1. Evaṃ me sutanti kandarakasuttaṃ.
1. The thus have I heard refers to the Kandarakasutta.
1. Evaṃ me sutaṃ (Như vầy tôi đã nghe) là kinh Kandarakasutta.
Tattha campāyanti evaṃnāmake nagare.
There, in Campā means in the city of that name.
Trong đó, Campāyanti (tại Campā) là tại thành phố có tên như vậy.
Tassa hi nagarassa ārāmapokkharaṇīādīsu tesu tesu ṭhānesu campakarukkhāva ussannā ahesuṃ, tasmā campāti saṅkhamagamāsi.
Because campaka trees were abundant in its parks, ponds, and other places, it came to be known as Campā.
Vì tại các nơi như công viên, ao hồ, v.v., của thành phố đó, cây Campaka mọc rất nhiều, do đó nó được gọi là Campā.
Gaggarāya pokkharaṇiyā tīreti tassa campānagarassa avidūre gaggarāya nāma rājamahesiyā khaṇitattā gaggarāti laddhavohārā pokkharaṇī atthi.
On the bank of the Gaggarā pond means that not far from that city of Campā, there is a pond called Gaggarā, which was so named because it was dug by the queen named Gaggarā.
Gaggarāya pokkharaṇiyā tīre (trên bờ hồ Gaggarā) là có một cái hồ tên là Gaggarā, được gọi như vậy vì nó được đào bởi Hoàng hậu Gaggarā, không xa thành phố Campā đó.
Tassā tīre samantato nīlādipañcavaṇṇakusumapaṭimaṇḍitaṃ mahantaṃ campakavanaṃ.
On its bank was a large campaka grove, adorned all around with blue and other five-colored flowers.
Trên bờ hồ đó có một khu rừng Campaka rộng lớn, được trang trí bằng những bông hoa năm màu như xanh lam, v.v., ở khắp mọi phía.
Tasmiṃ bhagavā kusumagandhasugandhe campakavane viharati.
There the Blessed One was dwelling in that campaka grove, fragrant with the scent of campaka flowers.
Đức Thế Tôn trú ngụ trong khu rừng Campaka thơm ngát hương hoa đó.
Taṃ sandhāya ‘‘gaggarāya pokkharaṇiyā tīre’’ti vuttaṃ.
It is with reference to that, that it was said, “on the bank of the Gaggarā pond.”
Vì vậy, câu “trên bờ hồ Gaggarā” đã được nói.
Mahatā bhikkhusaṅghena saddhinti adassitaparicchedena mahantena bhikkhusaṅghena saddhiṃ.
Together with a great community of bhikkhus means together with a great community of bhikkhus whose number was not specified.
Mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ (cùng với một đại chúng Tỳ-kheo) là cùng với một đại chúng Tỳ-kheo không xác định số lượng.
Pessoti tassa nāmaṃ.
Pessa is his name.
Pesso (Pessa) là tên của người đó.
Hatthārohaputtoti hatthācariyassa putto.
Son of the elephant-trainer means the son of the elephant-master.
Hatthārohaputto (con trai của người huấn luyện voi) là con trai của người huấn luyện voi.
Kandarako ca paribbājakoti kandarakoti evaṃnāmo channaparibbājako.
And the wanderer Kandaraka means the wanderer named Kandaraka, clothed.
Kandarako ca paribbājako (và du sĩ Kandaraka) là du sĩ Kandaraka, có tên như vậy.
Abhivādetvāti chabbaṇṇānaṃ ghanabuddharasmīnaṃ antaraṃ pavisitvā pasannalākhārase nimujjamāno viya, siṅgīsuvaṇṇavaṇṇaṃ dussavaraṃ pasāretvā sasīsaṃ pārupamāno viya, vaṇṇagandhasampannacampakapupphāni sirasā sampaṭicchanto viya, sinerupādaṃ upagacchanto puṇṇacando viya bhagavato cakkalakkhaṇapaṭimaṇḍite alattakavaṇṇaphullapadumasassirike pāde vanditvāti attho.
Having bowed down means having entered amidst the solid six-colored Buddha-rays, as if immersing himself in pure lac-juice, as if spreading out a fine silk cloth of golden hue and covering himself from head to foot, as if receiving campaka flowers rich in color and fragrance with his head, like the full moon approaching the base of Mount Sineru, he bowed down at the feet of the Blessed One, which were adorned with the marks of wheels and resplendent like blooming lotuses colored with lac. This is the meaning.
Abhivādetvā (sau khi đảnh lễ) có nghĩa là sau khi đảnh lễ đôi chân của Đức Thế Tôn, được trang hoàng bằng dấu bánh xe và rực rỡ như hoa sen đỏ thắm màu son, như thể đang lặn vào một chất lỏng sơn mài trong suốt sau khi đi vào giữa các tia sáng Phật sáu màu dày đặc, như thể đang khoác lên mình một tấm vải quý giá màu vàng ròng, như thể đang đón nhận những bông hoa Campaka đầy màu sắc và hương thơm bằng đầu, như vầng trăng tròn đang tiến đến chân núi Sineru.
Ekamantaṃ nisīdīti chanisajjadosavirahite ekasmiṃ okāse nisīdi.
He sat down to one side means he sat down in a suitable place free from the six faults of sitting.
Ekamantaṃ nisīdi (ngồi sang một bên) là ngồi ở một nơi không có sáu lỗi ngồi.
Tuṇhībhū taṃ tuṇhībhūtanti yato yato anuviloketi, tato tato tuṇhībhūtamevāti attho.
Silent, silent means wherever he looked, everywhere it was silent. This is the meaning.
Tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtaṃ (im lặng, im lặng) có nghĩa là dù nhìn về hướng nào, thì ở đó cũng đều im lặng.
Tattha hi ekabhikkhussāpi hatthakukkuccaṃ vā pādakukkuccaṃ vā natthi, sabbe bhagavato ceva gāravena attano ca sikkhitasikkhatāya aññamaññaṃ vigatasallāpā antamaso ukkāsitasaddampi akarontā sunikhātaindakhīlā viya nivātaṭṭhāne sannisinnaṃ mahāsamuddaudakaṃ viya kāyenapi niccalā manasāpi avikkhittā rattavalāhakā viya sinerukūṭaṃ bhagavantaṃ parivāretvā nisīdiṃsu.
There, not even a single bhikkhu showed any fidgeting with hands or feet; all were without conversation amongst themselves due to their reverence for the Blessed One and their own well-trained discipline, not even making a coughing sound, like deeply embedded doorposts, or like the waters of the great ocean settled in a windless place. They were still in body and undisturbed in mind, surrounding the Blessed One like red clouds surrounding Mount Sineru.
Trong chúng Tỳ-kheo đó, ngay cả một Tỳ-kheo cũng không có cử chỉ tay hay chân không yên, tất cả đều ngồi yên lặng, không nói chuyện với nhau, thậm chí không ho khan, do lòng tôn kính Đức Thế Tôn và do đã học hỏi giới luật của mình, như những cột trụ được đóng sâu, như nước biển lớn lặng yên ở nơi không có gió, thân bất động, tâm không xao động, như những đám mây đỏ bao quanh đỉnh núi Sineru.
Paribbājakassa evaṃ sannisinnaṃ parisaṃ disvā mahantaṃ pītisomanassaṃ uppajji.
Seeing the assembly thus seated, a great joy and happiness arose in the wanderer.
Khi du sĩ thấy hội chúng ngồi yên lặng như vậy, một niềm hoan hỷ lớn đã khởi lên.
Uppannaṃ pana antohadayasmiṃyeva sannidahituṃ asakkonto piyasamudāhāraṃ samuṭṭhāpesi.
Unable to contain the arisen joy and happiness within his heart, he gave utterance to a pleasing expression.
Vì không thể giữ niềm hoan hỷ đã khởi lên trong lòng, ông đã thốt ra những lời dễ thương.
Tasmā acchariyaṃ bhotiādimāha.
Therefore, he said, “It is wonderful, good sir,” and so on.
Do đó, ông nói: Acchariyaṃ bho (Thật kỳ diệu, thưa Ngài), v.v.
Tattha andhassa pabbatārohanaṃ viya niccaṃ na hotīti acchariyaṃ.
There, “wonderful” means it does not happen constantly, just as a blind man climbing a mountain does not happen constantly.
Trong đó, acchariyaṃ (kỳ diệu) vì nó không thường xảy ra, giống như một người mù leo núi.
Ayaṃ tāva saddanayo.
This is the meaning according to the Pāḷi text.
Đây là cách giải thích theo ngữ pháp.
Ayaṃ pana aṭṭhakathānayo, accharāyogganti acchariyaṃ.
This, however, is the commentary's meaning: that which is suitable for snapping one's fingers is “wonderful.”
Còn đây là cách giải thích theo chú giải: acchariyaṃ là điều đáng vỗ tay.
Accharaṃ paharituṃ yuttanti attho.
It means it is appropriate to snap one's fingers.
Có nghĩa là đáng vỗ tay.
Abhūtapubbaṃ bhūtanti abbhutaṃ.
“Amazing” means that which has never happened before has happened.
Abbhutaṃ (hiếm có) là điều chưa từng xảy ra mà nay đã xảy ra.
Ubhayampetaṃ vimhayassevādhivacanaṃ.
Both these terms are synonyms for astonishment.
Cả hai từ này đều là đồng nghĩa của sự kinh ngạc.
Taṃ panetaṃ garahaacchariyaṃ, pasaṃsāacchariyanti duvidhaṃ hoti.
This astonishment is of two kinds: astonishment of blame and astonishment of praise.
Sự kinh ngạc này có hai loại: kinh ngạc khiển trách và kinh ngạc tán thán.
Tattha acchariyaṃ moggallāna abbhutaṃ moggallāna, yāva bāhāgahaṇāpi nāma so moghapuriso āgamessatīti (cūḷava. 383; a. ni. 8.20), idaṃ garahaacchariyaṃ nāma.
There, “It is wonderful, Moggallāna, it is amazing, Moggallāna, that such a misguided person would even come to take hold of an arm!” This is called astonishment of blame.
Trong đó, ‘‘Thật kỳ diệu, Moggallāna! Thật hiếm có, Moggallāna! Kẻ vô dụng đó lại trì hoãn cho đến khi bị nắm tay!’’ đây là kinh ngạc khiển trách.
‘‘Acchariyaṃ nandamāte abbhutaṃ nandamāte, yatra hi nāma cittuppādampi parisodhessasīti (a. ni. 7.53) idaṃ pasaṃsāacchariyaṃ nāma.
“It is wonderful, Nandamātā, it is amazing, Nandamātā, that you would purify even a thought!” This is called astonishment of praise.
‘‘Thật kỳ diệu, Nandamātā! Thật hiếm có, Nandamātā! Cô ấy thậm chí còn có thể thanh lọc ý nghĩ của mình!’’ đây là kinh ngạc tán thán.
Idhāpi idameva adhippetaṃ’’ ayañhi taṃ pasaṃsanto evamāha.
Here too, this very meaning is intended; for he speaks thus in praise of him.
Ở đây cũng vậy, ý nghĩa này được ngụ ý, vì người này đã tán thán như vậy.
Yāvañcidanti ettha idanti nipātamattaṃ.
In yāvañcidaṃ (as much as this), the word idaṃ is merely a particle.
Trong yāvañcidaṃ, từ idaṃ chỉ là một tiểu từ.
Yāvāti pamāṇaparicchedo, yāva sammā paṭipādito, yattakena pamāṇena sammā paṭipādito, na sakkā tassa vaṇṇe vattuṃ, atha kho acchariyamevetaṃ abbhutamevetanti vuttaṃ hoti.
Yāvā signifies a measure or limit: as much as it has been well-guided, by whatever measure it has been well-guided, it is not possible to describe its excellence. Rather, it is said that this is truly wonderful and truly amazing.
Yāvā là giới hạn về số lượng, có nghĩa là "cho đến mức độ nào đã được thực hành đúng đắn, không thể diễn tả được phẩm chất của nó, mà chỉ có thể nói rằng điều này thật kỳ diệu và hiếm có".
Etaparamaṃyevāti evaṃ sammā paṭipādito eso bhikkhusaṅgho tassāpi bhikkhusaṅghassa paramoti etaparamo, taṃ etaparamaṃ yathā ayaṃ paṭipādito, evaṃ paṭipāditaṃ katvā paṭipādesuṃ, na ito bhiyyoti attho.
Even to this extent means that this community of bhikkhus has been so well-guided, and that this is the highest standard for such a community of bhikkhus, meaning "this is the supreme." The Buddhas of the past, having made it such a supreme standard, practiced and caused others to practice in this way, and there is nothing beyond this. This is the meaning.
Etaparamaṃyevā có nghĩa là chúng Tỳ-kheo này được thực hành đúng đắn như vậy, và đó là mức độ cao nhất của chúng Tỳ-kheo đó; họ đã thực hành đến mức độ cao nhất đó, không hơn nữa.
Dutiyanaye evaṃ paṭipādessanti, na ito bhiyyoti yojetabbaṃ.
In the second interpretation, it should be connected thus: they will cause them to practice in this way, and there is nothing beyond this.
Theo cách giải thích thứ hai, cần phải kết hợp rằng "họ sẽ thực hành như vậy, không hơn nữa".
Tattha paṭipāditoti ābhisamācārikavattaṃ ādiṃ katvā sammā apaccanīkapaṭipattiyaṃ yojito.
There, paṭipādito (well-guided) means having started with the rules of good conduct (ābhisamācārika-vatta), one is appropriately engaged in blameless practice.
Trong đó, paṭipādito (đã được thực hành) có nghĩa là đã được hướng dẫn đúng đắn theo sự thực hành không đối nghịch, bắt đầu từ các giới luật nghi.
Atha kasmā ayaṃ paribbājako atītānāgate buddhe dasseti, kimassa tiyaddhajānanañāṇaṃ atthīti.
But why does this wanderer refer to past and future Buddhas? Does he possess the knowledge of knowing the three periods of time?
Tại sao du sĩ này lại đề cập đến các vị Phật quá khứ và vị lai? Ông ta có trí tuệ biết ba thời gian chăng?
Natthi, nayaggāhe pana ṭhatvā ‘‘yenākārena ayaṃ bhikkhusaṅgho sannisinno danto vinīto upasanto, atītabuddhāpi etaparamaṃyeva katvā paṭipajjāpesuṃ, anāgatabuddhāpi paṭipajjāpessanti, natthi ito uttari paṭipādanā’’ti maññamāno anubuddhiyā evamāha.
No, he does not. However, standing on the principle of reason, he said, "The manner in which this community of bhikkhus is seated, disciplined, trained, and tranquil—the Buddhas of the past also practiced and caused others to practice to this same extent, and the Buddhas of the future will also cause them to practice. There is no further practice beyond this." Thus, perceiving this, he spoke by inferential knowledge.
Không, ông ta không có. Tuy nhiên, dựa trên nguyên tắc, ông ta nghĩ rằng “chúng Tỳ-kheo này ngồi yên lặng, được thuần hóa, được giáo dục, được an tịnh theo cách này, thì các vị Phật quá khứ cũng đã hướng dẫn đến mức độ cao nhất này, và các vị Phật vị lai cũng sẽ hướng dẫn đến mức độ cao nhất này, không có sự hướng dẫn nào vượt quá điều này”, và ông ta nói như vậy bằng trí tuệ suy luận.
2. Evametaṃ kandarakāti pāṭiekko anusandhi.
2. So it is, Kandaraka—this is a direct continuation.
2. Evametaṃ kandarakā (Này Kandaraka, đúng vậy) là một sự liên kết riêng biệt.
Bhagavā kira taṃ sutvā ‘‘kandaraka tvaṃ bhikkhusaṅghaṃ upasantoti vadasi, imassa pana bhikkhusaṅghassa upasantakāraṇaṃ tuyhaṃ apākaṭaṃ, na hi tvaṃ samatiṃsa pāramiyā pūretvā kusalamūlaṃ paripācetvā bodhipallaṅke sabbaññutaññāṇaṃ paṭivijjhi, mayā pana pāramiyo pūretvā ñātatthacariyaṃ lokatthacariyaṃ buddhatthacariyañca koṭiṃ pāpetvā bodhipallaṅke sabbaññutaññāṇaṃ paṭividdhaṃ, mayhaṃ etesaṃ upasantakāraṇaṃ pākaṭa’’nti dassetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi.
It is said that the Blessed One, having heard that, and wishing to show, "Kandaraka, you say that the community of bhikkhus is tranquil, but the reason for this community of bhikkhus being tranquil is not clear to you. For you have not fulfilled the thirty perfections, matured the root of wholesome deeds, and penetrated omniscient knowledge at the Bodhi-seat. But I, having fulfilled the perfections, brought to completion the welfare of relatives, the welfare of the world, and the welfare of a Buddha, have penetrated omniscient knowledge at the Bodhi-seat. To me, the reason for their tranquility is clear," thus began this discourse.
Nghe vậy, Đức Thế Tôn muốn chỉ ra rằng: “Này Kandaraka, ngươi nói rằng chúng Tỳ-kheo này an tịnh, nhưng nguyên nhân an tịnh của chúng Tỳ-kheo này không rõ ràng đối với ngươi. Ngươi không phải là người đã hoàn thành ba mươi Ba-la-mật, đã làm chín các căn lành và đã chứng ngộ Toàn Giác trên Bồ-đề đạo tràng. Còn Ta, sau khi đã hoàn thành các Ba-la-mật, đã đạt đến đỉnh cao của lợi ích cho thân quyến, lợi ích cho thế gian và lợi ích cho Phật, đã chứng ngộ Toàn Giác trên Bồ-đề đạo tràng. Đối với Ta, nguyên nhân an tịnh của họ là rõ ràng”, và Ngài đã bắt đầu bài thuyết pháp này.
Santi hi kandarakāti ayampi pāṭiekko anusandhi.
Indeed, Kandaraka, there are—this is also a direct continuation.
Santi hi kandarakā (Thật vậy, này Kandaraka, có những vị) cũng là một sự liên kết riêng biệt.
Bhagavato kira etadahosi – ‘‘ayaṃ paribbājako imaṃ bhikkhusaṅghaṃ upasantoti vadati, ayañca bhikkhusaṅgho kappetvā pakappetvā kuhakabhāvena iriyāpathaṃ saṇṭhapento cittena anupasanto na upasantākāraṃ dasseti.
It is said that this thought occurred to the Blessed One: "This wanderer says that this community of bhikkhus is tranquil. However, this community of bhikkhus does not merely feign tranquility by fabricating and arranging their postures deceptively, being untranquil in mind, and thus showing an appearance of tranquility.
Đức Thế Tôn đã nghĩ rằng: “Du sĩ này nói rằng chúng Tỳ-kheo này an tịnh. Nhưng chúng Tỳ-kheo này không phải là những người giả vờ an tịnh bằng cách sắp đặt oai nghi một cách gian xảo, tâm không an tịnh.
Ettha pana bhikkhusaṅghe paṭipadaṃ pūrayamānāpi paṭipadaṃ pūretvā matthakaṃ patvā ṭhitabhikkhūpi atthi, tattha paṭipadaṃ pūretvā matthakaṃ pattā attanā paṭividdhaguṇeheva upasantā, paṭipadaṃ pūrayamānā uparimaggassa vipassanāya upasantā, ito muttā pana avasesā catūhi satipaṭṭhānehi upasantā.
Rather, within this community of bhikkhus, there are those who are fulfilling the path, and there are also bhikkhus who have completed the path and attained its summit. Among them, those who have completed the path and reached the summit are tranquil through the qualities they have realized themselves. Those who are fulfilling the path, who are trainees, are tranquil through vipassanā (insight) for the higher path. As for the remaining individuals apart from these, they are tranquil through the four foundations of mindfulness.
Trong chúng Tỳ-kheo này, có những Tỳ-kheo đang hoàn thành đạo lộ và những Tỳ-kheo đã hoàn thành đạo lộ và đạt đến đỉnh cao. Trong số đó, những vị đã hoàn thành đạo lộ và đạt đến đỉnh cao thì an tịnh nhờ những phẩm chất mà họ đã chứng đắc. Những vị đang hoàn thành đạo lộ thì an tịnh nhờ thiền quán để đạt đến đạo lộ cao hơn. Còn những vị còn lại, ngoài những vị này, thì an tịnh nhờ bốn niệm xứ.
Taṃ nesaṃ upasantakāraṇaṃ dassessāmī’’ti ‘‘iminā ca iminā ca kāraṇena ayaṃ bhikkhusaṅgho upasanto’’ti dassetuṃ ‘‘santi hi kandarakā’’tiādimāha.
I shall reveal to this wanderer the reason for their tranquility. So, to show, "For this and that reason, this community of bhikkhus is tranquil," he said, "Indeed, Kandaraka, there are," and so on.
Ta sẽ chỉ cho ông ta nguyên nhân an tịnh của họ”. Để chỉ ra rằng “chúng Tỳ-kheo này an tịnh vì lý do này và lý do này”, Ngài đã nói Santi hi kandarakā, v.v.
Tattha arahanto khīṇāsavātiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ mūlapariyāyasuttavaṇṇanāyameva vuttaṃ.
There, what needs to be said regarding arahants, those whose defilements are destroyed, and so on, has already been stated in the elucidation of the Mūlapariyāyasutta.
Trong đó, những gì cần nói về arahanto khīṇāsavā (những vị A-la-hán, đã diệt trừ các lậu hoặc), v.v., đã được nói trong phần giải thích kinh Mūlapariyāya.
Sekhapaṭipadampi tattheva vitthāritaṃ.
The practice of the trainees (sekha-paṭipadā) has also been extensively explained there.
Sự thực hành của bậc Hữu học cũng đã được giải thích chi tiết ở đó.
Santatasīlāti satatasīlā nirantarasīlā.
Of continuous virtue means having constant virtue, uninterrupted virtue.
Santatasīlā (những vị có giới hạnh liên tục) là những vị có giới hạnh liên tục, không gián đoạn.
Santatavuttinoti tasseva vevacanaṃ, santatajīvikā vātipi attho.
Santatavuttino is a synonym for that*, meaning living a continuous livelihood.
Santatavuttino là một từ đồng nghĩa của từ đó, có nghĩa là có cuộc sống liên tục.
Tasmiṃ santatasīle ṭhatvāva jīvikaṃ kappenti, na dussīlyaṃ maraṇaṃ pāpuṇantīti attho.
This means that by abiding in that continuous morality, they sustain their livelihood, and do not lead an immoral life which leads to death.
Có nghĩa là họ duy trì cuộc sống bằng cách giữ giới liên tục, không sống một cuộc đời vô giới hạnh dẫn đến cái chết.
Nipakāti nepakkena samannāgatā paññavanto.
Nipakā means endowed with skill and wisdom, being wise.
Nipakā có nghĩa là những người có trí tuệ, được trang bị trí tuệ.
Nipakavuttinoti paññāya vuttino, paññāya ṭhatvā jīvikaṃ kappenti.
Nipakavuttino means living by wisdom; they sustain their livelihood by abiding in wisdom.
Nipakavuttino có nghĩa là những người sống bằng trí tuệ, duy trì cuộc sống bằng cách an trú trong trí tuệ.
Yathā ekacco sāsane pabbajitvāpi jīvitakāraṇā chasu agocaresu carati, vesiyāgocaro hoti, vidhavathullakumārikapaṇḍakapānāgārabhikkhunigocaro hoti.
For example, some who have gone forth in the dispensation still engage in the six improper resorts for the sake of livelihood; they frequent courtesans, or widows, mature maidens, eunuchs, taverns, or bhikkhunīs.
Chẳng hạn, một số người dù đã xuất gia trong giáo pháp nhưng vì miếng cơm manh áo mà đi vào sáu nơi không thích hợp (agocara): trở thành người lui tới nhà kỹ nữ, người lui tới nhà góa phụ, thiếu nữ lớn tuổi, người ái nam ái nữ, quán rượu, hay tỳ-khưu-ni.
Saṃsaṭṭho viharati rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi ananulomikena gihisaṃsaggena (vibha. 514), vejjakammaṃ karoti, dūtakammaṃ karoti, pahiṇakammaṃ karoti, gaṇḍaṃ phāleti, arumakkhanaṃ deti, uddhaṃvirecanaṃ deti, adhovirecanaṃ deti, natthutelaṃ pacati, pivanatelaṃ pacati, veḷudānaṃ, pattadānaṃ, pupphadānaṃ, phaladānaṃ, sinānadānaṃ, dantakaṭṭhadānaṃ, mukhodakadānaṃ, cuṇṇamattikadānaṃ deti, cāṭukamyaṃ karoti, muggasūpiyaṃ, pāribhaṭuṃ, jaṅghapesaniyaṃ karotīti ekavīsatividhāya anesanāya jīvikaṃ kappento anipakavutti nāma hoti, na paññāya ṭhatvā jīvikaṃ kappeti, tato kālakiriyaṃ katvā samaṇayakkho nāma hutvā ‘‘tassa saṅghāṭipi ādittā hoti sampajjalitā’’ti vuttanayena mahādukkhaṃ anubhoti.
They associate inappropriately with kings, royal ministers, sectarians, and sectarian disciples, or engage in medical practice, messenger work, dispatch work, lancing boils, applying ointments to wounds, administering emetics, administering purgatives, preparing snuff oil, preparing drinking oil, giving bamboo, giving leaves, giving flowers, giving fruits, giving bathing powder, giving tooth sticks, giving face-washing water, giving chalk powder, or practice flattery, act like a pea-soup vendor, a domestic servant, or a foot messenger; such a one who sustains their livelihood through these twenty-one types of improper seeking is called one who does not live by wisdom, as they do not sustain their livelihood by abiding in wisdom. After passing away, they become a samaṇayakkha (ghostly ascetic) and experience great suffering, as stated in the manner of "his outer robe too is ablaze, intensely burning."
Họ sống hòa mình với vua chúa, đại thần, ngoại đạo, đệ tử ngoại đạo bằng sự giao du không phù hợp với người tại gia (Vibha. 514); làm nghề y, làm sứ giả, làm người đưa tin, mổ nhọt, bôi thuốc trị thương, cho thuốc xổ trên, cho thuốc xổ dưới, nấu dầu nhỏ mũi, nấu dầu uống, cho tre, cho lá, cho hoa, cho quả, cho bột tắm, cho cây xỉa răng, cho nước rửa mặt, cho bột đất; làm nịnh hót, làm nghề nấu súp đậu, làm người phục vụ, làm người chạy việc vặt. Một người tu sĩ sống bằng hai mươi mốt loại tà mạng như vậy được gọi là anipakavutti (người sống không có trí tuệ), không sống bằng cách an trú trong trí tuệ, sau khi chết, họ trở thành samaṇayakkha (quỷ sa-môn) và chịu khổ lớn như đã nói trong câu ‘‘y phục của vị ấy cũng bốc cháy, bừng sáng’’.
Evaṃvidhā ahutvā jīvitahetupi sikkhāpadaṃ anatikkamanto catupārisuddhisīle patiṭṭhāya yathābalaṃ buddhavacanaṃ uggaṇhitvā rathavinītapaṭipadaṃ, mahāgosiṅgapaṭipadaṃ, mahāsuññatapaṭipadaṃ, anaṅgaṇapaṭipadaṃ, dhammadāyādapaṭipadaṃ, nālakapaṭipadaṃ, tuvaṭṭakapaṭipadaṃ, candopamapaṭipadanti imāni ariyapaṭipadāni pūrento catupaccaya-santosa-bhāvanārāma-ariyavaṃsapaṭipattiyaṃ kāyasakkhino hutvā anīkā nikkhantahatthī viya yūthā vissaṭṭhasīho viya nipacchābandhamahānāvā viya ca gamanādīsu ekavihārino vipassanaṃ paṭṭhapetvā ajjaajjeva arahattanti pavattaussāhā viharantīti attho.
Not being such persons, these bhikkhus, even for the sake of their lives, do not transgress the training rules. Established in the fourfold pure morality, they learn the Buddha’s teaching according to their ability, and fulfill these noble practices: the practice of the Rathavinīta Sutta, the Mahāgosiṅga Sutta, the Mahāsuññata Sutta, the Anaṅgaṇa Sutta, the Dhammadāyāda Sutta, the Nālakapaṭipadā, the Tuvaṭṭaka Sutta, and the Candopama Sutta. Becoming 'body-witnesses' in the four requisites of contentment, delighting in meditation, and practicing the noble lineages, they live with ardent effort, like an elephant emerging from a herd, a lion freed from its bonds, or a great ship with loosened ties, staying in one place, establishing vipassanā, with the thought: "I will realize Arahantship today, even today."
Không như vậy, các vị tỳ-khưu không vi phạm giới luật dù vì miếng cơm manh áo, an trú trong bốn giới thanh tịnh (catupārisuddhisīla), học thuộc lời Phật dạy tùy theo khả năng, hoàn thành các con đường cao thượng (ariyapaṭipadā) như con đường Ratha-vinīta, con đường Mahāgosiṅga, con đường Mahāsuññata, con đường Anaṅgaṇa, con đường Dhammadāyāda, con đường Nālaka, con đường Tuvaṭṭaka, con đường Candopama, trở thành những người chứng nghiệm thân (kāyasakkhī) trong sự thực hành bốn sự tri túc đối với vật dụng (catupaccaya-santosa), sự an lạc trong thiền định (bhāvanārāma) và các dòng dõi cao thượng (ariyavaṃsa). Họ sống với sự tinh tấn như những con voi đã rời đàn, như sư tử đã thoát khỏi bầy, như chiếc thuyền lớn không bị ràng buộc, chỉ sống một mình trong việc đi lại, v.v., thiết lập thiền quán (vipassanā) và tinh tấn đạt A-la-hán ngay trong ngày hôm nay.
Suppatiṭṭhitacittāti catūsu satipaṭṭhānesu suṭṭhapitacittā hutvā.
Suppatiṭṭhitacittā means having their minds well-established in the four foundations of mindfulness.
Suppatiṭṭhitacittā có nghĩa là những người có tâm an trú vững chắc trong bốn niệm xứ.
Sesā satipaṭṭhānakathā heṭṭhā vitthāritāva.
The remaining discourses on the foundations of mindfulness have already been elaborated below.
Các bài giảng về niệm xứ còn lại đã được giải thích chi tiết ở phần dưới.
Idha pana lokiyalokuttaramissakā satipaṭṭhānā kathitā, ettakena bhikkhusaṅghassa upasantakāraṇaṃ kathitaṃ hoti.
Here, however, the foundations of mindfulness that are mixed with both mundane and supramundane elements are taught, indicating that this much has been said as the cause of the Sangha's peacefulness.
Ở đây, các niệm xứ pha trộn giữa thế gian và xuất thế gian đã được nói đến, và với điều này, nguyên nhân cho sự an tịnh của Tăng đoàn đã được nói đến.
3. Yāva supaññattāti yāva suṭṭhapitā sudesitā.
Yāva supaññattā means how well-established, how well-taught.
3. Yāva supaññattā có nghĩa là được thiết lập tốt, được thuyết giảng tốt.
Mayampi hi, bhanteti iminā esa attano kārakabhāvaṃ dasseti, bhikkhusaṅghañca ukkhipati.
By this phrase, "We too, venerable sir," he indicates his own practice and praises the Saṅgha of bhikkhus.
Mayampi hi, bhante (Bạch Thế Tôn, chúng con cũng vậy) – với lời này, vị ấy thể hiện khả năng thực hành của mình và tán dương Tăng đoàn.
Ayañhettha adhippāyo, mayampi hi, bhante, gihi…pe… suppatiṭṭhitacittā viharāma, bhikkhusaṅghassa pana ayameva kasi ca bījañca yuganaṅgalañca phālapācanañca, tasmā bhikkhusaṅgho sabbakālaṃ satipaṭṭhānaparāyaṇo, mayaṃ pana kālena kālaṃ okāsaṃ labhitvā etaṃ manasikāraṃ karoma, mayampi kārakā, na sabbaso vissaṭṭhakammaṭṭhānāyevāti.
The intention here is: “Indeed, venerable sir, we householders also live with well-established minds. However, for the Saṅgha of bhikkhus, this alone is their farming and their seed, their yoke and plow, their plowshare and goad. Therefore, the Saṅgha of bhikkhus is always devoted to the foundations of mindfulness, while we, as lay followers, practice this attention from time to time when we find an opportunity. We too are practitioners, not those who have entirely abandoned the meditation subject.”
Ý nghĩa ở đây là: “Bạch Thế Tôn, chúng con là người tại gia... v.v... cũng sống với tâm an trú vững chắc. Nhưng đối với Tăng đoàn, đây chính là việc cày cấy và hạt giống, ách và cày, lưỡi cày và roi. Do đó, Tăng đoàn luôn lấy niệm xứ làm nơi nương tựa. Còn chúng con, thỉnh thoảng khi có cơ hội, chúng con thực hành sự tác ý này. Chúng con cũng là những người thực hành, không phải hoàn toàn từ bỏ đề mục thiền định.”
Manussagahaneti manussānaṃ ajjhāsayagahanena gahanatā, ajjhāsayassāpi nesaṃ kilesagahanena gahanatā veditabbā.
Manussagahane refers to the density of people due to the complexity of their dispositions. Their dispositions too should be understood as complex due to the density of defilements.
Manussagahane có nghĩa là sự phức tạp do ý định phức tạp của con người. Cũng nên hiểu rằng sự phức tạp trong ý định của họ là do sự phức tạp của các phiền não.
Kasaṭasāṭheyyesupi eseva nayo.
The same method applies to kasaṭasāṭheyyasupi.
Đối với kasaṭasāṭheyyesupi cũng cùng một cách giải thích.
Tattha aparisuddhaṭṭhena kasaṭatā, kerāṭiyaṭṭhena sāṭheyyatā veditabbā.
Therein, kasaṭatā should be understood as impurity, and sāṭheyatā as deceitfulness.
Trong đó, kasaṭatā (sự thô tháo) được hiểu là sự không thanh tịnh, và sāṭheyyatā (sự xảo trá) được hiểu là sự lừa dối.
Sattānaṃ hitāhitaṃ jānātīti evaṃ gahanakasaṭakerāṭiyānaṃ manussānaṃ hitāhitapaṭipadaṃ yāva suṭṭhu bhagavā jānāti.
Sattānaṃ hitāhitaṃ jānātī means the Blessed One knows very well the beneficial and unbeneficial paths of beings who are so complex, impure, and deceitful.
Sattānaṃ hitāhitaṃ jānātī (biết lợi ích và bất lợi của chúng sinh) có nghĩa là Thế Tôn biết rất rõ con đường lợi ích và bất lợi của những con người phức tạp, thô tháo và xảo trá như vậy.
Yadidaṃ pasavoti ettha sabbāpi catuppadajāti pasavoti adhippetā.
In the phrase yadidaṃ pasavo, all four-footed creatures are intended by the word pasavo.
Trong yadidaṃ pasavo (đó là những con vật), tất cả các loài bốn chân đều được hiểu là pasu (động vật).
Pahomīti sakkomi.
Pahomī means I am able.
Pahomī có nghĩa là tôi có thể.
Yāvatakena antarenāti yattakena khaṇena.
Yāvatakena antarenā means in whatever moment.
Yāvatakena antarenā có nghĩa là trong khoảng thời gian bao lâu.
Campaṃ gatāgataṃ karissatīti assamaṇḍalato yāva campānagaradvārā gamanañca āgamanañca karissati.
Campaṃ gatāgataṃ karissatī means it will go to and return from Campā city gate from the horse stables.
Campaṃ gatāgataṃ karissatī có nghĩa là sẽ đi và về từ chuồng ngựa đến cổng thành Campā.
Sāṭheyyānīti saṭhattāni.
Sāṭheyyānī means acts of deceit.
Sāṭheyyānī có nghĩa là những sự xảo trá.
Kūṭeyyānīti kūṭattāni.
Kūṭeyyānī means acts of crookedness.
Kūṭeyyānī có nghĩa là những sự gian xảo.
Vaṅkeyyānīti vaṅkattāni.
Vaṅkeyyānī means acts of deviousness.
Vaṅkeyyānī có nghĩa là những sự quanh co.
Jimheyyānīti jimhattāni.
Jimheyyānī means acts of guile.
Jimheyyānī có nghĩa là những sự lắt léo.
Pātukarissatīti pakāsessati dassessati.
Pātukarissatī means it will reveal, it will show.
Pātukarissatī có nghĩa là sẽ làm cho hiển lộ, sẽ chỉ ra.
Na hi sakkā tena tāni ettakena antarena dassetuṃ.
Indeed, it is not possible for that* to reveal them in such a short time.
Thật vậy, con voi không thể thể hiện những điều đó trong khoảng thời gian ngắn như vậy.
Tattha yassa kismiñcideva ṭhāne ṭhātukāmassa sato yaṃ ṭhānaṃ manussānaṃ sappaṭibhayaṃ, purato gantvā vañcetvā ṭhassāmīti na hoti, tasmiṃ ṭhātukāmaṭṭhāneyeva nikhātatthambho viya cattāro pāde niccale katvā tiṭṭhati, ayaṃ saṭho nāma.
Therein, regarding an elephant or horse that wishes to stand in a certain place, if that place is dangerous for people, it does not think, "I will go ahead, deceive, and then stand." Instead, in that very place where it wishes to stand, it stands firmly, like a deeply planted pillar, keeping its four feet immobile. This is called saṭha (deceitful).
Ở đó, nếu một con ngựa hoặc voi muốn đứng ở một nơi nào đó mà nơi đó nguy hiểm đối với con người, nó sẽ không nghĩ: "Tôi sẽ đi trước, lừa dối rồi đứng đó." Thay vào đó, nó sẽ đứng yên tại chỗ muốn đứng, giữ bốn chân bất động như một cây cột đã được chôn, thì hành động đứng yên không lay chuyển này được gọi là sự xảo trá của loài vật.
Yassa pana kismiñcideva ṭhāne avacchinditvā khandhagataṃ pātetukāmassa sato yaṃ ṭhānaṃ manussānaṃ sappaṭibhayaṃ, purato gantvā vañcetvā pātessāmīti na hoti, tattheva avacchinditvā pāteti, ayaṃ kūṭo nāma.
But if an elephant or horse wishes to throw off a person sitting on its back by force in a certain place, and that place is dangerous for people, it does not think, "I will go ahead, deceive, and then throw him off." Instead, it throws him off forcefully right there. This is called kūṭa (crooked).
Nếu một con ngựa hoặc voi muốn hất một người đang ở trên lưng xuống ở một nơi nào đó mà nơi đó nguy hiểm đối với con người, nó sẽ không nghĩ: "Tôi sẽ đi trước, lừa dối rồi hất xuống." Thay vào đó, nó sẽ hất người đó xuống ngay tại chỗ đó, thì hành động hất xuống này được gọi là sự gian xảo của loài vật.
Yassa kismiñcideva ṭhāne maggā ukkamma nivattitvā paṭimaggaṃ ārohitukāmassa sato yaṃ ṭhānaṃ manussānaṃ sappaṭibhayaṃ, purato gantvā vañcetvā evaṃ karissāmīti na hoti, tattheva maggā ukkamma nivattitvā paṭimaggaṃ ārohati, ayaṃ vaṅko nāma.
If an elephant or horse wishes to turn back from the road and return on the same path at a certain place, and that place is dangerous for people, it does not think, "I will go ahead, deceive, and do so." Instead, it turns back from the road and returns on the same path right there. This is called vaṅka (devious).
Nếu một con ngựa hoặc voi muốn rời khỏi con đường, quay lại và đi ngược lại con đường đã đi ở một nơi nào đó mà nơi đó nguy hiểm đối với con người, nó sẽ không nghĩ: "Tôi sẽ đi trước, lừa dối rồi làm như vậy." Thay vào đó, nó sẽ rời khỏi con đường, quay lại và đi ngược lại con đường đã đi ngay tại chỗ đó, thì hành động quay lại này được gọi là sự quanh co, gian xảo của loài vật như một cái cày.
Yassa pana kālena vāmato kālena dakkhiṇato kālena ujumaggeneva gantukāmassa sato yaṃ ṭhānaṃ manussānaṃ sappaṭibhayaṃ, purato gantvā vañcetvā evaṃ karissāmīti na hoti, tattheva kālena vāmato kālena dakkhiṇato kālena ujumaggaṃ gacchati, tathā laṇḍaṃ vā passāvaṃ vā vissajjetukāmassa sato idaṃ ṭhānaṃ susammaṭṭhaṃ ākiṇṇamanussaṃ ramaṇīyaṃ, imasmiṃ ṭhāne evarūpaṃ kātuṃ na yuttaṃ, purato gantvā paṭicchannaṭhāne karissāmīti na hoti, tattheva karoti, ayaṃ jimho nāma.
If an elephant or horse wishes to go sometimes to the left, sometimes to the right, and sometimes straight on, and that place is dangerous for people, it does not think, "I will go ahead, deceive, and do so." Instead, it goes sometimes to the left, sometimes to the right, and sometimes straight on right there. Similarly, if it wishes to discharge excrement or urine, and the place is clean, frequented by people, and pleasant, it does not think, "It is not proper to do such a thing in this place; I will go ahead and do it in a hidden place." Instead, it does it right there. This is called jimha (guileful).
Nếu một con ngựa hoặc voi muốn đi lúc thì sang trái, lúc thì sang phải, lúc thì đi thẳng ở một nơi nào đó mà nơi đó nguy hiểm đối với con người, nó sẽ không nghĩ: "Tôi sẽ đi trước, lừa dối rồi làm như vậy." Thay vào đó, nó sẽ đi lúc thì sang trái, lúc thì sang phải, lúc thì đi thẳng ngay tại chỗ đó. Tương tự, nếu nó muốn thải phân hoặc nước tiểu ở một nơi sạch sẽ, đông người, dễ chịu, nó sẽ không nghĩ: "Không nên làm như vậy ở đây, tôi sẽ đi trước và làm ở một nơi kín đáo hơn." Thay vào đó, nó sẽ làm ngay tại chỗ đó, thì hành động thải phân hoặc nước tiểu này được gọi là sự lắt léo của loài vật như một chữ viết cong.
Iti imaṃ catubbidhampi kiriyaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
Thus, this statement is made with reference to this fourfold action.
Lời này được nói đến để chỉ bốn loại hành động này.
Sabbāni tāni sāṭheyyāni kūṭeyyāni vaṅkeyyāni jimheyyāni pātukarissatīti evaṃ karontāpi te saṭhādayo tāni sāṭheyyādīni pātukaronti nāma.
Even by acting in such a way, those deceitful ones are said to reveal all those acts of deceit, crookedness, deviousness, and guile.
Ngay cả khi những con vật xảo trá đó làm như vậy, chúng cũng được gọi là làm hiển lộ những sự xảo trá, gian xảo, quanh co, lắt léo đó.
Evaṃ pasūnaṃ uttānabhāvaṃ dassetvā idāni manussānaṃ gahanabhāvaṃ dassento amhākaṃ pana, bhantetiādimāha.
Having thus shown the superficiality of animals, the text now states “But venerable sir, for us…” and so on, to show the profound complexity of human beings.
Sau khi trình bày sự đơn giản của loài vật như vậy, bây giờ để trình bày sự phức tạp của con người, vị ấy nói: Aṃhākaṃ pana, bhante (Bạch Thế Tôn, còn chúng con)... v.v...
Tattha dāsāti antojātakā vā dhanakkītā vā karamarānītā vā sayaṃ vā dāsabyaṃ upagatā.
Therein, dāsā refers to those born in the household, or bought with money, or brought as captives from war, or who have voluntarily entered servitude.
Trong đó, dāsā (nô lệ) là những người sinh ra trong nhà nô lệ, hoặc được mua bằng tiền, hoặc bị bắt trong chiến tranh, hoặc tự nguyện làm nô lệ.
Pessāti pesanakārakā.
Pessā means those who perform errands.
Pessā (người hầu) là những người làm công việc sai vặt.
Kammakarāti bhattavetanabhatā.
Kammakarā means hired laborers who receive food and wages, or those who serve for food and wages.
Kammakarā (công nhân) là những người làm công ăn lương.
Aññathāva kāyenāti aññenevākārena kāyena samudācaranti, aññenevākārena vācāya, aññena ca nesaṃ ākārena cittaṃ ṭhitaṃ hotīti dasseti.
Aññathāva kāyenā indicates that they behave with their bodies in one way, speak with their voices in another way, and their minds are inclined in yet another way.
Aññathāva kāyenā (thân hành khác) có nghĩa là họ hành động bằng thân theo một cách khác, nói bằng lời theo một cách khác, và tâm của họ cũng an trú theo một cách khác.
Tattha ye sammukhā sāmike disvā paccuggamanaṃ karonti, hatthato bhaṇḍakaṃ gaṇhanti, imaṃ vissajjetvā imaṃ gaṇhantā sesānipi āsana-paññāpana-tālavaṇṭabījana-pādadhovanādīni sabbāni kiccāni karonti, parammukhakāle pana telampi uttarantaṃ na olokenti, satagghanakepi sahassagghanakepi kamme parihāyante nivattitvā oloketumpi na icchanti, ime aññathā kāyena samudācaranti nāma.
In this regard, those who, seeing their masters face-to-face, go forth to meet them, take goods from their hands, and abandoning what is in their own hands, take what is in the master's hands, and also perform all other duties such as arranging seats, fanning, washing feet, and so on; but when the master is out of sight, they do not even look at oil spilling over, and even if work worth a hundred or a thousand (coins) is falling into disrepair, they do not even wish to turn back and look—these are said to behave otherwise with their bodies.
Trong đó, những người nào khi thấy chủ nhân trước mặt thì đón chào, nhận đồ vật từ tay (chủ), bỏ đồ vật của mình (đang cầm) mà nhận đồ vật của chủ, và làm tất cả những công việc còn lại như trải chỗ ngồi, quạt, rửa chân, v.v. Nhưng khi vắng mặt (chủ), ngay cả dầu đang chảy tràn họ cũng không nhìn đến; ngay cả khi công việc trị giá một trăm hay trị giá một ngàn đang bị hư hại, họ cũng không muốn quay lại nhìn. Những người này được gọi là hành xử khác bằng thân.
Ye pana sammukhā ‘‘amhākaṃ sāmi amhākaṃ ayyo’’tiādīni vatvā pasaṃsanti, parammukhā avattabbaṃ nāma natthi, yaṃ icchanti, taṃ vadanti, ime aññathā vācāya samudācaranti nāma.
And those who, face-to-face, praise their masters saying, "Our master, our lord," and so on, but when the master is out of sight, there is nothing they should not say; they say whatever they wish—these are said to behave otherwise with their speech.
Còn những người nào khi có mặt (chủ) thì nói những lời như "Chủ của chúng tôi, Ngài của chúng tôi" và ca ngợi, nhưng khi vắng mặt (chủ) thì không có lời lẽ nào là không đáng nói, họ muốn nói gì thì nói. Những người này được gọi là hành xử khác bằng lời nói.
4. Cattārome pessapuggalāti ayampi pāṭiekko anusandhi.
4. These four kinds of servants: This too is a separate connection.
4. Cattārome pessapuggalā (Bốn hạng người làm công này) – đây cũng là một đoạn nối riêng biệt.
Ayañhi pesso ‘‘yāvañcidaṃ, bhante, bhagavā evaṃ manussagahaṇe evaṃ manussakasaṭe evaṃ manussasāṭheyye vattamāne sattānaṃ hitāhitaṃ jānātī’’ti āha.
For this servant said: "How amazing it is, Venerable Sir, that the Fortunate One knows the welfare and harm of beings in such a confusing, crooked, and deceitful state of humanity!"
Người làm công này đã nói: “Bạch Thế Tôn, thật vậy, Thế Tôn biết được điều lợi và điều hại của các chúng sinh khi họ sống trong sự nắm giữ của con người, trong sự dơ bẩn của con người, trong sự xảo trá của con người như vậy.”
Purime ca tayo puggalā ahitapaṭipadaṃ paṭipannā, upari catuttho hitapaṭipadaṃ, evamahaṃ sattānaṃ hitāhitaṃ jānāmīti dassetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi.
He commenced this discourse to show that the first three individuals follow a path of harm, while the fourth above follows a path of welfare, thus "I know the welfare and harm of beings."
Ba hạng người trước là những người thực hành con đường bất lợi, còn hạng người thứ tư phía trên là thực hành con đường lợi ích. Để trình bày rằng "Ta biết điều lợi và điều hại của các chúng sinh như vậy", Ngài đã bắt đầu bài thuyết pháp này.
Heṭṭhā kandarakassa kathāya saddhiṃ yojetumpi vaṭṭati.
It is also appropriate to connect this with the story of Kandarakassa below.
Cũng có thể kết hợp với câu chuyện của Kandara ở phần dưới.
Tena vuttaṃ ‘‘yāvañcidaṃ bhotā gotamena sammā bhikkhusaṅgho paṭipādito’’ti.
Therefore it was said: "How well the venerable Gotama has guided the community of bhikkhus!"
Do đó, đã được nói: “Thật vậy, Tôn giả Gotama đã hướng dẫn Tăng chúng Tỳ-kheo một cách đúng đắn như vậy.”
Athassa bhagavā ‘‘purime tayo puggale pahāya upari catutthapuggalassa hitapaṭipattiyaṃyeva paṭipādemī’’ti dassentopi imaṃ desanaṃ ārabhi.
Then the Fortunate One commenced this discourse to show him: "Abandoning the first three individuals, I guide only towards the path of welfare of the fourth individual."
Và Thế Tôn đã bắt đầu bài thuyết pháp này để trình bày rằng: “Ta từ bỏ ba hạng người trước và chỉ hướng dẫn hạng người thứ tư phía trên vào con đường lợi ích.”
Santoti idaṃ saṃvijjamānāti padasseva vevacanaṃ.
Existing (Santo): This is a synonym for the word 'existing' (saṃvijjamānā).
Santo (hiện hữu) – đây là từ đồng nghĩa với từ saṃvijjamānā (đang hiện hữu).
‘‘Santā honti samitā vūpasantā’’ti (vibha. 542) ettha hi niruddhā santāti vuttā.
For here, in "they are calm, tranquil, pacified" (Vibh. 542), 'calm' (santā) refers to those ceased.
Trong câu “Santā honti samitā vūpasantā” (Vibh. 542), santā được nói là đã diệt.
‘‘Santā ete vihārā ariyassa vinaye vuccantī’’ti ettha (ma. ni. 1.82) nibbutā.
Here, in "these abidings are called 'calm' in the discipline of the noble ones" (MN 1.82), it means unagitated.
Trong câu “Santā ete vihārā ariyassa vinaye vuccantī” (Majjhima Nikaya 1.82), nibbutā (đã tịch diệt).
‘‘Santo have sabbhi pavedayantī’’ti ettha (jā. 2.21.413) paṇḍitā.
Here, in "the wise proclaim among the good" (Jā. 2.21.413), it means the wise.
Trong câu “Santo have sabbhi pavedayantī” (Jātaka 2.21.413), paṇḍitā (những người trí tuệ).
Idha pana vijjamānā upalabbhamānāti attho.
Here, however, the meaning is "existing, found."
Tuy nhiên, ở đây, nghĩa là đang hiện hữu, đang được tìm thấy.
Attantapādīsu attānaṃ tapati dukkhāpetīti attantapo.
Among those who torment themselves (attantapādīsu): one who torments (tapati) or afflicts (dukkhāpeti) oneself is attantapo.
Trong các từ attantapādīsu, người tự hành hạ mình, làm khổ mình được gọi là attantapo (tự hành khổ).
Attano paritāpanānuyogaṃ attaparitāpanānuyogaṃ.
Applying oneself to self-mortification is attaparitāpanānuyogaṃ.
Sự tự hành khổ của chính mình được gọi là attaparitāpanānuyogaṃ.
Paraṃ tapati dukkhāpetīti parantapo.
One who torments (tapati) or afflicts (dukkhāpeti) others is parantapo.
Người hành hạ người khác, làm khổ người khác được gọi là parantapo (hành khổ người khác).
Paresaṃ paritāpanānuyogaṃ paraparitāpanānuyogaṃ.
Applying oneself to mortification of others is paraparitāpanānuyogaṃ.
Sự hành khổ người khác được gọi là paraparitāpanānuyogaṃ.
Diṭṭheva dhammeti imasmiṃyeva attabhāve.
In this very life (diṭṭheva dhamme): In this very existence.
Diṭṭheva dhamme (trong đời này) có nghĩa là trong chính kiếp sống này.
Nicchātoti chātaṃ vuccati taṇhā, sā assa natthīti nicchāto.
Nicchāto: Thirst (taṇhā) is called chāta. He does not have it, thus he is nicchāto.
Nicchāto (không còn tham ái) – chāta được gọi là taṇhā (tham ái), và người không có nó được gọi là nicchāto.
Sabbakilesānaṃ nibbutattā nibbuto.
He is nibbuto because all defilements are extinguished.
Nibbuto (đã tịch diệt) vì tất cả phiền não đã được dập tắt.
Anto tāpanakilesānaṃ abhāvā sītalo jātoti sītibhūto.
He became sītibhūto (cooled) because there are no defilements that cause internal burning.
Sītibhūto (đã trở nên mát mẻ) vì không còn phiền não thiêu đốt bên trong nên đã trở nên mát mẻ.
Jhānamaggaphalanibbānasukhāni paṭisaṃvedetīti sukhapaṭisaṃvedī.
He sukhapaṭisaṃvedī (experiences happiness) because he experiences the happiness of jhāna, path, fruition, and Nibbāna.
Sukhapaṭisaṃvedī (người cảm nhận được hạnh phúc) vì cảm nhận được hạnh phúc của thiền định, đạo, quả và Niết bàn.
Brahmabhūtena attanāti seṭṭhabhūtena attanā.
With an exalted self (brahmabhūtena attanā): With an exalted existence.
Brahmabhūtena attanā (với tự ngã đã trở thành Phạm thiên) có nghĩa là với tự ngã đã trở thành tối thượng.
Cittaṃ ārādhetīti cittaṃ sampādeti, paripūreti gaṇhāti pasādetīti attho.
One makes the mind accomplished (cittaṃ ārādhetī): means one fulfills the mind, perfects it, grasps it, or makes it serene.
Cittaṃ ārādhetī (làm hài lòng tâm) có nghĩa là làm cho tâm hoàn thành, làm cho đầy đủ, nắm giữ, làm cho thanh tịnh.
6. Paṇḍitoti idha catūhi kāraṇehi paṇḍitoti na vattabbo, satipaṭṭhānesu pana kammaṃ karotīti paṇḍitoti vattuṃ vaṭṭati.
6. Paṇḍito: Here, it should not be said that one is paṇḍito for four reasons (such as being skilled in elements, etc.); however, it is appropriate to say one is paṇḍito because one strives in the satipaṭṭhānas.
6. Paṇḍito (người trí) ở đây không nên nói là người trí vì bốn lý do, nhưng có thể nói là người trí vì người ấy thực hành trong các pháp quán niệm xứ (satipaṭṭhāna).
Mahāpaññoti idampi mahante atthe pariggaṇhātītiādinā mahāpaññalakkhaṇena na vattabbaṃ, satipaṭṭhānapariggāhikāya pana paññāya samannāgatattā mahāpaññoti vattuṃ vaṭṭati.
Mahāpañño: This too should not be said by the characteristic of mahāpañña (great wisdom) such as "one grasps many meanings," and so on; however, it is appropriate to say one is mahāpañño because one is endowed with wisdom that comprehends the satipaṭṭhānas.
Mahāpañño (đại trí) cũng không nên nói là đại trí theo đặc điểm của đại trí như "người nắm giữ những ý nghĩa lớn", nhưng có thể nói là đại trí vì người ấy có trí tuệ nắm giữ các pháp quán niệm xứ.
Mahatā atthena saṃyutto agamissāti mahatā atthena saṃyutto hutvā gato bhaveyya, sotāpattiphalaṃ pāpuṇeyyāti attho.
He would have gone endowed with great benefit (mahatā atthena saṃyutto agamissā): meaning he would have gone endowed with great benefit, he would have attained the fruition of stream-entry.
Mahatā atthena saṃyutto agamissā (đi đến với lợi ích lớn) có nghĩa là đã đi đến với lợi ích lớn, đã đạt được quả Dự lưu (sotāpatti-phala).
Kiṃ pana yesaṃ maggaphalānaṃ upanissayo atthi, buddhānaṃ sammukhībhāve ṭhitepi tesaṃ antarāyo hotīti.
But is there an obstacle for those individuals who have the requisite conditions for the paths and fruits, even when they are present before the Buddhas?
Vậy thì, những người có duyên lành với đạo và quả, ngay cả khi có sự hiện diện của chư Phật, liệu họ có gặp chướng ngại không?
Āma hoti, na pana buddhe paṭicca, atha kho kiriyaparihāniyā vā pāpamittatāya vā hoti.
Yes, there is; but it is not due to the Buddhas, rather it is due to a failing in practice or due to having evil friends.
Vâng, có, nhưng không phải do chư Phật, mà là do sự suy thoái trong hành động (kiriyaparihāni) hoặc do có bạn xấu (pāpamittatāya).
Tattha kiriyaparihāniyā hoti nāma – sace hi dhammasenāpati dhanañjānissa brāhmaṇassa āsayaṃ ñatvā dhammaṃ adesayissā, so brāhmaṇo sotāpanno abhavissā, evaṃ tāva kiriyaparihāniyā hoti.
Among these, a failing in practice means that if the Dhamma General (Sāriputta) had known the inclination of the brahmin Dhānañjāni and taught the Dhamma, that brahmin would have become a stream-enterer. Thus, it occurs due to a failing in practice.
Trong đó, sự suy thoái trong hành động xảy ra như sau: nếu Pháp tướng quân (Dhammasenāpati) đã biết được ý nguyện của Bà-la-môn Dhanañjāni và thuyết pháp, thì Bà-la-môn đó đã trở thành bậc Dự lưu. Như vậy, chướng ngại xảy ra do sự suy thoái trong hành động.
Pāpamittatāya hoti nāma – sace hi ajātasattu devadattassa vacanaṃ gahetvā pitughātakammaṃ nākarissā, sāmaññaphalasuttakathitadivaseva sotāpanno abhavissā, tassa vacanaṃ gahetvā pitughātakammassa katattā pana na hoti, evaṃ pāpamittatāya hoti.
Having evil friends means that if Ajātasattu had not taken Devadatta's advice and committed parricide, he would have become a stream-enterer on the very day the Sāmaññaphala Sutta was taught. But because he took Devadatta's advice and committed parricide, he did not; thus, it occurs due to having evil friends.
Sự có bạn xấu xảy ra như sau: nếu Ajātasattu đã không nghe lời Devadatta mà không thực hiện hành động giết cha, thì ngay trong ngày thuyết kinh Sa-môn Quả, vua đã trở thành bậc Dự lưu. Nhưng vì đã nghe lời Devadatta và thực hiện hành động giết cha, nên vua không trở thành bậc Dự lưu. Như vậy, chướng ngại xảy ra do có bạn xấu.
Imassāpi upāsakassa kiriyaparihāni jātā, apariniṭṭhitāya desanāya uṭṭhahitvā pakkanto.
For this lay follower too, there occurred a failing in practice: he rose and departed before the discourse was finished.
Vị cư sĩ này cũng đã gặp sự suy thoái trong hành động, vì đã đứng dậy và rời đi trước khi bài thuyết pháp hoàn tất.
Apica, bhikkhave, ettāvatāpi pesso hatthārohaputto mahatā atthena saṃyuttoti katarena mahantena atthena?
"Nevertheless, bhikkhus, even with this much, the elephant-trainer's son was endowed with great benefit." With what great benefit?
Apica, bhikkhave, ettāvatāpi pesso hatthārohaputto mahatā atthena saṃyutto (Hơn nữa, này các Tỳ-kheo, ngay cả như vậy, người làm công, con trai của người huấn luyện voi, cũng đã đạt được lợi ích lớn) – đạt được lợi ích lớn nào?
Dvīhi ānisaṃsehi.
With two advantages.
Với hai lợi ích.
So kira upāsako saṅghe ca pasādaṃ paṭilabhi, satipaṭṭhānapariggahaṇatthāya cassa abhinavo nayo udapādi.
It seems that lay follower gained confidence in the Saṅgha, and a new method arose for him to comprehend the satipaṭṭhānas.
Vị cư sĩ đó đã đạt được niềm tin vào Tăng chúng, và một phương pháp mới đã phát sinh cho ông để nắm giữ các pháp quán niệm xứ.
Tena vuttaṃ ‘‘mahatā atthena saṃyutto’’ti.
Therefore, it was said: "endowed with great benefit."
Do đó, đã được nói: “đã đạt được lợi ích lớn.”
Kandarako pana saṅghe pasādameva paṭilabhi.
But Kandarakako only gained confidence in the Saṅgha.
Còn Kandara thì chỉ đạt được niềm tin vào Tăng chúng.
Etassa bhagavā kāloti etassa dhammakkhānassa, catunnaṃ vā puggalānaṃ vibhajanassa kālo.
"Now is the time for this, Blessed One": The time for this teaching of Dhamma, or for the classification of the four types of individuals.
Etassa bhagavā kālo (Bạch Thế Tôn, đây là thời điểm thích hợp) có nghĩa là thời điểm thích hợp để thuyết pháp này, hoặc để phân loại bốn hạng người.
8. Orabbhikādīsu urabbhā vuccanti eḷakā, urabbhe hanatīti orabbhiko.
8. Among sheep butchers (orabbhikā) and so on, sheep are called urabbhā. One who slaughters sheep is an orabbhiko.
8. Trong các từ Orabbhikā (người giết cừu), urabbhā được gọi là eḷakā (cừu). Người giết cừu được gọi là orabbhiko.
Sūkarikādīsupi eseva nayo.
The same method applies to pig butchers (sūkarikā) and so on.
Trong các từ Sūkarikā (người giết heo), v.v. cũng theo cách tương tự.
Luddoti dāruṇo kakkhaḷo.
Luddo: Cruel, harsh.
Luddo (hung ác) có nghĩa là tàn bạo, thô lỗ.
Macchaghātakoti macchabandhakevaṭṭo.
Macchaghātako: Fisherman who catches fish.
Macchaghātako (người giết cá) có nghĩa là ngư dân, người đánh cá.
Bandhanāgārikoti bandhanāgāragopako.
Bandhanāgāriko: Jailer.
Bandhanāgāriko (người coi ngục) có nghĩa là người canh giữ nhà tù.
Kururakammantāti dāruṇakammantā.
Kururakammantā: Those with cruel occupations.
Kururakammantā (người làm việc ác) có nghĩa là những người làm những việc tàn bạo.
9. Muddhāvasittoti khattiyābhisekena muddhani abhisitto.
9. Muddhāvasitto: Consecrated on the head with the consecration of a khattiya king.
9. Muddhāvasitto (người được xức dầu lên đầu) có nghĩa là vị vua được xức dầu lên đầu bằng lễ quán đảnh của dòng Sát-đế-lợi.
Puratthimena nagarassāti nagarato puratthimadisāya.
To the east of the city (puratthimena nagarassā): To the eastern direction from the city.
Puratthimena nagarassā (phía đông của thành phố) có nghĩa là ở phía đông của thành phố.
Santhāgāranti yaññasālaṃ.
Santhāgāraṃ: A sacrificial hall.
Santhāgāraṃ (đại sảnh) có nghĩa là sảnh tế lễ.
Kharājinaṃ nivāsetvāti sakhuraṃ ajinacammaṃ nivāsetvā.
Kharājinaṃ nivāsetvā: Having worn a rough antelope hide.
Kharājinaṃ nivāsetvā (mặc da thú thô) có nghĩa là mặc tấm da thú có móng guốc.
Sappitelenāti sappinā ca telena ca.
Sappitelenā: With ghee and oil.
Sappitelenā (với bơ và dầu) có nghĩa là với bơ và dầu.
Ṭhapetvā hi sappiṃ avaseso yo koci sneho telanti vuccati.
Indeed, apart from ghee, any other fatty substance is called oil.
Thật vậy, ngoài bơ ra, bất kỳ chất béo nào khác đều được gọi là dầu.
Kaṇḍūvamānoti nakhānaṃ chinnattā kaṇḍūvitabbakāle tena kaṇḍūvamāno.
Kaṇḍūvamāno: Scratching with that horn when it was time to scratch, because the fingernails were cut.
Kaṇḍūvamāno (gãi) có nghĩa là gãi bằng cái sừng đó khi đến lúc cần gãi vì móng tay đã bị cắt.
Anantarahitāyāti asanthatāya.
Anantarahitāyā: On an unspread ground.
Anantarahitāyā (trên đất trống) có nghĩa là trên đất không trải thảm.
Sarūpavacchāyāti sadisavacchāya.
Sarūpavacchāyā: With a calf of similar appearance.
Sarūpavacchāyā (với con bê cùng màu) có nghĩa là với con bê có màu sắc tương tự.
Sace gāvī setā hoti, vacchopi setakova.
If the cow is white, the calf is also white.
Nếu bò cái màu trắng, thì con bê cũng màu trắng.
Sace gāvī kabarā vā rattā vā, vacchopi tādiso vāti evaṃ sarūpavacchāya.
If the cow is dappled or red, the calf is also like that—thus, with a calf of similar appearance.
Nếu bò cái có đốm hoặc màu đỏ, thì con bê cũng có màu sắc tương tự. Như vậy, với con bê cùng màu.
So evamāhāti so rājā evaṃ vadeti.
So evamāhā: That king spoke thus.
So evamāhā (vua đó đã nói như vậy) có nghĩa là vị vua đó đã nói như vậy.
Vacchatarāti taruṇavacchakabhāvaṃ atikkantā balavavacchā.
Vacchatarā: Bullocks that have surpassed the stage of young calves, strong calves.
Vacchatarā (những con bò tơ) có nghĩa là những con bò tơ đã vượt qua giai đoạn còn non yếu, những con bò tơ khỏe mạnh.
Vacchatarīsupi eseva nayo.
The same method applies to vacchatarī (heifers).
Trong các từ Vacchatarī (những con bò cái tơ) cũng theo cách tương tự.
Barihisatthāyāti parikkhepakaraṇatthāya ceva yaññabhūmiyaṃ attharaṇatthāya ca.
Barihisatthāyā: For the purpose of making a fence and for spreading on the sacrificial ground.
Barihisatthāyā (vì mục đích rào chắn) có nghĩa là vì mục đích làm rào chắn và trải trên khu vực tế lễ.
Sesaṃ heṭṭhā tattha tattha vitthāritattā uttānamevāti.
The rest is clear, as it has been explained in various places below.
Những phần còn lại đã được giải thích chi tiết ở những chỗ khác bên dưới, nên chúng đã rõ ràng.