1. Evaṃ me sutanti devadahasuttaṃ.
1. Thus have I heard refers to the Devadaha Sutta.
1. Như vầy tôi nghe là Kinh Devadaha.
Tattha devadahaṃ nāmāti devā vuccanti rājāno, tattha ca sakyarājūnaṃ maṅgalapokkharaṇī ahosi pāsādikā ārakkhasampannā, sā devānaṃ dahattā ‘‘devadaha’’nti paññāyittha.
Concerning that, Devadaha by name: Kings are called devā. There, the Sakyan kings had a beautiful and well-guarded auspicious pond. Because it was the pond of the devā (kings), it became known as “Devadaha”.
Trong đó, Devadaha nghĩa là: chư thiên được gọi là vua chúa; và ở đó có một hồ nước tắm gội cát tường của các vua Sakya, đẹp đẽ và được bảo vệ cẩn mật. Hồ đó được biết đến là “Devadaha” vì nó là một hồ nước của các vị vua (chư thiên).
Tadupādāya sopi nigamo devadahantveva saṅkhaṃ gato.
Based on that, that village also became known simply as Devadaha.
Dựa vào đó, ngôi làng ấy cũng được gọi là Devadaha.
Bhagavā taṃ nigamaṃ nissāya lumbinivane viharati.
The Blessed One, relying on that village, resided in Lumbini Grove.
Đức Thế Tôn nương tựa ngôi làng ấy và trú ngụ tại vườn Lumbinī.
Sabbaṃ taṃ pubbekatahetūti pubbe katakammapaccayā.
All that is due to past deeds means due to past kamma.
Tất cả những điều ấy do nghiệp đã làm trong quá khứ là do nhân duyên của nghiệp đã làm trong quá khứ.
Iminā kammavedanañca kiriyavedanañca paṭikkhipitvā ekaṃ vipākavedanameva sampaṭicchantīti dasseti.
By this, it is shown that, rejecting feeling associated with kamma and feeling associated with functional consciousness, they accept only feeling associated with vipāka (result).
Với điều này, Ngài chỉ ra rằng các vị ấy bác bỏ cả thọ nghiệp và thọ hành, chỉ chấp nhận một thọ quả báo.
Evaṃ vādino, bhikkhave, nigaṇṭhāti iminā pubbe aniyametvā vuttaṃ niyametvā dasseti.
“Such, bhikkhus, are the Nigaṇṭhas” By this, what was previously stated indeterminately is now shown determinately.
Này các Tỳ-khưu, các Nigaṇṭha có lời nói như vậy – với điều này, Ngài chỉ rõ điều đã được nói trước đây mà không có giới hạn, nay được giới hạn.
3. Gāḷhūpalepanenāti bahalūpalepanena, punappunaṃ visarañjitena, na pana khaliyā littena viya.
3. “Deeply smeared” means thickly smeared, repeatedly coated with poison, not like something smeared with a rice-gruel paste.
3. Bằng cách bôi thật dày là bôi thật đậm, bôi nhiều lần bằng thuốc độc, không phải như bôi bằng cám.
Esaniyāti esanisalākāya antamaso nantakavaṭṭiyāpi.
“With a probe” means with a probing stick, or at least with a strip of cloth.
Bằng que thăm là bằng que thăm vết thương, hoặc ít nhất là bằng một cuộn vải.
Eseyyāti gambhīraṃ vā uttānaṃ vāti vīmaṃseyya.
“Should probe” means should ascertain whether it is deep or shallow.
Nên thăm dò là nên xem xét vết thương sâu hay cạn.
Agadaṅgāranti jhāmaharītakassa vā āmalakassa vā cuṇṇaṃ.
“Medicinal charcoal” means powder of burnt chebulic myrobalan or emblic myrobalan.
Than thuốc giải độc là bột của quả kha tử hoặc quả a-ma-lặc đã đốt cháy.
Odaheyyāti pakkhipeyya.
“Should insert” means should put into the wound.
Nên đưa vào là nên đặt vào.
Arogotiādi māgaṇḍiyasutte (ma. ni. 2.213) vuttameva.
“Healthy” and so on, is already stated in the Māgaṇḍiya Sutta.
Không bệnh v.v. đã được nói trong Kinh Māgaṇḍiya (Ma. Ni. 2.213).
Evameva khoti ettha idaṃ opammasaṃsandanaṃ, sallena viddhassa hi viddhakāle vedanāya pākaṭakālo viya imesaṃ ‘‘mayaṃ pubbe ahuvamhā vā no vā, pāpakammaṃ akaramhā vā no vā, evarūpaṃ vā pāpaṃ karamhā’’ti jānanakālo siyā.
“Even so”: Here, this is a comparison. For one pierced by an arrow, just as the time of feeling pain is evident when pierced, so for these (Nigaṇṭhas), there might be a time of knowing: "Did we exist in the past or not? Did we do evil kamma or not? Did we do such and such evil?"
Cũng vậy – ở đây, sự so sánh này có nghĩa là: giống như khi mũi tên đâm vào, lúc bị đâm là thời điểm cảm thọ đau đớn biểu hiện rõ ràng, thì đối với các vị này, đó là thời điểm để biết “chúng tôi đã từng có mặt trong quá khứ hay không, chúng tôi đã làm ác nghiệp hay không, chúng tôi đã làm ác nghiệp như vậy hay không”.
Vaṇamukhassa parikantanādīsu catūsu kālesu vedanāya pākaṭakālo viya ‘‘ettakaṃ vā no dukkhaṃ nijjiṇṇaṃ, ettake vā nijjiṇṇe sabbameva dukkhaṃ nijjiṇṇaṃ bhavissati, suddhante patiṭṭhitā nāma bhavissāmā’’ti jānanakālo siyā.
Just as the time of feeling pain is evident during the four stages of treating the wound opening—cutting, etc.—so there might be a time of knowing: "This much suffering has been worn away, and when this much is worn away, all suffering will be worn away; we will surely be established in purity."
Giống như trong bốn thời điểm cắt bỏ miệng vết thương v.v., là thời điểm cảm thọ đau đớn biểu hiện rõ ràng, thì đối với các vị này, đó là thời điểm để biết “chừng này khổ đã được tiêu trừ hay chưa, khi chừng ấy khổ được tiêu trừ thì tất cả khổ sẽ được tiêu trừ, chúng tôi sẽ được an trú trong sự thanh tịnh”.
Aparabhāge phāsubhāvajānanakālo viya diṭṭheva dhamme akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya jānanakālo siyā.
Just as there is a time of knowing health later, so there might be a time of knowing, in this very life, the abandoning of unwholesome states and the accomplishment of wholesome states.
Giống như sau đó là thời điểm biết được sự an ổn, thì đối với các vị này, đó là thời điểm để biết về sự đoạn trừ các pháp bất thiện và sự thành tựu các pháp thiện ngay trong hiện tại.
Evamettha ekāya upamāya tayo atthā, catūhi upamāhi eko attho paridīpito.
Thus, in this context, one simile illustrates three meanings, while four similes illustrate one meaning.
Như vậy, ở đây, một ví dụ được dùng để làm sáng tỏ ba ý nghĩa, và bốn ví dụ được dùng để làm sáng tỏ một ý nghĩa.
4. Ime pana tato ekampi na jānanti, virajjhitvā gate salle aviddhova ‘‘viddhosi mayā’’ti paccatthikassa vacanappamāṇeneva ‘‘viddhosmī’’ti saññaṃ uppādetvā dukkhappattapuriso viya kevalaṃ mahānigaṇṭhassa vacanappamāṇena sabbametaṃ saddahantā evaṃ sallopamāya bhagavatā niggahitā paccāharituṃ asakkontā yathā nāma dubbalo sunakho migaṃ uṭṭhāpetvā sāmikassa abhimukhaṃ karitvā attanā osakkati, evaṃ mahānigaṇṭhassa matthake vādaṃ pakkhipantā nigaṇṭho, āvusotiādīmāhaṃsu.
4. These (Nigaṇṭhas), however, knew not even one of these five points. Like a man suffering pain who, when a dart has missed and gone astray, is not pierced, yet merely by the enemy's word "You are pierced by me!" generates the perception "I am pierced," so these (Nigaṇṭhas), merely by the word of the Great Nigaṇṭha, believed all this. Being refuted by the Blessed One with the simile of the dart, they were unable to retort, and just as a weak dog raises game and turns it towards its master, then withdraws itself, so they, placing the debate onto the Great Nigaṇṭha, said, “The Nigaṇṭha, friends…” and so on.
Tuy nhiên, các vị này không biết dù chỉ một trong số đó. Giống như một người đàn ông yếu đuối bị mũi tên bắn trượt, nhưng lại bị kẻ thù nói rằng “ngươi đã bị ta bắn trúng”, và anh ta tin lời đó, sinh ra nhận thức “tôi đã bị bắn trúng” và phải chịu khổ, thì các Nigaṇṭha này, chỉ dựa vào lời nói của Đại Nigaṇṭha, tin tất cả những điều đó. Khi bị Đức Thế Tôn bác bỏ bằng ví dụ về mũi tên, họ không thể phản bác lại, giống như một con chó yếu đuối đuổi con mồi lên rồi quay đầu về phía chủ, thì các vị này đã đẩy lời tranh luận lên đầu Đại Nigaṇṭha và nói: “Thưa hiền giả, Nigaṇṭha” v.v.
5. Atha ne bhagavā sācariyake niggaṇhanto pañca kho imetiādimāha.
5. Then the Blessed One, reproving them along with their teacher, said, “There are these five…” and so on.
5. Sau đó, Đức Thế Tôn muốn khiển trách họ cùng với thầy của họ, nên Ngài đã nói: “Này các Tỳ-khưu, có năm điều này” v.v.
Tatrāyasmantānanti tesu pañcasu dhammesu āyasmantānaṃ.
“Regarding these, Venerables” means regarding these five factors, Venerables.
Trong những điều ấy, đối với các Tôn giả là trong năm pháp ấy, đối với các Tôn giả.
Kā atītaṃse satthari saddhāti atītaṃsavādimhi satthari kā saddhā.
“What faith do the Venerables have in the Teacher regarding the past?” means what kind of faith do you have in the teacher who speaks of the past?
Niềm tin nào đối với vị Đạo sư nói về quá khứ? là niềm tin nào đối với vị Đạo sư nói về quá khứ?
Yā atītavādaṃ saddahantānaṃ tumhākaṃ mahānigaṇṭhassa saddhā, sā katamā?
What is the faith of you, who believe the teaching of the past, in the Great Nigaṇṭha?
Niềm tin của các vị, những người tin vào lời nói về quá khứ của Đại Nigaṇṭha, là gì?
Kiṃ bhūtatthā abhūtatthā, bhūtavipākā abhūtavipākāti pucchati.
He asks: "Is it based on truth or not based on truth? Is its vipāka (result) true or not true?"
Ngài hỏi: đó là sự thật hay không phải sự thật, quả báo là thật hay không phải thật?
Sesapadesupi eseva nayo.
The same reasoning applies to the remaining terms.
Đối với các đoạn văn còn lại cũng theo cách này.
Sahadhammikanti sahetukaṃ sakāraṇaṃ.
“Consonant with the Dhamma” means with a cause, with a reason.
Hợp với Chánh pháp là có nguyên nhân, có lý do.
Vādapaṭihāranti paccāgamanakavādaṃ.
“Rejoinder” means a retaliatory argument.
Lời phản bác là lời tranh luận có thể quay trở lại.
Ettāvatā tesaṃ ‘‘apanetha saddhaṃ, sabbadubbalā esā’’ti saddhāchedakavādaṃ nāma dasseti.
By this much, he shows what is called a doctrine that severs faith, saying, “Abandon your faith; it is utterly weak.”
Đến đây, Ngài chỉ ra lời nói cắt đứt niềm tin của họ, rằng “hãy bỏ niềm tin này đi, nó hoàn toàn yếu kém”.
7. Diṭṭhadhammavedanīyanti imasmiṃyeva attabhāve vipākadāyakaṃ.
7. “To be experienced in this very life” means kamma that yields its result in this very existence.
7. Có cảm thọ trong hiện tại là nghiệp cho quả báo ngay trong đời này.
Upakkamenāti payogena.
“By effort” means by physical and verbal exertion.
Bằng nỗ lực là bằng sự cố gắng.
Padhānenāti vīriyena.
“By exertion” means by mental exertion.
Bằng tinh tấn là bằng sự tinh tấn.
Samparāyavedanīyanti dutiye vā tatiye vā attabhāve vipākadāyakaṃ.
“To be experienced in a future life” means kamma that yields its result in a second or third existence.
Có cảm thọ trong đời sau là nghiệp cho quả báo trong đời thứ hai hoặc thứ ba.
Sukhavedanīyanti iṭṭhārammaṇavipākadāyakaṃ kusalakammaṃ.
“Bringing pleasant feeling” means wholesome kamma that yields a desirable object as its result.
Có cảm thọ lạc là thiện nghiệp cho quả báo là đối tượng khả ái.
Viparītaṃ dukkhavedanīyaṃ.
The opposite, bringing unpleasant feeling, is “bringing painful feeling.”
Ngược lại là có cảm thọ khổ.
Paripakkavedanīyanti paripakke nipphanne attabhāve vedanīyaṃ, diṭṭhadhammavedanīyassevetaṃ adhivacanaṃ.
“Bringing ripened feeling” means to be experienced in a ripened, accomplished existence; this is a term for what is to be experienced in this very life.
Có cảm thọ chín muồi là có cảm thọ trong đời sống đã chín muồi, đã hoàn thành; đây là tên gọi khác của nghiệp có cảm thọ trong hiện tại.
Aparipakkavedanīyanti aparipakke attabhāve vedanīyaṃ, samparāyavedanīyassevetaṃ adhivacanaṃ.
“Bringing unripened feeling” means to be experienced in an unripened existence; this is a term for what is to be experienced in a future life.
Có cảm thọ chưa chín muồi là có cảm thọ trong đời sống chưa chín muồi; đây là tên gọi khác của nghiệp có cảm thọ trong đời sau.
Evaṃ santepi ayamettha viseso – yaṃ paṭhamavaye kataṃ paṭhamavaye vā majjhimavaye vā pacchimavaye vā vipākaṃ deti, majjhimavaye kataṃ majjhimavaye vā pacchimavaye vā vipākaṃ deti, pacchimavaye kataṃ tattheva vipākaṃ deti, taṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ nāma.
Even so, the distinction here is this: kamma done in the first stage of life that yields a result in the first, middle, or last stage of life, and kamma done in the middle stage of life that yields a result in the middle or last stage of life, and kamma done in the last stage of life that yields a result in that same stage, is called diṭṭhadhammavedanīya.
Dù vậy, có sự khác biệt ở đây: nghiệp được làm trong tuổi đầu tiên, cho quả báo trong tuổi đầu tiên, hoặc tuổi trung niên, hoặc tuổi cuối cùng, hoặc nghiệp được làm trong tuổi trung niên, cho quả báo trong tuổi trung niên hoặc tuổi cuối cùng, hoặc nghiệp được làm trong tuổi cuối cùng, cho quả báo ngay trong tuổi đó, thì được gọi là nghiệp có cảm thọ trong hiện tại.
Yaṃ pana sattadivasabbhantare vipākaṃ deti, taṃ paripakkavedanīyaṃ nāma.
However, kamma that yields a result within seven days is called paripakkavedanīya.
Còn nghiệp cho quả báo trong vòng bảy ngày thì được gọi là nghiệp có cảm thọ chín muồi.
Taṃ kusalampi hoti akusalampi.
That can be either wholesome or unwholesome.
Nghiệp đó có thể là thiện hoặc bất thiện.
Tatrimāni vatthūni – puṇṇo nāma kira duggatamanusso rājagahe sumanaseṭṭhiṃ nissāya vasati.
Concerning that, here are the stories: There was once a poor man named Puṇṇa living in Rājagaha, dependent on the merchant Sumanaseṭṭhi.
Trong đó có những câu chuyện sau: Một người đàn ông nghèo tên là Puṇṇa, sống ở Rājagaha nương tựa vào trưởng giả Sumana.
Tamenaṃ ekadivasaṃ nagaramhi nakkhatte saṅghuṭṭhe seṭṭhi āha – ‘‘sace ajja kasissasi, dve ca goṇe naṅgalañca labhissasi.
One day, when a festival was announced in the city, the merchant said to him: “If you plough today, you will receive two oxen and a ploughshare.
Một ngày nọ, khi lễ hội được công bố trong thành phố, trưởng giả nói với anh ta: “Nếu hôm nay ngươi cày ruộng, ngươi sẽ nhận được hai con bò và một cái cày.
Kiṃ nakkhattaṃ kīḷissasi, kasissasī’’ti.
Will you celebrate the festival or will you plough?”
Ngươi sẽ chơi lễ hội hay cày ruộng?”
Kiṃ me nakkhattena, kasissāmīti?
“What good is the festival to me? I will plough.”
“Lễ hội thì có ích gì cho tôi? Tôi sẽ cày ruộng.”
Tena hi ye goṇe icchasi, te gahetvā kasāhīti.
“Then take the oxen you desire and plough,” he said.
“Vậy thì, hãy lấy những con bò ngươi muốn và cày đi.”
So kasituṃ gato.
So he went to plough.
Anh ta đi cày.
Taṃ divasaṃ sāriputtatthero nirodhā vuṭṭhāya ‘‘kassa saṅgahaṃ karomī’’ti?
On that day, Venerable Sāriputta, emerging from nirodha-samāpatti, wondered, “Whom shall I benefit?”
Vào ngày đó, Tôn giả Sāriputta xuất khỏi diệt thọ tưởng định và suy nghĩ: “Ta sẽ giúp đỡ ai?”
Āvajjanto puṇṇaṃ disvā pattacīvaraṃ ādāya tassa kasanaṭṭhānaṃ gato.
Perceiving Puṇṇa, he took his bowl and robes and went to Puṇṇa's ploughing field.
Khi quán xét, Ngài thấy Puṇṇa, liền cầm bát và y đi đến chỗ anh ta đang cày.
Puṇṇo kasiṃ ṭhapetvā therassa dantakaṭṭhaṃ datvā mukhodakaṃ adāsi.
Puṇṇa stopped his ploughing, gave the Elder a tooth-stick, and offered water for washing his face.
Puṇṇa dừng việc cày ruộng, dâng cho Tôn giả cây xỉa răng và nước súc miệng.
Thero sarīraṃ paṭijaggitvā kammantassa avidūre nisīdi bhattābhihāraṃ olokento.
The Elder attended to his body and sat down not far from the field, awaiting the offering of food.
Tôn giả chăm sóc thân thể xong, ngồi xuống không xa chỗ làm việc, chờ đợi thức ăn.
Athassa bhariyaṃ bhattaṃ āharantiṃ disvā antarāmaggeyeva attānaṃ dassesi.
Then, seeing Puṇṇa’s wife bringing food, he revealed himself to her midway on the path.
Sau đó, Ngài thấy vợ của Puṇṇa đang mang cơm đến, liền hiện thân trên đường.
Sā sāmikassa āhaṭabhattaṃ therassa patte pakkhipitvā puna gantvā aññaṃ bhattaṃ sampādetvā divā agamāsi.
She put the food intended for her husband into the Elder's bowl, then went back, prepared other food, and arrived late in the day.
Người vợ ấy đặt phần cơm đã mang đến cho chồng vào bát của Tôn giả, rồi trở về nhà chuẩn bị một phần cơm khác và đi ra vào buổi trưa.
Puṇṇo ekavāraṃ kasitvā nisīdi.
Puṇṇa finished one round of ploughing and sat down.
Puṇṇa cày xong một lần thì ngồi xuống.
Sāpi bhattaṃ gahetvā āgacchantī āha – ‘‘sāmi pātova te bhattaṃ āhariyittha, antarāmagge pana sāriputtattheraṃ disvā taṃ tassa datvā aññaṃ pacitvā āharantiyā me ussūro jāto, mā kujjhi sāmī’’ti.
That wife, coming with the meal, said: “My dear husband, the meal was brought for you early in the morning, but on the way, having seen the Elder Sāriputta, I gave that meal to him. As I had to cook other food and bring it, it became late for me. My dear husband, please do not be angry.”
Người vợ ấy, khi mang cơm đến, nói: “Thưa chồng, cơm của chàng đã được mang đến từ sáng sớm, nhưng trên đường đi, con đã thấy Trưởng lão Sāriputta, đã cúng dường phần cơm đó cho ngài, rồi con phải nấu phần khác và mang đến, nên đã trễ giờ. Xin chồng đừng giận.”
Bhaddakaṃ te bhadde kataṃ, mayā therassa pātova dantakaṭṭhañca mukhodakañca dinnaṃ, amhākaṃyevānena piṇḍapātopi paribhutto, ajja therena katasamaṇadhammassa mayaṃ bhāgino jātāti cittaṃ pasādesi.
“My dear, what you have done is good. I, early in the morning, gave the tooth-stick and water for washing the face to the Elder. By him, our almsfood has also been consumed. Today, we have become sharers in the monastic practice performed by the Elder,” he said, and gladdened his mind.
Này hiền thê, việc nàng làm thật tốt. Ta cũng đã dâng cây xỉa răng và nước rửa mặt cho Trưởng lão từ sáng sớm. Ngài cũng đã thọ dụng thực phẩm khất thực của chúng ta. Hôm nay, chúng ta đã trở thành người chia sẻ công đức tu tập của Trưởng lão.” Ông ta làm cho tâm mình hoan hỷ.
Ekavāraṃ kasitaṭṭhānaṃ suvaṇṇameva ahosi.
The place where he had once ploughed turned into gold.
Chỗ đất ông đã cày một lần bỗng biến thành vàng ròng.
So bhuñjitvā kasitaṭṭhānaṃ olokento vijjotamānaṃ disvā uṭṭhāya yaṭṭhiyā paharitvā rattasuvaṇṇabhāvaṃ jānitvā ‘‘rañño akathetvā paribhuñjituṃ na sakkā’’ti gantvā rañño ārocesi.
Having eaten, he looked at the ploughed area and, seeing it shining, got up, struck it with a stick, and recognizing it as red gold, thought, “I cannot enjoy this without telling the king,” so he went and informed the king.
Sau khi ăn xong, ông nhìn chỗ đất đã cày, thấy nó sáng chói, liền đứng dậy, dùng gậy đập xuống, biết đó là vàng đỏ ròng, rồi nghĩ: “Không thể tự mình thọ dụng mà không báo cho vua biết,” liền đi báo cho vua.
Rājā taṃ sabbaṃ sakaṭehi āharāpetvā rājaṅgaṇe rāsiṃ kāretvā ‘‘kassimasmiṃ nagare ettakaṃ suvaṇṇaṃ atthī’’ti pucchi.
The king had all that gold brought in carts and piled up in the royal courtyard, then asked, “Does anyone in this city of farmers have so much gold?”
Vua cho người dùng xe bò chở tất cả số vàng đó về, chất thành đống ở sân cung điện, rồi hỏi: “Có ai trong thành này có số vàng nhiều như vậy không?”
Kassaci natthīti ca vutte seṭṭhiṭṭhānamassa adāsi.
When told that no one did, he bestowed the position of seṭṭhi upon him.
Khi được trả lời là không có ai, vua liền ban chức Trưởng giả cho ông ta.
So puṇṇaseṭṭhi nāma jāto.
Thus, he became known as Puṇṇa the Seṭṭhi.
Ông ta trở thành Trưởng giả Puṇṇa.
Aparampi vatthu – tasmiṃyeva rājagahe kāḷaveḷiyo nāma duggato atthi.
Another story: in that same Rājagaha, there was a poor man named Kāḷaveḷiya.
Một câu chuyện khác: Ở cùng thành Rājagaha, có một người nghèo tên là Kāḷaveḷiya.
Tassa bhariyā paṇṇambilayāguṃ paci.
His wife cooked sour rice gruel with vegetables.
Vợ ông ta nấu cháo chua bằng lá.
Mahākassapatthero nirodhā vuṭṭhāya ‘‘kassa saṅgahaṃ karomī’’ti āvajjanto taṃ disvā gantvā gehadvāre aṭṭhāsi.
The Elder Mahākassapa, emerging from nirodha-samāpatti, pondered, “Whom shall I benefit?” Seeing Kāḷaveḷiya, he went and stood at his house door.
Đại Trưởng lão Mahākassapa, sau khi xuất khỏi diệt tận định, quán xét xem mình nên giúp đỡ ai, liền thấy người này và đi đến đứng trước cửa nhà ông ta.
Sā pattaṃ gahetvā sabbaṃ tattha pakkhipitvā therassa adāsi, thero vihāraṃ gantvā satthu upanāmesi.
The wife took the bowl, put all the gruel into it, and gave it to the Elder. The Elder went to the monastery and offered it to the Teacher.
Người vợ liền cầm bát, đổ tất cả cháo vào đó và dâng cho Trưởng lão. Trưởng lão về tịnh xá và dâng lên Đức Phật.
Satthā attano yāpanamattaṃ gaṇhi, sesaṃ pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ pahosi.
The Teacher took only enough for his sustenance; the remainder sufficed for five hundred bhikkhus.
Đức Phật thọ dụng vừa đủ cho mình, phần còn lại đủ cho năm trăm vị Tỳ-khưu.
Kāḷavaḷiyopi taṃ ṭhānaṃ patto cūḷakaṃ labhi.
Kāḷaveḷiya, having come to that place, also received a small portion.
Kāḷaveḷiya cũng đến chỗ đó và nhận được một phần nhỏ.
Mahākassapo satthāraṃ kāḷavaḷiyassa vipākaṃ pucchi.
Mahākassapa asked the Teacher about Kāḷaveḷiya’s ripening of kamma (vipāka).
Đại Trưởng lão Mahākassapa hỏi Đức Phật về quả báo của Kāḷaveḷiya.
Satthā ‘‘ito sattame divase seṭṭhicchattaṃ labhissatī’’ti āha.
The Teacher said, “On the seventh day from now, he will receive the seṭṭhi’s umbrella.”
Đức Phật nói: “Trong bảy ngày nữa, ông ta sẽ nhận được lọng trưởng giả.”
Kāḷavaḷiyo taṃ kathaṃ sutvā gantvā bhariyāya ārocesi.
Kāḷaveḷiya, hearing this, went and informed his wife.
Kāḷaveḷiya nghe lời đó, liền đi báo cho vợ mình.
Tadā ca rājā nagaraṃ anusañcaranto bahinagare jīvasūle nisinnaṃ purisaṃ addasa.
At that time, the king, patrolling the city, saw a man impaled on a living stake outside the city.
Lúc đó, nhà vua đi tuần tra thành phố và thấy một người đàn ông đang bị đóng cọc sống ở ngoại thành.
Puriso rājānaṃ disvā uccāsaddaṃ akāsi ‘‘tumhākaṃ me bhuñjanabhattaṃ pahiṇatha devā’’ti.
The man, seeing the king, cried out loudly, “O King, send me your meal!”
Người đàn ông thấy vua liền kêu lớn: “Thưa Đại vương, xin hãy gửi cơm của ngài cho thần ăn!”
Rājā ‘‘pesessāmī’’ti vatvā sāyamāsabhatte upanīte saritvā ‘‘imaṃ harituṃ samatthaṃ jānāthā’’ti āha, nagare sahassabhaṇḍikaṃ cāresuṃ.
The king said, “I will send it,” and when the evening meal was brought, he remembered and said, “Do you know anyone capable of carrying this?” They announced a reward of a thousand pieces of wealth in the city.
Vua nói: “Trẫm sẽ gửi,” rồi đến bữa ăn tối, vua nhớ lại và nói: “Có ai biết người nào có thể mang món này đi không?” Trong thành, một ngàn đồng tiền được rao.
Tatiyavāre kāḷavaḷiyassa bhariyā aggahesi.
On the third occasion, Kāḷaveḷiya’s wife accepted the task.
Đến lần thứ ba, vợ của Kāḷaveḷiya nhận lời.
Atha naṃ rañño dassesuṃ, sā purisavesaṃ gahetvā pañcāvudhasannaddhā bhattapātiṃ gahetvā nagarā nikkhami.
Then they presented her to the king. She assumed a man’s attire, armed herself with five weapons, took the bowl of rice, and left the city.
Sau đó, họ dẫn nàng đến gặp vua. Nàng cải trang thành đàn ông, trang bị năm loại vũ khí, cầm bát cơm và rời thành.
Bahinagare tāle adhivattho dīghatālo nāma yakkho taṃ rukkhamūlena gacchantiṃ disvā ‘‘tiṭṭha tiṭṭha bhakkhosi me’’ti āha.
Outside the city, a yakkha named Dīghatāla, dwelling in a palm tree, saw her passing by the foot of the tree and said, “Stop! Stop! You are my prey!”
Ở ngoại thành, một dạ-xoa tên là Dīghatāla, trú ngụ trên cây cọ, thấy nàng đi ngang qua gốc cây liền nói: “Đứng lại! Đứng lại! Ngươi là thức ăn của ta!”
Nāhaṃ tava bhakkho, rājadūto ahanti.
“I am not your prey; I am a royal messenger,” she replied.
“Ta không phải thức ăn của ngươi, ta là sứ giả của vua,” nàng đáp.
Kattha gacchasīti.
“Where are you going?” he asked.
“Ngươi đi đâu?”
Jīvasūle nisinnassa purisassa santikanti.
“To the man impaled on the living stake,” she replied.
“Đến chỗ người đàn ông đang bị đóng cọc sống.”
Mamapi ekaṃ sāsanaṃ harituṃ sakkhissasīti.
“Can you carry a message for me too?” he asked.
“Ngươi có thể mang một lời nhắn cho ta không?”
Āma sakkhissāmīti.
“Yes, I can,” she replied.
“Vâng, ta có thể.”
‘‘Dīghatālassa bhariyā sumanadevarājadhītā kāḷī puttaṃ vijātā’’ti āroceyyāsi.
“You should announce that ‘Kāḷī, the daughter of Sumanadevāraja and wife of Dīghatāla, has given birth to a son.’”
“Hãy báo rằng: ‘Vợ của Dīghatāla, Kāḷī, con gái của vua trời Sumanā, đã sinh con’.”
Imasmiṃ tālamūle satta nidhikumbhiyo atthi, tā tvaṃ gaṇheyyāsīti.
“There are seven treasure jars at the foot of this palm tree; you should take them.”
“Dưới gốc cây cọ này có bảy chum vàng, ngươi hãy lấy chúng đi.”
Sā ‘‘dīghatālassa bhariyā sumanadevarājadhītā kāḷī puttaṃ vijātā’’ti ugghosentī agamāsi.
She departed, proclaiming loudly, “Kāḷī, the daughter of Sumanadevāraja and wife of Dīghatāla, has given birth to a son.”
Nàng liền đi, vừa đi vừa rao: “Vợ của Dīghatāla, Kāḷī, con gái của vua trời Sumanā, đã sinh con!”
Sumanadevo yakkhasamāgame nisinno sutvā ‘‘eko manusso amhākaṃ piyapavattiṃ āharati, pakkosatha na’’nti sāsanaṃ sutvā pasanno ‘‘imassa rukkhassa parimaṇḍalacchāyāya pharaṇaṭṭhāne nidhikumbhiyo tuyhaṃ dammī’’ti āha.
Sumanadeva, sitting in an assembly of yakkhas, heard this and said, “A human has brought us good news. Summon him!” Pleased by the message, he said, “I will give you seven treasure jars in the area covered by the round shadow of this tree where I dwell.”
Vua trời Sumanā, đang ngồi trong cuộc họp của các dạ-xoa, nghe thấy liền nói: “Có một người phàm mang tin vui đến cho chúng ta, hãy gọi người đó đến!” Ngài nghe lời nhắn, hoan hỷ nói: “Ta sẽ ban cho ngươi những chum vàng ở chỗ bóng cây này tròn trịa bao phủ.”
Jīvasūle nisinnapuriso bhattaṃ bhuñjitvā mukhapuñchanakāle itthiphassoti ñatvā cūḷāya ḍaṃsi, sā asinā attano cūḷaṃ chinditvā rañño santikaṃyeva gatā.
The man impaled on the living stake, having eaten the rice, felt a woman’s touch while wiping his face and, recognizing it, bit her topknot. She cut off her own topknot with a sword and went straight to the king.
Người đàn ông đang bị đóng cọc sống, sau khi ăn cơm xong, lúc lau miệng, nhận ra đó là sự đụng chạm của phụ nữ, liền cắn vào búi tóc của nàng. Nàng dùng kiếm cắt búi tóc của mình và đi thẳng đến chỗ vua.
Rājā bhattabhojitabhāvo kathaṃ jānitabboti?
How was the king to know that the rice had been eaten?
“Làm sao để biết người đó đã ăn cơm?”
Cūḷasaññāyāti vatvā rañño ācikkhitvā taṃ dhanaṃ āharāpesi.
She said, “By the sign of the topknot,” and after explaining it to the king, she had the wealth brought.
Nàng nói: “Bằng dấu hiệu búi tóc,” rồi kể lại cho vua nghe và cho người mang số tài sản đó về.
Rājā aññassa ettakaṃ dhanaṃ nāma atthīti.
The king asked, “Does anyone else possess such wealth?”
Vua hỏi: “Có ai khác có số tài sản nhiều như vậy không?”
Natthi devāti.
“No, Your Majesty,” they replied.
“Thưa Đại vương, không có,” họ đáp.
Rājā tassā patiṃ tasmiṃ nagare dhanaseṭṭhiṃ akāsi.
The king then made her husband the treasurer (dhanaseṭṭhi) in that city.
Vua liền phong chồng của nàng làm Trưởng giả giàu có trong thành đó.
Mallikāyapi deviyā vatthu kathetabbaṃ.
The story of Queen Mallikā should also be told.
Cũng nên kể câu chuyện về Hoàng hậu Mallikā.
Imāni tāva kusalakamme vatthūni.
These, then, are stories of wholesome kamma.
Đây là những câu chuyện về nghiệp thiện.
Nandamāṇavako pana uppalavaṇṇāya theriyā vippaṭipajji, tassa mañcato uṭṭhāya nikkhamitvā gacchantassa mahāpathavī bhijjitvā okāsamadāsi, tattheva mahānarakaṃ paviṭṭho.
However, Nandamāṇavaka acted improperly towards the Therī Uppalavaṇṇā. When he rose from his bed and walked away, the great earth split open and gave way, and he entered the great hell right there.
Còn Nandamāṇavaka thì đã có hành vi sai trái với Trưởng lão ni Uppalavaṇṇā. Khi hắn đứng dậy từ giường và đi ra, mặt đất liền nứt ra và mở đường cho hắn. Ngay tại đó, hắn đã rơi xuống đại địa ngục.
Nandopi goghātako paṇṇāsa vassāni goghātakakammaṃ katvā ekadivasaṃ bhojanakāle maṃsaṃ alabhanto ekassa jīvamānakagoṇassa jivhaṃ chinditvā aṅgāresu pacāpetvā khādituṃ āraddho.
Nanda, the ox-slaughterer, having practiced ox-slaughter for fifty years, one day at mealtime, finding no meat, cut out the tongue of a living ox, had it roasted on embers, and began to eat it.
Nando, người đồ tể bò, sau khi làm nghề đồ tể bò năm mươi năm, một ngày nọ, khi đến bữa ăn mà không có thịt, hắn liền cắt lưỡi của một con bò còn sống, nướng trên than hồng và bắt đầu ăn.
Athassa jivhā mūle chijjitvā bhattapātiyaṃyeva patitā, so viravanto kālaṃ katvā niraye nibbatti.
Then his tongue was cut off at the root and fell right into his rice bowl. He cried out and, dying, was reborn in hell.
Ngay lúc đó, lưỡi của hắn bị cắt lìa từ gốc và rơi vào bát cơm. Hắn kêu la thảm thiết rồi chết và tái sinh vào địa ngục.
Nandopi yakkho aññena yakkhena saddhiṃ ākāsena gacchanto sāriputtattheraṃ navoropitehi kesehi rattibhāge abbhokāse nisinnaṃ disvā sīse paharitukāmo itarassa yakkhassa ārocetvā tena vāriyamānopi pahāraṃ datvā ḍayhāmi ḍayhāmīti viravanto tasmiṃyeva ṭhāne bhūmiṃ pavisitvā mahāniraye nibbattoti imāni akusalakamme vatthūni.
Nanda the Yakkha, while flying through the air with another yakkha, saw the Elder Sāriputta sitting in the open at night with newly shaven hair. Wishing to strike him on the head, he informed the other yakkha, but despite being warned, he struck the blow. Crying out, “I burn! I burn!” he sank into the earth at that very spot and was reborn in the great hell. These are stories of unwholesome kamma.
Còn dạ-xoa Nando, khi đang bay trên không trung cùng với một dạ-xoa khác, thấy Trưởng lão Sāriputta đang ngồi ngoài trời vào ban đêm với mái tóc mới cạo, muốn đánh vào đầu ngài. Mặc dù bị dạ-xoa kia ngăn cản, hắn vẫn ra tay đánh. Hắn kêu la: “Ta cháy! Ta cháy!” rồi ngay tại chỗ đó, hắn chìm xuống đất và tái sinh vào đại địa ngục. Đây là những câu chuyện về nghiệp bất thiện.
Yaṃ pana antamaso maraṇasantikepi kataṃ kammaṃ bhavantare vipākaṃ deti, taṃ sabbaṃ samparāyavedanīyaṃ nāma.
Furthermore, any kamma performed, even at the point of death, that produces results in a future existence, is called samparāyavedanīya.
Bất kỳ nghiệp nào được thực hiện, dù là nhỏ nhất, ngay cả khi gần kề cái chết, mà cho quả báo trong kiếp sau, tất cả đều được gọi là samparāyavedanīyaṃ (nghiệp cho quả báo trong kiếp sau).
Tattha yo aparihīnassa jhānassa vipāko nibbattissati, so idha nibbattitavipākoti vutto.
Among these, the vipāka of an unlost jhāna, which will arise in a future existence, is here said to be a vipāka that has arisen in this life.
Trong đó, quả báo của thiền định không bị suy thoái sẽ phát sinh ở đây, được gọi là quả báo đã phát sinh trong hiện tại.
Tassa mūlabhūtaṃ kammaṃ neva diṭṭhadhammavedanīyaṃ na samparāyavedanīyanti, na vicāritaṃ, kiñcāpi na vicāritaṃ, samparāyavedanīyameva panetanti veditabbaṃ.
It has not been considered by the commentators that the root-kamma for it is neither diṭṭhadhammavedanīya nor samparāyavedanīya. Even though it has not been considered, it should be understood that this kamma is indeed samparāyavedanīya.
Nghiệp căn bản của nó không phải là diṭṭhadhammavedanīyaṃ (nghiệp cho quả báo trong hiện tại) cũng không phải là samparāyavedanīyaṃ (nghiệp cho quả báo trong kiếp sau), không được xem xét. Mặc dù không được xem xét, nhưng nên hiểu rằng đây là samparāyavedanīyaṃ.
Yo paṭhamamaggādīnaṃ bhavantare phalasamāpattivipāko, so idha nibbattitaguṇotveva vutto.
The vipāka of fruit-attainment in a future existence for the first path and so on is here said to be merely a quality that has arisen in this life.
Quả báo của sự nhập quả của các Đạo đầu tiên trong kiếp sau được gọi là công đức đã phát sinh ở đây.
Kiñcāpi evaṃ vutto, maggakammaṃ pana paripakkavedanīyanti veditabbaṃ.
Even though it is said thus, path-kamma should be understood as paripakkavedanīya (ripe-for-realization).
Mặc dù được gọi như vậy, nghiệp Đạo (magga-kamma) nên được hiểu là paripakkavedanīyaṃ (nghiệp cho quả báo chín muồi).
Maggacetanāyeva hi sabbalahuṃ phaladāyikā anantaraphalattāti.
For indeed, path-volition (maggacetanā) is the quickest to yield results because its fruit is immediate.
Bởi vì ý chí Đạo (magga-cetanā) là thứ cho quả báo nhanh nhất, do có quả báo ngay lập tức.
8. Bahuvedanīyanti saññābhavūpagaṃ.
8. Bahuvedanīya means kamma leading to the plane of perception.
8. Bahuvedanīyaṃ (nghiệp cho nhiều quả báo) là nghiệp dẫn đến cõi hữu tưởng (saññābhava).
Appavedanīyanti asaññābhavūpagaṃ.
Appavedanīya means kamma leading to the plane of non-perception.
Appavedanīyaṃ (nghiệp cho ít quả báo) là nghiệp dẫn đến cõi vô tưởng (asaññābhava).
Savedanīyanti savipākaṃ kammaṃ.
Savedanīya means kamma with vipāka.
Savedanīyaṃ (nghiệp có quả báo) là nghiệp có quả báo.
Avedanīyanti avipākaṃ kammaṃ.
Avedanīya means kamma without vipāka.
Avedanīyaṃ (nghiệp không có quả báo) là nghiệp không có quả báo.
Evaṃ santeti imesaṃ diṭṭhadhammavedanīyādīnaṃ kammānaṃ upakkamena samparāyavedanīyādi bhāvakāraṇassa alābhe sati.
Evaṃ sante means, if there is no obtainment of the cause for these kammas, such as diṭṭhadhammavedanīya, becoming samparāyavedanīya and so on, through effort.
Evaṃ sante (Nếu là như vậy) có nghĩa là khi không đạt được nguyên nhân của trạng thái samparāyavedanīyaṃ (nghiệp cho quả báo trong kiếp sau) v.v., thông qua sự nỗ lực của các nghiệp diṭṭhadhammavedanīyaṃ (nghiệp cho quả báo trong hiện tại) v.v.
Aphaloti nipphalo niratthakoti.
Aphalo means fruitless, useless.
Aphalo (vô ích) có nghĩa là không có kết quả, vô nghĩa.
Ettāvatā aniyyānikasāsane payogassa aphalataṃ dassetvā padhānacchedakavādo nāma dassitoti veditabbo.
It should be understood that by this extent, the fruitlessness of effort in the non-liberating teaching (aniyyānikasāsane) is shown, and thus the doctrine of cutting off exertion (padhānacchedakavādo) is demonstrated.
Cho đến đây, sau khi chỉ ra sự vô ích của việc nỗ lực trong giáo pháp không dẫn đến giải thoát, nên hiểu rằng đây là thuyết phá hoại sự tinh tấn (padhānacchedakavāda).
Sahadhammikā vādānuvādāti parehi vuttakāraṇena sakāraṇā hutvā nigaṇṭhānaṃ vādā ca anuvādā ca.
Sahadhammikā vādānuvādā means arguments and counter-arguments of the Nigaṇṭhas, which are well-reasoned by reasons given by others.
Sahadhammikā vādānuvādā (các tranh luận và phản bác hợp pháp) là các tranh luận và phản bác của những người Nigaṇṭha, có lý do dựa trên những điều người khác nói.
Gārayhaṃ ṭhānaṃ āgacchantīti viññūhi garahitabbaṃ kāraṇaṃ āgacchanti.
Gārayhaṃ ṭhānaṃ āgacchantī means reaching a state to be censured by the wise.
Gārayhaṃ ṭhānaṃ āgacchantī (đi đến chỗ đáng bị khiển trách) là đi đến nguyên nhân đáng bị người trí khiển trách.
‘‘Vādānuppattā gārayhaṭṭhānā’’tipi pāṭho.
“Vādānuppattā gārayhaṭṭhānā” is also a reading.
Cũng có bản đọc là “Vādānuppattā gārayhaṭṭhānā” (những lời tranh luận dẫn đến chỗ đáng bị khiển trách).
Tassattho – parehi vuttena kāraṇena sakāraṇā nigaṇṭhānaṃ vādaṃ anuppattā taṃ vādaṃ sosentā milāpentā dukkaṭakammakārinotiādayo dasa gārayhaṭṭhānā āgacchanti.
The meaning of this is: ten blameworthy points arise, such as "those who perform evil deeds," by which they contradict and discredit the Nigaṇṭhas' doctrine which is based on reasons stated by others.
Ý nghĩa của điều đó là: Do những lý do được người khác nói và do những lý do riêng, các giáo lý của các Ni-kiền-tử (Nigaṇṭha) đã bị bác bỏ. Mười điểm đáng chê trách, như "những người làm ác hạnh" (dukkaṭakammakārino) và các điều khác, đã xuất hiện, làm cho giáo lý ấy trở nên khô cằn và suy yếu.
10. Evaṃ nigaṇṭhānaṃ upakkamassa aphalataṃ dassetvā idāni niyyānikasāsane upakkamassa vīriyassa ca saphalataṃ dassetuṃ kathañca, bhikkhavetiādimāha.
10. Having thus shown the fruitlessness of the Nigaṇṭhas' endeavor, it now says, "Kathañca, bhikkhave" and so on, to show the fruitfulness of endeavor and exertion in the emancipating Dispensation.
10. Sau khi chỉ ra sự vô hiệu của phương pháp của các Ni-kiền-tử (Nigaṇṭha) như vậy, bây giờ để chỉ ra sự hữu hiệu của phương pháp và tinh tấn trong giáo pháp đưa đến giải thoát, Đức Phật đã nói câu kathañca, bhikkhave (Này các Tỳ-khưu, và như thế nào) v.v.
Tattha anaddhabhūtanti anadhibhūtaṃ.
Therein, anaddhabhūtaṃ means unconquered.
Trong đó, anaddhabhūtaṃ có nghĩa là không bị chế ngự.
Dukkhena anadhibhūto nāma manussattabhāvo vuccati, na taṃ addhabhāveti nābhibhavatīti attho.
That which is not overcome by suffering is called the human state of existence; the meaning is that suffering does not overcome or overpower it.
Thân thể không bị khổ chế ngự được gọi là thân phận con người, nghĩa là khổ không chế ngự hay áp đảo nó.
Tampi nānappakārāya dukkarakārikāya payojento dukkhena addhabhāveti nāma.
When one engages in various difficult practices, one is said to be overcome by suffering.
Kẻ ngoại đạo đã hành khổ hạnh với nhiều loại khó khăn khác nhau, khiến thân thể bị khổ chế ngự.
Ye pana sāsane pabbajitvā āraññakā vā honti rukkhamūlikādayo vā, te dukkhena na addhabhāventi nāma.
But those who, having gone forth in the Dispensation, become forest dwellers or dwellers at the foot of trees, etc., are said not to be overcome by suffering.
Tuy nhiên, những ai đã xuất gia trong giáo pháp và sống trong rừng hoặc dưới gốc cây, v.v., thì họ không bị khổ chế ngự.
Niyyānikasāsanasmiñhi vīriyaṃ sammāvāyāmo nāma hoti.
Indeed, in the emancipating Dispensation, exertion (vīriya) is called right effort (sammāvāyāma).
Trong giáo pháp đưa đến giải thoát, tinh tấn được gọi là chánh tinh tấn (sammāvāyāmo).
Thero panāha – yo issarakule nibbatto sattavassiko hutvā alaṅkatappaṭiyatto pituaṅke nisinno ghare bhattakiccaṃ katvā nisinnena bhikkhusaṅghena anumodanāya kariyamānāya tisso sampattiyo dassetvā saccesu pakāsitesu arahattaṃ pāpuṇāti, mātāpitūhi vā ‘‘pabbajissasi tātā’’ti vutto ‘‘āma pabbajissāmī’’ti vatvā nhāpetvā alaṅkaritvā vihāraṃ nīto tacapañcakaṃ uggaṇhitvā nisinno kesesu ohāriyamānesu khuraggeyeva arahattaṃ pāpuṇāti, navapabbajito vā pana manosilātelamakkhitena sīsena punadivase mātāpitūhi pesitaṃ kājabhattaṃ bhuñjitvā vihāre nisinnova arahattaṃ pāpuṇāti, ayaṃ na dukkhena attānaṃ addhabhāveti nāma.
But the Elder said: "The person born into an influential family, being seven years old, adorned and well-prepared, sitting on his father's lap, having partaken of a meal at home, when the community of bhikkhus has concluded their anumodanā by explaining the three attainments and proclaiming the truths, attains arahantship. Or, being asked by his parents, 'My dear son, will you go forth?' and replying, 'Yes, I will go forth,' he is bathed, adorned, and taken to the monastery. There, sitting, he learns the five parts of the body (hair, bodily hair, nails, teeth, skin) as a meditation object, and as his hair is being shaved, at the very edge of the razor, he attains arahantship. Or, a newly ordained one, with his head anointed with red arsenic oil, having eaten the kajabhatta sent by his parents the next day, sitting in the monastery, attains arahantship. This person is said not to have subjected himself to suffering.
Vị Trưởng lão (Thera) đã nói: Một người sinh ra trong gia đình quyền quý, bảy tuổi, được trang điểm lộng lẫy, ngồi trên lòng cha, sau khi dùng bữa tại nhà, khi chúng Tỳ-khưu đang tụng kinh tùy hỷ, đã được chỉ ra ba sự thành tựu (sampatti) và khi các Chân lý (Saccesu) được tuyên bố, đã chứng đắc A-la-hán (arahattaṃ). Hoặc một người được cha mẹ hỏi: "Con có muốn xuất gia không, con yêu?", và trả lời: "Vâng, con sẽ xuất gia", sau đó được tắm rửa, trang điểm, đưa đến tịnh xá, ngồi xuống học năm pháp quán tưởng về thân (tacapañcakaṃ), và khi tóc đang được cạo, ngay khi lưỡi dao cạo chạm vào tóc, đã chứng đắc A-la-hán. Hoặc một vị tân Tỳ-khưu, với đầu được thoa dầu chu sa (manosilātela), vào ngày hôm sau, sau khi dùng bữa cơm do cha mẹ gửi đến, ngay khi ngồi trong tịnh xá, đã chứng đắc A-la-hán. Người này không bị khổ chế ngự thân mình.
Ayaṃ pana ukkaṭṭhasakkāro.
This is, however, a highly honored person.
Tuy nhiên, đây là sự tôn kính tối thượng.
Yo dāsikucchiyaṃ nibbatto antamaso rajatamuddikampi piḷandhitvā gorakapiyaṅgumattenāpi sarīraṃ vilimpetvā ‘‘pabbājetha na’’nti nīto khuragge vā punadivase vā arahattaṃ pāpuṇāti, ayampi na anaddhabhūtaṃ attānaṃ dukkhena addhabhāveti nāma.
The one born in the womb of a slave woman, who, having been taken to go forth, even wearing a silver ring and anointing his body with even a small amount of goraka-piyaṅgu, attains arahantship at the edge of the razor or on the following day, is also said not to have subjected his unsubdued self to suffering.
Một người sinh ra trong bụng người hầu gái, thậm chí không đeo một chiếc nhẫn bạc, không thoa lên thân một chút bột thơm goraka hay piyaṅgu nào, được đưa đến và nói: "Hãy cho nó xuất gia!", và chứng đắc A-la-hán ngay khi cạo tóc hoặc vào ngày hôm sau, người này cũng không bị khổ chế ngự thân mình.
Dhammikaṃ sukhaṃ nāma saṅghato vā gaṇato vā uppannaṃ catupaccayasukhaṃ.
Dhammikaṃ sukhaṃ means the happiness of the four requisites arising from the Saṅgha or a group.
Dhammikaṃ sukhaṃ (hạnh phúc hợp pháp) có nghĩa là hạnh phúc có được từ bốn vật dụng (catupaccaya) phát sinh từ Tăng đoàn (saṅgha) hoặc từ một nhóm (gaṇa).
Anadhimucchitoti taṇhāmucchanāya amucchito.
Anadhimucchitoti means not infatuated with the intoxication of craving.
Anadhimucchito có nghĩa là không bị tham ái làm cho say mê.
Dhammikañhi sukhaṃ na pariccajāmīti na tattha gedho kātabbo.
Indeed, one should not develop attachment (gedha) to righteous happiness, thinking, "I will not abandon this."
Không nên tham đắm vào hạnh phúc hợp pháp với ý nghĩ: "Ta sẽ không từ bỏ hạnh phúc hợp pháp này."
Saṅghato hi uppannaṃ salākabhattaṃ vā vassāvāsikaṃ vā ‘‘idamatthaṃ eta’’nti paricchinditvā saṅghamajjhe bhikkhūnaṃ antare paribhuñjanto pattantare padumaṃ viya sīlasamādhivipassanāmaggaphalehi vaḍḍhati.
One who partakes of the allotted food (salākabhatta) or Vassa robes (vassāvāsikaṃ) arising from the Saṅgha, having discerned it as "this is for this purpose," while sitting among the bhikkhus in the midst of the Saṅgha, grows in sīla, samādhi, vipassanā, magga, and phala, like a lotus in a pond.
Thật vậy, một người thọ dụng bữa ăn theo phiếu (salākabhatta) hoặc y phục mùa mưa (vassāvāsikaṃ) phát sinh từ Tăng đoàn, sau khi phân biệt rằng "điều này là vì mục đích này", và thọ dụng giữa các Tỳ-khưu trong Tăng đoàn, sẽ tăng trưởng trong giới (sīla), định (samādhi), tuệ (vipassanā), đạo (magga) và quả (phala), giống như hoa sen nở trong một chiếc lá sen.
Imassāti paccuppannānaṃ pañcannaṃ khandhānaṃ mūlabhūtassa.
Imassāti means of the root-cause of the present five aggregates.
Imassā có nghĩa là của năm uẩn (khandha) hiện tại, là căn bản.
Dukkhanidānassāti taṇhāya.
Dukkhanidānassāti means of craving.
Dukkhanidānassā có nghĩa là của tham ái (taṇhā).
Sā hi pañcakkhandhadukkhassa nidānaṃ.
Indeed, that craving is the cause of the suffering of the five aggregates.
Vì tham ái là nguyên nhân của khổ năm uẩn.
Saṅkhāraṃ padahatoti sampayogavīriyaṃ karontassa.
Saṅkhāraṃ padahatoti means one who makes effort in practice (sampayogavīriya).
Saṅkhāraṃ padahato có nghĩa là của người đang thực hành tinh tấn hợp nhất.
Virāgo hotīti maggena virāgo hoti.
Virāgo hotīti means disenchantment occurs through the path (magga).
Virāgo hotī có nghĩa là sự ly tham (virāga) phát sinh qua con đường (magga).
Idaṃ vuttaṃ hoti ‘‘saṅkhārapadhānena me imassa dukkhanidānassa virāgo hotī’’ti evaṃ pajānātīti iminā sukhāpaṭipadā khippābhiññā kathitā.
This means: "Through my exertion of mental formations (saṅkhāra), disenchantment with this cause of suffering occurs." By "evaṃ pajānātī", the "path of ease and swift comprehension" is described.
Điều này có nghĩa là: "Do sự tinh tấn hành các hành (saṅkhāra), sự ly tham đối với nguyên nhân của khổ này sẽ phát sinh nơi ta." Với câu evaṃ pajānātī (người ấy biết như vậy), con đường thực hành dễ dàng và chứng ngộ nhanh chóng đã được đề cập.
Dutiyavārena tassa sampayogavīriyassa majjhattatākāro kathito.
With the second instance, the characteristic of equipoise regarding that effort in practice is described.
Với lần thứ hai, trạng thái trung tính của sự tinh tấn hợp nhất đó đã được đề cập.
So yassa hi khvāssāti ettha ayaṃ saṅkhepattho – so puggalo yassa dukkhanidānassa saṅkhārapadhānena virāgo hoti, saṅkhāraṃ tattha padahati, maggapadhānena padahati.
The brief meaning here in "So yassa hi khvāssā" is this: that person exerts effort (padahati saṅkhāraṃ) in the cause of suffering (dukkhanidāna) for which disenchantment occurs through the exertion of mental formations (saṅkhārapadhānena), i.e., he exerts effort through the path (maggapadhānena).
Trong câu So yassa hi khvāssā, ý nghĩa tóm tắt là: Người ấy, đối với nguyên nhân của khổ nào mà sự ly tham phát sinh do sự tinh tấn hành các hành (saṅkhāra), thì người ấy tinh tấn hành các hành (saṅkhāra) ở đó, tinh tấn hành các hành (saṅkhāra) bằng sự tinh tấn của đạo (magga).
Yassa pana dukkhanidānassa ajjhupekkhato upekkhaṃ bhāventassa virāgo hoti, upekkhaṃ tattha bhāveti, maggabhāvanāya bhāveti.
But for the cause of suffering for which disenchantment occurs by cultivating equanimity, he cultivates equanimity (upekkhaṃ bhāveti) for that, i.e., he cultivates it through the cultivation of the path (maggabhāvanāya).
Tuy nhiên, đối với nguyên nhân của khổ nào mà sự ly tham phát sinh do người ấy xả bỏ (ajjhupekkhato) và tu tập xả (upekkhā), thì người ấy tu tập xả ở đó, tu tập bằng sự tu tập đạo (magga).
Tassāti tassa puggalassa.
Tassāti means for that person.
Tassā có nghĩa là của người ấy.
11. Paṭibaddhacittoti chandarāgena baddhacitto.
11. Paṭibaddhacittoti means one whose mind is bound by passionate desire (chandarāga).
11. Paṭibaddhacitto có nghĩa là tâm bị trói buộc bởi tham ái (chandarāga).
Tibbacchandoti bahalacchando.
Tibbacchandoti means one with intense desire.
Tibbacchando có nghĩa là có dục (chanda) mãnh liệt.
Tibbāpekkhoti bahalapatthano.
Tibbāpekkhoti means one with great longing.
Tibbāpekkho có nghĩa là có sự mong cầu (apekkhā) mãnh liệt.
Santiṭṭhantinti ekato tiṭṭhantiṃ.
Santiṭṭhantinti means a woman who stands together.
Santiṭṭhantiṃ có nghĩa là đang đứng cùng nhau.
Sañjagghantinti mahāhasitaṃ hasamānaṃ.
Sañjagghantinti means a woman who laughs loudly.
Sañjagghantiṃ có nghĩa là đang cười lớn.
Saṃhasantinti sitaṃ kurumānaṃ.
Saṃhasantinti means a woman who smiles.
Saṃhasantiṃ có nghĩa là đang mỉm cười.
Evameva kho, bhikkhaveti ettha idaṃ opammavibhāvanaṃ – eko hi puriso ekissā itthiyā sāratto ghāsacchādanamālālaṅkārādīni datvā ghare vāseti.
Evameva kho, bhikkhave — here is the elucidation of this simile: A certain man, infatuated with a woman, provided her with food, clothing, garlands, ornaments, etc., and kept her in his house.
Trong câu Evameva kho, bhikkhave (Này các Tỳ-khưu, cũng vậy), đây là sự giải thích ví dụ: Một người đàn ông say mê một người phụ nữ, đã cho cô ta thức ăn, y phục, vòng hoa, đồ trang sức, v.v., và cho cô ta ở trong nhà.
Sā taṃ aticaritvā aññaṃ sevati.
She, however, transgressed against him and associated with another man.
Cô ta đã phản bội anh ta và quan hệ với người khác.
So ‘‘nūna ahaṃ assā anurūpaṃ sakkāraṃ na karomī’’ti sakkāraṃ vaḍḍhesi.
He, thinking, "Surely I am not treating her with proper honor," increased his provisions for her.
Anh ta nghĩ: "Chắc chắn ta đã không đối xử tử tế với cô ta một cách thích đáng," và tăng thêm sự đối xử tử tế.
Sā bhiyyosomattāya aticaratiyeva.
But she transgressed even more.
Cô ta lại càng phản bội hơn nữa.
So – ‘‘ayaṃ sakkariyamānāpi aticarateva, ghare me vasamānā anatthampi kareyya, nīharāmi na’’nti parisamajjhe alaṃvacanīyaṃ katvā ‘‘mā puna gehaṃ pāvisī’’ti vissajjesi.
Then he thought, "This woman, even though honored, continues to transgress; if she remains in my house, she might cause me harm. I will cast her out." So, having declared her dismissal in the midst of an assembly, he said, "Do not ever enter this house again," and dismissed her.
Anh ta nghĩ: "Dù được đối xử tử tế, cô ta vẫn phản bội. Nếu cô ta ở trong nhà ta, cô ta có thể gây hại. Ta sẽ đuổi cô ta ra." Anh ta đã nói những lời đoạn tuyệt trước đám đông và nói: "Đừng bao giờ bước vào nhà này nữa!" rồi đuổi cô ta đi.
Sā kenaci upāyena tena saddhiṃ santhavaṃ kātuṃ asakkontī naṭanaccakādīhi saddhiṃ vicarati.
She, being unable to re-establish intimacy with him by any means, went about associating with dancers and actors.
Cô ta, không thể hòa hợp lại với anh ta bằng bất kỳ cách nào, đã đi lang thang với các vũ công và diễn viên.
Tassa purisassa taṃ disvā neva uppajjati domanassaṃ, somanassaṃ pana uppajjati.
When that man saw her, no displeasure arose in him; instead, only joy arose.
Khi người đàn ông đó nhìn thấy cô ta, không có sự buồn phiền (domanassaṃ) nào phát sinh, mà chỉ có sự hoan hỷ (somanassaṃ) phát sinh.
Tattha purisassa itthiyā sārattakālo viya imassa bhikkhuno attabhāve ālayo.
In this simile, the period of the man's infatuation with the woman is to be understood as the bhikkhu's attachment to his own existence.
Trong đó, sự say mê của người đàn ông đối với người phụ nữ giống như sự chấp trước (ālayo) của Tỳ-khưu này đối với thân thể.
Ghāsacchādanādīni datvā ghare vasāpanakālo viya attabhāvassa paṭijagganakālo.
The period of providing food, clothing, etc., and keeping her in the house is to be understood as the period of tending to one's own existence.
Thời gian cho cô ta ăn uống, y phục, v.v., và cho cô ta ở trong nhà, giống như thời gian chăm sóc thân thể.
Tassā aticaraṇakālo viya jaggiyamānasseva attabhāvassa pittapakopādīnaṃ vasena sābādhatā.
The period of her transgression is to be understood as the infirmity of one's own existence, despite being tended to, due to bile disorders, etc.
Thời gian cô ta phản bội giống như thân thể bị bệnh tật do sự rối loạn của mật (pittapakopa) v.v., mặc dù đã được chăm sóc.
‘‘Attano anurūpaṃ sakkāraṃ alabhantī aticaratī’’ti sallakkhetvā sakkāravaḍḍhanaṃ viya ‘‘bhesajjaṃ alabhanto evaṃ hotī’’ti sallakkhetvā bhesajjakaraṇakālo.
His reflection, "She transgresses because she does not receive proper honor," and his increasing the provisions, is to be understood as the period of administering medicine again, having reflected, "My existence becomes thus afflicted because it does not receive medicine."
Việc anh ta nhận thấy "cô ta phản bội vì không nhận được sự đối xử tử tế thích đáng" và tăng cường sự đối xử tử tế, giống như việc nhận thấy "thân thể bị như vậy vì không nhận được thuốc men" và lại dùng thuốc.
Sakkāre vaḍḍhitepi puna aticaraṇaṃ viya pittādīsu ekassa bhesajje kariyamāne sesānaṃ pakopavasena puna sābādhatā.
Her further transgression even after the provisions were increased is to be understood as the renewed infirmity due to the disturbance of other humors (phlegm, blood, wind), while medicine is being administered for one of them (e.g., bile).
Việc cô ta lại phản bội dù đã được đối xử tử tế, giống như việc thân thể lại bị bệnh tật do sự rối loạn của các yếu tố khác khi một trong các bệnh như mật, v.v., được chữa trị.
Parisamajjhe alaṃvacanīyaṃ katvā gehā nikkaḍḍhanaṃ viya ‘‘idāni te nāhaṃ dāso na kammakaro, anamatagge saṃsāre taṃyeva upaṭṭhahanto vicariṃ, ko me tayā attho, chijja vā bhijja vā’’ti tasmiṃ anapekkhataṃ āpajjitvā vīriyaṃ thiraṃ katvā maggena kilesasamugghātanaṃ.
His declaring her dismissal in the midst of an assembly and casting her out of the house is to be understood as the bhikkhu's renunciation of attachment to his own existence, thinking, "Now I am not your slave or servant; in this beginningless saṃsāra, I have wandered, attending only to you. What use are you to me? Be severed or shattered!" Having thus abandoned all expectations regarding it, he strengthens his effort and eradicates defilements through the path.
Việc đuổi cô ta ra khỏi nhà sau khi tuyên bố đoạn tuyệt trước đám đông, giống như việc Tỳ-khưu này, sau khi nói: "Giờ đây ta không còn là nô lệ hay người làm công của ngươi nữa. Trong vòng luân hồi vô tận (anamatagge saṃsāre), ta đã luôn chăm sóc ngươi. Ngươi có ích gì cho ta? Hãy tan rã hay hủy diệt tùy ý!", rồi trở nên không chấp trước vào thân thể đó, kiên cố tinh tấn và diệt trừ phiền não (kilesa) bằng đạo (magga).
Naṭanaccakādīhi naccamānaṃ vicarantiṃ disvā yathā tassa purisassa domanassaṃ na uppajjati, somanassameva uppajjati, evameva imassa bhikkhuno arahattaṃ pattassa pittapakopādīnaṃ vasena ābādhikaṃ attabhāvaṃ disvā domanassaṃ na uppajjati, ‘‘muccissāmi vata khandhaparihāradukkhato’’ti somanassameva uppajjatīti.
Just as no displeasure arose in that man upon seeing the woman dancing and associating with dancers and actors, but only joy, even so, for this bhikkhu who has attained arahantship, no displeasure arises upon seeing his existence afflicted by bile disorders, etc., but only joy, thinking, "Indeed, I shall be freed from the suffering of the burden of aggregates!"
Cũng như người đàn ông đó, khi nhìn thấy người phụ nữ đang nhảy múa với các vũ công và diễn viên, không có sự buồn phiền nào phát sinh, mà chỉ có sự hoan hỷ phát sinh; cũng vậy, Tỳ-khưu này, khi đã chứng đắc A-la-hán, nhìn thấy thân thể bệnh tật do sự rối loạn của mật, v.v., không có sự buồn phiền nào phát sinh, mà chỉ có sự hoan hỷ phát sinh với ý nghĩ: "Thật vậy, ta sẽ thoát khỏi khổ đau của sự mang vác các uẩn (khandhaparihāradukkhato)!"
Ayaṃ pana upamā ‘‘paṭibaddhacittassa domanassaṃ uppajjati, appaṭibaddhacittassa natthetanti ñatvā itthiyā chandarāgaṃ pajahati, evamayaṃ bhikkhu saṅkhāraṃ vā padahantassa upekkhaṃ vā bhāventassa dukkhanidānaṃ pahīyati, no aññathāti ñatvā tadubhayaṃ sampādento dukkhanidānaṃ pajahatī’’ti etamatthaṃ vibhāvetuṃ āgatāti veditabbā.
This simile should be understood as having come to clarify this meaning: “Just as sorrow arises in one whose mind is attached, but not in one whose mind is unattached, so, knowing this, one abandons strong passion for women. In the same way, for this bhikkhu, when he strives in formations (saṅkhāra) or cultivates equanimity (upekkhā), the cause of suffering (dukkhanidāna) is abandoned. Knowing that it is not otherwise, by accomplishing both, he abandons the cause of suffering.”
Tuy nhiên, ví dụ này được biết là đã được đưa ra để làm rõ ý nghĩa này: “Khổ ưu phát sinh ở người có tâm vướng mắc, không có ở người có tâm không vướng mắc.” Do đó, khi biết điều này, người ấy từ bỏ tham ái đối với người nữ. Cũng vậy, vị tỳ khưu này, khi biết rằng nguyên nhân của khổ được loại bỏ bằng cách tinh tấn tu tập các hành (saṅkhāra) hoặc bằng cách phát triển xả (upekkhā), chứ không phải bằng cách khác, thì vị ấy thực hiện cả hai điều đó và từ bỏ nguyên nhân của khổ.
12. Yathā sukhaṃ kho me viharatoti yena sukhena viharituṃ icchāmi tena, me viharato.
12. “As I dwell in comfort” means as he dwells with the comfort that he wishes to dwell with.
12. Yathā sukhaṃ kho me viharato (Tôi sống an lạc như thế nào) có nghĩa là: tôi sống với sự an lạc mà tôi mong muốn.
Padahatoti pesentassa.
“Striving” means sending forth (the mind to Nibbāna).
Padahato (người tinh tấn) có nghĩa là: người hướng tâm đến Nibbāna.
Ettha ca yassa sukhā paṭipadā asappāyā, sukhumacīvarāni dhārentassa pāsādike senāsane vasantassa cittaṃ vikkhipati, dukkhā paṭipadā sappāyā, chinnabhinnāni thūlacīvarāni dhārentassa susānarukkhamūlādīsu vasantassa cittaṃ ekaggaṃ hoti, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
Here, this was said referring to a person for whom the pleasant path is not suitable, whose mind is distracted when wearing fine robes and dwelling in pleasant abodes; but for whom the painful path is suitable, whose mind becomes one-pointed when wearing coarse, torn robes and dwelling at the foot of trees in charnel grounds and so on.
Ở đây, điều này được nói đến để chỉ người mà đối với họ, con đường thực hành an lạc là không phù hợp—tâm của người ấy bị phân tán khi mặc y phục tinh tế và sống trong trú xứ trang nghiêm; còn con đường thực hành khổ hạnh là phù hợp—tâm của người ấy trở nên định tĩnh khi mặc y phục thô ráp, vá víu và sống ở nghĩa địa, gốc cây, v.v.
Evameva khoti ettha idaṃ opammasaṃsandanaṃ, usukāro viya hi jātijarāmaraṇabhīto yogī daṭṭhabbo, vaṅkakuṭilajimhatejanaṃ viya vaṅkakuṭilajimhacittaṃ, dve alātā viya kāyikacetasikavīriyaṃ, tejanaṃ ujuṃ karontassa kañjikatelaṃ viya saddhā, namanadaṇḍako viya lokuttaramaggo, ussukārassa vaṅkakuṭilajimhatejanaṃ kañjikatelena sinehetvā alātesu tāpetvā namanadaṇḍakena ujukaraṇaṃ viya imassa bhikkhuno vaṅkakuṭilajimhacittaṃ saddhāya sinehetvā kāyikacetasikavīriyena tāpetvā lokuttaramaggena ujukaraṇaṃ, usukārasseva evaṃ ujukatena tejanena sapattaṃ vijjhitvā sampattianubhavanaṃ viya imassa yogino tathā ujukatena cittena kilesagaṇaṃ vijjhitvā pāsādike senāsane nirodhavaratalagatassa phalasamāpattisukhānubhavanaṃ daṭṭhabbaṃ.
In “Even so”, this is the analogy. The yogi, terrified by birth, aging, and death, should be seen as an arrow-maker. The crooked, bent, and distorted mind should be seen as a crooked, bent, and distorted arrow-shaft. The two fire-sticks should be seen as bodily and mental energy. Faith (saddhā) should be seen as the gruel-oil (kañjikatela) used by the arrow-maker to straighten the arrow-shaft. The straightening stick should be seen as the supramundane path (lokuttaramagga). Just as the arrow-maker straightens a crooked, bent, and distorted arrow-shaft by greasing it with gruel-oil, heating it with fire-sticks, and using a straightening stick, so too should this bhikkhu’s crooked, bent, and distorted mind be seen as being straightened by moistening it with faith, heating it with bodily and mental energy, and using the supramundane path. Just as the arrow-maker, with such a straightened arrow-shaft, pierces the enemy and enjoys success, so too should the enjoyment of the fruit of attainment (phalasamāpatti) by this yogi, having pierced the host of defilements (kilesagaṇa) with such a straightened mind and reached the excellent ground of cessation (nirodhavaratalagatassa) in a pleasant abode, be seen.
Evameva kho (Cũng vậy) – ở đây, đây là sự so sánh ví dụ: vị hành giả sợ hãi sinh, già, chết được xem như người thợ rèn mũi tên; tâm cong quẹo, quanh co, xiên vẹo được xem như mũi tên cong quẹo, quanh co, xiên vẹo; hai ngọn lửa được xem như tinh tấn thân và tinh tấn tâm; niềm tin (saddhā) được xem như dầu cám gạo của người thợ rèn mũi tên khi làm thẳng mũi tên; con đường siêu thế (lokuttaramagga) được xem như cây nắn; việc người thợ rèn mũi tên làm thẳng mũi tên cong quẹo, quanh co, xiên vẹo bằng cách bôi dầu cám gạo, nung nóng trên hai ngọn lửa và dùng cây nắn, được xem như việc vị tỳ khưu này làm thẳng tâm cong quẹo, quanh co, xiên vẹo bằng cách tẩm ướt bằng niềm tin, nung nóng bằng tinh tấn thân và tinh tấn tâm, và làm thẳng bằng con đường siêu thế. Việc người thợ rèn mũi tên bắn kẻ thù bằng mũi tên đã được làm thẳng như vậy và hưởng thụ thành quả, được xem như việc vị hành giả này bắn hạ đám phiền não bằng tâm đã được làm thẳng như vậy và hưởng thụ sự an lạc của quả vị nhập diệt (phala-samāpatti) khi đạt đến Niết Bàn tối thượng trong trú xứ trang nghiêm.
Idha tathāgato sukhāpaṭipadākhippābhiññabhikkhuno, dukkhāpaṭipadādandhābhiññabhikkhuno ca paṭipattiyo kathitā, itaresaṃ dvinnaṃ na kathitā, tā kathetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi.
Here, the Tathāgata has spoken of the practices of the bhikkhu who achieves quick understanding by the pleasant path (sukhāpaṭipadākhippābhiññabhikkhu), and the bhikkhu who achieves slow understanding by the painful path (dukkhāpaṭipadādandhābhiññabhikkhu). The practices of the other two bhikkhus (who achieve slow understanding by the pleasant path and quick understanding by the painful path) have not been spoken of. He began this discourse to speak of them.
Ở đây, Đức Thế Tôn đã nói về các pháp hành của vị tỳ khưu có con đường thực hành an lạc và chứng ngộ nhanh chóng, cũng như vị tỳ khưu có con đường thực hành khổ hạnh và chứng ngộ chậm chạp. Ngài chưa nói về hai hạng người còn lại. Ngài đã bắt đầu bài thuyết pháp này để nói về những điều đó.
Imāsu vā dvīsu kathitāsu itarāpi kathitāva honti, āgamanīyapaṭipadā pana na kathitā, taṃ kathetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi.
Or, when these two are spoken of, the others are also considered as spoken of. However, the path of arrival (āgamanīyapaṭipadā) has not been spoken of. He began this discourse to speak of it.
Hoặc, khi hai hạng này đã được nói đến, thì những hạng khác cũng được xem là đã được nói đến. Tuy nhiên, con đường dẫn đến mục tiêu (āgamanīyapaṭipadā) chưa được nói đến. Ngài đã bắt đầu bài thuyết pháp này để nói về điều đó.
Sahāgamanīyāpi vā paṭipadā kathitāva, adassitaṃ pana ekaṃ buddhuppādaṃ dassetvā ekassa kulaputtassa nikkhamanadesanaṃ arahattena vinivaṭṭessāmīti dassetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi.
Or, the path together with arrival has also been spoken of. However, to show that by presenting an unrevealed appearance of a Buddha (buddhuppāda) and a discourse on the going forth (nikkhamanadesana) of a young man, he would lead to arahatship, he began this discourse.
Hoặc, con đường dẫn đến mục tiêu cũng đã được nói đến. Tuy nhiên, Đức Thế Tôn đã bắt đầu bài thuyết pháp này để chỉ ra rằng Ngài sẽ làm cho sự xuất gia của một thiện nam tử dẫn đến A-la-hán bằng cách trình bày một sự xuất hiện của Đức Phật chưa từng được thấy.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
All the rest is clear everywhere.
Tất cả những phần còn lại đều rõ ràng.
21. Evaṃ me sutanti pañcattayasuttaṃ.
21. “Thus have I heard” refers to the Pañcattaya Sutta.
21. Evaṃ me sutaṃ (Như vầy tôi nghe) là Kinh Pañcattaya.
Tattha eketi ekacce.
There, “some” means certain ones.
Trong đó, eke (một số) có nghĩa là: một số.
Samaṇabrāhmaṇāti paribbajupagatabhāvena samaṇā jātiyā brāhmaṇā, lokena vā samaṇāti ca brāhmaṇāti ca evaṃ sammatā.
“Ascetics and brahmins” refers to those who are ascetics (samaṇa) by virtue of having gone forth as wanderers (paribbajupagatabhāvena), and brahmins by birth; or those considered ascetics and brahmins by the world.
Samaṇabrāhmaṇā (các Sa-môn, Bà-la-môn) có nghĩa là: những người là Sa-môn do đã xuất gia, là Bà-la-môn do dòng dõi, hoặc là những người được thế gian công nhận là Sa-môn và Bà-la-môn như vậy.
Aparantaṃ kappetvā vikappetvā gaṇhantīti aparantakappikā.
They speculate and deliberate about the future end, hence “speculators about the future end (aparantakappikā)”.
Aparantakappikā (những người chấp thủ về tương lai) là những người suy đoán và phân tích về tương lai.
Aparantakappo vā etesaṃ atthītipi aparantakappikā.
Or, they are called aparantakappikā because they have a speculation about the future end.
Hoặc, những người có sự suy đoán về tương lai cũng được gọi là aparantakappikā.
Ettha ca antoti ‘‘sakkāyo kho, āvuso, eko anto’’tiādīsu (a. ni. 6.61) viya idha koṭṭhāso adhippeto.
Here, “end” (anto), as in phrases like “Friends, the self-body is one end,” here means a part (koṭṭhāsa) (of existence).
Ở đây, anto (cực đoan) trong các câu như: “Này các hiền giả, thân kiến là một cực đoan” (A.N. 6.61), ở đây có nghĩa là một phần (koṭṭhāsa).
Kappoti taṇhādiṭṭhiyo.
“Speculation” (kappo) refers to craving and wrong views (taṇhā-diṭṭhiyo).
Kappo (suy đoán) là tham ái và tà kiến.
Vuttampi cetaṃ ‘‘kappoti uddānato dve kappā taṇhākappo ca diṭṭhikappo cā’’ti.
It has also been said: “Speculation (kappo), in summary, is of two kinds: craving-speculation and view-speculation.”
Điều này cũng đã được nói: “Kappo, tóm lại, có hai loại kappo: taṇhākappo (suy đoán do tham ái) và diṭṭhikappo (suy đoán do tà kiến).”
Tasmā taṇhādiṭṭhivasena anāgataṃ khandhakoṭṭhāsaṃ kappetvā ṭhitāti aparantakappikāti evamettha attho daṭṭhabbo.
Therefore, the meaning here should be understood as: “They are called aparantakappikā because they stand having speculated about the future part of aggregates (khandhakoṭṭhāsaṃ) by way of craving and wrong views.”
Do đó, ở đây, ý nghĩa nên được hiểu là: những người suy đoán về các phần của uẩn trong tương lai dựa trên tham ái và tà kiến, nên họ được gọi là aparantakappikā.
Tesaṃ evaṃ aparantaṃ kappetvā ṭhitānaṃ punappunaṃ uppajjanavasena aparantameva anugatā diṭṭhīti aparantānudiṭṭhino.
For those who stand having thus speculated about the future end, their view (diṭṭhi) follows only the future end (aparantameva anugatā) by repeatedly arising, hence “those who adhere to the future end (aparantānudiṭṭhino)”.
Những người có tà kiến như vậy, do sự phát sinh lặp đi lặp lại của tà kiến, tà kiến của họ chỉ đi theo tương lai, nên được gọi là aparantānudiṭṭhino (những người thuận theo tà kiến về tương lai).
Te evaṃdiṭṭhino taṃ aparantaṃ ārabbha āgamma paṭicca aññampi janaṃ diṭṭhigatikaṃ karontā anekavihitāni adhivuttipadāni abhivadanti.
These people, holding such views, in dependence on, referring to, and relying on that future end, proclaim many kinds of conventional expressions (adhivuttipadāni), making others also holders of wrong views (diṭṭhigatikaṃ karontā).
Những người có tà kiến như vậy, dựa vào, nương tựa vào, và chấp thủ vào tương lai đó, khiến những người khác cũng có tà kiến, và họ tuyên bố nhiều loại từ ngữ diễn đạt khác nhau.
Anekavihitānīti anekavidhāni.
“Many kinds” means of many varieties.
Anekavihitāni (nhiều loại) có nghĩa là: nhiều hình thức khác nhau.
Adhivuttipadānīti adhivacanapadāni.
“Conventional expressions” means verbal expressions.
Adhivuttipadāni (các từ ngữ diễn đạt) có nghĩa là: các từ ngữ thông thường.
Atha vā bhūtamatthaṃ adhibhavitvā yathāsabhāvato aggahetvā vattanato adhivuttiyoti diṭṭhiyo vuccanti, adhivuttīnaṃ padāni adhivuttipadāni, diṭṭhidīpakāni vacanānīti attho.
Alternatively, wrong views (diṭṭhiyo) are called conventional expressions (adhivuttiyo) because they override the true meaning, not grasping it as it really is, and thus persist. Conventional expressions (adhivuttipadāni) are words that reveal these wrong views.
Hoặc, các tà kiến được gọi là adhivuttiyo (những lời tuyên bố) vì chúng vượt qua sự thật, không chấp nhận bản chất thực sự của sự vật, và được nói ra. Adhivuttipadāni là các từ ngữ của adhivuttiyo, có nghĩa là các lời nói làm rõ tà kiến.
Saññīti saññāsamaṅgī.
“Perceptive” (saññī) means endowed with perception.
Saññī (có tưởng) có nghĩa là: đầy đủ tưởng.
Arogoti nicco.
“Healthy” (arogo) means permanent.
Arogo (không bệnh) có nghĩa là: thường hằng.
Ittheketi itthaṃ eke, evameketi attho.
In “here some” (ittheke), the word division is itthaṃ eke, meaning “thus some,” or “in this way some.”
Ittheke (một số ở đây) có nghĩa là: một số người như vậy.
Iminā soḷasa saññīvādā kathitā, asaññīti iminā aṭṭha asaññīvādā, nevasaññīnāsaññīti iminā aṭṭha nevasaññīnāsaññīvādā, sato vā pana sattassāti iminā satta ucchedavādā.
By this (phrase starting with saññī), sixteen views of "the perceptive" (saññīvādā) are stated; by “the unperceptive” (asaññī), eight views of "the unperceptive" are stated; by “neither perceptive nor unperceptive” (nevasaññīnāsaññī), eight views of "neither perceptive nor unperceptive" are stated; and by “or there is a being that is existent” (sato vā pana sattassā), seven annihilationist views (ucchedavādā) are stated.
Với điều này, mười sáu luận thuyết về hữu tưởng (saññīvādā) đã được nói đến. Với asaññī (vô tưởng), tám luận thuyết về vô tưởng đã được nói đến. Với nevasaññīnāsaññī (phi tưởng phi phi tưởng), tám luận thuyết về phi tưởng phi phi tưởng đã được nói đến. Với sato vā pana sattassā (hoặc của một chúng sinh hiện hữu), bảy luận thuyết về đoạn diệt (ucchedavādā) đã được nói đến.
Tattha satoti vijjamānassa.
There, “existent” (sato) means existing.
Trong đó, sato (hiện hữu) có nghĩa là: của cái đang tồn tại.
Ucchedanti upacchedaṃ.
“Annihilation” (ucchedaṃ) means cutting off.
Ucchedaṃ (sự đoạn diệt) có nghĩa là: sự cắt đứt hoàn toàn.
Vināsanti adassanaṃ.
“Destruction” (vināsaṃ) means non-appearance.
Vināsaṃ (sự hủy diệt) có nghĩa là: sự không còn thấy.
Vibhavanti bhavavigamaṃ.
“Disappearance” (vibhavaṃ) means cessation of becoming.
Vibhavaṃ (sự tiêu tan) có nghĩa là: sự chấm dứt hữu.
Sabbānetāni aññamaññavevacanāneva.
All these are synonyms for one another.
Tất cả những từ này đều là đồng nghĩa với nhau.
Diṭṭhadhammanibbānaṃ vāti iminā pañca diṭṭhadhammanibbānavādā kathitā.
By “or Nibbāna in this very life” (diṭṭhadhammanibbānaṃ vā), five views of Nibbāna in this very life (diṭṭhadhammanibbānavādā) are stated.
Với Diṭṭhadhammanibbānaṃ vā (hoặc Niết Bàn hiện tại), năm luận thuyết về Niết Bàn hiện tại đã được nói đến.
Tattha diṭṭhadhammoti paccakkhadhammo vuccati, tattha tattha paṭiladdhaattabhāvassetaṃ adhivacanaṃ.
There, “Nibbāna in this very life” (diṭṭhadhamma) means a discernible phenomenon; this is a designation for the self-existence (attabhāva) attained in various realms.
Trong đó, diṭṭhadhammo (pháp hiện tại) được gọi là pháp trực tiếp. Đây là tên gọi của tự ngã đã đạt được ở từng nơi từng chỗ.
Diṭṭhadhamme nibbānaṃ diṭṭhadhammanibbānaṃ, imasmiṃyeva attabhāve dukkhavūpasamanti attho.
Nibbāna in this very life (diṭṭhadhammanibbānaṃ) means the cessation of suffering in this very existence.
Diṭṭhadhamme nibbānaṃ là Niết Bàn hiện tại, có nghĩa là sự chấm dứt khổ ngay trong kiếp sống này.
Santaṃ vāti saññītiādivasena tīhākārehi santaṃ.
“Or permanent” (santaṃ vā) means permanent in three ways, as in “perceptive” and so on.
Santaṃ vā (hoặc là an tịnh) có nghĩa là: an tịnh theo ba cách như saññī (hữu tưởng) và các loại khác.
Tīṇi hontīti saññī attātiādīni santaattavasena ekaṃ, itarāni dveti evaṃ tīṇi.
“There are three” (tīṇi hontī): the views such as “the self is perceptive” are one (eternalism) by way of the permanent self; and the other two (annihilationism and Nibbāna in this very life) are thus three.
Tīṇi honti (có ba) có nghĩa là: các quan điểm như "tự ngã có tưởng" là một, và hai loại còn lại là như vậy, tổng cộng là ba.
22. Rūpiṃ vāti karajarūpena vā kasiṇarūpena vā rūpiṃ.
22. “Or with form” (rūpiṃ vā) means with form, either with the body’s form (karajarūpena) or with the kasiṇa form (kasiṇarūpena).
22. Rūpiṃ vā (hoặc có sắc) có nghĩa là: có sắc do sắc sinh từ nghiệp (karajarūpa) hoặc do sắc kasiṇa.
Tattha lābhī kasiṇarūpaṃ attāti gaṇhāti, takkī ubhopi rūpāni gaṇhātiyeva.
There, the one who has attained (jhāna) grasps the kasiṇa form as self; the one who speculates (takkī), even without attaining, grasps both forms (karajarūpa and kasiṇarūpa) as self.
Trong đó, người đắc thiền (lābhī) chấp kasiṇarūpa là tự ngã; người suy đoán (takkī) chấp cả hai loại sắc là tự ngã.
Arūpinti arūpasamāpattinimittaṃ vā, ṭhapetvā saññākkhandhaṃ sesaarūpadhamme vā attāti paññapentā lābhinopi takkikāpi evaṃ paññapenti.
“Formless” (arūpiṃ) means either the object of formless attainments (arūpasamāpatti) or the remaining formless phenomena (sesaarūpadhamme), excluding the aggregate of perception (saññākkhandha). Those who have attained and those who speculate declare these as self.
Arūpiṃ (vô sắc) có nghĩa là: các vị đắc thiền và các vị suy đoán đều tuyên bố rằng đối tượng của thiền vô sắc (arūpasamāpatti) hoặc các pháp vô sắc còn lại, trừ uẩn tưởng (saññākkhandha), là tự ngã.
Tatiyadiṭṭhi pana missakagāhavasena pavattā, catutthā takkagāheneva.
The third view (rūpī ca arūpī vā) arises from a mixed grasping, while the fourth (nevarūpī nārūpī) arises only from speculative grasping.
Tà kiến thứ ba thì phát sinh do sự chấp thủ hỗn hợp, còn tà kiến thứ tư thì chỉ do sự chấp thủ suy đoán.
Dutiyacatukke paṭhamadiṭṭhi samāpannakavārena kathitā, dutiyadiṭṭhi asamāpannakavārena, tatiyadiṭṭhi suppamattena vā sarāvamattena vā kasiṇaparikammavasena, catutthadiṭṭhi vipulakasiṇavasena kathitāti veditabbā.
In the second tetrad, the first view is stated by way of those who have attained (samāpanna), the second view by way of those who have not attained (asamāpanna), the third view by way of kasiṇa preparatory work (kasiṇaparikammavasena) of a small measure, like a finger-joint or a bowl; and the fourth view by way of a vast kasiṇa. This should be understood.
Trong tứ nhóm thứ hai, tà kiến thứ nhất được nói đến theo cách của người đắc thiền; tà kiến thứ hai theo cách của người chưa đắc thiền; tà kiến thứ ba được nói đến theo cách chuẩn bị kasiṇa với lượng nhỏ như một nắm hoặc một bát; tà kiến thứ tư được nói đến theo cách kasiṇa rộng lớn.
Etaṃ vā panekesaṃ upātivattatanti saññītipadena saṅkhepato vuttaṃ saññāsattakaṃ atikkantānanti attho.
“Or some transcend this” (etaṃ vā panekesaṃ upātivattati) means that which has been briefly stated by the term saññī (perceptive) is the group of seven perceptions (saññāsattakaṃ) which some individuals have transcended.
Etaṃ vā panekesaṃ upātivattati (hoặc một số người vượt qua điều này) có nghĩa là: vượt qua bảy loại tưởng đã được nói tóm tắt bằng từ saññī.
Apare aṭṭhakanti vadanti.
Others say it is the group of eight (perceptions) that they have transcended.
Một số người khác nói là tám.
Tadubhayaṃ parato āvibhavissati.
Both of these will become clear later.
Cả hai điều đó sẽ được làm rõ sau này.
Ayaṃ panettha saṅkhepattho – keci hi etā satta vā aṭṭha vā saññā samatikkamituṃ sakkonti, keci pana na sakkonti.
The summary of meaning here is this: some are capable of transcending these seven or eight perceptions, while some are not capable.
Ý nghĩa tóm tắt ở đây là: một số người có thể vượt qua bảy hoặc tám loại tưởng này, nhưng một số khác thì không thể. Trong số đó, chỉ những người có thể vượt qua mới được đề cập.
Tattha ye sakkonti, teva gahitā.
Among these, those who are capable are referred to.
Trong số đó, những ai có thể (vượt qua), thì chỉ những người đó được chấp nhận.
Tesaṃ pana ekesaṃ upātivattataṃ atikkamituṃ sakkontānaṃ yathāpi nāma gaṅgaṃ uttiṇṇesu manussesu eko dīghavāpiṃ gantvā tiṭṭheyya, eko tato paraṃ mahāgāmaṃ; evameva eke viññāṇañcāyatanaṃ appamāṇaṃ āneñjanti vatvā tiṭṭhanti, eke ākiñcaññāyatanaṃ.
Among those who are able to transcend these states of perception, just as among people who have crossed the Gaṅgā river, one might go and stand at Dīghavāpi, and another beyond that to a great village; in the same way, some stand, saying that the base of infinite consciousness (viññāṇañcāyatana) is immeasurable and undisturbed, while others say the same of the base of nothingness (ākiñcaññāyatana).
Trong số những người có khả năng vượt qua sự vượt trội của một số người, giống như khi con người đã vượt qua sông Hằng, một người đi đến Dīghavāpi rồi dừng lại, một người khác đi đến một ngôi làng lớn hơn nữa; cũng vậy, một số người nói rằng thức vô biên xứ (viññāṇañcāyatana) là vô lượng và không lay chuyển (āneñja), rồi dừng lại ở đó, một số người khác thì ở không vô biên xứ (ākiñcaññāyatana).
Tattha viññāṇañcāyatanaṃ tāva dassetuṃ viññāṇakasiṇameketi vuttaṃ.
To show the base of infinite consciousness first among them, it is stated: “some take consciousness-kasiṇa (viññāṇakasiṇa).”
Ở đây, để chỉ ra thức vô biên xứ trước tiên, nên đã nói một số người là viññāṇakasiṇa.
Parato ‘‘ākiñcaññāyatanameke’’ti vakkhati.
Later it will say: “some take the base of nothingness.”
Sau đó sẽ nói “một số người là ākiñcaññāyatana”.
Tayidanti taṃ idaṃ diṭṭhigatañca diṭṭhipaccayañca diṭṭhārammaṇañca.
“This indeed” (Tayidaṃ) means that this is both a view, a condition for a view, and an object of a view.
Tayidaṃ (điều này) là tà kiến, là nhân duyên của tà kiến, và là đối tượng của tà kiến.
Tathāgato abhijānātīti.
“The Tathāgata knows this intimately” (Tathāgato abhijānātīti).
Đức Như Lai thấu hiểu.
Iminā paccayena idaṃ nāma dassanaṃ gahitanti abhivisiṭṭhena ñāṇena jānāti.
He knows with especially distinguished knowledge that a certain view was grasped due to this condition.
Ngài biết bằng trí tuệ siêu việt rằng “do nhân duyên này mà quan điểm này được chấp thủ”.
Idāni tadeva vitthārento ye kho te bhontotiādimāha.
Now, elaborating on that very point, it is said: “Those venerable ones” and so on.
Bây giờ, để giải thích điều đó, Ngài nói Này chư vị, những vị ấy và tiếp theo.
Yā vā pana etāsaṃ saññānanti yā vā pana etāsaṃ ‘‘yadi rūpasaññāna’’nti evaṃ vuttasaññānaṃ.
“Or any of these perceptions” (Yā vā pana etāsaṃ saññānaṃ) means any of these perceptions, such as “if perceptions of form,” mentioned in this way.
Hay bất kỳ tưởng nào trong số những tưởng ấy có nghĩa là bất kỳ tưởng nào được nói như “nếu là sắc tưởng”.
Parisuddhāti nirupakkilesā.
“Purified” (Parisuddhā) means without defilements.
Thanh tịnh có nghĩa là không có phiền não.
Paramāti uttamā.
“Supreme” (Paramā) means highest.
Tối thượng có nghĩa là cao nhất.
Aggāti seṭṭhā.
“Foremost” (Aggā) means excellent.
Tột đỉnh có nghĩa là xuất sắc nhất.
Anuttariyā akkhāyatīti asadisā kathīyati.
“Is declared to be unsurpassed” (Anuttariyā akkhāyatīti) means it is said to be incomparable.
Được gọi là vô thượng có nghĩa là được nói là không có gì sánh bằng.
Yadi rūpasaññānanti iminā catasso rūpāvacarasaññā kathitā.
By “if perceptions of form” are meant the four rūpāvacara perceptions.
Với câu nếu là sắc tưởng, bốn sắc giới tưởng đã được nói đến.
Yadi arūpasaññānanti iminā ākāsānañcāyatanaviññāṇañcāyatanasaññā.
By “if perceptions of formlessness” are meant the perceptions of the base of infinite space and the base of infinite consciousness.
Với câu nếu là vô sắc tưởng, tưởng không vô biên xứ và tưởng thức vô biên xứ đã được nói đến.
Itarehi pana dvīhi padehi samāpannakavāro ca asamāpannakavāro ca kathitoti evametā koṭṭhāsato aṭṭha, atthato pana satta saññā honti.
By the other two phrases, the categories of those who have attained (samāpannaka) and those who have not attained (asamāpannaka) are described. Thus, classified, these are eight perceptions, but in essence, they are seven perceptions.
Còn với hai từ ngữ còn lại, đã nói đến trường hợp có nhập và trường hợp không nhập; như vậy, xét về phần, có tám tưởng này, nhưng xét về nghĩa, chỉ có bảy tưởng.
Samāpannakavāro hi purimāhi chahisaṅgahitoyeva.
For the samāpannaka category is already included in the former six.
Thật vậy, trường hợp có nhập đã được bao gồm trong sáu trường hợp trước.
Tayidaṃ saṅkhatanti taṃ idaṃ sabbampi saññāgataṃ saddhiṃ diṭṭhigatena saṅkhataṃ paccayehi samāgantvā kataṃ.
“This indeed is conditioned” (Tayidaṃ saṅkhataṃ) means all this pertaining to perception, together with the view, is conditioned, created by coming together with conditions.
Điều này là hữu vi nghĩa là tất cả những gì thuộc về tưởng này, cùng với tà kiến, đều là hữu vi, được tạo ra do sự kết hợp của các nhân duyên.
Oḷārikanti saṅkhatattāva oḷārikaṃ.
“Gross” (Oḷārika) means gross simply because it is conditioned.
Thô thiển nghĩa là thô thiển vì là hữu vi.
Atthi kho pana saṅkhārānaṃ nirodhoti etesaṃ pana saṅkhatanti vuttānaṃ saṅkhārānaṃ nirodhasaṅkhātaṃ nibbānaṃ nāma atthi.
“But there is the cessation of formations” (Atthi kho pana saṅkhārānaṃ nirodho) means there is indeed that which is called Nibbāna, the cessation of these formations mentioned as conditioned.
Tuy nhiên, có sự đoạn diệt của các hành nghĩa là có Niết Bàn, tức là sự đoạn diệt của các hành được gọi là hữu vi này.
Atthetanti iti viditvāti taṃ kho pana nibbānaṃ ‘‘atthi eta’’nti evaṃ jānitvā.
“Having thus known ‘this exists’” (Atthetanti iti viditvā) means having known that Nibbāna thus, “this exists.”
Biết rằng điều đó có tồn tại nghĩa là biết rằng Niết Bàn đó “có tồn tại” như vậy.
Tassa nissaraṇadassāvīti tassa saṅkhatassa nissaraṇadassī nibbānadassī.
“Sees the escape from it” (Tassa nissaraṇadassāvī) means sees the escape from that conditioned state, sees Nibbāna.
Thấy được sự thoát ly của điều đó nghĩa là thấy được sự thoát ly của hữu vi đó, thấy được Niết Bàn.
Tathāgato tadupātivattoti taṃ saṅkhataṃ atikkanto samatikkantoti attho.
“The Tathāgata has transcended it” (Tathāgato tadupātivatto) means the Tathāgata has surpassed that conditioned state, has completely transcended it.
Đức Như Lai vượt qua điều đó nghĩa là vượt qua hữu vi đó, đã hoàn toàn vượt qua.
23. Tatrāti tesu aṭṭhasu asaññīvādesu.
23. “Therein” (Tatrā) refers to those eight views of non-percipient beings.
23. Trong đó nghĩa là trong tám trường hợp vô tưởng (asaññīvāda) ấy.
Rūpiṃ vātiādīni saññīvāde vuttanayeneva veditabbāni.
“Having form” (Rūpiṃ vā) and so on, should be understood in the same way as stated in the view of percipient beings (saññīvāda).
Các từ ngữ như sắc tướng (rūpiṃ vā) v.v. cần được hiểu theo cách đã nói trong trường hợp hữu tưởng (saññīvāda).
Ayañca yasmā asaññīvādo, tasmā idha dutiyacatukkaṃ na vuttaṃ.
And since this is the non-percipient view, the second tetrad is not stated here.
Vì đây là trường hợp vô tưởng, nên nhóm bốn thứ hai không được nói đến ở đây.
Paṭikkosantīti paṭibāhanti paṭisedhenti.
“They reject” (Paṭikkosantīti) means they refuse, they repudiate.
Phản đối nghĩa là chống lại, bác bỏ.
Saññā rogotiādīsu ābādhaṭṭhena rogo, sadosaṭṭhena gaṇḍo, anupaviṭṭhaṭṭhena sallaṃ.
In the phrases “perception is a disease” (saññā rogo) and so on, “disease” (rogo) is in the sense of affliction; “boil” (gaṇḍo) in the sense of being faulty; “arrow” (sallaṃ) in the sense of having penetrated.
Trong các từ như tưởng là bệnh (saññā rogo) v.v., bệnh theo nghĩa gây đau khổ, ung nhọt theo nghĩa có lỗi lầm, mũi tên theo nghĩa đâm vào.
Āgatiṃ vā gatiṃ vā tiādīsu paṭisandhivasena āgatiṃ, cutivasena gatiṃ, cavanavasena cutiṃ, upapajjanavasena upapattiṃ, punappunaṃ uppajjitvā aparāparaṃ vaḍḍhanavasena vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ.
In the phrases “coming or going” (Āgatiṃ vā gatiṃ vā) and so on, “coming” (āgatiṃ) is in the sense of rebirth-linking, “going” (gatiṃ) in the sense of passing away, “passing away” (cutiṃ) in the sense of falling away, “rebecoming” (upapattiṃ) in the sense of reappearing, and “growth, increase, fullness” (vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ) in the sense of appearing again and again and developing further and further.
Trong các từ như sự đến hay sự đi (āgatiṃ vā gatiṃ vā) v.v., sự đến theo nghĩa tái sinh, sự đi theo nghĩa tử vong, sự chết theo nghĩa hoại diệt, sự tái sinh theo nghĩa được sinh ra, sự tăng trưởng, sự phát triển, sự bành trướng theo nghĩa liên tục sinh ra và phát triển hết lần này đến lần khác.
Kāmañca catuvokārabhave rūpaṃ vināpi viññāṇassa pavatti atthi, sese pana tayo khandhe vinā natthi.
Although it is possible for consciousness to exist in a four-constituent existence without form, it does not exist without the remaining three aggregates.
Mặc dù trong tứ uẩn hữu, thức có thể tồn tại mà không có sắc, nhưng trong các uẩn còn lại, nó không thể tồn tại mà không có ba uẩn kia.
Ayaṃ pana pañho pañcavokārabhavavasena kathito.
This question, however, is stated in reference to a five-constituent existence.
Tuy nhiên, vấn đề này được nói đến theo nghĩa ngũ uẩn hữu.
Pañcavokāre hi ettake khandhe vinā viññāṇassa pavatti nāma natthi.
For in a five-constituent existence, consciousness does not exist without these aggregates.
Thật vậy, trong ngũ uẩn hữu, không có sự tồn tại của thức mà không có các uẩn đó.
Vitaṇḍavādī panettha ‘‘aññatra rūpātiādivacanato arūpabhavepi rūpaṃ, asaññābhave ca viññāṇaṃ atthi, tathā nirodhasamāpannassā’’ti vadati.
Here, a sophist (vitaṇḍavādī) states that “from the words ‘apart from form’ and so on, form also exists in a formless existence, and consciousness in a non-percipient existence, and likewise for one who has attained cessation.”
Ở đây, người biện luận (vitaṇḍavādī) nói rằng “từ câu ‘ngoại trừ sắc’ v.v., trong vô sắc hữu cũng có sắc, và trong vô tưởng hữu cũng có thức, cũng như đối với người nhập diệt thọ tưởng định”.
So vattabbo – byañjanacchāyāya ce atthaṃ paṭibāhasi, āgatiṃ vātiādivacanato taṃ viññāṇaṃ pakkhidvipadacatuppadā viya uppatitvāpi gacchati, padasāpi gacchati, govisāṇavalliādīni viya ca vaḍḍhatīti āpajjati.
He should be told: “If you refute the meaning by the mere shadow of words, then from the words ‘coming or going’ and so on, that consciousness would also fly and go like two-footed and four-footed birds, and go by foot, and grow like cows’ horns and creepers.”
Người đó nên được nói rằng: “Nếu ông bác bỏ ý nghĩa bằng cách bám vào bóng dáng của từ ngữ, thì từ câu ‘sự đến’ v.v., thức đó cũng đến bằng cách bay như chim hai chân, bốn chân, cũng đến bằng cách đi bộ, và cũng tăng trưởng như rễ cây sừng bò v.v. thì điều đó sẽ xảy ra”.
Ye ca bhagavatā anekasatesu suttesu tayo bhavā vuttā, te arūpabhavassa abhāvā dveva āpajjanti.
And the three existences taught by the Blessed One in hundreds of suttas would become only two due to the absence of a formless existence.
Và ba cõi được Đức Thế Tôn nói đến trong hàng trăm kinh điển sẽ trở thành hai cõi do sự không tồn tại của vô sắc hữu.
Tasmā mā evaṃ avaca, yathā vuttamatthaṃ dhārehīti.
Therefore, do not speak thus; grasp the meaning as stated.
Vì vậy, đừng nói như vậy, hãy ghi nhớ ý nghĩa đã được nói đến.
24. Tatrāti aṭṭhasu nevasaññīnāsaññīvādesu bhummaṃ.
24. “Therein” (Tatrā) is the locative case in reference to the eight views of neither-perception-nor-non-perception.
24. Trong đó nghĩa là trong tám trường hợp phi tưởng phi phi tưởng xứ.
Idhāpi rūpiṃ vātiādīni vuttanayeneva veditabbāni.
Here too, “having form” (rūpiṃ vā) and so on should be understood in the stated manner.
Ở đây, các từ ngữ như sắc tướng (rūpiṃ vā) v.v. cũng cần được hiểu theo cách đã nói.
Asaññā sammohoti nissaññabhāvo nāmesa sammohaṭṭhānaṃ.
“Non-perception is delusion” (Asaññā sammoho) means that the state of non-perception is indeed a state of delusion.
Vô tưởng là sự mê muội nghĩa là trạng thái không có tưởng chính là nguyên nhân của sự mê muội sâu sắc.
Yo hi kiñci na jānāti, taṃ asaññī esoti vadanti.
For people say of one who knows nothing, “This one is non-percipient.”
Thật vậy, người nào không biết gì, người ta gọi đó là vô tưởng.
Diṭṭhasutamutaviññātabbasaṅkhāramattenāti diṭṭhaviññātabbamattena sutaviññātabbamattena mutaviññātabbamattena.
“By the mere aggregate of what is seen, heard, sensed, and cognized” (Diṭṭhasutamutaviññātabbasaṅkhāramattenā) means by the mere extent of what is seen and cognized, by the mere extent of what is heard and cognized, by the mere extent of what is sensed and cognized.
Chỉ bằng các hành được thấy, được nghe, được ngửi, được nếm, được xúc chạm, được biết nghĩa là chỉ bằng sự tồn tại của tưởng biết các đối tượng được thấy, được nghe, được ngửi, được nếm, được xúc chạm.
Ettha ca vijānātīti viññātabbaṃ, diṭṭhasutamutaviññātabbamattena pañcadvārikasaññāpavattimattenāti ayañhi ettha attho.
Here, "that which cognizes" (vijānātīti) is "to be cognized" (viññātabbaṃ), so the meaning here is "by the mere extent of the arising of perceptions at the five sense doors, which are seen, heard, sensed, and cognized."
Ở đây, "biết" là "được biết", ý nghĩa ở đây là chỉ bằng sự tồn tại của tưởng phát sinh ở năm cửa giác quan, tức là chỉ bằng sự tồn tại của tưởng được thấy, được nghe, được ngửi, được nếm, được xúc chạm.
Saṅkhāramattenāti oḷārikasaṅkhārapavattimattenāti attho.
“By the mere aggregate of formations” (Saṅkhāramattenā) means by the mere extent of the arising of gross formations.
Chỉ bằng các hành nghĩa là chỉ bằng sự tồn tại của các hành thô thiển.
Etassa āyatanassāti etassa nevasaññānāsaññāyatanassa.
“Of this attainment” (Etassa āyatanassā) means of this āyatana of neither-perception-nor-non-perception (nevasaññānāsaññāyatanassa).
Của xứ này nghĩa là của phi tưởng phi phi tưởng xứ này.
Upasampadanti paṭilābhaṃ.
“Acquisition” (Upasampadaṃ) means obtaining.
Sự thành tựu nghĩa là sự đạt được.
Byasanaṃ hetanti vināso hesa, vuṭṭhānaṃ hetanti attho.
“This is a calamity” (Byasanaṃ hetaṃ) means this is destruction; the meaning is this is rising up from it.
Điều đó là sự hủy hoại nghĩa là đó là sự hủy diệt, đó là sự xuất ly.
Pañcadvārikasaññāpavattañhi oḷārikasaṅkhārapavattaṃ vā appavattaṃ katvā taṃ samāpajjitabbaṃ.
For one should attain that jhāna by making the arising of perceptions at the five doors or the arising of gross formations to cease.
Thật vậy, sự tồn tại của tưởng ở năm cửa giác quan, hay sự tồn tại của các hành thô thiển, cần phải được làm cho không tồn tại để nhập định đó.
Tassa pana pavattena tato vuṭṭhānaṃ hotīti dasseti.
But it shows that by the arising of those, there is a rising up from that jhāna.
Nhưng với sự tồn tại của chúng, sự xuất ly khỏi định đó xảy ra, điều này được chỉ ra.
Saṅkhārasamāpattipattabbamakkhāyatīti oḷārikasaṅkhārapavattiyā pattabbanti na akkhāyati.
“It is not declared to be attainable by the attainment of formations” (Saṅkhārasamāpattipattabbamakkhāyatīti) means it is not declared to be attainable by the arising of gross formations.
Không được nói là đạt được bằng sự nhập định của các hành nghĩa là không được nói là đạt được bằng sự tồn tại của các hành thô thiển.
Saṅkhārāvasesasamāpattipattabbanti saṅkhārānaṃyeva avasesā bhāvanāvasena sabbasukhumabhāvaṃ pattā saṅkhārā, tesaṃ pavattiyā etaṃ pattabbanti attho.
“Attainable by the attainment of residual formations” (Saṅkhārāvasesasamāpattipattabbaṃ) means that the remaining formations, which have reached the most subtle state through development, are the formations, and by their arising, this (jhāna) is attainable. This is the meaning.
Được đạt đến bằng sự nhập định của các hành còn lại nghĩa là các hành còn lại, đã đạt đến trạng thái vi tế nhất do sự tu tập, sự tồn tại của chúng là điều này được đạt đến, đó là ý nghĩa.
Evarūpesu hi saṅkhāresu pavattesu etaṃ pattabbaṃ nāma hoti.
For when such formations arise, this (jhāna) becomes attainable.
Thật vậy, khi các hành như vậy tồn tại, điều này được gọi là đạt được.
Tayidanti taṃ idaṃ etaṃ sukhumampi samānaṃ saṅkhataṃ saṅkhatattā ca oḷārikaṃ.
“This indeed” (Tayidaṃ) means this, even though subtle, is conditioned, and being conditioned, it is gross.
Điều này nghĩa là điều này, dù vi tế, vẫn là hữu vi, và vì là hữu vi nên nó là thô thiển.
25. Tatrāti sattasu ucchedavādesu bhummaṃ.
25. “Therein” (Tatrā) is the locative case in reference to the seven views of annihilationism.
25. Trong đó nghĩa là trong bảy trường hợp đoạn kiến.
Uddhaṃ saranti uddhaṃ vuccati anāgatasaṃsāravādo, anāgataṃ saṃsāravādaṃ sarantīti attho.
“They recall the future” (Uddhaṃ saranti) means “uddhaṃ” refers to the future cycle of existence, and they recall the future cycle of existence. This is the meaning.
Nhớ đến điều trên nghĩa là "trên" có nghĩa là quan điểm về luân hồi vị lai, ý nghĩa là nhớ đến quan điểm về luân hồi vị lai.
Āsattiṃyeva abhivadanti lagganakaṃyeva vadanti.
“They declare attachment itself” (Āsattiṃyeva abhivadanti) means they speak of clinging itself.
Chỉ nói về sự chấp thủ nghĩa là chỉ nói về sự bám víu.
‘‘Āsatta’’ntipi pāṭho, taṇhaṃyeva vadantīti attho.
The reading is also “āsattaṃ”, meaning they speak of craving itself. This is the meaning.
Cũng có bản đọc là “āsattaṃ”, nghĩa là chỉ nói về ái dục.
Iti pecca bhavissāmāti evaṃ pecca bhavissāma.
“Thus, having passed away, we shall be” (Iti pecca bhavissāmā) means “Thus, having passed away, we shall be.”
Sau khi chết, chúng ta sẽ trở thành như vậy nghĩa là sau khi chết, chúng ta sẽ trở thành như vậy.
Khattiyā bhavissāma, brāhmaṇā bhavissāmāti evamettha nayo netabbo.
“We shall be khattiyas, we shall be brahmins”—this is how the method should be applied here.
Chúng ta sẽ trở thành Sát-đế-lợi, chúng ta sẽ trở thành Bà-la-môn, cách hiểu này cần được áp dụng ở đây.
Vāṇijūpamā maññeti vāṇijūpamā viya vāṇijapaṭibhāgā vāṇijasadisā mayhaṃ upaṭṭhahanti.
“I think they are like merchants” (Vāṇijūpamā maññe) means they appear before me like merchants, similar to merchants, resembling merchants.
Tôi nghĩ họ giống như thương gia nghĩa là họ giống như thương gia, tương tự như thương gia, giống như thương gia, họ hiện hữu trong trí tuệ của tôi.
Sakkāyabhayāti sakkāyassa bhayā.
“From fear of the existing body” (Sakkāyabhayā) means from fear of the existing body.
Vì sợ hãi thân kiến nghĩa là vì sợ hãi thân kiến.
Te hi yatheva ‘‘cattāro kho, mahārāja, abhayassa bhāyanti.
For just as, “Maharaja, these four fear the fearless.
Thật vậy, họ sợ hãi thân kiến giống như “Này Đại vương, có bốn loài sợ hãi sự không sợ hãi.
Katame cattāro?
Which four?
Bốn loài nào?
Gaṇḍuppādo kho, mahārāja, bhayā pathaviṃ na khādati ‘mā pathavī khiyī’ti, konto kho, mahārāja, ekapādena tiṭṭhati ‘mā pathavī osīdī’ti, kikī kho, mahārāja, uttānā seti ‘mā ambhā undriyī’ti, brāhmaṇadhammiko kho, mahārāja, brahmacariyaṃ na carati ‘mā loko ucchijjī’ti ime cattāro abhayassa bhāyanti, evaṃ sakkāyassa bhāyanti’’.
Maharaja, the earthworm does not eat the earth out of fear, thinking ‘May the earth not be exhausted!’ Maharaja, the crane stands on one leg, thinking ‘May the earth not sink down!’ Maharaja, the francolin sleeps on its back, thinking ‘May the sky not fall!’ Maharaja, the brahmin who practices Dhamma does not live the holy life, thinking ‘May the world not be annihilated!’ These four fear the fearless. In the same way, they fear the existing body.”
Này Đại vương, con giun đất không ăn đất vì sợ rằng ‘đất sẽ cạn kiệt’, con cò không đứng bằng một chân vì sợ rằng ‘đất sẽ sụt lún’, con gà rừng không ngủ ngửa vì sợ rằng ‘mây sẽ rơi xuống’, và Bà-la-môn theo pháp không sống phạm hạnh vì sợ rằng ‘thế gian sẽ bị đoạn diệt’; bốn loài này sợ hãi sự không sợ hãi, cũng vậy, họ sợ hãi thân kiến”.
Sakkāyaparijegucchāti tameva tebhūmakasaṅkhātaṃ sakkāyaṃ parijigucchamānā.
“Detesting the existing body” (Sakkāyaparijegucchā) means detesting that very existing body, which consists of the three realms.
Chán ghét thân kiến nghĩa là chán ghét thân kiến, tức là năm uẩn trong ba cõi.
Sā gaddulabaddhoti daṇḍake rajjuṃ pavesetvā baddhasunakho.
Sā gaddulabaddho means a dog tied by inserting a rope into a stick.
Sā gaddulabaddho nghĩa là con chó bị cột bằng cách xỏ dây vào cây gậy.
Evamevimeti ettha daḷhatthambho viya khīlo viya ca tebhūmakadhammasaṅkhāto sakkāyo daṭṭhabbo, sā viya diṭṭhigatiko, daṇḍako viya diṭṭhi, rajju viya taṇhā, gaddulena bandhitvā thambhe vā khīle vā upanibaddhasunakhassa attano dhammatāya chinditvā gantuṃ asamatthassa anuparidhāvanaṃ viya diṭṭhigatikassa diṭṭhidaṇḍake pavesitāya taṇhārajjuyā bandhitvā sakkāye upanibaddhassa anuparidhāvanaṃ veditabbaṃ.
In the passage starting with Evamevime, the sakkāya, which consists of the phenomena of the three realms, should be understood as a firm pillar or a post; the person holding to wrong views (diṭṭhigatiko) is like the dog; the wrong view (diṭṭhi) is like the stick; craving (taṇhā) is like the rope. Just as a dog tied by a rope to a pillar or a post, being unable to break free and go according to its nature, runs around, so too should the running around of a person holding to wrong views be understood, being tied by the rope of craving (taṇhā-rajju), which is inserted into the stick of wrong view (diṭṭhi-daṇḍaka), and bound to the sakkāya.
Evamevime ở đây, cần hiểu rằng thân kiến (sakkāya) được ví như một cây cột vững chắc hoặc một cọc buộc, các người có tà kiến (diṭṭhigatiko) được ví như con chó, tà kiến (diṭṭhi) được ví như cây gậy, tham ái (taṇhā) được ví như sợi dây. Giống như con chó bị cột bằng một sợi dây vào cột hoặc cọc, không thể tự mình thoát ra và cứ chạy vòng quanh, thì người có tà kiến bị trói buộc vào thân kiến bởi sợi dây tham ái và cứ chạy vòng quanh trong thân kiến.
26. Imāneva pañcāyatanānīti imāneva pañca kāraṇāni.
26. Imāneva pañcāyatanānī means these five reasons.
26. Imāneva pañcāyatanāni nghĩa là chính năm điều này.
Iti mātikaṃ ṭhapentenapi pañceva ṭhapitāni, nigamentenapi pañceva nigamitāni, bhājentena pana cattāri bhājitāni.
Thus, the Master, in laying down the matrix, laid down only five, and in concluding, he concluded only five. But in explaining, he explained four.
Như vậy, khi đặt ra phần đầu (mātikaṃ), chỉ có năm điều được đặt ra; khi kết thúc (nigamentena), cũng chỉ có năm điều được kết thúc; nhưng khi phân chia (bhājentena), lại có bốn điều được phân chia.
Diṭṭhadhammanibbānaṃ kuhiṃ paviṭṭhanti.
Where does the view of Nibbāna in this very life (diṭṭhadhammanibbāna) enter?
Vậy Niết-bàn hiện tại (diṭṭhadhammanibbānaṃ) đã đi vào đâu?
Ekattanānattavasena dvīsu padesu paviṭṭhanti veditabbaṃ.
It should be understood that it enters into two sections, namely, that of unity and that of diversity.
Cần hiểu rằng nó đã đi vào hai phần là "nhất thể" (ekatta) và "dị thể" (nānatta).
27. Evañca catucattālīsa aparantakappike dassetvā idāni aṭṭhārasa pubbantakappike dassetuṃ santi, bhikkhavetiādimāha.
27. After thus showing the forty-four views concerning the future (aparantakappika), now, to show the eighteen views concerning the past (pubbantakappika), the Buddha said the passage beginning with Santi, bhikkhave.
27. Sau khi trình bày bốn mươi bốn loại chấp thủ về tương lai (aparantakappike), bây giờ để trình bày mười tám loại chấp thủ về quá khứ (pubbantakappike), Đức Phật đã nói câu Santi, bhikkhave (Này các Tỳ-khưu, có những...)
Tattha atītakoṭṭhāsasaṅkhātaṃ pubbantaṃ kappetvā vikappetvā gaṇhantīti pubbantakappikā.
Therein, pubbantakappikā are those who speculate and specifically grasp the past portion, which is called the ancient portion.
Ở đây, pubbantakappikā là những người chấp thủ và phân biệt quá khứ, tức là phần đã qua.
Pubbantakappo vā etesaṃ atthīti pubbantakappikā.
Or, they are pubbantakappikā because they have the view of the past (pubbantakappo).
Hoặc pubbantakappikā là những người có sự chấp thủ về quá khứ.
Evaṃ sesampi pubbe vuttappakāraṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
Similarly, the rest, such as pubbantānudiṭṭhi, should be understood in the same way as described previously.
Tương tự, những điều còn lại đã được nói trước đây cũng cần được hiểu theo cách đã nói.
Sassato attā ca loko cāti rūpādīsu aññataraṃ attāti ca lokoti ca gahetvā sassato amaro nicco dhuvoti abhivadanti.
Sassato attā ca loko cāti: Taking one of the rūpa, etc., as self (attā) and as world (loka), they assert that it is eternal, immortal, permanent, and lasting.
Sassato attā ca loko cā (Tự ngã và thế giới là thường hằng) nghĩa là họ chấp thủ một trong các uẩn như sắc, v.v., là tự ngã và thế giới, rồi tuyên bố rằng nó là thường hằng, bất tử, vĩnh cửu, kiên cố.
Yathāha ‘‘rūpaṃ attā ceva loko ca sassato cāti attānañca lokañca paññapentī’’ti vitthāro.
As it is said, "They assert the self and the world, saying 'form is self and world and eternal'." This is the detailed explanation.
Như đã nói chi tiết: “Họ tuyên bố sắc là tự ngã và thế giới, là thường hằng, và họ tuyên bố tự ngã và thế giới như vậy.”
Asassatādīsupi eseva nayo.
The same method applies to views like asassata (non-eternal) and so forth.
Đối với các trường hợp như vô thường, v.v., cũng theo cách này.
Ettha ca paṭhamavādena cattāro sassatavādā vuttā, dutiyavādena satta ucchedavādā.
Here, by the first assertion, four eternalist views (sassatavāda) are stated; by the second assertion, seven annihilationist views (ucchedavāda) are stated.
Ở đây, với lập luận thứ nhất, bốn loại thường kiến đã được nói đến; với lập luận thứ hai, bảy loại đoạn kiến đã được nói đến.
Nanu cete heṭṭhā āgatā, idha kasmā puna gahitāti.
But these have already appeared earlier; why are they taken up again here?
Chẳng phải những điều này đã được đề cập ở dưới rồi sao, tại sao lại được đề cập lại ở đây?
Heṭṭhā tattha tattha mato tattha tattheva ucchijjatīti dassanatthaṃ āgatā.
Earlier, they appeared to show that a person, having died in one state, is annihilated in that very state.
Ở dưới, chúng được đề cập để chỉ ra rằng tự ngã chết ở đâu thì bị đoạn diệt ở đó.
Idha pana pubbenivāsalābhī diṭṭhigatiko atītaṃ passati, na anāgataṃ, tassa evaṃ hoti ‘‘pubbantato āgato attā idheva ucchijjati, ito paraṃ na gacchatī’’ti imassatthassa dassanatthaṃ gahitā.
Here, however, the person holding wrong views (diṭṭhigatiko) who has gained the knowledge of past lives (pubbenivāsalābhī) sees the past, not the future. To him it occurs, "The self (attā) that has come from the past is annihilated right here; it does not go beyond this." They are taken up to show this meaning.
Còn ở đây, chúng được đề cập để chỉ ra rằng người có tà kiến, nhờ có ký ức về đời trước, thấy được quá khứ chứ không thấy được tương lai, và người ấy nghĩ: “Tự ngã đến từ quá khứ sẽ bị đoạn diệt ngay tại đây, không đi xa hơn từ đây.”
Tatiyavādena cattāro ekaccasassatavādā vuttā, catutthavādena cattāro amarāvikkhepikā vuttā.
By the third assertion, four partially eternalist views (ekaccasassatavāda) are stated; by the fourth assertion, four "eel-wriggler" views (amarāvikkhepika) are stated.
Với lập luận thứ ba, bốn loại thường kiến một phần đã được nói đến; với lập luận thứ tư, bốn loại bất định kiến đã được nói đến.
Antavāti sapariyanto paricchinno parivaṭumo.
Antavā means bounded, delimited, circular.
Antavā nghĩa là có giới hạn, bị giới hạn, có chu vi.
Avaḍḍhitakasiṇassa taṃ kasiṇaṃ attāti ca lokoti ca gahetvā evaṃ hoti.
To a person whose kasiṇa meditation has not been developed, taking that kasiṇa as self (attā) and world (loka), such a view arises.
Một người chưa phát triển kasiṇa sẽ chấp thủ kasiṇa đó là tự ngã và thế giới, và có quan điểm như vậy.
Dutiyavādo vaḍḍhitakasiṇassa vasena vutto, tatiyavādo tiriyaṃ vaḍḍhetvā uddhamadho avaḍḍhitakasiṇassa, catutthavādo takkivasena vutto.
The second assertion is stated based on a person whose kasiṇa has been developed; the third assertion for a person whose kasiṇa has been developed horizontally but not upwards or downwards; the fourth assertion is stated based on speculation (takka).
Luận điểm thứ hai được nói đến theo cách của người đã phát triển kasiṇa; luận điểm thứ ba là của người đã phát triển kasiṇa theo chiều ngang nhưng chưa phát triển theo chiều dọc (trên và dưới); luận điểm thứ tư được nói đến theo cách của người suy đoán.
Anantaracatukkaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
The next four (views) are as already stated below.
Bốn luận điểm tiếp theo cũng giống như cách đã nói ở dưới.
Ekantasukhīti nirantarasukhī.
Ekantasukhī means continuously happy.
Ekantasukhī nghĩa là người chỉ có hạnh phúc liên tục.
Ayaṃ diṭṭhi lābhījātissaratakkīnaṃ vasena uppajjati.
This view arises by way of one who has gained (knowledge of past lives), one who remembers past existences (jātissara), and one who speculates (takkī).
Tà kiến này phát sinh nơi những người có thần thông, có khả năng nhớ lại các kiếp sống và những người suy đoán.
Lābhino hi pubbenivāsañāṇena khattiyādikule ekantasukhameva attano jātiṃ anussarantassa evaṃ diṭṭhi uppajjati.
Indeed, for one who has gained (past knowledge) (lābhino), recalling one's birth as being solely happy in a royal or similar family through the knowledge of past lives (pubbenivāsañāṇa), such a view arises.
Người có thần thông, nhờ túc mạng trí, nhớ lại kiếp sống của mình trong các gia đình quý tộc, v.v., chỉ toàn là hạnh phúc, thì tà kiến như vậy phát sinh.
Tathā jātissarassa paccuppannaṃ sukhamanubhavato atītāsu sattasu jātīsu tādisameva attabhāvaṃ anussarantassa.
Similarly, for one who remembers past existences (jātissarassa), experiencing present happiness, recalling such a state of being in seven past lives.
Tương tự, người nhớ lại các kiếp sống, đang trải nghiệm hạnh phúc hiện tại, nhớ lại rằng trong bảy kiếp quá khứ, mình cũng có một thân thể tương tự, thì tà kiến như vậy phát sinh.
Takkissa pana idha sukhasamaṅgino ‘‘atītepāhaṃ evameva ahosi’’nti takkeneva uppajjati.
But for one who speculates (takkissa), such a view arises merely by speculating, "I was just like this in the past too," when experiencing happiness in the present.
Còn đối với người suy đoán, tà kiến này phát sinh do suy đoán rằng: “Trong quá khứ, ta cũng đã từng hạnh phúc như vậy,” khi đang trải nghiệm hạnh phúc trong hiện tại.
Ekantadukkhīti ayaṃ diṭṭhi lābhino nuppajjati.
Ekantadukkhīti: This view does not arise for one who has gained (past knowledge).
Ekantadukkhī (chỉ toàn là khổ) – tà kiến này không phát sinh nơi người có thần thông.
So hi ekanteneva idha jhānasukhena sukhī hoti.
Indeed, such a person is solely happy in this present life with the happiness of jhāna.
Vì người ấy chỉ toàn là hạnh phúc với niềm vui thiền định ở đây.
Idha dukkhena phuṭṭhassa pana jātissarassa takkisseva ca sā uppajjati.
However, this (view) arises only for one who remembers past existences (jātissarassa) and one who speculates (takkisseva ca) when touched by suffering in this present life.
Nhưng tà kiến ấy phát sinh nơi người nhớ lại các kiếp sống và người suy đoán đang bị khổ đau trong hiện tại.
Tatiyā idha vokiṇṇasukhadukkhānaṃ sabbesampi tesaṃ uppajjati, tathā catutthā diṭṭhi.
The third (view) arises for all those who experience mixed happiness and suffering in this life, and so does the fourth view.
Tà kiến thứ ba phát sinh nơi tất cả những người trải nghiệm cả hạnh phúc và khổ đau lẫn lộn ở đây; tà kiến thứ tư cũng vậy.
Lābhino hi idāni catutthajjhānavasena adukkhamasukhassa, pubbe catutthajjhānikameva brahmalokaṃ anussarantassa.
For one who has gained (past knowledge) (lābhino), it arises now as the feeling of neither pain nor pleasure by means of the fourth jhāna, recalling the Brahmā-world as being solely of the fourth jhāna in the past.
Đối với người có thần thông, hiện tại đang trải nghiệm vô khổ vô lạc nhờ thiền thứ tư, và nhớ lại cõi Phạm thiên chỉ có thiền thứ tư trong quá khứ.
Jātissarassāpi paccuppanne majjhattassa, anussarantassāpi majjhattabhūtaṭṭhānameva anussarantassa, takkinopi paccuppanne majjhattassa, atītepi evaṃ bhavissatīti takkeneva gaṇhantassa esā diṭṭhi uppajjati.
Similarly, for one who remembers past existences (jātissarassāpi), being indifferent in the present, recalling also only the state of being indifferent; and for one who speculates (takkinopi), being indifferent in the present, this view arises by merely grasping through speculation that it must have been so in the past too.
Đối với người nhớ lại các kiếp sống, hiện tại đang ở trạng thái trung tính, và nhớ lại những nơi chốn chỉ toàn là trung tính. Đối với người suy đoán, hiện tại đang ở trạng thái trung tính, và chấp thủ rằng trong quá khứ cũng sẽ như vậy, thì tà kiến này phát sinh.
Ettāvatā cattāro sassatavādā, cattāro ekaccasassatikā, cattāro antānantikā, cattāro amarāvikkhepikā, dve adhicca-samuppannikāti aṭṭhārasapi pubbantakappikā kathitā honti.
Thus far, the eighteen pubbantakappika views, namely, four eternalist views (sassatavāda), four partially eternalist views (ekaccasassatika), four views of finite and infinite (antānantika), four "eel-wriggler" views (amarāvikkhepika), and two views of fortuitous origination (adhiccasamuppannika), have been stated.
Như vậy, bốn loại thường kiến, bốn loại thường kiến một phần, bốn loại kiến về hữu biên và vô biên, bốn loại bất định kiến, và hai loại vô nhân duyên kiến — tổng cộng mười tám loại chấp thủ về quá khứ đã được trình bày.
28. Idāni diṭṭhuddhāraṃ uddharanto tatra, bhikkhavetiādimāha.
28. Now, extracting the essence of wrong views (diṭṭhuddhāra), the Buddha spoke the passage beginning with Tatra, bhikkhave.
28. Bây giờ, để loại bỏ các tà kiến, Đức Phật đã nói câu Tatra, bhikkhave (Này các Tỳ-khưu, trong số đó...).
Tattha paccattaṃyeva ñāṇanti paccakkhañāṇaṃ.
Therein, paccattaṃyeva ñāṇaṃ means direct knowledge.
Ở đây, paccattaṃyeva ñāṇaṃ nghĩa là trực giác (ñāṇa) trực tiếp.
Parisuddhanti nirupakkilesaṃ.
Parisuddhaṃ means undefiled.
Parisuddhaṃ nghĩa là không có phiền não.
Pariyodātanti pabhassaraṃ.
Pariyodātaṃ means radiant.
Pariyodātaṃ nghĩa là rực rỡ.
Sabbapadehi vipassanāñāṇaṃyeva kathitaṃ.
All these terms refer to vipassanā-ñāṇa (insight knowledge).
Tất cả các từ này đều chỉ nói về tuệ quán (vipassanāñāṇaṃ).
Saddhādayo hi pañca dhammā bāhirasamayasmimpi honti, vipassanāñāṇaṃ sāsanasmiṃyeva.
For the five qualities such as faith (saddhā), etc., exist even in external doctrines, but insight knowledge (vipassanāñāṇa) exists only in the Dispensation.
Vì năm pháp như tín, v.v., cũng có trong các giáo phái bên ngoài, nhưng tuệ quán chỉ có trong Giáo Pháp này mà thôi.
Tattha ñāṇabhāgamattameva pariyodapentīti mayamidaṃ jānāmāti evaṃ tattha ñāṇakoṭṭhāsaṃ otārentiyeva.
Tattha ñāṇabhāgamattameva pariyodapentīti means "We know this," thus only introducing a portion of knowledge there.
Tattha ñāṇabhāgamattameva pariyodapentī nghĩa là họ chỉ đưa phần tri kiến của mình vào đó, nói rằng: “Chúng tôi biết điều này.”
Upādānamakkhāyatīti na taṃ ñāṇaṃ, micchādassanaṃ nāmetaṃ, tasmā tadapi tesaṃ bhavantānaṃ diṭṭhupādānaṃ akkhāyatīti attho.
Upādānamakkhāyatīti: That is not knowledge; this is called wrong view. Therefore, even that is declared to be the clinging to wrong view (diṭṭhupādāna) for those venerable ones. This is the meaning.
Upādānamakkhāyatī nghĩa là đó không phải là tri kiến, đó gọi là tà kiến. Do đó, điều đó cũng được gọi là chấp thủ tà kiến đối với các vị ấy.
Athāpi taṃ jānanamattalakkhaṇattā ñāṇabhāgamattameva, tathāpi tassa dassanassa anupātivattanato upādānapaccayato ca upādānameva.
Or, although that is merely a portion of knowledge due to its characteristic of merely knowing, yet, because of not transcending that view and because it is a condition for clinging, it is indeed clinging (upādāna).
Hoặc mặc dù đó chỉ là phần tri kiến do có đặc tính chỉ là sự biết, nhưng vì không vượt qua được cái thấy đó và vì là nhân duyên của chấp thủ, nên nó vẫn là chấp thủ.
Tadupātivattoti taṃ diṭṭhiṃ atikkanto.
Tadupātivattoti means one who has transcended that view (diṭṭhi).
Tadupātivatto nghĩa là người đã vượt qua tà kiến đó.
Ettāvatā cattāro sassatavādā, cattāro ekaccasassatikā, cattāro antānantikā, cattāro amarāvikkhepikā, dve adhiccasamuppannikā, soḷasa saññīvādā, aṭṭha asaññīvādā, aṭṭha nevasaññīnāsaññīvādā, satta ucchedavādā, pañca diṭṭhadhammanibbānavādāti brahmajāle āgatā dvāsaṭṭhipi diṭṭhiyo kathitā honti.
Thus far, the sixty-two wrong views that appear in the Brahmajāla Sutta, namely, four eternalist views, four partially eternalist views, four views of finite and infinite, four "eel-wriggler" views, two views of fortuitous origination, sixteen views of perception (saññīvāda), eight views of non-perception (asaññīvāda), eight views of neither-perception-nor-non-perception (nevasaññīnāsaññīvāda), seven annihilationist views, and five views of Nibbāna in this very life, have been fully stated.
Như vậy, bốn loại thường kiến, bốn loại thường kiến một phần, bốn loại kiến về hữu biên và vô biên, bốn loại bất định kiến, hai loại vô nhân duyên kiến, mười sáu loại hữu tưởng kiến, tám loại vô tưởng kiến, tám loại phi hữu tưởng phi vô tưởng kiến, bảy loại đoạn kiến, và năm loại Niết-bàn hiện tại kiến — tổng cộng sáu mươi hai loại tà kiến đã được trình bày trong kinh Phạm Võng (Brahmajāla).
Brahmajāle pana kathite idaṃ suttaṃ akathitameva hoti.
However, if the Brahmajāla Sutta is stated, this Sutta (Pañcāyatanasutta) is not stated.
Tuy nhiên, khi kinh Phạm Võng được giảng, kinh này (Pañcāyatana) lại không được giảng.
Idha tato atirekāya sakkāyadiṭṭhiyā āgatattā.
Because in this Sutta, the sakkāya-diṭṭhi (identity view) is included in excess of that (Brahmajāla Sutta).
Vì ở đây, có thêm thân kiến (sakkāyadiṭṭhiyā) so với kinh đó.
Imasmiṃ pana kathite brahmajālaṃ kathitameva hoti.
But if this Sutta is stated, the Brahmajāla Sutta is considered stated.
Nhưng khi kinh này được giảng, kinh Phạm Võng đã được giảng rồi.
30. Idāni imā dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo uppajjamānā sakkāyadiṭṭhipamukheneva uppajjantīti dassetuṃ idha, bhikkhave, ekaccotiādimāha.
30. Now, to show that these sixty-two wrong views, when they arise, arise with sakkāya-diṭṭhi as their head, the Buddha spoke the passage beginning with Idha, bhikkhave, ekacco.
30. Bây giờ, để chỉ ra rằng sáu mươi hai loại tà kiến này khi phát sinh đều lấy thân kiến làm chủ đạo, Đức Phật đã nói câu Idha, bhikkhave, ekacco (Này các Tỳ-khưu, ở đây có một số...).
Tattha paṭinissaggāti pariccāgena.
Therein, paṭinissaggā means by relinquishment.
Ở đây, paṭinissaggā nghĩa là bằng sự từ bỏ.
Kāmasaṃyojanānaṃ anadhiṭṭhānāti pañcakāmaguṇataṇhānaṃ nissaṭṭhattā.
Kāmasaṃyojanānaṃ anadhiṭṭhānā means due to the renunciation of craving for the five sense pleasures.
Kāmasaṃyojanānaṃ anadhiṭṭhānā nghĩa là do đã từ bỏ tham ái đối với năm dục trần.
Pavivekaṃ pītinti sappītikajjhānadvayapītiṃ.
Pavivekaṃ pītiṃ means the joy of the two jhānas accompanied by joy (sappītikajjhāna).
Pavivekaṃ pītiṃ nghĩa là hỷ của hai thiền định có hỷ.
Nirujjhatīti jhānanirodhena nirujjhati.
Nirujjhatīti means it ceases with the cessation of jhāna.
Nirujjhatī nghĩa là diệt trừ do sự diệt trừ của thiền định.
Samāpattito pana vuṭṭhitassa niruddhā nāma hoti.
Indeed, for one who has emerged from that attainment, it is said to have ceased.
Tuy nhiên, đối với người đã xuất khỏi thiền định, thiền định được gọi là đã diệt trừ.
Yatheva hi ‘‘adukkhamasukhāya vedanāya nirodhā uppajjati nirāmisaṃ sukhaṃ, nirāmisasukhassa nirodhā uppajjati adukkhamasukhā vedanā’’ti ettha na ayamattho hoti – catutthajjhānanirodhā tatiyajjhānaṃ upasampajja viharatīti.
Just as in the passage, "With the cessation of feeling that is neither pain nor pleasure, non-sensual happiness arises; with the cessation of non-sensual happiness, feeling that is neither pain nor pleasure arises," this does not mean that with the cessation of the fourth jhāna, one enters and abides in the third jhāna.
Cũng như câu: “Do sự diệt trừ của thọ vô khổ vô lạc, lạc ly dục phát sinh; do sự diệt trừ của lạc ly dục, thọ vô khổ vô lạc phát sinh” – ở đây, điều này không có nghĩa là do sự diệt trừ của thiền thứ tư mà thiền thứ ba phát sinh và duy trì.
Ayaṃ panettha attho – catutthajjhānā vuṭṭhāya tatiyaṃ jhānaṃ samāpajjati, tatiyajjhānā vuṭṭhāya catutthaṃ jhānaṃ samāpajjatīti, evaṃsampadamidaṃ veditabbaṃ.
This is the meaning here: one rises from the fourth jhāna and enters the third jhāna; one rises from the third jhāna and enters the fourth jhāna. In this way, this analogy should be understood.
Đây là ý nghĩa: Xuất khỏi Tứ thiền, nhập Tam thiền; xuất khỏi Tam thiền, nhập Tứ thiền, cần phải hiểu sự hoàn thành này theo cách đó.
Uppajjati domanassanti hīnajjhānapariyādānakadomanassaṃ.
Domanassa arises means the mental pain (domanassa) that occurs with the decline or cessation of the jhāna.
Ưu phát sinh là ưu do sự suy thoái hoặc chấm dứt của thiền kém hơn.
Samāpattito vuṭṭhitacittassa pana kammanīyabhāvo kathito.
Furthermore, the workability of the mind that has emerged from attainment is explained.
Nhưng sự sẵn sàng hành động của tâm đã xuất khỏi thiền định đã được nói đến.
33. Anupādānohamasmīti niggahaṇo ahamasmi.
33. I am unattached means I am restrained.
33. Tôi không chấp thủ nghĩa là tôi không nắm giữ.
Nibbānasappāyanti nibbānassa sappāyaṃ upakārabhūtaṃ.
Conducive to Nibbāna means suitable for Nibbāna, helpful to Nibbāna.
Thích hợp Níp-bàn là điều thích hợp, hữu ích cho Níp-bàn.
Nanu ca maggadassanaṃ nāma sabbattha nikantiyā sukkhāpitāya uppajjati, kathametaṃ nibbānassa upakārapaṭipadā nāma jātanti, sabbattha anupādiyanavasena aggaṇhanavasena upakārapaṭipadā nāma jātaṃ.
Is it not true that the seeing of the path always arises when craving is dried up everywhere? How then does this become a path conducive to Nibbāna? It becomes a path conducive (to Nibbāna) through not clinging, through not grasping, in all things.
Chẳng phải sự thấy đạo phát sinh khắp nơi khi tham ái được làm khô cạn sao? Làm sao điều này lại trở thành con đường thực hành hữu ích cho Níp-bàn? Vì không chấp thủ, không nắm giữ khắp nơi, nên nó trở thành con đường thực hành hữu ích.
Abhivadatīti abhimānena upavadati.
Declares means speaks with conceit.
Tuyên bố là nói với sự kiêu mạn.
Pubbantānudiṭṭhinti aṭṭhārasavidhampi pubbantānudiṭṭhiṃ.
Regarding the past means all eighteen kinds of views regarding the past.
Kiến chấp về quá khứ là mười tám loại kiến chấp về quá khứ.
Aparantānudiṭṭhinti catucattārīsavidhampi aparantānudiṭṭhiṃ.
Regarding the future means all forty-four kinds of views regarding the future.
Kiến chấp về vị lai là bốn mươi bốn loại kiến chấp về vị lai.
Upādānamakkhāyatīti ahamasmīti gahaṇassa sakkāyadiṭṭhipariyāpannattā diṭṭhupādānaṃ akkhāyati.
Clinging is declared means clinging to views is declared, because the grasping "I am" is included in sakkāya-diṭṭhi.
Được gọi là chấp thủ là vì sự nắm giữ "tôi là" thuộc về thân kiến (sakkāyadiṭṭhi), nên được gọi là kiến chấp thủ (diṭṭhupādāna).
Ettha saṅkhārapaṭikkhepena nibbānaṃ dassitaṃ.
Here, Nibbāna is shown by the rejection of formations. But in this Sutta, it is shown by the rejection of the six sense-bases.
“Thức không thể thấy, vô biên, chiếu sáng khắp mọi nơi.”
Imasmiṃ pana sutte chaāyatanapaṭikkhepena dassitaṃ.
And elsewhere, unattached liberation is shown to be Nibbāna itself, but here it is the attainment of the fruit of Arahantship.
Ở đây, Níp-bàn được chỉ ra bằng cách phủ nhận các hành. Còn trong kinh này, nó được chỉ ra bằng cách phủ nhận sáu xứ.
Aññattha ca anupādāvimokkhoti nibbānameva dassitaṃ, idha pana arahattaphalasamāpatti.
And elsewhere, Nibbāna itself was taught by the Buddha as anupādāvimokkho (liberation without clinging); but here, it refers to the attainment of the fruition of Arahantship.
Ở chỗ khác, giải thoát không chấp thủ chỉ ra chính Níp-bàn, nhưng ở đây là nhập quả A-la-hán.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng khắp nơi.
34. Evaṃ me sutanti kintisuttaṃ.
34. Thus have I heard refers to the Kinti Sutta.
34. Tôi nghe như vầy là kinh Kinti.
Tattha pisinārāyanti evaṃnāmake maṇḍalapadese.
There, in Pisīnārā means in a circular region of that name.
Trong đó, tại Pisīnārā là tại vùng đất có tên như vậy.
Baliharaṇeti tasmiṃ vanasaṇḍe bhūtānaṃ baliṃ āharanti, tasmā so baliharaṇanti vutto.
In Baliharaṇa means that offerings are brought to the spirits in that forest grove, therefore it is called Baliharaṇa.
Tại Baliharaṇa là trong khu rừng đó, họ cúng dường cho các chúng sinh, vì vậy nó được gọi là Baliharaṇa.
Cīvarahetūti cīvarakāraṇā, cīvaraṃ paccāsīsamānoti attho.
For the sake of robes means for the purpose of robes, intending robes.
Vì y phục là vì lý do y phục, nghĩa là mong muốn y phục.
Itibhavābhavahetūti evaṃ imaṃ desanāmayaṃ puññakiriyavatthuṃ nissāya tasmiṃ tasmiṃ bhave sukhaṃ vedissāmīti dhammaṃ desetīti kiṃ tumhākaṃ evaṃ hotīti attho.
For the sake of this and future existences means, "Is it so for you, that having relied on this meritorious deed, which consists of the teaching, I shall experience happiness in each existence?"
Vì sự tái sinh này và sự tái sinh khác là nghĩa là: "Nương vào việc làm phước đức này, tôi sẽ hưởng lạc trong các kiếp sống khác nhau" — Đức Phật thuyết pháp như vậy, có phải các vị nghĩ như vậy không?
35. Cattāro satipaṭṭhānātiādayo sattatiṃsa bodhipakkhiyadhammā lokiyalokuttarāva kathitā.
35. The four foundations of mindfulness and so on refer to the thirty-seven factors of awakening (bodhipakkhiyadhammā), which are described as both worldly and supra-worldly.
35. Bốn niệm xứ và các pháp trợ bồ-đề ba mươi bảy chi phần khác được nói đến là thuộc thế gian và xuất thế gian.
Tatthāti tesu sattatiṃsāya dhammesu.
Therein means among those thirty-seven dhammas.
Trong đó là trong ba mươi bảy pháp ấy.
Siyaṃsūti bhaveyyuṃ.
Might be means they could be.
Có thể có là sẽ có.
Abhidhammeti visiṭṭhe dhamme, imesu sattatiṃsabodhipakkhiyadhammesūti attho.
In Abhidhamma means in the distinctive Dhamma, that is, in these thirty-seven factors of awakening.
Trong Vi diệu pháp là trong pháp thù thắng, nghĩa là trong ba mươi bảy pháp trợ bồ-đề này.
Tatra ceti idampi bodhipakkhiyadhammesveva bhummaṃ.
And there this also means referring to the factors of awakening.
Và trong đó điều này cũng là locative (thể sở tại) chỉ về các pháp trợ bồ-đề.
Atthato ceva nānaṃ byañjanato cāti ettha ‘‘kāyova satipaṭṭhānaṃ vedanāva satipaṭṭhāna’’nti vutte atthato nānaṃ hoti, ‘‘satipaṭṭhānā’’ti vutte pana byañjanato nānaṃ nāma hoti.
Difference in meaning and expression means that when it is said, "Body is the foundation of mindfulness, feeling is the foundation of mindfulness," there is a difference in meaning; but when it is said "foundations of mindfulness," there is a difference in expression.
Khác nhau về nghĩa và về văn tự – ở đây, khi nói "thân là niệm xứ, thọ là niệm xứ" thì có sự khác biệt về nghĩa; nhưng khi nói "niệm xứ" thì có sự khác biệt về văn tự.
Tadamināpīti taṃ tumhe imināpi kāraṇena jānāthāti atthañca byañjanañca samānetvā athassa ca aññathā gahitabhāvo byañjanassa ca micchā ropitabhāvo dassetabbo.
You also know this means that you should understand both the meaning and the expression by this reason, and the fact that the meaning was grasped differently and the expression was incorrectly applied should be demonstrated.
Và điều này là "các vị hãy biết điều đó bằng lý do này", và cần chỉ ra rằng nghĩa đã bị hiểu sai và văn tự đã bị gán sai.
Yo dhammo yo vinayoti ettha atthañca byañjanañca viññāpanakāraṇameva dhammo ca vinayo ca.
Which Dhamma, which Vinaya means that the Dhamma and Vinaya are just the reason for understanding both meaning and expression.
Pháp nào, Luật nào – ở đây, Pháp và Luật chính là nguyên nhân để hiểu nghĩa và văn tự.
37. Atthato hi kho sametīti satiyeva satipaṭṭhānanti gahitā.
37. Indeed, it agrees in meaning means that mindfulness itself is taken as the foundation of mindfulness.
37. Thật vậy, về nghĩa thì tương đồng là chỉ có niệm (sati) được chấp nhận là niệm xứ (satipaṭṭhāna).
Byañjanato nānanti kevalaṃ byañjanameva satipaṭṭhānoti vā satipaṭṭhānāti vā micchā ropetha.
Difference in expression means that you might falsely assert that the mere expression "mindfulness" or "foundations of mindfulness" is the Dhamma itself.
Khác nhau về văn tự là chỉ có văn tự, hoặc là 'sati' hoặc 'satipaṭṭhāna', bị gán sai.
Appamattakaṃ khoti suttantaṃ patvā byañjanaṃ appamattakaṃ nāma hoti.
Indeed, it is trifling means that when it comes to a Sutta, the expression is indeed trifling.
Thật ra rất ít là khi đến kinh điển, văn tự trở nên không đáng kể.
Parittamattaṃ dhanitaṃ katvā ropitepi hi nibbutiṃ pattuṃ sakkā hoti.
For even by taking a little hard consonant (dhanita) and asserting it, it is possible to attain Nibbāna.
Vì ngay cả khi một âm nặng (dhanita) được đặt sai một chút, vẫn có thể đạt đến Níp-bàn.
Tatridaṃ vatthu – vijayārāmavihāravāsī kireko khīṇāsavatthero dvinnaṃ bhikkhūnaṃ suttaṃ āharitvā kammaṭṭhānaṃ kathento – ‘‘samuddho samuddhoti, bhikkhave, assutavā puthujjano bhāsatī’’ti dhanitaṃ katvā āha.
In this regard, there is a story: It is said that an Arahant Elder residing in Vijayārāma Monastery, when teaching a meditation subject (kammaṭṭhāna) by quoting a Sutta to two bhikkhus, said, “O bhikkhus, the uninstructed ordinary person speaks of ‘samuddho, samuddho’ (the ocean, the ocean)” making a hard consonant sound (dhanita).
Trong đó có một câu chuyện: Được biết, một vị Trưởng lão A-la-hán trú tại tu viện Vijayārāma, khi giảng thiền đề cho hai tỳ-khưu bằng cách trích dẫn kinh, đã nói "Samuddho samuddhoti, bhikkhave, assutavā puthujjano bhāsatīti" (Này các tỳ-khưu, phàm phu vô văn tự nói 'biển, biển') với âm nặng.
Eko bhikkhu ‘‘samuddho nāma, bhante’’ti āha.
One bhikkhu said, "Venerable sir, it is ‘samuddo’ (the ocean), not ‘samuddho’ (with a hard 'ddh')."
Một tỳ-khưu nói: "Bạch Đại đức, là samuddoti (biển) với âm nhẹ."
Āvuso, samuddhoti vuttepi samuddoti vuttepi mayaṃ loṇasāgarameva jānāma, tumhe pana no atthagavesakā, byañjanagavesakā, gacchatha mahāvihāre paguṇabyañjanānaṃ bhikkhūnaṃ santike byañjanaṃ sodhāpethāti kammaṭṭhānaṃ akathetvāva uṭṭhāpesi.
The Elder replied, "Friends, whether 'samuddho' or 'samuddo' is said, we understand it to be the salty ocean. You, however, are not seekers of meaning, but seekers of expression. Go to the bhikkhus in the Mahāvihāra who are skilled in expressions, and have the expression clarified." Having said this, he sent them away without teaching the kammaṭṭhāna.
Vị Trưởng lão nói: "Này hiền giả, dù nói samuddhoti (âm nặng) hay samuddoti (âm nhẹ), chúng ta đều hiểu là biển mặn. Nhưng các vị không phải là người tìm kiếm nghĩa, mà là người tìm kiếm văn tự. Hãy đi đến Đại Tự viện, nơi có các tỳ-khưu thông thạo văn tự, và sửa lại văn tự." Nói vậy, ngài không giảng thiền đề nữa mà bảo họ đứng dậy.
So aparabhāge mahāvihāre bheriṃ paharāpetvā bhikkhusaṅghassa catūsu maggesu pañhaṃ kathetvāva parinibbuto.
Later, that Arahant Elder had a drum beaten in the Mahāvihāra, and after teaching the monastic Sangha about the four paths, he attained Parinibbāna.
Sau này, vị ấy đã đánh trống tại Đại Tự viện, giảng pháp cho Tăng đoàn về Tứ Thánh Đạo rồi nhập Đại Níp-bàn.
Evaṃ suttantaṃ patvā byañjanaṃ appamattakaṃ nāma hoti.
Thus, when it comes to a Sutta, the expression is indeed trifling.
Như vậy, khi đến kinh điển, văn tự trở nên không đáng kể.
39. Na codanāya taritabbanti na codanatthāya vegāyitabbaṃ.
39. One should not rush to admonish means one should not hasten for the sake of admonition.
39. Không nên vội vàng khiển trách nghĩa là không nên vội vã khiển trách.
Ekacco hi puggalo ‘‘nalāṭe te sāsapamattā piḷakā’’ti vutto ‘‘mayhaṃ nalāṭe sāsapamattaṃ piḷakaṃ passasi, attano nalāṭe tālapakkamattaṃ mahāgaṇḍaṃ na passasī’’ti vadati.
For some individual, when told, "You have a pimple the size of a mustard seed on your forehead," replies, "You see a pimple the size of a mustard seed on my forehead, but you don't see a huge tumor the size of a palm fruit on your own forehead."
Một người nào đó khi bị nói: "Trên trán của bạn có một mụn nhọt nhỏ bằng hạt cải", sẽ đáp: "Bạn thấy mụn nhọt nhỏ bằng hạt cải trên trán tôi, nhưng bạn không thấy cái bướu lớn bằng quả chà là trên trán của chính bạn sao?".
Tasmā puggalo upaparikkhitabbo.
Therefore, the person should be examined.
Vì vậy, cần phải xem xét kỹ người đó.
Adaḷhadiṭṭhīti anādānadiṭṭhī suṃsumāraṃ hadaye pakkhipanto viya daḷhaṃ na gaṇhāti.
Of unsteady view means a view that does not grasp firmly, like one who inserts a crocodile into the heart.
Kiến chấp không kiên cố là kiến chấp không nắm giữ chặt chẽ, giống như người bỏ cá sấu vào tim.
Upaghātoti caṇḍabhāvena vaṇaghaṭṭitassa viya dukkhuppatti.
Injury means the arising of suffering, like for one whose wound is struck with harshness.
Sự tổn hại là sự phát sinh đau khổ như vết thương bị chạm mạnh do tính hung bạo.
Suppaṭinissaggīti ‘‘kiṃ nāma ahaṃ āpanno, kadā āpanno’’ti vā ‘‘tvaṃ āpanno, tava upajjhāyo āpanno’’ti vā ekaṃ dve vāre vatvāpi ‘‘asukaṃ nāma asukadivase nāma, bhante, āpannattha, saṇikaṃ anussarathā’’ti saritvā tāvadeva vissajjeti.
Suppaṭinissaggī means that when one is asked, “‘What kind of offense have I committed, when did I commit it?’ or, ‘You have committed an offense, your preceptor has committed an offense,’” and even after being told once or twice, “‘Venerable sir, you committed such and such an offense on such and such a day; please recollect it slowly,’ he recollects and relinquishes it at that very time.
Suppaṭinissaggī (người dễ từ bỏ lỗi) nghĩa là: "Tôi đã phạm tội gì, phạm khi nào?" hoặc "Ông đã phạm tội, thầy tế độ của ông đã phạm tội" — dù đã nói một hai lần như vậy, nhưng khi được nhắc nhở: "Bạch Đại đức, Đại đức đã phạm tội ấy vào ngày ấy, xin Đại đức từ từ nhớ lại," thì liền nhớ ra và ngay lập tức từ bỏ lỗi.
Vihesāti bahuṃ atthañca kāraṇañca āharantassa kāyacittakilamatho.
Vihesā means the weariness of body and mind for one who brings forth much good and reason.
Vihesā (sự quấy nhiễu) nghĩa là sự mệt mỏi về thân và tâm của người phải đưa ra nhiều ý nghĩa và lý do.
Sakkomīti evarūpo hi puggalo okāsaṃ kāretvā ‘‘āpattiṃ āpannattha, bhante’’ti vutto ‘‘kadā kismiṃ vatthusmi’’nti vatvā ‘‘asukadivase asukasmiṃ vatthusmi’’nti vutte ‘‘na sarāmi, āvuso’’ti vadati, tato ‘‘saṇikaṃ, bhante, sarathā’’ti bahuṃ vatvā sārito saritvā vissajjeti.
Sakkomī means that such a person, having created an opportunity, when told, “Venerable sir, you have committed an offense,” says, “When and concerning what matter?” When told, “On such and such a day, concerning such and such a matter,” he says, “I do not remember, friend.” Then, after being urged repeatedly, “Venerable sir, please recollect slowly,” he recollects and relinquishes it.
Sakkomī (tôi có thể) nghĩa là một người như vậy, sau khi được tạo cơ hội và được nói: "Bạch Đại đức, Đại đức đã phạm tội," liền hỏi: "Khi nào, trong sự việc gì?" Khi được trả lời: "Vào ngày ấy, trong sự việc ấy," thì nói: "Tôi không nhớ, này hiền hữu." Sau đó, khi được nhắc nhở nhiều lần: "Bạch Đại đức, xin Đại đức từ từ nhớ lại," thì liền nhớ ra và từ bỏ lỗi.
Tenāha ‘‘sakkomī’’ti.
Therefore, it is said, “ Sakkomī.”
Vì thế, Đức Phật đã nói "sakkomī" (tôi có thể).
Iminā nayena sabbattha attho veditabbo.
In this manner, the meaning should be understood everywhere.
Theo cách này, ý nghĩa phải được hiểu ở khắp mọi nơi.
40. Vacīsaṃhāroti vacanasañcāro.
40. Vacīsaṃhāro means the circulation of speech.
40. Vacīsaṃhāro (sự thu thập lời nói) nghĩa là sự truyền đạt lời nói.
Imehi kathitaṃ amūsaṃ antaraṃ paveseyya, tumhe imehi idañcidañca vuttāti amūhi kathitaṃ imesaṃ antaraṃ paveseyyāti attho.
It means he should convey what these (bhikkhus) said into the midst of those (bhikkhus), and what those (bhikkhus) said, such and such, he should convey into the midst of these (bhikkhus).
Nghĩa là: người ấy có thể đưa lời nói của những người này vào giữa những người kia, hoặc đưa lời nói của những người kia vào giữa những người này, rằng: "Các ông đã nói điều này, điều kia với những người này."
Diṭṭhipaḷāsotiādīhi cittassa anārādhaniyabhāvo kathito.
With Diṭṭhipaḷāso and so on, the disagreeable nature of the mind is declared.
Với các từ như Diṭṭhipaḷāso (sự bám chấp vào quan điểm), sự không hài lòng của tâm đã được nói đến.
Taṃ jānamāno samāno garaheyyāti taṃ satthā jānamāno samāno nindeyya amheti.
Taṃ jānamāno samāno garaheyyā means that the Teacher, knowing that, would blame us.
Taṃ jānamāno samāno garaheyyā (biết điều đó, bậc Đạo sư sẽ khiển trách) nghĩa là bậc Đạo sư, khi biết điều đó, sẽ khiển trách chúng tôi.
Etaṃ panāvuso, dhammanti etaṃ kalahabhaṇḍanadhammaṃ.
Etaṃ panāvuso, dhamma means this nature of strife and contention.
Etaṃ panāvuso, dhamma (nhưng này hiền hữu, pháp này) nghĩa là pháp tranh cãi, cãi vã này.
Tañceti taṃ saññattikārakaṃ bhikkhuṃ.
Tañce means that bhikkhu who makes the declaration.
Tañce (nếu người ấy) nghĩa là tỳ khưu đã tạo ra sự tuyên bố đó.
Evaṃ byākareyyāti mayā ete suddhante patiṭṭhāpitāti avatvā yena kāraṇena saññatti katā, tadeva dassento evaṃ byākareyya.
Evaṃ byākareyyā means that without saying, “I have established these in purity,” he should declare thus, showing only the reason for which the declaration was made.
Evaṃ byākareyyā (sẽ giải thích như vậy) nghĩa là người ấy sẽ giải thích như vậy, không nói rằng: "Tôi đã thiết lập những người này trên sự thanh tịnh," mà chỉ trình bày nguyên nhân đã tạo ra sự tuyên bố.
Tāhaṃ dhammaṃ sutvāti ettha dhammoti sāraṇīyadhammo adhippeto.
In Tāhaṃ dhammaṃ sutvā, Dhamma here refers to the Dhamma for conciliation.
Trong câu Tāhaṃ dhammaṃ sutvā (nghe pháp ấy), dhamma (pháp) ở đây được hiểu là pháp đáng nhớ (sāraṇīyadhamma).
Na ceva attānantiādīsu ‘‘brahmalokappamāṇo hesa aggi uṭṭhāsi, ko etamaññatra mayā nibbāpetuṃ samattho’’ti hi vadanto attānaṃ ukkaṃseti nāma.
In Na ceva attāna and so on, one who says, “This fire rose to the extent of a Brahma-world; who else but I is capable of extinguishing it?” such a one exalts oneself.
Trong câu Na ceva attāna (không tự đề cao mình) và các câu tiếp theo, người nói: "Ngọn lửa này bùng lên lớn bằng cõi Phạm thiên, ai có thể dập tắt nó ngoài tôi?" là tự đề cao mình.
‘‘Ettakā janā vicaranti, okāso laddhuṃ na sakkā, ekopi ettakamattaṃ nibbāpetuṃ samattho nāma natthī’’ti vadamāno paraṃ vambheti nāma.
One who says, “So many people are wandering about, it is impossible to find an opportunity, no one is capable of extinguishing even this much (fire),” such a one disparages others.
Người nói: "Có rất nhiều người đang đi lại, không thể tìm thấy cơ hội, không ai có thể dập tắt ngọn lửa lớn như vậy" là hạ thấp người khác.
Tadubhayampesa na karoti.
Such a person does neither of these two.
Người ấy không làm cả hai điều đó.
Dhammo panettha sammāsambuddhassa byākaraṇaṃ, tesaṃ bhikkhūnaṃ saññattikaraṇaṃ anudhammo, tadeva byākaroti nāma.
Here, the declaration of the Perfectly Enlightened One is the Dhamma, and the act of conciliation by those bhikkhus is the anudhammo (subordinate Dhamma); that alone is called byākaroti (declaring).
Dhammo (pháp) ở đây là lời tuyên bố của Đức Chánh Đẳng Giác; việc các tỳ khưu đó đưa ra tuyên bố là anudhammo (pháp tùy thuận), và đó là byākaroti (sự giải thích).
Na ca koci sahadhammikoti añño cassa koci sahetuko parehi vutto vādo vā anuvādo vā garahitabbabhāvaṃ āgacchanto nāma natthi.
Na ca koci sahadhammiko means that there is no other one practicing in accordance with the Dhamma who, when a statement or accusation, accompanied by reason, is made by others, would come to be blameworthy.
Na ca koci sahadhammiko (không có ai cùng pháp) nghĩa là không có lời tranh cãi hay phản bác nào khác của người khác có lý do mà đáng bị khiển trách.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng.
41. Evaṃ me sutanti sāmagāmasuttaṃ.
41. Evaṃ me sutaṃ is the Sāmagāmasutta.
41. Evaṃ me suta (Tôi đã nghe như vầy) là Kinh Sāmagāma.
Tattha sāmagāmeti sāmākānaṃ ussannattā evaṃladdhanāme gāme.
Therein, Sāmagāme refers to the village named thus because of the abundance of sāma grass.
Trong đó, Sāmagāme (tại làng Sāmā) nghĩa là tại ngôi làng được đặt tên như vậy vì có nhiều cây sāmā.
Adhunā kālaṅkatoti sampati kālaṃ kato.
Adhunā kālaṅkato means he has just now passed away.
Adhunā kālaṅkato (vừa mới qua đời) nghĩa là vừa mới chết.
Dvedhikajātāti dvejjhajātā dvebhāgajātā.
Dvedhikajātā means divided into two factions, split into two parts.
Dvedhikajātā (trở thành hai phe) nghĩa là trở thành hai phần, hai phe.
Bhaṇḍanādīsu bhaṇḍanaṃ pubbabhāgakalaho, taṃ daṇḍādānādivasena paṇṇattivītikkamavasena ca vaddhitaṃ kalaho, ‘‘na tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāsī’’tiādikaṃ viruddhavacanaṃ vivādo.
Among strife and so on, bhaṇḍanaṃ is preliminary contention, which, when escalated by taking up clubs or staves and by transgressing precepts, becomes kalaho. Speaking contradictory words like, “You do not know this Dhamma-Vinaya,” is vivādo.
Trong các tranh chấp, bhaṇḍanaṃ (sự cãi vã) là sự bất hòa ban đầu; khi nó gia tăng do việc cầm gậy, vũ khí, v.v., và do vi phạm giới luật, nó trở thành kalaho (sự tranh chấp); lời nói đối nghịch như "Ông không hiểu Pháp và Luật này" là vivādo (sự tranh luận).
Vitudantāti vitujjantā.
Vitudantā means reviling.
Vitudantā (chỉ trích) nghĩa là công kích bằng lời nói.
Sahitaṃ meti mama vacanaṃ atthasaṃhitaṃ.
Sahitaṃ me means my word is beneficial.
Sahitaṃ me (lời tôi là đúng) nghĩa là lời nói của tôi phù hợp với ý nghĩa.
Adhiciṇṇaṃ te viparāvattanti yaṃ tava adhiciṇṇaṃ cirakālasevanavasena paguṇaṃ, taṃ mama vādaṃ āgamma nivattaṃ.
Adhiciṇṇaṃ te viparāvat ta means that which you have habitually practiced, which has become proficient through long-term cultivation, has been turned back due to my argument.
Adhiciṇṇaṃ te viparāvatta (điều ông đã quen thuộc đã bị lật ngược) nghĩa là điều ông đã quen thuộc, đã thành thạo do thực hành lâu dài, đã bị lật ngược theo quan điểm của tôi.
Āropito te vādoti tuyhaṃ upari mayā doso āropito.
Āropito te vādo means I have laid a charge against you.
Āropito te vādo (lỗi đã được quy cho ông) nghĩa là tôi đã quy lỗi cho ông.
Cara vādappamokkhāyāti bhattapuṭaṃ ādāya taṃ taṃ upasaṅkamitvā vādappamokkhatthāya uttari pariyesamāno cara.
Cara vādappamokkhāyā means taking an alms-bowl, going to various places, and seeking further for liberation from the charge.
Cara vādappamokkhāyā (hãy đi tìm sự giải thoát khỏi quan điểm) nghĩa là hãy cầm gói cơm và đi đến các nơi đó để tìm kiếm một vị thầy để giải thoát khỏi quan điểm của tôi.
Nibbeṭhehi vāti atha mayā āropitavādato attānaṃ mocehi.
Nibbeṭhehi vā means, or else, free yourself from the charge I have laid.
Nibbeṭhehi vā (hoặc hãy giải thoát) nghĩa là hoặc hãy tự giải thoát khỏi lỗi mà tôi đã quy kết.
Sace pahosīti sace sakkosi.
Sace pahosī means if you are able.
Sace pahosī (nếu ông có thể) nghĩa là nếu ông có khả năng.
Vadhoyevāti maraṇameva.
Vadhoyevā means death itself.
Vadhoyevā (chỉ là sự giết chóc) nghĩa là chỉ là sự chết do giết hại lẫn nhau.
Nāṭaputtiyesūti nāṭaputtassa antevāsikesu.
Nāṭaputtiyesū means among the disciples of Nāṭaputta.
Nāṭaputtiyesū (trong số các đệ tử của Nāṭaputta) nghĩa là trong số các đệ tử của Nāṭaputta.
Nibbinnarūpāti ukkaṇṭhitasabhāvā, abhivādanādīni na karonti.
Nibbinnarūpā means those who are averse, who do not perform greetings and so on.
Nibbinnarūpā (chán nản) nghĩa là có bản chất chán nản, không thực hiện các hành động như chào hỏi.
Virattarūpāti vigatapemā.
Virattarūpā means those whose affection has ceased.
Virattarūpā (không còn ưa thích) nghĩa là không còn tình cảm.
Paṭivānarūpāti tesaṃ nipaccakiriyato nivattasabhāvā.
Paṭivānarūpā means those who have ceased to show deference towards them.
Paṭivānarūpā (không còn tôn kính) nghĩa là có bản chất từ bỏ sự kính trọng đối với họ.
Yathā tanti yathā ca durakkhātādisabhāve dhammavinaye nibbinnavirattapaṭivānarūpehi bhavitabbaṃ, tatheva jātāti attho.
Yathā taṃ means just as one should be averse, disaffected, and undeferential towards a badly expounded Dhamma and Vinaya, so too it happened to them.
Yathā ta (như vậy) nghĩa là như thể trong Pháp và Luật đã được thuyết giảng sai lầm, v.v., họ đã trở nên chán nản, không còn ưa thích và không còn tôn kính.
Durakkhāteti dukkathite.
Durakkhāte means badly expounded.
Durakkhāte (được thuyết giảng sai lầm) nghĩa là được nói một cách không đúng.
Duppavediteti duviññāpite.
Duppavedite means badly revealed.
Duppavedite (được trình bày sai lầm) nghĩa là được giải thích một cách không đúng.
Anupasamasaṃvattaniketi rāgādīnaṃ upasamaṃ kātuṃ asamattho.
Anupasamasaṃvattanike means incapable of calming defilements like lust.
Anupasamasaṃvattanike (không dẫn đến sự an tịnh) nghĩa là không có khả năng làm lắng dịu tham ái, v.v.
Bhinnathūpeti bhinnapatiṭṭhe.
Bhinnathūpe means whose support is broken.
Bhinnathūpe (với trụ cột bị phá vỡ) nghĩa là với sự hỗ trợ đã bị phá vỡ.
Ettha hi nāṭaputtova nesaṃ patiṭṭhena thūpo, so pana bhinno mato.
Here, Nāṭaputta himself was their support, their pillar; but he was broken, he died.
Ở đây, Nāṭaputta chính là trụ cột, sự hỗ trợ của họ, nhưng ông ấy đã bị phá vỡ, đã chết.
Tena vuttaṃ ‘‘bhinnathūpe’’ti.
Therefore, it is said, " Bhinnathūpe."
Vì vậy, đã nói: bhinnathūpe (với trụ cột bị phá vỡ).
Appaṭisaraṇeti tasseva abhāvena paṭisaraṇavirahite.
Appaṭisaraṇe means without refuge due to his absence.
Appaṭisaraṇe (không có nơi nương tựa) nghĩa là không có nơi nương tựa do sự vắng mặt của chính ông ấy.
Nanu cāyaṃ nāṭaputto nāḷandavāsiko, so kasmā pāvāyaṃ kālaṃkatoti.
Now, this Nāṭaputta was an inhabitant of Nāḷandā, so why did he pass away in Pāvā?
Này, Nāṭaputta này là cư dân của Nāḷandā, vậy tại sao ông ấy lại qua đời ở Pāvā?
So kira upālinā gahapatinā paṭividdhasaccena dasahi gāthāhi bhāsite buddhaguṇe sutvā uṇhaṃ lohitaṃ chaḍḍesi.
It is said that he, upon hearing the virtues of the Buddha declared in ten verses by the householder Upāli, who had penetrated the truths, vomited hot blood.
Nghe Upāli gia chủ, người đã thấu đạt chân lý, thuyết giảng các phẩm chất của Đức Phật bằng mười bài kệ, ông ấy đã nôn ra máu nóng.
Atha naṃ aphāsukaṃ gahetvā pāvaṃ agamaṃsu, so tattha kālamakāsi.
Then, taking him, afflicted with illness, they went to Pāvā, and there he passed away.
Sau đó, họ đưa ông ấy, đang bị bệnh, đến Pāvā, và ông ấy đã qua đời ở đó.
Kālaṃ kurumāno ca ‘‘mama laddhi aniyyānikā sārarahitā, mayaṃ tāva naṭṭhā, avasesajano mā apāyapūrako ahosi.
As he was dying, he thought, "My doctrine is not leading to liberation, it is devoid of essence. We are certainly lost. May the remaining people not become denizens of the lower realms.
Khi đang hấp hối, ông ấy nghĩ: "Giáo lý của ta không dẫn đến giải thoát, không có cốt lõi. Chúng ta đã bị hủy hoại rồi, mong những người còn lại đừng trở thành những kẻ lấp đầy các cõi khổ.
Sace panāhaṃ ‘mama sāsanaṃ aniyyānika’nti vakkhāmi, na saddahissanti.
However, if I say, 'My teaching does not lead to liberation,' they will not believe.
Nếu ta nói: 'Giáo lý của ta không dẫn đến giải thoát,' họ sẽ không tin.
Yaṃnūnāhaṃ dvepi jane na ekanīhārena uggaṇhāpeyyaṃ, te mamaccayena aññamaññaṃ vivadissanti.
What if I do not teach two people with the same instruction? They will dispute with each other after my demise.
Vậy thì, ta sẽ không dạy hai người này theo cùng một cách, để sau khi ta qua đời, họ sẽ tranh cãi lẫn nhau.
Satthā taṃ vivādaṃ paṭicca ekaṃ dhammakathaṃ kathessati, tato te sāsanassa mahantabhāvaṃ jātissantī’’ti.
The Teacher, in response to that dispute, will deliver a Dhamma talk, and then they will understand the greatness of the teaching."
Bậc Đạo Sư sẽ thuyết một bài pháp về cuộc tranh cãi đó, và từ đó, họ sẽ biết được sự vĩ đại của giáo pháp."
Atha naṃ eko antevāsiko upasaṅkamitvā āha ‘‘bhante, tumhe dubbalā, mayhaṃ imasmiṃ dhamme sāraṃ ācikkhatha ācariyappamāṇa’’nti.
Then one of his disciples approached him and said, “Venerable sir, you are weak; please teach me the essence of this Dhamma, which is the measure of the teacher.”
Sau đó, một đệ tử đến gần ông ấy và nói: "Bạch Đại đức, Đại đức yếu rồi, xin Đại đức chỉ dạy cho con cốt lõi của Pháp này, theo lời dạy của thầy."
Āvuso, tvaṃ mamaccayena sassatanti gaṇheyyāsīti.
“Friend, after my passing, you should adhere to the doctrine of eternalism.”
"Này hiền hữu, sau khi ta qua đời, con hãy chấp giữ thuyết thường còn (sassata)."
Aparopi taṃ upasaṅkami, taṃ ucchedaṃ gaṇhāpesi.
Another also approached him, and he caused that one to adhere to the doctrine of annihilationism.
Một đệ tử khác cũng đến gần ông ấy, và ông ấy đã dạy người đó chấp giữ thuyết đoạn diệt (uccheda).
Evaṃ dvepi jane ekaladdhike akatvā bahū nānānīhārena uggaṇhāpetvā kālamakāsi.
Thus, he passed away after teaching many disciples, not just these two, in various ways.
Như vậy, ông ấy đã dạy nhiều người theo những cách khác nhau, không để hai người có cùng một giáo lý, rồi qua đời.
Te tassa sarīrakiccaṃ katvā sannipatitvā aññamaññaṃ pucchiṃsu ‘‘kassāvuso, ācariyo sāramācikkhī’’ti?
After performing his funeral rites, they gathered and asked each other, “Friend, to whom did the teacher explain the essence?”
Sau khi làm lễ tang cho ông ấy, các đệ tử tụ họp lại và hỏi nhau: "Này hiền hữu, vị thầy đã chỉ dạy cốt lõi cho ai?"
Eko uṭṭhahitvā mayhanti āha.
One rose and said, “To me.”
Một người đứng dậy và nói: "Là cho tôi."
Kiṃ ācikkhīti?
“What did he explain?”
"Ông ấy đã chỉ dạy điều gì?"
Sassatanti.
“Eternalism.”
"Là thuyết thường còn (sassata)."
Aparo taṃ paṭibāhitvā mayhaṃ sāraṃ ācikkhīti āha.
Another refuted him and said, “To me he explained the essence.”
Một người khác bác bỏ điều đó và nói: "Ông ấy đã chỉ dạy cốt lõi cho tôi."
Evaṃ sabbe ‘‘mayhaṃ sāraṃ ācikkhi, ahaṃ jeṭṭhako’’ti aññamaññaṃ vivādaṃ vaḍḍhetvā akkose ceva paribhāse ca hatthapādapahārādīni ca pavattetvā ekamaggena dve agacchantā nānādisāsu pakkamiṃsu, ekacce gihī ahesuṃ.
Thus, all of them, saying, “To me he explained the essence; I am the elder,” increased the dispute among themselves, reviling and insulting each other, even resorting to blows with hands and feet, and then departed in various directions, not going together on a single path; some became lay followers.
Như vậy, tất cả đều nói: "Ông ấy đã chỉ dạy cốt lõi cho tôi, tôi là người lớn tuổi nhất," và làm gia tăng tranh cãi, chửi rủa, mắng nhiếc, đánh đập bằng tay chân, v.v., rồi không đi cùng một con đường mà phân tán đi các hướng khác nhau; một số trở thành cư sĩ.
Bhagavato pana dharamānakālepi bhikkhusaṅghe vivādo na uppajji.
However, during the lifetime of the Blessed One, no dispute arose in the community of bhikkhus.
Tuy nhiên, ngay cả khi Đức Phật còn tại thế, không có tranh cãi nào phát sinh trong Tăng đoàn tỳ khưu.
Satthā hi tesaṃ vivādakāraṇe uppannamatteyeva sayaṃ vā gantvā te vā bhikkhū pakkosāpetvā khanti mettā paṭisaṅkhā avihiṃsā sāraṇīyadhammesu ekaṃ kāraṇaṃ kathetvā vivādaṃ vūpasameti.
For the Teacher, as soon as a cause for dispute arose among those bhikkhus, He would either go Himself or have those bhikkhus summoned, and by expounding one of the conciliatory teachings such as patience, loving-kindness, wise reflection, or non-violence, He would settle the dispute.
Đức Bổn Sư, ngay khi nguyên nhân tranh cãi phát sinh, Ngài hoặc tự mình đến, hoặc cho gọi các Tỳ-kheo đó đến, giảng một trong các pháp hòa hợp như nhẫn nại, tâm từ, quán xét, không làm hại, rồi làm lắng dịu tranh cãi.
Evaṃ dharamānopi saṅghassa patiṭṭhāva ahosi.
Even while he was alive, he was indeed the support of the Saṅgha.
Ngay cả khi còn tại thế, Ngài cũng là chỗ nương tựa của Tăng đoàn.
Parinibbāyamānopi avivādakāraṇaṃ katvāva parinibbāyi.
Even as he was passing into parinibbāna, he did so having created a cause for non-dispute.
Ngay cả khi nhập Niết-bàn, Ngài cũng nhập Niết-bàn sau khi đã tạo ra nguyên nhân không tranh cãi.
Bhagavatā hi sutte desitā cattāro mahāpadesā (a. ni. 4.180; dī. ni. 2.187) yāvajjadivasā bhikkhūnaṃ patiṭṭhā ca avassayo ca.
Indeed, the four Great Standards (Mahāpadesa) taught by the Blessed One in the Suttas remain to this day both the foundation and the refuge for the bhikkhus.
Bốn đại giáo pháp (mahāpadesā) mà Đức Thế Tôn đã thuyết trong kinh điển cho đến ngày nay vẫn là chỗ nương tựa và nơi ẩn náu của các Tỳ-kheo.
Tathā khandhake desitā cattāro mahāpadesā (mahāva. 305) sutte vuttāni cattāri pañhabyākaraṇāni (a. ni. 4.42) ca.
Similarly, the four Great Standards taught in the Khandhakas and the four methods of answering questions mentioned in the Suttas.
Tương tự, bốn đại giáo pháp được thuyết trong phần Khandhaka và bốn cách trả lời câu hỏi được nói trong kinh điển.
Tenevāha – ‘‘yo vo mayā, ānanda, dhammo ca vinayo ca desito paññatto, so vo mamaccayena satthā’’ti (dī. ni. 2.216).
Therefore it is said: "That Dhamma and Vinaya, Ānanda, which has been taught and laid down by me, that shall be your Teacher after my passing."
Chính vì thế mà Ngài đã nói: “Này Ānanda, Pháp và Luật mà Ta đã thuyết giảng và chế định cho các con, sau khi Ta diệt độ, đó sẽ là Bổn Sư của các con.”
42. Atha kho cundo samaṇuddesoti ayaṃ thero dhammasenāpatissa kaniṭṭhabhātiko.
42. Now Cunda the novice – This Elder was the younger brother of the Dhamma Commander (Dhammasenāpati).
42. Rồi đến Sa-di Cunda – Vị Trưởng lão này là em trai của Pháp tướng (Dhammasenāpati) (Trưởng lão Sāriputta).
Taṃ bhikkhū anupasampannakāle cundo samaṇuddesoti samudācaritvā therakālepi tatheva samudācariṃsu.
The bhikkhus, having addressed him as Cunda the novice during his time as an unordained one, continued to address him in the same way even when he became an Elder.
Khi chưa thọ Cụ túc giới, các Tỳ-kheo gọi vị ấy là Sa-di Cunda, và khi đã thành Trưởng lão, họ vẫn gọi như vậy.
Tena vuttaṃ ‘‘cundo samaṇuddeso’’ti.
Therefore, it is said "Cunda the novice."
Vì thế mà nói “Sa-di Cunda”.
Upasaṅkamīti kasmā upasaṅkami?
approached – Why did he approach?
Đến gần – Vì sao lại đến gần?
Nāṭaputte kira kālaṃkate jambudīpe manussā tattha tattha kathaṃ pavattayiṃsu – ‘‘nigaṇṭho nāṭaputto eko satthāti paññāyittha, tassa kālakiriyāya sāvakānaṃ evarūpo vivādo jāto, samaṇo pana gotamo jambudīpe cando viya sūriyo viya ca pākaṭoyeva, kīdiso nu kho samaṇe gotame parinibbute sāvakānaṃ vivādo bhavissatī’’ti.
It is said that when Nāṭaputta passed away, people throughout Jambudīpa spoke in various places, saying: "Nigaṇṭha Nāṭaputta was known as a unique teacher, and on his passing, such a dispute arose among his disciples. But as for the recluse Gotama, he is as renowned in Jambudīpa as the moon and the sun. What kind of dispute will there be among the disciples when the recluse Gotama passes into parinibbāna?"
Nghe nói khi Nāṭaputta qua đời, người dân ở khắp cõi Diêm-phù-đề bàn tán: “Nigaṇṭha Nāṭaputta được biết là một vị đạo sư duy nhất, khi ông ta qua đời, các đệ tử của ông ta đã phát sinh tranh cãi như vậy. Còn Sa-môn Gotama thì rõ ràng như mặt trăng, mặt trời ở cõi Diêm-phù-đề. Vậy khi Sa-môn Gotama nhập Niết-bàn, các đệ tử của Ngài sẽ tranh cãi như thế nào?”
Thero taṃ kathaṃ sutvā cintesi – ‘‘imaṃ kathaṃ gahetvā dasabalassa ārocessāmi, satthā ca etaṃ atthuppattiṃ katvā ekaṃ desanaṃ kathessatī’’ti.
The Elder, hearing that talk, thought: "I shall take this matter and report it to the Buddha; the Teacher will then make this the basis and deliver a discourse."
Vị Trưởng lão nghe câu chuyện đó, suy nghĩ: “Ta sẽ mang câu chuyện này đến trình lên Đức Thập Lực, Đức Bổn Sư sẽ lấy đây làm duyên khởi để thuyết một bài Pháp.”
So nikkhamitvā yena sāmagāmo, yenāyasmā ānando tenupasaṅkami.
So he departed and approached where Sāmāgāma was, and where the venerable Ānanda was.
Vì vậy, Ngài rời khỏi đó, đến làng Sāmaga, đến chỗ Tôn giả Ānanda.
Ujumeva bhagavato santikaṃ agantvā yenassa upajjhāyo āyasmā ānando tenupasaṅkamīti attho.
The meaning is that he did not go directly to the Blessed One but went to where his preceptor, the venerable Ānanda, was.
Nghĩa là, thay vì trực tiếp đến chỗ Đức Thế Tôn, Ngài đã đến chỗ Tôn giả Ānanda, vị thầy y chỉ của mình.
Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘upajjhāyo me mahāpañño, so imaṃ sāsanaṃ satthu ārocessati, atha satthā tadanurūpaṃ dhammaṃ desessatī’’ti.
It occurred to him thus: "My preceptor is greatly wise; he will report this message to the Teacher, and then the Teacher will deliver a suitable discourse."
Ngài đã nghĩ rằng: “Thầy y chỉ của ta là bậc đại trí tuệ, Ngài sẽ trình lên Đức Bổn Sư câu chuyện này, rồi Đức Bổn Sư sẽ thuyết Pháp phù hợp với điều đó.”
Kathāpābhatanti kathāmūlaṃ, mūlañhi pābhatanti vuccati.
a topic for discussion means a source of discussion, for a source is called a topic.
Kathāpābhatta có nghĩa là căn nguyên của câu chuyện, vì căn nguyên được gọi là pābhatta.
Yathāha –
As it is said –
Như đã nói:
Dassanāyāti dassanatthāya.
To see means for the purpose of seeing.
Dassanāya có nghĩa là để thấy.
Kiṃ paniminā bhagavā na diṭṭhapubboti?
Was it that this venerable one had never seen the Blessed One before?
Vậy vị này chưa từng thấy Đức Thế Tôn sao?
No na diṭṭhapubbo, ayañhi āyasmā divā nava vāre rattiṃ nava vāreti ekāhaṃ aṭṭhārasa vāre upaṭṭhānameva gacchati.
No, he had not not seen him before; this venerable one used to go to serve the Blessed One nine times during the day and nine times at night, eighteen times a day.
Không, không phải chưa từng thấy. Vị Tôn giả này mỗi ngày đi đến chỗ phụng sự mười tám lần, chín lần vào ban ngày và chín lần vào ban đêm.
Divasassa pana satakkhattuṃ vā sahassakkhattuṃ vā gantukāmo samānopi na akāraṇā gacchati, ekaṃ pañhuddhāraṃ gahetvāva gacchati.
However, even though he wished to go a hundred or a thousand times a day, he would not go without a reason; he would always go with a question to be resolved.
Tuy nhiên, dù muốn đi một trăm hay một ngàn lần trong ngày, vị ấy cũng không đi mà không có lý do, mà chỉ đi khi mang theo một câu hỏi để thỉnh vấn.
So taṃdivasaṃ tena gantukāmo evamāha.
That day, wishing to go with him, he spoke thus.
Hôm đó, vì muốn đi như vậy, vị ấy đã nói lời này.
Ahitāya dukkhāya devamanussānanti ekasmiṃ vihāre saṅghamajjhe uppanno vivādo kathaṃ devamanussānaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattati?
for the disadvantage, for the suffering of devas and humans – How does a dispute arising within the Saṅgha in one monastery lead to the disadvantage and suffering of devas and humans?
Gây hại, gây khổ cho chư Thiên và loài người – Một cuộc tranh cãi phát sinh trong Tăng đoàn tại một trú xứ thì làm sao lại gây hại, gây khổ cho chư Thiên và loài người?
Kosambakakkhandhake (mahāva. 451) viya hi dvīsu bhikkhūsu vivādaṃ āpannesu tasmiṃ vihāre tesaṃ antevāsikā vivadanti, tesaṃ ovādaṃ gaṇhanto bhikkhunisaṅgho vivadati, tato tesaṃ upaṭṭhākā vivadanti, atha manussānaṃ ārakkhadevatā dve koṭṭhāsā honti.
Just as in the Kosambiya Khandhaka, when two bhikkhus fell into dispute, their pupils in that monastery disputed, then the community of bhikkhunīs who received their instruction disputed, then their supporters disputed, and then the guardian deities of humans became divided into two factions.
Như trong Kosambakakkhandhaka, khi hai Tỳ-kheo tranh cãi, các đệ tử của họ trong trú xứ đó cũng tranh cãi; Tăng đoàn Tỳ-kheo-ni, những người nhận lời khuyên từ họ, cũng tranh cãi; rồi các thí chủ của họ cũng tranh cãi; sau đó, các vị Thiên hộ trì loài người chia thành hai phe.
Tattha dhammavādīnaṃ ārakkhadevatā dhammavādiniyo honti, adhammavādīnaṃ adhammavādiniyo honti.
Among them, the guardian deities of those who spoke according to the Dhamma became Dhamma-speakers, and the guardian deities of those who spoke against the Dhamma became non-Dhamma-speakers.
Trong đó, các vị Thiên hộ trì những người nói Pháp thì là những người nói Pháp, các vị Thiên hộ trì những người nói phi Pháp thì là những người nói phi Pháp.
Tato tāsaṃ ārakkhadevatānaṃ mittā bhummadevatā bhijjanti.
Then the earth-dwelling devas who were friends of those guardian deities became divided.
Rồi các vị địa thần là bạn bè của những vị Thiên hộ trì đó cũng chia rẽ.
Evaṃ paramparāya yāva brahmalokā ṭhapetvā ariyasāvake sabbe devamanussā dve koṭṭhāsā honti.
Thus, in succession, up to the Brahma-world, all devas and humans, with the exception of the noble disciples, became divided into two factions.
Cứ như vậy, theo dòng truyền thừa, cho đến cõi Phạm thiên, trừ các bậc Thánh đệ tử, tất cả chư Thiên và loài người đều chia thành hai phe.
Dhammavādīhi pana adhammavādinova bahutarā honti, tato yaṃ bahūhi gahitaṃ, taṃ gaṇhanti.
However, those who spoke against the Dhamma were more numerous than those who spoke according to the Dhamma, so they adopted what was taken by the majority.
Tuy nhiên, những người nói phi Pháp thường nhiều hơn những người nói Pháp, vì vậy họ chấp nhận điều mà số đông chấp nhận.
Dhammaṃ vissajjetvā bahutarāva adhammaṃ gaṇhanti.
Abandoning the Dhamma, the majority adopted the non-Dhamma.
Họ từ bỏ Pháp và số đông chấp nhận phi Pháp.
Te adhammaṃ pūretvā viharantā apāye nibbattanti.
Living by fulfilling the non-Dhamma, they were reborn in the lower realms.
Những người sống đầy dẫy phi Pháp đó sẽ tái sinh vào các khổ cảnh.
Evaṃ ekasmiṃ vihāre saṅghamajjhe uppanno vivādo bahūnaṃ ahitāya dukkhāya hoti.
Thus, a dispute arising within the Saṅgha in one monastery becomes for the disadvantage and suffering of many.
Như vậy, một cuộc tranh cãi phát sinh trong Tăng đoàn tại một trú xứ sẽ gây hại và khổ đau cho nhiều người.
43. Abhiññā desitāti mahābodhimūle nisinnena paccakkhaṃ katvā paveditā.
43. taught with direct knowledge means proclaimed after realizing it directly while seated at the foot of the great Bodhi tree.
43. Abhiññā desitā có nghĩa là đã được Đức Phật ngồi dưới cội Bồ-đề chứng ngộ và thuyết giảng.
Patissayamānarūpā viharantīti upanissāya viharanti.
dwell relying means dwell dependent on.
Patissayamānarūpā viharanti có nghĩa là sống nương tựa.
Bhagavato accayenāti etarahi bhagavantaṃ jeṭṭhakaṃ katvā sagāravā viharanti, tumhākaṃ, bhante, uggatejatāya durāsadatāya vivādaṃ janetuṃ na sakkonti, bhagavato pana accayena vivādaṃ janeyyunti vadati.
after the passing of the Blessed One means that at present, considering the Blessed One as their elder, they dwell respectfully; because of your awesome power, venerable sir, and your inaccessibility, they are unable to cause dispute, but after the passing of the Blessed One, they might cause dispute. This is what it means.
Bhagavato accayena có nghĩa là hiện tại, các vị Tỳ-kheo sống với lòng tôn kính Đức Thế Tôn như bậc tối thượng, vì uy lực và sự khó tiếp cận của Ngài mà họ không thể gây ra tranh cãi. Nhưng sau khi Đức Thế Tôn diệt độ, họ có thể gây ra tranh cãi. Đó là điều mà vị ấy muốn nói.
Yattha pana taṃ vivādaṃ janeyyuṃ, taṃ dassento ajjhājīve vā adhipātimokkhe vāti āha.
To show where they might cause such a dispute, he said concerning livelihood or the Pātimokkha.
Để chỉ ra nơi mà họ có thể gây ra tranh cãi, Ngài nói: ajjhājīve vā adhipātimokkhe vā (về phương tiện sinh sống hay về giới bổn Pātimokkha).
Tattha ajjhājīveti ājīvahetu ājīvakāraṇā – ‘‘bhikkhu uttarimanussadhammaṃ ullapati āpatti pārājikassā’’tiādinā (pari. 287) nayena parivāre paññattāni cha sikkhāpadāni, tāni ṭhapetvā sesāni sabbasikkhāpadāni adhipātimokkhaṃ nāma.
There, concerning livelihood means on account of livelihood, for the sake of livelihood – the six training rules laid down in the Parivāra, such as "a bhikkhu who boasts of superhuman attainments commits a pārājika offence," excluding these, all other training rules are called Adhipātimokkha (the major Pātimokkha).
Trong đó, ajjhājīve có nghĩa là vì sinh kế, vì lý do sinh kế. Sáu giới học được chế định trong phần Parivāra theo cách “Tỳ-kheo nói lời vượt phàm nhân pháp thì phạm tội Pārājika” v.v... Trừ sáu giới đó ra, tất cả các giới học còn lại được gọi là adhipātimokkha.
Appamattako so ānandāti ajjhājīvaṃ adhipātimokkhañca ārabbha uppannavivādo nāma yasmā parassa kathāyapi attano dhammatāyapi sallakkhetvā suppajaho hoti, tasmā ‘‘appamattako’’ti vutto.
That, Ānanda, is a minor matter means that a dispute arising concerning livelihood or the Pātimokkha is called "minor" because it is easily abandoned upon reflection, whether by another's words or by one's own nature.
Appamattako so Ānanda có nghĩa là một cuộc tranh cãi phát sinh liên quan đến sinh kế và Pātimokkha được gọi là nhỏ nhặt, vì nó có thể dễ dàng được từ bỏ bằng cách quán xét qua lời nói của người khác hoặc qua bản chất của chính mình.
Tatrāyaṃ nayo – idhekacco ‘‘na sakkā uttarimanussadhammaṃ anullapantena kiñci laddhu’’ntiādīni cintetvā ājīvahetu uttarimanussadhammaṃ vā ullapati sañcarittaṃ vā āpajjati, yo te vihāre vasati, so bhikkhu arahātiādinā nayena sāmantajappanaṃ vā karoti, agilāno vā attano atthāya paṇītabhojanāni viññāpetvā bhuñjati, bhikkhunī vā pana tāni viññāpetvā pāṭidesanīyaṃ āpajjati, yo koci dukkaṭavatthukaṃ yaṃkiñci sūpodanaviññattimeva vā karoti, aññataraṃ vā pana paṇṇattivītikkamaṃ karonto viharati, tamenaṃ sabrahmacārī evaṃ sañjānanti – ‘‘kiṃ imassa iminā lābhena laddhena, yo sāsane pabbajitvā micchājīvena jīvikaṃ kappeti, paṇṇattivītikkamaṃ karotī’’ti.
Herein is the method: Here, a certain bhikkhu, thinking, "Without boasting of superhuman attainments, one cannot obtain anything," and similar thoughts, on account of livelihood, either boasts of superhuman attainments or acts as a go-between, or he speaks flatteringly, saying, "The bhikkhu dwelling in your monastery is an arahant," and so on, or, being not sick, he requests and eats exquisite food for himself, or a bhikkhunī requests such food and commits a pāṭidesanīya offence, or any bhikkhu or bhikkhunī commits some minor offence or merely requests curry and rice, or lives committing some other transgression of a rule. Then his fellow celibate practitioners reflect thus: "What is the benefit for him from this gain, who, having gone forth in the dispensation, maintains his life by wrong livelihood and commits transgressions of the rules?"
Đây là phương pháp: Ở đây, một số Tỳ-kheo suy nghĩ rằng “không thể đạt được bất cứ điều gì nếu không nói lời vượt phàm nhân pháp” và những điều tương tự, rồi vì sinh kế mà nói lời vượt phàm nhân pháp hoặc phạm tội sançaritta (làm môi giới tình duyên), hoặc nói lời tán dương như “vị Tỳ-kheo sống trong trú xứ đó là bậc A-la-hán” v.v..., hoặc không bệnh mà thỉnh cầu thức ăn ngon cho mình rồi thọ dụng, hoặc một Tỳ-kheo-ni thỉnh cầu những thức ăn đó rồi phạm tội pāṭidesanīya, hoặc bất cứ ai phạm một lỗi dukkaṭa nào đó, hoặc chỉ thỉnh cầu canh cơm, hoặc sống mà phạm một giới học nào đó. Các vị đồng Phạm hạnh nhận ra vị ấy như thế này: “Vị này được lợi lộc đó thì có ích gì, khi đã xuất gia trong giáo pháp lại sống bằng tà mạng, phạm giới học?”
Attano dhammatāyapissa evaṃ hoti – ‘‘kissa mayhaṃ iminā lābhena, yvāhaṃ evaṃ svākkhāte dhammavinaye pabbajitvā micchājīvena jīvikaṃ kappemi, paṇṇattivītikkamaṃ karomī’’ti sallakkhetvā tato oramati.
And by his own nature, he thinks thus: "What benefit is there for me from this gain, I who, having gone forth in such a well-expounded Dhamma and Vinaya, maintain my life by wrong livelihood and commit transgressions of the rules?" Having reflected thus, he abstains from that.
Và tự thân vị ấy cũng nghĩ: “Ta được lợi lộc này để làm gì, khi ta đã xuất gia trong Pháp và Luật được thuyết giảng một cách tốt đẹp như vậy, lại sống bằng tà mạng, phạm giới học?” Sau khi quán xét như vậy, vị ấy từ bỏ điều đó.
Evaṃ parassa kathāyapi attano dhammatāyapi sallakkhetvā suppajaho hoti.
Thus, it is easily abandoned upon reflection, whether by another's words or by one's own nature.
Như vậy, việc từ bỏ trở nên dễ dàng nhờ lời nói của người khác hoặc nhờ bản chất của chính mình.
Tena bhagavā ‘‘appamattako’’ti āha.
Therefore, the Blessed One said "a minor matter."
Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói “nhỏ nhặt”.
Tatrāyaṃ nayo – evaṃ bhikkhuṃ manussā lokuttaradhamme sambhāventi.
Herein, this is the method: people thus honor a bhikkhu in regard to supramundane states.
Trong trường hợp này, phương pháp là như sau: Con người tán dương vị Tỳ-khưu về các Pháp siêu thế.
So saddhivihārikādayo āgantvā vanditvā ṭhite pucchati ‘‘kiṃ āgatatthā’’ti.
When his saddhivihārikas and others come, bow, and stand, he asks, “Why have you come?”
Khi các vị saddhivihārika và những người khác đến đảnh lễ và đứng đó, vị ấy hỏi: “Các con đến đây làm gì?”
Manasikātabbakammaṭṭhānaṃ pucchituṃ, bhanteti.
“To ask about a meditation subject to be attended to, Venerable sir,” they reply.
“Bạch Đại đức, chúng con đến để hỏi về đề mục thiền quán (kammaṭṭhāna) cần tác ý.”
Nisīdatha, khaṇeneva arahattaṃ pāpetuṃ samatthakammaṭṭhānakathaṃ ācikkhissāmīti vatvā vadati – ‘‘idha bhikkhu attano vasanaṭṭhānaṃ pavisitvā nisinno mūlakammaṭṭhānaṃ manasi karoti, tassa taṃ manasikaroto obhāso uppajjati.
Saying, “Sit down; in a moment I will teach you a meditation subject capable of leading to Arahantship,” he speaks: “Here, a bhikkhu, having entered his dwelling place and sat down, attends to the fundamental meditation subject. As he attends to it, a light (obhāsa) arises for him.
Vị ấy nói: “Hãy ngồi xuống, trong chốc lát ta sẽ chỉ dạy cho các con một đề mục thiền quán có khả năng đưa đến A-la-hán quả,” rồi nói: “Ở đây, vị Tỳ-khưu đi vào nơi ở của mình, ngồi xuống và tác ý đề mục thiền quán căn bản. Khi vị ấy tác ý như vậy, một ánh sáng (obhāsa) xuất hiện.
Ayaṃ paṭhamamaggo nāma.
This is called the first path.
Đây gọi là đạo thứ nhất.
So dutiyaṃ obhāsañāṇaṃ nibbatteti, dutiyamaggo adhigato hoti, evaṃ tatiyañca catutthañca.
He generates a second insight into light (obhāsañāṇa); the second path is attained, and so on for the third and fourth.
Vị ấy tạo ra ánh sáng tri kiến (obhāsañāṇa) thứ hai, đạo thứ hai được thành tựu; cứ thế đến đạo thứ ba và thứ tư.
Ettāvatā maggappatto ceva phalappatto ca hotī’’ti.
By this much, he is said to have attained the path and attained the fruit.”
Đến đây, vị ấy được xem là đã đạt đạo và đạt quả.”
Atha te bhikkhū ‘‘akhīṇāsavo nāma evaṃ kammaṭṭhānaṃ kathetuṃ na sakkoti, addhāyaṃ khīṇāsavo’’ti niṭṭhaṃ gacchanti.
Then those bhikkhus conclude, “One whose taints are not destroyed (akhīṇāsava) cannot teach a meditation subject in this manner; surely, this one is an Arahant (khīṇāsava).”
Sau đó, các Tỳ-khưu ấy kết luận: “Một vị chưa đoạn tận lậu hoặc (akhīṇāsava) không thể thuyết giảng đề mục thiền quán như vậy, chắc chắn vị này là một vị A-la-hán (khīṇāsava).”
So aparena samayena kālaṃ karoti.
Later, that elder passes away.
Sau một thời gian, vị ấy qua đời.
Samantā bhikkhācāragāmehi manussā āgantvā pucchanti ‘‘kenaci, bhante, thero pañhaṃ pucchito’’ti.
People from the surrounding alms-round villages come and ask, “Has the elder, Venerable sirs, been questioned about any problem?”
Người dân từ các làng khất thực xung quanh đến hỏi: “Bạch các Đại đức, có ai đã hỏi Trưởng lão về vấn đề gì không?”
Upāsakā pubbeva therena pañho kathito amhākanti.
“Lay followers, the elder had already spoken about the problem to us previously,” they replied.
Các cư sĩ nói: “Bạch các Đại đức, trước đây Trưởng lão đã giảng giải vấn đề cho chúng con rồi.”
Te pupphamaṇḍapaṃ pupphakūṭāgāraṃ sajjetvā suvaṇṇena akkhipidhānamukhapidhānādiṃ karitvā gandhamālādīhi pūjetvā sattāhaṃ sādhukīḷikaṃ kīḷetvā jhāpetvā aṭṭhīni ādāya cetiyaṃ karonti.
They prepare a flower pavilion and a flower kūṭāgāra, make eye-covers and face-covers of gold, honor him with perfumes and garlands, celebrate joyfully for seven days, cremate the body, take the bones, and erect a cetiya.
Họ trang hoàng một lễ đài hoa, một bảo tháp hoa, làm các vật che mắt, che miệng bằng vàng, cúng dường bằng hương hoa và các thứ khác, tổ chức lễ hội vui vẻ suốt bảy ngày, sau đó hỏa táng và lấy xương cốt xây tháp.
Aññe āgantukā vihāraṃ āgantvā pāde dhovitvā ‘‘mahātheraṃ passissāma, kahaṃ, āvuso, mahāthero’’ti pucchanti.
Other visiting bhikkhus come to the monastery, wash their feet, and ask, “We wish to see the great elder. Where, friend, is the great elder?”
Các Tỳ-khưu khách khác đến tinh xá, rửa chân và hỏi: “Thưa các Đại đức, chúng tôi muốn gặp Đại Trưởng lão, Đại Trưởng lão ở đâu?”
Parinibbuto, bhanteti.
“He has attained final Nibbāna, Venerable sir,” they reply.
“Bạch Đại đức, Trưởng lão đã nhập Niết-bàn.”
Dukkaraṃ, āvuso, therena kataṃ maggaphalāni nibbattentena, pañhaṃ pucchittha, āvusoti.
“It is difficult, friend, what the elder did, generating the paths and fruits. Did you question him about a problem, friend?”
“Thưa các Đại đức, Trưởng lão đã làm một việc khó khăn khi thành tựu các đạo quả. Các Đại đức có hỏi về vấn đề gì không?”
Bhikkhūnaṃ kammaṭṭhānaṃ kathento iminā niyāmena kathesi, bhanteti.
“Venerable sir, when teaching meditation to the bhikkhus, he taught in this manner,” they replied.
“Bạch Đại đức, khi thuyết giảng đề mục thiền quán cho các Tỳ-khưu, Ngài đã giảng theo phương pháp này.”
Na eso, āvuso, maggo, vipassanupakkileso nāmesa, na tumhe jānittha, puthujjano, āvuso, theroti.
“Friend, that is not the path; that is a defilement of insight (vipassanupakkilesa). You did not know it, friend; the elder was a worldling (puthujjana).”
“Thưa các Đại đức, đó không phải là đạo, đó là phiền não của thiền quán (vipassanupakkilesa). Các Đại đức không biết sao? Thưa các Đại đức, Trưởng lão đó là một phàm phu.”
Te kalahaṃ karontā uṭṭhahitvā ‘‘sakalavihāre bhikkhū ca bhikkhācāragāmesu manussā ca na jānanti, tumheyeva jānātha.
Those bhikkhus, quarreling, stand up and say, “The bhikkhus in the entire monastery and the people in the alms-round villages do not know, but you alone know!
Các Tỳ-khưu ấy đứng dậy tranh cãi: “Các Tỳ-khưu trong toàn bộ tinh xá và người dân trong các làng khất thực đều không biết, chỉ có các Đại đức mới biết sao?
Kataramaggena tumhe āgatā, kiṃ vo vihāradvāre cetiyaṃ na diṭṭha’’nti.
By which path did you come? Did you not see the cetiya at the monastery gate?”
Các Đại đức đến bằng con đường nào? Các Đại đức không thấy tháp ở cổng tinh xá sao?”
Evaṃvādīnaṃ pana bhikkhūnaṃ sataṃ vā, hotu sahassaṃ vā, yāva taṃ laddhiṃ nappajahanti, saggopi maggopi vāritoyeva.
For such bhikkhus, whether a hundred or a thousand, as long as they do not abandon that view, heaven and the path are indeed blocked.
Đối với một trăm hay một ngàn Tỳ-khưu có quan điểm như vậy, chừng nào họ chưa từ bỏ tà kiến đó, thì thiên giới và đạo quả đều bị ngăn chặn.
Aparopi tādisova kammaṭṭhānaṃ kathento evaṃ katheti – citteneva tīsu uddhanesu tīṇi kapallāni āropetvā heṭṭhā aggiṃ katvā citteneva attano dvattiṃsākāraṃ uppāṭetvā kapallesu pakkhipitvā citteneva daṇḍakena parivattetvā parivattetvā bhajjitabbaṃ, yā jhāyamāne chārikā hoti, sā mukhavātena palāsetabbā.
Another, speaking of a meditation subject of that kind, says thus: “One should set three pots on three hearths by mind alone, make fire underneath, take out one’s thirty-two body parts by mind alone, put them into the pots, and stir and roast them with a stick by mind alone. The ashes that result from the roasting should be blown away with the breath from the mouth.
Một vị khác, khi thuyết giảng đề mục thiền quán tương tự, nói như sau: “Chỉ bằng tâm ý, đặt ba cái nồi lên ba lò, nhóm lửa bên dưới, rồi cũng bằng tâm ý, lấy ba mươi hai phần thân thể của mình ra, bỏ vào nồi, rồi cũng bằng tâm ý, dùng cây que khuấy đảo để rang, đến khi cháy thành tro, thì phải thổi tro đó đi bằng hơi miệng.
Ettakena dhūtapāpo nāmesa samaṇo hoti.
By this much, this ascetic is said to have purified himself of evil (dhūtapāpa).”
Đến mức này, vị Sa-môn đó được gọi là đã tẩy sạch tội lỗi.”
Sesaṃ purimanayeneva vitthāretabbaṃ.
The rest should be elaborated in the former manner.
Phần còn lại phải được giải thích chi tiết theo cách trước.
Aparo evaṃ katheti – citteneva mahācāṭiṃ ṭhapetvā matthuṃ yojetvā citteneva attano dvattiṃsākāraṃ uppāṭetvā tattha pakkhipitvā matthuṃ otāretvā manthitabbaṃ.
Another speaks thus: “One should place a large cauldron by mind alone, add curds, take out one’s thirty-two body parts by mind alone, put them in there, pour down the curds, and churn them.
Một vị khác nói như sau: “Chỉ bằng tâm ý, đặt một cái nồi lớn, cho bơ vào, rồi cũng bằng tâm ý, lấy ba mươi hai phần thân thể của mình ra, bỏ vào đó, rồi làm tan chảy bơ và khuấy đều.
Mathiyamānaṃ vilīyati, vilīne upari pheṇo uggacchati.
As it is churned, it melts, and when melted, foam rises to the top.
Khi khuấy, nó sẽ tan chảy, và khi tan chảy, bọt sẽ nổi lên trên.
So pheṇo paribhuñjitabbo.
That foam should be partaken of.
Bọt đó phải được ăn.
Ettāvatā vo amataṃ paribhuttaṃ nāma bhavissati.
By this much, you will have partaken of the Deathless (amata).”
Đến mức này, các con sẽ được xem là đã thọ hưởng cam lồ.”
Ito paraṃ ‘‘atha te bhikkhū’’tiādi sabbaṃ purimanayeneva vitthāretabbaṃ.
From here on, everything beginning with “Then those bhikkhus…” should be elaborated in the former manner.
Từ đây trở đi, tất cả những gì bắt đầu bằng “Sau đó, các Tỳ-khưu ấy” phải được giải thích chi tiết theo cách trước.
44. Idāni yo evaṃ vivādo uppajjeyya, tassa mūlaṃ dassento chayimānītiādimāha.
44. Now, the Buddha said, “These six…,” etc., to show the root of any dispute that might arise in this way.
44. Bây giờ, để chỉ ra nguyên nhân của một tranh chấp có thể phát sinh như vậy, Đức Phật đã nói câu “sáu điều này” (chayimānī) và những điều tiếp theo.
Tattha agāravoti gāravavirahito.
Here, agāravo means without reverence.
Trong đó, agāravo (không tôn kính) có nghĩa là không có sự tôn kính.
Appatissoti appatissayo anīcavutti.
Appatisso means without respect, not humble in conduct.
Appatisso (không khiêm tốn) có nghĩa là không khiêm tốn, không có hành vi thấp kém.
Ettha pana yo bhikkhu satthari dharamāne tīsu kālesu upaṭṭhānaṃ na yāti, satthari anupāhane caṅkamante saupāhano caṅkamati, nīce caṅkame caṅkamante ucce caṅkame caṅkamati, heṭṭhā vasante upari vasati, satthu dassanaṭṭhāne ubho aṃse pārupati, chattaṃ dhāreti, upāhanaṃ dhāreti, nhānatitthe uccāraṃ vā passāvaṃ vā karoti, parinibbute vā pana cetiyaṃ vandituṃ na gacchati, cetiyassa paññāyanaṭṭhāne satthudassanaṭṭhāne vuttaṃ sabbaṃ karoti, aññehi ca bhikkhūhi ‘‘kasmā evaṃ karosi, na idaṃ vaṭṭati, sammāsabuddhassa nāma lajjituṃ vaṭṭatī’’ti vutte ‘‘tūṇhī hoti, kiṃ buddho buddhoti vadasī’’ti bhaṇati, ayaṃ satthari agāravo nāma.
In this context, a bhikkhu who, while the Teacher is alive, does not go for attendance at the three times, walks with sandals while the Teacher walks barefoot, walks on a high walkway while the Teacher walks on a low one, lives above while the Teacher lives below, drapes both shoulders in the place of seeing the Teacher, holds an umbrella, wears sandals, or urinates or defecates at a bathing place; or, after the Teacher has attained final Nibbāna, does not go to worship a cetiya, does all that was mentioned as disrespectful in the place where the Teacher would be seen or where a cetiya is visible; and when other bhikkhus say, “Why do you do this? This is not proper. One should be modest towards the Sammāsambuddha,” he remains silent, or says, “Why do you say ‘Buddha, Buddha’?”—this one is said to be disrespectful towards the Teacher.
Ở đây, một Tỳ-khưu không đến hầu hạ Đức Bổn Sư vào ba thời khi Ngài còn tại thế, đi kinh hành mang dép khi Đức Bổn Sư đi kinh hành không mang dép, đi kinh hành trên lối đi cao khi Đức Bổn Sư đi kinh hành trên lối đi thấp, ở phía trên khi Đức Bổn Sư ở phía dưới, đắp y cả hai vai khi Đức Bổn Sư đang ở nơi có thể nhìn thấy, mang dù, mang dép, đi đại tiện hoặc tiểu tiện ở nơi tắm rửa; hoặc khi Đức Bổn Sư đã nhập Niết-bàn, không đi đảnh lễ tháp, làm tất cả những điều đã nói về sự thiếu tôn kính ở nơi có thể nhìn thấy tháp như ở nơi có thể nhìn thấy Đức Bổn Sư; và khi các Tỳ-khưu khác nói: “Tại sao ông lại làm như vậy? Điều này không đúng. Phải biết hổ thẹn với Đức Chánh Đẳng Giác,” thì vị ấy im lặng và nói: “Ông nói gì mà cứ Phật, Phật vậy? Phật là gì chứ?” – vị này được gọi là không tôn kính Đức Bổn Sư.
Yo pana dhammassavane saṅghuṭṭhe sakkaccaṃ na gacchati, sakkaccaṃ dhammaṃ na suṇāti, niddāyati vā sallapento vā nisīdati, sakkaccaṃ na gaṇhāti na dhāreti, ‘‘kiṃ dhamme agāravaṃ karosī’’ti vutte ‘‘tuṇhī hoti, dhammo dhammoti vadasi, kiṃ dhammo nāmā’’ti vadati, ayaṃ dhamme agāravo nāma.
Furthermore, a bhikkhu who, when a Dhamma assembly is announced, does not go respectfully, does not listen to the Dhamma respectfully, either sleeps or sits conversing, does not learn or remember respectfully; and when asked, “Why are you disrespectful towards the Dhamma?” he remains silent, or says, “You say ‘Dhamma, Dhamma,’ what is Dhamma?”—this one is said to be disrespectful towards the Dhamma.
Còn một Tỳ-khưu, khi có tiếng gọi thỉnh nghe Pháp, không đến một cách cung kính, không lắng nghe Pháp một cách cung kính, hoặc ngủ gật hoặc ngồi nói chuyện, không học hỏi một cách cung kính, không thọ trì; và khi bị hỏi: “Tại sao ông lại không tôn kính Pháp?” thì vị ấy im lặng và nói: “Ông nói gì mà cứ Pháp, Pháp vậy? Pháp là gì chứ?” – vị này được gọi là không tôn kính Pháp.
Yo pana therena bhikkhunā anajjhiṭṭho dhammaṃ deseti, nisīdati pañhaṃ katheti, vuḍḍhe bhikkhū ghaṭṭento gacchati, tiṭṭhati nisīdati, dussapallatthikaṃ vā hatthapallatthikaṃ vā karoti, saṅghamajjhe ubho aṃse pārupati, chattupāhanaṃ dhāreti, ‘‘bhikkhusaṅghassa lajjituṃ vaṭṭatī’’ti vuttepi ‘‘tuṇhī hoti, saṅgho saṅghoti vadasi, kiṃ saṅgho, migasaṅgho ajasaṅgho’’tiādīni vadati, ayaṃ saṅghe agāravo nāma.
Furthermore, a bhikkhu who, without being invited by an elder bhikkhu, teaches Dhamma, sits down, answers a question; who bumps into elder bhikkhus as he walks, stands, or sits; who makes a cloak-lap or hand-lap; who drapes both shoulders in the midst of the Saṅgha, or holds an umbrella or wears sandals; and even when bhikkhus say, “One should be modest towards the Saṅgha,” he remains silent, or says, “You say ‘Saṅgha, Saṅgha,’ what is Saṅgha? A herd of deer? A flock of goats?” etc.—this one is said to be disrespectful towards the Saṅgha.
Còn một Tỳ-khưu, khi không được một vị Tỳ-khưu Trưởng lão thỉnh cầu, lại thuyết Pháp, ngồi xuống giảng giải vấn đề, đi va chạm vào các Tỳ-khưu lớn tuổi, đứng hoặc ngồi, vắt chéo chân hoặc vắt chéo tay, đắp y cả hai vai giữa Tăng chúng, mang dù và dép; và khi bị nói: “Phải biết hổ thẹn với Tỳ-khưu Tăng,” thì vị ấy cũng im lặng và nói: “Ông nói gì mà cứ Tăng, Tăng vậy? Tăng là gì? Tăng hươu, Tăng dê sao?” và những lời tương tự – vị này được gọi là không tôn kính Tăng.
Ekabhikkhusmimpi hi agārave kate saṅghe katoyeva hoti.
Indeed, even if disrespect is shown to one bhikkhu, it is considered as shown to the Saṅgha.
Thật vậy, ngay cả khi thiếu tôn kính một Tỳ-khưu, thì cũng là thiếu tôn kính Tăng.
Tisso sikkhā pana aparipūrayamānova sikkhāya na paripūrakārī nāma.
However, one who does not fulfill the three trainings is called not fulfilling the training.
Còn một Tỳ-khưu không hoàn thành ba học pháp (tisso sikkhā) được gọi là không hoàn thành học pháp (sikkhāya na paripūrakārī).
46. Idāni ayaṃ cha ṭhānāni nissāya uppannavivādo vaḍḍhanto yāni adhikaraṇāni pāpuṇāti, tāni dassetuṃ cattārimānītiādimāha.
46. Now, to show the adhikaraṇas that a dispute, arising from these six grounds and growing, reaches, the Buddha said, “These four…” etc.
46. Bây giờ, để chỉ ra các tranh chấp (adhikaraṇa) phát sinh từ sáu nguyên nhân này và phát triển đến mức nào, Đức Phật đã nói câu “bốn điều này” (cattārimānī) và những điều tiếp theo.
Tattha vūpasamanatthāya pavattamānehi samathehi adhikātabbānīti adhikaraṇāni.
Here, adhikaraṇāni are those that are to be taken up by the samathas that are present for the sake of settlement.
Trong đó, adhikaraṇāni (các tranh chấp) có nghĩa là những điều cần được giải quyết bằng các phương pháp (samatha) được thực hiện để làm lắng dịu.
Vivādova adhikaraṇaṃ vivādādhikaraṇaṃ.
A dispute itself is an adhikaraṇa; thus, vivādādhikaraṇa (dispute-case).
Tranh chấp chính là tranh chấp, nên gọi là vivādādhikaraṇaṃ (tranh chấp về tranh cãi).
Itaresupi eseva nayo.
The same method applies to the others as well.
Đối với các loại khác cũng theo cách này.
Idāni imānipi cattāri adhikaraṇāni patvā upari vaḍḍhento so vivādo yehi samathehi vūpasammati, tesaṃ dassanatthaṃ satta kho panimetiādimāha.
Now, to show the samathas by which that dispute, having reached these four adhikaraṇas and growing further, is settled, the Buddha said, “There are these seven…” etc.
Bây giờ, để chỉ ra các phương pháp (samatha) mà nhờ đó tranh chấp ấy, khi đã đạt đến bốn loại tranh chấp này và tiếp tục phát triển, sẽ được làm lắng dịu, Đức Phật đã nói câu “có bảy điều này” (satta kho panime) và những điều tiếp theo.
Tattha adhikaraṇāni samenti vūpasamentīti adhikaraṇasamathā.
Here, adhikaraṇas are settled and put to rest; thus, adhikaraṇasamathā (ways of settling issues).
Trong đó, adhikaraṇasamathā (các phương pháp giải quyết tranh chấp) có nghĩa là những điều làm lắng dịu các tranh chấp.
Uppannuppannānanti uppannānaṃ uppannānaṃ.
Uppannuppannānaṃ means of each and every one that has arisen.
Uppannuppannānaṃ có nghĩa là của những gì đã phát sinh, đã phát sinh.
Adhikaraṇānanti etesaṃ vivādādhikaraṇādīnaṃ catunnaṃ.
Adhikaraṇānaṃ means of these four, the vivādādhikaraṇa and so on.
Adhikaraṇānaṃ có nghĩa là của bốn loại tranh chấp này, như vivādādhikaraṇa và các loại khác.
Samathāya vūpasamāyāti samanatthañceva vūpasamanatthañca.
Samathāya vūpasamāyā means for the sake of reconciliation and for the sake of appeasement.
Samathāya vūpasamāyā có nghĩa là để hòa giải và để làm lắng dịu.
Sammukhāvinayo dātabbo…pe… tiṇavatthārakoti ime satta samathā dātabbā.
Sammukhāvinayo dātabbo…pe… tiṇavatthārako means these seven samathas should be applied.
Bảy phương pháp giải quyết tranh chấp này phải được áp dụng: Sammukhāvinayo dātabbo…pe… tiṇavatthārako.
Tatrāyaṃ vinicchayakathā – adhikaraṇesu tāva dhammoti vā adhammoti vāti aṭṭhārasahi vatthūhi vivadantānaṃ bhikkhūnaṃ yo vivādo, idaṃ vivādādhikaraṇaṃ nāma.
Herein is the discourse on adjudication: Among the adhikaraṇas, the dispute that arises among bhikkhus who contend concerning eighteen matters, saying 'it is Dhamma' or 'it is not Dhamma,' this is called vivādādhikaraṇa (dispute-case).
Trong số đó, đây là lời giải thích về sự phân định – trước hết, trong các tranh chấp (adhikaraṇa): sự tranh cãi nào của các Tỳ-khưu đang tranh luận về mười tám vấn đề, rằng ‘đây là pháp (dhamma)’ hay ‘đây là phi pháp (adhamma)’, đó được gọi là tranh chấp về tranh cãi (vivādādhikaraṇa).
Sīlavipattiyā vā ācāradiṭṭhiājīvavipattiyā vā anuvadantānaṃ yo anuvādo upavadanā ceva codanā ca, idaṃ anuvādādhikaraṇaṃ nāma.
The accusation (anuvāda), the reproof (upavadana), and the charge (codanā) made by bhikkhus who accuse another concerning a transgression of sīla, or a transgression of conduct (ācāra), view (diṭṭhi), or livelihood (ājīva)—this is called anuvādādhikaraṇa (accusation-case).
Sự chỉ trích, khiển trách và tố cáo nào của các Tỳ-khưu đang chỉ trích về sự vi phạm giới (sīlavipatti), hoặc sự vi phạm về oai nghi (ācāravipatti), tà kiến (diṭṭhivipatti), hay tà mạng (ājīvavipatti), đó được gọi là tranh chấp về chỉ trích (anuvādādhikaraṇa).
Mātikāyaṃ āgatā pañca vibhaṅge dveti satta āpattikkhandhā āpattādhikaraṇaṃ nāma.
The five categories of offenses mentioned in the Mātika (Pātimokkha) and the two categories mentioned in the Vibhanga – these constitute āpattādhikaraṇa (offense-case).
Năm loại giới bổn (āpattikkhandha) được đề cập trong Mātikā và hai loại trong Vibhaṅga, tổng cộng bảy loại giới bổn, được gọi là tranh chấp về giới bổn (āpattādhikaraṇa).
Yaṃ saṅghassa apalokanādīnaṃ catunnaṃ kammānaṃ karaṇaṃ, idaṃ kiccādhikaraṇaṃ nāma.
The performance by the Saṅgha of the four acts, such as apalokanā (announcement) and so forth – this is called kiccādhikaraṇa (duty-case).
Việc thực hiện bốn loại nghi thức (kamma) của Tăng-già, như Apalokana (thông báo), đó được gọi là tranh chấp về nghi thức (kiccādhikaraṇa).
Tattha vivādādhikaraṇaṃ dvīhi samathehi sammati sammukhāvinayena ca yebhuyyasikāya ca.
Among these, the vivādādhikaraṇa is settled by two ways of settlement (samathas): by settlement in presence (sammukhāvinaya) and by settlement by majority (yebhuyyasikā).
Trong số đó, tranh chấp về tranh cãi (vivādādhikaraṇa) được giải quyết bằng hai phương pháp hòa giải (samatha): Sammukhāvinaya (hòa giải trước mặt) và Yebhuyyasikā (hòa giải theo đa số).
Sammukhāvinayeneva sammamānaṃ yasmiṃ vihāre uppannaṃ, tasmiṃyeva vā, aññattha vūpasametuṃ gacchantānaṃ antarāmagge vā, yattha gantvā saṅghassa niyyātitaṃ, tattha saṅghena vā gaṇena vā vūpasametuṃ asakkonte tattheva ubbāhikāya sammatapuggalehi vā vinicchitaṃ sammati.
An adhikaraṇa that is to be settled by Sammukhāvinaya is settled when determined by the Saṅgha or a gaṇa, or by persons appointed by ubbāhikā, either in the monastery where it arose, or on the way for those going to settle it elsewhere, or in the place where it was handed over to the Saṅgha, if the Saṅgha or gaṇa is unable to settle it there.
Khi được giải quyết chỉ bằng Sammukhāvinaya, tranh chấp có thể được giải quyết tại chính trú xứ nơi nó phát sinh, hoặc trên đường đi khi các Tỳ-khưu đến một nơi khác để hòa giải, hoặc tại nơi mà tranh chấp được giao cho Tăng-già, nếu Tăng-già hoặc một nhóm không thể giải quyết, thì tranh chấp được giải quyết bởi những cá nhân được ủy quyền thông qua Ubbāhikā (biểu quyết).
Evaṃ sammamāne pana tasmiṃ yā saṅghasammukhatā dhammasammukhatā, vinayasammukhatā, puggalasammukhatā, ayaṃ sammukhāvinayo nāma.
When it is settled in this way, the presence of the Saṅgha (saṅghasammukhatā), the presence of the Dhamma (dhammasammukhatā), the presence of the Vinaya (vinayasammukhatā), and the presence of the individuals (puggalasammukhatā)—this is called sammukhāvinaya.
Trong trường hợp hòa giải như vậy, sự hiện diện của Tăng-già (saṅghasammukhatā), sự hiện diện của Pháp (dhammasammukhatā), sự hiện diện của Luật (vinayasammukhatā), và sự hiện diện của cá nhân (puggalasammukhatā) được gọi là Sammukhāvinaya.
Tattha ca kārakasaṅghassa sāmaggivasena sammukhībhāvo saṅghasammukhatā.
Among these, the presence of the performing Saṅgha due to its unanimity is saṅghasammukhatā.
Trong đó, sự hiện diện của Tăng-già hành sự trong sự hòa hợp là Saṅghasammukhatā.
Sametabbassa vatthuno bhūtatā dhammasammukhatā.
The actual existence of the matter to be settled is dhammasammukhatā.
Sự thật của vấn đề cần được giải quyết là Dhammasammukhatā.
Yathā taṃ sametabbaṃ, tatheva samanaṃ vinayasammukhatā.
The settlement in accordance with how it should be settled is vinayasammukhatā.
Việc giải quyết đúng theo cách vấn đề đó cần được giải quyết là Vinayasammukhatā.
Yo ca vivadati, yena ca vivadati, tesaṃ ubhinnaṃ attapaccatthikānaṃ sammukhībhāvo puggalasammukhatā.
The presence of both the one who disputes and the one with whom he disputes, being the plaintiff and defendant, is puggalasammukhatā.
Sự hiện diện của cả hai cá nhân tranh luận, tức là người tố cáo và người bị tố cáo, là Puggalasammukhatā.
Ubbāhikāya vūpasame panettha saṅghasammukhatā parihāyati.
However, in settling by ubbāhikā, the saṅghasammukhatā is absent here.
Trong trường hợp hòa giải bằng Ubbāhikā, Saṅghasammukhatā bị mất đi.
Evaṃ tāva sammukhāvinayeneva sammati.
Thus, for a start, it is settled by sammukhāvinaya alone.
Như vậy, trước hết, tranh chấp được giải quyết bằng Sammukhāvinaya.
Sace panevampi na sammati, atha naṃ ubbāhikāya sammatā bhikkhū ‘‘na mayaṃ sakkoma vūpasametu’’nti saṅghasseva niyyātenti.
If, however, it is not settled even in this way, then the bhikkhus appointed by ubbāhikā hand it over to the Saṅgha, saying, "We are unable to settle it."
Tuy nhiên, nếu tranh chấp vẫn không được giải quyết bằng cách này, thì các Tỳ-khưu được ủy quyền thông qua Ubbāhikā sẽ giao lại cho Tăng-già, nói rằng: "Chúng con không thể giải quyết được."
Tato saṅgho pañcaṅgasamannāgataṃ bhikkhuṃ salākaggāhakaṃ sammannitvā tena guḷhakavivaṭakasakaṇṇajappakesu tīsu salākaggāhesu aññataravasena salākaṃ gāhetvā sannipatitaparisāya dhammavādīnaṃ yebhuyyatāya yathā te dhammavādino vadanti, evaṃ vūpasantaṃ adhikaraṇaṃ sammukhāvinayena ca yebhuyyasikāya ca vūpasantaṃ hoti.
Thereupon, the Saṅgha appoints a bhikkhu endowed with five qualities as a salākaggāhaka (receiver of voting sticks), and having him receive the voting sticks in one of three ways—guḷhaka (secret), vivaṭaka (open), or sakaṇṇajappaka (whispered in the ear)—it is settled in the assembly of bhikkhus according to the majority of those who speak in accordance with the Dhamma; such an adhikaraṇa, thus settled, is settled by sammukhāvinaya and yebhuyyasikā.
Sau đó, Tăng-già sẽ chỉ định một Tỳ-khưu đủ năm yếu tố làm người thu phiếu (salākaggāhaka), và người đó sẽ thu phiếu bằng một trong ba cách: bỏ phiếu kín (guḷhaka), bỏ phiếu công khai (vivaṭaka), hoặc bỏ phiếu thì thầm vào tai (sakaṇṇajappaka). Tranh chấp sẽ được giải quyết theo đa số của các Tỳ-khưu giữ Pháp (dhammavādī) trong hội chúng đã tập hợp, đúng như cách mà họ tuyên bố. Như vậy, tranh chấp được giải quyết bằng Sammukhāvinaya và Yebhuyyasikā.
Tattha sammukhāvinayo vuttanayo eva.
Among these, sammukhāvinaya is as already explained.
Trong đó, Sammukhāvinaya đã được giải thích.
Yaṃ pana yebhuyyasikāya kammassa karaṇaṃ, ayaṃ yebhuyyasikā nāma.
The performance of an act by the majority is called yebhuyyasikā.
Còn việc thực hiện nghi thức theo đa số thì đây được gọi là Yebhuyyasikā.
Evaṃ vivādādhikaraṇaṃ dvīhi samathehi sammati.
Thus, the vivādādhikaraṇa is settled by these two samathas.
Như vậy, tranh chấp về tranh cãi (vivādādhikaraṇa) được giải quyết bằng hai phương pháp hòa giải.
Anuvādādhikaraṇaṃ catūhi samathehi sammati sammukhāvinayena ca sativinayena ca amūḷhavinayena ca tassapāpiyasikāya ca.
The anuvādādhikaraṇa is settled by four samathas: by sammukhāvinaya, by sativinaya (settlement by memory), by amūḷhavinaya (settlement for the insane), and by tassapāpiyasikā (settlement for persistent wrong-doing).
Tranh chấp về chỉ trích (anuvādādhikaraṇa) được giải quyết bằng bốn phương pháp hòa giải: Sammukhāvinaya, Sativinaya (hòa giải bằng sự ghi nhớ), Amūḷhavinaya (hòa giải bằng sự không mê muội), và Tassapāpiyasikā (hòa giải bằng sự xác nhận tội lỗi).
Sammukhāvinayeneva sammamānaṃ yo ca anuvadati, yañca anuvadati, tesaṃ vacanaṃ sutvā, sace kāci āpatti natthi, ubho khamāpetvā, sace atthi, ayaṃ nāmettha āpattīti evaṃ vinicchitaṃ vūpasammati.
When it is to be settled by sammukhāvinaya alone, after hearing the words of both the accuser and the accused, if there is no offense, both are made to ask for forgiveness and it is settled; if there is an offense, it is settled by determining, "This is the offense here."
Khi được giải quyết chỉ bằng Sammukhāvinaya, sau khi nghe lời của cả người chỉ trích và người bị chỉ trích, nếu không có giới bổn nào, cả hai sẽ được yêu cầu xin lỗi lẫn nhau và tranh chấp được giải quyết; nếu có giới bổn, tranh chấp sẽ được giải quyết bằng cách phân định rõ ràng rằng ‘đây là giới bổn đã phạm’.
Tattha sammukhāvinayalakkhaṇaṃ vuttanayameva.
Here, the characteristic of sammukhāvinaya is as already explained.
Trong đó, đặc điểm của Sammukhāvinaya đã được giải thích.
Yadā ummattako bhikkhu ummādavasena kate assāmaṇake ajjhācāre ‘‘saratāyasmā evarūpiṃ āpatti’’nti bhikkhūhi vuccamāno – ‘‘ummattakena me, āvuso, etaṃ kataṃ, nāhaṃ taṃ sarāmī’’ti bhaṇantopi bhikkhūhi codiyamānova puna acodanatthāya amūḷhavinayaṃ yācati, saṅgho cassa ñatticatutthena kammena amūḷhavinayaṃ deti, tadā sammukhāvinayena ca amūḷhavinayena ca vūpasantaṃ hoti.
When an insane bhikkhu, having committed unseemly improper conduct due to his madness, is asked by bhikkhus, "Does the venerable one remember such an offense?" and even though he says, "Friends, I committed that due to madness; I do not remember it," he is repeatedly reproached by the bhikkhus; then, to prevent further reproaches, he requests amūḷhavinaya, and the Saṅgha grants him amūḷhavinaya by a ñatticatuttha-kamma; at that time, it is settled by sammukhāvinaya and amūḷhavinaya.
Khi một Tỳ-khưu bị điên (ummattaka) đã thực hiện những hành vi không phù hợp với Sa-môn do sự điên loạn, và khi các Tỳ-khưu nói với vị ấy: "Thưa Đại đức, ngài có nhớ giới bổn như vậy không?", mặc dù vị ấy nói: "Thưa chư Hiền, điều này do tôi làm khi bị điên, tôi không nhớ điều đó", nhưng vẫn bị các Tỳ-khưu tố cáo. Để tránh bị tố cáo thêm, vị ấy yêu cầu Amūḷhavinaya, và Tăng-già cấp cho vị ấy Amūḷhavinaya bằng một nghi thức ñatticatuttha. Khi đó, tranh chấp được giải quyết bằng Sammukhāvinaya và Amūḷhavinaya.
Dinne pana amūḷhavinaye puna tasmiṃ puggale kassaci tappaccayā anuvādo na ruhati.
Once amūḷhavinaya has been granted, no further accusation against that individual concerning that matter is valid.
Sau khi Amūḷhavinaya được cấp, không ai còn có thể chỉ trích vị Tỳ-khưu đó vì lý do đó nữa.
Yadā pana pārājikena vā pārājikasāmantena vā codiyamānassa aññenāññaṃ paṭicarato pāpussannatāya pāpiyassa puggalassa – ‘‘sacāyaṃ acchinnamūlo bhavissati, sammā vattitvā osāraṇaṃ labhissati, sace chinnamūlo, ayamevassa nāsanā bhavissatī’’ti maññamāno saṅgho ñatticatutthena kammena tassapāpiyasikaṃ karoti, tadā sammukhāvinayena ca tassa pāpiyasikāya ca vūpasantaṃ hoti.
However, when a person is accused of a pārājika offense or one similar to a pārājika, and he keeps prevaricating, and the Saṅgha, considering him a persistently wrong-doing person due to his abundant evil deeds, and thinking, "If he is not irrevocably fallen, he will gain rehabilitation by proper conduct; if he is irrevocably fallen, this itself will be his ruin," carries out the tassapāpiyasikā kamma by a ñatticatuttha-kamma, then it is settled by sammukhāvinaya and tassapāpiyasikā.
Khi một cá nhân phạm tội nghiêm trọng (pāpussannatāya pāpiyassa puggala) bị tố cáo về một giới bổn Pārājika hoặc cận Pārājika, và vị ấy trả lời quanh co, Tăng-già nhận thấy rằng: "Nếu gốc rễ của vị này chưa bị cắt đứt, vị ấy sẽ hành xử đúng đắn và sẽ được phục hồi. Nếu gốc rễ đã bị cắt đứt, thì đây chính là sự hủy diệt của vị ấy." Khi Tăng-già thực hiện Tassapāpiyasikā bằng một nghi thức ñatticatuttha, thì tranh chấp được giải quyết bằng Sammukhāvinaya và Tassapāpiyasikā.
Evaṃ anuvādādhikaraṇaṃ catūhi samathehi sammati.
Thus, the anuvādādhikaraṇa is settled by these four samathas.
Như vậy, tranh chấp về chỉ trích (anuvādādhikaraṇa) được giải quyết bằng bốn phương pháp hòa giải.
Āpattādhikaraṇaṃ tīhi samathehi sammati sammukhāvinayena ca paṭiññātakaraṇena ca tiṇavatthārakena ca.
The āpattādhikaraṇa is settled by three samathas: by sammukhāvinaya, by paṭiññātakaraṇa (settlement by admission), and by tiṇavatthāraka (covering with grass).
Tranh chấp về giới bổn (āpattādhikaraṇa) được giải quyết bằng ba phương pháp hòa giải: Sammukhāvinaya, Paṭiññātakaraṇa (hòa giải bằng sự thú nhận), và Tiṇavatthāraka (hòa giải bằng cách phủ cỏ).
Tassa sammukhāvinayeneva vūpasamo natthi.
Its settlement by sammukhāvinaya alone is not possible.
Việc giải quyết chỉ bằng Sammukhāvinaya là không có.
Yadā pana ekassa vā bhikkhuno santike saṅghagaṇamajjhesu vā bhikkhu lahukaṃ āpattiṃ deseti, tadā āpattādhikaraṇaṃ sammukhāvinayena ca paṭiññātakaraṇena ca vūpasammati.
However, when a bhikkhu confesses a light offense to another bhikkhu, or within the Saṅgha or a gaṇa, then the āpattādhikaraṇa is settled by sammukhāvinaya and paṭiññātakaraṇa.
Tuy nhiên, khi một Tỳ-khưu sám hối một giới bổn nhẹ trước một Tỳ-khưu khác, hoặc giữa Tăng-già hay một nhóm, thì tranh chấp về giới bổn được giải quyết bằng Sammukhāvinaya và Paṭiññātakaraṇa.
Tattha sammukhāvinayo tāva yo ca deseti, yassa ca deseti, tesaṃ sammukhatā.
Here, sammukhāvinaya refers to the presence of both the one who confesses and the one to whom he confesses.
Trong đó, Sammukhāvinaya là sự hiện diện của cả người sám hối và người được sám hối.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as already explained.
Phần còn lại cũng tương tự như đã giải thích.
Puggalassa ca gaṇassa ca desanākāle saṅghasammukhatā parihāyati.
The saṅghasammukhatā is absent when confessing to an individual or a gaṇa.
Trong trường hợp sám hối trước một cá nhân hoặc một nhóm, Saṅghasammukhatā bị mất đi.
Yaṃ panettha ‘‘ahaṃ, bhante, itthannāmaṃ āpattiṃ apanno’’ti ca, āma ‘‘passāmī’’ti ca paṭiññātāya ‘‘āyatiṃ saṃvareyyāsī’’ti karaṇaṃ, taṃ paṭiññātakaraṇaṃ nāma.
Here, the act of saying "Venerable sir, I have committed such and such an offense" and "Yes, I see it," and then acting upon that admission by saying, "You should restrain yourself in the future"—that is called paṭiññātakaraṇa.
Trong trường hợp này, việc thú nhận rằng "Bạch Thế Tôn, con đã phạm giới bổn tên là..." và "Vâng, con thấy" rồi sau đó thực hiện việc "ngài hãy giữ gìn trong tương lai" được gọi là Paṭiññātakaraṇa.
Saṅghādisese parivāsādiyācanā paṭiññā, parivāsādīnaṃ dānaṃ paṭiññātakaraṇaṃ nāma.
In the case of a saṅghādisesa, the request for parivāsa (probation) and so forth is the paṭiññā, and the granting of parivāsa and so forth is called paṭiññātakaraṇa.
Trong trường hợp Saṅghādisesa, việc yêu cầu Parivāsa (thời gian thử thách) và các hình phạt khác là Paṭiññā (thú nhận), việc cấp Parivāsa và các hình phạt khác được gọi là Paṭiññātakaraṇa.
Dvepakkhajātā pana bhaṇḍanakārakā bhikkhū bahuṃ assāmaṇakaṃ ajjhācāraṃ caritvā puna lajjidhamme uppanne ‘‘sace mayaṃ imāhi āpattīhi aññamaññaṃ kāressāma, siyāpi taṃ adhikaraṇaṃ kakkhaḷattāya saṃvatteyyā’’ti aññamaññaṃ āpattiyā kārāpane dosaṃ disvā yadā tiṇavatthārakakammaṃ karonti, tadā āpattādhikaraṇaṃ sammukhāvinayena ca tiṇavatthārakena ca sammati.
But when bhikkhus who have arisen into two factions and caused strife, having committed much unseemly improper conduct, and then, feeling shame, realize that "if we accuse each other of these offenses, that adhikaraṇa might become harsh," and seeing the fault in mutually accusing each other of offenses, perform the tiṇavatthāraka-kamma, then the āpattādhikaraṇa is settled by sammukhāvinaya and tiṇavatthāraka.
Khi các Tỳ-khưu gây tranh cãi thuộc hai phe, sau khi đã thực hiện nhiều hành vi không phù hợp với Sa-môn, và sau đó cảm thấy hổ thẹn, họ nhận thấy rằng: "Nếu chúng ta tố cáo lẫn nhau về những giới bổn này, thì tranh chấp đó có thể trở nên gay gắt." Khi họ thấy lỗi trong việc tố cáo lẫn nhau về giới bổn và thực hiện nghi thức Tiṇavatthāraka, thì tranh chấp về giới bổn được giải quyết bằng Sammukhāvinaya và Tiṇavatthāraka.
Tatra hi yattakā hatthapāsupagatā ‘‘na me taṃ khamatī’’ti evaṃ diṭṭhāvikammaṃ akatvā ‘‘dukkaṭaṃ kammaṃ puna kātabbaṃ kamma’’nti na ukkoṭenti, niddampi okkantā honti, sabbesampi ṭhapetvā thullavajjañca gihipaṭisaṃyuttañca sabbāpattiyo vuṭṭhahanti.
In such a case, as many bhikkhus as are within reach, without explicitly stating "I do not agree with this" and without retracting the act by saying "it was a wrong action, it must be done again," and having even fallen asleep, all offenses are lifted for all of them, except for major offenses (thullavajja) and offenses connected with lay people.
Trong trường hợp đó, tất cả những Tỳ-khưu trong phạm vi tiếp cận (hatthapāsagata) mà không tuyên bố "Tôi không chấp nhận điều này" và không từ chối, nói rằng "hành vi sai trái cần được thực hiện lại", và đã ngủ quên, thì tất cả các giới bổn của họ đều được giải quyết, trừ những lỗi nặng (thullavajja) và những lỗi liên quan đến đời sống cư sĩ (gihipaṭisaṃyutta).
Evaṃ āpattādhikaraṇaṃ tīhi samathehi sammati.
Thus, the āpattādhikaraṇa is settled by these three samathas.
Như vậy, tranh chấp về giới bổn (āpattādhikaraṇa) được giải quyết bằng ba phương pháp hòa giải.
Kiccādhikaraṇaṃ ekena samathena sammati sammukhāvinayeneva.
The kiccādhikaraṇa is settled by one samatha: by sammukhāvinaya alone.
Tranh chấp về nghi thức (kiccādhikaraṇa) được giải quyết bằng một phương pháp hòa giải duy nhất là Sammukhāvinaya.
Imāni cattāri adhikaraṇāni yathānurūpaṃ imehi sattahi samathehi sammanti.
These four adhikaraṇas are settled, each according to its nature, by these seven samathas.
Bốn loại tranh chấp này được giải quyết bằng bảy phương pháp hòa giải này, tùy theo từng loại tranh chấp.
Tena vuttaṃ ‘‘uppannuppannānaṃ adhikaraṇānaṃ samathāya vūpasamāya sammukhāvinayo dātabbo…pe… tiṇavatthārako’’ti.
Therefore, it was said: "For the settlement and suppression of disputes that arise, the sammukhāvinaya should be given…pe… and the tiṇavatthāraka."
Do đó, đã dạy rằng: “Để làm lắng dịu, để dập tắt những tranh chấp đã khởi lên, cần phải áp dụng sammukhāvinaya (phép đối diện)… cho đến tiṇavatthāraka (phép trải cỏ).”
Ayamettha vinicchayanayo, vitthāro pana samathakkhandhake (cūḷava. 185) āgatoyeva.
This here is merely the method of decision; the detailed exposition, however, is found in the Samathakkhandhaka.
Đây là phương pháp quyết đoán tại đây; còn phần giải thích chi tiết thì đã có trong chương Samatha.
Vinicchayopissa samantapāsādikāya vutto.
Its decision-method is also stated in the Samantapāsādikā.
Phương pháp quyết đoán của nó cũng đã được giải thích trong Samantapāsādikā.
47. Yo panāyaṃ imasmiṃ sutte ‘‘idhānanda, bhikkhū vivadantī’’tiādiko vitthāro vutto, so etena nayena saṅkhepatova vuttoti veditabbo.
47. Now, the detailed exposition, beginning with "Here, Ānanda, the bhikkhus dispute," which is stated in this Sutta, should be understood as having been stated concisely by this method.
47. Còn phần giải thích chi tiết đã được nói đến trong kinh này, bắt đầu từ ‘‘Này Ānanda, ở đây các tỳ khưu tranh cãi’’, thì nên hiểu rằng đó chỉ là một cách nói tóm tắt theo phương pháp này.
Tattha dhammotiādīsu suttantapariyāyena tāva dasa kusalakammapathā dhammo, akusalakammapathā adhammo.
There, regarding Dhamma and so forth, in the Suttanta method, the ten wholesome courses of action are called Dhamma, and the unwholesome courses of action are called Adhamma.
Trong các từ như Dhamma v.v..., theo cách giải thích của kinh tạng, mười nghiệp đạo thiện là Dhamma, mười nghiệp đạo bất thiện là Adhamma.
Tathā ‘‘cattāro satipaṭṭhānā’’ti heṭṭhā āgatā sattatiṃsa bodhipakkhiyadhammā, tayo satipaṭṭhānā tayo sammappadhānā tayo iddhipādā cha indriyāni cha balāni aṭṭha bojjhaṅgā navaṅgiko maggo cāti, cattāro upādānā pañca nīvaraṇānītiādayo saṅkaliṭṭhadhammā cāti ayaṃ adhammo.
Likewise, the thirty-seven factors of awakening that were mentioned previously, such as "the four foundations of mindfulness," and the three foundations of mindfulness, three right exertions, three bases of spiritual power, six faculties, six powers, eight factors of awakening, and the Noble Eightfold Path; and the four clingings, the five hindrances, and so forth, which are defiled states, these are Adhamma.
Tương tự, ba mươi bảy pháp giác chi đã được nói đến ở dưới, như ‘‘bốn niệm xứ’’, (nhưng) ba niệm xứ, ba chánh cần, ba thần túc, sáu căn, sáu lực, tám chi phần giác chi, và con đường tám chi phần; cùng với bốn thủ, năm triền cái v.v... là các pháp ô nhiễm, đó là Adhamma.
Tattha yaṃkiñci ekaṃ adhammakoṭṭhāsaṃ gahetvā ‘‘imaṃ adhammaṃ dhammoti karissāma, evaṃ amhākaṃ ācariyakulaṃ niyyānikaṃ bhavissati, mayañca loke pākaṭā bhavissāmā’’ti taṃ adhammaṃ ‘‘dhammo aya’’nti kathentā dhammoti vivadanti.
Among these, taking any one part of Adhamma and saying, "We will make this Adhamma into Dhamma; thus our lineage will be leading to liberation, and we shall be famous in the world," they dispute, calling that Adhamma "Dhamma."
Trong đó, khi lấy một phần bất thiện nào đó và nói rằng: ‘‘Chúng ta sẽ biến bất thiện này thành thiện, như vậy dòng truyền thừa của chúng ta sẽ được giải thoát, và chúng ta sẽ được biết đến trong thế gian’’, thì họ tranh cãi về Dhamma khi nói rằng: ‘‘Đây là Dhamma’’.
Tattheva dhammakoṭṭhāsesu ekaṃ gahetvā ‘‘adhammo aya’’nti kathentā adhammoti vivadanti.
Similarly, taking one part from the Dhamma states and saying, "This is Adhamma," they dispute, calling it Adhamma.
Cũng trong đó, khi lấy một phần thiện và nói rằng: ‘‘Đây là Adhamma’’, thì họ tranh cãi về Adhamma.
Vinayapariyāyena pana bhūtena vatthunā codetvā sāretvā yathāpaṭiññāya kātabbakammaṃ dhammo nāma, abhūtena pana vatthunā acodetvā asāretvā apaṭiññāya katabbakammaṃ adhammo nāma.
According to the Vinaya method, however, an act that should be done by charging, admonishing, and by confession regarding an existing matter is called Dhamma; whereas an act that should be done without charging, admonishing, or confession regarding a non-existent matter is called Adhamma.
Còn theo cách giải thích của Luật tạng, một hành động cần phải thực hiện dựa trên một sự việc có thật, sau khi đã bị khiển trách và nhắc nhở, theo lời thú nhận, thì gọi là Dhamma; còn một hành động cần phải thực hiện dựa trên một sự việc không có thật, mà không bị khiển trách, không bị nhắc nhở, không có lời thú nhận, thì gọi là Adhamma.
Tesupi adhammaṃ ‘‘dhammo aya’’nti kathentā dhammoti vivadanti, ‘‘adhammo aya’’nti kathentā adhammoti vivadanti.
Among these too, those who declare Adhamma to be "Dhamma" dispute as Dhamma; those who declare Dhamma to be "Adhamma" dispute as Adhamma.
Trong những trường hợp đó, khi nói rằng bất thiện ‘‘Đây là Dhamma’’, thì họ tranh cãi về Dhamma; khi nói rằng ‘‘Đây là Adhamma’’, thì họ tranh cãi về Adhamma.
Suttantapariyāyena pana rāgavinayo dosavinayo mohavinayo saṃvaro pahānaṃ paṭisaṅkhāti ayaṃ vinayo nāma, rāgādīnaṃ avinayo asaṃvaro appahānaṃ appaṭisaṅkhāti ayaṃ avinayo nāma.
According to the Suttanta method, the removal of lust, the removal of hatred, the removal of delusion, restraint, abandonment, and reflection—this is called Vinaya. The non-removal of lust and so forth, non-restraint, non-abandonment, and non-reflection—this is called Avinaya.
Còn theo cách giải thích của kinh tạng, sự đoạn trừ tham, sự đoạn trừ sân, sự đoạn trừ si, sự phòng hộ, sự đoạn trừ, sự quán xét, đó gọi là Vinaya (Luật); còn sự không đoạn trừ tham v.v..., sự không phòng hộ, sự không đoạn trừ, sự không quán xét, đó gọi là Avinaya (Phi Luật).
Vinayapariyāyena vatthusampatti ñattisampatti anusāvanasampatti sīmasampati parisasampattīti ayaṃ vinayo nāma, vatthuvipatti…pe… parisavipattīti ayaṃ avinayo nāma.
According to the Vinaya method, the accomplishment of the matter, the accomplishment of the motion, the accomplishment of the announcement, the accomplishment of the boundary, and the accomplishment of the assembly—this is called Vinaya. The failure of the matter…pe… the failure of the assembly—this is called Avinaya.
Theo cách giải thích của Luật tạng, sự viên mãn về sự việc, sự viên mãn về lời tuyên bố, sự viên mãn về lời tuyên yết, sự viên mãn về giới trường, sự viên mãn về hội chúng, đó gọi là Vinaya; còn sự khiếm khuyết về sự việc… cho đến sự khiếm khuyết về hội chúng, đó gọi là Avinaya.
Tesupi yaṃkiñci avinayaṃ ‘‘vinayo aya’’nti kathentā vinayoti vivadanti, vinayaṃ avinayoti kathentā avinayoti vivadanti.
Among these too, those who declare any Avinaya to be "Vinaya" dispute as Vinaya; those who declare Vinaya to be "Avinaya" dispute as Avinaya.
Trong những trường hợp đó, khi nói rằng bất kỳ điều phi luật nào ‘‘Đây là Vinaya’’, thì họ tranh cãi về Vinaya; khi nói rằng Vinaya là Avinaya, thì họ tranh cãi về Avinaya.
Dhammanetti samanumajjitabbāti dhammarajju anumajjitabbā ñāṇena ghaṃsitabbā upaparikkhitabbā.
The Dhamma-nettī should be rubbed and examined means the rope of Dhamma should be repeatedly reviewed, rubbed with wisdom, and investigated.
Dhammanetti samanumajjitabbā có nghĩa là sợi dây Dhamma cần được xem xét kỹ lưỡng, cần được mài giũa bằng trí tuệ, cần được khảo sát.
Sā panesā dhammanetti ‘‘iti kho vaccha ime dasa dhammā akusalā dasa dhammā kusalā’’ti evaṃ mahāvacchagottasutte (ma. ni. 2.194) āgatāti vuttā.
This Dhamma-nettī, as in "Indeed, Vaccha, these ten states are unwholesome, these ten states are wholesome," is said to be found in the Mahāvaccha-gotta Sutta.
Sợi dây Dhamma này đã được nói đến trong kinh Mahāvacchagotta, như: ‘‘Này Vaccha, mười pháp này là bất thiện, mười pháp này là thiện’’.
Sā eva vā hotu, yo vā idha dhammoti ca vinayo ca vutto.
Either that Dhamma-nettī or what is called Dhamma and Vinaya here.
Hoặc đó là sợi dây Dhamma đó, hoặc đó là Dhamma và Vinaya đã được nói đến ở đây.
Yathā tattha sametīti yathā tāya dhammanettiyā sameti, ‘‘dhammo dhammova hoti, adhammo adhammova, vinayo vinayova hoti, avinayo avinayova’’.
As it agrees with that means as it agrees with that Dhamma-nettī: "Dhamma is indeed Dhamma, Adhamma is Adhamma, Vinaya is indeed Vinaya, Avinaya is Avinaya."
Yathā tattha sametī có nghĩa là như thế nào nó phù hợp với sợi dây Dhamma đó, ‘‘Dhamma vẫn là Dhamma, Adhamma vẫn là Adhamma, Vinaya vẫn là Vinaya, Avinaya vẫn là Avinaya’’.
Tathā tanti evaṃ taṃ adhikaraṇaṃ vūpasametabbaṃ.
Thus that means that dispute should be settled in that manner.
Tathā taṃ có nghĩa là tranh chấp đó cần được làm lắng dịu theo cách đó.
Ekaccānaṃ adhikaraṇānanti idha vivādādhikaraṇameva dassitaṃ, sammukhāvinayo pana na kismiñci adhikaraṇe na labbhati.
Of certain disputes—here, only the vivādādhikaraṇa (dispute-originated case) is shown, but the sammukhāvinaya (presence-settlement) is obtainable in every dispute.
Ekaccānaṃ adhikaraṇānaṃ ở đây chỉ chỉ ra tranh chấp về Vivāda (tranh cãi), nhưng sammukhāvinaya (phép đối diện) thì không phải không được áp dụng trong bất kỳ tranh chấp nào.
48. Taṃ panetaṃ yasmā dvīhi samathehi sammati sammukhāvinayena ca yebhuyyasikāya ca, tasmā heṭṭhā mātikāya ṭhapitānukkamena idāni sativinayassa vāre pattepi taṃ avatvā vivādādhikaraṇayeva tāva dutiyasamathaṃ dassento kathañcānanda, yebhuyyasikātiādimāha.
48. Since that dispute-originated case is settled by two settlements, namely sammukhāvinaya and yebhuyyasikā, therefore, even though it is now the turn for sativinaya according to the order established in the mātikā below, the Buddha did not mention it but rather stated "How, Ānanda, is the yebhuyyasikā…?" to present the second settlement in the vivādādhikaraṇa.
48. Vì tranh chấp đó được làm lắng dịu bởi hai phép làm dịu là sammukhāvinaya và yebhuyyasikā, nên mặc dù đến lượt sativinaya (phép ghi nhớ) theo thứ tự đã được đặt trong mātikā (bảng tóm tắt) ở dưới, nhưng không nói về điều đó, Thế Tôn đã nói: Kathañcānanda, yebhuyyasikā (Này Ānanda, yebhuyyasikā là gì?) v.v... để chỉ ra phép làm dịu thứ hai chỉ trong tranh chấp về Vivāda.
Tattha bahutarāti antamaso dvīhi tīhipi atirekatarā.
There, the more numerous means exceeding by at least two or three.
Trong đó, bahutarā có nghĩa là nhiều hơn, ít nhất là hai hoặc ba.
Sesamettha heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ.
The rest here should be understood by the method stated below.
Phần còn lại ở đây nên được hiểu theo cách đã nói ở dưới.
49. Idāni heṭṭhā avitthāritaṃ sativinayaṃ ādiṃ katvā vitthāritāvasesasamathe paṭipāṭiyā vitthāretuṃ kathañcānanda, sativinayotiādimāha.
49. Now, in order to elaborate in order on the remaining settlements, starting with the sativinaya which was not detailed below, the Buddha said, "How, Ānanda, is the sativinaya…?"
49. Bây giờ, để giải thích các phép làm dịu còn lại theo thứ tự, bắt đầu bằng sativinaya chưa được giải thích chi tiết ở dưới, Thế Tôn đã nói: Kathañcānanda, sativinayo (Này Ānanda, sativinaya là gì?) v.v...
Tattha pārājikasāmantena vāti dve sāmantāni khandhasāmantañca āpattisāmantañca.
There, or in the vicinity of a Pārājika means there are two vicinities: the proximity of groups (khandhasāmanta) and the proximity of offenses (āpattisāmanta).
Trong đó, pārājikasāmantena vā có hai loại sāmantā (phạm vi): khandhasāmanta (phạm vi nhóm giới) và āpattisāmanta (phạm vi giới).
Tattha pārājikāpattikkhandho saṅghādisesāpattikkhandho thullaccaya-pācittiya-pāṭidesanīya-dukkaṭa-dubbhāsitāpattikkhandhoti evaṃ purimassa pacchimakhandhaṃ khandhasāmantaṃ nāma hoti.
There, the group of Pārājika offenses, the group of Saṅghādisesa offenses, and the groups of Thullaccaya, Pācittiya, Pāṭidesanīya, Dukkaṭa, and Dubbhāsita offenses—thus, the succeeding group is called the proximity of groups (khandhasāmanta) to the preceding group.
Trong đó, nhóm giới pārājika, nhóm giới saṅghādisesa, nhóm giới thullaccaya, pācittiya, pāṭidesanīya, dukkaṭa, dubbhāsita, như vậy, nhóm giới sau của nhóm giới trước gọi là khandhasāmanta.
Paṭhamapārājikassa pana pubbabhāge dukkaṭaṃ, sesānaṃ thullaccayanti idaṃ āpattisāmantaṃ nāma.
However, a Dukkaṭa offense preceding the first Pārājika, and a Thullaccaya offense preceding the others, this is called the proximity of offenses (āpattisāmanta).
Còn dukkaṭa ở phần trước của pārājika thứ nhất, và thullaccaya ở phần trước của các giới còn lại, đó gọi là āpattisāmanta.
Tattha khandhasāmante pārājikasāmantaṃ garukāpatti nāma hoti.
Among those, in the proximity of groups, the proximity of Pārājika is called a grave offense.
Trong đó, trong khandhasāmanta, pārājikasāmanta được gọi là giới trọng.
Saratāyasmāti saratu āyasmā.
"May the venerable one recall" means "May the venerable one remember."
Saratāyasmā có nghĩa là āyasmā (Thượng tọa) hãy nhớ.
Ekaccānaṃ adhikaraṇānanti idha anuvādādhikaraṇameva dassitaṃ.
Of certain disputes—here, only the anuvādādhikaraṇa (accusation-originated case) is shown.
Ekaccānaṃ adhikaraṇānaṃ ở đây chỉ chỉ ra tranh chấp về Anuvāda (buộc tội).
52. Davāti sahasā.
52. Davā means hastily.
52. Davā có nghĩa là vội vàng, hấp tấp.
Ravāti aññaṃ bhaṇitukāmena aññaṃ vuttaṃ.
Ravā means something was said differently by one who intended to say something else.
Ravā có nghĩa là nói điều này khi muốn nói điều khác.
Evaṃ kho, ānanda, tassapāpiyasikā hotīti tassapuggalassa pāpussannatā pāpiyasikā hoti.
Thus, Ānanda, there is the tassapāpiyasikā means that person's preponderance of evil is the tassapāpiyasikā.
Evaṃ kho, ānanda, tassapāpiyasikā hotī có nghĩa là sự xấu xa của người đó trở thành tassapāpiyasikā.
Iminā kammassa vatthu dassitaṃ.
By this, the basis of the act (kamma) is shown.
Bằng cách này, sự việc của hành động đã được chỉ ra.
Evarūpassa hi puggalassa kammaṃ kāttabbaṃ.
Indeed, for a person of such a nature, the act should be performed.
Hành động cần được thực hiện đối với một người như vậy.
Kammena hi adhikaraṇassa vūpasamo hoti, na puggalassa pāpussannatāya.
For it is by the act that the dispute is settled, not by the person's preponderance of evil.
Vì sự làm lắng dịu tranh chấp xảy ra do hành động, chứ không phải do sự xấu xa của người đó.
Idhāpi ca anuvādādhikaraṇameva adhikaraṇanti veditabbaṃ.
Here too, the anuvādādhikaraṇa should be understood as the dispute.
Ở đây cũng vậy, tranh chấp về Anuvāda nên được hiểu là adhikaraṇa (tranh chấp).
53. Kathañcānanda, tiṇavatthārakoti ettha idaṃ kammaṃ tiṇavatthārakasadisattā tiṇavatthārakoti vuttaṃ.
53. How, Ānanda, is the tiṇavatthāraka? Here, this act is called tiṇavatthāraka because it is like covering with grass.
53. Kathañcānanda, tiṇavatthārako (Này Ānanda, tiṇavatthāraka là gì?) ở đây, hành động này được gọi là tiṇavatthāraka vì nó giống như việc trải cỏ.
Yathā hi gūthaṃ vā muttaṃ vā ghaṭṭiyamānaṃ duggandhatāya bādhati, tiṇehi avattharitvā suppaṭicchāditassa panassa so gandho na bādhati, evameva yaṃ adhikaraṇaṃ mūlānumūlaṃ gantvā vūpasamiyamānaṃ kakkhaḷattāya vāḷattāya bhedāya saṃvattati, taṃ iminā kammena vūpasantaṃ gūthaṃ viya tiṇavatthārakena paṭicchannaṃ vūpasantaṃ hotīti idaṃ kammaṃ tiṇavatthārakasadisattā tiṇavatthārakoti vuttaṃ.
Just as feces or urine, when stirred, causes distress due to its bad smell, but when covered and well-concealed with grass, that smell does not cause distress; similarly, a dispute which, when investigated root and branch to be settled, leads to harshness, violence, and division, that dispute, when settled by this act, becomes settled like feces covered by grass. Therefore, this act is called tiṇavatthāraka because it is like covering with grass.
Như phân hoặc nước tiểu, khi bị khuấy động, sẽ gây khó chịu vì mùi hôi, nhưng nếu được phủ kín bằng cỏ, mùi hôi đó sẽ không gây khó chịu; cũng vậy, một tranh chấp nào đó, khi được làm lắng dịu bằng cách đi đến tận gốc rễ, sẽ trở nên gay gắt, dữ dội, và dẫn đến sự chia rẽ. Tranh chấp đó, khi được làm lắng dịu bằng hành động này, sẽ trở nên lắng dịu như phân được che phủ bằng cỏ. Vì vậy, hành động này được gọi là tiṇavatthāraka vì nó giống như việc trải cỏ.
Tassa idhānanda, bhikkhūnaṃ bhaṇḍanajātānantiādivacanena ākāramattameva dassitaṃ, khandhake āgatāyeva panettha kammavācā pamāṇaṃ.
Of this, the statement "Here, Ānanda, for bhikkhus who are quarreling…" merely indicates the nature of the act; the kammavācā found in the Khandhaka is the authoritative source here.
Bằng lời nói idhānanda, bhikkhūnaṃ bhaṇḍanajātānaṃ (Này Ānanda, khi các tỳ khưu tranh cãi) v.v..., chỉ có hình thức được chỉ ra; ở đây, lời tuyên yết đã được nói trong chương là tiêu chuẩn.
Ṭhapetvā thullavajjaṃ ṭhapetvā gihipaṭisaṃyuttanti.
Excluding grave offenses, excluding matters connected with laypeople.
Ṭhapetvā thullavajjaṃ ṭhapetvā gihipaṭisaṃyuttaṃ (Trừ những lỗi nặng, trừ những lỗi liên quan đến gia chủ).
Ettha pana thullavajjanti thūllavajjaṃ pārājikañceva saṅghādisesañca.
Here, thullavajja refers to serious offenses, which are both Pārājika and Saṅghādisesa.
Ở đây, thullavajjaṃ có nghĩa là lỗi nặng, tức là pārājika và saṅghādisesa.
Gihipaṭisaṃyuttanti gihīnaṃ hīnena khuṃsanavambhanadhammikapaṭissavesu āpannā āpatti.
Gihipaṭisaṃyutta refers to an offense incurred by contempt, scorn, or lawful confession in relation to laypeople.
Gihipaṭisaṃyuttaṃ có nghĩa là giới đã phạm do sự chê bai, phỉ báng, và những lời thú nhận hợp pháp liên quan đến gia chủ.
Adhikaraṇānanti idha āpattādhikaraṇameva veditabbaṃ.
Of disputes—here, only the āpattādhikaraṇa should be understood.
Adhikaraṇānaṃ ở đây nên được hiểu là chỉ tranh chấp về Āpattādhikaraṇa (tranh chấp về giới).
Kiccādhikaraṇassa pana vasena idha na kiñci vuttaṃ.
Nothing is stated here in reference to kiccādhikaraṇa (duty-originated cases).
Còn về Kiccādhikaraṇa (tranh chấp về nghi thức), ở đây không nói gì.
Kiñcāpi na vuttaṃ, sammukhāvinayeneva panassa vūpasamo hotīti veditabbo.
Even if it is not stated, it is to be understood that its appeasement occurs only by the Sammukhāvinaya.
Dù không được nói rõ, nhưng cần phải hiểu rằng sự chấm dứt của nó chỉ xảy ra bằng sự hòa giải trực tiếp (sammukhāvinaya).
54. Chayime, ānanda, dhammā sāraṇīyāti heṭṭhā kalahavasena suttaṃ āraddhaṃ, upari sāraṇīyadhammā āgatā.
54. The sutta was begun below on account of quarreling, with the phrase Six, Ānanda, are these sāraṇīya dhammas, and above, the sāraṇīya dhammas were presented.
54. Này Ānanda, sáu pháp này đáng được ghi nhớ – ở phần dưới, kinh được bắt đầu với sự tranh cãi, ở phần trên, các pháp đáng được ghi nhớ (sāraṇīya dhammā) đã được đề cập.
Iti yathānusandhināva desanā gatā hoti.
Thus, the discourse proceeds according to its proper sequence.
Như vậy, bài giảng đã được trình bày theo đúng mạch văn.
Heṭṭhā kosambiyasutte (ma. ni. 1.498-500) pana sotāpattimaggasammādiṭṭhi kathitā, imasmiṃ sutte sotāpattiphalasammādiṭṭhi vuttāti veditabbā.
However, below in the Kosambiya Sutta, the Right View of the Stream-entry Path was taught, while in this sutta, the Right View of the Stream-entry Fruition is stated; thus it should be understood.
Tuy nhiên, trong Kinh Kosambiya (Ma. Ni. 1.498-500) ở phần trước đã nói về chánh kiến của đạo quả Nhập Lưu (sotāpattimaggasammādiṭṭhi), còn trong kinh này thì nói về chánh kiến của quả Nhập Lưu (sotāpattiphalasammādiṭṭhi), điều này cần được hiểu rõ.
Aṇunti appasāvajjaṃ.
Aṇu means a minor offense.
Aṇu có nghĩa là lỗi nhỏ.
Thūlanti mahāsāvajjaṃ.
Thūla means a major offense.
Thūla có nghĩa là lỗi lớn.
Sesamettha uttānamevāti.
The rest here is clear.
Phần còn lại ở đây đều rõ ràng.
55. Evaṃ me sutanti sunakkhattasuttaṃ.
55. Thus have I heard refers to the Sunakkhatta Sutta.
55. Như vầy tôi nghe – là Kinh Sunakkhatta.
Tattha aññāti arahattaṃ.
There, aññā means Arahantship.
Ở đây, aññā có nghĩa là A-la-hán quả.
Byākatāti khīṇā jātītiādīhi catūhi padehi kathitā.
Byākatā means declared with four terms such as 'Destroyed is birth'.
Byākatā có nghĩa là đã được tuyên bố bằng bốn cụm từ như “sự tái sinh đã tận diệt” (khīṇā jāti).
Adhimānenāti appatte pattasaññino, anadhigate adhigatasaññino hutvā adhigataṃ amhehīti mānena byākariṃsu.
Adhimānena means they declared through conceit, thinking 'We have attained it,' being under the misconception that they had attained what was not attained, and realized what was not realized.
Adhimānena có nghĩa là do kiêu mạn mà tuyên bố, nghĩ rằng mình đã đạt được điều chưa đạt được, đã chứng ngộ điều chưa chứng ngộ, và nói: “Chúng tôi đã chứng ngộ rồi.”
56. Evañcettha sunakkhatta tathāgatassa hotīti sunakkhatta ettha etesaṃ bhikkhūnaṃ pañhabyākaraṇe – ‘‘idaṃ ṭhānaṃ etesaṃ avibhūtaṃ andhakāraṃ, tenime anadhigate adhigatasaññino, handa nesaṃ visodhetvā pākaṭaṃ katvā dhammaṃ desemī’’ti, evañca tathāgatassa hoti.
56. And indeed, Sunakkhatta, thus it occurs to the Tathāgata means: "Sunakkhatta, regarding the answering of questions for these bhikkhus, 'This state is unclear and dark to them; therefore, they misconceive what is not attained as attained. Come, I will purify this for them, make it manifest, and teach the Dhamma.' And such a thought arises in the Tathāgata."
56. Này Sunakkhatta, như vầy là điều xảy đến cho Như Lai ở đây – Này Sunakkhatta, ở đây, khi trả lời câu hỏi của các Tỳ-khưu này, Như Lai nghĩ: “Chỗ này đối với họ là chưa rõ ràng, là bóng tối; do đó, họ chưa chứng ngộ mà lại nghĩ là đã chứng ngộ. Này, Ta sẽ làm cho họ thanh tịnh, làm cho rõ ràng và giảng pháp cho họ.” Như vậy là điều xảy đến cho Như Lai.
Atha ca panidhekacce…pe… tassapi hoti aññathattanti bhagavā paṭipannakānaṃ dhammaṃ deseti.
But if some here... then there is a change of state for him too means that the Blessed One teaches the Dhamma to those who are well-practiced.
Tuy nhiên, ở đây có một số người... (v.v.)... cũng có sự thay đổi trong tâm ý của vị ấy – Đức Thế Tôn giảng pháp cho những người đang thực hành.
Yattha pana icchācāre ṭhitā ekacce moghapurisā honti, tatra bhagavā passati – ‘‘ime imaṃ pañhaṃ uggahetvā ajānitvāva jānantā viya appatte pattasaññino hutvā gāmanigamādīsu visevamānā vicarissanti, taṃ nesaṃ bhavissati dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyā’’ti evamassāyaṃ icchācāre ṭhitānaṃ kāraṇā paṭipannakānampi atthāya ‘‘dhammaṃ desissāmī’’ti uppannassa cittassa aññathābhāvo hoti.
But where there are some worthless men entrenched in unrestrained behavior, there the Blessed One perceives, "These bhikkhus, having taken up this question, will wander from village to village, town to town, speaking as if they know, though they do not know, and conceiving what is not attained as attained. This will be for their long-term harm and suffering." Thus, on account of those entrenched in unrestrained behavior, there is a change in the thought that arose for the benefit of those who are well-practiced, that "I will teach the Dhamma."
Nhưng khi có một số kẻ vô dụng (moghapurisa) sống theo ý muốn xấu xa, Đức Thế Tôn thấy: “Những người này sẽ nắm bắt vấn đề này, dù không hiểu nhưng lại giả vờ hiểu, chưa đạt được mà lại nghĩ là đã đạt được, rồi đi lang thang khắp làng mạc, thị trấn để khoe khoang. Điều đó sẽ dẫn đến bất lợi và đau khổ lâu dài cho họ.” Như vậy, vì những kẻ sống theo ý muốn xấu xa này, tâm ý của Đức Thế Tôn đã thay đổi, không còn muốn giảng pháp cho cả những người đang thực hành nữa.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This is said with reference to that.
Lời này được nói ra để ám chỉ điều đó.
58. Lokāmisādhimuttoti vaṭṭāmisa-kāmāmisa-lokāmisabhūtesu pañcasu kāmaguṇesu adhimutto tanninno taggaruko tappabbhāro.
58. Lokāmisādhimutto means intent on, inclined towards, devoted to, and tending towards the five strands of sensual pleasure, which are the baits of existence (vaṭṭāmisa), sensual pleasures (kāmāmisa), and worldly allurements (lokāmisa).
58. Lokāmisādhimutto có nghĩa là bị ràng buộc vào năm dục lạc (kāmaguṇa) thuộc về vật chất của thế gian (vaṭṭāmisa), vật chất của dục lạc (kāmāmisa), vật chất của thế gian (lokāmisa); tâm ý của vị ấy hướng về điều đó, thiên về điều đó, coi trọng điều đó, nghiêng về điều đó.
Tappatirūpīti kāmaguṇasabhāgā.
Tappatirūpī means that which resembles the sensual pleasures.
Tappatirūpī có nghĩa là những lời nói tương tự như dục lạc.
Āneñjapaṭisaṃyuttāyāti āneñjasamāpattipaṭisaṃyuttāya.
Āneñjapaṭisaṃyuttāyā means associated with the imperturbable attainments.
Āneñjapaṭisaṃyuttāya có nghĩa là liên quan đến sự nhập định bất động xứ (āneñjasamāpatti).
Saṃseyyāti katheyya.
Saṃseyyā means he should say.
Saṃseyyā có nghĩa là nên nói.
Āneñjasaṃyojanena hi kho visaṃyuttoti āneñjasamāpattisaṃyojanena visaṃsaṭṭho.
Āneñjasaṃyojanena hi kho visaṃyutto means disconnected from the fetter of imperturbable attainment.
Āneñjasaṃyojanena hi kho visaṃyutto có nghĩa là không bị ràng buộc bởi kiết sử của sự nhập định bất động xứ.
Lokāmisādhimuttoti evarūpo hi lūkhacīvaradharo mattikāpattaṃ ādāya attano sadisehi katipayehi saddhiṃ paccantajanapadaṃ gacchati, gāmaṃ piṇḍāya paviṭṭhakāle manussā disvā ‘‘mahāpaṃsukulikā āgatā’’ti yāgubhattādīni sampādetvā sakkaccaṃ dānaṃ denti, bhattakicce niṭṭhite anumodanaṃ sutvā – ‘‘svepi, bhante, idheva piṇḍāya pavisathā’’ti vadanti.
Lokāmisādhimutto means such a bhikkhu, wearing coarse robes and carrying an alms-bowl made of clay, goes with a few like-minded companions to a border region. When he enters a village for alms, people, seeing him, say, "Great wearers of rag-robes have come," and preparing gruel, rice, and so forth, they respectfully give alms. After the meal is finished, upon hearing the anumodanā, they say, "Venerable sirs, please enter for alms here again tomorrow."
Lokāmisādhimutto – một người như vậy, mặc y thô, mang bát đất, cùng với một vài người giống mình đi đến vùng biên giới. Khi vào làng khất thực, mọi người thấy họ liền nói: “Các vị đại sư mặc y phấn tảo đã đến!” rồi chuẩn bị cháo, cơm và cúng dường một cách cung kính. Sau khi dùng bữa xong, nghe lời tùy hỷ, họ nói: “Bạch các ngài, ngày mai xin các ngài cũng vào khất thực ở đây.”
Alaṃ upāsakā, ajjāpi vo bahūnaṃ dinnanti.
"Enough, lay followers, you have given much even today."
“Đủ rồi, các cư sĩ, hôm nay các vị đã cúng dường cho chúng tôi rất nhiều rồi.”
Tena hi, bhante, antovassaṃ idha vaseyyāthāti adhivāsetvā vihāramaggaṃ pucchitvā vihāraṃ gacchanti.
"Then, Venerable sirs, may you stay here for the rainy season retreat." Accepting this, they ask for directions to the monastery and go to the monastery.
“Vậy thì, bạch các ngài, xin các ngài hãy an cư ba tháng mùa mưa ở đây.” Sau khi chấp thuận, họ hỏi đường đến tịnh xá rồi đi đến tịnh xá.
Tattha senāsanaṃ gahetvā pattacīvaraṃ paṭisāmenti.
There, they take lodging and put away their bowls and robes.
Ở đó, họ nhận chỗ ở, cất giữ bát và y.
Sāyaṃ eko āvāsiko te bhikkhū pucchati ‘‘kattha piṇḍāya caritthā’’ti?
In the evening, one resident bhikkhu asks those bhikkhus, "Where did you go for alms?"
Vào buổi tối, một vị Tỳ-khưu trú xứ hỏi các Tỳ-khưu ấy: “Các ngài đã đi khất thực ở đâu?”
Asukagāmeti.
"To such-and-such a village."
“Ở làng kia.”
Bhikkhāsampannāti?
"Were the alms plentiful?"
“Khất thực có đầy đủ không?”
Āma evarūpā nāma manussānaṃ saddhā hoti.
"Yes, such is the faith of the people."
“Vâng, lòng tin của người dân ở đó thật là như vậy.”
‘‘Ajjeva nu kho ete edisā, niccampi edisā’’ti?
"Are they like this only today, or always like this?"
“Họ chỉ như vậy hôm nay thôi, hay lúc nào cũng như vậy?”
Saddhā te manussā niccampi edisā, te nissāyeva ayaṃ vihāro vaḍḍhatīti.
"Those faithful people are always like this. This monastery thrives only because of them."
“Những người dân đó có lòng tin và lúc nào cũng như vậy. Nhờ họ mà tịnh xá này phát triển.”
Tato te paṃsukulikā punappunaṃ tesaṃ vaṇṇaṃ kathenti, divasāvasesaṃ kathetvā rattimpi kathenti.
Then those wearers of rag-robes repeatedly praise them, speaking during the rest of the day and also at night.
Sau đó, những vị mặc y phấn tảo ấy cứ lặp đi lặp lại ca ngợi họ, nói chuyện suốt phần còn lại của ngày và cả đêm.
Ettāvatā icchācāre ṭhitassa sīsaṃ nikkhantaṃ hoti udaraṃ phālitaṃ.
At this point, the head of the bhikkhu entrenched in unrestrained behavior has emerged, and his belly is split open.
Chỉ với chừng đó, cái đầu của kẻ sống theo ý muốn xấu xa đã nhô ra, bụng đã bị xé toạc.
Evaṃ lokāmisādhimutto veditabbo.
Thus, one should understand the one intent on worldly allurements.
Người bị ràng buộc bởi vật chất thế gian (lokāmisādhimutto) nên được hiểu như vậy.
59. Idāni āneñjasamāpattilābhiṃ adhimānikaṃ dassento ṭhānaṃ kho panetantiādimāha.
59. Now, to show the detriment for the conceited one who has attained the imperturbable attainments, he begins with Indeed, it is a situation (ṭhānaṃ kho pana etaṃ).
Bây giờ, để chỉ ra sự suy đồi của người đã đạt được định bất động xứ (āneñjasamāpatti) nhưng lại kiêu mạn, Đức Phật đã nói câu Ṭhānaṃ kho panetaṃ (Điều này là có thể xảy ra), v.v.
Āneñjādhimuttassāti kilesasiñcanavirahitāsu heṭṭhimāsu chasu samāpattīsu adhimuttassa tanninnassa taggaruno tappabbhārassa.
Āneñjādhimuttassā means for one who is intent on, inclined towards, devoted to, and tending towards the six lower attainments that are free from the agitation of defilements.
Āneñjādhimuttassa có nghĩa là của người có tâm ý hướng về, thiên về, coi trọng, và nghiêng về sáu định thấp hơn (rupa-jhāna 4, ākāsānañcāyatana, viññāṇañcāyatana) vốn không bị phiền não làm dao động.
Se pavutteti taṃ pavuttaṃ.
Se pavutte means that is discarded.
Se pavutte có nghĩa là điều đó đã được nói ra.
Cha samāpattilābhino hi adhimānikassa pañcakāmaguṇāmisabandhanā patitapaṇḍupalāso viya upaṭṭhāti.
Indeed, for the conceited one who has attained six attainments, the fetter of the five strands of sensual pleasure appears like a fallen yellow leaf.
Thật vậy, đối với người kiêu mạn đã đạt được sáu định, sự ràng buộc vào năm dục lạc (pañcakāmaguṇāmisa) hiện ra như một chiếc lá vàng đã rụng.
Tenetaṃ vuttaṃ.
Therefore, this is said.
Vì thế, điều này đã được nói ra.
60. Idāni ākiñcaññāyatanasamāpatti lābhino adhimānikassa nighaṃsaṃ dassetuṃ ṭhānaṃ kho panātiādimāha.
60. Now, to show the detriment for the conceited one who has attained the sphere of nothingness, he begins with Indeed, it is a situation (ṭhānaṃ kho panā).
Bây giờ, để chỉ ra sự suy đồi của người đã đạt được định Vô sở hữu xứ (ākiñcaññāyatana) nhưng lại kiêu mạn, Đức Phật đã nói câu Ṭhānaṃ kho panā (Điều này là có thể xảy ra), v.v.
Tattha dvedhā bhinnāti majjhe bhinnā.
There, dvedhā bhinnā means a rock split in the middle.
Ở đây, dvedhā bhinnā có nghĩa là bị nứt làm đôi ở giữa.
Appaṭisandhikāti khuddakā muṭṭhipāsāṇamattā jatunā vā silesena vā allīyāpetvā paṭisandhātuṃ sakkā.
Appaṭisandhikā means a small stone, the size of a fist, can be rejoined with lacquer or gum.
Appaṭisandhikā có nghĩa là những viên đá nhỏ, cỡ nắm tay, có thể được gắn lại bằng sáp hoặc keo.
Mahantaṃ pana kuṭāgārappamāṇaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
But this is said with reference to a large stone, the size of a gabled house.
Tuy nhiên, điều này được nói đến để chỉ một khối đá lớn, cỡ một ngôi nhà có mái nhọn.
Se bhinneti taṃ bhinnaṃ.
Se bhinne means that is broken.
Se bhinne có nghĩa là điều đó đã bị phá vỡ.
Upari samāpattilābhino hi heṭṭhāsamāpatti dvedhābhinnā selā viya hoti, taṃ samāpajjissāmīti cittaṃ na uppajjati.
Indeed, for one who has attained a higher attainment, the lower attainment is like a rock split in two; the thought 'I will enter that attainment' does not arise.
Thật vậy, đối với người đã đạt được định cao hơn, định thấp hơn giống như một tảng đá bị nứt làm đôi; tâm không khởi lên ý muốn nhập định đó nữa.
Tenetaṃ vuttaṃ.
Therefore, this is said.
Vì thế, điều này đã được nói ra.
61. Idāni nevasaññānāsaññāyatanalābhino adhimānikassa ca nighaṃsaṃ dassento ṭhānaṃ kho panātiādimāha.
61. Now, to show the detriment for the conceited one who has attained the sphere of neither perception nor non-perception, he begins with Indeed, it is a situation (ṭhānaṃ kho panā).
Bây giờ, để chỉ ra sự suy đồi của người đã đạt được định Phi tưởng phi phi tưởng xứ (nevasaññānāsaññāyatana) nhưng lại kiêu mạn, Đức Phật đã nói câu Ṭhānaṃ kho panā (Điều này là có thể xảy ra), v.v.
Tattha se vanteti taṃ vantaṃ.
There, se vante means that is vomited.
Ở đây, se vante có nghĩa là điều đó đã được nôn ra.
Aṭṭhasamāpattilābhino hi heṭṭhāsamāpattiyo vantasadisā hutvā upaṭṭhahanti, puna samāpajjissāmīti cittaṃ na uppajjati.
Indeed, for one who has attained eight attainments, the lower attainments appear like something vomited; the thought 'I will enter those attainments again' does not arise.
Thật vậy, đối với người đã đạt được tám định, các định thấp hơn hiện ra như đã bị nôn ra; tâm không khởi lên ý muốn nhập định đó nữa.
Tenetaṃ vuttaṃ.
Therefore, this is said.
Vì thế, điều này đã được nói ra.
62. Idāni khīṇāsavassa nighaṃsaṃ dassento ṭhānaṃ kho panātiādimāha.
62. Now, to show the detriment for the Arahant, he begins with Indeed, it is a situation (ṭhānaṃ kho panā).
Bây giờ, để chỉ ra sự suy đồi của một vị A-la-hán (khīṇāsava), Đức Phật đã nói câu Ṭhānaṃ kho panā (Điều này là có thể xảy ra), v.v.
Tattha se ucchinnamūleti so ucchinnamūlo.
There, se ucchinnamūle means that is uprooted.
Ở đây, se ucchinnamūle có nghĩa là điều đó đã bị cắt đứt gốc rễ.
Upari samāpattilābhino hi heṭṭhāsamāpatti mūlacchinnatālo viya upaṭṭhāti, taṃ samāpajjissāmīti cittaṃ na uppajjati.
Indeed, for one who has attained a higher attainment, the lower attainment appears like a palm tree with its roots cut off; the thought 'I will enter that attainment' does not arise.
Thật vậy, đối với người đã đạt được định cao hơn, định thấp hơn hiện ra như một cây cọ bị đốn tận gốc; tâm không khởi lên ý muốn nhập định đó nữa.
Tenetaṃ vuttaṃ.
Therefore, this is said.
Vì thế, điều này đã được nói ra.
63. Ṭhānaṃ kho panāti pāṭiyekko anusandhi.
63. Ṭhānaṃ kho panā is a distinct context.
63. Ṭhānaṃ kho panā là một sự liên kết riêng biệt.
Heṭṭhā hi samāpattilābhino adhimānikassapi khīṇāsavassapi nighaṃso kathito, sukkhavipassakassa pana adhimānikassapi khīṇāsavassapi na kathito.
For below, the detriment for both the conceited person who has attained attainments and the Arahant who has attained attainments was stated, but not for the conceited dry-insight meditator or the Arahant dry-insight meditator.
Ở phần trước, sự suy đồi của người đã đạt được định nhưng lại kiêu mạn, và của vị A-la-hán đã đạt được định, đã được nói đến, nhưng sự suy đồi của người tuệ quán khô (sukkhavipassaka) kiêu mạn và của vị A-la-hán tuệ quán khô thì chưa được nói đến.
Tesaṃ dvinnampi nighaṃsaṃ dassetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi.
To show the detriment for these two as well, this discourse was begun.
Để chỉ ra sự suy đồi của cả hai loại người này, bài giảng này đã được bắt đầu.
Taṃ pana paṭikkhittaṃ.
However, that was rejected.
Tuy nhiên, điều đó đã bị bác bỏ.
Samāpattilābhino hi adhimānikassa nighaṃse kathite sukkhavipassakassapi adhimānikassa kathitova hoti, samāpattilābhino ca khīṇāsavassa kathite sukkhavipassakakhīṇāsavassa kathitova hoti.
Indeed, when the detriment for the conceited one who has attained attainments is stated, the detriment for the conceited dry-insight meditator is also stated; and when the detriment for the Arahant who has attained attainments is stated, the detriment for the Arahant dry-insight meditator is also stated.
Thật vậy, khi sự suy đồi của người đã đạt được định nhưng lại kiêu mạn đã được nói đến, thì sự suy đồi của người tuệ quán khô kiêu mạn cũng đã được nói đến; và khi sự suy đồi của vị A-la-hán đã đạt được định đã được nói đến, thì sự suy đồi của vị A-la-hán tuệ quán khô cũng đã được nói đến.
Etesaṃ pana dvinnaṃ bhikkhūnaṃ sappāyāsappāyaṃ kathetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi.
However, the Blessed One began this discourse to explain what is suitable and unsuitable for these two bhikkhus.
Tuy nhiên, bài giảng này đã được bắt đầu để nói về những điều thích hợp và không thích hợp cho hai vị Tỳ-khưu này.
Tattha siyā – puthujjanassa tāva ārammaṇaṃ asappāyaṃ hotu, khīṇāsavassa kathaṃ asappāyanti.
There might be a question from someone: "Let the object be unsuitable for the ordinary person; how can it be unsuitable for an Arahant?"
Ở đây, có thể có câu hỏi: “Đối với phàm nhân, đối tượng không thích hợp thì thôi, nhưng đối với vị A-la-hán thì làm sao lại không thích hợp?”
Yadaggena puthujjanassa asappāyaṃ, tadaggena khīṇāsavassāpi asappāyameva.
To the extent that it is unsuitable for an ordinary person, to that extent it is unsuitable for an Arahant as well.
Ở mức độ mà đối tượng không thích hợp với phàm nhân, ở mức độ đó nó cũng không thích hợp với vị A-la-hán.
Visaṃ nāma jānitvā khāditampi ajānitvā khāditampi visameva.
Poison, whether eaten knowingly or unknowingly, is still poison.
Chất độc, dù biết mà ăn hay không biết mà ăn, vẫn là chất độc.
Na hi khīṇāsavenapi ‘‘ahaṃ khīṇāsavo’’ti asaṃvutena bhavitabbaṃ.
Even an Arahant should not be unrestrained, thinking, “I am an Arahant.”
Thật vậy, ngay cả một bậc lậu tận cũng không nên buông lung, nghĩ rằng: ‘Ta là bậc lậu tận.’
Khīṇāsavenapi yuttapayutteneva bhavituṃ vaṭṭati.
Even an Arahant should always be diligently engaged.
Ngay cả một bậc lậu tận cũng phải sống một cách tinh cần, nỗ lực.
64. Tattha samaṇenāti buddhasamaṇena.
64. Here, samaṇena means the Buddha-samaṇa.
64. Ở đây, sa-môn (samaṇa) có nghĩa là vị Sa-môn giác ngộ (Buddhasamaṇa).
Chandarāgabyāpādenāti so avijjāsaṅkhāto visadoso chandarāgena ca byāpādena ca ruppati kuppati.
Chandarāgabyāpādenā means that this poison, called avijjā, is corrupted and agitated by desire-attachment (chandarāga) and ill-will (byāpāda).
Do tham dục và sân hận (chandarāgabyāpādena) nghĩa là cái lỗi lầm độc hại được gọi là vô minh ấy bị hủy hoại, bị khuấy động bởi tham dục (chandarāga) và sân hận (byāpāda).
Asappāyānīti avaḍḍhikarāni ārammaṇāni.
Asappāyāni means objects that are not conducive to growth.
Không thích hợp (asappāyāni) nghĩa là các đối tượng không mang lại sự tăng trưởng.
Anuddhaṃseyyāti soseyya milāpeyya.
Anuddhaṃseyyā means to dry up or wither wholesome states.
Không làm khô héo (anuddhaṃseyyā) nghĩa là làm khô héo, làm tàn úa (các thiện pháp).
Saupādisesanti sagahaṇasesaṃ, upāditabbaṃ gaṇhitabbaṃ idha upādīti vuttaṃ.
Saupādisesaṃ means having a remainder that can be grasped; that which can be grasped or taken is here called upādi.
Với phần còn lại của sự chấp thủ (saupādisesaṃ) nghĩa là với phần còn lại của sự nắm giữ. Cái cần được nắm giữ, cần được chấp thủ ở đây được gọi là upādi.
Analañca te antarāyāyāti jīvitantarāyaṃ te kātuṃ asamatthaṃ.
Analañca te antarāyāyā means it is unable to cause a danger to your life.
Và những chướng ngại đó không đủ cho ngươi (analañca te antarāyāya) nghĩa là không đủ sức gây ra chướng ngại cho mạng sống của ngươi.
Rajosūkanti rajo ca vīhisukādi ca sūkaṃ.
Rajosūkaṃ means dust and also awns like those of rice grains.
Bụi và vỏ trấu (rajosūkaṃ) nghĩa là bụi và vỏ trấu như vỏ lúa, v.v.
Asu ca visadosoti so ca visadoso.
Asu ca visadoso means that same poison-taint.
Và lỗi lầm độc hại đó (asu ca visadoso) nghĩa là lỗi lầm độc hại đó.
Tadubhayenāti yā sā asappāyakiriyā ca yo visadoso ca, tena ubhayena.
Tadubhayenā means by both that unwholesome action and that poison-taint.
Bởi cả hai điều đó (tadubhayenā) nghĩa là bởi cả hai điều đó, tức là hành động không thích hợp và lỗi lầm độc hại.
Puthuttanti mahantabhāvaṃ.
Puthuttaṃ means a state of vastness.
Sự lớn mạnh (puthuttaṃ) nghĩa là sự trở nên lớn mạnh.
Idāni khīṇāsavassa balaṃ dassento so vatātiādimāha.
Now, showing the power of an Arahant, he said, so vatā and so on.
Bây giờ, để chỉ rõ sức mạnh của bậc lậu tận, Đức Phật đã nói vị ấy thật sự (so vatā), v.v.
Tattha saṃvutakārīti pihitakārī.
Here, saṃvutakārī means one who acts with restraint.
Ở đây, người hành xử có phòng hộ (saṃvutakārī) nghĩa là người hành xử có sự che chắn.
Iti viditvā nirupadhīti evaṃ jānitvā kilesupadhipahānā nirupadhi hoti, nirupādānoti attho.
Iti viditvā nirupadhī means having understood thus, one becomes without basis (upadhi) due to the abandonment of the defilement-basis; it means without grasping (upādāna).
Biết vậy, không còn chấp thủ (iti viditvā nirupadhī) nghĩa là biết như vậy, vị ấy trở nên không còn chấp thủ (nirupadhi) do đã đoạn trừ các chấp thủ phiền não (kilesupadhi); đây có nghĩa là không còn sự chấp thủ (nirupādāno).
Upadhisaṅkhaye vimuttoti upadhīnaṃ saṅkhayabhūte nibbāne ārammaṇato vimutto.
Upadhisaṅkhaye vimutto means liberated with Nibbāna as the object, which is the destruction of bases.
Giải thoát khi chấp thủ được đoạn trừ (upadhisaṅkhaye vimutto) nghĩa là giải thoát khỏi đối tượng là Nibbāna, nơi các chấp thủ (upadhi) đã được đoạn trừ.
Upadhisminti kāmupadhismiṃ.
Upadhismiṃ means in the basis of sensual pleasures (kāmupadhi).
Trong chấp thủ (upadhismiṃ) nghĩa là trong chấp thủ dục (kāmupadhismiṃ).
Kāyaṃ upasaṃharissatīti kāyaṃ allīyāpessati.
Kāyaṃ upasaṃharissatī means one will attach the body.
Sẽ gắn thân vào (kāyaṃ upasaṃharissati) nghĩa là sẽ gắn thân vào.
Idaṃ vuttaṃ hoti – taṇhakkhaye nibbāne ārammaṇato vimutto khīṇāsavo pañca kāmaguṇe sevituṃ, kāyaṃ vā upasaṃharissati cittaṃ vā uppādessatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
This is what is meant: for an Arahant, liberated with Nibbāna as the object, which is the destruction of craving, it is impossible that he would indulge in the five strands of sensual pleasure or that he would engage his body or generate a mind for them.
Điều này có nghĩa là: một bậc lậu tận, đã giải thoát khỏi đối tượng là Nibbāna, nơi tham ái đã được đoạn trừ, sẽ không có trường hợp nào lại hưởng thụ năm dục lạc, hoặc gắn thân vào hay khởi tâm (tham đắm) vào chúng.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều có nghĩa rõ ràng.
66. Evaṃ me sutanti āneñjasappāyasuttaṃ.
66. Evaṃ me sutaṃ is the Āneñjasappāya Sutta.
66. Tôi nghe như vầy (evaṃ me sutaṃ) là Āneñjasappāyasutta.
Tattha aniccāti hutvā abhāvaṭṭhena aniccā.
Here, aniccā means impermanent in the sense of ceasing to be after having been.
Ở đây, vô thường (aniccā) nghĩa là vô thường theo nghĩa là đã hiện hữu rồi không còn hiện hữu nữa.
Kāmāti vatthukāmāpi kilesakāmāpi.
Kāmā refers to both objective sensual pleasures (vatthukāmā) and defilement-sensual pleasures (kilesakāmā).
Các dục (kāmā) là cả dục cảnh (vatthukāmā) và dục phiền não (kilesakāmā).
Tucchāti niccasāradhuvasāraattasāravirahitattā rittā, na pana natthīti gahetabbā.
Tucchā means empty, devoid of permanence, substantiality, durability, and selfhood, but it should not be taken to mean non-existent.
Rỗng tuếch (tucchā) nghĩa là trống rỗng vì không có cốt lõi thường còn, cốt lõi bền vững, cốt lõi tự ngã; không nên hiểu là không có gì cả.
Na hi tucchamuṭṭhīti vutte muṭṭhi nāma natthīti vuttaṃ hoti.
For when one says "an empty fist," it does not mean that there is no fist.
Thật vậy, khi nói nắm tay rỗng tuếch không có nghĩa là không có nắm tay.
Yassa pana abbhantare kiñci natthi, so vuccati tuccho.
But that which has nothing inside is called empty.
Mà cái gì không có gì bên trong thì được gọi là rỗng tuếch.
Musāti nāsanakā.
Musā means that which destroys.
Hư dối (musā) nghĩa là những thứ hủy hoại.
Mosadhammāti nassanasabhāvā, khettaṃ viya vatthu viya hiraññasuvaṇṇaṃ viya ca na paññāyittha, katipāheneva supinake diṭṭhā viya nassanti na paññāyanti.
Mosadhammā means prone to perish. They do not appear like fields, like objects, or like gold and silver; they perish and disappear like things seen in a dream after a few days.
Có bản chất hủy diệt (mosadhammā) nghĩa là có bản chất bị hủy diệt. Chúng không hiển lộ như một cánh đồng, một mảnh đất, vàng bạc; chỉ sau vài ngày, chúng biến mất như những gì nhìn thấy trong giấc mơ, không còn hiển lộ nữa.
Tena vuttaṃ ‘‘mosadhammā’’ti, māyākatametanti yathā māyāya udakaṃ maṇīti katvā dassitaṃ, badaripaṇṇaṃ kahāpaṇoti katvā dassitaṃ, aññaṃ vā pana evarūpaṃ dassanūpacāre ṭhitasseva tathā paññāyati, upacārātikkamato paṭṭhāya pākatikameva paññāyati.
Therefore, it is said "mosadhammā." Māyākatametaṃ means just as water is shown as a jewel, or a jujube leaf as a coin by magic, or any such thing appears only to one who is in the presence of the display, but becomes ordinary again once one moves beyond the display.
Vì vậy, Đức Phật đã nói “có bản chất hủy diệt” (mosadhammā). Đây là do ảo ảnh tạo ra (māyākatametaṃ) nghĩa là giống như ảo thuật gia tạo ra nước thành ngọc, lá táo thành đồng tiền, hoặc bất cứ thứ gì tương tự, chỉ hiển lộ như vậy đối với người đang ở trong phạm vi nhìn thấy; khi vượt ra khỏi phạm vi đó, nó trở lại bình thường.
Evaṃ kāmāpi ittarapaccupaṭṭhānaṭṭhena ‘‘māyākata’’nti vuttā.
In the same way, sensual pleasures are called "māyākata" due to their transient manifestation.
Cũng vậy, các dục được gọi là “do ảo ảnh tạo ra” vì chúng chỉ hiện hữu tạm thời.
Yathā ca māyākāro udakādīni maṇiādīnaṃ vasena dassento vañceti, evaṃ kāmāpi aniccādīni niccādisabhāvaṃ dassentā vañcentīti vañcanakaṭṭhenapi ‘‘māyākata’’nti vuttā.
And just as a magician deceives by showing water and other things as jewels and so forth, so too do sensual pleasures deceive by presenting impermanent things as permanent and so forth; thus, they are also called "māyākata" in the sense of deceiving.
Và giống như ảo thuật gia lừa dối khi trình bày nước, v.v., dưới dạng ngọc, v.v., thì các dục cũng lừa dối khi trình bày các pháp vô thường, v.v., dưới dạng thường còn, v.v. Vì vậy, chúng cũng được gọi là “do ảo ảnh tạo ra” theo nghĩa là lừa dối.
Bālalāpananti mayhaṃ putto, mayhaṃ dhītā, mayhaṃ hiraññaṃ mayhaṃ suvaṇṇanti evaṃ bālānaṃ lāpanato bālalāpanaṃ.
Bālalāpanaṃ means the prattling of fools, as in "my son," "my daughter," "my silver," "my gold."
Lời nói của kẻ ngu (bālalāpanaṃ) nghĩa là lời nói của kẻ ngu như: “Con trai của tôi, con gái của tôi, bạc của tôi, vàng của tôi.”
Diṭṭhadhammikā kāmāti mānusakā pañca kāmaguṇā.
Diṭṭhadhammikā kāmā means the five human strands of sensual pleasure.
Các dục trong hiện tại (diṭṭhadhammikā kāmā) nghĩa là năm dục lạc của loài người.
Samparāyikāti te ṭhapetvā avasesā.
Samparāyikā means those remaining, excluding them.
Các dục trong tương lai (samparāyikā) nghĩa là những thứ còn lại ngoài những thứ đó.
Diṭṭhadhammikā.
Diṭṭhadhammikā
Các dục trong hiện tại.
Kāmasaññāti mānusake kāme ārabbha uppannasaññā.
Kāmasaññā means perception arisen in dependence on human sensual pleasures.
Dục tưởng (kāmasaññā) nghĩa là tưởng phát sinh liên quan đến các dục của loài người.
Ubhayametaṃ māradheyyanti ete kāmā ca kāmasaññā ca ubhayampi māradheyyaṃ.
Ubhayametaṃ māradheyyaṃ means both these sensual pleasures and sensual perceptions are under the sway of Māra.
Cả hai điều này đều thuộc về Ma vương (ubhayametaṃ māradheyyaṃ) nghĩa là cả các dục này và dục tưởng này đều thuộc về Ma vương (Māra).
Yehi ubhayametaṃ gahitaṃ, tesañhi upari māro vasaṃ vatteti.
Indeed, over those by whom both these are grasped, Māra exercises his power.
Thật vậy, Ma vương thống trị những ai chấp giữ cả hai điều này.
Taṃ sandhāya ‘‘ubhayametaṃ māradheyya’’nti vuttaṃ.
With reference to that, it is said "ubhayametaṃ māradheyyaṃ."
Vì vậy, Đức Phật đã nói “cả hai điều này đều thuộc về Ma vương” (ubhayametaṃ māradheyyaṃ).
Mārassesa visayotiādīsupi yathā coḷassa visayo coḷavisayo, paṇḍassa visayo paṇḍavisayo, saṃvarānaṃ visayo saṃvaravisayoti pavattanaṭṭhānaṃ visayoti vuccati, evaṃ yehi ete kāmā gahitā, tesaṃ upari māro vasaṃ vatteti.
In phrases like mārassesa visayo and so on, just as the domain of the Cola kings is called Coḷavisaya, the domain of the Paṇḍa kings is called Paṇḍavisaya, and the domain of the Saṃvara kings is called Saṃvaravisaya, meaning the sphere of influence, so too, over those by whom these sensual pleasures are grasped, Māra exercises his power.
Trong các câu như Đây là lãnh địa của Ma vương (mārassesa visayo), v.v., cũng vậy, giống như lãnh địa của vua Chola được gọi là Chola-visaya, lãnh địa của vua Pandu được gọi là Pandu-visaya, lãnh địa của các vua Samvara được gọi là Samvara-visaya, lãnh địa (visaya) được gọi là nơi hoạt động. Cũng vậy, Ma vương thống trị những ai chấp giữ các dục này.
Taṃ sandhāya mārassesa visayoti vuttaṃ.
With reference to that, it is said, "mārassesa visayo."
Vì vậy, Đức Phật đã nói Đây là lãnh địa của Ma vương (mārassesa visayo).
Pañca pana kāmaguṇe nivāpabījaṃ viya vippakiranto māro gacchati.
Māra goes about scattering the five strands of sensual pleasure like seed for bait.
Ma vương đi lại như rải hạt giống thức ăn (nivāpabījaṃ) vào năm dục lạc.
Yehi pana te gahitā, tesaṃ upari māro vasaṃ vatteti.
But over those by whom they are grasped, Māra exercises his power.
Nhưng Ma vương thống trị những ai đã chấp giữ chúng.
Taṃ sandhāya mārassesa nivāpoti vuttaṃ.
With reference to that, it is said, "mārassesa nivāpo."
Vì vậy, Đức Phật đã nói Đây là thức ăn của Ma vương (mārassesa nivāpo).
Yathā ca yattha hatthiādayo vasaṃ vattenti, so hatthigocaro assagocaro ajagocaroti vuccati, evaṃ yehi ete kāmā gahitā, tesu māro vasaṃ vatteti.
And just as a place where elephants and other animals roam is called an elephant's range, a horse's range, a goat's range, so too, over those by whom these sensual pleasures are grasped, Māra exercises his power.
Và giống như nơi voi, v.v., thống trị được gọi là bãi chăn của voi (hatthigocaro), bãi chăn của ngựa (assagocaro), bãi chăn của dê (ajagocaro), cũng vậy, Ma vương thống trị những ai đã chấp giữ các dục này.
Taṃ sandhāya mārassesa gocaroti vuttaṃ.
With reference to that, it is said, "mārassesa gocaro."
Vì vậy, Đức Phật đã nói Đây là bãi chăn của Ma vương (mārassesa gocaro).
Etthāti etesu kāmesu.
Ettha means in these sensual pleasures.
Ở đây (ettha) nghĩa là trong các dục này.
Mānasāti cittasambhūtā.
Mānasā means arisen in the mind.
Do tâm (mānasā) nghĩa là phát sinh từ tâm.
Tattha siyā – duvidhe tāva kāme ārabbha abhijjhānalakkhaṇā abhijjhā, karaṇuttariyalakkhaṇo sārambho ca uppajjatu, byāpādo kathaṃ uppajjatīti?
Here, it might be asked: Envy (abhijjhā), characterized by covetousness, and contention (sārambha), characterized by excessive action, may arise regarding the two kinds of sensual pleasures; but how does ill-will (byāpāda) arise?
Ở đây, có thể có câu hỏi: Tham lam (abhijjhā) có đặc tính là tham đắm và sự tranh giành (sārambha) có đặc tính là hành động quá mức, phát sinh liên quan đến hai loại dục. Nhưng sân hận (byāpāda) phát sinh như thế nào?
Mamāyite vatthusmiṃ acchinnepi socanti, acchijjantepi socanti, acchinnasaṅkinopi socanti, yo evarūpo cittassa āghātoti evaṃ uppajjati.
People grieve when their cherished objects are seized by others, they grieve when their objects spontaneously perish, and they grieve when they suspect their objects might be seized; such anger in the mind is how it arises.
Đối với vật sở hữu của mình, người ta đau khổ khi nó bị tước đoạt, đau khổ khi nó tự hủy hoại, đau khổ khi nghi ngờ nó sẽ bị tước đoạt. Sân hận (byāpāda) phát sinh như vậy, tức là sự thù ghét trong tâm.
Teva ariyasāvakassāti te ariyasāvakassa.
Teva ariyasāvakasā means those for the noble disciple.
Ba điều đó đối với vị đệ tử của bậc Thánh (teva ariyasāvakassā) nghĩa là ba điều đó đối với vị đệ tử của bậc Thánh.
Vakāro āgamasandhimattaṃ hoti.
The letter 'va' is merely a connective particle.
Âm “va” (v) chỉ là một yếu tố nối âm (sandhi) thêm vào.
Idha manusikkhatoti imasmiṃ sāsane sikkhantassa te tayopi kilesā antarāyakarā honti.
Idha manusikkhato means for one who is training in this Dispensation, those three defilements are obstructive.
Khi học tập ở đây (idha manusikkhato) nghĩa là đối với người đang tu học trong giáo pháp này, ba phiền não đó gây trở ngại.
Abhibhuyya lokanti kāmalokaṃ abhibhavitvā.
Abhibhuyya lokaṃ means having overcome the sensual realm.
Vượt qua thế giới (abhibhuyya lokaṃ) nghĩa là vượt qua cõi dục (kāmaloka).
Adhiṭṭhāya manasāti jhānārammaṇacittena adhiṭṭhahitvā.
Adhiṭṭhāya manasā means having established with the mind, with the jhānic object.
Với tâm đã quyết định (adhiṭṭhāya manasā) nghĩa là với tâm đã quyết định đối tượng của thiền định (jhānārammaṇa).
Aparittanti kāmāvacaracittaṃ parittaṃ nāma, tassa paṭikkhepena mahaggataṃ aparittaṃ nāma.
Aparittaṃ: The kāma-sphere mind is called limited (paritta); by its exclusion, the developed (mahaggata) is called unlimited (aparitta).
Không nhỏ hẹp (aparittaṃ) nghĩa là tâm thuộc cõi dục (kāmāvacaracitta) được gọi là nhỏ hẹp (parittaṃ); khi loại bỏ nó, tâm thuộc cõi đại hành (mahaggata) được gọi là không nhỏ hẹp (aparittaṃ).
Pamāṇantipi kāmāvacarameva, rūpāvacaraṃ arūpāvacaraṃ appamāṇaṃ.
Pamāṇaṃ also refers to the kāma-sphere; the rūpa-sphere and arūpa-sphere are appamāṇaṃ (immeasurable).
Không giới hạn (pamāṇaṃ) cũng là tâm thuộc cõi dục; tâm thuộc cõi sắc (rūpāvacara) và tâm thuộc cõi vô sắc (arūpāvacara) là không giới hạn (appamāṇaṃ).
Subhāvitanti pana etaṃ kāmāvacarādīnaṃ nāmaṃ na hoti, lokuttarassevetaṃ nāmaṃ.
However, subhāvitaṃ (well-developed) is not a name for kāma-sphere or similar states; it is a name only for the supramundane.
Nhưng từ đã tu tập tốt (subhāvitaṃ) không phải là tên gọi của tâm thuộc cõi dục, v.v., mà là tên gọi của tâm siêu thế (lokuttara).
Tasmā etassa vasena aparittaṃ appamāṇaṃ subhāvitanti sabbaṃ lokuttarameva vaṭṭati.
Therefore, by virtue of this, aparittaṃ, appamāṇaṃ, and subhāvitaṃ all refer to the supramundane.
Vì vậy, theo nghĩa của từ này, tất cả các từ không nhỏ hẹp (aparittaṃ), không giới hạn (appamāṇaṃ), đã tu tập tốt (subhāvitaṃ) đều phải là siêu thế (lokuttara).
Tabbahulavihārinoti kāmapaṭibāhanena tameva paṭipadaṃ bahulaṃ katvā viharantassa.
Tabbahulavihārino means for one who dwells much in that path, making it abundant by warding off sensual pleasures.
Đối với người thường xuyên sống như vậy (tabbahulavihārino) nghĩa là đối với người thường xuyên sống bằng cách thực hành con đường đó, đẩy lùi các dục.
Āyatane cittaṃ pasīdatīti kāraṇe cittaṃ pasīdati.
Āyatane cittaṃ pasīdatī means the mind becomes clear in the condition.
Tâm trở nên thanh tịnh trong xứ (āyatane cittaṃ pasīdati) nghĩa là tâm trở nên thanh tịnh trong nguyên nhân.
Kiṃ panettha kāraṇaṃ?
What is the condition here?
Vậy nguyên nhân ở đây là gì?
Arahattaṃ vā, arahattassa vipassanaṃ vā, catutthajjhānaṃ vā, catutthajjhānassa upacāraṃ vā.
Arahantship, or insight leading to Arahantship, or the fourth jhāna, or the access concentration to the fourth jhāna.
Arahantship, hoặc tuệ quán (vipassanā) của Arahantship, hoặc Tứ thiền, hoặc cận định (upacāra) của Tứ thiền.
Sampasāde satīti ettha duvidho sampasādo adhimokkhasampasādo ca paṭilābhasampasādo ca.
Here, concerning " sampasāde sati" (when there is clarity), sampasāda is of two kinds: adhimokkha-sampasāda (clarity of conviction) and paṭilābha-sampasāda (clarity of attainment).
Ở đây, cụm từ “khi có sự thanh tịnh” (sampasāde sati) có hai loại thanh tịnh: thanh tịnh do quyết định (adhimokkhasampasāda) và thanh tịnh do thành tựu (paṭilābhasampasāda).
Arahattassa hi vipassanaṃ paṭṭhapetvā viharato mahābhūtādīsu upaṭṭhahantesu yenime nīhārena mahābhūtā upaṭṭhahanti, upādārūpā upaṭṭhahanti nāmarūpā upaṭṭhahanti, paccayā sabbathā upaṭṭhahanti, lakkhaṇārammaṇā vipassanā upaṭṭhahati, ajjeva arahattaṃ gaṇhissāmīti appaṭiladdheyeva āsā santiṭṭhati, adhimokkhaṃ paṭilabhati.
Indeed, for one who dwells having established insight into Arahantship, when the great elements (mahābhūtā) and so forth appear—the way in which these great elements appear, the derived material qualities (upādārūpā) appear, mind-and-matter (nāmarūpā) appear, and all conditions (paccayā) appear, and insight with the three characteristics (lakkhaṇa) as its object appears—the aspiration, "I will attain Arahantship today!" stands firm even before it is attained, and one gains conviction.
Quả thật, đối với người đang an trú bằng cách thiết lập tuệ quán của Arahantship, khi các đại hiển hiện, khi các đại hiển hiện theo cách thức mà các đại này hiển hiện, các sắc y sinh (upādārūpa) hiển hiện, danh sắc (nāmarūpa) hiển hiện, các duyên (paccaya) hiển hiện theo mọi cách, tuệ quán với các đặc tướng làm đối tượng hiển hiện, thì ước muốn “chính hôm nay ta sẽ đạt được Arahantship” vẫn tồn tại ngay cả khi chưa đạt được, và người ấy đạt được sự quyết định.
Tatiyajjhānaṃ vā pādakaṃ katvā catutthajjhānatthāya kasiṇaparikammaṃ karontassa nīvaraṇavikkhambhanādīni samanupassato yenime nīhārena nīvaraṇā vikkhambhanti, kilesā sannisīdanti, sati santiṭṭhati, saṅkhāragataṃ vā vibhūtaṃ pākaṭaṃ hutvā dibbacakkhukassa paraloko viya upaṭṭhāti, cittuppādo lepapiṇḍe laggamāno viya upacārena samādhiyati, ajjeva catutthajjhānaṃ nibbattessāmīti apaṭiladdheyeva āsā santiṭṭhati, adhimokkhaṃ paṭilabhati.
Or for one who, taking the third jhāna as a basis, performs kasiṇa practice for the fourth jhāna, contemplating the suppression of hindrances (nīvaraṇa-vikkambhana) and so forth—the way in which these hindrances are suppressed, defilements (kilesā) subside, mindfulness (sati) stands firm, and the aggregate of formations (saṅkhāragata) becomes clear and manifest, appearing like the other world to one with divine sight; and the arising of consciousness (cittuppādo) becomes concentrated through access concentration, like something adhering to a lump of resin—the aspiration, "I will bring forth the fourth jhāna today!" stands firm even before it is attained, and one gains conviction.
Hoặc đối với người lấy Tam thiền làm nền tảng và thực hành sơ công (parikamma) kasiṇa để đạt Tứ thiền, khi quán sát sự trấn áp các triền cái (nīvaraṇa) và những điều tương tự, theo cách thức mà các triền cái này bị trấn áp, các phiền não lắng xuống, chánh niệm (sati) được thiết lập, hoặc các hành (saṅkhāra) trở nên rõ ràng và hiển hiện như thế giới bên kia đối với người có thiên nhãn, tâm sinh khởi được định tâm bằng cận định như thể dính vào một khối nhựa, thì ước muốn “chính hôm nay ta sẽ thành tựu Tứ thiền” vẫn tồn tại ngay cả khi chưa đạt được, và người ấy đạt được sự quyết định.
Ayaṃ adhimokkhasampasādo nāma.
This is called adhimokkha-sampasāda.
Đây được gọi là thanh tịnh do quyết định (adhimokkhasampasādo).
Tasmiṃ sampasāde sati.
When there is such clarity.
Khi có sự thanh tịnh đó.
Yo pana arahattaṃ vā paṭilabhati catutthajjhānaṃ vā, tassa cittaṃ vippasannaṃ hotiyeva.
However, for one who has attained Arahantship or the fourth jhāna, their mind is indeed perfectly clear.
Còn người đã đạt được Arahantship hoặc Tứ thiền, tâm của người ấy chắc chắn là thanh tịnh.
Idha pana ‘‘āyatane cittaṃ pasīdatī’’ti vacanato arahattavipassanāya ceva catutthajjhānūpacārassa ca paṭilābho paṭilābhasampasādoti veditabbo.
But here, according to the saying, "The mind becomes clear in the sphere," the attainment of insight leading to Arahantship and the access concentration to the fourth jhāna should be understood as paṭilābha-sampasāda.
Tuy nhiên, ở đây, theo lời dạy “tâm thanh tịnh nơi cảnh giới” (āyatane cittaṃ pasīdati), sự thành tựu tuệ quán của Arahantship và cận định của Tứ thiền được hiểu là thanh tịnh do thành tựu (paṭilābhasampasādo).
Vipassanā hi paññāya adhimuccanassa kāraṇaṃ, upacāraṃ āneñjasamāpattiyā.
Insight is indeed the cause for resolving upon wisdom, and access concentration is for resolving upon the attainment of imperturbability (āneñja-samāpatti).
Tuệ quán là nhân của sự quyết định bằng trí tuệ, cận định là nhân của sự nhập bất động định (āneñjasamāpatti).
Etarahi vā āneñjaṃ samāpajjati.
Or one attains imperturbability right now.
Hoặc hiện tại nhập bất động định.
Paññāya vā adhimuccatīti ettha etarahi vā paññāya adhimuccati, āneñjaṃ vā samāpajjatīti evaṃ padaparivattanaṃ katvā attho veditabbo.
In the passage " Paññāya vā adhimuccatīti" (or one resolves with wisdom), the meaning should be understood by transposing the words thus: "or one resolves with wisdom right now, or one attains imperturbability."
Hoặc quyết định bằng trí tuệ (paññāya vā adhimuccatī) – ở đây, ý nghĩa nên được hiểu bằng cách hoán đổi các từ như sau: hoặc hiện tại quyết định bằng trí tuệ, hoặc nhập bất động định.
Idañhi vuttaṃ hoti – tasmiṃ sampasāde sati etarahi vā paññāya adhimuccati, arahattaṃ sacchikarotīti attho.
This is said to mean: when there is such clarity, one resolves with wisdom right now; meaning, one realizes Arahantship.
Điều này có nghĩa là: khi có sự thanh tịnh đó, hoặc hiện tại quyết định bằng trí tuệ, nghĩa là chứng ngộ Arahantship.
Taṃ anabhisambhuṇanto āneñjaṃ vā samāpajjati, atha vā paññāya vā adhimuccatīti arahattamaggaṃ bhāveti, taṃ anabhisambhuṇanto āneñjaṃ vā samāpajjati.
If one cannot accomplish that, one attains imperturbability. Or, " paññāya vā adhimuccatīti" means one cultivates the path of Arahantship, and if one cannot accomplish that, one attains imperturbability.
Nếu không thể chứng ngộ điều đó, thì nhập bất động định. Hoặc quyết định bằng trí tuệ (paññāya vā adhimuccatī) nghĩa là tu tập đạo Arahantship; nếu không thể thành tựu điều đó, thì nhập bất động định.
Arahattamaggaṃ bhāvetuṃ asakkonto etarahi catusaccaṃ vā sacchikaroti.
If one is unable to cultivate the path of Arahantship, one realizes the four noble truths right now.
Người không thể tu tập đạo Arahantship thì hiện tại chứng ngộ Tứ đế.
Taṃ anabhisambhuṇanto āneñjaṃ vā samāpajjatīti.
If one cannot accomplish that, one attains imperturbability.
Nếu không thể thành tựu điều đó, thì nhập bất động định.
Tatrāyaṃ nayo – idha bhikkhu tatiyajjhānaṃ pādakaṃ katvā catutthajjhānassa kasiṇaparikammaṃ karoti.
Here is the method: a bhikkhu here, taking the third jhāna as a basis, performs kasiṇa practice for the fourth jhāna.
Ở đây, phương pháp là: vị Tỳ-khưu lấy Tam thiền làm nền tảng và thực hành sơ công kasiṇa cho Tứ thiền.
Tassa nīvaraṇā vikkhambhanti, sati santiṭṭhati, upacārena cittaṃ samādhiyati.
His hindrances are suppressed, mindfulness is established, and his mind becomes concentrated through access concentration.
Đối với vị ấy, các triền cái bị trấn áp, chánh niệm được thiết lập, tâm được định bằng cận định.
So rūpārūpaṃ parigaṇhāti, paccayaṃ pariggaṇhāti, lakkhaṇārammaṇikaṃ vipassanaṃ vavatthapeti, tassa evaṃ hoti – ‘‘upacārena me jhānaṃ visesabhāgiyaṃ bhaveyya, tiṭṭhatu visesabhāgiyatā, nibbedhabhāgiyaṃ naṃ karissāmī’’ti vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ sacchikaroti.
He comprehends mind and matter, he comprehends conditionality, he discriminates insight with the three characteristics as its object. It occurs to him, "My jhāna might be conducive to distinction through access concentration. Let alone the conduciveness to distinction; I will make it conducive to penetration!" Having developed insight, he realizes Arahantship.
Vị ấy thâu tóm sắc và vô sắc, thâu tóm các duyên, thiết lập tuệ quán với các đặc tướng làm đối tượng. Vị ấy nghĩ rằng: “Thiền của ta có thể trở thành phần đặc biệt (visesabhāgiya) bằng cận định. Hãy cứ để phần đặc biệt đó, ta sẽ làm cho nó thành phần xuyên thấu (nibbedhabhāgiya)”. Sau khi tăng trưởng tuệ quán, vị ấy chứng ngộ Arahantship.
Ettakenassa kiccaṃ kataṃ nāma hoti.
By this much, his task is accomplished.
Đến đây, công việc của vị ấy được xem là đã hoàn thành.
Arahattaṃ sacchikātuṃ asakkonto pana tato osakkitamānaso antarā na tiṭṭhati, catutthajjhānaṃ samāpajjatiyeva.
However, if he is unable to realize Arahantship, his mind turns away from it but does not stop midway; he attains the fourth jhāna.
Tuy nhiên, nếu không thể chứng ngộ Arahantship, với tâm đã rút lui khỏi đó, vị ấy không dừng lại giữa chừng mà nhập Tứ thiền.
Yathā kiṃ?
Like what?
Giống như điều gì?
Yathā puriso ‘‘vanamahiṃsaṃ ghātessāmī’’ti sattiṃ gahetvā anubandhanto sace taṃ ghāteti, sakalagāmavāsino tosessati, asakkonto pana antarāmagge sasagodhādayo khuddakamige ghātetvā kājaṃ pūretvā etiyeva.
Just as a man, thinking, "I will kill a wild buffalo!" takes a spear and pursues it. If he kills it, he will please all the villagers. But if he cannot kill it, he kills small game like rabbits and monitor lizards along the way, fills his carrying pole, and returns.
Giống như một người đàn ông cầm cây giáo đuổi theo một con trâu rừng với ý định “ta sẽ giết con trâu rừng này”. Nếu anh ta giết được nó, tất cả dân làng sẽ vui mừng. Nếu không thể giết được, anh ta sẽ giết những con thú nhỏ như thỏ, kỳ đà trên đường đi, chất đầy gánh và trở về.
Tattha purisassa sattiṃ gahetvā vanamahiṃsānubandhanaṃ viya imassa bhikkhuno tatiyajjhānaṃ pādakaṃ katvā catutthajjhānassa parikammakaraṇaṃ, vanamahiṃsaghātanaṃ viya – ‘‘nīvaraṇavikkhambhanādīni samanupassato visesabhāgiyaṃ bhaveyya, tiṭṭhatu visesabhāgiyatā, nibbedhabhāgiyaṃ naṃ karissāmī’’ti vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattassa sacchikaraṇaṃ, mahiṃsaṃ ghātetuṃ asakkontassa antarāmagge sasagodhādayo khuddakamige ghātetvā kājaṃ pūretvā gamanaṃ viya arahattaṃ sacchikātuṃ asakkontassa, tato osakkitvā catutthajjhānasamāpajjanaṃ veditabbaṃ.
In that analogy, the bhikkhu's practice of taking the third jhāna as a basis and doing preliminary work for the fourth jhāna is like the man taking a spear and pursuing the wild buffalo. The realization of Arahantship by developing insight with the thought, "It might be conducive to distinction while observing the suppression of hindrances and so forth. Let alone the conduciveness to distinction; I will make it conducive to penetration!" is like killing the wild buffalo. The inability to realize Arahantship and consequently retreating to attain the fourth jhāna should be understood as like the man, unable to kill the buffalo, killing small game like rabbits and monitor lizards along the way, filling his carrying pole, and returning.
Trong ví dụ đó, việc người đàn ông cầm giáo đuổi theo trâu rừng giống như việc vị Tỳ-khưu này lấy Tam thiền làm nền tảng và thực hành sơ công cho Tứ thiền. Việc giết trâu rừng giống như việc vị Tỳ-khưu này, sau khi quán sát sự trấn áp các triền cái và những điều tương tự, nghĩ rằng “thiền của ta có thể trở thành phần đặc biệt; hãy cứ để phần đặc biệt đó, ta sẽ làm cho nó thành phần xuyên thấu”, rồi tăng trưởng tuệ quán và chứng ngộ Arahantship. Việc người đàn ông không thể giết trâu rừng mà giết những con thú nhỏ như thỏ, kỳ đà trên đường đi, chất đầy gánh và trở về, giống như việc vị Tỳ-khưu không thể chứng ngộ Arahantship, mà rút lui khỏi đó và nhập Tứ thiền.
Maggabhāvanā catusaccasacchikiriyāyojanāsupi eseva nayo.
The same method applies to the cultivation of the path and the realization of the four noble truths.
Cũng cùng phương pháp này trong việc tu tập đạo và chứng ngộ Tứ đế.
Idāni arahattaṃ sacchikātuṃ asakkontassa nibbattaṭṭhānaṃ dassento kāyassa bhedātiādimāha.
Now, showing the place of rebirth for one unable to realize Arahantship, it is said: " kāyassa bhedā" (at the breaking up of the body) and so forth.
Bây giờ, để chỉ ra nơi tái sinh của người không thể chứng ngộ Arahantship, đức Phật đã nói “khi thân hoại” (kāyassa bhedā) và những lời tiếp theo.
Tattha yanti yena kāraṇena taṃ saṃvattanikaṃ viññāṇaṃ assa āneñjūpagaṃ, taṃ kāraṇaṃ vijjatīti attho.
Therein, " yaṃ" (that by which) means: by which cause that consciousness conducive to imperturbability (āneñjūpagaṃ) comes to be for him, that cause exists; this is the meaning.
Trong đó, “mà” (yaṃ) có nghĩa là: vì lý do nào mà thức (viññāṇa) dẫn đến sự tái sinh đó của vị ấy trở thành bất động (āneñjūpagaṃ), lý do đó tồn tại.
Ettha ca taṃsaṃvattanikanti tassa bhikkhuno saṃvattanikaṃ.
And here, " taṃsaṃvattanikaṃ" means that which is conducive to existence for that bhikkhu.
Ở đây, “dẫn đến sự tái sinh đó” (taṃsaṃvattanikaṃ) có nghĩa là dẫn đến sự tái sinh của vị Tỳ-khưu đó.
Yena vipākaviññāṇena so bhikkhu saṃvattati nibbattati, taṃ viññāṇaṃ.
That consciousness, by means of which that bhikkhu exists or is reborn, is the resultant consciousness.
Thức mà vị Tỳ-khưu đó tái sinh, sinh khởi bằng thức quả (vipākaviññāṇa) đó.
Āneñjūpaganti kusalāneñjasabhāvūpagataṃ assa, tādisameva bhaveyyāti attho.
" Āneñjūpagaṃ" means it would be of the nature of wholesome imperturbability; it would be of that very kind; this is the meaning.
“Bất động” (āneñjūpagaṃ) có nghĩa là thức đó trở thành trạng thái bất động thiện (kusalāneñja), nghĩa là nó sẽ giống như vậy.
Keci kusalaviññāṇaṃ vadanti.
Some say it is wholesome consciousness.
Một số người nói đó là thức thiện (kusalaviññāṇa).
Yaṃ tassa bhikkhuno saṃvattanikaṃ upapattihetubhūtaṃ kusalaviññāṇaṃ āneñjūpagataṃ assa, vipākakālepi tannāmakameva assāti attho.
That wholesome consciousness, which is conducive to rebirth for that bhikkhu and is the cause of rebirth, being of the nature of imperturbability (āneñjūpagataṃ), would also have that very name at the time of its fruition; this is the meaning.
Thức thiện là nhân của sự tái sinh, dẫn đến sự tái sinh của vị Tỳ-khưu đó, sẽ trở thành bất động, và ngay cả khi cho quả (vipāka), nó cũng sẽ có cùng tên đó.
So panāyamattho – ‘‘puññaṃ ce saṅkhāraṃ abhisaṅkharoti, puññūpagaṃ hoti viññāṇaṃ.
This meaning, however, should be understood in accordance with the method: "If one forms a meritorious volitional formation, one's consciousness becomes conducive to merit.
Ý nghĩa này nên được hiểu theo cách này:
Apuññaṃ ce saṅkhāraṃ abhisaṅkhāroti, apuññupagaṃ hoti viññāṇaṃ.
If one forms an unmeritorious volitional formation, one's consciousness becomes conducive to demerit.
“Nếu tạo tác hành thiện, thì thức sẽ là thiện.
Āneñjaṃ ce saṅkhāraṃ abhisaṅkharoti, āneñjūpagaṃ hoti viññāṇa’’nti (saṃ. ni. 2.51) iminā nayena veditabbo.
If one forms an imperturbable volitional formation, one's consciousness becomes conducive to imperturbability" (Saṃ. Ni. 2.51).
Nếu tạo tác hành bất thiện, thì thức sẽ là bất thiện. Nếu tạo tác hành bất động, thì thức sẽ là bất động” (Saṃyutta Nikāya 2.51).
Āneñjasappāyāti āneñjassa catutthajjhānassa sappāyā.
" Āneñjasappāyā" means conducive to imperturbability (āneñja), the fourth jhāna.
“Thích hợp với bất động” (āneñjasappāyā) có nghĩa là thích hợp với bất động, tức Tứ thiền.
Na kevalañca sā āneñjasseva, upari arahattassāpi sappāyāva upakārabhūtāyevāti veditabbā.
And it should be understood that it is not merely conducive to imperturbability but also conducive to Arahantship above it, being helpful.
Và không chỉ thích hợp với bất động, mà còn thích hợp với Arahantship ở các tầng cao hơn, tức là có lợi ích.
Iti imasmiṃ paṭhamakaāneñje samādhivasena osakkanā kathitā.
Thus, in this first imperturbability (āneñja), the descent (osakkanā) by way of concentration has been explained.
Như vậy, trong bất động định thứ nhất này, sự rút lui được nói đến theo phương diện định.
67. Iti paṭisañcikkhatīti catutthajjhānaṃ patvā evaṃ paṭisañcikkhati.
67. " Iti paṭisañcikkhatīti" (thus he reflects) means that having attained the fourth jhāna, he reflects in this way.
67. “Vị ấy quán xét như vậy” (iti paṭisañcikkhati) có nghĩa là vị ấy đạt Tứ thiền và quán xét như vậy.
Ayañhi bhikkhu heṭṭhimena bhikkhunā paññavantataro tassa ca bhikkhuno attano cāti dvinnampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasati.
This bhikkhu is wiser than the previous bhikkhu, and he contemplates by combining the meditation subjects of both bhikkhus, his own and the other's.
Vị Tỳ-khưu này thông tuệ hơn vị Tỳ-khưu trước, và vị ấy quán xét đề mục thiền của cả hai vị Tỳ-khưu (của vị Tỳ-khưu kia và của chính mình) cùng một lúc.
Tabbahulavihārinoti rūpapaṭibāhanena tameva paṭipadaṃ bahulaṃ katvā viharantassa.
" Tabbahulavihārinoti" means for one who dwells having made that very practice abundant by eliminating rūpa.
“Người thường trú trong điều đó” (tabbahulavihārino) có nghĩa là người an trú bằng cách thường xuyên thực hành con đường đó thông qua việc loại bỏ sắc.
Āneñjaṃ samāpajjatīti ākāsānañcāyatānāneñjaṃ samāpajjati.
" Āneñjaṃ samāpajjatīti" (one attains imperturbability) means one attains the imperturbability of the sphere of infinite space (ākāsānañcāyatana-āneñja).
“Nhập bất động định” (āneñjaṃ samāpajjati) có nghĩa là nhập không vô biên xứ định (ākāsānañcāyatana āneñja).
Sesaṃ purimasadisameva.
The rest is similar to the former.
Phần còn lại tương tự như phần trước.
Yathā ca idha, evaṃ sabbattha visesamattameva pana vakkhāma.
And just as here, so in all cases we shall only explain the difference.
Và như ở đây, chúng ta sẽ chỉ nói về những điểm khác biệt ở tất cả các trường hợp.
Iti imasmiṃ dutiyaāneñje vipassanāvasena osakkanā kathitā, ‘‘yaṃkiñci rūpa’’nti evaṃ vipassanāmaggaṃ dassentena kathitāti attho.
Thus, in this second imperturbability (āneñja), the descent by way of insight has been explained, meaning it has been explained by showing the path of insight with the phrase, "whatever rūpa."
Như vậy, trong bất động định thứ hai này, sự rút lui được nói đến theo phương diện tuệ quán, nghĩa là được nói đến bởi Đức Phật khi chỉ ra con đường tuệ quán bằng cụm từ “bất cứ sắc nào” (yaṃkiñci rūpa).
Iti paṭisañcikkhatīti ākāsānañcāyatanaṃ patvā evaṃ paṭisañcikkhati.
" Iti paṭisañcikkhatīti" means that having attained the sphere of infinite space (ākāsānañcāyatana), he reflects in this way.
“Vị ấy quán xét như vậy” (iti paṭisañcikkhati) có nghĩa là vị ấy đạt không vô biên xứ định và quán xét như vậy.
Ayañhi heṭṭhā dvīhi bhikkhūhi paññavantataro tesañca bhikkhūnaṃ attano cāti tiṇṇampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasati.
This bhikkhu, indeed, is wiser than the two bhikkhus mentioned previously. He combines the meditation subjects of those two bhikkhus with his own, thus reflecting on all three.
Vị này thông tuệ hơn hai vị tỳ khưu trước, và quán xét đề mục thiền định của cả ba vị tỳ khưu – của các vị tỳ khưu đó và của chính mình – cùng một lúc.
Ubhayametaṃ aniccanti ettha aṭṭha ekekakoṭṭhāsā diṭṭhadhammikasamparāyikavasena pana saṅkhipitvā ubhayanti vuttaṃ.
In the phrase Ubhayametaṃ aniccaṃ (both these are impermanent), the eight individual portions, when condensed in terms of this world and the next, are referred to as 'both'.
Ở đây, cụm từ “Cả hai điều này là vô thường” (Ubhayametaṃ aniccaṃ) được nói là “cả hai” (ubhayaṃ) bằng cách tóm tắt tám phần riêng lẻ theo cách hiện tại và tương lai.
Nālaṃ abhinanditunti taṇhādiṭṭhivasena abhinandituṃ na yuttaṃ.
Nālaṃ abhinandituṃ means it is not proper to delight in it due to craving and wrong view.
“Không nên hoan hỷ” (Nālaṃ abhinandituṃ) có nghĩa là không nên hoan hỷ do tham ái và tà kiến.
Sesapadadvayepi eseva nayo.
The same applies to the other two phrases.
Cách giải thích tương tự cũng áp dụng cho hai cụm từ còn lại.
Tabbahulavihārinoti kāmapaṭibāhanena ca rūpapaṭibāhanena ca tameva paṭipadaṃ bahulaṃ katvā viharantassa.
Tabbahulavihārino means for one who dwells much in that practice, by repelling sensual desires and by repelling material forms.
“Thường an trú trong đó” (Tabbahulavihārino) có nghĩa là vị ấy thường an trú trong con đường đó bằng cách loại bỏ các tưởng về dục và tưởng về sắc.
Āneñjaṃ samāpajjatīti viññāṇañcāyatanāneñjaṃ samāpajjati.
Āneñjaṃ samāpajjatī means one attains the imperturbability of the dimension of infinite consciousness.
“Nhập vào trạng thái bất động” (Āneñjaṃ samāpajjati) có nghĩa là nhập vào trạng thái bất động của Không vô biên xứ.
Imasmiṃ tatiyaāneñje vipassanāvasena osakkanā kathitā.
In this third imperturbable attainment, regression is described in terms of Vipassanā.
Trong trạng thái bất động thứ ba này, sự suy thoái được nói đến theo khía cạnh tuệ quán (vipassanā).
68. Iti paṭisañcikkhatīti viññāṇañcāyatanaṃ patvā evaṃ paṭisañcikkhati.
68. Iti paṭisañcikkhatī means, having reached the dimension of infinite consciousness, one reflects in this manner.
68. “Vị ấy quán xét như vậy” (Iti paṭisañcikkhati) có nghĩa là vị ấy quán xét như vậy khi đã đạt đến Thức vô biên xứ.
Ayañhi heṭṭhā tīhi bhikkhūhi paññavantataro tesañca bhikkhūnaṃ attano cāti catunnampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasati.
This bhikkhu is indeed wiser than the three bhikkhus mentioned previously. He combines the meditation subjects of those bhikkhus with his own, thus reflecting on all four.
Vị này thông tuệ hơn ba vị tỳ khưu trước, và quán xét đề mục thiền định của cả bốn vị tỳ khưu – của các vị tỳ khưu đó và của chính mình – cùng một lúc.
Yatthetā aparisesā nirujjhantīti yaṃ ākiñcaññāyatanaṃ patvā etā heṭṭhā vuttā sabbasaññā nirujjhanti.
Yatthetā aparisesā nirujjhantī means that dimension of nothingness where all these perceptions, mentioned previously, cease without remainder.
“Ở đâu các tưởng này diệt tận không còn dư sót” (Yatthetā aparisesā nirujjhanti) có nghĩa là khi đạt đến Vô sở hữu xứ, tất cả các tưởng đã nói ở trên diệt tận.
Etaṃ santaṃ etaṃ paṇītanti etaṃ aṅgasantatāya ārammaṇasantatāya ca santaṃ, atappakaṭṭhena paṇītaṃ.
Etaṃ santaṃ etaṃ paṇītaṃ means this is peaceful due to the peacefulness of its factors and the peacefulness of its object, and it is sublime due to its state of being unagitated.
“Điều này là an tịnh, điều này là thù thắng” (Etaṃ santaṃ etaṃ paṇītaṃ) có nghĩa là điều này an tịnh (santaṃ) do sự an tịnh của các chi và sự an tịnh của đối tượng, và thù thắng (paṇītaṃ) do sự không bị quấy rầy.
Tabbahulavihārinoti tāsaṃ saññānaṃ paṭibāhanena tameva paṭipadaṃ bahulaṃ katvā viharantassa.
Tabbahulavihārino means for one who dwells much in that practice, by repelling those perceptions.
“Thường an trú trong đó” (Tabbahulavihārino) có nghĩa là vị ấy thường an trú trong con đường đó bằng cách loại bỏ các tưởng đó.
Imasmiṃ paṭhamākiñcaññāyatane samādhivasena osakkanā kathitā.
In this first dimension of nothingness, regression is described in terms of samādhi.
Trong Vô sở hữu xứ thứ nhất này, sự suy thoái được nói đến theo khía cạnh định (samādhi).
Iti paṭisañcikkhatīti viññāṇañcāyatanameva patvā evaṃ paṭisañcikkhati.
Iti paṭisañcikkhatī means, having reached the dimension of infinite consciousness itself, one reflects in this manner.
“Vị ấy quán xét như vậy” (Iti paṭisañcikkhati) có nghĩa là vị ấy quán xét như vậy khi đã đạt đến Thức vô biên xứ.
Ayañhi heṭṭhā catūhi bhikkhūhi paññavantataro tesañca bhikkhūnaṃ attano cāti pañcannampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasati.
This bhikkhu is indeed wiser than the four bhikkhus mentioned previously. He combines the meditation subjects of those bhikkhus with his own, thus reflecting on all five.
Vị này thông tuệ hơn bốn vị tỳ khưu trước, và quán xét đề mục thiền định của cả năm vị tỳ khưu – của các vị tỳ khưu đó và của chính mình – cùng một lúc.
Attena vā attaniyena vāti ahaṃ mamāti gahetabbena suññaṃ tucchaṃ rittaṃ.
Attena vā attaniyena vā means it is empty, void, and hollow of that which is to be taken as "I" or "mine."
“Hoặc là tự ngã, hoặc là sở hữu của tự ngã” (Attena vā attaniyena vā) có nghĩa là trống rỗng, không có gì, rỗng tuếch với cái có thể được nắm giữ như “ta” và “của ta”.
Evamettha dvikoṭikā suññatā dassitā.
Thus, a two-fold emptiness is taught here.
Như vậy, ở đây, tánh không hai mặt được trình bày.
Tabbahulavihārinoti heṭṭhā vuttapaṭipadañca imañca suññatapaṭipadaṃ bahulaṃ katvā viharantassa.
Tabbahulavihārino means for one who dwells much in the practice mentioned previously and in this practice of emptiness.
“Thường an trú trong đó” (Tabbahulavihārino) có nghĩa là vị ấy thường an trú trong con đường đã nói ở trên và con đường tánh không này.
Imasmiṃ dutiyākiñcaññāyatane vipassanāvasena osakkanā kathitā.
In this second dimension of nothingness, regression is described in terms of Vipassanā.
Trong Vô sở hữu xứ thứ hai này, sự suy thoái được nói đến theo khía cạnh tuệ quán (vipassanā).
70. Iti paṭisañcikkhatīti viññāṇañcāyatanameva patvā evaṃ paṭisañcikkhati.
70. Iti paṭisañcikkhatī means, having reached the dimension of infinite consciousness itself, one reflects in this manner.
70. “Vị ấy quán xét như vậy” (Iti paṭisañcikkhati) có nghĩa là vị ấy quán xét như vậy khi đã đạt đến Thức vô biên xứ.
Ayañhi heṭṭhā pañcahi bhikkhūhi paññavantataro tesañca bhikkhūnaṃ attano cāti channampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasati.
This bhikkhu is indeed wiser than the five bhikkhus mentioned previously. He combines the meditation subjects of those bhikkhus with his own, thus reflecting on all six.
Vị này thông tuệ hơn năm vị tỳ khưu trước, và quán xét đề mục thiền định của cả sáu vị tỳ khưu – của các vị tỳ khưu đó và của chính mình – cùng một lúc.
Nāhaṃ kvacani kassaci kiñcanatasmiṃ, na ca mama kvacani kismiñci kiñcanaṃ natthīti ettha pana catukoṭikā suññatā kathitā.
Here, in Nāhaṃ kvacani kassaci kiñcanatasmiṃ, na ca mama kvacani kismiñci kiñcanaṃ natthī (I am not in any way anything of anyone, nor is anything of anyone anywhere mine), a four-fold emptiness is taught.
Tuy nhiên, ở đây, tánh không bốn mặt được nói đến trong câu “Tôi không là gì của ai ở bất cứ đâu, và không có gì của tôi ở bất cứ đâu” (Nāhaṃ kvacani kassaci kiñcanatasmiṃ, na ca mama kvacani kismiñci kiñcanaṃ natthīti).
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Ayañhi nāhaṃ kvacanīti kvaci attānaṃ na passati, kassaci kiñcanatasminti attano attānaṃ kassaci parassa kiñcanabhāve upanetabbaṃ na passati, attano bhātiṭṭhāne bhātaraṃ sahāyaṭṭhāne sahāyaṃ parikkhāraṭṭhāne vā parikkhāraṃ maññitvā upagantvā upanetabbaṃ na passatīti attho.
The meaning here is that "I am not anywhere" means he does not see a self anywhere; "anything of anyone" means he does not see his own self as something belonging to anyone else, meaning he does not take himself as a brother to a brother, a friend to a friend, or an attendant to an attendant, and thus does not approach or convey himself as such.
Thật vậy, câu này “Tôi không ở bất cứ đâu” (Nāhaṃ kvacani) có nghĩa là vị ấy không thấy tự ngã ở bất cứ đâu, “không là gì của ai” (kassaci kiñcanatasmiṃ) có nghĩa là vị ấy không thấy tự ngã của mình có thể được coi là sở hữu của người khác; ý nghĩa là vị ấy không thấy anh em là anh em, bạn bè là bạn bè, hoặc đồ vật là đồ vật ở vị trí sở hữu của mình, và không thấy cái gì có thể được nắm giữ như vậy.
Na ca mama kvacanīti ettha mama – saddaṃ tāva ṭhapetvā na ca kvacani parassa ca attānaṃ kvaci na passatīti ayamattho.
In the phrase "Na ca mama kvacani," setting aside the word "mama" for a moment, the meaning is that he does not see the self of another anywhere.
Ở đây, trong câu “Và không có gì của tôi ở bất cứ đâu” (Na ca mama kvacani), trước tiên hãy bỏ từ “của tôi” (mama) đi, thì ý nghĩa là vị ấy không thấy tự ngã của người khác ở bất cứ đâu.
Idāni mama – saddaṃ āharitvā mama kismiñci kiñcanaṃ natthīti so parassa attā mama kismiñci kiñcanabhāve atthīti na passati.
Now, bringing in the word "mama," "mama kismiñci kiñcanaṃ natthī" means he does not see the self of another as something belonging to him in any way.
Bây giờ, mang từ “của tôi” (mama) vào, “không có gì của tôi ở bất cứ đâu” (mama kismiñci kiñcanaṃ natthīti) có nghĩa là vị ấy không thấy tự ngã của người khác là sở hữu của mình ở bất cứ đâu.
Attano bhātiṭṭhāne bhātaraṃ sahāyaṭṭhāne sahāyaṃ parikkhāraṭṭhāne vā parikkhāranti kismiñci ṭhāne parassa attānaṃ iminā kiñcanabhāvena upanetabbaṃ na passatīti attho.
This means that in any situation, whether as a brother to a brother, a friend to a friend, or an attendant to an attendant, he does not see the self of another as something that can be brought into his own possession.
Ý nghĩa là vị ấy không thấy tự ngã của người khác có thể được coi là sở hữu của mình ở bất cứ vị trí nào, như anh em là anh em, bạn bè là bạn bè, hoặc đồ vật là đồ vật.
Evamayaṃ yasmā neva katthaci attānaṃ passati, na taṃ parassa kiñcanabhāve upanetabbaṃ passati, na parassa attānaṃ passati, na parassa attānaṃ attano kiñcanabhāve upanetabbaṃ passati, tasmā ayaṃ suññatā catukoṭikāti veditabbā.
Since he neither sees a self anywhere, nor sees it as something to be transferred to another, nor sees the self of another, nor sees the self of another as something to be transferred to himself, this emptiness should be understood as four-fold.
Như vậy, vì vị ấy không thấy tự ngã ở bất cứ đâu, không thấy tự ngã đó có thể được coi là sở hữu của người khác, không thấy tự ngã của người khác, và không thấy tự ngã của người khác có thể được coi là sở hữu của mình, cho nên tánh không này được biết là tánh không bốn mặt.
Tabbahulavihārinoti heṭṭhā vuttappaṭipadaṃ imaṃ catukoṭisuññatañca bahulaṃ katvā viharantassa.
Tabbahulavihārino means for one who dwells much in the practice mentioned previously and in this four-fold emptiness.
“Thường an trú trong đó” (Tabbahulavihārino) có nghĩa là vị ấy thường an trú trong con đường đã nói ở trên và tánh không bốn mặt này.
Imasmiṃ tatiyākiñcaññāyatanepi vipassanāvaseneva osakkanā kathitā.
In this third dimension of nothingness also, regression is described in terms of Vipassanā.
Trong Vô sở hữu xứ thứ ba này, sự suy thoái cũng được nói đến theo khía cạnh tuệ quán (vipassanā).
Iti paṭisañcikkhatīti ākiñcaññāyatanaṃ patvā evaṃ paṭisañcikkhati.
Iti paṭisañcikkhatī means, having reached the dimension of nothingness, one reflects in this manner.
“Vị ấy quán xét như vậy” (Iti paṭisañcikkhati) có nghĩa là vị ấy quán xét như vậy khi đã đạt đến Vô sở hữu xứ.
Ayañhi heṭṭhā chahi bhikkhūhi paññavantataro tesañca bhikkhūnaṃ attano cāti sattannampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasati.
This bhikkhu is indeed wiser than the six bhikkhus mentioned previously. He combines the meditation subjects of those bhikkhus with his own, thus reflecting on all seven.
Vị này thông tuệ hơn sáu vị tỳ khưu trước, và quán xét đề mục thiền định của cả bảy vị tỳ khưu – của các vị tỳ khưu đó và của chính mình – cùng một lúc.
Yatthetā aparisesā nirujjhantīti yaṃ nevasaññānāsaññāyatanaṃ patvā ettha etā heṭṭhā vuttā sabbasaññā nirujjhanti.
Yatthetā aparisesā nirujjhantī means that dimension of neither perception nor non-perception where all these perceptions, mentioned previously, cease without remainder.
“Ở đâu các tưởng này diệt tận không còn dư sót” (Yatthetā aparisesā nirujjhanti) có nghĩa là khi đạt đến Phi tưởng phi phi tưởng xứ, tất cả các tưởng đã nói ở trên diệt tận ở đây.
Tabbahulavihārinoti tāsaṃ saññānaṃ paṭibāhanena tameva paṭipadaṃ bahulaṃ katvā viharantassa.
Tabbahulavihārino means for one who dwells much in that practice, by repelling those perceptions.
“Thường an trú trong đó” (Tabbahulavihārino) có nghĩa là vị ấy thường an trú trong con đường đó bằng cách loại bỏ các tưởng đó.
Imasmiṃ nevasaññānāsaññāyatane samādhivasena osakkanā kathitā.
In this dimension of neither perception nor non-perception, regression is described in terms of samādhi.
Trong Phi tưởng phi phi tưởng xứ này, sự suy thoái được nói đến theo khía cạnh định (samādhi).
71. No cassa no ca me siyāti sace mayhaṃ pubbe pañcavidhaṃ kammavaṭṭaṃ na āyūhitaṃ assa, yaṃ me idaṃ etarahi evaṃ pañcavidhaṃ vipākavaṭṭaṃ etaṃ me na siyā nappavatteyyāti attho.
71. No cassa no ca me siyā means if I had not accumulated the five-fold round of kamma previously, then this five-fold round of result that I have now would not exist for me; it would not arise.
71. “Nếu không có điều đó, và nếu điều đó không phải của tôi” (No cassa no ca me siyā) có nghĩa là: nếu trước đây tôi không tích lũy năm loại nghiệp luân, thì năm loại quả luân hiện tại này sẽ không xảy ra với tôi, sẽ không tồn tại. Đó là ý nghĩa.
Na bhavissatīti sace etarahi pañcavidhaṃ kammavaṭṭaṃ āyūhitaṃ na bhavissati.
Na bhavissatī means if the five-fold round of kamma is not accumulated now.
“Sẽ không có” (Na bhavissati) có nghĩa là: nếu hiện tại năm loại nghiệp luân không được tích lũy.
Na me bhavissatīti tasmiṃ asati anāgate me pañcavidhaṃ vipākavaṭṭaṃ na bhavissati.
Na me bhavissatī means, in its absence, the five-fold round of result will not exist for me in the future.
“Sẽ không phải của tôi” (Na me bhavissati) có nghĩa là: khi điều đó không có, thì năm loại quả luân trong tương lai sẽ không xảy ra với tôi.
Yadatthi yaṃ bhūtaṃ taṃ pajahāmīti yaṃ atthi yaṃ bhūtaṃ etarahi khandhapañcakaṃ, taṃ pajahāmi.
Yadatthi yaṃ bhūtaṃ taṃ pajahāmī means whatever exists, whatever has come to be, this present five aggregates, that I abandon.
“Cái gì đang có, cái gì đã hiện hữu, tôi từ bỏ cái đó” (Yadatthi yaṃ bhūtaṃ taṃ pajahāmīti) có nghĩa là: năm uẩn hiện tại đang có, đã hiện hữu, tôi từ bỏ năm uẩn đó.
Evaṃ upekkhaṃ paṭilabhatīti so bhikkhu evaṃ vipassanupekkhaṃ labhatīti attho.
Evaṃ upekkhaṃ paṭilabhatī means that bhikkhu attains such equanimity of Vipassanā.
“Như vậy vị ấy đạt được sự xả” (Evaṃ upekkhaṃ paṭilabhati) có nghĩa là: vị tỳ khưu đó đạt được sự xả tuệ quán như vậy. Đó là ý nghĩa.
Parinibbāyeyya nu kho so, bhante, bhikkhu na vā parinibbāyeyyāti kiṃ pucchāmīti pucchati, tatiyajjhānaṃ pādakaṃ katvā ṭhitassa arahattampi osakkanāpi paṭipadāpi paṭisandhipi kathitā, tathā catutthajjhānādīni pādakāni katvā ṭhitānaṃ, nevasaññānāsaññāyatanaṃ pādakaṃ katvā ṭhitassa na kiñci kathitaṃ, taṃ pucchāmīti pucchati.
Parinibbāyeyya nu kho so, bhante, bhikkhu na vā parinibbāyeyyā means "What should I ask, venerable sir?" he asks. For the one who has the third jhāna as a basis, Arahantship, regression, practice, and rebirth have been taught. Similarly for those who have the fourth jhāna, etc., as a basis. But for the one who has the dimension of neither perception nor non-perception as a basis, nothing has been taught. "I will ask about that," he asks.
“Bạch Thế Tôn, vị tỳ khưu đó có nhập Niết Bàn không, hay không nhập Niết Bàn?” (Parinibbāyeyya nu kho so, bhante, bhikkhu na vā parinibbāyeyyā) có nghĩa là: Vị ấy hỏi “Con nên hỏi điều gì?”. Đối với vị đã lấy thiền thứ ba làm căn bản, sự chứng A-la-hán, sự suy thoái, con đường và sự tái sinh đều đã được nói đến. Tương tự, đối với những vị đã lấy thiền thứ tư và các thiền khác làm căn bản, cũng đã được nói đến. Nhưng đối với vị đã lấy Phi tưởng phi phi tưởng xứ làm căn bản, không có gì được nói đến. Vị ấy hỏi “Con nên hỏi điều đó”. Đó là ý nghĩa.
Apetthāti api ettha.
Apetthā is "api ettha" (also in this).
“Apetthā” (Apetthā) là “api ettha” (cũng ở đây).
So taṃ upekkhaṃ abhinandatīti so taṃ vipassanupekkhaṃ taṇhādiṭṭhiabhinandanāhi abhinandati.
So taṃ upekkhaṃ abhinandatī means that bhikkhu delights greatly in that equanimity of Vipassanā through the delight of craving and wrong view.
“Vị ấy hoan hỷ với sự xả đó” (So taṃ upekkhaṃ abhinandati) có nghĩa là vị ấy hoan hỷ với sự xả tuệ quán đó bằng sự hoan hỷ do tham ái và tà kiến.
Sesapadadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two phrases.
Cách giải thích tương tự cũng áp dụng cho hai cụm từ còn lại.
Tannissitaṃ hoti viññāṇanti viññāṇaṃ vipassanānissitaṃ hoti.
Tannissitaṃ hoti viññāṇaṃ means consciousness is dependent on Vipassanā.
“Thức nương tựa vào đó” (Tannissitaṃ hoti viññāṇaṃ) có nghĩa là thức nương tựa vào tuệ quán.
Tadupādānanti yaṃ nikantiviññāṇaṃ, taṃ tassa upādānaṃ nāma gahaṇaṃ nāma hoti.
Tadupādānaṃ means that consciousness clinging to Vipassanā becomes attachment, becomes grasping.
“Sự chấp thủ đó” (Tadupādānaṃ) có nghĩa là thức bị dính mắc đó chính là sự chấp thủ, sự nắm giữ.
Saupādānoti sagahaṇo.
Saupādāno means with grasping.
“Có chấp thủ” (Saupādāno) có nghĩa là có sự nắm giữ.
Na parinibbāyatīti vipassanāya sālayo bhikkhu mama sāsane na parinibbāyati.
Na parinibbāyatī means a bhikkhu who is attached to Vipassanā does not attain Nibbāna in my Dispensation.
“Không nhập Niết Bàn” (Na parinibbāyati) có nghĩa là vị tỳ khưu bị dính mắc vào tuệ quán sẽ không nhập Niết Bàn trong giáo pháp của ta.
Yo pana vihārapariveṇaupaṭṭhākādīsu sālayo, tasmiṃ vattabbameva natthīti dasseti.
He also indicates that there is nothing to say about one who is attached to monasteries, precincts, attendants, etc.
Và điều này cho thấy rằng, đối với vị bị dính mắc vào các tu viện, khu vực tu viện, người phục vụ, v.v., thì không cần phải nói gì thêm.
Kahaṃ panāti?
Kahaṃ panā?
“Vậy ở đâu?” (Kahaṃ panā)
Kattha pana?
Where then?
Vậy ở cõi nào?
Upādiyamāno upādiyatīti paṭisandhiṃ gaṇhamāno gaṇhāti.
Upādiyamāno upādiyatī means: grasping rebirth-linking, he grasps.
“Khi chấp thủ, thì chấp thủ” (Upādiyamāno upādiyatīti) có nghĩa là khi tái sinh, thì tái sinh.
Upādānaseṭṭhaṃ kira so, bhanteti, bhante, so kira bhikkhu gahetabbaṭṭhānaṃ seṭṭhaṃ uttamaṃ bhavaṃ upādiyati, seṭṭhabhave paṭisandhiṃ gaṇhātīti attho.
"Reverend Sir, that bhikkhu grasps at the best of grasping" means, Reverend Sir, that bhikkhu grasps at the excellent, supreme existence, which is the best place to grasp; meaning he takes rebirth in the supreme existence.
Bạch Thế Tôn, vị ấy chấp thủ điều tối thượng (Upādānaseṭṭhaṃ kira so, bhante), bạch Thế Tôn, có nghĩa là vị Tỳ-khưu ấy chấp thủ một cõi hữu tối thượng, một nơi đáng được chấp thủ tối thượng, tức là tái sinh vào cõi hữu tối thượng.
Iminā tassa bhikkhuno paṭisandhi kathitā.
By this, that bhikkhu's rebirth is taught.
Với điều này, sự tái sinh của vị Tỳ-khưu ấy đã được nói đến.
Idānissa arahattaṃ kathetuṃ idhānandātiādimāha.
Now, to explain his Arahantship, the passage beginning "Here, Ānanda..." is stated.
Bây giờ, để nói về quả A-la-hán của vị ấy, Đức Phật đã nói câu: "Này Ānanda, ở đây…" (idhānandā) và tiếp theo.
Katamo pana, bhante, ariyo vimokkhoti idha kiṃ pucchati?
"But what, Reverend Sir, is the noble liberation?" What is being asked here?
Bạch Thế Tôn, thế nào là sự giải thoát của bậc Thánh? (Katamo pana, bhante, ariyo vimokkho) Ở đây, câu hỏi này muốn hỏi điều gì?
Samāpattiṃ tāva padaṭṭhānaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ gaṇhanto bhikkhu nāvaṃ vā uḷumpādīni vā nissāya mahoghaṃ taritvā pāraṃ gacchanto viya na kilamati.
Firstly, a bhikkhu who, taking an attainment as a footing, develops insight and attains Arahantship, does not weary, like one who crosses a great flood by relying on a boat or rafts and reaches the other shore.
Vị Tỳ-khưu tăng trưởng tuệ quán (vipassanā) dựa trên thiền định (samāpatti) và đạt được quả A-la-hán thì không mệt mỏi, giống như người nương tựa vào thuyền hay bè để vượt qua dòng nước lớn đến bờ bên kia.
Sukkhavipassako pana pakiṇṇakasaṅkhāre sammasitvā arahattaṃ gaṇhanto bāhubalena sotaṃ chinditvā pāraṃ gacchanto viya kilamati.
But a dry-insight practitioner who, comprehending the diverse formations, attains Arahantship, wearies, like one who cuts through the current with brute strength and reaches the other shore.
Còn vị Tỳ-khưu tu tuệ quán thuần túy (sukkhavipassaka) quán sát các hành tạp nhạp và đạt được quả A-la-hán thì mệt mỏi, giống như người dùng sức mạnh cánh tay để vượt qua dòng nước đến bờ bên kia.
Iti imassa sukkhavipassakassa arahattaṃ pucchāmīti pucchati.
So, the question is, "I am asking about the Arahantship of this dry-insight practitioner."
Vì vậy, câu hỏi này muốn hỏi về quả A-la-hán của vị Tỳ-khưu tu tuệ quán thuần túy này.
Ariyasāvakoti sukkhavipassako ariyasāvako.
"Noble disciple" means the noble disciple who is a dry-insight practitioner.
Đệ tử của bậc Thánh (Ariyasāvako) là đệ tử của bậc Thánh tu tuệ quán thuần túy.
Ayañhi heṭṭhā aṭṭhahi bhikkhūhi paññavantataro tesañca bhikkhūnaṃ attano cāti navannampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasati.
Indeed, he is more discerning than the eight bhikkhus mentioned previously, and he comprehends the meditation subjects of those bhikkhus and himself—all nine—together.
Vị này có trí tuệ hơn tám vị Tỳ-khưu ở dưới, và vị ấy quán sát đề mục thiền của cả tám vị Tỳ-khưu đó và của chính mình, tức là của cả chín vị, cùng một lúc.
Esa sakkāyo yāvatā sakkāyoti yattako tebhūmakavaṭṭasaṅkhāto sakkāyo nāma atthi, sabbopi so esa sakkāyo, na ito paraṃ sakkāyo atthīti paṭisañcikkhati.
"This is the existing personality, to the extent that there is personality" means whatever personality there is, which is called the three-realm cycle of existence, all of it is this personality, there is no personality beyond this. Thus, he reflects.
Cái thân này, chừng nào là cái thân (Esa sakkāyo yāvatā sakkāyo) có nghĩa là vị ấy quán sát rằng tất cả những gì được gọi là thân (sakkāya) thuộc về ba cõi luân hồi (tebhūmaka vaṭṭa) đều là cái thân này, không có cái thân nào khác ngoài cái này.
Etaṃ amataṃ yadidaṃ anupādā cittassa vimokkhoti yo panesa cittassa anupādāvimokkho nāma, etaṃ amataṃ etaṃ santaṃ etaṃ paṇītanti paṭisañcikkhati.
"This is the Deathless, namely the liberation of mind through non-clinging" means this liberation of mind through non-clinging is indeed the Deathless, it is tranquil, it is sublime. Thus, he reflects.
Điều bất tử này, tức là sự giải thoát của tâm không chấp thủ (Etaṃ amataṃ yadidaṃ anupādā cittassa vimokkho) có nghĩa là vị ấy quán sát rằng sự giải thoát của tâm không chấp thủ này chính là điều bất tử, điều an tịnh, điều cao thượng này.
Aññattha ca ‘‘anupādā cittassa vimokkho’’ti nibbānaṃ vuccati.
Elsewhere, "liberation of mind through non-clinging" refers to Nibbāna.
Ở những nơi khác, "sự giải thoát của tâm không chấp thủ" được gọi là Nibbāna.
Imasmiṃ pana sutte sukkhavipassakassa arahattaṃ kathitaṃ.
However, in this Sutta, the Arahantship of the dry-insight practitioner is taught.
Nhưng trong bài kinh này, quả A-la-hán của vị Tỳ-khưu tu tuệ quán thuần túy đã được nói đến.
Sesaṃ sabbattha uttānameva.
All the rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.
Kevalaṃ pana imasmiṃ sutte sattasu ṭhānesu osakkanā kathitā, aṭṭhasu ṭhānesu paṭisandhi, navasu ṭhānesu arahattaṃ kathitanti veditabbaṃ.
It should be understood that in this Sutta, falling away is taught in seven instances, rebirth in eight instances, and Arahantship in nine instances.
Tuy nhiên, trong bài kinh này, cần phải biết rằng sự thoái lui (osakkanā) được nói đến ở bảy trường hợp, sự tái sinh (paṭisandhi) ở tám trường hợp, và quả A-la-hán (arahatta) ở chín trường hợp.
Tatiyaṃ jhānaṃ tāva pādakaṃ katvā ṭhitassa bhikkhuno osakkanā kathitā, paṭisandhi kathitā, arahattaṃ kathitaṃ, tathā catutthajjhānaṃ, tathā ākāsānañcāyatanaṃ.
For a bhikkhu abiding with the third jhāna as its basis, falling away, rebirth, and Arahantship are taught; likewise, for the fourth jhāna, and likewise, for the dimension of infinite space.
Sự thoái lui, sự tái sinh và quả A-la-hán đã được nói đến đối với vị Tỳ-khưu an trú dựa trên Tứ thiền thứ ba; cũng vậy đối với Tứ thiền thứ tư; cũng vậy đối với Không vô biên xứ.
Viññāṇañcāyatanaṃ pana padaṭṭhānaṃ katvā ṭhitānaṃ tiṇṇaṃ bhikkhūnaṃ osakkanā kathitā, paṭisandhi kathitā, arahattaṃ kathitaṃ.
However, for the three bhikkhus abiding with the dimension of infinite consciousness as its basis, falling away, rebirth, and Arahantship are taught.
Còn đối với ba vị Tỳ-khưu an trú dựa trên Thức vô biên xứ, sự thoái lui, sự tái sinh và quả A-la-hán đã được nói đến.
Tathā ākiñcaññāyatanaṃ pādakaṃ katvā ṭhitassa bhikkhuno.
Likewise, for the bhikkhu abiding with the dimension of nothingness as its basis.
Cũng vậy đối với vị Tỳ-khưu an trú dựa trên Vô sở hữu xứ.
Nevasaññānāsaññāyatanaṃ pādakaṃ katvā ṭhitassa pana osakkanā natthi, paṭisandhi pana arahattañca kathitaṃ.
But for the bhikkhu abiding with the dimension of neither perception nor non-perception as its basis, there is no falling away, but rebirth and Arahantship are taught.
Tuy nhiên, đối với vị Tỳ-khưu an trú dựa trên Phi tưởng phi phi tưởng xứ, không có sự thoái lui, nhưng sự tái sinh và quả A-la-hán đã được nói đến.
Sukkhavipassakassa arahattameva kathitanti.
For the dry-insight practitioner, only Arahantship is taught.
Còn đối với vị Tỳ-khưu tu tuệ quán thuần túy, chỉ có quả A-la-hán được nói đến.
Evaṃ sattasu ṭhānesu osakkanā kathitā, aṭṭhasu ṭhānesu paṭisandhi, navasu ṭhānesu arahattaṃ kathitanti veditabbaṃ.
Thus, it should be understood that falling away is taught in seven instances, rebirth in eight instances, and Arahantship in nine instances.
Như vậy, cần phải biết rằng sự thoái lui đã được nói đến ở bảy trường hợp, sự tái sinh ở tám trường hợp, và quả A-la-hán ở chín trường hợp.
Imañca pana sattasu ṭhānesu osakkanaṃ aṭṭhasu paṭisandhiṃ navasu arahattaṃ samodhānetvā kathentena imaṃ āneñjasappāyasuttaṃ sukathitaṃ nāma hotīti.
By comprehensively teaching this falling away in seven instances, rebirth in eight, and Arahantship in nine, this Āneñjasappāya Sutta is well-taught.
Và khi Đức Phật kết hợp và giảng dạy về sự thoái lui ở bảy trường hợp, sự tái sinh ở tám trường hợp, và quả A-la-hán ở chín trường hợp này, thì bài kinh Āneñjasappāya này được gọi là đã được giảng dạy một cách khéo léo.
74. Evaṃ me sutanti gaṇakamoggallānasuttaṃ.
74. "Thus have I heard"—this is the Gaṇakamoggallāna Sutta.
74. Tôi đã nghe như vầy (Evaṃ me sutaṃ), đây là kinh Gaṇakamoggallāna.
Tattha yāva pacchimasopānakaḷevarāti yāva paṭhamasopānaphalakā ekadivaseneva sattabhūmiko pāsādo na sakkā kātuṃ, vatthuṃ sodhetvā thambhussāpanato paṭṭhāya pana yāva cittakammakaraṇā anupubbakiriyā cettha paññāyatīti dasseti.
In this, "down to the last casing of the staircase" means that a seven-storied palace cannot be built in a single day, but by clearing the ground and erecting pillars, from that point until the painting is done, a gradual process is evident here.
Ở đây, cho đến phần cuối của bậc thang (yāva pacchimasopānakaḷevarā) có nghĩa là không thể xây dựng một lâu đài bảy tầng trong một ngày, từ việc dọn nền đất, dựng cột cho đến việc trang trí bằng tranh vẽ, cho thấy rằng ở đây có một quá trình tuần tự.
Yadidaṃ ajjheneti tayopi vedā na sakkā ekadivaseneva adhīyituṃ, etesaṃ ajjhenepi pana anupubbakiriyāva paññāyatīti dasseti.
"As for studying" means that even the three Vedas cannot be mastered in a single day; even in their study, a gradual process is evident.
Tức là trong việc học tập (Yadidaṃ ajjhene) có nghĩa là không thể học cả ba bộ Veda trong một ngày, cho thấy rằng ngay cả trong việc học tập này cũng có một quá trình tuần tự.
Issattheti āvudhavijjāyapi ekadivaseneva vālavedhi nāma na sakkā kātuṃ, ṭhānasampādanamuṭṭhikaraṇādīhi pana etthāpi anupubbakiriyā paññāyatīti dasseti.
"In archery" means that one cannot become a hair-splitter in archery in a single day; through practices such as achieving the right stance and making a subtle grip, a gradual process is evident here too.
Trong việc bắn cung (Issatthe) có nghĩa là không thể trở thành một xạ thủ bắn trúng sợi lông đuôi (vālavedhi) trong một ngày, nhưng từ việc chuẩn bị tư thế, cách cầm cung, v.v., cho thấy rằng ngay cả ở đây cũng có một quá trình tuần tự.
Saṅkhāneti gaṇanāya.
"In reckoning" means in counting.
Trong việc tính toán (Saṅkhāne) có nghĩa là trong việc đếm.
Tattha anupubbakiriyaṃ attanāva dassento evaṃ gaṇāpemātiādimāha.
In this regard, wishing to show the gradual process himself, he stated, "Thus we reckon..."
Ở đó, để tự mình chỉ ra quá trình tuần tự, Đức Phật đã nói câu: "Chúng ta tính toán như vầy" (evaṃ gaṇāpemā) và tiếp theo.
75. Seyyathāpi brāhmaṇāti idha bhagavā yasmā bāhirasamaye yathā yathā sippaṃ uggaṇhanti, tathā tathā kerāṭikā honti, tasmā attano sāsanaṃ bāhirasamayena anupametvā bhadraassājānīyena upamento seyyathāpītiādimāha.
75. "Just as, brahmin"—here, the Blessed One, knowing that practitioners of external doctrines become deceitful in proportion to how they learn their crafts, did not compare his teaching with external doctrines but likened it to a noble steed, saying, "Just as..."
75. Thưa Bà-la-môn, ví như (Seyyathāpi brāhmaṇā) Ở đây, Đức Thế Tôn, vì trong các giáo phái ngoại đạo, càng học nghề bao nhiêu thì càng gian xảo bấy nhiêu, nên Ngài không so sánh giáo pháp của mình với các giáo phái ngoại đạo mà so sánh với một con ngựa thuần chủng tốt, và nói câu: "Ví như" (seyyathāpi) và tiếp theo.
Bhadro hi assājānīyo yasmiṃ kāraṇe damito hoti, taṃ jīvitahetupi nātikkamati.
Indeed, a noble steed, trained for a particular task, will not abandon it even at the cost of its life.
Một con ngựa thuần chủng tốt, trong bất kỳ việc gì nó được huấn luyện, nó sẽ không vượt quá giới hạn đó dù phải hy sinh mạng sống.
Evameva sāsane sammāpaṭipanno kulaputto sīlavelaṃ nātikkamati.
Likewise, a noble son who practices correctly in this Dispensation does not transgress the boundary of morality.
Cũng vậy, một thiện nam tử thực hành đúng đắn trong giáo pháp sẽ không vượt quá giới hạn của giới luật.
Mukhādhāneti mukhaṭṭhapane.
"Putting the bit in the mouth" means placing it in the mouth.
Trong việc đặt hàm thiếc vào miệng (Mukhādhāne) có nghĩa là đặt vào miệng.
76. Satisampajaññāya cāti satisampajaññāhi samaṅgibhāvatthāya.
76. "And for mindfulness and clear comprehension" means for being endowed with mindfulness and clear comprehension.
76. Và để có chánh niệm và tỉnh giác (Satisampajaññāya cā) có nghĩa là để có đầy đủ chánh niệm và tỉnh giác.
Dve hi khīṇāsavā satatavihārī ca nosatatavihārī ca.
There are two types of Arahants: those who dwell constantly in attainment and those who do not.
Có hai loại A-la-hán: một người thường xuyên an trú (satatavihārī) và một người không thường xuyên an trú (nosatatavihārī).
Tattha satatavihārī yaṃkiñci kammaṃ katvāpi phalasamāpattiṃ samāpajjituṃ sakkoti, no satatavihārī pana appamattakepi kicce kiccappasuto hutvā phalasamāpattiṃ appetuṃ na sakkoti.
Among these, the "constant dweller" is able to enter fruition attainment even after performing any kind of work, but the "non-constant dweller," being absorbed in even a minor task, is unable to enter fruition attainment.
Trong đó, người thường xuyên an trú có thể nhập quả định (phalasamāpatti) ngay cả sau khi làm bất cứ việc gì, còn người không thường xuyên an trú thì không thể nhập quả định nếu bận rộn với một việc nhỏ.
Tatridaṃ vatthu – eko kira khīṇāsavatthero khīṇāsavasāmaṇeraṃ gahetvā araññavāsaṃ gato, tattha mahātherassa senāsanaṃ pattaṃ, sāmaṇerassa na pāpuṇāti, taṃ vitakkento thero ekadivasampi phalasamāpattiṃ appetuṃ nāsakkhi.
Concerning this, there is a story: A certain Arahant elder, taking an Arahant novice, went to dwell in the forest. There, the elder received a lodging, but the novice did not; the elder, pondering this, was unable to enter fruition attainment even for a single day.
Trong trường hợp này, có một câu chuyện: Một vị Trưởng lão A-la-hán cùng một Sa-di A-la-hán đi đến một khu rừng để cư trú. Ở đó, chỗ ở được phân cho vị Trưởng lão, nhưng Sa-di thì không có. Do bận tâm về điều đó, vị Trưởng lão đã không thể nhập quả định dù chỉ một ngày.
Sāmaṇero pana temāsaṃ phalasamāpattiratiyā vītināmetvā ‘‘sappāyo, bhante, araññavāso jāto’’ti theraṃ pucchi.
However, the novice, having spent three months delighting in fruition attainment, asked the elder, "Reverend Sir, has forest dwelling become suitable?"
Còn Sa-di thì đã trải qua ba tháng an trú trong quả định, rồi hỏi vị Trưởng lão: "Bạch Thế Tôn, việc cư trú trong rừng có thích hợp không?"
Thero ‘‘na jāto, āvuso’’ti āha.
The elder said, "No, friend, it has not."
Vị Trưởng lão trả lời: "Không thích hợp, này bạn."
Iti yo evarūpo khīṇāsavo, so ime dhamme ādito paṭṭhāya āvajjitvāva samāpajjituṃ sakkhissatīti dassento ‘‘satisampajaññāya cā’’ti āha.
Thus, wishing to show that such an Arahant would be able to enter attainment only by reflecting on these dhammas from the very beginning, he said, "and for mindfulness and clear comprehension."
Vì vậy, để chỉ ra rằng một A-la-hán như vậy sẽ có thể nhập định chỉ khi quán sát những pháp này từ ban đầu, Đức Phật đã nói câu "và để có chánh niệm và tỉnh giác" (satisampajaññāya cā).
79. Evaṃ me sutanti gopakamoggallānasuttaṃ.
79. "Thus have I heard"—this is the Gopakamoggallāna Sutta.
79. Tôi đã nghe như vầy (Evaṃ me sutaṃ), đây là kinh Gopakamoggallāna.
Tattha aciraparinibbute bhagavatīti bhagavati aciraparinibbute, dhātubhājanīyaṃ katvā dhammasaṅgītiṃ kātuṃ rājagahaṃ āgatakāle.
In this, "when the Blessed One had recently attained Nibbāna" means when the Blessed One had recently attained Nibbāna, at the time when the Sangha came to Rājagaha to divide the relics and hold the Dhamma Saṅgīti.
Ở đây, khi Thế Tôn vừa mới nhập Niết-bàn (aciraparinibbute bhagavatī) có nghĩa là vào thời điểm Đức Thế Tôn vừa mới nhập Niết-bàn, khi các vị đến Rājagaha để chia xá-lợi và kết tập Pháp.
Rañño pajjotassa āsaṅkamānoti caṇḍapajjoto nāmesa rājā bimbisāramahārājassa sahāyo ahosi, jīvakaṃ pesetvā bhesajjakāritakālato paṭṭhāya pana daḷhamittova jāto, so ‘‘ajātasattunā devadattassa vacanaṃ gahetvā pitā ghātito’’ti sutvā ‘‘mama piyamittaṃ ghātetvā esa rajjaṃ karissāmīti maññati, mayhaṃ sahāyassa sahāyānaṃ atthikabhāvaṃ jānāpessāmī’’ti parisati vācaṃ abhāsi.
Rañño pajjotassa āsaṅkamāno means: King Caṇḍapajjota was a friend of King Bimbisāra, and from the time he sent Jīvaka to provide medicine, he became a firm friend. Having heard that Ajātasattu, taking Devadatta’s word, had killed his father, King Caṇḍapajjota thought, "He thinks he will reign after killing my dear friend! I will make him understand the importance of my friend's friends!" and spoke this statement in the assembly.
Rañño pajjotassa āsaṅkamāno (lo sợ vua Pajjota): Vị vua tên Caṇḍapajjota này là bạn của Đại vương Bimbisāra. Từ khi sai Jīvaka đi chữa bệnh, ông ta đã trở thành một người bạn thân thiết. Nghe tin “vua Ajātasattu đã nghe lời Devadatta mà giết cha”, ông ta nghĩ: “Hắn giết bạn thân của ta rồi định làm vua, ta sẽ cho hắn biết tình bạn của ta đối với bạn của ta” và đã nói lời đó trong hội đồng.
Taṃ sutvā tassa āsaṅkā uppannā.
Having heard that, fear arose in Ajātasattu regarding that King Pajjota.
Nghe vậy, sự sợ hãi đã khởi lên trong ông ta.
Tena vuttaṃ ‘‘rañño pajjotassa āsaṅkamāno’’ti.
Therefore, it is said, " Rañño pajjotassa āsaṅkamāno" (fearing King Pajjota).
Do đó, có lời nói: “ rañño pajjotassa āsaṅkamāno”.
Kammantoti bahinagare nagarapaṭisaṅkhārāpanatthāya kammantaṭṭhānaṃ.
Kammanto means: a worksite outside the city for repairing the city.
Kammanto (công trường): là nơi làm việc ở ngoại thành để sửa chữa thành phố.
Upasaṅkamīti mayaṃ dhammavinayasaṅgītiṃ kāressāmāti vicarāma, ayañca mahesakkho rājavallabho saṅgahe kate veḷuvanassa ārakkhaṃ kareyyāti maññamāno upasaṅkami.
Upasaṅkamī means: Thinking, "We shall undertake the recitation of the Dhamma and Vinaya; if this influential person, a favorite of the king, were to be appeased, he might provide protection for the Veḷuvana," Venerable Ānanda approached him.
Upasaṅkamī (đến gần): (Tôn giả Ānanda) suy nghĩ: “Chúng ta sẽ tổ chức kết tập Pháp và Luật, và vị Bà-la-môn Gopakamoggallāna có uy quyền lớn này, là người được vua sủng ái, nếu được chúng ta tiếp đãi, có thể sẽ bảo vệ Veluvana.” Với ý nghĩ đó, Tôn giả đã đến gần.
Tehi dhammehīti tehi sabbaññutaññāṇadhammehi.
Tehi dhammehīti means: with those qualities of omniscience.
Tehi dhammehī (bởi những pháp ấy): bởi những pháp toàn tri ấy.
Sabbena sabbanti sabbākārena sabbaṃ.
Sabbena sabbaṃ means: entirely, in every aspect.
Sabbena sabbaṃ (hoàn toàn tất cả): tất cả mọi phương diện.
Sabbathā sabbanti sabbakoṭṭhāsehi sabbaṃ.
Sabbathā sabbaṃ means: entirely, in all respects.
Sabbathā sabbaṃ (tất cả mọi cách): tất cả mọi phần.
Kiṃ pucchāmīti pucchati?
"What shall I ask?" he asks.
Con nên hỏi điều gì đây? vị ấy hỏi.
Cha hi satthāro paṭhamataraṃ appaññātakulehi nikkhamitvā pabbajitā, te tathāgate dharamāneyeva kālaṃkatā, sāvakāpi nesaṃ appaññātakuleheva pabbajitā.
Indeed, the six teachers first went forth and became ascetics from obscure families, and they passed away while the Tathāgata was still alive. Their disciples also went forth from obscure families.
Sáu vị đạo sư đã xuất gia từ những gia đình không nổi tiếng trước tiên, và họ đã qua đời khi Đức Thế Tôn vẫn còn tại thế. Các đệ tử của họ cũng xuất gia từ những gia đình không nổi tiếng.
Te tesaṃ accayena mahāvivādaṃ akaṃsu.
After their demise, these disciples engaged in great disputes.
Sau khi các vị ấy qua đời, các đệ tử của họ đã gây ra những tranh cãi lớn.
Samaṇo pana gotamo mahākulā pabbajito, tassa accayena sāvakānaṃ mahāvivādo bhavissatīti ayaṃ kathā sakalajambudīpaṃ pattharamānā udapādi.
But the recluse Gotama went forth from a noble family, and after his passing, a great dispute will arise among his disciples—this talk spread throughout the entire Jambudīpa.
Tuy nhiên, Sa-môn Gotama đã xuất gia từ một gia đình cao quý, và có một câu chuyện đã lan truyền khắp toàn cõi Jambudīpa rằng: “Sau khi Ngài qua đời, các đệ tử của Ngài sẽ có một cuộc tranh cãi lớn.”
Sammāsambuddhe ca dharante bhikkhūnaṃ vivādo nāhosi.
However, while the Sammāsambuddha was still alive, there was no dispute among the bhikkhus.
Khi Đức Chánh Đẳng Giác còn tại thế, không có tranh cãi nào giữa các Tỳ-khưu.
Yopi ahosi, sopi tattheva vūpasamito.
Even if there was, it was settled right there.
Dù có, thì cũng đã được giải quyết ngay tại đó.
Parinibbutakāle panassa – ‘‘aṭṭhasaṭṭhiyojanasatasahassubbedhaṃ sineruṃ apavāhituṃ samatthassa vātassa purato purāṇapaṇṇaṃ kiṃ ṭhassati, dasa pāramiyo pūretvā sabbaññutaññāṇaṃ pattassa satthu alajjamāno maccurājā kassa lajjissatī’’ti mahāsaṃvegaṃ janetvā bhiyyosomattāya bhikkhū samaggā jātā ativiya upasantupasantā, kiṃ nu kho etanti idaṃ pucchāmīti pucchati.
But at the time of his Parinibbāna—"How can an old leaf stand before a wind capable of overturning Mount Sineru, which is one hundred sixty-eight thousand yojanas high? If the King of Death is not ashamed before the Teacher who has perfected the ten perfections and attained omniscience, before whom will he be ashamed?"—this generated great emotional urgency, and the bhikkhus became even more exceedingly unified and peaceful. "What is this? I ask this," he asks.
Nhưng vào thời điểm Ngài nhập Niết-bàn, (các Tỳ-khưu đã suy nghĩ): “Trước cơn gió có khả năng thổi bay núi Sineru cao một trăm sáu mươi tám ngàn dojana, một chiếc lá già làm sao có thể đứng vững? Vua chết, người đã hoàn thành mười Ba-la-mật và đạt được Tuệ Toàn Tri, không biết xấu hổ trước ai?” Điều này đã tạo ra một sự xúc động lớn, và các Tỳ-khưu đã trở nên đoàn kết hơn bao giờ hết, vô cùng an tịnh và thanh thản. Vậy thì, điều gì đã xảy ra? Con muốn hỏi điều này, vị ấy hỏi.
Anusaññāyamānoti anusañjāyamāno, katākataṃ janantoti attho.
Anusaññāyamāno means: anusañjāyamāno, that is, understanding what has been done and what has not.
Anusaññāyamāno (nhận biết, ghi nhớ): là anusañjāyamāno, nghĩa là biết điều đã làm và chưa làm.
Anuvicaramāno vā.
Or, reflecting upon it.
Hoặc là anuvicaramāno (quan sát).
80. Atthi nu khoti ayampi heṭṭhimapucchameva pucchati.
80. Atthi nu kho means that this also asks the same question as before.
80. Atthi nu kho (có chăng): vị này cũng hỏi câu hỏi như đã hỏi ở dưới.
Appaṭisaraṇeti appaṭisaraṇe dhammavinaye.
Appaṭisaraṇe means: in the Dhamma-Vinaya which has no refuge.
Appaṭisaraṇe (không có nơi nương tựa): trong Pháp và Luật không có nơi nương tựa.
Ko hetu sāmaggiyāti tumhākaṃ samaggabhāvassa ko hetu ko paccayo.
Ko hetu sāmaggiyā means: What is the cause, what is the condition for your unity?
Ko hetu sāmaggiyā (nguyên nhân nào của sự hòa hợp): nguyên nhân nào, duyên nào cho sự hòa hợp của quý vị.
Dhammappaṭisaraṇāti dhammo amhākaṃ paṭisaraṇaṃ, dhammo avassayoti dīpeti.
Dhammappaṭisaraṇā means: The Dhamma is our refuge, the Dhamma is our support, thus he explains.
Dhammappaṭisaraṇā (Pháp là nơi nương tựa): Pháp là nơi nương tựa của chúng tôi, Pháp là chỗ dựa vững chắc, điều này được chỉ rõ.
83. Tagghāti ekaṃse nipāto.
83. Tagghā is an emphatic particle.
83. Tagghā (chắc chắn): một tiểu từ biểu thị sự chắc chắn tuyệt đối.
Kahaṃ pana bhavaṃ ānandoti kiṃ therassa veḷuvane vasanabhāvaṃ na jānātīti?
Kahaṃ pana bhavaṃ ānando means: "Does he not know that the elder lives in Veḷuvana?"
Kahaṃ pana bhavaṃ ānando (nhưng Tôn giả Ānanda ở đâu): Có phải vị ấy không biết Tôn giả đang ở Veluvana không?
Jānāti.
He knows.
Biết chứ.
Veḷuvanassa pana anena ārakkhā dinnā, tasmā attānaṃ ukkaṃsāpetukāmo pucchati.
However, this Brahmin had provided protection for Veḷuvana, therefore, wishing to exalt himself, he asked.
Nhưng vì vị này đã được giao nhiệm vụ bảo vệ Veluvana, nên muốn đề cao bản thân mà hỏi.
Kasmā pana tena tattha ārakkhā dinnā?
But why did he provide protection there?
Tại sao vị ấy lại được giao nhiệm vụ bảo vệ ở đó?
So kira ekadivasaṃ mahākaccāyanattheraṃ gijjhakūṭā otarantaṃ disvā – ‘‘makkaṭo viya eso’’ti āha.
It is said that one day he saw Venerable Mahākaccāyana descending from Gijjhakūṭa and said, "He looks like a monkey."
Nghe nói, một ngày nọ, vị ấy thấy Trưởng lão Mahākaccāyana đi xuống từ Gijjhakūṭa và nói: “Vị này giống như một con khỉ.”
Bhagavā taṃ kathaṃ sutvā – ‘‘sace khamāpeti, iccetaṃ kusalaṃ.
The Bhagavā, hearing this speech, said, "If he apologizes, that is good.
Đức Thế Tôn nghe câu chuyện đó và nói: “Nếu vị ấy xin lỗi, thì đó là điều tốt.
No ce khamāpeti, imasmiṃ veḷuvane gonaṅgalamakkaṭo bhavissatī’’ti āha.
If he does not apologize, he will become an ox-tailed monkey in this Veḷuvana."
Nếu không xin lỗi, thì vị ấy sẽ trở thành một con khỉ đuôi bò trong Veluvana này.”
So taṃ kathaṃ sutvā – ‘‘samaṇassa gotamassa kathāya dvedhābhāvo nāma natthi, pacchā me makkaṭabhūtakāle gocaraṭṭhānaṃ bhavissatī’’ti veḷuvane nānāvidhe rukkhe ropetvā ārakkhaṃ adāsi.
Hearing this speech, he thought, "The recluse Gotama's words are never twofold. Later, when I become a monkey, this will be my feeding ground," and so he planted various trees in Veḷuvana and provided protection.
Nghe lời ấy, vị ấy nghĩ: “Lời nói của Sa-môn Gotama không bao giờ sai lệch. Sau này, khi ta trở thành khỉ, đây sẽ là nơi ta kiếm ăn.” Thế là vị ấy trồng nhiều loại cây khác nhau trong Veluvana và giao nhiệm vụ bảo vệ.
Aparabhāge kālaṃ katvā makkaṭo hutvā nibbatti.
Later, after passing away, he was reborn as a monkey.
Sau đó, khi chết, vị ấy tái sinh làm khỉ.
‘‘Vassakārā’’ti vutte āgantvā samīpe aṭṭhāsi.
When called "Vassakāra!", he came and stood nearby.
Khi được gọi là “Vassakāra”, nó đến và đứng gần.
Tagghāti sabbavāresu ekaṃsavacaneyeva nipāto.
Tagghā is a particle used in all instances to denote certainty.
Tagghā (chắc chắn): tiểu từ này được dùng trong tất cả các trường hợp để biểu thị sự chắc chắn tuyệt đối.
Taggha, bho ānandāti evaṃ therena parisamajjhe attano ukkaṃsitabhāvaṃ ñatvā ahampi theraṃ ukkaṃsissāmīti evamāha.
Taggha, bho ānandā means: Thus, knowing that he had been exalted by the elder in the midst of the assembly, he thought, "I too will exalt the elder," and thus spoke.
Taggha, bho ānandā (chắc chắn rồi, thưa Tôn giả Ānanda): Tôn giả Vassakāra biết rằng mình đã được Trưởng lão Ānanda đề cao giữa hội chúng, nên nghĩ: “Ta cũng sẽ đề cao Trưởng lão Ānanda” và nói như vậy.
84. Na ca kho, brāhmaṇāti thero kira cintesi ‘‘sammāsambuddhena vaṇṇitajjhānampi atthi, avaṇṇitajjhānampi atthi, ayaṃ pana brāhmaṇo sabbameva vaṇṇetīti pañhaṃ visaṃvādeti, na kho pana sakkā imassa mukhaṃ ulloketuṃ na piṇḍapātaṃ rakkhituṃ, pañhaṃ ujuṃ katvā kathessāmī’’ti idaṃ vattuṃ āraddhaṃ.
84. Na ca kho, brāhmaṇā means that the elder thought, "There is jhana praised by the Sammāsambuddha, and there is jhana not praised. But this brahmin praises all jhana, thereby falsifying the question. It is not possible to look him in the face or to protect the alms-food. I will state the question straightforwardly," and began to speak this.
84. Na ca kho, brāhmaṇā (nhưng không phải, thưa Bà-la-môn): Nghe nói, Trưởng lão Ānanda đã suy nghĩ: “Có những thiền được Đức Chánh Đẳng Giác tán thán, và cũng có những thiền không được tán thán. Nhưng vị Bà-la-môn này lại tán thán tất cả, như vậy là làm sai lệch vấn đề. Tuy nhiên, không thể nhìn mặt vị này mà không trả lời, cũng không thể giữ bát khất thực. Ta sẽ trả lời vấn đề một cách thẳng thắn.” Ngài bắt đầu nói điều này.
Antaraṃ karitvāti abbhantaraṃ karitvā.
Antaraṃ karitvā means: having made it internal.
Antaraṃ karitvā (tạo ra một khoảng cách): tạo ra một khoảng trống bên trong.
Evarūpaṃ kho, brāhmaṇa, so bhagavā jhānaṃ vaṇṇesīti idha sabbasaṅgāhakajjhānaṃ nāma kathitaṃ.
Evarūpaṃ kho, brāhmaṇa, so bhagavā jhānaṃ vaṇṇesī means: here, the jhana that encompasses all has been spoken of.
Evarūpaṃ kho, brāhmaṇa, so bhagavā jhānaṃ vaṇṇesī (thưa Bà-la-môn, Đức Thế Tôn đã tán thán loại thiền như vậy): ở đây, thiền bao gồm tất cả các loại thiền đã được đề cập.
Yaṃ no mayanti ayaṃ kira brāhmaṇo vassakārabrāhmaṇaṃ usūyati, tena pucchitapañhassa akathanaṃ paccāsīsamāno kathitabhāvaṃ ñatvā ‘‘vassakārena pucchitaṃ pañhaṃ punappunaṃ tassa nāmaṃ gaṇhanto vitthāretvā kathesi, mayā pucchitapañhaṃ pana yaṭṭhikoṭiyā uppīḷento viya ekadesameva kathesī’’ti anattamano ahosi, tasmā evamāha.
Yaṃ no mayaṃ means: This brahmin, Gopakamoggallāna, envies the brahmin Vassakāra. Expecting that his question would not be answered, he realized that it was answered, and thought, "He answered the question asked by Vassakāra repeatedly, mentioning his name and elaborating. But he answered my question as if poking it with the tip of a stick, only partially." Thus, he was displeased, and therefore he spoke this.
Yaṃ no mayaṃ (điều mà chúng tôi): Nghe nói, vị Bà-la-môn này ghen tị với Bà-la-môn Vassakāra. Vị ấy mong đợi rằng câu hỏi của mình sẽ không được trả lời, nhưng khi biết rằng nó đã được trả lời, vị ấy nghĩ: “Trưởng lão đã trả lời câu hỏi của Vassakāra một cách chi tiết, nhắc đi nhắc lại tên của hắn. Còn câu hỏi của ta thì chỉ trả lời một phần, như thể dùng đầu gậy để đè nén.” Vị ấy không hài lòng, nên đã nói như vậy.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng.
85. Evaṃ me sutanti mahāpuṇṇamasuttaṃ.
85. Evaṃ me sutaṃ is the Mahāpuṇṇama Sutta.
85. Evaṃ me sutaṃ (như vầy tôi nghe): là Mahāpuṇṇamasutta.
Tattha tadahūti tasmiṃ ahu, tasmiṃ divaseti attho.
In that, tadahū means: on that very day, that day.
Trong đó, tadahū (vào ngày đó): nghĩa là vào ngày đó, vào chính ngày đó.
Upavasanti etthāti uposatho.
Uposatho means: "they dwell in this."
Nơi mà người ta thọ trì (giới) được gọi là uposatho (ngày trai giới).
Upavasantīti sīlena vā anasanena vā upetā hutvā vasantīti attho.
Upavasanti means: "they dwell, being endowed with sīla or with fasting."
Upavasanti (họ thọ trì): nghĩa là họ sống với giới hạnh hoặc với sự nhịn ăn.
Ayaṃ panettha atthuddhāro – ‘‘āyāma, āvuso, kappina, uposathaṃ gamissāmā’’tiādīsu hi pātimokkhuddeso uposatho.
Here is the explanation of the meaning: In phrases like "Come, friends, Kappina, we will go for the uposatha," the uposatha refers to the recitation of the Pātimokkha.
Đây là phần tóm tắt ý nghĩa ở đây: Trong các câu như “Này hiền giả Kappina, chúng ta hãy đi đến chỗ thuyết giới (Pātimokkha)”, thì uposatho là việc thuyết giới Pātimokkha.
‘‘Aṭṭhaṅgasamannāgato kho visākhe uposatho upavuttho’’tiādīsu (a. ni. 8.53) sīlaṃ.
In phrases like "Indeed, Visākhā, the uposatha with eight factors has been observed," it refers to sīla.
Trong các câu như “Này Visākhā, ngày trai giới được thọ trì với tám chi phần”, thì đó là giới hạnh.
‘‘Suddhassa ve sadā phaggu, suddhassuposatho sadā’’tiādīsu (ma. ni. 1.79) upavāso.
In phrases like "For the pure, indeed, there is always Phaggu; for the pure, there is always uposatha," it refers to the observance of uposatha.
Trong các câu như “Người thanh tịnh thì luôn có ngày Phaggu, người thanh tịnh thì luôn có ngày Uposatha”, thì đó là sự thọ trai giới.
‘‘Uposatho nāma nāgarājā’’tiādīsu (dī. ni. 2.246) paññatti.
In phrases like "King Uposatha Nāga," it refers to a designation.
Trong các câu như “Vua rắn tên Uposatha”, thì đó là một danh xưng.
‘‘Na, bhikkhave, tadahuposathe sabhikkhukā āvāsā’’tiādīsu (mahāva. 181) upavasitabbadivaso.
In phrases like "Bhikkhus, on that uposatha day, monasteries with bhikkhus," it refers to the day to be observed.
Trong các câu như “Này các Tỳ-khưu, vào ngày Uposatha đó, các trú xứ không có Tỳ-khưu”, thì đó là ngày cần phải thọ trì giới.
Idhāpi soyeva adhippeto.
Here, too, the same is intended.
Ở đây cũng vậy, ý nghĩa đó được đề cập.
So panesa aṭṭhamīcātuddasīpannarasībhedena tividho.
That uposatha day is threefold, divided into the eighth, fourteenth, and fifteenth days.
Ngày đó có ba loại: ngày mùng tám, ngày mười bốn, và ngày rằm (mười lăm).
Tasmā sesadvayanivāraṇatthaṃ pannaraseti vuttaṃ.
Therefore, to exclude the other two, pannarase (on the fifteenth) is stated.
Vì vậy, để loại trừ hai loại còn lại, nên nói pannarase (ngày rằm).
Tena vuttaṃ ‘‘upavasanti etthāti uposatho’’ti.
Thus, it is said, "Uposatha means: 'they dwell in this.'"
Do đó, có lời nói: “Nơi mà người ta thọ trì (giới) được gọi là uposatho.”
Māsapuṇṇatāya puṇṇā saṃpuṇṇāti puṇṇā.
Puṇṇā means: full, complete, due to the completion of the month.
Vì tháng đã đầy đủ, nên được gọi là puṇṇā (đầy đủ).
Mā -iti cando vuccati, so ettha puṇṇoti puṇṇamā.
‘Mā’ is said to refer to the moon. On this night, the moon is full; therefore, it is puṇṇamā.
Mā được gọi là mặt trăng; mặt trăng ấy tròn đầy ở đây, nên gọi là puṇṇamā (đêm trăng tròn).
Evaṃ puṇṇāya puṇṇamāyāti imasmiṃ padadvaye attho veditabbo.
Thus, in these two words, puṇṇāya puṇṇamāya, the meaning should be understood.
Như vậy, ý nghĩa của hai từ puṇṇāya puṇṇamāya cần được hiểu.
Desanti kāraṇaṃ.
Desaṃ means the reason.
Desan (thuyết giảng) là nguyên nhân.
Tena hi tvaṃ bhikkhu sake āsane nisīditvā pucchāti kasmā bhagavā ṭhitassa akathetvā nisīdāpesīti.
Regarding the phrase tena hi tvaṃ bhikkhu sake āsane nisīditvā pucchā (Therefore, O bhikkhu, sit on your own seat and ask), the question is: Why did the Blessed One make him sit down without speaking to him while he was standing?
"Vậy thì, này Tỳ-khưu, ngươi hãy ngồi xuống chỗ của mình rồi hỏi đi. Tại sao Thế Tôn không nói khi vị Tỳ-khưu đang đứng mà lại bảo ngồi xuống?
Ayaṃ kira bhikkhu saṭṭhimattānaṃ padhāniyabhikkhūnaṃ saṅghatthero saṭṭhi bhikkhū gahetvā araññe vasati, te tassa santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā ghaṭenti vāyamanti.
This bhikkhu was indeed the senior monastic of sixty meditation-practicing bhikkhus, and taking these sixty bhikkhus, he dwelled in the forest, where they received meditation subjects from him and exerted themselves diligently.
Vị Tỳ-khưu này là Trưởng lão Tăng của sáu mươi Tỳ-khưu tinh tấn. Ngài sống trong rừng cùng với sáu mươi Tỳ-khưu, những người đã nhận đề mục thiền từ ngài và đang nỗ lực, tinh tấn thực hành.
Mahābhūtāni pariggaṇhanti upādārūpāni, nāmarūpapaccayalakkhaṇārammaṇikavipassanaṃ pariggaṇhanti.
They comprehended the great elements and derived material forms (upādārūpāni), and they comprehended vipassanā with the marks of nama-rupa as its object.
Họ nắm giữ các đại hiển và các sắc y sinh, họ nắm giữ vipassanā có các dấu hiệu duyên của danh và sắc làm đối tượng.
Atha ne ācariyupaṭṭhānaṃ āgantvā vanditvā nisinne thero mahābhūtapariggahādīni pucchati.
Then, when they came to serve their teacher, bowed, and sat down, the Elder would ask them about their comprehension of the great elements and so forth.
Sau đó, khi họ đến thăm vị thầy, sau khi đảnh lễ và ngồi xuống, vị Trưởng lão hỏi họ về việc nắm giữ các đại hiển và những điều tương tự.
Te sabbaṃ kathenti, maggaphalapañhaṃ pucchitā pana kathetuṃ na sakkonti.
They would explain everything, but when questioned about the path and fruition, they were unable to explain.
Họ kể lại tất cả, nhưng khi được hỏi về các vấn đề liên quan đến Đạo và Quả, họ không thể trả lời.
Atha thero cintesi – ‘‘mama santike etesaṃ ovādassa parihāni natthi, ime ca āraddhavīriyā viharanti.
Then the Elder thought, "There is no deficiency in my instruction for these bhikkhus, and they dwell with aroused energy.
Khi đó, vị Trưởng lão suy nghĩ: "Không có sự thiếu sót trong lời khuyên của ta đối với họ, và những vị này đang sống với sự tinh tấn đã được khởi lên.
Kukkuṭassa pānīyapivanakālamattampi nesaṃ pamādakiriyā natthi.
There is not even a moment's negligence on their part, not even the time it takes a fowl to drink water.
Ngay cả một khoảnh khắc bằng thời gian con gà uống nước, họ cũng không có hành động lơ đễnh.
Evaṃ santepi maggaphalāni nibbattetuṃ na sakkonti.
Even so, they are unable to realize the paths and fruitions.
Dù vậy, họ không thể chứng đắc Đạo và Quả.
Ahaṃ imesaṃ ajjhāsayaṃ na jānāmi, buddhaveneyyā ete bhavissanti, gahetvā ne satthu santikaṃ gacchāmi, atha nesaṃ satthā cariyavasena dhammaṃ desessatī’’ti, te bhikkhū gahetvā satthu santikaṃ āgato.
I do not know their inclination; they must be ripe for the Buddha's guidance. I shall take them to the Teacher, and then the Teacher will teach them the Dhamma according to their character." Thus, having thought this, he took those bhikkhus and came to the Teacher.
Ta không biết khuynh hướng của họ; có lẽ họ là những người có thể được Phật giáo hóa. Ta sẽ đưa họ đến chỗ Bậc Đạo Sư, rồi Bậc Đạo Sư sẽ thuyết giảng giáo pháp cho họ tùy theo căn cơ của họ." Thế là, ngài dẫn các Tỳ-khưu ấy đến chỗ Bậc Đạo Sư.
Tasmiṃ samaye sūriyo atthaṅgameti, cando uggacchati, majjhaṭṭhāne ca bhagavā nisinno.
At that time, the sun set, the moon rose, and the Blessed One was seated in the middle.
Vào lúc đó, mặt trời lặn xuống, mặt trăng mọc lên, và Thế Tôn ngự ở giữa.
Candassa pabhā natthi, sūriyassa pabhā natthi, candimasūriyānaṃ pabhaṃ makkhetvā chabbaṇṇā yamakabuddharasmiyo vijjotamānā puñjā puñjā hutvā disāvidisāsu dhāvantīti sabbaṃ heṭṭhā vuttanayena vitthāretabbaṃ.
The moon had no radiance, the sun had no radiance. The six-colored twin Buddha-rays, outshining the radiance of the moon and sun, shone forth in masses, spreading in all directions and intermediate directions—all of this should be expanded upon in the manner described below (in the Sekkha Sutta).
Không có ánh sáng của mặt trăng, không có ánh sáng của mặt trời; những tia sáng Phật song đôi sáu màu, chói sáng thành từng chùm, từng chùm, bay khắp các phương và các phương phụ, che lấp ánh sáng của mặt trăng và mặt trời – tất cả những điều này cần được giải thích chi tiết theo cách đã nói ở dưới.
Vaṇṇabhūmi nāmesā, dhammakathikassevettha thāmo pamāṇaṃ, yattakaṃ sakkoti, tattakaṃ kathetabbaṃ.
This is the descriptive realm, where the strength of the Dhamma speaker is the measure; as much as one can speak, so much should be spoken.
Đây là một lĩnh vực mô tả, ở đây sức mạnh của vị thuyết pháp là thước đo; có thể nói bao nhiêu thì nên nói bấy nhiêu.
Dukkathitanti na vattabbaṃ.
It should not be said that it is poorly spoken.
Không nên nói là "nói sai".
Evaṃ sannisinnāya parisāya thero uṭṭhahitvā satthāraṃ pañhassa okāsaṃ kāresi.
Thus, when the assembly was seated, the Elder stood up and requested permission from the Teacher to ask a question.
Như vậy, khi hội chúng đã an tọa, vị Trưởng lão đứng dậy và thưa với Bậc Đạo Sư để được phép hỏi câu hỏi.
Tato bhagavā – ‘‘sace imasmiṃ ṭhitake pucchante ‘ācariyo no uṭṭhito’ti sesabhikkhū uṭṭhahissanti, evaṃ tathāgate agāravo kato bhavissati.
Thereupon the Blessed One thought, "If, when this Elder asks while standing, the other bhikkhus think, 'Our teacher has risen,' and rise, then disrespect will be shown to the Tathāgata.
Khi đó, Thế Tôn (suy nghĩ): "Nếu vị này đứng mà hỏi, các Tỳ-khưu còn lại sẽ đứng dậy (nghĩ rằng) 'Thầy của chúng ta đã đứng dậy', như vậy sẽ là sự bất kính đối với Như Lai.
Atha nisinnāva pucchissanti, ācariye agāravo kato bhavissati, ekaggā hutvā dhammadesanaṃ paṭicchituṃ na sakkuṇissanti.
If they ask while remaining seated, disrespect will be shown to their teacher, and they will not be able to receive the Dhamma teaching with one-pointedness of mind.
Nếu họ ngồi mà hỏi, sẽ là sự bất kính đối với vị thầy, và họ sẽ không thể tiếp nhận giáo pháp với tâm chuyên nhất.
Ācariye pana nisinne tepi nisīdissanti.
But if the teacher sits, they too will sit.
Nhưng nếu vị thầy ngồi xuống, thì họ cũng sẽ ngồi xuống.
Tato ekaggā dhammadesanaṃ paṭicchituṃ sakkuṇissantī’’ti iminā kāraṇena bhagavā ṭhitassa akathetvā nisīdāpetīti.
Then they will be able to receive the Dhamma teaching with one-pointedness of mind." For this reason, the Blessed One made the Elder sit down without speaking to him while he was standing.
Khi đó, họ sẽ có thể tiếp nhận giáo pháp với tâm chuyên nhất." Vì lý do này, Thế Tôn không nói khi vị Tỳ-khưu đang đứng mà bảo ngài ngồi xuống.
Ime nu kho, bhanteti vimatipucchā viya kathitā.
Ime nu kho, bhante is spoken as if it were a question of doubt.
Ime nu kho, bhante (Bạch Thế Tôn, những điều này có phải chăng?) được nói như một câu hỏi nghi ngờ.
Thero pana pañcakkhandhānaṃ udayabbayaṃ pariggaṇhitvā arahattaṃ patto mahākhīṇāsavo, natthi etassa vimati.
However, the Elder was a great Arahant who had attained Arahantship by comprehending the rise and fall of the five aggregates; there was no doubt for him.
Tuy nhiên, vị Trưởng lão là một bậc A-la-hán vĩ đại đã đoạn tận các lậu hoặc, đã đạt được A-la-hán quả bằng cách quán xét sự sinh diệt của năm uẩn; ngài không có sự nghi ngờ.
Jānantenapi pana ajānantena viya hutvā pucchituṃ vaṭṭati.
But it is proper for one who knows to ask as if one does not know.
Tuy nhiên, một người dù biết vẫn nên hỏi như thể không biết.
Sace hi jānanto viya pucchati, ‘‘jānāti aya’’nti tassa tassa vissajjento ekadesameva katheti.
For if one asks as if one knows, the one who answers thinks, "This person knows," and explains only a part of it.
Vì nếu hỏi như thể đã biết, thì người trả lời sẽ chỉ nói một phần, nghĩ rằng "người này đã biết".
Ajānantena viya pucchite pana kathento ito ca etto ca kāraṇaṃ āharitvā pākaṭaṃ katvā katheti.
But when asked as if one does not know, the teacher, in explaining, brings forth reasons from here and there and clarifies the matter.
Nhưng nếu hỏi như thể không biết, thì người trả lời sẽ đưa ra các lý do từ nhiều nguồn khác nhau, làm cho rõ ràng rồi mới nói.
Koci pana ajānantopi jānanto viya pucchati.
Some, however, even though they do not know, ask as if they know.
Tuy nhiên, đôi khi có người không biết mà lại hỏi như thể đã biết.
Thero evarūpaṃ vacanaṃ kiṃ karissati, jānantoyeva pana ajānanto viya pucchatīti veditabbo.
What would the Elder do with such a statement? It should be understood that he, knowing, asked as if he did not know.
Vị Trưởng lão sẽ làm gì với lời nói như vậy? Cần phải hiểu rằng ngài biết mà vẫn hỏi như thể không biết.
Chandamūlakāti taṇhāmūlakā.
Chandamūlakā means rooted in craving (taṇhā).
Chandamūlakā (có gốc rễ từ ý muốn) là có gốc rễ từ tham ái (taṇhā).
Evaṃrūpo siyanti sace odāto hotukāmo, haritālavaṇṇo vā manosilāvaṇṇo vā siyanti pattheti.
Evaṃrūpo siyaṃ means: if one wishes to be fair-skinned, one desires, "May I be the color of orpiment or the color of red arsenic."
Evaṃrūpo siyā (có hình thái như vậy) nghĩa là nếu muốn trở thành màu trắng, thì mong ước rằng "mong tôi có màu vàng đất (haritālavaṇṇa) hoặc màu đỏ son (manosilāvaṇṇa)".
Sace kāḷo hotukāmo, nīluppalavaṇṇo vā añjanavaṇṇo vā atasīpupphavaṇṇo vā siyanti pattheti.
If one wishes to be dark-skinned, one desires, "May I be the color of a blue water-lily, or the color of collyrium, or the color of a flax flower."
Nếu muốn trở thành màu đen, thì mong ước rằng "mong tôi có màu hoa sen xanh (nīluppalavaṇṇa) hoặc màu thuốc kẻ mắt (añjanavaṇṇa) hoặc màu hoa lanh (atasīpupphavaṇṇa)".
Evaṃvedanoti kusalavedano vā sukhavedano vā siyanti pattheti.
Evaṃvedano means: one desires, "May I be experienced in wholesome things or experienced in pleasant things."
Evaṃvedano (có cảm thọ như vậy) nghĩa là mong ước rằng "mong tôi có cảm thọ thiện (kusalavedano) hoặc cảm thọ lạc (sukhavedano)".
Saññādīsupi eseva nayo.
The same method applies to saññā and the others.
Đối với các uẩn như tưởng (saññā) và các uẩn khác, cũng theo cách tương tự.
Yasmā pana atīte patthanā nāma natthi, patthentenāpi ca na sakkā taṃ laddhuṃ, paccuppannepi na hoti, na hi odāto kāḷabhāvaṃ patthetvā paccuppanne kāḷo hoti, na kāḷo vā odāto, dīgho vā rasso, rasso vā dīgho, dānaṃ pana datvā sīlaṃ vā samādiyitvā ‘‘anāgate khattiyo vā homi brāhmaṇo vā’’ti patthentassa patthanā samijjhati.
However, since there is no aspiration in the past, and one cannot achieve it even by aspiring, it does not exist in the present either; for a fair-skinned person does not become dark in the present by aspiring to be dark, nor does a dark-skinned person become fair, nor a tall person short, nor a short person tall. But for one who has given dana or undertaken sīla and aspires, "May I be a khattiya or a brāhmaṇa in the future," that aspiration is fulfilled.
Tuy nhiên, vì trong quá khứ không có sự mong ước, và ngay cả khi mong ước cũng không thể đạt được điều đó; trong hiện tại cũng không có. Chẳng hạn, một người da trắng không thể mong ước trở thành da đen rồi trong hiện tại trở thành da đen, cũng như một người da đen không thể trở thành da trắng, một người cao không thể trở thành thấp, một người thấp không thể trở thành cao. Nhưng một người sau khi bố thí hoặc giữ giới, nếu mong ước "mong tôi trong tương lai sẽ là một vị Sát-đế-lợi hoặc một vị Bà-la-môn", thì sự mong ước ấy sẽ thành tựu.
Tasmā anāgatameva gahitaṃ.
Therefore, only the future (existence) is taken into account.
Vì vậy, chỉ có tương lai được đề cập.
Mahābhūtā hetūti ‘‘tayo kusalahetū’’tiādīsu (dha. sa. 1441) hi hetuhetu vutto.
Mahābhūtā hetū—For instance, in phrases like "the three wholesome roots" (Dhammasaṅgaṇī 1441), the cause (hetu) is stated as a root (hetu-hetu).
Mahābhūtā hetū (các đại hiển là nhân) – trong các câu như "ba nhân thiện" (Dhs. 1441) thì nhân được gọi là nhân.
Avijjā puññābhisaṅkhārādīnaṃ sādhāraṇattā sādhāraṇahetu.
Ignorance (avijjā) is a common cause because it is common to wholesome volitions (puññābhisaṅkhārā) and others.
Vô minh là nhân chung vì nó phổ biến đối với các hành thiện và các hành khác.
Kusalākusalaṃ attano attano vipākadāne uttamahetu.
Wholesome and unwholesome actions (kusalākusalā) are the supreme causes in giving their respective results.
Thiện và bất thiện là nhân tối thượng trong việc cho quả của riêng mình.
Idha paccayahetu adhippeto.
Here, the condition-cause (paccayahetu) is intended.
Ở đây, nhân duyên (paccayahetu) được đề cập.
Tattha pathavīdhātu mahābhūtaṃ itaresaṃ tiṇṇaṃ bhūtānaṃ upādārūpassa ca paññāpanāya dassanatthāya hetu ceva paccayo ca.
Among these, the earth element (pathavīdhātu), a great element (mahābhūtaṃ), is both a cause and a condition for the manifestation and showing forth of the other three elements and the derived material form (upādārūpa).
Trong đó, địa đại (pathavīdhātu) là đại hiển, là nhân và là duyên để biểu thị và cho thấy ba đại còn lại và sắc y sinh.
Evaṃ sesesupi yojanā veditabbā.
Similarly, the application to the remaining terms should be understood.
Cũng theo cách tương tự đối với các từ còn lại.
Phassoti ‘‘phuṭṭho, bhikkhave, vedeti, phuṭṭho sañjānāti, phuṭṭho cetetī’’ti (saṃ. ni. 4.93) vacanato phasso tiṇṇaṃ khandhānaṃ paññāpanāya hetu ceva paccayo ca.
Phasso (contact) is both a cause and a condition for the manifestation of the three aggregates (feeling, perception, and formations), according to the saying: "Bhikkhus, one feels when touched, one perceives when touched, one intends when touched" (Saṃyutta Nikāya 4.93).
Phasso (xúc) – theo câu "Này các Tỳ-khưu, khi xúc chạm thì cảm thọ, khi xúc chạm thì nhận biết, khi xúc chạm thì tác ý" (Saṃ. Ni. 4.93), xúc là nhân và là duyên để biểu thị ba uẩn (thọ, tưởng, hành).
Viññāṇakkhandhassāti ettha paṭisandhiviññāṇena tāva saddhiṃ gabbhaseyyakānaṃ uparimaparicchedena samatiṃsa rūpāni sampayuttā ca tayo khandhā uppajjanti, taṃ nāmarūpaṃ paṭisandhiviññāṇassa paññāpanāya hetu ceva paccayo ca.
Regarding viññāṇakkhandhassa, first, for those in the womb, thirty types of rūpa, together with the rebirth-linking consciousness (paṭisandhiviññāṇa), and the three associated aggregates (feeling, perception, and formations) arise as the upper limit. That nama-rupa is both a cause and a condition for the manifestation of the rebirth-linking consciousness.
Trong Viññāṇakkhandhassa (của thức uẩn) ở đây, cùng với thức tái sinh, ba mươi sắc và ba uẩn tương ưng sinh khởi trong thai bào theo giới hạn tối đa; danh sắc ấy là nhân và là duyên để biểu thị thức tái sinh.
Cakkhudvāre cakkhupasādo ceva rūpārammaṇañca rūpaṃ, sampayuttā tayo khandhā nāmaṃ.
At the eye-door, the eye-sensitivity (cakkhupasāda) and the visible object (rūpārammaṇa) are rūpa, and the three associated aggregates are nama.
Tại nhãn môn, nhãn tịnh sắc và sắc đối tượng là sắc; ba uẩn tương ưng là danh.
Taṃ nāmarūpaṃ cakkhuviññāṇassa paññāpanāya hetu ceva paccayo ca.
That nama-rupa is both a cause and a condition for the manifestation of eye-consciousness (cakkhuviññāṇa).
Danh sắc ấy là nhân và là duyên để biểu thị nhãn thức.
Eseva nayo sesaviññāṇesu.
The same method applies to the other consciousnesses.
Cũng theo cách tương tự đối với các thức còn lại.
88. Ayaṃ rūpe assādoti iminā pariññāpaṭivedho ceva dukkhasaccañca kathitaṃ.
88. With Ayaṃ rūpe assādo, the comprehension-penetration (pariññāpaṭivedho) and the truth of suffering (dukkhasacca) are stated.
88. Ayaṃ rūpe assādo (đây là vị ngọt trong sắc) – với câu này, sự thâm nhập vào sự hiểu biết trọn vẹn (pariññāpaṭivedha) và Khổ đế (dukkhasacca) đã được nói đến.
Ayaṃ rūpe ādīnavoti iminā pahānapaṭivedho ceva samudayasaccañca.
With Ayaṃ rūpe ādīnavo, the abandonment-penetration (pahānapaṭivedho) and the truth of the origin of suffering (samudayasacca) are stated.
Ayaṃ rūpe ādīnavo (đây là sự nguy hiểm trong sắc) – với câu này, sự thâm nhập vào sự đoạn trừ (pahānapaṭivedha) và Tập đế (samudayasacca) đã được nói đến.
Idaṃ rūpe nissaraṇanti iminā sacchikiriyāpaṭivedho ceva nirodhasaccañca.
With Idaṃ rūpe nissaraṇaṃ, the realization-penetration (sacchikiriyāpaṭivedho) and the truth of the cessation of suffering (nirodhasacca) are stated.
Idaṃ rūpe nissaraṇa (đây là sự xuất ly khỏi sắc) – với câu này, sự thâm nhập vào sự chứng ngộ (sacchikiriyāpaṭivedha) và Diệt đế (nirodhasacca) đã được nói đến.
Ye imesu tīsu ṭhānesu sammādiṭṭhiādayo dhammā, ayaṃ bhāvanāpaṭivedho maggasaccaṃ.
The qualities such as right view (sammādiṭṭhi) that are present in these three instances constitute the development-penetration (bhāvanāpaṭivedho) and the truth of the path (maggasaccaṃ).
Những pháp như chánh kiến (sammādiṭṭhi) và các pháp khác trong ba phương diện này, đó là sự thâm nhập vào sự tu tập (bhāvanāpaṭivedha), tức là Đạo đế (maggasacca).
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining passages.
Cũng theo cách tương tự đối với các phần còn lại.
90. Anattakatānīti anattani ṭhatvā katāni.
90. Anattakatāni (not done by self) means 'done abiding in what is not self'.
90. Anattakatānīti (những điều không do tự ngã tạo ra) là những điều được tạo ra mà không nương tựa vào tự ngã.
Kamattānaṃ phusissantīti katarasmiṃ attani ṭhatvā vipākaṃ dassentīti sassatadassanaṃ okkamanto evamāha.
Kamattānaṃ phusissantī (to which self do they pertain?) means: 'In which self, abiding, do they show the result?' Thus, one who enters into the view of eternalism says this.
Kamattānaṃ phusissantīti (chúng sẽ chạm đến tự ngã nào?) là lời nói của người ôm giữ tà kiến thường còn (sassatadassana), hỏi rằng: “Chúng sẽ cho quả báo bằng cách nương tựa vào tự ngã nào?”
Taṇhādhipateyyenāti taṇhājeṭṭhakena.
Taṇhādhipateyyenā (by the dominance of craving) means 'with craving as the chief'.
Taṇhādhipateyyenāti (do sự chi phối của tham ái) là do tham ái làm chủ.
Tatra tatrāti tesu tesu dhammesu.
Tatra tatrā (in those various things) means 'in those various teachings (dhamma) proclaimed by me'.
Tatra tatrāti (ở nơi này nơi kia) là trong từng pháp (dhamma) ấy.
Saṭṭhimattānanti ime bhikkhū pakatikammaṭṭhānaṃ jahitvā aññaṃ navakammaṭṭhānaṃ sammasantā pallaṅkaṃ abhinditvā tasmiṃyeva āsane arahattaṃ pāpuṇiṃsu.
Saṭṭhimattānaṃ (sixty of them) means: These sixty bhikkhus, having abandoned their usual meditation subject and reflecting upon a new meditation subject, attained Arahantship in that very seat without breaking their cross-legged posture.
Saṭṭhimattānanti (sáu mươi vị) là sáu mươi vị Tỳ-khưu này đã từ bỏ đề mục thiền định thông thường (pakatikammaṭṭhānaṃ) và quán xét một đề mục thiền định mới (navakammaṭṭhānaṃ), rồi chứng đắc A-la-hán ngay trên chỗ ngồi ấy mà không cần phá thế kiết già (pallaṅkaṃ abhinditvā).
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest (of the text) is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.