‘‘Imassa nu kho, sāriputta, saṃkhittena bhāsitassa kathaṃ vitthārena attho daṭṭhabbo’’ti?
Tell me, good sir, when asked, their deportment, O prudent one.’
“Này Sāriputta, ý nghĩa của lời nói vắn tắt này nên được hiểu rộng ra như thế nào?”
Evaṃ vutte, āyasmā sāriputto tuṇhī ahosi.
‘‘How, Sāriputta, is the meaning of this short statement to be understood in detail?”
Khi được nói như vậy, Tôn giả Sāriputta im lặng.
Dutiyampi kho bhagavā āyasmantaṃ sāriputtaṃ āmantesi…pe… dutiyampi kho āyasmā sāriputto tuṇhī ahosi.
When this was said, Venerable Sāriputta remained silent.
Lần thứ hai, Đức Thế Tôn lại gọi Tôn giả Sāriputta... (lặp lại)... lần thứ hai, Tôn giả Sāriputta lại im lặng.
Tatiyampi kho bhagavā āyasmantaṃ sāriputtaṃ āmantesi – ‘‘vuttamidaṃ, sāriputta, pārāyane ajitapañhe –
A second time the Blessed One addressed Venerable Sāriputta… a second time Venerable Sāriputta remained silent.
Lần thứ ba, Đức Thế Tôn lại gọi Tôn giả Sāriputta và nói: “Này Sāriputta, điều này đã được nói trong Ajitapañha của Pārāyana—
‘‘Bhūtamidanti, sāriputta, passasī’’ti?
‘‘How, Sāriputta, is the meaning of this short statement to be understood in detail?”
“Này Sāriputta, ông có thấy đây là các pháp đã thành (bhūta) không?”
Bhūtamidanti, bhante, yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
A third time Venerable Sāriputta remained silent.
“Bạch Thế Tôn, con thấy đây là các pháp đã thành (bhūta) bằng chánh trí (sammappaññāya) như thật (yathābhūtaṃ).”
Bhūtamidanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā bhūtassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.
‘‘Sāriputta, do you see this as ‘that which has come into being’?”
Thấy đây là các pháp đã thành như thật bằng chánh trí, vị ấy thực hành để nhàm chán, ly tham, diệt trừ các pháp đã thành.
Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
‘‘Venerable Sir, one sees this as ‘that which has come into being’ with right wisdom as it actually is.”
Vị ấy thấy đây là sự tập khởi do duyên các món ăn (tadāhārasambhavaṃ) như thật bằng chánh trí.
Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā āhārasambhavassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.
Having seen with right wisdom as it truly is that 'This (aggregate) arises from nutriment,' he enters upon the path for disenchantment, dispassion, and cessation of the arising of nutriment.
Khi thấy rõ như thật rằng sự sinh khởi của các vật thực (āhāra) là như vậy, vị ấy thực hành vì sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt đối với sự sinh khởi của các vật thực.
Tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
He sees with right wisdom as it truly is that 'From the cessation of that nutriment, whatever has come to be, that is of the nature to cease.'
Khi sự đoạn diệt của các vật thực (āhāra) xảy ra, vị ấy thấy rõ như thật rằng cái gì đã hiện hữu, cái ấy có bản chất đoạn diệt.
Tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā nirodhadhammassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.
Having seen with right wisdom as it truly is that 'From the cessation of that nutriment, whatever has come to be, that is of the nature to cease,' he enters upon the path for disenchantment, dispassion, and cessation of that which is of the nature to cease.
Khi thấy rõ như thật rằng khi sự đoạn diệt của các vật thực (āhāra) xảy ra, cái gì đã hiện hữu, cái ấy có bản chất đoạn diệt, vị ấy thực hành vì sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt đối với bản chất đoạn diệt đó.
Evaṃ kho, bhante, sekkho hoti.
Thus, Venerable Sir, one is a sekkha.
Bạch Thế Tôn, một vị hữu học (sekha) là như vậy.
‘‘Kathañca, bhante, saṅkhātadhammo hoti?
"And how, Venerable Sir, is one a saṅkhātadhamma (one who has understood the Dhamma)?"
“Bạch Thế Tôn, thế nào là một vị đã thấu triệt Pháp (saṅkhātadhamma)?
Bhūtamidanti, bhante, yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
"Venerable Sir, he sees with right wisdom as it truly is that 'This is what has come to be.'
Bạch Thế Tôn, vị ấy thấy rõ như thật rằng ‘đây là cái đã hiện hữu’.
Bhūtamidanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā bhūtassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti.
Having seen with right wisdom as it truly is that 'This is what has come to be,' he is liberated without clinging due to disenchantment, dispassion, and cessation concerning what has come to be.
Khi thấy rõ như thật rằng ‘đây là cái đã hiện hữu’, vị ấy được giải thoát không chấp thủ do sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt đối với cái đã hiện hữu.
Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
He sees with right wisdom as it truly is that 'This (aggregate) arises from nutriment.'
Vị ấy thấy rõ như thật rằng ‘cái ấy sinh khởi do vật thực (āhāra)’.
Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā āhārasambhavassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti.
Having seen with right wisdom as it truly is that 'This (aggregate) arises from nutriment,' he is liberated without clinging due to disenchantment, dispassion, and cessation concerning the arising of nutriment.
Khi thấy rõ như thật rằng ‘cái ấy sinh khởi do vật thực (āhāra)’, vị ấy được giải thoát không chấp thủ do sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt đối với sự sinh khởi của vật thực.
Tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
He sees with right wisdom as it truly is that 'From the cessation of that nutriment, whatever has come to be, that is of the nature to cease.'
Vị ấy thấy rõ như thật rằng ‘khi vật thực (āhāra) đoạn diệt, cái gì đã hiện hữu, cái ấy có bản chất đoạn diệt’.
Tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā nirodhadhammassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti.
Having seen with right wisdom as it truly is that 'From the cessation of that nutriment, whatever has come to be, that is of the nature to cease,' he is liberated without clinging due to disenchantment, dispassion, and cessation concerning that which is of the nature to cease.
Khi thấy rõ như thật rằng ‘khi vật thực (āhāra) đoạn diệt, cái gì đã hiện hữu, cái ấy có bản chất đoạn diệt’, vị ấy được giải thoát không chấp thủ do sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt đối với bản chất đoạn diệt đó.
Evaṃ kho, bhante, saṅkhātadhammo hoti.
Thus, Venerable Sir, one is a saṅkhātadhamma.
Bạch Thế Tôn, một vị đã thấu triệt Pháp (saṅkhātadhamma) là như vậy.
Iti kho, bhante, yaṃ taṃ vuttaṃ pārāyane ajitapañhe –
Thus, Venerable Sir, that which was said in the Ajita’s Questions in the Pārāyana –
Bạch Thế Tôn, như vậy, điều đã được nói trong Pārāyana, trong câu hỏi của Ajita:
‘‘Sādhu sādhu, sāriputta, bhūtamidanti, sāriputta, yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
"Excellent, excellent, Sāriputta! One sees with right wisdom as it truly is that 'This is what has come to be.'
“Lành thay, lành thay, Sāriputta! Sāriputta, vị ấy thấy rõ như thật rằng ‘đây là cái đã hiện hữu’.
Bhūtamidanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā bhūtassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭippanno hoti.
Having seen with right wisdom as it truly is that 'This is what has come to be,' he enters upon the path for disenchantment, dispassion, and cessation concerning what has come to be.
Khi thấy rõ như thật rằng ‘đây là cái đã hiện hữu’, vị ấy thực hành vì sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt đối với cái đã hiện hữu.
Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
He sees with right wisdom as it truly is that 'This (aggregate) arises from nutriment.'
Vị ấy thấy rõ như thật rằng ‘cái ấy sinh khởi do vật thực (āhāra)’.
Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā āhārasambhavassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.
Having seen with right wisdom as it truly is that 'This (aggregate) arises from nutriment,' he enters upon the path for disenchantment, dispassion, and cessation of the arising of nutriment.
Khi thấy rõ như thật rằng ‘cái ấy sinh khởi do vật thực (āhāra)’, vị ấy thực hành vì sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt đối với sự sinh khởi của vật thực.
Tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
He sees with right wisdom as it truly is that 'From the cessation of that nutriment, whatever has come to be, that is of the nature to cease.'
Vị ấy thấy rõ như thật rằng ‘khi vật thực (āhāra) đoạn diệt, cái gì đã hiện hữu, cái ấy có bản chất đoạn diệt’.
Tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā nirodhadhammassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.
Having seen with right wisdom as it truly is that 'From the cessation of that nutriment, whatever has come to be, that is of the nature to cease,' he enters upon the path for disenchantment, dispassion, and cessation of that which is of the nature to cease.
Khi thấy rõ như thật rằng ‘khi vật thực (āhāra) đoạn diệt, cái gì đã hiện hữu, cái ấy có bản chất đoạn diệt’, vị ấy thực hành vì sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt đối với bản chất đoạn diệt đó.
Evaṃ kho, sāriputta, sekkho hoti.
Thus, Sāriputta, one is a sekkha.
Sāriputta, một vị hữu học (sekha) là như vậy.
‘‘Kathañca, sāriputta, saṅkhātadhammo hoti?
"And how, Sāriputta, is one a saṅkhātadhamma?"
“Sāriputta, thế nào là một vị đã thấu triệt Pháp (saṅkhātadhamma)?
Bhūtamidanti, sāriputta, yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
"Sāriputta, he sees with right wisdom as it truly is that 'This is what has come to be.'
Sāriputta, vị ấy thấy rõ như thật rằng ‘đây là cái đã hiện hữu’.
Bhūtamidanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā bhūtassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti.
Having seen with right wisdom as it truly is that 'This is what has come to be,' he is liberated without clinging due to disenchantment, dispassion, and cessation concerning what has come to be.
Khi thấy rõ như thật rằng ‘đây là cái đã hiện hữu’, vị ấy được giải thoát không chấp thủ do sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt đối với cái đã hiện hữu.
Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
He sees with right wisdom as it truly is that 'This (aggregate) arises from nutriment.'
Vị ấy thấy rõ như thật rằng ‘cái ấy sinh khởi do vật thực (āhāra)’.
Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā āhārasambhavassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti.
Having seen with right wisdom as it truly is that 'This (aggregate) arises from nutriment,' he is liberated without clinging due to disenchantment, dispassion, and cessation concerning the arising of nutriment.
Khi thấy rõ như thật rằng ‘cái ấy sinh khởi do vật thực (āhāra)’, vị ấy được giải thoát không chấp thủ do sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt đối với sự sinh khởi của vật thực.
Tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
He sees with right wisdom as it truly is that 'From the cessation of that nutriment, whatever has come to be, that is of the nature to cease.'
Vị ấy thấy rõ như thật rằng ‘khi vật thực (āhāra) đoạn diệt, cái gì đã hiện hữu, cái ấy có bản chất đoạn diệt’.
Tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññā disvā nirodhadhammassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti.
Having seen with right wisdom as it truly is that 'From the cessation of that nutriment, whatever has come to be, that is of the nature to cease,' he is liberated without clinging due to disenchantment, dispassion, and cessation concerning that which is of the nature to cease.
Khi thấy rõ như thật rằng ‘khi vật thực (āhāra) đoạn diệt, cái gì đã hiện hữu, cái ấy có bản chất đoạn diệt’, vị ấy được giải thoát không chấp thủ do sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt đối với bản chất đoạn diệt đó.
Evaṃ kho, sāriputta, saṅkhātadhammo hoti.
Thus, Sāriputta, one is a saṅkhātadhamma.
Sāriputta, một vị đã thấu triệt Pháp (saṅkhātadhamma) là như vậy.
Iti kho, sāriputta, yaṃ taṃ vuttaṃ pārāyane ajitapañhe –
Thus, Sāriputta, that which was said in the Ajita’s Questions in the Pārāyana –
Sāriputta, như vậy, điều đã được nói trong Pārāyana, trong câu hỏi của Ajita:
32. Sāvatthiyaṃ viharati.
32. Residing at Sāvatthī.
32. Trú tại Sāvatthī.
Atha kho kaḷārakhattiyo bhikkhu yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmatā sāriputtena saddhiṃ sammodi.
Then the bhikkhu Kaḷārakhattiya approached Venerable Sāriputta; having approached, he exchanged greetings with Venerable Sāriputta.
Rồi Tôn giả Kaḷārakhattiya đi đến chỗ Tôn giả Sāriputta; sau khi đến, vị ấy chào hỏi Tôn giả Sāriputta.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Having concluded the courteous and memorable talk, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, vị ấy ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho kaḷārakhattiyo bhikkhu āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavoca – ‘‘moḷiyaphagguno, āvuso sāriputta, bhikkhu sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattoti.
Seated to one side, the bhikkhu Kaḷārakhattiya then said to Venerable Sāriputta: "Friend Sāriputta, the bhikkhu Moḷiyaphagguṇa has renounced the training and returned to a lower state.
Khi đã ngồi xuống một bên, Tôn giả Kaḷārakhattiya nói với Tôn giả Sāriputta rằng: “Thưa Đại đức Sāriputta, Tỳ-kheo Moḷiyaphagguṇa đã từ bỏ học giới và hoàn tục.
Na hi nūna so āyasmā imasmiṃ dhammavinaye assāsamalatthāti.
Surely that Venerable one did not gain reassurance in this Dhamma-Vinaya.
Chắc hẳn vị Tôn giả ấy đã không tìm được sự an ủi trong Giáo Pháp và Giới Luật này.
Tena hāyasmā sāriputto imasmiṃ dhammavinaye assāsaṃ patto’’ti?
Then has Venerable Sāriputta attained reassurance in this Dhamma-Vinaya?"
Vậy thì, thưa Đại đức Sāriputta, Ngài đã đạt được sự an ủi trong Giáo Pháp và Giới Luật này rồi sao?”
Atha kho kaḷārakhattiyo bhikkhu uṭṭhāyāsanā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then the bhikkhu Kaḷārakhattiya rose from his seat and approached the Blessed One; having approached and paid homage to the Blessed One, he sat down to one side.
Rồi Tôn giả Kaḷārakhattiya đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, vị ấy đảnh lễ Thế Tôn và ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho kaḷārakhattiyo bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘āyasmatā, bhante, sāriputtena aññā byākatā – ‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāmī’’ti.
Seated to one side, the bhikkhu Kaḷārakhattiya then said to the Blessed One: "Venerable Sir, Venerable Sāriputta has declared final knowledge, saying, 'Birth is destroyed, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no more for this state of being' – so I understand."
Khi đã ngồi xuống một bên, Tôn giả Kaḷārakhattiya bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, Tôn giả Sāriputta đã tuyên bố A-la-hán quả rằng: ‘Sanh đã tận, Phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn tái sanh nữa, con biết như vậy’.”
Atha kho bhagavā aññataraṃ bhikkhuṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, bhikkhu, mama vacanena sāriputtaṃ āmantehi – ‘satthā taṃ, āvuso sāriputta, āmantetī’’’ti.
Then the Blessed One addressed a certain bhikkhu: "Come, bhikkhu, address Sāriputta in my name, saying, 'Friend Sāriputta, the Teacher calls you.'"
Rồi Thế Tôn gọi một Tỳ-kheo khác và nói: “Này Tỳ-kheo, hãy đi, nhân danh Ta mà nói với Sāriputta rằng: ‘Này Đại đức Sāriputta, Bậc Đạo Sư gọi Ngài’.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho so bhikkhu bhagavato paṭissutvā yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavoca – ‘‘satthā taṃ, āvuso sāriputta, āmantetī’’ti.
"Yes, Venerable Sir," that bhikkhu replied to the Blessed One and then approached Venerable Sāriputta; having approached, he said to Venerable Sāriputta: "Friend Sāriputta, the Teacher calls you."
“Vâng, bạch Thế Tôn,” Tỳ-kheo ấy vâng lời Thế Tôn, đi đến chỗ Tôn giả Sāriputta; sau khi đến, vị ấy nói với Tôn giả Sāriputta rằng: “Này Đại đức Sāriputta, Bậc Đạo Sư gọi Ngài.”
‘‘Evaṃ, āvuso’’ti kho āyasmā sāriputto tassa bhikkhuno paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
"Yes, friend," Venerable Sāriputta replied to that bhikkhu and then approached the Blessed One; having approached and paid homage to the Blessed One, he sat down to one side.
“Vâng, thưa Đại đức,” Tôn giả Sāriputta vâng lời Tỳ-kheo ấy, đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, vị ấy đảnh lễ Thế Tôn và ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ sāriputtaṃ bhagavā etadavoca – ‘‘saccaṃ kira tayā, sāriputta, aññā byākatā – ‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāmī’’ti?
The Blessed One then said to Venerable Sāriputta, who was seated to one side: "Is it true, Sāriputta, that you have declared final knowledge, saying, 'Birth is destroyed, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no more for this state of being' – so I understand?"
Khi Tôn giả Sāriputta đã ngồi xuống một bên, Thế Tôn nói với vị ấy rằng: “Sāriputta, có thật là con đã tuyên bố A-la-hán quả rằng: ‘Sanh đã tận, Phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn tái sanh nữa, con biết như vậy’ không?”
‘‘Na kho, bhante, etehi padehi etehi byañjanehi attho* vutto’’ti.
"Venerable Sir, the meaning was not stated with these words, with these expressions."
“Bạch Thế Tôn, ý nghĩa không được nói bằng những từ ngữ, những biểu đạt này.”
‘‘Yena kenacipi, sāriputta, pariyāyena kulaputto aññaṃ byākaroti, atha kho byākataṃ byākatato daṭṭhabba’’nti.
"By whatever method a young man of good family declares final knowledge, Sāriputta, that declaration is to be seen as a declaration."
“Sāriputta, dù bằng bất cứ cách nào mà một thiện nam tử tuyên bố A-la-hán quả, thì lời tuyên bố ấy phải được xem là một lời tuyên bố.”
‘‘Nanu ahampi, bhante, evaṃ vadāmi – ‘na kho, bhante, etehi padehi etehi byañjanehi attho vutto’’’ti.
"But, Venerable Sir, do I not also say this: 'Venerable Sir, the meaning was not stated with these words, with these expressions'?"
“Bạch Thế Tôn, chẳng phải con cũng nói như vậy sao: ‘Bạch Thế Tôn, ý nghĩa không được nói bằng những từ ngữ, những biểu đạt này’?”
‘‘Sace taṃ, sāriputta, evaṃ puccheyyuṃ – ‘kathaṃ jānatā pana tayā, āvuso sāriputta, kathaṃ passatā aññā byākatā – khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmī’ti.
"If, Sāriputta, they were to ask you thus: 'How, Friend Sāriputta, knowing what, seeing what, have you declared final knowledge, saying, "Birth is destroyed, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no more for this state of being" – so I understand?'
“Sāriputta, nếu họ hỏi con như thế này: ‘Này Đại đức Sāriputta, do biết như thế nào, do thấy như thế nào mà Ngài đã tuyên bố A-la-hán quả rằng: Sanh đã tận, Phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn tái sanh nữa, con biết như vậy’?
Evaṃ puṭṭho tvaṃ, sāriputta, kinti byākareyyāsī’’ti?
Being asked thus, Sāriputta, how would you answer?"
Khi được hỏi như vậy, Sāriputta, con sẽ trả lời như thế nào?”
‘‘Sace maṃ, bhante, evaṃ puccheyyuṃ – ‘kathaṃ jānatā pana tayā, āvuso sāriputta, kathaṃ passatā aññā byākatā – khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmī’ti; evaṃ puṭṭhohaṃ* , bhante, evaṃ byākareyyaṃ – ‘yaṃnidānā, āvuso, jāti, tassa nidānassa khayā khīṇasmiṃ khīṇāmhīti viditaṃ.
“If, Venerable Sir, they were to ask me thus: ‘Friend Sāriputta, knowing what, seeing what have you declared your knowledge: “Destroyed is birth, lived is the holy life, done is what had to be done, there is no more for this state of being,”’ being asked thus, Venerable Sir, I would answer thus: ‘Friends, because of the destruction of that cause of birth, it is known to me that birth is destroyed. Knowing that birth is destroyed — “Destroyed is birth, lived is the holy life, done is what had to be done, there is no more for this state of being,” I know.’
"Bạch Thế Tôn, nếu họ hỏi con như vầy: ‘Thưa hiền giả Sāriputta, do biết như thế nào, do thấy như thế nào mà ngài đã tuyên bố chánh trí rằng: “Sanh đã tận, phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn trở lui trạng thái này nữa, tôi biết rõ”?’; bạch Thế Tôn, được hỏi như vậy, con sẽ trả lời như vầy: ‘Thưa các hiền giả, do nhân nào mà có sanh, do sự đoạn tận của nhân đó, khi nhân đã tận, con biết rằng “ta đã tận”.
Khīṇāmhīti viditvā – khīṇājāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmī’ti.
Knowing that I am destroyed thus — ‘Destroyed is birth, lived is the holy life, done is what had to be done, there is no more for this state of being,’ I know.”
Biết rằng “ta đã tận”, con biết rõ: “Sanh đã tận, phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn trở lui trạng thái này nữa”.’
Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyya’’nti.
Being asked thus, Venerable Sir, I would answer thus.”
Bạch Thế Tôn, được hỏi như vậy, con sẽ trả lời như vậy.”
‘‘Sace pana taṃ, sāriputta, evaṃ puccheyyuṃ – ‘jāti panāvuso sāriputta, kiṃnidānā kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavā’ti?
“If, Sāriputta, they were to ask you thus: ‘Friend Sāriputta, what is the cause, what is the origin, what is the source, what is the arising of birth?’
"Này Sāriputta, nếu họ hỏi ngươi như vầy: ‘Thưa hiền giả Sāriputta, sanh có nhân gì, có nguồn sanh gì, có nguồn gốc gì, có khởi điểm gì?’
Evaṃ puṭṭho taṃ, sāriputta, kinti byākareyyāsī’’ti?
Being asked thus, Sāriputta, how would you answer?”
Này Sāriputta, được hỏi như vậy, ngươi sẽ trả lời thế nào?”
‘‘Sace maṃ, bhante, evaṃ puccheyyuṃ – ‘jāti panāvuso sāriputta, kiṃnidānā kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavā’ti?
“If, Venerable Sir, they were to ask me thus: ‘Friend Sāriputta, what is the cause, what is the origin, what is the source, what is the arising of birth?’
"Bạch Thế Tôn, nếu họ hỏi con như vầy: ‘Thưa hiền giả Sāriputta, sanh có nhân gì, có nguồn sanh gì, có nguồn gốc gì, có khởi điểm gì?’
Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyyaṃ – ‘jāti kho, āvuso, bhavanidānā bhavasamudayā bhavajātikā bhavappabhavā’ti.
Being asked thus, Venerable Sir, I would answer thus: ‘Friends, birth has existence (bhava) as its cause, existence as its origin, existence as its source, existence as its arising.’
Bạch Thế Tôn, được hỏi như vậy, con sẽ trả lời như vầy: ‘Thưa các hiền giả, sanh có hữu làm nhân, có hữu làm nguồn sanh, có hữu làm nguồn gốc, có hữu làm khởi điểm.’
Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyya’’nti.
Being asked thus, Venerable Sir, I would answer thus.”
Bạch Thế Tôn, được hỏi như vậy, con sẽ trả lời như vậy.”
‘‘Sace pana taṃ, sāriputta, evaṃ puccheyyuṃ – ‘bhavo panāvuso sāriputta, kiṃnidāno kiṃsamudayo kiṃjātiko kiṃpabhavo’ti?
“If, Sāriputta, they were to ask you thus: ‘Friend Sāriputta, what is the cause, what is the origin, what is the source, what is the arising of existence?’
"Này Sāriputta, nếu họ hỏi ngươi như vầy: ‘Thưa hiền giả Sāriputta, hữu có nhân gì, có nguồn sanh gì, có nguồn gốc gì, có khởi điểm gì?’
Evaṃ puṭṭho tvaṃ, sāriputta, kinti byākareyyāsī’’ti?
Being asked thus, Sāriputta, how would you answer?”
Này Sāriputta, được hỏi như vậy, ngươi sẽ trả lời thế nào?”
‘‘Sace maṃ, bhante, evaṃ puccheyyuṃ – ‘bhavo panāvuso sāriputta, kiṃnidāno kiṃsamudayo kiṃjātiko kiṃpabhavo’ti?
“If, Venerable Sir, they were to ask me thus: ‘Friend Sāriputta, what is the cause, what is the origin, what is the source, what is the arising of existence?’
"Bạch Thế Tôn, nếu họ hỏi con như vầy: ‘Thưa hiền giả Sāriputta, hữu có nhân gì, có nguồn sanh gì, có nguồn gốc gì, có khởi điểm gì?’
Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyyaṃ – ‘bhavo kho, āvuso, upādānanidāno upādānasamudayo upādānajātiko upādānappabhavo’ti.
Being asked thus, Venerable Sir, I would answer thus: ‘Friends, existence has clinging (upādāna) as its cause, clinging as its origin, clinging as its source, clinging as its arising.’
Bạch Thế Tôn, được hỏi như vậy, con sẽ trả lời như vầy: ‘Thưa các hiền giả, hữu có thủ làm nhân, có thủ làm nguồn sanh, có thủ làm nguồn gốc, có thủ làm khởi điểm.’
Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyya’’nti.
Being asked thus, Venerable Sir, I would answer thus.”
Bạch Thế Tôn, được hỏi như vậy, con sẽ trả lời như vậy.”
‘‘Sace pana taṃ, sāriputta, evaṃ puccheyyuṃ – ‘upādānaṃ panāvuso…pe… sace pana taṃ, sāriputta, evaṃ puccheyyuṃ – taṇhā panāvuso sāriputta, kiṃnidānā kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavā’ti?
“If, Sāriputta, they were to ask you thus: ‘Friend Sāriputta, what is the cause, what is the origin, what is the source, what is the arising of craving (taṇhā)?’
"Này Sāriputta, nếu họ hỏi ngươi như vầy: ‘Thưa hiền giả, thủ... ... Này Sāriputta, nếu họ hỏi ngươi như vầy: ‘Thưa hiền giả Sāriputta, ái có nhân gì, có nguồn sanh gì, có nguồn gốc gì, có khởi điểm gì?’
Evaṃ puṭṭho tvaṃ, sāriputta, kinti byākareyyāsī’’ti?
Being asked thus, Sāriputta, how would you answer?”
Này Sāriputta, được hỏi như vậy, ngươi sẽ trả lời thế nào?”
‘‘Sace maṃ, bhante, evaṃ puccheyyuṃ – taṇhā panāvuso sāriputta, kiṃnidānā kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavā’ti?
“If, Venerable Sir, they were to ask me thus: ‘Friend Sāriputta, what is the cause, what is the origin, what is the source, what is the arising of craving?’
"Bạch Thế Tôn, nếu họ hỏi con như vầy: ‘Thưa hiền giả Sāriputta, ái có nhân gì, có nguồn sanh gì, có nguồn gốc gì, có khởi điểm gì?’
Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyyaṃ – ‘taṇhā kho, āvuso, vedanānidānā vedanāsamudayā vedanājātikā vedanāpabhavā’ti.
Being asked thus, Venerable Sir, I would answer thus: ‘Friends, craving has feeling (vedanā) as its cause, feeling as its origin, feeling as its source, feeling as its arising.’
Bạch Thế Tôn, được hỏi như vậy, con sẽ trả lời như vầy: ‘Thưa các hiền giả, ái có thọ làm nhân, có thọ làm nguồn sanh, có thọ làm nguồn gốc, có thọ làm khởi điểm.’
Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyya’’nti.
Being asked thus, Venerable Sir, I would answer thus.”
Bạch Thế Tôn, được hỏi như vậy, con sẽ trả lời như vậy.”
‘‘Sace pana taṃ, sāriputta, evaṃ puccheyyuṃ – ‘kathaṃ jānato pana te, āvuso sāriputta, kathaṃ passato yā vedanāsu nandī sā na upaṭṭhāsī’ti.
“If, Sāriputta, they were to ask you thus: ‘Friend Sāriputta, knowing what, seeing what does that delight in feelings not arise for you?’
"Này Sāriputta, nếu họ hỏi ngươi như vầy: ‘Thưa hiền giả Sāriputta, do biết như thế nào, do thấy như thế nào mà hỷ trong các thọ không khởi lên nơi ngài?’
Evaṃ puṭṭho tvaṃ, sāriputta, kinti byākareyyāsī’’ti?
Being asked thus, Sāriputta, how would you answer?”
Này Sāriputta, được hỏi như vậy, ngươi sẽ trả lời thế nào?”
‘‘Sace maṃ, bhante, evaṃ puccheyyuṃ – ‘kathaṃ jānato pana te, āvuso sāriputta, kathaṃ passato yā vedanāsu nandī sā na upaṭṭhāsī’ti evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyyaṃ – ‘tisso kho imā, āvuso, vedanā.
“If, Venerable Sir, they were to ask me thus: ‘Friend Sāriputta, knowing what, seeing what does that delight in feelings not arise for you?’ Being asked thus, Venerable Sir, I would answer thus: ‘Friends, these are three feelings.
"Bạch Thế Tôn, nếu họ hỏi con như vầy: ‘Thưa hiền giả Sāriputta, do biết như thế nào, do thấy như thế nào mà hỷ trong các thọ không khởi lên nơi ngài?’, được hỏi như vậy, bạch Thế Tôn, con sẽ trả lời như vầy: ‘Thưa các hiền giả, có ba thọ này.
Katamā tisso?
Which three?
Thế nào là ba?
Sukhā vedanā, dukkhā vedanā, adukkhamasukhā vedanā.
Pleasant feeling, painful feeling, neither-painful-nor-pleasant feeling.
Lạc thọ, khổ thọ, bất khổ bất lạc thọ.
Imā kho, āvuso, tisso vedanā aniccā.
Friends, these three feelings are impermanent.
Thưa các hiền giả, ba thọ này là vô thường.
Yadaniccaṃ taṃ dukkhanti viditaṃ* , yā vedanāsu nandī sā na upaṭṭhāsī’ti.
What is impermanent is known to be suffering, and thus, that delight in feelings does not arise.’
Cái gì vô thường thì là khổ, con đã biết như vậy, nên hỷ trong các thọ không khởi lên.’
Evaṃ, puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyya’’nti.
Being asked thus, Venerable Sir, I would answer thus.”
Bạch Thế Tôn, được hỏi như vậy, con sẽ trả lời như vậy.”
‘‘Sace pana taṃ, sāriputta, evaṃ puccheyyuṃ – ‘kathaṃ vimokkhā pana tayā, āvuso sāriputta, aññā byākatā – khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmī’ti?
“If, Sāriputta, they were to ask you thus: ‘Friend Sāriputta, through what liberation have you declared your knowledge: “Destroyed is birth, lived is the holy life, done is what had to be done, there is no more for this state of being,”’
"Này Sāriputta, nếu họ hỏi ngươi như vầy: ‘Thưa hiền giả Sāriputta, do giải thoát nào mà ngài đã tuyên bố chánh trí rằng: “Sanh đã tận, phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn trở lui trạng thái này nữa, tôi biết rõ”?’
Evaṃ puṭṭho tvaṃ, sāriputta, kinti byākareyyāsī’’ti?
Being asked thus, Sāriputta, how would you answer?”
Này Sāriputta, được hỏi như vậy, ngươi sẽ trả lời thế nào?”
‘‘Sace maṃ, bhante, evaṃ puccheyyuṃ – ‘kathaṃ vimokkhā pana tayā, āvuso sāriputta, aññā byākatā – khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmī’ti.
“If, Venerable Sir, they were to ask me thus: ‘Friend Sāriputta, through what liberation have you declared your knowledge – “Destroyed is birth, lived is the holy life, done is what had to be done, there is no more for this state of being,”’
"Bạch Thế Tôn, nếu họ hỏi con như vầy: ‘Thưa hiền giả Sāriputta, do giải thoát nào mà ngài đã tuyên bố chánh trí rằng: “Sanh đã tận, phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn trở lui trạng thái này nữa, tôi biết rõ”?’
Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyyaṃ – ‘ajjhattaṃ vimokkhā khvāhaṃ, āvuso, sabbupādānakkhayā tathā sato viharāmi yathā sataṃ viharantaṃ āsavā nānussavanti, attānañca nāvajānāmī’ti.
Being asked thus, Venerable Sir, I would answer thus: ‘Friends, through internal liberation, by the complete destruction of all clinging, I dwell mindfully in such a way that defilements (āsavā) do not flow into me, and I do not belittle myself.’
Bạch Thế Tôn, được hỏi như vậy, con sẽ trả lời như vầy: ‘Thưa các hiền giả, do nội giải thoát, do đoạn tận tất cả các thủ, tôi an trú chánh niệm đến mức mà khi an trú chánh niệm như vậy, các lậu hoặc không còn rỉ chảy, và tôi cũng không tự khinh mình.’
Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyya’’nti.
Being asked thus, Venerable Sir, I would answer thus.”
Bạch Thế Tôn, được hỏi như vậy, con sẽ trả lời như vậy.”
‘‘Sādhu sādhu, sāriputta.
“Good, good, Sāriputta.
"Lành thay, lành thay, Sāriputta!
Ayampi kho sāriputta, pariyāyo etasseva atthassa saṃkhittena veyyākaraṇāya – ye āsavā samaṇena vuttā tesvāhaṃ na kaṅkhāmi, te me pahīnāti na vicikicchāmī’’ti.
This too, Sāriputta, is a way to concisely explain this very meaning: ‘I have no doubt about the defilements declared by the Samana; I have no uncertainty that they are abandoned by me.’”
Này Sāriputta, đây cũng là một phương pháp để trả lời vắn tắt cho ý nghĩa này: ‘Đối với những lậu hoặc đã được bậc Sa-môn nói đến, tôi không còn hoài nghi; rằng chúng đã được tôi đoạn tận, tôi không còn do dự.’”
Idamavoca bhagavā.
This is what the Blessed One said.
Thế Tôn đã nói như vậy.
Idaṃ vatvā sugato uṭṭhāyāsanā vihāraṃ pāvisi.
Having said this, the Sugata rose from his seat and entered his dwelling.
Sau khi nói điều này, Thiện Thệ đứng dậy từ chỗ ngồi và đi vào tịnh xá.
Tatra kho āyasmā sāriputto acirapakkantassa bhagavato bhikkhū āmantesi – ‘‘pubbe appaṭisaṃviditaṃ maṃ, āvuso, bhagavā paṭhamaṃ pañhaṃ apucchi, tassa me ahosi dandhāyitattaṃ.
Then, not long after the Blessed One had departed, Venerable Sāriputta addressed the bhikkhus: “Friends, the Blessed One asked me the first question about something I had not previously considered, and I was slow in answering.
Khi ấy, không lâu sau khi Thế Tôn rời đi, Tôn giả Sāriputta gọi các Tỳ-khưu: "Thưa các hiền giả, trước đây, Thế Tôn đã hỏi tôi câu hỏi đầu tiên mà tôi chưa từng biết, và tôi đã có sự chậm chạp.
Yato ca kho me, āvuso, bhagavā paṭhamaṃ pañhaṃ anumodi, tassa mayhaṃ, āvuso, etadahosi – divasaṃ cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, divasampāhaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
But, friends, when the Blessed One approved of my answer to the first question, it occurred to me, friends: ‘If the Blessed One were to question me about this matter for a day, with different terms and different ways of expression, I would answer the Blessed One about this matter for a day, with different terms and different ways of expression.
Nhưng thưa các hiền giả, kể từ khi Thế Tôn tán thán câu hỏi đầu tiên của tôi, tôi đã nghĩ thế này: ‘Dù cho Thế Tôn có hỏi tôi về ý nghĩa này suốt cả ngày, bằng những từ ngữ khác nhau, bằng những phương pháp khác nhau, tôi cũng sẽ trả lời cho Thế Tôn về ý nghĩa này suốt cả ngày, bằng những từ ngữ khác nhau, bằng những phương pháp khác nhau.
Rattiṃ cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, rattimpāhaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
If the Blessed One were to question me about this matter for a night, with different terms and different ways of expression, I would answer the Blessed One about this matter for a night, with different terms and different ways of expression.
Dù cho Thế Tôn có hỏi tôi về ý nghĩa này suốt cả đêm, bằng những từ ngữ khác nhau, bằng những phương pháp khác nhau, tôi cũng sẽ trả lời cho Thế Tôn về ý nghĩa này suốt cả đêm, bằng những từ ngữ khác nhau, bằng những phương pháp khác nhau.
Rattindivaṃ* cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, rattindivampāhaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
If the Blessed One were to question me about this matter for a day and a night, with different terms and different ways of expression, I would answer the Blessed One about this matter for a day and a night, with different terms and different ways of expression.
Dù cho Thế Tôn có hỏi tôi về ý nghĩa này suốt cả ngày lẫn đêm, bằng những từ ngữ khác nhau, bằng những phương pháp khác nhau, tôi cũng sẽ trả lời cho Thế Tôn về ý nghĩa này suốt cả ngày lẫn đêm, bằng những từ ngữ khác nhau, bằng những phương pháp khác nhau.’
Dve rattindivāni cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya…pe… dve rattindivānipāhaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ…pe… tīṇi rattindivāni cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya…pe… tīṇi rattindivānipāhaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ…pe… cattāri rattindivāni cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya…pe… cattāri rattindivānipāhaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ…pe… pañca rattindivāni cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya…pe… pañca rattindivānipāhaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ…pe… cha rattindivāni cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya…pe… cha rattindivānipāhaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ…pe… satta rattindivāni cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, satta rattindivānipāhaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehī’’ti.
If the Blessed One were to question me on this matter for two days and two nights…pe… I would explain this matter to the Blessed One for two days and two nights…pe… if the Blessed One were to question me on this matter for three days and three nights…pe… I would explain this matter to the Blessed One for three days and three nights…pe… if the Blessed One were to question me on this matter for four days and four nights…pe… I would explain this matter to the Blessed One for four days and four nights…pe… if the Blessed One were to question me on this matter for five days and five nights…pe… I would explain this matter to the Blessed One for five days and five nights…pe… if the Blessed One were to question me on this matter for six days and six nights…pe… I would explain this matter to the Blessed One for six days and six nights…pe… if the Blessed One were to question me on this matter for seven days and seven nights with various words and various ways, I would explain this matter to the Blessed One for seven days and seven nights with various words and various ways.”
Nếu Thế Tôn hỏi con về điều ấy trong hai ngày hai đêm…pe… con sẽ giải thích điều ấy cho Thế Tôn trong hai ngày hai đêm…pe… nếu Thế Tôn hỏi con về điều ấy trong ba ngày ba đêm…pe… con sẽ giải thích điều ấy cho Thế Tôn trong ba ngày ba đêm…pe… nếu Thế Tôn hỏi con về điều ấy trong bốn ngày bốn đêm…pe… con sẽ giải thích điều ấy cho Thế Tôn trong bốn ngày bốn đêm…pe… nếu Thế Tôn hỏi con về điều ấy trong năm ngày năm đêm…pe… con sẽ giải thích điều ấy cho Thế Tôn trong năm ngày năm đêm…pe… nếu Thế Tôn hỏi con về điều ấy trong sáu ngày sáu đêm…pe… con sẽ giải thích điều ấy cho Thế Tôn trong sáu ngày sáu đêm…pe… nếu Thế Tôn hỏi con về điều ấy trong bảy ngày bảy đêm với những từ ngữ khác nhau, với những cách thức khác nhau, con sẽ giải thích điều ấy cho Thế Tôn trong bảy ngày bảy đêm với những từ ngữ khác nhau, với những cách thức khác nhau.”
Atha kho kaḷārakhattiyo bhikkhu uṭṭhāyāsanā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then the bhikkhu Kaḷārakhattiya rose from his seat, approached the Blessed One, paid homage to the Blessed One, and sat down to one side.
Rồi Tỳ-kheo Kaḷārakhattiya đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho kaḷārakhattiyo bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘āyasmatā, bhante, sāriputtena sīhanādo nadito – pubbe appaṭisaṃviditaṃ maṃ, āvuso, bhagavā paṭhamaṃ pañhaṃ apucchi, tassa me ahosi dandhāyitattaṃ.
Seated to one side, the bhikkhu Kaḷārakhattiya said this to the Blessed One: “Venerable Sir, the Venerable Sāriputta roared a lion’s roar thus: ‘Friends, the Blessed One first questioned me on a matter previously unknown to me, and I hesitated in answering.
Ngồi xuống một bên, Tỳ-kheo Kaḷārakhattiya bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, Tôn giả Sāriputta đã thốt lên tiếng rống sư tử rằng: ‘Này chư Hiền, trước đây Thế Tôn đã hỏi tôi một câu hỏi mà tôi chưa biết, nên tôi đã chậm trễ trong việc trả lời.
Yato ca kho me, āvuso, bhagavā paṭhamaṃ pañhaṃ anumodi, tassa mayhaṃ, āvuso, etadahosi – divasaṃ cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, divasampāhaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi; rattiṃ cepi…pe… rattindivaṃ cepi maṃ bhagavā…pe… dve rattindivāni cepi maṃ bhagavā…pe… tīṇi… cattāri… pañca… cha… satta rattindivāni cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, satta rattindivānipāhaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehī’’ti.
But when, friends, the Blessed One approved of my first answer, then, friends, I thought: If the Blessed One were to question me on this matter for a day with various words and various ways, I would explain this matter to the Blessed One for a day with various words and various ways; if for a night…pe… if for a day and a night…pe… if for two days and two nights…pe… three… four… five… six… if the Blessed One were to question me on this matter for seven days and seven nights with various words and various ways, I would explain this matter to the Blessed One for seven days and seven nights with various words and various ways.’”
Nhưng này chư Hiền, khi Thế Tôn đã chấp thuận câu hỏi đầu tiên của tôi, thì này chư Hiền, tôi đã nghĩ rằng: “Nếu Thế Tôn hỏi tôi về điều ấy trong một ngày với những từ ngữ khác nhau, với những cách thức khác nhau, tôi sẽ giải thích điều ấy cho Thế Tôn trong một ngày với những từ ngữ khác nhau, với những cách thức khác nhau; nếu trong một đêm…pe… nếu trong một ngày đêm…pe… nếu Thế Tôn hỏi tôi về điều ấy trong hai ngày hai đêm…pe… ba… bốn… năm… sáu… nếu Thế Tôn hỏi tôi về điều ấy trong bảy ngày bảy đêm với những từ ngữ khác nhau, với những cách thức khác nhau, tôi sẽ giải thích điều ấy cho Thế Tôn trong bảy ngày bảy đêm với những từ ngữ khác nhau, với những cách thức khác nhau.”
‘‘Sā hi, bhikkhu, sāriputtassa dhammadhātu suppaṭividdhā, yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā divasaṃ cepāhaṃ sāriputtaṃ etamatthaṃ puccheyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, divasampi me sāriputto etamatthaṃ byākareyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
“Indeed, bhikkhu, that Dhamma-element has been well-penetrated by Sāriputta, by the complete penetration of which Dhamma-element, if I were to question Sāriputta on this matter for a day with various words and various ways, Sāriputta would explain this matter to me for a day with various words and various ways.
“Này Tỳ-kheo, đó chính là Pháp giới mà Sāriputta đã thâm nhập một cách hoàn hảo; do sự thâm nhập hoàn hảo Pháp giới ấy, nếu Ta hỏi Sāriputta về điều ấy trong một ngày với những từ ngữ khác nhau, với những cách thức khác nhau, Sāriputta sẽ giải thích điều ấy cho Ta trong một ngày với những từ ngữ khác nhau, với những cách thức khác nhau.
Rattiṃ cepāhaṃ sāriputtaṃ etamatthaṃ puccheyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, rattimpi me sāriputto etamatthaṃ byākareyya…pe… rattindivaṃ cepāhaṃ sāriputtaṃ etamatthaṃ puccheyyaṃ, rattindivampi me sāriputto etamatthaṃ byākareyya… dve rattindivāni cepāhaṃ sāriputtaṃ etamatthaṃ puccheyyaṃ, dve rattindivānipi me sāriputto etamatthaṃ byākareyya… tīṇi rattindivāni cepāhaṃ sāriputtaṃ etamatthaṃ puccheyyaṃ, tīṇi rattindivānipi me sāriputto etamatthaṃ byākareyya… cattāri rattindivāni cepāhaṃ sāriputtaṃ etamatthaṃ puccheyyaṃ, cattāri rattindivānipi me sāriputto etamatthaṃ byākareyya… pañca rattindivāni cepāhaṃ sāriputtaṃ etamatthaṃ puccheyyaṃ, pañca rattindivānipi me sāriputto etamatthaṃ byākareyya… cha rattindivāni cepāhaṃ sāriputtaṃ etamatthaṃ puccheyyaṃ, cha rattindivānipi me sāriputto etamatthaṃ byākareyya… satta rattindivāni cepāhaṃ sāriputtaṃ etamatthaṃ puccheyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, satta rattindivānipi me sāriputto etamatthaṃ byākareyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehī’’ti.
If I were to question Sāriputta on this matter for a night with various words and various ways, Sāriputta would explain this matter to me for a night…pe… if I were to question Sāriputta on this matter for a day and a night, Sāriputta would explain this matter to me for a day and a night… if I were to question Sāriputta on this matter for two days and two nights, Sāriputta would explain this matter to me for two days and two nights… if I were to question Sāriputta on this matter for three days and three nights, Sāriputta would explain this matter to me for three days and three nights… if I were to question Sāriputta on this matter for four days and four nights, Sāriputta would explain this matter to me for four days and four nights… if I were to question Sāriputta on this matter for five days and five nights, Sāriputta would explain this matter to me for five days and five nights… if I were to question Sāriputta on this matter for six days and six nights, Sāriputta would explain this matter to me for six days and six nights… if I were to question Sāriputta on this matter for seven days and seven nights with various words and various ways, Sāriputta would explain this matter to me for seven days and seven nights with various words and various ways.”
Nếu Ta hỏi Sāriputta về điều ấy trong một đêm với những từ ngữ khác nhau, với những cách thức khác nhau, Sāriputta sẽ giải thích cho Ta trong một đêm…pe… nếu Ta hỏi Sāriputta về điều ấy trong một ngày đêm, Sāriputta sẽ giải thích cho Ta trong một ngày đêm… nếu Ta hỏi Sāriputta về điều ấy trong hai ngày hai đêm, Sāriputta sẽ giải thích cho Ta trong hai ngày hai đêm… nếu Ta hỏi Sāriputta về điều ấy trong ba ngày ba đêm, Sāriputta sẽ giải thích cho Ta trong ba ngày ba đêm… nếu Ta hỏi Sāriputta về điều ấy trong bốn ngày bốn đêm, Sāriputta sẽ giải thích cho Ta trong bốn ngày bốn đêm… nếu Ta hỏi Sāriputta về điều ấy trong năm ngày năm đêm, Sāriputta sẽ giải thích cho Ta trong năm ngày năm đêm… nếu Ta hỏi Sāriputta về điều ấy trong sáu ngày sáu đêm, Sāriputta sẽ giải thích cho Ta trong sáu ngày sáu đêm… nếu Ta hỏi Sāriputta về điều ấy trong bảy ngày bảy đêm với những từ ngữ khác nhau, với những cách thức khác nhau, Sāriputta sẽ giải thích cho Ta trong bảy ngày bảy đêm với những từ ngữ khác nhau, với những cách thức khác nhau.”
Dutiyaṃ.
Second.
Thứ hai.
33. Sāvatthiyaṃ…pe… ‘‘catucattārīsaṃ vo, bhikkhave, ñāṇavatthūni desessāmi, taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha; bhāsissāmī’’ti.
33. While residing at Sāvatthī…pe… “Monks, I will teach you forty-four bases of knowledge. Listen to it, attend carefully; I will speak.”
33. Tại Sāvatthī…pe… “Này chư Tỳ-kheo, Ta sẽ thuyết giảng cho các ông bốn mươi bốn đối tượng của trí tuệ (ñāṇavatthūni). Hãy lắng nghe và suy nghiệm kỹ lưỡng; Ta sẽ nói.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
“Yes, Venerable Sir,” those bhikkhus replied to the Blessed One.
“Thưa vâng, bạch Thế Tôn,” các Tỳ-kheo ấy vâng lời Thế Tôn.
Bhagavā etadavoca –
The Blessed One said this:
Thế Tôn đã nói như sau:
‘‘Katamāni* , bhikkhave, catucattārīsaṃ ñāṇavatthūni?
“What, monks, are the forty-four bases of knowledge?
“Này chư Tỳ-kheo, thế nào là bốn mươi bốn đối tượng của trí tuệ?
Jarāmaraṇe ñāṇaṃ, jarāmaraṇasamudaye ñāṇaṃ, jarāmaraṇanirodhe ñāṇaṃ, jarāmaraṇanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ; jātiyā ñāṇaṃ, jātisamudaye ñāṇaṃ, jātinirodhe ñāṇaṃ, jātinirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ; bhave ñāṇaṃ, bhavasamudaye ñāṇaṃ, bhavanirodhe ñāṇaṃ, bhavanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ; upādāne ñāṇaṃ, upādānasamudaye ñāṇaṃ, upādānanirodhe ñāṇaṃ, upādānanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ; taṇhāya ñāṇaṃ, taṇhāsamudaye ñāṇaṃ, taṇhānirodhe ñāṇaṃ, taṇhānirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ; vedanāya ñāṇaṃ, vedanāsamudaye ñāṇaṃ, vedanānirodhe ñāṇaṃ, vedanānirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ; phasse ñāṇaṃ…pe… saḷāyatane ñāṇaṃ… nāmarūpe ñāṇaṃ… viññāṇe ñāṇaṃ… saṅkhāresu ñāṇaṃ, saṅkhārasamudaye ñāṇaṃ, saṅkhāranirodhe ñāṇaṃ, saṅkhāranirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ.
Knowledge of old age and death; knowledge of the origin of old age and death; knowledge of the cessation of old age and death; knowledge of the path leading to the cessation of old age and death. Knowledge of birth; knowledge of the origin of birth; knowledge of the cessation of birth; knowledge of the path leading to the cessation of birth. Knowledge of existence (bhava); knowledge of the origin of existence; knowledge of the cessation of existence; knowledge of the path leading to the cessation of existence. Knowledge of clinging (upādāna); knowledge of the origin of clinging; knowledge of the cessation of clinging; knowledge of the path leading to the cessation of clinging. Knowledge of craving (taṇhā); knowledge of the origin of craving; knowledge of the cessation of craving; knowledge of the path leading to the cessation of craving. Knowledge of feeling (vedanā); knowledge of the origin of feeling; knowledge of the cessation of feeling; knowledge of the path leading to the cessation of feeling. Knowledge of contact (phassa)…pe… knowledge of the six sense bases (saḷāyatana)… knowledge of name-and-form (nāmarūpa)… knowledge of consciousness (viññāṇa)… knowledge of mental formations (saṅkhārā); knowledge of the origin of mental formations; knowledge of the cessation of mental formations; knowledge of the path leading to the cessation of mental formations.
Trí tuệ về già chết (jarāmaraṇa), trí tuệ về sự tập khởi của già chết, trí tuệ về sự đoạn diệt của già chết, trí tuệ về con đường đưa đến sự đoạn diệt của già chết; trí tuệ về sinh (jāti), trí tuệ về sự tập khởi của sinh, trí tuệ về sự đoạn diệt của sinh, trí tuệ về con đường đưa đến sự đoạn diệt của sinh; trí tuệ về hữu (bhava), trí tuệ về sự tập khởi của hữu, trí tuệ về sự đoạn diệt của hữu, trí tuệ về con đường đưa đến sự đoạn diệt của hữu; trí tuệ về chấp thủ (upādāna), trí tuệ về sự tập khởi của chấp thủ, trí tuệ về sự đoạn diệt của chấp thủ, trí tuệ về con đường đưa đến sự đoạn diệt của chấp thủ; trí tuệ về ái (taṇhā), trí tuệ về sự tập khởi của ái, trí tuệ về sự đoạn diệt của ái, trí tuệ về con đường đưa đến sự đoạn diệt của ái; trí tuệ về thọ (vedanā), trí tuệ về sự tập khởi của thọ, trí tuệ về sự đoạn diệt của thọ, trí tuệ về con đường đưa đến sự đoạn diệt của thọ; trí tuệ về xúc (phassa)…pe… trí tuệ về sáu xứ (saḷāyatana)… trí tuệ về danh sắc (nāmarūpa)… trí tuệ về thức (viññāṇa)… trí tuệ về hành (saṅkhāra), trí tuệ về sự tập khởi của hành, trí tuệ về sự đoạn diệt của hành, trí tuệ về con đường đưa đến sự đoạn diệt của hành.
Imāni vuccanti, bhikkhave, catucattārīsaṃ ñāṇavatthūni.
These, monks, are called the forty-four bases of knowledge.
Này chư Tỳ-kheo, đây được gọi là bốn mươi bốn đối tượng của trí tuệ.
‘‘Katamañca, bhikkhave, jarāmaraṇaṃ?
“And what, monks, is old age and death?
“Và này chư Tỳ-kheo, thế nào là già chết?
Yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jarā jīraṇatā khaṇḍiccaṃ pāliccaṃ valittacatā āyuno saṃhāni indriyānaṃ paripāko, ayaṃ vuccati jarā.
The old age, aging, brokenness of teeth, greying of hair, wrinkling of skin, dwindling of life, decay of faculties of those various beings in those various groups of beings—this is called old age.
Sự già, sự lão hóa, sự răng rụng, tóc bạc, da nhăn, sự suy giảm tuổi thọ, sự suy yếu các căn của các chúng sinh trong các loài chúng sinh khác nhau, đây được gọi là già.
Yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhā tamhā sattanikāyā cuti cavanatā bhedo antaradhānaṃ maccu maraṇaṃ kālakiriyā khandhānaṃ bhedo kaḷevarassa nikkhepo.
The passing away, perishing, breaking up, disappearance, death, demise, completion of time, breaking up of the aggregates, casting off of the body of those various beings from those various groups of beings—
Sự chết, sự hoại diệt, sự tan rã, sự biến mất, sự chấm dứt, sự tử vong, sự hủy hoại của các uẩn, sự bỏ lại thân xác của các chúng sinh từ các loài chúng sinh khác nhau.
Idaṃ vuccati maraṇaṃ.
this is called death.
Đây được gọi là chết.
Iti ayañca jarā, idañca maraṇaṃ; idaṃ vuccati, bhikkhave, jarāmaraṇaṃ.
Thus, this old age and this death—this, monks, is called old age and death.
Như vậy, sự già này, và sự chết này; này chư Tỳ-kheo, đây được gọi là già chết.
‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvako evaṃ jarāmaraṇaṃ pajānāti, evaṃ jarāmaraṇasamudayaṃ pajānāti, evaṃ jarāmaraṇanirodhaṃ pajānāti, evaṃ jarāmaraṇanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, idamassa dhamme ñāṇaṃ.
“When, monks, a noble disciple thus understands old age and death, thus understands the origin of old age and death, thus understands the cessation of old age and death, thus understands the path leading to the cessation of old age and death—this is his knowledge of the Dhamma.
“Này chư Tỳ-kheo, khi một đệ tử cao thượng hiểu biết già chết như vậy, hiểu biết sự tập khởi của già chết như vậy, hiểu biết sự đoạn diệt của già chết như vậy, hiểu biết con đường đưa đến sự đoạn diệt của già chết như vậy, thì đây là trí tuệ của vị ấy về Pháp.
So iminā dhammena diṭṭhena viditena akālikena pattena pariyogāḷhena atītānāgatena yaṃ neti.
He, by means of this Dhamma, seen, known, timeless, attained, and deeply penetrated, leads to knowledge concerning the past and future.
Vị ấy, nhờ pháp này đã được thấy, đã được biết, không bị thời gian chi phối, đã đạt được, đã thâm nhập, dẫn đến (sự hiểu biết về) quá khứ và vị lai.
‘‘Ye kho keci atītamaddhānaṃ samaṇā vā brāhmaṇā vā jarāmaraṇaṃ abbhaññaṃsu, jarāmaraṇasamudayaṃ abbhaññaṃsu, jarāmaraṇanirodhaṃ abbhaññaṃsu, jarāmaraṇanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ abbhaññaṃsu, sabbe te evameva abbhaññaṃsu, seyyathāpāhaṃ etarahi.
“Indeed, whatever recluses or brahmins in the past comprehended aging-and-death, comprehended the origin of aging-and-death, comprehended the cessation of aging-and-death, comprehended the path leading to the cessation of aging-and-death—all of them comprehended it in the same way as I do now.
“Này các Tỳ-khưu, bất cứ Sa-môn hay Bà-la-môn nào trong quá khứ đã chứng ngộ già chết, đã chứng ngộ nguyên nhân của già chết, đã chứng ngộ sự diệt trừ già chết, đã chứng ngộ con đường đưa đến sự diệt trừ già chết, tất cả những vị ấy đều đã chứng ngộ như Ta hiện nay.
‘‘Yepi hi keci anāgatamaddhānaṃ samaṇā vā brāhmaṇā vā jarāmaraṇaṃ abhijānissanti, jarāmaraṇasamudayaṃ abhijānissanti, jarāmaraṇanirodhaṃ abhijānissanti, jarāmaraṇanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ abhijānissanti, sabbe te evameva abhijānissanti, seyyathāpāhaṃ etarahīti.
“And whatever recluses or brahmins in the future will comprehend aging-and-death, will comprehend the origin of aging-and-death, will comprehend the cessation of aging-and-death, will comprehend the path leading to the cessation of aging-and-death—all of them will comprehend it in the same way as I do now.”
Và này các Tỳ-khưu, bất cứ Sa-môn hay Bà-la-môn nào trong tương lai sẽ chứng ngộ già chết, sẽ chứng ngộ nguyên nhân của già chết, sẽ chứng ngộ sự diệt trừ già chết, sẽ chứng ngộ con đường đưa đến sự diệt trừ già chết, tất cả những vị ấy đều sẽ chứng ngộ như Ta hiện nay.”
Idamassa anvaye ñāṇaṃ.
This is his inferential knowledge (anvaye ñāṇaṃ).
Đây là tùy thuận trí (anvaye ñāṇa) của vị ấy.
‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvakassa imāni dve ñāṇāni parisuddhāni honti pariyodātāni – dhamme ñāṇañca anvaye ñāṇañca.
“When, bhikkhus, these two knowledges of an Aryan disciple are pure and thoroughly cleansed—knowledge of the Dhamma and inferential knowledge—
“Này các Tỳ-khưu, khi hai loại trí này của một vị Thánh đệ tử đã hoàn toàn thanh tịnh và trong sáng—trí về pháp (dhamme ñāṇa) và tùy thuận trí (anvaye ñāṇa)—
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ariyasāvako diṭṭhisampanno itipi, dassanasampanno itipi, āgato imaṃ saddhammaṃ itipi, passati imaṃ saddhammaṃ itipi, sekkhena ñāṇena samannāgato itipi, sekkhāya vijjāya samannāgato itipi, dhammasotaṃ samāpanno itipi, ariyo nibbedhikapañño itipi, amatadvāraṃ āhacca tiṭṭhati itipīti.
then, bhikkhus, that Aryan disciple is said to be endowed with right view, endowed with vision, one who has come to this Good Dhamma, one who sees this Good Dhamma, one who is endowed with trainee’s knowledge (sekkhañāṇa), one who is endowed with trainee’s wisdom (sekkha-vijjā), one who has entered the stream of Dhamma, an Āryan with penetrating wisdom, one who stands knocking at the door of the Deathless.”
thì này các Tỳ-khưu, vị Thánh đệ tử ấy được gọi là người có chánh kiến, người có chánh kiến, người đã đến với Chánh pháp này, người thấy Chánh pháp này, người đầy đủ trí tuệ của bậc Hữu học (sekkhena ñāṇena samannāgato), người đầy đủ minh của bậc Hữu học (sekkhāya vijjāya samannāgato), người đã nhập dòng Pháp (dhammasotaṃ samāpanno), vị Thánh có tuệ thấu triệt, người đứng ở cửa Bất tử (amatadvāraṃ āhacca tiṭṭhati).”
‘‘Katamā ca, bhikkhave, jāti…pe… katamo ca, bhikkhave, bhavo… katamañca, bhikkhave, upādānaṃ… katamā ca, bhikkhave taṇhā… katamā ca, bhikkhave, vedanā… katamo ca, bhikkhave, phasso… katamañca, bhikkhave, saḷāyatanaṃ… katamañca, bhikkhave, nāmarūpaṃ … katamañca, bhikkhave, viññāṇaṃ… katame ca, bhikkhave, saṅkhārā?
“And what, bhikkhus, is birth? … And what, bhikkhus, is becoming? … And what, bhikkhus, is clinging? … And what, bhikkhus, is craving? … And what, bhikkhus, is feeling? … And what, bhikkhus, is contact? … And what, bhikkhus, are the six sense bases? … And what, bhikkhus, is name-and-form? … And what, bhikkhus, is consciousness? … And what, bhikkhus, are formations?
“Và này các Tỳ-khưu, thế nào là sanh (jāti)… (v.v.)… và này các Tỳ-khưu, thế nào là hữu (bhava)… thế nào là thủ (upādāna)… thế nào là ái (taṇhā)… thế nào là thọ (vedanā)… thế nào là xúc (phassa)… thế nào là sáu xứ (saḷāyatana)… thế nào là danh sắc (nāmarūpa)… thế nào là thức (viññāṇa)… và này các Tỳ-khưu, thế nào là hành (saṅkhārā)?
Tayome, bhikkhave, saṅkhārā – kāyasaṅkhāro, vacīsaṅkhāro, cittasaṅkhāroti.
Bhikkhus, there are these three formations: bodily formation, verbal formation, and mental formation.
Này các Tỳ-khưu, có ba loại hành này: thân hành (kāyasaṅkhāro), khẩu hành (vacīsaṅkhāro), ý hành (cittasaṅkhāro).
Ime vuccanti, bhikkhave, saṅkhārā.
These, bhikkhus, are called formations.
Này các Tỳ-khưu, đây được gọi là các hành.
‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvako evaṃ saṅkhāre pajānāti, evaṃ saṅkhārasamudayaṃ pajānāti, evaṃ saṅkhāranirodhaṃ pajānāti, evaṃ saṅkhāranirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, idamassa dhamme ñāṇaṃ.
“When, bhikkhus, an Aryan disciple thus understands formations, thus understands the origin of formations, thus understands the cessation of formations, thus understands the path leading to the cessation of formations, this is his knowledge of the Dhamma.
Này các Tỳ-khưu, khi một vị Thánh đệ tử hiểu rõ các hành như vậy, hiểu rõ sự sanh khởi của các hành như vậy, hiểu rõ sự diệt trừ các hành như vậy, hiểu rõ con đường đưa đến sự diệt trừ các hành như vậy, đây là trí về pháp (dhamme ñāṇa) của vị ấy.
So iminā dhammena diṭṭhena viditena akālikena pattena pariyogāḷhena atītānāgatena yaṃ neti.
He, by means of this Dhamma, seen, known, timeless, attained, and deeply penetrated, leads to knowledge concerning the past and future.
Vị ấy, nhờ pháp này đã được thấy, đã được biết, không bị thời gian chi phối, đã đạt được, đã thâm nhập, dẫn đến (sự hiểu biết về) quá khứ và vị lai.
‘‘Ye kho keci atītamaddhānaṃ samaṇā vā brāhmaṇā vā saṅkhāre abbhaññaṃsu, saṅkhārasamudayaṃ abbhaññaṃsu, saṅkhāranirodhaṃ abbhaññaṃsu, saṅkhāranirodhagāminiṃ paṭipadaṃ abbhaññaṃsu, sabbe te evameva abbhaññaṃsu, seyyathāpāhaṃ etarahi.
“Indeed, whatever recluses or brahmins in the past comprehended formations, comprehended the origin of formations, comprehended the cessation of formations, comprehended the path leading to the cessation of formations—all of them comprehended it in the same way as I do now.
“Này các Tỳ-khưu, bất cứ Sa-môn hay Bà-la-môn nào trong quá khứ đã chứng ngộ các hành, đã chứng ngộ nguyên nhân của các hành, đã chứng ngộ sự diệt trừ các hành, đã chứng ngộ con đường đưa đến sự diệt trừ các hành, tất cả những vị ấy đều đã chứng ngộ như Ta hiện nay.
‘‘Yepi hi keci anāgatamaddhānaṃ samaṇā vā brāhmaṇā vā saṅkhāre abhijānissanti, saṅkhārasamudayaṃ abhijānissanti, saṅkhāranirodhaṃ abhijānissanti, saṅkhāranirodhagāminiṃ paṭipadaṃ abhijānissanti, sabbe te evameva abhijānissanti, seyyathāpāhaṃ etarahi.
“And whatever recluses or brahmins in the future will comprehend formations, will comprehend the origin of formations, will comprehend the cessation of formations, will comprehend the path leading to the cessation of formations—all of them will comprehend it in the same way as I do now.”
Và này các Tỳ-khưu, bất cứ Sa-môn hay Bà-la-môn nào trong tương lai sẽ chứng ngộ các hành, sẽ chứng ngộ nguyên nhân của các hành, sẽ chứng ngộ sự diệt trừ các hành, sẽ chứng ngộ con đường đưa đến sự diệt trừ các hành, tất cả những vị ấy đều sẽ chứng ngộ như Ta hiện nay.”
Idamassa anvaye ñāṇaṃ.
This is his inferential knowledge.
Đây là tùy thuận trí (anvaye ñāṇa) của vị ấy.
‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvakassa imāni dve ñāṇāni parisuddhāni honti pariyodātāni – dhamme ñāṇañca anvaye ñāṇañca.
“When, bhikkhus, these two knowledges of an Aryan disciple are pure and thoroughly cleansed—knowledge of the Dhamma and inferential knowledge—
“Này các Tỳ-khưu, khi hai loại trí này của một vị Thánh đệ tử đã hoàn toàn thanh tịnh và trong sáng—trí về pháp (dhamme ñāṇa) và tùy thuận trí (anvaye ñāṇa)—
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ariyasāvako diṭṭhisampanno itipi, dassanasampanno itipi, āgato imaṃ saddhammaṃ itipi, passati imaṃ saddhammaṃ itipi, sekkhena ñāṇena samannāgato itipi, sekkhāya vijjāya samannāgato itipi, dhammasotaṃ samāpanno itipi, ariyo nibbedhikapañño itipi, amatadvāraṃ āhacca tiṭṭhati itipī’’ti.
then, bhikkhus, that Aryan disciple is said to be endowed with right view, endowed with vision, one who has come to this Good Dhamma, one who sees this Good Dhamma, one who is endowed with trainee’s knowledge, one who is endowed with trainee’s wisdom, one who has entered the stream of Dhamma, an Āryan with penetrating wisdom, one who stands knocking at the door of the Deathless.”
thì này các Tỳ-khưu, vị Thánh đệ tử ấy được gọi là người có chánh kiến, người có chánh kiến, người đã đến với Chánh pháp này, người thấy Chánh pháp này, người đầy đủ trí tuệ của bậc Hữu học, người đầy đủ minh của bậc Hữu học, người đã nhập dòng Pháp, vị Thánh có tuệ thấu triệt, người đứng ở cửa Bất tử.”
Tatiyaṃ.
The Third.
Thứ ba.
34. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘sattasattari vo, bhikkhave, ñāṇavatthūni desessāmi.
34. Dwelling at Sāvatthī … “Bhikkhus, I will teach you the seventy-seven bases of knowledge.
34. Trú tại Sāvatthi… (v.v.)… “Này các Tỳ-khưu, Ta sẽ thuyết giảng cho các ông bảy mươi bảy đối tượng của trí tuệ (ñāṇavatthūni).
Taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha; bhāsissāmī’’ti.
Listen to that, attend carefully; I will speak.”
Hãy lắng nghe điều đó, hãy chú tâm kỹ lưỡng; Ta sẽ nói.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
“Yes, venerable sir,” those bhikkhus replied to the Blessed One.
“Vâng, bạch Thế Tôn,” các Tỳ-khưu ấy trả lời Thế Tôn.
Bhagavā etadavoca –
The Blessed One spoke this:
Thế Tôn nói điều này:
‘‘Katamāni, bhikkhave, sattasattari ñāṇavatthūni?
“What, bhikkhus, are the seventy-seven bases of knowledge?
“Này các Tỳ-khưu, thế nào là bảy mươi bảy đối tượng của trí tuệ?
Jātipaccayā jarāmaraṇanti ñāṇaṃ; asati jātiyā natthi jarāmaraṇanti ñāṇaṃ; atītampi addhānaṃ jātipaccayā jarāmaraṇanti ñāṇaṃ, asati jātiyā natthi jarāmaraṇanti ñāṇaṃ; anāgatampi addhānaṃ jātipaccayā jarāmaraṇanti ñāṇaṃ, asati jātiyā natthi jarāmaraṇanti ñāṇaṃ; yampissa taṃ dhammaṭṭhitiñāṇaṃ tampi khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti ñāṇaṃ.
Knowledge that aging-and-death arise dependent on birth; knowledge that if there is no birth, there is no aging-and-death; knowledge that in the past, aging-and-death arose dependent on birth, that if there was no birth, there was no aging-and-death; knowledge that in the future, aging-and-death will arise dependent on birth, that if there is no birth, there will be no aging-and-death; and the knowledge that his Dhamma-abiding knowledge itself is of a nature to decline, to vanish, to fade away, to cease.
Trí tuệ rằng: do sanh nên có già chết; trí tuệ rằng: khi không có sanh thì không có già chết; trí tuệ rằng: trong quá khứ cũng do sanh nên có già chết, khi không có sanh thì không có già chết; trí tuệ rằng: trong tương lai cũng do sanh nên có già chết, khi không có sanh thì không có già chết; và trí tuệ rằng: trí tuệ về sự an trú của pháp (dhammaṭṭhitiñāṇa) ấy cũng là pháp có tính chất hoại diệt (khayadhamma), có tính chất biến mất (vayadhamma), có tính chất ly tham (virāgadhamma), có tính chất diệt trừ (nirodhadhamma).
‘‘Bhavapaccayā jātīti ñāṇaṃ…pe… upādānapaccayā bhavoti ñāṇaṃ… taṇhāpaccayā upādānanti ñāṇaṃ… vedanāpaccayā taṇhāti ñāṇaṃ… phassapaccayā vedanāti ñāṇaṃ… saḷāyatanapaccayā phassoti ñāṇaṃ… nāmarūpapaccayā saḷāyatananti ñāṇaṃ… viññāṇapaccayā nāmarūpanti ñāṇaṃ… saṅkhārapaccayā viññāṇanti ñāṇaṃ; avijjāpaccayā saṅkhārāti ñāṇaṃ, asati avijjāya natthi saṅkhārāti ñāṇaṃ; atītampi addhānaṃ avijjāpaccayā saṅkhārāti ñāṇaṃ, asati avijjāya natthi saṅkhārāti ñāṇaṃ; anāgatampi addhānaṃ avijjāpaccayā saṅkhārāti ñāṇaṃ, asati avijjāya natthi saṅkhārāti ñāṇaṃ; yampissa taṃ dhammaṭṭhitiñāṇaṃ tampi khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti ñāṇaṃ.
“Knowledge that birth arises dependent on becoming … knowledge that becoming arises dependent on clinging … knowledge that clinging arises dependent on craving … knowledge that craving arises dependent on feeling … knowledge that feeling arises dependent on contact … knowledge that contact arises dependent on the six sense bases … knowledge that the six sense bases arise dependent on name-and-form … knowledge that name-and-form arises dependent on consciousness … knowledge that consciousness arises dependent on formations … knowledge that formations arise dependent on ignorance; knowledge that if there is no ignorance, there are no formations; knowledge that in the past, formations arose dependent on ignorance, that if there was no ignorance, there were no formations; knowledge that in the future, formations will arise dependent on ignorance, that if there is no ignorance, there will be no formations; and the knowledge that his Dhamma-abiding knowledge itself is of a nature to decline, to vanish, to fade away, to cease.
Trí tuệ rằng: do hữu nên có sanh… (v.v.)… trí tuệ rằng: do thủ nên có hữu… trí tuệ rằng: do ái nên có thủ… trí tuệ rằng: do thọ nên có ái… trí tuệ rằng: do xúc nên có thọ… trí tuệ rằng: do sáu xứ nên có xúc… trí tuệ rằng: do danh sắc nên có sáu xứ… trí tuệ rằng: do thức nên có danh sắc… trí tuệ rằng: do hành nên có thức; trí tuệ rằng: do vô minh nên có các hành, trí tuệ rằng: khi không có vô minh thì không có các hành; trí tuệ rằng: trong quá khứ cũng do vô minh nên có các hành, khi không có vô minh thì không có các hành; trí tuệ rằng: trong tương lai cũng do vô minh nên có các hành, khi không có vô minh thì không có các hành; và trí tuệ rằng: trí tuệ về sự an trú của pháp ấy cũng là pháp có tính chất hoại diệt, có tính chất biến mất, có tính chất ly tham, có tính chất diệt trừ.
Imāni vuccanti, bhikkhave, sattasattari ñāṇavatthūnī’’ti.
These, bhikkhus, are called the seventy-seven bases of knowledge.”
Này các Tỳ-khưu, đây được gọi là bảy mươi bảy đối tượng của trí tuệ.”
Catutthaṃ.
The Fourth.
Thứ tư.
35. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘avijjāpaccayā, bhikkhave, saṅkhārā; saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
35. Dwelling at Sāvatthī … “Bhikkhus, dependent on ignorance are formations; dependent on formations is consciousness … Thus arises this entire mass of suffering.”
35. Trú tại Sāvatthi… (v.v.)… “Này các Tỳ-khưu, do vô minh duyên nên có các hành; do các hành duyên nên có thức… (v.v.)… như vậy là sự sanh khởi của toàn bộ khối khổ đau này.”
Evaṃ vutte, aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘‘katamaṃ nu kho, bhante, jarāmaraṇaṃ, kassa ca panidaṃ jarāmaraṇa’nti?
When this was said, a certain bhikkhu said to the Blessed One: “‘What, venerable sir, is aging-and-death, and of whom is this aging-and-death?’
Khi được nói như vậy, một Tỳ-khưu nào đó thưa với Thế Tôn: “‘Bạch Thế Tôn, thế nào là già chết, và già chết này thuộc về ai?’
‘No kallo pañho’ti bhagavā avoca, ‘katamaṃ jarāmaraṇaṃ, kassa ca panidaṃ jarāmaraṇa’nti iti vā, bhikkhu, yo vadeyya, ‘aññaṃ jarāmaraṇaṃ aññassa ca panidaṃ jarāmaraṇa’nti, iti vā, bhikkhu, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ byañjanameva nānaṃ.
‘The question is not appropriate,’ the Blessed One said. ‘Whether, bhikkhu, one says, “What is aging-and-death, and of whom is this aging-and-death?” or whether, bhikkhu, one says, “Aging-and-death is one thing, and the aging-and-death belongs to another,” both these mean the same thing, only the expression differs.
Thế Tôn nói: ‘Câu hỏi đó không hợp lý. Này Tỳ-khưu, nếu ai nói rằng: ‘Thế nào là già chết, và già chết này thuộc về ai?’, hoặc này Tỳ-khưu, nếu ai nói rằng: ‘Già chết là một thứ, và già chết này thuộc về một người khác’, cả hai điều này đều có cùng ý nghĩa, chỉ khác nhau về cách diễn đạt.
Taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti vā, bhikkhu, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti.
If, bhikkhu, there is the view “the soul and the body are the same,” the holy life is not lived.
Này Tỳ-khưu, khi có tà kiến rằng ‘sinh mạng đó là thân thể đó’, thì không có đời sống Phạm hạnh.
Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti vā, bhikkhu, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti.
If, bhikkhu, there is the view “the soul is one thing, and the body is another,” the holy life is not lived.
Này Tỳ-khưu, khi có tà kiến rằng ‘sinh mạng là khác, thân thể là khác’, thì cũng không có đời sống Phạm hạnh.
Ete te, bhikkhu, ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti – ‘jātipaccayā jarāmaraṇa’’’nti.
Avoiding these two extremes, bhikkhu, the Tathāgata teaches the Dhamma by the middle way—'Dependent on birth is aging-and-death.'"
Này các Tỳ-kheo, không chấp thủ hai cực đoan này, Như Lai thuyết pháp bằng con đường trung đạo: ‘Do duyên sinh mà có già chết’”.
‘‘Katamā nu kho, bhante, jāti, kassa ca panāyaṃ jātī’’ti?
"‘But what, Venerable Sir, is birth? And to whom does this birth belong?’"
“Bạch Thế Tôn, sinh là gì, và sinh này là của ai?”
‘‘No kallo pañho’’ti bhagavā avoca, ‘‘‘katamā jāti, kassa ca panāyaṃ jātī’ti iti vā, bhikkhu, yo vadeyya, ‘aññā jāti aññassa ca panāyaṃ jātī’ti iti vā, bhikkhu, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ byañjanameva nānaṃ.
"‘That is not a proper question,’ the Blessed One said. ‘Whether one says, “What, bhikkhu, is birth? And to whom does this birth belong?” or one says, “Birth is one thing, and it belongs to another,” both amount to the same meaning, though the expression differs.
Đức Thế Tôn nói: “Đây không phải là một câu hỏi thích đáng. Này Tỳ-kheo, người nào nói ‘sinh là gì, và sinh này là của ai?’ hoặc người nào nói ‘sinh là khác, và sinh này là của người khác’, cả hai điều này đều cùng một nghĩa, chỉ khác về từ ngữ.
Taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti vā, bhikkhu, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti.
When there is the view, bhikkhu, ‘The soul is the same as the body,’ a life of purity is not lived.
Này Tỳ-kheo, khi có tà kiến ‘mạng và thân là một’, thì không có đời sống Phạm hạnh.
Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti vā, bhikkhu, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti.
When there is the view, bhikkhu, ‘The soul is one thing and the body is another,’ a life of purity is not lived.
Này Tỳ-kheo, khi có tà kiến ‘mạng là khác, thân là khác’, thì không có đời sống Phạm hạnh.
Ete te, bhikkhu, ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti – ‘bhavapaccayā jātī’’’ti.
Avoiding these two extremes, bhikkhu, the Tathāgata teaches the Dhamma by the middle way—'Dependent on existence is birth.'"
Này các Tỳ-kheo, không chấp thủ hai cực đoan này, Như Lai thuyết pháp bằng con đường trung đạo: ‘Do duyên hữu mà có sinh’”.
‘‘Katamo nu kho, bhante, bhavo, kassa ca panāyaṃ bhavo’’ti?
"‘But what, Venerable Sir, is existence? And to whom does this existence belong?’"
“Bạch Thế Tôn, hữu là gì, và hữu này là của ai?”
‘‘No kallo pañho’’ti bhagavā avoca, ‘‘‘katamo bhavo, kassa ca panāyaṃ bhavo’ti iti vā, bhikkhu, yo vadeyya, ‘añño bhavo aññassa ca panāyaṃ bhavo’ti iti vā, bhikkhu, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ byañjanameva nānaṃ.
"‘That is not a proper question,’ the Blessed One said. ‘Whether one says, “What, bhikkhu, is existence? And to whom does this existence belong?” or one says, “Existence is one thing, and it belongs to another,” both amount to the same meaning, though the expression differs.
Đức Thế Tôn nói: “Đây không phải là một câu hỏi thích đáng. Này Tỳ-kheo, người nào nói ‘hữu là gì, và hữu này là của ai?’ hoặc người nào nói ‘hữu là khác, và hữu này là của người khác’, cả hai điều này đều cùng một nghĩa, chỉ khác về từ ngữ.
Taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti vā, bhikkhu, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti; aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti vā, bhikkhu, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti.
When there is the view, bhikkhu, ‘The soul is the same as the body,’ a life of purity is not lived; when there is the view, bhikkhu, ‘The soul is one thing and the body is another,’ a life of purity is not lived.
Này Tỳ-kheo, khi có tà kiến ‘mạng và thân là một’, thì không có đời sống Phạm hạnh; khi có tà kiến ‘mạng là khác, thân là khác’, thì không có đời sống Phạm hạnh.
Ete te, bhikkhu, ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti – ‘upādānapaccayā bhavo’ti…pe… ‘taṇhāpaccayā upādānanti… vedanāpaccayā taṇhāti… phassapaccayā vedanāti… saḷāyatanapaccayā phassoti… nāmarūpapaccayā saḷāyatananti… viññāṇapaccayā nāmarūpanti… saṅkhārapaccayā viññāṇa’’’nti.
Avoiding these two extremes, bhikkhu, the Tathāgata teaches the Dhamma by the middle way—'Dependent on clinging is existence'...and so on... 'Dependent on craving is clinging'... 'Dependent on feeling is craving'... 'Dependent on contact is feeling'... 'Dependent on the six sense bases is contact'... 'Dependent on name-and-form are the six sense bases'... 'Dependent on consciousness is name-and-form'... 'Dependent on volitional formations is consciousness.'"
Này các Tỳ-kheo, không chấp thủ hai cực đoan này, Như Lai thuyết pháp bằng con đường trung đạo: ‘Do duyên thủ mà có hữu’… (tương tự)… ‘Do duyên ái mà có thủ’… ‘Do duyên thọ mà có ái’… ‘Do duyên xúc mà có thọ’… ‘Do duyên sáu xứ mà có xúc’… ‘Do duyên danh sắc mà có sáu xứ’… ‘Do duyên thức mà có danh sắc’… ‘Do duyên hành mà có thức’”.
‘‘Katame nu kho, bhante, saṅkhārā, kassa ca panime saṅkhārā’’ti?
"‘But what, Venerable Sir, are volitional formations? And to whom do these volitional formations belong?’"
“Bạch Thế Tôn, các hành là gì, và các hành này là của ai?”
‘‘No kallo pañho’’ti bhagavā avoca, ‘‘‘katame saṅkhārā kassa ca panime saṅkhārā’ti iti vā, bhikkhu, yo vadeyya, ‘aññe saṅkhārā aññassa ca panime saṅkhārā’ti iti vā, bhikkhu, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ byañjanameva nānaṃ.
"‘That is not a proper question,’ the Blessed One said. ‘Whether one says, “What, bhikkhu, are volitional formations? And to whom do these volitional formations belong?” or one says, “Volitional formations are one thing, and they belong to another,” both amount to the same meaning, though the expression differs.
Đức Thế Tôn nói: “Đây không phải là một câu hỏi thích đáng. Này Tỳ-kheo, người nào nói ‘các hành là gì, và các hành này là của ai?’ hoặc người nào nói ‘các hành là khác, và các hành này là của người khác’, cả hai điều này đều cùng một nghĩa, chỉ khác về từ ngữ.
Taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti vā, bhikkhu, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti; aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti vā, bhikkhu, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti.
When there is the view, bhikkhu, ‘The soul is the same as the body,’ a life of purity is not lived; when there is the view, bhikkhu, ‘The soul is one thing and the body is another,’ a life of purity is not lived.
Này Tỳ-kheo, khi có tà kiến ‘mạng và thân là một’, thì không có đời sống Phạm hạnh; khi có tà kiến ‘mạng là khác, thân là khác’, thì không có đời sống Phạm hạnh.
Ete te, bhikkhu, ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti – ‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’’ti.
Avoiding these two extremes, bhikkhu, the Tathāgata teaches the Dhamma by the middle way—'Dependent on ignorance are volitional formations.'"
Này các Tỳ-kheo, không chấp thủ hai cực đoan này, Như Lai thuyết pháp bằng con đường trung đạo: ‘Do duyên vô minh mà có hành’”.
‘‘Avijjāya tveva, bhikkhu, asesavirāganirodhā yānissa tāni visūkāyikāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici.
"With the entire fading away and cessation of ignorance, bhikkhu, whatever speculative views, entanglements, and agitations there are for him—
Này Tỳ-kheo, chính do sự ly tham, đoạn diệt vô minh một cách hoàn toàn, bất cứ những gì là những tà kiến sai lầm, những kiêu mạn, những dao động của người ấy,
‘Katamaṃ jarāmaraṇaṃ, kassa ca panidaṃ jarāmaraṇaṃ’ iti vā, ‘aññaṃ jarāmaraṇaṃ, aññassa ca panidaṃ jarāmaraṇaṃ’ iti vā, ‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ’ iti vā, ‘aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ’ iti vā.
‘What is aging-and-death? And to whom does this aging-and-death belong?’ or ‘Aging-and-death is one thing, and it belongs to another,’ or ‘The soul is the same as the body,’ or ‘The soul is one thing, the body is another’—
như ‘già chết là gì, và già chết này là của ai?’ hoặc ‘già chết là khác, và già chết này là của người khác?’ hoặc ‘mạng và thân là một’ hoặc ‘mạng là khác, thân là khác’.
Sabbānissa tāni pahīnāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvaṅkatāni āyatiṃ anuppādadhammāni.
all of these are abandoned, cut off at the root, made like a palm stump, obliterated so that they are no longer subject to future arising.
Tất cả những tà kiến ấy của người ấy đều được đoạn trừ, bị chặt đứt gốc rễ, trở thành như thân cây chà là, không còn khả năng tái sinh, không thể phát sinh trong tương lai.
‘‘Avijjāya tveva, bhikkhu, asesavirāganirodhā yānissa tāni visūkāyikāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici.
"With the entire fading away and cessation of ignorance, bhikkhu, whatever speculative views, entanglements, and agitations there are for him—
Này Tỳ-kheo, chính do sự ly tham, đoạn diệt vô minh một cách hoàn toàn, bất cứ những gì là những tà kiến sai lầm, những kiêu mạn, những dao động của người ấy,
‘Katamā jāti, kassa ca panāyaṃ jāti’ iti vā, ‘aññā jāti, aññassa ca panāyaṃ jāti’ iti vā, ‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ’ iti vā, ‘aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ’ iti vā.
‘What is birth? And to whom does this birth belong?’ or ‘Birth is one thing, and it belongs to another,’ or ‘The soul is the same as the body,’ or ‘The soul is one thing, the body is another’—
như ‘sinh là gì, và sinh này là của ai?’ hoặc ‘sinh là khác, và sinh này là của người khác?’ hoặc ‘mạng và thân là một’ hoặc ‘mạng là khác, thân là khác’.
Sabbānissa tāni pahīnāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvaṅkatāni āyatiṃ anuppādadhammāni.
all of these are abandoned, cut off at the root, made like a palm stump, obliterated so that they are no longer subject to future arising.
Tất cả những tà kiến ấy của người ấy đều được đoạn trừ, bị chặt đứt gốc rễ, trở thành như thân cây chà là, không còn khả năng tái sinh, không thể phát sinh trong tương lai.
‘‘Avijjāya tveva, bhikkhu, asesavirāganirodhā yānissa tāni visūkāyikāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici.
"With the entire fading away and cessation of ignorance, bhikkhu, whatever speculative views, entanglements, and agitations there are for him—
Này Tỳ-kheo, chính do sự ly tham, đoạn diệt vô minh một cách hoàn toàn, bất cứ những gì là những tà kiến sai lầm, những kiêu mạn, những dao động của người ấy,
Katamo bhavo…pe… katamaṃ upādānaṃ… katamā taṇhā… katamā vedanā… katamo phasso… katamaṃ saḷāyatanaṃ… katamaṃ nāmarūpaṃ… katamaṃ viññāṇaṃ…pe….
‘What is existence?’...and so on... ‘What is clinging?’... ‘What is craving?’... ‘What is feeling?’... ‘What is contact?’... ‘What are the six sense bases?’... ‘What is name-and-form?’... ‘What is consciousness?’...and so on....
như ‘hữu là gì’… (tương tự)… ‘thủ là gì’… ‘ái là gì’… ‘thọ là gì’… ‘xúc là gì’… ‘sáu xứ là gì’… ‘danh sắc là gì’… ‘thức là gì’… (tương tự)…
‘‘Avijjāya tveva, bhikkhu, asesavirāganirodhā yānissa tāni visūkāyikāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici.
"With the entire fading away and cessation of ignorance, bhikkhu, whatever speculative views, entanglements, and agitations there are for him—
Này Tỳ-kheo, chính do sự ly tham, đoạn diệt vô minh một cách hoàn toàn, bất cứ những gì là những tà kiến sai lầm, những kiêu mạn, những dao động của người ấy,
‘Katame saṅkhārā, kassa ca panime saṅkhārā’ iti vā, ‘aññe saṅkhārā, aññassa ca panime saṅkhārā’ iti vā, ‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ’ iti vā, ‘aññaṃ jīvaṃ, aññaṃ sarīraṃ’ iti vā.
‘What are volitional formations? And to whom do these volitional formations belong?’ or ‘Volitional formations are one thing, and they belong to another,’ or ‘The soul is the same as the body,’ or ‘The soul is one thing, the body is another’—
như ‘các hành là gì, và các hành này là của ai?’ hoặc ‘các hành là khác, và các hành này là của người khác?’ hoặc ‘mạng và thân là một’ hoặc ‘mạng là khác, thân là khác’.
Sabbānissa tāni pahīnāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvaṅkatāni āyatiṃ anuppādadhammānī’’ti.
all of these are abandoned, cut off at the root, made like a palm stump, obliterated so that they are no longer subject to future arising."
Tất cả những tà kiến ấy của người ấy đều được đoạn trừ, bị chặt đứt gốc rễ, trở thành như thân cây chà là, không còn khả năng tái sinh, không thể phát sinh trong tương lai.”
Pañcamaṃ.
The Fifth.
Thứ năm.
‘‘‘Katamaṃ jarāmaraṇaṃ, kassa ca panidaṃ jarāmaraṇa’nti iti vā, bhikkhave, yo vadeyya, ‘aññaṃ jarāmaraṇaṃ, aññassa ca panidaṃ jarāmaraṇa’nti iti vā, bhikkhave, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ byañjanameva nānaṃ.
"‘Whether one says, bhikkhus, “What is aging-and-death? And to whom does this aging-and-death belong?” or one says, bhikkhus, “Aging-and-death is one thing, and it belongs to another,” both amount to the same meaning, though the expression differs.
Này các Tỳ-kheo, người nào nói ‘già chết là gì, và già chết này là của ai?’ hoặc người nào nói ‘già chết là khác, và già chết này là của người khác?’, cả hai điều này đều cùng một nghĩa, chỉ khác về từ ngữ.
‘Taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ’ iti vā, bhikkhave, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti.
When there is the view, bhikkhus, ‘The soul is the same as the body,’ a life of purity is not lived.
Này các Tỳ-kheo, khi có tà kiến ‘mạng và thân là một’, thì không có đời sống Phạm hạnh.
‘Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ’ iti vā, bhikkhave, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti.
When there is the view, bhikkhus, ‘The soul is one thing and the body is another,’ a life of purity is not lived.
Này các Tỳ-kheo, khi có tà kiến ‘mạng là khác, thân là khác’, thì không có đời sống Phạm hạnh.
Ete te, bhikkhave, ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti – ‘jātipaccayā jarāmaraṇa’’’nti.
Avoiding these two extremes, bhikkhus, the Tathāgata teaches the Dhamma by the middle way—'Dependent on birth is aging-and-death.'"
Này các Tỳ-kheo, không chấp thủ hai cực đoan này, Như Lai thuyết pháp bằng con đường trung đạo: ‘Do duyên sinh mà có già chết’”.
‘‘Katamā jāti…pe… katamo bhavo… katamaṃ upādānaṃ… katamā taṇhā… katamā vedanā… katamo phasso… katamaṃ saḷāyatanaṃ… katamaṃ nāmarūpaṃ… katamaṃ viññāṇaṃ… katame saṅkhārā, kassa ca panime saṅkhārāti iti vā, bhikkhave, yo vadeyya, ‘aññe saṅkhārā aññassa ca panime saṅkhārā’ti iti vā, bhikkhave, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ byañjanameva nānaṃ.
"‘What is birth?’...and so on... ‘What is existence?’... ‘What is clinging?’... ‘What is craving?’... ‘What is feeling?’... ‘What is contact?’... ‘What are the six sense bases?’... ‘What is name-and-form?’... ‘What is consciousness?’... ‘What are volitional formations? And to whom do these volitional formations belong?’ or one says, bhikkhus, ‘Volitional formations are one thing, and they belong to another,’ both amount to the same meaning, though the expression differs.
“Sinh là gì… (tương tự)… hữu là gì… thủ là gì… ái là gì… thọ là gì… xúc là gì… sáu xứ là gì… danh sắc là gì… thức là gì… các hành là gì, và các hành này là của ai?’ hoặc, này các Tỳ-kheo, người nào nói ‘các hành là khác, và các hành này là của người khác?’, cả hai điều này đều cùng một nghĩa, chỉ khác về từ ngữ.
‘Taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ’ iti vā, bhikkhave, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti.
When there is the view, bhikkhus, ‘The soul is the same as the body,’ a life of purity is not lived.
Này các Tỳ-kheo, khi có tà kiến ‘mạng và thân là một’, thì không có đời sống Phạm hạnh.
‘Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ’ iti vā, bhikkhave, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti.
When there is the view, bhikkhus, ‘The soul is one thing and the body is another,’ a life of purity is not lived.
Này các Tỳ-kheo, khi có tà kiến ‘mạng là khác, thân là khác’, thì không có đời sống Phạm hạnh.
Ete te, bhikkhave, ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti – ‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’’ti.
Avoiding these two extremes, bhikkhus, the Tathāgata teaches the Dhamma by the middle way—'Dependent on ignorance are volitional formations.'"
Này các Tỳ-kheo, không chấp thủ hai cực đoan này, Như Lai thuyết pháp bằng con đường trung đạo: ‘Do duyên vô minh mà có hành’”.
‘‘Avijjāya tveva, bhikkhave, asesavirāganirodhā yānissa tāni visūkāyikāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici.
"With the entire fading away and cessation of ignorance, bhikkhus, whatever speculative views, entanglements, and agitations there are for him—
Này các Tỳ-kheo, chính do sự ly tham, đoạn diệt vô minh một cách hoàn toàn, bất cứ những gì là những tà kiến sai lầm, những kiêu mạn, những dao động của người ấy,
‘Katamaṃ jarāmaraṇaṃ, kassa ca panidaṃ jarāmaraṇaṃ’ iti vā, ‘aññaṃ jarāmaraṇaṃ, aññassa ca panidaṃ jarāmaraṇaṃ’ iti vā, ‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ’ iti vā, ‘aññaṃ jīvaṃ, aññaṃ sarīraṃ’ iti vā.
‘What is aging-and-death? And to whom does this aging-and-death belong?’ or ‘Aging-and-death is one thing, and it belongs to another,’ or ‘The soul is the same as the body,’ or ‘The soul is one thing, the body is another’—
như ‘già chết là gì, và già chết này là của ai?’ hoặc ‘già chết là khác, và già chết này là của người khác?’ hoặc ‘mạng và thân là một’ hoặc ‘mạng là khác, thân là khác’.
Sabbānissa tāni pahīnāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvaṅkatāni āyatiṃ anuppādadhammāni.
All of them become abandoned, uprooted, made like a palm-stump, brought to non-existence, not liable to arise in the future.
Tất cả những điều đó của người ấy đều bị đoạn trừ, bị chặt đứt tận gốc, trở thành như thân cây thốt nốt bị đốn ngã, không còn khả năng tái sinh, không thể phát sinh trong tương lai.
‘‘Avijjāya tveva, bhikkhave, asesavirāganirodhā yānissa tāni visūkāyikāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici.
"But, bhikkhus, with the complete fading away and cessation of ignorance, whatever manifold contortions, deviations, and fluctuations there are for him—
“Này các Tỳ-khưu, chính do sự ly tham và đoạn diệt hoàn toàn vô minh, bất cứ những nghi hoặc, những dao động, những sự xao động nào của người ấy—
Katamā jāti…pe… katamo bhavo… katamaṃ upādānaṃ… katamā taṇhā… katamā vedanā… katamo phasso… katamaṃ saḷāyatanaṃ… katamaṃ nāmarūpaṃ… katamaṃ viññāṇaṃ… ‘katame saṅkhārā, kassa ca panime saṅkhārā’ iti vā, ‘aññe saṅkhārā, aññassa ca panime saṅkhārā’ iti vā; ‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ’ iti vā, ‘aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ’ iti vā.
What is birth?... What is being?... What is clinging?... What is craving?... What is feeling?... What is contact?... What are the six sense-bases?... What are name-and-form?... What is consciousness?... 'What are fabrications, and whose are these fabrications?' or 'Fabrications are one thing, and these fabrications belong to another,' or 'the soul is the same as the body,' or 'the soul is one thing and the body is another.'
‘Thế nào là sinh… (vân vân)… thế nào là hữu… thế nào là thủ… thế nào là ái… thế nào là thọ… thế nào là xúc… thế nào là sáu xứ… thế nào là danh sắc… thế nào là thức… ‘Thế nào là các hành, và các hành này thuộc về ai?’ hay ‘Các hành là khác, và các hành này thuộc về một người khác’; hay ‘Sinh mệnh đó là thân đó’ hay ‘Sinh mệnh khác, thân khác’.
Sabbānissa tāni pahīnāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvaṅkatāni āyatiṃ anuppādadhammānī’’ti.
All of them become abandoned, uprooted, made like a palm-stump, brought to non-existence, not liable to arise in the future."
Tất cả những điều đó của người ấy đều bị đoạn trừ, bị chặt đứt tận gốc, trở thành như thân cây thốt nốt bị đốn ngã, không còn khả năng tái sinh, không thể phát sinh trong tương lai.”
Chaṭṭhaṃ.
The Sixth.
Bài kinh thứ sáu.
37. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘nāyaṃ, bhikkhave, kāyo tumhākaṃ napi aññesaṃ.
37. Resides at Sāvatthī… "Bhikkhus, this body is not yours, nor is it another's.
37. Trú tại Sāvatthī… (vân vân)… “Này các Tỳ-khưu, thân này không phải của các ông, cũng không phải của người khác.
Purāṇamidaṃ, bhikkhave, kammaṃ abhisaṅkhataṃ abhisañcetayitaṃ vedaniyaṃ daṭṭhabbaṃ’’.
This, bhikkhus, should be seen as old kamma, fabricated, willed, and felt."
Này các Tỳ-khưu, hãy xem đây là nghiệp cũ đã được tạo tác, đã được cố ý, là đối tượng của cảm thọ.”
‘‘Tatra kho, bhikkhave, sutavā ariyasāvako paṭiccasamuppādaññeva sādhukaṃ yoniso manasi karoti – ‘iti imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassuppādā idaṃ uppajjati; imasmiṃ asati idaṃ na hoti, imassa nirodhā idaṃ nirujjhati, yadidaṃ – avijjāpaccayā saṅkhārā; saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
"In this regard, bhikkhus, a well-taught noble disciple thoroughly and wisely attends to dependent origination itself: 'When this exists, that comes to be; with the arising of this, that arises; when this does not exist, that does not come to be; with the cessation of this, that ceases, namely: with ignorance as condition, fabrications; with fabrications as condition, consciousness... Thus there is the origin of this whole mass of suffering.
“Này các Tỳ-khưu, ở đây, vị Thánh đệ tử đã nghe pháp quán sát Duyên khởi một cách khéo léo và như lý: ‘Khi có cái này thì cái kia có, do sự phát sinh của cái này thì cái kia phát sinh; khi không có cái này thì cái kia không có, do sự đoạn diệt của cái này thì cái kia đoạn diệt, đó là: do vô minh duyên hành; do hành duyên thức… (vân vân)… như vậy toàn bộ khối khổ này phát sinh.
Avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho; saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’’ti.
But with the complete fading away and cessation of ignorance, there is the cessation of fabrications; with the cessation of fabrications, there is the cessation of consciousness... Thus there is the cessation of this whole mass of suffering.'"
Chính do sự ly tham và đoạn diệt hoàn toàn vô minh nên hành diệt; do hành diệt nên thức diệt… (vân vân)… như vậy toàn bộ khối khổ này đoạn diệt.”
Sattamaṃ.
The Seventh.
Bài kinh thứ bảy.
38. Sāvatthinidānaṃ.
38. Occasion at Sāvatthī.
38. Nhân duyên tại Sāvatthī.
‘‘Yañca, bhikkhave, ceteti yañca pakappeti yañca anuseti, ārammaṇametaṃ* hoti viññāṇassa ṭhitiyā.
"Bhikkhus, whatever one wills, whatever one plans, and whatever one is inclined towards, that is a support for the standing of consciousness.
“Này các Tỳ-khưu, điều gì người ta cố ý (ceteti), điều gì người ta dự định (pakappeti), điều gì người ta tiềm ẩn (anuseti), điều đó trở thành đối tượng (ārammaṇa) cho sự tồn tại của thức (viññāṇa).
Ārammaṇe sati patiṭṭhā viññāṇassa hoti.
When there is a support, there is a footing for consciousness.
Khi có đối tượng, thì có chỗ nương tựa cho thức.
Tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇe virūḷhe āyatiṃ punabbhavābhinibbatti hoti.
When that consciousness is footed and grown, there is the generation of renewed existence in the future.
Khi thức đã có chỗ nương tựa và tăng trưởng, thì sự tái sinh trong tương lai sẽ phát sinh.
Āyatiṃ punabbhavābhinibbattiyā sati āyatiṃ jāti jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti.
When there is the generation of renewed existence in the future, future birth, aging, and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair arise.
Khi có sự tái sinh trong tương lai, thì trong tương lai sinh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não sẽ phát sinh.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti’’.
Thus there is the origin of this whole mass of suffering."
Như vậy, toàn bộ khối khổ này phát sinh.”
‘‘No ce, bhikkhave, ceteti no ce pakappeti, atha ce anuseti, ārammaṇametaṃ hoti viññāṇassa ṭhitiyā.
"Bhikkhus, if one does not will, and one does not plan, but one is inclined towards something, that is a support for the standing of consciousness.
“Này các Tỳ-khưu, nếu người ta không cố ý, không dự định, nhưng lại tiềm ẩn, điều đó trở thành đối tượng cho sự tồn tại của thức.
Ārammaṇe sati patiṭṭhā viññāṇassa hoti.
When there is a support, there is a footing for consciousness.
Khi có đối tượng, thì có chỗ nương tựa cho thức.
Tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇe virūḷhe āyatiṃ punabbhavābhinibbatti hoti.
When that consciousness is footed and grown, there is the generation of renewed existence in the future.
Khi thức đã có chỗ nương tựa và tăng trưởng, thì sự tái sinh trong tương lai sẽ phát sinh.
Āyatiṃ punabbhavābhinibbattiyā sati āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti.
When there is the generation of renewed existence in the future, future birth, aging, and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair arise.
Khi có sự tái sinh trong tương lai, thì trong tương lai sinh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não sẽ phát sinh.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Thus there is the origin of this whole mass of suffering.
Như vậy, toàn bộ khối khổ này phát sinh.
‘‘Yato ca kho, bhikkhave, no ceva ceteti no ca pakappeti no ca anuseti, ārammaṇametaṃ na hoti viññāṇassa ṭhitiyā.
"But, bhikkhus, when one neither wills, nor plans, nor is inclined towards anything, that is not a support for the standing of consciousness.
“Nhưng này các Tỳ-khưu, khi người ta không cố ý, không dự định, và cũng không tiềm ẩn, điều đó không trở thành đối tượng cho sự tồn tại của thức.
Ārammaṇe asati patiṭṭhā viññāṇassa na hoti.
When there is no support, there is no footing for consciousness.
Khi không có đối tượng, thì không có chỗ nương tựa cho thức.
Tadappatiṭṭhite viññāṇe avirūḷhe āyatiṃ punabbhavābhinibbatti na hoti.
When that consciousness is not footed and not grown, there is no generation of renewed existence in the future.
Khi thức không có chỗ nương tựa và không tăng trưởng, thì sự tái sinh trong tương lai sẽ không phát sinh.
Āyatiṃ punabbhavābhinibbattiyā asati āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti.
When there is no generation of renewed existence in the future, future birth, aging, and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair cease.
Khi không có sự tái sinh trong tương lai, thì trong tương lai sinh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não sẽ đoạn diệt.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
Thus there is the cessation of this whole mass of suffering."
Như vậy, toàn bộ khối khổ này đoạn diệt.”
Aṭṭhamaṃ.
The Eighth.
Bài kinh thứ tám.
39. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘yañca, bhikkhave, ceteti yañca pakappeti yañca anuseti, ārammaṇametaṃ hoti viññāṇassa ṭhitiyā.
39. Resides at Sāvatthī… "Bhikkhus, whatever one wills, whatever one plans, and whatever one is inclined towards, that is a support for the standing of consciousness.
39. Trú tại Sāvatthī… (vân vân)… “Này các Tỳ-khưu, điều gì người ta cố ý, điều gì người ta dự định, điều gì người ta tiềm ẩn, điều đó trở thành đối tượng cho sự tồn tại của thức.
Ārammaṇe sati patiṭṭhā viññāṇassa hoti.
When there is a support, there is a footing for consciousness.
Khi có đối tượng, thì có chỗ nương tựa cho thức.
Tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇe virūḷhe nāmarūpassa avakkanti hoti.
When that consciousness is footed and grown, there is the descent of name-and-form.
Khi thức đã có chỗ nương tựa và tăng trưởng, thì danh sắc sẽ nhập thai (avakkanti).
Nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ; saḷāyatanapaccayā phasso; phassapaccayā vedanā…pe… taṇhā… upādānaṃ… bhavo… jāti… jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti.
With name-and-form as condition, the six sense-bases; with the six sense-bases as condition, contact; with contact as condition, feeling... craving... clinging... being... birth... aging, and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair arise.
Do danh sắc duyên sáu xứ; do sáu xứ duyên xúc; do xúc duyên thọ… (vân vân)… ái… thủ… hữu… sinh… già chết, sầu, bi, khổ, ưu, não sẽ phát sinh.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti’’.
Thus there is the origin of this whole mass of suffering."
Như vậy, toàn bộ khối khổ này phát sinh.”
‘‘No ce, bhikkhave, ceteti no ce pakappeti, atha ce anuseti, ārammaṇametaṃ hoti viññāṇassa ṭhitiyā.
"Bhikkhus, if one does not will, and one does not plan, but one is inclined towards something, that is a support for the standing of consciousness.
“Này các Tỳ-khưu, nếu người ta không cố ý, không dự định, nhưng lại tiềm ẩn, điều đó trở thành đối tượng cho sự tồn tại của thức.
Ārammaṇe sati patiṭṭhā viññāṇassa hoti.
When there is a support, there is a footing for consciousness.
Khi có đối tượng, thì có chỗ nương tựa cho thức.
Tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇe virūḷhe nāmarūpassa avakkanti hoti.
When that consciousness is footed and grown, there is the descent of name-and-form.
Khi thức đã có chỗ nương tựa và tăng trưởng, thì danh sắc sẽ nhập thai.
Nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
With name-and-form as condition, the six sense-bases... Thus there is the origin of this whole mass of suffering.
Do danh sắc duyên sáu xứ… (vân vân)… như vậy toàn bộ khối khổ này phát sinh.
‘‘Yato ca kho, bhikkhave, no ceva ceteti no ca pakappeti no ca anuseti, ārammaṇametaṃ na hoti viññāṇassa ṭhitiyā.
"But, bhikkhus, when one neither wills, nor plans, nor is inclined towards anything, that is not a support for the standing of consciousness.
“Nhưng này các Tỳ-khưu, khi người ta không cố ý, không dự định, và cũng không tiềm ẩn, điều đó không trở thành đối tượng cho sự tồn tại của thức.
Ārammaṇe asati patiṭṭhā viññāṇassa na hoti.
When there is no support, there is no footing for consciousness.
Khi không có đối tượng, thì không có chỗ nương tựa cho thức.
Tadappatiṭṭhite viññāṇe avirūḷhe nāmarūpassa avakkanti na hoti.
When that consciousness is not footed and not grown, there is no descent of name-and-form.
Khi thức không có chỗ nương tựa và không tăng trưởng, thì danh sắc sẽ không nhập thai.
Nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
With the cessation of name-and-form, there is the cessation of the six sense-bases... Thus there is the cessation of this whole mass of suffering."
Do danh sắc diệt nên sáu xứ diệt… (vân vân)… như vậy toàn bộ khối khổ này đoạn diệt.”
Navamaṃ.
The Ninth.
Bài kinh thứ chín.
40. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘yañca, bhikkhave, ceteti yañca pakappeti yañca anuseti ārammaṇametaṃ hoti viññāṇassa ṭhitiyā.
40. Resides at Sāvatthī… "Bhikkhus, whatever one wills, whatever one plans, and whatever one is inclined towards, that is a support for the standing of consciousness.
40. Trú tại Sāvatthī… (vân vân)… “Này các Tỳ-khưu, điều gì người ta cố ý, điều gì người ta dự định, điều gì người ta tiềm ẩn, điều đó trở thành đối tượng cho sự tồn tại của thức.
Ārammaṇe sati patiṭṭhā viññāṇassa hoti.
When there is a support, there is a footing for consciousness.
Khi có đối tượng, thì có chỗ nương tựa cho thức.
Tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇe virūḷhe nati hoti.
When that consciousness is footed and grown, there is inclination (craving).
Khi thức đã có chỗ nương tựa và tăng trưởng, thì có sự hướng đến (nati).
Natiyā sati āgatigati hoti.
When there is inclination, there is coming and going (re-existence).
Khi có sự hướng đến, thì có sự đến và đi (āgatigati).
Āgatigatiyā sati cutūpapāto hoti.
When there is coming and going, there is decease and rebirth.
Khi có sự đến và đi, thì có sự chết và tái sinh (cutūpapāto).
Cutūpapāte sati āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti.
When there is decease and rebirth, future birth, aging, and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair arise.
Khi có sự chết và tái sinh, thì trong tương lai sinh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não sẽ phát sinh.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti’’.
Thus there is the origin of this whole mass of suffering."
Như vậy, toàn bộ khối khổ này phát sinh.”
‘‘No ce, bhikkhave, ceteti no ce pakappeti atha ce anuseti, ārammaṇametaṃ hoti viññāṇassa ṭhitiyā.
"Bhikkhus, if one does not will, and one does not plan, but one is inclined towards something, that is a support for the standing of consciousness.
“Này các Tỳ-khưu, nếu người ta không cố ý, không dự định, nhưng lại tiềm ẩn, điều đó trở thành đối tượng cho sự tồn tại của thức.
Ārammaṇe sati patiṭṭhā viññāṇassa hoti.
When there is a support, there is a footing for consciousness.
Khi có đối tượng, thì có chỗ nương tựa cho thức.
Tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇe virūḷhe nati hoti.
When that consciousness is footed and grown, there is inclination (craving).
Khi thức đã có chỗ nương tựa và tăng trưởng, thì có sự hướng đến.
Natiyā sati āgatigati hoti.
When there is inclination, there is coming and going (re-existence).
Khi có sự hướng đến, thì có sự đến và đi.
Āgatigatiyā sati cutūpapāto hoti.
When there is coming and going, there is decease and rebirth.
Khi có sự đến và đi, thì có sự chết và tái sinh.
Cutūpapāte sati āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti.
When there is decease and rebirth, future birth, aging, and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair arise.
Khi có sự chết và tái sinh, thì trong tương lai sinh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não sẽ phát sinh.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Thus there is the origin of this whole mass of suffering.
Như vậy, toàn bộ khối khổ này phát sinh.
‘‘Yato ca kho, bhikkhave, no ceva ceteti no ca pakappeti no ca anuseti, ārammaṇametaṃ na hoti viññāṇassa ṭhitiyā.
"But, bhikkhus, when one neither wills, nor plans, nor is inclined towards anything, that is not a support for the standing of consciousness.
“Nhưng này các Tỳ-khưu, khi người ta không cố ý, không dự định, và cũng không tiềm ẩn, điều đó không trở thành đối tượng cho sự tồn tại của thức.
Ārammaṇe asati patiṭṭhā viññāṇassa na hoti.
When there is no support, there is no footing for consciousness.
Khi không có đối tượng, thì không có chỗ nương tựa cho thức.
Tadappatiṭṭhite viññāṇe avirūḷhe nati na hoti.
When that consciousness is not footed and not grown, there is no inclination (craving).
Khi thức không có chỗ nương tựa và không tăng trưởng, thì không có sự hướng đến.
Natiyā asati āgatigati na hoti.
When there is no inclination, there is no coming and going (re-existence).
Khi không có sự hướng đến, thì không có sự đến và đi.
Āgatigatiyā asati cutūpapāto na hoti.
When there is no coming and going, there is no decease and rebirth.
Khi không có sự đến và đi, thì không có sự chết và tái sinh.
Cutūpapāte asati āyatiṃ jāti jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti.
When there is no decease and rebirth, future birth, aging, and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair cease.
Khi không có sự chết và tái sinh, thì trong tương lai sinh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não sẽ đoạn diệt.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
Thus there is the cessation of this whole mass of suffering."
Như vậy, toàn bộ khối khổ này đoạn diệt.”
Dasamaṃ.
The Tenth.
Bài kinh thứ mười.
41. Sāvatthiyaṃ viharati.
41. Resides in Sāvatthī.
41. (Đức Phật) trú tại Sāvatthī.
Atha kho anāthapiṇḍiko gahapati yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then the householder Anāthapiṇḍika approached the Bhagavā, paid homage to him, and sat down to one side.
Rồi trưởng giả Anāthapiṇḍika đi đến chỗ Thế Tôn, sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnaṃ kho anāthapiṇḍikaṃ gahapatiṃ bhagavā etadavoca –
The Bhagavā spoke thus to the householder Anāthapiṇḍika as he was sitting to one side –
Khi trưởng giả Anāthapiṇḍika đang ngồi một bên, Thế Tôn đã nói điều này:
‘‘Yato kho, gahapati, ariyasāvakassa pañca bhayāni verāni vūpasantāni honti, catūhi ca sotāpattiyaṅgehi samannāgato hoti, ariyo cassa ñāyo paññāya sudiṭṭho hoti suppaṭividdho, so ākaṅkhamāno attanāva attānaṃ byākareyya – ‘khīṇanirayomhi khīṇatiracchānayoni khīṇapettivisayo khīṇāpāyaduggativinipāto, sotāpannohamasmi avinipātadhammo niyato sambodhiparāyano’’’ti.
“Householder, when indeed for a noble disciple the five dangers and hostilities have subsided, and he is endowed with the four factors of stream-entry, and his noble method is well seen and well penetrated with wisdom, he, if he wishes, may declare of himself: ‘I am one for whom hell is destroyed, the animal realm is destroyed, the realm of hungry ghosts is destroyed, for whom states of woe, bad destinations, and perdition are destroyed; I am a stream-enterer, not subject to falling into lower realms, assured, with enlightenment as my destination.’”
“Này trưởng giả, khi năm nỗi sợ hãi và oán thù đã được dứt bỏ nơi một vị Thánh đệ tử, và vị ấy đã thành tựu bốn chi phần của bậc Nhập Lưu, và cái thấy biết chân chánh của bậc Thánh đã được vị ấy thấy rõ và thấu suốt bằng tuệ, thì vị ấy, nếu muốn, có thể tự mình tuyên bố về mình: ‘Địa ngục đã diệt tận đối với ta, loài súc sinh đã diệt tận, cảnh giới ngạ quỷ đã diệt tận, các đường ác, cảnh khổ, đọa xứ đã diệt tận; ta là bậc Nhập Lưu, không còn bị đọa lạc, chắc chắn sẽ chứng đạt giác ngộ tối thượng.’”
‘‘Katamāni pañca bhayāni verāni vūpasantāni honti?
“What are these five dangers and hostilities that have subsided?
“Năm nỗi sợ hãi và oán thù nào đã được dứt bỏ?
Yaṃ, gahapati, pāṇātipātī pāṇātipātapaccayā diṭṭhadhammikampi bhayaṃ veraṃ pasavati, samparāyikampi bhayaṃ veraṃ pasavati, cetasikampi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedayati, pāṇātipātā paṭiviratassa evaṃ taṃ bhayaṃ veraṃ vūpasantaṃ hoti.
Householder, when one takes life, due to taking life, one engenders danger and hostility in this present life, and one engenders danger and hostility in the life to come, and one experiences mental suffering and distress. For one who abstains from taking life, that danger and hostility is thus subsided.
Này trưởng giả, một người sát sinh, do nhân sát sinh, tạo ra nỗi sợ hãi và oán thù trong hiện tại, tạo ra nỗi sợ hãi và oán thù trong đời sau, cảm thọ khổ và ưu trong tâm. Khi người ấy từ bỏ sát sinh, thì nỗi sợ hãi và oán thù ấy được dứt bỏ như vậy.
‘‘Yaṃ, gahapati, adinnādāyī adinnādānapaccayā diṭṭhadhammikampi bhayaṃ veraṃ pasavati, samparāyikampi bhayaṃ veraṃ pasavati, cetasikampi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedayati, adinnādānā paṭiviratassa evaṃ taṃ bhayaṃ veraṃ vūpasantaṃ hoti.
“Householder, when one takes what is not given, due to taking what is not given, one engenders danger and hostility in this present life, and one engenders danger and hostility in the life to come, and one experiences mental suffering and distress. For one who abstains from taking what is not given, that danger and hostility is thus subsided.
“Này trưởng giả, một người lấy của không cho, do nhân lấy của không cho, tạo ra nỗi sợ hãi và oán thù trong hiện tại, tạo ra nỗi sợ hãi và oán thù trong đời sau, cảm thọ khổ và ưu trong tâm. Khi người ấy từ bỏ lấy của không cho, thì nỗi sợ hãi và oán thù ấy được dứt bỏ như vậy.
‘‘Yaṃ, gahapati, kāmesumicchācārī kāmesumicchācārapaccayā diṭṭhadhammikampi bhayaṃ veraṃ pasavati, samparāyikampi bhayaṃ veraṃ pasavati, cetasikampi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedayati, kāmesumicchācārā paṭiviratassa evaṃ taṃ bhayaṃ veraṃ vūpasantaṃ hoti.
“Householder, when one engages in sexual misconduct, due to sexual misconduct, one engenders danger and hostility in this present life, and one engenders danger and hostility in the life to come, and one experiences mental suffering and distress. For one who abstains from sexual misconduct, that danger and hostility is thus subsided.
“Này trưởng giả, một người tà hạnh trong các dục, do nhân tà hạnh trong các dục, tạo ra nỗi sợ hãi và oán thù trong hiện tại, tạo ra nỗi sợ hãi và oán thù trong đời sau, cảm thọ khổ và ưu trong tâm. Khi người ấy từ bỏ tà hạnh trong các dục, thì nỗi sợ hãi và oán thù ấy được dứt bỏ như vậy.
‘‘Yaṃ, gahapati, musāvādī musāvādapaccayā diṭṭhadhammikampi bhayaṃ veraṃ pasavati, samparāyikampi bhayaṃ veraṃ pasavati, cetasikampi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedayati, musāvādā paṭiviratassa evaṃ taṃ bhayaṃ veraṃ vūpasantaṃ hoti.
“Householder, when one speaks falsely, due to false speech, one engenders danger and hostility in this present life, and one engenders danger and hostility in the life to come, and one experiences mental suffering and distress. For one who abstains from false speech, that danger and hostility is thus subsided.
“Này trưởng giả, một người nói dối, do nhân nói dối, tạo ra nỗi sợ hãi và oán thù trong hiện tại, tạo ra nỗi sợ hãi và oán thù trong đời sau, cảm thọ khổ và ưu trong tâm. Khi người ấy từ bỏ nói dối, thì nỗi sợ hãi và oán thù ấy được dứt bỏ như vậy.
‘‘Yaṃ, gahapati, surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī surāmerayamajjapamādaṭṭhānapaccayā diṭṭhadhammikampi bhayaṃ veraṃ pasavati, samparāyikampi bhayaṃ veraṃ pasavati, cetasikampi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedayati, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭiviratassa evaṃ taṃ bhayaṃ veraṃ vūpasantaṃ hoti.
“Householder, when one is given to drinking fermented and distilled liquors, which are the basis for heedlessness, due to being given to drinking fermented and distilled liquors, which are the basis for heedlessness, one engenders danger and hostility in this present life, and one engenders danger and hostility in the life to come, and one experiences mental suffering and distress. For one who abstains from drinking fermented and distilled liquors, which are the basis for heedlessness, that danger and hostility is thus subsided.
“Này trưởng giả, một người uống rượu và các chất say làm mất sự tỉnh giác, do nhân uống rượu và các chất say làm mất sự tỉnh giác, tạo ra nỗi sợ hãi và oán thù trong hiện tại, tạo ra nỗi sợ hãi và oán thù trong đời sau, cảm thọ khổ và ưu trong tâm. Khi người ấy từ bỏ uống rượu và các chất say làm mất sự tỉnh giác, thì nỗi sợ hãi và oán thù ấy được dứt bỏ như vậy.
Imāni pañca bhayāni verāni vūpasantāni honti.
These are the five dangers and hostilities that have subsided.
Đây là năm nỗi sợ hãi và oán thù đã được dứt bỏ.
‘‘Katamehi catūhi sotāpattiyaṅgehi samannāgato hoti?
“With what four factors of stream-entry is he endowed?
“Vị ấy thành tựu bốn chi phần của bậc Nhập Lưu nào?
Idha, gahapati, ariyasāvako buddhe aveccappasādena samannāgato hoti – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’’’ti.
Here, householder, a noble disciple is endowed with unwavering faith in the Buddha: ‘Indeed, the Bhagavā is Arahant, Perfectly Self-Enlightened, Accomplished in knowledge and conduct, Fortunate, Knower of the world, Anuttara Purisadamma Sārathī (unexcelled trainer of persons to be tamed), Teacher of gods and humans, Buddha, Bhagavā.’
Này trưởng giả, ở đây, một vị Thánh đệ tử thành tựu lòng tịnh tín bất động đối với Đức Phật: ‘Đức Thế Tôn ấy là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư, Phật, Thế Tôn.’
‘‘Saṅghe aveccappasādena samannāgato hoti – ‘suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, ujuppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, ñāyappaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, sāmīcippaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, yadidaṃ cattāri purisayugāni aṭṭha purisapuggalā, esa bhagavato sāvakasaṅgho āhuneyyo pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassā’’’ti.
“He is endowed with unwavering faith in the Saṅgha: ‘The Saṅgha of the Bhagavā’s disciples is practicing well, practicing uprightly, practicing for the sake of the right method, practicing properly – that is, the four pairs of persons, the eight individual persons – this Saṅgha of the Bhagavā’s disciples is worthy of gifts, worthy of hospitality, worthy of offerings, worthy of reverential salutation, an unsurpassed field of merit for the world.’
“Thành tựu lòng tịnh tín bất động đối với Tăng chúng: ‘Tăng chúng đệ tử của Đức Thế Tôn là những bậc hành trì chân chánh, Tăng chúng đệ tử của Đức Thế Tôn là những bậc hành trì ngay thẳng, Tăng chúng đệ tử của Đức Thế Tôn là những bậc hành trì đúng Pháp, Tăng chúng đệ tử của Đức Thế Tôn là những bậc hành trì hợp lễ, tức là bốn đôi tám bậc Thánh nhân. Tăng chúng đệ tử của Đức Thế Tôn ấy đáng được cúng dường, đáng được hiến tặng, đáng được thọ nhận lễ vật, đáng được chắp tay đảnh lễ, là ruộng phước vô thượng của thế gian.’
‘‘Ariyakantehi sīlehi samannāgato hoti akhaṇḍehi acchiddehi asabalehi akammāsehi bhujissehi viññuppasatthehi aparāmaṭṭhehi samādhisaṃvattanikehi.
“He is endowed with noble virtues that are unbroken, untorn, unblemished, unblotted, liberating, praised by the wise, ungrasped, and conducive to concentration.
“Thành tựu giới hạnh được bậc Thánh ưa thích, không bị phá hoại, không bị sứt mẻ, không bị hoen ố, không bị nhiễm bẩn, được giải thoát, được người trí tán thán, không bị chấp thủ, đưa đến định.
Imehi catūhi sotāpattiyaṅgehi samannāgato hoti.
He is endowed with these four factors of stream-entry.
Vị ấy thành tựu bốn chi phần của bậc Nhập Lưu này.
‘‘Katamo cassa ariyo ñāyo paññāya sudiṭṭho hoti suppaṭividdho?
“And what is his noble method that is well seen and well penetrated with wisdom?
“Và cái thấy biết chân chánh của bậc Thánh nào đã được vị ấy thấy rõ và thấu suốt bằng tuệ?
Idha, gahapati, ariyasāvako paṭiccasamuppādaññeva sādhukaṃ yoniso manasi karoti – ‘iti imasmiṃ sati idaṃ hoti, imasmiṃ asati idaṃ na hoti; imassuppādā idaṃ uppajjati, imassa nirodhā idaṃ nirujjhati.
Here, householder, a noble disciple carefully and wisely attends to dependent origination itself: ‘When this exists, that comes to be; with the arising of this, that arises. When this does not exist, that does not come to be; with the cessation of this, that ceases.
Này trưởng giả, ở đây, một vị Thánh đệ tử quán xét kỹ lưỡng và thấu đáo về Duyên khởi: ‘Do cái này có mặt nên cái kia có mặt; do cái này không có mặt nên cái kia không có mặt; do cái này sinh nên cái kia sinh; do cái này diệt nên cái kia diệt.
Yadidaṃ avijjāpaccayā saṅkhārā; saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Namely, with ignorance as condition, formations; with formations as condition, consciousness… and so on… Thus arises this whole mass of suffering.
Tức là, do vô minh duyên hành; do hành duyên thức… (lược)… như vậy là sự tập khởi của toàn bộ khối khổ này.
Avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho; saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’’ti.
But with the utter fading away and cessation of ignorance, cessation of formations; with the cessation of formations, cessation of consciousness… and so on… Thus ceases this whole mass of suffering.’
Nhưng do vô minh diệt tận hoàn toàn và không còn dư sót nên hành diệt; do hành diệt nên thức diệt… (lược)… như vậy là sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này.’
Ayamassa ariyo ñāyo paññāya sudiṭṭho hoti suppaṭividdho.
This is his noble method that is well seen and well penetrated with wisdom.
Đây là cái thấy biết chân chánh của bậc Thánh đã được vị ấy thấy rõ và thấu suốt bằng tuệ.
‘‘Yato kho, gahapati, ariyasāvakassa imāni pañca bhayāni verāni vūpasantāni honti, imehi catūhi sotāpattiyaṅgehi samannāgato hoti, ayañcassa ariyo ñāyo paññāya sudiṭṭho hoti suppaṭividdho, so ākaṅkhamāno attanāva attānaṃ byākareyya – ‘khīṇanirayomhi khīṇatiracchānayoni khīṇapettivisayo khīṇāpāyaduggativinipāto, sotāpannohamasmi avinipātadhammo niyato sambodhiparāyano’’’ti.
“Householder, when for a noble disciple these five dangers and hostilities have subsided, and he is endowed with these four factors of stream-entry, and his noble method is well seen and well penetrated with wisdom, he, if he wishes, may declare of himself: ‘I am one for whom hell is destroyed, the animal realm is destroyed, the realm of hungry ghosts is destroyed, for whom states of woe, bad destinations, and perdition are destroyed; I am a stream-enterer, not subject to falling into lower realms, assured, with enlightenment as my destination.’”
“Này trưởng giả, khi năm nỗi sợ hãi và oán thù này đã được dứt bỏ nơi một vị Thánh đệ tử, vị ấy thành tựu bốn chi phần của bậc Nhập Lưu này, và cái thấy biết chân chánh của bậc Thánh này đã được vị ấy thấy rõ và thấu suốt bằng tuệ, thì vị ấy, nếu muốn, có thể tự mình tuyên bố về mình: ‘Địa ngục đã diệt tận đối với ta, loài súc sinh đã diệt tận, cảnh giới ngạ quỷ đã diệt tận, các đường ác, cảnh khổ, đọa xứ đã diệt tận; ta là bậc Nhập Lưu, không còn bị đọa lạc, chắc chắn sẽ chứng đạt giác ngộ tối thượng.’”
42. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘yato kho, bhikkhave, ariyasāvakassa pañca bhayāni verāni vūpasantāni honti, catūhi ca sotāpattiyaṅgehi samannāgato hoti, ariyo cassa ñāyo paññāya sudiṭṭho hoti suppaṭividdho, so ākaṅkhamāno attanāva attānaṃ byākareyya – ‘khīṇanirayomhi khīṇatiracchānayoni khīṇapettivisayo khīṇāpāyaduggativinipāto, sotāpannohamasmi avinipātadhammo niyato sambodhiparāyano’’’ti.
42. Resides in Sāvatthī… “Monks, when for a noble disciple the five dangers and hostilities have subsided, and he is endowed with the four factors of stream-entry, and his noble method is well seen and well penetrated with wisdom, he, if he wishes, may declare of himself: ‘I am one for whom hell is destroyed, the animal realm is destroyed, the realm of hungry ghosts is destroyed, for whom states of woe, bad destinations, and perdition are destroyed; I am a stream-enterer, not subject to falling into lower realms, assured, with enlightenment as my destination.’”
42. Tại Sāvatthī (Đức Phật) trú… (lược)… “Này các Tỳ-kheo, khi năm nỗi sợ hãi và oán thù đã được dứt bỏ nơi một vị Thánh đệ tử, và vị ấy đã thành tựu bốn chi phần của bậc Nhập Lưu, và cái thấy biết chân chánh của bậc Thánh đã được vị ấy thấy rõ và thấu suốt bằng tuệ, thì vị ấy, nếu muốn, có thể tự mình tuyên bố về mình: ‘Địa ngục đã diệt tận đối với ta, loài súc sinh đã diệt tận, cảnh giới ngạ quỷ đã diệt tận, các đường ác, cảnh khổ, đọa xứ đã diệt tận; ta là bậc Nhập Lưu, không còn bị đọa lạc, chắc chắn sẽ chứng đạt giác ngộ tối thượng.’”
‘‘Katamāni pañca bhayāni verāni vūpasantāni honti?
“What are these five dangers and hostilities that have subsided?
“Năm nỗi sợ hãi và oán thù nào đã được dứt bỏ?
Yaṃ, bhikkhave, pāṇātipātī …pe… yaṃ, bhikkhave, adinnādāyī…pe… yaṃ, bhikkhave, kāmesumicchācārī… yaṃ, bhikkhave, musāvādī… yaṃ, bhikkhave, surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī…pe… imāni pañca bhayāni verāni vūpasantāni honti.
Monks, when one takes life… Monks, when one takes what is not given… Monks, when one engages in sexual misconduct… Monks, when one speaks falsely… Monks, when one is given to drinking fermented and distilled liquors, which are the basis for heedlessness… These are the five dangers and hostilities that have subsided.
Này các Tỳ-kheo, một người sát sinh… (lược)… Này các Tỳ-kheo, một người lấy của không cho… (lược)… Này các Tỳ-kheo, một người tà hạnh trong các dục… Này các Tỳ-kheo, một người nói dối… Này các Tỳ-kheo, một người uống rượu và các chất say làm mất sự tỉnh giác… (lược)… Đây là năm nỗi sợ hãi và oán thù đã được dứt bỏ.
‘‘Katamehi catūhi sotāpattiyaṅgehi samannāgato hoti?
“With what four factors of stream-entry is he endowed?
“Vị ấy thành tựu bốn chi phần của bậc Nhập Lưu nào?
Idha, bhikkhave, ariyasāvako buddhe…pe… dhamme… saṅghe… ariyakantehi sīlehi samannāgato hoti.
Here, monks, a noble disciple is endowed with faith in the Buddha… in the Dhamma… in the Saṅgha… and with noble virtues.
Này các Tỳ-kheo, ở đây, một vị Thánh đệ tử thành tựu lòng tịnh tín bất động đối với Đức Phật… (lược)… đối với Pháp… đối với Tăng chúng… thành tựu giới hạnh được bậc Thánh ưa thích.
Imehi catūhi sotāpattiyaṅgehi samannāgato hoti.
He is endowed with these four factors of stream-entry.
Vị ấy thành tựu bốn chi phần của bậc Nhập Lưu này.
‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvakassa imāni pañca bhayāni verāni vūpasantāni honti, imehi ca catūhi sotāpattiyaṅgehi samannāgato hoti, ayañcassa ariyo ñāyo paññāya sudiṭṭho hoti suppaṭividdho, so ākaṅkhamāno attanāva attānaṃ byākareyya – ‘khīṇanirayomhi khīṇatiracchānayoni khīṇapettivisayo khīṇāpāyaduggativinipāto, sotāpannohamasmi avinipātadhammo niyato sambodhiparāyano’’’ti.
‘‘Indeed, bhikkhus, when for a noble disciple these five dangers and hostilities have subsided, and he is endowed with these four factors of stream-entry, and this noble method is well seen and well penetrated by his wisdom, then, if he wishes, he may declare about himself: ‘I am one for whom hell is destroyed, for whom the animal realm is destroyed, for whom the realm of hungry ghosts is destroyed, for whom the planes of misery, the bad destinations, and the lower worlds are destroyed. I am a sotāpanna, not subject to falling into the lower realms, assured, with enlightenment as my destination.’’’
“Này các Tỳ-khưu, khi một đệ tử thánh đã dứt sạch năm nỗi sợ hãi và thù địch này, đã đầy đủ bốn chi phần của bậc Nhập Lưu (Sotāpanna), và sự hiểu biết cao quý này đã được thấy rõ ràng, được thấu triệt bằng trí tuệ, thì vị ấy, nếu muốn, có thể tự mình tuyên bố về bản thân rằng: ‘Ta đã đoạn tận địa ngục, đã đoạn tận loài súc sinh, đã đoạn tận cõi ngạ quỷ, đã đoạn tận các đường ác, các khổ cảnh, các đọa xứ. Ta là bậc Nhập Lưu, không còn rơi vào khổ cảnh, chắc chắn sẽ đạt đến giác ngộ tối thượng (sambodhi)’.”
Dutiyaṃ.
The second.
Thứ hai.
43. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘dukkhassa, bhikkhave, samudayañca atthaṅgamañca desessāmi.
43. At Sāvatthī he dwells… (abbreviated)… ‘‘Bhikkhus, I will teach you the origination and the cessation of suffering.
43. Trú tại Sāvatthī… (như trên)… “Này các Tỳ-khưu, Ta sẽ thuyết giảng về sự tập khởi và sự đoạn diệt của khổ.
Taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha; bhāsissāmī’’ti.
Listen to it, attend carefully; I will speak.’’
Hãy lắng nghe điều đó, hãy chú ý kỹ; Ta sẽ nói.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
‘‘Yes, venerable sir,’’ those bhikkhus replied to the Bhagavā.
“Vâng, bạch Thế Tôn,” các Tỳ-khưu ấy đã vâng lời Thế Tôn.
Bhagavā etadavoca –
The Bhagavā said this:
Thế Tôn đã nói điều này:
‘‘Katamo ca, bhikkhave, dukkhassa samudayo?
‘‘And what, bhikkhus, is the origination of suffering?
“Và này các Tỳ-khưu, thế nào là sự tập khởi của khổ?
Cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ.
Consciousness of eye arises dependent on the eye and forms.
Do duyên mắt và các sắc trần mà nhãn thức khởi lên.
Tiṇṇaṃ saṅgati phasso.
The meeting of the three is contact.
Sự hợp nhất của ba thứ đó là xúc.
Phassapaccayā vedanā; vedanāpaccayā taṇhā.
Dependent on contact is feeling; dependent on feeling is craving.
Do duyên xúc mà có thọ; do duyên thọ mà có ái.
Ayaṃ kho, bhikkhave, dukkhassa samudayo.
This, bhikkhus, is the origination of suffering.
Này các Tỳ-khưu, đây là sự tập khởi của khổ.
‘‘Sotañca paṭicca sadde ca uppajjati sotaviññāṇaṃ…pe… ghānañca paṭicca gandhe ca…pe… jivhañca paṭicca rase ca…pe… kāyañca paṭicca phoṭṭhabbe ca…pe… manañca paṭicca dhamme ca uppajjati manoviññāṇaṃ.
‘‘Consciousness of ear arises dependent on the ear and sounds… (abbreviated)… consciousness of nose arises dependent on the nose and odors… (abbreviated)… consciousness of tongue arises dependent on the tongue and tastes… (abbreviated)… consciousness of body arises dependent on the body and tangible objects… (abbreviated)… consciousness of mind arises dependent on the mind and mental objects.
“Do duyên tai và các tiếng… (như trên)… do duyên mũi và các mùi… do duyên lưỡi và các vị… do duyên thân và các xúc chạm… do duyên ý và các pháp trần mà ý thức khởi lên.
Tiṇṇaṃ saṅgati phasso.
The meeting of the three is contact.
Sự hợp nhất của ba thứ đó là xúc.
Phassapaccayā vedanā; vedanāpaccayā taṇhā.
Dependent on contact is feeling; dependent on feeling is craving.
Do duyên xúc mà có thọ; do duyên thọ mà có ái.
Ayaṃ kho, bhikkhave, dukkhassa samudayo.
This, bhikkhus, is the origination of suffering.
Này các Tỳ-khưu, đây là sự tập khởi của khổ.
‘‘Katamo ca, bhikkhave, dukkhassa atthaṅgamo?
‘‘And what, bhikkhus, is the cessation of suffering?
“Và này các Tỳ-khưu, thế nào là sự đoạn diệt của khổ?
Cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ.
Consciousness of eye arises dependent on the eye and forms.
Do duyên mắt và các sắc trần mà nhãn thức khởi lên.
Tiṇṇaṃ saṅgati phasso.
The meeting of the three is contact.
Sự hợp nhất của ba thứ đó là xúc.
Phassapaccayā vedanā; vedanāpaccayā taṇhā.
Dependent on contact is feeling; dependent on feeling is craving.
Do duyên xúc mà có thọ; do duyên thọ mà có ái.
Tassāyeva taṇhāya asesavirāganirodhā upādānanirodho; upādānanirodhā bhavanirodho; bhavanirodhā jātinirodho; jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti.
With the complete fading away and cessation of that very craving, there is the cessation of clinging; with the cessation of clinging, there is the cessation of becoming; with the cessation of becoming, there is the cessation of birth; with the cessation of birth, old age and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair cease.
Với sự đoạn diệt hoàn toàn không còn dư sót, không còn luyến ái của chính ái ấy, thì sự đoạn diệt của chấp thủ (upādāna) xảy ra; với sự đoạn diệt của chấp thủ mà sự đoạn diệt của hữu (bhava) xảy ra; với sự đoạn diệt của hữu mà sự đoạn diệt của sinh (jāti) xảy ra; với sự đoạn diệt của sinh mà già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não đều đoạn diệt.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti.
Thus is the cessation of this entire mass of suffering.
Như vậy, sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này xảy ra.
Ayaṃ kho, bhikkhave, dukkhassa atthaṅgamo.
This, bhikkhus, is the cessation of suffering.
Này các Tỳ-khưu, đây là sự đoạn diệt của khổ.
‘‘Sotañca paṭicca sadde ca uppajjati sotaviññāṇaṃ…pe… ghānañca paṭicca gandhe ca…pe… jivhañca paṭicca rase ca…pe… kāyañca paṭicca phoṭṭhabbe ca…pe… manañca paṭicca dhamme ca uppajjati manoviññāṇaṃ.
‘‘Consciousness of ear arises dependent on the ear and sounds… (abbreviated)… consciousness of nose arises dependent on the nose and odors… (abbreviated)… consciousness of tongue arises dependent on the tongue and tastes… (abbreviated)… consciousness of body arises dependent on the body and tangible objects… (abbreviated)… consciousness of mind arises dependent on the mind and mental objects.
“Do duyên tai và các tiếng… (như trên)… do duyên mũi và các mùi… do duyên lưỡi và các vị… do duyên thân và các xúc chạm… do duyên ý và các pháp trần mà ý thức khởi lên.
Tiṇṇaṃ saṅgati phasso.
The meeting of the three is contact.
Sự hợp nhất của ba thứ đó là xúc.
Phassapaccayā vedanā; vedanāpaccayā taṇhā.
Dependent on contact is feeling; dependent on feeling is craving.
Do duyên xúc mà có thọ; do duyên thọ mà có ái.
Tassāyeva taṇhāya asesavirāganirodhā upādānanirodho; upādānanirodhā bhavanirodho; bhavanirodhā jātinirodho; jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti.
With the complete fading away and cessation of that very craving, there is the cessation of clinging; with the cessation of clinging, there is the cessation of becoming; with the cessation of becoming, there is the cessation of birth; with the cessation of birth, old age and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair cease.
Với sự đoạn diệt hoàn toàn không còn dư sót, không còn luyến ái của chính ái ấy, thì sự đoạn diệt của chấp thủ xảy ra; với sự đoạn diệt của chấp thủ mà sự đoạn diệt của hữu xảy ra; với sự đoạn diệt của hữu mà sự đoạn diệt của sinh xảy ra; với sự đoạn diệt của sinh mà già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não đều đoạn diệt.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti.
Thus is the cessation of this entire mass of suffering.
Như vậy, sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này xảy ra.
Ayaṃ kho, bhikkhave, dukkhassa atthaṅgamo’’ti.
This, bhikkhus, is the cessation of suffering.’’
Này các Tỳ-khưu, đây là sự đoạn diệt của khổ.”
Tatiyaṃ.
The third.
Thứ ba.
44. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘lokassa, bhikkhave, samudayañca atthaṅgamañca desessāmi.
44. At Sāvatthī he dwells… (abbreviated)… ‘‘Bhikkhus, I will teach you the origination and the cessation of the world.
44. Trú tại Sāvatthī… (như trên)… “Này các Tỳ-khưu, Ta sẽ thuyết giảng về sự tập khởi và sự đoạn diệt của thế gian.
Taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha; bhāsissāmī’’ti.
Listen to it, attend carefully; I will speak.’’
Hãy lắng nghe điều đó, hãy chú ý kỹ; Ta sẽ nói.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
‘‘Yes, venerable sir,’’ those bhikkhus replied to the Bhagavā.
“Vâng, bạch Thế Tôn,” các Tỳ-khưu ấy đã vâng lời Thế Tôn.
Bhagavā etadavoca –
The Bhagavā said this:
Thế Tôn đã nói điều này:
‘‘Katamo ca, bhikkhave, lokassa samudayo?
‘‘And what, bhikkhus, is the origination of the world?
“Và này các Tỳ-khưu, thế nào là sự tập khởi của thế gian?
Cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ.
Consciousness of eye arises dependent on the eye and forms.
Do duyên mắt và các sắc trần mà nhãn thức khởi lên.
Tiṇṇaṃ saṅgati phasso.
The meeting of the three is contact.
Sự hợp nhất của ba thứ đó là xúc.
Phassapaccayā vedanā; vedanāpaccayā taṇhā; taṇhāpaccayā upādānaṃ; upādānapaccayā bhavo; bhavapaccayā jāti; jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti.
Dependent on contact is feeling; dependent on feeling is craving; dependent on craving is clinging; dependent on clinging is becoming; dependent on becoming is birth; dependent on birth, old age and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair come to be.
Do duyên xúc mà có thọ; do duyên thọ mà có ái; do duyên ái mà có chấp thủ; do duyên chấp thủ mà có hữu; do duyên hữu mà có sinh; do duyên sinh mà già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não khởi lên.
Ayaṃ kho, bhikkhave, lokassa samudayo.
This, bhikkhus, is the origination of the world.
Này các Tỳ-khưu, đây là sự tập khởi của thế gian.
‘‘Sotañca paṭicca sadde ca…pe… ghānañca paṭicca gandhe ca… jivhañca paṭicca rase ca… kāyañca paṭicca phoṭṭhabbe ca… manañca paṭicca dhamme ca uppajjati manoviññāṇaṃ.
‘‘Consciousness of ear arises dependent on the ear and sounds… (abbreviated)… consciousness of nose arises dependent on the nose and odors… consciousness of tongue arises dependent on the tongue and tastes… consciousness of body arises dependent on the body and tangible objects… consciousness of mind arises dependent on the mind and mental objects.
“Do duyên tai và các tiếng… (như trên)… do duyên mũi và các mùi… do duyên lưỡi và các vị… do duyên thân và các xúc chạm… do duyên ý và các pháp trần mà ý thức khởi lên.
Tiṇṇaṃ saṅgati phasso.
The meeting of the three is contact.
Sự hợp nhất của ba thứ đó là xúc.
Phassapaccayā vedanā…pe… jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti.
Dependent on contact is feeling… (abbreviated)… dependent on birth, old age and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair come to be.
Do duyên xúc mà có thọ… (như trên)… do duyên sinh mà già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não khởi lên.
Ayaṃ kho, bhikkhave, lokassa samudayo.
This, bhikkhus, is the origination of the world.
Này các Tỳ-khưu, đây là sự tập khởi của thế gian.
‘‘Katamo ca, bhikkhave, lokassa atthaṅgamo?
‘‘And what, bhikkhus, is the cessation of the world?
“Và này các Tỳ-khưu, thế nào là sự đoạn diệt của thế gian?
Cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ.
Consciousness of eye arises dependent on the eye and forms.
Do duyên mắt và các sắc trần mà nhãn thức khởi lên.
Tiṇṇaṃ saṅgati phasso.
The meeting of the three is contact.
Sự hợp nhất của ba thứ đó là xúc.
Phassapaccayā vedanā; vedanāpaccayā taṇhā.
Dependent on contact is feeling; dependent on feeling is craving.
Do duyên xúc mà có thọ; do duyên thọ mà có ái.
Tassāyeva taṇhāya asesavirāganirodhā upādānanirodho; upādānanirodhā bhavanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti.
With the complete fading away and cessation of that very craving, there is the cessation of clinging; with the cessation of clinging, there is the cessation of becoming… (abbreviated)… thus is the cessation of this entire mass of suffering.
Với sự đoạn diệt hoàn toàn không còn dư sót, không còn luyến ái của chính ái ấy, thì sự đoạn diệt của chấp thủ xảy ra; với sự đoạn diệt của chấp thủ mà sự đoạn diệt của hữu xảy ra… (như trên)… như vậy, sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này xảy ra.
Ayaṃ kho, bhikkhave, lokassa atthaṅgamo.
This, bhikkhus, is the cessation of the world.
Này các Tỳ-khưu, đây là sự đoạn diệt của thế gian.
‘‘Sotañca paṭicca sadde ca…pe… ghānañca paṭicca gandhe ca… jivhañca paṭicca rase ca… kāyañca paṭicca phoṭṭhabbe ca… manañca paṭicca dhamme ca uppajjati manoviññāṇaṃ.
‘‘Consciousness of ear arises dependent on the ear and sounds… (abbreviated)… consciousness of nose arises dependent on the nose and odors… consciousness of tongue arises dependent on the tongue and tastes… consciousness of body arises dependent on the body and tangible objects… consciousness of mind arises dependent on the mind and mental objects.
“Do duyên tai và các tiếng… (như trên)… do duyên mũi và các mùi… do duyên lưỡi và các vị… do duyên thân và các xúc chạm… do duyên ý và các pháp trần mà ý thức khởi lên.
Tiṇṇaṃ saṅgati phasso.
The meeting of the three is contact.
Sự hợp nhất của ba thứ đó là xúc.
Phassapaccayā vedanā; vedanāpaccayā taṇhā.
Dependent on contact is feeling; dependent on feeling is craving.
Do duyên xúc mà có thọ; do duyên thọ mà có ái.
Tassāyeva taṇhāya asesavirāganirodhā upādānanirodho; upādānanirodhā bhavanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti.
With the complete fading away and cessation of that very craving, there is the cessation of clinging; with the cessation of clinging, there is the cessation of becoming… (abbreviated)… thus is the cessation of this entire mass of suffering.
Với sự đoạn diệt hoàn toàn không còn dư sót, không còn luyến ái của chính ái ấy, thì sự đoạn diệt của chấp thủ xảy ra; với sự đoạn diệt của chấp thủ mà sự đoạn diệt của hữu xảy ra… (như trên)… như vậy, sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này xảy ra.
Ayaṃ kho, bhikkhave, lokassa atthaṅgamo’’ti.
This, bhikkhus, is the cessation of the world.’’
Này các Tỳ-khưu, đây là sự đoạn diệt của thế gian.”
Catutthaṃ.
The fourth.
Thứ tư.
‘‘Sotañca paṭicca sadde ca…pe… ghānañca paṭicca gandhe ca… jivhañca paṭicca rase ca… kāyañca paṭicca phoṭṭhabbe ca… manañca paṭicca dhamme ca uppajjati manoviññāṇaṃ.
‘‘Consciousness of ear arises dependent on the ear and sounds… (abbreviated)… consciousness of nose arises dependent on the nose and odors… consciousness of tongue arises dependent on the tongue and tastes… consciousness of body arises dependent on the body and tangible objects… consciousness of mind arises dependent on the mind and mental objects.
“Do duyên tai và các tiếng… (như trên)… do duyên mũi và các mùi… do duyên lưỡi và các vị… do duyên thân và các xúc chạm… do duyên ý và các pháp trần mà ý thức khởi lên.
Tiṇṇaṃ saṅgati phasso.
The meeting of the three is contact.
Sự hợp nhất của ba thứ đó là xúc.
Phassapaccayā vedanā; vedanāpaccayā taṇhā; taṇhāpaccayā upādānaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Dependent on contact is feeling; dependent on feeling is craving; dependent on craving is clinging… (abbreviated)… thus is the origination of this entire mass of suffering.
Do duyên xúc mà có thọ; do duyên thọ mà có ái; do duyên ái mà có chấp thủ… (như trên)… như vậy, sự tập khởi của toàn bộ khối khổ này xảy ra.
‘‘Cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ.
‘‘Consciousness of eye arises dependent on the eye and forms.
“Do duyên mắt và các sắc trần mà nhãn thức khởi lên.
Tiṇṇaṃ saṅgati phasso.
The meeting of the three is contact.
Sự hợp nhất của ba thứ đó là xúc.
Phassapaccayā vedanā; vedanāpaccayā taṇhā.
Dependent on contact is feeling; dependent on feeling is craving.
Do duyên xúc mà có thọ; do duyên thọ mà có ái.
Tassāyeva taṇhāya asesavirāganirodhā upādānanirodho; upādānanirodhā bhavanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti.
With the complete fading away and cessation of that very craving, there is the cessation of clinging; with the cessation of clinging, there is the cessation of becoming… (abbreviated)… thus is the cessation of this entire mass of suffering.
Với sự đoạn diệt hoàn toàn không còn dư sót, không còn luyến ái của chính ái ấy, thì sự đoạn diệt của chấp thủ xảy ra; với sự đoạn diệt của chấp thủ mà sự đoạn diệt của hữu xảy ra… (như trên)… như vậy, sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này xảy ra.
‘‘Sotañca paṭicca sadde ca…pe… manañca paṭicca dhamme ca uppajjati manoviññāṇaṃ.
‘‘Consciousness of ear arises dependent on the ear and sounds… (abbreviated)… consciousness of mind arises dependent on the mind and mental objects.
“Do duyên tai và các tiếng… (như trên)… do duyên ý và các pháp trần mà ý thức khởi lên.
Tiṇṇaṃ saṅgati phasso.
The meeting of the three is contact.
Sự hợp nhất của ba thứ đó là xúc.
Phassapaccayā vedanā; vedanāpaccayā taṇhā.
Dependent on contact is feeling; dependent on feeling is craving.
Do duyên xúc mà có thọ; do duyên thọ mà có ái.
Tassāyeva taṇhāya asesavirāganirodhā upādānanirodho; upādānanirodhā bhavanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
With the complete fading away and cessation of that very craving, there is the cessation of clinging; with the cessation of clinging, there is the cessation of becoming… (abbreviated)… thus is the cessation of this entire mass of suffering.’’
Với sự đoạn diệt hoàn toàn không còn dư sót, không còn luyến ái của chính ái ấy, thì sự đoạn diệt của chấp thủ xảy ra; với sự đoạn diệt của chấp thủ mà sự đoạn diệt của hữu xảy ra… (như trên)… như vậy, sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này xảy ra.”
Tena kho pana samayena aññataro bhikkhu bhagavato upassuti* ṭhito hoti.
Now at that time, a certain bhikkhu was standing near, within earshot of the Blessed One.
Vào lúc ấy, có một Tỳ-khưu đang đứng ở nơi có thể nghe được (lời) của Thế Tôn.
Addasā kho bhagavā taṃ bhikkhuṃ upassuti ṭhitaṃ.
The Blessed One saw that bhikkhu standing within earshot.
Thế Tôn đã thấy vị Tỳ-khưu ấy đang đứng ở nơi có thể nghe được.
Disvāna taṃ bhikkhuṃ etadavoca – ‘‘assosi no tvaṃ, bhikkhu, imaṃ dhammapariyāya’’nti?
Having seen that bhikkhu, he said to him, “Bhikkhu, did you hear this discourse on the Dhamma that leads to the attainment of the Dhamma?”
Sau khi thấy vị Tỳ-khưu ấy, Ngài đã nói lời này: “Này Tỳ-khưu, ông có nghe bài Pháp này không?”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti.
“Yes, Venerable Sir,” he replied.
“Bạch Ngài, con có nghe.” Vị ấy thưa.
‘‘Uggaṇhāhi tvaṃ, bhikkhu, imaṃ dhammapariyāyaṃ; pariyāpuṇāhi tvaṃ, bhikkhu, imaṃ dhammapariyāyaṃ; dhārehi tvaṃ, bhikkhu, imaṃ dhammapariyāyaṃ.
“Bhikkhu, learn this discourse on the Dhamma; master this discourse on the Dhamma; bear in mind this discourse on the Dhamma.
“Này Tỳ-khưu, ông hãy học thuộc bài Pháp này; này Tỳ-khưu, ông hãy học hỏi bài Pháp này; này Tỳ-khưu, ông hãy ghi nhớ bài Pháp này.
Atthasaṃhito ayaṃ* , bhikkhu, dhammapariyāyo ādibrahmacariyako’’ti.
This discourse on the Dhamma, bhikkhu, is connected with benefit, fundamental to the holy life.”
Này Tỳ-khưu, bài Pháp này có lợi ích, là nền tảng của Phạm hạnh.”
Pañcamaṃ.
The Fifth.
Thứ năm.
46. Sāvatthiyaṃ viharati.
46. Residing at Sāvatthī.
46. Trú tại Sāvatthī.
Atha kho aññataro brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.
Then a certain brahmin approached the Blessed One; having approached, he exchanged greetings with the Blessed One.
Rồi một Bà-la-môn khác đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, vị ấy chào hỏi Thế Tôn.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Having concluded the customary cordial and courteous talk, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, đáng ghi nhớ, vị ấy ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho so brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca –
Seated to one side, that brahmin said to the Blessed One:
Sau khi ngồi xuống một bên, Bà-la-môn ấy thưa với Thế Tôn rằng:
‘‘Kiṃ pana, bho gotama, añño karoti, añño paṭisaṃvedayatī’’ti?
“But Venerable Gotama, does one act, and another experience it?”
“Vậy bạch Tôn giả Gotama, người khác làm và người khác cảm thọ có phải không?”
‘‘‘Añño karoti, añño paṭisaṃvedayatī’ti kho, brāhmaṇa, ayaṃ dutiyo anto.
“‘One acts, and another experiences it’—this, brahmin, is the second extreme.
“Này Bà-la-môn, ‘người khác làm và người khác cảm thọ’ – đây là cực đoan thứ hai.
Ete te, brāhmaṇa, ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti – ‘avijjāpaccayā saṅkhārā; saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Avoiding these two extremes, brahmin, the Tathāgata teaches the Dhamma by the middle way: ‘With avijjā as condition, saṅkhārā come to be; with saṅkhārā as condition, viññāṇa comes to be… and so there is the origin of this entire mass of suffering.
Này Bà-la-môn, không chấp hai cực đoan này, Như Lai thuyết giảng Pháp theo con đường trung đạo: ‘Do vô minh duyên hành; do hành duyên thức… (tương tự như vậy)… như thế là sự tập khởi của toàn bộ khối khổ này.
Avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho; saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho …pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’’ti.
But with the complete fading away and cessation of avijjā, there is the cessation of saṅkhārā; with the cessation of saṅkhārā, there is the cessation of viññāṇa… and so there is the cessation of this entire mass of suffering.’”
Do sự diệt trừ hoàn toàn và không còn dư sót của vô minh nên hành diệt; do hành diệt nên thức diệt… (tương tự như vậy)… như thế là sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này.’”
‘‘Kiṃ pana, bho gotama, sabbaṃ natthī’’ti?
“But Venerable Gotama, is nothing?”
“Vậy bạch Tôn giả Gotama, có phải tất cả đều không có không?”
‘‘‘Sabbaṃ natthī’ti kho, brāhmaṇa, ayaṃ dutiyo anto.
“‘Nothing is’—this, brahmin, is the second extreme.
“Này Bà-la-môn, ‘tất cả đều không có’ – đây là cực đoan thứ hai.
Ete te, brāhmaṇa, ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti – ‘avijjāpaccayā saṅkhārā; saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Avoiding these two extremes, brahmin, the Tathāgata teaches the Dhamma by the middle way: ‘With avijjā as condition, saṅkhārā come to be; with saṅkhārā as condition, viññāṇa comes to be… and so there is the origin of this entire mass of suffering.
Này Bà-la-môn, không chấp hai cực đoan này, Như Lai thuyết giảng Pháp theo con đường trung đạo: ‘Do vô minh duyên hành; do hành duyên thức… (tương tự như vậy)… như thế là sự tập khởi của toàn bộ khối khổ này.
Avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho; saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’’ti.
But with the complete fading away and cessation of avijjā, there is the cessation of saṅkhārā; with the cessation of saṅkhārā, there is the cessation of viññāṇa… and so there is the cessation of this entire mass of suffering.’”
Do sự diệt trừ hoàn toàn và không còn dư sót của vô minh nên hành diệt; do hành diệt nên thức diệt… (tương tự như vậy)… như thế là sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này.’”
‘‘Ete te, brāhmaṇa, ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti – ‘avijjāpaccayā saṅkhārā; saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Avoiding these two extremes, brahmin, the Tathāgata teaches the Dhamma by the middle way: ‘With avijjā as condition, saṅkhārā come to be; with saṅkhārā as condition, viññāṇa comes to be… and so there is the origin of this entire mass of suffering.
“Này Bà-la-môn, không chấp hai cực đoan này, Như Lai thuyết giảng Pháp theo con đường trung đạo: ‘Do vô minh duyên hành; do hành duyên thức… (tương tự như vậy)… như thế là sự tập khởi của toàn bộ khối khổ này.
Avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho; saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’’ti.
But with the complete fading away and cessation of avijjā, there is the cessation of saṅkhārā; with the cessation of saṅkhārā, there is the cessation of viññāṇa… and so there is the cessation of this entire mass of suffering.’”
Do sự diệt trừ hoàn toàn và không còn dư sót của vô minh nên hành diệt; do hành diệt nên thức diệt… (tương tự như vậy)… như thế là sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này.’”
49. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘na, bhikkhave, sutavato ariyasāvakassa evaṃ hoti – ‘kiṃ nu kho kismiṃ sati kiṃ hoti, kissuppādā kiṃ uppajjati?
49. Residing at Sāvatthī… and so on… “Bhikkhus, it does not occur to a well-taught Ariyan disciple: ‘With what existing does what come to be? With the arising of what does what arise?
49. Trú tại Sāvatthī… (tương tự như trên)… “Này các Tỳ-khưu, một Thánh đệ tử đã nghe Pháp không nghĩ như thế này: ‘Cái gì có thì cái gì có? Do cái gì sinh thì cái gì sinh?
(Kismiṃ sati saṅkhārā honti, kismiṃ sati viññāṇaṃ hoti,)* kismiṃ sati nāmarūpaṃ hoti, kismiṃ sati saḷāyatanaṃ hoti, kismiṃ sati phasso hoti, kismiṃ sati vedanā hoti, kismiṃ sati taṇhā hoti, kismiṃ sati upādānaṃ hoti, kismiṃ sati bhavo hoti, kismiṃ sati jāti hoti, kismiṃ sati jarāmaraṇaṃ hotī’’’ti?
With what existing do saṅkhārā come to be? With what existing does viññāṇa come to be? With what existing do nāmarūpa come to be? With what existing do the six sense bases come to be? With what existing does phassa come to be? With what existing does vedanā come to be? With what existing does taṇhā come to be? With what existing does upādāna come to be? With what existing does bhava come to be? With what existing does jāti come to be? With what existing does jarāmaraṇa come to be?’”
(Cái gì có thì các hành có? Cái gì có thì thức có?) Cái gì có thì danh sắc có? Cái gì có thì sáu xứ có? Cái gì có thì xúc có? Cái gì có thì thọ có? Cái gì có thì ái có? Cái gì có thì thủ có? Cái gì có thì hữu có? Cái gì có thì sinh có? Cái gì có thì già chết có?’”
‘‘Atha kho, bhikkhave, sutavato ariyasāvakassa aparappaccayā ñāṇamevettha hoti – ‘imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassuppādā idaṃ uppajjati.(Avijjāya sati saṅkhārā honti; saṅkhāresu sati viññāṇaṃ hoti;)* viññāṇe sati nāmarūpaṃ hoti; nāmarūpe sati saḷāyatanaṃ hoti; saḷāyatane sati phasso hoti; phasse sati vedanā hoti; vedanāya sati taṇhā hoti; taṇhāya sati upādānaṃ hoti; upādāne sati bhavo hoti; bhave sati jāti hoti; jātiyā sati jarāmaraṇaṃ hotī’ti.
“But, bhikkhus, to a well-taught Ariyan disciple, knowledge itself arises here, independent of others: ‘With this existing, this comes to be; with the arising of this, this arises. With avijjā existing, saṅkhārā come to be; with saṅkhārā existing, viññāṇa comes to be; with viññāṇa existing, nāmarūpa comes to be; with nāmarūpa existing, the six sense bases come to be; with the six sense bases existing, phassa comes to be; with phassa existing, vedanā comes to be; with vedanā existing, taṇhā comes to be; with taṇhā existing, upādāna comes to be; with upādāna existing, bhava comes to be; with bhava existing, jāti comes to be; with jāti existing, jarāmaraṇa comes to be.’
“Mà này các Tỳ-khưu, vị Thánh đệ tử đã nghe Pháp có trí tuệ không do người khác hướng dẫn về điều này: ‘Cái này có thì cái kia có; do cái này sinh thì cái kia sinh. (Do vô minh có nên các hành có; do các hành có nên thức có;) do thức có nên danh sắc có; do danh sắc có nên sáu xứ có; do sáu xứ có nên xúc có; do xúc có nên thọ có; do thọ có nên ái có; do ái có nên thủ có; do thủ có nên hữu có; do hữu có nên sinh có; do sinh có nên già chết có.’
So evaṃ pajānāti – ‘evamayaṃ loko samudayatī’’’ti.
So he understands: ‘Thus this world arises.’”
Vị ấy biết như vậy: ‘Thế gian này tập khởi như thế.’”
‘‘Na, bhikkhave, sutavato ariyasāvakassa evaṃ hoti – ‘kiṃ nu kho kismiṃ asati kiṃ na hoti, kissa nirodhā kiṃ nirujjhati?
“Bhikkhus, it does not occur to a well-taught Ariyan disciple: ‘With what not existing does what not come to be? With the cessation of what does what cease?
“Này các Tỳ-khưu, một Thánh đệ tử đã nghe Pháp không nghĩ như thế này: ‘Cái gì không có thì cái gì không có? Do cái gì diệt thì cái gì diệt?
(Kismiṃ asati saṅkhārā na honti, kismiṃ asati viññāṇaṃ na hoti,)* kismiṃ asati nāmarūpaṃ na hoti, kismiṃ asati saḷāyatanaṃ na hoti, kismiṃ asati phasso na hoti, kismiṃ asati vedanā na hoti, kismiṃ asati taṇhā na hoti, kismiṃ asati upādānaṃ na hoti, kismiṃ asati bhavo na hoti, kismiṃ asati jāti na hoti, kismiṃ asati jarāmaraṇaṃ na hotī’’’ti?
‘When what is absent, conditions do not arise? When what is absent, consciousness does not arise? When what is absent, name-and-form does not arise? When what is absent, the six sense bases do not arise? When what is absent, contact does not arise? When what is absent, feeling does not arise? When what is absent, craving does not arise? When what is absent, clinging does not arise? When what is absent, existence does not arise? When what is absent, birth does not arise? When what is absent, aging-and-death does not arise?’”
Khi không có gì thì các hành không có? Khi không có gì thì thức không có? Khi không có gì thì danh sắc không có? Khi không có gì thì sáu xứ không có? Khi không có gì thì xúc không có? Khi không có gì thì thọ không có? Khi không có gì thì ái không có? Khi không có gì thì thủ không có? Khi không có gì thì hữu không có? Khi không có gì thì sinh không có? Khi không có gì thì già chết không có?”
‘‘Atha kho, bhikkhave, sutavato ariyasāvakassa aparappaccayā ñāṇamevettha hoti – ‘imasmiṃ asati idaṃ na hoti, imassa nirodhā idaṃ nirujjhati.(Avijjāya asati saṅkhārā na honti; saṅkhāresu asati viññāṇaṃ na hoti;)* viññāṇe asati nāmarūpaṃ na hoti; nāmarūpe asati saḷāyatanaṃ na hoti…pe… bhavo na hoti… jāti na hoti… jātiyā asati jarāmaraṇaṃ na hotī’ti.
“Then, bhikkhus, to an instructed noble disciple, knowledge arises spontaneously here: ‘When this is absent, this does not arise; with the cessation of this, this ceases. When ignorance is absent, conditions do not arise; when conditions are absent, consciousness does not arise; when consciousness is absent, name-and-form does not arise; when name-and-form is absent, the six sense bases do not arise…pe… existence does not arise… birth does not arise… when birth is absent, aging-and-death does not arise.’
“Này các Tỳ-khưu, khi ấy, vị đệ tử Thánh đã nghe pháp có trí tuệ không do người khác hướng dẫn về điều này như sau: ‘Khi cái này không có thì cái kia không có; khi cái này diệt thì cái kia diệt. Khi vô minh không có thì các hành không có; khi các hành không có thì thức không có; khi thức không có thì danh sắc không có; khi danh sắc không có thì sáu xứ không có…(văn tắt)… hữu không có… sinh không có… khi sinh không có thì già chết không có.’
So evaṃ pajānāti – ‘evamayaṃ loko nirujjhatī’’’ti.
He thus understands: ‘In this way, this world ceases.’”
Vị ấy biết rõ như vậy: ‘Thế gian này diệt như vậy.’
50. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘na, bhikkhave, sutavato ariyasāvakassa evaṃ hoti – ‘kiṃ nu kho kismiṃ sati kiṃ hoti, kissuppādā kiṃ uppajjati?
50. While residing at Sāvatthī…pe… “It is not thus, bhikkhus, that an instructed noble disciple thinks: ‘What, pray, being present, does what arise? With the arising of what, does what arise?
50. Tại Sāvatthī…(văn tắt)… “Này các Tỳ-khưu, vị đệ tử Thánh đã nghe pháp không có ý nghĩ như sau: ‘Do cái gì có thì cái gì có? Do cái gì sinh thì cái gì sinh?
Kismiṃ sati saṅkhārā honti, kismiṃ sati viññāṇaṃ hoti, kismiṃ sati nāmarūpaṃ hoti, kismiṃ sati saḷāyatanaṃ hoti, kismiṃ sati phasso hoti, kismiṃ sati vedanā hoti, kismiṃ sati taṇhā hoti, kismiṃ sati upādānaṃ hoti, kismiṃ sati bhavo hoti, kismiṃ sati jāti hoti, kismiṃ sati jarāmaraṇaṃ hotī’’’ti?
When what is present, do conditions arise? When what is present, does consciousness arise? When what is present, does name-and-form arise? When what is present, do the six sense bases arise? When what is present, does contact arise? When what is present, does feeling arise? When what is present, does craving arise? When what is present, does clinging arise? When what is present, does existence arise? When what is present, does birth arise? When what is present, does aging-and-death arise?’”
Do cái gì có thì các hành có? Do cái gì có thì thức có? Do cái gì có thì danh sắc có? Do cái gì có thì sáu xứ có? Do cái gì có thì xúc có? Do cái gì có thì thọ có? Do cái gì có thì ái có? Do cái gì có thì thủ có? Do cái gì có thì hữu có? Do cái gì có thì sinh có? Do cái gì có thì già chết có?’”
‘‘Atha kho, bhikkhave, sutavato ariyasāvakassa aparappaccayā ñāṇamevettha hoti – ‘imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassuppādā idaṃ uppajjati.
“Then, bhikkhus, to an instructed noble disciple, knowledge arises spontaneously here: ‘When this is present, this arises; with the arising of this, this arises.
“Này các Tỳ-khưu, khi ấy, vị đệ tử Thánh đã nghe pháp có trí tuệ không do người khác hướng dẫn về điều này như sau: ‘Khi cái này có thì cái kia có; do cái này sinh thì cái kia sinh.
Avijjāya sati saṅkhārā honti; saṅkhāresu sati viññāṇaṃ hoti; viññāṇe sati nāmarūpaṃ hoti; nāmarūpe sati saḷāyatanaṃ hoti; saḷāyatane sati phasso hoti; phasse sati vedanā hoti; vedanāya sati taṇhā hoti; taṇhāya sati upādānaṃ hoti; upādāne sati bhavo hoti; bhave sati jāti hoti; jātiyā sati jarāmaraṇaṃ hotī’ti.
When ignorance is present, conditions arise; when conditions are present, consciousness arises; when consciousness is present, name-and-form arises; when name-and-form is present, the six sense bases arise; when the six sense bases are present, contact arises; when contact is present, feeling arises; when feeling is present, craving arises; when craving is present, clinging arises; when clinging is present, existence arises; when existence is present, birth arises; when birth is present, aging-and-death arises.’
Khi vô minh có thì các hành có; khi các hành có thì thức có; khi thức có thì danh sắc có; khi danh sắc có thì sáu xứ có; khi sáu xứ có thì xúc có; khi xúc có thì thọ có; khi thọ có thì ái có; khi ái có thì thủ có; khi thủ có thì hữu có; khi hữu có thì sinh có; khi sinh có thì già chết có.’
So evaṃ pajānāti – ‘evamayaṃ loko samudayatī’’’ti.
He thus understands: ‘In this way, this world arises.’”
Vị ấy biết rõ như vậy: ‘Thế gian này tập khởi như vậy.’
‘‘Na, bhikkhave, sutavato ariyasāvakassa evaṃ hoti – ‘kiṃ nu kho kismiṃ asati kiṃ na hoti, kissa nirodhā kiṃ nirujjhati?
“It is not thus, bhikkhus, that an instructed noble disciple thinks: ‘What, pray, being absent, does what not arise? With the cessation of what, does what cease?
“Này các Tỳ-khưu, vị đệ tử Thánh đã nghe pháp không có ý nghĩ như sau: ‘Do cái gì không có thì cái gì không có? Do cái gì diệt thì cái gì diệt?
Kismiṃ asati saṅkhārā na honti, kismiṃ asati viññāṇaṃ na hoti, kismiṃ asati nāmarūpaṃ na hoti, kismiṃ asati saḷāyatanaṃ na hoti, kismiṃ asati phasso na hoti, kismiṃ asati vedanā na hoti, kismiṃ asati taṇhā na hoti…pe… upādānaṃ… bhavo… jāti… kismiṃ asati jarāmaraṇaṃ na hotī’’’ti?
When what is absent, do conditions not arise? When what is absent, does consciousness not arise? When what is absent, does name-and-form not arise? When what is absent, do the six sense bases not arise? When what is absent, does contact not arise? When what is absent, does feeling not arise? When what is absent, does craving not arise?…pe… clinging… existence… birth… When what is absent, does aging-and-death not arise?’”
Do cái gì không có thì các hành không có? Do cái gì không có thì thức không có? Do cái gì không có thì danh sắc không có? Do cái gì không có thì sáu xứ không có? Do cái gì không có thì xúc không có? Do cái gì không có thì thọ không có? Do cái gì không có thì ái không có…(văn tắt)… thủ… hữu… sinh… Do cái gì không có thì già chết không có?’”
‘‘Atha kho, bhikkhave, sutavato ariyasāvakassa aparappaccayā ñāṇamevettha hoti – ‘imasmiṃ asati idaṃ na hoti, imassa nirodhā idaṃ nirujjhati.
“Then, bhikkhus, to an instructed noble disciple, knowledge arises spontaneously here: ‘When this is absent, this does not arise; with the cessation of this, this ceases.
“Này các Tỳ-khưu, khi ấy, vị đệ tử Thánh đã nghe pháp có trí tuệ không do người khác hướng dẫn về điều này như sau: ‘Khi cái này không có thì cái kia không có; khi cái này diệt thì cái kia diệt.
Avijjāya asati saṅkhārā na honti; saṅkhāresu asati viññāṇaṃ na hoti; viññāṇe asati nāmarūpaṃ na hoti; nāmarūpe asati saḷāyatanaṃ na hoti…pe… jātiyā asati jarāmaraṇaṃ na hotī’ti.
When ignorance is absent, conditions do not arise; when conditions are absent, consciousness does not arise; when consciousness is absent, name-and-form does not arise; when name-and-form is absent, the six sense bases do not arise…pe… when birth is absent, aging-and-death does not arise.’
Khi vô minh không có thì các hành không có; khi các hành không có thì thức không có; khi thức không có thì danh sắc không có; khi danh sắc không có thì sáu xứ không có…(văn tắt)… khi sinh không có thì già chết không có.’
So evaṃ pajānāti – ‘evamayaṃ loko nirujjhatī’’’ti.
He thus understands: ‘In this way, this world ceases.’”
Vị ấy biết rõ như vậy: ‘Thế gian này diệt như vậy.’
‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvako evaṃ lokassa samudayañca atthaṅgamañca yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ vuccati, bhikkhave, ariyasāvako diṭṭhisampanno itipi, dassanasampanno itipi, āgato imaṃ saddhammaṃ itipi, passati imaṃ saddhammaṃ itipi, sekkhena ñāṇena samannāgato itipi, sekkhāya vijjāya samannāgato itipi, dhammasotaṃ samāpanno itipi, ariyo nibbedhikapañño itipi, amatadvāraṃ āhacca tiṭṭhati itipī’’ti.
“When, bhikkhus, a noble disciple thus understands the origin and cessation of the world as it actually is, this noble disciple, bhikkhus, is said to be accomplished in view, accomplished in vision, one who has come to this good Dhamma, one who sees this good Dhamma, endowed with the learner’s knowledge, endowed with the learner’s wisdom, one who has entered the stream of Dhamma, a noble one with penetrative wisdom, one who stands having knocked at the door of the Deathless.”
Này các Tỳ-khưu, khi vị đệ tử Thánh biết rõ sự tập khởi và sự đoạn diệt của thế gian như thật, này các Tỳ-khưu, vị đệ tử Thánh này được gọi là có chánh kiến, cũng vậy…(văn tắt)… có chánh kiến, cũng vậy, có chánh kiến, cũng vậy, đã đến với Chánh Pháp này, cũng vậy, thấy Chánh Pháp này, cũng vậy, đầy đủ trí tuệ của bậc Hữu học, cũng vậy, đầy đủ minh của bậc Hữu học, cũng vậy, đã nhập dòng Pháp, cũng vậy, có tuệ thấu triệt cao thượng, cũng vậy, đứng tại cửa bất tử.
Dasamaṃ.
The Tenth.
Thứ mười.
51. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
51. Thus have I heard: On one occasion the Blessed One was dwelling at Sāvatthī in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s Park.
51. Tôi nghe như vầy: Một thời, Đức Thế Tôn trú tại Sāvatthī, trong khu vườn Jetavana của ông Anāthapiṇḍika.
Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhavo’’ti.
There the Blessed One addressed the bhikkhus: “Bhikkhus!”
Tại đó, Đức Thế Tôn gọi các Tỳ-khưu: “Này các Tỳ-khưu!”
‘‘Bhadante’’ti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
“Venerable sir!” those bhikkhus replied to the Blessed One.
“Bạch Thế Tôn,” các Tỳ-khưu ấy vâng lời Đức Thế Tôn.
Bhagavā etadavoca –
The Blessed One spoke this:
Đức Thế Tôn nói như sau:
‘‘Kittāvatā nu kho, bhikkhave, bhikkhū parivīmaṃsamāno parivīmaṃseyya sabbaso sammā dukkhakkhayāyā’’ti?
“To what extent, bhikkhus, should a bhikkhu investigate, investigating completely for the utter destruction of suffering?”
“Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu nên nghiên cứu như thế nào để hoàn toàn đoạn tận khổ một cách chân chánh?”
‘‘Bhagavaṃmūlakā no, bhante, dhammā bhagavaṃnettikā bhagavaṃpaṭisaraṇā.
“Our teachings, venerable sir, have the Blessed One as their root, the Blessed One as their guide, the Blessed One as their refuge.
“Bạch Thế Tôn, các pháp của chúng con có Đức Thế Tôn làm căn bản, có Đức Thế Tôn làm người hướng dẫn, có Đức Thế Tôn làm nơi nương tựa.
Sādhu vata, bhante, bhagavantaṃyeva paṭibhātu etassa bhāsitassa attho.
It would be good, venerable sir, if the Blessed One himself would clarify the meaning of this statement.
Lành thay, bạch Thế Tôn, xin Đức Thế Tôn hãy giải thích ý nghĩa của lời dạy này.
Bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantī’’ti.
Having heard it from the Blessed One, the bhikkhus will remember it.”
Sau khi nghe Đức Thế Tôn, các Tỳ-khưu sẽ ghi nhớ.”
‘‘Tena hi, bhikkhave, suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha, bhāsissāmī’’ti.
“Then, bhikkhus, listen, attend carefully, I shall speak.”
“Vậy thì, này các Tỳ-khưu, hãy lắng nghe, hãy chú ý cẩn thận, Ta sẽ nói.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
“Yes, venerable sir,” those bhikkhus replied to the Blessed One.
“Thưa vâng, bạch Thế Tôn,” các Tỳ-khưu ấy vâng lời Đức Thế Tôn.
Bhagavā etadavoca –
The Blessed One spoke this:
Đức Thế Tôn nói như sau:
‘‘Idha, bhikkhave, bhikkhu parivīmaṃsamāno parivīmaṃsati – ‘yaṃ kho idaṃ anekavidhaṃ nānappakārakaṃ dukkhaṃ loke uppajjati jarāmaraṇaṃ; idaṃ nu kho dukkhaṃ kiṃnidānaṃ kiṃsamudayaṃ kiṃjātikaṃ kiṃpabhavaṃ?
“Here, bhikkhus, a bhikkhu investigates, investigating: ‘This diverse, varied suffering that arises in the world, namely aging-and-death: What is its source? What is its origin? From what is it born? From what does it arise?
“Ở đây, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu khi nghiên cứu, sẽ nghiên cứu như sau: ‘Cái khổ đa dạng, nhiều loại như già chết mà sinh ra trên thế gian này; cái khổ này có nhân gì, có tập khởi gì, có nguồn gốc gì, có căn nguyên gì?
Kismiṃ sati jarāmaraṇaṃ hoti, kismiṃ asati jarāmaraṇaṃ na hotī’ti?
When what is present, does aging-and-death arise? When what is absent, does aging-and-death not arise?’”
Khi có gì thì già chết có, khi không có gì thì già chết không có?’
So parivīmaṃsamāno evaṃ pajānāti – ‘yaṃ kho idaṃ anekavidhaṃ nānappakārakaṃ dukkhaṃ loke uppajjati jarāmaraṇaṃ, idaṃ kho dukkhaṃ jātinidānaṃ jātisamudayaṃ jātijātikaṃ jātippabhavaṃ.
“Investigating, he thus understands: ‘This diverse, varied suffering that arises in the world, namely aging-and-death, has birth as its source, birth as its origin, is born from birth, arises from birth.
Khi nghiên cứu, vị ấy biết rõ như sau: ‘Cái khổ đa dạng, nhiều loại như già chết mà sinh ra trên thế gian này, cái khổ này có sinh làm nhân, có sinh làm tập khởi, có sinh làm nguồn gốc, có sinh làm căn nguyên.
Jātiyā sati jarāmaraṇaṃ hoti, jātiyā asati jarāmaraṇaṃ na hotī’’’ti.
When birth is present, aging-and-death arises; when birth is absent, aging-and-death does not arise.’”
Khi có sinh thì già chết có, khi không có sinh thì già chết không có.’”
‘‘So jarāmaraṇañca pajānāti, jarāmaraṇasamudayañca pajānāti, jarāmaraṇanirodhañca pajānāti, yā ca jarāmaraṇanirodhasāruppagāminī paṭipadā tañca pajānāti, tathā paṭipanno ca hoti anudhammacārī; ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu sabbaso sammā dukkhakkhayāya paṭipanno jarāmaraṇanirodhāya.
“He understands aging-and-death, he understands the origin of aging-and-death, he understands the cessation of aging-and-death, and he understands the path leading to the cessation of aging-and-death; and he practices accordingly, living in conformity with the Dhamma. This bhikkhu, bhikkhus, is said to be practicing completely for the utter destruction of suffering, for the cessation of aging-and-death.
“Vị ấy biết rõ già chết, biết rõ sự tập khởi của già chết, biết rõ sự đoạn diệt của già chết, và biết rõ con đường đưa đến sự đoạn diệt của già chết, và sống đúng theo pháp; này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu này được gọi là đã thực hành hoàn toàn chân chánh để đoạn tận khổ, để đoạn diệt già chết.
‘‘Athāparaṃ parivīmaṃsamāno parivīmaṃsati – ‘jāti panāyaṃ kiṃnidānā kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavā, kismiṃ sati jāti hoti, kismiṃ asati jāti na hotī’ti?
‘‘Furthermore, reflecting, he reflects thus: ‘What is the source, origin, birth, and cause of this birth? When what exists does birth exist? When what does not exist does birth not exist?’
‘‘Rồi nữa, khi quán xét, vị ấy quán xét: ‘Sự sinh này do nhân gì, do nguồn gốc gì, do chủng loại gì, do sự phát sinh gì? Khi có gì thì sự sinh có, khi không có gì thì sự sinh không có?’
So parivīmaṃsamāno evaṃ pajānāti – ‘jāti bhavanidānā bhavasamudayā bhavajātikā bhavappabhavā; bhave sati jāti hoti, bhave asati jāti na hotī’’’ti.
Reflecting thus, he understands: ‘Birth has existence as its source, origin, birth, and cause; when existence exists, birth exists, and when existence does not exist, birth does not exist.’’’
Khi quán xét, vị ấy biết rõ như sau: ‘Sự sinh do hữu làm nhân, do hữu làm nguồn gốc, do hữu làm chủng loại, do hữu làm sự phát sinh; khi có hữu thì sự sinh có, khi không có hữu thì sự sinh không có.’’’
‘‘So jātiñca pajānāti, jātisamudayañca pajānāti, jātinirodhañca pajānāti, yā ca jātinirodhasāruppagāminī paṭipadā tañca pajānāti, tathā paṭipanno ca hoti anudhammacārī; ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu sabbaso sammā dukkhakkhayāya paṭipanno jātinirodhāya.
‘‘He understands birth, he understands the origin of birth, he understands the cessation of birth, and he understands the path leading to the cessation of birth. He is one who practices accordingly, living in harmony with the Dhamma. This, bhikkhus, is called a bhikkhu who has fully and rightly entered the path for the destruction of suffering, for the cessation of birth.
‘‘Này các Tỳ-khưu, vị ấy biết rõ sự sinh, biết rõ nguồn gốc của sự sinh, biết rõ sự diệt của sự sinh, và biết rõ con đường đưa đến sự diệt của sự sinh. Vị ấy thực hành đúng Pháp. Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu này được gọi là người đã thực hành đúng đắn hoàn toàn để diệt tận khổ đau, để diệt sự sinh.
‘‘Athāparaṃ parivīmaṃsamāno parivīmaṃsati – ‘bhavo panāyaṃ kiṃnidāno…pe… upādānaṃ panidaṃ kiṃnidānaṃ… taṇhā panāyaṃ kiṃnidānā… vedanā… phasso… saḷāyatanaṃ panidaṃ kiṃnidānaṃ… nāmarūpaṃ panidaṃ… viññāṇaṃ panidaṃ… saṅkhārā panime kiṃnidānā kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavā; kismiṃ sati saṅkhārā honti, kismiṃ asati saṅkhārā na hontī’ti?
‘‘Furthermore, reflecting, he reflects thus: ‘What is the source of this existence?...What is the source of this clinging?...What is the source of this craving?...Feeling?...Contact?...What is the source of this sixfold sense-base?...This name-and-form?...This consciousness?...What is the source, origin, birth, and cause of these volitional formations? When what exists do volitional formations exist? When what does not exist do volitional formations not exist?’
‘‘Rồi nữa, khi quán xét, vị ấy quán xét: ‘Hữu này do nhân gì… (v.v.)… Sự chấp thủ này do nhân gì… Ái này do nhân gì… Thọ… Xúc… Sáu xứ này do nhân gì… Danh sắc này… Thức này… Các hành này do nhân gì, do nguồn gốc gì, do chủng loại gì, do sự phát sinh gì? Khi có gì thì các hành có, khi không có gì thì các hành không có?’
So parivīmaṃsamāno evaṃ pajānāti – ‘saṅkhārā avijjānidānā avijjāsamudayā avijjājātikā avijjāpabhavā; avijjāya sati saṅkhārā honti, avijjāya asati saṅkhārā na hontī’’’ti.
Reflecting thus, he understands: ‘Volitional formations have ignorance as their source, origin, birth, and cause; when ignorance exists, volitional formations exist, and when ignorance does not exist, volitional formations do not exist.’’’
Khi quán xét, vị ấy biết rõ như sau: ‘Các hành do vô minh làm nhân, do vô minh làm nguồn gốc, do vô minh làm chủng loại, do vô minh làm sự phát sinh; khi có vô minh thì các hành có, khi không có vô minh thì các hành không có.’’’
‘‘So saṅkhāre ca pajānāti, saṅkhārasamudayañca pajānāti, saṅkhāranirodhañca pajānāti, yā ca saṅkhāranirodhasāruppagāminī paṭipadā tañca pajānāti, tathā paṭipanno ca hoti anudhammacārī; ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu sabbaso sammā dukkhakkhayāya paṭipanno saṅkhāranirodhāya.
‘‘He understands volitional formations, he understands the origin of volitional formations, he understands the cessation of volitional formations, and he understands the path leading to the cessation of volitional formations. He is one who practices accordingly, living in harmony with the Dhamma. This, bhikkhus, is called a bhikkhu who has fully and rightly entered the path for the destruction of suffering, for the cessation of volitional formations.
‘‘Này các Tỳ-khưu, vị ấy biết rõ các hành, biết rõ nguồn gốc của các hành, biết rõ sự diệt của các hành, và biết rõ con đường đưa đến sự diệt của các hành. Vị ấy thực hành đúng Pháp. Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu này được gọi là người đã thực hành đúng đắn hoàn toàn để diệt tận khổ đau, để diệt các hành.
‘‘Avijjāgato yaṃ, bhikkhave, purisapuggalo puññaṃ ce saṅkhāraṃ abhisaṅkharoti, puññūpagaṃ hoti viññāṇaṃ.
‘‘Bhikkhus, if a person immersed in ignorance performs a meritorious volitional formation, consciousness arises in connection with merit.
‘‘Này các Tỳ-khưu, khi một người bị vô minh che lấp, nếu tạo tác phước hành (puññābhisaṅkhāra), thì thức sẽ tái sinh vào cõi phước (puññūpagaṃ viññāṇaṃ).
Apuññaṃ ce saṅkhāraṃ abhisaṅkharoti, apuññūpagaṃ hoti viññāṇaṃ.
If he performs an unmeritorious volitional formation, consciousness arises in connection with demerit.
Nếu tạo tác phi phước hành (apuññābhisaṅkhāra), thì thức sẽ tái sinh vào cõi phi phước (apuññūpagaṃ viññāṇaṃ).
Āneñjaṃ ce saṅkhāraṃ abhisaṅkharoti āneñjūpagaṃ hoti viññāṇaṃ.
If he performs an imperturbable volitional formation, consciousness arises in connection with imperturbability.
Nếu tạo tác bất động hành (āneñjābhisaṅkhāra), thì thức sẽ tái sinh vào cõi bất động (āneñjūpagaṃ viññāṇaṃ).
Yato kho, bhikkhave, bhikkhuno avijjā pahīnā hoti vijjā uppannā, so avijjāvirāgā vijjuppādā neva puññābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti na apuññābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti na āneñjābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti.
But, bhikkhus, when a bhikkhu’s ignorance is abandoned and true knowledge has arisen, then through the fading away of ignorance and the arising of knowledge, he performs neither a meritorious volitional formation, nor an unmeritorious volitional formation, nor an imperturbable volitional formation.
Này các Tỳ-khưu, khi vô minh của một Tỳ-khưu đã được đoạn trừ, minh đã phát sinh, thì do sự ly tham vô minh và sự phát sinh của minh, vị ấy không tạo tác phước hành, không tạo tác phi phước hành, không tạo tác bất động hành.
Anabhisaṅkharonto anabhisañcetayanto na kiñci loke upādiyati; anupādiyaṃ na paritassati, aparitassaṃ paccattaññeva parinibbāyati.
Not performing volitional formations, not conceiving intentions, he clings to nothing in the world; not clinging, he is not agitated; not agitated, he attains parinibbāna within himself.
Không tạo tác, không tác ý, vị ấy không chấp thủ bất cứ điều gì trong thế gian; không chấp thủ, vị ấy không lo sợ; không lo sợ, vị ấy tự mình hoàn toàn Niết-bàn.
‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāti.
He understands: ‘Birth is destroyed, the holy life has been lived, what had to be done has been done, there is no more for this state of being.’
Vị ấy biết rõ: ‘Sự sinh đã diệt, Phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn tái sinh nữa.’
‘‘So sukhaṃ ce vedanaṃ vedayati, sā aniccāti pajānāti, anajjhositāti pajānāti, anabhinanditāti pajānāti.
‘‘If he experiences a pleasant feeling, he understands it as impermanent, ungrasped, and not delighted in.
‘‘Nếu vị ấy cảm thọ lạc, vị ấy biết rằng lạc ấy là vô thường, không bị chấp thủ, không bị hoan hỷ.
Dukkhaṃ ce vedanaṃ vedayati, sā aniccāti pajānāti, anajjhositāti pajānāti, anabhinanditāti pajānāti.
If he experiences a painful feeling, he understands it as impermanent, ungrasped, and not delighted in.
Nếu vị ấy cảm thọ khổ, vị ấy biết rằng khổ ấy là vô thường, không bị chấp thủ, không bị hoan hỷ.
Adukkhamasukhaṃ ce vedanaṃ vedayati, sā aniccāti pajānāti, anajjhositāti pajānāti, anabhinanditāti pajānāti.
If he experiences a neutral feeling, he understands it as impermanent, ungrasped, and not delighted in.
Nếu vị ấy cảm thọ bất khổ bất lạc, vị ấy biết rằng thọ ấy là vô thường, không bị chấp thủ, không bị hoan hỷ.
So sukhaṃ ce vedanaṃ vedayati, visaṃyutto naṃ vedayati.
If he experiences a pleasant feeling, he experiences it disjoined.
Nếu vị ấy cảm thọ lạc, vị ấy cảm thọ lạc ấy một cách không tương ưng.
Dukkhaṃ ce vedanaṃ vedayati, visaṃyutto naṃ* vedayati.
If he experiences a painful feeling, he experiences it disjoined.
Nếu vị ấy cảm thọ khổ, vị ấy cảm thọ khổ ấy một cách không tương ưng.
Adukkhamasukhaṃ ce vedanaṃ vedayati, visaṃyutto naṃ vedayati.
If he experiences a neutral feeling, he experiences it disjoined.
Nếu vị ấy cảm thọ bất khổ bất lạc, vị ấy cảm thọ bất khổ bất lạc ấy một cách không tương ưng.
‘‘So kāyapariyantikaṃ vedanaṃ vedayamāno kāyapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmīti pajānāti, jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vedayamāno jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmīti pajānāti.
‘‘When experiencing a feeling that ends with the body, he understands: ‘I am experiencing a feeling that ends with the body.’ When experiencing a feeling that ends with life, he understands: ‘I am experiencing a feeling that ends with life.’
‘‘Khi cảm thọ một cảm thọ đến tận cùng thân, vị ấy biết: ‘Ta cảm thọ một cảm thọ đến tận cùng thân.’ Khi cảm thọ một cảm thọ đến tận cùng đời, vị ấy biết: ‘Ta cảm thọ một cảm thọ đến tận cùng đời.’
Kāyassa bhedā uddhaṃ jīvitapariyādānā idheva sabbavedayitāni anabhinanditāni sītībhavissanti, sarīrāni avasissantīti pajānāti.
He understands: ‘With the breaking up of the body, after the exhaustion of life, all feelings, not delighted in, will become cool right here; only the bodily elements will remain.’
Vị ấy biết: ‘Sau khi thân hoại, mạng chung, tất cả các cảm thọ không còn hoan hỷ sẽ trở nên tịch tịnh ngay tại đây, chỉ còn lại thân xác.’
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, puriso kumbhakārapākā uṇhaṃ kumbhaṃ uddharitvā same bhūmibhāge paṭisisseyya* .
‘‘Just as, bhikkhus, a man might take a hot pot out of a potter’s kiln and place it on a level ground.
‘‘Này các Tỳ-khưu, ví như một người thợ gốm lấy một cái nồi nóng ra khỏi lò nung và đặt nó xuống một mặt đất bằng phẳng.
Tatra yāyaṃ usmā sā tattheva vūpasameyya, kapallāni avasisseyyuṃ.
There, the heat would subside right there, and the shards would remain.
Ở đó, hơi nóng sẽ tự lắng xuống, chỉ còn lại những mảnh vỡ.
Evameva kho, bhikkhave, bhikkhu kāyapariyantikaṃ vedanaṃ vedayamāno kāyapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmīti pajānāti, jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vedayamāno jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmīti pajānāti.
In the same way, bhikkhus, when a bhikkhu experiences a feeling that ends with the body, he understands: ‘I am experiencing a feeling that ends with the body.’ When experiencing a feeling that ends with life, he understands: ‘I am experiencing a feeling that ends with life.’
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, khi một Tỳ-khưu cảm thọ một cảm thọ đến tận cùng thân, vị ấy biết: ‘Ta cảm thọ một cảm thọ đến tận cùng thân.’ Khi cảm thọ một cảm thọ đến tận cùng đời, vị ấy biết: ‘Ta cảm thọ một cảm thọ đến tận cùng đời.’
Kāyassa bhedā uddhaṃ jīvitapariyādānā idheva sabbavedayitāni anabhinanditāni sītībhavissanti, sarīrāni avasissantīti pajānāti.
He understands: ‘With the breaking up of the body, after the exhaustion of life, all feelings, not delighted in, will become cool right here; only the bodily elements will remain.’
Vị ấy biết: ‘Sau khi thân hoại, mạng chung, tất cả các cảm thọ không còn hoan hỷ sẽ trở nên tịch tịnh ngay tại đây, chỉ còn lại thân xác.’
‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, api nu kho khīṇāsavo bhikkhu puññābhisaṅkhāraṃ vā abhisaṅkhareyya apuññābhisaṅkhāraṃ vā abhisaṅkhareyya āneñjābhisaṅkhāraṃ vā abhisaṅkhareyyā’’ti?
‘‘What do you think, bhikkhus, would an Arahant bhikkhu perform a meritorious volitional formation, or an unmeritorious volitional formation, or an imperturbable volitional formation?’’
‘‘Này các Tỳ-khưu, các ông nghĩ sao, liệu một Tỳ-khưu đã đoạn tận lậu hoặc có còn tạo tác phước hành, hay tạo tác phi phước hành, hay tạo tác bất động hành không?’’
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘No, Venerable Sir.’’
‘‘Bạch Thế Tôn, không.’’
‘‘Sabbaso vā pana saṅkhāresu asati, saṅkhāranirodhā api nu kho viññāṇaṃ paññāyethā’’ti?
‘‘Or, with the utter absence of volitional formations, with the cessation of volitional formations, would consciousness be discerned?’’
‘‘Hay khi không có các hành hoàn toàn, do sự diệt của các hành, liệu thức có còn xuất hiện không?’’
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘No, Venerable Sir.’’
‘‘Bạch Thế Tôn, không.’’
‘‘Sabbaso vā pana viññāṇe asati, viññāṇanirodhā api nu kho nāmarūpaṃ paññāyethā’’ti?
‘‘Or, with the utter absence of consciousness, with the cessation of consciousness, would name-and-form be discerned?’’
‘‘Hay khi không có thức hoàn toàn, do sự diệt của thức, liệu danh sắc có còn xuất hiện không?’’
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘No, Venerable Sir.’’
‘‘Bạch Thế Tôn, không.’’
‘‘Sabbaso vā pana nāmarūpe asati, nāmarūpanirodhā api nu kho saḷāyatanaṃ paññāyethā’’ti?
‘‘Or, with the utter absence of name-and-form, with the cessation of name-and-form, would the sixfold sense-base be discerned?’’
‘‘Hay khi không có danh sắc hoàn toàn, do sự diệt của danh sắc, liệu sáu xứ có còn xuất hiện không?’’
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘No, Venerable Sir.’’
‘‘Bạch Thế Tôn, không.’’
‘‘Sabbaso vā pana saḷāyatane asati, saḷāyatananirodhā api nu kho phasso paññāyethā’’ti?
‘‘Or, with the utter absence of the sixfold sense-base, with the cessation of the sixfold sense-base, would contact be discerned?’’
‘‘Hay khi không có sáu xứ hoàn toàn, do sự diệt của sáu xứ, liệu xúc có còn xuất hiện không?’’
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘No, Venerable Sir.’’
‘‘Bạch Thế Tôn, không.’’
‘‘Sabbaso vā pana phasse asati, phassanirodhā api nu kho vedanā paññāyethā’’ti?
‘‘Or, with the utter absence of contact, with the cessation of contact, would feeling be discerned?’’
‘‘Hay khi không có xúc hoàn toàn, do sự diệt của xúc, liệu thọ có còn xuất hiện không?’’
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘No, Venerable Sir.’’
‘‘Bạch Thế Tôn, không.’’
‘‘Sabbaso vā pana vedanāya asati, vedanānirodhā api nu kho taṇhā paññāyethā’’ti?
‘‘Or, with the utter absence of feeling, with the cessation of feeling, would craving be discerned?’’
‘‘Hay khi không có thọ hoàn toàn, do sự diệt của thọ, liệu ái có còn xuất hiện không?’’
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘No, Venerable Sir.’’
‘‘Bạch Thế Tôn, không.’’
‘‘Sabbaso vā pana taṇhāya asati, taṇhānirodhā api nu kho upādānaṃ paññāyethā’’ti?
‘‘Or, with the utter absence of craving, with the cessation of craving, would clinging be discerned?’’
‘‘Hay khi không có ái hoàn toàn, do sự diệt của ái, liệu chấp thủ có còn xuất hiện không?’’
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘No, Venerable Sir.’’
‘‘Bạch Thế Tôn, không.’’
‘‘Sabbaso vā pana upādāne asati, upādānanirodhā api nu kho bhavo paññāyethā’’ti.
‘‘Or, with the utter absence of clinging, with the cessation of clinging, would existence be discerned?’’
‘‘Hay khi không có chấp thủ hoàn toàn, do sự diệt của chấp thủ, liệu hữu có còn xuất hiện không?’’
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘No, Venerable Sir.’’
‘‘Bạch Thế Tôn, không.’’
‘‘Sabbaso vā pana bhave asati, bhavanirodhā api nu kho jāti paññāyethā’’ti?
‘‘Or, with the utter absence of existence, with the cessation of existence, would birth be discerned?’’
‘‘Hay khi không có hữu hoàn toàn, do sự diệt của hữu, liệu sự sinh có còn xuất hiện không?’’
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘No, Venerable Sir.’’
‘‘Bạch Thế Tôn, không.’’
‘‘Sabbaso vā pana jātiyā asati, jātinirodhā api nu kho jarāmaraṇaṃ paññāyethā’’ti?
‘‘Or, with the utter absence of birth, with the cessation of birth, would old age and death be discerned?’’
‘‘Hay khi không có sự sinh hoàn toàn, do sự diệt của sự sinh, liệu già chết có còn xuất hiện không?’’
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘No, Venerable Sir.’’
‘‘Bạch Thế Tôn, không.’’
‘‘Sādhu sādhu, bhikkhave, evametaṃ, bhikkhave, netaṃ aññathā.
‘‘Excellent, excellent, bhikkhus! It is indeed so, bhikkhus, it is not otherwise.
‘‘Lành thay, lành thay, này các Tỳ-khưu! Này các Tỳ-khưu, đúng là như vậy, không thể khác được.
Saddahatha me taṃ, bhikkhave, adhimuccatha, nikkaṅkhā ettha hotha nibbicikicchā.
Believe me in this, bhikkhus, resolve upon it, be free from doubt and indecision in this matter.
Này các Tỳ-khưu, hãy tin tưởng vào lời Ta, hãy quyết định, hãy không nghi ngờ, không do dự về điều này.
Esevanto dukkhassā’’ti.
This is the end of suffering.’’
Đây chính là sự chấm dứt khổ đau.’’
Paṭhamaṃ.
The First.
Bài kinh thứ nhất.
52. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘upādāniyesu, bhikkhave, dhammesu assādānupassino viharato taṇhā pavaḍḍhati.
52. Residing at Sāvatthī…‘‘Bhikkhus, when one abides observing gratification in things that lead to clinging, craving increases.
52. Trú tại Sāvatthī… (v.v.)… ‘‘Này các Tỳ-khưu, khi một người sống quán sát sự vị ngọt trong các pháp bị chấp thủ (upādāniyesu dhammesu), thì ái sẽ tăng trưởng.
Taṇhāpaccayā upādānaṃ; upādānapaccayā bhavo; bhavapaccayā jāti; jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti.
Craving is the condition for clinging; clinging is the condition for becoming; becoming is the condition for birth; birth is the condition for old age-and-death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair to arise.
Do ái mà có thủ; do thủ mà có hữu; do hữu mà có sinh; do sinh mà có già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não khởi lên.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti’’.
Thus there is the origin of this whole mass of suffering.”
Như vậy, toàn bộ khối khổ uẩn này khởi lên.”
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, dasannaṃ vā kaṭṭhavāhānaṃ vīsāya vā kaṭṭhavāhānaṃ tiṃsāya vā kaṭṭhavāhānaṃ cattārīsāya vā kaṭṭhavāhānaṃ mahāaggikkhandho jaleyya.
“Just as, bhikkhus, a great mass of fire might blaze up from ten cartloads of firewood, or twenty cartloads of firewood, or thirty cartloads of firewood, or forty cartloads of firewood.
“Này các Tỳ-khưu, ví như một đống lửa lớn cháy sáng, gồm mười gánh củi, hai mươi gánh củi, ba mươi gánh củi, bốn mươi gánh củi.
Tatra puriso kālena kālaṃ sukkhāni ceva tiṇāni pakkhipeyya, sukkhāni ca gomayāni pakkhipeyya, sukkhāni ca kaṭṭhāni pakkhipeyya.
Then a man might from time to time throw in dry grasses, and dry cow-dung, and dry wood.
Ở đó, có người thỉnh thoảng bỏ vào cỏ khô, bỏ vào phân bò khô, và bỏ vào củi khô.
Evañhi so, bhikkhave, mahāaggikkhandho tadāhāro tadupādāno ciraṃ dīghamaddhānaṃ jaleyya.
In this way, bhikkhus, that great mass of fire, being sustained by that food and that fuel, would blaze for a long time, for a long period.
Này các Tỳ-khưu, như vậy, đống lửa lớn ấy, nhờ có thức ăn ấy, nhờ có nhiên liệu ấy, sẽ cháy sáng lâu dài.
Evameva kho, bhikkhave, upādāniyesu dhammesu assādānupassino viharato taṇhā pavaḍḍhati.
Even so, bhikkhus, when one abides observing gratification in dhammas that are subject to clinging, craving grows.
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, khi một người sống quán chiếu sự vị ngọt trong các pháp là đối tượng của thủ, thì ái tăng trưởng.
Taṇhāpaccayā upādānaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Craving is the condition for clinging…pe… Thus there is the origin of this whole mass of suffering.
Do ái mà có thủ…pe… Như vậy, toàn bộ khối khổ uẩn này khởi lên.
‘‘Upādāniyesu, bhikkhave, dhammesu ādīnavānupassino viharato taṇhā nirujjhati.
“When one, bhikkhus, abides observing danger in dhammas that are subject to clinging, craving ceases.
“Này các Tỳ-khưu, khi một người sống quán chiếu sự nguy hiểm trong các pháp là đối tượng của thủ, thì ái diệt trừ.
Taṇhānirodhā upādānanirodho; upādānanirodhā bhavanirodho; bhavanirodhā jātinirodho; jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti.
With the cessation of craving, clinging ceases; with the cessation of clinging, becoming ceases; with the cessation of becoming, birth ceases; with the cessation of birth, old age-and-death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair cease.
Do ái diệt mà thủ diệt; do thủ diệt mà hữu diệt; do hữu diệt mà sinh diệt; do sinh diệt mà già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não diệt trừ.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti.
Thus there is the cessation of this whole mass of suffering.
Như vậy, toàn bộ khối khổ uẩn này diệt trừ.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, dasannaṃ vā kaṭṭhavāhānaṃ vīsāya vā tiṃsāya vā cattārīsāya vā kaṭṭhavāhānaṃ mahāaggikkhandho jaleyya; tatra puriso na kālena kālaṃ sukkhāni ceva tiṇāni pakkhipeyya, na sukkhāni ca gomayāni pakkhipeyya, na sukkhāni ca kaṭṭhāni pakkhipeyya.
“Just as, bhikkhus, a great mass of fire might blaze up from ten cartloads of firewood, or twenty, or thirty, or forty cartloads of firewood; then a man would not from time to time throw in dry grasses, nor dry cow-dung, nor dry wood.
“Này các Tỳ-khưu, ví như một đống lửa lớn cháy sáng, gồm mười gánh củi, hai mươi gánh củi, ba mươi gánh củi, bốn mươi gánh củi; ở đó, người kia không thỉnh thoảng bỏ vào cỏ khô, không bỏ vào phân bò khô, không bỏ vào củi khô.
Evañhi so, bhikkhave, mahāaggikkhandho purimassa ca upādānassa pariyādānā aññassa ca anupahārā* anāhāro nibbāyeyya.
In this way, bhikkhus, that great mass of fire, from the exhaustion of its former fuel and from not being supplied with other fuel, being without food, would die out.
Này các Tỳ-khưu, như vậy, đống lửa lớn ấy, do nhiên liệu trước đã hết và không có nhiên liệu khác được thêm vào, không có thức ăn, sẽ tắt ngấm.
Evameva kho, bhikkhave, upādāniyesu dhammesu ādīnavānupassino viharato taṇhā nirujjhati, taṇhānirodhā upādānanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
Even so, bhikkhus, when one abides observing danger in dhammas that are subject to clinging, craving ceases; with the cessation of craving, clinging ceases…pe… Thus there is the cessation of this whole mass of suffering.”
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, khi một người sống quán chiếu sự nguy hiểm trong các pháp là đối tượng của thủ, thì ái diệt trừ, do ái diệt mà thủ diệt…pe… Như vậy, toàn bộ khối khổ uẩn này diệt trừ.”
Dutiyaṃ.
The Second.
Bài kinh thứ hai.
53. Sāvatthiyaṃ viharati …pe… ‘‘saṃyojaniyesu, bhikkhave, dhammesu assādānupassino viharato taṇhā pavaḍḍhati.
53. While residing at Sāvatthī…pe… “When one, bhikkhus, abides observing gratification in dhammas that are fettering, craving grows.
53. Trú tại Sāvatthī…pe… “Này các Tỳ-khưu, khi một người sống quán chiếu sự vị ngọt trong các pháp là đối tượng của kiết sử, thì ái tăng trưởng.
Taṇhāpaccayā upādānaṃ; upādānapaccayā bhavo; bhavapaccayā jāti; jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti.
Craving is the condition for clinging; clinging is the condition for becoming; becoming is the condition for birth; birth is the condition for old age-and-death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair to arise.
Do ái mà có thủ; do thủ mà có hữu; do hữu mà có sinh; do sinh mà có già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não khởi lên.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti’’.
Thus there is the origin of this whole mass of suffering.”
Như vậy, toàn bộ khối khổ uẩn này khởi lên.”
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, telañca paṭicca vaṭṭiñca paṭicca telappadīpo jhāyeyya.
“Just as, bhikkhus, an oil lamp might burn dependent on oil and dependent on a wick.
“Này các Tỳ-khưu, ví như một ngọn đèn dầu cháy sáng nhờ có dầu và có bấc.
Tatra puriso kālena kālaṃ telaṃ āsiñceyya vaṭṭiṃ upasaṃhareyya.
Then a man might from time to time pour in oil and adjust the wick.
Ở đó, có người thỉnh thoảng đổ thêm dầu và điều chỉnh bấc.
Evañhi so, bhikkhave, telappadīpo tadāhāro tadupādāno ciraṃ dīghamaddhānaṃ jaleyya.
In this way, bhikkhus, that oil lamp, being sustained by that food and that fuel, would burn for a long time, for a long period.
Này các Tỳ-khưu, như vậy, ngọn đèn dầu ấy, nhờ có thức ăn ấy, nhờ có nhiên liệu ấy, sẽ cháy sáng lâu dài.
Evameva kho, bhikkhave, saṃyojaniyesu dhammesu assādānupassino viharato taṇhā pavaḍḍhati.
Even so, bhikkhus, when one abides observing gratification in dhammas that are fettering, craving grows.
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, khi một người sống quán chiếu sự vị ngọt trong các pháp là đối tượng của kiết sử, thì ái tăng trưởng.
Taṇhāpaccayā upādānaṃ; upādānapaccayā bhavo; bhavapaccayā jāti; jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti.
Craving is the condition for clinging; clinging is the condition for becoming; becoming is the condition for birth; birth is the condition for old age-and-death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair to arise.
Do ái mà có thủ; do thủ mà có hữu; do hữu mà có sinh; do sinh mà có già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não khởi lên.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Thus there is the origin of this whole mass of suffering.
Như vậy, toàn bộ khối khổ uẩn này khởi lên.
‘‘Saṃyojaniyesu, bhikkhave, dhammesu ādīnavānupassino viharato taṇhā nirujjhati.
“When one, bhikkhus, abides observing danger in dhammas that are fettering, craving ceases.
“Này các Tỳ-khưu, khi một người sống quán chiếu sự nguy hiểm trong các pháp là đối tượng của kiết sử, thì ái diệt trừ.
Taṇhānirodhā upādānanirodho; upādānanirodhā bhavanirodho; bhavanirodhā jātinirodho; jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti.
With the cessation of craving, clinging ceases; with the cessation of clinging, becoming ceases; with the cessation of becoming, birth ceases; with the cessation of birth, old age-and-death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair cease.
Do ái diệt mà thủ diệt; do thủ diệt mà hữu diệt; do hữu diệt mà sinh diệt; do sinh diệt mà già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não diệt trừ.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti.
Thus there is the cessation of this whole mass of suffering.
Như vậy, toàn bộ khối khổ uẩn này diệt trừ.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, telañca paṭicca vaṭṭiñca paṭicca telappadīpo jhāyeyya.
“Just as, bhikkhus, an oil lamp might burn dependent on oil and dependent on a wick.
“Này các Tỳ-khưu, ví như một ngọn đèn dầu cháy sáng nhờ có dầu và có bấc.
Tatra puriso na kālena kālaṃ telaṃ āsiñceyya na vaṭṭiṃ upasaṃhareyya.
Then a man would not from time to time pour in oil or adjust the wick.
Ở đó, có người không thỉnh thoảng đổ thêm dầu và không điều chỉnh bấc.
Evañhi so, bhikkhave, telappadīpo purimassa ca upādānassa pariyādānā aññassa ca anupahārā anāhāro nibbāyeyya.
In this way, bhikkhus, that oil lamp, from the exhaustion of its former fuel and from not being supplied with other fuel, being without food, would die out.
Này các Tỳ-khưu, như vậy, ngọn đèn dầu ấy, do nhiên liệu trước đã hết và không có nhiên liệu khác được thêm vào, không có thức ăn, sẽ tắt ngấm.
Evameva kho, bhikkhave, saṃyojaniyesu dhammesu ādīnavānupassino viharato taṇhā nirujjhati.
Even so, bhikkhus, when one abides observing danger in dhammas that are fettering, craving ceases.
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, khi một người sống quán chiếu sự nguy hiểm trong các pháp là đối tượng của kiết sử, thì ái diệt trừ.
Taṇhānirodhā upādānanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
With the cessation of craving, clinging ceases…pe… Thus there is the cessation of this whole mass of suffering.”
Do ái diệt mà thủ diệt…pe… Như vậy, toàn bộ khối khổ uẩn này diệt trừ.”
Tatiyaṃ.
The Third.
Bài kinh thứ ba.
54. Sāvatthiyaṃ viharati …pe… ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, telañca paṭicca vaṭṭiñca paṭicca telappadīpo jhāyeyya.
54. While residing at Sāvatthī…pe… “Just as, bhikkhus, an oil lamp might burn dependent on oil and dependent on a wick.
54. Trú tại Sāvatthī…pe… “Này các Tỳ-khưu, ví như một ngọn đèn dầu cháy sáng nhờ có dầu và có bấc.
Tatra puriso kālena kālaṃ telaṃ āsiñceyya vaṭṭiṃ upasaṃhareyya.
Then a man might from time to time pour in oil and adjust the wick.
Ở đó, có người thỉnh thoảng đổ thêm dầu và điều chỉnh bấc.
Evañhi so, bhikkhave, telappadīpo tadāhāro tadupādāno ciraṃ dīghamaddhānaṃ jaleyya.
In this way, bhikkhus, that oil lamp, being sustained by that food and that fuel, would burn for a long time, for a long period.
Này các Tỳ-khưu, như vậy, ngọn đèn dầu ấy, nhờ có thức ăn ấy, nhờ có nhiên liệu ấy, sẽ cháy sáng lâu dài.
Evameva kho, bhikkhave, saṃyojaniyesu dhammesu assādānupassino viharato taṇhā pavaḍḍhati.
Even so, bhikkhus, when one abides observing gratification in dhammas that are fettering, craving grows.
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, khi một người sống quán chiếu sự vị ngọt trong các pháp là đối tượng của kiết sử, thì ái tăng trưởng.
Taṇhāpaccayā upādānaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti’’.
Craving is the condition for clinging…pe… Thus there is the origin of this whole mass of suffering.”
Do ái mà có thủ…pe… Như vậy, toàn bộ khối khổ uẩn này khởi lên.”
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, telañca paṭicca vaṭṭiñca paṭicca telappadīpo jhāyeyya.
“Just as, bhikkhus, an oil lamp might burn dependent on oil and dependent on a wick.
“Này các Tỳ-khưu, ví như một ngọn đèn dầu cháy sáng nhờ có dầu và có bấc.
Tatra puriso na kālena kālaṃ telaṃ āsiñceyya na vaṭṭiṃ upasaṃhareyya.
Then a man would not from time to time pour in oil or adjust the wick.
Ở đó, có người không thỉnh thoảng đổ thêm dầu và không điều chỉnh bấc.
Evañhi so, bhikkhave, telappadīpo purimassa ca upādānassa pariyādānā aññassa ca anupahārā anāhāro nibbāyeyya.
In this way, bhikkhus, that oil lamp, from the exhaustion of its former fuel and from not being supplied with other fuel, being without food, would die out.
Này các Tỳ-khưu, như vậy, ngọn đèn dầu ấy, do nhiên liệu trước đã hết và không có nhiên liệu khác được thêm vào, không có thức ăn, sẽ tắt ngấm.
Evameva kho, bhikkhave, saṃyojaniyesu dhammesu ādīnavānupassino viharato taṇhā nirujjhati.
Even so, bhikkhus, when one abides observing danger in dhammas that are fettering, craving ceases.
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, khi một người sống quán chiếu sự nguy hiểm trong các pháp là đối tượng của kiết sử, thì ái diệt trừ.
Taṇhānirodhā upādānanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
With the cessation of craving, clinging ceases…pe… Thus there is the cessation of this whole mass of suffering.”
Do ái diệt mà thủ diệt…pe… Như vậy, toàn bộ khối khổ uẩn này diệt trừ.”
Catutthaṃ.
The Fourth.
Bài kinh thứ tư.
55. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘upādāniyesu, bhikkhave, dhammesu assādānupassino viharato taṇhā pavaḍḍhati.
55. While residing at Sāvatthī…pe… “When one, bhikkhus, abides observing gratification in dhammas that are subject to clinging, craving grows.
55. Trú tại Sāvatthī…pe… “Này các Tỳ-khưu, khi một người sống quán chiếu sự vị ngọt trong các pháp là đối tượng của thủ, thì ái tăng trưởng.
Taṇhāpaccayā upādānaṃ; upādānapaccayā bhavo…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti’’.
Craving is the condition for clinging; clinging is the condition for becoming…pe… Thus there is the origin of this whole mass of suffering.”
Do ái mà có thủ; do thủ mà có hữu…pe… Như vậy, toàn bộ khối khổ uẩn này khởi lên.”
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, mahārukkho.
“Just as, bhikkhus, a great tree.
“Này các Tỳ-khưu, ví như một cây đại thụ.
Tassa yāni ceva mūlāni adhogamāni, yāni ca tiriyaṅgamāni, sabbāni tāni uddhaṃ ojaṃ abhiharanti.
Whatever roots it has, whether growing downwards or growing horizontally, all of them draw sap upwards.
Tất cả những rễ của nó, dù là rễ đâm sâu xuống đất hay rễ lan rộng ra hai bên, đều hút chất dinh dưỡng từ đất lên.
Evañhi so, bhikkhave, mahārukkho tadāhāro tadupādāno ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyya.
In this way, bhikkhus, that great tree, being sustained by that food and that fuel, would stand for a long time, for a long period.
Này các Tỳ-khưu, như vậy, cây đại thụ ấy, nhờ có thức ăn ấy, nhờ có nhiên liệu ấy, sẽ tồn tại lâu dài.
Evameva kho, bhikkhave, upādāniyesu dhammesu assādānupassino viharato taṇhā pavaḍḍhati.
Even so, bhikkhus, when one abides observing gratification in dhammas that are subject to clinging, craving grows.
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, khi một người sống quán chiếu sự vị ngọt trong các pháp là đối tượng của thủ, thì ái tăng trưởng.
Taṇhāpaccayā upādānaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Craving is the condition for clinging…pe… Thus there is the origin of this whole mass of suffering.
Do ái mà có thủ…pe… Như vậy, toàn bộ khối khổ uẩn này khởi lên.
‘‘Upādāniyesu, bhikkhave, dhammesu ādīnavānupassino viharato taṇhā nirujjhati.
“When one, bhikkhus, abides observing danger in dhammas that are subject to clinging, craving ceases.
“Này các Tỳ-khưu, khi một người sống quán chiếu sự nguy hiểm trong các pháp là đối tượng của thủ, thì ái diệt trừ.
Taṇhānirodhā upādānanirodho; upādānanirodhā bhavanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti.
With the cessation of craving, clinging ceases; with the cessation of clinging, becoming ceases…pe… Thus there is the cessation of this whole mass of suffering.
Do ái diệt mà thủ diệt; do thủ diệt mà hữu diệt…pe… Như vậy, toàn bộ khối khổ uẩn này diệt trừ.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, mahārukkho.
“Just as, bhikkhus, a great tree.
“Này các Tỳ-khưu, ví như một cây đại thụ.
Atha puriso āgaccheyya kuddālapiṭakaṃ* ādāya.
Then a man might come, taking a spade and a basket.
Rồi một người đến, mang theo cuốc và giỏ.
So taṃ rukkhaṃ mūle chindeyya, mūlaṃ chinditvā palikhaṇeyya* , palikhaṇitvā mūlāni uddhareyya antamaso usīranāḷimattānipi.
That man should cut that tree at its root. Having cut the root, he should dig around it. Having dug around it, he should pull out all the roots, even those as small as an usīra reed.
Người ấy sẽ chặt cây đó tận gốc, sau khi chặt gốc, sẽ đào xung quanh, sau khi đào xung quanh, sẽ nhổ lên các rễ, cho đến cả những rễ nhỏ bằng cọng cỏ hương bài.
So taṃ rukkhaṃ khaṇḍākhaṇḍikaṃ chindeyya, khaṇḍākhaṇḍikaṃ chinditvā phāleyya, phāletvā sakalikaṃ sakalikaṃ kareyya, sakalikaṃ sakalikaṃ karitvā vātātape visoseyya; vātātape visosetvā agginā ḍaheyya, agginā ḍahetvā masiṃ kareyya, masiṃ karitvā mahāvāte vā ophuṇeyya* nadiyā vā sīghasotāya pavāheyya.
That man should cut that tree into pieces. Having cut it into pieces, he should split it. Having split it, he should make it into chips. Having made it into chips, he should dry it in the wind and sun. Having dried it in the wind and sun, he should burn it with fire. Having burned it with fire, he should reduce it to ash. Having reduced it to ash, he should either scatter it in a strong wind or float it away in a swift-flowing river.
Người ấy sẽ chặt cây đó thành từng khúc, sau khi chặt thành từng khúc, sẽ chẻ ra, sau khi chẻ ra, sẽ làm thành từng mảnh, sau khi làm thành từng mảnh, sẽ phơi trong gió và nắng; sau khi phơi trong gió và nắng, sẽ đốt bằng lửa, sau khi đốt bằng lửa, sẽ làm thành tro, sau khi làm thành tro, sẽ rải trong gió lớn hoặc thả trôi theo dòng sông chảy xiết.
Evañhi so, bhikkhave, mahārukkho ucchinnamūlo assa tālāvatthukato anabhāvaṃkato* āyatiṃ anuppādadhammo.
In this way, bhikkhus, that great tree would be cut off at the root, made like a palm-stump, made non-existent, and incapable of growing again in the future.
Này các Tỳ khưu, như vậy, cây đại thụ ấy bị chặt tận gốc, trở thành như thân cây tala, đi đến chỗ không hiện hữu, có pháp không sanh khởi trong tương lai.
Evameva kho, bhikkhave, upādāniyesu dhammesu ādīnavānupassino viharato taṇhā nirujjhati.
Even so, bhikkhus, when one abides contemplating the danger in things conducive to clinging, craving ceases.
Cũng vậy, này các Tỳ khưu, đối với người sống quán thấy sự nguy hại trong các pháp có thể bị chấp thủ, ái được đoạn diệt.
Taṇhānirodhā upādānanirodho; upādānanirodhā bhavanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
With the cessation of craving, there is the cessation of clinging; with the cessation of clinging, there is the cessation of becoming… Thus is the cessation of this entire mass of suffering.”
Do ái diệt nên thủ diệt; do thủ diệt nên hữu diệt…v.v… Như vậy là sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này.”
Pañcamaṃ.
The Fifth.
Kinh thứ năm.
56. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, mahārukkho.
56. While dwelling at Sāvatthī… “Just as, bhikkhus, a great tree.
56. Trú ở Sāvatthī…v.v… “Này các Tỳ khưu, ví như một cây đại thụ.
Tassa yāni ceva mūlāni adhogamāni, yāni ca tiriyaṅgamāni, sabbāni tāni uddhaṃ ojaṃ abhiharanti.
Whatever roots it has, both those going downwards and those going sideways, all of them draw sap upwards.
Những rễ nào của nó đi xuống dưới và những rễ nào đi ngang, tất cả chúng đều hút nhựa sống lên trên.
Evañhi so, bhikkhave, mahārukkho tadāhāro tadupādāno ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyya.
In this way, bhikkhus, that great tree, being thus nourished and sustained, would stand for a long time.
Này các Tỳ khưu, như vậy, cây đại thụ ấy, với vật thực đó, với sự nương tựa đó, có thể tồn tại lâu dài.
Evameva kho, bhikkhave, upādāniyesu dhammesu assādānupassino viharato taṇhā pavaḍḍhati.
Even so, bhikkhus, when one abides contemplating the gratification in things conducive to clinging, craving increases.
Cũng vậy, này các Tỳ khưu, đối với người sống quán thấy vị ngọt trong các pháp có thể bị chấp thủ, ái tăng trưởng.
Taṇhāpaccayā upādānaṃ …pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti’’.
With craving as condition, clinging… Thus is the origin of this entire mass of suffering.”
Do ái làm duyên, thủ sanh khởi…v.v… Như vậy là sự sanh khởi của toàn bộ khối khổ này.”
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, mahārukkho.
“Just as, bhikkhus, a great tree.
“Này các Tỳ khưu, ví như một cây đại thụ.
Atha puriso āgaccheyya kuddālapiṭakaṃ ādāya.
Then a man would come, taking a spade and a basket.
Rồi một người mang cuốc và giỏ đến.
So taṃ rukkhaṃ mūle chindeyya, mūle chetvā palikhaṇeyya, palikhaṇitvā mūlāni uddhareyya…pe… nadiyā vā sīghasotāya pavāheyya.
He would cut that tree at its root, having cut the root, he would dig around it, having dug around it, he would pull out the roots… or he would float it away in a swift-flowing river.
Người ấy chặt cây đó ở gốc, sau khi chặt ở gốc, người ấy đào xung quanh, sau khi đào xung quanh, người ấy nhổ rễ lên…v.v… hoặc thả trôi trên sông có dòng chảy xiết.
Evañhi so, bhikkhave, mahārukkho ucchinnamūlo assa tālāvatthukato anabhāvaṅkato āyatiṃ anuppādadhammo.
In this way, bhikkhus, that great tree would be cut off at the root, made like a palm-stump, made non-existent, and incapable of growing again in the future.
Này các Tỳ khưu, như vậy, cây đại thụ ấy bị chặt tận gốc, trở thành như thân cây tala, đi đến chỗ không hiện hữu, có pháp không sanh khởi trong tương lai.
Evameva kho, bhikkhave, upādāniyesu dhammesu ādīnavānupassino viharato taṇhā nirujjhati.
Even so, bhikkhus, when one abides contemplating the danger in things conducive to clinging, craving ceases.
Cũng vậy, này các Tỳ khưu, đối với người sống quán thấy sự nguy hại trong các pháp có thể bị chấp thủ, ái được đoạn diệt.
Taṇhānirodhā upādānanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
With the cessation of craving, there is the cessation of clinging… Thus is the cessation of this entire mass of suffering.”
Do ái diệt nên thủ diệt…v.v… Như vậy là sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này.”
Chaṭṭhaṃ.
The Sixth.
Kinh thứ sáu.
57. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘saṃyojaniyesu, bhikkhave, dhammesu assādānupassino viharato taṇhā pavaḍḍhati.
57. While dwelling at Sāvatthī… “When one, bhikkhus, abides contemplating the gratification in things that are fetters, craving increases.
57. Trú ở Sāvatthī…v.v… “Này các Tỳ khưu, đối với người sống quán thấy vị ngọt trong các pháp trói buộc, ái tăng trưởng.
Taṇhāpaccayā upādānaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti’’.
With craving as condition, clinging… Thus is the origin of this entire mass of suffering.”
Do ái làm duyên, thủ sanh khởi…v.v… Như vậy là sự sanh khởi của toàn bộ khối khổ này.”
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, taruṇo rukkho.
“Just as, bhikkhus, a young tree.
“Này các Tỳ khưu, ví như một cây non.
Tassa puriso kālena kālaṃ mūlāni palimajjeyya* kālena kālaṃ paṃsuṃ dadeyya, kālena kālaṃ udakaṃ dadeyya.
From time to time, a man would clear the soil around its roots, from time to time he would add earth, from time to time he would provide water.
Một người thỉnh thoảng dọn dẹp gốc cây, thỉnh thoảng bón đất, thỉnh thoảng tưới nước cho nó.
Evañhi so, bhikkhave, taruṇo rukkho tadāhāro tadupādāno vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyya.
In this way, bhikkhus, that young tree, being thus nourished and sustained, would attain growth, increase, and fullness.
Này các Tỳ khưu, như vậy, cây non ấy, với vật thực đó, với sự nương tựa đó, sẽ đạt đến sự tăng trưởng, phát triển, lớn mạnh.
Evameva kho, bhikkhave, saṃyojaniyesu dhammesu assādānupassino viharato taṇhā pavaḍḍhati.
Even so, bhikkhus, when one abides contemplating the gratification in things that are fetters, craving increases.
Cũng vậy, này các Tỳ khưu, đối với người sống quán thấy vị ngọt trong các pháp trói buộc, ái tăng trưởng.
Taṇhāpaccayā upādānaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
With craving as condition, clinging… Thus is the origin of this entire mass of suffering.”
Do ái làm duyên, thủ sanh khởi…v.v… Như vậy là sự sanh khởi của toàn bộ khối khổ này.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, taruṇo rukkho.
“Just as, bhikkhus, a young tree.
“Này các Tỳ khưu, ví như một cây non.
Atha puriso āgaccheyya kuddālapiṭakaṃ ādāya…pe… nadiyā vā sīghasotāya pavāheyya.
Then a man would come, taking a spade and a basket… or he would float it away in a swift-flowing river.
Rồi một người mang cuốc và giỏ đến…v.v… hoặc thả trôi trên sông có dòng chảy xiết.
Evañhi so, bhikkhave, taruṇo rukkho ucchinnamūlo assa tālāvatthukato anabhāvaṅkato āyatiṃ anuppādadhammo.
In this way, bhikkhus, that young tree would be cut off at the root, made like a palm-stump, made non-existent, and incapable of growing again in the future.
Này các Tỳ khưu, như vậy, cây non ấy bị chặt tận gốc, trở thành như thân cây tala, đi đến chỗ không hiện hữu, có pháp không sanh khởi trong tương lai.
Evameva kho, bhikkhave, saṃyojaniyesu dhammesu ādīnavānupassino viharato taṇhā nirujjhati.
Even so, bhikkhus, when one abides contemplating the danger in things that are fetters, craving ceases.
Cũng vậy, này các Tỳ khưu, đối với người sống quán thấy sự nguy hại trong các pháp trói buộc, ái được đoạn diệt.
Taṇhānirodhā upādānanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
With the cessation of craving, there is the cessation of clinging… Thus is the cessation of this entire mass of suffering.”
Do ái diệt nên thủ diệt…v.v… Như vậy là sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này.”
Sattamaṃ.
The Seventh.
Kinh thứ bảy.
58. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘saṃyojaniyesu, bhikkhave, dhammesu assādānupassino viharato nāmarūpassa avakkanti hoti.
58. While dwelling at Sāvatthī… “When one, bhikkhus, abides contemplating the gratification in things that are fetters, there is the descent of name-and-form.
58. Trú ở Sāvatthī…v.v… “Này các Tỳ khưu, đối với người sống quán thấy vị ngọt trong các pháp trói buộc, có sự đi vào của danh sắc.
Nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti’’.
With name-and-form as condition, the six sense bases… Thus is the origin of this entire mass of suffering.”
Do danh sắc làm duyên, sáu xứ sanh khởi…v.v… Như vậy là sự sanh khởi của toàn bộ khối khổ này.”
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, mahārukkho.
“Just as, bhikkhus, a great tree.
“Này các Tỳ khưu, ví như một cây đại thụ.
Tassa yāni ceva mūlāni adhogamāni, yāni ca tiriyaṅgamāni, sabbāni tāni uddhaṃ ojaṃ abhiharanti.
Whatever roots it has, both those going downwards and those going sideways, all of them draw sap upwards.
Những rễ nào của nó đi xuống dưới và những rễ nào đi ngang, tất cả chúng đều hút nhựa sống lên trên.
Evañhi so, bhikkhave, mahārukkho tadāhāro tadupādāno ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyya.
In this way, bhikkhus, that great tree, being thus nourished and sustained, would stand for a long time.
Này các Tỳ khưu, như vậy, cây đại thụ ấy, với vật thực đó, với sự nương tựa đó, có thể tồn tại lâu dài.
Evameva kho, bhikkhave, saṃyojaniyesu dhammesu assādānupassino viharato nāmarūpassa avakkanti hoti…pe….
Even so, bhikkhus, when one abides contemplating the gratification in things that are fetters, there is the descent of name-and-form….
Cũng vậy, này các Tỳ khưu, đối với người sống quán thấy vị ngọt trong các pháp trói buộc, có sự đi vào của danh sắc…v.v…
‘‘Saṃyojaniyesu, bhikkhave, dhammesu ādīnavānupassino viharato nāmarūpassa avakkanti na hoti.
“When one, bhikkhus, abides contemplating the danger in things that are fetters, there is no descent of name-and-form.
“Này các Tỳ khưu, đối với người sống quán thấy sự nguy hại trong các pháp trói buộc, không có sự đi vào của danh sắc.
Nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti.
With the cessation of name-and-form, there is the cessation of the six sense bases… Thus is the cessation of this entire mass of suffering.”
Do danh sắc diệt nên sáu xứ diệt…v.v… Như vậy là sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, mahārukkho.
“Just as, bhikkhus, a great tree.
“Này các Tỳ khưu, ví như một cây đại thụ.
Atha puriso āgaccheyya kuddālapiṭakaṃ ādāya…pe… āyatiṃ anuppādadhammo.
Then a man would come, taking a spade and a basket… incapable of growing again in the future.
Rồi một người mang cuốc và giỏ đến…v.v… có pháp không sanh khởi trong tương lai.
Evameva kho, bhikkhave, saṃyojaniyesu dhammesu ādīnavānupassino viharato nāmarūpassa avakkanti na hoti.
Even so, bhikkhus, when one abides contemplating the danger in things that are fetters, there is no descent of name-and-form.
Cũng vậy, này các Tỳ khưu, đối với người sống quán thấy sự nguy hại trong các pháp trói buộc, không có sự đi vào của danh sắc.
Nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
With the cessation of name-and-form, there is the cessation of the six sense bases… Thus is the cessation of this entire mass of suffering.”
Do danh sắc diệt nên sáu xứ diệt…v.v… Như vậy là sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này.”
Aṭṭhamaṃ.
The Eighth.
Kinh thứ tám.
59. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘saṃyojaniyesu, bhikkhave, dhammesu assādānupassino viharato viññāṇassa avakkanti hoti.
59. While dwelling at Sāvatthī… “When one, bhikkhus, abides contemplating the gratification in things that are fetters, there is the descent of consciousness.
59. Trú ở Sāvatthī…v.v… “Này các Tỳ khưu, đối với người sống quán thấy vị ngọt trong các pháp trói buộc, có sự đi vào của thức.
Viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti’’.
With consciousness as condition, name-and-form… Thus is the origin of this entire mass of suffering.”
Do thức làm duyên, danh sắc sanh khởi…v.v… Như vậy là sự sanh khởi của toàn bộ khối khổ này.”
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, mahārukkho.
“Just as, bhikkhus, a great tree.
“Này các Tỳ khưu, ví như một cây đại thụ.
Tassa yāni ceva mūlāni …pe… evameva kho, bhikkhave, saṃyojaniyesu dhammesu assādānupassino viharato viññāṇassa avakkanti hoti…pe….
Whatever roots it has… Even so, bhikkhus, when one abides contemplating the gratification in things that are fetters, there is the descent of consciousness….
Những rễ nào của nó…v.v… Cũng vậy, này các Tỳ khưu, đối với người sống quán thấy vị ngọt trong các pháp trói buộc, có sự đi vào của thức…v.v…
‘‘Saṃyojaniyesu, bhikkhave, dhammesu ādīnavānupassino viharato viññāṇassa avakkanti na hoti.
“When one, bhikkhus, abides contemplating the danger in things that are fetters, there is no descent of consciousness.
“Này các Tỳ khưu, đối với người sống quán thấy sự nguy hại trong các pháp trói buộc, không có sự đi vào của thức.
Viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti.
With the cessation of consciousness, there is the cessation of name-and-form… Thus is the cessation of this entire mass of suffering.”
Do thức diệt nên danh sắc diệt…v.v… Như vậy là sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, mahārukkho.
“Just as, bhikkhus, a great tree.
“Này các Tỳ khưu, ví như một cây đại thụ.
Atha puriso āgaccheyya kuddālapiṭakaṃ ādāya…pe… āyatiṃ anuppādadhammo.
Then a man would come, taking a spade and a basket… incapable of growing again in the future.
Rồi một người mang cuốc và giỏ đến…v.v… có pháp không sanh khởi trong tương lai.
Evameva kho, bhikkhave, saṃyojaniyesu dhammesu ādīnavānupassino viharato viññāṇassa avakkanti na hoti.
Even so, bhikkhus, when one abides contemplating the danger in things that are fetters, there is no descent of consciousness.
Cũng vậy, này các Tỳ khưu, đối với người sống quán thấy sự nguy hại trong các pháp trói buộc, không có sự đi vào của thức.
Viññāṇassa nirodhā nāmarūpanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
With the cessation of consciousness, there is cessation of name-and-form...and so on... Thus is the cessation of this entire mass of suffering.”
Do sự diệt trừ thức, danh sắc diệt trừ…pe… như vậy, toàn bộ khối khổ này diệt trừ.”
Navamaṃ.
The Ninth.
Thứ chín.