136. Sammuditā sammodappattā, pamoditā sañjātapamodā.
136. Sammuditā means having attained joy, pamoditā means having generated delight.
136. Sammuditā (hoan hỷ) có nghĩa là đạt được sự hoan hỷ, pamoditā (vui mừng) có nghĩa là đã sanh khởi sự vui mừng.
Dukkhāti dukkhavanto sañjātadukkhā.
Suffering means possessing suffering, having generated suffering.
Dukkhā (khổ) có nghĩa là có khổ, đã sanh khởi khổ.
Tenāha ‘‘dukkhitā’’ti.
Therefore, it is said, "distressed."
Vì thế, (người ta) nói “dukkhitā” (bị khổ).
Sukhaṃ etassa atthīti sukho, sukhī.
One who has pleasure is happy, one who is well.
Có hạnh phúc cho điều này nên là sukho, (người) có hạnh phúc.
Tenāha ‘‘sukhito’’ti.
Therefore, it is said, "happy."
Vì thế, (người ta) nói “sukhito” (có hạnh phúc).
Yattakā rūpādayo dhammā loke atthīti vuccati.
As many phenomena like rūpa exist in the world, so it is said to be.
Yattakā (bao nhiêu) pháp như sắc, v.v., được gọi là atthīti (có) trong thế gian.
Passantānanti saccapaṭivedhena sammadeva passantānaṃ.
For those who see means for those who see rightly through the penetration of truth.
Passantānaṃ (của những người thấy) có nghĩa là của những người thấy một cách đúng đắn bằng sự thể nhập chân lý.
‘‘Paccanīkaṃ hotī’’ti vatvā taṃ paccanīkabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘loko hī’’tiādi vuttaṃ.
Having said, "it is contrary," in order to show that contrariness, "for the world," and so on, was said.
Sau khi nói “Paccanīkaṃ hotī” (trở thành đối nghịch), để chỉ ra trạng thái đối nghịch đó, (người ta) đã nói “loko hī” (thật vậy, thế gian) v.v.
Asubhāti ‘‘āhū’’tipadaṃ ānetvā sambandho.
Impure connects by importing the word "āhū" (they said).
Asubhā (bất tịnh) có sự liên kết bằng cách thêm từ “āhū”.
Sabbametanti ‘‘sukhaṃ diṭṭhamariyebhi…pe… tadariyā sukhato vidū’’ti ca vuttaṃ.
All this was also said: "Pleasure is seen by the Noble Ones...pe... the Noble Ones know it as pleasure."
Sabbametaṃ (tất cả điều này) cũng được nói là “sukhaṃ diṭṭhamariyebhi…pe… tadariyā sukhato vidū” (hạnh phúc được các bậc Thánh thấy…pe… các bậc Thánh biết điều đó là hạnh phúc).
Sabbametaṃ nibbānameva sandhāya vuttaṃ.
All this was said with reference to Nibbāna itself.
Tất cả điều này được nói là nhắm đến Nibbāna.
Nibbānameva hi ekantato sukhaṃ nāma.
For Nibbāna alone is ultimate pleasure.
Chính Nibbāna là hạnh phúc tuyệt đối.
146. Sampati vijjamānassa cakkhussa taṃnibbattassa kammassa ca adhippetattā ‘‘na cakkhu purāṇaṃ, kammameva purāṇa’’nti vatvā yathā tassa cakkhussa purāṇapariyāyo vutto, taṃ dassento āha – ‘‘kammato panā’’tiādi.
146. Since the currently existing eye and the kamma that produced it are intended, having said, "the eye is not old, only the kamma is old," to show how the old state of that eye was stated, it says – "however, by kamma," and so on.
146. Vì con mắt hiện tại và nghiệp đã sanh ra nó được đề cập, sau khi nói “na cakkhu purāṇaṃ, kammameva purāṇaṃ” (con mắt không phải là cũ, chỉ có nghiệp là cũ), để chỉ ra cách nói về con mắt cũ đó, (người ta) nói – “kammato panā” (nhưng từ nghiệp) v.v.
Paccayanāmenāti purimajātisaṃsiddhattā ‘‘purāṇa’’nti vattabbassa paccayabhūtassa kammassa nāmena.
By the name of condition means by the name of the kamma, which is the condition that should be called "old" because it was accomplished in a previous birth.
Paccayanāmenā (bằng tên duyên) có nghĩa là bằng tên của nghiệp làm duyên, được gọi là “cũ” vì đã thành tựu từ kiếp trước.
Evaṃ vuttanti ‘‘purāṇakamma’’nti evaṃ vuttaṃ.
Thus stated means stated as "old kamma."
Evaṃ vuttaṃ (đã được nói như vậy) có nghĩa là đã được nói là “nghiệp cũ” như vậy.
Paccayehi abhisamāgantvā katanti taṇhāvijjādipaccayehi abhimukhabhāvena samāgantvā samecca nibbattitaṃ.
Made by coming together with conditions means produced by coming together directly and meeting with conditions such as craving and ignorance.
Paccayehi abhisamāgantvā kataṃ (đã được tạo ra sau khi hội tụ các duyên) có nghĩa là đã được tạo ra sau khi hội tụ và kết hợp với các duyên như tham ái, vô minh, v.v.
Cetanāyāti kammacetanāya.
By intention means by volitional kamma.
Cetanāya (bởi tư tâm sở) có nghĩa là bởi nghiệp tư tâm sở.
Pakappitanti abhisamīhitaṃ.
Willed means desired.
Pakappitaṃ (đã được dự định) có nghĩa là đã được mong muốn.
Vedanāyāti attānaṃ nissāya ārammaṇaṃ katvā pavattāya vedanāya.
By feeling means by feeling that occurs by relying on oneself and making an object.
Vedanāya (bởi thọ) có nghĩa là bởi thọ khởi lên dựa vào tự thân và lấy đối tượng làm cảnh.
Vatthūti nibbattikāraṇaṃ pavattaṭṭhānanti vipassanāpaññāya passitabbaṃ.
The basis or the cause for its production and place of occurrence is to be seen by insight wisdom.
Vatthu (căn cứ) có nghĩa là nguyên nhân sanh khởi, nơi khởi lên, cần phải passitabbaṃ (thấy) bằng tuệ quán.
Kammassa nirodhenāti kilesānaṃ anuppādanirodhasiddhena kammassa nirodhena.
By the cessation of kamma means by the cessation of kamma achieved through the non-arising and cessation of defilements.
Kammassa nirodhenā (bởi sự diệt nghiệp) có nghĩa là bởi sự diệt nghiệp được thành tựu bằng sự không sanh khởi của phiền não.
Vimuttiṃ phusatīti arahattaphalavimuttiṃ pāpuṇāti.
One touches liberation means one attains the liberation of Arahantship.
Vimuttiṃ phusatī (chạm đến giải thoát) có nghĩa là đạt đến giải thoát quả A-la-hán.
Ārammaṇabhūto nirodho nibbānaṃ ‘‘kammanirodho’’ti vuccati, ‘‘kammaṃ nirujjhati etthā’’ti katvā.
The cessation, which is an object, Nibbāna, is called "cessation of kamma" because "kamma ceases therein."
Nibbāna, là ārammaṇabhūto nirodho (sự diệt làm đối tượng), được gọi là “kammanirodho” (sự diệt nghiệp), vì “nghiệp diệt ở đó”.
‘‘Jhāyatha, bhikkhave, mā pamādatthā’’ti vuttattā ‘‘pubbabhāgavipassanā kathitā’’ti vuttaṃ.
Since it was said, "Meditate, bhikkhus, do not be heedless," it is stated, "preliminary insight has been taught."
Vì đã nói “Này các Tỳ-kheo, hãy thiền định, đừng buông lung”, nên đã nói “pubbabhāgavipassanā kathitā” (tuệ quán phần trước đã được trình bày).
147-150. Nibbānassāti nibbānādhigamassa, kilesanibbānasseva vā.
147-150. Of Nibbāna means of the attainment of Nibbāna, or of the Nibbāna of defilements itself.
147-150. Nibbānassa (của Nibbāna) có nghĩa là của sự chứng đắc Nibbāna, hoặc của Nibbāna phiền não.
Upakārapaṭipadanti upakārāvahaṃ paṭipadaṃ.
Beneficial practice means a practice that brings benefit.
Upakārapaṭipadaṃ (con đường hỗ trợ) có nghĩa là con đường mang lại sự hỗ trợ.
Catūsūti dutiyādīsu catūsu.
In the four means in the latter four.
Catūsu (trong bốn) có nghĩa là trong bốn (kinh) từ thứ hai trở đi.
Nibbānasappāyā paṭipadā desitāti katvā ‘‘saha vipassanāya cattāro maggā kathitā’’ti vuttaṃ.
Since a practice conducive to Nibbāna was taught, it is said, "the four paths with insight have been taught."
Vì con đường thích hợp với Nibbāna đã được thuyết giảng, nên đã nói “saha vipassanāya cattāro maggā kathitā” (bốn Đạo cùng với tuệ quán đã được trình bày).
151-152. Anta-saddo samīpatthe vattati ‘‘udakantaṃ vananta’’ntiādīsu, kileso pana atiāsanne vasati abbhantaravuttitāyāti ‘‘antevāsika’’nti vutto vibhattialopena yathā ‘‘vanekusalo, kūlerukkhā’’ti.
151-152. The word anta occurs in the sense of proximity in expressions like "edge of the water, edge of the forest," and so on; but defilement resides extremely close, being internal, therefore it is called antevāsika by elision of the case ending, like in "skilled in the forest, trees on the bank."
151-152. Từ anta được dùng với nghĩa gần gũi trong các trường hợp như “udakantaṃ vanantaṃ” (gần nước, gần rừng), nhưng phiền não trú rất gần vì nó nằm bên trong, nên được gọi là “antevāsika” (người trú bên trong) bằng cách lược bỏ biến cách, giống như “vanekusalo, kūlerukkhā” (người khéo léo trong rừng, cây bên bờ).
Tenāha – ‘‘anantevāsikanti antovasanakilesavirahita’’nti.
Therefore, it is said – "Anantevāsika means devoid of internal defilements."
Vì thế, (người ta) nói – “anantevāsikanti antovasanakilesavirahitaṃ” (không có người trú bên trong có nghĩa là không có phiền não trú bên trong).
Ācaraṇakakilesavirahitanti samudācaraṇakilesarahitaṃ.
Devoid of actively arising defilements means devoid of defilements that actively manifest.
Ācaraṇakakilesavirahitaṃ (không có phiền não hành xử) có nghĩa là không có phiền não hành xử.
Anto assa vasantīti assa puggalassa anto abbhantare citte vasanti pavattanti.
They reside within him means they reside, they occur, within that person, inside his mind.
Anto assa vasantī (trú bên trong của người đó) có nghĩa là trú và khởi lên trong tâm bên trong của người đó.
Te etaṃ adhibhavantīti te kilesā etaṃ puggalaṃ abhibhavitvā attano vase vattenti.
"They overcome this" means those defilements, having overcome this person, make him act under their control.
Họ chế ngự điều này có nghĩa là những phiền não đó chế ngự người này và khiến người đó hành động theo ý mình.
Tenāha – ‘‘ajjhottharanti sikkhāpenti vā’’ti.
Therefore it is said: "they overwhelm or they instruct/train."
Do đó,* nói: “họ lấn át, hoặc dạy dỗ”.
Tehi ācariyehīti tehi kilesasaṅkhātehi satte attano gatiyaṃ ṭhapentehi ācariyehi.
"By those teachers" means by those teachers, i.e., defilements, who place beings in their own course.
Bởi những vị thầy đó có nghĩa là bởi những vị thầy được gọi là phiền não, những người đặt chúng sinh vào con đường của chính họ.
Sattamaṃ heṭṭhā kathitanayamevāti yasmā heṭṭhā khandhavasena desanā āgatā, idha āyatanavasenāti ayameva viseso.
"The seventh is just as explained below" means that because the teaching below was given in terms of aggregates, and here it is in terms of sense bases, this is the only difference.
Thứ bảy giống như cách đã nói ở dưới bởi vì ở dưới bài giảng được đưa ra theo nghĩa uẩn, ở đây là theo nghĩa xứ, đây chính là sự khác biệt.
153. Pariyāyati parigacchati phalaṃ etassāti pariyāyo hetūti āha – ‘‘yaṃ pariyāyanti yaṃ kāraṇa’’nti.
153. Pariyāya (reason/method) means that by which a result is attained or encompassed, hence it is a cause, thus it is said: "that which is encompassed, that which is a reason."
153. Pariyāya có nghĩa là nó đi đến, nó đạt được kết quả, do đó pariyāya là nguyên nhân, vì vậy* nói: “điều mà người ta đi đến, điều là nguyên nhân”.
Paccakkhadiṭṭhe aviparīte atthe pavattasaddhā paccakkhasaddhā yathā ‘‘sammāsambuddho bhagavā, svākhāto dhammo’’ti (ma. ni. 1.288) ca.
Paccakkhasaddhā (direct conviction) is conviction that operates in a directly perceived, unperverted matter, such as "The Blessed One is perfectly enlightened, the Dhamma is well-proclaimed."
Niềm tin phát sinh đối với một điều đã thấy trực tiếp, không sai lệch, được gọi là niềm tin trực tiếp, ví dụ như “Đức Thế Tôn là Bậc Chánh Đẳng Giác, Pháp được giảng dạy khéo léo” (Ma. Ni. 1.288).
Evaṃ kirāti iti kirāya uppanno saddahanākāro saddhāpatirūpako.
"Evaṃ kirā" (it is said thus) is a semblance of conviction, an attitude of belief that arises from "it is said thus."
Nó là như vậy có nghĩa là trạng thái tin tưởng phát sinh này là một hình thức của niềm tin.
Etanti ‘‘aññatreva saddhāyā’’ti etaṃ vacanaṃ.
"This" refers to the statement "apart from conviction."
Điều này là lời nói “chỉ trừ niềm tin”.
Rucāpetvāti kiñci atthaṃ attano matiyā rocetvā.
"Having approved" means having approved of some matter according to one's own opinion.
Sau khi chấp nhận có nghĩa là sau khi chấp nhận một điều gì đó theo ý mình.
Khamāpetvāti tasseva vevacanaṃ, cittaṃ tathā khamāpetvā.
"Having accepted" is a synonym for that, having made the mind accept it thus.
Sau khi chấp thuận là một từ đồng nghĩa của từ đó, sau khi chấp thuận tâm như vậy.
Tenāha – ‘‘atthetanti gahaṇākāro’’ti.
Therefore it is said: "the mode of grasping the meaning."
Do đó,* nói: “trạng thái chấp nhận điều đó”.
Paramparāgatassa atthassa evaṃ kirassāti anussavanaṃ.
Anussavanaṃ (hearsay) is "it is said thus" for a meaning that has come down through tradition.
Sự lắng nghe là điều như vậy đối với một điều được truyền thừa.
Kāraṇaṃ cintentassāti yuttiṃ cintentassa.
"For one contemplating the reason" means for one contemplating the justification.
Đối với người đang suy nghĩ về nguyên nhân có nghĩa là đối với người đang suy nghĩ về lý lẽ.
Kāraṇaṃ upaṭṭhātīti ‘‘sādhū’’ti attano cittassa upatiṭṭhati.
"The reason arises" means it stands firm in one's mind as "good."
Nguyên nhân hiện hữu có nghĩa là nó hiện hữu trong tâm của chính mình như “tốt lành”.
Atthetanti ‘‘etaṃ kāraṇaṃ evamayamattho yujjatī’’ti cittena gahaṇaṃ.
"Atthetaṃ" is the mind's grasping that "this reason, this meaning, is thus appropriate."
Chấp nhận điều đó là sự chấp nhận bằng tâm rằng “điều này, điều này là ý nghĩa phù hợp với nguyên nhân”.
Ākāraparivitakkoti yuttiparikappanā.
Ākāraparivitakko (consideration of aspects) is the pondering of justification.
Suy tư về hình thức là sự suy đoán về lý lẽ.
Laddhīti nicchayena gahaṇaṃ, sā ca kho diṭṭhi ayāthāvaggahaṇena aññāṇamevāti daṭṭhabbaṃ.
Laddhī (view) is grasping with certainty; it should be understood that this view, through incorrect grasping, is merely ignorance.
Laddhi là sự chấp nhận một cách chắc chắn, và cần phải hiểu rằng sự chấp nhận đó là tà kiến, là vô minh do chấp nhận sai lầm.
Tanti laddhiṃ.
"That" refers to the view.
Điều đó là laddhi.
Atthesāti esā laddhi mama uppannā atthi yuttarūpā hutvā upalabbhati.
"Atthesā" means "this view has arisen in me, it is found to be appropriate."
Điều này là đúng có nghĩa là laddhi này đã phát sinh trong tôi, nó được tìm thấy là phù hợp.
Evaṃ gahaṇākāro diṭṭhinijjhānakkhanti nāma, paṭhamuppannaladdhisaṅkhātāya diṭṭhiyā nijjhānaṃ khamanākāro diṭṭhinijjhānakkhanti nāma.
This mode of grasping is called diṭṭhinijjhānakkhanti (acceptance of a view by pondering); the acceptance of a view by pondering the view that has first arisen is called diṭṭhinijjhānakkhanti.
Trạng thái chấp nhận như vậy được gọi là diṭṭhinijjhānakkhanti, trạng thái chấp nhận sự suy xét của tà kiến được gọi là diṭṭhinijjhānakkhanti, tức là tà kiến đã phát sinh ban đầu.
Pañca ṭhānānīti yathāvuttāni saddhādīni pañca kāraṇāni.
"Five points" means the five aforementioned reasons such as conviction.
Năm điểm là năm nguyên nhân đã nói ở trên như niềm tin và các điều khác.
Muñcitvā aggahetvā.
"Muñcitvā" means without taking, having abandoned.
Buông bỏ có nghĩa là không nắm giữ.
Heṭṭhimamaggavajjhānaṃ rāgādīnaṃ abhāvaṃ sandhāya ‘‘natthi me ajjhattaṃ rāgadosamoho’’ti ayaṃ sekkhānaṃ paccavekkhaṇā, sabbaso abhāvaṃ sandhāya asekkhānanti āha – ‘‘sekkhāsekkhānaṃ paccavekkhaṇā kathitā’’ti.
Referring to the absence of defilements like lust, which are abandoned by the lower paths, "there is no lust, hatred, or delusion within me" is the review of trainees (sekkhā); referring to their complete absence is the review of perfected ones (asekhā), thus it is said: "the review of trainees and perfected ones is stated."
Liên quan đến sự vắng mặt của tham ái và các điều khác bị đoạn trừ bởi đạo thấp hơn, sự quán xét của bậc Hữu học là “tôi không có tham, sân, si bên trong”, liên quan đến sự vắng mặt hoàn toàn là của bậc Vô học, do đó* nói: “sự quán xét của bậc Hữu học và Vô học đã được nói đến”.
‘‘Santaṃ vā ajjhatta’’ntiādinā sekkhānaṃ, ‘‘asantaṃ vā ajjhatta’’ntiādinā asekkhānaṃ paccavekkhaṇā kathitāti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that the review of trainees is stated by "whether there is within," etc., and the review of perfected ones by "whether there is not within," etc.
Cần phải hiểu rằng sự quán xét của bậc Hữu học đã được nói đến bằng “có hay không có bên trong” và các điều khác, sự quán xét của bậc Vô học đã được nói đến bằng “không có hay có bên trong” và các điều khác.
154-155. ‘‘Sampannasīlā, bhikkhave, viharathā’’tiādīsu (ma. ni. 1.64) viya paripuṇṇattho idha sampanna-saddoti āha ‘‘paripuṇṇindriyo’’ti.
154-155. Just as in "Monks, dwell endowed with perfect virtue," etc., the word sampanna (endowed) here has the meaning of complete, thus it is said "one whose faculties are perfect."
154-155. Trong các câu như “Này các Tỳ-khưu, hãy sống với giới hạnh đầy đủ” (Ma. Ni. 1.64), từ sampanna ở đây có nghĩa là đầy đủ, do đó* nói “người có các căn đầy đủ”.
Indriyehi samannāgatattā paripuṇṇindriyo nāma hotīti sambandho.
The connection is that one is called "one whose faculties are perfect" because one is endowed with faculties.
Mối liên hệ là người được gọi là có các căn đầy đủ vì được trang bị các căn.
Evaṃ sati samannāgamasampatti vuttā hotīti āsaṅkanto ‘‘cakkhādīni vā’’tiādimāha.
Fearing that this might imply that the perfection of endowment is stated, he says "or the eye, etc."
Khi điều này xảy ra, sự thành tựu của sự trang bị được nói đến, nghi ngờ điều đó,* nói “hoặc các nhãn căn và các căn khác”.
Taṃ sandhāyāti dutiyavikappena vuttamatthaṃ sandhāya.
"Referring to that" means referring to the meaning stated in the second alternative.
Liên quan đến điều đó có nghĩa là liên quan đến ý nghĩa được nói đến trong lựa chọn thứ hai.
Heṭṭhā khandhiyavagge khandhavasena desanā āgatā, idha āyatanavasenāti āha ‘‘vuttanayamevā’’ti.
Below, in the Khandhiya Vagga, the teaching was given in terms of aggregates; here it is in terms of sense bases, thus it is said "just as explained."
Ở dưới, trong phẩm Khandhiya, bài giảng được đưa ra theo nghĩa uẩn, ở đây là theo nghĩa xứ, do đó* nói “giống như cách đã nói”.
156-159. Atthatoti sabhāvato.
156-159. "Essentially" means by nature.
156-159. Về mặt ý nghĩa là về mặt bản chất.
Ñāṇena ariyato ñātabbato attho, sabhāvoti.
Attho (meaning) is that which is to be known by noble knowledge; it is nature.
Ý nghĩa là bản chất, vì nó cần được biết bởi sự hiểu biết của bậc Thánh.
Evañhi abhijjanasabhāvo nandanaṭṭhena nandī, rañjanaṭṭhena rāgo.
Thus, nandī (delight) is the nature of rejoicing, in the sense of delighting; rāgo (lust) is in the sense of coloring/attachment.
Thật vậy, bản chất của sự phát sinh là nandī (hoan hỷ) theo nghĩa vui thích, rāgo (tham ái) theo nghĩa làm hài lòng.
Vimuttivasenāti vimuttiyā adhigamavasena.
"In terms of liberation" means in terms of the attainment of liberation.
Theo cách giải thoát có nghĩa là theo cách đạt được sự giải thoát.
Etthāti imasmiṃ paṭhamasutte.
"Here" refers to this first Sutta.
Ở đây là trong kinh đầu tiên này.
Dutiyādīsūti dutiyatatiyacatutthesu.
"In the second, etc." refers to the second, third, and fourth (suttas).
Trong các kinh thứ hai và các kinh khác là trong kinh thứ hai, thứ ba và thứ tư.
Uttānameva heṭṭhā vuttanayattā.
"It is clear" because it follows the method explained below.
Rõ ràng vì nó giống như cách đã nói ở dưới.
160-161. Samādhivikalānaṃ cittekaggataṃ labhantānaṃ, paṭisallānavikalānaṃ kāyavivekañca cittekaggatañca labhantānanti yojanā.
160-161. The connection is: for those deficient in samādhi, obtaining one-pointedness of mind; for those deficient in seclusion (paṭisallāna), obtaining solitude of body and one-pointedness of mind.
160-161. Cần liên kết như sau: đối với những người không có định, những người đạt được sự nhất tâm; đối với những người không có độc cư, những người đạt được sự độc cư thân và sự nhất tâm.
Pākaṭaṃ hotīti vibhūtaṃ hutvā upaṭṭhāti.
It becomes manifest means it appears clearly.
Nó trở nên rõ ràng có nghĩa là nó hiện hữu một cách rõ ràng.
Okkhāyati paccakkhāyatīti catusaccadhammānaṃ vibhūtabhāvena upaṭṭhānassa kathitattā vuttaṃ – ‘‘dvīsupi…pe… kathitā’’ti.
It is seen, it is perceived – because the appearance of the Four Noble Truths in a manifest state has been stated, it is said – "in both...etc....stated."
Nó trở nên rõ ràng, nó trở nên trực tiếp được nói đến vì sự hiện hữu của các pháp Tứ Thánh Đế một cách rõ ràng đã được nói đến – “trong cả hai… vân vân… đã được nói đến”.
168-227. ‘‘Yaṃ, bhikkhave, aniccaṃ, tatra vo chando pahātabbo’’tiādinā tesaṃ tesaṃ puggalānaṃ ajjhāsayavasena saṭṭhi suttāni kathitāni, tāni ca peyyālanayena desanaṃ āruḷhānīti ‘‘saṭṭhipeyyālo nāma hotī’’ti vuttaṃ.
168-227. It is said, "It is called the Saṭṭhipeyyāla", because sixty suttas were taught according to the disposition of those individuals, with statements like, "Monks, that which is impermanent, in that, desire should be abandoned by you," and these suttas were presented in an abbreviated form (peyyāla).
168-227. Sáu mươi kinh đã được giảng theo ý muốn của từng người đó, bắt đầu bằng “Này các Tỳ-khưu, điều gì là vô thường, đối với điều đó, các ông phải từ bỏ dục vọng”, và những kinh đó đã được đưa vào bài giảng theo cách peyyāla (lặp lại), do đó được nói “nó được gọi là Saṭṭhipeyyāla”.
Tenāha ‘‘yāni panetthā’’tiādi.
Therefore, it says "and among these" and so forth.
Do đó,* nói “những điều ở đây” và các điều khác.
228. Yadi ‘‘duppūraṇaṭṭhena samuddanaṭṭhenā’’ti iminā atthadvayena sāgaro ‘‘samuddo’’ti vuccati, cakkhussevetaṃ nippariyāyato yujjatīti dassetuṃ ‘‘yadī’’tiādi vuttaṃ.
228. If the ocean is called "samudda" by these two meanings: "difficult to fill" and "flowing together," then to show that this applies primarily to the eye, it is said "if" and so forth.
228. Nếu đại dương được gọi là “samudda” (biển) với hai ý nghĩa “khó lấp đầy” và “tích tụ”, thì để chỉ ra rằng điều này phù hợp một cách trực tiếp với nhãn căn,* đã nói “nếu” và các điều khác.
Tattha duppūraṇaṭṭhenāti pūretuṃ asakkuṇeyyabhāvena.
Here, difficult to fill means being impossible to fill.
Trong đó, theo nghĩa khó lấp đầy là do không thể lấp đầy.
Samuddanaṭṭhenāti sabbaso uparūparipakkhittagamanena.
Flowing together means flowing upwards and onwards completely.
Theo nghĩa tích tụ là do sự dâng lên liên tục hoàn toàn.
Mahāgaṅgādimahānadīnaṃ mahatā udakoghena anusaṃvaccharaṃ anupakkhandamānopi hi samuddo pāripūriṃ na gacchati, yañca bhūmipadesaṃ ottharati, taṃ samuddabhāvaṃ neti, abhāvaṃ vā pāpuṇāti apayāte samuddodake, taṃ vā anudakabhāvapattiyā atathameva hoti.
Even though a great volume of water from the great rivers like the Ganges flows into the ocean year after year without overflowing, the ocean does not become full; and whatever land it covers, it brings that to the state of an ocean, or it ceases to exist when the ocean recedes, or it becomes devoid of water and remains as such.
Dù một lượng nước lớn từ các con sông lớn như sông Hằng liên tục đổ vào hàng năm, biển cũng không đầy, và vùng đất nào mà biển tràn vào, vùng đó trở thành biển; hoặc khi nước biển rút đi, vùng đó trở lại trạng thái không có nước, điều đó cũng không thay đổi.
Kāmañcesa duppūraṇaṭṭho samuddanaṭṭho sāgare labbhati, tathāpi taṃ dvayaṃ cakkhusmiṃyeva visesato labbhatīti dassento ‘‘tassa hī’’tiādimāha.
Although the meanings of "difficult to fill" and "flowing together" are found in the ocean, yet to show that these two are found especially in the eye, it says "for that" and so forth.
Mặc dù ý nghĩa khó làm đầy và ý nghĩa khuấy động được tìm thấy ở biển, nhưng khi chỉ ra rằng hai điều đó đặc biệt được tìm thấy chính ở mắt,* đã nói "tassa hi" (vì thế) v.v.
Samosarantanti sabbaso nīlādibhāgehi osarantaṃ, āpāthaṃ āgacchantanti attho.
Flowing together means flowing down completely with blue and other colors, that is, coming into the range of perception.
Samosaranta có nghĩa là hoàn toàn đi vào, đi đến tầm nhìn bởi các phần màu xanh v.v.
Kātuṃ na sakkoti duppūraṇīyattā.
Cannot do due to being difficult to fill.
Không thể làm vì khó làm đầy.
Sadosagamanena gacchati sattasantānassa dussanato.
Goes with defilement due to the defilement of the stream of beings.
Đi với sự đi lại có lỗi vì làm ô nhiễm dòng tương tục của chúng sanh.
Dussanaṭṭhatā cassa cakkhudvārikataṇhāvasena veditabbā.
Its state of defilement should be understood in terms of craving arising through the eye-door.
Ý nghĩa làm ô nhiễm này cần được hiểu theo cách tham ái phát sinh từ nhãn môn.
Yathā samudde aparāparaṃ parivattamāno ūmiyā vego samuddassāti vuccati, evaṃ cakkhusamuddassa purato aparāparaṃ parivattamānaṃ nīlādibhedaṃ rūpārammaṇaṃ cakkhussāti vattabbataṃ arahati anaññasādhāraṇattāti vuttaṃ ‘‘rūpamayo vego’’ti.
Just as the constantly revolving wave-force in the ocean is called that of the ocean, so too the constantly revolving visual object of blue and other distinctions before the ocean of the eye deserves to be called that of the eye, because it is not common to others; thus, it is said "the wave of form."
Cũng như sóng biển liên tục dao động được gọi là sóng của biển, tương tự, đối tượng sắc pháp với các loại màu xanh v.v. liên tục dao động trước biển mắt xứng đáng được gọi là của mắt vì không có gì khác có thể chia sẻ, do đó đã nói "sóng hình sắc".
Asamapekkhiteti sammādassane rūpe manāpabhāvaṃ amanāpabhāvañca gahetvā, ‘‘idaṃ nāma mayā diṭṭha’’nti anupadhārentassa kevalaṃ samūhaghanavasena gaṇhantassa gahaṇaṃ asamapekkhanaṃ.
Without proper observation means taking the agreeable and disagreeable aspects of form in right vision, without pondering, "This is what I have seen," merely grasping it as a mass; this grasping is non-observation.
Asamapekkhite có nghĩa là sự nhận biết không quan tâm, tức là khi nhìn thấy một sắc pháp, không nắm giữ tính chất đáng ưa hay không đáng ưa, và không suy xét rằng "cái này tôi đã thấy", mà chỉ nắm giữ theo cách tổng thể.
Sahatīti adhibhavati, taṃnimittaṃ kañci vikāraṃ nāpajjati.
Endures means it overcomes, it does not undergo any change because of that sign.
Sahati có nghĩa là chế ngự, không phát sinh bất kỳ biến dạng nào do đó.
Ūmīti vīciyo.
Wave means ripples.
Ūmī là sóng.
Āvaṭṭo āvaṭṭanavasena pavattaṃ udakaṃ.
Whirlpool is water moving in a swirling manner.
Āvaṭṭo là nước xoáy theo cách xoay tròn.
Gāharakkhasamakarādayo gāharakkhaso.
Monsters are crocodiles, sea-monsters, and so forth.
Các loài cá sấu, yêu quái, cá mập v.v. được gọi là gāharakkhaso (cá sấu yêu quái).
Yathā samudde ūmiyo uparūpari vattamānā attani patitapuggalaṃ ajjhottharitvā anayabyasanaṃ āpādenti, tathā āvaṭṭagāharakkhasā.
Just as waves in the ocean, constantly rising, overwhelm a person who falls into them and bring them to ruin and disaster, so too do whirlpools and monsters.
Cũng như trên biển, sóng cuộn lên liên tục nhấn chìm người rơi vào nó và gây ra tai họa, tương tự là xoáy nước và cá sấu yêu quái.
Evamete rāgādayo kilesā sayaṃ uppannakasatte ajjhottharitvā anayabyasanaṃ āpādenti, kilesuppattinimittatāya sattānaṃ anayabyasanāpattihetubhūtassa ūmibhayassa ārammaṇavasena cakkhusamuddo ‘‘saūmisāvaṭṭo sagāho sarakkhaso’’ti vutto.
Thus, these defilements such as lust and so on, having overwhelmed beings that have arisen of their own accord, bring them to ruin and misfortune. The ocean of the eye is called ‘with waves, with whirlpools, with monsters, with demons’ because it is the cause of the arising of defilements, and in the sense of being an object of the danger of waves, which is the cause of beings falling into ruin and misfortune.
Tương tự, các phiền não như tham v.v. nhấn chìm những chúng sanh đã phát sinh trong chính mình và gây ra tai họa; do là nguyên nhân phát sinh phiền não, là nguyên nhân gây ra tai họa cho chúng sanh, nên biển mắt được gọi là "có sóng, có xoáy nước, có cá sấu, có yêu quái" theo cách là đối tượng của nỗi sợ hãi sóng.
Ūmibhayanti ettha bhāyati etasmāti bhayaṃ, ūmīva bhayaṃ ūmibhayaṃ.
Here, danger of waves (ūmibhaya): that from which one fears is danger (bhaya); danger like a wave is ūmibhaya.
Trong Ūmibhaya (nỗi sợ sóng), bhaya là nỗi sợ vì sợ hãi từ nó; ūmibhaya là nỗi sợ như sóng.
Kujjhanaṭṭhena kodho.
Anger (kodho) in the sense of being enraged.
Kodho là sân vì ý nghĩa giận dữ.
Sveva cittassa ca abhimaddanavasenuppādanatthena daḷhaṃ āyāsanaṭṭhena upāyāso.
That very (anger), in the sense of arising by way of crushing the mind and strongly tormenting it, is distress (upāyāso).
Chính nó, theo cách phát sinh do sự giày vò tâm và theo ý nghĩa làm khổ mạnh mẽ, là upāyāso (khổ não).
Ettha ca anekavāraṃ pavattitvā satte ajjhottharitvā sīsaṃ ukkhipituṃ adatvā anayabyasananipphādanena kodhūpāyāsassa ūmisadisatā daṭṭhabbā.
Here, the likeness to a wave (ūmisadisatā) of anger and distress should be seen in that they occur many times, overwhelm beings, do not allow them to raise their heads, and bring about ruin and misfortune.
Ở đây, tính chất tương tự sóng của sân và khổ não cần được thấy ở chỗ chúng phát sinh nhiều lần, nhấn chìm chúng sanh, không cho ngóc đầu lên và gây ra tai họa.
Tathā kāmaguṇā kilesābhibhūte satte māne viya rūpādivisayasaṅkhāte attani saṃsāretvā yathā tato bahibhūte nekkhamme cittampi na uppajjati, evaṃ āvaṭṭetvā byasanāpādanena āvaṭṭasadisatā daṭṭhabbā.
Similarly, the likeness to a whirlpool (āvaṭṭasadisatā) of sense-pleasures should be seen in that they cause beings overwhelmed by defilements to revolve within themselves, in the form of objects such as sights, just as if in a whirlpool, so that the mind does not even arise in renunciation which is outside of that, and thus bring about misfortune.
Tương tự, tính chất tương tự xoáy nước cần được thấy ở chỗ các dục lạc cuốn những chúng sanh bị phiền não chế ngự vào chính mình, tức là các đối tượng như sắc v.v., khiến cho tâm không thể phát sinh ý nghĩ xuất ly ra khỏi đó, và gây ra tai họa.
Yadā pana gāharakkhaso ārakkharahitaṃ attano gocarabhūmigataṃ purisaṃ abhibhuyya gahetvā agocare ṭhitampi gocaraṃ netvā bheravarūpadassanādinā attano upakkamaṃ kātuṃ asamatthaṃ katvā anvāvisitvā vaṇṇabalabhogaāyusukhehi viyojetvā mahantaṃ anayabyasanaṃ āpādeti, evaṃ mātugāmopi yonisomanasikārarahitaṃ avīrapurisaṃ attano rūpādīhi palobhanavasena abhibhuyya gahetvā vā vīrajātiyampi itthikuttabhūtehi attano hāvabhāvavilāsehi itthimāyāya anvāvisitvā vā avasaṃ attano upakāradhamme sīlādayo sampādetuṃ asamatthaṃ karonto guṇavaṇṇādīhi viyojetvā mahantaṃ anayabyasanaṃ āpādeti, evaṃ mātugāmassa gāharakkhasasadisatā daṭṭhabbā.
But when a monster or demon, having overcome and seized a man who is unguarded and within its domain, leads him even from a safe place to its domain, and by showing a terrifying form or other means, renders him incapable of making any effort, and then possesses him, depriving him of beauty, strength, wealth, life, and happiness, brings him to great ruin and misfortune; in the same way, a woman, having overcome and seized a man who is without wise attention and is not a hero, by enticing him with her beauty and so on, or even in the case of a heroic person, having possessed him with her feminine wiles through her charms, gestures, and blandishments, renders him incapable of accomplishing his beneficial qualities such as morality, and thus, by depriving him of virtues and reputation, brings him to great ruin and misfortune; in this way, the likeness of a woman to a monster or demon (gāharakkhasasadisatā) should be seen.
Khi một con cá sấu yêu quái chế ngự và bắt một người đàn ông không được bảo vệ, rơi vào lãnh địa của nó, dẫn người đó đến lãnh địa của mình dù người đó không ở đó, làm cho người đó không thể thực hiện mưu kế của mình bằng cách hiện hình đáng sợ v.v., sau đó nhập vào người đó, tước đoạt sắc đẹp, sức mạnh, tài sản, tuổi thọ, hạnh phúc và gây ra tai họa lớn; tương tự, một người phụ nữ cũng vậy, bằng cách quyến rũ người đàn ông không có tác ý như lý, không có phẩm chất anh hùng bằng sắc đẹp v.v. của mình, chế ngự và bắt người đó, hoặc thậm chí đối với người thuộc dòng dõi anh hùng, bằng cách nhập vào người đó bằng các cử chỉ, điệu bộ, duyên dáng nữ tính của mình, làm cho người đó không thể thực hiện các pháp trợ giúp mình như giới v.v. một cách tự chủ, tước đoạt các phẩm chất tốt đẹp v.v. và gây ra tai họa lớn; tương tự, tính chất tương tự cá sấu yêu quái của người phụ nữ cần được thấy.
Ūmibhayanti lakkhaṇavacanaṃ.
Danger of waves (ūmibhaya) is a characteristic term.
Ūmibhaya là một từ chỉ đặc tính.
Yathā hi ūmi bhāyitabbaṭṭhena bhayaṃ, evaṃ āvaṭṭagāharakkhasāpīti ūmiādibhayena sabhayanti attho veditabbo.
Just as a wave is danger in the sense of being something to be feared, so too are whirlpools, monsters, and demons; thus, it should be understood that it is fearful due to the danger of waves and so on.
Cũng như sóng là nỗi sợ vì đáng sợ, tương tự, xoáy nước và cá sấu yêu quái cũng vậy, do đó cần hiểu rằng có nỗi sợ hãi bởi sóng v.v.
Antaṃ avasānaṃ gato, evaṃ pāraṃ nibbānaṃ gatoti vuccati.
End (antaṃ) means conclusion; thus, one who has gone to the other shore, Nibbāna, is said to have gone.
Antaṃ là đạt đến cuối cùng, tương tự, đạt đến bờ Niết Bàn cũng được nói như vậy.
229-230. Kilesānaṃ allabhāvūpanayananti āha ‘‘temanaṭṭhenā’’ti.
He states “in the sense of moistening” (temanaṭṭhenā) regarding the moistening of defilements.
Để làm cho phiền não trở nên ẩm ướt,* đã nói "temanaṭṭhenā" (theo ý nghĩa làm ướt).
Ariyasāvaketi anāgāmino.
Noble disciples (ariyasāvake) refers to non-returners (anāgāmī).
Ariyasāvake là những vị Bất Lai.
Te hi kāmabhavavasena atintatāya na samunnā.
For they are not completely submerged due to their non-attachment to the kama-bhava.
Vì họ không chìm đắm trong các cõi dục theo cách ái dục.
Tayo maccūti kilesābhisaṅkhāradevaputtamāre.
Three deaths (tayo maccū) refers to the Māras of defilements, formations, and devaputta.
Tayo maccū là các Ma vương phiền não, ma thiên tử.
Tīhi upadhīhīti kilesābhisaṅkhārakāmaguṇānaṃ vasena tīhi upadhīhi.
By three substrata (tīhi upadhīhi) refers to the three substrata in the sense of defilements, formations, and sense-pleasures.
Tīhi upadhīhi là ba loại chấp thủ theo cách phiền não, hành và các dục lạc.
Khandhupadhinā pana so na nirūpadhi saupādisesasseva nibbānassa adhigatattā.
However, he is not without substrata by the substratum of aggregates, because he has attained Nibbāna with a remainder of substrata.
Tuy nhiên, vị ấy không phải là vô chấp thủ bởi chấp thủ các uẩn, vì đã chứng đắc Niết Bàn còn dư y.
Gatoti paṭipattigamanena gato.
Gone (gato) means gone by the going of the practice.
Gato là đã đi bằng sự đi của con đường thực hành.
231-233. Appahīnaṭṭhenāti maggena asamugghāṭitabhāvena.
By not being abandoned (appahīnaṭṭhenā) means by not being eradicated by the path.
Appahīnaṭṭhenā có nghĩa là chưa được nhổ tận gốc bằng đạo.
Atthīti vijjati.
Exists (atthī) means is present.
Atthī là có.
Sati paccaye vijjamānakiccakaraṇato pariyuṭṭhānaṃ appakaṃ mūsikāvisaṃ viya parittaṃ nāma hoti appānubhāvattā.
When the condition is present, the defilement, being capable of functioning, is called slight (parittaṃ nāma hoti), like mouse poison, due to its small potency.
Khi có điều kiện, sự phát sinh phiền não là nhỏ, giống như nọc độc của chuột, là nhỏ vì sức mạnh yếu.
Evarūpāpīti appakāpi.
Even such a one (evarūpāpī) means even a slight one.
Evarūpāpī là dù nhỏ.
Assāti appahīnakilesassa.
Of him (assā) means of one whose defilements are not abandoned.
Assā là của người có phiền não chưa đoạn trừ.
Adhimattānanti iṭṭhānaṃ rajanīyānaṃ, vatthuvasena parittakampi iṭṭhārammaṇaṃ adhimattameva.
Excessive (adhimattānaṃ) means of desirable and captivating things; even a small desirable object, in terms of its nature, is excessive.
Adhimattānaṃ là của những điều đáng ưa, đáng say đắm; dù là đối tượng nhỏ về mặt sự vật, đối tượng đáng ưa cũng là rất lớn.
Tenāha ‘‘nakhapiṭṭhippamāṇampī’’tiādi.
Therefore, he says “even a fingernail’s breadth” and so on.
Do đó đã nói "dù chỉ bằng đầu móng tay" v.v.
Daharotiādīni tīṇipi padāni.
Dahara and so on are three terms.
Daharotiādīni tīṇipi là cả ba từ.
Ābhindeyyāti bhindeyya.
Would break (ābhindeyyā) means would shatter.
Ābhindeyyā là sẽ phá vỡ.
Taṃ ubhayanti taṃ cakkhurūpanti ubhayampi āyatanaṃ.
That duality (taṃ ubhayaṃ) means both these sense-bases, the eye and forms.
Taṃ ubhayaṃ là cả hai xứ đó, tức là mắt và sắc.
234. Itipīti imināpi kāraṇena.
Also (itipī) means for this reason too.
Itipī là bởi lý do này.
Aniccenāti aniccabhāvena anattalakkhaṇaṃ kathitaṃ.
By impermanence (aniccenā), the characteristic of not-self is stated by way of impermanence.
Aniccenā là bởi tính chất vô thường, đặc tính vô ngã đã được nói đến.
Yasmā hetupaccayā viññāṇassa uppatti sati ca uppāde nirodhena bhavitabbaṃ, uppādavayavantatāya aniccaṃ viññāṇaṃ, yadi ca attā siyā paccayehi vinā sijjheyya, na ca tathāssa siddhi, tasmā ‘‘viññāṇaṃ anattā’’ti aniccatāya anattatā kathitā.
Since consciousness arises from causes and conditions, and when it arises, it must cease, consciousness is impermanent due to having arising and passing away. And if it were a self, it would arise without conditions, but it does not arise that way. Therefore, "consciousness is not-self" is stated by way of impermanence.
Vì thức phát sinh do các nhân duyên, và khi có sự phát sinh thì phải có sự diệt; thức là vô thường vì có sinh và diệt. Nếu là tự ngã thì sẽ thành tựu mà không cần nhân duyên, nhưng không phải vậy, do đó "thức là vô ngã" đã được nói đến bởi tính vô thường.
235. Kilesānaṃ anu anu byañjanato paribyattiyā uppattipaccayabhāvato anubyañjanaṃ, hatthapādādiavayavāti āha – ‘‘hatthā sobhanā’’tiādi.
Because it is a condition for the arising of the clear manifestation of defilements through their repeated manifestation, it is anubyañjana (minor mark). It is said to be limbs such as hands and feet, as in "hands are beautiful," and so on.
Anubyañjanaṃ là điều kiện phát sinh sự biểu hiện rõ ràng của phiền não từng chút một, tức là các bộ phận như tay, chân v.v., do đó đã nói – "tay đẹp" v.v.
Nimittaggāhoti kilesuppattiyā nimittabhūto gāho.
Grasping at a sign means the grasping that serves as a sign for the arising of defilements.
Nimittaggāho là sự nắm giữ làm dấu hiệu cho sự phát sinh phiền não.
Saṃsandetvā gahaṇanti avayave samodhānetvā ‘‘itthipuriso’’tiādinā ekajjhaṃ gahaṇaṃ.
Grasping by combining means grasping as a whole, by combining the parts, as in "woman, man," and so on.
Saṃsandetvā gahaṇaṃ là sự nắm giữ toàn bộ, tức là tổng hợp các bộ phận và nắm giữ thành "phụ nữ, đàn ông" v.v.
Vibhattigahaṇanti vibhāgena anavasesaggahaṇaṃ.
Grasping by distinguishing means grasping without remainder, by distinguishing.
Vibhattigahaṇaṃ là sự nắm giữ không sót một phần nào.
Kumbhīlasadisoti kumbhīlagāhasadiso.
Similar to a crocodile means similar to a crocodile's grasp.
Kumbhīlasadiso là giống như sự nắm giữ của cá sấu.
Tenāha – ‘‘sabbameva gaṇhātī’’ti hatthapādādīsu taṃ taṃ koṭṭhāsaṃ vibhajitvā gahaṇaṃ rattapāsadiso jalūkagāhasadiso.
Therefore, it is said: "it grasps everything"—grasping by distinguishing each part in hands, feet, etc., is similar to a leech's grasp.
Do đó đã nói – "nắm giữ tất cả" là sự nắm giữ từng bộ phận như tay, chân v.v.; rattapāsadiso là giống như sự nắm giữ của đỉa.
Ekajavanavārepi labbhantīti idaṃ cakkhudvārānusārena uppannamanodvārikajavanaṃ sandhāya vuttaṃ.
Are obtained even in a single impulsion moment—this is said with reference to the mind-door impulsion that arises following the eye-door.
Ekajavanavārepi labbhantī điều này được nói đến khi đề cập đến tâm tốc hành thuộc ý môn phát sinh theo nhãn môn.
Nimittassādena ganthitanti yathāvutte nimitte assādagāhena ganthitaṃ sambaddhaṃ.
Bound by the taste of the sign means bound, connected, by grasping the taste in the aforementioned sign.
Nimittassādena ganthitaṃ là bị ràng buộc, kết nối bởi sự nắm giữ vị ngọt trong dấu hiệu đã nói.
Bhavaṅgenevāti mūlabhavaṅgeneva.
Only by the bhavaṅga means only by the root bhavaṅga.
Bhavaṅgenevā là chỉ bởi tâm hộ kiếp gốc.
Kilesabhayaṃ dassentoti tathā kilesuppattiyā sati akusalacittena antaritaṃ ce maraṇacittaṃ bhaveyya, ekantato niraye vā tiracchānayoniyā vā uppatti siyāti kilesānaṃ bhāyitabbaṃ dassento.
"Showing the danger of defilements" means showing that defilements are to be feared, because if, when defilements arise in that way, the death consciousness were to be interrupted by unwholesome consciousness, there would certainly be rebirth in a hell or in the animal realm.
Chỉ ra nỗi sợ hãi của phiền não (Kilesabhayaṃ dassento): tức là, khi phiền não khởi lên như vậy, nếu tâm tử bị ngăn cách bởi tâm bất thiện, thì chắc chắn sẽ tái sinh vào địa ngục hoặc loài súc sinh; do đó, chỉ ra rằng phiền não đáng sợ.
‘‘Samayavasena vā evaṃ vutta’’nti vatvā tamatthaṃ vivaranto ‘‘cakkhudvārasmiñhī’’tiādimāha.
Having said, "Or it was said thus according to the occasion," he, explaining that meaning, said, "At the eye-door..." and so on.
Sau khi nói “hoặc điều này được nói tùy theo thời điểm” (‘‘Samayavasena vā evaṃ vutta’’), để giải thích ý nghĩa đó, Ngài đã nói “ở cửa mắt” (‘‘cakkhudvārasmiñhī’’) v.v.
Rattacittaṃ vāti rāgavasena rattacittaṃ vā.
"Or a mind tinged with attachment" means a mind tinged with attachment due to lust.
Hoặc tâm tham đắm (Rattacittaṃ vā): hoặc tâm tham đắm do tham ái.
Duṭṭhacittena kathaṃ ārammaṇarasānubhavananti?
How is the experience of the flavor of objects by a hateful mind?
Làm thế nào để cảm nhận hương vị đối tượng bằng tâm sân?
Domanassavedanuppatti eva tassa ārammaṇarasānubhavanaṃ daṭṭhabbaṃ.
The arising of mental suffering (domanassa) itself should be seen as its experience of the flavor of objects.
Sự khởi lên của thọ ưu cần được xem là sự cảm nhận hương vị đối tượng của nó.
Imassa samayassāti maraṇasamayassa.
"Of this occasion" means of the occasion of death.
Của thời điểm này (Imassa samayassā): của thời điểm tử sinh.
Ubhinnaṃ nāsacchiddānaṃ majjhe ṭhita-aṭṭhitudanaṃ saha khuraṭṭhena chindanaṃ.
The cutting of the bone-poking instrument, situated between the two nostrils, along with the razor.
Việc cắt xuyên qua xương nằm giữa hai lỗ mũi bằng một cái đục.
Daṇḍakavāsīti dīghadaṇḍakā mahāvāsi.
"Daṇḍakavāsī" means a large adze with a long handle.
Daṇḍakavāsī: cái đục lớn có cán dài.
Nipajjitvā niddokkamananti iminā pacalāyikaniddaṃ paṭikkhipati.
"Going out into deep sleep having lain down" refutes dozing sleep (pacalāyikaniddā) by this.
Nằm ngủ say (Nipajjitvā niddokkamana): điều này bác bỏ giấc ngủ gật gù.
Tattha hi kadāci antarā micchāvitakkānaṃ sallakānaṃ avasaro siyā, nattheva nipajjitvā mahāniddaṃ okkantakāle.
For there, sometimes, there might be an opportunity for wrong thoughts (micchāvitakka), the darts, but not when one has lain down and gone into deep sleep.
Bởi vì trong giấc ngủ gật gù, thỉnh thoảng có thể có cơ hội cho các tà tầm khởi lên, nhưng không có trong lúc đã nằm xuống và ngủ say.
Vitakkānanti micchāvitakkānaṃ.
"Of thoughts" means of wrong thoughts.
Các tầm (Vitakkāna): các tà tầm.
238. Ye bhikkhū tadā bhagavantaṃ parivāretvā nisinnā, tesu keci ekavihārino, keci attadutiyā, keci attatatiyā, keci attacatutthā, keci attapañcamā hutvā araññāyatanesu viharantīti vuttaṃ – ‘‘ekacārika…pe… pañcacārike’’ti.
238. It is said, "those who wander alone... and so on... in groups of five," meaning that among the bhikkhus who were then surrounding the Blessed One, some were residing alone, some with one companion, some with two companions, some with three companions, and some with four companions, in forest abodes.
238. Trong số các tỳ khưu lúc đó đang vây quanh Đức Thế Tôn, một số sống độc cư, một số có một bạn đồng hành, một số có hai bạn đồng hành, một số có ba bạn đồng hành, một số có bốn bạn đồng hành, sống trong các nơi hoang dã. Điều này được nói là – “người độc cư… v.v… người có bốn bạn đồng hành” (‘‘ekacārika…pe… pañcacārike’’).
Samānajjhāsayatā sabhāgavuttino.
"Of similar disposition" (sabhāgavuttino) means having the same inclination.
Có cùng ý hướng là sabhāgavuttino (người có lối sống tương đồng).
Kammaṭṭhānānuyuñjanassa kārake.
"Engaged" (kārake) in the practice of meditation (kammaṭṭhāna).
Trong việc thực hành thiền định là kārake (người thực hành).
Tato eva tattha yuttapayutte.
For that very reason, "properly engaged" (yuttapayutte) there.
Do đó, ở đó là yuttapayutte (người tinh tấn và chuyên cần).
Puggalajjhāsayena kāraṇabhūtena.
"By the disposition of the individual" (puggalajjhāsayena) as the cause.
Theo ý hướng của người (Puggalajjhāsayena): do là nguyên nhân.
Paccayabhūtanti apassayabhūtaṃ.
"A condition" (paccayabhūtaṃ) means a support (apassayabhūtaṃ).
Paccayabhūtaṃ: là điều không có chỗ nương tựa.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave’’ti ārabhitvā yāva ‘‘tiṇṇo pāraṅgato thale tiṭṭhati brāhmaṇo’’ti ayaṃ mātikānikkhepo.
From "Just as, bhikkhus" up to "he stands on high ground, a brahmin who has crossed over to the other shore," this is the exposition of the mātikā (summary).
“Này các tỳ khưu, ví như” cho đến “vị Bà-la-môn đã vượt qua, đã đến bờ bên kia, đứng trên đất liền” – đây là phần tóm tắt.
Tesaṃ mātikāya vitthārabhājanaṃ.
Their detailed explanation of the mātikā.
Đây là phần giải thích chi tiết của tóm tắt đó.
Vāsanā bhavissatīti vāsanāvahaṃ bhavissati.
"Will be a latent tendency" (vāsanā bhavissati) means it will bring a latent tendency.
Sẽ có dấu vết (Vāsanā bhavissatī): sẽ mang lại dấu vết.
Sineruṃ ukkhipanto viyātiādi imissā desanāya anaññasādhāraṇatāya sudukkarabhāvadassanaṃ.
"Like lifting Mount Sineru," and so on, shows the extreme difficulty of this teaching, its incomparable nature.
Như nhấc núi Sineru (Sineruṃ ukkhipanto viyā) v.v. là chỉ ra sự khó khăn tột cùng của bài pháp này, vì nó không có gì tương tự.
Mañcaṭṭhesu mañcasamaññā viya mukhaṭṭhaṃ visaṃ ‘‘mukha’’nti adhippetaṃ.
The poison in the mouth (mukhaṭṭhaṃ visaṃ) is intended as "mouth" (mukhaṃ), just as "beds" (mañca) are used for those on beds (mañcaṭṭhesu).
Giống như tên gọi “giường” cho những người nằm trên giường, nọc độc ở miệng được hiểu là “miệng”.
Sukkhakaṭṭhasadisabhāvāpādanato ‘‘kaṭṭha’’nti vuccatīti kaṭṭhaṃ mukhaṃ etassāti kaṭṭhamukho, daṃsanādinā kaṭṭhasadisabhāvakaro sappo.
Because it causes a state similar to dry wood (sukkhakaṭṭha), it is called "wood" (kaṭṭha). Therefore, "kaṭṭhamukha" means having wood as its mouth, a snake that makes things resemble wood through biting, etc.
Vì nó làm cho trở nên giống như khúc gỗ khô nên được gọi là “kaṭṭha”; cái miệng mà nọc độc giống khúc gỗ ở đó, tức là kaṭṭhamukho (rắn miệng gỗ), là con rắn làm cho trở nên giống như khúc gỗ bằng cách cắn v.v.
Atha vā kaṭṭhasadisabhāvāpādanato kaṭṭhaṃ visaṃ vā mukhe etassāti kaṭṭhamukho.
Alternatively, "kaṭṭhamukha" means having wood-like venom in its mouth, because it causes a wood-like state.
Hoặc, vì nó làm cho trở nên giống như khúc gỗ khô, nên nọc độc giống khúc gỗ ở miệng nó, tức là kaṭṭhamukho (rắn miệng gỗ).
Iminā nayena sesapadesupi attho veditabbo.
In this manner, the meaning should be understood in the remaining terms as well.
Theo cách này, ý nghĩa cũng cần được hiểu trong các trường hợp còn lại.
Ime cattāroti ime visakiccabhedena cattāro.
"These four" (ime cattāro) means these four according to the difference in their poisonous action.
Bốn loại này (Ime cattāro): bốn loại này theo sự khác biệt về hoạt động của nọc độc.
Idāni taṃ nesaṃ visakiccabhedaṃ dassetuṃ ‘‘tesū’’tiādi vuttaṃ.
Now, in order to show their difference in poisonous action, "Among them" (tesu) and so on is said.
Bây giờ, để chỉ ra sự khác biệt về hoạt động của nọc độc của chúng, đã nói “trong số đó” (‘‘tesū’’) v.v.
Ayasūlasamappitaṃ viyāti abbhantare ayasūlaṃ anuppavesitaṃ viya.
"As if pierced by an iron spear" (ayasūlasamappitaṃ viyā) means as if an iron spear has been inserted inside.
Như bị cắm giáo sắt (Ayasūlasamappitaṃ viyā): như bị đâm giáo sắt vào bên trong.
Pakkapūtipanasaṃ viyāti paccitvā kālātikkame kuthitapanasaphalaṃ viya.
"As if a fully ripe, rotten jackfruit" (pakkapūtipanasaṃ viyā) means as if a jackfruit that has ripened and passed its time, and is decaying.
Như quả mít chín rữa (Pakkapūtipanasaṃ viyā): như quả mít đã chín và bị thối rữa do quá thời gian.
Caṅgavāreti rajakānaṃ khāraparissāvane surāparissāvane vā.
"In the fulling tub" (caṅgavāre) means in the alkaline solution of washermen or in a liquor fermenting vessel.
Caṅgavāre: trong nước kiềm của thợ giặt hoặc trong nước ủ rượu.
Anavasesaṃ chijjanena asanipātaṭṭhānaṃ viya.
"Like a lightning strike" (asanipātaṭṭhānaṃ viya) due to being completely severed.
Do bị cắt đứt hoàn toàn là như chỗ sét đánh (asanipātaṭṭhānaṃ viya).
Mahānikhādanenāti mahantena nikhādanena.
"By a great digging" (mahānikhādanenā) means by a great excavation.
Bằng cách đào sâu (Mahānikhādanenā): bằng cách đào rất sâu.
Visavegavikārenāti visavegagatena vikārena.
"By the disturbance of the venom's force" (visavegavikārenā) means by the disturbance caused by the venom's force.
Do biến đổi của nọc độc (Visavegavikārenā): do biến đổi xảy ra bởi nọc độc.
Vātenāti tassa sappassa sarīraṃ phusitvā uggatavātena.
"By the wind" (vātenā) means by the wind that has risen after touching the body of that snake.
Do gió (Vātenā): do gió thổi ra sau khi chạm vào thân con rắn đó.
Nāsavāte pana vattabbameva natthi.
Of the nasal breath, there is nothing to be said.
Còn về hơi thở ra từ mũi thì không cần phải nói.
Puggalapaṇṇattivasenāti tesaṃyeva soḷasannaṃ sappānaṃ āgatavisotiādipuggalanāmassa vasena catusaṭṭhi honti paccekaṃ catubbidhabhāvato.
"According to the designation of individuals" (puggalapaṇṇattivasena) means due to the names of those sixteen snakes such as "swift-venomous" and so on, "there are sixty-four" (catusaṭṭhi honti) because each is of four kinds.
Theo cách đặt tên cá nhân (Puggalapaṇṇattivasenā): theo tên gọi cá nhân “nọc độc đã đến” v.v. của mười sáu loại rắn đó, có sáu mươi bốn loại vì mỗi loại có bốn dạng.
Āgatavisoti āgacchaviso, sīghataraṃ abhiruhanavisoti attho.
"Āgataviso" means swift-venomous, meaning venom that quickly rises.
Nọc độc đã đến (Āgataviso): nọc độc đang đến, nghĩa là nọc độc lan nhanh hơn.
Ghoravisoti kakkhaḷaviso, duttikicchaviso.
"Ghoraviso" means fierce-venomous, difficult-to-cure venom.
Nọc độc hung dữ (Ghoraviso): nọc độc cứng rắn, nọc độc khó chữa.
Ayaṃ sītaudakaṃ viya hoti gāḷhadubbinimmocayabhāvena.
"This is like cold water" (ayaṃ sītaudakaṃ viya hoti) in its characteristic of being extremely difficult to remove.
Loại này giống như nước lạnh (Ayaṃ sītaudakaṃ viya hoti): vì rất khó loại bỏ.
Udakasappo hi ghoraviso hoti yevāti vuttaṃ – ‘‘udakasappādīnaṃ visaṃ viyā’’ti.
It is said that a water-snake is indeed fierce-venomous – "like the venom of water-snakes, etc."
Rắn nước quả thật có nọc độc hung dữ, do đó đã nói – “như nọc độc của rắn nước v.v.” (‘‘udakasappādīnaṃ visaṃ viyā’’).
Paññāyatīti gaṇḍapiḷakādivasena paññāyati.
"Is discernible" (paññāyatīti) means it is discernible in the form of boils, pustules, etc.
Được nhận biết (Paññāyatī): được nhận biết qua các vết mụn nhọt v.v.
Aneḷakasappo nāma mahāāsīviso.
"Aneḷakasappo" is a large fierce-venomous snake (mahāāsīviso).
Aneḷakasappo là một loại rắn độc lớn.
Nīlasappo nāma sākhavaṇṇo rukkhaggādīsu vicaraṇakasappo.
"Nīlasappo" is a branch-colored snake, a snake that moves on treetops, etc.
Nīlasappo là loại rắn có màu như cành cây, sống trên ngọn cây v.v.
Iminā upāyenāti yoyaṃ kaṭṭhamukhesu daṭṭhavisānaṃyeva ‘‘āgataviso no ghoraviso’’tiādinā catubbidhabhāvo vutto, iminā upāyena.
"By this method" (iminā upāyenā) means by this method by which the fourfold nature of the "venom-by-bite" (daṭṭhavisa) type, such as "swift-venomous, not fierce-venomous," is described among the wood-mouthed snakes (kaṭṭhamukhesu).
Theo cách này (Iminā upāyenā): theo cách mà sự phân loại bốn dạng “nọc độc đã đến nhưng không hung dữ” v.v. đã được nói chỉ dành cho nọc độc cắn trong loại rắn miệng gỗ.
Kaṭṭhamukhe daṭṭhavisādayoti kaṭṭhamukhesu daṭṭhaviso, phuṭṭhaviso, vātavibhoti tayo, pūtimukhādīsu ca daṭṭhavisādayo cattāro cattāro veditabbo.
"Wood-mouthed venom-by-bite, etc." (kaṭṭhamukhe daṭṭhavisādayo) means three kinds: venom-by-bite, venom-by-touch, and venom-by-wind among the wood-mouthed snakes; and four kinds of venom-by-bite, etc. should be understood for the decaying-mouthed (pūtimukha) and so on.
Nọc độc cắn trong loại rắn miệng gỗ v.v. (Kaṭṭhamukhe daṭṭhavisādayo): nọc độc cắn, nọc độc chạm, nọc độc gió trong loại rắn miệng gỗ là ba loại; và trong loại rắn miệng thối v.v. thì mỗi loại có bốn dạng cần được hiểu.
Ekekanti catusaṭṭhiyo ekekaṃ.
"Each one" (ekekaṃ) means each of the sixty-four.
Mỗi loại (Ekekaṃ): mỗi trong sáu mươi bốn loại.
Catudhāti aṇḍajādivibhāgena catudhā vibhajitvā.
"In four ways" (catudhā) means divided into four ways according to categories like egg-born, etc.
Bốn loại (Catudhā): chia thành bốn loại theo sự phân biệt như loài noãn sinh v.v.
Chapaṇṇāsānīti chapaṇṇāsādhikāni.
"Fifty-six" (chapaṇṇāsānī) means fifty-six plus.
Năm mươi sáu (Chapaṇṇāsānī): hơn năm mươi sáu.
Gatamaggassāti yathāvuttasaṅkhyāgatamaggassa paṭilomato saṃkhippamānā anukkamena cattārova honti.
"Of the path taken" (gatamaggassā) means of the path reaching the aforementioned number, "being successively condensed in reverse order" (paṭilomato saṃkhippamānā), they become just four.
Của con đường đã đi (Gatamaggassā): của con đường đã đạt đến số lượng đã nói, khi được tóm tắt theo thứ tự ngược lại (paṭilomato saṃkhippamānā), thì chỉ còn lại bốn loại theo thứ tự.
Kulavasenāti kaṭṭhamukhādijātivasena.
"According to family" (kulavasenā) means according to the class of wood-mouthed and so on.
Theo dòng dõi (Kulavasenā): theo dòng dõi như loại rắn miệng gỗ v.v.
Sakalakāye āsiñcitvā viya ṭhapitavisāti hi tesaṃ phuṭṭhavisatā, vātavisatā vuccati.
Indeed, "venom placed as if sprinkled throughout the entire body" (sakalakāye āsiñcitvā viya ṭhapitavisā) is called their venom-by-touch and venom-by-wind.
Nọc độc được giữ như thể đã rải khắp toàn thân (Sakalakāye āsiñcitvā viya ṭhapitavisā): điều này được gọi là nọc độc chạm và nọc độc gió của chúng.
Evanti ‘‘āsittavisā’’tiādinā.
"Thus" (evaṃ) means "by 'sprinkled venom'," and so on.
Như vậy (Evaṃ): bằng cách nói “nọc độc đã rắc” v.v.
Etthāti āsīvisasadde vacanattho niruttinayena veditabbo.
"Here" (etthā), in the word āsīvisa, "the etymological meaning" (vacanattho) should be understood according to the method of etymology.
Ở đây (Etthā): ý nghĩa của từ āsīvisa cần được hiểu theo ngữ nguyên học.
Uggatatejāti udaggatejā, attano visatejena nesaṃ kurūradabbatā vā.
"Of intense power" (uggatatejā) means of exalted power, or their cruelty due to their venomous power.
Có uy lực mạnh (Uggatatejā): có uy lực tột độ, hoặc sự độc ác của chúng do uy lực nọc độc của chính chúng.
Dunnimmaddanavisāti mantāgadehi animmaddanīyavisā.
"Venom that is difficult to suppress" (dunnimmaddanavisā) means venom that cannot be suppressed by mantras and antidotes.
Nọc độc khó chế ngự (Dunnimmaddanavisā): nọc độc không thể bị chế ngự bằng thần chú hoặc thuốc giải độc.
Cattāro āsīvisāti ettha iti-saddo ādiattho.
In "four āsīvisa (snakes)" (cattāro āsīvisā), the word "iti" (thus) means "and so on."
Trong câu “bốn loại rắn độc (cattāro āsīvisā)”, từ “iti” có nghĩa là “v.v.”.
Tenettha avasesapāḷiṃ saṅgaṇhāti.
Therefore, it includes the remaining Pāli text here.
Do đó, nó bao gồm phần còn lại của kinh văn ở đây.
Āsīvisesūti ime āsīvisā daṭṭhavisā evāti veditabbā.
"Regarding the āsīvisa (snakes)" (āsīvisesū) – these āsīvisa should be understood as only venom-by-bite snakes.
Trong những con rắn độc (Āsīvisesū): những con rắn độc này cần được hiểu là những con rắn có nọc độc cắn.
Sarīraṭṭhakesuyevāti tena purisena tesaṃ kassaci aniṭṭhassa akatattā āyusesassa ca vijjamānattā naṃ na daṃsiṃsūti daṭṭhabbaṃ.
"Only those remaining in the body" (sarīraṭṭhakesuyevā) means it should be understood that since that person had not done anything undesirable to any of them, and since his lifespan was still present, they did not bite him.
Chỉ ở trong thân (Sarīraṭṭhakesuyevā): do đó, cần hiểu rằng chúng không cắn người đó vì người đó không làm điều gì bất thiện cho chúng và vì tuổi thọ của người đó vẫn còn.
Pucchi yathābhūtaṃ pavedetukāmo.
"Asked" (pucchi), wishing to fully reveal the truth.
Hỏi (Pucchi): mong muốn tiết lộ sự thật.
Durupaṭṭhāhāti durupaṭṭhānā.
"Difficult to approach" (durupaṭṭhāhā) means difficult to attend to.
Khó hầu hạ (Durupaṭṭhāhā): khó phục vụ.
Sotthimaggoti sotthibhāvassa upāyo.
"Path to well-being" (sotthimaggo) means the means to well-being.
Con đường an toàn (Sotthimaggo): phương tiện để đạt được sự an toàn.
Antaracaroti antaraṃ caro sukhasattu vissāsaghātī.
"Wandering within" (antaracaro) means one who moves about secretly, an enemy of happiness, a betrayer of trust.
Kẻ lang thang bên trong (Antaracaro): kẻ lang thang bên trong, kẻ thù của hạnh phúc, kẻ phản bội lòng tin.
Tenāha ‘‘vadhako’’ti.
Therefore, he said "killer" (vadhako).
Do đó, Ngài nói “kẻ sát nhân” (‘‘vadhako’’).
Idāni tāsaṃ pesane kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘paṭhama’’ntiādi vuttaṃ.
Now, in order to show the reason for sending them, "First" (paṭhama) and so on is said.
Bây giờ, để chỉ ra lý do gửi những người đó, đã nói “đầu tiên” (‘‘paṭhama’’) v.v.
Abhimukhagataṃ viya abhimukhagataṃ.
"Confronted" (abhimukhagataṃ) means as if gone to face.
Đã đi đến trước mặt (Abhimukhagataṃ): như thể đã đi đến trước mặt.
Īdisīpi hi vacoyutti loke nirūpīyati santiyaṃ purisaṃ ṭhapetīti viya.
Such a usage of words is observed in the world, as if establishing a person in peace.
Ngay cả cách diễn đạt như vậy cũng được tìm thấy trong thế gian, như thể nói “đặt một người đang bình an”.
Tasmā abhimukhagatanti abhimukhaṃ tena sampattanti attho.
Therefore, "confronted" (abhimukhagataṃ) means it has reached him directly.
Do đó, abhimukhagataṃ có nghĩa là đã đến trước mặt người đó.
Vaṅkasaṇṭhānaṃ phalakaṃ rukkhamūle āgatāgatānaṃ nisīdanatthāya atthataṃ.
A "curved plank" (vaṅkaphalakaṃ) was "spread" (atthataṃ) at the root of a tree for those who came and went to sit upon.
Tấm ván (phalakaṃ) có hình dạng cong (vaṅka) được trải ra (atthataṃ) dưới gốc cây để những người đến và đi có thể ngồi.
Arittahattho puriso santāreti etāyāti santāraṇī.
"Santāraṇī" means that by which a person with an unbroken hand satisfies them.
Người đàn ông không có gì trong tay dùng nó để làm cho bình an, do đó là santāraṇī (cái làm cho bình an).
Orimatīrato uttaraṇāya setu uttarasetu.
A bridge for crossing from the near shore is an uttarasetu.
Cây cầu để vượt qua từ bờ bên này là uttarasetu (cầu vượt).
Ekena dvīhi vā gantabbo rukkhamayo setu rukkhasetu.
A wooden bridge that can be crossed by one or two (people) is a rukkhasetu.
Cây cầu bằng gỗ mà một hoặc hai người có thể đi qua là rukkhasetu (cầu gỗ).
Jaṅghasatthena gamanayoggo setu jaṅghasetu.
A bridge suitable for crossing with the power of one's legs is a jaṅghasetu.
Cây cầu có thể đi qua bằng sức chân là jaṅghasetu (cầu đi bộ).
Sakaṭena gantuṃ sakkuṇeyyo sakaṭasetu.
A sakaṭasetu is one that can be crossed by a cart.
Cây cầu có thể đi qua bằng xe bò là sakaṭasetu.
Na kho esa brāhmaṇo paramatthato.
Indeed, this is not a brahmin in the ultimate sense.
Quả thật, người Bà-la-môn đó không phải là Bà-la-môn theo nghĩa tối hậu.
Tadattho pana ekadesena sambhavatīti tathā vuttanti dassento ‘‘ettakānaṃ paccatthikānaṃ bāhitattā’’ti āha.
However, indicating that its meaning arises in part, he said: ‘because such enemies have been driven away.’
Nhưng ý nghĩa đó có thể xảy ra ở một khía cạnh, nên đã nói như vậy, và để chỉ ra điều đó, ngài nói: ‘vì đã xua đuổi chừng ấy kẻ thù’.
Desananti uddesadesanaṃ.
Teaching refers to an outline teaching.
Desana (sự thuyết giảng) là uddesadesana (sự thuyết giảng tóm tắt).
Vinivattentoti paṭisaṃharanto.
Turning back means retracting.
Vinivattento (đang quay lại) là paṭisaṃharanto (đang rút lại).
Na laddho vatāsīti na laddho vata āsi.
Indeed, you were not obtained means 'indeed, you were not obtained'.
Na laddho vatāsī (quả thật không đạt được) là na laddho vata āsi (quả thật đã không đạt được).
Rājā viya kammaṃ sattesu issariyassa vattāpanato.
Deeds are like a king because they exercise dominion over beings.
Hành động như một vị vua vì nó làm cho quyền lực thống trị chúng sinh.
Rājā…pe… puthujjano vaṭṭadukkhasaṅkhātāparādhatāya.
A king… (and so on) … an ordinary person because of the offense amounting to the suffering of saṃsāra.
Vua…v.v… phàm phu vì sự phạm lỗi được gọi là khổ luân hồi.
Ñāṇapalāyanenāti mahābhūtehi nibbinditvā virajjitvā vimuccitukāmatāvasena uppannañāṇapalāyane maggādhigamasiddheneva ñāṇapalāyanena.
By the escape of knowledge means by the escape of knowledge that arises from being disenchanted with, dispassionate towards, and desiring liberation from the great elements, by the escape of knowledge that is achieved by attaining the path.
Ñāṇapalāyanena (bằng sự trốn chạy của tuệ) là bằng sự trốn chạy của tuệ đã thành tựu nhờ sự chứng đắc đạo, xuất phát từ mong muốn nhàm chán, ly tham và giải thoát khỏi các đại chủng.
Evañhettha upamāsaṃsandanaṃ matthakaṃ pāpitameva hoti.
In this way, the simile here is brought to its culmination.
Như vậy, sự so sánh ví dụ ở đây đã đạt đến đỉnh điểm.
Yatheva hītiādinā ekadesanāsamudāyassa nidassanaṃ āraddhaṃ.
Beginning with ‘Just as indeed,’ the illustration of the partial collection of teachings is commenced.
Với Yatheva hī (cũng như vậy) v.v., sự minh họa về một phần của sự giảng giải đã được bắt đầu.
Yathāvuttavacanaṃ aṭṭhakathācariyānaṃ vacanena samattheti ‘‘patthaddho bhavatī’’tiādinā.
He confirms the aforementioned statement with the words of the Aṭṭhakathā teachers, starting with ‘becomes stiff.’
Ngài chứng minh lời đã nói bằng lời của các vị Luận sư với ‘‘patthaddho bhavatī’’ (trở nên cứng đờ) v.v.
Tattha kaṭṭhamukhena vāti vā-saddo upamattho.
In this context, ‘or with a wooden mouth’ – the word ‘vā’ has the meaning of a simile.
Ở đó, kaṭṭhamukhena vā (hoặc bằng miệng rắn gỗ) thì từ vā có nghĩa là ví dụ.
Yathā kaṭṭhamukhena sappena daṭṭho patthaddho hoti, evaṃ pathavīdhātuppakopena so kāyo kaṭṭhamukheva hoti, kaṭṭhamukhagato viya patthaddho hotīti attho.
Just as one bitten by a snake with a wooden mouth becomes stiff, so too, due to a disturbance of the earth element, that body becomes as if it has a wooden mouth; the meaning is that it becomes stiff as if affected by a wooden mouth.
Cũng như người bị rắn gỗ cắn thì cứng đờ, tương tự, cơ thể đó do sự rối loạn của địa đại mà trở nên như rắn gỗ, nghĩa là cứng đờ như bị rắn gỗ cắn.
Atha vā vā-saddo avadhāraṇattho.
Alternatively, the word ‘vā’ means emphasis.
Hoặc từ vā có nghĩa là xác định.
So ‘‘pathavīdhātupakopena vā’’ti evaṃ ānetvā sambandhitabbo.
It should be brought in and connected thus: "or with a disturbance of the earth element."
Nó phải được liên kết bằng cách đưa vào như ‘‘pathavīdhātupakopena vā’’ (hoặc do sự rối loạn của địa đại).
Ayañhettha attho – kaṭṭhamukhena daṭṭhopi kāyo pathavīdhātuppakopeneva patthaddho hoti, tasmā pathavīdhātuyā aviyutto so kāyo sabbadā kaṭṭhamukhagato viya hotīti.
The meaning here is: even a body bitten by a wooden mouth becomes stiff only due to a disturbance of the earth element; therefore, that body, inseparable from the earth element, is always as if affected by a wooden mouth.
Ý nghĩa ở đây là – ngay cả cơ thể bị rắn gỗ cắn cũng cứng đờ do sự rối loạn của địa đại, do đó, cơ thể không tách rời khỏi địa đại luôn luôn như bị rắn gỗ cắn.
Vā-saddo vā aniyamattho.
Or the word ‘vā’ indicates indefiniteness.
Hoặc từ vā có nghĩa là không xác định.
Tatrāyamattho – kaṭṭhamukhena daṭṭho kāyo patthaddho hoti vā, na vā mantāgadavasena.
In that case, the meaning is: a body bitten by a wooden mouth may or may not become stiff, depending on mantras or antidotes.
Ý nghĩa ở đây là – cơ thể bị rắn gỗ cắn có thể cứng đờ hoặc không, tùy theo bùa chú.
Pathavīdhātuppakopena pana mantāgadarahito so kāyo kaṭṭhamukhagato viya hoti ekantapatthaddhoti.
However, a body that is without mantras or antidotes, due to a disturbance of the earth element, becomes stiff like one affected by a wooden mouth, unequivocally.
Nhưng đối với sự rối loạn của địa đại, cơ thể đó không có bùa chú thì chắc chắn cứng đờ như bị rắn gỗ cắn.
Tattha kāyoti pakatikāyo.
Here, body means the normal body.
Ở đó, kāyo (thân) là thân bình thường.
Pūtikoti kuthito.
Putrid means decayed.
Pūtiko (thối rữa) là kuthito (mục nát).
Santattoti sabbaso tatto mahādāhappatto.
Afflicted means completely heated, having reached a great fever.
Santatto (bị thiêu đốt hoàn toàn) là bị thiêu đốt hoàn toàn, đạt đến sự nóng bức lớn.
Sañchinnoti sabbaso chinno cuṇṇavicuṇṇabhūto.
Severed means completely cut, having become fragmented.
Sañchinno (bị cắt đứt hoàn toàn) là bị cắt đứt hoàn toàn, trở thành bột vụn.
Yadā kāyo patthaddhādibhāvappatto hoti, tadā puriso kaṭṭhamukhādisappassa mukhe vattamāno viya hotīti attho.
When the body has reached the state of stiffness and so on, then the person is as if in the mouth of a wooden-mouthed snake and so on; that is the meaning.
Khi cơ thể đạt đến trạng thái cứng đờ v.v., thì người đó như đang ở trong miệng của rắn gỗ v.v.
Visesatoti kaṭṭhamukhādivisesato ca pathavīādivisesato ca.
Especially means especially due to wooden mouths and so on, and especially due to earth and so on.
Visesato (đặc biệt) là đặc biệt từ rắn gỗ v.v. và đặc biệt từ địa đại v.v.
Anatthaggahaṇatotiādi acetanesupi bhūtesu sacetanesu viya anatthādīnaṃ paccakkhatāya nibbedajananatthaṃ āraddhaṃ.
Beginning with ‘due to taking what is harmful,’ it is introduced to generate disenchantment, as if perceiving harm and so on, even in inanimate elements, just as in animate ones.
Anatthaggahaṇato (do sự nắm giữ những điều bất lợi) v.v. được bắt đầu để tạo ra sự nhàm chán, do sự nhận thức trực tiếp về những điều bất lợi v.v. ngay cả trong các yếu tố vô tri, như thể chúng có tri giác.
Tattha āsayatoti pavattiṭṭhānato.
Here, from its dwelling place means from its place of arising.
Ở đó, āsayato (từ nơi cư ngụ) là từ nơi phát sinh.
Etesanti mahābhūtānaṃ.
Of these refers to the great elements.
Etesaṃ (của những thứ này) là của các đại chủng.
Sadisatāti vammikāsayasusiragahanasaṅkāraṭṭhānāsayatāya ca sadisatā.
Similarity means similarity due to being a dwelling place like an anthill, a hollow, a dense thicket, or a refuse heap.
Sadisatā (sự tương đồng) là sự tương đồng với nơi cư ngụ của tổ mối, hang hốc, và nơi chứa rác.
Durupaṭṭhānatarānīti duppaṭikāratarāni.
More difficult to attend to means more difficult to remedy.
Durupaṭṭhānatarānī (khó phụng sự hơn) là khó đối phó hơn.
Durāsadāti durupasaṅkamanā.
Difficult to approach means difficult to draw near to.
Durāsadā (khó tiếp cận) là khó đến gần.
‘‘Upaṭṭhāmī’’ti upasaṅkamituṃ na sakkonti.
‘‘I attend to it,’’ they cannot approach.
Họ không thể đến gần (upasaṅkamituṃ na sakkonti) với ý nghĩ ‘‘tôi sẽ phụng sự’’.
Parijānāma kammanāmāni, upakārā nāma natthi.
They understand the names of deeds, but there is no help.
Chúng ta nhận biết các tên của nghiệp, nhưng không có sự giúp đỡ nào.
Anantadosūpaddavatoti aparimāṇadosūpaddavahetuto.
Because of innumerable faults and afflictions means because of being the cause of countless faults and afflictions.
Anantadosūpaddavato (do vô số lỗi lầm và tai ương) là do nguyên nhân của vô số lỗi lầm và tai ương.
Ekapakkhalanti ekadukkhaṃ.
A single side means a single suffering.
Ekapakkhalaṃ (một sự sa ngã) là một khổ đau.
Rūpakkhandho bhijjamāno cattāro arūpakkhandhe gahetvāva bhijjati arūpakkhandhānaṃ ekanirodhattā.
The rūpa-khandha, when it breaks up, breaks up taking the four arūpa-khandhas with it, due to the single cessation of the arūpa-khandhas.
Sắc uẩn khi hoại diệt sẽ hoại diệt cùng với bốn vô sắc uẩn vì các vô sắc uẩn có cùng một sự diệt vong.
Vatthurūpampi gahetvāva bhijjanti pañcavokāre arūpakkhandhesu bhinnesu rūpakkhandhassa avaṭṭhānābhāvato.
It breaks up taking even the base rūpa because, when the arūpa-khandhas break up in the five-constituent existence, the rūpa-khandha cannot remain.
Các vô sắc uẩn cũng hoại diệt cùng với sắc căn vì khi các vô sắc uẩn hoại diệt trong ngũ uẩn, sắc uẩn không còn tồn tại.
Ettāvatāti lobhuppādanamattena.
By this much means merely by the arising of craving.
Ettāvatā (chừng đó) là chỉ bằng sự phát sinh của tham ái.
Paññā nāma attabhāve uttamaṅgaṃ paññuttarattā kusaladhammānaṃ, sati ca kilesuppattiyaṃ paññāya anuppajjanato vuttaṃ – ‘‘ettāvatā paññāsīsaṃ patitaṃ nāma hotī’’ti.
Wisdom is the foremost part of existence, as skillful qualities have wisdom as their superior; and mindfulness, when defilements arise, wisdom does not arise. Therefore, it is said: ‘‘by this much, the head of wisdom is considered to have fallen.’’
Tuệ là phần tối thượng trong thân thể vì các pháp thiện lấy tuệ làm tối thượng, và chánh niệm không phát sinh tuệ khi phiền não phát sinh, nên đã nói – ‘‘chừng đó thì cái đầu tuệ đã bị chặt đứt’’.
Yoniyo upaneti tadupagassa kammapaccayassa bhāve.
He brings it properly in the presence of the corresponding karmic condition.
Yoniyo upaneti (dẫn đến nơi sinh) khi có nhân nghiệp dẫn đến điều đó.
‘‘Jātibhayaṃ, jarābhayaṃ, maraṇabhayaṃ, corabhaya’’ntiādinā āgatāni pañcavīsati mahābhayāni, ‘‘hatthampi chindatī’’tiādinā āgatāni dvattiṃsa kammakāraṇāni āgatāneva honti kāraṇassa samavaṭṭhitattā.
The twenty-five great dangers mentioned in phrases like ‘‘the danger of birth, the danger of old age, the danger of death, the danger of thieves,’’ and the thirty-two punishments mentioned in phrases like ‘‘he cuts off even a hand,’’ are indeed present because the cause is fully established.
Hai mươi lăm nỗi sợ hãi lớn đã được nói đến với ‘‘sợ sinh, sợ già, sợ chết, sợ trộm’’ v.v., và ba mươi hai hình phạt đã được nói đến với ‘‘cắt cả tay’’ v.v., đã đến rồi vì nguyên nhân đã được thiết lập.
Nandīrāgo saṅkhārakkhandhoti saṅkhārakkhandhapariyāpannattā vuttaṃ.
Delight-craving is the saṅkhāra-khandha is said because it is included in the saṅkhāra-khandha.
Nandīrāgo saṅkhārakkhandho (hỷ tham là hành uẩn) đã được nói như vậy vì nó thuộc hành uẩn.
Pāḷiyaṃyeva āgatā ‘‘cakkhuto cepi naṃ, bhikkhave’’tiādinā.
They are mentioned in the Pāḷi itself in phrases like ‘‘from the eye too, O bhikkhus.’’
Đã được nói trong kinh tạng với ‘‘Này các Tỳ-kheo, nếu từ mắt’’ v.v.
Kiñci alabhitvāti tasmiṃ suññagāme corānaṃ gayhūpagassa alābhavacaneneva tassa purisassa attano paṭisaraṇassa alābho vutto eva hotīti na uddhaṭo, purisaṭṭhāniyo bhikkhu, corā pana bāhirāyatanaṭṭhāniyā.
Having gained nothing means that by mentioning the thieves taking away what was graspable in that empty house, it is already stated that the man himself gained no refuge; hence, it is not explicitly extracted. The man stands for the bhikkhu, and the thieves stand for the external sense objects.
Kiñci alabhitvā (không đạt được gì) thì bằng lời nói về sự không đạt được của những thứ có thể bị trộm cắp trong ngôi nhà trống đó, sự không đạt được nơi nương tựa của chính người đàn ông đó đã được nói đến, nên không cần phải nhắc lại; Tỳ-kheo tượng trưng cho người đàn ông, còn những tên trộm tượng trưng cho các xứ bên ngoài.
Abhinivisitvāti vipassanābhinivesaṃ katvā.
Having thoroughly entered means having made an entry into insight.
Abhinivisitvā (chuyên tâm) là đã thực hiện sự chuyên tâm vào thiền quán.
Ajjhattikāyatanavasena desanāya āgatattā vuttaṃ ‘‘upādārūpakammaṭṭhānavasenā’’ti.
Because the teaching is presented in terms of the internal sense bases, it is said ‘‘in terms of the meditation object of derived form.’’
Vì sự giảng giải đã được nói đến theo xứ nội, nên đã nói ‘‘upādārūpakammaṭṭhānavasenā’’ (theo đề mục thiền quán về sắc thủ).
Bāhirānanti bāhirāyatanānaṃ.
Of external things means of external sense objects.
Bāhirānaṃ (của những cái bên ngoài) là của các xứ bên ngoài.
Pañca kiccānīti corehi tadā kātabbāni pañca kiccāni.
Five tasks means the five tasks to be performed by thieves at that time.
Pañca kiccānī (năm việc cần làm) là năm việc mà những tên trộm phải làm vào lúc đó.
Hatthasāranti attano santake hatthehi gahetabbasārabhaṇḍaṃ.
Hand-wealth means valuable possessions to be taken by hand from one's own belongings.
Hatthasāraṃ (vật quý bằng tay) là vật quý giá có thể cầm bằng tay của mình.
Pātanādivasena hatthaparāmāsaṃ karonti.
They touch with their hands by throwing down and so on.
Họ chạm tay (hatthaparāmāsaṃ karonti) bằng cách ném xuống v.v.
Pahāraṭhāneti pahaṭaṭṭhāne.
At the place of striking means at the struck place.
Pahāraṭṭhāne (tại nơi đánh) là tại nơi bị đánh.
Ṭhānaso tasmiṃ eva khaṇeti vadanti.
They say they cut it right at that spot.
Họ nói rằng họ cắt ngay tại chỗ đó.
Attano sukhāvahaṃ kusaladhammaṃ pahāya dukkhāvahena akusalena samaṅgitā sukhāvahaṃ bhaṇḍaṃ pahāya bahi nikkhamanaṃ viyāti vuttaṃ sukhanissayattā tassa.
Abandoning a wholesome dhamma that leads to one’s own happiness, being endowed with unwholesome things that lead to suffering, is like abandoning goods that lead to happiness and going outside; this is said because of its connection to happiness.
Pahāya kusaladhammaṃ (từ bỏ pháp thiện) mang lại hạnh phúc cho bản thân, và đồng hành với pháp bất thiện mang lại khổ đau, đã được nói là như sự đi ra ngoài (bahi nikkhamanaṃ viyā) sau khi từ bỏ tài sản mang lại hạnh phúc, vì nó là nơi nương tựa của hạnh phúc.
Hatthaparā…pe… āpajjanakālo guṇasarīrassa tadā pamādena bādhitattā.
The time of touching with the hand… (and so on) … of reaching because the body of virtues is harmed by negligence at that time.
Hatthaparā…v.v… āpajjanakālo (thời điểm chạm tay…v.v… xảy ra) vì thân đức vào lúc đó bị tổn hại do sự phóng dật.
Pahāra…pe… kālo tato daḷhataraṃ guṇasarīrassa bādhitattā.
The time of striking… (and so on) … because the body of virtues is harmed even more severely than that.
Pahāra…v.v… kālo (thời điểm đánh…v.v… xảy ra) vì thân đức bị tổn hại nặng hơn.
Pahāraṃ…pe… assamaṇakālo guṇasarīrassa maraṇappattisadisattā.
The time of striking… (and so on) … of not being a recluse is like the body of virtues reaching death.
Pahāraṃ…v.v… assamaṇakālo (thời điểm đánh…v.v… không còn là Sa-môn) vì thân đức như đã chết.
Avasesajanassa dāsaparibhogena paribhuñjitabbatā aññathattappattigihibhāvāpattiyā nidassanabhāvena vuttā.
Being used for consumption by the rest of the people as a slave is mentioned as an illustration of becoming different, of becoming a layperson.
Avasesajanassa dāsaparibhogena paribhuñjitabbatā (việc bị người khác sử dụng như nô lệ) đã được nói đến như một ví dụ về việc đạt đến trạng thái khác, trở thành cư sĩ.
Yaṃ ‘‘chasu dvāresu ārammaṇe āpāthagate’’ti vuttaṃ, tameva ārammaṇaṃ nissāya samparāyiko dukkhakkhandho veditabboti yojanā.
The meaning is that the aggregate of suffering in the future, which is stated as ‘‘when objects appear at the six doors,’’ should be understood as relying on that very object.
Điều đã nói là ‘‘khi các đối tượng đi vào sáu cửa’’, thì nỗi khổ uẩn trong tương lai phải được hiểu là nương tựa vào đối tượng đó.
Rūpādīnīti rūpasaddagandharasāni.
Forms and so on refers to forms, sounds, odors, and tastes.
Rūpādīnī (sắc v.v.) là sắc, thinh, hương, vị.
Tesanti yathāvuttabhūtupādārūpānaṃ.
Of those refers to the aforementioned derived forms of the elements.
Tesaṃ (của những thứ đó) là của các sắc do đại chủng tạo thành đã được nói đến.
Lahutādivasenāti tesaṃ lahutādivasena.
In terms of lightness and so on refers to their lightness and so on.
Lahutādivasena (theo sự nhẹ nhàng v.v.) là theo sự nhẹ nhàng v.v. của chúng.
Duruttaraṇaṭṭhoti uttarituṃ asakkuṇeyyabhāvo oghaṭṭho.
The meaning of difficult to cross is the meaning of a flood (ogha), which is the state of being unable to cross over.
Duruttaraṇaṭṭho (ý nghĩa khó vượt qua) là sự không thể vượt qua, đó là ý nghĩa của dòng nước lũ (oghaṭṭho).
Vuttanayenāti ‘‘sampayuttā vedanā vedanākkhandho’’tiādinā vuttanayena.
In the manner stated refers to the manner stated in phrases like ‘‘associated feeling is the feeling-khandha’’ and so on.
Vuttanayenā (theo cách đã nói) là theo cách đã nói ‘‘thọ tương ưng là thọ uẩn’’ v.v.
Catumahābhūtādīhīti ādisaddena upādānakkhandhādīnaṃ gahaṇaṃ.
"Catumahābhūtādīhi" (the four great elements, etc.) – by the word "etc." here is meant the grasping of the aggregates of clinging (upādānakkhandha) and so on.
Bốn đại chủng, v.v. – bằng từ “v.v.” là sự bao gồm các uẩn chấp thủ, v.v.
Cittakiriyadassanatthanti cittapayogadassanatthaṃ.
"Cittakiriyadassanatthaṃ" (for showing mental activity) means for showing the application of the mind.
Để hiển bày sự hoạt động của tâm là để hiển bày sự vận dụng của tâm.
Vuttavāyāmamevāti ‘‘sammāvāyāmo’’ti yo ariyamagge vutto.
"Vuttavāyāmameva" (only the stated effort) refers to what is called "sammāvāyāma" (right effort) as taught in the Noble Path.
Chính tinh tấn đã được nói đến là cái đã được nói đến trong Thánh đạo, tức “chánh tinh tấn”.
Bhaddekarattādīnīti ‘‘ajjeva kiccaṃ ātappa’’ntiādinā (ma. ni. 3.272, 275, 276) vuttāni bhaddekarattasuttādīni.
"Bhaddekarattādīni" (Bhaddekaratta Sutta, etc.) refers to the Bhaddekaratta Sutta and others, which are stated with "Today alone is the task to be ardently performed" and so on.
Kinh Bhaddekaratta, v.v. là các kinh Bhaddekaratta, v.v. đã được nói đến bằng câu “việc cần làm phải là ngay hôm nay” và các câu khác (Ma. Ni. 3.272, 275, 276).
Tassa nāmarūpassa ime nandīrāgādayo taṇhāvijjādayoti katvā paccayo dhammāyatanekadeso.
That (nāmarūpa), with these as its conditions—attachment and lust, ignorance and so on—is "dhammāyatanekadeso" (a part of the mind-object base).
Các pháp như hỷ ái, v.v., và vô minh, v.v. là duyên cho danh sắc là một phần của xứ pháp.
Ariyamagganibbānataṇhāvajjo idha dhammāyatanekadesoti ca.
It is also a part of the mind-object base here, excluding the desire for the Noble Path and Nibbāna.
Thánh đạo, Niết Bàn, và các lậu hoặc là một phần của xứ pháp ở đây.
Soḷasahākārehīti pīḷanādīhi soḷasahi ākārehi.
"Soḷasahākārehi" (by sixteen aspects) means by sixteen aspects such as affliction.
Bằng mười sáu phương diện là bằng mười sáu phương diện như sự bức bách, v.v.
Satipaṭṭhānavibhaṅge āgatanayena saṭṭhinayasahassehi.
"Saṭṭhinayasahassehi" (by sixty thousand modes) in the manner presented in the Satipaṭṭhāna Vibhaṅga.
Theo cách đã được nói đến trong Vibhaṅga về Tứ Niệm Xứ, bằng sáu mươi nghìn phương cách.
Desanāpariyosāne…pe… patiṭṭhahiṃsūti vipañcitaññū evettha gahaṇavasena adhigatavisesā paricchinditā.
"Desanāpariyosāne…pe… patiṭṭhahiṃsu" (at the conclusion of the discourse…etc.…became established) means that only those of detailed understanding attained special distinction here through comprehension, having discerned it.
Vào cuối bài giảng… v.v… đã an trú là những người có trí tuệ phát triển đã thấu hiểu được các đặc tính bằng cách nắm bắt ở đây.
Te hi tadā dhammapaṭiggāhakabhāvena satthu santike sannisinnā.
For they were seated before the Teacher at that time as recipients of the Dhamma.
Vì họ lúc đó đã ngồi tụ họp trước Đức Phật với tư cách là những người tiếp nhận giáo pháp.
Ugghaṭitaññūnaṃ pana neyyānañca visesādhigamo aṭṭhakathāyaṃ na ruḷhoti idha na gahitoti.
But the attainment of distinction by those of quick understanding and by those who need guidance is not common in the Aṭṭhakathā, and so it is not included here.
Còn sự thấu hiểu các đặc tính của những người có trí tuệ khai mở và những người cần được giáo hóa thì không được đề cập trong Chú giải, tức là không được nắm bắt ở đây.
239. Susaṃvutindriyassa bhojane mattaññuno satassa sampajānassa viharato kilesanimittaṃ dukkhaṃ anavasaranti sukhasomanassabahulatā vuttā.
"Sukhasomanassabahulatā" (abundance of happiness and joy) is stated because suffering caused by mental defilements does not overcome one who lives with faculties well restrained, moderate in food, mindful, and clearly comprehending.
239. Sự nhiều niềm vui và hoan hỷ đã được nói đến là khổ do nhân duyên phiền não không thể xâm nhập vào vị tỳ khưu sống với các căn được phòng hộ tốt, biết tiết độ trong ăn uống, có niệm và có tuệ giác.
Yavati tena phalaṃ missitaṃ viya hotīti yoni, ekantikaṃ kāraṇaṃ.
"Yoni" (womb, origin) means that by which it is as if mixed with the result, an exclusive cause.
Cái mà nhờ nó quả được hòa trộn, suối nguồn là nhân duyên tuyệt đối.
Assāti bhikkhuno.
"Assa" (of him) refers to the bhikkhu.
Của vị ấy là của vị tỳ khưu.
Paripuṇṇanti avikalaṃ.
"Paripuṇṇaṃ" (complete) means flawless.
Hoàn hảo là không thiếu sót.
Anavasesaṃ āsave khepetīti āsavakkhayo, aggamaggo.
"Āsavakkhayo" (destruction of taints) means the highest path, as it eliminates taints without remainder.
Cái mà loại trừ các lậu hoặc không còn sót lại, sự diệt trừ các lậu hoặc là đạo tối thượng.
Yaṃ yanti dandhaṃ majjhaṃ javoti javādīsu yaṃ yaṃ gamanaṃ.
"Yaṃ yaṃ gamanaṃ" (whatever gait) means whatever gait among slow, medium, or fast.
Bất cứ cái gì là bất cứ sự đi lại nào trong các sự đi lại như chậm, trung bình, nhanh.
Rakkhaṇatthāyāti kilesacorehi rakkhaṇatthāya.
"Rakkhaṇatthāya" (for protection) means for protection from the thieves of defilements.
Để bảo vệ là để bảo vệ khỏi những tên trộm phiền não.
Veganiggahaṇatthāyāti kilesahetukassa indriyavegassa niggaṇhanatthāya.
"Veganiggahaṇatthāya" (for suppressing impetuosity) means for suppressing the impetuosity of the faculties caused by defilements.
Để chế ngự sự mãnh liệt là để chế ngự sự mãnh liệt của các căn do phiền não gây ra.
Nibbisevanatthāyāti visevanassa vipphanditassa nirodhanāya.
"Nibbisevanatthāya" (for non-indulgence) means for the cessation of indulgence, of agitation.
Để không bị vướng mắc là để chấm dứt sự vướng mắc, sự xao động.
Kilesūpasamatthāyāti kilesānaṃ uparūpari samanatthāya vūpasamanatthāya.
"Kilesūpasamatthāya" (for the appeasement of defilements) means for the progressive appeasement, for the calming down of defilements.
Để làm lắng dịu phiền não là để làm lắng dịu phiền não từ trên xuống dưới, để làm cho chúng an tịnh.
Samaṇarati nāma samathavipassanāmaggaphalasukhāni.
"Samaṇarati" (delight of a recluse) refers to the happiness of calm (samatha), insight (vipassanā), path, and fruit.
Niềm vui của bậc Sa-môn là sự an lạc của thiền định, tuệ quán, đạo và quả.
Dantānampi sindhavānaṃ sārathino payogena siyā kāci visevanamattāti tadabhāvaṃ dassento ‘‘nibbisevane katvā pesento’’ti vuttaṃ.
"Nibbisevane katvā pesento" (sending forth without indulgence) is stated to show the absence of any indulgence that might occur even in trained Sindh horses through the charioteer's application.
Ngay cả những con ngựa Sindhu đã được thuần hóa cũng có thể có một chút xao động do sự điều khiển của người đánh xe, nên để hiển bày sự không có điều đó, đã nói “đã không bị vướng mắc mà điều khiển”.
Ñāṇaṃ gacchatīti asaṅgamanaṃ pavattati pageva indriyabhāvanāya katattā, kilesaniggahassa sukheneva siddhattā.
"Ñāṇaṃ gacchati" (knowledge proceeds) means it proceeds without impediment, since the development of faculties has already been accomplished, and the suppression of defilements has been achieved with ease.
Trí tuệ tiến triển là sự không bị vướng mắc mà tiếp tục hoạt động, vì đã được tu tập các căn từ trước, và sự chế ngự phiền não đã thành công một cách dễ dàng.
Dāyakassa ajjhāsayo vaso uḷāro lāmako.
The "vaso" (sway/control) of the donor's intention is noble or base.
Ý định của người thí chủ là sự kiểm soát cao quý hay thấp kém.
Deyyadhammassa pamāṇaṃ vaso appakaṃ bahukañca.
The "vaso" (measure) of the gift (deyyadhamma) is small or large.
Sự kiểm soát về số lượng vật cúng dường là ít hay nhiều.
Parisodhetvāti rañño anucchavikabhāvaṃ parisodhetvā.
"Parisodhetvā" (having purified) means having purified it to be suitable for the king.
Sau khi làm sạch là sau khi làm sạch để phù hợp với nhà vua.
Bhūmiyaṃ chaḍḍesi ‘‘bhikkhūnaṃ adatvā mayā mukhe pakkhitta’’nti.
"Bhūmiyaṃ chaḍḍesi" (he threw it on the ground), thinking, "I put it in my mouth without giving it to the bhikkhus."
Đã vứt xuống đất với ý nghĩ “ta đã bỏ vào miệng mà không cho các tỳ khưu”.
Mukhena gaṇhi tassa niddosabhāvaṃ dassetuṃ.
"Mukhena gaṇhi" (he took it with his mouth) to show its faultless nature.
Đã ngậm vào miệng để hiển bày sự vô tội của người đó.
Mattaṃ jānāpetuṃ pamajji.
"Pamajji" (he wiped) to make known the measure.
Đã xoa để cho biết mức độ.
‘‘Tvaṃ kuto āgato’’ti pucchane pamādaṃ āpajji.
"Pamādaṃ āpajji" (he became negligent) when asked, "Where did you come from?"
Đã lơ đễnh khi được hỏi “ngươi từ đâu đến?”.
Anubhāgoti avasiṭṭhabhāgo.
"Anubhāgo" (remaining portion) means the remaining part.
Phần còn lại là phần còn lại.
Idamatthiyanti idaṃ payojanaṃ.
"Idamatthiyaṃ" (this purpose) means this purpose.
Vì mục đích này là vì mục đích này.
Itaranti pāḷiyaṃ anāgatampi āhāre pamāṇajānanaṃ.
"Itaraṃ" (the other) refers to knowing the measure in food, which is not mentioned in the Pali text.
Cái khác là sự biết lượng trong thức ăn, dù không được đề cập trong Pāḷi.
Sayanaṃ seyyā, kāmabhogīnaṃ seyyā kāmabhogiseyyā.
Sayana is a couch; the couch of those who indulge in sensual pleasures is "kāmabhogiseyyā" (the couch of sensualists).
Sự nằm là seyyā, sự nằm của những người hưởng thụ dục lạc là sự nằm của người hưởng thụ dục lạc.
Dakkhiṇapassena sayāno nāma natthi dakkhiṇahatthena kātabbakiccakaraṇato.
"Dakkhiṇapassena sayāno nāma natthi" (there is no one lying on the right side) means because tasks are done with the right hand.
Không có sự nằm nghiêng về phía bên phải, vì các việc cần làm được thực hiện bằng tay phải.
Tejussadattāti idaṃ anutrāsasseva sīhassa sayananti dassetuṃ vuttaṃ.
"Tejussadattā" (due to abundance of energy) is stated to show that this is the lying posture of a lion, which is fearless.
Vì tính mãnh liệt là điều này được nói ra để hiển bày rằng đó là sự nằm của sư tử không hề sợ hãi.
Dve purimapāde ekasmiṃ, pacchimapāde ekasmiṃ ṭhāne ṭhapetvāti hi idaṃ pādānaṃ avikkhittabhāvakaraṇadassanaṃ.
"Dve purimapāde ekasmiṃ, pacchimapāde ekasmiṃ ṭhāne ṭhapetvā" (placing the two front paws in one place and the hind paws in one place) indicates keeping the paws from being scattered.
Đặt hai chân trước ở một chỗ, và hai chân sau ở một chỗ là điều này hiển bày sự không phân tán của các chân.
Catutthajjhānaseyyāti catutthajjhānikaṃ phalasamāpattiṃ vadati.
"Catutthajjhānaseyyā" (the fourth jhāna posture) refers to the attainment of fruit (phalasamāpatti) associated with the fourth jhāna.
Tư thế nằm thiền thứ tư là nói về sự nhập quả của thiền thứ tư.
Yebhuyyena hi tathāgatā phalasamāpattiṃ samāpajjitvāva sayanti.
For the Tathāgatas mostly lie down after attaining phalasamāpatti.
Thật vậy, phần lớn các vị Như Lai đều nhập quả rồi mới nằm.
Sā ca nesaṃ catutthajjhānato vuṭṭhāya, kilesaparinibbānassa ca katattāti vadanti.
And that, they say, is after rising from the fourth jhāna and having brought about the complete extinction of defilements.
Và các vị ấy nói rằng điều đó xảy ra khi các vị ấy xuất khỏi thiền thứ tư và đã diệt trừ phiền não.
Idha sīhaseyyā āgatā pādaṃ accādhāya pubbenāparaṃ ajahitasaṃlakkhaṇā seyyāti katvā.
"Idha sīhaseyyā āgatā" (here the lion's posture is mentioned) because it is a posture characterized by the feet being placed one over the other, not abandoning the mark from front to back.
Tư thế nằm của sư tử được đề cập ở đây là vì tư thế nằm đó được nhận biết là đặt chân này lên chân kia, không rời bỏ tư thế trước sau.
Tenāha ‘‘ayaṃ hī’’tiādi.
Therefore, it is said, "ayaṃ hī" (for this, indeed), etc.
Vì thế, đã nói “vì đây”, v.v.
Evanti ‘‘dakkhiṇena passenā’’tiādinā vuttākārena seyyaṃ kappeti.
"Evaṃ" (thus) means he adopts the posture in the manner described by "on the right side," etc.
Như vậy là thiết lập tư thế nằm theo cách đã nói “nghiêng về phía bên phải”, v.v.
Kathaṃ niddāyanto sato sampajāno hoti?
"Kathaṃ niddāyanto sato sampajāno hoti?" (How can one be mindful and clearly comprehending while sleeping?)
Làm thế nào mà khi ngủ lại có niệm và có tuệ giác?
Bhavaṅgacittena hi niddūpagamananti adhippāyo.
The intention is that one enters sleep with bhavaṅga consciousness.
Ý nghĩa là sự đi vào giấc ngủ là bằng tâm hộ kiếp.
Appahānenāti tadadhimuttatāya tadappahānaṃ daṭṭhabbaṃ.
"Appahānena" (by not abandoning) should be understood as not abandoning that, due to being inclined towards it.
Bằng sự không từ bỏ – cần phải hiểu là sự không từ bỏ điều đó do sự thiên về điều đó.
Tathā tesu niddokkamanassa ādipariyosānesu ajahitasatisampajaññaṃ hoti.
Likewise, there is unabandoned mindfulness and clear comprehension at the beginning and end of the descent into sleep.
Cũng vậy, trong các trường hợp đó, niệm và tuệ giác không bị rời bỏ ở đầu và cuối của sự đi vào giấc ngủ.
Tenāha – ‘‘niddaṃ okkamantopi sato sampajāno hotī’’ti.
Therefore, it is said, "niddaṃ okkamantopi sato sampajāno hoti" (even when descending into sleep, one is mindful and clearly comprehending).
Vì thế, đã nói – “ngay cả khi đi vào giấc ngủ cũng có niệm và có tuệ giác”.
Etaṃ panāti ‘‘niddaṃ okkamantopi sato sampajāno hotī’’ti vuttanayaṃ vadati.
"Etaṃ pana" (but this) refers to the method described as "even when descending into sleep, one is mindful and clearly comprehending."
Điều này là nói về cách đã được nói “ngay cả khi đi vào giấc ngủ cũng có niệm và có tuệ giác”.
Ñāṇadhātukanti na rocayiṃsūti niddokkamanepi jāgaraṇe pavattañāṇasabhāvamevāti na rocayiṃsu porāṇā.
"Ñāṇadhātukanti na rocayiṃsu" (the ancients did not approve that it is of the nature of knowledge-element) means the ancients did not approve that even in descending into sleep, it is of the nature of knowledge that operates in waking.
Không chấp nhận là thuộc về yếu tố trí tuệ – các bậc cổ đức đã không chấp nhận rằng ngay cả khi đi vào giấc ngủ cũng có bản chất trí tuệ đang hoạt động như khi thức.
Nirantaraṃ bhavaṅgacittesu vattamānesu satisampajaññāsambhavoti adhippāyo.
The intention is that mindfulness and clear comprehension are impossible when bhavaṅga consciousnesses are continuously occurring.
Ý nghĩa là không thể có niệm và tuệ giác khi các tâm hộ kiếp liên tục hoạt động.
Purimasmiñhi naye satisampajaññassa asaṃvaro, na bhavaṅgassa.
For in the former method, there is no lack of mindfulness and clear comprehension, not of bhavaṅga.
Vì trong cách trước, đó là sự không phòng hộ niệm và tuệ giác, chứ không phải tâm hộ kiếp.
Indriyasaṃvaro, bhojane mattaññutā, jāgariyānuyogoti imehi tivaṅgikā, nimittānubyañjanaparivajjanādi sabbaṃ vipassanāpakkhikamevāti adhippāyo.
"Tivaṅgikā" (three-factored) refers to sense-restraint, moderation in food, and devotion to wakefulness; the intention is that all avoidance of signs and minor details, etc., belongs to the side of insight.
Phòng hộ các căn, biết tiết độ trong ăn uống, tinh cần thức tỉnh – có ba chi phần này, ý nghĩa là tất cả mọi thứ như tránh các tướng và tùy tướng đều thuộc về tuệ quán.
240. Aṭṭhikummoti piṭṭhiyaṃ tikhiṇaṭṭhiko kummo.
"Aṭṭhikummo" (a turtle with sharp bones) refers to a turtle with sharp bones on its back.
240. Rùa xương là con rùa có xương sắc nhọn trên lưng.
Tantibandhoti byāvaṭo.
"Tantibandho" (bound with strings) means occupied.
Bị trói buộc bởi dây là bị vướng bận.
Samugge viya attano kapāle pakkhipitvā.
"Samugge viya pakkhipitvā" (having put it in as if in a box) means into one's own shell.
Như trong một cái hộp là đặt vào mai của mình.
Samodahanto sammā odahanto ajjhattameva dahanto.
"Samodahanto" (properly inserting) means properly inserting it, inserting it within.
Đang đặt vào là đang đặt vào một cách đúng đắn, đang đặt vào chính nội tâm.
Ārammaṇakapāleti ārammaṇakaṭāhe.
"Ārammaṇakapāle" (into the dish of objects) means into the bowl of objects.
Vào mai đối tượng là vào vỏ đối tượng.
Samodahantoti diṭṭhamattasseva ca gahaṇato manovitakke tattheva sammadeva odahanto.
"Samodahanto" (properly inserting) means properly inserting it right there in the mind-thought, since it is grasped as soon as it is seen.
Đang đặt vào là đang đặt vào một cách đúng đắn ngay tại đó những ý tư duy ngay khi vừa thấy đối tượng.
Tañhi visayavasena pavattituṃ adento.
For it does not allow it to operate based on the object.
Vì không cho nó hoạt động theo đối tượng.
Pañca dhammeti ‘‘kālena vakkhāmī’’tiādinā (pari. 362) vuccamāne.
"Pañca dhamme" (five qualities) refers to those mentioned with "I shall speak in due time," etc.
Năm pháp là những điều được nói đến như “tôi sẽ nói vào lúc thích hợp” (Pari. 362).
241. Vilāsamāno viya sāgaraṃ patvā.
As if frolicking, having reached the ocean.
241. Như là đang vui chơi mà đã đến biển.
Antosākhoti gaṅgāya tīrassa anto onatasākho.
Antosākho means a branch bent low within the bank of the Ganges.
Antosākho (cành cây bên trong) là cành cây cong xuống bên trong bờ sông Hằng.
Temetīti tinto hoti.
Temetī means it becomes wet.
Temetī (làm ướt) có nghĩa là bị ướt.
Tiriyaṃ patito daṇḍasetu viya ṭhitattā mahājanassa paccayo jāto, tathā mahantabhāvena gaṅgāsotaṃ otaraṇādi natthi.
Having fallen across, it acts like a bridge, becoming a support for the populace; similarly, due to its large size, there is no descending into the current of the Ganges.
Rơi ngang như một cây cầu gỗ, đã trở thành chỗ nương tựa cho đại chúng, và do sự vĩ đại như vậy, không có việc rơi xuống dòng sông Hằng, v.v.
Ayaṃ hīti anantaraṃ vuttapuggalo.
Ayaṃ hi refers to the person just mentioned.
Ayaṃ hī (người này) là người vừa được đề cập.
Ariyamaggaṃ oruyhāti catubbidhaṃ ariyamaggavīthiṃ otaritvā.
Ariyamaggaṃ oruyhā means having descended onto the fourfold path of the noble way.
Ariyamaggaṃ oruyhā (đi vào Bát Chánh Đạo) là đã đi vào con đường Thánh Đạo bốn phần.
‘‘Cittaṃ nāmeta’’ntiādinā cintetvā gihibandhanaṃ na vissajjetīti sambandho.
Thinking 'one should bend the mind,' and so forth, he does not abandon household ties; this is the connection.
Liên quan đến việc suy nghĩ theo kiểu ‘‘hãy hướng tâm đến’’ v.v. mà không từ bỏ sự ràng buộc của gia đình.
Attano bhajamānaketi attano bhajante.
Attano bhajamānake means those who serve him.
Attano bhajamānake (những người phục vụ mình) là những người phụng sự mình.
Jīvikatthāya payujjitabbato payogo, khettavatthādi.
Payogo is what is used for livelihood, such as fields and property.
Payogo (sự sử dụng) là những thứ như ruộng đất, v.v., vì chúng được sử dụng để kiếm sống.
Tato payogato uṭṭhitaṃ āyaṃ.
Income arising from that livelihood.
Thu nhập phát sinh từ sự sử dụng đó.
Kiñcāpi bhikkhūnaṃ kāyasāmaggiṃ deti bhikkhatthāya.
Although he provides physical comfort for the bhikkhus, for alms.
Mặc dù cấp cho các tỳ khưu sự hỗ trợ vật chất để khất thực.
Muṇḍaghaṭanti bhinnoṭṭhaṃ ghaṭaṃ.
Muṇḍaghaṭaṃ means a pot with a broken rim.
Muṇḍaghaṭaṃ (bình vỡ miệng) là bình bị vỡ miệng.
Khandheti aṃse.
Khandhe means on the shoulder.
Khandhe (trên vai) là trên lưng.
Saṅghabhoganti saṅghasantakaṃ bhogagāmaṃ gantvā.
Saṅghabhogaṃ means having gone to a village endowed to the Saṅgha.
Gantvā (đi đến) một làng tài sản của Tăng đoàn.
Atthato evaṃ vadantīti tathā atthassa sambhavato evaṃ vadantā viya honti.
Atthato evaṃ vadanti means, in meaning, they are as if speaking thus because such meaning is possible.
Atthato evaṃ vadantī (theo nghĩa đen thì họ nói như vậy) có nghĩa là họ nói như vậy vì ý nghĩa đó có thể xảy ra.
Yāgumattake yāgunti yāguṃ pivitvā tāya aparipakkāya eva aññaṃ yāguṃ ajjhoharitvāti sambandho.
Yāgumattake yāgu means having drunk gruel, and while it is still undigested, consuming other gruel; this is the connection.
Yāgumattake yāguṃ (cháo trên cháo) có nghĩa là đã uống cháo và sau đó ăn thêm một loại cháo khác trong khi cháo trước chưa tiêu hóa hết.
Diṭṭhigatikoti sāsaniko evaṃ ayoniso ummujjitvā sāsanaṃ uddhammaṃ ubbinayaṃ katvā dīpento ariṭṭhasadiso.
Diṭṭhigatiko means a person of the Dispensation who, having erroneously emerged thus, misrepresents the Dispensation, making it contrary to the Dhamma and Vinaya, like Ariṭṭha.
Diṭṭhigatiko (người có tà kiến) là một người thuộc giáo pháp, nhưng do không tác ý đúng đắn mà làm cho giáo pháp trở thành sai lệch và không có giới luật, giống như Ariṭṭha.
Tenāha ‘‘so hī’’tiādi.
Therefore, he says "so hi" and so forth.
Vì vậy, Ngài nói ‘‘so hī’’ (người ấy) v.v.
Arūpabhave rūpaṃ atthi, aññathā tato cutassa kuto rūpakkhandhassa sambhavo.
In the formless realm, there is form, otherwise, how could the form aggregate arise for one who has passed away from there?
Trong cõi vô sắc có sắc, nếu không thì sắc uẩn từ đâu mà sinh ra sau khi chết từ đó?
Asaññībhave cittaṃ atthīti etthāpi eseva nayo.
The same method applies here to in the non-percipient realm, there is consciousness.
Trong cõi vô tưởng có tâm, ở đây cũng cùng một nguyên tắc.
Bahucittakkhaṇiko lokuttaramaggo ‘‘yo ime cattāro satipaṭṭhāne bhāveyya sattavassānī’’tiādivacanato (dī. ni. 2.404; ma. ni. 1.137).
The supramundane path has many thought-moments, according to statements like "whoever would develop these four foundations of mindfulness for seven years" (Dī. Ni. 2.404; Ma. Ni. 1.137).
Con đường siêu thế có nhiều sát na tâm theo lời dạy ‘‘ai tu tập bốn niệm xứ này trong bảy năm’’ v.v. (Dī. Ni. 2.404; Ma. Ni. 1.137).
Anusayo cittavippayutto, aññathā sāvajjānavajjadhammānaṃ ekajjhaṃ uppatti siyā.
Anusaya (latent defilement) is disjoined from consciousness, otherwise, wholesome and unwholesome states would arise simultaneously.
Phiền não tiềm tàng (anusaya) không tương ưng với tâm, nếu không thì các pháp có tội và vô tội sẽ cùng sinh khởi.
Te ca sattā sandhāvanti saṃsaranti, aññathā kammaphalānaṃ sambandho na siyāti.
And those beings roam, they transmigrate, otherwise, the connection of kamma and its results would not exist.
Và những chúng sinh đó luân chuyển, lang thang (saṃsaranti), nếu không thì sự liên kết của quả nghiệp sẽ không tồn tại.
Iti vadanto evaṃ micchāvādaṃ paggayha vadanto.
Iti vadanto means speaking, holding to such wrong views.
Iti vadanto (nói như vậy) là nói bằng cách nắm giữ tà kiến như vậy.
Temanarukkho viya…pe… dullabhadhammassavano ca puggalo saddhāsinehena atemanato.
A tree that soaks…and…a person to whom the Dhamma is difficult to hear because he does not soak in faith-love.
Người như cây gỗ không thấm nước…pe… và người khó nghe pháp do không thấm nhuần bằng tình yêu thương của niềm tin.
Katavinayo sikkhitavinayo yathā ‘‘katavijjo’’ti.
Katavinayo means one who has learned the Vinaya, just like "katavijjo" (one who has learned knowledge).
Katavinayo (người đã học giới luật) là người đã học giới luật, giống như ‘‘người đã học kiến thức’’.
Dhammakathikānaṃ vicārethāti idaṃ deyyadhammaṃ dhammakathikānaṃ ayyānaṃ tassa tassa yuttavasena vicārethāti niyyātanavasena vatvā.
Dhammakathikānaṃ vicārethā means, saying this offering should be distributed among the Dhamma-teaching venerable ones in a suitable manner, as an entrustment.
Dhammakathikānaṃ vicārethā (hãy phân phát cho các vị thuyết pháp) là nói rằng hãy phân phát tài vật này cho các vị thuyết pháp, các bậc trưởng lão, tùy theo sự phù hợp của từng người, theo cách cúng dường.
Divākathiko sarabhāṇako sāyanhe katheti, purimayāmaṃ kathento rattikathiko bhāṇakapuggalo.
Divākathiko speaks in the evening; a rattikathiko speaker is one who speaks in the first watch of the night.
Divākathiko sarabhāṇako (người thuyết pháp ban ngày, người tụng kinh) là người thuyết pháp vào buổi chiều, người thuyết pháp vào canh đầu là rattikathiko (người thuyết pháp ban đêm).
Paṭipadanti samathavipassanāpaṭipattiṃ.
Paṭipadaṃ means the practice of samatha and vipassanā.
Paṭipadaṃ (con đường) là con đường tu tập samatha và vipassanā.
Dīpetvā pakāsetvā pākaṭaṃ katvā.
Dīpetvā means having revealed, having made clear.
Dīpetvā (chiếu sáng) là làm cho rõ ràng, làm cho hiển nhiên.
Tatruppādoti tatra uppajjanakaāyuppādo.
Tatruppādo means the income arising from that place.
Tatruppādo (sự sinh khởi ở đó) là sự sinh khởi của thu nhập phát sinh ở đó.
Khettaṃ sandhāya vadati.
He speaks with reference to the field.
Nói đến ruộng đất.
Tela…pe… hatthāti telaghaṭa-madhughaṭaphāṇitaghaṭādihatthā.
Tela…pe… hatthā means with oil pots, honey pots, molasses pots, and so forth in hand.
Tela…pe… hatthā (tay cầm dầu…v.v…) là tay cầm bình dầu, bình mật ong, bình mật mía, v.v.
Apakkamiṃsu dubbicāritattā.
Apakkamiṃsu means they left due to misconduct.
Apakkamiṃsu (họ đã bỏ đi) do hành vi xấu.
Pūresīti heṭṭhā ca tattha tattha atītāni kālavacanāni porāṇaṭṭhakathāya āgatattā kira vuttāni.
Pūresī means that the past tense verbs mentioned below and elsewhere are said to have come from the ancient commentaries.
Pūresī (đã làm đầy) là các từ chỉ thời gian trong quá khứ đã được đề cập ở đây và đó trong Chú giải cổ.
Upagamanānupagamanādīni orimassa pārimassa ca upagamanānupagamanāni ceva majjhe saṃsīdanāni ca.
Upagamanānupagamanādīni means going and not going to the near and far shores, and also sinking in the middle.
Upagamanānupagamanādīni (việc đến và không đến, v.v.) là việc đến và không đến của bờ bên này và bờ bên kia, cũng như việc chìm xuống ở giữa.
Paṭivijjhitunti jānituṃ.
Paṭivijjhituṃ means to know.
Paṭivijjhituṃ (để thấu hiểu) là để biết.
Etanti yathāvuttaṃ cakkhusabhāvaṃ.
Etaṃ means the nature of the eye as described.
Etaṃ (điều này) là bản chất của mắt như đã nói.
Domanassanti tasseva mandabhāvapaccayaṃ domanassaṃ.
Domanassaṃ means the dejection which is the cause of that very dullness.
Domanassaṃ (sự ưu phiền) là sự ưu phiền do nguyên nhân của sự yếu kém đó.
Āpajjantopi upagacchati nāma tannimittasaṃkilesassa uppāditattā.
Āpajjantopi upagacchati nāma means even one who incurs it, approaches it, because the defilement (saṃkilesa) associated with it has arisen.
Āpajjantopi upagacchati nāma (ngay cả khi rơi vào thì cũng được gọi là đến) vì sự ô nhiễm do đó đã được tạo ra.
Tiṇṇaṃ lakkhaṇānanti hutvā abhāvato ādiantavantato tāvakālikato niccapaṭikkhepatotiādīnaṃ tiṇṇaṃ lakkhaṇānaṃ sallakkhaṇavasena.
Tiṇṇaṃ lakkhaṇānaṃ means by discerning the three characteristics: impermanence (due to existence then non-existence, having a beginning and end, being temporary), suffering (due to being unsatisfactory), and non-self (due to not being controllable).
Tiṇṇaṃ lakkhaṇānaṃ (của ba đặc tính) là theo cách quán sát ba đặc tính: không thường còn vì sau khi sinh thì không còn nữa, có khởi đầu và kết thúc, tạm thời, phủ nhận thường còn, v.v.
Sīlassa duṭṭhaṃ nāma natthi, tasmā abhāvattho idha du-saddoti āha ‘‘nissīlo’’ti.
There is nothing evil about sila, therefore the prefix "du-" here signifies absence, so he says "nissīlo" (without virtue).
Không có gì gọi là giới bị hư hoại, do đó, tiền tố ‘du’ ở đây có nghĩa là không có, nên nói ‘‘nissīlo’’ (vô giới).
‘‘Pāpaṃ pāpena sukara’’ntiādīsu (udā. 48) viya pāpa-saddo nihīnapariyāyoti āha ‘‘lāmakadhammo’’ti.
Just as the word "pāpa" (evil) in "evil is easily done by evil" (Udā. 48) and so forth is a synonym for lowly, so he says "lāmakadhammo" (a contemptible quality).
Giống như từ ‘pāpa’ (ác) trong ‘‘Pāpaṃ pāpena sukaraṃ’’ (làm ác dễ dàng bằng ác) v.v. (Udā. 48) là một từ đồng nghĩa với thấp kém, nên nói ‘‘lāmakadhammo’’ (pháp thấp kém).
Na sucīti kāyavācācittehi na suci.
Na sucī means not pure in body, speech, and mind.
Na sucī (không thanh tịnh) là không thanh tịnh về thân, khẩu, ý.
Saṅkāya vāti attano vā saṅkāya paresaṃ samācārakiriyaṃ sarati āsaṅkati.
Saṅkāya vā means out of one's own doubt, he recalls or suspects the conduct of others.
Saṅkāya vā (hoặc do nghi ngờ) là do nghi ngờ của chính mình mà nhớ lại hoặc nghi ngờ hành vi của người khác.
Tenāha ‘‘tassa hī’’tiādi.
Therefore, he says "tassa hi" and so forth.
Vì vậy, Ngài nói ‘‘tassa hī’’ (của người ấy) v.v.
Tāni kammāni pavisatīti tāni kammāni karontānaṃ antare pavisati.
Tāni kammāni pavisatī means he enters among those who perform such actions.
Tāni kammāni pavisatī (người ấy đi vào những hành động đó) là người ấy đi vào giữa những người đang thực hiện những hành động đó.
Guṇānaṃ pūtibhāvenāti guṇabhāvena gahitānaṃ sīladhammānaṃ saṃkiliṭṭhabhāvappattiyā.
Guṇānaṃ pūtibhāvenā means by the defiled state of the virtues, the moral principles that were considered good.
Guṇānaṃ pūtibhāvenā (do sự thối nát của các phẩm chất) là do các giới luật được coi là phẩm chất đã trở nên ô nhiễm.
Kacavarajātoti abbhantaraṃ sañjātakacavaro, kacavarabhūto vā.
Kacavarajāto means having become inward refuse, or having become like refuse.
Kacavarajāto (trở thành rác rưởi) là rác rưởi sinh ra bên trong, hoặc trở thành rác rưởi.
242. Yā āpatti vuṭṭhānagāminī desanāgāminī, taṃ paṭicchāditakālato paṭṭhāya saṃkiliṭṭhā nāma antarāyikabhāvato.
242. An offence that leads to rehabilitation (vuṭṭhānagāminī) or to disclosure (desanāgāminī), from the time it is concealed, is called saṃkiliṭṭhā (defiled) because it is obstructive.
242. Một lỗi (āpatti) có thể được phục hồi (vuṭṭhānagāminī) hoặc có thể được sám hối (desanāgāminī), từ thời điểm che giấu lỗi đó trở đi, nó được gọi là saṃkiliṭṭhā (ô nhiễm) vì nó là một chướng ngại.
Āvīkatā pana anāpattiṭṭhāne tiṭṭhatīti asaṃkiliṭṭhā nāma.
But when it is revealed, it stands in the position of no offence, so it is called asaṃkiliṭṭhā (undefiled).
Nhưng khi lỗi được tiết lộ, nó đứng ở vị trí không có lỗi, nên nó được gọi là asaṃkiliṭṭhā (không ô nhiễm).
Tenāha – ‘‘āvīkatā hissa phāsu hotī’’ti.
Therefore, he says – "for when it is revealed, it is comfortable for him."
Vì vậy, Ngài nói – ‘‘āvīkatā hissa phāsu hotī’’ (khi nó được tiết lộ, người ấy sẽ được an vui).
Evarūpaṃ saṃkiliṭṭhanti paṭicchāditatāya vā duṭṭhullabhāvena vā saṃkiliṭṭhaṃ.
Evarūpaṃ saṃkiliṭṭhaṃ means defiled either by concealment or by its serious nature.
Evarūpaṃ saṃkiliṭṭhaṃ (sự ô nhiễm như vậy) là sự ô nhiễm do che giấu hoặc do tính chất thô tháo.
243. Santhāgāranti saññāpanāgāraṃ.
243. Santhāgāra means a hall for announcements.
243. Santhāgāra (sảnh đường) là hội trường để thông báo.
Tenāha ‘‘uyyogakālādīsū’’tiādi.
Therefore, it is said, "at times of exertion, etc."
Vì vậy, đã nói “vào những thời điểm khởi hành, v.v.”.
Ādi-saddena maṅgalamahādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
By the word "etc.", the inclusion of auspicious ceremonies and festivals, etc. should be understood.
Bằng từ “v.v.” nên hiểu là bao gồm các lễ hội lớn và các dịp cát tường.
Santharantīti vissamanti, parissamaṃ vinodentīti attho.
Santharanti means they rest, meaning they relieve fatigue.
Santharanti nghĩa là nghỉ ngơi, tức là xua tan mệt mỏi.
Sahāti sannipātavasena ekajjhaṃ.
Saha means in one place by way of assembly.
Saha (cùng nhau) là tụ họp lại một chỗ.
Saha atthānusāsanaṃ agāranti tasmiṃ atthe ttha-kārassa ntha-kāraṃ katvā ‘‘santhāgāra’’nti vuccatīti daṭṭhabbaṃ, paṭhamaṃ tattha sammantanavasena santharanti vicārentīti attho.
Saha atthānusāsanaṃ agāraṃ (a hall for instruction in the teaching together) – in this sense, it should be understood that by changing the character ttha to ntha, it is called "santhāgāra," meaning that first they gather and deliberate there by way of consultation.
Saha atthānusāsanaṃ agāraṃ (ngôi nhà cùng với sự giáo huấn về mục đích) nên hiểu rằng chữ “ttha” trong từ đó được đổi thành “ntha” để thành “santhāgāra”, nghĩa là ban đầu họ tụ họp ở đó để bàn bạc và suy xét.
Tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ āgatameva bhavissatīti buddhavacanassa āgamanasīsena ariyaphaladhammānampi āgamanaṃ vuttameva.
The Buddha's teaching, comprising the Tipitaka, will arrive – by means of the arrival of the Buddha's teaching, the arrival of the noble fruit attainments is also stated.
Tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ āgatameva bhavissatī (Lời Phật dạy trong Tam Tạng sẽ đến) – bằng cách nói về sự đến của lời Phật dạy, cũng đã nói về sự đến của các pháp quả thánh.
Tiyāmarattiṃ tattha vasantānaṃ phalasamāpattivaḷañjanaṃ hotīti.
For those residing there for three watches of the night, there is the enjoyment of fruit attainment.
Đối với những người cư ngụ ở đó suốt ba canh đêm, việc chứng đắc quả vị sẽ xảy ra.
Tasmiñca bhikkhusaṅghe kalyāṇadhammā kalyāṇaputhujjanā vipassanaṃ ussukkāpentā hontīti ariyamaggadhammānampi tattha āgamanaṃ hotiyeva.
And in that community of bhikkhus, there are individuals of noble character, noble ordinary people who strive in Vipassanā, and thus the noble path attainments also certainly arrive there.
Và trong Tăng đoàn đó, những thiện pháp nhân (kalyāṇaputhujjana) đang nỗ lực phát triển thiền quán, nên các pháp đạo thánh cũng sẽ đến ở đó.
Allagomayenāti acchena allagomayarasena.
Allagomayena means with pure, fresh cow dung paste.
Allagomayena (bằng phân bò tươi) là bằng nước cốt phân bò tươi không lẫn tạp chất.
Opuñjāpetvāti vilimpetvā.
Opuñjāpetvā means having smeared.
Opuñjāpetvā (đã trát) là đã phết.
Catujjātiyagandhehīti kuṅkumaturukkhayavanapupphatamālapattagandhehi.
Catujjātiyagandhehi means with fragrances of four kinds: saffron, turmeric, frankincense, and tamāla leaves.
Catujjātiyagandhehi (bằng bốn loại hương) là bằng các hương nghệ tây, trầm hương, đinh hương và lá tamāla.
Nānāvaṇṇeti nīlādivasena nānāvaṇṇe, bhittivisesavasena nānāsaṇṭhānarūpe.
Nānāvaṇṇe means of various colors such as blue, etc., and of various shapes depending on the type of wall.
Nānāvaṇṇe (nhiều màu sắc) là nhiều màu sắc như xanh, vàng, v.v., và nhiều hình dạng khác nhau tùy theo loại tường.
‘‘Mahāpiṭṭhikakojaveti hatthipiṭṭhiādīsu attharitabbatāya ‘mahāpiṭṭhikā’ti laddhasamaññe kojave’’ti vadanti.
"Mahāpiṭṭhikakojave refers to kojavas (rugs) known as 'mahāpiṭṭhikā' because they are to be spread on elephant backs, etc.," so they say.
“Mahāpiṭṭhikakojave (thảm trải lớn) là tấm thảm trải được gọi là ‘mahāpiṭṭhikā’ vì được trải trên lưng voi, v.v.” – người ta nói như vậy.
Kuttake pana sandhāyetaṃ vuttaṃ, ‘‘caturaṅgulādhikapupphā mahāpiṭṭhikakojavā’’tipi vadanti.
This is said in reference to carpets, and some also say, "mahāpiṭṭhikakojavas are those with flowers larger than four inches."
Tuy nhiên, điều này được nói liên quan đến tấm thảm len, “những tấm thảm trải lớn có hoa văn cao hơn bốn ngón tay” – người ta cũng nói như vậy.
Hatthattharaassattharā hatthiassapiṭṭhīsu attharitabbā hatthiassarūpavicittā ca attharakā.
Hatthattharaassattharā are coverings to be spread on the backs of elephants and horses, adorned with elephant and horse figures.
Hatthattharaassattharā (thảm trải voi, thảm trải ngựa) là những tấm thảm được trải trên lưng voi và ngựa, và được trang trí bằng hình voi và ngựa.
Sīhattharakādayo pana sīharūpādivicittā eva attharakā.
Sīhattharakādayo, however, are coverings adorned with lion figures, etc.
Còn sīhattharakādayo (thảm trải sư tử, v.v.) là những tấm thảm được trang trí bằng hình sư tử, v.v.
Cittattharakaṃ nānāvidharūpehi ceva nānāvidhamālākammādīhi ca vicittaṃ attharakaṃ.
Cittattharakaṃ is a variegated covering adorned with various kinds of figures and various kinds of floral patterns, etc.
Cittattharakaṃ (thảm trải hoa văn) là tấm thảm được trang trí bằng nhiều loại hình dạng và nhiều loại hoa văn, v.v.
Upadhānanti apassayanaṃ.
Upadhāna means a support.
Upadhāna (gối tựa) là chỗ để tựa.
Upadahitvāti apassayayoggabhāvena ṭhapetvā.
Upadahitvā means having placed it in a suitable position for support.
Upadahitvā (đặt làm gối tựa) là đặt ở vị trí thích hợp để tựa.
Gandhehi katamālā gandhadāmaṃ.
A garland made of fragrances is a gandhadāmaṃ.
Vòng hoa làm bằng hương liệu là gandhadāmaṃ.
Tamālapattādīhi katamālā pattadāmaṃ.
A garland made of tamāla leaves, etc., is a pattadāmaṃ.
Vòng hoa làm bằng lá tamāla, v.v., là pattadāmaṃ.
Ādi-saddena hiṅgulatakkolajātiphalajātipupphādīhi katadāmaṃ saṅgaṇhāti.
By the word "etc.", garlands made of asafoetida, cardamom, nutmeg, jasmine flowers, etc., are included.
Chữ “v.v.” bao gồm vòng hoa làm bằng hiṅgula, takkola, jātiphala, jātipuppha, v.v.
Pallaṅkākārena katapīṭhaṃ pallaṅkapīṭhaṃ.
A seat made in the form of a divan is a pallaṅkapīṭhaṃ.
Ghế được làm theo hình dáng ghế pallaṅka là pallaṅkapīṭhaṃ.
Tīsu passesu ekapasse eva vā saupassayaṃ apassayapīṭhaṃ.
A seat with a backrest on three sides or on one side only is an apassayapīṭhaṃ.
Ghế có chỗ tựa ở ba mặt hoặc chỉ một mặt là apassayapīṭhaṃ.
Anapassayaṃ muṇḍapīṭhaṃ.
A seat without a backrest is a muṇḍapīṭhaṃ.
Ghế không có chỗ tựa là muṇḍapīṭhaṃ.
Yojanāvaṭṭeti yojanaparikkhepokāse.
Yojanāvaṭṭe means in a space of one yojana in circumference.
Yojanāvaṭṭe (trong phạm vi một dojana) là trong không gian chu vi một dojana.
Saṃvidhāyāti antaravāsakassa koṇapadesaṃ itarapadesañca samaṃ katvā vidhāya.
Saṃvidhāya means having made the corner part of the inner garment and the other part equal, arranged.
Saṃvidhāya (đã sắp xếp) là đã sắp xếp bằng cách làm cho góc và các phần khác của y nội (antaravāsaka) bằng phẳng.
Tenāha – ‘‘kattariyā padumaṃ kantento viyā’’ti, ‘‘timaṇḍalaṃ paṭicchādento’’ti ca.
Therefore, it is said, "like cutting a lotus with scissors," and "covering the three circles."
Vì vậy, đã nói – “như cắt hoa sen bằng kéo” và “che ba vòng tròn”.
Yasmā buddhānaṃ rūpasampadā viya ākappasampadāpi paramukkaṃsataṃ gatā, tasmā tadā bhagavā evaṃ sobheyyāti dassento ‘‘suvaṇṇapāmaṅgenā’’tiādimāha.
Because the Buddhas' physical beauty, as well as their deportment, had reached the highest excellence, the Blessed One, showing how he would shine at that time, said, "with a golden sash," etc.
Bởi vì vẻ đẹp hình thể và phong thái của chư Phật đều đạt đến mức tối thượng, nên để chỉ ra rằng lúc đó Đức Thế Tôn đã tỏa sáng như vậy, đã nói “suvaṇṇapāmaṅgena” (với đường viền vàng), v.v.
Tattha ‘‘asamena buddhavesenā’’tiādinā tadā bhagavā buddhānubhāvassa niguhane kāraṇābhāvato tattha sannipatitadevamanussanāgayakkhagandhabbādīnaṃ pasādajananatthaṃ attano sabhāvapakatiyāva kapilavatthuṃ pāvisīti dasseti.
There, by "with an incomparable Buddha-like appearance," etc., it is shown that at that time, as there was no reason to conceal the Buddha's power, the Blessed One entered Kapilavatthu in his natural, normal state to generate faith in the devas, humans, Nāgas, Yakkhas, Gandharvas, etc. assembled there.
Trong đó, bằng cách nói “với phong thái Phật không gì sánh bằng”, v.v., chỉ ra rằng lúc đó Đức Thế Tôn, vì không có lý do gì để che giấu uy lực của Phật, đã đi vào Kapilavatthu với phong thái tự nhiên của mình để tạo niềm tin cho chư thiên, loài người, nāga, yakkhā, gandhabba, v.v., đang tụ họp ở đó.
Buddhānaṃ kāyapabhā nāma pakatiyā asītihatthamattapadesaṃ visaratīti āha ‘‘asītihatthaṭṭhānaṃ aggahesī’’ti.
The radiant light of the Buddhas' body naturally extends to a distance of eighty cubits, therefore it is said, "it occupied a space of eighty cubits."
Ánh hào quang thân thể của chư Phật tự nhiên lan tỏa trong phạm vi tám mươi tầm, nên đã nói “asītihatthaṭṭhānaṃ aggahesī” (chiếm lấy không gian tám mươi tầm).
Nīlapītalohitodātamañjiṭṭhapabhassarānaṃ vasena chabbaṇṇā buddharasmiyo.
The six-colored Buddha-rays are blue, yellow, red, white, crimson, and dazzling.
Chabbaṇṇā buddharasmiyo (hào quang sáu màu của Phật) là hào quang màu xanh, vàng, đỏ, trắng, đỏ tươi và rực rỡ.
Sabbapāliphulloti mūlato paṭṭhāya yāva sākhaggā samantato phullo vikasito.
Sabbapāliphullo means entirely in full bloom, from the root up to the tips of the branches, completely open.
Sabbapāliphullo (nở rộ toàn bộ lá) là từ gốc đến ngọn cành đều nở rộ, bung nở hoàn toàn.
Paṭipāṭiyā ṭhapitānantiādi parikappūpamā, yathā taṃ…pe… alaṅkataṃ aññaṃ virocati, evaṃ virocittha, samatiṃsāya pāramitāhi abhisaṅkhatattā evaṃ virocitthāti vuttaṃ hoti.
Paṭipāṭiyā ṭhapitānaṃ etc., is a figurative comparison, meaning that just as that… etc… adorned shines forth, so too did he shine forth; it is said that he shone forth thus because he was perfected by thirty Pāramitās.
Paṭipāṭiyā ṭhapitāna (được sắp xếp theo thứ tự), v.v., là một phép so sánh giả định, “yathā taṃ…pe… alaṅkataṃ” (như thế…v.v… được trang hoàng) một vật khác tỏa sáng, thì Ngài cũng tỏa sáng như vậy, tức là đã nói rằng Ngài tỏa sáng như vậy vì đã thành tựu ba mươi pháp ba-la-mật.
‘‘Pañcavīsatiyā gaṅgānanti satamukhā hutvā samuddaṃ paviṭṭhāya mahāgaṅgāya mahantamahantānaṃ gaṅgānaṃ pañcavīsatī’’ti vadanti.
"Of twenty-five Gaṅgās" refers to twenty-five very large rivers of the great Gaṅgā, which, having a hundred mouths, enter the ocean," so they say.
“Pañcavīsatiyā gaṅgāna” (hai mươi lăm sông Hằng) – người ta nói rằng đó là hai mươi lăm con sông Hằng lớn, là những con sông Hằng lớn đã nhập vào biển với hàng trăm cửa sông.
Papañcasūdaniyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 2.22) ‘‘pañcavīsatiyā nadīna’’nti vuttaṃ, gaṅgādīnaṃ candabhāgāpariyosānānaṃ pañcavīsatiyā mahānadīnanti attho.
In the Papañcasūdanī (Ma. Ni. Atthak. 2.22) it is stated, "of twenty-five rivers," meaning twenty-five great rivers, from the Gaṅgā up to the Candabhāgā.
Trong Papañcasūdanī (Ma. Ni. Aṭṭha. 2.22) đã nói “pañcavīsatiyā nadīnaṃ” (hai mươi lăm con sông), nghĩa là hai mươi lăm con sông lớn từ sông Hằng đến sông Candabhāgā.
Parikappavacanañhetaṃ.
This is a figurative expression.
Đây là một câu nói giả định.
Sambhijjāti sambhedaṃ missībhāvaṃ patvā mukhadvāreti samuddaṃ paviṭṭhaṭṭhāne.
Sambhijjā means having reached confluence, mixing, mukhadvāre means at the place where it enters the ocean.
Sambhijjā (đã hòa lẫn) là đã đạt đến sự hòa lẫn, trộn lẫn, mukhadvāre (ở cửa sông) là ở nơi nhập vào biển.
Kampayanto vasundharanti attano guṇavisesehi pathavīkammaṃ unnādento, evaṃbhūtopi aheṭhayanto pāṇāni.
Kampayanto vasundharaṃ means shaking the earth with his excellent qualities, yet not harming beings.
Kampayanto vasundharaṃ (làm rung chuyển mặt đất) là làm cho mặt đất vang dội bởi những phẩm chất đặc biệt của mình, và dù như vậy, Ngài vẫn không làm hại các loài hữu tình.
Sabbapadakkhiṇattā buddhānaṃ dakkhiṇaṃ paṭhamaṃ pādaṃ uddharanto.
Because of the circumambulation of all Buddhas, raising the right foot first.
Vì tất cả đều là đi nhiễu hữu, nên chư Phật dakkhiṇaṃ paṭhamaṃ pādaṃ uddharanto (nhấc chân phải lên trước).
Samaṃ samphusate bhūmiṃ suppatiṭṭhitapādatāya.
Samaṃ samphusate bhūmiṃ because of his firmly planted feet.
Samaṃ samphusate bhūmiṃ (chạm đất bằng phẳng) vì bàn chân được đặt vững chắc.
Yadipi bhūmiṃ samaṃ phusati, rajasā nupalippati sukhumattā chaviyā.
Although he touches the ground evenly, rajasā nupalippati because of the fineness of his skin.
Mặc dù chạm đất bằng phẳng, rajasā nupalippati (không bị dính bụi) vì da rất mịn.
Ninnaṭṭhānaṃ unnamatītiādi buddhānaṃ suppatiṭṭhitapādatāsaṅkhātamahāpurisalakkhaṇapaṭilābhassa nissandaphalaṃ.
Ninnaṭṭhānaṃ unnamatī etc., is the resultant fruit of the Buddhas' attainment of the great marks of a great man, which are firm-footedness.
Ninnaṭṭhānaṃ unnamatī (chỗ trũng nhô lên), v.v., là kết quả của việc chư Phật thành tựu tướng đại nhân là bàn chân được đặt vững chắc.
Nātidūre uddharatīti atidūre ṭhapetuṃ na uddharati.
Nātidūre uddharati means he does not raise it to place it too far.
Nātidūre uddharatī (không nhấc quá xa) là không nhấc lên để đặt quá xa.
Naccāsanne ca nikkhipanti accāsanne ca ṭhāne anikkhipanto niyyāti.
Naccāsanne ca nikkhipa means he proceeds without placing it in a place that is too near.
Naccāsanne ca nikkhipa (không đặt quá gần) là không đặt ở chỗ quá gần khi đi.
Hāsayanto sadevake loke tosento.
Hāsayanto sadevake gladdening the world with devas.
Hāsayanto sadevake (làm hoan hỷ chư thiên và loài người) là làm hài lòng thế gian.
Catūhi pādehi caratīti catucārī.
He walks with four feet, thus catucārī (four-footed walker).
Đi bằng bốn chân gọi là catucārī.
Buddhānubhāvassa pakāsanavasena gatattā vaṇṇakālo nāma esa.
Because it is expressed by way of revealing the Buddha's power, this is called the time for praise.
Vì đi theo cách biểu lộ uy lực của Phật, vaṇṇakālo nāma esa (đây là thời điểm ca ngợi).
Sarīravaṇṇe vā guṇavaṇṇe vā kathiyamāne dukkathitanti na vattabbaṃ.
Whether speaking of his physical appearance or his excellent qualities, it should not be said to be badly spoken.
Khi nói về vẻ đẹp hình thể hay phẩm chất, dukkathitanti na vattabbaṃ (không nên nói là nói sai).
Appamāṇavaṇṇā hi buddhā bhagavanto, buddhaguṇasaṃvaṇṇanā jānantassa yathāraddhasaṃvaṇṇanaṃyeva anupavisati.
For the Buddhas, the Blessed Ones, are of immeasurable qualities, and the praise of the Buddha's qualities enters into the description as far as one knows.
Bởi vì appamāṇavaṇṇā hi buddhā (chư Phật có phẩm chất vô lượng), việc ca ngợi phẩm chất của Phật sẽ đi vào sự ca ngợi đúng mức đối với người biết.
Dukūlacumbaṭakenāti ganthitvā gahitadukūlavatthena.
Dukūlacumbaṭakena means with a piece of fine cloth twisted and held.
Dukūlacumbaṭakena (bằng búi vải dukūla) là bằng vải dukūla được quấn lại.
Nāgavikkantacāraṇoti hatthināgasadisapadanikkhepo.
Nāgavikkantacāraṇo means having a gait like that of a noble elephant.
Nāgavikkantacāraṇo (bước đi như voi chúa) là bước chân giống như voi chúa.
Satapuññalakkhaṇoti anekasatapuññābhinibbattamahāpurisalakkhaṇo.
Satapuññalakkhaṇo means having the great marks of a great man, brought about by hundreds of meritorious deeds.
Satapuññalakkhaṇo (có tướng trăm phước) là có tướng đại nhân được tạo ra bởi vô số trăm phước báo.
Maṇiverocano yathāti caturāsītisahassamaṇiparivārito ativiya virocamāno vijjotamāno maṇi viya.
Maṇiverocano yathā means like a gem that shines exceedingly, surrounded by eighty-four thousand jewels, radiating light.
Maṇiverocano yathā (như viên ngọc Verocana) là như một viên ngọc cực kỳ rực rỡ, tỏa sáng, được bao quanh bởi tám mươi bốn ngàn viên ngọc.
‘‘Verocano nāma eko maṇī’’ti keci.
Some say, "Verocana is a type of gem."
Một số người nói: “Verocana là tên một viên ngọc.”
Mahāsālovāti mahanto sālarukkho viya, suddhaṭṭhito koviḷārādi mahārukkho viya vā.
Mahāsālovā means like a great Sāla tree, or like a great, pure Koviḷāra tree.
Mahāsālovā (như cây sala lớn) là như một cây sala lớn, hoặc như một cây lớn như koviḷāra, v.v., đứng thẳng.
Padumo kokanado yathāti kokanadasaṅkhātaṃ mahāpadumaṃ viya, vikasamānapadumaṃ viya vā.
Padumo kokanado yathā means like a great lotus called a kokanada, or like a blooming lotus.
Padumo kokanado yathā (như hoa sen kokanada) là như một bông sen lớn gọi là kokanada, hoặc như một bông sen đang nở.
Ākāsagaṅgaṃ otārento viyātiādi tassā pakiṇṇakakathāya aññesaṃ sudukkarabhāvadassanañceva suṇantānaṃ accantasukhāvahabhāvadassanañca.
Ākāsagaṅgaṃ otārento viyā etc., shows the extreme difficulty for others to achieve such a diverse discourse, and also the extreme pleasantness for those who listen.
Ākāsagaṅgaṃ otārento viyā (như kéo sông Hằng từ trên trời xuống), v.v., là để chỉ ra rằng câu chuyện tạp nhạp đó rất khó thực hiện đối với người khác và rất dễ chịu đối với người nghe.
Pathavojaṃ ākaḍḍhanto viyāti nāḷiyantaṃ yojetvā mahāpathaviyā heṭṭhimatale pappaṭakojaṃ uddhaṃ mukhaṃ katvā ākaḍḍhanto viya.
Pathavojaṃ ākaḍḍhanto viyā means like pulling up the essence of the great earth from below, having set up a pipe-machine with its opening upwards.
Pathavojaṃ ākaḍḍhanto viyā (như kéo tinh chất đất lên) là như kéo tinh chất đất ở tầng sâu nhất của trái đất lên trên bằng cách lắp một dụng cụ ống.
Yojanikanti yojanapamāṇaṃ.
Yojanikaṃ means of the measure of a yojana.
Yojanikaṃ (một dojana) là có kích thước một dojana.
Madhubhaṇḍanti madhupaṭalaṃ.
Madhubhaṇḍaṃ means a honeycomb.
Madhubhaṇḍaṃ (tổ ong) là một tấm mật ong.
Mahantanti vipulaṃ uḷārapuññaṃ.
Great means abundant and excellent merit.
Mahanta có nghĩa là rộng lớn, phước báu cao thượng.
Sabbadānaṃ dinnameva hotīti sabbameva paccayajātaṃ āvāsadāyakena dinnameva hoti.
All gifts are given means that all requisites are indeed given by the donor of a dwelling.
Sabbadānaṃ dinnameva hoti có nghĩa là tất cả các vật dụng đều đã được người cúng dường trú xứ bố thí.
Tathā hi dve tayo gāme piṇḍāya caritvā kiñci aladdhā āgatassapi chāyūdakasampannaṃ ārāmaṃ pavisitvā nhāyitvā paṭissaye muhuttaṃ nipajjitvā uṭṭhāya nisinnassa kāye balaṃ āharitvā pakkhittaṃ viya hoti.
For thus, even if one has wandered for alms in two or three villages and returned having received nothing, upon entering a park abundant with shade and water, bathing, lying down for a moment in the lodging, and then rising and sitting, it is as if strength has been brought and placed into the body.
Thật vậy, ngay cả khi đã đi khất thực hai ba làng mà không được gì, khi trở về, đi vào một khu vườn có bóng mát và nước đầy đủ, tắm rửa, nằm một lát trong trú xứ, rồi đứng dậy và ngồi xuống, thì giống như sức mạnh đã được mang đến và đặt vào thân thể.
Bahi vicarantassa ca kāye vaṇṇadhātu vātātapehi kilamati, paṭissayaṃ pavisitvā dvāraṃ pidhāya muhuttaṃ nisinnassa visabhāgasantati vūpasammati, sabhāgasantati patiṭṭhāti, vaṇṇadhātu āharitvā pakkhittā viya hoti, bahi vicarantassa ca pāde kaṇṭakā vijjhanti, khāṇu paharati, sarīsapādiparissayā ceva corabhayañca uppajjati, paṭissayaṃ pavisitvā dvāraṃ pidhāya nisinnassa pana sabbepete parissayā na honti.
And for one wandering outside, the bodily complexion becomes weary from wind and sun; but for one who has entered the lodging, closed the door, and sat for a moment, the discordant continuity ceases, the congenial continuity is established, and it is as if the bodily complexion has been brought and forth. And for one wandering outside, thorns prick the feet, stumps strike, and dangers from reptiles and the like, as well as fear of thieves, arise; but for one who has entered the lodging, closed the door, and sat, all these dangers do not arise.
Khi đi bên ngoài, sắc tố của thân thể bị gió và nắng làm hao mòn; nhưng khi đi vào trú xứ, đóng cửa lại và ngồi một lát, thì sự liên tục bất đồng loại được lắng dịu, sự liên tục đồng loại được thiết lập, sắc tố của thân thể giống như đã được mang đến và đặt vào; và khi đi bên ngoài, gai đâm vào chân, cọc đâm vào, các hiểm nguy từ bò sát và sự sợ hãi trộm cướp phát sinh, nhưng khi đi vào trú xứ, đóng cửa lại và ngồi xuống, thì tất cả những hiểm nguy này không còn nữa.
Sajjhāyantassa dhammapītisukhaṃ, kammaṭṭhānaṃ manasikarontassa upasamasukhaṃ uppajjati bahiddhā vikkhepābhāvato.
For one who recites, the joy and happiness of Dhamma arise, and for one who attends to meditation, the happiness of tranquility arises due to the absence of external distractions.
Khi tụng kinh, niềm vui hỷ lạc Pháp (dhammapītisukha) phát sinh; khi tác ý thiền quán (kammaṭṭhāna), niềm vui an tịnh (upasamasukha) phát sinh do không có sự phân tán bên ngoài.
Bahi vicarantassa ca kāye sedā muccanti, akkhīni phandanti, senāsanaṃ pavisanakkhaṇe mañcapīṭhādīni na paññāyanti, muhuttaṃ nisinnassa pana akkhipasādo āharitvā pakkhitto viya hoti, dvāravātapānamañcapīṭhādīni paññāyanti.
And for one wandering outside, sweat is released from the body, the eyes blink, and upon entering the sleeping and sitting place, beds, chairs, and the like are not clearly perceived; but for one who has sat for a moment, it is as if clear sight has been brought and placed, and doors, windows, beds, chairs, and the like are clearly perceived.
Khi đi bên ngoài, mồ hôi chảy ra trên thân, mắt dao động, khi vào chỗ ở, giường ghế và các vật dụng khác không hiện rõ; nhưng khi ngồi một lát, sự trong sáng của mắt giống như đã được mang đến và đặt vào, cửa ra vào, cửa sổ, giường ghế và các vật dụng khác hiện rõ.
Etasmiñca āvāse vasantaṃ disvā manussā catūhi paccayehi sakkaccaṃ upaṭṭhahanti.
And seeing one dwelling in such a lodging, people reverently attend to them with the four requisites.
Và khi thấy vị Tỳ-kheo sống trong trú xứ này, mọi người cung cấp bốn vật dụng một cách thành kính.
Tena vuttaṃ – ‘‘āvāsadānasmiñhi dinne sabbadānaṃ dinnameva hotī’’ti.
Therefore it is said: "Indeed, when the gift of a dwelling is given, all gifts are given."
Vì vậy, đã nói rằng – “āvāsadānasmiñhi dinne sabbadānaṃ dinnameva hoti” (khi cúng dường trú xứ, tất cả các bố thí đều đã được bố thí).
Bhūmaṭṭhaka…pe… na sakkāti ayamattho mahāsudassanavatthunā (dī. ni. 2.241 ādayo) dīpetabbo.
Ground-dwelling…etc…is not possible; this meaning should be elucidated by the story of Mahāsudassana (Dī. Ni. 2.241 onwards).
Bhūmaṭṭhaka…pe… na sakkā (không thể) – ý nghĩa này cần được giải thích bằng câu chuyện về Đại Sudassana (Dī. Ni. 2.241 và các đoạn tiếp theo).
Mātukucchi asambādhova hotīti ayamattho antimabhavikānaṃ mahābodhisattānaṃ paṭisandhivasena dīpetabbo.
The mother's womb is not constricted; this meaning should be elucidated by the conception of the Great Bodhisattas who are in their final existence.
Mātukucchi asambādhova hoti (bụng mẹ không chật hẹp) – ý nghĩa này cần được giải thích theo sự tái sinh của các vị Đại Bồ-tát trong kiếp cuối cùng.
Sītanti ajjhattaṃ dhātukkhobhavasena vā bahiddhā utuvipariṇāmavasena vā uppajjanakasītaṃ.
Cold means cold that arises either due to internal elemental disturbance or due to external seasonal change.
Sīta (lạnh) là cái lạnh phát sinh do sự xáo trộn của các yếu tố bên trong hoặc do sự thay đổi thời tiết bên ngoài.
Uṇhanti aggisantāpaṃ, tassa ca davadāhādīsu sambhavo daṭṭhabbo.
Heat means the heat of fire, which should be understood as occurring in forest fires and the like.
Uṇha (nóng) là sự nóng bức của lửa, và sự phát sinh của nó trong các vụ cháy rừng, v.v., cần được xem xét.
Paṭihantīti paṭihanati.
Wards off means repels.
Paṭihantī có nghĩa là đẩy lùi.
Yathā tadubhayavasena kāyacittānaṃ ābādho na hanati, evaṃ karoti.
It acts in such a way that affliction of body and mind due to these two is not harmed.
Nó làm cho các bệnh tật của thân và tâm không thể tấn công do hai yếu tố đó.
Sītuṇhabbhāhate hi sarīre vikkhittacitto bhikkhu yoniso padahituṃ na sakkoti.
For a monk whose body is afflicted by cold and heat, and whose mind is distracted, cannot exert himself properly.
Thật vậy, một Tỳ-kheo với tâm bị xáo trộn do cái lạnh và cái nóng tấn công thì không thể tinh tấn đúng cách.
Vāḷamigānīti sīhabyagghādivāḷamige.
Wild beasts means ferocious animals such as lions, tigers, and the like.
Vāḷamigāni là các loài thú dữ như sư tử, hổ, v.v.
Guttasenāsanañhi pavisitvā dvāraṃ pidhāya nisinnassa te parissayā na honti.
For one who has entered a secure dwelling and closed the door and sat, those dangers do not arise.
Thật vậy, khi đi vào một chỗ ở được bảo vệ và đóng cửa lại, những hiểm nguy đó không còn nữa.
Sarīsapeti ye keci sarantā gacchante dīghajātike sappādike aññe ca tathārūpe.
Reptiles means all long-bodied creatures that crawl, such as snakes, and other similar beings.
Sarītape là bất kỳ loài bò sát nào như rắn và các loài tương tự khác.
Makaseti nidassanamattametaṃ, ḍaṃsādīnaṃ eteneva saṅgaho daṭṭhabbo.
Mosquitoes is merely an example; flies and the like should be understood as included by this.
Makase (muỗi) chỉ là một ví dụ, các loài côn trùng cắn chích khác cũng được bao gồm trong đó.
Sisireti sītakālavasena sattāhavaddalikādivasena ca uppanne sisirasamphasse.
Bitter cold means the chilling touch that arises due to the cold season or due to continuous rain for seven days and so on.
Sisire là cảm giác lạnh giá phát sinh do mùa đông hoặc do mưa lớn kéo dài bảy ngày, v.v.
Vuṭṭhiyoti yadā tadā uppannā vassavuṭṭhiyo paṭihanatīti yojanā.
Rains means that it wards off rainfalls that occur at any time; thus, it should be connected.
Vuṭṭhiyo (mưa) được liên kết với ý nghĩa "đẩy lùi những cơn mưa bất chợt phát sinh".
Vātātapo ghoroti rukkhagacchādīnaṃ ubbahanabhañjanādivasena pavattiyā ghoro sarajaarajādibhedo vāto ceva gimhapariḷāhasamayesu uppattiyā ghoro sūriyātapo ca.
Fierce wind and sun means the wind that is fierce in its activity of uprooting and breaking trees and shrubs, and which is of various kinds such as dusty and dustless; and the sun's heat, which is fierce due to its arising during periods of summer heat and torment.
Vātātapo ghoro (gió và nắng dữ dội) là gió dữ dội do sự hoạt động như nhổ bật, bẻ gãy cây cối, bụi bặm, và nắng dữ dội phát sinh vào mùa hè nóng bức.
Paṭihaññatīti paṭibāhīyati.
Is warded off means is prevented.
Paṭihaññatī có nghĩa là bị đẩy lùi.
Leṇatthanti nānārammaṇato cittaṃ nivattitvā paṭisallāṇārāmatthaṃ.
For retreat means for the purpose of seclusion, by turning the mind away from various objects.
Leṇatthaṃ là để tâm quay về từ các đối tượng khác nhau và để an trú trong sự độc cư (paṭisallāṇa).
Sukhatthanti vuttaparissayābhāvena phāsuvihāratthaṃ.
For happiness means for comfortable living due to the absence of the aforementioned dangers.
Sukhatthaṃ là để sống an lạc do không có các hiểm nguy đã nói.
Jhāyitunti aṭṭhatiṃsāya ārammaṇesu yattha katthaci cittaṃ upanibandhitvā samādahanavasena jhāyituṃ.
To meditate means to meditate by binding the mind to any of the thirty-eight objects and concentrating it.
Jhāyituṃ là để thiền định bằng cách cột tâm vào bất kỳ đối tượng nào trong ba mươi tám đối tượng thiền.
Vipassitunti aniccādivasena saṅkhāre sammasituṃ.
To insight means to contemplate conditioned phenomena in terms of impermanence and the like.
Vipassituṃ là để quán xét các hành (saṅkhāra) theo khía cạnh vô thường, v.v.
Vihāreti paṭissaye.
Dwellings means lodging.
Vihāre có nghĩa là trong trú xứ.
Kārayeti kārāpeyya.
Should cause to be made means should cause others to make.
Kāraye có nghĩa là hãy làm cho người khác xây dựng.
Rammeti manorame.
Delightful means pleasant to the mind.
Ramme có nghĩa là đẹp đẽ, đáng yêu.
Vāsayettha bahussuteti kāretvā pana ettha vihāresu bahussute sīlavante kalyāṇadhamme nivāseyya.
Should cause the learned to dwell there means, having caused them to be made, one should cause learned, virtuous, and upright individuals to dwell in these dwellings.
Vāsayettha bahussute có nghĩa là sau khi xây dựng, hãy cho những vị đa văn, giới hạnh, có thiện pháp cư ngụ trong các trú xứ này.
Te nivāsento pana tesaṃ bahussutānaṃ yathā paccayehi kilamatho na hoti.
And when causing them to dwell, their hardships regarding requisites do not occur.
Khi cho họ cư ngụ, tesaṃ (của những vị đa văn đó) không bị mệt mỏi vì các vật dụng.
Evaṃ annañca pānañca vatthasenāsanāni ca dadeyya ujubhūtesu ajjhāsayasampannesu kammaphalānaṃ ratanattayaguṇānañca saddahanena vippasannena cetasā.
Thus, food, drink, clothing, and lodgings should be given to the upright who are endowed with excellent intentions, with a serene mind due to faith in the results of action and the qualities of the Triple Gem.
Như vậy, annañca pānañca vatthasenāsanāni ca dadeyya ujubhūtesu (cúng dường đồ ăn, thức uống, y phục và chỗ ở cho những người chân chính) với vippasannena cetasā (tâm thanh tịnh) do niềm tin vào quả báo của nghiệp, và vào các phẩm chất của Tam Bảo.
Idāni gahaṭṭhapabbajitānaṃ aññamaññūpakārataṃ dassetuṃ ‘‘te tassā’’ti gāthamāha.
Now, to show the mutual benefit between householders and renunciants, he spoke the stanza "They for him…".
Bây giờ, để chỉ ra sự hỗ trợ lẫn nhau giữa cư sĩ và người xuất gia, đã nói câu kệ “te tassā” (họ cho người đó).
Tattha teti bahussutā.
There, they refers to the learned ones.
Trong đó, te là những vị đa văn.
Tassāti upāsakassa.
For him refers to the lay follower.
Tassā là của vị cận sự nam.
Dhammaṃ desentīti sakalavaṭṭadukkhapanūdanaṃ niyyānikaṃ dhammaṃ kathenti.
Teaching the Dhamma means they teach the emancipating Dhamma that eliminates all suffering of the cycle of existence.
Dhammaṃ desentī có nghĩa là họ thuyết giảng Pháp giải thoát, loại bỏ mọi khổ đau luân hồi.
Yaṃ so dhammaṃ idhaññāyāti so puggalo yaṃ saddhammaṃ imasmiṃ sāsane sammāpaṭipajjanena jānitvā aggamaggādhigamena anāsavo hutvā parinibbāyati.
By understanding that Dhamma here means that having understood that true Dhamma by practicing correctly in this Dispensation, that person becomes undefiled through the attainment of the supreme path and is utterly extinguished.
Yaṃ so dhammaṃ idhaññāyā có nghĩa là người đó, sau khi hiểu biết Chánh pháp trong giáo pháp này bằng cách thực hành đúng đắn, trở thành một bậc vô lậu bằng cách đạt được các đạo quả cao nhất, và nhập Niết-bàn.
Āvāseti āvāsadāne.
In a dwelling means in the gift of a dwelling.
Āvāse có nghĩa là trong việc cúng dường trú xứ.
Ānisaṃsoti udrayo.
Advantage means outcome.
Ānisaṃso có nghĩa là lợi ích.
Pūjāsakkāravasena paṭhamayāmo khepito, satthu dhammadesanāya appāvaseso majjhimayāmo gatoti pāḷiyaṃ ‘‘bahudeva ratti’’nti vuttanti āha ‘‘atirekataraṃ diyaḍḍhayāma’’nti.
The first watch having been passed in homage and veneration, the middle watch is gone with little of the Buddha's Dhamma discourse remaining; hence, the Pali states "much of the night," so he says "more than one and a half watches."
Vì canh đầu đã trôi qua với sự tôn kính và cúng dường, và canh giữa đã trôi qua với sự thuyết pháp của Đức Phật còn lại ít, nên trong Pāḷi đã nói “bahudeva ratti” (đêm đã khuya); vì vậy, đã nói “atirekataraṃ diyaḍḍhayāma” (hơn một rưỡi canh).
Saṅgahaṃ nārohati vipulavitthārabhāvato.
Cannot be encompassed due to its extensive and elaborate nature.
Saṅgahaṃ nārohati (không thể tóm tắt) vì sự rộng lớn và chi tiết.
Buddhānañhi bhattānumodanāpi thokaṃ vaḍḍhetvā vuccamānā dīghamajjhimapamāṇāpi hoti.
For even the Buddha's meal blessings, when spoken with a slight enhancement, can be of long or medium length.
Thật vậy, ngay cả lời tùy hỷ sau bữa ăn của chư Phật, khi được mở rộng một chút, cũng có thể dài và trung bình.
Tathā hi suphusitaṃ dantāvaraṇaṃ, jivhā tanukā, bhavaṅgaparivāso paritto, natthi vegāyitaṃ, natthi vitthāyitaṃ, natthi abyāvaṭamano, sabbaññutaññāṇaṃ samupabyūḷhaṃ, aparikkhayā paṭisambhidā.
Thus, the teeth covering is well-polished, the tongue is slender, the Bhavanga continuity is brief, there is no rushing, no delay, no distracted mind, omniscient knowledge is fully developed, and the analytical knowledges are inexhaustible.
Thật vậy, hàm răng được chải sạch, lưỡi mỏng, thời gian sống trong hữu phần (bhavaṅga) ngắn, không có sự vội vã, không có sự trì hoãn, tâm không bị xao nhãng, toàn trí đã được phát triển, các tuệ phân tích (paṭisambhidā) không suy giảm.
Sandassetvātiādīsu sandassetvā āvāsadānapaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ kathaṃ katvā.
In having shown, etc., "having shown" means having delivered a Dhamma talk related to the gift of a dwelling.
Trong sandassetvā và các từ tiếp theo, sandassetvā có nghĩa là sau khi thuyết một bài Pháp liên quan đến việc cúng dường trú xứ.
Tato paraṃ, mahārāja, itipi sīlaṃ, itipi samādhi, itipi paññāti sīlādiguṇe tesaṃ sammā dassetvā hatthena gahetvā viya paccakkhato pakāsetvā.
Thereafter, "Great King, this is morality, this is concentration, this is wisdom," meaning having correctly shown them these qualities such as morality, as if taking them by hand and clearly revealing them.
Sau đó, Đại vương, đây là giới, đây là định, đây là tuệ, bằng cách chỉ rõ các phẩm chất giới, định, tuệ cho họ một cách đúng đắn, như thể cầm tay chỉ rõ trực tiếp.
Samādapetvāti evaṃ sīlaṃ samādātabbaṃ, sīle patiṭṭhitena evaṃ samādhipaññā bhāvetabbāti yathā te sīlādiguṇe sammā ādiyanti, tathā gaṇhāpetvā.
Having encouraged means causing them to grasp these qualities correctly, thus: "Morality should be undertaken thus, and having established oneself in morality, concentration and wisdom should be developed thus."
Samādapetvā có nghĩa là làm cho họ chấp nhận các phẩm chất giới, định, tuệ một cách đúng đắn, như thế này: giới cần được chấp nhận như vậy, và định tuệ cần được tu tập như vậy bởi người đã an trú trong giới.
Samuttejetvāti yathāsamādinnaṃ sīlaṃ suvisuddhaṃ hoti, samathavipassanā ca bhāviyamānā yathā suṭṭhu visodhitā uparūpari visesāvahā honti, evaṃ samuttejetvā nisāmanavasena vodāpetvā.
Having inspired means, by listening, purifying them, so that the undertaken morality becomes utterly pure, and developing calm and insight become thoroughly refined and lead to ever higher distinction.
Samuttejetvā có nghĩa là làm cho giới đã chấp nhận trở nên rất thanh tịnh, và làm cho thiền chỉ và thiền quán, khi được tu tập, trở nên rất thanh tịnh và mang lại những thành tựu cao hơn, bằng cách lắng nghe và thanh lọc.
Sampahaṃsetvāti yathānusiṭṭhaṃ ṭhitasīlādiguṇehi sampati paṭiladdhaguṇānisaṃsehi ceva upariladdhabbaphalavisesehi ca cittaṃ sampahaṃsetvā laddhassāsavasena suṭṭhu tosetvā.
Having gladdened means by the instruction, gladdening their minds due to the qualities of morality and the like already attained and the fruits and distinctions yet to be attained, thereby thoroughly pleasing them through the confidence gained.
Sampahaṃsetvā có nghĩa là làm cho tâm hoan hỷ sâu sắc, bằng cách làm cho nó hài lòng với những phẩm chất giới, định, tuệ đã được an trú theo lời dạy, và với những lợi ích đã đạt được, cũng như với những quả vị cao hơn sẽ đạt được.
Evametesaṃ padānaṃ attho veditabbo.
Thus should the meaning of these terms be understood.
Ý nghĩa của những từ này cần được hiểu như vậy.
Sakyarājāno yebhuyyena bhagavato dhammadesanāya sāsane laddhassādā laddhappatiṭṭhā ca.
The Sakyan kings were mostly delighted and established in the Dispensation by the Buddha's Dhamma discourse.
Các vị vua Sakya phần lớn đã tìm thấy niềm vui và sự an trú trong giáo pháp qua lời thuyết pháp của Đức Thế Tôn.
Tatra kirātiādi kecivādoti baddhopi na hoti.
There it is said, etc., means that some doctrines are not firmly established.
Tatra kirā và các từ tiếp theo, đó là lời của một số người, nhưng không phải là sự ràng buộc.
Tenāha ‘‘akāraṇameta’’ntiādi.
Therefore, he says: "This is not a reason," etc.
Vì vậy, đã nói “akāraṇameta” (điều này không có lý do) và các từ tiếp theo.
Kāyacittalahutādayo uppajjantīti idaṃ kāyikacetasikaaññathābhāvassa kāraṇavacanaṃ, lahutādiuppanne savanānuttariyapaṭilābhena laddhabbadhammatthavedasamadhigamato.
“Lightness of body and mind, etc., arise”—this is a statement of the cause for the change in bodily and mental states, from the attainment of the understanding of the meaning of the Dhamma to be gained through the acquisition of the supreme listening when lightness, etc., arise.
Thân và tâm khinh an v.v... sanh khởi là lời nói về nguyên nhân của sự biến đổi của thân và tâm sở, do sự thấu triệt ý nghĩa và pháp đáng được lãnh hội nhờ chứng đắc vô thượng văn khi khinh an v.v... sanh khởi.
Vuttañhetaṃ –
For it has been said:
Điều này đã được nói rằng –
Piṭṭhivāto uppajji upādinnasarīrassa tathārūpattā saṅkhārānañca aniccatāya dukkhānubandhattā.
A backache arose because of the nature of the body that has been clung to, and because of the impermanence of formations, which are bound up with suffering.
Cơn đau lưng đã khởi lên do bản chất của thân thể chấp thủ là như vậy và do các hành là vô thường, luôn đi kèm với khổ.
Akāraṇaṃ vā etanti yenādhippāyena vuttaṃ, tameva adhippāyaṃ vivarituṃ ‘‘pahotī’’tiādi vuttaṃ.
Or it is causeless—the phrase “is able” and so on was stated to clarify the very intention with which it was spoken.
Hoặc đó không phải là nguyên nhân là câu nói để làm rõ ý định đã được nêu ra, câu “có thể” v.v... đã được nói.
Ekapallaṅkena nisīdituṃ pahoti yathā taṃ veluvagāmake.
Is able to sit with one leg crossed just as in that Veluvagāmaka.
Có thể ngồi kiết-già một lần giống như ở làng Veluva.
Ettake ṭhāneti ettake ṭhāne ṭhānaṃ nipphannanti yojanā.
In this place—the construction is: the standing is accomplished in this much place.
Trong chừng ấy chỗ là câu kết nối: sự hoàn thành việc đứng trong chừng ấy chỗ.
Tañca khoti vuṭṭhānasaññaṃ citte ṭhapanaṃ.
And that refers to establishing the perception of emergence in the mind.
Và điều ấy là việc đặt tưởng xuất định vào trong tâm.
Dhammakathaṃ suṇamāno dhammagāravena.
While listening to a Dhamma talk out of respect for the Dhamma.
Trong khi đang nghe pháp thoại là do lòng tôn kính Pháp.
Avassutassāti avassutabhāvassa rāgādivasena.
Of one whose mind is afflicted means in the sense of the state of being afflicted by defilements such as greed.
Của người bị rò rỉ là của trạng thái bị rò rỉ do tham ái v.v...
Avassutassa kāraṇanti tintabhāvakāraṇaṃ.
The cause of one whose mind is afflicted means the cause of the mind being saturated.
Nguyên nhân của sự rò rỉ là nguyên nhân của trạng thái ướt đẫm.
Kilesādhimuccanenāti kilesavasena paripphanditavasena.
By being overcome by defilements means by way of defilements, by way of being agitated.
Do sự hướng đến phiền não là do sự dao động theo phiền não.
Nibbāpanaṃ viyāti vūpasamo viya.
Like quenching means like subsiding.
Giống như sự dập tắt là giống như sự lắng dịu.
Nibbisevanānanti paripphandanarahitānaṃ.
Of those without agitation means of those free from agitation.
Của những người không dao động là của những người không có sự dao động.
244. Dukkhadhammānanti dukkhakāraṇānaṃ.
244. Of things that are suffering means of the causes of suffering.
244. Của các pháp khổ là của các nguyên nhân gây khổ.
Tenāha ‘‘dukkhasambhavadhammāna’’ntiādi.
Therefore it is said “of things that are the origin of suffering” and so on.
Do đó, ngài nói “của các pháp có sự sanh khởi của khổ” v.v...
Tattha kiṃ dukkhaṃ, kā dukkhadhammāti tadubhayaṃ dassetuṃ ‘‘pañcasu hī’’ti vuttaṃ.
To show what is suffering and what are things that are suffering, “for there are five” was stated.
Trong đó, cái gì là khổ, cái gì là pháp khổ? Để chỉ rõ cả hai điều ấy, câu “Trong năm uẩn” đã được nói.
Teti pañcakkhandhā.
They are the five aggregates.
Chúng là năm uẩn.
Dukkhasambhavadhammattāti dukkhuppattikāraṇattā.
Because they are things that are the origin of suffering means because they are the cause of the arising of suffering.
Do là pháp có sự sanh khởi của khổ là do là nguyên nhân sanh khởi của khổ.
Assāti tena.
By that means by that.
Của nó là do nó.
Karaṇe hetaṃ sāmivacanaṃ.
Here, this is the possessive case in the sense of an instrument.
Ở đây, sở hữu cách này dùng trong nghĩa công cụ cách.
Kāmeti vatthukāme kilesakāme ca.
In sensual pleasures refers to both object-sensual pleasures and defilement-sensual pleasures.
Trong các dục là trong các dục đối tượng và các dục phiền não.
Puna assāti sāmiatthe eva sāmivacanaṃ.
Again, by that is the possessive case in the sense of possession itself.
Lại nữa, của nó là sở hữu cách trong nghĩa sở hữu chủ.
Cāranti cittācāraṃ.
Movement means the movement of the mind.
Sự đi lại là sự đi lại của tâm.
Vihāranti pañcadvārappavatticāravihāraṃ.
Abiding means the abiding in movement that occurs through the five doors.
Sự trú là sự đi lại và trú trong sự vận hành của năm cửa.
‘‘Ekaṭṭhā’’ti ca vadanti.
They also say "ekaṭṭhā" (single-standing).
Và họ nói rằng “có cùng ý nghĩa”.
Teneva hi ‘‘anubandhitvā carantaṃ’’icceva vuttaṃ.
For this reason, it is stated, “following and moving.”
Chính vì thế, chỉ có câu “đang đi theo dõi” được nói.
Anubandhitvāti ca vīthicittappavattito paṭṭhāya yāva tatiyajavanavārā anu anu bandhitvā.
Following means following continuously from the arising of the mind-process up to the third javana impulse.
Và theo dõi là theo dõi liên tục từ lúc lộ trình tâm vận hành cho đến sát-na tốc hành thứ ba.
Pakkhandanādīti ādi-saddena kasigorakkhādivasenapi kāmānaṃ pariyesanadukkhaṃ saṅgaṇhāti.
Leaping forth, etc.—the word "etc." includes the suffering of seeking sensual pleasures by way of agriculture, cattle-rearing, etc.
Sự lao vào v.v... là với từ v.v..., ngài bao gồm cả sự khổ trong việc tìm kiếm các dục qua việc cày cấy, chăn nuôi v.v...
Dandhāyitattaṃ uppannakilesānaṃ avaṭṭhānaṃ.
The state of lingering is the non-cessation of arisen defilements.
Sự chậm chạp là sự tồn tại của các phiền não đã sanh khởi.
Tenāha ‘‘uppannamattāyā’’tiādi.
Therefore, it is said “as soon as they arise,” and so on.
Do đó, ngài nói “ngay khi vừa sanh khởi” v.v...
Tāyāti satiyā.
By that means by mindfulness.
Bởi nó là bởi niệm.
Kāci kilesāti cuddasavidhe cittassa kicce javanakicce eva cittakilesānaṃ uppattiṃ katvā tathā vuttaṃ.
Some defilements are said thus by causing the arising of mental defilements only in the javana function among the fourteen kinds of mental functions.
Bất kỳ phiền não nào là câu nói được đặt ra vì sự sanh khởi của các phiền não trong tâm chỉ xảy ra ở phận sự tốc hành trong mười bốn loại phận sự của tâm.
Niggahitāva honti pavattituṃ appadānavasena.
They are repressed in the sense of not allowing them to proceed.
Đều bị chế ngự là do không cho cơ hội để vận hành.
Tenāha ‘‘na saṇṭhātuṃ sakkontī’’ti.
Therefore, it is said “they are unable to persist.”
Do đó, ngài nói “không thể tồn tại được”.
Cakkhudvārasminti pāḷiyaṃ tassa paṭhamaṃ gahitatāya vuttaṃ, tena nayena sesadvārānipi gahitāneva honti.
At the eye-door is mentioned in the Pali because it is taken first; by that method, the remaining doors are also taken.
Tại nhãn môn là câu nói trong Pāḷi vì nó được đề cập đến trước tiên, theo phương pháp đó, các môn còn lại cũng được bao gồm.
Rāgādīsu uppannesu paṭhamajavanavāre.
When greed, etc., arise refers to the first javana impulse.
Khi tham ái v.v... sanh khởi là trong sát-na tốc hành đầu tiên.
Satisammosena ‘‘kilesā me uppannā’’ti ñatvā tathā paccāmāsasatiyā labbhanato.
By confusion of mindfulness, “knowing that defilements have arisen in me,” because it is obtained through such reflective mindfulness.
Do thất niệm, biết rằng “phiền não đã sanh khởi nơi ta” là do có thể đạt được niệm quán xét lại như vậy.
Tenāha – ‘‘anacchariyaṃ ceta’’nti.
Therefore, it is said “and this is not uncommon.”
Do đó, ngài nói – “và điều này không có gì đáng ngạc nhiên”.
Āvaṭṭetvāti ayoniso āvaṭṭetvā.
Having turned over means having turned over unwisely.
Hướng đến là hướng đến một cách không như lý.
Āvajjanādīsūti tato eva ayoniso āvajjanādīsu uppannesu iṭṭhārammaṇassa laddhattā paccayasiddhiyā sampattaṃ pavattanārahaṃ.
In adverting, etc., when adverting, etc., arise unwisely due to that very cause, it is worthy of proceeding, having obtained the desired object through the establishment of conditions.
Trong sự hướng môn v.v... là khi sự hướng môn v.v... một cách không như lý đã sanh khởi từ đó, thì sự vận hành thích hợp đã đạt được do sự thành tựu của duyên vì đã có được đối tượng khả ý.
Nivattetvāti dutiyajavanavārepi kilesuppattiṃ nivattetvā.
Having turned back means having turned back the arising of defilements even in the second javana impulse.
Ngăn chặn là ngăn chặn sự sanh khởi của phiền não cả trong sát-na tốc hành thứ hai.
Kathaṃ panassa evaṃ laddhuṃ sakkāti āha ‘‘āraddhavipassakānaṃ hī’’tiādi.
How then is he able to obtain thus? It says “for those who have started vipassanā,” and so on.
Nhưng làm thế nào người ấy có thể đạt được như vậy? Ngài nói “Vì đối với những người đã khởi sự tu tập vipassanā” v.v...
Bhāvanāpaṭisaṅkhāneti bhāvanāyaṃ paṭisaṅkhāne ca yogino patiṭṭhitabhāvo.
In the contemplation of development refers to the yogī's establishment in development and in contemplation.
Trong sự tu tập và quán xét là trạng thái an trú của hành giả trong sự tu tập và trong sự quán xét.
Tassa ayamānisaṃso – yaṃ paccayalābhena uppajjituṃ laddhokāsāpi kilesā pubbe pavattabhāvanānubhāvena vikkhambhitā tathā tathā niggahitā eva hutvā nivattanti, kusalā dhammāva laddhokāsā uparūpari vaḍḍhanti.
This is its advantage—that even defilements that have gained an opportunity to arise through the acquisition of conditions are suppressed by the power of previously practiced development, and having been thus repressed, they turn back, while wholesome dhammas, having gained an opportunity, increasingly grow.
Đây là lợi ích của việc đó – đó là, các phiền não, dù đã có cơ hội sanh khởi do có được duyên, nhưng do năng lực của sự tu tập đã được thực hành trước đó, chúng bị trấn áp và trở nên không có khả năng như vậy rồi chấm dứt; chỉ có các pháp thiện, khi có được cơ hội, mới tăng trưởng ngày càng nhiều hơn.
Abhihaṭṭhunti abhiharitvā.
Having taken along means having brought forth.
Đem đến là sau khi mang đến.
Anudahantīti anudahantā viya honti.
They burn after means they are as if burning after.
Thiêu đốt theo là giống như đang thiêu đốt theo.
Anusentīti etthāpi eseva nayo.
They lie after—the same method applies here.
Chảy theo ở đây cũng có cùng phương pháp.
Anāvaṭṭanteti anivattante sāmaññatoti adhippāyo.
When they do not turn back means they do not turn back by nature, so is the intention.
Không quay lại có ý nghĩa là không quay lại theo cách thông thường.
Vipassanābalameva dīpitaṃ maggaphalādhigamassa ajotitattā.
Only the power of vipassanā is indicated, as the attainment of path and fruition is not illuminated.
Chỉ có năng lực của vipassanā được làm sáng tỏ vì sự chứng đắc đạo và quả chưa được làm sáng tỏ.
245. Catunnaṃ ariyasaccānaṃ pariññābhisamayādivasena vividhadassananti kiccavasena nānādassanaṃ hotīti vuttaṃ, ‘‘dassananti paṭhamamaggassetaṃ adhivacana’’nti.
245. That there is varied seeing in the sense of function, such as discerning the Four Noble Truths through full understanding, etc., means that there is varied seeing in the sense of function, it is stated, “seeing is a designation for the first path.”
245. Sự thấy đa dạng do sự liễu tri, thắng tri v.v... đối với bốn Thánh đế được gọi là sự thấy khác nhau về mặt phận sự, câu “sự thấy là danh xưng của đạo đầu tiên” đã được nói.
Tayidaṃ uparimaggesu bhāvanāpariyāyassa niruḷhattā paṭhamamaggassa paṭhamaṃ nibbānadassanato.
This is because the term ‘development’ has become established for the higher paths, and the first path is the first to see Nibbāna.
Điều này là do thuật ngữ tu tập đã trở nên phổ biến trong các đạo cao hơn, và do đạo đầu tiên thấy Niết-bàn lần đầu tiên.
Tenāha ‘‘paṭhamamaggo hī’’tiādi.
Therefore, it is said “for the first path,” and so on.
Do đó, ngài nói “Vì đạo đầu tiên” v.v...
Koci yathāvuttaṃ aviparītaṃ atthaṃ ajānanto ñāṇadassanaṃ nāma ārammaṇakaraṇassa vasena atippasaṅgaṃ āsaṅkeyyāti taṃ nivattetuṃ ‘‘gotrabhū panā’’tiādi vuttaṃ.
Lest someone, not knowing the truly stated meaning as it is, should suspect an overextension by way of making gnosis-seeing an object, it is said “but gotrabhū” and so on, to prevent that.
Có người không biết ý nghĩa đúng như đã nói, không sai lệch, có thể lo ngại về sự thái quá của tri kiến về phương diện nắm bắt đối tượng, để ngăn chặn điều đó, câu “Còn gotrabhū” v.v... đã được nói.
Na dassananti vuccatīti ettha rājadassanaṃ udāharanti.
It is not called seeing—here, seeing a king is given as an example.
Không được gọi là sự thấy, ở đây họ dẫn ví dụ về việc yết kiến đức vua.
Cattāropi maggā dassanameva yathāvuttenatthena, bhāvanāpariyāyo pana upari tiṇṇaṃ maggānaṃ paṭhamamaggaupāyassa bhāvanākārena pavattanato.
All four paths are seeing in the sense stated, but the term ‘development’ applies to the upper three paths because they proceed by way of developing the means of the first path.
Cả bốn đạo đều là sự thấy theo ý nghĩa đã nói, còn thuật ngữ tu tập là do sự vận hành của ba đạo cao hơn theo cách tu tập của phương pháp đạo đầu tiên.
Dassanaṃ visuddhi etthāti dassanavisuddhikaṃ, nibbānaṃ.
That in which seeing is purity is seeing-purity, which is Nibbāna.
Sự thanh tịnh của sự thấy ở đây là dassanavisuddhikaṃ, tức Niết-bàn.
Phassāyatanaṃ kammaṭṭhānaṃ assa atthīti phassāyatanakammaṭṭhāniko.
One who has contact-bases as a meditation object is one whose meditation object is contact-bases.
Người có sáu xứ xúc làm đề mục thiền của mình là phassāyatanakammaṭṭhāniko.
Esa nayo sesesupi padesu.
This method applies to the remaining terms as well.
Phương pháp này cũng áp dụng cho các phần còn lại.
Adhigatamaggameva kathesīti yena mukhena vipassanābhinivesaṃ akāsi, tamevassa mukhaṃ kathesi.
He taught only the path he had attained means he taught only the approach through which he had engaged in vipassanā.
Chỉ nói về đạo đã chứng đắc là vị ấy đã nói về chính phương pháp mà mình đã chuyên tâm tu tập vipassanā.
Ayaṃ panāti kammaṭṭhānaṃ pucchanto bhikkhu.
But this one is the bhikkhu asking about the meditation object.
Còn vị này là vị tỳ khưu đang hỏi về đề mục thiền.
Imesanti phassāyatanakammaṭṭhānikapañcakkhandhakammaṭṭhānikānaṃ vacanaṃ.
These refers to the statement of those whose meditation object is contact-bases and those whose meditation object is the five aggregates.
Của những người này là lời nói của người có đề mục thiền sáu xứ xúc và người có đề mục thiền năm uẩn.
‘‘Aññamaññaṃ na sametī’’ti vatvā tamevatthaṃ pākaṭaṃ karoti ‘‘paṭhamenā’’tiādinā.
Having said “they do not agree with each other,” he clarifies that very meaning with “by the first,” and so on.
Sau khi nói “không tương hợp với nhau”, ngài làm rõ ý nghĩa đó bằng câu “với người thứ nhất” v.v...
Pañcakkhandhavimuttassa saṅkhārassa abhāvā ‘‘nippadesesū’’ti vuttaṃ.
Without parts is stated because there is no formation free from the five aggregates.
Do không có hành nào thoát khỏi năm uẩn, câu “trong các hành không có phần dư” đã được nói.
Tathevāti yatheva phassāyatanakammaṭṭhānikaṃ, tatheva taṃ pañcakkhandhakammaṭṭhānikaṃ pucchitvā.
Just as means just as he asked about one whose meditation object is contact-bases, so too he asked about one whose meditation object is the five aggregates.
Cũng như vậy là sau khi hỏi người có đề mục thiền năm uẩn giống như đã hỏi người có đề mục thiền sáu xứ xúc.
Samappavattā dhātuyoti rasādayo sarīradhātuyo samappavattā, na visamākārasaṇṭhitā ahesuṃ.
"The elements are well-functioning" refers to the bodily elements like tastes, which were well-functioning, not unevenly constituted.
Samappavattā dhātuyo (các giới vận hành đều đặn) nghĩa là các yếu tố thân thể như tinh chất (rasādayo) vận hành đều đặn, không có hình thái bất thường.
Tenāha ‘‘kallasarīraṃ balappatta’’nti.
Therefore, it is said, "a healthy body, attained strength."
Vì vậy, nói ‘‘thân thể khỏe mạnh, đạt được sức lực’’.
‘‘Atītā saṅkhārā’’tiādi vipassanābhinivesavasena vuttaṃ.
"Past formations," and so on, are spoken with reference to the immersion in insight (vipassanābhinivesa).
‘‘Các hành đã qua’’ v.v... được nói đến theo cách chuyên tâm vào tuệ quán (vipassanā).
Sammasanaṃ sabbatthakameva icchitabbaṃ.
Comprehension (sammasana) is to be desired in all contexts.
Sự quán xét (sammasana) nên được mong muốn ở khắp mọi nơi.
Cāribhūminti gocaraṭṭhānaṃ.
Cāribhūmi means a resort.
Cāribhūmi (cảnh giới hoạt động) là nơi hành xứ (gocaraṭṭhāna).
Kārakabhāvanti bhāvanānuyuñjanabhāvaṃ.
Kārakabhāva means the state of being engaged in development.
Kārakabhāva (trạng thái hành động) là trạng thái siêng năng tu tập (bhāvanā).
Paṇḍurogapurisoti paṇḍurogī puriso.
Paṇḍurogapuriso means a person suffering from jaundice.
Paṇḍurogapuriso (người đàn ông bị bệnh vàng da) là người bị bệnh vàng da.
Ariṭṭhanti suttaṃ.
Ariṭṭha means a thread.
Ariṭṭha (cây xoan) là sợi chỉ/dây (suttaṃ).
Bhesajjaṃ katvāti bhesajjapayogaṃ katvā.
Bhesajjaṃ katvā means having applied medicine.
Bhesajjaṃ katvā (đã làm thuốc) nghĩa là đã thực hiện việc dùng thuốc.
Karissāmīti bhesajjaṃ karissāmi.
Karissāmi means "I will make medicine."
Karissāmīti (tôi sẽ làm) nghĩa là tôi sẽ làm thuốc.
Jhāmathuṇo viyāti daḍḍhathuṇo viya khārakajālanaddhattā taruṇamakulasantānasañchannattā.
"Like a burnt stump" means like a burnt stump, being covered by a network of ashes and overshadowed by a growth of young buds.
Jhāmathuṇo viyā (như đống rác cháy) nghĩa là như đống rác đã cháy, do bị bao phủ bởi mạng lưới chất kiềm và bị che phủ bởi các chồi non.
Dakkhiṇadvāragāmeti dakkhiṇadvārasamīpe gāme.
Dakkhiṇadvāragāme means in a village near the southern gate.
Dakkhiṇadvāragāme (tại ngôi làng cổng phía nam) là ngôi làng gần cổng phía nam.
Lohitakoti lohitavaṇṇo.
Lohitako means reddish.
Lohitako (màu đỏ) là có màu đỏ.
Ocirakajātoti jātaolambamānacirako viya.
Ocirakajāto means like a hanging shred of cloth.
Ocirakajāto (sinh ra như giẻ rách) là như một mảnh giẻ rách treo lủng lẳng.
Ādinnasipāṭikoti gahitaphalapotako.
Ādinnasipāṭiko means having taken a fruit-carrying basket.
Ādinnasipāṭiko (đã lấy một cành cây nhỏ) là đã lấy một cành cây có quả non.
Sandacchāyoti bahalacchāyo.
Sandacchāyo means dense shade.
Sandacchāyo (bóng râm dày đặc) là bóng râm rậm rạp.
Yasmā tassa rukkhassa sākhā aviraḷā ghanappattā aññamaññaṃ saṃsanditvā ṭhitā, tasmā chāyāpissa tādisīti vuttaṃ ‘‘sandacchāyo nāma saṃsanditvā ṭhitacchāyo’’ti, ghanacchāyoti attho.
Because the branches of that tree were not sparse, but had dense leaves standing closely intertwined, its shade was also like that, thus it is said, "Sandacchāyo means intertwined shade," meaning dense shade.
Bởi vì các cành của cây đó không thưa thớt, lá dày đặc, đứng xen kẽ nhau, nên bóng râm của nó cũng như vậy, vì thế nói ‘‘sandacchāyo nāma saṃsanditvā ṭhitacchāyo’’ (bóng râm dày đặc là bóng râm đứng xen kẽ nhau), nghĩa là bóng râm rậm rạp.
Tatthātiādi upamāsaṃsandanaṃ.
Tatthādi refers to the comparison (upamāsaṃsandana).
Tatthā (ở đó) v.v... là sự so sánh ví dụ.
Yena yenākārena adhimuttānanti chaphassāyatanādimukhena yena yena vipassanābhinivesena vipassantānaṃ nibbānañca adhimuttānaṃ.
"By whatever aspect they are devoted" means by whatever immersion in insight, such as the six sense-bases, those who are insight-practitioners are devoted to Nibbāna.
Yena yena ākārena adhimuttānaṃ (những người đã quyết tâm theo cách này cách kia) nghĩa là những người tuệ quán (vipassantānaṃ) và đã quyết tâm đạt Niết Bàn (nibbānañca adhimuttānaṃ) theo cách chuyên tâm vào tuệ quán, qua sáu xứ (chaphassāyatanādimukhena) theo cách này cách kia.
Suṭṭhu visuddhaṃ pariññātisamayādisiddhiyā.
"Completely purified" means through the attainment of full understanding, correct knowledge, etc.
Suṭṭhu visuddhaṃ (hoàn toàn thanh tịnh) bởi sự thành tựu của sự hiểu biết đầy đủ (pariññā) và thời gian (samaya) v.v...
Tena tenevākārenāti attanādhimuttākārena.
"By that same aspect" means by the aspect to which one is devoted.
Tena tenevākārenā (theo chính cách đó) nghĩa là theo cách mà tự mình đã quyết tâm.
Idāni taṃ taṃ ākāraṃ upamāya saddhiṃ yojetvā dassetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi āraddhaṃ.
Now, to show how that aspect is joined with the simile, "just as" and so on, is begun.
Bây giờ, để trình bày cách kết hợp từng cách đó với ví dụ, ‘‘yathā hī’’ (như là) v.v... được bắt đầu.
Taṃ suviññeyyameva.
That is very easily understood.
Điều đó rất dễ hiểu.
Idanti nagaropamaṃ.
This refers to the simile of the city.
Idaṃ (cái này) là ví dụ về thành phố.
Taṃ sallakkhitanti kiṃsukopamadīpitaṃ atthajātaṃ sace sallakkhitaṃ.
"That noted" means if that collection of meanings revealed by the simile of the kimsuka flower is noted.
Taṃ sallakkhitaṃ (điều đó được nhận biết) nghĩa là nếu sự vật được minh họa bằng ví dụ cây kiṃsuka được nhận biết.
Assa bhikkhuno.
Belongs to the bhikkhu.
Assa (của vị ấy) là của vị tỳ khưu.
Dhammadesanatthanti yathāsallakkhitassa atthassa vasena laddhavisesassa upabrūhanāya.
"For the purpose of teaching the Dhamma" means for the development of the special quality attained through the meaning noted.
Dhammadesanatthaṃ (vì mục đích thuyết pháp) là để phát triển sự vật đã được nhận biết theo cách đã đạt được sự đặc biệt.
Tassevatthassāti tassa dassanavisuddhisaṅkhātassa atthassa.
"Of that same meaning" refers to the meaning called purity of vision.
Tassevatthassā (của chính sự vật đó) là của sự vật được gọi là sự thanh tịnh của cái thấy.
Corāsaṅkā na honti majjhimadesarajjassa pasannabhāvato.
"There are no fears of thieves" due to the serene nature of the king of the middle country.
Corāsaṅkā na honti (không có sự nghi ngờ về trộm cắp) do sự hoan hỷ của vị vua xứ Trung Bộ.
Tipurisubbedhānīti ubbedhena tipurisappamāṇāni nānābhittivicittāni thambhānaṃ upari vividhamālākammādivicittadhanurākāralakkhitāni manoramāni.
"Arches three men high" refers to lovely arches that are three men high, adorned with various wall paintings, embellished with diverse garlands and intricate arch-like decorations above the pillars.
Tipurisubbedhānī (có chiều cao ba người) nghĩa là có chiều cao bằng ba người, được trang trí bằng nhiều bức tường khác nhau, được trang trí bằng các loại vòng hoa và hình cung đa dạng trên các cột, rất đẹp mắt.
Tenāha ‘‘nagarassa alaṅkārattha’’nti.
Therefore, it is said, "for the adornment of the city."
Vì vậy, nói ‘‘nagarassa alaṅkāratthaṃ’’ (vì mục đích trang trí thành phố).
Nagaradvārassa thirabhāvāpādanavasena ṭhapetabbattā vuttaṃ ‘‘coranivāraṇatthānipi hontiyevā’’ti.
It is said, "they also serve to prevent thieves," because they must be placed to ensure the stability of the city gate.
Vì chúng phải được đặt để tạo sự vững chắc cho cổng thành, nên nói ‘‘coranivāraṇatthānipi hontiyevā’’ (chúng cũng có thể dùng để ngăn chặn trộm cướp).
Piṭṭhasaṅghātassāti dvārabāhassa.
"Of the back gate" refers to the outer gate.
Piṭṭhasaṅghātassā (của chốt cửa) là của cánh cửa.
‘‘Ime āvāsikā, ime āgantukā, tatthāpi ca imehi nagarassa nagarasāmikassa ca attho.
"These are residents, these are visitors, and among them, these are beneficial to the city and the lord of the city.
‘‘Những người này là cư dân, những người này là khách đến, và trong số đó, những người này có lợi cho thành phố và chủ thành phố.
Imesaṃ vasena anattho siyā’’ti jānanañāṇasaṅkhātena paṇḍiccena samannāgato.
By these, harm might arise," is endowed with wisdom, which is the knowledge of knowing.
Có thể có hại do những người này’’ – paṇḍiccena samannāgato (đầy trí tuệ) được gọi là trí tuệ biết rõ.
Aññātanivāraṇe paṭubhāvasaṅkhātena veyyattiyena samannāgato.
Endowed with skill, which is the ability to prevent the unknown.
Veyyattiyena samannāgato (đầy khôn khéo) được gọi là sự khéo léo trong việc ngăn chặn những điều không biết.
Ṭhānuppattikapaññāsaṅkhātāyāti tasmiṃ tasmiṃ atthakicce taṅkhaṇuppajjanakapaṭibhānasaṅkhātāya.
"Called spontaneous wisdom" refers to the instantaneous insight arising in each matter of duty.
Ṭhānuppattikapaññāsaṅkhātāyā (được gọi là trí tuệ phát sinh tại chỗ) là trí tuệ ứng biến phát sinh ngay lập tức trong từng công việc cụ thể.
Sīsamassa chindāhīti sīsabhūtaṃ uttamaṅgaṭṭhāniyaṃ tattha tassa rājakiccaṃ chindāti attho.
"Cut off his head" means cut off his royal duty there, which is like the head, the topmost part.
Sīsamassa chindāhī (hãy chặt đầu người đó) nghĩa là hãy cắt bỏ công việc hoàng gia của người đó, là phần đầu, là vị trí cao nhất.
Aññathā tassa pākatike atthe gayhamāne pāṇātipāto āṇatto nāma siyā.
Otherwise, if the literal meaning were taken, it would be an order to kill a living being.
Nếu không, nếu được hiểu theo nghĩa đen thông thường, thì đó sẽ là một lệnh giết hại sinh mạng.
Na hi cakkavattirājā tādisaṃ āṇāpeti, aññesampi tato nivārakattā.
Indeed, a universal monarch does not give such an order, since he prevents others from doing so as well.
Vị vua Chuyển Luân Thánh Vương không ra lệnh như vậy, vì ngài cũng là người ngăn chặn những người khác.
Atha vā chindāhīti mama āṇāya assa sīsaṃ chindanto viya attānaṃ dassehi, evaṃ so tatthovādapaṭikarattapatto odameyyāti, tathā ceva upari paṭipatti āgatā.
Alternatively, "cut off" means show yourself as if cutting off his head by my command, so that he may be chastised and submit to the advice there; and indeed, the practice (paṭipatti) came later.
Hoặc chindāhī (hãy chặt) nghĩa là hãy thể hiện mình như thể đang chặt đầu người đó theo lệnh của ta, như vậy người đó sẽ trở nên khiêm tốn do nhận được lời khuyên và sự trừng phạt ở đó, và thực hành đã được thực hiện như vậy ở phần trên.
Tatthāti etasmiṃ paccantimanagare.
There, in that border city.
Tatthā (ở đó) là tại thành phố biên giới này.
Tassevāti sakkāyasaṅkhātassa nagarassa ‘‘dvārānī’’ti vuttānīti ānetvā sambandho.
"Of that same" refers to the city called sakkāya, connected by bringing in what is called "gates."
Tassevā (của chính cái đó) là liên kết bằng cách đưa vào rằng ‘‘các cánh cửa’’ được nói đến là của thành phố được gọi là sắc thân (sakkāya).
‘‘Sīghaṃ dūtayuga’’nti vuttāti yojanā.
The phrase is connected with "quickly a pair of messengers."
Liên kết bằng cách nói ‘‘cặp sứ giả nhanh chóng’’.
Hadayavatthurūpassa majjhe siṅghāṭakabhāvena gahitattā ‘‘hadayavatthussa nissayabhūtānaṃ mahābhūtāna’’nti vuttaṃ.
"Of the great elements that are the basis of the heart-object" is said because it is taken as the corner-like part in the middle of the heart-object rūpa.
Do được hiểu là hình dạng ngã ba ở giữa vật chất trái tim (hadayavatthu), nên nói ‘‘hadayavatthussa nissayabhūtānaṃ mahābhūtānaṃ’’ (của các đại yếu tố làm nền tảng cho vật chất trái tim).
Yadi evaṃ vatthurūpameva gahetabbaṃ, tadevettha aggahetvā kasmā mahābhūtaggahaṇanti āha ‘‘vatthurūpassa hī’’tiādi.
If so, only the heart-object rūpa should be taken; why then is the term "great elements" used without taking that alone? He says, "for the heart-object rūpa" and so on.
Nếu vậy, chỉ nên lấy vật chất trái tim, tại sao lại lấy các đại yếu tố mà không lấy vật chất trái tim ở đây? Vì vậy, nói ‘‘vatthurūpassa hī’’ (vì vật chất trái tim) v.v...
Yādisoti sammādiṭṭhiādīnaṃ vasena yādiso eva pubbe āgatavipassanāmaggo.
"Of what kind" refers to the path of insight that arose previously, of what kind it was in terms of right view and so on.
Yādiso (như thế nào) là con đường tuệ quán (vipassanāmagga) đã được nói đến trước đây, tùy theo chánh kiến (sammādiṭṭhi) v.v...
‘‘Ayampi aṭṭhaṅgasamannāgatattā tādiso evā’’ti vatvā ariyamaggo ‘‘yathāgatamaggo’’ti vutto.
Having said, "This also, being endowed with eight factors, is of that same kind," the Noble Eightfold Path is called "the path that has come."
Nói ‘‘ayampi aṭṭhaṅgasamannāgatattā tādiso evā’’ (cái này cũng như vậy do có tám chi), con đường Thánh (ariyamagga) được gọi là ‘‘yathāgatamaggo’’ (con đường đã đến).
Idaṃ tāvetthāti ettha etasmiṃ sutte dhammadesanatthaṃ ābhatāya yathāvuttaupamāya idaṃ saṃsandanaṃ.
"This is indeed the case here" means this is the comparison in this Sutta for the simile presented for the purpose of teaching the Dhamma as described.
Idaṃ tāvetthā (cái này ở đây) là sự so sánh này với ví dụ đã được đưa ra để thuyết pháp trong kinh này.
Idaṃ saṃsandananti idāni vakkhamānaṃ upamāya saṃsandanaṃ.
"This comparison" means the comparison with the simile that will now be explained.
Idaṃ saṃsandanaṃ (sự so sánh này) là sự so sánh với ví dụ sẽ được nói đến bây giờ.
Nagarasāmiupamā pañcakkhandhavasena dassanavisuddhipattaṃ khīṇāsavaṃ dassetuṃ ābhatā.
The simile of the city owner is presented to illustrate an Arahant who has attained purity of vision regarding the five aggregates.
Nagarasāmiupamā (ví dụ về chủ thành phố) được đưa ra để trình bày một vị A-la-hán (khīṇāsava) đã đạt được sự thanh tịnh của cái thấy theo năm uẩn (pañcakkhandha).
Siṅghāṭakūpamā catumahābhūtavasena dassanavisuddhipattaṃ khīṇāsavaṃ dassetuṃ ābhatāti yojanā.
The simile of the crossroads (siṅghāṭaka) is presented to illustrate an Arahant who has attained purity of vision regarding the four great elements—this is the connection.
Ví dụ về ngã ba được đưa ra để trình bày một vị A-la-hán đã đạt được sự thanh tịnh của cái thấy theo bốn đại yếu tố (catumahābhūta), là sự liên kết.
‘‘Catusaccameva kathita’’nti vatvā tāni saccāni niddhāretvā dassetuṃ ‘‘sakalenapi hī’’tiādi vuttaṃ.
Having said, "only the four Noble Truths are taught," "by the entire" and so on, is said to determine and show these truths.
Nói ‘‘Catusaccameva kathitaṃ’’ (chỉ nói về bốn sự thật), để xác định và trình bày các sự thật đó, ‘‘sakalenapi hī’’ (bằng tất cả) v.v... được nói đến.
Idha nagarasambhāro chadvārādayo.
Here, the city's provisions are the six gates and so on.
Ở đây, các thành phần của thành phố là sáu cánh cửa v.v...
Tena hi chaphassāyatanādayo upamitā.
By them, the six sense-bases and so on are likened.
Với chúng, sáu xứ (chaphassāyatana) v.v... được ví von.
Te pana dukkhasaccapariyāpannāti vuttaṃ ‘‘nagarasambhārena dukkhasaccameva kathita’’nti.
These, however, fall within the suffering truth, thus it is said, "by the city's provisions, only the suffering truth is taught."
Những điều đó thuộc về khổ đế (dukkhasacca), vì vậy nói ‘‘nagarasambhārena dukkhasaccameva kathitaṃ’’ (bằng các thành phần của thành phố, chỉ nói về khổ đế).
Chandoti taṇhāchando.
Chando means craving-desire.
Chando (ý muốn) là tham ái (taṇhāchando).
Tenāha – ‘‘dubbalataṇhā so rañjetuṃ na sakkotī’’ti.
Therefore, it is said, "that weak craving cannot color it."
Vì vậy, nói – ‘‘tham ái yếu ớt không thể làm cho say đắm’’.
Pubbuppattikā ekasmiṃ ārammaṇe paṭhamaṃ uppannā.
Pubbuppattikā means arisen for the first time in a single object.
Pubbuppattikā (phát sinh trước) là phát sinh lần đầu tiên trên một đối tượng.
Sā hi anāsevanattā mandā.
Indeed, being not repeatedly cultivated, it is weak.
Nó yếu ớt vì chưa được thực hành.
Soti chando.
So refers to craving.
So (cái đó) là ý muốn (chando).
Rañjetuṃ na sakkoti laddhāsevanattā.
"Cannot color it" because it is not repeatedly cultivated.
Rañjetuṃ na sakkoti (không thể làm cho say đắm) do đã được thực hành.
Doso nāma cittadūsanattā.
Doso means defilement of mind.
Doso nāma (tên là sân hận) do làm ô nhiễm tâm.
Tānīti daṇḍādānādīni.
Tāni refers to taking sticks and so on.
Tānī (những cái đó) là việc cầm gậy v.v...
Tammūlakāti lobhamūlakā tāva māyāsāṭheyyamānātimānadiṭṭhicāpalādayo, dosamūlakā upanāhamakkhapalāsaissāmacchariyathambhasārambhādayo, mohamūlakā ahirika-anottappa-thinamiddhavicikicchuddhacca-viparītamanasikārādayo, saṃkilesadhammā gahitāva honti taṃmūlakattā.
Tammūlakā refers to defilements that are rooted in greed, such as deceit, guile, conceit, arrogance, wrong views, restlessness; defilements rooted in aversion, such as resentment, contempt, rivalry, envy, stinginess, obstinacy, presumption; defilements rooted in delusion, such as lack of shame, lack of moral dread, sloth and torpor, doubt, restlessness, perverted attention—these defilements are indeed taken as rooted in those.
Tammūlakā (có gốc rễ từ đó) nghĩa là các pháp ô nhiễm như lừa dối, xảo quyệt, kiêu mạn, ngã mạn, tà kiến, xao động v.v... có gốc rễ từ tham; oán hận, che giấu, bất mãn, ganh tỵ, keo kiệt, cứng đầu, tranh chấp v.v... có gốc rễ từ sân; vô tàm, vô quý, hôn trầm, thụy miên, hoài nghi, trạo cử, tác ý sai lầm v.v... có gốc rễ từ si, đều được hiểu là các pháp ô nhiễm vì có gốc rễ từ chúng.
Yasmā pana sabbepi saṃkilesadhammā dvādasākusalacittuppādapariyāpannā eva, tasmā tesampettha gahitabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘chando rāgoti vā’’ti vuttaṃ.
Since all defiling phenomena are indeed included within the twelve unwholesome consciousness-arisings, in order to show that these too are understood here, it is said: "desire, or lust."
Tuy nhiên, vì tất cả các pháp ô nhiễm đều nằm trong mười hai tâm bất thiện, do đó để chỉ ra rằng chúng cũng được bao gồm ở đây, Ngài nói: “chando rāgoti vā” (hoặc dục là tham ái).
Bhāyitabbaṭṭhena sabhayo.
Sabhayo (fearful) in the sense of being frightful.
Với ý nghĩa đáng sợ, nên gọi là sabhayo (có sự sợ hãi).
Bheravaṭṭhena sappaṭibhayo.
Sappaṭibhayo (terrifying) in the sense of being terrible.
Với ý nghĩa đáng kinh hãi, nên gọi là sappaṭibhayo (có sự kinh hãi).
Kusalapakkhassa vikkhambhanaṭṭhena sakaṇṭako.
Sakaṇṭako (thorny) in the sense of obstructing the wholesome side.
Với ý nghĩa cản trở phe thiện, nên gọi là sakaṇṭako (có chông gai).
Kusalaanavajjadhammehi duravagāhaṭṭhena sagahano.
Sagahano (dense/impenetrable) in the sense of being difficult to penetrate by wholesome and blameless phenomena.
Với ý nghĩa khó thâm nhập đối với các pháp thiện và vô tội, nên gọi là sagahano (có rừng rậm).
Bhavasampattibhavanibbānānaṃ appadānabhāvato ummaggo.
Ummaggo (wrong path) due to not leading to the attainments of existence and Nibbāna.
Do không dẫn đến sự thành tựu sinh hữu và Nibbāna, nên gọi là ummaggo (con đường sai lạc).
Duggatigāmimaggattā kummaggo.
Kummaggo (bad path) due to being a path leading to woeful states.
Do là con đường dẫn đến khổ cảnh, nên gọi là kummaggo (con đường xấu).
Iriyanāti vattanā paṭipajjanā.
Iriyanā means activity, practice.
Iriyanā (sự đi đứng) có nghĩa là sự vận hành, sự thực hành.
Duggatigāmitāya kileso eva kilesamaggo.
A defilement itself is the kilesamaggo (path of defilements) because it leads to woeful states.
Do dẫn đến khổ cảnh, nên phiền não chính là con đường phiền não (kilesamaggo).
Na sakkā sampattibhavaṃ gantuṃ kuto nibbānagamananti adhippāyo.
The meaning is: "It is not possible to go to an existence of prosperity," let alone going to Nibbāna.
Ý nghĩa là không thể đi đến sự thành tựu sinh hữu, huống chi là đi đến Nibbāna.
Asubhāvajjanādīhīti ādi-saddena aniccamanasikārādīnampi saṅgaho daṭṭhabbo.
By " Asubhāvajjanādīhi" (by contemplating foulness, etc.), the term " ādi" (etc.) should be understood to include contemplation of impermanence, etc.
Asubhāvajjanādīhi (Với sự quán bất tịnh, v.v.) – bằng từ ādi (v.v.) cũng cần phải hiểu là bao gồm sự tác ý vô thường, v.v.
Cittaṃ nivattati sarāgacittaṃ na uppajjati paṭipakkhamanasikārena vinoditattā.
The mind nivattati (turns away), meaning the mind with lust does not arise, as it has been eliminated by the counter-meditation.
Cittaṃ nivattati (tâm quay lại) nghĩa là tâm tham ái không khởi lên, vì đã được loại bỏ bằng sự tác ý đối nghịch.
Majjhattārammaṇeti aññāṇupekkhaṭṭhāniye ārammaṇe.
Majjhattārammaṇe (on a neutral object) means an object that is a basis for ignorant equanimity.
Majjhattārammaṇe (trong đối tượng trung tính) nghĩa là trong đối tượng ở vị trí của sự xả vô minh.
Uddesa…pe… āvajjantassāti uddisāpanavasena uddesaṃ, paripucchāpanavasena paripucchaṃ, garūnaṃ santike vasanavasena garuvāsaṃ āvajjantassa.
Uddesa…pe… āvajjantassā (for one who contemplates instructions, etc.) means for one who contemplates instructions in the manner of having them given, questions in the manner of having them asked, and residing with teachers in the manner of residing with teachers.
Uddesa…pe… āvajjantassā (đối với người tác ý sự trình bày, v.v.) nghĩa là đối với người tác ý sự trình bày theo cách trình bày, sự vấn đáp theo cách vấn đáp, sự ở gần các bậc thầy theo cách ở gần các bậc thầy.
Cittanti gambhīrañāṇacariya-paccavekkhaṇa-paññavanta-puggalasevanavasena tadadhimuttisiddhiyā aññāṇacittaṃ nivattati.
The cittaṃ (mind), meaning the mind of ignorance, turns away, by serving individuals endowed with profound wisdom, who practice recollection, and who are wise, thus succeeding in having such inclination.
Cittaṃ (tâm) nghĩa là tâm vô minh quay lại, do thành tựu sự thiên về đó bằng cách phục vụ những người có trí tuệ, quán xét hành vi trí tuệ sâu sắc.
Sudujitanti nibbisevanabhāvakaraṇena jitaṃ.
Sudujitaṃ (well-conquered) means conquered by making it non-indulgent.
Sudujitaṃ (được chiến thắng rất khó khăn) nghĩa là được chiến thắng bằng cách không phục vụ.
Sutajjitanti suṭṭhu dūrakaraṇena jitaṃ, tathābhūtañca tajjitaṃ nāma hotīti tathā vuttaṃ.
Sutajjitaṃ (well-intimidated) means conquered by making it very distant, and such a thing is called intimidated, therefore it is said thus.
Sutajjitaṃ (được khiển trách khéo) nghĩa là được chiến thắng bằng cách loại trừ triệt để; và điều như vậy được gọi là khiển trách, nên được nói như vậy.
Gocarajjhattanti ajjhattabhūto gocaro.
Gocarajjhatta means an inner domain.
Gocarajjhattaṃ (phạm vi nội tại) nghĩa là phạm vi đã trở thành nội tại.
Kammaṭṭhānārammaṇañhi bahiddhārūpādiārammaṇavidhuratāya ajjhattanti vuccati.
Indeed, a meditation object is called internal because it is devoid of external objects like forms, etc.
Thật vậy, đối tượng thiền định được gọi là nội tại vì nó không có các đối tượng bên ngoài như sắc, v.v.
Samatho anurakkhaṇaṃ etassāti samathānurakkhaṇaṃ. Yathā indriyasaṃvarasīlaṃ samathānurakkhaṇaṃ hoti, tathā kathitanti attho.
That which has tranquillity as its protection is samathānurakkhaṇaṃ (protection of tranquillity). The meaning is that just as the sense-restraint morality is the protection of tranquillity, so it is stated.
Sự an tịnh là sự bảo vệ của điều này, do đó là samathānurakkhaṇaṃ (sự bảo vệ an tịnh). Nghĩa là, giới luật chế ngự các căn được nói là sự bảo vệ an tịnh.
Yathā hi indriyasaṃvarasīlaṃ samathassa paccayo, evaṃ samathopi tassa paccayoti.
For just as the sense-restraint morality is a condition for tranquillity, so too tranquillity is a condition for it.
Vì giới luật chế ngự các căn là nhân duyên của sự an tịnh, nên sự an tịnh cũng là nhân duyên của nó.
Vādiyamānāya vīṇāya.
By the vādiyamānāya (being played) lute.
Vādiyamānāya (đang được gảy) nghĩa là đàn tỳ bà.
Cittaṃ rañjetīti rajjanena.
It delights the mind by delighting.
Tâm làm cho vui thích, do đó là sự vui thích.
Avissajjanīyatāya cittaṃ bandhatīti bandhanīyo.
Bandhanīyo (binding) means it binds the mind by its inability to be released.
Vì không thể buông bỏ, tâm bị ràng buộc, do đó là bandhanīyo (sự ràng buộc).
Veṭṭhaketi tantīnaṃ āsajjanaveṭṭhake.
Veṭṭhake (pegs) means the pegs for stretching the strings.
Veṭṭhake (ở các chốt lên dây) nghĩa là ở các chốt lên dây của dây đàn.
Koṇanti kavaṇato vīṇāya saddakaraṇato koṇanti laddhanāmaṃ dārudaṇḍaṃ siṅgādīsu yena kenaci kataṃ ghaṭikaṃ.
Koṇa (plectrum) means the wooden stick or the ghaṭika made of horn, etc., which is called koṇa because it produces sound from the lute.
Koṇaṃ (cần gảy) là một cây gậy gỗ được đặt tên là koṇa vì nó tạo ra âm thanh từ đàn tỳ bà, được làm từ sừng, v.v., hoặc bất cứ thứ gì khác.
Tenāha ‘‘caturassaṃ sāradaṇḍaka’’nti.
Therefore, he said, " caturassaṃ sāradaṇḍakaṃ" (a four-sided wooden stick).
Do đó nói: ‘‘cây gậy gỗ vuông’’.
Asatī kirāyanti pāḷiyaṃ liṅgavipallāsena vuttanti yathāliṅgameva vadanto ‘‘asā’’ti āha.
Asatī kirāyaṃ (this is indeed unchaste) is stated in the Pali with a gender change, so he says " asā" (unchaste woman) to match the gender.
Asatī kirāyaṃ (thật vậy, người phụ nữ này là kẻ xấu) – vì được nói trong Pāḷi với sự thay đổi giống, nên để nói đúng giống, đã nói ‘‘asā’’ (kẻ xấu).
‘‘Asatīti lāmakādhivacana’’nti vatvā tattha payogaṃ dassetuṃ ‘‘asā lokitthiyo nāmā’’ti vuttaṃ, loke itthiyo nāma asatiyoti attho, tattha kāraṇamāha ‘‘velā tāsaṃ na vijjatī’’ti.
Having said " asatīti lāmakādhivacanaṃ" (asatī means a term for what is bad), to show its usage there, it is said " asā lokitthiyo nāmā" (women in the world are indeed unchaste), the meaning is that women in the world are unchaste; thereupon he states the reason: " velā tāsaṃ na vijjatī" (there is no boundary for them).
Sau khi nói ‘‘asā (kẻ xấu) là từ chỉ sự thấp kém’’, để chỉ ra cách dùng ở đó, đã nói ‘‘asā lokitthiyo nāmā’’ (những người phụ nữ trên đời này là kẻ xấu), nghĩa là những người phụ nữ trên đời này là kẻ xấu; ở đó nói lý do: ‘‘velā tāsaṃ na vijjatī’’ (họ không có giới hạn).
Pakatiyā loke jeṭṭhabhātā kaniṭṭhabhātā mātulotiādikā velā mariyādā tāsaṃ na vijjati.
Naturally, in the world, the velā (boundary) or limit for elder brother, younger brother, maternal uncle, etc., tāsaṃ na vijjati (does not exist for them).
Thông thường, trên đời, velā (giới hạn) như anh trai, em trai, cậu, v.v., tāsaṃ na vijjati (không tồn tại đối với họ).
Sārattā ca pagabbā ca sabbesampi sambhogavasena viniyogaṃ gacchanti.
Sārattā ca pagabbā ca (being infatuated and bold), they all get used for sexual intercourse.
Sārattā ca pagabbā ca (vì họ bị tham đắm và ngạo mạn), họ đi đến sự sử dụng chung với tất cả mọi người.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Sikhī sabbaghaso yathā.
Sikhī sabbaghaso yathā (like fire that consumes all).
Sikhī sabbaghaso yathā (như lửa thiêu đốt tất cả).
Tenevāha –
Therefore, it is said:
Do đó nói –
Nirayādito aññasmimpi gati-saddo vattati.
The word gati (destination/course) also applies to other things besides hell, etc.
Từ gati (cõi đi) cũng được dùng cho những nơi khác ngoài địa ngục, v.v.
Tato visesanatthaṃ ‘‘gatigatī’’ti vuttaṃ ‘‘dukkhadukkhaṃ, rūparūpa’’nti ca yathā, gatisaññitaṃ pavattiṭṭhānanti attho.
Therefore, to specify, "gatigatī" (destination of destination) is said, just as "dukkha-dukkhaṃ, rūpa-rūpaṃ" (suffering of suffering, form of form); the meaning is a place of occurrence called gati.
Để phân biệt, đã nói ‘‘gatigatī’’ (cõi đi của cõi đi) giống như ‘‘đau khổ của đau khổ, sắc của sắc’’, nghĩa là nơi diễn tiến được gọi là cõi đi.
Tenāha – ‘‘etthantare saṃsarati vattatī’’ti.
Therefore, he said, " etthantare saṃsarati vattatī" (in this interval, one wanders, one exists).
Do đó nói: ‘‘saṃsarati vattatī etthantare’’ (luân hồi, diễn tiến trong khoảng này).
Sañjāyanapadeso eva gatīti sañjātigati.
Sañjātigati (birth-destination) means gati as the place of arising itself.
Nơi sinh ra chính là cõi đi, do đó là sañjātigati (cõi đi của sự sinh ra).
Taṃ pana gatiṃ sattānaṃ saṃvegavatthubhūtassa paccakkhassa gabbhāsayassa vasena dassetuṃ ‘‘ayamassa kāyo’’tiādi vuttaṃ.
And to show that destination by means of the visible womb, which is a cause of spiritual urgency for beings, it is said, " ayamassa kāyo" (this is his body), etc.
Để chỉ ra cõi đi đó dựa trên tử cung hiện tiền, vốn là đối tượng gây xúc động cho chúng sinh, đã nói ‘‘ayamassa kāyo’’ (đây là thân của vị ấy), v.v.
Rūpadhammassa salakkhaṇaṃ gati niṭṭhā, tato paraṃ aññaṃ kiñci natthīti salakkhaṇagati.
The inherent characteristic of a material phenomenon is its cessation, beyond that there is nothing else, thus salakkhaṇagati (destination of inherent characteristic).
Cõi đi kết thúc của sắc pháp là bản chất riêng của nó, không có gì khác ngoài điều đó, do đó là salakkhaṇagati (cõi đi của bản chất riêng).
Abhāvo accantābhāvo.
Abhāvo means absolute non-existence.
Abhāvo (sự không hiện hữu) là sự không hiện hữu tuyệt đối.
Santānavicchedo vibhavagati taṃniṭṭhānabhāvā.
The cessation of the continuum is vibhavagati (destination of dissolution) because it is the state of that cessation.
Sự gián đoạn dòng chảy là vibhavagati (cõi đi của sự hủy diệt) vì nó kết thúc ở đó.
Bhedoti khaṇanirodho, idhāpi taṃniṭṭhānatāyeva pariyāyo.
Bhedo (breaking up) means momentary cessation; here too it is a synonym for that cessation.
Bhedo (sự tan rã) là sự diệt từng sát-na; ở đây cũng là một từ đồng nghĩa vì nó kết thúc ở đó.
Yāva bhavaggāti yāva sabbabhavaggā.
Yāva bhavaggā (up to the highest existence) means up to all the highest existences.
Yāva bhavaggā (cho đến đỉnh hữu) nghĩa là cho đến đỉnh của tất cả các hữu.
Salakkhaṇavibhavagatibhedagatiyo ‘‘eseva nayo’’ti imināva pakāsitāti na gahitā.
The destinations of inherent characteristic, dissolution, and breaking up are not included because they are revealed by "this is the way."
Các cõi đi của bản chất riêng, của sự hủy diệt và của sự tan rã đã được làm sáng tỏ bằng chính câu ‘‘eseva nayo’’ (cũng theo cách này) nên không được đề cập lại.
Tassa khīṇāsavassa na hoti aggamaggena samucchinnattā.
Tassa khīṇāsavassa na hoti (it does not exist for that one whose defilements are destroyed) because they are eradicated by the noble path.
Tassa khīṇāsavassa na hoti (không tồn tại đối với vị lậu tận ấy) vì đã được đoạn trừ hoàn toàn bằng đạo tối thượng.
Sīlaṃ kathitaṃ rūpādīsu chandādinivāraṇassa kathitattā.
Sīlaṃ kathitaṃ (morality is stated) because the restraint of desire, etc., towards forms, etc., is stated.
Sīlaṃ kathitaṃ (giới đã được nói) vì sự ngăn chặn tham ái, v.v., đối với sắc, v.v., đã được nói.
Majjhe samādhibhāvanā kathitā ‘‘ajjhattameva santiṭṭhati…pe… samādhiyatī’’ti jotitattā.
Majjhe samādhibhāvanā kathitā (the development of concentration is stated in the middle) because it is illuminated by "it settles internally…pe… it becomes concentrated."
Majjhe samādhibhāvanā kathitā (ở giữa sự tu tập định đã được nói) vì đã được làm sáng tỏ bằng ‘‘ajjhattameva santiṭṭhati…pe… samādhiyatī’’ (chỉ an trú nội tại…pe… được định tĩnh).
Pariyosāne ca nibbānaṃ kathitaṃ ‘‘yampissa…pe… na hotī’’ti vacanato.
Pariyosāne ca nibbānaṃ kathitaṃ (and Nibbāna is stated at the end) by the passage "yampissa…pe… na hotī" (and for him…pe… it does not exist).
Pariyosāne ca nibbānaṃ kathitaṃ (và ở phần cuối Niết Bàn đã được nói) theo câu ‘‘yampissa…pe… na hotī’’ (điều gì của vị ấy…pe… không tồn tại).
247. Vaṇasarīroti vaṇitasarīro.
Vaṇasarīro (body with a sore) means a wounded body.
247. Vaṇasarīro (thân có vết thương) nghĩa là thân bị thương.
Pakkattāti kuthitattā.
Pakkattā (because it is rotten) means because it is putrid.
Pakkattā (vì bị thối rữa) nghĩa là vì bị thối rữa.
Saradaṇḍesu sarasamaññāti kaṇḍa-saddo sarapariyāyoti āha – ‘‘saravananti kaṇḍavana’’nti.
Since sara is a name for reeds, the word kaṇḍa is a synonym for sara, so he says, " saravananti kaṇḍavana" (saravana means a bamboo forest).
Trong các cây sậy, từ kaṇḍa là từ đồng nghĩa với sara, do đó nói: ‘‘saravanaṃ (rừng sậy) nghĩa là kaṇḍavana (rừng sậy)’’.
Arugatto…pe… veditabbo guṇasarīrassa khaṇḍachiddasīlādīhi heṭṭhā majjhe uparibhāge ca bhedavisamacchinnavikāradosattā.
Arugatto…pe… veditabbo (he should be understood as having a wounded body, etc.) due to the defects of the quality body being fragmented, punctured, unevenly cut, and deformed in the lower, middle, and upper parts by moral precepts.
Arugatto…pe… veditabbo (thân có vết thương…pe… cần phải hiểu) là do thân có công đức bị lỗi lầm về sự phân chia, không đều, bị cắt xén, biến dạng ở phần dưới, giữa và trên do các giới bị sứt mẻ, thủng, v.v.
Ettha kusā ‘‘kaṇṭakā’’ti adhippetā kaṇṭakasadisattā, kusatiṇānaṃ eva vā vuttākārapadeso ‘‘kusakaṇṭako’’ti vutto.
Here, kusa grasses are intended as "thorns" because they are like thorns, or the specified area of kusa grasses and thorns is called "kusakaṇṭako" (kusa thorn).
Ở đây, cỏ kusā được hiểu là ‘‘gai’’ vì giống như gai, hoặc nơi được nói là ‘‘kusakaṇṭako’’ (gai cỏ kusā) là một vùng đất có cỏ kusā.
Bhogehīti attano sarīrabhogehi.
Bhogehī (with possessions) means with the possessions of one's own body.
Bhogehī (bằng các tài sản) nghĩa là bằng các tài sản của thân mình.
Maṇḍalaṃ bandhitvāti yathā sarīraṃ maṇḍalākārena tiṭṭhati, evaṃ katvā.
Having bound himself into a circle means having made his body stand in a circular shape.
Buộc thành vòng tròn có nghĩa là đã làm như vậy, như thân đứng ở hình dạng vòng tròn.
Supissāmīti niddaṃ okkamissāmi.
I shall sleep means I shall fall asleep.
Tôi sẽ ngủ có nghĩa là tôi sẽ đi vào giấc ngủ.
Ḍetukāmoti uppatitukāmo.
Desiring to fly means desiring to rise up.
Muốn bay có nghĩa là muốn bay lên.
Disā disanti disato disaṃ.
From direction to direction means from one direction to another.
Từ phương này đến phương kia có nghĩa là từ phương này đến phương kia.
Cha pāṇakā viya cha āyatanāni nānajjhāsayattā, nānajjhāsayatā ca nesaṃ nānāvisayaninnatāya daṭṭhabbā.
The six sense bases are like six creatures because of their diverse inclinations; and their diverse inclinations should be seen as their leaning towards diverse objects.
Sáu căn như sáu con vật vì có những khuynh hướng khác nhau, và sự khác biệt về khuynh hướng của chúng cần được hiểu là sự hướng về các đối tượng khác nhau.
Daḷharajju viya taṇhā tesaṃ bandhanato.
Craving is like a strong rope because it binds them.
Ái như sợi dây bền chắc vì chúng bị trói buộc.
Majjhe gaṇṭhi viya avijjā bandhanassa dubbinimmocanahetuto.
Ignorance is like a knot in the middle because it is the cause of the binding being difficult to untie.
Vô minh như nút thắt ở giữa vì là nguyên nhân khiến sự trói buộc khó tháo gỡ.
Ārammaṇaṃ balavaṃ hoti manuññabhāvena ceva tattha taṇhābhinivesassa daḷhabhāvena ca.
The object becomes powerful both by its pleasing nature and by the strong attachment of craving to it.
Đối tượng trở nên mạnh mẽ cả về tính chất khả ái và sự bám chấp mạnh mẽ của ái vào đó.
Sarikkhakena vā upamāya āharaṇapakkhe.
Or by a comparison, in the context of bringing forth an analogy.
Hoặc bằng cách so sánh trong trường hợp đưa ra ví dụ.
Appanāti saṃsandanā.
Application means correlation.
Sự áp dụng có nghĩa là sự tương đồng.
Pāḷiyaṃyeva appitā upamā ‘‘evameva kho’’tiādinā.
The simile is applied in the Pāḷi itself by "Even so indeed..." and so on.
Ví dụ đã được áp dụng trong kinh điển bằng câu ‘‘evameva kho’’ (cũng vậy thôi), v.v.
Rūpacittādivisamaninnattā cakkhussa visamajjhāsayatā.
The eye's inclination is unequal due to its diverse leanings towards visible objects and thoughts, etc.
Sự khác biệt về khuynh hướng của mắt vì nó hướng về các đối tượng khác nhau như sắc, tâm, v.v.
Esa nayo sesesupi.
This method applies to the remaining ones as well.
Điều này cũng áp dụng cho các căn còn lại.
Kaṇṇacchiddakūpaketi kaṇṇacchiddasaññite āvāṭe.
In the ear-hole-pit means in the cavity called the ear-hole.
Trong lỗ tai có nghĩa là trong cái hố gọi là lỗ tai.
Tassāti sotassa.
Of it refers to the ear.
Của nó có nghĩa là của tai.
Paccayo hotīti upanissayo hoti tena vinā saddaggahaṇassa abhāvato.
It is a condition means it is an underlying condition, because without it, the apprehension of sound does not exist.
Là duyên có nghĩa là là duyên cận y, vì không có nó thì không thể nắm bắt âm thanh.
‘‘Ajaṭākāsopi vaṭṭati evā’’ti vatvā tassa paccayabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘antoleṇasmi’’ntiādi vuttaṃ.
Having said "Even the open space is suitable," to show its conditionality, "within a cave" and so on was stated.
Sau khi nói ‘‘ngay cả không gian trống cũng thích hợp’’, để chỉ ra tính duyên của nó, ‘‘trong hang động’’ v.v. đã được nói.
Dhātuparamparā ghaṭṭentoti bhūtaparamparāsaṅghaṭṭento.
Colliding with a series of elements means colliding with a succession of constituent elements.
Va chạm chuỗi yếu tố có nghĩa là va chạm chuỗi các yếu tố vật chất.
Evaṃ santeti evaṃ bhūtaparamparāvasena sadde sotapathamāgacchante.
When this is so means when sounds arrive at the range of hearing by way of such a succession of elements.
Khi điều này xảy ra có nghĩa là khi âm thanh đến tầm nghe theo chuỗi các yếu tố vật chất như vậy.
Sampattagocaratā hoti sotassa.
There is proximity of range for the ear.
Là đối tượng đã tiếp xúc của tai.
Ghānādīnaṃ viya ‘‘dūre saddo’’ti jānanaṃ na sambhaveyya sampattagāhibhāvato.
The knowledge that "the sound is far away" would not be possible as it is for the nose and so on, because it grasps what is in proximity.
Sự nhận biết ‘‘âm thanh ở xa’’ sẽ không thể xảy ra như đối với mũi, v.v., vì nó nắm bắt những gì đã tiếp xúc.
Tathā tathā jānanākāro hoti manoviññāṇassa gahaṇākāravisesato.
Such and such a mode of knowing arises due to the specific mode of apprehension of mind-consciousness.
Có trạng thái nhận biết như vậy do sự khác biệt trong cách thức nắm bắt của ý thức.
Sotaviññāṇappavatti pana ubhayattha samānāva.
However, the occurrence of ear-consciousness is the same in both cases.
Tuy nhiên, sự phát sinh của nhĩ thức là như nhau ở cả hai trường hợp.
Dūre ṭhitopi saddo tādise ṭhāne paṭighosādīnaṃ paccayo hoti ayokanto viya ayocalanassāti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that a sound, even if located far away, becomes a condition for echoes and so on in such a place, just as a magnet is for the movement of iron.
Cần hiểu rằng ngay cả âm thanh ở xa cũng là duyên cho tiếng vọng, v.v. ở nơi như vậy, giống như nam châm đối với sự chuyển động của sắt.
Dhammatāti dhammasabhāvo, saddassa so sabhāvoti attho.
Nature means the nature of phenomena; the meaning is that this is the nature of sound.
Pháp tính có nghĩa là bản chất của pháp, tức là bản chất của âm thanh.
Tato tato savanaṃ hoti ākāsasaññitassa upanissayassa labbhanato.
Hearing occurs from various directions due to the availability of space as an underlying condition.
Sự nghe từ đó xảy ra do sự tiếp nhận duyên cận y được gọi là không gian.
Yadi pana sotaṃ sampattagāhī siyā, cittasamuṭṭhānasaddo sotaviññāṇassa ārammaṇapaccayo na siyā.
If, however, the ear were to grasp what is in proximity, then a sound arisen from the mind would not be an object condition for ear-consciousness.
Nếu tai là cái nắm bắt những gì đã tiếp xúc, thì âm thanh do tâm sinh ra sẽ không phải là duyên đối tượng của nhĩ thức.
Paṭṭhāne ca avisesena ‘‘saddāyatanaṃ sotaviññāṇassa ārammaṇapaccayena paccayo’’ti vutto, bahiddhā ca cittajassa saddassa sambhavo natthi.
And in the Paṭṭhāna, it is stated without distinction that "the sound-ayatana is a condition for ear-consciousness by way of object-condition," and outside, there is no arising of sound generated by the mind.
Trong Paṭṭhāna, đã nói một cách không phân biệt rằng ‘‘sở y âm thanh là duyên cho nhĩ thức bằng duyên đối tượng’’, và bên ngoài không có sự tồn tại của âm thanh do tâm sinh ra.
Atha vā cittajo saddo dhātuparamparāya sotapasādaṃ ghaṭṭeti, na so cittajo saddo, yo paramparāya pavatto.
Alternatively, a mind-generated sound collides with the ear-sensitivity through a succession of elements, but that sound generated by the mind is not the one that has continued through a succession.
Hoặc là, âm thanh do tâm sinh ra va chạm thính tịnh sắc theo chuỗi các yếu tố vật chất, nhưng âm thanh đó không phải là âm thanh do tâm sinh ra mà là âm thanh phát sinh theo chuỗi.
Utujo hi so, tasmā yathuppanno saddo, tattha ṭhitova sotapasādassa āpāthaṃ āgacchatīti niṭṭhamettha gantabbaṃ.
Indeed, it is generated by temperature, therefore, it must be concluded that the sound, just as it arises, comes within the range of the ear-sensitivity right there.
Thật ra, đó là âm thanh do thời tiết sinh ra, vì vậy cần phải kết luận rằng âm thanh đã phát sinh như thế nào, nó vẫn ở đó và đi vào tầm của thính tịnh sắc.
Tena vuttaṃ ‘‘asampattagocarameveta’’nti.
Therefore, it was said: "This indeed has a non-proximate range."
Vì vậy, đã nói ‘‘điều này là đối tượng không tiếp xúc’’.
Gāmato laddhabbaṃ āhāraṃ gāmaṃ, tanninnatāya gāmajjhāsayatā vuttā.
Village-inclined is stated because it inclines towards the village, which is the food to be obtained from the village.
Có khuynh hướng làng mạc đã được nói để chỉ làng mạc như thức ăn cần được lấy từ làng mạc, vì nó hướng về đó.
Tathā hi jīvitanimittaṃ raso jīvitaṃ, tasmiṃ ninnatāya taṃ avhāyatīti jivhā.
Similarly, the tongue is called "life" because taste is the cause of life, and it inclines towards it.
Thật vậy, vị là sự sống vì sự sống, vì nó hướng về đó, nó được gọi là lưỡi.
Na sakkā kheḷena atemitassa rasaṃ jānituṃ, tasmā āposannissitarasārammaṇā jivhāti.
One cannot know taste if it is not moistened by saliva, therefore the tongue has taste as its object, relying on moisture.
Không thể biết vị của cái chưa được làm ẩm bằng nước bọt, vì vậy lưỡi có đối tượng vị dựa vào nước.
Āmakasusānato bahi.
Outside the raw charnel ground.
Bên ngoài nghĩa là từ nghĩa địa thô sơ.
Upādiṇṇakajjhāsayoti upādiṇṇakaninno.
Inclined towards the acquired means leaning towards the acquired.
Có khuynh hướng chấp thủ có nghĩa là hướng về cái bị chấp thủ.
Kāyapasādasannissayabhūtāya pathaviyā phoṭṭhabbārammaṇe ghaṭite eva tattha viññāṇuppatti, na aññathāti vuttaṃ ‘‘pathavīsannissitaphoṭṭhabbārammaṇo’’ti.
It is stated "having the tangible as its object, relying on the earth element" because consciousness only arises there when the tangible object comes into contact with the earth element, which is the underlying condition for body-sensitivity, and not otherwise.
Đã nói ‘‘đối tượng xúc giác dựa vào địa đại’’ vì sự phát sinh của thức ở đó chỉ xảy ra khi đối tượng xúc giác va chạm vào địa đại là nơi nương tựa của thân tịnh sắc, chứ không phải cách khác.
Tathā hītiādi kāyassa upādiṇṇakajjhāsayatāya sādhakaṃ.
For thus and so on proves the body's inclination towards the acquired.
Thật vậy v.v. là bằng chứng cho việc thân có khuynh hướng chấp thủ.
Ajjhattikabāhirāti ajjhattikā bāhirā vā.
Internal or external means either internal or external.
Nội hay ngoại có nghĩa là nội hoặc ngoại.
Assāti kāyassa.
Of it refers to the body.
Của nó có nghĩa là của thân.
Susanthatassātiādi tassa pathaviyā paccayabhāvadassanaṃ.
Of that which is well-spread and so on, shows the earth element's conditionality.
Được sắp xếp tốt v.v. là sự chỉ ra tính duyên của địa đại đó.
Nānajjhāsayoti nānārammaṇaninno.
Of diverse inclination means leaning towards diverse objects.
Có khuynh hướng khác nhau có nghĩa là hướng về các đối tượng khác nhau.
Tena manassa makkaṭassa viya anavaṭṭhitataṃ dasseti.
Thereby, it shows the instability of the mind, like that of a monkey.
Điều đó cho thấy sự không ổn định của ý, giống như một con khỉ.
Tenāha ‘‘diṭṭhapubbepī’’tiādi.
Therefore, he said "Even in what was seen before..." and so on.
Vì vậy, đã nói ‘‘ngay cả khi đã thấy trước’’ v.v.
Mūlabhavaṅgaggahaṇena piṭṭhibhavaṅgaṃ nivatteti.
By mentioning the root-bhavaṅga, the posterior bhavaṅga is excluded.
Bằng cách nắm giữ tâm hữu phần gốc, loại bỏ tâm hữu phần phụ.
Assāti manassa.
Of it refers to the mind.
Của nó có nghĩa là của ý.
Evaṃ kiriyamayaṃ viññāṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
Consciousness consisting of action should be seen in this way.
Ý thức nghiệp hành như vậy cần được hiểu.
Nānattanti bhedo.
Diversity means difference.
Sự khác biệt có nghĩa là sự phân biệt.
Yathārucippavattiyā nivāraṇavasena baddhānaṃ.
Of those bound in the sense of preventing indulgence according to one's liking.
Của những kẻ bị trói buộc theo cách ngăn cản sự hoạt động theo ý muốn.
Nibbisevanabhāvanti lolatāsaṅkhātaparipphandassa abhāvaṃ.
The state of not being indulged means the absence of agitation, which is called craving.
Tình trạng không ham muốn có nghĩa là không có sự dao động được gọi là sự thèm khát.
Nākaḍḍhatīti savisaye rūpārammaṇe cittasantānaṃ, taṃsamaṅginaṃ vā puggalaṃ nākaḍḍhati.
Does not drag means it does not drag the stream of consciousness, or the person endowed with it, to its object, which is a visible object.
Không kéo theo có nghĩa là không kéo theo dòng tâm thức vào đối tượng sắc của nó, hoặc không kéo theo người có cùng đối tượng đó.
Pubbabhāgavipassanāva kathitā āyatanamukhena ‘‘evañhi vo, bhikkhave, sikkhitabba’’nti vuttattā.
Only preliminary insight is stated because it is said by way of the sense bases, "Thus, bhikkhus, should you train."
Chỉ nói về tuệ quán sơ khởi vì đã nói ‘‘này các Tỳ-kheo, các ông phải học như vậy’’ theo phương diện các căn.
Catumahāpatho viya cha āyatanāni ārammaṇadaṇḍakehi hananaṭṭhānattā.
The six sense bases are like a crossroads because they are places for striking with the rods of objects.
Sáu căn như bốn ngã tư đường vì là nơi bị đánh bởi các gậy đối tượng.
Yavakalāpī viya satto tehi haññamānattā.
A being is like a sheaf of barley because it is struck by them.
Chúng sinh như bó lúa mạch vì bị chúng đánh đập.
Cha byābhaṅgiyo viya sabhāvato chadhāpi paccekaṃ iṭṭhāniṭṭhamajjhattavasena aṭṭhārasa ārammaṇāni yavakalāpaṭṭhāniyassa sattassa hananato.
Like six threshing-rods are the eighteen objects (visible forms, sounds, etc.), which are inherently desirable, undesirable, or neutral in six ways individually, due to their striking the being who is in the position of a sheaf of barley.
Như sáu cái gậy đập là mười tám đối tượng, mỗi cái theo bản chất riêng, gồm khả ái, bất khả ái và trung tính, do chúng đánh đập chúng sinh ở vị trí của bó lúa mạch.
Bhavapatthanāya aparāparuppattiṃ sandhāya ‘‘bhavapatthanā kilesā’’ti bahuvacananiddeso.
The plural designation "the defilements of renewed existence" is given with reference to repeated births due to the aspiration for existence.
Sự chỉ định số nhiều ‘‘phiền não tham cầu hữu’’ là để chỉ sự tái sinh liên tục do sự tham cầu hữu.
Bhavapatthanā ca tassa paccayabhūtā kilesā cāti bhavapatthanākilesāti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo.
Alternatively, the meaning here should be understood as "the defilements of renewed existence" meaning the aspiration for existence and the defilements that are its condition.
Hoặc ở đây, ý nghĩa cần được hiểu là phiền não tham cầu hữu có nghĩa là sự tham cầu hữu và các phiền não là duyên của nó.
Yasmā sattānaṃ vaṭṭadukkhaṃ nāma sabbampi taṃ bhavapatthanāmūlakaṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘evaṃ sattā’’tiādi.
Since all the suffering of saṃsāra for beings is rooted in the aspiration for existence, it is said "Thus beings..." and so on.
Vì tất cả khổ đau trong luân hồi của chúng sinh đều có gốc rễ từ sự tham cầu hữu, nên đã nói ‘‘chúng sinh như vậy’’ v.v.
Bhavapatthanakilesāti ca bhavapatthanāmūlakaṃ kilesaṃ.
And defilements rooted in the aspiration for existence means defilements rooted in the aspiration for existence.
Và phiền não tham cầu hữu có nghĩa là phiền não có gốc rễ từ sự tham cầu hữu.
Bhummanti samīpatthe bhummaṃ.
Locative case means the locative case in the sense of proximity.
Trong là ở nghĩa gần.
Tenāha ‘‘sudhammāya dvāre’’ti.
Therefore, he said "at the gate of Sudhammā."
Vì vậy, đã nói ‘‘ở cửa Sudhammā’’.
Na katanti dukkhuppādanaṃ na kataṃ.
Not made means the production of suffering is not made.
Không làm có nghĩa là không gây ra khổ đau.
Navagūthasūkaraṃ viyāti navagūthabhakkhasūkaraṃ viya.
Like a pig in fresh dung means like a pig eating fresh dung.
Như con heo ăn phân mới có nghĩa là như con heo ăn phân mới.
Cittenevāti yo bajjhati, tassa citteneva.
By the mind itself refers to the mind of the one who is bound.
Chỉ bằng tâm có nghĩa là chỉ bằng tâm của người bị trói buộc.
Tasmāti yasmā vepacittibandhanassa bandhanamuccanaṃ viya, tasmā ‘‘vepacittibandhana’’nti vuttaṃ.
Therefore, because it is like the loosening of a bond that causes distraction, it is called "the bond of distraction."
Vì vậy có nghĩa là vì nó giống như sự tháo gỡ sự trói buộc của Vepacitti, nên đã nói ‘‘sự trói buộc của Vepacitti’’.
Ñāṇamokkhaṃ bandhananti ñāṇena muccanaṃ bandhanaṃ.
The bond is freedom by knowledge means freedom through knowledge is the bond.
Sự trói buộc giải thoát bằng trí tuệ có nghĩa là sự trói buộc được giải thoát bằng trí tuệ.
Maññamānoti parikappitataṇhāvasena ‘‘etaṃ mamā’’ti, diṭṭhivasena ‘‘eso me attā’’ti, mānavasena ‘‘esohamasmī’’ti maññanto.
Perceiving means perceiving by way of imagined craving "This is mine," by way of wrong view "This is my self," and by way of conceit "I am this."
Tưởng tri có nghĩa là tưởng tri theo sự tham ái hư cấu ‘‘cái này là của tôi’’, theo tà kiến ‘‘đây là tự ngã của tôi’’, theo ngã mạn ‘‘tôi là cái này’’.
Khandhavinimuttassa maññamānavatthuno abhāvā ‘‘khandhe maññanto’’ti vuttaṃ.
It is said "perceiving the aggregates" because there is no object of perception separate from the aggregates.
Đã nói ‘‘tưởng tri các uẩn’’ vì không có đối tượng tưởng tri nào khác ngoài các uẩn.
Etanti ‘‘mārassā’’ti etaṃ sāmivacanaṃ.
This refers to the genitive case "of Māra."
Cái này có nghĩa là từ sở hữu cách ‘‘của Ma-ra’’.
Kilesamārena baddhoti kilesamārena teneva kilesabandhanena baddho.
Bound by Māra, the defilement means bound by Māra, the defilement, by that very defilement-bond.
Bị trói buộc bởi Ma-ra phiền não có nghĩa là bị trói buộc bởi Ma-ra phiền não, chính bằng sự trói buộc phiền não đó.
Muttoti etthāpi eseva nayo.
Freed — the same method applies here too.
Được giải thoát ở đây cũng vậy.
Taṇhāmaññanāya sati diṭṭhimānamaññanānaṃ pasaṅgo eva natthīti yathā ‘‘asmī’’ti padena diṭṭhimānamaññanā vuttā honti, evaṃ taṇhāmaññitāpīti vuttaṃ ‘‘asmīti padena taṇhāmaññitaṃ vutta’’nti.
Just as by the word "I am" view-and-pride-identifications are spoken of, so also craving-identification is spoken of, for it is stated: "By the word 'I am,' craving-identification is spoken of." This implies that if there is craving-identification, there is no scope for view-and-pride-identifications.
Khi có sự tưởng lầm do tham ái (taṇhāmaññanā), thì không có sự liên quan đến tưởng lầm do tà kiến và kiêu mạn (diṭṭhimānamaññanā). Như vậy, từ "asmī" (ta là) nói lên sự tưởng lầm do tà kiến và kiêu mạn, thì sự tưởng lầm do tham ái cũng vậy. Do đó đã nói: "Từ 'asmī' (ta là) nói lên sự tưởng lầm do tham ái".
Ayamahamasmīti padena diṭṭhimaññitanti etarahi labbhamānadiṭṭhivatthuvaseneva.
"By the phrase 'I am this' is view-identification" refers only to what is currently obtainable as a basis for views.
Từ "ayamahamasmī" (tôi là cái này) nói lên sự tưởng lầm do tà kiến chỉ dựa trên đối tượng tà kiến hiện đang có.
Bhavissanti anāgatadiṭṭhivatthuparikappanavaseneva diṭṭhimaññitaṃ.
"I will be" refers to view-identification only by way of conceiving a future basis for views.
"Bhavissa" (sẽ có) là sự tưởng lầm do tà kiến chỉ dựa trên sự suy tưởng về đối tượng tà kiến trong tương lai.
Yebhuyyena hi anāgatāliṅganā sassatadiṭṭhi.
Indeed, eternalism mostly clings to the future.
Phần lớn, tà kiến thường kiến (sassatadiṭṭhi) liên quan đến tương lai.
Ucchedavasena diṭṭhimaññitamevāti ānetvā sambandho.
The connection should be understood as: it is view-identification by way of annihilationism.
Sự liên kết được hiểu là chỉ có sự tưởng lầm do tà kiến dựa trên đoạn kiến (ucchedadiṭṭhi).
Rūpītiādīni padāni.
"Having form," etc., are the words.
Các từ "rūpī" (có sắc) v.v...
Sassatassevāti sassatagāhasseva pabhedadīpanāni.
"Of the eternalist" means the elucidation of the varieties of eternalist clinging itself.
"Chỉ của thường kiến" là sự trình bày các khía cạnh của sự chấp thủ thường kiến.
Yasmā maññitaṃ ābādhavasena rogo, antodosavasena gaṇḍo, aṅganikantavasena sallaṃ, tasmā imehi taṇhādīhi kilesehi pākaṭacalanavasena iñjanti ceva, apākaṭasañcalanavasena phandanti ca.
Since identification is a disease by way of affliction, a boil by way of inner defect, and a dart by way of cutting off vital parts, therefore, by these defilements such as craving, they move openly and also tremble subtly by way of unmanifest movement.
Vì sự tưởng lầm (maññita) theo nghĩa bệnh hoạn là bệnh tật (roga), theo nghĩa lỗi lầm bên trong là ung nhọt (gaṇḍa), theo nghĩa đâm chọc vào các chi phần là mũi tên (salla), do đó, bởi những phiền não như tham ái này, chúng lay động (iñjanti) theo cách chuyển động rõ ràng, và rung chuyển (phandanti) theo cách dao động không rõ ràng.
Papañcitaṃ saṃsāre cirāyanaṃ daṭṭhabbaṃ, khandhasantānassa vā vitthāraṇaṃ.
"Elaborated" should be understood as prolonging in saṃsāra, or the expansion of the khandha continuum.
Sự hý luận (papañcita) cần được hiểu là sự kéo dài trong vòng luân hồi (saṃsāra), hoặc sự mở rộng của dòng tương tục các uẩn (khandhasantāna).
Pamattākārappattā mucchanākārappattā.
"Having attained the state of heedlessness" means having attained the state of infatuation.
"Pamattākārappattā" (đạt đến trạng thái phóng dật) có nghĩa là đạt đến trạng thái mê muội.
Tesanti taṇhādiṭṭhikilesānaṃ.
"Their" refers to these defilements such as craving and views.
"Tesaṃ" (của chúng) là của các phiền não như tham ái và tà kiến.
Ākāradassanatthanti pavattiākāradassanatthaṃ.
"For the purpose of showing their characteristic" means for the purpose of showing their mode of occurrence.
"Ākāradassanatthaṃ" (để trình bày trạng thái) là để trình bày trạng thái hoạt động.
Māno nāma ‘‘seyyohamasmī’’tiādinā majjanākārappavatti.
Pride is the occurrence of the state of conceit, such as "I am better."
Mạn (māna) là sự hoạt động của trạng thái tự tôn theo kiểu "tôi hơn người" v.v...
Taṇhāya sampayuttamānavasenāti kasmā vuttaṃ?
Why is it said: "by way of pride associated with craving"?
Vì sao lại nói "theo mạn tương ưng với tham ái"?
Nanu sabbo māno taṇhāsampayutto?
Is not all pride associated with craving?
Há chẳng phải tất cả mạn đều tương ưng với tham ái sao?
Sati hi byabhicāre visesanaṃ icchitabbanti.
If there is deviation, then a qualifier is desired, so it is said.
Nếu có sự sai khác, thì cần có sự phân biệt.
Saccametaṃ, taṇhā pana atthi mānassa paccayabhūtā, atthi mānassa appaccayabhūtā, yato māno aniyato vuccati.
This is true, but craving is sometimes a condition for pride, and sometimes not a condition for pride, because pride is said to be unfixed.
Điều này đúng, nhưng tham ái có loại là nhân duyên của mạn, có loại không phải là nhân duyên của mạn, vì mạn được gọi là không cố định.
Tathā hi paṭṭhāne ‘‘saṃyojanaṃ dhammaṃ paṭicca saṃyojano dhammo uppajjati hetupaccayā’’ti ettha saṃyojanāni saṃyojanehi yathālābhaṃ yojetvā dassitayojanāya ‘‘kāmarāgasaṃyojanaṃ paṭicca mānasaṃyojanaṃ avijjāsaṃyojana’’nti vatvā ‘‘kāmarāgasaṃyojanaṃ paṭicca avijjāsaṃyojana’’nti, ‘‘mānasaṃyojanaṃ paṭicca bhavarāgasaṃyojanaṃ avijjāsaṃyojana’’nti ca vatvā ‘‘bhavarāgasaṃyojanaṃ paṭicca avijjāsaṃyojana’’nti vuttaṃ.
Thus, in the Paṭṭhāna, where it is said, "A defilement associated with a fetter arises from a fetter-defilement by way of the root condition," by associating the fetters with other fetters as available according to the explanation given, it is stated: "From the fetter of sensual craving arises the fetter of pride and the fetter of ignorance," and then "From the fetter of sensual craving arises the fetter of ignorance," and "From the fetter of pride arises the fetter of craving for existence and the fetter of ignorance," and then "From the fetter of craving for existence arises the fetter of ignorance."
Thật vậy, trong Paṭṭhāna, khi nói "Một pháp kiết sử duyên cho một pháp kiết sử sinh khởi do nhân duyên", ở đây, sau khi kết nối các kiết sử với các kiết sử theo sự sẵn có và trình bày sự kết nối, đã nói "Kiết sử dục ái duyên cho kiết sử mạn, kiết sử vô minh", rồi lại nói "Kiết sử dục ái duyên cho kiết sử vô minh", và "Kiết sử mạn duyên cho kiết sử hữu ái, kiết sử vô minh", rồi lại nói "Kiết sử hữu ái duyên cho kiết sử vô minh".
Ettha ca kāmarāgabhavarāgasaṃyojanehi mānassa aniyatabhāvo pakāsito.
Here, the unfixed nature of pride in relation to the fetters of sensual craving and craving for existence is revealed.
Ở đây, sự không cố định của mạn đã được làm rõ bởi kiết sử dục ái và kiết sử hữu ái.
Tattha yā taṇhā balavatī, taṃ sandhāya idaṃ vuttaṃ ‘‘taṇhāya sampayuttamānavasenā’’ti.
In that context, this statement "by way of pride associated with craving" refers to that craving which is strong.
Ở đây, điều này được nói là "theo mạn tương ưng với tham ái" nhằm ám chỉ tham ái mạnh mẽ.
Balavataṇhāsampayutto hi māno sayampi balavā hutvā asmīti savisesaṃ majjanavasena pavattatīti.
For pride associated with strong craving, being strong itself, manifests as conceit with a special quality, saying "I am."
Vì mạn tương ưng với tham ái mạnh mẽ tự nó cũng trở nên mạnh mẽ, hoạt động theo cách tự tôn đặc biệt là "ta là" vậy.
Diṭṭhivasenāti mānamūlakadiṭṭhivasena.
"By way of views" means by way of views rooted in pride.
"Diṭṭhivasena" (theo tà kiến) là theo tà kiến có gốc rễ từ mạn.
‘‘Seyyohamasmī’’tiādinā hi bahulamānupetassa puggalassa rūpādīsu ekaṃ uddissa ayamahamasmīti diṭṭhiyā uppannāya mānassa appahīnattā mānopi tattha tattheva uppajjati.
For when a view "I am this" arises in an individual deeply imbued with pride, such as "I am better," concerning one of the aggregates like rūpa, pride also arises in those very places because pride has not been abandoned.
Thật vậy, đối với người thường xuyên có mạn theo kiểu "tôi hơn người" v.v..., khi một tà kiến sinh khởi theo kiểu "tôi là cái này" nhắm vào một trong các sắc uẩn v.v..., do mạn chưa được đoạn trừ, mạn cũng sinh khởi ở chính đó.
Iti mānamūlakaṃ diṭṭhiṃ sandhāyāha ‘‘ayamahamasmīti diṭṭhivasena vutta’’nti.
Thus, referring to views rooted in pride, it says: "it is said by way of the view 'I am this.'"
Vì vậy, khi ám chỉ tà kiến có gốc rễ từ mạn, đã nói "ayamahamasmīti diṭṭhivasena vutta" (tôi là cái này được nói theo tà kiến)".
Codako pana imamatthaṃ ajānanto anupalabbhamānameva sampayogatthaṃ gahetvā ‘‘nanu cā’’tiādinā codeti.
But the questioner, not understanding this meaning, and taking the meaning of association which is not to be found, questions "Is it not so...?" etc.
Tuy nhiên, người chất vấn không biết ý nghĩa này, đã nắm lấy ý nghĩa tương ưng không thể tìm thấy, và chất vấn bằng cách nói "nanu cā" (há chẳng phải sao) v.v...
Itaro ‘‘āma natthī’’ti tamatthaṃ sampaṭicchitvā ‘‘mānassa panā’’tiādinā parihāramāha.
The other, agreeing with that meaning, says "Yes, there isn't," and then offers the resolution with "But for pride..." etc.
Người kia "āma natthī" (vâng, không có), sau khi chấp nhận ý nghĩa đó, đã đưa ra lời giải thích bằng cách nói "mānassa panā" (nhưng của mạn) v.v...
Tassattho vutto eva.
Its meaning has already been stated.
Ý nghĩa của điều đó đã được trình bày rồi.