṇhovādaṃ dentopi –
And when giving constant advice to his beloved son, Venerable Rāhula—
Khi thường xuyên khuyên dạy Trưởng lão Rāhula, con trai yêu quý của mình, Ngài cũng –
Kalyāṇamittūpanissayameva sabbapaṭhamaṃ kathesi.
Do not crave for these; do not come to the world again."
Đầu tiên Ngài đã nói về sự nương tựa vào bạn lành.
Evaṃ mahā esa kalyāṇamittūpanissayo nāma.
He first spoke of noble friendship.
Sự nương tựa vào bạn lành này quả thật vĩ đại như vậy.
Idhāpi taṃ dassento bhagavā dvīsu dhammesu tathāgato samannesitabboti desanaṃ ārabhi.
Thus, this noble friendship is indeed great.
Ở đây, Đức Thế Tôn cũng khởi xướng bài pháp "Tathāgato samannesitabbo dvīsu dhammesu" (Như Lai cần được thẩm tra qua hai pháp) để chỉ ra điều đó.
Paṇḍito bhikkhu dvīsu dhammesu tathāgataṃ esatu gavesatūti attho.
Here too, intending to show that, the Blessed One began his discourse, The Tathāgata is to be investigated in two qualities.
Có nghĩa là, một Tỳ-kheo trí tuệ hãy tìm kiếm, hãy khảo sát Như Lai qua hai pháp.
Etena bhagavā ayaṃ mahājaccoti vā, lakkhaṇasampannoti vā, abhirūpo dassanīyoti vā, abhiññāto abhilakkhitoti vā, imaṃ nissāyāhaṃ cīvarādayo paccaye labhissāmīti vā, evaṃ cintetvā maṃ nissāya vasanakiccaṃ natthi.
The meaning is: let the wise bhikkhu search for, seek out, the Tathāgata in two qualities.
Với điều này, Đức Thế Tôn không có ý rằng: “Ta là người thuộc dòng dõi cao quý, hoặc Ta có đầy đủ các tướng tốt, hoặc Ta có hình dáng đẹp đẽ đáng chiêm ngưỡng, hoặc Ta là người nổi tiếng được biết đến, hoặc ta sẽ nhận được các vật dụng như y phục... nhờ nương tựa vào vị này. Không có việc nương tựa vào Ta mà suy nghĩ như vậy.
Yo pana evaṃ sallakkheti, ‘‘pahoti me esa satthā hutvā satthukiccaṃ sādhetu’’nti, so maṃ bhajatūti sīhanādaṃ nadati.
By this, the Blessed One declares with a lion's roar, "There is no need to rely on me, thinking, 'This Buddha is of a great caste,' or 'He is endowed with auspicious marks,' or 'He is handsome and lovely to behold,' or 'He is well-known and distinguished,' or 'By relying on him, I will obtain robes and other requisites.'
Nhưng ai suy xét như vầy: ‘Bậc Đạo Sư này có khả năng hoàn thành phận sự của một Bậc Đạo Sư cho ta’, thì người ấy hãy thân cận Ta” – Ngài đã rống tiếng sư tử như vậy.
Buddhasīhanādo kira nāmesa suttantoti.
But whoever truly understands, 'This Teacher is capable of fulfilling the role of a teacher for me,' let him resort to me."
Kinh này được gọi là tiếng rống sư tử của Đức Phật.
Idāni te dve dhamme dassento cakkhusotaviññeyyesūti āha.
This sutta is said to be the Buddha's lion's roar.
Bây giờ, để chỉ ra hai pháp đó, Ngài nói "cakkhusotaviññeyyesu" (những pháp được nhận biết bằng mắt và tai).
Tattha satthu kāyiko samācāro vīmaṃsakassa cakkhuviññeyyo dhammo nāma.
Now, showing these two qualities, he says, visible and audible.
Trong đó, hạnh kiểm soát thân của Bậc Đạo Sư là pháp được người quán sát nhận biết bằng mắt.
Vācasiko samācāro sotaviññeyyo dhammo nāma.
Here, the Teacher's bodily conduct is the quality visible to the investigator.
Hạnh kiểm soát lời nói là pháp được nhận biết bằng tai.
Idāni tesu samannesitabbākāraṃ dassento ye saṃkiliṭṭhātiādimāha.
Verbal conduct is the quality audible.
Bây giờ, để chỉ ra cách thức thẩm tra trong những pháp đó, Ngài nói "ye saṃkiliṭṭhā" (những pháp bị ô nhiễm) và tiếp theo.
Tattha saṃkiliṭṭhāti kilesasampayuttā.
Now, showing the manner of investigation into these, he says, those that are defiled, and so on.
Trong đó, saṃkiliṭṭhā là những gì liên hệ với phiền não.
Te ca na cakkhusotaviññeyyā.
Here, saṃkiliṭṭhā means associated with defilements.
Và những điều đó không phải là những pháp được nhận biết bằng mắt và tai.
Yathā pana udake calante vā pupphuḷake vā muñcante anto maccho atthīti viññāyati, evaṃ pāṇātipātādīni vā karontassa, musāvādādīni vā bhaṇantassa kāyavacīsamācāre disvā ca sutvā ca taṃsamuṭṭhāpakacittaṃ saṃkiliṭṭhanti viññāyati.
And these are not visible or audible.
Tuy nhiên, giống như khi nước dao động hoặc bong bóng nổi lên, người ta biết rằng có cá bên trong; cũng vậy, khi thấy hoặc nghe hành động thân như sát sinh, v.v., hoặc hành động lời nói như nói dối, v.v., người ta biết rằng tâm khởi lên những hành động đó là bị ô nhiễm.
Tasmā evamāha.
But just as when water is disturbed or bubbles appear, it is understood that there is a fish inside, so too, by seeing and hearing the bodily and verbal conduct of one who commits acts like killing living beings or speaking falsehoods, it is understood that the mind giving rise to such acts is defiled.
Vì vậy, Ngài đã nói như vậy.
Saṃkiliṭṭhacittassa hi kāyavacīsamācārāpi saṃkiliṭṭhāyeva nāma.
Therefore, he speaks thus.
Quả thật, các hành động thân và lời nói của một tâm bị ô nhiễm cũng là bị ô nhiễm.
Na te tathāgatassa saṃvijjantīti na te tathāgatassa atthi.
Indeed, the bodily and verbal conduct of one with a defiled mind is also called defiled.
Na te tathāgatassa saṃvijjantī có nghĩa là những điều đó không có nơi Như Lai.
Na upalabbhantīti evaṃ jānātīti attho.
They are not found in the Tathāgata means they do not exist in the Tathāgata.
Có nghĩa là, người ấy biết rằng chúng không được tìm thấy.
Natthitāyeva hi te na upalabbhanti na paṭicchannatāya.
The meaning is, one knows that they are not perceived.
Thật vậy, chúng không được tìm thấy vì chúng không tồn tại, chứ không phải vì chúng bị che giấu.
Tathā hi bhagavā ekadivasaṃ imesu dhammesu bhikkhusaṅghaṃ pavārento āha – ‘‘handa dāni, bhikkhave, pavāremi vo, na ca me kiñci garahatha kāyikaṃ vā vācasikaṃ vā’’ti.
Indeed, they are not perceived because of their non-existence, not because they are hidden.
Thật vậy, một ngày nọ, Đức Thế Tôn đã mời Tăng đoàn Tỳ-kheo trong các pháp này, nói: “Này các Tỳ-kheo, bây giờ Ta mời các con, các con không có gì để chỉ trích Ta về thân hay lời nói.”
Evaṃ vutte āyasmā sāriputto uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yena bhagavā tenañjaliṃ paṇāmetvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘na kho mayaṃ, bhante, bhagavato kiñci garahāma kāyikaṃ vā vācasikaṃ vā.
Thus, on one day, the Blessed One, inviting the Sangha of bhikkhus to admonish him on these matters, said, "Come now, bhikkhus, I invite you to admonish me; do you not find anything to blame in me, either in bodily or verbal conduct?"
Khi được nói như vậy, Tôn giả Sāriputta đứng dậy khỏi chỗ ngồi, vắt y vai trái, chắp tay hướng về Đức Thế Tôn và bạch với Ngài: “Bạch Thế Tôn, chúng con không có gì để chỉ trích Đức Thế Tôn về thân hay lời nói.
Bhagavā hi, bhante, anuppannassa maggassa uppādetā, asañjātassa maggassa sañjānetā, anakkhātassa maggassa akkhātā, maggaññū maggavidū maggakovido.
When this was said, Venerable Sāriputta rose from his seat, arranged his upper robe over one shoulder, and, saluting the Blessed One with clasped hands, said to him, "Venerable sir, we find nothing to blame in the Blessed One, either in bodily or verbal conduct.
Bạch Thế Tôn, Đức Thế Tôn là người đã làm phát sinh con đường chưa phát sinh, đã làm cho con đường chưa hiện hữu trở nên hiện hữu, đã tuyên thuyết con đường chưa được tuyên thuyết, là người biết con đường, hiểu con đường, thiện xảo về con đường.
Maggānugā ca, bhante, etarahi sāvakā viharanti pacchāsamannāgatā’’ti (saṃ. ni. 1.215).
For, venerable sir, the Blessed One is the originator of the unarisen path, the producer of the ungenerated path, the proclaimer of the unproclaimed path; he is the knower of the path, the discoverer of the path, the skilled one in the path.
Và bạch Thế Tôn, hiện nay các đệ tử đang sống theo con đường, đi theo sau” (Saṃ. Ni. 1.215).
Evaṃ parisuddhā tathāgatassa kāyavacīsamācārā.
And, venerable sir, your disciples now dwell as followers of the path, endowed with it afterwards."
Như vậy, các hành vi thân và khẩu của Đức Như Lai hoàn toàn thanh tịnh.
Uttaropi sudaṃ māṇavo tathāgatassa kāyavacīdvāre anārādhanīyaṃ kiñci passissāmīti satta māse anubandhitvā likkhāmattampi na addasa.
Thus pure were the bodily and verbal conduct of the Tathāgata. Moreover, the young man Uttarā, pursuing the Tathāgata for seven months hoping to find something blameworthy in his bodily or verbal conduct, did not find even a speck.
Thêm nữa, Bà-la-môn Uttaraka đã theo dõi suốt bảy tháng với ý định tìm thấy điều gì đó không đáng hài lòng trong hành vi thân và khẩu của Đức Như Lai, nhưng không tìm thấy dù chỉ một hạt mè.
Manussabhūto vā esa buddhabhūtassa kāyavacīdvāre kiṃ anārādhanīyaṃ passissati?
What objectionable thing would this human being see in the bodily and verbal doors of one who has become a Buddha?
Một con người phàm tục thì làm sao có thể tìm thấy điều gì không đáng hài lòng trong hành vi thân và khẩu của một vị Phật?
Māropi devaputto bodhisattassa sato mahābhinikkhamanato paṭṭhāya chabbassāni gavesamāno kiñci anārādhanīyaṃ nāddasa, antamaso cetoparivitakkamattampi.
Even Māra, the devaputta, searching for six years from the time of the Bodhisatta's Great Renunciation, saw nothing objectionable, not even a mere thought-conception of evil.
Ngay cả Ma-vương, từ khi Bồ-tát đại xuất gia, đã tìm kiếm suốt sáu năm mà không tìm thấy điều gì không đáng hài lòng, dù chỉ là một ý nghĩ trong tâm.
Māro kira cintesi – ‘‘sacassa vitakkitamattampi akusalaṃ passissāmi, tattheva naṃ muddhani paharitvā pakkamissāmī’’ti.
Māra thought, "If I see even a mere thought-conception of unwholesomeness in him, I will strike him on the head right there and depart."
Ma-vương đã nghĩ rằng: “Nếu ta tìm thấy dù chỉ một ý nghĩ bất thiện của Ngài, ta sẽ đánh vào đầu Ngài ngay tại đó rồi bỏ đi.”
So chabbassāni adisvā buddhabhūtampi ekaṃ vassaṃ anubandhitvā kiñci vajjaṃ apassanto gamanasamaye vanditvā –
Having found no fault for six years, and having followed the Buddha for another year after he became a Buddha without seeing any fault, Māra bowed at the time of his departure and said:
Sau khi không tìm thấy gì trong sáu năm, và tiếp tục theo dõi thêm một năm sau khi Ngài thành Phật mà vẫn không tìm thấy bất kỳ lỗi lầm nào, khi đến lúc phải ra đi, Ma-vương đã đảnh lễ và
Vītimissāti kāle kaṇhā, kāle sukkāti evaṃ vomissakā.
Mixed (Vītimissā) means sometimes black, sometimes white, thus mingled.
Vượt qua mọi oán thù, mọi sợ hãi,
Vodātāti parisuddhā nikkilesā.
Purified (Vodātā) means pure, free from defilements.
Con đảnh lễ dưới chân Ngài, Gotama.”
Saṃvijjantīti vodātā dhammā atthi upalabbhanti.
Are found (Saṃvijjantī) means pure qualities exist, they are found.
Nói bài kệ ấy xong, Ma-vương bỏ đi.
Tathāgatassa hi parisuddhā kāyasamācārādayo.
Indeed, the Tathāgata's bodily conduct, etc., are pure.
Vītimissā (hỗn tạp) nghĩa là đôi khi đen, đôi khi trắng, tức là pha trộn như vậy.
Tenāha – ‘‘cattārimāni, bhikkhave, tathāgatassa arakkheyyāni.
Therefore, it is said: “Monks, there are these four things that the Tathāgata does not need to guard.
Vodātā (thanh tịnh) nghĩa là hoàn toàn trong sạch, không có phiền não.
Katamāni cattāri?
What are these four?
Saṃvijjantī (có mặt) nghĩa là các pháp thanh tịnh có mặt, được tìm thấy.
Parisuddhakāyasamācāro, bhikkhave, tathāgato, natthi tathāgatassa kāyaduccaritaṃ, yaṃ tathāgato rakkheyya, ‘mā me idaṃ paro aññāsī’ti.
Monks, the Tathāgata's bodily conduct is pure; there is no bodily misconduct in the Tathāgata that he would need to guard, thinking, ‘Lest another know this about me.’
Thật vậy, các hành vi thân, v.v., của Đức Như Lai đều thanh tịnh.
Parisuddhavacīsamācāro… parisuddhamanosamācāro… parisuddhājīvo, bhikkhave, tathāgato, natthi tathāgatassa micchājīvo, yaṃ tathāgato rakkheyya, mā me idaṃ paro aññāsī’’ti (a. ni. 7.58).
Pure is the verbal conduct… pure is the mental conduct… Monks, the Tathāgata's livelihood is pure; there is no wrong livelihood in the Tathāgata that he would need to guard, thinking, ‘Lest another know this about me.’”
Vì vậy, Ngài đã dạy: “Này các Tỳ-khưu, có bốn điều không cần che giấu của Đức Như Lai. Bốn điều đó là gì?
Imaṃ kusalaṃ dhammanti imaṃ anavajjaṃ ājīvaṭṭhamakasīlaṃ.
This wholesome quality (Imaṃ kusalaṃ dhammaṃ) means this blameless Ājīvaṭṭhamaka Sīla (Livelihood-as-the-Eighth precept).
Này các Tỳ-khưu, Đức Như Lai có hành vi thân thanh tịnh; không có ác hạnh thân nào của Đức Như Lai mà Ngài phải che giấu, sợ người khác biết được. Hành vi khẩu thanh tịnh… hành vi ý thanh tịnh… Này các Tỳ-khưu, Đức Như Lai có sinh kế thanh tịnh; không có tà mạng nào của Đức Như Lai mà Ngài phải che giấu, sợ người khác biết được.”
‘‘Ayamāyasmā satthā kiṃ nu kho dīgharattaṃ samāpanno aticirakālato paṭṭhāya iminā samannāgato, udāhu ittarasamāpanno hiyyo vā pare vā parasuve vā divase samāpanno’’ti evaṃ gavesatūti attho.
The meaning is: "May this Venerable Teacher investigate whether he has been endowed with this (quality) for a long time, having been in such a state for a very long time, or whether he has been in such a state for a short time, having been in such a state yesterday, the day before yesterday, or the day before that."
Imaṃ kusalaṃ dhammaṃ (pháp thiện lành này) là giới Bát chi thanh tịnh về phương diện sinh kế này, không có lỗi lầm.
Ekaccena hi ekasmiṃ ṭhāne vasantena bahu micchājīvakammaṃ kataṃ, taṃ tattha kālātikkame paññāyati, pākaṭaṃ hoti.
Indeed, some individuals, while residing in one place, have committed much wrong livelihood, which becomes evident and known there after a lapse of time.
Ý nghĩa là: “Vị Tôn giả, vị Đạo sư này, đã thực hành pháp này trong một thời gian dài, hay chỉ mới thực hành gần đây, hôm qua, hôm kia, hay ngày nào đó?” Nghĩa là hãy tìm hiểu như vậy.
So aññataraṃ paccantagāmaṃ vā samuddatīraṃ vā gantvā paṇṇasālaṃ kāretvā āraññako viya hutvā viharati.
Such a person goes to some frontier village or seashore, builds a leaf-hut, and lives as if he were a forest dweller.
Thật vậy, có một số người đã phạm nhiều tà mạng ở một nơi, và sau một thời gian, điều đó trở nên rõ ràng, công khai.
Manussā sambhāvanaṃ uppādetvā tassa paṇīte paccaye denti.
People develop respect and offer him choice requisites.
Người đó bèn đến một ngôi làng biên giới hoặc bờ biển, dựng một túp lều lá, sống như một vị tu sĩ rừng.
Janapadavāsino bhikkhū tassa parihāraṃ disvā, ‘‘atidappito vatāyaṃ āyasmā, ko nu kho eso’’ti pariggaṇhantā, ‘‘asukaṭṭhāne asukaṃ nāma micchājīvaṃ katvā pakkantabhikkhū’’ti ñatvā na sakkā iminā saddhiṃ uposatho vā pavāraṇā vā kātunti sannipatitvā dhammena samena ukkhepanīyādīsu aññataraṃ kammaṃ karonti.
Monks residing in the district, seeing his provision of requisites, consider, "This Venerable One is indeed very bold; who is he?" While investigating, they realize, "He is a monk who committed wrong livelihood in such-and-such a place and then left." Knowing that it is not possible to hold uposatha or pavāraṇā with him, they assemble and perform one of the acts, such as the Ukkhepanīya kamma (act of suspension), in accordance with the Dhamma and Vinaya.
Người dân kính trọng và cúng dường những vật phẩm cao cấp cho vị ấy.
Evarūpāya paṭicchannapaṭipattiyā atthibhāvaṃ vā natthibhāvaṃ vā vīmaṃsāpetuṃ evamāha.
He spoke thus to enable an investigation into the existence or non-existence of such a concealed practice.
Các Tỳ-khưu sống trong vùng, thấy sự cúng dường đó, bèn tự hỏi: “Vị Tôn giả này thật kiêu ngạo, vị này là ai?” Khi điều tra, họ biết rằng “Đây là vị Tỳ-khưu đã phạm tà mạng ở nơi kia và bỏ đi.” Họ nghĩ rằng không thể làm lễ Uposatha hay Pavāraṇā với vị này. Họ bèn tập hợp lại và thực hiện một trong các nghi thức khiển trách như Ukkhepanīya, v.v., theo Pháp và Luật.
Atīte kira gandhārarājā ca vedeharājā ca dvepi sahāyakā hutvā kāmesu ādīnavaṃ disvā rajjāni puttānaṃ niyyātetvā isipabbajjaṃ pabbajitvā ekasmiṃ araññagāmake piṇḍāya caranti.
It is said that in the past, the King of Gandhāra and the King of Videha, being friends, both saw the danger in sensual pleasures, entrusted their kingdoms to their sons, renounced the world to become ascetics, and went for alms in a certain forest village.
Nghe nói, trong quá khứ, vua xứ Gandhāra và vua xứ Videha, cả hai là bạn bè, thấy sự nguy hiểm trong các dục lạc, bèn nhường lại vương quốc cho con trai, xuất gia làm ẩn sĩ và đi khất thực trong một ngôi làng rừng.
Paccanto nāma dullabhaloṇo hoti.
A frontier region is known to have a scarcity of salt.
Vùng biên giới thường khan hiếm muối.
Tato aloṇaṃ yāguṃ labhitvā ekissāya sālāya nisīditvā pivanti.
Having obtained salt-free gruel, they would sit in a hall and drink it.
Họ nhận được cháo không muối, ngồi trong một sảnh đường và uống.
Antarantare manussā loṇacuṇṇaṃ āharitvā denti.
From time to time, people would bring and give them salt powder.
Thỉnh thoảng, người dân mang muối bột đến cúng dường.
Ekadivasaṃ eko vedehisissa paṇṇe pakkhipitvā loṇacuṇṇaṃ adāsi.
One day, someone placed salt powder on a leaf and gave it to the Videha ascetic.
Một hôm, một người dâng muối bột cho đệ tử của ẩn sĩ xứ Videha bằng cách bỏ vào lá.
Vedehisi gahetvā upaḍḍhaṃ gandhārisissa-santike ṭhapetvā upaḍḍhaṃ attano santike ṭhapesi.
The Videha ascetic took it, placed half of it with the Gandhāra ascetic, and kept the other half for himself.
Ẩn sĩ xứ Videha nhận lấy, đặt một nửa vào chỗ ẩn sĩ xứ Gandhāra và giữ một nửa cho mình.
Tato thokaṃ paribhuttāvasesaṃ disvā, ‘‘mā idaṃ nassī’’ti paṇṇena veṭhetvā tiṇagahane ṭhapesi.
Then, seeing a small portion remaining after consumption, he wrapped it in a leaf, thinking, "Lest this be lost," and placed it in a clump of grass.
Sau đó, thấy còn sót lại một ít sau khi dùng, Ngài nghĩ: “Đừng để cái này mất đi,” bèn bọc lại bằng lá và đặt vào bụi cỏ.
Puna ekasmiṃ divase yāgupānakāle satiṃ katvā olokento taṃ disvā gandhārisiṃ upasaṅkamitvā, ‘‘ito thokaṃ gaṇhatha ācariyā’’ti āha.
Another day, at the time of drinking gruel, he recollected, looked, and saw it. He approached the Gandhāra ascetic and said, "Teacher, please take a little of this."
Một ngày khác, vào giờ uống cháo, Ngài nhớ lại và nhìn thấy nó. Ngài đến gặp ẩn sĩ xứ Gandhāra và nói: “Thưa thầy, xin hãy lấy một ít từ đây.”
Kuto te laddhaṃ vedehisīti?
"Where did you get it, Videha ascetic?"
“Này ẩn sĩ xứ Videha, con lấy ở đâu ra vậy?”
Tasmiṃ divase paribhuttāvasesaṃ ‘‘mā nassī’’ti mayā ṭhapitanti.
"I kept the remainder from what was consumed that day, thinking, 'Lest it be lost.'"
“Đó là phần còn lại sau khi dùng vào ngày hôm đó, con đã cất đi để không bị mất.”
Gandhārisi gahetuṃ na icchati, aloṇakaṃyeva yāguṃ pivitvā vedehaṃ isiṃ avoca –
The Gandhāra ascetic did not wish to take it. He drank the salt-free gruel and said to the Videha ascetic:
Ẩn sĩ xứ Gandhāra không muốn lấy, Ngài uống cháo không muối và nói với ẩn sĩ xứ Videha:
Uttajjhāpanno ayamāyasmā bhikkhu yasapattoti ayamāyasmā amhākaṃ satthā bhikkhu ñattaṃ paññātabhāvaṃ pākaṭabhāvaṃ ajjhāpanno nu kho, sayañca parivārasampattiṃ patto nu kho noti.
This Venerable Bhikkhu has attained fame (Uttajjhāpanno ayamāyasmā bhikkhu yasapatto) means, "Is this Venerable Teacher, the bhikkhu, truly famous, having attained a state of being known and prominent, and has he achieved prosperity with a retinue or not?"
Tôn giả Tỳ-kheo Yasa này đã đạt được danh tiếng – Tôn giả này, vị Tỳ-kheo là bậc Đạo Sư của chúng ta, đã đạt được sự hiểu biết, sự nổi danh, hay sự thành tựu về tùy tùng chăng? Hay không?
Tena cassa paññātajjhāpannabhāvena yasasannissitabhāvena ca kiṃ ekacce ādīnavā sandissanti udāhu noti evaṃ samannesantūti dasseti.
It thus shows that they should investigate whether certain dangers such as conceit and arrogance are present in him due to his renowned fame and extensive retinue, or not.
Do sự hiểu biết và danh tiếng đó, có những hiểm họa nào xuất hiện cho một số người hay không? Như vậy, hãy xem xét kỹ lưỡng.
Na tāva, bhikkhaveti, bhikkhave, yāva bhikkhu na rājarājamahāmattādīsu abhiññātabhāvaṃ vā parivārasampattiṃ vā āpanno hoti, tāva ekacce mānātimānādayo ādīnavā na saṃvijjanti upasantūpasanto viya sotāpanno viya sakadāgāmī viya ca viharati.
Not yet, monks (Na tāva, bhikkhave) means, "Monks, as long as a bhikkhu has not attained the state of being known to kings, high ministers, and so on, or achieved prosperity with a retinue, certain dangers like conceit and arrogance are not found. He lives as if completely peaceful, like a stream-enterer, like a once-returner."
Này các Tỳ-khưu, chừng nào một Tỳ-khưu chưa đạt đến sự nổi tiếng hoặc sự sung túc về tùy tùng trong giới vua chúa, đại thần và những người khác, thì chừng đó một số khuyết điểm như kiêu mạn, quá kiêu mạn, v.v., chưa xuất hiện. Vị ấy sống như một người vô cùng an tịnh, như một bậc Dự lưu, hoặc như một bậc Nhất lai.
Ariyo nu kho puthujjano nu khotipi ñātuṃ na sakkā hoti.
It is not possible to know whether he is a noble one or a common person.
Không thể biết được đó là bậc Thánh hay phàm phu.
Yato ca kho, bhikkhaveti yadā pana idhekacco bhikkhu ñāto hoti parivārasampanno vā, tadā tiṇhena siṅgena gogaṇaṃ vijjhanto duṭṭhagoṇo viya, migasaṅghaṃ abhimaddamāno dīpi viya ca aññe bhikkhū tattha tattha vijjhanto agāravo asabhāgavutti aggapādena bhūmiṃ phusanto viya carati.
“ But when, bhikkhus,” means: When, in this teaching, a certain bhikkhu becomes well-known or accomplished in his following, then, like a wicked bull goring a herd of cattle with its sharp horn, or like a leopard crushing a herd of deer, he moves about goring other bhikkhus here and there, disrespectful and without a harmonious manner, as if striking the ground with the tip of his foot.
Nhưng này các Tỳ-khưu, khi một Tỳ-khưu nào đó ở đây đã trở nên nổi tiếng hoặc có được sự sung túc về tùy tùng, thì lúc đó, vị ấy hành xử như một con bò đực hung dữ húc đàn bò bằng cặp sừng sắc nhọn, hoặc như một con báo săn đuổi đàn hươu, đâm chọc các Tỳ-khưu khác ở khắp nơi, không tôn kính, không có hạnh đồng phạm hạnh, đi lại như thể đang giẫm đạp đất bằng đầu ngón chân.
Ekacco pana kulaputto yathā yathā ñāto hoti yasassī, tathā tathā phalabhārabharito viya sāli suṭṭhutaraṃ onamati, rājarājamahāmattādīsu upasaṅkamantesu akiñcanabhāvaṃ paccavekkhitvā samaṇasaññaṃ upaṭṭhapetvā chinnavisāṇausabho viya, caṇḍāladārako viya ca sorato nivāto nīcacitto hutvā bhikkhusaṅghassa ceva sadevakassa ca lokassa, hitāya sukhāya paṭipajjati.
But a certain young man of good family, the more he becomes well-known and renowned, the more he bends low, like a rice plant laden with a heavy crop. Reflecting on his state of having nothing when kings, great ministers, and others approach, establishing the perception of a recluse, and being gentle, humble, and lowly-minded, like a bull with broken horns or like a Candāla boy, he practices for the welfare and happiness of the community of bhikkhus and the world with its devas.
Tuy nhiên, một số thiện gia nam tử, càng nổi tiếng và có uy tín bao nhiêu, thì càng khiêm tốn bấy nhiêu, như cây lúa trĩu hạt. Khi vua chúa, đại thần và những người khác đến gần, họ quán xét sự vô sở hữu, thiết lập tâm tưởng về Sa-môn, và hành xử hiền hòa, khiêm cung, với tâm hạ thấp, như một con bò đực bị gãy sừng, hoặc như một đứa trẻ thuộc giai cấp hạ tiện, vì lợi ích và hạnh phúc của Tăng chúng và toàn thể thế gian, bao gồm cả chư thiên.
Evarūpaṃ paṭipattiṃ sandhāya ‘‘nāssa idhekacce ādīnavā’’ti āha.
It is with reference to such conduct that it is said, “In that case, some dangers do not exist for him.”
Chính vì đề cập đến cách hành xử như vậy mà Ngài đã nói: “một số khuyết điểm không tồn tại nơi vị ấy ở đây.”
Tathāgato pana aṭṭhasu lokadhammesu tādī, so hi lābhepi tādī, alābhepi tādī, yasepi tādī, ayasepi tādī, pasaṃsāyapi tādī, nindāyapi tādī, sukhepi tādī, dukkhepi tādī, tasmā sabbākārena nāssa idhekacce ādīnavā saṃvijjanti.
The Tathāgata, however, is unmoved by the eight worldly conditions (aṭṭha lokadhamma). Indeed, he is unmoved by gain, unmoved by loss, unmoved by fame, unmoved by disrepute, unmoved by praise, unmoved by blame, unmoved by happiness, and unmoved by suffering. Therefore, in all respects, no dangers exist for him in that case.
Tuy nhiên, Đức Như Lai là bậc Tādī (bất động) trước tám pháp thế gian. Ngài là bậc Tādī trước lợi lộc, cũng là bậc Tādī trước sự mất mát; là bậc Tādī trước danh tiếng, cũng là bậc Tādī trước sự ô nhục; là bậc Tādī trước lời khen, cũng là bậc Tādī trước lời chê; là bậc Tādī trước hạnh phúc, cũng là bậc Tādī trước khổ đau. Vì vậy, dưới mọi hình thức, không một khuyết điểm nào tồn tại nơi Ngài ở đây.
Abhayūparatoti abhayo hutvā uparato, accantūparato satatūparatoti attho.
Abhayūparato means “restrained, having become fearless,” which is to say, “completely restrained, constantly restrained.”
Abhayūparato (vượt thoát khỏi sợ hãi) có nghĩa là đã vượt thoát khỏi sợ hãi, hoàn toàn vượt thoát, luôn luôn vượt thoát.
Na vā bhayena uparatotipi abhayūparato.
Or, abhayūparato means “not restrained out of fear.”
Hoặc cũng có nghĩa là không bị sợ hãi ngăn trở, nên gọi là abhayūparato.
Cattāri hi bhayāni kilesabhayaṃ vaṭṭabhayaṃ duggatibhayaṃ upavādabhayanti.
Indeed, there are four fears: the fear of defilements (kilesabhaya), the fear of the cycle of existence (vaṭṭabhaya), the fear of painful destinations (duggatibhaya), and the fear of blame (upavādabhaya).
Có bốn loại sợ hãi: sợ hãi phiền não (kilesabhaya), sợ hãi luân hồi (vaṭṭabhaya), sợ hãi ác thú (duggatibhaya), và sợ hãi bị chỉ trích (upavādabhaya).
Puthujjano catūhipi bhayehi bhāyati.
A common person is afraid of all four fears.
Phàm phu sợ hãi cả bốn loại sợ hãi.
Sekkhā tīhi, tesañhi duggatibhayaṃ pahīnaṃ, iti satta sekkhā bhayūparatā, khīṇāsavo abhayūparato nāma, tassa hi ekampi bhayaṃ natthi.
The trainees (sekkhā) are afraid of three, for their fear of painful destinations is abandoned. Thus, the seven trainees are said to be restrained from fear (bhayūparatā). An Arahant (khīṇāsavo) is called abhayūparato, for not a single fear exists for him.
Bậc Hữu học (sekkhā) sợ hãi ba loại, vì sợ hãi ác thú đã bị đoạn trừ nơi họ. Như vậy, bảy bậc Hữu học là bhayūparata (vượt thoát khỏi sợ hãi). Bậc A-la-hán là abhayūparata, vì không một loại sợ hãi nào tồn tại nơi vị ấy.
Kiṃ paravādabhayaṃ natthīti?
Is there no fear of blame from others?
Sợ hãi bị người khác chỉ trích có không?
Natthi.
No, there isn’t.
Không có.
Parānuddayaṃ pana paṭicca, ‘‘mādisaṃ khīṇāsavaṃ paṭicca sattā mā nassantū’’ti upavādaṃ rakkhati.
But out of compassion for others, he protects himself from blame, thinking, “May beings not perish on account of an Arahant like me.”
Tuy nhiên, vì lòng bi mẫn đối với người khác, vị ấy giữ gìn không để bị chỉ trích, với suy nghĩ: “Mong rằng các chúng sinh đừng bị hủy hoại vì một A-la-hán như ta.”
Mūluppalavāpivihāravāsī yasatthero viya.
Just like the Elder Yasa, who dwelled in Mūluppalavāpivihāra.
Như trường hợp của Trưởng lão Yasa, cư ngụ tại tu viện Mūluppalavāpi.
Thero kira mūluppalavāpigāmaṃ piṇḍāya pāvisi.
It is said that the Elder entered the village of Mūluppalavāpi for alms.
Nghe nói rằng, vị Trưởng lão đã vào làng Mūluppalavāpi để khất thực.
Athassa upaṭṭhākakuladvāraṃ pattassa pattaṃ gahetvā thaṇḍilapīṭhakaṃ nissāya āsanaṃ paññapesuṃ.
When he arrived at the door of a supporter’s family, they took his bowl and arranged a seat near a low wooden bench.
Khi đến cửa nhà của gia đình hộ độ, họ đã nhận bát của Ngài và sắp đặt chỗ ngồi gần một chiếc ghế thấp.
Amaccadhītāpi taṃyeva pīṭhakaṃ nissāya paratobhāge nīcataraṃ āsanaṃ paññāpetvā nisīdi.
The minister’s daughter also arranged a lower seat on the other side of the same bench and sat down.
Con gái của vị quan cũng sắp đặt một chỗ ngồi thấp hơn ở phía đối diện, gần cùng chiếc ghế đó, và ngồi xuống.
Eko nevāsiko bhikkhu pacchā piṇḍāya paviṭṭho dvāre ṭhatvāva olokento thero amaccadhītarā saddhiṃ ekamañce nisinnoti sallakkhetvā, ‘‘ayaṃ paṃsukūliko vihāreva upasantūpasanto viya viharati, antogāme pana upaṭṭhāyikāhi saddhiṃ ekamañce nisīdatī’’ti cintetvā, ‘‘kiṃ nu kho mayā duddiṭṭha’’nti punappunaṃ oloketvā tathāsaññīva hutvā pakkāmi.
A resident bhikkhu, who had entered for alms later, stood at the door and observed. Noticing that the Elder was sitting on the same couch with the minister’s daughter, he thought, “This wearer of rags appears so calm and composed in the monastery, but inside the village, he sits on the same couch with female supporters!” Thinking thus, he repeatedly looked again, wondering, “Have I seen it incorrectly?” But retaining that perception, he left.
Một Tỳ-khưu cư trú, sau đó vào khất thực, đứng ở cửa nhìn thấy Trưởng lão đang ngồi trên cùng một chiếc ghế với con gái của vị quan, liền nghĩ: “Vị Tỳ-khưu mặc y phấn tảo này sống ở tu viện thì có vẻ rất an tịnh, nhưng khi vào làng lại ngồi trên cùng một chiếc ghế với các nữ hộ độ.” Vị ấy tự hỏi: “Chẳng lẽ ta đã nhìn nhầm sao?” và nhìn đi nhìn lại nhiều lần, nhưng vẫn giữ nguyên nhận định đó rồi bỏ đi.
Theropi bhattakiccaṃ katvā vihāraṃ gantvā vasanaṭṭhānaṃ pavisitvā dvāraṃ pidhāya nisīdi.
The Elder, having finished his meal, went to the monastery, entered his dwelling, closed the door, and sat down.
Trưởng lão cũng sau khi dùng bữa xong, trở về tu viện, vào phòng ở, đóng cửa lại và ngồi xuống.
Nevāsikopi katabhattakicco vihāraṃ gantvā, ‘‘taṃ paṃsukūlikaṃ niggaṇhitvā vihārā nikkaḍḍhissāmī’’ti asaññatanīhārena therassa vasanaṭṭhānaṃ gantvā paribhogaghaṭato uluṅkena udakaṃ gahetvā mahāsaddaṃ karonto pāde dhovi.
The resident bhikkhu, having also finished his meal, went to the monastery, thinking, “I will subdue that wearer of rags and expel him from the monastery!” With an unrestrained demeanor, he went to the Elder’s dwelling, took water with a scoop from the water pot, and noisily washed his feet.
Vị Tỳ-khưu cư trú kia cũng sau khi dùng bữa xong, trở về tu viện, nghĩ: “Ta sẽ khiển trách và đuổi vị Tỳ-khưu mặc y phấn tảo đó ra khỏi tu viện,” rồi với thái độ không kiềm chế, đi đến chỗ ở của Trưởng lão, lấy nước từ bình nước dùng bằng gáo và rửa chân gây tiếng động lớn.
Thero, ‘‘ko nu kho ayaṃ asaññatacāriko’’ti āvajjanto sabbaṃ ñatvā, ‘‘ayaṃ mayi manaṃ padosetvā apāyūpago mā ahosī’’ti vehāsaṃ abbhuggantvā kaṇṇikāmaṇḍalasamīpe pallaṅkena nisīdi.
The Elder, reflecting, “Who is this unrestrained wanderer?” understood everything. He thought, “May this bhikkhu not go to a state of woe by corrupting his mind towards me!” and rose into the air, seating himself cross-legged near the pinnacle (kaṇṇikāmaṇḍala).
Trưởng lão, tự hỏi: “Ai mà hành xử thiếu kiềm chế như vậy?” Sau khi biết rõ mọi chuyện, Ngài nghĩ: “Mong rằng vị này đừng rơi vào ác đạo vì đã làm ô nhiễm tâm ý đối với ta,” rồi bay lên không trung và ngồi kiết già gần vòng tròn trang trí trên mái nhà.
Nevāsiko duṭṭhākārena ghaṭikaṃ ukkhipitvā dvāraṃ vivaritvā anto paviṭṭho theraṃ apassanto, ‘‘heṭṭhāmañcaṃ paviṭṭho bhavissatī’’ti oloketvā tatthāpi apassanto nikkhamituṃ ārabhi.
The resident bhikkhu, with an angry look, lifted the bolt, opened the door, and entered. Not seeing the Elder, he thought, “He must have gone under the bed,” looked there, but still not seeing him, he began to leave.
Vị Tỳ-khưu cư trú kia, với vẻ mặt tức giận, nhấc gáo lên, mở cửa và bước vào bên trong, không thấy Trưởng lão đâu, liền nghĩ: “Chắc Ngài đã chui xuống gầm giường,” nhưng cũng không thấy Ngài ở đó, liền bắt đầu đi ra.
Thero ukkāsi.
The Elder cleared his throat.
Trưởng lão ho một tiếng.
Itaro uddhaṃ olokento disvā adhivāsetuṃ asakkonto evamāha – ‘‘patirūpaṃ te, āvuso, paṃsukūlika evaṃ ānubhāvasampannassa upaṭṭhāyikāya saddhiṃ ekamañce nisīditu’’nti.
The other, looking upwards, saw him and, unable to endure it, said, “Is it fitting for you, venerable ascetic, possessing such power, to sit on the same couch with a female supporter?”
Vị kia ngước lên nhìn thấy Ngài, không thể chấp nhận được, liền nói: “Này Hiền giả mặc y phấn tảo, với thần thông như vậy, Ngài có thấy phù hợp khi ngồi trên cùng một chiếc ghế với nữ hộ độ không?”
Pabbajitā nāma, bhante, mātugāmena saddhiṃ na ekamañce nisīdanti, tumhehi pana duddiṭṭhametanti.
“Venerable sir, those who have gone forth do not sit on the same couch with women. You must have seen it incorrectly.”
“Bạch Ngài, những người xuất gia không ngồi trên cùng một chiếc ghế với phụ nữ. Ngài đã nhìn nhầm rồi.”
Evaṃ khīṇāsavā parānuddayāya upavādaṃ rakkhanti.
Thus, Arahants protect themselves from blame out of compassion for others.
Như vậy, các bậc A-la-hán giữ gìn không để bị chỉ trích vì lòng bi mẫn đối với người khác.
Khayā rāgassāti rāgassa khayeneva.
Through the destruction of lust means solely through the destruction of lust.
Khayā rāgassā (do sự diệt tận của tham ái) có nghĩa là chỉ do sự diệt tận của tham ái.
Vītarāgattā kāme na paṭisevati, na paṭisaṅkhāya vāretvāti.
Because he is devoid of lust, he does not indulge in sensual pleasures, nor does he restrain them by reflection.
Vì đã ly tham, Ngài không thọ hưởng các dục lạc, không phải do quán xét hay ngăn cấm.
Tañceti evaṃ tathāgatassa kilesappahānaṃ ñatvā tattha tattha ṭhitanisinnakālādīsupi catuparisamajjhe alaṅkatadhammāsane nisīditvāpi itipi satthā vītarāgo vītadoso vītamoho vantakileso pahīnamalo abbhā muttapuṇṇacando viya suparisuddhoti evaṃ tathāgatassa kilesappahāne vaṇṇaṃ kathayamānaṃ taṃ vīmaṃsakaṃ bhikkhuṃ pare evaṃ puccheyyuṃ ceti attho.
And if means: When, knowing the Tathāgata’s abandonment of defilements, a scrutinizing bhikkhu in various circumstances, whether standing or sitting, or even sitting on an adorned Dhamma-seat in the midst of the four assemblies, extols the Tathāgata’s abandonment of defilements, saying, “The Teacher is free from lust, free from hatred, free from delusion, one who has vomited forth defilements, one whose impurities are abandoned, pure like the full moon released from clouds,” then others might question that bhikkhu in this manner.
Tañce (nếu như vậy) có nghĩa là, sau khi biết sự đoạn trừ phiền não của Đức Như Lai như vậy, và ngay cả trong những lúc Ngài đứng, ngồi, v.v., ở các nơi khác nhau, hoặc khi Ngài ngồi trên pháp tòa được trang hoàng giữa bốn hội chúng, vị Tỳ-khưu quán sát đó nói lên lời tán thán về sự đoạn trừ phiền não của Đức Như Lai rằng: “Như vậy, vị Đạo Sư là bậc đã ly tham, ly sân, ly si, đã nhổ bỏ phiền não, đã đoạn trừ cấu uế, hoàn toàn thanh tịnh như vầng trăng tròn thoát khỏi mây che.” Nếu có người khác hỏi vị Tỳ-khưu quán sát đó như vậy, thì đó là ý nghĩa.
Ākārāti kāraṇāni.
Reasons (ākārā) are causes.
Ākārā (các hình thức) là các nguyên nhân.
Anvayāti anubuddhiyo.
Inferences (anvayā) are subsequent understandings.
Anvayā (các sự theo dõi) là các sự hiểu biết theo sau.
Saṅghe vā viharantoti appekadā aparicchinnagaṇanassa bhikkhusaṅghassa majjhe viharanto.
Dwelling in a community means sometimes dwelling in the midst of a bhikkhu-community of an uncounted number.
Saṅghe vā viharanto (hoặc sống trong Tăng chúng) có nghĩa là đôi khi sống giữa một Tăng chúng có số lượng không giới hạn các Tỳ-khưu.
Eko vā viharantoti icchāmahaṃ, bhikkhave, aḍḍhamāsaṃ paṭisallīyitunti, temāsaṃ paṭisallīyitunti evaṃ paṭisallāne ceva pālileyyakavanasaṇḍe ca ekako viharanto.
Or dwelling alone means, for example, “I wish, bhikkhus, to seclude myself for half a month,” or “I wish to seclude myself for three months”; thus, dwelling alone in seclusion and in the Pālileyyaka forest grove.
Eko vā viharanto (hoặc sống một mình) có nghĩa là sống một mình trong sự độc cư và trong khu rừng Pālileyyaka, với ý nghĩ: “Này các Tỳ-khưu, ta muốn độc cư nửa tháng,” hoặc “Ta muốn độc cư ba tháng.”
Sugatāti suṭṭhugatā suppaṭipannā kārakā yuttapayuttā.
Well-gone (sugatā) means having gone well, having practiced well, being diligent and striving.
Sugatā (những người hành thiện) là những người đã đi đúng đường, đã thực hành đúng đắn, là những người biết hành động, đã nỗ lực đúng cách.
Evarūpāpi hi ekacce bhikkhū atthi.
Indeed, there are some bhikkhus of this kind.
Thật vậy, cũng có một số Tỳ-khưu như vậy.
Duggatāti duṭṭhugatā duppaṭipannā kāyadaḷhibahulā vissaṭṭhakammaṭṭhānā.
Ill-gone (duggatā) means having gone badly, having practiced badly, frequently engaging in physical strength, having abandoned meditation subjects.
Duggatā (những người hành ác) là những người đã đi sai đường, đã thực hành sai lầm, những người quá chú trọng đến sự mạnh mẽ của thân thể, những người đã từ bỏ đề mục thiền định.
Evarūpāpi ekacce atthi.
There are also some of this kind.
Cũng có một số Tỳ-khưu như vậy.
Gaṇamanusāsantīti gaṇabandhanena baddhā gaṇārāmā gaṇabahulikā hutvā gaṇaṃ pariharanti.
Governing a community means being bound by communal ties, delighting in communities, being frequent in communities, and thus managing a community.
Gaṇamanusāsantī (những người hướng dẫn chúng) là những người bị ràng buộc bởi sự kết nhóm, vui thích trong nhóm, thường xuyên ở trong nhóm, và duy trì nhóm.
Evarūpāpi ekacce atthi.
There are also some of this kind.
Cũng có một số Tỳ-khưu như vậy.
Tesaṃ paṭipakkhabhūtā gaṇato nissaṭā visaṃsaṭṭhā vippamuttavihārinopi atthi.
And there are those who are the opposite of these, having separated from the community, not mixed, and dwelling emancipated.
Cũng có những Tỳ-khưu đối lập với họ, đã rời khỏi nhóm, không hòa nhập với nhóm, và sống độc lập.
Āmisesu sandissantīti āmisagiddhā āmisacakkhukā catupaccayaāmisatthameva āhiṇḍamānā āmisesu sandissamānakabhikkhūpi atthi.
Are seen in material things means there are bhikkhus greedy for material things, whose eyes are on material things, who wander solely for the sake of material gains (the four requisites), and are seen in material things.
Āmisesu sandissantī (những người bị dính mắc vào vật chất) là những Tỳ-khưu tham lam vật chất, mắt chỉ nhìn thấy vật chất, chỉ tìm kiếm bốn loại vật chất, và bị dính mắc vào vật chất.
Āmisena anupalittā catūhi paccayehi vinivattamānasā abbhā muttacandasadisā hutvā viharamānāpi atthi.
And there are those who dwell unattached to material things, whose minds are withdrawn from the four requisites, resembling the moon released from clouds.
Cũng có những Tỳ-khưu không bị vật chất làm ô nhiễm, tâm ý đã thoát ly khỏi bốn loại vật chất, sống như vầng trăng thoát khỏi mây che.
Nāyamāyasmā taṃ tena avajānātīti ayaṃ āyasmā satthā tāya tāya paṭipattiyā taṃ taṃ puggalaṃ nāvajānāti, ayaṃ paṭipanno kārako, ayaṃ gaṇato nissaṭo visaṃsaṭṭho.
This venerable one does not despise him on account of that means the Teacher, this venerable one, does not despise that person on account of this or that conduct, thinking, “This one is well-practiced and diligent; this one is separated from the community and unmixed.”
Nāyamāyasmā taṃ tena avajānātī (Vị Tôn giả này không khinh thường người đó vì điều đó) có nghĩa là vị Tôn giả, vị Đạo Sư này không khinh thường người đó vì cách hành xử đó, rằng người này là người thực hành, người này đã thoát ly khỏi nhóm, không hòa nhập với nhóm.
Ayaṃ āmisena anupalitto paccayehi vinivattamānaso abbhā mutto candimā viyāti evamassa gehasitavasena ussādanāpi natthi.
“This one is unattached to material things, his mind is withdrawn from requisites, like the moon released from clouds.” In this way, there is no exaltation for him based on attachment to household life.
Cũng không có sự tán dương nào đối với vị ấy dựa trên việc sống tại gia, chẳng hạn như “vị này không bị vật chất làm ô nhiễm, tâm ý đã thoát ly khỏi các vật chất, như vầng trăng thoát khỏi mây che.”
Ayaṃ duppaṭipanno akārako kāyadaḷhibahulo vissaṭṭhakammaṭṭhāno, ayaṃ gaṇabandhanabaddho, ayaṃ āmisagiddho lolo āmisacakkhukoti evamassa gehasitavasena apasādanāpi natthīti attho.
“This one is ill-practiced, undiligent, much given to physical strength, one who has abandoned meditation subjects; this one is bound by communal ties; this one is greedy for material things, frivolous, with eyes on material things.” In this way, there is no denigration for him based on attachment to household life.
“Vị này hành ác, không làm gì, chỉ lo củng cố thân thể, bỏ bê đề mục thiền định; vị này bị ràng buộc bởi nhóm bè, vị này tham lam, phóng đãng, chỉ nhìn vào vật chất.” Ý nghĩa là, không có sự chê bai nào đối với người đó theo cách sống gắn bó với gia đình.
Iminā kiṃ kathitaṃ hoti?
What is conveyed by this?
Với điều này, điều gì được nói đến?
Tathāgatassa sattesu tādibhāvo kathito hoti.
The Tathāgata’s impartiality towards beings is conveyed.
Sự bất động tâm (tādibhāva) của Như Lai đối với chúng sinh được nói đến.
Ayañhi –
For this one—
Vì Ngài —
489. Tatra, bhikkhaveti tesu dvīsu vīmaṃsakesu.
489. "There, bhikkhus means among those two inquirers.
489. Này các Tỳ-khưu, trong số đó nghĩa là trong số hai người khảo sát đó.
Yo, ‘‘ke panāyasmato ākārā’’ti pucchāyaṃ āgato gaṇṭhivīmaṃsako ca, yo ‘‘abhayūparato ayamāyasmā’’ti āgato mūlavīmaṃsako ca.
That is, the inquirer who arrived asking, “What, Venerable Sir, are your characteristics?” (the knot-inquirer), and the inquirer who arrived saying, “This Venerable Sir is free from fear” (the root-inquirer).
Người khảo sát mối ràng buộc (gaṇṭhivīmaṃsaka) hỏi: “Thưa Tôn giả, những biểu hiện của Tôn giả là gì?” và người khảo sát căn bản (mūlavīmaṃsaka) hỏi: “Thưa Tôn giả, vị này đã vượt qua sợ hãi.”
Tesu mūlavīmaṃsakena tathāgatova uttari paṭipucchitabbo.
Among these, the root-inquirer should question the Tathāgata further.
Trong số đó, người khảo sát căn bản phải hỏi Như Lai thêm nữa.
So hi pubbe parasseva kathāya niṭṭhaṅgato.
For he previously came to a conclusion based on someone else's talk.
Vì trước đây, người đó chỉ dừng lại ở lời nói của người khác.
Paro ca nāma jānitvāpi katheyya ajānitvāpi.
And someone else might speak knowing or not knowing.
Và người khác có thể nói khi biết hoặc không biết.
Evamassa kathā bhūtāpi hoti abhūtāpi, tasmā parasseva kathāya niṭṭhaṃ agantvā tato uttari tathāgatova paṭipucchitabboti attho.
Thus, his talk might be true or untrue. Therefore, not having come to a conclusion based on someone else's talk, one should question the Tathāgata further—this is the meaning.
Vì vậy, lời nói của người đó có thể là thật hoặc không thật, do đó, ý nghĩa là không nên dừng lại ở lời nói của người khác mà phải hỏi Như Lai thêm nữa.
Byākaramānoti ettha yasmā tathāgatassa micchābyākaraṇaṃ nāma natthi, tasmā sammā micchāti avatvā byākaramānotveva vuttaṃ.
Here, regarding the phrase byākaramāno (while explaining), since the Tathāgata has no wrong explanation, it is stated simply as byākaramāno without specifying whether it is right or wrong.
Khi giải thích (Byākaramāno) – ở đây, vì Như Lai không bao giờ giải thích sai, nên không nói “đúng hay sai” mà chỉ nói “khi giải thích”.
Etaṃ pathohamasmi etaṃ gocaroti esa mayhaṃ patho esa gocaroti attho.
Etaṃ patho hamasmi etaṃ gocaro means “This is my path, this is my domain.”
“Đây là con đường của tôi, đây là cảnh giới của tôi” (Etaṃ pathohamasmi etaṃ gocaro) có nghĩa là “Đây là con đường của tôi, đây là cảnh giới của tôi.”
‘‘Etāpātho’’tipi pāṭho, tassattho mayhaṃ ājīvaṭṭhamakasīlaṃ parisuddhaṃ, svāhaṃ tassa parisuddhabhāvena vīmaṃsakassa bhikkhuno ñāṇamukhe etāpātho, evaṃ āpāthaṃ gacchāmīti vuttaṃ hoti.
“Etāpātho” is also a reading. Its meaning is: “My eightfold path of livelihood (ājīvaṭṭhamakasīla) is purified, and by that purified state, I manifest as a clear path (etāpātho) to the discerning bhikkhu's knowledge-eye.” This is what is stated.
Cũng có cách đọc là “Etāpātho”, ý nghĩa của nó là: “Giới Tám Chi Thanh Tịnh của tôi là thanh tịnh, và với sự thanh tịnh đó, tôi xuất hiện rõ ràng trong trí tuệ của vị Tỳ-khưu khảo sát.”
No ca tena tammayoti tenapi cāhaṃ parisuddhena sīlena na tammayo, na sataṇho, parisuddhasīlattāva nittaṇhohamasmīti dīpeti.
No ca tena tammayo (nor am I of that nature because of it) indicates that even by that pure sīla, I am not of that nature (tammayo), not with craving (sataṇho), but rather free from craving (nittaṇho) due to having pure sīla.
“Nhưng tôi không phải là như vậy bởi điều đó” (No ca tena tammayo) nghĩa là: “Ngay cả với giới thanh tịnh đó, tôi cũng không phải là như vậy, không có tham ái; tôi không có tham ái vì giới của tôi thanh tịnh.” Điều đó được thể hiện.
Uttaruttariṃ paṇītapaṇītanti uttaruttariṃ ceva paṇītatarañca katvā deseti.
Uttaruttariṃ paṇītapaṇītaṃ means he teaches making it increasingly excellent and refined.
Liên tục cao thượng hơn (Uttaruttariṃ paṇītapaṇītaṃ) nghĩa là Ngài giảng dạy làm cho nó càng ngày càng cao thượng hơn.
Kaṇhasukkasappaṭibhāganti kaṇhaṃ ceva sukkañca, tañca kho sappaṭibhāgaṃ savipakkhaṃ katvā, kaṇhaṃ paṭibāhitvā sukkanti sukkaṃ paṭibāhitvā kaṇhanti evaṃ sappaṭibhāgaṃ katvā kaṇhasukkaṃ deseti.
Kaṇhasukkasappaṭibhāgaṃ means he teaches the dark and the bright, and that too, by making them opposing (sappaṭibhāgaṃ), by opposing the dark with the bright, and the bright with the dark. Thus, he teaches the dark and bright by making them opposing.
Đen và trắng đối lập nhau (Kaṇhasukkasappaṭibhāgaṃ) nghĩa là đen và trắng, và điều đó là đối lập, có nghĩa là loại bỏ cái đen để có cái trắng, và loại bỏ cái trắng để có cái đen, như vậy Ngài giảng dạy cái đen và trắng đối lập nhau.
Kaṇhaṃ desentopi saussāhaṃ savipākaṃ deseti, sukkaṃ desentopi saussāhaṃ savipākaṃ deseti.
Even when teaching the dark, he teaches it with enthusiasm and with its result. Even when teaching the bright, he teaches it with enthusiasm and with its result.
Khi giảng dạy cái đen, Ngài giảng dạy với sự nỗ lực và quả báo; khi giảng dạy cái trắng, Ngài cũng giảng dạy với sự nỗ lực và quả báo.
Abhiññāya idhekaccaṃ dhammaṃ dhammesu niṭṭhaṃ gacchatīti tasmiṃ desite dhamme ekaccaṃ paṭivedhadhammaṃ abhiññāya tena paṭivedhadhammena desanādhamme niṭṭhaṃ gacchati.
Abhiññāya idhekaccaṃ dhammaṃ dhammesu niṭṭhaṃ gacchati (Having directly known some dharma, he comes to a conclusion regarding the dharmas) means, having directly known some penetrative dharma in that taught dharma, he comes to a conclusion in the teaching-dharma through that penetrative dharma.
Sau khi chứng ngộ một số pháp ở đây, vị ấy đạt đến sự hoàn hảo trong các pháp (Abhiññāya idhekaccaṃ dhammaṃ dhammesu niṭṭhaṃ gacchatī) nghĩa là sau khi chứng ngộ một số pháp thâm nhập trong các pháp đã được giảng dạy, vị ấy đạt đến sự hoàn hảo trong các pháp giảng dạy bằng pháp thâm nhập đó.
Satthari pasīdatīti evaṃ dhamme niṭṭhaṃ gantvā bhiyyosomattāya sammāsambuddho so bhagavāti satthari pasīdati.
Satthari pasīdati (He becomes confident in the Teacher) means, having come to a conclusion in the Dhamma in this way, he becomes confident in the Teacher, saying, "That Blessed One is indeed a Perfectly Self-Enlightened One."
Tín tâm nơi Bậc Đạo Sư (Satthari pasīdatī) nghĩa là, sau khi đạt đến sự hoàn hảo trong pháp như vậy, vị ấy càng thêm tín tâm nơi Bậc Đạo Sư rằng: “Đức Thế Tôn ấy là bậc Chánh Đẳng Chánh Giác.”
Tena pana bhagavatā yo dhammo akkhāto, sopi svākkhāto bhagavatā dhammo niyyānikattā.
And that Dhamma which was taught by the Blessed One is well-taught by the Blessed One because it leads to liberation.
Pháp mà Đức Thế Tôn ấy đã thuyết giảng, pháp ấy cũng là Chánh Pháp được Đức Thế Tôn thuyết giảng vì nó đưa đến giải thoát.
Yvāssa taṃ dhammaṃ paṭipanno saṅgho, sopi suppaṭipanno vaṅkādidosarahitaṃ paṭipadaṃ paṭipannattāti evaṃ dhamme saṅghepi pasīdati.
And the Saṅgha that practices that Dhamma is also well-practicing (suppaṭipanno) because they practice a path free from the defects of crookedness and the like. Thus, he becomes confident in the Dhamma and the Saṅgha as well.
Tăng chúng đã thực hành pháp ấy, Tăng chúng ấy cũng là những người thực hành tốt đẹp vì đã thực hành con đường không có các lỗi lầm như cong vẹo. Như vậy, vị ấy cũng tín tâm nơi Pháp và Tăng.
Tañceti taṃ evaṃ pasannaṃ tattha tattha tiṇṇaṃ ratanānaṃ vaṇṇaṃ kathentaṃ bhikkhuṃ.
Tañce refers to that bhikkhu who is thus confident, extolling the virtues of the Three Jewels here and there.
Vị ấy (Tañce) nghĩa là vị Tỳ-khưu có tín tâm như vậy, đang ca ngợi phẩm chất của Ba Ngôi Báu ở khắp mọi nơi.
490. Imehi ākārehīti imehi satthuvīmaṃsanakāraṇehi.
490. Imehi ākārehi (by these aspects) means by these reasons for testing the Teacher.
490. Với những biểu hiện này (Imehi ākārehī) nghĩa là với những lý do khảo sát Bậc Đạo Sư này.
Imehi padehīti imehi akkharasampiṇḍanapadehi.
Imehi padehi (by these terms) means by these terms composed of syllables.
Với những từ này (Imehi padehī) nghĩa là với những từ được kết hợp từ các chữ cái này.
Imehi byañjanehīti imehi idha vuttehi akkharehi.
Imehi byañjanehi (by these expressions) means by these syllables mentioned here.
Với những chữ này (Imehi byañjanehī) nghĩa là với những chữ cái được nói đến ở đây.
Saddhā niviṭṭhāti okappanā patiṭṭhitā.
Saddhā niviṭṭhā (faith is settled) means conviction is established.
Đức tin đã được thiết lập (Saddhā niviṭṭhā) nghĩa là sự chấp nhận đã được thiết lập.
Mūlajātāti sotāpattimaggavasena sañjātamūlā.
Mūlajātā (root-born) means having a root arisen by way of the stream-entry path (sotāpattimagga).
Đã được gốc rễ (Mūlajātā) nghĩa là có gốc rễ phát sinh nhờ đạo quả Nhập Lưu (Sotāpattimagga).
Sotāpattimaggo hi saddhāya mūlaṃ nāma.
For the stream-entry path is indeed the root of faith.
Đạo quả Nhập Lưu được gọi là gốc rễ của đức tin.
Ākāravatīti kāraṇaṃ pariyesitvā gahitattā sakāraṇā.
Ākāravatī (having characteristics) means it has a cause (sakāraṇā) because it was taken after seeking a reason.
Có lý do (Ākāravatī) nghĩa là có lý do vì đã tìm kiếm và chấp nhận lý do.
Dassanamūlikāti sotāpattimaggamūlikā.
Dassanamūlikā (rooted in vision) means rooted in the stream-entry path.
Có gốc rễ từ cái thấy (Dassanamūlikā) nghĩa là có gốc rễ từ đạo quả Nhập Lưu.
So hi dassananti vuccati.
For that (stream-entry path) is called "vision" (dassana).
Vì nó được gọi là cái thấy.
Daḷhāti thirā.
Daḷhā (firm) means steady.
Vững chắc (Daḷhā) nghĩa là kiên cố.
Asaṃhāriyāti harituṃ na sakkā.
Asaṃhāriyā (unshakeable) means it cannot be shaken.
Không thể bị lay chuyển (Asaṃhāriyā) nghĩa là không thể bị di chuyển.
Samaṇena vāti samitapāpasamaṇena vā.
Samaṇena vā (or by a recluse) means by a recluse whose defilements are calmed (samitapāpasamaṇena).
Bởi một Sa-môn (Samaṇena vā) nghĩa là bởi một Sa-môn đã làm lắng dịu ác nghiệp.
Brāhmaṇena vāti bāhitapāpabrāhmaṇena vā.
Brāhmaṇena vā (or by a brahmin) means by a brahmin who has cast off defilements (bāhitapāpabrāhmaṇena).
Hay bởi một Bà-la-môn (Brāhmaṇena vā) nghĩa là bởi một Bà-la-môn đã loại bỏ ác nghiệp.
Devena vāti upapattidevena vā.
Devena vā (or by a deva) means by a celestial being (upapattidevena).
Hay bởi một vị Trời (Devena vā) nghĩa là bởi một vị Trời tái sinh.
Mārena vāti vasavattimārena vā, sotāpannassa hi vasavattimārenāpi saddhā asaṃhāriyā hoti sūrambaṭṭhassa viya.
Mārena vā (or by Māra) means by Vasavatti Māra. For the faith of a stream-enterer cannot be shaken even by Vasavatti Māra, just like that of Sūrambaṭṭha.
Hay bởi Ma vương (Mārena vā) nghĩa là bởi Māra chúa tể dục giới. Thật vậy, đức tin của một vị Nhập Lưu không thể bị lay chuyển ngay cả bởi Māra chúa tể dục giới, giống như của Sūrambaṭṭha.
So kira satthu dhammadesanaṃ sutvā sotāpanno hutvā gehaṃ āgato.
It is said that he (Sūrambaṭṭha), having heard the Teacher's Dhamma discourse, became a stream-enterer and returned home.
Nghe Đức Phật thuyết pháp, ông ấy trở thành một vị Nhập Lưu và trở về nhà.
Atha māro dvattiṃsavaralakkhaṇappaṭimaṇḍitaṃ buddharūpaṃ māpetvā tassa gharadvāre ṭhatvā – ‘‘satthā āgato’’ti sāsanaṃ pahiṇi.
Then Māra, having created a Buddha image adorned with the thirty-two marks of a great man, stood at his house door and sent a message: "The Teacher has arrived."
Sau đó, Māra hóa hiện thành một hình ảnh Đức Phật trang nghiêm với ba mươi hai tướng tốt, đứng trước cửa nhà ông ấy và sai người báo tin: “Đức Phật đã đến.”
Sūro cintesi, ‘‘ahaṃ idāneva satthu santikā dhammaṃ sutvā āgato, kiṃ nu kho bhavissatī’’ti upasaṅkamitvā satthusaññāya vanditvā aṭṭhāsi.
Sūra thought, "I have just now returned after hearing the Dhamma from the Teacher; what could this be?" He approached, paid homage with the perception of the Teacher, and stood there.
Sūro suy nghĩ: “Ta vừa nghe pháp từ Đức Phật về, điều gì đang xảy ra vậy?” Ông ấy đến gần, đảnh lễ với ý nghĩ đó là Đức Phật và đứng đó.
Māro āha – ‘‘yaṃ te mayā, sūrambaṭṭha, rūpaṃ aniccaṃ…pe… viññāṇaṃ aniccanti kathitaṃ, taṃ anupadhāretvāva sahasā mayā evaṃ vuttaṃ.
Māra said, "Sūrambaṭṭha, what I told you — that form is impermanent... and consciousness is impermanent — that I said hastily, without properly reflecting.
Māra nói: “Này Sūrambaṭṭha, những gì ta đã nói với ngươi rằng sắc là vô thường... (v.v.) ... thức là vô thường, ta đã nói điều đó một cách vội vàng mà không suy xét.
Tasmā tvaṃ rūpaṃ niccaṃ…pe… viññāṇaṃ niccanti gaṇhāhī’’ti.
Therefore, you should take form as permanent... and consciousness as permanent."
Vì vậy, ngươi hãy chấp nhận rằng sắc là thường... (v.v.) ... thức là thường.”
Sūro cintesi – ‘‘aṭṭhānametaṃ, yaṃ buddhā anupadhāretvā apaccakkhaṃ katvā kiñci katheyyuṃ, addhā ayaṃ mayhaṃ vibādhanatthaṃ māro āgato’’ti.
Sūra thought, "It is impossible that Buddhas would teach anything without reflecting and without direct knowledge. Surely, this is Māra who has come to trouble me."
Sūro suy nghĩ: “Không thể nào Đức Phật lại nói điều gì mà không suy xét hay không thấy rõ. Chắc chắn đây là Māra đến để quấy nhiễu ta.”
Tato naṃ tvaṃ māroti āha.
Then he said to him, "You are Māra!"
Sau đó, ông ấy nói với Māra: “Ngươi là Māra phải không?”
So musāvādaṃ kātuṃ nāsakkhi, āma mārosmīti paṭijāni.
He (Māra) was unable to lie and admitted, "Yes, I am Māra."
Māra không thể nói dối, và thừa nhận: “Vâng, ta là Māra.”
Kasmā āgatosīti vutte tava saddhācālanatthanti āha.
When asked, "Why have you come?" he replied, "To shake your faith."
Khi được hỏi: “Ngươi đến đây làm gì?”, Māra trả lời: “Để lay chuyển đức tin của ngươi.”
Kaṇha pāpima, tvaṃ tāva ekako tiṭṭha, tādisānaṃ mārānaṃ satampi sahassampi mama saddhaṃ cāletuṃ asamatthaṃ, maggena āgatā saddhā nāma silāpathaviyaṃ patiṭṭhitasineru viya acalā hoti, kiṃ tvaṃ etthāti accharaṃ pahari.
"O wicked, dark one! You stand alone. A hundred or even a thousand Māras like you are incapable of shaking my faith. Faith attained through the path is unshakeable, like Mount Sineru established on bedrock. What are you doing here?" saying this, he snapped his fingers.
“Này Kẻ Ác, Māra đen tối, ngươi hãy đứng một mình ở đó. Ngay cả một trăm hay một ngàn Māra như ngươi cũng không thể lay chuyển đức tin của ta. Đức tin đã đạt được qua Đạo quả thì bất động như núi Sineru vững chắc trên mặt đất. Ngươi là gì ở đây?” Ông ấy búng ngón tay.
So ṭhātuṃ asakkonto tatthevantaradhāyi.
Unable to stand, he vanished right there.
Māra không thể đứng vững và biến mất ngay tại đó.
Brahmunā vāti brahmakāyikādīsu aññatarabrahmunā vā.
Brahmunā vā (or by a Brahmā) means by any Brahmā among the Brahmakāyika devas and others.
Hay bởi một vị Phạm thiên (Brahmunā vā) nghĩa là bởi một vị Phạm thiên nào đó trong số các vị Phạm thiên thuộc cõi Phạm thiên.
Kenaci vā lokasminti ete samaṇādayo ṭhapetvā aññenapi kenaci vā lokasmiṃ harituṃ na sakkā.
Kenaci vā lokasmiṃ (or by anyone else in the world) means, apart from these recluses and others, it cannot be shaken by anyone else in the world.
Hay bởi bất cứ ai trên thế gian này (Kenaci vā lokasmiṃ) nghĩa là không thể bị lay chuyển bởi bất cứ ai khác trên thế gian này, ngoài các Sa-môn đã nói trên.
Dhammasamannesanāti sabhāvasamannesanā.
Dhammasamannesanā (investigation of dhammas) means investigation of inherent nature (sabhāva).
Sự tìm hiểu về pháp (Dhammasamannesanā) nghĩa là sự tìm hiểu về bản chất.
Dhammatāsusamanniṭṭhoti dhammatāya susamanniṭṭho, sabhāveneva suṭṭhu samannesito hotīti attho.
Dhammatāsusamanniṭṭho (well-investigated by nature) means well-investigated by its inherent nature, meaning it is thoroughly investigated by its very nature.
Đã được tìm hiểu kỹ lưỡng theo bản chất (Dhammatāsusamanniṭṭho) nghĩa là đã được tìm hiểu kỹ lưỡng theo bản chất, đã được tìm hiểu rất kỹ lưỡng theo bản chất tự nhiên.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
All the rest is clear.
Phần còn lại đều rõ ràng ở mọi nơi.
Pubbe kira addilaraṭṭhaṃ nāma ahosi.
It is said that there was once a country called Addila.
Nghe nói, trước đây có một quốc gia tên là Addila.
Tato kotūhalako nāma daliddo chātakabhayena saputtadāro kedāraparicchinnaṃ subhikkhaṃ raṭṭhaṃ gacchanto puttaṃ vahituṃ asakkonto chaḍḍetvā agamāsi.
From there, a poor man named Kotūhalaka, out of fear of famine, abandoned his son and went with his wife to a fertile land surrounded by fields, as he could not carry the child.
Sau đó, một người nghèo tên Kotūhalaka, vì sợ đói, đã cùng vợ con đi đến một quốc gia thịnh vượng có ruộng đất màu mỡ, nhưng không thể cõng con nên đã bỏ con lại rồi đi.
Mātā nivattitvā taṃ gahetvā gatā.
His mother turned back, took the child, and went along.
Người mẹ quay lại, bế con đi theo.
Te ekaṃ gopālakagāmakaṃ pavisiṃsu, gopālakānañca tadā pahatapāyaso paṭiyatto hoti, tato pāyasaṃ labhitvā bhuñjiṃsu.
They entered a cowherd village, and at that time, a lot of milk-rice (pāyasa) had been prepared for the cowherds. They obtained and ate some of the milk-rice.
Họ đi vào một ngôi làng chăn bò. Khi ấy, những người chăn bò đã chuẩn bị sẵn một lượng lớn cháo sữa. Sau khi nhận cháo sữa từ đó, họ ăn.
Atha so puriso pahūtapāyasaṃ bhuñjitvā jirāpetuṃ asakkonto rattibhāge kālaṃ katvā tattheva sunakhiyā kucchimhi paṭisandhiṃ gahetvā kukkuro jāto.
Then that man, having eaten a lot of milk-rice, was unable to digest it and passed away during the night, taking rebirth in the womb of a bitch there, and was born as a dog.
Rồi người đàn ông ấy, sau khi ăn một lượng lớn cháo sữa mà không tiêu hóa được, đã qua đời vào ban đêm, rồi tái sinh ngay tại đó vào bụng một con chó cái, trở thành một con chó.
So gopālakassa piyo ahosi manāpo, gopālako ca paccekabuddhaṃ upaṭṭhāsi.
He was dear and pleasing to the cowherd, and the cowherd used to attend upon a Paccekabuddha.
Con chó đó được người chăn bò yêu quý và hài lòng, và người chăn bò thì cúng dường một vị Độc Giác Phật (Paccekabuddha).
Paccekabuddhopi bhattakiccāvasāne kukkurassa ekaṃ piṇḍaṃ deti.
And the Paccekabuddha, at the end of his meal, gave a lump of food to the dog.
Vị Độc Giác Phật cũng cho con chó một nắm cơm sau khi dùng bữa xong.
So paccekabuddhe sinehaṃ uppādetvā gopālakena saddhiṃ paṇṇasālampi gacchati.
That dog, developing affection for the Paccekabuddha, went to the leaf-hut with the cowherd.
Con chó đó đã phát sinh tình cảm với vị Độc Giác Phật và cùng người chăn bò đi đến tịnh xá lá.
So gopālake asannihite bhattavelāya sayameva gantvā kālārocanatthaṃ paṇṇasāladvāre bhussati, antarāmaggepi caṇḍamige disvā bhussitvā palāpeti.
When the cowherd was not present, at mealtime, the dog himself went and barked at the entrance of the leaf-hut to announce the time, and seeing fierce animals on the way, he barked and chased them away.
Khi người chăn bò vắng mặt, vào giờ ăn, nó tự mình đi đến, sủa ở cửa tịnh xá lá để báo giờ, và trên đường đi, khi thấy những con thú dữ, nó sủa để xua đuổi chúng.
So paccekabuddhe mudukena cittena kālaṃ katvā devaloke nibbatti.
That dog, with a gentle mind towards the Paccekabuddha, passed away and was reborn in the deva realm.
Con chó đó, với tâm hiền lành đối với vị Độc Giác Phật, đã qua đời và tái sinh vào cõi trời.
Tatrassa ghosakadevaputtotveva nāmaṃ ahosi.
There, his name was Ghosaka Devaputta.
Ở đó, tên của nó là Ghosakadevaputta (Thiên tử Ghosaka).
So devalokato cavitvā kosambiyaṃ ekasmiṃ kulaghare nibbatti.
Having passed away from the deva realm, he was reborn in a family home in Kosambī.
Từ cõi trời, nó chuyển sinh và tái sinh vào một gia đình giàu có ở Kosambī.
Taṃ aputtako seṭṭhi tassa mātāpitūnaṃ dhanaṃ datvā puttaṃ katvā aggahesi.
A childless financier gave wealth to his parents, adopted him as a son, and took him in.
Một vị trưởng giả (setthi) không có con đã trả tiền cho cha mẹ nó, nhận nó làm con nuôi.
Atha so attano putte jāte sattakkhattuṃ mārāpetuṃ upakkami.
Then, when his own sons were born, the financier attempted to have him killed seven times.
Sau đó, khi con ruột của vị trưởng giả ra đời, ông ta đã cố gắng giết nó bảy lần.
So puññavantatāya sattasupi ṭhānesu maraṇaṃ appatvā avasāne ekāya seṭṭhidhītāya veyyattiyena laddhajīviko aparabhāge pituaccayena seṭṭhiṭṭhānaṃ patvā ghositaseṭṭhi nāma jāto.
Due to his merits, he did not die in any of the seven attempts, and finally, he gained his life through the cleverness of a financier's daughter. Later, upon his father's demise, he attained the position of financier and became known as Ghosita Seṭṭhi.
Nhờ phước báu, nó đã không chết ở cả bảy lần, và cuối cùng, nhờ sự khéo léo của một cô con gái của vị trưởng giả, nó đã sống sót, sau đó, khi cha qua đời, nó kế thừa vị trí trưởng giả và trở thành Trưởng giả Ghosita.
Aññepi kosambiyaṃ kukkuṭaseṭṭhi pāvārikaseṭṭhīti dve seṭṭhino santi.
There were also two other financiers in Kosambī: Kukkuṭa Seṭṭhi and Pāvārika Seṭṭhi.
Ở Kosambī còn có hai vị trưởng giả khác là Kukkuṭaseṭṭhi và Pāvārikaseṭṭhi.
Imehi saddhiṃ tayo ahesuṃ.
Including him, there were three.
Cùng với vị này, tổng cộng có ba vị.
Tena ca samayena tesaṃ sahāyakānaṃ seṭṭhīnaṃ kulūpakā pañcasatā isayo pabbatapāde vasiṃsu.
At that time, five hundred ascetics, who were companions and pupils of these financiers, resided at the foot of a mountain.
Vào thời điểm đó, năm trăm vị đạo sĩ là thân hữu của các vị trưởng giả đó đang cư trú ở chân núi.
Te kālena kālaṃ loṇambilasevanatthāya manussapathaṃ āgacchanti.
From time to time, they would come to human settlements to obtain salt and sour provisions.
Định kỳ, họ đến khu vực có người ở để dùng muối và thức ăn chua.
Athekasmiṃ vāre gimhasamaye manussapathaṃ āgacchantā nirudakamahākantāraṃ atikkamitvā kantārapariyosāne mahantaṃ nigrodharukkhaṃ disvā cintesuṃ – ‘‘yādiso ayaṃ rukkho, addhā ettha mahesakkhāya devatāya bhavitabbaṃ, sādhu vatassa, sace no pānīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā dadeyyā’’ti.
Then, on one occasion during the summer, as they were coming to a human settlement, they crossed a vast waterless wilderness. At the end of the wilderness, seeing a large banyan tree, they thought: "Such a tree must surely be inhabited by a powerful deity. How good it would be if it were to give us water or food!"
Rồi một lần, vào mùa hè, khi họ đi đến khu vực có người ở, sau khi vượt qua một sa mạc lớn không có nước, ở cuối sa mạc, họ thấy một cây đa lớn và suy nghĩ: “Cây này to lớn như vậy, chắc chắn phải có một vị thần có đại uy lực cư trú ở đây. Thật tốt biết bao, nếu vị ấy có thể ban cho chúng ta nước uống hoặc thức ăn!”
Devatā isīnaṃ ajjhāsayaṃ viditvā imesaṃ saṅgahaṃ karissāmīti attano ānubhāvena viṭapantarato naṅgalasīsamattaṃ udakadhāraṃ pavattesi.
The deity, knowing the ascetics' intention, thought, "I will help these ascetics," and by her power, caused a stream of water the size of a ploughshare to flow from between the branches.
Vị thần, biết được ý nguyện của các đạo sĩ, nghĩ: “Ta sẽ giúp đỡ những vị này,” rồi với thần lực của mình, vị ấy làm cho một dòng nước lớn bằng đầu cày chảy ra từ giữa các cành cây.
Isigaṇo rajatakkhandhasadisaṃ udakavaṭṭiṃ disvā attano bhājanehi udakaṃ gahetvā paribhogaṃ katvā cintesi – ‘‘devatāya amhākaṃ paribhogaudakaṃ dinnaṃ, idaṃ pana agāmakaṃ mahāaraññaṃ, sādhu vatassa, sace no āhārampi dadeyyā’’ti.
The company of ascetics, seeing the stream of water resembling a silver column, took water in their bowls, consumed it, and then thought: "The deity has given us water for our use. But this is a vast forest without villages. How good it would be if it were to give us food as well!"
Nhóm đạo sĩ thấy dòng nước trắng như bạc, lấy nước vào bình của mình, dùng xong rồi suy nghĩ: “Vị thần đã ban cho chúng ta nước dùng, nhưng đây là một khu rừng lớn không có làng mạc. Thật tốt biết bao, nếu vị ấy có thể ban cho chúng ta cả thức ăn!”
Devatā isīnaṃ upasaṃkappanavasena dibbāni yāgukhajjakādīni datvā santappesi.
The deity, according to the ascetics' wishes, gave them divine gruel, hardtack, and other provisions, thus satisfying them.
Vị thần, theo ý nguyện của các đạo sĩ, đã ban cho họ cháo, đồ ăn nhẹ và các món ăn thần diệu khác, làm họ hài lòng.
Isayo cintayiṃsu – ‘‘devatāya amhākaṃ paribhogaudakampi bhojanampi sabbaṃ dinnaṃ, sādhu vatassa, sace no attānaṃ dasseyyā’’ti.
The ascetics thought: "The deity has given us all, water for our use and also food. How good it would be if she would reveal herself to us!"
Các đạo sĩ suy nghĩ: “Vị thần đã ban cho chúng ta cả nước dùng lẫn thức ăn. Thật tốt biết bao, nếu vị ấy có thể hiện thân cho chúng ta thấy!”
Anāthapiṇḍikassa kira gehe ayaṃ devaputto kammakāro ahosi.
It is said that this devaputta was formerly a servant in Anāthapiṇḍika's house.
Thiên tử này trước đây là một người làm công trong nhà của trưởng giả Anāthapiṇḍika.
Seṭṭhissa hi gehe uposathadivasesu antamaso dāsakammakāre upādāya sabbo jano uposathiko hoti.
Indeed, in the financier's house, on Uposatha days, everyone, down to the servants, observed the Uposatha.
Trong nhà của vị trưởng giả, vào những ngày Uposatha, tất cả mọi người, kể cả những người hầu và người làm công, đều giữ giới Uposatha.
Ekadivasaṃ ayaṃ kammakāro ekakova pāto uṭṭhāya kammantaṃ gato.
One day, this servant alone woke up early and went to work.
Một ngày nọ, người làm công này một mình thức dậy sớm và đi làm việc.
Mahāseṭṭhi nivāpaṃ labhanamanusse sallakkhento etassevekassa araññaṃ gatabhāvaṃ ñatvā assa sāyamāsatthāya nivāpaṃ adāsi.
The great financier, noticing those who received food, realized that only this one had gone to the forest and gave him provisions for his evening meal.
Vị Đại trưởng giả, khi xem xét những người nhận khẩu phần ăn, nhận thấy chỉ có người này đi vào rừng, nên đã cho anh ta một khẩu phần ăn cho bữa tối.
Bhattakārikā dāsī ekasseva bhattaṃ pacitvā araññato āgatassa bhattaṃ vaḍḍhetvā adāsi, kammakāro āha – ‘‘aññesu divasesu imasmiṃ kāle gehaṃ ekasaddaṃ ahosi, ajja ativiya sannisinnaṃ, kiṃ nu kho eta’’nti?
The slave woman who cooked the meals cooked food for this one person and, when he returned from the forest, served him food. The servant asked, "On other days, at this time, the house was full of sound, but today it is extremely quiet. What could this be?"
Cô hầu gái nấu cơm chỉ cho một người, rồi khi người làm công từ rừng về, cô múc cơm cho anh ta. Người làm công hỏi: “Những ngày khác, vào giờ này, trong nhà ồn ào, sao hôm nay lại quá yên tĩnh vậy? Chuyện gì thế?”
Tassa sā ācikkhi – ‘‘ajja imasmiṃ gehe sabbe manussā uposathikā, mahāseṭṭhi tuyhevekassa nivāpaṃ adāsī’’ti.
She told him, "Today, everyone in this house is observing the Uposatha. The great financier gave provisions to you alone."
Cô ấy nói với anh ta: “Hôm nay, trong nhà này, tất cả mọi người đều giữ giới Uposatha, Đại trưởng giả chỉ cho anh một khẩu phần ăn thôi.”
Evaṃ ammāti?
"Is that so, mother?"
“Thật vậy sao, mẹ?”
Āma sāmīti.
"Yes, master," she replied.
“Vâng, thưa chủ.”
Imasmiṃ kāle uposathaṃ samādinnassa uposathakammaṃ hoti na hotīti mahāseṭṭhiṃ puccha ammāti?
"Mother, please ask the great financier whether observing the Uposatha at this time counts as an Uposatha or not."
“Mẹ ơi, hãy hỏi Đại trưởng giả xem, nếu giữ giới Uposatha vào giờ này thì có được tính là giới Uposatha không?”
Tāya gantvā pucchito mahāseṭṭhi āha – ‘‘sakalauposathakammaṃ na hoti, upaḍḍhakammaṃ pana hoti, uposathiko hotū’’ti.
When she went and asked, the great financier said, "A full Uposatha does not count, but a half-Uposatha does. Let him observe the Uposatha."
Khi cô ấy đi hỏi, Đại trưởng giả nói: “Giới Uposatha trọn vẹn thì không được, nhưng giới Uposatha nửa ngày thì có. Hãy để anh ta giữ giới Uposatha.”
Kammakāro bhattaṃ abhuñjitvā mukhaṃ vikkhāletvā uposathiko hutvā vasanaṭṭhānaṃ gantvā nipajji.
The servant, without eating his meal, rinsed his mouth, observed the Uposatha, and went to his lodging place to lie down.
Người làm công không ăn cơm, súc miệng, rồi giữ giới Uposatha, đi đến chỗ ở và nằm xuống.
Tassa āhāraparikkhīṇakāyassa rattiṃ vāto kuppi.
As his body was weakened by lack of food, he suffered from a wind ailment during the night.
Vì cơ thể anh ta thiếu thức ăn, vào ban đêm, gió nổi lên (bệnh).
So paccūsasamaye kālaṃ katvā upaḍḍhauposathakammanissandena mahāvaṭṭaniaṭaviyaṃ nigrodharukkhe devaputto hutvā nibbatti.
He passed away at dawn and, as a result of his half-Uposatha, was reborn as a devaputta in a banyan tree in a great forested wilderness.
Anh ta qua đời vào lúc rạng đông, và nhờ quả báo của việc giữ giới Uposatha nửa ngày, đã tái sinh làm thiên tử trong cây đa ở khu rừng cây đa lớn.
So taṃ pavattiṃ isīnaṃ ārocesi.
He related that story to the ascetics.
Vị ấy đã kể lại sự việc đó cho các đạo sĩ.
Isayo tumhehi mayaṃ buddho, dhammo, saṅghoti asutapubbaṃ sāvitā, uppanno nu kho loke buddhoti?
The ascetics asked, "You have told us about the Buddha, Dhamma, and Saṅgha, which we had not heard before. Has a Buddha indeed arisen in the world?"
Các đạo sĩ hỏi: “Chư vị đã cho chúng tôi nghe về Phật, Pháp, Tăng, những điều mà chúng tôi chưa từng nghe. Vậy có phải một vị Phật đã xuất hiện trên thế gian không?”
Āma, bhante, uppannoti.
"Yes, Venerable Sirs, he has arisen," he replied.
“Vâng, thưa chư vị, Ngài đã xuất hiện.”
Idāni kuhiṃ vasatīti?
"Where does he reside now?"
“Hiện giờ Ngài đang ở đâu?”
Sāvatthiṃ nissāya jetavane, bhanteti.
"In Jetavana, near Sāvatthī, Venerable Sirs," he said.
“Thưa chư vị, Ngài đang trú tại Tịnh xá Jetavana gần Sāvatthī.”
Isayo tiṭṭhatha tāva tumhe mayaṃ satthāraṃ passissāmāti haṭṭhatuṭṭhā nikkhamitvā anupubbena kosambinagaraṃ sampāpuṇiṃsu.
The ascetics, delighted and joyful, said, "Please stay here for a while; we shall see the Teacher," and departed. In due course, they reached the city of Kosambī.
Các đạo sĩ, vui mừng khôn xiết, liền khởi hành, nói: “Chư vị hãy ở lại đó, chúng tôi sẽ đi gặp Đức Đạo Sư,” rồi tuần tự đến thành Kosambī.
Mahāseṭṭhino, ‘‘isayo āgatā’’ti paccuggamanaṃ katvā, ‘‘sve amhākaṃ bhikkhaṃ gaṇhatha, bhante’’ti nimantetvā punadivase isigaṇassa mahādānaṃ adaṃsu.
The financiers, upon learning that the ascetics had arrived, went to meet them and invited them, saying, "Venerable sirs, please accept alms from us tomorrow," and on the following day, they offered a great alms-giving to the company of ascetics.
Các vị đại trưởng giả, khi biết “các đạo sĩ đã đến,” liền ra đón, thỉnh mời: “Bạch chư vị, xin chư vị hãy nhận vật thực của chúng tôi vào ngày mai,” rồi vào ngày hôm sau, họ đã cúng dường một đại lễ vật cho nhóm đạo sĩ.
Isayo bhuñjitvāva gacchāmāti āpucchiṃsu.
The ascetics, having eaten, asked permission to leave, saying, "We shall depart."
Các đạo sĩ hỏi xin phép: “Chúng tôi sẽ đi ngay sau khi dùng bữa.”
Tumhe, bhante, aññasmiṃ kāle ekampi māsaṃ dvepi tayopi cattāropi māse vasitvā gacchatha.
"Venerable sirs, on other occasions you stay for one month, two months, three months, or even four months before departing.
“Bạch chư vị, những lần khác, chư vị thường ở lại một tháng, hai tháng, ba tháng, hoặc bốn tháng rồi mới đi.
Imasmiṃ pana vāre hiyyo āgantvā ajjeva gacchāmāti vadatha, kimidanti?
But on this occasion, you arrived yesterday and say you will depart today. Why is this?"
Nhưng lần này, chư vị mới đến hôm qua mà hôm nay đã nói muốn đi ngay, tại sao vậy?”
Āma gahapatayo buddho loke uppanno, na kho pana sakkā jīvitantarāyo vidituṃ, tena mayaṃ turitā gacchāmāti.
"Indeed, householders, a Buddha has arisen in the world, and it is impossible to know when one's life may end, so we are hastening to depart," they replied.
“Thưa gia chủ, đúng vậy, một vị Phật đã xuất hiện trên thế gian, nhưng không thể biết trước được hiểm nguy của mạng sống, vì vậy chúng tôi vội vã đi.”
Tena hi, bhante, mayampi gacchāma, amhehi saddhiṃyeva gacchathāti.
"In that case, Venerable sirs, we too shall go. Please go with us," they said.
“Vậy thì, bạch chư vị, chúng tôi cũng sẽ đi, xin chư vị hãy đi cùng chúng tôi.”
Tumhe agāriyā nāma mahājaṭā, tiṭṭhatha tumhe, mayaṃ puretaraṃ gamissāmāti nikkhamitvā ekasmiṃ ṭhāne dvepi divasāni avasitvā turitagamaneneva sāvatthiṃ patvā jetavanavihāre satthu santikameva agamaṃsu.
"You, householders, are full of many ties. Please stay; we will go ahead." Having said this, they departed, and without staying even two days in one place, they reached Sāvatthī with swift journeying and went directly to the Teacher at Jetavana monastery.
“Này các gia chủ, các vị là những người tại gia với nhiều ràng buộc; các vị hãy ở lại, chúng tôi sẽ đi trước.” Nói vậy, họ liền khởi hành, không ở lại một nơi nào quá hai ngày, mà đi nhanh chóng đến Sāvatthī, rồi đến thẳng Tịnh xá Jetavana để gặp Đức Đạo Sư.
Satthu madhuradhammakathaṃ sutvā sabbeva pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇiṃsu.
Having heard the Teacher's sweet Dhamma talk, they all renounced and attained Arahantship.
Sau khi nghe Đức Đạo Sư thuyết pháp ngọt ngào, tất cả đều xuất gia và đạt được quả A-la-hán.
Tepi tayo seṭṭhino pañcahi pañcahi sakaṭasatehi sappimadhuphāṇitādīni ceva paṭṭunnadukūlādīni ca ādāya kosambito nikkhamitvā anupubbena sāvatthiṃ patvā jetavanasāmante khandhāvāraṃ bandhitvā satthu santikaṃ gantvā vanditvā paṭisanthāraṃ katvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Those three financiers also set out from Kosambī with five hundred carts each, laden with ghee, honey, treacle, and various fine cloths like paṭṭunna and dukūla. In due course, they reached Sāvatthī, set up camp near Jetavana, and went to the Teacher. They paid homage, exchanged greetings, and sat down to one side.
Ba vị trưởng giả đó cũng, mỗi vị với năm trăm cỗ xe chở bơ, mật, đường thốt nốt, và các loại vải lụa, đã rời Kosambī, tuần tự đến Sāvatthī, dựng trại gần Jetavana, rồi đến gặp Đức Đạo Sư, đảnh lễ, chào hỏi và ngồi sang một bên.
Satthā tiṇṇampi sahāyakānaṃ madhuradhammakathaṃ kathesi.
The Teacher delivered a sweet Dhamma talk to all three companions.
Đức Đạo Sư đã thuyết pháp ngọt ngào cho cả ba người bạn.
Te balavasomanassajātā satthāraṃ nimantetvā punadivase mahādānaṃ adaṃsu.
They, filled with strong joy, invited the Teacher and offered a great alms-giving on the following day.
Họ, với niềm hoan hỷ lớn lao, đã thỉnh Đức Đạo Sư và vào ngày hôm sau đã cúng dường một đại thí.
Puna nimantetvā punadivaseti evaṃ aḍḍhamāsaṃ dānaṃ datvā, ‘‘amhākaṃ janapadaṃ āgamanāya paṭiññaṃ dethā’’ti pādamūle nipajjiṃsu.
They continued to invite him and offer alms for half a month, then prostrated at his feet, saying, "Please give us a promise to come to our region."
Sau đó, họ lại thỉnh Ngài vào ngày hôm sau, cứ thế cúng dường trong nửa tháng, rồi quỳ dưới chân Ngài thưa: “Bạch Thế Tôn, xin Ngài hứa khả đến thăm xứ sở của chúng con.”
Bhagavā, ‘‘suññāgāre kho gahapatayo tathāgatā abhiramantī’’ti āha.
The Blessed One replied, "Householders, Tathāgatas delight in secluded dwellings."
Đức Thế Tôn đáp: “Này các gia chủ, chư Như Lai hoan hỷ với những nơi vắng vẻ.”
Ettāvatā paṭiññā dinnā nāma hotīti gahapatayo sallakkhetvā dinnā no bhagavatā paṭiññāti dasabalaṃ vanditvā nikkhamitvā antarāmagge yojane yojane ṭhāne vihāraṃ kāretvā anupubbena kosambiṃ patvā, ‘‘loke buddho uppanno’’ti kathayiṃsu.
"By this much a promise is given" – having understood this, the householders,* "A promise has been given to us by the Blessed One," paid homage to the Ten-Powered One and departed. Along the way, at every yojana, they had monasteries built. Gradually, they reached Kosambī and announced, "A Buddha has arisen in the world!"
Các gia chủ nhận thấy rằng lời nói đó là một lời hứa khả, bèn nghĩ: “Đức Thế Tôn đã hứa khả với chúng ta rồi,” rồi đảnh lễ Đức Thập Lực, ra về, trên đường cứ mỗi dojana lại xây một tinh xá, dần dần đến Kosambī và loan báo: “Đức Phật đã xuất hiện trên thế gian.”
Tayopi janā attano attano ārāme mahantaṃ dhanapariccāgaṃ katvā bhagavato vasanatthāya vihāre kārāpayiṃsu.
And those three individuals, each in their own park, made a great sacrifice of wealth and had monasteries built for the residence of the Blessed One.
Cả ba vị gia chủ đó đều đã bỏ ra một lượng lớn tài sản để xây dựng các tinh xá cho Đức Thế Tôn cư ngụ trong khu vườn của mình.
Tattha kukkuṭaseṭṭhinā kārito kukkuṭārāmo nāma ahosi.
Among these, the monastery built by the merchant Kukkuṭa was named Kukkuṭārāma.
Trong số đó, tinh xá do gia chủ Kukkuṭa xây dựng được gọi là Kukkuṭārāma.
Pāvārikaseṭṭhinā ambavane kārito pāvārikambavano nāma ahosi.
The monastery built by the merchant Pāvārika in the mango grove was named Pāvārikambavana.
Tinh xá do gia chủ Pāvārika xây dựng trong vườn xoài được gọi là Pāvārikambavana.
Ghositena kārito ghositārāmo nāma ahosi.
The monastery built by Ghoshita was named Ghositārāma.
Tinh xá do Ghosita xây dựng được gọi là Ghositārāma.
Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘ghositaseṭṭhinā kārite ārāme’’ti.
It is with reference to this that it was said, "in the park built by the merchant Ghoshita."
Để chỉ điều đó, đã nói: “Trong tinh xá do gia chủ Ghosita xây dựng.”
Bhaṇḍanajātātiādīsu kalahassa pubbabhāgo bhaṇḍanaṃ nāma, taṃ jātaṃ etesanti bhaṇḍanajātā.
In phrases like bhaṇḍanajātā (given to quarrels), bhaṇḍana is the preliminary stage of a quarrel; they are bhaṇḍanajātā because this* has arisen for them.
Trong các từ bhaṇḍanajātā (đã khởi tranh cãi) v.v., phần đầu của sự xung đột được gọi là bhaṇḍana (tranh cãi), và những vị đã khởi tranh cãi được gọi là bhaṇḍanajātā.
Hatthaparāmāsādivasena matthakaṃ patto kalaho jāto etesanti kalahajātā.
They are kalahajātā (given to strife) because a quarrel has arisen for them, reaching its climax through physical contact, and so on.
Những vị đã đi đến tột cùng của sự xung đột, như việc dùng tay chạm vào nhau v.v., được gọi là kalahajātā (đã khởi xung đột).
Viruddhabhūtaṃ vādanti vivādaṃ, taṃ āpannāti vivādāpannā.
They are vivādāpannā (fallen into dispute) because they have fallen into speech that is contradictory, a vivāda.
Sự tranh luận đối nghịch được gọi là vivāda (tranh luận), những vị đã rơi vào đó được gọi là vivādāpannā (đã rơi vào tranh luận).
Mukhasattīhīti vācāsattīhi.
Mukhasattīhi means "with verbal darts."
Mukhasattīhi có nghĩa là bằng những mũi giáo lời nói.
Vitudantāti vijjhantā.
Vitudantā means "piercing."
Vitudantā có nghĩa là đâm chọc.
Te na ceva aññamaññaṃ saññāpenti na ca saññattiṃ upentīti te atthañca kāraṇañca dassetvā neva aññamaññaṃ jānāpenti.
Te na ceva aññamaññaṃ saññāpenti na ca saññattiṃ upentī (They neither make each other understand nor come to an understanding) means that, even after explaining the meaning and the reason, they do not make each other understand.
Te na ceva aññamaññaṃ saññāpenti na ca saññattiṃ upentī (Họ không thể khiến nhau hiểu, cũng không chịu hiểu) có nghĩa là họ không thể khiến nhau hiểu được ý nghĩa và lý do khi trình bày.
Sacepi saññāpetuṃ ārabhanti, tathāpi saññattiṃ na upenti, jānituṃ na icchantīti attho.
Even if they try to make* understand, they still do not come to an understanding; that is to say, they do not wish to understand.
Dù họ cố gắng khiến nhau hiểu, nhưng họ không chịu hiểu, tức là không muốn biết.
Nijjhattiyāpi eseva nayo.
The same method applies to nijjhatti.
Đối với nijjhatti (sự thấu hiểu) cũng vậy.
Ettha ca nijjhattīti saññattivevacanamevetaṃ.
And here, nijjhatti is merely a synonym for saññatti.
Ở đây, nijjhatti cũng là một từ đồng nghĩa với saññatti (sự hiểu biết).
Kasmā panete bhaṇḍanajātā ahesunti?
But why did they become given to quarrels?
Tại sao họ lại khởi tranh cãi?
Appamattakena kāraṇena.
For a very small reason.
Vì một lý do nhỏ nhặt.
Dve kira bhikkhū ekasmiṃ āvāse vasanti vinayadharo ca suttantiko ca.
It is said that two bhikkhus, one expert in Vinaya and one expert in Suttanta, lived in the same residence.
Tương truyền, có hai vị Tỳ-khưu sống trong một trú xứ: một vị tinh thông Vinaya (Vinayadhara) và một vị tinh thông Suttanta (Suttantika).
Tesu suttantiko bhikkhu ekadivasaṃ vaccakuṭiṃ paviṭṭho ācamanaudakāvasesaṃ bhājane ṭhapetvāva nikkhami.
One day, the Suttanta bhikkhu entered the lavatory, and after using water for washing, left the leftover water in the vessel.
Một hôm, vị Tỳ-khưu Suttantika vào nhà vệ sinh, sau đó ra ngoài mà để lại nước rửa tay còn sót lại trong bình.
Vinayadharo pacchā paviṭṭho taṃ udakaṃ disvā nikkhamitvā taṃ bhikkhuṃ pucchi, āvuso, tayā idaṃ udakaṃ ṭhapitanti?
The Vinaya bhikkhu entered later, saw that water, came out, and asked the bhikkhu, "Friend, was this water left by you?"
Vị Tỳ-khưu Vinayadhara vào sau, thấy nước đó bèn đi ra hỏi vị Tỳ-khưu kia: “Này Hiền giả, nước này là do Hiền giả để lại phải không?”
Āma, āvusoti.
"Yes, friend,"*.
“Vâng, thưa Hiền giả.”
Tvamettha āpattibhāvaṃ na jānāsīti?
"Do you not know that this constitutes an offense?"
“Hiền giả không biết đây là một lỗi (āpatti) sao?”
Āma na jānāmīti.
"No, I do not know,"*.
“Vâng, tôi không biết.”
Hoti, āvuso, ettha āpattīti.
"Friend, there is an offense in this."
“Này Hiền giả, đây là một lỗi.”
Sace hoti desessāmīti.
"If there is, I will confess it,"*.
“Nếu là lỗi, tôi sẽ thú tội.”
Sace pana te, āvuso, asañcicca asatiyā kataṃ, natthi te āpattīti.
"But, friend, if it was done unintentionally, without mindfulness, there is no offense for you,"*.
“Nhưng này Hiền giả, nếu Hiền giả làm điều đó mà không cố ý và do thiếu chú tâm, thì Hiền giả không có lỗi.”
So tassā āpattiyā anāpattidiṭṭhi ahosi.
That* bhikkhu held the view that it was not an offense regarding that offense.
Vị Tỳ-khưu đó đã có quan điểm rằng lỗi đó không phải là lỗi.
Vinayadharo attano nissitakānaṃ, ‘‘ayaṃ suttantiko āpattiṃ āpajjamānopi na jānātī’’ti ārocesi.
The Vinaya bhikkhu informed his disciples, "This Suttanta bhikkhu commits an offense but does not know it to be an offense."
Vị Tỳ-khưu Vinayadhara đã báo cho các đệ tử của mình rằng: “Vị Tỳ-khưu Suttantika này dù phạm lỗi nhưng không biết đó là lỗi.”
Te tassa nissitake disvā – ‘‘tumhākaṃ upajjhāyo āpattiṃ āpajjitvāpi āpattibhāvaṃ na jānātī’’ti āhaṃsu.
Those* saw the disciples of that* bhikkhu and said, "Your preceptor commits an offense but does not know it to be an offense."
Các đệ tử của vị Vinayadhara thấy các đệ tử của vị Suttantika bèn nói: “Thầy của các ông dù phạm lỗi nhưng không biết đó là lỗi.”
Te gantvā attano upajjhāyassa ārocesuṃ.
They went and reported this to their preceptor.
Các đệ tử đó đi báo lại cho thầy của mình.
So evamāha – ‘‘ayaṃ vinayadharo pubbe ‘anāpattī’ti vatvā idāni ‘āpattī’ti vadati, musāvādī eso’’ti.
He said, "This Vinaya bhikkhu first said 'no offense' but now says 'an offense'; he is a liar."
Thầy của họ nói: “Vị Vinayadhara này trước đây nói ‘không lỗi’ mà bây giờ lại nói ‘có lỗi’, ông ta là kẻ nói dối.”
Te gantvā, ‘‘tumhākaṃ upajjhāyo musāvādī’’ti evaṃ aññamaññaṃ kalahaṃ vaḍḍhayiṃsu, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
They went and reported, "Your preceptor is a liar," thus increasing the quarrel between them. It is with reference to this that this was said.
Các đệ tử đó đi nói: “Thầy của các ông là kẻ nói dối,” cứ thế họ làm cho sự xung đột giữa hai bên càng tăng lên. Điều đó được nói đến để chỉ sự việc này.
Bhagavantaṃ etadavocāti etaṃ, ‘‘idha, bhante, kosambiyaṃ bhikkhū bhaṇḍanajātā’’tiādivacanaṃ avoca.
Bhagavantaṃ etadavocā (He said this to the Blessed One) refers to him saying these words: "Here, venerable sir, the bhikkhus in Kosambī are given to quarrels," and so forth.
Bhagavantaṃ etadavocā (đã thưa với Đức Thế Tôn điều này) có nghĩa là đã thưa những lời như: “Bạch Thế Tôn, ở Kosambī này, các Tỳ-khưu đã khởi tranh cãi” v.v.
Tañca kho neva piyakamyatāya na bhedādhippāyena, atha kho atthakāmatāya hitakāmatāya.
And he spoke not out of desire for affection, nor with the intention of causing division, but out of a desire for welfare and benefit.
Và điều đó không phải do muốn được yêu mến hay có ý chia rẽ, mà là do muốn lợi ích và muốn điều thiện.
Sāmaggikārako kiresa bhikkhu, tasmāssa etadahosi – ‘‘yathā ime bhikkhū vivādaṃ āraddhā, na sakkā mayā, nāpi aññena bhikkhunā samaggā kātuṃ, appeva nāma sadevake loke appaṭipuggalo bhagavā sayaṃ vā gantvā, attano vā santikaṃ pakkosāpetvā etesaṃ bhikkhūnaṃ khantimettāpaṭisaṃyuttaṃ sāraṇīyadhammadesanaṃ kathetvā sāmaggiṃ kareyyā’’ti atthakāmatāya hitakāmatāya gantvā avoca.
This bhikkhu, it is said, desired unity. Therefore, he thought, "Since these bhikkhus have started a dispute, neither I nor any other bhikkhu can reconcile them. Perhaps the Blessed One, who is unsurpassed in the world with its devas, might go himself or have them summoned to him, and after delivering a discourse on the conciliatory Dhamma related to patience and loving-kindness to these bhikkhus, bring about unity." Thus, out of a desire for welfare and benefit, he went and spoke.
Vị Tỳ-khưu này là người muốn hòa hợp, nên ông nghĩ: “Vì các Tỳ-khưu này đã khởi tranh luận, nên ta không thể, và không một Tỳ-khưu nào khác có thể khiến họ hòa hợp được. Có lẽ Đức Thế Tôn, bậc vô song trong thế gian cùng chư thiên, sẽ tự mình đến hoặc cho gọi các Tỳ-khưu này đến, thuyết giảng giáo pháp về lòng kiên nhẫn và từ ái, rồi khiến họ hòa hợp.” Với ý muốn lợi ích và muốn điều thiện, ông đã đến và thưa.
492. Chayime, bhikkhave, dhammā sāraṇīyāti heṭṭhā kalahabhaṇḍanavasena desanā āraddhā.
492. Chayime, bhikkhave, dhammā sāraṇīyā (These six conciliatory qualities, bhikkhus) – the teaching began below with reference to disputes and quarrels.
492. Chayime, bhikkhave, dhammā sāraṇīyā (Này các Tỳ-khưu, có sáu pháp đáng ghi nhớ này) – ở phần trước, bài giảng được bắt đầu với chủ đề xung đột và tranh cãi.
Imasmiṃ ṭhāne cha sāraṇīyā dhammā āgatāti evamidaṃ kosambiyasuttaṃ yathānusandhināva gataṃ hoti.
Here, the six conciliatory qualities are mentioned, and thus this Kosambiya Sutta proceeds in accordance with the context.
Ở đây, sáu pháp đáng ghi nhớ được đề cập, do đó Kinh Kosambī này được trình bày theo mạch liên kết đó.
Tattha sāraṇīyāti saritabbayuttā addhāne atikkantepi na pamussitabbā.
There, sāraṇīyā means "worthy of being remembered," not to be forgotten even after a long time has passed.
Trong đó, sāraṇīyā có nghĩa là những pháp đáng được ghi nhớ, không nên quên dù thời gian đã trôi qua dài lâu.
Yo te dhamme pūreti, taṃ sabrahmacārīnaṃ piyaṃ karontīti piyakaraṇā.
He who fulfills these qualities makes himself dear to his fellow Dhamma-farers; therefore, these are piyakaraṇā (causing affection).
Vị nào thực hành đầy đủ những pháp đó, vị ấy làm cho các vị đồng Phạm hạnh yêu mến, nên được gọi là piyakaraṇā (khiến được yêu mến).
Garuṃ karontīti garukaraṇā.
They inspire respect; thus, they are garukaraṇā (causing respect).
Khiến được tôn trọng, nên được gọi là garukaraṇā (khiến được tôn trọng).
Saṅgahāyāti saṅgahaṇatthāya.
Saṅgahāyā means "for the sake of unity."
Saṅgahāyā có nghĩa là vì sự hòa hợp.
Avivādāyāti avivādanatthāya.
Avivādāyā means "for the sake of not disputing."
Avivādāyā có nghĩa là vì không tranh cãi.
Sāmaggiyāti samaggabhāvatthāya.
Sāmaggiyā means "for the sake of being in harmony."
Sāmaggiyā có nghĩa là vì sự hòa hợp.
Ekībhāvāyāti ekībhāvatthāya ninnānākaraṇāya.
Ekībhāvāyā means "for the sake of oneness, of not being separate."
Ekībhāvāyā có nghĩa là vì sự hợp nhất, không chia rẽ.
Saṃvattantīti bhavanti.
Saṃvattantī means "they conduce to."
Saṃvattantī có nghĩa là dẫn đến.
Mettaṃ kāyakammanti mettacittena kattabbaṃ kāyakammaṃ.
Mettaṃ kāyakammaṃ (bodily action of loving-kindness) is bodily action to be done with a mind of loving-kindness.
Mettaṃ kāyakammaṃ có nghĩa là hành động thân thể được thực hiện với tâm từ.
Vacīkammamanokammesupi eseva nayo.
The same method applies to vacīkamma (verbal action) and manokamma (mental action).
Đối với vacīkamma (hành động lời nói) và manokamma (hành động ý nghĩ) cũng theo cách tương tự.
Imāni bhikkhūnaṃ vasena āgatāni, gihīsupi labbhantiyeva.
These are given in the context of bhikkhus, but they are also found among lay people.
Những điều này được đề cập trong bối cảnh của các Tỳ-khưu, nhưng cũng có thể được tìm thấy ở hàng cư sĩ.
Bhikkhūnañhi mettacittena ābhisamācārikadhammapūraṇaṃ mettaṃ kāyakammaṃ nāma.
For bhikkhus, fulfilling the duties of polite conduct with a mind of loving-kindness is called the bodily action of loving-kindness.
Đối với các Tỳ-khưu, việc thực hành đầy đủ các pháp ứng xử (ābhisamācārika dhamma) với tâm từ được gọi là hành động thân thể từ ái (mettaṃ kāyakamma).
Gihīnaṃ cetiyavandanatthāya bodhivandanatthāya saṅghanimantanatthāya gamanaṃ gāmaṃ piṇḍāya paviṭṭhe bhikkhū disvā paccuggamanaṃ pattapaṭiggahaṇaṃ āsanapaññāpanaṃ anugamananti evamādikaṃ mettaṃ kāyakammaṃ nāma.
For lay people, going to pay homage at a cetiya, to pay homage to a Bodhi tree, to invite the Saṅgha, seeing bhikkhus who have entered the village for alms, going forth to meet them, receiving their bowls, arranging seats, following them, and so forth—such actions are called the bodily action of loving-kindness.
Đối với cư sĩ, việc đi đến đảnh lễ tháp thờ, đảnh lễ cây Bồ-đề, thỉnh chư Tăng, khi thấy các Tỳ-khưu vào làng khất thực thì đi đón, nhận bát, sắp đặt chỗ ngồi, đi theo tiễn đưa v.v., những hành động như vậy được gọi là hành động thân thể từ ái.
Bhikkhūnaṃ mettacittena ācārapaññattisikkhāpadaṃ, kammaṭṭhānakathanaṃ dhammadesanā tepiṭakampi buddhavacanaṃ mettaṃ vacīkammaṃ nāma.
For bhikkhus, teaching the precepts of conduct (ācāra-paññatti-sikkhāpada), explaining meditation subjects, and delivering Dhamma discourses, including the entire Tipiṭaka of the Buddha's words, is called mettaṃ vacīkammaṃ (verbal action of loving-kindness).
Đối với các Tỳ-khưu, việc thuyết giảng các giới luật về oai nghi (ācāra-paññatti-sikkhāpada), hướng dẫn đề mục thiền định (kammaṭṭhāna-kathana), và thuyết giảng giáo pháp (dhammadesanā) bao gồm cả Tam Tạng Pali (Tepiṭaka Buddhavacana) với tâm từ được gọi là hành động lời nói từ ái (mettaṃ vacīkammaṃ).
Gihīnañca, ‘‘cetiyavandanatthāya gacchāma, bodhivandanatthāya gacchāma, dhammassavanaṃ karissāma, padīpamālāpupphapūjaṃ karissāma, tīṇi sucaritāni samādāya vattissāma, salākabhattādīni dassāma, vassāvāsikaṃ dassāma, ajja saṅghassa cattāro paccaye dassāma, saṅghaṃ nimantetvā khādanīyādīni saṃvidahatha, āsanāni paññāpetha, pānīyaṃ upaṭṭhapetha, saṅghaṃ paccuggantvā ānetha, paññattāsane nisīdāpetvā chandajātā ussāhajātā veyyāvaccaṃ karothā’’tiādikathanakāle mettaṃ vacīkammaṃ nāma.
For lay people, when saying things like, "Let us go to pay homage to the cetiya, let us go to pay homage to the Bodhi tree, let us listen to the Dhamma, let us offer lamps, garlands, and flowers, let us undertake and practice the three good conducts, let us offer ticket-meals and so forth, let us offer Vassāvāsika robes, today let us offer the four requisites to the Saṅgha, invite the Saṅgha and arrange edibles and so forth, prepare seats, provide drinking water, go forth to meet the Saṅgha and bring them, seat them on the prepared seats, and with eagerness and enthusiasm, perform service"—such speech is called the verbal action of loving-kindness.
Đối với cư sĩ, khi nói những lời như: “Chúng ta hãy đi đảnh lễ tháp thờ, chúng ta hãy đi đảnh lễ cây Bồ-đề, chúng ta sẽ nghe pháp, chúng ta sẽ cúng dường đèn, vòng hoa, hoa tươi, chúng ta sẽ thọ trì và thực hành ba thiện hạnh, chúng ta sẽ cúng dường cơm phiếu (salākabhatta) v.v., chúng ta sẽ cúng dường y mùa an cư (vassāvāsika), hôm nay chúng ta sẽ cúng dường bốn vật dụng cho Tăng đoàn, hãy thỉnh chư Tăng và chuẩn bị đồ ăn v.v., hãy sắp đặt chỗ ngồi, hãy chuẩn bị nước uống, hãy đi đón và thỉnh chư Tăng vào, sau khi đã an tọa trên những chỗ ngồi đã sắp đặt, hãy hoan hỷ và nhiệt tâm làm các công việc phục vụ (veyyāvacca),” những lời nói như vậy được gọi là hành động lời nói từ ái.
Āvi ceva raho cāti sammukhā ca parammukhā ca.
Āvi ceva raho cā (openly and in secret) means "in the presence and in the absence*."
Āvi ceva raho cā có nghĩa là cả công khai lẫn riêng tư.
Tattha navakānaṃ cīvarakammādīsu sahāyabhāvūpagamanaṃ sammukhā mettaṃ kāyakammaṃ nāma.
Here, for new bhikkhus, acting as a helper in things like robe-making is a bodily action of loving-kindness done openly.
Trong đó, việc hỗ trợ các Tỳ-khưu mới trong các công việc như may y v.v. một cách công khai được gọi là hành động thân thể từ ái.
Therānaṃ pana pādadhovanavandanabījanadānādibhedampi sabbaṃ sāmīcikammaṃ sammukhā mettaṃ kāyakammaṃ nāma.
For elder bhikkhus, all proper conduct such as washing their feet, paying homage, fanning, and offering is a bodily action of loving-kindness done openly.
Đối với các vị trưởng lão, tất cả những hành động thích đáng như rửa chân, đảnh lễ, quạt mát, v.v., được gọi là thân nghiệp từ ái trực diện (sammukhā mettaṃ kāyakamma).
Ubhayehipi dunnikkhittānaṃ dārubhaṇḍādīnaṃ tesu avamaññaṃ akatvā attanā dunnikkhittānaṃ viya paṭisāmanaṃ parammukhā mettaṃ kāyakammaṃ nāma.
For both, tidying up misplaced items like wooden objects, without any disrespect towards the owner, as if one's own items were misplaced, is a bodily action of loving-kindness done in secret.
Bởi cả hai (trưởng lão và vị trẻ), việc sắp xếp lại những vật dụng bằng gỗ, v.v., bị đặt sai chỗ, mà không khinh thường những người đã đặt chúng, như thể chính mình đã đặt sai chỗ, được gọi là thân nghiệp từ ái gián tiếp (parammukhā mettaṃ kāyakamma).
Devatthero tissattheroti evaṃ paggayha vacanaṃ sammukhā mettaṃ vacīkammaṃ nāma.
"Elder Deva, Elder Tissa" — thus, addressing by name is called verbal act of loving-kindness in person.
Việc xưng hô bằng lời như “Đại đức Deva”, “Đại đức Tissa” được gọi là khẩu nghiệp từ ái trực diện (sammukhā mettaṃ vacīkamma).
Vihāre asantaṃ pana paripucchantassa, kuhiṃ amhākaṃ devatthero, amhākaṃ tissatthero kadā nu kho āgamissatīti evaṃ mamāyanavacanaṃ parammukhā mettaṃ vacīkammaṃ nāma.
But when one who is not in the monastery is asked, "Where is our Elder Deva? When will our Elder Tissa come?" such a speech expressing affection is called verbal action of loving-kindness in absence.
Đối với người hỏi về vị trưởng lão không có mặt trong tu viện, việc nói những lời yêu mến như “Đại đức Deva của chúng ta ở đâu?”, “Đại đức Tissa của chúng ta khi nào sẽ đến?” được gọi là khẩu nghiệp từ ái gián tiếp (parammukhā mettaṃ vacīkamma).
Mettāsinehasiniddhāni pana nayanāni ummīletvā suppasannena mukhena olokanaṃ sammukhā mettaṃ manokammaṃ nāma.
But opening eyes softened by the oil of loving-kindness and looking with a very serene face is called mental action of loving-kindness in presence.
Việc nhìn với đôi mắt chan chứa từ ái và tình cảm, với khuôn mặt rạng rỡ, được gọi là ý nghiệp từ ái trực diện (sammukhā mettaṃ manokamma).
Devatthero, tissatthero arogo hotu appābādhoti samannāharaṇaṃ parammukhā mettaṃ manokammaṃ nāma.
To reflect, "May Elder Deva, Elder Tissa be free from illness, be free from affliction," is called mental action of loving-kindness in absence.
Việc mong ước “Đại đức Deva, Đại đức Tissa được vô bệnh, ít bệnh!” được gọi là ý nghiệp từ ái gián tiếp (parammukhā mettaṃ manokamma).
Lābhāti cīvarādayo laddhapaccayā.
Gains are acquired requisites such as robes.
Lợi lộc (lābhā) là những vật dụng được thọ nhận như y phục, v.v.
Dhammikāti kuhanādibhedaṃ micchājīvaṃ vajjetvā dhammena samena bhikkhācariyavattena uppannā.
Righteously obtained means arisen through the Dhamma, by an upright alms-round practice, having avoided wrong livelihood such as fraud.
Hợp pháp (dhammikā) là những vật dụng phát sinh một cách hợp pháp, công bằng, bằng cách hành hạnh khất thực, tránh xa tà mạng như lừa dối, v.v.
Antamaso pattapariyāpannamattampīti pacchimakoṭiyā patte pariyāpannaṃ pattassa antogataṃ dvattikaṭacchubhikkhāmattampi.
Even just what is included in the alms-bowl means even just a measure of two or three ladles of alms-food, contained within the alms-bowl, as the lowest limit.
Dù chỉ một lượng vừa đủ đầy bát (antamaso pattapariyāpannamattampī) nghĩa là dù chỉ một lượng thực phẩm khất thực hai hoặc ba muỗng, vừa đủ chứa trong bát, nằm trong bát, là mức tối thiểu.
Appaṭivibhattabhogīti ettha dve paṭivibhattāni nāma āmisapaṭivibhattaṃ puggalapaṭivibhattañca.
In the phrase one who consumes without sharing, there are two kinds of sharing: sharing of material things (āmisa-paṭivibhatta) and sharing with individuals (puggala-paṭivibhatta).
Trong cụm từ người thọ dụng không phân chia (appaṭivibhattabhogī), có hai loại phân chia: phân chia vật chất (āmisapaṭivibhatta) và phân chia cá nhân (puggalapaṭivibhatta).
Tattha, ‘‘ettakaṃ dassāmi, ettakaṃ na dassāmī’’ti evaṃ cittena vibhajanaṃ āmisapaṭivibhattaṃ nāma.
Among these, to mentally divide, saying, "I will give this much, I will not give that much," is called sharing of material things.
Trong đó, việc phân chia trong tâm như “Ta sẽ cho chừng này, ta sẽ không cho chừng này” được gọi là phân chia vật chất (āmisapaṭivibhatta).
‘‘Asukassa dassāmi, asukassa na dassāmī’’ti evaṃ cittena vibhajanaṃ pana puggalapaṭivibhattaṃ nāma.
To mentally divide, saying, "I will give to this person, I will not give to that person," is called sharing with individuals.
Còn việc phân chia trong tâm như “Ta sẽ cho người này, ta sẽ không cho người kia” được gọi là phân chia cá nhân (puggalapaṭivibhatta).
Tadubhayampi akatvā yo appaṭivibhattaṃ bhuñjati, ayaṃ appaṭivibhattabhogī nāma.
One who does not do either of these, but consumes without sharing, is called one who consumes without sharing.
Vị nào thọ dụng mà không thực hiện cả hai sự phân chia đó, vị ấy được gọi là người thọ dụng không phân chia (appaṭivibhattabhogī).
Sīlavantehi sabrahmacārīhi sādhāraṇabhogīti ettha sādhāraṇabhogino idaṃ lakkhaṇaṃ, yaṃ yaṃ paṇītaṃ labbhati, taṃ taṃ neva lābhena lābhaṃ jigīsanāmukhena gihīnaṃ deti, na attanā paribhuñjati; paṭiggaṇhantova saṅghena sādhāraṇaṃ hotūti gahetvā gaṇḍiṃ paharitvā paribhuñjitabbaṃ saṅghasantakaṃ viya passati.
In the phrase one who shares with virtuous co-Dhamma practitioners, this is the characteristic of one who shares: whatever excellent thing is obtained, he neither gives it to laypeople with the aim of seeking further gains through that gain, nor does he consume it himself; having received it, he regards it as communal property of the Saṅgha, to be consumed only after striking the gong, as if it were property belonging to the Saṅgha, with the thought, "May this be shared with the Saṅgha."
Trong cụm từ người thọ dụng chung với các vị đồng phạm hạnh có giới hạnh (sīlavantehi sabrahmacārīhi sādhāraṇabhogī), đặc điểm của người thọ dụng chung là: bất cứ vật phẩm cao cấp nào nhận được, vị ấy không cho cư sĩ với ý đồ muốn có thêm lợi lộc, cũng không tự mình thọ dụng; khi nhận được, vị ấy xem đó như tài sản của Tăng-già cần được thọ dụng sau khi đánh chuông báo hiệu, với ý nghĩ “mong rằng vật này được chung với Tăng-già”.
Idaṃ pana sāraṇīyadhammaṃ ko pūreti, ko na pūretīti?
But who fulfills this sāmaṇīya-dhamma, and who does not?
Tuy nhiên, ai thực hành được pháp hòa kính này, ai không?
Dussīlo tāva na pūreti.
A morally corrupt person certainly does not fulfill it.
Vị phá giới thì không thực hành được.
Na hi tassa santakaṃ sīlavantā gaṇhanti.
For the virtuous do not accept his belongings.
Vì các vị có giới hạnh không nhận của cải của vị ấy.
Parisuddhasīlo pana vattaṃ akhaṇḍento pūreti.
But one of pure moral conduct fulfills it without breaking the practice.
Còn vị có giới hạnh thanh tịnh thì thực hành được bằng cách không phá vỡ phận sự.
Tatridaṃ vattaṃ – yo hi odissakaṃ katvā mātu vā pitu vā ācariyupajjhāyādīnaṃ vā deti, so dātabbaṃ deti, sāraṇīyadhammo panassa na hoti, palibodhajagganaṃ nāma hoti.
Here is the practice in this regard: indeed, if one gives specifically to one's mother, father, teachers, preceptors, and so forth, one gives what is to be given, but for him, it is not a sāmaṇīya-dhamma; rather, it is called cherishing impediments.
Trong đó, phận sự này là: vị nào chỉ định để cho cha mẹ, hay thầy yết-ma, thầy bổn sư, v.v., thì vị ấy là cho vật đáng cho, nhưng đó không phải là pháp hòa kính của vị ấy, mà là việc giữ gìn những ràng buộc.
Sāraṇīyadhammo hi muttapalibodhasseva vaṭṭati, tena pana odissakaṃ dentena gilānagilānupaṭṭhākaāgantukagamikānañceva navapabbajitassa ca saṅghāṭipattaggahaṇaṃ ajānantassa dātabbaṃ.
For the sāmaṇīya-dhamma is proper only for one who is free from impediments; but when one gives specifically, one should give to the sick, the attendants of the sick, guests, travelers, and newly ordained monks who do not know how to handle robes and alms-bowls.
Thật vậy, pháp hòa kính chỉ thích hợp cho người đã thoát khỏi các ràng buộc, và do đó, người thực hành pháp hòa kính khi cho vật chỉ định, nên cho các vị tỳ-khưu bệnh, người chăm sóc bệnh nhân, khách tăng, hành giả, và các vị tỳ-khưu mới xuất gia chưa biết cách cầm y bát.
Etesaṃ datvā avasesaṃ therāsanato paṭṭhāya thokaṃ thokaṃ adatvā yo yattakaṃ gaṇhāti, tassa tattakaṃ dātabbaṃ.
Having given to these, if there is a remainder, one should give a little at a time, starting from the elder's seat, to whomever takes how much, that much should be given to him.
Sau khi cho những vị này, phần còn lại, bắt đầu từ chỗ ngồi của trưởng lão, không cho từng chút một, mà vị nào lấy bao nhiêu thì cho vị đó bấy nhiêu.
Avasiṭṭhe asati puna piṇḍāya caritvā therāsanato paṭṭhāya yaṃ yaṃ paṇītaṃ, taṃ taṃ datvā sesaṃ paribhuñjitabbaṃ, ‘‘sīlavantehī’’ti vacanato dussīlassa adātumpi vaṭṭati.
If there is no remainder, one should go on alms-round again, and starting from the elder's seat, give whatever excellent thing is obtained, and then consume the rest. According to the saying "with virtuous ones," it is also permissible not to give to a morally corrupt person.
Nếu không còn gì, thì phải đi khất thực lại, và sau khi cho những vật phẩm cao cấp nhất, bắt đầu từ chỗ ngồi của trưởng lão, phần còn lại mới được thọ dụng. Theo lời dạy “với các vị có giới hạnh”, cũng có thể không cho người phá giới.
Ayaṃ pana sāraṇīyadhammo susikkhitāya parisāya supūro hoti, no asikkhitāya parisāya.
However, this sāmaṇīya-dhamma is well-fulfilled in a well-trained assembly, not in an untrained assembly.
Pháp hòa kính này dễ thực hành trong một hội chúng đã được huấn luyện tốt, chứ không phải trong một hội chúng chưa được huấn luyện.
Susikkhitāya hi parisāya yo aññato labhati, so na gaṇhāti, aññato alabhantopi pamāṇayuttameva gaṇhāti, na atirekaṃ.
For in a well-trained assembly, one who obtains from another does not take; even one who does not obtain from another takes only a reasonable amount, not excessively.
Trong một hội chúng đã được huấn luyện tốt, vị nào nhận được từ người khác thì không lấy, và dù không nhận được từ người khác, cũng chỉ lấy vừa đủ, không lấy quá mức.
Ayañca pana sāraṇīyadhammo evaṃ punappunaṃ piṇḍāya caritvā laddhaṃ laddhaṃ dentassāpi dvādasahi vassehi pūrati, na tato oraṃ.
And this sāmaṇīya-dhamma is fulfilled even by one who repeatedly goes on alms-round and gives whatever he receives, but it takes twelve years, not less than that.
Pháp hòa kính này, dù cho người cho đi liên tục những gì nhận được sau khi đi khất thực nhiều lần, cũng phải mất mười hai năm mới hoàn thành, không ít hơn.
Sace hi dvādasamepi vasse sāraṇīyadhammapūrako piṇḍapātapūraṃ pattaṃ āsanasālāyaṃ ṭhapetvā nahāyituṃ gacchati, saṅghatthero ca kasseso pattoti?
For if, even in the twelfth year, the one fulfilling the sāmaṇīya-dhamma places his alms-bowl full of alms-food in the dining hall and goes to bathe, and the Saṅgha elder asks, "Whose alms-bowl is this?"
Nếu vào năm thứ mười hai, vị tỳ-khưu hoàn thành pháp hòa kính, để bát đầy thức ăn khất thực trong sảnh đường chỗ ngồi rồi đi tắm, và vị Tăng-thượng tọa hỏi: “Bát này của ai?”
Sāraṇīyadhammapūrakassāti vutte – ‘‘āharatha na’’nti sabbaṃ piṇḍapātaṃ vicāretvā bhuñjitvā ca rittapattaṃ ṭhapeti.
When told, "It belongs to the one fulfilling the sāmaṇīya-dhamma," he says, "Bring it here," and having distributed and consumed all the alms-food, he leaves an empty bowl.
Khi được trả lời: “Của vị tỳ-khưu hoàn thành pháp hòa kính”, thì vị ấy nói: “Mang đến đây!”, rồi chia tất cả thức ăn khất thực, thọ dụng và để lại bát không.
Atha so bhikkhu rittapattaṃ disvā, ‘‘mayhaṃ asesetvāva paribhuñjiṃsū’’ti domanassaṃ uppādeti, sāraṇīyadhammo bhijjati, puna dvādasa vassāni pūretabbo hoti, titthiyaparivāsasadiso hesa.
Then, seeing the empty bowl, that bhikkhu generates displeasure, thinking, "They consumed mine without leaving anything for me," and the sāmaṇīya-dhamma is broken; he must fulfill it again for twelve years, for this is similar to the parivāsa for heretics.
Nếu vị tỳ-khưu đó thấy bát không mà sinh tâm ưu phiền: “Họ đã thọ dụng hết mà không để lại cho ta”, thì pháp hòa kính bị phá vỡ, và phải hoàn thành lại trong mười hai năm nữa, vì điều này giống như sự biệt trú của ngoại đạo.
Sakiṃ khaṇḍe jāte puna pūretabbova.
Once it is broken, it must be fulfilled again.
Một khi đã bị gián đoạn, thì phải hoàn thành lại.
Yo pana, ‘‘lābhā vata me, suladdhaṃ vata me, yassa me pattagataṃ anāpucchāva sabrahmacārī paribhuñjantī’’ti somanassaṃ janeti, tassa puṇṇo nāma hoti.
But for the one who generates joy, thinking, "Indeed, I am fortunate! Indeed, I have obtained well, that my co-Dhamma practitioners consume what is in my alms-bowl without asking me," for him it is considered fulfilled.
Còn vị nào sinh tâm hoan hỷ: “Thật là lợi lộc cho ta, thật là may mắn cho ta, khi các vị đồng phạm hạnh thọ dụng thức ăn trong bát của ta mà không hỏi ý kiến ta”, thì pháp hòa kính của vị ấy được xem là đã hoàn thành.
Tatrimāni vatthūni – leṇagirivāsī tissatthero kira mahāgirigāmaṃ upanissāya vasati.
Here are some stories concerning that: It is said that Elder Tissa, who resided at Leṇagiri, lived near the village of Mahāgiri.
Trong đó có những câu chuyện sau: Nghe nói, Đại đức Tissa, người sống ở Leṇagiri, cư ngụ gần làng Mahāgiri.
Paññāsa mahātherā nāgadīpaṃ cetiyavandanatthāya gacchantā girigāme piṇḍāya caritvā kiñci aladdhā nikkhamiṃsu.
Fifty mahātheras, going to Nāgadīpa to worship the cetiya, went on alms-round in Girigāma and left without receiving anything.
Năm mươi vị Đại đức đang trên đường đến Nāgadīpa để chiêm bái bảo tháp, đã đi khất thực ở làng Giri nhưng không nhận được gì nên đã rời đi.
Thero pavisanto te disvā pucchi – ‘‘laddhaṃ, bhante’’ti?
The Elder, entering the village, saw them and asked, "Have you received anything, Venerables?"
Đại đức Tissa khi vào làng thấy họ liền hỏi: “Bạch chư Đại đức, đã nhận được gì chưa?”
Vicarimhā, āvusoti.
"We went on alms-round, friend," they replied.
Họ đáp: “Thưa hiền giả, chúng tôi đã đi khất thực rồi.”
So aladdhabhāvaṃ ñatvā āha – ‘‘yāvāhaṃ, bhante, āgacchāmi, tāva idheva hothā’’ti.
Knowing that they had received nothing, he said, "Venerables, please remain here until I return."
Biết họ không nhận được gì, Đại đức Tissa nói: “Bạch chư Đại đức, xin hãy ở lại đây cho đến khi con trở về.”
Mayaṃ, āvuso, paññāsa janā pattatemanamattampi na labhimhāti.
"Friend, we fifty individuals did not receive even enough to moisten our bowls," they said.
Họ nói: “Thưa hiền giả, năm mươi vị chúng tôi không nhận được dù chỉ một chút thức ăn đủ để lấp đầy bát.”
Nevāsikā nāma, bhante, paṭibalā honti, alabhantāpi bhikkhācāramaggasabhāvaṃ jānantīti.
The resident monks, Venerables, are capable; even if they don't receive anything, they know the nature of the alms-round path, he said.
Đại đức Tissa đáp: “Bạch chư Đại đức, các vị tỳ-khưu cư trú thường là những người có khả năng, dù không nhận được gì, họ cũng biết rõ cách thức khất thực.”
Therā āgamiṃsu.
The Elders departed.
Các vị Đại đức đã trở lại.
Thero gāmaṃ pāvisi.
The Elder entered the village.
Đại đức Tissa đã vào làng.
Dhurageheyeva mahāupāsikā khīrabhattaṃ sajjetvā theraṃ olokayamānā ṭhitā therassa dvāraṃ sampattasseva pattaṃ pūretvā adāsi.
Right at the first house, the great female lay-devotee, having prepared milk-rice, stood watching for the Elder, and as soon as he reached her door, she filled his bowl and gave it to him.
Tại ngôi nhà đầu tiên, một nữ cư sĩ lớn tuổi đã chuẩn bị cơm sữa và đứng chờ Đại đức; ngay khi Đại đức đến cửa, bà đã đổ đầy bát cho Đại đức.
So taṃ ādāya therānaṃ santikaṃ gantvā, ‘‘gaṇhatha, bhante’’ti saṅghattheramāha.
Taking it, he went to the Elders and said to the Saṅgha Elder, "Please accept, Venerables."
Đại đức Tissa nhận lấy và đến chỗ các vị Đại đức, nói với vị Tăng-thượng tọa: “Bạch chư Đại đức, xin hãy nhận lấy.”
Thero, ‘‘amhehi ettakehi kiñci na laddhaṃ, ayaṃ sīghameva gahetvā āgato, kiṃ nu kho’’ti sesānaṃ mukhaṃ olokesi.
The Elder looked at the faces of the others, thinking, "We so many (fifty) received nothing, but this one came back so quickly with something; what could it be?"
Vị Tăng-thượng tọa nghĩ: “Chúng ta đông như vậy mà không nhận được gì, còn vị này lại nhanh chóng nhận được và mang về, điều này là sao?” rồi nhìn mặt các vị còn lại.
Thero olokanākāreneva ñatvā – ‘‘dhammena samena laddhapiṇḍapāto, nikkukkuccā gaṇhatha bhante’’tiādito paṭṭhāya sabbesaṃ yāvadatthaṃ datvā attanāpi yāvadatthaṃ bhuñji.
The Elder, understanding from their glance, said, "Venerables, this alms-food was obtained righteously and fairly; please accept it without regret." And so, starting from the beginning, he gave to all as much as they desired, and he himself also consumed as much as he desired.
Đại đức Tissa hiểu được ý qua ánh mắt của vị Tăng-thượng tọa, liền nói: “Bạch chư Đại đức, đây là thức ăn khất thực được thọ nhận một cách hợp pháp và công bằng, xin chư Đại đức hãy nhận lấy mà không chút hối hận.” Rồi từ đầu, Đại đức đã chia đủ cho tất cả mọi người và tự mình cũng thọ dụng đủ.
Atha naṃ bhattakiccāvasāne therā pucchiṃsu – ‘‘kadā, āvuso, lokuttaradhammaṃ paṭivijjhī’’ti?
Then, at the end of the meal, the Elders asked him, "Friend, when did you penetrate the transcendent Dhamma?"
Sau khi dùng bữa xong, các vị Đại đức hỏi Đại đức Tissa: “Thưa hiền giả, khi nào hiền giả chứng đắc pháp xuất thế?”
Natthi me, bhante, lokuttaradhammoti.
"Venerables, I have no transcendent Dhamma," he replied.
Đại đức Tissa đáp: “Bạch chư Đại đức, con không có pháp xuất thế.”
Jhānalābhīsi, āvusoti?
"Are you a jhāna attainder, friend?"
“Thưa hiền giả, hiền giả có đắc thiền không?”
Etampi me, bhante, natthīti.
"Venerables, I do not even have that," he said.
“Bạch chư Đại đức, điều này con cũng không có.”
Nanu, āvuso, pāṭihāriyanti?
"Was that not a miracle, friend?"
“Vậy, thưa hiền giả, đây không phải là một phép lạ sao?”
Sāraṇīyadhammo me, bhante, pūrito, tassa me dhammassa pūritakālato paṭṭhāya sacepi bhikkhusatasahassaṃ hoti, pattagataṃ na khīyatīti.
"Venerables, I have fulfilled the sāmaṇīya-dhamma. Since the time I fulfilled that Dhamma, even if there are a hundred thousand bhikkhus, what is in my alms-bowl is not exhausted," he said.
Đại đức Tissa đáp: “Bạch chư Đại đức, pháp hòa kính của con đã được hoàn thành. Kể từ khi con hoàn thành pháp ấy, dù có hàng trăm ngàn tỳ-khưu, thức ăn trong bát của con cũng không bao giờ cạn.”
Sādhu sādhu, sappurisa, anucchavikamidaṃ tuyhanti.
"Excellent, excellent, good man! This is fitting for you," they said.
Lành thay, lành thay, thiện sĩ, điều này thật thích hợp với ngài.
Idaṃ tāva pattagataṃ na khīyatīti ettha vatthu.
This is the story regarding "what is in the alms-bowl is not exhausted."
Đây là câu chuyện về việc “bát không bao giờ cạn”.
Ayameva pana thero cetiyapabbate giribhaṇḍamahāpūjāya dānaṭṭhānaṃ gantvā, ‘‘imasmiṃ ṭhāne kiṃ varabhaṇḍa’’nti pucchati.
This same Elder, having gone to the donation station at the great festival of Giribhaṇḍa on Cetiya Mountain, asked, "What is the most excellent offering at this place?"
Chính vị Trưởng lão này, khi đến nơi bố thí trong lễ cúng dường vật phẩm lớn tại núi Cetiyapabbata, hỏi: “Ở nơi này có vật phẩm quý giá nào không?”
Dve sāṭakā, bhanteti.
"Two cloths, Venerable," was the reply.
“Bạch Đại đức, có hai tấm y.”
Ete mayhaṃ pāpuṇissantīti.
"Will these fall to me?"
“Những tấm này sẽ đến tay tôi.”
Taṃ sutvā amacco rañño ārocesi – ‘‘eko daharo evaṃ vadatī’’ti.
Having heard that, the minister reported to the king, "A young bhikkhu says this."
Nghe vậy, vị quan tâu với vua: “Có một vị tỳ khưu trẻ nói như vậy.”
‘‘Daharassevaṃ cittaṃ, mahātherānaṃ pana sukhumasāṭakā vaṭṭantī’’ti vatvā, ‘‘mahātherānaṃ dassāmī’’ti ṭhapesi.
Saying, "This is the thought of a young bhikkhu, but subtle robes are suitable for the Elder Theras," he set them aside, saying, "I will give them to the Elder Theras."
Vị quan nói: “Tâm của tỳ khưu trẻ là như vậy, nhưng đối với các Đại Trưởng lão thì những tấm y mịn màng là thích hợp,” rồi giữ lại và nói: “Tôi sẽ dâng cho các Đại Trưởng lão.”
Tassa bhikkhusaṅghe paṭipāṭiyā ṭhite dentassa matthake ṭhapitāpi te sāṭakā hatthaṃ nārohanti, aññeva ārohanti.
When he distributed them to the Saṅgha standing in order, those robes placed on the heads of the great theras did not come into their hands; other robes came instead.
Khi dâng cho chư Tăng đang xếp hàng, dù đặt lên đầu của vị tỳ khưu ấy, hai tấm y đó cũng không đến tay, mà những tấm y khác lại đến tay.
Daharassa dānakāle pana hatthaṃ āruḷhā.
But when it was time to give to the young bhikkhu, they came into his hands.
Nhưng khi đến lượt dâng cho vị tỳ khưu trẻ, chúng lại đến tay.
So tassa hatthe ṭhapetvā amaccassa mukhaṃ oloketvā daharaṃ nisīdāpetvā dānaṃ datvā saṅghaṃ vissajjetvā daharassa santike nisīditvā, ‘‘kadā, bhante, imaṃ dhammaṃ paṭivijjhitthā’’ti āha.
The king placed them in his hands, looked at the minister's face, made the young bhikkhu sit, offered the dāna, dismissed the Saṅgha, and then sat near the young bhikkhu, saying, "When, Venerable Sir, did you penetrate this Dhamma?"
Vua đặt y vào tay vị ấy, nhìn mặt vị quan, rồi mời vị tỳ khưu trẻ ngồi xuống, dâng cúng dường, cho chư Tăng ra về, rồi ngồi gần vị tỳ khưu trẻ và nói: “Bạch Đại đức, ngài đã chứng đắc pháp này từ khi nào?”
So pariyāyenapi asantaṃ avadanto, ‘‘natthi mayhaṃ, mahārāja, lokuttaradhammo’’ti āha.
Not speaking of what was not present even indirectly, he said, "I have no supramundane Dhamma, Your Majesty."
Vị ấy không nói điều gì không có, dù là theo cách ẩn dụ, và nói: “Bạch Đại vương, tôi không có pháp siêu thế.”
Nanu, bhante, pubbeva avacutthāti?
"Did you not, Venerable Sir, say so before?"
Bạch Đại đức, chẳng phải trước đây ngài đã nói sao?
Āma, mahārāja, sāraṇīyadhammapūrako ahaṃ, tassa me dhammassa pūritakālato paṭṭhāya bhājanīyabhaṇḍaṭṭhāne aggabhaṇḍaṃ pāpuṇātīti.
"Yes, Your Majesty, I am one who fulfils the sāraṇīya-dhammas, and from the time of my fulfilling that Dhamma, the foremost item among the shareable goods comes to me."
“Vâng, bạch Đại vương, tôi là người đã viên mãn các pháp hòa kính (sāraṇīyadhamma), kể từ khi các pháp ấy được viên mãn, tôi nhận được vật phẩm tốt nhất ở nơi phân chia vật phẩm.”
Sādhu sādhu, bhante, anucchavikamidaṃ tumhākanti vanditvā pakkāmi.
"Excellent, excellent, Venerable Sir, this is befitting you!" he said, saluted him, and departed.
“Lành thay, lành thay, bạch Đại đức, điều này thật thích hợp với ngài,” vua nói, rồi đảnh lễ và ra về.
Idaṃ bhājanīyabhaṇḍaṭṭhāne aggabhaṇḍaṃ pāpuṇātīti ettha vatthu.
This is the story in connection with the phrase, " the foremost item among the shareable goods comes to me."
Đây là câu chuyện về việc “nhận được vật phẩm tốt nhất ở nơi phân chia vật phẩm.”
Brāhmaṇatissabhaye pana bhātaragāmavāsino nāgattheriyā anārocetvāva palāyiṃsu.
During the Brāhmaṇa Tissa's reign of terror, the villagers of Bhātaragāma fled without informing Nāga Theri.
Trong nạn đói Brāhmaṇatissa, những người dân làng Bhātaragāma đã bỏ chạy mà không báo cho Trưởng lão ni Nāga.
Therī paccūsakāle, ‘‘ativiya appanigghoso gāmo, upadhāretha tāvā’’ti daharabhikkhuniyo āha.
At dawn, the Theri said to the young bhikkhunīs, "The village is exceedingly quiet; investigate for a while."
Trưởng lão ni vào lúc rạng đông nói với các tỳ khưu ni trẻ: “Làng này quá yên tĩnh, hãy đi xem xét trước đi.”
Tā gantvā sabbesaṃ gatabhāvaṃ ñatvā āgamma theriyā ārocesuṃ.
They went and, having learned that everyone had left, returned and informed the Theri.
Họ đi và biết rằng tất cả mọi người đã bỏ đi, rồi trở về báo cho Trưởng lão ni.
Sā sutvā, ‘‘mā tumhe tesaṃ gatabhāvaṃ cintayittha, attano uddesaparipucchāyonisomanasikāresuyeva yogaṃ karothā’’ti vatvā bhikkhācāravelāya pārupitvā attadvādasamā gāmadvāre nigrodharukkhamūle aṭṭhāsi.
Having heard this, she said, "Do not worry about their departure; just devote yourselves to your study, questioning, and proper attention," and then, at the time for alms-round, she put on her robe and stood at the base of a banyan tree at the village gate, she herself being the twelfth.
Bà nghe vậy, nói: “Các con đừng lo lắng về việc họ đã bỏ đi, hãy chuyên tâm vào việc học hỏi, hỏi đáp và tác ý đúng đắn của mình,” rồi đến giờ khất thực, bà đắp y, cùng với mười hai tỳ khưu ni khác, đứng dưới gốc cây đa ở cổng làng.
Rukkhe adhivatthā devatā dvādasannampi bhikkhunīnaṃ piṇḍapātaṃ datvā, ‘‘ayye, aññattha mā gacchatha, niccaṃ idheva ethā’’ti āha.
The deity residing in the tree gave alms-food to all twelve bhikkhunīs and said, "Noble ladies, do not go elsewhere; always come here."
Vị thiên nữ trú trên cây đã dâng cúng vật thực cho cả mười hai tỳ khưu ni và nói: “Bạch Ni sư, xin đừng đi nơi khác, hãy thường xuyên đến đây.”
Theriyā pana kaniṭṭhabhātā nāgatthero nāma atthi.
Now, the Theri had a younger brother named Nāga Thera.
Trưởng lão ni có một người em trai tên là Trưởng lão Nāga.
So, ‘‘mahantaṃ bhayaṃ, na sakkā idha yāpetuṃ, paratīraṃ gamissāmāti attadvādasamova attano vasanaṭṭhānā nikkhanto theriṃ disvā gamissāmī’’ti bhātaragāmaṃ āgato.
Thinking, "The danger is great; it's impossible to live here. I will go to the other shore," he set out from his dwelling, he himself being the twelfth, intending to see the Theri and then leave, and so he arrived at Bhātaragāma.
Ông nói: “Nạn đói lớn, không thể sống ở đây được, chúng ta sẽ đi sang bờ bên kia,” rồi cùng với mười hai tỳ khưu khác, rời khỏi nơi ở của mình, đến làng Bhātaragāma, nghĩ rằng sẽ đi sau khi gặp Trưởng lão ni.
Therī, ‘‘therā āgatā’’ti sutvā tesaṃ santikaṃ gantvā, kiṃ ayyāti pucchi.
The Theri, hearing that "The Theras have arrived," went to them and asked, "What is it, noble sirs?"
Trưởng lão ni nghe nói: “Các Trưởng lão đã đến,” liền đến gặp họ và hỏi: “Bạch quý ngài, có chuyện gì vậy?”
So taṃ pavattiṃ ācikkhi.
He recounted the incident.
Ông kể lại sự việc.
Sā, ‘‘ajja ekadivasaṃ vihāreyeva vasitvā sveva gamissathā’’ti āha.
She said, "Stay in the monastery for one day today, and then you may leave tomorrow."
Bà nói: “Hôm nay, các ngài hãy ở lại tịnh xá một ngày, rồi ngày mai hãy đi.”
Therā vihāraṃ agamaṃsu.
The Theras went to the monastery.
Các Trưởng lão đi đến tịnh xá.
Therī punadivase rukkhamūle piṇḍāya caritvā theraṃ upasaṅkamitvā, ‘‘imaṃ piṇḍapātaṃ paribhuñjathā’’ti āha.
The next day, the Theri went for alms at the base of the tree, approached the Thera, and said, "Please partake of this alms-food."
Ngày hôm sau, Trưởng lão ni khất thực dưới gốc cây, rồi đến gặp Trưởng lão và nói: “Xin ngài thọ dụng vật thực này.”
Thero, ‘‘vaṭṭissati therī’’ti vatvā tuṇhī aṭṭhāsi.
The Thera said, "It will do, Theri," and remained silent.
Trưởng lão nói: “Bạch Trưởng lão ni, có được không?” rồi im lặng đứng đó.
Dhammiko tātā piṇḍapāto kukkuccaṃ akatvā paribhuñjathāti.
"Dear one, the alms-food is righteous; please partake of it without compunction."
“Này con, vật thực khất thực này là hợp pháp, xin ngài đừng nghi ngờ mà thọ dụng.”
Vaṭṭissati therīti.
"It will do, Theri."
“Bạch Trưởng lão ni, có được không?”
Sā pattaṃ gahetvā ākāse khipi, patto ākāse aṭṭhāsi.
She took the bowl and threw it into the air, and the bowl remained suspended in the air.
Bà cầm bát lên và ném lên không trung, chiếc bát đứng yên trên không trung.
Thero, ‘‘sattatālamatte ṭhitampi bhikkhunībhattameva, therīti vatvā bhayaṃ nāma sabbakālaṃ na hoti, bhaye vūpasante ariyavaṃsaṃ kathayamāno, ‘bho piṇḍapātika bhikkhunībhattaṃ bhuñjitvā vītināmayitthā’ti cittena anuvadiyamāno santhambhetuṃ na sakkhissāmi, appamattā hotha theriyo’’ti maggaṃ āruhi.
The Thera said, "Even though it stands seven palm-trees high, it is still a bhikkhunī's meal, Theri!" And explaining the Ariya-vaṃsa, he continued, "Danger does not last forever. When the danger has subsided, if I were to be rebuked in my mind, 'O you who live on alms, you ate a bhikkhunī's meal and lived by it!', I would not be able to compose myself. Be heedful, Theras!" So saying, he set out on his way.
Trưởng lão nói: “Dù nó ở độ cao bảy cây thốt nốt, nhưng vẫn là vật thực của tỳ khưu ni. Nỗi sợ hãi không phải lúc nào cũng có. Khi nỗi sợ hãi qua đi, nếu tôi thuyết giảng về Thánh chủng (ariyavaṃsa) và bị tâm quở trách: ‘Này vị khất thực, ngươi đã thọ dụng vật thực của tỳ khưu ni mà sống qua ngày,’ thì tôi sẽ không thể tự chủ được. Này các Trưởng lão ni, hãy sống không phóng dật,” rồi ông lên đường.
Rukkhadevatāpi, ‘‘sace thero theriyā hatthato piṇḍapātaṃ paribhuñjissati, na naṃ nivattessāmi, sace pana na paribhuñjissati, nivattessāmī’’ti cintayamānā ṭhatvā therassa gamanaṃ disvā rukkhā oruyha pattaṃ, bhante, dethāti pattaṃ gahetvā theraṃ rukkhamūlaṃyeva ānetvā āsanaṃ paññāpetvā piṇḍapātaṃ datvā katabhattakiccaṃ paṭiññaṃ kāretvā dvādasa bhikkhuniyo, dvādasa ca bhikkhū satta vassāni upaṭṭhahi.
The tree deity, thinking, "If the Thera partakes of the alms-food from the Theri's hand, I will not turn him back; but if he does not partake, I will turn him back," stood there. Seeing the Thera departing, she descended from the tree, took the bowl, saying, "Venerable Sir, give me the bowl," led the Thera back to the base of the tree, arranged a seat, offered alms-food, made him promise to perform the meal duty, and then attended to the twelve bhikkhunīs and the twelve bhikkhus for seven years.
Vị thiên nữ trên cây cũng nghĩ: “Nếu Trưởng lão thọ dụng vật thực từ tay Trưởng lão ni, ta sẽ không ngăn cản ngài. Nhưng nếu ngài không thọ dụng, ta sẽ ngăn cản,” rồi đứng đó, thấy Trưởng lão đi, liền từ trên cây xuống, nói: “Bạch Đại đức, xin hãy cho con chiếc bát,” rồi cầm lấy chiếc bát, đưa Trưởng lão trở lại gốc cây, sắp đặt chỗ ngồi, dâng vật thực, và sau khi Trưởng lão đã dùng bữa, vị thiên nữ đã thỉnh cầu và chăm sóc mười hai tỳ khưu ni và mười hai tỳ khưu trong bảy năm.
Idaṃ devatā ussukkaṃ āpajjantīti ettha vatthu, tatra hi therī sāraṇīyadhammapūrikā ahosi.
This is the story in connection with the phrase, " the deity became solicitous." In this case, the Theri was one who fulfilled the sāraṇīya-dhammas.
Đây là câu chuyện về việc “chư thiên trở nên sốt sắng,” ở đó Trưởng lão ni là người đã viên mãn các pháp hòa kính.
Akhaṇḍānītiādīsu yassa sattasu āpattikkhandhesu ādimhi vā ante vā sikkhāpadaṃ bhinnaṃ hoti, tassa sīlaṃ pariyante chinnasāṭako viya khaṇḍaṃ nāma.
Among the terms like akhaṇḍāni (unbroken), if a sīla (precept) is broken at the beginning or end among the seven categories of offences, that sīla is called khaṇḍa (broken), like a robe torn at the edge.
Trong các từ như akhaṇḍāni (không đứt đoạn), nếu giới của một người bị phá vỡ ở đầu hoặc cuối trong bảy bộ phận của giới (sattasu āpattikkhandhesu), thì giới đó được gọi là khaṇḍaṃ (đứt đoạn), giống như một tấm y bị đứt ở mép.
Yassa pana vemajjhe bhinnaṃ, tassa majjhe chiddasāṭako viya chiddaṃ nāma hoti.
If it is broken in the middle, it is called chidda (perforated), like a robe with a hole in the middle.
Nếu nó bị phá vỡ ở giữa, thì được gọi là chiddaṃ (thủng), giống như một tấm y bị thủng ở giữa.
Yassa pana paṭipāṭiyā dve tīṇi bhinnāni, tassa piṭṭhiyaṃ vā kucchiyaṃ vā uṭṭhitena visabhāgavaṇṇena kāḷarattādīnaṃ aññataravaṇṇā gāvī viya sabalaṃ nāma hoti.
If two or three precepts are broken in succession, it is called sabala (spotted), like a cow with a dissimilar color, such as black or red, appearing on its back or belly.
Nếu hai hoặc ba giới bị phá vỡ liên tiếp, thì được gọi là sabalaṃ (lốm đốm), giống như một con bò có màu sắc khác thường như đen hoặc đỏ xuất hiện ở lưng hoặc bụng.
Yassa pana antarantarā bhinnāni, tassa antarantarā visabhāgabinducitrā gāvī viya kammāsaṃ nāma hoti.
If they are broken here and there, it is called kammāsa (blemished), like a cow spotted here and there with dissimilar colored dots.
Nếu nó bị phá vỡ ở nhiều chỗ khác nhau, thì được gọi là kammāsaṃ (loang lổ), giống như một con bò có những đốm màu sắc khác thường ở nhiều chỗ.
Yassa pana sabbena sabbaṃ abhinnāni, tassa tāni sīlāni akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni nāma honti.
If they are entirely unbroken, then those sīlas are called akhaṇḍāni, acchiddāni, asabalāni, akammāsāni (unbroken, unperforated, unspotted, unblemished).
Nếu giới không bị phá vỡ chút nào, thì những giới đó được gọi là akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni (không đứt đoạn, không thủng, không lốm đốm, không loang lổ).
Tāni panetāni taṇhādāsabyato mocetvā bhujissabhāvakaraṇato bhujissāni.
These are called bhujissāni (liberating) because they liberate one from the slavery of craving and lead to freedom.
Những giới này được gọi là bhujissāni (tự do), vì chúng giải thoát khỏi sự nô lệ của tham ái và mang lại sự tự do.
Buddhādīhi viññūhi pasatthattā viññuppasatthāni.
They are viññuppasatthāni (praised by the wise) because they are praised by the Buddhas and other wise ones.
Chúng được gọi là viññuppasatthāni (được người trí tán thán), vì được chư Phật và những người trí tuệ khác tán thán.
Taṇhādiṭṭhīhi aparāmaṭṭhattā, ‘‘idaṃ nāma tvaṃ āpannapubbo’’ti kenaci parāmaṭṭhuṃ asakkuṇeyyattā ca aparāmaṭṭhāni.
They are aparāmaṭṭhāni (unassailed) because they are not assailed by craving and wrong views, and because no one can challenge one saying, "You have committed such-and-such an offence before."
Chúng được gọi là aparāmaṭṭhāni (không bị chấp thủ), vì không bị tham ái và tà kiến chấp thủ, và không ai có thể quở trách rằng: “Ngươi đã từng phạm lỗi này.”
Upacārasamādhiṃ vā appanāsamādhiṃ vā saṃvattayantīti samādhisaṃvattanikānīti vuccanti.
They are called samādhisaṃvattanikāni (conducive to concentration) because they lead to either access concentration or absorption concentration.
Chúng được gọi là samādhisaṃvattanikāni (dẫn đến định), vì chúng dẫn đến cận định hoặc an chỉ định.
Sīlasāmaññagato viharatīti tesu tesu disābhāgesu viharantehi bhikkhūhi saddhiṃ samānabhāvūpagatasīlo viharati.
Sīlasāmaññagato viharati means one dwells with a sīla that has attained equality with the bhikkhus dwelling in various directions.
Sīlasāmaññagato viharati (sống với sự bình đẳng về giới) có nghĩa là vị ấy sống với giới hạnh bình đẳng với các tỳ khưu đang sống ở các phương hướng khác nhau.
Sotāpannādīnañhi sīlaṃ samuddantarepi devalokepi vasantānaṃ aññesaṃ sotāpannādīnaṃ sīlena samānameva hoti, natthi maggasīle nānattaṃ, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
Indeed, the sīla of stream-enterers and others is the same as the sīla of other stream-enterers and others, even if they live across the ocean or in the deva-worlds; there is no difference in the sīla of the path. It is with reference to this that this was said.
Thật vậy, giới của các bậc Dự lưu (Sotāpanna) và các bậc Thánh khác là bình đẳng, dù họ sống giữa biển hay ở cõi trời, không có sự khác biệt trong giới của đạo lộ. Điều này được nói đến để chỉ điều đó.
Yāyaṃ diṭṭhīti maggasampayuttā sammādiṭṭhi.
Yāyaṃ diṭṭhī refers to the Right View associated with the path.
Yāyaṃ diṭṭhi (tà kiến này) là chánh kiến liên hệ đến đạo lộ.
Ariyāti niddosā.
Ariyā means faultless.
Ariyā (thánh) là không lỗi lầm.
Niyyātīti niyyānikā.
Niyyātī means leading out, hence niyyānikā.
Niyyāti (dẫn đến) là niyyānikā (có tính dẫn đến).
Takkarassāti yo tathākārī hoti.
Takkarassā means for one who acts accordingly.
Takkarassā (đối với người làm điều đó) là người hành động như vậy.
Dukkhakkhayāyāti sabbadukkhakkhayatthaṃ.
Dukkhakkhayāya means for the cessation of all suffering.
Dukkhakkhayāya (để đoạn tận khổ) là để đoạn tận tất cả khổ.
Diṭṭhisāmaññagatoti samānadiṭṭhibhāvaṃ upagato hutvā viharati.
Diṭṭhisāmaññagato means one dwells having attained equality in view.
Diṭṭhisāmaññagato (sống với sự bình đẳng về kiến) là sống với sự bình đẳng về kiến.
Agganti jeṭṭhakaṃ.
Aggaṃ means paramount or chief.
Aggaṃ (đỉnh) là cao nhất.
Sabbagopānasiyo saṅgaṇhātīti saṅgāhikaṃ.
Saṅgāhikaṃ because it gathers all rafters.
Saṅgāhikaṃ (thu thập) vì nó thu thập tất cả các rui mè.
Sabbagopānasīnaṃ saṅghāṭaṃ karotīti saṅghāṭanikaṃ.
Saṅghāṭanikaṃ because it joins all rafters together.
Saṅghāṭanikaṃ (kết hợp) vì nó kết hợp tất cả các rui mè.
Saṅghāṭaniyanti attho.
This is the meaning of saṅghāṭanī.
Có nghĩa là saṅghāṭanī (sự kết hợp).
Yadidaṃ kūṭanti yametaṃ kūṭāgārakaṇṇikāsaṅkhātaṃ kūṭaṃ nāma.
Yadidaṃ kūṭaṃ means this thing called the ridge-pole, which is the apex of a peaked-roof house.
Yadidaṃ kūṭaṃ (cái đỉnh này) là cái đỉnh được gọi là chóp nhọn của mái nhà.
Pañcabhūmikādipāsādā hi kūṭabaddhāva tiṭṭhanti.
Indeed, five-storied mansions and the like stand with ridge-poles.
Các cung điện có năm tầng trở lên đều đứng vững nhờ có đỉnh.
Yasmiṃ patite mattikaṃ ādiṃ katvā sabbe patanti.
When it falls, everything, starting from the bricks, falls.
Khi đỉnh đổ, tất cả mọi thứ, bắt đầu từ đất, cũng đổ theo.
Tasmā evamāha.
Therefore, it is said thus.
Vì vậy, điều này được nói như vậy.
Evameva khoti yathā kūṭaṃ kūṭāgārassa, evaṃ imesampi sāraṇīyadhammānaṃ yā ayaṃ ariyā diṭṭhi, sā aggā ca saṅgāhikā ca saṅghāṭaniyā cāti daṭṭhabbā.
Evameva kho means, just as the ridge-pole is to the peaked-roof house, so too among these sāraṇīya-dhammas, this noble view is paramount, all-embracing, and unifying.
Cũng vậy, như đỉnh tháp là nơi hội tụ của ngôi tháp, thì cũng vậy, trong số các pháp Sāraṇīya này, chánh kiến (ariyā diṭṭhi) này là tối thượng (aggā), là thâu nhiếp (saṅgāhikā) và là nơi tập hợp (saṅghāṭaniyā); nên hiểu như vậy.
493. Kathañca, bhikkhave, yāyaṃ diṭṭhīti ettha, bhikkhave, yāyaṃ sotāpattimaggadiṭṭhi ariyā niyyānikā niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāyāti vuttā, sā kathaṃ kena kāraṇena niyyātīti attho.
493. "How, bhikkhus, does this view lead out?"—here, bhikkhus, the meaning is: that Stream-entry path-view, which is called noble and leads out, leading out for one who practises it to the complete destruction of suffering—how does it lead out, by what cause does it lead out?
493. Này các Tỳ-khưu, chánh kiến này như thế nào? Ở đây, này các Tỳ-khưu, chánh kiến (diṭṭhi) của đạo Tu-đà-hoàn này được gọi là cao thượng (ariyā), là đưa đến giải thoát (niyyānikā), đưa đến sự diệt tận khổ đau một cách chân chánh cho người thực hành đúng như vậy. Vậy chánh kiến ấy đưa đến giải thoát bằng cách nào, do nguyên nhân nào? Đó là ý nghĩa.
Pariyuṭṭhitacittova hotīti ettāvatāpi pariyuṭṭhitacittoyeva nāma hotīti attho.
"His mind is beset"—by this alone, his mind is called 'beset'—this is the meaning.
Tâm bị các phiền não vây hãm có nghĩa là: chỉ chừng đó thôi cũng được gọi là tâm bị các phiền não vây hãm.
Esa nayo sabbattha.
This method applies everywhere.
Tương tự cho tất cả các trường hợp.
Suppaṇihitaṃ me mānasanti mayhaṃ cittaṃ suṭṭhu ṭhapitaṃ.
"My mind is well-established" means my mind is well-placed.
Tâm tôi đã được an lập tốt đẹp có nghĩa là tâm tôi đã được an lập một cách tốt đẹp.
Saccānaṃ bodhāyāti catunnaṃ saccānaṃ bodhatthāya.
"For the comprehension of the Truths" means for the purpose of comprehending the four Noble Truths.
Để giác ngộ các chân lý có nghĩa là để giác ngộ Tứ Thánh Đế.
Ariyantiādīsu taṃ ñāṇaṃ yasmā ariyānaṃ hoti, na puthujjanānaṃ, tasmā ariyanti vuttaṃ.
In "noble," etc., that knowledge is called noble because it belongs to the noble ones, not to ordinary people.
Trong các từ cao thượng (ariyā) v.v… trí tuệ đó được gọi là cao thượng (ariyā) vì nó thuộc về các bậc Thánh, không phải của phàm nhân.
Yesaṃ pana lokuttaradhammopi atthi, tesaṃyeva hoti, na aññesaṃ, tasmā lokuttaranti vuttaṃ.
And because supramundane qualities exist only for them, not for others, it is called supramundane.
Và vì nó chỉ thuộc về những người có pháp xuất thế (lokuttara dhamma), không phải của người khác, nên được gọi là siêu thế (lokuttara).
Puthujjanānaṃ pana abhāvato asādhāraṇaṃ puthujjanehīti vuttaṃ.
And because ordinary people do not possess it, it is said to be not common to ordinary people.
Vì phàm nhân không có nó, nên được nói là không phổ biến đối với phàm nhân (asādhāraṇaṃ puthujjanehi).
Esa nayo sabbavāresu.
This method applies to all instances.
Tương tự cho tất cả các trường hợp.
496. Dhammatāyāti sabhāvena.
496. "By its nature" means by its inherent quality.
496. Do bản chất (dhammatāyā) có nghĩa là do tự tánh.
Dhammatā esāti sabhāvo esa.
"This is its nature" means this is its inherent quality.
Đây là bản chất (dhammatā esā) có nghĩa là đây là tự tánh.
Vuṭṭhānaṃ paññāyatīti saṅghakammavasena vā desanāya vā vuṭṭhānaṃ dissati.
"The emergence is evident" means emergence is seen by means of Saṅgha-kamma or by means of teaching.
Sự thoát ra được nhận thấy có nghĩa là sự thoát ra được nhìn thấy tùy theo nghiệp của Tăng hay tùy theo lời giáo huấn.
Ariyasāvako hi āpattiṃ āpajjanto garukāpattīsu kuṭikārasadisaṃ, lahukāpattīsu sahaseyyādisadisaṃ acittakāpattiṃyeva āpajjati, tampi asañcicca, no sañcicca, āpannaṃ na paṭicchādeti.
Indeed, an Ariyan disciple who incurs an offense, in the case of grave offenses, incurs only an unintentional offense similar to the kuṭikāra (building of a hut) offense, and in the case of light offenses, similar to the sahaseyyā (sleeping in the same dwelling) offense; and even that, unintentionally, not intentionally; and having incurred it, he does not conceal it.
Thật vậy, khi một Thánh đệ tử phạm tội, thì đối với các tội nặng, đó là tội vô ý giống như tội dựng lều (kuṭikāra); đối với các tội nhẹ, đó là tội vô ý giống như tội ngủ chung (sahaseyyā); và tội đã phạm mà không cố ý thì không che giấu.
Tasmā atha kho naṃ khippamevātiādimāha.
Therefore, it is said, "Then immediately..." and so on.
Do đó, Đức Phật đã nói tiếp: ngay lập tức v.v…
Daharoti taruṇo.
Daharo means young.
Daharo là trẻ tuổi.
Kumāroti na mahallako.
Kumāro means not old.
Kumāro là không lớn tuổi.
Mandoti cakkhusotādīnaṃ mandatāya mando.
Mando means weak due to weakness of the eyes, ears, etc.
Mando là yếu kém do mắt, tai v.v… yếu kém.
Uttānaseyyakoti atidaharatāya uttānaseyyako, dakkhiṇena vā vāmena vā passena sayituṃ na sakkotīti attho.
Uttānaseyyako means lying on his back due to extreme youth; that is, he cannot lie on his right or left side.
Uttānaseyyako là nằm ngửa do còn quá nhỏ, có nghĩa là không thể nằm nghiêng bên phải hay bên trái.
Aṅgāraṃ akkamitvāti ito cito ca pasāritena hatthena vā pādena vā phusitvā.
"Having stepped on a glowing ember" means having touched it with a hand or foot stretched out here and there.
Dẫm lên than hồng có nghĩa là chạm vào bằng tay hoặc chân duỗi ra đây đó.
Evaṃ phusantānaṃ pana manussānaṃ na sīghaṃ hattho jhāyati, tathā hi ekacce hatthena aṅgāraṃ gahetvā parivattamānā dūrampi gacchanti.
However, for adults who touch it in this way, the hand does not burn quickly; indeed, some take a glowing ember in their hand and, turning it over, can even go a long distance.
Tuy nhiên, đối với những người lớn tuổi chạm vào như vậy thì tay không bị cháy nhanh, vì một số người thậm chí còn cầm than hồng trong tay và đi xa trong khi xoay trở.
Daharassa pana hatthapādā sukhumālā honti, so phuṭṭhamatteneva dayhamāno cirīti saddaṃ karonto khippaṃ paṭisaṃharati, tasmā idha daharova dassito.
But the hands and feet of a young child are delicate, so just by touching it, being burnt, making a "chirī" sound, he quickly withdraws; therefore, here only a young child is shown.
Nhưng tay chân của trẻ nhỏ thì mềm mại, chỉ cần chạm vào là bị bỏng, phát ra tiếng “chít chít” và rụt lại nhanh chóng, do đó ở đây chỉ đề cập đến trẻ nhỏ.
Mahallako ca dayhantopi adhivāseti, ayaṃ pana adhivāsetuṃ na sakkoti.
An adult, even when burning, endures it; but this (child) cannot endure it.
Người lớn tuổi dù bị bỏng cũng có thể chịu đựng được, nhưng trẻ nhỏ thì không thể chịu đựng được.
Tasmāpi daharova dassito.
Therefore, a young child is shown.
Do đó, cũng chỉ đề cập đến trẻ nhỏ.
Desetīti āpattipaṭiggāhake sabhāgapuggale sati ekaṃ divasaṃ vā rattiṃ vā anadhivāsetvā rattiṃ caturaṅgepi tame sabhāgabhikkhuno vasanaṭṭhānaṃ gantvā desetiyeva.
"He declares it" means if there is a suitable person to receive the confession of an offense, he does not delay for even one day or night; at night, even with four factors (darkness, solitude, etc.), he goes to the dwelling place of that suitable bhikkhu and declares it.
Sám hối có nghĩa là khi có một người cùng giới để nhận tội, vị ấy không trì hoãn một ngày hay một đêm, mà vào ban đêm, dù trong hoàn cảnh bốn phương tối tăm, vị ấy vẫn đến nơi ở của vị Tỳ-khưu cùng giới và sám hối.
497. Uccāvacānīti uccanīcāni.
497. Uccāvacānī means high and low (various).
497. Uccāvacānī là cao thấp.
Kiṃ karaṇīyānīti kiṃ karomīti evaṃ vatvā kattabbakammāni.
Kiṃ karaṇīyānī means tasks to be done, asking "What shall I do?"
Kiṃ karaṇīyānī là những việc cần làm, sau khi nói “tôi phải làm gì?”
Tattha uccakammaṃ nāma cīvarassa karaṇaṃ rajanaṃ cetiye sudhākammaṃ uposathāgāracetiyagharabodhigharesu kattabbakammanti evamādi.
Among these, a high task refers to the making or dyeing of robes, plastering work at a cetiya, or tasks to be done in Uposatha halls, cetiya houses, or Bodhi houses, and so on.
Trong đó, việc cao thượng là việc may y, nhuộm y, trát vữa tháp, những việc cần làm trong các nhà Uposatha, nhà tháp, nhà Bồ-đề v.v…
Avacakammaṃ nāma pādadhovanamakkhanādikhuddakakammaṃ, atha vā cetiye sudhākammādi uccakammaṃ nāma.
A low task refers to minor work such as washing and anointing the feet, or alternatively, plastering work at a cetiya is a high task.
Việc thấp kém là việc nhỏ nhặt như rửa chân, xoa dầu v.v… Hoặc, việc trát vữa tháp v.v… là việc cao thượng.
Tattheva kasāvapacanaudakānayanakucchakaraṇa niyyāsabandhanādi avacakammaṃ nāma.
Therein, boiling dye, fetching water, making tooth-sticks, binding palm-leaf manuscripts, and so forth, are low tasks.
Còn việc nấu nước thuốc nhuộm, lấy nước, làm chổi, buộc dây leo v.v… tại đó là việc thấp kém.
Ussukkaṃ āpanno hotīti ussukkabhāvaṃ kattabbataṃ paṭipanno hoti.
"He becomes intent on the task" means he is committed to the performance of the task.
Ussukkaṃ āpanno hotī có nghĩa là đã dấn thân vào sự siêng năng, sự cần làm.
Tibbāpekkho hotīti bahalapatthano hoti.
"He is intensely earnest" means he has a strong desire.
Tibbāpekkho hotī có nghĩa là có khát vọng mạnh mẽ.
Thambañca ālumpatīti tiṇañca ālumpamānā khādati.
"She plucks and eats grass" means she eats by plucking grass.
Và nhổ cỏ có nghĩa là nhổ cỏ mà ăn.
Vacchakañca apacinātīti vacchakañca apaloketi.
"And she keeps an eye on her calf" means she looks at her calf.
Và trông chừng bê con có nghĩa là trông chừng bê con.
Taruṇavacchā hi gāvī araññe ekato āgataṃ vacchakaṃ ekasmiṃ ṭhāne nipannaṃ pahāya dūraṃ na gacchati, vacchakassa āsannaṭṭhāne caramānā tiṇaṃ ālumpitvā gīvaṃ ukkhipitvā ekantaṃ vacchakameva ca viloketi, evameva sotāpanno uccāvacāni kiṃ karaṇīyāni karonto tanninno hoti, asithilapūrako tibbacchando bahalapatthano hutvāva karoti.
Indeed, a cow with a young calf, having come together in the forest, does not go far, leaving her calf lying in one place; grazing near the calf, she plucks grass, raises her neck, and looks intently only at her calf. In the same way, a Stream-enterer, while doing various tasks, is devoted to them; he performs them with unslackening fulfillment, fervent desire, and strong aspiration.
Thật vậy, một con bò cái có bê con non khi ở trong rừng sẽ không đi xa khỏi bê con đang nằm ở một chỗ sau khi cùng đi đến đó; nó sẽ ăn cỏ trong khi đi lại gần bê con, rồi ngẩng cổ lên và chỉ nhìn chăm chú vào bê con. Cũng vậy, một bậc Tu-đà-hoàn khi làm các việc cần làm, dù cao hay thấp, thì tâm vị ấy hướng về đó, làm với sự viên mãn không lơi lỏng, với ý chí mạnh mẽ và khát vọng sâu sắc.
Tatridaṃ vatthu – mahācetiye kira sudhākamme kariyamāne eko ariyasāvako ekena hatthena sudhābhājanaṃ, ekena kucchaṃ gahetvā sudhākammaṃ karissāmīti cetiyaṅgaṇaṃ āruḷho.
498. Here is the story: It is said that when plastering work was being done at the Great Cetiya, a certain Ariyan disciple, holding a plaster bowl in one hand and a trowel in the other, ascended the cetiya compound with the intention of doing the plastering work.
Trong trường hợp này, có một câu chuyện như sau: Khi công việc trát vữa đang được thực hiện tại Đại tháp, một Thánh đệ tử đã cầm một chén vữa trong một tay và một cái bay trong tay kia, rồi leo lên sân tháp với ý định thực hiện công việc trát vữa.
Eko kāyadaḷhibahulo bhikkhu gantvā therassa santike aṭṭhāsi.
A certain bhikkhu, who was very strong, went and stood near the elder.
Một vị Tỳ-khưu có thân thể cường tráng đã đến đứng gần vị Trưởng lão.
Thero aññasmiṃ sati papañco hotīti tasmā ṭhānā aññaṃ ṭhānaṃ gato.
The elder, thinking that if there were another person, there would be distraction, went from that place to another place.
Vị Trưởng lão nghĩ rằng nếu có người khác thì sẽ có sự phiền phức, nên đã đi từ chỗ đó sang chỗ khác.
Sopi bhikkhu tattheva agamāsi.
That bhikkhu also went to that very place.
Vị Tỳ-khưu kia cũng đi theo đến đó.
Thero puna aññaṃ ṭhānanti evaṃ katipayaṭṭhāne āgataṃ, – ‘‘sappurisa mahantaṃ cetiyaṅgaṇaṃ kiṃ aññasmiṃ ṭhāne okāsaṃ na labhathā’’ti āha.
The elder again went to another place; having come in this manner several times, he said, "Good sir, the cetiya compound is large; can't you find a place elsewhere?"
Vị Trưởng lão lại đi sang chỗ khác, cứ như vậy đến vài chỗ, rồi nói: “Này thiện nam tử, sân tháp rộng lớn như vậy, sao ông không tìm một chỗ khác mà đứng?”
Na itaro pakkāmīti.
But the other did not leave.
Vị Tỳ-khưu kia đã không rời đi.
498. Balatāya samannāgatoti balena samannāgato.
498. "Endowed with strength" means endowed with power.
498. Đầy đủ sức mạnh có nghĩa là đầy đủ năng lực.
Aṭṭhiṃ katvāti atthikabhāvaṃ katvā, atthiko hutvāti attho.
"Having given attention" means having paid respect, having been respectful—this is the meaning.
Với sự quan tâm (aṭṭhiṃ katvā) có nghĩa là làm với sự tôn trọng, có nghĩa là với sự tôn trọng.
Manasikatvāti manasmiṃ karitvā.
"Having directed his mind" means having made it present in his mind.
Manasikatvā có nghĩa là giữ trong tâm.
Sabbacetasā samannāharitvāti appamattakampi vikkhepaṃ akaronto sakalacittena samannāharitvā.
"Having applied his whole mind" means applying his whole mind without any distraction, however slight.
Với toàn bộ tâm ý tập trung có nghĩa là tập trung với toàn bộ tâm ý mà không có chút xao nhãng nào.
Ohitasototi ṭhapitasoto.
"With attentive ear" means with ear directed.
Ohitasoto có nghĩa là tai đã được đặt (vào lời dạy).
Ariyasāvakā hi piyadhammassavanā honti, dhammassavanaggaṃ gantvā niddāyamānā vā yena kenaci saddhiṃ sallapamānā vā vikkhittacittā vā na nisīdanti, atha kho amataṃ paribhuñjantā viya atittāva honti dhammassavane, atha aruṇaṃ uggacchati.
Ariyan disciples are indeed fond of listening to the Dhamma; they do not sit at the place of Dhamma listening while sleeping, or talking with anyone, or with a distracted mind; rather, they are as if they are partaking of ambrosia, never satisfied with listening to the Dhamma, until the dawn breaks.
Thật vậy, các Thánh đệ tử yêu thích nghe Pháp, họ không ngồi ngủ gật, nói chuyện với ai đó, hay tâm tán loạn khi đến nơi nghe Pháp, mà họ giống như đang thưởng thức cam lồ, không bao giờ chán nghe Pháp, cho đến khi bình minh ló dạng.
Tasmā evamāha.
Therefore, it is said thus.
Do đó, Đức Phật đã nói như vậy.
Vitaṇḍavādī pana ekacittakkhaṇiko nāma maggo natthi, ‘‘evaṃ bhāveyya satta vassānī’’ti hi vacanato sattapi vassāni maggabhāvanā honti.
However, the cavilling debater says that there is no path of one thought-moment, for by the saying, "He should cultivate thus for seven years," the cultivation of the path extends for all seven years.
Tuy nhiên, những người theo thuyết biện luận (vitaṇḍavādī) lại nói rằng không có đạo lộ chỉ có một sát-na tâm, vì theo lời dạy “nên tu tập bảy năm”, thì việc tu tập đạo lộ kéo dài suốt bảy năm.
Kilesā pana lahu chijjantā sattahi ñāṇehi chijjantīti vadati.
He says that defilements, being quickly cut off, are cut off by seven knowledges.
Vị ấy nói rằng các phiền não bị đoạn trừ nhanh chóng bằng bảy trí tuệ.
So suttaṃ āharāti vattabbo, addhā aññaṃ suttaṃ apassanto, ‘‘idamassa paṭhamaṃ ñāṇaṃ adhigataṃ hoti, idamassa dutiyaṃ ñāṇaṃ…pe… idamassa sattamaṃ ñāṇaṃ adhigataṃ hotī’’ti imameva āharitvā dassessati.
He should be told to cite the sutta; certainly, not seeing another sutta, he will cite this very one: "This is his first knowledge attained, this is his second knowledge... (pe)... this is his seventh knowledge attained."
Vị ấy nên được hỏi là hãy trích dẫn kinh điển, chắc chắn vị ấy sẽ không thấy kinh điển nào khác, mà chỉ trích dẫn kinh này và trình bày: “Đây là trí tuệ thứ nhất mà vị ấy đã đạt được, đây là trí tuệ thứ hai của vị ấy… v.v… đây là trí tuệ thứ bảy mà vị ấy đã đạt được.”
Tato vattabbo kiṃ panidaṃ suttaṃ neyyatthaṃ nītatthanti.
Then he should be asked, "Is this sutta interpretable or of definite meaning?"
Sau đó, vị ấy nên được hỏi: “Vậy kinh này là nghĩa ẩn (neyyattha) hay nghĩa hiển (nītatta)?”
Tato vakkhati – ‘‘nītatthatthaṃ, yathāsuttaṃ tatheva attho’’ti.
Then he will say, "It is of definite meaning; the meaning is just as in the sutta."
Sau đó, người ấy sẽ nói: "Đó là nghĩa đã rõ ràng (nītatthaṃ), ý nghĩa đúng như kinh đã nói."
So vattabbo – ‘‘dhammatā susamanniṭṭhā hoti sotāpattiphalasacchikiriyāyāti ettha ko attho’’ti?
He should then be asked, "What is the meaning here in 'its nature is well-examined by the realization of the fruit of Stream-entry'?"
Người ấy nên được hỏi: "Vậy thì, 'Pháp tánh được xác định rõ ràng để chứng đắc quả Dự Lưu (sotāpattiphala-sacchikiriyā)' ở đây có nghĩa là gì?"
Addhā sotāpattiphalasacchikiriyāyatthoti vakkhati.
"The meaning is 'for the realization of the fruit of stream-entry'," he will say.
Chắc chắn người ấy sẽ nói: "Đó là ý nghĩa của việc chứng đắc quả Dự Lưu (sotāpattiphala-sacchikiriyā)."
Tato pucchitabbo, ‘‘maggasamaṅgī phalaṃ sacchikaroti, phalasamaṅgī’’ti.
Then he should be asked, "Does the one endowed with the path realize the fruit, or the one endowed with the fruit?"
Sau đó, người ấy nên được hỏi: "Người có đầy đủ Đạo (magga-samaṅgī) chứng đắc Quả (phala) hay người có đầy đủ Quả (phala-samaṅgī)?"
Jānanto, ‘‘phalasamaṅgī sacchikarotī’’ti vakkhati.
Knowing, he will say, "The one endowed with the fruit realizes it."
Nếu biết, người ấy sẽ nói: "Người có đầy đủ Quả (phala-samaṅgī) chứng đắc."
Tato vattabbo, – ‘‘evaṃ sattaṅgasamannāgato kho, bhikkhave, ariyasāvako sotāpattiphalasamannāgato hotīti idha maggaṃ abhāvetvā maṇḍūko viya uppatitvā ariyasāvako phalameva gaṇhissati.
Then he should be told: "Thus, bhikkhus, a noble disciple endowed with seven factors is endowed with the fruit of stream-entry." Here, without developing the path, like a frog leaping, will the noble disciple grasp only the fruit?
Sau đó, người ấy nên được nói: "Này các Tỳ khưu, nếu một Thánh đệ tử có đầy đủ bảy chi phần như vậy là người có đầy đủ quả Dự Lưu, thì ở đây, Thánh đệ tử sẽ không tu tập Đạo (magga) mà sẽ nhảy vọt như con ếch để đạt được Quả (phala) sao?
Mā suttaṃ me laddhanti yaṃ vā taṃ vā avaca.
Do not say whatever comes to mind, thinking, "I have the Sutta."
Đừng nói bất cứ điều gì, dù là gì, với ý nghĩ 'Ta đã tìm thấy kinh!'
Pañhaṃ vissajjentena nāma ācariyasantike vasitvā buddhavacanaṃ uggaṇhitvā attharasaṃ viditvā vattabbaṃ hotī’’ti.
One who answers a question should have resided with a teacher, learned the Buddha's word, understood the essence of the meaning, and then spoken."
Một người khi giải đáp vấn đề phải sống bên cạnh vị thầy, học thuộc lời Phật dạy, hiểu được hương vị của ý nghĩa rồi mới nói."
‘‘Imāni satta ñāṇāni ariyasāvakassa paccavekkhaṇañāṇāneva, lokuttaramaggo bahucittakkhaṇiko nāma natthi, ekacittakkhaṇikoyevā’’ti saññāpetabbo.
He should be made to understand: "These seven knowledges are only the review-knowledges of a noble disciple. There is no Lokuttara path that consists of many thought-moments; it consists of only one thought-moment."
Người ấy phải được dạy rằng: "Bảy tuệ này chỉ là các tuệ quán xét (paccavekkhaṇa-ñāṇa) của Thánh đệ tử; không có Đạo siêu thế (lokuttara-magga) nào có nhiều tâm sát-na (cittakkhaṇa), mà chỉ có một tâm sát-na mà thôi."
Sace sañjānāti sañjānātu.
If he understands, let him understand.
Nếu người ấy hiểu, thì cứ để người ấy hiểu.
No ce sañjānāti, ‘‘gaccha pātova vihāraṃ pavisitvā yāguṃ pivāhī’’ti uyyojetabbo.
If he does not understand, he should be sent away, saying, "Go early, enter the monastery, and drink porridge."
Nếu không hiểu, thì người ấy nên được bảo: "Hãy đi, sáng sớm hãy vào tịnh xá và uống cháo!"
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại ở khắp nơi đều rõ ràng.
501. Evaṃ me sutanti brahmanimantanikasuttaṃ.
501. Thus have I heard: This is the Brahmanimantaṇika Sutta.
501. Tôi nghe như vầy là kinh Brahmanimantanika.
Tattha pāpakaṃ diṭṭhigatanti lāmakā sassatadiṭṭhi.
Therein, evil view means the low eternalist view.
Trong đó, tà kiến xấu ác (pāpakaṃ diṭṭhigata) là thường kiến (sassata-diṭṭhi) thấp kém.
Idaṃ niccanti idaṃ saha kāyena brahmaṭṭhānaṃ aniccaṃ ‘‘nicca’’nti vadati.
This is permanent means that this Brahma-abode, together with its body, is impermanent, but he calls it "permanent."
Cái này là thường hằng nghĩa là nói rằng cảnh giới Phạm thiên này cùng với thân là vô thường, nhưng lại nói "thường hằng".
Dhuvādīni tasseva vevacanāni.
Permanent, steadfast, etc. are synonyms for that same*.
Thường còn, vĩnh cửu, v.v. là những từ đồng nghĩa của chính từ đó.
Tattha dhuvanti thiraṃ.
Therein, steadfast means firm.
Trong đó, thường còn (dhuva) nghĩa là vững chắc.
Sassatanti sadā vijjamānaṃ.
Permanent means existing always.
Vĩnh cửu (sassata) nghĩa là luôn hiện hữu.
Kevalanti akhaṇḍaṃ sakalaṃ.
Complete means unbroken, whole.
Toàn vẹn (kevala) nghĩa là không bị gián đoạn, hoàn toàn.
Acavanadhammanti acavanasabhāvaṃ.
Not subject to passing away means having the nature of not passing away.
Không biến chuyển (acavanadhamma) nghĩa là có bản chất không biến chuyển.
Idañhi na jāyatītiādīsu imasmiṃ ṭhāne koci jāyanako vā jīyanako vā mīyanako vā cavanako vā upapajjanako vā natthīti sandhāya vadati.
In phrases such as Here indeed there is no birth, he speaks with reference to the idea that in this state there is no one who is born, or ages, or dies, or passes away, or is reborn.
Trong các câu như "Cái này không sinh", ý muốn nói rằng ở cảnh giới này không có ai sinh, không có ai già, không có ai chết, không có ai diệt, không có ai tái sinh.
Ito ca panaññanti ito saha kāyakā brahmaṭṭhānā uttari aññaṃ nissaraṇaṃ nāma natthīti evamassa thāmagatā sassatadiṭṭhi uppannā hoti.
And nothing else beyond this means that the eternalist view has arisen in him, firmly established, to the effect that there is no other escape beyond this Brahma-abode together with its body.
Hơn nữa, đối với người ấy, thường kiến (sassata-diṭṭhi) vững chắc đã khởi lên rằng không có sự xuất ly nào khác ngoài cảnh giới Phạm thiên này cùng với thân.
Evaṃvādī pana so upari tisso jhānabhūmiyo cattāro maggā cattāri phalāni nibbānanti sabbaṃ paṭibāhati.
Such a speaker, however, rejects all the three higher jhāna-realms, the four paths, the four fruits, and Nibbāna.
Tuy nhiên, người nói như vậy lại bác bỏ tất cả: ba cõi thiền cao hơn, bốn Đạo, bốn Quả và Nibbāna.
Avijjāgatoti avijjāya gato samannāgato aññāṇī andhībhūto.
Gone by ignorance means accompanied by ignorance, ignorant, blind.
Bị vô minh che lấp (avijjāgato) nghĩa là bị vô minh bao phủ, không có trí tuệ, bị mù quáng.
Yatra hi nāmāti yo nāma.
Where indeed one means whoever.
Nơi nào mà tên là nghĩa là người nào.
502. Atha kho, bhikkhave, māro pāpimāti māro kathaṃ bhagavantaṃ addasa?
502. Then, bhikkhus, Māra the Evil One: How did Māra see the Blessed One?
502. Này các Tỳ khưu, khi ấy ác ma (Māra pāpimā): Ma làm sao mà nhìn thấy Đức Thế Tôn?
So kira attano bhavane nisīditvā kālena kālaṃ satthāraṃ āvajjeti – ‘‘ajja samaṇo gotamo katarasmiṃ gāme vā nigame vā vasatī’’ti.
He, it is said, would sit in his own abode and from time to time reflect on the Teacher: "In which village or town does the recluse Gotama reside today?"
Người ta nói rằng, Ma ngồi trong cung điện của mình và thỉnh thoảng quán xét Đức Bổn Sư: "Hôm nay, Sa-môn Gotama đang trú ngụ ở làng hay thị trấn nào?"
Imasmiṃ pana kāle āvajjanto, ‘‘ukkaṭṭhaṃ nissāya subhagavane viharatī’’ti ñatvā, ‘‘kattha nu kho gato’’ti olokento brahmalokaṃ gacchantaṃ disvā, ‘‘samaṇo gotamo brahmalokaṃ gacchati, yāva tattha dhammakathaṃ kathetvā brahmagaṇaṃ mama visayā nātikkameti, tāva gantvā dhammadesanāyaṃ vichandaṃ karissāmī’’ti satthu padānupadiko gantvā brahmagaṇassa antare adissamānena kāyena aṭṭhāsi.
At this time, reflecting, he knew that the Blessed One was residing in the Subhaga Wood near Ukkaṭṭhā. Then, looking to see "Where has he gone?" he saw him going to the Brahma-world. He thought, "The recluse Gotama is going to the Brahma-world. Before he preaches the Dhamma there and causes the assembly of brahmas to transcend my domain, I will go and create an obstacle to his Dhamma discourse." Thus, following in the Teacher's footsteps, he went and stood invisible within the assembly of brahmas.
Vào lúc này, khi quán xét, Ma biết rằng Ngài đang trú ngụ trong rừng Subhaga gần Ukkaṭṭha. Rồi, khi nhìn xem "Ngài đã đi đâu rồi?", Ma thấy Ngài đang đi đến cõi Phạm thiên. Ma nghĩ: "Sa-môn Gotama đang đi đến cõi Phạm thiên. Trước khi Ngài thuyết pháp ở đó và khiến nhóm Phạm thiên vượt ra khỏi lãnh địa của ta, ta sẽ đi đến đó và phá hoại bài pháp của Ngài." Với ý nghĩ đó, Ma đi theo dấu chân của Đức Bổn Sư và đứng giữa nhóm Phạm thiên với thân thể vô hình.
So, ‘‘satthārā bakabrahmā apasādito’’ti ñatvā brahmuno upatthambho hutvā aṭṭhāsi.
He, knowing that "the Bakabrahma is being suppressed by the Teacher," stood as a support for the Brahmā.
Ma biết rằng "Phạm thiên Bakā đã bị Đức Bổn Sư làm cho mất uy tín", nên đã đứng đó để hỗ trợ Phạm thiên.
Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho, bhikkhave, māro pāpimā’’ti.
Therefore it is said, "Then, bhikkhus, Māra the Evil One."
Vì thế, đã nói: "Này các Tỳ khưu, khi ấy ác ma (Māra pāpimā)."
Brahmapārisajjaṃ anvāvisitvāti ekassa brahmapārisajjassa sarīraṃ pavisitvā.
Having entered an attendant of Brahmā means having entered the body of one of the Brahma's attendants.
Nhập vào một thành viên của hội chúng Phạm thiên (Brahmapārisajjaṃ anvāvisitvā) nghĩa là nhập vào thân của một thành viên trong hội chúng Phạm thiên.
Mahābrahmānaṃ pana brahmapurohitānaṃ vā anvāvisituṃ na sakkoti.
However, he cannot enter the bodies of the Great Brahmas or the Brahma-priests.
Tuy nhiên, Ma không thể nhập vào thân của các Đại Phạm thiên (Mahābrahmā) hay các Phạm thiên Giáo chủ (Brahmapurohita).
Metamāsadoti mā etaṃ apasādayittha.
Do not assail me means "Do not suppress him* by refuting his view."
Đừng làm hại người này (Mā etaṃ āsado) nghĩa là "Đừng làm mất uy tín của người này."
Abhibhūti abhibhavitvā ṭhito jeṭṭhako.
Overlord means one who stands having overcome, the chief.
Kẻ chinh phục (Abhibhū) nghĩa là người đứng vững sau khi chinh phục, người đứng đầu.
Anabhibhūtoti aññehi anabhibhūto.
Unovercome means unovercome by others.
Không bị chinh phục (Anabhibhūto) nghĩa là không bị người khác chinh phục.
Aññadatthūti ekaṃsavacane nipāto.
Indeed is a particle in the sense of certainly.
Chắc chắn (Aññadatthū) là một giới từ dùng để nhấn mạnh.
Dassanavasena daso, sabbaṃ passatīti dīpeti.
Seer in the sense of seeing; it indicates that he sees everything.
Theo nghĩa thấy, người thấy (daso); điều này cho thấy người ấy thấy tất cả.
Vasavattīti sabbajanaṃ vase vatteti.
Wielder of power means he wields power over all beings.
Người có quyền lực (Vasavattī) nghĩa là người điều khiển tất cả mọi người theo ý mình.
Issaroti loke issaro.
Lord means lord of the world.
Chúa tể (Issaro) nghĩa là chúa tể của thế gian.
Kattā nimmātāti lokassa kattā ca nimmātā ca, pathavīhimavantasinerucakkavāḷamahāsamuddacandimasūriyā ca iminā nimmitāti dīpeti.
Maker, creator means the maker and creator of the world; it indicates that the earth, the Himalayas, Mount Sineru, the universe, the great oceans, the moon, and the sun were created by him.
Người tạo tác, người kiến tạo (Kattā nimmātā) nghĩa là người tạo tác và kiến tạo thế gian; điều này cho thấy rằng đất, dãy Himalaya, núi Sineru, các vũ trụ, biển lớn, mặt trăng và mặt trời đều do người này tạo ra.
Seṭṭho sajitāti ayaṃ lokassa uttamo ca sajitā ca.
The best, the fashioner means this one is the supreme and the fashioner of the world.
Người tối thượng, người sắp đặt (Seṭṭho sajitā) nghĩa là người này là tối thượng và là người sắp đặt của thế gian.
‘‘Tvaṃ khattiyo nāma hohi, tvaṃ brāhmaṇo nāma, vesso nāma, suddo nāma, gahaṭṭho nāma, pabbajito nāma, antamaso oṭṭho hohi, goṇo hohī’’ti evaṃ sattānaṃ visajjetā ayanti dasseti.
It indicates that he is the dispenser of beings, saying, "You shall be a khattiya, you a brahmin, a merchant, a worker, a householder, a recluse, even an camel, even an ox."
Điều này cho thấy rằng người này là người sắp đặt chúng sinh, nói rằng: "Ngươi hãy là Sát-đế-lợi, ngươi hãy là Bà-la-môn, là Vệ-xá, là Thủ-đà, là gia chủ, là người xuất gia, thậm chí ngươi hãy là lạc đà, ngươi hãy là bò."
Vasī pitā bhūtabhabyānanti ayaṃ ciṇṇavasitāya vasī, ayaṃ pitā bhūtānañca bhabyānañcāti vadati.
Master, father of beings that are and are to be means this one is a master because of his accomplished mastery, this one is the father of beings that are and are to be.
Người có quyền năng, cha của chúng sinh đã và sẽ sinh (Vasī pitā bhūtabhabyānaṃ) nghĩa là người này có quyền năng do sự thành thạo đã được tu tập, người này là cha của chúng sinh đã sinh và sẽ sinh.
Tattha aṇḍajajalābujā sattā antoaṇḍakose ceva antovatthimhi ca bhabyā nāma, bahi nikkhantakālato paṭṭhāya bhūtā.
Therein, beings born from eggs and wombs, while still within the eggshell or within the womb, are called beings to be, and from the moment they emerge, they are beings that are.
Trong đó, các chúng sinh sinh từ trứng (aṇḍaja) và sinh từ thai (jalābuja) khi còn trong vỏ trứng và trong tử cung được gọi là sẽ sinh (bhabyā); từ khi ra đời trở đi được gọi là đã sinh (bhūtā).
Saṃsedajā paṭhamacittakkhaṇe bhabyā, dutiyato paṭṭhāya bhūtā.
Spontaneously arising beings are called beings to be at the first thought-moment*, and from the second* onwards, they are beings that are.
Các chúng sinh sinh từ ẩm thấp (saṃsedajā) là sẽ sinh (bhabyā) ở sát-na tâm đầu tiên, từ sát-na thứ hai trở đi là đã sinh (bhūtā).
Opapātikā paṭhamairiyāpathe bhabyā, dutiyato paṭṭhāya bhūtāti veditabbā.
Opapātika beings are to be understood as beings to be in their first posture, and from the second* onwards, they are beings that are.
Các chúng sinh hóa sinh (opapātikā) là sẽ sinh (bhabyā) ở oai nghi đầu tiên, từ oai nghi thứ hai trở đi là đã sinh (bhūtā), nên phải hiểu như vậy.
Te sabbepi etassa puttāti saññāya, ‘‘pitā bhūtabhabyāna’’nti āha.
All of them are his children, by this notion he said, "father of beings that are and are to be."
Tất cả chúng sinh đó đều là con của người này, với nhận thức đó, Ngài nói: "Cha của chúng sinh đã và sẽ sinh."
Pathavīgarahakāti yathā tvaṃ etarahi, ‘‘aniccā dukkhā anattā’’ti pathaviṃ garahasi jigucchasi, evaṃ tepi pathavīgarahakā ahesuṃ, na kevalaṃ tvaṃyevāti dīpeti.
Those who disparaged the earth means, "Just as you now disparage and loathe the earth, saying 'impermanent, suffering, not-self,' so too did they disparage the earth; it was not only you."
Những người chê bai đất (Pathavīgarahakā) nghĩa là, như ngươi hiện nay chê bai đất, ghê tởm đất, nói rằng "vô thường, khổ, vô ngã", thì họ cũng là những người chê bai đất, không chỉ riêng ngươi mà thôi.
Āpagarahakātiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to those who disparaged water, etc.
Trong các câu như "những người chê bai nước (Āpagarahakā)", cũng theo cách tương tự.
Hīne kāye patiṭṭhitāti catūsu apāyesu nibbattā.
Established in an inferior body means reborn in the four lower realms.
Được an trú trong thân thể thấp kém (Hīne kāye patiṭṭhitā) nghĩa là được tái sinh trong bốn cõi khổ (apāya).
Pathavīpasaṃsakāti yathā tvaṃ garahasi, evaṃ agarahitvā, ‘‘niccā dhuvā sassatā acchejjā abhejjā akkhayā’’ti evaṃ pathavīpasaṃsakā pathaviyā vaṇṇavādino ahesunti vadati.
Those who praised the earth means, "Just as you disparage, so they, without disparaging, praised the earth, saying 'permanent, stable, eternal, indestructible, indivisible, inexhaustible'; they were praisers of the earth."
Những người ca ngợi đất (Pathavīpasaṃsakā) nghĩa là, như ngươi chê bai, thì họ không chê bai mà ca ngợi đất, nói rằng "thường hằng, vững chắc, vĩnh cửu, không thể cắt đứt, không thể phá vỡ, không thể hủy hoại", họ là những người tán thán đất.
Pathavābhinandinoti taṇhādiṭṭhivasena pathaviyā abhinandino.
Delighting in the earth means delighting in the earth by way of craving and wrong view.
Những người hoan hỷ với đất (Pathavābhinandino) nghĩa là những người hoan hỷ với đất do tham ái và tà kiến.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the rest.
Trong các trường hợp còn lại cũng theo cách tương tự.
Paṇīte kāye patiṭṭhitāti brahmaloke nibbattā.
Established in a refined body means reborn in the Brahma-world.
Được an trú trong thân thể cao quý (Paṇīte kāye patiṭṭhitā) nghĩa là được tái sinh trong cõi Phạm thiên.
Taṃ tāhanti tena kāraṇena taṃ ahaṃ.
That I means, "for that reason, I."
Vì lý do đó, ta (Taṃ tāhaṃ) nghĩa là vì lý do đó, ta.
Iṅghāti codanatthe nipāto.
Indeed is a particle used in exhortation.
Nào! (Iṅghā) là một giới từ dùng để thúc giục.
Upātivattitthoti atikkamittha.
Did you pass beyond means you surpassed.
Ngươi hãy vượt qua (Upātivattittho) nghĩa là ngươi đã vượt qua.
‘‘Upātivattito’’tipi pāṭho, ayamevattho.
"Upātivattito" is also a reading, with the same meaning.
Cũng có bản đọc là "upātivattito", ý nghĩa vẫn như vậy.
Daṇḍena paṭippaṇāmeyyāti catuhatthena muggaradaṇḍena pothetvā palāpeyya.
I would beat with a stick means I would beat and drive away with a club-stick of four cubits.
Sẽ đánh bằng gậy (Daṇḍena paṭippaṇāmeyyā) nghĩa là sẽ đánh đập và xua đuổi bằng một cây gậy chùy dài bốn cánh tay.
Narakapapāteti sataporise mahāsobbhe.
Into a hellish abyss means into a great chasm a hundred men deep.
Trong vực sâu địa ngục (Narakapapāte) nghĩa là trong một hố lớn sâu một trăm người.
Virādheyyāti hatthena gahaṇayutte vā pādena patiṭṭhānayutte vā ṭhāne gahaṇapatiṭṭhānāni kātuṃ na sakkuṇeyya.
He would fail means he would not be able to take hold or stand firmly in a place suitable for holding with the hand or standing with the foot.
Sẽ không thể nắm giữ (Virādheyyā) nghĩa là sẽ không thể nắm giữ hoặc đứng vững ở một nơi thích hợp để nắm giữ bằng tay hoặc đứng bằng chân.
Nanu tvaṃ bhikkhu passasīti bhikkhu nanu tvaṃ imaṃ brahmaparisaṃ sannipatitaṃ obhāsamānaṃ virocamānaṃ jotayamānaṃ passasīti brahmuno ovāde ṭhitānaṃ iddhānubhāvaṃ dasseti.
Bhikkhu, do you not see? means, "Bhikkhu, do you not see this assembly of brahmas gathered, shining, radiant, resplendent?" He thus points out the psychic power of those standing under the Brahma's guidance.
Này Tỳ khưu, ngươi không thấy sao? (Nanu tvaṃ bhikkhu passasī) nghĩa là "Này Tỳ khưu, ngươi không thấy hội chúng Phạm thiên này đang tụ họp, đang tỏa sáng, đang rực rỡ, đang chói lọi sao?" Điều này cho thấy thần thông và uy lực của những người tuân theo lời khuyên của Phạm thiên.
Iti kho maṃ, bhikkhave, māro pāpimā brahmaparisaṃ upanesīti, bhikkhave, māro pāpimā nanu tvaṃ bhikkhu passasi brahmaparisaṃ yasena ca siriyā ca obhāsamānaṃ virocamānaṃ jotayamānaṃ, yadi tvampi mahābrahmuno vacanaṃ anatikkamitvā yadeva te brahmā vadati, taṃ kareyyāsi, tvampi evamevaṃ yasena ca siriyā ca viroceyyāsīti evaṃ vadanto maṃ brahmaparisaṃ upanesi upasaṃhari.
“Thus, O bhikkhus, Māra the Evil One led me to the assembly of Brahmās.” O bhikkhus, Māra the Evil One said: “O bhikkhu, do you not see this assembly of Brahmās, shining, resplendent, radiant with glory and splendor? If you too, without transgressing the word of Mahābrahmā, were to do whatever Brahmā tells you, you too would shine in the same way with glory and splendor.” Saying this, he led me, he brought me to the assembly of Brahmās.
Này các Tỳ-khưu, Ác ma đã dẫn ta đến hội chúng Phạm thiên như vậy – Này các Tỳ-khưu, Ác ma đã nói: “Này Tỳ-khưu, chẳng phải ngươi thấy hội chúng Phạm thiên đang rực rỡ, chói lọi, sáng ngời với oai lực và vẻ huy hoàng sao? Nếu ngươi cũng không vượt qua lời nói của Đại Phạm thiên, làm theo bất cứ điều gì Phạm thiên nói, thì ngươi cũng sẽ rực rỡ với oai lực và vẻ huy hoàng như vậy!” – nói như vậy, nó đã dẫn dắt ta đến hội chúng Phạm thiên.
Mā tvaṃ maññitthoti mā tvaṃ maññi.
“Do not think this” means: Do not think.
Ngươi chớ nghĩ rằng – Ngươi chớ nghĩ.
Māro tvamasi pāpimāti pāpima tvaṃ mahājanassa māraṇato māro nāma, pāpakaṃ lāmakaṃ mahājanassa ayasaṃ karaṇato pāpimā nāmāti jānāmi.
“You are Māra the Evil One” means: I know that you, O Evil One, are called Māra because you cause the death of the multitude, and Evil One because you cause evil, base, and disreputable deeds for the multitude.
Ngươi là Ác ma – Này Ác ma, ta biết ngươi được gọi là Māra vì ngươi giết hại chúng sinh, và được gọi là Pāpimā vì ngươi gây ra những điều ác, thấp kém, làm mất uy tín cho chúng sinh.
503. Kasiṇaṃ āyunti sakalaṃ āyuṃ.
503. “The whole lifespan” means the entire lifespan.
503. Toàn bộ tuổi thọ – toàn bộ tuổi thọ.
Te kho evaṃ jāneyyunti te evaṃ mahantena tapokammena samannāgatā, tvaṃ pana purimadivase jāto, kiṃ jānissasi, yassa te ajjāpi mukhe khīragandho vāyatīti ghaṭṭento vadati.
“They would know thus” means: They are endowed with great ascetic practice. But you were born only yesterday; what will you know, you whose mouth still smells of milk? Saying this, he chides him.
Họ sẽ biết như vậy – họ có đầy đủ sự tu tập khổ hạnh vĩ đại như vậy, còn ngươi thì mới sinh ngày hôm qua, làm sao ngươi biết được? Cho đến bây giờ miệng ngươi vẫn còn mùi sữa! – nói lời khiêu khích như vậy.
Pathaviṃ ajjhosissasīti pathaviṃ ajjhosāya gilitvā pariniṭṭhapetvā taṇhāmānadiṭṭhīhi gaṇhissasi.
“You will dominate the earth” means: You will dominate, engulf, finish, and grasp the earth with craving, conceit, and wrong views.
Ngươi sẽ nuốt chửng đất – Ngươi sẽ nuốt chửng, tiêu diệt đất, nắm giữ nó bằng tham ái, kiêu mạn và tà kiến.
Opasāyiko me bhavissasīti mayhaṃ samīpasayo bhavissasi, maṃ gacchantaṃ anugacchissasi, ṭhitaṃ upatiṭṭhissasi, nisinnaṃ upanisīdissasi, nipannaṃ upanipajjissasīti attho.
“You will be one who lies near me” means: You will be a companion who lies near me. You will follow me when I go, stand by me when I stand, sit beside me when I sit, lie down beside me when I lie down. This is the meaning.
Ngươi sẽ là kẻ nằm gần ta – có nghĩa là ngươi sẽ nằm gần ta, ta đi thì ngươi theo sau, ta đứng thì ngươi đứng bên, ta ngồi thì ngươi ngồi gần, ta nằm thì ngươi nằm cạnh.
Vatthusāyikoti mama vatthusmiṃ sayanako.
“One who lies on my ground” means: One who lies on my ground.
Kẻ nằm trên đất – kẻ nằm trên đất của ta.
Yathākāmakaraṇīyo bāhiteyyoti mayā attano ruciyā yaṃ icchāmi, taṃ kattabbo, bāhitvā ca pana jajjharikāgumbatopi nīcataro lakuṇḍaṭakataro kātabbo bhavissasīti attho.
“To be done as I wish, to be driven away” means: I will do with you whatever I wish according to my desire. And having driven you away, you will have to be made lower than a thorny bush, more insignificant than a rotten twig. This is the meaning.
Kẻ bị ta đối xử tùy ý, bị ta xua đuổi – có nghĩa là ta sẽ làm bất cứ điều gì ta muốn theo ý mình, và sau khi xua đuổi, ngươi sẽ bị coi thấp hơn cả bụi cây jajjarikā, thấp kém hơn cả cây lakuṇḍaka.
Iminā esa bhagavantaṃ upalāpeti vā apasādeti vā.
With this, he either flatters the Blessed One or disparages him.
Bằng cách này, vị Phạm thiên đó hoặc dụ dỗ Thế Tôn, hoặc hạ thấp Thế Tôn.
Upalāpeti nāma sace kho tvaṃ, bhikkhu, taṇhādīhi pathaviṃ ajjhosissasi, opasāyiko me bhavissasi, mayi gacchante gamissasi, tiṭṭhante ṭhassasi, nisinne nisīdissasi, nipanne nipajjissasi, ahaṃ taṃ sesajanaṃ paṭibāhitvā vissāsikaṃ abbhantarikaṃ karissāmīti evaṃ tāva upalāpeti nāma.
“Flatters” means: "O bhikkhu, if you dominate the earth with craving and so on, you will be one who lies near me. When I go, you will go. When I stand, you will stand. When I sit, you will sit. When I lie down, you will lie down. I will keep others away and make you a trusted insider." Thus, it is called flattering.
Dụ dỗ có nghĩa là: “Này Tỳ-khưu, nếu ngươi nuốt chửng đất bằng tham ái v.v., ngươi sẽ là kẻ nằm gần ta, ta đi thì ngươi đi theo, ta đứng thì ngươi đứng, ta ngồi thì ngươi ngồi, ta nằm thì ngươi nằm. Ta sẽ loại bỏ những người khác và biến ngươi thành người thân tín, người nội bộ của ta.” – trước hết, đó là dụ dỗ.
Sesapadehi pana apasādeti nāma.
With the remaining terms, it is disparaging.
Còn với các từ ngữ còn lại, đó là hạ thấp.
Ayañhettha adhippāyo – sace tvaṃ pathaviṃ ajjhosissasi, vatthusāyiko me bhavissasi, mama gamanādīni āgametvā gamissasi vā ṭhassasi vā nisīdissasi vā nipajjissasi vā, mama vatthusmiṃ mayhaṃ ārakkhaṃ gaṇhissasi, ahaṃ pana taṃ yathākāmaṃ karissāmi bāhitvā ca jajjharikāgumbatopi lakuṇḍakataranti evaṃ apasādeti nāma.
The intention here is: "If you dominate the earth, you will be one who lies on my ground. You will wait for my going and so on, and then you will go, or stand, or sit, or lie down. You will guard my domain for me. But I will do with you as I wish, and having driven you away, I will make you lower than a thorny bush, more insignificant than a rotten twig." Thus, it is called disparaging.
Ý nghĩa ở đây là: “Nếu ngươi nuốt chửng đất, ngươi sẽ là kẻ nằm trên đất của ta, ngươi sẽ đi, đứng, ngồi, nằm theo sự đến đi của ta, ngươi sẽ bảo vệ ta trên đất của ta. Còn ta, ta sẽ đối xử với ngươi tùy ý, và sau khi xua đuổi, ta sẽ biến ngươi thành kẻ thấp kém hơn cả bụi cây jajjarikā, thấp kém hơn cả cây lakuṇḍaka.” – đó là hạ thấp.
Ayaṃ pana brahmā mānanissito, tasmā idha apasādanāva adhippetā.
However, this Brahmā is steeped in conceit; therefore, disparagement is intended here.
Tuy nhiên, vị Phạm thiên này bị kiêu mạn chi phối, do đó, ở đây ý muốn nói đến sự hạ thấp.
Āpādīsupi eseva nayo.
The same method applies to "waters" and so on.
Trong các trường hợp áp lực cũng vậy.
Apica te ahaṃ brahmeti idāni bhagavā, ‘‘ayaṃ brahmā mānanissito ‘ahaṃ jānāmī’ti maññati, attano yasena sammatto sarīraṃ phusitumpi samatthaṃ kiñci na passati, thokaṃ niggahetuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā imaṃ desanaṃ ārabhi.
“Furthermore, O Brahmā, I” (apica te ahaṃ brahme): Now the Blessed One, thinking, “This Brahmā is steeped in conceit, he thinks ‘I know,’ and inflated with his own glory, he sees nothing capable of touching his body. It is fitting to subdue him a little,” began this discourse.
Hơn nữa, này Phạm thiên, ta – bây giờ, Thế Tôn nghĩ: “Vị Phạm thiên này bị kiêu mạn chi phối, nghĩ rằng ‘ta biết’, bị say mê bởi oai lực của mình, không thấy bất cứ điều gì có thể chạm vào thân thể mình. Cần phải kiềm chế một chút.” – và bắt đầu bài thuyết pháp này.
Tattha gatiñca pajānāmīti nipphattiñca pajānāmi.
Therein, “I know your destination” means: I know your rebirth.
Trong đó, ta biết sự tái sinh – ta biết sự thành tựu.
Jutiñcāti ānubhāvañca pajānāmi.
“And your splendor” means: I know your influence.
Và sự huy hoàng – ta biết oai lực.
Evaṃ mahesakkhoti evaṃ mahāyaso mahāparivāro.
“So mighty” means: So glorious, with a great retinue.
Có uy lực lớn như vậy – có oai lực lớn, có quyến thuộc đông đảo như vậy.
Yāvatā candimasūriyā pariharantīti yattake ṭhāne candimasūriyā vicaranti.
“As far as the sun and moon revolve” means: As far as the sun and moon traverse.
Xa đến đâu mặt trăng và mặt trời đi qua – ở nơi nào mặt trăng và mặt trời di chuyển.
Disā bhanti virocanāti disāsu virocamānā obhāsanti, disā vā tehi virocamānā obhāsanti.
“The directions shine, resplendent” means: The directions shine resplendent, or the directions are resplendent and shine by them.
Các phương hướng rực rỡ, chói lọi – các phương hướng rực rỡ, chói lọi, hoặc các phương hướng được chúng làm cho rực rỡ, chói lọi.
Tāva sahassadhā lokoti tattakena pamāṇena sahassadhā loko, iminā cakkavāḷena saddhiṃ cakkavāḷasahassanti attho.
“Such is the thousandfold world” means: The world is thousandfold in that measure; this means a thousand world-systems together with this world-system.
Thế giới ngàn lần như vậy – thế giới có kích thước ngàn lần như vậy, có nghĩa là một ngàn vũ trụ cùng với vũ trụ này.
Ettha te vattate vasoti ettha cakkavāḷasahasse tuyhaṃ vaso vattati.
“Therein your power prevails” means: Your power prevails in this thousand world-systems.
Ở đó quyền lực của ngươi được thực thi – ở đó, trong ngàn vũ trụ này, quyền lực của ngươi được thực thi.
Paroparañca jānāsīti ettha cakkavāḷasahasse paropare uccanīce hīnappaṇīte satte jānāsi.
“You know the high and the low” means: In this thousand world-systems, you know the high and low, inferior and superior beings.
Ngươi biết chúng sinh cao thấp – ở đó, trong ngàn vũ trụ này, ngươi biết các chúng sinh cao thấp, hèn kém, ưu việt.
Atho rāgavirāginanti na kevalaṃ, ‘‘ayaṃ iddho ayaṃ pakatimanusso’’ti paroparaṃ, ‘‘ayaṃ pana sarāgo ayaṃ vītarāgo’’ti evaṃ rāgavirāginampi janaṃ jānāsi.
“And those with lust and those without lust” means: Not merely "this one is powerful, this one is an ordinary human," knowing the high and low; but also "this one has lust, this one is free from lust," thus you know people with and without lust.
Và cả những kẻ còn tham ái và những kẻ đã ly tham – không chỉ biết “người này giàu có, người này là người bình thường” theo cách cao thấp, mà còn biết “người này còn tham ái, người này đã ly tham” – như vậy, ngươi biết những người còn tham ái và những người đã ly tham.
Itthaṃbhāvaññathābhāvanti itthaṃbhāvoti idaṃ cakkavāḷaṃ.
“The state of being thus and otherwise” means: “The state of being thus” is this world-system.
Sự hiện hữu như vậy và sự hiện hữu khác – Sự hiện hữu như vậy là vũ trụ này.
Aññathābhāvoti ito sesaṃ ekūnasahassaṃ.
“Otherwise” means: The remaining nine hundred and ninety-nine world-systems.
Sự hiện hữu khác là một ngàn vũ trụ còn lại trừ đi một.
Sattānaṃ āgatiṃ gatinti ettha cakkavāḷasahasse paṭisandhivasena sattānaṃ āgatiṃ, cutivasena gatiṃ ca jānāsi.
“The coming and going of beings” means: In this thousand world-systems, you know the coming of beings by way of rebirth, and their going by way of decease.
Sự đến và đi của chúng sinh – ở đó, trong ngàn vũ trụ này, ngươi biết sự đến của chúng sinh theo cách tái sinh, và sự đi theo cách chết.
Tuyhaṃ pana atimahantohamasmīti saññā hoti, sahassibrahmā nāma tvaṃ, aññesaṃ pana tayā uttari dvisahassānaṃ tisahassānaṃ catusahassānaṃ pañcasahassānaṃ dasasahassānaṃ satasahassānañca brahmānaṃ pamāṇaṃ natthi, catuhatthāya pilotikāya paṭappamāṇaṃ kātuṃ vāyamanto viya mahantosmīti saññaṃ karosīti niggaṇhāti.
But you have the perception, "I am exceedingly great." You are called Sahassī Brahmā. However, there is no measure for other Brahmās who are superior to you: two thousand, three thousand, four thousand, five thousand, ten thousand, or one hundred thousand Brahmās. You act as if attempting to measure a large cloth with a piece of cloth four cubits long, making the perception, "I am great." Thus he rebukes him.
Nhưng ngươi lại có nhận thức rằng “ta là người vĩ đại nhất”, ngươi là một Phạm thiên ngàn thế giới, nhưng không có giới hạn cho các Phạm thiên khác vĩ đại hơn ngươi, như Phạm thiên hai ngàn, ba ngàn, bốn ngàn, năm ngàn, mười ngàn, và một trăm ngàn thế giới. Ngươi đang cố gắng tạo ra một tấm vải có kích thước bằng một mảnh vải bốn khuỷu tay, và có nhận thức rằng “ta vĩ đại” – Thế Tôn đã khiển trách như vậy.
Heṭṭhūpapattiko kiresa brahmā anuppanne buddhuppāde isipabbajjaṃ pabbajitvā kasiṇaparikammaṃ katvā samāpattiyo nibbattetvā aparihīnajjhāno kālaṃ katvā catutthajjhānabhūmiyaṃ vehapphalabrahmaloke pañcakappasatikaṃ āyuṃ gahetvā nibbatti.
It is said that this Brahmā, having been born in lower realms, before the appearance of a Buddha, went forth as a recluse, developed kasiṇa meditation, brought forth the attainments, and, with his jhānas unimpaired, passed away and was reborn in the Vehapphala Brahmā realm, which is the fourth jhāna realm, with a lifespan of five hundred kappas.
Nghe nói, vị Phạm thiên này, sau khi chết từ cõi cao hơn, đã tái sinh ở cõi thấp hơn. Trước khi Đức Phật xuất hiện, ông đã xuất gia làm ẩn sĩ, thực hành kasiṇa, chứng đắc các thiền định, và sau khi chết với thiền định không bị suy thoái, ông đã tái sinh ở cõi Phạm thiên Vehapphala trong cõi thiền thứ tư, sống thọ năm trăm kiếp.
Tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā heṭṭūpapattikaṃ katvā tatiyajjhānaṃ paṇītaṃ bhāvetvā subhakiṇhabrahmaloke catusaṭṭhikappaṃ āyuṃ gahetvā nibbatti.
Having stayed there for his full lifespan, and having aspired to a lower rebirth, he developed the sublime third jhāna and was reborn in the Subhakiṇha Brahmā realm with a lifespan of sixty-four kappas.
Sau khi sống trọn tuổi thọ ở đó, ông đã ước nguyện tái sinh ở cõi thấp hơn, tu tập thiền định thứ ba một cách tinh vi, và tái sinh ở cõi Phạm thiên Subhakiṇha, sống thọ sáu mươi bốn kiếp.
Tattha dutiyajjhānaṃ bhāvetvā ābhassaresu aṭṭhakappaṃ āyuṃ gahetvā nibbatti.
Having developed the second jhāna there, he was reborn in the Ābhassara realm with a lifespan of eight kappas.
Ở đó, ông tu tập thiền định thứ hai và tái sinh ở cõi Ābhassara, sống thọ tám kiếp.
Tattha paṭhamajjhānaṃ bhāvetvā paṭhamajjhānabhūmiyaṃ kappāyuko hutvā nibbatti, so paṭhamakāle attanā katakammañca nibbattaṭṭhānañca aññāsi, kāle pana gacchante ubhayaṃ pamussitvā sassatadiṭṭhiṃ uppādesi.
Having developed the first jhāna there, he was reborn in the first jhāna realm with a lifespan of one kappa. In his initial existence, he knew the karma he had performed and the place of his rebirth, but as time passed, he forgot both and developed the eternalist view (sassatadiṭṭhi).
Ở đó, ông tu tập thiền định thứ nhất và tái sinh ở cõi thiền thứ nhất, sống thọ một kiếp. Ban đầu, ông biết rõ nghiệp mình đã tạo và nơi mình tái sinh, nhưng theo thời gian, ông quên cả hai và phát sinh tà kiến thường còn.
Tena naṃ bhagavā, ‘‘tena taṃ tvaṃ na jānāsi…pe… kuto nīceyya’’nti āha.
Therefore, the Blessed One said to him, “Therefore you do not know that… How could I be inferior?”
Vì thế, Thế Tôn đã nói với ông: “Vì thế ngươi không biết điều đó… làm sao ta có thể thấp kém hơn?”
Pubbe kiresa kulaghare nibbattitvā kāmesu ādīnavaṃ disvā, ‘‘jātijarābyādhimaraṇassa antaṃ karissāmī’’ti nikkhamma isipabbajjaṃ pabbajitvā samāpattiyo nibbattetvā abhiññāpādakajjhānalābhī hutvā gaṅgātīre paṇṇasālaṃ kāretvā jhānaratiyā vītināmeti.
It is said that in the past, having been born in a noble family, he saw the danger in sensual pleasures, and thinking, “I will make an end to birth, aging, sickness, and death,” he renounced the world, went forth as a recluse, developed the attainments, became one who had attained the jhānas that are the basis for supernormal powers, built a leaf-hut on the bank of the Gaṅgā, and passed his time in the delight of jhāna.
Nghe nói, trước đây, ông đã tái sinh trong một gia đình quý tộc, thấy sự nguy hiểm trong các dục lạc, và nghĩ: “Ta sẽ chấm dứt sự sinh, già, bệnh, chết.” – ông đã xuất gia làm ẩn sĩ, chứng đắc các thiền định, đạt được các thiền định làm nền tảng cho thắng trí, và xây dựng một túp lều lá bên bờ sông Hằng, sống an lạc trong thiền định.
Tadā ca kālena kālaṃ satthavāhā pañcahi sakaṭasatehi marukantāraṃ paṭipajjanti.
At that time, from time to time, caravan leaders would set out into the desert wilderness with five hundred carts.
Vào thời điểm đó, thỉnh thoảng các nhà buôn với năm trăm cỗ xe bò đi vào sa mạc.
Marukantāre pana divā na sakkā gantuṃ, rattiṃ gamanaṃ hoti.
In the desert wilderness, it was impossible to travel during the day; travel took place at night.
Tuy nhiên, ở sa mạc, không thể đi vào ban ngày, việc đi lại diễn ra vào ban đêm.
Atha purimasakaṭassa aggayuge yuttabalibaddā gacchantā nivattitvā āgatamaggābhimukhāva ahesuṃ.
Then the bullocks yoked to the front yoke of the first cart, as they were going, turned back and faced the path from which they had come.
Sau đó, những con bò được buộc vào ách phía trước của cỗ xe đầu tiên đã quay lại và đối mặt với con đường đã đi qua.
Itarasakaṭāni tatheva nivattitvā aruṇe uggate nivattitabhāvaṃ jāniṃsu.
The other carts, having turned back in the same way, realized at dawn that they had returned.
Các cỗ xe khác cũng quay lại như vậy và khi bình minh lên, họ nhận ra mình đã quay trở lại.
Tesañca tadā kantāraṃ atikkamanadivaso ahosi.
And for them, that was the day to cross the wilderness.
Đó là ngày họ phải vượt qua sa mạc.
Sabbaṃ dārudakaṃ parikkhīṇaṃ, tasmā, ‘‘natthi dāni amhākaṃ jīvita’’nti cintetvā goṇe cakkesu bandhitvā manussā sakaṭapacchāyāyaṃ pavisitvā nipajjiṃsu.
All the wood and water were exhausted. Therefore, thinking, "Now there is no life for us," the people tied their oxen to the wheels, entered the shade of the carts, and lay down.
Tất cả củi và nước đã cạn kiệt, vì vậy, nghĩ rằng: “Bây giờ chúng ta không còn sống được nữa,” họ buộc những con bò vào bánh xe, rồi vào nằm dưới bóng râm phía sau xe.
Tāpasopi kālasseva paṇṇasālato nikkhamitvā paṇṇasāladvāre nisinno gaṅgaṃ olokayamāno addasa gaṅgaṃ mahatā udakoghena vuyhamānaṃ pavattitamaṇikkhandhaṃ viya āgacchantiṃ.
The ascetic, too, having come out of his leaf-hut early, sat at the entrance of the leaf-hut and, looking at the Gaṅgā, saw it flowing like a moving mass of jewels, carried by a mighty current of water.
Vị ẩn sĩ cũng rời khỏi tịnh xá lá sớm, ngồi ở cửa tịnh xá lá, nhìn sông Gaṅgā và thấy sông Gaṅgā chảy đến với một dòng nước lớn, như một khối ngọc báu đang trôi.
Disvā cintesi – ‘‘atthi nu kho imasmiṃ loke evarūpassa madhurodakassa alābhena kilissamānā sattā’’ti.
Having seen it, he thought: "Are there, indeed, beings in this world suffering from the lack of such sweet water?"
Thấy vậy, ngài nghĩ: “Có phải trên thế gian này có những chúng sinh đang đau khổ vì không có được thứ nước ngọt như thế này không?”
So evaṃ āvajjanto marukantāre taṃ satthaṃ disvā, ‘‘ime sattā mā nassantū’’ti, ‘‘ito mahā udakakkhandho chijjitvā marukantāre satthābhimukho gacchatū’’ti abhiññācittena adhiṭṭhāsi.
As he was thus reflecting, he saw that caravan in the desert and, thinking, "May these beings not perish," he resolved with his abhiññā-mind: "May this great mass of water break off from here and go towards the caravan in the desert."
Khi quán xét như vậy, ngài thấy đoàn người đó trong sa mạc và nghĩ: “Mong cho những chúng sinh này đừng bị hủy diệt,” rồi ngài dùng tâm Abhiññā (thắng trí) quyết định: “Mong cho khối nước lớn này từ đây tách ra và chảy về phía đoàn người trong sa mạc.”
Sahacittuppādena mātikāruḷhaṃ viya udakaṃ tattha agamāsi.
Immediately upon the thought arising, the water flowed there as if into a channel.
Ngay khi tâm khởi lên, nước đã chảy đến đó như thể được dẫn vào một con mương.
Manussā udakasaddena vuṭṭhāya udakaṃ disvā hatthatuṭṭhā nhāyitvā pivitvā goṇepi pāyetvā sotthinā icchitaṭṭhānaṃ agamaṃsu.
The people, awakened by the sound of water, saw the water, and being delighted, they bathed and drank. They also gave their oxen to drink and safely reached their desired destination.
Mọi người thức dậy vì tiếng nước, thấy nước thì vui mừng, tắm rửa, uống nước, cho bò uống, rồi an toàn đến được nơi mong muốn.
Satthā taṃ brahmuno pubbakammaṃ dassento –
The Teacher, showing that past deed of Brahmā, spoke:
Đức Phật đã kể về nghiệp quá khứ đó của Phạm thiên:
Aparasmiṃ samaye tāpaso gaṅgātīre paṇṇasālaṃ māpetvā āraññakaṃ gāmaṃ nissāya vasati.
On another occasion, the ascetic built a leaf-hut on the bank of the Gaṅgā and dwelled near a forest village.
Vào một thời khác, vị ẩn sĩ đã dựng một tịnh xá lá bên bờ sông Gaṅgā và sống nương tựa vào một ngôi làng trong rừng.
Tena ca samayena corā taṃ gāmaṃ paharitvā hatthasāraṃ gahetvā gāviyo ca karamare ca gahetvā gacchanti.
At that time, robbers attacked that village, took valuable goods, and led away cows and villagers.
Vào thời điểm đó, bọn cướp đã tấn công ngôi làng đó, lấy đi tài sản và bắt bò cùng người dân làng rồi bỏ đi.
Gāvopi sunakhāpi manussāpi mahāviravaṃ viravanti.
The cows, dogs, and people all cried out loudly.
Bò, chó và người đều kêu la thảm thiết.
Tāpaso taṃ saddaṃ sutvā ‘‘kiṃ nu kho eta’’nti āvajjanto, ‘‘manussānaṃ bhayaṃ uppanna’’nti ñatvā, ‘‘mayi passante ime sattā mā nassantū’’ti abhiññāpādakajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya abhiññācittena corānaṃ paṭipathe caturaṅginisenaṃ māpesi kammasajjaṃ āgacchantiṃ.
The ascetic, hearing that sound, reflected, "What could this be?" and knowing that "fear has arisen for the people," he thought, "May these beings not perish while I am watching." Then, entering the jhāna that is the basis for higher knowledges, he arose and with his abhiññā-mind, created a four-limbed army, ready for battle, on the path confronting the robbers.
Vị ẩn sĩ nghe tiếng động đó, tự hỏi: “Chuyện gì vậy?” khi biết rằng “người dân đang gặp nguy hiểm,” ngài nghĩ: “Mong cho những chúng sinh này đừng bị hủy diệt khi ta đang chứng kiến,” rồi ngài nhập Abhiññāpādakajjhāna (thiền định nền tảng cho thắng trí), xuất định, và dùng tâm Abhiññā tạo ra một đội quân bốn binh chủng đang tiến đến trên con đường đối diện bọn cướp, như thể đang chuẩn bị chiến đấu.
Corā disvā, ‘‘rājā’’ti te maññamānā vilopaṃ chaḍḍetvā pakkamiṃsu.
The robbers, seeing it, thought it was a king and, abandoning their loot, fled.
Bọn cướp thấy vậy, nghĩ đó là vua, liền vứt bỏ chiến lợi phẩm và bỏ chạy.
Tāpaso ‘‘yaṃ yassa santakaṃ, taṃ tasseva hotū’’ti adhiṭṭhāsi, taṃ tatheva ahosi.
The ascetic resolved, "May what belongs to whom, belong to them," and it was so.
Vị ẩn sĩ quyết định: “Cái gì thuộc về ai, hãy để nó thuộc về người đó,” và mọi việc đã diễn ra đúng như vậy.
Mahājano sotthibhāvaṃ pāpuṇi.
The great multitude attained safety.
Đại chúng đã được an toàn.
Satthā idampi tassa pubbakammaṃ dassento –
The Teacher, showing this past deed of his, spoke:
Đức Phật cũng đã kể về nghiệp quá khứ này của ngài:
Puna ekasmiṃ samaye uparigaṅgāvāsikaṃ kulaṃ heṭṭhāgaṅgāvāsikena kulena saddhiṃ mittasanthavaṃ katvā nāvāsaṅghāṭaṃ bandhitvā bahuṃ khādanīyabhojanīyañceva gandhamālādīni ca āropetvā gaṅgāsotena āgacchati.
Again, on one occasion, a family dwelling upstream on the Gaṅgā, having formed a friendship with a family dwelling downstream, tied a raft of boats together, loaded much food, edibles, perfumes, and garlands, and came down the Gaṅgā current.
Một lần khác, một gia đình sống ở thượng nguồn sông Gaṅgā đã kết bạn với một gia đình sống ở hạ nguồn sông Gaṅgā, rồi họ buộc các thuyền lại với nhau, chất đầy thức ăn, đồ uống, hương hoa và các thứ khác, rồi đi xuôi dòng sông Gaṅgā.
Manussā khādamānā bhuñjamānā naccantā gāyantā devavimānena gacchantā viya balavasomanassā ahesuṃ.
The people, eating, feasting, dancing, and singing, were in great joy, as if travelling in a celestial mansion.
Mọi người ăn uống, nhảy múa, ca hát, vô cùng hoan hỷ như thể đang đi trên một cỗ xe trời.
Gaṅgeyyako nāgo disvā kupito, ‘‘ime mayi saññampi na karonti, idāni ne samuddameva pāpessāmī’’ti mahantaṃ attabhāvaṃ māpetvā udakaṃ dvidhā bhinditvā uṭṭhāya phaṇaṃ katvā sussūkāraṃ karonto aṭṭhāsi.
The Nāga named Gaṅgeyyaka, seeing them, became angry and thought, "These people show me no respect; now I will send them to the ocean." He then created a huge body, split the water in two, rose up, spread his hood, and stood making a terrifying hiss.
Con Nāga Gaṅgeyyaka thấy vậy, nổi giận nghĩ: “Những người này thậm chí không để ý đến ta, bây giờ ta sẽ đẩy họ ra biển!” Nó biến hóa thành một thân hình khổng lồ, rẽ nước làm đôi, trồi lên, giương mang và rít lên.
Mahājano disvā bhīto vissaramakāsi.
The great multitude, seeing him, became terrified and cried out in distress.
Đại chúng thấy vậy, sợ hãi và kêu la thảm thiết.
Tāpaso paṇṇasālāya nisinno sutvā, ‘‘ime gāyantā naccantā somanassajātā āgacchanti, idāni pana bhayaravaṃ raviṃsu, kiṃ nu kho’’ti āvajjanto nāgarājaṃ disvā, ‘‘mayi passante ime sattā mā nassantū’’ti abhiññāpādakajjhānaṃ samāpajjitvā attabhāvaṃ vijahitvā supaṇṇavaṇṇaṃ māpetvā nāgarājassa dassesi.
The ascetic, sitting in his leaf-hut, heard it and thought, "These people were coming, singing, dancing, and full of joy, but now they are crying out in fear; what could it be?" Reflecting thus, he saw the Nāga king and thought, "May these beings not perish while I am watching." He then entered the jhāna that is the basis for higher knowledges, abandoned his own form, created the form of a Supaṇṇa (Garuda), and showed it to the Nāga king.
Vị ẩn sĩ ngồi trong tịnh xá lá, nghe tiếng kêu, tự hỏi: “Những người này đang ca hát, nhảy múa, hoan hỷ mà đến, nhưng bây giờ lại kêu la sợ hãi, có chuyện gì vậy?” Khi quán xét và thấy Nāgarāja (vua rắn), ngài nghĩ: “Mong cho những chúng sinh này đừng bị hủy diệt khi ta đang chứng kiến,” rồi ngài nhập Abhiññāpādakajjhāna, từ bỏ thân hình của mình, biến hóa thành hình dạng chim Supaṇṇa (Kim Sí Điểu) và hiện ra trước Nāgarāja.
Nāgarājā bhīto phaṇaṃ saṃharitvā udakaṃ paviṭṭho.
The Nāga king, terrified, withdrew his hood and plunged into the water.
Nāgarāja sợ hãi, thu mang lại và lặn xuống nước.
Mahājano sotthibhāvaṃ pāpuṇi.
The great multitude attained safety.
Đại chúng đã được an toàn.
Satthā idampi tassa pubbakammaṃ dassento –
The Teacher, showing this past deed of his, spoke:
Đức Phật cũng đã kể về nghiệp quá khứ này của ngài:
Aparasmiṃ samaye esa isipabbajjaṃ pabbajitvā kesavo nāma tāpaso ahosi.
On another occasion, this ascetic, having gone forth as a sage, became an ascetic named Kesava.
Vào một thời khác, vị ẩn sĩ này xuất gia tu đạo, trở thành một ẩn sĩ tên là Kesava.
Tena samayena amhākaṃ bodhisatto kappo nāma māṇavo kesavassa baddhacaro antevāsiko hutvā ācariyassa kiṃkārapaṭissāvī manāpacārī buddhisampanno atthacaro ahosi.
At that time, our Bodhisatta, a youth named Kappo, was Kesava's dedicated disciple, obedient to his teacher, performing pleasing tasks, endowed with wisdom, and acting for his benefit.
Vào thời điểm đó, Bồ Tát của chúng ta, một thanh niên tên là Kappo, là một đệ tử trung thành của Kesava, luôn sẵn sàng vâng lời thầy, hành xử đẹp lòng thầy, đầy trí tuệ và luôn hành động vì lợi ích.
Kesavo taṃ vinā vattituṃ nāsakkhi, taṃ nissāyeva jīvikaṃ kappesi.
Kesava could not live without him; he sustained his life solely relying on him.
Kesava không thể sống thiếu ngài, ngài chỉ sống nhờ vào sự nương tựa của Kappo.
Satthā idampi tassa pubbakammaṃ dassento –
The Teacher, showing this past deed of his, spoke:
Đức Phật cũng đã kể về nghiệp quá khứ này của ngài:
Athassa bhagavā uttari asamasamataṃ pakāsento pathaviṃ kho ahaṃ brahmetiādimāha.
Then, the Blessed One, further expounding on his incomparable supreme state, spoke: "O Brahmā, I, the earth..." and so forth.
Sau đó, Thế Tôn đã tiếp tục tuyên bố sự vô song của Ngài bằng cách nói: “Này Phạm thiên, Ta đã…”
Tattha pathaviyā pathavattena ananubhūtanti pathaviyā pathavisabhāvena ananubhūtaṃ appattaṃ.
Here, pathaviyā pathavattena ananubhūtaṃ means "not experienced, not attained, by the nature of earth, as earth."
Ở đó, pathaviyā pathavattena ananubhūta có nghĩa là không đạt được, không đạt đến với bản chất của đất.
Kiṃ pana tanti?
What then is that?
Vậy đó là gì?
Nibbānaṃ.
Nibbāna.
Niết Bàn.
Tañhi sabbasmā saṅkhatā nissaṭattā pathavisabhāvena appattaṃ nāma.
For that, being released from all conditioned phenomena, is said to be "not attained by the nature of earth."
Vì Niết Bàn thoát ly khỏi tất cả các pháp hữu vi, nên được gọi là không đạt đến với bản chất của đất.
Tadabhiññāyāti taṃ nibbānaṃ jānitvā sacchikatvā.
Tadabhiññāyā means "having known and realized that Nibbāna."
Tadabhiññāyā có nghĩa là biết rõ Niết Bàn đó, chứng ngộ Niết Bàn đó.
Pathaviṃ nāpahosinti pathaviṃ taṇhādiṭṭhimānagāhehi na gaṇhiṃ.
Pathaviṃ nāpahosiṃ means "I did not grasp the earth with the grasps of craving, wrong view, and conceit."
Pathaviṃ nāpahosiṃ có nghĩa là tôi không chấp thủ đất bằng các sự chấp thủ như tham ái, tà kiến, ngã mạn.
Āpādīsupi eseva nayo.
The same method applies to water, etc.
Đối với các yếu tố như nước (āpa) cũng theo cùng một cách này.
Vitthāro pana mūlapariyāye vuttanayeneva veditabbo.
However, the full explanation should be understood in the manner stated in the Mūlapariyāya Sutta.
Tuy nhiên, phần giải thích chi tiết cần được hiểu theo cách đã nói trong Mūlapariyāya Sutta.
Sace kho te, mārisa, sabbassa sabbattenāti idameva brahmā attano vāditāya sabbanti akkharaṃ niddisitvā akkhare dosaṃ gaṇhanto āha.
Sace kho te, mārisa, sabbassa sabbattenā — Brahmā, referring to the word "sabba" as his own teaching, and finding fault with the word, spoke.
Sace kho te, mārisa, sabbassa sabbattenā — Chính Phạm Thiên này đã chỉ ra từ "sabba" (tất cả) theo quan điểm của mình, và nói như vậy khi tìm thấy lỗi trong từ đó.
Satthā pana sakkāyaṃ sandhāya ‘‘sabba’’nti vadati, brahmā sabbasabbaṃ sandhāya.
However, the Teacher says "sabba" referring to sakkāya, whereas Brahmā refers to "all of everything."
Tuy nhiên, Đức Thế Tôn nói "sabba" (tất cả) để chỉ sắc thân (sakkāya), còn Phạm Thiên thì để chỉ tất cả mọi thứ.
Tvaṃ ‘‘sabba’’nti vadasi, ‘‘sabbassa sabbattena ananubhūta’’nti vadasi, yadi sabbaṃ ananubhūtaṃ natthi, athassa ananubhūtaṃ atthi.
You say "sabba," and you say "not experienced as all of all"; if nothing is unexperienced, then there is something unexperienced for him.
Ngươi nói "sabba" (tất cả), ngươi nói "sabbassa sabbattena ananubhūta" (không đạt được với bản chất của tất cả mọi thứ); nếu không có gì là không đạt được, thì cái không đạt được của nó vẫn tồn tại.
Mā heva te rittakameva ahosi tucchakameva ahosīti tuyhaṃ vacanaṃ rittakaṃ mā hotu, tucchakaṃ mā hotūti satthāraṃ musāvādena niggaṇhāti.
Mā heva te rittakameva ahosi tucchakameva ahosīti — he rebukes the Teacher for falsehood, saying, "May your words not be empty, may they not be void."
“Mong lời của ngài chớ trống rỗng, chớ vô ích!” – như vậy, vị Phạm thiên đó đã buộc tội Đức Thế Tôn về lời nói dối, rằng “lời của ngài chớ trống rỗng, chớ vô ích”.
Satthā pana etasmā brahmunā sataguṇena sahassaguṇena satasahassaguṇena vādītaro, tasmā ahaṃ sabbañca vakkhāmi, ananubhūtañca vakkhāmi, suṇāhi meti tassa vādamaddanatthaṃ kāraṇaṃ āharanto viññāṇantiādimāha.
The Teacher, being superior to this Brahma in argument by a hundred-fold, a thousand-fold, a hundred thousand-fold, therefore said, "I will declare everything, and I will declare that which has not been experienced. Listen to me!" bringing forth this reason to crush his argument, beginning with viññāṇa (consciousness).
Tuy nhiên, Đức Thế Tôn vượt trội hơn vị Phạm thiên này gấp trăm lần, gấp ngàn lần, gấp trăm ngàn lần về lời nói. Do đó, để dập tắt lời nói của Phạm thiên, Đức Thế Tôn đã nói: “Ta sẽ nói tất cả, và ta sẽ nói những điều chưa từng được kinh nghiệm. Này bạn, hãy lắng nghe ta!” – và Ngài đã đưa ra lý do, bắt đầu bằng từ viññāṇa (thức).
Tattha viññāṇanti vijānitabbaṃ.
Therein, viññāṇa (consciousness) is that which should be known, distinct from all conditioned phenomena, by the knowledge of the path and fruit (magga-phala-paccavekkhaṇa-ñāṇa).
Trong đó, viññāṇa (thức) là điều cần được nhận biết đặc biệt.
Anidassananti cakkhuviññāṇassa āpāthaṃ anupagamanato anidassanaṃ nāma, padadvayenapi nibbānameva vuttaṃ.
Anidassana (non-manifesting) means it is not perceived by the eye-consciousness, as it does not come within its range. By these two terms, Nibbāna itself is spoken of.
Anidassana (không hiển lộ) có nghĩa là không hiển lộ vì không nằm trong tầm nhìn của nhãn thức. Cả hai từ này đều chỉ Niết Bàn.
Anantanti tayidaṃ uppādavayaantarahitattā anantaṃ nāma.
Ananta (endless) means that this Nibbāna is endless because it is devoid of origination and dissolution.
Ananta (vô biên) có nghĩa là vô biên vì nó không có sự sinh, diệt, và kết thúc.
Vuttampi hetaṃ –
It has also been said:
Điều này cũng đã được nói:
Sabbatopabhanti sabbaso pabhāsampannaṃ.
Sabbatopabha (shining everywhere) means endowed with splendor in every respect.
Sabbatopabha (rạng rỡ khắp mọi nơi) có nghĩa là tràn đầy ánh sáng ở khắp mọi nơi.
Nibbānato hi añño dhammo sapabhataro vā jotivantataro vā parisuddhataro vā paṇḍarataro vā natthi.
For there is no other phenomenon more resplendent, more luminous, purer, or whiter than Nibbāna.
Thật vậy, không có pháp nào khác rạng rỡ hơn, sáng chói hơn, trong sạch hơn, hay thanh khiết hơn Niết Bàn.
Sabbato vā tathā pabhūtameva, na katthaci natthīti sabbatopabhaṃ.
Or it is manifest as supreme in every respect, it cannot be said that it does not exist anywhere, thus sabbatopabha.
Hoặc, nó rạng rỡ như vậy ở khắp mọi nơi, không ở đâu là không có. Do đó gọi là sabbatopabha.
Puratthimadisādīsu hi asukadisāya nāma nibbānaṃ natthīti na vattabbaṃ.
For it should not be said that Nibbāna does not exist in a certain direction, such as the eastern direction, and so on.
Thật vậy, không thể nói rằng Niết Bàn không tồn tại ở một phương hướng cụ thể nào đó như phương đông, v.v.
Atha vā pabhanti titthassa nāmaṃ, sabbato pabhamassāti sabbatopabhaṃ.
Alternatively, pabha is a name for a ford; it has a ford from everywhere, thus sabbatopabha.
Hoặc, pabha là tên của một bến đò. Nó có bến đò ở khắp mọi nơi, nên gọi là sabbatopabha.
Nibbānassa kira yathā mahāsamuddassa yato yato otaritukāmā honti, taṃ tadeva titthaṃ, atitthaṃ nāma natthi.
Just as for the great ocean, from whichever point people wish to descend, that very point is a ford, and there is no place that is not a ford, for Nibbāna.
Ví như đại dương rộng lớn, bất cứ nơi nào người ta muốn xuống, đó đều là bến đò, không có nơi nào không phải là bến đò.
Evamevaṃ aṭṭhatiṃsāya kammaṭṭhānesu yena yena mukhena nibbānaṃ otaritukāmā honti, taṃ tadeva titthaṃ.
In the same way, among the thirty-eight meditation subjects, by whichever door they wish to descend to Nibbāna, that very door is a ford.
Cũng vậy, trong ba mươi tám đề mục thiền quán (kammaṭṭhāna), bất cứ con đường nào người ta muốn đi vào Niết Bàn, đó đều là bến đò.
Nibbānassa atitthaṃ nāma kammaṭṭhānaṃ natthi.
There is no meditation subject that is not a ford to Nibbāna.
Không có đề mục thiền quán nào không phải là bến đò để đi vào Niết Bàn.
Tena vuttaṃ sabbatopabhanti.
Therefore, it is said to be sabbatopabha.
Vì vậy, đã nói là sabbatopabha.
Taṃ pathaviyā pathavattenāti taṃ nibbānaṃ pathaviyā pathavīsabhāvena tato paresaṃ āpādīnaṃ āpādisabhāvena ca ananubhūtaṃ.
This Nibbāna, by the nature of earth in earth, and by the nature of water, and so on, in water, and so on, is unexperienced by others.
Taṃ pathaviyā pathavattenāti có nghĩa là Niết Bàn đó chưa từng được kinh nghiệm bởi bản chất đất của đất, và bởi bản chất nước của nước, v.v., đối với những thứ khác.
Iti yaṃ tumhādisānaṃ visayabhūtaṃ sabbatebhūmakadhammajātaṃ tassa sabbattena taṃ viññāṇaṃ anidassanaṃ anantaṃ sabbatopataṃ ananubhūtanti vādaṃ patiṭṭhapesi.
Thus, he established the argument that viññāṇa (Nibbāna), which is the object of beings like you, and is the entirety of all three-fold realms, is ananubhūta (unexperienced) in its entirety, anidassana (non-manifesting), ananta (endless), and sabbatopabha (shining everywhere).
Như vậy, Đức Thế Tôn đã xác lập luận điểm rằng "thức ấy (Niết Bàn) là không hiển lộ, vô biên, rạng rỡ khắp mọi nơi, chưa từng được kinh nghiệm bởi bản chất của tất cả các pháp thuộc ba cõi, vốn là đối tượng của những người như các ngươi".
Tato brahmā gahitagahitaṃ satthārā vissajjāpito kiñci gahetabbaṃ adisvā laḷitakaṃ kātukāmo handa carahi te, mārisa, antaradhāyāmīti āha.
Then, Brahma, having been made to relinquish every view he held by the Teacher, and seeing nothing else to grasp, wishing to make a jest, said, "Come now, venerable one, I shall disappear from you!"
Sau đó, Phạm thiên, sau khi bị Đức Thế Tôn bác bỏ từng luận điểm mà mình đưa ra, không thấy có gì để giữ lại, muốn làm trò đùa nên nói: “Thôi được rồi, thưa bạn, bây giờ tôi sẽ biến mất khỏi ngài.”
Tattha antaradhāyāmīti adissamānakapāṭihāriyaṃ karomīti āha.
Therein, antaradhāyāmī (I shall disappear) means, "I will perform a miracle of invisibility."
Trong đó, antaradhāyāmī (tôi sẽ biến mất) có nghĩa là “tôi sẽ thực hiện một phép lạ khiến tôi không thể nhìn thấy”.
Sace visahasīti yadi sakkosi mayhaṃ antaradhāyituṃ, antaradhāyasi, pāṭihāriyaṃ karohīti.
Sace visahasī (if you are able) means, "If you are able to disappear from me, then disappear, perform the miracle!"
Sace visahasī (nếu ngài có thể) có nghĩa là “nếu ngài có thể biến mất khỏi tôi, ngài hãy biến mất, hãy thực hiện phép lạ”.
Nevassu me sakkoti antaradhāyitunti mayhaṃ antaradhāyituṃ neva sakkoti.
Nevassu me sakkoti antaradhāyitu (you are not able to disappear from me) means, "You are certainly not able to disappear from me."
Nevassu me sakkoti antaradhāyitu (ngài không thể biến mất khỏi tôi) có nghĩa là “ngài không thể biến mất khỏi tôi”.
Kiṃ panesa kātukāmo ahosīti?
What, then, did he wish to do?
Vậy nó muốn làm gì?
Mūlapaṭisandhiṃ gantukāmo ahosi.
He wished to enter his original rebirth-state.
Nó muốn trở về với sự tái sinh gốc (mūlapaṭisandhi).
Brahmānañhi mūlapaṭisandhikaattabhāvo sukhumo, aññesaṃ anāpātho, abhisaṅkhatakāyeneva tiṭṭhanti.
For the original rebirth-state body of Brahmas is subtle, imperceptible to others; they exist only with their created bodies.
Thật vậy, thân thể tái sinh gốc của Phạm thiên là vi tế, không thể nhìn thấy bởi những người khác; chúng chỉ tồn tại với một thân thể được tạo tác.
Satthā tassa mūlapaṭisandhiṃ gantuṃ na adāsi.
The Teacher did not allow him to enter his original rebirth-state.
Đức Thế Tôn không cho phép nó trở về với sự tái sinh gốc.
Mūlapaṭisandhiṃ vā agantvāpi yena tamena attānaṃ antaradhāpetvā adissamānako bhaveyya, satthā taṃ tamaṃ vinodesi, tasmā antaradhāyituṃ nāsakkhi.
Or, even without entering his original rebirth-state, the Teacher dispelled the darkness by which he might have made himself invisible and disappeared. Therefore, he could not disappear.
Hoặc, ngay cả khi không trở về với sự tái sinh gốc, nó có thể biến mất và trở nên vô hình bằng cách tự che giấu mình trong bóng tối. Đức Thế Tôn đã xua tan bóng tối đó, vì vậy nó không thể biến mất.
So asakkonto vimāne nilīyati, kapparukkhe nilīyati, ukkuṭiko nisīdati.
Being unable, he hid in his celestial palace, he hid in a wish-fulfilling tree, he sat squatting.
Vì không thể biến mất, nó ẩn mình trong cung điện, ẩn mình trong cây như ý, ngồi xổm.
Brahmagaṇo keḷimakāsi – ‘‘esa kho bako brahmā vimāne nilīyati, kapparukkhe nilīyati, ukkuṭiko nisīdati, brahme tvaṃ antarahitomhī’’ti saññaṃ uppādesi nāmāti.
The assembly of Brahmas mocked him, saying, "Indeed, this Brahma Baka is hiding in his palace, hiding in a wish-fulfilling tree, sitting squatting! Brahma, you have made the perception, 'I have disappeared!' ".
Nhóm Phạm thiên đã chế giễu: “Phạm thiên Baka này ẩn mình trong cung điện, ẩn mình trong cây như ý, ngồi xổm. Này Phạm thiên, ngươi có tạo ra nhận thức rằng ‘ta đã biến mất’ không?”
So brahmagaṇena uppaṇḍito maṅku ahosi.
Being ridiculed by the assembly of Brahmas, he became embarrassed.
Bị nhóm Phạm thiên chế giễu, nó trở nên xấu hổ.
Evaṃ vutte ahaṃ, bhikkhaveti, bhikkhave, etena brahmunā, ‘‘handa carahi te, mārisa, antaradhāyāmī’’ti evaṃ vutte taṃ antaradhāyituṃ asakkontaṃ disvā ahaṃ etadavocaṃ.
Evaṃ vutte ahaṃ, bhikkhave (When this was said, O bhikkhus), means, O bhikkhus, when this Brahma said, "Come now, venerable one, I shall disappear from you!" I, seeing him unable to disappear, said this.
Evaṃ vutte ahaṃ, bhikkhave (Này các tỳ khưu, khi được nói như vậy, tôi) có nghĩa là, này các tỳ khưu, khi vị Phạm thiên đó nói: “Thôi được rồi, thưa bạn, bây giờ tôi sẽ biến mất khỏi ngài” như vậy, tôi đã thấy nó không thể biến mất và đã nói điều này.
Imaṃ gāthamabhāsinti kasmā bhagavā gāthamabhāsīti?
Imaṃ gāthamabhāsi (He recited this verse) means, "Why did the Blessed One recite a verse?"
Imaṃ gāthamabhāsi (đã nói bài kệ này) – Tại sao Đức Thế Tôn lại nói bài kệ?
Samaṇassa gotamassa imasmiṃ ṭhāne atthibhāvo vā natthibhāvo vā kathaṃ sakkā jānitunti evaṃ brahmagaṇassa vacanokāso mā hotūti antarahitova gāthamabhāsi.
The Teacher recited the verse while invisible, so that the assembly of Brahmas would not have an opportunity to say, "How can we know whether the ascetic Gotama is present or absent in this place?"
Để nhóm Phạm thiên không có cơ hội nói rằng: “Làm sao có thể biết được sự tồn tại hay không tồn tại của Sa-môn Gotama ở nơi này?” – Đức Thế Tôn đã nói bài kệ khi Ngài đã biến mất.
Tattha bhavevāhaṃ bhayaṃ disvāti ahaṃ bhave bhayaṃ disvāyeva.
Therein, bhavevāhaṃ bhayaṃ disvā (I, indeed, seeing danger in existence) means, I, having seen danger in existence.
Trong đó, bhavevāhaṃ bhayaṃ disvā (ta đã thấy sự nguy hiểm trong các cõi) có nghĩa là ta đã thấy sự nguy hiểm trong các cõi.
Bhavañca vibhavesinanti imañca kāmabhavāditividhampi sattabhavaṃ vibhavesinaṃ vibhavaṃ gavesamānaṃ pariyesamānampi punappunaṃ bhaveyeva disvā.
Bhavañca vibhavesina (and seeking non-existence in existence) means, although seeking non-existence (Nibbāna) in this three-fold existence, such as the sensual existence and so on, I saw only repeated existences.
Bhavañca vibhavesina (và tìm kiếm sự giải thoát khỏi các cõi) có nghĩa là ta đã thấy ba loại cõi tồn tại (sattabhava) này, bắt đầu từ cõi dục giới, ngay cả khi tìm kiếm sự giải thoát khỏi chúng, ta vẫn thấy chúng lặp đi lặp lại trong các cõi.
Bhavaṃ nābhivadinti taṇhādiṭṭhivasena kiñci bhavaṃ na abhivadiṃ, na gavesinti attho.
Bhavaṃ nābhivadi (I did not affirm existence) means, I did not cling to any existence by way of craving or wrong views; that is the meaning.
Bhavaṃ nābhivadi (không ca ngợi sự tồn tại) có nghĩa là ta không ca ngợi bất kỳ cõi tồn tại nào do ái và tà kiến, tức là ta không tìm kiếm chúng.
Nandiñca na upādiyinti bhavataṇhaṃ na upagañchiṃ, na aggahesinti attho.
Nandiñca na upādiyi (and I did not grasp delight) means, I did not cling to the craving for existence; I did not grasp it; that is the meaning.
Nandiñca na upādiyi (và không nắm giữ sự thích thú) có nghĩa là ta không chấp nhận, không nắm giữ ái đối với sự tồn tại.
Iti cattāri saccāni pakāsento satthā dhammaṃ desesi.
Thus, the Teacher taught the Dhamma, expounding the Four Noble Truths.
Như vậy, Đức Thế Tôn đã thuyết Pháp, tuyên bố Tứ Diệu Đế.
Desanāpariyosāne desanānusārena vipassanāgabbhaṃ gāhāpetvā dasamattāni brahmasahassāni maggaphalāmatapānaṃ piviṃsu.
At the conclusion of the discourse, in accordance with the teaching, having led them to the core of insight, approximately ten thousand Brahmas partook of the deathless nectar of the paths and fruits.
Kết thúc bài thuyết pháp, mười ngàn Phạm thiên đã uống nước cam lồ của đạo quả, sau khi được hướng dẫn nhập vào thiền quán theo bài thuyết pháp.
505. Tasmiṃ pana samaye māro pāpimā kodhābhibhūto hutvā, ‘‘mayi vicaranteyeva samaṇena gotamena dhammakathaṃ kathetvā dasamattāni brahmasahassāni mama vasaṃ ativattitānī’’ti kodhābhibhūtatāya aññatarassa brahmapārisajjassa sarīre adhimucci, taṃ dassetuṃ atha kho, bhikkhavetiādimāha.
505. At that time, Māra the Evil One, being overwhelmed by anger, thinking, "While I am present, the ascetic Gotama has taught the Dhamma and caused approximately ten thousand Brahmas to escape my dominion," being overcome by anger, possessed the body of a certain Brahma's attendant. To show this, he said, atha kho, bhikkhave (then, O bhikkhus), and so on.
505. Lúc bấy giờ, Ma vương Pāpimā, bị cơn giận dữ chế ngự, nghĩ rằng: “Trong khi ta đang lang thang, Sa-môn Gotama đã thuyết pháp và khiến mười ngàn Phạm thiên vượt thoát khỏi quyền lực của ta!” – do bị cơn giận dữ chế ngự, nó đã nhập vào thân thể của một vị Phạm thiên tùy tùng. Để minh họa điều đó, Đức Thế Tôn đã nói: Atha kho, bhikkhave (Này các tỳ khưu, rồi thì) v.v.
Tattha sace tvaṃ evaṃ anubuddhoti sace tvaṃ evaṃ attanāva cattāri saccāni anubuddho.
Therein, sace tvaṃ evaṃ anubuddho (if you have thus awakened) means, "If you have thus awakened to the Four Noble Truths by yourself."
Trong đó, sace tvaṃ evaṃ anubuddho (nếu ngài đã giác ngộ như vậy) có nghĩa là “nếu ngài đã tự mình giác ngộ Tứ Diệu Đế như vậy”.
Mā sāvake upanesīti gihisāvake vā pabbajitasāvake vā taṃ dhammaṃ mā upanayasi.
Mā sāvake upanesī (do not instruct disciples) means, "Do not teach that Dhamma to lay disciples or monastic disciples."
Mā sāvake upanesī (chớ hướng dẫn các đệ tử) có nghĩa là “chớ hướng dẫn các đệ tử cư sĩ hay đệ tử xuất gia đến Pháp đó”.
Hīne kāye patiṭṭhitāti catūsu apāyesu patiṭṭhitā.
Hīne kāye patiṭṭhitā (established in a lowly body) means, established in the four lower realms.
Hīne kāye patiṭṭhitā (an trú trong thân thấp kém) có nghĩa là “an trú trong bốn cõi khổ (apāya)”.
Paṇīte kāye patiṭṭhitāti brahmaloke patiṭṭhitā.
Paṇīte kāye patiṭṭhitā (established in an exalted body) means, established in the Brahma world.
Paṇīte kāye patiṭṭhitā (an trú trong thân cao quý) có nghĩa là “an trú trong cõi Phạm thiên”.
Idaṃ ke sandhāya vadati?
Whom does this refer to?
Điều này ám chỉ ai?
Bāhirapabbajjaṃ pabbajite tāpasaparibbājake.
It refers to those who undertook external ascetic practices, ascetics and wanderers.
Ám chỉ những đạo sĩ và du sĩ đã xuất gia theo lối ngoại đạo.
Anuppanne hi buddhuppāde kulaputtā tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā kassaci kiñci avicāretvā ekacarā hutvā samāpattiyo nibbattetvā brahmaloke uppajjiṃsu, te sandhāya evamāha.
For when no Buddha had arisen, noble sons undertook ascetic practices, did not inquire of anyone, lived solitary lives, developed attainments, and were reborn in the Brahma world; it is to them that he refers when he says this.
Thật vậy, trước khi Đức Phật xuất hiện, các thiện nam tử đã xuất gia theo lối khổ hạnh, không hỏi ý kiến ai, sống độc cư, đạt được các tầng thiền định và tái sinh vào cõi Phạm thiên. Điều này ám chỉ họ.
Anakkhātaṃ kusalañhi mārisāti paresaṃ anakkhātaṃ anovadanaṃ dhammakathāya akathanaṃ kusalaṃ etaṃ seyyo.
Anakkhātaṃ kusalañhi mārisā (indeed, not declared is wholesome, venerable sir) means, not instructing others, not speaking the Dhamma, is wholesome; this is better.
Anakkhātaṃ kusalañhi mārisā (thưa bạn, không thuyết giảng là điều thiện) có nghĩa là “không thuyết giảng cho người khác, không khuyên bảo, không nói pháp là điều thiện, là tốt hơn”.
Mā paraṃ ovadāhīti kālena manussalokaṃ, kālena devalokaṃ, kālena brahmalokaṃ, kālena nāgalokaṃ āhiṇḍanto mā vicari, ekasmiṃ ṭhāne nisinno jhānamaggaphalasukhena vītināmehīti.
Mā paraṃ ovadāhī (do not instruct others) means, "Do not wander at times in the human world, at times in the deva world, at times in the Brahma world, at times in the nāga world; rather, remain seated in one place, passing your time in the bliss of jhāna, path, and fruit."
Mā paraṃ ovadāhī (chớ khuyên bảo người khác) có nghĩa là “chớ lang thang khi thì ở cõi người, khi thì ở cõi trời, khi thì ở cõi Phạm thiên, khi thì ở cõi rồng; hãy ngồi yên một chỗ và trải qua thời gian với sự an lạc của thiền định, đạo và quả”.
Anālapanatāyāti anullapanatāya.
Anālapanatāyā (by not speaking) means, by not flattering.
Anālapanatāyā (do không nói chuyện) có nghĩa là “do không nói chuyện”.
Brahmuno ca abhinimantanatāyāti bakabrahmuno ca idañhi, mārisa, niccantiādinā nayena saha kāyakena brahmaṭṭhānena nimantanavacanena.
Brahmuno ca abhinimantanatāyā (and by the invitation of Brahma) means, by the inviting words of Brahma Baka, such as, "Indeed, venerable sir, this is permanent," and so on, together with his body in the Brahma realm.
Brahmuno ca abhinimantanatāyā (và do lời mời của Phạm thiên) có nghĩa là “và do lời mời của Phạm thiên Baka với thân thể Phạm thiên, theo cách ‘thưa bạn, điều này là vĩnh cửu’ v.v.”.
Tasmāti tena kāraṇena.
Tasmā (therefore) means, "for that reason."
Tasmā (do đó) có nghĩa là “do lý do đó”.
Imassa veyyākaraṇassa brahmanimantanikaṃtveva adhivacanaṃ saṅkhā samaññā paññatti jātā.
This explanation has arisen as the designation, appellation, and notion of "Brahmanimantanika."
Đối với lời giải thích này, chỉ có tên gọi, sự phân loại, danh xưng, và chế định là Brahmanimantanika (Lời Mời của Phạm Thiên).
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is clear in meaning throughout.
Phần còn lại ở khắp mọi nơi đều có nghĩa rõ ràng.