107. Evaṃ me sutanti ambalaṭṭhikarāhulovādasuttaṃ.
107. Thus have I heard—this is the Ambalaṭṭhikārāhulovāda Sutta.
107. Evaṃ me sutaṃ (Như vầy tôi nghe) là Ambalaṭṭhikarāhulovādasutta.
Tattha ambalaṭṭhikāyaṃ viharatīti veḷuvanavihārassa paccante padhānagharasaṅkhepe vivekakāmānaṃ vasanatthāya kate ambalaṭṭhikāti evaṃnāmake pāsāde pavivekaṃ brūhayanto viharati.
Therein, residing at Ambalaṭṭhikā means residing, cultivating seclusion, in a palace named Ambalaṭṭhikā, which was built at the outskirts of Veḷuvana Monastery as a hermitage for those desirous of solitude.
Ở đó, ambalaṭṭhikāyaṃ viharatī (Ngài trú tại Ambalaṭṭhikā) có nghĩa là Ngài trú tại một cung điện tên là Ambalaṭṭhikā, được xây dựng ở ngoại vi Tịnh xá Trúc Lâm, có hình dáng như một ngôi nhà thiền định, để những người mong muốn sự cô tịch có thể ở, và Ngài đang phát triển sự cô tịch.
Kaṇṭako nāma jātakālato paṭṭhāya tikhiṇova hoti, evamevaṃ ayampi āyasmā sattavassikasāmaṇerakāleyeva pavivekaṃ brūhayamāno tattha vihāsi.
Just as a thorn is sharp from the moment it is born, even so, this venerable one, while still a seven-year-old sāmaṇera, cultivating seclusion, resided there.
Một cái gai (kaṇṭako) từ khi sinh ra đã nhọn, cũng vậy, Tôn giả này ngay từ khi còn là Sa-di bảy tuổi đã phát triển sự cô tịch và trú ở đó.
Paṭisallānā vuṭṭhitoti phalasamāpattito vuṭṭhāya.
Having risen from retreat means having risen from the attainment of fruition (phala-samāpatti).
Paṭisallānā vuṭṭhito (Từ sự độc cư đứng dậy) có nghĩa là từ sự nhập quả thiền đứng dậy.
Āsananti pakatipaññattamevettha āsanaṃ atthi, taṃ papphoṭetvā ṭhapesi.
Seat – here, there was a naturally prepared seat, which he shook out and placed.
Āsanaṃ (Chỗ ngồi) ở đây là một chỗ ngồi đã được trải sẵn một cách thông thường, Ngài đã phủi và đặt nó.
Udakādhāneti udakabhājane.
In the water container means in the water pot.
Udakādhāne (Trong bình nước) là trong chiếc bình đựng nước.
‘‘Udakaṭṭhāne’’tipi pāṭho.
"Udakaṭṭhāne" is also a reading (variant text).
Cũng có bản đọc là “Udakaṭṭhāne” (trong chỗ đựng nước).
Āyasmantaṃ rāhulaṃ āmantesīti ovādadānatthaṃ āmantesi.
Addressed Venerable Rāhula means he addressed him to give an exhortation.
Āyasmantaṃ rāhulaṃ āmantesī (Ngài gọi Tôn giả Rāhula) có nghĩa là Ngài gọi để ban lời khuyên.
Bhagavatā hi rāhulattherassa sambahulā dhammadesanā katā.
Indeed, the Bhagavā delivered many Dhamma discourses to Venerable Rāhula.
Đức Thế Tôn đã thuyết nhiều bài pháp cho Trưởng lão Rāhula.
Sāmaṇerapañhaṃ therasseva vuttaṃ.
The Sāmaṇera-pañha was taught only to the Elder.
Sāmaṇerapañha (Các câu hỏi của Sa-di) cũng được nói riêng cho vị Trưởng lão này.
Tathā rāhulasaṃyuttaṃ mahārāhulovādasuttaṃ cūḷarāhulovādasuttamidaṃ ambalaṭṭhikarāhulovādasuttanti.
Likewise, the Rāhula-saṃyutta, the Mahārāhulovāda Sutta, and this Cūḷarāhulovāda Sutta, which is the Ambalaṭṭhikārāhulovāda Sutta.
Cũng như Rāhulasaṃyutta, Mahārāhulovādasutta, Cūḷarāhulovādasutta và Ambalaṭṭhikarāhulovādasutta này.
Ayañhi āyasmā sattavassikakāle bhagavantaṃ cīvarakaṇṇe gahetvā ‘‘dāyajjaṃ me samaṇa dehī’’ti dāyajjaṃ yācamāno bhagavatā dhammasenāpatisāriputtattherassa niyyādetvā pabbājito.
This venerable one, when he was seven years old, holding the Bhagavā by the hem of his robe and saying, "Give me my inheritance, ascetic," asked for his inheritance, and the Bhagavā entrusted him to Elder Sāriputta, the General of the Dhamma, and ordained him.
Thật vậy, khi Tôn giả này lên bảy tuổi, Ngài đã nắm vạt y của Đức Thế Tôn và nói: “Sa-môn, hãy cho con phần thừa kế!” Khi Ngài xin phần thừa kế như vậy, Đức Thế Tôn đã giao Ngài cho Trưởng lão Sāriputta, vị Tướng quân Pháp, để xuất gia.
Atha bhagavā daharakumārā nāma yuttāyuttaṃ kathaṃ kathenti, ovādamassa demīti rāhulakumāraṃ āmantetvā ‘‘sāmaṇerena nāma, rāhula, tiracchānakathaṃ kathetuṃ na vaṭṭati, tvaṃ kathayamāno evarūpaṃ kathaṃ katheyyāsī’’ti sabbabuddhehi avijahitaṃ dasapucchaṃ pañcapaṇṇāsavissajjanaṃ – ‘‘eko pañho eko uddeso ekaṃ veyyākaraṇaṃ dve pañhā…pe… dasa pañhā dasa uddesā dasa veyyākaraṇāti.
Then, the Bhagavā thought: "Young boys speak appropriate and inappropriate words; I will give him advice." So, he called Prince Rāhula and said, "Rāhula, a sāmaṇera should not speak base talk. When you speak, you should speak such words as these." He then taught the Sāmaṇera-pañha, which is never forsaken by all Buddhas, comprising ten questions and fifty-five answers—"one question, one point, one explanation; two questions... up to... ten questions, ten points, ten explanations.
Sau đó, Đức Thế Tôn nghĩ: “Những đứa trẻ nhỏ thường nói những lời không phù hợp, ta sẽ ban lời khuyên cho nó.” Ngài gọi Hoàng tử Rāhula và nói: “Này Rāhula, một Sa-di không nên nói những lời tầm thường. Khi con nói, con nên nói những lời như thế này.” Rồi Ngài thuyết bài Sāmaṇerapañha (Các câu hỏi của Sa-di), gồm mười câu hỏi và năm mươi lăm câu trả lời, mà tất cả chư Phật đều không từ bỏ: “Một câu hỏi, một đề mục, một giải thích; hai câu hỏi... cho đến mười câu hỏi, mười đề mục, mười giải thích.
Ekaṃ nāma kiṃ?
What is one thing?
Một là gì?
Sabbe sattā āhāraṭṭhitikā…pe… dasa nāma kiṃ?
All beings are sustained by food... up to... What are ten things?
Tất cả chúng sinh đều sống nhờ vật thực... cho đến mười là gì?
Dasahaṅgehi samannāgato arahāti vuccatī’’ti (khu. pā. 4.10) imaṃ sāmaṇerapañhaṃ kathesi.
One endowed with ten qualities is called an Arahant" (Khu. Pa. 4.10) - he taught this Sāmaṇera-pañha.
Người có đủ mười chi phần được gọi là A-la-hán” (Khu. Pā. 4.10). Ngài đã thuyết bài Sāmaṇerapañha này.
Puna cintesi ‘‘daharakumārā nāma piyamusāvādā honti, adiṭṭhameva diṭṭhaṃ amhehi, diṭṭhameva na diṭṭhaṃ amhehīti vadanti ovādamassa demī’’ti akkhīhi oloketvāpi sukhasañjānanatthaṃ paṭhamameva catasso udakādhānūpamāyo, tato dve hatthiupamāyo ekaṃ ādāsūpamañca dassetvā imaṃ suttaṃ kathesi.
Again, he thought, "Young boys tend to speak pleasant falsehoods, saying, 'We have seen what was not seen,' or 'We have not seen what was seen.' I will give him advice." So, after looking with his eyes to ensure he would understand happily, he first showed four analogies of a water container, then two analogies of an elephant, and one analogy of a mirror, and then taught this Sutta.
Sau đó, Ngài lại nghĩ: “Những đứa trẻ nhỏ thường nói dối một cách đáng yêu, chúng nói: ‘Chúng con đã thấy điều chưa từng thấy’ hoặc ‘Chúng con chưa thấy điều đã thấy’. Ta sẽ ban lời khuyên cho nó.” Rồi Ngài đã thuyết bài kinh này sau khi chỉ ra bốn ví dụ về bình nước, sau đó là hai ví dụ về con voi và một ví dụ về gương, để dễ dàng hiểu được bằng mắt.
Catūsu pana paccayesu taṇhāvivaṭṭanaṃ pañcasu kāmaguṇesu chandarāgappahānaṃ kalyāṇamittupanissayassa mahantabhāvañca dassetvā rāhulasuttaṃ (su. ni. rāhulasutta) kathesi.
Moreover, to show the detachment from craving in the four requisites, the abandonment of desire and lust in the five sense pleasures, and the great importance of associating with good friends, he taught the Rāhula Sutta (Su. Ni. Rāhulasutta).
Ngoài ra, Ngài đã thuyết Rāhulasutta (Su. Ni. Rāhulasutta) để chỉ ra sự thoát ly ái dục đối với bốn vật dụng và sự từ bỏ tham ái đối với năm dục lạc, cùng với tầm quan trọng của việc nương tựa vào thiện tri thức.
Āgatāgataṭṭhāne bhavesu chandarāgo na kattabboti dassetuṃ rāhulasaṃyuttaṃ (saṃ. ni. 2.188 ādayo) kathesi.
To show that desire and lust should not be cultivated in existences wherever one is reborn, he taught the Rāhula Saṃyutta (Saṃ. Ni. 2.188 ff.).
Ngài đã thuyết Rāhulasaṃyutta (Saṃ. Ni. 2.188 v.v.) để chỉ ra rằng không nên có tham ái đối với các cõi hữu ở bất cứ nơi nào đã đến.
‘‘Ahaṃ sobhāmi, mama vaṇṇāyatanaṃ pasanna’’nti attabhāvaṃ nissāya gehassitachandarāgo na kattabboti mahārāhulovādasuttaṃ kathesi.
To show that desire and lust for the body, thinking "I am beautiful, my appearance is clear," should not be cultivated, he taught the Mahārāhulovāda Sutta.
Ngài đã thuyết Mahārāhulovādasutta để chỉ ra rằng không nên có tham ái gắn liền với gia đình, nương tựa vào thân thể, với ý nghĩ: “Tôi đẹp, sắc thân của tôi trong sáng.”
Tattha rāhulasuttaṃ imasmiṃ nāma kāle vuttanti na vattabbaṃ.
It should not be said that the Rāhula Sutta was taught at a specific time.
Ở đó, không nên nói rằng Rāhulasutta được thuyết vào thời điểm này.
Tañhi abhiṇhovādavasena vuttaṃ.
For it was taught as a continuous exhortation.
Thật vậy, bài kinh đó được thuyết theo cách khuyên nhủ thường xuyên.
Rāhulasaṃyuttaṃ sattavassikakālato paṭṭhāya yāva avassikabhikkhukālā vuttaṃ.
The Rāhula Saṃyutta was taught from the time he was seven years old until he was a bhikkhu without seniority.
Rāhulasaṃyutta được thuyết từ khi Ngài bảy tuổi cho đến khi Ngài là một tỳ-kheo chưa có hạ lạp.
Mahārāhulovādasuttaṃ aṭṭhārasa vassasāmaṇerakāle vuttaṃ.
The Mahārāhulovāda Sutta was taught when he was a sāmaṇera of eighteen years.
Mahārāhulovādasutta được thuyết khi Ngài là một Sa-di mười tám tuổi.
Cūḷarāhulovādasuttaṃ avassikabhikkhukāle vuttaṃ.
The Cūḷarāhulovāda Sutta was taught when he was a bhikkhu without seniority.
Cūḷarāhulovādasutta được thuyết khi Ngài là một tỳ-kheo chưa có hạ lạp.
Kumārakapañhañca idañca ambalaṭṭhikarāhulovādasuttaṃ sattavassikasāmaṇerakāle vuttaṃ.
The Kumārakapañha and this Ambalaṭṭhikarāhulovāda Sutta were spoken when he was a seven-year-old novice.
Kumārakapañha và Ambalaṭṭhikarāhulovādasutta này được thuyết khi Ngài là một Sa-di bảy tuổi.
Tesu rāhulasuttaṃ abhiṇhovādatthaṃ, rāhulasaṃyuttaṃ, therassa vipassanāgabbhagahaṇatthaṃ, mahārāhulovādaṃ gehassitachandarāgavinodanatthaṃ, cūḷarāhulovādaṃ therassa pañcadasa-vimuttiparipācanīya-dhammaparipākakāle arahattagāhāpanatthaṃ vuttaṃ.
Among those, the Rāhula Sutta was taught for frequent admonition, the Rāhula Saṃyutta for the Elder to grasp the essence of vipassanā, the Mahārāhulovāda for dispelling desire and lust associated with household life, and the Cūḷarāhulovāda was taught for the Elder to attain Arahantship at the time when his fifteen liberating qualities matured.
Trong số các kinh đó, kinh Rāhula đã được thuyết giảng để thường xuyên khuyên dạy; Rāhula Saṃyutta, để Tôn giả (Rāhula) nắm giữ cốt lõi của thiền quán (vipassanā); Mahārāhulovāda (Đại Rāhula giáo giới), để đoạn trừ dục lạc ái luyến dựa vào đời sống gia đình; Cūḷarāhulovāda (Tiểu Rāhula giáo giới), đã được thuyết giảng để khiến Tôn giả đạt được quả A-la-hán vào thời điểm các pháp làm chín muồi mười lăm sự giải thoát của Tôn giả đã chín muồi.
Idañca pana sandhāya rāhulatthero bhikkhusaṅghamajjhe tathāgatassa guṇaṃ kathento idamāha –
And referring to this, the Elder Rāhula, speaking of the Tathāgata's virtues in the midst of the assembly of bhikkhus, said this:
Và dựa vào lời giáo huấn này, Tôn giả Rāhula, giữa chúng Tỳ-kheo, khi tán thán công đức của Đức Như Lai, đã nói lời này:
108. Seyyathāpi, rāhula, rañño nāgoti ayaṃ upamā sampajānamusāvāde saṃvararahitassa opammadassanatthaṃ vuttā.
108. The simile, “Just as, Rāhula, a king’s elephant”, was spoken to illustrate the example of one who is unrestrained in deliberate falsehood.
108. Seyyathāpi, Rāhula, rañño nāgo (Ví như, Rāhula, con voi của nhà vua) – ví dụ này được nói ra để chỉ ra sự thiếu phòng hộ đối với người nói dối có chủ ý.
Tattha īsādantoti rathīsāsadisadanto.
Therein, īsādanto means "an elephant with tusks like a chariot-pole".
Trong đó, īsādanto có nghĩa là con voi có ngà giống như trục xe.
Uruḷhavāti abhivaḍḍhito ārohasampanno.
Uruḷhavā means "grown, with excellent stature".
Uruḷhavā có nghĩa là được nuôi dưỡng tốt, có dáng vẻ uy nghi.
Abhijātoti sujāto jātisampanno.
Abhijāto means "well-born, of excellent lineage".
Abhijāto có nghĩa là xuất thân cao quý, có dòng dõi tốt.
Saṅgāmāvacaroti saṅgāmaṃ otiṇṇapubbo.
Saṅgāmāvacaro means "one who has entered battle before".
Saṅgāmāvacaro có nghĩa là đã từng tham gia chiến trận.
Kammaṃ karotīti āgatāgate pavaṭṭento ghāteti.
Kammaṃ karoti means "he crushes and kills those who come and go".
Kammaṃ karoti có nghĩa là nó tấn công và tiêu diệt những kẻ thù đến và đi.
Puratthimakāyādīsu pana puratthimakāyena tāva paṭisenāya phalakakoṭṭhakamuṇḍapākārādayo pāteti, tathā pacchimakāyena.
Regarding the front part of the body and so on, with the front part of its body, it first brings down the palisades, ramparts, and protective walls of the opposing army; likewise with the rear part of its body.
Trong các phần thân thể như phần thân trước, nó dùng phần thân trước để phá hủy các hàng rào gỗ, tường thành trụi đầu, và các công trình phòng thủ của quân địch; tương tự với phần thân sau.
Sīsena kammaṃ nāma niyametvā etaṃ padesaṃ maddissāmīti nivattitvā oloketi, ettakena satampi sahassampi dvedhā bhijjati.
The action with the head means that it determines, "I will crush this area," and turning around, it looks; by this much, even a hundred or a thousand (troops) split into two.
Việc dùng đầu để hành động có nghĩa là nó xác định và nhìn lại để đè bẹp khu vực đó, chỉ với chừng đó thôi, hàng trăm hoặc hàng ngàn (quân lính) cũng bị chia làm hai (và bỏ chạy).
Kaṇṇehi kammaṃ nāma āgatāgate sare kaṇṇehi paharitvā pātanaṃ.
The action with the ears means striking down the arrows that come and go with the ears.
Việc dùng tai để hành động có nghĩa là nó dùng tai đánh và làm rơi các mũi tên đến và đi.
Dantehi kammaṃ nāma paṭihatthiassahatthārohaassārohapadādīnaṃ vijjhanaṃ.
The action with the tusks means piercing the enemy's elephants, horses, elephant riders, horse riders, foot soldiers, and so on.
Việc dùng ngà để hành động có nghĩa là nó đâm chọc voi địch, ngựa, kỵ sĩ voi, kỵ sĩ ngựa, bộ binh, v.v.
Naṅguṭṭhena kammaṃ nāma naṅguṭṭhe bandhāya dīghāsilaṭṭhiyā vā ayamusalena vā chedanabhedanaṃ.
The action with the tail means cutting or breaking with a long pole tied to the tail or with an iron club.
Việc dùng đuôi để hành động có nghĩa là nó dùng dây thừng dài buộc vào đuôi hoặc dùng chày sắt để cắt và phá hủy.
Rakkhateva soṇḍanti soṇḍaṃ pana mukhe pakkhipitvā rakkhati.
Rakkhateva soṇḍaṃ means "it protects its trunk by placing it in its mouth".
Rakkhateva soṇḍaṃ có nghĩa là nó bảo vệ vòi bằng cách nhét vào miệng.
Tatthāti tasmiṃ tassa hatthino karaṇe.
Tatthā means "in that action of that elephant".
Tatthā có nghĩa là trong hành động chiến đấu của con voi đó.
Apariccattanti anissaṭṭhaṃ, paresaṃ jayaṃ amhākañca parājayaṃ passīti maññati.
Apariccattaṃ means "not abandoned", meaning the elephant rider thinks, "He sees the victory of others and our defeat."
Apariccattaṃ có nghĩa là chưa từ bỏ (mạng sống), người cưỡi voi nghĩ rằng: "Nó thấy sự chiến thắng của người khác và sự thất bại của chúng ta."
Soṇḍāyapi kammaṃ karotīti ayamuggaraṃ vā khadiramusalaṃ vā gahetvā samantā aṭṭhārasahatthaṭṭhānaṃ maddati.
Soṇḍāyapi kammaṃ karoti means "with its trunk, too, it performs actions", meaning it takes an iron club or a khadira pestle and crushes the area of eighteen cubits all around.
Soṇḍāyapi kammaṃ karoti có nghĩa là nó cầm chùy sắt hoặc chày gỗ cây keo và đè bẹp một khu vực rộng mười tám cubits xung quanh.
Pariccattanti vissaṭṭhaṃ, idāni hatthiyodhādīsu na kutoci bhāyati, amhākaṃ jayaṃ paresañca parājayaṃ passīti maññati.
Pariccattaṃ means "abandoned", meaning "now the elephant fears nothing from other warriors and so on; it considers that it sees our victory and the defeat of others."
Pariccattaṃ có nghĩa là đã từ bỏ (mạng sống), bây giờ con voi không còn sợ hãi bất cứ kẻ thù nào, người cưỡi voi nghĩ rằng: "Nó thấy sự chiến thắng của chúng ta và sự thất bại của người khác."
Nāhaṃ tassa kiñci pāpanti tassa dukkaṭādiāpattivītikkame vā mātughātakādikammesu vā kiñci pāpaṃ akattabbaṃ nāma natthi.
Nāhaṃ tassa kiñci pāpaṃ means "there is no evil whatsoever for that person," meaning there is no evil, such as transgressions of minor offenses or acts like matricide, that he would not commit.
Nāhaṃ tassa kiñci pāpaṃ có nghĩa là đối với người nói dối đó, không có bất kỳ điều ác nào không nên làm, dù là vi phạm các giới như dukkaṭa hay các hành động như giết mẹ.
Tasmā tiha teti yasmā sampajānamusāvādino akattabbaṃ pāpaṃ nāma natthi, tasmā tayā hasāyapi davakamyatāyapi musā na bhaṇissāmīti sikkhitabbaṃ.
Tasmā tiha te means "Therefore, you, Rāhula, should train yourself not to speak falsehoods even in jest or out of a desire for play."
Tasmā tiha te có nghĩa là bởi vì đối với người nói dối có chủ ý không có điều ác nào không nên làm, do đó, ngươi, Rāhula, phải học tập rằng: "Ta sẽ không nói dối dù là để đùa giỡn hay vì ham muốn vui chơi."
Paccavekkhaṇatthoti olokanattho, yaṃ mukhe vajjaṃ hoti, tassa dassanatthoti vuttaṃ hoti.
Paccavekkhaṇattho means "the purpose of observing," it is said, "the purpose of seeing what fault is in one's speech."
Paccavekkhaṇattho có nghĩa là mục đích để xem xét, tức là mục đích để thấy những lỗi lầm có trong lời nói.
Paccavekkhitvā paccavekkhitvāti oloketvā oloketvā.
Paccavekkhitvā paccavekkhitvā means "having observed again and again."
Paccavekkhitvā paccavekkhitvā có nghĩa là sau khi xem xét, sau khi xem xét.
111. Aṭṭīyitabbanti aṭṭena pīḷitena bhavitabbaṃ.
111. Aṭṭīyitabbaṃ means "it should be troubled, afflicted."
111. Aṭṭīyitabbaṃ có nghĩa là nên bị phiền não.
Harāyitabbanti lajjitabbaṃ.
Harāyitabbaṃ means "it should be ashamed."
Harāyitabbaṃ có nghĩa là nên hổ thẹn.
Jigucchitabbanti gūthaṃ disvā viya jigucchā uppādetabbā.
Jigucchitabbaṃ means "disgust should be aroused, as when seeing excrement."
Jigucchitabbaṃ có nghĩa là nên ghê tởm như khi thấy phân.
Manokammassa pana adesanāvatthukattā idha desetabbanti na vuttaṃ.
However, as mental action is not a basis for confession, it is not stated here that it should be confessed.
Tuy nhiên, vì ý nghiệp không phải là đối tượng của việc sám hối, nên ở đây không nói là nên sám hối.
Kittake pana ṭhāne kāyakammavacīkammāni sodhetabbāni, kittake manokammanti.
In how many instances should bodily and verbal actions be purified, and in how many should mental actions be purified?
Vậy thân nghiệp và khẩu nghiệp nên được thanh tịnh ở những nơi nào, và ý nghiệp ở nơi nào?
Kāyakammavacīkammāni tāva ekasmiṃ purebhatteyeva sodhetabbāni.
Bodily and verbal actions should first be purified in one morning.
Thân nghiệp và khẩu nghiệp nên được thanh tịnh vào buổi sáng.
Bhattakiccaṃ katvā divāṭṭhāne nisinnena hi paccavekkhitabbaṃ ‘‘aruṇuggamanato paṭṭhāya yāva imasmiṃ ṭhāne nisajjā atthi nu kho me imasmiṃ antare paresaṃ appiyaṃ kāyakammaṃ vā vacīkammaṃ vā’’ti.
Indeed, after eating, one sitting in a day-residence should reflect: "From the rising of the sun until I sit in this place, have I, in this interval, committed any bodily or verbal action displeasing to others?"
Sau khi ăn xong, một Tỳ-kheo ngồi ở nơi thanh tịnh ban ngày nên xem xét: "Từ lúc mặt trời mọc cho đến khi ta ngồi ở chỗ này, liệu có bất kỳ thân nghiệp hay khẩu nghiệp nào không đáng ưa đối với người khác trong khoảng thời gian này không?"
Sace atthīti jānāti, desanāyuttaṃ desetabbaṃ, āvikaraṇayuttaṃ āvikātabbaṃ.
If one knows that there is such a thing, that which is suitable for confession should be confessed, that which is suitable for disclosure should be disclosed.
Nếu biết có, thì nên sám hối những điều đáng sám hối, nên trình bày những điều đáng trình bày.
Sace natthi, teneva pītipāmojjena vihātabbaṃ.
If there is not, one should abide in that joy and delight.
Nếu không có, thì nên an trú trong niềm hỷ lạc đó.
Manokammaṃ pana etasmiṃ piṇḍapātapariyesanaṭṭhāne sodhetabbaṃ.
Mental action, however, should be purified in the place of seeking almsfood.
Ý nghiệp thì nên được thanh tịnh ở nơi tìm kiếm vật thực này.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
‘‘Atthi nu kho me ajja piṇḍapātapariyesanaṭṭhāne rūpādīsu chando vā rāgo vā paṭighaṃ vā’’ti?
"Do I today, in the place of seeking almsfood, have any desire or lust or aversion regarding forms and so on?"
"Hôm nay, ở nơi ta tìm kiếm vật thực, liệu ta có dục vọng, tham ái hay sự sân hận đối với sắc, v.v. không?"
Sace atthi, ‘‘puna na evaṃ karissāmī’’ti citteneva adhiṭṭhātabbaṃ.
If one has, one should resolve with the mind, "I will not do so again."
Nếu có, thì nên quyết tâm trong tâm rằng: "Ta sẽ không làm như vậy nữa."
Sace natthi, teneva pītipāmojjena vihātabbaṃ.
If one has not, one should abide in that joy and delight.
Nếu không có, thì nên an trú trong niềm hỷ lạc đó.
112. Samaṇā vā brāhmaṇā vāti buddhā vā paccekabuddhā vā tathāgatasāvakā vā.
112. Samaṇā vā brāhmaṇā vā means "either Buddhas, Paccekabuddhas, or disciples of the Tathāgata."
112. Samaṇā vā brāhmaṇā vā có nghĩa là các vị Phật, các vị Độc Giác Phật, hoặc các đệ tử của Đức Như Lai.
Tasmātihāti yasmā atītepi evaṃ parisodhesuṃ, anāgatepi parisodhessanti, etarahipi parisodhenti, tasmā tumhehipi tesaṃ anusikkhantehi evaṃ sikkhitabbanti attho.
Tasmātihā means "therefore, since they (Buddhas, Paccekabuddhas, and disciples) purified themselves in this way in the past, will purify themselves in the future, and are purifying themselves now, you too, by following their example, should train yourselves in this way." This is the meaning.
Tasmātihā có nghĩa là bởi vì trong quá khứ họ đã thanh tịnh như vậy, trong tương lai họ cũng sẽ thanh tịnh, và hiện tại họ cũng đang thanh tịnh; do đó, các ngươi cũng phải học tập như vậy, noi theo họ, đó là ý nghĩa.
Sesaṃ sabbattha uttānameva.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng.
Imaṃ pana desanaṃ bhagavā yāva bhavaggā ussitassa ratanarāsino yojaniyamaṇikkhandhena kūṭaṃ gaṇhanto viya neyyapuggalavasena pariniṭṭhāpesīti.
The Blessed One concluded this discourse, as if taking the pinnacle of a heap of jewels piled up to the highest heaven with a hundred-yojana diamond slab, in accordance with the disposition of those who were to be guided.
Đức Thế Tôn đã hoàn tất lời giáo huấn này theo khả năng của người đáng được giáo hóa, như thể nắm lấy đỉnh của một đống ngọc quý cao đến tận Bhavagga bằng một khối ngọc bích dài một dojana.
113. Evaṃ me sutanti mahārāhulovādasuttaṃ.
113. Evaṃ me sutaṃ and so on is the Mahārāhulovāda Sutta.
113. Evaṃ me sutaṃ (Như vầy tôi nghe) – đây là kinh Mahārāhulovāda.
Tattha piṭṭhito piṭṭhito anubandhīti dassanaṃ avijahitvā gamanaṃ abbocchinnaṃ katvā pacchato pacchato iriyāpathānubandhanena anubandhi.
Therein, piṭṭhito piṭṭhito anubandhī means "following without leaving the range of sight, without interruption, following closely in the posture (of the Buddha)".
Trong đó, piṭṭhito piṭṭhito anubandhī có nghĩa là đi theo sau không rời tầm nhìn, không gián đoạn, liên tục đi theo sau từng oai nghi.
Tadā hi bhagavā pade padaṃ nikkhipanto vilāsitagamanena purato purato gacchati, rāhulatthero dasabalassa padānupadiko hutvā pacchato pacchato.
Indeed, at that time, the Blessed One walked forward with a graceful gait, placing foot after foot, while the Elder Rāhula followed closely behind, footstep by footstep, like a shadow of the Ten-Powered One.
Vào lúc đó, Đức Thế Tôn bước từng bước, đi trước với dáng vẻ uy nghi, còn Tôn giả Rāhula thì theo sát gót Đức Thập Lực, đi theo sau.
Tattha bhagavā supupphitasālavanamajjhagato subhūmiotaraṇatthāya nikkhantamattavaravāraṇo viya virocittha, rāhulabhaddo ca varavāraṇassa pacchato nikkhantagajapotako viya.
Therein, the Blessed One shone forth like an excellent rutting elephant emerging to descend onto a good ground, walking in the midst of a sal tree forest in full bloom; and the noble Rāhula shone forth like a young elephant emerging behind the excellent rutting elephant.
Trong đó, Đức Thế Tôn tỏa sáng như một con voi chúa say mồi đã rời khỏi để xuống đất tốt, đi giữa rừng cây sa-la nở rộ; còn Rāhula may mắn thì như một chú voi con đi theo sau con voi chúa.
Bhagavā sāyanhasamaye maṇiguhato nikkhamitvā gocaraṃ paṭipanno kesarasīho viya, rāhulabhaddo ca sīhamigarājānaṃ anubandhanto nikkhantasīhapotako viya.
The Blessed One shone forth like a lion with mane emerging from a jewel cave in the evening to roam for food; and the noble Rāhula shone forth like a young lion emerging, following the king of beasts, the lion.
Đức Thế Tôn tỏa sáng như một con sư tử có bờm đã rời hang ngọc vào buổi chiều để đi tìm thức ăn; còn Rāhula may mắn thì như một chú sư tử con đi theo sau vua sư tử.
Bhagavā maṇipabbatasassirikavanasaṇḍato dāṭhabalo mahābyaggho viya, rāhulabhaddo ca byaggharājānaṃ anubandhabyagghapotako viya.
The Blessed One shone forth like a great tiger with powerful fangs emerging from a forest grove adorned with jewel mountains; and the noble Rāhula shone forth like a young tiger following the king of tigers.
Đức Thế Tôn tỏa sáng như một con hổ lớn có sức mạnh của nanh đã rời khỏi khu rừng rậm lộng lẫy trên núi ngọc; còn Rāhula may mắn thì như một chú hổ con đi theo sau vua hổ.
Bhagavā simbalidāyato nikkhantasupaṇṇarājā viya, rāhulabhaddo ca supaṇṇarājassa pacchato nikkhantasupaṇṇapotako viya.
The Blessed One shone forth like the king of Supaṇṇas emerging from a silk-cotton tree grove; and the noble Rāhula shone forth like a young Supaṇṇa emerging behind the king of Supaṇṇas.
Đức Thế Tôn tỏa sáng như vua chim Supaṇṇa đã rời khỏi khu rừng cây simbali; còn Rāhula may mắn thì như một chú chim Supaṇṇa con đi theo sau vua chim Supaṇṇa.
Bhagavā cittakūṭapabbatato gaganatalaṃ pakkhandasuvaṇṇahaṃsarājā viya, rāhulabhaddo ca haṃsādhipatiṃ anupakkhandahaṃsapotako viya.
The Blessed One, like a golden swan king flying forth from Cittakūṭa mountain to the sky's expanse; and Rāhula the young prince, like a young swan flying after the swan king.
Đức Thế Tôn như vua thiên nga vàng bay lên bầu trời từ núi Cittakūṭa, còn Tôn giả Rāhula thì như chú thiên nga con bay theo sau vua thiên nga.
Bhagavā mahāsaraṃ ajjhogāḷhā suvaṇṇamahānāvā viya, rāhulabhaddo ca suvaṇṇanāvaṃ pacchā anubandhanāvāpotako viya.
The Blessed One, like a great golden ship entering a great lake; and Rāhula the young prince, like a young golden ship following after the great golden ship.
Đức Thế Tôn như chiếc thuyền vàng lớn đi vào hồ lớn, còn Tôn giả Rāhula thì như chiếc thuyền vàng nhỏ đi theo sau chiếc thuyền vàng lớn.
Bhagavā cakkaratanānubhāvena gaganatale sampayātacakkavattirājā viya, rāhulabhaddo ca rājānaṃ anusampayātapariṇāyakaratanaṃ viya.
The Blessed One, like a Wheel-turning Monarch traveling well in the sky's expanse due to the power of the Wheel Gem; and Rāhula the young prince, like the Foremost Minister Gem following after the king.
Đức Thế Tôn như vị Chuyển Luân Vương bay đi trên bầu trời nhờ uy lực của bánh xe báu, còn Tôn giả Rāhula thì như vị trưởng tử báu đi theo sau vị vua.
Bhagavā vigatavalāhakaṃ nabhaṃ paṭipannatārakarājā viya, rāhulabhaddo ca tārakādhipatino anumaggapaṭipannā parisuddhaosadhitārakā viya.
The Blessed One, like the moon king (Tārakarājā) proceeding into a cloudless sky; and Rāhula the young prince, like the pure osadhi star following the moon king's path.
Đức Thế Tôn như vua các vì sao (mặt trăng) xuất hiện trên bầu trời quang đãng không mây, còn Tôn giả Rāhula thì như vì sao Dược Sư thanh tịnh đi theo con đường của vua các vì sao.
Bhagavāpi mahāsammatapaveṇiyaṃ okkākarājavaṃse jāto, rāhulabhaddopi.
The Blessed One was born in the lineage of King Okkāka, a descendant of Mahāsammata, and so was Rāhula the young prince.
Đức Thế Tôn sinh ra trong dòng dõi vua Okkāka, thuộc truyền thống Mahāsammata; Tôn giả Rāhula cũng vậy.
Bhagavāpi saṅkhe pakkhittakhīrasadiso suparisuddhajātikhattiyakule jāto, rāhulabhaddopi.
The Blessed One was born in a royal Khattiya family, exceedingly pure, like milk placed in a conch shell; and so was Rāhula the young prince.
Đức Thế Tôn sinh ra trong dòng dõi Sát-đế-lỵ thanh tịnh như sữa đổ vào vỏ ốc; Tôn giả Rāhula cũng vậy.
Bhagavāpi rajjaṃ pahāya pabbajito, rāhulabhaddopi.
The Blessed One renounced the kingdom and went forth; and so did Rāhula the young prince.
Đức Thế Tôn từ bỏ vương quốc để xuất gia; Tôn giả Rāhula cũng vậy.
Bhagavatopi sarīraṃ dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇapaṭimaṇḍitaṃ devanagaresu samussitaratanatoraṇaṃ viya sabbapāliphullo pāricchattako viya ca atimanoharaṇaṃ, rāhulabhaddassāpi.
The body of the Blessed One was adorned with the thirty-two marks of a Great Man, exceedingly charming, like a jeweled archway erected in a city of devas, and like a fully blossoming coral tree; and so was that of Rāhula the young prince.
Thân của Đức Thế Tôn được trang hoàng bằng ba mươi hai tướng tốt của bậc Đại nhân, vô cùng quyến rũ như cổng vòm báu được dựng lên trong các thành phố chư thiên, hoặc như cây Pāricchattaka nở hoa khắp cành; thân của Tôn giả Rāhula cũng vậy.
Iti dvepi abhinīhārasampannā, dvepi rājapabbajitā, dvepi khattiyasukhumālā, dvepi suvaṇṇavaṇṇā, dvepi lakkhaṇasampannā ekamaggaṃ paṭipannā paṭipāṭiyā gacchantānaṃ dvinnaṃ candamaṇḍalānaṃ dvinnaṃ sūriyamaṇḍalānaṃ dvinnaṃ sakkasuyāmasantusitasunimmitavasavattimahābrahmādīnaṃ siriyā siriṃ abhibhavamānā viya virociṃsu.
Thus, both were endowed with high aspirations, both were royal renunciants, both were delicate Khattiyas, both had a golden complexion, both were endowed with the marks, and both trod the same path. As they proceeded in succession, they shone forth as if two moon discs, two sun discs, or two Sakka, Suyāma, Santusita, Sunimmita, Vasavatti, Mahābrahmā, and so on, were outshining each other's splendor.
Như vậy, cả hai vị đều đầy đủ sự phát nguyện, cả hai đều là vua xuất gia, cả hai đều là Sát-đế-lỵ cao quý, cả hai đều có màu da vàng, cả hai đều đầy đủ tướng tốt, cùng đi trên một con đường. Họ rực rỡ như hai vầng trăng, hai vầng nhật, như Sakka, Suyāma, Santusita, Sunimmita, Vasavatti, Đại Phạm thiên, v.v., lần lượt đi, vượt trội vẻ đẹp của nhau bằng vẻ đẹp của mình.
Tatrāyasmā rāhulo bhagavato piṭṭhito piṭṭhito gacchantova pādatalato yāva upari kesantā tathāgataṃ ālokesi.
There, the Venerable Rāhula, following close behind the Blessed One, looked at the Tathāgata from the soles of his feet up to the tips of his hair.
Trong khi đó, Tôn giả Rāhula đi theo sát phía sau Đức Thế Tôn, nhìn ngắm Đức Như Lai từ bàn chân lên đến ngọn tóc.
So bhagavato buddhavesavilāsaṃ disvā ‘‘sobhati bhagavā dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇavicittasarīro byāmappabhāparikkhittatāya vippakiṇṇasuvaṇṇacuṇṇamajjhagato viya, vijjulatāparikkhitto kanakapabbato viya, yantasuttasamākaḍḍhitaratanavicittaṃ suvaṇṇaagghikaṃ viya, rattapaṃsukūlacīvarapaṭicchannopi rattakambalaparikkhittakanakapabbato viya, pavāḷalatāpaṭimaṇḍitaṃ suvaṇṇaagghikaṃ viya, cīnapiṭṭhacuṇṇapūjitaṃ suvaṇṇacetiyaṃ viya, lākhārasānulitto kanakayūpo viya, rattavalāhakantarato taṅkhaṇabbhuggatapuṇṇacando viya, aho samatiṃsapāramitānubhāvasajjitassa attabhāvassa sirīsampattī’’ti cintesi.
Seeing the splendor of the Blessed One's Buddha-like appearance, he thought: "The Blessed One shines forth with a body adorned with the thirty-two marks of a Great Man, as if He were in the midst of scattered golden powder due to being encompassed by a fathom-long aura, or like a golden mountain encircled by lightning vines, or like a jeweled golden spire skillfully constructed with strings and mechanisms, or, though covered by a reddish rag-robe, like a golden mountain surrounded by a red woolen blanket, or like a golden spire adorned with coral vines, or like a golden cetiya worshipped with Chinese vermilion powder, or like a golden post smeared with lacquer-resin, or like the full moon rising instantly from behind reddish clouds! Oh, what an abundance of splendor is this being, perfected by the power of the thirty Pāramīs!"
Ngài thấy vẻ uy nghi của Đức Phật và suy nghĩ: “Đức Thế Tôn thật rực rỡ! Thân Ngài được trang hoàng bằng ba mươi hai tướng tốt của bậc Đại nhân, được bao quanh bởi hào quang một sải tay, như thể đang ở giữa những hạt vàng rải rác; như ngọn núi vàng được bao phủ bởi những dây chớp; như một tòa tháp vàng được trang trí bằng ngọc báu được kéo bằng dây máy; dù được đắp y phấn tảo màu đỏ, Ngài vẫn như ngọn núi vàng được bao phủ bởi tấm chăn đỏ; như một tòa tháp vàng được trang trí bằng dây san hô; như một bảo tháp vàng được cúng dường bằng bột son chu sa; như vầng trăng tròn vừa mọc lên từ giữa những đám mây đỏ. Ôi, thật là sự thịnh vượng của một thân thể được tạo thành nhờ uy lực của ba mươi Ba-la-mật!”
Tato attānampi oloketvā – ‘‘ahampi sobhāmi.
Then, looking at himself, he thought: "I too shine forth.
Sau đó, nhìn lại chính mình, Ngài nghĩ:
Sace bhagavā catūsu mahādīpesu cakkavattirajjaṃ akarissā, mayhaṃ pariṇāyakaṭṭhānantaraṃ adassā.
If the Blessed One were to rule as a Wheel-turning Monarch over the four great continents, He would have appointed me to the position of Foremost Minister.
“Ta cũng thật rực rỡ. Nếu Đức Thế Tôn đã làm vua Chuyển Luân ở bốn đại châu, Ngài sẽ ban cho ta vị trí trưởng tử báu.
Evaṃ sante ativiya jambudīpatalaṃ asobhissā’’ti attabhāvaṃ nissāya gehassitaṃ chandarāgaṃ uppādesi.
If that were the case, the continent of Jambudīpa would have shone forth exceedingly." Thus, relying on his own being, he aroused a desire-passion rooted in the household life.
Nếu vậy, mặt đất Jambudīpa sẽ vô cùng rực rỡ.” Do đó, Ngài khởi lên sự tham ái gắn liền với gia đình, dựa vào thân thể của mình.
Bhagavāpi purato gacchantova cintesi – ‘‘paripuṇṇacchavimaṃsalohito dāni rāhulassa attabhāvo.
The Blessed One, walking ahead, also thought: "Rāhula's body is now complete with skin, flesh, and blood.
Đức Thế Tôn đi phía trước cũng suy nghĩ: “Bây giờ thân thể của Rāhula đã đầy đủ da, thịt và máu.
Rajanīyesu rūpārammaṇādīsu hi cittassa pakkhandanakālo jāto, kiṃ bahulatāya nu kho rāhulo vītināmetī’’ti.
Indeed, it is time for his mind to plunge into delightful sense objects like forms, etc. How is Rāhula spending his time?"
Đây là lúc tâm của nó có thể chạy theo các đối tượng sắc pháp đáng ưa thích, v.v. Rāhula đang trải qua điều này với sự dồi dào nào?”
Atha sahāvajjaneneva pasannaudake macchaṃ viya, parisuddhe ādāsamaṇḍale mukhanimittaṃ viya ca tassa taṃ cittuppādaṃ addasa.
Then, with the mere act of reflection, He perceived that thought arising in Rāhula's mind, just as one would see a fish in clear water, or a reflection of one's face in a perfectly clean mirror.
Rồi, ngay khi Ngài quán xét, Ngài thấy tâm niệm đó của Rāhula, như thấy cá trong nước trong, hoặc như thấy hình ảnh khuôn mặt trong gương sáng.
Disvāva – ‘‘ayaṃ rāhulo mayhaṃ atrajo hutvā mama pacchato āgacchanto ‘ahaṃ sobhāmi, mayhaṃ vaṇṇāyatanaṃ pasanna’nti attabhāvaṃ nissāya gehassitachandarāgaṃ uppādeti, atitthe pakkhando uppathaṃ paṭipanno agocare carati, disāmūḷhaaddhiko viya agantabbaṃ disaṃ gacchati.
Having seen it, He thought: "This Rāhula, being my own son, following behind me, is thinking 'I shine forth, my sense sphere of sight is pleasing,' and thereby arouses a desire-passion rooted in the household life, relying on his own being. He has plunged into an improper ford, gone astray, wandering in unsuitable pastures; like a traveler bewildered about directions, he is going in a direction where he should not go.
Vừa thấy, Ngài nghĩ: “Rāhula này, là con trai của Ta, đi theo sau Ta, khởi lên sự tham ái gắn liền với gia đình, dựa vào thân thể của mình, nghĩ rằng ‘Ta thật rực rỡ, sắc thân của ta thật trong sáng.’ Nó đã rơi vào chỗ nguy hiểm, đi sai đường, hành động ở nơi không phù hợp, như một người lữ hành lạc hướng đi về phía không nên đi.
Ayaṃ kho panassa kileso abbhantare vaḍḍhanto attatthampi yathābhūtaṃ passituṃ na dassati, paratthampi, ubhayatthampi.
And this defilement, growing within him, will not allow him to see his own welfare as it truly is, nor the welfare of others, nor the welfare of both.
Phiền não này, khi lớn mạnh bên trong nó, sẽ không cho phép nó thấy rõ lợi ích của chính mình, cũng không thấy lợi ích của người khác, cũng không thấy lợi ích của cả hai.
Tato nirayepi paṭisandhiṃ gaṇhāpessati, tiracchānayoniyampi, pettivisayepi, asurakāyepi, sambādhepi mātukucchisminti anamatagge saṃsāravaṭṭe paripātessati.
From that, it will cause him to take rebirth in hell, in the animal realm, in the realm of hungry ghosts, in the host of asuras, and even in the constricted womb of a mother, thus causing him to fall into the beginningless cycle of saṃsāra.
Do đó, nó sẽ khiến nó tái sinh vào địa ngục, vào loài súc sinh, vào cõi ngạ quỷ, vào cõi A-tu-la, và vào bào thai chật hẹp của người mẹ, và sẽ khiến nó rơi vào vòng luân hồi vô tận.
Ayañhi –
Indeed, this —
Tham ái này –
Yathā kho pana anekaratanapūrā mahānāvā bhinnaphalakantarena udakaṃ ādiyamānā muhuttampi na ajjhupekkhitabbā hoti, vegenassā vivaraṃ pidahituṃ vaṭṭati, evamevaṃ ayampi na ajjhupekkhitabbo.
Just as a great ship, filled with many jewels, taking on water through a broken plank, should not be neglected even for a moment, but its breach should be sealed quickly, even so, this defilement should not be neglected.
Như một con thuyền lớn đầy ắp nhiều loại ngọc báu, khi nước tràn vào qua một tấm ván bị vỡ, không thể lơ là dù chỉ một khoảnh khắc, mà phải nhanh chóng bịt kín lỗ hổng; cũng vậy, phiền não này không thể lơ là.
Yāvassa ayaṃ kileso abbhantare sīlaratanādīni na vināseti, tāvadeva naṃ niggaṇhissāmī’’ti ajjhāsayamakāsi.
I will restrain him just as long as this defilement within him does not destroy the jewel of virtue and so forth." Thus, He made a resolution.
Chừng nào phiền não này chưa phá hoại các loại ngọc báu giới hạnh, v.v., bên trong nó, chừng đó Ta sẽ chế ngự nó.” Ngài đã quyết định như vậy.
Evarūpesu pana ṭhānesu buddhānaṃ nāgavilokanaṃ nāma hoti.
Moreover, in such instances, the Buddhas perform a 'nāgavilokana' (elephant-like looking).
Trong những trường hợp như vậy, các vị Phật có cái nhìn gọi là “cái nhìn của voi chúa” (nāgavilokana).
Tasmā yantena parivattitasuvaṇṇapaṭimā viya sakalakāyeneva parivattetvā ṭhito rāhulabhaddaṃ āmantesi.
Therefore, like a golden image rotated by a machine, He turned His entire body around and, standing, addressed Rāhula the young prince.
Vì vậy, như một bức tượng vàng được xoay bằng máy, Ngài xoay toàn thân lại và đứng đó, gọi Tôn giả Rāhula.
Taṃ sandhāya ‘‘atha kho bhagavā apaloketvā’’tiādi vuttaṃ.
Referring to this, it is said: "Then the Blessed One turned around and looked," and so forth.
Liên quan đến điều đó, câu “Rồi Đức Thế Tôn nhìn lại,” v.v., đã được nói.
Tattha yaṃkiñci rūpantiādīni sabbākārena visuddhimagge khandhaniddese vitthāritāni.
There, the phrases beginning with "Whatever form" (yaṃkiñci rūpaṃ) have been expounded in full in the Khandha-niddesa of the Visuddhimagga.
Ở đây, các từ như “ Bất cứ sắc nào,” v.v., đã được giải thích chi tiết trong phần trình bày về các uẩn trong Thanh Tịnh Đạo.
Netaṃ mamātiādīni mahāhatthipadopame vuttāni.
The phrases beginning with "This is not mine" (netaṃ mamā) have been explained in the Mahāhatthipadopama Sutta.
Các từ như “ Cái này không phải của tôi,” v.v., đã được nói trong kinh Đại Tượng Tích Dụ.
Rūpameva nu kho bhagavāti kasmā pucchati?
"Is it only form, Blessed One?" Why does he ask this?
“ Bạch Đức Thế Tôn, chỉ có sắc thôi sao?” Tại sao Ngài lại hỏi như vậy?
Tassa kira – ‘‘sabbaṃ rūpaṃ netaṃ mama, nesohamasmi na meso attā’’ti sutvā – ‘‘bhagavā sabbaṃ rūpaṃ vipassanāpaññāya evaṃ daṭṭhabbanti vadati, vedanādīsu nu kho kathaṃ paṭipajjitabba’’nti nayo udapādi.
It is said that after hearing "All form is not mine, I am not this, this is not my self," the thought arose in him: "The Blessed One states that all form should be seen in this way with insight-wisdom. How, then, should one proceed with regard to feeling, etc.?"
Sau khi nghe rằng “Tất cả sắc đều không phải của tôi, tôi không phải là cái đó, cái đó không phải là tự ngã của tôi,” Tôn giả Rāhula đã có ý nghĩ: “Đức Thế Tôn nói rằng tất cả sắc phải được thấy như vậy bằng tuệ quán, còn đối với thọ, v.v., thì phải thực hành như thế nào?”
Tasmā tasmiṃ naye ṭhito pucchati.
Therefore, standing by that reasoning, he asks.
Vì vậy, đứng trên ý nghĩ đó, Ngài hỏi.
Nayakusalo hesa āyasmā rāhulo, idaṃ na kattabbanti vutte idampi na kattabbaṃ idampi na kattabbamevāti nayasatenapi nayasahassenapi paṭivijjhati.
For this Venerable Rāhula was skillful in methods; when told "This should not be done," he understood by a hundred methods, or even a thousand methods, that "this too should not be done, and this too should not be done."
Vì Tôn giả Rāhula là người khéo léo trong phương pháp, khi được nói “Điều này không nên làm,” Ngài có thể hiểu được bằng hàng trăm, hàng ngàn phương pháp rằng “Điều này cũng không nên làm, điều này cũng không nên làm.”
Idaṃ kattabbanti vuttepi eseva nayo.
The same method applied when told "This should be done."
Khi được nói “Điều này nên làm,” cũng vậy.
Sikkhākāmo hi ayaṃ āyasmā, pātova gandhakuṭipariveṇe patthamattaṃ vālikaṃ okirati – ‘‘ajja sammāsambuddhassa santikā mayhaṃ upajjhāyassa santikā ettakaṃ ovādaṃ ettakaṃ paribhāsaṃ labhāmī’’ti.
Indeed, this Venerable One was eager for training; early in the morning, in the Gandhakuṭi enclosure, he would scatter a measure of sand, thinking: "Today, I will receive so much instruction, so much admonition from the Sammāsambuddha, from my Upajjhāya."
Vị Tôn giả này là người ham học. Ngay từ sáng sớm, Ngài đã rải một nắm cát trong khuôn viên phòng Gandhakuti, nghĩ rằng: “Hôm nay, ta sẽ nhận được chừng này lời khuyên, chừng này lời quở trách từ Đức Chánh Đẳng Giác và từ vị thầy của ta.”
Sammāsambuddhopi naṃ etadagge ṭhapento – ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ sikkhākāmānaṃ yadidaṃ rāhulo’’ti (a. ni. 1.209) sikkhāyameva aggaṃ katvā ṭhapesi.
The Sammāsambuddha Himself, placing him at the foremost position, said: "Bhikkhus, among my bhikkhu disciples who are eager for training, Rāhula is the foremost." Thus, He placed him as foremost in training.
Đức Chánh Đẳng Giác cũng đã đặt Ngài vào vị trí hàng đầu, nói rằng: “Này các Tỳ-khưu, trong số các đệ tử Tỳ-khưu của Ta, những người ham học, Rāhula là bậc tối thượng.” Ngài đã đặt Rāhula là bậc tối thượng về sự ham học.
Sopi āyasmā bhikkhusaṅghamajjhe tameva sīhanādaṃ nadi –
That Venerable One himself, amidst the assembly of bhikkhus, roared that very lion's roar:
Vị Tôn giả đó cũng đã cất tiếng sư tử hống như vậy giữa Tăng đoàn:
Athassa bhagavā yasmā na kevalaṃ rūpameva, vedanādayopi evaṃ daṭṭhabbā, tasmā rūpampi rāhulātiādimāha.
Then, because not only form but also feeling and so on should be regarded in the same way, the Blessed One said to Rāhula such words as, “Form too, Rāhula…”
Sau đó, Đức Thế Tôn đã nói lời mở đầu “Rūpampi Rāhula” và những lời tiếp theo, vì không chỉ sắc mà thọ, v.v. cũng phải được quán xét như vậy.
Ko najjāti ko nu ajja.
The parsing of Ko najjā is ko nu ajja.
Ko najjā là Ko nu ajja.
Therassa kira etadahosi ‘‘sammāsambuddho mayhaṃ attabhāvanissitaṃ chandarāgaṃ ñatvā ‘samaṇena nāma evarūpo vitakko na vitakkitabbo’ti neva pariyāyena kathaṃ kathesi, gaccha bhikkhu rāhulaṃ vadehi ‘mā puna evarūpaṃ vitakkaṃ vitakkesī’ti na dūtaṃ pesesi.
It seems the Elder thought: “The Fully Enlightened One, knowing my sensual desire dependent on my self, neither spoke a talk indirectly, saying, ‘Go, monk, tell Rāhula, “Do not think such a thought again,”’ nor sent a messenger.
Tôn giả đã nghĩ rằng: “Đức Chánh Đẳng Giác đã biết rõ tham ái nương vào thân của ta, và Ngài đã không nói một cách gián tiếp rằng ‘một sa-môn không nên suy nghĩ những tư duy như vậy’, cũng không sai sứ giả đến bảo Rāhula rằng ‘chớ suy nghĩ những tư duy như vậy nữa’.
Maṃ sammukkhe ṭhatvāyeva pana sabhaṇḍakaṃ coraṃ cūḷāya gaṇhanto viya sammukhā sugatovādaṃ adāsi.
But standing directly before me, just like seizing a thief with his stolen goods by the topknot, he gave me the Sugata’s counsel face-to-face.
Mà Ngài đã trực tiếp ban lời khuyên lành, như thể bắt được một tên trộm cùng với tang vật ngay trước mặt ta vậy.
Sugatovādo ca nāma asaṅkheyyehipi kappehi dullabho.
And the Sugata’s counsel is rare even for countless aeons.
Lời khuyên lành của Đức Thiện Thệ là điều khó đạt được ngay cả trong vô số kiếp.
Evarūpassa buddhassa sammukhā ovādaṃ labhitvā ko nu viññū paṇḍitajātiko ajja gāmaṃ piṇḍāya pavisissatī’’ti.
Having received counsel from such a Buddha, which intelligent, wise person today would enter the village for alms?”
Sau khi nhận được lời khuyên từ một Đức Phật như vậy ngay trước mặt, hôm nay, một người có trí tuệ, có phẩm chất của một bậc hiền trí, nào ai sẽ đi vào làng để khất thực nữa?”
Athesa āyasmā āhārakiccaṃ pahāya yasmiṃ nisinnaṭṭhāne ṭhitena ovādo laddho, tatova paṭinivattetvā aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi.
Then, abandoning the meal, that Venerable One returned from the very place where he had received the counsel while seated, and sat down at the foot of a certain tree.
Thế rồi, Tôn giả từ bỏ việc khất thực, quay lại từ chỗ Ngài đã ngồi khi nhận được lời khuyên, và ngồi dưới một gốc cây khác.
Bhagavāpi taṃ āyasmantaṃ nivattamānaṃ disvā na evamāha – ‘‘mā nivatta tāva, rāhula, bhikkhācārakālo te’’ti.
Even seeing that Venerable One returning, the Blessed One did not say, “Don’t return yet, Rāhula, it is your time for almsfood.”
Đức Thế Tôn, khi thấy Tôn giả ấy quay lại, cũng không nói: “Chớ quay lại vội, Rāhula, đây là lúc con đi khất thực.”
Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘ajja tāva kāyagatāsatiamatabhojanaṃ bhuñjatū’’ti.
For it was, it seems, His thought: “Let him partake of the deathless food of mindfulness of the body today.”
Vì Ngài đã nghĩ rằng: “Hôm nay, hãy để Rāhula thọ hưởng món ăn bất tử là niệm thân trước đã.”
Addasā kho āyasmā sāriputtoti bhagavati gate pacchā gacchanto addasa.
“The Venerable Sāriputta saw” means he saw Rāhula as he followed behind the Blessed One after He had departed.
Bấy giờ, Tôn giả Sāriputta đã thấy có nghĩa là Ngài đã thấy Rāhula khi đi theo sau Đức Thế Tôn.
Etassa kirāyasmato ekakassa viharato aññaṃ vattaṃ, bhagavatā saddhiṃ viharato aññaṃ.
It seems this Venerable One had one routine when dwelling alone, and another when dwelling with the Blessed One.
Đối với Tôn giả này, khi Ngài ở một mình thì có một phận sự khác, và khi Ngài ở cùng Đức Thế Tôn thì có một phận sự khác.
Yadā hi dve aggasāvakā ekākino vasanti, tadā pātova senāsanaṃ sammajjitvā sarīrapaṭijagganaṃ katvā samāpattiṃ appetvā sannisinnā attano cittaruciyā bhikkhācāraṃ gacchanti.
Indeed, when the two chief disciples dwelled together alone, they would sweep their resting places early in the morning, attend to their bodies, enter absorption, and then, having sat down together, would go for alms according to their own inclination.
Khi hai vị Đại Thanh Văn ở một mình, họ thường quét dọn chỗ ở vào buổi sáng sớm, chăm sóc thân thể, nhập các thiền định, rồi ngồi yên và đi khất thực theo ý muốn của mình.
Bhagavatā saddhiṃ viharantā pana therā evaṃ na karonti.
But when dwelling with the Blessed One, the Elder did not do this.
Nhưng khi ở cùng Đức Thế Tôn, các vị trưởng lão không làm như vậy.
Tadā hi bhagavā bhikkhusaṅghaparivāro paṭhamaṃ bhikkhācāraṃ gacchati.
For then, the Blessed One, accompanied by the assembly of monks, would go for alms first.
Khi đó, Đức Thế Tôn, cùng với Tăng chúng, đi khất thực trước tiên.
Tasmiṃ gate thero attano senāsanā nikkhamitvā – ‘‘bahūnaṃ vasanaṭṭhāne nāma sabbeva pāsādikaṃ kātuṃ sakkonti vā, na vā sakkontī’’ti tattha tattha gantvā asammaṭṭhaṃ ṭhānaṃ sammajjati.
When He had departed, the Elder would leave his dwelling and, thinking, “In a place where many dwell, not everyone can make it pleasant, or they cannot,” he would go here and there and sweep any unswept areas.
Sau khi Ngài đi, vị Trưởng lão Sāriputta rời chỗ ở của mình và nghĩ: “Ở nơi nhiều người ở, không phải ai cũng có thể giữ gìn sạch sẽ được,” nên Ngài đi đến từng chỗ, quét dọn những nơi chưa được quét dọn.
Sace kacavaro achaḍḍito hoti, taṃ chaḍḍeti.
If there was unremoved rubbish, he would dispose of it.
Nếu có rác chưa được đổ, Ngài đổ nó đi.
Pānīyaṭṭhapetabbaṭṭhānamhi pānīyakūṭe asati pānīyaghaṭaṃ ṭhapeti.
If there was no water pot where drinking water should be kept, he would place a water pot there.
Ở nơi cần đặt nước uống, nếu không có bình nước, Ngài đặt bình nước vào.
Gilānānaṃ santikaṃ gantvā, ‘‘āvuso, tumhākaṃ kiṃ āharāmi, kiṃ vo icchitabba’’nti?
He would go to the sick and ask, “Friends, what shall I bring for you? What do you wish for?”
Ngài đến chỗ các vị tỳ-khưu bệnh hỏi: “Thưa các bạn, tôi có thể mang gì đến cho các bạn? Các bạn muốn gì?”
Pucchati.
He would ask.
Ngài hỏi.
Avassikadaharānaṃ santikaṃ gantvā – ‘‘abhiramatha, āvuso, mā ukkaṇṭhittha, paṭipattisārakaṃ buddhasāsana’’nti ovadati.
He would go to the junior monks who had not yet passed the rains and advise them, “Rejoice, friends, do not be discontent; the Buddha’s Dispensation is full of practice.”
Ngài đến chỗ các vị tỳ-khưu trẻ tuổi chưa có hạ lạp, khuyên dạy: “Thưa các bạn, hãy hoan hỷ, chớ sanh nhàm chán, giáo pháp của Đức Phật là cốt lõi của sự thực hành.”
Evaṃ katvā sabbapacchā bhikkhācāraṃ gacchati.
Having done this, he would go for alms last of all.
Làm xong như vậy, Ngài đi khất thực sau cùng.
Yathā hi cakkavatti kuhiñci gantukāmo senāya parivārito paṭhamaṃ nikkhamati, pariṇāyakaratanaṃ senaṅgāni saṃvidhāya pacchā nikkhamati, evaṃ saddhammacakkavatti bhagavā bhikkhusaṅghaparivāro paṭhamaṃ nikkhamati, tassa bhagavato pariṇāyakaratanabhūto dhammasenāpati imaṃ kiccaṃ katvā sabbapacchā nikkhamati.
Just as a universal monarch, wishing to go somewhere, first departs surrounded by his army, and then the Commander-in-Chief jewel, having arranged the army divisions, departs later, so too the Blessed One, the universal monarch of the Dhamma, accompanied by the assembly of monks, departs first, and the Dhammasenāpati, who is like the Commander-in-Chief jewel of that Blessed One, having performed these duties, departs last of all.
Giống như một vị Chuyển Luân Vương, khi muốn đi đâu, Ngài xuất phát trước cùng với quân đội của mình, còn vị tướng quân ngọc báu (pariṇāyaka-ratana) sắp xếp các bộ phận của quân đội rồi xuất phát sau; cũng vậy, Đức Thế Tôn, vị Chuyển Luân Vương của Chánh Pháp, xuất phát trước cùng với Tăng chúng, còn vị Pháp Tướng (Dhammasenāpati) là viên ngọc báu lãnh đạo của Đức Thế Tôn, làm xong phận sự này rồi xuất phát sau cùng.
So evaṃ nikkhanto tasmiṃ divase aññatarasmiṃ rukkhamūle nisinnaṃ rāhulabhaddaṃ addasa.
Having thus departed, on that day he saw the fortunate Rāhula seated at the foot of a certain tree.
Khi Ngài xuất phát như vậy, vào ngày hôm đó, Ngài đã thấy Tôn giả Rāhulabhadda đang ngồi dưới một gốc cây khác.
Tena vuttaṃ ‘‘pacchā gacchanto addasā’’ti.
Therefore, it is said, “he saw as he followed behind.”
Vì thế, đã nói rằng “đi theo sau thì thấy”.
Atha kasmā ānāpānassatiyaṃ niyojesi?
Then why did he instruct him in mindfulness of breathing?
Vậy tại sao Ngài lại hướng dẫn thiền quán hơi thở vào ra (ānāpānassati)?
Nisajjānucchavikattā.
Because it was suitable for his posture.
Vì nó phù hợp với tư thế ngồi.
Thero kira ‘‘etassa bhagavatā rūpakammaṭṭhānaṃ kathita’’nti anāvajjitvāva yenākārena ayaṃ acalo anobaddho hutvā nisinno, idamassa etissā nisajjāya kammaṭṭhānaṃ anucchavikanti cintetvā evamāha.
It seems the Elder, without considering, “The Blessed One taught him the meditation on form,” thought, “The way he is sitting, unmoving and unfettered, this meditation is suitable for his posture,” and so he spoke thus.
Tôn giả đã không suy xét rằng “Đức Thế Tôn đã thuyết giảng đề mục thiền quán sắc cho vị này”, mà Ngài nghĩ rằng “đề mục thiền quán này phù hợp với tư thế ngồi của Rāhula, vì Rāhula đang ngồi bất động và không bị ràng buộc bởi tham ái và kiêu mạn”, rồi Ngài nói như vậy.
Tattha ānāpānassatinti assāsapassāse pariggahetvā tattha catukkapañcakajjhānaṃ nibbattetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ gaṇhāhīti dasseti.
There, ānāpānassatī indicates: “Comprehending the in-breaths and out-breaths, develop the fourfold or fivefold jhāna there, increase insight, and attain Arahantship.”
Ở đây, ānāpānassati có nghĩa là hãy nắm giữ hơi thở vào ra, rồi phát triển Tứ thiền, Ngũ thiền ở đó, tăng trưởng thiền quán (vipassanā) và đạt được quả A-la-hán.
Mahapphalā hotīti kīvamahapphalā hoti?
“It is of great fruit” means, how great is its fruit?
Có nhiều quả báu nghĩa là có bao nhiêu quả báu?
Idha bhikkhu ānāpānassatiṃ anuyutto ekāsane nisinnova sabbāsave khepetvā arahattaṃ pāpuṇāti, tathā asakkonto maraṇakāle samasīsī hoti, tathā asakkonto devaloke nibbattitvā dhammakathikadevaputtassa dhammaṃ sutvā arahattaṃ pāpuṇāti, tato viraddho anuppanne buddhuppāde paccekabodhiṃ sacchikaroti, taṃ asacchikaronto buddhānaṃ sammukhībhāve bāhiyattherādayo viya khippābhiñño hoti, evaṃ mahapphalā.
Here, a monk devoted to mindfulness of breathing, while seated in a single session, eradicates all defilements and attains Arahantship. If unable to do so, at the time of death he becomes a samasīsī (one whose head is level with Nibbāna, i.e., an Arahant). If unable to do so, he is reborn in a divine realm, hears the Dhamma from a preaching deva-putta, and attains Arahantship. If he fails from that, in an era where no Buddha arises, he realizes Paccekabodhi. If he fails to realize that, he becomes one of swift special knowledge, like the Elder Bāhiya and others, in the presence of Buddhas. Thus, it is of great fruit.
Ở đây, một tỳ-khưu tinh tấn thực hành thiền hơi thở vào ra, chỉ ngồi một chỗ mà đoạn trừ tất cả các lậu hoặc và đạt được A-la-hán. Nếu không thể làm được như vậy, vào lúc lâm chung vị ấy trở thành một bậc A-la-hán (samasīsī). Nếu cũng không thể làm được như vậy, vị ấy tái sanh vào cõi trời, nghe pháp từ một vị thiên tử thuyết pháp và đạt được A-la-hán. Nếu bỏ lỡ cơ hội đó, khi không có Đức Phật xuất hiện, vị ấy chứng đắc Bích Chi Phật (Paccekabodhi). Nếu không chứng đắc được Bích Chi Phật, khi có Đức Phật xuất hiện, vị ấy trở thành một người có trí tuệ nhanh chóng (khippābhiñño) như các Trưởng lão Bāhiya, v.v. Như vậy là có nhiều quả báu.
Mahānisaṃsāti tasseva vevacanaṃ.
“Of great benefit” is a synonym of that same word.
Mahānisaṃsā là đồng nghĩa với từ đó.
Vuttampi cetaṃ –
And it was said:
Cũng đã được nói rằng:
Iti bhagavā rūpakammaṭṭhānaṃ, thero ānāpānassatinti ubhopi kammaṭṭhānaṃ ācikkhitvā gatā, rāhulabhaddo vihāreyeva ohīno.
Thus, the Blessed One taught the meditation on form, and the Elder taught mindfulness of breathing, and both departed, while the fortunate Rāhula remained in the monastery.
Như vậy, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng đề mục thiền quán sắc, và vị Trưởng lão đã thuyết giảng thiền hơi thở vào ra (ānāpānassati), cả hai vị đều đã thuyết giảng đề mục thiền quán rồi ra đi, còn Rāhulabhadda thì ở lại trong tịnh xá.
Bhagavā tassa ohīnabhāvaṃ jānantopi neva attanā khādanīyaṃ bhojanīyaṃ gahetvā agamāsi, na ānandattherassa hatthe pesesi, na pasenadimahārājaanāthapiṇḍikādīnaṃ saññaṃ adāsi.
Although the Blessed One knew that Rāhula had remained, he neither carried any food nor edibles himself, nor did he send them with the Elder Ānanda, nor did he give a sign to King Pasenadi, Anāthapiṇḍika, or others.
Đức Thế Tôn, dù biết Rāhula bị bỏ lại trong tịnh xá, cũng không tự mình mang theo đồ ăn thức uống, không sai Trưởng lão Ānanda mang đến, cũng không ra dấu hiệu cho vua Pasenadi hay Trưởng giả Anāthapiṇḍika, v.v.
Saññāmattakañhi labhitvā te kājabhattaṃ abhihareyyuṃ.
For they would have brought food by the basketful upon receiving even a mere sign.
Vì chỉ cần một dấu hiệu nhỏ, họ sẽ mang đến những bữa ăn thịnh soạn.
Yathā ca bhagavā, evaṃ sāriputtattheropi na kiñci akāsi.
And just as the Blessed One did nothing, so too the Elder Sāriputta did nothing.
Và cũng như Đức Thế Tôn, Trưởng lão Sāriputta cũng không làm gì cả.
Rāhulatthero nirāhāro chinnabhatto ahosi.
The Elder Rāhula was without food, his meal cut off.
Trưởng lão Rāhula đã không có thức ăn, bữa ăn của Ngài bị cắt đứt.
Tassa panāyasmato – ‘‘bhagavā maṃ vihāre ohīnaṃ jānantopi attanā laddhapiṇḍapātaṃ nāpi sayaṃ gahetvā āgato, na aññassa hatthe pahiṇi, na manussānaṃ saññaṃ adāsi, upajjhāyopi me ohīnabhāvaṃ jānanto tatheva na kiñci akāsī’’ti cittampi na uppannaṃ, kuto tappaccayā omānaṃ vā atimānaṃ vā janessati.
However, no thought arose in that Venerable One like, “The Blessed One, even knowing I remained in the monastery, neither brought the almsfood he received himself, nor sent it with another, nor gave a sign to laypeople, and my preceptor, too, knowing I remained, did nothing either.” How then could he generate disrespect or conceit due to that reason?
Tuy nhiên, trong tâm của Tôn giả ấy, không hề khởi lên ý nghĩ rằng: “Đức Thế Tôn, dù biết con bị bỏ lại trong tịnh xá, cũng không tự mình mang phần khất thực đã nhận được đến, cũng không sai người khác mang đến, cũng không ra dấu hiệu cho mọi người; và vị bổn sư của con, dù biết con bị bỏ lại, cũng không làm gì cả như vậy.” Vậy thì làm sao Ngài có thể sanh ra sự khinh thường hay kiêu mạn từ đó được?
Bhagavatā pana ācikkhitakammaṭṭhānameva purebhattampi pacchābhattampi – ‘‘itipi rūpaṃ aniccaṃ, itipi dukkhaṃ, itipi asubhaṃ, itipi anattā’’ti aggiṃ abhimatthento viya nirantaraṃ manasikatvā sāyanhasamaye cintesi – ‘‘ahaṃ upajjhāyena ānāpānassatiṃ bhāvehīti vutto, tassa vacanaṃ na karissāmi.
Rather, he continuously attended to the meditation taught by the Blessed One, both before and after the meal, thinking, “Form is impermanent, it is suffering, it is unattractive, it is not-self,” just as one continuously rubs a fire-stick. In the evening, he thought: “I was told by my preceptor to develop mindfulness of breathing; I shall not disregard his word.
Thay vào đó, Ngài liên tục quán niệm đề mục thiền quán mà Đức Thế Tôn đã dạy, cả trước và sau bữa ăn, rằng: “Sắc này là vô thường, sắc này là khổ, sắc này là bất tịnh, sắc này là vô ngã,” như thể đang nhóm lửa vậy. Vào buổi tối, Ngài suy nghĩ: “Ta đã được vị bổn sư dạy hãy tu tập thiền hơi thở vào ra (ānāpānassati), ta sẽ không làm trái lời Ngài.
Ācariyupajjhāyānañhi vacanaṃ akaronto dubbaco nāma hoti.
For one who disregards the word of his teachers and preceptors is called disobedient.
Vì một người không vâng lời thầy và bổn sư thì được gọi là kẻ khó dạy.
‘Dubbaco rāhulo, upajjhāyassapi vacanaṃ na karotī’ti ca garahuppattito kakkhaḷatarā pīḷā nāma natthī’’ti bhāvanāvidhānaṃ pucchitukāmo bhagavato santikaṃ agamāsi.
And there is no harsher suffering than the reproach, ‘Rāhula is disobedient, he does not even heed his preceptor’s word.’” Thus, wishing to inquire about the method of development, he went to the Blessed One.
Không có nỗi khổ nào lớn hơn sự chỉ trích rằng ‘Rāhula là kẻ khó dạy, không vâng lời cả bổn sư của mình’.” Sau khi suy nghĩ như vậy, Ngài muốn hỏi về phương pháp tu tập, nên đã đến chỗ Đức Thế Tôn.
Taṃ dassetuṃ atha kho āyasmā rāhulotiādi vuttaṃ.
To show that, it is said, “Then the Venerable Rāhula…” and so on.
Để trình bày điều đó, đã nói “Atha kho āyasmā Rāhulo” (Bấy giờ, Tôn giả Rāhula) v.v.
114. Tattha paṭisallānāti ekībhāvato.
There, “from solitude” means from dwelling alone.
Ở đây, paṭisallānā có nghĩa là từ sự độc cư.
Yaṃkiñci rāhulāti kasmā?
“Whatever, Rāhula,” why is this said?
Yaṃkiñci Rāhula (Bất cứ sắc gì, Rāhula) là vì sao?
Bhagavā ānāpānassatiṃ puṭṭho rūpakammaṭṭhānaṃ kathetīti.
Because the Blessed One, being asked about mindfulness of breathing, taught the meditation on form.
Đức Thế Tôn, khi được hỏi về thiền hơi thở vào ra (ānāpānassati), lại thuyết giảng đề mục thiền quán sắc.
Rūpe chandarāgappahānatthaṃ.
For the purpose of abandoning sensual passion for form.
Để đoạn trừ dục ái (chandarāga) đối với sắc (rūpa).
Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘rāhulassa attabhāvaṃ nissāya chandarāgo uppanno, heṭṭhā cassa saṅkhepena rūpakammaṭṭhānaṃ kathitaṃ.
It seems this occurred to him: "Sensual passion has arisen for Rāhula dependent on his personality. And previously, the meditation subject of form was taught to him in brief.
Chắc hẳn Ngài đã nghĩ như vầy: “Rāhula đã sinh dục ái (chandarāga) đối với thân thể. Trước đây, ta đã giảng vắn tắt pháp hành về sắc (rūpa) cho nó.
Idānissāpi dvicattālīsāya ākārehi attabhāvaṃ virājetvā visaṅkharitvā taṃnissitaṃ chandarāgaṃ anuppattidhammataṃ āpādessāmī’’ti.
Now, by making him disenchanted with his personality in forty-two aspects and deconstructing it, I will bring the sensual passion dependent on it to a state of non-arising."
Giờ đây, ta sẽ làm cho dục ái nương vào thân thể này, sau khi đã làm cho nó không còn dính mắc và không còn cấu tạo (visaṅkhārita) bởi bốn mươi hai thể tướng, không còn tái sinh trở lại nữa.”
Atha ākāsadhātuṃ kasmā vitthāresīti?
Then, why did he expound on the space element?
Vậy tại sao Ngài lại giải thích rộng về không đại (ākāsadhātu)?
Upādārūpadassanatthaṃ.
For the purpose of showing derived form.
Để chỉ ra sắc y sinh (upādārūpa).
Heṭṭhā hi cattāri mahābhūtāneva kathitāni, na upādārūpaṃ.
Previously, only the four great elements were taught, not derived form.
Trước đây, chỉ có bốn đại chủng (mahābhūta) được đề cập, chứ không phải sắc y sinh.
Tasmā iminā mukhena taṃ dassetuṃ ākāsadhātuṃ vitthāresi.
Therefore, to show it through this method, he expounded on the space element.
Do đó, thông qua phương diện này, Ngài đã giải thích rộng về không đại (ākāsadhātu) để chỉ ra điều đó.
Apica ajjhattikena ākāsena paricchinnarūpampi pākaṭaṃ hoti.
Moreover, form that is delimited by internal space also becomes clear.
Hơn nữa, sắc được phân định bởi không gian nội tại (ajjhattika ākāsa) cũng trở nên rõ ràng.
118. Ākāsadhātuyaṃ ākāsagatanti ākāsabhāvaṃ gataṃ.
In the section on the space element, ākāsagataṃ means gone to the state of space.
118. Trong không đại (ākāsadhātu), ākāsagataṃ có nghĩa là đã đi vào trạng thái không gian.
Upādinnantiādinnaṃ gahitaṃ parāmaṭṭhaṃ, sarīraṭṭhakanti attho.
Upādinnaṃ means taken up, grasped, held onto; the meaning is, that which is situated in the body.
Upādinnaṃ có nghĩa là được chấp thủ (ādittaṃ gahitaṃ), được nắm giữ (parāmaṭṭhaṃ), tức là sắc tứ đại sở sinh (catu-samuṭṭhānika rūpa) tồn tại trong thân thể.
Kaṇṇacchiddanti maṃsalohitādīhi asamphuṭṭhakaṇṇavivaraṃ.
Kaṇṇacchiddaṃ means the ear-cavity not in contact with flesh, blood, and so on.
Kaṇṇacchiddaṃ là lỗ tai không bị lấp đầy bởi thịt, máu, v.v.
Nāsacchiddādīsupi eseva nayo.
This same method applies to the nostril cavity and so on.
Tương tự đối với lỗ mũi, v.v.
Yena cāti yena chiddena.
Yena ca means by which orifice.
Yena cā có nghĩa là bằng lỗ nào.
Ajjhoharatīti anto paveseti, jivhābandhanato hi yāva udarapaṭalā manussānaṃ vidatthicaturaṅgulaṃ chiddaṭṭhānaṃ hoti.
Ajjhoharati means he brings it inside. Indeed, for humans, from the base of the tongue to the stomach lining, there is an orifice measuring one span and four finger-breadths.
Ajjhoharatī có nghĩa là đưa vào bên trong. Thật vậy, từ cuống lưỡi đến màng bụng, con người có một khoảng trống dài một tấc và bốn ngón tay.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This was said in reference to that.
Điều này được nói đến với ý đó.
Yattha cāti yasmiṃ okāse.
Yattha ca means in which place.
Yattha cā có nghĩa là ở nơi nào.
Santiṭṭhatīti patiṭṭhāti.
Santiṭṭhati means it is established.
Santiṭṭhatī có nghĩa là tồn tại.
Manussānañhi mahantaṃ paṭaparissāvanamattañca udarapaṭalaṃ nāma hoti.
Indeed, for humans, there is what is called the stomach lining, which is the size of a large cloth water-strainer.
Thật vậy, con người có một màng bụng lớn như một tấm vải lọc.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This was said in reference to that.
Điều này được nói đến với ý đó.
Adhobhāgaṃ nikkhamatīti yena heṭṭhā nikkhamati.
Adhobhāgaṃ nikkhamati means by which it exits from the lower part.
Adhobhāgaṃ nikkhamatī có nghĩa là đi ra phía dưới bằng lỗ nào.
Dvattiṃsahatthamattaṃ ekavīsatiyā ṭhānesu vaṅkaṃ antaṃ nāma hoti.
There is what is called the intestine, which is about thirty-two cubits long and bent in twenty-one places.
Ruột là một đường dài ba mươi hai khuỷu tay, uốn khúc ở hai mươi mốt chỗ.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This was said in reference to that.
Điều này được nói đến với ý đó.
Yaṃ vā panaññampīti iminā sukhumasukhumaṃ cammamaṃsādiantaragatañceva lomakūpabhāvena ca ṭhitaṃ ākāsaṃ dasseti.
Yaṃ vā panaññampi: by this, he indicates the extremely subtle space that is within skin, flesh, and so on, and that which exists as hair follicles.
Yaṃ vā panaññampī bằng cách này, Ngài chỉ ra không gian vi tế ẩn sâu bên trong da, thịt, v.v., và không gian tồn tại dưới dạng lỗ chân lông.
Sesametthāpi pathavīdhātuādīsu vuttanayeneva veditabbaṃ.
Here too, the rest should be understood in the same way as was explained for the earth element and so on.
Phần còn lại ở đây cũng nên được hiểu theo cách đã nói trong địa đại (pathavīdhātu), v.v.
119. Idānissa tādibhāvalakkhaṇaṃ ācikkhanto pathavīsamantiādimāha.
Now, explaining to him the characteristic of being imperturbable, he said pathavīsamaṃ, and so on.
119. Giờ đây, để giải thích đặc tính của trạng thái bất động (tādibhāva), Ngài đã nói pathavīsamaṃ (giống như đất), v.v.
Iṭṭhāniṭṭhesu hi arajjanto adussanto tādī nāma hoti.
Indeed, one who is not attached to agreeable and disagreeable things, who is not resentful, is called imperturbable.
Thật vậy, một người được gọi là bất động (tādī) khi không tham đắm (arajjanto) và không sân hận (adussanto) đối với những điều dễ chịu và không dễ chịu.
Manāpāmanāpāti ettha aṭṭha lobhasahagatacittasampayuttā manāpā nāma, dve domanassacittasampayuttā amanāpā nāma.
In manāpāmanāpā, the eight kinds of contact associated with cittas accompanied by greed are called agreeable; the two associated with cittas of displeasure are called disagreeable.
Ở đây, trong manāpāmanāpā, tám xúc (phassa) đi kèm với tâm tham (lobhasahagata citta) được gọi là dễ chịu (manāpā); hai xúc đi kèm với tâm ưu (domanassa citta) được gọi là không dễ chịu (amanāpā).
Cittaṃ na pariyādāya ṭhassantīti ete phassā uppajjitvā tava cittaṃ antomuṭṭhigataṃ karonto viya pariyādāya gahetvā ṭhātuṃ na sakkhissanti ‘‘ahaṃ sobhāmi, mayhaṃ vaṇṇāyatanaṃ pasanna’’nti puna attabhāvaṃ nissāya chandarāgo nuppajjissati.
Cittaṃ na pariyādāya ṭhassanti means: after arising, these contacts will not be able to overwhelm and take hold of your mind as if seizing it in their fist; sensual passion dependent on the personality will not arise again with the thought, "I am beautiful, my visual base is clear."
Cittaṃ na pariyādāya ṭhassantī có nghĩa là những xúc này, khi phát sinh, sẽ không thể chiếm giữ tâm của bạn như thể nắm chặt nó trong nắm tay, và dục ái (chandarāga) nương vào thân thể sẽ không tái sinh, nghĩ rằng: “Ta xinh đẹp, sắc tướng của ta trong sáng.”
Gūthagatantiādīsu gūthameva gūthagataṃ.
In gūthagataṃ and so on, excrement itself is 'gūthagataṃ'.
Trong gūthagataṃ, v.v., gūthagataṃ chính là gūtha (phân).
Evaṃ sabbattha.
It is the same in all cases.
Tương tự ở mọi nơi.
120. Mettaṃ rāhulāti kasmā ārabhi?
Why did he begin with Mettaṃ, Rāhula?
120. Mettaṃ Rāhulā — tại sao Ngài lại bắt đầu với điều này?
Tādibhāvassa kāraṇadassanatthaṃ.
To show the cause of the state of imperturbability.
Để chỉ ra nguyên nhân của trạng thái bất động (tādibhāva). Trước đây, đặc tính của trạng thái bất động đã được chỉ ra, nhưng không thể trở thành bất động mà không có nguyên nhân, cũng không thể trở thành bất động bởi những lý do như: “Ta sinh ra trong dòng dõi cao quý, ta học rộng, ta có lợi lộc, các vị vua, đại thần, v.v., phục vụ ta.” Mà chính là do tu tập từ ái (mettā), v.v., nên Ngài đã bắt đầu bài pháp này để chỉ ra nguyên nhân của trạng thái bất động.
Heṭṭhā hi tādibhāvalakkhaṇaṃ dassitaṃ, na ca sakkā ahaṃ tādī homīti akāraṇā bhavituṃ, napi ‘‘ahaṃ uccākulappasuto bahussuto lābhī, maṃ rājarājamahāmattādayo bhajanti, ahaṃ tādī homī’’ti imehi kāraṇehi koci tādī nāma hoti, mettādibhāvanāya pana hotīti tādibhāvassa kāraṇadassanatthaṃ imaṃ desanaṃ ārabhi.
Previously, the characteristic of the state of imperturbability was shown. But one cannot become imperturbable without a cause just by thinking, "I will be imperturbable." Nor does anyone become imperturbable for reasons such as, "I am born of a high clan, I am very learned, I am a recipient of requisites, kings and their ministers attend on me." Rather, one becomes so through the development of loving-kindness and so on. Thus, he began this teaching to show the cause of the state of imperturbability.
Ở dưới đây, đặc điểm của sự kiên định (tādibhāva) đã được chỉ ra, và không thể nào mà không có nguyên nhân lại có thể trở nên kiên định được, cũng không phải do những nguyên nhân như “Ta sinh ra trong dòng dõi cao quý, ta là người đa văn, ta có nhiều lợi lộc, các vị vua chúa, đại thần, v.v., đều tôn kính ta, ta sẽ trở nên kiên định” mà một người có thể trở nên kiên định. Tuy nhiên, người ta trở nên kiên định là nhờ tu tập tâm từ, v.v., vì vậy, để chỉ ra nguyên nhân của sự kiên định (tādibhāva), bài pháp này đã được khởi xướng.
Tattha bhāvayatoti upacāraṃ vā appanaṃ vā pāpentassa.
Therein, bhāvayato means for one who is attaining either access concentration or absorption concentration.
Trong đó, bhāvayato có nghĩa là người đạt đến cận định (upacāra) hoặc an chỉ định (appanā).
Yo byāpādoti yo satte kopo, so pahīyissati.
Yo byāpādo means whatever anger there is towards beings, that will be abandoned.
Yo byāpādo có nghĩa là sự sân hận (kopa) đối với chúng sinh sẽ bị đoạn trừ.
Vihesāti pāṇiādīhi sattānaṃ vihiṃsanaṃ.
Vihesā means the harming of beings with one's hands, and so on.
Vihesā là sự làm hại chúng sinh bằng tay, v.v.
Aratīti pantasenāsanesu ceva adhikusaladhammesu ca ukkaṇṭhitatā.
Arati means discontent with secluded lodgings and with higher wholesome states.
Aratī là sự chán nản đối với những nơi ở thanh vắng và những thiện pháp cao thượng.
Paṭighoti yattha katthaci sattesu saṅkhāresu ca paṭihaññanakileso.
Paṭigho means the defilement of aversion towards any being or conditioned thing whatsoever.
Paṭigho là phiền não của sự va chạm (paṭihaññana) đối với chúng sinh và các hành (saṅkhāra) ở bất cứ nơi nào.
Asubhanti uddhumātakādīsu upacārappanaṃ.
Asubhaṃ means access and absorption concentration in relation to the bloated corpse and so on.
Asubhaṃ là cận định và an chỉ định đối với những vật sình chướng, v.v.
Uddhumātakādīsu asubhabhāvanā ca nāmesā vitthārato visuddhimagge kathitāva.
This development of the perception of foulness in relation to the bloated corpse and so on is explained in detail in the Visuddhimagga.
Sự tu tập bất tịnh (asubhabhāvanā) đối với những vật sình chướng, v.v., đã được giải thích chi tiết trong Visuddhimagga.
Rāgoti pañcakāmaguṇikarāgo.
Rāgo means passion for the five cords of sensual pleasure.
Rāgo là tham ái (rāga) đối với năm dục trần.
Aniccasaññanti aniccānupassanāya sahajātasaññaṃ.
Aniccasaññaṃ means the perception that arises together with the contemplation of impermanence.
Aniccasaññā là tưởng (saññā) đồng sinh với quán vô thường (aniccānupassanā).
Vipassanā eva vā esā asaññāpi saññāsīsena saññāti vuttā.
Or, it is insight itself, which, although not perception, is called perception by way of its primary component, perception.
Hoặc chính tuệ quán (vipassanā) này, dù không phải tưởng, cũng được gọi là tưởng (saññā) bằng cách lấy tưởng làm đầu.
Asmimānoti rūpādīsu asmīti māno.
Asmimāno means the conceit 'I am' in relation to form and so on.
Asmimāno là ngã mạn (māna) “ta là” đối với sắc (rūpa), v.v.
121. Idāni therena pucchitaṃ pañhaṃ vitthārento ānāpānassatintiādimāha.
Now, expanding on the question asked by the Elder, he said ānāpānassatiṃ, and so on.
121. Giờ đây, để giải thích vấn đề do Trưởng lão hỏi, Ngài đã nói ānāpānassati (niệm hơi thở), v.v.
Tattha idaṃ kammaṭṭhānañca kammaṭṭhānabhāvanā ca pāḷiattho ca saddhiṃ ānisaṃsakathāya sabbo sabbākārena visuddhimagge anussatiniddese vitthāritoyeva.
Therein, this meditation subject, the development of the meditation subject, and the meaning of the Pāḷi text, together with a discussion of its benefits, all of this has been expounded in every way in the Visuddhimagga, in the section on the recollections.
Trong đó, pháp hành này (kammaṭṭhāna) và sự tu tập pháp hành (kammaṭṭhānabhāvanā), cùng với ý nghĩa của Pāḷi và phần nói về lợi ích (ānisaṃsakathā), tất cả đều đã được giải thích chi tiết trong phần giải thích về các niệm (anussatiniddesa) trong Visuddhimagga.
Imaṃ desanaṃ bhagavā neyyapuggalavaseneva pariniṭṭhāpesīti.
The Blessed One concluded this teaching for the benefit of a person who could be guided.
Đức Thế Tôn đã hoàn tất bài pháp này chỉ dựa trên khả năng lãnh hội của người đáng được giáo hóa (neyyapuggala).
122. Evaṃ me sutanti mālukyasuttaṃ.
Evaṃ me sutaṃ is the Mālukya Sutta.
122. Evaṃ me sutaṃ là kinh Mālukya.
Tattha mālukyaputtassāti evaṃnāmakassa therassa.
Therein, mālukyaputtassa refers to the Elder of that name.
Trong đó, Mālukyaputtassa có nghĩa là của vị Trưởng lão tên như vậy.
Ṭhapitāni paṭikkhittānīti diṭṭhigatāni nāma na byākātabbānīti evaṃ ṭhapitāni ceva paṭikkhittāni ca.
Ṭhapitāni paṭikkhittāni means that speculative views should not be declared, and thus they are set aside and rejected.
Ṭhapitāni paṭikkhittānī có nghĩa là các tà kiến (diṭṭhigata) không nên được giải thích, do đó chúng được gác lại và bị bác bỏ.
Tathāgatoti satto.
Tathāgato means a being.
Tathāgato có nghĩa là chúng sinh.
Taṃ me na ruccatīti taṃ abyākaraṇaṃ mayhaṃ na ruccati.
Taṃ me na ruccati means that non-declaration is not agreeable to me.
Taṃ me na ruccatī có nghĩa là sự không giải thích đó không làm tôi hài lòng.
Sikkhaṃ paccakkhāyāti sikkhaṃ paṭikkhipitvā.
Sikkhaṃ paccakkhāya means having rejected the training.
Sikkhaṃ paccakkhāyā có nghĩa là từ bỏ học giới (sikkhā).
126. Viddho assāti parasenāya ṭhitena viddho bhaveyya.
Viddho assā means he might be shot by someone in the enemy's army.
126. Viddho assā có nghĩa là bị bắn bởi một người lính trong quân đội đối phương.
Gāḷhapalepanenāti bahalalepanena.
Gāḷhapalepanena means with a thick coating of poison.
Gāḷhapalepanena có nghĩa là với thuốc độc được bôi dày đặc.
Bhisakkanti vejjaṃ.
Bhisakkaṃ means a physician.
Bhisakkaṃ là thầy thuốc.
Sallakattanti sallakantanaṃ sallakantiyasuttavācakaṃ.
Sallakattaṃ means an arrow-remover, a surgeon.
Sallakattaṃ là người phẫu thuật, người đọc kinh về phẫu thuật.
Akkassāti akkavāke gahetvā jiyaṃ karonti.
Akkassa means they take the fibers of the swallow-wort plant and make a bowstring.
Akkassā có nghĩa là họ lấy vỏ cây akka để làm dây cung.
Tena vuttaṃ ‘‘akkassā’’ti.
Therefore it is said, "of the swallow-wort plant."
Vì thế mới nói “akkassā”.
Saṇhassāti veṇuvilīvassa.
Saṇhassa means of bamboo strips.
Saṇhassā có nghĩa là của tre hoặc trúc.
Maruvākhīrapaṇṇīnampi vākehiyeva karonti.
They also make it from the fibers of the maruvā and khīrapaṇṇī creepers.
Họ cũng làm dây cung từ vỏ cây maruvā và khīrapaṇṇī.
Tena vuttaṃ yadi vā maruvāya yadi vā khīrapaṇṇinoti.
Therefore it is said, yadi vā maruvāya yadi vā khīrapaṇṇino.
Vì thế mới nói yadi vā maruvāya yadi vā khīrapaṇṇino.
Gacchanti pabbatagacchanadīgacchādīsu jātaṃ.
Gacchaṃ means grown in thickets on mountains, by rivers, and so on.
Gacchaṃ là loại cây mọc trên núi, bờ sông, v.v.
Ropimanti ropetvā vaḍḍhitaṃ saravanato saraṃ gahetvā kataṃ.
Ropimaṃ means planted and cultivated; made by taking a reed from a reed-thicket.
Ropimaṃ là mũi tên được làm từ cây sara lấy từ rừng sara được trồng và nuôi dưỡng.
Sithilahanunoti evaṃnāmakassa pakkhino.
Sithilahanuno refers to a bird of that name.
Sithilahanuno là của loài chim tên như vậy.
Bheravassāti kāḷasīhassa.
Bheravassa refers to the black lion.
Bheravassā là của sư tử đen.
Semhārassāti makkaṭassa.
Semhārassā refers to the monkey.
Semhārassā là của con khỉ.
Evaṃ noti etāya diṭṭhiyā sati na hotīti attho.
Evaṃ no means: if this view exists, the living of the holy life of the path would not be. This is the meaning.
Evaṃ no có nghĩa là khi có tà kiến này thì không có.
127. Attheva jātīti etāya diṭṭhiyā sati brahmacariyavāsova natthi, jāti pana atthiyeva.
127. When this view of birth indeed exists is present, the holy life does not exist, but birth certainly does exist.
127. Attheva jātī có nghĩa là khi có tà kiến này thì không có phạm hạnh (brahmacariya), nhưng sự tái sinh (jāti) vẫn còn.
Tathā jarāmaraṇādīnīti dasseti.
It also shows that old age, death, and so forth exist.
Tương tự, lão, tử, v.v., cũng vậy, Ngài chỉ ra ý nghĩa này.
Yesāhanti yesaṃ ahaṃ.
Yesāhaṃ means yesaṃ ahaṃ (of whom I).
Yesāhaṃ là ta của những người này.
Nighātanti upaghātaṃ vināsaṃ.
Nighātaṃ means harm, destruction.
Nighātaṃ là sự hủy diệt, sự phá hoại.
Mama sāvakā hi etesu nibbinnā idheva nibbānaṃ pāpuṇantīti adhippāyo.
Indeed, my disciples, becoming dispassionate in these*, attain Nibbāna right here*; this is the intention.
Quả thật, các đệ tử của Ta, sau khi nhàm chán những tà kiến này, sẽ đạt được Nibbāna ngay trong kiếp sống này. Đó là ý nghĩa.
128. Tasmātihāti yasmā abyākatametaṃ, catusaccameva mayā byākataṃ, tasmāti attho.
128. Therefore here means: because this was not declared, but the Four Noble Truths were declared by me, therefore, this is the meaning.
128. Tasmātihā có nghĩa là: Bởi vì điều này không được tuyên bố (bởi Ta), mà chỉ có Tứ Thánh Đế mới được Ta tuyên bố, nên đó là ý nghĩa.
Na hetaṃ mālukyaputta atthasaṃhitanti etaṃ diṭṭhigataṃ vā etaṃ byākaraṇaṃ vā kāraṇanissitaṃ na hoti.
Nor is this, Mālukyaputta, connected with the goal means: this view, or this declaration, is not based on reason.
Na hetaṃ Mālukyaputta atthasaṃhitaṃ có nghĩa là: Tà kiến này, hay việc tuyên bố tà kiến này, không dựa trên căn nguyên (lợi ích).
Na ādibrahmacariyakanti brahmacariyassa ādimattampi pubbabhāgasīlamattampi na hoti.
It is not fundamental to the holy life means: it is not even an initial part of the holy life, not even the preliminary moral conduct.
Na ādibrahmacariyakaṃ có nghĩa là: Ngay cả phần khởi đầu của Phạm hạnh, tức là chỉ giới hạnh sơ đẳng, cũng không phải là điều này.
Na nibbidāyātiādīsu vaṭṭe nibbindanatthāya vā virajjhanatthāya vā vaṭṭanirodhāya vā rāgādivūpasamanatthāya vā abhiññeyye dhamme abhijānanatthāya vā catumaggasaṅkhātasambodhatthāya vā asaṅkhatanibbānasacchikiriyatthāya vā na hoti.
It is not for disenchantment, etc. means: it is not for becoming disenchanted with saṃsāra, or for dispassion, or for the cessation of saṃsāra, or for the calming of defilements like lust, or for direct knowledge of phenomena to be directly known, or for perfect awakening (sambodhi) consisting of the four paths, or for the realization of the unconditioned Nibbāna.
Trong các từ Na nibbidāyā và tiếp theo, điều này không nhằm mục đích nhàm chán luân hồi, hay ly tham, hay đoạn diệt luân hồi, hay làm lắng dịu tham ái, v.v., hay thấu hiểu các pháp cần phải thấu triệt, hay giác ngộ (Sambodhi) bao gồm Tứ Đạo, hay chứng đắc Nibbāna vô vi.
Etaṃ hīti etaṃ catusaccabyākaraṇaṃ.
But this refers to this declaration of the Four Noble Truths.
Etaṃ hi có nghĩa là: Việc tuyên bố Tứ Thánh Đế này.
Ādibrahmacariyakanti brahmacariyassa ādibhūtaṃ pubbapadaṭṭhānaṃ.
Is fundamental to the holy life means: it is the initial, primary foundation of the holy life.
Ādibrahmacariyakaṃ có nghĩa là: Là khởi đầu của Phạm hạnh, là nền tảng ban đầu.
Sesaṃ vuttapaṭivipakkhanayena veditabbaṃ.
The rest should be understood in a way that is the opposite of what has been stated.
Phần còn lại nên được hiểu theo cách đối lập với những gì đã nói.
Imampi desanaṃ bhagavā neyyapuggalavasena niṭṭhāpesīti.
The Blessed One concluded this teaching also by way of individuals capable of being guided.
Thế Tôn đã kết thúc bài giảng này theo cách phù hợp với những người có thể được giáo hóa.
129. Evaṃ me sutanti mahāmālukyasuttaṃ.
129. Thus have I heard refers to the Mahāmālukyasutta.
129. Evaṃ me sutaṃ là kinh Đại Mālukya.
Tattha orambhāgiyānīti heṭṭhā koṭṭhāsikāni kāmabhave nibbattisaṃvattanikāni.
In this, lower fetters means those that are parts of the lower realms, causing rebirth in the kāma-bhava (sense-sphere existence).
Trong đó, orambhāgiyāni có nghĩa là: thuộc phần hạ giới, tức là những pháp dẫn đến sự tái sinh trong cõi dục (kāmabhava).
Saṃyojanānīti bandhanāni.
Fétters means bonds.
Saṃyojanāni có nghĩa là: những trói buộc.
Kassa kho nāmāti kassa devassa vā manussassa vā desitāni dhāresi, kiṃ tvameveko assosi, na añño kocīti?
By whom, pray? means: "From which deva or human did you remember these teachings? Did you alone hear them, and no one else?"
Kassa kho nāmā có nghĩa là: Ngươi đã ghi nhớ những lời giáo huấn này của vị thần hay con người nào? Có phải chỉ một mình ngươi đã nghe, không có ai khác chăng?
Anusetīti appahīnatāya anuseti.
Lie dormant means: lie dormant due to not having been abandoned.
Anusetī có nghĩa là: tiềm ẩn (anuseti) do chưa được đoạn trừ.
Anusayamāno saṃyojanaṃ nāma hoti.
That which lies dormant is called a fetter.
Khi phiền não tiềm ẩn, nó được gọi là kiết sử (saṃyojana).
Ettha ca bhagavatā saṃyojanaṃ pucchitaṃ, therenapi saṃyojanameva byākataṃ.
Here, a fetter was asked by the Blessed One, and a fetter was declared by the Elder.
Ở đây, Thế Tôn đã hỏi về kiết sử, và vị Trưởng lão cũng đã giải thích về kiết sử.
Evaṃ santepi tassa vāde bhagavatā doso āropito.
Even so, a fault was attributed by the Blessed One to his doctrine.
Mặc dù vậy, Thế Tôn đã chỉ ra lỗi trong quan điểm của vị ấy.
So kasmāti ce?
Why so?
Vì sao lại như vậy?
Therassa tathāladdhikattā.
Because of the Elder's adherence to that doctrine.
Vì vị Trưởng lão có quan điểm như thế.
Ayañhi tassa laddhi ‘‘samudācārakkhaṇeyeva kilesehi saṃyutto nāma hoti, itarasmiṃ khaṇe asaṃyutto’’ti.
For this was his doctrine: "One is bound by defilements only at the moment of their activity (samudācāra); at other times, one is not bound."
Thật vậy, quan điểm của vị ấy là: “Chỉ khi các phiền não phát sinh (samudācārakkhaṇa) thì mới gọi là bị phiền não trói buộc (saṃyutta), còn vào những thời điểm khác thì không bị trói buộc.”
Tenassa bhagavatā doso āropito.
Therefore, the Blessed One attributed a fault to him.
Do đó, Thế Tôn đã chỉ ra lỗi của vị ấy.
Athāyasmā ānando cintesi – ‘‘bhagavatā bhikkhusaṅghassa dhammaṃ desessāmīti attano dhammatāyeva ayaṃ dhammadesanā āraddhā, sā iminā apaṇḍitena bhikkhunā visaṃvāditā.
Then, Venerable Ānanda thought: "The Blessed One began this discourse of Dhamma as is His custom, intending to teach Dhamma to the community of bhikkhus, but it has been spoiled by this unskillful bhikkhu.
Bấy giờ, Tôn giả Ānanda suy nghĩ: “Thế Tôn đã bắt đầu bài pháp này theo thông lệ của Ngài, với ý định giảng pháp cho chư Tăng, nhưng vị Tỳ-khưu thiếu trí tuệ này đã làm gián đoạn.”
Handāhaṃ bhagavantaṃ yācitvā bhikkhūnaṃ dhammaṃ desessāmī’’ti.
Let me, having requested the Blessed One, teach the Dhamma to the bhikkhus."
“Vậy ta hãy thỉnh cầu Thế Tôn và giảng pháp cho chư Tỳ-khưu.”
So evamakāsi.
He did so.
Vị ấy đã làm như vậy.
Taṃ dassetuṃ ‘‘evaṃ vutte āyasmā ānando’’tiādi vuttaṃ.
To show this, the phrase When this was said, Venerable Ānanda, etc., was spoken.
Để chỉ ra điều đó, lời nói “Khi được nói như vậy, Tôn giả Ānanda…” đã được nói.
Tattha sakkāyadiṭṭhipariyuṭṭhitenāti sakkāyadiṭṭhiyā gahitena abhibhūtena.
In this, one whose personality view (sakkāyadiṭṭhi) is dominant means: seized by, overcome by, personality view.
Trong đó, sakkāyadiṭṭhipariyuṭṭhitena có nghĩa là: bị tà kiến thân kiến (sakkāyadiṭṭhi) chi phối, bị nắm giữ.
Sakkāyadiṭṭhiparetenāti sakkāyadiṭṭhiyā anugatena.
Possessed by personality view means: accompanied by personality view.
Sakkāyadiṭṭhiparetena có nghĩa là: bị tà kiến thân kiến theo sau.
Nissaraṇanti diṭṭhinissaraṇaṃ nāma nibbānaṃ, taṃ yathābhūtaṃ nappajānāti.
Escape refers to the escape from views, which is Nibbāna; one does not rightly understand it as it is.
Nissaraṇaṃ có nghĩa là: Nibbāna là sự xuất ly khỏi tà kiến, nhưng người đó không thấu hiểu Nibbāna đúng như thật.
Appaṭivinītāti avinoditā anīhaṭā.
Not dispelled means: not removed, not eradicated.
Appaṭivinītā có nghĩa là: chưa được loại bỏ, chưa được nhổ tận gốc.
Orambhāgiyaṃ saṃyojananti heṭṭhābhāgiyasaṃyojanaṃ nāma hoti.
Lower fetter is a fetter belonging to the lower realms.
Orambhāgiyaṃ saṃyojanaṃ có nghĩa là: kiết sử thuộc phần hạ giới.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Tương tự đối với các từ còn lại.
Sukkapakkho uttānatthoyeva.
The pure aspect has a clear meaning.
Phần trắng (sukkapakkha) có nghĩa rõ ràng.
‘‘Sānusayā pahīyatī’’ti vacanato panettha ekacce ‘‘aññaṃ saṃyojanaṃ añño anusayo’’ti vadanti.
Furthermore, concerning this, because it is said, "is abandoned with its latent tendencies (anusaya)," some here say, "the fetter (saṃyojana) is one thing, the latent tendency (anusaya) is another."
Theo lời dạy “Sānusayā pahīyati” (đoạn trừ cùng với tùy miên), một số vị ở đây nói rằng: “Kiết sử là một, tùy miên là một khác.”
‘‘Yathā hi sabyañjanaṃ bhatta’’nti vutte bhattato aññaṃ byañjanaṃ hoti, evaṃ ‘‘sānusayā’’ti vacanato pariyuṭṭhānasakkāyadiṭṭhito aññena anusayena bhavitabbanti tesaṃ laddhi.
Their doctrine is that just as when it is said, "rice with curry," the curry is different from the rice, so too, from the saying "with its latent tendencies," the latent tendency must be different from the active personality view (pariyuṭṭhāna-sakkāyadiṭṭhi).
Quan điểm của họ là: “Cũng như khi nói ‘cơm có món ăn kèm’ (sabyañjanaṃ bhatta), món ăn kèm khác với cơm, thì cũng vậy, theo lời dạy ‘sānusayā’, tùy miên (anusaya) phải khác với thân kiến hiện hành (pariyuṭṭhānasakkāyadiṭṭhi).”
Te ‘‘sasīsaṃ pārupitvā’’tiādīhi paṭikkhipitabbā.
They should be refuted with examples like "covered with one's head."
Những vị này nên bị bác bỏ bằng các ví dụ như “che đầu” (sasīsaṃ pārupitvā) và tương tự.
Na hi sīsato añño puriso atthi.
For there is no person apart from the head.
Thật vậy, không có người nào khác ngoài cái đầu.
Athāpi siyā – ‘‘yadi tadeva saṃyojanaṃ so anusayo, evaṃ sante bhagavatā therassa taruṇūpamo upārambho duāropito hotī’’ti.
If it were to be said, "If the fetter and the latent tendency are the same, then the Blessed One's reproof to the Elder would have been wrongly given, like reproving a tender young person."
Và nếu có người nói: “Nếu kiết sử và tùy miên là một, thì khi đó, lời trách mắng của Thế Tôn đối với vị Trưởng lão sẽ là một lời trách mắng non nớt (taruṇūpamo upārambho duāropito hoti).”
Na duāropito, kasmā?
It was not wrongly given; why?
Không phải là lời trách mắng non nớt, vì sao?
Evaṃladdhikattāti vitthāritametaṃ.
Because the Elder held that very doctrine; this has been explained in detail.
Vì vị Trưởng lão có quan điểm như vậy, điều này đã được giải thích rõ ràng.
Tasmā soyeva kileso bandhanaṭṭhena saṃyojanaṃ, appahīnaṭṭhena anusayoti imamatthaṃ sandhāya bhagavatā ‘‘sānusayā pahīyatī’’ti evaṃ vuttanti veditabbaṃ.
Therefore, it should be understood that the same defilement is a fetter (saṃyojana) in the sense of binding, and a latent tendency (anusaya) in the sense of not being abandoned; it was with this meaning in mind that the Blessed One said, "is abandoned with its latent tendencies."
Do đó, cần phải hiểu rằng chính phiền não đó, xét về phương diện trói buộc, là kiết sử (saṃyojana), và xét về phương diện chưa được đoạn trừ, là tùy miên (anusaya). Thế Tôn đã nói “Sānusayā pahīyati” (đoạn trừ cùng với tùy miên) với ý nghĩa này.
132. Tacaṃ chetvātiādīsu idaṃ opammasaṃsandanaṃ – tacacchedo viya hi samāpatti daṭṭhabbā, pheggucchedo viya vipassanā, sāracchedo viya maggo.
132. In having cut off the bark, etc., this is the comparison: concentration (samāpatti) should be seen like cutting off the bark; insight (vipassanā) like cutting off the sapwood; and the path (magga) like cutting off the heartwood.
132. Trong các từ Tacaṃ chetvā và tiếp theo, đây là sự so sánh ví dụ: sự nhập định (samāpatti) nên được xem như việc lột vỏ cây, tuệ quán (vipassanā) như việc chặt bỏ lớp gỗ mềm, và con đường (magga) như việc chặt bỏ lõi cây.
Paṭipadā pana lokiyalokuttaramissakāva vaṭṭati.
But the practice (paṭipadā) consists of a mixture of both worldly (lokiya) and supramundane (lokuttara) elements.
Tuy nhiên, con đường thực hành (paṭipadā) là sự kết hợp giữa thế gian và xuất thế gian.
Evamete daṭṭhabbāti evarūpā puggalā evaṃ daṭṭhabbā.
Such are these to be seen means: such individuals are to be seen in this way.
Evamete daṭṭhabbā có nghĩa là: những người như vậy nên được xem như thế.
133. Upadhivivekāti upadhivivekena.
133. From detachment from the bases* means: by detachment from the bases.
133. Upadhivivekā có nghĩa là: do sự ly dục (upadhiviveka).
Iminā pañcakāmaguṇaviveko kathito.
By this, detachment from the five sense pleasures is stated.
Bằng từ này, sự ly dục khỏi năm dục trần (pañcakāmaguṇaviveka) đã được nói đến.
Akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāti iminā nīvaraṇappahānaṃ kathitaṃ.
From the abandoning of unskillful mental states means: by this, the abandoning of hindrances is stated.
Akusalānaṃ dhammānaṃ pahānā có nghĩa là: Bằng từ này, sự đoạn trừ các triền cái (nīvaraṇappahāna) đã được nói đến.
Kāyaduṭṭhullānaṃ paṭippassaddhiyāti iminā kāyālasiyapaṭippassaddhi kathitā.
By the calming of the grossness of the body means: by this, the calming of bodily sloth is stated.
Kāyaduṭṭhullānaṃ paṭippassaddhiyā có nghĩa là: Bằng từ này, sự lắng dịu sự uể oải của thân (kāyālasiyapaṭippassaddhi) đã được nói đến.
Vivicceva kāmehīti upadhivivekena kāmehi vinā hutvā.
Quite secluded from sensual pleasures means: being separate from sensual pleasures through detachment from the bases.
Vivicceva kāmehī có nghĩa là: lìa khỏi các dục (kāma) bằng sự ly dục (upadhiviveka).
Vivicca akusalehīti akusalānaṃ dhammānaṃ pahānena kāyaduṭṭhullānaṃ paṭippassaddhiyā ca akusalehi vinā hutvā.
Secluded from unskillful mental states means: being separate from unskillful mental states through the abandoning of unskillful mental states and the calming of the grossness of the body.
Vivicca akusalehī có nghĩa là: lìa khỏi các pháp bất thiện (akusala) nhờ sự đoạn trừ các pháp bất thiện và sự lắng dịu sự uể oải của thân.
Yadeva tattha hotīti yaṃ tattha antosamāpattikkhaṇeyeva samāpattisamuṭṭhitañca rūpādidhammajātaṃ hoti.
Whatever is there refers to whatever aggregate of form, etc., arises there within the moment of jhāna attainment, born of that attainment.
Yadeva tattha hoti có nghĩa là: tập hợp các pháp như sắc, v.v., phát sinh từ sự nhập định, tồn tại ngay trong khoảnh khắc nhập định.
Te dhammeti te rūpagatantiādinā nayena vutte rūpādayo dhamme.
Those phenomena refers to those phenomena of form, etc., spoken of as form-related, etc.
Te dhamme có nghĩa là: các pháp sắc, v.v., đã được nói đến theo cách như sắc pháp, v.v.
Aniccatoti na niccato.
As impermanent means: not permanent.
Aniccato có nghĩa là: không thường hằng.
Dukkhatoti na sukhato.
As suffering means: not pleasant.
Dukkhato có nghĩa là: không phải là lạc.
Rogatotiādīsu ābādhaṭṭhena rogato, antodosaṭṭhena gaṇḍato, anupaviddhaṭṭhena dukkhajananaṭṭhena ca sallato, dukkhaṭṭhena aghato, rogaṭṭhena ābādhato, asakaṭṭhena parato, palujjanaṭṭhena palokato, nissattaṭṭhena suññato, na attaṭṭhena anattato. Tattha aniccato, palokatoti dvīhi padehi aniccalakkhaṇaṃ kathitaṃ, dukkhatotiādīhi chahi dukkhalakkhaṇaṃ, parato suññato anattatoti tīhi anattalakkhaṇaṃ.
In as a disease, etc.: as a disease in the sense of affliction; as a boil in the sense of an inner defect; as an arrow in the sense of being pierced and causing pain; as a misery in the sense of being suffering; as a malady in the sense of disease; as alien in the sense of not being one's own; as perishable in the sense of decaying; as void in the sense of being without a self; as non-self in the sense of not being a self. In this context, as impermanent and as perishable—by these two terms, the characteristic of impermanence is stated. As suffering, etc.—by these six, the characteristic of suffering is stated. As alien, as void, and as non-self—by these three, the characteristic of non-self is stated.
Trong các từ Rogato và tiếp theo, rogato (là bệnh) theo nghĩa là sự quấy nhiễu; gaṇḍato (là mụn nhọt) theo nghĩa là sự phá hoại từ bên trong; sallato (là mũi tên) theo nghĩa là sự đâm xuyên và sự gây đau khổ; aghato (là sự tai hại) theo nghĩa là khổ; ābādhato (là sự đau yếu) theo nghĩa là bệnh tật; parato (là của người khác) theo nghĩa không phải của mình; palokato (là sự hủy hoại) theo nghĩa là sự tan rã; suññato (là trống rỗng) theo nghĩa là không có chúng sinh; anattato (là vô ngã) theo nghĩa không phải là tự ngã. Trong đó, hai từ aniccato và palokato nói về tướng vô thường (aniccalakkhaṇa); sáu từ dukkhato và tiếp theo nói về tướng khổ (dukkhalakkhaṇa); ba từ parato, suññato và anattato nói về tướng vô ngã (anattalakkhaṇa).
So tehi dhammehīti so tehi evaṃ tilakkhaṇaṃ āropetvā diṭṭhehi antosamāpattiyaṃ pañcakkhandhadhammehi.
He withdraws his mind from those phenomena means: that individual withdraws, releases, removes his mind from those phenomena of the five aggregates, seen in this way by applying the three characteristics within the jhāna attainment.
So tehi dhammehī có nghĩa là: vị ấy, với các pháp ngũ uẩn trong nội tâm nhập định, đã quán chiếu chúng bằng cách áp dụng ba tướng (tam anicca, dukkha, anatta) như vậy.
Cittaṃ paṭivāpetīti cittaṃ paṭisaṃharati moceti apaneti.
He diverts his mind means: he completes, frees, removes his mind*.
Cittaṃ paṭivāpetī có nghĩa là: tâm rút lui, giải thoát, loại bỏ.
Upasaṃharatīti vipassanācittaṃ tāva savanavasena thutivasena pariyattivasena paññattivasena ca etaṃ santaṃ nibbānanti evaṃ asaṅkhatāya amatāya dhātuyā upasaṃharati.
He directs it means: he directs the vipassanā-citta (insight-consciousness) to the unconditioned, deathless Nibbāna-element, saying "this Nibbāna is peaceful," in terms of hearing the Dhamma, praising it, studying it, and conceptually designating it.
Upasaṃharatī có nghĩa là: tâm tuệ quán (vipassanācitta), trước hết, theo cách nghe (pháp), theo cách tán thán, theo cách học tập, và theo cách quy định danh xưng, hướng đến Nibbāna, yếu tố vô vi, bất tử, như là “Nibbāna này là an tịnh.”
Maggacittaṃ nibbānaṃ ārammaṇakaraṇavaseneva etaṃ santametaṃ paṇītanti na evaṃ vadati, iminā pana ākārena taṃ paṭivijjhanto tattha cittaṃ upasaṃharatīti attho.
The path-consciousness (magga-citta) does not speak of Nibbāna as "this is peaceful, this is sublime" merely by making it an object; rather, the meaning is that the meditator, by penetrating it in this manner, directs their mind there.
Tâm đạo (maggacitta) hướng đến Nibbāna chỉ theo cách lấy Nibbāna làm đối tượng. Nó không nói “Điều này là an tịnh, điều này là vi diệu” như vậy, nhưng bằng cách xuyên thấu Nibbāna theo cách này, nó hướng tâm đến đó. Đó là ý nghĩa.
So tattha ṭhitoti tāya tilakkhaṇārammaṇāya vipassanāya ṭhito.
Standing there means: established in that insight (vipassanā) whose object is the three characteristics.
So tattha ṭhito có nghĩa là: vị ấy an trú trong tuệ quán (vipassanā) với ba tướng làm đối tượng.
Āsavānaṃ khayaṃ pāpuṇātīti anukkamena cattāro magge bhāvetvā pāpuṇāti.
He attains the destruction of the taints means: he attains it by cultivating the four paths in sequence.
Āsavānaṃ khayaṃ pāpuṇāti có nghĩa là: tuần tự tu tập Tứ Đạo và đạt được sự diệt trừ các lậu hoặc (āsava).
Teneva dhammarāgenāti samathavipassanādhamme chandarāgena.
By that same delight in Dhamma means: by the desire and lust for the Dhamma of samatha (calm) and vipassanā (insight).
Teneva dhammarāgena có nghĩa là: với lòng tham ái (chandarāga) đối với các pháp samatha và vipassanā.
Samathavipassanāsu hi sabbaso chandarāgaṃ pariyādātuṃ sakkonto arahattaṃ pāpuṇāti, asakkonto anāgāmī hoti.
For, being able to completely exhaust the desire and lust for samatha and vipassanā, one attains arahantship; if unable, one becomes an anāgāmī.
Thật vậy, người nào có thể hoàn toàn đoạn trừ lòng tham ái đối với samatha và vipassanā thì đạt được A-la-hán quả, còn người nào không thể thì trở thành Bất hoàn (Anāgāmī).
Yadeva tattha hoti vedanāgatanti idha pana rūpaṃ na gahitaṃ.
But here, in these three stages starting with the base of infinite space, as in " whatever of feeling exists there," material form is not taken.
Yadeva tattha hoti vedanāgatanti (những gì thuộc về thọ) – ở đây, sắc (rūpa) không được đề cập.
Samatikkantattā.
Because it has been transcended.
Vì đã vượt qua.
Ayañhi heṭṭhā rūpāvacarajjhānaṃ samāpajjitvā rūpaṃ atikkamitvā arūpāvacarasamāpattiṃ samāpannoti samathavasenapinena rūpaṃ atikkantaṃ, heṭṭhā rūpaṃ sammadeva sammasitvā taṃ atikkamma idāni arūpaṃ sammasatīti vipassanāvasenapinena rūpaṃ atikkantaṃ.
This person, having attained a rūpāvacara jhāna below and transcended material form, has attained an arūpāvacara attainment, and thus material form is transcended by means of samatha. Having thoroughly comprehended material form below and transcended it, one now comprehends the immaterial, and thus material form is transcended by means of vipassanā.
Vì người này, sau khi nhập thiền sắc giới bên dưới, đã vượt qua sắc và nhập các định vô sắc giới; như vậy, về phương diện samatha (tịnh chỉ), sắc đã được vượt qua. Sau khi quán sát sắc một cách đúng đắn bên dưới, vượt qua nó, giờ đây quán sát vô sắc; như vậy, về phương diện vipassanā (quán chiếu), sắc đã được vượt qua.
Arūpe pana sabbasopi rūpaṃ natthīti taṃ sandhāyapi idha rūpaṃ na gahitaṃ.
Furthermore, since there is no material form whatsoever in the immaterial realms, material form is not taken here with that in mind either.
Hơn nữa, trong các cõi vô sắc, hoàn toàn không có sắc, nên cũng vì lý do này mà sắc không được đề cập ở đây.
Atha kiñcarahīti kiṃ pucchāmīti pucchati?
" Then what, pray, (do I ask)?" means, "What shall I ask?"
Atha kiñcarahīti (Vậy thì điều gì?) có nghĩa là: tôi nên hỏi điều gì?
Samathavasena gacchato cittekaggatā dhuraṃ hoti, so cetovimutto nāma.
For one who proceeds by means of samatha, one-pointedness of mind is the primary factor; such a one is called a cetovimutta.
Đối với người tu tập theo samatha, sự định tâm (cittekaggatā) là trọng tâm, người ấy được gọi là cetovimutta (giải thoát tâm).
Vipassanāvasena gacchato paññā dhuraṃ hoti, so paññāvimutto nāmāti ettha therassa kaṅkhā natthi.
For one who proceeds by means of vipassanā, wisdom is the primary factor; such a one is called a paññāvimutta—the Elder has no doubt about this.
Đối với người tu tập theo vipassanā, trí tuệ (paññā) là trọng tâm, người ấy được gọi là paññāvimutta (giải thoát tuệ) – về điều này, vị Trưởng lão không có hoài nghi.
Ayaṃ sabhāvadhammoyeva, samathavaseneva pana gacchantesu eko cetovimutto nāma hoti, eko paññāvimutto.
This is merely the nature of things. But among those who proceed by samatha, one is called a cetovimutta, and another a paññāvimutta.
Đây là một pháp tự nhiên. Tuy nhiên, trong số những người tu tập theo samatha, một người được gọi là cetovimutta, một người được gọi là paññāvimutta.
Vipassanāvasena gacchantesupi eko paññāvimutto nāma hoti, eko cetovimuttoti ettha kiṃ kāraṇanti pucchati.
And among those who proceed by vipassanā, one is called a paññāvimutta, and another a cetovimutta—the Elder asks what the reason for this is.
Và trong số những người tu tập theo vipassanā, một người được gọi là paññāvimutta, một người được gọi là cetovimutta – về điều này, vị Trưởng lão hỏi nguyên nhân là gì.
Indriyavemattataṃ vadāmīti indriyanānattataṃ vadāmi.
" I declare the difference in faculties" means, "I declare the variety of faculties."
Indriyavemattataṃ vadāmīti (Ta nói sự khác biệt về căn) có nghĩa là ta nói sự khác biệt về các căn (indriya).
Idaṃ vuttaṃ hoti, na tvaṃ, ānanda, dasa pāramiyo pūretvā sabbaññutaṃ paṭivijjhi, tena te etaṃ apākaṭaṃ.
This means: "You, Ananda, did not perfect the ten perfections and penetrate omniscience; therefore, this is not clear to you.
Điều này có nghĩa là, này Ānanda, con đã không hoàn thành mười pāramī (ba-la-mật) để chứng đắc Nhất thiết trí, do đó điều này không rõ ràng đối với con.
Ahaṃ pana paṭivijjhiṃ, tena me etaṃ pākaṭaṃ.
But I did penetrate it; therefore, this is clear to me.
Còn Ta thì đã chứng đắc, do đó điều này rõ ràng đối với Ta.
Ettha hi indriyanānattatā kāraṇaṃ.
For here, the variety of faculties is the reason.
Ở đây, sự khác biệt về các căn là nguyên nhân.
Samathavaseneva hi gacchantesu ekassa bhikkhuno cittekaggatā dhuraṃ hoti, so cetovimutto nāma hoti.
Indeed, among those who proceed by samatha, for one bhikkhu, one-pointedness of mind is the primary factor; he is called a cetovimutta.
Trong số những vị tỳ khưu chỉ tu tập theo samatha, đối với một vị, sự định tâm là trọng tâm, vị ấy được gọi là cetovimutta.
Ekassa paññā dhuraṃ hoti, so paññāvimutto nāma hoti.
For another, wisdom is the primary factor; he is called a paññāvimutta.
Đối với một vị khác, trí tuệ là trọng tâm, vị ấy được gọi là paññāvimutta.
Vipassanāvaseneva ca gacchantesu ekassa paññā dhuraṃ hoti, so paññāvimutto nāma hoti.
And among those who proceed by vipassanā, for one, wisdom is the primary factor; he is called a paññāvimutta.
Và trong số những vị chỉ tu tập theo vipassanā, đối với một vị, trí tuệ là trọng tâm, vị ấy được gọi là paññāvimutta.
Ekassa cittekaggatā dhuraṃ hoti, so cetovimutto nāma hoti.
For another, one-pointedness of mind is the primary factor; he is called a cetovimutta.
Đối với một vị khác, sự định tâm là trọng tâm, vị ấy được gọi là cetovimutta.
Dve aggasāvakā samathavipassanādhurena arahattaṃ pattā.
The two chief disciples attained arahantship through samatha and vipassanā as their primary means.
Hai vị đại đệ tử đã chứng A-la-hán thông qua samatha và vipassanā.
Tesu dhammasenāpati paññāvimutto jāto, mahāmoggallānatthero cetovimutto.
Of them, the Dhammasenāpati became a paññāvimutta, and the Elder Mahāmoggallāna a cetovimutta.
Trong số đó, Pháp tướng quân (Dhammasenāpati) đã trở thành paññāvimutta, còn Đại đức Mahāmoggallāna thì là cetovimutta.
Iti indriyavemattamettha kāraṇanti veditabbaṃ.
Thus, the difference in faculties is the cause here; this should be understood.
Như vậy, cần phải hiểu rằng sự khác biệt về căn (indriyavematta) là nguyên nhân ở đây.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.
134. Evaṃ me sutanti bhaddālisuttaṃ.
" Thus have I heard"—this is the Bhaddāli Sutta. Therein, " eating one meal" means food to be eaten once before noon; it means the meal to be consumed.
134. Evaṃ me sutanti (Như vầy tôi nghe) là Bhaddālisutta.
Tattha ekāsanabhojananti ekasmiṃ purebhatte asanabhojanaṃ, bhuñjitabbabhattanti attho.
" Freedom from affliction" and so forth are elaborated in the Kakacūpama Sutta.
Ở đó, ekāsanabhojananti (thức ăn một lần ngồi) có nghĩa là thức ăn được dùng một lần vào buổi sáng, tức là bữa ăn cần được thọ dụng.
Appābādhatantiādīni kakacopame vitthāritāni.
Appābādhataṃ and so forth have been elaborated in the Kakacūpama Sutta.
Appābādhatānti (ít bệnh tật) và các từ khác đã được giải thích chi tiết trong Kakacopama.
Na ussahāmīti na sakkomi.
" I am not able" means, "I cannot."
Na ussahāmīti (Tôi không thể) có nghĩa là tôi không có khả năng.
Siyā kukkuccaṃ siyā vippaṭisāroti evaṃ bhuñjanto yāvajīvaṃ brahmacariyaṃ carituṃ sakkhissāmi nu kho, na nu khoti iti me vippaṭisārakukkuccaṃ bhaveyyāti attho.
" There might be remorse, there might be regret" means, "If I were to eat in this way, would I be able to practice the holy life for as long as I live, or not? There might be regret and remorse for me thus."
Siyā kukkuccaṃ siyā vippaṭisāroti (có thể có sự hối hận, có thể có sự ăn năn) có nghĩa là: nếu tôi ăn như vậy, liệu tôi có thể sống Phạm hạnh suốt đời hay không? Tôi có thể hay không? Sự hối hận và ăn năn như vậy có thể phát sinh trong tôi. Đó là ý nghĩa.
Ekadesaṃ bhuñjitvāti porāṇakattherā kira patte bhattaṃ pakkhipitvā sappimhi dinne sappinā uṇhameva thokaṃ bhuñjitvā hatthe dhovitvā avasesaṃ bahi nīharitvā chāyūdakaphāsuke ṭhāne nisīditvā bhuñjanti.
" Having eaten a portion" – it is said that ancient Elders, after putting rice in their bowls, and when ghee was given, would eat only a little of the hot rice with ghee, wash their hands, take the remaining portion outside, and sit in a shady, water-rich, comfortable place to eat.
Ekadesaṃ bhuñjitvāti (sau khi ăn một phần) – được biết, các vị Trưởng lão thời xưa, sau khi nhận cơm vào bát, khi được cúng dường bơ, họ chỉ ăn một ít cơm nóng với bơ, sau đó rửa tay, đổ phần còn lại ra ngoài, rồi ngồi ở nơi có bóng mát và nước mát mẻ để ăn.
Etaṃ sandhāya satthā āha.
Referring to this, the Teacher said (the instruction).
Đức Phật đã nói điều này để ám chỉ việc đó.
Bhaddāli, pana cintesi – ‘‘sace sakiṃ pattaṃ pūretvā dinnaṃ bhattaṃ bhuñjitvā puna pattaṃ dhovitvā odanassa pūretvā laddhaṃ bahi nīharitvā chāyūdakaphāsuke ṭhāne bhuñjeyya, iti evaṃ vaṭṭeyya, itarathā ko sakkotī’’ti.
But Bhaddāli thought: "If one were to eat the rice given, filling the bowl once, then wash the bowl again, receive it filled with rice, take it outside to a shady, water-rich, comfortable place and eat it, then it would be proper thus. Otherwise, who would be able (to follow the rule)?"
Tuy nhiên, Bhaddāli đã nghĩ: “Nếu tôi ăn cơm đã được cúng dường đầy bát một lần, sau đó rửa bát, rồi lại nhận cơm đầy bát, mang ra ngoài, và ăn ở nơi có bóng mát và nước mát mẻ, thì điều đó sẽ được phép. Nếu không như vậy, ai có thể làm được?”
Tasmā evampi kho ahaṃ, bhante, na ussahāmīti āha.
Therefore, he said, " Even so, Venerable Sir, I am not able."
Vì vậy, ngài nói: Evampi kho ahaṃ, bhante, na ussahāmīti (Bạch Thế Tôn, ngay cả như vậy, con cũng không thể).
Ayaṃ kira atīte anantarāya jātiyā kākayoniyaṃ nibbatti.
It is said that in a previous, immediately preceding existence, this Bhaddāli was reborn as a crow.
Được biết, vị này ở kiếp trước, ngay trước kiếp này, đã sinh vào loài quạ.
Kākā ca nāma mahāchātakā honti.
And crows are known to be very hungry.
Và loài quạ thì rất đói bụng.
Tasmā chātakatthero nāma ahosi.
Therefore, he was known as the Hungry Elder.
Vì vậy, ngài được gọi là Trưởng lão Đói bụng (Chātakatthero).
Tassa pana viravantasseva bhagavā taṃ madditvā ajjhottharitvā – ‘‘yo pana bhikkhu vikāle khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā khādeyya vā bhuñjeyya vā pācittiya’’nti (pāci. 248) sikkhāpadaṃ paññapesi.
Even as he was lamenting, the Blessed One, overpowering him, then laid down the training rule: "Whatever bhikkhu eats or consumes solid food or soft food at the wrong time, it is an offense entailing expiation."
Khi ngài đang than vãn, Đức Thế Tôn đã áp chế và chế định giới luật: “Tỳ khưu nào ăn hay thọ dụng đồ ăn hay thức uống phi thời, vị ấy phạm pācittiya.”
Tena vuttaṃ atha kho āyasmā, bhaddāli,…pe… anussāhaṃ pavedesīti.
Therefore, it is said, " Then Venerable Bhaddāli... expressed his inability."
Vì vậy, kinh nói: Atha kho āyasmā, Bhaddāli,…pe… anussāhaṃ pavedesīti (Rồi Tôn giả Bhaddāli… đã bày tỏ sự không thể của mình).
Yathā tanti yathā aññopi sikkhāya na paripūrakārī ekavihārepi vasanto satthu sammukhībhāvaṃ na dadeyya, tatheva na adāsīti attho.
" As that" means, just as another monk who does not fully observe the training, even though residing in the same monastery, would not present himself to the Teacher, even so, he did not present himself; this is the meaning.
Yathā tanti (như vậy) có nghĩa là: như một vị tỳ khưu khác không hoàn tất giới luật, dù sống trong cùng một trú xứ, cũng không dám đối mặt với Đức Phật, thì vị ấy cũng không dám đối mặt như vậy. Đó là ý nghĩa.
Neva bhagavato upaṭṭhānaṃ agamāsi, na dhammadesanaṭṭhānaṃ na vitakkamāḷakaṃ, na ekaṃ bhikkhācāramaggaṃ paṭipajji.
He neither went to serve the Blessed One, nor to the place of Dhamma teaching, nor to the contemplation pavilion, nor did he follow the same alms-round path.
Ngài không đến hầu Đức Phật, không đến nơi thuyết Pháp, không đến nơi suy tư, và không cùng đi trên một con đường khất thực.
Yasmiṃ kule bhagavā nisīdati, tassa dvārepi na aṭṭhāsi.
He did not even stand at the door of the house where the Blessed One was seated.
Ngài cũng không đứng trước cửa nhà mà Đức Phật đang ngự.
Sacassa vasanaṭṭhānaṃ bhagavā gacchati, so puretarameva ñatvā aññattha gacchati.
If the Blessed One went to his dwelling place, he would know it beforehand and go elsewhere.
Nếu Đức Phật đến nơi ngài ở, ngài biết trước và đi đến nơi khác.
Saddhāpabbajito kiresa kulaputto parisuddhasīlo.
It is said that this young man, having gone forth out of faith, had pure virtue.
Được biết, vị thiện gia này đã xuất gia vì lòng tin và có giới hạnh thanh tịnh.
Tenassa na añño vitakko ahosi, – ‘‘mayā nāma udarakāraṇā bhagavato sikkhāpadapaññāpanaṃ paṭibāhitaṃ, ananucchavikaṃ me kata’’nti ayameva vitakko ahosi.
Therefore, he had no other thought but this: "That I, on account of my stomach, obstructed the Blessed One's promulgation of a training rule—this was an improper action on my part!" This was the only thought he had.
Vì vậy, ngài không có ý nghĩ nào khác ngoài ý nghĩ này: “Chính ta, vì cái bụng, đã cản trở việc Đức Thế Tôn chế định giới luật. Ta đã làm một việc không xứng đáng.”
Tasmā ekavihāre vasantopi lajjāya satthu sammukhībhāvaṃ nādāsi.
Therefore, even though residing in the same monastery, out of shame he did not present himself to the Teacher.
Do đó, dù sống trong cùng một trú xứ, ngài vẫn không dám đối mặt với Đức Phật vì hổ thẹn.
135. Cīvarakammaṃ karontīti manussā bhagavato cīvarasāṭakaṃ adaṃsu, taṃ gahetvā cīvaraṃ karonti.
" Making robes" means that people had offered robe-cloth to the Blessed One, and they were making robes by taking that cloth.
135. Cīvarakammaṃ karontīti (đang làm y phục) có nghĩa là: mọi người đã dâng y phục cho Đức Phật, và các vị tỳ khưu đang làm y từ đó.
Etaṃ dosakanti etaṃ okāsametaṃ aparādhaṃ, satthu sikkhāpadaṃ paññapentassa paṭibāhitakāraṇaṃ sādhukaṃ manasi karohīti attho.
" This fault" means, "This occasion, this offense, this reason for obstructing the Teacher who was promulgating a training rule, reflect well upon it"; this is the meaning.
Etaṃ dosakanti (lỗi lầm này) có nghĩa là: hãy ghi nhớ kỹ lỗi lầm này, tội lỗi này, nguyên nhân cản trở khi Đức Phật chế định giới luật. Đó là ý nghĩa.
Dukkarataranti vassañhi vasitvā disāpakkante bhikkhū kuhiṃ vasitthāti pucchanti, tehi jetavane vasimhāti vutte, ‘‘āvuso, bhagavā imasmiṃ antovasse kataraṃ jātakaṃ kathesi, kataraṃ suttantaṃ, kataraṃ sikkhāpadaṃ paññapesī’’ti pucchitāro honti.
" More difficult" means, having resided during the rains retreat, when monks who have departed for other directions are asked, "Where did you reside?" and they reply, "We resided in Jetavana," they will be asked, "Friends, which Jātaka story did the Blessed One relate, which Suttanta, which training rule did he promulgate during this rains retreat?"
Dukkarataranti (khó khăn hơn) – bởi vì, sau khi an cư kiết hạ, các vị tỳ khưu đi đến các phương khác sẽ hỏi: “Các bạn đã an cư ở đâu?” Khi họ trả lời: “Chúng tôi đã an cư ở Jetavana,” thì những người hỏi sẽ nói: “Thưa các bạn, trong mùa an cư này, Đức Thế Tôn đã thuyết bài Jātaka nào, bài Suttanta nào, và chế định giới luật nào?”
Tato ‘‘vikālabhojanasikkhāpadaṃ paññapesi, bhaddāli, nāma naṃ eko thero paṭibāhī’’ti vakkhanti.
Then they will say, "He promulgated the training rule concerning eating at the wrong time, and a certain Elder named Bhaddāli obstructed him."
Sau đó, họ sẽ nói: “Đức Thế Tôn đã chế định giới luật về ăn phi thời, và một vị Trưởng lão tên là Bhaddāli đã cản trở nó.”
Taṃ sutvā bhikkhū – ‘‘bhagavatopi nāma sikkhāpadaṃ paññapentassa paṭibāhitaṃ ayuttaṃ akāraṇa’’nti vadanti.
Hearing this, the bhikkhus will say, "It is indeed unfitting and uncalled for that the Blessed One, while promulgating a training rule, was obstructed."
Nghe vậy, các vị tỳ khưu sẽ nói: “Việc cản trở Đức Thế Tôn khi Ngài chế định giới luật là không đúng, không hợp lý.”
Evaṃ te ayaṃ doso mahājanantare pākaṭo hutvā duppaṭikārataṃ āpajjissatīti maññamānā evamāhaṃsu.
Thinking that this fault of his would thus become public among many people and become irremediable, they spoke thus.
Nghĩ rằng lỗi lầm này của ngài sẽ bị công khai trước đại chúng và trở nên khó sửa chữa, họ đã nói như vậy.
Apica aññepi bhikkhū pavāretvā satthu santikaṃ āgamissanti.
Furthermore, other bhikkhus will also come to the Teacher after the Pavāraṇā (ceremony).
Hơn nữa, các vị tỳ khưu khác cũng sẽ đến gặp Đức Phật sau khi đã mãn hạ.
Atha tvaṃ ‘‘ethāvuso, mama satthāraṃ khamāpentassa sahāyā hothā’’ti saṅghaṃ sannipātessasi.
Then you will convene the Saṅgha, saying, "Come, friends, be companions to me in asking the Teacher for forgiveness."
Khi đó, ngài sẽ tập hợp Tăng đoàn và nói: “Thưa các bạn, hãy giúp tôi xin lỗi Đức Thế Tôn.”
Tattha āgantukā pucchissanti, ‘‘āvuso, kiṃ imināpi bhikkhunā kata’’nti.
There, the arriving monks will ask, "Friends, what has this bhikkhu done?"
Tại đó, các vị khách sẽ hỏi: “Thưa các bạn, vị tỳ khưu này đã làm gì?”
Tato etamatthaṃ sutvā ‘‘bhāriyaṃ kataṃ bhikkhunā, dasabalaṃ nāma paṭibāhissatīti ayuttameta’’nti vakkhanti.
Then, hearing this matter, they will say, "The bhikkhu has done a serious deed; it is improper that he should obstruct the Ten-Powered One."
Khi đó, nghe được sự việc này, họ sẽ nói: “Vị tỳ khưu này đã làm một việc nghiêm trọng. Việc cản trở Đức Thập Lực là không đúng.”
Evampi te ayaṃ aparādho mahājanantare pākaṭo hutvā duppaṭikārataṃ āpajjissatīti maññamānāpi evamāhaṃsu.
Thinking that this offense of his would thus become public among many people and become irremediable, they also spoke thus.
Nghĩ rằng tội lỗi này của ngài sẽ bị công khai trước đại chúng và trở nên khó sửa chữa, họ cũng đã nói như vậy.
Atha vā bhagavā pavāretvā cārikaṃ pakkamissati, atha tvaṃ gatagataṭṭhāne bhagavato khamāpanatthāya saṅghaṃ sannipātessasi.
Or else, the Blessed One will depart on a journey after the Pavāraṇā, and then you will convene the Saṅgha in every place he goes to ask the Blessed One for forgiveness.
Hoặc, Đức Phật sẽ đi du hóa sau khi mãn hạ. Khi đó, ngài sẽ tập hợp Tăng đoàn ở mỗi nơi Đức Phật đến để xin lỗi Ngài.
Tatra disāvāsino bhikkhū pucchissanti, ‘‘āvuso, kiṃ iminā bhikkhunā kata’’nti…pe… duppaṭikārataṃ āpajjissatīti maññamānāpi evamāhaṃsu.
There, the bhikkhus residing in various directions would ask, "Friend, what has this bhikkhu done?" ...pe... and thinking it would become difficult to remedy, they spoke thus.
Ở đó, các tỳ khưu trú xứ phương xa sẽ hỏi: ‘‘Thưa chư hiền, tỳ khưu này đã làm gì?’’…pe… ngay cả khi nghĩ rằng sẽ rơi vào tình trạng khó sửa chữa, họ cũng đã nói như vậy.
Etadavocāti appatirūpaṃ mayā kataṃ, bhagavā pana mahantepi aguṇe alaggitvā mayhaṃ accayaṃ paṭiggaṇhissatīti maññamāno etaṃ ‘‘accayo maṃ, bhante,’’tiādivacanaṃ avoca.
Etadavocā (He said this): Thinking, "I have done something improper, but the Blessed One will accept my transgression without dwelling on even great faults," he spoke these words beginning with "Venerable sir, a transgression has come upon me."
Etadavocāti (Ông ấy đã nói điều này): Tôi đã làm điều không phù hợp, nhưng tôi nghĩ rằng Đức Thế Tôn sẽ chấp nhận lỗi lầm của tôi mà không bám víu vào những khuyết điểm lớn lao, nên ông ấy đã nói những lời như ‘‘Bạch Thế Tôn, lỗi lầm đã đến với con,’’ v.v.
Tattha accayoti aparādho.
Therein, accayo means an offense.
Trong đó, accayo (lỗi lầm) có nghĩa là sự phạm lỗi.
Maṃ accagamāti maṃ atikkamma abhibhavitvā pavatto.
Maṃ accagamā means it has gone beyond me, overwhelmed me.
Maṃ accagamā (đã vượt qua tôi) có nghĩa là đã vượt qua tôi, đã chế ngự tôi và đã xảy ra.
Paṭiggaṇhātūti khamatu.
Paṭiggaṇhātū means "may you forgive."
Paṭiggaṇhātū (xin hãy chấp nhận) có nghĩa là xin hãy tha thứ.
Āyatiṃ saṃvarāyāti anāgate saṃvaraṇatthāya, puna evarūpassa aparādhassa dosassa khalitassa akaraṇatthāya.
Āyatiṃ saṃvarāyā means for restraint in the future, so that such an offense, fault, or lapse will not be committed again.
Āyatiṃ saṃvarāyā (để phòng hộ trong tương lai) có nghĩa là để phòng hộ trong tương lai, để không phạm lại lỗi lầm, khuyết điểm hay sai sót như vậy nữa.
Tagghāti ekaṃsena.
Tagghā means certainly.
Tagghā (chắc chắn) có nghĩa là một cách chắc chắn.
Samayopi kho te, bhaddālīti, bhaddāli, tayā paṭivijjhitabbayuttakaṃ ekaṃ kāraṇaṃ atthi, tampi te na paṭividdhaṃ na sallakkhitanti dasseti.
Samayopi kho te, bhaddālī (Indeed, Bhaddāli, there is an opportune moment for you) implies, "Bhaddāli, there is one thing that ought to be clearly understood by you, but even that you have not clearly understood or recognized."
Samayopi kho te, bhaddālīti (Này Bhaddāli, có một thời điểm cho ông): Này Bhaddāli, có một điều mà ông đáng lẽ phải thấu hiểu, nhưng ông đã không thấu hiểu, không nhận ra điều đó.
136. Ubhatobhāgavimuttotiādīsu dhammānusārī, saddhānusārīti dve ekacittakkhaṇikā maggasamaṅgipuggalā.
In Ubhatobhāgavimutto (Liberated in both ways) and so on, Dhammānusārī (Follower by Dhamma) and Saddhānusārī (Follower by Faith) are two types of individuals who attain the path in a single moment of consciousness.
136. Trong các từ như Ubhatobhāgavimutto (giải thoát cả hai phần), Dhammānusārī (tùy pháp hành) và Saddhānusārī (tùy tín hành) là hai hạng người đang ở trên đạo lộ, chỉ có một sát na tâm.
Ete pana sattapi ariyapuggale bhagavatāpi evaṃ āṇāpetuṃ na yuttaṃ, bhagavatā āṇatte tesampi evaṃ kātuṃ na yuttaṃ.
It is not proper for the Blessed One to instruct these seven Ariyan individuals in such a way, nor is it proper for them to act in such a way if instructed by the Blessed One.
Tuy nhiên, Đức Thế Tôn cũng không nên ra lệnh cho bảy hạng Thánh nhân này làm điều đó, và ngay cả khi Đức Thế Tôn ra lệnh, họ cũng không nên làm điều đó.
Aṭṭhānaparikappavasena pana ariyapuggalānaṃ suvacabhāvadassanatthaṃ bhaddālittherassa ca dubbacabhāvadassanatthametaṃ vuttaṃ.
However, this was said to illustrate the docility of the Ariyan individuals and the intractable nature of Thera Bhaddāli by way of an inappropriate supposition.
Điều này được nói ra để chỉ rõ sự dễ bảo của các bậc Thánh nhân và sự khó bảo của Trưởng lão Bhaddāli, dựa trên sự suy tưởng về điều không hợp lý.
Api nu tvaṃ tasmiṃ samaye ubhatobhāgavimuttoti desanaṃ kasmā ārabhi?
Api nu tvaṃ tasmiṃ samaye ubhatobhāgavimutto (Were you then liberated in both ways?) – why did he begin this teaching?
Api nu tvaṃ tasmiṃ samaye ubhatobhāgavimutto (Ông có phải là bậc giải thoát cả hai phần vào thời điểm đó không?) – Tại sao bài thuyết giảng này lại được bắt đầu?
Bhaddālissa niggahaṇatthaṃ.
To admonish Bhaddāli.
Để quở trách Bhaddāli.
Ayañhettha adhippāyo – bhaddāli, ime satta ariyapuggalā loke dakkhiṇeyyā mama sāsane sāmino, mayi sikkhāpadaṃ paññapente paṭibāhitabbayutte kāraṇe sati etesaṃ paṭibāhituṃ yuttaṃ.
Indeed, this is the intention here: "Bhaddāli, these seven Ariyan individuals are worthy of offerings in the world, masters in my Dispensation; when I lay down a training rule, if there is a reason that ought to be gainsaid, it is proper for them to gainsay it.
Ý nghĩa ở đây là: Này Bhaddāli, bảy hạng Thánh nhân này là những người đáng được cúng dường trong thế gian, là chủ nhân trong giáo pháp của Ta. Khi Ta chế định giới luật, nếu có điều gì đáng cản trở, thì họ có thể cản trở.
Tvaṃ pana mama sāsanato bāhirako, mayi sikkhāpadaṃ paññapente tuyhaṃ paṭibāhituṃ na yuttanti.
But you are outside my Dispensation; when I lay down a training rule, it is not proper for you to gainsay it."
Còn ông thì là người ngoại đạo đối với giáo pháp của Ta. Khi Ta chế định giới luật, ông không nên cản trở.
Ritto tucchoti anto ariyaguṇānaṃ abhāvena rittako tucchako, issaravacane kiñci na hoti.
Ritto tuccho (Empty and void) means empty and void due to the absence of Ariyan qualities within him; there is nothing in the Master's word.
Ritto tuccho (trống rỗng, vô ích) nghĩa là trống rỗng, vô ích vì không có các Thánh đức bên trong; không có gì trong lời nói của bậc có quyền.
Yathādhammaṃ paṭikarosīti yathā dhammo ṭhito, tatheva karosi, khamāpesīti vuttaṃ hoti.
Yathādhammaṃ paṭikarosī (You make amends according to the Dhamma) means you act just as the Dhamma stands, that is, you ask for forgiveness.
Yathādhammaṃ paṭikarosīti (Ông làm theo đúng Pháp) nghĩa là ông làm đúng như Pháp đã được thiết lập, tức là ông xin lỗi.
Taṃ te mayaṃ paṭiggaṇhāmāti taṃ tava aparādhaṃ mayaṃ khamāma.
Taṃ te mayaṃ paṭiggaṇhāmā (We accept that from you) means "We forgive that offense of yours."
Taṃ te mayaṃ paṭiggaṇhāmā (Chúng tôi chấp nhận lỗi lầm đó của ông) nghĩa là chúng tôi tha thứ lỗi lầm đó của ông.
Vuḍḍhi hesā, bhaddāli, ariyassa vinayeti esā, bhaddāli, ariyassa vinaye buddhassa bhagavato sāsane vuḍḍhi nāma.
Vuḍḍhi hesā, bhaddāli, ariyassa vinaye (This, Bhaddāli, is growth in the Ariyan discipline) means this, Bhaddāli, is called growth in the discipline of the Ariyan Buddha, the Blessed One's Dispensation.
Vuḍḍhi hesā, bhaddāli, ariyassa vinayeti (Này Bhaddāli, đây là sự tăng trưởng trong Giới luật của bậc Thánh) nghĩa là, này Bhaddāli, đây được gọi là sự tăng trưởng trong Giới luật của bậc Thánh, tức là trong giáo pháp của Đức Phật, Thế Tôn.
Katamā?
What is it?
Là gì?
Accayaṃ accayato disvā yathādhammaṃ paṭikaritvā āyatiṃ saṃvarāpajjanā.
Seeing a transgression as a transgression, making amends according to the Dhamma, and undertaking restraint in the future.
Là thấy lỗi lầm là lỗi lầm, sửa chữa theo đúng Pháp, và phòng hộ trong tương lai.
Desanaṃ pana puggalādhiṭṭhānaṃ karonto ‘‘yo accayaṃ accayato disvā yathādhammaṃ paṭikaroti, āyatiṃ saṃvaraṃ āpajjatī’’ti āha.
However, making the teaching personal, he said: "Whoever sees a transgression as a transgression, makes amends according to the Dhamma, and undertakes restraint in the future."
Khi giảng dạy theo cá nhân, Ngài nói: ‘‘Người nào thấy lỗi lầm là lỗi lầm, sửa chữa theo đúng Pháp, và phòng hộ trong tương lai.’’
137. Satthāpi upavadatīti ‘‘asukavihāravāsī asukassa therassa saddhivihāriko asukassa antevāsiko itthannāmo nāma bhikkhu lokuttaradhammaṃ nibbattetuṃ araññaṃ paviṭṭho’’ti sutvā – ‘‘kiṃ tassa araññavāsena, yo mayhaṃ pana sāsane sikkhāya aparipūrakārī’’ti evaṃ upavadati, sesapadesupi eseva nayo, apicettha devatā na kevalaṃ upavadanti, bheravārammaṇaṃ dassetvā palāyanākārampi karonti.
137. Satthāpi upavadatī (Even the Teacher finds fault) means, having heard "A certain bhikkhu named so-and-so, residing in such-and-such a monastery, a pupil of such-and-such a thera, an attendant of such-and-such an ācariya, has entered the forest to bring forth a supra-mundane Dhamma," he finds fault thus: "What is the use of forest dwelling for one who is imperfect in fulfilling the training in my Dispensation?" The same method applies to other passages. Moreover, here the devas not only find fault but also display frightful objects and cause one to flee.
137. Satthāpi upavadatīti (Đức Đạo Sư cũng khiển trách): Khi nghe rằng ‘‘một tỳ khưu tên là như vậy, đệ tử của một vị Trưởng lão như vậy, trú xứ tại tu viện như vậy, đã vào rừng để thành tựu pháp siêu thế,’’ Ngài khiển trách rằng: ‘‘Người mà không hoàn thành giới học trong giáo pháp của Ta thì ở rừng có ích gì?’’ Tương tự, nguyên tắc này cũng áp dụng cho các trường hợp khác. Hơn nữa, ở đây, các vị chư thiên không chỉ khiển trách mà còn tạo ra những cảnh tượng đáng sợ để khiến họ bỏ chạy.
Attanāpi attānanti sīlaṃ āvajjantassa saṃkiliṭṭhaṭṭhānaṃ pākaṭaṃ hoti, cittaṃ vidhāvati, na kammaṭṭhānaṃ allīyati.
Attanāpi attānaṃ (By oneself, oneself) means, when a bhikkhu of poor virtue reflects on his own sīla, the defiled places become apparent, his mind wanders, and he does not adhere to the meditation subject.
Attanāpi attānaṃ (chính mình cũng khiển trách mình): Khi một người suy xét về giới hạnh của mình, những điểm ô nhiễm sẽ trở nên rõ ràng, tâm trí sẽ chạy tán loạn, không bám vào đề mục thiền định.
So ‘‘kiṃ mādisassa araññavāsenā’’ti vippaṭisārī uṭṭhāya pakkamati.
Thinking, "What is the use of forest dwelling for one like me?" he becomes regretful, rises, and leaves.
Người đó sẽ hối hận rằng ‘‘ở rừng thì ích gì cho một người như mình?’’ rồi đứng dậy và rời đi.
Attāpi attānaṃ upavaditoti attanāpi attā upavadito, ayameva vā pāṭho.
Attāpi attānaṃ upavadito (Oneself also reproaches oneself), or this is indeed the reading.
Attāpi attānaṃ upavaditoti (chính mình cũng bị khiển trách bởi chính mình), hoặc đây là cách đọc khác.
Sukkapakkho vuttapaccanīkanayena veditabbo.
The wholesome side should be understood by the opposite method of what has been said.
Phần thiện pháp nên được hiểu theo cách đối nghịch với những gì đã nói.
So vivicceva kāmehītiādi evaṃ sacchikarotīti dassanatthaṃ vuttaṃ.
So vivicceva kāmehī (He, quite secluded from sensual pleasures) and so on, was said to show that he realizes it thus.
So vivicceva kāmehītiādi (Vị ấy ly dục) v.v. được nói ra để chỉ rõ rằng vị ấy chứng ngộ như vậy.
140. Pasayha pasayha kāraṇaṃ karontīti appamattakepi dose niggahetvā punappunaṃ kārenti.
140. Pasayha pasayha kāraṇaṃ karontī (They take strong action repeatedly) means they severely admonish and repeatedly impose penalties for even small faults.
140. Pasayha pasayha kāraṇaṃ karontīti (Họ ép buộc hết lần này đến lần khác) nghĩa là họ khiển trách và bắt phạt hết lần này đến lần khác ngay cả với những lỗi nhỏ.
No tathāti mahantepi aparādhe yathā itaraṃ, evaṃ pasayha na kārenti.
No tathā (Not so) means they do not impose penalties severely for great offenses, as they do for minor ones.
No tathā (không như vậy) nghĩa là họ không ép buộc phạt nặng như vậy đối với những lỗi lớn, như cách họ làm với những lỗi khác.
So kira, ‘‘āvuso, bhaddāli, mā cintayittha, evarūpaṃ nāma hoti, ehi satthāraṃ khamāpehī’’ti bhikkhusaṅghatopi, kañci bhikkhuṃ pesetvā attano santikaṃ pakkosāpetvā, ‘‘bhaddāli, mā cintayittha, evarūpaṃ nāma hotī’’ti evaṃ satthusantikāpi anuggahaṃ paccāsīsati.
He (Bhaddāli) expected to receive a favor from the Sangha of bhikkhus, who would say, "Friend Bhaddāli, do not worry; such things happen. Come, ask the Teacher for forgiveness." He also expected the Teacher to send a bhikkhu to call him and then say, "Bhaddāli, do not worry; such things happen."
Ông ấy (Bhaddāli) nghĩ rằng: ‘‘Này chư hiền, Bhaddāli, đừng lo lắng, điều như vậy là bình thường, hãy đến và xin lỗi Đức Đạo Sư.’’ Ngài đã sai một tỳ khưu đến gọi ông ấy đến chỗ mình, và nói: ‘‘Này Bhaddāli, đừng lo lắng, điều như vậy là bình thường.’’ Ông ấy đã hy vọng nhận được sự ủng hộ từ Tăng đoàn và từ Đức Đạo Sư.
Tato ‘‘bhikkhusaṅghenāpi na samassāsito, satthārāpī’’ti cintetvā evamāha.
Therefore, thinking, "I have not been consoled by the Sangha of bhikkhus, nor by the Teacher," he spoke thus.
Vì vậy, sau khi nghĩ rằng ‘‘Tăng đoàn cũng không an ủi mình, Đức Đạo Sư cũng không an ủi mình,’’ ông ấy đã nói như vậy.
Atha bhagavā bhikkhusaṅghopi satthāpi ovaditabbayuttameva ovadati, na itaranti dassetuṃ idha, bhaddāli, ekaccotiādimāha.
Then, to show that the Blessed One, the Sangha of bhikkhus, and the Teacher only admonish those who are suitable for admonition, and not others, the Blessed One said idha, bhaddāli, ekacco (Here, Bhaddāli, some individual) and so on.
Sau đó, để chỉ rõ rằng Đức Thế Tôn và Tăng đoàn chỉ khuyên dạy những người đáng khuyên dạy chứ không phải những người khác, Đức Thế Tôn đã nói idha, bhaddāli, ekaccotiādi (Này Bhaddāli, có một số người ở đây) v.v.
Tattha aññenāññantiādīni anumānasutte vitthāritāni.
Therein, aññenāññaṃ (One thing for another) and so on, have been elaborated in the Anumānasutta.
Trong đó, các từ như aññenāññaṃ (cái này với cái khác) v.v. đã được giải thích chi tiết trong kinh Anumāna.
Na sammā vattatīti sammā vattampi na vattati.
Na sammā vattatī (He does not conduct himself properly) means he does not conduct himself well in the prescribed duties.
Na sammā vattatīti (không hành xử đúng đắn) nghĩa là không hành xử đúng theo phận sự.
Na lomaṃ pātetīti anulomavatte na vattati, vilomameva gaṇhāti.
Na lomaṃ pātetī (He does not bend the hair) means he does not conduct himself in accordance with the proper observances; he takes the opposite course.
Na lomaṃ pātetīti (không thuận theo) nghĩa là không hành xử theo cách thuận lợi, mà chỉ làm ngược lại.
Na nitthāraṃ vattatīti nitthāraṇakavattamhi na vattati, āpattivuṭṭhānatthaṃ turitaturito chandajāto na hoti.
Na nitthāraṃ vattatī (He does not undertake release) means he does not engage in the practice for release from offenses; he is not eager and desirous to emerge from the offense.
Na nitthāraṃ vattatīti (không hành xử để giải thoát) nghĩa là không hành xử theo phận sự để giải thoát khỏi lỗi lầm, không vội vàng và mong muốn thoát khỏi lỗi lầm.
Tatrāti tasmiṃ tassa dubbacakaraṇe.
Tatrā means in that, regarding his intractable action.
Tatrā (ở đó) nghĩa là trong việc làm khó bảo của người đó.
Abhiṇhāpattikoti nirantarāpattiko.
Abhiṇhāpattiko means constantly committing offenses.
Abhiṇhāpattiko (thường xuyên phạm lỗi) nghĩa là liên tục phạm lỗi.
Āpattibahuloti sāpattikakālovassa bahu, suddho nirāpattikakālo appoti attho.
Āpattibahulo means his period of having offenses is abundant, and the period of being pure and free from offenses is short.
Āpattibahulo (nhiều lỗi lầm) nghĩa là thời gian phạm lỗi của người đó nhiều, còn thời gian trong sạch, không phạm lỗi thì ít.
Na khippameva vūpasammatīti khippaṃ na vūpasammati, dīghasuttaṃ hoti.
Na khippameva vūpasammatī (It does not subside quickly) means it does not subside quickly; it is prolonged.
Na khippameva vūpasammatīti (không nhanh chóng lắng xuống) nghĩa là không lắng xuống nhanh chóng, mà kéo dài.
Vinayadharā pādadhovanakāle āgataṃ ‘‘gacchāvuso, vattavelā’’ti vadanti.
The Vinayadharas, when one comes during the foot-washing time, say, "Go, friend, it is time for duties."
Các vị trì luật, khi một tỳ khưu đến vào lúc rửa chân, nói: ‘‘Này chư hiền, hãy đi đi, đây là giờ làm phận sự.’’
Puna kālaṃ maññitvā āgataṃ ‘‘gacchāvuso, tuyhaṃ vihāravelā, gacchāvuso, sāmaṇerādīnaṃ uddesadānavelā, amhākaṃ nhānavelā, therūpaṭṭhānavelā, mukhadhovanavelā’’tiādīni vatvā divasabhāgepi rattibhāgepi āgataṃ uyyojentiyeva.
When he comes again thinking it's the right time, they tell him to leave, saying, "Go, friend, it's time for your monastery duties," "Go, friend, it's time to teach Pali to the sāmaṇeras and others," "It's time for our bathing," "It's time to attend to the elder bhikkhus," "It's time to wash our faces," and so on, both during the day and at night.
Khi tỳ khưu đó nghĩ là đã đến giờ và trở lại, họ lại nói: ‘‘Này chư hiền, hãy đi đi, đây là giờ ở tịnh xá của ông; này chư hiền, đây là giờ giảng dạy cho các sa-di v.v.; đây là giờ tắm của chúng tôi; giờ hầu hạ các trưởng lão; giờ rửa mặt,’’ v.v. và cứ thế đuổi tỳ khưu đó đi cả ban ngày lẫn ban đêm.
‘‘Kāya velāya, bhante, okāso bhavissatī’’ti vuttepi ‘‘gacchāvuso, tvaṃ imameva ṭhānaṃ jānāsi, asuko nāma vinayadharatthero sinehapānaṃ pivati, asuko virecanaṃ kāreti, kasmā turitosī’’tiādīni vatvā dīghasuttameva karonti.
Even when asked, "Venerable sirs, when will there be an opportunity?" they prolong it by saying, "Go, friend, you only know this place. A certain Vinayadhara Thera is drinking nourishing oil, another is taking a purgative. Why are you in such a hurry?"
Ngay cả khi tỳ khưu đó hỏi: ‘‘Bạch chư Tôn giả, khi nào thì có cơ hội?’’ họ vẫn nói: ‘‘Này chư hiền, ông chỉ biết chỗ này thôi sao? Vị trưởng lão trì luật tên là như vậy đang uống thuốc bổ; vị kia đang dùng thuốc xổ, tại sao ông lại vội vàng?’’ v.v. và cứ thế kéo dài sự việc.
141. Khippameva vūpasammatīti lahuṃ vūpasammati, na dīghasuttaṃ hoti.
141. Khippameva vūpasammatī (It quickly subsides) means it subsides quickly and is not prolonged.
141. Khippameva vūpasammatīti (nhanh chóng lắng xuống) nghĩa là nhanh chóng lắng xuống, không kéo dài.
Ussukkāpannā bhikkhū – ‘‘āvuso, ayaṃ subbaco bhikkhu, janapadavāsino nāma gāmantasenāsane vasanaṭṭhānanisajjanādīni na phāsukāni honti, bhikkhācāropi dukkho hoti, sīghamassa adhikaraṇaṃ vūpasamemā’’ti sannipatitvā āpattito vuṭṭhāpetvā suddhante patiṭṭhāpenti.
The bhikkhus, having exerted themselves, think, "Friend, this bhikkhu is tractable. For those who reside in the countryside, dwelling places, standing places, sitting places, and so on, are not comfortable, and going for alms is also difficult. Let us quickly resolve his case." They assemble, help him emerge from his offense, and establish him in purity.
Các tỳ khưu sốt sắng bàn bạc: ‘‘Này chư hiền, tỳ khưu này dễ bảo. Những người sống ở các vùng quê thường không có chỗ ở, chỗ ngồi thuận tiện ở các tịnh xá làng, việc khất thực cũng khó khăn. Chúng ta hãy nhanh chóng giải quyết tranh chấp của vị ấy.’’ Sau đó, họ tập hợp lại, cho vị ấy thoát khỏi lỗi lầm và đặt vị ấy vào trạng thái trong sạch.
144. Saddhāmattakena vahati pemamattakenāti ācariyupajjhāyesu appamattikāya gehassitasaddhāya appamattakena gehassitapemena yāpeti.
144. Saddhāmattakena vahati pemamattakenā (He lives with a mere measure of faith and a mere measure of affection) means he carries on with a small amount of faith that depends on worldly things and a small amount of affection that depends on worldly things towards his ācariyas and upajjhāyas.
144. Saddhāmattakena vahati pemamattakenāti (Duy trì bằng chút niềm tin, chút tình cảm) nghĩa là sống qua ngày bằng chút niềm tin thế gian và chút tình cảm thế gian đối với các vị thầy và thầy tế độ.
Paṭisandhiggahaṇasadisā hi ayaṃ pabbajjā nāma, navapabbajito pabbajjāya guṇaṃ ajānanto ācariyupajjhāyesu pemamattena yāpeti, tasmā evarūpā saṅgaṇhitabbā.
This going forth is indeed like taking rebirth; a newly ordained one, not knowing the virtue of the going forth, endures merely out of affection for his teachers and preceptors. Therefore, such ones should be supported.
Thật vậy, sự xuất gia này giống như việc tái tục (paṭisandhi). Người mới xuất gia, vì chưa biết công đức của sự xuất gia, nên sống nhờ vào lòng tin và tình cảm đối với các vị A-xà-lê và Upajjhāya. Do đó, những người như vậy cần được thu nhận.
Appamattakampi hi saṅgahaṃ labhitvā pabbajjāya ṭhitā abhiññāpattā mahāsamaṇā bhavissanti.
For having received even a little support, those who remain in the going forth will become great ascetics, having attained supernormal powers.
Thật vậy, dù chỉ nhận được một chút sự giúp đỡ, những vị đã an trụ trong sự xuất gia sẽ đạt được các thắng trí và trở thành những đại Sa-môn.
Ettakena kathāmaggena ‘‘ovaditabbayuttakaṃ ovadanti, na itara’’nti imameva bhagavatā dassitaṃ.
By this much discourse, the Buddha has shown just this: "They admonish those who are fit to be admonished, not others."
Bằng cách nói chuyện này, Đức Phật đã chỉ ra rằng: “Chỉ nên khuyên răn những người xứng đáng được khuyên răn, chứ không phải những người khác.”
145. Aññāya saṇṭhahiṃsūti arahatte patiṭṭhahiṃsu.
145. Aññāya saṇṭhahiṃsu means they became established in arahantship.
Aññāya saṇṭhahiṃsūti có nghĩa là đã an trụ trong A-la-hán quả.
Sattesu hāyamānesūti paṭipattiyā hāyamānāya sattā hāyanti nāma.
Sattesu hāyamānesu means that when the practice declines, beings are said to decline.
Sattesu hāyamānesuti có nghĩa là khi sự thực hành (paṭipatti) suy yếu, thì chúng sinh cũng suy yếu.
Saddhamme antaradhāyamāneti paṭipattisaddhamme antaradhāyamāne.
Saddhamme antaradhāyamāne means when the Saddhamma of practice disappears.
Saddhamme antaradhāyamāneti có nghĩa là khi Chánh pháp về sự thực hành (paṭipatti-saddhamma) biến mất.
Paṭipattisaddhammopi hi paṭipattipūrakesu sattesu asati antaradhāyati nāma.
The Saddhamma of practice also disappears when there are no beings who fulfill the practice.
Thật vậy, Chánh pháp về sự thực hành cũng biến mất khi không còn những chúng sinh thực hành Chánh pháp.
Āsavaṭṭhānīyāti āsavā tiṭṭhanti etesūti āsavaṭṭhānīyā.
Āsavaṭṭhānīyā means those in which āsavas reside are called āsavaṭṭhānīyā.
Āsavaṭṭhānīyāti là những nơi mà các lậu hoặc (āsava) trú ngụ.
Yesu diṭṭhadhammikasamparāyikā parūpavādavippaṭisāravadhabandhanādayo ceva apāyadukkhavisesabhūtā ca āsavā tiṭṭhantiyeva.
Indeed, in those transgressions reside āsavas, such as reproaches from others, remorse, slaying, binding, and so forth, in this life and the next, as well as those special sufferings of the lower realms.
Nơi đó, những lậu hoặc như sự chỉ trích của người khác, sự hối hận, sự giết hại, sự trói buộc, v.v., xảy ra trong hiện tại và đời sau, cùng với những khổ đau đặc biệt của các cõi đọa xứ, đều trú ngụ.
Yasmā nesaṃ te kāraṇaṃ hontīti attho.
That is to say, they are the cause of those sufferings for them.
Điều đó có nghĩa là những điều đó là nguyên nhân của chúng.
Te āsavaṭṭhānīyā vītikkamadhammā yāva na saṅghe pātubhavanti, na tāva satthā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññapetīti ayamettha yojanā.
The interpretation here is that as long as these transgressive deeds, which are the grounds for āsavas, do not appear in the Saṅgha, the Teacher does not lay down a training rule for the disciples.
Ở đây, ý nghĩa là: Chừng nào những pháp vi phạm (vītikkama-dhamma) là nơi trú ngụ của các lậu hoặc (āsavaṭṭhānīya) chưa xuất hiện trong Tăng đoàn, chừng đó Đạo Sư (Bhagavā) chưa chế định giới luật (sikkhāpada) cho các đệ tử.
Evaṃ akālaṃ dassetvā puna kālaṃ dassetuṃ yato ca kho, bhaddālītiādimāha.
Having thus shown the improper time, He then spoke yato ca kho, bhaddāli and so forth to show the proper time.
Sau khi chỉ ra thời điểm không thích hợp như vậy, để chỉ ra thời điểm thích hợp, Ngài đã nói đoạn “Yato ca kho, Bhaddāli” v.v.
Tattha yatoti yadā, yasmiṃ kāleti vuttaṃ hoti.
There, yato means "when" or "at what time".
Trong đó, yato có nghĩa là khi nào, vào lúc nào.
Sesaṃ vuttānusāreneva veditabbaṃ.
The rest should be understood in accordance with what has been stated.
Phần còn lại nên được hiểu theo cách đã nói.
Ayaṃ vā ettha saṅkhepattho – yasmiṃ kāle āsavaṭṭhānīyā dhammāti saṅkhaṃ gatā vītikkamadosā saṅghe pātubhavanti, tadā satthā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññapeti.
Alternatively, the concise meaning here is this: When transgressive faults, which are called āsavaṭṭhānīya-dhammas, appear in the Saṅgha, then the Teacher lays down a training rule for the disciples.
Hoặc đây là ý nghĩa tóm tắt: Khi những lỗi vi phạm (vītikkama-dosa) được gọi là các pháp là nơi trú ngụ của lậu hoặc (āsavaṭṭhānīya dhammā) xuất hiện trong Tăng đoàn, bấy giờ Đạo Sư (Satthā) mới chế định giới luật (sikkhāpada) cho các đệ tử.
Tesaṃyeva āsavaṭṭhānīyadhammasaṅkhātānaṃ vītikkamadosānaṃ paṭighātāya.
To counteract those very transgressive faults that are called āsavaṭṭhānīya-dhammas.
Để ngăn chặn chính những lỗi vi phạm đó, tức là những pháp là nơi trú ngụ của lậu hoặc.
Evaṃ āsavaṭṭhānīyānaṃ dhammānaṃ anuppattiṃ sikkhāpadapaññattiyā akālaṃ, uppattiñca kālanti vatvā idāni tesaṃ dhammānaṃ anuppattikālañca uppattikālañca dassetuṃ ‘‘na tāva, bhaddāli, idhekacce’’tiādimāha.
Having thus stated that the non-occurrence of āsavaṭṭhānīya-dhammas is the improper time for laying down a training rule, and their occurrence is the proper time, He now spoke ‘‘na tāva, bhaddāli, idhekacce’’ and so forth to show both the time of their non-occurrence and the time of their occurrence.
Sau khi nói rằng sự không xuất hiện của các pháp là nơi trú ngụ của lậu hoặc là thời điểm không thích hợp để chế định giới luật, và sự xuất hiện của chúng là thời điểm thích hợp, bây giờ để chỉ ra thời điểm không xuất hiện và thời điểm xuất hiện của các pháp đó, Ngài đã nói đoạn “Na tāva, Bhaddāli, idhekacce” v.v.
Tattha mahattanti mahantabhāvaṃ.
There, mahattaṃ means a great state.
Trong đó, mahattaṃ có nghĩa là sự lớn mạnh.
Saṅgho hi yāva na theranavamajjhimānaṃ vasena mahattaṃ patto hoti, tāva senāsanāni pahonti, sāsane ekacce āsavaṭṭhānīyā dhammā na uppajjanti.
For as long as the Saṅgha has not attained a great state in terms of senior, middle, and junior monks, dwellings are sufficient, and certain āsavaṭṭhānīya-dhammas do not arise in the Dispensation.
Chừng nào Tăng đoàn chưa đạt đến sự lớn mạnh về số lượng các vị Trưởng lão (thera), Trung niên (majjhima) và Tân học (nava), chừng đó chỗ ở (senāsana) vẫn còn đủ, và một số pháp là nơi trú ngụ của lậu hoặc (āsavaṭṭhānīya dhammā) chưa xuất hiện trong giáo pháp.
Mahattaṃ patte pana te uppajjanti, atha satthā sikkhāpadaṃ paññapeti.
But when it has attained a great state, they arise, and then the Teacher lays down a training rule.
Nhưng khi Tăng đoàn đã đạt đến sự lớn mạnh, thì những pháp đó sẽ xuất hiện, và bấy giờ Đạo Sư (Satthā) sẽ chế định giới luật.
Tattha mahattaṃ patte saṅghe paññattasikkhāpadāni –
The training rules laid down when the Saṅgha has attained a great state are:
Trong đó, những giới luật được chế định khi Tăng đoàn đã đạt đến sự lớn mạnh là:
Yasagganti yasassa aggaṃ.
Yasaggaṃ means the highest of renown.
Yasagganti là sự tối thượng về danh tiếng.
Saṅgho hi yāva na yasaggapatto hoti, na tāva yasaṃ paṭicca āsavaṭṭhānīyā dhammā uppajjanti.
For as long as the Saṅgha has not attained the highest of renown, āsavaṭṭhānīya-dhammas do not arise due to renown.
Thật vậy, chừng nào Tăng đoàn chưa đạt đến sự tối thượng về danh tiếng, chừng đó các pháp là nơi trú ngụ của lậu hoặc (āsavaṭṭhānīya dhammā) chưa xuất hiện do danh tiếng.
Patte pana uppajjanti, atha satthā sikkhāpadaṃ paññapeti ‘‘surāmerayapāne pācittiya’’nti (pāci. 327).
But when it has attained it, they arise, and then the Teacher lays down a training rule: “For drinking intoxicating liquor or fermented liquor, it is a pācittiya (327).”
Nhưng khi đã đạt đến, thì chúng sẽ xuất hiện, và bấy giờ Đạo Sư (Satthā) sẽ chế định giới luật: “Phạm tội pācittiya khi uống rượu và các chất men say.”
Idañhi yasaggapatte saṅghe sikkhāpadaṃ paññattaṃ.
This training rule was indeed laid down when the Saṅgha had attained the highest of renown.
Giới luật này đã được chế định khi Tăng đoàn đạt đến sự tối thượng về danh tiếng.
Bāhusaccanti bahussutabhāvaṃ.
Bāhusaccaṃ means great learning.
Bāhusaccanti là sự đa văn.
Saṅgho hi yāva na bāhusaccapatto hoti, na tāva āsavaṭṭhānīyā dhammā uppajjanti.
For as long as the Saṅgha has not attained great learning, āsavaṭṭhānīya-dhammas do not arise.
Thật vậy, chừng nào Tăng đoàn chưa đạt đến sự đa văn, chừng đó các pháp là nơi trú ngụ của lậu hoặc (āsavaṭṭhānīya dhammā) chưa xuất hiện.
Bāhusaccapatte pana yasmā ekaṃ nikāyaṃ dve nikāye pañcapi nikāye uggahetvā ayoniso ummujjamānā puggalā rasena rasaṃ saṃsandetvā uddhammaṃ ubbinayaṃ satthu sāsanaṃ dīpenti, atha satthā – ‘‘yo pana bhikkhu evaṃ vadeyya tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi (pāci. 418)…pe… samaṇuddesopi ce evaṃ vadeyyā’’tiādinā (pāci. 429) nayena sikkhāpadaṃ paññapeti.
But when it has attained great learning, because individuals, having learned one, two, or even five nikāyas, arise inappropriately, mixing taste with taste, and expound the Teacher’s Dispensation as not Dhamma and not Vinaya, then the Teacher lays down a training rule in this manner: “If any bhikkhu should say thus: ‘I understand the Dhamma taught by the Blessed One in this way (418)’… and so forth… ‘even if a novice should say thus (429)’.”
Nhưng khi đã đạt đến sự đa văn, vì có những người sau khi học một bộ kinh, hai bộ kinh, hoặc năm bộ kinh, lại lầm lạc trình bày giáo pháp của Đạo Sư (Satthā) một cách sai trái, xuyên tạc (uddhamma), không đúng với giới luật (ubbinaya), pha trộn hương vị này với hương vị kia, bấy giờ Đạo Sư (Satthā) mới chế định giới luật theo cách: “Tỳ-kheo nào nói rằng: ‘Ta hiểu giáo pháp được Đức Thế Tôn thuyết giảng như thế này’… cho đến ‘Nếu ngay cả một sa-di cũng nói như vậy’ v.v.”
Rattaññutaṃ pattoti ettha rattiyo jānantīti rattaññū.
In rattaññutaṃ patto, those who know nights are rattaññū.
Trong đoạn Rattaññutaṃ pattoti, rattaññū là người biết đêm.
Attano pabbajitadivasato paṭṭhāya bahū rattiyo jānanti, cirapabbajitāti vuttaṃ hoti.
It means they know many nights from the day of their ordination; they are long-ordained.
Có nghĩa là họ biết nhiều đêm kể từ ngày xuất gia, tức là đã xuất gia lâu năm.
Rattaññūnaṃ bhāvaṃ rattaññutaṃ.
Rattaññutaṃ is the state of being rattaññū.
Rattaññutaṃ là trạng thái của những người biết đêm.
Tatra rattaññutaṃ patte saṅghe upasenaṃ vaṅgantaputtaṃ ārabbha sikkhāpadaṃ paññattanti veditabbaṃ.
Here, it should be understood that a training rule was laid down concerning Upasena Vaṅgantaputta when the Saṅgha had attained the state of rattaññuta.
Trong trường hợp đó, nên hiểu rằng giới luật đã được chế định liên quan đến Đại đức Upasena Vaṅgantaputta khi Tăng đoàn đã đạt đến trạng thái của những người biết đêm.
So hāyasmā ūnadasavasse bhikkhū upasampādente disvā ekavasso saddhivihārikaṃ upasampādesi.
For that Venerable one, seeing bhikkhus who ordained those less than ten years ordained, ordained a sāmaṇera when he himself was only one year ordained.
Thật vậy, vị Đại đức đó, khi thấy các Tỳ-kheo thọ giới cho người chưa đủ mười hạ, đã tự mình thọ giới cho một đệ tử mới một hạ.
Atha bhagavā sikkhāpadaṃ paññapesi – ‘‘na, bhikkhave, ūnadasavassena upasampādetabbo, yo upasampādeyya āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 75).
Then the Blessed One laid down a training rule: “Bhikkhus, one who is less than ten years ordained should not ordain; if one should ordain, it is an offense of dukkata (Mahāvagga 75).”
Bấy giờ Đức Thế Tôn đã chế định giới luật: “Này các Tỳ-kheo, không nên thọ giới cho người chưa đủ mười hạ. Ai thọ giới thì phạm tội dukkaṭa.”
Evaṃ paññatte sikkhāpade puna bhikkhū ‘‘dasavassamhā dasavassamhā’’ti bālā abyattā upasampādenti.
When this training rule was laid down, the bhikkhus again ordained, saying, “We are ten years ordained! We are ten years ordained!”, being foolish and unskilled.
Khi giới luật này đã được chế định, một lần nữa, các Tỳ-kheo ngu si và thiếu hiểu biết lại thọ giới, nói: “Chúng tôi đã đủ mười hạ, chúng tôi đã đủ mười hạ.”
Atha bhagavā aparampi sikkhāpadaṃ paññapesi – ‘‘na, bhikkhave, bālena abyattena upasampādetabbo, yo upasampādeyya, āpatti dukkaṭassa.
Then the Blessed One laid down another training rule: “Bhikkhus, one who is foolish and unskilled should not ordain; if one should ordain, it is an offense of dukkata.
Bấy giờ Đức Thế Tôn lại chế định một giới luật khác: “Này các Tỳ-kheo, không nên thọ giới cho người ngu si và thiếu hiểu biết. Ai thọ giới thì phạm tội dukkaṭa.
Anujānāmi, bhikkhave, byattena bhikkhunā paṭibalena dasavassena vā atirekadasavassena vā upasampādetu’’nti.
Bhikkhus, I allow an able and competent bhikkhu who is ten years ordained or more than ten years ordained to ordain.”
Này các Tỳ-kheo, Ta cho phép một Tỳ-kheo thông minh và có khả năng, đã đủ mười hạ hoặc hơn mười hạ, được thọ giới.”
Iti rattaññutaṃ pattakāle dve sikkhāpadāni paññattāni.
Thus, two training rules were laid down during the time of attaining rattaññuta.
Như vậy, vào thời điểm Tăng đoàn đạt đến trạng thái của những người biết đêm, hai giới luật đã được chế định.
147. Mukhādhāne kāraṇaṃ kāretīti khalīnabandhādīhi mukhaṭṭhapane sādhukaṃ gīvaṃ paggaṇhāpetuṃ kāraṇaṃ kāreti.
Mukhādhāne kāraṇaṃ kāreti means he causes training to be done to make it properly hold its neck high when bridling it with a bit, etc.
147. Mukhādhāne kāraṇaṃ kāretī có nghĩa là, làm cho nó ngẩng cổ lên đúng cách khi đặt hàm thiếc vào miệng bằng cách buộc dây cương, v.v.
Visūkāyitānītiādīhi visevanācāraṃ kathesi.
He spoke of improper conduct through visūkāyitānī and so forth.
Với từ Visūkāyitānī, v.v., đã nói về hành vi không thuần thục.
Sabbāneva hetāni aññamaññavevacanāni.
Indeed, all these are synonyms of one another.
Tất cả những từ này đều là đồng nghĩa của nhau.
Tasmiṃ ṭhāneti tasmiṃ visevanācāre.
Tasmiṃ ṭhāne means in that improper conduct.
Tasmiṃ ṭhāne có nghĩa là, trong hành vi không thuần thục đó.
Parinibbāyatīti nibbisevano hoti, taṃ visevanaṃ jahatīti attho.
Parinibbāyatī means he becomes well-behaved, meaning he abandons that improper behavior.
Parinibbāyatī có nghĩa là, trở nên thuần thục, tức là từ bỏ hành vi không thuần thục đó.
Yugādhāneti yugaṭṭhapane yugassa sādhukaṃ gahaṇatthaṃ.
Yugādhāne means for the proper holding of the yoke when yoking it.
Yugādhāne có nghĩa là, để giữ ách đúng cách khi đặt ách vào.
Anukkameti cattāropi pāde ekappahāreneva ukkhipane ca nikkhipane ca.
Anukkame means in lifting and lowering all four feet at once.
Anukkame có nghĩa là, nâng và hạ cả bốn chân cùng một lúc.
Parasenāya hi āvāṭe ṭhatvā asiṃ gahetvā āgacchantassa assassa pāde chindanti.
In the enemy army, soldiers, standing in a pit, holding swords, cut off the feet of the horse that comes.
Khi kẻ thù đến với thanh kiếm trong tay, đứng trong hào, chúng sẽ chặt chân con ngựa.
Tasmiṃ samaye esa ekappahāreneva cattāropi pāde ukkhipissatīti rajjubandhanavidhānena etaṃ kāraṇaṃ karonti.
At that time, this horse will raise all four feet with a single strike; for this purpose, they perform this training by means of rope-tying.
Vào lúc đó, con ngựa này sẽ nhấc cả bốn chân lên cùng một lúc, vì vậy chúng thực hiện việc huấn luyện này bằng cách buộc dây.
Maṇḍaleti yathā asse nisinnoyeva bhūmiyaṃ patitaṃ āvudhaṃ gahetuṃ sakkoti, evaṃ karaṇatthaṃ maṇḍale kāraṇaṃ kāreti.
Maṇḍale means 'in a circle.' To enable the rider, while seated on the horse, to pick up a weapon fallen on the ground, they perform this training in a circle.
Maṇḍale có nghĩa là: Để làm cho con ngựa có thể, khi người cưỡi vẫn ngồi trên ngựa, nhặt được vũ khí rơi xuống đất, người ta huấn luyện ngựa xoay vòng tròn (maṇḍala).
Khurakāseti aggaggakhurehi pathavīkamane.
Khurakāse means treading the ground with the very tips of the hooves.
Khurakāse có nghĩa là ngựa bước đi trên đất bằng đầu móng guốc.
Rattiṃ okkantakaraṇasmiñhi yathā padasaddo na suyyati, tadatthaṃ ekasmiṃ ṭhāne saññaṃ datvā aggaggakhurehiyeva gamanaṃ sikkhāpenti.
Indeed, during night raids, they train the horse to move only on the tips of its hooves, by giving a sign at one spot, so that no sound of footsteps is heard.
Thật vậy, khi huấn luyện ngựa đi vào ban đêm để không nghe thấy tiếng bước chân, người ta dạy chúng đi bằng đầu móng guốc, đánh dấu một chỗ.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This is said with reference to that.
Vì vậy, điều này được nói đến.
Javeti sīghavāhane.
Jave means 'in swift carrying.'
Jave có nghĩa là cưỡi nhanh.
‘‘Dhāve’’tipi pāṭho.
"Dhāve" is also a reading.
Cũng có bản đọc là “Dhāve”.
Attano parājaye sati palāyanatthaṃ, paraṃ palāyantaṃ anubandhitvā gahaṇatthañca etaṃ kāraṇaṃ kāreti.
They perform this training so that the horse may flee if it is defeated, and pursue and capture the enemy if they flee.
Người ta huấn luyện ngựa điều này để chạy trốn khi bị thua trận, và để truy đuổi bắt kẻ địch đang chạy trốn.
Davatteti davattāya, yuddhakālasmiñhi hatthīsu vā koñcanādaṃ karontesu assesu vā hasantesu rathesu vā nighosantesu yodhesu vā ukkuṭṭhiṃ karontesu tassa ravassa abhāyitvā parasenapavesanatthaṃ ayaṃ kāraṇā karīyati.
Davatte means 'for sport.' This training is carried out so that the horse, without fear of the sounds of elephants trumpeting, horses neighing, chariots rumbling, or warriors shouting during battle, may enter the enemy ranks.
Davatte có nghĩa là để vui chơi, trong thời chiến, khi voi gầm thét, ngựa hí vang, xe cộ ồn ào, và binh lính hò reo, con ngựa này được huấn luyện để tiến vào quân địch mà không sợ hãi những tiếng động đó.
Rājaguṇeti raññā jānitabbaguṇe.
Rājaguṇe means 'in the qualities to be known by a king.'
Rājaguṇe có nghĩa là những phẩm chất mà nhà vua nên biết.
Kūṭakaṇṇarañño kira guḷavaṇṇo nāma asso ahosi.
It is said that King Kūṭakaṇṇa had a horse named Guḷavaṇṇa.
Nghe nói, vua Kūṭakaṇṇa có một con ngựa tên là Guḷavaṇṇa.
Rājā pācīnadvārena nikkhamitvā cetiyapabbataṃ gamissāmīti kalambanadītīraṃ sampatto.
The king departed through the eastern gate, intending to go to Cetiyapabbata, and arrived at the bank of the Kalamba river.
Nhà vua, sau khi xuất cung qua cổng phía đông, đang trên đường đến núi Cetiyapabbata thì đến bờ sông Kalamba.
Asso tīre ṭhatvā udakaṃ otarituṃ na icchati, rājā assācariyaṃ āmantetvā – ‘‘aho tayā asso sikkhāpito udakaṃ otarituṃ na icchatī’’ti āha.
The horse stopped at the bank and did not wish to enter the water. The king called the horse-trainer and said, "Alas, the horse you trained does not wish to enter the water!"
Con ngựa đứng trên bờ không muốn xuống nước, nhà vua gọi người huấn luyện ngựa và nói: “Này ngươi, con ngựa do ngươi huấn luyện sao lại không muốn xuống nước?”
Ācariyo – ‘‘susikkhāpito deva asso, evamassa hi cittaṃ ‘sacāhaṃ udakaṃ otarissāmi, vālaṃ temissati, vāle tinte rañño aṅge udakaṃ pāteyyā’ti evaṃ tumhākaṃ sarīre udakapātanabhayena na otarati, vālaṃ gaṇhāpethā’’ti āha.
The trainer said, "O King, the horse is well-trained. Its thought is, 'If I enter the water, my tail will get wet. If my tail gets wet, water will splash onto the king's body.' It does not enter out of fear of splashing water onto your body. Have its tail held."
Người huấn luyện nói: “Thưa Đại vương, con ngựa đã được huấn luyện rất tốt. Tâm trí của nó nghĩ rằng: ‘Nếu ta xuống nước, đuôi ta sẽ bị ướt, và khi đuôi ướt, nước sẽ bắn vào người Đại vương.’ Nó không xuống nước vì sợ làm ướt người Đại vương. Xin hãy giữ đuôi nó lại.”
Rājā tathā kāresi.
The king did so.
Nhà vua đã làm như vậy.
Asso vegena otaritvā pāraṃ gato.
The horse quickly entered and crossed to the other side.
Con ngựa nhanh chóng xuống nước và sang bờ bên kia.
Etadatthaṃ ayaṃ kāraṇā karīyati.
This training is performed for that purpose.
Vì mục đích này, con ngựa được huấn luyện điều này.
Rājavaṃseti assarājavaṃse.
Rājavaṃse means 'in the royal lineage of horses.'
Rājavaṃse có nghĩa là dòng dõi ngựa vương.
Vaṃso ceso assarājānaṃ, tathārūpena pahārena chinnabhinnasarīrāpi assārohaṃ parasenāya apātetvā bahi nīharantiyeva.
This lineage is that of the king of horses, such that even with bodies cut and pierced by such blows, they carry their rider out of the enemy army without letting him fall.
Và đây là dòng dõi của những con ngựa vương, dù thân thể bị thương tích nặng nề bởi đòn đánh như vậy, chúng vẫn không để người cưỡi ngựa rơi xuống trong quân địch mà đưa ra ngoài.
Etadatthaṃ kāraṇaṃ kāretīti attho.
The meaning is that the training is performed for this purpose.
Đó là ý nghĩa của việc huấn luyện điều này.
Uttame javeti javasampattiyaṃ, yathā uttamajavo hoti, evaṃ kāraṇaṃ kāretīti attho.
Uttame jave means 'in excellent speed.' The meaning is that training is performed so that the speed may be excellent.
Uttame jave có nghĩa là sự hoàn hảo về tốc độ, tức là huấn luyện để có tốc độ tối ưu.
Uttame hayeti uttamahayabhāve, yathā uttamahayo hoti, evaṃ kāraṇaṃ kāretīti attho.
Uttame haye means 'in being an excellent horse.' The meaning is that training is performed so that it may be an excellent horse.
Uttame haye có nghĩa là phẩm chất của một con ngựa tối ưu, tức là huấn luyện để trở thành một con ngựa tối ưu.
Tattha pakatiyā uttamahayova uttamahayakāraṇaṃ arahati, na añño.
Therein, naturally, only an excellent horse is worthy of training as an excellent horse, not another.
Trong đó, một con ngựa tối ưu tự nhiên mới xứng đáng được huấn luyện theo cách của một con ngựa tối ưu, chứ không phải con nào khác.
Uttamahayakāraṇāya eva ca hayo uttamajavaṃ paṭipajjati, na aññoti.
And only by training as an excellent horse does a horse attain excellent speed, not another.
Và chỉ nhờ sự huấn luyện tối ưu mà một con ngựa mới đạt được tốc độ tối ưu, chứ không phải con nào khác.
Tatridaṃ vatthu – eko kira rājā ekaṃ sindhavapotakaṃ labhitvā sindhavabhāvaṃ ajānitvāva imaṃ sikkhāpehīti ācariyassa adāsi.
There is this story: A certain king, having obtained a Sindhavapotaka, without knowing it to be a Sindhu horse, gave it to a trainer saying, "Train this one."
Có một câu chuyện như thế này: Nghe nói, một vị vua nọ, khi có được một con ngựa con dòng Sindhu, mà không biết đó là ngựa Sindhu, đã giao nó cho người huấn luyện và nói: “Hãy huấn luyện con này.”
Ācariyopi tassa sindhavabhāvaṃ ajānanto taṃ māsakhādakaghoṭakānaṃ kāraṇāsu upaneti.
The trainer, also not knowing it to be a Sindhu horse, subjected it to the training of ordinary, bean-eating horses.
Người huấn luyện, cũng không biết đó là ngựa Sindhu, đã huấn luyện nó theo cách của những con ngựa tầm thường chỉ ăn đậu.
So attano ananucchavikattā kāraṇaṃ na paṭipajjati.
Being unsuited to it, the horse did not follow the training.
Do không phù hợp với bản chất của mình, con ngựa không tuân theo sự huấn luyện.
So taṃ dametuṃ asakkonto ‘‘kūṭasso ayaṃ mahārājā’’ti vissajjāpesi.
Unable to tame it, he dismissed it, saying, "This is a tricky horse, O great king."
Vì không thể thuần hóa nó, người huấn luyện đã nói: “Thưa Đại vương, đây là một con ngựa gian xảo,” và cho nó đi.
Athekadivasaṃ eko assācariyapubbako daharo upajjhāyassa bhaṇḍakaṃ gahetvā gacchanto taṃ parikhāpiṭṭhe carantaṃ disvā – ‘‘anaggho, bhante, sindhavapotako’’ti upajjhāyassa kathesi.
Then, one day, a young monk, formerly a horse-trainer, carrying his preceptor's requisites, saw it grazing on the edge of the moat and told his preceptor, "Venerable sir, this is an invaluable Sindhavapotaka."
Một ngày nọ, một vị Sa-di trẻ tuổi, từng là người huấn luyện ngựa, đang mang đồ đạc của vị thầy mình đi thì thấy con ngựa đó đang gặm cỏ ở bờ hào. Vị Sa-di nói với thầy mình: “Thưa Tôn giả, đây là một con ngựa con dòng Sindhu vô giá.”
Sace rājā jāneyya, maṅgalassaṃ naṃ kareyyāti.
"If the king knew, he would make it his royal horse."
Nếu nhà vua biết, ngài sẽ phong nó làm ngựa hoàng gia.
Thero āha – ‘‘micchādiṭṭhiko, tāta, rājā appeva nāma buddhasāsane pasīdeyya rañño kathehī’’ti.
The elder said, "My dear, the king is of wrong view. Perhaps he might gain faith in the Buddha's dispensation. Tell the king."
Vị Trưởng lão nói: “Này con, nhà vua có tà kiến. Có lẽ ngài sẽ có đức tin vào giáo pháp của Đức Phật. Con hãy nói với nhà vua.”
So gantvā, – ‘‘mahārāja, anaggho sindhavapotako atthī’’ti kathesi.
So he went and told the king, "Great king, there is an invaluable Sindhavapotaka."
Vị Sa-di đi đến và nói: “Thưa Đại vương, có một con ngựa con dòng Sindhu vô giá.”
Tayā diṭṭho, tātāti?
"Have you seen it, my dear?"
“Này con, ngươi đã thấy nó ư?”
Āma, mahārājāti.
"Yes, great king."
“Vâng, thưa Đại vương.”
Kiṃ laddhuṃ vaṭṭatīti?
"What is worthy of receiving?"
“Nên lấy những gì?”
Tumhākaṃ bhuñjanakasuvaṇṇathāle tumhākaṃ bhuñjanakabhattaṃ tumhākaṃ pivanakaraso tumhākaṃ gandhā tumhākaṃ mālāti.
"Your golden eating plate, your meal, your drinks, your perfumes, your garlands."
“Đồ ăn của Đại vương trong đĩa vàng của Đại vương, cơm của Đại vương, nước uống của Đại vương, hương liệu của Đại vương, và hoa của Đại vương.”
Rājā sabbaṃ dāpesi.
The king had everything given.
Nhà vua đã ban tất cả.
Daharo gāhāpetvā agamāsi.
The young man took them and went away.
Vị Sa-di đã cho người lấy và đi đến.
Asso gandhaṃ ghāyitvāva ‘‘mayhaṃ guṇajānanakaācariyo atthi maññe’’ti sīsaṃ ukkhipitvā olokento aṭṭhāsi.
As soon as the horse smelled the perfume, it raised its head and looked, thinking, "I think there is a trainer who knows my qualities," and stood still.
Con ngựa, vừa ngửi thấy mùi hương, liền nghĩ: “Chắc là có người huấn luyện biết rõ phẩm chất của ta,” rồi ngẩng đầu lên nhìn và đứng yên.
Daharo gantvā ‘‘bhattaṃ bhuñjā’’ti accharaṃ pahari.
The young man went and snapped his fingers, saying, "Eat your meal!"
Vị Sa-di đi đến và búng tay, nói: “Hãy ăn cơm đi.”
Asso āgantvā suvaṇṇathāle bhattaṃ bhuñji, rasaṃ pivi.
The horse came and ate the meal from the golden plate, and drank the juice.
Con ngựa đến ăn cơm trong đĩa vàng và uống nước.
Atha naṃ gandhehi vilimpitvā rājapiḷandhanaṃ piḷandhitvā ‘‘purato purato gacchā’’ti accharaṃ pahari.
Then, after anointing it with perfumes and adorning it with royal ornaments, he snapped his fingers, saying, "Go forth, go forth!"
Sau đó, vị Sa-di xức hương cho nó, đeo đồ trang sức của vua cho nó, rồi búng tay và nói: “Hãy đi trước, đi trước.”
So daharassa purato purato gantvā maṅgalassaṭṭhāne aṭṭhāsi.
It went forth, forth before the young man, and stood in the place of the royal horse.
Con ngựa đi trước vị Sa-di và đứng ở vị trí của ngựa hoàng gia.
Daharo – ‘‘ayaṃ te, mahārāja, anaggho sindhavapotako, imināva naṃ niyāmena katipāhaṃ paṭijaggāpehī’’ti vatvā nikkhami.
The young man said, "This, great king, is your invaluable Sindhavapotaka. Nurse it for a few days with this method," and then departed.
Vị Sa-di nói: “Thưa Đại vương, đây là con ngựa con dòng Sindhu vô giá của ngài. Xin hãy chăm sóc nó theo cách này trong vài ngày,” rồi rời đi.
Atha katipāhassa accayena āgantvā assassa ānubhāvaṃ passissasi, mahārājāti.
Then, after a few days, he came back and said, "Great king, you will see the horse's power."
Sau đó, vài ngày trôi qua, vị Sa-di trở lại và nói: “Thưa Đại vương, ngài sẽ thấy năng lực của con ngựa.”
Sādhu ācariya kuhiṃ ṭhatvā passāmāti?
"Good, trainer! Where shall I stand to see?"
“Tốt lắm, này thầy. Chúng ta sẽ đứng ở đâu để xem?”
Uyyānaṃ gaccha, mahārājāti.
"Go to the park, great king," he said.
“Thưa Đại vương, hãy đến khu vườn.”
Rājā assaṃ gāhāpetvā agamāsi.
The king had the horse taken and went there.
Nhà vua đã cho người dắt ngựa đi đến.
Daharo accharaṃ paharitvā ‘‘etaṃ rukkhaṃ anupariyāhī’’ti assassa saññaṃ adāsi.
The young man snapped his fingers and gave the horse a signal, "Go around this tree!"
Vị Sa-di búng tay và ra hiệu cho con ngựa: “Hãy đi vòng quanh cái cây này.”
Asso pakkhanditvā rukkhaṃ anuparigantvā āgato.
The horse rushed forth, went around the tree, and returned.
Con ngựa lao đi, chạy vòng quanh cái cây rồi quay lại.
Rājā neva gacchantaṃ na āgacchantaṃ addasa.
The king did not see it going or coming.
Nhà vua không thấy nó đi cũng không thấy nó đến.
Diṭṭho te, mahārājāti?
"Did you see it, great king?"
“Thưa Đại vương, ngài đã thấy chưa?”
Na diṭṭho, tātāti.
"No, my dear."
“Chưa thấy, này con.”
Valañjakadaṇḍaṃ etaṃ rukkhaṃ nissāya ṭhapethāti vatvā accharaṃ pahari ‘‘valañjakadaṇḍaṃ gahetvā ehī’’ti.
He said, "Place the broomstick leaning against this tree," and snapped his fingers, "Bring the broomstick!"
Vị Sa-di nói: “Hãy đặt cây gậy vệ sinh của ngài dựa vào cái cây này,” rồi búng tay và nói: “Hãy lấy cây gậy vệ sinh và đến đây.”
Asso pakkhanditvā mukhena gahetvā āgato.
The horse rushed forth, took it in its mouth, and returned.
Con ngựa lao đi, ngậm cây gậy bằng miệng rồi quay lại.
Diṭṭhaṃ, mahārājāti.
"Did you see it, great king?"
“Thưa Đại vương, ngài đã thấy chưa?”
Diṭṭhaṃ, tātāti.
"Yes, my dear."
“Thấy rồi, này con.”
Puna accharaṃ pahari ‘‘uyyānassa pākāramatthakena caritvā ehī’’ti.
Again he snapped his fingers, "Go along the top of the park wall and return!"
Lại búng tay và ra hiệu: “Hãy đi trên đỉnh tường bao của khu vườn rồi quay lại.”
Asso tathā akāsi.
The horse did so.
Con ngựa đã làm như vậy.
Diṭṭho, mahārājāti.
"Did you see it, great king?"
“Thưa Đại vương, ngài đã thấy chưa?”
Na diṭṭho, tātāti.
"No, my dear."
“Chưa thấy, này con.”
Rattakambalaṃ āharāpetvā assassa pāde bandhāpetvā tatheva saññaṃ adāsi.
He had a red blanket brought, tied it to the horse's feet, and gave the same signal.
Vị Sa-di cho người mang một tấm chăn đỏ đến, buộc vào chân con ngựa, rồi ra hiệu như trước.
Asso ullaṅghitvā pākāramatthakena anupariyāyi.
The horse leaped and went around on the top of the wall.
Con ngựa nhảy lên và đi vòng quanh trên đỉnh tường bao.
Balavatā purisena āviñchanaalātaggisikhā viya uyyānapākāramatthake paññāyittha.
It appeared on the top of the park wall like a fiery torch swung by a strong man.
Nó xuất hiện trên đỉnh tường bao của khu vườn như một ngọn lửa xoáy của một người mạnh mẽ.
Asso gantvā samīpe ṭhito.
The horse went and stood nearby.
Con ngựa đi đến và đứng gần đó.
Diṭṭhaṃ, mahārājāti.
"Did you see it, great king?"
“Thưa Đại vương, ngài đã thấy chưa?”
Diṭṭhaṃ, tātāti.
"Yes, my dear."
“Thấy rồi, này con.”
Maṅgalapokkharaṇipākāramatthake anupariyāhīti saññaṃ adāsi.
He gave a signal, "Go around on the top of the royal lotus pond wall!"
Vị Sa-di ra hiệu: “Hãy đi vòng quanh trên đỉnh tường bao của hồ sen hoàng gia.”
Puna ‘‘pokkharaṇiṃ otaritvā padumapattesu cārikaṃ carāhī’’ti saññaṃ adāsi.
Again, he gave a signal, "Enter the pond and walk on the lotus leaves!"
Lại ra hiệu: “Hãy xuống hồ sen và đi dạo trên những lá sen.”
Pokkharaṇiṃ otaritvā sabbapadumapatte caritvā agamāsi, ekaṃ pattampi anakkantaṃ vā phālitaṃ vā chinditaṃ vā khaṇḍitaṃ vā nāhosi.
It entered the pond and walked on all the lotus leaves; not a single leaf was trampled, cracked, torn, or broken.
Con ngựa xuống hồ sen, đi dạo trên tất cả các lá sen rồi đi. Không một chiếc lá nào bị giẫm nát, bị rách, bị cắt hay bị vỡ.
Diṭṭhaṃ, mahārājāti.
"Did you see it, great king?"
“Thưa Đại vương, ngài đã thấy chưa?”
Diṭṭhaṃ, tātāti.
"Yes, my dear."
“Thấy rồi, này con.”
Accharaṃ paharitvā taṃ hatthatalaṃ upanāmesi.
He snapped his fingers and brought it to his palm.
Vị Sa-di búng tay và đưa con ngựa đến lòng bàn tay mình.
Dhātūpatthaddho laṅghitvā hatthatale aṭṭhāsi.
With its elements firm, it leaped and stood on his palm.
Con ngựa, với sức mạnh từ các yếu tố, đã nhảy lên và đứng trên lòng bàn tay.
Diṭṭhaṃ, mahārājāti?
"Did you see it, great king?"
“Thưa Đại vương, ngài đã thấy chưa?”
Diṭṭhaṃ, tātāti.
"Yes, my dear."
“Thấy rồi, này con.”
Evaṃ uttamahayo eva uttamakāraṇāya uttamajavaṃ paṭipajjati.
Thus, only an excellent horse attains excellent speed through excellent training.
Như vậy, chỉ có một con ngựa tối ưu mới đạt được tốc độ tối ưu thông qua sự huấn luyện tối ưu.
Uttame sākhalyeti muduvācāya.
Uttame sākhalye means 'with gentle speech.'
Uttame sākhalye có nghĩa là lời nói dịu dàng.
Muduvācāya hi, ‘‘tāta, tvaṃ mā cintayi, rañño maṅgalasso bhavissasi, rājabhojanādīni labhissasī’’ti uttamahayakāraṇaṃ kāretabbo.
Indeed, with gentle speech, one should train an excellent horse, saying, "My dear, do not worry. You will be the king's royal horse and will receive royal food and other things."
Thật vậy, bằng lời nói dịu dàng, người ta nên huấn luyện một con ngựa tối ưu, nói rằng: “Này con, con đừng lo lắng, con sẽ trở thành ngựa hoàng gia, con sẽ nhận được thức ăn của vua và những thứ khác.”
Tena vuttaṃ ‘‘uttame sākhalye’’ti.
Therefore, it is said "uttame sākhalye."
Vì vậy, điều đó được nói là “uttame sākhalye” (trong sự thân thiện tối cao).
Rājabhoggoti rañño upabhogo.
Rājabhoggo means 'the king's enjoyment.'
Rājabhoggo có nghĩa là sự hưởng thụ của vua.
Rañño aṅganteva saṅkhaṃ gacchatīti yattha katthaci gacchantena hatthaṃ viya pādaṃ viya anohāyeva gantabbaṃ hoti.
It goes by the name of a royal limb means that one should go without abandoning it, just like a hand or a foot, when going anywhere.
Rañño aṅganteva saṅkhaṃ gacchatī có nghĩa là nó được xem như một bộ phận của nhà vua, tức là nó phải đi theo nhà vua bất cứ nơi đâu, không rời xa như tay hay chân.
Tasmā aṅganti saṅkhaṃ gacchati, catūsu vā senaṅgesu ekaṃ aṅgaṃ hoti.
Therefore, it is called a "limb," or it is one limb among the four divisions of the army.
Do đó, nó được xem là một bộ phận, hoặc là một trong bốn bộ phận của quân đội.
Asekhāya sammādiṭṭhiyāti arahattaphalasammādiṭṭhiyā.
Asekhāya sammādiṭṭhiyā means with the Right View associated with the fruit of Arahantship.
Chánh kiến vô học là chánh kiến tương ưng với quả A-la-hán.
Sammāsaṅkappādayopi taṃsampayuttāva.
Right Intention and so forth are also associated with it.
Chánh tư duy và các chi phần khác cũng tương ưng với điều đó.
Sammāñāṇaṃ pubbe vuttasammādiṭṭhiyeva.
Right Knowledge is indeed the Right View mentioned previously.
Chánh trí chính là chánh kiến đã được nói đến trước đây.
Ṭhapetvā pana aṭṭha phalaṅgāni sesā dhammā vimuttīti veditabbā.
But excluding the eight constituents of fruition, the remaining qualities are to be understood as liberation (vimutti).
Tuy nhiên, trừ tám chi phần của quả, các pháp còn lại cần được hiểu là giải thoát.
Sesaṃ sabbattha uttānameva.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.
Ayaṃ pana desanā ugghaṭitaññūpuggalassa vasena arahattanikūṭaṃ gahetvā niṭṭhāpitāti.
This discourse, however, was concluded by taking Arahantship as its pinnacle, in accordance with the type of person who comprehends quickly (ugghaṭitaññū).
Tuy nhiên, lời dạy này được kết thúc bằng cách lấy quả A-la-hán làm đỉnh cao, tùy theo hạng người ugghaṭitaññū.
148. Evaṃ me sutanti laṭukikopamasuttaṃ.
148. Thus have I heard refers to the Laṭukikopama Sutta.
148. Như vầy tôi nghe là kinh Laṭukikopama.
Tattha yena so vanasaṇḍoti ayampi mahāudāyitthero bhagavatā saddhiṃyeva piṇḍāya pavisitvā saddhiṃ paṭikkami.
Here, where that thicket was (yena so vanasaṇḍo) means that the Elder Mahāudāyī had entered for alms with the Blessed One and returned with him.
Trong đó, khu rừng đó nghĩa là Đại Trưởng lão Udāyī này cũng đi khất thực cùng với Đức Thế Tôn và trở về cùng với Ngài.
Tasmā yena so bhagavatā upasaṅkamanto vanasaṇḍo tenupasaṅkamīti veditabbo.
Therefore, it should be understood that he approached the thicket where the Blessed One had approached.
Vì vậy, cần hiểu rằng Ngài đã đến khu rừng mà Đức Thế Tôn đã đến.
Apahattāti apahārako.
Apahattā means one who removes.
Apahattā nghĩa là người loại bỏ.
Upahattāti upahārako.
Upahattā means one who brings near.
Upahattā nghĩa là người mang đến.
Paṭisallānā vuṭṭhitoti phalasamāpattito vuṭṭhito.
Risen from seclusion (paṭisallānā vuṭṭhito) means risen from the fruition attainment.
Paṭisallānā vuṭṭhito nghĩa là xuất khỏi quả định.
149. Yaṃ bhagavāti yasmiṃ samaye bhagavā.
149. When the Blessed One (yaṃ bhagavā) means at that time the Blessed One.
149. Khi Đức Thế Tôn nghĩa là vào thời điểm Đức Thế Tôn.
Iṅghāti āṇattiyaṃ nipāto.
Iṅghā is a particle used in the sense of a command.
Iṅghā là một từ bất biến trong mệnh lệnh.
Aññathattanti cittassa aññathattaṃ.
Aññathattaṃ means an alteration of mind.
Aññathatta là sự thay đổi của tâm.
Tañca kho na bhagavantaṃ paṭicca, evarūpaṃ pana paṇītabhojanaṃ alabhantā kathaṃ yāpessāmāti evaṃ paṇītabhojanaṃ paṭicca ahosīti veditabbaṃ.
And that did not arise due to the Blessed One, but it should be understood that it arose due to such exquisite food, thinking: "If we don't get such exquisite food, how shall we sustain ourselves?"
Và điều đó không phải do Đức Thế Tôn, mà là do suy nghĩ: "Nếu không có thức ăn ngon như vậy, chúng ta sẽ sống như thế nào?" nên đã xảy ra sự thay đổi tâm do thức ăn ngon, cần phải hiểu như vậy.
Bhūtapubbanti iminā rattibhojanassa paṇītabhāvaṃ dasseti.
Bhūtapubbaṃ (formerly) indicates the excellence of night meals.
Bhūtapubba (thuở xưa) cho thấy sự ngon lành của bữa ăn đêm.
Sūpeyyanti sūpena upanetabbaṃ macchamaṃsakaḷīrādi.
Sūpeyyaṃ refers to fish, meat, bamboo shoots, etc., to be served with curry.
Sūpeyya là cá, thịt, măng tre, v.v. cần được dùng với canh.
Samaggā bhuñjissāmāti ekato bhuñjissāma.
We will eat together (samaggā bhuñjissāmā) means we will eat in one place.
Samaggā bhuñjissāmā là chúng ta sẽ ăn cùng nhau.
Saṅkhatiyoti abhisaṅkhārikakhādanīyāni.
Saṅkhatiyo means prepared eatables.
Saṅkhatiyo là các món ăn được chế biến.
Sabbā tā rattinti sabbā tā saṅkhatiyo rattiṃyeva honti, divā pana appā parittā thokikā hontīti.
All of those at night (sabbā tā rattiṃ) means all those prepared foods are only available at night, but during the day they are few, small, and scarce.
Sabbā tā ratti là tất cả các món ăn đã chế biến đó chỉ có vào ban đêm, còn ban ngày thì ít ỏi, nhỏ bé và số lượng hạn chế.
Manussā hi divā yāgukañjiyādīhi yāpetvāpi rattiṃ yathāsatti yathāpaṇītameva bhuñjanti.
Indeed, people sustain themselves with gruel, rice-water, and so forth during the day, but at night they eat as much exquisite food as they can.
Thật vậy, con người có thể sống qua ngày với cháo, nước gạo, v.v. vào ban ngày, nhưng vào ban đêm, họ ăn thức ăn ngon nhất có thể tùy theo khả năng.
Puna bhūtapubbanti iminā ratti vikālabhojane ādīnavaṃ dasseti.
Again, by bhūtapubbaṃ (formerly), he shows the danger in eating at the wrong time (vikāla bhojana) at night.
Lại nữa, bhūtapubba (thuở xưa) cho thấy sự nguy hiểm của việc ăn uống vào buổi tối (vikālabhojana).
Tattha andhakāratimisāyanti bahalandhakāre.
Here, in dense darkness (andhakāratimisāyaṃ) means in profound darkness.
Trong đó, andhakāratimisāya nghĩa là trong bóng tối dày đặc.
Māṇavehīti corehi.
By young men (māṇavehi) means by thieves.
Māṇavehī là bởi những tên cướp.
Katakammehīti katacorakammehi.
Who had committed deeds (katakammehi) means those who had committed acts of thievery.
Katakammehī là bởi những kẻ đã thực hiện hành vi trộm cắp.
Corā kira katakammā yaṃ nesaṃ devataṃ āyācitvā kammaṃ nipphannaṃ, tassa upahāratthāya manusse māretvā galalohitādīni gaṇhanti.
It is said that those thieves, having committed a crime and having achieved success in their deed after making offerings to a deity, kill people and collect blood from their throats, etc., for the purpose of offering to that deity.
Người ta nói rằng những tên cướp đã thực hiện hành vi trộm cắp, khi công việc của chúng thành công nhờ cầu xin một vị thần nào đó, chúng giết người và lấy máu ở cổ họng, v.v. để cúng tế vị thần đó.
Te aññesu manussesu māriyamānesu kolāhalā uppajjissanti, pabbajitaṃ pariyesanto nāma natthīti maññamānā bhikkhū gahetvā mārenti.
Thinking that if they kill other people, an uproar will arise, but no one will seek out an ascetic, they seize and kill bhikkhus.
Chúng nghĩ rằng nếu giết những người khác thì sẽ gây ra sự hỗn loạn, nhưng không ai tìm kiếm một người xuất gia, nên chúng bắt các tỳ-khưu và giết họ.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
It was with reference to this that this was said.
Điều này được nói đến với ý đó.
Akatakammehīti aṭavito gāmaṃ āgamanakāle kammanipphannatthaṃ puretaraṃ balikammaṃ kātukāmehi.
Who had not committed deeds (akatakammehi) means those who, intending to carry out a bali offering beforehand for the success of their deed when coming from the forest to the village, had not yet committed the crime.
Akatakammehī là bởi những kẻ muốn thực hiện lễ cúng tế trước để công việc thành công khi chúng từ rừng đến làng.
Asaddhammena nimantetīti ‘‘ehi bhikkhu ajjekarattiṃ idheva bhuñjitvā idha vasitvā sampattiṃ anubhavitvā sve gamissasī’’ti methunadhammena nimanteti.
Invites with unrighteousness (asaddhammena nimanteti) means he invites with an unchaste act, saying, "Come, bhikkhu, tonight eat here and stay here for one night, enjoy the sensual pleasures, and then leave tomorrow."
Asaddhammena nimantetī nghĩa là mời gọi bằng pháp dâm dục: "Này tỳ-khưu, hãy đến đây, đêm nay hãy ăn ở đây, ở lại đây, hưởng thụ hạnh phúc và ngày mai hãy đi."
Puna bhūtapubbanti iminā attanā diṭṭhakāraṇaṃ katheti.
Again, by bhūtapubbaṃ (formerly), he relates what he himself had seen.
Lại nữa, bhūtapubba (thuở xưa) nói lên điều mà chính mình đã thấy.
Vijjantarikāyāti vijjuvijjotanakkhaṇe.
In a flash of lightning (vijjantarikāya) means at the moment of a lightning flash.
Vijjantarikāyā là vào khoảnh khắc sét đánh.
Vissaramakāsīti mahāsaddamakāsi.
Made a loud noise (vissaramakāsī) means made a great sound.
Vissaramakāsī là tạo ra tiếng động lớn.
Abhummeti bhū’ti vaḍḍhi, abhū’ti avaḍḍhi, vināso mayhanti attho.
Abhūme—bhū means increase, abhū means no increase, vināso means destruction for me. This is the meaning.
Abhumme – chữ ‘bhū’ nghĩa là tăng trưởng, ‘abhū’ nghĩa là không tăng trưởng, sự hủy diệt đối với tôi là ý nghĩa.
Pisāco vata manti pisāco maṃ khādituṃ āgato vata.
A pisāca (demon) indeed! (pisāco vata maṃ) means "A pisāca has surely come to eat me!"
Pisāco vata maṃ nghĩa là một con quỷ đã đến để ăn thịt tôi.
Ātumārī mātumārīti ettha ātūti pitā, mātūti mātā.
In ātumārī mātumārī, ātū means father, mātū means mother.
Trong câu Ātumārī mātumārī, ātū là cha, mātū là mẹ.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yassa pitā vā mātā vā atthi, taṃ mātāpitaro amhākaṃ puttakoti yathā tathā vā uppādetvā yaṃkiñci khādanīyabhojanīyaṃ datvā ekasmiṃ ṭhāne sayāpenti.
This means: "One who has a father or mother, his parents, thinking, 'He is our son,' produce him in one way or another, give him some food or drink, and put him to sleep in one place.
Điều này có nghĩa là: người nào có cha hoặc mẹ, cha mẹ sẽ nói "đây là con của chúng ta" và bằng cách này hay cách khác, nuôi dưỡng nó, cho nó bất cứ thức ăn nào rồi cho nó ngủ ở một nơi.
So evaṃ rattiṃ piṇḍāya na carati.
Such a person does not wander for alms at night.
Người đó sẽ không đi khất thực vào ban đêm như vậy.
Tuyhaṃ pana mātāpitaro matā maññe, tena evaṃ carasīti.
But your parents, it seems, are dead, and that is why you wander thus."
Nhưng cha mẹ của bạn chắc đã chết, nên bạn mới đi như vậy.
150. Evamevāti evameva kiñci ānisaṃsaṃ apassantā nikkāraṇeneva.
150. Evamevā (Even so) means without seeing any benefit, for no reason at all.
150. Evamevā là như vậy, không thấy bất kỳ lợi ích nào mà không có lý do.
Evamāhaṃsūti garahanto āha.
Thus they spoke. So the Blessed One spoke, rebuking them.
Họ đã nói như vậy, Đức Phật nói với ý trách mắng.
Tattha āhaṃsūti vadanti.
Here, āhaṃsu means they say.
Trong đó, āhaṃsū nghĩa là họ nói.
Kiṃ panimassāti imassa appamattakassa hetu kiṃ vattabbaṃ nāma, nanu apassantena viya asuṇantena viya bhavitabbanti.
What is there to say about this (kiṃ panimassā)? — meaning, "What needs to be said about this trifle? Should one not be as if unseeing, as if unheard?"
Kiṃ panimassā là vì một điều nhỏ nhặt như vậy thì có gì đáng nói, chẳng phải nên làm như không thấy, không nghe sao?
Oramattakassāti parittamattakassa.
Oramattakassā means for a mere trifle.
Oramattakassā là của một điều rất nhỏ.
Adhisallikhatevāyanti ayaṃ samaṇo navanītaṃ pisanto viya padumanāḷasuttaṃ kakacena okkantanto viya atisallekhati, ativāyāmaṃ karoti.
Adhisallikhatevāyaṃ means "This ascetic purifies excessively," like churning butter or cutting a lotus stalk with a saw, exerting excessive effort.
Adhisallikhatevāyaṃ nghĩa là vị Sa-môn này quá tinh tấn, như thể đang nghiền bơ hoặc cưa sợi sen bằng cưa.
Sikkhākāmāti sāriputtamoggallānādayo viya sikkhākāmā, tesu ca appaccayaṃ upaṭṭhapenti.
Sikkhākāmā (desirous of training) refers to those who are desirous of training, like Sāriputta and Moggallāna, and they bring disfavor upon them.
Sikkhākāmā là những người mong muốn học giới như Sāriputta, Moggallāna, v.v. và họ gây sự bất mãn cho những người đó.
Tesañhi evaṃ hoti ‘‘sace ete ‘appamattakametaṃ, haratha bhagavā’ti vadeyyuṃ, kiṃ satthā na hareyya.
For it occurs to them: "If these were to say, 'This is a trifle, O Blessed One, abandon it,' would the Teacher not abandon it?
Vì những người đó nghĩ rằng: "Nếu những vị này nói 'Điều này là nhỏ nhặt, Đức Thế Tôn hãy loại bỏ đi', thì sao Đức Bổn Sư lại không loại bỏ?.
Evaṃ pana avatvā bhagavantaṃ parivāretvā nisinnā ‘evaṃ bhagavā, sādhu bhagavā, paññapetha bhagavā’ti atirekataraṃ ussāhaṃ paṭilabhantī’’ti.
But by not saying so, and sitting surrounding the Blessed One, saying, 'Yes, Blessed One, good, Blessed One, may the Blessed One lay it down,' they gain excessive zeal."
Nhưng thay vì nói như vậy, họ ngồi vây quanh Đức Thế Tôn và nói 'Thưa Đức Thế Tôn, tốt lành thay Đức Thế Tôn, xin Đức Thế Tôn hãy chế định', và họ nhận được sự nhiệt tình hơn".
Tasmā tesu appaccayaṃ upaṭṭhapenti.
Therefore, they bring disfavor upon them.
Vì vậy, họ gây sự bất mãn cho những người đó.
Tesanti tesaṃ ekaccānaṃ moghapurisānaṃ.
Tesaṃ means for those certain foolish men.
Tesaṃ là của một số kẻ ngu si đó.
Tanti taṃ appamattakaṃ pahātabbaṃ.
Taṃ means that trifling fault that should be abandoned.
Taṃ là điều nhỏ nhặt cần loại bỏ đó.
Thūlo kaliṅgaroti gale baddhaṃ mahākaṭṭhaṃ viya hoti.
A thick log (thūlo kaliṅgaro) is like a large piece of wood tied around the neck.
Thūlo kaliṅgaro là giống như một khúc gỗ lớn buộc vào cổ.
Laṭukikā sakuṇikāti cātakasakuṇikā.
The quail (laṭukikā sakuṇikā) refers to a sparrow.
Laṭukikā sakuṇikā là chim sẻ.
Sā kira ravasataṃ ravitvā naccasataṃ naccitvā sakiṃ gocaraṃ gaṇhāti.
It is said that after chirping a hundred chirps and dancing a hundred dances, it gets food once.
Người ta nói rằng nó hót trăm tiếng, nhảy trăm điệu rồi mới kiếm ăn một lần.
Ākāsato bhūmiyaṃ patiṭṭhitaṃ pana naṃ disvā vacchapālakādayo kīḷanatthaṃ pūtilatāya bandhanti.
Seeing it alight on the ground from the sky, cattle herders and others tie it with a putilata vine for sport.
Thấy nó đậu từ trên trời xuống đất, những người chăn bò con, v.v. đã dùng dây leo thối buộc nó lại để chơi.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This was said with reference to that.
Điều này được nói đến với ý đó.
Āgametīti upeti.
Āgameti means approaches.
Āgametī nghĩa là đến gần.
Tañhi tassāti taṃ pūtilatābandhanaṃ tassā appasarīratāya ceva appathāmatāya ca balavabandhanaṃ nāma, mahantaṃ nāḷikerarajju viya ducchijjaṃ hoti.
For her, that (tañhi tassā) means that tying with the putilata vine is a strong bond for her due to her small body and lack of strength; it is difficult to break, like a strong coconut-fiber rope.
Tañhi tassā là sự trói buộc bằng dây leo thối đó đối với nó, do thân hình nhỏ bé và sức lực yếu ớt của nó, là một sự trói buộc mạnh mẽ, khó đứt như sợi dây thừng dừa lớn.
Tesanti tesaṃ moghapurisānaṃ saddhāmandatāya ca paññāmandatāya ca balavaṃ bandhanaṃ nāma, dukkaṭavatthumattakampi mahantaṃ pārājikavatthu viya duppajahaṃ hoti.
Tesaṃ means for those foolish men, due to their weak faith and weak wisdom, it is a strong bond; even a mere dukkaṭa offense is difficult to abandon, like a serious Pārājika offense.
Tesaṃ là đối với những kẻ ngu si đó, do sự yếu kém về đức tin và trí tuệ của họ, một sự trói buộc mạnh mẽ, ngay cả một lỗi nhỏ cũng khó từ bỏ như một lỗi pācittiya lớn.
151. Sukkapakkhe pahātabbassāti kiṃ imassa appamattakassa pahātabbassa hetu bhagavatā vattabbaṃ atthi, yassa no bhagavā pahānamāha.
151. In the bright half, for what is to be abandoned (pahātabbassā) means, "What is there for the Blessed One to say regarding this trifle to be abandoned, concerning which the Blessed One speaks of abandonment?"
151. Trong sukkhapakka, pahātabbassā nghĩa là có điều gì Đức Thế Tôn cần nói về việc từ bỏ điều nhỏ nhặt này, mà Đức Thế Tôn đã nói về sự từ bỏ của chúng ta?
Nanu evaṃ bhagavato adhippāyaṃ ñatvāpi pahātabbamevāti attho.
The meaning is, "Even knowing the Blessed One's intention thus, is it not still to be abandoned?"
Chẳng phải ý nghĩa là ngay cả khi đã biết ý của Đức Thế Tôn như vậy, thì vẫn phải từ bỏ sao?
Appossukkāti anussukkā.
Appossukkā means unconcerned.
Appossukkā là không lo âu.
Pannalomāti patitalomā, na tassa pahātabbabhayena uddhaggalomā.
Pannalomā means with fallen hair, not with hair standing on end from fear of that which is to be abandoned.
Pannalomā là lông rủ xuống, không dựng lông vì sợ phải từ bỏ.
Paradattavuttāti parehi dinnavuttino, parato laddhena yāpentāti attho.
Living on what is given by others (paradattavuttā) means their livelihood is sustained by what is given by others, meaning they live on what they receive from others.
Paradattavuttā là sống bằng những gì người khác đã cho, nghĩa là sống bằng những gì nhận được từ người khác.
Migabhūtena cetasā viharantīti apaccāsīsanapakkhe ṭhitā hutvā viharanti.
Dwelling with a mind like that of a wild animal (migabhūtena cetasā viharanti) means they dwell being in a state of not expecting anything.
Migabhūtena cetasā viharantī là sống trong trạng thái không mong cầu.
Migo hi pahāraṃ labhitvā manussāvāsaṃ gantvā bhesajjaṃ vā vaṇatelaṃ vā labhissāmīti ajjhāsayaṃ akatvā pahāraṃ labhitvāva agāmakaṃ araññaṃ pavisitvā pahaṭaṭṭhānaṃ heṭṭhā katvā nipatitvā phāsubhūtakāle uṭṭhāya gacchati.
For a deer, having received a blow, without forming the intention to go to human habitation to obtain medicine or wound oil, but having received the blow, enters a village-less forest, lies down with the injured spot underneath, and when it feels comfortable, gets up and goes.
Thật vậy, con nai khi bị thương, không hề có ý định đi đến nơi ở của con người để tìm thuốc hay dầu trị vết thương, mà chỉ sau khi bị thương, nó đi vào rừng vắng, nằm xuống, giấu vết thương ở phía dưới, và khi cảm thấy khỏe lại thì đứng dậy và đi.
Evaṃ migā apaccāsīsanapakkhe ṭhitā.
Thus, deer remain in a state of not expecting anything.
Như vậy, các con nai sống trong trạng thái không mong cầu.
Idaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘migabhūtena cetasā viharantī’’ti.
It was with reference to this that it was said, "Dwelling with a mind like that of a wild animal."
Điều này được nói đến với ý nghĩa "sống với tâm như loài nai".
Tañhi tassāti taṃ varattabandhanaṃ tassa hatthināgassa mahāsarīratāya ceva mahāthāmatāya ca dubbalabandhanaṃ nāma.
Tañhi tassā means that binding rope, on account of the great body and great strength of that great elephant, is called a weak binding.
Tañhi tassā (cái đó của nó) là cái dây buộc đó, đối với con voi chúa ấy, vì thân hình to lớn và sức mạnh phi thường của nó, thì được gọi là một sợi dây buộc yếu ớt.
Pūtilatā viya suchijjaṃ hoti.
It is easily broken, like a rotten creeper.
Nó dễ đứt như dây thối.
Tesaṃ tanti tesaṃ taṃ kulaputtānaṃ saddhāmahantatāya ca paññāmahantatāya ca mahantaṃ pārājikavatthupi dukkaṭavatthumattakaṃ viya suppajahaṃ hoti.
Tesaṃ taṃ means that for those young men, due to their great faith and great wisdom, even a grave offense (pārājika) is easy to abandon, like a minor offense (dukkaṭa).
Tesaṃ ta (cái đó của họ) là đối với những thiện nam tử ấy, vì có đại tín và đại trí, ngay cả một việc Pārājika lớn cũng dễ dàng từ bỏ như một việc Dukkata nhỏ.
152. Daliddoti dāliddiyena samannāgato.
152. Daliddo means endowed with poverty.
152. Daliddo (nghèo khổ) là người bị sự nghèo khổ vây quanh.
Assakoti nissako.
Assako means property-less.
Assako (không có của) là không có tài sản.
Anāḷhiyoti anaḍḍho.
Anāḷhiyo means not wealthy.
Anāḷhiyo (không giàu có) là không giàu sang.
Agārakanti khuddakagehaṃ.
Agārakaṃ means a small house.
Agārakaṃ (ngôi nhà) là ngôi nhà nhỏ.
Oluggavilugganti yassa gehayaṭṭhiyo piṭṭhivaṃsato muccitvā maṇḍale laggā, maṇḍalato muccitvā bhūmiyaṃ laggā.
Oluggaviluggaṃ means a house whose roof beams have slipped from the ridgepole and are stuck on the crossbeams, and having slipped from the crossbeams, are stuck on the ground.
Oluggaviluggaṃ (xiêu vẹo) là ngôi nhà mà các cây sườn nhà đã tuột khỏi xà nóc và bám vào xà ngang, rồi tuột khỏi xà ngang và bám vào mặt đất.
Kākātidāyinti yattha kiñcideva bhuñjissāmāti anto nisinnakāle visuṃ dvārakiccaṃ nāma natthi, tato tato kākā pavisitvā parivārenti.
Kākātidāyiṃ means a place where, when one sits inside with the thought, "We crows will eat something," there is no need for a separate door, but crows enter from every direction and surround it.
Kākātidāyiṃ (nơi quạ vào được) là nơi mà khi quạ ở bên trong với ý định ăn gì đó, thì không cần phải tìm lối ra riêng biệt, mà từ khắp nơi quạ có thể bay vào và vây quanh.
Sūrakākā hi palāyanakāle ca yathāsammukhaṭṭhāneneva nikkhamitvā palāyanti.
Indeed, bold crows, when flying away, also exit and flee through whatever opening faces them.
Thật vậy, những con quạ dạn dĩ khi bay đi cũng thoát ra và bay khỏi bất cứ nơi nào chúng đối mặt.
Naparamarūpanti na puññavantānaṃ gehaṃ viya uttamarūpaṃ.
Naparamarūpaṃ means not excellent in form, like the house of the fortunate.
Naparamarūpaṃ (không phải hình dạng tối thượng) là không phải hình dạng tối thượng như nhà của những người có công đức.
Khaṭopikāti vilīvamañcako.
Khaṭopikā means a mat woven from palm leaves.
Khaṭopikā (giường tre) là một cái giường được đan bằng lá cọ.
Oluggaviluggāti oṇatuṇṇatā.
Oluggaviluggā means being unevenly low and high.
Oluggaviluggā (xiêu vẹo) là trạng thái nghiêng xuống và nghiêng lên.
Dhaññasamavāpakanti dhaññañca samavāpakañca.
Dhaññasamavāpakaṃ means both grains and seeds.
Dhaññasamavāpakaṃ (ngũ cốc và hạt giống) là ngũ cốc và hạt giống.
Tattha dhaññaṃ nāma kudrūsako.
Therein, dhaññaṃ means millet.
Trong đó, dhaññaṃ (ngũ cốc) là kê.
Samavāpakanti lābubījakumbhaṇḍabījakādi bījajātaṃ.
Samavāpakaṃ means seeds such as gourd seeds and pumpkin seeds.
Samavāpakaṃ (hạt giống) là các loại hạt như hạt bầu, hạt bí.
Naparamarūpanti yathā puññavantānaṃ gandhasālibījādi parisuddhaṃ bījaṃ, na evarūpaṃ.
Naparamarūpaṃ means not such seeds as pure fragrant rice seeds, etc., of the fortunate.
Naparamarūpaṃ (không phải hình dạng tối thượng) là không phải loại hạt giống tinh khiết như hạt lúa thơm của những người có công đức.
Jāyikāti kapaṇajāyā.
Jāyikā means a wretched wife.
Jāyikā (người vợ) là người vợ nghèo khó.
Naparamarūpāti pacchisīsā lambatthanī mahodarā pisācā viya bībhacchā.
Naparamarūpā means repulsive, like a female ogre, with a basket on her head, sagging breasts, and a large belly.
Naparamarūpā (không phải hình dạng tối thượng) là xấu xí như quỷ dạ xoa, với đầu giỏ, ngực chảy xệ và bụng to.
Sāmaññanti samaṇabhāvo.
Sāmaññaṃ means the state of being a recluse (samaṇa).
Sāmaññaṃ (đời sống Sa-môn) là trạng thái Sa-môn.
So vatassaṃ, yohanti so vatāhaṃ puriso nāma assaṃ, yo kesamassuṃ ohāretvā pabbajeyyanti.
So vatassaṃ, yohaṃ means, "Oh, may I be that man who, having shaved off my hair and beard, would go forth into homelessness (pabbajeyyaṃ)."
So vatassaṃ, yo haṃ (người ấy thật đáng khen, người nào mà) là: “Người nào cạo bỏ râu tóc mà xuất gia, người ấy thật là một người đàn ông tốt.”
So na sakkuṇeyyāti so evaṃ cintetvāpi gehaṃ gantvā – ‘‘pabbajjā nāma lābhagarukā dukkarā durāsadā, sattapi aṭṭhapi gāme piṇḍāya caritvā yathādhoteneva pattena āgantabbampi hoti, evaṃ yāpetuṃ asakkontassa me puna āgatassa vasanaṭṭhānaṃ icchitabbaṃ, tiṇavallidabbasambhārā nāma dussamodhāniyā, kinti karomī’’ti vīmaṃsati.
So na sakkuṇeyyāti means that person, even having thought thus, goes home and reflects: "Going forth is regarded as difficult to obtain, hard to do, difficult to approach. One might have to wander for alms in seven or eight villages and return with a completely empty bowl. If I cannot sustain myself thus and return, I will need a place to live. Materials like grass, creepers, and timber are hard to gather. What should I do?"
So na sakkuṇeyyāti (người ấy không thể) là: Người ấy, dù đã suy nghĩ như vậy, nhưng khi về nhà lại suy xét: “Đời sống xuất gia thật khó khăn, khó đạt được, khó tiếp cận, phải đi khất thực ở bảy hoặc tám làng, đôi khi phải trở về với bát đã rửa sạch. Nếu không thể sống như vậy, khi trở về, mình sẽ cần một nơi ở. Cỏ, dây leo và vật liệu gỗ thật khó kiếm. Mình phải làm gì đây?”
Athassa taṃ agārakaṃ vejayantapāsādo viya upaṭṭhāti.
Then, that small house appears to him like the Vejayanta palace.
Lúc đó, ngôi nhà nhỏ của người ấy hiện ra như cung điện Vejayanta.
Athassa khaṭopikaṃ oloketvā – ‘‘mayi gate imaṃ visaṅkharitvā uddhanālātaṃ karissanti, puna aṭṭanipādavilīvādīni laddhabbāni honti, kinti karissāmī’’ti cinteti.
Then, looking at his mat-bed, he thinks, "If I leave, they will dismantle this and turn it into firewood. Then I will have to find a new frame, legs, and woven strips. What should I do?"
Lúc đó, người ấy nhìn cái giường tre và nghĩ: “Nếu mình đi, họ sẽ tháo dỡ cái này ra và làm củi đốt. Sau này, mình sẽ phải tìm lại các thanh gỗ, chân giường, dây tre, v.v. Mình phải làm gì đây?”
Athassa sā sirisayanaṃ viya upaṭṭhāti.
Then, that mat-bed appears to him like a royal couch.
Lúc đó, cái giường tre ấy hiện ra như một chiếc giường quý giá.
Tato dhaññakumbhiṃ oloketvā – ‘‘mayi gate ayaṃ gharaṇī imaṃ dhaññaṃ tena tena saddhiṃ bhuñjissati.
Then, looking at his grain pot, he thinks, "If I leave, this housewife will eat this grain with other men.
Rồi người ấy nhìn cái chum đựng ngũ cốc và nghĩ: “Nếu mình đi, người vợ này sẽ ăn ngũ cốc này với người này người kia.
Puna āgatena jīvitavutti nāma laddhabbā hoti, kinti karissāmī’’ti cinteti.
When I return, I will need a means of livelihood. What should I do?"
Sau này, khi trở về, mình sẽ phải kiếm kế sinh nhai. Mình phải làm gì đây?”
Athassa sā aḍḍhateḷasāni koṭṭhāgārasatāni viya upaṭṭhāti.
Then, that grain pot appears to him like twelve and a half hundred granaries.
Lúc đó, cái chum ấy hiện ra như hàng ngàn kho chứa ngũ cốc.
Tato mātugāmaṃ oloketvā – ‘‘mayi gate imaṃ hatthigopako vā assagopako vā yo koci palobhessati, puna āgatena bhattapācikā nāma laddhabbā hoti, kinti karissāmī’’ti cinteti.
Then, looking at his wife, he thinks, "If I leave, some elephant-keeper or horse-keeper or anyone will entice her. When I return, I will need someone to cook. What should I do?"
Rồi người ấy nhìn người phụ nữ (vợ) và nghĩ: “Nếu mình đi, một người giữ voi hay giữ ngựa, hay bất cứ ai đó sẽ dụ dỗ người phụ nữ này. Sau này, khi trở về, mình sẽ phải tìm một người nấu cơm. Mình phải làm gì đây?”
Athassa sā rūpinī devī viya upaṭṭhāti.
Then, that woman appears to him like a beautiful goddess.
Lúc đó, người phụ nữ ấy hiện ra như một vị nữ thần xinh đẹp.
Idaṃ sandhāya ‘‘so na sakkuṇeyyā’’tiādi vuttaṃ.
It is with reference to this that "so na sakkuṇeyya" (he would not be able) and so on, was stated.
Đức Phật đã nói “so na sakkuṇeyyā” (người ấy không thể) v.v. để ám chỉ điều này.
154. Cattārome, udāyi, puggalāti idha kiṃ dasseti?
154. Cattārome, udāyi, puggalā (These four persons, Udāyī): What does this show here?
154. Cattārome, Udāyi, puggalā (có bốn hạng người này, Udāyi) – ở đây, điều gì được chỉ ra?
Heṭṭhā ‘‘te tañceva pajahanti, te tañceva nappajahantī’’ti pajahanakā ca appajahanakā ca rāsivasena dassitā, na pāṭiyekkaṃ vibhattā.
Previously, "te tañceva pajahanti, te tañceva nappajahanti" (they abandon that, they do not abandon that) presented those who abandon and those who do not abandon in groups, not individually distinguished.
Trước đây, “te tañceva pajahanti, te tañceva nappajahantī” (họ từ bỏ cái đó, họ không từ bỏ cái đó) đã được trình bày theo nhóm những người từ bỏ và những người không từ bỏ, chứ không được phân loại riêng lẻ.
Idāni yathā nāma dabbasambhāratthaṃ gato puriso paṭipāṭiyā rukkhe chinditvā puna nivattitvā vaṅkañca pahāya kamme upanetabbayuttakameva gaṇhāti, evameva appajahanake chaḍḍetvā abbohārike katvā pajahanakapuggalā cattāro hontīti dassetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi.
Now, just as a person who has gone to gather timber first cuts trees in order, then returns, discards the crooked ones, and only takes what is suitable for his work, in the same way, this discourse was commenced to show that, having discarded those who do not abandon and rendered them negligible, there are four types of individuals who abandon.
Bây giờ, để chỉ ra rằng, giống như một người đi tìm vật liệu gỗ, sau khi chặt cây theo thứ tự, rồi quay lại bỏ đi những khúc cong và chỉ lấy những khúc thích hợp để làm việc, tương tự như vậy, sau khi bỏ qua những người không từ bỏ và coi họ là không đáng kể, thì có bốn hạng người từ bỏ, Đức Phật đã bắt đầu bài giảng này.
Upadhipahānāyāti khandhupadhikilesupadhiabhisaṅkhārupadhikāmaguṇūpadhīti imesaṃ upadhīnaṃ pahānāya.
Upadhipahānāyā means for the abandonment of these attachments (upadhi): attachment of aggregates (khandhūpadhi), attachment of defilements (kilesūpadhi), attachment of volitional formations (abhisaṅkhārupadhi), and attachment to sense-pleasures (kāmaguṇūpadhi).
Upadhipahānāyā (để từ bỏ các upadhi) là để từ bỏ các upadhi này: khandhupadhi (upadhi là các uẩn), kilesupadhi (upadhi là các phiền não), abhisaṅkhārupadhi (upadhi là các hành), kāmaguṇūpadhi (upadhi là các dục lạc).
Upadhipaṭisaṃyuttāti upadhianudhāvanakā.
Upadhipaṭisaṃyuttā means those who pursue attachments.
Upadhipaṭisaṃyuttā (liên kết với upadhi) là những suy nghĩ chạy theo upadhi.
Sarasaṅkappāti ettha saranti dhāvantīti sarā.
Sarasaṅkappā: Here, "sarā" are those that run, that course.
Sarasaṅkappā (những suy nghĩ chạy theo) – ở đây, sarā là những thứ chạy, những thứ di chuyển.
Saṅkappentīti saṅkappā.
"Saṅkappā" are those that conceive.
Saṅkappā là những thứ suy nghĩ.
Padadvayenapi vitakkāyeva vuttā.
Both terms refer to thoughts (vitakka) only.
Cả hai từ này đều chỉ đến vitakka (tầm).
Samudācarantīti abhibhavanti ajjhottharitvā vattanti.
Samudācaranti means they overwhelm, they prevail by overpowering.
Samudācarantī (chiếm đoạt) là áp đảo, chi phối.
Saṃyuttoti kilesehi saṃyutto.
Saṃyutto means conjoined with defilements.
Saṃyutto (bị ràng buộc) là bị ràng buộc bởi các phiền não.
Indriyavemattatāti indriyanānattatā.
Indriyavemattatā means the diversity of faculties.
Indriyavemattatā (sự khác biệt của các căn) là sự đa dạng của các căn.
Kadāci karahacīti bahukālaṃ vītivattetvā.
Kadāci karahacī means after a long time has passed.
Kadāci karahacī (đôi khi, thỉnh thoảng) là sau một thời gian dài.
Satisammosāti satisammosena.
Satisammosā means due to forgetfulness of mindfulness.
Satisammosā (do sự lãng quên chánh niệm) là do sự lãng quên chánh niệm.
Nipātoti ayokaṭāhamhi patanaṃ.
Nipāto means falling into an iron pot.
Nipāto (sự rơi xuống) là sự rơi xuống của giọt nước mưa vào chảo sắt.
Ettāvatā ‘‘nappajahati, pajahati, khippaṃ pajahatī’’ti tayo rāsayo dassitā.
Thus far, three categories have been shown: "does not abandon, abandons, abandons quickly."
Cho đến đây, ba nhóm đã được chỉ ra: “không từ bỏ, từ bỏ, từ bỏ nhanh chóng”.
Tesu cattāro janā nappajahanti nāma, cattāro pajahanti nāma, cattāro khippaṃ pajahanti nāma.
Among these, four individuals do not abandon, four abandon, and four abandon quickly.
Trong số đó, bốn hạng người được gọi là không từ bỏ, bốn hạng người được gọi là từ bỏ, và bốn hạng người được gọi là từ bỏ nhanh chóng.
Tattha puthujjano sotāpanno sakadāgāmī anāgāmīti ime cattāro janā nappajahanti nāma.
Therein, these four individuals—the ordinary person (puthujjana), the stream-enterer (sotāpanna), the once-returner (sakadāgāmī), and the non-returner (anāgāmī)—are called those who do not abandon.
Trong đó, bốn hạng người này – phàm nhân (puthujjana), bậc nhập lưu (sotāpanna), bậc nhất lai (sakadāgāmī), bậc bất hoàn (anāgāmī) – được gọi là không từ bỏ.
Puthujjanādayo tāva mā pajahantu, anāgāmī kathaṃ na pajahatīti?
Let alone the ordinary person and others not abandoning, how can the non-returner not abandon?
Phàm nhân v.v. thì không từ bỏ, nhưng bậc bất hoàn tại sao lại không từ bỏ?
Sopi hi yāvadevassa bhavalobho atthi, tāva ahosukhaṃ ahosukhanti abhinandati.
As long as he has craving for existence (bhavalobha), he delights in "oh, what happiness, oh, what happiness."
Chừng nào vị ấy còn có ái luyến đối với sự tồn tại (bhavalobha), chừng đó vị ấy vẫn còn hoan hỷ với “ô, thật an lạc! ô, thật an lạc!”
Tasmā nappajahati nāma.
Therefore, he is called one who does not abandon.
Vì vậy, vị ấy được gọi là không từ bỏ.
Eteyeva pana cattāro janā pajahanti nāma.
However, these very four individuals are called those who abandon.
Tuy nhiên, chính bốn hạng người này cũng được gọi là từ bỏ.
Sotāpannādayo tāva pajahantu, puthujjano kathaṃ pajahatīti?
Let alone the stream-enterer and others abandoning, how does the ordinary person abandon?
Các bậc nhập lưu v.v. thì từ bỏ, nhưng phàm nhân tại sao lại từ bỏ?
Āraddhavipassako hi satisammosena sahasā kilese uppanne ‘‘mādisassa nāma bhikkhuno kileso uppanno’’ti saṃvegaṃ katvā vīriyaṃ paggayha vipassanaṃ vaḍḍhetvā maggena kilese samugghāteti.
An ordinary person who has commenced insight (vipassanā), when defilements arise suddenly due to forgetfulness of mindfulness, generates a sense of urgency, exerts effort, develops insight, and eradicates defilements with the path.
Thật vậy, một phàm nhân đã bắt đầu tu tập thiền quán, khi các phiền não đột ngột khởi lên do sự lãng quên chánh niệm, vị ấy cảm thấy chấn động và nghĩ: “Một tỳ khưu như mình mà lại có phiền não khởi lên!” rồi tinh tấn tu tập thiền quán, phát triển thiền quán và diệt trừ phiền não bằng đạo.
Iti so pajahati nāma.
Thus, he is called one who abandons.
Như vậy, vị ấy được gọi là từ bỏ.
Teyeva cattāro khippaṃ pajahanti nāma.
These same four are called those who abandon quickly.
Chính bốn hạng người này cũng được gọi là từ bỏ nhanh chóng.
Tattha imasmiṃ sutte, mahāhatthipadopame (ma. ni. 1.288 ādayo), indriyabhāvaneti (ma. ni. 3.453 ādayo) imesu suttesu kiñcāpi tatiyavāro gahito, pañho pana dutiyavāreneva kathitoti veditabbo.
Therein, in this discourse, the Laṭukikopama Sutta, and in the Mahāhatthipadopama Sutta and Indriyabhāvanā Sutta, although the third explanation (khippaṃ pajahati) is taken, it should be understood that the question is answered with the second explanation (pajahati).
Trong đó, trong kinh này, trong kinh Ví Dụ Dấu Chân Voi Lớn (Ma. Ni. 1.288 v.v.), và trong kinh Phát Triển Các Căn (Ma. Ni. 3.453 v.v.), mặc dù phần thứ ba được chấp nhận, nhưng vấn đề cần được hiểu là đã được giải thích bằng phần thứ hai.
Upadhi dukkhassa mūlanti ettha pañca khandhā upadhi nāma.
Upadhi dukkhassa mūlaṃ: Here, the five aggregates are called upadhi.
Upadhi dukkhassa mūlaṃ (upadhi là cội rễ của khổ) – trong đây, năm uẩn được gọi là upadhi.
Taṃ dukkhassa mūlanti iti viditvā kilesupadhinā nirupadhi hoti, niggahaṇo nitaṇhoti attho.
Knowing that this is the root of suffering, one becomes free from attachment (nirupadhi) by the attachment of defilements (kilesūpadhi); the meaning is one who is not clinging, without craving.
Biết rằng đó là cội rễ của khổ, người ấy trở thành vô upadhi (nirupadhi) nhờ kilesupadhi (upadhi là phiền não), nghĩa là không chấp thủ, không ái luyến.
Upadhisaṅkhaye vimuttoti taṇhakkhaye nibbāne ārammaṇato vimutto.
Upadhisaṅkhaye vimutto means liberated from attachments by way of Nibbāna, which is the cessation of craving, as an object.
Upadhisaṅkhaye vimutto (giải thoát khi các upadhi diệt tận) là giải thoát khỏi các phiền não do Niết Bàn, nơi ái diệt tận, làm đối tượng.
155. Evaṃ cattāro puggale vitthāretvā idāni ye pajahanti, te ‘‘ime nāma ettake kilese pajahanti’’.
155. Having thus elaborated on the four types of individuals, now, to show "these abandon so many defilements" for those who abandon, and "these do not abandon so many defilements" for those who do not abandon, the Buddha said, Pañca kho ime udāyi kāmaguṇā (Udāyī, these five strands of sensual pleasure), and so on.
155. Sau khi đã giải thích chi tiết về bốn hạng người như vậy, bây giờ, để chỉ ra rằng những người từ bỏ thì “từ bỏ bấy nhiêu phiền não này”, và những người không từ bỏ thì “không từ bỏ bấy nhiêu phiền não này”, Đức Phật đã nói Pañca kho ime Udāyi kāmaguṇā (này Udāyi, có năm loại dục lạc này) v.v.
Ye nappajahanti, tepi ‘‘ime nāma ettake kilese nappajahantī’’ti dassetuṃ pañca kho ime udāyi kāmaguṇātiādimāha.
Therein, miḷhasukhaṃ means impure pleasure.
Trong đó, miḷhasukhaṃ (hạnh phúc dơ bẩn) là hạnh phúc không trong sạch.
Tattha miḷhasukhanti asucisukhaṃ.
Anariyasukhaṃ means pleasure not practiced by the Noble Ones.
Anariyasukhaṃ (hạnh phúc không cao thượng) là hạnh phúc được những người không cao thượng hưởng thụ.
Anariyasukhanti anariyehi sevitasukhaṃ.
Bhāyitabbaṃ means that this pleasure is to be feared both in its attainment and in its result.
Bhāyitabbaṃ (đáng sợ) là đáng sợ cả khi đạt được hạnh phúc này và cả quả báo của nó.
Bhāyitabbanti etassa sukhassa paṭilābhatopi vipākatopi bhāyitabbaṃ.
Nekkhammasukhaṃ means the pleasure of renunciation from sensual desires.
Nekkhammasukhaṃ (hạnh phúc xuất ly) là hạnh phúc xuất ly khỏi dục lạc.
Nekkhammasukhanti kāmato nikkhantasukhaṃ.
Bliss of renunciation means bliss arisen from renunciation of sensual pleasures.
Pavivekasukhaṃ (hạnh phúc viễn ly) là hạnh phúc viễn ly khỏi đám đông và phiền não.
Pavivekasukhanti gaṇatopi kilesatopi pavivittasukhaṃ.
Happiness of seclusion means the happiness of being secluded from both company and defilements.
Hạnh phúc viễn ly (Pavivekasukha) là hạnh phúc của sự viễn ly khỏi bè bạn và khỏi các phiền não (kilesa).
Upasamasukhanti rāgādivūpasamatthāya sukhaṃ.
Happiness of tranquility means the happiness that arises for the calming of lust, etc.
Hạnh phúc an tịnh (Upasamasukha) là hạnh phúc để làm an tịnh tham ái (rāga) và các thứ khác.
Sambodhasukhanti maggasaṅkhātassa sambodhassa nibbattanatthāya sukhaṃ.
Happiness of enlightenment means the happiness that arises for the attainment of enlightenment, which is the path.
Hạnh phúc giác ngộ (Sambodhasukha) là hạnh phúc để làm phát sinh sự giác ngộ (sambodha) được gọi là Đạo (magga).
Na bhāyitabbanti etassa sukhassa paṭilābhatopi vipākatopi na bhāyitabbaṃ, bhāvetabbamevetaṃ.
Not to be feared means that this happiness is not to be feared, neither from its acquisition nor from its result; it is to be cultivated.
Không đáng sợ (Na bhāyitabbaṃ): Sự thành tựu hạnh phúc này và quả báo của nó không đáng sợ, mà chỉ đáng tu tập.
156. Iñjitasmiṃ vadāmīti iñjanaṃ calanaṃ phandananti vadāmi.
156. I call it agitation means I call it movement, tremor, vibration.
156. Ta nói về sự xao động (Iñjitasmiṃ vadāmī) là ta nói về sự rung động, sự chuyển động, sự chao đảo.
Kiñca tattha iñjitasminti kiñca tattha iñjitaṃ.
What is agitation there? means what is the agitation there?
Và điều gì là sự xao động ở đó (Kiñca tattha iñjitasmiṃ): Điều gì là sự xao động ở đó?
Idaṃ tattha iñjitasminti ye ete aniruddhā vitakkavicārā, idaṃ tattha iñjitaṃ.
This is the agitation there means those thoughts and investigations that are not yet ceased, this is the agitation there.
Đây là sự xao động ở đó (Idaṃ tattha iñjitasmiṃ): Những tầm (vitakka) và tứ (vicāra) chưa được diệt trừ, đó là sự xao động ở đó.
Dutiyatatiyajjhānesupi eseva nayo.
The same method applies to the second and third jhāna.
Ở các thiền thứ hai và thứ ba cũng theo cách tương tự.
Aniñjitasmiṃ vadāmīti idaṃ catutthajjhānaṃ aniñjanaṃ acalanaṃ nipphandananti vadāmi.
I call it non-agitation means I call this fourth jhāna non-moving, non-trembling, non-vibrating.
Ta nói về sự không xao động (Aniñjitasmiṃ vadāmī) là ta nói về thiền thứ tư này là sự không rung động, không chuyển động, không chao đảo.
Analanti vadāmīti akattabbaālayanti vadāmi, taṇhālayo ettha na uppādetabboti dasseti.
I call it not clinging means I call it not to create attachment, showing that the attachment of craving should not be produced here.
Ta nói về sự không chấp thủ (Analanti vadāmī) là ta nói về sự không nên tạo ra sự chấp thủ (ālaya), tức là không nên phát sinh sự chấp thủ tham ái ở đây.
Atha vā analaṃ apariyattaṃ, na ettāvatā alametanti sanniṭṭhānaṃ kātabbanti vadāmi.
Alternatively, analaṃ means 'not sufficient,' meaning one should not conclude that 'this is enough' just by this much, so I say.
Hoặc, analaṃ có nghĩa là chưa đủ, ta nói rằng không nên kết luận rằng chừng đó là đủ.
Nevasaññānāsaññāyatanassāpīti evarūpāyapi santāya samāpattiyā pahānameva vadāmi.
Even of the sphere of neither perception nor non-perception means I speak of the abandonment even of such a serene attainment.
Ngay cả đối với cõi Phi tưởng phi phi tưởng xứ (Nevasaññānāsaññāyatanassāpi) là ta nói về sự đoạn trừ ngay cả đối với thiền chứng (samāpatti) an tịnh như vậy.
Aṇuṃ vā thūlaṃ vāti khuddakaṃ vā mahantaṃ vā appasāvajjaṃ vā mahāsāvajjaṃ vā.
Small or large means minor or major, having little fault or having great fault.
Nhỏ hay lớn (Aṇuṃ vā thūlaṃ vā): nhỏ hay lớn, ít lỗi hay nhiều lỗi.
Sesaṃ sabbattha uttānameva.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.
Desanā pana neyyapuggalassa vasena arahattanikūṭeneva niṭṭhāpitāti.
However, the discourse was concluded by crowning it with Arahantship, for the sake of the person to be guided.
Tuy nhiên, bài giảng đã được kết thúc với quả A-la-hán (arahatta) là đỉnh cao, tùy theo căn cơ của người được giáo hóa.
157. Evaṃ me sutanti cātumasuttaṃ.
157. Thus have I heard refers to the Cātuma Sutta.
157. Tôi nghe như vầy (Evaṃ me sutaṃ) là Kinh Cātuma.
Tattha cātumāyanti evaṃnāmake gāme.
There, at Cātuma means in the village named thus.
Trong đó, tại Cātuma (Cātumāyaṃ) là tại ngôi làng tên như vậy.
Pañcamattāni bhikkhusatānīti adhunā pabbajitānaṃ bhikkhūnaṃ pañca satāni.
Five hundred bhikkhus, no more no less means five hundred bhikkhus who had recently renounced.
Năm trăm vị tỳ khưu (Pañcamattāni bhikkhusatāni) là năm trăm vị tỳ khưu mới xuất gia.
Therā kira cintesuṃ – ‘‘ime kulaputtā dasabalaṃ adisvāva pabbajitā, etesaṃ bhagavantaṃ dassessāma, bhagavato santike dhammaṃ sutvā attano attano yathāupanissayena patiṭṭhahissantī’’ti.
The elders, it is said, reflected: "These young men have gone forth without seeing the Ten-Powered One. We shall show them the Buddha. Having heard the Dhamma in the presence of the Buddha, they will establish themselves according to their respective predispositions."
Các vị Trưởng lão đã suy nghĩ: “Những thiện nam tử này đã xuất gia mà chưa từng thấy Đức Thập Lực. Chúng ta sẽ đưa họ đến gặp Đức Thế Tôn. Sau khi nghe Pháp từ Đức Thế Tôn, họ sẽ an trú theo căn cơ của mỗi người.”
Tasmā te bhikkhū gahetvā āgatā.
Therefore, they took those bhikkhus and came.
Vì vậy, các vị Trưởng lão đã dẫn các tỳ khưu này đến.
Paṭisammodamānāti ‘‘kaccāvuso, khamanīya’’ntiādiṃ paṭisanthārakathaṃ kurumānā.
Exchanging greetings means engaging in courteous conversation such as "Are you well, friend?"
Trao đổi thân mật (Paṭisammodamānā) là nói những lời chào hỏi như: “Này chư hiền, có được an lạc không?”
Senāsanāni paññāpayamānāti attano attano ācariyupajjhāyānaṃ vasanaṭṭhānāni pucchitvā dvāravātapānāni vivaritvā mañcapīṭhakaṭasārakādīni nīharitvā papphoṭetvā yathāṭṭhāne saṇṭhāpayamānā.
Arranging their lodgings means asking for the dwelling places of their respective teachers and preceptors, opening doors and windows, pulling out beds, chairs, stools, and mats, shaking them out, and arranging them in their proper places.
Sắp xếp chỗ ở (Senāsanāni paññāpayamānā) là hỏi chỗ ở của các vị thầy và thầy tế độ của mình, rồi mở cửa và cửa sổ, mang giường, ghế, chiếu, thảm ra, phủi bụi và sắp xếp lại đúng chỗ.
Pattacīvarāni paṭisāmayamānāti, bhante, idaṃ me pattaṃ ṭhapetha, idaṃ cīvaraṃ, idaṃ thālakaṃ, idaṃ udakatumbaṃ, imaṃ kattarayaṭṭhinti evaṃ samaṇaparikkhāre saṅgopayamānā.
Putting away their bowls and robes means, "Bhante, please put away this bowl of mine, this robe, this small plate, this water pot, this walking stick," thus carefully storing their monastic requisites.
Cất giữ y bát (Pattacīvarāni paṭisāmayamānā) là cất giữ các vật dụng của sa-môn như: “Bạch Đại đức, xin hãy cất cái bát này của con, cái y này, cái chén này, cái bình nước này, cái gậy này.”
Uccāsaddā mahāsaddāti uddhaṃ uggatattā uccaṃ, patthaṭattā mahantaṃ avinibbhogasaddaṃ karontā.
Making loud and great noises means making a high sound because it rose upwards, and a great, indistinguishable sound because it spread out.
Tiếng lớn, tiếng ồn ào (Uccāsaddā mahāsaddā) là tạo ra tiếng ồn ào lớn, vang lên cao và lan rộng, không thể phân biệt được.
Kevaṭṭā maññe macchavilopeti kevaṭṭānaṃ macchapacchiṭhapitaṭṭhāne mahājano sannipatitvā – ‘‘idha aññaṃ ekaṃ macchaṃ dehi, ekaṃ macchaphālaṃ dehi, etassa te mahā dinno, mayhaṃ khuddako’’ti evaṃ uccāsaddaṃ mahāsaddaṃ karonti.
As if fishermen at a fish market means that in the place where fishermen's fish baskets are kept, a large crowd gathers and makes loud and great noises, saying, "Give me another fish here, give me a piece of fish, you gave him a big one, a small one to me."
Như những người đánh cá ở chợ cá (Kevaṭṭā maññe macchavilope): Ở nơi đặt giỏ cá của những người đánh cá, đám đông tụ tập và nói lớn: “Hãy cho tôi một con cá khác ở đây, cho tôi một miếng cá, ông đã cho người kia nhiều, còn tôi thì ít.”
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
It was with reference to that that this was said.
Lời này được nói với ý đó.
Macchagahaṇatthaṃ jāle pakkhittepi tasmiṃ ṭhāne kevaṭṭā ceva aññe ca ‘‘paviṭṭho na paviṭṭho, gahito na gahito’’ti mahāsaddaṃ karonti.
Even when a net is cast for catching fish, at that spot, fishermen and others make a great noise, saying, "Has it entered or not entered? Has it been caught or not caught?"
Ngay cả khi lưới đã được thả xuống để bắt cá, những người đánh cá và những người khác ở đó cũng tạo ra tiếng ồn ào lớn: “Đã vào chưa? Chưa vào? Đã bắt được chưa? Chưa bắt được?”
Tampi sandhāyetaṃ vuttaṃ.
It was with reference to that, too, that this was said.
Lời này cũng được nói với ý đó.
Paṇāmemīti nīharāmi.
I send away means I expel.
Ta đuổi đi (Paṇāmemī) là ta trục xuất.
Na vo mama santike vatthabbanti tumhe mādisassa buddhassa vasanaṭṭhānaṃ āgantvā evaṃ mahāsaddaṃ karotha, attano dhammatāya vasantā kiṃ nāma sāruppaṃ karissatha, tumhādisānaṃ mama santike vasanakiccaṃ natthīti dīpeti.
You are not to dwell in my presence indicates that "You come to the dwelling place of a Buddha like me and make such a loud noise; what appropriate conduct will you perform if you dwell according to your own nature? There is no need for people like you to dwell in my presence."
Các ông không nên ở gần ta (Na vo mama santike vatthabbaṃ): Các ông đến chỗ ở của một Đức Phật như ta mà lại làm ồn ào như vậy. Nếu các ông cứ sống theo bản tính của mình thì sẽ làm được điều gì thích hợp? Những người như các ông không có việc gì để ở gần ta, Ngài đã chỉ ra điều đó.
Tesu ekabhikkhupi ‘‘bhagavā tumhe mahāsaddamattakena amhe paṇāmethā’’ti vā aññaṃ vā kiñci vattuṃ nāsakkhi, sabbe bhagavato vacanaṃ sampaṭicchantā ‘‘evaṃ, bhante,’’ti vatvā nikkhamiṃsu.
Among them, not even one bhikkhu was able to say, "Bhagavā, you are expelling us for merely making a loud noise," or anything else. All assented to the Buddha's words, saying, "Yes, Bhante," and departed.
Trong số đó, không một tỳ khưu nào có thể nói: “Bạch Thế Tôn, Ngài chỉ vì một chút tiếng ồn mà đuổi chúng con đi sao?” hay bất cứ điều gì khác. Tất cả đều đồng lòng chấp nhận lời của Đức Thế Tôn và nói: “Vâng, bạch Thế Tôn,” rồi rời đi.
Evaṃ pana tesaṃ ahosi ‘‘mayaṃ satthāraṃ passissāma, dhammakathaṃ sossāma, satthu santike vasissāmāti āgatā.
But this thought arose in them: "We came thinking, 'We will see the Teacher, we will hear the discourse on the Dhamma, we will dwell in the Teacher's presence.'
Họ đã nghĩ rằng: “Chúng ta đến để được thấy Đức Đạo Sư, nghe Pháp và ở gần Đức Đạo Sư. Nhưng chúng ta lại đến gần một Đức Đạo Sư đáng kính như vậy mà lại làm ồn ào. Đây là lỗi của chúng ta. Chúng ta đã bị đuổi đi. Chúng ta không được ở gần Đức Thế Tôn, không được chiêm ngưỡng thân kim sắc, không được nghe Pháp bằng giọng nói ngọt ngào của Ngài.”
Evarūpassa pana garuno satthu santikaṃ āgantvā mahāsaddaṃ karimhā, amhākameva dosoyaṃ, paṇāmitamhā, na no laddhaṃ bhagavato santike vatthuṃ, na suvaṇṇavaṇṇasarīraṃ oloketuṃ, na madhurassarena dhammaṃ sotu’’nti.
But having come to the presence of such a venerable Teacher, we made a great noise. This fault is ours alone. We have been expelled. We did not get to dwell in the presence of the Bhagavā, nor to behold his golden-colored body, nor to hear the Dhamma in his sweet voice."
“Chúng con đã đến gần vị Đạo Sư đáng kính như vậy mà lại gây ồn ào lớn. Lỗi này là của chính chúng con, chúng con đã bị đuổi đi. Chúng con không được ở gần Thế Tôn, không được chiêm ngưỡng thân kim sắc, không được nghe Pháp với giọng nói ngọt ngào.”
Te balavadomanassajātā hutvā pakkamiṃsu.
Filled with deep dejection, they departed.
Họ trở nên vô cùng thất vọng và rời đi.
158. Tenupasaṅkamiṃsūti te kira sakyā āgamanasamayepi te bhikkhū tattheva nisinnā passiṃsu.
158. They approached him means that the Sakyans also saw those bhikkhus sitting there at the time of their arrival.
158. Rồi họ đến gặp (Tenupasaṅkamiṃsu): Các vị Sakya đã thấy các tỳ khưu đó đang ngồi ở đó ngay cả khi họ đang đến.
Atha nesaṃ etadahosi – ‘‘kiṃ nu kho ete bhikkhū pavisitvāva paṭinivattā, jānissāma taṃ kāraṇa’’nti cintetvā yena te bhikkhū tenupasaṅkamiṃsu.
Then this thought occurred to them: "Why have these bhikkhus turned back right after entering? We shall ascertain the reason." Thinking thus, they approached where those bhikkhus were.
Rồi họ nghĩ: “Tại sao các tỳ khưu này vừa vào đã quay trở lại? Chúng ta sẽ tìm hiểu nguyên nhân đó,” rồi họ đến chỗ các tỳ khưu đó.
Handāti vavassaggatthe nipāto.
Handā is a particle used in the sense of assertion.
Handā là một từ ngữ biểu thị sự quyết định.
Kahaṃ pana tumheti tumhe idāneva āgantvā kahaṃ gacchatha, kiṃ tumhākaṃ koci upaddavo, udāhu dasabalassāti?
But where are you going? means "Having just arrived, where are you going? Has some misfortune befallen you, or the Ten-Powered One?"
Này chư vị, các ông đi đâu vậy (Kahaṃ pana tumhe): Này chư vị, các ông vừa đến mà bây giờ lại đi đâu? Có phải các ông có tai họa gì không, hay Đức Thập Lực có tai họa gì không?
Tesaṃ pana bhikkhūnaṃ, – ‘‘āvuso, mayaṃ bhagavantaṃ dassanāya āgatā, diṭṭho no bhagavā, idāni attano vasanaṭṭhānaṃ gacchāmā’’ti kiñcāpi evaṃ vacanaparihāro atthi, evarūpaṃ pana lesakappaṃ akatvā yathābhūtameva ārocetvā bhagavatā kho, āvuso, bhikkhusaṅgho paṇāmitoti āhaṃsu.
Although it was possible for those bhikkhus to respond, "Friends, we came to see the Bhagavā; we have seen the Bhagavā; now we are returning to our own dwelling," they did not resort to such an evasive answer, but truthfully informed them, saying, "Friends, the Sangha of bhikkhus has been sent away by the Bhagavā."
Mặc dù các tỳ khưu có thể trả lời rằng: “Này chư hiền, chúng tôi đến để gặp Đức Thế Tôn, chúng tôi đã thấy Đức Thế Tôn, bây giờ chúng tôi trở về chỗ ở của mình,” nhưng thay vì nói một cách ẩn ý như vậy, họ đã nói sự thật: “Này chư hiền, Tăng đoàn đã bị Đức Thế Tôn đuổi đi.”
Te pana rājāno sāsane dhuravahā, tasmā cintesuṃ – ‘‘dvīhi aggasāvakehi saddhiṃ pañcasu bhikkhusatesu gacchantesu bhagavato pādamūlaṃ vigacchissati, imesaṃ nivattanākāraṃ karissāmā’’ti.
Those Sakyan kings, however, were leaders in the Sāsana, so they thought: "If five hundred bhikkhus, together with the two chief disciples, depart, the Buddha's presence will be diminished. We will arrange for their return."
Các vị vua đó là những người gánh vác trách nhiệm trong Giáo pháp, vì vậy họ nghĩ: “Nếu năm trăm vị tỳ khưu cùng với hai vị Đại đệ tử tối thắng rời đi, thì nơi chân Đức Thế Tôn sẽ trống vắng. Chúng ta sẽ làm cho họ quay trở lại.”
Evaṃ cintetvā tena hāyasmantotiādimāhaṃsu.
Having thought thus, they said, "Then, Venerables," and so on.
Nghĩ như vậy, họ đã nói: “Vậy thì, này chư Tôn giả,” và vân vân.
Tesupi bhikkhūsu ‘‘mayaṃ mahāsaddamattakena paṇāmitā, na mayaṃ jīvituṃ asakkontā pabbajitā’’ti ekabhikkhupi paṭippharito nāma nāhosi, sabbe pana samakaṃyeva, ‘‘evamāvuso,’’ti sampaṭicchiṃsu.
Not even one bhikkhu among them became perturbed, thinking, "We were expelled just for making a loud noise; we did not go forth because we couldn't make a living." Instead, all of them unanimously assented, saying, "Yes, friend."
Trong số các tỳ khưu đó, không một ai phản đối rằng: “Chúng tôi bị đuổi đi chỉ vì một chút tiếng ồn, chúng tôi không phải là những người xuất gia mà không thể sống được,” mà tất cả đều đồng lòng chấp nhận: “Vâng, thưa chư hiền.”
159. Abhinandatūti bhikkhusaṅghassa āgamanaṃ icchanto abhinandatu.
159. May he delight means, desiring the arrival of the bhikkhu-saṅgha, may he greatly delight.
159. Hãy hoan hỷ (Abhinandatu) là hãy hoan hỷ, mong muốn sự đến của Tăng đoàn.
Abhivadatūti etu bhikkhusaṅghoti evaṃ cittaṃ uppādento abhivadatu.
May he welcome means, generating the thought, "May the bhikkhu-saṅgha come," may he speak a welcome.
Hãy chào đón (Abhivadatu) là hãy chào đón, phát sinh ý nghĩ: “Mong Tăng đoàn đến.”
Anuggahitoti āmisānuggahena ca dhammānuggahena ca anuggahito.
Supported means supported by material support and by Dhamma support.
Được ủng hộ (Anuggahito) là được ủng hộ bằng sự ủng hộ vật chất và sự ủng hộ Pháp.
Aññathattanti dasabalassa dassanaṃ na labhāmāti pasādaññathattaṃ bhaveyya.
Alteration means there might be an alteration of faith, thinking, "We do not get to see the Ten-Powered One."
Sự thay đổi (Aññathattaṃ) là sẽ có sự thay đổi niềm tin (pasādaññathattaṃ) nếu không được thấy Đức Thập Lực.
Vipariṇāmoti pasādaññathattena vibbhamantānaṃ vipariṇāmaññathattaṃ bhaveyya.
Change means there might be a change, an alteration, for those who waver due to an alteration of faith.
Sự biến đổi (Vipariṇāmo) là sẽ có sự biến đổi (vipariṇāmaññathattaṃ) của những người lạc lối do sự thay đổi niềm tin.
Bījānaṃ taruṇānanti taruṇasassānaṃ.
Of young seeds means of young crops.
Những hạt giống non (Bījānaṃ taruṇānaṃ) là những cây non.
Siyā aññathattanti udakavārakāle udakaṃ alabhantānaṃ milātabhāvena aññathattaṃ bhaveyya, sussitvā milātabhāvaṃ āpajjanena vipariṇāmo bhaveyya.
There might be alteration means there might be an alteration due to wilting for those crops that do not receive water when it is their turn; there might be a change through drying up and wilting.
Có thể có sự thay đổi (Siyā aññathattaṃ) là sẽ có sự thay đổi (aññathattaṃ) do héo úa vì không có nước vào thời điểm cần tưới, sẽ có sự biến đổi (vipariṇāmo) do khô héo và tàn úa.
Vacchakassa pana khīrapipāsāya sussanaṃ aññathattaṃ nāma, sussitvā kālakiriyā vipariṇāmo nāma.
For a calf, drying up due to thirst for milk is called alteration, and drying up and dying is called change.
Đối với con bê, sự khô héo do khát sữa được gọi là sự thay đổi (aññathattaṃ), và sự chết sau khi khô héo được gọi là sự biến đổi (vipariṇāmo).
160. Pasādito bhagavāti thero kira tattha nisinnova dibbacakkhunā brahmānaṃ āgataṃ addasa, dibbāya sotadhātuyā ca āyācanasaddaṃ suṇi, cetopariyañāṇena bhagavato pasannabhāvaṃ aññāsi.
160. Pasādito bhagavā (the Blessed One is pleased)—the Elder (Mahāmoggallāna), it is said, sitting there, saw Brahmā coming with his divine eye, heard the sound of entreaty with his divine ear, and understood the Blessed One's pleased state with his mind-penetrating knowledge.
160. Pasādito bhagavā (Đức Thế Tôn hoan hỷ): Nghe nói, vị Trưởng lão (Mahāmoggallāna) đang ngồi tại nơi bị trục xuất, đã thấy Phạm thiên đến bằng thiên nhãn, nghe tiếng thỉnh cầu bằng thiên nhĩ, và biết được sự hoan hỷ của Đức Thế Tôn bằng tha tâm thông.
Tasmā – ‘‘kañci bhikkhuṃ pesetvā pakkosiyamānānaṃ gamanaṃ nāma na phāsukaṃ, yāva satthā na peseti, tāvadeva gamissāmā’’ti maññamāno evamāha.
Therefore, thinking, "It is not proper to go when summoned by sending a monk, as long as the Teacher has not sent us, we will go only then," he spoke thus.
Do đó, ngài (Mahāmoggallāna) nghĩ: "Việc đi của những người được gọi đến sau khi sai một tỳ khưu nào đó không phải là điều thuận lợi. Chừng nào Đức Bổn Sư chưa sai đi, chừng đó chúng ta sẽ đi", rồi ngài nói như vậy.
Appossukkoti aññesu kiccesu anussukko hutvā.
Appossukko (having few duties) means being unconcerned with other matters.
Appossukko (ít bận rộn): Là không bận rộn với các việc khác ngoài việc nhập quả A-la-hán.
Diṭṭhadhammasukhavihāranti phalasamāpattivihāraṃ anuyutto maññe bhagavā viharitukāmo, so idāni yathāruciyā viharissatīti evaṃ me ahosīti vadati.
Diṭṭhadhammasukhavihāra (a comfortable abiding in this very life) means, "I thought that the Blessed One, being devoted to abiding in the attainment of fruition, wished to abide; may he now abide as he pleases." Thus he (Sariputta) said.
Diṭṭhadhammasukhavihāraṃ (an trú hạnh phúc trong hiện tại): Đức Thế Tôn muốn an trú trong sự nhập quả, nay Ngài sẽ an trú tùy ý Ngài. Ngài (Sāriputta) nói rằng: “Đó là ý nghĩ của con”.
Mayampi dānīti mayaṃ paraṃ ovadamānā vihārato nikkaḍḍhitā, kiṃ amhākaṃ parovādena.
Mayampi dānī (now we too)—"We, who were instructing others, were driven out of the monastery. What benefit is there for us in instructing others?
Mayampi dānī (bây giờ chúng ta cũng vậy): Chúng ta, những người dạy dỗ kẻ khác, đã bị đuổi ra khỏi tịnh xá. Vậy việc dạy dỗ người khác có ích gì cho chúng ta?
Idāni mayampi diṭṭhadhammasukhavihāreneva viharissāmāti dīpeti.
Now we too shall abide in the comfortable abiding of this very life." Thus he expressed it.
Bây giờ chúng ta cũng sẽ an trú trong hạnh phúc hiện tại. Ngài muốn nói như vậy.
Thero imasmiṃ ṭhāne viraddho attano bhārabhāvaṃ na aññāsi.
In this situation, the Elder (Sariputta) erred; he did not realize his own responsibility.
Vị Trưởng lão (Sāriputta) đã sai lầm trong điểm này, ngài không nhận ra trách nhiệm của mình.
Ayañhi bhikkhusaṅgho dvinnampi mahātherānaṃ bhāro, tena naṃ paṭisedhento bhagavā āgamehītiādimāha.
This Saṅgha of monks was a responsibility for both Great Elders; therefore, the Blessed One, wishing to prevent him, spoke, āgamehī (wait) and so on.
Thật vậy, Tăng đoàn này là trách nhiệm của cả hai vị Đại Trưởng lão (Sāriputta và Mahāmoggallāna). Do đó, Đức Thế Tôn đã ngăn cản ngài (Sāriputta) bằng cách nói: āgamehi (hãy đợi đã), v.v.
Mahāmoggallānatthero pana attano bhārabhāvaṃ aññāsi.
However, the Great Elder Mahāmoggallāna knew his own responsibility.
Còn Trưởng lão Mahāmoggallāna thì biết trách nhiệm của mình.
Tenassa bhagavā sādhukāraṃ adāsi.
Therefore, the Blessed One applauded him.
Do đó, Đức Thế Tôn đã tán thán ngài.
161. Cattārimāni, bhikkhaveti kasmā ārabhi?
161. Cattārimāni, bhikkhave (these four, monks)—why did he begin this teaching?
161. Cattārimāni, bhikkhave (Này các Tỳ khưu, có bốn điều này): Vì sao Đức Phật lại thuyết giảng bài kinh này?
Imasmiṃ sāsane cattāri bhayāni.
There are four dangers in this Dispensation.
Trong giáo pháp này có bốn mối hiểm nguy.
Yo tāni abhīto hoti, so imasmiṃ sāsane patiṭṭhātuṃ sakkoti.
One who is fearless of them can establish himself in this Dispensation.
Ai không sợ chúng, người ấy có thể an trú trong giáo pháp này.
Itaro pana na sakkotīti dassetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi.
The other, however, cannot. To show this, he began this discourse.
Còn người khác thì không thể. Để chỉ ra điều này, Đức Phật đã thuyết giảng bài kinh này.
Tattha udakorohanteti udakaṃ orohante puggale.
Therein, udakorohante means a person descending into the water.
Trong đó, udakorohante (người xuống nước): Là người đi xuống nước.
Kumbhīlabhayanti suṃsumārabhayaṃ.
Kumbhīlabhaya means the danger of crocodiles.
Kumbhīlabhayaṃ (sự nguy hiểm của cá sấu): Là sự nguy hiểm của cá sấu.
Susukābhayanti caṇḍamacchabhayaṃ.
Susukābhaya means the danger of fierce fish (makara).
Susukābhayaṃ (sự nguy hiểm của cá dữ): Là sự nguy hiểm của cá dữ.
164. Arakkhiteneva kāyenāti sīsappacālakādikaraṇena arakkhitakāyo hutvā.
164. Arakkhiteneva kāyenā (with an unguarded body) means having an unguarded body through actions like shaking the head.
164. Arakkhiteneva kāyenā (với thân thể không được bảo vệ): Là có thân thể không được bảo vệ do hành động lắc đầu, v.v.
Arakkhitāya vācāyāti duṭṭhullabhāsanādivasena arakkhitavāco hutvā.
Arakkhitāya vācāyā (with unguarded speech) means having unguarded speech through speaking coarse words and so on.
Arakkhitāya vācāyā (với lời nói không được bảo vệ): Là có lời nói không được bảo vệ do nói lời thô tục, v.v.
Anupaṭṭhitāya satiyāti kāyagatāsatiṃ anupaṭṭhāpetvā.
Anupaṭṭhitāya satiyā (with unestablished mindfulness) means not establishing mindfulness of the body.
Anupaṭṭhitāya satiyā (với chánh niệm không được thiết lập): Là không thiết lập chánh niệm về thân.
Asaṃvutehīti apihitehi.
Asaṃvutehī (unrestrained) means with open (uncontrolled) faculties.
Asaṃvutehī (không được che đậy): Là với các căn không được che đậy.
Pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacananti yathā hi bāhiraṃ udakaṃ otiṇṇo āvaṭṭe nimujjitvā marati, evaṃ imasmiṃ sāsane pabbajito pañcakāmaguṇāvaṭṭe nimujjitvā vibbhamati.
Pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacana (this is a designation for the five cords of sensual pleasure)—just as one who descends into external water drowns in a whirlpool and dies, so too in this Dispensation, one who has gone forth (as a monk) drowns in the whirlpool of the five cords of sensual pleasure and wanders away.
Pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacanaṃ (Đây là tên gọi của năm dục lạc): Cũng như người xuống nước bên ngoài bị chìm trong xoáy nước mà chết, thì cũng vậy, trong giáo pháp này, người xuất gia bị chìm trong xoáy nước của năm dục lạc sẽ trở lại đời sống thế tục.
Tasmā pañca kāmaguṇā ‘‘āvaṭṭabhaya’’nti vuttā.
Therefore, the five cords of sensual pleasure are called "the danger of whirlpools."
Do đó, năm dục lạc được gọi là “sự nguy hiểm của xoáy nước”.
165. Anuddhaṃsetīti kilameti milāpeti.
165. Anuddhaṃsetī (harms, oppresses) means to exhaust, to make wither.
165. Anuddhaṃsetī (làm suy yếu): Là làm cho mệt mỏi, làm cho héo hon.
Rāgānuddhaṃsenāti rāgānuddhaṃsitena.
Rāgānuddhaṃsenā (by the oppression of lust) means by a mind oppressed and destroyed by lust.
Rāgānuddhaṃsenā (bị tham ái làm suy yếu): Là với tâm bị tham ái làm suy yếu.
Mātugāmassetaṃ adhivacananti yathā hi bāhiraṃ udakaṃ otiṇṇo caṇḍamacchaṃ āgamma laddhappahāro marati, evaṃ imasmiṃ sāsane mātugāmaṃ āgamma uppannakāmarāgo vibbhamati.
Mātugāmassetaṃ adhivacana (this is a designation for women)—just as one who descends into external water is attacked by a fierce fish and dies, so too in this Dispensation, one who gives rise to sensual passion on account of women wanders away.
Mātugāmassetaṃ adhivacanaṃ (Đây là tên gọi của phụ nữ): Cũng như người xuống nước bên ngoài bị một con cá dữ tấn công mà chết, thì cũng vậy, trong giáo pháp này, người xuất gia bị tham ái dục lạc khởi lên do phụ nữ mà trở lại đời sống thế tục.
Tasmā mātugāmo ‘‘susukābhaya’’nti vutto.
Therefore, women are called "the danger of fierce fish (makara)."
Do đó, phụ nữ được gọi là “sự nguy hiểm của cá dữ”.
Imāni pana cattāri bhayāni bhāyitvā yathā udakaṃ anorohantassa udakaṃ nissāya ānisaṃso natthi, udakapipāsāya pipāsito ca hoti rajojallena kiliṭṭhasarīro ca, evamevaṃ imāni cattāri bhayāni bhāyitvā sāsane apabbajantassāpi imaṃ sāsanaṃ nissāya ānisaṃso natthi, taṇhāpipāsāya pipāsito ca hoti kilesarajena saṃkiliṭṭhacitto ca.
However, if one fears these four dangers and does not descend into the water, just as there is no benefit from the water for one who is thirsty for water and whose body is stained with dust and grime, so too for one who fears these four dangers and does not go forth in the Dispensation, there is no benefit from this Dispensation, and he remains thirsty with the thirst of craving and with a mind defiled by the dust of defilements.
Cũng như người sợ bốn mối hiểm nguy này mà không xuống nước thì không có lợi ích gì từ nước, lại còn khát nước và thân thể dơ bẩn; thì cũng vậy, người sợ bốn mối hiểm nguy này mà không xuất gia trong giáo pháp này cũng không có lợi ích gì từ giáo pháp, lại còn khát khao do khát ái và tâm bị ô nhiễm bởi cấu uế phiền não.
Yathā pana imāni cattāri bhayāni abhāyitvā udakaṃ orohantassa vuttappakāro ānisaṃso hoti, evaṃ imāni abhāyitvā sāsane pabbajitassāpi vuttappakāro ānisaṃso hoti.
Just as there is such a stated benefit for one who, fearless of these four dangers, descends into the water, so too is there such a stated benefit for one who, fearless of these, goes forth in the Dispensation.
Cũng như người không sợ bốn mối hiểm nguy này mà xuống nước thì có lợi ích như đã nói, thì cũng vậy, người không sợ chúng mà xuất gia trong giáo pháp này cũng có lợi ích như đã nói.
Thero panāha – ‘‘cattāri bhayāni bhāyitvā udakaṃ anotaranto sotaṃ chinditvā paratīraṃ pāpuṇituṃ na sakkoti, abhāyitvā otaranto sakkoti, evamevaṃ bhāyitvā sāsane apabbajantopi taṇhāsotaṃ chinditvā nibbānapāraṃ daṭṭhuṃ na sakkoti, abhāyitvā pabbajanto pana sakkotī’’ti.
But the Elder (Mahādhammarakkhita) said, "One who fears the four dangers and does not descend into the water cannot cut off the current and reach the other shore; one who descends fearlessly can. Likewise, one who fears and does not go forth in the Dispensation cannot cut off the current of craving and see the other shore of Nibbāna; but one who goes forth fearlessly can."
Tuy nhiên, vị Trưởng lão (Mahādhammarakkhita) nói: “Người sợ bốn mối hiểm nguy mà không xuống nước thì không thể cắt dòng nước để đến bờ bên kia; người không sợ mà xuống thì có thể. Cũng vậy, người sợ mà không xuất gia trong giáo pháp này thì không thể cắt dòng ái để thấy bờ Niết Bàn; còn người không sợ mà xuất gia thì có thể”.
Sesaṃ sabbattha uttānameva.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng.
Ayaṃ pana desanā neyyapuggalassa vasena niṭṭhāpitāti.
This discourse, however, was concluded according to the individual to be guided.
Tuy nhiên, bài thuyết pháp này được hoàn thành tùy theo căn cơ của người được giáo hóa.
166. Evaṃ me sutanti naḷakapānasuttaṃ.
166. Evaṃ me sutaṃ (Thus have I heard)—this is the Naḷakapāna Sutta.
166. Evaṃ me sutaṃ (Tôi nghe như vầy): Là kinh Naḷakapāna.
Tattha naḷakapāneti evaṃnāmake gāme.
Therein, naḷakapāne means in a village of that name.
Trong đó, Naḷakapāne (tại Naḷakapāna): Là tại làng tên Naḷakapāna.
Pubbe kira amhākaṃ bodhisatto vānarayoniyaṃ nibbatto, mahākāyo kapirājā anekavānarasahassaparivuto pabbatapāde vicarati.
It is said that in a previous existence, our Bodhisatta was born in the monkey realm as a great monkey king, accompanied by thousands of monkeys, roaming at the foot of a mountain.
Xưa kia, Bồ Tát của chúng ta, khi sinh làm loài khỉ, là một vị vua khỉ thân hình to lớn, được hàng ngàn con khỉ vây quanh, sống ở chân núi.
Paññavā kho pana hoti mahāpuñño.
He was wise and greatly meritorious.
Ngài là một vị có trí tuệ và phước báu lớn.
So parisaṃ evaṃ ovadati – ‘‘imasmiṃ pabbatapāde tātā, visaphalāni nāma honti, amanussapariggahitā pokkharaṇiyo nāma honti, tumhe pubbe khāditapubbāneva phalāni khādatha, pītapubbāneva pānīyāni ca pivatha, ettha vo maṃ paṭipucchitabbakiccaṃ natthi, akhāditapubbāni pana phalāni apītapubbāni ca pānīyāni maṃ apucchitvā mā khādittha mā pivitthā’’ti.
He would admonish his retinue thus: "My dear monkeys, at the foot of this mountain there are poisonous fruits, and there are ponds guarded by non-human beings. You should eat only those fruits you have eaten before, and drink only those waters you have drunk before. In these matters, there is no need to ask me. But for fruits you have not eaten before, and waters you have not drunk before, do not eat or drink them without asking me."
Ngài dạy dỗ đoàn khỉ như sau: “Này các con, ở chân núi này có những loại quả độc, và có những hồ nước bị các phi nhân chiếm giữ. Các con hãy ăn những loại quả đã từng ăn, và uống những loại nước đã từng uống. Về những điều này, các con không cần hỏi ta. Nhưng đối với những loại quả chưa từng ăn và nước chưa từng uống, các con đừng ăn hay uống mà không hỏi ta”.
Te ekadivasaṃ caramānā aññaṃ pabbatapādaṃ gantvā gocaraṃ gahetvā pānīyaṃ olokentā ekaṃ amanussapariggahitaṃ pokkharaṇiṃ disvā sahasā apivitvā samantā parivāretvā mahāsattassa āgamanaṃ olokayamānā nisīdiṃsu.
One day, as they were wandering, they went to another mountainside, gathered food, and while looking for water, they saw a pond guarded by a non-human being. Without drinking hastily, they surrounded it and sat down, waiting for the Great Being's arrival.
Một ngày nọ, khi đang kiếm ăn, chúng đến một chân núi khác, sau khi tìm được thức ăn và đang tìm nước uống, chúng thấy một hồ nước bị phi nhân chiếm giữ. Chúng không vội uống mà vây quanh hồ, ngồi đợi Bồ Tát đến.
Mahāsatto āgantvā ‘‘kiṃ tātā pānīyaṃ na pivathā’’ti āha.
The Great Being came and said, "My dears, why are you not drinking the water?"
Bồ Tát đến và hỏi: “Này các con, sao các con không uống nước?”
Tumhākaṃ āgamanaṃ olokemāti.
"We are waiting for your arrival."
Chúng đáp: “Chúng con đang đợi ngài đến”.
Sādhu tātāti samantā padaṃ pariyesamāno otiṇṇapadaṃyeva addasa, na uttiṇṇapadaṃ, disvā saparissayāti aññāsi.
"Good, my dears," he said, and searching all around for footprints, he saw only footprints of those who had descended, not of those who had ascended. Seeing this, he understood that it was dangerous.
Bồ Tát nói: “Tốt lắm, các con!” Rồi ngài tìm kiếm dấu chân xung quanh và chỉ thấy dấu chân đi xuống mà không thấy dấu chân đi lên. Thấy vậy, ngài biết hồ nước này có nguy hiểm.
Tāvadeva ca tattha abhinibbattaamanusso udakaṃ dvedhā katvā uṭṭhāsi setamukho nīlakucchi rattahatthapādo mahādāṭhiko vaṅkadāṭho virūpo bībhaccho udakarakkhaso.
Just then, a non-human being, a water-ogre, who had been born there, rose up, splitting the water in two. He had a white face, a dark belly, red hands and feet, large crooked fangs, and a hideous, repulsive appearance.
Ngay lúc đó, một phi nhân sinh ra ở đó, tách nước ra làm hai và đứng dậy. Đó là một con thủy quái mặt trắng, bụng đen, tay chân đỏ, răng nanh lớn, răng nanh cong, hình dạng xấu xí, ghê tởm.
So evamāha – ‘‘kasmā pānīyaṃ na pivatha, madhuraṃ udakaṃ pivatha, kiṃ tumhe etassa vacanaṃ suṇāthā’’ti?
He spoke thus: "Why do you not drink the water? The water is sweet; drink it. Why do you listen to his words?"
Nó nói: “Sao các ngươi không uống nước? Nước ngọt lắm, hãy uống đi. Sao các ngươi lại nghe lời nó?”
Mahāsatto āha – ‘‘tvaṃ idha adhivattho amanusso’’ti?
The Great Being said, "Are you a non-human dwelling here?"
Bồ Tát hỏi: “Ngươi là phi nhân trú ngụ ở đây phải không?”
Āmāhanti.
"Yes," he replied.
Nó đáp: “Phải”.
Tvaṃ idha otiṇṇe labhasīti?
"Do you seize those who descend here?"
Bồ Tát hỏi: “Ngươi có bắt được những kẻ xuống đây không?”
Āma labhāmi, tumhe pana sabbe khādissāmīti.
"Yes, I seize them. And I will eat all of you!"
Nó đáp: “Phải, ta bắt được. Ta sẽ ăn thịt tất cả các ngươi”.
Na sakkhissasi, yakkhāti.
"You will not be able to, O yakkha!"
Bồ Tát nói: “Ngươi sẽ không thể làm được, này Dạ Xoa!”
Pānīyaṃ pana pivissathāti?
"But will you drink the water?"
Nó hỏi: “Vậy các ngươi có uống nước không?”
Āma pivissāmāti.
"Yes, we will drink."
Bồ Tát đáp: “Phải, chúng ta sẽ uống”.
Evaṃ sante ekopi vo na muccissatīti.
"If that is the case, not one of you will escape."
Nó nói: “Nếu vậy, không một ai trong số các ngươi sẽ thoát khỏi ta”.
Pānīyañca pivissāma, na ca te vasaṃ gamissāmāti ekanaḷaṃ āharāpetvā koṭiyaṃ gahetvā dhami, sabbo ekacchiddo ahosi, tīre nisīditvāva pānīyaṃ pivi, sesavānarānaṃ pāṭiyekke naḷe āharāpetvā dhamitvā adāsi.
"We will drink the water, and we will not fall under your power!" Having said this, he had a single reed brought, took hold of one end, and blew through it. All the joints became one continuous hollow. He sat on the bank and drank the water. He had individual reeds brought for the other monkeys, blew through them, and gave them to the monkeys.
Bồ Tát nói: “Chúng ta sẽ uống nước của ngươi, nhưng chúng ta sẽ không rơi vào quyền lực của ngươi”. Nói xong, ngài sai mang đến một ống sậy, cầm ở một đầu và thổi. Tất cả các đốt sậy đều thông suốt. Ngài ngồi trên bờ và uống nước. Ngài sai mang đến các ống sậy riêng cho các con khỉ còn lại, thổi thông và đưa cho chúng.
Sabbe yakkhassa passantasseva pānīyaṃ piviṃsu.
All the monkeys drank the water while the yakkha was watching.
Tất cả bầy khỉ đều uống nước ngay trước mắt dạ xoa.
Vuttampi cetaṃ –
And it was said:
Điều này cũng đã được nói:
Tato paṭṭhāya yāva ajjadivasā tasmiṃ ṭhāne naḷā ekacchiddāva honti.
From that time until today, the reeds in that place have always had a single bore.
Kể từ đó cho đến ngày nay, các ống sậy ở nơi đó chỉ có một lỗ.
Iminā hi saddhiṃ imasmiṃ kappe cattāri kappaṭṭhiyapāṭihāriyāni nāma – cande sasabimbaṃ, vaṭṭakajātakamhi saccakiriyaṭṭhāne aggissa gamanupacchedo, ghaṭikārakumbhakārassa mātāpitūnaṃ vasanaṭṭhāne devassa avassanaṃ, tassā pokkharaṇiyā tīre naḷānaṃ ekacchiddabhāvoti.
Indeed, together with this, in this kappa, there are four kappa-standing marvels: the image of the hare in the moon, the cessation of fire’s advance at the place of the act of truth in the Vaṭṭaka Jātaka, the non-raining of devas in the dwelling place of the potter Ghaṭikāra’s parents, and the single-bore state of the reeds on the bank of that pond.
Cùng với điều này, trong kiếp này có bốn phép lạ tồn tại suốt kiếp (kappaṭṭhiyapāṭihāriyāni) là: hình thỏ trên mặt trăng, sự ngừng lan của lửa tại nơi thực hiện lời thề chân thật trong truyện Jātaka chim cút, việc trời không mưa tại nơi cha mẹ của người thợ gốm Ghaṭikāra sinh sống, và việc các ống sậy bên bờ hồ đó chỉ có một lỗ.
Iti sā pokkharaṇī naḷena pānīyassa pītattā naḷakapānāti nāmaṃ labhi.
Thus, that pond received the name Naḷakapānā (Reed-Drank) because its water was drunk with reeds.
Do đó, hồ đó được đặt tên là Naḷakapānā (Ống Sậy Uống Nước) vì nước được uống bằng ống sậy.
Aparabhāge taṃ pokkharaṇiṃ nissāya gāmo patiṭṭhāsi, tassāpi naḷakapānanteva nāmaṃ jātaṃ.
Later, a village was established near that pond, and it also came to be called Naḷakapāna.
Về sau, một ngôi làng được thành lập gần hồ đó, và làng đó cũng có tên là Naḷakapāna.
Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘naḷakapāne’’ti.
It is with reference to this that “Naḷakapāne” was said.
Điều đó được nói đến trong cụm từ “tại Naḷakapāna”.
Palāsavaneti kiṃsukavane.
Palāsavane means in the forest of kiṃsuka trees.
Palāsavane (Trong rừng Palāsa) nghĩa là trong rừng cây kiṃsuka.
Neva rājābhinītātiādīsu eko rañño aparādhaṃ katvā palāyati.
Among statements like not influenced by a king, one person commits an offense against the king and flees.
Trong các cụm từ như Neva rājābhinītā (không phải do vua sai khiến), một người đã phạm tội với vua và bỏ trốn.
Rājā kuhiṃ, bho, asukoti?
The king asks, “Where is so-and-so, sirs?”
Vua hỏi: “Này, người kia ở đâu?”
Palāto devāti.
“He has fled, your Majesty,” they reply.
“Bạch đức vua, y đã bỏ trốn.”
Palātaṭṭhānepi me na muccissati, sace pana pabbajeyya, mucceyyāti vadati.
The king says, “He will not escape me even where he has fled, but if he were to go forth, he would escape.”
Vua nói: “Ngay cả khi y bỏ trốn, y cũng sẽ không thoát khỏi ta, nhưng nếu y xuất gia, y sẽ thoát.”
Tassa kocideva suhado gantvā taṃ pavattiṃ ārocetvā tvaṃ sace jīvitumicchasi, pabbajāhīti.
Then a certain friend goes to him, tells him the news, and says, “If you wish to live, go forth.”
Một người bạn của y đến báo tin đó và nói: “Nếu ngươi muốn sống, hãy xuất gia.”
So pabbajitvā jīvitaṃ rakkhamāno carati.
So he goes forth and wanders, preserving his life.
Người đó xuất gia và sống để bảo vệ mạng sống của mình.
Ayaṃ rājābhinīto nāma.
This one is called influenced by a king (rājābhinīto).
Người này được gọi là rājābhinīto (người bị vua sai khiến).
Eko pana corānaṃ mūlaṃ chindanto carati.
Another person goes about cutting off the roots of thieves.
Một người khác đi khắp nơi để tiêu diệt bọn cướp.
Corā sutvā ‘‘purisānaṃ atthikabhāvaṃ na jānāti, jānāpessāma na’’nti vadanti.
The thieves hear of it and say, “He does not know the value of men; we will make him know.”
Bọn cướp nghe tin và nói: “Hắn không biết giá trị của con người, chúng ta sẽ cho hắn biết.”
So taṃ pavattiṃ sutvā palāyati.
He hears that news and flees.
Người đó nghe tin và bỏ trốn.
Corā palātoti sutvā ‘‘palātaṭṭhānepi no na muccissati, sace pana pabbajeyya, mucceyyā’’ti vadanti.
The thieves hear that he has fled and say, “He will not escape us even where he has fled, but if he were to go forth, he would escape.”
Bọn cướp nghe tin hắn đã bỏ trốn và nói: “Ngay cả khi hắn bỏ trốn, hắn cũng sẽ không thoát khỏi chúng ta, nhưng nếu hắn xuất gia, hắn sẽ thoát.”
So taṃ pavattiṃ sutvā pabbajati.
He hears that news and goes forth.
Người đó nghe tin và xuất gia.
Ayaṃ corābhinīto nāma.
This one is called influenced by thieves (corābhinīto).
Người này được gọi là corābhinīto (người bị cướp sai khiến).
Eko pana bahuṃ iṇaṃ khāditvā tena iṇena aṭṭo pīḷito tamhā gāmā palāyati.
Another person, having incurred a large debt, is afflicted and tormented by that debt, and flees from that village.
Một người khác đã vay nợ nhiều và bị nợ nần hành hạ, bèn bỏ trốn khỏi làng đó.
Iṇasāmikā sutvā ‘‘palātaṭṭhānepi no na muccissati, sace pana pabbajeyya, mucceyyā’’ti vadanti.
The creditors hear of it and say, “He will not escape us even where he has fled, but if he were to go forth, he would escape.”
Các chủ nợ nghe tin và nói: “Ngay cả khi hắn bỏ trốn, hắn cũng sẽ không thoát khỏi chúng ta, nhưng nếu hắn xuất gia, hắn sẽ thoát.”
So taṃ pavattiṃ sutvā pabbajati.
He hears that news and goes forth.
Người đó nghe tin và xuất gia.
Ayaṃ iṇaṭṭo nāma.
This one is called debt-afflicted (iṇaṭṭo).
Người này được gọi là iṇaṭṭo (người bị nợ nần hành hạ).
Rājabhayādīnaṃ pana aññatarena bhayena bhīto aṭṭo āturo hutvā nikkhamma pabbajito bhayaṭṭo nāma.
One who, afflicted and distressed by the fear of one of the fears such as the king’s fear, goes forth after leaving, is called fear-afflicted (bhayaṭṭo).
Người xuất gia vì sợ hãi một trong các mối đe dọa như sợ vua, bị áp bức và đau khổ, được gọi là bhayaṭṭo (người bị sợ hãi hành hạ).
Dubbhikkhādīsu jīvituṃ asakkonto pabbajito ājīvikāpakato nāma, ājīvikāya pakato abhibhūtoti attho.
One who, unable to survive during famines and so on, goes forth, is called deprived of livelihood (ājīvikāpakato); the meaning is overcome by livelihood.
Người xuất gia vì không thể sống sót trong nạn đói hoặc các điều kiện khó khăn khác được gọi là ājīvikāpakato (người bị sinh kế chi phối), nghĩa là bị sinh kế áp đảo.
Imesu pana ekopi imehi kāraṇehi pabbajito nāma natthi, tasmā ‘‘neva rājābhinīto’’tiādimāha.
Among these, however, no one has gone forth for these reasons; therefore, the phrase “neva rājābhinīto” (not influenced by a king) and so on is stated.
Tuy nhiên, không có ai trong số này xuất gia vì những lý do đó, vì vậy Đức Phật đã nói “neva rājābhinīto” (không phải do vua sai khiến) và các cụm từ tương tự.
Vivekanti vivicca vivitto hutvā.
Vivekaṃ means being aloof, being secluded.
Vivekaṃ (sự ly dục) nghĩa là tách biệt, trở nên ly dục.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yaṃ kāmehi ca akusaladhammehi ca vivittena paṭhamadutiyajjhānasaṅkhātaṃ pītisukhaṃ adhigantabbaṃ, sace taṃ vivicca kāmehi vivicca akusalehi dhammehi pītisukhaṃ nādhigacchati, aññaṃ vā upari dvinnaṃ jhānānaṃ catunnañca maggānaṃ vasena santataraṃ sukhaṃ nādhigacchati, tassa ime abhijjhādayo cittaṃ pariyādāya tiṭṭhantīti.
This is what is meant: if one does not attain the joy and happiness, which is to be attained by secluding oneself from sensual pleasures and unwholesome states, namely the first and second jhāna, or if one does not attain any other more tranquil happiness above the two jhānas and the four paths, then these evil states, such as covetousness, overpower the mind and remain.
Điều này có nghĩa là: nếu một người không đạt được niềm vui và sự an lạc của thiền định, tức là niềm vui và an lạc của sơ thiền và nhị thiền, vốn phải đạt được bằng cách ly dục khỏi các dục và các pháp bất thiện, hoặc không đạt được một sự an lạc tĩnh lặng hơn nữa ở các thiền cao hơn và bốn đạo, thì những tham ái và các pháp bất thiện khác sẽ chiếm đoạt tâm của người đó.
Tattha aratīti adhikusalesu dhammesu ukkaṇṭhitatā.
There, aratī means discontent with superior wholesome states.
Trong đó, aratī (bất lạc) là sự chán ghét các pháp thiện cao hơn.
Tandīti ālasiyabhāvo.
Tandī means laziness.
Tandī (lười biếng) là trạng thái uể oải.
Evaṃ yo pabbajitvā pabbajitakiccaṃ kātuṃ na sakkoti, tassa ime satta pāpadhammā uppajjitvā cittaṃ pariyādiyantīti dassetvā idāni yassa te dhammā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti, soyeva samaṇakiccampi kātuṃ na sakkotīti puna vivekaṃ anuruddhā…pe… aññaṃ vā tato santataranti āha.
Thus, having shown that if one, having gone forth, cannot perform the duties of one who has gone forth, these seven evil states arise and overpower the mind, it is now stated again vivekaṃ anuruddhā…pe… aññaṃ vā tato santataraṃ to indicate that he whose mind is overpowered by those states cannot perform the duties of a recluse either.
Như vậy, sau khi chỉ ra rằng bảy pháp bất thiện này (tham ái, sân hận, hôn trầm, trạo cử, hoài nghi, bất lạc, lười biếng) sẽ phát sinh và chiếm đoạt tâm của người xuất gia mà không thể thực hiện bổn phận của một sa-môn, Đức Phật lại nói vivekaṃ anuruddhā…pe… aññaṃ vā tato santatara (hoan hỷ trong sự ly dục… hoặc một sự an lạc tĩnh lặng hơn nữa) để chỉ ra rằng chính người mà các pháp đó chiếm đoạt tâm thì không thể thực hiện bổn phận của một sa-môn.
168. Saṅkhāyāti jānitvā.
168. Saṅkhāyā means having known.
168. Saṅkhāyā (sau khi hiểu) nghĩa là sau khi biết.
Ekanti ekaccaṃ.
Ekaṃ means a certain one.
Ekaṃ (một) nghĩa là một số.
Paṭisevatīti sevitabbayuttakaṃ sevati.
Paṭisevatī means one practices what is proper to be practiced.
Paṭisevatī (thực hành) nghĩa là thực hành điều đáng thực hành.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Tương tự đối với các cụm từ còn lại.
Upapattīsu byākarotīti sappaṭisandhike tāva byākarotu, appaṭisandhike kathaṃ byākarotīti.
Regarding byākarotī upapattīsu, how does one declare concerning those without rebirth, if one declares concerning those with rebirth?
Upapattīsu byākarotī (giải thích về các sự tái sinh): vậy thì hãy giải thích về những người có tái sinh, còn những người không có tái sinh thì giải thích thế nào?
Appaṭisandhikassa puna bhave paṭisandhi natthīti vadanto upapattīsu byākaroti nāma.
One who states that there is no rebirth again in existence for one without rebirth is called one who declares concerning upapattī.
Người giải thích về các sự tái sinh là người nói rằng không có tái sinh trong kiếp sau đối với người không có tái sinh.
Janakuhanatthanti janavimhāpanatthaṃ.
Janakuhanatthaṃ means for the purpose of deceiving people.
Janakuhanatthaṃ (vì mục đích lừa dối người khác) nghĩa là vì mục đích làm cho mọi người ngạc nhiên.
Janalapanatthanti mahājanassa upalāpanatthaṃ.
Janalapanatthaṃ means for the purpose of deluding the populace.
Janalapanatthaṃ (vì mục đích làm cho mọi người nói về mình) nghĩa là vì mục đích làm cho đại chúng ca ngợi.
Na iti maṃ jano jānātūti evaṃ maṃ mahājano jānissati, evaṃ me mahājanassa antare kittisaddo uggacchissatīti imināpi kāraṇena na byākarotīti attho.
Na iti maṃ jano jānātu means, “May people not know me in this way,” that is, “The populace will know me in this way, in this way my fame will arise among the populace.” It also means that one does not declare for this reason.
Na iti maṃ jano jānātū (không phải để mọi người biết ta như vậy) nghĩa là không phải vì lý do này mà ta sẽ nói như vậy để đại chúng biết ta như vậy, để tiếng tăm của ta vang dội giữa đại chúng.
Uḷāravedāti mahantatuṭṭhino.
Uḷāravedā means those of great delight.
Uḷāravedā (có niềm vui lớn) nghĩa là có sự hoan hỷ lớn.
169. So kho panassa āyasmāti so parinibbuto āyasmā imassa ṭhitassa āyasmato.
169. So kho panassa āyasmā means that venerable one who has attained parinibbāna, and this venerable one who is present.
169. So kho panassa āyasmā (Vị Tôn giả đó của người ấy) nghĩa là vị Tôn giả đã nhập Niết Bàn đó của vị Tôn giả còn sống này.
Evaṃsīlotiādīsu lokiyalokuttaramissakāva sīlādayo veditabbo.
Among statements like evaṃsīlo, the sīla and so on should be understood as a mixture of mundane and supramundane.
Trong các cụm từ như Evaṃsīlo (có giới như vậy), các giới và các đức hạnh khác nên được hiểu là sự kết hợp giữa thế gian và siêu thế.
Evaṃdhammoti ettha pana samādhipakkhikā dhammā dhammāti adhippetā.
Here in evaṃdhammo, the states associated with samādhi are intended as dhammā.
Tuy nhiên, trong cụm từ Evaṃdhammo (có pháp như vậy), các pháp thuộc về định được hiểu là pháp.
Phāsuvihāro hotīti tena bhikkhunā pūritapaṭipattiṃ pūrentassa arahattaphalaṃ sacchikatvā phalasamāpattivihārena phāsuvihāro hoti, arahattaṃ pattumasakkontassa paṭipattiṃ pūrayamānassa caratopi phāsuvihāroyeva nāma hoti.
Phāsuvihāro hotī means for that bhikkhu, by completing the practice that was completed by the bhikkhu who had attained parinibbāna, there is a comfortable abiding by realizing the fruit of arahantship and abiding in fruit-attainment; even for one who cannot attain arahantship but is fulfilling the practice, it is still called a comfortable abiding.
Phāsuvihāro hotī (sống an lạc) nghĩa là vị Tỳ-khưu đó, sau khi chứng đắc quả vị A-la-hán và hoàn thành các hạnh Ba-la-mật, sống an lạc trong sự nhập quả; và ngay cả khi không thể đạt được A-la-hán, người đó vẫn sống an lạc khi thực hành các hạnh Ba-la-mật.
Iminā nayena sabbavāresu attho veditabboti.
In this manner, the meaning should be understood in all instances.
Theo cách này, ý nghĩa nên được hiểu trong tất cả các trường hợp.
173. Evaṃ me sutanti goliyānisuttaṃ.
173. Evaṃ me sutaṃ is the Goliyāni Sutta.
173. Evaṃ me sutaṃ (Tôi nghe như vầy) là Kinh Goliyāni.
Tattha padasamācāroti dubbalasamācāro oḷārikācāro, paccayesu sāpekkho mahārakkhitatthero viya.
There, padasamācāro means one with weak conduct, one with coarse conduct, like the Elder Mahārakkhita who was attached to requisites.
Trong đó, padasamācāro (hành vi yếu kém) là hành vi thô thiển, hành vi phụ thuộc vào các yếu tố vật chất, giống như Trưởng lão Mahārakkhita.
Taṃ kira upaṭṭhākakule nisinnaṃ upaṭṭhāko āha ‘‘asukattherassa me, bhante, cīvaraṃ dinna’’nti.
It is said that while he was sitting in the family of a supporter, the supporter said, “Venerable sir, I gave a robe to Venerable so-and-so.”
Người ta kể rằng khi vị ấy đang ngồi trong nhà của một người hộ độ, người hộ độ nói: “Bạch Thế Tôn, con đã cúng dường y cho Trưởng lão kia.”
Sādhu te kataṃ taṃyeva takketvā viharantassa cīvaraṃ dentenāti.
“It was well done by you to give a robe, reflecting on that very thing, for one who dwells on that.”
Vị ấy nói: “Ông đã làm tốt khi cúng dường y cho vị Tỳ-khưu luôn nghĩ đến điều đó.”
Tumhākampi, bhante, dassāmīti.
“I will also give to you, venerable sir,” he said.
Người hộ độ nói: “Bạch Thế Tôn, con cũng sẽ cúng dường cho Thế Tôn.”
Sādhu karissasi taṃyeva takkentassāti āha.
“You will do well, reflecting on that very thing,” he said.
Vị ấy nói: “Ông sẽ làm tốt khi cúng dường cho vị Tỳ-khưu luôn nghĩ đến điều đó.”
Ayampi evarūpo oḷārikācāro ahosi.
This (the Goliyāni monk) also had such coarse conduct.
Vị Tỳ-khưu Goliyāni này cũng có hành vi thô thiển như vậy.
Sappatissenāti sajeṭṭhakena, na attānaṃ jeṭṭhakaṃ katvā viharitabbaṃ.
Sappatissenā means with seniors; one should not dwell making oneself senior.
Sappatissenā (có người lớn tuổi) nghĩa là phải có người lớn hơn, không nên tự coi mình là lớn nhất mà sống.
Serivihārenāti sacchandavihārena niraṅkusavihārena.
Serivihārenā means by dwelling as one wishes, by dwelling unchecked.
Serivihārenā (sống tự do) nghĩa là sống theo ý mình, sống không bị kiểm soát.
Nānūpakhajjāti na anupakhajja na anupavisitvā.
Nānūpakhajjā means not pushing, not entering.
Nānūpakhajjā (không chen lấn) nghĩa là không chen vào, không xâm nhập.
Tattha yo dvīsu mahātheresu ubhato nisinnesu te anāpucchitvāva cīvarena vā jāṇunā vā ghaṭṭento nisīdati, ayaṃ anupakhajja nisīdati nāma.
There, a bhikkhu who sits down between two elder monks, when they are seated on both sides, without asking them, by touching with his robe or knee, is called one who sits down by pushing.
Trong đó, một Tỳ-khưu ngồi chen lấn khi hai vị Trưởng lão đang ngồi hai bên, không xin phép mà chạm vào họ bằng y hoặc đầu gối, được gọi là ngồi chen lấn.
Evaṃ akatvā pana attano pattaāsanasantike ṭhatvā nisīdāvusoti vutte nisīditabbaṃ.
However, without doing so, one should stand near one’s allotted seat, and when told “Sit down, friend,” one should sit.
Tuy nhiên, nếu không làm như vậy, mà đứng gần chỗ ngồi của mình và được bảo “Này bạn, hãy ngồi đi,” thì nên ngồi.
Sace na vadanti, nisīdāmi, bhanteti āpucchitvā nisīditabbaṃ āpucchitakālato paṭṭhāya nisīdāti vuttepi avuttepi nisīdituṃ vaṭṭatiyeva.
If they do not speak, one should ask, “Venerable sirs, may I sit?” and then sit; after asking, it is proper to sit whether or not one is told “Sit.”
Nếu họ không nói gì, thì nên xin phép “Bạch Thế Tôn, con xin ngồi,” và sau khi được xin phép, dù có được bảo ngồi hay không, vẫn có thể ngồi.
Na paṭibāhissāmīti ettha yo attano pattāsanaṃ atikkamitvā navakānaṃ pāpuṇanaṭṭhāne nisīdati, ayaṃ nave bhikkhū āsanena paṭibāhati nāma.
Regarding " I will not prevent," here, a bhikkhu who, overstepping his proper seat, sits in the place that belongs to the new bhikkhus, is said to prevent new bhikkhus from seating.
Trong câu " Na paṭibāhissāmī (Ta sẽ không cản trở)" này, vị tỳ khưu nào vượt quá chỗ ngồi của mình và ngồi vào chỗ mà các tỳ khưu mới đến nên ngồi, thì vị ấy được gọi là cản trở các tỳ khưu mới bằng chỗ ngồi.
Tasmiñhi tathā nisinne navā bhikkhū ‘‘amhākaṃ nisīdituṃ na detī’’ti ujjhāyantā tiṭṭhanti vā āsanaṃ vā pariyesantā āhiṇḍanti.
For when he is seated thus, the new bhikkhus, complaining "He does not let us sit," either remain standing or wander around seeking a seat.
Khi vị ấy ngồi như vậy, các tỳ khưu mới sẽ phàn nàn rằng "vị ấy không cho chúng ta ngồi", rồi họ phải đứng hoặc đi tìm chỗ ngồi khác.
Tasmā attano pattāsaneyeva nisīditabbaṃ.
Therefore, one should sit only in one's proper seat.
Vì vậy, người ta nên ngồi đúng chỗ ngồi của mình.
Evaṃ na paṭibāhati nāma.
By doing so, one does not prevent (them) from seating.
Như vậy được gọi là không cản trở.
Ābhisamācārikampi dhammanti abhisamācārikaṃ vattapaṭipattimattampi.
" Even the Abhisamācārika Dhamma" means even the observance of conduct which is the proper practice of good manners.
Ābhisamācārikampi dhamma (cả pháp ứng xử) nghĩa là chỉ những thực hành bổn phận theo phép ứng xử.
Nātikālenāti na atipāto pavisitabbaṃ, na atidivā paṭikkamitabbaṃ, bhikkhusaṅghena saddhiṃyeva pavisitabbañca nikkhamitabbañca.
" Not at the wrong time" means one should not enter (the village) too early nor return too late; one should enter and leave only with the Saṅgha of bhikkhus.
Nātikālenā (không quá sớm hay quá trễ) nghĩa là không nên vào quá sớm, không nên ra quá trễ, mà nên vào và ra cùng với Tăng đoàn.
Atipāto pavisitvā atidivā nikkhamantassa hi cetiyaṅgaṇabodhiyaṅgaṇavattādīni parihāyanti.
For a bhikkhu who enters too early and leaves too late will neglect the duties of the cetiya grounds, the Bodhi tree grounds, and so on.
Thật vậy, nếu một người vào quá sớm và ra quá trễ, các bổn phận như bổn phận với sân tháp và bổn phận với cây Bồ-đề sẽ bị bỏ bê.
Kālasseva mukhaṃ dhovitvā makkaṭakasuttāni chindantena ussāvabindū nipātentena gāmaṃ pavisitvā yāguṃ pariyesitvā yāva bhikkhākālā antogāmeyeva nānappakāraṃ tiracchānakathaṃ kathentena nisīditvā bhattakiccaṃ katvā divā nikkhamma bhikkhūnaṃ pādadhovanavelāya vihāraṃ paccāgantabbaṃ hoti.
Having risen early, washed his face, cut the spider webs, and shaken down the dew drops, he would enter the village, seek alms food, and then, until the time for alms, sit within the village conversing on various inappropriate topics, and after finishing his meal, leave in the afternoon, having to return to the monastery only at the time when the bhikkhus wash their feet.
Người ấy phải thức dậy sớm, rửa mặt, cắt mạng nhện, làm rơi những giọt sương, vào làng tìm cháo, rồi ngồi lại trong làng cho đến giờ khất thực, nói đủ thứ chuyện tầm phào, ăn xong rồi ra khỏi làng vào ban ngày, và chỉ trở về tu viện vào lúc các tỳ khưu rửa chân.
Na purebhattaṃ pacchābhattaṃ kulesu cārittaṃ āpajjitabbanti ‘‘yo pana bhikkhu nimantito sabhatto samāno santaṃ bhikkhuṃ anāpucchā purebhattaṃ vā pacchābhattaṃ vā kulesu cārittaṃ āpajjeyya, aññatra samayā pācittiya’’nti (pāci. 299) imaṃ sikkhāpadaṃ rakkhantena tassa vibhaṅge vuttaṃ purebhattañca pacchābhattañca cārittaṃ na āpajjitabbaṃ.
" One should not engage in wandering in families before or after the meal" means, observing the training rule which states, "Should any bhikkhu, being invited to a meal, engage in wandering in families before or after the meal without asking a bhikkhu who is present, it is an offense of pācittiya," one should not engage in wandering before or after the meal as stated in the vibhaṅga of that training rule.
Na purebhattaṃ pacchābhattaṃ kulesu cārittaṃ āpajjitabba (không nên đi lại trong các gia đình trước bữa ăn hay sau bữa ăn) nghĩa là, để giữ giới học "Tỳ khưu nào được mời ăn bữa chính mà không hỏi ý kiến tỳ khưu hiện diện, đi lại trong các gia đình trước bữa ăn hay sau bữa ăn, trừ trường hợp có lý do, thì phạm tội pācittiya", người ta không nên đi lại trong các gia đình trước bữa ăn hay sau bữa ăn như đã nói trong phần phân tích giới học đó.
Uddhato hoti capaloti uddhaccapakatiko ceva hoti cīvaramaṇḍana-pattamaṇḍana-senāsanamaṇḍanā imassa vā pūtikāyassa kelāyanā maṇḍanāti evaṃ vuttena ca taruṇadārakāvacāpalyena samannāgato.
" Is arrogant and fickle" means one is by nature arrogant, and also endowed with the fickleness of young boys, as stated concerning the adornment of robes, the adornment of alms-bowls, the adornment of lodgings, or the delight in this decaying body.
Uddhato hoti capalo (người ấy phóng dật và xao động) nghĩa là người ấy có bản chất xao động, và cũng đầy sự xao động như trẻ con, như đã nói về việc trang sức y phục, trang sức bát, trang sức chỗ ngủ nghỉ, hoặc yêu thích cái thân thối rữa này là một sự trang sức.
Paññavatā bhavitabbanti cīvarakammādīsu itikattabbesu upāyapaññāya samannāgatena bhavitabbaṃ.
" One should be wise" means one should be endowed with skillful wisdom in matters such as robe-making and other duties that need to be done.
Paññavatā bhavitabba (nên có trí tuệ) nghĩa là nên có trí tuệ phương tiện trong các việc cần làm như may y phục.
Abhidhamme abhivinayeti abhidhammapiṭake ceva vinayapiṭake ca pāḷivasena ceva aṭṭhakathāvasena ca yogo karaṇīyo.
" In the Abhidhamma, in the Vinaya" means one should exert effort in the Abhidhamma Piṭaka and the Vinaya Piṭaka, both in terms of Pāḷi and in terms of the commentaries.
Abhidhamme abhivinaye (trong Abhidhamma và Vinaya) nghĩa là nên nỗ lực cả về mặt Pāḷi và Aṭṭhakathā trong tạng Abhidhamma và tạng Vinaya.
Sabbantimena hi paricchedena abhidhamme dukatikamātikāhi saddhiṃ dhammahadayavibhaṅgaṃ vinā na vaṭṭati.
For, by the final calculation, in the Abhidhamma, it is not possible to do without the Dhammāhadayavibhaṅga along with the Duka-tika Mātikas.
Thật vậy, ở mức độ tối thiểu, trong Abhidhamma, không thể thiếu Dhammahadayavibhaṅga cùng với các maṭikā đôi và ba.
Vinaye pana kammākammavinicchayena saddhiṃ suvinicchitāni dve pātimokkhāni vinā na vaṭṭati.
In the Vinaya, however, it is not possible to do without the two Pātimokkhas, which are thoroughly determined, along with the determination of what is action and what is not action.
Còn trong Vinaya, không thể thiếu hai Pātimokkha đã được phân tích rõ ràng cùng với sự phân định về nghiệp thiện và nghiệp bất thiện.
Āruppāti ettāvatā aṭṭhapi samāpattiyo vuttā honti.
" The immaterial attainments" by this, all eight attainments are stated.
Āruppā (các thiền vô sắc) nghĩa là tám loại thiền định đã được nói đến ở đây.
Tā pana sabbena sabbaṃ asakkontena sattasupi yogo karaṇīyo, chasupi…pe… pañcasupi.
However, if one is entirely unable to achieve them all, one should exert effort in seven, or in six... or in five.
Nếu không thể thực hành tất cả, thì nên nỗ lực trong bảy, sáu, hoặc năm loại.
Sabbantimena paricchedena ekaṃ kasiṇe parikammakammaṭṭhānaṃ paguṇaṃ katvā ādāya vicaritabbaṃ, ettakaṃ vinā na vaṭṭati.
By the final calculation, one must master one kasiṇa preliminary meditation object and take it with oneself; without this much, it is not possible.
Ở mức độ tối thiểu, người ta nên thuần thục một đề mục thiền sơ khởi về kasiṇa và thực hành nó; không thể thiếu điều này.
Uttarimanussadhammeti iminā sabbepi lokuttaradhamme dasseti.
" Superhuman states" by this, all supramundane qualities are shown.
Uttarimanussadhamme (pháp siêu nhân) với điều này, tất cả các pháp xuất thế đều được chỉ ra.
Tasmā arahantena hutvā vihātabbaṃ, arahattaṃ anabhisambhuṇantena anāgāmiphale sakadāgāmiphale sotāpattiphale vā patiṭṭhātabbaṃ.
Therefore, one should live as an Arahant; if one cannot attain Arahantship, one should establish oneself in the fruit of non-returning, the fruit of once-returning, or the fruit of stream-entry.
Vì vậy, người ta nên sống như một vị A-la-hán; nếu không thể đạt được A-la-hán quả, thì nên an trú trong A-na-hàm quả, Tư-đà-hàm quả, hoặc Tu-đà-hoàn quả.
Sabbantimena pariyāyena ekaṃ vipassanāmukhaṃ yāva arahattā paguṇaṃ katvā ādāya vicaritabbaṃ.
In the final analysis, one must master one insight gateway up to Arahantship and take it with oneself.
Ở mức độ tối thiểu, người ta nên thuần thục một cánh cửa thiền quán cho đến khi đạt A-la-hán quả và thực hành nó.
Sesaṃ sabbattha uttānameva.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.
Imaṃ pana desanaṃ āyasmā sāriputto neyyapuggalassa vasena ābhisamācārikavattato paṭṭhāya anupubbena arahattaṃ pāpetvā niṭṭhāpesīti.
Now, the venerable Sāriputta concluded this teaching by leading the person capable of guidance, stage by stage, from the observance of good manners to Arahantship.
Thật vậy, Tôn giả Sāriputta đã kết thúc bài giảng này bằng cách dẫn dắt người có khả năng giác ngộ từ các bổn phận ứng xử từng bước đến A-la-hán quả.