93. Iddhimāti guṇo pākaṭo paratoghosena vinā pāsādakampanadevacārikādīhi sayameva pakāsabhāvato; dhutavādādiguṇānampi tathābhāve eteneva nayena tesaṃ guṇānaṃ pākaṭayogato ca paresaṃ nicchitabhāvato ca.
93. Possessing psychic power (Iddhimā) means his quality is evident because it manifests itself without an announcement from others, by way of such things as shaking palaces and movements of devas; and also because the qualities of dhuta-vādins and so forth are evident in this same way, and because their qualities are thus clear to others and certain.
93. Người có thần thông là phẩm chất hiển nhiên vì tự nó hiển lộ mà không cần lời nói từ người khác, qua việc làm rung chuyển cung điện, chư thiên đi lại, v.v.; và đối với các phẩm chất như hạnh đầu đà, v.v., cũng vậy theo phương pháp này, vì sự hiển lộ của các phẩm chất đó và sự xác nhận của người khác.
Paññavato guṇāti paññāpabhedapabhāvite guṇavisese sandhāya vadati.
Qualities of a wise person refers to special qualities made manifest by the distinctions of wisdom.
Các phẩm chất của người có trí tuệ là nói đến các phẩm chất đặc biệt được phát triển bởi các loại trí tuệ.
Te hi yebhuyyena paresaṃ avisayā.
Indeed, these are mostly beyond the scope of others.
Những điều đó phần lớn là không thể được người khác nhận biết.
Tenāha – ‘‘na sakkā akathitā jānitu’’nti.
Therefore, it is said: ‘‘it is not possible to know them if they are not stated’’.
Vì vậy, nói rằng – "không thể biết nếu không được nói ra".
Visabhāgā sabhāgā nāma ayonisomanasikārabahulesu puthujjanesu, te pana appahīnarāgadosatāya parassa vijjamānampi guṇaṃ makkhetvā avijjamānaṃ avaṇṇameva ghosentīti āha – ‘‘visabhāga…pe… kathentī’’ti.
Disparagers are those who, among ordinary people prone to unwise attention, obscure another's existing qualities due to their unabandoned greed and hatred, and instead proclaim non-existent faults. Thus, it is said: ‘‘Disparagers...pe... declare’’.
Người không đồng loại và đồng loại là những phàm phu thường xuyên tác ý không như lý, nhưng vì chưa đoạn trừ tham sân, họ che giấu phẩm chất hiện hữu của người khác và chỉ nói ra những lời chê bai không có thật, nên nói rằng – "không đồng loại… v.v… nói ra".
Yā aṭṭhārasannaṃ dhātūnaṃ samudayato atthaṅgamato assādato ādīnavato yathābhūtaṃ pajānanā, ayaṃ dhātukusalatā.
The knowledge of the eighteen elements (dhātu) as they are, in terms of their arising, cessation, gratification, and danger – this is skill in elements (dhātukusalatā).
Sự biết rõ đúng như thật về sự tập khởi, sự diệt tận, vị ngọt, sự nguy hiểm của mười tám giới, đây là sự thiện xảo về các giới.
Āyatanakusalatāyapi eseva nayo.
The same method applies to skill in sense bases (āyatanakusalatāya).
Đối với sự thiện xảo về các xứ cũng theo phương pháp này.
Avijjādīsu dvādasasu paṭiccasamuppādaṅgesu kosallaṃ paṭiccasamuppādakusalatā.
Skill in the twelve links of dependent co-arising, from ignorance onwards, is skill in dependent co-arising (paṭiccasamuppādakusalatā).
Sự thiện xảo về mười hai chi phần duyên khởi như vô minh, v.v., là sự thiện xảo về duyên khởi.
Idaṃ imassa phalassa ṭhānaṃ kāraṇaṃ, idaṃ aṭṭhānaṃ akāraṇanti evaṃ ṭhānañca ṭhānato, aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānanā, ayaṃ ṭhānāṭṭhānakusalatā.
The knowledge of a phenomenon as it is, as a ground and cause for this result, and as a non-ground and non-cause – this is skill in grounds and non-grounds (ṭhānāṭṭhānakusalatā).
Sự biết rõ đúng như thật rằng đây là chỗ đứng, là nguyên nhân của quả này; đây là chỗ không đứng, là phi nguyên nhân, như vậy biết rõ chỗ đứng là chỗ đứng, chỗ không đứng là chỗ không đứng, đây là sự thiện xảo về chỗ đứng và chỗ không đứng.
Yo pana imesu dhātuādīsu pariññābhisamayādivasena nissaṅgagatiyā paṇḍāti laddhanāmena ñāṇena ito gato pavatto, ayaṃ paṇḍito nāmāti āha – ‘‘imehi catūhi kāraṇehi paṇḍito’’ti.
One who, by means of knowledge, known by the name 'paṇḍita', has proceeded effortlessly in these elements and so forth through comprehension and penetration, is called a wise person (paṇḍito). Thus, it is said: ‘‘wise by these four reasons’’.
Còn người nào đã đi, đã hành xử với trí tuệ không vướng mắc trong các giới, v.v., này theo cách liễu tri, chứng ngộ, v.v., người đó được gọi là bậc hiền trí, nên nói rằng – "do bốn nguyên nhân này là bậc hiền trí".
Mahantānaṃ atthānaṃ pariggaṇhanato mahatī paññā etassāti mahāpañño.
One who has great wisdom because he comprehends great matters is greatly wise (mahāpañño).
Có trí tuệ lớn vì thâu tóm được những điều lớn lao, nên gọi là đại trí tuệ.
Sesapadesupi eseva nayoti āha – ‘‘mahāpaññādīhi samannāgatoti attho’’ti.
The same method applies to other terms. Thus, it is said: ‘‘meaning endowed with great wisdom and so forth’’.
Đối với các từ còn lại cũng theo phương pháp này, nên nói rằng – "có nghĩa là thành tựu đại trí tuệ, v.v.".
Nānattanti yāhi mahāpaññādīhi samannāgatattā thero ‘‘mahāpañño’’tiādinā kittīyati, tāsaṃ mahāpaññādīnaṃ idaṃ nānattaṃ ayaṃ vemattatā.
Diversity (nānattaṃ) refers to this diversity, this difference, of great wisdom and so forth, by which the Elder is praised as ‘‘greatly wise’’ and so on, due to being endowed with these great wisdoms and so forth.
Sự sai khác này là sự sai khác, sự đa dạng của các đại trí tuệ, v.v., mà do đó vị Trưởng lão được ca ngợi là "đại trí tuệ", v.v.
Yassa kassaci (dī. ni. ṭī. 3.216; saṃ. ni. ṭī. 1.1.110; a. ni. ṭī. 1.1.584) visesato arūpadhammassa mahattaṃ nāma kiccasiddhiyā veditabbanti tadassa kiccasiddhiyā dassento, ‘‘mahante sīlakkhandhe pariggaṇhātīti mahāpaññā’’tiādimāha.
The greatness of any specific formless phenomenon (arūpadhamma) is to be understood by the accomplishment of its function. Showing this accomplishment of function, it states: ‘‘great wisdom is that which comprehends the great aggregate of virtue’’ and so on.
Sự vĩ đại của bất cứ pháp nào (Dī. Nī. Ṭī. 3.216; Saṃ. Nī. Ṭī. 1.1.110; A. Nī. Ṭī. 1.1.584), đặc biệt là các pháp vô sắc, cần được hiểu qua sự thành tựu công việc của nó, và để chỉ ra sự thành tựu công việc đó, nói rằng, "trí tuệ thâu tóm được các uẩn giới lớn lao nên là đại trí tuệ", v.v.
Tattha hetumahantatāya paccayamahantatāya nissayamahantatāya pabhedamahantatāya kiccamahantatāya phalamahantatāya ānisaṃsamahantatāya ca sīlakkhandhassa mahantabhāvo veditabbo.
Here, the greatness of the aggregate of virtue should be understood by its greatness of cause, greatness of condition, greatness of support, greatness of division, greatness of function, greatness of result, and greatness of advantage.
Ở đó, sự vĩ đại của uẩn giới cần được hiểu qua sự vĩ đại về nhân, sự vĩ đại về duyên, sự vĩ đại về nương tựa, sự vĩ đại về phân loại, sự vĩ đại về công việc, sự vĩ đại về quả, và sự vĩ đại về lợi ích.
Tattha hetū alobhādayo, paccayā hirottappasaddhāsativīriyādayo.
Here, causes are non-greed and so forth; conditions are shame, dread of blame, faith, mindfulness, energy, and so forth.
Ở đó, nhân là vô tham, v.v., duyên là hổ thẹn, ghê sợ, tín, niệm, tinh tấn, v.v.
Nissayā sāvakabodhipaccekabodhisammāsambodhiniyatatā taṃsamaṅgino ca purisavisesā.
Supports are the definite attainment of a disciple’s enlightenment, a Paccekabuddha’s enlightenment, and a Samma-sambuddha’s enlightenment, and the specific individuals endowed therewith.
Nương tựa là sự nhất định đạt đến giác ngộ Thanh văn, Độc giác, Chánh Đẳng Giác và những cá nhân đặc biệt thành tựu điều đó.
Pabhedo cārittādivibhāgo.
Division is the distinction of conduct and so forth.
Phân loại là sự phân chia thành hạnh và các loại khác.
Kiccaṃ tadaṅgādivasena paṭipakkhassa vidhamanaṃ.
Function is the destruction of the opposing side through its components and so forth.
Công việc là sự tiêu diệt đối nghịch theo cách từng phần, v.v.
Phalaṃ saggasampadā nibbānasampadā ca.
Result is the attainment of heaven and the attainment of Nibbāna.
Quả là sự thành tựu cõi trời và sự thành tựu Niết Bàn.
Ānisaṃso piyamanāpatādi.
Advantage is being dear and agreeable and so forth.
Lợi ích là được yêu mến, hài lòng, v.v.
Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimagge (visuddhi. 1.9) ākaṅkheyyasuttādīsu (ma. ni. 1.64 ādayo) ca āgatanayena veditabbo.
This is a summary here; the detailed explanation should be understood according to what is stated in the Visuddhimagga and in suttas like the Ākaṅkheyya Sutta.
Đây là tóm tắt; phần chi tiết cần được hiểu theo cách đã được trình bày trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhi. 1.9) và trong các kinh như Ākaṅkheyya Sutta, v.v. (Ma. Nī. 1.64, v.v.).
Iminā nayena samādhikkhandhādīnampi mahantatā yathārahaṃ niddhāretvā veditabbā, ṭhānāṭṭhānādīnaṃ pana mahantabhāvo mahāvisayatāya veditabbo.
In this way, the greatness of the aggregate of concentration (samādhikkhandha) and so on should be appropriately determined and understood. The greatness of grounds and non-grounds (ṭhānāṭṭhānā) and so on should be understood by their vast range.
Theo phương pháp này, sự vĩ đại của uẩn định, v.v., cũng cần được xác định và hiểu một cách thích hợp; còn sự vĩ đại của chỗ đứng và chỗ không đứng, v.v., cần được hiểu qua phạm vi rộng lớn của chúng.
Tattha ṭhānāṭṭhānānaṃ mahāvisayatā bahudhātukasutte (ma. ni. 3.124 ādayo) sayameva āgamissati.
Here, the vast range of grounds and non-grounds will come forth by itself in the Bahudhātuka Sutta.
Ở đó, phạm vi rộng lớn của chỗ đứng và chỗ không đứng sẽ tự nó được trình bày trong kinh Bahudhātuka (Ma. Nī. 3.124, v.v.).
Vihārasamāpattīnaṃ samādhikkhandhe niddhāritanayena veditabbā, ariyasaccānaṃ sakalasāsanasaṅgahaṇato saccavibhaṅge (vibha. 189 ādayo) taṃsaṃvaṇṇanāsu (vibha. aṭṭha. 189 ādayo) āgatanayena.
The attainments of dwellings (vihārasamāpattīnaṃ) should be understood according to the method determined for the aggregate of concentration; the Noble Truths according to what is stated in the Sacca Vibhaṅga and its commentaries, due to embracing the entire Dispensation.
Sự vĩ đại của các thiền định an trú cần được hiểu theo phương pháp đã xác định trong uẩn định; sự vĩ đại của các chân lý cao thượng cần được hiểu theo cách đã được trình bày trong Phân Tích Chân Lý (Vibha. 189, v.v.) và trong các chú giải liên quan (Vibha. Aṭṭha. 189, v.v.) vì chúng thâu tóm toàn bộ giáo pháp.
Satipaṭṭhānādīnaṃ vibhaṅgādīsu (vibha. 355 ādayo) taṃsaṃvaṇṇanādīsu (vibha. aṭṭha. 355 ādayo) ca āgatanayena.
The foundations of mindfulness (satipaṭṭhānā) and so forth according to what is stated in the Vibhaṅga and so on, and their commentaries and so on.
Sự vĩ đại của các niệm xứ, v.v., cần được hiểu theo cách đã được trình bày trong Phân Tích (Vibha. 355, v.v.) và trong các chú giải liên quan (Vibha. Aṭṭha. 355, v.v.).
Sāmaññaphalānaṃ mahato hitassa mahato sukhassa mahato atthassa mahato yogakkhemassa nipphattibhāvato santapaṇītanipuṇaatakkāvacarapaṇḍitavedanīyabhāvato ca.
The benefits of recluseship (sāmaññaphalānaṃ) are understood due to their accomplishment of great welfare, great happiness, great gain, great security from bondage, and their knowability by the wise, being calm, sublime, subtle, and beyond conjecture.
Sự vĩ đại của các quả Sa-môn là do chúng thành tựu lợi ích lớn lao, hạnh phúc lớn lao, mục đích lớn lao, sự an ổn khỏi ách trói buộc lớn lao, và do chúng là những điều an tịnh, vi diệu, tinh tế, vượt ngoài suy luận, chỉ có bậc hiền trí mới cảm nhận được.
Abhiññānaṃ mahāsambhārato mahāvisayato mahākiccato mahānubhāvato mahānipphattito ca.
The supernormal knowledges (abhiññānaṃ) are understood from their great constituents, vast scope, great function, great power, and great accomplishment.
Sự vĩ đại của các thắng trí là do chúng có sự chuẩn bị lớn lao, phạm vi rộng lớn, công việc lớn lao, năng lực lớn lao và sự thành tựu lớn lao.
Nibbānassa madanimmadanādimahatthasiddhito mahantatā veditabbā.
The greatness of Nibbāna is to be understood from its accomplishment of the great aim of intoxication-quenching and so on.
Sự vĩ đại của Niết Bàn cần được hiểu qua sự thành tựu các mục đích lớn lao như dập tắt say đắm, v.v.
Puthupaññāti etthāpi vuttanayānusārena attho veditabbo.
In manifold wisdom (puthupaññā), the meaning should be understood according to the method stated previously.
Đối với phổ trí tuệ cũng vậy, ý nghĩa cần được hiểu theo phương pháp đã nói.
Ayaṃ pana viseso – nānākhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti, ‘‘ayaṃ rūpakkhandho nāma…pe… ayaṃ viññāṇakkhandho nāmā’’ti, evaṃ pañcannaṃ khandhānaṃ nānākaraṇaṃ paṭicca ñāṇaṃ pavattati.
This is the distinction: knowledge functions in diverse aggregates. It means that knowledge functions by differentiating the five aggregates: ‘‘This is called the aggregate of form...pe... This is called the aggregate of consciousness.’’
Tuy nhiên, có sự khác biệt này – trí tuệ vận hành trong các uẩn khác nhau, nghĩa là, "đây là sắc uẩn… v.v… đây là thức uẩn", như vậy trí tuệ vận hành dựa trên sự khác biệt của năm uẩn.
Tesupi ‘‘ekavidhena rūpakkhandho, ekādasavidhena rūpakkhandho, ekavidhena vedanākkhandho, bahuvidhena vedanākkhandho, ekavidhena saññākkhandho…pe… ekavidhena viññāṇakkhandho, bahuvidhena viññāṇakkhandho’’ti evaṃ ekekassa khandhassa ekavidhādivasena atītādibhedavasenapi nānākaraṇaṃ paṭicca ñāṇaṃ pavattati.
Even among these, knowledge functions by differentiating each aggregate in terms of single types, eleven types for the aggregate of form, single types for the aggregate of feeling, manifold types for the aggregate of feeling, single types for the aggregate of perception...pe... single types for the aggregate of consciousness, manifold types for the aggregate of consciousness, and also in terms of past and so on.
Và trong các uẩn đó, trí tuệ vận hành dựa trên sự khác biệt của từng uẩn theo một cách, v.v., theo mười một cách của sắc uẩn, theo một cách của thọ uẩn, theo nhiều cách của thọ uẩn, theo một cách của tưởng uẩn… v.v… theo một cách của thức uẩn, theo nhiều cách của thức uẩn, và theo các phân loại như quá khứ, v.v.
Tathā ‘‘idaṃ cakkhāyatanaṃ nāma…pe… idaṃ dhammāyatanaṃ nāma.
Similarly, ‘‘This is called the eye-base...pe... This is called the dharma-base.
Cũng vậy, "đây là nhãn xứ… v.v… đây là pháp xứ.
Tattha dasāyatanā kāmāvacarā, dve catubhūmakā’’ti evaṃ āyatananānattaṃ paṭicca ñāṇaṃ pavattati.
Of these, ten sense bases are of the kāma-realm, two are of the four planes of existence.’’ Thus, knowledge functions by differentiating the sense bases.
Trong đó, mười xứ thuộc dục giới, hai xứ thuộc bốn cõi", như vậy trí tuệ vận hành dựa trên sự khác biệt của các xứ.
Nānādhātūsūti ‘‘ayaṃ cakkhudhātu nāma…pe… ayaṃ manoviññāṇadhātu nāma.
In diverse elements (nānādhātūsu) means: ‘‘This is called the eye-element...pe... This is called the mind-consciousness element.
Trong các giới khác nhau là "đây là nhãn giới… v.v… đây là ý thức giới.
Tattha soḷasa dhātuyo kāmāvacarā, dve catubhūmakā’’ti evaṃ nānādhātūsu paṭicca ñāṇaṃ pavattati.
Of these, sixteen elements are of the kāma-realm, two are of the four planes of existence.’’ Thus, knowledge functions in diverse elements.
Trong đó, mười sáu giới thuộc dục giới, hai giới thuộc bốn cõi", như vậy trí tuệ vận hành dựa trên các giới khác nhau.
Tayidaṃ upādiṇṇakadhātuvasena vuttanti veditabbaṃ.
This should be understood as stated in terms of elements that are clung to.
Điều này cần được hiểu là đã nói theo giới có chấp thủ.
Paccekabuddhānañhi dvinnañca aggasāvakānaṃ upādiṇṇakadhātūsuyeva nānākaraṇaṃ paṭicca ñāṇaṃ pavattati.
Indeed, for Paccekabuddhas and the two chief disciples, knowledge functions only concerning the diversity in the appropriated elements.
Trí tuệ của chư Độc Giác Phật và hai vị Đại Thanh văn chỉ phát sinh do sự khác biệt trong các pháp hữu lậu (upādiṇṇaka-dhātu).
Tañca kho ekadesatova, no nippadesato, anupādiṇṇakadhātūnaṃ pana nānākaraṇaṃ na jānantiyeva.
And that (knowledge), however, is only in part, not entirely; but concerning the diversity of the unappropriated elements, they do not know it at all.
Và điều đó chỉ ở một phần, không phải toàn bộ; còn sự khác biệt của các pháp vô lậu (anupādiṇṇaka-dhātu) thì họ không biết.
Sabbaññubuddhānaṃyeva pana, ‘‘imāya nāma dhātuyā ussannattā imassa rukkhassa khandho seto hoti, imassa kaṇho, imassa bahalattaco, imassa tanuttaco, imassa pattaṃ vaṇṇasaṇṭhānādivasena evarūpaṃ, imassa pupphaṃ nīlaṃ pītaṃ lohitaṃ odātaṃ sugandhaṃ duggandhaṃ, phalaṃ khuddakaṃ mahantaṃ dīghaṃ vaṭṭaṃ susaṇṭhānaṃ maṭṭhaṃ pharusaṃ sugandhaṃ madhuraṃ tittakaṃ ambilaṃ kaṭukaṃ kasāvaṃ, kaṇṭako tikhiṇo atikhiṇo ujuko kuṭilo lohito odāto hotī’’ti dhātunānattaṃ paṭicca ñāṇaṃ pavattati.
But only for the Omniscient Buddhas, knowledge functions concerning the diversity of elements, (knowing that) "Because of the abundance of this particular element, the trunk of this tree is white, of this one, black; of this one, thick-barked, of this one, thin-barked; the leaf of this one is of such a color, shape, etc.; the flower of this one is blue, yellow, red, white, fragrant, foul-smelling; the fruit is small, large, long, round, well-formed, smooth, rough, fragrant, sweet, bitter, sour, pungent, astringent; the thorn is sharp, very sharp, straight, crooked, red, white."
Còn chỉ riêng chư Toàn Giác Phật, trí tuệ phát sinh do sự khác biệt của các yếu tố (dhātu) mà biết rằng: “Do sự thạnh vượng của yếu tố này (dhātu) mà thân cây này màu trắng, thân cây này màu đen, thân cây này vỏ dày, thân cây này vỏ mỏng, lá cây này có hình dạng, màu sắc, v.v. như thế này, hoa cây này màu xanh, vàng, đỏ, trắng, thơm, hôi, quả thì nhỏ, lớn, dài, tròn, hình dáng đẹp, nhẵn, thô, thơm, ngọt, đắng, chua, cay, chát, gai thì nhọn, rất nhọn, thẳng, cong, đỏ, trắng”.
Atthesūti rūpādīsu ārammaṇesu.
In matters (atthesu): refers to objects such as material form (rūpa) and so on.
Trong các đối tượng (atthesu): là trong các cảnh giới như sắc, v.v.
Nānāpaṭiccasamuppādesūti ajjhattabahiddhābhedato santānabhedato ca nānappabhedesu paṭiccasamuppādaṅgesu.
In diverse dependent originations (nānāpaṭiccasamuppādesu): refers to the various kinds of dependent origination factors, distinguished by internal and external divisions, and by divisions of continuity.
Trong các duyên khởi khác nhau (nānāpaṭiccasamuppādesu): là trong các chi phần duyên khởi có nhiều loại khác nhau do sự phân biệt nội tại và ngoại tại, do sự phân biệt dòng tâm thức.
Avijjādiaṅgānañhi paccekaṃ paṭiccasamuppādasaññitāti.
For indeed, each of the factors beginning with ignorance (avijjā) is called dependent origination.
Vì từng chi phần như vô minh, v.v. được gọi là duyên khởi.
Tenāha – saṅkhārapiṭake ‘‘dvādasa paccayā dvādasa paṭiccasamuppādā’’ti.
Therefore, it is said in the Saṅkhārapiṭaka: "The twelve conditions are the twelve dependent originations."
Vì vậy, trong Saṅkhārapiṭaka có nói: “Mười hai nhân duyên là mười hai duyên khởi”.
Nānāsuññatamanupalabbhesūti nānāsabhāvesu niccasārādivirahato suññasabhāvesu, tato eva itthipurisaattaattaniyādivasena anupalabbhesu sabhāvesu.
In diverse unapprehended emptinesses (nānāsuññatamanupalabbhesu): refers to natures that are empty due to the absence of permanence, essence, etc., in their diverse inherent characteristics, and for that very reason, are unapprehended as "man," "woman," "self," "mine," and so on.
Trong các pháp không tìm thấy sự trống rỗng khác nhau (nānāsuññatamanupalabbhesu): là trong các pháp có tự tánh khác nhau, có tự tánh trống rỗng do không có thường còn, cốt lõi, v.v.; và cũng vì thế, trong các pháp không tìm thấy tự ngã, cái thuộc về tự ngã của nam, nữ, v.v.
Ma-kāro hettha padasandhikaro.
Here, the letter 'ma' serves as a euphonic conjunction.
Chữ “ma” ở đây là để nối từ.
Nānāatthesūti atthapaṭisambhidāvisayesu paccayuppannādinānāatthesu.
In diverse meanings (nānāatthesu): refers to the various meanings such as conditions and results, which are the domain of the analytical knowledge of meaning (atthapaṭisambhidā).
Trong các nghĩa khác nhau (nānāatthesu): là trong các nghĩa khác nhau như nhân, quả, v.v. thuộc phạm vi nghĩa vô ngại giải (attha-paṭisambhidā).
Dhammesūti dhammapaṭisambhidāvisayesu paccayādinānādhammesu.
In diverse doctrines (dhammesu): refers to the various doctrines such as causes, which are the domain of the analytical knowledge of doctrine (dhammapaṭisambhidā).
Trong các pháp khác nhau (dhammesu): là trong các pháp khác nhau như duyên, v.v. thuộc phạm vi pháp vô ngại giải (dhamma-paṭisambhidā).
Niruttīsūti tesaṃyeva atthadhammānaṃ niddhāraṇavacanasaṅkhātāsu nānāniruttīsu.
In diverse expressions (niruttīsu): refers to the various expressions (nirutti) that serve to clarify those very meanings and doctrines.
Trong các ngôn từ khác nhau (niruttīsu): là trong các ngôn từ khác nhau được gọi là lời nói xác định các nghĩa và pháp đó.
Paṭibhānesūti ettha atthapaṭisambhidādīsu visayabhūtesu, ‘‘imāni idamatthajotakānī’’ti (vibha. 725-745) tathā tathā paṭibhānato paṭibhānānīti laddhanāmesu ñāṇesu.
In diverse analytical insights (paṭibhānesu): refers here to the knowledges that are called 'analytical insights' (paṭibhāna) because they manifest in various ways, such as "these illuminate this meaning," concerning the objects of the analytical knowledge of meaning and so on.
Trong các biện tài (paṭibhānesu): ở đây, là trong các trí tuệ được gọi là biện tài do chúng biểu hiện như thế này, như thế kia, “những điều này là để làm sáng tỏ nghĩa này” (Vibh. 725-745), trong các đối tượng như nghĩa vô ngại giải, v.v.
Puthu nānāsīlakkhandhesūtiādīsu sīlassa puthuttaṃ nānattañca vuttameva.
In phrases like "in diverse and varied groups of morality (puthu nānāsīlakkhandhesu)" and so on, the diversity and variety of morality have already been explained.
Trong các câu “ Trong các uẩn giới hạnh khác nhau và riêng biệt (puthu nānāsīlakkhandhesu)”, v.v. sự riêng biệt và khác nhau của giới hạnh đã được nói đến.
Itaresaṃ pana vuttanayānusārena suviññeyyattā pākaṭameva.
As for the others, they are evident due to being easily understood according to the explained method.
Còn đối với những cái khác, thì rõ ràng là dễ hiểu theo cách đã nói.
Yaṃ pana abhinnaṃ ekameva nibbānaṃ, tattha upacāravasena puthuttaṃ gahetabbanti āha – ‘‘puthu nānājanasādhāraṇe dhamme samatikkammā’’ti.
But concerning Nibbāna, which is undivided and one, it should be understood as diverse by way of figurative speech, as stated: "transcending doctrines common to diverse and varied people."
Còn Niết Bàn là một và không khác biệt, ở đó phải hiểu sự riêng biệt theo cách ẩn dụ, vì vậy có nói: “ vượt qua các pháp riêng biệt, khác nhau, chung cho nhiều người (puthu nānājanasādhāraṇe dhamme samatikkammā)”.
Tenassa madanimmadanādipariyāyena puthuttaṃ paridīpitaṃ hoti.
Thus, its diversity is elucidated by means of its various aspects such as suppressing intoxication.
Do đó, sự riêng biệt của nó được giải thích theo cách diệt trừ say đắm, v.v.
Evaṃ visayavasena paññāya mahattaṃ puthuttañca dassetvā idāni sampayuttadhammavasena hāsabhāvaṃ, pavattiākāravasena javanabhāvaṃ, kiccavasena tikkhādibhāvañca dassetuṃ, ‘‘katamā hāsapaññā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the greatness and diversity of wisdom (paññā) in terms of its objects, it is now stated, "What is joyful wisdom?" and so on, to show its joyful nature in terms of concomitant phenomena, its swiftness in terms of its mode of occurrence, and its keenness in terms of its function.
Sau khi trình bày sự rộng lớn và riêng biệt của tuệ theo đối tượng như vậy, bây giờ để trình bày trạng thái hân hoan theo các pháp tương ưng, trạng thái nhanh nhẹn theo cách thức vận hành, và trạng thái bén nhọn theo chức năng, nên đã nói: “ Thế nào là tuệ hân hoan (katamā hāsapaññā)”, v.v.
Tattha hāsabahuloti pītibahulo.
Here, hāsabahulo means abundant in joy (pīti).
Ở đó, hāsabahulo là nhiều hỷ.
Sesapadāni tasseva vevacanāni.
The remaining words are synonyms of that same (joy).
Các từ còn lại là đồng nghĩa với từ đó.
Sīlaṃ paripūretīti haṭṭhapahaṭṭho udaggudaggo hutvā pītisahagatāya paññāya.
Completes morality (sīlaṃ paripūretī): means by wisdom accompanied by joy, becoming delighted, greatly elated, and exceedingly joyful.
Hoàn mãn giới hạnh (sīlaṃ paripūretī): là tuệ tương ưng với hỷ, trở nên vui vẻ, hân hoan, phấn khởi.
Pītisomanassasahagatā hi paññā abhirativasena ārammaṇe phullā vikasitā viya pavattati; na upekkhāsahagatāti pātimokkhasīlaṃ ṭhapetvā hāsanīyaṃ paraṃ tividhampi sīlaṃ paripūretīti attho.
For wisdom accompanied by joy and gladness functions as if blossoming and expanding in the object due to delight; not so with wisdom accompanied by equanimity. This means it completes all three kinds of morality that cause joy, apart from the Pātimokkha morality.
Vì tuệ tương ưng với hỷ và hỷ lạc vận hành như thể nở rộ, phát triển trên đối tượng theo cách hoan hỷ; không phải tương ưng với xả. Do đó, nghĩa là, ngoại trừ giới bổn Pātimokkha, nó hoàn mãn ba loại giới hạnh khác đáng được hân hoan.
Visuṃ vuttattā puna sīlakkhandhamāha.
Because it was mentioned separately, it again states group of morality (sīlakkhandha).
Vì đã được nói riêng, nên lại nói giới uẩn (sīlakkhandha).
Samādhikkhandhantiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to group of concentration (samādhikkhandha) and so on.
Trong định uẩn (samādhikkhandhaṃ), v.v. cũng theo cách này.
Rūpaṃ aniccato khippaṃ javatīti rūpakkhandhaṃ aniccanti sīghaṃ vegena pavattiyā paṭipakkhadūrībhāvena pubbābhisaṅkhārassa sātisayattā indena vissaṭṭhavajiraṃ viya lakkhaṇaṃ paṭivijjhantī adandhāyantī rūpakkhandhe aniccalakkhaṇaṃ vegasā paṭivijjhati, tasmā sā javanapaññā nāmāti attho.
It swiftly penetrates impermanent material form (rūpaṃ aniccato khippaṃ javatī): means it swiftly penetrates the characteristic of impermanence in the aggregate of material form (rūpakkhandha) without delay, like a thunderbolt released by Indra, due to the extreme intensity of previous volitional formations (pubbābhisaṅkhāra) which swiftly removes opposition by its rapid functioning as "material form is impermanent." Therefore, it is called swift wisdom (javanapaññā).
Sắc nhanh chóng vận hành như vô thường (rūpaṃ aniccato khippaṃ javatī): là tuệ đó nhanh chóng thấu triệt tướng vô thường trong sắc uẩn, không trì trệ, như chày kim cương do Indra phóng ra thấu triệt mục tiêu, do sự vượt trội của nghiệp đã tạo trước đó, do sự xa lánh đối nghịch với sự vận hành nhanh chóng, mạnh mẽ của sắc uẩn là vô thường. Vì vậy, tuệ đó được gọi là tuệ nhanh nhẹn (javanapaññā).
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining phrases.
Trong các từ còn lại cũng theo cách này.
Evaṃ lakkhaṇārammaṇikavipassanāvasena javanapaññaṃ dassetvā balavavipassanāvasena dassetuṃ, ‘‘rūpa’’ntiādi vuttaṃ.
Having thus shown swift wisdom in terms of penetrative insight (vipassanā) focused on characteristics, it is now stated, "material form (rūpaṃ)" and so on, to show it in terms of powerful insight.
Sau khi trình bày tuệ nhanh nhẹn theo cách thiền quán lấy tướng làm đối tượng như vậy, để trình bày theo cách thiền quán mạnh mẽ, nên đã nói: “ sắc (rūpaṃ)”, v.v.
Tattha khayaṭṭhenāti yattha yattha uppajjati, tattha tattheva bhijjanato khayasabhāvattā.
Here, in the sense of destruction (khayaṭṭhenā): means due to its nature of being destroyed wherever it arises.
Ở đó, theo nghĩa hoại diệt (khayaṭṭhenā): là do có tự tánh hoại diệt, vì nó bị tan rã ngay tại nơi nó sinh khởi.
Bhayaṭṭhenāti bhayānakabhāvato.
In the sense of fear means due to its fearful nature.
Theo nghĩa đáng sợ (bhayaṭṭhenā): là do có trạng thái đáng sợ.
Asārakaṭṭhenāti attasāravirahato niccasārādivirahato ca.
In the sense of being essenceless means due to the absence of a self-essence and the absence of a permanent essence, etc.
Theo nghĩa không có cốt lõi (asārakaṭṭhenā): là do không có cốt lõi tự ngã và không có cốt lõi thường còn, v.v.
Tulayitvāti tulābhūtāya vipassanāpaññāya tuletvā.
Having weighed means having weighed with the insight-wisdom that has become a balance.
Cân nhắc (tulayitvā): là cân nhắc bằng tuệ thiền quán như cái cân.
Tīrayitvāti tāya eva tīraṇabhūtāya tīretvā.
Having discerned means having discerned with that very (wisdom) which has become discernment.
Thẩm định (tīrayitvā): là thẩm định bằng tuệ đó như sự thẩm định.
Vibhāvayitvāti yāthāvato pakāsetvā pañcakkhandhaṃ vibhūtaṃ katvā.
Having made clear means having truly revealed, having made the five aggregates manifest.
Biểu hiện rõ ràng (vibhāvayitvā): là làm cho năm uẩn trở nên rõ ràng (vibhūtaṃ katvā) bằng cách biểu hiện chúng một cách chân thật.
Rūpanirodhe ti rūpakkhandhassa nirodhabhūte nibbāne ninnapoṇapabbhāravasena.
In the cessation of form means in Nibbāna, which is the cessation of the form aggregate, in the manner of inclining, leaning, sloping.
Trong sự đoạn diệt của sắc (rūpanirodhe): là trong Niết Bàn (nibbāne), là sự đoạn diệt của sắc uẩn, theo cách hướng về, nghiêng về Niết Bàn.
Idāni sikhāppattavipassanāvasena javanapaññaṃ dassetuṃ, puna ‘‘rūpa’’ntiādi vuttaṃ.
Now, to show swift wisdom by means of consummate insight, it is again stated: "form" and so on.
Bây giờ, để trình bày tuệ nhanh nhẹn theo cách thiền quán đạt đến đỉnh cao, lại nói: “ sắc (rūpaṃ)”, v.v.
Vuṭṭhānagāminivipassanāvasenāti keci.
Some say: by means of insight leading to emergence.
Một số người nói là theo cách thiền quán dẫn đến xuất ly.
‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā saṅkhatā paṭiccasamuppannā khayadhammā vayadhammā nirodhadhammā’’ti yāthāvato dassanena saccasampaṭivedho ijjhati, na aññathāti kāraṇamukhena nibbedhikapaññaṃ dassetuṃ, ‘‘sabbasaṅkhāresu ubbegabahulo hotī’’tiādi vuttaṃ.
The penetration of the truths is accomplished by truly seeing that "all conditioned phenomena are impermanent, suffering, subject to change, conditioned, dependently arisen, subject to decay, subject to dissolution, subject to cessation," and not otherwise. To show penetrating wisdom by way of cause, it is said: "he is greatly agitated regarding all conditioned phenomena" and so on.
Sự thấu triệt chân lý thành công bằng cách nhìn thấy chân thật rằng: “Tất cả các hành là vô thường, khổ, có pháp biến hoại, được tạo tác, do duyên khởi, có pháp hoại diệt, có pháp suy tàn, có pháp đoạn diệt”, chứ không phải cách khác. Để trình bày tuệ xuyên thấu (nibbedhikapaññā) theo cách nhân quả, nên đã nói: “ Trong tất cả các hành, người đó có nhiều sự chán ghét (sabbasaṅkhāresu ubbegabahulo hotī)”, v.v.
Tattha ubbegabahuloti vuttanayena sabbasaṅkhāresu abhiṇhaṃ pavattasaṃvego.
There, greatly agitated means frequent agitation regarding all conditioned phenomena in the manner stated.
Ở đó, ubbegabahulo là sự xúc động liên tục phát sinh trong tất cả các hành theo cách đã nói.
Uttāsabahuloti ñāṇutrāsavasena sabbasaṅkhāresu bahuso utrastamānaso.
Greatly terrified means, by way of the terror of knowledge, having a mind greatly terrified regarding all conditioned phenomena.
Uttāsabahulo là tâm trí thường xuyên kinh hãi trong tất cả các hành theo sự kinh hãi của trí tuệ.
Tena ādīnavānupassanamāha.
By this, he speaks of the contemplation of danger.
Điều đó nói lên sự quán chiếu về sự nguy hiểm.
Ukkaṇṭhanabahuloti pana iminā nibbidānupassanaṃ āha – aratibahulotiādinā tassā eva aparāparuppattiṃ.
And by greatly disgusted, he speaks of the contemplation of disenchantment; by greatly disaffected and so on, the repeated arising of that very (disenchantment).
Còn ukkaṇṭhanabahulo nói lên sự quán chiếu về sự nhàm chán; aratibahulo, v.v. nói lên sự phát sinh liên tục của sự nhàm chán đó.
Bahimukhoti sabbasaṅkhārato bahibhūtaṃ nibbānaṃ uddissa pavattañāṇamukho, tathā vā pavattitavimokkhamukho.
Outward-faced means having a knowledge-face directed towards Nibbāna, which is external to all conditioned phenomena, or having a liberation-face that has thus arisen.
Bahimukho là trí tuệ hướng ra bên ngoài, hướng đến Niết Bàn nằm ngoài tất cả các hành, hoặc là sự giải thoát đã phát sinh theo cách đó.
Nibbijjhanaṃ nibbedho, so etissā atthi, nibbijjhatīti vā nibbedhā, sāva paññā nibbedhikā.
Disenchantment is penetration. This (wisdom) has it, or it penetrates, thus it is penetrating wisdom.
Sự xuyên thấu là nibbedha, tuệ này có sự xuyên thấu, hoặc là xuyên thấu thì gọi là nibbedhā, chính tuệ đó là nibbedhikā.
Yaṃ panettha atthato avibhattaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayattā suviññeyyameva.
Whatever is not distinguished in meaning here is easily understood, being stated below.
Điều gì ở đây không khác biệt về nghĩa, điều đó dễ hiểu theo cách đã nói ở dưới.
Pajjati etena vipassanādikoti padaṃ, samāpatti, tasmā anupadanti anusamāpattiyoti attho.
That by which insight, etc., arises is pada (a path or stage), a meditative attainment. Therefore, anupadaṃ means "according to the meditative attainments."
Cái mà nhờ đó thiền quán, v.v. phát sinh, đó là padaṃ (bước, trạng thái), là samāpatti (thiền định); do đó, anupadaṃ có nghĩa là anusamāpatti (tùy thuận thiền định).
Padaṃ vā sammasanupagā dhammā vipassanāya pavattiṭṭhānabhāvato.
Or pada means phenomena suitable for contemplation, due to being the basis for the arising of insight.
Hoặc padaṃ là các pháp đáng được quán xét, vì chúng là nơi phát sinh của thiền quán.
Tenāha ‘‘samāpattivasena vā’’ti.
Therefore, he says "or by way of meditative attainment."
Vì vậy, có nói: “ hoặc theo cách thiền định (samāpattivasena vā)”.
Jhānaṅgavasena vāti jhānaṅgavasenāti ca attho.
And the meaning is "or by way of jhāna factors."
Và nghĩa là hoặc theo các chi thiền (jhānaṅgavasena vā).
Aṭṭhakathāyaṃ pana kamattho idha padasaddo, tasmā anupadaṃ anukkamenāti ayamettha atthoti āha ‘‘anupaṭipāṭiyā’’ti.
However, in the Commentary, what is the meaning of the word pada here? Therefore, he says "in succession," meaning this is the meaning of anupadaṃ here: "in sequence."
Tuy nhiên, trong Chú giải (Aṭṭhakathā), từ pada ở đây có nghĩa là thứ tự, do đó, anupadaṃ có nghĩa là theo thứ tự, theo trình tự. Vì vậy, có nói: “ theo thứ tự liên tiếp (anupaṭipāṭiyā)”.
Dhammavipassananti taṃtaṃsamāpatticittuppādapariyāpannānaṃ dhammānaṃ vipassanaṃ.
Insight into phenomena refers to the insight into the phenomena included in the arising of consciousness associated with those particular attainments.
Thấy rõ các pháp (dhammavipassanā) là sự quán chiếu các pháp thuộc về các tâm sinh của các thiền định (samāpatti) tương ứng.
Vipassatīti samāpattiyo jhānamukhena te te dhamme yāthāvato pariggahetvā, ‘‘itipi dukkhā’’tiādinā sammasati.
One discerns means that having truly comprehended those various phenomena through the jhāna as a door, one contemplates in ways such as "these are suffering."
Vị ấy quán chiếu (vipassati) là sau khi nắm giữ đúng như thật những pháp ấy bằng cửa thiền định, vị ấy quán xét bằng cách "cũng là khổ" v.v.
Addhamāsena arahattaṃ patto ukkaṃsagatassa sāvakānaṃ sammasanacārassa nippadesena pavattiyamānattā, sāvakapāramīñāṇassa ca tathā paṭipādetabbattā.
Attained Arahantship in half a month is said because the disciples' range of contemplation, which had reached its peak, proceeded without remainder, and because the knowledge of the perfection of a disciple should be brought about in that way.
Chứng A-la-hán trong nửa tháng là vì sự quán xét của các đệ tử đã đạt đến mức tối thượng được vận hành một cách trọn vẹn, và vì trí tuệ ba-la-mật của đệ tử phải được thực hành như vậy.
Evaṃ santepīti yadipi mahāmoggallānatthero na cirasseva arahattaṃ patto; dhammasenāpati pana tato cirena, evaṃ santepi yasmā moggallānattheropi mahāpaññova, tasmā sāriputtattherova mahāpaññataroti.
Even so means that although Mahāmoggallāna Thera attained Arahantship not long after, the Dhamma-commander took longer than that; even so, since Moggallāna Thera was also greatly wise, Sāriputta Thera was even wiser.
Dù là như vậy (evaṃ santepi) là mặc dù Trưởng lão Mahāmoggallāna không lâu sau đã chứng A-la-hán; nhưng Pháp Quân (Dhammasenāpati) thì lâu hơn thế, dù là như vậy, vì Trưởng lão Moggallāna cũng là bậc đại trí, nên chỉ có Trưởng lão Sāriputta là bậc đại trí hơn.
Idāni tamatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ, ‘‘mahāmoggallānatthero hī’’tiādi vuttaṃ.
Now, to make that meaning clearer, the statement "Mahāmoggallāna Thera indeed…" and so forth was made.
Giờ đây, để làm rõ nghĩa đó hơn, "Vì Trưởng lão Mahāmoggallāna" v.v. đã được nói đến.
Sammasanaṃ carati etthāti sammasanacāro, vipassanābhūmi, taṃ sammasanacāraṃ.
That wherein contemplation proceeds is the range of contemplation, the ground of insight; that range of contemplation.
Sự quán xét được thực hành ở đây, nên là phạm vi quán xét (sammasanacāra), tức là cảnh giới của vipassanā.
Ekadesamevāti sakaattabhāve saṅkhāre anavasesato pariggahetuñca sammasituñca asakkontaṃ attano abhinīhārasamudāgatañāṇabalānurūpaṃ ekadesameva pariggahetvā sammasanto.
Only a part refers to one who, unable to comprehend and contemplate all phenomena in their own existence without remainder, contemplates only a part in accordance with the power of knowledge accumulated through their aspiration.
Chỉ một phần (ekadesameva) là không thể nắm giữ và quán xét tất cả các hành trong tự thân một cách không sót, nhưng quán xét chỉ một phần phù hợp với sức mạnh trí tuệ được tích lũy từ sự phát nguyện của mình.
Nanu ca ‘‘sabbaṃ, bhikkhave, anabhijānaṃ aparijānaṃ avirājayaṃ appajahaṃ abhabbo dukkhakkhayāyā’’ti (saṃ. ni. 4.26) vacanato vaṭṭadukkhato muccitukāmena sabbaṃ pariññeyyaṃ parijānitabbameva?
But it is said: "Monks, one who does not fully know, does not fully understand, does not dispassionately relinquish, does not abandon everything, is incapable of the destruction of suffering," so should not one who wishes to be liberated from the suffering of saṃsāra fully understand all that is to be fully known?
Há không phải theo lời dạy: "Này các Tỳ-khưu, không biết rõ, không hiểu rõ, không nhàm chán, không đoạn trừ tất cả, thì không thể chấm dứt khổ đau" (Saṃ. Ni. 4.26), nên người muốn thoát khỏi khổ luân hồi phải hiểu rõ tất cả sao?
Saccametaṃ, tañca kho sammasanupagadhammavasena vuttaṃ.
This is true, but that was said with reference to the phenomena that are subject to contemplation.
Điều đó là đúng, nhưng điều đó được nói đến theo nghĩa các pháp thuộc về sự quán xét.
Tasmā sasantānagate sabbadhamme, parasantānagate ca tesaṃ santānavibhāgaṃ akatvā bahiddhābhāvasāmaññato sammasanaṃ, ayaṃ sāvakānaṃ sammasanacāro.
Therefore, contemplation of all phenomena within one's own continuum and within the continua of others, without distinguishing between those continua but treating them as common external states—this is the range of contemplation for disciples.
Do đó, sự quán xét tất cả các pháp trong tự thân, và các pháp trong thân người khác, mà không phân biệt dòng chảy của chúng, bằng cách coi chúng là chung một trạng thái bên ngoài, đây là phạm vi quán xét của các đệ tử.
Thero pana bahiddhādhammepi santānavibhāgena keci keci uddharitvā sammasi, tañca kho ñāṇena phuṭṭhamattaṃ katvā.
However, the Thera also singled out some external phenomena by distinguishing their continua and contemplated them, but only to the extent of touching them with knowledge.
Còn Trưởng lão thì cũng quán xét một số pháp bên ngoài bằng cách phân biệt dòng chảy, và điều đó chỉ là chạm đến bằng trí tuệ.
Tena vuttaṃ – ‘‘yaṭṭhikoṭiyā uppīḷento viya ekadesameva sammasanto’’ti.
Therefore, it was said: "contemplating only a part, as if prodding with the tip of a stick."
Vì vậy đã nói: "Chỉ quán xét một phần như thể đang đẩy bằng đầu gậy".
Tattha ñāṇena nāma yāvatā neyyaṃ pavattitabbaṃ, tathā apavattanato ‘‘yaṭṭhikoṭiyā uppīḷento viyā’’tiādi vuttaṃ.
There, "as if prodding with the tip of a stick" and so forth was said because knowledge does not proceed as far as it should in what is to be known.
Ở đây, "như thể đang đẩy bằng đầu gậy" v.v. được nói đến vì trí tuệ không vận hành theo mức độ của đối tượng cần biết.
Anupadadhammavipassanāya abhāvato ‘‘ekadesameva sammasanto’’ti vuttaṃ.
"Contemplating only a part" was said due to the absence of insight into consecutive phenomena.
"Chỉ quán xét một phần" được nói đến vì không có sự quán chiếu pháp từng bước (anupadadhammavipassanā).
Buddhānaṃ sammasanacāro dasasahassilokadhātuyaṃ sattasantānagatā, anindriyabaddhā ca saṅkhārāti vadanti, koṭisatasahassacakkavāḷesūti apare.
They say that the range of contemplation for Buddhas comprises the aggregates in the ten-thousand world-systems, both those within the continua of beings and those not bound by sense faculties, while others say it includes a hundred thousand million cosmic systems.
Phạm vi quán xét của chư Phật là các hành trong dòng chảy của chúng sinh và không bị ràng buộc bởi các căn trong mười ngàn thế giới, một số khác nói là trong một trăm ngàn ức cõi giới.
Tathā hi addhattayavasena paṭiccasamuppādanayaṃ osaritvā chattiṃsakoṭisatasahassamukhena buddhānaṃ mahāvajirañāṇaṃ pavattaṃ.
Thus, by resorting to the method of dependent origination through the three periods of time, the great adamantine knowledge of Buddhas proceeds through three hundred sixty thousand million facets.
Thật vậy, trí tuệ kim cương vĩ đại của chư Phật đã vận hành theo ba mươi sáu trăm ngàn ức phương diện, bằng cách đi sâu vào phương pháp duyên khởi theo ba thời.
Paccekabuddhānaṃ sasantānagatehi saddhiṃ majjhimadesavāsisattasantānagatā anindriyabaddhā ca sammasanacāroti vadanti, jambudīpavāsisattasantānagatāti keci.
They say that the range of contemplation for Paccekabuddhas includes the aggregates within their own continuum, and those within the continua of beings residing in the Middle Country, and those not bound by sense faculties; some say it includes those within the continua of beings residing in Jambudīpa.
Phạm vi quán xét của chư Phật Độc Giác là các hành trong dòng chảy của chúng sinh sống ở xứ Trung Bộ cùng với tự thân của các Ngài, và không bị ràng buộc bởi các căn, một số khác nói là các hành trong dòng chảy của chúng sinh sống ở Jambudīpa.
Dhammasenāpatinopi yathāvuttasāvakānaṃ vipassanābhūmiyeva sammasanacāro.
Even for the Dhamma-commander, the range of contemplation is just the insight-ground of the aforementioned disciples.
Phạm vi quán xét của Pháp Quân (Dhammasenāpati) cũng chính là cảnh giới vipassanā của các đệ tử như đã nói.
Tattha pana thero sātisayaṃ niravasesaṃ anupadadhammaṃ vipassi.
There, however, the Thera discerned phenomena consecutively, exhaustively, and extraordinarily.
Tuy nhiên, ở đó, Trưởng lão đã quán chiếu pháp từng bước một cách vượt trội và không sót.
Tena vuttaṃ – ‘‘sāvakānaṃ sammasanacāraṃ nippadesaṃ sammasī’’ti.
Therefore, it was said: "he contemplated the range of contemplation of the disciples without remainder."
Vì vậy đã nói: "Quán xét phạm vi quán xét của các đệ tử một cách trọn vẹn".
Tattha ‘‘sāvakānaṃ vipassanābhūmī’’ti ettha sukkhavipassakā lokiyābhiññappattā pakatisāvakā aggasāvakā paccekabuddhā sammāsambuddhāti chasu janesu sukkhavipassakānaṃ jhānābhiññāhi anadhigatapaññānepuññattā andhānaṃ viya icchitapadesokkamanaṃ vipassanākāle icchikicchitadhammavipassanā natthi.
There, regarding "the insight-ground of the disciples," among the six types of individuals—dry-insight practitioners, ordinary disciples who have attained mundane supernormal powers, chief disciples, Paccekabuddhas, and Sammāsambuddhas—dry-insight practitioners, due to their lack of skill in wisdom not attained through jhāna and supernormal powers, are like the blind in their inability to move to a desired place; they have no insight into desired phenomena during the time of insight.
Ở đây, trong "cảnh giới vipassanā của các đệ tử", đối với sáu loại người là người tu vipassanā thuần túy (sukkhavipassaka), người phàm đệ tử đã đạt được các thần thông thế gian, các Thượng thủ đệ tử, các Đại đệ tử, các Phật Độc Giác, và các Chánh Đẳng Giác, thì những người tu vipassanā thuần túy vì chưa đạt được sự tinh xảo về trí tuệ thông qua thiền định và thần thông, nên giống như người mù đi đến nơi mong muốn, không có sự quán chiếu pháp mong muốn trong thời gian quán chiếu.
Te yathāpariggahitadhammamatteyeva ṭhatvā vipassanaṃ vaḍḍhenti.
They cultivate insight by remaining solely on the phenomena they have comprehended.
Họ chỉ dựa vào các pháp đã nắm giữ mà phát triển vipassanā.
Lokiyābhiññappattā pana pakatisāvakā yena mukhena vipassanaṃ ārabhanti; tato aññena vipassanaṃ vitthārikaṃ kātuṃ sakkonti vipulañāṇattā.
Ordinary disciples who have attained mundane supernormal powers, however, due to their extensive knowledge, are able to expand their insight beyond the door through which they began it.
Còn những người phàm đệ tử đã đạt được các thần thông thế gian thì có thể mở rộng vipassanā bằng một phương pháp khác so với phương pháp họ bắt đầu vipassanā, vì họ có trí tuệ rộng lớn.
Mahāsāvakā abhinīhārasampannattā tato sātisayaṃ vipassanaṃ vitthārikaṃ kātuṃ sakkonti.
Great disciples, due to the perfection of their aspiration, are able to expand their insight even more extensively than that.
Các Đại đệ tử, vì đã hoàn thành sự phát nguyện, có thể mở rộng vipassanā vượt trội hơn thế.
Aggasāvakesu dutiyo abhinīhārasampattiyā samādhānassa sātisayattā vipassanaṃ tatopi vitthārikaṃ karoti.
Among the chief disciples, the second one, due to the extraordinary concentration in the perfection of his aspiration, expands his insight even more than that.
Trong số các Thượng thủ đệ tử, vị thứ hai, vì sự viên mãn của định vượt trội do sự phát nguyện, nên mở rộng vipassanā còn hơn thế nữa.
Paṭhamo pana tato mahāpaññatāya sāvakehi asādhāraṇaṃ vitthārikaṃ karoti.
The first one, however, due to his great wisdom, expands it in a way extraordinary among disciples.
Còn vị thứ nhất, vì trí tuệ vĩ đại hơn thế, nên mở rộng vipassanā một cách phi thường đối với các đệ tử.
Paccekabuddho tehipi mahābhinīhāratāya attano abhinīhārānurūpaṃ tatopi vitthārikavipassanaṃ karonti.
A Paccekabuddha, due to their greater aspiration than even these, performs an even more extensive insight in accordance with their aspiration.
Phật Độc Giác, vì có đại phát nguyện hơn cả các vị đó, nên thực hành vipassanā mở rộng hơn thế, phù hợp với sự phát nguyện của mình.
Buddhānaṃ, sammadeva, paripūritapaññāpāramipabhāvita-sabbaññutaññāṇādhigamanassa anurūpāyāti.
For Buddhas, it is fully perfected and suitable for the attainment of omniscient knowledge, which is brought about by the power of the perfection of wisdom.
Đối với chư Phật, thì phù hợp với sự chứng đắc Toàn Tri Trí được sinh ra từ sức mạnh của ba-la-mật trí tuệ đã được viên mãn một cách hoàn hảo.
Yathā nāma katavālavedhaparicayena sarabhaṅgasadisena dhanuggahena khitto saro antarā rukkhalatādīsu asajjamāno lakkhaṇeyeva patati; na sajjati na virajjhati, evaṃ antarā asajjamānā avirajjhamānā vipassanā sammasanīyadhammesu yāthāvato nānānayehi pavattati.
Just as an arrow shot by a bowman like Sarabhaṅga, skilled in piercing hair, does not get stuck in trees or creepers along the way but hits the target, not getting stuck or going astray; similarly, insight, without getting stuck or going astray, proceeds truly in various ways concerning the phenomena to be contemplated.
Giống như một mũi tên được bắn bởi một cung thủ giỏi như Sarabhaṅga, đã quen với việc bắn xuyên sợi tóc, không vướng vào cây cối, dây leo, v.v. ở giữa đường, mà rơi đúng vào mục tiêu; không vướng mắc, không bị sai lệch, thì vipassanā cũng vậy, không vướng mắc, không bị sai lệch ở giữa đường, mà vận hành đúng như thật theo nhiều phương cách trong các pháp cần quán xét.
Yaṃ mahāñāṇanti vuccati, tassa pavattiākārabhedo gaṇato vuttoyeva.
The various modes of its proceeding, which is called great knowledge, have already been stated numerically.
Sự khác biệt về cách vận hành của cái được gọi là đại trí tuệ đã được nói đến theo số lượng.
Etesu ca sukkhavipassakānaṃ vipassanācāro khajjotapabhāsadiso, abhiññappattapakatisāvakānaṃ dīpapabhāsadiso, mahāsāvakānaṃ okkāpabhāsadiso, aggasāvakānaṃ osadhitārakāpabhāsadiso, paccekabuddhānaṃ candapabhāsadiso, sammāsambuddhānaṃ rasmisahassapaṭimaṇḍitasaradasūriyamaṇḍalasadiso upaṭṭhāsi.
Among these, the range of insight for dry-insight practitioners appeared like the light of a firefly, for ordinary disciples who had attained supernormal powers like the light of a lamp, for great disciples like the light of a torch, for chief disciples like the light of a medicinal star, for Paccekabuddhas like the light of the moon, and for Sammāsambuddhas like the orb of the autumn sun adorned with a thousand rays.
Trong số đó, phạm vi vipassanā của những người tu vipassanā thuần túy giống như ánh sáng đom đóm; của những người phàm đệ tử đã đạt được thần thông giống như ánh sáng đèn; của các Đại đệ tử giống như ánh sáng bó đuốc; của các Thượng thủ đệ tử giống như ánh sáng của sao thuốc (osadhitārakā); của các Phật Độc Giác giống như ánh sáng mặt trăng; của các Chánh Đẳng Giác giống như vòng mặt trời mùa thu được trang điểm bởi ngàn tia sáng.
Tathā sukkhavipassakānaṃ vipassanācāro andhānaṃ yaṭṭhikoṭiyā gamanasadiso, lokiyābhiññappattapakatisāvakānaṃ daṇḍakasetugamanasadiso, mahāsāvakānaṃ jaṅghasetugamanasadiso, aggasāvakānaṃ sakaṭasetugamanasadiso, paccekabuddhānaṃ mahājaṅghamaggagamanasadiso, sammāsambuddhānaṃ mahāsakamaggagamanasadisoti veditabbo.
Similarly, the range of insight for dry-insight practitioners should be understood as like the walking of the blind with the tip of a stick, for ordinary disciples who had attained mundane supernormal powers like walking a narrow path by holding a stick, for great disciples like walking a footbridge, for chief disciples like walking a cart-track, for Paccekabuddhas like walking a great footpath, and for Sammāsambuddhas like walking a great high road.
Tương tự, phạm vi vipassanā của những người tu vipassanā thuần túy được biết là giống như người mù đi bằng đầu gậy; của những người phàm đệ tử đã đạt được thần thông thế gian giống như đi qua cầu bằng gậy; của các Đại đệ tử giống như đi qua cầu bằng chân; của các Thượng thủ đệ tử giống như đi qua cầu bằng xe; của các Phật Độc Giác giống như đi trên con đường lớn bằng chân; của các Chánh Đẳng Giác giống như đi trên con đường xe lớn.
Arahattañca kira patvāti ettha kira-saddo anussavaladdhoyamatthoti dīpetuṃ vutto.
Having attained Arahantship, it is said: Here, the word kira is used to indicate that this matter was learned by oral tradition.
Ở đây, từ "kira" trong "Arahattañca kira patvā" (và quả thật đã chứng A-la-hán) được nói đến để chỉ rằng ý nghĩa này được nghe lại từ người khác (anussavaladdho).
Patvā aññāsi attano vipassanācārassa mahāvisayattā tikkhavisadasūrabhāvassa ca sallakkhaṇena.
Having attained, he knew by observing the great scope of his own range of insight and his keen, pure, and courageous nature.
Sau khi chứng đắc, vị ấy đã biết (patvā aññāsi) bằng cách nhận ra phạm vi rộng lớn của sự quán xét của mình và trạng thái sắc bén, trong sáng, dũng mãnh.
Kathaṃ panāyaṃ mahāthero dandhaṃ arahattaṃ pāpuṇanto sīghaṃ arahattaṃ pattato paññāya attānaṃ sātisayaṃ katvā aññāsīti āha – ‘‘yathā hī’’tiādi.
How could this great Elder, who attained Arahantship slowly, know himself to be superior in wisdom to one who attained Arahantship quickly? He said: "Just as..." and so forth.
Vậy làm thế nào mà Đại Trưởng lão này, tuy chứng A-la-hán chậm hơn, lại biết mình vượt trội về trí tuệ so với người chứng A-la-hán nhanh chóng? Vị ấy nói: "Yathā hī" (ví như) v.v.
Mahājaṭanti mahājālasākhaṃ ativiya sibbitajālaṃ.
A great thicket means a large, intricately woven, branch-like thicket.
Lưới lớn (mahājaṭaṃ) là mạng lưới cành cây lớn, rất đan xen.
Yaṭṭhiṃ pana sāraṃ vā ujuṃ vā na labhati veṇuggahaṇe anuccinitvā veṇussa gahitattā.
He does not find a strong or straight stick because the bamboo was taken without choosing when gathering bamboo.
Không tìm được cây gậy chắc chắn hay thẳng (yaṭṭhiṃ pana sāraṃ vā ujuṃ vā na labhati) là vì đã nhặt cây tre mà không chọn lựa khi nhặt tre.
Evaṃsampadanti yathā tesu purisesu eko veḷuggahaṇe anuccinitvā veḷuyaṭṭhiṃ gaṇhāti, eko uccinitvā, evaṃ nipphattikaṃ.
Such a result means just as among those men, one takes a bamboo stick without choosing, and one chooses it, thus it is accomplished.
Như vậy (evaṃsampadaṃ) là hoàn thành như cách một trong những người đàn ông đó nhặt cây tre mà không chọn lựa, còn người kia thì chọn lựa.
Padhānanti bhāvanānuyuñjanaṃ.
Exertion refers to diligently engaging in meditation.
Sự tinh tấn (padhānaṃ) là việc chuyên tâm tu tập.
94. Paṭhame jhāneti upasilese bhummaṃ, tasmā ye paṭhame jhāne dhammāti ye paṭhamajjhānasaṃsaṭṭhā dhammāti attho.
94. In the first jhāna is locative of connection, therefore the states in the first jhāna means the states associated with the first jhāna.
94. Trong thiền thứ nhất là cách dùng địa cách chỉ sự gắn bó, do đó các pháp trong thiền thứ nhất có nghĩa là các pháp liên quan đến thiền thứ nhất.
Antosamāpattiyanti ca samāpattisahagate cittuppāde samāpattisamaññaṃ āropetvā vuttaṃ.
And within the attainment is stated by superimposing the designation 'attainment' onto the mind-arisings accompanied by attainment.
Trong sự nhập định được nói đến bằng cách gán tên "nhập định" cho tâm sinh khởi cùng với sự nhập định.
Vavatthitāti katavavatthanā nicchitā.
Determined means made determinate, ascertained.
Được phân định là đã được phân định, đã được xác định.
Paricchinnāti ñāṇena paricchinnā salakkhaṇato paricchijja ñātā.
Demarcated means demarcated by knowledge, known by demarcating them according to their individual characteristics.
Được xác định là được xác định bằng tuệ, được biết sau khi xác định theo tự tướng.
Olokentoti ñāṇacakkhunā paccakkhato passanto.
Looking on means seeing directly with the eye of knowledge.
Quan sát là nhìn thấy trực tiếp bằng tuệ nhãn.
Abhiniropanaṃ ārammaṇe cittassa āropanaṃ.
Applying is the application of the mind to the object.
Hướng tâm là đặt tâm vào đối tượng.
Anumajjanaṃ ārammaṇe cittassa anuvicāraṇaṃ.
Pondering is the continuous thinking of the mind upon the object.
Quán sát là sự suy xét của tâm trên đối tượng.
Pharaṇaṃ paṇītarūpehi kāyassa byāpanaṃ, vipphārikabhāvo vā.
Pervading is the spreading of the body with refined forms, or the state of expansion.
Trải khắp là sự lan tỏa của thân với các sắc pháp vi tế, hoặc là trạng thái lan rộng.
Sātanti sātamadhuratā.
Pleasure means the sweet pleasantness.
Dễ chịu là sự ngọt ngào dễ chịu.
Adhikkhepo vikkhepassa paṭipakkhabhūtaṃ samādhānaṃ.
Concentration is a composure that is the opposite of distraction.
Không phóng dật là sự định tâm đối lập với sự phóng dật.
Phusanaṃ indriyavisayaviññāṇassa tato uppajjitvā ārammaṇe phusanākārena viya pavatti.
Touching is the activity of the sense-object consciousness, as it arises from it and touches the object.
Xúc chạm là sự vận hành của thức giác quan đối với đối tượng, như thể nó sinh khởi từ đó và tiếp xúc với đối tượng.
Vedayitaṃ ārammaṇānubhavanaṃ.
Feeling is the experience of the object.
Cảm thọ là sự trải nghiệm đối tượng.
Sañjānanaṃ nīlādivasena ārammaṇassa sallakkhaṇaṃ.
Perceiving is the distinguishing of the object by way of blue and so on.
Tưởng tri là sự nhận biết đối tượng theo màu xanh, v.v.
Cetayitaṃ cetaso byāpāro.
Intending is the mind's activity.
Tư tác là hoạt động của tâm.
Vijānanaṃ ārammaṇūpaladdhi.
Discerning is the apprehension of the object.
Liễu tri là sự nhận biết đối tượng.
Kattukamyatā cittassa ārammaṇena atthikatā.
Desire to act is the mind's being keen on the object.
Ý muốn hành động là sự quan tâm của tâm đối với đối tượng.
Tasmiṃ ārammaṇe adhimuccanaṃ, sanniṭṭhānaṃ vā adhimokkho.
The unwavering determination in that object, or the resolute decision, is resolution.
Sự quyết định trên đối tượng đó, hoặc sự xác định, là thắng giải.
Kosajjapakkhe patituṃ adatvā cittassa paggaṇhanaṃ paggāho, adhiggahoti attho.
Exertion is the lifting up of the mind, not allowing it to fall into the side of laziness; it means strengthening.
Không cho tâm rơi vào trạng thái biếng nhác, sự nâng đỡ tâm là tinh tấn, có nghĩa là sự nắm giữ.
Ārammaṇaṃ upagantvā ṭhānaṃ, anissajjanaṃ vā upaṭṭhānaṃ.
Presence of mind is taking a stand near the object, or not letting go.
Sự hiện diện gần đối tượng, hoặc không từ bỏ, là niệm khởi.
Samappavattesu assesu sārathi viya sakiccapasutesu sampayuttesu ajjhupekkhanaṃ majjhattatā.
Equanimity is remaining impartial towards the associated states, just as a charioteer is impartial towards horses that are performing equally in their tasks.
Giống như người điều khiển ngựa đối với những con ngựa chạy đều, sự thờ ơ đối với các pháp tương ưng đang hoạt động đúng chức năng của chúng là tâm xả.
Sampayuttadhammānaṃ ārammaṇe anunayanaṃ saṃcaraṇaṃ anunayo.
Favorable inclination is the moving towards, the going along with, the associated states in relation to the object.
Sự thuận theo, sự di chuyển của các pháp tương ưng trên đối tượng là tùy thuận.
Sabhāvatoti yathābhūtasabhāvato.
Naturally means according to its true nature.
Theo tự tánh có nghĩa là theo tự tánh như nó vốn có.
Soḷasannaṃ eva cettha dhammānaṃ gahaṇaṃ tesaṃyeva therena vavatthāpitabhāvato, te evassa tadā upaṭṭhahiṃsu, na itareti vadanti.
Here, only sixteen states are taken because only these were determined by the elder, and only these appeared to him at that time, not others, so they say.
Ở đây, chỉ mười sáu pháp được đề cập vì chúng đã được vị Trưởng lão phân định, và người ta nói rằng chỉ những pháp đó đã hiện hữu với ngài vào lúc đó, không phải những pháp khác.
Vīriyasatiggahaṇena cettha indriyabhāvasāmaññato saddhāpaññā; satiggahaṇeneva ekantānavajjabhāvasāmaññato passaddhiādayo cha yugaḷā; alobhādosā ca saṅgahitā jhānacittuppādapariyāpannattā tesaṃ dhammānaṃ.
By the inclusion of energy and mindfulness, faith and wisdom are included here due to their common nature as faculties; and by the inclusion of mindfulness, the six pairs of tranquility and so on, which are entirely blameless due to their common nature; and non-greed and non-hatred are included because these states are comprised within the jhāna mind-arising.
Ở đây, nhờ sự đề cập đến tinh tấn và niệm, tín và tuệ được bao gồm vì chúng có chung đặc tính là căn; nhờ sự đề cập đến niệm, sáu cặp pháp như khinh an, v.v., được bao gồm vì chúng có chung đặc tính là hoàn toàn không đáng trách; và vô tham, vô sân cũng được bao gồm vì chúng thuộc về tâm sinh khởi thiền định của các pháp đó.
Therena ca dhammā vavatthānasāmaññato āraddhā.
And the states were undertaken by the elder due to the common nature of determination.
Và các pháp được vị Trưởng lão bắt đầu vì chúng có chung đặc tính là sự phân định.
Te na upaṭṭhahiṃsūti na sakkā vattunti apare.
It cannot be said that those did not appear to him, say others.
Những người khác nói rằng không thể nói rằng chúng không hiện hữu.
Viditā uppajjantīti uppādepi nesaṃ vedanānaṃ pajānanaṃ hotiyevāti attho.
They arise known means there is indeed knowledge of these feelings even at their arising.
Sinh khởi được biết có nghĩa là ngay cả khi chúng sinh khởi, sự biết về những cảm thọ đó vẫn tồn tại.
Sesapadadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two terms.
Đối với hai từ còn lại cũng vậy.
Taṃ jānātīti taṃñāṇo, tassa bhāvo taṃñāṇatā, ñāṇassa attasaṃvedananti attho.
He knows that, thus knowing that; its state is knowing that, meaning the self-awareness of knowledge.
Biết điều đó là người biết điều đó, trạng thái của người đó là sự biết điều đó, có nghĩa là sự tự nhận biết của tuệ.
Taṃsamānayogakkhamāhi sampayuttadhammā.
The associated states have the same purpose and security as that.
Các pháp tương ưng có sự an ổn tương tự với điều đó.
Ñāṇabahutāti ñāṇassa bahubhāvo, ekacittuppāde anekañāṇatāti attho.
Abundance of knowledge means the abundant state of knowledge, meaning multiple knowledges in a single mind-arising.
Nhiều tuệ có nghĩa là sự nhiều của tuệ, có nghĩa là có nhiều tuệ trong một tâm sinh khởi.
Idāni tamevatthaṃ vivarituṃ, ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ.
Now, to elaborate on that very meaning, just as, etc., was stated.
Bây giờ, để giải thích ý nghĩa đó, câu "như là", v.v., đã được nói.
Na sakkā jānituṃ ārammaṇakaraṇassa abhāvato.
It is not possible to know due to the absence of making it an object.
Không thể biết vì không có sự làm đối tượng.
Asammohāvabodho ca īdisassa ñāṇassa natthi.
And the comprehension without confusion does not exist for such knowledge.
Và sự giác ngộ không mê lầm không có đối với tuệ như vậy.
Ekekameva ñāṇaṃ uppajjati tasmiṃ khaṇe ekasseva āvajjanassa uppajjanato, na ca āvajjanena vinā cittuppatti atthi.
Only one knowledge arises at that moment because only one advertence arises, and there is no mind-arising without advertence.
Từng tuệ một sinh khởi vì vào khoảnh khắc đó, chỉ có một sự chú ý sinh khởi, và không có sự sinh khởi của tâm mà không có sự chú ý.
Vuttañhetaṃ –
For this was stated:
Điều này đã được nói:
Vatthārammaṇānaṃ pariggahitatāyāti yasmiñca ārammaṇe ye jhānadhammā pavattanti, tesaṃ vatthārammaṇānaṃ pageva ñāṇena paricchijja gahitattā.
Because of the full comprehension of the bases and objects means because the bases and objects of the jhāna states that arise in a certain object have already been grasped by knowledge.
Do sự nắm giữ các căn và đối tượng có nghĩa là do các căn và đối tượng của các pháp thiền định đang vận hành trên đối tượng đó đã được tuệ xác định và nắm giữ trước đó.
Yathā nāma migasūkarādīnaṃ āsayepariggahite tatra ṭhitā migā vā sūkarā vā tato uṭṭhānatopi āgamanatopi nesādassa sukhaggahaṇā honti, evaṃsampadamidaṃ.
Just as when the den of deer or boars is comprehended, the deer or boars located there are easy for the hunter to catch, whether they leave or approach; this situation is similar.
Giống như khi nơi trú ẩn của hươu, heo rừng, v.v., đã được nắm giữ, những con hươu hoặc heo rừng ở đó dễ dàng bị người thợ săn bắt được khi chúng rời đi hoặc đến, điều này cũng tương tự như vậy.
Tenāha ‘‘therena hī’’tiādi.
Therefore, he said by the elder, etc.
Vì vậy, ngài nói "quả thật do vị Trưởng lão", v.v.
Tenāti vatthārammaṇānaṃ pariggahitabhāvena.
Therefore means because of the full comprehension of the bases and objects.
Do đó là do trạng thái các căn và đối tượng đã được nắm giữ.
Assāti therassa.
To him means to the elder.
Của ngài là của vị Trưởng lão.
Tesaṃ dhammānanti jhānacittuppādapariyāpannānaṃ dhammānaṃ.
Of those states means of the states comprised within the jhāna mind-arising.
Của những pháp đó là của những pháp thuộc về tâm sinh khởi thiền định.
Uppādaṃ āvajjantassātiādinā uppādādīsu yaṃ yadeva ārabbha ñāṇaṃ uppajjati; tasmiṃ tasmiṃ khaṇe tassa tasseva cassa pākaṭabhāvo dīpito.
By when he adverts to the arising, etc., it is shown that whatever in the arising, etc., knowledge arises in reference to, that particular thing becomes manifest at that moment.
Khi chú ý đến sự sinh khởi và v.v., cho thấy rằng vào mỗi khoảnh khắc mà tuệ sinh khởi liên quan đến sự sinh khởi, v.v., thì sự sinh khởi đó trở nên rõ ràng đối với ngài.
Na hi āvajjanena vinā ñāṇaṃ uppajjati.
For knowledge does not arise without advertence.
Quả thật, tuệ không sinh khởi mà không có sự chú ý.
Ahutvā sambhontīti pubbe avijjamānā hutvā sambhavanti, anuppannā uppajjantīti attho.
They come into being having not been means they come into being after not existing previously, meaning they arise having not arisen.
Không có mà sinh khởi có nghĩa là trước đó không tồn tại mà trở nên tồn tại, có nghĩa là chưa sinh mà sinh khởi.
Udayaṃ passati tesaṃ dhammānaṃ, ‘‘ahutvā sambhontī’’ti uppādakkhaṇasamaṅgibhāvadassanato.
He sees the arising of those states, seeing their being endowed with the moment of arising, that they "come into being having not been".
Thấy sự sinh của những pháp đó, do thấy trạng thái cùng lúc với khoảnh khắc sinh khởi, "không có mà sinh khởi".
Pubbe abhāvabodhako hi attalābho dhammānaṃ udayo.
For the gaining of existence for states, which indicates their prior non-existence, is arising.
Quả thật, sự có mặt của các pháp, báo hiệu sự không tồn tại trước đó, là sự sinh của chúng.
Hutvāti uppajjitvā.
Having been means having arisen.
Có rồi là đã sinh khởi.
Paṭiventīti paṭi khaṇe khaṇe vinassanti.
They perish means they perish moment by moment.
Diệt đi là diệt đi từng khoảnh khắc.
Vayaṃ passati, ‘‘hutvā paṭiventī’’ti tesaṃ dhammānaṃ bhaṅgakkhaṇasamaṅgibhāvadassanato.
He sees the passing away, seeing the being endowed with the moment of dissolution of those states, that they "perish having been".
Thấy sự diệt, do thấy trạng thái cùng lúc với khoảnh khắc hoại diệt của những pháp đó, "có rồi diệt đi".
Viddhaṃsabhāvabodhako hi dhammānaṃ vijjamānato vayo.
For the passing away of states, which indicates their state of destruction, is from their existing.
Quả thật, sự diệt của các pháp là sự báo hiệu trạng thái hủy hoại từ sự tồn tại.
Tesu dhammesu natthi etassa upayo rāgavasena upagamananti anupayo, ananurodho.
There is no approach to those states in the sense of going towards them through attachment, thus unanproached; not clinging.
Trong những pháp đó, không có sự tiếp cận của điều này theo cách tham ái, đó là không tiếp cận, không tùy thuận.
Hutvā viharatīti yojanā.
The connection is: "He exists having been."
Có rồi an trú, là cách kết nối.
Tathā natthi etassa apāyo paṭighavasena apagamananti anapāyo, avirodho.
Likewise, there is no departure from this in the sense of going away through aversion, thus undeparted; not opposing.
Tương tự, không có sự xa lánh của điều này theo cách sân hận, đó là không xa lánh, không đối kháng.
‘‘Etaṃ mama, eso me atthā’’ti tassa taṇhādiṭṭhiabhinivesābhāvato taṇhādiṭṭhinissayehi anissito.
Unattached means unattached to the supports of craving and views, due to his not having the obsession of "This is mine, this is for me," which stems from craving and views.
“Đây là của tôi, đây là lợi ích của tôi” – do không có sự chấp thủ tham ái và tà kiến của ngài, nên không nương tựa vào tham ái và tà kiến.
Appaṭibaddhoti anupayānissitabhāvato vipassanāya paribandhavasena chandarāgena na paṭibaddho na vibandhito.
Unbound means, due to the state of being unapproached and unattached, he is not bound or tied by the fetter of sensual desire in the sense of an impediment to vipassanā.
Không bị ràng buộc là do trạng thái không tiếp cận và không nương tựa, ngài không bị ràng buộc, không bị trói buộc bởi tham ái như một sự cản trở đối với tuệ quán.
Vippamuttoti tato eva vikkhambhanavimuttivasena kāmarāgato vimutto.
Liberated means from that very reason, he is liberated from sensual desire through liberation by suppression.
Hoàn toàn giải thoát là do đó, ngài giải thoát khỏi dục ái theo cách giải thoát bằng trấn áp.
Visaṃyutto vikkhambhanavaseneva paṭipakkhadhammehi visaṃyutto.
Disjoined means disjoined from opposing states by way of suppression.
Không tương ưng là không tương ưng với các pháp đối lập chỉ bằng cách trấn áp.
Kilesamariyādā tena katā bhaveyyāti antosamāpattiyaṃ pavatte soḷasa dhamme ārabbha pavattamānaṃ vipassanāvīthiṃ bhinditvā sace rāgādayo uppajjeyyuṃ; tassa vipassanāvīthiyā kilesamariyādā tena cittena, cittasamaṅginā vā katā bhaveyya.
If the boundary of defilements were made by him means if defilements like lust were to arise, breaking the path of vipassanā that proceeds with regard to the sixteen states occurring within the attainment; then the boundary of defilements for that path of vipassanā would have been made by that mind, or by one endowed with that mind.
Ranh giới phiền não được thiết lập bởi điều đó có nghĩa là nếu tham ái, v.v., sinh khởi phá vỡ dòng tuệ quán đang vận hành liên quan đến mười sáu pháp đang hiện hữu trong sự nhập định; thì ranh giới phiền não của dòng tuệ quán đó sẽ được thiết lập bởi tâm đó, hoặc bởi tâm tương ưng.
Tesūti tesu dhammesu.
In them means in those states.
Trong những điều đó là trong những pháp đó.
Assāti therassa.
To him means to the elder.
Của ngài là của vị Trưởng lão.
Ekopīti rāgādīsu ekopīti ca vadanti.
Not even one means not even one of lust and so on, so they say.
Ngay cả một cũng có nghĩa là ngay cả một trong tham ái, v.v., người ta cũng nói như vậy.
Vuttākārena ekaccānaṃ anāpāthagamane sati vipassanā na tesu dhammesu nirantarappavattāti ārammaṇamariyādā bhaveyya.
If some do not reach him in the manner stated, then vipassanā does not proceed continuously in those states, thus it would be a boundary of the object.
Khi một số điều không đến được theo cách đã nói, tuệ quán không vận hành liên tục trong những pháp đó, đó là ranh giới đối tượng.
Vikkhambhitapaccanīkattāti vipassanāya paṭipakkhadhammānaṃ pageva vikkhambhitattā idānipi vikkhambhetabbā kilesā natthīti vuttaṃ.
Because the adversaries are suppressed means it is stated that because the opposing states to vipassanā were already suppressed, there are now no defilements to be suppressed.
Do các đối nghịch đã bị trấn áp có nghĩa là do các pháp đối lập với tuệ quán đã bị trấn áp trước đó, nên bây giờ không có phiền não nào cần phải trấn áp, điều này đã được nói.
Vīriyaṃ sati upekkhāti āgataṭṭhāne pārisuddhiupekkhā, adukkhamasukhāvedanāti ettha jhānupekkhāti, ‘‘sukhaṭṭhāne vedanupekkhāvā’’ti vuttaṃ.
In places where "energy, mindfulness, equanimity" occur, it is equanimity of purification; where "neither-painful-nor-pleasant feeling" occurs, it is jhāna-equanimity. Thus it is said, "Or equanimity of feeling in the place of pleasure."
Ở chỗ được nói đến là tinh tấn, niệm, xả, thì là xả thanh tịnh; ở chỗ adukkhamasukhāvedanā (thọ không khổ không lạc) thì là xả thiền định. Như vậy, đã được nói là “hoặc là xả thọ ở chỗ lạc”.
Sukhaṭṭhāneti ca paṭhamajjhānādīsu sukhassa vuttaṭṭhāne.
And in the place of pleasure refers to the places where pleasure is mentioned, such as in the first jhāna and so on.
Ở chỗ lạc là ở chỗ được nói đến lạc trong các thiền định thứ nhất, v.v..
Passaddhattāti samadhuracetayitabhāvena ārammaṇe visaṭavitthatabhāvato yo so cetaso ābhogo vutto.
Passaddhattā means due to the mind's tranquil state, the mental attention that is said to be diffused and expansive with respect to the object.
Do sự an tịnh là do sự an tịnh của tâm, tức là sự chú tâm đã được nói đến, do trạng thái được tư duy một cách cân bằng và không bị phân tán trên đối tượng.
Sāmaññaphalādīsu satiyā pārisuddhi, sā thana atthato sativinimuttā natthīti āha ‘‘parisuddhāsatiyevā’’ti.
Mindfulness in the Sāmaññaphala Sutta and so on refers to purification, and since there is no such thing as mindfulness apart from purification, he says, "It is simply purified mindfulness."
Ở các Sāmaññaphala, v.v., có sự thanh tịnh của niệm. Sự thanh tịnh đó không tách rời khỏi niệm về bản chất, vì vậy đã nói là “chính là niệm thanh tịnh”.
Pārisuddhiupekkhā, na jhānupekkhādayo.
It is equanimity of purification, not jhāna-equanimity and so on.
Xả thanh tịnh, không phải xả thiền định, v.v..
95. Īdisesu ṭhānesu satiyā na kadācipi ñāṇaviraho atthīti āha – ‘‘ñāṇena sampajāno hutvā’’ti.
95. In such instances, there is never an absence of knowledge in mindfulness, so he says, "Being fully comprehending with knowledge."
95. Ở những trường hợp như vậy, niệm không bao giờ thiếu trí, vì vậy đã nói – “có chánh niệm với trí tuệ”.
Tathā hi tatiyajjhāne, ‘‘satimā sukhavihārī’’ti ettha sampajānoti ayamattho vutto eva hoti.
Indeed, in the third jhāna, in "mindful, dwelling in happiness," this meaning of 'sampajāno' is already stated.
Thật vậy, trong thiền định thứ ba, ý nghĩa “có chánh niệm” ở chỗ “có niệm, sống an lạc” đã được nói đến.
Na sāvakānaṃ anupadadhammavipassanā hoti saṅkhārāvasesasukhumappavattiyā duviññeyyattā vinibbhujitvā gahetuṃ asakkuṇeyyabhāvato.
There is no insight into individual phenomena for disciples because the subtle continuation of formations is difficult to discern, making it impossible to disentangle and grasp.
Các đệ tử không có tuệ quán pháp từng phần vì sự vận hành vi tế còn lại của các hành rất khó nhận biết, không thể phân biệt và nắm bắt được.
Tenāha – ‘‘kalāpavipassanaṃ dassento evamāhā’’ti.
Therefore, he says, "Showing insight in bundles, he spoke thus."
Vì vậy đã nói – “khi trình bày tuệ quán từng nhóm, Ngài đã nói như vậy”.
Evamādīsu.
And so on.
Và những câu tương tự.
Hetuattho vā ayaṃ disvāsaddo asamānakattuko yathā – ‘‘ghataṃ pivitvā balaṃ hoti, sīhaṃ disvā bhayaṃ hotī’’ti (visuddhi. mahāṭī. 2.802).
Or this word disvā has a causal meaning, with different agents, just as: "Having drunk ghee, one becomes strong; having seen a lion, there is fear."
Hoặc từ “disvā” này có nghĩa là nguyên nhân, chủ ngữ không đồng nhất, như “uống bơ thì có sức mạnh, thấy sư tử thì có sợ hãi”.
Dassanahetuko hi āsavānaṃ parikkhayo pariññāsacchikiriyābhāvanābhisamaye sati pahānābhisamayassa labbhanato.
For the exhaustion of asavas is caused by seeing, as the attainment of abandonment is gained when there is the realization of full comprehension and development.
Thật vậy, sự diệt tận các lậu hoặc là do thấy, bởi vì khi có sự chứng ngộ bằng sự hiểu biết và sự phát triển, thì sự chứng ngộ bằng sự đoạn trừ được đạt đến.
Yuganaddhaṃ āharitvāti paṭhamajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya tattha jhānadhamme sammasanto samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti.
Yuganaddhaṃ āharitvā means that having attained the first jhāna, having risen from it, and reflecting on the jhāna-phenomena within it, one develops tranquility and insight yuganaddha.
Sau khi phối hợp là sau khi nhập sơ thiền, xuất thiền, và quán xét các pháp thiền định ở đó, vị ấy phát triển samatha và vipassanā phối hợp.
Evaṃ yāva nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya tattha sammasanto samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ katvā yathā thero arahattaṃ pāpuṇi.
Thus, in this way, having attained the sphere of neither-perception-nor-non-perception, having risen from it, and reflecting on it, the elder attained Arahantship by making tranquility and insight yuganaddha.
Cứ như vậy, cho đến khi nhập phi tưởng phi phi tưởng xứ, xuất thiền, và quán xét ở đó, vị ấy thực hiện samatha và vipassanā phối hợp, như vị trưởng lão đã đạt đến A-la-hán.
Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘arahattaṃ pattavāro idha gahito’’ti.
Referring to that, it is said, "The attainment of Arahantship is taken here."
Liên quan đến điều đó, đã nói – “trường hợp đạt A-la-hán được đề cập ở đây”.
Idhāti imasmiṃ sutte.
Idha means in this discourse.
Ở đây là trong bài kinh này.
Dīghanakhasuttadesanāya (ma. ni. 2.205-206) hi thero arahattaṃ patto.
Indeed, the elder attained Arahantship through the teaching of the Dīghanakha Sutta.
Thật vậy, vị trưởng lão đã đạt A-la-hán nhờ sự thuyết giảng kinh Dīghanakha.
Tadā ca anāgāmī hutvā nirodhaṃ samāpajjatīti vacanaavasaro natthi, tasmā vuttaṃ – ‘‘arahattaṃ pattavāro idha gahito’’ti.
At that time, there is no occasion to say that he, having become an Anāgāmī, enters into the cessation of perception and feeling; therefore it is said, "The attainment of Arahantship is taken here."
Lúc đó, không có trường hợp nói rằng vị ấy là A-na-hàm rồi nhập diệt thọ định, vì vậy đã nói – “trường hợp đạt A-la-hán được đề cập ở đây”.
Yadi evaṃ – ‘‘sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharatī’’ti idaṃ kasmā vuttanti?
If so, why is this said: "Having transcended completely the sphere of neither-perception-nor-non-perception, he enters upon and abides in the cessation of perception and feeling"?
Nếu vậy, tại sao lại nói: “Sau khi vượt qua hoàn toàn phi tưởng phi phi tưởng xứ, vị ấy nhập và an trú trong diệt thọ định”?
There vijjamāne paṇḍitaguṇe anavasesato dassetvā arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpetuṃ.
To show the elder's existing qualities of wisdom completely, and to conclude the teaching with the peak of Arahantship.
Để trình bày đầy đủ phẩm chất của bậc hiền trí nơi vị trưởng lão, và kết thúc bài giảng bằng sự chứng đắc A-la-hán.
Nirodhasamāpajjanaṃ pana therassa āciṇṇasamāciṇṇaṃ.
However, the attainment of cessation of perception and feeling was a practiced and customary attainment for the elder.
Tuy nhiên, việc nhập diệt thọ định là thói quen của vị trưởng lão.
Tenāha ‘‘nirodhaṃ pana…pe… vadantī’’ti.
Therefore, he says, "But cessation… etc. … they say."
Vì vậy đã nói “còn diệt thọ định…v.v… nói”.
Tena phalasamāpattimpi antarā samāpajjatiyevāti dasseti.
By this, he shows that he also attains fruit-attainment in between.
Điều đó cho thấy rằng vị ấy cũng nhập quả định xen kẽ.
Vomissaṃ vivarituṃ ‘‘tatthassā’’tiādi vuttaṃ.
To explain the mixture, tatthassā and so on is said.
Để giải thích sự hòa trộn, đã nói “tại đó”, v.v..
Tattha ‘‘nirodhaṃ samāpajjissāmī’’ti ābhogena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ āharitvā ṭhitassa nirodhasamāpatti sīsaṃ nāma hoti, tassa ābhogavasena nirodhassa vāro āgacchati.
For one who, having applied yuganaddha-tranquility-and-insight with the advertence, "I will enter cessation," the attainment of cessation is primary; in terms of his advertence, the turn for cessation comes.
Tại đó, đối với người đã thực hiện samatha và vipassanā phối hợp với ý định “Tôi sẽ nhập diệt thọ định”, thì diệt thọ định được gọi là điểm chính (sīsa), theo ý định của vị ấy, đến lượt diệt thọ định.
Phalasamāpatti gūḷho hoti, ‘‘phalasamāpattiṃ samāpajjissāmī’’ti ābhogassa abhāvato.
Fruit-attainment is hidden, due to the absence of the advertence, "I will attain fruit-attainment."
Quả định bị che giấu, do không có ý định “Tôi sẽ nhập quả định”.
Phalasamāpatti sīsaṃ hotīti etthāpi vuttanayena attho veditabbo.
In fruit-attainment is primary also, the meaning should be understood in the stated manner.
Quả định là điểm chính – ý nghĩa cũng nên được hiểu theo cách đã nói ở đây.
Etena ābhogapaṭibaddhametesaṃ āgamananti dīpitanti veditabbaṃ.
By this, it should be understood that their coming is tied to advertence.
Điều này cho thấy rằng sự xuất hiện của chúng phụ thuộc vào ý định.
Jambudīpavāsino therā panātiādi aṭṭhakathāruḷhameva taṃ vacanaṃ.
Jambudīpavāsino therā pana and so on—that statement is what has become common in the commentaries.
Còn các vị trưởng lão cư trú ở Jambudīpa, v.v., là lời nói đã được đưa vào chú giải.
Antosamāpattiyanti nirodhaṃ samāpannakāle.
Antosamāpattiya means during the time of entering cessation.
Trong khi nhập định là trong thời gian nhập diệt thọ định.
Tisamuṭṭhānikarūpadhammeti utukammāhāravasena tisamuṭṭhānikarūpadhamme.
Tisamuṭṭhānikarūpadhamme means material phenomena arising from three causes, namely, temperature, kamma, and food.
Các pháp sắc do ba yếu tố sinh là các pháp sắc do ba yếu tố thời tiết, nghiệp, và thức ăn sinh ra.
97. Ciṇṇavasitanti paṭipakkhadūribhāvena subhāvitavasībhāvaṃ.
97. Ciṇṇavasitaṃ means the well-developed mastery by keeping opponents at bay.
97. Đã thành thục là sự thành thục được tu tập tốt đẹp do sự xa lánh đối thủ.
Nipphattiṃ pattoti ukkaṃsaparinipphattiṃ patto.
Nipphattiṃ patto means having reached the ultimate perfection.
Đã đạt đến sự hoàn thành là đã đạt đến sự hoàn thành tối thượng.
Ure vāyāmajanitāya oraso.
Generated in the chest by exertion, therefore oraso (chest-born).
Oraso là do sự nỗ lực trong ngực.
Pabhāvitanti uppāditaṃ.
Pabhāvitaṃ means produced.
Đã phát sinh là đã tạo ra.
Dhammenāti ariyamaggadhammena.
Dhammenā means by the Noble Path-Dhamma.
Bằng Pháp là bằng pháp Thánh đạo.
Tassa hi adhigamena ariyāya jātiyā jāto nibbattoti katvā, ‘‘dhammajo dhammanimmito’’ti vuccati.
For by its attainment, one is born and brought forth through the Noble Birth; therefore, one is called "Dhamma-born, Dhamma-created."
Thật vậy, do sự chứng đắc pháp ấy, vị ấy được sinh ra trong dòng dõi Thánh, được tạo ra, nên được gọi là “do Pháp sinh, do Pháp tạo”.
Dhammadāyassāti navavidhassa lokuttaradhammadāyassa.
Dhammadāyassā means of the ninefold transcendental Dhamma-heritage.
Của tài sản Pháp là của tài sản Pháp siêu thế chín loại.
Ādiyanatoti gaṇhanato, sasantāne uppādanatoti attho.
Ādiyanato means by taking, meaning by generating in one's own continuum.
Do sự thọ nhận là do sự nắm giữ, ý nói là sự phát sinh trong dòng tâm thức của mình.
Sesaṃ suviññeyyameva.
The rest is easily understood.
Phần còn lại rất dễ hiểu.
98. Khīṇā jātīti attano jātikkhayaṃ paṭijānantena arahattaṃ byākataṃ hoti arahato tadabhāvato.
98. Khīṇā jātī means that by declaring the destruction of one's own birth, Arahantship is declared, as it is absent for an Arahant.
98. Sự sinh đã tận – bằng cách tuyên bố sự diệt tận của sự sinh của mình, A-la-hán đã tuyên bố A-la-hán, vì điều đó không còn đối với A-la-hán.
Tathā vusitaṃ brahmacariyanti maggabrahmacariyavāso me pariyositoti paṭijānantenapi.
Likewise, by declaring vusitaṃ brahmacariyaṃ (the holy life has been lived), it means "my living of the holy life of the path is concluded."
Tương tự, phạm hạnh đã viên mãn – bằng cách tuyên bố rằng sự an trú trong phạm hạnh đạo đã hoàn tất đối với tôi.
Kataṃ karaṇīyanti catūhi maggehi catūsu saccesu pariññādivasena soḷasavidhassapi kiccassa attanā niṭṭhāpitabhāvaṃ paṭijānantenapi.
Kataṃ karaṇīyaṃ means by declaring that one has completed all sixteen kinds of duties, such as full comprehension, with respect to the four Noble Truths through the four paths.
Việc cần làm đã làm – bằng cách tuyên bố rằng mình đã hoàn tất mười sáu loại công việc liên quan đến bốn sự thật bằng bốn đạo, như sự hiểu biết toàn diện, v.v..
Nāparaṃ itthattāyāti āyatiṃ punabbhavābhāvaṃ, āyatiṃ vā pariññādikaraṇīyābhāvaṃ paṭijānantenapīti āha – ‘‘ekenapi padena aññā byākatāva hotī’’ti.
Nāparaṃ itthattāyā means by declaring the absence of further becoming in the future, or the absence of further duties such as full comprehension in the future, so he says, "A declaration of gnosis is made even with one word."
Không còn trạng thái này nữa – bằng cách tuyên bố không còn tái sinh trong tương lai, hoặc không còn việc cần làm như sự hiểu biết toàn diện trong tương lai. Vì vậy đã nói – “chỉ bằng một từ cũng đã tuyên bố sự chứng ngộ”.
Dvikkhattuṃ baddhaṃ pana subaddhaṃ viyāti vuttaṃ.
However, what is bound twice is said to be well bound.
Còn việc lặp lại hai lần được nói như là sự ràng buộc chắc chắn.
Idha pana aññābyākaraṇaṃ catūhi padehi āgataṃ, tasmā vattabbameva cettha natthīti adhippāyo.
Here, however, the declaration of gnosis comes with four words, so there is nothing further to be said here—this is the intention.
Ở đây, sự tuyên bố chứng ngộ được nói đến bằng bốn từ, vì vậy ý nghĩa là không có gì để nói thêm về điều này.
Cetanāya diṭṭhavāditā nāma ariyavohāro.
Cetanāya diṭṭhavāditā is a Noble convention.
Sự chấp kiến do tác ý là cách nói của bậc Thánh.
Sabhāvoti pakatiattho hi ayaṃ dhammasaddo, ‘‘jātidhammā jarādhammā’’tiādīsu (ma. ni. 1.274-275) viya tasmā, anudhammoti ariyabhāvaṃ anugatā pakatīti attho.
Sabhāvo means that this word 'Dhamma' here has the meaning of nature, as in "jātidhammā jarādhammā" (subject to birth, subject to old age) and so on. Therefore, anudhammo means a nature that is consistent with the Noble state.
Bản chất – từ “pháp” này có nghĩa là bản chất, như trong “jātidhammā jarādhammā” (có bản chất sinh, có bản chất già), v.v.. Vì vậy, anudhammo có nghĩa là bản chất phù hợp với trạng thái Thánh.
Paramappicchatāya ariyā attano guṇe anāvikarontāpi sāsanassa niyyānikabhāvapavedanatthañceva sabrahmacārīnaṃ sammāpaṭipattiyaṃ ussāhajananatthañca tādisānaṃ parinibbānasamayeyeva āvikarontīti adhippāyenāha – ‘‘parinibbutassa…pe… kātabbo’’ti.
The Noble Ones, due to their extreme paucity of wishes, do not reveal their own qualities, but they do reveal them at the time of their parinibbāna, both to proclaim the emancipating nature of the teaching and to generate effort in their fellow practitioners for right practice. With this intention, he says, "For the one who has attained parinibbāna… etc. … should be done."
Với ý nghĩa rằng các bậc Thánh, dù có ít dục vọng, không tiết lộ các đức tính của mình, nhưng chỉ tiết lộ vào thời điểm nhập Niết Bàn của những vị như vậy, nhằm mục đích công bố tính chất đưa đến giải thoát của Giáo Pháp và khơi dậy sự tinh tấn trong chánh hạnh cho các vị đồng Phạm hạnh. Do đó,* nói: ‘‘parinibbutassa…pe… kātabbo’’ (của người đã nhập Niết Bàn…v.v… cần phải làm).
99. Dubbalanti pheggu viya subhejjanīyaṃ balavirahitaṃ, asāranti attho.
Dubbalam means "weak," like pithless wood, easily broken, devoid of strength; it means "without essence."
99. Yếu ớt (Dubbala) có nghĩa là thiếu sức mạnh, dễ vỡ như gỗ mục, tức là không cốt lõi.
Virāgutanti palujjanasabhāvaṃ.
Virāguttam means "of the nature to disintegrate."
Virāguta có nghĩa là bản chất của sự tan rã.
Vigacchanasabhāvanti vināsagamanasabhāvaṃ.
Vigacchanasabhāvam means "of the nature to go to destruction."
Vigacchanasabhāva có nghĩa là bản chất của sự đi đến diệt vong.
Aniccadukkhavipariṇāmattā assāsalesassapi abhāvato assāsavirahitaṃ.
Because of impermanence, suffering, and change, and the absence of even a little solace, it is assāsavirahitaṃ (devoid of solace).
Do bản chất vô thường, khổ, và biến hoại, không có dù chỉ một chút an ủi, nên không có sự an ủi (assāsavirahitaṃ).
Ārammaṇakaraṇavasena samannāgamanavasena ca yathārahaṃ upenti upagacchantīti upayā, ‘‘etaṃ mama, eso me attā’’ti upādiyanti daḷhaggāhaṃ gaṇhantīti upādānā.
They approach and draw near appropriately by way of making an object and by way of accompanying, hence they are upayā (approaches). They grasp firmly, thinking "This is mine, this is my self," hence they are upādānā (clingings).
Theo cách thích hợp, chúng đến (upenti), tức là đi đến (upagacchanti), theo cách tạo ra đối tượng và theo cách đi cùng, nên được gọi là upayā; chúng chấp thủ (upādiyanti), tức là nắm giữ chặt chẽ (daḷhaggāhaṃ gaṇhanti), theo kiểu “đây là của tôi, đây là tự ngã của tôi”, nên được gọi là upādānā.
Adhitiṭṭhati cetaso abhinandanabhūtāti cetaso adhiṭṭhānaṃ.
The rejoicing of the mind, which is its delight, is cetaso adhiṭṭhānaṃ (the mental determination).
Nó là sự hoan hỷ của tâm, nên là sự quyết định của tâm (cetaso adhiṭṭhānaṃ).
Tāhīti taṇhādiṭṭhīhi.
Tāhi means "by those," referring to craving and wrong view.
Tāhi có nghĩa là bởi những tham ái và tà kiến đó.
Tanti cittaṃ.
Tam refers to the mind.
Taṃ có nghĩa là tâm.
Abhinivisatīti abhirativasena nivisati, ayañhettha attho – sakkāyadhammesu cittaṃ abhinivisati ‘‘etaṃ mamaṃ, eso me attā’’ti ajjhosāya tiṭṭhati etāhi abhinivesāhi, tathā sakkāyadhammesu cittaṃ anuseti etāhīti anusayā, taṇhādiṭṭhiyo.
Abhinivisatī means "it settles down with delight." The meaning here is: the mind settles down firmly on the aggregates of existence, thinking "This is mine, this is my self," and remains engrossed by these fixations. Similarly, the mind lies latent in the aggregates of existence due to these, hence they are anusayā (latent tendencies), referring to craving and wrong view.
Abhinivisatī có nghĩa là đi vào với sự hoan hỷ; ở đây ý nghĩa là tâm đi vào các pháp hữu thân (sakkāya dhamma) với sự hoan hỷ, nó trụ lại với sự chấp thủ “đây là của tôi, đây là tự ngã của tôi” bởi những chấp thủ này; tương tự, tâm nằm ẩn tàng trong các pháp hữu thân bởi những điều này, nên là anusayā, tức là tham ái và tà kiến.
Yadaggena hi tebhūmakadhammesu rāgādayo anusenti, tadaggena taṃsahagatadhammā tattha anusentīti pariyāyena, ‘‘taṃ anusetī’’ti vuttaṃ.
For indeed, by that which defilements such as greed lie latent in the phenomena of the three realms, by that same degree do the phenomena associated with them lie latent there—thus, by implication, it is said, "tam anuseti" (it lies latent in it).
Thật vậy, bởi vì tham ái và các phiền não khác nằm ẩn tàng trong các pháp ba cõi, nên theo cách gián tiếp, các pháp đi cùng với chúng cũng nằm ẩn tàng ở đó, do đó nói “nó nằm ẩn tàng”.
Khayā virāgāti hetumhi nissakkavacananti ‘‘khayena virāgenā’’ti hetumhi karaṇavasena attho vutto.
Khayā virāgā is a phrase denoting cause, and thus the meaning is stated by means of the instrumental case as khayena virāgena (by cessation, by fading away).
Khayā virāgā là một từ chỉ nguyên nhân (hetu), nên ý nghĩa được nói theo cách công cụ (karaṇa) là “do sự diệt tận, do sự ly tham”.
Virāgenāti ca itisaddo ādi attho.
And by virāgena (by fading away), the word iti (thus) indicates "etc."
Và từ virāgena có từ iti (vậy là) ở đầu.
Tena ‘‘nirodhenā’’ti evamādikaṃ gahitaṃ hoti.
Thereby, "by cessation," and so forth, are included.
Do đó, các từ như “nirodhena” (do sự đoạn diệt) cũng được bao hàm.
Aññamaññavevacanāneva upayādīnaṃ samucchedasseva bodhanato.
They are aññamaññavevacanāneva (mere synonyms), as they all signify only the complete eradication of upayā and so forth.
Chúng chỉ là những từ đồng nghĩa với nhau vì chúng đều chỉ sự đoạn diệt của upayā và các phiền não khác.
100. Patiṭṭhāti ettha sesabhūtattayaṃ upādārūpañcāti patiṭṭhānā, nijjīvaṭṭhena dhātucāti patiṭṭhānadhātu.
The remaining three great elements and derived material phenomena are established in it, hence patiṭṭhānā (bases for establishment). Being without a soul, it is an element, hence patiṭṭhānadhātu (the element of establishment).
100. Ba yếu tố còn lại và sắc y sinh trụ vào đó, nên là nơi trụ (patiṭṭhānā); do bản chất không có sinh mạng, nên là yếu tố (dhātu); vậy nên là yếu tố nơi trụ (patiṭṭhānadhātu).
Nhānīyacuṇṇaṃ bāhiraudakaṃ viya sesabhūtattayaṃ ābandhatīti ābandhanaṃ.
Just as bathing powder binds external water, so it binds the remaining three great elements, hence ābandhanaṃ (binding).
Nó kết nối ba yếu tố còn lại như bột tắm với nước bên ngoài, nên là sự kết nối (ābandhanaṃ).
Pacanīyabhattaṃ bāhiratejo viya sesabhūtattayaṃ paripācetīti paripācanaṃ.
Just as external fire cooks food, so it cooks the remaining three great elements, hence paripācanaṃ (cooking).
Nó làm chín ba yếu tố còn lại như cơm nấu với lửa bên ngoài, nên là sự làm chín (paripācanaṃ).
Bāhiravāto viya sesabhūtattayaṃ vitthambhetīti vitthambhanaṃ.
Just as external wind sustains the remaining three great elements, so it sustains them, hence vitthambhanaṃ (sustaining).
Nó giữ vững ba yếu tố còn lại như gió bên ngoài, nên là sự giữ vững (vitthambhanaṃ).
Dhātusaddattho vuttoyeva.
The meaning of the word dhātu (element) has already been explained.
Ý nghĩa của từ dhātu đã được nói.
Asamphuṭṭhadhātūti asamphusitabhāvo tesaṃ viparimaṭṭhatābhāvato.
Asamphuṭṭhadhātū means the state of being uncontacted, due to their not being in a state of mutual pervasion.
Yếu tố không tiếp xúc (asamphuṭṭhadhātu) có nghĩa là trạng thái không tiếp xúc của chúng do không có sự biến đổi.
Vijānanaṃ ārammaṇūpaladdhi.
Vijānanaṃ means "cognition," the apprehension of an object.
Sự nhận biết (vijānanaṃ) là sự nắm bắt đối tượng.
Ahaṃ attāti ahaṃ, ‘‘rūpadhammo me attā’’ti attakoṭṭhāsena attabhāvena na upagamiṃ na gaṇhiṃ.
"I am the self"—as for "I," I did not grasp "the phenomenon of form is my self" as a attakoṭṭhāsena (part of the self), as a self-entity.
Tôi là tự ngã (ahaṃ attā), tôi, “pháp sắc là tự ngã của tôi”, bằng phần tự ngã (attakoṭṭhāsena), tức là bằng tự ngã, tôi không nắm giữ (na upagamiṃ).
Nissitanissitāpi nissitā eva nāmāti āha ‘‘pathavīdhātunissitāvā’’ti.
Even what is dependent on the dependent is still dependent, so he says, "pathavīdhātunissitāvā" (or dependent on the earth element).
Những gì được nương tựa và những gì không được nương tựa cũng đều là những gì được nương tựa, nên nói “hoặc được nương tựa vào địa đại”.
Attanā vā pana tannissitāti ‘‘ekena pariyāyenā’’ti.
"Or what is dependent on it through the self" is said "ekena pariyāyena" (by one method).
Hoặc tự nó được nương tựa vào đó, nên nói “bằng một cách”.
Upādārupampi kāmaṃ nissitampi hoti.
Derived matter may also indeed be dependent.
Sắc y sinh (upādārūpa) cũng có thể được nương tựa vào dục giới.
Tathāpi taṃ nissitaṃ hotiyevāti taṃ na uddhaṭaṃ.
Nevertheless, it is indeed dependent, hence it is not excluded.
Tuy nhiên, nó luôn được nương tựa vào đó, nên điều đó không được loại bỏ.
Paricchedakarattā paricchedākāsassa ‘‘avinibbhogavasenā’’ti vuttaṃ.
It is said "avinibbhogavasena" (by way of not being separable) because demarcating space is what separates.
Do bản chất phân định, đối với không gian phân định, nên nói “bằng cách không thể tách rời”.
Tena ca tathā paricchinnattā sabbampi bhūtupādārūpaṃ ākāsadhātunissitaṃ nāma.
And because it is thus demarcated, sabbampi bhūtupādārūpaṃ ākāsadhātunissitaṃ nāma (all primary and derived matter is said to be dependent on the space element).
Và do được phân định như vậy, tất cả sắc đại hiển và sắc y sinh đều được gọi là nương tựa vào không đại.
Taṃ nissāya pavattiyā upādārūpaṃ viya bhūtarūpāni, arūpakkhandhā viya ca vatthurūpāni, ‘‘taṃnissitarūpavatthukā arūpakkhandhā’’ti vuttanayena ākāsadhātunissitacakkhādirūpadhammavatthukā vedanādayo arūpakkhandhā ākāsadhātunissitā nāmāti imamatthaṃ tathā-saddena upasaṃharati.
He summarizes this meaning with the word tathā (similarly), that just as primary matter is dependent on it for its occurrence like derived matter, and just as the form-bases are dependent on the immaterial aggregates, so too the immaterial aggregates such as feeling, having form-bases like the eye, which are dependent on the space element, are said to be dependent on the space element, as stated in the phrase "taṃnissitarūpavatthukā arūpakkhandhā" (immaterial aggregates having form-bases dependent on it).
Nương tựa vào đó mà chúng vận hành, như sắc y sinh nương tựa vào sắc đại hiển, và như các uẩn vô sắc nương tựa vào sắc căn vật, theo cách đã nói “các uẩn vô sắc có sắc căn vật nương tựa vào đó”, các uẩn vô sắc như thọ, v.v., có sắc căn vật như nhãn, v.v., nương tựa vào không đại, được gọi là nương tựa vào không đại; ý nghĩa này được tóm tắt bằng từ tathā (như vậy).
Idhāpīti ākāsadhātunissitapadepi, na pathavīdhātunissitapadādīsu eva.
Idhāpi means "even in this," referring to the phrase "dependent on the space element," and not just in phrases like "dependent on the earth element."
Ở đây cũng vậy (idhāpi), trong cụm từ nương tựa vào không đại, chứ không chỉ trong các cụm từ nương tựa vào địa đại, v.v.
Rūpārūpanti sabbampi rūpārūpaṃ gahitameva hoti, aggahitaṃ natthi.
Rūpārūpam means "all form and immateriality are included," nothing is excluded.
Sắc và vô sắc (rūpārūpa) có nghĩa là tất cả sắc và vô sắc đều đã được bao gồm, không có gì bị bỏ sót.
Sahajātā…pe… nissitanti idaṃ nippariyāyasiddhaṃ nissayattaṃ gahetvā vuttaṃ.
Sahajātā…pe… nissitam—this is said by taking reliance as directly evident.
Đồng sinh…v.v… nương tựa (sahajātā…pe… nissita) được nói khi nắm lấy sự nương tựa trực tiếp.
Heṭṭhā vuttanayena pariyāyasiddhe nissayatte gayhamāne – ‘‘pacchājātapaccayoti pacchājātā cittacetasikā dhammā purejātassa imassa kāyassa pacchājātapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.11) vacanato sabbaṃ catusamuṭṭhānikarūpaṃ, ‘‘viññāṇadhātunissita’’nti vattabbaṃ.
If reliance is taken as indirectly evident in the way explained below—according to the statement "pacchājātapaccayoti pacchājātā cittacetasikā dhammā purejātassa imassa kāyassa pacchājātapaccayena paccayo" (Paṭṭhā. 1.1.11), "Later-arising condition: later-arising consciousness and mental factors are a condition for this pre-arisen body by way of the later-arising condition"—then all four-originated form should be described as viññāṇadhātunissitam (dependent on the consciousness element).
Nếu nắm lấy sự nương tựa gián tiếp theo cách đã nói ở dưới – “duyên hậu sinh có nghĩa là các pháp tâm và tâm sở hậu sinh là duyên cho thân này đã sinh trước bằng duyên hậu sinh” (Paṭṭhāna 1.1.11), tất cả sắc do bốn nhân sinh, nên phải nói là “nương tựa vào thức đại”.
Tathā anantaraviññāṇadhātupaccayā pavattanato, ‘‘viññāṇadhātunissita’’nti vattabbaṃ.
Similarly, because it arises conditioned by the immediately preceding consciousness element, it should be described as viññāṇadhātunissitam (dependent on the consciousness element).
Tương tự, do vận hành bởi duyên thức đại liền sau, nên phải nói là “nương tựa vào thức đại”.
101. Ruppati vaṇṇavikāraṃ āpajjamānaṃ hadayaṅgatabhāvaṃ pakāsetīti rūpanti ayamattho cakkhudvāre āpāthagate rūpāyatane nippariyāyato labbhati, na āpāthamanāgate.
Rūpam (form) means "it is afflicted," manifesting a change in color and revealing its state as having reached the heart. This meaning applies directly to the visible object (rūpāyatana) that has come into the visual field, but not to what has not come into the visual field.
101. Sắc (rūpa) có nghĩa là biến đổi về màu sắc, thể hiện trạng thái nằm trong tim; ý nghĩa này được hiểu trực tiếp đối với sắc xứ nằm trong tầm nhìn của nhãn môn, chứ không phải những gì không nằm trong tầm nhìn.
Cakkhuviññāṇaviññātabbabhāvo pana āpāthamanāgatepi tasmiṃ labbhateva taṃsabhāvānativatthanato.
However, its knowability by visual consciousness is indeed obtainable even for that which has not come into the visual field, as its nature does not transcend that.
Tuy nhiên, khả năng được nhãn thức nhận biết vẫn có thể tìm thấy trong những gì không nằm trong tầm nhìn, vì bản chất của nó không vượt quá điều đó.
Rūpāyatanaṃ dvidhā vibhajitvā.
He divides rūpāyatana (visible object) into dvidhā (two ways).
Phân loại sắc xứ thành hai phần.
Thero pana āpāthaṃ anāgatassāpi rūpāyatanassa rūpabhāvaṃ na sakkā paṭikkhipitunti dvidhākaraṇaṃ nānujānanto channovādaṃ nidasseti, ‘‘upari channovāde kinti karissathā’’ti.
But the Elder (thera) points out Channa's exhortation, saying, "upari channovāde kinti karissathā" (What will you do with Channa's exhortation above?), not acknowledging such a two-fold division, as the nature of form for even a visible object that has not come into the visual field cannot be denied.
Tuy nhiên, vị Trưởng lão không chấp nhận sự phân loại thành hai phần, vì không thể phủ nhận bản chất sắc của sắc xứ ngay cả khi nó không nằm trong tầm nhìn, và Ngài trích dẫn lời khuyên của Channa, “Các ông sẽ làm gì với lời khuyên của Channa ở trên?”.
Tattha hi ‘‘cakkhuṃ, āvuso channa, cakkhuviññāṇaṃ cakkhuviññāṇaviññātabbe dhamme’’ti (ma. ni. 3.391) āgataṃ, na cettha cakkhudvāre āpāthaṃ āgatameva rūpāyatanaṃ cakkhuviññāṇaviññātabbapadena gahitaṃ, na āpāthaṃ anāgatanti sakkā viññātuṃ aviseseneva rūpāyatanena taṇhāmānadiṭṭhigāhābhāvassa jotitattā.
For there it is stated, "cakkhuṃ, āvuso channa, cakkhuviññāṇaṃ cakkhuviññāṇaviññātabbe dhamme" (M.N. 3.391) (Eye, friend Channa, eye-consciousness, and phenomena cognizable by eye-consciousness). Here, it cannot be understood that only the visible object that has come into the visual field is included by the phrase "cognizable by eye-consciousness" and not what has not come into the visual field, because the absence of grasping due to craving, conceit, and wrong view is clarified regarding the visible object without distinction.
Ở đó, có câu “Này các tỳ khưu, Channa, nhãn, nhãn thức, các pháp được nhãn thức nhận biết” (Trung Bộ 3.391); ở đây, không thể hiểu rằng chỉ sắc xứ nằm trong tầm nhìn của nhãn môn mới được bao hàm bởi cụm từ “các pháp được nhãn thức nhận biết”, chứ không phải những gì không nằm trong tầm nhìn, vì sự không có chấp thủ tham ái, kiêu mạn, tà kiến đã được làm rõ một cách không phân biệt đối với sắc xứ.
Tenāha ‘‘na yidaṃ labbhatī’’ti.
Therefore, he says, "na yidaṃ labbatī" (this is not obtainable).
Vì vậy, Ngài nói “điều này không thể chấp nhận”.
Rūpamevāti rūpāyatanameva.
Rūpamevā means "form itself," referring to the visible object itself.
Chỉ là sắc (rūpamevā) có nghĩa là chỉ là sắc xứ.
Yadi evaṃ ‘‘cakkhuviññāṇaviññātabbesu dhammesū’’ti padaṃ kathaṃ netabbanti āha – ‘‘cakkhuviññāṇasampayuttā panā’’tiādi.
If so, how should the phrase "cakkhuviññāṇaviññātabbesu dhammesu" (in phenomena cognizable by eye-consciousness) be interpreted? He says, "cakkhuviññāṇasampayuttā panā" (but those associated with eye-consciousness) and so forth.
Nếu vậy, làm thế nào để hiểu cụm từ “trong các pháp được nhãn thức nhận biết”? Ngài nói – “Tuy nhiên, các pháp đồng hành với nhãn thức…” và tiếp tục.
Cakkhuviññāṇena saddhiṃ viññātabbesūti yena manoviññāṇena cakkhuviññāṇaṃ aniccantiādinā cakkhuviññāṇena saddhiṃ tena viññātabbesu taṃsampayuttadhammesūti attho.
Cakkhuviññāṇena saddhiṃ viññātabbesū means "in those knowable together with eye-consciousness." This means "in those associated phenomena which are knowable together with eye-consciousness by that mind-consciousness which knows eye-consciousness as impermanent, etc."
Trong các pháp được nhận biết cùng với nhãn thức (cakkhuviññāṇena saddhiṃ viññātabbesu) có nghĩa là trong các pháp đồng hành với nhãn thức, được nhận biết cùng với nhãn thức bởi tâm thức nào mà nhãn thức là vô thường, v.v.
Taṇhāchandoti tassanasabhāvo chando, na kattukamyatā chandoyevāti taṇhāchando.
Taṇhāchando is craving in the nature of yearning, not merely chando (intention) in the sense of desire to act, hence taṇhāchando.
Tham ái (taṇhāchando) là sự ham muốn có bản chất khát khao, không phải chỉ là sự ham muốn muốn làm, nên là tham ái.
Rajjanavasenāti vatthaṃ viya raṅgajātaṃ cittassa anurañjanavasena.
Rajjanavasenā means "by way of coloring," like a dyed cloth, by way of delighting the mind.
Theo cách nhiễm trước (rajjanavasena) có nghĩa là theo cách tâm bị nhuộm màu như vải bị nhuộm.
Abhinandanavasenāti ārammaṇe abhiramitvā nandanavasena.
Abhinandanavasenā means "by way of rejoicing," by delighting and rejoicing in the object.
Theo cách hoan hỷ (abhinandanavasena) có nghĩa là hoan hỷ và vui vẻ với đối tượng.
Sappītikataṇhā hi nandīti vuccati.
Indeed, craving accompanied by joy is called nandī (delight).
Tham ái có hỷ được gọi là nandī.
Taṇhāyanavasena taṇhā.
Taṇhā (craving) is so called by way of yearning.
Taṇhā (tham ái) là do bản chất khát khao.
102. Ahaṅkāroti ‘‘seyyohamasmī’’tiādinā (dha. sa. 1121, 1239; vibha. 832, 866; saṃ. ni. 4.108; mahāni. 21, 178) ahaṃkaraṇaṃ.
Ahaṅkāro (egoism) is the act of saying "I am" (ahamkaraṇaṃ), as in "I am superior" and so forth (Dhs. 1121, 1239; Vibh. 832, 866; S.N. 4.108; Mahānid. 21, 178).
102. Ahaṅkāra (ngã mạn) là sự tự cho mình là “tôi tốt hơn” (Dhammasaṅgaṇī 1121, 1239; Vibhaṅga 832, 866; Saṃyutta Nikāya 4.108; Mahāniddesa 21, 178) và các câu tương tự.
Yena hi mamaṃ karoti, etaṃ mamaṅkāro.
That by which one makes "mine" is mamaṅkāro (mineness).
Cái mà người ta dùng để tạo ra “của tôi”, đó là mamaṅkāra (ngã sở mạn).
Svevāti ‘‘ahaṅkāro’’ti vuttamāno.
Svevā means "that same" referred to as ahaṅkāro.
Chính cái đó (svevā) là cái được gọi là “ahaṅkāra”.
Evaṃ catutthajjhāne niddiṭṭhe sabbāsu lokiyābhiññāsu vuccamānāsu heṭṭhā vijjādvayaṃ vattabbanti adhippāyena, ‘‘pubbenivāsaṃ dibbacakkhuñca avatvā kasmā vutta’’nti āha?
Thus, implying that when the fourth jhāna is taught and all worldly supernormal powers are mentioned, the two kinds of knowledge (vijjā) mentioned earlier must apply, he asks, "pubbenivāsaṃ dibbacakkhuñca avatvā kasmā vutta" (why is it stated without mentioning the recollection of past lives and the divine eye)?
Khi thiền thứ tư được chỉ ra như vậy, và tất cả các thần thông thế gian được nói đến, với ý định rằng hai minh (vijjā) đầu tiên được nói đến ở dưới, nên Ngài hỏi, “Tại sao lại nói đến mà không đề cập đến túc mạng minh và thiên nhãn minh?”.
Itaro idha sabbavāresupi lokuttaradhammapucchā adhikatā tasmā ‘‘so evaṃ samāhite’’tiādinā tatiyā vijjā kathitāti dassento, ‘‘bhikkhū lokiyadhammaṃ na pucchantī’’tiādimāha.
The other explains that here in all instances, the inquiry concerns supramundane phenomena, and therefore the third knowledge is taught with "so evaṃ samāhite" (when he is thus concentrated), and so forth, by saying, "bhikkhū lokiyadhammaṃ na pucchantī" (monks do not ask about worldly phenomena) and so forth.
Vị kia, ở đây, trong tất cả các trường hợp, câu hỏi về các pháp siêu thế được ưu tiên; do đó, để chỉ ra rằng minh thứ ba đã được nói đến bằng câu “khi tâm đã định như vậy”, Ngài nói “các tỳ khưu không hỏi về pháp thế gian” và tiếp tục.
Ekavissajjitasuttaṃ nāmetaṃ tatiyavijjāya eva āgatattā.
This is called ekavissajjitasuttaṃ (a Sutta answered once), because it pertains only to the third knowledge.
Kinh này được gọi là Ekavissajjitasutta (Kinh Chỉ Một Lần Giải Đáp) vì nó chỉ đề cập đến minh thứ ba.
Ariyadhammavasenapissa samaññā atthevāti dassento, ‘‘chabbisodhanantipissa nāma’’nti vatvā tesu dhammesu bhedaṃ dassetuṃ, ‘‘ettha hī’’tiādi vuttaṃ.
Showing that it also has the designation by way of the noble Dhamma, it is stated, “it is also called ‘Sixfold Purity’,” and then, in order to show the distinction among those dhammas, “for here,” and so on, is said.
Để chỉ ra rằng cái tên ấy cũng có ý nghĩa dựa trên các Pháp cao thượng, sau khi nói ‘‘chabbisodhananti cũng là tên của nó’’, để chỉ ra sự khác biệt trong các Pháp ấy,* đã nói ‘‘ettha hī’’ (ở đây) và tiếp theo.
Visuddhāti tassā codanāya sodhanavasena visodhitā.
“Purified” (visuddhā) means purified by way of rectifying that accusation.
Visuddhā (được thanh tịnh) nghĩa là được thanh lọc theo cách thanh lọc sự chất vấn ấy.
Ekameva katvāti ekavāravaseneva pāḷiyaṃ ekajjhaṃ āgatattā ekameva koṭṭhāsaṃ katvā.
“Making it one and the same” means making it a single section, as it came together in the Pali text at once.
Ekameva katvā (làm thành một) nghĩa là làm thành một phần duy nhất, vì trong kinh tạng,* ấy được tập hợp lại chỉ trong một lần.
Yadi evaṃ kathaṃ vā chabbisodhanatāti āha – ‘‘catūhi āhārehi saddhi’’nti kathaṃ panettha cattāro āhārā gahetabbāti?
If so, how then is it ‘sixfold purity’? It says, “together with the four nutriments.” How are the four nutriments to be understood here?
Nếu đúng như vậy, thì làm sao gọi là sáu sự thanh lọc?* nói: ‘‘catūhi āhārehi saddhi’’ (cùng với bốn món ăn). Làm sao bốn món ăn được lấy ở đây?
Keci tāva āhu – ‘‘sādhūti bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uttari pañho pucchitabbo’’ti heṭṭhā āgatena nayena āhāravāro āharitvā vattabboti.
Some indeed say that, by the method mentioned below, “having rejoiced and approved the well-spoken statement, a further question should be asked,” the section on nutriments should be brought in and stated.
Một số vị nói: ‘‘Sau khi hoan hỷ và tùy hỷ với điều thiện đã được nói, cần phải hỏi thêm câu hỏi’’ theo cách đã được nói ở dưới, cần phải đưa ra phần về món ăn và nói.
‘‘Bahiddhā sabbanimittesū’’ti ettha āhārānampi saṅgahitattā āhārā atthato āgatā evāti aññe.
Others say that in “among all external signs,” since the nutriments are also included, the nutriments are indeed implicitly present.
Những vị khác nói rằng: ‘‘Trong câu ‘Bahiddhā sabbanimittesu’ (ở ngoài trong tất cả các tướng), các món ăn cũng đã được bao gồm, nên các món ăn đã được đề cập theo nghĩa.’’
Apare pana rūpakkhandhaggahaṇena kabaḷīkāro āhāro, saṅkhārakkhandhaggahaṇena phassāhāro, manosañcetanāhāraggahaṇena viññāṇāhāro sarūpatopi gahitoti vadanti.
Still others say that by the grasping of the rūpakkhandha, kabaḷīkārāhāra (physical nutriment) is taken; by the grasping of the saṅkhārakkhandha, phassāhāra (nutriment of contact) is taken; and by the grasping of manosañcetanāhāra (nutriment of mental volition), viññāṇāhāra (nutriment of consciousness) is also taken in its essence.
Tuy nhiên, những vị khác nói rằng: ‘‘Với sự nắm giữ sắc uẩn, món ăn đoàn thực (kabaḷīkāro āhāro) đã được nắm giữ; với sự nắm giữ hành uẩn, món ăn xúc thực (phassāhāro) đã được nắm giữ; với sự nắm giữ món ăn tư niệm thực (manosañcetanāhāro), món ăn thức thực (viññāṇāhāro) cũng đã được nắm giữ về bản chất.’’
Katamesaṃ tvaṃ dhammānaṃ lābhīti idaṃ pana pubbe ‘‘kiṃ te adhigata’’nti aniddhāritabhedā jhānādivisesā pucchitāti idāni tesaṃ niddhāretvā pucchanākāradassanaṃ.
“Of which dhammas are you an acquirer?” – this is to show the manner of questioning definitively now, as previously, “What have you attained?” asked about jhāna and other distinctions whose kinds were not yet definitively stated.
Katamesaṃ tvaṃ dhammānaṃ lābhī (Ông là người chứng đắc những Pháp nào) câu này chỉ ra cách hỏi rõ ràng về các thiền định và giải thoát, v.v. đã được hỏi trước đó trong câu ‘‘kiṃ te adhigata’’ (Ông đã chứng đắc điều gì) mà chưa được phân loại rõ ràng.
Tasmāti yasmā yathāvuttehi ākārehi adhigamabyākaraṇaṃ sodhetabbaṃ, tasmā.
“Therefore” (tasmā) means, because the explanation of attainment should be purified in the aforementioned ways, therefore.
Tasmā (do đó) nghĩa là vì sự giải thích về sự chứng đắc cần phải được thanh lọc theo các cách đã nói, do đó.
Ettāvatāvāti ettakena byākaraṇamatteneva na sakkāro kātabbo.
“By this much alone” means, it cannot be done with just this much explanation.
Ettāvatāvā (chỉ với chừng đó) nghĩa là không thể làm được chỉ với chừng đó sự giải thích.
Byākaraṇañhi ekaccassa ayāthāvatopi hoti, yathā nāma jātarūpapatirūpaṃ jātarūpaṃ viya khāyatīti jātarūpaṃ nighaṃsanatāpanachedanehi sodhetabbaṃ evamevaṃ imesu idāneva vuttesu chasu ṭhānesu pakkhipitvā sodhanatthaṃ vattabbo vimokkhādīsūti ādi-saddena samādhi-samāpatti-ñāṇadassana-maggabhāvanā-phalasacchikiriyā saṅgaṇhāti.
For an explanation can sometimes be inaccurate, just as a counterfeit gold appears like gold; therefore, gold must be purified by rubbing, heating, and cutting. In the same way, to be put into these six points just mentioned and purified, it must be stated; the word “etc.” in “in liberations, etc.” includes samādhi, samāpatti, ñāṇadassana, maggabhāvanā, and phalasacchikiriyā.
Sự giải thích của một số người có thể không đúng như thật, giống như vàng giả trông giống vàng thật, nên vàng thật cần phải được thanh lọc bằng cách mài, nung, cắt. Cũng vậy, imesu (trong những điều này) đã được nói ngay bây giờ, chasu ṭhānesu (trong sáu điểm) cần phải được đưa vào và sodhanatthaṃ vattabbo vimokkhādīsū (cần phải nói để thanh lọc trong các giải thoát, v.v.). Từ ādi (v.v.) bao gồm thiền định (samādhi), nhập định (samāpatti), tuệ tri (ñāṇadassana), tu tập đạo (maggabhāvanā), và chứng đắc quả (phalasacchikiriyā).
Pākaṭo hoti adhigatavisesassa satisammosābhāvato.
“Becomes evident” means due to the absence of confusion of memory in one who has attained a distinction.
Pākaṭo hoti (trở nên rõ ràng) vì không có sự lãng quên chánh niệm của người đã chứng đắc các đặc tính.
Sesapucchāsupi ‘‘pākaṭo hotī’’ti pade eseva nayo.
The same method applies to the phrase “becomes evident” in the other questions as well.
Trong các câu hỏi còn lại cũng vậy, ý nghĩa của từ ‘‘pākaṭo hotī’’ (trở nên rõ ràng) cũng theo cách này.
Uggahaparipucchākusalāti sajjhāyamaggasaṃvaṇṇanāsu nipuṇā.
“Skilled in learning and questioning” means skilled in recitation and exposition of the path.
Uggahaparipucchākusalā (khéo léo trong việc nắm giữ và chất vấn) nghĩa là tinh thông trong việc tụng đọc và giải thích con đường.
Yāya paṭipadāya yassa ariyamaggo āgacchati, sā pubbabhāgapaṭipatti āgamanapaṭipadā.
The preliminary practice (pubbabhāgapaṭipatti) by which an Ariyan path arises for someone is the “Path of Arrival.”
Con đường mà nhờ đó con đường Thánh đến với một người, con đường thực hành trước đó được gọi là āgamanapaṭipadā (con đường đến).
Sodhetabbāti suddhā udāhu asuddhāti vicāraṇavasena sodhetabbā.
“Should be purified” means should be purified by way of examination, as to whether it is pure or impure.
Sodhetabbā (cần phải thanh lọc) nghĩa là cần phải thanh lọc bằng cách xem xét liệu* là thanh tịnh hay không thanh tịnh.
Na sujjhatīti tattha tattha pamādapaṭipattibhāvato.
“Does not become purified” means due to the presence of heedless practice here and there.
Na sujjhatī (không thanh tịnh) vì có sự thực hành lơ đễnh ở chỗ này chỗ kia.
Apanetabbo attano paṭiññāya.
“Should be removed” from one’s own declaration.
Apanetabbo (cần phải loại bỏ) khỏi lời tuyên bố của mình.
‘‘Sujjhatī’’ti vatvā sujjhanākāraṃ dassetuṃ, ‘‘dīgharatta’’ntiādi vuttaṃ.
Having said “it is purified,” to show the manner of its purification, “for a long time,” and so on, is stated.
Để chỉ ra cách thanh tịnh sau khi nói ‘‘Sujjhatī’’ (thanh tịnh),* đã nói ‘‘dīgharatta’’ (trong thời gian dài) và tiếp theo.
Paññāyatīti ettha ‘‘yadī’’ti padaṃ ānetvā yadi so bhikkhu tāya paṭipadāya yadi paññāyatīti sambandho.
In “is discernible” (paññāyatī), connecting the word “if” (yadī) implies: if that bhikkhu is discernible by that practice.
Paññāyatī (được biết đến). Ở đây, sau khi thêm từ ‘‘yadī’’ (nếu), câu được liên kết là ‘‘nếu Tỳ khưu ấy được biết đến bằng con đường thực hành ấy’’.
Khīṇāsavapaṭipattisadisā paṭipadā hoti dīgharattaṃ vikkhambhitakilesattā.
“His practice is similar to the practice of an arahant” because defilements have been suppressed for a long time.
Khīṇāsavapaṭipattisadisā paṭipadā hoti (con đường thực hành ấy giống như con đường thực hành của bậc lậu tận) vì các phiền não đã được trấn áp trong thời gian dài.
105. Sappurisadhammanti sappurisabhāvakaraṃ dhammaṃ.
105. “Sappurisadhamma” means a Dhamma that makes one a good person.
105. Sappurisadhamma (Pháp của bậc chân nhân) nghĩa là Pháp làm cho trở thành bậc chân nhân.
So pana yasmā sappurisānaṃ paveṇiko dhammo hoti.
Since this is the traditional Dhamma of good people,
Pháp ấy là Pháp truyền thống của các bậc chân nhân.
Tasmā āha – ‘‘sappurisānaṃ dhamma’’nti, esa nayo asappurisadhammanti etthāpi.
Therefore it says, “the Dhamma of good people.” The same method applies to “asappurisadhamma.”
Do đó,* nói: ‘‘sappurisānaṃ dhamma’’ (Pháp của các bậc chân nhân). Cách này cũng áp dụng cho asappurisadhamma (Pháp của bậc phi chân nhân).
Evaṃ padhānaṃ anuṭṭhātabbañca sappurisadhammaṃ ādiṃ katvā mātikaṃ ṭhapetvā ayathānupubbiyā niddisanto ‘‘katamo ca, bhikkhave, asappurisadhammo’’tiādimāha.
Thus, setting the main and essential Sappurisadhamma as the matrix, and then explaining it out of sequence, it says, “And what, monks, is the asappurisadhamma?” and so on.
Sau khi đặt Pháp của bậc chân nhân là điều chính yếu và cần phải thực hành làm tiêu đề, và sau khi trình bày một cách không theo thứ tự,* nói ‘‘katamo ca, bhikkhave, asappurisadhammo’’ (Này các Tỳ khưu, Pháp của bậc phi chân nhân là gì) và tiếp theo.
Tathā pana niddisanto udāharaṇapubbakaṃ hetuṃ dassetuṃ, ‘‘yathā nāmā’’tiādi vuttaṃ.
And in explaining it thus, to show the reason with an example, “just as,” and so on, is stated.
Và khi trình bày như vậy, để chỉ ra lý do có ví dụ đi trước,* đã nói ‘‘yathā nāmā’’ (giống như) và tiếp theo.
Tena icchitabbapariccāgapubbakaṃ gahetabbaggahaṇaṃ nāma ñāyapaṭipatti, tasmā sappurisadhammā sampādetabbāti dīpento satthā ayathānupubbiyā niddhārīyatīti imamatthaṃ dasseti.
Thereby, grasping what is to be accepted, preceded by the renunciation of what is desired, is indeed the right practice. Therefore, the Teacher, showing that the Sappurisadhammas are to be fulfilled, indicates this meaning: that it is determined out of sequence.
Do đó, việc nắm giữ những điều cần phải nắm giữ sau khi từ bỏ những điều cần phải từ bỏ được gọi là sự thực hành đúng đắn. Vì vậy, Đức Phật chỉ ra rằng các Pháp của bậc chân nhân cần phải được thành tựu bằng cách trình bày một cách không theo thứ tự.
Tathā aññatthāpi ‘‘asevanā ca bālānaṃ, paṇḍitānañca sevanā’’ti.
Similarly, elsewhere, “not associating with fools, and associating with the wise.”
Cũng vậy, ở nơi khác: ‘‘Không gần gũi kẻ ngu si, gần gũi người hiền trí’’.
Etadeva hi kuladvayaṃ ‘‘uccakula’’nti vuccati nippariyāyato.
Indeed, these two families are called “noble families” in the literal sense.
Etadeva hi kuladvayaṃ ‘‘uccakula’’nti vuccati (Thật vậy, hai dòng dõi này được gọi là ‘‘dòng dõi cao quý’’) một cách trực tiếp.
Tathāhi antimabhavikā bodhisattā tattheva paṭisandhiṃ gaṇhanti.
Thus, Bodhisattas in their final existence take rebirth there.
Thật vậy, các vị Bồ tát ở kiếp cuối cùng tái sinh vào những dòng dõi ấy.
Soti sāmīcippaṭipanno bhikkhu.
“He” means the bhikkhu who practices correctly.
So (vị ấy) nghĩa là Tỳ khưu thực hành đúng đắn.
Antaraṃ karitvāti taṃ kāraṇaṃ katvā.
“Making a distinction” means making that the reason.
Antaraṃ karitvā (làm thành sự khác biệt) nghĩa là lấy lý do đó.
Paṭipadā hi viññūnaṃ pūjāya kāraṇaṃ, na uccakulīnatā.
For practice is the reason for the reverence of the discerning, not high birth.
Thật vậy, sự thực hành là lý do để những người có trí tuệ tôn kính, chứ không phải dòng dõi cao quý.
Mahākulāti vipulakulā upāditoditakulasampavattikāti attho.
“Great families” means extensive families, or families that have arisen from (moral) factors.
Mahākulā (các dòng dõi lớn) nghĩa là các dòng dõi rộng lớn, các dòng dõi tạo ra sự thịnh vượng từ sự phát triển.
106. Yasasaddo parivāravācako.
106. The word “yasa” means retinue.
106. Từ Yasa chỉ sự tùy tùng.
Yasassīti ca sātisayaparivāravantatā vuccatīti āha ‘‘parivārasampanno’’ti.
And “yasassī” means having an abundant retinue, so it says “endowed with a retinue.”
Và Yasassī (có danh tiếng) được nói đến là có sự tùy tùng vượt trội, nên* nói ‘‘parivārasampanno’’ (có đầy đủ tùy tùng).
Ādhipateyyābhāvato paresaṃ uparinatti etesaṃ īso īsanaṃ issariyanti akkhātabbāti appesakkhā.
Since there is no sovereignty (ādhipateyya), and no authority over others, these are not to be called powerful or commanding (īso, īsanaṃ, issariyaṃ); hence, “appesakkhā.”
Vì không có quyền lực tối cao, nên không thể nói rằng sự thống trị của họ đối với người khác là quyền lực, sự thống trị, quyền lực, nên gọi là appesakkhā (ít quyền lực).
Tenāha ‘‘appaparivārā’’ti.
Therefore, it says “having a small retinue.”
Do đó,* nói ‘‘appaparivārā’’ (ít tùy tùng).
Abhāvattho hi idha appa-saddo.
For the word “appa” here means absence.
Ở đây, từ appa có nghĩa là không có.
107. Naveva dhutaṅgāni āgatānīti ettha yathā ukkaṭṭhapaṃsukūlikassa tecīvarikatā sukarā.
107. “Nine dhutaṅgas are included”: here, just as observing the three robes is easy for an excellent paṃsukūlika (rag-robe wearer),
107. Naveva dhutaṅgāni āgatānī (chín hạnh đầu đà đã được nói đến). Ở đây, giống như việc một vị Tỳ khưu mặc y phấn tảo (paṃsukūliko) dễ dàng thực hành ba y (tecīvarikatā).
Evaṃ ukkaṭṭhapiṇḍapātikassa sapadānacārikatā sukarā.
So observing the practice of seeking alms from house to house is easy for an excellent piṇḍapātika (alms-food eater).
Cũng vậy, một vị Tỳ khưu khất thực (piṇḍapātiko) dễ dàng thực hành khất thực từng nhà (sapadānacārikatā).
Ekāsanikassa ca pattapiṇḍikakhalupacchābhattikatā sukarā evāti – ‘‘paṃsukūliko hotī’’tiādivacaneneva pāḷiyā anāgatānampi āgatabhāvo veditabbo pariharaṇasukaratāya tesampi samādānasambhavato.
And observing the practices of eating at one sitting, eating from one bowl, and refusing a second meal is easy for an ekāsanika (one-seater). Therefore, even though they are not explicitly mentioned in the Pali text, by the saying “he is a paṃsukūlika,” and so on, it should be understood that they are included, because their undertaking is possible due to the ease of maintaining them.
Và một vị Tỳ khưu ăn một bữa (ekāsaniko) dễ dàng thực hành ăn trong bình bát (pattapiṇḍika) và không ăn sau khi đã ăn (khalupacchābhattikatā). Do đó, cần phải hiểu rằng ngay cả những điều không được nói đến trong kinh tạng cũng đã được nói đến trong câu ‘‘paṃsukūliko hotī’’ (là người mặc y phấn tảo) và tiếp theo, vì chúng cũng có thể được thực hành một cách dễ dàng.
Tenāha ‘‘terasa hontī’’ti.
Therefore, it says “there are thirteen.”
Do đó,* nói ‘‘terasa hontī’’ (có mười ba).
108. Kāmataṇhādikāya tāya taṇhāya nibbattāti tammayā, puthujjanā, pakatibhāvūpagamanena tesaṃ bhāvo tammayatā, tappaṭikkhepato atammayatā, nittaṇhatā.
108. That which is born of that craving, such as craving for sensual pleasures, is “tammayā” (made of that), i.e., ordinary people; their state of having reached that natural condition is tammayatā; the rejection of that is atammayatā, i.e., freedom from craving.
108. Tammayā (do đó tạo thành) nghĩa là do tham ái (kāmataṇhā) và các loại tham ái khác mà sinh ra, là phàm nhân (puthujjanā). Tammayatā (trạng thái do đó tạo thành) là trạng thái của họ do trở thành bản chất. Atammayatā (không do đó tạo thành) là sự bác bỏ điều đó, là sự không tham ái (nittaṇhatā).
Taṃyeva kāraṇaṃ katvāti paṭhamajjhānepi taṇhāpahānaṃyeva kāraṇaṃ katvā.
“Making that very reason” means making the abandonment of craving the very reason even in the first jhāna.
Taṃyeva kāraṇaṃ katvā (lấy chính điều đó làm lý do) nghĩa là lấy sự từ bỏ tham ái làm lý do ngay cả trong thiền thứ nhất.
Citte uppādetvāti atammayatāpariyāyena vutte taṇhāya paṭipakkhadhamme sampādetvā.
“Having generated in the mind” means having perfected the dhammas that are antidotes to craving, which are expressed by the term atammayatā.
Citte uppādetvā (làm phát sinh trong tâm) nghĩa là thành tựu các Pháp đối nghịch với tham ái, đã được nói đến theo cách khác là không tham ái.
Na maññatīti maññanānaṃ ariyamaggena sabbaso samucchinnattā kismiñci okāse kāmabhavādike kenaci vatthunā hatthiassakhettavatthādinā pattacīvaravihārapariveṇādinā ca puggalaṃ na maññati.
“Does not conceive” means, since conceivings (maññanā) are entirely uprooted by the Ariyan Path, he does not conceive of a person in any situation, such as in sensual existence or other planes of existence, by any object such as elephants, horses, fields, properties, or by bowls, robes, monasteries, or compounds.
Không tưởng tri (Na maññati) nghĩa là, vì các tưởng tri đã được Thánh đạo đoạn trừ hoàn toàn, nên trong bất kỳ trường hợp nào, như cõi dục hay cõi hữu, vị ấy không tưởng tri về một cá nhân qua bất kỳ vật gì, như voi, ngựa, ruộng đất, nhà cửa, v.v., hoặc bát, y, tinh xá, phòng ốc, v.v.
Sesaṃ suviññeyyameva.
The rest is easily understood.
Phần còn lại dễ hiểu.
113. Diṭṭhiyeva paccayavasena paṭiladdhatāya diṭṭhipaṭilābho.
113. Attainment of views is due to their acquisition through conditions, namely views themselves.
113. Sự thành tựu về kiến chấp (Diṭṭhipaṭilābho) là do được thành tựu tùy theo duyên là kiến chấp.
Saññāpaṭilābhepi eseva nayo.
The same method applies to the attainment of perceptions.
Trong sự thành tựu về tưởng tri (Saññāpaṭilābhepi) cũng theo cách này.
Micchādiṭṭhisammādiṭṭhiyo…pe… na gahitā kammapathappattānaṃ tesaṃ manosamācārabhāvena gahitattā.
Wrong views, right views… * are not included because they are considered as mental volitional actions pertaining to those who have entered the path of kamma.
Tà kiến, chánh kiến… v.v… không được thâu tóm là vì chúng đã được thâu tóm dưới dạng hành vi ý nghiệp của những người đã đạt đến nghiệp đạo.
Yadi evaṃ kasmā diṭṭhi cittuppādavāre na gahitāti?
If so, why were views not included in the mental-arising section?
Nếu vậy, tại sao kiến chấp không được thâu tóm trong phần tâm sở sinh?
Kāmaṃ micchādiṭṭhiyā avayavibhāvo labbhati, tathāpi cittuppādakkhaṇe lokiyalokuttaracittuppādesu kammapathakoṭṭhāso na uddhaṭo.
Although the component nature of wrong view is obtained here, at the moment of mental arising, the division into kammapatha was not extracted for mundane and supramundane mental arisings.
Thật vậy, sự phân chia tà kiến là một thành phần được tìm thấy, tuy nhiên, vào khoảnh khắc tâm sở sinh, phần nghiệp đạo không được đề cập trong các tâm sở sinh thế gian và siêu thế.
117. Ti kāmabhavādīnaṃ apariyosānāya pariyosānaṃ icchatopi tādisassa bhavānaṃ apariyosānameva hoti.
117. This means that even for one who desires the cessation of the endless round of sensual existences and so on, there is only the endless continuation of existences for such a person.
117. Nghĩa là, đối với người mong muốn sự chấm dứt của các cõi hữu, như cõi dục v.v., thì đối với người như vậy, chỉ có sự không chấm dứt của các cõi hữu mà thôi.
Cattāro honti puggalavasena.
There are four in terms of individuals.
Có bốn hạng theo phương diện cá nhân.
Tenāha ‘‘puthujjanopi hī’’tiādi.
Therefore, it is said, “even a worldling” and so on.
Vì thế, kinh nói “ngay cả phàm phu” v.v.
Akusalā dhammā vaḍḍhantīti tesaṃ pahānāya appaṭipajjamānassāti adhippāyo, tato eva kusalā dhammā parihāyanti.
Unwholesome states increase means the intention is that of one who does not practice for their abandonment; therefore, wholesome states decline.
Các pháp bất thiện tăng trưởng là ý nghĩa rằng người đó không thực hành để đoạn trừ chúng, do đó các pháp thiện suy giảm.
Tenassa kilesadukkhena vipākadukkhena ca sadukkhameva attabhāvaṃ abhinibbatteti.
Therefore, he recreates an existence full of suffering due to the suffering of defilements and the suffering of resultant effects.
Vì thế, người đó tái sinh một thân thể đầy khổ đau do khổ đau của phiền não và khổ đau của quả báo.
Orambhāgiyasaṃyojanāni pahāya suddhāvāsesu nibbattanāraho anāgāmī kathaṃ…pe… abhivaḍḍhantīti āha ‘‘anāgāmīpī’’tiādi.
As for an Anāgāmī who has abandoned the lower fetters and is worthy of rebirth in the Suddhāvāsa realms, how… * do they increase? It is said, “even an Anāgāmī” and so on.
Vị Bất Lai (Anāgāmī) đáng được tái sinh vào các cõi Tịnh Cư sau khi đã đoạn trừ các kiết sử hạ phần, làm thế nào… v.v… tăng trưởng? Kinh nói “ngay cả vị Bất Lai” v.v.
Sadukkhameva attabhāvaṃ abhinibbatteti, yāya labbhamānaakusalābhivuddhiṃ kusalaparihāniñca gahetvā anāgāminopi sabyābajjhaattabhāvābhinibbattanaṃ vuttaṃ.
He recreates an existence full of suffering, meaning that taking the possible increase of unwholesome states and decrease of wholesome states, the recreation of an existence afflicted with suffering is spoken of even for an Anāgāmī.
Tái sinh một thân thể đầy khổ đau, là việc nói về sự tái sinh thân thể đầy phiền não của vị Bất Lai, khi nắm giữ sự tăng trưởng bất thiện và suy giảm thiện pháp có thể có.
Evaṃ yathālabbhamānaṃ akusalaparihāniṃ kusalābhivuddhiñca gahetvā puthujjanassapi antimabhavikassa abyābajjhaattabhāvābhinibbattanaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Similarly, it should be seen that taking the possible decrease of unwholesome states and increase of wholesome states, the recreation of an existence free from affliction is spoken of even for a worldling in his final existence.
Tương tự, nên hiểu rằng việc tái sinh thân thể không phiền não của ngay cả phàm phu ở kiếp cuối cùng được nói đến khi nắm giữ sự suy giảm bất thiện và tăng trưởng thiện pháp có thể có.
Tenāha ‘‘puthujjanopī’’tiādi.
Therefore, it is said, “even a worldling” and so on.
Vì thế, kinh nói “ngay cả phàm phu” v.v.
Akusalameva hāyati,na kusalaṃ tassa buddhipakkhe ṭhitattā.
Only the unwholesome decreases, not the wholesome, because he is established in the path of enlightenment.
Chỉ có bất thiện suy giảm, không phải thiện pháp, vì người đó đã đứng về phía trí tuệ.
Tatthāpi vipassanameva gabbhaṃ gaṇhāpeti, na vaṭṭagabbhaṃ antimabhavikatāya vivaṭṭūpanissitattā ajjhāsayassa, ñāṇassa ca pākagamanato.
Even there, insight alone gives rise to conception, not the conception of rebirth in the cycle of existence, because he is in his final existence, his aspiration is directed towards emancipation, and his knowledge has matured.
Ngay cả trong đó, chỉ có tuệ quán mới hình thành thai nghén, không phải thai nghén luân hồi, vì người đó ở kiếp cuối cùng, có khuynh hướng nương tựa vào sự thoát ly, và trí tuệ đã chín muồi.
119. Ekaccassāti sāmivacanaṃ ‘‘abhinandatī’’tiādīsu paccattavasena pariṇāmetabbaṃ, tathā ‘‘nibbindatī’’tiādīsupi.
119. For some is a possessive case that should be rendered in the nominative case in phrases like “he delights” and so on, and similarly in phrases like “he is disgusted” and so on.
119. Của một số người (Ekaccassā) là từ sở hữu cách, nên được chuyển thành chủ cách trong “hoan hỷ” v.v., cũng như trong “chán ghét” v.v.
Uggaṇhitvāpīti pi-saddo luttaniddiṭṭho.
Even having learned—the word “pi” is used elliptically.
Ngay cả khi đã học thuộc (Uggaṇhitvāpī), từ pi (cũng) được lược bỏ.
Bhagavato bhāsitassa atthaṃ ajānantā tāva dīgharattaṃ hitasukhato paribāhirā hontu jānantānampi sabbesaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya hotīti anekaṃsikataṃ codento ‘‘evaṃ santepī’’tiādimāha.
Pointing out the uncertainty that while those who do not understand the meaning of the Buddha’s discourse may be devoid of welfare and happiness for a long time, it truly leads to welfare and happiness for a long time for all who do understand, he states, “even so” and so on.
Để chỉ ra rằng không phải tất cả đều có lợi ích và hạnh phúc lâu dài, khi chất vấn rằng những người không hiểu ý nghĩa lời dạy của Đức Phật thì sẽ không có lợi ích và hạnh phúc lâu dài, còn những người hiểu thì có lợi ích và hạnh phúc lâu dài, kinh nói “ngay cả khi như vậy” v.v.
Itaro sabbesampi dīgharattaṃ hitāya sukhāya hotiyevāti, ‘‘appaṭisandhikā’’tiādinā anekaṃsikataṃ pariharati.
The other asserts that it is indeed for the welfare and happiness of all for a long time, and thus addresses the uncertainty with “non-relinking” and so on.
Vị kia bác bỏ sự không chắc chắn bằng cách nói “không tái sinh” v.v., rằng đối với tất cả, điều đó luôn có lợi ích và hạnh phúc lâu dài.
Sesaṃ suviññeyyameva.
The rest is easily understood.
Phần còn lại dễ hiểu.
124. Bhayanti (a. ni. ṭī. 2.3.1) cittasaṃsappatāti āha ‘‘cittutrāso’’ti.
124. Fear means the mind trembles, thus it is said, “mental tremor.”
124. Sợ hãi (Bhayaṃ) là sự dao động của tâm, nên kinh nói “sự hoảng sợ của tâm”.
Upaddavoti antarāyo.
Calamity means an obstacle.
Tai họa (Upaddavo) là chướng ngại.
Tassa pana vikkhepakāraṇattā vuttaṃ ‘‘anekaggatākāro’’ti.
And because it causes distraction, it is called “a state of non-one-pointedness.”
Vì nó là nguyên nhân của sự phân tán, nên kinh nói “trạng thái không tập trung”.
Upasaggoti upasajjanaṃ.
Affliction means vexation.
Sự quấy nhiễu (Upasaggo) là sự tấn công.
Tato appatīkāravighātāpatti yasmā patīkārābhāvena vihaññamānassa kiñci kātuṃ asamatthassa osīdanakāraṇaṃ, tasmā vuttaṃ – ‘‘tattha tattha lagganākāro’’ti.
Since it is a cause of sinking for one who is being afflicted and is unable to do anything due to the lack of remedy, leading to the occurrence of insuperable harm, it is said – “a state of clinging here and there.”
Vì từ đó phát sinh sự bất lực và thất bại do không có cách đối phó, là nguyên nhân khiến người không thể làm gì được khi bị quấy nhiễu mà không có cách đối phó, nên kinh nói – “trạng thái bị mắc kẹt ở đây đó”.
Vañcetvā āgantuṃ yathāvutte divase anāgacchantesu.
To deceive and come, when they did not come on the appointed day.
Khi họ không đến vào ngày đã định để lừa dối rồi đến.
Bahi anikkhamanatthāya dvāre aggiṃ datvā.
To prevent them from going out, having set fire to the door.
Đốt lửa ở cửa để không ra ngoài.
125. Rūpapariggahova kathito, na aññaṃ kiñcīti attho.
125. Only the comprehension of form is stated, and nothing else, is the meaning.
125. Chỉ nói về sự nắm giữ sắc (Rūpapariggahova kathito), không nói gì khác, đó là ý nghĩa.
Idāni tato saccāni niddhāretvā catusaccakammaṭṭhānaṃ dassetuṃ, ‘‘sabbāpī’’tiādi vuttaṃ.
Now, to extract the truths from it and present the meditation on the four truths, it is stated, “all of them” and so on.
Bây giờ, để rút ra các Chân lý từ đó và trình bày Pháp hành Tứ Thánh Đế, kinh nói “tất cả” v.v.
Pañcakkhandhā hontīti addhekādasa dhātuyo rūpakkhandho, addhaṭṭhamā dhātuyo yathārahaṃ vedanādayo cattāro arūpino khandhāti evaṃ aṭṭhārasa dhātuyo pañcakkhandhā honti.
There are five aggregates means that the eighteen elements become the five aggregates in this way: the eleven and a half elements are the aggregate of form, and the six and a half elements are the four non-material aggregates of feeling and so on, as appropriate.
Có năm uẩn (Pañcakkhandhā honti) nghĩa là mười một giới là sắc uẩn, tám giới rưỡi tương ứng là bốn uẩn vô sắc như thọ v.v., như vậy mười tám giới là năm uẩn.
Pañcapi khandhā taṇhāvajjā dukkhasaccaṃ.
All five aggregates excluding craving, are the truth of suffering.
Năm uẩn trừ ái là Khổ đế.
Appavattīti appavattinimittaṃ.
Non-arising means the sign of non-arising.
Sự không tiếp diễn (Appavattī) là dấu hiệu của sự không tiếp diễn.
Nirodhapajānanāti paññāsīsena maggakiccamāha.
Knowing cessation refers to the path function through the head of wisdom.
Sự hiểu biết về diệt (Nirodhapajānanā) là nói về phận sự của đạo bằng phương diện trí tuệ.
Sammādiṭṭhipamukho hi ariyamaggo.
For the Noble Path is headed by Right View.
Vì Thánh đạo có chánh kiến làm chủ đạo.
Matthakaṃ pāpetvā kathitaṃ hoti sammasanassa bhūmiyā nipphattiyā ca kathitattā.
It is said to have reached its culmination because the basis of comprehension and its fulfillment are stated.
Được nói đến khi đã đạt đến đỉnh cao (Matthakaṃ pāpetvā kathitaṃ hoti) là vì đã nói về nền tảng và sự thành tựu của sự quán xét.
Jānāti passatīti iminā ñāṇadassanaṃ kathitaṃ taṃ pana lokiyaṃ lokuttaranti duvidhanti tadubhayampi dassento āha – ‘‘saha vipassanāya maggo vutto’’ti.
He knows, he sees—by this, knowledge and vision are stated; and that is twofold, mundane and supramundane. Pointing out both of these, it is said, “the path with insight is stated.”
Biết, thấy (Jānāti passatī) là nói về tri kiến, tri kiến này có hai loại là thế gian và siêu thế, để chỉ ra cả hai, kinh nói – “đạo cùng với tuệ quán đã được nói đến”.
Ettāvatāpi khoti pi-saddaggahaṇena aññena pariyāyena satthā dhātukosallaṃ desetukāmoti thero, ‘‘siyā pana, bhante’’ti pucchatīti bhagavā pathavīdhātuādivasenapi dhātukosallaṃ vibhāveti.
Even by this much—by the inclusion of the word “pi,” the Elder (Ānanda) implies that the Teacher wishes to explain skill in elements by another method, and so he asks, “Is there another way, venerable sir?” Thus, the Fortunate One explains skill in elements even by way of the earth element and so on.
Ngay cả với chừng đó (Ettāvatāpi kho), với việc nắm giữ từ pi (cũng), vị Tôn giả nghĩ rằng Đức Đạo Sư muốn thuyết giảng sự khéo léo về giới bằng một phương pháp khác, nên hỏi “Thưa Ngài, có thể có không?” Đức Phật cũng phân tích sự khéo léo về giới theo phương diện giới đất v.v.
Tattha pathavīdhātuādisaddena desanākāraṇaṃ vibhāvento, ‘‘pathavīdhātu…pe… vuttā’’ti āha.
There, clarifying the reason for the teaching by the term “earth element and so on,” he says, “earth element… * is stated.”
Trong đó, để phân tích nguyên nhân của bài pháp bằng từ giới đất v.v., kinh nói “giới đất… v.v… đã được nói đến”.
Tāpi hi ādito cha dhātuyo.
For those six elements are also primary.
Chúng cũng là sáu giới ban đầu.
‘‘Viññāṇadhātuto nīharitvā pūretabbā’’ti vatvā kathaṃ rūpadhātuyo nīharīyantīti codanaṃ sandhāya taṃ nayaṃ dassetuṃ, ‘‘viññāṇadhātū’’tiādi vuttaṃ.
Having said, “they should be extracted from the consciousness element and filled in,” in response to the question of how form elements are extracted, and to show that method, it is stated, “consciousness element” and so on.
Để chỉ ra cách đó, khi nói “lấy ra từ thức giới rồi điền vào”, kinh nói “thức giới” v.v., nhắm đến câu hỏi làm thế nào các sắc giới được lấy ra.
Kāmañcettha kāyaviññāṇadhātuyā ārammaṇaṃ phoṭṭhabbadhātupathavīdhātu ādivasena desanāruḷameva, kāyadhātu pana nīharitabbāti ekaṃsameva nīharaṇavidhiṃ dassento, ‘‘esa nayo sabbatthā’’ti āha.
Although here the object of the body-consciousness element, namely the tangible element, is certainly explained by way of the earth element and so on, it is the body element that must be extracted; thus, showing the method of extraction as definite, he says, “this is the method everywhere.”
Mặc dù ở đây, đối tượng của thân thức giới (kāyaviññāṇadhātu), tức xúc giới (phoṭṭhabbadhātu) và địa giới (pathavīdhātu) v.v., đã được trình bày rõ ràng, nhưng thân giới (kāyadhātu) cần phải được rút ra. Vì vậy, để chỉ ra phương pháp rút ra một cách nhất quán,* đã nói: “Đây là phương pháp ở khắp mọi nơi.”
Purimapacchimavasena manodhātūti pacchimabhāgavasena kiriyāmanodhātu gahetabbā tassānurūpabhāvato.
By ‘ anterior and posterior mind-element’, the functional mind-element should be understood in terms of its posterior part, due to its corresponding nature.
“Tùy theo trước và sau, ý giới (manodhātu)” – ý giới hành (kiriyāmanodhātu) cần được hiểu theo khía cạnh sau, vì nó phù hợp với điều đó.
Nanu cettha manodhātu nāmāyaṃ manoviññāṇadhātuyā asaṃsaṭṭhā, visuṃyeva cesā dhātūti?
Surely, here, this mind-element is unassociated with the mind-consciousness element, and this element is indeed distinct?
Chẳng phải ở đây, ý giới này không hòa trộn với ý thức giới (manoviññāṇadhātu), và nó là một giới riêng biệt sao?
Saccametaṃ aṭṭhārasadhātudesanāya, cittavibhattiniddese chaviññāṇakāyadesanāyaṃ pana sā manoviññāṇakāyasaṅgahitāvāti daṭṭhabbaṃ.
This is true in the exposition of the eighteen elements, but in the elucidation of the classification of consciousness, in the exposition of the six consciousness-groups, it should be understood as included within the mind-consciousness group.
Điều này đúng trong phần trình bày mười tám giới (aṭṭhārasadhātu). Tuy nhiên, trong phần trình bày sáu thân thức (chaviññāṇakāya) thuộc phân tích tâm (cittavibhatti), nó cần được hiểu là đã bao gồm trong ý thức thân (manoviññāṇakāya).
Yaṃ panettha vattabbaṃ taṃ visuddhimaggasaṃvaṇṇanāyaṃ (visuddhi. mahāṭī. 2.517) vuttanayena veditabbaṃ.
What is to be said here should be understood according to the method stated in the Commentary to the Visuddhimagga.
Điều cần nói ở đây nên được hiểu theo cách đã nói trong chú giải Thanh Tịnh Đạo (visuddhi. mahāṭī. 2.517).
Atha vā purimapacchimavasenāti purecarānucaravasena.
Alternatively, by way of anterior and posterior means by way of preceding and succeeding.
Hoặc là, “tùy theo trước và sau” nghĩa là tùy theo cái đi trước và cái đi theo sau.
Manodhātūti vipākamanodhātu gahetabbā purecaraṇato, parato uppajjanakiriyāmanoviññāṇadhātuyā anantaraṃ manodhātuyā, kiriyāmanodhātuyā anantaraṃ manoviññāṇadhātuyā anuppajjanato ca.
By ‘ mind-element’, the resultant mind-element should be understood, due to its preceding nature, and because a mind-element does not arise immediately after the functional mind-consciousness element which arises later, nor does a mind-consciousness element arise immediately after the functional mind-element.
“Ý giới” cần được hiểu là ý giới dị thục (vipākamanodhātu) vì nó đi trước, và vì ý giới không phát sinh ngay sau ý thức giới hành (kiriyāmanoviññāṇadhātu) phát sinh sau đó, cũng như ý thức giới không phát sinh ngay sau ý giới hành.
Dhammānaṃ yāvadeva nissattanijjīvavibhāvanatthāya satthu dhātudesanāti aññesu sabhāvadhāraṇādiatthesu labbhamānesupi ayamettha attho padhānoti āha – ‘‘esanayo sabbatthā’’ti.
To show that the exposition of elements by the Master is solely for the purpose of clarifying the non-self and soulless nature of phenomena, and that even if other meanings such as supporting one’s own nature are possible, this is the primary meaning here, it is said: “This method applies everywhere.”
Mặc dù có thể tìm thấy các ý nghĩa khác như “sự duy trì tự tính” v.v. trong các giới khác, nhưng ý nghĩa này là chủ yếu ở đây – rằng sự trình bày các giới của Đức Phật là để làm rõ các pháp là vô ngã, vô sinh. Vì vậy,* đã nói: “Đây là phương pháp ở khắp mọi nơi.”
Sappaṭipakkhavasenāti sappaṭibhāgavasena sukhaṃ dukkhena sappaṭibhāgaṃ, dukkhaṃ sukhena, evaṃ somanassadomanassāti.
By way of opposition means by way of counterparts: pleasure is a counterpart to pain, pain to pleasure; similarly, joy to sorrow.
“Theo khía cạnh đối lập” nghĩa là theo khía cạnh đối ứng. Lạc đối ứng với khổ, khổ đối ứng với lạc, cũng như hỷ và ưu.
Yathā sukhādīnaṃyeva samudācāro vibhūto, na upekkhāya, evaṃ rāgādīnaṃyeva samudācāro vibhūto, na mohassa, tena vuttaṃ ‘‘avibhūtabhāvenā’’ti.
Just as the manifestation of pleasure, etc., is clear, but not that of equanimity, so too is the manifestation of greed, etc., clear, but not that of delusion. Therefore, it is said: “due to its unmanifest nature.”
Cũng như sự xuất hiện của lạc v.v. là rõ ràng, không phải của xả, thì sự xuất hiện của tham v.v. cũng là rõ ràng, không phải của si. Vì vậy, đã nói: “do tính không rõ ràng.”
Kāyaviññāṇadhātu pariggahitāva hoti tadavinābhāvato.
The body-consciousness element is included because it is inseparable.
Thân thức giới đã được bao gồm vì nó không thể tách rời khỏi điều đó.
Sesāsu somanassadhātuādīsu, pariggahitāva hoti avinābhāvato eva.
In other cases, such as the joy-element, etc., it is included for the very same reason of inseparability.
Trong các giới còn lại như hỷ giới v.v., đã được bao gồm cũng vì tính không thể tách rời.
Na hi somanassādayo manodhātuyā vinā vattanti.
Indeed, joy, etc., do not exist without the mind-element.
Vì hỷ v.v. không tồn tại mà không có ý giới.
Upekkhādhātuto nīharitvāti ettha cakkhuviññāṇadhātuādayo catasso viññāṇadhātuyo tāsaṃ vatthārammaṇabhūtā cakkhudhātuādayo cāti aṭṭha rūpadhātuyo, manodhātu, upekkhāsahagatā manoviññāṇadhātu, upekkhāsahagatā eva dhammadhātūti evaṃ pannarasa dhātuyo upekkhādhātuto nīharitabbā.
By ‘excluding from the equanimity-element’, here, the four consciousness-elements, namely the eye-consciousness element and so forth, and the eight form-elements which are their bases and objects, namely the eye-element and so forth, the mind-element, the mind-consciousness element accompanied by equanimity, and the dhamma-element which is also accompanied by equanimity—these fifteen elements should be excluded from the equanimity-element.
“Rút ra từ xả giới” – ở đây, bốn thức giới như nhãn thức giới v.v., và tám sắc giới là các căn và đối tượng của chúng như nhãn giới v.v., ý giới, ý thức giới câu hữu với xả, và pháp giới câu hữu với xả – tổng cộng mười lăm giới như vậy cần được rút ra từ xả giới.
Somanassadhātuādayo pana catasso dhātuyo dhammadhātuantogadhā, evaṃ sukhadhātuto kāyaviññāṇadhātuyā tassā vatthārammaṇabhūtānaṃ kāyadhātuphoṭṭhabbadhātūnañca nīharaṇā heṭṭhā dassitanayāti, ‘‘upekkhādhātuto nīharitvā pūretabbā’’icceva vuttaṃ.
However, the four elements such as the joy-element are included within the dhamma-element. Similarly, the exclusion of the body-consciousness element and its bases and objects, the body-element and the tangible-element, from the pleasure-element, is in the manner shown below. Therefore, it is simply said: “excluding from the equanimity-element, they are to be filled.”
Tuy nhiên, bốn giới như hỷ giới v.v. đã được bao gồm trong pháp giới. Tương tự, việc rút thân thức giới cùng với thân giới và xúc giới là căn và đối tượng của nó từ lạc giới đã được chỉ ra theo cách dưới đây. Vì vậy, chỉ nói: “cần được rút ra từ xả giới để làm đầy đủ.”
Kāmavitakkādayo idha kāmadhātuādipariyāyena vuttāti ‘‘kāmadhātuādīnaṃ dvedhāvitakke kāmavitakkādīsu vuttanayena attho veditabbo’’ti āha.
Kāmavitakka and so forth are here spoken of as synonyms for the kāma-element and so forth, thus it is said: “the meaning of kāma-element and so forth in the two kinds of vitakka, in kāmavitakka and so forth, should be understood as stated.”
Dâm dục tầm (kāmavitakka) v.v. ở đây được nói theo nghĩa dục giới (kāmadhātu) v.v. Vì vậy,* đã nói: “ý nghĩa của dục giới v.v. cần được hiểu theo cách đã nói trong phần hai loại tầm (dvedhāvitakke) về dâm dục tầm v.v.”
Tattha hi ‘‘kāmavitakkoti kāmapaṭisaṃyutto vitakko, byāpādavitakkoti byāpādapaṭisaṃyutto vitakko, vihiṃsāvitakkoti vihiṃsāpaṭisaṃyutto vitakko, nekkhammapaṭisaṃyutto vitakko nekkhammavitakko, so yāva paṭhamajjhānā vaṭṭati.
For there it is stated: “Kāmavitakka means vitakka connected with sensual desire; byāpādavitakka means vitakka connected with ill-will; vihiṃsāvitakka means vitakka connected with harmfulness. Nekkhamma-vitakka is vitakka connected with renunciation; it occurs up to the first jhāna.
Ở đó đã nói: “Dâm dục tầm là tầm liên quan đến dục. Sân hận tầm (byāpādavitakka) là tầm liên quan đến sân hận. Hại tầm (vihiṃsāvitakka) là tầm liên quan đến sự làm hại. Ly dục tầm (nekkhammavitakka) là tầm liên quan đến sự xuất ly, nó tồn tại cho đến sơ thiền.
Abyāpādapaṭisaṃyutto vitakko abyāpādavitakko, so mettāpubbabhāgato paṭṭhāya yāva paṭhamajjhānā vaṭṭati.
Abyāpādavitakka is vitakka connected with non-ill-will; it occurs from the preliminary stage of mettā up to the first jhāna.
Vô sân tầm (abyāpādavitakka) là tầm liên quan đến vô sân, nó tồn tại từ giai đoạn chuẩn bị của tâm từ cho đến sơ thiền.
Avihiṃsāpaṭisaṃyutto vitakko avihiṃsāvitakko, so karuṇāya pubbabhāgato paṭṭhāya yāva paṭhamajjhānā vaṭṭatī’’ti vuttaṃ.
Avihiṃsāvitakka is vitakka connected with non-harmfulness; it occurs from the preliminary stage of karuṇā up to the first jhāna.”
Vô hại tầm (avihiṃsāvitakka) là tầm liên quan đến vô hại, nó tồn tại từ giai đoạn chuẩn bị của tâm bi cho đến sơ thiền.”
Ayaṃ panattho abhidhamme vitthārato āgato evāti dassetuṃ, ‘‘abhidhamme’’tiādi vuttaṃ.
And to show that this meaning is extensively presented in the Abhidhamma, it is said: “in the Abhidhamma,” etc.
Để chỉ ra rằng ý nghĩa này đã được trình bày chi tiết trong Vi Diệu Pháp (Abhidhamma),* đã nói: “trong Vi Diệu Pháp” v.v.
Kāmadhātuto nīharitvāti ettha kāmaggahaṇena gahitā rūpadhātuādayo cha, taṃvisayā sattaviññāṇadhātuyo, tattha pañcannaṃ viññāṇadhātūnaṃ cakkhudhātuādayo pañcāti aṭṭhārasa.
By ‘excluding from the kāma-element’, here, by the designation ‘kāma’, the six form-elements and so forth are grasped, and the seven consciousness-elements related to them, and for the five consciousness-elements, the five elements such as the eye-element are eighteen.
“Rút ra từ dục giới” – ở đây, sáu sắc giới v.v. được bao gồm bởi từ “dục” (kāma), và bảy thức giới là đối tượng của chúng, cùng với năm giới căn như nhãn giới v.v. của năm thức giới – tổng cộng mười tám giới.
Nekkhammadhātuādayo pana dhammadhātuantogadhā eva.
However, the nekkhamma-element and so forth are included within the dhamma-element itself.
Tuy nhiên, xuất ly giới (nekkhammadhātu) v.v. đã được bao gồm trong pháp giới.
Kāmataṇhāya visayabhūtā dhammā kāmadhātūti āha – ‘‘pañca kāmāvacarakkhandhā kāmadhātū’’ti.
The phenomena which are the objects of sensual craving (kāmataṇhā) are the kāma-element, thus it is said: “the five kāma-sphere aggregates are the kāma-element.”
Các pháp là đối tượng của dục ái là dục giới. Vì vậy,* đã nói: “năm uẩn thuộc dục giới là dục giới.”
Tathā rūpataṇhāya visayabhūtā dhammā rūpadhātu, arūpataṇhāya visayabhūtā dhammā arūpadhātūti āha – ‘‘cattāro arūpāvacarakkhandhā’’tiādi.
Similarly, phenomena which are the objects of form craving (rūpataṇhā) are the rūpa-element, and phenomena which are the objects of formless craving (arūpataṇhā) are the arūpa-element, thus it is said: “the four arūpa-sphere aggregates,” etc.
Tương tự, các pháp là đối tượng của sắc ái là sắc giới, các pháp là đối tượng của vô sắc ái là vô sắc giới. Vì vậy,* đã nói: “bốn uẩn thuộc vô sắc giới” v.v.
Kāmataṇhā kāmo uttarapadalopena, evaṃ rūpārūpataṇhā rūpārūpaṃ.
Kāmataṇhā becomes kāma by ellipsis of the latter part of the compound. Similarly, rūpārūpataṇhā becomes rūpārūpa.
Dục ái (kāmataṇhā) trở thành dục (kāma) do sự lược bỏ hậu tố. Tương tự, sắc ái và vô sắc ái (rūpārūpataṇhā) trở thành sắc và vô sắc (rūpārūpa).
Ārammaṇakaraṇavasena tā yattha avacaranti, te kāmāvacarādayoti evaṃ kāmāvacarakkhandhādīnaṃ kāmataṇhādibhāvo veditabbo.
In this way, the nature of the kāma-sphere aggregates, etc., as kāma-craving, etc., should be understood by way of their being the sphere (avacara) where they operate by making objects their focus.
Các pháp mà chúng hoạt động như đối tượng là dục giới v.v. Theo cách này, tính chất dục ái v.v. của các uẩn dục giới v.v. cần được hiểu.
Ādinā nayenāti etena ‘‘uparito paranimmitavasavattideve antokaritvā etthāvacarā’’tiādipāḷiṃ (vibha. 1020) saṅgaṇhāti.
By ‘in the manner beginning with’ (ādinā nayena), this includes the Pāḷi statement, “By enclosing the Paranimmita-vasavattī devas from above, they are in this sphere” (vibha. 1020).
“Theo cách v.v.” – điều này bao gồm đoạn kinh (pāḷi) “bao gồm các chư thiên Tha hóa tự tại (Paranimmitavasavatti) v.v. ở phía trên, chúng hoạt động ở đây” (vibha. 1020).
Etthāvacarāti avīciparanimmitaparicchinnokāsāya kāmataṇhāya visayabhāvaṃ sandhāya vuttaṃ, tadokāsatā ca taṇhāya tanninnattā veditabbā.
‘In this sphere’ (etthāvacarā) is said with reference to their being objects for kāma-craving, which encompasses the space from Avīci to the Paranimmita. And that spatiality of craving should be understood as due to craving’s inclination towards it.
“Chúng hoạt động ở đây” được nói để chỉ đối tượng của dục ái trong không gian giới hạn từ địa ngục A-tỳ (Avīci) đến cõi Tha hóa tự tại (Paranimmitavasavatti). Và không gian đó của ái cần được hiểu là do ái hướng về đó.
Sesapadadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two terms.
Hai từ còn lại cũng theo cách tương tự.
Paripuṇṇaaṭṭhārasadhātukattā kāmāvacaradhammānaṃ ‘‘kāmadhātuto nīharitvā pūretabbā’’ti vuttaṃ.
It is said: “excluding from the kāma-element, they are to be filled,” because the kāma-sphere phenomena possess the full eighteen elements.
Vì các pháp dục giới có đầy đủ mười tám giới, nên đã nói: “cần được rút ra từ dục giới để làm đầy đủ.”
Manoviññāṇadhātudhammadhātu ekadesamattameva hi rūpārūpāvacaradhammāti.
For the rūpa and arūpa-sphere phenomena are only a portion of the mind-consciousness element and the dhamma-element.
Vì các pháp sắc giới và vô sắc giới chỉ là một phần của ý thức giới và pháp giới.
127. Avijjamānaṃ ṭhānaṃ aṭṭhānaṃ (a. ni. ṭī. 1.1.268; vibha. mūlaṭī. 809), natthi ṭhānanti vā aṭṭhānaṃ.
127. An non-existent place is an ‘aṭṭhāna’; or, that which has no place is an ‘aṭṭhāna’.
127. Nơi không tồn tại là “phi xứ” (aṭṭhānaṃ) (a. ni. ṭī. 1.1.268; vibha. mūlaṭī. 809), hoặc không có nơi là “phi xứ.”
Anavakāsoti ettha eseva nayo.
The same method applies to ‘anavakāsa’ (no opportunity).
Trong “bất khả năng” (anavakāso), cũng theo cách tương tự.
Tadatthanigamanameva hi ‘‘netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti vacananti.
For the saying “This is not a place that exists” is indeed the conclusion of that meaning.
Vì lời nói “điều đó không có chỗ” (netaṃ ṭhānaṃ vijjatī) chính là sự kết luận về ý nghĩa đó.
Tenāha ‘‘ubhayenapī’’tiādi.
Therefore, it is said: “in both ways,” etc.
Vì vậy,* đã nói: “bằng cả hai” v.v.
Yanti kāraṇe paccattavacanaṃ, hetuattho ca kāraṇatthoti āha – ‘‘yanti yena kāraṇenā’’ti.
‘Yaṃ’ (that which) is a accusative case for cause, and the meaning of ‘hetu’ is the meaning of cause, thus it is said: “‘yaṃ’ (that) by which cause.”
“Yaṃ” là một từ ở cách đối cách (paccattavacanaṃ) trong ý nghĩa nguyên nhân, và ý nghĩa nguyên nhân là ý nghĩa lý do. Vì vậy,* đã nói: “yanti yena kāraṇenā” (đi đến bằng nguyên nhân nào).
Ukkaṭṭhaniddesena ettha diṭṭhisampatti veditabbāti vuttaṃ ‘‘maggadiṭṭhiyā sampanno’’ti.
It is stated: “endowed with the view of the path” because here, perfect view should be understood by way of excellent exposition.
Ở đây, cần hiểu sự thành tựu của chánh kiến qua cách trình bày tối thượng. Vì vậy, đã nói: “thành tựu với đạo kiến” (maggadiṭṭhiyā sampanno).
Kuto panāyamattho labbhatīti?
From where, then, is this meaning obtained?
Vậy ý nghĩa này có được từ đâu?
Liṅgato.
From the indication.
Từ dấu hiệu (liṅga).
Liṅgañhetaṃ, yadidaṃ niccato upagamanapaṭikkhepo.
And this is the indication, namely, the rejection of approaching as permanent.
Dấu hiệu đó chính là sự bác bỏ việc nhận thức thường hằng.
Catubhūmakesūti idaṃ catutthabhūmakasaṅkhārānaṃ ariyasāvakassa visayabhāvūpagamanato vuttaṃ; na pana te ārabbha niccato upagamanasabbhāvato.
In the four-sphere realms is stated because the four-sphere conditioned phenomena become the object of an Arahant; not, however, because there is the possibility of approaching them as permanent.
“Trong bốn cõi” (catubhūmakesu) được nói vì các hành (saṅkhāra) thuộc cõi thứ tư trở thành đối tượng của bậc Thánh đệ tử; chứ không phải vì có sự nhận thức thường hằng về chúng.
Vakkhati ca ‘‘catutthabhūmakasaṅkhārā panā’’tiādinā.
It will also be stated “And the four-sphere conditioned phenomena,” etc.
Và sẽ nói bằng cách "Và các hành thuộc cõi thứ tư" v.v.
Abhisaṅkhatasaṅkhāraabhisaṅkharaṇakasaṅkhārānaṃ sappadesattā nippadesasaṅkhāraggahaṇatthaṃ ‘‘saṅkhatasaṅkhāresū’’ti vuttaṃ.
“In conditioned phenomena” is stated for the purpose of grasping phenomena without parts, because phenomena produced by conditioning and phenomena of conditioning have parts.
Vì các hành được tạo tác (abhisaṅkhata-saṅkhāra) và các hành tạo tác (abhisaṅkharaṇa-saṅkhāra) có giới hạn, nên để bao gồm các hành không giới hạn, đã nói "trong các hành hữu vi".
Lokuttarasaṅkhārānaṃ pana nivattane kāraṇaṃ sayameva vakkhati.
However, the reason for the cessation of supramundane formations (lokuttarasaṅkhārā) will be stated by himself.
Nhưng lý do cho sự chấm dứt của các hành siêu thế, chính mình sẽ nói.
Etaṃ kāraṇaṃ natthi setughātattā.
This cause does not exist due to the destruction of the bridge (to samsara).
Lý do này không có vì đã phá hủy cây cầu.
Tejussadattāti saṃkilesavidhamanatejassa adhikabhāvato.
Due to their intense potency means due to the abundance of the power that destroys defilements.
"Vì có sự mạnh mẽ vượt trội" (tejussadatā) là vì có sự vượt trội của sức mạnh phá tan phiền não.
Tathā hi te gambhīrabhāvena duddasā.
For indeed, they are difficult to see due to their profound nature.
Thật vậy, chúng khó thấy vì tính sâu xa của chúng.
Akusalānaṃ ārammaṇaṃ na hontīti idaṃ pakaraṇavasena vuttaṃ.
They do not become objects for unwholesome states – this is stated in terms of the context.
"Chúng không phải là đối tượng của các điều bất thiện" (akusalānaṃ ārammaṇaṃ na honti) câu này được nói theo văn cảnh.
Appahīnavipallāsānaṃ sattānaṃ kusaladhammānampi te ārammaṇaṃ na honti.
For beings whose perversions are not abandoned, they do not become objects even for wholesome states.
Đối với những chúng sinh có sự điên đảo chưa được đoạn trừ, chúng cũng không phải là đối tượng của các pháp thiện.
Asukhe ‘‘sukha’’nti vipallāso ca idha sukhato upagamanassa ṭhānanti adhippetanti dassento, ‘‘ekanta…pe… vutta’’nti.
Showing that the perversion of "happiness" in what is unhappy is here intended as a basis for approaching happiness, he states, "exclusively...etc...stated."
Để chỉ ra rằng sự điên đảo "khổ là lạc" ở đây có nghĩa là vị trí của sự tiếp cận như lạc, đã nói "nhất định…pe… đã được nói".
Attadiṭṭhivasenāti padhānadiṭṭhimāha.
By way of self-view refers to the primary view.
"Theo quan điểm về tự ngã" (attadiṭṭhivasenā) là nói về tà kiến chủ yếu.
Diṭṭhiyā nibbānassa avisayabhāvo heṭṭhā vutto evāti ‘‘kasiṇādipaṇṇattisaṅgahattha’’nti vuttaṃ.
The fact that Nibbāna is not an object for (wrong) views has already been stated below, so it is said "to include kasiṇa and other concepts."
Việc Nibbāna không phải là đối tượng của tà kiến đã được nói ở dưới, nên đã nói "để bao gồm các khái niệm như kasiṇa".
Paricchedoti saṅkhārānaṃ paricchedo saṅkhārānaṃ paricchijjagahaṇaṃ.
Discrimination means the discrimination of formations, the grasping of formations by discriminating them.
"Sự phân biệt" (paricchedo) là sự phân biệt các hành, sự nắm bắt các hành bằng cách phân biệt.
Svāyaṃ yesaṃ niccādito upagamanaṃ bhavati tesaṃyeva vasena kātabboti dassento ‘‘sabbavāresū’’tiādimāha.
Showing that this must be done only by those who approach them as permanent, etc., he states, "in all categories," and so on.
Và điều này phải được thực hiện chỉ đối với những gì được tiếp cận như thường hằng v.v., nên đã nói "trong tất cả các trường hợp" v.v.
Sabbavāresūti niccādisabbavāresu.
In all categories means in all categories of permanence, etc.
"Trong tất cả các trường hợp" là trong tất cả các trường hợp thường hằng v.v.
Puthujjano hīti hi-saddo hetuattho.
For the ordinary person – the word hi has the meaning of 'reason'.
"Vì phàm phu" (puthujjano hi) chữ hi có nghĩa là lý do.
Yasmā yaṃ yaṃ saṅkhāraṃ niccādivasena puthujjanakāle upagacchati, taṃ taṃ ariyamaggādhigamena aniccādivasena gaṇhanto yāthāvato jānanto taṃ gāhaṃ taṃ diṭṭhiṃ viniveṭheti vissajjeti.
Because when a person, in the state of an ordinary person (puthujjana), approaches any formation as permanent, etc., upon attaining the Noble Path, by apprehending it as impermanent, etc., and truly knowing it, he disentangles and abandons that apprehension, that view.
Vì bất cứ hành nào mà một phàm phu tiếp cận như thường hằng v.v., thì khi đạt được con đường Thánh, vị ấy nắm bắt hành đó như vô thường v.v., hiểu biết đúng đắn và đoạn trừ sự chấp thủ, tà kiến đó.
Tasmā yattha gāho tattha vissajjanāti catutthabhūmakasaṅkhārā idha saṅkhāraggahaṇena na gayhatīti attho.
Therefore, where there is apprehension, there is abandonment; hence, the formations of the fourth plane are not apprehended here by the term "apprehension of formations" – this is the meaning.
Do đó, nơi nào có sự chấp thủ, nơi đó có sự đoạn trừ; điều này có nghĩa là các hành thuộc cõi thứ tư không được bao gồm trong sự nắm bắt các hành ở đây.
128. Puttasambandhena mātāpitusamaññā, dattakittimādivasenapi puttavohāro loke dissati, so ca kho pariyāyato nippariyāyasiddhaṃ taṃ dassetuṃ, ‘‘janikā va mātā janako pitā’’ti vuttaṃ.
128. The designation of mother and father by way of child-relationship, and the term 'child' by way of adoption, etc., is seen in the world. However, to show that this is indirect, whereas that which is established without circumlocution, it is said, "The actual mother is the generatrix, the actual father is the generator."
128. Trong mối quan hệ con cái, danh xưng cha mẹ được dùng; trong thế gian, cách gọi con cái cũng được thấy trong trường hợp con nuôi v.v. Và điều đó là gián tiếp, để chỉ ra điều trực tiếp, đã nói "chính người sinh ra là mẹ, người sinh ra là cha".
Tathā ānantariyakammassa adhippetattā ‘‘manussabhūtova khīṇāsavo arahāti adhippeto’’ti vuttaṃ.
Similarly, because an immediate action (ānantariya kamma) is intended, it is said, "An Arahant who has destroyed the asavas, being a human, is intended."
Tương tự, vì nghiệp vô gián được đề cập, đã nói "người A-la-hán đã diệt tận các lậu hoặc, người đã là con người, được hiểu là người được đề cập".
‘‘Aṭṭhānameta’’ntiādinā mātuādīnaṃyeva jīvitā voropane ariyasāvakassa abhabbabhāvadassanato tadaññaṃ ariyasāvako jīvitā voropetīti idaṃ atthato āpannamevāti maññamāno vadati – ‘‘kiṃ pana ariyasāvako aññaṃ jīvitā voropeyyā’’ti?
Since it is seen through the statement "It is impossible," etc., that a noble disciple is incapable of depriving his mother, etc., of life, he thinks it follows from this that a noble disciple does deprive others of life, and says, "But would a noble disciple deprive anyone else of life?"
Bằng cách "Điều đó không thể xảy ra" v.v., vì thấy rằng một Thánh đệ tử không thể tước đoạt mạng sống của mẹ v.v., nên nghĩ rằng một Thánh đệ tử tước đoạt mạng sống của người khác là điều hiển nhiên về mặt ý nghĩa, vị ấy nói – "Nhưng một Thánh đệ tử có thể tước đoạt mạng sống của người khác không?"
‘‘Aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ diṭṭhisampanno puggalo sañcicca pāṇaṃ jīvitā voropeyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti vacanato, ‘‘etampi aṭṭhāna’’nti vuttaṃ.
Because of the saying, "It is impossible, monks, it is out of the question that a person endowed with right view would intentionally deprive a living being of life; such a thing does not exist," it is said, "This too is impossible."
Theo câu "Này các Tỳ-kheo, điều đó không thể xảy ra, không có cơ hội, một người có chánh kiến lại cố ý tước đoạt mạng sống của chúng sinh. Điều đó không thể có được", đã nói "điều này cũng không thể xảy ra".
Tenāha ‘‘sacepi hī’’tiādi.
Therefore, he says, "Even if indeed," and so on.
Do đó, đã nói "dù cho" v.v.
Baladīpanatthanti saddhādibalasamannāgamadīpanatthaṃ.
For the purpose of illustrating strength means for the purpose of illustrating the possession of the strength of faith, etc.
"Để chỉ ra sức mạnh" là để chỉ ra sự đầy đủ của sức mạnh niềm tin v.v.
Ariyamaggenāgatasaddhādibalavasena hi ariyasāvako tādisaṃ sāvajjaṃ na karoti.
Indeed, by virtue of the strength of faith, etc., acquired through the Noble Path, a noble disciple does not commit such a blameworthy act.
Thật vậy, một Thánh đệ tử không làm những điều có tội như vậy nhờ vào sức mạnh niềm tin v.v. đã đạt được qua con đường Thánh.
Pañcahi kāraṇehīti idaṃ atthanipphādakāni tesaṃ pubbabhāgiyāni ca kāraṇāni kāraṇabhāvasāmaññena ekajjhaṃ gahetvā vuttaṃ, na pana sabbesaṃ pañcannaṃ sahayogakkhamato.
By five reasons – this is stated by taking the productive causes and their preparatory conditions together as "causes" in the general sense of being causes, and not because all five can co-exist.
"Bằng năm lý do" (pañcahi kāraṇehi) câu này được nói bằng cách gộp chung các lý do tạo ra kết quả và các lý do tiền phần của chúng vào cùng một loại lý do, chứ không phải vì tất cả năm điều đó có thể kết hợp với nhau.
Ākārehīti kāraṇehi.
By aspects means by reasons.
"Bằng các khía cạnh" (ākārehi) là bằng các lý do.
Anussāvanenāti anurūpaṃ sāvanena.
By instigation means by appropriate instigation.
"Bằng sự nhắc nhở" (anussāvanena) là bằng sự nhắc nhở phù hợp.
Bhedassa anurūpaṃ yathā bhedo hoti, evaṃ bhinditabbānaṃ bhikkhūnaṃ attano vacanassa sāvanena viññāpanena.
By making one's speech heard to the bhikkhus who are to be split, as appropriate for the split, in such a way that the split occurs, by informing them.
Bằng cách thông báo, bằng cách làm cho các Tỳ-kheo cần phải chia rẽ hiểu được lời nói của mình, sao cho sự chia rẽ xảy ra phù hợp với sự chia rẽ.
Tenāha ‘‘nanu tumhe’’tiādi.
Therefore, he says, "Are you not," and so on.
Do đó, đã nói "chẳng phải quý vị sao" v.v.
Kaṇṇamūle vacībhedaṃ katvāti etena ‘‘pākaṭaṃ katvā bhedakaravatthudīpanaṃ vohāro, tattha attano nicchitamatthaṃ rahassavasena viññāpanaṃ anussāvana’’nti dasseti.
Having made a verbal split in the ear – by this, he shows that "the clear exposition of a matter causing division is 'vohāra' (discussion), and the confidential communication of one's determined meaning in that context is 'anussāvana' (instigation)."
"Thực hiện sự chia rẽ lời nói bên tai" (kaṇṇamūle vacībhedaṃ katvā) điều này chỉ ra rằng việc công khai trình bày vấn đề gây chia rẽ là "vohāra" (lời nói công khai), còn việc thông báo ý định đã quyết định của mình một cách bí mật là "anussāvana" (sự nhắc nhở).
Kammameva uddeso vā pamāṇanti tehi saṅghabhedasiddhito vuttaṃ, itare pana tesaṃ pubbabhāgabhūtā.
The action itself is the object or measure – this is said because the schism of the Sangha is established by them; the others are their preparatory parts.
"Chính nghiệp là mục đích hay tiêu chuẩn" (kammameva uddeso vā pamāṇaṃ) điều này được nói vì sự chia rẽ Tăng-già được thành tựu bởi chúng, còn những điều khác là tiền phần của chúng.
Tenāha ‘‘vohārā’’tiādi.
Therefore, he says, "Discussions," and so on.
Do đó, đã nói "lời nói công khai" v.v.
Tatthāti vohāre.
Therein means in discussion.
"Trong đó" (tatthā) là trong lời nói công khai.
Cutianantaraṃ phalaṃ anantaraṃ nāma, tasmiṃ anantare niyuttāni tannibbattanena anantarakaraṇasīlāni, anantarappayojanāni cāti ānantariyāni, tāni eva ‘‘ānantariyakammānī’’ti vuttāni.
The fruit immediately after death is called 'immediate' (anantara); those that are dedicated to that immediacy by producing it, and whose purpose is immediate, are 'ānantariya' (immediate actions), and these are called 'ānantariya-kamma' (immediate actions).
Quả ngay sau khi chết được gọi là vô gián (anantaraṃ), những nghiệp được chỉ định cho sự vô gián đó, có thói quen tạo ra sự vô gián bằng cách làm cho nó thành tựu, và có mục đích vô gián, nên được gọi là "nghiệp vô gián" (ānantariyakammāni).
Kammatoti ‘‘evaṃ ānantariyakammaṃ hoti, evaṃ anantariyakammasadisa’’nti evaṃ kammavibhāgato.
By action means by the division of action, thus: "This is an immediate action, this is similar to an immediate action."
"Từ nghiệp" (kammato) là từ sự phân loại nghiệp như "nghiệp này là nghiệp vô gián, nghiệp này giống nghiệp vô gián".
Dvāratoti kāyādidvārato.
By door means by the door of body, etc.
"Từ cửa" (dvārato) là từ cửa thân v.v.
Kappaṭṭhitiyatoti ‘‘idaṃ kappaṭṭhitikavipākaṃ, idaṃ na kappaṭṭhitikavipāka’’nti evaṃ kappaṭṭhitiyavibhāgato.
By duration of a kappa means by the division of kappa-duration, thus: "This has a kappa-long result, this does not have a kappa-long result."
"Từ sự tồn tại lâu dài của kiếp" (kappaṭṭhitiyato) là từ sự phân loại sự tồn tại lâu dài của kiếp như "quả này tồn tại lâu dài trong kiếp, quả này không tồn tại lâu dài trong kiếp".
Pākāti ‘‘idamettha vipaccati, idaṃ na vipaccatī’’ti vipaccanavibhāgato.
By result means by the division of ripening, thus: "This ripens here, this does not ripen."
"Từ sự chín" (pākā) là từ sự phân loại sự chín như "điều này chín ở đây, điều này không chín".
Sādhāraṇādīhīti gahaṭṭhapabbajitānaṃ sādhāraṇāsādhāraṇato, ādi-saddena vedanādivibhāgato ca.
By commonality, etc. means by commonality and uncommonality for householders and renouncers, and by the word ādi (etc.), by the division of feeling, etc.
"Từ sự chung" (sādhāraṇādīhi) là từ sự chung và không chung của gia chủ và người xuất gia, và bằng chữ "v.v." là từ sự phân loại cảm thọ v.v.
Yasmā manussattabhāve ṭhitasseva ca kusaladhammānaṃ tikkhavisadasūrabhāvāpatti, yathā taṃ tiṇṇampi bodhisattānaṃ bodhittayanibbattiyaṃ, evaṃ manussabhāve ṭhitasseva akusaladhammānampi tikkhavisadasūrabhāvāpattīti āha ‘‘manussabhūtassevā’’ti.
Because it is only when one is in a human state of existence that wholesome qualities can reach a keen, clear, and powerful state, just as the three types of Bodhisattas attain their three types of awakening, so too it is only when one is in a human state of existence that unwholesome qualities can reach a keen, clear, and powerful state. Therefore, he says, "only when one is in a human state."
Vì chỉ khi ở trong thân phận con người thì các pháp thiện mới đạt đến trạng thái sắc bén, trong sáng và mạnh mẽ, giống như sự thành tựu ba loại giác ngộ của ba vị Bồ-tát; và tương tự, chỉ khi ở trong thân phận con người thì các pháp bất thiện mới đạt đến trạng thái sắc bén, trong sáng và mạnh mẽ, nên đã nói "chỉ khi là con người".
Pākatikamanussānampi ca kusaladhammānaṃ visesappatti vimānavatthuaṭṭhakathāyaṃ (vi. va. aṭṭha. 3) vuttanayena veditabbā.
The special attainment of wholesome qualities even by ordinary humans should be understood according to the method stated in the Vimānavatthu Commentary.
Và sự đặc biệt của các pháp thiện của những con người bình thường cũng cần được hiểu theo cách đã nói trong chú giải Vimānavatthu (Vi. va. aṭṭha. 3).
Yathā vutto ca attho samānajātiyassa vikopane kammaṃ garutaraṃ, na tathā vijātiyassāti vuttaṃ – ‘‘manussabhūtaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā’’ti.
As stated, an action is heavier when it harms someone of the same species, but not so when it harms someone of a different species. Therefore, it is said, "a human mother or father."
Và ý nghĩa đã nói là nghiệp nặng hơn khi làm tổn hại người cùng loại, không phải khi làm tổn hại người khác loại, nên đã nói – "mẹ hoặc cha là con người".
Liṅge parivatte ca so eva ekakammanibbatto bhavaṅgappabandho, jīvitindriyappabandho ca, na aññoti āha ‘‘api parivattaliṅga’’nti.
Even when the gender changes, it is the same continuity of bhavaṅga (life-continuum) and the same continuity of the life-faculty, generated by that single action, and not another. Therefore, he says, "even with a changed gender."
Dù có thay đổi giới tính, đó vẫn là dòng Bhavanga (tâm hữu phần) và dòng sinh mạng (jīvitindriya) được tạo ra bởi cùng một nghiệp, không phải nghiệp khác, nên đã nói "dù thay đổi giới tính".
Arahantepi eseva nayo.
The same principle applies to Arahants.
Đối với các vị A-la-hán cũng theo cách tương tự.
Tassa vipākantiādi kammassa ānantariyabhāvasamatthanaṃ, catukoṭikañcettha sambhavati.
Its result, etc. is the affirmation of the immediate nature of the action; a four-fold case is possible here.
"Quả của nghiệp đó" v.v. là sự xác nhận tính vô gián của nghiệp, và ở đây có bốn khả năng.
Tattha paṭhamā koṭi dassitā, itarāsu visaṅketaṃ dassetuṃ, ‘‘yo panā’’tiādi vuttaṃ.
The first case is shown; to demonstrate doubt in the others, "However, who," and so on, is stated.
Trong đó, khả năng đầu tiên đã được chỉ ra, để chỉ ra sự không chắc chắn trong các khả năng còn lại, đã nói "nhưng nếu" v.v.
Yadipi tattha visaṅketo, kammaṃ pana garutaraṃ ānantariyasadisaṃ bhāyitabbanti āha – ‘‘ānantariyaṃ āhacceva tiṭṭhatī’’ti.
Even if there is doubt there, the action is heavier, similar to an immediate action, and should be feared. Therefore, he says, "It stands as an immediate action, directly."
Mặc dù có sự không chắc chắn ở đó, nhưng nghiệp đó là nghiệp nặng hơn, giống như nghiệp vô gián, đáng sợ, nên đã nói – "nó vẫn là nghiệp vô gián".
Ayaṃ pañhoti ñāpanicchānibbattā kathā.
This question refers to the discussion arising from the desire to know.
"Vấn đề này" (ayaṃ pañho) là lời nói được tạo ra từ ý muốn thông báo.
Tenevāti teneva payogena.
By that very means means by that very effort.
"Bằng cách đó" (tenevā) là bằng hành động đó.
Arahantaghāto hotiyeva arahato māritattā.
The killing of an Arahant does indeed occur because the Arahant was killed.
"Việc giết A-la-hán vẫn xảy ra" là vì A-la-hán đã bị giết.
Puthujjanasseva dinnaṃ hotīti yasmā yathā vadhakacittaṃ paccuppannārammaṇampi pabandhavicchedavasena ca jīvitindriyaṃ ārammaṇaṃ katvā pavattati, na evaṃ cāgacetanā, sā hi cajitabbavatthuṃ ārammaṇaṃ katvā cajanamattameva hoti, aññasantakabhāvakaraṇañca tassa cajanaṃ, tasmā yassa taṃ santakaṃ kataṃ.
It is given to an ordinary person only – because just as the killer's thought, though having a present object, operates by taking the life-faculty as its object through the severing of continuity, the volition of giving does not; it only involves the act of giving by taking the object to be given as its object, and the making of that object into someone else's possession is the act of giving. Therefore, it is given to whoever has been made its owner.
Chỉ được xem là đã cho người phàm phu, bởi vì, giống như tâm sát hại, dù có đối tượng hiện tại, nhưng nó vận hành bằng cách lấy sinh mạng (jīvitindriya) làm đối tượng, theo cách cắt đứt sự tiếp nối (của sinh mạng), ý định bố thí (cāgacetanā) không phải như vậy. Nó chỉ là hành động từ bỏ, lấy vật cần từ bỏ làm đối tượng. Và sự từ bỏ đó là việc biến nó thành tài sản của người khác. Do đó, vật đó đã được làm thành tài sản của ai.
Tasseva dinnaṃ hotīti.
It is given to him alone.
Thì chỉ được xem là đã cho người đó.
Asannipatiteti idaṃ sāmaggiyadīpanaṃ.
'Not assembled' — this indicates disunity.
Khi chưa tập hợp điều này chỉ sự không hòa hợp.
Bhedo ca hotīti saṅghassa bhedo hoti.
'And there is a schism' means there is a schism in the Saṅgha.
Và có sự chia rẽ nghĩa là có sự chia rẽ Tăng đoàn.
Vaṭṭatīti saññāyāti īdisakaraṇaṃ saṅghassa bhedāya na hotīti saññāya.
'With the perception that it is proper' means with the perception that such an action does not lead to a schism in the Saṅgha.
Với nhận thức rằng điều đó là hợp lý nghĩa là với nhận thức rằng việc làm như vậy không dẫn đến chia rẽ Tăng đoàn.
Navato ūnaparisāyaṃ karontassa tathāti yojetabbaṃ, tathāti iminā ‘‘na ānantariyakammanti’’ imaṃ ākaḍḍhati, na pana ‘‘bhedo hotī’’ti idaṃ.
It should be construed as: for one acting in an assembly of fewer than nine, it is so; by "so" (tathā), it draws in "it is not an ānantariya kamma," not "there is a schism."
Nên ghép rằng: đối với người thực hiện trong hội chúng ít hơn chín vị thì như vậy, với từ như vậy này, nó kéo theo câu “không phải nghiệp vô gián”, chứ không phải câu “có sự chia rẽ”.
Heṭṭhimantena hi navannameva vasena saṅghabhedo.
For, by the lower limit, a schism in the Saṅgha occurs only by means of nine.
Vì theo phần dưới, sự chia rẽ Tăng đoàn chỉ xảy ra với chín vị.
Dhammavādino anavajjā yathādhammaṃ avaṭṭhānato.
Those who speak the Dhamma are blameless because they stand in accordance with the Dhamma.
Những người nói Pháp là vô tội vì họ đứng vững theo Pháp.
Saṅghabhedassa pubbabhāgo saṅgharāji.
The preliminary stage of a schism in the Saṅgha is saṅgharāji (disunity within the Saṅgha).
Giai đoạn trước khi chia rẽ Tăng đoàn là saṅgharāji (sự rạn nứt Tăng đoàn).
‘‘Saṇṭhahante hi…pe… muccatī’’ti idaṃ kappaṭṭhakathāya na sameti.
“If it endures… etc. is released” – this does not accord with the Kappaṭṭhakathā.
Câu “Khi còn tồn tại…pe… được giải thoát” này không phù hợp với Chú giải Kappa.
Tathā hi kappaṭṭhakathāyaṃ (kathā. aṭṭha. 654-657) vuttaṃ – ‘‘āpāyikoti idaṃ suttaṃ yaṃ so ekaṃ kappaṃ asītibhāge katvā tato ekabhāgamattaṃ kālaṃ tiṭṭheyya, taṃ āyukappaṃ sandhāya vutta’’nti.
For thus it is said in the Kappaṭṭhakathā: “'He is bound for the woeful state' – this Sutta, which states that he would endure for one part of a kappa divided into eighty parts, was spoken with reference to an āyukappa.”
Thật vậy, trong Chú giải Kappa (kathā. aṭṭha. 654-657) đã nói: “Câu kinh ‘āpāyiko’ (người đọa lạc) này được nói với ý chỉ tuổi thọ (āyukappa) khi người đó tồn tại một phần trong tám mươi phần của một kiếp”.
Kappavināseyevāti pana āyukappavināseyevāti atthe sati natthi virodho.
However, if the meaning is 'only at the destruction of a kappa' or 'only at the destruction of an āyukappa,' then there is no contradiction.
Tuy nhiên, nếu hiểu theo nghĩa khi kiếp sống bị hủy diệt là khi tuổi thọ kiếp sống bị hủy diệt, thì không có sự mâu thuẫn.
Ettha ca saṇṭhahanteti idampi ‘‘svevavinassissatī’’ti viya abhūtaparikappavasena vuttaṃ.
And here, 'if it endures' is also stated by way of an unreal supposition, as in "he will perish today."
Ở đây, câu saṇṭhahante (khi còn tồn tại) này cũng được nói theo cách giả định điều không có thật, giống như câu “sẽ bị hủy diệt ngay lập tức”.
Ekadivasameva niraye paccati tato paraṃ kappābhāve āyukappassapi abhāvatoti avirodhato atthayojanā daṭṭhabbā.
He burns in hell for just one day — the construction of the meaning should be understood as: since there is no kappa thereafter, there is also no āyukappa, thus there is no contradiction.
Nên hiểu sự giải thích ý nghĩa là không mâu thuẫn, rằng chỉ bị nung nấu trong địa ngục một ngày là vì sau đó, khi không còn kiếp sống thì cũng không còn tuổi thọ kiếp sống.
Sesānīti saṅghabhedato aññāni ānantariyakammāni.
The others refers to other ānantariya kammas apart from the schism in the Saṅgha.
Những nghiệp còn lại là những nghiệp vô gián khác ngoài nghiệp chia rẽ Tăng đoàn.
Ahosikammaṃ…pe… saṅkhyaṃ gacchanti, evaṃ sati kathaṃ nesaṃ ānantariyatā cutianantaraṃ vipākadānābhāvato.
An ineffectual kamma… etc. are counted, if this is so, how can they be ānantariya, since they do not yield results immediately after death?
Nghiệp đã trở thành vô hiệu…pe… được tính là vô hiệu, nếu vậy, làm sao chúng lại là nghiệp vô gián khi không cho quả ngay sau khi chết?
Atha sati phaladāne cutianantaro eva etesaṃ phalakālo, na aññoti phalakālaniyamena niyatatā nicchitā, na phaladānaniyamena, evampi niyataphalakālānaṃ aññesampi upapajjavedanīyānaṃ diṭṭhadhammavedanīyānañca niyatatā āpajjeyya.
But if there is a yielding of fruit, then the time for their fruit is immediately after death, not otherwise; thus their certainty is determined by the certainty of the time of fruit-yielding, not by the certainty of fruit-yielding itself. If so, then other kammas with certain fruit-yielding times, such as those bringing about rebirth and those yielding fruit in this very life, would also become certain.
Nếu có sự cho quả, thì thời gian cho quả của chúng là ngay sau khi chết, không phải lúc khác, nên sự nhất định được xác định bởi sự nhất định về thời gian cho quả, không phải bởi sự nhất định về sự cho quả. Ngay cả như vậy, những nghiệp khác có thời gian cho quả nhất định, như nghiệp cảm thọ trong đời sau (upapajjavedanīya) và nghiệp cảm thọ trong đời hiện tại (diṭṭhadhammavedanīya) cũng sẽ trở nên nhất định.
Tasmā vipākadhammadhammānaṃ paccayantaravikalatādīhi avipaccamānānampi attano sabhāvena vipākadhammatā viya balavatā ānantariyena vipāke dinne avipaccamānānampi ānantariyānaṃ phaladāne niyatasabhāvā ānantariyasabhāvā ca pavattīti attano sabhāvena phaladānaniyameneva niyatatā ānantariyatā ca veditabbā.
Therefore, just as the kammas whose nature is to yield results, even when they do not yield results due to the absence of other conditions, etc., retain their nature as kammas that yield results, so too, when a powerful ānantariya kamma has yielded its result, even those ānantariya kammas that have not yielded results are certain in their nature to yield fruit and are certain in their ānantariya nature. Thus, their certainty and ānantariya nature should be understood as determined by their inherent nature of yielding fruit.
Do đó, giống như những nghiệp có khả năng cho quả, dù không cho quả do thiếu các duyên khác, nhưng vẫn có khả năng cho quả theo bản chất của chúng; thì những nghiệp vô gián, dù không cho quả khi nghiệp vô gián mạnh hơn đã cho quả, nhưng vẫn có bản chất nhất định về sự cho quả và bản chất vô gián. Vì vậy, nên hiểu sự nhất định và bản chất vô gián của chúng là do sự nhất định về sự cho quả theo bản chất của chúng.
Avassañca ānantariyasabhāvā tato eva niyatasabhāvā ca tesaṃ pavattīti sampaṭicchitabbametaṃ aññassa balavato ānantariyassa abhāve cutianantaraṃ ekantena phaladānato.
And it must be accepted that their ānantariya nature and their certainty are inherent, because in the absence of another powerful ānantariya kamma, they invariably yield fruit immediately after death.
Và sự vận hành của chúng nhất định có bản chất vô gián và nhất định có bản chất nhất định. Điều này phải được chấp nhận, vì khi không có nghiệp vô gián mạnh mẽ khác, chúng chắc chắn cho quả ngay sau khi chết.
Nanu evaṃ aññesampi upapajjavedanīyānaṃ aññasmiṃ vipākadāyake asati cutianantaramekantena phaladānato niyatasabhāvā anantariyasabhāvā ca pavatti āpajjatīti?
But then, would not other kammas that yield results in the next existence, in the absence of another kamma yielding results, also invariably yield fruit immediately after death, thereby acquiring a certain nature and an ānantariya nature?
Há không phải như vậy, những nghiệp cảm thọ trong đời sau khác, khi không có nghiệp cho quả khác, cũng sẽ có sự vận hành nhất định theo bản chất vô gián và nhất định theo bản chất nhất định, vì chúng chắc chắn cho quả ngay sau khi chết sao?
Nāpajjati.
No, that is not the case.
Không phải vậy.
Asamānajātikena cetopaṇidhivasena upaghātakena ca nivattetabbavipākattā anantare ekantaphaladāyakattābhāvā.
Because their results can be averted by a mental determination of a dissimilar kind or by an obstructing kamma, they do not invariably yield fruit immediately.
Vì quả của chúng có thể bị ngăn chặn bởi ý nguyện (cetopaṇidhi) không cùng loại và bởi nghiệp phá hoại, nên không có khả năng chắc chắn cho quả ngay lập tức.
Na pana ānantariyakānaṃ paṭhamajjhānādīnaṃ dutiyajjhānādīni viya asamānajātikaṃ phalanivattakaṃ atthi sabbānantariyānaṃ avīciphalattā.
However, for ānantariya kammas, there is no dissimilar kind of avertor of results, like the second jhāna for the first jhāna, etc., because the fruit of all ānantariya kammas is Avīci.
Nhưng đối với các nghiệp vô gián, không có yếu tố ngăn chặn quả không cùng loại, giống như các thiền thứ hai trở đi ngăn chặn các thiền thứ nhất trở đi, vì tất cả các nghiệp vô gián đều cho quả trong địa ngục Avīci.
Na ca heṭṭhūpapattiṃ icchato sīlavato cetopaṇidhi viya uparūpapattijanakakammaphalaṃ ānantariyaphalaṃ nivattetuṃ samattho cetopaṇidhi atthi anicchantasseva avīcipātanato, na ca ānantariyopaghātakaṃ kiñci kammaṃ atthi, tasmā tesaṃyeva anantare ekantavipākajanakasabhāvā pavattīti.
Nor is there a mental determination capable of averting the fruit of an ānantariya kamma, such as the mental determination of a virtuous person wishing for a lower existence, for it casts one into Avīci even if one does not wish for it. And there is no kamma that obstructs an ānantariya kamma. Therefore, only these kammas have the nature of invariably generating results immediately.
Và không có ý nguyện nào có khả năng ngăn chặn quả của nghiệp vô gián, giống như ý nguyện của người giữ giới muốn tái sinh ở cõi thấp không thể ngăn chặn quả của nghiệp tạo ra tái sinh ở cõi cao, vì người không muốn cũng bị đọa vào Avīci. Và không có nghiệp nào có khả năng phá hoại nghiệp vô gián. Do đó, chỉ có chúng mới có bản chất chắc chắn tạo ra quả ngay lập tức.
Anekāni ca ānantariyāni katāni ekanteneva vipāke niyatasabhāvattā uparatāvipaccanasabhāvāsaṅkattā nicchitāni sabhāvato niyatāneva.
And many ānantariya kammas, being by their very nature certain to yield results and certain not to be suppressed or rendered ineffective, are intrinsically fixed.
Nhiều nghiệp vô gián đã được thực hiện, do có bản chất nhất định về sự cho quả một cách tuyệt đối, và do không có khả năng bị ngăn chặn, nên chúng được xác định là nhất định theo bản chất.
Tesu pana samānasabhāvesu ekena vipāke dinne itarāni attanā kātabbakiccassa teneva katattā na dutiyaṃ tatiyaṃ vā paṭisandhiṃ karonti.
However, when one of these kammas of similar nature has yielded a result, the others do not create a second or third rebirth, because their task has already been accomplished by that one.
Tuy nhiên, trong số những nghiệp có bản chất giống nhau, khi một nghiệp đã cho quả, những nghiệp còn lại không tạo ra tái sinh lần thứ hai hoặc thứ ba, vì công việc mà chúng phải làm đã được nghiệp kia thực hiện.
Na samatthatāvighātattāti natthi tesaṃ ānantariyakatā nivatti; garutarabhāvo pana tesu labbhatevāti saṅghabhedassa siyā garutarabhāvoti, ‘‘yena…pe… vipaccatī’’ti āha.
This is not a destruction of their capacity, so their ānantariya nature is not nullified; rather, a more grievous aspect among them can certainly be found. Thus, there might be a more grievous aspect in the schism of the Saṅgha, therefore it is said: “by which… etc. it ripens.”
Không phải vì khả năng bị phá hoại nên không có sự chấm dứt của bản chất vô gián của chúng; nhưng sự nặng nề hơn vẫn có thể được tìm thấy trong chúng, do đó nghiệp chia rẽ Tăng đoàn có thể nặng hơn, nên đã nói “mà bởi nghiệp đó…pe… bị nung nấu”.
Ekassa pana aññāni upatthambhakāni hontīti daṭṭhabbāni.
It should be understood that the others are supportive of the one.
Tuy nhiên, nên hiểu rằng các nghiệp khác là nghiệp hỗ trợ cho một nghiệp.
Paṭisandhivasena vipaccatīti vacanena itaresaṃ pavattivipākadāyitā anuññātā viya dissati.
By the statement “it ripens by way of rebirth,” it appears that the yielding of results for the others through the course of existence is acknowledged.
Với câu nói “bị nung nấu theo cách tái sinh”, dường như việc các nghiệp khác cho quả trong quá trình sống được chấp nhận.
No vā tathā sīlavatīti yathā pitā sīlavā, tathā sīlavatī no vā hotīti yojanā.
'Or not so virtuous' – the construction is: whether or not the mother is as virtuous as the father.
Nên ghép rằng: hoặc không có giới hạnh như vậy nghĩa là mẹ có giới hạnh như cha có giới hạnh hay không.
Sace mātā sīlavatī, mātughāto paṭisandhivasena vipaccatīti yojanā.
If the mother is virtuous, then matricide ripens by way of rebirth – this is the construction.
Nếu mẹ có giới hạnh, thì nghiệp giết mẹ sẽ cho quả theo cách tái sinh, đó là cách ghép.
129. Abhijātiādisu (a. ni. ṭī. 1.1.277) pakappanena devatūpasaṅkamanādinā jātacakkavāḷena samānayogakkhemaṃ dasasahassaparimāṇaṃ ṭhānaṃ jātikhettaṃ, saraseneva āṇāpavattiṭṭhānaṃ āṇākhettaṃ, visayabhūtaṃ ṭhānaṃ visayakhettaṃ.
'Birth-sphere' (jātikhetta) in references like Abhijāti (AN.Ṭī. 1.1.277) refers to a place measuring ten thousand world-systems that shares the same secure emancipation, brought about by supposition such as the descent of deities; 'authority-sphere' (āṇākhetta) is the place where authority prevails by its mere essence; 'sense-sphere' (visayakhetta) is the object-domain.
129. Trong các Abhijāti, v.v. (A.N. Chú giải 1.1.277), nơi có mười ngàn cõi vũ trụ (jāticakkavāḷa) có sự an toàn tương tự (samānayogakkhema) do sự hình thành thông qua việc chư thiên đến, v.v., được gọi là jātikkhettaṃ (phạm vi sinh), nơi mà quyền lực tự nhiên vận hành được gọi là āṇākkhettaṃ (phạm vi quyền lực), nơi là đối tượng được gọi là visayakkhettaṃ (phạm vi đối tượng).
Dasasahassī lokadhātūti imāya lokadhātuyā saddhiṃ imaṃ lokadhātuṃ parivāretvā ṭhitā dasasahassī lokadhātu.
'A ten-thousand world-system' refers to the ten-thousand world-system that surrounds this world-system, together with this world-system.
Mười ngàn thế giới là mười ngàn thế giới bao quanh thế giới này cùng với thế giới này.
Tattakānaṃyeva jātikhettabhāvo dhammatāvasena veditabbo.
The nature of being a birth-sphere for precisely that many is to be understood as a natural phenomenon.
Nên hiểu rằng chỉ có bấy nhiêu thế giới có phạm vi sinh theo quy luật tự nhiên (dhammatā).
‘‘Pariggahavasenā’’ti keci.
Some say, "by way of acquisition."
Một số người nói: “Theo cách nắm giữ”.
‘‘Sabbesampi buddhānaṃ tattakaṃ eva jātikhettaṃ tannivāsīnaṃyeva ca devatānaṃ dhammābhisamayo’’ti ca vadanti.
And they also say, "The birth-sphere of all Buddhas is exactly that many, and the comprehension of the Dhamma by the deities residing therein is likewise restricted to that sphere."
Và họ nói: “Phạm vi sinh của tất cả các Đức Phật đều là bấy nhiêu, và chỉ có chư thiên cư trú trong đó mới chứng ngộ Pháp”.
Mātukucchiokkamanakālādīnaṃ channaṃ eva gahaṇaṃ nidassanamattaṃ mahābhinīhārādikālepi tassa pakampanassa labbhamānato.
The mention of the six instances, such as the time of descending into the mother's womb, is merely an example, as such a tremor is also obtainable at the time of the Great Renunciation, etc.
Việc chỉ lấy sáu trường hợp như thời điểm nhập thai của mẹ, v.v., chỉ là ví dụ, vì sự chấn động đó cũng có thể xảy ra vào thời điểm Đại Biệt Ly (Mahābhinīhāra), v.v.
Āṇākhettaṃ nāma yaṃ ekajjhaṃ saṃvaṭṭati ca vivaṭṭati ca.
Authority-sphere is that which contracts and expands as a single unit.
Phạm vi quyền lực là nơi cùng nhau hoại diệt và cùng nhau hình thành.
Āṇā vattati āṇāya tannivāsīnaṃ devatānaṃ sirasā sampaṭicchanena, tañca kho kevalaṃ buddhānaṃ ānubhāveneva, na adhippāyavasena, adhippāyavasena pana ‘‘yāvatā vā pana ākaṅkheyyā’’ti (a. ni. 3.81) vacanato tato parampi āṇā pavatteyya.
Authority prevails by the deities residing therein accepting it with their heads, and that is solely through the power of the Buddhas, not by their intention. However, by intention, authority could extend even further, as stated in "as far as one may wish" (AN 3.81).
Quyền lực vận hành là do chư thiên cư trú trong đó chấp nhận bằng đầu, và điều đó chỉ do oai lực của Đức Phật, chứ không phải do ý nguyện. Tuy nhiên, theo ý nguyện, quyền lực có thể vận hành xa hơn nữa, theo lời dạy “hoặc xa hơn nữa tùy theo ý muốn” (A.N. 3.81).
Na uppajjantīti pana atthīti, ‘‘na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjatī’’tiādiṃ (ma. ni. 1.285; 2.341; mahāva. 11; kathā. 405; mi. pa. 4.5.11) imissaṃ lokadhātuyaṃ ṭhatvā vadantena bhagavatā, ‘‘kiṃ panāvuso sāriputta, atthetarahi aññe samaṇā vā brāhmaṇā vā bhagavatā samasamā sambodhiyanti, evaṃ puṭṭho ahaṃ, bhante, noti vadeyya’’nti (dī. ni. 3.161), vatvā tassa kāraṇaṃ dassetuṃ, ‘‘aṭṭhānametaṃ anavakāso, yaṃ ekissā lokadhātuyā dve arahanto sammāsambuddhā’’ti imaṃ suttaṃ (dī. ni. 3.161; mi. pa. 5.1.1) dassentena dhammasenāpatinā ca buddhakhettabhūtaṃ imaṃ lokadhātuṃ ṭhapetvā aññattha anuppatti vuttā hotīti adhippāyo.
The meaning is that "there are none who arise" (na uppajjantīti pana atthī) refers to the Lord, when speaking in this world-system, saying things like "I have no teacher, none like me is found" and the General of the Dhamma, when showing the reason for this, saying, "Friend Sāriputta, are there now any other ascetics or brahmins who are fully enlightened equally with the Lord? If I were asked this, venerable sir, I would say no," and then presenting the discourse "It is impossible, it cannot happen, that two Arahants, Fully Self-Enlightened Ones, should arise in one world-system." This statement, then, refers to non-arising elsewhere, apart from this world-system which is the Buddha-field.
Na uppajjantīti pana atthī (Thật vậy, không có sự xuất hiện) – khi Đức Thế Tôn nói những lời như: “Ta không có bậc đạo sư, không ai sánh bằng ta” (Ma.N. 1.285; 2.341; Đại Phẩm 11; Katha. 405; Mi.Pa. 4.5.11) trong thế giới này, và khi Đại Tướng Pháp (Đức Sāriputta) trình bày bài kinh: “Này chư hiền Sāriputta, có phải hiện nay có các Sa-môn hay Bà-la-môn khác giác ngộ ngang bằng với Đức Thế Tôn không? Khi được hỏi như vậy, bạch Thế Tôn, con sẽ đáp là không” (Trường Bộ 3.161), và để chỉ ra lý do của điều đó, ngài nói: “Điều này là không thể có, không có cơ hội để hai vị A-la-hán Chánh Đẳng Giác xuất hiện trong cùng một thế giới” (Trường Bộ 3.161; Mi.Pa. 5.1.1) – ý muốn nói là sự không xuất hiện được đề cập ở đây là ngoại trừ thế giới này, nơi là Phật độ.
Ekatoti saha, ekasmiṃ kāleti attho.
Together (Ekato) means at the same time.
Ekato (cùng một lúc) có nghĩa là cùng với, trong cùng một thời điểm.
So pana kālo kathaṃ paricchinnoti carimabhave paṭisandhiggahaṇato paṭṭhāya yāva dhātuparinibbānāti dassento ‘‘tatthā’’tiādimāha.
To show how that time is defined—from the moment of conception in the final existence up to the Parinibbāna of the relics—it is said: "there" and so on.
Thời điểm đó được xác định như thế nào? Để chỉ ra rằng đó là từ khi thọ sanh trong kiếp cuối cùng cho đến khi các di vật (dhātu) nhập Niết-bàn, ngài nói ‘‘tatthā’’ (ở đó) và tiếp theo.
Nisinnakālato paṭṭhāyāti paṭilomakkamena vadati.
From the time of sitting (Nisinnakālato paṭṭhāyā) is stated in reverse order.
Nisinnakālato paṭṭhāyā (từ thời điểm ngài ngồi) được nói theo thứ tự ngược lại.
Parinibbānato paṭṭhāyāti anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbānato paṭṭhāya.
From the Parinibbāna (Parinibbānato paṭṭhāyā) means from the Parinibbāna into the Nibbāna-element with no remainder of clinging.
Parinibbānato paṭṭhāyā (từ khi nhập Niết-bàn) có nghĩa là từ khi nhập Niết-bàn vô dư y.
Etthantareti carimabhave bodhisattassa paṭisandhiggahaṇaṃ dhātuparinibbānanti etesaṃ antare.
Within this period (Etthantare) refers to the interval between the Bodhisatta's conception in the final existence and the Parinibbāna of the relics.
Etthantare (trong khoảng thời gian này) có nghĩa là trong khoảng thời gian giữa sự thọ sanh của Bồ-tát trong kiếp cuối cùng và sự nhập Niết-bàn của các di vật.
Aññassa buddhassa uppatti na nivāritā, tattha kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘tīṇi hī’’tiādi vuttaṃ.
The arising of another Buddha is not denied; to show the reason for this, "for there are three" and so on is stated.
Sự xuất hiện của một vị Phật khác không bị ngăn cấm. Để chỉ ra lý do điều đó, ngài nói ‘‘tīṇi hī’’ (thật vậy, ba) và tiếp theo.
Paṭipattiantaradhānena hi sāsanassa osakkitattā aparassa buddhassa uppatti laddhāvasarā hoti.
Indeed, due to the decline of the Dispensation through the disappearance of practice, the arising of another Buddha becomes possible.
Thật vậy, do sự biến mất của sự thực hành (paṭipatti), Giáo Pháp bị suy thoái, nên sự xuất hiện của một vị Phật khác có cơ hội.
Paṭipadāti paṭivedhāvahā pubbabhāgapaṭipadā.
Practice (Paṭipadā) means the preliminary practice leading to penetration.
Paṭipadā (sự thực hành) là sự thực hành sơ khởi dẫn đến sự chứng đắc.
‘‘Pariyatti pamāṇa’’nti vatvā tamatthaṃ bodhisattaṃ nidassanaṃ katvā dassetuṃ, ‘‘yathā’’tiādi vuttaṃ tayidaṃ hīnaṃ katanti daṭṭhabbaṃ.
Having said, "study is the measure," and to illustrate this point by making the Bodhisatta an example, "just as" and so on is stated; this should be understood as a lower illustration.
Sau khi nói ‘‘Pariyatti pamāṇa’’ (sự học hỏi là thước đo), để chỉ ra ý nghĩa đó bằng cách lấy Bồ-tát làm ví dụ, ngài nói ‘‘yathā’’ (ví như) và tiếp theo. Điều này nên được hiểu là đã làm cho nó trở nên kém hơn.
Niyyānikadhammassa ṭhitiñhi dassento aniyyānikadhammaṃ nidasseti.
Indeed, by illustrating a non-liberating Dhamma, he shows the permanence of a liberating Dhamma.
Thật vậy, khi chỉ ra sự tồn tại của Pháp dẫn đến giải thoát, ngài lấy Pháp không dẫn đến giải thoát làm ví dụ.
Mātikāya antarahitāyāti, ‘‘yo pana bhikkhū’’tiādinayappattā sikkhāpadapāḷi mātikā, tāya antarahitāya nidānuddesasaṅkhāte pātimokkhuddese pabbajjāyupasampadākammesu ca sāsanaṃ tiṭṭhatīti attho.
When the Mātika has disappeared (Mātikāya antarahitāyā) means that the pāḷi of training rules, which begins with "Whatever monk...", is the Mātika, and when that has disappeared, the Dispensation endures through the recitation of the Pātimokkha, which is counted as the introduction and explanation, and through the acts of going forth and ordination.
Mātikāya antarahitāyā (khi mātikā biến mất) có nghĩa là khi pāḷi giới luật, tức mātikā, bắt đầu bằng “yo pana bhikkhū” (vị Tỳ-kheo nào), biến mất, thì Giáo Pháp vẫn tồn tại trong việc tụng đọc Pātimokkha, tức là sự trình bày về các nguyên nhân, và trong các nghi thức xuất gia và thọ giới.
Atha vā pātimokkhe dharanteyeva pabbajjā upasampadā ca, evaṃ sati tadubhayaṃ pātimokkhe antogadhaṃ tadubhayābhāve pātimokkhābhāvato, tasmā tayidaṃ tayaṃ sāsanassa ṭhitihetūti āha – ‘‘pātimokkhapabbajjāupasampadāsu ṭhitāsu sāsanaṃ tiṭṭhatī’’ti.
Alternatively, going forth and ordination exist while the Pātimokkha endures; in that case, both are included in the Pātimokkha, and in the absence of both, there is no Pātimokkha. Therefore, these three are the causes for the endurance of the Dispensation—he says: "the Dispensation endures when the Pātimokkha, going forth, and ordination endure."
Hoặc, khi Pātimokkha còn tồn tại, sự xuất gia và thọ giới vẫn còn. Trong trường hợp này, cả hai đều nằm trong Pātimokkha, và khi cả hai không còn, Pātimokkha cũng không còn. Do đó, ngài nói rằng cả ba điều này là nguyên nhân cho sự tồn tại của Giáo Pháp – ‘‘pātimokkhapabbajjāupasampadāsu ṭhitāsu sāsanaṃ tiṭṭhatī’’ (khi Pātimokkha, sự xuất gia và thọ giới còn tồn tại, Giáo Pháp vẫn tồn tại).
Yasmā vā upasampadādhīnaṃ pātimokkhaṃ, upasampadā ca pabbajjādhīnā, tasmā pātimokkhe siddhe, siddhāsu pabbajjāupasampadāsu ca sāsanaṃ tiṭṭhati.
Or, since the Pātimokkha is dependent on ordination, and ordination is dependent on going forth, the Dispensation endures when the Pātimokkha, going forth, and ordination are established.
Hoặc, vì Pātimokkha phụ thuộc vào sự thọ giới, và sự thọ giới phụ thuộc vào sự xuất gia, nên khi Pātimokkha được thiết lập, và khi sự xuất gia và thọ giới được thiết lập, Giáo Pháp vẫn tồn tại.
Pacchimapaṭivedhato hi paraṃ paṭivedhasāsanaṃ, pacchimasīlato ca paraṃ paṭipattisāsanaṃ vinaṭṭhaṃ nāma hoti.
Indeed, beyond the final penetration, the Dispensation of penetration is considered to have perished; and beyond the final morality, the Dispensation of practice is considered to have perished.
Thật vậy, sau sự chứng đắc cuối cùng, Giáo Pháp chứng đắc (paṭivedhasāsana) bị hủy diệt; và sau giới cuối cùng, Giáo Pháp thực hành (paṭipattisāsana) bị hủy diệt.
Osakkitaṃ nāmāti pacchimakapaṭivedhasīlabhedadvayaṃ ekato katvā tato paraṃ vinaṭṭhaṃ nāma hotīti attho.
Is considered to have declined (Osakkitaṃ nāmā) means that by combining the two aspects of the final penetration and morality, beyond that, it is considered to have perished.
Osakkitaṃ nāmā (được gọi là suy thoái) có nghĩa là sau khi kết hợp hai loại là sự chứng đắc và giới cuối cùng, thì sau đó nó được gọi là bị hủy diệt.
Tatthāti milindapañhe.
There (Tatthā) refers to the Milindapañha.
Tatthā (ở đó) có nghĩa là trong Milindapañha.
Ekaṃ buddhaṃ dhāretīti ekabuddhadhāraṇī.
That which bears one Buddha is ekabuddhadhāraṇī (single-Buddha-bearing).
Thế giới giữ một vị Phật được gọi là ekabuddhadhāraṇī (giữ một vị Phật).
Etena evaṃ sabhāvā ete buddhaguṇā, yena dutiyabuddhaguṇe dhāretuṃ asamatthā ayaṃ lokadhātūti dasseti.
By this, he shows that the qualities of a Buddha are of such a nature that this world-system is unable to bear the qualities of a second Buddha.
Điều này chỉ ra rằng các phẩm chất của chư Phật có bản chất như vậy, đến nỗi thế giới này không thể giữ được phẩm chất của vị Phật thứ hai.
Paccayavisesanipphannānañhi guṇadhammānaṃ bhāriyo viseso na sakkā dhāretunti, ‘‘na dhāreyyā’’ti vatvā tameva adhāraṇaṃ pariyāyantarenapi pakāsento ‘‘caleyyā’’tiādimāha.
Indeed, the great distinction of qualities of phenomena, produced by specific conditions, cannot be borne. Having said, "would not bear," and revealing that same inability to bear by another method, he says "would shake" and so on.
Thật vậy, không thể giữ được sự khác biệt nặng nề của các phẩm chất pháp được tạo ra bởi các điều kiện đặc biệt. Sau khi nói ‘‘na dhāreyyā’’ (không thể giữ được), ngài tiếp tục giải thích sự không giữ được đó bằng một cách khác, nói ‘‘caleyyā’’ (sẽ rung chuyển) và tiếp theo.
Tattha caleyyāti paripphandeyya.
There, would shake (caleyyā) means would tremble.
Ở đó, caleyyā (sẽ rung chuyển) có nghĩa là sẽ dao động.
Kampeyyāti pavedheyya.
Would tremble (Kampeyyā) means would vibrate.
Kampeyyā (sẽ chấn động) có nghĩa là sẽ run rẩy.
Nameyyāti ekapassena nameyya.
Would bend (Nameyyā) means would bend to one side.
Nameyyā (sẽ nghiêng) có nghĩa là sẽ nghiêng về một bên.
Onameyyāti osīdeyya.
Would sink down (Onameyyā) means would subside.
Onameyyā (sẽ sụt lún) có nghĩa là sẽ chìm xuống.
Vinameyyāti vividhaṃ itocito ca nameyya.
Would bend in various ways (Vinameyyā) means would bend hither and thither in various ways.
Vinameyyā (sẽ nghiêng ngả) có nghĩa là sẽ nghiêng theo nhiều hướng khác nhau.
Vikireyyāti vātena thusamuṭṭhi viya vippakireyya.
Would scatter (Vikireyyā) means would scatter like a handful of chaff in the wind.
Vikireyyā (sẽ phân tán) có nghĩa là sẽ phân tán như một nắm trấu trong gió.
Vidhameyyāti vinasseyya.
Would destroy (Vidhameyyā) means would perish.
Vidhameyyā (sẽ bị phá hủy) có nghĩa là sẽ bị tiêu diệt.
Viddhaṃseyyāti sabbaso viddhastā bhaveyya.
Would be utterly destroyed (Viddhaṃseyyā) means would be utterly annihilated.
Viddhaṃseyyā (sẽ bị hủy hoại hoàn toàn) có nghĩa là sẽ bị hủy hoại hoàn toàn.
Tathābhūtā ca katthaci na tiṭṭheyyāti āha ‘‘na ṭhānamupagaccheyyā’’ti.
And being such, it would not remain anywhere, so he says, "would not attain stability."
Và một thế giới như vậy sẽ không thể tồn tại ở bất cứ đâu. Do đó, ngài nói ‘‘na ṭhānamupagaccheyyā’’ (sẽ không thể đứng vững).
Idāni tattha nidassanaṃ dassento, ‘‘yathā, mahārājā’’tiādimāha.
Now, presenting an example there, he says, "Just as, O great king" and so on.
Bây giờ, để đưa ra một ví dụ về điều đó, ngài nói ‘‘yathā, mahārājā’’ (ví như, đại vương) và tiếp theo.
Tattha samupādikāti samaṃ uddhaṃ pajjati pavattatīti samupādikā, udakassa upari samaṃ gāminīti attho.
There, samupādikā means that which arises evenly upwards, that which moves evenly on the surface of water.
Ở đó, samupādikā (nổi lên) có nghĩa là nổi lên một cách đều đặn, di chuyển đều trên mặt nước.
Vaṇṇenāti saṇṭhānena.
By appearance (Vaṇṇena) means by form.
Vaṇṇenā (về hình dáng) có nghĩa là về hình dạng.
Pamāṇenāti ārohena.
By measure (Pamāṇenā) means by height.
Pamāṇenā (về kích thước) có nghĩa là về chiều cao.
Kisathūlenāti kisathūlabhāvena, pariṇāhenāti attho.
By thinness or thickness (Kisathūlenā) means by the state of being thin or thick, i.e., by circumference.
Kisathūlenā (về gầy hay béo) có nghĩa là về sự gầy hay béo, tức là về chu vi.
Atidhammabhārena pathavī calatīti dhammena nāma pathavī tiṭṭheyya.
The earth shakes due to the burden of Dhamma (Atidhammabhārena pathavī calatī)—surely the earth should stand firm by Dhamma.
Atidhammabhārena pathavī calatī (Trái đất rung chuyển do gánh nặng quá lớn của Pháp) – Trái đất lẽ ra phải đứng vững nhờ Pháp.
Sā kiṃ teneva calati vinassatīti adhippāyena pucchati.
He asks with the intention: why does it shake and perish by that very Dhamma?
Ngài hỏi với ý nghĩa rằng: Tại sao nó lại rung chuyển và bị hủy hoại bởi chính điều đó?
Puna thero ‘‘ratanaṃ nāma loke kuṭumbaṃ sandhārentaṃ abhimatañca lokena attano garusabhāvatāya sakaṭabhaṅgassa kāraṇaṃ atibhārabhūtaṃ diṭṭhaṃ.
Again, the Elder says: "A jewel (ratanaṃ) in the world, while maintaining the family and being desired by people, is seen to be an excessive burden, causing a cart to break, due to its own weighty nature.
Sau đó, Trưởng lão nói: “Một báu vật trên thế gian, trong khi duy trì gia đình, được mọi người mong muốn, nhưng do bản chất nặng nề của nó, nó được thấy là nguyên nhân làm vỡ xe do quá nặng.
Evaṃdhammo ca hitasukhavisesehi taṃsamaṅginaṃ dhārento abhimato ca viññūnaṃ gambhīrappameyyabhāvena garusabhāvattā atibhārabhūto pathavīcalanassa kāraṇaṃ hotī’’ti dassento, ‘‘idha, mahārāja, dve sakaṭā’’tiādimāha.
Similarly, the Dhamma, while sustaining those endowed with it through special benefits and happiness and being desired by the wise, is an excessive burden, causing the earth to shake, due to its weighty nature through profound discernibility." Thus, he says, "Here, O great king, two carts" and so on.
Tương tự như vậy, Pháp này, trong khi duy trì những người có nó với những lợi ích và hạnh phúc đặc biệt, được những người trí mong muốn, và do bản chất nặng nề của nó với những điều sâu sắc cần được đo lường, nó trở thành gánh nặng quá lớn, là nguyên nhân làm trái đất rung chuyển.” Ngài nói ‘‘idha, mahārāja, dve sakaṭā’’ (ở đây, đại vương, hai chiếc xe) và tiếp theo.
Eteneva tathāgatassa mātukucchiokkamanādikāle pathavīkampanakāraṇaṃ saṃvaṇṇitanti daṭṭhabbaṃ.
By this, it should be understood that the cause of the earth's shaking at the time of the Tathāgata's descent into his mother's womb and so on has been explained.
Chính điều này cũng nên được hiểu là giải thích nguyên nhân làm trái đất rung chuyển vào thời điểm Như Lai nhập thai và các sự kiện tương tự.
Ekasakaṭato ratananti ekasmā, ekassa vā sakaṭassa ratanaṃ, tasmā sakaṭato gahetvāti attho.
A gem from one cart means a gem from one, or of one cart; the meaning is "taking it from that cart."
Viên ngọc từ một cỗ xe có nghĩa là viên ngọc của một, hoặc của một cỗ xe. Nghĩa là lấy từ cỗ xe đó.
Sabhāvapakatīti sabhāvabhūtā akittimā pakati.
Natural characteristic means an inherent, unartificial nature.
Sabhāvapakatī (bản chất tự nhiên) có nghĩa là bản chất tự nhiên, không nhân tạo.
Kāraṇamahantatāyāti mahantehi buddhakārakadhammehi pāramitāsaṅkhātehi kāraṇehi buddhaguṇānaṃ nibbattitoti vuttaṃ hoti.
Due to the greatness of the causes means that the qualities of the Buddha arise from the great qualities that make one a Buddha, called pāramitā.
Do sự vĩ đại của nguyên nhân có nghĩa là do những nguyên nhân là các pháp tạo ra Phật vĩ đại, tức là những Pāramī, mà các đức tính của Phật được phát sinh.
Pathaviādīni mahantāni vatthūni, mahantā ca sakkabhāvādayo attano attano visaye ekekā eva, sammāsambuddhopi mahanto attano visaye ekova, ko ca tassa visayo?
Earth and so on are great objects, and great Sakka-states and so on are each unique in their own sphere. A Perfectly Self-Enlightened Buddha is also great and unique in his own sphere. And what is his sphere?
Đất và các thứ khác là những vật thể vĩ đại, và các trạng thái Sakka (Đế Thích) vĩ đại, v.v., mỗi thứ đều là duy nhất trong phạm vi của riêng chúng. Chư Sammāsambuddha cũng vĩ đại và duy nhất trong phạm vi của Ngài. Phạm vi của Ngài là gì?
Buddhabhūmi, yāvatakaṃ vā ñeyyaṃ.
The Buddha-state, or all that is knowable.
Đó là Phật Địa, hoặc tất cả những gì có thể được biết.
Evaṃ ‘‘ākāso viya anantavisayo bhagavā ekova hotī’’ti vadanto paracakkavāḷesu dutiyassa buddhassa abhāvaṃ dasseti.
Thus, by saying "the Blessed One, whose sphere is boundless like space, is unique," one points to the absence of a second Buddha in other world-systems.
Như vậy, khi nói rằng “Đức Thế Tôn là duy nhất, với phạm vi vô biên như hư không”, là để chỉ ra rằng không có vị Phật thứ hai trong các cõi luân hồi khác.
Imināva padenāti ‘‘ekissā lokadhātuyā’’ti iminā eva padena.
By this very term means by this very term "in one world-system."
Chính với từ này có nghĩa là chính với từ “trong một thế giới”.
Dasacakkavāḷasahassāni gahitāni jātikhettattā.
Ten thousand world-systems are taken as the field of birth.
Mười ngàn cõi luân hồi được bao gồm vì chúng là trường hợp sinh.
Ekacakkavāḷenevāti iminā ekacakkavāḷeneva.
By one world-system only means by this one world-system only.
Chỉ với một cõi luân hồi có nghĩa là chỉ với cõi luân hồi này.
Yathā – ‘‘imasmiṃyeva cakkavāḷe uppajjantī’’ti vutte imasmimpi cakkavāḷe jambudīpeyeva, tatthapi majjhimapadese evāti paricchindituṃ vaṭṭati; evaṃ ‘‘ekissā lokadhātuyā’’ti jātikhette adhippetepi imināva cakkavāḷena paricchindituṃ vaṭṭati.
Just as, when it is said, "They arise in this very world-system," it is appropriate to limit it to this very world-system, to Jambudīpa, and even within that, to the middle country; so too, even when "in one world-system" refers to the field of birth, it is appropriate to limit it to this very world-system.
Ví dụ, khi nói “chỉ trong cõi luân hồi này”, thì có thể giới hạn rằng đó là chỉ trong cõi luân hồi này, chỉ trong Jambudīpa, và thậm chí chỉ trong vùng trung tâm; tương tự, khi nói “trong một thế giới” (lokadhātu), dù có ý nghĩa là trường hợp sinh, thì cũng có thể giới hạn chỉ với cõi luân hồi này.
130. Manussattanti manussabhāvo tasseva pabbajjādiguṇasampattiādīnaṃ yoggabhāvato.
130. Human existence means the state of being human, because that alone is suitable for pabbajjā and other virtuous attainments.
130. Manussatta (thân người) có nghĩa là trạng thái làm người, vì chỉ có thân người mới thích hợp cho sự thành tựu các đức tính như xuất gia.
Liṅgasampattīti purisabhāvo.
Completeness of gender means the male state.
Liṅgasampattī (sự thành tựu về giới tính) có nghĩa là trạng thái nam giới.
Hetūti manovacīpaṇidhānapubbikā hetusampadā.
Cause means the excellence of cause, preceded by mental and verbal aspiration.
Hetū (nhân) có nghĩa là sự thành tựu về nhân, được khởi đầu bằng sự phát nguyện bằng ý và lời nói.
Satthāradassananti satthusammukhībhāvo.
Seeing the Teacher means being in the presence of the Teacher.
Satthāradassana (gặp gỡ Giáo Chủ) có nghĩa là diện kiến Giáo Chủ.
Pabbajjāti kammakiriyavādīsu tāpasesu, bhikkhūsu vā pabbajjā.
Renunciation means renunciation among ascetics who hold to the doctrine of action and deed, or among bhikkhus.
Pabbajjā (xuất gia) có nghĩa là xuất gia trong số các đạo sĩ theo thuyết nghiệp và hành động, hoặc trong số các Tỳ-kheo.
Guṇasampattīti abhiññādiguṇasampadā.
Completeness of qualities means the excellence of qualities such as abhiññā (supernormal powers).
Guṇasampattī (sự thành tựu về đức tính) có nghĩa là sự thành tựu các đức tính như Abhiññā (thắng trí).
Adhikāroti buddhaṃ uddissa adhiko sakkāro.
Dedication means special honor directed towards a Buddha.
Adhikāro (sự phụng sự) có nghĩa là sự tôn kính đặc biệt đối với Đức Phật.
Chandatāti sammāsambodhiṃ uddissa sātisayo kattukamyatākusalacchando.
Aspiration means an exceedingly keen wholesome desire to act, directed towards Perfect Self-Enlightenment.
Chandatā (ý muốn) có nghĩa là thiện ý muốn làm một cách đặc biệt, hướng đến Chánh Đẳng Chánh Giác.
Aṭṭhadhammasamodhānāti etesaṃ aṭṭhannaṃ dhammānaṃ samāyogena.
Due to the combination of the eight qualities means by the combination of these eight qualities.
Do sự tụ hội của tám pháp có nghĩa là do sự kết hợp của tám pháp này.
Abhinīhāroti kāyapaṇidhānaṃ.
Aspiration means a bodily aspiration.
Abhinīhāro (sự phát nguyện) có nghĩa là sự phát nguyện bằng thân.
Samijjhatīti nipphajjatīti ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana paramatthadīpaniyā cariyāpiṭakavaṇṇanāya (cariyā. aṭṭha. pakiṇṇakakathā) vuttanayeneva veditabbo.
Succeeds means comes to fruition. This is the summary here; the detailed explanation should be understood according to the method stated in the Commentary on the Cariyāpiṭaka (Cariyā. aṭṭha. pakiṇṇakakathā) in the Paramatthadīpanī.
Samijjhatī (thành tựu) có nghĩa là hoàn thành. Đây là tóm tắt, còn chi tiết thì phải hiểu theo cách đã nói trong Cariyāpiṭakavaṇṇanā (Cariyā. Aṭṭha. Pakiṇṇakakathā) của Paramatthadīpanī.
Idha purisassa tattha nibbattanatoti imasmiṃ manussaloke purisabhūtassa tattha brahmaloke brahmattabhāvena nibbattanato.
Due to a man's arising there means due to a man in this human world arising there in the Brahma-world as a Brahma.
Ở đây, do sự tái sinh của người nam tại đó có nghĩa là do người nam trong thế giới loài người này tái sinh thành Phạm thiên trong cõi Phạm thiên.
Tena asatipi purisaliṅge purisākārā brahmāno hontīti dasseti.
This shows that even without male gender, Brahmas are of male appearance.
Điều này cho thấy rằng ngay cả khi không có giới tính nam, các Phạm thiên vẫn có hình dáng nam giới.
Taṃyeva hi purisākāraṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘yaṃ puriso brahmattaṃ kareyyā’’ti.
Indeed, it was with reference to that male appearance that it was said: "What a man might make a Brahma-state."
Chính vì hình dáng nam giới đó mà đã nói: “điều mà người nam có thể làm thành Phạm thiên”.
Tenevāha ‘‘samānepī’’tiādi.
Therefore, he said, "Even when similar," etc.
Vì lý do đó, Ngài nói “samānepī” (ngay cả khi giống nhau), v.v.
Yadi evaṃ itthiyo brahmaloke na uppajjantīti āha ‘‘brahmatta’’ntiādi.
If so, women do not arise in the Brahma-world, he says "Brahma-state," etc.
Nếu vậy, phụ nữ không sinh vào cõi Phạm thiên, Ngài nói “brahmatta” (Phạm thiên giới), v.v.
131. Kāyaduccaritassātiādipāḷiyā kammaniyāmo nāma kathito.
131. Of bodily misconduct, etc., the pāḷi here describes the law of karma.
131. Kammaniyāmo (sự cố định của nghiệp) được nói đến trong Pāḷi về kāyaduccaritassa (ác hạnh thân), v.v.
Samañjanaṃ samaṅgo, so etassa atthīti samaṅgī, samannāgato.
One who is in harmony is samaṅga. One who has this is samaṅgī, endowed.
Samañjana (sự kết hợp), samaṅgo (kết hợp), người có cái đó gọi là samaṅgī (người có sự kết hợp), tức là người được đầy đủ.
Samañjanasīlo vā samaṅgī.
Or samaṅgī is one whose nature is to be in harmony.
Hoặc samaṅgī là người có thói quen kết hợp.
Pubbabhāge āyūhanasamaṅgitā, sanniṭṭhāpakacetanāvasena cetanāsamaṅgitā.
In the earlier stage, āyūhanasamaṅgitā (harmony of effort), and in terms of the conclusive volition, cetanāsamaṅgitā (harmony of volition).
Ở phần trước, āyūhanasamaṅgitā (sự kết hợp trong sự tích lũy), và theo ý nghĩa của sanniṭṭhāpakacetanā (tư tâm quyết định), là cetanāsamaṅgitā (sự kết hợp trong tư tâm).
Cetanāsantativasena vā āyūhanasamaṅgitā, taṃtaṃcetanākhaṇavasena cetanāsamaṅgitā.
Or, in terms of the continuity of volition, āyūhanasamaṅgitā; in terms of each moment of volition, cetanāsamaṅgitā.
Hoặc theo dòng chảy của tư tâm, là āyūhanasamaṅgitā, và theo từng sát-na của tư tâm đó, là cetanāsamaṅgitā.
Katūpacitassa avipakkavipākassa kammassa vasena kammasamaṅgitā, kamme pana vipaccituṃ āraddhe vipākappavattivasena vipākasamaṅgitā.
Kammasamaṅgitā (harmony of karma) in terms of karma that has been done and accumulated but has not yet ripened; and when karma has begun to ripen, vipākasamaṅgitā (harmony of result) in terms of the occurrence of the result.
Theo nghiệp đã làm và tích lũy nhưng chưa chín muồi, là kammasamaṅgitā (sự kết hợp trong nghiệp); còn khi nghiệp bắt đầu chín muồi, theo sự diễn tiến của quả, là vipākasamaṅgitā (sự kết hợp trong quả).
Kammādīnaṃ upaṭṭhānakālavasena upaṭṭhānasamaṅgitā.
Upaṭṭhānasamaṅgitā (harmony of presence) in terms of the time of the presentation of karma, etc.
Theo thời điểm khởi lên của nghiệp, v.v., là upaṭṭhānasamaṅgitā (sự kết hợp trong sự khởi lên).
Kusalākusalakammāyūhanakkhaṇeti kusalakammassa ca akusalakammassa ca samīhanakkhaṇe.
At the moment of striving for wholesome and unwholesome karma means at the moment of exerting oneself for wholesome and unwholesome karma.
Kusalākusalakammāyūhanakkhaṇe (vào thời điểm tích lũy nghiệp thiện và bất thiện) có nghĩa là vào thời điểm tác ý nghiệp thiện và nghiệp bất thiện.
Tathāti iminā kusalākusalakammapadaṃ ākaḍḍhati.
Similarly means this draws in the term wholesome and unwholesome karma.
Tathā (như vậy) kéo theo từ “nghiệp thiện và bất thiện”.
Yathā kataṃ kammaṃ phaladānasamatthaṃ hoti, tathā kataṃ upacitaṃ.
Karma done in such a way as to be capable of giving fruit is accumulated.
Nghiệp đã làm có khả năng cho quả, đó là upacitaṃ (đã tích lũy).
Vipākārahanti dutiyabhavādīsu vipaccanārahaṃ.
Worthy of result means worthy of ripening in a second existence, etc.
Vipākārahaṃ (đáng để chín muồi) có nghĩa là đáng để chín muồi trong các kiếp sau, v.v.
Uppajjamānānaṃ upapattinimittaṃ upaṭṭhātīti yojanā.
The interpretation is that it presents the sign of rebirth for those who are about to arise.
Câu được ghép lại là: nhân của sự tái sinh khởi lên cho những gì đang sinh khởi.
Calatīti parivattati.
Moves means it changes.
Calatī (lay chuyển) có nghĩa là thay đổi.
Ekena hi kammunā tajje nimitte upaṭṭhāpite paccayavisesavasena tato aññena kammunā aññassa nimittassa upaṭṭhānaṃ parivattanaṃ.
For when a sign is presented by one karma, due to specific conditions, the presentation of another sign by another karma is a change.
Khi một nghiệp đã làm khởi lên một tướng tương ứng, thì sự thay đổi là sự khởi lên của một tướng khác do một nghiệp khác, tùy theo các nhân duyên đặc biệt.
Naṃ dhārehīti ettha nanti nipātamattaṃ.
Hold it Here, naṃ is merely an particle.
Naṃ dhārehī (hãy ghi nhớ nó), ở đây naṃ chỉ là một tiểu từ.
Dhātuādivasena parivaṭṭīyanti atthā etehīti parivaṭṭā, desanābhedā.
Meanings revolve through these in terms of elements, etc., therefore parivaṭṭā (revolutions) are variations in teaching.
Các ý nghĩa được xoay chuyển theo các yếu tố, v.v., đó là parivaṭṭā (các sự xoay chuyển), tức là các cách giảng dạy khác nhau.
Cattāro parivaṭṭā etassa, etasmiṃ vāti catuparivaṭṭo, dhammapariyāyo.
It has four revolutions, or in it, therefore it is catuparivaṭṭo (having four revolutions), a discourse on the Dhamma.
Có bốn sự xoay chuyển trong đó, hoặc đó có bốn sự xoay chuyển, đó là catuparivaṭṭo (bốn sự xoay chuyển), tức là một bài pháp.
Dhammo ca so pariyattibhāvato yathāvuttenatthena ādāsoti dhammādāso.
And it is the Dhamma, and because it is in the nature of pariyatti (learning) and a mirror of the meaning stated, it is a dhammādāso (mirror of the Dhamma).
Đó là pháp, và vì nó là kinh điển, và là tấm gương theo ý nghĩa đã nói, nên là dhammādāso (tấm gương pháp).
Upaṭṭhānaṭṭhena yathādhammānaṃ ādāsotipi dhammādāso.
It is also a dhammādāso in the sense of a mirror for the Dhamma in terms of presentation.
Theo nghĩa là sự khởi lên, nó cũng là tấm gương của các pháp, nên là dhammādāso.
Yathā hi ādāsena sattānaṃ mukhe maladosaharaṇaṃ, evaṃ imināpi suttena yogīnaṃ mukhe maladosaharaṇaṃ.
Just as a mirror removes impurities from people's faces, so too this Sutta removes impurities from the faces of yogis.
Cũng như nhờ tấm gương mà chúng sanh loại bỏ được các lỗi lầm trên mặt, thì cũng vậy, nhờ bài kinh này mà các hành giả loại bỏ được các lỗi lầm trên mặt.
Tasmāti yasmā iminā suttena kilese madditvā samathādhigamena yogino jayappattā; tasmā amatapurappavesane ugghosanamahābheritāya ca amatadundubhi.
Therefore, because yogis achieved victory through the attainment of samatha by crushing defilements with this Sutta, it is called the Drum of Immortality and the great proclaimers of entry into the city of Immortality.
Vì vậy (tasmā), vì nhờ bài kinh này mà các hành giả đã chiến thắng bằng cách chế ngự phiền não và đạt được sự an tịnh; vì vậy, nó là amatadundubhi (trống bất tử) cho sự tuyên bố và cho sự đi vào thành bất tử.
Idha vuttanti imasmiṃ sutte vuttaṃ.
Stated here means stated in this Sutta.
Idha vuttaṃ (được nói ở đây) có nghĩa là được nói trong bài kinh này.
Anuttaro saṅgāmavijayoti anuttarabhāvato kilesasaṅgāmavijayo, ‘‘vijeti etenā’’ti katvā.
Unexcelled victory in battle means victory in the battle against defilements due to its unexcelled nature, having conquered by this means.
Anuttaro saṅgāmavijayo (sự chiến thắng trận chiến vô thượng) có nghĩa là sự chiến thắng trận chiến phiền não do trạng thái vô thượng, vì “nhờ nó mà chiến thắng”.
Sesaṃ suviññeyyameva.
The rest is easily understood.
Phần còn lại rất dễ hiểu.
133. Samaññāyati etāyāti samaññā, nāmanti attho.
133. By which it is denoted, thus samaññā (designation), meaning a name.
133. Được biết đến nhờ nó, đó là samaññā (sự gọi tên), tức là tên.
Ayamayaṃ nāmāti paññāpenti etāya, tathāpaññāpanamattanti vā paññatti, nāmameva.
By which they designate "this is such and such a name," or merely such designation is paññatti (concept), indeed a name.
Người ta gọi tên này tên kia nhờ nó, hoặc đó chỉ là sự gọi tên như vậy, đó là paññatti (sự chế định), tức là tên.
Tenāha ‘‘purimapadasseva vevacana’’nti.
Therefore, it is said, "it is a synonym for the preceding word."
Do đó (Tôn giả) đã nói: “chỉ là từ đồng nghĩa của từ trước”.
Sesesupīti ‘‘paṇḍavassa pabbatassā’’tiādīsu tīsu vāresupi.
"Also in the remaining ones" refers to the three instances, such as "of Mount Paṇḍava," etc.
Trong những trường hợp còn lại cũng vậy, tức là trong ba trường hợp như ‘‘của núi Paṇḍava’’ v.v….
Vasitakālañca kathento tesaṃ mātuyā yāva tatiyabhavato paṭṭhāya samudāgamaṃ dassetuṃ, ‘‘atīte kirā’’tiādi vuttaṃ.
And in relating the time they lived there, to show the arrival of their mother from the third existence onwards, "in the past, it is said," etc., was stated.
Khi kể về thời gian họ sống, để cho thấy sự xuất hiện của mẹ họ từ kiếp thứ ba trở đi, (đoạn) “vào thời quá khứ, nghe nói là” v.v… đã được nói.
Patthesīti tassā kira khettakuṭiyā vīhayo bhajjantiyā tattha mahākarañjapupphappamāṇā mahantā manoharā pañcasatamattā lājā jāyiṃsu.
"She wished" means that when she was roasting paddy in her field hut, five hundred large, lovely puffed rice grains, the size of great Karanja blossoms, appeared there.
“Đã ước nguyện” có nghĩa là nghe nói khi bà đang rang lúa trong túp lều ở ruộng của mình, năm trăm hạt cốm lớn đẹp đẽ như hoa karañja lớn đã xuất hiện.
Sā tā gahetvā mahante paduminipatte ṭhapesi.
She took them and placed them on a large lotus leaf.
Bà lấy chúng và đặt vào một lá sen lớn.
Tasmiñca samaye eko paccekabuddho tassā anuggahatthaṃ avidūre khettapāḷiyā gacchati.
At that time, a Paccekabuddha was walking near the field boundary to show her favor.
Vào lúc ấy, một vị Độc Giác Phật đi ngang qua gần đó, để ban ân cho bà.
Sā taṃ disvā pasannamānasā supupphitaṃ mahantaṃ ekaṃ padumaṃ gahetvā tattha lāje pakkhipitvā paccekabuddhaṃ upasaṅkamitvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā, ‘‘imassa, bhante, puññassa ānubhāvena ānubhāvasampanne pañcasataputte labheyya’’nti pañca puttasatāni patthesi.
Seeing him, with a delighted mind, she took a large, fully bloomed lotus, put the puffed rice in it, approached the Paccekabuddha, bowed with the five-point prostration, and wished for five hundred sons, saying, "By the power of this merit, Venerable Sir, may I obtain five hundred sons endowed with power."
Bà thấy Ngài, với tâm hoan hỷ, lấy một bông sen lớn nở rộ, bỏ cốm vào đó, đến gần vị Độc Giác Phật, đảnh lễ bằng ngũ thể đầu địa, và ước nguyện có năm trăm người con, nói rằng: “Bạch Thế Tôn, nhờ năng lực của công đức này, con xin được năm trăm người con có năng lực siêu phàm”.
Tasmiṃyeva khaṇeti yadā sā yathāvuttaṃ patthanaṃ paṭṭhapesi; tasmiṃyeva khaṇe pañcasatā migaluddakā sambhatasambhārā paripakkapaccekabodhiñāṇā tasseva paccekabuddhassa madhuramaṃsaṃ datvā, ‘‘etissā puttā bhaveyyāmā’’ti patthayiṃsu.
"At that very moment" means when she made the aforementioned wish; at that very moment, five hundred deer hunters, having prepared their provisions and with their Paccekabodhi knowledge ripe, gave sweet meat to that very Paccekabuddha and wished, "May we be her sons."
“Ngay tại khoảnh khắc ấy” là khi bà đã thiết lập lời ước nguyện như đã nói; ngay tại khoảnh khắc ấy, năm trăm người thợ săn nai, với đầy đủ vật tư đã chuẩn bị và trí tuệ Độc Giác Phật đã chín muồi, đã cúng dường thịt ngọt cho chính vị Độc Giác Phật ấy và ước nguyện: “Chúng con xin được làm con của bà ấy”.
Atītāsu anekajātīsu tassā puttabhāvena āgatattā tathā tesaṃ ahosīti vadanti.
They say that because they had come into being as her sons in countless past existences, it happened to them in that way.
Vì họ đã đến làm con của bà ấy trong nhiều kiếp quá khứ, nên họ nói rằng điều đó đã xảy ra như vậy.
Pāduddhāreti pāduddhāre pāduddhāre.
"At every step" means at every step.
“Mỗi bước chân” là mỗi bước chân, mỗi bước chân.
Pāduddhārasīsena cettha nikkhipanaṃ āha.
Here, it refers to the abandonment in the sense of 'at every step'.
Ở đây, (văn bản) nói về việc đặt (chân) theo cách mỗi bước chân.
Gabbhamalaṃ nissāyāti bahi nikkhantaṃ gabbhamalaṃ nissayaṃ katvā saṃsedajabhāvena nibbattā.
"Relying on the placenta" means born by spontaneous generation, relying on the placenta that came out.
“Nương vào chất thải thai nhi” có nghĩa là được sinh ra do ẩm ướt, nương vào chất thải thai nhi đã thải ra ngoài.
Opapātikabhāvenāti keci.
Some say, "by spontaneous generation."
Một số người nói là do hóa sinh.
Khayavayaṃ paṭṭhapetvāti vipassanaṃ ārabhitvā.
"Having set forth on the path of decay and dissolution" means having started Vipassanā.
“Thiết lập sự hoại diệt” có nghĩa là bắt đầu thiền quán.
Vipassanāti aniccānupassanāpubbikā sappaccayanāmarūpadassanapubbikā ca, saṅkhāre sammasantassa aniccalakkhaṇe diṭṭhe, ‘‘yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ tadanattā’’ti sesalakkhaṇāni suviññeyyāneva honti.
"Vipassanā" is preceded by contemplation of impermanence and preceded by seeing name-and-form with their conditions; when one contemplating conditioned phenomena sees the characteristic of impermanence, then the remaining characteristics—"what is impermanent is suffering, what is suffering is non-self"—become easily comprehensible.
“Thiền quán” là thiền quán về vô thường làm tiền đề và thiền quán về sự thấy danh sắc có duyên làm tiền đề; khi một người quán sát các pháp hữu vi và thấy tướng vô thường, thì các tướng còn lại như “cái gì vô thường thì khổ, cái gì khổ thì vô ngã” sẽ dễ dàng được hiểu rõ.
Paccekabodhiñāṇaṃ nibbattayiṃsūti dve asaṅkhyeyyāni kappānaṃ satasahassañca paccekabodhipāramitāya parinipphannattā ñāṇassa paripākattā vuttanayena sayameva vipassanaṃ pavattetvā matthakaṃ pāpetvā paccekabodhiñāṇaṃ adhigacchiṃsu.
"They brought forth Paccekabodhi knowledge" means, having perfected the Paccekabodhi pāramitā for two asaṅkhyeyyas and a hundred thousand aeons, and with their knowledge matured, they themselves cultivated Vipassanā in the manner described, brought it to its culmination, and attained Paccekabodhi knowledge.
“Đã phát sinh trí tuệ Độc Giác Phật” có nghĩa là vì đã viên mãn ba la mật Độc Giác Phật trong hai a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp, trí tuệ đã chín muồi, nên họ tự mình thực hành thiền quán theo cách đã nói, đạt đến đỉnh cao và chứng đắc trí tuệ Độc Giác Phật.
Sabbepi te taṃyeva gāthaṃ abhāsiṃsūti āha – ‘‘ayaṃ tesaṃ byākaraṇagāthā ahosī’’ti.
All of them recited that very verse; hence it is said, "This was their verse of declaration."
Tất cả họ đều đã nói cùng một bài kệ ấy, nên (văn bản) nói – “đây là bài kệ tuyên bố của họ”.
Saroruhanti sarasi jātaṃ.
"Saroruha" means born in a lake.
“Saroruhaṃ” là được sinh ra trong hồ.
Padumapalāsapattajanti khuddakamahantehi kamaladalehi sahajātaṃ.
"Padumapalāsapattaja" means born with small and large lotus petals.
“Padumapalāsapattajaṃ” là đồng sinh với những cánh sen nhỏ và lớn.
Khuddakamahantakamaladalasaṅkhātāni vā padumapalāsapattāni ettha santīti padumapalāsapattaṃ, padumagacchaṃ.
Or "padumapalāsapatta" refers to a lotus plant, meaning that lotus petals, comprising small and large कमलदल, are present there.
Hoặc là, padumapalāsapattaṃ là một bụi sen, vì ở đó có những cánh sen nhỏ và lớn.
Tattha jātanti padumapalāsapattajaṃ.
"Padumapalāsapattaja" means born there.
Padumapalāsapattajaṃ là được sinh ra ở đó.
Supupphitanti suṭṭhu pupphitaṃ sammā vikasitaṃ.
"Supupphita" means well-bloomed, fully opened.
“Supupphitaṃ” là nở rộ, nở hoàn toàn.
Bhamaragaṇānuciṇṇanti bhamaragaṇehi anukulañceva anuparibbhamitañca.
"Bhamaragaṇānuciṇṇa" means frequented and circled by swarms of bees.
“Bhamaragaṇānuciṇṇaṃ” là được bầy ong vây quanh và bay lượn.
Aniccatāyupagatanti khaṇe khaṇe vaṇṇabhedādivasena aniccatāya upagataṃ.
"Aniccatāyupagata" means subject to impermanence moment by moment, in terms of changes in color, etc.
“Aniccatāyupagataṃ” là đã đạt đến vô thường theo cách thay đổi màu sắc v.v… từng khoảnh khắc.
Viditvāti vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya jānitvā.
"Viditvā" means having known with Path-knowledge accompanied by Vipassanā-wisdom.
“Viditvā” là đã biết bằng trí tuệ đạo cùng với trí tuệ thiền quán.
Eko careti tasmā aññopi mādiso hotukāmo evaṃ paṭipajjitvā eko care khaggavisāṇakappoti.
"Eko care" means, therefore, anyone else who wishes to be like me should practice in this way and wander alone, like a rhinoceros horn.
“Eko care” có nghĩa là: “Do đó, người khác muốn giống như ta cũng hãy thực hành như vậy và sống một mình như sừng tê giác”.
136. Dosehi ārakāti ariyaṃ.
136. Free from defilements, hence "noble" (ariya).
136. Xa lìa các cấu uế nên là Thánh.
Tenāha ‘‘niddosa’’nti.
Therefore, it is said, "blameless."
Do đó (văn bản) nói: “không cấu uế”.
Sā pana niddosatā lokuttarabhāvena savisesāti āha ‘‘lokuttara’’nti.
That blamelessness, however, is exceptional in its supra-mundane nature, hence it is said, "supra-mundane."
Sự không cấu uế ấy đặc biệt ở chỗ là siêu thế, nên (văn bản) nói: “siêu thế”.
Sammā sundaro pasattho niyyāniko samādhi sammāsamādhīti āha – ‘‘sammāsamādhinti maggasamādhi’’nti.
Right, beautiful, excellent, leading to liberation is sammā samādhi, hence it is said, "sammā samādhi means Path-concentration."
Định tốt đẹp, thanh tịnh, đáng ca ngợi, dẫn đến giải thoát là chánh định, nên (văn bản) nói: “chánh định là định của đạo”.
Upanisīdati ettha phalaṃ tappaṭibaddhavuttitāyāti upanisaṃ, kāraṇanti āha – ‘‘saupanisanti sappaccaya’’nti.
The fruit comes to depend on it, as its activity is connected with it, thus "upanisa" means cause; hence it is said, "saupanisa means with conditions."
Quả nương vào đó mà xuất hiện, vì nó có sự hiện hữu liên quan đến quả, nên là upanisaṃ, tức nguyên nhân, nên (văn bản) nói: “saupanisaṃ là có duyên”.
Parikaroti parivāretīti parikkhāroti āha – ‘‘saparikkhāranti saparivāra’’nti.
It surrounds, it encircles, thus "parikkhāro" means accompaniment; hence it is said, "saparivāra means with retinue."
Parikkhāro là cái bao quanh, cái vây bọc, nên (văn bản) nói: “saparikkhāraṃ là có tùy tùng”.
Parivāritāti sahajātādipaccayabhāvena parivārantehi viya upagatā.
"Surrounded" means approached as if surrounded by co-arising and other conditions.
“Được bao quanh” có nghĩa là được tiếp cận như thể được bao quanh bởi các duyên đồng sinh v.v…
Purecārikāti vuṭṭhānagāminibhāvanā sahajātādipaccayavasena paccayattā purassarā.
"Preceded by" means the contemplation leading to emergence (vuṭṭhāna-gāminī bhāvanā) is prior due to being a condition by way of co-arising and other conditions.
“Đi trước” có nghĩa là sự tu tập dẫn đến xuất thế là duyên, nên đi trước theo cách duyên đồng sinh v.v…
Tenāha – ‘‘vipassanāsammādiṭṭhi cā’’ti.
Therefore, it is said, "and Vipassanā sammādiṭṭhi."
Do đó (văn bản) nói: “chánh kiến thiền quán”.
Idāni tāni kiccato dassetuṃ, ‘‘vipassanāsammādiṭṭhī’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show their functions, "Vipassanā sammādiṭṭhi," etc., was stated.
Bây giờ, để cho thấy các chức năng ấy, (đoạn) “chánh kiến thiền quán” v.v… đã được nói.
Tattha parivīmaṃsaggahaṇaṃ tattha tattha cittuppāde vīmaṃsādhipateyyena pavattiyā sammādiṭṭhiyā pubbaṅgamabhāvadassanatthaṃ.
Here, the mention of "investigation" (parivīmaṃsa) is to show the pioneering role of sammādiṭṭhi as it proceeds in various thought-moments with investigation as its dominance.
Trong đó, việc sử dụng từ “parivīmaṃsa” là để cho thấy chánh kiến có vai trò đi trước trong sự vận hành của các tâm sinh khởi ở từng nơi, với sự ưu thế của sự thẩm sát.
Tenassa maggasamādhissa nānākhaṇikaṃ pubbaṅgamabhāvaṃ dasseti.
Thus, it shows its pioneering role in the Path-concentration in various moments.
Do đó, nó cho thấy vai trò đi trước của định đạo ấy trong nhiều khoảnh khắc khác nhau.
Vīmaṃsanapariyosāneti tathāpavattaanulomañāṇassa osāne.
"At the culmination of investigation" means at the end of the അനുലോമജ്ഞാനം that proceeds in that way.
“Kết thúc sự thẩm sát” là kết thúc trí thuận thứ vận hành như vậy.
Bhūmiladdhaṃ vaṭṭaṃ samugghāṭayamānāti attano santāne dīgharattaṃ anusayitaṃ kilesavaṭṭaṃ samucchindanti.
"Uprooting the cycle of existence that has taken root" means eradicating the defilement-cycle that has long been latent in one's continuum.
“Đoạn trừ luân hồi đã đạt được trên nền tảng” có nghĩa là đoạn trừ hoàn toàn vòng luân hồi phiền não đã tiềm ẩn lâu dài trong dòng tâm thức của mình.
Vūpasamayamānāti tasseva vevacanaṃ.
"Calming down" is a synonym of the same.
“Vūpasamayamānā” là từ đồng nghĩa của từ ấy.
Vūpasamayamānāti vā tato eva avasiṭṭhampi vaṭṭaṃ appavattikaraṇavasena vūpasamenti.
Or, "calming down" means calming down even the remaining cycle of existence by making it non-arising.
Hoặc “vūpasamayamānā” có nghĩa là làm cho ngay cả phần luân hồi còn lại không tiếp tục vận hành bằng cách làm cho nó lắng dịu.
Tenevāha – ‘‘maggasammādiṭṭhi…pe… uppajjatī’’ti.
Therefore, it is said, "Path sammādiṭṭhi... arises."
Chính vì thế (văn bản) nói: “chánh kiến đạo… v.v… phát sinh”.
Sāti sammādiṭṭhi.
"That" refers to sammādiṭṭhi.
“Sā” là chánh kiến.
Duvidhāpīti yathāvuttā duvidhāpi.
"Both kinds" means both kinds as described.
“Duvidhāpī” là cả hai loại như đã nói.
Idha adhippetā vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya kiccassa dassitattā.
"Intended here" refers to the function shown by Path-knowledge accompanied by Vipassanā-wisdom.
“Được đề cập ở đây” là vì đã cho thấy chức năng của trí tuệ đạo cùng với trí tuệ thiền quán.
Lakkhaṇe paṭivijjhamāne lakkhaṇiko dhammo paṭividdho hotīti āha – ‘‘micchādiṭṭhiṃ…pe… ārammaṇato pajānātī’’ti.
When a characteristic is penetrated, the characteristic phenomenon is penetrated; hence it is said, "knows wrong view... by way of its object."
Khi tướng được thấu triệt, pháp có tướng được thấu triệt, nên (văn bản) nói: “biết tà kiến… v.v… theo đối tượng”.
Vipassanāsammādiṭṭhiyampi eseva nayo.
The same method applies to Vipassanā sammādiṭṭhi.
Trong chánh kiến thiền quán cũng theo cách này.
Kiccatoti bhāvanākiccato.
"By way of function" means by way of the function of development (bhāvanā).
“Theo chức năng” là theo chức năng tu tập.
Sammādiṭṭhiyaṃ tadadhigataasammohatāya asammohato pajānāti.
In right view, for the sake of non-delusion attained through it, he knows without delusion.
Trong chánh kiến, do sự không lầm lẫn đã đạt được đó, vị ấy biết một cách không lầm lẫn.
Kiccatoti paṭivedhakiccato.
"By function" means by the function of penetration.
Về mặt chức năng là về mặt chức năng thể nhập.
Taṃ pana sabbathā asammuyhanamevāti āha ‘‘asammohato’’ti.
And that is entirely non-delusion itself, thus it is said "without delusion".
Điều đó chính là sự không lầm lẫn hoàn toàn, nên nói “không lầm lẫn”.
Evaṃ pajānanāti micchādiṭṭhi micchādiṭṭhīti yāthāvato avabodho.
"Such knowing" means the comprehension of wrong view as wrong view, just as it is.
Sự hiểu biết như vậy là sự giác ngộ đúng như thật rằng tà kiến là tà kiến.
Assāti taṃsamaṅgino puggalassa.
"Of him" means of the person endowed with that.
Của vị ấy là của người có đầy đủ điều đó.
Dvāyanti -kāro dīghaṃ katvā vutto.
"Dvayaṃ": the 'a' sound is lengthened and spoken.
Dvayaṃ (hai) – âm tiết cuối được kéo dài.
Tenāha ‘‘dvayaṃ vadāmī’’ti.
Therefore, it is said: "I speak of a duality."
Vì vậy nói “Tôi nói là hai”.
Dve avayavā etassāti dvayaṃ.
It has two components, thus it is dvayaṃ.
Có hai thành phần nên gọi là dvayaṃ (hai).
Tenāha ‘‘duvidhakoṭṭhāsaṃ vadāmī’’ti.
Therefore, it is said: "I speak of a twofold division."
Vì vậy nói “Tôi nói là hai loại phần”.
Puññassa eko bhāgo so eva puññabhāgiko, ka-kārassa ya-kāraṃ katvā itthiliṅgavasena ‘‘puññabhāgiyā’’ti vuttaṃ.
One part of merit, that is puññabhāgika; by changing the 'ka' to 'ya' and in the feminine gender, it is stated as "puññabhāgiyā".
Một phần của phước là puññabhāgiko (phần phước), sau khi biến đổi âm ka thành ya và theo giống cái nên nói “puññabhāgiyā”.
Upadhisaṅkhātassāti khandhapabandhasaṅkhātassa.
"Upadhisaṅkhātassa" means that which consists of the aggregates-continuum.
Được gọi là upadhi là được gọi là sự liên tục của các uẩn.
Amatadvāranti ariyamaggaṃ.
"Amatadvāra" means the noble path.
Cửa bất tử là Thánh đạo.
Paññapetīti niyyānādipakārato paññapeti.
"Paññapeti" means he makes it known by way of liberation and so on.
Paññapeti là chỉ bày theo cách dẫn đến giải thoát, v.v.
Tenāha ‘‘vibhajitvā dassetī’’ti.
Therefore, it is said: "he explains and shows."
Vì vậy nói “phân tích và chỉ rõ”.
Tattha sammohassa viddhaṃsanena asammohato dasseti.
There, by destroying delusion, he shows it without delusion.
Ở đó, vị ấy chỉ rõ một cách không lầm lẫn bằng cách tiêu diệt sự lầm lẫn.
Tasmiṃ attheti amatadvārapaññāpane atthe.
"Tasmiṃ atthe" means in the meaning of making the door to the Deathless known.
Trong ý nghĩa đó là trong ý nghĩa chỉ bày cửa bất tử.
Bojjhaṅgappattāti bojjhaṅgabhāvappattā.
"Bojjhaṅgappattā" means having attained the state of factors of awakening.
Đạt đến các chi giác ngộ là đạt đến trạng thái các chi giác ngộ.
Maggabhāvena niyyānabhāvena pavattiyā maggapaññāya aṭṭhannampi sādhāraṇattā samudāyassa ca avayavo aṅganti katvā sesadhamme aṅgikabhāvena dassento ‘‘ariyamaggassa aṅga’’nti āha.
Since it is common to all eight in the sense of the path and the sense of liberation due to its occurrence as the path, and by considering the whole as having a component, the other phenomena are shown as components, thus he says: "a component of the noble path."
Vì sự hiện hành theo trạng thái đạo và trạng thái dẫn đến giải thoát là chung cho cả tám chi của chánh kiến, và vì một thành phần của một tập hợp được gọi là chi, nên khi chỉ rõ các pháp còn lại theo trạng thái là chi, Ngài nói “chi của Thánh đạo”.
So bhikkhūti micchādiṭṭhiṃ ‘‘micchādiṭṭhī’’ti sammādiṭṭhiṃ ‘‘sammādiṭṭhī’’ti jānanto bhikkhu.
"That bhikkhu" means the bhikkhu who knows wrong view as "wrong view" and right view as "right view".
Vị Tỳ-kheo đó là vị Tỳ-kheo biết tà kiến là “tà kiến” và chánh kiến là “chánh kiến”.
Pajahanatthāyāti samucchedavasena pajahanāya.
"Pajahanatthāya" means for the sake of abandoning, by way of eradication.
Để từ bỏ là để từ bỏ theo cách đoạn tận.
Paṭilābhatthāyāti maggasammādiṭṭhiyā adhigamāya.
"Paṭilābhatthāya" means for the attainment of path-right view.
Để đạt được là để đạt được chánh kiến của đạo.
Kusalavāyāmoti vipassanāsampayuttova kosallasambhūto vāyāmo.
"Kusalavāyāmo" means effort associated with insight, or effort arising from skillfulness.
Chánh tinh tấn là tinh tấn liên hệ với tuệ quán, hoặc tinh tấn sinh ra từ sự khéo léo.
Saratīti sato, taṃ panassa saraṇaṃ satisamaṅgitāyāti āha ‘‘satiyā samannāgato’’ti.
He remembers, thus "sato"; and that remembrance is due to being endowed with mindfulness, thus he says: "endowed with mindfulness."
Ghi nhớ nên là sato (chánh niệm), và sự ghi nhớ đó là sự có đầy đủ chánh niệm của vị ấy, nên nói “có đầy đủ chánh niệm”.
Kāmañcettha vipassanāsammādiṭṭhiṃ yathābhūtā sammāvāyāmasatiyo sahajātā ca purejātā ca hutvā parivārenti, ‘‘itiyime tayo dhammā sammādiṭṭhiṃ anuparidhāvanti anuparivattantī’’ti pana vacanato, ‘‘ettha hī’’tiādinā maggasammādiṭṭhiyā eva sesadhammānaṃ yathārahaṃ sahacaraṇabhāvena parivāraṇaṃ yojitaṃ.
Even though here right view of insight, right effort, and mindfulness, existing as co-arisen and pre-arisen, surround it, however, since it is stated "thus these three phenomena follow and revolve around right view," and "for here," the surrounding of right path-view by the other phenomena, in the appropriate manner, as co-existence, is applied.
Mặc dù ở đây, chánh kiến tuệ quán, chánh tinh tấn và chánh niệm như thật, cùng sinh và sinh trước, bao quanh (chánh kiến), nhưng vì có câu nói “Ba pháp này theo sát và xoay quanh chánh kiến”, và vì có câu “Ở đây” v.v., nên sự bao quanh của các pháp còn lại theo sự đồng hành thích đáng với chánh kiến của đạo đã được kết hợp.
Sammāsaṅkappādīnanti ādi-saddena sammāvācākammantājīvānaṃ gahaṇaṃ itaresaṃ parivārabhāvena gahitattā.
"Sammāsaṅkappādīnaṃ": the word "ādi" (etc.) implies the inclusion of right speech, right action, and right livelihood, as the others are taken as forming the retinue.
Chánh tư duy v.v. – với từ “v.v.”, chánh ngữ, chánh nghiệp và chánh mạng được bao gồm, vì các chi khác đã được bao gồm theo trạng thái bao quanh.
Na hi sakkā te eva parivāre parivāravante ca katvā vattuṃ saṅkarato sammohajananato ca.
Indeed, it is not possible to speak of them as both surrounding and being surrounded, due to confusion and leading to delusion.
Thật không thể nói rằng chúng vừa là vật bao quanh vừa là vật được bao quanh, do sự lẫn lộn và gây ra sự lầm lẫn.
Tayoti sammādiṭṭhivāyāmasatiyo sahajātaparivārāva honti maggakkhaṇikānaṃ tesaṃ adhippetattā vipassanākhaṇaviratīnaṃ asambhavato.
"Three": right view, effort, and mindfulness are only co-arisen attendants, because their momentary presence on the path is intended, and the non-existence of abstinences in the insight moment.
Ba (chi) này, tức là chánh kiến, chánh tinh tấn và chánh niệm, chỉ là những chi đồng sinh bao quanh vì chúng được hiểu là thuộc về khoảnh khắc của đạo, và sự không có các giới (virati) trong khoảnh khắc tuệ quán là không thể.
137. Takkanavasena lokasiddhenāti adhippāyo.
137. "By way of pondering" means in the conventional worldly sense.
137. Theo cách suy luận – ý là theo cách thông thường trong đời sống.
‘‘Evañcevañca bhavitabba’’nti vividhaṃ takkanaṃ kūpe viya udakassa ārammaṇassa ākaḍḍhanaṃ vitakkanaṃ vitakko.
Various pondering, thinking "it should be thus and thus," like drawing water from a well, drawing the object, is "vitakkanaṃ vitakko" (thinking, initial application).
Sự suy luận đa dạng “phải là thế này, phải là thế kia”, sự kéo đối tượng như nước trong giếng, đó là sự suy luận, vitakka (tầm).
Saṅkappanavasenāti taṃ taṃ ārammaṇaṃ gahetvā kappanavasena.
"Saṅkappanavasena" means by way of conceiving that particular object.
Theo cách tư duy là theo cách tư duy khi nắm giữ đối tượng đó.
Takkanaṃ kappananti ca ataṃsahajātānamevāti daṭṭhabbaṃ.
Pondering and conceiving should be understood as for those that are not co-arisen.
Sự suy luận và sự tư duy nên được hiểu là chỉ dành cho những pháp không đồng sinh.
Ekaggoti iminā samādhinā laddhupakārasseva vitakkassa appanāpariyāyo hotīti dasseti.
"Ekaggo" (one-pointed) indicates that the initial application of thought, when aided by this concentration, is a synonym for absorption (appanā).
Nhất tâm – với điều này, nó chỉ ra rằng tầm chỉ là một từ đồng nghĩa với sự an trú (appanā) của tâm đã nhận được sự hỗ trợ từ định.
Visesena vā appanā vitakkassa vasena cittaṃ ārammaṇaṃ abhiropeti, vitakke asati kathanti āha ‘‘vitakke panā’’tiādi.
Or, absorption is particularly due to initial application; the mind ascends to the object by way of initial application. If there is no initial application, how? Thus it is said, "But in the absence of initial application," and so on.
Hoặc, sự an trú đặc biệt đưa tâm vào đối tượng theo tầm; nếu không có tầm thì làm sao? Nên nói “Nhưng khi có tầm” v.v.
Attanoyeva dhammatāya cittaṃ ārammaṇaṃ abhiruhatīti, etena ārammaṇadhammānaṃ gahaṇaṃ nāma sabhāvasiddhaṃ, na dhammantaramapekkhati, vitakko pana pavattamāno ārammaṇābhiniropanavaseneva pavattatīti dasseti.
"The mind ascends to the object by its own nature as a dhamma." This shows that the apprehension of objects is inherent by nature and does not depend on other dhammas. However, when initial application occurs, it occurs by way of directing the mind towards the object.
Tâm nương vào đối tượng theo bản chất của chính nó – với điều này, nó chỉ ra rằng sự nắm giữ các pháp đối tượng là tự nhiên, không phụ thuộc vào các pháp khác, nhưng khi tầm hiện hành, nó hiện hành theo cách đưa tâm vào đối tượng.
Evaṃ santepi sabhāvāvitakkacittuppādato savitakkacittuppādassa ārammaṇaggahaṇaviseso vitakkena jātoti katvā vitakko cittassa ārammaṇaggahaṇe visesapaccayoti pākaṭoyamattho.
Even so, the distinction in the mind's apprehension of objects between a thought-moment without initial application and one with initial application arises due to initial application. Thus, it is clear that initial application is a distinct condition for the mind's apprehension of objects.
Mặc dù vậy, vì sự đặc biệt trong việc nắm giữ đối tượng của tâm sinh không tầm so với tâm sinh có tầm là do tầm sinh ra, nên ý nghĩa này là rõ ràng rằng tầm là một duyên đặc biệt cho tâm trong việc nắm giữ đối tượng.
Apare pana bhaṇanti – yathā koci rājavallabhaṃ, taṃsambandhīnaṃ mittaṃ vā nissāya rājagehaṃ ārohati anupavisati, evaṃ vitakkaṃ nissāya cittaṃ ārammaṇaṃ ārohati vitakkassa ārammaṇābhiniropanasabhāvattā, aññesaṃ dhammānañca avitakkasabhāvato.
Others, however, say: just as someone ascends and enters the king's house by relying on a royal favorite or a friend connected to him, so too the mind ascends to the object by relying on initial application, because initial application has the nature of directing the mind to the object, and other dhammas lack the nature of initial application.
Những người khác lại nói rằng – giống như một người nào đó nương vào người thân của vua, hoặc một người bạn có quan hệ với vua, để vào cung điện của vua, thì tâm cũng nương vào tầm để nương vào đối tượng, vì tầm có bản chất đưa tâm vào đối tượng, và các pháp khác có bản chất không tầm.
Tenāha bhagavā – ‘‘cetaso abhiniropanā’’ti (dha. sa. 7).
Therefore, the Blessed One said: "the directing of the mind" (Dhs. 7).
Vì vậy, Thế Tôn đã nói – “Sự đưa vào của tâm” (Dhs. 7).
Yadi evaṃ kathaṃ avitakkacittaṃ ārammaṇaṃ ārohatīti?
If so, how does a thought-moment without initial application ascend to the object?
Nếu vậy, làm sao tâm không tầm nương vào đối tượng?
Vitakkabaleneva.
By the power of initial application itself.
Chính là nhờ sức mạnh của tầm.
Yathā hi so puriso paricayena tena vināpi nirāsaṅko rājagehaṃ pavisati, evaṃ paricayena vitakkena vināpi avitakkaṃ cittaṃ ārammaṇaṃ ārohati.
Just as that person, through familiarity, fearlessly enters the king's house even without the favorite, so too a thought-moment without initial application, through familiarity, ascends to the object even without initial application.
Giống như người đó, nhờ sự quen thuộc, không ngần ngại vào cung điện của vua ngay cả khi không có người thân đó, thì tâm không tầm cũng nương vào đối tượng ngay cả khi không có tầm, nhờ sự quen thuộc.
Paricayenāti ca santāne pavattavitakkabhāvanāsaṅkhātena paricayena.
"Paricayena" (through familiarity) refers to familiarity consisting of the cultivation of initial application occurring in the continuum.
Nhờ sự quen thuộc là nhờ sự quen thuộc được gọi là sự tu tập tầm đã hiện hành trong dòng tâm thức.
Vitakkassa hi santāne abhiṇhaṃ pavattassa vasena cittassa ārammaṇābhiruhanaṃ ciraparicitaṃ; tena taṃ kadāci vitakkena vināpi tattha pavattateva; yathā ñāṇasahagataṃ cittaṃ sammasanavasena ciraparicitaṃ kadāci ñāṇarahitampi sammasanavasena pavattati; yathā vā kilesasahitaṃ hutvā pavattaṃ sabbaso kilesarahitampi paricayena kilesavāsanāvasena pavattati, evaṃ sampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.
Indeed, the mind's ascension to the object due to frequent occurrence of initial application in the continuum is long-familiar; hence, sometimes it occurs there even without initial application. Just as a thought-moment accompanied by knowledge, being long-familiar by way of contemplation, sometimes operates by way of contemplation even without knowledge; or just as a thought-moment, having occurred accompanied by defilements, sometimes occurs even entirely free from defilements by way of the residual tendencies (vāsanā) of defilements, so too should this case be understood.
Sự nương vào đối tượng của tâm nhờ sự hiện hành thường xuyên của tầm trong dòng tâm thức là một sự quen thuộc lâu dài; vì vậy, đôi khi tâm vẫn hiện hành ở đó ngay cả khi không có tầm; giống như tâm đi kèm với trí tuệ, đã quen thuộc lâu dài với sự quán xét, đôi khi vẫn hiện hành theo cách quán xét ngay cả khi không có trí tuệ; hoặc giống như tâm đã hiện hành cùng với phiền não, đôi khi vẫn hiện hành theo cách của các ấn tượng phiền não ngay cả khi hoàn toàn không có phiền não, thì điều này cũng nên được hiểu tương tự.
Vācaṃ saṅkharotīti vācaṃ uppādeti, vacīghosuppattiyā visesapaccayo hotīti attho.
"Vācaṃ saṅkharoti" means produces speech; the meaning is that it is a special condition for the arising of vocal expression.
Vācaṃ saṅkharoti là tạo ra lời nói, nghĩa là nó là duyên đặc biệt cho sự phát sinh của âm thanh lời nói.
Lokiyavitakko dvattiṃsacittasahagato vācaṃ saṅkharoti vacīviññattijananato.
Worldly initial application, accompanied by thirty-two types of consciousness, "produces speech" by generating vocal intimation (vacīviññatti).
Tầm thế gian đi kèm với ba mươi hai tâm tạo ra lời nói vì nó sinh ra sự biểu hiện của lời nói.
Vacīsaṅkhārotveva panassa nāmaṃ hoti ruḷhito, taṃsamatthatānirodhato vā sambhavato pana saṅkhāroti.
"Vacīsaṅkhāro tveva panassa nāmaṃ hoti" (it is called simply "verbal formation") due to common usage, or because it arises from the cessation of the capacity for it, hence saṅkhāra.
Nhưng tên của nó là vacīsaṅkhāro (hành của lời nói) theo nghĩa thông thường, hoặc vì nó sinh ra từ sự diệt trừ khả năng đó.
‘‘Lokuttarasammāsaṅkappaṃ parivārentī’’ti vatvā tividhe sammāsaṅkappe kadāci katamaṃ parivārentīti?
Having said "they surround supramundane right resolve," it is asked: which of the three types of right resolve do they surround on occasion?
Sau khi nói “bao quanh chánh tư duy siêu thế”, thì trong ba loại chánh tư duy, đôi khi nó bao quanh loại nào?
Codanaṃ sandhāyāha ‘‘etthā’’tiādi.
Addressing the question, he says "etthā" (here) and so on.
Để giải đáp câu hỏi đó, Ngài nói “Ở đây” v.v.
Nānācittesu labbhanti nānāsamannāhārahetukattā, pubbabhāgeyeva ca te uppajjantīti.
"Nānācittesu labbhanti" (they are found in various minds) because they are caused by various applications, and they arise in the preliminary stage itself.
Được tìm thấy trong nhiều tâm là do có nhiều nguyên nhân khác nhau, và chúng chỉ phát sinh ở giai đoạn trước.
Tīṇi nāmāni labhati tividhassapi paṭipakkhassa samucchindanena sātisayaṃ tiṇṇampi kiccakaraṇato.
"Tīṇi nāmāni labhati" (it obtains three names) because it performs the functions of all three exceptionally, by eradicating all three opposing factors.
Đạt được ba tên gọi là do thực hiện ba chức năng một cách vượt trội bằng cách đoạn tận cả ba loại đối nghịch.
Esa nayo sammāvācādīsupi.
The same method applies to right speech and so on.
Điều này cũng áp dụng cho chánh ngữ v.v.
138. Viramati etāyāti veramaṇī virati vuccati.
138. One abstains by this, thus "veramaṇī" (abstinence) is called virati (abstention).
138. Từ bỏ điều này nên gọi là veramaṇī (giới), tức là sự từ bỏ.
Sā musāvādato viramaṇassa kāraṇabhāvato cetanāpi verassa maṇanato vināsanato viratipīti āha – ‘‘viratipi cetanāpi vaṭṭatī’’ti.
That volition is also called virati (abstention) because it is the cause of abstaining from false speech, and because it suppresses or destroys enmity (vera), thus it is said: "both abstention and volition are valid."
Vì nó là nguyên nhân của sự từ bỏ nói dối, nên ý chí (cetanā) cũng là sự từ bỏ vì nó tiêu diệt sự thù hận, nên nói – “sự từ bỏ cũng là ý chí”.
Ārakā ramatīti samucchinnehi dūrato samussāreti.
"Ārakā ramati" means it removes far away from those that have been eradicated.
Vui thích ở xa là đẩy xa những điều đã đoạn tận.
Vinā tehi ramatīti accantameva tehi vinā bhavati.
"Vinā tehi ramati" means it is absolutely without them.
Vui thích không có chúng là hoàn toàn không có chúng.
Tato tatoti diṭṭhe adiṭṭhavādādito musāvādā.
"Tato tato" means from this or that, from false speech like speaking of what is seen as not seen.
Từ đó đó là từ việc nói những điều đã thấy hoặc chưa thấy, tức là từ nói dối.
Visesato anuppattidhammattā paṭinivattā hutvā.
Especially, being of a nature that does not arise, "having turned back."
Vì nó có bản chất không phát sinh đặc biệt, nên trở lại.
140. Tividhena kuhanavatthunāti paccayapaṭisevana-sāmantajappana-iriyāpathapavattanasaṅkhātena pāpicchatā nibbattena tividhena kuhanavatthunā.
140. "Tividhena kuhanavatthunā" means by the threefold basis of deceit, which consists of misrepresenting the acquisition of requisites, making signs, and acting in a certain posture, born of evil desires.
140. Với ba loại vật chất lừa dối là với ba loại vật chất lừa dối sinh ra từ ác dục, được gọi là nhận vật cúng dường, nịnh hót và biểu hiện oai nghi.
Etāya kuhanāya karaṇabhūtāya paccayuppādanatthaṃ nimittaṃ sīlaṃ etesanti yojanā.
The explanation is that these have "nimitta" (indication) in the form of sīla (virtue) for the purpose of generating means, being done by means of this "kuhanā" (hypocrisy).
Giải thích là: giới luật là dấu hiệu của những người này, với sự lừa dối này làm phương tiện để tạo ra các điều kiện (cho lợi lộc).
Attavisayalābhahetu akkosanakhuṃsanavambhanādivasena pisanaṃ ghaṭṭanaṃ viheṭhanaṃ nippeso.
"Nippeso" is pressing, striking, or harming in the manner of reviling, scolding, and despising, for the purpose of obtaining personal gain.
Chà đạp là sự nghiền nát, va chạm, quấy rối bằng cách chửi rủa, phỉ báng, khinh miệt, v.v., vì lợi lộc của chính mình.
Ito laddhaṃ aññassa, tato laddhaṃ parassa datvā evaṃ lābhena lābhaṃ nijigīṃsatīti lābhena lābhaṃ nijigīṃsanā.
"Lābhena lābhaṃ nijigīṃsanā" means desiring gain by gain, by giving what was obtained from one person to another, and what was obtained from that one to yet another.
Mong muốn lợi lộc bằng lợi lộc là việc cho người khác cái mình nhận được từ đây, và cho người khác cái mình nhận được từ đó, như vậy mong muốn lợi lộc bằng lợi lộc.
Pāḷiyaṃ āgato kuhanādivasena micchāājīvo.
The "micchāājīvo" (wrong livelihood) mentioned in the Pāḷi is by way of "kuhanā" and so on.
Tà mạng được đề cập trong Pāḷi là theo cách lừa dối, v.v.
Ko pana soti āha ‘‘ājīvahetū’’tiādi.
As for who that is, it is stated: "ājīvahetū" (for the sake of livelihood) and so on.
Ai là người như vậy? Được nói là “vì sinh kế” v.v.
Tāsaṃyevāti avadhāraṇaṃ, ‘‘ājīvo kuppamāno kāyavacīdvāresu eva kuppatī’’ti katvā vuttaṃ.
The emphasis in "tāsaṃyevā" is stated on the basis that "livelihood, when it goes wrong, goes wrong only through the doors of body and speech."
Chỉ những điều đó là từ nhấn mạnh, được nói là “khi sinh kế bị sai lệch thì chỉ sai lệch ở hai cửa thân và khẩu”.
141. Sammā pasatthā sobhanā niyyānikā diṭṭhi etassāti sammādiṭṭhi, puggalo.
141. "Sammādiṭṭhi" (right view) means one whose view is well-praised, beautiful, and leading to liberation; this refers to the person.
141. Người có chánh kiến được ca ngợi, tốt đẹp, dẫn đến xuất ly thì gọi là sammādiṭṭhi (chánh kiến).
Tassa pana yasmā sammādiṭṭhi saccābhisamayassa nibbānasacchikiriyāya avassayo, tasmā vuttaṃ – ‘‘maggasammādiṭṭhiyaṃ ṭhitassā’’ti.
But since right view is the support for the comprehension of the Truths and the realization of Nibbāna, it is stated: "for one established in Maggasammādiṭṭhi (right view of the path)."
Vì chánh kiến của người đó là chỗ nương tựa cho sự giác ngộ các sự thật và sự chứng đắc Niết Bàn, nên được nói là – “của người an trú trong chánh kiến đạo”.
Pahoti bhavati tāya saheva uppajjati pavattati.
"Paho" means it arises and persists together with that.
Paho có nghĩa là phát sinh cùng với điều đó, diễn ra.
Paccavekkhaṇañāṇaṃ yāthāvato jānanaṭṭhena sammāñāṇanti idhādhippetaṃ, tañca kho maggasamādhimhi ṭhite eva hotīti imamatthaṃ dassetuṃ āha – ‘‘maggasammāsamādhimhi…pe… sammāñāṇaṃ pahotī’’tiādi.
Here, the reviewing knowledge is intended as "sammāñāṇa" (right knowledge) due to its knowing things as they truly are; and to show that this occurs only when one is established in maggasamādhi, it is stated: "maggasammāsamādhimhi...pe... sammāñāṇaṃ pahotī" (right knowledge arises in right concentration of the path...and so on).
Ở đây, tuệ quán sát được hiểu là chánh trí theo nghĩa biết như thật, và tuệ đó chỉ phát sinh khi an trú trong chánh định đạo. Để chỉ rõ ý này, kinh nói – “khi an trú trong chánh định đạo…v.v… chánh trí phát sinh” v.v.
Iminā kiṃ dassetīti?
What does this illustrate?
Với điều này, kinh muốn chỉ rõ điều gì?
Yathā maggasammādiṭṭhiyaṃ ṭhito puggalo, ‘‘sammādiṭṭhī’’ti vutto, evaṃ maggaphalapaccavekkhaṇañāṇe ṭhito, ‘‘sammāñāṇo’’ti vutto, tassa ca maggaphalasammāsamādhipavattiyā pahoti sammāñāṇassa sammāvimuttiyā pahotīti imamatthaṃ dasseti.
It illustrates that just as a person established in maggasammādiṭṭhi is called "sammādiṭṭhī" (one with right view), so too, one established in the knowledge of reviewing the path and fruit is called "sammāñāṇo" (one with right knowledge), and for such a one, through the occurrence of the right concentration of the path and fruit, right knowledge arises, and through right liberation, it arises.
Kinh muốn chỉ rõ rằng, cũng như người an trú trong chánh kiến đạo được gọi là “người có chánh kiến”, thì người an trú trong tuệ quán sát đạo quả được gọi là “người có chánh trí”; và chánh trí của người đó phát sinh do sự vận hành của chánh định đạo quả, và chánh giải thoát phát sinh.
Phalasamādhi tāva pavattatu, maggasamādhi pana kathanti?
Let the fruit-concentration arise, but how about the path-concentration?
Thiền định quả có thể vận hành, nhưng thiền định đạo thì sao?
Tampi akuppabhāvatāya accantasamādhibhāvato kiccanipphattiyā pavattatevāti vattabbataṃ labhati.
That too, by reason of its unshakeability and its nature as supreme concentration, is spoken of as occurring through the accomplishment of its function.
Điều đó cũng được cho là vận hành do tính bất động, do là định tuyệt đối và do sự hoàn thành công việc.
Ṭhapetvā aṭṭhaphalaṅgānīti phalabhūtāni sammādiṭṭhiādīni aṭṭhaṅgāni, ‘‘sammādiṭṭhissa sammāsaṅkappo pahotī’’tiādinā visuṃ gahitattā ṭhapetvā.
"Ṭhapetvā aṭṭhaphalaṅgāni" (excluding the eight fruit-factors): the eight factors of right view and so on, which are the fruit, are excluded because they are taken separately by statements like "sammādiṭṭhissa sammāsaṅkappo pahotī" (for one with right view, right thought arises) and so on.
Trừ tám chi phần quả là tám chi phần như chánh kiến v.v. thuộc về quả, được loại trừ vì đã được đề cập riêng bằng cách nói “chánh tư duy phát sinh từ chánh kiến” v.v.
Sammāñāṇaṃ paccavekkhaṇaṃ katvāti paccavekkhaṇañāṇaṃ sammāñāṇaṃ katvā.
"Sammāñāṇaṃ paccavekkhaṇaṃ katvā" means making reviewing knowledge into right knowledge.
Khi quán sát chánh trí có nghĩa là biến tuệ quán sát thành chánh trí.
Phalaṃ kātunti phaladhammasahacaritatāya vipākasabhāvatāya ca ‘‘phala’’nti laddhanāme phalasampayuttadhamme sammāvimuttiṃ kātuṃ vaṭṭatīti vuttaṃ.
"Phalaṃ kātuṃ" (to make the fruit) means it is proper to make sammāvimutti (right liberation) into the fruit-associated phenomena, which are called "phala" due to their association with fruit-dharmas and their nature as vipāka (result).
Để tạo ra quả được nói là để tạo ra chánh giải thoát, tức là các pháp tương ưng với quả, được gọi là “quả” do tương ưng với các pháp quả và do bản chất là dị thục.
Tathā ca vuttaṃ sallekhasuttavaṇṇanāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 1.83) ‘‘phalasampayuttāni pana sammādiṭṭhiādīni aṭṭhaṅgāni ṭhapetvā sesadhammā sammāvimuttīti veditabbā’’ti.
And it is stated in the commentary on the Sallekhasutta: "It should be understood that all other phenomena, excluding the eight factors of right view and so on associated with the fruit, constitute right liberation."
Và cũng được nói trong chú giải kinh Sallekha (Ma. Ni. Aṭṭha. 1.83) rằng “trừ tám chi phần như chánh kiến v.v. tương ưng với quả, các pháp còn lại cần được biết là chánh giải thoát”.
142. Nijjiṇṇāti nijjīritā, viddhastā vināsitāti attho.
142. "Nijjiṇṇā" means destroyed, abolished, annihilated.
142. Nijjiṇṇā có nghĩa là đã bị tiêu diệt, đã bị phá hủy, đã bị hủy hoại.
Phalaṃ kathitanti ‘‘sammādiṭṭhissa, bhikkhave, micchādiṭṭhi nijjiṇṇā hotī’’ti iminā vārena sāmaññaphalaṃ kathitanti vadanti, nijjīraṇaṃ paṭippassambhananti adhippāyo.
"Phalaṃ kathitaṃ" (the fruit is declared): They say that by this phrase, "For one with right view, bhikkhus, wrong view is destroyed," the common fruit is declared; the intention is that destruction is subsidence.
Quả đã được nói đến là, họ nói rằng với cách nói “Này các tỳ khưu, tà kiến của người có chánh kiến đã bị tiêu diệt”, quả chung đã được nói đến, ý nghĩa là sự tiêu diệt là sự lắng dịu.
Nijjīraṇaṃ pana samucchindananti katvā, majjhimabhāṇakā…pe… maggo kathitoti vadanti.
But by taking destruction to mean eradication, the Majjhimabhāṇakā (Middle Reciters) say "...the path is declared."
Nhưng khi coi sự tiêu diệt là sự diệt trừ tận gốc, thì nhóm Majjhima-bhāṇaka…v.v… nói rằng đạo đã được nói đến.
Dassanaṭṭhenāti pariññābhisamayādivasena catunnaṃ saccānaṃ paccakkhato dassanaṭṭhena.
"Dassanaṭṭhenā" (in the sense of seeing): in the sense of directly seeing the four Truths through comprehension and realization, and so on.
Theo nghĩa thấy là theo nghĩa thấy trực tiếp bốn sự thật bằng sự thấu hiểu toàn diện, v.v.
Viditakaraṇaṭṭhenāti paccakkhena yathādiṭṭhānaṃ maggaphalānaṃ pākaṭakaraṇaṭṭhena.
"Viditakaraṇaṭṭhenā" (in the sense of making known): in the sense of making known the paths and fruits directly, according to what has been seen.
Theo nghĩa làm cho biết là theo nghĩa làm cho các đạo quả trở nên rõ ràng như đã thấy trực tiếp.
Tadadhimuttaṭṭhenāti tasmiṃ yathāsacchikate nibbāne adhimuccanabhāvena.
"Tadadhimuttaṭṭhenā" (in the sense of being devoted to that): in the sense of being inclined towards that Nibbāna, which has been directly realized.
Theo nghĩa quyết định vào điều đó là theo nghĩa quyết định vào Niết Bàn đã được chứng ngộ như vậy.
Yathā mahāvipākassa dānena mahācattārīsakaṃ, tathā bahutāyapi mahācattārīsakoti dassetuṃ, ‘‘imasmiñca pana sutte pañca sammādiṭṭhiyo kathitā’’tiādi vuttaṃ.
To show that the Mahācattārīsaka (Great Forty) is so called due to the bestowal of great results, and also due to its abundance, it is stated: "And in this sutta, five right views are declared," and so on.
Để chỉ rõ rằng Mahācattārīsaka (Đại Tứ Thập) là do ban tặng quả dị thục lớn, cũng như do số lượng nhiều, nên được nói là “trong kinh này, năm chánh kiến đã được nói đến” v.v.
Bahuatthopi hi mahā-saddo hoti ‘‘mahājano’’tiādīsu (ma. ni. 2.65).
Indeed, the word "mahā" also signifies abundance, as in "mahājano" (a great crowd) and so on.
Quả thật, từ mahā (lớn) cũng có nghĩa là nhiều, như trong “mahājano” (đông đảo quần chúng) v.v. (Ma. Ni. 2.65).
Ettha ca ‘‘natthi dinna’’ntiādinā vatthubhedena dasa micchādiṭṭhidhammā kathitā, vatthubhedeneva, ‘‘atthi dinna’’ntiādinā dasa sammādiṭṭhidhammāti vīsati hoti.
Here, ten wrong view phenomena are declared based on various aspects, such as "there is no giving"; and by the same distinction of aspects, ten right view phenomena are declared, such as "there is giving," making twenty in total.
Và ở đây, mười pháp tà kiến đã được nói đến theo sự khác biệt về đối tượng bằng cách nói “không có sự bố thí” v.v., và mười pháp chánh kiến đã được nói đến theo sự khác biệt về đối tượng bằng cách nói “có sự bố thí” v.v., tổng cộng là hai mươi.
Yathā ‘‘sammādiṭṭhissa, bhikkhave, sammāsaṅkappo pahotī’’tiādinā maggavasena dasa sammattadhammā, tappaṭipakkhabhūtā ‘‘micchādiṭṭhissa micchāsaṅkappo pahotī’’tiādinā atthato dasa micchattadhammāti vīsati, tathā phalavasena tesu evaṃ vīsati.
Just as there are ten right factors based on the path, such as "for one with right view, bhikkhus, right thought arises," and ten wrong factors opposed to them in meaning, such as "for one with wrong view, wrong thought arises," making twenty; similarly, there are twenty in the context of the fruit.
Cũng như mười pháp chánh được nói đến theo đạo bằng cách nói “Này các tỳ khưu, chánh tư duy phát sinh từ chánh kiến” v.v., và mười pháp tà đối lập với chúng được nói đến theo nghĩa bằng cách nói “tà tư duy phát sinh từ tà kiến” v.v., tổng cộng là hai mươi, thì cũng vậy, hai mươi pháp này theo quả.
Kathaṃ vārepi sammādiṭṭhiādayo dasāti vīsati?
How can there be ten right views and so on, making twenty, in each category?
Làm thế nào mà trong mỗi trường hợp cũng có mười pháp như chánh kiến v.v., tổng cộng là hai mươi?
Evamete dve cattārīsakāni purimena saddhiṃ tayo cattārīsakā vibhāvitāti veditabbā.
Thus, these two sets of forty, along with the former, should be understood as three sets of forty, having been expounded.
Cần phải biết rằng hai bộ bốn mươi này, cùng với bộ trước, đã được giải thích là ba bộ bốn mươi.
143. Pasaṃsiyassa ujuvipaccanīkaṃ nindiyaṃ pasaṃsantopi atthato pasaṃsiyaṃ nindanto nāma hoti.
One who praises the reprehensible, which is the direct opposite of the praiseworthy, is in effect disparaging the praiseworthy.
Kẻ ca ngợi điều đáng chê, đối lập trực tiếp với điều đáng ca ngợi, thì thực chất là kẻ chê bai điều đáng ca ngợi.
Pasaṃsiyassa guṇaparidhaṃsanamukheneva hi nindiyassa pasaṃsāya pavattanatoti āha – ‘‘micchādiṭṭhināmāyaṃ sobhanāti vadantopi sammādiṭṭhiṃ garahati nāmā’’tiādi.
For the praise of the reprehensible proceeds solely through the denigration of the qualities of the praiseworthy; hence it is stated: "Even one who says 'this wrong view is good' is indeed disparaging right view," and so on.
Thật vậy, sự ca ngợi điều đáng chê diễn ra thông qua việc làm suy yếu phẩm chất của điều đáng ca ngợi, nên kinh nói – “người này, dù nói rằng tà kiến là tốt đẹp, thì thực chất là đang chê bai chánh kiến” v.v.
Evamādīti ādisaddena ‘‘natthi hetu natthi paccayo sattānaṃ saṃkilesāyā’’ti (dī. ni. 1.168; ma. ni. 2.227) evamādiṃ saṅgaṇhāti; tasmā evaṃvādinoti evaṃ hetu paṭikkhepavādinoti attho.
"Evamādī" (and so on): by the word "ādi" (and so on), it includes "there is no cause, there is no condition for the defilement of beings" and so on; therefore, "evaṃvādino" means one who holds such a doctrine, one who denies cause.
Evamādī (những điều tương tự) – với từ ādi (v.v.), bao gồm những điều như “không có nhân, không có duyên cho sự nhiễm ô của chúng sinh” (Dī. Ni. 1.168; Ma. Ni. 2.227); do đó, evaṃvādino có nghĩa là những người phủ nhận nhân duyên như vậy.
Okkantaniyāmāti ogāḷhamicchattaniyāmā.
"Okkantaniyāmā" means fallen into the fixed course of wrongness.
Okkantaniyāmā có nghĩa là đã rơi vào định luật tà kiến.
Evarūpaṃ laddhiṃ gahetvātiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ cūḷapuṇṇamasuttavaṇṇanāyaṃ vuttanayameva tasmā tattha vuttanayeneva veditabbaṃ.
Whatever is to be said regarding "Evarūpaṃ laddhiṃ gahetvā" (having adopted such a view) and so on, is as stated in the commentary on the Cūḷapuṇṇamasutta; therefore, it should be understood in the manner stated there.
Những gì cần nói về nắm giữ quan điểm như vậy v.v. đã được nói theo cách trong chú giải kinh Cūḷapuṇṇama, do đó cần phải hiểu theo cách đã nói ở đó.
Ediso hi ‘‘buddhānampi atekiccho’’tiādi vuttasadiso.
Such a one is similar to what is stated as "incurable even by the Buddhas," and so on.
Người như vậy được ví như điều đã nói “ngay cả chư Phật cũng không thể chữa trị” v.v.
145. Āraddho yathānusiṭṭhaṃ paṭipattiyā ārādhito.
145. "Āraddho" means commenced, accomplished according to instruction, through practice.
145. Āraddho có nghĩa là đã được thực hành theo lời dạy.
Yadatthāya sāsane pabbajjā, visesāpatti ca, tadevettha appattanti adhippetaṃ, taṃ jhānavipassanānimittanti āha – ‘‘appattassa arahattassā’’ti.
It is implied that what is not yet attained here is that for which one has gone forth into the Dispensation and attained distinction; that is, the signs of jhāna and vipassanā, hence it is stated: "appattassa arahattassā" (of unobtained arahantship).
Điều được mong muốn ở đây là những gì chưa đạt được, tức là mục đích của việc xuất gia trong giáo pháp và sự thành tựu đặc biệt, đó là thiền định và tuệ quán, nên kinh nói – “của quả Arahant chưa đạt được”.
Komudīti kumudavatī.
"Komudī" means possessing water lilies.
Komudī có nghĩa là có hoa súng.
Tadā kira kumudāni supupphitāni honti.
At that time, it is said, water lilies bloom profusely.
Khi đó, hoa súng nở rộ.
Tenāha – ‘‘kumudānaṃ atthitāya komudī’’ti.
Therefore, it is stated: "kumudānaṃ atthitāya komudī" (Komudī because of the presence of water lilies).
Do đó kinh nói – “Komudī vì có hoa súng”.
Kumudānaṃ samūho, kumudāni eva vā komudā, te ettha atthīti komudīti.
"Komudī" means a multitude of water lilies, or water lilies themselves, are present here.
Tập hợp hoa súng, hoặc chính hoa súng là Komudā, có những điều đó ở đây nên gọi là Komudī.
Pavāraṇasaṅgahanti mahāpavāraṇaṃ akatvā āgamanīyasaṅgahaṇaṃ.
Pavāraṇasaṅgaha refers to the gathering of those coming, without performing the great Pavāraṇā.
Sự thu nhận Tự tứ là sự thu nhận những vị sẽ đến mà không làm lễ Tự tứ lớn.
Āraddhavipassakassāti ārabhitavipassanassa, vipassanaṃ vaḍḍhetvā ussukkāpetvā vipassissa.
Āraddhavipassakassā means for one who has commenced vipassanā, who has developed and exerted himself in vipassanā.
Của người đã khởi sự tu quán là của người đã khởi sự tu quán, của người đã tăng trưởng thiền quán, đã làm cho hăng hái, của người tu quán.
Bhikkhū idha osarissanti vutthavassā pavāritapavāraṇā ‘‘bhagavantaṃ vandissāma, kammaṭṭhānaṃ sodhessāma, yathāladdhaṃ visesañca pavedissāmā’’ti ajjhāsayena.
Monastics will come here, having completed the Rains Retreat and performed the Pavāraṇā, with the intention, "We will pay homage to the Blessed One, we will purify our meditation subject (kammaṭṭhāna), and we will declare the distinction we have attained."
Các Tỳ-khưu sẽ đến đây là những vị đã an cư mùa mưa, đã làm lễ Tự tứ, với ý định: “Chúng ta sẽ đảnh lễ Đức Thế Tôn, sẽ thanh lọc nghiệp xứ, và sẽ trình bày những thành quả đặc biệt đã đạt được.”
Ime bhikkhūti ime taruṇasamathavipassanā bhikkhū.
These monastics refers to these monastics who are young in samatha-vipassanā.
Những Tỳ-khưu này là những Tỳ-khưu trẻ tuổi tu thiền định và thiền quán này.
Visesaṃ nibbattetuṃ na sakkhissanti senāsanasappāyādialābhena.
They will not be able to produce any distinction due to not obtaining suitable lodging (senāsana), etc.
Sẽ không thể đạt được thành quả đặc biệt do không có được chỗ ở thích hợp, v.v.
Apalibuddhanti aññehi anupaddutaṃ.
Apalibuddha means not disturbed by others.
Không bị chướng ngại là không bị người khác quấy rầy.
Senāsanaṃ gahetuṃ na labhanti antovassabhāvato.
They do not obtain lodging due to being within the Rains Retreat period.
Không được nhận chỗ ở do đang trong mùa an cư.
Ekassa dinnopi sabbesaṃ dinnoyeva hoti, tasmā sutasutaṭṭhāneyeva ekamāsaṃ vasitvā osariṃsu.
What is given to one is given to all, therefore, they resided for one month in each place they heard of and then came.
Dù chỉ bố thí cho một vị cũng coi như đã bố thí cho tất cả, do đó họ đã ở lại một tháng tại nơi đã nghe và đã đến.
149. Sabbatthāti sabbavāresu.
149. Sabbatthā means in all instances.
149. Trong tất cả mọi trường hợp là trong tất cả các lần.
‘‘Tasmā tiha, bhikkhave, vedanānupassī’’tiādīsupi pītipaṭisaṃveditādivaseneva vedanānupassanāya vuttattā, ‘‘sukhavedanaṃ sandhāyetaṃ vutta’’nti āha.
Even in phrases like "Therefore, monastics, contemplating feeling," etc., since the contemplation of feeling is spoken of specifically in terms of experiencing joy, etc., he says, "This is said with reference to pleasant feeling."
Ngay cả trong các câu “Vì vậy, này các Tỳ-khưu, quán thọ”, v.v., vì sự quán thọ đã được nói đến chỉ thông qua sự cảm nhận hỷ, v.v., nên Ngài nói “điều này đã được nói đến để chỉ thọ lạc”.
Satipaṭṭhānabhāvanāmanasikāratāya vuttaṃ – ‘‘sādhukaṃ manasikāra’’nti.
"Careful attention" is said due to the cultivation of the foundations of mindfulness (satipaṭṭhāna-bhāvanā-manasikāra).
Vì được nói đến do sự chú tâm tu tập Tứ niệm xứ nên nói – “sự chú tâm khéo léo”.
Saññānāmena paññā vuttā tesaṃ payogattā.
Wisdom is referred to by the name perception because it is their application.
Trí tuệ được gọi bằng tên tưởng vì đó là sự ứng dụng của chúng.
Manasikāranāmena vedanā vuttā, bhāvanāya paricitattā ārammaṇassa manasikāranti katvā.
Feeling is referred to by the name attention, considering it as the attention to the object due to its familiarity through cultivation.
Thọ được gọi bằng tên tác ý, vì nó đã được làm quen qua sự tu tập, coi đối tượng là sự tác ý.
Vitakkavicāre ṭhapetvāti vuttaṃ vacīsaṅkhārattā tesaṃ.
"Excluding initial application and sustained application" is stated because they are verbal formations.
Đã bỏ tầm và tứ được nói đến vì chúng là hành vi ngôn ngữ.
Dvīhākārehīti ye sandhāya vuttaṃ, te dassento ‘‘ārammaṇato asammohato cā’’ti āha.
To show those to whom by two aspects refers, he says "by way of the object and by way of non-delusion."
Ngài nói “do đối tượng và do không mê lầm” để chỉ ra những điều đã được nói đến khi đề cập đến hai phương diện.
Sappītike dve jhāneti pītisahagatāni paṭhamadutiyajjhānāni paṭipāṭiyā samāpajjati.
He attains sequentially the two jhānas accompanied by joy, namely, the first and second jhānas accompanied by joy.
Hai thiền có hỷ là sơ thiền và nhị thiền có hỷ, nhập theo thứ tự.
Samāpattikkhaṇeti samāpajjanakkhaṇe.
At the moment of attainment means at the moment of attaining.
Vào khoảnh khắc nhập là vào khoảnh khắc đang nhập.
Jhānapaṭilābhenāti jhānena samaṅgībhāvena.
By the attainment of jhāna means by being endowed with jhāna.
Do sự chứng đắc thiền là do sự thành tựu thiền.
Ārammaṇato ārammaṇamukhena tadārammaṇajhānapariyāpannā pīti paṭisaṃviditā hoti ārammaṇassa paṭisaṃviditattā.
Joy is experienced by way of the object, that is, the joy included in that object's jhāna is experienced because the object is experienced.
Hỷ được cảm nhận do đối tượng là hỷ thuộc thiền có đối tượng đó, được cảm nhận do đối tượng, vì đối tượng đã được cảm nhận.
Yathā nāma sappapariyesanaṃ carantena tassa āsaye paṭisaṃvidite sopi paṭisaṃviditova hoti mantāgadabalena tassa gahaṇassa sukarattā; evaṃ pītiyā āsayabhūte ārammaṇe paṭisaṃvidite sā pīti paṭisaṃviditā eva hoti salakkhaṇato sāmaññalakkhaṇato ca tassā gahaṇassa sukarattā.
Just as when one searching for a snake discovers its lair, the snake itself is discovered because it is easy to grasp it by the power of a mantra or charm; similarly, when the object, which is the lair of joy, is discovered, that joy itself is discovered because it is easy to grasp it by its specific characteristic and by its general characteristic.
Ví như khi một người đi tìm rắn, khi nơi ẩn náu của nó được biết, thì con rắn đó cũng được biết nhờ khả năng bắt được nó bằng sức mạnh của thần chú và thuốc giải; cũng vậy, khi đối tượng là nơi ẩn náu của hỷ được biết, thì hỷ đó cũng được biết vì dễ dàng nắm bắt được nó qua tự tướng và cộng tướng.
Vipassanākkhaṇeti vipassanāpaññāpubbaṅgamāya maggapaññāya visesato dassanakkhaṇe.
At the moment of vipassanā means at the moment of especially seeing with the path-wisdom preceded by vipassanā-wisdom.
Vào khoảnh khắc tu quán là vào khoảnh khắc thấy đặc biệt bằng tuệ đạo đi trước tuệ quán.
Lakkhaṇapaṭivedhāti pītiyā salakkhaṇassa sāmaññalakkhaṇassa ca paṭivijjhanena.
By the penetration of characteristics means by penetrating the specific characteristic and the general characteristic of joy.
Do sự thấu triệt tướng là do sự thấu triệt tự tướng và cộng tướng của hỷ.
Yañhi pītiyā visesato sāmaññato ca lakkhaṇaṃ, tasmiṃ vidite sā yāthāvato viditā hoti.
For when the specific and general characteristics of joy are known, it is known as it truly is.
Thật vậy, khi tướng của hỷ được biết một cách đặc biệt và tổng quát, thì hỷ đó được biết một cách chân thật.
Tenāha – ‘‘asammohato pīti paṭisaṃviditā hotī’’ti.
Therefore, he says, "Joy is experienced by way of non-delusion."
Do đó, Ngài nói – “do không mê lầm mà hỷ được cảm nhận”.
Idāni tamatthaṃ pāḷiyā vibhāvetuṃ, ‘‘vuttampi ceta’’ntiādi vuttaṃ.
Now, to elaborate that meaning with the text, "It has also been said" and so on, is stated.
Bây giờ, để giải thích ý nghĩa đó bằng kinh điển, Ngài đã nói “điều này cũng đã được nói đến”, v.v.
Tattha dīghaṃ assāsavasenāti dīghassa assāsassa ārammaṇabhūtassa vasena.
There, by way of a long in-breath means by way of the object which is a long in-breath.
Trong đó, do hơi thở vào dài là do đối tượng là hơi thở vào dài.
Cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānatoti jhānapariyāpannaṃ avikkhepoti laddhanāmaṃ cittassekaggataṃ taṃsampayuttāya paññāya pajānato.
For one who discerns the one-pointedness, the undistractedness of the mind means for one who discerns the one-pointedness of the mind, which has the name "undistractedness" and is included in jhāna, by means of the wisdom associated with it.
Của người biết sự nhất tâm, sự không tán loạn của tâm là của người biết sự nhất tâm của tâm, được gọi là không tán loạn, thuộc về thiền, bằng trí tuệ tương ưng với nó.
Yatheva hi ārammaṇamukhena pīti paṭisaṃviditā hoti, evaṃ taṃsampayuttadhammāpi ārammaṇamukhena paṭisaṃviditā eva honti.
Just as joy is experienced by way of the object, so too the mental factors associated with it are experienced by way of the object.
Thật vậy, cũng như hỷ được cảm nhận qua đối tượng, thì các pháp tương ưng với nó cũng được cảm nhận qua đối tượng.
Sati upaṭṭhitā hotīti dīghaṃ assāsavasena jhānasampayuttā sati tasmiṃ ārammaṇe upaṭṭhite ārammaṇamukhena jhānepi upaṭṭhitā eva nāma hoti.
Mindfulness is established means that the mindfulness associated with jhāna by way of a long in-breath, when established on that object, is established in jhāna itself by way of the object.
Niệm được an trú là niệm tương ưng với thiền, do hơi thở vào dài, khi đối tượng đó được an trú, thì niệm đó cũng được gọi là an trú trong thiền qua đối tượng.
Tāya satiyāti evaṃ upaṭṭhitāya tāya satiyā yathāvuttena tena ñāṇena suppaṭividitattā ārammaṇassa tassa vasena tadārammaṇā sā pīti paṭisaṃviditā hoti.
By that mindfulness means by that mindfulness thus established, by means of that knowledge just described, because the object is well discerned, that joy is experienced by way of that object.
Do niệm đó là do niệm đó được an trú như vậy, do đối tượng đã được biết rõ bằng trí tuệ đó như đã nói, thì hỷ đó được cảm nhận có đối tượng đó.
Avasesapadānipīti ‘‘dīghaṃ passāsavasenā’’tiādipadānipi.
The remaining words also refer to phrases like "by way of a long out-breath" and so on.
Các từ còn lại là các từ như “do hơi thở ra dài”, v.v.
Assāsapassāsanimittanti assāsapassāse nissāya paṭiladdhapaṭibhāganimittaṃ ārammaṇaṃ kiñcāpi karoti; satiñca sampajaññañca upaṭṭhapetvā pavattanato ārammaṇamukhena tadārammaṇassa paṭisaṃviditattā citte cittānupassīyeva nāmesa hoti.
The sign of in-breaths and out-breaths means that although one takes the counter-sign (paṭibhāga-nimitta) obtained based on in-breaths and out-breaths as the object, by proceeding with mindfulness and clear comprehension established, and because that object is experienced by way of the object, he is indeed a contemplator of mind in mind.
Tướng hơi thở ra vào là dù lấy tướng đối tượng tương tự được chứng đắc nhờ hơi thở ra vào làm đối tượng; nhưng do nó diễn ra sau khi an trú niệm và tỉnh giác, nên do đối tượng đã được cảm nhận, thì người này được gọi là quán tâm trong tâm.
Evaṃ cittānupassanāpi satisampajaññabaleneva hotīti āha ‘‘na hī’’tiādi.
Thus, contemplation of mind also occurs only by the power of mindfulness and clear comprehension; therefore, he says "Na hi" (for not indeed) and so on.
Như vậy, Ngài nói “thật vậy”, v.v., rằng sự quán tâm cũng chỉ diễn ra nhờ sức mạnh của niệm và tỉnh giác.
Pajahati etena, sayaṃ vā pajahatīti pahānaṃ, ñāṇaṃ.
One abandons by this, or one abandons oneself; thus, abandonment is knowledge.
Sự đoạn trừ là trí tuệ, cái mà nhờ nó mà đoạn trừ, hoặc tự nó đoạn trừ.
Domanassavasena byāpādanīvaraṇaṃ dassitaṃ tadekaṭṭhabhāvato.
The hindrance of ill-will is shown by way of displeasure because they are of the same essence.
Chướng ngại sân hận được chỉ ra qua ưu sầu vì chúng có cùng một ý nghĩa.
Tassāti nīvaraṇapabbassa.
Tassā refers to the category of hindrances.
Của nó là của phần chướng ngại.
Pahānakarañāṇanti pajahanañāṇaṃ.
Knowledge of abandoning means the knowledge of letting go.
Trí tuệ đoạn trừ là trí tuệ đoạn trừ.
Vipassanāparamparanti paṭipāṭiyā vipassanamāha.
Vipassanāparampara refers to vipassanā in succession.
Chuỗi thiền quán là nói đến thiền quán theo thứ tự.
Samathapaṭipannanti majjhimasamathanimittaṃ paṭipannacittaṃ ajjhupekkhati.
One who has entered samatha means one who observes with equanimity the mind that has entered the middle samatha sign.
Người đã nhập thiền định là quán sát tâm đã nhập tướng thiền định trung bình.
Ekato upaṭṭhānanti paṭipakkhavigamena ekabhāvena upaṭṭhānaṃ.
Standing together means standing in a unified state with the removal of opposition.
Sự an trú đồng nhất là sự an trú một cách đồng nhất do sự biến mất của đối thủ.
Sahajātānaṃ ajjhupekkhanā hotīti paggahaniggahasampahaṃsanesu byāpārassa anāpajjitattā ārammaṇānaṃ ajjhupekkhanā, ‘‘yadatthi yaṃ bhūtaṃ taṃ pajahati upekkhaṃ paṭilabhatī’’ti, evaṃ vuttaajjhupekkhanā pavattāti paṭipannā.
There is equanimity towards co-arisen phenomena means equanimity towards objects because there is no engagement in urging, restraining, or gladdening; thus, the equanimity described as "what exists, what has come to be, that one abandons and attains equanimity" proceeds, is established.
Sự quán sát các pháp đồng sinh là sự quán sát các đối tượng do không có hoạt động trong việc nắm giữ, chế ngự và hoan hỷ, “cái gì có, cái gì đã sinh, cái đó đoạn trừ và đạt được xả”, như vậy, sự quán sát đã được nói đến diễn ra và được thực hành.
Kevalaṃ nīvaraṇādidhammeti nīvaraṇādidhamme eva pahīne disvā, atha kho tesaṃ pajahanañāṇampi yāthāvato paññāya disvā ajjhupekkhitā hoti.
Merely phenomena like hindrances means seeing only that phenomena like hindrances are abandoned, and then also seeing with wisdom as they truly are the knowledge of abandoning them, one is observant with equanimity.
Chỉ các pháp chướng ngại, v.v. là sau khi thấy các pháp chướng ngại, v.v., đã được đoạn trừ, thì trí tuệ đoạn trừ của chúng cũng được quán sát một cách chân thật bằng trí tuệ.
Vuttañhetaṃ bhagavatā ‘‘dhammāpi kho, bhikkhave, pahātabbā, pageva adhammā’’ti (ma. ni. 1.240).
For this was said by the Blessed One: "Even wholesome states, monastics, are to be abandoned, how much more so unwholesome states."
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói: “Này các Tỳ-khưu, ngay cả các pháp thiện cũng phải đoạn trừ, huống chi là các pháp bất thiện.”
Tasmiṃ kāye pavattā kāyārammaṇā sati, pubbabhāgiyo satisambojjhaṅgo.
Mindfulness regarding the body, occurring in that body as an object of the body, is the preliminary mindfulness enlightenment factor.
Chánh niệm (sati) vận hành trên thân đó, lấy thân làm đối tượng, là chi phần giác ngộ niệm (satisambojjhaṅga) sơ khởi.
Esa nayo sesesupi.
This method applies to the remaining ones as well.
Các chi phần còn lại cũng theo cách này.
Somanassasahagatacittuppādavasena cetaṃ okkamanaṃ oliyanaṃ kosajjaṃ, tato ativattanaṃ atidhāvanaṃ uddhaccaṃ, tadubhayavidhurā bojjhaṅgupekkhābhūtā anosakkanaanativattanasaṅkhātā majjhattākāratā.
And by way of cittas accompanied by joy, this encroaching and sinking is laziness; going beyond that, over-running, is agitation; and the state of equanimity as an enlightenment factor, free from both, is a state of neutrality, defined as neither falling short nor exceeding.
Sự tiến tới, sự chìm xuống, sự biếng nhác này là do sự phát sinh của tâm tương ưng với hỷ; từ đó, sự vượt quá, sự chạy quá là phóng dật; trạng thái trung dung, không chìm xuống và không vượt quá, là xả giác chi, không có cả hai điều đó.
Idāni yatheva hītiādinā tameva majjhattākāraṃ upamāya vibhāveti.
Now, beginning with "just as", he explains that same state of neutrality by means of an analogy.
Bây giờ, với cụm từ "yatheva hi" (như thể), giải thích trạng thái trung dung đó bằng ví dụ.
Tudanaṃ vā patodena.
Or prodding with a goad.
Hoặc sự thúc đẩy bằng gậy.
Ākaḍḍhanaṃ vā rasminā.
Or pulling with a rein.
Hoặc sự kéo lại bằng dây cương.
Natthi na kātabbaṃ atthi.
There is nothing that should not be done.
Không có gì là không nên làm.
Ekacittakkhaṇikāti ekekasmiṃ citte vipassanāvasena saha uppajjanakā.
"Momentary in a single mind" means arising simultaneously in each citta by way of vipassanā.
Ekacittakkhaṇikā nghĩa là cùng phát sinh trong mỗi sát na tâm theo cách quán tuệ.
Nānārasalakkhaṇāti nānākiccā ceva nānāsabhāvā ca.
"Having diverse functions and characteristics" means having diverse activities and diverse natures.
Nānārasalakkhaṇā nghĩa là có nhiều chức năng và nhiều bản chất khác nhau.
152. Vuttatthāneva sabbāsavasuttavaṇṇanāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 27) ānāpānārammaṇā aparāparaṃ pavattasatiyo ārammaṇasīsena tadārammaṇā dhammā gahitā, tā panekasantāne lokiyacittasampayuttāti lokiyā, tā vaḍḍhamānā lokiyaṃ catubbidhampi satipaṭṭhānaṃ paripūrenti.
152. In the description of the Sabbāsavasutta, the continuously occurring mindfulness directed towards the breath as an object, and the dhammas that have that as their object, are taken as being included under the heading of the object of mindfulness; and these, in one continuum, being associated with mundane cittas, are mundane; and as they develop, they perfect the fourfold mundane satipaṭṭhāna.
152. Vuttatthāneva: Trong phần chú giải về kinh Sabbāsava (Ma. Ni. Aṭṭha. 27), các niệm vận hành liên tục trên đề mục hơi thở ra vào được lấy làm đối tượng của niệm; những niệm đó, trong một dòng tâm thức, là tâm hiệp thế (lokiya-citta-sampayutta); những niệm đó, khi phát triển, hoàn thiện bốn loại niệm xứ hiệp thế.
Vijjāvimuttiphalanibbānanti vimuttīnaṃ phalabhūtaṃ tehiyeva veditabbaṃ kilesanibbānaṃ, amatamahānibbānameva vijjāvimuttīnaṃ adhigamena adhigantabbatāya tathā vuttaṃ.
"Knowledge, liberation, the fruit, Nibbāna": liberation's fruit, the Nibbāna of defilements, which is to be known only through these; the deathless great Nibbāna itself is described thus because it is to be attained by the attainment of knowledge and liberation.
Vijjāvimuttiphalanibbāna có nghĩa là Nibbāna phiền não, là quả của các giải thoát (vimutti), và chỉ có thể được biết bởi chúng; chính đại Nibbāna bất tử được nói như vậy vì nó phải được chứng đắc thông qua sự chứng đắc các tuệ minh (vijjā) và giải thoát (vimutti).
Paripūraṇañcassa ārammaṇaṃ katvā amatassānubhavanameva.
And its perfection is the experience of the deathless by making it the object.
Và sự hoàn thiện của nó chính là sự kinh nghiệm cái bất tử bằng cách lấy nó làm đối tượng.
Idha sutte lokiyāpi bojjhaṅgā kathitā lokuttarāpīti ettakaṃ gahetvā, ‘‘iti lokiyassa āgataṭṭhāne lokiyaṃ kathita’’nti ca atthavaṇṇanāvasena aṭṭhakathāyaṃ kathitaṃ.
Here, both mundane and supramundane enlightenment factors are taught in the Sutta, and taking this much, it is said in the commentary by way of explaining the meaning: "Thus, where mundane is stated, mundane is taught."
Trong kinh này, các chi phần giác ngộ hiệp thế cũng được nói đến, các chi phần giác ngộ siêu thế cũng được nói đến; nắm giữ điều này, trong chú giải có nói "như vậy, ở nơi nào nói đến hiệp thế thì nói đến hiệp thế" theo cách giải thích ý nghĩa.
Theroti mahādhammarakkhitatthero.
"The Elder" refers to the Elder Mahādhammarakkhita.
Thero là Trưởng lão Mahādhammarakkhita.
Aññattha evaṃ hotīti aññasmiṃ lokiyalokuttaradhammānaṃ tattha tattha vomissakanayena āgatasutte evaṃ lokiyaṃ āgataṃ, idha lokuttaraṃ āgatanti kathetabbaṃ hoti.
"It is like this elsewhere" means in other suttas where mundane and supramundane dhammas are presented in a mixed way, it should be stated thus: "Here the mundane is presented, here the supramundane is presented."
Aññattha evaṃ hotī có nghĩa là trong các kinh khác, nơi các pháp hiệp thế và siêu thế được nói đến theo cách pha trộn, thì phải nói rằng hiệp thế được nói đến ở đây, siêu thế được nói đến ở đó.
Lokuttaraṃ upari āgatanti vijjāvimuttiṃ paripūrentīti evaṃ lokuttaraṃ upari desanāyaṃ āgataṃ; tasmā lokiyā eva bojjhaṅgā vijjāvimutti paripūrikā kathetabbā lokuttarānaṃ bojjhaṅgānaṃ vijjāgahaṇena gahitattā, tasmā therena vuttoyevettha attho gahetabbo.
"The supramundane is presented above": "They perfect knowledge and liberation"—thus the supramundane is presented in the teaching above. Therefore, the mundane enlightenment factors should be said to be the completers of knowledge and liberation, because the supramundane enlightenment factors are taken by the inclusion of knowledge. Therefore, the meaning stated by the Elder is to be accepted here.
Lokuttaraṃ upari āgata có nghĩa là siêu thế được nói đến ở phần trên trong bài giảng, như "hoàn thiện tuệ minh và giải thoát"; do đó, phải nói rằng chính các chi phần giác ngộ hiệp thế là những cái hoàn thiện tuệ minh và giải thoát, vì các chi phần giác ngộ siêu thế đã được bao hàm trong việc nắm giữ tuệ minh; do đó, ý nghĩa được Trưởng lão nói đến ở đây nên được chấp nhận.
Sesaṃ vuttanayattā suviññeyyameva.
The rest is easily understood as it has been explained.
Phần còn lại, vì đã được nói đến theo cách thức, nên rất dễ hiểu.
153-4. Tappaṭisaraṇānaṃ kāmāvacarasattānaṃ paṭisaraṇaṭṭhena gehā kāmaguṇā, gehe sitā ārabbha pavattiyā allīnāti gehassitā.
153-4. Sense objects are "attached to home" (gehassitā) because they are resorts for beings in the sensuous realm, and they cleave to them, acting as resorts for those attached to home, meaning sense pleasures.
153-4. Các dục lạc là những ngôi nhà đối với chúng sinh thuộc cõi Dục giới, là nơi nương tựa cho chúng; các dục lạc gehassitā (nương tựa vào nhà) vì chúng vận hành liên quan đến những gì được nương tựa trong nhà.
Sarantīti vegasā pavattanti.
"They flow" means they proceed with speed.
Sarantī nghĩa là vận hành nhanh chóng.
Vegena hi pavatti dhāvatīti vuccati.
For to proceed swiftly is called "to run."
Sự vận hành nhanh chóng được gọi là dhāvati (chạy).
Saṅkappāti ye keci micchāsaṅkappā, byāpādavihiṃsāsaṅkappādayopi kāmaguṇasitā evāti.
"Thoughts" refers to any wrong thoughts, such as thoughts of ill-will and harm, which are also attached to sense pleasures.
Saṅkappā nghĩa là bất kỳ tà tư duy nào, các tư duy về sân hận và hại người cũng đều nương tựa vào các dục lạc.
Gocarajjhattasmiṃyevāti pariggahite kammaṭṭhāne eva vattanti.
"Only within the sphere of practice" means they occur only within the embraced meditation object.
Gocarajjhattasmiṃyevā có nghĩa là chỉ vận hành trong đề mục đã được nắm giữ.
Tañhi dhammavasena upaṭṭhitāya bhāvanāya gocarabhāvato ‘‘gocarajjhatta’’nti vuttaṃ.
For that is called "gocarajjhatta" (within the sphere of practice) because it is the object of the meditation that arises by way of Dhamma.
Thật vậy, nó được gọi là "gocarajjhatta" vì nó là đối tượng của sự tu tập được thiết lập theo pháp.
Assāsapassāsakāye gatā pavattāti kāyagatā, taṃ kāyagatāsatiṃ.
Occurring in the body of in-breaths and out-breaths is "kāyagatā" (connected with the body); that is kāyagatāsati.
Niệm vận hành trên thân hơi thở ra vào là kāyagatā, đó là kāyagatāsati.
Satisīsena taṃsahagate bhāvanādhamme vadati assāsapassāsakāyādike taṃtaṃkoṭṭhāse samathavatthubhāvena pariggahetvā satiyā pariggahitattā; tathāpariggahite vā te ārabbha aniccādimanasikāravasena pavattā kāyārammaṇā satī satibhāvena vatvā ekajjhaṃ dassento ‘‘kāyapariggāhika’’ntiādimāha.
Under the heading of mindfulness, he speaks of the co-arisen meditation dhammas, encompassing the body of in-breaths and out-breaths and their respective parts as objects of samatha, being embraced by mindfulness; or, having thus embraced them, he speaks of the mindfulness connected with the body that occurs by way of reflecting on impermanence, etc., as the nature of mindfulness; and showing them as a unity, he says "embracing the body," etc.
Nói về các pháp tu tập đồng sinh với niệm theo phương diện niệm, sau khi nắm giữ các phần thân như hơi thở ra vào, v.v., làm đối tượng của samatha bằng niệm; hoặc nói về niệm vận hành trên các đối tượng thân đã được nắm giữ như vậy theo cách quán vô thường, v.v., bằng cách nói về niệm theo phương diện niệm, và để chỉ ra sự hợp nhất, nói "kāyapariggāhika" (nắm giữ thân), v.v.
156. Tassa bhikkhunoti yo kāyagatāsatibhāvanāya vasībhūto, tassa bhikkhuno.
156. "For that bhikkhu" refers to the bhikkhu who has mastered the development of kāyagatāsati.
156. Tassa bhikkhuno có nghĩa là vị tỳ khưu đó, người đã thành thạo trong việc tu tập kāyagatāsati.
Sampayogavasena vijjaṃ bhajantīti sahajāta-aññamañña-nissaya-sampayutta-atthi-avigatapaccayavasena vijjaṃ bhajanti, tāya saha ekībhāvamiva gacchantīti attho.
"They attend to knowledge by way of association" means they attend to knowledge by way of co-nascence, mutuality, support, association, presence, and non-disappearance conditions; that is, they become as one with it.
Sampayogavasena vijjaṃ bhajantī có nghĩa là các minh (vijjā) được thực hành theo cách tương ưng, tức là chúng trở nên hợp nhất với tuệ minh theo các duyên đồng sinh, tương hỗ, y chỉ, tương ưng, hiện hữu, và bất ly.
Vijjābhāge vijjākoṭṭhāse vattantīti vijjāsabhāgatāya tadekadese vijjākoṭṭhāse vattanti.
"They occur in the part of knowledge, in the division of knowledge" means they occur in a part or division of knowledge, being of the same nature as knowledge.
Vijjābhāge vijjākoṭṭhāse vattantī có nghĩa là chúng vận hành trong phần của tuệ minh, trong chi phần của tuệ minh, vì có bản chất tương tự tuệ minh.
Tāhi sampayuttadhammā phassādayo.
"The dhammas associated with them" are contact, etc.
Tāhi sampayuttadhammā là các pháp tương ưng với chúng, như xúc, v.v.
Nanu cettha vijjānaṃ vijjābhāgiyatā na sambhavatīti?
Does not the part of knowledge of knowledge not arise here?
Chẳng phải ở đây không thể có sự tương tự tuệ minh (vijjābhāgiyatā) của các tuệ minh sao?
No na sambhavati.
No, it does arise.
Không, không phải là không thể.
Yāya hi vijjāya vijjāsampayuttānaṃ vijjābhāgiyatā, sā taṃnimittāya vijjāya upacarīyatīti.
For the part of knowledge of those associated with knowledge, through which knowledge arises, is referred to by that knowledge, its cause.
Thật vậy, tuệ minh mà nhờ đó các pháp tương ưng với tuệ minh có sự tương tự tuệ minh, thì tuệ minh đó được gán cho tuệ minh đó.
Ekā vijjā vijjā, sesā vijjābhāgiyāti aṭṭhasu vijjāsu ekaṃ ‘‘vijjā’’ti gahetvā itarā tassā bhāgatāya ‘‘vijjābhāgiyā’’ti veditabbā.
"One knowledge is knowledge, the rest are parts of knowledge": among the eight knowledges, one is taken as "knowledge," and the others should be understood as "parts of knowledge" because they are parts of it.
Ekā vijjā vijjā, sesā vijjābhāgiyā: Trong tám tuệ minh, một được coi là "tuệ minh" (vijjā), và những cái còn lại nên được hiểu là "tương tự tuệ minh" (vijjābhāgiyā) vì chúng là một phần của nó.
Saddhiṃ pavattanasabhāvāsu ayameva vijjāti vattabbāti niyamassa abhāvato vijjābhāgo viya vijjābhāgiyāpi pavattati evāti vattabbaṃ.
Since there is no rule that only this is called knowledge among things that have the nature of occurring together, it must be said that the part of knowledge also occurs just like knowledge itself.
Vì không có quy tắc nào nói rằng chỉ có cái này là tuệ minh trong số những cái có bản chất vận hành cùng nhau, nên phải nói rằng phần tuệ minh cũng vận hành như một phần của tuệ minh.
Āpopharaṇanti paṭibhāganimittabhūtena āpokasiṇena sabbaso mahāsamuddapharaṇaṃ āpopharaṇaṃ nāma.
"Pervasion with water" refers to the pervasion of the entire great ocean by the water kasiṇa, which has become a counter-sign.
Āpopharaṇa có nghĩa là sự lan tỏa khắp đại dương bằng thủy biến xứ (āpokasiṇa) làm tướng đối tượng.
Dibbacakkhuñāṇassa kiccaṃ pharaṇanti katvā, dibbacakkhuatthaṃ vā ālokapharaṇaṃ dibbacakkhupharaṇanti daṭṭhabbaṃ.
Making the function of the divine eye knowledge to be pervasion, or the pervasion of light for the sake of the divine eye, should be understood as "pervasion of the divine eye".
Hoặc, sau khi nói rằng chức năng của thiên nhãn thông là lan tỏa, thì sự lan tỏa ánh sáng vì mục đích thiên nhãn nên được xem là dibbacakkhupharaṇa (sự lan tỏa của thiên nhãn).
Ubhayasmimpi pakkhe samuddaṅgamānaṃ kunnadīnaṃ samuddantogadhattā tesaṃ cetasā phuṭatā veditabbā.
In both instances, the mental pervasion of the streams flowing into the ocean, which have entered the ocean, should be understood.
Trong cả hai trường hợp, nên hiểu rằng các con sông nhỏ chảy vào đại dương đã hòa nhập vào đại dương, do đó chúng được tâm chạm đến.
Kunnadiggahaṇañcettha kañcimeva kālaṃ sanditvā tāsaṃ udakassa samuddapariyāpannabhāvūpagamanattā, na bahi mahānadiyo viya parittakālaṭṭhitikāti.
The mention of "small streams" here is because for some period they enter the ocean's water, unlike great rivers which endure for only a short time.
Và việc đề cập đến kunnadī (sông nhỏ) ở đây là để chỉ một khoảng thời gian nhất định, trong đó nước của chúng trở thành một phần của đại dương, chứ không phải như các con sông lớn bên ngoài chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn.
Yuttayānaṃ viya katāya icchiticchite kāle sukhena paccavekkhitabbattā.
Like a well-appointed vehicle, because it can be easily reviewed at any desired time.
Yuttayānaṃ viya katāya có nghĩa là như một cỗ xe được trang bị tốt, vì nó có thể được quán sát dễ dàng vào bất cứ lúc nào mong muốn.
Patiṭṭhākatāyāti sampattīnaṃ patiṭṭhābhāvaṃ pāpitāya.
By being made a foundation means by being brought to the state of being a foundation for attainments.
Đã được thiết lập có nghĩa là đã đạt được trạng thái nền tảng của các thành tựu.
Anuppavattitāyāti bhāvanābahulīkārehi anuppavattitāya.
By being continuously practiced means by being continuously practiced through repeated cultivation.
Đã được làm cho không ngừng tiếp diễn có nghĩa là đã được làm cho không ngừng tiếp diễn bằng sự tu tập thường xuyên.
Paricayakatāyāti āsevanadaḷhatāya suciraṃ paricayāya.
By being made familiar means for long familiarity through firm application.
Đã được làm cho quen thuộc có nghĩa là để quen thuộc lâu dài bằng sự thực hành kiên cố.
Susampaggahitāyāti sabbaso ukkaṃsaṃ pāpitāya.
By being thoroughly grasped means by being brought to complete excellence.
Đã được nắm giữ một cách hoàn hảo có nghĩa là đã đạt đến sự tối thượng hoàn toàn.
Susamāraddhāyāti ativiya sammadeva nibbattikatāya.
By being well-undertaken means by being brought forth exceedingly well.
Đã được bắt đầu một cách tốt đẹp có nghĩa là đã được tạo ra một cách vô cùng đúng đắn.
Sesaṃ suviññeyyameva.
The rest is easily understood.
Phần còn lại rất dễ hiểu.