85. Paṭhamanti imasmiṃ nidānavagge saṃyuttānaṃ paṭhamaṃ saṃgītattā.
85. First means first among the saṃyuttas in this Nidānavagga, due to its order in the chanting.
85. Đầu tiên có nghĩa là được tụng đọc đầu tiên trong các Tương Ưng trong phẩm Nidāna này.
Nissattaṭṭhasuññataṭṭhasaṅkhātenāti dhammamattatāya nissattatāsaṅkhātena niccasubhasukhaattasuññatatthasaṅkhātena.
In the sense of being essenceless (nissatta) and empty means in the sense of being essenceless due to being mere phenomena, and in the sense of being empty of permanence, beauty, happiness, and self.
Nissattaṭṭhasuññataṭṭhasaṅkhātenā có nghĩa là do được gọi là vô ngã vì chỉ là các pháp, và do được gọi là rỗng không vì vô thường, khổ, vô ngã, bất tịnh.
Sabhāvaṭṭhenāti yathābhūtasabhāvaṭṭhena.
In the sense of intrinsic nature means in the sense of the true intrinsic nature.
Sabhāvaṭṭhenā có nghĩa là theo bản chất chân thật.
Tato eva sabhāvassa dhāraṇaṭṭhena dhātūti laddhanāmānaṃ.
Hence, they are called elements (dhātu) in the sense of bearing their own intrinsic nature.
Từ đó, do giữ gìn bản chất nên được gọi là dhātu (giới).
Nānāsabhāvo aññamaññavisadisatā dhātunānattaṃ.
Diversity of elements is the various intrinsic natures, their mutual dissimilarity.
Nānāsabhāvo là sự khác biệt giữa cái này với cái kia, là dhātunānattaṃ (giới sai biệt).
Cakkhusaṅkhāto pasādo cakkhupasādo.
The sensitive faculty (pasāda) called eye is the eye-sensitivity (cakkhupasādo).
Sự trong sạch được gọi là mắt là cakkhupasādo (nhãn tịnh sắc).
So eva cakkhanaṭṭhena cakkhu, nissattasuññataṭṭhena dhātu cāti cakkhudhātu.
That itself is the eye in the sense of seeing, and an element in the sense of being essenceless and empty; thus, it is the eye-element (cakkhudhātu).
Chính nó là mắt theo nghĩa thấy, và là dhātu theo nghĩa vô ngã, rỗng không, nên là cakkhudhātu (nhãn giới).
Cakkhupasādavatthuṃ adhiṭṭhānaṃ katvā pavattaṃ cakkhupasādavatthukaṃ.
That which arises having the basis of eye-sensitivity as its support is based on eye-sensitivity (cakkhupasādavatthukaṃ).
Cái phát sinh dựa trên vật nhãn tịnh sắc là cakkhupasādavatthukaṃ (có vật nhãn tịnh sắc làm căn cứ).
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Ở các từ ngữ còn lại cũng theo cách này.
Dve sampaṭicchanamanodhātuyo, ekā kiriyā manodhātūti tisso manodhātuyo manodhātu ‘‘mananamattā dhātū’’ti katvā.
The two receiving mind-elements (sampaṭicchanamanodhātuyo) and one functional mind-element (kiriyā manodhātu) are the three mind-elements, or mind-element (manodhātu), by considering them as "elements of merely minding."
Hai ý giới tiếp thọ, một ý giới tác ý, nên ba ý giới là ý giới theo nghĩa “chỉ là pháp tư duy”.
Vedanādayo…pe… nibbānañca dhammadhātu visesasaññāparihārena sāmaññasaññāya pavattanato.
Feeling and so on… and Nibbāna are the dhamma-element because they occur with a general designation, avoiding specific designations.
Vedanādayo…pe… nibbānañca dhammadhātu (Thọ uẩn v.v... và Niết bàn là pháp giới) do phát sinh bằng cách nhận thức chung mà không bỏ qua sự nhận thức đặc biệt.
Tathā hete dhammā āyatanadesanāya ‘‘dhammāyatana’’nteva desitā.
Indeed, these phenomena are taught as "dhamma-ayatana" (cognizable objects) in the teaching of the sense bases.
Thật vậy, những pháp này đã được giảng trong phần giảng về xứ là “pháp xứ”.
Na hi nesaṃ rūpāyatanādīnaṃ viya viññāṇehi aññaviññāṇena gahetabbatākāro atthi.
For they do not have the characteristic of being grasped by a consciousness other than their own consciousnesses, like visible objects and so on.
Vì chúng không có trạng thái có thể được nhận biết bởi một thức khác như sắc xứ v.v..
Sabbampīti chasattatividhaṃ manoviññāṇaṃ.
All means the sixty-seven types of mind-consciousness.
Tất cả có nghĩa là sáu mươi bảy loại manoviññāṇaṃ (ý thức).
Kāmāvacarā kāmadhātupariyāpannattā.
Belonging to the kāma sphere due to being included in the kāma-dhātu.
Kāmāvacarā (thuộc cõi dục) do thuộc về cõi dục.
Avasāne dveti dhammadhātumanoviññāṇadhātuyo.
The last two means the dhamma-element and the mind-consciousness element.
Hai cuối cùng có nghĩa là pháp giới và ý thức giới.
Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimagge taṃsaṃvaṇṇanāsu daṭṭhabbo.
This is the summary here; the detailed explanation should be seen in the Visuddhimagga in its commentary sections.
Đây là tóm tắt ở đây, phần chi tiết có thể xem trong Thanh Tịnh Đạo và các chú giải liên quan.
86. Jātipasutiārammaṇādibhedena nānābhāvo phasso.
86. Contact is the diversity based on differences in origin, arising, object, and so on.
86. Phasso (xúc) là sự khác biệt về loại, sự phát sinh, đối tượng v.v..
Jātipaccayabhedena hi paccayuppannassa bhedo hotiyeva.
Indeed, a difference in what arises from a condition arises due to a difference in the condition itself.
Thật vậy, sự khác biệt của cái phát sinh do duyên là do sự khác biệt của duyên loại.
Dhammaparicchedavasena dhātudesanāyaṃ tisso mananamattā dhātuyova manodhātuyo.
In the teaching of elements, according to the division of phenomena, only the three elements of merely minding are mind-elements.
Trong phần giảng về giới theo cách phân loại các pháp, chỉ có ba giới là pháp tư duy là ý giới.
Kiriyāmayassa cittuppattivibhāgena paccayuppannassa vasena dhātudesanāyaṃ mananaṭṭhena dhātutāya sāmaññato manodvārāvajjanaṃ ‘‘manodhātū’’ti adhippetanti vuttaṃ ‘‘manosamphasso manodvāre paṭhamajavanasampayutto’’tiādi.
In the teaching of elements, according to the division of the arising of consciousness as functional (kiriyāmaya) and based on what arises from a condition, the mind-door adverting (manodvārāvajjana) is intended as "mind-element" generally, in the sense of being an element by way of minding, as stated: "mind-contact conjoined with the first javana in the mind-door" and so on.
Trong phần giảng về giới theo cách phân biệt các tâm sinh khởi thuộc loại tác ý và theo cái phát sinh do duyên, sự chú ý đến ý môn được coi là “ý giới” theo nghĩa chung là giới theo nghĩa tư duy, như đã nói “ý xúc là cái liên hệ với tâm tốc hành đầu tiên ở ý môn” v.v..
Tasmāti yasmā kāmaṃ sampaṭicchanamanodhātuanantaraṃ uppajjamāno santīraṇaviññāṇadhātuyā sampayutto phassopi manosamphasso eva nāma, dubbalattā pana so sabbabhavesu asambhavato ca gahito anavasesato gahaṇaṃ na hotīti manodvāre javanasamphasso hoti, tasmā.
Therefore, it is because, although the contact conjoined with the investigating consciousness (santīraṇaviññāṇadhātu) that arises immediately after the receiving mind-element (sampaṭicchanamanodhātu) is indeed called mind-contact (manosamphasso), it is weak, and because it does not occur in all existences, it is not grasped exhaustively, but rather javana-contact occurs at the mind-door—therefore.
Do đó có nghĩa là, vì xúc phát sinh ngay sau ý giới tiếp thọ và liên hệ với thức giới thẩm sát, cũng được gọi là ý xúc, nhưng do yếu kém và không thể có trong mọi kiếp sống nên không được kể hết; vì vậy, xúc tốc hành ở ý môn là ý xúc, do đó.
Ayamettha atthoti ayaṃ idha adhippāyānugato attho.
This is the meaning here means this is the intended meaning here.
Đây là ý nghĩa ở đây có nghĩa là đây là ý nghĩa phù hợp với ý định ở đây.
87. Manosamphassaṃ paṭiccāti manodvāre paṭhamajavanasampayutto phasso manosamphasso, taṃ manosamphassaṃ paṭicca.
87. Dependent on mind-contact means dependent on mind-contact, which is the contact conjoined with the first javana at the mind-door.
87. Manosamphassaṃ paṭiccā có nghĩa là nương vào ý xúc, tức là xúc liên hệ với tâm tốc hành đầu tiên ở ý môn.
Manodhātūti āvajjanakiriyamanodhātu.
Mind-element means the adverting functional mind-element.
Manodhātū có nghĩa là ý giới tác ý.
Manoviññāṇadhātu manodhātūti veneyyajjhāsayavasena vuttaṃ.
It is stated that mind-consciousness element is mind-element according to the inclination of the audience.
Ý thức giới được gọi là ý giới tùy theo khuynh hướng của người được giáo hóa.
Tenāha ‘‘manodvāre…pe… evamattho daṭṭhabbo’’ti.
Therefore, it is said: "at the mind-door... the meaning should be understood thus".
Do đó, Ngài nói “ở ý môn…pe… ý nghĩa nên được hiểu như vậy”.
Tathā hi vakkhati ‘‘sabbāni cetānī’’tiādi.
For thus it will say "all these", and so on.
Quả thật, như vậy sẽ nói “tất cả những điều này” và vân vân.
88. Sabbāpi tasmiṃ dvāre vedanā vatteyyuṃ cakkhusamphassavedanā upanissayapaccayabhāvitā.
88. All feelings would occur at that door, meaning feelings born of eye-contact brought about by the condition of decisive support.
88. Tất cả các thọ trong cửa đó đều có thể khởi lên, tức là thọ do nhãn xúc được phát sinh bởi duyên y chỉ mạnh.
Nibbattiphāsukatthanti nibbattiyā upanissayabhāvena pavattiyā dassanasukhatthaṃ.
For the ease of arising means for the ease of seeing the occurrence through the condition of decisive support for its arising.
Vì sự dễ dàng của sự phát sinh có nghĩa là vì sự dễ thấy của sự khởi lên do duyên y chỉ mạnh của sự phát sinh.
Sampaṭicchanavedanameva gahetuṃ vaṭṭati, tāya gahitāya itarāsaṃ gahaṇaṃ ñāyāgatamevāti.
It is proper to take only the feeling of reception, for when that is taken, the taking of the others follows by inference.
Chỉ nên thọ nhận thọ do tiếp nhận, vì khi thọ đó được thọ nhận thì sự thọ nhận các thọ khác là điều hiển nhiên.
Vuttaṃ porāṇaṭṭhakathāyaṃ.
It is stated in the ancient commentaries.
Điều này đã được nói trong các chú giải cổ xưa.
Āvajjanasamphassanti āvajjanamanosamphassaṃ.
Feeling born of advertence means the mind-contact of advertence.
Xúc do hướng tâm có nghĩa là xúc do ý căn hướng tâm.
Anantarūpanissayabhūtaṃ paṭicca paṭhamajavanavasena uppajjatīti yojanā.
The connection is: it arises by way of the first javana, conditioned by the immediately decisive support.
Có thể kết nối rằng nó khởi lên do tiền sát na tốc hành làm duyên y chỉ mạnh.
Ayamadhippāyo upanissayassa adhippetattā.
This is the intention because decisive support is intended.
Đây là ý nghĩa vì duyên y chỉ mạnh được đề cập.
89. Tatiyacatutthesu vuttanayāvāti ‘‘no cakkhusamphassaṃ paṭicca uppajjati cakkhudhātū’’ti evaṃ vuttanayo, catutthe ‘‘cakkhudhātuṃ, bhikkhave, paṭicca uppajjati cakkhusamphasso’’tiādinā vuttanayo ca.
89. In the third and fourth means the method stated as "the eye-element does not arise conditioned by eye-contact", and the method stated in the fourth as "O bhikkhus, eye-contact arises conditioned by the eye-element", and so on.
89. Trong kinh thứ ba và thứ tư, theo cách đã nói có nghĩa là cách đã nói như “không phải do nhãn xúc mà nhãn giới khởi lên”, và cách đã nói trong kinh thứ tư như “Này các tỳ khưu, do nhãn giới mà nhãn xúc khởi lên” và vân vân.
Ekato katvāti ekajjhaṃ katvā desitā.
Made into one means taught by bringing them together.
Được kết hợp lại có nghĩa là được giảng dạy cùng một lúc.
Kasmā pana tesu suttesu evaṃ desanā pavattāti āha ‘‘sabbāni cetānī’’tiādi.
Why was the teaching in those suttas given in this way? He says "all these," and so on.
Tại sao trong các kinh đó lại có cách giảng dạy như vậy? Điều này được nói như “tất cả những điều này” và vân vân.
Paṭisedho pana tesaṃ vedanānānattādīnaṃ phassanānattādikassa paccayabhāvato tathāuppattiyā asambhavato.
The negation, however, is due to the impossibility of such an arising, given that these diverse feelings, and so on, are conditions for diverse contacts, and so on.
Sự phủ nhận là vì các thọ dị biệt và vân vân đó là duyên của xúc dị biệt và vân vân, nên sự khởi lên như vậy là không thể.
Ito paresūti ‘‘no pariyesanānānattaṃ paṭicca uppajjati pariḷāhanānatta’’ntiādīsu.
In what follows means in such phrases as "the diversity of burning does not arise conditioned by the diversity of seeking."
Trong những kinh tiếp theo như “không phải do tầm cầu dị biệt mà phiền não dị biệt khởi lên” và vân vân.
91. Āpāthe patitanti cakkhussa āpāthagataṃ sāṭakaveṭhanādisaññitaṃ bhūtasaṅghātaṃ sammā nissitaṃ.
91. Fallen into the range means the aggregation of elements that has come into the range of the eye, cognized as a cloth-wrapping, etc., having properly approached it.
91. Rơi vào tầm mắt có nghĩa là một tập hợp các yếu tố vật chất được nhận biết như quấn áo và vân vân, nằm trong tầm mắt, được nương tựa một cách đúng đắn.
Cakkhudvāre sampaṭicchanādisampayuttasaññānaṃ saṅkappagatikattā, cakkhuviññāṇasampayuttasaññāgahaṇeneva vā gahetabbato ‘‘rūpasaññāti cakkhuviññāṇasampayuttā saññā’’ti vuttaṃ tattha saññāya eva labbhanato.
Because the saññā (perception) associated with reception and so on in the eye-door is intent on intention (saṅkappa), or because it is to be taken by taking the saññā associated with eye-consciousness, "perception of forms" means perception associated with eye-consciousness" is stated, as perception is obtained there.
Vì các tưởng tương ưng với tiếp nhận và vân vân trong nhãn môn có tính chất tư duy, hoặc vì chúng phải được thọ nhận bằng cách thọ nhận tưởng tương ưng với nhãn thức, nên “sắc tưởng là tưởng tương ưng với nhãn thức” đã được nói ở đó vì chỉ có tưởng mới có thể được thọ nhận.
Eteneva hi taṃsampayutto saṅkappoti idampi saṃvaṇṇitanti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that by this very means, the intention associated with that has also been explained.
Chính vì điều này mà tư duy tương ưng với tưởng đó cũng được giải thích như vậy.
Tenāha ‘‘saññāsaṅkappachandā ekajavanavārepi nānājavanavārepi labbhantī’’ti.
Therefore he says: "perception, intention, and desire are obtained both in one javana-series and in multiple javana-series."
Do đó, nói rằng “tưởng, tư duy và ý muốn có thể được thọ nhận trong cùng một sát na tốc hành và cả trong các sát na tốc hành khác nhau”.
Javanasampayuttassa vitakkassa chandagatikattā vuttaṃ ‘‘tīhi cittehi sampayutto saṅkappo’’ti.
Because vitakka (thought-application) associated with javana is intent on desire, it is stated: "intention is associated with three types of consciousness."
Vì tầm tương ưng với tốc hành có tính chất ý muốn, nên nói rằng “tư duy tương ưng với ba tâm”.
Chandikataṭṭhenāti chandakaraṇaṭṭhena, icchitaṭṭhenāti attho.
By being desirable means by being made desirable; the meaning is by being wished for.
Theo nghĩa là sự ý muốn có nghĩa là theo nghĩa là sự tạo ra ý muốn, tức là sự mong muốn.
Anuḍahanaṭṭhenāti pariḍahanaṭṭhena.
By being inflamed means by being scorched.
Theo nghĩa là sự không thiêu đốt có nghĩa là theo nghĩa là sự thiêu đốt.
Sannissayaḍāharasā hi rāgaggiādayo ‘‘rūpe’’ti pana tassa ārammaṇadassanametaṃ.
Indeed, defilement-fires such as the fire of lust are of the nature of burning dependence, but "in forms" here means showing their object.
Các ngọn lửa tham ái và vân vân có bản chất thiêu đốt do sự nương tựa, nhưng “trong sắc” là sự chỉ rõ đối tượng của chúng.
Pariḷāhoti pariḷāhasīsena apekkhaṃ vadati.
Burning means he speaks with reference to the heading of burning.
Sự phiền não nói đến sự mong đợi dưới dạng phiền não.
Tenāha ‘‘pariḷāhe uppanne’’tiādi.
Therefore he says: "when burning arises," and so on.
Do đó, nói rằng “khi phiền não khởi lên” và vân vân.
‘‘Pariḷāho’’ti daḷhajjhosānā balavākārappattā vuttāti āha ‘‘pariḷāhapariyesanā pana nānājavanavāreyeva labbhantī’’ti.
As "burning" refers to strong attachment that has reached a powerful state, he says: "but seeking for burning is obtained only in multiple javana-series."
“Phiền não” được nói đến khi sự quyết định mạnh mẽ đã đạt đến trạng thái mạnh mẽ, do đó nói rằng “sự tìm cầu phiền não chỉ có thể được thọ nhận trong các sát na tốc hành khác nhau”.
Tāsaṃ laddhūpanissayabhāvatoti dasseti.
He shows that they are in the state of decisive support received.
Điều này cho thấy chúng có bản chất y chỉ mạnh đã được thọ nhận.
Iminā nayenāti ‘‘uppajjati saññānānatta’’nti ettha vuttanayena attho veditabbo.
By this method means that the meaning should be understood by the method stated where it says "diversity of perception arises."
Theo cách này có nghĩa là ý nghĩa phải được hiểu theo cách đã nói trong “tưởng dị biệt khởi lên”.
‘‘Rūpasaññādinānāsabhāvaṃ saññaṃ paṭicca kāmasaṅkappādinānāsabhāvo saṅkappo uppajjatī’’tiādinā nayena veditabbo.
It should be understood by the method such as "conditioned by perception of various natures such as perception of forms, intention of various natures such as intention for sense-pleasures arises."
Phải được hiểu theo cách “do tưởng có bản chất dị biệt như sắc tưởng và vân vân mà tư duy có bản chất dị biệt như dục tư duy và vân vân khởi lên”.
93. Vuttappakāre ārammaṇeti ‘‘āpāthe patita’’ntiādinā heṭṭhā vuttappakāre rūpārammaṇe.
93. Regarding the object as described means regarding the object of form as described below with "fallen into the range," and so on.
93. Trong đối tượng đã được nói đến có nghĩa là trong đối tượng sắc đã được nói đến ở trên như “rơi vào tầm mắt” và vân vân.
Saññāti rūpasaññāva.
Perception means just perception of forms.
Tưởng là sắc tưởng.
Arūpadhammopi samāno yasmiṃ ārammaṇe pavattati, taṃ phusanto viya hotīti vuttaṃ ‘‘ārammaṇaṃ phusamāno’’ti.
Even though an immaterial phenomenon, it acts as if it is touching the object it occurs in, thus it is stated: "touching the object."
Mặc dù là pháp vô sắc, nhưng khi nó khởi lên trong đối tượng nào, nó dường như chạm vào đối tượng đó, nên nói rằng “chạm vào đối tượng”.
Taṇhāya vatthubhūtaṃyeva rūpārammaṇaṃ labbhatīti katvā ‘‘rūpalābho’’ti adhippetanti āha ‘‘saha taṇhāya ārammaṇaṃ rūpalābho’’ti.
Since only the object of form which is the basis for craving is obtained, it is implied as "obtainment of form," thus he says: "obtainment of form is the object along with craving."
Vì chỉ có đối tượng sắc là nền tảng của tham ái mới được thọ nhận, nên “sự thọ nhận sắc” được đề cập, do đó nói rằng “sự thọ nhận đối tượng cùng với tham ái là sự thọ nhận sắc”.
Sabbasaṅgāhikanayoti ekasmiṃyeva ārammaṇe sabbesaṃ saññādīnaṃ dhammānaṃ uppattiyā sabbasaṅgaṇhanavasena dassitanayo.
The all-inclusive method is the method shown in terms of the inclusion of all phenomena such as perception, etc., by their arising in one and the same object.
Cách bao gồm tất cả là cách được trình bày bằng cách bao gồm tất cả các pháp như tưởng và vân vân khởi lên trong cùng một đối tượng.
Tenāha ‘‘ekasmiṃyevā’’tiādi.
Therefore he says: "in one and the same," and so on.
Do đó, nói rằng “trong cùng một” và vân vân.
Sabbasaṅgāhikanayoti vā dhuvaparibhogavasena nibaddhārammaṇanti vā āgantukārammaṇanti vā vibhāgaṃ akatvā sabbasaṅgāhikanayo.
Or, the all-inclusive method means the method that does not make a distinction between a permanent object of experience and an adventitious object.
Hoặc cách bao gồm tất cả là cách không phân biệt đối tượng thường xuyên được hưởng thụ hay đối tượng ngẫu nhiên, mà bao gồm tất cả.
Aparo nayo.
Another method.
Cách khác.
Missakoti āgantukārammaṇe nibaddhārammaṇe ca visayato nibaddhārammaṇena missako.
Mixed means mixed with a permanent object from the perspective of both an adventitious object and a permanent object.
Hỗn hợp có nghĩa là hỗn hợp với đối tượng thường xuyên được hưởng thụ về mặt đối tượng, trong đối tượng ngẫu nhiên và đối tượng thường xuyên được hưởng thụ.
Nibaddhārammaṇe sattānaṃ kileso mando hoti.
In a permanent object, the defilement of beings is mild.
Trong đối tượng thường xuyên được hưởng thụ, phiền não của chúng sinh là yếu.
Tathā hi saññāsaṅkappaphassavedanāva dassitā.
Thus, only perception, intention, contact, and feeling are shown.
Quả thật, chỉ có tưởng, tư duy, xúc và thọ được trình bày.
Yaṃ kiñci viyāti yaṃ kiñci aññamaññaṃ viya.
Whatever it may be means whatever like one another.
Bất cứ điều gì có nghĩa là bất cứ điều gì như lẫn nhau.
Khobhetvāti kutūhaluppādanavasena cittaṃ khobhetvā.
Disturbing means disturbing the mind by creating curiosity.
Khuấy động có nghĩa là khuấy động tâm bằng cách tạo ra sự tò mò.
Uruvalliyavāsīti uruvalliyaleṇavāsī, uruvalliyavihāravāsīti vadanti.
Uruvelliyavāsī means "residing in the Uruvelliyā cave"; some say "residing in the Uruvelliyā monastery."
Trú xứ Uruvalliya có nghĩa là trú xứ hang động Uruvalliya, hoặc họ nói là trú xứ tu viện Uruvalliya.
Pāḷiyāti ‘‘dhātunānattaṃ, bhikkhave, paṭicca uppajjatī’’tiādinayapavattāya imissā suttapāḷiyā.
In the Pāli text means in this Sutta Pāli text which begins with the method "O bhikkhus, diversity of elements arises conditioned by," and so on.
Trong kinh văn có nghĩa là trong kinh văn này, khởi lên theo cách “Này các tỳ khưu, do giới dị biệt mà khởi lên” và vân vân.
Parivaṭṭetvāti majjhe gahitaphassavedanāpariyosāne ṭhapanavasena pāḷiṃ parivaṭṭetvā.
By reversing means by reversing the Pāli text, placing the contact and feeling that were taken in the middle at the end.
Xoay vòng có nghĩa là xoay vòng kinh văn bằng cách đặt xúc và thọ đã được thọ nhận ở giữa vào cuối.
Vuttappakāretiādi parivattetabbākāradassanaṃ.
As described and so on is a showing of the manner in which it is to be reversed.
Theo cách đã nói và vân vân là sự trình bày cách thức xoay vòng.
Tattha vuttappakāreti āpāthagatarūpārammaṇe.
There, as described means in the object of form that has come into range.
Ở đó, theo cách đã nói có nghĩa là trong đối tượng sắc rơi vào tầm mắt.
Avibhūtavāranti avibhūtārammaṇavāraṃ.
The unclear aspect means the aspect of an unclear object.
Sát na không rõ ràng có nghĩa là sát na đối tượng không rõ ràng.
Ayameva vā pāṭho.
Or this is the reading.
Hoặc đây là bản đọc.
Gaṇhanti kathenti.
They take means they explain.
Thọ nhận có nghĩa là nói.
Ekajavanavārepi labbhanti cirataranivesābhāvā.
Are obtained even in one javana-series due to the absence of long-term establishment.
Có thể được thọ nhận trong cùng một sát na tốc hành vì không có sự thiết lập lâu dài hơn.
Nānājavanavāreyeva daḷhataranivesatāya.
Only in multiple javana-series due to firmer establishment.
Chỉ trong các sát na tốc hành khác nhau vì sự thiết lập mạnh mẽ hơn.
95. Ābhātīti ābhā, ālokabhāvena nipphajjati, upaṭṭhātīti vā attho.
95. Ābhāti means ābhā, it arises as light, or the meaning is it appears.
95. Khởi lên có nghĩa là ánh sáng, khởi lên dưới dạng ánh sáng, hoặc có nghĩa là hiện hữu.
So eva nijjīvaṭṭhena dhātūti ābhādhātu.
That itself is an element in the sense of being inanimate, hence the element of light.
Chính nó là giới theo nghĩa vô sinh, đó là giới ánh sáng.
Ālokassāti ālokakasiṇassa.
Of light means of the light kasiṇa.
Của ánh sáng có nghĩa là của biến xứ ánh sáng.
Suṭṭhu, sobhanaṃ vā bhātīti subhaṃ.
What shines well or beautifully is subhaṃ (beautiful).
Tốt đẹp, hoặc rực rỡ, đó là subhaṃ (tịnh).
Kasiṇasahacaraṇato jhānaṃ subhaṃ.
Jhāna is subhaṃ due to its association with kasiṇa.
Thiền định subhaṃ (tịnh) vì nó đi kèm với biến xứ.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest follows the stated method.
Phần còn lại là theo cách đã nói.
Suparisuddhavaṇṇaṃ kasiṇaṃ.
Kasiṇa with a very pure color.
Biến xứ có màu sắc hoàn toàn trong sạch.
Ākāsānañcādayopi subhārammaṇaṃ evāti keci.
Some say that the sphere of infinite space, and so on, also have a beautiful object.
Một số người nói rằng không vô biên xứ và vân vân cũng là đối tượng tịnh.
Desanaṃ niṭṭhāpesīti desanaṃ uddesamatte eva ṭhapesi.
He concluded the teaching means he presented the teaching only as an outline.
Kết thúc bài giảng có nghĩa là chỉ dừng bài giảng ở mức đề mục.
Pāḷiyaṃ ‘‘andhakāraṃ paṭicca paññāyatī’’ti etthāpi ārammaṇameva gahitaṃ, tathā ‘‘ayaṃ dhātu asubhaṃ paṭicca paññāyatī’’ti etthāpi.
In the Pali, in "darkness becomes manifest by means of," the object is also taken, and similarly in "this element becomes manifest by means of the unattractive."
Trong tiếng Pāli, câu ‘‘andhakāraṃ paṭicca paññāyatī’’ (bóng tối được nhận biết nhờ vào) ở đây cũng lấy đối tượng, tương tự như câu ‘‘ayaṃ dhātu asubhaṃ paṭicca paññāyatī’’ (giới này được nhận biết nhờ vào sự bất tịnh) cũng vậy.
Yathā hi idha suvaṇṇaṃ kasiṇaṃ subhanti adhippetaṃ, evaṃ dubbaṇṇaṃ asubhanti.
For just as here a gold kasiṇa is intended as beautiful, so is a flawed color as unattractive.
Như ở đây, vàng kasiṇa được xem là đẹp, thì màu xấu được xem là bất tịnh.
Andhakāraṃ paṭiccāti andhakāraṃ paṭicchādakapaccayaṃ paṭicca.
By means of darkness means by means of darkness as a concealing condition.
Andhakāraṃ paṭiccā (nhờ vào bóng tối) có nghĩa là nhờ vào bóng tối, một nhân che đậy.
Paññāyatīti pākaṭo hoti.
Becomes manifest means becomes apparent.
Paññāyatī (được nhận biết) có nghĩa là trở nên rõ ràng.
Tenāha ‘‘andhakāro hī’’tiādi.
Therefore, it says "for darkness..." and so on.
Do đó, kinh nói ‘‘andhakāro hī’’ (vì bóng tối chính là) v.v.
Ālokopi, andhakārena paricchinno hotīti yojanā.
Light too, is delimited by darkness—this is the connection.
Ánh sáng cũng bị bóng tối giới hạn, đó là cách kết nối.
Andhakāro tāva ālokena paricchinno hotu ‘‘yattha āloko natthi, tattha andhakāro’’ti āloko kathaṃ andhakārena paricchinno hotīti āha ‘‘andhakārena hi so pākaṭo hotī’’ti.
Let darkness indeed be delimited by light, thinking, "where there is no light, there is darkness"; but how is light delimited by darkness? It says, "for it becomes apparent by means of darkness."
Bóng tối bị ánh sáng giới hạn thì được thôi, nhưng ‘‘nơi nào không có ánh sáng, nơi đó có bóng tối’’ thì ánh sáng làm sao bị bóng tối giới hạn được? Do đó kinh nói ‘‘andhakārena hi so pākaṭo hotī’’ (vì nó trở nên rõ ràng nhờ bóng tối).
Paricchedalekhāya viya cittarūpaṃ andhakārena hi parito paricchinno hutvā paññāyati, yathā taṃ chāyāya ātapo.
Just like a painted image defined by an outline, it becomes manifest, delimited all around by darkness, just as sunlight is by shade.
Giống như một bức tranh được giới hạn bởi đường nét, ánh sáng cũng được giới hạn hoàn toàn bởi bóng tối và trở nên rõ ràng, giống như mặt trời được giới hạn bởi bóng râm.
Eseva nayoti asubhasubhānaṃ aññamaññaparicchinnataṃ atidisitvā tattha adhippetameva dassento ‘‘asubhe sati subhaṃ paññāyatī’’ti āha.
The same method applies means, having extended the idea of the mutual delimitation of the unattractive and the attractive, it states, showing what is intended there, "when there is the unattractive, the attractive becomes manifest."
Eseva nayo (cũng theo cách này) nghĩa là sau khi mở rộng sự giới hạn lẫn nhau giữa bất tịnh và tịnh, kinh nói ‘‘asubhe sati subhaṃ paññāyatī’’ (khi có bất tịnh thì tịnh được nhận biết) để chỉ ra ý nghĩa được ngụ ý ở đó.
Evamāhāti ‘‘asubhaṃ paṭicca subhaṃ paññāyatī’’ti avoca.
He spoke thus means "He said, 'by means of the unattractive, the attractive becomes manifest.'"
Evamāhā (đã nói như vậy) nghĩa là đã nói ‘‘asubhaṃ paṭicca subhaṃ paññāyatī’’ (nhờ bất tịnh mà tịnh được nhận biết).
‘‘Rūpī rūpāni passatī’’tiādīsu viya uttarapadalopenāyaṃ niddesoti āha ‘‘rūpaṃ paṭiccāti rūpāvacarasamāpattiṃ paṭiccā’’ti.
This designation, like in "a form-dweller sees forms," is due to the omission of the latter word, so it says, "by means of form means by means of attainment of the rūpāvacara."
Đây là cách trình bày với sự lược bỏ hậu tố, giống như trong ‘‘rūpī rūpāni passatī’’ (người có sắc thấy sắc) v.v. Do đó, kinh nói ‘‘rūpaṃ paṭiccāti rūpāvacarasamāpattiṃ paṭiccā’’ (rūpaṃ paṭicca nghĩa là nhờ vào sự nhập định sắc giới).
Tāya hi sati adhigatāya.
For when that is attained.
Vì khi đạt được điều đó.
Rūpasamatikkamā vā hotīti sabhāvārammaṇānaṃ rūpajjhānānaṃ samatikkamā ākāsānañcāyatanasamāpatti nāma hotīti attho.
Or it is the transcendence of form means, the attainment of the sphere of infinite space is called the transcendence of the rūpajjhānas that have natural objects.
Rūpasamatikkamā vā hotī (hoặc vượt qua sắc) có nghĩa là sự nhập định không vô biên xứ được gọi là vượt qua các thiền sắc giới có đối tượng tự thân.
Eseva nayoti iminā ‘‘ākāsānañcāyatanasamatikkamā viññāṇañcāyatanasamāpatti nāma hotī’’tiādinā dvepi pakāre atidisati.
The same method applies means, by this, it extends both ways, stating, "the attainment of the sphere of infinite consciousness is called the transcendence of the attainment of the sphere of infinite space," and so on.
Eseva nayo (cũng theo cách này) nghĩa là bằng cách này, kinh mở rộng cả hai cách: ‘‘ākāsānañcāyatanasamatikkamā viññāṇañcāyatanasamāpatti nāma hotī’’ (vượt qua không vô biên xứ thì có sự nhập định thức vô biên xứ) v.v.
Paṭisaṅkhāti paṭisaṅkhāñāṇena.
By means of reflection means by means of knowledge gained through reflection.
Paṭisaṅkhā (quán xét) nghĩa là bằng tuệ quán xét.
Appavattinti yathāparicchinnakālaṃ appavattanaṃ.
Non-arising means non-arising for the defined period.
Appavattiṃ (không khởi lên) nghĩa là không khởi lên trong khoảng thời gian đã được giới hạn.
Etena khaṇanirodhādiṃ paṭikkhipati.
By this, it rejects momentary cessation and so on.
Bằng cách này, kinh bác bỏ sự diệt từng sát-na v.v.
Kathaṃ samāpatti pattabbāti imāsu sattasu dhātūsu kā pakārā saññāsamāpatti nānā hutvā samāpajjitabbā.
How is attainment to be attained? means, among these seven elements, which kind of attainment of perception should be attained diversely?
Kathaṃ samāpatti pattabbā (làm thế nào để đạt được sự nhập định) nghĩa là trong bảy giới này, sự nhập định tưởng có loại nào khác nhau mà cần phải đạt được?
Tenāha ‘‘kīdisā samāpattiyo’’tiādi.
Therefore, it says "What kinds of attainments?" and so on.
Do đó, kinh nói ‘‘kīdisā samāpattiyo’’ (những sự nhập định như thế nào) v.v.
Saññāya atthibhāvenāti paṭukiccāya saññāya atthibhāvena.
By the existence of perception means by the existence of perception for its keen function.
Saññāya atthibhāvenā (do sự hiện hữu của tưởng) nghĩa là do sự hiện hữu của tưởng có chức năng mạnh mẽ.
Sukhumasaṅkhārānaṃ tattha samāpattiyaṃ avasissatāya.
Of subtle formations means by their remaining in that attainment.
Sukhumasaṅkhārānaṃ (của các hành vi tế nhị) nghĩa là do các hành vi tế nhị còn sót lại trong sự nhập định đó.
Nirodhovāti saṅkhārānaṃ nirodho eva.
Or cessation means cessation of formations itself.
Nirodhovā (hay sự diệt) nghĩa là sự diệt của các hành vi.
96. Bhāvanapuṃsakametaṃ ‘‘visamaṃ candimasūriyā parivattantī’’tiādīsu (a. ni. 4.70) viya.
96. This is a neuter noun of bhavana as in "the sun and moon revolve unevenly," and so on.
96. Bhāvanapuṃsakametaṃ (đây là danh từ giống trung chỉ trạng thái) giống như trong ‘‘visamaṃ candimasūriyā parivattantī’’ (mặt trăng và mặt trời xoay chuyển không đều) v.v.
Sanidānanti attano phalaṃ nidadātīti nidānaṃ, kāraṇanti āha ‘‘sanidāno sappaccayo’’ti.
Sanidāna means that which establishes its fruit is nidāna, a cause, so it says "sanidāna, with a condition."
Sanidānaṃ (có nhân duyên) nghĩa là cái gì tạo ra quả của chính nó thì gọi là nidāna, tức là nguyên nhân. Do đó, kinh nói ‘‘sanidāno sappaccayo’’ (có nhân duyên, có duyên).
Kāmapaṭisaṃyuttoti kāmarāgasaṅkhātena kāmena paṭisaṃyutto vā kāmapaṭibaddho vā.
Connected with sensual pleasure means connected with sensual pleasure (kāma) in the sense of sensual lust (kāmarāga), or bound to sensual pleasure.
Kāmapaṭisaṃyutto (liên hệ đến dục) nghĩa là liên hệ đến dục, tức là dục tham, hoặc bị ràng buộc bởi dục.
Takketīti takko.
That which thinks is thinking (takka).
Suy nghĩ thì gọi là takko (tư duy).
Abhūtakāraṃ samāropetvā kappetīti saṅkappo.
That which fabricates by imposing what is not real is conceptualization (saṅkappa).
Tưởng tượng bằng cách gán ghép những điều không thật thì gọi là saṅkappo (tầm).
Ārammaṇe cittaṃ appetīti appanā.
That which applies the mind to an object is application (appanā).
Hướng tâm vào đối tượng thì gọi là appanā (an chỉ).
Visesena appetīti byappanā.
That which applies specifically is specific application (byappanā).
Hướng tâm một cách đặc biệt thì gọi là byappanā (phân biệt an chỉ).
Ārammaṇe cittaṃ abhiniropentaṃ viya pavattatīti cetaso abhiniropanā.
That which proceeds as if planting the mind in an object is mental implantation (cetaso abhiniropanā).
Tâm hoạt động như thể đang hướng vào đối tượng thì gọi là cetaso abhiniropanā (sự hướng tâm vào đối tượng).
Micchā viparīto pāpako saṅkappoti micchāsaṅkappo.
A wrong, perverse, evil conceptualization is wrong conceptualization (micchāsaṅkappa).
Tầm tà vạy, sai lệch, ác độc thì gọi là micchāsaṅkappo (tà tầm).
Aññesu ca kāmapaṭisaṃyuttesu vijjamānesu vitakko eva kāmadhātusaddena niruḷho daṭṭhabbo vitakkassa kāmapasaṅgappattisātisayattā.
Even when other things connected with sensual pleasure exist, thinking (vitakka) should be understood as established by the term 'sensual element' (kāmadhātu) because of the pre-eminence of thinking in attaining sensual involvement.
Khi có những điều khác liên quan đến dục, chỉ có tầm mới được hiểu là thuộc về dục giới, vì tầm có mức độ đặc biệt trong việc liên quan đến dục.
Esa nayo byāpādadhātuādīsupi.
The same method applies to the malevolence element (byāpādadhātu) and so on.
Điều này cũng tương tự đối với giới sân hận v.v.
Sabbepi akusalā dhammā kāmadhātu hīnajjhāsayehi kāmetabbadhātubhāvato.
All unwholesome phenomena are the sensual element (kāmadhātu) because of their nature of being desired by base inclinations.
Sabbepi akusalā dhammā kāmadhātu (tất cả các pháp bất thiện là dục giới) vì chúng có tính chất được mong cầu bởi những khuynh hướng thấp kém.
Kilesakāmassa ārammaṇabhāvattā sabbākusalasaṃgāhikāya kāmadhātuyā itarā dve saṅgahetvā kathanaṃ sabbasaṅgāhikā.
The statement that the sensual element, which encompasses all unwholesome states, includes the other two, by being an object of defiling sensual pleasure, is all-encompassing.
Việc nói về dục giới bao gồm tất cả các pháp bất thiện, và hai giới còn lại được bao gồm trong đó, là sabbasaṅgāhikā (bao gồm tất cả) vì dục là đối tượng của phiền não dục.
Tissannaṃ dhātūnaṃ aññamaññaṃ asaṅkarato kathā asambhinnā.
The discourse concerning the three elements without their intermingling is unmixed.
Lời dạy về ba giới không bị lẫn lộn với nhau là asambhinnā (không pha trộn).
Imaṃ kāmāvacarasaññitaṃ kāmavitakkasaññitañca kāmadhātuṃ.
This sensual element which is called the sensual-sphere perception and the sensual-thought perception.
Imaṃ (giới này) nghĩa là dục giới này, được gọi là dục tầm và dục giới.
Paṭiccāti paccayabhūtaṃ labhitvā.
By means of means having obtained as a condition.
Paṭiccā (nhờ vào) nghĩa là lấy làm nhân duyên.
Tīhi kāraṇehīti tīhi sārabhūtehi kāraṇehi.
By three reasons means by three essential reasons.
Tīhi kāraṇehī (bởi ba nguyên nhân) nghĩa là bởi ba nguyên nhân chính yếu.
Byāpādavitakko byāpādo uttarapadalopena, so eva nijjīvaṭṭhena sabhāvadhāraṇaṭṭhena dhātūti byāpādadhātu.
Malevolent thought (byāpādavitakka) is malevolence (byāpāda) through the omission of the latter word; that same is the element (dhātu) in the sense of being inanimate and in the sense of holding its own nature, thus malevolence element (byāpādadhātu).
Sân tầm là sân, do sự lược bỏ hậu tố. Chính nó, với ý nghĩa không có sinh mạng và có tính chất duy trì bản chất, là một giới, do đó gọi là byāpādadhātu (giới sân hận).
Byāpajjati cittaṃ etenāti byāpādo, doso.
That by which the mind becomes malevolent is malevolence (byāpāda), which is ill-will.
Tâm bị hủy hoại bởi điều này thì gọi là byāpādo (sân hận), tức là sân.
Byāpādopi dhātūti yojanā.
The connection is that malevolence is also an element.
Sân hận cũng là một giới, đó là cách kết nối.
Sahajātapaccayādivasenāti sahajātaaññamaññanissayasampayuttaatthiavigatapaccayavasena.
By way of conascent and other conditions means by way of conascent, mutuality, support, association, presence, and non-disappearance conditions.
Sahajātapaccayādivasenā (theo cách duyên đồng sinh v.v.) nghĩa là theo cách duyên đồng sinh, hỗ tương, y chỉ, tương ưng, hiện hữu, và bất ly.
Visesena hi parassa attano ca dukkhāpanaṃ vihiṃsā, sā eva dhātu, atthato rosanā parūpaghāto, tathā pavatto vā dosasahagatacittuppādo.
Indeed, the harming of oneself and others in particular is injury (vihiṃsā); that itself is an element, essentially anger, hostility to others, or a mind-state accompanied by ill-will that has arisen in such a way.
Sự làm khổ người khác và chính mình một cách đặc biệt là hại. Chính nó là một giới, theo nghĩa là sự phẫn nộ, sự hủy hoại người khác, hoặc sự khởi lên của tâm sở sân.
Tiṇagahane araññeti tiṇehi gahanabhūte araññe.
In a thicket of grass in the wilderness means in a wilderness made dense with grass.
Tiṇagahane araññe (trong rừng rậm đầy cỏ) nghĩa là trong rừng rậm đầy cỏ.
Anayabyasananti apāyabyasanaṃ, pariharaṇūpāyarahitaṃ vipattinti vā attho.
Calamity and disaster means the disaster of the lower realms, or a misfortune devoid of means of protection.
Anayabyasanaṃ (sự tai họa và hoạn nạn) nghĩa là tai họa trong khổ cảnh, hoặc sự bất hạnh không có phương tiện để tránh.
Avaḍḍhiṃ vināsanti avaḍḍhiñceva vināsañcāti vadanti sabbaso vaḍḍhirahitaṃ.
Non-growth, destruction means they say both non-growth and destruction, completely devoid of growth.
Avaḍḍhiṃ vināsaṃ (sự không tăng trưởng và sự hủy diệt) nghĩa là sự không tăng trưởng và sự hủy diệt, tức là hoàn toàn không có sự tăng trưởng.
Sukkhatiṇadāyo viya ārammaṇaṃ kilesaggisaṃvaddhanaṭṭhena.
An object like a dry grass-thicket in the sense of fostering the fire of defilements.
Sukkhatiṇadāyo viya ārammaṇaṃ (đối tượng như đống cỏ khô) theo nghĩa là làm tăng trưởng lửa phiền não.
Tiṇukkā viya akusalasaññā anudahanaṭṭhena.
Unwholesome perception like a grass torch in the sense of burning up.
Tiṇukkā viya akusalasaññā (bất thiện tưởng như bó đuốc cỏ) theo nghĩa là đốt cháy.
Tiṇakaṭṭha…pe… sattā anayabyasanāpattito.
Grass and wood... etc.... beings from falling into calamity and disaster.
Tiṇakaṭṭha…pe… sattā (cỏ cây…v.v… chúng sinh) vì rơi vào tai họa và hoạn nạn.
‘‘Ime sattā’’ti hi ayoniso paṭipajjamānā adhippetā.
For here, "these beings" are intended as those who practice incorrectly.
Thật vậy, ‘‘những chúng sinh này’’ được hiểu là những người hành động không như lý tác ý.
Tenāha ‘‘yathā sukkhatiṇadāye’’tiādi.
Therefore, it says "Just as in a dry grass-thicket..." and so on.
Do đó, kinh nói ‘‘yathā sukkhatiṇadāye’’ (như trong đống cỏ khô) v.v.
Saṃkilesato nikkhamanaṭṭhena nekkhammo, so eva nijjīvaṭṭhena dhātūti nekkhammadhātu.
Nekkamma is that which emerges from defilement; that same is an element in the sense of being inanimate, thus element of renunciation (nekkhammadhātu).
Thoát ly khỏi sự ô nhiễm thì gọi là xuất ly (nekkhammo). Chính nó, với ý nghĩa không có sinh mạng là một giới, do đó gọi là nekkhammadhātu (giới xuất ly).
Svāyaṃ nekkhammasaddo pabbajjādīsu kusalavitakke ca niruḷhoti āha ‘‘nekkhammavitakkopi nekkhammadhātū’’ti.
This word nekkhamm is established in renunciations such as going forth and in wholesome thoughts, so it says "the thought of renunciation is also the element of renunciation."
Từ nekkhammas này được dùng để chỉ sự xuất gia v.v. và các thiện tầm. Do đó, kinh nói ‘‘nekkhammavitakkopi nekkhammadhātū’’ (xuất ly tầm cũng là giới xuất ly).
Itarāpi dve dhātuyoti abyāpādaavihiṃsādhātuyo vadati.
The other two elements means the elements of non-ill-will and non-harming.
Itarāpi dve dhātuyo (hai giới còn lại) nghĩa là giới vô sân và giới vô hại.
Visuṃ dīpetabbā sarūpena āgatattā.
To be explained separately because they appeared in their own nature.
Visuṃ dīpetabbā (nên được giải thích riêng) vì chúng được trình bày theo bản chất riêng của chúng.
Vitakkādayoti nekkhammasaṅkappacchandapariḷāhapariyesanā.
Thoughts and so on refers to thoughts of renunciation, intention, desire, distress, and seeking.
Vitakkādayo (tầm v.v.) nghĩa là xuất ly tầm, ý chí, nhiệt tâm, sự tìm kiếm.
Yathānurūpaṃ attano attano paccayānurūpaṃ.
According to their respective natures according to their own conditions.
Yathānurūpaṃ (tùy theo) nghĩa là tùy theo duyên của chính mình.
Kathaṃ panettha kusaladhammesu pariḷāho vuttoti?
How is distress spoken of here regarding wholesome phenomena?
Làm thế nào mà ở đây lại nói về sự nung đốt trong các pháp thiện?
Saṅkhārapariḷāhamattaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ, soḷasasu ākāresu dukkhasacce santāpaṭṭho viya vutto, yassa vigamena arahato sītibhāvappatti vuccati.
This is stated with reference to mere distress of formations, which is spoken of as the state of torment in the sixteen aspects of the truth of suffering, by the cessation of which the Arahant's attainment of coolness is spoken of.
Điều này được nói đến chỉ liên quan đến sự nung đốt của các hành, giống như sự nóng bức trong mười sáu khía cạnh của khổ đế, mà khi nó biến mất, vị A-la-hán được nói là đạt được sự thanh tịnh.
Sayaṃ na byāpajjati, tena vā taṃsamaṅgīpuggalo na kiñci byāpādetīti abyāpādo, vihiṃsāya vuttavipariyāyehi sā veditabbā.
It does not harm itself, and the individual endowed with it does not harm anything, thus non-ill-will (abyāpādo), which is to be understood from its opposite of what was said about harming.
Tự mình không làm hại, hoặc người có nó không làm hại bất cứ điều gì thì gọi là abyāpādo (vô sân). Nó được hiểu qua các ý nghĩa đối lập với sự hại đã nói.
Hitesibhāvena mijjati siniyhatīti mitto, mittassa esāti metti, abyāpādo.
One who desires benefit, one who is fond of others is a friend (mitto), the state of a friend is loving-kindness (metti), which is non-ill-will.
Vì có lòng từ ái nên thương yêu, gắn bó thì gọi là mitto (bạn). Cái này là của bạn thì gọi là metti (từ ái), tức là vô sân.
Mettāyanāti mettākāraṇaṃ, mettāya vā ayanā pavattanā.
Mettāyanā means the cause of loving-kindness, or the going forth, the practice, of loving-kindness.
Mettāyanā (sự từ ái) nghĩa là nguyên nhân của từ ái, hoặc sự khởi lên của từ ái.
Mettāyitattanti mettāyitassa mettāya pavattassa bhāvo.
Mettāyitatta means the state of one who has practiced loving-kindness, one who has engaged in loving-kindness.
Mettāyitattaṃ (trạng thái từ ái) nghĩa là trạng thái của người đã từ ái, đã thực hành từ ái.
Mettācetovimuttīti mettāyanavasena pavatto cittasamādhi.
Mettācetovimuttī means the concentration of mind that proceeds by way of practicing loving-kindness.
Mettācetovimuttī (tâm giải thoát từ ái) nghĩa là sự định tâm khởi lên theo cách từ ái.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is in the manner already stated.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
97. Ito paṭṭhāyāti ‘‘dhātuṃ, bhikkhave’’ti imasmā tatiyasuttato paṭṭhāya.
97. From this point onward means from this third discourse, "Elements, monks."
97. Ito paṭṭhāyā (từ đây trở đi) nghĩa là từ kinh thứ ba này ‘‘dhātuṃ, bhikkhave’’ (này các Tỳ-kheo, giới) trở đi.
Yāva kammavaggo, tāva netvā upagantvā seti etthāti āsayo, hīnādibhāvena adhīno āsayo ajjhāsayo, taṃ ajjhāsayaṃ, adhimuttanti attho.
The place where one reaches and reposes until the section on kamma is āsaya. Āsaya that is dependent due to its inferior state, etc., is ajjhāsaya. That ajjhāsaya means adhimutti.
Cho đến khi là nhóm nghiệp, thì được dẫn đến, sau khi đến gần, nó trú ngụ ở đó, nên gọi là āsayo; āsayo bị chi phối bởi các trạng thái thấp kém v.v... là ajjhāsayo; ajjhāsayaṃ ấy, có nghĩa là sự hướng đến (adhimutti).
Saññā uppajjatītiādīsu hīnādibhedaṃ ajjhāsayaṃ paṭicca hīnādibhedā saññā, tannissayadiṭṭhivikappanā, vitakko ca uppajjati sahajātakoṭiyā upanissayakoṭiyā ca.
In " Saññā uppajjati" (perception arises), etc., various perceptions arise, having various ajjhāsaya as their condition, depending on the inferior, etc., nature of the ajjhāsaya. The views and speculations based on that, and also vitakka, arise as either co-arising or as upanissaya.
Trong các câu như “tưởng sanh khởi”, do duyên với khuynh hướng có sự phân biệt thấp kém v.v..., nên tưởng có sự phân biệt thấp kém v.v..., sự suy diễn của tà kiến nương vào đó, và tầm cũng sanh khởi, do phương diện câu sanh và do phương diện y chỉ.
Satthāresūti tesaṃ satthupaṭiññatāya vuttaṃ, na satthulakkhaṇasabbhāvato.
" Among teachers" is said because they claim to be teachers, not because they possess the characteristics of a teacher.
Đối với các bậc đạo sư là được nói do sự tự xưng là đạo sư của họ, chứ không phải do sự hiện hữu của đặc tính bậc đạo sư.
Asammāsambuddhesūti ādhāre visaye ca bhummaṃ ekato katvā vuttanti paṭhamaṃ tāva dassento ‘‘mayaṃ sammāsambuddhā’’tiādiṃ vatvā itaraṃ dassento ‘‘tesu sammāsambuddhā ete’’tiādimāha.
" Among those who are not Sammāsambuddhas" is said by combining the locative case of support and object. First, showing this, it states "We are Sammāsambuddhas" and so on, and then, showing the other, it says "Among them, these are Sammāsambuddhas" and so on.
Đối với những vị không phải Chánh Đẳng Giác là được nói bằng cách gộp chung chỉ định cách ở nơi chốn và ở đối tượng; trước hết, ngài trình bày điều này bằng cách nói “chúng ta là bậc Chánh Đẳng Giác” v.v..., rồi trình bày điều khác bằng cách nói “trong số đó, những vị này là bậc Chánh Đẳng Giác” v.v...
Tesaṃ ‘‘mayaṃ sammāsambuddhā’’ti uppannadiṭṭhi idha mūlabhāvena pucchitā, itarā anusaṅkitāti pucchatiyevāti sāsaṅkaṃ vadati.
The view "We are Sammāsambuddhas" that arose in them is here questioned as the root cause, while the other is suspected, hence it is said " He asks" with doubt.
Tà kiến sanh khởi nơi họ rằng “chúng ta là bậc Chánh Đẳng Giác” được hỏi ở đây với vai trò căn bản, còn điều kia thì bị nghi ngờ, nên ngài nói một cách hoài nghi rằng chắc chắn hỏi.
‘‘Mahatī’’ti ettha mahāsaddo ‘‘mahājano’’tiādīsu viya bahuatthavācakoti daṭṭhabbo.
In " 'Mahatī'" (great), the word maha should be understood as conveying many meanings, like in "mahājano" (the great multitude), etc.
Trong câu “lớn”, cần hiểu rằng từ mahā có nghĩa là nhiều, như trong câu “đại chúng” v.v...
Avijjāpi hīnahīnatarahīnatamādibhedena bahupakārā.
Ignorance (avijjā) is also of many kinds, divided into inferior, more inferior, most inferior, and so on.
Vô minh cũng có nhiều loại, với sự phân biệt thấp, thấp hơn, thấp nhất v.v...
Tassāti diṭṭhiyā.
" Of that" refers to the view (diṭṭhi).
Của nó là của tà kiến.
Kasmā panettha ‘‘yadidaṃ avijjā dhātū’’ti avijjaṃ uddharitvā ‘‘hīnaṃ dhātuṃ paṭiccā’’ti ajjhāsayadhātu niddiṭṭhāti?
Why is it that here, by bringing up avijjā with "what is this, the element of avijjā," the element of ajjhāsaya is indicated by "depending on the inferior element"?
Tại sao ở đây, sau khi nêu lên vô minh bằng câu “cái gọi là vô minh giới này”, lại chỉ ra giới khuynh hướng bằng câu “do duyên với giới thấp kém”?
Na kho panetaṃ evaṃ daṭṭhabbaṃ, ‘‘aññaṃ uddharitvā aññaṃ niddiṭṭhā’’ti, yato avijjāsīsena ajjhāsayadhātu eva gahitā.
This should not be understood as "something else is brought up, and something else is indicated," because the element of ajjhāsaya itself is taken under the heading of avijjā.
Tuy nhiên, không nên hiểu điều này là “nêu lên một đằng, chỉ ra một nẻo”, vì giới khuynh hướng đã được bao hàm dưới tiêu đề vô minh.
Avijjāgahito hi purisapuggalo diṭṭhajjhāsayo hīnādibhedaṃ avijjādhātuṃ nissāya tato saññādiṭṭhiādike saṅkappeti.
Indeed, a person grasped by avijjā, with the ajjhāsaya of views, depends on the element of avijjā in its inferior, etc., forms and thereupon conceives perceptions, views, etc.
Thật vậy, người bị vô minh chi phối, có khuynh hướng tà kiến, nương vào vô minh giới có sự phân biệt thấp kém v.v..., từ đó suy tưởng ra tưởng, tà kiến v.v...
Paṇidhi patthanā, sā pana tathā tathā cittassa ṭhapanavasena hotīti āha ‘‘cittaṭṭhapana’’nti.
Paṇidhi is aspiration; since it occurs by way of establishing the mind in such and such a way, he says " establishment of the mind."
Paṇidhi là sự nguyện cầu, nhưng nó xảy ra thông qua việc đặt tâm theo cách này cách khác, nên ngài nói “sự đặt tâm”.
Tenāha ‘‘sā panesā’’tiādi.
Therefore he says, " That indeed" and so on.
Do đó, ngài nói “nhưng điều này” v.v...
Eteti hīnapaccayā saññādiṭṭhivitakkacetanā patthanā paṇidhisaṅkhātā hīnā dhammā.
" These" are the inferior qualities—perceptions, views, thoughts, volitions, aspirations, and resolutions—which arise from inferior conditions.
Những pháp này là những pháp thấp kém, được gọi là tưởng, tà kiến, tầm, tư, nguyện cầu, và chí nguyện, do duyên với điều thấp kém.
Hīno nāma hīnadhammasamāyogato.
Inferior refers to being conjoined with inferior qualities.
Thấp kém là do sự kết hợp với các pháp thấp kém.
Sabbapadānīti ‘‘paññapetī’’tiādīni padāni yojetabbāni hīnasaddena majjhimuttamaṭṭhānantarassa asambhavato.
" All terms," meaning terms like "paññapeti" (he makes known), should be conjoined with the word hīna (inferior), as there is no possibility of an intermediate position between inferior, medium, and superior.
Tất cả các từ là các từ như “thiết lập” v.v... cần được kết hợp với từ “thấp kém”, vì không thể có vị trí trung bình và cao thượng ngay sau đó.
Upapajjanaṃ ‘‘upapattī’’ti āha ‘‘dve upapattiyo paṭilābho ca nibbatti cā’’ti.
Generation is "upapatti" (re-arising), as he says, " Two kinds of re-arising: attainment and origination."
Sự sanh khởi là “upapatti”, nên ngài nói “có hai sự sanh khởi: sự chứng đắc và sự phát sanh”.
Tattha hīnakulādīti ādi-saddena hīnarūpabhogaparisādīnaṃ saṅgaho.
There, " hīnakulādi" (inferior families, etc.): the word etcetera includes inferior forms, possessions, retinues, and so on.
Trong đó, gia đình thấp kém v.v..., từ v.v... bao gồm cả sắc vóc, tài sản, đoàn thể thấp kém v.v...
Hīnattikavasenāti hīnattike vuttattikapadavasenāti adhippāyo.
" By way of the triad of inferiority" means by way of the terms of the triad mentioned in the triad of inferiority, is the meaning.
Theo ba pháp thấp kém có nghĩa là theo ba từ được nói trong bộ ba pháp thấp kém.
Cittuppādakkhaṇeti idaṃ hīnattikapariyāpannānaṃ cittuppādānaṃ vasena tattha tattha laddhattā vuttaṃ.
" At the moment of the arising of consciousness" is stated because this is found throughout, with reference to the consciousness-arisings included in the triad of inferiority.
Trong khoảnh khắc tâm sanh được nói theo các tâm sanh thuộc bộ ba pháp thấp kém, vì đã được đề cập ở các nơi khác nhau.
Pañcasu nīcakulesūti caṇḍālavenanesādarathakārapukkusakulesu.
" In the five low castes" refers to the families of Cāṇḍāla, Veṇa, Nisāda, Rathakāra, and Pukkusa.
Trong năm gia đình thấp kém là trong các gia đình Caṇḍāla, Vena, Nesāda, Rathakāra, và Pukkusa.
Dvādasaakusalacittuppādānaṃ pana yo koci paṭilābho hīnoti yojanā.
Any attainment whatsoever of the twelve unwholesome consciousness-arisings is inferior, is the connection.
Cần hiểu rằng bất kỳ sự chứng đắc nào trong mười hai tâm bất thiện đều là thấp kém.
Sesadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two.
Phương pháp này cũng áp dụng cho hai trường hợp còn lại.
Imasmiṃ ṭhāneti ‘‘yāyaṃ, bhante, diṭṭhī’’tiādinā āgate imasmiṃ ṭhāne.
" In this passage" refers to this passage found in "Bhante, what is this view," and so on.
Trong trường hợp này là trong trường hợp được đề cập qua câu “bạch ngài, tà kiến này” v.v...
‘‘Dhātuṃ, bhikkhave, paṭicca uppajjatī’’tiādinā āgatattā nibbattiyeva adhippetā, na paṭilābho.
Since it is found in "Monks, depending on the element, it arises," etc., origination alone is intended, not attainment.
Vì được đề cập qua câu “này các Tỷ-kheo, do duyên với giới mà sanh khởi” v.v..., nên sự phát sanh được ngụ ý, chứ không phải sự chứng đắc.
99. Mahāpaññesūti vipulapaññesu.
99. " Among the greatly wise" refers to those with extensive wisdom.
Trong số những người có trí tuệ lớn là trong số những người có trí tuệ rộng lớn.
Nanti sāriputtattheraṃ.
" To him" refers to the Elder Sāriputta.
Ngài là Trưởng lão Sāriputta.
Khandhantaranti khandhavibhāgaṃ, khandhānaṃ vā antaraṃ viseso atthīti khandhantaro.
" Khandhantaraṃ" means the division of the aggregates, or a difference, a distinction among the aggregates exists, hence "khandhantaro."
Sự khác biệt giữa các uẩn là sự phân chia các uẩn, hoặc có sự khác biệt giữa các uẩn, nên gọi là khandhantaro.
Esa nayo sesesupi.
This method applies to the remaining ones as well.
Phương pháp này cũng áp dụng cho các trường hợp còn lại.
Parikammanti iddhividhādhigamassa pubbabhāgaparikammañceva uttaraparikammañca.
" Preparatory work" refers to both the preliminary preparatory work for the attainment of psychic powers and the subsequent preparatory work.
Sự chuẩn bị là sự chuẩn bị sơ khởi và sự chuẩn bị sau cùng để chứng đắc các loại thần thông.
Ānisaṃsanti iddhānisaṃsañceva ānisaṃsañca.
" Advantages" refers to the advantages of psychic powers and other advantages.
Lợi ích là lợi ích của thần thông và các lợi ích khác.
Adhiṭṭhānaṃ vikubbananti adhiṭṭhānavidhānañceva vikubbanavidhānañca.
" Determination and transformation" refers to both the method of determination and the method of transformation.
Sự quyết định và sự biến hóa là phương pháp quyết định và phương pháp biến hóa.
Vuttanayenevāti ‘‘pathaviṃ pattharanto viyā’’tiādinā.
" By the method stated" refers to "as if spreading out the earth," and so on.
Theo phương pháp đã nói là qua câu “như trải rộng đất” v.v...
Dhutaṅgaparihāranti dhutaṅgānaṃ pariharaṇavidhiṃ.
" Observation of dhutaṅgas" refers to the method of observing the dhutaṅgas.
Sự thực hành đầu đà là phương pháp thực hành các hạnh đầu đà.
Pariharaṇaggahaṇeneva samādānaṃ siddhaṃ hotīti taṃ na gahitaṃ.
By taking "observing," the undertaking is accomplished, so it is not taken separately.
Việc thọ trì đã được bao hàm trong việc thực hành, nên không được đề cập.
Ānisaṃsanti taṃtaṃdhutaṅgapariharaṇe daṭṭhabbaṃ ānisaṃsameva.
" Advantages" refers to the very advantages that should be seen in observing each particular dhutaṅga.
Lợi ích là lợi ích cần được thấy trong việc thực hành mỗi hạnh đầu đà.
Samodhānanti ‘‘ettakā piṇḍapātapaṭisaṃyuttā, ettakā senāsanapaṭisaṃyuttā’’ti paccayavasena aññamaññañca antogadhattā.
" Combination" means that "so many are related to almsfood, so many are related to dwellings," etc., due to their mutual inclusion by way of conditions.
Sự tổng hợp là sự bao gồm lẫn nhau theo các vật dụng, như “bấy nhiêu liên quan đến vật thực khất thực, bấy nhiêu liên quan đến trú xứ”.
Adhiṭṭhānanti adhiṭṭhānavidhiṃ.
" Determination" refers to the method of determination.
Sự quyết định là phương pháp quyết định.
Bhedanti ukkaṭṭhādibhedañceva bhinnākārañca.
" Divisions" refers to both divisions such as superior, etc., and also different aspects.
Sự phân biệt là sự phân biệt bậc thượng v.v... và các hình thức đã bị phá vỡ.
100. ‘‘Dhātuso saṃsandantī’’ti idaṃ ajjhāsayato sarikkhatādassanaṃ, na kāyena missībhāvadassananti āha ‘‘samuddantare’’tiādi.
100. "Concordant by way of elements" shows similarity by way of ajjhāsaya, not showing physical mixing, as he says, " Within the ocean," and so on.
Câu “chúng hội tụ theo giới” là sự trình bày về sự tương đồng về khuynh hướng, chứ không phải sự trình bày về sự hòa trộn về thân xác, nên ngài nói “ở giữa đại dương” v.v...
Nirantaroti nibbiseso.
" Uninterrupted" means undifferentiated.
Gần gũi là không có sự khác biệt.
Saṃsaggāti pañcavidhasaṃsaggahetu.
" Through contact" means due to the five kinds of contact.
Do sự giao thiệp là do năm loại giao thiệp.
Saṃsaggagahaṇena cettha saṃsaggavatthukā taṇhā gahitā.
Here, by taking contact, craving whose object is contact is taken.
Ở đây, qua việc đề cập đến sự giao thiệp, ái dục lấy sự giao thiệp làm đối tượng được bao hàm.
Tenāha ‘‘dassana…pe… snehenā’’ti.
Therefore he says, " Seeing...etc....with affection."
Do đó, ngài nói “do sự thấy... cho đến... do sự thương mến”.
Vanati bhajati sajjati tenāti vanaṃ, vanathoti ca kileso vuccatīti āha ‘‘vanatho jātoti kilesavanaṃ jāta’’nti.
It clings, associates, attaches itself, therefore it is 'vana' (thicket). And 'vanatha' is called defilement, so it says: " when 'vanatha' arises, the thicket of defilements arises."
Vì người ta khao khát (vanati), nương tựa (bhajati), bám víu (sajjati) vào nó, nên gọi là vana (rừng); và vì vanatha được gọi là phiền não, nên nói rằng: “vanatha đã sinh khởi” tức là “rừng phiền não đã sinh khởi”.
Itare saṃsaggamūlakāti tameva paṭikkhipanto āha ‘‘adassanenā’’ti.
Rejecting that others are rooted in association, it says: " by not seeing."
Những điều khác có gốc rễ từ sự giao thiệp, bác bỏ điều đó, Ngài nói: “bằng sự không thấy”.
Sādhujīvīti sādhu suṭṭhu jīvī, taṃjīvanasīlo.
Sādhujīvī means living well, having the habit of such a livelihood.
Sādhujīvī (người sống thiện) nghĩa là sống tốt đẹp (sādhu suṭṭhu jīvī), có thói quen sống như vậy.
Tenāha ‘‘parisuddhajīvitaṃ jīvamāno’’ti.
Therefore, it says: " living a pure livelihood."
Do đó, Ngài nói: “người sống cuộc sống trong sạch”.
101. Nirojāti saddhāsnehābhāvena nisnehā.
101. Nirojā means without essence, due to the absence of the oil of faith.
101. Nirojā (không có nhựa) nghĩa là không có nhựa sống do thiếu lòng tin và sự gắn bó.
Tato eva arasabhāvena nirasā.
For that very reason, tasteless, due to being without flavour.
Do đó, nirasā (không có vị) vì không có hương vị.
Ekasadisāti samasamā nibbisesā.
Ekasadisā means uniform, without distinction.
Ekasadisā (giống hệt nhau) nghĩa là đồng đều, không khác biệt.
Tenāha ‘‘nirantarā’’ti.
Therefore, it says: " continuous."
Do đó, Ngài nói: “liền mạch”.
Alajjitāya ekasīmakatā bhinnamariyādā.
Having one boundary due to shamelessness, with broken boundaries.
Bhinnamariyādā (vượt khỏi giới hạn) vì không biết hổ thẹn, nên không có giới hạn.
Saddhā tesaṃ atthīti saddhā.
They have faith, thus faithful.
Có lòng tin nơi họ, đó là saddhā (lòng tin).
Tantipālakāti saddhammatantiyā pālakā.
Tantipālakā means guardians of the Dhamma tradition.
Tantipālakā (người bảo hộ giáo pháp) nghĩa là người bảo hộ giáo pháp chân chính.
Vaṃsānurakkhakāti ariyavaṃsassa anurakkhakā.
Vaṃsānurakkhakā means protectors of the noble lineage.
Vaṃsānurakkhakā (người bảo hộ dòng dõi) nghĩa là người bảo hộ dòng dõi thánh.
Āraddhavīriyāti paggahitavīriyā.
Āraddhavīriyā means with aroused energy.
Āraddhavīriyā (người đã tinh tấn) nghĩa là người đã nỗ lực tinh tấn.
Yasmā tādisānaṃ vīriyaṃ paripuṇṇaṃ nāma hoti kiccasiddhiyā, tasmā vuttaṃ ‘‘paripuṇṇaparakkamā’’ti.
Since the energy of such beings is called perfect for the accomplishment of their tasks, it is said: " with perfect exertion."
Vì sự tinh tấn của những người như vậy được gọi là viên mãn để thành tựu công việc, nên nói: “paripuṇṇaparakkamā” (người có nỗ lực viên mãn).
Sabbakiccapariggāhikāyāti catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ bhāvanākiccapariggāhikāya.
Sabbakiccapariggāhikāya means embracing the task of cultivating the four foundations of mindfulness.
Sabbakiccapariggāhikāyā (bao gồm tất cả mọi công việc) nghĩa là bao gồm công việc tu tập bốn niệm xứ.
Pañcame tāni padāni saṃvaṇṇetuṃ ‘‘pañcame’’tiādi āraddhaṃ.
To elucidate those terms in the fifth (sutta), " pañcame" and so on is begun.
Trong kinh thứ năm, để chú giải những giới đó, phần “pañcame” (trong kinh thứ năm) v.v. đã được bắt đầu.
Tattha pāṇo nāma vohārato satto, paramatthato jīvitindriyaṃ, taṃ pāṇaṃ atipātenti aticca antareyeva, atikkamma vā satthādīhi abhibhavitvā pātenti saṇikaṃ patituṃ adatvā sīghaṃ pātentīti attho.
Here, a living being (pāṇa) conventionally refers to a sentient being, but ultimately to the life-faculty; they destroy that life by surpassing it, or by overcoming it with weapons, etc., and causing it to fall, meaning they do not allow it to fall slowly but cause it to fall quickly.
Trong đó, pāṇa (sinh mạng) theo cách nói thông thường là chúng sinh, theo nghĩa tối hậu là sinh mạng quyền, pāṇaṃ atipātenti (sát hại sinh mạng) nghĩa là vượt qua (aticca) và chấm dứt (antareyeva) nó, hoặc vượt qua (atikkamma) và áp đảo nó bằng vũ khí v.v., không cho nó từ từ rơi xuống mà làm cho nó rơi xuống nhanh chóng.
Kāyena vācāya vā adinnaṃ parasantakaṃ.
Undistributed (adinna) means another's possession, by body or speech.
Adinnaṃ (vật không cho) là tài sản của người khác, bằng thân hoặc khẩu.
Ādiyantīti gaṇhanti.
They take means they seize.
Ādiyantī (lấy) nghĩa là chiếm đoạt.
Micchāti na sammā, gārayhavasena.
Micchā means not rightly, in a censurable manner.
Micchā (sai trái) nghĩa là không đúng đắn, theo cách đáng bị khiển trách.
Musāti atathaṃ vatthu.
Musā means an untrue thing.
Musā (lời nói dối) là sự việc không thật.
Vadantīti visaṃvādanavasena vadanti.
Vadanti means they speak by way of deception.
Vadantī (nói) nghĩa là nói bằng cách lừa dối.
Piyasuññakaraṇato pisuṇā, pisati vā pare satte, hiṃsatīti attho.
Slanderous (pisuṇā) because it causes division among loved ones, or it grinds down other beings, meaning it harms them.
Pisuṇā (lời nói chia rẽ) vì làm cho tình cảm bị phá vỡ, hoặc vì nó làm tổn thương (pisati) chúng sinh khác, nghĩa là làm hại.
Mammacchedikāti etena parassa mammacchedavasena ekantapharusasañcetanā pharusavācā nāmāti dasseti.
By mammacchedikā (piercing to the quick), it shows that a harsh speech is that which has the firm intention of cutting the vital parts of another.
Mammacchedikā (lời nói cắt đứt chỗ hiểm) bằng điều này cho thấy rằng sự cố ý thô bạo tuyệt đối nhằm cắt đứt chỗ hiểm của người khác được gọi là pharusavācā (lời nói thô ác).
Abhijjhāsaddo lubbhane niruḷhoti āha ‘‘parabhaṇḍe lubbhanasīlāti attho’’ti.
The word abhijjhā is established in covetousness, so it says: " meaning, prone to coveting others' possessions."
Từ abhijjhā (tham lam) được hiểu là sự tham lam, nên nói: “parabhaṇḍe lubbhanasīlāti attho” (nghĩa là có thói quen tham lam tài sản của người khác).
Byāpannanti dosavasena vipannaṃ.
Byāpanna means corrupted by way of ill-will.
Byāpannaṃ (ý muốn hại) là bị hư hoại do sân hận.
Pakativijahanena pūtibhūtaṃ.
Putrid by abandoning its natural state.
Pūtibhūtaṃ (bị thối rữa) do từ bỏ bản chất tự nhiên.
Sādhūhi garahitabbataṃ pattā ‘‘natthi dinna’’ntiādinayappavattā natthikāhetukaakiriyadiṭṭhi kammapathapariyāpannā nāma.
The view that attains censurability by good people, the non-causal, non-action view that asserts "there is no gift" and so on, is called kammapathapariyāpannā (belonging to the path of action).
Tà kiến không có nhân quả, không hành động, phát sinh theo cách “không có sự bố thí” v.v., đạt đến mức đáng bị các bậc thiện trí khiển trách, được gọi là kammapathapariyāpannā (thuộc về đạo nghiệp).
Micchattapariyāpannā sabbāpi lokuttaramaggapaṭipakkhā viparītadiṭṭhi.
All wrong views, belonging to wrongness, are contrary to the transcendent path.
Tất cả các tà kiến thuộc về micchattapariyāpannā (thuộc về tà kiến) đều đối nghịch với đạo siêu thế.
Tesanti kammapathānaṃ.
Of those means of the paths of action.
Tesaṃ (của chúng) nghĩa là của các đạo nghiệp.
Vohāratoti indriyabaddhaṃ upādāya paññattimattato.
By conventional usage means merely by designation, referring to what is bound to the faculties.
Vohārato (theo cách nói thông thường) nghĩa là chỉ là khái niệm dựa trên các căn.
Tiracchānagatādīsūti ādi-saddena petānaṃ saṅgaho.
In animal birth and so on; the word ādi (and so on) includes ghosts.
Tiracchānagatādīsū (trong loài súc sinh v.v.) từ ādi (v.v.) bao gồm cả loài ngạ quỷ.
Payogavatthumahantatādīhi mahāsāvajjatā tehi paccayehi uppajjamānāya cetanāya balavabhāvato.
Mahāsāvajjatā (great blameworthiness) is due to the greatness of the grounds for application, etc., and the strength of the volition arising from those factors.
Mahāsāvajjatā (tội lỗi lớn) do sự vĩ đại của đối tượng hành vi v.v., và do ý chí phát sinh từ những yếu tố đó mạnh mẽ.
Yathāvuttapaccayavipariyāyepi taṃtaṃpaccayehi cetanāya balavabhāvavasena appasāvajjamahāsāvajjatā vā veditabbā.
Even in the reverse of the aforementioned factors, appasāvajjamahāsāvajjatā (slight and great blameworthiness) should be understood according to the strength of volition due to the respective factors.
Ngay cả khi các yếu tố được nói ở trên bị đảo ngược, thì appasāvajjamahāsāvajjatā (tội lỗi nhỏ và tội lỗi lớn) cũng cần được hiểu theo sự mạnh mẽ của ý chí do các yếu tố tương ứng.
Iddhimayoti kammavipākiddhimayo dāṭhākoṭanādīnaṃ viya.
Iddhimayo means consisting of the psychic power of kamma-result, like the breaking of tusks and so on.
Iddhimayo (do thần thông) nghĩa là do thần thông của quả nghiệp, như việc nghiến răng v.v.
Methunasamācāresūti sadāraparadāragamanavasena duvidhesu methunasamācāresu.
Methunasamācesu means in the two kinds of sexual misconduct, by going with one's own wife or another's wife.
Methunasamācāresū (trong các hành vi tà dâm) nghĩa là trong hai loại hành vi tà dâm: đi với vợ người khác và đi với vợ mình.
Tepi hīnādhimuttikehi kattabbato kāmā nāma.
These are also called sensual pleasures (kāma) because they are to be performed by those of low disposition.
Những điều đó cũng được gọi là kāmā (dục lạc) vì chúng được thực hiện bởi những người có ý chí thấp kém.
Micchācāroti gārayhācāro.
Micchācāro means censurable conduct.
Micchācāro (tà dâm) nghĩa là hành vi đáng bị khiển trách.
Gārayhatā cassa ekantanihīnatāyāti āha ‘‘ekantanindito lāmakācāro’’ti asaddhammādhippāyenāti asaddhammasevanādhippāyena.
And its censurability is due to its utter baseness, so it says: " utterly condemned, base conduct." Asaddhammādhippāyena means with the intention of engaging in unwholesome practices.
Và sự đáng bị khiển trách của nó là do sự thấp hèn tuyệt đối, nên nói: “ekantanindito lāmakācāro” (hành vi thấp kém đáng bị khiển trách tuyệt đối) theo ý nghĩa của asaddhammādhippāyenā (ý nghĩa của việc thực hành phi pháp).
Gottarakkhitāti sagottehi rakkhitā.
Gottarakkhitā means protected by her family.
Gottarakkhitā (được dòng tộc bảo vệ) nghĩa là được dòng tộc của mình bảo vệ.
Dhammarakkhitāti sahadhammehi rakkhitā.
Dhammarakkhitā means protected by her co-religionists.
Dhammarakkhitā (được pháp bảo vệ) nghĩa là được các pháp đồng đẳng bảo vệ.
Sassāmikā nāma sārakkhā.
A woman with a husband is sārakkhā (protected).
Người có chủ sở hữu được gọi là sārakkhā (được bảo vệ).
Yassā gamane daṇḍo ṭhapito, sā saparidaṇḍā.
She for whose cohabitation punishment has been established is saparidaṇḍā (subject to penalty).
Người mà việc đi lại của cô ấy bị cấm đoán thì là saparidaṇḍā (bị phạt).
Bhariyabhāvāya dhanena kītā dhanakkītā.
Bought with wealth for the purpose of being a wife is dhanakkītā (bought with money).
Người được mua bằng tiền để làm vợ là dhanakkītā (được mua bằng tiền).
Chandena vasatīti chandavāsinī.
She who lives by choice is chandavāsinī (living by choice).
Người sống theo ý muốn là chandavāsinī (sống theo ý muốn).
Bhogatthaṃ vasatīti bhogavāsinī.
She who lives for enjoyment is bhogavāsinī (living for enjoyment).
Người sống vì tài sản là bhogavāsinī (sống vì tài sản).
Paṭatthaṃ vasatīti paṭavāsinī.
She who lives for clothing is paṭavāsinī (living for clothing).
Người sống vì y phục là paṭavāsinī (sống vì y phục).
Udakapattaṃ āmasitvā gahitā odapattakinī.
She who is taken after touching a water-pot is odapattakinī.
Người được lấy bằng cách chạm vào nước là odapattakinī (người được lấy bằng cách chạm vào nước).
Cumbaṭaṃ apanetvā gahitā obhaṭacumbaṭā.
She who is taken after removing a head-pad is obhaṭacumbaṭā.
Người được lấy bằng cách tháo vòng đội đầu là obhaṭacumbaṭā (người được tháo vòng đội đầu).
Karamarānītā dhajāhaṭā.
She who is brought by war captives is dhajāhaṭā.
Người được mang về từ chiến tranh là dhajāhaṭā (người bị bắt trong chiến tranh).
Taṅkhaṇikaṃ gahitā muhuttikā.
She who is taken for a moment is muhuttikā (a temporary wife).
Người được lấy tạm thời là muhuttikā (người tạm thời).
Abhibhavitvā vītikkamo micchācāro mahāsāvajjo, na tathā dvinnaṃ samānacchandatāya.
Violation by force is mahāsāvajjo (greatly blameworthy) misconduct, not so much when there is mutual consent between two parties.
Sự vượt quá bằng cách cưỡng bức là tà dâm mahāsāvajjo (tội lỗi lớn), không giống như khi hai người có cùng ý muốn.
Abhibhavitvā vītikkamane satipi maggenamaggapaṭipattiadhivāsane purimuppannasevanābhisandhipayogābhāvato micchācāro na hoti abhibhuyyamānassāti vadanti.
Even if there is a violation by force, some say that misconduct does not occur for the one being violated if there is no previous intention for cohabitation or consent to the act of cohabitation.
Ngay cả khi có sự vượt quá bằng cách cưỡng bức, một số người nói rằng không có tà dâm đối với người bị cưỡng bức vì không có sự cố ý và hành vi phục vụ đã xảy ra trước đó, tức là sự thực hành theo cách không đúng.
Sevanācitte sati payogābhāvo appamāṇaṃ yebhuyyena itthiyā sevanāpayogassa abhāvato.
If there is an intention for cohabitation, the absence of the act is negligible, as usually there is no act of cohabitation on the woman's part.
Khi có ý muốn phục vụ nhưng không có hành vi là không đáng kể, vì phần lớn phụ nữ không có hành vi phục vụ.
Tathā sati puretaraṃ sevanācittassa upaṭṭhānepi tassā micchācāro na siyā, tathā purisassapi sevanāpayogābhāve.
In that case, even if an intention for cohabitation arose earlier, it would not be misconduct for her, nor for the man in the absence of an act of cohabitation.
Nếu vậy, ngay cả khi ý muốn phục vụ xuất hiện trước đó, thì cô ấy cũng không phạm tà dâm, và cũng vậy đối với người đàn ông nếu không có hành vi phục vụ.
Tasmā attano ruciyā pavattitassa vasena tayo, balakkārena pavattitassa vasena tayoti sabbepi aggahitaggahaṇena ‘‘cattāro sambhārā’’ti vuttaṃ.
Therefore, three are by way of one's own inclination, and three are by way of force. All of these, by a comprehensive inclusion, are called " four factors."
Do đó, ba loại theo ý muốn của mình, và ba loại theo sự cưỡng bức – tất cả đều được gọi là “cattāro sambhārā” (bốn yếu tố) bằng cách bao gồm những gì chưa được bao gồm.
Upasaggavasena atthavisesavācino dhātusaddāti abhijjhāyatīti padassa parabhaṇḍābhimukhītiādiattho vutto.
The meaning of the word abhijjhāyati as " parabhaṇḍābhimukhī" and so on is stated because a root word with a prefix denotes a specific meaning.
Từ căn động từ mang ý nghĩa đặc biệt do tiền tố, nên ý nghĩa của từ abhijjhāyatī (tham lam) được nói là “parabhaṇḍābhimukhī” (hướng về tài sản của người khác) v.v.
Tanninnatāyāti tasmiṃ parabhaṇḍe lubbhanavasena ninnatāya.
Tanninnatāya means inclined towards that other's possession by way of coveting.
Tanninnatāyā (do khuynh hướng đó) nghĩa là do khuynh hướng tham lam tài sản của người khác.
Abhipubbo jhe-saddo lubbhane niruḷhoti daṭṭhabbo.
The root 'jhe' with the prefix 'abhi' should be understood as established in covetousness.
Cần phải hiểu rằng từ "jhe" với tiền tố "abhi" được hiểu là sự tham lam.
Yassa bhaṇḍaṃ abhijjhāyati, tassa appaguṇatāya appasāvajjā, mahāguṇatāya mahāsāvajjātiādinā nayena tattha appasāvajjamahāsāvajjavibhāgo veditabbo.
The distinction between slight and great blameworthiness there should be understood in this way: appasāvajjā (slightly blameworthy) due to the small merit of the object coveted, and mahāsāvajjā (greatly blameworthy) due to its great merit, and so on.
Sự phân biệt tội lỗi nhỏ và tội lỗi lớn ở đó cần được hiểu theo cách này: appasāvajjā (tội lỗi nhỏ) nếu tài sản bị tham lam có giá trị ít, mahāsāvajjā (tội lỗi lớn) nếu có giá trị lớn v.v.
Tenāha ‘‘adinnādānaṃ viyā’’tiādi.
Therefore it is said, " like taking what is not given," etc.
Vì vậy,* nói “giống như việc lấy của không cho,” v.v.
Attano pariṇāmanaṃ cittenevāti daṭṭhabbaṃ.
Directing it to oneself should be understood as by the mind itself.
Việc chuyển hướng cho riêng mình nên được hiểu là chỉ bằng tâm.
Hitasukhaṃ byāpādayatīti yo naṃ uppādeti, yassa uppādeti, tassa sati samavāye hitasukhaṃ vināseti.
It harms welfare and happiness means that whoever produces it, and for whom it is produced, if there is an encounter, it destroys their welfare and happiness.
Làm tổn hại đến lợi ích và hạnh phúc có nghĩa là: người nào khởi lên*, và khởi lên cho ai, thì khi có sự trùng hợp,* sẽ hủy hoại lợi ích và hạnh phúc của người ấy.
Aho vatāti iminā yathā abhijjhāne vatthuno ekantato attano pariṇāmanaṃ dassitaṃ, evamidhāpi vatthuno ‘‘aho vatā’’ti iminā parassa vināsacintāya ekantato niyamitabhāvaṃ dasseti.
By "Alas, if only," it is shown that just as in covetousness, the object is absolutely directed to oneself, so here too, by "Alas, if only," the absolute certainty of the object being for another's destruction is shown by the thought of destruction.
Với từ “Ôi, ước gì!” này, như trong sự tham lam, đối tượng được chỉ ra là hoàn toàn bị chuyển hướng cho riêng mình, thì ở đây cũng vậy, với từ “Ôi, ước gì!” này, đối tượng được chỉ ra là hoàn toàn bị chi phối bởi ý nghĩ muốn hủy hoại người khác.
Evañhi nesaṃ dāruṇappavattiyā kammapathappavatti.
Thus, it is by their fierce occurrence that there is the occurrence of paths of action.
Chính vì vậy, sự diễn tiến của chúng là sự diễn tiến của nghiệp đạo do hành động tàn ác.
Yathābhuccagahaṇābhāvenāti yathātacchagahaṇassa abhāvena aniccādisabhāvassa niccādito gahaṇena.
Due to the absence of grasping reality means due to the absence of grasping things as they truly are, by grasping the nature of impermanence, etc., as permanence, etc.
Do không có sự nắm giữ đúng như thực tại có nghĩa là do không có sự nắm giữ đúng như bản chất, mà nắm giữ bản chất vô thường, v.v. như là thường hằng, v.v.
Micchā passatīti vitathaṃ passati.
One sees wrongly means one sees falsely.
Thấy sai lầm có nghĩa là thấy không đúng sự thật.
Samphappalāpo viyāti iminā āsevanassa appamahantatāhi micchādiṭṭhiyā appasāvajjamahāsāvajjatā.
Like frivolous talk means by this, the triviality or gravity of wrong view is shown by the degree of indulgence.
Với từ “giống như lời nói phù phiếm” này,* mức độ lỗi nhẹ hay lỗi nặng của tà kiến tùy theo mức độ thực hành*.
Vatthunoti gahitavatthuno.
Of the object means of the object that is grasped.
Đối tượng là đối tượng đã được nắm giữ.
Gahitākāraviparītatāti micchādiṭṭhiyā gahitākārassa viparītatā.
The opposite of the grasped aspect means the opposite of the aspect grasped by wrong view.
Sự đối lập với trạng thái đã được nắm giữ là sự đối lập với trạng thái đã được nắm giữ bởi tà kiến.
Tathābhāvenāti attano gahitākāreneva tassā diṭṭhiyā, gahitassa vā vatthuno upaṭṭhānaṃ ‘‘evametaṃ, na ito aññathā’’ti.
Due to that nature means due to the aspect grasped by that view itself, or the presentation of the grasped object as "it is thus, not otherwise than this."
Do trạng thái như vậy có nghĩa là do chính trạng thái đã được nắm giữ của tà kiến đó, hoặc sự hiện diện của đối tượng đã được nắm giữ là “nó là như vậy, không khác hơn thế.”
Dhammatoti sabhāvato.
By nature means by inherent nature.
Theo pháp có nghĩa là theo bản chất.
Koṭṭhāsatoti cittaṅgakoṭṭhāsato, yaṃkoṭṭhāsā honti, tatoti attho.
By component means by the component parts of consciousness, meaning from which parts they arise.
Theo phần có nghĩa là theo phần chi của tâm, tức là từ phần chi nào mà chúng hiện hữu.
Cetanādhammāvāti cetanāsabhāvā eva.
Or volitional phenomena means volitional phenomena itself.
Hoặc là các pháp tư tâm sở có nghĩa là chính bản chất của tư tâm sở.
Paṭipāṭiyā sattāti ettha nanu cetanā abhidhamme kammapathesu na vuttāti paṭipāṭiyā sattannaṃ kammapathabhāvo na yuttoti?
Seven in sequence - Regarding this, is it not true that volition is not mentioned among the paths of action in the Abhidhamma, so the sevenfold nature of paths of action in sequence is not appropriate?
Bảy* theo thứ tự — ở đây, chẳng phải tư tâm sở không được đề cập trong Vi Diệu Pháp như là nghiệp đạo, vậy thì việc bảy* theo thứ tự là không hợp lý sao?
Na, avacanassa aññahetukattā.
No, because the non-mentioning is due to another reason.
Không phải vậy, vì việc không đề cập là do một lý do khác.
Na hi tattha cetanāya akammapathattā kammapatharāsimhi avacanaṃ, kadāci pana kammapatho hoti, na sabbadāti kammapathabhāvassa aniyatattā avacanaṃ.
For it is not that volition is not mentioned in the aggregate of paths of action because it is not a path of action; rather, it is not mentioned because its nature as a path of action is not fixed, as it sometimes is a path of action, but not always.
Không phải ở đó tư tâm sở không được đề cập trong nhóm nghiệp đạo vì nó không phải là nghiệp đạo, mà đôi khi nó là nghiệp đạo, không phải lúc nào cũng vậy, nên việc không đề cập là do nghiệp đạo của nó không cố định.
Yadā, panassa kammapathabhāvo hoti, tadā kammapatharāsisaṅgaho na nivārito.
However, when it does possess the nature of a path of action, its inclusion in the aggregate of paths of action is not prevented.
Tuy nhiên, khi nó là nghiệp đạo, thì việc bao gồm nó vào nhóm nghiệp đạo không bị ngăn cản.
Etthāha – yadi cetanāya sabbadā kammapathabhāvābhāvato aniyato kammapathabhāvoti kammapatharāsimhi avacanaṃ, nanu abhijjhādīnampi kammapathabhāvaṃ appattānaṃ atthitāya aniyato kammapathabhāvoti tesampi kammapatharāsimhi avacanaṃ āpajjatīti?
Here it is said: If volition's nature as a path of action is indeterminate due to its not always being a path of action, and therefore it is not mentioned in the aggregate of paths of action, then would not the same apply to covetousness, etc., which also have an indeterminate nature as paths of action because they do not always attain that status, leading to their non-mentioning in the aggregate of paths of action?
Ở đây,* nói: Nếu việc không đề cập trong nhóm nghiệp đạo là do nghiệp đạo của tư tâm sở không cố định vì nó không phải lúc nào cũng là nghiệp đạo, thì chẳng phải tham lam, v.v. cũng có nghiệp đạo không cố định vì chúng cũng tồn tại mà không đạt đến trạng thái nghiệp đạo, vậy thì việc không đề cập chúng trong nhóm nghiệp đạo cũng sẽ xảy ra sao?
Nāpajjati, kammapathatātaṃsabhāgatāhi tesaṃ tattha vuttattā.
No, it does not apply, because they are mentioned there due to their being of that nature (i.e., being inherently associated with paths of action).
Không xảy ra, vì chúng được đề cập ở đó do bản chất đồng loại với nghiệp đạo.
Yadi evaṃ cetanāpi tattha vattabbā siyā?
If so, should volition also be mentioned there?
Nếu vậy, tư tâm sở cũng nên được đề cập ở đó sao?
Saccametaṃ.
That is true.
Điều này là đúng.
Sā pana pāṇātipātādikāti pākaṭo tassā kammapathabhāvoti na vuttā siyā.
However, because volition is involved in destroying life, etc., its nature as a path of action is obvious, so it might not have been mentioned.
Tuy nhiên, vì tư tâm sở là sát sinh, v.v., nên nghiệp đạo của nó là rõ ràng, có lẽ vì vậy mà nó không được đề cập.
Cetanāya hi ‘‘cetanāhaṃ, bhikkhave, kammaṃ vadāmi (a. ni. 6.63; kathā. 539) tividhā, bhikkhave, kāyasañcetanā akusalaṃ kāyakamma’’ntiādivacanato (kathā. 539) kammabhāvo pākaṭo.
Indeed, the nature of volition as action is evident from statements like "Bhikkhus, I declare volition to be action" and "Bhikkhus, threefold bodily volition is unwholesome bodily action."
Vì nghiệp của tư tâm sở là rõ ràng qua các lời dạy như “Này các tỳ khưu, Ta nói tư tâm sở là nghiệp (A.III.63; Kathā. 539), này các tỳ khưu, thân tư tâm sở bất thiện có ba loại thân nghiệp,” v.v. (Kathā. 539).
Kammaṃyeva ca sugatiduggatīnaṃ tatthuppajjanakasukhadukkhānañca pathabhāvena pavattaṃ kammapathoti vuccatīti pākaṭo, tassā kammapathabhāvo.
And action itself, when occurring as a path for good and bad destinations and the happiness and suffering arising therein, is called a path of action, thus its nature as a path of action is obvious.
Và chính nghiệp, khi diễn tiến như là con đường dẫn đến thiện thú và ác thú, và đến khổ và lạc phát sinh ở đó, được gọi là nghiệp đạo, nên nghiệp đạo của nó là rõ ràng.
Abhijjhādīnaṃ pana cetanāsamīhanabhāvena sucaritaduccaritabhāvo, cetanājanitapiṭṭhivaṭṭakabhāvena sugatiduggatitaduppajjanakasukhadukkhānaṃ pathabhāvo cāti, na tathā pākaṭo kammapathabhāvoti, te eva tena sabhāvena dassetuṃ abhidhamme kammapatharāsibhāvena vuttā.
However, for covetousness, etc., their nature as good or bad conduct is due to the nature of volitional striving, and their nature as paths for good and bad destinations and the happiness and suffering arising therein is due to their being the 'backbone' generated by volition. Their nature as paths of action is not as obvious, and so they are mentioned in the Abhidhamma as the aggregate of paths of action to demonstrate that specific nature.
Tuy nhiên, đối với tham lam, v.v., việc chúng là thiện hạnh hay ác hạnh do có bản chất là sự mong muốn của tư tâm sở, và việc chúng là con đường dẫn đến thiện thú, ác thú và khổ lạc phát sinh ở đó, do có bản chất là sự hỗ trợ do tư tâm sở tạo ra, thì nghiệp đạo của chúng không rõ ràng như vậy, nên chúng được đề cập trong Vi Diệu Pháp như là nhóm nghiệp đạo để chỉ ra bản chất đó.
Atathājātiyakattā vā cetanā tehi saddhiṃ na vuttāti daṭṭhabbaṃ.
Or, it should be understood that volition is not mentioned with them because it is not of the same class.
Hoặc nên hiểu rằng tư tâm sở không được đề cập cùng với chúng vì nó không cùng loại.
Mūlaṃ patvāti mūladesanaṃ patvā, mūlasabhāvesu dhammesu desiyamānesūti attho.
Reaching the root means reaching the root discourse; the meaning is when phenomena are taught in their root nature.
Đến căn bản có nghĩa là đến giáo lý căn bản, tức là khi các pháp có bản chất căn bản được giảng dạy.
Adinnādānaṃ sattārammaṇanti idaṃ ‘‘pañca sikkhāpadā parittārammaṇā evā’’ti imāya pāḷiyā virujjhati.
Taking what is not given has living beings as its object—this contradicts the Pali statement "the five precepts have only limited objects."
Việc nói “lấy của không cho có đối tượng là hữu tình” này mâu thuẫn với đoạn Pāḷi “năm giới chỉ có đối tượng là nhỏ nhặt.”
Yañhi pāṇātipātādidussīlyassa ārammaṇaṃ, tadeva taṃ veramaṇiyā ārammaṇaṃ.
For the object of evil conduct like taking life, etc., is precisely the object of abstinence from it.
Vì đối tượng của ác giới như sát sinh, v.v. chính là đối tượng của sự kiêng cữ đó.
Vītikkamitabbavatthuto eva hi viratīti.
For abstinence is from the very object that should be transgressed.
Vì sự kiêng cữ là từ đối tượng cần phải vượt qua.
‘‘Sattārammaṇa’’nti vā sattasaṅkhātaṃ saṅkhārārammaṇameva upādāya vuttattā na koci virodho.
Or, there is no contradiction because "having living beings as its object" is stated by referring to conditioned phenomena (saṅkhārā) designated as "living beings."
Hoặc không có mâu thuẫn nào vì* “có đối tượng là hữu tình” được nói chỉ dựa vào đối tượng là các hành (saṅkhāra) được gọi là hữu tình.
Tathā hi vuttaṃ sammohavinodaniyaṃ (vibha. aṭṭha. 714) ‘‘yāni sikkhāpadāni ettha ‘sattārammaṇānī’ti vuttāni, tāni yasmā ‘sattoti’ti saṅkhaṃ gate saṅkhāreyeva ārammaṇaṃ karontī’’ti.
Thus, it is said in the Sammohavinodanī that "those precepts which are here called 'having living beings as their object' are so because they make only conditioned phenomena, which are designated as 'living beings,' their object."
Như đã nói trong Sammohavinodanī (VibhA. 714): “Những giới được nói ở đây là ‘có đối tượng là hữu tình,’ vì chúng lấy các hành đã được gọi là ‘hữu tình’ làm đối tượng.”
Ito paresupi eseva nayo.
The same principle applies to subsequent cases.
Đối với các trường hợp tiếp theo cũng theo cách này.
Visabhāgavatthuno ‘‘itthipurisā’’ti gahetabbato sattārammaṇotipi eke.
Some say that it has living beings as its object because diverse objects are grasped as "men and women."
Một số người nói “có đối tượng là hữu tình” vì đối tượng khác loại được nắm giữ là “nam và nữ.”
‘‘Eko diṭṭho, dve sutā’’tiādinā samphappalapane diṭṭhasutamutaviññātavasena.
In frivolous talk like "one seen, two heard," it is in terms of what is seen, heard, sensed, and cognized.
Trong lời nói phù phiếm như “một điều đã thấy, hai điều đã nghe,” v.v.,* theo cách đã thấy, đã nghe, đã cảm nhận, đã biết.
Tathā abhijjhā ti ettha tathā-saddo ‘‘diṭṭhasutamutaviññātavasenā’’ti idampi upasaṃharati, na sattasaṅkhārārammaṇataṃ eva dassanādivasena abhijjhāyanato.
Similarly with covetousness—here the word "similarly" also includes "in terms of what is seen, heard, sensed, and cognized," and not merely the nature of having conditioned phenomena as its object, as it covets in terms of seeing, etc.
Tương tự, trong “cũng như tham lam,” từ “cũng như” này cũng bao gồm “theo cách đã thấy, đã nghe, đã cảm nhận, đã biết,” chứ không chỉ là đối tượng là các hành hữu tình, vì tham lam khởi lên theo cách thấy, v.v.
‘‘Natthi sattā opapātikā’’ti pavattamānāpi micchādiṭṭhi tebhūmakadhammārammaṇā evāti adhippāyena tassā saṅkhārārammaṇatā vuttā.
Even wrong view occurring as "there are no spontaneously born beings" is stated to have conditioned phenomena as its object, with the intention that it always has phenomena pertaining to the three realms as its object.
Ngay cả tà kiến khởi lên rằng “không có hữu tình hóa sinh” cũng có đối tượng là các pháp thuộc ba cõi, ý nghĩa là vậy, nên đối tượng của nó được nói là các hành.
Kathaṃ pana micchādiṭṭhiyā mahaggatappattā dhammā ārammaṇaṃ hontīti?
But how can magnified phenomena be the object of wrong view?
Nhưng làm thế nào các pháp đã đạt đến cõi sắc và vô sắc lại có thể là đối tượng của tà kiến?
Sādhāraṇato.
Because of its generality.
Do tính phổ quát.
Natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipākoti hi pavattamānāya atthato rūpārūpāvacaradhammāpi gahitāva hontīti.
For when it occurs as "there is no result or ripening of wholesome and unwholesome actions," then in essence, even phenomena of the form and formless realms are included as grasped objects.
Vì khi tà kiến khởi lên rằng “không có quả dị thục của các nghiệp thiện và ác,” thì trên thực tế, các pháp thuộc cõi sắc và vô sắc cũng đã được nắm giữ.
Sukhabahulatāya rājāno hasamānāpi ‘‘coraṃ ghātethā’’ti vadanti, hāso pana tesaṃ aññavisayoti āha ‘‘sanniṭṭhāpakacetanā pana nesaṃ dukkhasampayuttāva hotī’’ti.
Kings, because of abundant happiness, may say "kill the thief" even while laughing. However, their laughter pertains to a different object, so it is said: "but their decisive volition is associated with suffering."
Do có nhiều lạc, các vị vua, dù đang cười, cũng nói “hãy giết tên trộm đó,” nhưng tiếng cười của họ là thuộc một đối tượng khác, nên* nói “tuy nhiên, tư tâm sở quyết định của họ luôn đi kèm với khổ.”
Majjhattavedano na hoti, sukhavedanova.
It is not neutral feeling, but happy feeling.
Không phải là thọ xả, mà là thọ lạc.
Tattha ‘‘kāmānaṃ samudayā’’tiādinā vedanābhedo veditabbo.
Here, the distinction of feeling should be understood by "from the origination of sense pleasures," etc.
Ở đó, sự phân biệt thọ nên được hiểu qua “sự tập khởi của các dục,” v.v.
Lobhasamuṭṭhāno musāvādo sukhavedano vā siyā majjhattavedano vā, dosasamuṭṭhāno dukkhavedano vāti musāvādo tivedano siyā.
False speech rooted in greed could be with happy feeling or neutral feeling; rooted in aversion, it would be with painful feeling. Thus, false speech can be with three feelings.
Nói dối khởi lên do tham có thể là thọ lạc hoặc thọ xả, còn nói dối khởi lên do sân là thọ khổ, nên nói dối có ba loại thọ.
Iminā nayena sesesupi yathārahaṃ vedanānaṃ ‘‘lobho nidānaṃ kammānaṃ samudayāyā’’tiādinā bhedo veditabbo.
In this way, the distinction of feelings in the remaining cases should be understood as appropriate, by "greed is the source of actions' origination," etc.
Theo cách này, đối với các trường hợp còn lại cũng vậy, sự phân biệt các thọ nên được hiểu một cách thích đáng qua “tham là nhân của sự tập khởi của các nghiệp,” v.v.
Pāṇātipāto dosamohavasena dvimūlakoti sampayuttamūlameva sandhāya vuttaṃ.
Killing living beings is dual-rooted, in aversion and delusion—this is stated referring only to the conjoined root.
Sát sinh là hai gốc rễ do sân và si được nói chỉ dựa vào gốc rễ đồng sanh.
Tassa hi mūlaṭṭhena upakārabhāvo dosaviseso, nidānamūle pana gayhamāne lobhamohavasenapi vaṭṭati.
For its contributing factor, in the sense of a root, is a specific type of aversion; but if the root as a source is taken, it can also occur through greed and delusion.
Vì đối với nó, sự hỗ trợ theo nghĩa gốc rễ là một loại sân đặc biệt, nhưng nếu lấy gốc rễ nhân, thì nó cũng diễn tiến do tham và si.
Sammūḷho āmisakiñjakkhakāmopi hi pāṇaṃ hanati.
For even a deluded person desiring paltry sense-pleasures kills living beings.
Vì ngay cả người ngu si, tham lam một chút lợi lộc cũng sát hại sinh vật.
Tenevāha ‘‘lobho nidānaṃ kammānaṃ samudayāyā’’tiādi (a. ni. 3.34).
Therefore it is said, "greed is the source of actions' origination," etc.
Vì vậy,* nói “tham là nhân của sự tập khởi của các nghiệp,” v.v. (A.III.34).
Sesesupi eseva nayo.
The same principle applies to the rest.
Đối với các trường hợp còn lại cũng theo cách này.
Asamādinnasīlassa sampattato yathāupaṭṭhitavītikkamitabbavatthuto virati sampattavirati.
Abstinence from an object that should be transgressed as it presents itself, by one who has not undertaken a precept, is abstinence by avoidance (sampattavirati).
Sự kiêng cữ từ đối tượng cần phải vượt qua hiện hữu như thế nào đối với người không giữ giới đã thọ, đó là sự kiêng cữ theo sự hiện hữu.
Samādānena uppannā virati samādānavirati.
Abstinence arising from an undertaking is abstinence by undertaking (samādānavirati).
Sự kiêng cữ phát sinh do sự thọ trì là sự kiêng cữ theo sự thọ trì.
Kilesānaṃ samucchindanavasena pavattā maggasampayuttā virati samucchedavirati.
Abstinence occurring through the eradication of defilements, conjoined with the path, is abstinence by eradication (samucchedavirati).
Sự kiêng cữ diễn tiến theo cách đoạn trừ các phiền não, đi kèm với đạo, là sự kiêng cữ theo sự đoạn trừ.
Kāmañcettha pāḷiyaṃ viratiyova āgatā, sikkhāpadavibhaṅge pana cetanāpi āharitvā dassitāti tadubhayampi gaṇhanto ‘‘cetanāpi vaṭṭanti viratiyopī’’ti āha.
Although only abstinence is mentioned in the Pali text here, in the analysis of the precepts, volition is also brought in and shown. Therefore, taking both into account, he says: "both volition and abstinence are applicable."
Mặc dù ở đây trong Pāḷi chỉ có sự kiêng cữ được đề cập, nhưng trong phần phân tích giới, tư tâm sở cũng được đưa vào và chỉ ra, nên*, bao gồm cả hai, nói “cả tư tâm sở và sự kiêng cữ đều diễn tiến.”
113. Micchattasammattavasenāti ettha micchābhāvo micchattaṃ, tathā sammābhāvo sammattaṃ.
113. In Micchattasammattavasenā (by way of wrongness and rightness), micchābhāvo (the state of being wrong) is micchattaṃ (wrongness), and similarly sammābhāvo (the state of being right) is sammattaṃ (rightness).
113. Micchattasammattavasenā (theo cách tà và chánh) ở đây, trạng thái tà là micchattaṃ (tà tính), và trạng thái chánh là sammattaṃ (chánh tính).
Tathā tathā pavattā akusalakkhandhāva micchāsati, evaṃ micchāñāṇampi daṭṭhabbaṃ.
Similarly, unwholesome aggregates that proceed in such a way are wrong mindfulness (micchāsati); thus, wrong knowledge (micchāñāṇa) should also be understood.
Các uẩn bất thiện diễn ra như vậy chính là tà niệm (micchāsati), tương tự, cũng phải hiểu tà trí (micchāñāṇa) như vậy.
Na hi ñāṇassa micchābhāvo nāma atthi.
Indeed, there is no such thing as wrongness of knowledge.
Thật vậy, không có cái gọi là trạng thái sai lầm của trí tuệ.
Tasmā micchāñāṇinoti micchāsaññāṇāti attho, ayoniso pavattacittuppādāti adhippāyo.
Therefore, micchāñāṇino (of one with wrong knowledge) means "of one with wrong perception," with the intention that it refers to mental states that arise from unwise attention (ayoniso manasikāra).
Do đó, micchāñāṇino (người có tà trí) có nghĩa là người có tà tri kiến, ý nghĩa là các tâm sinh khởi diễn ra không đúng cách (ayoniso).
Micchāpaccavekkhaṇenāti micchādiṭṭhiādīnaṃ micchā ayoniso paccavekkhaṇena.
Micchāpaccavekkhaṇenā (by wrong contemplation) means by the wrong, unwise contemplation of wrong view and so forth.
Micchāpaccavekkhaṇenā (bằng sự quán xét sai lầm) có nghĩa là bằng sự quán xét sai lầm, không đúng cách, của tà kiến, v.v.
Kusalavimuttīti pakatipurisasantarajānanaṃ, guṇaviyuttassa attano sakattani avaṭṭhānanti evamādiṃ akusalapavattiṃ ‘‘kusalavimuttī’’ti gahetvā ṭhitā micchāvimuttikā.
Kusalavimuttī (release from wholesome states) refers to the recognition of ordinary people's minds, the state of oneself, devoid of good qualities, not abiding in one's own nature; thus, those who hold to wrong release (micchāvimuttikā) have taken this unwholesome process to be "release from wholesome states."
Kusalavimuttī (giải thoát khỏi thiện) là sự hiểu biết về bản chất của một người bình thường, sự không an trú của tự ngã đã thoát ly các đức tính, v.v., những người có tà giải thoát (micchāvimuttika) nắm giữ sự diễn tiến bất thiện này là “giải thoát khỏi thiện”.
Sammāpaccavekkhaṇāti jhānavimokkhādīsu sammā aviparītaṃ pavattā paccavekkhaṇā.
Sammāpaccavekkhaṇā (right contemplation) is contemplation that proceeds rightly and without perversion in the jhāna, vimokkha, and so forth.
Sammāpaccavekkhaṇā (sự quán xét đúng đắn) là sự quán xét diễn ra đúng đắn, không sai lệch, trong các thiền định, giải thoát, v.v.
114. Patiṭṭhādhātūti sahajātānaṃ dhammānaṃ patiṭṭhābhūtā dhātu.
114. Patiṭṭhādhātu (the element of support) is the element that serves as a support for co-arisen phenomena.
114. Patiṭṭhādhātu (địa giới) là giới là nơi nương tựa của các pháp đồng sinh.
Ābandhanadhātūti nahāniyacuṇṇassa udakaṃ viya sahajātadhammānaṃ ābandhanabhūtā dhātu.
Ābandhanadhātu (the element of cohesion) is the element that serves as a binder for co-arisen phenomena, like water for bathing powder.
Ābandhanadhātu (thủy giới) là giới là sự kết dính của các pháp đồng sinh, như nước đối với bột xà phòng.
Paripācanadhātūti sūriyo phalādīnaṃ viya sahajātadhammānaṃ paripācanabhūtā dhātu.
Paripācanadhātu (the element of maturation) is the element that serves to mature co-arisen phenomena, like the sun for fruits and so forth.
Paripācanadhātu (hỏa giới) là giới là sự làm chín của các pháp đồng sinh, như mặt trời đối với trái cây, v.v.
Vitthambhanadhātūti dutiyo viya sahajātadhammānaṃ vitthambhanabhūtā dhātu.
Vitthambhanadhātu (the element of distension) is the element that serves to distend co-arisen phenomena, like a second*.
Vitthambhanadhātu (phong giới) là giới là sự nâng đỡ của các pháp đồng sinh, như người thứ hai (nâng đỡ).
Kesādayo vīsati koṭṭhāsā.
The twenty constituents are hairs, etc.
Tóc, v.v., là hai mươi phần (koṭṭhāsa).
Ādi-saddena pittādayo santappanādayo uddhaṅgamā vātādayo gahitā.
By the word ādi (etc.), bile, phlegm, and wind, which cause distension, and so forth, are included.
Bằng từ Ādi (v.v.), đã bao gồm mật, v.v., các loại gió đi lên làm dịu, v.v.
Etāti dhātuyo.
Etā (these) are the elements (dhātuyo).
Etā (những cái này) là các giới (dhātu).
115. Ayaṃ pathavīdhātuṃ nissāya taṃ ārabbha pavatto assādo.
115. This assādo (gratification) arises by depending on and focusing on the earth element.
115. Sự assādo (vị ngọt) này đã diễn ra nương tựa vào địa giới đó và lấy nó làm đối tượng.
Evaṃ pavattānanti evaṃ kāye pabhāvassa pavedanavaseneva pavattānaṃ.
Evaṃ pavattānaṃ (of those thus proceeding) means of those that proceed in this way, by the method of making their influence known in the body.
Evaṃ pavattānaṃ (của những cái diễn ra như vậy) có nghĩa là của những cái diễn ra trong thân như vậy, chỉ bằng cách biểu lộ sự xuất hiện.
Hutvā abhāvākārenāti pubbe avijjamānā paccayasāmaggiyā hutvā uppajjitvā puna bhaṅgupagamanato uddhaṃ abhāvākārena.
Hutvā abhāvākārenā (by the nature of having come into being and then ceasing to exist) means by the nature of having come into being through the convergence of conditions, and then, after dissolution, ceasing to exist.
Hutvā abhāvākārenā (bằng cách có rồi không có) có nghĩa là bằng cách không tồn tại trước đó, rồi do sự kết hợp của các nhân duyên mà sinh khởi, sau đó lại không tồn tại sau khi đi đến sự hoại diệt.
Na niccāti aniccā addhuvattā, dhuvaṃ niccaṃ.
Not permanent means aniccā (impermanent), transient; permanent is niccaṃ (eternal).
Không thường hằng nên aniccā (vô thường), không bền vững, thường hằng là niccaṃ.
Paṭipīḷanākārenāti udayabbayavasena abhiṇhaṃ pīḷanākārena dukkhaṭṭhena.
Paṭipīḷanākārenā (by the nature of being oppressed) means by the nature of being constantly oppressed by way of arising and ceasing, which is the meaning of suffering (dukkha).
Paṭipīḷanākārenā (bằng cách bị áp bức) có nghĩa là bằng cách bị áp bức liên tục theo cách sinh diệt, theo nghĩa khổ.
Sabhāvavigamākārenāti attano sabhāvassa vigacchanākārena.
Sabhāvavigamākārenā (by the nature of its inherent essence vanishing) means by the nature of its own inherent essence disappearing.
Sabhāvavigamākārenā (bằng cách mất đi bản chất của chính nó) có nghĩa là bằng cách mất đi bản chất của chính nó.
Sabhāvadhammā hi appamattaṃ khaṇaṃ patvā nirujjhanti.
Indeed, phenomena with inherent essence reach but a slight moment and then cease.
Thật vậy, các pháp bản chất sau khi đạt đến một khoảnh khắc nhỏ liền diệt đi.
Tasmā te ‘‘jarāya maraṇena cā’’ti dvedhā vipariṇamanti.
Therefore, they undergo a twofold change: "by decay and by death."
Do đó, chúng biến đổi thành hai cách là “do già và chết”.
Tenāha ‘‘vipariṇāmadhammā’’ti.
Hence it is said, "vipariṇāmadhammā" (subject to change).
Vì vậy, Ngài nói ‘‘vipariṇāmadhammā’’ (có bản chất biến đổi).
Ādīnaṃ vāti pavattetīti ādīnavo, paramakāpaññatā.
That which causes suffering (ādīnaṃ) is called ādīnavo (danger/disadvantage), extreme inferiority.
Cái gì làm cho các tai họa, v.v., diễn ra thì đó là ādīnavo (tai họa), sự thấp kém tối thượng.
Vinīyatīti vūpasamīyati.
Vinīyatī (is removed) means is appeased.
Vinīyatī (được loại bỏ) có nghĩa là được làm lắng dịu.
Accantappahānavasena nissarati etenāti nissaraṇaṃ.
That by which one escapes through complete abandonment is nissaraṇaṃ (escape/deliverance).
Cái gì thoát ra khỏi cái này bằng cách từ bỏ hoàn toàn thì đó là nissaraṇaṃ (sự xuất ly).
Abhivisiṭṭhena ñāṇenāti aggamaggañāṇena.
Abhivisiṭṭhena ñāṇenā (with supreme knowledge) means with the knowledge of the highest path (aggamaggañāṇa).
Abhivisiṭṭhena ñāṇenā (bằng trí tuệ siêu việt) có nghĩa là bằng trí tuệ đạo tối thượng.
Rukkho bodhi ‘‘bujjhati etthā’’ti katvā.
A tree is called bodhi (enlightenment) because "one is enlightened there."
Cây là bodhi (giác ngộ) vì “người ta giác ngộ ở đó”.
Maggo bodhi ‘‘bujjhati etenā’’ti katvā.
A path is called bodhi because "one is enlightened by it."
Đạo là bodhi vì “người ta giác ngộ bằng cái này”.
Sabbaññutaññāṇaṃ bodhi sammā sāmañca sabbadhammānaṃ bujjhanato.
Omniscient knowledge is bodhi because it rightly and personally comprehends all phenomena.
Trí tuệ toàn tri là bodhi vì giác ngộ đúng đắn và tự mình tất cả các pháp.
Nibbānaṃ bodhi bujjhitabbato.
Nibbāna is bodhi because it is to be understood.
Niết Bàn là bodhi vì là cái cần được giác ngộ.
Tesanti niddhāraṇe sāmivacanaṃ.
Tesaṃ (of those) is a genitive case for selection.
Tesaṃ (của những cái đó) là từ sở hữu cách để xác định.
Sāvakapāramīñāṇanti sāvakapāramīñāṇaṃ yāthāvato dassanavatthu.
Sāvakapāramīñāṇaṃ (the knowledge of the perfection of a disciple) is the subject matter for rightly seeing the knowledge of the perfection of a disciple.
Sāvakapāramīñāṇaṃ (trí tuệ ba-la-mật của Thanh văn) là đối tượng của sự thấy biết chân thật của trí tuệ ba-la-mật của Thanh văn.
Vitthāravasenāti ekekadhātuvasenāti vadanti, ekekissā pana dhātuyā lakkhaṇavibhattidassanavasena.
Vitthāravasenā (in detail) means, as some say, by way of each element; but it refers to showing the characteristic and classification of each element.
Vitthāravasenā (theo cách rộng rãi) có nghĩa là theo cách của từng giới một, hoặc theo cách trình bày đặc tính phân biệt của từng giới một.
Yanti hetuatthe nipāto, yaṃ nimittanti attho.
Yaṃ (which) is an indeclinable particle signifying cause; it means "which sign."
Yaṃ (cái gì) là một tiểu từ chỉ nguyên nhân, có nghĩa là cái nhân duyên nào.
Assādeti etenāti assādo, taṇhā.
That by which one experiences gratification is assādo (gratification), craving.
Cái gì được thưởng thức bằng cái này thì đó là assādo (vị ngọt), tức là tham ái.
Ayaṃ pathavīdhātuyā assādoti ettha ayaṃ-saddo ‘‘pahānapaṭivedho’’ti etthāpi ānetvā sambandhitabbo ‘‘ayaṃ pahānapaṭivedho paṭivijjhitabbaṭṭhena samudayasacca’’nti.
In ayaṃ pathavīdhātuyā assādo (this is the gratification of the earth element), the word ayaṃ (this) should also be brought into connection with "pahānapaṭivedho" (penetration of abandonment), as in "ayaṃ pahānapaṭivedho paṭivijjhitabbaṭṭhena samudayasaccaṃ" (this penetration of abandonment, by being penetrable, is the truth of origin).
Trong câu ayaṃ pathavīdhātuyā assādo (đây là vị ngọt của địa giới), từ ayaṃ (đây) cũng phải được liên kết với ‘‘pahānapaṭivedho’’ (sự chứng ngộ sự từ bỏ) như ‘‘ayaṃ pahānapaṭivedho paṭivijjhitabbaṭṭhena samudayasaccaṃ’’ (đây là sự chứng ngộ sự từ bỏ, theo nghĩa cần được thấu hiểu, là Khổ tập đế).
Esa nayo sesasaccesupi.
This method applies to the remaining truths as well.
Cách này cũng áp dụng cho các sự thật còn lại.
Yāti yathāvuttesu assādo ādīnavo nissaraṇanti imesu tīsu ṭhānesu pavattā yā diṭṭhi…pe… yo samādhi, ayaṃ bhāvanāpaṭivedho maggasaccanti vuttanayeneva yojetabbaṃ.
Yā (which) refers to that view...etc....that concentration (samādhi) which proceeds in these three situations—gratification, danger, and escape, as stated—this penetration of development is the truth of the path, and should be construed in the manner described.
Yā (cái gì) có nghĩa là trong ba phương diện đã nói ở trên là vị ngọt, tai họa, xuất ly, cái thấy nào…v.v… cái định nào đã diễn ra, cái này là sự chứng ngộ sự tu tập, là Đạo đế, phải được kết nối theo cách đã nói.
117. Nissaṭātiādīni padāni, ādito vuttapaṭisedhenāti ‘‘nevā’’ti ettha vuttena nakārena.
117. The words nissaṭā (escaped) and so forth, by ādito vuttapaṭisedhenā (the negation stated at the beginning), refer to the negative particle na stated in "nevā" (never).
117. Các từ Nissaṭātiādīni (đã thoát ra, v.v.), ādito vuttapaṭisedhenā (bằng sự phủ định đã nói từ đầu) có nghĩa là bằng chữ na (không) đã nói trong ‘‘nevā’’ (không bao giờ).
Tenāha ‘‘na nissaṭā’’tiādi.
Hence it is said, "na nissaṭā" (not escaped), and so forth.
Vì vậy, Ngài nói ‘‘na nissaṭā’’ (chưa thoát ra), v.v.
Vimariyādikatenātiādi ca ettha viharaṇapekkhaṇe karaṇavacanaṃ.
Vimariyādikatenā (without boundary), and so forth; here, the instrumental case refers to dwelling and observing.
Và Vimariyādikatenā (đã vượt qua giới hạn), v.v., ở đây, là cách dùng nghi thức trong việc an trú và quán xét.
Dutiyanayeti ‘‘yato ca kho, bhikkhave’’tiādinā vuttanaye.
Dutiyanaye (in the second method) refers to the method stated by "yato ca kho, bhikkhave" (for when, monks), and so forth.
Dutiyanaye (trong cách thứ hai) có nghĩa là trong cách đã nói bằng ‘‘yato ca kho, bhikkhave’’ (này các Tỳ-kheo, khi mà), v.v.
Kilesavaṭṭamariyādāya sabbaso abhāvato nimmariyādikatena cittena.
Nimmariyādikatena cittena (with an unbounded mind) means completely free from the boundary of defilements.
Bằng tâm nimmariyādikatena (không giới hạn) vì hoàn toàn không có giới hạn của vòng luân hồi phiền não.
Tenāha ‘‘tatthā’’tiādi.
Hence it is said, "tatthā" (there), and so forth.
Vì vậy, Ngài nói ‘‘tatthā’’ (ở đó), v.v.
Tīsūti dutiyādīsu tīsu.
Tīsu (in the three) refers to the second and subsequent three.
Tīsu (trong ba) có nghĩa là trong ba cái thứ hai, v.v.
118. Ekanteneva dukkhāti avīcimahānirayo viya ekantato dukkhā eva sukhena avomissā.
118. Ekanteneva dukkhā (exclusively suffering) means exclusively suffering, unmixed with pleasure, like the Avīci great hell.
118. Ekanteneva dukkhā (chỉ toàn là khổ) có nghĩa là chỉ toàn là khổ, không pha trộn với lạc, như đại địa ngục Avīci.
Dukkhena anupatitāti dukkheneva sabbaso upagatā.
Dukkhena anupatitā (overcome by suffering) means completely reached by suffering.
Dukkhena anupatitā (bị khổ bao phủ) có nghĩa là hoàn toàn bị khổ bao phủ.
Dukkhena okkantāti bahiddhā viya antopi dukkhena avakkantā anupaviṭṭhā.
Dukkhena okkantā (entered by suffering) means penetrated and pervaded by suffering internally, as if from without.
Dukkhena okkantā (bị khổ xâm nhập) có nghĩa là bị khổ xâm nhập, thâm nhập vào bên trong, như bên ngoài.
Sukhavedanāpaccayatāya imāsaṃ dhātūnaṃ sukhatā viya dukkhavedanāpaccayatāpi veditabbā, saṅkhāradukkhatā pana sabbattha caritā eva.
Just as the pleasantness of these elements is due to pleasant feeling, so too is the painfulness due to painful feeling to be understood; however, the suffering of formations (saṅkhāradukkhatā) is always present everywhere.
Cũng phải hiểu sự khổ của các giới này do nhân duyên của khổ thọ, như sự lạc do nhân duyên của lạc thọ; còn khổ hành thì đã được nói đến ở khắp mọi nơi.
Sabbatthāti sabbāsu dhātūsu, sabbaṭṭhānesu vā.
Sabbatthā (everywhere) means in all elements, or in all places.
Sabbatthā (ở khắp mọi nơi) có nghĩa là ở tất cả các giới, hoặc ở tất cả các nơi.
Paṭhamaṃ sukhaṃ dassetvāpi pacchā dukkhassa kathitattā ‘‘dukkhalakkhaṇaṃ kathita’’nti vuttaṃ.
Even though pleasure was shown first, suffering was mentioned afterwards, so it is said, "dukkhalakkhaṇaṃ kathitaṃ" (the characteristic of suffering is stated).
Vì trước tiên đã trình bày về lạc rồi sau đó mới nói về khổ, nên đã nói ‘‘dukkhalakkhaṇaṃ kathita’’ (tính chất của khổ đã được nói đến).
124. Upasaggo samāsavisaye sasādhanaṃ kiriyaṃ dassetīti vuttaṃ ‘‘ñāṇena anugantvāpī’’ti.
124. It is stated that a prefix (upasagga) in the context of a compound word indicates an action with its means, as in "even having followed with knowledge."
124. Tiền tố (upasagga) cho thấy hành động kèm theo đối tượng trong trường hợp hợp chất (samāsa), nên đã nói “ngay cả sau khi theo dõi bằng trí tuệ”.
Vassasataṃ vassasahassanti nidassanamattametaṃ, tato bhiyyopi anugantvā anamataggo eva saṃsāro.
A hundred years, a thousand years is merely an example; even having followed for longer than that, saṃsāra is still without a conceivable beginning or end (anamatagga).
Một trăm năm, một ngàn năm chỉ là ví dụ; ngay cả khi theo dõi lâu hơn thế, luân hồi (saṃsāra) vẫn là vô thủy (anamatagga).
Agga-saddo idha mariyādavacano, anuddesikañcetaṃ vacananti āha ‘‘aparicchinnapubbāparakoṭiko’’ti.
The word agga here means boundary; and this is an unspecific statement, thus he says, "whose beginning and end are not delimited."
Từ agga ở đây có nghĩa là giới hạn, và đây là một cách nói không chỉ định, nên nói “không có điểm khởi đầu và kết thúc được xác định”.
Aññathā antimabhavikaparicchinnakatavimuttiparipācanīyadhammādīnaṃ vasena aparicchinnapubbāparakoṭi na sakkā vattuṃ.
Otherwise, it would not be possible to say "whose beginning and end are not delimited" in terms of those whose final existence is delimited, or those practices that lead to liberation, and so on.
Nếu không, thì không thể nói là không có điểm khởi đầu và kết thúc được xác định dựa trên những pháp dẫn đến giải thoát đã được hoàn thành trong kiếp cuối cùng, v.v.
Saṃsaraṇaṃ saṃsāro.
Wandering on is saṃsāra.
Sự trôi lăn là luân hồi (saṃsāra).
Pacchimāpi na paññāyati andhabālānaṃ vasenāti adhippāyo.
The meaning is that the latter part is also not discernible for the ignorant and foolish.
Ý nghĩa là ngay cả phần cuối cũng không được biết đến đối với những người ngu si, mê muội.
Tenāha bhagavā ‘‘dīgho bālāna saṃsāro’’ti (dha. pa. 60).
Therefore, the Blessed One said, "Long is the saṃsāra for the foolish" (Dhp. 60).
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Luân hồi của kẻ ngu si thì dài” (Dhammapada 60).
Vemajjheyeva pana sattā saṃsaranti pubbāparakoṭīnaṃ alabbhanīyattā.
But beings wander on only in the middle because the beginning and end cannot be found.
Nhưng chúng sinh luân hồi ngay giữa chừng vì không thể tìm thấy điểm khởi đầu và kết thúc.
Attho paritto hoti yathābhūtāvabodhābhāvato.
The meaning is limited due to the absence of understanding things as they truly are.
Ý nghĩa thì hạn hẹp vì không có sự thấu hiểu chân thật.
Buddhasamayeti sāsaneti attho.
In the time of the Buddha means in the Dispensation.
Trong thời Đức Phật có nghĩa là trong giáo pháp.
Attho mahā yathābhūtāvabodhisambhavato, atthassa vipulatāya taṃsadisā upamā natthīti parittaṃyeva upamaṃ āharantīti adhippāyo.
The meaning is great due to the possibility of understanding things as they truly are, and because of the profundity of the meaning, there is no comparable simile, so they bring only a limited simile, is the intention.
Ý nghĩa thì rộng lớn vì có thể thấu hiểu chân thật, và vì sự rộng lớn của ý nghĩa, không có ví dụ nào tương tự, nên ý nghĩa là họ chỉ đưa ra những ví dụ hạn hẹp.
Idāni vuttamevatthaṃ ‘‘pāḷiyaṃ hī’’tiādinā samattheti.
Now he confirms the meaning that has been stated with "for in the Pāḷi," and so on.
Bây giờ, ý nghĩa đã được nói đến được chứng minh bằng “trong kinh tạng” và các câu tiếp theo.
Mātu mātaroti mātu mātāmahiyo.
Mothers of mothers means maternal grandmothers.
Mẹ của mẹ có nghĩa là bà ngoại của mẹ.
Tassevāti dukkhasseva.
Of that very thing means of suffering itself.
Của chính nó có nghĩa là của chính khổ đau.
Tibbanti dukkhapariyāyoti.
Severe means a synonym for suffering.
Dữ dội có nghĩa là một từ đồng nghĩa với khổ đau.
126. Kandanaṃ sasaddaṃ, rodanaṃ pana kevalamevāti āha ‘‘kandantānanti sasaddaṃ rudamānāna’’nti.
126. Kandana means crying with sound, while rodana is simply crying, thus he says, "of those wailing means of those crying with sound."
126. Khóc than (kandana) là khóc có tiếng, còn khóc (rodana) chỉ là khóc không tiếng, nên nói “kandantānaṃ là rudamānānaṃ có tiếng”.
Pavattanti sandanavasena pavattaṃ.
Flowing forth means flowing forth as a stream.
Chảy ra (pavatta) có nghĩa là chảy theo dòng.
‘‘Sinerurasmīhi paricchinnesū’’ti saṅkhepena vuttamatthaṃ vivaranto ‘‘sinerussā’’tiādimāha.
He explains the meaning stated concisely as "within the boundaries of Sineru's rays" by saying "of Sineru," and so on.
Để giải thích ý nghĩa được nói tóm tắt là “giới hạn bởi những tia sáng của núi Sineru”, đã nói “của núi Sineru” và các câu tiếp theo.
Maṇimayanti indanīlamaṇimayaṃ.
Made of jewels means made of sapphire jewels.
Bằng ngọc báu (maṇimaya) có nghĩa là bằng ngọc Indanīla.
Sinerussa pubbadakkhiṇakoṇasamapadesā ‘‘pubbadakkhiṇapassā’’ti adhippetā.
The areas level with Sineru's northeast corner are meant by "the northeast sides."
Các vùng bằng phẳng ở góc đông nam của núi Sineru được gọi là “phía đông nam”.
Tehi nikkhantarajatarasmiyo indanīlarasmiyo ca ekato hutvā.
The silver rays emanating from them and the sapphire rays become one.
Những tia sáng bạc và những tia sáng ngọc Indanīla phát ra từ đó hợp lại thành một.
Tāsaṃ rasmīnaṃ antaresūti tāsaṃ catūhi koṇehi nikkhantarasmīnaṃ catūsu antaresu.
Between those rays means in the four spaces between those rays emanating from the four corners.
Giữa những tia sáng đó có nghĩa là giữa bốn tia sáng phát ra từ bốn góc đó.
Cattāroti dakkhiṇādibhedā cattāro mahāsamuddā honti.
There are four great oceans, distinguished as southern, etc.
Bốn có nghĩa là có bốn đại dương, bắt đầu từ phía nam.
Viasananti visesena khepanaṃ.
Destruction means special destruction.
Hoại diệt (viasana) có nghĩa là sự tiêu hủy đặc biệt.
Kiṃ pana tanti āha ‘‘vināsoti attho’’ti.
What is that? he says, "it means ruin."
Vậy đó là gì? Đã nói “có nghĩa là sự hủy diệt”.