146. Navapurāṇavaggassa paṭhame navapurāṇānīti navāni ca purāṇāni ca.
In the first (discourse) of the Navapurāṇa Chapter, "Navapurāṇāni" means new and old (actions).
Trong kinh đầu tiên của phẩm Navapurāṇa, navapurāṇānī có nghĩa là mới và cũ.
Cakkhu, bhikkhave, purāṇakammanti na cakkhu purāṇaṃ, kammameva purāṇaṃ, kammato pana nibbattattā paccayanāmena evaṃ vuttaṃ.
"Cakkhu, bhikkhave, purāṇakammaṃ" means the eye is not old; kamma itself is old, but it is said thus by way of cause, because it arose from kamma.
Này các Tỳ-kheo, con mắt là nghiệp cũ (Cakkhu, bhikkhave, purāṇakamma) không có nghĩa là con mắt là cũ, mà chính nghiệp là cũ; tuy nhiên, vì nó được sinh ra từ nghiệp, nên được gọi như vậy theo tên của nhân duyên.
Abhisaṅkhatanti paccayehi abhisamāgantvā kataṃ.
"Abhisaṅkhataṃ" means made by gathering together with conditions.
Abhisaṅkhata có nghĩa là được tạo ra do các nhân duyên kết hợp lại.
Abhisañcetayitanti cetanāya pakappitaṃ.
"Abhisañcetayitaṃ" means conceived by volition.
Abhisañcetayita có nghĩa là được ý định sắp đặt bằng tư (cetanā).
Vedaniyaṃ daṭṭhabbanti vedanāya vatthūti passitabbaṃ.
"Vedaniyaṃ daṭṭhabbaṃ" means to be seen as the basis of feeling.
Vedaniyaṃ daṭṭhabba có nghĩa là cần được thấy (daṭṭhabba) như là đối tượng của cảm thọ (vedanā).
Nirodhā vimuttiṃ phusatīti imassa tividhassa kammassa nirodhena vimuttiṃ phusati.
"One touches liberation through cessation" means one touches liberation through the cessation of these three kinds of kamma, which is cessation by the non-arising of defilements.
Nirodhā vimuttiṃ phusatīti (Diệt trừ thì chạm đến giải thoát) nghĩa là, do sự diệt trừ của ba loại nghiệp này, người ấy chạm đến sự giải thoát Arahantaphala.
Ayaṃ vuccatīti ayaṃ tassā vimuttiyā ārammaṇabhūto nirodho kammanirodhoti vuccati.
"This is called" means this cessation, which is an object of that liberation, is called the cessation of kamma (kammanirodha), as it is where kamma ceases.
Ayaṃ vuccatīti (Điều này được gọi là) nghĩa là, sự diệt trừ này, vốn là đối tượng của sự giải thoát Arahantaphala, được gọi là sự diệt nghiệp (kammanirodha).
Iti imasmiṃ sutte pubbabhāgavipassanā kathitā.
Thus, in this Sutta, the preliminary vipassanā is taught.
Như vậy, trong bài kinh này, vipassanā sơ khởi đã được thuyết giảng.
151-152. Chaṭṭhe anantevāsikanti anto vasanakakilesavirahitaṃ.
In the sixth (sutta), "without an inner disciple" (anantevāsika) means free from the defilements that reside within.
151-152. Trong kinh thứ sáu, anantevāsikanti (không có đệ tử) là không có phiền não ở bên trong.
Anācariyakanti ācaraṇakakilesavirahitaṃ.
"Without a teacher" (anācariyaka) means free from the defilements that exert influence.
Anācariyakanti (không có thầy) là không có phiền não hành xử.
Antassa vasantīti anto assa vasanti.
"They dwell within" means they dwell within that person.
Antassa vasantīti (Chúng sống bên trong) nghĩa là chúng sống bên trong người ấy.
Te naṃ samudācarantīti te etaṃ adhibhavanti ajjhottharanti sikkhāpenti vā.
"They attend to him" means those defilements overpower him, overwhelm him, or teach him.
Te naṃ samudācarantīti (Chúng hành xử với người ấy) nghĩa là những phiền não đó chế ngự người ấy, hoặc lấn át người ấy, hoặc dạy dỗ người ấy.
‘‘Evaṃ vejjakammaṃ karohi, evaṃ dūtakamma’’nti iti sikkhāpanasaṅkhātena samudācaraṇatthenassa te ācariyā nāma honti, tehi ācariyehi sācariyakoti vuccati.
"Perform medical work in this way, perform messenger work in this way" – in this manner, by the meaning of attending, which is designated as teaching, those defilements become his teachers, and a person with such teachers is called "having a teacher" (sācariyaka).
"Hãy làm công việc y sĩ như thế này, hãy làm công việc sứ giả như thế này" – như vậy, do sự hành xử dưới dạng dạy dỗ, những phiền não đó trở thành thầy của người ấy, và người ấy được gọi là sācariyaka (có thầy) bởi những người thầy đó.
Sesamettha vuttanayeneva veditabbaṃ.
The rest here should be understood by the method stated.
Phần còn lại ở đây nên được hiểu theo cách đã nói.
Sattamaṃ heṭṭhā kathitanayameva.
The seventh (sutta) is also of the same method as stated below.
Kinh thứ bảy cũng theo cách đã nói ở dưới.
153. Aṭṭhame yaṃ pariyāyaṃ āgammāti yaṃ kāraṇaṃ āgamma.
In the eighth (sutta), "by what reasoning" (yaṃ pariyāyaṃ āgammā) means by what cause.
153. Trong kinh thứ tám, yaṃ pariyāyaṃ āgammāti (dựa vào lý do nào) nghĩa là dựa vào lý do nào.
Aññatreva saddhāyāti vinā saddhāya saddhaṃ apanetvā.
"Except for faith" (aññatreva saddhāyā) means without faith, excluding faith.
Aññatreva saddhāyāti (ngoại trừ đức tin) nghĩa là không có đức tin, loại bỏ đức tin.
Ettha ca saddhāti na paccakkhā saddhā.
Here, faith (saddhā) does not refer to direct faith.
Ở đây, saddhā (đức tin) không phải là đức tin trực tiếp.
Yo pana parassa evaṃ kira evaṃ kirāti kathentassa sutvā uppanno saddahanākāro, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
Rather, it refers to the state of conviction that arises in someone who hears another saying, "It's like this, it's like that."
Mà là chỉ sự tin tưởng phát sinh khi nghe người khác nói "có lẽ là như thế này, có lẽ là như thế kia".
Ruciādīsupi rucāpetvā khamāpetvā atthetanti gahaṇākāro ruci nāma, evaṃ kira bhavissatīti anussavanaṃ anussavo, nisīditvā ekaṃ kāraṇaṃ cintentassa kāraṇaṃ upaṭṭhāti, evaṃ upaṭṭhitassa atthetanti gahaṇaṃ ākāraparivitakko nāma, kāraṇavitakkoti attho.
In the case of "inclination" (ruci) and so on, when one's mind delights in something by one's own will, and accepts it thinking, "This exists," that manner of acceptance is called inclination (ruci); the hearing that "it will be like this" is report (anussavo); when one contemplates a reason while sitting in a secluded place, and that reason presents itself, then the acceptance of it thinking, "This exists," is called reflection based on aspects (ākāraparivitakko), meaning contemplation of reasons.
Đối với ruci (ưa thích) và các điều khác, ruci là trạng thái chấp nhận rằng "điều này là có thật" sau khi đã làm cho tâm hài lòng và chấp nhận; anussavo (truyền thống) là sự nghe nói rằng "có lẽ sẽ là như thế này"; khi một người ngồi xuống và suy nghĩ về một lý do, lý do đó hiện ra, và việc chấp nhận rằng "điều này là có thật" khi nó hiện ra như vậy được gọi là ākāraparivitakko (suy tư theo phương cách), tức là suy tư về lý do.
Kāraṇaṃ cintentassa pāpikā laddhi uppajjati, taṃ atthesāti gahaṇākāro diṭṭhinijjhānakkhanti nāma.
When one contemplates a reason, a wrong view arises, and the manner of accepting it, thinking, "This view exists for me," is called endurance of speculative view (diṭṭhinijjhānakkhanti).
Khi một người suy nghĩ về một lý do, một tà kiến xấu xa phát sinh, và việc chấp nhận rằng "điều này là có thật" được gọi là diṭṭhinijjhānakkhanti (sự chấp nhận của quan kiến đã được xem xét kỹ).
Aññaṃ byākareyyāti imāni pañca ṭhānāni muñcitvā arahattaṃ byākareyya.
"Declare otherwise" (aññaṃ byākareyyā) means one would declare arahantship apart from these five points.
Aññaṃ byākareyyāti (tuyên bố điều khác) nghĩa là tuyên bố Arahantship (Quả A-la-hán) mà không cần năm điều này.
Imasmiṃ sutte sekhāsekhānaṃ paccavekkhaṇā kathitā.
In this Sutta, the retrospection of those in training (sekha) and those beyond training (asekhas) is taught.
Trong bài kinh này, sự quán xét của các bậc Hữu Học và Vô Học đã được thuyết giảng.
154-155. Navame indriyasampannoti paripuṇṇindriyo.
In the ninth (sutta), "endowed with faculties" (indriyasampanno) means having perfected faculties.
154-155. Trong kinh thứ chín, indriyasampannoti (người có các căn hoàn thiện) là người có các căn đầy đủ.
Tattha yena cha indriyāni sammasitvā arahattaṃ pattaṃ, so tehi nibbisevanehi indriyehi samannāgatattā, cakkhādīni vā cha indriyāni sammasantassa uppannehi saddhādīhi indriyehi samannāgatattā paripuṇṇindriyo nāma hoti, taṃ sandhāya bhagavā cakkhundriye cetiādinā nayena desanaṃ vitthāretvā ettāvatā kho bhikkhu indriyasampanno hotīti āha.
Therein, the one who has attained arahantship by comprehending the six faculties is called "one with perfected faculties" (paripuṇṇindriyo) due to being endowed with those faculties which are completely without blemish, or due to being endowed with the faculties of faith and so on, which arise in one who comprehends the six faculties such as the eye, and so the Blessed One, having elaborated the teaching in the manner of "if in the eye-faculty" and so on, said: "To this extent, bhikkhus, one is endowed with faculties."
Ở đây, người đã đạt Arahantship bằng cách quán xét sáu căn, người đó được gọi là người có các căn hoàn thiện do được trang bị các căn không bị ô nhiễm đó, hoặc do được trang bị các căn như tín (saddhā) v.v., phát sinh khi quán xét sáu căn như mắt (cakkhu) v.v. Để chỉ điều đó, Đức Thế Tôn đã mở rộng bài thuyết giảng theo cách "nếu ở nhãn căn" v.v., và nói rằng: ettāvatā kho bhikkhu indriyasampanno hotīti (Này Tỳ-khưu, chừng đó là một Tỳ-khưu có các căn đầy đủ).
Dasamaṃ heṭṭhā vuttanayamevāti.
The tenth (sutta) is also of the same method as stated below.
Kinh thứ mười cũng theo cách đã nói ở dưới.
168-227. Tadanantaro saṭṭhipeyyālo nāma hoti, so uttānatthova.
The following (vagga) is called Saṭṭhipeyyāla, and its meaning is clear.
168-227. Chương tiếp theo được gọi là Saṭṭhipeyyāla (Sáu mươi bài kinh lặp lại), ý nghĩa của nó rất rõ ràng.
Yāni panettha saṭṭhi suttāni vuttāni, tāni ‘‘chando pahātabbo’’ti evaṃ tassa tasseva padassa vasena bujjhanakānaṃ ajjhāsayavasena vuttāni.
The sixty suttas mentioned here are taught according to the disposition of those who understand by the meaning of each phrase, such as "desire should be abandoned."
Sáu mươi bài kinh được nói ở đây, chúng được thuyết giảng tùy theo khuynh hướng của những người có thể hiểu được ý nghĩa của từng từ như "chando pahātabbo" (dục cần phải được từ bỏ).
Iti sabbāni tāni pāṭiyekkena puggalajjhāsayavasena kathitāni.
Thus, all of them are taught individually according to the disposition of each person.
Như vậy, tất cả chúng đều được thuyết giảng riêng biệt tùy theo khuynh hướng của mỗi cá nhân.
Ekekasuttapariyosāne cettha saṭṭhi saṭṭhi bhikkhū arahattaṃ pattāti.
And at the conclusion of each of these sixty suttas, sixty bhikkhus attained arahantship.
Ở cuối mỗi bài kinh trong số này, sáu mươi vị Tỳ-khưu đã đạt đến Arahantship.
228. Samuddavaggassa paṭhame cakkhu, bhikkhave, purisassa samuddoti yadi duppūraṇaṭṭhena yadi vā samuddanaṭṭhena samuddo, cakkhumeva samuddo.
In the first (sutta) of the Samuddavagga, "The eye, bhikkhus, is an ocean for a person" means the eye itself is an ocean, either in the sense of being difficult to fill or in the sense of continuously producing faults.
228. Trong kinh đầu tiên của chương Biển, cakkhu, bhikkhave, purisassa samuddoti (Này các Tỳ-khưu, con mắt là biển của con người) nghĩa là, nếu là biển theo nghĩa khó lấp đầy, hoặc nếu là biển theo nghĩa lôi kéo, thì con mắt chính là biển.
Tassa hi pathavito yāva akaniṭṭhabrahmalokā nīlādiārammaṇaṃ samosarantaṃ paripuṇṇabhāvaṃ kātuṃ na sakkoti, evaṃ duppūraṇaṭṭhenapi samuddo.
For it is unable to fill itself, even as blue and other objects from the earth up to the Akaniṭṭha Brahmaloka converge upon it, thus it is an ocean also in the sense of being difficult to fill.
Vì nó không thể được lấp đầy khi các đối tượng như màu xanh v.v., từ mặt đất cho đến cõi Phạm thiên Akaniṭṭha, đổ về. Như vậy, nó là biển theo nghĩa khó lấp đầy.
Cakkhu ca tesu tesu nīlādīsu ārammaṇesu samuddati, asaṃvutaṃ hutvā osaramānaṃ kilesuppattiyā kāraṇabhāvena sadosagamanena gacchatīti samuddanaṭṭhenapi samuddo.
And the eye continuously produces faults (samuddati) regarding those various blue and other objects, meaning that when it enters (the objects) unrestrainedly, it proceeds with a faulty going, serving as a cause for the arising of defilements, thus it is an ocean also in the sense of continuously producing faults.
Và con mắt lôi kéo trong các đối tượng như màu xanh v.v. Khi không được phòng hộ, nó đổ về và đi theo con đường ô nhiễm, là nguyên nhân phát sinh phiền não. Như vậy, nó cũng là biển theo nghĩa lôi kéo.
Tassa rūpamayo vegoti samuddassa appamāṇo ūmimayo vego viya tassāpi cakkhusamuddassa samosarantassa nīlādibhedassa ārammaṇassa vasena appameyyo rūpamayo vego veditabbo.
"Its current is of forms" (tassa rūpamayo vego) means that, just as an immeasurable current of waves exists in the ocean, so too an immeasurable current of forms, differentiated as blue and so on, should be understood as flowing into the ocean of the eye.
Tassa rūpamayo vegoti (Làn sóng sắc pháp của nó) nghĩa là, giống như làn sóng vô lượng của biển, làn sóng sắc pháp vô lượng của biển nhãn căn này cũng nên được hiểu là sự đổ về của các đối tượng khác nhau như màu xanh v.v.
Yo taṃ rūpamayaṃ vegaṃ sahatīti yo taṃ cakkhusamudde samosaṭaṃ rūpamayaṃ vegaṃ, manāpe rūpe rāgaṃ, amanāpe dosaṃ, asamapekkhite mohanti evaṃ rāgādikilese anuppādento upekkhakabhāvena sahati.
"Whoever endures that current of forms" (yo taṃ rūpamayaṃ vegaṃ sahatī) means whichever bhikkhu endures that current of forms that has converged into the ocean of the eye, by not giving rise to defilements such as lust for agreeable forms, hatred for disagreeable forms, and delusion for unobserved forms, but by being indifferent.
Yo taṃ rūpamayaṃ vegaṃ sahatīti (Người nào chế ngự làn sóng sắc pháp đó) nghĩa là, người nào chế ngự làn sóng sắc pháp đó, đổ về nhãn căn, bằng cách không để phiền não như tham đối với sắc pháp khả ái, sân đối với sắc pháp bất khả ái, si đối với sắc pháp không được quán xét, phát sinh, mà giữ thái độ xả.
Saūmintiādīsu kilesaūmīhi saūmiṃ.
In "with waves" (saūmiṃ) and so on, it means "with waves" of defilements.
Trong saūmintiādīsu (có sóng, v.v.), saūmiṃ (có sóng) là có sóng phiền não.
Kilesāvaṭṭehi sāvaṭṭaṃ.
"With whirlpools" (sāvaṭṭaṃ) means with whirlpools of defilements.
Sāvaṭṭaṃ (có xoáy) là có xoáy phiền não.
Kilesagāhehi sagāhaṃ.
"With monsters" (sagāhaṃ) means with monsters of defilements.
Sagāhaṃ (có quái vật) là có quái vật phiền não.
Kilesarakkhasehi sarakkhasaṃ.
"With demons" (sarakkhasaṃ) means with demons of defilements.
Sarakkhasaṃ (có quỷ) là có quỷ phiền não.
Kodhūpāyāsassa ca vasena saūmiṃ.
And "with waves" (saūmiṃ) in the sense of anger and distress.
Và theo nghĩa của sự giận dữ và bất mãn, saūmiṃ (có sóng).
Vutañhetaṃ ‘‘ūmibhayanti kho, bhikkhave, kodhūpāyāsassetaṃ adhivacana’’nti (itivu. 109; ma. ni. 2.162; a. ni. 4.122).
This has been stated: "The danger of waves, bhikkhus, is a designation for anger and distress."
Điều này đã được nói: "Này các Tỳ-khưu, sợ sóng là tên gọi của sự giận dữ và bất mãn."
Kāmaguṇavasena sāvaṭṭaṃ.
"With whirlpools" (sāvaṭṭaṃ) in the sense of sense-pleasures.
Theo nghĩa của các dục lạc, sāvaṭṭaṃ (có xoáy).
Vutañhetaṃ ‘‘āvaṭṭaggāhoti kho, bhikkhave, pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacana’’nti (saṃ. ni. 4.241).
This has been stated: "The grasping of a whirlpool, bhikkhus, is a designation for the five cords of sense-pleasures."
Điều này đã được nói: "Này các Tỳ-khưu, xoáy nước là tên gọi của năm dục lạc."
Mātugāmavasena sagāhaṃ sarakkhasaṃ.
"With monsters, with demons" (sagāhaṃ sarakkhasaṃ) in the sense of women.
Theo nghĩa của phụ nữ, sagāhaṃ sarakkhasaṃ (có quái vật, có quỷ).
Vuttañhetaṃ ‘‘gāharakkhasoti kho, bhikkhave, mātugāmassetaṃ adhivacana’’nti (itivu. 109).
This has been stated: "A grasping demon, bhikkhus, is a designation for women."
Điều này đã được nói: "Này các Tỳ-khưu, quái vật và quỷ là tên gọi của phụ nữ."
Sesavāresupi eseva nayo.
And for the remaining terms, the same method applies.
Đối với các trường hợp còn lại, cũng theo cách này.
Sabhayaṃ duttaraṃ accatarīti ūmibhayena sabhayaṃ duratikkamaṃ atikkami.
Sabhayaṃ duttaraṃ accatarī means he overcame the dangerous and difficult to cross, which was fraught with the danger of waves.
Sabhayaṃ duttaraṃ accatarī có nghĩa là đã vượt qua sự nguy hiểm khó vượt qua với nỗi sợ hãi sóng.
Lokantagūti saṅkhāralokassa antaṃ gato.
Lokantagū means one who has reached the end of the world of formations (saṅkhāra-loka).
Lokantagū có nghĩa là đã đạt đến tận cùng của thế giới các hành (saṅkhāra-loka).
Pāragatoti vuccatīti nibbānaṃ gatoti kathīyati.
Pāragatoti vuccatī means one is said to have reached Nibbāna.
Pāragatoti vuccatī có nghĩa là được nói là đã đạt đến Nibbāna.
229-230. Dutiye samuddoti samuddanaṭṭhena samuddo, kiledanaṭṭhena temanaṭṭhenāti vuttaṃ hoti.
In the second*, samuddo means "ocean" in the sense of 'wetting', that is, 'soiling' or 'moistening'.
229-230. Trong bài kinh thứ hai, samuddo (biển) có nghĩa là biển vì nó có nghĩa là làm ướt, tức là làm ẩm ướt.
Yebhuyyenāti ṭhapetvā ariyasāvake.
Yebhuyyenā means 'except for noble disciples'.
Yebhuyyenā có nghĩa là ngoại trừ các đệ tử Thánh.
Samunnāti kilinnā tintā nimuggā.
Samunnā means soiled, soaked, submerged.
Samunnā có nghĩa là bị ướt đẫm, bị nhúng ướt, bị chìm đắm.
Tantākulakajātātiādi heṭṭhā vitthāritameva.
Tantākulakajātā and so on has already been extensively explained below.
Tantākulakajātā v.v. đã được giải thích chi tiết ở phần trước.
Maccujahoti tayo maccū jahitvā ṭhito.
Maccujaho means one who has abandoned the three Māras and stands.
Maccujaho có nghĩa là đã từ bỏ ba loại tử (maccu) và an trú.
Nirupadhīti tīhi upadhīhi anupadhi.
Nirupadhī means free from the three upadhī.
Nirupadhī có nghĩa là không có ba loại chấp thủ (upadhi).
Apunabbhavāyāti nibbānatthāya.
Apunabbhavāyā means for the sake of Nibbāna.
Apunabbhavāyā có nghĩa là vì Nibbāna.
Amohayī maccurājanti yathā tassa gatiṃ na jānāti, evaṃ maccurājānaṃ mohetvā gato.
Amohayī maccurājaṃ means having bewildered the King of Death in such a way that he does not know his destination, he went.
Amohayī maccurājaṃ có nghĩa là đã làm cho vua tử (maccurāja) mê muội đến nỗi không biết được sự đi của vị ấy.
Tatiyaṃ vuttanayameva.
The third* is to be understood in the same way as already stated.
Bài kinh thứ ba cũng theo cách đã nói.
231-233. Catutthe appahīnaṭṭhena atthi, tenevāha so appahīnoti.
In the fourth*, atthi means 'it exists' in the sense of 'not abandoned', hence it says so appahīno, 'it is not abandoned'.
231-233. Trong bài kinh thứ tư, atthi có nghĩa là chưa được đoạn trừ, và do đó nói so appahīno (nó chưa được đoạn trừ).
Parittāti, pabbatamattampi rūpaṃ aniṭṭhaṃ arajanīyaṃ parittaṃ nāma hoti, evarūpāpissa rūpā cittaṃ pariyādiyantīti dasseti.
Parittā means that even a mountain-sized object that is undesirable and not delightful is called "paritta," thus it shows that such forms can overpower one's mind.
Parittā có nghĩa là ngay cả một sắc pháp nhỏ bé như một ngọn núi, nếu là điều không mong muốn hoặc không đáng ưa thích, cũng được gọi là paritta (nhỏ bé). Điều này cho thấy ngay cả những sắc pháp như vậy cũng có thể chiếm đoạt tâm của vị ấy.
Ko pana vādo adhimattānanti iṭṭhārammaṇaṃ panassa rajanīyaṃ vatthu cittaṃ pariyādiyatīti ettha kā kathā?
Ko pana vādo adhimattānaṃ means what then to speak of excessive objects (adhimatta), which are delightful sense objects that overpower his mind?
Ko pana vādo adhimattānaṃ có nghĩa là, vậy thì còn nói gì đến những đối tượng đáng ưa thích, đáng tham luyến có thể chiếm đoạt tâm của vị ấy?
Ettha ca nakhapiṭṭhipamāṇampi maṇimuttādi rajanīyaṃ vatthu adhimattārammaṇamevāti veditabbaṃ.
Here it should be understood that even a small object like a jewel or pearl, the size of a fingernail, if delightful, is considered an excessive object (adhimattārammaṇa).
Ở đây, cần hiểu rằng ngay cả một vật đáng tham luyến như ngọc, châu báu, v.v. dù chỉ bằng móng tay, cũng là một đối tượng adhimatta (quá mức).
Daharotiādīni tīṇipi aññamaññavevacanāneva.
Daharo and the other three are simply synonyms of each other.
Daharo v.v. ba từ này chỉ là những từ đồng nghĩa với nhau.
Ābhindeyyāti pahareyya padāleyya vā.
Ābhindeyyā means he might strike or break open.
Ābhindeyyā có nghĩa là đánh đập hoặc phá vỡ.
Pañcame tadubhayanti taṃ ubhayaṃ.
In the fifth*, tadubhayaṃ means that duality.
Trong bài kinh thứ năm, tadubhayaṃ có nghĩa là cả hai điều đó.
Chaṭṭhaṃ uttānameva.
The sixth* is straightforward.
Bài kinh thứ sáu thì rõ ràng.
235. Aṭṭhame anubyañjanaso nimittaggāhoti ‘‘hatthā sobhanā pādā sobhanā’’ti evaṃ anubyañjanavasena nimittaggāho.
In the eighth*, anubyañjanaso nimittaggāho means taking the sign (nimitta) by way of secondary characteristics (anubyañjana), such as "the hands are beautiful, the feet are beautiful."
235. Trong bài kinh thứ tám, anubyañjanaso nimittaggāho có nghĩa là sự nắm giữ dấu hiệu (nimittaggāha) theo từng chi tiết nhỏ (anubyañjana), như "tay đẹp, chân đẹp".
Nimittaggāhoti hi saṃsandetvā gahaṇaṃ, anubyañjanaggāhoti vibhattigahaṇaṃ.
Nimittaggāha means grasping by synthesizing (combining parts); anubyañjanaggāha means grasping by distinguishing (parts).
Nimittaggāha có nghĩa là sự nắm giữ tổng thể, còn anubyañjanaggāha có nghĩa là sự nắm giữ từng phần.
Nimittaggāho kumbhīlasadiso sabbameva gaṇhāti, anubyañjanaggāho rattapāsadiso vibhajitvā hatthapādādīsu taṃ taṃ koṭṭhāsaṃ.
Nimittaggāha is like a crocodile, grasping everything at once; anubyañjanaggāha is like a red string, distinguishing and grasping each specific part such as hands and feet.
Nimittaggāha giống như cá sấu, nó nắm giữ toàn bộ; anubyañjanaggāha giống như con chồn, nó phân chia và nắm giữ từng phần như tay, chân, v.v.
Ime pana dve gāhā ekajavanavārepi labbhanti, nānājavanavāre vattabbameva natthi.
These two modes of grasping can occur even in a single moment of impulsion (ekajavana-vāra); there is no need to mention multiple moments of impulsion (nānājavana-vāra).
Hai cách nắm giữ này có thể xảy ra ngay cả trong một khoảnh khắc javana; không cần phải nói đến trong nhiều khoảnh khắc javana khác nhau.
Nimittassādagathitanti nimittassādena ganthitaṃ baddhaṃ.
Nimittassādagathitaṃ means bound by the delight in the sign.
Nimittassādagathitaṃ có nghĩa là bị trói buộc bởi sự vị ngọt của dấu hiệu.
Viññāṇanti kammaviññāṇaṃ.
Viññāṇaṃ refers to kamma-consciousness.
Viññāṇaṃ có nghĩa là nghiệp thức (kammaviññāṇa).
Tasmiṃ ce samaye kālaṃ kareyyāti na koci saṃkiliṭṭhena cittena kālaṃ karonto nāma atthi.
Tasmiṃ ce samaye kālaṃ kareyyā means that no one dies with a defiled mind.
Tasmiṃ ce samaye kālaṃ kareyyā có nghĩa là không có ai chết với tâm bị ô nhiễm.
Sabbasattānañhi bhavaṅgeneva kālakiriyā hoti.
For all beings, death occurs only through the life-continuum (bhavaṅga).
Thật vậy, tất cả chúng sinh đều chết trong trạng thái bhavaṅga (tâm hữu phần).
Kilesabhayaṃ pana dassento evamāha.
However, to show the danger of defilements, he spoke thus.
Nhưng Đức Phật đã nói như vậy để chỉ ra sự nguy hiểm của các phiền não.
Samayavasena vā evaṃ vuttaṃ.
Or it was said with reference to the specific moment.
Hoặc điều này được nói theo thời điểm.
Cakkhudvārasmiñhi āpāthagate ārammaṇe rattacittaṃ vā duṭṭhacittaṃ vā mūḷhacittaṃ vā ārammaṇarasaṃ anubhavitvā bhavaṅgaṃ otarati, bhavaṅge ṭhatvā kālakiriyaṃ karoti.
For when an object comes into the range of the eye-door, a mind filled with lust, or with hatred, or with delusion, having experienced the taste of the object, descends into the life-continuum (bhavaṅga); remaining in the bhavaṅga, it performs the act of dying.
Khi một đối tượng xuất hiện ở cửa mắt, tâm tham (rattacittaṃ), tâm sân (duṭṭhacittaṃ) hoặc tâm si (mūḷhacittaṃ) sau khi trải nghiệm hương vị của đối tượng sẽ chìm vào bhavaṅga, và sau khi an trú trong bhavaṅga, sẽ chết.
Tasmiṃ samaye kālaṃ karontassa dveva gatiyo pāṭikaṅkhā, imassa samayassa vasenetaṃ vuttaṃ.
For one who dies at that moment, only two destinies are to be expected; this was said with reference to this specific moment.
Vào thời điểm đó, người chết có hai con đường tái sinh đang chờ đợi; điều này được nói theo thời điểm đó.
Imaṃ khvāhaṃ, bhikkhave, ādīnavanti imaṃ anekāni vassasatasahassāni niraye anubhavitabbaṃ dukkhaṃ sampassamāno evaṃ vadāmi tattāya ayosalākāya akkhīni añjāpetukāmoti.
Imaṃ khvāhaṃ, bhikkhave, ādīnavaṃ means "Seeing this suffering which must be experienced in hell for many hundreds of thousands of years, I say, O bhikkhus, that I would prefer to have my eyes smeared with a heated iron spike."
Imaṃ khvāhaṃ, bhikkhave, ādīnavaṃ có nghĩa là "Này các Tỳ-khưu, khi thấy rõ nỗi khổ này, nỗi khổ phải chịu đựng trong địa ngục hàng trăm ngàn năm, ta nói như vậy: ta thà để một thanh sắt nung đỏ chọc vào mắt".
Iminā nayena sabbattha attho veditabbo.
In this manner, the meaning is to be understood everywhere.
Theo cách này, ý nghĩa phải được hiểu ở khắp mọi nơi.
Ayosaṅkunāti ayasūlena.
Ayosaṅkunā means with an iron stake.
Ayosaṅkunā có nghĩa là bằng một cây cọc sắt.
Sampalimaṭṭhanti dvepi kaṇṇacchiddāni vinivijjhitvā pathaviyaṃ ākoṭanavasena sampalimaṭṭhaṃ.
Sampalimaṭṭhaṃ means thoroughly pressed down by piercing both ear-holes and hammering into the earth.
Sampalimaṭṭhaṃ có nghĩa là bị chọc thủng hoàn toàn bằng cách đâm xuyên qua cả hai lỗ tai và đóng xuống đất.
Tatiyavāre sampalimaṭṭhanti nakhacchedanaṃ pavesetvā ukkhipitvā sahadhunaṭṭhena chinditvā pātanavasena sampalimaṭṭhaṃ.
In the third instance, sampalimaṭṭhaṃ means pressed down by inserting a nail-clipper, lifting it up, and shaking it, cutting it off and dropping it.
Trong trường hợp thứ ba, sampalimaṭṭhaṃ có nghĩa là bị cắt đứt hoàn toàn bằng cách đưa dao cắt móng tay vào, nhấc lên, lắc và cắt rụng.
Catutthavāre sampalimaṭṭhanti bandhanamūlaṃ chetvā pātanavasena sampalimaṭṭhaṃ.
In the fourth instance, sampalimaṭṭhaṃ means pressed down by cutting the root of the tongue and dropping it.
Trong trường hợp thứ tư, sampalimaṭṭhaṃ có nghĩa là bị cắt đứt hoàn toàn bằng cách cắt gốc lưỡi và làm rụng.
Pañcamavāre sampalimaṭṭhanti tikhiṇāya sattiyā kāyapasādaṃ uppāṭetvā patanavasena sampalimaṭṭhaṃ.
In the fifth instance, sampalimaṭṭhaṃ means pressed down by tearing out the bodily sensitivity (kāyapasāda) with a sharp spear and dropping it.
Trong trường hợp thứ năm, sampalimaṭṭhaṃ có nghĩa là bị cắt đứt hoàn toàn bằng cách dùng giáo sắc bén chọc vào thân căn và làm rụng.
Sattiyāti ettha mahatī daṇḍakavāsi veditabbā.
Here, sattiyā should be understood as a large, long-handled chisel.
Ở đây, sattiyā nên được hiểu là một cây đục lớn có cán dài.
Sottanti nipajjitvā niddokkamanaṃ.
Sottaṃ means falling asleep after lying down.
Sottaṃ có nghĩa là nằm xuống và ngủ thiếp đi.
Yathārūpānaṃ vitakkānaṃ vasaṃ gato saṅghaṃ bhindeyyāti iminā vitakkānaṃ yāva saṅghabhedā pāpakammāvahanatā dassitā.
Yathārūpānaṃ vitakkānaṃ vasaṃ gato saṅghaṃ bhindeyyā demonstrates how evil thoughts (vitakkas) can lead to evil deeds, even to the point of schism in the Saṅgha.
Yathārūpānaṃ vitakkānaṃ vasaṃ gato saṅghaṃ bhindeyyā điều này cho thấy mức độ mà các tà tư duy (vitakka) có thể dẫn đến ác nghiệp, thậm chí đến việc phá hòa hợp Tăng đoàn.
Sesamettha uttānameva.
The rest here is straightforward.
Các phần còn lại ở đây đều rõ ràng.
238. Āsīvisavaggassa paṭhame bhikkhū āmantesīti ekacārikadvicārikaticārikacatucārikapañcacārike sabhāgavuttino kārake yuttapayutte sabbepi dukkhalakkhaṇakammaṭṭhānike parivāretvā nisinne yogāvacare bhikkhū āmantesi.
In the first* of the Āsīvisa Vagga, bhikkhū āmantesī means he addressed the yogāvācara bhikkhus —those who were solitary, or in pairs, or in groups of three, four, or five, who shared similar practices, were diligent in their meditation, earnest, and all dedicated to the meditation of the characteristic of suffering, seated surrounding him.
238. Trong bài kinh đầu tiên của Phẩm Rắn Độc, bhikkhū āmantesī có nghĩa là Đức Phật đã gọi các Tỳ-khưu hành giả (yogāvacara) đang ngồi vây quanh Ngài, những vị Tỳ-khưu sống độc cư, hai người, ba người, bốn người, năm người, có cùng chí hướng, đang thực hành thiền định, tinh tấn, không lơ là, không xao nhãng, và đang quán chiếu nghiệp xứ về đặc tính khổ.
Idañhi suttaṃ puggalajjhāsayena vuttaṃ.
This sutta was taught according to the disposition of individuals.
Bài kinh này được nói theo khuynh hướng của từng cá nhân.
Puggalesupi vipañcitaññūnaṃ disāvāsikānaṃ dukkhalakkhaṇakammaṭṭhānikānaṃ upaṭṭhānavelāya āgantvā satthāraṃ parivāretvā nisinnānaṃ vasena vuttaṃ.
Among individuals, it was taught for those vipaṇcitaññū (who understand when given elaborated teaching), dwelling in various regions, dedicated to meditation on the characteristic of suffering, who had come at the time of attendance and were seated surrounding the Teacher.
Trong số các cá nhân, bài kinh này được nói theo khuynh hướng của những vị Tỳ-khưu có trí tuệ phân tích (vipaṇcitaññū), đang trú ngụ ở các phương khác nhau, đang thực hành nghiệp xứ về đặc tính khổ, đã đến và ngồi vây quanh Đức Đạo Sư vào thời điểm hầu hạ.
Evaṃ santepi ugghaṭitaññūādīnaṃ catunnampi puggalānaṃ paccayabhūtamevetaṃ.
Even so, this* is beneficial for all four types of individuals, including the ugghaṭitaññū (who understand at first glance).
Mặc dù vậy, bài kinh này vẫn là một yếu tố trợ duyên cho cả bốn hạng người, bao gồm cả những người có trí tuệ nhanh nhạy (ugghaṭitaññū), v.v.
Ugghaṭitaññū puggalo hi imassa suttassa mātikānikkhepeneva arahattaṃ pāpuṇissati, vipañcitaññū mātikāya vitthārabhājanena, neyyapuggalo imameva suttaṃ sajjhāyanto paripucchanto yoniso manasikaronto kalyāṇamitte sevanto bhajanto payirupāsanto arahattaṃ pāpuṇissati.
An ugghaṭitaññū individual will attain Arahantship merely by the outline (mātikānikkhepa) of this sutta; a vipaṇcitaññū by the detailed elaboration of the outline; a neyyapuggala (one to be guided) will attain Arahantship by reciting this very sutta, asking questions, attending wisely, and associating with, cultivating, and serving good friends.
Thật vậy, một người ugghaṭitaññū sẽ đạt được A-la-hán chỉ bằng cách nghe tóm tắt bài kinh này; một người vipaṇcitaññū sẽ đạt được A-la-hán bằng cách phân tích chi tiết tóm tắt; một người neyyapuggala (có thể được hướng dẫn) sẽ đạt được A-la-hán bằng cách tụng đọc bài kinh này, hỏi han, tác ý đúng đắn, thân cận, phụng sự và gần gũi với các bạn lành.
Padaparamassetaṃ suttaṃ anāgate vāsanā bhavissatīti evaṃ sabbesampi upakārabhāvaṃ ñatvā bhagavā sineruṃ ukkhipanto viya ākāsaṃ vitthārento viya cakkavāḷapabbataṃ kampento viya ca mahantena ussāhena seyyathāpi, bhikkhaveti imaṃ āsīvisopamasuttaṃ ārabhi.
For a padaparama individual (one for whom only the words are paramount), this sutta will be a wholesome disposition (vāsanā) in the future. Knowing that it would be beneficial for all in this way, the Bhagavā, as if lifting Mount Sineru, as if expanding the sky, as if shaking the Cakkavāḷa mountain, with great energy, commenced this Āsīvisopama Sutta with seyyathāpi, bhikkhave.
Đối với người padaparama (chỉ có khả năng tích lũy thiện nghiệp), bài kinh này sẽ là một hạt giống thiện nghiệp (vāsanā) trong tương lai. Nhận thấy lợi ích như vậy cho tất cả mọi người, Đức Thế Tôn, như thể đang nhấc núi Sineru, đang mở rộng bầu trời, đang làm rung chuyển núi Chakravāla, với một sự tinh tấn vĩ đại, đã bắt đầu bài kinh ví dụ rắn độc này bằng câu Seyyathāpi, bhikkhave (Này các Tỳ-khưu, ví như).
Tattha cattāro āsīvisāti kaṭṭhamukho, pūtimukho, aggimukho, satthamukhoti ime cattāro.
Here, cattāro āsīvisā refers to these four: the Stick-mouthed (Kaṭṭhamukha), the Putrid-mouthed (Pūtimukha), the Fire-mouthed (Aggimukha), and the Weapon-mouthed (Satthamukha) snakes.
Ở đây, cattāro āsīvisā (bốn con rắn độc) là rắn miệng gỗ (kaṭṭhamukha), rắn miệng thối (pūtimukha), rắn miệng lửa (aggimukha), và rắn miệng dao (satthamukha).
Tesu kaṭṭhamukhena daṭṭhassa sakalasarīraṃ sukkhakaṭṭhaṃ viya thaddhaṃ hoti, sandhipabbesu adhimattaṃ ayasūlasamappitaṃ viya tiṭṭhati.
Among them, for one bitten by a Kaṭṭhamukha snake, the entire body becomes stiff like dry wood, and in the joints and knuckles, an excessive, unbearable pain arises as if pierced by an iron stake.
Trong số đó, người bị rắn miệng gỗ cắn thì toàn thân cứng đờ như khúc củi khô, các khớp xương đau nhức như bị cọc sắt đâm vào.
Pūtimukhena daṭṭhassa pakkapūtipanasaṃ viya vipubbakabhāvaṃ āpajjitvā paggharati, caṅgavāre pakkhittaudakaṃ viya hoti.
For one bitten by a Pūtimukha snake, the entire body becomes like a ripe, putrid jackfruit, discharging pus and oozing like water poured into a sieve.
Người bị rắn miệng thối cắn thì toàn thân thối rữa như quả mít chín nẫu, chảy mủ và rỉ nước như nước đổ vào sàng.
Aggimukhena daṭṭhassa sakalasarīraṃ jhāyitvā bhasmamuṭṭhi viya thusamuṭṭhi viya ca vippakirīyati.
When bitten by an Aggimukha (Fire-mouthed) snake, the entire body is consumed by the poison and scattered like a handful of ash or a handful of chaff.
Người bị rắn Aggimukha cắn, toàn thân bị chất độc thiêu đốt, tan rã như nắm tro hay nắm trấu.
Sattamukhena daṭṭhassa sakalasarīraṃ bhijjati, asanipātaṭṭhānaṃ viya mahānikhādanena khatasandhimukhaṃ viya ca hoti.
When bitten by a Satthamukha (Weapon-mouthed) snake, the entire body is torn apart, becoming like a place struck by lightning or a joint opening cut open by a large axe.
Người bị rắn Satthamukha cắn, toàn thân bị xé toạc, giống như chỗ bị sét đánh hay như khớp xương bị đục bằng dùi lớn.
Evaṃ visavasena vibhattā cattāro āsīvisā.
Thus, these four venomous snakes (āsīvisā) are differentiated by the nature of their poison.
Như vậy, bốn loại rắn āsīvisa được phân loại theo tính chất độc.
Visavegavikārena panete soḷasa honti.
Furthermore, by the variation of the poison's velocity, these become sixteen.
Do sự biến đổi của tốc độ chất độc, chúng trở thành mười sáu loại.
Kaṭṭhamukho hi daṭṭhaviso, diṭṭhaviso, phuṭṭhaviso, vātavisoti catubbidho hoti.
Indeed, a Kaṭṭhamukha (Wood-mouthed) snake is fourfold: one whose poison takes effect by biting, one by seeing, one by touching, and one by its wind.
Rắn Kaṭṭhamukha có bốn loại: daṭṭhavisa (cắn mà độc), diṭṭhavisa (nhìn mà độc), phuṭṭhavisa (chạm mà độc), và vātavisa (gió thổi qua mà độc).
Tena hi daṭṭhampi diṭṭhampi phuṭṭhampi tassa vātena pahaṭampi sarīraṃ vuttappakārena thaddhaṃ hoti.
Therefore, a body that has been bitten, or seen, or touched, or struck by its wind, becomes stiff in the manner described.
Do đó, dù bị cắn, bị nhìn, bị chạm, hay bị gió thổi qua thân nó, thân thể người cũng trở nên cứng đờ như đã nói.
Sesesupi eseva nayoti.
The same method applies to the rest.
Đối với các loại còn lại, nguyên tắc cũng tương tự.
Evaṃ visavegavikāravasena soḷasa honti.
Thus, by the variation of the poison's velocity, there are sixteen.
Như vậy, do sự biến đổi của tốc độ chất độc, chúng trở thành mười sáu loại.
Puna puggalapaṇṇattivasena catusaṭṭhi honti.
Again, by means of the classification of individuals (puggalapaṇṇatti), there are sixty-four.
Hơn nữa, theo cách phân loại cá nhân, chúng trở thành sáu mươi bốn loại.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Kaṭṭhamukhesu tāva daṭṭhaviso ca āgataviso no ghoraviso, ghoraviso no āgataviso, āgataviso ceva ghoraviso ca, nevāgataviso na ghoravisoti catubbidho hoti.
Among the Kaṭṭhamukha snakes, the one whose poison takes effect by biting (Daṭṭhaviso) is fourfold: one whose poison is fast-acting but not virulent, one whose poison is virulent but not fast-acting, one whose poison is both fast-acting and virulent, and one whose poison is neither fast-acting nor virulent.
Trong số các loại rắn Kaṭṭhamukha, daṭṭhavisa có bốn loại: āgatavisa nhưng không ghoravisa, ghoravisa nhưng không āgatavisa, vừa āgatavisa vừa ghoravisa, và không āgatavisa cũng không ghoravisa.
Tattha yassa visaṃ sampajjalitatiṇukkāya aggi viya sīghaṃ abhiruhitvā akkhīni gahetvā khandhaṃ gahetvā sīsaṃ gahetvā ṭhitanti vattabbataṃ āpajjati maṇisappādīnaṃ visaṃ viya, mantaṃ pana parivattetvā kaṇṇavātaṃ datvā daṇḍakena pahaṭamatte otaritvā daṭṭhaṭṭhāneyeva tiṭṭhati, ayaṃ āgataviso no ghoraviso nāma.
Among these, the snake whose poison quickly rises, like fire from a blazing grass-torch, taking hold of the eyes, then the shoulders, then the head, reaching a state that can be described as "fixed," like the poison of gem-snakes and similar, but which, when mantras are recited, ear-wind is given, and it is merely struck with a stick, descends and remains only at the bitten spot — this is called a fast-acting (āgataviso) but not virulent (no ghoraviso) snake.
Trong đó, loại rắn mà chất độc của nó nhanh chóng lan lên, chiếm lấy mắt, vai, đầu như lửa của bó đuốc đang cháy rực, giống như chất độc của rắn maṇisappa và các loại khác, nhưng khi niệm chú, thổi vào tai và dùng gậy chạm vào thì chất độc liền rút xuống và chỉ còn lại ở chỗ bị cắn, đây gọi là āgatavisa nhưng không ghoravisa.
Yassa pana visaṃ saṇikaṃ abhiruhati, āruḷhāruḷhaṭṭhāne pana ayaṃ sītaudakaṃ viya hoti udakasappādīnaṃ visaṃ viya, dvādasavassaccayenāpi kaṇṇapiṭṭhikhandhapiṭṭhikādīsu gaṇḍapiḷakādivasena paññāyati, mantaparivattanādīsu ca kayiramānāsu sīghaṃ na otarati, ayaṃ ghoraviso no āgataviso nāma.
However, the snake whose poison rises slowly, but wherever it has risen, it is like cold water, like the poison of water-snakes and similar, and even after twelve years, it manifests as boils and pustules on the temples, shoulders, and other places; and when mantra recitation and other treatments are performed, it does not descend quickly — this is called a virulent (ghoraviso) but not fast-acting (no āgataviso) snake.
Loại rắn mà chất độc của nó lan lên chậm, nhưng ở mỗi chỗ nó lan đến thì chất độc lạnh như nước lạnh, giống như chất độc của rắn nước và các loại khác, và ngay cả sau mười hai năm, nó vẫn biểu hiện dưới dạng nhọt, mụn mủ ở thái dương, vai, lưng, v.v., và khi niệm chú hay dùng các phương pháp khác thì chất độc không rút xuống nhanh chóng, đây gọi là ghoravisa nhưng không āgatavisa.
Yassa pana visaṃ sīghaṃ abhiruhati, na sīghaṃ otarati aneḷakasappādīnaṃ visaṃ viya, ayaṃ āgataviso ceva ghoraviso ca.
However, the snake whose poison rises quickly but does not descend quickly, like the poison of large pythons and similar — this is both fast-acting (āgataviso) and virulent (ghoraviso).
Loại rắn mà chất độc của nó lan lên nhanh nhưng không rút xuống nhanh, giống như chất độc của rắn anelakasappa và các loại khác, đây gọi là vừa āgatavisa vừa ghoravisa.
Yassa pana visaṃ mandaṃ hoti, otāriyamānampi sukheneva otarati nīlasappadhammanisappādīnaṃ visaṃ viya, ayaṃ nevāgataviso na ghoraviso nāma.
However, the snake whose poison is mild, and which descends easily when treated, like the poison of green snakes, Dhammanisappa snakes, and similar — this is called neither fast-acting (nevāgataviso) nor virulent (na ghoraviso).
Loại rắn mà chất độc của nó yếu, và khi được giải độc thì dễ dàng rút xuống, giống như chất độc của rắn nīlasappa, dhammanisappa và các loại khác, đây gọi là không āgatavisa cũng không ghoravisa.
Iminā upāyena kaṭṭhamukhe daṭṭhavisādayo pūtimukhādīsu ca daṭṭhavisādayo veditabbāti.
In this way, the Daṭṭhavisa (poison by biting) and others in the Kaṭṭhamukha group, and the Daṭṭhavisa and others in the Pūtimukha (Putrid-mouthed) group, should be understood.
Theo cách này, các loại rắn daṭṭhavisa trong Kaṭṭhamukha và các loại daṭṭhavisa trong Pūtimukha, v.v., cũng nên được hiểu tương tự.
Evaṃ puggalapaṇṇattivasena catusaṭṭhi.
Thus, by means of the classification of individuals, there are sixty-four.
Như vậy, theo cách phân loại cá nhân, chúng trở thành sáu mươi bốn loại.
Tesu ‘‘aṇḍajā nāgā’’tiādinā (saṃ. ni. 3.342-344) yonivasena ekekaṃ catudhā vibhajitvā chapaṇṇāsādhikāni dve satāni honti.
Among these, by dividing each into four according to their mode of birth, such as "egg-born nāgas" and so on, there are two hundred and fifty-six.
Trong số đó, bằng cách chia mỗi loại thành bốn theo yoni (nơi sinh) như "rắn sinh từ trứng" (aṇḍajā nāgā), v.v., chúng trở thành hai trăm năm mươi sáu loại.
Te jalajāthalajāti dviguṇitā dvādasādhikāni pañcasatāni honti, te kāmarūpaakāmarūpānaṃ vasena dviguṇitā catuvīsādhikasahassasaṅkhā honti.
These, when doubled as aquatic-born (jalaja) and terrestrial-born (thalaja), become five hundred and twelve; and when doubled by being associated with kāma-rūpa (sensuous-form) and akāma-rūpa (formless) realms, they number one thousand and twenty-four.
Nếu nhân đôi số đó theo loại sinh ở nước (jalaja) và sinh ở cạn (thalaja), chúng trở thành năm trăm mười hai loại; nếu nhân đôi số đó theo loại có dục (kāmarūpa) và không dục (akāmarūpa), chúng trở thành một ngàn không trăm hai mươi bốn loại.
Puna gatamaggassa paṭilomato saṃkhippamānā kaṭṭhamukhādivasena cattārova hontīti.
Again, when summarized in reverse order of the aforementioned classification, they become only four, namely, the Kaṭṭhamukha and so on.
Hơn nữa, khi tóm tắt ngược lại theo con đường đã đi, chúng chỉ còn lại bốn loại theo Kaṭṭhamukha, v.v.
Te sandhāya bhagavā ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, cattāro āsīvisā’’ti āha.
Referring to these, the Blessed One said, "Just as, bhikkhus, there are four venomous snakes (āsīvisā)."
Đề cập đến những loại đó, Đức Thế Tôn đã nói: "Này các Tỳ-kheo, ví như có bốn con rắn āsīvisa..."
Kulavasena hi ete gahitā.
Indeed, these are taken by their families (kula).
Thật vậy, những loại này được đề cập theo dòng họ.
Tattha āsīvisāti āsittavisātipi āsīvisā, asitavisātipi āsīvisā, asisadisavisātipi āsīvisā.
Therein, āsīvisā means 'those whose poison is injected' (āsittavisā), or 'those whose eaten food is poison' (asitavisā), or 'those whose poison is like a sword' (asisadisavisā).
Trong đó, āsīvisa có nghĩa là āsittavisa (có độc được đổ vào), hoặc āsitavisa (thức ăn biến thành độc), hoặc asisadisavisa (có độc như gươm).
Āsittavisāti sakalakāye āsiñcitvā viya ṭhapitavisā, parassa ca attano sarīre ca āsiñcanavisāti attho.
Āsittavisā means 'whose poison is kept as if poured into the whole body,' or, in other words, 'whose poison can be poured into another's body or one's own.'
Āsittavisā có nghĩa là chất độc được đổ đầy khắp thân thể, như thể được đổ vào và giữ lại, và chất độc có thể đổ vào thân thể người khác hoặc của chính mình.
Asitavisāti yaṃ yaṃ etehi asitaṃ hoti paribhuttaṃ, taṃ taṃ visameva sampajjati, tasmā asitaṃ visaṃ hoti etesanti āsīvisā.
Asitavisā means that whatever these snakes eat or consume becomes poison itself; therefore, 'what is eaten by them becomes poison' (asitaṃ visaṃ hoti etesaṃ), hence āsīvisā.
Asitavisā có nghĩa là bất cứ thứ gì mà những con rắn này ăn (asitaṃ) đều biến thành chất độc; do đó, thức ăn của chúng (asitaṃ) là chất độc, nên chúng được gọi là āsīvisa.
Asisadisavisāti asiviya tikhiṇaṃ paramammacchedanasamatthaṃ visaṃ etesanti āsīvisāti evamettha vacanattho veditabbo.
Asisadisavisā means 'whose poison is sharp like a sword and capable of cutting the vital parts of others' (asiviya tikhiṇaṃ paramammacchedanasamatthaṃ visaṃ etesaṃ), hence āsīvisā; thus, the etymological meaning should be understood here.
Asisadisavisā có nghĩa là chúng có chất độc sắc bén như gươm, có khả năng cắt đứt tận xương tủy người khác; như vậy, ý nghĩa của từ này nên được hiểu.
Uggatejāti uggatatejā balavatejā.
Uggatejā means 'of fierce power,' 'of strong power.'
Uggatejā có nghĩa là có năng lực mạnh mẽ, có uy lực lớn.
Ghoravisāti dunnimmaddanavisā.
Ghoravisā means 'whose poison is difficult to subdue.'
Ghoravisā có nghĩa là có chất độc khó chế ngự.
Evaṃ vadeyyunti paṭijaggāpanatthaṃ evaṃ vadeyyuṃ.
Evaṃ vadeyyuṃ means 'they would speak thus' to ensure they are tended to.
Họ sẽ nói như vậy để nhắc nhở việc chăm sóc.
Rājāno hi āsīvise gāhāpetvā – ‘‘tathārūpe core vā etehi ḍaṃsāpetvā māressāma, nagarūparodhakāle parasenāya vā taṃ khipissāma, parabalaṃ nimmaddetuṃ asakkontā subhojanaṃ bhuñjitvā varasayanaṃ āruyha etehi attānaṃ ḍaṃsāpetvā sattūnaṃ vasaṃ anāgacchantā attano ruciyā marissāmā’’ti āsīvise jaggāpenti.
Indeed, kings would have venomous snakes caught, thinking, "We will have such criminals bitten and killed by these; or during a siege, we will cast them into the enemy army; or if we cannot subdue an enemy force, we will eat fine food, lie on a splendid couch, have ourselves bitten by these, and die by our own will rather than fall into the enemy's hands." Thus, they would have the venomous snakes tended to.
Các vị vua cho bắt rắn āsīvisa và nói: "Chúng ta sẽ cho chúng cắn những tên trộm như vậy để giết chúng, hoặc khi thành phố bị bao vây, chúng ta sẽ ném chúng vào quân địch. Nếu không thể đánh bại quân địch, chúng ta sẽ ăn thức ăn ngon, lên giường quý, cho chúng cắn mình để chết theo ý muốn mà không rơi vào tay kẻ thù." Vì vậy, họ cho người chăm sóc rắn āsīvisa.
Te yaṃ coraṃ sahasāva māretuṃ na icchanti, ‘‘evamete dīgharattaṃ dukkhappatto hutvā marissantī’’ti icchantā taṃ purisaṃ evaṃ vadanti ime te ambho purisa cattāro āsīvisāti.
When these kings do not wish to kill a criminal suddenly, but desire that he should suffer for a long time before dying, they speak to that man, saying, "Hey, fellow! These are four venomous snakes for you."
Những vị vua không muốn giết tên trộm ngay lập tức, mà muốn nó phải chịu đau khổ lâu dài rồi mới chết, nên họ nói với người đó: "Này anh, đây là bốn con rắn āsīvisa của anh."
Tattha kālena kālanti kāle kāle.
Therein, kālena kālaṃ means 'from time to time'.
Trong đó, kālena kālaṃ có nghĩa là thỉnh thoảng.
Saṃvesetabbāti nipajjāpetabbā.
Saṃvesetabbā means 'they should be put to rest'.
Saṃvesetabbā có nghĩa là phải cho nằm xuống.
Aññataro vā aññataro vāti kaṭṭhamukhādīsu yo koci.
Aññataro vā aññataro vā means 'any one or another' among the Kaṭṭhamukha and so on.
Aññataro vā aññataro vā có nghĩa là bất cứ con nào trong số Kaṭṭhamukha, v.v.
Yaṃ te ambho purisa karaṇīyaṃ, taṃ karohīti idaṃ atthacarakassa vacanaṃ veditabbaṃ.
Yaṃ te ambho purisa karaṇīyaṃ, taṃ karohīti (Whatever you need to do, O man, do it!) – this should be understood as the words of the benefactor.
Yaṃ te ambho purisa karaṇīyaṃ, taṃ karohī có nghĩa là lời của người làm lợi ích.
Tassa kira purisassa evaṃ āsīvise paṭipādetvā ‘ayaṃ vo upaṭṭhāko’ti catūsu peḷāsu ṭhapitānaṃ āsīvisānaṃ ārocenti.
It is said that after entrusting these venomous snakes to that man, they announce to the āsīvisā, placed in four baskets, 'This man is your attendant.'
Người ta nói rằng, sau khi giao phó những con rắn āsīvisa này cho người đó, họ thông báo cho những con rắn āsīvisa được đặt trong bốn cái giỏ rằng: "Đây là người hầu hạ các ngươi."
Atheko nikkhamitvā āgamma tassa purisassa dakkhiṇapādānusārena abhiruhitvā dakkhiṇahatthaṃ maṇibandhato paṭṭhāya veṭhetvā dakkhiṇakaṇṇasotamūle phaṇaṃ katvā susūti karonto nipajji.
Then, one snake emerged, came, climbed along the man's right leg, coiled around his right arm from the wrist upwards, formed its hood at the base of his right ear-canal, and lay there hissing.
Rồi một con rắn bò ra, đến gần, bò dọc theo chân phải của người đó, quấn quanh tay phải từ cổ tay trở lên, làm phồng mang ở gốc tai phải và nằm xuống kêu "susu".
Aparo vāmapādānusārena abhiruhitvā tatheva vāmahatthaṃ veṭhetvā vāmakaṇṇasotamūle phaṇaṃ katvā susūti karonto nipajji, tatiyo nikkhamitvā abhimukhaṃ abhiruhitvā kucchiṃ veṭhetvā galavāṭakamūle phaṇaṃ katvā susūti karonto nipajji, catuttho piṭṭhibhāgena abhiruhitvā gīvaṃ veṭhetvā uparimuddhani phaṇaṃ ṭhapetvā susūti karonto nipajji.
Another snake climbed along his left leg, coiled around his left arm in the same way, formed its hood at the base of his left ear-canal, and lay there hissing; the third snake emerged, climbed up in front, coiled around his belly, formed its hood at the base of his throat, and lay there hissing; the fourth snake climbed up from the back, coiled around his neck, placed its hood on top of his head, and lay there hissing.
Một con khác bò dọc theo chân trái, quấn quanh tay trái như vậy, làm phồng mang ở gốc tai trái và nằm xuống kêu "susu". Con thứ ba bò ra, bò thẳng lên, quấn quanh bụng, làm phồng mang ở gốc cổ họng và nằm xuống kêu "susu". Con thứ tư bò từ phía sau lên, quấn quanh cổ, đặt mang lên đỉnh đầu và nằm xuống kêu "susu".
Evaṃ catūsu āsīvisesu sarīraṭṭhakesuyeva jātesu eko tassa purisassa atthacarakapuriso taṃ disvā ‘‘kiṃ te, bho purisa, laddha’’nti, pucchi.
When the four venomous snakes had thus taken their places on the man's body, one of his benefactors saw him and asked, "What have you received, O man?"
Khi bốn con rắn āsīvisa đã ở trên thân người đó, một người làm lợi ích cho người đó nhìn thấy và hỏi: "Này anh, anh đã nhận được gì vậy?"
Tato tena ‘‘ime me, bho, hatthesu hatthakaṭakaṃ viya bāhāsu keyūraṃ viya kucchimhi kucchiveṭhanasāṭako viya kaṇṇesu kaṇṇacūḷikā viya gale muttāvaliyo viya sīse sīsapasādhanaṃ viya keci alaṅkāravisesā raññā dinnā’’ti vutte so āha – ‘‘bho andhabāla, mā evaṃ maññittha ‘raññā me tuṭṭhenetaṃ pasādhanaṃ dinna’nti.
When the man replied, "Sir, the king has given me these various ornaments, some like bracelets on my hands, armlets on my arms, a waistcloth around my belly, earrings in my ears, pearl necklaces around my neck, and head adornments on my head," the benefactor said, "O foolish blind man, do not imagine that the king, being pleased with me, has given this adornment.
Khi người đó trả lời: "Này anh, nhà vua đã ban cho tôi những món trang sức đặc biệt này, như vòng tay ở hai tay, vòng bắp tay ở hai cánh tay, khăn quấn bụng ở bụng, hoa tai ở hai tai, chuỗi ngọc ở cổ, và trang sức đầu ở trên đầu," thì người kia nói: "Này đồ ngu dốt, đừng nghĩ rằng 'nhà vua hài lòng nên ban cho ta món trang sức này'.
Tvaṃ rañño āgucārī coro, ime ca cattāro āsīvisā durupaṭṭhāhā duppaṭijaggiyā, ekasmiṃ uṭṭhātukāme eko nhāyitukāmo hoti, ekasmiṃ nhāyitukāme eko bhuñjitukāmo, ekasmiṃ bhuñjitukāme eko nipajjitukāmo.
You are a thief who has wronged the king, and these four venomous snakes are difficult to attend to and difficult to look after; when one wishes to rise, another wishes to bathe; when one wishes to bathe, another wishes to eat; when one wishes to eat, another wishes to lie down.
Ngươi là tên trộm phạm tội với nhà vua, và bốn con rắn āsīvisa này rất khó chăm sóc, khó chiều. Khi một con muốn thức dậy, một con khác lại muốn tắm; khi một con muốn tắm, một con khác lại muốn ăn; khi một con muốn ăn, một con khác lại muốn nằm nghỉ.
Tesu yasseva icchā na pūrati, so tattheva ḍaṃsitvā māretī’’ti.
Among them, whichever one's desire is not fulfilled, it will bite and kill you right there."
Nếu con nào không được thỏa mãn ý muốn, nó sẽ cắn chết ngươi ngay tại chỗ đó."
Atthi pana, bho, evaṃ sante koci sotthimaggoti?
"But, Sir, if this is the case, is there any path to safety?"
"Thưa ngài, trong tình huống như vậy, có con đường an toàn nào không?"
Āma, rājapurisānaṃ vikkhittabhāvaṃ ñatvā palāyanaṃ sotthibhāvoti vatvā ‘‘yaṃ te karaṇīyaṃ, taṃ karohī’’ti vadeyya.
"Yes, knowing the distraction of the king's men, fleeing is the path to safety," he would say, adding, "Whatever you need to do, do it."
"Có, sau khi biết được sự lơ là của các quan lính nhà vua, hãy nói rằng trốn thoát là con đường an toàn, và 'hãy làm điều gì cần làm'."
Taṃ sutvā itaro catunnaṃ āsīvisānaṃ pamādakkhaṇaṃ rājapurisehi ca pavivittaṃ disvā, vāmahatthena dakkhiṇahatthaṃ veṭhetvā, dakkhiṇakaṇṇacūḷikāya phaṇaṃ ṭhapetvā, sayitāsīvisassa sarīraṃ parimajjanto viya saṇikaṃ taṃ apanetvā, eteneva upāyena sesepi apanetvā tesaṃ bhīto palāyeyya.
Having heard that*, and seeing the unguarded moment of the four venomous snakes and the secluded place from the king's men, the other man (the snake-charmer thief) would wrap his right hand with his left, place the hood* near his right earlobe, and slowly remove that* as if massaging the body of a sleeping snake. By this same method, he would remove the remaining* and, being afraid of them, would flee.
Nghe lời người trí đó, người kia thấy bốn con rắn đang lơ là và nơi đó vắng bóng các quan quân, bèn dùng tay trái quấn lấy tay phải, đặt bành rắn lên vành tai phải, từ từ loại bỏ con rắn đó như thể đang vuốt ve thân nó, và chỉ bằng cách này, loại bỏ luôn những con rắn còn lại, rồi vì sợ hãi chúng mà bỏ chạy.
Atha naṃ te āsīvisā ‘‘ayaṃ amhākaṃ raññā upaṭṭhāko dinno’’ti anubandhamānā āgaccheyyuṃ.
Then, those venomous snakes would pursue him, thinking: "This attendant was given to us by the king."
Khi ấy, những con rắn đó sẽ đuổi theo người ấy, nghĩ rằng: “Người này đã được vua ban cho chúng ta để phục vụ.”
Idaṃ sandhāya atha kho so, bhikkhave, puriso bhīto catunnaṃ āsīvisānaṃ…pe… palāyethāti vuttaṃ.
It was with reference to this (his fleeing) that it was said: "Then, bhikkhus, that man, frightened of the four venomous snakes… he would flee."
Nhằm ám chỉ điều này, đã nói: “Này các Tỳ-kheo, khi ấy, người kia vì sợ hãi bốn con rắn… và bỏ chạy.”
Tasmiṃ pana purise evaṃ āgatamaggaṃ oloketvā oloketvā palāyante rājā ‘‘palāto so puriso’’ti sutvā ‘‘ko nu kho taṃ anubandhitvā ghātetuṃ sakkhissatī’’ti vicinanto tasseva paccatthike pañca jane labhitvā ‘‘gacchatha naṃ anubandhitvā ghātethā’’ti peseyya.
As that man, looking back again and again at the path he had come, was fleeing exhaustedly, the king, hearing "That man has fled," would consider, "Who can pursue and kill him?" and finding five of that very man's enemies, would send them, saying, "Go, pursue and kill him."
Khi người kia cứ nhìn lại con đường đã đi rồi bỏ chạy như vậy, nhà vua nghe nói: “Người kia đã bỏ trốn,” bèn suy nghĩ: “Ai có thể đuổi theo và giết hắn đây?” Tìm được năm kẻ thù của chính người ấy, nhà vua phái họ đi và nói: “Hãy đi, đuổi theo và giết hắn!”
Athassa atthacarā purisā taṃ pavattiṃ ñatvā āroceyyuṃ.
Then, men who sought his welfare, knowing this news, would report it to him.
Khi ấy, những người bạn đồng hành của người ấy biết được tin tức đó liền báo cho người ấy.
So bhiyyosomattāya bhīto palāyetha.
Being exceedingly frightened, he would flee even more intensely.
Người ấy càng sợ hãi hơn và bỏ chạy.
Imamatthaṃ sandhāya tamenaṃ evaṃ vadeyyuntiādi vuttaṃ.
It was with reference to this meaning that it was said: "Then they would say to him…" and so on.
Nhằm ám chỉ ý nghĩa này, đã nói “Họ sẽ nói với người ấy như vầy” và những điều tương tự.
So passeyya suññaṃ gāmanti nivattitvā olokento padaṃ ghāyitvā ghāyitvā vegenāgacchante cattāro āsīvise pañca vadhake paccatthike chaṭṭhañca antaracaraṃ vadhakaṃ ‘‘nivatta bho, mā palāyi, puttadārena saddhiṃ kāme paribhuñjanto sukhaṃ vasissasī’’ti vatvā āgacchantaṃ disvā, bhiyyosomattāya yena vā tena vā palāyanto paccantaraṭṭhe abhimukhagataṃ ekaṃ chakuṭikaṃ suññaṃ gāmaṃ passeyya.
He would see an empty village means that the man who was running without stopping, looking back, would smell the footprints and see the four venomous snakes, the five enemy assassins, and the sixth intimate assassin approaching him swiftly, calling out from afar: "Hey friend, turn back! Do not flee, suffering separation from wife and child. You will live happily, enjoying sensual pleasures with your wife and children, granted by the king as a reward for service." Seeing them coming with these deceptive words, he would flee even more intensely, in whatever direction, and would see a six-hut, deserted village in a border region, appearing as if it were directly ahead of him.
Người ấy sẽ thấy một ngôi làng trống không – Người ấy, khi quay lại nhìn, thấy bốn con rắn, năm kẻ sát nhân kẻ thù, và kẻ sát nhân nội gián thứ sáu đang đuổi theo với tốc độ nhanh, đánh hơi từng dấu chân, và kẻ sát nhân nội gián thứ sáu nói từ xa: “Này bạn, hãy quay lại, đừng chạy nữa! Ngươi sẽ sống hạnh phúc, hưởng thụ dục lạc cùng vợ con.” Nghe vậy, người ấy càng sợ hãi hơn, chạy trốn bất kể hướng nào, và nhìn thấy một ngôi làng hoang vắng gồm sáu căn nhà ở một vùng biên giới, như thể đang tiến về phía mình.
Rittakaññeva paviseyyāti dhanadhaññamañcapīṭhādīhi virahitattā rittakaññeva paviseyya.
He would enter it, empty as it was means he would enter a house that was empty, devoid of wealth, grain, couches, beds, and so on.
Chỉ bước vào một nơi trống rỗng – vì không có tài sản, ngũ cốc, giường ghế, v.v., nên chỉ bước vào một nơi trống rỗng.
Tucchakaṃ suññakanti etasseva vevacanaṃ.
Vacant, empty are synonyms for this word.
Tucchakaṃ suññakaṃ là từ đồng nghĩa của từ này.
Parimaseyyāti ‘‘sace pānīyaṃ bhavissati, pivissāmi, sace bhattaṃ bhavissati, bhuñjissāmī’’ti bhājanaṃ vivaritvā hatthaṃ anto pavesetvā parimaseyya.
He would rummage means he would open a container, put his hand inside, and rummage around, thinking: "If there is water, I will drink; if there is food, I will eat."
Parimaseyyā – “Nếu có nước, tôi sẽ uống; nếu có cơm, tôi sẽ ăn,” với ý nghĩ đó, người ấy mở nắp bình, đưa tay vào trong và sờ soạng.
Tamenaṃ evaṃ vadeyyunti channaṃ gharānaṃ ekagharepi kiñci alabhitvā gāmamajjhe eko sandacchāyo rukkho atthi, tattha vaṅkaphalakaṃ atthataṃ disvā, ‘‘idha tāva nisīdissāmī’’ti gantvā, tattha nisinnaṃ mandamandena vātena bījiyamānaṃ tattakamattampi sukhaṃ santato assādayamānaṃ, tamenaṃ purisaṃ kecideva atthacarakā bahi pavattiṃ ñatvā āgatā evaṃ vadeyyuṃ.
Then they would say to him means that the man, having found nothing to eat or drink in any of the six houses, would see a single shady tree in the middle of the village with a crooked plank laid out beneath it. He would go there, thinking, "I will sit here for a while." As he sat there, being fanned by a gentle breeze and enjoying that small amount of comfort, forgetting the danger of the king's pursuit and delighting as if in the calm bliss of a universal monarch, some men, his well-wishers, having learned of the situation outside the village, would come and say to that foolish man these words:
Tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ – Không tìm thấy bất cứ thứ gì trong sáu căn nhà, người ấy thấy một cái ghế gỗ cong được trải ra dưới một cái cây có bóng mát ở giữa làng. Nghĩ: “Tôi sẽ ngồi đây một lát,” người ấy đi đến đó, ngồi xuống, tận hưởng chút hạnh phúc như được quạt bởi làn gió nhẹ, và khi ấy, một số người bạn đồng hành của người ấy, biết được tin tức bên ngoài, đến và nói với người ấy như sau.
Idāni ambho purisāti ambho, purisa, idāni.
"Now, good man…" means "Good man, now..."
Idāni ambho purisā – Này người, bây giờ.
Corā gāmaghātakāti ‘‘yadevettha labhissāma, taṃ gaṇhissāma vā ghātessāma vā’’ti āgatā cha gāmaghātakacorā.
"Village-destroying brigands" refers to six groups of village-destroying brigands who have come with the intention: "Whatever we find here, we will take it, or we will destroy it."
Corā gāmaghātakā – Sáu tên cướp phá làng đến với ý nghĩ: “Chúng ta sẽ lấy hoặc giết bất cứ thứ gì chúng ta tìm thấy ở đây.”
Udakaṇṇavanti gambhīraṃ puthulaṃ udakaṃ.
"Watery ocean" means water that is both deep and wide.
Udakaṇṇavaṃ – vùng nước sâu và rộng.
Gambhīrampi hi aputhulaṃ, puthulaṃ vā agambhīraṃ, na aṇṇavoti vuccati, yampana gambhīrañca puthulañca, tassevetaṃ nāmaṃ.
Indeed, water that is deep but not wide, or wide but not deep, is not called an ocean. This name (ocean) belongs only to water that is both deep and wide.
Thật vậy, nước sâu nhưng không rộng, hoặc rộng nhưng không sâu, thì không được gọi là đại dương, nhưng nước vừa sâu vừa rộng thì được gọi như vậy.
Sāsaṅkaṃ sappaṭibhayanti catunnaṃ āsīvisānaṃ pañcannaṃ vadhakānaṃ chaṭṭhassa antaracarassa channañca gāmaghātakacorānaṃ vasena sāsaṅkaṃ sappaṭibhayaṃ.
"Full of peril and dread" means full of peril and dread due to the four venomous snakes, the five assassins, the sixth intimate assassin, and the six village-destroying brigands.
Sāsaṅkaṃ sappaṭibhayaṃ – đáng sợ và đầy nguy hiểm do có bốn con rắn, năm kẻ sát nhân, kẻ sát nhân nội gián thứ sáu, và sáu tên cướp phá làng.
Khemaṃ appaṭibhayanti tesaṃyeva āsīvisādīnaṃ abhāvena khemañca nibbhayañca vicitrauyyānavaraṃ bahvannapānaṃ devanagarasadisaṃ.
"Safe and free from dread" means safe, fearless, adorned with various beautiful gardens, abundant in food and drink, and similar to a celestial city, due to the absence of those very venomous snakes and so on.
Khemaṃ appaṭibhayaṃ – an toàn và không nguy hiểm do không có những con rắn và những kẻ khác, một khu vườn tuyệt đẹp, nhiều thức ăn và đồ uống, giống như một thành phố của chư thiên.
Na cassa nāvā santāraṇīti ‘‘imāya nāvāya orimatīrato paratīraṃ gamissantī’’ti evaṃ ṭhapitā ca santāraṇī nāvā na bhaveyya.
"There would be no ferry-boat for crossing" means there would be no ferry-boat kept there with the intention that "people will cross from this bank to the other bank with this boat."
Na cassa nāvā santāraṇī – không có thuyền để vượt qua, tức là không có thuyền được đặt ở đó với mục đích “Chúng ta sẽ đi từ bờ này sang bờ kia bằng con thuyền này.”
Uttarasetu vāti rukkhasetu-jaṅghasetu-sakaṭasetūnaṃ aññataro uttarasetu vā na bhaveyya.
"Nor any bridge extending across" means there would be no bridge to cross, such as a log bridge, a pedestrian bridge, or a cart bridge.
Uttarasetu vā – cũng không có cầu bắc qua, tức là không có một trong các loại cầu gỗ, cầu bộ hành, hoặc cầu xe.
Tiṭṭhati brāhmaṇoti na kho esa brāhmaṇo.
"A brahmin stands" means that this person (who reached the other bank) is not truly a brahmin.
Tiṭṭhati brāhmaṇo – Người này không phải là một Bà-la-môn.
Kasmā naṃ brāhmaṇoti āha?
Why is he called a brahmin?
Tại sao lại gọi ông ta là Bà-la-môn?
Ettakānaṃ paccatthikānaṃ bāhitattā, desanaṃ vā vinivattento ekaṃ khīṇāsavabrāhmaṇaṃ dassetumpi evamāha.
He is called a brahmin because he has expelled so many enemies, or the Teaching might conclude by referring to an Arahant brahmin.
Vì đã loại bỏ rất nhiều kẻ thù, hoặc để kết thúc bài giảng và chỉ ra một Bà-la-môn đã diệt tận lậu hoặc, nên đã nói như vậy.
Tasmiṃ pana evaṃ uttiṇṇe cattāro āsīvisā ‘‘na laddho vatāsi amhehi, ajja te murumurāya jīvitaṃ khāditvā chaḍḍeyyāma’’.
When that man had thus crossed, the four venomous snakes would think, "Alas, we did not catch you! If we had caught you today, we would have chewed up your life and cast it aside."
Khi người ấy đã vượt qua như vậy, bốn con rắn nghĩ: “Chúng ta không bắt được ngươi! Hôm nay, nếu bắt được ngươi, chúng ta sẽ ăn thịt ngươi và vứt bỏ mạng sống của ngươi.”
Pañca paccatthikā ‘‘na laddho vatāsi amhehi, ajja te parivāretvā aṅgamaṅgāni chinditvā rañño santikaṃ gatā sataṃ vā sahassaṃ vā labheyyāma’’.
The five enemies would think, "Alas, we did not catch you! If we had caught you today, we would have surrounded you, cut off your limbs, gone to the king, and received a reward of a hundred or a thousand."
Năm kẻ thù nghĩ: “Chúng ta không bắt được ngươi! Hôm nay, nếu bắt được ngươi, chúng ta sẽ vây quanh ngươi, chặt đứt từng chi thể, rồi đến trình diện vua để nhận một trăm hoặc một ngàn phần thưởng.”
Chaṭṭho antaracaro ‘‘na laddho vatāsi mayā, ajja te phalikavaṇṇena asinā sīsaṃ chinditvā, senāpatiṭṭhānaṃ labhitvā sampattiṃ anubhaveyyaṃ’’.
The sixth intimate assassin would think, "Alas, I did not catch you! If I had caught you today, I would have cut off your head with a sword shining like crystal, attained the position of general, and enjoyed prosperity."
Kẻ sát nhân nội gián thứ sáu nghĩ: “Ta không bắt được ngươi! Hôm nay, nếu bắt được ngươi, ta sẽ chặt đầu ngươi bằng thanh kiếm sắc như pha lê, rồi nhận chức tổng tư lệnh và hưởng thụ vinh hoa phú quý.”
Cha corā ‘‘na laddho vatāsi amhehi, ajja te vividhāni kammakāraṇāni kāretvā bahudhanaṃ āharāpessāmā’’ti cintetvā, udakaṇṇavaṃ otarituṃ asakkontā rañño āṇāya kopitattā parato gantumpi avisahantā tattheva sussitvā mareyyuṃ.
The six brigands would think, "Alas, we did not catch you! If we had caught you today, we would have subjected you to various tortures and made you bring forth much wealth." Having thus thought, and being unable to descend into the deep and wide water, and unable to go back due to the king's command, they would dry up and die right there.
Sáu tên cướp nghĩ: “Chúng ta không bắt được ngươi! Hôm nay, nếu bắt được ngươi, chúng ta sẽ bắt ngươi chịu nhiều hình phạt khác nhau và buộc ngươi phải mang về nhiều tài sản,” rồi vì không thể lội qua đại dương nước sâu và rộng, cũng không dám quay lại vì sợ lệnh vua, chúng sẽ khô héo và chết ngay tại bờ sông đó.
Upamā kho myāyanti ettha evaṃ ādito paṭṭhāya opammasaṃsandanaṃ veditabbaṃ – rājā viya hi kammaṃ daṭṭhabbaṃ, rājāparādhikapuriso viya vaṭṭanissito puthujjano.
"This simile is mine": Here, the comparison between the simile and its meaning should be understood as follows from the beginning: the king should be seen as kamma; the king's offending man as the ordinary person (puthujjana) reliant on the cycle of existence (vaṭṭa).
Trong đoạn Upamā kho myāyaṃ này, sự so sánh ví dụ cần được hiểu như sau: Nhà vua nên được xem là nghiệp, và người phạm tội với vua nên được xem là phàm nhân bị ràng buộc bởi vòng luân hồi.
Cattāro āsīvisā viya cattāri mahābhūtāni, rañño tassa cattāro āsīvise paṭicchāpitakālo viya kammunā puthujjanassa paṭisandhikkhaṇeyeva catunnaṃ mahābhūtānaṃ dinnakālo.
The four venomous snakes are like the four great elements (mahābhūta). The time when the king entrusted the four venomous snakes to that man is like the time when kamma assigns the four great elements to the ordinary person at the moment of rebirth-linking (paṭisandhi).
Bốn con rắn nên được xem là bốn đại yếu tố (mahābhūta). Thời điểm vua giao bốn con rắn đó cho người phạm tội nên được xem là thời điểm nghiệp giao bốn đại yếu tố cho phàm nhân ngay tại khoảnh khắc tái sinh.
‘‘Imesaṃ āsīvisānaṃ pamādakkhaṇe rājapurisānañca vivittakkhaṇe nikkhamitvā yaṃ te ambho, purisa, karaṇīyaṃ, taṃ karohī’’ti vacanena ‘‘palāyassū’’ti vuttakālo viya satthārā imassa bhikkhuno mahābhūtakammaṭṭhānaṃ kathetvā ‘‘imesu catūsu mahābhūtesu nibbinda virajja, evaṃ vaṭṭato parimuccissasī’’ti kathitakālo, tassa purisassa atthacarakavacanaṃ sutvā catunnaṃ āsīvisānaṃ pamādakkhaṇe rājapurisānañca vivittakkhaṇe nikkhamitvā yena vā tena vā palāyanaṃ viya imassa bhikkhuno satthu santike kammaṭṭhānaṃ labhitvā mahābhūtāsīvisehi parimuccanatthāya ñāṇapalāyanena palāyanaṃ.
The words, "Go forth, good man, at the unguarded moment of these venomous snakes and at the secluded moment of the king's men, and do what is to be done by you," thus like the instruction, "Flee!" given by the well-wisher, are like the time when the Teacher, having taught this bhikkhu the meditation on the great elements, said, "Be dispassionate and disenchanted with these four great elements; thus you will be liberated from the cycle of existence." The man, having heard the words of his well-wisher and fleeing in whatever direction at the unguarded moment of the four venomous snakes and the secluded moment of the king's men, is like this bhikkhu, having received the meditation subject from the Teacher, fleeing through the escape of wisdom (ñāṇapalāyana) to be liberated from the venomous snakes of the great elements.
Lời khuyên “Này người, hãy thoát ra khi bốn con rắn này lơ là và các quan quân vắng mặt, và hãy làm điều cần làm” giống như thời điểm Đức Phật giảng về thiền định bốn đại yếu tố cho vị Tỳ-kheo này và nói: “Hãy chán ghét và từ bỏ bốn đại yếu tố này, như vậy ngươi sẽ thoát khỏi vòng luân hồi.” Việc người kia nghe lời khuyên của người bạn đồng hành, rồi thoát ra khi bốn con rắn lơ là và các quan quân vắng mặt, rồi bỏ chạy bất kể hướng nào, giống như việc vị Tỳ-kheo này nhận đề mục thiền định từ Đức Phật và bỏ chạy bằng sự bỏ chạy của trí tuệ để thoát khỏi những con rắn là bốn đại yếu tố.
Idāni catunnetaṃ mahābhūtānaṃ adhivacanaṃ pathavīdhātuyā āpodhātuyātiādīsu catumahābhūtakathā ca pañcupādānakkhandhakathā ca āyatanakathā ca visuddhimagge vitthāritanayeneva veditabbā.
Now, concerning "This is a designation for the four great elements: the earth element, the water element," and so on, the discourse on the four great elements, the discourse on the five aggregates of clinging, and the discourse on the sense bases should be understood in the manner elaborated in the Visuddhimagga.
Bây giờ, trong các đoạn catunnetaṃ mahābhūtānaṃ adhivacanaṃ pathavīdhātuyā āpodhātuyā (Đây là tên gọi của bốn đại yếu tố: địa đại, thủy đại, v.v.), câu chuyện về bốn đại yếu tố, câu chuyện về năm uẩn chấp thủ, và câu chuyện về các xứ cần được hiểu theo cách đã được giải thích chi tiết trong Visuddhimagga.
Ettha ca kaṭṭhamukhaāsīviso viya pathavīdhātu daṭṭhabbā, pūtimukhaaggimukhasatthamukhā viya sesadhātuyo.
In this regard, the earth element should be understood like a kaṭṭhamukha-āsīviso (wood-mouthed serpent), and the remaining elements like a pūtimukha (putrid-mouthed), aggimukha (fire-mouthed), and satthamukha (weapon-mouthed) serpent respectively.
Trong đây, địa đại (pathavīdhātu) nên được xem như rắn độc Kaṭṭhamukha, và các đại còn lại như rắn độc Pūtimukha, Aggimukha, Satthamukha.
Yatheva hi kaṭṭhamukhena daṭṭhassa sakalakāyo thaddho hoti, evaṃ pathavīdhātupakopenāpi.
Just as the entire body of one bitten by a kaṭṭhamukha serpent becomes stiff and hard, so too does it happen with a disturbance of the earth element.
Thật vậy, như khi bị rắn Kaṭṭhamukha cắn, toàn thân trở nên cứng đờ, thì cũng vậy, khi địa đại (pathavīdhātu) bị rối loạn.
Yathā ca pūtimukhādīhi daṭṭhassa paggharati ceva jhāyati ca chijjati ca, evaṃ āpodhātutejodhātuvāyodhātupakopenāpīti.
And just as the body of one bitten by a pūtimukha and the like oozes, burns, and is cut, so too does it happen with a disturbance of the water element, fire element, and air element.
Và như khi bị rắn Pūtimukha và các loại khác cắn, chất lỏng chảy ra, cháy bỏng và bị cắt đứt, thì cũng vậy, khi thủy đại (āpodhātu), hỏa đại (tejodhātu) và phong đại (vāyodhātu) bị rối loạn.
Tenāhu aṭṭhakathācariyā –
Therefore, the Aṭṭhakathā teachers said:
Vì vậy, các vị Luận sư (Aṭṭhakathācariyā) đã nói:
Avisesato pana āsayato visavegavikārato anatthaggahaṇato durupaṭṭhānato durāsadato akataññutato avisesakārito anantadosūpaddavatoti imehi kāraṇehi etesaṃ āsīvisasadisatā veditabbā.
Generally, however, their similarity to serpents should be understood by these reasons: as regards their abode, the disturbances caused by their venom, their tendency to grasp harm, their difficulty to attend to, their inaccessibility, their ingratitude, their indiscriminate action, and their endless faults and dangers.
Tuy nhiên, nói chung, sự tương đồng với rắn độc (āsīvisa) của chúng cần được hiểu qua các khía cạnh: nơi trú ẩn (āsaya), sự biến đổi của độc tố (visavegavikāra), sự chấp thủ những điều bất lợi (anatthaggahaṇa), sự khó phục vụ (durupaṭṭhāna), sự khó tiếp cận (durāsada), sự vô ơn (akataññutā), sự không phân biệt (avisesakāritā) và vô số phiền não, tai họa (anantadosūpaddavato).
Tattha āsayatoti āsīvisānañhi vammiko āsayo, tattheva te vasanti.
Among these, as regards their abode: for serpents, the anthill is their abode; they dwell therein.
Trong đó, nơi trú ẩn (āsayato): tổ mối là nơi trú ẩn của rắn độc, chúng sống ở đó.
Mahābhūtānampi kāyavammiko āsayo.
For the great elements (mahābhūta) also, the body, which is like an anthill, is their abode.
Đối với các đại chủng (mahābhūta), tổ mối là thân.
Āsīvisānañca rukkhasusiratiṇapaṇṇagahanasaṅkāraṭṭhānānipi āsayo.
The hollows of trees, thickets of grass and leaves, and refuse heaps are also abodes for serpents.
Các hốc cây, bụi cỏ, bụi lá rậm rạp, và nơi đổ rác cũng là nơi trú ẩn của rắn độc.
Etesupi hi te vasanti.
Indeed, they also dwell in these.
Chúng cũng sống ở những nơi này.
Mahābhūtānampi kāyasusiraṃ kāyagahanaṃ kāyasaṅkāraṭṭhānaṃ āsayoti.
For the great elements also, the body's hollows, the body's thickets, and the body's refuse heap are abodes.
Đối với các đại chủng, hốc thân, bụi rậm của thân, và nơi đổ rác của thân cũng là nơi trú ẩn.
Evaṃ tāva āsayato sadisatā veditabbā.
Thus, first, the similarity as regards their abode should be understood.
Như vậy, sự tương đồng về nơi trú ẩn cần được hiểu.
Visavegavikāratoti āsīvisā hi kulavasena kaṭṭhamukhādibhedato cattāro.
As regards the disturbances of their venom: Serpents are fourfold by species, such as kaṭṭhamukha and the like.
Sự biến đổi của độc tố (visavegavikārato): Rắn độc có bốn loại theo dòng dõi, như Kaṭṭhamukha và các loại khác.
Tattha ekeko visavikārato vibhajjamāno daṭṭhavisādivasena catubbidho hoti.
Among these, each one, when classified by venomous disturbance, is fourfold, as daṭṭhavisa (poison from bite) and so on.
Trong đó, mỗi loại khi được phân chia theo sự biến đổi của độc tố, có bốn loại: độc cắn (daṭṭhavisa), độc nhìn (diṭṭhavisa), độc chạm (phuṭṭhavisa), độc hơi (vātavisa).
Mahābhūtānipi paccattalakkhaṇavasena pathavīādibhedato cattāri.
The great elements (mahābhūta) are also fourfold by their individual characteristics, such as the earth element and so on.
Các đại chủng cũng có bốn loại theo đặc tính riêng, như địa đại và các loại khác.
Ettha ekekaṃ kammasamuṭṭhānādivasena catubbidhaṃ hoti.
Here, each one is fourfold by being arisen from kamma and so on.
Trong đó, mỗi đại có bốn loại theo nguyên nhân phát sinh từ nghiệp (kamma-samuṭṭhāna) và các nguyên nhân khác.
Evaṃ visavegavikārato sadisatā veditabbā.
Thus, the similarity as regards the disturbances of their venom should be understood.
Như vậy, sự tương đồng về sự biến đổi của độc tố cần được hiểu.
Anatthaggahaṇatoti āsīvise gaṇhantā pañca anatthe gaṇhanti – duggandhaṃ gaṇhanti, asuciṃ gaṇhanti, byādhiṃ gaṇhanti, visaṃ gaṇhanti, maraṇaṃ gaṇhanti.
As regards grasping harm: Those who grasp serpents grasp five harms: they grasp foul odor, they grasp impurity, they grasp disease, they grasp poison, they grasp death.
Sự chấp thủ những điều bất lợi (anatthaggahaṇato): Những người bắt rắn độc chấp thủ năm điều bất lợi: họ chấp thủ mùi hôi, họ chấp thủ sự ô uế, họ chấp thủ bệnh tật, họ chấp thủ nọc độc, họ chấp thủ cái chết.
Mahābhūtānipi gaṇhantā pañca anatthe gaṇhanti – duggandhaṃ gaṇhanti, asuciṃ gaṇhanti, byādhiṃ gaṇhanti, jaraṃ gaṇhanti, maraṇaṃ gaṇhanti.
Those who grasp the great elements also grasp five harms: they grasp foul odor, they grasp impurity, they grasp disease, they grasp old age, they grasp death.
Những người chấp thủ các đại chủng cũng chấp thủ năm điều bất lợi: họ chấp thủ mùi hôi, họ chấp thủ sự ô uế, họ chấp thủ bệnh tật, họ chấp thủ sự già nua, họ chấp thủ cái chết.
Tenāhu porāṇā –
Therefore, the ancients said:
Vì vậy, các bậc cổ đức đã nói:
Durupaṭṭhānatoti te āsīvisā durupaṭṭhānā, ekasmiṃ uṭṭhātukāme eko nhāyitukāmo hoti, tasmiṃ nhāyitukāme aparo bhuñjitukāmo, tasmiṃ bhuñjitukāme añño nipajjitukāmo hoti.
As regards difficulty to attend to: Those serpents are difficult to attend to; when one wants to rise, another wants to bathe; when that one wants to bathe, another wants to eat; when that one wants to eat, another wants to lie down.
Sự khó phục vụ (durupaṭṭhānato): Những con rắn độc này rất khó phục vụ; khi một con muốn đứng dậy, một con khác lại muốn tắm; khi con ấy muốn tắm, con khác lại muốn ăn; khi con ấy muốn ăn, con khác lại muốn nằm.
Tesu yassa yasseva ajjhāsayo na pūrati, so tattheva ḍaṃsitvā māreti.
Among them, if the desire of any particular serpent is not fulfilled, it bites and kills right there.
Trong số đó, con nào không được thỏa mãn ý muốn, nó sẽ cắn chết ngay tại chỗ.
Imehi pana āsīvisehi bhūtāneva durupaṭṭhānatarāni.
But the elements are even more difficult to attend to than these serpents.
Tuy nhiên, các đại chủng này còn khó phục vụ hơn cả rắn độc.
Pathavīdhātuyā hi bhesajje kayiramāne āpodhātu kuppati, tasseva bhesajjaṃ karontassa tejodhātūti evaṃ ekissā bhesajje kayiramāne aparā kuppantīti.
For when medicine is administered for the earth element, the water element gets disturbed; and while administering medicine for that, the fire element gets disturbed. Thus, when medicine is administered for one, another gets disturbed.
Khi đang chữa bệnh cho địa đại (pathavīdhātu), thủy đại (āpodhātu) lại phát bệnh; khi đang chữa bệnh cho thủy đại, hỏa đại (tejodhātu) lại phát bệnh; cứ như vậy, khi chữa bệnh cho một đại, đại khác lại phát bệnh.
Evaṃ durupaṭṭhānato sadisatā veditabbā.
Thus, the similarity as regards difficulty to attend to should be understood.
Như vậy, sự tương đồng về sự khó phục vụ cần được hiểu.
Durāsadatoti durāsadā hi āsīvisā, gehassa purimabhāge āsīvisaṃ disvā pacchimabhāgena palāyanti, pacchimabhāge disvā purimabhāgena, gehamajjhe disvā gabbhaṃ pavisanti, gabbhe disvā mañcapīṭhaṃ abhiruhanti.
As regards inaccessibility: Serpents are indeed inaccessible; seeing a serpent in the front part of the house, people flee through the back part; seeing it in the back part, they flee through the front part; seeing it in the middle of the house, they enter a room; seeing it in a room, they climb onto a couch or chair.
Sự khó tiếp cận (durāsadato): Rắn độc rất khó tiếp cận; thấy rắn độc ở phía trước nhà thì chạy ra phía sau, thấy ở phía sau nhà thì chạy ra phía trước, thấy ở giữa nhà thì vào phòng, thấy trong phòng thì leo lên giường, ghế.
Mahābhūtāni tatopi durāsadatarāni.
The great elements (mahābhūta) are even more inaccessible than those.
Các đại chủng còn khó tiếp cận hơn thế nữa.
Tathārūpena hi kuṭṭharogena phuṭṭhassa kaṇṇanāsādīni chinditvā patanti, sarīraṃ samphuṭati nīlamakkhikā parivārenti, sarīragandho dūratova ubbāhati.
Indeed, for one afflicted with such a leprosy disease, ears, nose, and so forth fall off, the body cracks, bluebottle flies surround it, and the body's stench wafts from afar.
Thật vậy, đối với người bị bệnh phong cùi như vậy, tai, mũi và các bộ phận khác bị cắt rời và rụng xuống, cơ thể bị lở loét, ruồi xanh bu đầy, mùi hôi của cơ thể bốc ra từ xa.
Taṃ purisaṃ akkosamānampi paridevamānampi neva rosavasena, na kāruññena, upasaṅkamituṃ sakkonti, nāsikaṃ pidahitvā kheḷaṃ pātentā dūratova naṃ vivajjenti.
People cannot approach that person, neither out of anger nor compassion, even if that person curses or laments; they hold their noses, spit, and avoid them from afar.
Họ không thể đến gần người bệnh đó, dù người ấy có chửi mắng hay than khóc, không phải vì giận dữ hay thương xót; họ bịt mũi, khạc nhổ và tránh xa người ấy.
Evaṃ aññesampi bhagandarakucchirogavātarogādīnaṃ bībhacchajegucchabhāvakarānañca rogānaṃ vasena ayamevattho vibhāvetabboti.
In the same way, this meaning should be elucidated in terms of other diseases like fistula, abdominal diseases, wind diseases, and other disgusting and repulsive ailments.
Cũng vậy, ý nghĩa này cần được giải thích dựa trên các bệnh khác như bệnh trĩ, bệnh đau bụng, bệnh phong thấp và các bệnh ghê tởm, đáng kinh tởm khác.
Evaṃ durāsadato sadisatā veditabbā.
Thus, the similarity as regards inaccessibility should be understood.
Như vậy, sự tương đồng về sự khó tiếp cận cần được hiểu.
Akataññutatoti āsīvisā hi akataññuno honti, nhāpiyamānāpi bhojiyamānāpi gandhamālādīhi pūjiyamānāpi peḷāyaṃ pakkhipitvā parihariyamānāpi otārameva gavesanti.
As regards ingratitude: Serpents are indeed ungrateful; even when bathed, fed, honored with perfumes and garlands, or carried around in a basket, they seek only an opportunity.
Sự vô ơn (akataññutato): Rắn độc là những kẻ vô ơn; dù được tắm rửa, cho ăn, được cúng dường bằng hương hoa và các thứ khác, dù được mang đi trong giỏ, chúng vẫn chỉ tìm cơ hội.
Yattha otāraṃ labhanti, tattheva naṃ ḍaṃsitvā mārenti.
Wherever they find an opportunity, they bite and kill that person there.
Khi tìm được cơ hội, chúng sẽ cắn chết người đã có ơn với chúng ngay tại chỗ.
Āsīvisehipi mahābhūtāneva akataññutarāni.
The great elements (mahābhūta) are even more ungrateful than serpents.
Các đại chủng còn vô ơn hơn cả rắn độc.
Etesañhi kataṃ nāma natthi, sītena vā uṇhena vā nimmalena jalena nhāpiyamānānipi gandhamālādīhi sakkariyamānānipi muduvatthamudusayanamuduyānādīhi parihariyamānānipi, varabhojanaṃ bhojiyamānānipi, varapānaṃ pāyāpiyamānānipi otārameva gavesanti.
Indeed, there is no pleasing deed for them; even when bathed with cold or hot, pure water, or honored with perfumes and garlands, or attended to with soft clothing, soft beds, soft conveyances and the like, or fed with exquisite food, or given excellent drinks, they seek only an opportunity.
Chúng không hề có lòng biết ơn; dù được tắm rửa bằng nước lạnh hay nước nóng, nước sạch, dù được kính trọng bằng hương hoa và các thứ khác, dù được chăm sóc bằng quần áo mềm mại, giường nệm êm ái, xe cộ tiện nghi, dù được cho ăn thức ăn ngon, được uống đồ uống quý, chúng vẫn chỉ tìm cơ hội.
Yattha otāraṃ labhanti, tattheva kuppitvā anayabyasanaṃ pāpentīti.
Wherever they find an opportunity, they get disturbed and bring one to ruin and disaster.
Khi tìm được cơ hội, chúng sẽ phát bệnh và gây ra tai họa, bất hạnh.
Evaṃ akataññutato sadisatā veditabbā.
Thus, the similarity as regards ingratitude should be understood.
Như vậy, sự tương đồng về sự vô ơn cần được hiểu.
Avisesakāritoti āsīvisā hi ‘‘ayaṃ khattiyo vā brāhmaṇo vā vesso vā suddo vā gahaṭṭho vā pabbajito vā’’ti visesaṃ na karonti, sampattasampattameva ḍaṃsitvā mārenti.
As regards indiscriminate action: Serpents indeed do not make distinctions, thinking, "This is a khattiya, or a brahmin, or a vessa, or a sudda, or a householder, or a renunciant." They bite and kill whoever comes their way.
Sự không phân biệt (avisesakārito): Rắn độc không phân biệt “đây là Sát-đế-lợi hay Bà-la-môn, là Phệ-xá hay Thủ-đà, là gia chủ hay người xuất gia,” chúng cắn và giết bất cứ ai chúng gặp.
Mahābhūtānipi ‘‘ayaṃ khattiyo vā brāhmaṇo vā vesso vā suddo vā gahaṭṭho vā pabbajito vā devo vā manusso vā māro vā brahmā vā nigguṇo vā saguṇo vā’’ti visesaṃ na karonti.
The great elements (mahābhūta) also do not make distinctions, thinking, "This is a khattiya, or a brahmin, or a vessa, or a sudda, or a householder, or a renunciant, or a deva, or a human, or Māra, or Brahmā, or one without virtue, or one with virtue."
Các đại chủng cũng không phân biệt “đây là Sát-đế-lợi hay Bà-la-môn, là Phệ-xá hay Thủ-đà, là gia chủ hay người xuất gia, là chư thiên hay loài người, là Ma vương hay Phạm thiên, là người không có đức hay có đức.”
Yadi hi nesaṃ ‘‘ayaṃ guṇavā’’ti lajjā uppajjeyya, sadevake loke aggapuggale tathāgate lajjaṃ uppādeyyuṃ.
If indeed they were to feel shame, thinking, "This one is virtuous," they would feel shame before the Tathāgata, the foremost person in the world with its devas.
Nếu chúng có lòng e thẹn rằng “người này có đức,” thì chúng đã e thẹn trước Đức Như Lai, bậc tối thượng trong thế gian cùng với chư thiên.
Athāpi nesaṃ ‘‘ayaṃ mahāpañño ayaṃ mahiddhiko ayaṃ dhutavādo’’tiādinā nayena lajjā uppajjeyya, dhammasenāpatisāriputtattherādīsu lajjaṃ uppādeyyuṃ.
And if they were to feel shame, thinking, "This venerable one is greatly wise, this one is greatly powerful, this one is a proponent of dhutanga," they would feel shame before the Dhamma-Senāpati Sāriputta Thera and the like.
Nếu chúng có lòng e thẹn rằng “vị này có đại trí tuệ, vị này có đại thần thông, vị này là người thực hành hạnh đầu đà,” thì chúng đã e thẹn trước các bậc Trưởng lão như Pháp tướng quân Sāriputta.
Athāpi nesaṃ ‘‘ayaṃ nigguṇo dāruṇo thaddho’’ti bhayaṃ uppajjeyya, sadevake loke nigguṇathaddhadāruṇānaṃ aggassa devadattassa channaṃ vā satthārānaṃ bhāyeyyuṃ, na ca lajjanti na ca bhāyanti, kuppitvā yaṃkiñci anayabyasanaṃ āpādentiyeva.
And if they were to feel fear, thinking, "This one is without virtue, cruel, stubborn," they would fear Devadatta, the foremost among the unvirtuous, stubborn, and cruel in the world with its devas, or the six teachers. But they neither feel shame nor fear; they get disturbed and bring about whatever ruin and disaster.
Nếu chúng có lòng sợ hãi rằng “người này vô đức, hung bạo, cứng đầu,” thì chúng đã sợ hãi Devadatta, kẻ đứng đầu trong số những người vô đức, cứng đầu, hung bạo trong thế gian cùng với chư thiên, hoặc sợ hãi sáu vị đạo sư ngoại đạo; nhưng chúng không hề e thẹn hay sợ hãi, chúng vẫn phát bệnh và gây ra bất cứ tai họa, bất hạnh nào.
Evaṃ avisesakārito sadisatā veditabbā.
Thus, the similarity as regards indiscriminate action should be understood.
Như vậy, sự tương đồng về sự không phân biệt cần được hiểu.
Anantadosūpaddavatoti āsīvise nissāya uppajjanakānañhi dosūpaddavānaṃ pamāṇaṃ natthi.
As regards endless faults and dangers: There is no measure to the faults and dangers that arise by relying on serpents.
Vô số phiền não, tai họa (anantadosūpaddavato): Vô số phiền não và tai họa phát sinh từ rắn độc.
Tathā hete ḍaṃsitvā kāṇampi karonti khujjampi pīṭhasappimpi ekapakkhalampīti evaṃ aparimāṇaṃ vippakāraṃ dassenti.
For these, having bitten, render one blind, or hunched, or crippled, or one-sidedly lame—thus they show immeasurable distortions.
Cũng vậy, những con rắn này, khi cắn, chúng làm cho người ta bị mù, bị gù, bị bại liệt, bị lé một mắt, v.v., thể hiện vô số loại biến dạng.
Bhūtānipi kuppitāni na kāṇādibhāvesu na kiñci vippakāraṃ na karonti, appamāṇo etesaṃ dosūpaddavoti.
And the bhūtas, when agitated, certainly cause many kinds of distortions such as blindness and the like; their harmful afflictions are immeasurable.
Và các đại chủng (bhūta) này, khi bị rối loạn, chúng không phải là không gây ra bất kỳ biến dạng nào như mù lòa, v.v.; những tai họa do chúng gây ra là vô lượng.
Evaṃ anantadosūpaddavato sadisatā veditabbā.
Thus, the similarity in terms of limitless faults and afflictions should be understood.
Như vậy, sự tương đồng với vô số tai họa cần phải được hiểu.
Pañca vadhakā paccatthikāti kho bhikkhave pañcannetaṃ upādānakkhandhānaṃ adhivacananti ettha dvīhi ākārehi khandhānaṃ vadhakapaccatthikasadisatā veditabbā.
In the passage, "Bhikkhus, the five murderers and enemies are a designation for the five aggregates of clinging (upādānakkhandha)," the similarity of the aggregates to murderers and enemies should be understood in two ways.
Trong đoạn kinh “Này các Tỳ-khưu, năm kẻ sát nhân, kẻ thù này là tên gọi của năm uẩn chấp thủ (upādānakkhandha)”, sự tương đồng của các uẩn với kẻ sát nhân, kẻ thù cần phải được hiểu theo hai phương diện.
Khandhā hi aññamaññañca vadhenti, tesu ca santesu vadho nāma paññāyati.
The aggregates indeed destroy each other, and when they exist, destruction is perceived.
Các uẩn thực sự tự sát hại lẫn nhau, và khi chúng tồn tại thì sự hủy diệt mới được nhận biết.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Rūpaṃ tāva rūpampi vadheti arūpampi, tathā arūpaṃ arūpampi vadheti rūpampi.
First, rūpa destroys rūpa as well as arūpa; similarly, arūpa destroys arūpa as well as rūpa.
Sắc (rūpa) trước hết tự sát hại sắc và cũng sát hại phi sắc (arūpa); tương tự, phi sắc cũng tự sát hại phi sắc và cũng sát hại sắc.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Ayañhi pathavīdhātu bhijjamānā itarā tisso dhātuyo gahetvāva bhijjati, āpodhātuādīsupi eseva nayo, evaṃ tāva rūpaṃ rūpameva vadheti.
When this earth element disintegrates, it disintegrates carrying the other three elements with it; the same method applies to the water element and so on. Thus, rūpa destroys rūpa itself.
Thật vậy, khi địa đại (pathavīdhātu) bị hoại diệt, nó hoại diệt cùng với ba đại chủng kia; đối với thủy đại (āpodhātu) và các đại chủng khác cũng vậy. Như vậy, sắc tự sát hại sắc.
Rūpakkhandho pana bhijjamāno cattāro arūpakkhandhe gahetvāva bhijjati, evaṃ rūpaṃ arūpampi vadheti.
Moreover, when the rūpa-aggregate disintegrates, it disintegrates carrying the four arūpa-aggregates with it. Thus, rūpa destroys arūpa as well.
Nhưng khi sắc uẩn (rūpakkhandha) hoại diệt, nó hoại diệt cùng với bốn phi sắc uẩn (arūpakkhandha). Như vậy, sắc cũng sát hại phi sắc.
Vedanākkhandhopi bhijjamāno saññāsaṅkhāraviññāṇakkhandhe gahetvāva bhijjati.
When the vedanā-aggregate disintegrates, it disintegrates carrying the saññā-, saṅkhāra-, and viññāṇa-aggregates with it.
Thọ uẩn (vedanākkhandha) cũng vậy, khi hoại diệt, nó hoại diệt cùng với tưởng uẩn (saññākkhandha), hành uẩn (saṅkhārakkhandha) và thức uẩn (viññāṇakkhandha).
Saññākkhandhādīsupi eseva nayo.
The same method applies to the saññā-aggregate and so on.
Đối với tưởng uẩn và các uẩn khác cũng vậy.
Evaṃ arūpaṃ arūpameva vadheti.
Thus, arūpa destroys arūpa itself.
Như vậy, phi sắc tự sát hại phi sắc.
Cutikkhaṇe pana cattāro arūpakkhandhā bhijjamānā vatthurūpampi gahetvāva bhijjanti, evaṃ arūpaṃ rūpampi vadheti.
However, at the moment of death, when the four arūpa-aggregates disintegrate, they disintegrate carrying the vatthu-rūpa with them. Thus, arūpa destroys rūpa as well.
Nhưng vào khoảnh khắc chết (cutikkhaṇa), bốn phi sắc uẩn khi hoại diệt, chúng hoại diệt cùng với sắc y xứ (vatthurūpa). Như vậy, phi sắc cũng sát hại sắc.
Evaṃ tāva aññamaññaṃ vadhentīti vadhakā.
Thus, first, they are murderers because they destroy each other.
Như vậy, trước hết, chúng là kẻ sát nhân vì chúng tự sát hại lẫn nhau.
Yattha pana khandhā atthi, tattha chedanabhedanavadhabandhanādayo honti, na aññatthāti.
Furthermore, where the aggregates exist, there are cutting, breaking, killing, binding, and so forth, but not elsewhere.
Hơn nữa, nơi nào có các uẩn, nơi đó có sự cắt xẻ, phá vỡ, giết chóc, trói buộc, v.v., chứ không phải nơi nào khác.
Evaṃ khandhesu santesu vadho paññāyatītipi vadhakā.
Thus, they are also murderers because destruction is perceived when the aggregates exist.
Như vậy, chúng cũng là kẻ sát nhân vì khi các uẩn tồn tại thì sự hủy diệt mới được nhận biết.
Chaṭṭho antaracaro vadhako ukkhittāsikoti kho, bhikkhave, nandīrāgassetaṃ adhivacananti ettha dvīhākārehi nandīrāgassa ukkhittāsikavadhakasadisatā veditabbā paññāsirapātanato ca yonisampaṭipādanato ca.
In the passage, "Bhikkhus, the sixth internal murderer with an upraised sword is a designation for nandīrāga (delight and lust)," the similarity of nandīrāga to a murderer with an upraised sword should be understood in two ways: by causing the head of wisdom to fall, and by repeatedly leading to rebirth.
Trong đoạn kinh “Này các Tỳ-khưu, kẻ sát nhân thứ sáu, kẻ lang thang, kẻ vung kiếm là tên gọi của hỷ ái (nandīrāga)”, sự tương đồng của hỷ ái với kẻ sát nhân vung kiếm cần phải được hiểu theo hai phương diện: do làm rơi đầu trí tuệ và do dẫn đến các loài sinh.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Cakkhudvārasmiñhi iṭṭhārammaṇe āpāthagate taṃ ārammaṇaṃ nissāya lobho uppajjati, ettāvatā paññāsīsaṃ patitaṃ nāma hoti, sotadvārādīsupi eseva nayo.
When a desirable object comes within range of the eye-door, greed arises dependent on that object; at that point, the head of wisdom is said to have fallen. The same method applies to the ear-door and so forth.
Thật vậy, khi một đối tượng khả ái xuất hiện ở nhãn môn, tham ái (lobha) sinh khởi dựa vào đối tượng đó; chừng ấy, đầu trí tuệ (paññāsīsa) được gọi là đã rơi. Đối với nhĩ môn và các môn khác cũng vậy.
Evaṃ tāva paññāsirapātanato sadisatā veditabbā.
Thus, first, the similarity should be understood by causing the head of wisdom to fall.
Như vậy, sự tương đồng cần phải được hiểu là do làm rơi đầu trí tuệ.
Nandīrāgo panesa aṇḍajādibhedā catasso yoniyo upaneti.
Moreover, this nandīrāga leads to the four types of births, such as egg-born and so forth.
Hơn nữa, hỷ ái này dẫn đến bốn loại sinh (yoni) khác nhau như noãn sinh (aṇḍaja), v.v.
Tassa yoniupagamanamūlakāni pañcavīsati mahābhayāni dvattiṃsa kammakāraṇāni ca āgatāneva hontīti evaṃ yonisampaṭipādanatopissa ukkhittāsikavadhakasadisatā veditabbā.
The twenty-five great dangers and thirty-two tortures that stem from being led to these births are already present. Thus, the similarity to a murderer with an upraised sword should be understood by repeatedly leading to rebirth.
Và hai mươi lăm nỗi sợ hãi lớn cùng ba mươi hai hình phạt có căn nguyên từ sự dẫn đến các loại sinh của nó đã được đề cập. Như vậy, sự tương đồng của nó với kẻ sát nhân vung kiếm cũng cần được hiểu là do dẫn đến các loại sinh.
Iti nandīrāgavasenāpi ekassa bhikkhuno kammaṭṭhānaṃ kathitameva hoti.
Thus, the meditation subject for a monk is also taught by way of nandīrāga.
Như vậy, pháp hành của một Tỳ-khưu cũng đã được thuyết giảng theo hỷ ái.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Ayañhi nandīrāgo saṅkhārakkhandho, taṃ saṅkhārakkhandhoti vavatthapetvā taṃsampayuttā vedanā vedanākkhandho, saññā saññākkhandho, cittaṃ viññāṇakkhandho, tesaṃ vatthārammaṇaṃ rūpakkhandhoti, evaṃ pañcakkhandhe vavatthapeti.
This nandīrāga is the saṅkhāra-aggregate. Having ascertained it as the saṅkhāra-aggregate, vedanā associated with it is the vedanā-aggregate, saññā is the saññā-aggregate, consciousness (citta) is the viññāṇa-aggregate, and their physical basis (vatthu) and object (ārammaṇa) are the rūpa-aggregate. Thus, one ascertains the five aggregates.
Thật vậy, hỷ ái này là hành uẩn (saṅkhārakkhandha); sau khi phân định nó là hành uẩn, thì thọ (vedanā) đi kèm với nó là thọ uẩn, tưởng (saññā) là tưởng uẩn, tâm (citta) là thức uẩn, và đối tượng y xứ của chúng là sắc uẩn. Như vậy, vị ấy phân định năm uẩn.
Idāni te pañcakkhandhe nāmarūpavasena vavatthapetvā, tesaṃ paccayapariyesanato paṭṭhāya vipassanaṃ vaḍḍhetvā, anupubbena eko arahattaṃ pāpuṇātīti evaṃ nandīrāgavasena kammaṭṭhānaṃ kathitaṃ hoti.
Then, having ascertained these five aggregates as nāmarūpa, and developing vipassanā by searching for their causes, one gradually attains Arahantship. Thus, the meditation subject is taught by way of nandīrāga.
Bây giờ, sau khi phân định năm uẩn đó theo danh và sắc, và bắt đầu từ sự tìm kiếm các duyên của chúng, vị ấy phát triển thiền quán (vipassanā), quán xét các hành (saṅkhāra), dần dần đạt đến A-la-hán quả. Như vậy, pháp hành đã được thuyết giảng theo hỷ ái.
Channaṃ ajjhattikāyatanānaṃ suññagāmena sadisatā pāḷiyaṃyeva āgatā.
The similarity of the six internal sense-bases to an empty village is given in the Pāḷi itself.
Sự tương đồng của sáu nội xứ (ajjhattikāyatana) với ngôi làng trống đã được đề cập trong kinh điển.
Ayaṃ panettha kammaṭṭhānanayo – yathā ca te cha corā chakuṭikaṃ suññaṃ gāmaṃ pavisitvā aparāparaṃ vicarantā kiñci alabhitvā gāmena anatthikā honti, evamevaṃ bhikkhu chasu ajjhattikāyatanesu abhinivisitvā vicinanto ‘‘aha’’nti vā ‘‘mama’’nti vā gahetabbaṃ kiñci adisvā tehi anatthiko hoti.
This is the method of meditation here: just as those six thieves, entering a deserted village with six huts and wandering from one to another, find nothing and thus have no interest in the village, even so, a monk, having focused on the six internal sense-bases and investigating, sees nothing to be taken as "I" or "mine" and thus has no interest in them.
Đây là phương pháp pháp hành ở đây: Giống như sáu tên cướp đó, khi vào một ngôi làng trống chỉ có sáu túp lều, chúng đi quanh tìm kiếm khắp nơi nhưng không tìm thấy gì, nên chúng không còn quan tâm đến ngôi làng đó nữa. Cũng vậy, một Tỳ-khưu, sau khi an trú vào sáu nội xứ và quán xét, không thấy bất cứ điều gì đáng để nắm giữ là “tôi” hay “của tôi”, nên vị ấy không còn quan tâm đến chúng nữa.
So ‘‘vipassanaṃ paṭṭhapessāmī’’ti upādārūpakammaṭṭhānavasena cakkhupasādādayo pariggahetvā ‘‘ayaṃ rūpakkhandho’’ti vavatthapeti, manāyatanaṃ ‘‘arūpakkhandho’’ti.
Thinking, "I will establish vipassanā," he discerns the eye-sensitivity and so forth by way of the meditation on derived materiality (upādārūpa), ascertaining "This is the rūpa-aggregate," and the mind-base as the "arūpa-aggregate."
Vị ấy, nghĩ rằng “Tôi sẽ bắt đầu thiền quán (vipassanā)”, phân định nhãn căn (cakkhupasāda) và các căn khác là sắc uẩn (rūpakkhandha) theo pháp hành về sắc do duyên sinh (upādārūpa), và ý xứ (manāyatana) là phi sắc uẩn (arūpakkhandha).
Iti sabbānipetāni nāmañceva rūpañcāti nāmarūpavasena vavatthapetvā, tesaṃ paccayaṃ pariyesitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā, saṅkhāre sammasanto anupubbena arahatte patiṭṭhāti.
Thus, having ascertained all these as nāma and rūpa by way of nāmarūpa, and searching for their causes, he develops vipassanā and, contemplating the saṅkhāras, gradually becomes established in Arahantship.
Như vậy, sau khi phân định tất cả những điều này là danh và sắc theo phương diện danh sắc (nāmarūpa), vị ấy tìm kiếm các duyên của chúng, phát triển thiền quán, quán xét các hành, dần dần an trú vào A-la-hán quả.
Idaṃ ekassa bhikkhuno yāva arahattā kammaṭṭhānaṃ kathitaṃ hoti.
This is the meditation subject for one monk, leading up to Arahantship.
Đây là pháp hành của một Tỳ-khưu cho đến A-la-hán quả đã được thuyết giảng.
Idāni bāhirānaṃ gāmaghātakacorehi sadisataṃ dassento corā gāmaghātakāti khotiādimāha.
Now, showing the similarity of the external sense-objects to village-destroying thieves, the text begins with "Thieves, village-destroyers..." and so forth.
Bây giờ, để chỉ ra sự tương đồng của các ngoại xứ (bāhirāyatana) với những tên cướp phá làng, kinh nói “Này các Tỳ-khưu, những tên cướp phá làng, v.v.”.
Tattha manāpāmanāpesūti karaṇatthe bhummaṃ, manāpāmanāpehīti attho.
Here, "manāpāmanāpesu" is in the instrumental case (karaṇatthe bhummaṃ), meaning "by pleasant and unpleasant objects."
Ở đây, “manāpāmanāpesu” là vị trí cách trong ý nghĩa công cụ cách, có nghĩa là “bởi những đối tượng khả ái và bất khả ái”.
Tattha coresu gāmaṃ hanantesu pañca kiccāni vattanti – corā tāva gāmaṃ parivāretvā ṭhitā aggiṃ datvā kaṭakaṭasaddaṃ uṭṭhāpenti, tato manussā hatthasāraṃ gahetvā bahi nikkhamanti.
In that context, when thieves attack a village, five actions occur: First, the thieves surround the village, set it on fire, and raise a clamor. Then, the people take their valuables and exit the village.
Ở đây, khi những tên cướp phá làng, năm hành động xảy ra: trước hết, những tên cướp bao vây làng, đốt lửa và gây ra tiếng ồn ào. Sau đó, người dân mang theo tài sản của mình và chạy ra ngoài.
Tato tehi saddhiṃ bhaṇḍakassa kāraṇā hatthaparāmāsaṃ karonti.
Then, due to the valuables, a physical struggle occurs with the thieves.
Rồi những tên cướp đó đánh đấm với họ vì tài sản.
Keci panettha pahāraṃ pāpuṇanti, keci pahāraṭṭhāne patanti, avasese pana arogajane bandhitvā attano vasanaṭṭhānaṃ netvā rajjubandhanādīhi bandhitvā dāsaparibhogena paribhuñjanti.
Some are struck, some fall at the spot where they are struck, and the remaining uninjured people are bound, led to the thieves' dwelling place, tied with ropes and so forth, and made to serve as slaves.
Một số người bị đánh, một số ngã xuống tại chỗ bị đánh; những người còn lại không bệnh tật thì bị trói, bị đưa về nơi ở của chúng, bị trói bằng dây thừng và bị đối xử như nô lệ.
Tattha gāmaghātakacorānaṃ gāmaṃ parivāretvā aggidānaṃ viya chasu dvāresu ārammaṇe āpāthagate kilesapariḷāhuppatti veditabbā, hatthasāraṃ ādāya bahi nikkhamanaṃ viya.
In this analogy, the rising of the fires of defilements (kilesaparilāha) when objects come within range of the six doors should be understood as similar to the village-destroying thieves surrounding the village and setting it on fire, and to people taking their valuables and exiting the village.
Ở đây, sự sinh khởi của phiền não nhiệt (kilesapariḷāha) khi đối tượng xuất hiện ở sáu cửa giác quan cần được hiểu giống như việc những tên cướp phá làng bao vây làng và đốt lửa; và việc từ bỏ các thiện pháp để trở thành người ác cần được hiểu giống như việc người dân mang theo tài sản và chạy ra ngoài.
Taṅkhaṇe kusaladhammaṃ pahāya akusalasamaṅgitā, bhaṇḍakassa kāraṇā hatthaparāmasanāpajjanaṃ viya dukkaṭadubbhāsitapācittiyathullaccayānaṃ āpajjanakālo, pahāraladdhakālo viya saṅghādisesaṃ āpajjanakālo, pahāraṃ laddhā pana pahāraṭṭhāne patitakālo viya pārājikaṃ āpajjitvā assamaṇakālo, avasesajanassa bandhitvā vasanaṭṭhānaṃ netvā dāsaparibhogena paribhuñjanakālo viya tameva ārammaṇaṃ nissāya sabbesaṃ passantānaṃyeva cūḷasīlamajjhimasīlamahāsīlāni bhinditvā sikkhaṃ paccakkhāya gihibhāvaṃ āpajjanakālo.
At that moment, abandoning wholesome states and becoming endowed with unwholesome states, is like engaging in a physical struggle over valuables; the time of incurring dukkaṭa, dubbhāsita, pācittiya, and thullaccaya offenses is like the time of suffering blows; the time of incurring a saṅghādisesa offense is like receiving a blow; the time of falling at the spot where one is struck after receiving a blow is like incurring a pārājika offense and ceasing to be a recluse; and the time when, dependent on that very object, all those who observe break their minor precepts (cūḷasīla), middle precepts (majjhimasīla), and great precepts (mahāsīla), renounce their training, and revert to the lay state, is like the remaining people being bound, led to the dwelling place, and made to serve as slaves.
Thời điểm phạm các lỗi dukkaṭa, dubbhāsita, pācittiya, thullaccaya cần được hiểu giống như việc đánh đấm lẫn nhau vì tài sản; thời điểm phạm lỗi saṅghādisesa cần được hiểu giống như việc bị đánh; và thời điểm phạm tội pārājika và không còn là Sa-môn sau khi bị đánh và ngã xuống tại chỗ bị đánh cần được hiểu giống như việc bị đánh và ngã xuống tại chỗ bị đánh; và thời điểm từ bỏ giới luật, trở thành cư sĩ sau khi phá vỡ các giới tiểu, trung, đại của Sa-môn ngay trước mắt mọi người, chỉ vì đối tượng đó, giống như việc những người còn lại bị trói, bị đưa về nơi ở của những tên cướp và bị đối xử như nô lệ.
Tatrassa puttadāraṃ posentassa sandiṭṭhiko dukkhakkhandho veditabbo, kālaṃ katvā apāye nibbattassa samparāyiko.
In that context, the mass of suffering (dukkhakkhandha) that is seen in this life is to be understood for one who supports a family with children and spouse, while the mass of suffering that arises in the next life after death in the lower realms (apāya) is to be understood as future suffering (samparāyika).
Trong trường hợp đó, khối khổ đau hiện tại (sandiṭṭhiko dukkhakkhandho) của người cư sĩ nuôi vợ con cần được hiểu, và khối khổ đau đời sau (samparāyiko) của người đó sau khi chết và tái sinh vào các cõi đọa (apāya) cũng cần được hiểu.
Imānipi bāhirāyatanāni ekassa bhikkhuno kammaṭṭhānavaseneva kathitāni.
These external sense-bases, too, are taught for a monk in terms of a meditation subject.
Những ngoại xứ này cũng đã được thuyết giảng theo phương pháp pháp hành của một Tỳ-khưu.
Ettha hi rūpādīni cattāri upādārūpāni, phoṭṭhabbāyatanaṃ tisso dhātuyo, dhammāyatane āpodhātuyā saddhiṃ tā catassoti imāni cattāri bhūtāni, tesaṃ paricchedavasena ākāsadhātu, lahutādivasena lahutādayoti evamidaṃ sabbampi bhūtupādāyarūpaṃ rūpakkhandho, tadārammaṇā vedanādayo cattāro arūpakkhandhā.
Herein, the four secondary material phenomena beginning with visible form (rūpa), and the three elements form the sphere of touch (phoṭṭhabba); together with the water element (āpo-dhātu) in the sphere of phenomena (dhammāyatana), these four are the primary elements (bhūta). The space element (ākāsa-dhātu) in terms of delimitation of these, and lightness and so on (lahutādayo) in terms of lightness, and so forth—all this, consisting of primary and secondary material phenomena, is the form aggregate (rūpakkhandha). The four immaterial aggregates (arūpakkhandhā) such as feeling (vedanā), having that as their object.
Ở đây, bốn sắc y sinh là sắc xứ (rūpāyatana), v.v.; xúc xứ (phoṭṭhabbāyatana) là ba yếu tố đất, lửa, gió (pathavī, tejo, vāyo); trong pháp xứ (dhammāyatana), ba yếu tố ấy cùng với yếu tố nước (āpodhātu) là bốn yếu tố. Bốn yếu tố này là các đại hiển (bhūta). Không đại (ākāsadhātu) được phân định theo các yếu tố ấy. Khinh, nhu, thích nghiệp (lahutā, mudutā, kammaññatā), v.v. là các trạng thái khinh, v.v. Như vậy, tất cả các sắc đại hiển và sắc y sinh này là sắc uẩn (rūpakkhandha); thọ, v.v., bốn uẩn vô sắc (arūpakkhandha) là đối tượng của sắc uẩn đó.
Tattha ‘‘rūpakkhandho rūpaṃ, cattāro arūpino khandhā nāma’’nti.
Among these, "the form aggregate is form (rūpa), and the four immaterial aggregates are mind (nāma)."
Trong đó, “sắc uẩn là sắc, bốn uẩn vô sắc là danh”.
Nāmarūpaṃ vavatthapetvā purimanayeneva paṭipajjantassa yāva arahattā kammaṭṭhānaṃ kathitaṃ hoti.
Having distinguished nāmarūpa (mind and matter), the meditation subject is taught in the former manner up to Arahantship for one who practices.
Sau khi phân định danh sắc (nāmarūpa), thiền quán (kammaṭṭhāna) đã được giảng giải theo cách thức trước đó cho đến khi đạt A-la-hán quả.
Oghānanti ettha duruttaraṇaṭṭho oghaṭṭho.
In Oghānaṃ (floods), the meaning of ogha (flood) is that which is difficult to cross.
Trong từ “Ogha” (bốn dòng nước lũ), “oghaṭṭha” có nghĩa là trạng thái khó vượt qua.
Ete hi ‘‘sīlasaṃvaraṃ pūretvā arahattaṃ pāpuṇissāmī’’ti ajjhāsayaṃ samuṭṭhāpetvā kalyāṇamitte nissāya sammā vāyamantena taritabbā, yena vā tena vā duruttarā.
For indeed, these (floods) must be crossed by one who has established the aspiration "I will attain Arahantship by perfecting the restraint of morality," and strives rightly relying on noble friends. They are difficult to cross by any other means.
Thật vậy, những dòng nước lũ này phải được vượt qua bởi người phát khởi ý định “tôi sẽ hoàn thiện giới luật (sīlasaṃvara) và đạt A-la-hán quả”, nương tựa thiện hữu (kalyāṇamitta) và tinh tấn đúng đắn; chúng rất khó vượt qua bằng bất cứ cách nào khác.
Iminā duruttaraṇaṭṭhena oghāti vuccanti.
By this meaning of difficulty in crossing, they are called ogha (floods).
Với ý nghĩa khó vượt qua này, chúng được gọi là ogha (dòng nước lũ).
Tepi ekassa bhikkhuno kammaṭṭhānavasena kathitā.
These, too, are taught as a meditation subject for a single monk.
Bốn dòng nước lũ này cũng được giảng giải như là thiền quán cho một vị tỳ khưu.
Cattāropi hi ete eko saṅkhārakkhandho vāti.
All four of these are indeed just one saṅkhārakkhandha (aggregate of formations).
Thật vậy, cả bốn điều này đều là một hành uẩn (saṅkhārakkhandha).
Sesaṃ nandīrāge vuttanayeneva yojetvā vitthāretabbaṃ.
The rest should be connected and elaborated upon in the manner stated concerning nandīrāga (delight and lust).
Phần còn lại nên được kết hợp và mở rộng theo cách đã nói trong “nandīrāga” (hoan hỷ và tham ái).
Sakkāyassetaṃ adhivacananti, sakkāyopi hi āsīvisādīhi udakaṇṇavassa orimatīraṃ viya catumahābhūtādīhi sāsaṅko sappaṭibhayo, sopi ekassa bhikkhuno kammaṭṭhānavaseneva kathito.
Sakkāyassetaṃ adhivacana (This is a designation for sakkāya): Sakkāya, indeed, like the near shore of the ocean infested with poisonous snakes and so forth, is fraught with danger and peril due to the four great primary elements (catumahābhūta) and so on. It, too, is taught as a meditation subject for a single monk.
“Đây là tên gọi của thân kiến (sakkāya)”. Thân kiến cũng đầy nguy hiểm và đáng sợ với bốn đại (catumahābhūta), v.v., giống như bờ bên này của biển nước đầy rắn độc, v.v. Điều này cũng được giảng giải như là thiền quán cho một vị tỳ khưu.
Sakkāyo hi tebhūmakapañcakkhandhā, te ca samāsato nāmarūpamevāti.
For sakkāya refers to the five aggregates (pañcakkhandhā) of the three planes of existence, and these, in brief, are nothing but nāmarūpa (mind-and-matter).
Thân kiến chính là năm uẩn trong ba cõi (tebhūmakapañcakkhandhā), và tóm lại, đó chính là danh sắc (nāmarūpa).
Evamettha nāmarūpavavatthānaṃ ādiṃ katvā yāva arahattā kammaṭṭhānaṃ vitthāretabbanti.
Thus, beginning with the discernment of nāmarūpa here, the meditation subject should be elaborated upon up to Arahantship.
Như vậy, ở đây, thiền quán nên được mở rộng từ sự phân định danh sắc cho đến A-la-hán quả.
Tattha yathā sāsaṅkaorimatīre ṭhitena udakaṇṇavaṃ taritukāmena katipāhaṃ vasitvā saṇikaṃ nāvaṃ sajjetvā udakakīḷaṃ kīḷantena viya na nāvā abhiruhitabbā.
Just as a person standing on the perilous near shore, wishing to cross the ocean, should not dwell for some days and slowly prepare a raft, as if playing in the water, before getting on the raft.
Trong đó, giống như một người đang ở bờ bên này đầy nguy hiểm, muốn vượt qua biển nước, không nên vội vàng lên thuyền như thể đang chơi đùa dưới nước sau khi đã ở lại vài ngày và từ từ chuẩn bị thuyền.
Evaṃ karonto hi anāruḷhova byasanaṃ pāpuṇāti.
If he acts in this way, he will perish before even boarding it.
Người làm như vậy sẽ gặp tai họa ngay cả trước khi lên thuyền.
Evameva kilesaṇṇavaṃ taritukāmena ‘‘taruṇo tāvamhi, mahallakakāle aṭṭhaṅgikamaggakullaṃ bandhissāmī’’ti papañco na kātabbo.
Likewise, one who wishes to cross the ocean of defilements (kilesaṇṇavaṃ) should not engage in procrastination, thinking, "I am still young; I will construct the raft of the Noble Eightfold Path in my old age."
Cũng vậy, một người muốn vượt qua biển phiền não (kilesaṇṇava) không nên trì hoãn với ý nghĩ “tôi còn trẻ, đến tuổi già tôi sẽ đóng bè Bát Chánh Đạo (aṭṭhaṅgikamaggakulla)”.
Evaṃ karonto hi mahallakakālaṃ apatvāpi vināsaṃ pāpuṇāti, patvāpi kātuṃ na sakkoti.
If one acts in this way, one will perish even before reaching old age, or if one reaches it, one will be unable to do so.
Nếu làm như vậy, người đó sẽ gặp sự hủy diệt ngay cả trước khi đến tuổi già, hoặc nếu đến tuổi già cũng không thể làm được.
Bhaddekarattādīni pana anussaritvā vegeneva ayaṃ ariyamaggakullo bandhitabbo.
However, one should recall teachings like the Bhaddekaratta Sutta and quickly construct this raft of the Noble Path.
Tuy nhiên, sau khi quán niệm về Bhaddekaratta Sutta, v.v., bè Thánh đạo này phải được đóng ngay lập tức.
Yathā ca kullaṃ bandhantassa hatthapādapāripūri icchitabbā.
And just as one who builds a raft must wish for the completeness of hands and feet.
Và giống như khi đóng bè, cần phải có đủ tay chân.
Kuṇṭhapādo hi khañjapādo vā patiṭṭhātuṃ na sakkoti, phaṇahatthakādayo tiṇapaṇṇādīni gahetuṃ na sakkonti.
For one with a broken foot or a lame foot cannot stand firmly, and those with crippled hands cannot grasp grass, leaves, and so on.
Thật vậy, người què chân hoặc chân yếu không thể đứng vững, người cụt tay không thể nắm cỏ, lá, v.v.
Evamimampi ariyamaggakullaṃ bandhantassa sīlapādānañceva saddhāhatthassa ca pāripūri icchitabbā.
Similarly, for one constructing this raft of the Noble Path, the completeness of the feet of morality (sīlapāda) and the hand of faith (saddhāhattha) must be desired.
Cũng vậy, khi đóng bè Thánh đạo này, cần phải có sự đầy đủ của đôi chân giới hạnh (sīlapāda) và đôi tay niềm tin (saddhāhattha).
Na hi dussīlo assaddho sāsane appatiṭṭhito paṭipattiṃ assaddahanto ariyamaggakullaṃ bandhituṃ sakkoti.
For an immoral and faithless person, who is unstable in the Dispensation and does not have conviction in the practice, cannot construct the raft of the Noble Path.
Thật vậy, người phạm giới, thiếu niềm tin, không vững vàng trong giáo pháp, không tin vào sự thực hành, không thể đóng bè Thánh đạo.
Yathā ca paripuṇṇahatthapādopi dubbalo byādhipīḷito kullaṃ bandhituṃ na sakkoti, thāmasampannova sakkoti, evaṃ sīlavā saddhopi alaso kusīto imaṃ maggakullaṃ bandhituṃ na sakkoti, āraddhavīriyova sakkotīti imaṃ bandhitukāmena āraddhavīriyena bhavitabbaṃ.
And just as a person with complete hands and feet, but who is weak, sickly, and unable to build a raft, only one full of strength can; similarly, a moral and faithful person, if lazy and indolent, cannot build this raft of the Path. Only one who has aroused effort can; therefore, one who wishes to build this raft must be one who has aroused effort.
Và giống như người có đủ tay chân nhưng yếu ớt, bệnh tật không thể đóng bè, chỉ người khỏe mạnh mới có thể làm được; cũng vậy, người có giới hạnh, có niềm tin nhưng lười biếng, biếng nhác không thể đóng bè đạo này, chỉ người tinh tấn mới có thể làm được. Do đó, người muốn đóng bè này phải là người tinh tấn.
Yathā so puriso kullaṃ bandhitvā tīre ṭhatvā yojanavitthāraṃ udakaṇṇavaṃ ‘‘ayaṃ mayā paccattapurisakāraṃ nissāya nittharitabbo’’ti mānasaṃ bandhati, evaṃ yogināpi caṅkamā oruyha ‘‘ajja mayā catumaggavajjhaṃ kilesaṇṇavaṃ taritvā arahatte patiṭṭhātabba’’nti mānasaṃ bandhitabbaṃ.
Just as that person, having built a raft, stands on the shore and resolves in his mind, "I must cross this ocean, a yojana wide, relying on my own human effort," so too should the yogī, descending from walking meditation, resolve in his mind, "Today I must cross the ocean of defilements, which are to be overcome by the four paths, and establish myself in Arahantship."
Giống như người đó, sau khi đóng bè và đứng trên bờ, quyết tâm vượt qua biển nước rộng một do tuần (yojana) với suy nghĩ “tôi phải vượt qua biển này bằng nỗ lực cá nhân của mình”, thì hành giả cũng vậy, sau khi xuống khỏi đường kinh hành, phải quyết tâm “hôm nay tôi phải vượt qua biển phiền não bị bốn đạo (magga) trói buộc và an trú vào A-la-hán quả”.
Yathā ca so puriso kullaṃ nissāya udakaṇṇavaṃ taranto gāvutamattaṃ gantvā nivattitvā olokento ‘‘ekakoṭṭhāsaṃ atikkantomhi, aññe tayo sesā’’ti jānāti, aparampi gāvutamattaṃ gantvā nivattitvā olokento ‘‘dve atikkantomhi, dve sesā’’ti jānāti, aparampi gāvutamattaṃ gantvā nivattitvā olokento ‘‘tayo atikkantomhi, eko seso’’ti jānāti, tampi atikkamma nivattitvā olokento ‘‘cattāropi me koṭṭhasā atikkantā’’ti jānāti, tañca kullaṃ pādena akkamitvā sotābhimukhaṃ khipitvā uttaritvā tīre tiṭṭhati.
And just as that person, crossing the ocean by means of the raft, proceeds for one gāvuta (about 2 miles), turns back and looks, and knows, "I have passed one quarter; three others remain"; proceeds for another gāvuta, turns back and looks, and knows, "I have passed two; two remain"; proceeds for another gāvuta, turns back and looks, and knows, "I have passed three; one remains"; and having passed that also, turns back and looks, and knows, "All four quarters have been passed by me"; and then, having kicked the raft with his foot, casts it adrift in the current, and having landed, stands on the shore.
Và giống như người đó, nương tựa vào bè để vượt qua biển nước, đi được khoảng một gāvuta, quay lại nhìn và biết “tôi đã vượt qua một phần tư, còn ba phần tư nữa”; đi thêm một gāvuta nữa, quay lại nhìn và biết “tôi đã vượt qua hai phần tư, còn hai phần tư nữa”; đi thêm một gāvuta nữa, quay lại nhìn và biết “tôi đã vượt qua ba phần tư, còn một phần tư nữa”; và sau khi vượt qua phần còn lại đó, quay lại nhìn và biết “tất cả bốn phần tư của tôi đã được vượt qua”, rồi dùng chân đẩy bè xuống dòng nước, lên bờ và đứng vững trên đất liền.
Evaṃ ayampi bhikkhu ariyamaggakullaṃ nissāya kilesaṇṇavaṃ taranto sotāpattimaggena paṭhamamaggavajjhe kilese taritvā maggānantare phale ṭhito paccavekkhaṇañāṇena nivattitvā olokento ‘‘catumaggavajjhānaṃ me kilesānaṃ eko koṭṭhāso pahīno, itare tayo sesā’’ti jānāti.
Similarly, this bhikkhu, crossing the ocean of defilements by means of the raft of the Noble Path, having crossed the defilements to be overcome by the first path (Sotāpatti-magga), standing in the fruit (phala) immediately following the path, turns back with the knowledge of review (paccavekkhaṇañāṇa) and knows, "One quarter of the defilements to be overcome by the four paths has been abandoned by me; the other three remain."
Cũng vậy, vị tỳ khưu này, nương tựa vào bè Thánh đạo để vượt qua biển phiền não, sau khi vượt qua các phiền não bị đạo thứ nhất trói buộc bằng Sơ đạo (sotāpattimagga), an trú vào Sơ quả (sotāpattiphala) ngay sau đạo, quay lại nhìn bằng trí tuệ quán xét (paccavekkhaṇañāṇa) và biết “một phần tư các phiền não bị bốn đạo trói buộc của tôi đã được đoạn trừ, ba phần tư còn lại vẫn còn”.
Puna tatheva indriyabalabojjhaṅgāni samodhānetvā saṅkhāre sammasanto sakadāgāmimaggena dutiyamaggavajjhe kilese taritvā maggānantare phale ṭhito paccavekkhaṇañāṇena nivattitvā, olokento ‘‘catumaggavajjhānaṃ me kilesānaṃ dve koṭṭhāsā pahīnā, itare dve sesā’’ti jānāti.
Again, in the same way, having combined the faculties (indriya), powers (bala), and factors of awakening (bojjhaṅga), contemplating the formations (saṅkhāra), having crossed the defilements to be overcome by the second path (Sakadāgāmi-magga), standing in the fruit immediately following the path, turns back with the knowledge of review, and knows, "Two quarters of the defilements to be overcome by the four paths have been abandoned by me; the other two remain."
Lại nữa, cũng vậy, sau khi kết hợp các căn, lực, giác chi (indriyabalabojjhaṅga) và quán xét các hành (saṅkhāra), vị ấy vượt qua các phiền não bị đạo thứ hai trói buộc bằng Nhị đạo (sakadāgāmimagga), an trú vào Nhị quả (sakadāgāmiphala) ngay sau đạo, quay lại nhìn bằng trí tuệ quán xét và biết “hai phần tư các phiền não bị bốn đạo trói buộc của tôi đã được đoạn trừ, hai phần tư còn lại vẫn còn”.
Puna tatheva indriyabalabojjhaṅgāni samodhānetvā saṅkhāre sammasanto anāgāmimaggena tatiyamaggavajjhe kilese taritvā maggānantare phale ṭhito paccavekkhaṇañāṇena nivattitvā olokento ‘‘catumaggavajjhānaṃ me kilesānaṃ tayo koṭṭhāsā pahīnā, eko seso’’ti jānāti.
Again, in the same way, having combined the faculties, powers, and factors of awakening, contemplating the formations, having crossed the defilements to be overcome by the third path (Anāgāmi-magga), standing in the fruit immediately following the path, turns back with the knowledge of review, and knows, "Three quarters of the defilements to be overcome by the four paths have been abandoned by me; one remains."
Lại nữa, cũng vậy, sau khi kết hợp các căn, lực, giác chi và quán xét các hành, vị ấy vượt qua các phiền não bị đạo thứ ba trói buộc bằng Tam đạo (anāgāmimagga), an trú vào Tam quả (anāgāmiphala) ngay sau đạo, quay lại nhìn bằng trí tuệ quán xét và biết “ba phần tư các phiền não bị bốn đạo trói buộc của tôi đã được đoạn trừ, một phần tư còn lại vẫn còn”.
Puna tatheva indriyabalabojjhaṅgāni samodhānetvā saṅkhāre sammasanto arahattamaggena catutthamaggavajjhe kilese taritvā maggānantare phale ṭhito paccavekkhaṇañāṇena nivattitvā olokento ‘‘sabbakilesā me pahīnā’’ti jānāti.
Again, in the same way, having combined the faculties, powers, and factors of awakening, contemplating the formations, having crossed the defilements to be overcome by the fourth path (Arahant-magga), standing in the fruit immediately following the path, turns back with the knowledge of review, and knows, "All defilements have been abandoned by me."
Lại nữa, cũng vậy, sau khi kết hợp các căn, lực, giác chi và quán xét các hành, vị ấy vượt qua các phiền não bị đạo thứ tư trói buộc bằng Tứ đạo (arahattamagga), an trú vào Tứ quả (arahattaphala) ngay sau đạo, quay lại nhìn bằng trí tuệ quán xét và biết “tất cả các phiền não của tôi đã được đoạn trừ”.
Yathā so puriso taṃ kullaṃ sote pavāhetvā uttaritvā thale ṭhito nagaraṃ pavisitvā uparipāsādavaragato ‘‘ettakena vatamhi anatthena mutto’’ti ekaggacitto tuṭṭhamānaso nisīdati, evaṃ tasmiṃyeva vā āsane aññesu vā rattiṭṭhānadivāṭṭhānādīsu yattha katthaci nisinno ‘‘ettakena vatamhi anatthena mutto’’ti nibbānārammaṇaṃ phalasamāpattiṃ appetvā ekaggacitto tuṭṭhamānaso nisīdati.
Just as that person, having let the raft drift in the current, lands ashore and, standing on dry land, enters the city, ascends to the highest excellent palace, and sits with a collected mind and joyful heart, thinking, "I am truly free from such a great danger"; similarly, this bhikkhu sits with a collected mind and joyful heart, having attained the fruit-attainment (phala-samāpatti), which has Nibbāna as its object, in that very seat or in other places for resting at night or by day, wherever it may be, thinking, "I am truly free from such a great danger."
Giống như người đó, sau khi thả bè xuống dòng nước, lên bờ và đứng trên đất liền, đi vào thành phố, lên đến đỉnh cung điện cao quý, ngồi xuống với tâm định tĩnh và hoan hỷ, nghĩ rằng “thật vậy, tôi đã thoát khỏi mối nguy hiểm lớn lao này”, thì vị ấy cũng vậy, ngồi trên chính chỗ đó hoặc ở các nơi nghỉ đêm, nghỉ ngày khác, bất cứ nơi nào, sau khi nhập quả định (phalasamāpatti) với Nibbāna làm đối tượng, ngồi xuống với tâm định tĩnh và hoan hỷ, nghĩ rằng “thật vậy, tôi đã thoát khỏi mối nguy hiểm lớn lao này”.
Idaṃ vā sandhāya vuttaṃ tiṇṇo pāraṅgato thale tiṭṭhati brāhmaṇoti kho, bhikkhave, arahato etaṃ adhivacananti.
It is with this in mind that it was said: "Having crossed, gone to the far shore, standing on dry land, a brāhmaṇa, monks, this is a designation for an Arahant."
Hoặc, liên quan đến ý nghĩa này, đã được nói rằng: “Này các Tỳ khưu, ‘người đã vượt qua, đã đến bờ bên kia, đứng trên đất liền, vị Bà-la-môn’—đây là tên gọi của vị A-la-hán.”
Evaṃ tāvettha nānākammaṭṭhānāni kathitāni, samodhānetvā pana sabbānipi ekameva katvā dassetabbāni.
Thus, various meditation subjects have been taught here; however, all of them should be brought together and presented as one.
Như vậy, ở đây, các thiền quán khác nhau đã được giảng giải, nhưng tất cả chúng nên được kết hợp lại thành một và trình bày.
Ekaṃ katvā dassentenāpi pañcakkhandhavaseneva vinivattetabbāni.
Even when presenting them as one, they should be elucidated through the five aggregates.
Ngay cả khi trình bày chúng thành một, chúng cũng phải được quy về năm uẩn.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
Ettha hi cattāri mahābhūtāni ajjhattikāni pañcāyatanāni bāhirāni pañcāyatanāni dhammāyatane pannarasa sukhumarūpāni sakkāyassa ekadesoti ayaṃ rūpakkhandho, manāyatanaṃ viññāṇakkhandho dhammāyatanekadeso cattāro oghā sakkāyekadesoti ime cattāro arūpino khandhā.
Herein, the four great primary elements, the five internal sense bases excluding the mind-base, the five external sense bases excluding the dharma-base, the fifteen subtle material forms in the dharma-base, and a part of sakkāya — all of this is the rūpakkhandha. The mind-base is the viññāṇakkhandha. A part of the dhammāyatana (i.e., the mental formations-khandha), the four floods (ogha), and a part of sakkāya — these are the four immaterial khandhas.
Ở đây, bốn đại chủng nội, năm xứ nội (trừ ý xứ), năm xứ ngoại (trừ pháp xứ), mười lăm sắc vi tế trong pháp xứ, và một phần của sắc thân (sakkāya) – tất cả những điều này là sắc uẩn (rūpakkhandha). Ý xứ là thức uẩn (viññāṇakkhandha). Một phần của pháp xứ (tức các tâm sở), bốn dòng chảy (ogha), và một phần của sắc thân (sakkāya) – tất cả những điều này là bốn uẩn vô sắc (arūpino khandhā).
Tattha rūpakkhandho rūpaṃ, cattāro arūpino khandhā nāmanti idaṃ nāmarūpaṃ.
Among those, the rūpakkhandha is form, and the four immaterial khandhas are nāma. This combination is nāmarūpa.
Trong đó, sắc uẩn là sắc (rūpa), bốn uẩn vô sắc là danh (nāma). Đây là danh sắc (nāmarūpa).
Tassa nandīrāgo kāmogho bhavogho dhammāyatanekadeso sakkāyekadesoti ime paccayā.
Of that nāmarūpa, nandīrāga, kāmogha, bhavogha, a part of the dhammāyatana (i.e., craving and ignorance), and a part of sakkāya (i.e., form) — these are the conditions.
Sự hoan hỷ và tham ái (nandīrāga) của danh sắc đó, dòng chảy dục (kāmogha), dòng chảy hữu (bhavogha), một phần của pháp xứ (tức ái và vô minh v.v.), và một phần của sắc thân (sakkāya) – đây là các duyên (paccaya).
Iti sappaccayaṃ nāmarūpaṃ vavatthapeti nāma.
Thus, he determines nāmarūpa with its conditions.
Như vậy, vị ấy xác định danh sắc có duyên.
Sappaccayaṃ nāmarūpaṃ vavatthapetvā tilakkhaṇaṃ āropetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā saṅkhāre sammasanto arahattaṃ pāpuṇātīti idaṃ ekassa bhikkhuno niyyānamukhaṃ.
Having determined nāmarūpa with its conditions, and having applied the three characteristics, having developed vipassanā, and contemplating the saṅkhāras, one attains arahantship. This is the way out for one bhikkhu.
Sau khi xác định danh sắc có duyên, vị ấy đưa vào ba đặc tướng (tilakkhaṇa), phát triển tuệ quán (vipassanā), quán xét các hành (saṅkhāra) và đạt đến A-la-hán (arahatta). Đây là con đường giải thoát của một Tỳ-kheo.
Tattha cattāro mahābhūtā pañcupādānakkhandhā ajjhattikabāhirāni ekādasāyatanāni dhammāyatanekadeso diṭṭhogho avijjogho sakkāyekadesoti idaṃ dukkhasaccaṃ, nandīrāgo dhammāyatanekadeso kāmogho bhavogho sakkāyekadesoti idaṃ samudayasaccaṃ, pārimatīrasaṅkhātaṃ nibbānaṃ nirodhasaccaṃ, ariyamaggo maggasaccaṃ.
Among those, the four great primary elements, the five khandhas of clinging excluding craving, the eleven internal and external sense bases excluding the mind-base, a part of the dhammāyatana excluding the Noble Path and Nibbāna, the flood of wrong views (diṭṭhogha), the flood of ignorance (avijjogha), and a part of sakkāya excluding craving — all of this is the truth of suffering (dukkhasacca). Nandīrāga, a part of the dhammāyatana (i.e., craving), kāmogha, bhavogha, and a part of sakkāya (i.e., craving) — all of this is the truth of the origin of suffering (samudayasacca). Nibbāna, known as the Further Shore, is the truth of cessation (nirodhasacca). The Noble Eightfold Path is the truth of the path (maggasacca).
Trong đó, bốn đại chủng, năm thủ uẩn (trừ ái), mười một xứ nội và ngoại (trừ pháp xứ), một phần của pháp xứ (trừ Thánh đạo và Nibbāna), dòng kiến (diṭṭhogha), dòng vô minh (avijjogha), và một phần của sắc thân (sakkāya) (trừ ái) – đây là Khổ đế (dukkhasacca). Sự hoan hỷ và tham ái (nandīrāga), một phần của pháp xứ (tức ái), dòng dục (kāmogha), dòng hữu (bhavogha), và một phần của sắc thân (sakkāya) (tức ái) – đây là Tập đế (samudayasacca). Nibbāna, được gọi là bờ bên kia (pārimatīra), là Diệt đế (nirodhasacca). Con đường Thánh (ariyamagga) là Đạo đế (maggasacca).
Tattha dve saccāni vaṭṭaṃ, dve vivaṭṭaṃ, dve lokiyāni, dve lokuttarānīti cattāri saccāni soḷasahākārehi saṭṭhinayasahassehi vibhajitvā dassetabbānīti.
Among those four truths, two truths (suffering and its origin) are saṃsāra (vaṭṭa), two (cessation and path) are liberation (vivaṭṭa), two are mundane, and two are supramundane. These four truths should be expounded by dividing them into sixteen modes and sixty thousand methods.
Trong đó, hai chân lý (Khổ và Tập) là luân hồi (vaṭṭa), hai chân lý (Diệt và Đạo) là phi luân hồi (vivaṭṭa). Hai (Khổ và Tập) là thế gian (lokiya), hai (Diệt và Đạo) là xuất thế gian (lokuttara). Bốn chân lý này cần được giải thích bằng mười sáu khía cạnh và sáu mươi ngàn phương pháp.
Desanāpariyosāne vipañcitaññū pañcasatā bhikkhū arahatte patiṭṭhahiṃsu.
At the conclusion of the discourse, five hundred bhikkhus, who were endowed with deep understanding, became established in arahantship.
Khi bài giảng kết thúc, năm trăm Tỳ-kheo có trí tuệ sắc bén đã an trú vào quả vị A-la-hán.
Suttaṃ pana dukkhalakkhaṇavasena kathitaṃ.
However, the Sutta was taught in terms of the characteristic of suffering.
Tuy nhiên, bài kinh này được thuyết giảng theo đặc tướng của khổ.
239. Dutiye sukhasomanassabahuloti kāyikasukhañceva cetasikasomanassañca bahulaṃ assāti sukhasomanassabahulo.
In the second, sukhasomanassabahulo means that bodily comfort and mental delight are abundant for him.
Trong kinh thứ hai, sukhasomanassabahulo (nhiều lạc và hỷ) có nghĩa là có nhiều lạc về thân và hỷ về tâm.
Yoni cassa āraddhā hotīti kāraṇañcassa paripuṇṇaṃ hoti.
Yoni cassa āraddhā hotī means that the cause for him is complete.
Yoni cassa āraddhā hotī (căn bản đã được bắt đầu) có nghĩa là nhân duyên của vị ấy đã hoàn thành.
Āsavānaṃ khayāyāti idha āsavakkhayoti arahattamaggo adhippeto, tadatthāyāti attho.
Āsavānaṃ khayāyā means that here, the destruction of the āsavas (āsavakkhaya) refers to the path of arahantship (arahattamagga); the meaning is "for the sake of that."
Āsavānaṃ khayāyā (vì sự đoạn trừ các lậu hoặc) ở đây, sự đoạn trừ lậu hoặc (āsavakkhaya) được hiểu là Thánh đạo A-la-hán (arahattamagga); có nghĩa là vì mục đích đó.
Odhastapatodoti rathamajjhe tiriyaṃ ṭhapitapatodo.
Odhastapatodo means a goad placed crosswise in the middle of the chariot.
Odhastapatodo (cây roi được đặt ngang) là cây roi được đặt ngang giữa cỗ xe.
Yenicchakanti yena disābhāgena icchati.
Yenicchakaṃ means in whichever direction one wishes.
Yenicchakaṃ (theo ý muốn) có nghĩa là theo hướng nào mà vị ấy muốn.
Yadicchakanti yaṃ yaṃ gamanaṃ icchati.
Yadicchakaṃ means whichever journey one wishes.
Yadicchakaṃ (theo ý muốn) có nghĩa là bất cứ hành trình nào mà vị ấy muốn.
Sāreyyāti peseyya.
Sāreyyā means he should drive.
Sāreyyā (sẽ điều khiển) có nghĩa là sẽ thúc đẩy.
Paccāsāreyyāti paṭivinivatteyya.
Paccāsāreyyā means he should turn back.
Paccāsāreyyā (sẽ quay lại) có nghĩa là sẽ quay trở lại.
Ārakkhāyāti rakkhaṇatthāya.
Ārakkhāyā means for protection.
Ārakkhāyā (để bảo vệ) có nghĩa là để giữ gìn.
Saṃyamāyāti veganiggahaṇatthāya.
Saṃyamāyā means for controlling the impulses.
Saṃyamāyā (để kiềm chế) có nghĩa là để kiềm chế sự xung động.
Damāyāti nibbisevanatthāya.
Damāyā means for avoiding indulgence.
Damāyā (để thuần hóa) có nghĩa là để không còn phụ thuộc.
Upasamāyāti kilesūpasamatthāya.
Upasamāyā means for the appeasement of defilements.
Upasamāyā (để an tịnh) có nghĩa là để an tịnh các phiền não.
Evameva khoti ettha yathā akusalassa sārathino adante sindhave yojetvā visamamaggena rathaṃ pesentassa cakkānipi bhijjanti, akkhopi sindhavānañca khurā, attanāpi anayabyasanaṃ pāpuṇāti, na ca icchiticchitena gamanena sāretuṃ sakkoti; evaṃ chasu indriyesu aguttadvāro bhikkhu na icchiticchitaṃ samaṇaratiṃ anubhavituṃ sakkoti.
Evameva kho here means that just as for an unskilled charioteer who yokes untamed Sindhu horses and drives the chariot on an uneven road, the wheels break, the axle breaks, the horses' hooves break, and he himself meets with ruin and disaster, and he cannot drive it as slowly or quickly as he wishes; so too, a bhikkhu whose sense doors are unguarded cannot experience the delight of recluseship as he wishes.
Evameva kho (cũng vậy) ở đây, giống như một người đánh xe không khéo, khi buộc những con ngựa Sindhu chưa được thuần hóa vào cỗ xe và điều khiển nó trên con đường gồ ghề, các bánh xe bị vỡ, trục xe cũng gãy, móng của ngựa Sindhu cũng hỏng, và bản thân người đó cũng gặp tai họa, không thể điều khiển cỗ xe đi đến nơi mình muốn; cũng vậy, một Tỳ-kheo không giữ gìn các cửa giác quan sẽ không thể trải nghiệm niềm vui của đời sống Sa-môn theo ý muốn của mình.
Yathā pana cheko sārathi dante sindhave yojetvā, same bhūmibhāge rathaṃ otāretvā rasmiyo gahetvā, sindhavānaṃ khuresu satiṃ ṭhapetvā, patodaṃ ādāya nibbisevane katvā, pesento icchiticchitena gamanena sāreti.
But just as a skillful charioteer yokes tamed Sindhu horses, brings the chariot onto level ground, takes the reins, keeps his attention on the horses' hooves, takes the goad, and, having prevented any indulgence, drives it as slowly or quickly as he wishes.
Nhưng giống như một người đánh xe giỏi, khi buộc những con ngựa Sindhu đã được thuần hóa, đưa cỗ xe xuống một đoạn đường bằng phẳng, cầm dây cương, chú ý đến móng của ngựa Sindhu, lấy cây roi và điều khiển chúng một cách không phụ thuộc, vị ấy có thể điều khiển cỗ xe đi đến nơi mình muốn.
Evameva chasu indriyesu guttadvāro bhikkhu imasmiṃ sāsane icchiticchitaṃ samaṇaratiṃ anubhoti, sace aniccānupassanābhimukhaṃ ñāṇaṃ pesetukāmo hoti, tadabhimukhaṃ ñāṇaṃ gacchati.
In the same way, a bhikkhu whose sense doors are guarded in this Dispensation experiences the delight of recluseship as he wishes; if he desires to direct his knowledge towards the contemplation of impermanence (aniccānupassanā), that knowledge proceeds in that direction.
Cũng vậy, một Tỳ-kheo giữ gìn các cửa giác quan trong giáo pháp này sẽ trải nghiệm niềm vui của đời sống Sa-môn theo ý muốn của mình. Nếu vị ấy muốn hướng trí tuệ (ñāṇa) đến sự quán chiếu vô thường (aniccānupassanā), trí tuệ sẽ hướng về đó.
Dukkhānupassanādīsupi eseva nayo.
The same method applies to the contemplation of suffering (dukkhānupassanā), and so on.
Tương tự cũng áp dụng cho sự quán chiếu khổ (dukkhānupassanā) và các quán chiếu khác.
Bhojane mattaññūti bhojanamhi pamāṇaññū.
Bhojane mattaññū means one who knows the measure in food.
Bhojane mattaññū (biết đủ trong bữa ăn) có nghĩa là biết lượng vừa phải trong thức ăn.
Tattha dve pamāṇāni – paṭiggahaṇapamāṇañca paribhogapamāṇañca.
Here there are two measures: the measure of acceptance and the measure of consumption.
Có hai loại lượng: lượng khi nhận và lượng khi thọ dụng.
Tattha paṭiggahaṇapamāṇe dāyakassa vaso veditabbo, deyyadhammassa vaso veditabbo, attano thāmo jānitabbo.
Of these, in the measure of acceptance, the will of the donor should be understood, the measure of the gift should be understood, and one's own strength should be known.
Trong đó, về lượng khi nhận, cần biết ý muốn của người cúng dường, cần biết số lượng của vật cúng dường, và cần biết sức lực của bản thân.
Evarūpo hi bhikkhu sace deyyadhammo bahuko hoti, dāyako appaṃ dātukāmo, dāyakassa vasena appaṃ gaṇhāti.
Indeed, if there is much to be given, but the donor wishes to give little, such a bhikkhu takes little, according to the donor's will.
Nếu vật cúng dường nhiều, nhưng người cúng dường chỉ muốn cúng dường ít, một Tỳ-kheo như vậy sẽ nhận ít theo ý muốn của người cúng dường.
Deyyadhammo appo, dāyako bahuṃ dātukāmo, deyyadhammassa vasena appaṃ gaṇhāti.
If there is little to be given, but the donor wishes to give much, he takes little, according to the measure of the gift.
Nếu vật cúng dường ít, nhưng người cúng dường muốn cúng dường nhiều, vị ấy sẽ nhận ít theo số lượng của vật cúng dường.
Deyyadhammopi bahu, dāyakopi bahuṃ dātukāmo, attano thāmaṃ ñatvā pamāṇena gaṇhāti.
If both the gift is abundant and the donor wishes to give much, he takes an appropriate amount, knowing his own strength.
Nếu cả vật cúng dường và người cúng dường đều nhiều, vị ấy sẽ nhận một lượng vừa phải, biết rõ sức lực của bản thân.
So tāya paṭiggahaṇe mattaññutāya anuppannañca lābhaṃ uppādeti, uppannañca thāvaraṃ karoti dhammikatissamahārājakāle sattavassiko sāmaṇero viya.
Through this moderation in accepting, he generates gains that have not yet arisen and stabilizes those that have arisen, just like the seven-year-old novice during the time of King Dhammika Tissa.
Nhờ sự biết đủ trong việc nhận đó, vị ấy tạo ra lợi lộc chưa có và làm cho lợi lộc đã có được bền vững, giống như Sa-di bảy tuổi vào thời Vua Dhammika Tissa Đại Vương.
Rañño kira pañcahi sakaṭasatehi guḷaṃ āhariṃsu.
It is said that five hundred carts of jaggery were brought to the king.
Người ta kể rằng, năm trăm cỗ xe đường thốt nốt đã được mang đến cho nhà vua.
Rājā ‘‘manāpo paṇṇākāro, ayyehi vinā na khādissāmā’’ti aḍḍhateyyāni sakaṭasatāni mahāvihāraṃ pesetvā sayampi bhuttapātarāso agamāsi.
The king said, "This is a pleasing offering; we shall not eat without the venerable ones," and sent two hundred and fifty carts to the Great Monastery, while he himself, having eaten his morning meal, also went there.
Nhà vua nói: “Món quà này thật đáng yêu! Chúng ta sẽ không ăn nếu không có các vị Tôn giả.” Rồi ngài sai hai trăm năm mươi cỗ xe đến Đại Tự Viện (Mahāvihāra) và tự mình cũng đến sau khi dùng bữa sáng.
Bheriyā pahaṭāya dvādasa bhikkhusahassāni sannipatiṃsu.
When the bell for offerings was struck, twelve thousand bhikkhus assembled.
Khi trống được đánh, mười hai ngàn Tỳ-kheo đã tập hợp.
Rājā ekamante ṭhito ārāmikaṃ pakkosāpetvā āha – ‘‘rañño nāma dāne pattapūrova pamāṇaṃ, gahitabhājanaṃ pūretvāva dehi, sace koci mattapaṭiggahaṇe ṭhito na gaṇhāti, mayhaṃ āroceyyāsī’’ti.
The king stood aside, summoned the monastery attendant, and said, "For a king's offering, a full bowl is the measure; give it filling the vessel that has been brought. If anyone, standing on the principle of moderate acceptance, does not take a full amount, you should inform me."
Nhà vua đứng sang một bên, cho gọi người giữ vườn và nói: “Trong việc cúng dường của hoàng gia, một bát đầy là đủ. Hãy đổ đầy bát đã nhận. Nếu có ai giữ gìn sự biết đủ và không nhận đầy, hãy báo cho ta biết.”
Atheko mahāthero ‘‘mahābodhimahācetiyāni vandissāmī’’ti cetiyapabbatā āgantvā, vihāraṃ pavisanto mahāmaṇḍapaṭṭhāne bhikkhū guḷaṃ gaṇhante disvā pacchato āgacchantaṃ sāmaṇeraṃ āha, ‘‘natthi te guḷena attho’’ti.
Then a certain mahāthera, having come from Cetiyapabbata, intending to pay homage to the Mahābodhi and Mahācetiya, entered the monastery and, seeing bhikkhus receiving jaggery at the great hall, asked a novice who was coming behind him, "Do you have any need for jaggery?"
Sau đó, một vị Đại Trưởng lão từ Cetiyapabbata đến, nói: “Tôi sẽ đến chiêm bái Đại Bồ Đề và Đại Tháp.” Khi vào Tự viện, ngài thấy các Tỳ-kheo đang nhận đường thốt nốt tại sảnh lớn. Ngài hỏi một Sa-di đi phía sau: “Con có cần đường thốt nốt không?”
‘‘Āma, bhante, natthī’’ti.
"No, venerable sir, I do not," he replied.
“Bạch Ngài, con không cần ạ,” Sa-di đáp.
Sāmaṇera mayaṃ maggakilantā, ekena kapiṭṭhaphalamattena piṇḍakena amhākaṃ atthoti.
"Novice, we are tired from the journey; we have need of just a lump the size of a wood apple," he replied.
Sa-di, chúng tôi mệt mỏi vì đường xa. Một cục đường thốt nốt bằng quả mộc qua là đủ cho chúng tôi rồi, Ngài nói tiếp.
Sāmaṇero thālakaṃ nīharitvā therassa vassaggapaṭipāṭiyaṃ aṭṭhāsi.
The novice took out his bowl and stood in the order of seniority behind the elder.
Sa-di lấy bát ra và đứng vào hàng theo thứ tự thâm niên của Trưởng lão.
Ārāmiko gahaṇamānaṃ pūretvā ukkhipi, sāmaṇero aṅguliṃ cālesi.
The monastery attendant filled the measuring spoon and lifted it, but the novice moved his finger.
Người giữ vườn đổ đầy bát và nhấc lên, Sa-di lắc ngón tay.
Tāta sāmaṇera, rājakulānaṃ dāne bhājanapūrameva pamāṇaṃ, thālakapūraṃ gaṇhāhīti.
"My dear novice, for the offerings of kings, a full bowl is the measure; take a full bowl," he said.
Này Sa-di, trong việc cúng dường của hoàng gia, một bát đầy là đủ. Hãy nhận một bát đầy đi, người giữ vườn nói.
Āma, upāsaka, rājāno nāma mahajjhāsayā honti, amhākaṃ pana upajjhāyassa ettakeneva atthoti.
"Yes, lay follower, kings are indeed generous; however, my preceptor has need of only this much," the novice replied.
Vâng, cư sĩ, các vị vua thường có ý chí rộng lớn. Nhưng đối với Hòa thượng của chúng con, chỉ cần một lượng như thế này là đủ, Sa-di đáp.
Rājā tassa kathaṃ sutvā, ‘‘kiṃ bho sāmaṇero bhaṇatī’’ti?
The king, hearing his words, thought, "What is the novice saying?"
Nhà vua nghe lời đó, hỏi: “Này người kia, Sa-di đang nói gì vậy?”
Tassa santikaṃ gato.
He went to the attendant.
Ngài đi đến chỗ người giữ vườn.
Ārāmiko āha – ‘‘sāmi, sāmaṇerassa bhājanaṃ khuddakaṃ, bahuṃ na gaṇhātī’’ti.
The attendant said, "Sire, the novice's bowl is small; he does not wish to take much."
Người giữ vườn tâu: “Thưa Đại Vương, bát của Sa-di nhỏ, nó không nhận nhiều.”
Rājā āha, ‘‘ānītabhājanaṃ pūretvā gaṇhatha, bhante’’ti.
The king said, "Venerable sir, take it filling the vessel that was brought."
Nhà vua nói: “Bạch Sa-di, hãy nhận đầy bát đã mang đến.”
Mahārāja, rājāno nāma mahajjhāsayā honti, ukkhittabhājanaṃ pūretvāva dātukāmā, amhākaṃ pana upajjhāyassa ettakeneva atthoti.
"Great King, kings are indeed very generous; they wish to give filling the vessel that is taken up. But my preceptor had need of only this much," he said.
Tâu Đại Vương, các vị vua thường có ý chí rộng lớn, muốn cúng dường đầy bát đã được nâng lên. Nhưng đối với Hòa thượng của chúng con, chỉ cần một lượng như thế này là đủ, Sa-di đáp.
Rājā cintesi – ‘‘ayaṃ sattavassikadārako, ajjāpissa mukhato khīragandho na muccati, gahetvā kuṭe vā kuṭumbe vā pūretvā svepi punadivasepi khādissāmāti na vadati, sakkā buddhasāsanaṃ pariggahetu’’nti purise āṇāpesi, ‘‘bho, pasannomhi sāmaṇerassa, itarānipi aḍḍhateyyāni sakaṭasatāni ānetvā saghaṃssa dethā’’ti.
The king reflected, "This is a seven-year-old child; even now the smell of milk has not left his mouth. He does not say, 'I will take it, fill my small pot or large pot, and eat it tomorrow and the day after.' He is indeed capable of upholding the Buddha's Dispensation." So, he commanded his men, "Sirs, I am pleased with the novice; bring the other two hundred and fifty carts and offer them to the Saṅgha."
Nhà vua suy nghĩ: “Đứa trẻ bảy tuổi này, mùi sữa vẫn chưa rời khỏi miệng nó, nhưng nó không nói: ‘Ta sẽ lấy đầy các bình nhỏ hay bình lớn để ăn vào ngày mai và ngày kia.’ Chắc chắn nó có thể nâng đỡ Phật giáo.” Ngài ra lệnh cho các cận thần: “Này các người, ta rất hoan hỷ với Sa-di này. Hãy mang hai trăm năm mươi cỗ xe còn lại đến và cúng dường cho Tăng đoàn.”
Soyeva pana rājā ekadivasaṃ tittiramaṃsaṃ khāditukāmo cintesi – ‘‘sace ahaṃ aṅgārapakkaṃ tittiramaṃsaṃ khāditukāmosmīti aññassa kathessāmi, samantā yojanaṭṭhāne tittirasamugghātaṃ karissantī’’ti uppannaṃ pipāsaṃ adhivāsento tīṇi saṃvaccharāni vītināmesi.
That King, one day, wishing to eat partridge meat, thought, "If I tell others that I wish to eat partridge meat roasted on charcoal, they will cause partridges to be slaughtered and destroyed within a yojana all around." Enduring the arisen craving, he passed three years.
Rồi một ngày nọ, vị vua ấy muốn ăn thịt chim đa đa, bèn suy nghĩ: "Nếu ta nói với người khác rằng ta muốn ăn thịt chim đa đa nướng trên than hồng, họ sẽ giết hại chim đa đa trong phạm vi một yojana xung quanh." Nghĩ vậy, ngài nhẫn nhịn cơn thèm khát đang dấy lên, và ba năm đã trôi qua.
Athassa kaṇṇesu pubbo saṇṭhāsi, so adhivāsetuṃ asakkonto ‘‘atthi nu kho, bho, amhākaṃ koci upaṭṭhākupāsako sīlarakkhako’’ti pucchi.
Then, pus formed in his ears, and being unable to endure it, he asked, "Is there, sirs, any lay follower who serves us and is a keeper of moral conduct?"
Sau đó, mủ đọng lại trong tai ngài. Không thể chịu đựng được, ngài hỏi: "Này các khanh, trong số chúng ta có người cận sự nam nào giữ giới không?"
Āma, deva, atthi, tisso nāma so akhaṇḍasīlaṃ rakkhatīti.
"Yes, Your Majesty, there is a youth named Tissa; he observes unbroken sīla."
"Thưa Đại vương, có, người tên Tissa đó giữ giới không bị sứt mẻ."
Atha naṃ vīmaṃsitukāmo pakkosāpesi.
Then, wishing to test him, the King sent for him.
Sau đó, muốn thử thách người ấy, ngài cho gọi.
So āgantvā rājānaṃ vanditvā aṭṭhāsi.
He came, paid homage to the King, and stood there.
Người ấy đến, đảnh lễ vua rồi đứng sang một bên.
Tato naṃ āha – ‘‘tvaṃ, tāta, tisso nāmā’’ti?
Then the King said to him, "Are you, my son, named Tissa?"
Rồi ngài hỏi người ấy: "Này con, con tên Tissa phải không?"
‘‘Āma devā’’ti.
"Yes, Your Majesty."
"Thưa Đại vương, vâng."
Tena hi gacchāti.
"Then go."
"Vậy thì đi đi."
Tasmiṃ gate ekaṃ kukkuṭaṃ āharāpetvā ekaṃ purisaṃ āṇāpesi, ‘‘gaccha tissaṃ vadāhi, imaṃ tīhi pākehi pacitvā amhākaṃ upaṭṭhāpehī’’ti.
After he had gone, the King had a chicken brought and ordered a man, "Go, tell Tissa: 'Cook this in three ways and serve it to us!'"
Sau khi người ấy đi, ngài cho mang một con gà đến và ra lệnh cho một người: "Hãy đi và nói với Tissa rằng: 'Hãy nấu con gà này bằng ba cách và dâng lên chúng ta'."
So gantvā tathā avoca.
He went and spoke thus.
Người ấy đi và nói như vậy.
So āha – ‘‘sace, bho, ayaṃ matako assa, yathā jānāmi, tathā pacitvā upaṭṭhaheyyaṃ.
Tissa said, "Sir, if this chicken were already dead, I would cook and serve it as I know how.
Người ấy nói: "Này quý vị, nếu con gà này đã chết, tôi sẽ nấu theo cách tôi biết và dâng lên.
Pāṇātipātaṃ panāhaṃ na karomī’’ti.
But I do not commit the destruction of life."
Nhưng tôi không sát sinh."
So āgantvā rañño ārocesi.
The man returned and reported to the King.
Người ấy trở về và tâu lại với vua.
Rājā puna ‘‘ekavāraṃ gacchā’’ti pesesi.
The King sent him again, saying, "Go once more!"
Vua lại sai người đi một lần nữa.
So gantvā, ‘‘bho, rājupaṭṭhānaṃ nāma bhāriyaṃ, mā evaṃ kari, punapi sīlaṃ sakkā samādātuṃ, paceta’’nti āha.
He went and said, "Sir, serving the King is difficult. Do not do this. You can observe sīla again later. Cook it!"
Người ấy đi và nói: "Này quý vị, phục vụ vua là việc khó khăn, đừng làm như vậy, có thể thọ giới lại, hãy nấu đi."
Atha naṃ tisso avoca, ‘‘bho, ekasmiṃ nāma attabhāve dhuvaṃ ekaṃ maraṇaṃ, nāhaṃ pāṇātipātaṃ karissāmī’’ti.
Then Tissa said to him, "Sir, there is certainly one death in one existence; I will not commit the destruction of life."
Sau đó, Tissa nói với người ấy: "Này quý vị, trong một đời sống này, cái chết là chắc chắn một lần, tôi sẽ không sát sinh."
So punapi rañño ārocesi.
He reported to the King once more.
Người ấy lại tâu lại với vua.
Rājā tatiyampi pesetvā asampaṭicchantaṃ pakkosāpetvā attanā pucchi.
The King sent him a third time, and when Tissa still refused, he sent for him and questioned him himself.
Vua sai đi lần thứ ba, và khi người ấy không chấp nhận, ngài cho gọi đến và tự mình hỏi.
Raññopi tatheva paṭivacanaṃ adāsi.
He gave the same reply to the King.
Người ấy cũng trả lời vua y như vậy.
Atha rājā purise āṇāpesi, ‘‘ayaṃ rañño āṇaṃ kopeti, gacchathetassa āghātanabhaṇḍikāyaṃ ṭhapetvā, sīsaṃ chindathā’’ti.
Then the King ordered his men, "This man disobeys the King's command. Go, place him on the execution block and cut off his head!"
Sau đó, vua ra lệnh cho các người hầu: "Người này đã vi phạm lệnh của vua, hãy đi và đặt đầu người ấy lên thớt chém đầu!"
Raho ca pana nesaṃ saññamadāsi – ‘‘imaṃ santajjayamānā netvā sīsamassa āghātanabhaṇḍikāyaṃ ṭhapetvā āgantvā mayhaṃ ārocethā’’ti.
But in private, he gave them a sign: "Take him, threatening him, place his head on the execution block, and then come and report to me!"
Nhưng riêng tư, ngài ra hiệu cho họ: "Hãy dọa dẫm người này, đưa đi, đặt đầu người ấy lên thớt chém đầu rồi về tâu lại với ta."
Te taṃ āghātanabhaṇḍikāyaṃ nipajjāpetvā tamassa kukkuṭaṃ hatthesu ṭhapayiṃsu.
They made him lie down on the execution block and placed the chicken in his hands.
Họ đặt người ấy nằm lên thớt chém đầu và đặt con gà vào tay người ấy.
So taṃ hadaye ṭhapetvā ‘‘ahaṃ, tāta, mama jīvitaṃ tuyhaṃ demi, tava jīvitaṃ ahaṃ gaṇhāmi, tvaṃ nibbhayo gacchā’’ti vissajjesi.
He held it to his heart and said, "My dear, I give my life to you, and I take your life. Go without fear!" Thus, he released it.
Người ấy đặt con gà vào lòng và nói: "Này con, ta xin hiến mạng sống của ta cho con, ta xin nhận mạng sống của con, con hãy đi không sợ hãi." Rồi người ấy thả con gà đi.
Kukkuṭo pakkhe papphoṭetvā ākāsena gantvā vaṭarukkhe nilīyi.
The chicken flapped its wings, flew through the air, and hid in a banyan tree.
Con gà vỗ cánh bay lên không trung và ẩn mình trong một cây đa.
Tassa kukkuṭassa abhayadinnaṭṭhānaṃ kukkuṭagiri nāma jātaṃ.
The place where that chicken was given safety became known as Kukkuṭagiri.
Nơi con gà ấy được ban sự vô úy được gọi là Kukkuṭagiri (Núi Gà).
Rājā taṃ pavattiṃ sutvā amaccaputtaṃ pakkosāpetvā sabbābharaṇehi alaṅkaritvā āha – ‘‘tāta, mayā tvaṃ etadatthameva vīmaṃsito, mayhaṃ tittiramaṃsaṃ khāditukāmassa tīṇi saṃvaccharāni atikkantāni, sakkhissasi me tikoṭiparisuddhaṃ katvā upaṭṭhāpetu’’nti.
The King, hearing that report, sent for his minister's son, adorned him with all ornaments, and said, "My son, I tested you for this very purpose. Three years have passed since I desired to eat partridge meat. Will you be able to prepare and serve it to me perfectly pure in three respects?"
Vua nghe tin ấy, cho gọi con trai của vị quan đến, trang sức cho người ấy bằng mọi đồ trang sức rồi nói: "Này con, ta đã thử thách con vì mục đích này. Ta đã muốn ăn thịt chim đa đa ba năm rồi mà chưa được. Con có thể dâng lên ta món thịt đa đa ba lần thanh tịnh không?"
‘‘Etaṃ nāma, deva, mayhaṃ kamma’’nti nikkhamitvā dvārantare ṭhito ekaṃ purisaṃ pātova tayo tittire gahetvā pavisantaṃ disvā, dve kahāpaṇe datvā tittire ādāya parisodhetvā, jīrakādīhi vāsetvā, aṅgāresu supakke pacitvā rañño upaṭṭhāpesi.
"This, Your Majesty, is my duty," he thought, and went out. Standing between the doorways, he saw a man entering early in the morning with three partridges. He gave two kahāpaṇas, took the partridges, purified them, flavored them with cumin and other spices, cooked them well on charcoal, and served them to the King.
"Thưa Đại vương, việc này là việc của con." Người ấy đi ra, đứng ở giữa cửa, thấy một người đàn ông vào sớm với ba con chim đa đa, bèn đưa hai đồng kahāpaṇa lấy chim đa đa, làm sạch, ướp với thì là và các gia vị khác, nướng chín trên than hồng rồi dâng lên vua.
Rājā mahātale sirīpallaṅke nisinnova ekaṃ gahetvā thokaṃ chinditvā mukhe pakkhipi, tāvadevassa sattarasaharaṇīsahassāni pharitvā aṭṭhāsi.
The King, seated on the auspicious couch in the great hall, took one, cut off a small piece, and put it in his mouth. Immediately, seventeen thousand flavor-bearing veins spread throughout his body.
Vua ngồi trên ngai vàng cao quý, lấy một miếng, cắt một chút rồi cho vào miệng. Ngay lập tức, mười bảy ngàn mạch vị giác lan tỏa khắp người ngài.
Tasmiṃ samaye bhikkhusaṅghaṃ saritvā, ‘‘mādiso nāma pathavissaro rājā tittiramaṃsaṃ khāditukāmo tīṇi saṃvaccharāni na labhi, apaccamāno bhikkhusaṅgho kuto labhissatī’’ti?
At that moment, recalling the Sangha of bhikkhus, he thought, "A king like me, a ruler of the earth, desiring to eat partridge meat, did not obtain it for three years. How will the Sangha of bhikkhus obtain it if they do not cook it themselves?"
Lúc ấy, ngài nhớ đến Tăng đoàn, bèn nghĩ: "Một vị vua cai trị trái đất như ta, muốn ăn thịt chim đa đa mà ba năm không được, thì Tăng đoàn, những người không tự nấu ăn, làm sao có thể có được?"
Mukhe pakkhittakkhaṇḍaṃ bhūmiyaṃ chaḍḍesi.
He threw the piece of meat he had put in his mouth onto the ground.
Ngài vứt miếng thịt vừa cho vào miệng xuống đất.
Amaccaputto jaṇṇukehi patitvā mukhena gaṇhi.
The minister's son fell to his knees and caught it with his mouth.
Con trai của vị quan quỳ xuống và dùng miệng đỡ lấy.
Rājā ‘‘apehi, tāta, jānāmahaṃ tava niddosabhāvaṃ, iminā nāma kāraṇena mayā etaṃ chaḍḍita’’nti kathetvā, ‘‘sesakaṃ tatheva saṅgopetvā ṭhapehī’’ti āha.
The King said, "Desist, my son. I know your innocence. It was for this reason that I discarded it." Having said this, he added, "Keep the rest in the same manner."
Vua nói: "Này con, hãy bỏ đi, ta biết con vô tội, ta vứt miếng thịt này vì lý do này." Rồi ngài nói: "Phần còn lại hãy giữ nguyên như vậy."
Punadivase rājakulūpako thero piṇḍāya pāvisi.
The next day, the Thera who frequented the royal household entered for alms.
Ngày hôm sau, vị Trưởng lão thường xuyên đến hoàng cung thọ thực đi vào xin ăn.
Amaccaputto taṃ disvā pattaṃ gahetvā rājagehaṃ pavesesi.
The minister's son saw him, took his bowl, and brought him into the royal palace.
Con trai của vị quan thấy vậy, cầm bát và đưa ngài vào hoàng cung.
Aññataro vuḍḍhapabbajitopi therassa pacchāsamaṇo viya hutvā anubandhanto pāvisi.
Another elderly monk also entered, following as if he were the Thera's attendant.
Một vị tỳ khưu lớn tuổi khác cũng đi theo sau như thể là thị giả của Trưởng lão.
Thero ‘‘raññā pakkosāpitabhikkhu bhavissatī’’ti pamajji.
The Thera overlooked it, thinking, "He must be the bhikkhu invited by the King."
Trưởng lão lơ là, nghĩ rằng: "Đây chắc là vị tỳ khưu được vua mời đến."
Amaccaputtopi ‘‘therassa upaṭṭhāko bhavissatī’’ti pamādaṃ āpajji.
The minister's son also became negligent, thinking, "He must be the Thera's attendant."
Con trai của vị quan cũng lơ là, nghĩ rằng: "Đây chắc là thị giả của Trưởng lão."
Tesaṃ nisīdāpetvā yāguṃ adaṃsu.
After seating them, they offered them rice gruel.
Họ cho hai vị ngồi và dâng cháo.
Yāguyā pītāya rājā tittire upanesi.
After they had drunk the gruel, the King offered the partridges.
Sau khi uống cháo, vua dâng thịt đa đa.
Thero ekaṃ gaṇhi, itaropi ekaṃ gaṇhi.
The Thera took one, and the other monk also took one.
Trưởng lão lấy một con, vị kia cũng lấy một con.
Rājā ‘‘anubhāgo atthi, anāpucchitvā khādituṃ na yutta’’nti mahātheraṃ āpucchi.
The King thought, "There are still portions to be offered; it is not proper to eat without asking," and questioned the Mahāthera.
Vua nghĩ: "Còn phần nữa, không nên ăn mà không hỏi." Bèn hỏi vị Đại Trưởng lão.
Thero hatthaṃ pidahi, mahallakatthero sampaṭicchi.
The Thera covered his hand, but the elder monk accepted.
Trưởng lão che tay lại, nhưng vị Trưởng lão già kia lại chấp nhận.
Rājā anattamano hutvā katabhattakiccaṃ theraṃ pattaṃ ādāya anugacchanto āha – ‘‘bhante, kulagehaṃ āgacchantehi uggahitavattaṃ bhikkhuṃ gahetvā āgantuṃ vaṭṭatī’’ti.
The King, displeased, followed the Thera after he had finished his meal, carrying his bowl, and said, "Bhante, it is proper for those who come to a family house to bring a bhikkhu who knows the rules of conduct."
Vua không hài lòng, sau khi Trưởng lão dùng bữa xong, ngài cầm bát và đi theo sau, nói: "Bạch Đại đức, khi đến nhà thí chủ, nên dẫn theo một vị tỳ khưu đã học phép tắc."
Thero tasmiṃ khaṇe aññāsi ‘‘na esa raññā pakkosāpito’’ti.
At that moment, the Thera realized, "This one was not invited by the King."
Lúc đó, Trưởng lão biết: "Vị này không phải do vua mời đến."
Punadivase upaṭṭhākasāmaṇeraṃ gahetvā pāvisi.
The next day, he took his attendant novice and entered.
Ngày hôm sau, ngài dẫn theo một vị Sa-di thị giả rồi đi vào.
Rājā tadāpi yāguyā pītāya tittire upanāmesi.
On that occasion too, after the gruel was drunk, the King offered the partridges.
Lúc đó, vua cũng dâng thịt đa đa sau khi uống cháo.
Thero ekaṃ aggahesi, sāmaṇero aṅguliṃ cāletvā majjhe chindāpetvā ekakoṭṭhāsameva aggahesi.
The Thera took one, and the novice, wiggling his finger, had it cut in the middle and took only one half.
Trưởng lão lấy một con, Sa-di khẽ động ngón tay, bảo cắt đôi và chỉ lấy một nửa.
Rājā taṃ koṭṭhāsaṃ mahātherassa upanāmesi.
The King offered that portion to the Mahāthera.
Vua dâng nửa con đó cho vị Đại Trưởng lão.
Mahāthero hatthaṃ pidahi, sāmaṇeropi pidahi.
The Mahāthera covered his hand, and the novice also covered his hand.
Đại Trưởng lão che tay, Sa-di cũng che tay.
Rājā avidūre nisīditvā khaṇḍākhaṇḍaṃ chinditvā khādanto ‘‘uggahitavatte nissāya diyaḍḍhatittire khādituṃ labhimhā’’ti āha.
The King sat not far away, cut the meat into pieces, and while eating, said, "Thanks to the bhikkhus who know the rules of conduct, we were able to eat one and a half partridges."
Vua ngồi gần đó, cắt từng mảnh nhỏ rồi ăn, nói: "Nhờ các vị đã học phép tắc, chúng ta được ăn một con rưỡi chim đa đa."
Tassa maṃse khāditamatteva kaṇṇehi pubbo nikkhami.
As soon as he had eaten the meat, pus flowed from his ears.
Ngay khi ngài ăn xong thịt, mủ chảy ra từ tai ngài.
Tato mukhaṃ vikkhāletvā sāmaṇeraṃ upasaṅkamitvā, ‘‘pasannosmi, tāta, aṭṭha te dhuvabhattāni demī’’ti āha.
Then, washing his mouth, he approached the novice and said, "I am delighted, my son. I will give you eight permanent meal allowances."
Sau đó, ngài rửa miệng, đến gần Sa-di và nói: "Này con, ta rất hoan hỷ, ta sẽ ban cho con tám bữa ăn cố định."
Ahaṃ, mahārāja, upajjhāyassa dammīti.
"Mahārāja, I give them to my Upajjhāya," he replied.
"Tâu Đại vương, con xin dâng cho Thầy Yết-ma của con."
Aparāni aṭṭha demīti.
"I will give eight more," the King said.
"Ta sẽ ban thêm tám bữa nữa."
Tāni amhākaṃ ācariyassa dammīti.
"I give those to our ācariya," he said.
"Con xin dâng cho Thầy A-xà-lê của chúng con."
Aparānipi aṭṭha demīti.
"I will give another eight," the King said.
"Ta sẽ ban thêm tám bữa nữa."
Tāni samānupajjhāyānaṃ dammīti.
"I give those to the fellow disciples," he said.
"Con xin dâng cho các vị có cùng Thầy Yết-ma."
Aparānipi aṭṭha demīti.
"I will give another eight," the King said.
"Ta sẽ ban thêm tám bữa nữa."
Tāni bhikkhusaṅghassa dammīti.
"I give those to the Sangha of bhikkhus," he said.
"Con xin dâng cho Tăng đoàn."
Aparānipi aṭṭha demīti.
"I will give another eight," the King said.
"Ta sẽ ban thêm tám bữa nữa."
Sāmaṇero adhivāsesi.
The novice consented.
Sa-di chấp nhận.
Evaṃ paṭiggahaṇamattaṃ jānanto anuppannañceva lābhaṃ uppādeti, uppannañca thāvaraṃ karoti.
Thus, one who knows the measure of receiving generates gains that have not arisen and makes arisen gains permanent.
Người biết phép tắc nhận như vậy sẽ làm phát sinh những lợi lộc chưa có, và làm cho những lợi lộc đã có trở nên bền vững.
Idaṃ paṭiggahaṇapamāṇaṃ nāma.
This is called the measure of receiving.
Đây gọi là giới hạn của sự thọ nhận.
Tattha paribhogapamāṇaṃ paccavekkhaṇapayojanaṃ, ‘‘idamatthiyaṃ bhojanaṃ bhuñjāmī’’ti pana paccavekkhitaparibhogasseva payojanattā paribhogapamāṇaṃyeva nāma, taṃ idha adhippetaṃ.
Among these, the measure of consumption is for the purpose of reflection. However, since it is only for the purpose of reflection when one consumes, thinking, "I eat this food for this purpose," it is called the measure of consumption; that is what is intended here.
Trong đó, giới hạn của sự thọ dụng có mục đích là sự quán xét, và vì việc thọ dụng đã được quán xét có mục đích là "tôi dùng món ăn này vì mục đích này," nên nó được gọi là giới hạn của sự thọ dụng, và điều này được đề cập ở đây.
Teneva paṭisaṅkhā yonisotiādimāha, itarampi pana vaṭṭatiyeva.
It is for this reason that the passage beginning with "paṭisaṅkhā yoniso" (reflecting wisely) was taught, but the other* is also valid.
Chính vì vậy mà kinh nói: "Paṭisaṅkhā yoniso" (Quán xét một cách khéo léo), v.v. Nhưng cách kia cũng được.
Sīhaseyyanti ettha kāmabhogiseyyā, petaseyyā, sīhaseyyā, tathāgataseyyāti catasso seyyā.
Here, in "sīhaseyyaṃ" (lion's posture), there are four postures: the sensualist's posture, the ghost's posture, the lion's posture, and the Tathāgata's posture.
Trong từ Sīhaseyya (tư thế nằm của sư tử), có bốn tư thế nằm: tư thế nằm của người hưởng thụ dục lạc, tư thế nằm của ngạ quỷ, tư thế nằm của sư tử, và tư thế nằm của Như Lai.
Tattha ‘‘yebhuyyena, bhikkhave, kāmabhogī vāmena passena sentī’’ti (a. ni. 4.246) ayaṃ kāmabhogiseyyā.
Among these, "For the most part, bhikkhus, sensualists lie on their left side," this is the sensualist's posture.
Trong đó, "Này các Tỳ khưu, phần lớn những người hưởng thụ dục lạc nằm nghiêng về bên trái" (A. IV, 246) là tư thế nằm của người hưởng thụ dục lạc.
Tesañhi yebhuyyena dakkhiṇapassena sayāno nāma natthi.
Indeed, those (sensual enjoyers) who sleep mostly on their right side do not exist.
Thật vậy, phần lớn những người nằm nghiêng bên phải thì không có.
‘‘Yebhuyyena, bhikkhave, sīho migarājā naṅguṭṭhaṃ antarasatthimhi anupakkhipitvā dakkhiṇena passena sayatī’’ti ayaṃ sīhaseyyā.
“Mostly, bhikkhus, the lion, king of beasts, having tucked its tail between its thighs, sleeps on its right side.” This is the sleeping of a lion.
“Này các Tỳ-khưu, phần lớn sư tử, vua của các loài thú, nằm nghiêng bên phải, đuôi đặt giữa hai đùi” đây là tư thế nằm của sư tử (sīhaseyyā).
Tejussadattā hi sīho migarājā dve purimapāde ekasmiṃ, pacchimapāde ekasmiṃ ṭhāne ṭhapetvā naṅguṭṭhaṃ antarasatthimhi pakkhipitvā purimapādapacchimapādanaṅguṭṭhānaṃ ṭhitokāsaṃ sallakkhetvā dvinnaṃ purimapādānaṃ matthake sīsaṃ ṭhapetvā sayati, divasampi sayitvā pabujjhamāno na utrasanto pabujjhati, sīsaṃ pana ukkhipitvā purimapādādīnaṃ ṭhitokāsaṃ sallakkheti.
Indeed, being full of energy, the lion, king of beasts, places its two front paws in one spot, its hind paws in another spot, tucks its tail between its thighs, discerns the resting place of its front paws, hind paws, and tail, and then, placing its head on its two front paws, it sleeps. Even after sleeping for a day, when it awakens, it does not awaken with alarm. Instead, it lifts its head and discerns the resting places of its front paws and so forth.
Quả thật, sư tử, vua của các loài thú, vì có uy lực mạnh mẽ, đặt hai chân trước vào một chỗ, hai chân sau vào một chỗ, vắt đuôi vào giữa hai đùi, ghi nhớ vị trí của các chân trước, chân sau và đuôi, rồi đặt đầu lên hai chân trước mà ngủ. Ngay cả khi ngủ suốt một ngày rồi thức dậy, nó cũng không giật mình thức giấc, mà chỉ nhấc đầu lên và ghi nhớ vị trí của các chân trước, v.v.
Sace kiñci ṭhānaṃ vijahitvā ṭhitaṃ hoti, ‘‘nayidaṃ tuyhaṃ jātiyā sūrabhāvassa ca anurūpa’’nti anattamano hutvā tattheva sayati, na gocarāya pakkamati.
If any limb has left its place, it becomes displeased, thinking, “This is not fitting for your birth and bravery,” and sleeps there again, not going out for prey.
Nếu có bất kỳ bộ phận nào bị lệch khỏi vị trí, nó sẽ không hài lòng, nghĩ rằng “điều này không phù hợp với dòng dõi và sự dũng mãnh của ta”, và nằm yên tại chỗ đó, không đi kiếm ăn.
Avijahitvā ṭhite pana ‘‘tuyhaṃ jātiyā ca sūrabhāvassa ca anurūpamida’’nti haṭṭhatuṭṭho uṭṭhāya sīhavijambhitaṃ vijambhitvā kesarabhāraṃ vidhunitvā tikkhattuṃ sīhanādaṃ naditvā gocarāya pakkamati.
But if they remain in their places, it is delighted, thinking, “This is fitting for your birth and bravery.” It rises, stretches with a lion’s yawn, shakes its mane, roars a lion’s roar three times, and then goes out for prey.
Nhưng nếu mọi thứ vẫn ở đúng vị trí, nó sẽ vui vẻ, nghĩ rằng “điều này phù hợp với dòng dõi và sự dũng mãnh của ta”, rồi đứng dậy, vươn vai như sư tử, rũ bờm, gầm lên ba tiếng sư tử hống, rồi đi kiếm ăn.
Pāde pādanti dakkhiṇapāde vāmapādaṃ.
Foot on foot means the left foot on the right foot.
Chân trên chân nghĩa là chân trái đặt trên chân phải.
Accādhāyāti atiādhāya, īsakaṃ atikkamma ṭhapetvā.
Accādhāya means placing it slightly overlapping.
Accādhāyā nghĩa là đặt hơi vượt quá, hơi lấn lên.
Gopphakena hi gopphake, jāṇunā vā jāṇumhi saṅghaṭṭiyamāne abhiṇhaṃ vedanā uppajjati, cittaṃ ekaggaṃ na hoti, seyyā aphāsukā hoti.
For if ankle rubs against ankle, or knee against knee, pain constantly arises, the mind is not concentrated, and the sleeping posture is uncomfortable.
Vì nếu mắt cá chạm mắt cá, hoặc đầu gối chạm đầu gối, thì cảm giác đau đớn thường xuyên phát sinh, tâm không định tĩnh, và tư thế nằm không thoải mái.
Yathā pana na saṅghaṃṭṭeti, evaṃ atikkamma ṭhapite vedanā nuppajjati, cittaṃ ekaggaṃ hoti, seyyā phāsukā hoti.
But when placed so as not to rub, no pain arises, the mind is concentrated, and the sleeping posture is comfortable.
Nhưng khi đặt chân vượt quá sao cho không chạm vào nhau, thì cảm giác đau đớn không phát sinh, tâm định tĩnh, và tư thế nằm thoải mái.
Tasmā evaṃ seyyaṃ kappeti.
Therefore, one adopts this sleeping posture.
Vì vậy, người ấy thực hiện tư thế nằm như vậy.
Sato sampajānoti satiyā ceva sampajaññena ca samannāgato.
Mindful and clearly comprehending means endowed with both mindfulness and clear comprehension.
Có chánh niệm và tỉnh giác nghĩa là đầy đủ chánh niệm và tỉnh giác.
Kathaṃ niddāyanto sato sampajāno hotīti?
How can one who is sleeping be mindful and clearly comprehending?
Làm thế nào mà người đang ngủ lại có chánh niệm và tỉnh giác được?
Satisampajaññassa appahānena.
By not abandoning mindfulness and clear comprehension.
Là do không từ bỏ chánh niệm và tỉnh giác.
Ayañhi divasañceva sakalayāmañca āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodhetvā paṭhamayāmāvasāne caṅkamā oruyha pāde dhovantopi mūlakammaṭṭhānaṃ avijahantova dhovati, taṃ avijahantova dvāraṃ vivarati, mañce nisīdati, avijahantova niddaṃ okkamati.
Indeed, having purified his mind from obstructive defilements throughout the day and the first watch of the night, at the end of the first watch, when he descends from the walking meditation and washes his feet, he does so without abandoning his fundamental meditation subject; without abandoning it, he opens the door; he sits on the couch; without abandoning it, he enters sleep.
Thật vậy, vị ấy đã thanh lọc tâm khỏi các pháp chướng ngại suốt cả ngày và suốt canh đầu, rồi vào cuối canh đầu, sau khi xuống khỏi thiền hành, ngay cả khi rửa chân, vị ấy vẫn không từ bỏ đề mục căn bản mà rửa, không từ bỏ đề mục đó mà mở cửa, ngồi trên giường, và không từ bỏ đề mục đó mà đi vào giấc ngủ.
Pabujjhanto pana mūlakammaṭṭhānaṃ gahetvāva pabujjhati.
And when he awakens, he awakens having taken up his fundamental meditation subject.
Khi thức dậy, vị ấy cũng thức dậy với đề mục căn bản.
Evaṃ niddaṃ okkamantopi sato sampajāno hoti.
Thus, even when entering sleep, he is mindful and clearly comprehending.
Như vậy, ngay cả khi đi vào giấc ngủ, vị ấy vẫn có chánh niệm và tỉnh giác.
Evaṃ pana ñāṇadhātukanti na rocayiṃsu.
However, they (the ancients) did not approve of this as being endowed with the nature of knowledge.
Tuy nhiên, các bậc cổ đức đã không chấp nhận cách giải thích này là thuộc về trí tuệ.
Vuttanayena panesa cittaṃ parisodhetvā paṭhamayāmāvasāne ‘‘upādinnakaṃ sarīraṃ niddāya samassāsessāmī’’ti caṅkamā oruyha mūlakammaṭṭhānaṃ avijahantova pāde dhovati, dvāraṃ vivarati, mañce pana nisīditvā mūlakammaṭṭhānaṃ pahāya, ‘‘khandhāva khandhesu, dhātuyova dhātūsu paṭihaññantī’’ti senāsanaṃ paccavekkhanto kamena niddaṃ okkamati, pabujjhanto pana mūlakammaṭṭhānaṃ gahetvāva pabujjhati.
But truly, this yogi, having purified his mind in the manner described, at the end of the first watch, thinking, “I will refresh this body, which has been sustained by clinging, through sleep,” descends from the walking meditation and washes his feet without abandoning his fundamental meditation subject; he opens the door. Then, sitting on the couch, he abandons his fundamental meditation subject and, contemplating his bed and seat by thinking, “Only aggregates clash with aggregates, only elements clash with elements,” he gradually enters sleep. When he awakens, he awakens having taken up his fundamental meditation subject.
Nhưng theo cách đã nói, vị ấy thanh lọc tâm, và vào cuối canh đầu, nghĩ rằng “ta sẽ cho thân thể được an nghỉ bằng giấc ngủ”, rồi xuống khỏi thiền hành, không từ bỏ đề mục căn bản mà rửa chân, mở cửa. Nhưng khi ngồi trên giường, vị ấy từ bỏ đề mục căn bản, quán xét chỗ nằm, nghĩ rằng “chỉ là các uẩn va chạm với các uẩn, các giới va chạm với các giới”, và dần dần đi vào giấc ngủ. Khi thức dậy, vị ấy cũng thức dậy với đề mục căn bản.
Evaṃ niddaṃ okkamantopi sato sampajāno nāma hotīti veditabbo.
Thus, it should be understood that even when entering sleep, he is said to be mindful and clearly comprehending.
Như vậy, ngay cả khi đi vào giấc ngủ, vị ấy vẫn được xem là có chánh niệm và tỉnh giác.
240. Tatiye kummoti aṭṭhikummo.
240. In the third, kummo means a tortoise with a bony shell.
240. Trong bài thứ ba, Kummo là rùa xương.
Kacchapoti tasseva vevacanaṃ.
Kacchapo is a synonym for that same (kummo).
Kacchapo là từ đồng nghĩa của nó.
Anunadītīreti nadiyā anutīre.
Anunadītīre means along the riverbank.
Anunadītīre nghĩa là dọc theo bờ sông.
Gocarapasutoti ‘‘sace kiñci phalāphalaṃ labhissāmi, khādissāmī’’ti gocaratthāya pasuto ussukko tannibandho.
Gocarapasuto means intent on seeking food, thinking, “If I find any fruit, I will eat it”; diligent and preoccupied with seeking food.
Gocarapasuto nghĩa là bận rộn kiếm ăn, mong muốn có được trái cây nào đó để ăn, và bị ràng buộc bởi việc đó.
Samodahitvāti samugge viya pakkhipitvā.
Samodahitvā means having enclosed, as if putting into a box.
Samodahitvā nghĩa là đặt vào như thể trong một cái hộp.
Saṅkasāyatīti acchati.
Saṅkasāyatī means it stays.
Saṅkasāyatī nghĩa là ở yên.
Samodahanti samodahanto ṭhapento.
Samodaha means enclosing, placing well within oneself.
Samodahanti nghĩa là đặt vào, giữ gìn.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā kummo aṅgāni sake kapāle samodahanto siṅgālassa otāraṃ na deti, na ca naṃ siṅgālo pasahati, evaṃ bhikkhu attano manovitakke sake ārammaṇakapāle samodahanto kilesamārassa otāraṃ na deti, na ca naṃ māro pasahati.
This is what is meant: just as a tortoise, by enclosing its limbs within its own shell, does not give the jackal an opportunity, nor can the jackal overpower it, so too a bhikkhu, by enclosing his mental thoughts within the shell of his own objects (kāya, vedanā, citta, dhammā), does not give the Māra of defilements an opportunity, nor can Māra overpower him.
Điều này có nghĩa là: Cũng như con rùa thu mình vào mai của nó, không cho con chó rừng cơ hội tiếp cận, và con chó rừng không thể làm hại nó, thì vị Tỳ-khưu cũng vậy, thu các ý nghĩ của mình vào mai của đề mục (thân, thọ, tâm, pháp), không cho Ma phiền não cơ hội tiếp cận, và Ma không thể làm hại vị ấy.
Anissitoti taṇhādiṭṭhinissayehi anissito.
Anissito means not dependent on the supports of craving and wrong view.
Anissito nghĩa là không nương tựa vào sự chấp thủ tham ái và tà kiến.
Aññamaheṭhayānoti aññaṃ kañci puggalaṃ aviheṭhento.
Aññamaheṭhayāno means not harming any other person.
Aññamaheṭhayāno nghĩa là không làm hại bất kỳ người nào khác.
Parinibbutoti kilesaparinibbānena parinibbuto.
Parinibbuto means fully extinguished by the extinction of defilements.
Parinibbuto nghĩa là đã nhập Niết-bàn bằng sự đoạn diệt các phiền não.
Nūpavadeyya kañcīti aññaṃ kañci puggalaṃ sīlavipattiyā vā ācāravipattiyā vā attānaṃ ukkaṃsetukāmatāya vā paraṃ vambhetukāmatāya vā na upavadeyya, aññadatthu pañca dhamme ajjhattaṃ upaṭṭhapetvā, ‘‘kālena vakkhāmi, no akālena, bhūtena vakkhāmi, no abhūtena, saṇhena vakkhāmi, no pharusena, atthasaṃhitena vakkhāmi, no anatthasaṃhitena, mettacitto vakkhāmi, no dosantaro’’ti evaṃ ullumpanasabhāvasaṇṭhiteneva cittena viharati.
Nūpavadeyya kañcī means one should not reproach any other person because of their lapse in sīla or conduct, or out of a desire to exalt oneself, or a desire to disparage others. Instead, one should establish five qualities within oneself and abide with a mind whose nature is to uplift, thinking, “I will speak at the right time, not at the wrong time; I will speak what is true, not what is false; I will speak gently, not harshly; I will speak what is beneficial, not what is unbeneficial; I will speak with a mind full of loving-kindness, not with an angry heart.”
Nūpavadeyya kañcī nghĩa là không chỉ trích bất kỳ người nào khác vì sự thất giới hay thất hạnh, hoặc vì muốn tự đề cao mình hay muốn hạ thấp người khác. Thay vào đó, vị ấy an trú năm pháp trong nội tâm, và sống với tâm ý luôn muốn cứu vớt, nghĩ rằng: “Ta sẽ nói đúng lúc, không nói không đúng lúc; ta sẽ nói đúng sự thật, không nói không đúng sự thật; ta sẽ nói nhẹ nhàng, không nói thô bạo; ta sẽ nói những lời có lợi ích, không nói những lời vô ích; ta sẽ nói với tâm từ, không nói với tâm sân hận.”
241. Catutthe addasāti gaṅgātīre paññattavarabuddhāsane nisinno addasa.
241. In the fourth, addasā means he saw, seated on the excellent Buddha-seat spread on the bank of the Gaṅgā.
241. Trong bài thứ tư, addasā nghĩa là Ngài đã thấy khi đang ngồi trên tòa Phật cao quý được trải sẵn bên bờ sông Hằng.
Vuyhamānanti caturassaṃ tacchetvā pabbatantare ṭhapitaṃ vātātapena suparisukkhaṃ pāvussake meghe vassante udakena uplavitvā anupubbena gaṅgāya nadiyā sote patitaṃ tena sotena vuyhamānaṃ.
Vuyhamānaṃ means being carried away by the current of the river Gaṅgā, having fallen into its stream gradually, after being trimmed square and placed among the mountains, thoroughly dried by wind and sun, then inundated by water when rain clouds poured down during the rainy season.
Vuyhamānaṃ nghĩa là một khúc gỗ được đẽo vuông vắn, đặt trong khe núi, khô ráo hoàn toàn do gió và nắng. Khi mưa lớn vào mùa mưa, nước dâng lên làm khúc gỗ nổi lên và dần dần rơi vào dòng sông Hằng, rồi bị dòng nước cuốn trôi.
Bhikkhū āmantesīti ‘‘iminā dārukkhandhena sadisaṃ katvā mama sāsane saddhāpabbajitaṃ kulaputtaṃ dassessāmī’’ti dhammaṃ desetukāmatāya āmantesi.
Bhikkhū āmantesī means he addressed the bhikkhus out of a desire to teach the Dhamma, thinking, “I will show a young man who has gone forth with faith in my dispensation, comparing him to this log.”
Bhikkhū āmantesī nghĩa là Ngài đã gọi các Tỳ-khưu vì muốn thuyết pháp, nói rằng: “Ta sẽ chỉ cho các con một thiện nam tử đã xuất gia với lòng tin trong giáo pháp của Ta, giống như khúc gỗ này.”
Amuṃ mahantaṃ dārukkhandhaṃ gaṅgāya nadiyā sotena vuyhamānanti idaṃ pana aṭṭhadosavimuttattā sotapaṭipannassa dārukkhandhassa apare samuddapattiyā antarāyakare aṭṭha dose dassetuṃ ārabhi.
Amuṃ mahantaṃ dārukkhandhaṃ gaṅgāya nadiyā sotena vuyhamānaṃ – this statement was introduced to show the eight dangers that hinder a log, which is free from these eight dangers, from reaching the ocean, just as a stream-enterer (Sotāpanna) is free from eight dangers.
Còn câu “ Amuṃ mahantaṃ dārukkhandhaṃ gaṅgāya nadiyā sotena vuyhamānaṃ” này được bắt đầu để chỉ ra tám chướng ngại có thể ngăn cản khúc gỗ (tức là người đã nhập lưu, sotāpanna) đạt đến biển (tức là A-la-hán quả), mặc dù khúc gỗ đó đã thoát khỏi tám lỗi khác.
Aparopi majjhe gaṅgāya dīpake jāto mudukkhandhasākho oghe āgate anusotaṃ nipajjitvā, udake gate sīsaṃ ukkhipitvā, naccanto viya tiṭṭhati.
Yet another grew on an islet in the middle of the Ganges, having a soft trunk and branches. When a flood comes, it lies down with the current, and when the water recedes, it lifts its head, standing as if dancing.
Một cây khác mọc trên một hòn đảo giữa sông Gaṅgā, thân và cành mềm dẻo, khi nước lũ đến, nó ngả theo dòng, khi nước rút, nó ngẩng đầu lên, đứng như đang nhảy múa.
Yassatthāya sāgaro gaṅgaṃ evaṃ viya vadati, ‘‘bhoti gaṅge tvaṃ mayhaṃ candanasārasalaḷasārādīni nānādārūni āharasi, dārukkhandhaṃ pana nāharasī’’ti.
It is as if for this reason the ocean speaks thus to the Ganges: "O Ganges, you bring me various woods like sandalwood heartwood and pine heartwood, but you do not bring me soft logs."
Vì lợi ích của cây thân mềm dẻo này, đại dương như muốn nói với sông Gaṅgā rằng: “Này Gaṅgā, ngươi mang đến cho ta nhiều loại gỗ quý như gỗ đàn hương, gỗ thông, nhưng lại không mang đến gỗ mềm dẻo.”
Sulabho esa, deva, punavāre jānissāmīti.
"That is easy, O king of rivers, I will know next time."
“Thưa Đại Vương, gỗ đó dễ kiếm, lần sau thần sẽ biết.”
Punavāre tambavaṇṇena udakena āliṅgamānā viya āgacchati.
The next time, it comes as if embraced by reddish water.
Lần sau, nó lại đến như đang ôm ấp dòng nước màu đỏ tươi.
Sopi tatheva anusotaṃ nipajjitvā, udake gate sīsaṃ ukkhipitvā, naccanto viya tiṭṭhati.
It, too, lies down with the current in the same way, and when the water recedes, it lifts its head, standing as if dancing.
Cây đó cũng như vậy, ngả theo dòng, khi nước rút, nó ngẩng đầu lên, đứng như đang nhảy múa.
Ayaṃ attano mudutāya gaṅgaṃ otaritvā…pe… na labhati.
This one, due to its softness, does not get to descend into the Ganges... (and shine).
Cây này vì sự mềm dẻo của mình nên không thể trôi vào sông Gaṅgā…v.v… và đẹp đẽ.
Aparo gaṅgāya nadiyā tiriyaṃ patito vālikāya ottharito antarasetu viya bahūnaṃ paccayo jāto, ubhosu tīresu veḷunaḷakarañjakakudhādayo uplavitvā tattheva lagganti.
Another log fell across the Ganges river, covered by sand, becoming like a bridge for many. Bamboos, reeds, Karañja trees, Kudha trees, and others float up and get stuck there on both banks.
Một cây khác ngã ngang sông Gaṅgā, bị cát vùi lấp, trở thành một cây cầu tự nhiên, là chỗ dựa cho nhiều người. Ở hai bên bờ, tre, sậy, karanja, kudha, v.v., trôi dạt đến và mắc kẹt ở đó.
Tathā nānāvidhā gacchā vuyhamānā bhinnamusalabhinnasuppaahikukkurahatthiassādikuṇapānipi tattheva lagganti.
Similarly, various kinds of bushes carried by the current, as well as broken pestles, broken winnowing baskets, and carcasses of snakes, dogs, elephants, horses, and so forth, also get stuck there.
Tương tự, các loại bụi cây khác nhau trôi dạt đến, và cả xác chết của chày vỡ, sàng vỡ, rắn, chó, voi, ngựa, v.v., cũng mắc kẹt ở đó.
Mahāgaṅgāpi naṃ āsajja bhijjitvā dvidhā gacchati, macchakacchapakumbhīlamakarādayopi tattheva vāsaṃ kappenti.
Even the great Ganges, encountering it, splits and flows in two, and fish, turtles, alligators, crocodiles, and others make their abode there.
Dòng sông Gaṅgā vĩ đại cũng phải va vào nó, bị chia làm đôi mà chảy đi, và cá, rùa, cá sấu, cá heo, v.v., cũng cư ngụ ở đó.
Ayampi tiriyaṃ patitvā mahājanassa paccayattakatabhāvena gaṅgaṃ otaritvā vaṅkaṭṭhānesu vilāsamāno sāgaraṃ patvā maṇivaṇṇe ūmipiṭṭhe sobhituṃ na labhati.
This one, too, having fallen across and become a means of support for the multitude, does not get to descend into the Ganges, sway in the winding parts, reach the ocean, and shine on the surface of the jewel-colored waves.
Cây này cũng vì ngã ngang và trở thành chỗ dựa cho đại chúng nên không thể trôi vào sông Gaṅgā, lượn lờ ở những chỗ quanh co, rồi đến biển và đẹp đẽ trên những ngọn sóng màu ngọc bích.
Iti bhagavā imehi aṭṭhahi dosehi vimuttattā sotapaṭipannassa dārukkhandhassa apare samuddapattiyā antarāyakare aṭṭha dose dassetuṃ amuṃ mahantaṃ dārukkhandhaṃ gaṅgāya nadiyā sotena vuyhamānantiādimāha.
Thus, the Blessed One, being free from these eight faults, in order to show the other eight faults that hinder the stream-entrant log from reaching the ocean, said: "A certain great log floating down the stream of the Ganges river," and so on.
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói lời mở đầu: “Cái khúc gỗ lớn ấy đang trôi theo dòng sông Gaṅgā” để chỉ ra tám chướng ngại khác ngăn cản khúc gỗ đã vào dòng (Pháp) đạt đến đại dương, vì Ngài đã thoát khỏi tám lỗi này.
Tattha na thale ussīdissatīti thalaṃ nābhiruhissati.
In this, "it will not strand on the bank" means it will not go up onto the dry land.
Trong đó, “ không mắc cạn trên bờ” nghĩa là không trôi lên đất liền.
Na manussaggāho gahessatīti ‘‘mahā vatāyaṃ dārukkhandho’’ti disvā, uḷumpena taramānā gantvā, gopānasīādīnaṃ atthāya manussā na gaṇhissanti.
"It will not be caught by human beings" means that men, seeing, "Oh, what a great log!" will not take it for purlins, etc., by going there on a raft.
“ Không bị người bắt” nghĩa là khi thấy “khúc gỗ này thật lớn lao”, người ta sẽ không dùng bè bơi đến để lấy về làm xà nhà hay các vật dụng khác.
Na amanussaggāho gahessatīti ‘‘mahaggho ayaṃ candanasāro, vimānadvāre naṃ ṭhapessāmā’’ti maññamānā na amanussā gaṇhissanti.
"It will not be caught by non-human beings" means that non-human beings, thinking, "This sandalwood heartwood is very valuable, we will place it at the gate of our celestial mansion," will not take it.
“ Không bị phi nhân bắt” nghĩa là phi nhân sẽ không nghĩ “khúc gỗ đàn hương này thật quý giá, chúng ta sẽ đặt nó ở cửa cung điện” mà lấy đi.
Gaṅgātīre bahimūlo antosākho hutvā jāto viya acchinnagihibandhano samaṇakuṭimbikapuggalo daṭṭhabbo.
A monastic householder, whose household ties are not severed, should be seen as a tree that grew on the bank of the Ganges with roots exposed and branches extending into the river.
Một người xuất gia nhưng vẫn còn ràng buộc với gia đình, giống như cây mọc ở bờ sông Gaṅgā, rễ ở ngoài, cành ở trong, cần được xem xét.
Ayañhi ‘‘cittaṃ nāmetaṃ anibaddhaṃ, ‘samaṇomhī’ti vadantova gihī hoti, ‘gihīmhī’ti vadantova samaṇo hoti.
Indeed, this one thinks, "This mind is not fixed; saying 'I am a recluse,' one becomes a householder; saying 'I am a householder,' one becomes a recluse.
Người này nghĩ: “Tâm này không cố định, nói là ‘Sa-môn’ thì có thể là cư sĩ, nói là ‘cư sĩ’ thì có thể là Sa-môn.
Ko jānissati, kiṃ bhavissatī’’ti?
Who will know what will happen?"
Ai mà biết được, điều gì sẽ xảy ra?”
Mahallakakāle pabbajantopi gihibandhanaṃ na vissajjeti.
Even if he ordains in old age, he does not relinquish household ties.
Ngay cả khi xuất gia vào tuổi già, người ấy cũng không từ bỏ những ràng buộc gia đình.
Mahallakapabbajitānañca sampatti nāma natthi.
And there is no gain for those who ordain in old age.
Và những người xuất gia già cả thì không có tài sản.
Tassa sace cīvaraṃ pāpuṇāti, antacchinnakaṃ vā jiṇṇadubbaṇṇaṃ vā pāpuṇāti.
If a robe reaches him, it is either torn at the edges or old and discolored.
Nếu y phục đến với người ấy, thì đó là y rách nát, cũ kỹ hoặc xấu xí.
Senāsanampi vihārapaccante paṇṇasālā vā maṇḍapo vā pāpuṇāti.
If a dwelling reaches him, it is either a leaf-hut or a pavilion at the outskirts of the monastery.
Chỗ ở cũng chỉ là một túp lều lá hoặc một chòi ở rìa tu viện.
Piṇḍāya carantenāpi puttanattakānaṃ dārakānaṃ pacchato caritabbaṃ hoti, pariyante nisīditabbaṃ hoti.
When he goes for alms, he has to walk behind the young monastics, who are like his sons and grandsons, and has to sit at the end.
Khi đi khất thực, người ấy phải đi sau những Sa-di, Sa-môn trẻ tuổi như con cháu mình, và phải ngồi ở cuối hàng.
Tena so dukkhī dummano assūni muñcanto, ‘‘atthi me kulasantakaṃ dhanaṃ, kappati nu kho taṃ khādantena jīvitu’’nti cintetvā ekaṃ vinayadharaṃ pucchati – ‘‘kiṃ, bhante ācariya, attano santakaṃ vicāretvā khādituṃ kappati, no kappatī’’ti?
Therefore, sorrowful, dejected, and shedding tears, he thinks, "I have family wealth; is it permissible for me to live by consuming it?" and he asks a Vinaya expert: "Venerable sir, teacher, is it permissible to manage and consume one's own property, or is it not permissible?"
Vì vậy, người ấy đau khổ, buồn bã, rơi lệ, suy nghĩ: “Ta có tài sản của gia đình, liệu có được phép sống bằng cách sử dụng nó không?” Rồi người ấy hỏi một vị Tỳ-khưu giữ giới luật: “Bạch Thầy, có được phép sử dụng tài sản của mình không, hay không được phép?”
‘‘Natthettha doso, kappateta’’nti.
"There is no fault in this, it is permissible."
“Không có lỗi gì ở đây, điều đó được phép.”
So attano bhajamānake katipaye dubbace durācāre bhikkhū gahetvā, sāyanhasamaye antogāmaṃ gantvā, gāmamajjhe ṭhito gāmike pakkosāpetvā, ‘‘amhākaṃ payogato uṭṭhitaṃ āyaṃ kassa dethā’’ti āha.
So, taking a few ill-behaved and unruly bhikkhus who attend him, he goes into the village in the evening, stands in the middle of the village, has the villagers called, and asks, "To whom do you give the income arising from our enterprises?"
Người ấy liền tập hợp một vài Tỳ-khưu khó dạy, có hành vi xấu, đi vào làng vào buổi chiều, đứng giữa làng, gọi dân làng lại và hỏi: “Thu nhập từ công việc của chúng ta, các người đưa cho ai?”
Bhante, tumhe pabbajitā, mayaṃ kassa dassāmāti?
"Venerable sirs, you are ordained; to whom shall we give it?" they say.
“Bạch chư Tôn đức, quý vị đã xuất gia, chúng con biết đưa cho ai?”
Kiṃ pabbajitānaṃ attano santakaṃ na vaṭṭatīti?
"Is it not permissible for monastics to own property?"
“Chẳng lẽ những người xuất gia không được phép có tài sản riêng sao?”
Kuddāla-piṭakaṃ gahetvā, khettamariyādabandhanādīni karonto nānāppakāraṃ pubbaṇṇāparaṇṇañceva phalāphale ca saṅgaṇhitvā, hemantagimhavassānesu yaṃ yaṃ icchati, taṃ taṃ pacāpetvā khādanto samaṇakuṭumbiko hutvā jīvati.
Taking a hoe and a basket, he makes boundaries for fields and so on, collecting various kinds of early and late crops, as well as fruits of all sorts. In winter, summer, and rainy seasons, whatever he desires, he has it cooked and eats it, living as a monastic householder.
Rồi người ấy lấy cuốc và giỏ, làm các công việc như đắp bờ ruộng, thu hoạch các loại ngũ cốc, trái cây, và vào mùa đông, hè, mưa, người ấy nấu và ăn bất cứ thứ gì mình muốn, sống như một Sa-môn cư sĩ.
Kevalamassa pañcacūḷakena dārakena saddhiṃ pādaparicārikāva ekā natthi.
The only thing he lacks is a female attendant, along with a son with five top-knots.
Chỉ có điều, người ấy không có một người vợ để hầu hạ, cùng với đứa con năm búi tóc.
Ayaṃ puggalo kiñcāpi olambinīhi sākhāhi udakaṃ phusamāno antosākho rukkho viya cetiyaṅgaṇabodhiyaṅgaṇādīsu bhikkhūnaṃ kāyasāmaggiṃ deti, gihibandhanassa pana acchinnatāya bahimūlattā ariyamaggaṃ otaritvā samādhikulle nisinno nibbānasāgaraṃ pāpuṇituṃ na sakkoti.
Although this person, like a tree with branches extending into the river, touching the water with its hanging branches, provides physical support to bhikkhus in cetiya courtyards, Bodhi tree courtyards, etc., yet, because his household ties are not severed and his roots are outside (the Sangha), he cannot descend onto the Noble Path, sit on the raft of samādhi, and reach the ocean of Nibbāna.
Mặc dù người này, giống như cây có cành rủ xuống chạm nước, có cành ở trong, vẫn tham gia các hoạt động cộng đồng của chư Tỳ-khưu tại các sân tháp, sân Bồ-đề, v.v., nhưng vì những ràng buộc gia đình không bị cắt đứt, rễ bám bên ngoài, người ấy không thể đi vào Thánh đạo, ngồi trên bè định tâm để đạt đến biển Niết Bàn.
Gaṅgāya majjhe jāto bahiddhā vallīhi ābaddhavaṅkasākhā viya saṅghasantakaṃ nissāya jīvamāno bhinnājīvapuggalo daṭṭhabbo.
A person with a corrupted livelihood, living by relying on Sangha property, should be seen as a tree that grew in the middle of the Ganges, with its crooked branches bound by creepers on the outside.
Một người Tỳ-khưu có sinh kế sai trái, sống dựa vào tài sản của Tăng đoàn, giống như cây mọc giữa sông Gaṅgā, có cành cong bị dây leo chằng chịt bên ngoài, cần được xem xét.
Ekacco gihibandhanaṃ pahāya pabbajantopi sāruppaṭṭhāne pabbajjaṃ na labhati.
Some, even after abandoning household ties and ordaining, do not obtain ordination in a suitable place.
Một số người, dù đã từ bỏ ràng buộc gia đình để xuất gia, nhưng lại không tìm được nơi xuất gia phù hợp.
Pabbajjā hi nāmesā paṭisandhiggahaṇasadisā.
For this ordination is like conceiving a new existence.
Vì xuất gia giống như việc tái sinh.
Yathā manussā yattha paṭisandhiṃ gaṇhanti, tesaṃyeva kulānaṃ ācāraṃ sikkhanti, evaṃ bhikkhūpi yesaṃ santike pabbajanti, tesaṃyeva ācāraṃ gaṇhanti.
Just as humans learn the customs of those very families in which they take rebirth, so too do bhikkhus adopt the practices of those in whose presence they ordain.
Giống như con người, nơi nào họ tái sinh, họ học theo phong tục của chính gia đình đó; cũng vậy, các Tỳ-khưu xuất gia theo ai, họ cũng học theo phong tục của chính những vị ấy.
Tasmā ekacco asāruppaṭṭhāne pabbajitvā ovādānusāsanīuddesaparipucchādīhi paribāhiro hutvā pātova muṇḍaghaṭaṃ gahetvā udakatitthaṃ gacchati, ācariyupajjhāyānaṃ bhattatthāya khandhe pattaṃ katvā bhattasālaṃ gacchati, dubbacasāmaṇerehi saddhiṃ nānākīḷaṃ kīḷati, ārāmikadārakehi saṃsaṭṭho viharati.
Therefore, some, having gone forth in an unsuitable place, becoming deprived of counsel, instruction, teaching, questioning, and so on, go to the watering place early in the morning, carrying a round pot. Carrying a bowl on their shoulder for the meal of their teachers and preceptors, they go to the refectory. They engage in various games with unruly novices and associate with temple attendants.
Vì vậy, một số vị xuất gia ở nơi không thích hợp, trở nên xa rời các lời khuyên, giáo huấn, việc học hỏi và vấn đáp, v.v., sáng sớm đã cầm bình bát đầu trọc đi đến bến nước, vác bát trên vai đi đến nhà ăn để thọ thực cho các vị A-xà-lê và Ư-ba-thiện, chơi đùa nhiều trò khác nhau với các Sa-di khó dạy, và sống giao du với các chú tiểu giữ vườn.
So daharabhikkhukāle attano anurūpehi daharabhikkhūhi ceva ārāmikehi ca saddhiṃ saṅghabhogaṃ gantvā, ‘‘ayaṃ khīṇāsavehi asukarañño santikā paṭiggahitasaṅghabhogo, tumhe saṅghassa idañcidañca na detha, na hi tumhākaṃ pavattiṃ sutvā rājā vā rājamahāmattā vā attamanā bhavissanti, etha dāni idañcidañca karothā’’ti kuddāla-piṭakāni gāhāpetvā heṭṭhā taḷākamātikāsu kattabbakiccāni kārāpetvā bahuṃ pubbaṇṇāparaṇṇaṃ vihāraṃ pavesetvā ārāmikehi attano upakārabhāvaṃ saṅghassa ārocāpeti.
In his younger monastic days, that bhikkhu, along with young bhikkhus and temple attendants who are like himself, goes to the monastic property and says, "This monastic property was received by the Arahants from such and such a king. You do not give this or that to the Sangha. Indeed, upon hearing your conduct, neither the king nor the royal ministers will be pleased. Come now, do this and that!" Having made them take hoes and baskets, he makes them perform necessary tasks below the dam embankments, brings much raw and cooked grain into the monastery, and makes the temple attendants report his helpfulness to the Sangha.
Khi còn là Tỳ-khưu trẻ, vị ấy cùng với các Tỳ-khưu trẻ và các chú tiểu giữ vườn phù hợp với mình, đi đến tài sản của Tăng-già và nói: “Tài sản của Tăng-già này được các bậc A-la-hán nhận từ vị vua nọ, các ông không dâng cái này cái nọ cho Tăng-già. Vua hay các đại thần của vua sẽ không hài lòng khi nghe về hành vi của các ông. Nào, hãy đến và làm cái này cái nọ đi!” Rồi vị ấy sai họ cầm cuốc và giỏ, làm các công việc cần làm ở các bờ ao phía dưới, mang nhiều loại ngũ cốc vào tu viện, và nhờ các chú tiểu giữ vườn báo cho Tăng-già biết về sự giúp đỡ của mình.
Saṅgho ‘‘ayaṃ daharo bahūpakāro, imassa sataṃ vā dvisataṃ vā dethā’’ti dāpeti.
The Sangha says, "This young bhikkhu is very helpful; give him one hundred or two hundred (coins)," and so they give it.
Tăng-già nói: “Vị Tỳ-khưu trẻ này đã giúp ích rất nhiều, hãy cấp cho vị ấy một trăm hoặc hai trăm.”
Iti so ito cito ca saṅghasantakeneva vaḍḍhanto bahiddhā ekavīsatividhāhi anesanāhi baddho ariyamaggaṃ otaritvā samādhikulle nisinno nibbānasāgaraṃ pāpuṇituṃ na sakkoti.
Thus, increasing his wealth from here and there solely through Sangha property, and being bound by twenty-one kinds of improper livelihoods outside (the Dhamma), he is unable to enter the Noble Path, sit on the raft of samādhi, and reach the ocean of Nibbāna.
Cứ thế, vị ấy lớn mạnh nhờ tài sản của Tăng-già từ chỗ này chỗ kia, bị ràng buộc bởi hai mươi mốt loại tà mạng bên ngoài, không thể bước vào Thánh Đạo, ngồi trên bè định để đạt đến biển Niết-bàn.
Patitaṭṭhāneyeva vālikāya ottharitvā pūtibhāvaṃ āpāditarukkho viya ālasiyamahagghaso veditabbo.
He should be known as a lazy and greedy person, like a tree whose roots are covered with sand where it has fallen, causing it to rot.
Vị ấy nên được biết là một người lười biếng, tham ăn, giống như cây bị cát vùi lấp tại chỗ đổ xuống và trở nên thối rữa.
Evarūpañhi puggalaṃ āmisacakkhuṃ paccayalolaṃ vissaṭṭhaācariyupajjhāyavattaṃ uddesaparipucchāyonisomanasikāravajjitaṃ sandhāya pañca nīvaraṇāni atthato evaṃ vadanti – ‘‘bho, kassa santikaṃ gacchāmā’’ti?
It is concerning such a person—one with an eye for gain, greedy for requisites, neglecting the duties towards teachers and preceptors, and devoid of study, inquiry, and wise attention—that the five hindrances effectively say: "Friends, to whom shall we go?"
Năm triền cái, theo nghĩa đen, nói về một người như vậy, người có mắt tham lam, ham muốn vật chất, bỏ bê các bổn phận đối với A-xà-lê và Ư-ba-thiện, thiếu vắng sự học hỏi, vấn đáp và tác ý đúng đắn, rằng: “Này các bạn, chúng ta sẽ đi đến ai đây?”
Atha thinamiddhaṃ uṭṭhāya evamāha – ‘‘kiṃ na passatha?
Then sloth-and-torpor arises and says, "Why don't you see?
Rồi hôn trầm, thụy miên đứng dậy và nói: “Sao các bạn không thấy sao?
Eso asukavihāravāsī kusītapuggalo asukaṃ nāma gāmaṃ gantvā yāgumatthake yāguṃ, pūvamatthake pūvaṃ, bhattamatthake bhattaṃ ajjhoharitvā vihāraṃ āgamma vissaṭṭhasabbavatto uddesādivirahito mañcaṃ upagacchanto mayhaṃ okāsaṃ karotī’’ti.
That lazy person, a resident of such-and-such a monastery, having gone to such-and-such a village, devouring gruel on top of gruel, cakes on top of cakes, and rice on top of rice, then returning to the monastery, having abandoned all duties, and devoid of study, etc., approaches the couch and makes way for me."
Vị Tỳ-khưu lười biếng kia, cư trú ở tu viện nọ, sau khi đi đến làng nọ và nuốt chửng cháo chồng cháo, bánh chồng bánh, cơm chồng cơm, trở về tu viện, bỏ bê mọi bổn phận, không học hỏi gì, không vấn đáp gì, khi đi đến giường nằm, đã nhường chỗ cho tôi.”
Tato kāmacchandanīvaraṇaṃ uṭṭhāyāha – ‘‘bho, tava okāse kate mayhaṃ katova hoti, idāneva so niddāyitvā kilesānurañjitova pabujjhitvā kāmavitakkaṃ vitakkessatī’’ti.
Then the hindrance of sensual desire arises and says, "Friend, if you make way for yourself, it is as good as making way for me. Just now, having slept and then awakened, tainted by defilements, he will contemplate thoughts of sensual desire."
Sau đó, dục ái triền cái đứng dậy và nói: “Này bạn, khi bạn có chỗ, tôi cũng có chỗ. Ngay bây giờ, vị ấy sẽ ngủ say và khi thức dậy, tâm bị phiền não nhuộm màu, sẽ suy tư về các dục tầm.”
Tato byāpādanīvaraṇaṃ uṭṭhāyāha – ‘‘tumhākaṃ okāse kate mayhaṃ katova hoti.
Then the hindrance of ill-will arises and says, "If you make way for yourselves, it is as good as making way for me.
Sau đó, sân hận triền cái đứng dậy và nói: “Khi các bạn có chỗ, tôi cũng có chỗ.
Idāneva niddāyitvā vuṭṭhito ‘vattapaṭivattaṃ karohī’ti vuccamāno, ‘bho, ime attano kammaṃ akatvā amhesu byāvaṭā’ti nānappakāraṃ pharusavacanaṃ vadanto akkhīni nīharitvā vicarissatī’’ti.
Just now, having slept and then awakened, when told 'Perform your duties,' he will wander about with glaring eyes, uttering various harsh words like, 'Friends, these (monastics) neglect their own duties and meddle with ours!'"
Ngay bây giờ, sau khi ngủ dậy, nếu bị nói ‘hãy làm các bổn phận’, vị ấy sẽ nói những lời thô tục đủ loại như ‘Này các bạn, những người này không làm việc của mình mà lại bận tâm đến chúng ta’, và đi lại với đôi mắt trợn trừng.”
Tato uddhaccanīvaraṇaṃ uṭṭhāyāha – ‘‘tumhākaṃ okāse kate mayhaṃ katova hoti, kusīto nāma vātāhato aggikkhandho viya uddhato hotī’’ti.
Then the hindrance of restlessness arises and says, "If you make way for yourselves, it is as good as making way for me. A lazy person is restless like a burning brand struck by the wind."
Sau đó, trạo cử triền cái đứng dậy và nói: “Khi các bạn có chỗ, tôi cũng có chỗ. Người lười biếng thì tâm phóng dật như đống lửa bị gió thổi.”
Atha kukuccanīvaraṇaṃ uṭṭhāyāha – ‘‘tumhākaṃ okāse kate mayhaṃ katova hoti, kusīto nāma kukkuccapakatova hoti, akappiye kappiyasaññaṃ kappiye ca akappiyasaññaṃ uppādetī’’ti.
Then the hindrance of remorse arises and says, "If you make way for yourselves, it is as good as making way for me. A lazy person is naturally prone to remorse, perceiving what is improper as proper, and what is proper as improper."
Rồi hối hận triền cái đứng dậy và nói: “Khi các bạn có chỗ, tôi cũng có chỗ. Người lười biếng thì thường hay hối hận, sinh ra nhận thức là hợp pháp trong điều không hợp pháp, và nhận thức là không hợp pháp trong điều hợp pháp.”
Atha vicikicchānīvaraṇaṃ uṭṭhāyāha – ‘‘tumhākaṃ okāse kate mayhaṃ katova hoti.
Then the hindrance of doubt arises and says, "If you make way for yourselves, it is as good as making way for me.
Rồi hoài nghi triền cái đứng dậy và nói: “Khi các bạn có chỗ, tôi cũng có chỗ.
Evarūpo hi aṭṭhasu ṭhānesu mahāvicikicchaṃ uppādesī’’ti.
For such a person gives rise to great doubt regarding the eight points."
Quả thật, một người như vậy sẽ sinh ra đại hoài nghi trong tám trường hợp.”
Evaṃ ālasiyamahagghasaṃ pañca nīvaraṇāni caṇḍasunakhādayo viya siṅgacchinnaṃ jaraggavaṃ ajjhottharitvā gaṇhanti.
Thus, the five hindrances seize this lazy and greedy person, just as fierce dogs and others would overpower and seize an old, hornless ox.
Như vậy, năm triền cái nắm giữ người lười biếng, tham ăn, giống như những con chó dữ, v.v., vồ lấy một con bò già bị gãy sừng.
Sopi ariyamaggasotaṃ otaritvā samādhikulle nisinno nibbānasāgaraṃ pāpuṇituṃ na sakkoti.
He too is unable to enter the stream of the Noble Path, sit on the raft of samādhi, and reach the ocean of Nibbāna.
Vị ấy cũng không thể bước vào dòng Thánh Đạo, ngồi trên bè định để đạt đến biển Niết-bàn.
Dvinnaṃ pāsāṇānaṃ antare nikhātamūlākārena ṭhitarukkho viya diṭṭhiṃ uppādetvā ṭhito diṭṭhigatiko veditabbo.
He should be known as one clinging to wrong view, who, having given rise to a wrong view, stands firm like a tree with roots embedded between two large rocks.
Vị ấy nên được biết là một người có tà kiến, đứng vững với tà kiến, giống như cây cắm rễ giữa hai tảng đá.
So hi ‘‘arūpabhave rūpaṃ atthi, asaññībhave cittaṃ pavattati, bahucittakkhaṇiko lokuttaramaggo, anusayo cittavippayutto, te ca sattā sandhāvanti saṃsarantī’’ti vadanto ariṭṭho viya kaṇṭakasāmaṇero viya ca vicarati.
Indeed, he asserts, "Form exists in the formless realms; consciousness functions in the non-percipient realms; the supramundane path consists of many mind-moments; the latent tendencies are disjoined from consciousness; and these beings wander and transmigrate," thus behaving like Ariṭṭha or the novice Kaṇṭaka.
Vị ấy đi lại như Tỳ-khưu Ariṭṭha hay Sa-di Kaṇṭaka, nói rằng: “Trong cõi vô sắc có sắc, trong cõi vô tưởng có tâm vận hành, Thánh Đạo siêu thế có nhiều sát-na tâm, tùy miên không liên hệ với tâm, và những chúng sinh đó cứ chạy đi chạy lại, luân hồi.”
Pisuṇavāco pana hoti, upajjhāyādayo saddhivihārikādīhi bhindanto vicarati.
Furthermore, he is a slanderer, creating divisions between preceptors and others, and their co-residents and so on.
Vị ấy cũng là người nói lời ly gián, đi lại chia rẽ các vị Ư-ba-thiện, v.v., với các đệ tử, v.v.
Sopi ariyamaggasotaṃ otaritvā samādhikulle nisinno nibbānasāgaraṃ pāpuṇituṃ na sakkoti.
He too is unable to enter the stream of the Noble Path, sit on the raft of samādhi, and reach the ocean of Nibbāna.
Vị ấy cũng không thể bước vào dòng Thánh Đạo, ngồi trên bè định để đạt đến biển Niết-bàn.
Abbhokāse nabhaṃ pūretvā vallīhi ābaddho ṭhito ekaṃ dve saṃvacchare atikkamitvā āgate mahoghe sakiṃ vā dvikkhattuṃ vā temanarukkho viya mahallakakāle pabbajitvā paccante vasamāno dullabhasaṅghadassano ceva dullabhadhammassavano ca puggalo veditabbo.
He should be known as a person who ordains in old age and lives in a remote area, where it is rare to see the Sangha and rare to hear the Dhamma, like a creeper-bound tree standing in the open air, filling the sky, that gets soaked only once or twice when a great flood comes after one or two years.
Một người xuất gia khi tuổi đã cao, sống ở vùng biên địa, ít khi gặp Tăng-già và ít khi nghe Pháp, nên được biết giống như cây đứng giữa trời, bị dây leo quấn chặt, khi nước lũ lớn đến sau một hai năm, chỉ bị ướt một hoặc hai lần.
Ekacco hi vuḍḍhakāle pabbajito katipāhena upasampadaṃ labhitvā pañcavassakāle pātimokkhaṃ paguṇaṃ katvā dasavassakāle vinayadharattherassa santike vinayakathākāle maricaṃ vā harītakakhaṇḍaṃ vā mukhe ṭhapetvā bījanena mukhaṃ pidhāya niddāyanto nisīditvā lesakappena katavinayo nāma hutvā pattacīvaraṃ ādāya paccantaṃ gacchati.
Indeed, some individual, having ordained in old age, obtains higher ordination after a few days. After five years, he makes the Pātimokkha fluent. After ten years, while listening to the Vinaya at the residence of a Vinaya-holding Elder, he sits dozing with a peppercorn or a piece of chebulic myrobalan in his mouth, covering his mouth with a fan. Thus, he becomes one who has learned the Vinaya merely as a formality, and taking his bowl and robes, he goes to a remote region.
Có một số người xuất gia khi tuổi đã cao, sau vài ngày được thọ giới Tỳ-khưu, đến năm thứ năm thì học thuộc lòng giới bổn Pātimokkha, đến năm thứ mười, khi vị Trưởng lão Vinayadhara giảng về luật, vị ấy ngậm hạt tiêu hoặc một miếng quả Harītakī trong miệng, che miệng bằng quạt, ngồi gật gù ngủ gật, trở thành một vị Vinaya giả mạo, rồi mang y bát đi đến vùng biên địa.
Tatra naṃ manussā sakkaritvā bhikkhudassanassa dullabhatāya ‘‘idheva, bhante, vasathā’’ti vihāraṃ kāretvā pupphūpagaphalūpagarukkhe ropetvā tattha vāsenti.
There, people treat him with respect, and due to the rarity of seeing bhikkhus, they say, "Venerable sir, please reside right here," build a monastery, plant flowering and fruit-bearing trees, and settle him there.
Ở đó, người dân kính trọng vị ấy, vì khó có thể gặp được Tỳ-khưu, họ thỉnh cầu: “Bạch Đại đức, xin ngài hãy ở lại đây,” rồi xây tu viện, trồng cây ăn quả và cây có hoa, và để vị ấy ở đó.
Atha mahāvihārasadisavihārā bahussutā bhikkhū, ‘‘janapade cīvararajanādīni katvā āgamissāmā’’ti tattha gacchanti.
Then, many learned bhikkhus from a monastery resembling the Mahāvihāra go there, thinking, "We will come back after making robes and dyeing them in the countryside."
Sau đó, các Tỳ-khưu thông thái từ các tu viện lớn, giống như Mahāvihāra, đến đó với ý định: “Chúng ta sẽ nhuộm y, v.v., ở vùng nông thôn rồi trở về.”
So te disvā, haṭṭhatuṭṭho vattapaṭivattaṃ katvā, punadivase ādāya bhikkhācāragāmaṃ pavisitvā, ‘‘asuko thero suttantiko, asuko abhidhammiko, asuko vinayadharo, asuko tepiṭako, evarūpe there kadā labhissatha, dhammasavanaṃ kārethā’’ti vadati.
Seeing them, he becomes joyful and pleased, performs the proper duties, and on the following day, invites the bhikkhus to enter the alms-round village and proclaims, "Such and such an Elder is a master of the Suttantas; such and such is a master of Abhidhamma; such and such is a master of Vinaya; such and such is a Tepiṭaka (master of the Three Baskets). When will you ever find such Elders? Cause the Dhamma to be heard!"
Khi thấy họ, vị ấy vui mừng khôn xiết, sau khi làm các bổn phận đón tiếp, hôm sau dẫn họ vào làng khất thực và nói: “Vị Trưởng lão nọ là người thông Suttanta, vị nọ là người thông Abhidhamma, vị nọ là người thông Vinaya, vị nọ là người thông Tam Tạng. Bao giờ các vị mới có thể gặp được những vị Trưởng lão như vậy? Hãy nghe Pháp đi!”
Upāsakā ‘‘dhammassavanaṃ kāressāmā’’ti vihāramaggaṃ sodhetvā, sappitelādīni ādāya, mahātheraṃ upasaṅkamitvā, ‘‘bhante, dhammassavanaṃ kāressāma, dhammakathikānaṃ vicārethā’’ti vatvā punadivase āgantvā dhammaṃ suṇanti.
The lay followers respond, "We will cause the Dhamma to be heard," clean the path to the monastery, bring ghee, oil, and other items, approach the Mahāthera, and say, "Venerable sir, we will cause the Dhamma to be heard. Please arrange for the Dhamma speakers." Then, on the next day, they come and listen to the Dhamma.
Các Ưu-bà-tắc nói: “Chúng con sẽ nghe Pháp,” rồi dọn đường đến tu viện, mang theo bơ, dầu, v.v., đến gặp vị Đại Trưởng lão và nói: “Bạch Đại đức, chúng con sẽ nghe Pháp, xin ngài hãy sắp xếp các vị thuyết Pháp.” Sau đó, họ trở lại vào ngày hôm sau và nghe Pháp.
Nevāsikatthero āgantukānaṃ pattacīvarāni paṭisāmento antogabbheyeva divasabhāgaṃ vītināmeti.
The resident Elder, while attending to the bowls and robes of the visiting bhikkhus, spends the entire day inside his cell, without listening to the Dhamma.
Vị Trưởng lão trụ trì sắp xếp y bát cho các Tỳ-khưu khách và dành cả ngày trong phòng riêng.
Divākathiko uṭṭhito sarabhāṇako ghaṭena udakaṃ vamento viya sarabhāṇaṃ bhaṇitvā uṭṭhito, tampi so na jānāti.
The day speaker, who stood up and recited the Dhamma with a melodious voice as if pouring water from a pot, leaves. The resident Elder does not know even this.
Vị thuyết Pháp ban ngày đứng dậy, đọc tụng như rót nước từ bình, rồi đứng dậy, nhưng vị ấy cũng không biết gì.
Rattikathiko sāgaraṃ khobhento viya rattiṃ kathetvā uṭṭhito, tampi so na jānāti.
The night speaker, who spoke throughout the night as if stirring the ocean, leaves. The resident Elder does not know even this.
Vị thuyết Pháp ban đêm đứng dậy sau khi thuyết Pháp suốt đêm như khuấy động đại dương, nhưng vị ấy cũng không biết gì.
Paccūsakathiko kathetvā uṭṭhāsi, tampi so na jānāti.
The dawn speaker spoke and then left. The resident Elder does not know even this.
Vị thuyết Pháp lúc rạng đông thuyết Pháp xong rồi đứng dậy, nhưng vị ấy cũng không biết gì.
Pātova pana uṭṭhāya mukhaṃ dhovitvā, therānaṃ pattacīvarāni upanāmetvā, bhikkhācāraṃ upagacchanto mahātheraṃ āha – ‘‘bhante, divākathiko kataraṃ jātakaṃ nāma kathesi, sarabhāṇako kataraṃ suttaṃ nāma bhaṇi, rattikathiko kataraṃ dhammakathaṃ nāma kathesi, paccūsakathiko kataraṃ jātakaṃ nāma kathesi, khandhā nāma kati, dhātuyo nāma kati, āyatanā nāma katī’’ti.
But having risen in the morning, washed his face, and presented the bowls and robes to the elder monks, as he was going for alms, he asked the great elder: ‘Venerable sir, what Jātaka did the day-lecturer relate? What Sutta did the reciter chant? What Dhamma-talk did the night-lecturer give? What Jātaka did the dawn-lecturer relate? How many are the aggregates (khandhā)? How many are the elements (dhātuyo)? How many are the sense-bases (āyatanā)?’
Tuy nhiên, vào buổi sáng, sau khi thức dậy và rửa mặt, vị tỳ khưu ấy mang bát y đến cho các vị trưởng lão, rồi khi đi khất thực, hỏi vị Đại Trưởng lão: “Bạch Ngài, vị thuyết pháp ban ngày đã kể câu chuyện Jātaka nào? Vị ngâm tụng đã đọc bài kinh Sutta nào? Vị thuyết pháp ban đêm đã giảng bài Dhamma nào? Vị thuyết pháp lúc rạng đông đã kể câu chuyện Jātaka nào? Có bao nhiêu uẩn (khandhā)? Có bao nhiêu giới (dhātu)? Có bao nhiêu xứ (āyatana)?”
Evarūpo ekaṃ dve saṃvaccharāni atikkamitvā bhikkhudassanañceva dhammassavanañca labhantopi oghe āgate udakena sakiṃ vā dvikkhattuṃ vā temitarukkhasadiso hoti.
A person of this kind, even after one or two years, though obtaining the sight of monks and the hearing of the Dhamma, becomes like a tree moistened once or twice by water when a flood comes.
Một người như vậy, dù sau một hai năm mới có dịp gặp gỡ chư tỳ khưu và nghe Dhamma, cũng giống như một cái cây chỉ bị ướt một hoặc hai lần khi nước lũ tràn đến.
So evaṃ saṅghadassanato ca dhammassavanato ca paṭikkamma dūre vasanto ariyamaggaṃ otaritvā samādhikulle nisinno nibbānasāgaraṃ pāpuṇituṃ na sakkoti.
Such a one, having withdrawn from seeing the Sangha and hearing the Dhamma and dwelling far away, is unable to enter the Noble Path, sit on the raft of concentration, and reach the Ocean of Nibbāna.
Vì vậy, người ấy, do tránh xa việc gặp gỡ Tăng đoàn và nghe Dhamma, sống ở nơi xa xôi, không thể bước vào Thánh đạo, không thể ngồi trên bè định (samādhi-kulla) để đến được biển Niết Bàn.
Majjhe gaṅgāya dīpake jāto mudurukkho viya madhurassarabhāṇakapuggalo veditabbo.
A person who is a sweet-voiced reciter should be understood as a soft tree born on an island in the middle of the Gaṅgā.
Người có giọng ngâm tụng du dương nên được hiểu như một cái cây mềm mại mọc trên một hòn đảo giữa sông Gangā.
So hi abhiññātāni abhiññātāni vessantarādīni jātakāni uggaṇhitvā, dullabhabhikkhudassanaṃ paccantaṃ gantvā, tattha dhammakathāya pasāditahadayena janena upaṭṭhiyamāno attānaṃ uddissa kate sampannapupphaphalarukkhe nandanavanābhirāme vihāre vasati.
For he, having learned well-known Jātakas like the Vessantara Jātaka, goes to a remote area where the sight of bhikkhus is rare, and being served by people whose hearts are gladdened by his Dhamma-talk, he dwells in a monastery adorned like the Nandanavana garden, with trees full of flowers and fruits, built specifically for him.
Vị ấy học thuộc lòng những câu chuyện Jātaka nổi tiếng như Vessantara và những câu chuyện khác, rồi đến một vùng biên địa nơi hiếm khi có tỳ khưu được thấy, sống trong một tu viện có cây cối đầy hoa trái, đẹp như khu vườn Nandana trên cõi trời, được người dân có lòng tịnh tín bởi bài pháp thoại của mình cúng dường, xây dựng dành riêng cho mình.
Athassa bhārahārabhikkhū taṃ pavattiṃ sutvā, ‘‘asuko kira evaṃ upaṭṭhākesu paṭibaddhacitto viharati.
Then, elder bhikkhus, bearers of the burden (of the Dhamma), hearing this news, think: ‘‘Indeed, so-and-so monk dwells with his mind attached to his supporters.
Bấy giờ, các vị tỳ khưu gánh vác trách nhiệm, nghe tin về vị ấy, nói: “Nghe nói vị ấy đang sống với tâm bị ràng buộc vào các thí chủ.
Paṇḍito bhikkhu paṭibalo buddhavacanaṃ vā uggaṇhituṃ, kammaṭṭhānaṃ vā manasikātuṃ, ānetvā tena saddhiṃ asukattherassa santike dhammaṃ uggaṇhissāma, asukattherassa santike kammaṭṭhāna’’nti tattha gacchanti.
A wise bhikkhu is capable of learning the Buddha’s teaching or of meditating on a meditation subject; we will bring him and together with him, we will learn the Dhamma from such-and-such elder, and meditation from such-and-such elder.’’ Thus they go there.
Vị tỳ khưu ấy là người thông thái, có khả năng học thuộc lời Phật dạy, hoặc quán tưởng đề mục thiền định. Chúng ta hãy dẫn vị ấy đi, cùng với vị ấy, chúng ta sẽ học Dhamma từ vị trưởng lão tên là X, và đề mục thiền định từ vị trưởng lão tên là Y.” Rồi họ đi đến đó.
So tesaṃ vattaṃ katvā sāyanhasamayaṃ vihāracārikaṃ nikkhantehi tehi ‘‘imaṃ, āvuso, cetiyaṃ tayā kārita’’nti puṭṭho, ‘‘āma, bhante’’ti vadati.
He, having performed his duties for them, when they go out for a walk around the monastery in the evening, is asked by them, ‘‘Friend, was this shrine built by you?’’ He replies, ‘‘Yes, Venerable sirs.’’
Sau khi làm các phận sự cho họ, vào buổi tối, khi họ ra đi để đi dạo quanh tu viện, vị ấy được hỏi: “Này hiền giả, ngôi tháp này do hiền giả xây dựng phải không?” Vị ấy đáp: “Vâng, bạch Ngài.”
‘‘Ayaṃ bodhi, ayaṃ maṇḍapo, idaṃ uposathāgāraṃ, esā aggisālā, ayaṃ caṅkamo tayā kārito.
‘‘This Bodhi tree, this pavilion, this Uposatha hall, this fire-hut, this cloister walk—these were built by you.
“Cây Bồ-đề này, sảnh đường này, nhà Uposatha này, phòng lửa này, đường kinh hành này đều do hiền giả xây dựng.
Ime rukkhe ropāpetvā tayā nandanavanābhirāmo vihāro kārito’’ti.
Having planted these trees, you made this monastery delightful like the Nandanavana garden.’’
Hiền giả đã trồng những cây này và xây dựng tu viện đẹp như vườn Nandana phải không?”
‘‘Āma, bhante’’ti, vadati.
He replies, ‘‘Yes, Venerable sirs.’’
“Vâng, bạch Ngài,” vị ấy đáp.
So sāyaṃ therupaṭṭhānaṃ gantvā vanditvā pucchati – ‘‘kasmā, bhante, āgatatthā’’ti?
In the evening, he goes to the elder monks, salutes them, and asks, ‘‘Venerable sirs, why have you come?’’
Buổi tối, vị ấy đến chỗ các vị trưởng lão, đảnh lễ rồi hỏi: “Bạch Ngài, vì sao các Ngài lại đến đây?”
‘‘Āvuso, taṃ ādāya gantvā, asukattherassa santike dhammaṃ uggaṇhitvā, asukattherassa santike kammaṭṭhānaṃ, asukasmiṃ nāma araññe samaggā samaṇadhammaṃ karissāmāti iminā kāraṇena āgatamhā’’ti.
‘‘Friend, we have come for this reason: to take you, and having learned the Dhamma from such-and-such elder, and meditation from such-and-such elder, we shall all practice the ascetic life in such-and-such a forest.’’
“Này hiền giả, chúng tôi đến đây với ý định mang hiền giả đi, học Dhamma từ vị trưởng lão X, học đề mục thiền định từ vị trưởng lão Y, và cùng nhau thực hành đời sống Sa-môn tại khu rừng tên Z.”
Sādhu, bhante, tumhe nāma mayhaṃ atthāya āgatā, ahampi ciranivāsena idha ukkaṇṭhito gacchāmi, pattacīvaraṃ gaṇhāmi, bhanteti.
‘‘It is good, Venerable sirs, that you have come for my benefit. I too am weary of dwelling here for so long; I shall go, Venerable sirs, I shall take my bowl and robes.’’
“Lành thay, bạch Ngài. Các Ngài đã đến vì lợi ích của con. Con cũng đã chán ngán việc ở đây lâu rồi. Con sẽ đi. Con sẽ lấy bát y, bạch Ngài.”
Āvuso, sāmaṇeradaharā maggakilantā, ajja vasitvā sve pacchābhattaṃ gamissāmāti.
‘‘Friend, the young novices are tired from the journey. Let us stay tonight and go tomorrow after the meal,’’ they said.
“Này hiền giả, các vị Sa-di và tỳ khưu trẻ đã mệt mỏi vì đường xa. Chúng ta hãy ở lại đêm nay và sẽ đi vào ngày mai sau bữa ăn.”
Sādhu, bhanteti punadivase tehi saddhiṃ piṇḍāya pavisati.
‘‘It is good, Venerable sirs,’’ he replied, and the next day he went for alms with them.
“Lành thay, bạch Ngài,” vị ấy đáp, và ngày hôm sau cùng họ đi khất thực.
Gāmavāsino ‘‘amhākaṃ ayyo bahū āgantuke bhikkhū gahetvā āgato’’ti āsanāni paññāpetvā yāguṃ pāyetvā sukhanisinnakathaṃ sutvā bhattaṃ adaṃsu.
The villagers, thinking, ‘‘Our noble one has come with many guest bhikkhus,’’ spread seats, offered rice porridge, and after hearing the pleasant conversation while sitting, they gave rice meals.
Dân làng nói: “Thầy của chúng ta đã dẫn nhiều vị tỳ khưu khách đến!” Họ sắp đặt chỗ ngồi, cúng dường cháo, và sau khi nghe những lời nói chuyện thân mật, họ cúng dường bữa ăn.
Therā ‘‘tvaṃ, āvuso, anumodanaṃ katvā nikkhama, mayaṃ udakaphāsukaṭṭhāne bhattakiccaṃ karissāmā’’ti nikkhantā.
The elders said, ‘‘Friend, you should give the anumodanā and then leave; we will have our meal at a place convenient for water,’’ and they departed first.
Các vị trưởng lão nói: “Này hiền giả, hiền giả hãy làm lễ tùy hỷ rồi ra đi. Chúng tôi sẽ dùng bữa ở nơi có nước tiện lợi.” Rồi họ ra đi.
Gāmavāsino anumodanaṃ sutvā pucchiṃsu, ‘‘kuto, bhante, therā āgatā’’ti?
The villagers, having heard the anumodanā, asked, ‘‘Venerable sir, from where have the elders come?’’
Dân làng nghe lời tùy hỷ xong hỏi: “Bạch Ngài, các vị trưởng lão đến từ đâu?”
Ete amhākaṃ ācariyupajjhāyā samānupajjhāyā sandiṭṭhā sambhattāti.
‘‘These are our teachers and preceptors, or our co-preceptors, our acquaintances, and our fellow alms-food sharers.’’
“Đây là các vị thầy, các vị Hòa thượng, các vị đồng Hòa thượng, các vị quen biết và thân thiết của chúng tôi.”
Kasmā āgatāti?
‘‘Why have they come?’’
“Vì sao các Ngài lại đến?”
Maṃ gahetvā gantukāmatāyāti.
‘‘They wish to take me with them.’’
“Vì muốn mang tôi đi.”
Tumhe pana gantukāmāti?
‘‘But do you wish to go?’’
“Vậy Ngài có muốn đi không?”
Āmāvusoti.
‘‘Yes, friends.’’
“Vâng, thưa các hiền giả.”
Kiṃ vadetha, bhante, amhehi kassa uposathāgāraṃ kāritaṃ, kassa bhojanasālā, kassa aggisālādayo kāritā, mayaṃ maṅgalāmaṅgalesu kassa santikaṃ gamissāmāti?
‘‘What are you saying, Venerable sir? For whom have we built the Uposatha hall? For whom the refectory? For whom the fire-hut and so on? To whom shall we go in times of auspicious and inauspicious events?’’
“Bạch Ngài, Ngài nói gì vậy? Chúng con đã xây nhà Uposatha cho ai? Xây phòng ăn cho ai? Xây phòng lửa và các công trình khác cho ai? Trong những dịp tốt lành hay không tốt lành, chúng con sẽ đến với ai?”
Mahāupāsikāyopi tattheva nisīditvā assūni pavattayiṃsu.
Even the great female lay followers, sitting there, shed tears.
Các vị nữ cư sĩ lớn tuổi cũng ngồi đó và rơi lệ.
Daharo ‘‘tumhesu evaṃ dukkhitesu ahaṃ gantvā kiṃ karissāmi?
The young monk thought, ‘‘If I go while you are so distressed, what shall I do?
Vị tỳ khưu trẻ nói: “Khi quý vị đau khổ như vậy, tôi đi rồi sẽ làm gì? Tôi sẽ tiễn các vị trưởng lão.” Rồi vị ấy trở về tu viện.
There uyyojessāmī’’ti vihāraṃ gato.
I shall send the elders away,’’ and he went to the monastery.
Các vị trưởng lão cũng đã dùng bữa xong, cầm bát y ngồi đó, vừa thấy vị ấy liền nói: “Này hiền giả, sao hiền giả lại chậm trễ? Trời đã sáng rồi, chúng ta hãy đi.”
Therāpi katabhattakiccā pattacīvarāni gahetvā nisinnā taṃ disvāva, ‘‘kiṃ, āvuso, cirāyasi, divā hoti, gacchāmā’’ti āhaṃsu.
The elders, having finished their meal and taken their bowls and robes, were seated. Seeing him, they said, ‘‘Friend, why are you delaying? It is getting late. Let us go.’’
Các vị trưởng lão cũng đã dùng bữa xong, cầm bát y ngồi đó, vừa thấy vị ấy liền nói: “Này hiền giả, sao hiền giả lại chậm trễ? Trời đã sáng rồi, chúng ta hãy đi.”
Āma, bhante, tumhe sukhitā, asukagehassa iṭṭhakāmūlaṃ ṭhitasaṇṭhāneneva ṭhitaṃ, asukagehādīnaṃ cittakammamūlādīni atthi, gatassāpi me cittavikkhepo bhavissati, tumhe purato gantvā asukavihāre cīvaradhovanarajanādīni karotha, ahaṃ tattha sampāpuṇissāmīti.
‘‘Yes, Venerable sirs, you are comfortable. The brick foundation of such-and-such a house stands just as it was placed; the painted foundations of such-and-such a house, and so on, are there. Even if I go, my mind will be disturbed. You go ahead and do the washing and dyeing of robes, etc., at such-and-such a monastery. I will reach there.’’
“Vâng, bạch Ngài, các Ngài thật an lạc. Nền gạch của ngôi nhà kia vẫn còn nguyên vẹn, các bức tranh tường và các nền móng của ngôi nhà kia vẫn còn. Nếu con đi, tâm con sẽ bị phân tán. Các Ngài hãy đi trước và làm các việc như giặt và nhuộm y tại tu viện kia. Con sẽ đến đó sau.”
Te tassa osakkitukāmataṃ ñatvā tvaṃ pacchā āgaccheyyāsīti pakkamiṃsu.
They, knowing his desire to withdraw, departed, saying, ‘‘You may come later.’’
Họ biết vị ấy muốn thoái thác, nên nói: “Hiền giả hãy đến sau,” rồi ra đi.
So aparena samayena suṇāti, ‘‘te kira bhikkhū gataṭṭhāne ekanikāyadvenikāyaekapiṭakadvepiṭakādivasena buddhavacanaṃ uggaṇhitvā aṭṭhakathācariyā jātā vinayadharā jātā sataparivārāpi sahassaparivārāpi caranti.
After some time, he hears, ‘‘Indeed, those bhikkhus, having learned the Buddha’s teaching in terms of one Nikāya or two Nikāyas, one Piṭaka or two Piṭakas, etc., in the places they went, have become Aṭṭhakathā teachers and Vinaya holders, and they wander with a retinue of a hundred or even a thousand disciples.
Một thời gian sau, vị ấy nghe nói: “Những vị tỳ khưu kia, tại những nơi họ đến, đã học lời Phật dạy theo một hoặc hai bộ Nikāya, một hoặc hai bộ Piṭaka, v.v., đã trở thành các vị thầy chú giải, đã trở thành các vị trì Luật, và đang du hành với hàng trăm hoặc hàng ngàn đệ tử.
Ye panettha samaṇadhammaṃ kātuṃ gatā, te ghaṭentā vāyamantā sotāpannā jātā, sakadāgāmino anāgāmino arahanto jātā, mahāsakkārena parinibbutā’’ti.
And among them, those who went to practice the ascetic life, by striving and exerting themselves, became stream-enterers (Sotāpannā), once-returners (Sakadāgāmino), non-returners (Anāgāmino), and Arahants, and attained final Nibbāna with great honour.’’
Những ai trong số họ đã đi để thực hành đời sống Sa-môn, đã nỗ lực và cố gắng, đã trở thành bậc Dự Lưu (Sotāpanna), Nhất Lai (Sakadāgāmi), Bất Lai (Anāgāmi), và A-la-hán (Arahant), và đã nhập Niết Bàn với sự tôn kính lớn lao.”
So cintesi – ‘‘sace ahampi agamissaṃ, mayhampesā sampatti abhavissa, imaṃ pana ṭhānaṃ muñcituṃ asakkonto ativiya parihīnamhī’’ti.
He thought, ‘‘If I too had gone, this attainment would have been mine. But being unable to abandon this place, I have greatly fallen short.’’
Vị ấy nghĩ: “Nếu mình cũng đã đi, mình cũng sẽ có được thành tựu này. Nhưng vì không thể rời bỏ nơi này, mình đã bị tổn thất rất nhiều.”
Ayaṃ puggalo attano mudutāya taṃ ṭhānaṃ amuñcanto ariyamaggaṃ otaritvā samādhikulle nisinno nibbānasāgaraṃ pāpuṇituṃ na sakkoti.
This person, due to his softness, being unable to abandon that place, is unable to enter the Noble Path, sit on the raft of concentration, and reach the Ocean of Nibbāna.
Người này, do sự mềm yếu của mình, không thể rời bỏ nơi đó, không thể bước vào Thánh đạo, không thể ngồi trên bè định (samādhi-kulla) để đến được biển Niết Bàn.
Gaṅgāya nadiyā tiriyaṃ patitvā, vālikāya otthaṭabhāvena antarasetu viya hutvā, bahūnaṃ paccayo jātarukkho viya rathavinītamahāariyavaṃsacandopamādipaṭipadāsu aññataraṃ paṭipadaṃ uggahetvā ṭhito olīnavuttiko puggalo veditabbo.
A person of indolent conduct should be understood as a tree born and fallen across the Gaṅgā river, covered with sand, serving as a bridge between banks, and thus becoming beneficial to many, like the Rathavinīta Sutta, Mahāariyavaṃsa Sutta, or one of the paths beginning with Candopama. (A person who clings to one of the practices like Rathavinīta, Mahāariyavaṃsa, Candopama, having learned one of these ways of practice, is considered a person of sluggish practice).
Người có hạnh sống lười biếng, đã học một trong các con đường thực hành như Rathavinīta, Mahāariyavaṃsa, Candopama, v.v., và đứng vững trong đó, nên được hiểu như một cái cây mọc chắn ngang sông Gangā, bị cát vùi lấp, trở thành một cây cầu nối giữa các hòn đảo, mang lại lợi ích cho nhiều người.
So hi taṃ paṭipattinissitaṃ dhammaṃ uggahetvā pakatiyā mañjussaro cittalapabbatādisadisaṃ mahantaṃ ṭhānaṃ gantvā cetiyaṅgaṇavattādīni karoti.
For he, having learned that Dhamma associated with practice, being naturally sweet-voiced, goes to a great place like Cittala mountain and performs duties such as those related to the shrine courtyard.
Vị ấy, sau khi học thuộc Dhamma dựa trên con đường thực hành đó, với giọng nói tự nhiên du dương, đến một nơi rộng lớn như núi Cittalapabbata, v.v., và thực hiện các phận sự như phận sự sân tháp (cetiyaṅgaṇa-vatta).
Atha naṃ dhammassavanaggaṃ pattaṃ āgantukā daharā ‘‘dhammaṃ kathehī’’ti vadanti.
Then, young guest monks who have arrived at the Dhamma assembly tell him, ‘‘Please teach the Dhamma.’’
Bấy giờ, các vị tỳ khưu trẻ khách tăng đến nơi thuyết pháp, nói với vị ấy: “Xin Ngài hãy thuyết pháp.”
So sammā uggahitaṃ dhammaṃ paṭipadaṃ dīpetvā katheti.
He expounds the Dhamma and the practice he has learned correctly.
Vị ấy trình bày và thuyết giảng Dhamma đã được học đúng đắn theo con đường thực hành (paṭipadā).
Athassa paṃsukūlikapiṇḍapātikādayo sabbe theranavamajjhimā bhikkhū ‘‘aho sappuriso’’ti attamanā bhavanti.
Then all the elder, middle, and new bhikkhus—those who wear rags (paṃsukūlika) and those who go for alms (piṇḍapātika)—are delighted, thinking, ‘‘What a good person!’’
Bấy giờ, tất cả các vị tỳ khưu, từ trưởng lão, trung niên đến tân học, bao gồm cả những vị mặc y phấn tảo (paṃsukūlika) và đi khất thực (piṇḍapātika), đều hoan hỷ và nói: “Ôi, thật là một bậc thiện nhân!”
So kassaci nidānamattaṃ, kassaci upaḍḍhagāthaṃ, kassaci gāthaṃ upaṭṭhāpento ayapaṭṭakena ābandhanto viya daharasāmaṇere saṅgaṇhitvā mahāthere upasaṅkamitvā, ‘‘bhante, ayaṃ porāṇakavihāro atthi, ettha koci tatruppādo’’ti?, Pucchati.
That Dhamma speaker, presenting merely an introduction to some, half a verse to some, and a full verse to others, as if binding young monks and novices with an iron plate, gathered them and approached the elder bhikkhus, asking, “Venerable sirs, this is an ancient monastery. Is there any produce from the land here?”
Vị ấy, giống như người dùng tấm sắt để kết lại, đã thu phục các sa-di trẻ bằng cách trình bày cho người này chỉ phần nhân duyên, cho người kia nửa bài kệ, cho người khác cả bài kệ, rồi đến gặp các vị trưởng lão và hỏi: “Thưa quý ngài, đây là một ngôi tự viện cổ. Ở đây có sản vật nào không?”
Therā – ‘‘kiṃ vadesi, āvuso, catuvīsati karīsasahassāni tatruppādo’’ti.
The elders said, “What are you saying, friend? Twenty-four thousand karīsa of land are productive here.”
Các vị trưởng lão đáp: “Này hiền hữu, hiền hữu nói gì vậy? Có hai mươi bốn ngàn karīsa đất đai là sản vật ở đây.”
Bhante, tumhe evaṃ vadetha, uddhane pana aggipi na jalatīti.
“Venerable sirs, you say so, but even a fire in the hearth does not burn,” he replied.
“Thưa quý ngài, quý ngài nói vậy, nhưng trong bếp lò đến lửa cũng không cháy.”
Āvuso, mahāvihāravāsīhi laddhā nāma evameva nassanti, na koci saṇṭhapetīti.
“Friend, such things as were obtained by the residents of Mahāvihāra simply perish; no one maintains them,” they said.
“Này hiền hữu, những gì mà các vị ở Đại Tự viện (Mahāvihāra) nhận được đều bị thất thoát như vậy cả, không ai gìn giữ.”
Bhante, porāṇakarājūhi dinnaṃ khīṇāsavehi paṭiggahitaṃ kasmā ete nāsentīti?
“Venerable sirs, why do they destroy what was given by ancient kings and accepted by Arahants?” he asked.
“Thưa quý ngài, tại sao họ lại làm thất thoát những thứ do các vị vua xưa dâng cúng và được các bậc lậu tận thọ nhận?”
Āvuso, tādisena dhammakathikena sakkā bhaveyya laddhunti.
“Friend, it would be possible to obtain it if a Dhamma speaker like you were to speak,” they replied.
“Này hiền hữu, nếu có một vị pháp sư như hiền hữu thì có thể nhận lại được.”
Bhante, mā evaṃ vadetha, amhe paṭipattidīpakadhammakathikā nāma, tumhe maṃ ‘‘saṅghakuṭumbiko vihārupaṭṭhāko’’ti maññamānā kātukāmāti.
“Venerable sirs, do not speak thus! We are Dhamma speakers who illuminate the practice, and you desire to make me a ‘steward of the Saṅgha’s household, a monastery attendant,’ thinking of me as such,” he said, feigning unwillingness.
“Thưa quý ngài, xin đừng nói vậy. Chúng con là những vị pháp sư soi sáng con đường thực hành. Phải chăng quý ngài nghĩ rằng con là ‘người quản lý tài sản của Tăng-già, người hộ trì tự viện’ và muốn con làm việc đó?”
Kiṃ nu kho, āvuso, akappiyametaṃ, tumhādisehi pana kathite amhākaṃ uppajjeyyāti?
“But friend, is this not allowable? When someone like you speaks, we might obtain benefits,” they replied.
“Này hiền hữu, việc này có gì không thích hợp sao? Nếu những người như hiền hữu thuyết giảng, chúng tôi có thể có được lợi lộc.”
Tena hi, bhante, ārāmikesu āgatesu amhākaṃ bhāraṃ karotha, ekaṃ kappiyadvāraṃ kathessāmāti.
“In that case, venerable sirs, when the monastery attendants arrive, entrust the responsibility to us. We will explain an allowable way,” he replied.
“Vậy thì, thưa quý ngài, khi những người chăm sóc vườn chùa đến, xin hãy giao trách nhiệm cho chúng con. Chúng con sẽ nói về một phương cách thích hợp.”
So pātova gantvā, sannipātasālāyaṃ ṭhatvā, ārāmikesu āgatesu ‘‘upāsakā asukakhette bhāgo kuhiṃ, asukakhette kahāpaṇaṃ kuhi’’ntiādīni vatvā, aññassa khettaṃ gahetvā, aññassa deti.
So, he went early in the morning, stood in the assembly hall, and when the monastery attendants arrived, he said, “Lay devotees, where are the cattle in such-and-such a field? Where is the kahāpaṇa in such-and-such a field?” and so on. He took land from one person and gave it to another.
Vị ấy đi từ sáng sớm, đứng trong giảng đường hội họp, khi những người chăm sóc vườn chùa đến, liền nói những lời như: “Này các thiện tín, phần ruộng ở thửa đất kia đâu, tiền kahāpaṇa ở thửa đất nọ đâu?”, rồi lấy ruộng của người này giao cho người khác.
Evaṃ anukkamena taṃ taṃ paṭisedhento tassa tassa dento tathā akāsi, yathā yāguhatthā pūvahatthā bhattahatthā telamadhuphāṇitaghatādihatthā ca attanova santikaṃ āgacchanti.
Thus, gradually, by restraining this one and giving to that one, he managed things so that those with gruel, those with cakes, those with cooked rice, and those with oil, honey, treacle, and ghee, all came to him.
Cứ như thế, lần lượt ngăn cấm người này, giao cho người kia, vị ấy đã làm cho những người mang cháo, mang bánh, mang cơm, mang dầu, mật, đường phèn, mỡ, v.v., đều đến với chính mình.
Sakalavihāro ekakolāhalo hoti, pesalā bhikkhū nibbijja apakkamiṃsu.
The entire monastery was in an uproar, and the virtuous bhikkhus, disgusted, departed.
Toàn bộ tự viện trở nên náo loạn, các tỳ-khưu đức hạnh cảm thấy chán nản và rời đi.
Sopi ācariyupajjhāyehi vissaṭṭhakānaṃ bahūnaṃ dubbacapuggalānaṃ upajjhaṃ dento vihāraṃ pūreti.
He then filled the monastery by giving ordination (upasampadā) to many unruly individuals who had been abandoned by their teachers and preceptors.
Vị ấy cũng làm cho tự viện đầy ắp bằng cách nhận làm thầy tế độ cho nhiều người khó dạy đã bị các vị thầy và yết-ma-sư từ bỏ.
Āgantukā bhikkhū vihāradvāre ṭhatvāva ‘‘vihāre ke vasantī’’ti, pucchitvā, ‘‘evarūpā nāma bhikkhū’’ti sutvā bāhireneva pakkamanti.
Visiting bhikkhus would stand at the monastery gate, ask, “Who lives in this monastery?” and upon hearing, “Bhikkhus of such and such a type,” would depart without entering.
Các tỳ-khưu khách đến, chỉ đứng ở cổng tự viện hỏi: “Ai đang ở trong tự viện?”, và khi nghe nói “có những tỳ-khưu như thế”, họ liền đi vòng qua bên ngoài mà bỏ đi.
Ayaṃ puggalo sāsane tiriyaṃ nipannatāya mahājanassa paccayabhāvaṃ upagato ariyamaggaṃ otaritvā samādhikulle nisinno nibbānasāgaraṃ pāpuṇituṃ na sakkoti.
This individual, by lying across the Sasana, became a source of support for the multitude, but having descended to the Noble Path and seated himself on the raft of samādhi, he is unable to reach the ocean of Nibbāna.
Người này, do nằm ngang trong giáo pháp, đã trở thành duyên cho nhiều người, không thể đi vào Thánh đạo, ngồi trên chiếc bè định, và đến được đại dương Niết-bàn.
Bhagavantaṃ etadavocāti ‘‘nibbānapabbhārā’’ti padena osāpitaṃ dhammadesanaṃ ñatvā anusandhikusalatāya etaṃ ‘‘kiṃ nu kho, bhante’’tiādivacanaṃ avoca.
“He said this to the Blessed One” means that, knowing the Dhamma discourse concluding with the phrase “leaning towards Nibbāna,” he, being skilled in connection, spoke these words, “What, venerable sir…?”
Bạch với Đức Thế Tôn điều này có nghĩa là, khi biết bài pháp thoại đã được kết thúc bằng từ “hướng về Niết-bàn”, do sự khéo léo trong việc kết nối, vị ấy đã nói lên lời này: “Bạch Thế Tôn, có thể là gì đây?” v.v.
Tathāgatopi hi imissaṃ parisati nisinno ‘‘anusandhikusalo bhikkhu atthi, so maṃ pañhaṃ pucchissatī’’ti tasseva okāsakaraṇatthāya imasmiṃ ṭhāne desanaṃ niṭṭhāpesi.
The Tathāgata, too, seated in that assembly, concluded the discourse at this point, thinking, “There is a bhikkhu skilled in connection; he will ask me a question,” in order to provide an opportunity for that very bhikkhu.
Quả thật, Đức Như Lai, khi đang ngồi trong hội chúng này, biết rằng “có một tỳ-khưu khéo léo trong việc kết nối, vị ấy sẽ hỏi ta một câu hỏi”, và chính vì để tạo cơ hội cho vị ấy mà Ngài đã kết thúc bài pháp tại điểm này.
Idāni orimaṃ tīrantiādinā nayena vuttesu ajjhattikāyatanādīsu evaṃ upagamanānupagamanādīni veditabbāni.
Now, in the internal sense-bases and so forth mentioned in the passage beginning with “the near shore,” the acts of approaching and not approaching should be understood in this way.
Bây giờ, đối với các pháp như nội xứ, v.v., đã được nói theo phương pháp bắt đầu bằng bờ bên này, cần phải hiểu việc đến gần, không đến gần, v.v., như sau.
‘‘Mayhaṃ cakkhu-pasannaṃ, ahaṃ appamattakampi rūpārammaṇaṃ paṭivijjhituṃ sakkomī’’ti etaṃ nissāya cakkhuṃ assādentopi timirakavātādīhi upahatapasādo ‘‘amanāpaṃ mayhaṃ cakkhu, mahantampi rūpārammaṇaṃ vibhāvetuṃ na sakkomī’’ti domanassaṃ āpajjantopi cakkhāyatanaṃ upagacchati nāma.
One who, relying on his eye, enjoys it, thinking, “My eye is clear; I can discern even a small visual object,” or one whose sensitivity is impaired by cataracts or adverse winds, and who is saddened, thinking, “My eye is unpleasant; I cannot perceive even a large visual object,” is said to approach the eye-sense-base.
Người nào, nương vào ý nghĩ “mắt của ta tốt, ta có thể nhận biết được cả đối tượng sắc nhỏ bé”, mà thưởng thức con mắt; hoặc người nào, khi nhãn căn bị tổn hại bởi màng mắt, gió độc, v.v., mà sinh ưu phiền rằng “mắt của ta không tốt, ta không thể thấy rõ cả đối tượng sắc to lớn”, thì được gọi là đến gần nhãn xứ.
Aniccaṃ dukkhaṃ anattāti tiṇṇaṃ lakkhaṇānaṃ vasena vipassanto pana na upagacchati nāma.
However, one who contemplates impermanence, suffering, and non-self through the three characteristics is said not to approach it.
Còn người quán chiếu theo ba tướng vô thường, khổ, vô ngã, thì được gọi là không đến gần.
Sotādīsupi eseva nayo.
The same method applies to the ear and the other sense-bases.
Đối với nhĩ xứ, v.v., cũng theo phương pháp này.
Manāyatane pana ‘‘manāpaṃ vata me mano, kiñci vāmato aggahetvā sabbaṃ dakkhiṇatova gaṇhātī’’ti vā ‘‘manena me cintitacintitassa alābho nāma natthī’’ti vā evaṃ assādentopi, ‘‘ducintitacintitassa me mano appadakkhiṇaggāhī’’ti evaṃ domanassaṃ uppādentopi manāyatanaṃ upagacchati nāma.
Regarding the mind-sense-base, one who enjoys it, thinking, “How pleasant is my mind! It does not grasp anything wrongly, but always grasps correctly,” or “There is no loss for whatever my mind thinks,” or one who experiences sadness, thinking, “My mind grasps wrongly for whatever I think incorrectly,” is said to approach the mind-sense-base.
Còn đối với ý xứ, người nào thưởng thức rằng “Ồ, ý của ta thật tốt, không nắm bắt điều gì sai lệch mà luôn nắm bắt mọi thứ đúng đắn”, hoặc “với ý này, không có chuyện ta không đạt được những gì đã suy nghĩ”; hoặc người nào sinh ưu phiền rằng “ý của ta nắm bắt không đúng đắn những điều suy nghĩ sai lầm”, thì được gọi là đến gần ý xứ.
Iṭṭhe pana rūpe rāgaṃ, aniṭṭhe paṭighaṃ uppādento rūpāyatanaṃ upagacchati nāma.
Moreover, one who gives rise to lust for pleasant visual objects and aversion for unpleasant ones is said to approach the visual object-sense-base.
Còn người sinh tham ái đối với sắc khả ái, sinh sân hận đối với sắc không khả ái, thì được gọi là đến gần sắc xứ.
Saddāyatanādīsupi eseva nayo.
The same method applies to the sound-sense-base and so forth.
Đối với thinh xứ, v.v., cũng theo phương pháp này.
Asmimānassetaṃ adhivacananti yathā hi thale āruḷho dārukkhandho heṭṭhā gaṅgodakena ceva upari vassena ca temento anukkamena sevālapariyonaddho ‘‘pāsāṇo nu kho esa khāṇuko’’ti vattabbataṃ āpajjati, evameva asmimānena unnato puggalo paṃsukūlikaṭṭhāne paṃsukūliko hoti, dhammakathikaṭṭhāne dhammakathiko, bhaṇḍanakārakaṭṭhāne bhaṇḍanakārako, vejjaṭṭhāne vejjo, pisuṇaṭṭhāne pisuṇo.
“This is a designation for the conceit ‘I am’” means that just as a log that has landed on dry ground, getting wet from the Ganges river below and from rain above, gradually becomes overgrown with moss and is mistaken for a stone or a tree stump, so too, an individual inflated by the conceit “I am” becomes a paṃsukūlika in the position of a paṃsukūlika, a Dhamma speaker in the position of a Dhamma speaker, a quarrel-monger in the position of a quarrel-monger, a physician in the position of a physician, a slanderer in the position of a slanderer.
Đây là tên gọi của ngã mạn, có nghĩa là: cũng như một khúc gỗ dạt lên bờ, bị nước sông ở dưới và nước mưa ở trên làm cho ẩm ướt, dần dần bị rêu phủ kín, đến nỗi người ta phải nói rằng “đây là đá hay là cọc cây?”; cũng vậy, người kiêu mạn vì ngã mạn, ở vị trí của người mặc y phấn tảo thì trở thành người mặc y phấn tảo, ở vị trí của pháp sư thì trở thành pháp sư, ở vị trí của người gây gổ thì trở thành người gây gổ, ở vị trí của thầy thuốc thì trở thành thầy thuốc, ở vị trí của người nói đâm thọc thì trở thành người nói đâm thọc.
So nānappakāraṃ anesanaṃ āpajjanto tāhi tāhi āpattīhi paliveṭhito ‘‘atthi nu kho assa abbhantare kiñci sīlaṃ, udāhu natthī’’ti vattabbataṃ āpajjati.
Such a person, engaging in various improper livelihoods and entangled in various offenses, becomes subject to the question, “Is there any morality left within him, or not?”
Người ấy, rơi vào nhiều loại tà mạng, bị các tội lỗi ấy quấn quanh, đến nỗi người ta phải nói rằng “bên trong vị này có chút giới hạnh nào không, hay là không có?”.
Tena vuttaṃ ‘‘asmimānassetaṃ adhivacana’’nti.
Therefore, it is said, “This is a designation for the conceit ‘I am’.”
Vì vậy, được gọi là “đây là tên gọi của ngã mạn”.
Pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacananti yathā hi āvaṭṭe patitadārukhandho antoyeva pāsāṇādīsu āhatasamabbhāhato bhijjitvā cuṇṇavicuṇṇaṃ hoti, evaṃ pañcakāmaguṇāvaṭṭe patitapuggalo catūsu apāyesu kammakāraṇakhuppipāsādidukkhehi āhatasamabbhāhato dīgharattaṃ cuṇṇavicuṇṇataṃ āpajjati.
“This is a designation for the five cords of sensual pleasure” means that just as a log that has fallen into a whirlpool, struck and battered by rocks and other objects, breaks into countless pieces, so too, an individual who has fallen into the whirlpool of the five cords of sensual pleasure, struck and battered by the sufferings of thirty-two forms of torture, hunger, thirst, and so forth in the four lower realms, becomes utterly shattered for a long time.
Đây là tên gọi của năm dục công đức, có nghĩa là: cũng như một khúc gỗ rơi vào xoáy nước, bị va đập vào đá, v.v., ở bên trong, vỡ ra thành từng mảnh vụn; cũng vậy, người rơi vào xoáy nước của năm dục công đức, trong bốn ác thú, bị các khổ đau như hình phạt, đói khát, v.v., va đập, trải qua thời gian dài bị tan thành từng mảnh vụn.
Tena vuttaṃ ‘‘pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacana’’nti.
Therefore, it is said, “This is a designation for the five cords of sensual pleasure.”
Vì vậy, được gọi là “đây là tên gọi của năm dục công đức”.
Dussīloti nissīlo.
Dussīlo means one without morality.
Kẻ ác giới là kẻ không có giới.
Pāpadhammoti lāmakadhammo.
Pāpadhammo means one of wicked nature.
Kẻ có pháp ác là kẻ có pháp thấp hèn.
Asucīti na suci.
Asucī means impure.
Kẻ không trong sạch là không thanh tịnh.
Saṅkassarasamācāroti ‘‘imassa maññe imassa maññe idaṃ kamma’’nti evaṃ parehi saṅkāya saritabbasamācāro.
Saṅkassarasamācāro means one whose conduct is such that others suspect and recall it, thinking, “This deed, I believe, belongs to this one.”
Kẻ có hành vi đáng ngờ là kẻ có hành vi khiến người khác phải nghi ngờ và nhớ lại rằng “việc này chắc là của người này, việc này chắc là của người này”.
Saṅkāya vā paresaṃ samācāraṃ saratītipi saṅkassarasamācāro.
Or, Saṅkassarasamācāro also means one who, due to his own suspicion, recalls the conduct of others.
Hoặc, người ấy nghi ngờ và nhớ lại hành vi của người khác, nên cũng gọi là kẻ có hành vi đáng ngờ.
Tassa hi dve tayo jane kathente disvā, ‘‘mama dosaṃ maññe kathentī’’ti tesaṃ samācāraṃ saṅkassarati dhāvatīti saṅkassarasamācāro.
For instance, if he sees two or three people conversing, he thinks, “Perhaps they are speaking about my faults,” and then suspicion rushes to recall their conduct, hence he is saṅkassarasamācāro.
Quả thật, khi thấy hai ba người đang nói chuyện, người ấy liền nghi ngờ và nghĩ rằng “chắc họ đang nói lỗi của mình”, tâm trí chạy theo hành vi của họ, nên gọi là kẻ có hành vi đáng ngờ.
Samaṇapaṭiññoti salākaggahaṇādīsu ‘‘kittakā vihāre samaṇā’’ti gaṇanāya āraddhāya ‘‘ahampi samaṇo, ahampi samaṇo’’ti paṭiññaṃ deti, salākaggahaṇādīni karoti.
Samaṇapaṭiñño means that when counting bhikkhus for lot-taking and such, when asked, “How many bhikkhus are in the monastery?”, he declares, “I too am a bhikkhu, I too am a bhikkhu,” and participates in lot-taking and other activities.
Tự nhận là sa-môn có nghĩa là, trong các dịp nhận thẻ, v.v., khi người ta bắt đầu đếm “có bao nhiêu vị sa-môn trong tự viện?”, người ấy tự nhận “tôi cũng là sa-môn, tôi cũng là sa-môn”, và thực hiện việc nhận thẻ, v.v.
Brahmacāripaṭiññoti uposathapavāraṇādīsu ‘‘ahampi brahmacārī’’ti paṭiññāya tāni kammāni pavisati.
Brahmacāripaṭiñño means that during Uposatha and Pavāraṇā observances, he declares, “I too am a practitioner of the holy life,” and participates in those acts.
Tự nhận là người sống phạm hạnh có nghĩa là, trong các dịp lễ Bố-tát, Tự tứ, v.v., người ấy tham gia vào các nghi lễ đó với lời tự nhận “tôi cũng là người sống phạm hạnh”.
Antopūtīti vakkahadayādīsu apūtikassapi guṇānaṃ pūtibhāvena, antopūti.
Antopūtī means rotten within, due to the corruption of his qualities, such as moral conduct, even if his kidneys and heart are not physically decayed.
Bên trong thối rữa có nghĩa là, dù các bộ phận như thận, tim, v.v., không thối rữa, nhưng do sự thối rữa của các phẩm chất, nên gọi là bên trong thối rữa.
Avassutoti rāgena tinto.
Avassuto means soaked with lust.
Bị rỉ chảy có nghĩa là bị ướt đẫm bởi tham ái.
Kasambujātoti rāgādīhi kilesehi kacavarajāto.
Kasambujāto means born of defilements like lust, having inner defilement as if it were rubbish.
Trở thành rác rưởi có nghĩa là trở thành rác bẩn do các phiền não như tham ái, v.v.
Vacchagiddhiniyoti vacchesu sasnehā thanehi khīraṃ paggharantehi vacchakasnehena sayameva gamissantīti.
Vacchagiddhiniyo means that the cows, attached to their calves, will flow milk from their udders due to affection for their calves and will go by themselves. This is the meaning.
Vacchagiddhiniyo (những con bò cái quyến luyến nghé con) là: Những con bò cái yêu thương nghé con, sữa chảy ra từ vú, do lòng yêu thương nghé con, chúng sẽ tự mình đi.
Niyyātehevāti niyyātehiyeva.
Niyyātehevā means that they are certainly entrusted without any resistance.
Niyyātehevā (đã giao phó) là: Chỉ những con đã được giao phó mà thôi.
Gāvīsu hi aniyyātitāsu gosāmikā āgantvā, ‘‘ekā gāvī na dissati, eko goṇo, eko vacchako na dissatī’’ti tuyhaṃ piṭṭhito piṭṭhito vicarissanti, iti te aphāsukaṃ bhavissati.
If the cows are not entrusted, their owners will come and follow you, saying, “One cow is missing, one bull is missing, one calf is missing,” and this will cause you discomfort.
Thật vậy, nếu những con bò cái chưa được giao phó, những người chủ bò sẽ đến và đi theo sau lưng ông mà nói: “Một con bò cái không thấy, một con bò đực, một con nghé không thấy.” Như vậy, ông sẽ không được an ổn.
Pabbajjā ca nāmesā saiṇassa na ruhati, aṇaṇā pabbajjā ca buddhādīhi saṃvaṇṇitāti dassanatthaṃ evamāha.
This going forth, moreover, is not suitable for one who is in debt; going forth without debt is praised by the Buddhas and others. Thus, it is said to show this meaning.
Và sự xuất gia này không phù hợp với người mắc nợ. Sự xuất gia của người không mắc nợ đã được chư Phật và các bậc Thánh tán thán. Đức Thế Tôn đã nói như vậy để chỉ rõ ý nghĩa này.
Niyyātāti niyyātitā.
Niyyātā means entrusted.
Niyyātā (đã giao phó) là: Đã được giao phó.
Imasmiṃ sutte vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitaṃ.
In this Sutta, saṃsāra and liberation from saṃsāra are explained.
Trong kinh này, luân hồi (vaṭṭa) và thoát ly luân hồi (vivaṭṭa) đã được thuyết giảng.