185. Evaṃ me sutanti tevijjavacchasuttaṃ.
185. "Thus have I heard" refers to the Tevijjavaccha Sutta.
185. Evaṃ me sutaṃ (Tôi nghe như vầy) – là Kinh Tevijjavaccha.
Tattha ekapuṇḍarīketi puṇḍarīko vuccati setambarukkho, so tasmiṃ ārāme eko puṇḍarīko atthīti ekapuṇḍarīko.
Here, "at Ekapuṇḍarīka": Puṇḍarīka is said to be a white mango tree. Since there was one such puṇḍarīka in that park, it is called Ekapuṇḍarīka.
Trong đó, Ekapuṇḍarīke (tại cây Puṇḍarīka độc nhất) – Puṇḍarīka được gọi là cây xoài trắng. Vì có một cây xoài trắng trong khu vườn đó, nên được gọi là Ekapuṇḍarīka.
Etadahosīti tattha pavisitukāmatāya ahosi.
"It occurred to him" means it occurred to him out of a desire to enter there.
Etadahosī (điều này đã xảy ra) – đã xảy ra vì mong muốn đi vào đó.
Cirassaṃ kho, bhanteti pakatiyā āgatapubbataṃ upādāya.
"It has been a long time, venerable sir" is said because of his habit of having visited before.
Cirassaṃ kho, bhante (Bạch Thế Tôn, đã lâu rồi) – dựa trên việc đã từng đến trước đây như thường lệ.
Dhammassa cānudhammanti idha sabbaññutaññāṇaṃ dhammo nāma, mahājanassa byākaraṇaṃ anudhammo nāma.
"The Dhamma and the sub-Dhamma": Here, omniscient knowledge is called Dhamma, and the explanation given to the large assembly is called sub-Dhamma.
Dhammassa cānudhammaṃ (và pháp tùy thuận với pháp) – ở đây, trí tuệ Toàn Tri được gọi là pháp (dhamma), và sự giải thích cho đại chúng được gọi là pháp tùy thuận (anudhammo).
Sesaṃ jīvakasutte (ma. ni. 2.51 ādayo) vuttanayameva.
The rest is in the manner stated in the Jīvaka Sutta (MN 2.51 ff.).
Phần còn lại giống như cách đã nói trong Kinh Jīvaka (Ma. Ni. 2.51 v.v.).
Na me teti ananuññāya ṭhatvā anuññampi paṭikkhipati.
"These are not mine": Having remained without agreeing, he also rejects what could be agreed upon.
Na me te (không phải của tôi) – không cho phép, và còn bác bỏ cả sự cho phép.
‘‘Sabbaññū sabbadassāvī aparisesaṃ ñāṇadassanaṃ paṭijānātī’’ti hi idaṃ anujānitabbaṃ siyā, – ‘‘carato ca me…pe… paccupaṭṭhita’’nti idaṃ pana nānujānitabbaṃ.
Indeed, the statement "the Omniscient, the All-seeing, claims boundless knowledge and vision" should be agreed upon, but the statement "while I was walking... (etc.) ...it appeared" should not be agreed upon.
Thật vậy, lời nói ‘‘Bậc Toàn Tri, Toàn Kiến, tuyên bố trí kiến vô dư’’ này đáng lẽ phải được chấp nhận, nhưng lời nói ‘‘Khi tôi đi… v.v. hiện hữu’’ này thì không đáng được chấp nhận.
Sabbaññutaññāṇena hi āvajjitvā pajānāti.
For he knows by reflecting with omniscient knowledge.
Vì Ngài biết rõ sau khi quán xét bằng trí tuệ Toàn Tri.
Tasmā ananuññāya ṭhatvā anuññampi paṭikkhipanto evamāha.
Therefore, remaining in disagreement, he also rejects what could be agreed upon, and speaks thus.
Vì vậy, không cho phép, và còn bác bỏ cả sự cho phép, Ngài đã nói như vậy.
Gihisaṃyojananti gihibandhanaṃ gihiparikkhāresu nikantiṃ.
"The lay fetter" refers to the bonds of lay life, the attachment to lay requisites.
Gihisaṃyojanaṃ (kiết sử của người tại gia) – là sự ràng buộc của người tại gia, là sự chấp trước vào các vật dụng của người tại gia.
Natthi kho vacchāti gihisaṃyojanaṃ appahāya dukkhassantakaro nāma natthi.
"Indeed, Vaccha, there is not" means that without abandoning the lay fetter, there is no one who can make an end of suffering.
Natthi kho Vaccha (này Vaccha, không có) – nghĩa là, không có ai có thể chấm dứt khổ đau mà không từ bỏ kiết sử của người tại gia.
Yepi hi santatimahāmatto uggaseno seṭṭhiputto vītasokadārakoti gihiliṅge ṭhitāva arahattaṃ pattā, tepi maggena sabbasaṅkhāresu nikantiṃ sukkhāpetvā pattā.
Even those three individuals who attained arahantship while still in lay attire—Santatimahāmatta, the wealthy man's son Uggasena, and the boy Vītasoka—they attained it by drying up attachment to all formations through the path.
Thật vậy, ngay cả những người như đại thần Santati, con trai trưởng giả Uggasena, và hoàng tử Vītasoka, những người đã đạt A-la-hán trong hình tướng tại gia, cũng đã đạt được bằng cách làm khô cạn sự chấp trước vào tất cả các hành bằng con đường (Đạo).
Taṃ patvā pana na tena liṅgena aṭṭhaṃsu, gihiliṅgaṃ nāmetaṃ hīnaṃ, uttamaguṇaṃ dhāretuṃ na sakkoti.
Having attained it, they did not remain in that (lay) attire, for this lay attire is inferior; it cannot sustain supreme qualities.
Nhưng sau khi đạt được điều đó, họ không còn giữ hình tướng đó nữa, vì hình tướng tại gia là hạ liệt, không thể giữ được phẩm chất tối thượng.
Tasmā tattha ṭhito arahattaṃ patvā taṃdivasameva pabbajati vā parinibbāti vā.
Therefore, one who, while in that state, attains arahantship, either goes forth on that very day or attains final Nibbāna.
Vì vậy, người tại gia đạt A-la-hán thì ngay trong ngày đó phải xuất gia hoặc nhập Niết-bàn.
Bhūmadevatā pana tiṭṭhanti.
But earth-deities can remain.
Tuy nhiên, các chư thiên ở cõi đất thì vẫn còn tồn tại.
Nilīyanokāsassa atthitāya.
Because there is an opportunity for concealment (from sense pleasures).
Vì có nơi ẩn náu.
Sesakāmabhave manussesu sotāpannādayo tayo tiṭṭhanti, kāmāvacaradevesu sotāpannā sakadāgāmino ca, anāgāmikhīṇāsavā panettha na tiṭṭhanti.
In the remaining kāma realms, three types of individuals—Stream-Enterers and so on—exist among humans. Among the devas of the kāma realm, Stream-Enterers and Once-Returners exist, but Non-Returners and Arahants do not exist here.
Trong các cõi dục giới còn lại, ở cõi người, ba hạng (Sotāpanna, Sakadāgāmī, Anāgāmī) trú ngụ. Ở các cõi trời Kāma, chỉ có Sotāpanna và Sakadāgāmī trú ngụ, còn Anāgāmī và Khīṇāsava (Arahant) thì không trú ngụ ở đó.
Tañhi ṭhānaṃ laḷitajanassa āvāso, natthi tattha tesaṃ pavivekārahaṃ paṭicchannaṭṭhānañca.
For that place is an abode for those who delight in sensual pleasures; there is no secluded or hidden place suitable for their solitude there.
Vì nơi đó là chỗ ở của những chúng sinh ham thích vui chơi, không có chỗ ẩn dật thích hợp cho họ.
Iti tattha khīṇāsavo parinibbāti, anāgāmī cavitvā suddhāvāse nibbattati.
Thus, an Arahant attains parinibbāna there, while a Non-Returner, after passing away, is reborn in the Pure Abodes (Suddhāvāsa).
Do đó, ở đó, một vị Khīṇāsava sẽ nhập Niết Bàn, một vị Anāgāmī sẽ tái sinh vào cõi Tịnh Cư (Suddhāvāsa) sau khi chết.
Kāmāvacaradevato upari pana cattāropi ariyā tiṭṭhanti.
However, above the devas of the kāma realm, all four types of Noble Ones exist.
Tuy nhiên, ở trên các cõi trời Kāma, cả bốn hạng Thánh giả đều trú ngụ.
Sopāsi kammavādīti sopi kammavādī ahosi, kiriyampi na paṭibāhittha.
"Sopāsi was a kamma-theorist" means he was a kamma-theorist; he did not reject the theory of action (kiriya).
Sopāsi kammavādī (Người ấy cũng là người chủ trương nghiệp): Nghĩa là, vị Ājīvaka đó cũng là người chủ trương nghiệp, và cũng không bác bỏ hành động (kiriya).
Tañhi ekanavutikappamatthake attānaṃyeva gahetvā katheti.
He is referring to himself at the end of ninety-one aeons.
Thật vậy, lời nói ấy chỉ nói về chính Bồ Tát vào thời điểm một trăm lẻ chín kiếp trước.
Tadā kira mahāsatto pāsaṇḍapariggaṇhanatthaṃ pabbajito tassapi pāsaṇḍassa nipphalabhāvaṃ jānitvā vīriyaṃ na hāpesi, kiriyavādī hutvā sagge nibbattati.
At that time, the Bodhisatta had, it is said, gone forth to embrace a certain ascetic doctrine, but knowing the fruitlessness of that doctrine, he did not abandon his effort. Having become a kriyāvādī, he was reborn in the heaven realm.
Khi ấy, Đại Bồ Tát đã xuất gia để chấp nhận một tà giáo, nhưng sau khi biết được sự vô ích của tà giáo đó, Ngài không từ bỏ tinh tấn, trở thành người chủ trương hành động (kiriyavādī) và tái sinh vào cõi trời.
Tasmā evamāha.
Therefore, he said this.
Vì vậy, Ngài đã nói như vậy.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.
187. Evaṃ me sutanti aggivacchasuttaṃ.
187. "Thus have I heard" is the Aggivacchasutta.
187. Evaṃ me sutaṃ (Như vầy tôi nghe) là Kinh Aggivacchasutta.
Tattha na kho ahanti paṭhamavāre nāhaṃ sassatadiṭṭhikoti vadati, dutiye nāhaṃ ucchedadiṭṭhikoti.
Here, "I am not" means in the first instance, "I am not an eternalist," and in the second, "I am not an annihilationist."
Ở đây, trong lần nói đầu tiên, na kho ahaṃ (Ta không phải) nói rằng "Ta không phải là người có thường kiến", trong lần thứ hai nói rằng "Ta không phải là người có đoạn kiến".
Evaṃ antānantikādivasena sabbavāresu paṭikkhepo veditabbo.
Thus, in all instances, rejection should be understood in terms of whether the world is finite or infinite, and so on.
Như vậy, sự bác bỏ phải được hiểu trong tất cả các lần nói theo cách giới hạn và vô hạn, v.v.
Hoti ca na ca hotīti ayaṃ panettha ekaccasassatavādo.
"It is and it is not" is in this case a partial eternalist view.
Hoti ca na ca hoti (Có và không có) ở đây là một loại thường kiến.
Neva hoti na na hotīti ayaṃ amarāvikkhepoti veditabbo.
"Neither is nor is not" should be understood as the eel-wriggler's view (amarāvikkhepa).
Neva hoti na na hoti (Không có cũng không phải không có) phải được hiểu là Amarāvikkhepa (lý luận quanh co).
Kiñci diṭṭhigatanti kāci ekā diṭṭhipi ruccitvā khamāpetvā gahitā atthīti pucchati.
"Any view" means he asks whether there is any particular view that the Venerable Gotama approves of, accepts, and holds.
Kiñci diṭṭhigataṃ (một loại tà kiến nào đó): Vacchagotta hỏi rằng "Có một tà kiến nào đó mà Tôn giả Gotama đã chấp nhận, đã hài lòng và đã nắm giữ không?".
Apanītanti nīhaṭaṃ apaviddhaṃ.
"Removed" means taken away, cast aside.
Apanītaṃ (đã loại bỏ) là đã loại bỏ, đã vứt bỏ.
Diṭṭhanti paññāya diṭṭhaṃ.
"Seen" means seen by wisdom.
Diṭṭhaṃ (đã thấy) là đã thấy bằng trí tuệ.
Tasmāti yasmā pañcannaṃ khandhānaṃ udayavayaṃ addasa, tasmā.
"Therefore" means because he saw the arising and passing away of the five aggregates.
Tasmā (do đó): Bởi vì Ngài đã thấy sự sinh diệt của năm uẩn, do đó.
Sabbamaññitānanti sabbesaṃ tiṇṇampi taṇhādiṭṭhimānamaññitānaṃ.
"All imaginings" refers to all three imaginings: of craving, of wrong view, and of conceit.
Sabbamaññitānaṃ (của tất cả các loại "cho là" này) là của tất cả ba loại "cho là" của tham ái, tà kiến và kiêu mạn.
Mathitānanti tesaṃyeva vevacanaṃ.
"Destroyed" is a synonym for those same (imaginings).
Mathitānaṃ (đã bị nghiền nát) là từ đồng nghĩa của những điều đó.
Idāni tāni vibhajitvā dassento sabbaahaṃkāra-mamaṃkāra-mānānusayānanti āha.
Now, showing them in detail, he says, "all 'I-making,' 'mine-making,' and latent conceits."
Bây giờ, để phân tích chúng, Ngài nói sabbaahaṃkāra-mamaṃkāra-mānānusayānaṃ (tất cả các ngã mạn, ngã sở và tùy miên kiêu mạn).
Ettha hi ahaṃkāro diṭṭhi, mamaṃkāro taṇhā, mānānusayo māno.
Here, "I-making" is wrong view (diṭṭhi), "mine-making" is craving (taṇhā), and "latent conceit" is conceit (māna).
Ở đây, ahaṃkāra (ngã mạn) là tà kiến, mamaṃkāra (ngã sở) là tham ái, mānānusaya (tùy miên kiêu mạn) là kiêu mạn.
Anupādā vimuttoti catūhi upādānehi kañci dhammaṃ anupādiyitvā vimutto.
"Liberated without clinging" means liberated without clinging to any phenomenon by means of the four clingings.
Anupādā vimutto (giải thoát không chấp thủ) là giải thoát mà không chấp thủ bất kỳ pháp nào bằng bốn sự chấp thủ.
190. Na upetīti na yujjati.
190. "Does not apply" means is not appropriate.
190. Na upeti (không hợp lý) là không thích hợp.
Ettha ca ‘‘na upapajjatī’’ti idaṃ anujānitabbaṃ siyā.
And here, "does not reappear" might have been permissible.
Và ở đây, câu "na upapajjati" (không tái sinh) có thể được chấp nhận.
Yasmā pana evaṃ vutte so paribbājako ucchedaṃ gaṇheyya, upapajjatīti pana sassatameva, upapajjati ca na ca upapajjatīti ekaccasassataṃ, neva upapajjati na na upapajjatīti amarāvikkhepaṃ, tasmā bhagavā – ‘‘ayaṃ appatiṭṭho anālambo hotu, sukhapavesanaṭṭhānaṃ mā labhatū’’ti ananuññāya ṭhatvā anuññampi paṭikkhipi.
However, because if it were said that way, that wanderer would adopt the annihilationist view; and if it were said, "reappears," it would be the eternalist view; and if it were said, "reappears and does not reappear," it would be the partial eternalist view; and if it were said, "neither reappears nor does not reappear," it would be the eel-wriggler's view; therefore, the Blessed One—thinking, "Let this wanderer be without support, without foothold; may he not find a comfortable place to enter"—remained without granting permission and also rejected what was permissible.
Tuy nhiên, bởi vì nếu nói như vậy, vị du sĩ đó sẽ chấp nhận đoạn kiến; còn nếu nói "upapajjati" (tái sinh) thì đó là thường kiến; nếu nói "upapajjati ca na ca upapajjati" (tái sinh và không tái sinh) thì đó là một loại thường kiến; nếu nói "neva upapajjati na na upapajjati" (không tái sinh cũng không phải không tái sinh) thì đó là Amarāvikkhepa; do đó, Đức Thế Tôn, với tâm niệm "mong cho vị du sĩ này không có chỗ dựa, không có chỗ bám víu, không có được nơi an lạc để đi vào", đã không chấp thuận và cũng bác bỏ sự chấp thuận.
Alanti samatthaṃ pariyattaṃ.
"Sufficient" means capable, enough.
Alaṃ (đủ) là có khả năng, đầy đủ.
Dhammoti paccayākāradhammo.
"Dhamma" means the Dhamma of Dependent Origination (paccayākāradhamma).
Dhammo (pháp) là pháp Duyên khởi.
Aññatrayogenāti aññattha payogena.
"Without other effort" means by effort (payogena), you, Vaccha the wanderer.
Aññatrayogena (bằng sự tinh tấn của người khác) là bằng sự tinh tấn ở nơi khác.
Aññatrācariyakenāti paccayākāraṃ ajānantānaṃ aññesaṃ ācariyānaṃ santike vasantena.
"Without other teachers" means for you, Vaccha the wanderer, dwelling with other teachers who do not know Dependent Origination, it is difficult to know.
Aññatrācariykenā (bởi các vị thầy khác) là bởi vị du sĩ Vacchagotta sống với các vị thầy khác, những người không biết về Duyên khởi.
192. Yena rūpenāti yena rūpena sattasaṅkhātaṃ tathāgataṃ rūpīti paññāpeyya.
192. "By which form" means by which form, differentiating it as elemental form or derived form, one might describe the Tathāgata, referred to as a being, as having form.
192. Yena rūpena (bằng sắc nào) là bằng sắc nào mà có thể tuyên bố vị Như Lai, tức là chúng sinh, là có sắc.
Gambhīroti guṇagambhīro.
"Profound" means profound in qualities.
Gambhīro (sâu xa) là sâu xa về phẩm chất.
Appameyyoti pamāṇaṃ gaṇhituṃ na sakkuṇeyyo.
"Immeasurable" means one cannot grasp its measure.
Appameyyo (không thể đo lường) là không thể đo lường được.
Duppariyogāḷhoti duogāho dujjāno.
"Difficult to fathom" means difficult to penetrate, difficult to know.
Duppariyogāḷho (khó hiểu) là khó thấu hiểu, khó biết.
Seyyathāpi mahāsamuddoti yathā mahāsamuddo gambhīro appameyyo dujjāno, evameva khīṇāsavopi.
"Just as the great ocean" means just as the great ocean is profound, immeasurable, and difficult to know, so too is an Arahant.
Seyyathāpi mahāsamuddo (ví như đại dương): Như đại dương sâu thẳm, không thể đo lường, khó biết, thì một vị Khīṇāsava cũng vậy.
Taṃ ārabbha upapajjatītiādi sabbaṃ na yujjati.
All that about "reappears" and so on, concerning that, is not appropriate.
Tất cả những lời nói như "tái sinh" v.v. liên quan đến điều đó đều không hợp lý.
Kathaṃ?
How is it not appropriate?
Vì sao?
Yathā parinibbutaṃ aggiṃ ārabbha puratthimaṃ disaṃ gatotiādi sabbaṃ na yujjati, evaṃ.
Just as it is inappropriate to say of an extinguished fire that it went to the eastern direction and so on, so too is this.
Như việc nói "lửa đã đi về hướng đông" v.v. liên quan đến một ngọn lửa đã tắt đều không hợp lý, thì ở đây cũng vậy.
193. Evaṃ me sutanti mahāvacchasuttaṃ.
193. "Thus have I heard" is the Mahāvacchasutta.
193. Evaṃ me sutaṃ (Như vầy tôi nghe) là Kinh Mahāvacchasutta.
Tattha sahakathīti saddhiṃvādo, bahuṃ mayā tumhehi saddhiṃ kathitapubbanti kathaṃ sāreti mettiṃ ghaṭeti.
Here, "had much talk" refers to conversing together; he recalls that he had much talk with them and establishes friendship.
Ở đây, sahakathī (người nói chuyện) là người cùng nói chuyện. Vacchagotta nhắc lại những cuộc nói chuyện trước đây với Đức Phật để tạo mối thân tình, rằng "Tôi đã từng nói chuyện rất nhiều với Tôn giả Gotama".
Purimāni hi dve suttāni etasseva kathitāni, saṃyuttake abyākatasaṃyuttaṃ (saṃ. ni. 4.416 ādayo) nāma etasseva kathitaṃ – ‘‘kiṃ nu kho, bho gotama, sassato loko idameva saccaṃ moghamaññanti abyākatameta’’nti evaṃ ekuttaranikāyepi iminā saddhiṃ kathitaṃ atthiyeva.
For the previous two suttas were taught to him, and in the Saṃyutta Nikāya, the section called "Undetermined Saṃyutta" was taught to him—"Indeed, Master Gotama, is the world eternal? Is this alone true and anything else foolish?"—and thus, in the Aṅguttara Nikāya too, there are discourses given to him.
Thật vậy, hai kinh trước đã được thuyết cho chính vị này, và trong Tương Ưng Bộ, phần Tương Ưng Vô Ký (Saṃ. Ni. 4.416 v.v.) cũng được thuyết cho chính vị này – "Này Tôn giả Gotama, thế gian là thường còn, chỉ điều này là chân thật, những điều khác là hư vọng, điều này là vô ký" – và trong Tăng Chi Bộ cũng có những cuộc nói chuyện với vị này.
Tasmā evamāha.
Therefore, he said this.
Vì vậy, Ngài đã nói như vậy.
Sammāsambuddhopi tassa āgatāgatassa saṅgahaṃ katvā okāsamakāsiyeva.
The Perfectly Self-Awakened One also showed him favor and granted him opportunities whenever he came.
Đức Chánh Đẳng Giác cũng đã tiếp đón và tạo cơ hội cho vị ấy mỗi khi đến.
Ayañhi sassatadiṭṭhiko, sassatadiṭṭhikā ca sīghaṃ laddhiṃ na vissajjenti, vasātelamakkhitapilotikā viya cirena sujjhanti.
For this wanderer held the eternalist view, and eternalists do not quickly abandon their views; they are purified slowly, like old cloth smeared with grease and oil.
Vì vị ấy có thường kiến, và những người có thường kiến thì không dễ dàng từ bỏ tà kiến của mình, giống như một mảnh vải cũ dính dầu mỡ, phải mất rất lâu mới sạch được.
Passati ca bhagavā – ‘‘ayaṃ paribbājako kāle gacchante gacchante laddhiṃ vissajjetvā mama santike pabbajitvā cha abhiññāyo sacchikatvā abhiññātasāvako bhavissatī’’ti.
And the Blessed One foresaw: "This wanderer, as time passes, will abandon his views, go forth in my presence, realize the six supernormal powers (abhiññā), and become a distinguished disciple."
Và Đức Thế Tôn thấy rằng: "Vị du sĩ này, theo thời gian trôi qua, sẽ từ bỏ tà kiến, xuất gia dưới sự hướng dẫn của ta, chứng đắc sáu thắng trí và trở thành một đệ tử có thắng trí".
Tasmā tassa āgatāgatassa saṅgahaṃ katvā okāsamakāsiyeva.
Therefore, he showed him favor and granted him opportunities whenever he came.
Vì vậy, Ngài đã tiếp đón và tạo cơ hội cho vị ấy mỗi khi đến.
Idaṃ panassa pacchimagamanaṃ.
This, however, was his last visit.
Đây là lần đến cuối cùng của vị ấy.
So hi imasmiṃ sutte taraṇaṃ vā hotu ataraṇaṃ vā, yaṭṭhiṃ otaritvā udake patamāno viya samaṇassa gotamassa santikaṃ gantvā pabbajissāmīti sanniṭṭhānaṃ katvā āgato.
For in this sutta, he had resolved, "Whether I cross over or not, I will go to the ascetic Gotama and go forth," like someone descending into water by leaning on a staff.
Thật vậy, trong kinh này, dù có vượt qua hay không vượt qua, vị ấy đã quyết tâm đến với Sa Môn Gotama để xuất gia, giống như người lấy gậy dò đường rồi nhảy xuống nước.
Tasmā dhammadesanaṃ yācanto sādhu me bhavaṃ gotamotiādimāha.
Therefore, desiring a teaching of the Dhamma, he said, "It would be good, Venerable Gotama," and so on.
Vì vậy, khi thỉnh cầu giáo pháp, vị ấy nói Sādhu me bhavaṃ Gotamo (Lành thay, Tôn giả Gotama) và những lời tương tự.
Tassa bhagavā mūlavasena saṃkhittadesanaṃ, kammapathavasena vitthāradesanaṃ desesi.
To him, the Blessed One taught a concise discourse based on roots (of kamma) and an extensive discourse based on courses of action (kammapatha).
Đức Thế Tôn đã thuyết giảng cho vị ấy một bài giảng tóm tắt về căn bản (mūlavasa) và một bài giảng chi tiết về con đường nghiệp (kammapatha).
Mūlavasena cettha atisaṃkhittā desanā, kammapathavasena saṃkhittā vitthārasadisā.
Here, the discourse based on roots is extremely concise, and the concise discourse based on courses of action is similar to an extensive one.
Ở đây, bài giảng về căn bản là rất tóm tắt, còn bài giảng về con đường nghiệp thì tóm tắt nhưng tương tự như chi tiết.
Buddhānaṃ pana nippariyāyena vitthāradesanā nāma natthi.
However, there is no truly extensive discourse for Buddhas.
Tuy nhiên, không có bài giảng chi tiết theo nghĩa tuyệt đối đối với các vị Phật.
Catuvīsatisamantapaṭṭhānampi hi sattapakaraṇe abhidhammapiṭake ca sabbaṃ saṃkhittameva.
For even the twenty-four comprehensive Paṭṭhāna and all of the seven treatises in the Abhidhamma Piṭaka are concise.
Thật vậy, ngay cả hai mươi bốn bộ Paṭṭhāna và toàn bộ bảy bộ Abhidhamma Piṭaka đều là tóm tắt.
Tasmā mūlavasenāpi kammapathavasenāpi saṃkhittameva desesīti veditabbo.
Therefore, it should be understood that he taught a concise discourse both in terms of roots and in terms of courses of action.
Vì vậy, phải hiểu rằng Ngài đã thuyết giảng tóm tắt cả về căn bản lẫn con đường nghiệp.
195. Atthi panāti kiṃ pucchāmīti pucchati?
195. Is there, pray? He asks, “What shall I ask?”
195. Atthi panā (Có phải chăng) là hỏi: ‘Tôi nên hỏi điều gì?’
Ayaṃ kirassa laddhi – ‘‘tasmiṃ tasmiṃ sāsane satthāva arahā hoti, sāvako pana arahattaṃ pattuṃ samattho natthi.
This was his view: “In each particular teaching, only the Teacher is an Arahant; a disciple is not capable of attaining Arahantship.
Đây là quan điểm của ông ta: “Trong mỗi giáo pháp, chỉ có vị Đạo Sư là A-la-hán, còn các đệ tử thì không có khả năng chứng đắc A-la-hán.
Samaṇo ca gotamo ‘yato kho, vaccha, bhikkhuno’ti ekaṃ bhikkhuṃ kathento viya katheti, atthi nu kho samaṇassa gotamassa sāvako arahattappatto’’ti.
The recluse Gotama, saying ‘For indeed, Vaccha, a bhikkhu,’ speaks as if to a single bhikkhu. Is there, then, a disciple of the recluse Gotama who has attained Arahantship?”
Sa-môn Gotama đã nói như thể Ngài đang nói về một tỳ khưu: ‘Này Vaccha, khi một tỳ khưu…’, vậy Sa-môn Gotama có đệ tử nào đã chứng đắc A-la-hán không?”
Etamatthaṃ pucchissāmīti pucchati.
He asks, “I shall ask about this matter.”
Ông ta hỏi để biết điều đó.
Tattha tiṭṭhatūti bhavaṃ tāva gotamo tiṭṭhatu, bhavañhi loke pākaṭo arahāti attho.
There, Let him stand aside means, “Let Lord Gotama stand aside for now, for the Lord is well-known in the world as an Arahant.”
Trong đó, tiṭṭhatu có nghĩa là: ‘Thôi được, tôn giả Gotama hãy cứ ở đó, vì tôn giả đã là một vị A-la-hán nổi tiếng trên thế gian rồi’.
Tasmiṃ byākate uttari bhikkhunīādīnaṃ vasena pañhaṃ pucchi, bhagavāpissa byākāsi.
When that was declared, he further asked a question concerning bhikkhunīs and so on, and the Blessed One also declared it to him.
Khi điều đó được giải đáp, ông ta hỏi thêm các vấn đề liên quan đến Tỳ khưu-ni và những người khác, và Đức Bhagavā cũng đã giải đáp cho ông ta.
197. Sekhāya vijjāya pattabbanti heṭṭhimaphalattayaṃ pattabbaṃ.
197. To be attained by the trainee's knowledge means to attain the three lower fruits.
197. Sekhāya vijjāya pattabbaṃ (điều cần đạt được bằng Thánh trí của bậc Hữu học) là ba quả thấp hơn cần đạt được.
Taṃ sabbaṃ mayā anuppattanti vadati.
He says, “All of that has been attained by me.”
Ông ta nói rằng: “Tất cả những điều đó tôi đã đạt được rồi.”
Vitaṇḍavādī panāha – ‘‘katame dhammā sekkhā?
But the caviller says: “What are the trainee-states? The four paths, not included in the fruits, and the three lower fruits of recluseship. Therefore, the Arahantship path too has been attained by him.
Nhưng người theo chủ nghĩa ngụy biện nói rằng: “Những pháp nào là của bậc Hữu học?
Cattāro maggā apariyāpannā heṭṭhimāni ca tīṇi sāmaññaphalānī’’ti (dha. sa. 1023) vacanato arahattamaggopi anena pattoyeva.
But the fruit has not been attained, and for the attainment of that, he is being made to speak further effort.”
Bốn đạo không thuộc về và ba quả Sa-môn thấp hơn.” Theo lời này, con đường A-la-hán cũng đã được ông ta đạt đến.
Phalaṃ pana apattaṃ, tassa pattiyā uttari yogaṃ kathāpetīti.
It should be explained to him thus:
Tuy nhiên, quả thì chưa đạt được, và để đạt được quả đó, ông ta đang nói về việc thực hành thêm.
So evaṃ saññāpetabbo –
That person should be informed in this manner—
Người đó cần được giải thích như sau:
Anāgāmipuggalo hi ekantaparipuṇṇasekho.
For the Anāgāmī individual is perfectly a trainee.
Thật vậy, bậc Anāgāmī là bậc Hữu học hoàn toàn và tuyệt đối.
Taṃ sandhāya ‘‘sekhāya vijjāya pattabba’’nti āha.
Referring to him, it was said: “to be attained by the trainee's knowledge.”
Nhắm vào điều đó, Ngài nói: “ sekhāya vijjāya pattabbaṃ” (điều cần đạt được bằng Thánh trí của bậc Hữu học).
Maggassa pana ekacittakkhaṇikattā tattha ṭhitassa pucchā nāma natthi.
However, since the path (magga) lasts only for one mind-moment, there is no asking a question of one who stands there.
Tuy nhiên, vì con đường (đạo) chỉ tồn tại trong một sát-na tâm, nên không có việc hỏi han đối với người đang an trú trong đó.
Iminā suttena maggopi bahucittakkhaṇiko hotūti ce.
If it is said by this Sutta that the path (magga) may also last for many mind-moments,
Nếu nói rằng: “Vậy thì, theo kinh này, đạo cũng phải có nhiều sát-na tâm.”
Etaṃ na buddhavacanaṃ, vuttagāthāya ca attho virujjhati.
this is not the word of the Buddha, and its meaning contradicts the recited stanza.
Điều này không phải là lời Phật dạy, và ý nghĩa của bài kệ đã nói cũng mâu thuẫn.
Tasmā anāgāmiphale ṭhatvā arahattamaggassa vipassanaṃ kathāpetīti veditabbo.
Therefore, it should be understood that, standing in the Anāgāmī fruit, he is being made to speak Vipassanā for the Arahantship path.
Vì vậy, cần hiểu rằng Ngài đang nói về sự quán chiếu của con đường A-la-hán khi đang an trú trong quả Anāgāmī.
Yasmā panassa na kevalaṃ suddhaarahattasseva upanissayo, channampi abhiññānaṃ upanissayo atthi, tasmā bhagavā – ‘‘evamayaṃ samathe kammaṃ katvā pañca abhiññā nibbattessati, vipassanāya kammaṃ katvā arahattaṃ pāpuṇissati.
And since his prerequisite (upanissaya) is not merely for pure Arahantship, but also for the six higher knowledges (abhiññā), the Blessed One said, “Thus, having done work in samatha, he will bring forth the five higher knowledges; having done work in vipassanā, he will attain Arahantship.
Vì vị ấy không chỉ có nhân duyên mạnh mẽ cho sự chứng đắc A-la-hán thuần túy, mà còn có nhân duyên mạnh mẽ cho sáu thắng trí, nên Đức Bhagavā đã không chỉ nói về Vipassanā mà còn giải thích cả Samatha và Vipassanā, rằng: “Vị này sẽ thực hành Samatha để phát sinh năm thắng trí, và thực hành Vipassanā để chứng đắc A-la-hán.
Evaṃ chaḷabhiñño mahāsāvako bhavissatī’’ti vipassanāmattaṃ akathetvā samathavipassanā ācikkhi.
Thus, he will become a great disciple possessing the six higher knowledges.” Therefore, without speaking only of vipassanā, he declared both samatha and vipassanā.
Như vậy, vị ấy sẽ trở thành một Đại Thanh văn có sáu thắng trí.”
200. Pariciṇṇo me bhagavāti satta hi sekhā bhagavantaṃ paricaranti nāma, khīṇāsavena bhagavā pariciṇṇo hoti.
200. The Blessed One has been served by me means that seven trainees indeed serve the Blessed One, and the Blessed One is served by one whose taints are destroyed.
200. Pariciṇṇo me bhagavā (Đức Thế Tôn đã được tôi phụng sự) có nghĩa là bảy bậc Hữu học phụng sự Đức Thế Tôn, và Đức Thế Tôn được một vị A-la-hán phụng sự.
Iti saṅkhepena arahattaṃ byākaronto thero evamāha.
Thus, the elder spoke concisely, explaining Arahantship.
Như vậy, vị Trưởng lão đã nói điều này để tóm tắt về A-la-hán.
Te pana bhikkhū tamatthaṃ na jāniṃsu, ajānantāva tassa vacanaṃ sampaṭicchitvā.
But those bhikkhus did not understand that matter; not understanding it, they accepted his words
Nhưng các tỳ khưu đó không hiểu ý nghĩa của điều đó, và vì không hiểu, họ đã chấp nhận lời của vị ấy.
Bhagavato ārocesuṃ.
and reported them to the Blessed One.
Họ đã trình bày với Đức Thế Tôn.
Devatāti tesaṃ guṇānaṃ lābhī devatā.
Devatā means a deity who has obtained those qualities.
Devatā (chư thiên) là chư thiên đã đạt được những phẩm chất đó.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.
201. Evaṃ me sutanti dīghanakhasuttaṃ.
201. Thus have I heard is the Dīghanakha Sutta.
201. Evaṃ me sutaṃ (Như vầy tôi nghe) là kinh Dīghanakha.
Tattha sūkarakhatāyanti sūkarakhatāti evaṃnāmake leṇe.
There, in Sūkarakhatā means in a cave named Sūkarakhatā.
Trong đó, sūkarakhatāyaṃ (ở hang Sūkarakhata) là ở hang đá mang tên Sūkarakhata.
Kassapabuddhakāle kira taṃ leṇaṃ ekasmiṃ buddhantare pathaviyā vaḍḍhamānāya antobhūmigataṃ jātaṃ.
It is said that in the time of Kassapa Buddha, when the earth was growing during one Buddha-interval, that cave became submerged underground.
Vào thời Đức Phật Kassapa, hang đá đó đã bị chôn vùi dưới lòng đất trong một thời kỳ giữa hai vị Phật, do đất đai phát triển.
Athekadivasaṃ eko sūkaro tassa chadanapariyantasamīpe paṃsuṃ khaṇi.
Then one day, a boar dug up earth near the edge of its roof.
Rồi một ngày nọ, một con heo đã đào đất gần mép mái của hang.
Deve vuṭṭe paṃsudhoto chadanapariyanto pākaṭo ahosi.
When it rained, the washed-away earth revealed the edge of the roof.
Khi trời mưa, mép mái được rửa sạch đất và trở nên lộ rõ.
Eko vanacarako disvā – ‘‘pubbe sīlavantehi paribhuttaleṇena bhavitabbaṃ, paṭijaggissāmi na’’nti samantato paṃsuṃ apanetvā leṇaṃ sodhetvā kuṭṭaparikkhepaṃ katvā dvāravātapānaṃ yojetvā supariniṭṭhita-sudhākammacittakammarajatapaṭṭasadisāya vālukāya santhatapariveṇaṃ leṇaṃ katvā mañcapīṭhaṃ paññāpetvā bhagavato vasanatthāya adāsi.
A forest-dweller, seeing it, thought, “This must have been a cave used by virtuous ones in the past; I will repair it.” He then removed the earth all around, cleaned the cave, built a wall around it, installed a door and windows, and made the cave into a precinct spread with sand resembling a silver plate, with well-finished plasterwork and paintings, and placed a couch and chair, offering it for the Blessed One to reside in.
Một người đi rừng nhìn thấy và nghĩ: “Đây chắc hẳn là một hang đá đã được các bậc trì giới sử dụng trước đây, ta sẽ sửa sang nó.” Thế là ông ta dọn sạch đất xung quanh, làm sạch hang, xây tường bao, lắp cửa và cửa sổ, rồi làm cho hang trở thành một nơi có sân được trải cát trắng tinh như bạc, với công trình vôi vữa và tranh vẽ được hoàn thiện tuyệt đẹp, sau đó đặt giường ghế và dâng cúng cho Đức Bhagavā để Ngài cư ngụ.
Leṇaṃ gambhīraṃ ahosi otaritvā abhiruhitabbaṃ.
The cave was deep; one had to descend and then ascend.
Hang đá đó rất sâu, phải đi xuống rồi mới đi lên được.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This was said referring to that.
Lời này được nói để chỉ hang đá đó.
Dīghanakhoti tassa paribbājakassa nāmaṃ.
Dīghanakha is the name of that wanderer.
Dīghanakho là tên của vị du sĩ đó.
Upasaṅkamīti kasmā upasaṅkami?
Approached—why did he approach?
Upasaṅkamī (đến gần) — Tại sao ông ta lại đến gần?
So kira there aḍḍhamāsapabbajite cintesi – ‘‘mayhaṃ mātulo aññaṃ pāsaṇḍaṃ gantvā na ciraṃ tiṭṭhati, idāni panassa samaṇassa gotamassa santikaṃ gatassa aḍḍhamāso jāto.
It is said that when the elder had been ordained for half a month, he thought, “My maternal uncle goes to other sects but does not stay long. Now it has been half a month since he went to the recluse Gotama.
Nghe nói, khi vị Trưởng lão đã xuất gia được nửa tháng, ông ta nghĩ: “Dượng của ta đi theo các giáo phái khác thì không ở lâu, nhưng bây giờ đã nửa tháng rồi kể từ khi ông ấy đến với Sa-môn Gotama.
Pavattimpissa na suṇāmi, ojavantaṃ nu kho sāsanaṃ, jānissāmi na’’nti gantukāmo jāto.
I hear no news of him. Is the teaching potent? I will go and find out.” Thus, he desired to go.
Ta cũng không nghe tin tức gì về ông ấy. Giáo pháp đó có phải là giáo pháp có sức mạnh không? Ta sẽ tìm hiểu.” Thế là ông ta muốn đi.
Tasmā upasaṅkami.
Therefore, he approached.
Vì vậy, ông ta đã đến gần.
Ekamantaṃ ṭhitoti tasmiṃ kira samaye thero bhagavantaṃ bījayamāno ṭhito hoti, paribbājako mātule hirottappena ṭhitakova pañhaṃ pucchi.
Standing to one side means that at that time, it is said, the elder was standing fanning the Blessed One. Out of a sense of shame and moral dread towards his maternal uncle, the wanderer asked his question while still standing.
Ekamantaṃ ṭhito (đứng sang một bên) — Nghe nói, vào lúc đó, vị Trưởng lão đang đứng quạt cho Đức Bhagavā, và vị du sĩ đã hỏi câu hỏi trong khi vẫn đứng đó, vì lòng hổ thẹn và sợ hãi đối với dượng của mình.
Tena vuttaṃ ‘‘ekamantaṃ ṭhito’’ti.
Therefore it was said, “standing to one side.”
Vì vậy, mới nói: “ ekamantaṃ ṭhito” (đứng sang một bên).
Sabbaṃ me nakkhamatīti sabbā me upapattiyo nakkhamanti, paṭisandhiyo nakkhamantīti adhippāyena vadati.
Nothing is agreeable to me means, with the intention that “all forms of rebirth are not agreeable to me, repeated existences are not agreeable to me,” he speaks.
Sabbaṃ me nakkhamatī (Tất cả đều không hợp với tôi) có nghĩa là “tất cả các sự tái sinh đều không hợp với tôi, tất cả các sự tái tục đều không hợp với tôi.” Ông ta nói với ý đó.
Ettāvatānena ‘‘ucchedavādohamasmī’’ti dīpitaṃ hoti.
By this much, it is implied that he is an annihilationist (ucchedavādī).
Như vậy, ông ta đã tuyên bố rằng: “Tôi là người theo chủ nghĩa đoạn diệt.”
Bhagavā panassa adhippāyaṃ muñcitvā akkhare tāva dosaṃ dassento yāpi kho tetiādimāha.
However, the Blessed One, leaving aside his intention, first pointed out a flaw in the words, saying: “That view of yours, too…” and so on.
Nhưng Đức Bhagavā, bỏ qua ý định của ông ta và muốn chỉ ra lỗi trong lời nói của ông ta trước, đã nói: yāpi kho te (ngay cả quan điểm của ông)... và tiếp tục.
Tattha esāpi te diṭṭhi nakkhamatīti esāpi te paṭhamaṃ ruccitvā khamāpetvā gahitadiṭṭhi nakkhamatīti.
There, “that view of yours, too, is not agreeable to you” means that this view, which you first approved and adopted, is also not agreeable to you.
Trong đó, esāpi te diṭṭhi nakkhamatī (ngay cả quan điểm này cũng không hợp với ông) nghĩa là: “Ngay cả quan điểm này, mà ông đã chấp nhận sau khi thích thú và tán thành ban đầu, cũng không hợp với ông.”
Esā ce me, bho gotama, diṭṭhi khameyyāti mayhañhi sabbaṃ nakkhamatīti diṭṭhi, tassa mayhaṃ yā esā sabbaṃ me nakkhamatīti diṭṭhi, esā me khameyya.
“If this view of mine, Venerable Gotama, were agreeable to me” means: Indeed, my view is that nothing is agreeable to me. If this view of mine, that nothing is agreeable to me, were agreeable to me,
Esā ce me, bho Gotama, diṭṭhi khameyyā (Thưa tôn giả Gotama, nếu quan điểm này hợp với tôi) nghĩa là: “Vì tôi có quan điểm rằng mọi thứ đều không hợp với tôi, nên quan điểm ‘mọi thứ đều không hợp với tôi’ này phải hợp với tôi.”
Yaṃ taṃ ‘‘sabbaṃ me nakkhamatī’’ti vuttaṃ, tampissa tādisameva.
that which was said, “nothing is agreeable to me,” would be likewise for him.
Lời nói “mọi thứ đều không hợp với tôi” mà ông ta đã nói cũng tương tự như vậy.
Yathā sabbagahaṇena gahitāpi ayaṃ diṭṭhi khamati, evamevaṃ tampi khameyya.
Just as this view, though embraced by the term “all,” is agreeable, so too would that be agreeable.
Cũng như quan điểm này, dù được bao hàm trong “mọi thứ”, vẫn hợp với ông ta, thì quan điểm kia cũng phải hợp với ông ta như vậy.
Evaṃ attano vāde āropitaṃ dosaṃ ñatvā taṃ pariharāmīti saññāya vadati, atthato panassa ‘‘esā diṭṭhi na me khamatī’’ti āpajjati.
Thus, knowing the flaw imputed to his own doctrine, he says this with the intention of avoiding it. In truth, however, it comes to mean, “This view is not agreeable to me.”
Như vậy, ông ta nói với ý định rằng mình đã nhận ra lỗi trong quan điểm của mình và muốn tránh nó, nhưng thực chất, điều đó có nghĩa là “quan điểm này không hợp với tôi”.
Yassa panesā na khamati na ruccati, tassāyaṃ tāya diṭṭhiyā sabbaṃ me na khamatīti diṭṭhi rucitaṃ.
But if this is not agreeable to him, not to his liking, then this view, "nothing is agreeable to me," which is held by him through that view, is agreeable.
Nhưng đối với người mà quan điểm này không hợp, không vừa ý, thì quan điểm “mọi thứ đều không hợp với tôi” của người đó lại được xem là vừa ý.
Tena hi diṭṭhiakkhamena arucitena bhavitabbanti sabbaṃ khamatīti ruccatīti āpajjati.
Therefore, he who dislikes the view should also dislike it, and thus it results in the fault that everything is agreeable and pleasing.
Do đó, nếu người đó không chấp nhận quan điểm đó, thì điều đó có nghĩa là người đó chấp nhận quan điểm “mọi thứ đều hợp với tôi”.
Na panesa taṃ sampaṭicchati, kevalaṃ tassāpi ucchedadiṭṭhiyā ucchedameva gaṇhāti.
But he does not accept that; he merely accepts the annihilation of even that annihilationist view.
Tuy nhiên, ông ta không chấp nhận điều đó, mà chỉ chấp nhận sự đoạn diệt của chính quan điểm đoạn diệt đó.
Tenāha bhagavā ato kho te, aggivessana,…pe… aññañca diṭṭhiṃ upādiyantīti.
Therefore the Blessed One said: “Indeed, Aggivessana, you… cling to another view.”
Vì vậy, Đức Bhagavā nói: ato kho te, aggivessana,…pe… aññañca diṭṭhiṃ upādiyantī (Này Aggivessana, do đó… họ chấp thủ một quan điểm khác).
Tattha atoti pajahanakesu nissakkaṃ, ye pajahanti, tehi ye nappajahantīti vucciyanti, teva bahutarāti attho.
Here, the term ato signifies a leaving from those who abandon. The meaning is that those who are referred to as "those who do not abandon" are far more numerous than those who do abandon.
Trong đó, ato (do đó) là một từ chỉ sự loại trừ trong số những người từ bỏ, có nghĩa là những người không từ bỏ thì nhiều hơn những người từ bỏ.
Bahū hi bahutarāti ettha hikāro nipātamattaṃ, bahū bahutarāti attho.
Here, the particle ‘hi’ is merely an emphatic particle; the meaning is, ‘the many are more numerous’.
Trong cụm từ Bahū hi bahutarā (nhiều hơn rất nhiều) này, 'hi' chỉ là một tiểu từ, nghĩa là 'nhiều hơn rất nhiều'.
Parato tanū hi tanutarāti padepi eseva nayo.
Later, in the phrase ‘tanū hi tanutarā’, the same method applies.
Sau đó, trong cụm từ tanū hi tanutarā (ít hơn rất ít) cũng cùng một cách hiểu như vậy.
Ye evamāhaṃsūti ye evaṃ vadanti.
‘Ye evamāhaṃsū’ means, ‘those who speak thus’.
Cụm từ Ye evamāhaṃsū (những ai đã nói như vậy) có nghĩa là 'những ai nói như vậy'.
Tañceva diṭṭhiṃ nappajahanti, aññañca diṭṭhiṃ upādiyantīti mūladassanaṃ nappajahanti, aparadassanaṃ upādiyanti.
‘Tañceva diṭṭhiṃ nappajahanti, aññañca diṭṭhiṃ upādiyantī’ means, ‘they do not abandon the original view, and they take up another view’.
Cụm từ Tañceva diṭṭhiṃ nappajahanti, aññañca diṭṭhiṃ upādiyantī (họ không từ bỏ tà kiến đó, mà lại chấp thủ tà kiến khác) có nghĩa là họ không từ bỏ quan kiến gốc, mà chấp thủ quan kiến kiến khác.
Ettha ca sassataṃ gahetvā tampi appahāya ucchedaṃ vā ekaccasassataṃ vā gahetuṃ na sakkā, ucchedampi gahetvā taṃ appahāya sassataṃ vā ekaccasassataṃ vā na sakkā gahetuṃ, ekaccasassatampi gahetvā taṃ appahāya sassataṃ vā ucchedaṃ vā na sakkā gahetuṃ.
Here, having taken up eternalism (sassata), it is not possible to take up annihilationism (uccheda) or partial eternalism (ekaccasassata) without abandoning that (eternalism); having taken up annihilationism, it is not possible to take up eternalism or partial eternalism without abandoning that (annihilationism); having taken up partial eternalism, it is not possible to take up eternalism or annihilationism without abandoning that (partial eternalism).
Ở đây, nếu chấp thủ quan kiến trường tồn (sassata) mà không từ bỏ nó, thì không thể chấp thủ quan kiến đoạn diệt (uccheda) hay quan kiến một phần trường tồn (ekaccasassata); nếu chấp thủ quan kiến đoạn diệt mà không từ bỏ nó, thì không thể chấp thủ quan kiến trường tồn hay quan kiến một phần trường tồn; nếu chấp thủ quan kiến một phần trường tồn mà không từ bỏ nó, thì không thể chấp thủ quan kiến trường tồn hay quan kiến đoạn diệt.
Mūlasassataṃ pana appahāya aññaṃ sassatameva sakkā gahetuṃ.
However, without abandoning the original eternalism, it is possible to take up another eternalism.
Tuy nhiên, nếu không từ bỏ quan kiến trường tồn gốc, thì có thể chấp thủ một quan kiến trường tồn khác.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Ekasmiñhi samaye ‘‘rūpaṃ sassata’’nti gahetvā aparasmiṃ samaye ‘‘na suddharūpameva sassataṃ, vedanāpi sassatā, viññāṇampi sassata’’nti gaṇhāti.
At one time, having taken ‘form is eternal’, at another time one takes ‘not only pure form is eternal, but feeling is also eternal, and consciousness is also eternal’.
Vào một thời điểm, người đó chấp thủ rằng "sắc là trường tồn", rồi vào một thời điểm khác, người đó chấp thủ rằng "không chỉ sắc thuần túy là trường tồn, mà thọ cũng trường tồn, thức cũng trường tồn".
Ucchedepi ekaccasassatepi eseva nayo.
The same method applies to annihilationism and partial eternalism.
Trong trường hợp quan kiến đoạn diệt và quan kiến một phần trường tồn cũng cùng một cách hiểu như vậy.
Yathā ca khandhesu, evaṃ āyatanesupi yojetabbaṃ.
Just as with the aggregates (khandha), so too should it be applied to the sense bases (āyatana).
Cũng như đối với các uẩn, cần phải áp dụng tương tự đối với các xứ.
Idaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘tañceva diṭṭhiṃ nappajahanti, aññañca diṭṭhiṃ upādiyantī’’ti.
It was with this in mind that it was said: ‘They do not abandon that very view, and they take up another view’.
Điều này được nói đến trong câu – "họ không từ bỏ tà kiến đó, mà lại chấp thủ tà kiến khác".
Dutiyavāre atoti appajahanakesu nissakkaṃ, ye nappajahanti, tehi, ye pajahantīti vucciyanti, teva tanutarā appatarāti attho.
In the second instance, ‘ato’ is the ablative plural for 'those who do not abandon'. The meaning is, ‘those who are said to abandon (a view) are fewer than those who do not abandon it’.
Trong lần thứ hai, cụm từ ato (từ đó) là một ngũ cách chỉ sự tách rời đối với những người không từ bỏ; nghĩa là, những người được gọi là từ bỏ thì ít hơn, ít hơn so với những người không từ bỏ.
Tañceva diṭṭhiṃ pajahanti, aññañca diṭṭhiṃ na upādiyantīti tañca mūladassanaṃ pajahanti, aññañca dassanaṃ na gaṇhanti.
‘Tañceva diṭṭhiṃ pajahanti, aññañca diṭṭhiṃ na upādiyantī’ means, ‘they abandon that original view, and they do not take up another view’.
Cụm từ Tañceva diṭṭhiṃ pajahanti, aññañca diṭṭhiṃ na upādiyantī (họ từ bỏ tà kiến đó, và không chấp thủ tà kiến khác) có nghĩa là họ từ bỏ quan kiến gốc đó, và không chấp thủ quan kiến khác.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Ekasmiñhi samaye ‘‘rūpaṃ sassata’’nti gahetvā aparasmiṃ samaye tattha ādīnavaṃ disvā ‘‘oḷārikametaṃ mayhaṃ dassana’’nti pajahati ‘‘na kevalañca rūpaṃ sassatanti dassanameva oḷārikaṃ, vedanāpi sassatā…pe… viññāṇampi sassatanti dassanaṃ oḷārikamevā’’ti vissajjeti.
At one time, having taken ‘form is eternal’, at another time, having seen the danger in that, one abandons it thinking, ‘This view of mine is gross’. And one abandons it, thinking, ‘Not only is the view that form is eternal gross, but the view that feeling is eternal… and consciousness is eternal is also gross’.
Vào một thời điểm, người đó chấp thủ rằng "sắc là trường tồn", rồi vào một thời điểm khác, khi thấy sự nguy hại trong đó, người đó từ bỏ quan kiến đó, nghĩ rằng "quan kiến này của ta là thô thiển"; và người đó cũng buông bỏ, nghĩ rằng "không chỉ quan kiến 'sắc là trường tồn' là thô thiển, mà quan kiến 'thọ cũng trường tồn... thức cũng trường tồn' cũng là thô thiển".
Ucchedepi ekaccasassatepi eseva nayo.
The same method applies to annihilationism and partial eternalism.
Trong trường hợp quan kiến đoạn diệt và quan kiến một phần trường tồn cũng cùng một cách hiểu như vậy.
Yathā ca khandhesu, evaṃ āyatanesupi yojetabbaṃ.
Just as with the aggregates, so too should it be applied to the sense bases.
Cũng như đối với các uẩn, cần phải áp dụng tương tự đối với các xứ.
Evaṃ tañca mūladassanaṃ pajahanti, aññañca dassanaṃ na gaṇhanti.
Thus, they abandon that original view, and they do not take up another view.
Như vậy, họ từ bỏ quan kiến gốc đó, và không chấp thủ quan kiến khác.
Ettha ca sassatadassanaṃ appasāvajjaṃ dandhavirāgaṃ, ucchedadassanaṃ mahāsāvajjaṃ khippavirāgaṃ.
Here, the view of eternalism (sassata) has little fault and slow detachment, while the view of annihilationism (uccheda) has great fault and quick detachment.
Ở đây, quan kiến trường tồn có ít lỗi lầm và sự nhàm chán chậm chạp, còn quan kiến đoạn diệt có nhiều lỗi lầm và sự nhàm chán nhanh chóng.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Sassatavādī hi idhalokaṃ paralokañca atthīti jānāti, sukatadukkaṭānaṃ phalaṃ atthīti jānāti, kusalaṃ karoti, akusalaṃ karonto bhāyati, vaṭṭaṃ assādeti, abhinandati.
Indeed, an eternalist knows that this world and the next world exist, he knows that the fruit of good and bad deeds exists, he performs wholesome deeds, he fears when performing unwholesome deeds, he savors and delights in existence.
Người theo thuyết trường tồn biết rằng có thế giới này và thế giới sau, biết rằng có quả báo của thiện nghiệp và ác nghiệp, làm điều thiện, sợ hãi khi làm điều ác, thưởng thức và hoan hỷ với vòng luân hồi.
Buddhānaṃ vā buddhasāvakānaṃ vā sammukhībhūto sīghaṃ laddhiṃ jahituṃ na sakkoti.
Having come face-to-face with the Buddhas or the disciples of the Buddhas, he is not able to quickly abandon his view.
Khi đối diện với chư Phật hay các đệ tử của Phật, người đó không thể từ bỏ quan kiến của mình một cách nhanh chóng.
Tasmā taṃ sassatadassanaṃ appasāvajjaṃ dandhavirāganti vuccati.
Therefore, that view of eternalism is said to have little fault and slow detachment.
Vì vậy, quan kiến trường tồn đó được gọi là ít lỗi lầm và sự nhàm chán chậm chạp.
Ucchedavādī pana idhalokaparalokaṃ atthīti jānāti, sukatadukkaṭānaṃ phalaṃ atthīti jānāti, kusalaṃ na karoti, akusalaṃ karonto na bhāyati, vaṭṭaṃ na assādeti, nābhinandati, buddhānaṃ vā buddhasāvakānaṃ vā sammukhībhāve sīghaṃ dassanaṃ pajahati.
However, an annihilationist knows that this world and the next world exist, he knows that the fruit of good and bad deeds exists, he does not perform wholesome deeds, he does not fear when performing unwholesome deeds, he does not savor and does not delight in existence, and having come face-to-face with the Buddhas or the disciples of the Buddhas, he quickly abandons his view.
Còn người theo thuyết đoạn diệt không biết rằng có thế giới này và thế giới sau, không biết rằng có quả báo của thiện nghiệp và ác nghiệp, không làm điều thiện, không sợ hãi khi làm điều ác, không thưởng thức và không hoan hỷ với vòng luân hồi, nhưng khi đối diện với chư Phật hay các đệ tử của Phật, người đó từ bỏ quan kiến của mình một cách nhanh chóng.
Pāramiyo pūretuṃ sakkonto buddho hutvā, asakkonto abhinīhāraṃ katvā sāvako hutvā parinibbāyati.
If he is able to fulfil the perfections (pāramī), he becomes a Buddha and attains Parinibbāna; if he is not able, having made a determination (abhinīhāra), he becomes a disciple and attains Parinibbāna.
Nếu có khả năng viên mãn các ba-la-mật, người đó trở thành Phật và nhập Niết-bàn; nếu không có khả năng, người đó phát nguyện và trở thành Thanh văn rồi nhập Niết-bàn.
Tasmā ucchedadassanaṃ mahāsāvajjaṃ khippavirāganti vuccati.
Therefore, the view of annihilationism is said to have great fault and quick detachment.
Vì vậy, quan kiến đoạn diệt được gọi là nhiều lỗi lầm và sự nhàm chán nhanh chóng.
Idāni yasmā ayaṃ paribbājako kañjiyeneva tittakālābu, ucchedadassaneneva pūrito, so yathā kañjiyaṃ appahāya na sakkā lābumhi telaphāṇitādīni pakkhipituṃ, pakkhittānipi na gaṇhāti, evamevaṃ taṃ laddhiṃ appahāya abhabbo maggaphalānaṃ lābhāya, tasmā laddhiṃ jahāpanatthaṃ tatraggivessanātiādi āraddhaṃ.
Now, because this wanderer was filled with the view of annihilationism, like a bitter gourd filled with sour gruel – just as one cannot put oil, treacle, etc., into a gourd without first discarding the sour gruel, nor would it accept them even if they were put in – so too, without abandoning that view, he was incapable of obtaining the paths and fruits. Therefore, to make him abandon his view, the Blessed One began with ‘Tatraggivessanā’ and so on.
Bây giờ, vì người du sĩ này giống như một quả bầu đắng chứa đầy nước dưa chua, chỉ chứa đầy quan kiến đoạn diệt, và cũng như không thể đổ dầu, mật, v.v., vào một quả bầu nếu không đổ nước dưa chua ra, và ngay cả khi đổ vào thì nó cũng không nhận, tương tự như vậy, nếu không từ bỏ quan kiến đó, người đó không thể đạt được đạo quả. Vì vậy, để khiến người đó từ bỏ quan kiến của mình, câu Tatraggivessanā (Này Aggivessana) v.v. đã được bắt đầu.
Viggahoti kalaho.
‘Viggaho’ means dispute.
Viggaho (sự tranh chấp) có nghĩa là sự cãi vã.
Evametāsaṃ diṭṭhīnaṃ pahānaṃ hotīti evaṃ viggahādiādīnavaṃ disvā tāsaṃ diṭṭhīnaṃ pahānaṃ hoti.
‘Evametāsaṃ diṭṭhīnaṃ pahānaṃ hotī’ means, ‘thus, seeing the danger of dispute and so on, there is the abandoning of those views’.
Cụm từ Evametāsaṃ diṭṭhīnaṃ pahānaṃ hotī (như vậy, sự từ bỏ những tà kiến này xảy ra) có nghĩa là khi thấy sự nguy hại của sự tranh chấp, v.v., sự từ bỏ những tà kiến đó xảy ra.
So hi paribbājako ‘‘kiṃ me iminā viggahādinā’’ti taṃ ucchedadassanaṃ pajahati.
Indeed, that wanderer, thinking, ‘What good is this dispute and so on to me?’, abandoned that view of annihilationism.
Người du sĩ đó từ bỏ quan kiến đoạn diệt đó, nghĩ rằng "Sự tranh chấp này có ích gì cho ta?".
205. Athassa bhagavā vamitakañjiye lābumhi sappiphāṇitādīni pakkhipanto viya hadaye amatosadhaṃ pūressāmīti vipassanaṃ ācikkhanto ayaṃ kho pana, aggivessana, kāyotiādimāha.
205. Then the Blessed One, as if placing butter and treacle into a gourd after the sour gruel had been emptied, said ‘Ayaṃ kho pana, Aggivessana, kāyo’ and so on, intending to fill his heart with the deathless medicine by teaching insight (vipassanā).
205. Sau đó, Đức Thế Tôn, như đổ bơ và mật vào quả bầu đã được đổ nước dưa chua ra, muốn đổ thuốc cam lồ vào trái tim người đó, đã nói Ayaṃ kho pana, Aggivessana, kāyo (Này Aggivessana, thân này) v.v., giảng về thiền quán.
Tassattho vammikasutte vutto.
Its meaning has been stated in the Vammika Sutta.
Ý nghĩa của nó đã được giải thích trong kinh Vammika.
Aniccatotiādīnipi heṭṭhā vitthāritāneva.
‘Aniccato’ and so on have also been fully explained below.
Các cụm từ như aniccato (vô thường) v.v. cũng đã được giải thích chi tiết ở phần trước.
Yo kāyasmiṃ kāyachandoti yā kāyasmiṃ taṇhā.
‘Yo kāyasmiṃ kāyachando’ means, ‘that craving which arises in the body’.
Cụm từ Yo kāyasmiṃ kāyachando (mong muốn đối với thân) có nghĩa là tham ái đối với thân.
Snehoti taṇhāsnehova.
‘Sneho’ is just the clinging of craving.
Sneho (sự dính mắc) chính là sự dính mắc của tham ái.
Kāyanvayatāti kāyānugamanabhāvo, kāyaṃ anugacchanakakilesoti attho.
‘Kāyanvayatā’ means ‘the state of following the body’, meaning, ‘the defilements that follow the body’.
Kāyanvayatā (sự theo đuổi thân) có nghĩa là tình trạng theo đuổi thân, tức là phiền não theo đuổi thân.
Evaṃ rūpakammaṭṭhānaṃ dassetvā idāni arūpakammaṭṭhānaṃ dassento tisso khotiādimāha.
Having thus shown the meditation subject of rūpa, now, showing the meditation subject of arūpa, he said, ‘Tisso kho’ and so on.
Sau khi trình bày thiền nghiệp xứ về sắc, bây giờ, để trình bày thiền nghiệp xứ về vô sắc, Đức Thế Tôn đã nói Tisso kho (có ba) v.v..
Puna tāsaṃyeva vedanānaṃ asammissabhāvaṃ dassento yasmiṃ, aggivessana, samayetiādimāha.
Again, showing the unmixed nature of those very feelings, he said, ‘Yasmiṃ, Aggivessana, samaye’ and so on.
Để trình bày sự không lẫn lộn của các cảm thọ đó, Đức Thế Tôn lại nói Yasmiṃ, Aggivessana, samaye (Này Aggivessana, vào thời điểm nào) v.v..
Tatrāyaṃ saṅkhepattho – yasmiṃ samaye sukhādīsu ekaṃ vedanaṃ vedayati, tasmiṃ samaye aññā vedanā attano vāraṃ vā okāsaṃ vā olokayamānā nisinnā nāma natthi, atha kho anuppannāva honti bhinnaudakapupphuḷā viya ca antarahitā vā.
Here is a brief meaning: when one experiences one feeling among pleasure and so on, at that time, other feelings are not sitting there, looking for their turn or opportunity; rather, they are unarisen or vanished like broken water bubbles.
Ở đây, ý nghĩa tóm tắt là: vào thời điểm một cảm thọ trong số các cảm thọ như lạc, v.v., được cảm nhận, thì vào thời điểm đó, các cảm thọ khác không ngồi chờ đến lượt hay cơ hội của mình, mà chúng chưa sinh khởi hoặc đã biến mất như những bong bóng nước vỡ.
Sukhāpi khotiādi tāsaṃ vedanānaṃ cuṇṇavicuṇṇabhāvadassanatthaṃ vuttaṃ.
‘Sukhāpi kho’ and so on was said to show the utterly fragmented nature of those feelings.
Cụm từ Sukhāpi kho (lạc thọ cũng vậy) v.v. được nói ra để trình bày sự tan rã hoàn toàn của các cảm thọ đó.
Na kenaci saṃvadatīti tassataṃ gahetvā ‘‘sassatavādī aha’’nti ucchedavādināpi saddhiṃ na saṃvadati, tameva gahetvā ‘‘sassatavādī aha’’nti ekaccasassatavādinā saddhiṃ na vivadati.
‘Na kenaci saṃvadatī’ means, ‘he does not converse with an annihilationist by taking this (view) and thinking, “I am an eternalist”; he does not dispute with a partial eternalist by taking that very (view) and thinking, “I am an eternalist”.’
Cụm từ Na kenaci saṃvadatī (không tranh cãi với bất kỳ ai) có nghĩa là người đó không tranh cãi với người theo thuyết đoạn diệt, chấp thủ quan kiến trường tồn rằng "ta là người theo thuyết trường tồn"; cũng không tranh cãi với người theo thuyết một phần trường tồn, chấp thủ quan kiến đó rằng "ta là người theo thuyết trường tồn".
Evaṃ tayopi vādā parivattetvā yojetabbā.
Thus, all three views should be applied by permutation.
Như vậy, cả ba quan điểm cần được áp dụng bằng cách hoán đổi.
Yañca loke vuttanti yaṃ loke kathitaṃ voharitaṃ, tena voharati aparāmasanto kiñci dhammaṃ parāmāsaggāhena aggaṇhanto.
‘Yañca loke vuttaṃ’ means, ‘whatever is spoken and referred to in the world, he refers to it with that (worldly convention), without misapprehending any phenomenon with the grasping of misapprehension’.
Cụm từ Yañca loke vutta (những gì được nói trong thế gian) có nghĩa là người đó sử dụng những cách nói, những từ ngữ đã được nói và sử dụng trong thế gian, mà không bám chấp vào bất kỳ pháp nào bằng sự chấp thủ sai lầm.
Vuttampi cetaṃ –
And it was said:
Điều này cũng đã được nói đến:
Paṭisañcikkhatoti paccavekkhantassa.
Paṭisañcikkhato: of one who reflects.
Paṭisañcikkhato (đối với người quán xét) có nghĩa là đối với người quán xét.
Anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccīti anuppādanirodhena niruddhehi āsavehi aggahetvāva cittaṃ vimucci.
Anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccīti: The mind was freed from the effluents, without clinging, the effluents having ceased through their non-arising and cessation.
Anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccī (tâm được giải thoát khỏi các lậu hoặc mà không còn chấp thủ) có nghĩa là tâm được giải thoát khỏi các lậu hoặc đã diệt bằng sự diệt không tái sinh, mà không còn chấp thủ.
Ettāvatā cesa parassa vaḍḍhitaṃ bhattaṃ bhuñjitvā khudaṃ vinodento viya parassa āraddhāya dhammadesanāya ñāṇaṃ pesetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattañceva patto, sāvakapāramīñāṇassa ca matthakaṃ, soḷasa ca paññā paṭivijjhitvā ṭhito.
By this much, he, like one who eats food prepared by another to dispel hunger, sent his knowledge into the Dhamma discourse commenced by another, cultivated vipassanā, attained Arahantship, reached the pinnacle of a disciple’s perfection of knowledge, and stood having penetrated sixteen kinds of wisdom.
Với mức độ giáo pháp này, Trưởng lão Sāriputta đã đạt đến A-la-hán quả, đỉnh cao của trí tuệ Ba-la-mật của Thanh văn, và đã thấu triệt mười sáu loại tuệ, giống như người đã ăn món cơm được người khác dọn sẵn để xua tan cơn đói, sau khi đã hướng trí tuệ vào giáo pháp do người khác thuyết giảng và phát triển tuệ quán.
Dīghanakho pana sotāpattiphalaṃ patvā saraṇesu patiṭṭhito.
Dīghanakha, however, having attained the fruit of stream-entry, was established in the refuges.
Còn Dīghanakha thì đã chứng Sơ quả và an trú trong Tam quy.
Bhagavā pana imaṃ desanaṃ sūriye dharamāneyeva niṭṭhāpetvā gijjhakūṭā oruyha veḷuvanaṃ gantvā sāvakasannipātamakāsi, caturaṅgasamannāgato sannipāto ahosi.
The Blessed One, having concluded this discourse while the sun was still shining, descended from Gijjhakūṭa, went to Veḷuvana, and held an assembly of disciples, which was endowed with four factors.
Đức Thế Tôn đã hoàn tất bài thuyết pháp này ngay khi mặt trời còn đang chiếu sáng. Sau đó, Ngài rời khỏi núi Gijjhakūṭa, đi đến Veluvana và tổ chức một cuộc hội họp của các đệ tử, đó là một cuộc hội họp đầy đủ bốn yếu tố.
Tatrimāni aṅgāni – māghanakkhattena yutto puṇṇamauposathadivaso, kenaci anāmantitāni hutvā attanoyeva dhammatāya sannipatitāni aḍḍhatelasāni bhikkhusatāni, tesu ekopi puthujjano vā sotāpanna-sakadāgāmi-anāgāmi-sukkhavipassaka-arahantesu vā aññataro natthi, sabbe chaḷabhiññāva, ekopi cettha satthakena kese chinditvā pabbajito nāma natthi, sabbe ehibhikkhunoyevāti.
These are its factors: it was the full moon Uposatha day, conjoined with the Magha constellation; two hundred and fifty bhikkhus, not invited by anyone, had assembled of their own accord; among them, there was not a single ordinary person (puthujjano) or any one of those who were stream-winners, once-returners, non-returners, or dry-insight Arahants; all were endowed with the six supernormal powers (chaḷabhiññā); and not one among them had entered homelessness by cutting their hair with a razor; all were "Come, Bhikkhu" (ehibhikkhu) renunciants.
Bốn yếu tố đó là: Ngày Rằm Bố-tát (Uposatha) trùng với sao Māgha; một ngàn hai trăm năm mươi vị Tỳ-khưu đã tự động vân tập mà không được ai mời, do bản chất của Pháp; trong số đó không có một vị phàm phu nào, cũng không có vị nào là Tu-đà-hoàn, Tư-đà-hàm, A-na-hàm, A-la-hán tuệ quán khô (sukkhavipassaka), tất cả đều là các vị có sáu thắng trí; và trong số đó cũng không có vị nào xuất gia bằng cách tự cắt tóc bằng dao cạo, tất cả đều là các vị Tỳ-khưu "đến đây mà làm Tỳ-khưu" (ehibhikkhu).
207. Evaṃ me sutanti māgaṇḍiyasuttaṃ.
207. Evaṃ me sutaṃ is the Māgaṇḍiya Sutta.
207. Evaṃ me sutaṃ (Như vầy tôi nghe) là kinh Māgaṇḍiya.
Tattha agyāgāreti aggihomasālayaṃ.
Here, agyāgāre means in the fire-sanctuary.
Trong đó, agyāgāre (trong nhà lửa) có nghĩa là trong nhà tế lửa.
Tiṇasanthāraketi dve māgaṇḍiyā mātulo ca bhāgineyyo ca.
Tiṇasanthārake means there were two Māgaṇḍiyas: an uncle and a nephew.
Tiṇasanthārake (trên đệm cỏ) có hai người tên Māgaṇḍiya, một là chú và một là cháu.
Tesu mātulo pabbajitvā arahattaṃ patto, bhāgineyyopi saupanissayo nacirasseva pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇissati.
Among them, the uncle had gone forth and attained Arahantship; the nephew, too, having sufficient conditions, would soon go forth and attain Arahantship.
Trong số đó, người chú đã xuất gia và chứng A-la-hán quả, còn người cháu, do có duyên lành, sẽ xuất gia và chứng A-la-hán quả không lâu sau đó.
Athassa bhagavā upanissayaṃ disvā ramaṇīyaṃ devagabbhasadisaṃ gandhakuṭiṃ pahāya tattha chārikatiṇakacavarādīhi uklāpe agyāgāre tiṇasanthārakaṃ paññāpetvā parasaṅgahakaraṇatthaṃ katipāhaṃ vasittha.
Then the Blessed One, seeing the nephew’s conditions, abandoned his charming Gandhakūṭi, which resembled a celestial mansion, and stayed for a few days in the fire-sanctuary, which was filled with ashes, grass, and rubbish, having spread a mat of grass there, for the purpose of benefiting others.
Sau khi thấy duyên lành của người cháu, Đức Thế Tôn đã từ bỏ Hương thất (gandhakuṭi) xinh đẹp như cung trời, đến nhà tế lửa đầy tro, cỏ rác, v.v., trải một đệm cỏ ở đó và ở lại vài ngày để độ hóa người khác.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This is said with reference to that.
Câu này được nói để ám chỉ điều đó.
Tenupasaṅkamīti na kevalaṃ taṃdivasameva, yasmā pana taṃ agyāgāraṃ gāmūpacāre dārakadārikāhi okiṇṇaṃ avivittaṃ, tasmā bhagavā niccakālampi divasabhāgaṃ tasmiṃ vanasaṇḍe vītināmetvā sāyaṃ vāsatthāya tattha upagacchati.
Tenupasaṅkamīti: It was not only on that very day that he approached (the forest grove). Since that fire-sanctuary, located in the vicinity of the village, was crowded with boys and girls and not secluded, the Blessed One always spent the daytime in that forest grove and went there in the evening for lodging.
Tenupasaṅkamī (đi đến đó) không chỉ riêng ngày hôm đó, mà bởi vì nhà tế lửa đó nằm trong khu vực làng mạc, đông đúc trẻ con, không vắng vẻ, nên Đức Thế Tôn thường dành cả ngày trong khu rừng đó, rồi vào buổi chiều mới đến nhà tế lửa để nghỉ đêm.
Addasā kho…pe… tiṇasanthārakaṃ paññattanti bhagavā aññesu divasesu tiṇasanthārakaṃ saṅgharitvā saññāṇaṃ katvā gacchati, taṃdivasaṃ pana paññapetvāva agamāsi.
Addasā kho…pe… tiṇasanthārakaṃ paññattanti: On other days, the Blessed One would fold up the grass mat and leave a mark before departing. But on that day, he spread it and then left.
Addasā kho…pe… tiṇasanthārakaṃ paññattaṃ (Thấy rằng…pe… đệm cỏ đã được trải sẵn) có nghĩa là những ngày khác Đức Thế Tôn thường cuộn đệm cỏ lại, đánh dấu rồi đi, nhưng ngày hôm đó Ngài đã trải sẵn rồi mới đi.
Tadā hi paccūsasamaye lokaṃ oloketvāva addasa – ‘‘ajja māgaṇḍiyo idhāgantvā imaṃ tiṇasanthārakaṃ disvā bhāradvājena saddhiṃ tiṇasanthārakaṃ ārabbha kathāsallāpaṃ karissati, athāhaṃ āgantvā dhammaṃ desessāmi, so dhammaṃ sutvā mama santike pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇissati.
Because at dawn that day, having surveyed the world, he saw: "Today, Māgaṇḍiya will come here, see this grass mat, and converse with Bhāradvāja about it. Then I will come and teach the Dhamma, and he, having heard the Dhamma, will go forth in my presence and attain Arahantship.
Vì vào sáng sớm hôm đó, sau khi quán sát thế gian, Ngài đã thấy: “Hôm nay Māgaṇḍiya sẽ đến đây, thấy đệm cỏ này và sẽ trò chuyện với Bhāradvāja về đệm cỏ. Sau đó, ta sẽ đến và thuyết pháp. Nghe pháp xong, y sẽ xuất gia với ta và chứng A-la-hán quả.
Paresaṃ saṅgahakaraṇatthameva hi mayā pāramiyo pūritā’’ti tiṇasanthārakaṃ paññapetvāva agamāsi.
Indeed, I have fulfilled the perfections solely for the purpose of benefiting others." Therefore, he spread the grass mat and then departed.
Ta đã tích lũy các Ba-la-mật chỉ để độ hóa chúng sinh khác.” Vì vậy, Ngài đã trải sẵn đệm cỏ rồi mới đi.
Samaṇaseyyānurūpaṃ maññeti imaṃ tiṇasanthārakaṃ ‘‘samaṇassa anucchavikā seyyā’’ti maññāmi.
Samaṇaseyyānurūpaṃ maññeti: “I think this grass mat is a fitting couch for an ascetic.”
Samaṇaseyyānurūpaṃ maññe (Tôi nghĩ đây là chỗ nằm phù hợp với Sa-môn) có nghĩa là tôi nghĩ rằng đệm cỏ này là chỗ nằm thích hợp cho một Sa-môn.
Na ca asaññatasamaṇassa nivutthaṭṭhānametaṃ.
And this place is not one inhabited by an uncontrolled ascetic.
Đây không phải là chỗ ở của một Sa-môn không tự chế.
Tathāhettha hatthena ākaḍḍhitaṭṭhānaṃ vā pādena ākaḍḍhitaṭṭhānaṃ vā sīsena pahaṭaṭṭhānaṃ vā na paññāyati, anākulo anākiṇṇo abhinno chekena cittakārena tūlikāya paricchinditvā paññatto viya.
Indeed, here, there is no place indicated by a hand, or by a foot, or by the head; it is undisturbed, unscattered, unbroken, as if laid out by a skilled painter marking it with a brush.
Thật vậy, ở đây không thấy dấu vết của tay kéo, chân kéo hay đầu va chạm; nó không lộn xộn, không chen chúc, không bị xé rách, giống như được một họa sĩ tài tình dùng bút vẽ phác thảo và trải ra.
Saññatasamaṇassa vasitaṭṭhānaṃ, kassa bho vasitaṭṭhānanti pucchati.
It is a dwelling place for a controlled ascetic. “Whose dwelling place is this, good sir?” he asks.
Đây là chỗ ở của một Sa-môn có giới hạnh. Này Bhāradvāja, đây là chỗ ở của ai vậy? Y hỏi.
Bhūnahunoti hatavaḍḍhino mariyādakārakassa.
Bhūnahunoti: “Of one who destroys growth, of one who establishes boundaries.”
Bhūnahuno (kẻ hủy diệt sự phát triển) có nghĩa là kẻ hủy diệt sự phát triển, kẻ đặt ra giới hạn.
Kasmā evamāha?
Why did he say this?
Tại sao y nói như vậy?
Chasu dvāresu vaḍḍhipaññāpanaladdhikattā.
Because he held the doctrine of establishing growth through the six doors.
Vì y có tà kiến cho rằng nên phát triển ở sáu căn.
Ayañhi tassa laddhi – cakkhu brūhetabbaṃ vaḍḍhetabbaṃ, adiṭṭhaṃ dakkhitabbaṃ, diṭṭhaṃ samatikkamitabbaṃ.
This indeed was his doctrine: the eye should be cultivated and developed; the unseen should be seen; the seen should be overcome.
Đây là tà kiến của y: Mắt phải được phát triển, phải được tăng trưởng; phải nhìn thấy những gì chưa từng thấy; phải vượt qua những gì đã thấy.
Sotaṃ brūhetabbaṃ vaḍḍhetabbaṃ, asutaṃ sotabbaṃ, sutaṃ samatikkamitabbaṃ.
The ear should be cultivated and developed; the unheard should be heard; the heard should be overcome.
Tai phải được phát triển, phải được tăng trưởng; phải nghe những gì chưa từng nghe; phải vượt qua những gì đã nghe.
Ghānaṃ brūhetabbaṃ vaḍḍhetabbaṃ, aghāyitaṃ ghāyitabbaṃ, ghāyitaṃ samatikkamitabbaṃ.
The nose should be cultivated and developed; the unsmelled should be smelled; the smelled should be overcome.
Mũi phải được phát triển, phải được tăng trưởng; phải ngửi những gì chưa từng ngửi; phải vượt qua những gì đã ngửi.
Jivhā brūhetabbā vaḍḍhetabbā, assāyitaṃ sāyitabbaṃ, sāyitaṃ samatikkamitabbaṃ.
The tongue should be cultivated and developed; the untasted should be tasted; the tasted should be overcome.
Lưỡi phải được phát triển, phải được tăng trưởng; phải nếm những gì chưa từng nếm; phải vượt qua những gì đã nếm.
Kāyo brūhetabbo vaḍḍhetabbo, aphuṭṭhaṃ phusitabbaṃ, phuṭṭhaṃ samatikkamitabbaṃ.
The body should be cultivated and developed; the unfelt should be felt; the felt should be overcome.
Thân phải được phát triển, phải được tăng trưởng; phải xúc chạm những gì chưa từng xúc chạm; phải vượt qua những gì đã xúc chạm.
Mano brūhetabbo vaḍḍhetabbo, aviññātaṃ vijānitabbaṃ, viññātaṃ samatikkamitabbaṃ.
The mind should be cultivated and developed; the unknown should be known; the known should be overcome.
Ý phải được phát triển, phải được tăng trưởng; phải biết những gì chưa từng biết; phải vượt qua những gì đã biết.
Evaṃ so chasu dvāresu vaḍḍhiṃ paññapeti.
Thus, he (so) establishes growth through the six doors.
Như vậy, y thuyết giảng sự phát triển ở sáu căn.
Bhagavā pana –
The Blessed One, however,—
Còn Đức Thế Tôn thì:
Ariye ñāye dhamme kusaleti parisuddhe kāraṇadhamme anavajje.
Ariye ñāye dhamme kusaleti: In the pure, faultless, reasoned Dhamma.
Ariye ñāye dhamme kusale (trong giáo pháp thiện xảo, hợp lý, cao quý) có nghĩa là trong giáo pháp thanh tịnh, không có lỗi, hợp lý.
Iminā kiṃ dasseti?
What does this show?
Điều này cho thấy gì?
Evarūpassa nāma uggatassa paññātassa yasassino upari vācaṃ bhāsamānena vīmaṃsitvā upadhāretvā mukhe ārakkhaṃ ṭhapetvā bhāsitabbo hoti.
It means that when speaking against such a distinguished, renowned, and glorious person, one should speak after investigating, contemplating, and placing a guard over one’s mouth.
Nó cho thấy rằng khi nói về một người nổi tiếng, được biết đến, có danh tiếng như vậy, người ta phải suy xét, quán chiếu và giữ gìn lời nói của mình.
Tasmā mā sahasā abhāsi, mukhe ārakkhaṃ ṭhapehīti dasseti.
Therefore, it shows: “Do not speak rashly; place a guard over your mouth.”
Vì vậy, nó cho thấy: “Đừng nói vội vàng, hãy giữ gìn lời nói của mình.”
Evañhi no sutte ocaratīti yasmā amhākaṃ sutte evaṃ āgacchati, na mayaṃ mukhāruḷhicchāmattaṃ vadāma, sutte ca nāma āgataṃ vadamānā kassa bhāyeyyāma, tasmā sammukhāpi naṃ vadeyyāmāti attho.
Evañhi no sutte ocaratīti: The meaning is, “Since it thus comes down in our Suttas, we do not speak merely according to our whim. And when speaking what is found in the Suttas, whom should we fear? Therefore, we would speak it directly to him.”
Evañhi no sutte ocaratī (Vì trong kinh điển của chúng tôi có nói như vậy) có nghĩa là: “Vì trong kinh điển của chúng tôi có nói như vậy, chúng tôi không nói theo ý muốn của mình. Khi nói những gì có trong kinh điển, chúng tôi sợ ai? Vì vậy, chúng tôi sẽ nói trước mặt Ngài.” Đó là ý nghĩa.
Appossukkoti mama rakkhanatthāya anussukko avāvaṭo hutvāti attho.
Appossukkoti: The meaning is, “without eagerness, without concern for protecting me.”
Appossukko (không lo lắng) có nghĩa là: “không lo lắng, không bận tâm đến việc bảo vệ tôi.”
Vuttova naṃ vadeyyāti mayā vuttova hutvā apucchitova kathaṃ samuṭṭhāpetvā ambajambūādīni gahetvā viya apūrayamāno mayā kathitaniyāmena bhavaṃ bhāradvājo vadeyya, vadassūti attho.
The meaning is: " Vuttova naṃ vadeyyā means, 'Having been spoken to by me, and without being questioned, generating discourse as if gathering and filling up various fruits like mangoes and rose apples, Venerable Bhāradvāja should speak according to the method taught by me.' This is the meaning."
Vuttova naṃ vadeyyā (hãy nói những gì đã được nói) có nghĩa là: “Này Bhāradvāja, hãy nói theo cách mà tôi đã nói, không cần hỏi, không cần thêm thắt như khi lấy các loại trái cây như xoài, ổi, v.v., để làm đầy, hãy nói theo quy tắc mà tôi đã nói, hãy nói đi.” Đó là ý nghĩa.
208. Assosi khoti satthā ālokaṃ vaḍḍhetvā dibbacakkhunā māgaṇḍiyaṃ tattha āgataṃ addasa, dvinnaṃ janānaṃ bhāsamānānaṃ dibbasotena saddampi assosi.
208. Assosi kho means that the Teacher, developing the light, saw Māgaṇḍiya who had come there with his divine eye, and heard the sound of the two people speaking with his divine ear.
208. Assosi kho (Đức Thế Tôn đã nghe) có nghĩa là Đức Đạo Sư đã tăng cường ánh sáng và dùng thiên nhãn thấy Māgaṇḍiya đến đó, và dùng thiên nhĩ nghe tiếng nói của hai người.
Paṭisallānā vuṭṭhitoti phalasamāpattiyā vuṭṭhito.
Paṭisallānā vuṭṭhito means having arisen from the attainment of fruition (phalasamāpatti).
Vừa ra khỏi sự độc cư có nghĩa là vừa ra khỏi quả định (phalasamāpatti).
Saṃviggoti pītisaṃvegena saṃviggo calito kampito.
Saṃviggo means disturbed, agitated, and trembled with a thrill of joy.
Saṃviggo (Xúc động) có nghĩa là xúc động, rung động, chấn động với sự xúc động do hỷ.
Tassa kira etadahosi – ‘‘neva māgaṇḍiyena samaṇassa gotamassa ārocitaṃ, na mayā.
For it occurred to him: "Māgaṇḍiya did not inform the recluse Gotama, nor did I.
Quả thật, vị ấy đã nghĩ rằng – “Māgaṇḍiya cũng không báo cho Sa-môn Gotama, ta cũng không báo.
Amhe muñcitvā añño ettha tatiyopi natthi, suto bhavissati amhākaṃ saddo tikhiṇasotena purisenā’’ti.
Apart from us, there is no third person here; our voices must have been heard by the keen-eared man."
Ngoài hai chúng ta, không có người thứ ba nào ở đây; hẳn lời nói của chúng ta đã được vị có thính giác nhạy bén ấy nghe rồi.”
Athassa abbhantare pīti uppajjitvā navanavutilomakūpasahassāni uddhaggāni akāsi.
Then joy arose within him, causing ninety-nine thousand hair-pores to stand on end.
Rồi hỷ phát sinh trong lòng vị ấy, khiến chín mươi chín ngàn lỗ chân lông dựng đứng.
Tena vuttaṃ ‘‘saṃviggo lomahaṭṭhajāto’’ti.
Therefore, it is said, "disturbed, with hairs standing on end."
Vì vậy, có lời dạy: “saṃviggo lomahaṭṭhajāto – xúc động, lông dựng đứng”.
Atha kho māgaṇḍiyo paribbājakoti paribbājakassa pabhinnamukhaṃ viya bījaṃ paripākagataṃ ñāṇaṃ, tasmā sannisīdituṃ asakkonto āhiṇḍamāno puna satthu santikaṃ āgantvā ekamantaṃ nisīdi.
Atha kho māgaṇḍiyo paribbājako means that the wanderer Māgaṇḍiya's knowledge had ripened like a sprouted seed; thus, being unable to sit still, he wandered about and came back to the Teacher's presence, then sat down to one side.
Rồi du sĩ Māgaṇḍiya – trí tuệ của du sĩ đã chín mùi như hạt giống đã nứt vỏ, do đó không thể ngồi yên, cứ đi loanh quanh rồi lại đến chỗ Đức Phật và ngồi xuống một bên.
Taṃ dassetuṃ ‘‘atha kho māgaṇḍiyo’’tiādi vuttaṃ.
To show this, atha kho māgaṇḍiyo and so on was said.
Để chỉ ra điều đó, lời dạy “atha kho māgaṇḍiyo” v.v. đã được nói.
209. Satthā – ‘‘evaṃ kira tvaṃ, māgaṇḍiya, maṃ avacā’’ti avatvāva cakkhuṃ kho, māgaṇḍiyāti paribbājakassa dhammadesanaṃ ārabhi.
The Teacher, without saying "So it was you, Māgaṇḍiya, who spoke to me thus," immediately began teaching the Dhamma to the wanderer with the words cakkhuṃ kho, Māgaṇḍiyā.
209. Đức Phật – không nói “Này Māgaṇḍiya, ngươi đã nói với Ta như vậy,” mà chỉ nói “Này Māgaṇḍiya, con mắt” v.v. để bắt đầu bài pháp cho du sĩ.
Tattha vasanaṭṭhānaṭṭhena rūpaṃ cakkhussa ārāmoti cakkhu rūpārāmaṃ.
Therein, the eye is rūpārāmaṃ because form is a delight for the eye, in the sense of being a dwelling place for eye-consciousness.
Trong đó, con mắt rūpārāmaṃ (thích sắc) bởi vì sắc là chỗ trú ngụ của con mắt, là nơi con mắt hoan hỷ.
Rūpe ratanti rūparataṃ.
They delight in form, thus it is rūparataṃ.
Rūparataṃ (ưa sắc) vì hoan hỷ trong sắc.
Rūpena cakkhu āmoditaṃ pamoditanti rūpasamuditaṃ.
The eye is delighted and greatly pleased by form, thus it is rūpasamuditaṃ.
Rūpasamuditaṃ (vui với sắc) vì con mắt được sắc làm cho hoan hỷ, vui mừng.
Dantanti nibbisevanaṃ.
Dantaṃ means free from thorns.
Dantaṃ (đã được điều phục) có nghĩa là không còn gai góc (nibbisevanaṃ).
Guttanti gopitaṃ.
Guttaṃ means guarded.
Guttaṃ (đã được bảo vệ) có nghĩa là đã được che chở.
Rakkhitanti ṭhapitarakkhaṃ.
Rakkhitaṃ means carefully protected.
Rakkhitaṃ (đã được giữ gìn) có nghĩa là đã được thiết lập sự bảo vệ.
Saṃvutanti pihitaṃ.
Saṃvutaṃ means closed off.
Saṃvutaṃ (đã được chế ngự) có nghĩa là đã được đóng kín.
Saṃvarāyāti pidhānatthāya.
Saṃvarāyā means for the purpose of closing.
Saṃvarāya (để chế ngự) có nghĩa là để đóng kín.
210. Paricāritapubboti abhiramitapubbo.
Paricāritapubbo means previously enjoyed.
210. Paricāritapubbo (đã từng được hưởng thụ) có nghĩa là đã từng hoan hỷ.
Rūpapariḷāhanti rūpaṃ ārabbha uppajjanapariḷāhaṃ.
Rūpapariḷāhaṃ means the feverish passion that arises concerning form.
Rūpapariḷāhaṃ (sự nóng bức của sắc) có nghĩa là sự nóng bức phát sinh do sắc.
Imassa pana te, māgaṇḍiya, kimassa vacanīyanti imassa rūpaṃ pariggaṇhitvā arahattappattassa khīṇāsavassa tayā kiṃ vacanaṃ vattabbaṃ assa, vuḍḍhihato mariyādakārakoti idaṃ vattabbaṃ, na vattabbanti pucchati.
Imassa pana te, Māgaṇḍiya, kimassa vacanīyaṃ means: "What speech would you have for this Arahant, Māgaṇḍiya, who, having fully understood form, has attained Arahantship? Would it be speech that destroys growth, or establishes boundaries?" Thus he asks whether such speech should be spoken or not.
Này Māgaṇḍiya, ngươi sẽ nói gì về điều này? có nghĩa là, đối với vị A-la-hán đã đoạn tận các lậu hoặc, đã đạt A-la-hán quả sau khi quán chiếu năm uẩn này, ngươi sẽ nói lời gì? Ngươi sẽ nói rằng điều này hủy hoại sự tăng trưởng, tạo ra giới hạn, hay không nói? Đức Phật hỏi điều này.
Na kiñci, bho gotamāti, bho gotama, kiñci vattabbaṃ natthi.
Na kiñci, bho Gotamā means: "Reverend Gotama, there is nothing to be said."
Không có gì, thưa Tôn giả Gotama có nghĩa là, thưa Tôn giả Gotama, không có lời nào để nói.
Sesadvāresupi eseva nayo.
The same method applies to the other sense doors.
Tương tự đối với các căn môn khác.
211. Idāni yasmā tayā pañcakkhandhe pariggahetvā arahattappattassa khīṇāsavassa kiñci vattabbaṃ natthi, ahañca pañcakkhandhe pariggahetvā sabbaññutaṃ patto, tasmā ahampi te na kiñci vattabboti dassetuṃ ahaṃ kho panātiādimāha.
Now, because you have nothing to say to an Arahant who has attained Arahantship by fully understanding the five aggregates, and I have attained omniscience by fully understanding the five aggregates, therefore, to show that I also have nothing to say to you, he says ahaṃ kho panātiādiṃ.
211. Nay, vì ngươi không có lời nào để nói với vị A-la-hán đã đoạn tận các lậu hoặc, đã đạt A-la-hán quả sau khi quán chiếu năm uẩn, và Ta cũng đã đạt đến Nhất thiết trí sau khi quán chiếu năm uẩn, nên Ta cũng không có gì để nói với ngươi. Để chỉ ra ý nghĩa này, Đức Phật đã nói “Ahaṃ kho panā” v.v.
Tassa mayhaṃ māgaṇḍiyāti gihikāle attano sampattiṃ dassento āha.
Tassa mayhaṃ Māgaṇḍiyā he said, indicating his own prosperity during his lay life.
Tassa mayhaṃ Māgaṇḍiyā (Này Māgaṇḍiya, của Ta) là lời nói của Đức Phật khi còn là cư sĩ, để chỉ ra sự giàu có của mình.
Tattha vassikotiādīsu yattha sukhaṃ hoti vassakāle vasituṃ, ayaṃ vassiko.
Among vassiko and so on, that which is comfortable for living during the rainy season is called a vassiko (rainy season) palace.
Trong đó, trong các từ như vassiko v.v., nơi nào thoải mái để ở vào mùa mưa, đó là vassiko (dành cho mùa mưa).
Itaresupi eseva nayo.
The same applies to the others (winter and summer palaces).
Tương tự đối với các từ khác.
Ayaṃ panettha vacanattho – vassaṃ vāso vassaṃ, vassaṃ arahatīti vassiko.
The etymology here is: living throughout the rainy season is vassaṃ, and that which is suitable for the rainy season is vassiko.
Đây là ý nghĩa của từ: vassaṃ vāso vassaṃ (vassa là sự ở), vassaṃ arahatīti vassiko (xứng đáng để ở trong mùa mưa).
Itaresupi eseva nayo.
The same applies to the others.
Tương tự đối với các từ khác.
Tattha vassiko pāsādo nātiucco hoti nātinīco, dvāravātapānānipissa nātitanūni nātibahūni, bhūmattharaṇapaccattharaṇakhajjabhojjānipettha missakāneva vaṭṭanti.
Among these, the vassiko palace is neither too high nor too low; its doors and windows are neither too few nor too many; and for the floor coverings, bed coverings, and food, a mixture is suitable.
Trong đó, lâu đài mùa mưa không quá cao cũng không quá thấp, cửa ra vào và cửa sổ của nó không quá nhỏ cũng không quá nhiều, thảm trải sàn, nệm và đồ ăn thức uống ở đó đều là loại hỗn hợp.
Hemantike thambhāpi bhittiyopi nīcā honti, dvāravātapānāni tanukāni sukhumacchiddāni.
In the hemantika (winter) palace, both the pillars and walls are low, and the doors and windows are thin with fine perforations.
Trong lâu đài mùa đông, các cột và tường thấp, cửa ra vào và cửa sổ nhỏ với những lỗ li ti.
Uṇhapavesanatthāya bhittiniyūhāni nīharīyanti.
Wall projections are extended to allow the entrance of warmth.
Các chỗ nhô ra trên tường được kéo dài ra để đón hơi nóng.
Bhūmattharaṇapaccattharaṇanivāsanapārupanāni panettha uṇhavīriyāni kambalādīni vaṭṭanti.
For the floor coverings, bed coverings, inner garments, and outer garments, warm items like woolen blankets are suitable.
Thảm trải sàn, nệm, y phục và chăn đắp ở đây là loại giữ nhiệt như chăn len v.v.
Khajjabhojjaṃ siniddhaṃ kaṭukasannissitañca.
The food is oily and spicy.
Đồ ăn thức uống thì béo ngậy và có vị cay.
Gimhike thambhāpi bhittiyopi uccā honti.
In the gimhike (summer) palace, both the pillars and walls are high.
Trong lâu đài mùa hè, các cột và tường cao.
Dvāravātapānāni panettha bahūni vipulajālāni bhavanti.
The doors and windows here are numerous with wide lattices.
Cửa ra vào và cửa sổ ở đây rất nhiều và có lưới rộng.
Bhūmattharaṇādīni dukūlamayāni vaṭṭanti, khajjabhojjāni madhurarasasītavīriyāni.
For floor coverings and so on, those made of fine silk are suitable, and the food has sweet taste and cool potency.
Thảm trải sàn v.v. là loại làm bằng lụa mỏng, đồ ăn thức uống có vị ngọt và tính mát.
Vātapānasamīpesu cettha nava cāṭiyo ṭhapetvā udakassa pūretvā nīluppalādīhi sañchādenti.
Near the windows, nine large earthen jars are placed, filled with scented water, and covered with blue water lilies and other flowers.
Gần các cửa sổ, người ta đặt chín chum nước mới, đổ đầy nước và phủ lên bằng hoa sen xanh v.v.
Tesu tesu padesesu udakayantāni karonti, yehi deve vassante viya udakadhārā nikkhamanti.
In various places, water machines are installed, from which streams of water gush forth as if the devas were raining.
Ở những nơi đó, người ta làm các máy bơm nước, từ đó nước phun ra như khi trời mưa.
Bodhisattassa pana aṭṭhasatasuvaṇṇaghaṭe ca rajataghaṭe ca gandhodakassa pūretvā nīluppalagacchake katvā sayanaṃ parivāretvā ṭhapayiṃsu.
For the Bodhisatta, one hundred and eight golden pots and one hundred and eight silver pots were filled with scented water, and blue water lily plants were arranged around his couch.
Còn đối với Bồ Tát, người ta đã đặt một trăm lẻ tám bình vàng và một trăm lẻ tám bình bạc chứa nước thơm, tạo thành những khóm sen xanh, bao quanh chỗ nằm.
Mahantesu lohakaṭāhesu gandhakalalaṃ pūretvā nīluppalapadumapuṇḍarīkāni ropetvā utuggahaṇatthāya tattha tattha ṭhapesuṃ.
Large copper cauldrons were filled with fragrant paste, and blue water lilies, lotuses, and white lotuses were planted in them and placed here and there to absorb the heat.
Trong những chảo sắt lớn, người ta đổ đầy bột thơm, trồng các loại sen xanh, sen hồng, sen trắng, và đặt chúng ở nhiều nơi để hấp thụ hương thơm.
Sūriyarasmīhi pupphāni pupphanti.
Flowers bloomed under the sun's rays.
Hoa nở dưới ánh nắng mặt trời.
Nānāvidhā bhamaragaṇā pāsādaṃ pavisitvā pupphesu rasaṃ gaṇhantā vicaranti.
Various swarms of bees entered the palace, gathering nectar from the flowers and flying about.
Nhiều đàn ong bướm khác nhau bay vào lâu đài, hút mật hoa và bay lượn.
Pāsādo atisugandho hoti.
The palace was extremely fragrant.
Lâu đài tỏa hương thơm ngát.
Yamakabhittiyā antare lohanāḷiṃ ṭhapetvā navabhūmikapāsādassa upari ākāsaṅgaṇe ratanamaṇḍapamatthake sukhumacchiddakaṃ jālaṃ baddhaṃ ahosi.
Between the twin walls, a copper pipe was placed, and a finely meshed net of copper was fastened above the gem pavilion on the sky-terrace of the nine-storied palace.
Giữa hai bức tường đôi, người ta đặt một ống đồng, và trên sân thượng của lâu đài chín tầng, trên đỉnh lều ngọc, có một mạng lưới mắt nhỏ được giăng ra.
Ekasmiṃ ṭhāne sukkhamahiṃsacammaṃ pasāreti.
In one spot, a dry buffalo hide was spread out.
Ở một chỗ, người ta trải một tấm da trâu khô.
Bodhisattassa udakakīḷanavelāya mahiṃsacamme pāsāṇaguḷe khipanti, meghathanitasaddo viya hoti.
When the Bodhisatta was playing in the water, they would throw stones onto the buffalo hide, and it would sound like thunder.
Khi Bồ Tát tắm mát, người ta ném những viên đá lên tấm da trâu, tạo ra âm thanh như sấm sét.
Heṭṭhā yantaṃ parivattenti, udakaṃ abhiruhitvā jālamatthake patati, vassapatanasalilaṃ viya hoti.
Below, they would turn a machine, and water would rise and fall on top of the net, like falling raindrops.
Ở phía dưới, người ta quay máy, nước dâng lên và rơi xuống đỉnh lưới, giống như nước mưa rơi.
Tadā bodhisatto nīlapaṭaṃ nivāseti, nīlapaṭaṃ pārupati, nīlapasādhanaṃ pasādheti.
At that time, the Bodhisatta would wear a dark blue cloth, cover himself with a dark blue cloth, and adorn himself with dark blue ornaments.
Khi đó, Bồ Tát mặc y phục xanh, khoác y phục xanh, và trang điểm bằng đồ trang sức xanh.
Parivārāpissa cattālīsanāṭakasahassāni nīlavatthābharaṇāneva nīlavilepanāni hutvā mahāpurisaṃ parivāretvā ratanamaṇḍapaṃ gacchanti.
His retinue of forty thousand dancing women, adorned with dark blue garments and ornaments, and with dark blue anointing, would accompany the Great Being to the gem pavilion.
Bốn mươi ngàn vũ nữ tùy tùng của Ngài, cũng mặc y phục và trang sức xanh, thoa phấn xanh, bao quanh Đại nhân và đi đến lều ngọc.
Divasabhāgaṃ udakakīḷaṃ kīḷanto sītalaṃ utusukhaṃ anubhoti.
Playing in the water for part of the day, he experienced the pleasant coolness of the season.
Ngài vui chơi dưới nước suốt cả ngày, tận hưởng sự thoải mái của khí hậu mát mẻ.
Pāsādassa catūsu disāsu cattāro sarā honti.
There were four ponds in the four directions of the palace.
Ở bốn hướng của lâu đài có bốn hồ nước.
Divākāle nānāvaṇṇasakuṇagaṇā pācīnasarato vuṭṭhāya viravamānā pāsādamatthakena pacchimasaraṃ gacchanti.
During the daytime, flocks of birds of various colors would rise from the eastern pond, cry out, and fly over the palace to the western pond.
Vào ban ngày, các đàn chim đủ màu sắc bay lên từ hồ phía đông, hót líu lo, bay qua đỉnh lâu đài đến hồ phía tây.
Pacchimasarato vuṭṭhāya pācīnasaraṃ, uttarasarato dakkhiṇasaraṃ, dakkhiṇasarato uttarasaraṃ gacchanti, antaravassasamayo viya hoti.
They would rise from the western pond and go to the eastern pond, from the northern pond to the southern pond, and from the southern pond to the northern pond, making it seem like the middle of the rainy season.
Bay lên từ hồ phía tây đến hồ phía đông, từ hồ phía bắc đến hồ phía nam, từ hồ phía nam đến hồ phía bắc, giống như giữa mùa mưa.
Hemantikapāsādo pana pañcabhūmiko ahosi, vassikapāsādo sattabhūmiko.
The winter palace had five stories, and the rainy season palace had seven stories.
Lâu đài mùa đông có năm tầng, lâu đài mùa mưa có bảy tầng.
Nippurisehīti purisavirahitehi.
Nippurisehī means without men.
Nippurisehī (không có đàn ông) có nghĩa là không có đàn ông.
Na kevalañcettha tūriyāneva nippurisāni, sabbaṭṭhānānipi nippurisāneva.
Not only were the musical instruments without men, but all places were also without men.
Ở đây, không chỉ các nhạc cụ không có đàn ông chơi, mà tất cả các nơi đều không có đàn ông.
Dovārikāpi itthiyova, nhāpanādiparikammakarāpi itthiyova.
The doorkeepers were also women, and those who performed bathing and other services were also women.
Những người gác cổng cũng là phụ nữ, những người làm các công việc như tắm rửa cũng là phụ nữ.
Rājā kira – ‘‘tathārūpaṃ issariyasukhasampattiṃ anubhavamānassa purisaṃ disvā parisaṅkā uppajjati, sā me puttassa mā ahosī’’ti sabbakiccesu itthiyova ṭhapesi.
The king, fearing that "seeing a man might arouse suspicion in one enjoying such lordly happiness and prosperity, may that not happen to my son," assigned only women to all tasks.
Vua đã nghĩ rằng – “Nếu con trai ta nhìn thấy đàn ông khi đang hưởng thụ sự giàu sang và hạnh phúc như vậy, nó sẽ sinh lòng nghi ngờ, ta không muốn điều đó xảy ra với con trai ta,” – nên đã chỉ định phụ nữ cho tất cả các công việc.
Tāya ratiyā ramamānoti idaṃ catutthajjhānikaphalasamāpattiratiṃ sandhāya vuttaṃ.
Tāya ratiyā ramamāno This statement refers to the delight in the attainment of fruition of the fourth jhāna.
Lời dạy “Tāya ratiyā ramamāno (vui thích với sự hoan hỷ đó)” này được nói để chỉ sự hoan hỷ trong quả định của Tứ thiền.
212. Gahapati vā gahapatiputto vāti ettha yasmā khattiyānaṃ setacchattasmiṃyeva patthanā hoti, mahā ca nesaṃ papañco, brāhmaṇā mantehi atittā mante gavesantā vicaranti, gahapatino pana muddāgaṇanamattaṃ uggahitakālato paṭṭhāya sampattiṃyeva anubhavanti, tasmā khattiyabrāhmaṇe aggahetvā ‘‘gahapati vā gahapatiputto vā’’ti āha.
212. Gahapati vā gahapatiputto vā In this passage, because khattiyas only aspire to the white parasol and have much elaboration, and brahmins, unsatisfied with mantras, wander seeking mantras, while householders, from the time they learn merely to count on their fingers, only experience prosperity; therefore, without mentioning khattiyas or brahmins, he says "a householder or a householder's son."
212. Gahapati vā gahapatiputto vā (gia chủ hay con của gia chủ) – ở đây, vì các chiến sĩ chỉ mong muốn chiếc lọng trắng, và họ có nhiều sự phức tạp; các Bà-la-môn không thỏa mãn với các câu thần chú, cứ đi tìm kiếm thần chú; còn các gia chủ, từ khi học đếm ngón tay, chỉ hưởng thụ tài sản; do đó, Đức Phật đã không đề cập đến chiến sĩ và Bà-la-môn mà nói “gia chủ hay con của gia chủ.”
Āvaṭṭeyyāti mānusakakāmahetu āvaṭṭo bhaveyyāti attho.
Āvaṭṭeyyā means "would he return" for the sake of human sensual pleasures.
Āvaṭṭeyyā (sẽ trở lại) có nghĩa là, vì các dục vọng của con người, liệu có thể trở lại (từ cõi trời) không? Đó là ý nghĩa.
Abhikkantatarāti visiṭṭhatarā.
Abhikkantatarā means more excellent.
Abhikkantatarā (tuyệt diệu hơn) có nghĩa là vượt trội hơn.
Paṇītatarāti atappakatarā.
Paṇītatarā means more refined (or more satisfying).
Paṇītatarā (thù thắng hơn) có nghĩa là không bị làm phiền nhiều hơn.
Vuttampi cetaṃ –
It was also said:
Điều này cũng đã được nói –
213. Sukhīti paṭhamaṃ dukkhito pacchā sukhito assa.
213. Sukhī means one who was initially afflicted but later became happy.
213. Sukhī (an lạc) nghĩa là lúc đầu khổ đau, sau đó an lạc.
Serīti paṭhamaṃ vejjadutiyako pacchā serī ekako bhaveyya.
Serī means one who was initially accompanied by a physician but later became independent, alone.
Serī (tự do) nghĩa là lúc đầu có thầy thuốc đi kèm, sau đó tự do một mình.
Sayaṃvasīti paṭhamaṃ vejjassa vase vattamāno vejjena nisīdāti vutte nisīdi, nipajjāti vutte nipajji, bhuñjāti vutte bhuñji, pivāti vutte pivi, pacchā sayaṃvasī jāto.
Sayaṃvasī means one who was initially under the control of a physician, who sat when told to sit, lay down when told to lie down, ate when told to eat, drank when told to drink, but later became self-controlled.
Sayaṃvasī (tự chủ) nghĩa là lúc đầu bị lệ thuộc vào thầy thuốc, khi thầy thuốc nói “ngồi xuống” thì ngồi, nói “nằm xuống” thì nằm, nói “ăn đi” thì ăn, nói “uống đi” thì uống, sau đó trở thành người tự chủ.
Yena kāmaṃ gamoti paṭhamaṃ icchiticchitaṭṭhānaṃ gantuṃ nālattha, pacchā roge vūpasante vanadassana-giridassana-pabbatadassanādīsupi yenakāmaṃ gamo jāto, yattha yattheva gantuṃ icchati, tattha tattheva gaccheyya.
Yena kāmaṃ gamo means one who initially could not go to the desired places, but later, when the disease subsided, became free to go wherever he wished, even for viewing forests, mountains, and peaks, etc.; wherever he wished to go, there he would go.
Yena kāmaṃ gamo (đi đến nơi mình muốn) nghĩa là lúc đầu không thể đi đến nơi mình muốn, sau đó khi bệnh đã thuyên giảm, người ấy có thể đi đến nơi mình muốn, kể cả đi ngắm rừng, ngắm đồi, ngắm núi, v.v… Bất cứ nơi nào muốn đi, người ấy đều có thể đi đến đó.
215. Asucitarāni cevātiādīsu pakatiyāva tāni asucīni ca duggandhāni ca pūtīni ca, idāni pana asucitarāni ceva duggandhatarāni ca pūtitarāni ca honti.
215. In Asucitarāni cevā and so forth, those* are naturally impure, foul-smelling, and putrid. Now, however, they become even more impure, more foul-smelling, and more putrid.
215. Trong các câu như Asucitarāni cevā (chúng còn ô uế hơn nữa), v.v… vốn dĩ chúng đã không sạch, hôi thối và mục nát, nhưng bây giờ chúng còn không sạch hơn, hôi thối hơn và mục nát hơn nữa.
Kācīti tassa hi paritāpentassa ca kaṇḍūvantassa ca pāṇakā anto pavisanti, duṭṭhalohitaduṭṭhapubbā paggharanti.
Kācī means that as he scalds and scratches, worms enter inside, and corrupt blood and pus ooze out.
Kāci (một chút) nghĩa là khi người ấy hơ nóng và gãi, các vi trùng chui vào bên trong, máu xấu và mủ xấu chảy ra.
Evamassa kāci assādamattā hoti.
Thus, for him, there is only a certain amount of gratification.
Như vậy, người ấy chỉ có một chút hương vị (của sự khoái lạc).
Ārogyaparamāti gāthāya ye keci dhanalābhā vā yasalābhā vā puttalābhā vā atthi, ārogyaṃ tesaṃ paramaṃ uttamaṃ, natthi tato uttaritaro lābhoti, ārogyaparamā lābhā.
In the verse, Ārogyaparamā means that among whatever gains there are, whether gains of wealth, gains of fame, or gains of sons, health is supreme, the best; there is no gain higher than that. Thus, health is the highest of gains.
Ārogyaparamā (sức khỏe là tối thượng) trong bài kệ có nghĩa là: Bất cứ lợi lộc nào về tài sản, danh tiếng hay con cái, thì sức khỏe là tối thượng, là cao nhất trong số đó; không có lợi lộc nào cao hơn thế. Vì vậy, sức khỏe là lợi lộc tối thượng.
Yaṃkiñci jhānasukhaṃ vā maggasukhaṃ vā phalasukhaṃ vā atthi, nibbānaṃ tattha paramaṃ, natthi tato uttaritaraṃ sukhanti nibbānaṃ paramaṃ sukhaṃ.
Whatever jhāna-happiness, path-happiness, or fruition-happiness there may be, Nibbāna is supreme among them; there is no happiness higher than that. Thus, Nibbāna is the highest happiness.
Bất cứ sự an lạc nào của thiền định, của đạo hay của quả, thì Nibbāna là tối thượng trong số đó; không có sự an lạc nào cao hơn thế. Vì vậy, Nibbāna là an lạc tối thượng.
Aṭṭhaṅgiko maggānanti pubbabhāgamaggānaṃ pubbabhāgagamaneneva amatagāmīnaṃ aṭṭhaṅgiko khemo, natthi tato khemataro añño maggo.
Aṭṭhaṅgiko maggānaṃ means that among the paths leading to the Deathless, the Noble Eightfold Path is secure, by the very going in the prior stage of the supramundane path; there is no other path more secure than that.
Aṭṭhaṅgiko maggānaṃ (Bát chánh đạo là tối thượng trong các con đường) nghĩa là trong các con đường đưa đến sự bất tử, Bát chánh đạo là con đường an toàn, không có con đường nào an toàn hơn thế.
Atha vā khemaṃ amatagāminanti ettha khemantipi amatantipi nibbānasseva nāmaṃ.
Alternatively, in khemaṃ amatagāminaṃ, both khemaṃ (safety) and amataṃ (deathless) are names for Nibbāna itself.
Hoặc, ở đây, trong câu khemaṃ amatagāminaṃ (an toàn và đưa đến bất tử), cả “an toàn” và “bất tử” đều là tên gọi của Nibbāna.
Yāvatā puthusamaṇabrāhmaṇā parappavādā khemagāmino ca amatagāmino cāti laddhivasena gahitā, sabbesaṃ tesaṃ khemaamatagāmīnaṃ maggānaṃ aṭṭhaṅgiko paramo uttamoti ayamettha attho.
The meaning here is that among all those paths to safety and deathlessness of the many recluses and brahmins, other doctrines, who are regarded as such due to their own views, the Noble Eightfold Path is supreme and ultimate.
Ý nghĩa ở đây là: Trong tất cả các con đường an toàn và đưa đến bất tử của các sa môn, bà la môn ngoại đạo được chấp nhận theo quan điểm của họ, thì Bát chánh đạo là tối thượng, là cao nhất.
217. Chekanti sampannaṃ.
217. Chekaṃ means accomplished.
217. Chekaṃ (khéo léo) nghĩa là hoàn hảo.
Sāhuḷicīrenāti kāḷakehi eḷakalomehi katathūlacīrena.
Sāhuḷicīrena means with a coarse cloth made of black sheep’s wool.
Sāhuḷicīrenā (bằng tấm vải thô làm từ lông cừu đen) nghĩa là bằng tấm vải thô làm từ lông cừu đen.
Saṅkāracoḷakenātipi vadanti.
Some also say “with a rag from a rubbish heap.”
Một số người cũng nói là “bằng tấm vải rách từ đống rác”.
Vācaṃ nicchāreyyāti kālena dasāya kālena ante kālena majjhe parimajjanto nicchāreyya, vadeyyāti attho.
Vācaṃ nicchāreyyā means he should utter (speak), stroking at the edges at times, in the middle at times, at the ends at times. This is the meaning.
Vācaṃ nicchāreyyā (nên nói ra lời) nghĩa là nên nói ra lời, tức là nên nói bằng cách xoa bóp lúc ở đầu, lúc ở cuối, lúc ở giữa.
Pubbakehesāti pubbakehi esā.
Pubbakehesā means pubbakehi esā.
Pubbakehesā (đây là của các bậc tiền bối) nghĩa là đây là của các bậc tiền bối.
Vipassīpi hi bhagavā…pe… kassapopi bhagavā catuparisamajjhe nisinno imaṃ gāthaṃ abhāsi, ‘‘atthanissitagāthā’’ti mahājano uggaṇhi.
Indeed, Bhagavā Vipassī... Kassapa Bhagavā, too, seated in the midst of the four assemblies, spoke this verse, and the great multitude embraced it as "a verse based on benefit."
Đức Thế Tôn Vipassī… v.v… Đức Thế Tôn Kassapa cũng ngồi giữa bốn hội chúng và thuyết bài kệ này, và đại chúng đã ghi nhớ nó là “bài kệ liên quan đến lợi ích”.
Satthari parinibbute aparabhāge paribbājakānaṃ antaraṃ paviṭṭhā.
After the Teacher’s Parinibbāna, it entered among the wanderers.
Sau khi Đức Đạo Sư nhập Niết-bàn, về sau, bài kệ này đã lọt vào tay các du sĩ.
Te potthakagataṃ katvā padadvayameva rakkhituṃ sakkhiṃsu.
They made it into a book and were able to preserve only the two lines.
Họ đã ghi lại vào sách và chỉ có thể giữ được hai câu.
Tenāha – sā etarahi anupubbena puthujjanagāthāti.
Therefore, it is said: sā etarahi anupubbena puthujjanagāthā.
Do đó, Đức Phật nói: sā etarahi anupubbena puthujjanagāthā (bây giờ, dần dần, nó đã trở thành bài kệ của phàm nhân).
219. Na cakkhūni uppādeyyāti yassa hi antarā pittasemhādipaliveṭhena cakkhupasādo upahato hoti, so chekaṃ vejjaṃ āgamma sappāyabhesajjaṃ sevanto cakkhūni uppādeti nāma.
219. Na cakkhūni uppādeyyā means that one whose eye-sensitivity is damaged by a blockage of bile, phlegm, etc., can, by resorting to a skilled physician and suitable medicine, produce eyes (regain sight).
219. Na cakkhūni uppādeyyā (không thể tạo ra mắt) nghĩa là người nào có tịnh sắc mắt bị tổn hại do mật, đàm, v.v… quấn quanh, thì người ấy nhờ một thầy thuốc giỏi và dùng thuốc thích hợp mà có thể tạo ra mắt.
Jaccandhassa pana mātukucchiyaṃyeva vinaṭṭhāni, tasmā so na labhati.
However, for one born blind,* were destroyed in the mother’s womb itself; therefore, he does not obtain them.
Nhưng đối với người mù bẩm sinh, mắt đã bị hủy hoại ngay trong bụng mẹ, do đó người ấy không thể có được mắt.
Tena vuttaṃ ‘‘na cakkhūni uppādeyyā’’ti.
Therefore, it is said, na cakkhūni uppādeyyā.
Vì vậy, Đức Phật nói: “không thể tạo ra mắt”.
220. Dutiyavāre jaccandhoti jātakālato paṭṭhāya pittādipaliveṭhena andho.
220. In the second instance, jaccandho means blind from birth due to a blockage of bile, etc.
220. Lần thứ hai, jaccandho (mù bẩm sinh) nghĩa là mù từ khi sinh ra do mật, v.v… quấn quanh.
Amusminti tasmiṃ pubbe vutte.
Amusmiṃ refers to that previously mentioned.
Amusmiṃ (trong cái đó) nghĩa là trong cái đã nói trước đó.
Amittatopi daheyyāti amitto me ayanti evaṃ amittato ṭhapeyya.
Amittatopi daheyyā means he would consider it as an enemy, thinking, "This is my enemy."
Amittatopi daheyyā (thậm chí có thể xem là kẻ thù) nghĩa là có thể xem người này là kẻ thù của tôi.
Dutiyapadepi eseva nayo.
The same method applies to the second term.
Cũng vậy đối với từ thứ hai.
Iminā cittenāti vaṭṭe anugatacittena.
Iminā cittenā means with a mind that follows in the cycle of existence (saṃsāra).
Iminā cittenā (với tâm này) nghĩa là với tâm đã theo vòng luân hồi.
Tassa me upādānapaccayāti ekasandhi dvisaṅkhepo paccayākāro kathito, vaṭṭaṃ vibhāvitaṃ.
Tassa me upādānapaccayā states the Dependent Origination with one conjunction and two abbreviations, thus illustrating the cycle of existence.
Tassa me upādānapaccayā (do duyên chấp thủ của tôi) đã được nói đến như một chuỗi nhân duyên có một mối nối và hai phần tóm tắt, vòng luân hồi đã được làm rõ.
223. Evaṃ me sutanti sandakasuttaṃ.
223. The Sandaka Sutta begins with, “ Evaṃ me sutaṃ (Thus have I heard).”
223. Kinh Sandaka bắt đầu bằng câu "Như vầy tôi nghe" (Evaṃ me sutaṃ).
Tattha pilakkhaguhāyanti tassā guhāya dvāre pilakkharukkho ahosi, tasmā pilakkhaguhātveva saṅkhaṃ gatā.
Regarding this, “ in Pilakkhaguhā” means that a Pilakkha tree stood at the entrance to that cave, and therefore it became known as Pilakkhaguhā.
Ở đây, pilakkhaguhāya (hang Pilakkha) là vì có cây pilakkha (cây đa) ở cửa hang đó, nên nó được gọi là hang Pilakkha.
Paṭisallānā vuṭṭhitoti vivekato vuṭṭhito.
“ Having emerged from seclusion” means having emerged from a solitary retreat.
Paṭisallānā vuṭṭhito có nghĩa là ra khỏi nơi ẩn cư.
Devakatasobbhoti vassodakeneva tinnaṭṭhāne jāto mahāudakarahado.
“ Devakatasobbha” means a great reservoir formed naturally by rainwater in a fissured place.
Devakatasobbho là một hồ nước lớn được tạo ra do nước mưa xói mòn.
Guhādassanāyāti ettha guhāti paṃsuguhā.
Regarding “ to see the cave,” here “ cave” refers to an earthen cave.
Trong cụm từ Guhādassanāya, guhā (hang) là hang đất.
Sā unname udakamuttaṭṭhāne ahosi, ekato umaṅgaṃ katvā khāṇuke ca paṃsuñca nīharitvā anto thambhe ussāpetvā matthake padaracchannagehasaṅkhepena katā, tattha te paribbājakā vasanti.
That cave was in an elevated place where water was drained from the Devakatasobbha reservoir; it was made by digging a tunnel from one side, removing logs and earth, erecting pillars inside, and covering the top with planks, resembling a house; those wandering ascetics lived there.
Hang đó nằm ở một nơi cao, nơi nước thoát ra từ hồ Devakata Sobhha; nó được tạo ra bằng cách đào một đường hầm từ một phía, loại bỏ các gốc cây và đất, dựng các cột bên trong và lợp mái bằng ván, giống như một ngôi nhà; các du sĩ trú ngụ ở đó.
Sā vassāne udakapuṇṇā tiṭṭhati, nidāghe tattha vasanti.
During the rainy season, it would be full of water from the reservoir, but they would live there in the dry season.
Vào mùa mưa, hang đó đầy nước; vào mùa khô, các du sĩ sống ở đó.
Taṃ sandhāya ‘‘guhādassanāyā’’ti āha.
Referring to that, it is said, “to see the cave.”
Chính vì vậy mà kinh nói “guhādassanāya” (để xem hang).
Vihāradassanatthañhi anamataggiyaṃ paccavekkhitvā samuddapabbatadassanatthaṃ vāpi gantuṃ vaṭṭatīti.
Indeed, it is permissible to go to see a monastery, having reflected on the beginningless cycle of existence, or even to see an ocean or mountains.
Thật vậy, sau khi quán xét những điều vô thỉ vô chung (anamataggiyaṃ), việc đi xem các tu viện, hoặc đi xem biển và núi, đều là điều thích hợp.
Unnādiniyāti uccaṃ nadamānāya.
“ Unnādiniyā” means making a loud sound.
Unnādiniyā có nghĩa là đang kêu lớn.
Evaṃ nadamānāya cassā uddhaṅgamanavasena ucco, disāsu patthaṭavasena mahāsaddoti uccāsaddamahāsaddo, tāya uccāsaddamahāsaddāya.
Thus, by that assembly making a loud sound—its sound rising upwards, hence loud; and spreading in all directions, hence a great sound—by that assembly with a loud, great sound.
Vì vậy, với tiếng kêu như vậy, âm thanh đi lên thì cao, âm thanh lan tỏa khắp các phương thì lớn, do đó gọi là uccāsaddamahāsaddāya (tiếng ồn ào, lớn tiếng).
Tesaṃ paribbājakānaṃ pātova uṭṭhāya kattabbaṃ nāma cetiyavattaṃ vā bodhivattaṃ vā ācariyupajjhāyavattaṃ vā yonisomanasikāro vā natthi.
For these wandering ascetics, there was no duty to perform, such as a cetiya-vatta, a bodhi-vatta, a duty towards teachers or preceptors, or proper attention, upon rising early in the morning.
Những du sĩ ấy không có bổn phận nào phải làm vào buổi sáng sau khi thức dậy, như là việc phụng sự bảo tháp, phụng sự cây Bồ đề, phụng sự thầy và thầy tế độ, hay tác ý đúng đắn.
Tena te pātova uṭṭhāya bālātape nisinnā, sāyaṃ vā kathāya phāsukatthāya sannipatitā ‘‘imassa hattho sobhaṇo imassa pādo’’ti evaṃ aññamaññassa hatthapādādīni vā ārabbha itthipurisadārakadārikāvaṇṇe vā aññaṃ vā kāmassādabhavassādādivatthuṃ ārabbha kathaṃ paṭṭhapetvā anupubbena rājakathādianekavidhaṃ tiracchānakathaṃ kathenti.
Therefore, they would rise early in the morning and sit in the morning sun, or in the evening, gather for the pleasure of conversation, and start a discussion about each other's hands or feet—saying, "His hand is beautiful, his foot is beautiful"—or about the qualities of men, women, boys, or girls, or about other things related to the gratification of sense pleasures or existence, and gradually engage in various kinds of unprofitable talk, such as talk about kings.
Do đó, họ thức dậy sớm, ngồi dưới nắng ban mai, hoặc tụ họp vào buổi tối để trò chuyện vui vẻ, bắt đầu nói chuyện về tay chân của người này đẹp, chân của người kia đẹp, hoặc về vẻ đẹp của phụ nữ, đàn ông, trẻ em trai, trẻ em gái, hoặc về các đối tượng khác liên quan đến sự thỏa mãn dục lạc và sự thỏa mãn hữu, rồi dần dần nói đủ thứ chuyện tầm thường (tiracchānakathā) như chuyện vua chúa.
Sā hi aniyyānikattā saggamokkhamaggānaṃ tiracchānabhūtā kathāti tiracchānakathā.
Such talk, being unleading to liberation, is called tiracchānakathā (unprofitable talk) because it obstructs the paths to heaven and liberation.
Những câu chuyện đó được gọi là tiracchānakathā (chuyện tầm thường) vì chúng không đưa đến sự giải thoát, mà lại đi ngược lại con đường dẫn đến thiên giới và Niết bàn.
Tattha rājānaṃ ārabbha ‘‘mahāsammato mandhātā dhammāsoko evaṃmahānubhāvo’’tiādinā nayena pavattā kathā rājakathā.
Among these, talk concerning kings, such as "Mahāsammata, Mandhātā, or Dhammāsoka was so powerful," is called rājakathā (talk about kings).
Trong đó, câu chuyện nói về các vị vua như “Đại Thắng Vương, Mandhātā, Dhammāsoka có uy lực lớn như vậy” được gọi là rājakathā (chuyện vua chúa).
Esa nayo corakathādīsu.
This principle applies to talk about robbers, and so forth.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho corakathā (chuyện trộm cướp) và các loại chuyện khác.
Tesu ‘‘asuko rājā abhirūpo dassanīyo’’tiādinā nayena gehassitakathāva tiracchānakathā hoti.
Among these, talk focused on worldly matters, such as "Such and such a king was handsome and charming," is indeed unprofitable talk.
Trong số đó, chỉ những câu chuyện liên quan đến gia đình như “vị vua kia đẹp đẽ, đáng chiêm ngưỡng” mới là chuyện tầm thường.
‘‘Sopi nāma evaṃ mahānubhāvo khayaṃ gato’’ti evaṃ pavattā pana kammaṭṭhānabhāve tiṭṭhati.
However, talk like "Even such a powerful one came to an end" serves as a subject of meditation (kammaṭṭhāna).
Còn câu chuyện nói rằng “ngay cả một người có uy lực lớn như vậy cũng đã diệt vong” thì lại trở thành đề mục thiền định (kammaṭṭhāna).
Coresupi ‘‘mūladevo evaṃmahānubhāvo, meghamālo evaṃmahānubhāvo’’ti tesaṃ kammaṃ paṭicca aho sūrāti gehassitakathāva tiracchānakathā.
Even among robbers, talk focused on worldly matters such as "Mūladeva was so powerful, Meghamāla was so powerful" or "Ah, how brave they were in their deeds!" is unprofitable talk.
Ngay cả trong chuyện trộm cướp, chỉ những câu chuyện liên quan đến gia đình như “tên trộm Mūladeva có uy lực lớn như vậy, tên trộm Meghamāla có uy lực lớn như vậy” và “chà, thật là dũng cảm” khi nói về hành động của chúng, mới là chuyện tầm thường.
Yuddhepi bhāratayuddhādīsu ‘‘asukena asuko evaṃ mārito evaṃ viddho’’ti kāmassādavaseneva kathā tiracchānakathā.
Even in war, such as the Mahābhārata war, talk focused on the gratification of sense pleasures, like "Such and such was killed or wounded by so and so," is unprofitable talk.
Trong chiến tranh, như cuộc chiến Bhārata và các cuộc chiến khác, những câu chuyện như “người này đã giết người kia như thế này, đâm như thế kia” khi nói về sự thỏa mãn dục lạc, là chuyện tầm thường.
‘‘Tepi nāma khayaṃ gatā’’ti evaṃ pavattā pana sabbattha kathā kammaṭṭhānameva hoti.
However, talk in all cases that proceeds with "Even they came to an end" is itself a subject of meditation (kammaṭṭhāna).
Tuy nhiên, những câu chuyện nói rằng “ngay cả những người đó cũng đã diệt vong” thì ở mọi nơi đều là đề mục thiền định.
Apica annādīsu ‘‘evaṃ vaṇṇavantaṃ gandhavantaṃ rasavantaṃ phassasampannaṃ khādimha bhuñjimha pivimha paribhuñjimhā’’ti kāmassādavasena kathetuṃ na vaṭṭati, sātthakaṃ pana katvā – ‘‘pubbe evaṃ vaṇṇādisampannaṃ annaṃ pānaṃ vatthaṃ sayanaṃ mālaṃ gandhaṃ sīlavantānaṃ adamha, cetiye pūjaṃ akarimhā’’ti kathetuṃ vaṭṭati.
Furthermore, regarding food and so forth, it is not permissible to talk about having eaten, consumed, drunk, or partaken of "food, drink, and so forth, endowed with such color, fragrance, taste, and excellent touch" for the gratification of sense pleasures; however, it is permissible to make it beneficial by saying, "In the past, we gave such food, drink, clothes, bedding, garlands, and scents, endowed with such color and so forth, to virtuous people; we made offerings at a cetiya."
Hơn nữa, không nên nói về thức ăn và đồ uống với sự thỏa mãn dục lạc như “chúng ta đã ăn, uống, thưởng thức những món ăn, thức uống, có màu sắc, mùi vị, hương vị và cảm giác tuyệt vời như vậy”, nhưng nên nói một cách có ý nghĩa: “Trước đây, chúng ta đã cúng dường thức ăn, đồ uống, y phục, giường nằm, vòng hoa, hương thơm có màu sắc v.v. tuyệt vời như vậy cho những người giữ giới, chúng ta đã cúng dường tại bảo tháp”.
Ñātikathādīsupi ‘‘amhākaṃ ñātakā sūrā samatthā’’ti vā ‘‘pubbe mayaṃ evaṃ vicitrehi yānehi carimhā’’ti vā assādavasena vattuṃ na vaṭṭati, sātthakaṃ pana katvā ‘‘tepi no ñātakā khayaṃ gatā’’ti vā ‘‘pubbe mayaṃ evarūpā upāhanā saṅghassa adamhā’’ti vā kathetabbā.
Even regarding talk about relatives and so forth, it is not permissible to speak with a focus on gratification, such as "Our relatives are brave and capable" or "In the past, we traveled in such splendid conveyances"; rather, it should be made beneficial by saying, "Even those relatives of ours came to an end" or "In the past, we gave such sandals to the Saṅgha."
Ngay cả trong chuyện thân quyến và các loại chuyện khác, không nên nói với sự thỏa mãn như “thân quyến của chúng ta dũng cảm, tài giỏi” hoặc “trước đây chúng ta đã đi bằng những cỗ xe lộng lẫy như vậy”, nhưng nên nói một cách có ý nghĩa: “Ngay cả những thân quyến đó của chúng ta cũng đã diệt vong” hoặc “trước đây chúng ta đã cúng dường những đôi dép như vậy cho Tăng đoàn”.
Gāmakathāpi suniviṭṭhadunniviṭṭhasubhikkhadubbhikkhādivasena vā ‘‘asukagāmavāsino sūrā samatthā’’ti vā evaṃ assādavasena na vaṭṭati, sātthakaṃ pana katvā saddhā pasannāti vā khayavayaṃ gatāti vā vattuṃ vaṭṭati.
Talk about villages is also not permissible with a focus on gratification, such as about them being well-settled or poorly-settled, prosperous or famine-stricken, or "The villagers of such and such a village are brave and capable"; rather, it is permissible to make it beneficial by saying that they are faithful and confident, or that they have come to an end and vanished.
Chuyện làng xóm cũng không nên nói với sự thỏa mãn như về việc làng đó được xây dựng tốt hay không tốt, có mùa màng bội thu hay đói kém, hoặc “dân làng kia dũng cảm, tài giỏi”, nhưng nên nói một cách có ý nghĩa: “Dân làng kia có đức tin, hoan hỷ” hoặc “dân làng kia đã đến hồi suy tàn”.
Nigamanagarajanapadakathāsupi eseva nayo.
The same principle applies to talk about towns, cities, and countries.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho chuyện thị trấn, thành phố và quốc gia.
Itthikathāpi vaṇṇasaṇṭhānādīni paṭicca assādavasena na vaṭṭati, saddhā pasannā khayaṃ gatāti evameva vaṭṭati.
Talk about women is also not permissible with a focus on gratification based on their appearance, figure, and so forth; it is only permissible to say that they are faithful, confident, or have come to an end.
Chuyện phụ nữ cũng không nên nói với sự thỏa mãn về màu da, hình dáng v.v., mà chỉ nên nói: “Người phụ nữ đó có đức tin, hoan hỷ, đã diệt vong”.
Sūrakathāpi nandimitto nāma yodho sūro ahosīti assādavaseneva na vaṭṭati, saddho pasanno ahosi khayaṃ gatoti evameva vaṭṭati.
Talk about heroes is also not permissible with a focus on gratification, such as "A warrior named Nandimitta was brave"; it is only permissible to say that he was faithful and confident, or that he came to an end.
Chuyện anh hùng cũng không nên nói với sự thỏa mãn như “chiến binh tên Nandimitta là một anh hùng dũng cảm”, mà chỉ nên nói: “Người anh hùng đó có đức tin, hoan hỷ, đã diệt vong”.
Visikhākathāpi asukā visikhā suniviṭṭhā dunniviṭṭhā sūrā samatthāti assādavaseneva na vaṭṭati, saddhā pasannā khayaṃ gatā iccevaṃ vaṭṭati.
Talk about crossroads is also not permissible with a focus on gratification, such as "Such and such a crossroads is well-settled or poorly-settled, brave or capable"; it is only permissible to say that it is faithful, confident, or has come to an end.
Chuyện đường phố cũng không nên nói với sự thỏa mãn như “con đường kia được xây dựng tốt hay không tốt, dũng cảm, tài giỏi”, mà chỉ nên nói: “Con đường kia có đức tin, hoan hỷ, đã diệt vong”.
Samuddakkhāyikā nāma kasmā samuddo sāgaro, sāgaradevena khaṇitattā sāgaro, khato meti hatthamuddāya niveditattā samuddoti evamādikā niratthakā samuddakkhāyikakathā.
Samuddakkhāyikā means meaningless talk about the ocean, such as "Why is the ocean called Sāgara? It is Sāgara because it was dug by King Sāgara; it is Samudda because he signified by a hand gesture, 'It was dug by me'"—and so forth.
Samuddakkhāyikā là những câu chuyện vô ích về biển cả, như “Tại sao biển lại được gọi là ‘samudda’ (biển) và ‘sāgara’ (đại dương)? Nó được gọi là ‘sāgara’ vì được vị thần Sāgara đào; nó được gọi là ‘samudda’ vì được báo hiệu bằng cử chỉ tay rằng ‘nó đã được ta đào’ (khato me)” v.v.
Iti bhavo, iti abhavoti yaṃ vā taṃ vā niratthakakāraṇaṃ vatvā pavattitakathā itibhavābhavakathā.
Talk that arises from stating any meaningless cause, whether "it is thus existent" or "it is thus non-existent," is itibhavābhavakathā.
Câu chuyện được kể bằng cách đưa ra bất kỳ lý do vô ích nào như “hữu như vậy, vô hữu như vậy” được gọi là itibhavābhavakathā.
Ettha ca bhavoti sassataṃ, abhavoti ucchedaṃ.
Here, 'bhava' means eternalism, and 'abhava' means annihilationism.
Ở đây, hữu (bhava) là thường kiến, vô hữu (abhava) là đoạn kiến.
Bhavoti vaḍḍhi, abhavoti hāni.
'Bhava' means increase, and 'abhava' means decrease.
Hữu là tăng trưởng, vô hữu là suy giảm.
Bhavoti kāmasukhaṃ, abhavoti attakilamatho.
'Bhava' means sensual pleasure, and 'abhava' means self-mortification.
Hữu là dục lạc, vô hữu là khổ hạnh.
Iti imāya chabbidhāya itibhavābhavakathāya saddhiṃ bāttiṃsatiracchānakathā nāma hoti.
Thus, along with these six kinds of itibhavābhavakathā, there are thirty-two kinds of unprofitable talk.
Như vậy, cùng với sáu loại chuyện hữu và vô hữu này, có ba mươi hai loại chuyện tầm thường (tiracchānakathā).
Evarūpiṃ tiracchānakathaṃ kathentiyā nisinno hoti.
He was sitting among those who were engaged in such unprofitable talk.
Ông ta ngồi trong khi những người khác đang nói những câu chuyện tầm thường như vậy.
Tato sandako paribbājako te paribbājake oloketvā – ‘‘ime paribbājakā ativiya aññamaññaṃ agāravā appatissā, mayañca samaṇassa gotamassa pātubhāvato paṭṭhāya sūriyuggamane khajjopanakūpamā jātā, lābhasakkāropi no parihīno.
Then the wandering ascetic Sandaka looked at those wandering ascetics and thought, "These wandering ascetics are exceedingly disrespectful and irreverent towards each other. And since the appearance of the recluse Gotama, we have become like fireflies compared to the rising sun; our gains and honors have diminished.
Sau đó, du sĩ Sandaka nhìn các du sĩ đó và nghĩ: “Những du sĩ này quá vô lễ và không tôn kính lẫn nhau. Kể từ khi Sa-môn Gotama xuất hiện, chúng ta đã trở nên giống như đom đóm khi mặt trời mọc; lợi lộc và sự tôn kính của chúng ta cũng đã suy giảm.
Sace pana imaṃ ṭhānaṃ samaṇo gotamo gotamasāvako vā gihiupaṭṭhākopi vāssa āgaccheyya, ativiya lajjanīyaṃ bhavissati.
If the recluse Gotama, or a disciple of Gotama, or even a lay supporter of his were to come to this place, it would be extremely shameful.
Nếu Sa-môn Gotama, hoặc một đệ tử của Gotama, hoặc thậm chí một cư sĩ hộ trì của Ngài đến nơi này, thì thật là đáng xấu hổ.
Parisadoso kho pana parisajeṭṭhakasseva upari ārohatī’’ti ito cito ca vilokento theraṃ addasa.
Indeed, the fault of an assembly falls upon the leader of the assembly." Thus, looking this way and that, he saw the Elder.
Lỗi của hội chúng thực sự đổ lên đầu người đứng đầu hội chúng.” Vừa nhìn quanh đây đó, ông ta thấy vị Trưởng lão.
Tena vuttaṃ addasā kho sandako paribbājako…pe… tuṇhī ahesunti.
Therefore, it is said, " Then the wandering ascetic Sandaka saw… (and so on) …they remained silent."
Vì vậy, kinh nói: “Du sĩ Sandaka thấy… (v.v.)… họ im lặng.”
Tattha saṇṭhapesīti sikkhāpesi, vajjamassā paṭicchādesi.
There, saṇṭhapesī means he taught and covered their faults.
Ở đó, saṇṭhapesī có nghĩa là dạy dỗ, che giấu lỗi lầm của họ.
Yathā suṭṭhapitā hoti, tathā naṃ ṭhapesi.
He arranged them in such a way that they were well-arranged.
Ngài đã sắp đặt họ sao cho họ được sắp đặt một cách tốt đẹp.
Yathā nāma parisamajjhaṃ pavisanto puriso vajjapaṭicchādanatthaṃ nivāsanaṃ saṇṭhapeti, pārupanaṃ saṇṭhapeti, rajokiṇṇaṭṭhānaṃ puñchati, evamassā vajjapaṭicchādanatthaṃ ‘‘appasaddā bhonto’’ti sikkhāpento yathā suṭṭhapitā hoti, tathā naṃ ṭhapesīti attho.
Just as a man entering the midst of an assembly arranges his undergarment to cover his faults, arranges his outer robe, and wipes a dusty spot, so too, by instructing them with "Good sirs, be quiet," he arranged them so that they were well-arranged, for the purpose of covering their faults—this is the meaning.
Cũng như một người đàn ông khi bước vào giữa hội chúng, để che giấu lỗi lầm, sắp xếp y phục dưới (nivāsana), sắp xếp y phục trên (pārupana), và lau chùi chỗ dính bụi, tương tự như vậy, để che giấu lỗi lầm của họ, bằng cách dạy dỗ rằng "Thưa quý vị, hãy im lặng", Ngài đã sắp đặt họ sao cho họ được sắp đặt một cách tốt đẹp, đó là ý nghĩa.
Appasaddakāmāti appasaddaṃ icchanti, ekakā nisīdanti, ekakā tiṭṭhanti, na gaṇasaṅgaṇikāya yāpenti.
Appasaddakāmā means they desire little noise; they sit alone, stand alone, and do not sustain themselves with company.
Appasaddakāmā nghĩa là những người mong muốn sự yên tĩnh, họ ngồi một mình, đứng một mình, không sống trong sự tụ họp đông đúc.
Appasaddavinītāti appasaddena niravena buddhena vinītā.
Appasaddavinītā means trained by the Buddha, who is quiet and without sound.
Appasaddavinītā nghĩa là được Đức Phật, Đấng yên lặng, giáo hóa.
Appasaddassa vaṇṇavādinoti yaṃ ṭhānaṃ appasaddaṃ nissaddaṃ.
Appassaddassa vaṇṇavādino means they praise the quiet, silent place.
Appassaddassa vaṇṇavādino nghĩa là ca ngợi nơi yên tĩnh, không tiếng động.
Tassa vaṇṇavādino.
They are speakers in praise of it.
Ca ngợi nơi đó.
Upasaṅkamitabbaṃ maññeyyāti idhāgantabbaṃ maññeyya.
Upasaṅkamitabbaṃ maññeyyā means "he should think it fit to approach here."
Upasaṅkamitabbaṃ maññeyyā nghĩa là nghĩ rằng nên đến đây.
Kasmā panesa therassa upasaṅkamanaṃ paccāsīsatīti.
But why did that wanderer desire the Elder's visit?
Tại sao vị du sĩ này lại mong muốn Trưởng lão đến thăm?
Attano vuddhiṃ patthayamāno.
Desiring his own advancement.
Vì mong muốn sự phát triển của mình.
Paribbājakā kira buddhesu vā buddhasāvakesu vā attano santikaṃ āgatesu – ‘‘ajja amhākaṃ santikaṃ samaṇo gotamo āgato, sāriputto āgato, na kho panete yassa vā tassa vā santikaṃ gacchanti, passatha amhākaṃ uttamabhāva’’nti attano upaṭṭhākānaṃ santike attānaṃ ukkhipanti ucce ṭhāne ṭhapenti.
It is said that when Buddhas or disciples of the Buddha came to their presence, the wanderers would say to their attendants: "Today the ascetic Gotama has come to us, Sāriputta has come. These do not go to just anyone's presence. Behold our excellence!" In this way, they would exalt themselves and place themselves in a high position before their attendants.
Các du sĩ, khi các vị Phật hoặc các đệ tử của Phật đến chỗ họ, họ thường tự ca ngợi mình trước các cận sự nam của họ rằng: "Hôm nay, Sa-môn Gotama đã đến chỗ chúng ta, Sāriputta đã đến. Những vị này không đến chỗ của bất kỳ ai, hãy xem sự cao quý của chúng ta!" và đặt mình vào vị trí cao.
Bhagavatopi upaṭṭhāke gaṇhituṃ vāyamanti.
They also strove to win over the Buddha's attendants.
Họ cũng cố gắng giành lấy các cận sự nam của Thế Tôn.
Te kira bhagavato upaṭṭhāke disvā evaṃ vadanti – ‘‘tumhākaṃ satthā bhavaṃ gotamopi gotamassa sāvakāpi amhākaṃ santikaṃ āgacchanti, mayaṃ aññamaññaṃ samaggā.
It is said that when they saw the Buddha's attendants, they would say: "Your Teacher, the Venerable Gotama, and his disciples come to our presence. We are in harmony with each other.
Những người này, khi thấy các cận sự nam của Thế Tôn, thường nói: "Thầy của quý vị, Tôn giả Gotama, và các đệ tử của Gotama đều đến chỗ chúng tôi. Chúng tôi hòa hợp với nhau.
Tumhe pana amhe akkhīhi passituṃ na icchatha, sāmīcikammaṃ na karotha, kiṃ vo amhehi aparaddha’’nti.
But you do not wish to see us with your eyes, you do not show us respect. What offense have we committed against you?"
Nhưng quý vị lại không muốn nhìn thấy chúng tôi bằng mắt, không thực hiện hành động tôn kính. Chúng tôi đã làm gì sai với quý vị?".
Appekacce manussā – ‘‘buddhāpi etesaṃ santikaṃ gacchanti, kiṃ amhāka’’nti tato paṭṭhāya te disvā nappamajjanti.
Some people, thinking, "Even Buddhas go to their presence; what is there for us?", would not be heedless from then on upon seeing them.
Một số người nghĩ: "Ngay cả các vị Phật cũng đến chỗ họ, vậy chúng ta thì sao?" và từ đó về sau, khi thấy họ, họ không còn lơ là nữa.
Tuṇhī ahesunti sandakaṃ parivāretvā nissaddā nisīdiṃsu.
Tuṇhī ahesu means they sat in silence, surrounding Sandaka.
Tuṇhī ahesu nghĩa là họ ngồi im lặng, vây quanh Sandaka.
224. Svāgataṃ bhoto ānandassāti suāgamanaṃ bhoto ānandassa.
224. Svāgataṃ bhoto Ānandassā means "Welcome, Venerable Ānanda."
224. Svāgataṃ bhoto Ānandassā nghĩa là sự đến của Tôn giả Ānanda là một sự đến tốt lành.
Bhavante hi no āgate ānando hoti, gate sokoti dīpeti.
It indicates that "when the Venerable One arrives, joy is ours; when he departs, sorrow."
Ngài giải thích rằng: "Khi Tôn giả đến, chúng tôi hoan hỷ, khi Tôn giả đi, chúng tôi sầu muộn."
Cirassaṃ khoti piyasamudācāravacanametaṃ.
Cirassaṃ kho is a word of affectionate greeting.
Cirassaṃ kho là một lời nói thân mật.
Thero pana kālena kālaṃ paribbājakārāmaṃ cārikatthāya gacchatīti purimagamanaṃ gahetvā evamāha.
The Elder, however, used to visit the wanderers' park from time to time; so, referring to previous visits, he spoke thus.
Tuy nhiên, Trưởng lão đã nói như vậy khi nghĩ đến những lần viếng thăm trước đây, vì Trưởng lão thường đến thăm tu viện của các du sĩ theo định kỳ.
Evañca pana vatvā na mānatthaddho hutvā nisīdi, attano pana āsanā vuṭṭhāya taṃ āsanaṃ papphoṭetvā theraṃ āsanena nimantento nisīdatu bhavaṃ ānando, idamāsanaṃ paññattanti āha.
Having spoken thus, he did not sit down haughtily, but rose from his own seat, dusted that seat, and inviting the Elder to sit, said: "May the Venerable Ānanda sit; this seat is prepared."
Và sau khi nói như vậy, Ngài không ngồi với thái độ kiêu căng, mà đứng dậy khỏi chỗ ngồi của mình, phủi sạch chỗ ngồi đó và mời Trưởng lão ngồi, nói: "Tôn giả Ānanda, xin mời ngồi, chỗ ngồi này đã được sắp đặt."
Atha paribbājako ‘‘niratthakakathāva esā nissārā vaṭṭasannissitā, na tumhākaṃ purato vattabbataṃ arahatī’’ti dīpento tiṭṭhatesā, bhotiādimāha.
Then the wanderer, indicating that "this conversation is indeed useless, without essence, connected with saṃsāra, and not worthy of being spoken before you," said, "Let that be, sirs," and so on.
Sau đó, vị du sĩ, muốn bày tỏ rằng "Câu chuyện này vô nghĩa, không có giá trị, gắn liền với luân hồi, không xứng đáng được nói trước mặt quý vị", đã nói: "Tiṭṭhathesā, bho" và những lời tương tự.
Nesā bhototi sace bhavaṃ sotukāmo bhavissati, pacchāpesā kathā na dullabhā bhavissati, amhākaṃ panimāya attho natthi.
Nesā bhoto means: "If the Venerable One wishes to hear it, this conversation will not be difficult to find later. However, we have no interest in this conversation.
Nesā bhoto nghĩa là: "Nếu Tôn giả muốn nghe, câu chuyện này sẽ không khó tìm sau này, nhưng chúng tôi không có lợi ích gì từ câu chuyện này."
Bhoto pana āgamanaṃ labhitvā aññadeva sukāraṇaṃ kathaṃ sotukāmamhāti dīpeti.
But having obtained the Venerable One's arrival, we wish to hear another wholesome discourse"—this is what he indicated.
Ngài muốn nói rằng: "Nhận được sự đến của Tôn giả, chúng tôi muốn nghe một câu chuyện khác có ý nghĩa hơn."
Tato dhammadesanaṃ yācanto sādhu vata bhavantaṃ ye vātiādimāha.
Then, requesting a discourse on the Dhamma, he said, "Sādhu vata bhavantaṃ ye vā" and so on.
Sau đó, Ngài cầu xin pháp thoại, nói: "Sādhu vata bhavantaṃ ye vā" và những lời tương tự.
Tattha ācariyaketi ācariyasamaye.
There, ācariyake means "in the teacher's doctrine."
Ở đó, ācariyake nghĩa là trong giáo pháp của bậc Đạo sư.
Anassāsikānīti assāsavirahitāni.
Anassāsikānī means "devoid of comfort."
Anassāsikānī nghĩa là không có sự an ủi.
Sasakkanti ekaṃsatthe nipāto, viññū puriso ekaṃseneva na vaseyyāti attho.
Sasakkaṃ is a particle used in the sense of 'certainly'; the meaning is that a wise person should certainly not dwell.
Sasakka là một từ chỉ sự chắc chắn, ý nghĩa là một người có trí tuệ không nên sống một cách không chắc chắn.
Vasanto ca nārādheyyāti na sampādeyya, na paripūreyyāti vuttaṃ hoti.
Vasanto ca nārādheyyā means "he should not accomplish, he should not fulfill"—this is what is said.
Vasanto ca nārādheyyā nghĩa là không thành tựu, không hoàn thành.
Ñāyaṃ dhammaṃ kusalanti kāraṇabhūtaṃ anavajjaṭṭhena kusalaṃ dhammaṃ.
Ñāyaṃ dhammaṃ kusalaṃ means "the Dhamma which is a cause and wholesome in the sense of being faultless."
Ñāyaṃ dhammaṃ kusalaṃ nghĩa là pháp thiện lành, không có lỗi lầm, là căn nguyên.
225. Idhāti imasmiṃ loke.
225. Idhā means "in this world."
225. Idhā nghĩa là trong thế giới này.
Natthi dinnantiādīni sāleyyakasutte (ma. ni. 1.440) vuttāni.
Natthi dinnaṃ and so on are stated in the Sāleyyaka Sutta.
Natthi dinna và những điều tương tự đã được nói trong kinh Sāleyyaka.
Cātumahābhūtikoti catumahābhūtamayo.
Cātumahābhūtiko means "consisting of the four great primary elements."
Cātumahābhūtiko nghĩa là được tạo thành từ bốn đại chủng.
Pathavī pathavīkāyanti ajjhattikā pathavīdhātu bāhirapathavīdhātuṃ.
Pathavī pathavīkāyā means "the internal earth element (goes to) the external earth element."
Pathavī pathavīkāya nghĩa là địa đại nội tại theo địa đại bên ngoài.
Anupetīti anuyāti.
Anupetī means "follows."
Anupetī nghĩa là đi theo.
Anupagacchatīti tasseva vevacanaṃ, anugacchatītipi attho, ubhayenāpi upeti upagacchatīti dasseti.
Anupagacchatī is a synonym for the same; it also means "goes after"; by both, it shows "goes to, approaches."
Anupagacchatī là từ đồng nghĩa của từ đó, cũng có nghĩa là đi theo, cả hai đều chỉ sự đến gần và tiếp cận.
Āpādīsupi eseva nayo.
The same applies to the water element and so on.
Đối với thủy đại và các đại khác cũng vậy.
Indriyānīti manacchaṭṭhāni indriyāni ākāsaṃ pakkhandanti.
Indriyānī means "the faculties, with the mind as the sixth, scatter into space."
Indriyānī nghĩa là các căn cùng với ý căn (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý) lao vào không gian.
Āsandipañcamāti nipannamañcena pañcamā, mañco ceva, cattāro mañcapāde gahetvā ṭhitā cattāro purisā cāti attho.
Āsandipañcamā means "fifth with the lying bed"; it means "the bed itself, and the four men holding the four legs of the bed."
Āsandipañcamā nghĩa là thứ năm với chiếc giường nằm, tức là chiếc giường và bốn người khiêng, mỗi người nắm một chân giường.
Yāvāḷāhanāti yāva susānā.
Yāvāḷāhanā means "up to the charnel ground."
Yāvāḷāhanā nghĩa là cho đến nghĩa địa.
Padānīti ayaṃ evaṃ sīlavā ahosi, evaṃ dussīlotiādinā nayena pavattāni guṇapadāni.
Padānī refers to the qualities spoken of in the manner of "this one was virtuous, this one was unvirtuous," and so on.
Padānī nghĩa là những lời ca ngợi phẩm hạnh được nói theo cách như "người này có giới hạnh như vậy, người kia vô giới như vậy".
Sarīrameva vā ettha padānīti adhippetaṃ.
Or, in this context, the physical body itself is intended by "padānī."
Hoặc ở đây, padānī được hiểu là thân thể.
Kāpotakānīti kapotakavaṇṇāni, pārāvatapakkhavaṇṇānīti attho.
Kāpotakānī means "dove-coloured," or "pigeon-wing coloured"—this is the meaning.
Kāpotakānī nghĩa là có màu như chim bồ câu, tức là màu lông chim bồ câu.
Bhassantāti bhasmantā, ayameva vā pāḷi.
Bhassantā means "ending in ashes"; or this itself is a pāḷi reading.
Bhassantā nghĩa là bhasmantā (thành tro), hoặc đây chính là Pāḷi.
Āhutiyoti yaṃ paheṇakasakkārādibhedaṃ dinnadānaṃ, sabbaṃ taṃ chārikāvasānameva hoti, na tato paraṃ phaladāyakaṃ hutvā gacchatīti attho.
Āhutiyo means "whatever gift or offering, such as provisions and respectful greetings, is given, all of it ends in ashes; it does not go on to produce results beyond that"—this is the meaning.
Āhutiyo nghĩa là tất cả những gì đã cho như quà tặng, sự tôn kính, v.v., tất cả đều kết thúc bằng tro bụi, không mang lại kết quả gì sau đó, đó là ý nghĩa.
Dattupaññattanti dattūhi bālamanussehi paññattaṃ.
Dattupaññattaṃ means "proclaimed by fools, by ignorant people."
Dattupaññattaṃ nghĩa là do những người ngu dốt, không có trí tuệ, đặt ra.
Idaṃ vuttaṃ hoti – bālehi abuddhīhi paññattamidaṃ dānaṃ, na paṇḍitehi.
This is to say: "This giving is proclaimed by fools and the unwise, not by the wise."
Điều này có nghĩa là: sự bố thí này do những kẻ ngu dốt, không có trí tuệ đặt ra, chứ không phải do những người hiền trí.
Bālā denti, paṇḍitā gaṇhantīti dasseti.
It indicates that fools give, and the wise receive.
Nó chỉ ra rằng những kẻ ngu dốt thì cho, còn những người hiền trí thì nhận.
Atthikavādanti atthi dinnaṃ dinnaphalanti imaṃ atthikavādaṃyeva vadanti tesaṃ tucchaṃ vacanaṃ musāvilāpo.
Atthikavādaṃ means "they only speak this doctrine of existence ('there is giving, there is fruit of giving'), but their words are empty, false prattling."
Atthikavādaṃ nghĩa là những lời nói trống rỗng, dối trá của những người nói rằng có sự bố thí và có quả báo của sự bố thí.
Bāle ca paṇḍite cāti bālā ca paṇḍitā ca.
Bāle ca paṇḍite cā means "fools and wise ones."
Bāle ca paṇḍite cā nghĩa là những kẻ ngu dốt và những người hiền trí.
228. Catutthabrahmacariyavāse akaṭāti akatā.
228. In the fourth kind of pure practice, akaṭā means "unmade."
228. Trong việc sống phạm hạnh thứ tư, akaṭā nghĩa là không được tạo ra (không do nhân thiện hay bất thiện).
Akaṭavidhāti akatavidhānā, evaṃ karohīti kenaci kārāpitā na hontīti attho.
Akaṭavidhā means "without contrivance," meaning they are not caused to be made by anyone with "do this."
Akaṭavidhā nghĩa là không có sự sắp đặt, tức là không ai bắt họ phải làm như vậy.
Animmitāti iddhiyāpi na nimmitā.
Animmitā means "not created even by psychic power."
Animmitā nghĩa là không được tạo ra bằng thần thông.
Animmātāti animmāpitā.
Animmātā means "not caused to be created."
Animmātā nghĩa là không được tạo nên.
Keci animmitabbāti padaṃ vadanti, taṃ neva pāḷiyaṃ, na aṭṭhakathāyaṃ sandissati.
Some speak of the word animmitabbā, but it is found neither in the Pāḷi nor in the commentaries.
Một số người nói từ animmitabbā, nhưng từ đó không xuất hiện trong Pāḷi cũng như trong chú giải.
Vañjhāti vañjhapasuvañjhatālādayo viya aphalā, kassaci ajanakāti attho.
Vañjhā means "barren," like barren cows or barren palm trees, producing nothing for anyone—this is the meaning.
Vañjhā nghĩa là vô ích, không sinh ra bất cứ điều gì, giống như bò cái vô sinh hay cây cọ không quả.
Etena pathavīkāyādīnaṃ rūpādijanakabhāvaṃ paṭikkhipati.
By this, the generative aspect of rūpa and so on, pertaining to the earth element and so forth, is refuted.
Điều này bác bỏ quan điểm cho rằng địa đại và các yếu tố khác là nguyên nhân sinh ra sắc và các pháp khác.
Pabbatakūṭā viya ṭhitāti kūṭaṭṭhā.
They stand like mountain peaks, hence kūṭaṭṭhā (fixed like a peak).
Kūṭaṭṭhā nghĩa là đứng vững như đỉnh núi.
Īsikaṭṭhāyiṭṭhitāti muñje īsikā viya ṭhitā.
Īsikaṭṭhāyiṭṭhitā means "standing like a spike (īsikā) in a reed (muñja)."
Īsikaṭṭhāyiṭṭhitā nghĩa là đứng vững như những chồi non trong cây sậy.
Tatrāyamadhippāyo – yamidaṃ jāyatīti vuccati, taṃ muñjato īsikā viya vijjamānameva nikkhamatīti.
Here, the intention is this: what is called "arising" emerges as already existing, just like a spike from a reed.
Ý nghĩa ở đây là: cái được gọi là sinh ra, thì nó xuất hiện từ cái đã có sẵn, giống như chồi non xuất hiện từ cây sậy.
‘‘Esikaṭṭhāyiṭṭhitā’’tipi pāṭho, sunikhāto esikatthambho niccalo tiṭṭhati, evaṃ ṭhitāti attho.
It is also a reading, "esikaṭṭhāyiṭṭhitā" (standing firm like a post). It means that a deeply dug sacrificial post stands unmoving; they stand thus.
Cũng có bản đọc là ‘‘Esikaṭṭhāyiṭṭhitā’’, có nghĩa là cây cột trụ được chôn sâu đứng vững chắc, không lay chuyển; như vậy là đứng vững.
Ubhayenapi tesaṃ vināsābhāvaṃ dīpeti.
By both (meanings), it indicates the absence of their destruction.
Bằng cả hai cách này, nó chỉ ra sự không hoại diệt của chúng (bảy thân).
Na iñjantīti esikatthambho viya ṭhitattā na calanti.
Na iñjantīti: Being as firm as a sacrificial post, they do not waver.
Không lay chuyển (Na iñjantīti): vì đứng vững như cột trụ, nên không lay động.
Na vipariṇāmentīti pakatiṃ na jahanti.
Na vipariṇāmentīti: They do not abandon their natural state.
Không biến đổi (Na vipariṇāmentīti): không từ bỏ bản chất.
Na aññamaññaṃ byābādhentīti aññamaññaṃ na upahananti.
Na aññamaññaṃ byābādhentīti: They do not harm one another.
Không làm hại lẫn nhau (Na aññamaññaṃ byābādhentīti): không làm tổn hại lẫn nhau.
Nālanti na samatthā.
Nālanti: They are not able.
Không thể (Nālaṃ): không có khả năng.
Pathavīkāyotiādīsu pathavīyeva pathavīkāyo, pathavīsamūho vā.
In pathavīkāyoti and so on, pathavīkāyo means the earth element itself, or a collection of earth elements.
Trong các câu như thân đất (pathavīkāyo) v.v., thân đất là chính đất, hoặc là tập hợp của đất.
Tatthāti tesu jīvasattamesu kāyesu.
Tatthāti: Among those seven living aggregates.
Ở đó (Tatthā): trong những thân hữu tình ấy.
Natthi hantā vāti hantuṃ vā ghātetuṃ vā sotuṃ vā sāvetuṃ vā jānituṃ vā jānāpetuṃ vā samattho nāma natthīti dīpeti.
Natthi hantā vāti: It indicates that there is no one capable of killing, causing to kill, hearing, causing to hear, knowing, or causing to know.
Không có người giết (Natthi hantā vā): chỉ ra rằng không có ai có khả năng giết, làm cho chết, nghe, làm cho nghe, biết, hay làm cho biết.
Sattannaṃtveva kāyānanti yathā muggarāsiādīsu pahaṭaṃ satthaṃ muggarāsiādīnaṃ antarena pavisati, evaṃ sattannaṃ kāyānaṃ antarena chiddena vivarena satthaṃ pavisati.
Sattannaṃtveva kāyānanti: Just as a weapon struck into a pile of mung beans (or similar grains) penetrates through the gaps between the beans, so too a weapon penetrates through the gaps and openings between the seven aggregates.
Vào giữa bảy thân (Sattannaṃtveva kāyānaṃ): giống như một vũ khí đâm vào giữa đống đậu, đống củ v.v. xuyên qua khoảng trống, khe hở, thì vũ khí cũng xuyên qua giữa bảy thân.
Tattha ‘‘ahaṃ imaṃ jīvitā voropemī’’ti kevalaṃ saññāmattameva hotīti dasseti.
In that context, it shows that the thought "I will deprive this one of life" is merely a designation.
Ở đó, điều này chỉ ra rằng chỉ có ý niệm thuần túy: “Tôi sẽ tước đoạt mạng sống của người này”.
Yonipamukhasatasahassānīti pamukhayonīnaṃ uttamayonīnaṃ cuddasasatasahassāni aññāni ca saṭṭhisatāni aññāni ca chasatāni.
Yonipamukhasatasahassānīti: One hundred and forty thousand primary excellent wombs, and sixty hundred others, and six hundred others.
Trăm ngàn loại thai tạng chính yếu (Yonipamukhasatasahassānīti): có mười bốn vạn loại thai tạng chính yếu, và sáu trăm sáu mươi loại khác.
Pañca ca kammuno satānīti pañca kammasatāni ca, kevalaṃ takkamattakena niratthakaṃ diṭṭhiṃ dīpeti.
Pañca ca kammuno satānīti: And five hundred actions, which merely indicates a useless view based on mere speculation.
Và năm trăm nghiệp (Pañca ca kammuno satānīti): và năm trăm loại nghiệp. Điều này chỉ ra một tà kiến vô ích chỉ dựa vào suy đoán.
Pañca ca kammāni tīṇi ca kammānītiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to pañca ca kammāni tīṇi ca kammāni and so on.
Trong các câu như năm nghiệp và ba nghiệp (Pañca ca kammāni tīṇi ca kammāni) v.v., cũng theo cách này.
Keci panāhu pañca kammānīti pañcindriyavasena bhaṇati.
Some say that pañca kammānī refers to the five faculties (indriya).
Một số người nói rằng năm nghiệp (pañca kammāni) được nói đến theo nghĩa năm căn.
Tīṇīti kāyakammādivasenāti.
Tīṇīti: Refers to the three in terms of bodily actions and so on.
Ba (Tīṇīti): theo nghĩa thân nghiệp v.v.
Kamme ca aḍḍhakamme cāti ettha panassa kāyakammañca vacīkammañca kammanti laddhi, manokammaṃ upaḍḍhakammanti.
Regarding Kamme ca aḍḍhakamme cā, his doctrine is that bodily action and verbal action are "action" (kamma), and mental action is "half-action" (aḍḍhakamma).
Trong câu trong nghiệp và nửa nghiệp (Kamme ca aḍḍhakamme cā), đây là quan điểm của ông ta rằng thân nghiệp và khẩu nghiệp là nghiệp, còn ý nghiệp là nửa nghiệp.
Dvaṭṭhipaṭipadāti dvāsaṭṭhi paṭipadāti vadati.
Dvaṭṭhipaṭipadāti: He speaks of sixty-two paths (paṭipadā).
Sáu mươi hai con đường (Dvaṭṭhipaṭipadā): ông ta nói là sáu mươi hai con đường.
Dvaṭṭhantarakappāti ekasmiṃ kappe catusaṭṭhi antarakappā nāma honti, ayaṃ pana aññe dve ajānanto evamāha.
Dvaṭṭhantarakappāti: There are sixty-four intermediate eons (antarakappa) in one eon. However, he speaks thus, not knowing the other two.
Sáu mươi hai tiểu kiếp (Dvaṭṭhantarakappā): trong một đại kiếp có sáu mươi bốn tiểu kiếp, nhưng người này nói như vậy vì không biết hai tiểu kiếp khác.
Chaḷābhijātiyo apaṇṇakasutte vitthāritā.
Chaḷābhijātiyo are elaborated in the Apaṇṇaka Sutta.
Sáu loại sinh (Chaḷābhijātiyo) đã được giải thích chi tiết trong kinh Apaṇṇaka.
Aṭṭha purisabhūmiyoti mandabhūmi khiḍḍābhūmi vīmaṃsakabhūmi ujugatabhūmi sekkhabhūmi samaṇabhūmi jinabhūmi pannabhūmīti imā aṭṭha purisabhūmiyoti vadati.
Aṭṭha purisabhūmiyoti: He speaks of these eight stages of a person: the dull stage (mandabhūmi), the playful stage (khiḍḍābhūmi), the investigative stage (vīmaṃsakabhūmi), the upright stage (ujugatabhūmi), the training stage (sekkhabhūmi), the ascetic stage (samaṇabhūmi), the conqueror stage (jinabhūmi), and the fallen stage (pannabhūmi).
Tám cõi người (Aṭṭha purisabhūmiyo): ông ta nói tám cõi người này là cõi ngu si (mandabhūmi), cõi vui chơi (khiḍḍābhūmi), cõi khảo sát (vīmaṃsakabhūmi), cõi đi thẳng (ujugatabhūmi), cõi học tập (sekkhabhūmi), cõi sa-môn (samaṇabhūmi), cõi chiến thắng (jinabhūmi), cõi sa sút (pannabhūmi).
Tattha jātadivasato paṭṭhāya sattadivase sambādhaṭṭhānato nikkhantattā sattā mandā honti momūhā.
Among these, for seven days from the day of birth, beings are dull and extremely deluded due to having emerged from the constricted place.
Trong đó, từ ngày sinh trở đi, sau bảy ngày, chúng sinh trở nên ngu si, rất mê muội vì đã thoát khỏi nơi chật hẹp (tức bụng mẹ).
Ayaṃ mandabhūmīti vadati.
He calls this the dull stage (mandabhūmi).
Đây được gọi là cõi ngu si.
Ye pana duggatito āgatā honti, te abhiṇhaṃ rodanti ceva viravanti ca.
Those who have come from a bad destination constantly weep and wail.
Những chúng sinh từ cõi khổ đến thì thường xuyên khóc lóc và than vãn.
Sugatito āgatā taṃ anussaritvā anussaritvā hasanti.
Those who have come from a good destination recall it again and again and laugh.
Những chúng sinh từ cõi thiện đến thì nhớ lại cõi đó mà cười khúc khích.
Ayaṃ khiḍḍābhūmi nāma.
This is called the playful stage (khiḍḍābhūmi).
Đây được gọi là cõi vui chơi.
Mātāpitūnaṃ hatthaṃ vā pādaṃ vā mañcaṃ vā pīṭhaṃ vā gahetvā bhūmiyaṃ padanikkhipanaṃ vīmaṃsakabhūmi nāma.
Taking hold of their parents' hands, or feet, or beds, or stools, and placing their feet on the ground, is called the investigative stage (vīmaṃsakabhūmi).
Việc nắm tay, chân của cha mẹ, hay giường, ghế, rồi đặt chân xuống đất được gọi là cõi khảo sát.
Padasāva gantuṃ samatthakālo ujugatabhūmi nāma.
The time when one is able to walk on one's own feet is called the upright stage (ujugatabhūmi).
Thời điểm có thể tự đi bộ được gọi là cõi đi thẳng.
Sippānaṃ sikkhanakālo sekkhabhūmi nāma.
The time of learning skills is called the training stage (sekkhabhūmi).
Thời điểm học các nghề được gọi là cõi học tập.
Gharā nikkhamma pabbajanakālo samaṇabhūmi nāma.
The time of leaving home and going forth is called the ascetic stage (samaṇabhūmi).
Thời điểm rời nhà xuất gia được gọi là cõi sa-môn.
Ācariyaṃ sevitvā jānanakālo jinabhūmi nāma.
The time of associating with a teacher and coming to know is called the conqueror stage (jinabhūmi).
Thời điểm nương tựa thầy mà biết được gọi là cõi chiến thắng.
Bhikkhu ca pannako jino na kiñci āhāti evaṃ alābhiṃ samaṇaṃ pannabhūmīti vadati.
He calls an ascetic who obtains no alms, as in "the bhikkhu who has fallen and is worn out says nothing," the fallen stage (pannabhūmi).
Và vị tỳ-khưu sa sút, vị chiến thắng không nói gì, như vậy ông ta gọi vị sa-môn không có lợi lộc là cõi sa sút.
Ekūnapaññāsa ājīvasateti ekūnapaññāsa ājīvavuttisatāni.
Ekūnapaññāsa ājīvasateti: Forty-nine hundreds of livelihoods.
Bốn mươi chín trăm cách sinh kế (Ekūnapaññāsa ājīvasate): bốn mươi chín trăm cách sinh kế.
Paribbājakasateti paribbājakapabbajjasatāni.
Paribbājakasateti: Hundreds of wanderer's ordinations.
Trăm du sĩ (Paribbājakasate): trăm sự xuất gia của du sĩ.
Nāgāvāsasateti nāgamaṇḍalasatāni.
Nāgāvāsasateti: Hundreds of Nāga abodes (or hundreds of elephants).
Trăm nơi ở của Nāga (Nāgāvāsasate): trăm vòng tròn Nāga (hoặc trăm đàn Nāga, trăm đàn voi).
Vīse indriyasateti vīsa indriyasatāni.
Vīse indriyasateti: One hundred and twenty faculties.
Hai mươi trăm căn (Vīse indriyasate): hai mươi trăm căn.
Tiṃse nirayasateti tiṃsa nirayasatāni.
Tiṃse nirayasateti: One hundred and thirty hells.
Ba mươi trăm địa ngục (Tiṃse nirayasate): ba mươi trăm địa ngục.
Rajodhātuyoti rajaokiraṇaṭṭhānāni.
Rajodhātuyoti: Places where dust is scattered.
Các yếu tố bụi (Rajodhātuyo): những nơi có bụi bám.
Hatthapiṭṭhipādapiṭṭhādīni sandhāya vadati.
He refers to the backs of hands, the tops of feet, and so on.
Điều này đề cập đến mu bàn tay, mu bàn chân v.v.
Satta saññīgabbhāti oṭṭhagoṇagadrabhaajapasumigamahiṃse sandhāya vadati.
Satta saññīgabbhāti: He refers to seven conscious births such as camels, cows, donkeys, goats, sheep, deer, and buffaloes.
Bảy thai tạng có tưởng (Satta saññīgabbhā): điều này đề cập đến lạc đà, bò, lừa, dê, cừu, nai, trâu.
Asaññīgabbhāti sāliyavagodhumamuggakaṅguvarakakudrūsake sandhāya vadati.
Asaññīgabbhāti: He refers to unconscious births such as rice, barley, wheat, mung beans, millet, corn, and foxtail millet.
Thai tạng vô tưởng (Asaññīgabbhā): điều này đề cập đến lúa, lúa mạch, lúa mì, đậu xanh, kê, bo bo, hột lúa.
Nigaṇṭhigabbhāti nigaṇṭhimhi jātagabbhā, ucchuveḷunaḷādayo sandhāya vadati.
Nigaṇṭhigabbhāti: He refers to Nigaṇṭha births, that is, seeds born in knots, such as sugarcane, bamboo, and reeds.
Thai tạng Nigaṇṭha (Nigaṇṭhigabbhā): thai tạng sinh ra trong Nigaṇṭha, điều này đề cập đến mía, tre, sậy v.v.
Satta devāti bahū devā, so pana sattāti vadati.
Satta devāti: There are many devas, but he says there are seven.
Bảy vị trời (Satta devā): có nhiều vị trời, nhưng ông ta nói là bảy.
Mānusāpi anantā, so sattāti vadati.
Humans are also infinite, but he says there are seven.
Loài người cũng vô số, nhưng ông ta nói là bảy.
Satta pisācāti pisācā mahantā, sattāti vadati.
Satta pisācāti: There are many pisācas, but he says there are seven.
Bảy quỷ (Satta pisācā): quỷ thì rất nhiều, nhưng ông ta nói là bảy.
Sarāti mahāsarā.
Sarāti: Great lakes.
Các hồ (Sarā): các hồ lớn.
Kaṇṇamuṇḍa-rathakāra-anotatta-sīhapapātakuḷira-mucalinda-kuṇāladahe gahetvā vadati.
He refers to the lakes Kaṇṇamuṇḍa, Rathakāra, Anotatta, Sīhapapāta, Kuḷira, Mucalinda, and Kuṇāla.
Điều này đề cập đến các hồ Kaṇṇamuṇḍa, Rathakāra, Anotatta, Sīhapapāta, Kuḷira, Mucalinda, Kuṇālada.
Pavuṭāti gaṇṭhikā.
Pavuṭāti: Knots (or nodes).
Pavuṭā (Pavuṭā): các nút thắt.
Papātāti mahāpapātā.
Papātāti: Great precipices.
Các vực thẳm (Papātā): các vực thẳm lớn.
Papātasatānīti khuddakapapātasatāni.
Papātasatānīti: Hundreds of small precipices.
Trăm vực thẳm (Papātasatānīti): trăm vực thẳm nhỏ.
Supināti mahāsupinā.
Supināti: Great dreams.
Các giấc mơ (Supinā): các giấc mơ lớn.
Supinasatānīti khuddakasupinasatāni.
Supinasatānīti: Hundreds of small dreams.
Trăm giấc mơ (Supinasatānīti): trăm giấc mơ nhỏ.
Mahākappinoti mahākappānaṃ.
Mahākappinoti: Of great eons (mahākappa).
Của các đại kiếp (Mahākappino): của các đại kiếp.
Ettha ekamhā sarā vassasate vassasate kusaggena ekaṃ udakabinduṃ nīharitvā nīharitvā sattakkhattuṃ tamhi sare nirudake kate eko mahākappoti vadati.
Here, he says that one great eon is when, from one lake, a single drop of water is removed with the tip of a kuśa grass blade every hundred years, until that lake becomes dry seven times.
Ở đây, ông ta nói rằng một đại kiếp là khi một hồ nước được làm cho khô cạn bảy lần bằng cách lấy một giọt nước bằng đầu cỏ kuśa mỗi trăm năm một lần.
Evarūpānaṃ mahākappānaṃ caturāsītisatasahassāni khepetvā bālā ca paṇḍitā ca dukkhassantaṃ karontīti ayamassa laddhi.
His doctrine is that fools and the wise alike make an end of suffering after passing eighty-four hundred thousand such great eons.
Quan điểm của ông ta là sau khi trải qua tám mươi bốn vạn đại kiếp như vậy, cả người ngu và người trí đều chấm dứt khổ đau.
Paṇḍitopi kira antarā sujjhituṃ na sakkoti, bālopi tato uddhaṃ na gacchati.
It is said that even the wise cannot purify themselves in between, and fools do not go beyond that.
Ngay cả người trí cũng không thể thanh tịnh ở giữa, và người ngu cũng không đi xa hơn thế.
Sīlenāti acelakasīlena vā aññena vā yena kenaci.
Sīlenāti: By morality, whether by the morality of the naked ascetics or by any other.
Bằng giới (Sīlenā): bằng giới của người không mặc y hoặc bất kỳ giới nào khác.
Vatenāti tādisena vatena.
Vatenāti: By such a vow.
Bằng hạnh nguyện (Vatenā): bằng hạnh nguyện như vậy.
Tapenāti tapokammena.
Tapenāti: By ascetic practice.
Bằng khổ hạnh (Tapenā): bằng hành động khổ hạnh.
Aparipakkaṃ paripāceti nāma yo ‘‘ahaṃ paṇḍito’’ti antarā visujjhati.
One who ripens the unripe means one who purifies oneself in between, thinking, "I am wise."
Người làm cho cái chưa chín muồi trở nên chín muồi là người thanh tịnh ở giữa, nói rằng: “Tôi là người trí”.
Paripakkaṃ phussa phussa byantiṃ karoti nāma yo ‘‘ahaṃ bālo’’ti vuttaparimāṇaṃ kālaṃ atikkamitvā yāti.
One who repeatedly finishes off the ripe means one who passes beyond the stated period, thinking, "I am foolish."
Người làm cho cái đã chín muồi trở nên tiêu tan là người vượt qua khoảng thời gian đã nói, nói rằng: “Tôi là người ngu”.
Hevaṃ natthīti evaṃ natthi.
Hevaṃ natthīti: It is not so.
Không có như vậy (Hevaṃ natthīti): không có như vậy.
Tañhi ubhayampi na sakkā kātunti dīpeti.
It shows that neither of these can be done.
Điều này chỉ ra rằng cả hai điều đó đều không thể làm được.
Doṇamiteti doṇena mitaṃ viya.
Doṇamiteti: As if measured by a doṇa (a measure of grain).
Được đo bằng đấu (Doṇamite): như được đo bằng đấu.
Sukhadukkheti sukhadukkhaṃ.
Sukhadukkheti: Happiness and suffering.
Khổ và lạc (Sukhadukkhe): khổ và lạc.
Pariyantakateti vuttaparimāṇena kālena katapariyanto.
Pariyantakateti: Having an end made by the stated period of time.
Có giới hạn (Pariyantakate): có giới hạn được thiết lập bởi khoảng thời gian đã nói.
Natthi hāyanavaḍḍhaneti natthi hāyanavaḍḍhanāni.
Natthi hāyanavaḍḍhaneti: There is no decrease or increase.
Không có giảm sút hay tăng trưởng (Natthi hāyanavaḍḍhane): không có giảm sút hay tăng trưởng.
Na saṃsāro paṇḍitassa hāyati, na bālassa vaḍḍhatīti attho.
The meaning is that transmigration (saṃsāra) does not decrease for the wise, nor does it increase for the foolish.
Ý nghĩa là vòng luân hồi không giảm đối với người trí, không tăng đối với người ngu.
Ukkaṃsāvakaṃseti ukkaṃsāvakaṃsā, hāpanavaḍḍhanānamevetaṃ vevacanaṃ.
Ukkaṃsāvakaṃseti: Superiority and inferiority, these are synonyms for decrease and increase.
Tăng giảm (Ukkaṃsāvakaṃse): tăng giảm, đây là từ đồng nghĩa của giảm sút và tăng trưởng.
Idāni tamatthaṃ upamāya sādhento seyyathāpi nāmātiādimāha.
Now, in order to prove that meaning with an analogy, he says seyyathāpi nāmāti and so on.
Bây giờ, để chứng minh ý nghĩa đó bằng ví dụ, ông ta nói chẳng hạn như (seyyathāpi nāmā) v.v.
Tattha suttaguḷeti veṭhetvā katasuttaguḷaṃ.
In that context, suttaguḷeti: a ball of thread wound up.
Trong đó, cuộn chỉ (suttaguḷe): là cuộn chỉ được cuộn lại.
Nibbeṭhiyamānameva paletīti pabbate vā rukkhagge vā ṭhatvā khittaṃ suttapamāṇena nibbeṭhiyamānaṃ gacchati, sutte khīṇe tattha tiṭṭhati na gacchati.
Nibbeṭhiyamānameva paletīti: A ball of thread thrown from a mountain or a treetop unwinds and goes according to its length; when the thread is exhausted, it stops there and does not go further.
Chỉ đi khi được mở ra (Nibbeṭhiyamānameva paletīti): cuộn chỉ được ném từ trên núi hoặc trên ngọn cây sẽ đi xa bằng độ dài của sợi chỉ khi nó được mở ra; khi sợi chỉ hết, nó dừng lại ở đó và không đi nữa.
Evamevaṃ vuttakālato uddhaṃ na gacchatīti dasseti.
In the same way, it shows that one does not go beyond the stated period.
Điều này chỉ ra rằng nó cũng không đi xa hơn thời gian đã nói.
232. Mandoti mandapañño.
232. Mando means dull-witted.
232. Người ngu (Mando): người có trí tuệ chậm lụt.
Momūhoti atimūḷho.
Momūho means very deluded.
Người rất ngu si (Momūho): người rất mê muội.
Vācāvikkhepaṃ āpajjatīti vācāya vikkhepaṃ āpajjati.
Vācāvikkhepaṃ āpajjati means he falls into a distraction of speech.
Rơi vào sự phân tán lời nói (Vācāvikkhepaṃ āpajjatīti): rơi vào sự phân tán lời nói.
Kīdisaṃ?
What kind?
Loại nào?
Amarāvikkhepaṃ, apariyantavikkhepanti attho.
It is a boundless distraction, meaning it is an endless distraction.
Ý nghĩa là sự phân tán không có giới hạn, sự phân tán vô biên.
Atha vā amarā nāma macchajāti.
Alternatively, amarā is a species of fish.
Hoặc giả, có một loài cá tên là Amarā.
Sā ummujjananimmujjanādivasena udake sandhāvamānā gahetuṃ na sakkāti evameva ayampi vādo ito cito ca sandhāvati, gāhaṃ na upagacchatīti amarāvikkhepoti vuccati.
As that amarā fish swims about in the water, appearing and disappearing, it cannot be caught; similarly, this view (or speech) rushes about hither and thither and cannot be grasped, hence it is called amarāvikkhepa.
Con cá ấy, bơi lội trong nước bằng cách lúc nổi lúc chìm, không thể bắt được. Cũng vậy, luận thuyết này chạy từ đây đến đó, không thể nắm bắt được, nên được gọi là Amarāvikkhepa.
Taṃ amarāvikkhepaṃ.
That amarāvikkhepa (distraction).
Luận thuyết Amarāvikkhepa đó.
Evantipi me notiādīsu idaṃ kusalanti puṭṭho ‘‘evantipi me no’’ti vadati, tato kiṃ akusalanti vutte ‘‘tathātipi me no’’ti vadati, kiṃ ubhayato aññathāti vutte ‘‘aññathātipi me no’’ti vadati, tato tividhenāpi na hotīti te laddhīti vutte ‘‘notipi me no’’ti vadati, tato kiṃ no noti te laddhīti vutte ‘‘no notipi me no’’ti vikkhepamāpajjati, ekasmimpi pakkhe na tiṭṭhati.
Regarding evantipi me no and so on: When asked, "Is this wholesome?", he says, "Even so it is not my view." When then asked, "Is that unwholesome?", he says, "Even so it is not my view." When asked, "Is it otherwise from both?", he says, "Even otherwise it is not my view." When told, "Then, your view is that it is not so in any of the three ways?", he says, "Even not so it is not my view." When then asked, "Is not not so your view?", he says, "Even not not so it is not my view," thus falling into distraction, not holding to any one position.
Trong các câu như “ Đối với tôi, điều đó không phải vậy” (Evantipi me no), khi được hỏi “Điều này là thiện phải không?”, người đó đáp “Đối với tôi, điều đó không phải vậy”. Khi được hỏi “Vậy điều gì là bất thiện?”, người đó đáp “Đối với tôi, điều đó cũng không phải vậy”. Khi được hỏi “Vậy có phải điều đó khác với cả hai?”, người đó đáp “Đối với tôi, điều đó cũng không phải vậy”. Khi được hỏi “Vậy giáo lý của ông là không phải cả ba điều đó phải không?”, người đó đáp “Đối với tôi, điều đó cũng không phải vậy”. Khi được hỏi “Vậy giáo lý của ông là không phải không phải phải không?”, người đó lại rơi vào tình trạng dao động, không đứng vững ở bất kỳ phe nào.
Nibbijja pakkamatīti attanopi esa satthā avassayo bhavituṃ na sakkoti, mayhaṃ kiṃ sakkhissatīti nibbinditvā pakkamati.
Nibbijja pakkamati means he becomes disenchanted, thinking, "If this teacher cannot be a refuge even for himself, how can he be a refuge for me?", and he departs.
“ Chán nản mà rời đi” (Nibbijja pakkamati) có nghĩa là: vị đạo sư này không thể là chỗ nương tựa cho chính mình, thì làm sao có thể là chỗ nương tựa cho ta? Nghĩ vậy, người đó chán nản mà rời đi.
Purimesupi anassāsikesu eseva nayo.
The same method applies to the previous untrustworthy ones.
Đối với các trường hợp không đáng tin cậy trước đó cũng theo cách này.
234. Sannidhikārakaṃ kāme paribhuñjitunti yathā pubbe gihibhūto sannidhiṃ katvā vatthukāme paribhuñjati, evaṃ tilataṇḍulasappinavanītādīni sannidhiṃ katvā idāni paribhuñjituṃ abhabboti attho.
234. Sannidhikārakaṃ kāme paribhuñjituṃ means that just as one who was formerly a householder consumed sensual pleasures by storing them up, so now he is not fit to consume commodities such as sesame, rice, ghee, and fresh butter by storing them up.
234. “ Thọ hưởng dục lạc với sự tích trữ” (Sannidhikārakaṃ kāme paribhuñjituṃ) có nghĩa là: như trước đây khi còn là cư sĩ, người đó tích trữ rồi thọ hưởng các dục vật, nay thì không thể tích trữ mè, gạo, bơ sữa, v.v., để thọ hưởng.
Nanu ca khīṇāsavassa vasanaṭṭhāne tilataṇḍulādayo paññāyantīti.
But are sesame, rice, and so on not found in the dwelling place of an Arahant?
Há không phải ở nơi ở của bậc A-la-hán vẫn có mè, gạo, v.v. sao?
No na paññāyanti, na panesa te attano atthāya ṭhapeti, aphāsukapabbajitādīnaṃ atthāya ṭhapeti.
No, they are not found*. He does not store them up for his own sake; he stores them up for the sake of sick monastics and others.
Không, không phải không có. Nhưng vị ấy không tích trữ chúng cho riêng mình, mà tích trữ cho những vị xuất gia bệnh tật, v.v.
Anāgāmissa kathanti.
What about an Anāgāmī?
Còn đối với bậc Anāgāmī thì sao?
Tassāpi pañca kāmaguṇā sabbasova pahīnā, dhammena pana laddhaṃ vicāretvā paribhuñjati.
For them too, the five strands of sensual pleasure are entirely abandoned. However, they consume requisites obtained lawfully, after reflection.
Đối với vị ấy, năm loại dục lạc đã hoàn toàn được đoạn trừ, nhưng vị ấy vẫn thọ hưởng những gì nhận được một cách hợp pháp sau khi đã quán xét.
236. Puttamatāya puttāti so kira imaṃ dhammaṃ sutvā ājīvakā matā nāmāti saññī hutvā evamāha.
236. Puttamatāya puttā: He, having heard this teaching, formed the perception that "ājīvakas are dead," and so he spoke thus.
236. “ Con của người mẹ mất con” (Puttamatāya puttā): Nghe pháp này, vị ấy nhận thức rằng các Ājīvaka đã chết, nên nói như vậy.
Ayañhettha attho – ājīvakā matā nāma, tesaṃ mātā puttamatā hoti, iti ājīvakā puttamatāya puttā nāma honti.
The meaning here is this: the ājīvakas are considered dead; their mother is one whose children are dead. Thus, the ājīvakas are called the children of a childless mother.
Ý nghĩa ở đây là: các Ājīvaka đã chết, mẹ của họ là người mẹ mất con. Vì vậy, các Ājīvaka được gọi là con của người mẹ mất con.
Samaṇe gotameti samaṇe gotame brahmacariyavāso atthi, aññattha natthīti dīpeti.
Samaṇe Gotame indicates that the holy life exists with the recluse Gotama, and not elsewhere.
“ Ở Sa-môn Gotama” (Samaṇe gotame) cho thấy rằng: đời sống phạm hạnh có ở Sa-môn Gotama, không có ở nơi khác.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Các phần còn lại đều rõ ràng.
237. Evaṃ me sutanti mahāsakuludāyisuttaṃ.
237. Evaṃ me sutaṃ: This is the Mahāsakuludāyi Sutta.
237. “ Như vầy tôi nghe” (Evaṃ me sutaṃ) là Kinh Mahāsakuludāyī.
Tattha moranivāpeti tasmiṃ ṭhāne morānaṃ abhayaṃ ghosetvā bhojanaṃ adaṃsu.
There, moranivāpe means that in that place, they declared safety for peacocks and gave them food.
Trong đó, “ tại Moranivāpa” (Moranivāpe) có nghĩa là: tại nơi đó, họ đã tuyên bố sự an toàn cho các con công và cho chúng ăn.
Tasmā taṃ ṭhānaṃ moranivāpoti saṅkhaṃ gataṃ.
Therefore, that place became known as Moranivāpa.
Do đó, nơi ấy được gọi là “ Moranivāpa”.
Annabhāroti ekassa paribbājakassa nāmaṃ.
Annabhāro is the name of one wanderer.
“ Annabhāra” là tên của một du sĩ.
Tathā varadharoti.
Similarly, Varadharo.
Cũng vậy, “ Varadhara”.
Aññe cāti na kevalaṃ ime tayo, aññepi abhiññātā bahū paribbājakā.
Aññe ca means not only these three, but many other well-known wanderers.
“ Và những người khác” (Aññe ca) không chỉ ba người này, mà còn nhiều du sĩ nổi tiếng khác.
Appasaddassa vaṇṇavādīti idha appasaddavinītoti avatvāva idaṃ vuttaṃ.
Appassadda vaṇṇavādī: This was said here without stating "one tamed by few words."
“ Khen ngợi sự ít tiếng động” (Appassaddassa vaṇṇavādī): Ở đây, câu này được nói mà không cần nói “được thuần hóa bởi sự ít tiếng động”.
Na hi bhagavā aññena vinītoti.
Because the Blessed One was not tamed by anyone else.
Vì Đức Thế Tôn không được thuần hóa bởi bất kỳ ai khác.
238. Purimānīti hiyyodivasaṃ upādāya purimāni nāma honti, tato paraṃ purimatarāni.
238. Purimāni refers to earlier days, starting from yesterday; those after that are even earlier.
238. “ Những ngày trước” (Purimāni) có nghĩa là: từ ngày hôm qua trở về trước được gọi là những ngày trước, và những ngày xa hơn nữa là những ngày xa xưa hơn.
Kutūhalasālāyanti kutūhalasālā nāma paccekasālā natthi, yattha pana nānātitthiyā samaṇabrāhmaṇā nānāvidhaṃ kathaṃ pavattenti, sā bahūnaṃ – ‘‘ayaṃ kiṃ vadati, ayaṃ kiṃ vadatī’’ti kutūhaluppattiṭṭhānato ‘‘kutūhalasālā’’ti vuccati.
Kutūhalasālāyaṃ: There is no specific hall called Kutūhalasālā. But a place where ascetics and brahmins of various sects engage in diverse discussions is called Kutūhalasālā because it is a place where curiosity arises for many—"What is this one saying? What is that one saying?"
“ Tại hội trường Kotūhalasālā” (Kutūhalasālāyaṃ): Không có một hội trường riêng biệt nào gọi là Kotūhalasālā. Nhưng nơi nào mà các Sa-môn và Bà-la-môn thuộc nhiều giáo phái khác nhau trình bày nhiều loại luận thuyết, nơi đó được gọi là “Kotūhalasālā” vì là nơi phát sinh sự tò mò của nhiều người – “người này nói gì, người kia nói gì?”.
‘‘Kotūhalasālā’’tipi pāṭho.
The reading "Kotūhalasālā" is also found.
Cũng có bản đọc là “Kotūhalasālā”.
Lābhāti ye evarūpe samaṇabrāhmaṇe daṭṭhuṃ pañhaṃ pucchituṃ dhammakathaṃ vā nesaṃ sotuṃ labhanti, tesaṃ aṅgamagadhānaṃ ime lābhāti attho.
Lābhā means that for those people of Aṅga and Magadha who get to see such ascetics and brahmins, ask them questions, or listen to their discourses, these are gains.
“ Những lợi lộc” (Lābhā) có nghĩa là: những người dân Anga và Magadha nào có thể gặp gỡ, hỏi han, hoặc nghe pháp thoại từ những Sa-môn và Bà-la-môn như vậy, thì đó là những lợi lộc của họ.
Saṅghinotiādīsu pabbajitasamūhasaṅkhāto saṅgho etesaṃ atthīti saṅghino.
Regarding Saṅghino and so on: They are saṅghino because they have a community, meaning an assembly of monastics.
Trong các câu như “ có Tăng đoàn” (Saṅghino), v.v., “ Saṅghino” có nghĩa là họ có một Tăng đoàn, tức là một nhóm người xuất gia.
Sveva gaṇo etesaṃ atthīti gaṇino.
They are gaṇino because they have that same group.
Họ có một nhóm (gaṇa) như vậy nên gọi là “ Gaṇino”.
Ācārasikkhāpanavasena tassa gaṇassa ācariyāti gaṇācariyā.
They are gaṇācariyā as teachers of that group, by way of instructing them in conduct.
Họ là những bậc thầy của nhóm đó về việc dạy dỗ các giới luật nên gọi là “ Gaṇācariyā”.
Ñātāti paññātā pākaṭā.
Ñātā means well-known, prominent.
“ Nổi tiếng” (Ñātā) có nghĩa là được biết đến, được công nhận.
Yathābhuccaguṇehi ceva ayathābhūtaguṇehi ca samuggato yaso etesaṃ atthīti yasassino.
They are yasassino because they possess fame that has arisen either from true qualities or from untrue qualities.
Họ có danh tiếng nổi bật nhờ những phẩm chất chân thật và không chân thật nên gọi là “ Yasassino”.
Pūraṇādīnañhi ‘‘appiccho santuṭṭho, appicchatāya vatthampi na nivāsetī’’tiādinā nayena yaso samuggato, tathāgatassa ‘‘itipi so bhagavā’’tiādīhi yathābhūtaguṇehi.
For Pūraṇa and others, fame arose in ways such as, "He is content with little, satisfied; because of his contentment with little, he does not even wear clothes." For the Tathāgata, it arose from true qualities like "So too is the Blessed One..."
Thật vậy, danh tiếng của Pūraṇa, v.v. nổi lên theo cách như “ít dục, biết đủ, vì ít dục nên không mặc y phục”, v.v. Còn của Đức Như Lai thì nổi lên nhờ những phẩm chất chân thật như “Đức Thế Tôn là bậc A-la-hán”, v.v.
Titthakarāti laddhikarā.
Titthakarā means founders of doctrines.
“ Những người sáng lập giáo phái” (Titthakarā) có nghĩa là những người sáng lập giáo lý.
Sādhusammatāti ime sādhū sundarā sappurisāti evaṃ sammatā.
Sādhusammatā means they are considered good, virtuous, worthy men.
“ Được người thiện trí tán đồng” (Sādhusammatā) có nghĩa là được tán đồng như vậy: “Những vị này là những người tốt, những bậc chân nhân”.
Bahujanassāti assutavato ceva andhabālaputhujjanassa vibhāvino ca paṇḍitajanassa.
Bahujanassa means both for the unlearned, blind, foolish ordinary people and for discerning, wise people.
“ Của số đông” (Bahujanassa) là của cả những người phàm phu không học hỏi, ngu dốt, và của những người trí tuệ, có khả năng phân biệt.
Tattha titthiyā bālajanassa evaṃ sammatā, tathāgato paṇḍitajanassa.
Among these, the sectarians are esteemed thus by foolish people, while the Tathāgata is esteemed by wise people.
Trong đó, các ngoại đạo được người ngu tán đồng như vậy, còn Đức Như Lai được người trí tán đồng.
Iminā nayena pūraṇo kassapo saṅghītiādīsu attho veditabbo.
In this way, the meaning should be understood in phrases such as Pūraṇa Kassapa is a leader of a group.
Theo cách này, ý nghĩa trong các câu như “Pūraṇa Kassapa có Tăng đoàn”, v.v. cần được hiểu.
Bhagavā pana yasmā aṭṭhatiṃsa ārammaṇāni vibhajanto bahūni nibbānaotaraṇatitthāni akāsi, tasmā ‘‘titthakaro’’ti vattuṃ vaṭṭati.
However, since the Blessed One, dividing thirty-eight meditation subjects, created many paths leading to Nibbāna, it is fitting to call him a "founder of doctrines."
Còn Đức Thế Tôn, vì Ngài đã phân tích ba mươi tám đề mục thiền định và tạo ra nhiều lối đi dẫn đến Niết Bàn, nên Ngài xứng đáng được gọi là “Titthakara”.
Kasmā panete sabbepi tattha osaṭāti?
Why, then, did all of them come to reside there?
Tại sao tất cả những người này đều tụ họp ở đó?
Upaṭṭhākarakkhaṇatthañceva lābhasakkāratthañca.
Both for the protection of their supporters and for gains and homage.
Vì mục đích bảo vệ các tín đồ và vì lợi lộc, sự tôn kính.
Tesañhi evaṃ hoti – ‘‘amhākaṃ upaṭṭhākā samaṇaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gaccheyyuṃ, te ca rakkhissāma.
For they thought: "Our supporters might go for refuge to the recluse Gotama, and we will protect them.
Họ nghĩ như thế này: “Các tín đồ của chúng ta sẽ quy y Sa-môn Gotama, chúng ta sẽ bảo vệ họ.
Samaṇassa ca gotamassa upaṭṭhāke sakkāraṃ karonte disvā amhākampi upaṭṭhākā amhākaṃ sakkāraṃ karissantī’’ti.
Seeing our supporters paying homage to the recluse Gotama, our own supporters will also pay homage to us."
Khi thấy các tín đồ của Sa-môn Gotama tôn kính Ngài, các tín đồ của chúng ta cũng sẽ tôn kính chúng ta”.
Tasmā yattha yattha bhagavā osarati, tattha tattha sabbe osaranti.
Therefore, wherever the Blessed One takes up residence, all of them also take up residence.
Vì vậy, Đức Thế Tôn đến đâu, tất cả họ đều đến đó.
239. Vādaṃ āropetvāti vāde dosaṃ āropetvā.
239. Vādaṃ āropetvā means by imputing fault to the doctrine.
239. “ Đưa ra lỗi trong luận thuyết” (Vādaṃ āropetvā) có nghĩa là đưa ra lỗi trong luận thuyết.
Apakkantāti, apagatā, keci disaṃ pakkantā, keci gihibhāvaṃ pattā, keci imaṃ sāsanaṃ āgatā.
Apakkantā means they departed; some went to other lands, some returned to household life, and some came to this dispensation.
“ Đã rời đi” (Apakkantā) có nghĩa là đã bỏ đi. Một số đã đi đến một phương khác, một số đã trở thành cư sĩ, một số đã đến với giáo pháp này.
Sahitaṃ meti mayhaṃ vacanaṃ sahitaṃ siliṭṭhaṃ, atthayuttaṃ kāraṇayuttanti attho.
Sahitaṃ me means my word is beneficial, coherent, associated with purpose, associated with reason.
“ Lời nói của tôi là đúng” (Sahitaṃ me) có nghĩa là lời nói của tôi là đúng đắn, mạch lạc, hợp lý, có căn cứ.
Asahitaṃ teti tuyhaṃ vacanaṃ asahitaṃ.
Asahitaṃ te means your word is not beneficial.
“ Lời nói của ông là sai” (Asahitaṃ te) có nghĩa là lời nói của ông là sai.
Adhiciṇṇaṃ te viparāvattanti yaṃ tuyhaṃ dīgharattāciṇṇavasena suppaguṇaṃ, taṃ mayhaṃ ekavacaneneva viparāvattaṃ viparivattitvā ṭhitaṃ, na kiñci jātanti attho.
Adhiciṇṇaṃ te viparāvattaṃ means that which you have thoroughly cultivated through long practice has been overturned by my single word; it has come to nothing.
“ Điều ông đã thực hành lâu nay đã bị đảo ngược” (Adhiciṇṇaṃ te viparāvaṭṭaṃ) có nghĩa là điều mà ông đã thực hành thành thạo trong một thời gian dài, nay chỉ với một lời nói của tôi đã bị đảo ngược, bị xoay chuyển, không còn giá trị gì nữa.
Āropito te vādoti mayā tava vāde doso āropito.
Āropito te vādo means I have imputed fault to your doctrine.
“ Lỗi trong luận thuyết của ông đã được chỉ ra” (Āropito te vādo) có nghĩa là tôi đã chỉ ra lỗi trong luận thuyết của ông.
Cara vādappamokkhāyāti dosamocanatthaṃ cara vicara, tattha tattha gantvā sikkhāti attho.
Cara vādappamokkhāya means go forth, wander, and learn here and there for the release from fault.
“ Hãy đi tìm cách giải thoát khỏi luận thuyết” (Cara vādappamokkhāyā) có nghĩa là: hãy đi khắp nơi để học hỏi nhằm giải thoát khỏi lỗi lầm.
Nibbeṭhehi vā sace pahosīti atha sayaṃ pahosi, idāneva nibbeṭhehi.
Nibbeṭhehi vā sace pahosi means if you yourself are able, explain it now.
“ Hoặc nếu ông có thể, hãy giải thích ngay bây giờ” (Nibbeṭhehi vā sace pahosī) có nghĩa là: nếu ông tự mình có thể, hãy giải thích ngay bây giờ.
Dhammakkosenāti sabhāvakkosena.
Dhammakkosena means by insult according to the truth.
“ Bằng lời quở trách đúng pháp” (Dhammakkosenā) có nghĩa là bằng lời quở trách đúng theo bản chất.
240. Taṃ no sossāmāti taṃ amhākaṃ desitaṃ dhammaṃ suṇissāma.
240. Taṃ no sossāma means we will listen to that Dhamma taught to us.
240. “ Chúng tôi sẽ nghe điều đó” (Taṃ no sossāmā) có nghĩa là chúng tôi sẽ nghe pháp mà Ngài đã thuyết giảng cho chúng tôi.
Khuddamadhunti khuddakamakkhikāhi kataṃ daṇḍakamadhuṃ.
Khuddamadhuṃ means stick-honey made by small bees.
“ Mật ong nhỏ” (Khuddamadhuṃ) là mật ong do những con ong nhỏ làm ra, dính trên cành cây.
Anelakanti niddosaṃ apagatamacchikaṇḍakaṃ.
Anelakaṃ means faultless, without bee larvae.
“ Không có tạp chất” (Anelakaṃ) có nghĩa là không có lỗi, không có trứng cá.
Pīḷeyyāti dadeyya.
Pīḷeyya means he should give*.
“ Ép ra” (Pīḷeyyā) có nghĩa là cho.
Paccāsīsamānarūpoti pūretvā nu kho no bhojanaṃ dassatīti bhājanahattho paccāsīsamāno paccupaṭṭhito assa.
Paccāsīsamānarūpo means "Will he fill our bowls and give us food?" — desiring thus, holding a bowl in hand, he would stand waiting.
“ Với vẻ mặt mong đợi” (Paccāsīsamānarūpo) có nghĩa là cầm bát đứng chờ, mong đợi: “Liệu Ngài có cho chúng tôi đầy bát không?”.
Sampayojetvāti appamattakaṃ vivādaṃ katvā.
Sampayojetvā means having engaged in a slight dispute.
“ Sau khi gây ra” (Sampayojetvā) một chút tranh cãi.
242. Kosakāhārāpīti dānapatīnaṃ ghare aggabhikkhāṭhapanatthaṃ khuddakasarāvā honti, dānapatino aggabhattaṃ vā tattha ṭhapetvā bhuñjanti, pabbajite sampatte taṃ bhattaṃ tassa denti.
242. Kosakāhārā means that in the homes of patrons, there are small bowls for placing the first portion of almsfood. The patrons, after placing the first portion of their meal there, eat, and when a renunciant arrives, they give that food to him.
242. Kosakāhārā (người ăn bát thức ăn nhỏ) là những bát nhỏ được đặt trong nhà của các thí chủ để chứa phần thức ăn đầu tiên. Các thí chủ đặt phần cơm đầu tiên vào đó rồi ăn, khi có vị xuất gia đến thì họ dâng phần cơm đó cho vị ấy.
Taṃ sarāvakaṃ kosakoti vuccati.
That small bowl is called a kosaka.
Bát nhỏ đó được gọi là kosaka.
Tasmā ye ca ekeneva bhattakosakena yāpenti, te kosakāhārāti.
Therefore, those who subsist on just one bowl of almsfood are kosakāhārā.
Vì vậy, những ai chỉ duy trì cuộc sống với một bát thức ăn nhỏ thì được gọi là kosakāhārā (người ăn bát thức ăn nhỏ).
Beluvāhārāti beluvamattabhattāhārā.
Beluvāhārā means those who subsist on a measure of food equal to a beluva fruit.
Beluvāhārā (người ăn thức ăn bằng quả beluva) là những người ăn lượng thức ăn bằng một quả beluva.
Samatittikanti oṭṭhavaṭṭiyā heṭṭhimalekhāsamaṃ.
Samatittikaṃ means up to the line just below the brim of the bowl.
Samatittikaṃ (ngang bằng miệng bát) là ngang bằng vạch dưới của vành bát.
Iminā dhammenāti iminā appāhāratādhammena.
Iminā dhammena means by this practice of having little food.
Iminā dhammenā (bằng pháp này) là bằng pháp ăn ít này.
Ettha pana sabbākāreneva bhagavā anappāhāroti na vattabbo.
Here, however, it should not be said that the Blessed One was generally one who did not eat little food.
Tuy nhiên, ở đây không nên nói rằng Đức Thế Tôn không ăn ít dưới mọi hình thức.
Padhānabhūmiyaṃ chabbassāni appāhārova ahosi, verañjāyaṃ tayo māse patthodaneneva yāpesi pālileyyakavanasaṇḍe tayo māse bhisamuḷāleheva yāpesi.
During his striving, he ate little food for six years; in Verañjā, he subsisted for three months on just one pattha of rice; in Pālileyyaka Forest, he subsisted for three months on lotus stalks and roots.
Trong giai đoạn tu khổ hạnh, Ngài đã ăn ít trong sáu năm; ở Verañjā, Ngài duy trì cuộc sống chỉ với một patthodana (một bát cơm) trong ba tháng; ở rừng Pālileyyaka, Ngài duy trì cuộc sống chỉ với củ sen và ngó sen trong ba tháng.
Idha pana etamatthaṃ dasseti – ‘‘ahaṃ ekasmiṃ kāle appāhāro ahosiṃ, mayhaṃ pana sāvakā dhutaṅgasamādānato paṭṭhāya yāvajīvaṃ dhutaṅgaṃ na bhindantī’’ti.
But here, this meaning is shown: "I, on one occasion, ate little food, but my disciples, from the time they undertake the dhutaṅgas, do not break their dhutaṅgas throughout their lives."
Nhưng ở đây, điều này được chỉ ra: “Ta chỉ ăn ít vào một thời điểm, nhưng các đệ tử của ta, từ khi thọ trì dhutaṅga (khổ hạnh đầu đà) cho đến trọn đời, không bao giờ phá vỡ dhutaṅga.”
Tasmā yadi te iminā dhammena sakkareyyuṃ, mayā hi te visesatarā.
Therefore, if they were to honor me with this practice, they would be even more distinguished than I.
Vì vậy, nếu họ tôn kính ta bằng pháp này, thì họ còn xuất sắc hơn ta.
Añño ceva pana dhammo atthi, yena maṃ te sakkarontīti dasseti.
It is also shown that there is another practice by which they honor me.
Và có một pháp khác mà nhờ đó họ tôn kính ta, điều này được chỉ ra.
Iminā nayena sabbavāresu yojanā veditabbā.
In this way, the interpretation should be understood in all cases.
Theo cách này, sự kết nối nên được hiểu trong tất cả các trường hợp.
Paṃsukūlikāti samādinnapaṃsukūlikaṅgā.
Paṃsukūlikā means those who have undertaken the paṃsukūlikaṅga (rag-robe practice).
Paṃsukūlikā (người mặc y phấn tảo) là những người đã thọ trì paṃsukūlikaṅga (khổ hạnh mặc y phấn tảo).
Lūkhacīvaradharāti satthasuttalūkhāni cīvarāni dhārayamānā.
Lūkhacīvaradharā means wearing coarse robes made from scraps and threads.
Lūkhacīvaradharā (người mặc y thô) là những người mặc y thô làm từ vải thô và sợi gai dầu.
Nantakānīti antavirahitāni vatthakhaṇḍāni, yadi hi nesaṃ anto bhaveyya, pilotikāti saṅkhaṃ gaccheyyuṃ.
Nantakāni means pieces of cloth without a border; for if they had a border, they would be called pilotikā (old worn-out rags).
Nantakānī (những mảnh vải không có viền) là những mảnh vải không có viền; nếu chúng có viền thì sẽ được gọi là pilotikā (vải cũ).
Uccinitvāti phāletvā dubbalaṭṭhānaṃ pahāya thiraṭṭhānameva gahetvā.
Uccinitvā means having torn apart, abandoning the weak parts and taking only the strong parts.
Uccinitvā (nhặt lên) là xé ra, bỏ đi những chỗ yếu và chỉ lấy những chỗ chắc chắn.
Alābulomasānīti alābulomasadisasuttāni sukhumānīti dīpeti.
Alābulomasāni refers to fine threads like the hairs of a gourd, indicating they are delicate.
Alābulomasānī (những sợi vải như lông bầu) chỉ ra rằng chúng là những sợi vải mịn như lông bầu.
Ettāvatā ca satthā cīvarasantosena asantuṭṭhoti na vattabbo.
However, it should not be said that the Teacher was not content with robe-satisfaction.
Và không nên nói rằng Đức Đạo Sư không hài lòng với sự biết đủ về y phục.
Atimuttakasusānato hissa puṇṇadāsiyā pārupitvā pātitasāṇapaṃsukūlaṃ gahaṇadivase udakapariyantaṃ katvā mahāpathavī akampi.
For on the day he took the discarded hemp rag-robe, which had been wrapped around a corpse by Puṇṇadāsī and thrown into Atimuttaka Cemetery, the great earth trembled up to its watery boundary.
Thật vậy, vào ngày Ngài nhận tấm y phấn tảo bằng vải gai dầu do người tớ gái tên Puṇṇā mặc rồi vứt bỏ từ nghĩa địa Atimuttaka, đại địa đã rung chuyển đến tận bờ nước.
Idha pana etamatthaṃ dasseti – ‘‘ahaṃ ekasmiṃyeva kāle paṃsukūlaṃ gaṇhiṃ, mayhaṃ pana sāvakā dhutaṅgasamādānato paṭṭhāya yāvajīvaṃ dhutaṅgaṃ na bhindantī’’ti.
But here, this meaning is shown: "I, on one occasion, took a rag-robe, but my disciples, from the time they undertake the dhutaṅgas, do not break their dhutaṅgas throughout their lives."
Nhưng ở đây, điều này được chỉ ra: “Ta chỉ nhận y phấn tảo vào một thời điểm, nhưng các đệ tử của ta, từ khi thọ trì dhutaṅga cho đến trọn đời, không bao giờ phá vỡ dhutaṅga.”
Piṇḍapātikāti atirekalābhaṃ paṭikkhipitvā samādinnapiṇḍapātikaṅgā.
Piṇḍapātikā means those who have undertaken the piṇḍapātikaṅga (almsfood-eater's practice), rejecting extra gains.
Piṇḍapātikā (người khất thực) là những người đã thọ trì piṇḍapātikaṅga (khổ hạnh khất thực) bằng cách từ bỏ những lợi lộc dư thừa.
Sapadānacārinoti loluppacāraṃ paṭikkhipitvā samādinnasapadānacārā.
Sapadānacārino means those who have undertaken the sapadānacārā (continuous alms-round practice), rejecting greedy wandering.
Sapadānacārino (người khất thực tuần tự) là những người đã thọ trì sapadānacārā (khổ hạnh khất thực tuần tự) bằng cách từ bỏ cách khất thực tham lam.
Uñchāsake vate ratāti uñchācariyasaṅkhāte bhikkhūnaṃ pakativate ratā, uccanīcagharadvāraṭṭhāyino hutvā kabaramissakaṃ bhattaṃ saṃharitvā paribhuñjantīti attho.
Uñchāsake vate ratā means those delighting in the customary practice of monks, which is called uñchācariyā (gleaning-practice), meaning they stand at the doors of high and low houses, collecting mixed food, and then consume it.
Uñchāsake vate ratā (ưa thích giới hạnh khất thực) là những người ưa thích giới hạnh thông thường của các tỳ khưu, tức là giới hạnh khất thực, bằng cách đứng trước cửa nhà cao thấp để thu thập và thọ dụng thức ăn hỗn hợp.
Antaragharanti brahmāyusutte ummārato paṭṭhāya antaragharaṃ, idha indakhīlato paṭṭhāya adhippetaṃ.
Antaragharaṃ in the Brahmāyu Sutta refers to the inside of a house from the threshold onwards; here, it is intended to mean from the door-post onwards.
Antaragharaṃ (trong nhà) trong kinh Brahmāyu là từ ngưỡng cửa trở vào trong nhà; ở đây, nó được hiểu là từ cột trụ cửa trở vào.
Ettāvatā ca satthā piṇḍapātasantosena asantuṭṭhoti na vattabbo, appāhāratāya vuttaniyāmeneva pana sabbaṃ vitthāretabbaṃ.
However, it should not be said that the Teacher was not content with almsfood-satisfaction; rather, everything should be elaborated in the manner stated regarding having little food.
Và không nên nói rằng Đức Đạo Sư không hài lòng với sự biết đủ về thức ăn khất thực; tất cả nên được giải thích chi tiết theo cách đã nói về việc ăn ít.
Idha pana etamatthaṃ dasseti – ‘‘ahaṃ ekasmiṃyeva kāle nimantanaṃ na sādayiṃ, mayhaṃ pana sāvakā dhutaṅgasamādānato paṭṭhāya yāvajīvaṃ dhutaṅgaṃ na bhindantī’’ti.
But here, this meaning is shown: "I, on one occasion, did not accept an invitation (for food), but my disciples, from the time they undertake the dhutaṅgas, do not break their dhutaṅgas throughout their lives."
Nhưng ở đây, điều này được chỉ ra: “Ta chỉ không nhận lời mời vào một thời điểm, nhưng các đệ tử của ta, từ khi thọ trì dhutaṅga cho đến trọn đời, không bao giờ phá vỡ dhutaṅga.”
Rukkhamūlikāti channaṃ paṭikkhipitvā samādinnarukkhamūlikaṅgā.
Rukkhamūlikā means those who have undertaken the rukkhamūlikaṅga (tree-root-dweller's practice), rejecting sheltered dwellings.
Rukkhamūlikā (người ở gốc cây) là những người đã thọ trì rukkhamūlikaṅga (khổ hạnh ở gốc cây) bằng cách từ bỏ chỗ có mái che.
Abbhokāsikāti channañca rukkhamūlañca paṭikkhipitvā samādinnaabbhokāsikaṅgā.
Abbhokāsikā means those who have undertaken the abbhokāsikaṅga (open-air dweller's practice), rejecting both sheltered dwellings and tree-roots.
Abbhokāsikā (người ở ngoài trời) là những người đã thọ trì abbhokāsikaṅga (khổ hạnh ở ngoài trời) bằng cách từ bỏ chỗ có mái che và gốc cây.
Aṭṭhamāseti hemantagimhike māse.
Aṭṭhamāse means during the eight months of winter and summer.
Aṭṭhamāse (trong tám tháng) là trong các tháng mùa đông và mùa hè.
Antovasse pana cīvarānuggahatthaṃ channaṃ pavisanti.
However, during the rainy season, they enter sheltered dwellings for the sake of their robes.
Tuy nhiên, trong mùa mưa, họ vào chỗ có mái che để được hỗ trợ về y phục.
Ettāvatā ca satthā senāsanasantosena asantuṭṭhoti na vattabbo, senāsanasantoso panassa chabbassikamahāpadhānena ca pālileyyakavanasaṇḍena ca dīpetabbo.
However, it should not be said that the Teacher was not content with lodging-satisfaction; rather, his lodging-satisfaction should be demonstrated by his great striving for six years and his dwelling in the Pālileyyaka Forest.
Và không nên nói rằng Đức Đạo Sư không hài lòng với sự biết đủ về chỗ ở; sự biết đủ về chỗ ở của Ngài nên được chỉ ra bằng sáu năm tu khổ hạnh vĩ đại và việc Ngài ở rừng Pālileyyaka.
Idha pana etamatthaṃ dasseti – ‘‘ahaṃ ekasmiṃyeva kāle channaṃ na pāvisiṃ, mayhaṃ pana sāvakā dhutaṅgasamādānato paṭṭhāya yāvajīvaṃ dhutaṅgaṃ na bhindantī’’ti.
But here, this meaning is shown: "I, on one occasion, did not enter a sheltered dwelling, but my disciples, from the time they undertake the dhutaṅgas, do not break their dhutaṅgas throughout their lives."
Nhưng ở đây, điều này được chỉ ra: “Ta chỉ không vào chỗ có mái che vào một thời điểm, nhưng các đệ tử của ta, từ khi thọ trì dhutaṅga cho đến trọn đời, không bao giờ phá vỡ dhutaṅga.”
Āraññikāti gāmantasenāsanaṃ paṭikkhipitvā samādinnaāraññikaṅgā.
Āraññikā means those who have undertaken the āraññikaṅga (forest-dweller's practice), rejecting lodgings near villages.
Āraññikā (người ở rừng) là những người đã thọ trì āraññikaṅga (khổ hạnh ở rừng) bằng cách từ bỏ chỗ ở gần làng.
Saṅghamajjhe osarantīti abaddhasīmāya kathitaṃ, baddhasīmāyaṃ pana vasantā attano vasanaṭṭhāneyeva uposathaṃ karonti.
Saṅghamajjhe osarantī is said regarding an unbounding sīmā; however, those dwelling in a bounded sīmā perform the Uposatha in their own dwelling place.
Saṅghamajjhe osarantī (hòa nhập vào giữa Tăng đoàn) được nói về sīmā (ranh giới) không được ràng buộc; nhưng những người sống trong sīmā được ràng buộc thì thực hiện Uposatha (ngày trai giới) ngay tại chỗ ở của mình.
Ettāvatā ca satthā no pavivittoti na vattabbo, ‘‘icchāmahaṃ, bhikkhave, aḍḍhamāsaṃ paṭisalliyitu’’nti (pārā. 162; 565) evañhissa paviveko paññāyati.
However, it should not be said that the Teacher was not secluded, for his seclusion is evident from statements like, "I desire, monks, to seclude myself for half a month."
Và không nên nói rằng Đức Đạo Sư không sống độc cư; sự độc cư của Ngài được biết đến qua câu: “Này các tỳ khưu, ta muốn sống độc cư nửa tháng.”
Idha pana etamatthaṃ dasseti ‘‘ahaṃ ekasmiṃyeva tathārūpe kāle paṭisalliyiṃ, mayhaṃ pana sāvakā dhutaṅgasamādānato paṭṭhāya yāvajīvaṃ dhutaṅgaṃ na bhindantī’’ti.
But here, this meaning is shown: "I, on one such occasion, secluded myself, but my disciples, from the time they undertake the dhutaṅgas, do not break their dhutaṅgas throughout their lives."
Nhưng ở đây, điều này được chỉ ra: “Ta chỉ sống độc cư vào một thời điểm như vậy, nhưng các đệ tử của ta, từ khi thọ trì dhutaṅga cho đến trọn đời, không bao giờ phá vỡ dhutaṅga.”
Mamaṃ sāvakāti maṃ sāvakā.
Mamaṃ sāvakā means my disciples.
Mamaṃ sāvakā (các đệ tử của tôi) có nghĩa là các đệ tử của tôi.
244. Sanidānanti sappaccayaṃ.
244. Sanidānaṃ means with a cause.
244. Sanidānaṃ (có nguyên nhân) là có điều kiện.
Kiṃ pana appaccayaṃ nibbānaṃ na desetīti.
Does he not, then, teach Nibbāna which is without a cause?
Vậy có phải Ngài không thuyết giảng Niết Bàn không điều kiện ư?
No na deseti, sahetukaṃ pana taṃ desanaṃ katvā deseti, no ahetukanti.
No, he does not not teach it. But he teaches that teaching having made it causally conditioned, not unconditioned.
Không, Ngài có thuyết giảng, nhưng Ngài thuyết giảng giáo pháp đó có nguyên nhân, không phải không có nguyên nhân.
Sappāṭihāriyanti purimassevetaṃ vevacanaṃ, sakāraṇanti attho.
Sappāṭihāriyaṃ is merely a synonym for the preceding, meaning with a reason.
Sappāṭihāriyaṃ (có phép lạ) là đồng nghĩa với từ trước, có nghĩa là có lý do.
Taṃ vatāti ettha vatāti nipātamattaṃ.
In taṃ vatā, the word vatā is merely a particle.
Trong taṃ vatā, từ vatā chỉ là một giới từ.
245. Anāgataṃ vādapathanti ajja ṭhapetvā sve vā punadivase vā aḍḍhamāse vā māse vā saṃvacchare vā tassa tassa pañhassa upari āgamanavādapathaṃ.
245. Anāgataṃ vādapathaṃ means a topic for discussion that will arise tomorrow, the day after, in half a month, a month, or a year, concerning that particular question.
245. Anāgataṃ vādapathaṃ (con đường tranh luận trong tương lai) là con đường tranh luận sẽ đến về vấn đề đó vào ngày mai, hoặc ngày kia, hoặc nửa tháng, hoặc một tháng, hoặc một năm, không kể ngày hôm nay.
Na dakkhatīti yathā saccako nigaṇṭho attano niggahaṇatthaṃ āgatakāraṇaṃ visesetvā vadanto na addasa, evaṃ na dakkhatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
Na dakkhati means it is not possible that he will not see, just as Saccaka the Nigaṇṭha, although speaking elaborately about the reason for his own defeat, did not see it.
Na dakkhatī (sẽ không thấy) có nghĩa là không có lý do gì mà Sa-môn Gotama lại không thấy, giống như Saccaka Niṅgaṇṭha đã không thấy lý do mình đến để bị đánh bại, dù đã nói một cách đặc biệt.
Sahadhammenāti sakāraṇena.
Sahadhammena means with reason.
Sahadhammenā (với pháp) là có lý do.
Antarantarā kathaṃ opāteyyunti mama kathāvāraṃ pacchinditvā antarantare attano kathaṃ paveseyyunti attho.
Antarantarā kathaṃ opāteyyuṃ means interrupting my turn to speak, they would interject their own speech into the intervals.
Antarantarā kathaṃ opāteyyuṃ (họ sẽ xen lời nói vào giữa) có nghĩa là họ sẽ cắt ngang lời nói của ta và xen lời nói của mình vào giữa.
Na kho panāhaṃ, udāyīti, udāyi, ahaṃ ambaṭṭhasoṇadaṇḍakūṭadantasaccakanigaṇṭhādīhi saddhiṃ mahāvāde vattamānepi – ‘‘aho vata me ekasāvakopi upamaṃ vā kāraṇaṃ vā āharitvā dadeyyā’’ti evaṃ sāvakesu anusāsaniṃ na paccāsīsāmi.
Na kho panāhaṃ, Udāyī means, "Udāyī, even when great debates occur with Ambaṭṭha, Soṇadaṇḍa, Kūṭadanta, Saccaka the Nigaṇṭha, and others, I do not expect admonition from my disciples, thinking, 'Oh, if only even one of my disciples would bring forth an analogy or a reason and give it!'"
Na kho panāhaṃ, Udāyī (Nhưng này Udāyī, ta không) có nghĩa là, này Udāyī, ngay cả khi ta đang tham gia vào các cuộc tranh luận lớn với Ambaṭṭha, Soṇadaṇḍa, Kūṭadanta, Saccaka Niṅgaṇṭha và những người khác, ta cũng không mong đợi sự hướng dẫn từ các đệ tử của mình, rằng: “Ôi, ước gì một đệ tử của ta có thể đưa ra một ví dụ hoặc một lý lẽ!”
Mamayevāti evarūpesu ṭhānesu sāvakā mamayeva anusāsaniṃ ovādaṃ paccāsīsanti.
Mamayeva means that in such situations, disciples expect admonition and instruction from me alone.
Mamayevā (chỉ riêng ta) có nghĩa là trong những trường hợp như vậy, các đệ tử chỉ mong đợi sự hướng dẫn và lời khuyên từ ta.
246. Tesāhaṃ cittaṃ ārādhemīti tesaṃ ahaṃ tassa pañhassa veyyākaraṇena cittaṃ gaṇhāmi sampādemi paripūremi, aññaṃ puṭṭho aññaṃ na byākaromi, ambaṃ puṭṭho labujaṃ viya labujaṃ vā puṭṭho ambaṃ viya.
246. Tesāhaṃ cittaṃ ārādhemī means I win their minds with the explanation of that question; I satisfy and fulfill their minds. I do not answer one thing when asked another, like a mango when asked about a breadfruit, or a breadfruit when asked about a mango.
246. Tesāhaṃ cittaṃ ārādhemī (Ta làm hài lòng tâm trí của họ) có nghĩa là ta chiếm được tâm trí của họ, hoàn thành và làm đầy đủ tâm trí của họ bằng cách giải đáp vấn đề đó; ta không trả lời một điều khác khi được hỏi một điều, như khi được hỏi về xoài lại trả lời về mít, hoặc khi được hỏi về mít lại trả lời về xoài.
Ettha ca ‘‘adhisīle sambhāventī’’ti vuttaṭṭhāne buddhasīlaṃ nāma kathitaṃ, ‘‘abhikkante ñāṇadassane sambhāventī’’ti vuttaṭṭhāne sabbaññutaññāṇaṃ, ‘‘adhipaññāya sambhāventī’’ti vuttaṭṭhāne ṭhānuppattikapaññā, ‘‘yena dukkhenā’’ti vuttaṭṭhāne saccabyākaraṇapaññā.
And here, in the passage "developing in higher morality" (adhisīle sambhāventī), the morality of the Buddha is taught; in the passage "developing in exalted vision and knowledge" (abhikkante ñāṇadassane sambhāventī), omniscience is taught; in the passage "developing in higher wisdom" (adhipaññāya sambhāventī), wisdom arising in specific situations (ṭhānuppattikapaññā) is taught; in the passage "by which suffering" (yena dukkhena), the wisdom of explaining the Noble Truths (saccabyākaraṇapaññā) is taught.
Ở đây, trong phần nói về “nuôi dưỡng adhisīla (giới học cao hơn)”, giới hạnh của chư Phật được nói đến; trong phần nói về “nuôi dưỡng abhikkanta ñāṇadassana (trí tuệ và thấy biết siêu việt)”, trí tuệ toàn tri được nói đến; trong phần nói về “nuôi dưỡng adhipaññā (tuệ học cao hơn)”, trí tuệ phát sinh theo hoàn cảnh được nói đến; trong phần nói về “bằng khổ đau nào”, trí tuệ giải thích các sự thật được nói đến.
Tattha sabbaññutaññāṇañca saccabyākaraṇapaññañca ṭhapetvā avasesā paññā adhipaññaṃ bhajati.
Among these three knowledges, all other wisdoms, apart from omniscience (sabbaññutaññāṇa) and the wisdom of explaining the Noble Truths (saccabyākaraṇapaññā), fall into the category of higher wisdom (adhipaññā).
Trong đó, trừ trí tuệ toàn tri và trí tuệ giải thích các sự thật, các loại trí tuệ còn lại đều thuộc về adhipaññā.
Sammappadhāneti upāyapadhāne.
"In the right exertions" (sammappadhāne) refers to exertion as a means.
"Sammappadhāne" (Chánh tinh tấn) nghĩa là sự tinh tấn có phương tiện.
Chandaṃ janetīti kattukamyatākusalacchandaṃ janeti.
"Generates desire" (chandaṃ janeti) means generates wholesome desire, a wish to act.
"Chandaṃ janeti" (phát khởi ý muốn) nghĩa là phát khởi thiện dục (kusalacchanda) với ý muốn hành động.
Vāyamatīti vāyāmaṃ karoti.
"Exerts" (vāyamatī) means performs effort.
"Vāyamatī" (nỗ lực) nghĩa là thực hành sự nỗ lực.
Vīriyaṃ ārabhatīti vīriyaṃ pavatteti.
"Arouses energy" (vīriyaṃ ārabhatī) means initiates energy.
"Vīriyaṃ ārabhatī" (khởi phát tinh tấn) nghĩa là duy trì tinh tấn.
Cittaṃ paggaṇhātīti cittaṃ ukkhipati.
"Uplifts the mind" (cittaṃ paggaṇhātī) means raises the mind from sloth.
"Cittaṃ paggaṇhātī" (nâng tâm lên) nghĩa là nâng tâm thoát khỏi sự biếng nhác.
Padahatīti upāyapadhānaṃ karoti.
"Strives" (padahatī) means performs exertion as a means to attain the Noble Paths.
"Padahatī" (tinh tấn) nghĩa là thực hành sự tinh tấn là nguyên nhân để đạt được các quả Thánh.
Bhāvanāya pāripūriyāti vaḍḍhiyā paripūraṇatthaṃ.
"For the perfection of development" (bhāvanāya pāripūriyā) means for the completion of growth.
"Bhāvanāya pāripūriyā" (vì sự viên mãn của sự tu tập) nghĩa là vì sự đầy đủ của sự tăng trưởng.
Apicettha – ‘‘yā ṭhiti, so asammoso…pe… yaṃ vepullaṃ, sā bhāvanāpāripūrī’’ti (vibha. 406) evaṃ purimaṃ purimassa pacchimaṃ pacchimassa atthotipi veditabbaṃ.
Furthermore, it should also be understood that here, "that which is stability is non-forgetfulness… and that which is fullness is the perfection of development," meaning the former is the meaning of the former term, and the latter is the meaning of the latter term.
Hơn nữa, ở đây cũng nên hiểu rằng: “Sự an trú nào, đó là sự không quên lãng… và sự tăng trưởng nào, đó là sự viên mãn của sự tu tập” theo cách giải thích này, từ trước là ý nghĩa của từ trước, và từ sau là ý nghĩa của từ sau.
‘‘Cattārome, āvuso, sammappadhānā.
"There are these four right exertions, friends.
“Này các Tôn giả, có bốn Chánh tinh tấn này.
Katame cattāro?
Which four?
Bốn điều gì?
Idhāvuso, bhikkhu, anuppannā me pāpakā akusalā dhammā uppajjamānā anatthāya saṃvatteyyunti ātappaṃ karoti.
Here, friends, a monk generates zeal, thinking: 'May unarisen evil unwholesome states not arise in me, for their arising would be for my disadvantage.'
Ở đây, này các Tôn giả, một Tỳ-khưu phát khởi nhiệt tâm (ātappaṃ karoti) với ý nghĩ: ‘Mong sao các pháp bất thiện, ác chưa sanh nơi ta sẽ không sanh khởi’.
Uppannā me pāpakā akusalā dhammā appahīyamānā anatthāya saṃvatteyyunti ātappaṃ karoti.
He generates zeal, thinking: 'May arisen evil unwholesome states not persist in me, for their persistence would be for my disadvantage.'
Vị ấy phát khởi nhiệt tâm với ý nghĩ: ‘Mong sao các pháp bất thiện, ác đã sanh nơi ta sẽ được đoạn trừ’.
Anuppannā me kusalā dhammā anuppajjamānā anatthāya saṃvatteyyunti ātappaṃ karoti.
He generates zeal, thinking: 'May unarisen wholesome states arise in me, for their non-arising would be for my disadvantage.'
Vị ấy phát khởi nhiệt tâm với ý nghĩ: ‘Mong sao các pháp thiện chưa sanh nơi ta sẽ sanh khởi’.
Uppannā me kusalā dhammā nirujjhamānā anatthāya saṃvatteyyunti ātappaṃ karotī’’ti (saṃ. ni. 2.145).
He generates zeal, thinking: 'May arisen wholesome states not cease in me, for their ceasing would be for my disadvantage.'"
Vị ấy phát khởi nhiệt tâm với ý nghĩ: ‘Mong sao các pháp thiện đã sanh nơi ta sẽ được duy trì, không bị hủy diệt, tăng trưởng, phát triển và viên mãn’”.
Ettha ca pāpakā akusalāti lobhādayo veditabbā.
Here, "evil unwholesome states" (pāpakā akusalā) should be understood as greed and so on.
Ở đây, các pháp bất thiện, ác (pāpakā akusalā) nên hiểu là tham (lobha) và các pháp tương tự.
Anuppannā kusalā dhammāti samathavipassanā ceva maggo ca, uppannā kusalā nāma samathavipassanāva.
"Unarisen wholesome states" (anuppannā kusalā dhammā) refers to both tranquility (samatha) and insight (vipassanā) and the path (magga); "arisen wholesome states" (uppannā kusalā) refers only to tranquility and insight.
Các pháp thiện chưa sanh (anuppannā kusalā dhammā) là samatha (chỉ) và vipassanā (quán) và đạo (magga); các pháp thiện đã sanh (uppannā kusalā) chỉ là samatha và vipassanā.
Maggo pana sakiṃ uppajjitvā nirujjhamāno anatthāya saṃvattanako nāma natthi.
The Path, however, once arisen, does not cease to be a cause for disadvantage.
Còn đạo (magga) thì một khi đã sanh khởi rồi diệt đi, không có trường hợp nào lại dẫn đến sự bất lợi.
So hi phalassa paccayaṃ datvāva nirujjhati.
For it ceases only after producing its fruit.
Thật vậy, nó diệt đi sau khi đã tạo duyên cho quả.
Purimasmimpi vā samathavipassanāva gahetabbāti vuttaṃ, taṃ pana na yuttaṃ.
It has also been stated that in the former case too, only tranquility and insight should be taken, but that is not appropriate.
Có người nói rằng trong trường hợp trước cũng nên lấy samatha và vipassanā, nhưng điều đó không hợp lý.
Tattha ‘‘uppannā samathavipassanā nirujjhamānā anatthāya saṃvattantī’’ti atthassa āvibhāvatthamidaṃ vatthu – eko kira khīṇāsavatthero ‘‘mahācetiyañca mahābodhiñca vandissāmī’’ti samāpattilābhinā bhaṇḍagāhakasāmaṇerena saddhiṃ janapadato mahāvihāraṃ āgantvā vihārapariveṇaṃ pāvisi.
To illustrate the meaning that "arisen tranquility and insight, when ceasing, lead to disadvantage," there is this story: A certain Arahant Elder, thinking, "I will pay homage to the Great Stupa and the Great Bodhi Tree," came from the countryside to the Great Monastery (Mahāvihāra) with a novice who was an attainment-holder (samāpattilābhin) and acted as a treasurer, and entered the monastery precinct.
Để làm sáng tỏ ý nghĩa của việc “samatha và vipassanā đã sanh khởi, nếu diệt đi sẽ dẫn đến bất lợi”, câu chuyện này được kể: Có một vị Trưởng lão A-la-hán (khīṇāsavatthero) nọ, với ý định “Tôi sẽ đảnh lễ Đại Tháp (Mahācetiya) và Đại Bồ Đề (Mahābodhi)”, đã cùng với một Sa-di giữ y bát (bhaṇḍagāhakasāmaṇera) có khả năng nhập định, từ một vùng quê đến Đại Tịnh Xá (Mahāvihāra) và vào khu vực tịnh xá.
Sāyanhasamaye mahābhikkhusaṅghe cetiyaṃ vandamāne cetiyaṃ vandanatthāya na nikkhami.
In the evening, when the great assembly of monks was paying homage to the stupa, he did not go out to pay homage to the stupa.
Vào buổi chiều, khi đại chúng Tỳ-khưu đang đảnh lễ tháp, vị ấy không đi ra đảnh lễ tháp.
Khīṇāsavānañhi tīsu ratanesu mahantaṃ gāravaṃ hoti.
For Arahants have great reverence for the Three Jewels.
Vì các vị A-la-hán có lòng tôn kính lớn đối với Tam Bảo.
Tasmā bhikkhusaṅghe vanditvā paṭikkamante manussānaṃ sāyamāsabhuttavelāyaṃ sāmaṇerampi ajānāpetvā ‘‘cetiyaṃ vandissāmī’’ti ekakova nikkhami.
Therefore, after the assembly of monks had paid homage and departed, at the time when people were having their evening meal, he went out alone, without informing even the novice, thinking, "I will pay homage to the stupa."
Do đó, khi chúng Tỳ-khưu đã đảnh lễ và trở về, vào giờ ăn tối của mọi người, vị ấy không báo cho Sa-di mà tự mình đi ra một mình với ý định “Tôi sẽ đảnh lễ tháp”.
Sāmaṇero – ‘‘kiṃ nu kho thero avelāya ekakova gacchati, jānissāmī’’ti upajjhāyassa padānupadiko nikkhami.
The novice, thinking, "Why is the Elder going out alone at an improper time? I will find out," followed his preceptor closely.
Sa-di nghĩ: “Tại sao Thầy lại đi một mình vào lúc không phải giờ này? Ta sẽ tìm hiểu”, rồi đi theo dấu chân của vị Bổn sư.
Thero anāvajjanena tassa āgamanaṃ ajānanto dakkhiṇadvārena cetiyaṅgaṇaṃ āruhi.
The Elder, not being aware of his coming due to lack of attention, ascended the stupa platform by the southern gate.
Vị Trưởng lão, vì không chú tâm nên không biết Sa-di đi theo, đã lên sân tháp bằng cửa phía Nam.
Sāmaṇeropi anupadaṃyeva āruḷho.
The novice also ascended immediately after him.
Sa-di cũng theo sát phía sau.
Mahāthero mahācetiyaṃ ulloketvā buddhārammaṇaṃ pītiṃ gahetvā sabbaṃ cetaso samannāharitvā haṭṭhapahaṭṭho cetiyaṃ vandati.
The Great Elder, looking at the Great Stupa, conceived joy with the Buddha as its object, composed his entire mind, and, extremely delighted, paid homage to the stupa.
Đại Trưởng lão nhìn Đại Tháp, khởi tâm hoan hỷ với đối tượng là Đức Phật, tập trung toàn bộ tâm ý, vô cùng phấn khởi đảnh lễ tháp.
Sāmaṇero therassa vandanākāraṃ disvā ‘‘upajjhāyo me ativiya pasannacitto vandati, kiṃ nu kho pupphāni labhitvā pūjaṃ kareyyā’’ti cintesi.
The novice, seeing the Elder's manner of paying homage, thought, "My preceptor is paying homage with an exceedingly joyful mind. Perhaps he would like to make an offering of flowers?"
Sa-di thấy cách đảnh lễ của Thầy mình, nghĩ: “Bổn sư của ta đảnh lễ với tâm vô cùng thanh tịnh. Chắc là Ngài muốn có hoa để cúng dường chăng?”.
Thero vanditvā uṭṭhāya sirasi añjaliṃ ṭhapetvā mahācetiyaṃ ulloketvā ṭhito.
The Elder, having paid homage, rose, placed his clasped hands on his head, looked at the Great Stupa, and stood there.
Vị Trưởng lão đảnh lễ xong, đứng dậy, chắp tay lên đầu, nhìn Đại Tháp rồi đứng yên.
Sāmaṇero ukkāsitvā attano āgatabhāvaṃ jānāpesi.
The novice cleared his throat to make his presence known.
Sa-di ho một tiếng để báo cho Thầy biết mình đã đến.
Thero parivattetvā olokento ‘‘kadā āgatosī’’ti pucchi.
The Elder turned and looked, asking, "When did you arrive?"
Vị Trưởng lão quay lại nhìn và hỏi: “Con đến từ khi nào vậy?”
Tumhākaṃ cetiyaṃ vandanakāle, bhante.
"Bhante, when you were paying homage to the stupa."
“Bạch Ngài, con đến lúc Ngài đang đảnh lễ tháp ạ.”
Ativiya pasannā cetiyaṃ vandittha kiṃ nu kho pupphāni labhitvā pūjeyyāthāti?
"You paid homage to the stupa with exceeding devotion. Would you like to offer flowers?"
“Ngài đã đảnh lễ tháp với tâm vô cùng thanh tịnh. Ngài có muốn có hoa để cúng dường không?”
Āma sāmaṇera imasmiṃ cetiye viya aññatra ettakaṃ dhātūnaṃ nidhānaṃ nāma natthi, evarūpaṃ asadisaṃ mahāthūpaṃ pupphāni labhitvā ko na pūjeyyāti.
"Yes, novice. There is no other stupa where so many relics are enshrined as in this stupa. Who would not offer flowers, having obtained them, to such a unique Great Stupa?"
“Đúng vậy, Sa-di. Ngoài tháp này, không có nơi nào khác có nhiều xá-lợi được cất giữ như vậy. Ai mà lại không muốn cúng dường một Đại Tháp vô song như thế này nếu có hoa chứ?”
Tena hi, bhante, adhivāsetha, āharissāmīti tāvadeva jhānaṃ samāpajjitvā iddhiyā himavantaṃ gantvā vaṇṇagandhasampannapupphāni parissāvanaṃ pūretvā mahāthere dakkhiṇamukhato pacchimaṃ mukhaṃ asampatteyeva āgantvā pupphaparissāvanaṃ hatthe ṭhapetvā ‘‘pūjetha, bhante,’’ti āha.
"In that case, Bhante, please bear with me; I will bring them." Immediately, he entered into absorption (jhāna), and by psychic power (iddhi), went to the Himalayas, filled a strainer with flowers abundant in color and fragrance, and returned before the Great Elder had even reached the western side from the southern side, placed the flower-filled strainer in his hands, and said, "Please make an offering, Bhante."
“Vậy thì, bạch Ngài, xin Ngài hoan hỷ chờ đợi, con sẽ mang đến.” Nói xong, ngay lập tức, vị Sa-di nhập thiền, dùng thần thông đi đến Hy Mã Lạp Sơn, hái đầy một cái rây lọc nước bằng hoa có màu sắc và hương thơm tuyệt đẹp, rồi trở về trước khi Đại Trưởng lão đi hết từ phía Nam đến phía Tây, đặt cái rây hoa vào tay Ngài và nói: “Bạch Ngài, xin Ngài cúng dường.”
Thero ‘‘atimandāni no sāmaṇera pupphānī’’ti āha.
The Elder said, "Novice, our flowers are too few."
Vị Trưởng lão nói: “Này Sa-di, hoa của chúng ta quá ít.”
Gacchatha, bhante, bhagavato guṇe āvajjitvā pūjethāti.
"Go, Bhante, reflect on the virtues of the Blessed One and make your offering."
“Bạch Ngài, xin Ngài cứ đi, quán tưởng công đức của Đức Thế Tôn rồi cúng dường ạ.”
Thero pacchimamukhanissitena sopāṇena āruyha kucchivedikābhūmiyaṃ pupphapūjaṃ kātuṃ āraddho.
The Elder ascended by the staircase on the western side and began to make the flower offering on the inner terrace (kucchivedikābhūmi).
Vị Trưởng lão leo lên cầu thang ở phía Tây và bắt đầu cúng dường hoa trên nền đất của bệ thờ.
Vedikābhūmiyaṃ paripuṇṇāni pupphāni patitvā dutiyabhūmiyaṃ jaṇṇupamāṇena odhinā pūrayiṃsu.
The flowers, filling the terrace, fell down and covered the second level knee-deep.
Hoa đầy tràn trên nền bệ thờ và rơi xuống tầng thứ hai, chất đống cao đến đầu gối.
Tato otaritvā pādapiṭṭhikapantiṃ pūjesi.
Then, descending from there, he filled the row of foot-rests.
Từ đó, Ngài đi xuống và cúng dường đầy dãy bậc thềm.
Sāpi paripūri.
That too was filled.
Nơi đó cũng đầy tràn.
Paripuṇṇabhāvaṃ ñatvā heṭṭhimatale vikiranto agamāsi.
Knowing it was full, he scattered them on the lower ground and proceeded.
Biết đã đầy đủ, Ngài tiếp tục rải hoa trên mặt đất phía dưới.
Sabbaṃ cetiyaṅgaṇaṃ paripūri.
The entire stupa platform was filled.
Toàn bộ sân tháp đều đầy tràn hoa.
Tasmiṃ paripuṇṇe ‘‘sāmaṇera pupphāni na khīyantī’’ti āha.
When it was filled, he said, "Novice, the flowers are not running out."
Khi sân tháp đã đầy, Ngài nói: “Này Sa-di, hoa không hết.”
Parissāvanaṃ, bhante, adhomukhaṃ karothāti.
"Bhante, turn the strainer upside down."
“Bạch Ngài, xin Ngài úp cái rây lọc nước xuống ạ.”
Adhomukhaṃ katvā cālesi, tadā pupphāni khīṇāni.
He turned it upside down and shook it, and then the flowers ran out.
Ngài úp xuống và lắc, lúc đó hoa mới hết.
Parissāvanaṃ sāmaṇerassa datvā saddhiṃ hatthipākārena cetiyaṃ tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā catūsu ṭhānesu vanditvā pariveṇaṃ gacchanto cintesi – ‘‘yāva mahiddhiko vatāyaṃ sāmaṇero, sakkhissati nu kho imaṃ iddhānubhāvaṃ rakkhitu’’nti.
Giving the strainer to the novice, he circumambulated the stupa three times with the elephant wall (hatthipākāra), paid homage at four places, and as he was going to the precinct, he thought: "How mighty is this novice! Will he be able to maintain this psychic power (iddhānubhāva)?"
Vị Trưởng lão đưa cái rây lọc nước cho Sa-di, rồi cùng với bức tường thành hình voi, đi nhiễu quanh tháp ba lần, đảnh lễ ở bốn nơi, rồi trên đường về tịnh xá, Ngài suy nghĩ: “Sa-di này thật có đại thần thông! Liệu nó có thể giữ gìn được thần thông này không?”
Tato ‘‘na sakkhissatī’’ti disvā sāmaṇeramāha – ‘‘sāmaṇera tvaṃ idāni mahiddhiko, evarūpaṃ pana iddhiṃ nāsetvā pacchimakāle kāṇapesakāriyā hatthena madditakañjiyaṃ pivissasī’’ti.
Then, seeing that he would not be able to, he said to the novice: "Novice, you are now very powerful. But you will destroy such power and in later times, you will drink gruel mashed by the hand of a blind weaver-woman."
Sau đó, thấy rằng “nó sẽ không thể”, Ngài nói với Sa-di: “Này Sa-di, con bây giờ có đại thần thông, nhưng con sẽ đánh mất thần thông như vậy và vào cuối đời, con sẽ phải uống nước cháo được một người thợ dệt mù nhào bằng tay.”
Daharakabhāvassa nāmesa dosoyaṃ, so upajjhāyassa kathāyaṃ saṃvijjitvā – ‘‘kammaṭṭhānaṃ me, bhante, ācikkhathā’’ti na yāci, amhākaṃ upajjhāyo kiṃ vadatīti taṃ pana asuṇanto viya agamāsi.
This fault is due to youth. He, startled by his preceptor's words, did not ask, "Bhante, please teach me a meditation subject (kammaṭṭhāna)," but went on as if he had not heard what his preceptor was saying.
Đây là lỗi của tuổi trẻ, vị Sa-di không hề nao núng trước lời của Bổn sư và không cầu xin: “Bạch Ngài, xin Ngài chỉ dạy con đề mục thiền định (kammaṭṭhāna)”, mà cứ đi như không nghe thấy lời Bổn sư nói gì.
Thero mahācetiyañca mahābodhiñca vanditvā sāmaṇeraṃ pattacīvaraṃ gāhāpetvā anupubbena kuṭeḷitissamahāvihāraṃ agamāsi.
The Elder, having paid homage to the Great Stupa and the Great Bodhi Tree, had the novice carry his bowl and robe, and gradually went to Kuṭeḷitissa Great Monastery.
Vị Trưởng lão đảnh lễ Đại Tháp và Đại Bồ Đề, rồi bảo Sa-di mang y bát, tuần tự đi đến Đại Tịnh Xá Kuṭeḷitissa.
Sāmaṇero upajjhāyassa padānupadiko hutvā bhikkhācāraṃ na gacchati, ‘‘kataraṃ gāmaṃ pavisatha, bhante,’’ti pucchitvā pana ‘‘idāni me upajjhāyo gāmadvāraṃ patto bhavissatī’’ti ñatvā attano ca upajjhāyassa ca pattacīvaraṃ gahetvā ākāsena gantvā therassa pattacīvaraṃ datvā piṇḍāya pavisati.
The sāmaṇera, being a heel-to-toe follower of the preceptor, does not go for alms. However, having asked, "Venerable sir, which village shall you enter?" and having known, "Now my preceptor will have reached the village gate," he takes his own and his preceptor's bowl and robes, goes through the sky, gives the thera his bowl and robes, and enters for alms.
Sa-di, theo sát Bổn sư, không đi khất thực. Sau khi hỏi: “Bạch Ngài, chúng ta sẽ vào làng nào?”, và biết rằng “Bây giờ Bổn sư của ta chắc đã đến cổng làng”, vị ấy liền mang y bát của mình và của Bổn sư, bay trên không đến, đưa y bát cho vị Trưởng lão rồi vào làng khất thực.
Thero sabbakālaṃ ovadati – ‘‘sāmaṇera mā evamakāsi, puthujjaniddhi nāma calā anibaddhā, asappāyaṃ rūpādiārammaṇaṃ labhitvā appamattakeneva bhijjati, santāya samāpattiyā parihīnāya brahmacariyavāso santhambhituṃ na sakkotī’’ti.
The thera always advises him, saying, "Sāmaṇera, do not act thus. The supernormal power of ordinary people is unstable and impermanent. Having encountered unsuitable sense objects like forms, it breaks down with just a small amount. With the destruction of jhāna, the celibate life cannot be sustained."
Vị Trưởng lão luôn khuyên bảo: “Này Sāmaṇera, con đừng làm như thế. Thần thông của phàm nhân là thứ dễ thay đổi, không bền vững. Khi gặp phải đối tượng không thích hợp như sắc, v.v., nó sẽ bị phá hoại chỉ với một chút thôi. Khi samāpatti hiện hữu bị suy giảm, đời sống Phạm hạnh không thể duy trì được.”
Sāmaṇero ‘‘kiṃ katheti mayhaṃ upajjhāyo’’ti sotuṃ na icchati, tatheva karoti.
The sāmaṇera does not wish to hear "What is my preceptor saying?" and continues to act in the same manner.
Sāmaṇera không muốn nghe lời thầy Upajjhāya nói gì, vẫn tiếp tục làm như vậy.
Thero anupubbena cetiyavandanaṃ karonto kammubinduvihāraṃ nāma gato.
The thera, gradually paying homage to cetiyas, arrived at a monastery called Kammubindu Vihāra.
Vị Trưởng lão tuần tự đi chiêm bái các bảo tháp và đến một tu viện tên là Kammubindu.
Tattha vasantepi there sāmaṇero tatheva karoti.
Even while the thera resided there, the sāmaṇera continued to act in the same way.
Ngay cả khi Trưởng lão ở đó, Sāmaṇera vẫn tiếp tục làm như vậy.
Athekadivasaṃ ekā pesakāradhītā abhirūpā paṭhamavaye ṭhitā kammabindugāmato nikkhamitvā padumassaraṃ oruyha gāyamānā pupphāni bhañjati.
Then one day, a very beautiful weaver's daughter, in her prime, left the village of Kammubindu, descended into a lotus pond, and picked flowers while singing.
Rồi một ngày nọ, một cô con gái của người thợ dệt, rất xinh đẹp, đang ở tuổi thanh xuân, rời làng Kammubindu, xuống hồ sen, vừa hát vừa hái hoa.
Tasmiṃ samaye sāmaṇero padumassaramatthakena gacchati, gacchanto pana silesikāya kāṇamacchikā viya tassā gītasadde bajjhi.
At that time, the sāmaṇera was passing over the lotus pond. As he went, he became ensnared by her singing voice, like a blind fish by resin.
Lúc đó, Sāmaṇera đi ngang qua phía trên hồ sen, và khi đi, vị ấy bị mắc kẹt bởi tiếng hát của cô gái như con cá mù bị dính keo.
Tāvadevassa iddhi antarahitā, chinnapakkhakāko viya ahosi.
Immediately, his supernormal power vanished, and he became like a crow with clipped wings.
Ngay lập tức, thần thông của vị ấy biến mất, vị ấy trở thành như một con quạ cụt cánh.
Santasamāpattibalena pana tattheva udakapiṭṭhe apatitvā simbalitūlaṃ viya patamānaṃ anupubbena padumasaratīre aṭṭhāsi.
However, by the power of his established samāpatti, he did not fall into the water there, but gradually descended like a kapok tuft and stood on the bank of the lotus pond.
Nhưng nhờ sức mạnh của samāpatti đã có, vị ấy không rơi xuống mặt nước mà từ từ hạ xuống bờ hồ sen như một túm bông gòn.
So vegena gantvā upajjhāyassa pattacīvaraṃ datvā nivatti.
He quickly went, gave his preceptor's bowl and robes, and returned.
Vị ấy nhanh chóng đi, dâng y bát của mình cho thầy Upajjhāya rồi quay về.
Mahāthero ‘‘pagevetaṃ mayā diṭṭhaṃ, nivāriyamānopi na nivattissatī’’ti kiñci avatvā piṇḍāya pāvisi.
The Mahāthera, thinking, "I saw this long ago; even if I forbid him, he will not desist," entered for alms without saying anything.
Đại Trưởng lão không nói gì, nghĩ: “Ta đã thấy điều này từ trước rồi, dù bị ngăn cản, nó cũng sẽ không dừng lại,” rồi đi khất thực.
Sāmaṇero gantvā padumasaratīre aṭṭhāsi tassā paccuttaraṇaṃ āgamayamāno.
The sāmaṇera went and stood on the bank of the lotus pond, awaiting her return.
Sāmaṇera đi đến bờ hồ sen và đứng đó chờ cô gái lên bờ.
Sāpi sāmaṇeraṃ ākāsena gacchantañca puna āgantvā ṭhitañca disvā ‘‘addhā esa maṃ nissāya ukkaṇṭhito’’ti ñatvā ‘‘paṭikkama sāmaṇerā’’ti āha.
Seeing the sāmaṇera going through the air and then returning and standing there, she thought, "Surely he is disheartened because of me," and said, "Sāmaṇera, step back."
Cô gái cũng thấy Sāmaṇera đi trên không rồi lại quay lại đứng đó, biết rằng “chắc chắn vị ấy đã chán nản vì ta,” nên nói: “Sāmaṇera, hãy tránh ra đi.”
So paṭikkami.
He stepped back.
Vị ấy tránh ra.
Itarā paccuttaritvā sāṭakaṃ nivāsetvā taṃ upasaṅkamitvā ‘‘kiṃ, bhante,’’ti pucchi.
She then climbed out, put on her lower garment, approached him, and asked, "What is it, Venerable sir?"
Cô gái kia lên bờ, mặc lại y phục, rồi đến gần vị ấy và hỏi: “Bạch Tôn giả, có chuyện gì vậy?”
So tamatthaṃ ārocesi.
He recounted the matter to her.
Vị ấy kể lại sự việc.
Sā bahūhi kāraṇehi gharāvāse ādīnavaṃ brahmacariyavāse ānisaṃsañca dassetvā ovadamānāpi tassa ukkaṇṭhaṃ vinodetuṃ asakkontī – ‘‘ayaṃ mama kāraṇā evarūpāya iddhiyā parihīno, na dāni yuttaṃ pariccajitu’’nti idheva tiṭṭhāti vatvā gharaṃ gantvā mātāpitūnaṃ taṃ pavattiṃ ārocesi.
Although she advised him by pointing out the dangers of household life and the benefits of the brahmacariya-vāsa with many reasons, she was unable to dispel his despondency. So, thinking, "This one has lost such supernormal power on my account; it is not right to abandon him now," she said, "Stay right here," and went home to inform her parents of the situation.
Dù cô gái đã chỉ ra nhiều điều bất lợi trong đời sống gia đình và lợi ích của đời sống Phạm hạnh để khuyên bảo, nhưng không thể xua tan sự chán nản của vị ấy. Cô gái nói: “Vị Sāmaṇera này đã mất thần thông vì ta, bây giờ không nên bỏ rơi vị ấy,” rồi nói “hãy ở lại đây,” sau đó về nhà kể lại sự việc cho cha mẹ.
Tepi āgantvā nānappakāraṃ ovadamānā vacanaṃ aggaṇhantaṃ āhaṃsu – ‘‘tvaṃ amhe uccakulāti sallakkhesi, mayaṃ pesakārā.
Her parents also came and advised the sāmaṇera in various ways, but when he did not accept their words, they said, "You think we are of high caste, but we are weavers. Will you be able to do a weaver's work?" The sāmaṇera replied, "Lay follower, a person who has become a householder might do a weaver's work or a mat-maker's work. Why are you so attached to this mere piece of cloth?"
Cha mẹ cô gái cũng đến, khuyên bảo đủ điều nhưng Sāmaṇera không nghe lời, họ nói: “Con nghĩ chúng ta là dòng dõi cao quý sao? Chúng ta là thợ dệt. Con có làm được nghề thợ dệt không?” Sāmaṇera nói: “Này cư sĩ, một người đã trở thành cư sĩ thì làm nghề thợ dệt hay nghề đan tre cũng được, sao các vị lại tham lam vì một tấm vải này?”
Sakkhissasi pesakārakammaṃ kātu’’nti sāmaṇero āha – ‘‘upāsaka gihibhūto nāma pesakārakammaṃ vā kareyya naḷakārakammaṃ vā, kiṃ iminā sāṭakamattena lobhaṃ karothā’’ti.
"Will you be able to do a weaver's work?" the sāmaṇera said, "Upāsaka, one who has become a householder may do a weaver's work or a mat maker's work. Why do you covet just this single cloth?"
Người thợ dệt đưa tấm vải đang quấn quanh bụng mình, đưa vị ấy về nhà và gả con gái cho.
Pesakāro udare baddhasāṭakaṃ datvā gharaṃ netvā dhītaraṃ adāsi.
The weaver gave him the cloth tied around his stomach, took him home, and gave him his daughter.
Vị ấy học nghề thợ dệt và làm việc trong xưởng dệt cùng với những người thợ dệt khác.
So pesakārakammaṃ uggaṇhitvā pesakārehi saddhiṃ sālāya kammaṃ karoti.
He learned the weaver's craft and worked at the weaving shed with the other weavers.
Vị ấy học nghề thợ dệt và làm việc trong xưởng dệt cùng với những người thợ dệt khác.
Aññesaṃ itthiyo pātova bhattaṃ sampādetvā āhariṃsu, tassa bhariyā na tāva āgacchati.
The wives of the other men prepared and brought their meals early, but his wife did not come until much later.
Vợ của những người khác mang cơm đến từ sớm, nhưng vợ của vị ấy thì chưa đến.
So itaresu kammaṃ vissajjetvā bhuñjamānesu tasaraṃ vaṭṭento nisīdi.
While the others put aside their work and ate, he sat spinning threads from a spindle.
Khi những người khác đã nghỉ việc và đang ăn, vị ấy ngồi quay con suốt.
Sā pacchā agamāsi.
She arrived later.
Cô ấy đến muộn.
Atha naṃ so ‘‘aticirena āgatāsī’’ti tajjesi.
Then he rebuked her, saying, "You've arrived so late!"
Rồi vị ấy mắng cô ấy: “Nàng đến quá muộn!”
Mātugāmo ca nāma api cakkavattirājānaṃ attani paṭibaddhacittaṃ ñatvā dāsaṃ viya sallakkheti.
A woman, knowing that even a Cakkavatti king is attached to her, regards him as a slave.
Người phụ nữ, khi biết rằng ngay cả một vị vua Chuyển luân cũng có tâm quyến luyến mình, thì xem vị ấy như một người nô lệ.
Tasmā sā evamāha – ‘‘aññesaṃ ghare dārupaṇṇaloṇādīni sannihitāni, bāhirato āharitvā dāyakā pesanatakārakāpi atthi, ahaṃ pana ekikāva, tvampi mayhaṃ ghare idaṃ atthi idaṃ natthīti na jānāsi.
Therefore, she said, "In others' homes, firewood, vegetables, salt, and so forth are stored. There are also servants who bring things from outside. But I am alone, and you don't even know what we have or don't have in our house. If you want to eat, eat; if not, don't eat."
Vì vậy, cô ấy nói: “Nhà người khác thì củi, rau, muối, v.v. đã được chuẩn bị sẵn, lại có người giúp việc mang từ bên ngoài về. Còn tôi thì chỉ có một mình, chàng cũng chẳng biết trong nhà có gì và không có gì. Nếu chàng muốn ăn thì ăn, nếu không muốn thì đừng ăn.”
Sace icchasi, bhuñja, no ce icchasi, mā bhuñjā’’ti.
"If you wish, eat; if you do not wish, do not eat."
Vị ấy tức giận nói: “Nàng không chỉ mang cơm đến muộn mà còn dùng lời lẽ xúc phạm ta nữa!”
So ‘‘na kevalañca ussūre bhattaṃ āharasi, vācāyapi maṃ ghaṭṭesī’’ti kujjhitvā aññaṃ paharaṇaṃ apassanto tameva tasaradaṇḍakaṃ tasarato luñcitvā khipi.
He, angered by her words, thinking, "Not only do you bring my food late in the day, but you also challenge me with your speech!" and seeing no other weapon, pulled the spindle stick from the spindle and threw it.
Không thấy vật gì khác để đánh, vị ấy liền rút cây suốt ra khỏi con suốt và ném đi.
Sā taṃ āgacchantaṃ disvā īsakaṃ parivatti.
Seeing it coming, she turned slightly.
Thấy nó bay đến, cô ấy hơi nghiêng người.
Tasaradaṇḍakassa ca koṭi nāma tikhiṇā hoti, sā tassā parivattamānāya akkhikoṭiyaṃ pavisitvā aṭṭhāsi.
The tip of a spindle stick is sharp, and as she turned, it entered the corner of her eye and lodged there.
Đầu của cây suốt thì nhọn, nó đâm vào khóe mắt của cô ấy khi cô ấy nghiêng người.
Sā ubhohi hatthehi vegena akkhiṃ aggahesi, bhinnaṭṭhānato lohitaṃ paggharati.
She quickly clutched her eye with both hands, and blood streamed from the ruptured spot.
Cô ấy nhanh chóng dùng cả hai tay ôm lấy mắt, máu chảy ra từ chỗ bị thương.
So tasmiṃ kāle upajjhāyassa vacanaṃ anussari – ‘‘idaṃ sandhāya maṃ upajjhāyo ‘anāgate kāle kāṇapesakāriyā hatthehi madditakañjiyaṃ pivissasī’ti āha, idaṃ therena diṭṭhaṃ bhavissati, aho dīghadassī ayyo’’ti mahāsaddena rodituṃ ārabhi.
At that moment, he recalled his preceptor's words: "My preceptor spoke of this when he said, 'In the future, you will drink rice gruel squeezed by the hands of a one-eyed weaver woman.' The thera must have foreseen this. Oh, how far-sighted the noble one is!" And he began to cry loudly.
Lúc đó, vị ấy nhớ lại lời của thầy Upajjhāya: “Thầy Upajjhāya đã nói với ta rằng ‘trong tương lai, con sẽ uống nước cháo được nhào bằng tay của người thợ dệt mù’ là để ám chỉ điều này. Chắc chắn vị Trưởng lão đã thấy trước điều này. Ôi, vị Tôn giả thật có nhãn quan xa rộng!” rồi bắt đầu khóc lớn.
Tamenaṃ aññe – ‘‘alaṃ, āvuso, mā rodi, akkhi nāma bhinnaṃ na sakkā rodanena paṭipākatikaṃ kātu’’nti āhaṃsu.
Others said to him, "Enough, friend, do not cry. A broken eye cannot be restored to its normal state by weeping."
Những người khác nói với vị ấy: “Thôi đi, này bạn, đừng khóc nữa, mắt đã bị hỏng thì không thể trở lại bình thường được bằng cách khóc đâu.”
So ‘‘nāhametamatthaṃ rodāmi, apica kho imaṃ sandhāya rodāmī’’ti sabbaṃ paṭipāṭiyā kathesi.
He replied, "I am not crying about this matter. Rather, I am crying because of this," and he recounted everything in order.
Vị ấy nói: “Tôi không khóc vì chuyện này, mà tôi khóc vì điều này,” rồi kể lại mọi chuyện theo thứ tự.
Evaṃ uppannā samathavipassanā nirujjhamānā anatthāya saṃvattanti.
Thus, samatha and vipassanā that have arisen, when they cease, lead to detriment.
Như vậy, samatha và vipassanā đã phát sinh, khi bị hủy diệt, chúng dẫn đến sự bất lợi.
Aparampi vatthu – tiṃsamattā bhikkhū kalyāṇimahācetiyaṃ vanditvā aṭavimaggena mahāmaggaṃ otaramānā antarāmagge jhāmakhette kammaṃ katvā āgacchantaṃ ekaṃ manussaṃ addasaṃsu.
Another story: Thirty bhikkhus, after venerating the Kalyāṇi Mahācetiya, were traveling through a forest path to the main road when they saw a man in a burned field on the way, returning after working.
Một câu chuyện khác – Khoảng ba mươi vị Tỳ khưu sau khi chiêm bái Đại Bảo tháp Kalyāṇi, đang đi qua con đường rừng để xuống đường lớn, thì giữa đường thấy một người đàn ông đang làm việc ở một cánh đồng bị cháy rồi trở về.
Tassa sarīraṃ masimakkhitaṃ viya ahosi.
His body was as if smeared with soot.
Thân thể của anh ta như bị bôi mực.
Masimakkhitaṃyeva ekaṃ kāsāvaṃ kacchaṃ pīḷetvā nivatthaṃ, olokiyamāno jhāmakhāṇuko viya khāyati.
He was wearing a single coarse cloth, also smeared with soot, tucked into his waist. As he was looked upon, he appeared like a charred tree stump.
Anh ta mặc một tấm vải thô màu đen như bị bôi mực, quấn ngang hông; nhìn anh ta như một gốc cây cháy đen.
So divasabhāge kammaṃ katvā upaḍḍhajjhāyamānānaṃ dārūnaṃ kalāpaṃ ukkhipitvā piṭṭhiyaṃ vippakiṇṇehi kesehi kummaggena āgantvā bhikkhūnaṃ sammukhe aṭṭhāsi.
Having worked during the day, he picked up a bundle of half-burned wood, carried it on his back with his hair disheveled, and came along a rough path. He stood before the bhikkhus.
Sau khi làm việc vào ban ngày, anh ta vác một bó củi đang cháy dở lên vai, với mái tóc xõa tung trên lưng, đi theo một con đường nhỏ và đứng trước các vị Tỳ khưu.
Sāmaṇerā disvā aññamaññaṃ olokayamānā, – ‘‘āvuso, tuyhaṃ pitā tuyhaṃ mahāpitā tuyhaṃ mātulo’’ti hasamānā gantvā ‘‘konāmo tvaṃ upāsakā’’ti nāmaṃ pucchiṃsu.
The sāmaṇeras, seeing him, looked at each other and, laughing, said, "Friend, is he your father? Your grandfather? Your uncle?" and then asked, "Lay follower, what is your name?"
Các Sāmaṇera trẻ thấy vậy, nhìn nhau, rồi cười nói: “Này bạn, đây là cha của bạn, đây là ông của bạn, đây là cậu của bạn,” rồi đến hỏi tên: “Này cư sĩ, bạn tên là gì?”
So nāmaṃ pucchito vippaṭisārī hutvā dārukalāpaṃ chaḍḍetvā vatthaṃ saṃvidhāya nivāsetvā mahāthere vanditvā ‘‘tiṭṭhatha tāva, bhante,’’ti āha.
When asked his name, he felt remorseful. He put down the bundle of wood, arranged his clothes, put them on properly, bowed to the mahātheras, and said, "Venerable sirs, please wait for a moment."
Người đàn ông đó, khi được hỏi tên, cảm thấy hối hận, bỏ bó củi xuống, chỉnh trang y phục, mặc lại, rồi đảnh lễ các Đại Trưởng lão và nói: “Bạch chư Tôn giả, xin hãy dừng lại một lát.”
Mahātherā aṭṭhaṃsu.
The mahātheras stopped.
Các Đại Trưởng lão dừng lại.
Daharasāmaṇerā āgantvā mahātherānaṃ sammukhāpi parihāsaṃ karonti.
The young sāmaṇeras came and joked even in the presence of the mahātheras.
Các Sāmaṇera trẻ đến và đùa cợt ngay cả trước mặt các Đại Trưởng lão.
Upāsako āha – ‘‘bhante, tumhe maṃ passitvā parihasatha, ettakeneva matthakaṃ pattamhāti mā sallakkhetha.
The lay follower said, "Venerable sirs, you see me and make fun, but do not think that you have reached the peak with just this much.
Vị cư sĩ nói: “Bạch chư Tôn giả, các vị thấy con mà đùa cợt, xin đừng nghĩ rằng các vị đã đạt đến đỉnh cao chỉ với chừng đó.
Ahampi pubbe tumhādisova samaṇo ahosiṃ.
I, too, was formerly a recluse like yourselves.
Con cũng từng là một vị Sa môn như các vị trước đây.
Tumhākaṃ pana cittekaggatāmattakampi natthi, ahaṃ imasmiṃ sāsane mahiddhiko mahānubhāvo ahosiṃ, ākāsaṃ gahetvā pathaviṃ karomi, pathaviṃ ākāsaṃ.
But you do not even have a little concentration of mind. I was mighty in supernormal power and great in influence in this dispensation. I can take the sky and make it earth, and take the earth and make it sky.
Tuy nhiên, các vị còn chưa có chút định tâm nào, còn con thì trong giáo pháp này đã từng là một người có đại thần thông, đại uy lực. Con có thể biến hư không thành đất, biến đất thành hư không.
Dūraṃ gaṇhitvā santikaṃ karomi, santikaṃ dūraṃ.
I can take a distant place and make it near, and a near place and make it distant.
Con có thể biến xa thành gần, biến gần thành xa.
Cakkavāḷasatasahassaṃ khaṇena vinivijjhāmi.
I can pierce through a hundred thousand world-systems in an instant.
Con có thể xuyên thủng một trăm ngàn thế giới trong khoảnh khắc.
Hatthe me passatha, idāni makkaṭahatthasadisā, ahaṃ imeheva hatthehi idha nisinnova candimasūriye parāmasiṃ.
Behold my hands; now they are like a monkey's hands. With these very hands, I used to touch the sun and moon while seated right here.
Các vị hãy nhìn đôi tay của con, bây giờ chúng giống như tay khỉ, nhưng chính bằng đôi tay này, con đã từng chạm vào mặt trăng và mặt trời khi đang ngồi ở đây.
Imesaṃyeva pādānaṃ candimasūriye pādakathalikaṃ katvā nisīdiṃ.
I used to sit making the sun and moon like foot-wiping cloths for these very feet.
Con đã từng ngồi đặt chân lên mặt trăng và mặt trời như đặt lên bệ chân.
Evarūpā me iddhi pamādena antarahitā, tumhe mā pamajjittha.
Such power of mine has vanished due to heedlessness. Do not be heedless yourselves.
Thần thông như vậy của con đã biến mất vì sự phóng dật. Các vị đừng phóng dật.
Pamādena hi evarūpaṃ byasanaṃ pāpuṇanti.
Indeed, through heedlessness, one meets with such calamity.
Vì sự phóng dật mà người ta rơi vào những tai họa như vậy.
Appamattā viharantā jātijarāmaraṇassa antaṃ karonti.
Those who dwell heedfully bring an end to birth, aging, and death.
Những ai sống không phóng dật sẽ chấm dứt sinh, già, chết.
Tasmā tumhe maññeva ārammaṇaṃ karitvā appamattā hotha, bhante,’’ti tajjetvā ovādamadāsi.
Therefore, sirs, making me your object, be heedful,” thus admonishing and giving counsel.
Do đó, thưa các ngài, hãy lấy chính tôi làm đối tượng và sống không phóng dật," rồi ông ta răn đe và ban lời khuyên.
Te tassa kathentasseva saṃvegaṃ āpajjitvā vipassamānā tiṃsajanā tattheva arahattaṃ pāpuṇiṃsūti.
While he was speaking, those thirty bhikkhus were filled with a sense of urgency, and practicing insight, attained Arahantship right there.
Khi ông ta đang nói, ba mươi vị Tỳ-khưu ấy đã khởi tâm xúc động, hành thiền quán và chứng đắc A-la-hán ngay tại chỗ.
Evampi uppannā samathavipassanā nirujjhamānā anatthāya saṃvattantīti veditabbā.
Thus, it should be understood that even developed samatha and vipassanā, when ceasing, lead to disadvantage.
Cũng vậy, cần phải biết rằng samatha và vipassanā đã sinh khởi mà bị hoại diệt thì dẫn đến vô ích.
Anuppannānaṃ pāpakānanti cettha ‘‘anuppanno vā kāmāsavo na uppajjatī’’tiādīsu vuttanayena attho veditabbo.
Here, the meaning of 'for unarisen evil states' should be understood in the manner stated in passages such as "unarisen sense-desire defilement does not arise."
Tại đây, ý nghĩa của cụm từ “đối với các ác pháp chưa sinh” cần được hiểu theo cách đã nói trong “lậu hoặc dục chưa sinh thì không sinh khởi”, v.v.
Uppannānaṃ pāpakānanti ettha pana catubbidhaṃ uppannaṃ vattamānuppannaṃ bhutvāvigatuppannaṃ, okāsakatuppannaṃ, bhūmiladdhuppannanti.
However, concerning 'for arisen evil states', there are four kinds of arisen states: currently arisen (vattamānuppanna), arisen and passed (bhutvāvigatuppanna), opportunity-given arisen (okāsakatuppanna), and ground-obtained arisen (bhūmiladdhuppanna).
Còn tại đây, “đối với các ác pháp đã sinh” có bốn loại đã sinh: đã sinh hiện hành, đã sinh đã kinh nghiệm và đã chấm dứt, đã sinh do tạo cơ hội, và đã sinh do có nền tảng.
Tattha ye kilesā vijjamānā uppādādisamaṅgino, idaṃ vattamānuppannaṃ nāma.
Among these, those defilements which are present and endowed with arising, etc., are called currently arisen (vattamānuppanna).
Trong đó, những phiền não hiện hữu, có đầy đủ sự sinh khởi, v.v., thì được gọi là đã sinh hiện hành.
Kamme pana javite ārammaṇarasaṃ anubhavitvā niruddhavipāko bhutvā vigataṃ nāma.
But when kamma has run its course through seven javana-moments, and its resultant (vipāka) consciousness has ceased after experiencing the flavor of the object, it is called "arisen and passed".
Còn đối với nghiệp, khi đã trải qua bảy sát-na tốc hành tâm, quả dị thục đã trải nghiệm hương vị của đối tượng rồi diệt đi, thì gọi là đã kinh nghiệm và đã chấm dứt.
Kammaṃ uppajjitvā niruddhaṃ bhavitvā vigataṃ nāma.
Kamma, having arisen and ceased, is called "arisen and passed".
Nghiệp đã sinh khởi và diệt đi, thì được gọi là đã kinh nghiệm và đã chấm dứt.
Tadubhayampi bhutvāvigatuppannanti saṅkhaṃ gacchati.
Both of these are referred to as arisen and passed (bhutvāvigatuppanna).
Cả hai điều đó đều được gọi là đã sinh đã kinh nghiệm và đã chấm dứt.
Kusalākusalaṃ kammaṃ aññassa kammassa vipākaṃ paṭibāhitvā attano vipākassa okāsaṃ karoti, evaṃ kate okāse vipāko uppajjamāno okāsakaraṇato paṭṭhāya uppannoti saṅkhaṃ gacchati.
Wholesome and unwholesome kamma, having obstructed the result of other kamma, makes an opportunity for its own result; when this opportunity is made, the result arising from that creation of opportunity is referred to as arisen.
Nghiệp thiện và bất thiện ngăn cản quả dị thục của nghiệp khác và tạo cơ hội cho quả dị thục của chính nó; khi cơ hội đã được tạo ra như vậy, quả dị thục sinh khởi được gọi là đã sinh kể từ khi tạo cơ hội.
Idaṃ okāsakatuppannaṃ nāma.
This is called opportunity-given arisen (okāsakatuppanna).
Đây được gọi là đã sinh do tạo cơ hội.
Pañcakkhandhā pana vipassanāya bhūmi nāma.
The five aggregates, however, are called the ground for insight.
Còn năm uẩn thì được gọi là nền tảng của thiền quán.
Te atītādibhedā honti.
These are distinguished as past, etc.
Chúng có các loại như quá khứ, v.v.
Tesu anusayitakilesā pana atītā vā anāgatā vā paccuppannā vāti na vattabbā.
The latent defilements (anusayakilesā) among these cannot be said to be past, future, or present.
Trong số đó, các phiền não tiềm ẩn không thể nói là quá khứ, vị lai hay hiện tại.
Atītakhandhesu anusayitāpi hi appahīnāva honti, anāgatakhandhesu, paccuppannakhandhesu anusayitāpi appahīnāva honti.
For, latent defilements in past aggregates are still unabandoned, and latent defilements in future and present aggregates are also still unabandoned.
Thật vậy, các phiền não tiềm ẩn trong các uẩn quá khứ vẫn chưa được đoạn trừ; các phiền não tiềm ẩn trong các uẩn vị lai và các uẩn hiện tại cũng chưa được đoạn trừ.
Idaṃ bhūmiladdhuppannaṃ nāma.
This is called ground-obtained arisen (bhūmiladdhuppanna).
Đây được gọi là đã sinh do có nền tảng.
Tenāhu porāṇā – ‘‘tāsu tāsu bhūmīsu asamugghātitakilesā bhūmiladdhuppannāti saṅkhaṃ gacchantī’’ti.
Therefore, the ancients said: "The defilements not uprooted from those respective grounds are termed ground-obtained arisen."
Do đó, các bậc trưởng lão đã nói: "Các phiền não chưa được nhổ tận gốc trong các nền tảng khác nhau thì được gọi là đã sinh do có nền tảng."
Aparampi catubbidhaṃ uppannaṃ samudācāruppannaṃ, ārammaṇādhigahituppannaṃ, avikkhambhituppannaṃ asamugghātituppannanti.
There are also four other kinds of arisen states: actually arisen (samudācāruppanna), object-grasped arisen (ārammaṇādhigahituppanna), unsuppressed arisen (avikkhambhituppanna), and uneradicated arisen (asamugghātituppanna).
Lại có bốn loại đã sinh khác: đã sinh hiện hành, đã sinh do nắm bắt đối tượng, đã sinh chưa được trấn áp, và đã sinh chưa được nhổ tận gốc.
Tattha sampati vattamānaṃyeva samudācāruppannaṃ nāma.
Among these, the defilements currently present are called actually arisen (samudācāruppanna).
Trong đó, phiền não hiện tại đang diễn ra chính là đã sinh hiện hành.
Sakiṃ cakkhūni ummīletvā ārammaṇe nimitte gahite anussaritānussaritakkhaṇe kilesā nuppajjissantīti na vattabbā.
It should not be said that defilements will not arise at the moment one recollects, having once opened the eyes and grasped a sign in an object.
Không thể nói rằng khi một người đã mở mắt một lần và nắm bắt được tướng của đối tượng, thì phiền não sẽ không sinh khởi mỗi khi người đó nhớ lại.
Ārammaṇassa adhigahitattā.
Because the object has been grasped.
Vì đối tượng đã được nắm bắt.
Yathā kiṃ?
Like what?
Như thế nào?
Yathā khīrarukkhassa kuṭhāriyā āhatāhataṭṭhāne khīraṃ na nikkhamissatīti na vattabbaṃ, evaṃ.
Just as it cannot be said that milk will not flow from a milk-exuding tree at the spots repeatedly struck by an axe, so it is here.
Cũng như không thể nói rằng nhựa sẽ không chảy ra từ cây sữa ở những chỗ bị rìu chặt; cũng vậy.
Idaṃ ārammaṇādhigahituppannaṃ nāma.
This is called object-grasped arisen (ārammaṇādhigahituppanna).
Đây được gọi là đã sinh do nắm bắt đối tượng.
Samāpattiyā avikkhambhitā kilesā pana imasmiṃ nāma ṭhāne nuppajjissantīti na vattabbā.
As for defilements not suppressed by jhāna, it cannot be said that they will not arise in such-and-such a place.
Còn các phiền não chưa được trấn áp bởi thiền định thì không thể nói rằng chúng sẽ không sinh khởi ở một chỗ nào đó.
Avikkhambhitattā.
Because they are unsuppressed.
Vì chúng chưa được trấn áp.
Yathā kiṃ?
Like what?
Như thế nào?
Yathā sace khīrarukkhe kuṭhāriyā āhaneyyuṃ, imasmiṃ nāma ṭhāne khīraṃ na nikkhameyyāti na vattabbaṃ, evaṃ.
Just as it cannot be said that if one were to strike a milk-exuding tree with an axe, milk would not flow from such-and-such a place, so it is here.
Cũng như nếu người ta chặt cây sữa bằng rìu, không thể nói rằng nhựa sẽ không chảy ra ở chỗ đó; cũng vậy.
Idaṃ avikkhambhituppannaṃ nāma.
This is called unsuppressed arisen (avikkhambhituppanna).
Đây được gọi là đã sinh chưa được trấn áp.
Maggena asamugghātitakilesā pana bhavagge nibbattassāpi uppajjantīti purimanayeneva vitthāretabbaṃ.
As for defilements not uprooted by the path, they arise even for one reborn in the highest existence (bhavagga); this should be elaborated in the same way as before.
Còn các phiền não chưa được nhổ tận gốc bằng Đạo thì vẫn sinh khởi ngay cả đối với người đã tái sinh trong cõi Hữu Đỉnh; điều này cần được giải thích chi tiết theo cách trước đó.
Idaṃ asamugghātituppannaṃ nāma.
This is called uneradicated arisen (asamugghātituppanna).
Đây được gọi là đã sinh chưa được nhổ tận gốc.
Imesu uppannesu vattamānuppannaṃ bhutvāvigatuppannaṃ okāsakatuppannaṃ samudācāruppannanti catubbidhaṃ uppannaṃ na maggavajjhaṃ, bhūmiladdhuppannaṃ ārammaṇādhigahituppannaṃ avikkhambhituppannaṃ asamugghātituppannanti catubbidhaṃ maggavajjhaṃ.
Among these arisen states, the four kinds of arisen states – currently arisen, arisen and passed, opportunity-given arisen, and actually arisen – are not to be overcome by the path. The four kinds of arisen states – ground-obtained arisen, object-grasped arisen, unsuppressed arisen, and uneradicated arisen – are to be overcome by the path.
Trong số các loại đã sinh này, bốn loại đã sinh hiện hành, đã sinh đã kinh nghiệm và đã chấm dứt, đã sinh do tạo cơ hội, và đã sinh hiện hành thì không bị Đạo tiêu diệt; còn bốn loại đã sinh do có nền tảng, đã sinh do nắm bắt đối tượng, đã sinh chưa được trấn áp, và đã sinh chưa được nhổ tận gốc thì bị Đạo tiêu diệt.
Maggo hi uppajjamāno ete kilese pajahati.
For the path, when it arises, abandons these defilements.
Vì Đạo khi sinh khởi thì đoạn trừ những phiền não này.
So ye kilese pajahati, te atītā vā anāgatā vā paccuppannā vāti na vattabbā.
The defilements that it abandons cannot be said to be past, future, or present.
Những phiền não mà Đạo đoạn trừ thì không thể nói là quá khứ, vị lai hay hiện tại.
Vuttampi cetaṃ –
It is also said:
Điều này cũng đã được nói:
‘‘Hañci atīte kilese pajahati, tena hi khīṇaṃ khepeti, niruddhaṃ nirodheti, vigataṃ vigameti atthaṅgataṃ atthaṅgameti.
"If it abandons past defilements, then it brings to an end what is already ended, it ceases what has ceased, it removes what has been removed, it makes vanish what has vanished.
"Nếu đoạn trừ các phiền não quá khứ, thì tức là làm cho cái đã diệt tận diệt, cái đã chấm dứt chấm dứt, cái đã qua đi qua đi, cái đã biến mất biến mất.
Atītaṃ yaṃ natthi, taṃ pajahati.
It abandons what is past and non-existent.
Đoạn trừ cái quá khứ vốn không tồn tại.
Hañci anāgate kilese pajahati, tena hi ajātaṃ pajahati, anibbattaṃ, anuppannaṃ, apātubhūtaṃ pajahati.
If it abandons future defilements, then it abandons what is not yet born, what is not yet produced, what is not yet arisen, what is not yet manifest.
Nếu đoạn trừ các phiền não vị lai, thì tức là đoạn trừ cái chưa sinh, cái chưa hiện hữu, cái chưa sinh khởi, cái chưa hiển lộ.
Anāgataṃ yaṃ natthi, taṃ pajahati, hañci paccuppanne kilese pajahati, tena hi ratto rāgaṃ pajahati, duṭṭho dosaṃ, mūḷho mohaṃ, vinibaddho mānaṃ, parāmaṭṭho diṭṭhiṃ, vikkhepagato uddhaccaṃ, aniṭṭhaṅgato vicikicchaṃ, thāmagato anusayaṃ pajahati.
It abandons what is future and non-existent. If it abandons present defilements, then one who is infatuated abandons lust, one who is hateful abandons hatred, one who is deluded abandons delusion, one who is bound abandons conceit, one who is misapprehending abandons wrong view, one who is distracted abandons agitation, one who is undetermined abandons doubt, one who is firmly entrenched abandons latent tendencies (anusaya).
Đoạn trừ cái vị lai vốn không tồn tại. Nếu đoạn trừ các phiền não hiện tại, thì tức là người có tham đoạn trừ tham, người có sân đoạn trừ sân, người có si đoạn trừ si, người bị trói buộc đoạn trừ mạn, người bị chấp thủ đoạn trừ tà kiến, người bị tán loạn đoạn trừ trạo cử, người chưa quyết định đoạn trừ hoài nghi, người đã vững chắc đoạn trừ tùy miên.
Kaṇhasukkadhammā yuganaddhā samameva vattanti.
Unwholesome and wholesome states occur together, simultaneously.
Các pháp đen và trắng vận hành song song.
Saṃkilesikā maggabhāvanā hoti…pe… tena hi natthi maggabhāvanā, natthi phalasacchikiriyā, natthi kilesappahānaṃ, natthi dhammābhisamayoti.
There is development of the path that leads to defilement... (and so on)... then there is no development of the path, no realization of the fruit, no abandonment of defilements, no comprehension of the Dhamma.
Sự tu tập Đạo có nhiễm ô… (v.v.)… thì không có sự tu tập Đạo, không có sự chứng đắc quả, không có sự đoạn trừ phiền não, không có sự thể nhập Pháp.
Atthi maggabhāvanā…pe… atthi dhammābhisamayoti.
There is development of the path... (and so on)... there is comprehension of the Dhamma.
Có sự tu tập Đạo… (v.v.)… có sự thể nhập Pháp.
Yathā kathaṃ viya, seyyathāpi taruṇo rukkho ajātaphalo…pe… apātubhūtāyeva na pātubhavantī’’ti.
How is it? Just as an unripe tree without fruit... (and so on)... those not yet manifested simply do not manifest."
Giống như thế nào? Ví như cây non chưa có quả… (v.v.)… chỉ những cái chưa hiển lộ thì không hiển lộ."
Iti pāḷiyaṃ ajātaphalarukkho āgato, jātaphalarukkhena pana dīpetabbaṃ.
Thus, in the Pāli, the example of an unripe, unfruitful tree is given, but it should be clarified with an example of a fruitful tree.
Như vậy, trong Pāḷi đã có ví dụ về cây chưa có quả, nhưng cần phải minh họa bằng cây đã có quả.
Yathā hi saphalo taruṇambarukkho, tassa phalāni manussā paribhuñjeyyuṃ, sesāni pātetvā pacchiyo pūreyyuṃ.
Just as there is a young mango tree laden with fruit; people might eat its fruits, or pick the remaining ones and fill baskets.
Ví như một cây xoài non có quả, người ta có thể ăn quả của nó, hoặc hái những quả còn lại để đầy giỏ.
Athañño puriso taṃ pharasunā chindeyya, tenassa neva atītāni phalāni nāsitāni honti, na anāgatapaccuppannāni nāsitāni.
Then, another person might cut down that tree with an axe; by doing so, neither the past fruits are destroyed, nor the future or present fruits are destroyed.
Sau đó, một người đàn ông khác chặt cây đó bằng rìu, thì anh ta không hủy diệt những quả đã qua, cũng không hủy diệt những quả vị lai hay hiện tại.
Atītāni hi manussehi paribhuttāni, anāgatāni anibbattāni, na sakkā nāsetuṃ.
For the past fruits have been consumed by people, and the future fruits have not yet arisen and cannot be destroyed.
Vì những quả đã qua đã được người ta ăn, còn những quả vị lai thì chưa sinh, không thể hủy diệt được.
Yasmiṃ pana samaye so chinno, tadā phalāniyeva natthīti paccuppannānipi anāsitāni.
At the time it was cut down, there were no fruits, so even the present fruits were not destroyed.
Còn vào thời điểm cây bị chặt, thì không còn quả nào nữa, nên những quả hiện tại cũng không bị hủy diệt.
Sace pana rukkho acchinno, athassa pathavīrasañca āporasañca āgamma yāni phalāni nibbatteyyuṃ, tāni nāsitāni honti.
However, if the tree were not cut down, then the fruits that would arise by drawing nourishment from the earth and water would be destroyed.
Tuy nhiên, nếu cây không bị chặt, thì những quả sẽ sinh ra nhờ hấp thụ chất dinh dưỡng từ đất và nước sẽ bị hủy diệt.
Tāni hi ajātāneva na jāyanti, anibbattāneva na nibbattanti, apātubhūtāneva na pātubhavanti, evameva maggo nāpi atītādibhede kilese pajahati, nāpi na pajahati.
For those fruits, though not yet born, would not be born; though not yet produced, would not be produced; though not yet manifested, would not be manifested. In the same way, the path neither abandons defilements as past, etc., nor does it fail to abandon them.
Vì những quả đó vốn chưa sinh thì không sinh, vốn chưa hiện hữu thì không hiện hữu, vốn chưa hiển lộ thì không hiển lộ; cũng vậy, Đạo không đoạn trừ các phiền não thuộc quá khứ, v.v., cũng không phải là không đoạn trừ.
Yesañhi kilesānaṃ maggena khandhesu apariññātesu uppatti siyā, maggena uppajjitvā khandhānaṃ pariññātattā te kilesā ajātāva na jāyanti, anibbattāva na nibbattanti, apātubhūtāva na pātubhavanti, taruṇaputtāya itthiyā puna avijāyanatthaṃ, byādhitānaṃ rogavūpasamanatthaṃ pītabhesajjehi cāpi ayamattho vibhāvetabbo.
Indeed, for those defilements whose arising might occur when the aggregates are not fully comprehended by the path, because the aggregates are fully comprehended by the path after it has arisen, those defilements, though not yet born, are not born; though not yet produced, are not produced; though not yet manifested, are not manifested. This meaning should also be elucidated with the example of a woman with a young child taking medicine so as not to conceive again, or sick people taking medicine for the alleviation of their illness.
Thật vậy, đối với những phiền não mà sự sinh khởi của chúng có thể xảy ra khi các uẩn chưa được Đạo hiểu rõ, thì khi Đạo sinh khởi và các uẩn đã được hiểu rõ, những phiền não đó vốn chưa sinh thì không sinh, vốn chưa hiện hữu thì không hiện hữu, vốn chưa hiển lộ thì không hiển lộ; ý nghĩa này cũng cần được minh họa bằng ví dụ về người phụ nữ đã có con nhỏ để không sinh con nữa, và bằng các loại thuốc đã uống để bệnh nhân khỏi bệnh.
Evaṃ maggo ye kilese pajahati, te atītā vā anāgatā vā paccuppannā vāti na vattabbā, na ca maggo kilese na pajahati.
Thus, the defilements that the path abandons cannot be said to be past, future, or present, and yet the path does not fail to abandon defilements.
Như vậy, những phiền não mà Đạo đoạn trừ thì không thể nói là quá khứ, vị lai hay hiện tại, và cũng không phải là Đạo không đoạn trừ phiền não.
Ye pana maggo kilese pajahati, te sandhāya ‘‘uppannānaṃ pāpakāna’’ntiādi vuttaṃ.
However, it is with reference to the defilements that the path abandons that phrases like "for arisen evil states" are spoken.
Còn những phiền não mà Đạo đoạn trừ, thì được nói đến trong cụm từ “đối với các ác pháp đã sinh”, v.v.
Na kevalañca maggo kileseyeva pajahati, kilesānaṃ pana appahīnattā ye ca uppajjeyyuṃ upādinnakakkhandhā, tepi pajahatiyeva.
Nor does the path merely abandon defilements; but, as the defilements are not yet abandoned, it also abandons those clung-to aggregates that might arise.
Không những Đạo đoạn trừ các phiền não, mà còn đoạn trừ cả những uẩn chấp thủ đã sinh khởi do các phiền não chưa được đoạn trừ.
Vuttampi cetaṃ – ‘‘sotāpattimaggañāṇena abhisaṅkhāraviññāṇassa nirodhena satta bhave ṭhapetvā anamatagge saṃsāre ye uppajjeyyuṃ nāmañca rūpañca, etthete nirujjhantī’’ti (cūḷani. 6) vitthāro.
Indeed, it has also been said: “By the knowledge of the Stream-entry Path, with the cessation of the volitional consciousness, setting aside seven existences, in beginningless saṃsāra, whatever nāma and rūpa might arise, these cease here*.” This is the full explanation.
Điều này cũng đã được nói: "Với tuệ Đạo Nhập Lưu, do sự chấm dứt của hành duyên thức, trừ bảy kiếp sống, tất cả danh và sắc có thể sinh khởi trong vòng luân hồi vô thủy thì sẽ chấm dứt tại đây." Đây là phần giải thích chi tiết.
Iti maggo upādinnaanupādinnato vuṭṭhāti.
Thus, the path emerges from both clung-to and unclung-to aggregates.
Như vậy, Đạo thoát khỏi các uẩn chấp thủ và không chấp thủ.
Bhavavasena pana sotāpattimaggo apāyabhavato vuṭṭhāti, sakadāgāmimaggo sugatibhavekadesato, anāgāmimaggo sugatikāmabhavato, arahattamaggo rūpārūpabhavato vuṭṭhāti.
However, in terms of existences, the Stream-entry Path emerges from the states of woe; the Once-return Path, from a part of the fortunate existences; the Non-return Path, from the sensuous fortunate existences; and the Arahant Path emerges from the rūpa and arūpa existences.
Tuy nhiên, theo phương diện hữu thể, Đạo Nhập Lưu (Sotāpattimagga) thoát ly khỏi các cõi khổ (apāya-bhava); Đạo Nhất Lai (Sakadāgāmimagga) thoát ly khỏi một phần của các cõi thiện (sugati-bhava); Đạo Bất Hoàn (Anāgāmimagga) thoát ly khỏi các cõi dục thiện (sugati-kāma-bhava); Đạo A-la-hán (Arahattamagga) thoát ly khỏi các cõi sắc và vô sắc (rūpa-arūpa-bhava).
Sabbabhavehi vuṭṭhātiyevātipi vadanti.
Some also say that it emerges from all existences.
Một số vị còn nói rằng: “Thoát ly khỏi tất cả các cõi hữu.”
Atha maggakkhaṇe kathaṃ anuppannānaṃ uppādāya bhāvanā hoti, kathaṃ vā uppannānaṃ ṭhitiyāti.
Then, how is there development for the arising of what has not yet arisen, or stability for what has arisen, at the moment of the path?
Vậy thì, trong sát-na của đạo, làm thế nào có sự tu tập để làm phát sinh những gì chưa phát sinh, và làm thế nào để duy trì những gì đã phát sinh?
Maggappavattiyāyeva.
It is by the occurrence of the path itself.
Chính là do sự vận hành của đạo.
Maggo hi pavattamāno pubbe anuppannapubbattā anuppanno nāma vuccati.
For the path, when occurring, is called 'unarisen' because it has not arisen before.
Khi đạo vận hành, nó được gọi là “chưa phát sinh” vì trước đây nó chưa từng phát sinh.
Anāgatapubbañhi ṭhānaṃ āgantvā ananubhūtapubbaṃ vā ārammaṇaṃ anubhavitvā vattāro bhavanti ‘‘anāgataṭṭhānaṃ āgatamhā, ananubhūtaṃ ārammaṇaṃ anubhavāmā’’ti.
Indeed, people say, "We have come to a place never visited before; we are experiencing an object never experienced before," when they arrive at a place never visited before or experience an object never experienced before.
Thật vậy, khi đến một nơi chưa từng đến hoặc trải nghiệm một đối tượng chưa từng trải nghiệm, người ta nói: “Chúng ta đã đến một nơi chưa từng đến, chúng ta đang trải nghiệm một đối tượng chưa từng trải nghiệm.”
Yā cassa pavatti, ayameva ṭhiti nāmāti ṭhitiyā bhāvetītipi vattuṃ vaṭṭati.
And its occurrence is called 'stability'; thus, it is also proper to say that it develops for stability.
Sự vận hành của nó chính là sự an trú (ṭhiti), và cũng có thể nói rằng nó tu tập để an trú (ṭhitiyā bhāveti).
248. Vimokkhakathāyaṃ vimokkheti kenaṭṭhena vimokkhā, adhimuccanaṭṭhena.
248. In the chapter on Liberations (Vimokkha), what is the meaning of vimokkha? It means liberation through determination (adhimuccana).
248. Trong phần giải thích về các Giải Thoát (Vimokkha), tại sao chúng được gọi là giải thoát? Bởi vì chúng có nghĩa là sự giải thoát đặc biệt (adhimuccanaṭṭhena).
Ko panāyaṃ adhimuccanaṭṭho nāma?
What, then, is this meaning of determination?
Vậy ý nghĩa của sự giải thoát đặc biệt này là gì?
Paccanīkadhammehi ca suṭṭhu muccanaṭṭho, ārammaṇe ca abhirativasena suṭṭhu muccanaṭṭho, pituaṅke vissaṭṭhaṅgapaccaṅgassa dārakassa sayanaṃ viya aniggahitabhāvena nirāsaṅkatāya ārammaṇe pavattīti vuttaṃ hoti.
It is the meaning of being thoroughly liberated from opposing dhammas and the meaning of being thoroughly liberated (from attachment) to the object through delight, which means that the jhāna proceeds in the object without being held back, without apprehension, like a child resting its limbs freely in its father’s lap.
Đó là ý nghĩa của sự giải thoát hoàn toàn khỏi các pháp đối nghịch, ý nghĩa của sự giải thoát hoàn toàn khỏi đối tượng do sự thích thú quá mức, và ý nghĩa của sự vận hành trên đối tượng một cách không bị kìm kẹp, không lo lắng, giống như đứa trẻ nằm trong lòng cha với tay chân thả lỏng.
Ayaṃ panattho pacchimavimokkhe natthi, purimesu sabbesu atthi.
However, this meaning does not exist in the last vimokkha, but it exists in all the preceding ones.
Tuy nhiên, ý nghĩa này không có trong giải thoát cuối cùng, nhưng có trong tất cả các giải thoát trước đó.
Rūpī rūpāni passatīti ettha ajjhattakesādīsu nīlakasiṇādivasena uppāditaṃ rūpajjhānaṃ rūpaṃ, tadassa atthīti rūpī.
In the phrase rūpī rūpāni passati (being material, one sees material forms), the rūpa-jhāna developed in the internal hair, etc., as a blue kasiṇa, etc., is rūpa; one who possesses it is rūpī (material).
Trong câu “Người có sắc thấy các sắc” (Rūpī rūpāni passati), “người có sắc” (rūpī) có nghĩa là người có thiền sắc giới (rūpajjhāna) được phát triển trên các sắc bên trong như tóc, v.v., theo cách của kasiṇa màu xanh, v.v.
Bahiddhā rūpāni passatīti bahiddhāpi nīlakasiṇādīni rūpāni jhānacakkhunā passati.
Bahiddhā rūpāni passati (one sees external material forms) means one also sees external blue kasiṇas, etc., with the eye of jhāna.
“Thấy các sắc bên ngoài” (Bahiddhā rūpāni passati) có nghĩa là thấy các sắc bên ngoài như kasiṇa màu xanh, v.v., bằng nhãn thiền.
Iminā ajjhatta bahiddhāvatthukesu kasiṇesu uppāditajjhānassa puggalassa cattāripi rūpāvacarajjhānāni dassitāni.
By this, all four rūpāvacara-jhānas of a person who has developed jhāna based on both internal and external objects (kasiṇas) are shown.
Điều này cho thấy bốn tầng thiền sắc giới của người đã phát triển thiền trên các kasiṇa có đối tượng bên trong và bên ngoài.
Ajjhattaṃ arūpasaññīti ajjhattaṃ na rūpasaññī, attano kesādīsu anuppāditarūpāvacarajjhānoti attho.
Ajjhattaṃ arūpasaññī (internally perceiving no form) means internally one does not perceive form; this means one has not developed a rūpāvacara-jhāna regarding one's own hair, etc.
“Bên trong không có tưởng về sắc” (Ajjhattaṃ arūpasaññī) có nghĩa là bên trong không có tưởng về sắc, tức là thiền sắc giới chưa được phát triển trên tóc, v.v., của chính mình.
Iminā bahiddhā parikammaṃ katvā bahiddhāva uppāditajjhānassa rūpāvacarajjhānāni dassitāni.
By this, the rūpāvacara-jhānas of a person who has performed preparatory work externally and developed jhāna externally are shown.
Điều này cho thấy các thiền sắc giới của người đã thực hành sơ khởi bên ngoài và phát triển thiền ngay trên đối tượng bên ngoài.
Subhanteva adhimutto hotīti iminā suvisuddhesu nīlādīsu vaṇṇakasiṇesu jhānāni dassitāni.
Subhanteva adhimutto hoti (one is intent on the beautiful as it is) implies jhānas in very pure blue kasiṇas, etc., color kasiṇas.
“Chỉ chuyên chú vào sự đẹp đẽ” (Subhanteva adhimutto hoti) cho thấy các thiền định trên các kasiṇa màu sắc như xanh, v.v., rất trong sạch.
Tattha kiñcāpi antoappanāyaṃ subhanti ābhogo natthi, yo pana suvisuddhaṃ subhakasiṇaṃ ārammaṇaṃ katvā viharati, so yasmā subhanti adhimutto hotīti vattabbataṃ āpajjati, tasmā evaṃ desanā katā.
Although there is no advertence of 'beautiful' in the absorption (appanā), such a teaching is given because one who dwells making a very pure, beautiful kasiṇa an object becomes amenable to being called 'intent on the beautiful'.
Mặc dù trong sự an định (appanā) không có sự chú tâm vào “đẹp đẽ”, nhưng vì người sống với kasiṇa đẹp đẽ, rất trong sạch làm đối tượng được gọi là “chuyên chú vào sự đẹp đẽ”, nên lời dạy được trình bày như vậy.
Paṭisambhidāmagge pana ‘‘kathaṃ subhanteva adhimutto hotīti vimokkho.
However, in the Paṭisambhidāmagga, it is stated: "Kathaṃ subhanteva adhimutto hoti (How is one intent on the beautiful as it is?) is a vimokkha.
Tuy nhiên, trong Paṭisambhidāmagga, có nói: “Giải thoát là thế nào là chuyên chú vào sự đẹp đẽ?
Idha bhikkhu mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati…pe… mettāya bhāvitattā sattā appaṭikūlā honti.
Here, a bhikkhu dwells pervading one direction with a mind imbued with loving-kindness… (etc.)… due to the development of loving-kindness, beings become not repulsive.
Ở đây, một tỳ-khưu an trú trải khắp một phương với tâm từ bi… (v.v.)… do tu tập từ bi, các chúng sinh trở nên không đáng ghét.
Karuṇāsahagatena, muditāsahagatena, upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati…pe… upekkhāya bhāvitattā sattā appaṭikūlā honti.
One dwells pervading one direction with a mind imbued with compassion, with sympathetic joy, with equanimity… (etc.)… due to the development of equanimity, beings become not repulsive.
Vị ấy an trú trải khắp một phương với tâm bi, tâm hỷ, tâm xả… (v.v.)… do tu tập xả, các chúng sinh trở nên không đáng ghét.
Evaṃ subhanteva adhimutto hotīti vimokkho’’ti (paṭi. ma. 1.212) vuttaṃ.
Thus, subhanteva adhimutto hoti is a vimokkha.”
Như vậy, giải thoát là chuyên chú vào sự đẹp đẽ.”
249. Abhibhāyatanakathāyaṃ abhibhāyatanānīti abhibhavanakāraṇāni.
249. In the section on Abhibhāyatanas (bases for mastery), abhibhāyatanāni means causes for mastery.
249. Trong phần giải thích về các Thắng Xứ (Abhibhāyatana), “Thắng xứ” (Abhibhāyatanāni) có nghĩa là những nguyên nhân của sự vượt trội.
Kiṃ abhibhavanti?
What do they master?
Chúng vượt trội điều gì?
Paccanīkadhammepi ārammaṇānipi.
Opposing dhammas and also objects.
Chúng vượt trội cả các pháp đối nghịch và các đối tượng.
Tāni hi paṭipakkhabhāvena paccanīkadhamme abhibhavanti, puggalassa ñāṇuttaritāya ārammaṇāni.
For they master opposing dhammas by way of being opponents, and objects by the superiority of one's knowledge.
Thật vậy, chúng vượt trội các pháp đối nghịch bằng cách đối lập, và vượt trội các đối tượng bằng sự ưu việt của trí tuệ của hành giả.
Ajjhattaṃ rūpasaññītiādīsu pana ajjhattarūpe parikammavasena ajjhattaṃ rūpasaññī nāma hoti.
However, in ajjhattaṃ rūpasaññī (perceiving a material form internally) and so forth, one is called ajjhattaṃ rūpasaññī due to the preparatory practice on internal rūpa.
Trong các câu như “Bên trong có tưởng về sắc” (Ajjhattaṃ rūpasaññī), hành giả được gọi là “bên trong có tưởng về sắc” theo phương pháp chuẩn bị (parikamma) trên các sắc bên trong.
Ajjhattañca nīlaparikammaṃ karonto kese vā pitte vā akkhitārakāya vā karoti, pītaparikammaṃ karonto mede vā chaviyā vā hatthatalapādatalesu vā akkhīnaṃ pītaṭṭhāne vā karoti, lohitaparikammaṃ karonto maṃse vā lohite vā jivhāya vā akkhīnaṃ rattaṭṭhāne vā karoti, odātaparikammaṃ karonto aṭṭhimhi vā dante vā nakhe vā akkhīnaṃ setaṭṭhāne vā karoti.
When performing blue preparatory work internally, one does so on the hair, bile, or pupils of the eyes; when performing yellow preparatory work, one does so on fat, skin, palms, soles of the feet, or the yellow parts of the eyes; when performing red preparatory work, one does so on flesh, blood, tongue, or the red parts of the eyes; when performing white preparatory work, one does so on bone, teeth, nails, or the white parts of the eyes.
Khi thực hiện kasiṇa màu xanh bên trong, vị ấy thực hiện trên tóc, mật hoặc con ngươi; khi thực hiện kasiṇa màu vàng, vị ấy thực hiện trên mỡ, da, lòng bàn tay, lòng bàn chân hoặc phần vàng của mắt; khi thực hiện kasiṇa màu đỏ, vị ấy thực hiện trên thịt, máu, lưỡi hoặc phần đỏ của mắt; khi thực hiện kasiṇa màu trắng, vị ấy thực hiện trên xương, răng, móng tay hoặc phần trắng của mắt.
Taṃ pana sunīlaṃ supītakaṃ sulohitakaṃ suodātaṃ na hoti, asuvisuddhameva hoti.
However, that is not truly blue, truly yellow, truly red, or truly white; it is always impure.
Tuy nhiên, những sắc đó không phải là rất xanh, rất vàng, rất đỏ, rất trắng, mà chỉ là không hoàn toàn trong sạch.
Eko bahiddhā rūpāni passatīti yassetaṃ parikammaṃ ajjhattaṃ uppannaṃ hoti, nimittaṃ pana bahiddhā, so evaṃ ajjhattaṃ parikammassa bahiddhā ca appanāya vasena – ‘‘ajjhattaṃ rūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passatī’’ti vuccati.
Eko bahiddhā rūpāni passati (one sees external material forms) means that the person for whom this preparatory work has arisen internally, but the sign (nimitta) has arisen externally, is called "internally perceiving a material form, one sees external material forms" in terms of the internal preparatory work and external absorption.
“Một vị thấy các sắc bên ngoài” (Eko bahiddhā rūpāni passati) có nghĩa là vị có sự chuẩn bị (parikamma) phát sinh bên trong, nhưng tướng (nimitta) lại ở bên ngoài, vị ấy được gọi là “bên trong có tưởng về sắc, một vị thấy các sắc bên ngoài” theo cách chuẩn bị bên trong và an định (appanā) bên ngoài.
Parittānīti avaḍḍhitāni.
Parittāni (limited) means undeveloped.
“Nhỏ” (Parittāni) có nghĩa là chưa được phát triển.
Suvaṇṇadubbaṇṇānīti suvaṇṇāni vā hontu dubbaṇṇāni vā, parittavaseneva idamabhibhāyatanaṃ vuttanti veditabbaṃ.
Suvaṇṇadubbaṇṇāni (beautiful or ugly) means whether they are beautiful or ugly, this abhibhāyatana is understood to be spoken of only in terms of being limited.
“Đẹp hay xấu” (Suvaṇṇadubbaṇṇāni) có nghĩa là dù đẹp hay xấu, cần hiểu rằng thắng xứ này được nói đến theo phương diện nhỏ bé.
Tāni abhibhuyyāti yathā nāma sampannagahaṇiko kaṭacchumattaṃ bhattaṃ labhitvā ‘‘kimettha bhuñjitabbaṃ atthī’’ti saṅkaḍḍhitvā ekakabaḷameva karoti, evamevaṃ ñāṇuttariko puggalo visadañāṇo – ‘‘kimettha parittake ārammaṇe samāpajjitabbaṃ atthi, nāyaṃ mama bhāro’’ti tāni rūpāni abhibhavitvā samāpajjati, saha nimittuppādenevettha appanaṃ pāpetīti attho.
Tāni abhibhuyya (having mastered them) means just as a person with a good appetite, upon receiving a ladleful of rice, asks, "What is there to eat here?" and gathers it into a single mouthful, so too, the person with superior knowledge and clear wisdom asks, "What is there to attain absorption in such a limited object? This is not a burden for me," and having mastered those rūpas, attains absorption, meaning that one attains absorption immediately upon the arising of the sign (nimitta).
“Vượt qua chúng” (Tāni abhibhuyyā) giống như một người ăn nhiều, khi nhận được một muỗng cơm, nói: “Có gì để ăn ở đây đâu?” rồi gom lại thành một miếng lớn mà ăn; cũng vậy, một hành giả có trí tuệ siêu việt, có trí tuệ trong sáng, nói: “Có gì để nhập định ở đối tượng nhỏ bé này đâu? Đây không phải là gánh nặng đối với ta,” rồi vượt qua các sắc đó mà nhập định, tức là đạt đến sự an định (appanā) ngay khi tướng (nimitta) phát sinh.
Jānāmi passāmīti iminā panassa ābhogo kathito, so ca kho samāpattito vuṭṭhitassa, na antosamāpattiyaṃ. Evaṃsaññī hotīti ābhogasaññāyapi jhānasaññāyapi evaṃsaññī hoti.
Jānāmi passāmi (I know, I see) expresses his advertence, and that advertence belongs to one who has emerged from absorption, not while in absorption. Evaṃsaññī hoti (one has such a perception) means one has such a perception both by the perception of advertence and by the perception of jhāna.
“Tôi biết, tôi thấy” (Jānāmi passāmi) cho thấy sự chú tâm của vị ấy, và sự chú tâm này là của người đã xuất định, không phải trong khi nhập định. “Vị ấy có tưởng như vậy” (Evaṃsaññī hoti) có nghĩa là vị ấy có tưởng như vậy cả trong tưởng chú tâm (ābhogasaññā) và tưởng thiền định (jhānasaññā).
Abhibhavasaññā hissa antosamāpattiyaṃ atthi, ābhogasaññā pana samāpattito vuṭṭhitasseva.
Indeed, the perception of mastery is present within absorption, but the perception of advertence is only for one who has emerged from absorption.
Thật vậy, tưởng vượt trội (abhibhavasaññā) có trong khi nhập định, nhưng tưởng chú tâm (ābhogasaññā) chỉ có khi đã xuất định.
Appamāṇānīti vaḍḍhitappamāṇāni, mahantānīti attho.
Appamāṇāni (immeasurable) means those that have expanded in measure, meaning large.
“Vô lượng” (Appamāṇāni) có nghĩa là đã được phát triển đến mức vô lượng, tức là lớn lao.
Abhibhuyyāti ettha pana yathā mahagghaso puriso ekaṃ bhattavaḍḍhitakaṃ labhitvā ‘‘aññāpi hotu, aññāpi hotu, kimesā mayhaṃ karissatī’’ti taṃ na mahantato passati, evameva ñāṇuttaro puggalo visadañāṇo ‘‘kimettha samāpajjitabbaṃ, nayidaṃ appamāṇaṃ, na mayhaṃ cittekaggatākaraṇe bhāro atthī’’ti tāni abhibhavitvā samāpajjati, saha nimittuppādenevettha appanaṃ pāpetīti attho.
Here, regarding the term Abhibhuyyā, it means that just as a gluttonous man, having obtained one serving of rice, thinks, ‘‘Let there be more, let there be more, what will this do for me?’’ and does not regard it as significant; even so, a person with superior knowledge and clear wisdom thinks, ‘‘What is there to attain here? This is not limitless. There is no burden for me in concentrating my mind,’’ and having overcome those things, he attains absorption (samāpajjati). Thus, the meaning is that he attains appanā here immediately upon the arising of the sign (nimitta).
Trong câu “Vượt qua chúng” (Abhibhuyyā), giống như một người ăn nhiều, khi nhận được một phần cơm, nói: “Hãy có thêm nữa, hãy có thêm nữa, phần này có làm gì được ta đâu?” và không xem đó là nhiều; cũng vậy, một hành giả có trí tuệ siêu việt, có trí tuệ trong sáng, nói: “Có gì để nhập định ở đây đâu? Đây không phải là vô lượng, không phải là gánh nặng để tâm ta đạt đến nhất tâm,” rồi vượt qua chúng mà nhập định, tức là đạt đến sự an định (appanā) ngay khi tướng (nimitta) phát sinh.
Ajjhattaṃ arūpasaññīti alābhitāya vā anatthikatāya vā ajjhattarūpe parikammasaññāvirahito.
Ajjhattaṃ arūpasaññī means one who is devoid of the preparatory sign (parikamma-saññā) for internal physical forms, either due to not obtaining it or not desiring it.
“Bên trong không có tưởng về sắc” (Ajjhattaṃ arūpasaññī) có nghĩa là không có tưởng về sự chuẩn bị (parikamma) trên các sắc bên trong do không đạt được hoặc không cần thiết.
Eko bahiddhā rūpāni passatīti yassa parikammampi nimittampi bahiddhāva uppannaṃ, so evaṃ bahiddhā parikammassa ceva appanāya ca vasena – ‘‘ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passatī’’ti vuccati.
Eko bahiddhā rūpāni passati means that the person for whom both the preparatory work (parikamma) and the sign (nimitta) arose externally is called ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati due to the external preparatory work and absorption (appanā).
Một người quán sát các sắc bên ngoài (Eko bahiddhā rūpāni passati) có nghĩa là: đối với người mà cả sự chuẩn bị (parikamma) và tướng (nimitta) đều phát sinh từ bên ngoài, người ấy được gọi là “một người quán sát các sắc bên ngoài với tưởng về vô sắc bên trong (ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati)” theo cách thức của sự chuẩn bị và an chỉ bên ngoài như vậy.
Sesamettha catutthābhibhāyatane vuttanayameva.
The rest here is in the same manner as explained in the fourth abhibhāyatana.
Những phần còn lại ở đây cũng theo cách đã nói trong Tứ Tăng Thắng Xứ (catutthābhibhāyatana).
Imesu pana catūsu parittaṃ vitakkacaritavasena āgataṃ, appamāṇaṃ mohacaritavasena, suvaṇṇaṃ dosacaritavasena, dubbaṇṇaṃ rāgacaritavasena.
Among these four, the limited (paritta) is presented according to the thought-dominant (vitakka-carita) temperament, the immeasurable (appamāṇa) according to the delusion-dominant (moha-carita), the beautiful (suvaṇṇa) according to the hatred-dominant (dosa-carita), and the unattractive (dubbaṇṇa) according to the greed-dominant (rāga-carita).
Trong bốn pháp này, tướng nhỏ (parittaṃ) xuất hiện theo cách của người có nhiều tầm (vitakkacarita), tướng vô lượng (appamāṇaṃ) theo cách của người có nhiều si (mohacarita), tướng tốt đẹp (suvaṇṇaṃ) theo cách của người có nhiều sân (dosacarita), và tướng xấu xí (dubbaṇṇaṃ) theo cách của người có nhiều tham (rāgacarita).
Etesañhi etāni sappāyāni.
For these temperaments, these are suitable.
Thật vậy, những điều này là phù hợp với họ.
Sā ca nesaṃ sappāyatā vitthārato visuddhimaggecariyaniddese vuttā.
And their suitability is explained in detail in the Cariya-niddesa of the Visuddhimagga.
Và sự phù hợp của chúng đã được trình bày chi tiết trong phần giải thích về các loại tánh hạnh (cariya-niddesa) trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Pañcamaabhibhāyatanādīsu nīlānīti sabbasaṅgāhikavasena vuttaṃ.
In the fifth abhibhāyatana and so on, nīlāni is stated in a general comprehensive sense.
Trong Ngũ Tăng Thắng Xứ (pañcamaabhibhāyatana) và các pháp khác, màu xanh (nīlāni) được nói theo cách bao gồm tất cả.
Nīlavaṇṇānīti vaṇṇavasena.
Nīlavaṇṇāni is by way of color.
Có sắc xanh (nīlavaṇṇāni) là theo phương diện sắc.
Nīlanidassanānīti nidassanavasena.
Nīlanidassanāni is by way of appearance.
Có tướng xanh (nīlanidassanāni) là theo phương diện tướng.
Apaññāyamānavivarāni asambhinnavaṇṇāni ekanīlāneva hutvā dissantīti vuttaṃ hoti.
It means that they appear as uniformly blue, with no discernible openings and with unmixed colors.
Điều này có nghĩa là chúng xuất hiện như một khối màu xanh duy nhất, không có khoảng trống có thể nhận biết được và không có màu sắc pha trộn.
Nīlanibhāsānīti idaṃ pana obhāsavasena vuttaṃ, nīlobhāsāni nīlapabhāyuttānīti attho.
Nīlanibhāsāni is stated by way of radiance; it means having blue radiance, endowed with blue effulgence.
Tuy nhiên, từ có ánh sáng xanh (nīlanibhāsāni) này được nói theo phương diện ánh sáng, có nghĩa là chúng có ánh sáng xanh, được kết hợp với sự rực rỡ màu xanh.
Etena nesaṃ suvisuddhataṃ dasseti.
By this, it shows their extreme purity.
Với điều này, Ngài chỉ ra sự trong sạch tuyệt đối của chúng.
Visuddhavaṇṇavaseneva hi imāni cattāri abhibhāyatanāni vuttāni.
Indeed, these four abhibhāyatanas are spoken of by way of pure color.
Thật vậy, bốn Tăng Thắng Xứ này được nói đến chủ yếu theo phương diện sắc trong sạch.
Umāpupphanti etañhi pupphaṃ siniddhaṃ muduṃ dissamānampi nīlameva hoti.
Umāpupphaṃ: this flower, even when seen as smooth and soft, is blue.
Hoa lanh (umāpupphaṃ) – bông hoa này, dù trông có vẻ mềm mại và mịn màng, nhưng lại có màu xanh.
Girikaṇṇikapupphādīni pana dissamānāni setadhātukāni honti.
Girikaṇṇika flowers and others, however, appear with a white essence.
Tuy nhiên, hoa đậu biếc (girikaṇṇikāpuppha) và các loại hoa khác, khi nhìn thấy, lại có màu trắng.
Tasmā idameva gahitaṃ, na tāni.
Therefore, only this (umā flower) is taken, not those others.
Vì vậy, chỉ hoa lanh được chọn, không phải những loại hoa kia.
Bārāṇaseyyakanti bārāṇasiyaṃ bhavaṃ.
Bārāṇaseyyakaṃ means "produced in Bārāṇasī."
Từ Bārāṇasī (Bārāṇaseyyakaṃ) có nghĩa là được sản xuất ở Bārāṇasī.
Tattha kira kappāsopi mudu, suttakantikāyopi tantavāyāpi chekā, udakampi suci siniddhaṃ, tasmā vatthaṃ ubhatobhāgavimaṭṭhaṃ hoti, dvīsu passesu maṭṭhaṃ mudu siniddhaṃ khāyati.
There, it is said, the cotton is soft, the spinners and weavers are skilled, and the water is clean and smooth; therefore, the cloth is well-finished on both sides, appearing smooth, soft, and lustrous on both sides.
Ở đó, bông vải mềm mại, những người xe chỉ và thợ dệt đều khéo léo, và nước thì sạch sẽ, mịn màng; do đó, vải được làm mịn ở cả hai mặt, mềm mại và mịn màng khi chạm vào ở cả hai phía.
Pītānītiādīsu imināva nayena attho veditabbo.
In pītāni and so on, the meaning should be understood in the same way.
Ý nghĩa của các từ như màu vàng (pītāni) và các từ khác phải được hiểu theo cách này.
‘‘Nīlakasiṇaṃ uggaṇhanto nīlasmiṃ nimittaṃ gaṇhāti pupphasmiṃ vā vatthasmiṃ vā vaṇṇadhātuyā vā’’tiādikaṃ panettha kasiṇakaraṇañceva parikammañca appanāvidhānañca sabbaṃ visuddhimagge vitthārato vuttameva.
All the procedures for kasiṇa-making, preparatory work (parikamma), and attainment (appanā), such as "one who develops the blue kasiṇa perceives the sign in blue, in a flower, or in cloth, or in a colored substance," are fully explained in the Visuddhimagga.
Và tất cả các chi tiết về việc tạo ra biến xứ (kasiṇa), sự chuẩn bị (parikamma) và cách thức an chỉ (appanāvidhāna) ở đây, như “người tu tập biến xứ xanh lấy tướng xanh từ hoa, vải, hoặc sắc đại,” v.v., đều đã được trình bày chi tiết trong Thanh Tịnh Đạo.
250. Kasiṇakathāyaṃ sakalaṭṭhena kasiṇāni, tadārammaṇānaṃ dhammānaṃ khettaṭṭhena adhiṭṭhānaṭṭhena vā āyatanāni.
250. In the kasiṇa discourse, they are called kasiṇāni by the sense of being complete and āyatanāni by the sense of being the field or basis for those states that have them as their object.
250. Trong phần nói về biến xứ (kasiṇa), chúng được gọi là biến xứ (kasiṇāni) theo nghĩa toàn bộ, và là xứ (āyatanāni) theo nghĩa là trường hoặc là nền tảng cho các pháp có đối tượng là chúng.
Uddhanti upari gaganatalābhimukhaṃ.
Uddhaṃ means upwards, facing the celestial sphere.
Hướng lên (Uddhaṃ) có nghĩa là hướng lên trên, về phía bầu trời.
Adhoti heṭṭhā bhūmitalābhimukhaṃ.
Adho means downwards, facing the ground level.
Hướng xuống (Adho) có nghĩa là hướng xuống dưới, về phía mặt đất.
Tiriyanti khettamaṇḍalamiva samantā paricchinditvā.
Tiriyaṃ means all around, encompassing it like a circular field.
Ngang qua (Tiriyaṃ) có nghĩa là bao quanh khắp mọi phía như một vòng tròn cánh đồng.
Ekacco hi uddhameva kasiṇaṃ vaḍḍheti, ekacco adho, ekacco samantato.
Indeed, some develop the kasiṇa only upwards, some downwards, some all around.
Thật vậy, một số người mở rộng biến xứ chỉ lên trên, một số người chỉ xuống dưới, và một số người mở rộng khắp mọi phía.
Tena tena kāraṇena evaṃ pasāreti ālokamiva rūpadassanakāmo.
For various reasons, one thus spreads it, just as one who desires to see forms spreads light.
Vì những lý do đó, người ấy mở rộng nó như ánh sáng, với mong muốn nhìn thấy sắc.
Tena vuttaṃ – ‘‘pathavīkasiṇameko sañjānāti uddhaṃadhotiriya’’nti.
Therefore it is said: "One perceives the earth kasiṇa upwards, downwards, and across."
Vì thế, đã nói: “Một người nhận biết biến xứ đất lên trên, xuống dưới, và ngang qua.”
Advayanti disāanudisāsu advayaṃ.
Advayaṃ means "not dual" in the principal and intermediate directions.
Không hai (Advayaṃ) có nghĩa là không hai ở các hướng và các hướng phụ.
Idaṃ pana ekassa aññabhāvānupagamanatthaṃ vuttaṃ.
This is said to prevent one (kasiṇa) from becoming another.
Điều này được nói để chỉ rằng một cái không trở thành cái khác.
Yathā hi udakaṃ paviṭṭhassa sabbadisāsu udakameva hoti anaññaṃ, evamevaṃ pathavīkasiṇaṃ pathavīkasiṇameva hoti, natthi tassa añño kasiṇasambhedoti.
Just as for one who has entered water, there is only water in all directions and nothing else, so too, the earth kasiṇa is only the earth kasiṇa; there is no admixture of another kasiṇa in it. This should be understood.
Cũng như khi một người đi vào nước, ở khắp mọi hướng chỉ có nước chứ không có gì khác, thì cũng vậy, biến xứ đất chỉ là biến xứ đất, không có sự pha trộn với bất kỳ biến xứ nào khác.
Esa nayo sabbattha.
This method applies everywhere.
Nguyên tắc này áp dụng cho tất cả.
Appamāṇanti idaṃ tassa tassa pharaṇaappamāṇavasena vuttaṃ.
Appamāṇaṃ is said according to the immeasurability of its pervasion.
Vô lượng (Appamāṇaṃ) được nói theo nghĩa sự lan tỏa của nó là vô lượng.
Tañhi cetasā pharanto sakalameva pharati, ayamassa ādi, idaṃ majjhanti pamāṇaṃ gaṇhātīti.
For when one pervades it with the mind, one pervades the entire thing, without taking any measure as "this is its beginning, this is its middle."
Khi người ấy lan tỏa nó bằng tâm, người ấy lan tỏa toàn bộ, không có giới hạn nào như “đây là khởi đầu của nó, đây là giữa của nó.”
Viññāṇakasiṇanti cettha kasiṇugghāṭimākāse pavattaṃ viññāṇaṃ.
Here, viññāṇakasiṇaṃ refers to the consciousness that arises in the space opened up by the kasiṇa.
Ở đây, biến xứ thức (viññāṇakasiṇaṃ) là thức phát sinh trong không gian mở rộng từ biến xứ.
Tattha kasiṇavasena kasiṇugghāṭimākāse, kasiṇugghāṭimākāsavasena tattha pavattaviññāṇe uddhaṃadhotiriyatā veditabbā.
Here, the upward, downward, and transversal nature should be understood with respect to the space opened by the kasiṇa, by way of the kasiṇa; and with respect to the consciousness arising there, by way of the space opened by the kasiṇa.
Ở đó, sự lan tỏa lên trên, xuống dưới và ngang qua phải được hiểu là trong không gian mở rộng từ biến xứ theo cách của biến xứ, và trong thức phát sinh ở đó theo cách của không gian mở rộng từ biến xứ.
Ayamettha saṅkhepo.
This is a summary here.
Đây là tóm tắt ở đây.
Kammaṭṭhānabhāvanānayena panetāni pathavīkasiṇādīni vitthārato visuddhimagge vuttāneva.
However, these earth kasiṇas and so on are already extensively explained in the Visuddhimagga in the manner of meditation practice (kammaṭṭhāna-bhāvanā).
Tuy nhiên, các biến xứ đất, v.v., này đã được trình bày chi tiết trong Thanh Tịnh Đạo theo cách tu tập thiền định (kammaṭṭhāna).
Idhāpi ciṇṇavasibhāveneva abhiññāvosānapāramippattā hontīti veditabbā.
Here too, it should be understood that they attain abhiññāvosānapāramippattā through practiced mastery (ciṇṇa-vasībhāva).
Ở đây cũng vậy, cần hiểu rằng người ta đạt đến sự hoàn hảo tối thượng của các thắng trí chỉ bằng sự thuần thục.
Tathā ito anantaresu catūsu jhānesu.
Similarly, in the four jhāna immediately following this.
Cũng vậy, trong bốn thiền kế tiếp từ đây.
Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ mahāassapurasutte vuttameva.
What needs to be said here is already stated in the Mahā-assapura Sutta.
Những gì cần nói ở đây đã được nói trong kinh Mahāassapura.
252. Vipassanāñāṇe pana rūpītiādīnamattho vuttoyeva.
252. In insight knowledge (vipassanā-ñāṇa), the meaning of rūpī and so on has already been explained.
252. Tuy nhiên, trong tuệ quán (vipassanāñāṇa), ý nghĩa của các từ như "có sắc" (rūpī), v.v., đã được nói đến rồi.
Ettha sitamettha paṭibaddhanti ettha cātumahābhūtike kāye nissitañca paṭibaddhañca.
Ettha sitaṃ ettha paṭibaddhaṃ means "rooted here and bound here" in this body composed of the four great elements.
Dựa vào đây, gắn liền với đây (Ettha sitamettha paṭibaddhaṃ) có nghĩa là dựa vào và gắn liền với thân tứ đại này.
Subhoti sundaro.
Subho means "beautiful."
Trong sạch (Subho) có nghĩa là tốt đẹp.
Jātimāti suparisuddhaākarasamuṭṭhito.
Jātimā means "arisen from a very pure source."
Có nguồn gốc tốt (Jātimā) có nghĩa là xuất phát từ một nguồn hoàn toàn tinh khiết.
Suparikammakatoti suṭṭhu kataparikammo apanītapāsāṇasakkharo.
Suparikammakato means "well-prepared," with stones and gravel removed.
Được gia công tốt (Suparikammakato) có nghĩa là được gia công kỹ lưỡng, đã loại bỏ đá và sỏi.
Acchoti tanucchavi.
Accho means "thin-skinned" or "clear."
Trong suốt (Accho) có nghĩa là da mỏng.
Vippasannoti suṭṭhu vippasanno.
Vippasanno means "very clear" or "serene."
Rất trong sáng (Vippasanno) có nghĩa là rất trong sáng.
Sabbākārasampannoti dhovana vedhanādīhi sabbehi ākārehi sampanno.
Sabbākārasampanno means "accomplished in all aspects" through washing, drilling, and so on.
Hoàn hảo mọi mặt (Sabbākārasampanno) có nghĩa là hoàn hảo mọi mặt qua việc rửa, khoan, v.v.
Nīlantiādīhi vaṇṇasampattiṃ dasseti.
By nīlaṃ and so on, the perfection of color is shown.
Với các từ như xanh (nīla), v.v., Ngài chỉ ra sự hoàn hảo về màu sắc.
Tādisañhi āvutaṃ pākaṭaṃ hoti.
Indeed, such a strung (thread) becomes manifest.
Thật vậy, một sợi chỉ được xỏ qua như vậy sẽ trở nên rõ ràng.
Evameva khoti ettha evaṃ upamāsaṃsandanaṃ veditabbaṃ – maṇi viya hi karajakāyo.
Here, in Evameva kho, the comparison should be understood thus: the karajakāya is like a gem.
253. Cũng vậy (Evameva kho) ở đây, cần hiểu sự so sánh này: thân thể được sinh ra giống như viên ngọc.
Āvutasuttaṃ viya vipassanāñāṇaṃ.
Insight knowledge (vipassanā-ñāṇa) is like the strung thread.
Tuệ quán giống như sợi chỉ được xỏ qua.
Cakkhumā puriso viya vipassanālābhī bhikkhu.
The bhikkhu who has gained insight is like the man with eyes.
Tỳ-kheo đạt được tuệ quán giống như người đàn ông có mắt.
Hatthe karitvā paccavekkhato ‘‘ayaṃ kho maṇī’’ti maṇino āvibhūtakālo viya vipassanāñāṇaṃ abhinīharitvā nisinnassa bhikkhuno cātumahābhūtikakāyassa āvibhūtakālo.
The moment when the gem becomes manifest, when the man with eyes holds it in his hand and reflects, "This is indeed a gem," is like the moment when the body composed of the four great elements becomes manifest to the bhikkhu who has brought insight knowledge to bear and is seated.
Thời điểm thân tứ đại trở nên rõ ràng đối với tỳ-kheo ngồi thiền với tuệ quán, giống như thời điểm viên ngọc trở nên rõ ràng khi người đàn ông có mắt cầm nó trong tay và quán sát, nói: “Đây là viên ngọc.”
‘‘Tatridaṃ suttaṃ āvuta’’nti suttassa āvibhūtakālo viya vipassanāñāṇaṃ abhinīharitvā nisinnassa bhikkhuno tadārammaṇānaṃ phassapañcamakānaṃ vā sabbacittacetasikānaṃ vā vipassanāñāṇasseva vā āvibhūtakāloti.
The moment when "this thread is strung in it" means the thread becomes manifest, just as for the bhikkhu who has brought insight knowledge to bear and is seated, the moment when those contact-fifth states or all mental states (citta-cetasikā) or insight knowledge itself becomes manifest.
Thời điểm các pháp có đối tượng là thân tứ đại, hoặc tất cả các tâm và tâm sở với xúc là thứ năm, hoặc chính tuệ quán trở nên rõ ràng đối với tỳ-kheo ngồi thiền với tuệ quán, giống như thời điểm sợi chỉ trở nên rõ ràng khi nói: “Sợi chỉ này đã được xỏ qua đó.”
Kiṃ panetaṃ ñāṇassa āvibhūtaṃ, puggalassāti.
Is this manifest to knowledge or to the individual?
Vậy, cái gì trở nên rõ ràng: tuệ quán hay người?
Ñāṇassa, tassa pana āvibhāvattā puggalassa āvibhūtāva honti.
It is manifest to knowledge, but due to its manifestation, it becomes manifest to the individual.
Tuệ quán. Nhưng vì tuệ quán trở nên rõ ràng, nên các pháp ấy cũng trở nên rõ ràng đối với người.
Idañca vipassanāñāṇaṃ maggassa anantaraṃ, evaṃ santepi yasmā abhiññāvāre āraddhe etassa antarāvāro natthi, tasmā idheva dassitaṃ.
And this insight knowledge (vipassanā-ñāṇa) is immediately subsequent to the path, yet because there is no intervening stage (antarāvāra) for it when the chapter on higher knowledges (abhiññā) is introduced, it is presented here.
Tuệ quán này ngay sau con đường (magga). Mặc dù vậy, vì không có khoảng trống cho tuệ quán này khi các thắng trí được bắt đầu, nên nó được chỉ ra ở đây.
Yasmā ca aniccādivasena akatasammasanassa dibbāya sotadhātuyā bheravasaddaṃ suṇanto pubbenivāsānussatiyā bherave khandhe anussarato dibbena cakkhunā bheravarūpaṃ passato bhayasantāso uppajjati, na aniccādivasena katasammasanassa, tasmā abhiññāpattassa bhayavinodakahetusampādanatthampi idaṃ idheva dassitaṃ.
And because fear and terror arise in one who has not made an investigation (sammasana) in terms of impermanence (anicca), etc., when hearing a terrifying sound with the divine ear element, when recalling terrifying aggregates with the recollection of past lives (pubbenivāsānussati), and when seeing a terrifying form with the divine eye, but not in one who has made an investigation in terms of impermanence, etc., therefore, this* has been shown here* even for the purpose of accomplishing the cause for dispelling fear for one who has attained the Abhiññās.
Và vì sự sợ hãi và kinh hoàng phát sinh ở người chưa quán sát theo cách vô thường, v.v., khi nghe âm thanh đáng sợ bằng thiên nhĩ, khi nhớ lại các uẩn đáng sợ bằng túc mạng trí, và khi nhìn thấy sắc đáng sợ bằng thiên nhãn, chứ không phải ở người đã quán sát theo cách vô thường, v.v., nên tuệ quán này cũng được chỉ ra ở đây để tạo ra nguyên nhân loại bỏ nỗi sợ hãi cho người đã đạt được thắng trí.
Idhāpi arahattavaseneva abhiññāvosānapāramippattatā veditabbā.
Here too, the perfection of the culmination of Abhiññā is to be understood as being solely by means of Arahantship.
Ở đây cũng vậy, cần hiểu rằng sự hoàn hảo tối thượng của các thắng trí đạt được chỉ bằng cách đạt đến A-la-hán.
253. Manomayiddhiyaṃ ciṇṇavasitāya.
253. In the mind-made psychic power (manomayiddhi), by having perfected mastery (vasitā).
253. Trong thần thông do ý tạo (manomayiddhi), là do sự thuần thục (vasitā) đã được tu tập.
Tattha manomayanti manena nibbattaṃ.
Therein, mind-made (manomaya) means produced by the mind.
Ở đó, do ý tạo (manomayaṃ) có nghĩa là được tạo ra bởi ý (tâm).
Sabbaṅgapaccaṅginti sabbehi aṅgehi ca paccaṅgehi ca samannāgataṃ.
With all limbs and minor limbs (sabbaṅgapaccaṅgi) means endowed with all main and minor parts.
Đầy đủ mọi chi phần và tiểu chi phần (Sabbaṅgapaccaṅgiṃ) có nghĩa là đầy đủ tất cả các chi phần chính và phụ.
Ahīnindriyanti saṇṭhānavasena avikalindriyaṃ.
With unblemished faculties (ahīnindriya) means with unmarred faculties in terms of bodily form.
Không khiếm khuyết các căn (Ahīnindriyaṃ) có nghĩa là các căn không bị khuyết tật về hình dạng.
Iddhimatā nimmitarūpañhi sace iddhimā odāto, tampi odātaṃ.
For if the psychic master is fair, the created form is also fair.
Thật vậy, nếu người có thần thông là người da trắng, thì hình tướng được hóa hiện cũng là da trắng.
Sace aviddhakaṇṇo, tampi aviddhakaṇṇanti evaṃ sabbākārehi tena sadisameva hoti.
If he has unpierced ears, the created form also has unpierced ears; thus, it is exactly similar to him in all respects.
Nếu người ấy không xỏ lỗ tai, thì hình tướng được hóa hiện cũng không xỏ lỗ tai; như vậy, nó hoàn toàn giống với người ấy về mọi mặt.
Muñjamhā īsikantiādi upamattayampi taṃ sadisabhāvadassanatthameva vuttaṃ.
The three similes beginning with "a reed from a muñja grass" were stated to show that similarity.
Ba ví dụ về " cọng cỏ từ cây muñja" này cũng được nói ra chỉ để chỉ rõ sự tương đồng.
Muñjasadisā eva hi tassa anto īsikā hoti.
For the inner reed (īsika) of the muñja grass is indeed similar to the muñja grass itself.
Thật vậy, cọng cỏ bên trong cây muñja giống hệt cây muñja.
Kosasadisoyeva asi, vaṭṭāya kosiyā vaṭṭaṃ asimeva pakkhipanti, patthaṭāya patthaṭaṃ.
A sword is just like its scabbard; they put a round sword into a round scabbard, and a flat sword into a flat scabbard.
Thanh gươm giống hệt vỏ bọc của nó; người ta chỉ cho thanh gươm tròn vào vỏ bọc tròn, và thanh gươm dẹt vào vỏ bọc dẹt.
Karaṇḍāti idampi ahikañcukassa nāmaṃ, na vilīvakaraṇḍakassa.
Karaṇḍa here is also a name for a snake's slough, not for a bamboo basket for a snake.
Từ karaṇḍā đây cũng là tên của lớp da rắn lột, chứ không phải là hộp đựng rắn.
Ahikañcuko hi ahinā sadisova hoti.
For a snake's slough is indeed similar to the snake.
Thật vậy, lớp da rắn lột giống hệt con rắn.
Tattha kiñcāpi ‘‘puriso ahiṃ karaṇḍā uddhareyyā’’ti hatthena uddharamāno viya dassito, atha kho cittenevassa uddharaṇaṃ veditabbaṃ.
Although it is shown as if a man pulls out a snake from a basket by hand, its extraction should be understood as being by mind.
Mặc dù ở đây có nói đến việc "một người đàn ông có thể rút con rắn ra khỏi hộp đựng rắn" như thể dùng tay rút ra, nhưng cần hiểu rằng đó là sự rút ra bằng ý chí (tâm).
Ayañhi ahi nāma sajātiyaṃ ṭhito, kaṭṭhantaraṃ vā rukkhantaraṃ vā nissāya, tacato sarīranikkaḍḍhanapayogasaṅkhātena thāmena, sarīraṃ khādamānaṃ viya purāṇatacaṃ jigucchantoti imehi catūhi kāraṇehi sayameva kañcukaṃ jahāti, na sakkā tato aññena uddharituṃ.
For this snake, being in its own species, relying on a tree hollow or a log hollow, by its strength, which is the effort of drawing its body out from its skin, as if biting its body, despising its old skin, abandons its slough by itself due to these four reasons; it cannot be pulled out by another.
Thật vậy, con rắn này, sống trong môi trường tự nhiên, nương tựa vào một khúc gỗ hoặc một thân cây, tự nó lột da bằng sức mạnh được gọi là sự cố gắng kéo thân ra khỏi lớp da cũ, như thể nó cắn xé thân mình, ghê tởm lớp da cũ; vì bốn lý do này, tự nó từ bỏ lớp da cũ, không thể có ai khác rút nó ra khỏi đó.
Tasmā cittena uddharaṇaṃ sandhāya idaṃ vuttanti veditabbaṃ.
Therefore, it should be understood that this statement refers to extraction by mind.
Vì vậy, cần hiểu rằng điều này được nói ra để ám chỉ việc rút ra bằng ý chí (tâm).
Iti muñjādisadisaṃ imassa bhikkhuno sarīraṃ, īsikādisadisaṃ nimmitarūpanti idamettha opammasaṃsandanaṃ.
Thus, the bhikkhu's body is likened to the muñja grass, etc., and the created form is likened to the reed, etc.; this is the comparison of the simile here.
Như vậy, thân của vị Tỳ-khưu này giống như cây muñja v.v., còn thân được hóa hiện giống như cọng cỏ v.v. — đây là sự so sánh trong ví dụ này.
Nimmānavidhānaṃ panettha parato ca iddhividhādipañcaabhiññākathā sabbākārena visuddhimagge vitthāritāti tattha vuttanayeneva veditabbā.
The method of creation (nimmānavidhāna) here, and further, the discourse on the five Abhiññās such as the Iddhividha, are fully expounded in the Visuddhimagga; thus, they should be understood in the manner stated there.
Còn về phương pháp hóa hiện ở đây, và sau đó, toàn bộ câu chuyện về năm thắng trí (abhiññā) như thần thông (iddhividhā) v.v., đã được giải thích chi tiết trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga), nên cần được hiểu theo cách đã nói ở đó.
Upamāmattameva hi idha adhikaṃ.
Only the simile is additional here.
Ở đây, chỉ có các ví dụ là phần bổ sung.
Tattha chekakumbhakārādayo viya iddhividhañāṇalābhī bhikkhu daṭṭhabbo.
Therein, a bhikkhu who has attained the knowledge of psychic power (iddhividhañāṇa) should be regarded as skillful potters, etc.
Trong đó, vị Tỳ-khưu đạt được thần thông trí (iddhividhañāṇa) cần được xem như những người thợ gốm lành nghề v.v.
Suparikammakatamattikādayo viya iddhividhañāṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
The knowledge of psychic power should be regarded as well-prepared clay, etc.
Thần thông trí cần được xem như đất sét đã được chuẩn bị kỹ lưỡng v.v.
Icchiticchitabhājanavikatiādikaraṇaṃ viya tassa bhikkhuno vikubbanaṃ daṭṭhabbaṃ.
The bhikkhu's transformation should be regarded as the creation of various desired vessels, etc.
Sự biến hóa của vị Tỳ-khưu ấy cần được xem như việc tạo ra các loại bình bát như mong muốn v.v.
Idhāpi ciṇṇavasitāvaseneva abhiññāvosānapāramippattatā veditabbā.
Here too, the perfection of the culmination of Abhiññā is to be understood as being solely by means of perfected mastery.
Ở đây cũng cần hiểu rằng sự thành tựu viên mãn của thắng trí (abhiññāvosānapāramippattatā) đạt được là do sự thực hành thuần thục (ciṇṇavasitā) mà thôi.
Tathā ito parāsu catūsu abhiññāsu.
And likewise for the four Abhiññās beyond this.
Tương tự như vậy đối với bốn thắng trí còn lại.
255. Tattha dibbasotadhātuupamāyaṃ saṅkhadhamoti saṅkhadhamako.
255. Therein, in the simile of the divine ear element (dibbasotadhātu), saṅkhadhamo means a conch-blower.
255. Trong ví dụ về thiên nhĩ thông (dibbasotadhātu), saṅkhadhamo có nghĩa là người thổi ốc tù và.
Appakasirenevāti niddukkheneva.
Appakasireneva means without difficulty.
Appakasirenevā có nghĩa là không khó khăn gì.
Viññāpeyyāti jānāpeyya.
Viññāpeyyā means would make known.
Viññāpeyyā có nghĩa là làm cho biết.
Tattha evaṃ cātuddisā viññāpente saṅkhadhamake ‘‘saṅkhasaddo aya’’nti vavatthāpentānaṃ sattānaṃ tassa saṅkhasaddassa āvibhūtakālo viya yogino dūrasantikabhedānaṃ dibbānañceva mānusakānañca saddānaṃ āvibhūtakālo daṭṭhabbo.
Therein, just as for beings who identify that "this is the sound of a conch" when a conch-blower makes it known in the four directions, so too should the time of manifestation of divine and human sounds, both distant and near, for the meditator, be understood.
Trong đó, như khi người thổi ốc tù và làm cho tiếng ốc tù và vang lên khắp bốn phương, và chúng sinh nhận biết "đây là tiếng ốc tù và", thì thời điểm tiếng ốc tù và xuất hiện cũng như thời điểm các âm thanh thần thánh và của con người, dù gần hay xa, xuất hiện rõ ràng đối với hành giả (yogī).
256. Cetopariyañāṇa-upamāyaṃ daharoti taruṇo.
256. In the simile of the knowledge of penetration of others' minds (cetopariyañāṇa), daharo means young.
256. Trong ví dụ về tha tâm thông (cetopariyañāṇa), daharo có nghĩa là trẻ tuổi.
Yuvāti yobbanena samannāgato.
Yuvā means endowed with youth.
Yuvā có nghĩa là người đã đạt đến tuổi thanh xuân.
Maṇḍanakajātikoti yuvāpi samāno na alasiyo kiliṭṭhavatthasarīro, atha kho maṇḍanakapakatiko, divasassa dve tayo vāre nhāyitvā suddhavattha-paridahana-alaṅkārakaraṇasīloti attho.
Maṇḍanakajātiko means that even though he is young, he is not lazy or dirty-clothed and bodied, but rather, he is naturally fond of adornment, habitually bathing two or three times a day, putting on clean clothes, and adorning himself. This is the meaning.
Maṇḍanakajātiko có nghĩa là tuy còn trẻ nhưng không lười biếng, thân thể hay y phục không dơ bẩn, mà là người có thói quen trang điểm, tắm rửa hai ba lần một ngày, mặc y phục sạch sẽ và trang sức.
Sakaṇikanti kāḷatilakavaṅka-mukhadūsipīḷakādīnaṃ aññatarena sadosaṃ.
Sakaṇika means flawed by one of such things as black spots, crookedness, facial blemishes, or pimples.
Sakaṇikaṃ có nghĩa là có khuyết điểm do một trong các loại như nốt ruồi đen, nốt ruồi trắng, tàn nhang, mụn nhọt làm xấu mặt.
Tattha yathā tassa mukhanimittaṃ paccavekkhato mukhadoso pākaṭo hoti, evaṃ cetopariyañāṇāya cittaṃ abhinīharitvā nisinnassa bhikkhuno paresaṃ soḷasavidhaṃ cittaṃ pākaṭaṃ hotīti veditabbaṃ.
Therein, just as the flaw on his face becomes evident to him when he examines the facial marks, so too should it be understood that for a bhikkhu who has directed his mind towards the knowledge of penetration of others' minds and is sitting, the sixteen kinds of minds of others become evident.
Trong đó, như khi người ấy xem xét gương mặt mình mà khuyết điểm trên gương mặt trở nên rõ ràng, thì cũng vậy, khi vị Tỳ-khưu ngồi tập trung tâm vào tha tâm thông, mười sáu loại tâm của người khác trở nên rõ ràng.
Pubbenivāsaupamādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ sabbaṃ mahāassapure vuttameva.
Whatever needs to be said regarding the similes of past lives, etc., has already been stated in the Mahāassapura Sutta.
Những gì cần nói về ví dụ túc mạng thông (pubbenivāsa) v.v., tất cả đã được nói trong kinh Mahāassapura.
259. Ayaṃ kho udāyi pañcamo dhammoti ekūnavīsati pabbāni paṭipadāvasena ekaṃ dhammaṃ katvā pañcamo dhammoti vutto.
259. "This, Udāyi, is the fifth Dhamma" refers to the nineteen sections being treated as one Dhamma in terms of practice (paṭipadāvasena), thus called the fifth Dhamma.
259. Ayaṃ kho udāyi pañcamo dhammo có nghĩa là mười chín phần đã được gộp lại thành một pháp theo cách thực hành (paṭipadāvasena) và được gọi là pháp thứ năm.
Yathā hi aṭṭhakanāgarasutte (ma. ni. 2.17 ādayo) ekādasa pabbāni pucchāvasena ekadhammo kato, evamidha ekūnavīsati pabbāni paṭipadāvasena eko dhammo katoti veditabbāni.
Just as in the Aṭṭhakanāgara Sutta, eleven sections were made into one Dhamma in terms of questions, so here, nineteen sections are to be understood as having been made into one Dhamma in terms of practice.
Như trong kinh Aṭṭhakanāgara (Ma. Ni. 2.17 v.v.), mười một phần đã được gộp lại thành một pháp theo cách hỏi (pucchāvasena), thì ở đây cũng vậy, mười chín phần đã được gộp lại thành một pháp theo cách thực hành.
Imesu ca pana ekūnavīsatiyā pabbesu paṭipāṭiyā aṭṭhasu koṭṭhāsesu vipassanāñāṇe ca āsavakkhayañāṇe ca arahattavasena abhiññāvosānapāramippattatā veditabbā, sesesu ciṇṇavasibhāvavasena.
Among these nineteen sections, the perfection of the culmination of Abhiññā by means of Arahantship is to be understood in the eight portions of vipassanā knowledge and the knowledge of the destruction of the āsavas in due order; in the remaining sections, it is by means of perfected mastery.
Trong mười chín phần này, cần hiểu rằng sự thành tựu viên mãn của thắng trí (abhiññāvosānapāramippattatā) đạt được theo thứ tự trong tám phần, trong tuệ quán (vipassanāñāṇa) và trong tuệ diệt trừ lậu hoặc (āsavakkhayañāṇa) là do quả vị A-la-hán (arahattavasena), còn trong các phần khác là do sự thực hành thuần thục (ciṇṇavasibhāvavasena).
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Tất cả những điều còn lại đều rõ ràng.
260. Evaṃ me sutanti samaṇamuṇḍikasuttaṃ.
260. "Thus have I heard" refers to the Samaṇamuṇḍika Sutta.
260. Evaṃ me sutaṃ là kinh Samaṇamuṇḍika.
Tattha uggāhamānoti tassa paribbājakassa nāmaṃ.
Therein, Uggāhamāna is the name of that wanderer.
Trong đó, Uggāhamāno là tên của vị du sĩ ấy.
Sumanoti pakatināmaṃ.
Sumana is his usual name.
Sumano là tên thường gọi.
Kiñci kiñci pana uggahituṃ uggāhetuṃ samatthatāya uggāhamānoti naṃ sañjānanti.
They called him Uggāhamāna because of his ability to grasp or teach a little here and a little there.
Người ta gọi ông là Uggāhamāno vì ông có khả năng học hỏi và dạy dỗ một chút gì đó.
Samayaṃ pavadanti etthāti samayappavādakaṃ.
It is Samayappavādaka because they declare their doctrines there.
Nơi đây người ta tuyên thuyết các giáo lý của mình, nên gọi là Samayappavādakaṃ.
Tasmiṃ kira ṭhāne caṅkītārukkhapokkharasātippabhutayo brāhmaṇā nigaṇṭhācelakaparibbājakādayo ca pabbajitā sannipatitvā attano attano samayaṃ pavadanti kathenti dīpenti, tasmā so ārāmo samayappavādakoti vuccati.
It is said that in that place, Brahmins like Caṅkī, Tārukkha, and Pokkharasāti, as well as ascetics like Nigaṇṭhas, Acelakas, and wanderers, would gather and declare, explain, and illuminate their respective doctrines; therefore, that monastery is called Samayappavādaka.
Người ta nói rằng, tại nơi đó, các Bà-la-môn như Caṅkī, Tārukkhapokkharasāti v.v., và các vị xuất gia như Ni-kiền-tử, du sĩ lõa thể (celaka) v.v., đã tụ họp lại và tuyên thuyết, giảng giải, trình bày các giáo lý của riêng mình; vì vậy, khu vườn đó được gọi là Samayappavādakaṃ.
Sveva tindukācīrasaṅkhātāya timbarūsakarukkhapantiyā parikkhittattā tindukācīraṃ.
That same place is called Tindukācīra because it is surrounded by a row of Tinduka trees, which are also known as Timbarūsaka trees.
Chính khu vườn đó, vì được bao quanh bởi hàng cây Timbarūsaka (Tindukācīra), nên gọi là Tindukācīraṃ.
Yasmā panettha paṭhamaṃ ekā sālā ahosi, pacchā mahāpuññaṃ poṭṭhapādaparibbājakaṃ nissāya bahū sālā katā, tasmā tameva ekaṃ sālaṃ upādāya laddhanāmavasena ekasālakoti vuccati.
Because at first there was only one hall there, and later, many halls were built due to the highly meritorious wanderer Poṭṭhapāda, it is called Ekasālaka (one-hall) by taking that one hall as the basis for its name.
Vì ban đầu ở đó chỉ có một giảng đường, sau này nhờ vị du sĩ Poṭṭhapāda có phước lớn mà nhiều giảng đường đã được xây dựng, nên dựa vào giảng đường duy nhất đó mà khu vườn được gọi là Ekasālako.
Mallikāya pana pasenadirañño deviyā uyyānabhūto so pupphaphalasañchanno ārāmoti katvā mallikāya ārāmoti saṅkhaṃ gato.
As for Mallikārāma, it became known as Mallikā's pleasure garden because it was the garden of Queen Mallikā, King Pasenadi's consort, filled with flowers and fruits.
Vì khu vườn đó là một khu vườn cây trái hoa lá sum suê của hoàng hậu Mallikā, vợ của vua Pasenadi, nên nó được biết đến với tên gọi Mallikāya ārāmo.
Tasmiṃ samayappavādake tindukācīre ekasālake mallikāya ārāme.
In that Mallikārāma, which was a Samayappavādaka and Tindukācīra with one hall.
Tại khu vườn Mallikā đó, nơi tuyên thuyết giáo lý, có hàng cây Tindukācīra và một giảng đường.
Paṭivasatīti vāsaphāsutāya vasati.
Paṭivasati means he dwells there comfortably.
Paṭivasatī có nghĩa là cư ngụ vì sự tiện nghi trong việc ở.
Divā divassāti divasassa divā nāma majjhanhātikkamo, tasmiṃ divasassapi divābhūte atikkantamatte majjhanhike nikkhamīti attho.
Divā divassā means that divā, in the daytime, refers to the time after noon; the meaning is that he set out at that time, just after noon, when it was still daytime.
Divā divassā có nghĩa là vào ban ngày, sau khi quá trưa một chút, tức là vào buổi trưa đã qua, ông ấy đã rời đi.
Paṭisallīnoti tato tato rūpādigocarato cittaṃ paṭisaṃharitvā līno, jhānaratisevanavasena ekībhāvaṃ gato.
Paṭisallīno means withdrawn and secluded, having withdrawn his mind from various sense objects such as forms, and attained solitude by engaging in the bliss of jhāna.
Paṭisallīno có nghĩa là đã thu tâm lại từ các đối tượng như sắc v.v. và đã ẩn mình, đạt đến trạng thái độc cư do thực hành thiền định.
Manobhāvanīyānanti manavaḍḍhanakānaṃ, ye āvajjato manasikaroto cittaṃ vinīvaraṇaṃ hoti unnamati vaḍḍhati.
Manobhāvanīyāna means those who develop the mind, those whom, when contemplated and attended to, the mind becomes free from hindrances, becomes elevated, and grows.
Manobhāvanīyānaṃ có nghĩa là những điều làm tăng trưởng tâm, tức là những điều khi suy xét và tác ý, tâm trở nên không chướng ngại, thăng hoa và tăng trưởng.
Yāvatāti yattakā.
Yāvatā means as many as.
Yāvatā có nghĩa là bao nhiêu.
Ayaṃ tesaṃ aññataroti ayaṃ tesaṃ abbhantaro eko sāvako.
Ayaṃ tesaṃ aññataro means this is one of their disciples.
Ayaṃ tesaṃ aññataro có nghĩa là người này là một trong số các đệ tử của họ.
Appeva nāmāti tassa upasaṅkamanaṃ patthayamāno āha.
" Appeva nāma" (Perhaps it may be) he said, wishing for his approach.
Appeva nāmā có nghĩa là ông ấy nói ra điều này vì mong muốn được đến gần vị ấy.
Patthanākāraṇaṃ pana sandakasutte vuttameva.
The reason for his wish, moreover, has already been stated in the Sandaka Sutta.
Lý do của sự mong muốn đó đã được nói trong kinh Sandaka.
261. Etadavocāti dandapañño ayaṃ gahapati, dhammakathāya naṃ saṅgaṇhitvā attano sāvakaṃ karissāmīti maññamāno etaṃ ‘‘catūhi kho’’tiādivacanaṃ avoca.
261. He said this, thinking, "This householder is dull-witted; I will win him over with a Dhamma talk and make him my disciple." He spoke these words, "Indeed, by four things..."
261. Etadavocā có nghĩa là vị gia chủ này có trí tuệ chậm lụt, nghĩ rằng "ta sẽ thuyết pháp cho ông ta để ông ta trở thành đệ tử của ta", nên đã nói lời "bốn điều này" v.v.
Tattha paññapemīti dassemi ṭhapemi.
Therein, " paññapemī" means I show, I establish.
Trong đó, paññapemī có nghĩa là ta chỉ ra, ta thiết lập.
Sampannakusalanti paripuṇṇakusalaṃ.
" Sampannakusalaṃ" means one possessed of complete wholesome qualities.
Sampannakusalaṃ có nghĩa là thiện lành viên mãn.
Paramakusalanti uttamakusalaṃ.
" Paramakusalaṃ" means one possessed of supreme wholesome qualities.
Paramakusalaṃ có nghĩa là thiện lành tối thượng.
Ayojjhanti vādayuddhena yujjhitvā cāletuṃ asakkuṇeyyaṃ acalaṃ nikkampaṃ thiraṃ.
" Ayojjhaṃ" means unshakeable, motionless, firm, impossible to disturb or dislodge through verbal debate.
Ayojjhaṃ có nghĩa là không thể lay chuyển, bất động, vững chắc, không thể bị lung lay bằng cách tranh luận.
Na karotīti akaraṇamattameva vadati, ettha pana saṃvarappahānaṃ vā paṭisevanappahānaṃ vā na vadati.
" Na karoti" (does not do) merely states non-doing; here, however, it does not speak of abandonment by restraint or abandonment by disuse.
Na karoti chỉ nói về việc không làm, ở đây không nói về sự đoạn trừ do phòng hộ hay sự đoạn trừ do thực hành.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining expressions.
Trong các đoạn văn còn lại cũng vậy.
262. Yathā uggāhamānassāti yathā tassa vacanaṃ, evaṃ sante uttānaseyyako kumāro ayojjhasamaṇo thirasamaṇo bhavissati, mayaṃ pana evaṃ na vadāmāti dīpeti.
262. " Yathā uggāhamānassa" (Just as Uggāhamāna said) indicates that if a recluse were such as the words of Uggāhamāna describe, a baby lying on its back would be an unshakeable and firm recluse. But we do not speak in this way.
262. Như lời của Uggāhamāna (Yathā uggāhamānassā) nghĩa là, điều này cho thấy rằng: "Nếu lời của vị du sĩ ấy là đúng, thì một đứa bé sơ sinh nằm ngửa cũng sẽ trở thành một sa-môn kiên định, không thể lay chuyển. Nhưng chúng ta không nói như vậy."
Kāyotipi na hotīti sakakāyo parakāyotipi visesañāṇaṃ na hoti.
" Kāyotipi na hoti" (There is no body either) means there is no distinctive knowledge of one's own body or another's body.
Thân cũng không có (Kāyotipi na hotī) nghĩa là, không có sự phân biệt rõ ràng giữa thân mình và thân người khác.
Aññatra phanditamattāti paccattharaṇe valisamphassena vā maṅguladaṭṭhena vā kāyaphandanamattaṃ nāma hoti.
" Aññatra phanditamattā" (Except for a mere twitch) means there is only a mere twitching of the body due to the touch of folds in the bedding or a bite from a bug.
Ngoài sự cựa quậy (Aññatra phanditamattā) nghĩa là, chỉ có sự cựa quậy của thân do chạm vào nệm hoặc do bị côn trùng cắn.
Taṃ ṭhapetvā aññaṃ kāyena karaṇakammaṃ nāma natthi.
Apart from that, there is no action done by the body.
Ngoại trừ điều đó, không có hành động nào được thực hiện bằng thân.
Tampi ca kilesasahagatacitteneva hoti.
And even that occurs only with a mind accompanied by defilements.
Và điều đó cũng chỉ xảy ra với tâm tương ưng với phiền não (kilesasahagatacitta).
Vācātipi na hotīti micchāvācā sammāvācātipi nānattaṃ na hoti.
" Vācātipi na hoti" (There is no speech either) means there is no distinction between wrong speech and right speech.
Lời nói cũng không có (Vācātipi na hotī) nghĩa là, không có sự khác biệt giữa tà ngữ và chánh ngữ.
Roditamattāti jighacchāpipāsāparetassa pana roditamattaṃ hoti.
" Roditamattā" (A mere cry) means that for a child afflicted by hunger and thirst, there is only a mere cry.
Chỉ là tiếng khóc (Roditamattā) nghĩa là, đối với đứa bé bị đói khát hành hạ, chỉ có tiếng khóc.
Tampi kilesasahagatacitteneva.
Even that is only with a mind accompanied by defilements.
Điều đó cũng chỉ xảy ra với tâm tương ưng với phiền não.
Saṅkappoti micchāsaṅkappo sammāsaṅkappotipi nānattaṃ na hoti.
" Saṅkappo" (Intention) means there is no distinction between wrong intention and right intention.
Tư duy (Saṅkappo) nghĩa là, không có sự khác biệt giữa tà tư duy và chánh tư duy.
Vikūjitamattāti vikūjitamattaṃ rodanahasitamattaṃ hoti.
" Vikūjitamattā" (A mere babble) means there is only a mere babble, a cry or a laugh.
Chỉ là tiếng kêu (Vikūjitamattā) nghĩa là, chỉ có tiếng kêu, tiếng khóc, tiếng cười.
Daharakumārakānañhi cittaṃ atītārammaṇaṃ pavattati, nirayato āgatā nirayadukkhaṃ saritvā rodanti, devalokato āgatā hasanti, tampi kilesasahagatacitteneva hoti.
Indeed, the minds of young children perceive past objects; those who have come from hell cry remembering the suffering of hell; those who have come from the deva realms laugh. Even this occurs with a mind accompanied by defilements.
Quả thật, tâm của trẻ sơ sinh vận hành trên đối tượng quá khứ; những đứa bé từ địa ngục đến thì khóc khi nhớ lại khổ đau địa ngục, những đứa bé từ cõi trời đến thì cười. Điều đó cũng chỉ xảy ra với tâm tương ưng với phiền não.
Ājīvoti micchājīvo sammājīvotipi nānattaṃ na hoti.
" Ājīvo" (Livelihood) means there is no distinction between wrong livelihood and right livelihood.
Sinh kế (Ājīvo) nghĩa là, không có sự khác biệt giữa tà mạng và chánh mạng.
Aññatra mātuthaññāti thaññacoradārakā nāma honti, mātari khīraṃ pāyantiyā apivitvā aññavihitakāle piṭṭhipassena āgantvā thaññaṃ pivanti.
" Aññatra mātuthaññā" (Except for mother's milk) refers to children who are "milk thieves." When the mother is suckling them, they don't drink but come from behind when the mother is preoccupied and drink the milk.
Ngoài việc bú sữa mẹ (Aññatra mātuthaññā) nghĩa là, có những đứa bé trộm sữa mẹ, khi mẹ cho bú thì không bú, nhưng khi mẹ không chú ý thì bò đến từ phía sau lưng để bú sữa.
Ettakaṃ muñcitvā añño micchājīvo natthi.
Apart from this much, there is no other wrong livelihood.
Ngoại trừ điều này, không có tà mạng nào khác.
Ayampi kilesasahagatacitteneva hotīti dasseti.
And this too occurs only with a mind accompanied by defilements, so he teaches.
Điều này cũng chỉ xảy ra với tâm tương ưng với phiền não, như vậy là để chỉ rõ.
263. Evaṃ paribbājakavādaṃ paṭikkhipitvā idāni sayaṃ sekkhabhūmiyaṃ mātikaṃ ṭhapento catūhi kho ahantiādimāha.
Having thus refuted the view of the wanderer, the Exalted One now, wishing to establish a summary (mātikā) in the sphere of the Sekha, spoke the words beginning, " Catūhi kho ahaṃ" (Indeed, by four things I...).
Bác bỏ giáo lý của các du sĩ như vậy, bây giờ Đức Thế Tôn thiết lập một đề mục (mātikā) trong giai đoạn hữu học (sekkhabhūmi) và nói: “Này Ta, với bốn điều này…” (catūhi kho ahaṃ) và tương tự.
Tattha samadhigayha tiṭṭhatīti visesetvā tiṭṭhati.
Therein, " samadhigayha tiṭṭhatī" (stands having comprehended) means stands having distinguished.
Trong đó, đứng vững một cách đặc biệt (samadhigayha tiṭṭhatī) nghĩa là đứng vững một cách nổi bật.
Na kāyena pāpa kammantiādīsu na kevalaṃ akaraṇamattameva, bhagavā pana ettha saṃvarappahānapaṭisaṅkhā paññapeti.
In " na kāyena pāpaṃ kammaṃ" (not evil action by body) and so forth, it is not merely non-doing. The Blessed One here teaches abandonment by restraint and abandonment by consideration.
Trong các câu như “Không làm điều ác bằng thân” (Na kāyena pāpa kammaṃ), không chỉ là việc không làm, mà Đức Thế Tôn ở đây còn giảng về sự đoạn trừ do phòng hộ (saṃvarappahāna) và sự đoạn trừ do quán xét (paṭisaṅkhā).
Taṃ sandhāyevamāha.
It is with reference to that, that he spoke thus.
Ngài nói như vậy là để chỉ điều đó.
Na ceva sampannakusalantiādi pana khīṇāsavaṃ sandhāya vuttaṃ.
The passage beginning " na ceva sampannakusalaṃ" (nor is it consummate wholesome conduct) is spoken with reference to an Arahant (khīṇāsava).
Còn câu “Và không hoàn toàn thiện xảo” (Na ceva sampannakusala) và tương tự thì được nói đến để chỉ vị A-la-hán (khīṇāsava).
264. Idāni taṃ vibhajanto katame ca thapati akusalasīlātiādimāha.
264. Now, expanding upon this, he spoke the words beginning, " Katame ca thapati akusalasīlā" (And what, householder, are unwholesome kinds of moral conduct?).
264. Bây giờ, để phân tích điều đó, Ngài nói: “Này gia chủ, những ác giới (akusalasīla) là gì?” (katame ca thapati akusalasīlā) và tương tự.
Tattha sarāganti aṭṭhavidhaṃ lobhasahagatacittaṃ.
Therein, " sarāgaṃ" (with lust) refers to the eight types of consciousness accompanied by greed.
Trong đó, có tham dục (sarāgaṃ) là tám loại tâm tương ưng với tham (lobhasahagatacitta).
Sadosanti paṭighasampayuttacittadvayaṃ.
" Sadosaṃ" (with hatred) refers to the two types of consciousness associated with ill-will.
Có sân hận (sadosaṃ) là hai loại tâm tương ưng với sân (paṭighasampayuttacittadvayaṃ).
Samohanti vicikicchuddhaccasahagatacittadvayampi vaṭṭati, sabbākusalacittānipi.
" Samohaṃ" (with delusion) can refer to the two types of consciousness accompanied by doubt and restlessness, or all unwholesome types of consciousness.
Có si mê (samohaṃ) cũng có thể là hai loại tâm tương ưng với hoài nghi và phóng dật (vicikicchuddhaccasahagatacittadvayaṃ), hoặc tất cả các loại tâm bất thiện (sabbākusalacittānipi).
Moho sabbākusale uppajjatīti hi vuttaṃ.
For it is said that delusion arises in all unwholesome states.
Quả thật, si mê được nói là khởi lên trong tất cả các điều bất thiện.
Itosamuṭṭhānāti ito sarāgādicittato samuṭṭhānaṃ uppatti etesanti itosamuṭṭhānā.
" Itosamuṭṭhānā" (having these as their origin) means they have their origin and arise from these consciousnesses, such as those with lust.
Khởi nguồn từ đây (Itosamuṭṭhānā) nghĩa là, những điều này khởi lên (samuṭṭhānaṃ uppatti) từ tâm có tham dục, v.v., nên chúng được gọi là itosamuṭṭhānā.
267. Ettheteti arahattaphale bhummaṃ.
" Etthete" (These here) refers to the locative case for the fruit of Arahantship.
267. Ở đây chúng (Etthete) là chỉ quả A-la-hán (arahattaphale).
Dutiyajjhānikaṃ arahattaphalañhi pāpuṇitvā kusalasaṅkappā aparisesā nirujjhanti.
Indeed, having attained the second jhānic fruit of Arahantship, wholesome intentions cease without remainder.
Quả thật, khi đạt đến quả A-la-hán tương ưng với nhị thiền (dutiyajjhānikaṃ), các tư duy thiện (kusalasaṅkappā) diệt tận hoàn toàn.
Nirodhāya paṭipannoti ettha yāva arahattamaggā nirodhāya paṭipanno nāma hoti, phalapatte pana te nirodhitā nāma honti.
In the phrase " nirodhāya paṭipanno" (practicing for cessation), one is said to be practicing for cessation up to the path of Arahantship, but when the fruit is attained, those (wholesome intentions) are said to have ceased.
Trong câu “đang thực hành để diệt trừ” (Nirodhāya paṭipanno), cho đến đạo A-la-hán (arahattamagga) thì được gọi là đang thực hành để diệt trừ; nhưng khi đạt đến quả vị, chúng được gọi là đã diệt trừ.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.
271. Taṃyevettha paṭibhātūti sace dhammaṃ sotukāmo, tuyhevettha eko pañho ekaṃ kāraṇaṃ upaṭṭhātu.
271. " Taṃyevettha paṭibhātū" (Let that very thing occur to you) means, if you wish to hear the Dhamma, let a question, a topic, occur to you here.
271. Mong rằng điều đó sẽ hiện rõ trong ông (Taṃyevettha paṭibhātū) nghĩa là, nếu ông muốn nghe pháp, thì mong rằng một câu hỏi, một lý do sẽ hiện rõ trong ông.
Yathā maṃ paṭibhāseyyāti yena kāraṇena mama dhammadesanā upaṭṭhaheyya, etena hi kāraṇena kathāya samuṭṭhitāya sukhaṃ dhammaṃ desetunti dīpeti.
The phrase Yathā maṃ paṭibhāseyya means: "By whatever cause my teaching of the Dhamma should become clear, for by that cause, when a discourse arises, it is easy for me to teach the Dhamma," thus it reveals this meaning.
Như điều hiện rõ đối với tôi (Yathā maṃ paṭibhāseyyā) nghĩa là, điều này cho thấy rằng: “Với lý do nào mà lời dạy của tôi sẽ hiện rõ, thì với lý do đó, khi câu chuyện được khởi lên, tôi sẽ dễ dàng thuyết pháp.”
Tassa mayhaṃ, bhanteti so kira taṃ disvā – ‘‘sace bhagavā idha abhavissā, ayametassa bhāsitassa atthoti dīpasahassaṃ viya ujjalāpetvā ajja me pākaṭaṃ akarissā’’ti dasabalaṃyeva anussari.
The phrase Tassa mayhaṃ, bhante means: That Sakuludāyī, having seen the Blessed One, constantly recollected the Dasabala (Buddha), thinking: "If the Blessed One were here in this Arahantship, then this meaning of his words would be made clear to me today, as if he had lit a thousand lamps."
Bạch Thế Tôn, đối với con (Tassa mayhaṃ, bhante) nghĩa là, khi nhìn thấy Đức Thế Tôn, vị ấy đã nghĩ: “Nếu Đức Thế Tôn ở đây, Ngài sẽ làm sáng tỏ ý nghĩa của lời nói này cho tôi, như thắp sáng một ngàn ngọn đèn, và hôm nay Ngài sẽ làm cho nó rõ ràng.” Vì vậy, vị ấy đã nhớ đến Đức Phật, đấng Thập Lực.
Tasmā tassa mayhaṃ, bhantetiādimāha.
Therefore, he said, " Tassa mayhaṃ, bhante" and so on.
Do đó, vị ấy nói: “Bạch Thế Tôn, đối với con…” (tassa mayhaṃ, bhante) và tương tự.
Tattha aho nūnāti anussaraṇatthe nipātadvayaṃ.
Therein, the pair of particles aho nūna means constant recollection.
Trong đó, Ôi chao! (Aho nūnā) là hai trạng từ dùng trong ý nghĩa hồi tưởng.
Tena tassa bhagavantaṃ anussarantassa etadahosi ‘‘aho nūna bhagavā aho nūna sugato’’ti.
Therefore, as he was recollecting the Blessed One, it occurred to him: "Oh, if only the Blessed One, oh, if only the Sugata, would teach!"
Do đó, khi hồi tưởng Đức Thế Tôn, vị ấy đã nghĩ: “Ôi chao, Đức Thế Tôn! Ôi chao, Đức Thiện Thệ!”
Yo imesanti yo imesaṃ dhammānaṃ.
Yo imesaṃ means "who among these Dhamma."
Ai trong số này (Yo imesaṃ) nghĩa là, ai trong số những pháp này.
Sukusaloti suṭṭhu kusalo nipuṇo cheko.
Sukusalo means exceedingly skilled, subtle, clever.
Rất thiện xảo (Sukusalo) nghĩa là, rất thiện xảo, tinh tế, khéo léo.
So bhagavā aho nūna katheyya, so sugato aho nūna katheyya, tassa hi bhagavato pubbenivāsañāṇassa anekāni kappakoṭisahassāni ekaṅgaṇāni pākaṭānīti, ayamettha adhippāyo.
"Oh, if only that Blessed One would teach, oh, if only that Sugata would teach, for indeed, to that Blessed One's knowledge of past lives, countless thousands of aeons are clear as if they were a single expanse" – this is the intent here.
Ý nghĩa ở đây là: “Ôi chao, Đức Thế Tôn ấy sẽ thuyết giảng! Ôi chao, Đức Thiện Thệ ấy sẽ thuyết giảng! Quả thật, vô số ngàn đại kiếp là rõ ràng như một sân đối với tuệ túc mạng (pubbenivāsañāṇa) của Đức Thế Tôn ấy.”
Tassa vāhaṃ pubbantaṃ ārabbhāti yo hi lābhī hoti, so ‘‘pubbe tvaṃ khattiyo ahosi, brāhmaṇo ahosī’’ti vutte jānanto sakkaccaṃ sussūsati.
The phrase Tassa vāhaṃ pubbantaṃ ārabbhā means: "Indeed, because a person who has attained the Abhiññā of past lives, when told 'In the past you were a khattiya, you were a brahmin,' knows it and listens respectfully."
"Tassa vāhaṃ pubbantaṃ ārabbhā" (Tôi y cứ vào quá khứ của người ấy): Bởi vì người nào có được pubbenivāsābhiññā (túc mạng thông), người ấy khi được nói rằng "Trước kia ngươi là một chiến sĩ (khattiya), ngươi là một Bà-la-môn," thì người ấy biết và lắng nghe một cách cung kính.
Alābhī pana – ‘‘evaṃ bhavissati evaṃ bhavissatī’’ti sīsakampamettameva dasseti.
But one who has not attained it only shows a mere shake of the head, thinking, "It will be so, it will be so."
Còn người không có (túc mạng thông) thì chỉ lắc đầu mà rằng: "Sẽ là thế này, sẽ là thế kia."
Tasmā evamāha – ‘‘tassa vāhaṃ pubbantaṃ ārabbha pañhassa veyyākaraṇena cittaṃ ārādheyya’’nti.
Therefore, he said, "I might gladden his mind by answering the question concerning his past."
Vì vậy, (Đức Phật) nói như vậy: "Tôi sẽ làm cho tâm người ấy hoan hỷ bằng cách giải đáp câu hỏi về quá khứ của người ấy."
Dhammaṃ te desessāmīti ayaṃ kira atīte desiyamānepi na bujjhissati, anāgate desiyamānepi na bujjhissati.
The phrase Dhammaṃ te desessāmi means: "Indeed, this Sakuludāyī will not understand even if the past Dhamma is taught, nor will he understand if the future Dhamma is taught."
"Dhammaṃ te desessāmī" (Tôi sẽ thuyết Pháp cho ngươi): Người này (Sakuludāyī) dường như sẽ không hiểu dù được thuyết về quá khứ, cũng sẽ không hiểu dù được thuyết về tương lai.
Athassa bhagavā saṇhasukhumaṃ paccayākāraṃ desetukāmo evamāha.
Therefore, desiring to teach him the subtle and fine dependent origination (paccayākāra), the Blessed One said, "I will teach you the Dhamma."
Bấy giờ, Đức Thế Tôn, muốn thuyết giảng về paccayākāra (duyên khởi) vi tế và nhẹ nhàng cho người ấy, đã nói như vậy.
Kiṃ pana taṃ bujjhissatīti?
But will he understand it?
Liệu người ấy có hiểu được điều đó không?
Etaṃ pageva na bujjhissati, anāgate panassa vāsanāya paccayo bhavissatīti disvā bhagavā evamāha.
He will not understand this right away, but the Blessed One, seeing that it will be a condition for his latent tendencies (vāsanā) in the future, said this.
Người ấy sẽ không hiểu được điều đó ngay lập tức, nhưng thấy rằng điều đó sẽ là duyên cho vāsanā (tập khí) của người ấy trong tương lai, Đức Thế Tôn đã nói như vậy.
Paṃsupisācakanti asuciṭṭhāne nibbattapisācaṃ.
Paṃsupisācaka means a pisāca born in an impure place.
"Paṃsupisācakaṃ" (Quỷ Paṃsupisāca): là một loại quỷ sinh ra ở nơi ô uế.
So hi ekaṃ mūlaṃ gahetvā adissamānakāyo hoti.
He (the earth-goblin) holds one root and remains invisible.
Loại quỷ này, khi nắm giữ một loại rễ cây, sẽ trở nên vô hình.
Tatridaṃ vatthu – ekā kira yakkhinī dve dārake thūpārāmadvāre nisīdāpetvā āhārapariyesanatthaṃ nagaraṃ gatā.
Here is the story: It is said that a certain ogress left two children sitting at the gate of the Thūpārāma and went into the city to seek food.
Có một câu chuyện về điều này: Một nữ dạ-xoa (yakkhinī) đã để hai đứa con ngồi ở cổng Thūpārāma và đi vào thành phố để tìm thức ăn.
Dārakā ekaṃ piṇḍapātikattheraṃ disvā āhaṃsu, – ‘‘bhante, amhākaṃ mātā anto nagaraṃ paviṭṭhā, tassā vadeyyātha ‘yaṃ vā taṃ vā laddhakaṃ, gahetvā sīghaṃ gaccha, dārakā te jighacchitaṃ sandhāretuṃ na sakkontī’’’ti.
The children saw an alms-collecting elder and said, "Bhante, our mother has gone into the city; please tell her, 'Whatever she has received, take it and go quickly, your children cannot endure hunger.'"
Hai đứa trẻ thấy một vị Trưởng lão khất thực và nói: "Thưa Tôn giả, mẹ của chúng con đã vào thành phố, xin Tôn giả hãy nói với mẹ con rằng 'Hãy nhanh chóng lấy bất cứ thứ gì có được và đi về, con của mẹ không thể chịu đựng được cơn đói nữa'."
Tamahaṃ kathaṃ passissāmīti?
"How will I see her?" (he asked).
"Làm sao ta có thể nhìn thấy bà ấy?" (vị Trưởng lão hỏi).
Idaṃ, bhante, gaṇhathāti ekaṃ mūlakhaṇḍaṃ adaṃsu.
"Take this, Bhante," they said, giving him a piece of root.
"Thưa Tôn giả, hãy cầm lấy cái này," chúng đưa cho ngài một mẩu rễ cây.
Therassa anekāni yakkhasahassāni paññāyiṃsu, so dārakehi dinnasaññāṇena taṃ yakkhiniṃ addasa virūpaṃ bībhacchaṃ kevalaṃ vīthiyaṃ gabbhamalaṃ paccāsīsamānaṃ.
The Elder saw countless thousands of yakkhas, and with the sign given by the children, he saw that ogress, ugly and repulsive, desiring nothing but the afterbirth on the road.
Vị Trưởng lão thấy hàng ngàn dạ-xoa, và nhờ dấu hiệu do những đứa trẻ đưa, ngài thấy nữ dạ-xoa đó với hình dạng xấu xí, gớm ghiếc, chỉ mong mỏi những chất thải bào thai trên đường phố.
Disvā tamatthaṃ kathesi.
Having seen her, he told her the matter.
Sau khi thấy, ngài kể lại sự việc đó.
Kathaṃ maṃ tvaṃ passasīti vutte mūlakhaṇḍaṃ dassesi, sā acchinditvā gaṇhi.
When asked, "How do you see me?" he showed her the piece of root; she snatched it and took it.
Khi được hỏi "Làm sao ông thấy tôi?", ngài đưa mẩu rễ cây ra, và bà ta giật lấy.
Evaṃ paṃsupisācakā ekaṃ mūlaṃ gahetvā adissamānakāyā honti.
Thus, earth-goblins (paṃsupisācakā) hold a root and become invisible.
Như vậy, các quỷ paṃsupisācaka nắm giữ một loại rễ cây thì trở nên vô hình.
Taṃ sandhāyesa ‘‘paṃsupisācakampi na passāmī’’ti āha.
Referring to that, he said, " I do not even see an earth-goblin."
Y cứ vào điều đó, (Sakuludāyī) đã nói: "Tôi không thấy cả quỷ paṃsupisācaka."
Na pakkhāyatīti na dissati na upaṭṭhāti.
Na pakkhāyatīti means it does not appear, it is not present.
"Na pakkhāyatī" (không xuất hiện): nghĩa là không thấy, không hiện hữu.
Idāni taṃ vaṇṇaṃ dassento seyyathāpi, bhantetiādimāha.
Now, desiring to show that characteristic, he said, " Seyyathāpi, bhante" and so on.
Bây giờ, để chỉ rõ sắc tướng đó, (Sakuludāyī) nói: "Seyyathāpi, bhante" (Thưa Tôn giả, ví như) và tiếp theo.
Tattha paṇḍukambale nikkhittoti visabhāgavaṇṇe rattakambale ṭhapito.
Therein, paṇḍukambale nikkhitto means placed on a red blanket of a dissimilar color.
Trong đó, "paṇḍukambale nikkhitto" (đặt trên tấm chăn màu vàng nhạt): được đặt trên một tấm chăn màu đỏ có màu sắc khác biệt.
Evaṃvaṇṇo attā hotīti idaṃ so subhakiṇhadevaloke nibbattakkhandhe sandhāya – ‘‘amhākaṃ matakāle attā subhakiṇhadevaloke khandhā viya jotetī’’ti vadati.
The phrase Evaṃvaṇṇo attā hotī refers to the aggregates born in the Subhakiṇha divine realm, meaning, "At the time of our death, the self shines like the aggregates in the Subhakiṇha divine realm," thus he says.
"Evaṃvaṇṇo attā hotī" (Tự ngã có sắc tướng như vậy): Người ấy nói điều này để chỉ các uẩn sinh ra trong cõi Phạm thiên Subhakiṇha, rằng "Khi chúng tôi chết, tự ngã chiếu sáng như các uẩn trong cõi Phạm thiên Subhakiṇha."
Viddheti ubbiddhe, meghavigamena dūrībhūteti attho.
Viddhe means pierced through, meaning far removed due to the passing of clouds.
"Viddhe" (trong sạch): nghĩa là trong suốt, xa rời mây mù.
Vigatavalāhaketi apagatameghe.
Vigatavalāhake means with clouds departed.
"Vigatavalāhake" (không mây): không có mây.
Deveti ākāse.
Deve means in the sky.
"Deve" (trên trời): trên không trung.
Osadhitārakāti sukkatārakā.
Osadhitārakā means the white star.
"Osadhitārakā" (ngôi sao Osadhī): là ngôi sao trắng.
Sā hi yasmā tassā udayato paṭṭhāya tena saññāṇena osadhāni gaṇhantipi pivantipi, tasmā ‘‘osadhitārakā’’ti vuccati.
Indeed, because people gather and drink medicinal herbs (osadhi) by recognizing its rising, it is called osadhitārakā.
Bởi vì từ lúc ngôi sao đó mọc, người ta dựa vào dấu hiệu đó để hái và uống thuốc, nên nó được gọi là "Osadhitārakā".
Abhido aḍḍharattasamayanti abhinne aḍḍharattasamaye.
Abhido aḍḍharattasamayaṃ means at the unbroken middle of the night.
"Abhido aḍḍharattasamaye" (vào giữa đêm không bị che khuất): vào giữa đêm không bị che khuất.
Iminā gaganamajjhe ṭhitacandaṃ dasseti.
By this, he shows the moon standing in the middle of the sky.
Điều này chỉ mặt trăng đang ở giữa bầu trời.
Abhido majjhanhikepi eseva nayo.
The same method applies to the unbroken midday.
Tương tự đối với giữa trưa không bị che khuất.
274. Idāni yasmā so ‘‘ekantasukhaṃ lokaṃ pucchissāmī’’ti nisinno, pucchāmūḷho pana jāto, tasmā naṃ bhagavā taṃ pucchaṃ sarāpento kiṃ pana, udāyi, atthi ekantasukho lokotiādimāha.
274. Now, since he was seated with the thought "I will inquire about a realm of absolute happiness," but became confused in his questioning, the Blessed One, wishing to remind him of that question, said, " Kiṃ pana, Udāyi, atthi ekantasukho loko" and so on.
274. Bây giờ, bởi vì người ấy ngồi đó với ý định "Tôi sẽ hỏi về một thế giới toàn lạc", nhưng lại trở nên bối rối trong câu hỏi, nên Đức Thế Tôn đã nhắc nhở người ấy về câu hỏi đó và nói: "Kiṃ pana, Udāyi, atthi ekantasukho loko" (Này Udāyi, có phải có một thế giới toàn lạc không?) và tiếp theo.
Tattha ākāravatīti kāraṇavatī.
Therein, ākāravatī means having a reason.
Trong đó, "ākāravatī" (có lý do): là có nguyên nhân.
Aññataraṃ vā pana tapoguṇanti acelakapāḷiṃ sandhāyāha, surāpānaviratīti attho.
The phrase Aññataraṃ vā pana tapoguṇaṃ refers to the Pāḷi for ascetics without clothing (acelaka), meaning abstinence from intoxicating drinks (surāpāna).
"Aññataraṃ vā pana tapoguṇaṃ" (hoặc một đức hạnh khổ hạnh nào khác): nói đến acelakapāḷi (phép tu khổ hạnh khỏa thân), nghĩa là kiêng rượu.
275. Katamā pana sā, bhante, ākāravatī paṭipadā ekantasukhassāti kasmā pucchati?
275. The question " Katamā pana sā, bhante, ākāravatī paṭipadā ekantasukhassā" was asked because Sakuludāyī had this thought: "We speak of a realm of absolute happiness for beings, but we describe the practice (paṭipadā) as sometimes happy and sometimes painful.
275. "Katamā pana sā, bhante, ākāravatī paṭipadā ekantasukhassā" (Thưa Tôn giả, con đường thực hành nào có lý do dẫn đến toàn lạc?): Tại sao người ấy hỏi?
Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘mayaṃ sattānaṃ ekantasukhaṃ vadāma, paṭipadaṃ pana kālena sukhaṃ kālena dukkhaṃ vadāma.
For a realm of absolute happiness, its practice should also be absolutely happy.
Dường như người ấy nghĩ: "Chúng ta nói về một thế giới toàn lạc cho chúng sinh, nhưng con đường thực hành thì chúng ta nói lúc khổ lúc lạc.
Ekantasukhassa kho pana attano paṭipadāyapi ekantasukhāya bhavitabbaṃ.
Our discourse is unavailing, but the Teacher's discourse is indeed availing."
Con đường thực hành dẫn đến toàn lạc cũng phải là toàn lạc.
Amhākaṃ kathā aniyyānikā, satthu kathāva niyyānikā’’ti.
"Our discourse is not leading to emancipation; only the Teacher's discourse leads to emancipation."
Lời nói của chúng ta không dẫn đến giải thoát, chỉ có lời nói của Đức Bổn Sư mới dẫn đến giải thoát."
Idāni satthāraṃyeva pucchitvā jānissāmīti tasmā pucchati.
Now, thinking, "I will know by asking the Teacher himself," he therefore asked.
Bây giờ, người ấy hỏi Đức Bổn Sư để biết, vì vậy người ấy hỏi.
Ettha mayaṃ anassāmāti etasmiṃ kāraṇe mayaṃ anassāma.
Ettha mayaṃ anassāmā means: "In this matter of what is called Nakhassa Udāyi, we are not pleased."
"Ettha mayaṃ anassāmā" (Trong điều này, chúng tôi không đồng ý): Trong vấn đề này, chúng tôi không đồng ý.
Kasmā pana evamāhaṃsu?
But why did they say so?
Tại sao họ lại nói như vậy?
Te kira pubbe pañcasu dhammesu patiṭṭhāya kasiṇaparikammaṃ katvā tatiyajjhānaṃ nibbattetvā aparihīnajjhānā kālaṃ katvā subhakiṇhesu nibbattantīti jānanti, gacchante gacchante pana kāle kasiṇaparikammampi na jāniṃsu, tatiyajjhānampi nibbattetuṃ nāsakkhiṃsu.
It is said that in the past, those people, having established themselves in the five dhammas, performed kasiṇa meditation and produced the third jhāna, and having died with unlost jhāna, were born in the Subhakiṇha Brahmā realms. But as time went on, they no longer knew kasiṇa meditation and were unable to produce the third jhāna.
Họ biết rằng trước đây, họ đã an trú trong năm pháp, thực hành kasiṇa (biến xứ) và chứng đắc thiền thứ ba, sau khi chết với thiền không bị thoái thất, họ tái sinh vào cõi Phạm thiên Subhakiṇha. Nhưng qua thời gian, họ không còn biết cách thực hành kasiṇa và cũng không thể chứng đắc thiền thứ ba.
Pañca pubbabhāgadhamme pana ‘‘ākāravatī paṭipadā’’ti uggahetvā tatiyajjhānaṃ ‘‘ekantasukho loko’’ti uggaṇhiṃsu.
However, they had learned the five preliminary dhammas as "ākāravatī paṭipadā" (a practice with a method), and the third jhāna as "ekantasukho loko" (a world of absolute happiness).
Tuy nhiên, họ đã học được rằng năm pháp sơ khởi là "con đường thực hành có lý do" và thiền thứ ba là "thế giới toàn lạc".
Tasmā evamāhaṃsu.
Therefore, they said so.
Vì vậy, họ đã nói như vậy.
Uttaritaranti ito pañcahi dhammehi uttaritaraṃ paṭipadaṃ vā tatiyajjhānato uttaritaraṃ ekantasukhaṃ lokaṃ vā na jānāmāti vuttaṃ hoti.
Uttaritaraṃ means, "We do not know a practice higher than these five dhammas (abstaining from killing, etc.) or a world of absolute happiness higher than the third jhāna." This is what is meant.
"Uttaritaraṃ" (cao hơn): nghĩa là không biết con đường thực hành cao hơn năm pháp này, hoặc thế giới toàn lạc cao hơn thiền thứ ba.
Appasadde katvāti ekappahāreneva mahāsaddaṃ kātuṃ āraddhe nissadde katvā.
"Having made little noise" means having made silent those who had begun to make a great noise all at once.
"Appasadde katvā" (làm cho yên lặng): làm cho những người đang bắt đầu tạo ra tiếng ồn lớn cùng một lúc trở nên yên lặng.
276. Sacchikiriyāhetūti ettha dve sacchikiriyā paṭilābhasacchikiriyā ca paccakkhasacchikiriyā ca.
276. Here, "for the purpose of realization" refers to two kinds of realization: realization through acquisition and realization through direct experience.
276. "Sacchikiriyāhetū" (vì mục đích chứng đắc): Ở đây có hai loại chứng đắc: paṭilābhasacchikiriyā (chứng đắc bằng cách đạt được) và paccakkhasacchikiriyā (chứng đắc bằng cách trực tiếp thấy).
Tattha tatiyajjhānaṃ nibbattetvā aparihīnajjhāno kālaṃ katvā subhakiṇhaloke tesaṃ devānaṃ samānāyuvaṇṇo hutvā nibbattati, ayaṃ paṭilābhasacchikiriyā nāma.
Among these, having developed the third jhāna and passed away without loss of that jhāna, one is reborn in the Subhakiṇha world, having an age and complexion equal to those deities. This is called "realization through acquisition."
Trong đó, sau khi chứng đắc thiền thứ ba và chết với thiền không bị thoái thất, người ấy tái sinh vào cõi Phạm thiên Subhakiṇha với tuổi thọ và sắc tướng tương đương với các vị Phạm thiên ở đó. Đây gọi là paṭilābhasacchikiriyā.
Catutthajjhānaṃ nibbattetvā iddhivikubbanena subhakiṇhalokaṃ gantvā tehi devehi saddhiṃ santiṭṭhati sallapati sākacchaṃ āpajjati, ayaṃ paccakkhasacchikiriyā nāma.
Having developed the fourth jhāna, one goes to the Subhakiṇha world by means of psychic power, and stands, converses, and engages in discussion with those deities. This is called "realization through direct experience."
Sau khi chứng đắc thiền thứ tư, người ấy đến cõi Phạm thiên Subhakiṇha bằng thần thông biến hóa, và ở đó, người ấy cùng với các vị Phạm thiên đó đứng, nói chuyện và tranh luận. Đây gọi là paccakkhasacchikiriyā.
Tāsaṃ dvinnampi tatiyajjhānaṃ ākāravatī paṭipadā nāma.
For both of these, the third jhāna is called the "practice with characteristics."
Đối với cả hai loại chứng đắc đó, thiền thứ ba được gọi là "con đường thực hành có lý do".
Tañhi anuppādetvā neva sakkā subhakiṇhaloke nibbattituṃ, na catutthajjhānaṃ uppādetuṃ.
For without developing it, it is not possible to be reborn in the Subhakiṇha world, nor to develop the fourth jhāna.
Bởi vì nếu không chứng đắc thiền đó, không thể tái sinh vào cõi Phạm thiên Subhakiṇha, cũng không thể chứng đắc thiền thứ tư.
Iti duvidhampetaṃ sacchikiriyaṃ sandhāya – ‘‘etassa nūna, bhante, ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāhetū’’ti āha.
Thus, referring to both kinds of realization, it was said: "Indeed, Venerable Sir, for the purpose of realizing that world of exclusive happiness."
Vì vậy, y cứ vào cả hai loại chứng đắc này, (Sakuludāyī) đã nói: "Thưa Tôn giả, chắc chắn là vì mục đích chứng đắc thế giới toàn lạc đó."
277. Udañcanikoti udakavārako.
277. Udañcaniko means a water-scoop.
277. "Udañcaniko" (cái gáo nước): là cái gáo múc nước.
Antarāyamakāsīti yathā pabbajjaṃ na labhati, evaṃ upaddutamakāsi yathā taṃ upanissayavipannaṃ.
"Caused an impediment" means he caused a disaster in such a way that he would not obtain ordination, in such a way that his support (for liberation) would be ruined.
Antarāyamakāsī (đã tạo chướng ngại) nghĩa là đã tạo ra tai họa khiến cho không thể đạt được sự xuất gia, khiến cho sự nương tựa bị hư hoại.
Ayaṃ kira kassapabuddhakāle pabbajitvā samaṇadhammamakāsi.
It seems that this person, having gone forth during the time of Kassapa Buddha, practiced the ascetic's way of life.
Người này, vào thời Đức Phật Kassapa, đã xuất gia và thực hành pháp Sa-môn.
Athassa eko sahāyako bhikkhu sāsane anabhirato, ‘‘āvuso, vibbhamissāmī’’ti ārocesi.
Then, a certain fellow monk of his, being discontent with the Dispensation, announced, "Friend, I will disrobe."
Khi ấy, một vị Tỳ-khưu bạn của người ấy không hoan hỷ với Giáo pháp, đã báo rằng: “Thưa Tôn giả, tôi sẽ hoàn tục.”
So tassa pattacīvare lobhaṃ uppādetvā gihibhāvāya vaṇṇaṃ abhāsi.
He, having aroused covetousness for that monk's bowl and robe, praised the household life.
Vị ấy đã khởi lòng tham với bát và y của người bạn, rồi nói lời khen ngợi đời sống tại gia.
Itaro tassa pattacīvaraṃ datvā vibbhami.
The other monk, having given his bowl and robe to him, disrobed.
Vị kia đã hoàn tục sau khi trao bát và y cho người bạn.
Tenassa kammunā idāni bhagavato sammukhā pabbajjāya antarāyo jāto.
Due to that deed of his, now, in this life, an impediment arose to his ordination in the presence of the Blessed One.
Vì nghiệp đó, bây giờ người ấy đã gặp chướng ngại trong việc xuất gia trước mặt Đức Thế Tôn.
Bhagavatā panassa purimasuttaṃ atirekabhāṇavāramattaṃ, idaṃ bhāṇavāramattanti ettakāya tantiyā dhammo kathito, ekadesanāyapi maggaphalapaṭivedho na jāto, anāgate panassa paccayo bhavissatīti bhagavā dhammaṃ deseti.
But the Dhamma taught by the Blessed One for him was the previous Sutta, which was more than one recitation section, and this Sutta, which was one recitation section; by even a single teaching, penetration of the paths and fruits did not occur. However, the Blessed One taught the Dhamma, realizing that it would be a condition for him in the future.
Mặc dù vậy, Đức Thế Tôn đã thuyết pháp cho người ấy bằng bài kinh trước đó dài hơn một chương, và bài kinh này dài bằng một chương; với số lượng kinh văn như vậy, người ấy vẫn chưa chứng đắc Đạo Quả trong một lần thuyết pháp, nhưng Đức Thế Tôn đã thuyết pháp vì thấy rằng trong tương lai người ấy sẽ có duyên.
Anāgate paccayabhāvañcassa disvā bhagavā dharamāno ekaṃ bhikkhumpi mettāvihārimhi etadagge na ṭhapesi.
And seeing the future condition for him, the Blessed One, while still living, did not place any other monk foremost in dwelling in loving-kindness.
Và Đức Thế Tôn, khi còn tại thế, đã không đặt một Tỳ-khưu nào vào hàng tối thượng trong những người sống bằng tâm từ (mettāvihārī) vì Ngài đã thấy duyên của người ấy trong tương lai.
Passati hi bhagavā – ‘‘anāgate ayaṃ mama sāsane pabbajitvā mettāvihārīnaṃ aggo bhavissatī’’ti.
For the Blessed One foresaw: "In the future, having gone forth in my Dispensation, this person will be foremost among those who dwell in loving-kindness."
Đức Thế Tôn thấy rằng: “Trong tương lai, người này sẽ xuất gia trong Giáo pháp của ta và sẽ là tối thượng trong những người sống bằng tâm từ.”
So bhagavati parinibbute dhammāsokarājakāle pāṭaliputte nibbattitvā pabbajitvā arahattappatto assaguttatthero nāma hutvā mettāvihārīnaṃ aggo ahosi.
Having been reborn in Pāṭaliputta during the reign of King Dhammāsoka, after the Blessed One had attained parinibbāna, he went forth, attained arahantship, and became known as Assagutta Thera, the foremost among those dwelling in loving-kindness.
Sau khi Đức Thế Tôn nhập Niết-bàn, vào thời vua Dhammāsoka, người ấy đã tái sinh tại Pāṭaliputta, xuất gia, và đạt đến A-la-hán, trở thành Tôn giả Assagutta, vị tối thượng trong những người sống bằng tâm từ.
Therassa mettānubhāvena tiracchānagatāpi mettacittaṃ paṭilabhiṃsu, thero sakalajambudīpe bhikkhusaṅghassa ovādācariyo hutvā vattanisenāsane āvasi, tiṃsayojanamattā aṭavī ekaṃ padhānagharaṃ ahosi.
Through the power of the Thera's loving-kindness, even animals obtained a mind of loving-kindness. The Thera, as an instructor to the Saṅgha throughout the entire Jambudīpa, resided in a dwelling called Vattanisenāsana, and a forest of thirty yojanas became a single place for meditation practice.
Nhờ năng lực tâm từ của Tôn giả, ngay cả loài súc sanh cũng đạt được tâm từ. Tôn giả đã trở thành vị thầy giáo huấn cho Tăng đoàn khắp toàn cõi Jambudīpa, trú tại tu viện Vattanīsenāsana, và một khu rừng rộng ba mươi dojana đã trở thành một nơi tu tập chính yếu.
Thero ākāse cammakhaṇḍaṃ pattharitvā tattha nisinno kammaṭṭhānaṃ kathesi.
The Thera would spread a piece of leather in the air, sit upon it, and teach meditation topics.
Tôn giả trải một miếng da trên không trung, ngồi trên đó và giảng thiền đề.
Gacchante gacchante kāle bhikkhācārampi agantvā vihāre nisinno kammaṭṭhānaṃ kathesi, manussā vihārameva gantvā dānamadaṃsu.
As time passed, he would not even go for almsround but would sit in the monastery and teach meditation topics, and people would go to the monastery itself to offer alms.
Thời gian trôi qua, Tôn giả không còn đi khất thực nữa mà ngồi trong tu viện giảng thiền đề, và mọi người đã đến tu viện để dâng cúng dường.
Dhammāsokarājā therassa guṇaṃ sutvā daṭṭhukāmo tikkhattuṃ pahiṇi.
King Dhammāsoka, having heard of the Thera's virtues, desired to see him and sent messengers three times.
Vua Dhammāsoka nghe danh đức của Tôn giả, muốn gặp nên đã sai sứ giả ba lần.
Thero bhikkhusaṅghassa ovādaṃ dammīti ekavārampi na gatoti.
The Thera did not go even once, saying, "I am giving instruction to the Saṅgha."
Nhưng Tôn giả không đi dù chỉ một lần, nói rằng: “Ta đang giáo huấn Tăng đoàn.”