141. Pañcamassa paṭhame datvā avajānātīti ettha eko bhikkhu mahāpuñño catupaccayalābhī hoti, so cīvarādīni labhitvā aññaṃ appapuññaṃ āpucchati.
141. In the first of the fifth, regarding datvā avajānāti (having given, he despises), one bhikkhu may be very meritorious and obtain the four requisites; having received robes and so on, he asks another bhikkhu of lesser merit.
141. Trong kinh đầu tiên của phẩm thứ năm, datvā avajānāti (sau khi cho thì khinh thường): Ở đây, một tỳ khưu có nhiều phước báu, được bốn vật dụng. Vị ấy nhận y phục, v.v. rồi hỏi ý kiến một vị khác ít phước báu.
Sopi tasmiṃ punappunaṃ āpucchantepi gaṇhātiyeva.
Even though the former repeatedly asks, the latter still accepts.
Vị kia dù được hỏi đi hỏi lại vẫn nhận.
Athassa itaro thokaṃ kupito hutvā maṅkubhāvaṃ uppādetukāmo vadati ‘‘ayaṃ attano dhammatāya cīvarādīni na labhati, amhe nissāya labhatī’’ti.
Then the former, becoming slightly angry and wishing to cause embarrassment, says, "This one does not obtain robes and so on by his own nature; he obtains them through us."
Sau đó, vị này hơi tức giận, muốn làm cho vị kia bối rối, bèn nói: “Vị này tự thân không nhận được y phục, v.v., mà nhờ chúng ta mới nhận được.”
Evampi datvā avajānāti nāma.
This is also called datvā avajānāti.
Ngay cả như vậy cũng gọi là sau khi cho thì khinh thường.
Eko pana ekena saddhiṃ dve tīṇi vassāni vasanto pubbe taṃ puggalaṃ garuṃ katvā gacchante gacchante kāle cittīkāraṃ na karoti, āsananisinnaṭṭhānampi na gacchati.
Another person, living with someone for two or three years, initially treats that person with respect, but as time passes, he shows no regard and does not even go to the place where he is seated.
Một vị khác sống chung với một vị trong hai, ba năm, ban đầu tôn trọng người ấy, nhưng theo thời gian trôi qua thì không còn kính trọng nữa, thậm chí không đến chỗ ngồi của người ấy.
Ayampi puggalo saṃvāsena avajānāti nāma.
This person is called saṃvāsena avajānāti (despises through association).
Người này cũng được gọi là khinh thường qua sự sống chung.
Ādheyyamukhoti ādito dheyyamukho, paṭhamavacanasmiṃyeva ṭhapitamukhoti attho.
Ādheyyamukho means one whose mouth is fixed from the beginning, meaning one whose statement is established from the very first word.
Ādheyyamukho có nghĩa là miệng dễ tin, tức là miệng đã được đặt vào lời nói đầu tiên.
Tatthāyaṃ nayo – eko puggalo sāruppaṃyeva bhikkhuṃ ‘‘asāruppo eso’’ti katheti.
The method here is this: one person speaks of a suitable bhikkhu as "unsuitable."
Cách giải thích ở đây là: Một người nói về một tỳ khưu đáng kính là “người này không đáng kính”.
Taṃ sutvā esa niṭṭhaṃ gacchati, puna aññena sabhāgena bhikkhunā ‘‘sāruppo aya’’nti vuttepi tassa vacanaṃ na gaṇhāti.
Having heard that, this person becomes convinced, and even when another suitable bhikkhu says, "This one is suitable," he does not accept his words.
Nghe vậy, người kia tin chắc, dù sau đó có một tỳ khưu đồng phạm hạnh khác nói “người này đáng kính” thì người ấy cũng không chấp nhận lời nói đó.
Asukena nāma ‘‘asāruppo aya’’nti amhākaṃ kathitanti purimabhikkhunova kathaṃ gaṇhāti.
He accepts the statement of the former bhikkhu, saying, "So-and-so told us that this one is unsuitable."
Người ấy vẫn giữ lời nói của tỳ khưu đầu tiên rằng: “Vị kia nói với chúng ta rằng ‘người này không đáng kính’.”
Aparopissa dussīlaṃ ‘‘sīlavā’’ti katheti.
Another person speaks of a corrupt person as "virtuous."
Một người khác lại nói về một người ác giới là “có giới hạnh”.
Tassa vacanaṃ saddahitvā puna aññena ‘‘asāruppo eso bhikkhu, nāyaṃ tumhākaṃ santikaṃ upasaṅkamituṃ yutto’’ti vuttepi tassa vacanaṃ aggahetvā purimaṃyeva kathaṃ gaṇhāti.
Believing his words, again, when another says, "This bhikkhu is unsuitable; he is not fit to approach you," he does not accept his words but holds only to the former statement.
Tin lời nói đó, dù sau đó có người khác nói: “Tỳ khưu này không đáng kính, không nên đến gần các vị,” thì người ấy cũng không chấp nhận lời nói đó mà vẫn giữ lời nói ban đầu.
Aparo vaṇṇampi kathitaṃ gaṇhāti, avaṇṇampi kathitaṃ gaṇhātiyeva.
Another accepts what is said in praise, and also accepts what is said in dispraise.
Một người khác thì chấp nhận cả lời khen lẫn lời chê.
Ayampi ādheyyamukhoyeva nāma ādhātabbamukho, yaṃ yaṃ suṇāti, tattha tattha ṭhapitamukhoti attho.
This one is also called ādheyyamukha, meaning one whose mouth is receptive, or one whose mouth is placed wherever he hears something, is the meaning.
Người này cũng được gọi là ādheyyamukho (miệng dễ tin), tức là miệng được đặt vào bất cứ điều gì mình nghe.
Loloti saddhādīnaṃ ittarakālappatitattā assaddhiyādīhi lulitabhāvena lolo.
Lolo means wavering due to the temporary nature of faith and so on, being agitated by lack of faith and so on.
Lolo (dễ thay đổi) là do lòng tin, v.v. chỉ tồn tại trong thời gian ngắn, bị lay động bởi sự vô tín, v.v.
Ittarabhattītiādīsu punappunaṃ bhajanena saddhāva bhattipemaṃ.
In phrases like ittarabhattī (temporary devotion), devotion-love is faith itself, through repeated association.
Ittarabhattī (lòng tin nhất thời), v.v. là lòng tin và tình yêu thương phát sinh do sự gắn bó lặp đi lặp lại.
Saddhāpemampi gehassitapemampi vaṭṭati, pasādo saddhāpasādo.
Devotion-love born of faith, or love based on household life, is acceptable. Confidence is confidence born of faith.
Lòng tin và tình yêu thương (saddhāpema) cũng như tình yêu thương gắn liền với gia đình (gehassitapema) đều được chấp nhận, sự hoan hỷ là saddhāpasādo (sự hoan hỷ do lòng tin).
Evaṃ puggalo lolo hotīti evaṃ ittarasaddhāditāya puggalo lolo nāma hoti.
Thus a person is fickle means that a person is called fickle due to having such temporary faith and so on.
Evaṃ puggalo lolo hoti (người ấy dễ thay đổi như vậy) có nghĩa là người ấy được gọi là lolo (dễ thay đổi) do lòng tin nhất thời, v.v.
Haliddirāgo viya, thusarāsimhi koṭṭitakhānuko viya, assapiṭṭhiyaṃ ṭhapitakumbhaṇḍaṃ viya ca anibaddhaṭṭhāne muhuttena kuppati.
Like a turmeric stain, like a pounded stake in a heap of husks, and like a gourd placed on a horse's back, he becomes agitated in a moment in an unstable place.
Giống như màu nghệ, giống như cây cọc bị đập trong đống trấu, giống như quả bí đặt trên lưng ngựa, người ấy dễ nổi giận trong chốc lát ở những nơi không ổn định.
Mando momūhoti aññāṇabhāvena mando, avisayatāya momūho, mahāmūḷhoti attho.
Mando momūho means dull due to ignorance, utterly deluded due to lack of an object, meaning greatly deluded.
Mando momūho (ngu si, mê muội) là mando (ngu si) do thiếu hiểu biết, momūho (mê muội) do không có đối tượng, có nghĩa là rất si mê.
142-3. Dutiye ārabhatīti ettha ārambha-saddo kammakiriyahiṃsanavīriyakopanāpattivītikkamesu vattati.
142-3. In the second sutta, ārabhatī, the word ārambha is used in the sense of action, deed, harm, effort, anger, transgression, and offense.
142-3. Trong kinh thứ hai, ārabhatī (khởi sự) ở đây, từ ārambha được dùng với các nghĩa hành động, việc làm, sát hại, tinh tấn, nổi giận, phạm lỗi và vượt quá giới hạn.
Tathā hesa ‘‘yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti, sabbaṃ ārambhapaccayā’’ti (su. ni. 749) kamme āgato.
Thus, it appears in the sense of action in "Whatever suffering arises, all is due to action" (Sn. 749).
Như vậy, từ này được dùng với nghĩa hành động trong câu “Bất cứ khổ nào phát sinh, tất cả đều do nhân duyên khởi sự” (Su. Ni. 749).
‘‘Mahārambhā mahāyaññā, na te honti mahapphalā’’ti (saṃ. ni. 1.120; a. ni. 4.39) kiriyāya.
In the sense of deed: "Great undertakings, great sacrifices, these are not of great fruit" (Saṃ. Ni. 1.120; Aṅg. Ni. 4.39).
Với nghĩa việc làm trong câu “Những sự khởi sự lớn, những đại lễ cúng tế, chúng không mang lại quả lớn” (Saṃ. Ni. 1.120; A. Ni. 4.39).
‘‘Samaṇaṃ gotamaṃ uddissa pāṇaṃ ārabhantī’’ti (ma. ni. 2.51) hiṃsane.
In the sense of harm: "They undertake to kill living beings for the recluse Gotama" (Majjh. Ni. 2.51).
Với nghĩa sát hại trong câu “sát hại sinh vật để cúng dường Sa-môn Gotama” (Ma. Ni. 2.51).
‘‘Ārambhatha nikkhamatha, yuñjatha buddhasāsane’’ti (saṃ. ni. 1.185; netti. 29; peṭako. 38; mi. pa. 5.1.4) vīriye.
In the sense of effort: "Strive, go forth, engage in the Buddha's dispensation" (Saṃ. Ni. 1.185; Nettip. 29; Peṭakop. 38; Mil. Pa. 5.1.4).
Với nghĩa tinh tấn trong câu “Hãy tinh tấn, hãy xuất ly, hãy nỗ lực trong giáo pháp của Đức Phật” (Saṃ. Ni. 1.185; Netti. 29; Peṭako. 38; Mi. Pa. 5.1.4).
‘‘Bījagāmabhūtagāmasamārambhā paṭivirato hotī’’ti (dī. ni. 1.10, 195; ma. ni. 1.293) kopane.
In the sense of anger: "He refrains from harming seeds and plants" (Dī. Ni. 1.10, 195; Majjh. Ni. 1.293).
Với nghĩa nổi giận trong câu “tránh xa việc hủy hoại hạt giống và cây cối” (Dī. Ni. 1.10, 195; Ma. Ni. 1.293).
‘‘Ārabhati ca vippaṭisārī ca hotī’’ti (a. ni. 5.142; pu. pa. 191) ayaṃ pana āpattivītikkame āgato, tasmā āpattivītikkamavasena ārabhati ceva, tappaccayā ca vippaṭisārī hotīti ayamettha attho.
This phrase, "He undertakes and regrets" (Aṅg. Ni. 5.142; Pu. Pa. 191), appears in the sense of transgression and offense. Therefore, the meaning here is that he undertakes (commits an offense) and consequently regrets.
Còn câu “khởi sự và hối hận” (A. Ni. 5.142; Pu. Pa. 191) này được dùng với nghĩa phạm lỗi và vượt quá giới hạn. Do đó, ý nghĩa ở đây là: người ấy phạm lỗi và do đó mà hối hận.
Yathābhūtaṃ nappajānātīti anadhigatattā yathāsabhāvato na jānāti.
He does not know things as they are means he does not know them in their true nature because they are not understood.
Yathābhūtaṃ nappajānāti (không như thật biết) có nghĩa là không biết đúng bản chất vì chưa chứng ngộ.
Yatthassāti yasmiṃ assa, yaṃ ṭhānaṃ patvā etassa puggalassa uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhantīti attho.
Where for him means in which (state) for him, or having reached which state, the evil unwholesome states that have arisen for this person cease without remainder, is the meaning.
Yatthassā (ở nơi nào của người ấy) có nghĩa là: khi đạt đến trạng thái nào, các pháp ác bất thiện đã phát sinh nơi người ấy sẽ diệt tận không còn sót lại.
Kiṃ pana patvā te nirujjhantīti?
What is it that they cease upon reaching?
Vậy khi đạt đến cái gì thì chúng diệt tận?
Arahattamaggaṃ, phalappattassa pana niruddhā nāma honti.
The path of Arahantship. For one who has attained the fruit, they are said to have ceased.
Đó là đạo A-la-hán. Đối với người đã đạt được quả, chúng được gọi là đã diệt tận.
Evaṃ santepi idha maggakiccavasena pana phalameva vuttanti veditabbaṃ.
Even so, it should be understood that here, by way of the function of the path, the fruit itself is spoken of.
Dù vậy, ở đây cần hiểu rằng quả đã được nói đến theo chức năng của đạo.
Ārabhatī na vippaṭisārī hotīti āpattiṃ āpajjati, taṃ panesa desetuṃ sabhāgapuggalaṃ pariyesati, tasmā na vippaṭisārī hoti.
He undertakes but does not regret means he commits an offense, but he seeks a suitable person to confess it to, therefore he does not regret.
Ārabhatī na vippaṭisārī hoti (khởi sự nhưng không hối hận) có nghĩa là người ấy phạm tội, nhưng tìm kiếm một người đồng phạm hạnh để sám hối, do đó không hối hận.
Na ārabhati vippaṭisārī hotīti āpattiṃ na āpajjati, vinayapaññattiyaṃ pana akovidattā anāpattiyā āpattisaññī hutvā vippaṭisārī hotīti evamettha attho daṭṭhabbo.
He does not undertake but regrets means he does not commit an offense, but being unskilled in the Vinaya regulations, he perceives an offense where there is no offense, and thus regrets. This is the meaning to be understood here.
Na ārabhati vippaṭisārī hoti (không khởi sự nhưng hối hận) có nghĩa là người ấy không phạm tội, nhưng do không thông thạo các quy định của Luật, nên lầm tưởng không phạm tội là phạm tội và hối hận. Ý nghĩa ở đây cần được hiểu như vậy.
‘‘Na ārabhati na vippaṭisārī hotī’’ti yo vutto, kataro so puggalo?
"He does not undertake and does not regret"—who is this person?
Người được nói là “Na ārabhati na vippaṭisārī hoti” (không khởi sự và không hối hận) là người nào?
Ossaṭṭhavīriyapuggalo.
A person of slackened effort.
Đó là người có tinh tấn buông lỏng.
So hi ‘‘kiṃ me imasmiṃ kāle parinibbānena, anāgate metteyyasammāsambuddhakāle parinibbāyissāmī’’ti visuddhasīlopi paṭipattiṃ na pūreti.
For he thinks, "What is my concern with final Nibbāna at this time? I will attain final Nibbāna in the future, at the time of Metteyya, the Perfectly Enlightened One," and even with purified sīla, he does not perfect his practice.
Người ấy nghĩ: “Lúc này ta niết bàn để làm gì? Ta sẽ niết bàn vào thời Đức Phật Chánh Đẳng Giác Metteyya trong tương lai.” Dù có giới hạnh thanh tịnh, người ấy cũng không hoàn thành sự thực hành.
So hi ‘‘kimatthaṃ āyasmā pamatto viharati, puthujjanassa nāma gati anibaddhā, tasmā hi metteyyasammāsambuddhassa sammukhībhāvaṃ labheyyāsi, arahattatthāya vipassanaṃ bhāvehī’’ti ovaditabbova.
He should indeed be exhorted: "Why does the venerable one dwell heedlessly? The destiny of an ordinary person is uncertain. Therefore, may you attain the presence of Metteyya, the Perfectly Enlightened One. Develop vipassanā for the sake of Arahantship."
Người ấy cần được khuyên nhủ: “Tại sao Tôn giả lại sống phóng dật? Vận mệnh của phàm phu là không chắc chắn. Do đó, Tôn giả nên có cơ hội diện kiến Đức Phật Chánh Đẳng Giác Metteyya, hãy tu tập thiền quán để đạt A-la-hán quả.”
Sādhūti āyācanatthe nipāto.
Sādhu is a particle in the sense of entreaty.
Sādhu là một giới từ biểu thị ý nghĩa thỉnh cầu.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yāva aparaddhaṃ vata āyasmatā, evaṃ santepi mayaṃ āyasmantaṃ yācāma, desetabbayuttakassa desanāya, vuṭṭhātabbayuttakassa vuṭṭhānena, āvikātabbayuttakassa āvikiriyāya ārambhaje āsave pahāya suddhante ṭhitabhāvapaccavekkhaṇena vippaṭisāraje āsave paṭivinodetvā nīharitvā vipassanācittañceva vipassanāpaññañca vaḍḍhetūti.
This is what is said – "Indeed, venerable sir, you have erred, but even so, we implore you, venerable sir, by teaching what ought to be taught, by rising up from what ought to be risen up from, by revealing what ought to be revealed, having abandoned the defilements arisen from exertion, having dispelled and removed the defilements of remorse by reflecting on the state of being established in purity, develop both insight-consciousness and insight-wisdom."
Điều này có nghĩa là – thưa Tôn giả, cho dù Tôn giả đã phạm lỗi, nhưng chúng con vẫn thỉnh cầu Tôn giả, bằng cách thuyết giảng những gì cần thuyết giảng, bằng cách đứng dậy khỏi những gì cần đứng dậy, bằng cách tiết lộ những gì cần tiết lộ, hãy từ bỏ các lậu hoặc khởi lên từ sự khởi đầu, sau khi quán sát trạng thái an trú trong sự thanh tịnh, hãy xua tan và loại bỏ các lậu hoặc do sự hối hận, và hãy phát triển tâm tuệ quán (vipassanācitta) và tuệ quán (vipassanāpaññā).
Amunā pañcamena puggalenāti etena pañcamena khīṇāsavapuggalena.
" By that fifth person" means by that fifth person, the Arahant.
Bởi người thứ năm đó có nghĩa là bởi người đã diệt tận lậu hoặc thứ năm đó.
Samasamo bhavissatīti lokuttaraguṇehi samabhāveneva samo bhavissatīti evaṃ khīṇāsavena ovaditabboti attho.
" He will be equal to the equal" means he will be equal in the sense of being equal in supramundane qualities; thus, he should be exhorted by an Arahant.
Sẽ là ngang bằng có nghĩa là sẽ là ngang bằng với các phẩm chất siêu thế, tức là người đã diệt tận lậu hoặc nên được khuyên răn như vậy.
Tatiyaṃ uttānameva.
The third is indeed clear.
Thứ ba là rõ ràng.
144-6. Catutthe paṭikūleti amanuññe aniṭṭhe.
In the fourth, " repulsive" means disagreeable, undesirable.
144-6. Trong kinh thứ tư, paṭikūle có nghĩa là không vừa ý, không mong muốn.
Appaṭikūlasaññīti iṭṭhākāreneva pavattacitto.
" Perceiving it as not repulsive" means having a mind that proceeds as if it were agreeable.
Appaṭikūlasaññī có nghĩa là tâm vận hành theo cách mong muốn.
Iṭṭhasmiṃ vatthusmiṃ asubhāya vā pharati, aniccato vā upasaṃharati upaneti pavatteti.
" In an agreeable object, he directs it towards impurity or he applies it as impermanent" means he brings it to bear, he directs it.
Iṭṭhasmiṃ vatthusmiṃ asubhāya vā pharati, aniccato vā upasaṃharati có nghĩa là hướng đến, vận hành đến sự bất tịnh hoặc sự vô thường trong đối tượng đáng ưa thích.
Aniṭṭhasmiṃ vatthusminti aniṭṭhe sattasaññite ārammaṇe.
" In a disagreeable object" means in a disagreeable object perceived as a living being.
Aniṭṭhasmiṃ vatthusmiṃ có nghĩa là trong đối tượng không đáng ưa thích, tức là đối tượng được nhận thức là chúng sinh.
Mettāya vā pharatīti mettaṃ hitesitaṃ upasaṃharanto sabbatthakameva vā tattha pharati.
" He directs it with loving-kindness" means applying loving-kindness, the wish for welfare, or he directs it there in every way.
Mettāya vā pharatī có nghĩa là hướng đến tâm từ (metta), tức là hướng đến sự mong cầu lợi ích, hoặc hướng đến mọi thứ ở đó.
Dhātuto vā upasaṃharatīti dhammasabhāvacintanena dhātuto paccavekkhaṇāya dhātumanasikāraṃ vā tattha pavatteti.
" Or he applies it as elements" means he directs the contemplation of elements there, by reflecting on elements through considering their inherent nature.
Dhātuto vā upasaṃharatī có nghĩa là hướng đến sự quán sát các yếu tố (dhātu) bằng cách suy tư về bản chất của các pháp, hoặc vận hành sự tác ý các yếu tố (dhātumanasikāra) ở đó.
Tadubhayaṃ abhinivajjetvāti sabhāvato ānubhāvato ca upatiṭṭhantaṃ ārammaṇe paṭikūlabhāvaṃ appaṭikūlabhāvañcāti taṃ ubhayaṃ pahāya aggahetvā, sabbasmiṃ pana tasmiṃ majjhatto hutvāti vuttaṃ hoti.
" Having avoided both of these" means having abandoned and not grasped both the repulsive nature and the not-repulsive nature in the object, which appear according to its inherent nature and its influence; it means having become neutral in all of that.
Tadubhayaṃ abhinivajjetvā có nghĩa là từ bỏ và không nắm giữ cả hai: sự đáng ghét và sự không đáng ghét trong đối tượng, vốn hiện hữu theo bản chất và theo năng lực; điều này có nghĩa là trở nên xả ly đối với tất cả chúng.
Majjhatto hutvā viharitukāmo pana kiṃ karotīti?
But what does one who wishes to dwell with neutrality do?
Vậy, người muốn an trú trong tâm xả ly thì làm gì?
Iṭṭhāniṭṭhesu āpāthaṃ gatesu neva somanassito hoti, na domanassito hoti.
When agreeable and disagreeable things come into contact, he is neither joyful nor sorrowful.
Khi các đối tượng đáng ưa thích và không đáng ưa thích xuất hiện, người ấy không vui cũng không buồn.
Upekkhako vihareyyāti iṭṭhe arajjanto aniṭṭhe adussanto yathā aññe asamapekkhanena mohaṃ uppādenti, evaṃ anuppādento chasu ārammaṇesu chaḷaṅgupekkhāya upekkhako vihareyya.
" He should dwell with equanimity" means not being attached to the agreeable, not being averse to the disagreeable, not giving rise to delusion as others do through lack of proper observation, but rather dwelling with equanimity, with six-factored equanimity, regarding the six objects.
Upekkhako vihareyyā có nghĩa là người ấy nên an trú trong tâm xả ly với sáu chi xả ly (chaḷaṅgupekkhā) đối với sáu đối tượng, không tham đắm đối với cái đáng ưa thích, không sân hận đối với cái không đáng ưa thích, không tạo ra sự si mê như những người khác làm bằng cách không quán sát đúng đắn.
Tenevāha ‘‘chaḷaṅgupekkhāvasena pañcamo’’ti.
Therefore, it is said, " the fifth in terms of six-factored equanimity."
Chính vì thế mà kinh nói “người thứ năm là về phương diện sáu chi xả ly”.
Iṭṭhāniṭṭhachaḷārammaṇāpāthe parisuddhapakatibhāvāvijahanalakkhaṇāya chasu dvāresu pavattanato ‘‘chaḷaṅgupekkhā’’ti laddhanāmāya tatramajjhattupekkhāya vasena pañcamo vāro vuttoti attho.
It means that the fifth turn is spoken of in terms of equanimity as a neutral state, which is called "six-factored equanimity" because it operates through the six doors, characterized by not abandoning the state of pure normalcy when agreeable and disagreeable objects come into contact with the six sense bases.
Có nghĩa là, kinh nói về trường hợp thứ năm theo phương diện tâm xả ly trung lập ở đó, được gọi là “sáu chi xả ly” vì nó vận hành ở sáu cửa, với đặc tính không từ bỏ trạng thái tự nhiên thanh tịnh khi sáu đối tượng đáng ưa thích và không đáng ưa thích xuất hiện.
Pañcamaṃ chaṭṭhañca uttānameva.
The fifth and sixth are indeed clear.
Thứ năm và thứ sáu là rõ ràng.
147-150. Sattame asakkaccanti anādaraṃ katvā.
In the seventh, " without respect" means having shown no regard.
147-150. Trong kinh thứ bảy, asakkaccaṃ có nghĩa là không tôn kính.
Deyyadhammassa asakkaccakaraṇaṃ nāma asampannaṃ karotīti āha ‘‘na sakkaritvā suciṃ katvā detī’’ti, uttaṇḍulādidosavirahitaṃ sucisampannaṃ katvā na detīti attho.
Making an offering without respect means making it imperfect, so it says, " he does not give it respectfully, having made it pure," meaning he does not give it having made it pure and perfect, free from defects such as broken rice grains.
Việc không tôn kính đối với pháp đáng cúng dường có nghĩa là làm cho nó không hoàn hảo, vì vậy kinh nói “không tôn kính và không làm cho sạch sẽ rồi mới dâng cúng”, tức là không làm cho sạch sẽ, không có những lỗi như gạo chưa vo, rồi mới dâng cúng.
Acittīkatvāti na citte katvā, na pūjetvāti attho.
" Without consideration" means not having it in mind, not honoring it.
Acittīkatvā có nghĩa là không đặt vào tâm, không tôn trọng.
Pūjento hi pūjetabbavatthuṃ citte ṭhapeti, na tato bahi karoti.
For one who honors places the object to be honored in mind, not outside of it.
Khi cúng dường, người ta đặt đối tượng đáng cúng dường vào tâm, không loại nó ra khỏi tâm.
Cittaṃ vā acchariyaṃ katvā paṭipattivikaraṇaṃ sambhāvanakiriyā, tappaṭikkhepato acittīkaraṇaṃ asambhāvanakiriyā.
Or, making the mind astonished, it is the act of honoring that distorts practice; by its rejection, " without consideration" is the act of not honoring.
Hoặc, việc acittīkaraṇaṃ là hành động không tôn trọng, trái ngược với hành động tôn trọng, tức là làm cho tâm trở nên kỳ diệu và thực hành.
Agāravena detīti puggale agaruṃ karonto nisīdanaṭṭhāne asammajjitvā yattha vā tattha vā nisīdāpetvā yaṃ vā taṃ vā ādhārakaṃ ṭhapetvā dānaṃ deti.
" He gives without reverence" means treating the person disrespectfully, not sweeping the sitting place, making him sit wherever, placing whatever support, and then giving the offering.
Agāravena detī có nghĩa là dâng cúng mà không tôn trọng người nhận, không quét dọn chỗ ngồi, bắt người nhận ngồi ở bất cứ đâu, đặt bất cứ vật đựng nào rồi dâng cúng.
Asahatthāti na attano hatthena deti, dāsakammakarodīhi dāpeti.
" Not with his own hand" means he does not give it with his own hand, but has it given by servants or laborers.
Asahatthā có nghĩa là không dâng bằng chính tay mình, mà sai nô lệ, người làm công dâng cúng.
Apaviddhaṃ detīti antarā apaviddhaṃ vicchedaṃ katvā deti.
" He gives it scattered" means he gives it having made an interruption, scattered it.
Apaviddhaṃ detī có nghĩa là dâng cúng một cách gián đoạn, chia cắt.
Tenāha ‘‘na nirantaraṃ detī’’ti.
Therefore, it is said, " he does not give it continuously."
Vì vậy kinh nói “không dâng cúng liên tục”.
Atha vā apaviddhaṃ detīti ucchiṭṭhādichaḍḍanīyadhammaṃ viya avakkhittakaṃ katvā deti.
Alternatively, " he gives it scattered" means he gives it as if it were something to be discarded, like leftovers.
Hoặc, apaviddhaṃ detī có nghĩa là dâng cúng như thể vứt bỏ những thứ như đồ ăn thừa.
Tenāha ‘‘chaḍḍetukāmo viya detī’’ti.
Therefore, it is said, " he gives it as if he wishes to discard it."
Vì vậy kinh nói “dâng cúng như thể muốn vứt bỏ”.
‘‘Addhā imassa dānassa phalameva āgacchatī’’ti evaṃ yassa kammassakatādiṭṭhi atthi, so āgamanadiṭṭhiko, ayaṃ pana na tādisoti anāgamanadiṭṭhiko.
One who has the view of kamma ownership, thinking, "The fruit of this deed will surely come," is one who holds the view of future results; but this person is not like that, hence " one who does not hold the view of future results."
Người nào có quan điểm về nghiệp báo (kammassakatādiṭṭhi) như “chắc chắn quả báo của sự bố thí này sẽ đến”, thì người đó có quan điểm về sự đến (āgamanadiṭṭhiko), nhưng người này thì không như vậy, nên gọi là anāgamanadiṭṭhiko (không có quan điểm về sự đến).
Tenāha ‘‘katassa nāma phalaṃ āgamissatī’’tiādi.
Therefore, it is said, " The fruit of what is done will come," and so on.
Vì vậy kinh nói “quả báo của việc đã làm sẽ đến” và các câu khác.
Aṭṭhamādīsu natthi vattabbaṃ.
There is nothing to say regarding the eighth (sutta) and so on.
Không có gì để nói trong kinh thứ tám và các kinh khác.
Visabhāgavedanuppattiyā kakaceneva iriyāpathapavattinivāraṇena chindanto ābādhati pīḷetīti ābādho, so assa atthīti ābādhiko.
By the arising of unpleasant feeling, by preventing the continuation of postures as if by a saw, one afflicts and oppresses, hence ābādho (affliction); one who has this is ābādhiko (afflicted).
Do sự khởi lên của những cảm thọ không tương hợp, việc cắt đứt sự vận hành của oai nghi như thể bị cưa xẻ, làm đau đớn, làm khổ sở, nên gọi là ābādha (bệnh tật), và người có bệnh tật đó gọi là ābādhiko (người bệnh).
Taṃsamuṭṭhānena dukkhito sañjātadukkho.
Dukkhito (suffering) means one who has arisen suffering, due to that origin.
Do sự khởi lên của bệnh tật đó, dukkhito có nghĩa là người bị khổ đau.
Bāḷhagilānoti adhimattagilāno.
Bāḷhagilāno means extremely ill.
Bāḷhagilāno có nghĩa là người bệnh nặng.
Gāmantanāyakassāti gāmantasampāpakassa.
Of the village leader means of one who brings (people) to the vicinity of the village.
Gāmantanāyakassā có nghĩa là người dẫn đường đến làng.
Pasannabhāvena udakassa acchabhāvo veditabboti āha ‘‘acchodakāti pasannodakā’’ti.
The clarity of the water is to be understood by its serene state, hence it is said "clear water means serene water".
Trạng thái trong sạch của nước nên được hiểu là do sự thanh tịnh, vì vậy kinh nói “acchodakā (nước trong) có nghĩa là pasannodakā (nước thanh tịnh)”.
Sādurasatāya sātatāti āha ‘‘madhurodakā’’ti.
By its pleasant taste, it is sweet, hence it is said "sweet water".
Do vị ngon ngọt, nên kinh nói “madhurodakā (nước ngọt)”.
Tanukameva salilaṃ visesato sītalaṃ, na bahalāti āha ‘‘tanusītasalilā’’ti.
Water that is thin is especially cool, not thick, hence it is said "thin, cool water".
Nước rất loãng đặc biệt mát lạnh, không đặc, vì vậy kinh nói “tanusītasalilā (nước loãng mát lạnh)”.
Setakāti nikkaddamā.
White means free from mud.
Setakā có nghĩa là không có bùn.
Sacikkhallādivasena hi udakassa vivaṇṇatā.
For the discoloration of water is due to things like sand and mud.
Sự đổi màu của nước là do có bùn và các chất bẩn khác.
Sabhāvato pana taṃ setavaṇṇameva.
By nature, it is indeed white in color.
Nhưng về bản chất, nó có màu trắng.
Tatiyādīni uttānatthāneva.
The third (sutta) and so on have straightforward meanings.
Thứ ba và các kinh khác là rõ ràng.
167-9. Sattame vatthusandassanāti yasmiṃ vatthusmiṃ āpatti, tassa sarūpato dassanaṃ.
167-9. In the seventh (sutta), showing the basis means showing the nature of the basis on which an offense occurs.
167-9. Trong kinh thứ bảy, vatthusandassanā (chỉ rõ đối tượng) là việc chỉ rõ bản chất của đối tượng mà trong đó có sự phạm giới.
Āpattisandassanāti yaṃ āpattiṃ so āpanno, tassā dassanaṃ.
Showing the offense means showing the offense that he has committed.
Āpattisandassanā (chỉ rõ giới tội) là việc chỉ rõ giới tội mà người ấy đã phạm.
Saṃvāsappaṭikkhepoti uposathappavāraṇādisaṃvāsassa paṭikkhipanaṃ akaraṇaṃ.
Refusal of communal living means the refusal or non-performance of communal living such as Uposatha and Pavāraṇā.
Saṃvāsappaṭikkhepo (từ chối sinh hoạt chung) là việc từ chối, không thực hiện các sinh hoạt chung như lễ Uposatha, Pavāraṇā.
Sāmīcippaṭikkhepoti abhivādanādisāmīcikiriyāya akaraṇaṃ.
Refusal of proper conduct means the non-performance of proper conduct such as salutation.
Sāmīcippaṭikkhepo (từ chối sự lễ độ) là việc không thực hiện các hành vi lễ độ như đảnh lễ.
Codayamānenāti codentena.
By one who admonishes means by one who gives admonition.
Codayamānenā (bởi người khiển trách) là bởi người đang khiển trách.
Cuditakassa kāloti cuditakassa codetabbakālo.
Time for the admonished person means the time when the admonished person should be admonished.
Cuditakassa kālo (thời điểm của người bị khiển trách) là thời điểm mà người bị khiển trách cần được khiển trách.
Puggalanti codetabbapuggalaṃ.
Person means the person to be admonished.
Puggala (người) là người cần bị khiển trách.
Upaparikkhitvāti ‘‘ayaṃ cuditakalakkhaṇe tiṭṭhati, na tiṭṭhatī’’ti vīmaṃsitvā.
Having examined means having investigated, "Does this one stand in the characteristics of an admonished person, or not?"
Upaparikkhitvā (sau khi xem xét kỹ lưỡng) là sau khi xem xét kỹ lưỡng rằng “người này có đúng là người bị khiển trách hay không”.
Ayasaṃ āropetīti ‘‘ime maṃ abhūtena abbhācikkhantā ayasaṃ byasanaṃ uppādentī’’ti bhikkhūnaṃ ayasaṃ uppādeti.
Causes disrepute means "These people, by falsely accusing me, cause disrepute and misfortune," thus causing disrepute to the bhikkhus.
Ayasaṃ āropetī (gán cho sự tai tiếng) là gây ra tai tiếng cho các Tỳ-kheo, nói rằng “những người này vu khống tôi, gây ra tai tiếng, sự bất hạnh cho tôi”.
Aṭṭhamanavamāni uttānatthāneva.
The eighth and ninth (suttas) have straightforward meanings.
Kinh thứ tám và thứ chín có nghĩa rõ ràng.
170. Dasame abhibhavitvā ṭhito ime satteti adhippāyo.
170. In the tenth (sutta), stands having overcome means, the intention is, these beings.
170. Trong kinh thứ mười, abhibhavitvā ṭhito (chiếm đoạt và an trú) có nghĩa là “chiếm đoạt những chúng sinh này”.
Yasmā pana so ‘‘pāsaṃsabhāvena uttamabhāvena ca te satte abhibhavitvā ṭhito’’ti attānaṃ maññati, tasmā vuttaṃ ‘‘jeṭṭhako’’ti.
Since he considers himself "standing having overcome these beings by praiseworthy and supreme qualities," therefore it is said "the elder".
Vì người ấy tự cho rằng “tôi đã chiếm đoạt những chúng sinh ấy bằng sự đáng khen và bằng sự tối thượng”, nên đã nói “jeṭṭhako” (người lớn nhất).
Aññadatthu dasoti dassane antarāyābhāvavacanena ñeyyavisesapariggāhikabhāvena ca anāvaraṇadassāvitaṃ paṭijānātīti āha ‘‘sabbaṃ passatīti adhippāyo’’ti.
One who sees everything means, by stating the absence of hindrance in seeing and by being capable of grasping specific knowledge, he claims unhindered vision, hence it is said "the intention is, he sees everything".
Aññadatthu daso (chỉ là người thấy) là do không có chướng ngại trong việc thấy và do có khả năng nắm bắt được các đặc tính của đối tượng nhận thức, nên người ấy tuyên bố là có khả năng thấy không bị che chướng, vì vậy đã nói “sabbaṃ passatīti adhippāyo” (có ý nghĩa là thấy tất cả).
171-176. Tatiyassa paṭhamadutiyatatiyacatutthe natthi vattabbaṃ.
171-176. For the first, second, third, and fourth of the third, there is nothing to be said.
171-176. Trong phẩm thứ ba, không có điều gì đáng nói trong kinh thứ nhất, thứ hai, thứ ba và thứ tư.
Pañcame upāsakapacchimakoti upāsakanihīno.
In the fifth, upāsakapacchimako means a low-ranking lay follower (upāsaka).
Trong kinh thứ năm, upāsakapacchimako (người cận sự nam cuối cùng) là người cận sự nam thấp kém nhất.
‘‘Iminā diṭṭhādinā idaṃ nāma maṅgalaṃ bhavissatī’’ti evaṃ bālajanaparikappitakotūhalasaṅkhātena diṭṭhasutamutamaṅgalena samannāgato kotūhalamaṅgaliko.
One who is endowed with the good omen of seeing, hearing, and thinking, which is reckoned as a curiosity conceived by foolish people, thinking, "By this seeing, etc., this will be a good omen," is a kotūhalamaṅgaliko (one who believes in omens and superstitions).
Người được gọi là kotūhalamaṅgaliko (người tin vào điềm lành) là người có những điềm lành được thấy, được nghe, được biết, được những người ngu tưởng tượng ra, như là “nhờ điều này mà sẽ có điềm lành này”.
Tenāha ‘‘iminā idaṃ bhavissatī’’tiādi.
Therefore, it is said, " By this, this will happen," and so on.
Vì vậy đã nói “iminā idaṃ bhavissatī” (nhờ điều này mà sẽ có điều này) và vân vân.
Maṅgalaṃ paccetīti diṭṭhamaṅgalādibhedaṃ maṅgalameva patthiyāyati.
Maṅgalaṃ paccetī means one desires only good omens, such as those seen.
Maṅgalaṃ paccetī (mong cầu điềm lành) là chỉ mong cầu những điềm lành thuộc loại điềm lành được thấy và vân vân.
No kammanti kammassakataṃ no patthiyāyati.
No kamma means one does not desire the ownership of kamma.
No kammaṃ (không phải nghiệp) là không mong cầu sự sở hữu nghiệp.
Imamhā sāsanāti ito sabbaññubuddhasāsanato.
Imamhā sāsanā means from this Dispensation of the Omniscient Buddha.
Imamhā sāsanā (từ giáo pháp này) là từ giáo pháp của Đức Phật Toàn Giác này.
Bahiddhāti bāhirakasamaye.
Bahiddhā means in external doctrines.
Bahiddhā (bên ngoài) là trong các giáo phái bên ngoài.
Dakkhiṇeyyaṃ pariyesatīti ‘‘duppaṭipannā dakkhiṇeyyā’’ti saññī gavesati.
Dakkhiṇeyyaṃ pariyesatī means one searches, perceiving that "those who practice wrongly are worthy of offerings."
Dakkhiṇeyyaṃ pariyesatī (tìm kiếm người đáng cúng dường) là tìm kiếm với nhận thức rằng “những người thực hành sai là người đáng cúng dường”.
Ettha dakkhiṇapariyesanapubbakāre ekaṃ katvā pañca dhammā veditabbā.
Here, by making the search for offerings a single prior action, five dhammas are to be understood.
Ở đây, năm pháp cần được biết bằng cách gộp việc tìm kiếm người đáng cúng dường vào làm một với các điều kiện trước đó.
Chaṭṭhaṃ uttānameva.
The sixth is obvious.
Kinh thứ sáu có nghĩa rõ ràng.
177-8. Sattame satthavaṇijjāti āvudhabhaṇḍaṃ katvā vā kāretvā vā kataṃ vā paṭilabhitvā tassa vikkayo.
177-8. In the seventh, satthavaṇijjā means the sale of weapons, either by making them, having them made, or acquiring them after they are made.
177-8. Trong kinh thứ bảy, satthavaṇijjā (buôn bán vũ khí) là việc chế tạo, hoặc sai người chế tạo, hoặc nhận được vũ khí đã chế tạo rồi đem bán.
Āvudhabhaṇḍaṃ kāretvā tassa vikkayoti idaṃ pana nidassanamattaṃ.
The sale of weapons after having them made is merely an example.
Āvudhabhaṇḍaṃ kāretvā tassa vikkayo (sai người chế tạo vũ khí rồi đem bán) đây chỉ là một ví dụ.
Sūkaramigādayo posetvā tesaṃ vikkayoti sūkaramigādayo posetvā tesaṃ maṃsaṃ sampādetvā vikkayo.
Sūkaramigādayo posetvā tesaṃ vikkayo means raising pigs, deer, etc., preparing their meat, and selling it.
Sūkaramigādayo posetvā tesaṃ vikkayo (nuôi heo, nai và vân vân rồi đem bán) là nuôi heo, nai và vân vân, rồi chuẩn bị thịt của chúng để bán.
Ettha ca satthavaṇijjā paroparādhanimittatāya akaraṇīyā vuttā, sattavaṇijjā abhujissabhāvakaraṇato, maṃsavisavaṇijjā vadhahetuto, majjavaṇijjā pamādaṭṭhānato.
Here, the trade in weapons is said to be improper because it leads to harming others; the trade in living beings because it leads to their lack of freedom; the trade in meat and poison because it is a cause of killing; and the trade in intoxicants because it is a cause of heedlessness.
Ở đây, việc buôn bán vũ khí được nói là không nên làm vì nó là nguyên nhân gây hại cho người khác; việc buôn bán chúng sinh vì nó khiến chúng mất tự do; việc buôn bán thịt và chất độc vì nó là nguyên nhân của sự giết hại; việc buôn bán rượu vì nó là nguyên nhân của sự phóng dật.
Aṭṭhamaṃ uttānameva.
The eighth is obvious.
Kinh thứ tám có nghĩa rõ ràng.
179. Navame ābhicetasikānanti abhicetoti abhikkantaṃ visuddhacittaṃ vuccati adhicittaṃ vā, abhicetasi jātāni ābhicetasikāni, abhiceto sannissitānīti vā ābhicetasikāni.
179. In the ninth, ābhicetasikānaṃ means that which arises in abhiceto (an excellent, purified mind, or higher consciousness), or that which is dependent on abhiceto; hence, ābhicetasikāni.
179. Trong kinh thứ chín, ābhicetasikānaṃ (của những người có tâm siêu việt) là abhiceto (tâm siêu việt) được gọi là tâm thanh tịnh vượt trội, hay là adhicitta (tâm cao thượng). Những gì sinh ra trong abhiceto là ābhicetasikāni, hoặc những gì nương tựa vào abhiceto là ābhicetasikāni.
Tenevāha ‘‘uttamacittanissitāna’’nti.
Therefore, it is said, " dependent on the highest mind."
Vì vậy đã nói “uttamacittanissitānaṃ” (của những gì nương tựa vào tâm tối thượng).
Diṭṭhadhammasukhavihārānanti diṭṭhadhamme sukhavihārānaṃ.
Diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ means happy abiding in this very life.
Diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ (của những sự an trú hạnh phúc trong hiện tại) là của những sự an trú hạnh phúc trong hiện tại.
Diṭṭhadhammoti paccakkho attabhāvo vuccati, tattha sukhavihārānanti attho.
Diṭṭhadhammo means the present existence; the meaning is "happy abiding therein."
Diṭṭhadhammo (hiện tại) được gọi là thân thể hiện tiền, có nghĩa là sự an trú hạnh phúc trong đó.
Rūpāvacarajjhānānametaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for the rūpāvacara jhāna (fine-material absorptions).
Đây là tên gọi khác của các thiền sắc giới.
Tāni hi appetvā nisinnā jhāyino imasmiṃyeva attabhāve asaṃkiliṭṭhaṃ nekkhammasukhaṃ vindanti, tasmā ‘‘diṭṭhadhammasukhavihārānī’’ti vuccanti.
For those who sit having attained them, the jhāyins experience unblemished bliss of renunciation in this very existence; therefore, they are called "happy abidings in this very life."
Thật vậy, những thiền giả đã chứng đắc các thiền đó sẽ cảm nhận được hạnh phúc ly dục không ô nhiễm ngay trong thân thể hiện tại này, vì vậy chúng được gọi là “diṭṭhadhammasukhavihārānī” (những sự an trú hạnh phúc trong hiện tại).
Catubbidhamerayanti pupphāsavo, phalāsavo, guḷāsavo, madhvāsavoti evaṃ catuppabhedaṃ merayaṃ.
Catubbidhamerayaṃ means meraya of four kinds: flower-fermented liquor, fruit-fermented liquor, jaggery-fermented liquor, and honey-fermented liquor.
Catubbidhamerayaṃ (meraya bốn loại) là meraya có bốn loại như rượu hoa, rượu trái cây, rượu đường, rượu mật ong.
Pañcavidhañca suranti pūvasurā, piṭṭhasurā, odanasurā, kiṇṇapakkhittā, sambhārasaṃyuttāti evaṃ pañcappabhedaṃ suraṃ.
Pañcavidhañca suraṃ means surā of five kinds: flour-surā, rice-flour surā, cooked-rice surā, that mixed with yeast, and that mixed with ingredients.
Pañcavidhañca suraṃ (sura năm loại) là sura có năm loại như rượu bột, rượu gạo, rượu cơm, rượu có men, rượu pha chế.
Puññaṃ attho etassāti puññattho.
One whose purpose is merit is puññattho.
Puññattho (người mong cầu phước) là người có phước là mục đích.
Yasmā panesa puññena atthiko nāma hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘puññena atthikassā’’ti.
Since such a person is indeed desirous of merit, it is said, " for one desirous of merit."
Vì người ấy là người mong cầu phước, nên đã nói “puññena atthikassā” (của người mong cầu phước).
Sesamettha uttānameva.
The rest here is obvious.
Những phần còn lại ở đây có nghĩa rõ ràng.
180. Dasame sukāraṇanti bodhiparipācanassa ekantikaṃ sundaraṃ kāraṇaṃ.
180. In the tenth, sukāraṇaṃ means an absolutely beautiful cause for the ripening of enlightenment.
180. Trong kinh thứ mười, sukāraṇaṃ (nguyên nhân tốt đẹp) là nguyên nhân tuyệt đối tốt đẹp để làm chín muồi Bồ-đề.
Mandahasitanti īsakaṃ hasitaṃ.
Mandahasitaṃ means a slight smile.
Mandahasitaṃ (nụ cười nhẹ) là nụ cười khẽ.
Kahaṃ kahanti hāsasaddassa anukaraṇametaṃ.
Kahaṃ kaha is an imitation of the sound of laughter.
Kahaṃ kahaṃ đây là sự mô phỏng âm thanh của tiếng cười.
Haṭṭhappahaṭṭhākāramattanti haṭṭhassa pahaṭṭhākāramattaṃ.
Haṭṭhappahaṭṭhākāramattaṃ means merely the appearance of being delighted and overjoyed.
Haṭṭhappahaṭṭhākāramattaṃ (chỉ là dáng vẻ vui mừng hớn hở) là chỉ là dáng vẻ vui mừng hớn hở.
Yathā gahitasaṅketā ‘‘pahaṭṭho bhagavā’’ti sañjānanti, evaṃ ākāranidassanamattaṃ.
It is merely a demonstration of an appearance, so that those who have received the sign understand, "The Blessed One is overjoyed."
Chỉ là biểu hiện dáng vẻ để những người đã có dấu hiệu nhận biết “Đức Thế Tôn đang vui mừng hớn hở” có thể nhận ra.
Idāni iminā pasaṅgena hāsasamuṭṭhānaṃ vibhāgato dassetuṃ ‘‘hasitañca nāmeta’’ntiādi āraddhaṃ.
Now, to show the origin of laughter by division in this context, "hasitañca nāmeta" and so on is begun.
Bây giờ, để trình bày sự phân loại của tiếng cười thông qua bối cảnh này, đã bắt đầu với “hasitañca nāmeta” (tiếng cười này được gọi là) và vân vân.
Tattha ajjhupekkhanavasenapi hāso na sambhavati, pageva domanassavasenāti āha ‘‘terasahi somanassasahagatacittehī’’ti.
Here, laughter cannot arise even due to equanimity, let alone due to displeasure; therefore, it is said, " with thirteen minds accompanied by joy."
Ở đó, tiếng cười không thể phát sinh do sự xả bỏ, huống chi là do sự ưu phiền, vì vậy đã nói “terasahi somanassasahagatacittehī” (bởi mười ba tâm câu hữu hỷ).
Nanu ca keci kodhavasenapi hasantīti?
But do not some laugh even out of anger?
Há chẳng phải có một số người cũng cười do sự sân hận sao?
Na, te sampiyanti kodhavatthuṃ tattha ‘‘mayaṃ dāni yathākāmakāritaṃ āpajjissāmā’’ti duviññeyyantarena somanassacitteneva hāsassa uppajjanato.
No, they are pleased with the object of anger, because laughter arises there with a mind accompanied by joy, through a subtle understanding that "now we will act as we wish."
Không, những người đó yêu thích đối tượng của sự sân hận, và tiếng cười phát sinh từ tâm hỷ với một sự hiểu biết khó nhận ra rằng “bây giờ chúng ta sẽ làm theo ý muốn của mình”.
Tesūti pañcasu somanassasahagatakiriyacittesu.
Tesū refers to the five functional minds accompanied by joy.
Tesū (trong số đó) là trong năm tâm hành động câu hữu hỷ.
Balavārammaṇeti uḷāratame ārammaṇe yamakapāṭihāriyasadise.
Balavārammaṇe means in a very strong object, similar to the Twin Miracle.
Balavārammaṇe (trong đối tượng mạnh mẽ) là trong đối tượng tối thượng, giống như phép song hành thần thông.
Dubbalārammaṇeti anuḷāraārammaṇe.
Dubbalārammaṇe means "on a weak object," i.e., an insignificant object.
Dubbalārammaṇe (trong đối tượng yếu kém) là trong đối tượng không tối thượng.
‘‘Imasmiṃ pana ṭhāne…pe… uppādetī’’ti idaṃ porāṇaṭṭhakathāyaṃ tathā āgatattā vuttaṃ, na sahetukasomanassasahagatacittehi bhagavato sitaṃ na hotīti dassanattaṃ.
The statement, "In this instance…pe…produces," was made because it appears in the ancient commentaries, and not to show that the Buddha's smile does not arise from consciousness accompanied by wholesome roots and joy.
“Imasmiṃ pana ṭhāne…pe… uppādetī” (nhưng trong trường hợp này… vân vân… phát sinh) điều này được nói vì đã được đề cập như vậy trong Chú giải cổ, không phải để chỉ ra rằng Đức Thế Tôn không có nụ cười với những tâm câu hữu hỷ có nguyên nhân.
Abhidhammaṭīkāyaṃ (dha. sa. mūlaṭī. 968) pana ‘‘atītaṃsādīsu appaṭihataṃ ñāṇaṃ vatvā ‘imehi dhammehi samannāgatassa buddhassa bhagavato sabbaṃ kāyakammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivattī’tiādivacanato (mahāni. 156; paṭi. ma. 3.5) ‘bhagavato idaṃ cittaṃ uppajjatī’ti vuttavacanaṃ vicāretabba’’nti vuttaṃ.
However, in the Abhidhammaṭīkā, it is stated, "Having said that knowledge is unimpeded in regard to the past, etc., the statement 'this consciousness arises in the Blessed One' should be investigated, based on expressions such as 'for the Buddha, the Blessed One, endowed with these qualities, all bodily actions are preceded by knowledge and accompanied by knowledge.'"
Tuy nhiên, trong Abhidhammaṭīkā (dha. sa. mūlaṭī. 968) đã nói rằng “sau khi nói về trí tuệ không bị chướng ngại đối với quá khứ và vân vân, thì lời nói ‘tất cả các hành động thân của Đức Phật, bậc có những pháp này, đều đi trước bởi trí tuệ và theo sau bởi trí tuệ’ (mahāni. 156; paṭi. ma. 3.5) và vân vân, thì lời nói ‘tâm này của Đức Thế Tôn phát sinh’ cần được xem xét”.
Tattha iminā hasituppādacittena pavattiyamānampi bhagavato sitakaraṇaṃ pubbenivāsaanāgataṃsasabbaññutaññāṇānaṃ anuvattakattā ñāṇānuparivattiyevāti evaṃ pana ñāṇānuparivattibhāve sati na koci pāḷiaṭṭhakathānaṃ virodho.
In that context, even the Buddha's act of smiling, occurring with this consciousness that produces a smile, is indeed accompanied by knowledge, as it is a follower of the knowledge of past lives, future lives, and omniscience. Thus, if it is accompanied by knowledge, there is no contradiction with the Pāli and commentaries.
Ở đó, ngay cả khi nụ cười của Đức Thế Tôn được thực hiện bởi tâm phát sinh tiếng cười này, thì do nó là sự tiếp nối của trí tuệ biết các kiếp sống quá khứ, vị lai và trí tuệ toàn tri, nên nó vẫn là sự theo sau của trí tuệ. Nếu có sự theo sau của trí tuệ như vậy, thì không có mâu thuẫn nào giữa Pāḷi và Chú giải.
Tathā hi abhidhammaṭṭhakathāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 568) ‘‘tesaṃ ñāṇānaṃ ciṇṇapariyante idaṃ cittaṃ uppajjatī’’ti vuttaṃ.
For example, in the Abhidhamma Commentary, it is stated, "This consciousness arises at the conclusion of the practice of those knowledges."
Quả vậy, trong Chú Giải Abhidhamma đã nói: “Tâm này khởi lên ở cuối giai đoạn thực hành của những trí tuệ đó.”
Avassañcetaṃ evaṃ icchitabbaṃ, aññathā āvajjanacittassapi bhagavato tathārūpe kāle na yujjeyya.
And this must necessarily be understood in this way; otherwise, even the advertence consciousness would not be appropriate for the Blessed One at such a time.
Và điều này chắc chắn phải được chấp nhận như vậy, nếu không thì ngay cả tâm hướng tâm của Đức Thế Tôn cũng sẽ không phù hợp vào thời điểm như vậy.
Tassapi hi viññattisamuṭṭhāpakabhāvassa nicchitattā.
For its nature as generating intimation is ascertained.
Vì sự khởi sinh của biểu tri từ tâm đó đã được xác định.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘evañca katvā manodvārāvajjanassapi viññattisamuṭṭhāpakattaṃ upapannaṃ hotī’’ti (dha. sa. mūlaṭī. 1 kāyakammadvārakathāvaṇṇanā) na ca viññattisamuṭṭhāpakatte taṃsamuṭṭhānakāyaviññattiyā kāyakammādibhāvaṃ āpajjanabhāvo vissajjatīti.
As it is said, "And having done so, the nature of mind-door advertence as generating intimation becomes established." And the nature of generating intimation does not negate the act of the bodily intimation arising from it becoming a bodily action, etc.
Quả vậy, đã nói: “Và khi đã làm như vậy, sự khởi sinh biểu tri từ tâm hướng tâm cũng trở nên hợp lý” (Dhs.Mūlaṭī. 1, Kāyakammadvārakathāvaṇṇanā). Và khi biểu tri được khởi sinh, trạng thái biểu tri thân do đó khởi sinh không bị từ bỏ để trở thành hành động thân, v.v.
Hasitanti sitameva sandhāya vadati.
Hasita refers to a smile itself.
Hasita (nụ cười) nói đến chỉ là nụ cười.
Tenāha ‘‘evaṃ appamattakampī’’ti.
Therefore, it says, "even such a slight amount."
Vì thế đã nói “dù chỉ là một chút như vậy”.
Samosaritā vijjulatā.
Samosaritā vijjulatā means "a lightning flash that has come together."
Vijjulatā (tia chớp) đã hội tụ.
Sā hi itaravijjulatā viya khaṇaṭṭhitiyā sīghanirodhā ca na hoti, apica kho dandhanirodhā, na ca sabbakālikā.
For it is not momentary and quickly ceases like other lightning flashes; rather, it ceases slowly, yet it is not eternal.
Nó không phải là sự tồn tại trong khoảnh khắc và sự diệt nhanh chóng như những tia chớp khác, mà là sự diệt chậm chạp, và không phải là vĩnh viễn.
Dīdhiti pāvakamahāmeghato vā cātuddīpikamahāmeghato vā niccharati.
The radiance emanates from a great cloud of fire or from a great cloud covering the four continents.
Ánh sáng phát ra từ đám mây lớn mưa hoặc từ đám mây lớn bao trùm bốn châu lục.
Tenāha ‘‘cātuddīpikamahāmeghamukhato’’ti.
Therefore, it says, "from the mouth of a great cloud covering the four continents."
Vì thế đã nói “từ miệng đám mây lớn bao trùm bốn châu lục”.
Ayaṃ kira tāsaṃ rasmīnaṃ dhammatā, yadidaṃ tikkhattuṃ sīsaṃ padakkhiṇaṃ katvā dāṭhaggesuyeva antaradhānaṃ.
This is said to be the nature of those rays, namely, that they circumambulate the head thrice and then vanish only at the tips of the fangs.
Đây là bản chất của những tia sáng đó, đó là ba lần đi nhiễu quanh đầu rồi biến mất ngay ở đầu răng nanh.
Sesamettha suviññeyyameva.
The rest here is easily understood.
Phần còn lại ở đây rất dễ hiểu.
Gavā khīranti gāvito khīraṃ nāma hoti, na gāviyā dadhi.
Gavā khīraṃ means "milk from a cow," not "curd from a cow."
Gavā khīraṃ (sữa bò) là sữa từ bò, chứ không phải sữa đông từ bò.
Khīramhā dadhītiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to "khīramhā dadhī" (curd from milk), etc.
Trong khīramhā dadhī (từ sữa thành sữa đông), v.v., cũng theo cùng một cách.
Evamevanti yathā etesu pañcasu gorasesu sappimaṇḍo aggo, evamevaṃ imesu pañcasu āraññikesu yo ayaṃ appicchatādīni nissāya āraññiko hoti, ayaṃ aggo ceva seṭṭho ca mokkho ca pavaro ca.
Evamevaṃ means "just as among these five cow-products, ghee-scum is the foremost, so too among these five forest-dwellers, the one who is a forest-dweller relying on fewness of wishes, etc., is the foremost, the best, the excellent, and the supreme."
Evamevaṃ (cũng vậy): Cũng như trong năm loại tinh chất từ bò này, váng bơ là tối thượng, cũng vậy, trong năm loại trú lâm này, vị nào trú lâm dựa vào sự thiểu dục, v.v., vị đó là tối thượng, là ưu việt, là giải thoát, là cao cả.
Imesu āraññikesu jātiāraññikā veditabbā, na āraññikanāmamattena āraññikāti veditabbā.
Among these forest-dwellers, those who are forest-dwellers by nature should be understood, not merely those who are called forest-dwellers by name.
Trong những vị trú lâm này, cần biết những vị trú lâm do bản chất, không phải chỉ vì danh xưng trú lâm mà được biết là trú lâm.
Paṃsukūlikādīsupi eseva nayo.
The same method applies to Paṃsukūlikā (rag-robe wearers), etc.
Trong Paṃsukūlikā (người mặc y phấn tảo), v.v., cũng theo cùng một cách.
191. Pañcamassa paṭhame sampiyenevāti aññamaññapemeneva kāyena ca cittena ca missībhūtā saṅghaṭṭitā saṃsaṭṭhā hutvā saṃvāsaṃ vattenti, na appiyena niggahena vāti vuttaṃ hoti.
191. In the first of the fifth chapter, sampiyenevā means "they live together, united, associated, and mingled in body and mind with mutual affection, not with dislike or oppression."
191. Trong câu đầu tiên của phẩm thứ năm, sampiyeneva (với tình yêu thương lẫn nhau) có nghĩa là họ sống hòa hợp, gắn bó, kết hợp với nhau bằng thân và tâm do tình yêu thương lẫn nhau, chứ không phải bằng sự ghét bỏ hay áp bức.
Tenāha ‘‘piya’’ntiādi.
Therefore, it says, "piya" (dear), etc.
Vì thế đã nói “piya” (yêu thương), v.v.
Udaraṃ avadihati upacinoti pūretīti udarāvadehakaṃ.
Udarāvadehakaṃ means "that which fills or accumulates in the belly."
Udarāvadehakaṃ là làm đầy, tích trữ, lấp đầy bụng.
Bhāvanapuṃsakañcetaṃ, udarāvadehakaṃ katvā udaraṃ pūretvāti attho.
And this is a neuter noun in the sense of action. The meaning is "having made the stomach distended," which means "having filled the stomach."
Đây là danh từ trung tính chỉ hành động, có nghĩa là làm đầy bụng.
Tenāha ‘‘udaraṃ avadihitvā’’tiādi.
Therefore, it says, "having distended the stomach," and so on.
Vì thế đã nói “udaraṃ avadihitvā” (khi đã làm đầy bụng), v.v.
192. Dutiye pavattāroti (dī. ni. ṭī. 1.285) pāvacanabhāvena vattāro.
192. In the second (sutta), pavattāro means those who speak in the manner of the pāvacana (the Buddha's teaching).
192. Trong câu thứ hai, pavattāro (những người truyền bá) (Dī.Nī.Ṭī. 1.285) là những người truyền bá giáo lý.
Yasmā te tesaṃ mantānaṃ pavattanakā, tasmā āha ‘‘pavattayitāro’’ti.
Since they are the propagators of those mantras, it says "pavattayitāro" (propagators).
Vì họ là những người truyền bá các thần chú đó, nên đã nói “pavattayitāro” (những người đã truyền bá).
Sudde bahi katvā rahobhāsitabbaṭṭhena mantā eva taṃtaṃatthappaṭipattihetutāya mantapadaṃ.
Mantras are mantapadaṃ (mantra-words) because they are spoken in secret, excluding the Suddas (low-caste people), and are the cause for the attainment of various meanings.
Mantapadaṃ (từ thần chú) là thần chú được nói riêng tư, loại trừ người Sudda (hạ tiện), và là nguyên nhân cho sự thành tựu các mục đích khác nhau.
Anupanītāsādhāraṇatāya rahassabhāvena vattabbakiriyāya adhigamūpāyaṃ.
It is a means of acquisition through the act of speaking in secret, as it is not common to the uninitiated.
Là phương tiện để đạt được sự bí mật, không dành cho những người chưa được thụ giới, và được nói một cách riêng tư.
Sajjhāyitanti gāyanavasena sajjhāyitaṃ.
Sajjhāyitaṃ means recited by chanting.
Sajjhāyitaṃ (đã tụng niệm) là đã tụng niệm theo cách ca hát.
Taṃ pana udattānudattādīnaṃ sarānaṃ sampadāvaseneva icchitanti āha ‘‘sarasampattivasenā’’ti.
And that is desired only through the perfection of tones such as udattā (high tone) and anudattā (low tone), so it says "sarasampattivasenā" (by means of the perfection of tones).
Và điều đó được mong muốn với sự hoàn hảo của các âm điệu như udattānudattādi (âm trầm, bổng, v.v.), nên đã nói “sarasampattivasenā” (theo cách hoàn hảo của âm điệu).
Aññesaṃ vuttanti pāvacanabhāvena aññesaṃ vuttaṃ.
Aññesaṃ vuttaṃ means spoken to others in the manner of the pāvacana.
Aññesaṃ vuttaṃ (đã nói với người khác) là đã nói với người khác theo cách giáo lý.
Samupabyūḷhanti saṅgahetvā uparūpari saññūḷhaṃ.
Samupabyūḷhaṃ means collected and piled up one after another.
Samupabyūḷhaṃ (đã tập hợp) là đã tập hợp và chồng chất lên nhau.
Rāsikatanti iruvedayajuvedasāmavedādivasena, tatthāpi paccekaṃ mantabrahmādivasena, ajjhāyānuvākādivasena ca rāsikataṃ.
Rāsikataṃ means compiled into sections according to the Ṛg Veda, Yajur Veda, Sāma Veda, and so on; and within those, individually according to mantras and Brahmā-texts, and according to chapters and recitations.
Rāsikataṃ (đã chất đống) là đã chất đống theo Veda Rig, Veda Yajur, Veda Sāma, v.v., và ngay cả trong đó, theo từng thần chú, từng Brahmā, v.v., và theo từng chương, từng đoạn, v.v.
Tesanti mantānaṃ kattūnaṃ.
Tesaṃ refers to the creators of those mantras.
Tesaṃ (của chúng) là của những người tạo ra các thần chú.
Dibbena cakkhunā oloketvāti dibbacakkhuparibhaṇḍena yathākammūpagañāṇena sattānaṃ kammassakatādiṃ, paccakkhato dassanaṭṭhena dibbacakkhusadisena pubbenivāsañāṇena atītakappe brāhmaṇānaṃ mantajjhenavidhiñca oloketvā.
Dibbena cakkhunā oloketvā means having observed with the divine eye, that is, with the knowledge of how beings fare according to their kamma, which is equipped with the divine eye; and with the knowledge of past lives, which is like the divine eye in its direct perception, having observed the method of mantra recitation of the brahmins in past aeons.
Dibbena cakkhunā oloketvā (sau khi nhìn bằng thiên nhãn): Sau khi nhìn bằng thiên nhãn, tức là bằng trí tuệ biết về nghiệp quả của chúng sinh, v.v., và bằng trí tuệ túc mạng thông giống như thiên nhãn để thấy trực tiếp phương pháp học thần chú của các Bà La Môn trong các kiếp quá khứ.
Pāvacanena saha saṃsandetvāti kassapasammāsambuddhassa yaṃ vacanaṃ vaṭṭasannissitaṃ, tena saha aviruddhaṃ katvā.
Pāvacanena saha saṃsandetvā means having made it not contradictory to the words of Kassapa Sammāsambuddha, which are associated with saṃsāra.
Pāvacanena saha saṃsandetvā (sau khi đối chiếu với giáo lý): Sau khi làm cho nó không mâu thuẫn với lời dạy của Đức Kassapa Chánh Đẳng Giác, lời dạy liên quan đến vòng luân hồi.
Na hi tesaṃ vivaṭṭasannissito attho paccakkho hoti.
For the meaning associated with vivatta (cessation of saṃsāra) is not directly perceived by them.
Vì ý nghĩa liên quan đến sự thoát khỏi luân hồi không hiển lộ trực tiếp đối với họ.
Aparāpareti aṭṭhakādīhi aparāpare pacchimā okkākarājakālādīsu uppannā.
Aparāpare means later ones, those who arose later, such as Aṭṭhaka and others, during the time of Okkākarāja and so on.
Aparāpare (những người sau này) là những người xuất hiện sau này, như Aṭṭhaka, v.v., vào thời vua Okkāka, v.v., những vị vua sau này.
Pakkhipitvāti aṭṭhakādīhi ganthitamantapadesu kilesasannissitapadānaṃ tattha tattha pade pakkhipanaṃ katvā.
Pakkhipitvā means having inserted words associated with defilements here and there into the mantra-words composed by Aṭṭhaka and others.
Pakkhipitvā (sau khi thêm vào) là sau khi thêm vào các từ liên quan đến phiền não vào các đoạn thần chú đã được Aṭṭhaka, v.v., biên soạn ở những chỗ khác nhau.
Viruddhe akaṃsūti brāhmaṇadhammikasuttādīsu (su. ni. brāhmaṇadhammikasuttaṃ 286 ādayo) āgatanayena saṃkilesatthadīpanato paccanīkabhūte akaṃsu.
Viruddhe akaṃsu means they made them contrary, by explaining meanings associated with defilement, in the manner stated in the Brāhmaṇadhammika Sutta and so on.
Viruddhe akaṃsū (đã làm cho chúng mâu thuẫn) là đã làm cho chúng trở nên đối nghịch bằng cách làm sáng tỏ ý nghĩa của sự ô nhiễm, theo cách được trình bày trong kinh Brāhmaṇadhammika (Su.Nī. kinh Brāhmaṇadhammika 286, v.v.).
Usūnaṃ asanakammaṃ issatthaṃ, dhanusippena jīvikā.
The act of shooting arrows is archery (issatthaṃ), a livelihood by means of bowmanship.
Hành động bắn cung là nghề cung thủ, sinh kế bằng nghề bắn cung.
Idha pana issatthaṃ viyāti issatthaṃ, sabbaāvudhajīvikāti āha ‘‘yodhājīvakammenā’’ti, āvudhaṃ gahetvā upaṭṭhānakammenāti attho.
Here, however, issatthaṃ is like archery, meaning a livelihood by all weapons; so it says "yodhājīvakammenā" (by the profession of a warrior), meaning by the profession of attending (a king) while holding weapons.
Tuy nhiên, ở đây, issatthaṃ (cung thủ) giống như cung thủ, có nghĩa là sinh kế bằng tất cả các loại vũ khí, đã nói “yodhājīvakammenā” (bằng nghề binh sĩ), có nghĩa là bằng nghề cầm vũ khí để phục vụ.
Rājaporisaṃ nāma vinā āvudhena poroheccāmaccakammādirājakammaṃ katvā rājupaṭṭhānaṃ.
Rājaporisaṃ (royal service) means serving the king by performing royal duties such as the office of a royal priest or minister, without weapons.
Rājaporisaṃ (người phục vụ vua) là sự phục vụ vua bằng cách thực hiện các công việc của vua như làm thầy tế, quan lại, v.v., mà không cần vũ khí.
Sippaññatarenāti gahitāvasesena hatthiassasippādinā.
Sippaññatarenā means by any other remaining craft, such as elephant or horse training.
Sippaññatarenā (bằng một nghề khác) là bằng các nghề còn lại đã được học như nghề voi, nghề ngựa, v.v.
Kumārabhāvato pabhuti caraṇena komārabrahmacariyaṃ.
Komārabrahmacariyaṃ (celibacy in youth) means practicing celibacy from childhood onwards.
Komārabrahmacariyaṃ (phạm hạnh thời thơ ấu) là sự thực hành từ thuở nhỏ.
Udakaṃ pātetvā dentīti dvāre ṭhitasseva brāhmaṇassa hatthe udakaṃ āsiñcantā ‘‘idaṃ te, brāhmaṇa, bhariyaṃ posāpanatthāya demā’’ti vatvā denti.
Udakaṃ pātetvā dentī means they give by pouring water into the hand of the brahmin standing at the door, saying, "This, O brahmin, we give to you for the maintenance of your wife."
Udakaṃ pātetvā dentī (rót nước và cho) là họ rót nước vào tay vị Bà La Môn đang đứng ở cửa và nói: “Này Bà La Môn, chúng tôi cho ông cái này để nuôi vợ,” rồi họ cho.
Kasmā pana te evaṃ brahmacariyaṃ caritvāpi dāraṃ pariyesanti, na yāvajīvaṃ brahmacārino hontīti?
But why do they, even after practicing celibacy in this way, seek a wife and not remain celibate for life?
Tại sao họ lại tìm vợ sau khi thực hành phạm hạnh như vậy, mà không phải là những người sống phạm hạnh suốt đời?
Micchādiṭṭhivasena.
Because of wrong view.
Do tà kiến.
Tesañhī evaṃ diṭṭhi hoti ‘‘yo puttaṃ na uppādeti, so kulavaṃsacchedakaro hoti, tato niraye paccatī’’ti.
For they hold such a view: "He who does not beget a son becomes a destroyer of the family lineage, and thereafter suffers in hell."
Vì họ có quan điểm rằng: “Ai không sinh con, người đó sẽ cắt đứt dòng dõi gia đình, và sau đó sẽ bị đọa vào địa ngục.”
Cattāro kira abhāyitabbaṃ bhāyanti gaṇḍuppādako, kikī, kontinī, brāhmaṇoti.
Indeed, there are four who fear what is not to be feared: the earthworm, the kikī bird, the kontinī bird, and the brahmin.
Người ta nói có bốn điều không đáng sợ mà lại sợ: gaṇḍuppādaka (giun đất), kikī (chim), kontinī (chim), và Bà La Môn.
Gaṇḍuppādā kira mahāpathaviyā khayanabhayena mattabhojanā honti, na bahuṃ mattikaṃ khādanti.
Earthworms, fearing the exhaustion of the great earth, eat moderately; they do not eat much soil.
Giun đất sợ đất lớn bị hao mòn nên ăn uống vừa phải, không ăn nhiều đất.
Kikī sakuṇikā ākāsapatanabhayena aṇḍassa upari uttānā seti.
The kikī bird, fearing that its egg will fall from the sky, lies supine on top of it.
Chim kikī sợ trứng rơi xuống nên nằm ngửa trên trứng.
Kontinī sakuṇī pathavīkampanabhayena pādehi bhūmiṃ na suṭṭhu akkamati.
The kontinī bird, fearing an earthquake, does not firmly press its feet on the ground.
Chim kontinī sợ đất rung chuyển nên không giẫm chân mạnh xuống đất.
Brāhmaṇā kulavaṃsūpacchedabhayena dāraṃ pariyesanti.
Brahmins, fearing the cutting off of their family lineage, seek a wife.
Các Bà La Môn tìm vợ vì sợ cắt đứt dòng dõi gia đình.
Āhu cettha –
And it is said here:
Và ở đây đã nói:
193. Tatiye (saṃ. ni. ṭī. 2.5.236) paṭhamaññevāti puretaraṃyeva, asajjhāyakatānaṃ mantānaṃ appaṭibhānaṃ pageva paṭhamaṃyeva siddhaṃ, tattha vattabbameva natthīti adhippāyo.
In the third, paṭhamaññeva means 'already before'. The meaning is that the lack of spontaneity for mantras not recited/practiced is already established from the very beginning, so there is nothing to be said about it.
193. Trong phần thứ ba, paṭhamaññevāti có nghĩa là ngay từ trước, sự không thông suốt của các bài chú không được học thuộc lòng đã được chứng minh ngay từ đầu; ý là không có gì để nói thêm về điều đó.
Pariyuṭṭhānaṃ nāma abhibhavo gahaṇanti āha ‘‘kāmarāgapariyuṭṭhitenāti kāmarāgaggahitenā’’ti.
Pariyuṭṭhāna means 'overwhelming' or 'grasping'. Thus it is said, "kāmarāgapariyuṭṭhitena means 'grasped by sensual desire'."
Pariyuṭṭhāna có nghĩa là sự áp đảo, sự nắm giữ; do đó nói “kāmarāgapariyuṭṭhitenāti kāmarāgaggahitenā” (bị tham ái nắm giữ).
Vikkhambheti apanetīti vikkhambhanaṃ, paṭipakkhato nissarati etenāti nissaraṇaṃ.
Vikkhambheti means 'removes', thus vikkhambhana. That by which one escapes from the opposing factor is nissaraṇa.
Vikkhambheti là loại bỏ, đẩy lùi; đó là vikkhambhana. Paṭipakkhato nissarati etenāti là thoát ra khỏi đối phương; đó là nissaraṇa.
Vikkhambhanañca taṃ nissaraṇañcāti vikkhambhananissaraṇaṃ.
That which is both vikkhambhana and nissaraṇa is vikkhambhananissaraṇa.
Vikkhambhana và nissaraṇa là vikkhambhananissaraṇa.
Tenāha ‘‘tatthā’’tiādi.
Therefore, it says, "tatthā" and so on.
Do đó nói “tatthā” và vân vân.
Sesapadadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the remaining two terms.
Đối với hai từ còn lại cũng vậy.
Attanā araṇīyo pattabbo attho attattho.
The goal to be attained by oneself is attattho.
Ý nghĩa cần đạt được, cần thực hành bởi chính mình, là attattho (lợi ích của mình).
Tathā parattho veditabbo.
Similarly, parattho should be understood.
Tương tự, parattho (lợi ích của người khác) cũng nên được hiểu như vậy.
‘‘Aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahatī’’tiādīsu (paṭi. ma. 1.52) byāpādādīnaṃ anāgatattā byāpādavāre tadaṅganissaraṇaṃ na gahitaṃ.
In passages like "Perceiving impermanence, one abandons the perception of permanence" (Paṭi. Ma. 1.52), the temporary escape (tadaṅganissaraṇa) from ill-will and so forth is not included because ill-will and the like are not mentioned there.
Trong các trường hợp như “quán chiếu vô thường thì từ bỏ tưởng thường” và vân vân, sự thoát ly từng phần (tadaṅganissaraṇa) của sân hận và vân vân không được đề cập vì sân hận và vân vân không được nói đến.
Kiñcāpi na gahitaṃ, paṭisaṅkhānavasena tassa vinodetabbatāya tadaṅganissaraṇampi labbhatevāti sakkā viññātuṃ.
Although not included, it can still be understood that temporary escape is attainable through the elimination of such defilements by means of reflection.
Mặc dù không được đề cập, nhưng có thể hiểu rằng sự thoát ly từng phần cũng đạt được vì nó phải được loại bỏ bằng cách quán xét.
Ālokasaññā upacārappattā vā appanāppattā vā.
Ālokasaññā is either at the access concentration level or at the absorption concentration level.
Ālokasaññā (tưởng ánh sáng) hoặc đạt đến cận định hoặc đạt đến an chỉ định.
Yo koci kasiṇajjhānādibhedo samatho.
Any samatha such as the kasiṇa jhāna and so forth.
Bất kỳ loại samatha (chỉ) nào như thiền kasiṇa và vân vân.
Dhammavavatthānaṃ upacārappanāppattavasena gahetabbaṃ.
Dhammavavatthāna should be understood in terms of access and absorption concentration.
Dhammavavatthānaṃ (sự phân định các pháp) nên được hiểu theo nghĩa đạt đến cận định và an chỉ định.
Kudhitoti tatto.
Kudhito means 'heated'.
Kudhito có nghĩa là bị đốt nóng.
Ussūrakajātoti tasseva kudhitabhāvassa ussūrakaṃ accuṇhataṃ patto.
Ussūrakajāto means having reached the state of being extremely hot, which is the same as being heated.
Ussūrakajāto có nghĩa là đạt đến trạng thái rất nóng, rất chói chang của chính sự đốt nóng đó.
Tenāha ‘‘usumakajāto’’ti.
Therefore, it says, "usumakajāto."
Do đó nói “usumakajāto” (bị nung nóng).
Tilabījakādibhedenāti tilabījakaṇṇikakesarādibhedena sevālena.
Tilabījakādibhedena refers to the various forms such as sesame seeds, pollen, filaments, and moss.
Tilabījakādibhedenā có nghĩa là rêu, theo các loại như hạt mè, nhụy hoa, lông tơ.
Paṇakenāti udakapicchillena.
Paṇakena means 'by water scum'.
Paṇakenā có nghĩa là bùn nước.
Appasanno ākulatāya.
Appasanno means 'unclear' due to turbidity.
Appasanno do sự xáo động.
Asannisinno kalaluppattiyā.
Asannisinno means 'not settled' due to the presence of mud.
Asannisinno do sự xuất hiện của bùn.
Anālokaṭṭhāneti ālokarahite ṭhāne.
Anālokaṭṭhāne means 'in a place devoid of light'.
Anālokaṭṭhāne có nghĩa là ở nơi không có ánh sáng.
194. Catutthe paṇḍito maññeti ettha maññeti idaṃ ‘‘maññatī’’ti iminā samānatthaṃ nipātapadaṃ.
194. In the fourth, regarding "paṇḍito maññe," the word maññe here is an indeclinable particle synonymous with "maññati" (thinks).
194. Trong phần thứ tư, ở đây paṇḍito maññe, từ maññe này là một từ ngữ pháp có nghĩa tương đương với “maññati” (nghĩ rằng).
Tassa iti-saddaṃ ānetvā atthaṃ dassento ‘‘paṇḍitoti maññatī’’ti āha.
Bringing in the particle iti and showing its meaning, it says, "paṇḍitoti maññati" (thinks him to be wise).
Để chỉ rõ ý nghĩa bằng cách thêm từ iti, người ta nói “paṇḍitoti maññati” (nghĩ rằng là người trí).
Anumatipucchāvasena cetaṃ vuttaṃ.
And this is said in the manner of seeking approval or inquiry.
Điều này được nói theo cách hỏi ý kiến.
Tenevāha ‘‘udāhu no’’ti.
Therefore, it says, "udāhu no" (or not).
Do đó nói “udāhu no” (hay không).
‘‘Taṃ kiṃ maññati bhavaṃ piṅgiyānī samaṇassa gotamassa paññāveyyattiya’’nti vuttamevatthaṃ puna gaṇhanto ‘‘paṇḍito maññe’’ti āha, tasmā vuttaṃ ‘‘bhavaṃ piṅgiyānī samaṇaṃ gotamaṃ paṇḍitoti maññati udāhu no’’ti, yathā te khameyya, tathā naṃ kathehīti adhippāyo.
Reiterating the meaning already stated in "What do you think, venerable Piṅgiyāni, of the wisdom and discernment of the recluse Gotama?", it says, "paṇḍito maññe." Therefore, it is said, "Do you, venerable Piṅgiyāni, think the recluse Gotama to be wise, or not?" The meaning is, "Speak as you deem fit."
Điều đã được nói “Ngài Piṅgiyānī nghĩ gì về trí tuệ và sự khéo léo của Sa-môn Gotama?” được lặp lại bằng cách nói “paṇḍito maññe”; do đó nói “bhavaṃ piṅgiyānī samaṇaṃ gotamaṃ paṇḍitoti maññati udāhu no” (Ngài Piṅgiyānī nghĩ Sa-môn Gotama là người trí hay không?), ý là hãy nói như ngài thấy phù hợp.
Ahaṃ ko nāma, mama avisayo esoti dasseti.
Ahaṃ ko nāma means "Who am I?" thereby indicating that this is beyond his scope.
Ahaṃ ko nāma (Tôi là ai), điều này chỉ ra rằng đây không phải là phạm vi của tôi.
Ko cāti hetunissakke paccattavacananti āha ‘‘kuto cā’’ti.
Ko cā is a causative locative case, thus it says, "kuto cā" (from what cause).
Ko cā (và gì) là từ ngữ chỉ nguyên nhân và sự không phụ thuộc; do đó nói “kuto cā” (từ đâu mà).
Tathā cāha ‘‘kena kāraṇena jānissāmī’’ti, yena kāraṇena samaṇassa gotamassa paññāveyyattiyaṃ jāneyyaṃ, taṃ kāraṇaṃ mayi natthīti adhippāyo.
And so it says, "kena kāraṇena jānissāmī" (by what reason shall I know?). The meaning is that he does not possess the reason by which he could know the wisdom and discernment of the recluse Gotama.
Và cũng nói “kena kāraṇena jānissāmī” (bằng nguyên nhân nào tôi sẽ biết được), ý là tôi không có nguyên nhân nào mà tôi có thể biết được trí tuệ và sự khéo léo của Sa-môn Gotama.
Buddhoyeva bhaveyya abuddhassa sabbathā buddhañāṇānubhāvaṃ jānituṃ asakkuṇeyyattāti.
Buddhoyeva bhaveyya means 'only a Buddha could know', because an unawakened person is entirely unable to know the power of a Buddha's knowledge.
Buddhoyeva bhaveyya (chỉ có bậc Phật mới có thể) vì một người không phải là Phật không thể nào biết được uy lực trí tuệ của Phật.
Vuttañhetaṃ – ‘‘appamattakaṃ panetaṃ, bhikkhave, oramattakaṃ sīlamattakaṃ, yena puthujjano tathāgatassa vaṇṇaṃ vadamāno vadeyya (dī. ni. 1.7).
For it has been said: "This, bhikkhus, is but a small matter, a trifling matter, a matter of morality, by which an ordinary person, praising the Tathāgata, might praise him (Dī. Ni. 1.7)."
Điều này đã được nói: “Này các tỳ khưu, điều đó thật nhỏ bé, thật tầm thường, thật là giới hạnh mà một phàm phu có thể ca ngợi Như Lai.”
Atthi, bhikkhave, aññeva dhammā gambhīrā duddasā duranubodhā…pe… yehi tathāgatassa yathābhūtaṃ vaṇṇaṃ sammā vadamāno vadeyyā’’ti (dī. ni. 1.28) ca.
And: "There are, bhikkhus, other teachings, profound, hard to see, hard to comprehend... by which, praising the Tathāgata as he truly is, one might rightly praise him (Dī. Ni. 1.28)."
“Này các tỳ khưu, có những pháp khác sâu xa, khó thấy, khó thấu hiểu… và vân vân… mà nhờ đó, một người có thể ca ngợi Như Lai một cách chân thật, đúng đắn.”
Etthāti ‘‘sopi nūnassa tādiso’’ti etasmiṃ pade.
Etthā refers to the phrase "sopi nūnassa tādiso" (he too would surely be such).
Etthā (ở đây) là trong câu “sopi nūnassa tādiso” (chắc chắn người đó cũng vậy).
Sadevake pāsaṃsānampi pāsaṃsoti dassetuṃ ‘‘pasatthehi vā’’ti dutiyavikappo gahito.
To show that he is praised even by those praised in the world of devas, the second alternative, "pasatthehi vā" (or by the praised ones), is taken.
Để chỉ ra rằng người đó đáng ca ngợi ngay cả đối với những người đáng ca ngợi trong thế giới chư thiên, “pasatthehi vā” (hoặc bởi những người đáng ca ngợi) là lựa chọn thứ hai được chấp nhận.
Araṇīyato attho, so eva vasatīti vasoti atthavaso.
The meaning that is to be attained, that alone dwells, is atthavaso.
Ý nghĩa cần đạt được, chính nó tồn tại; đó là vaso; vậy là atthavaso (sự chi phối của ý nghĩa).
Tassa tassa payogassa ānisaṃsabhūtaṃ phalanti āha ‘‘atthavasanti atthānisaṃsa’’nti.
It refers to the fruit that is the benefit of each particular application, thus it says, "atthavasanti atthānisaṃsa" (meaning atthavaso is the benefit of the meaning).
Nói rằng quả là lợi ích của việc sử dụng đó: “atthavasanti atthānisaṃsa” (sự chi phối của ý nghĩa là lợi ích của ý nghĩa).
Attho vā phalaṃ tadadhīnavuttitāya vaso etassāti atthavaso, kāraṇaṃ.
Or, atthavaso is the cause, because the fruit depends on it.
Hoặc attho (ý nghĩa) là quả, vaso (sự chi phối) là sự phụ thuộc vào đó; vậy là atthavaso, nguyên nhân.
195. Pañcame sabbasaṅgāhikanti sarīragatassa ceva vatthālaṅkāragatassa cāti sabbassa nīlabhāvassa saṅgāhakavacanaṃ.
195. In the fifth, sabbasaṅgāhika means a word that encompasses all blueness, both that pertaining to the body and that pertaining to garments and ornaments.
195. Trong phần thứ năm, sabbasaṅgāhikaṃ là từ bao hàm tất cả các sắc thái xanh lam, cả trên cơ thể lẫn trên trang phục và đồ trang sức.
Tassevāti nīlādisabbasaṅgāhikavasena vuttaatthasseva.
Of that very thing means of that very meaning stated in terms of encompassing all blueness and so forth.
Tassevā là của chính ý nghĩa đã được nói theo cách bao hàm tất cả các sắc thái xanh lam và vân vân.
Vibhāgadassananti pabhedadassanaṃ.
Showing the distinction means showing the varieties.
Vibhāgadassanaṃ là sự chỉ ra các loại khác nhau.
Yathā te licchavirājāno apītādivaṇṇā eva keci keci vilepanavasena pītādivaṇṇā khāyiṃsu, evaṃ anīlādivaṇṇā eva keci vilepanavasena nīlādivaṇṇā khāyiṃsu.
Just as some of those Licchavi kings, though not yellow and so forth in color, appeared yellow and so forth due to anointing, so too some, though not blue and so forth in color, appeared blue and so forth due to anointing.
Cũng như các vị vua Licchavi đó, một số người vốn không có màu vàng và vân vân, nhưng lại trông có màu vàng và vân vân do việc thoa son phấn; tương tự, một số người vốn không có màu xanh lam và vân vân, nhưng lại trông có màu xanh lam và vân vân do việc thoa son phấn.
Te kira suvaṇṇavicittehi maṇiobhāsehi ekanīlā viya khāyanti.
It is said that they appeared as if entirely blue due to the luster of jewels set in gold.
Họ trông như thể hoàn toàn xanh lam với ánh sáng ngọc báu được trang trí bằng vàng.
Kokanadanti vā padumavisesanaṃ yathā ‘‘kokāsaka’’nti.
Kokanada is an epithet for a lotus, just as "kokāsaka" is.
Kokanada là một loại hoa sen đặc biệt, giống như “kokāsaka”.
Taṃ kira bahupattaṃ vaṇṇasampannaṃ ativiya sugandhañca hoti.
It is said to have many petals, be rich in color, and exceedingly fragrant.
Loài hoa đó có nhiều cánh, màu sắc đẹp và rất thơm.
Ayañhettha attho – yathā kokanadasaṅkhātaṃ padumaṃ pāto sūriyuggamanavelāya phullaṃ vikasitaṃ avītagandhaṃ siyā virocamānaṃ, evaṃ sarīragandhena guṇagandhena ca sugandhaṃ, saradakāle antalikkhe ādiccamiva attano tejasā tapantaṃ, aṅgehi niccharantajutitāya aṅgīrasaṃ sambuddhaṃ passāti.
The meaning here is this: just as a lotus called kokanada, blooming and unfolded at sunrise in the morning, would be fragrant and resplendent, so too behold the Sambuddha, fragrant with the fragrance of his body and virtues, shining with his own splendor like the sun in the sky during autumn, and called Aṅgīrasa because of the light emanating from his limbs.
Ý nghĩa ở đây là: Cũng như hoa sen gọi là kokanada nở rộ vào buổi sáng khi mặt trời mọc, tỏa hương thơm ngát và rực rỡ; cũng vậy, hãy thấy bậc Toàn Giác (Sambuddha) tỏa hương thơm ngát bằng hương thơm của thân thể và hương thơm của phẩm hạnh, rực rỡ bằng uy lực của mình như mặt trời trên bầu trời vào mùa thu, và là Aṅgīrasa (tỏa sáng từ các chi) do hào quang phát ra từ các chi.
196. Chaṭṭhe dhātukkhobhakaraṇapaccayo nāma visabhāgabhesajjasenāsanāhārādipaccayo.
196. In the sixth, dhātukkhobhakaraṇapaccayo means a condition that causes disturbance of the elements, such as unsuitable medicines, abodes, or food.
196. Trong phần thứ sáu, dhātukkhobhakaraṇapaccayo là nhân duyên gây xáo trộn các yếu tố, như thuốc men, chỗ ở, thức ăn không phù hợp và vân vân.
Atthakāmatāya vā anatthakāmatāya vāti pasannā atthakāmatāya, kuddhā anatthakāmatāya.
Either out of goodwill or out of ill-will means when pleased, out of goodwill; when angry, out of ill-will.
Atthakāmatāya vā anatthakāmatāya vā (do mong muốn lợi ích hoặc do mong muốn bất lợi) có nghĩa là do sự hài lòng (mong muốn lợi ích), do sự tức giận (mong muốn bất lợi).
Atthāya vā anatthāya vāti sabhāvato bhavitabbāya atthāya vā anatthāya vā.
Either for welfare or for harm means by nature, for what is to occur, either for welfare or for harm.
Atthāya vā anatthāya vā (vì lợi ích hoặc vì bất lợi) có nghĩa là theo bản chất, để xảy ra vì lợi ích hoặc vì bất lợi.
Upasaṃharantīti attano devānubhāvena upanenti.
They bring about means they bring it forth by their divine power.
Upasaṃharantī (mang đến) có nghĩa là mang đến bằng năng lực thần thông của chính họ.
Bodhisattamātā viya puttapaṭilābhanimittanti tadā kira pure puṇṇamāya sattamadivasato paṭṭhāya vigatasurāpānaṃ mālāgandhādivibhūtisampannaṃ nakkhattakīḷaṃ anubhavamānā bodhisattamātā sattame divase pātova uṭṭhāya gandhodakena nahāyitvā sabbālaṅkārabhūsitā varabhojanaṃ bhuñjitvā uposathaṅgāni adhiṭṭhāya sirigabbhaṃ pavisitvā sirisayane nipannā niddaṃ okkamamānā imaṃ supinaṃ addasa – cattāro kira naṃ mahārājāno sayaneneva saddhiṃ ukkhipitvā anotattadahaṃ netvā nahāpetvā dibbavatthaṃ nivāsetvā dibbagandhehi vilimpetvā dibbapupphāni piḷandhetvā tato avidūre rajatapabbato, tassa anto kanakavimānaṃ atthi, tasmiṃ pācīnato sīsaṃ katvā nipajjāpesuṃ.
Like the Bodhisatta's mother as a sign of gaining a son means at that time, seven days before the full moon, the Bodhisatta's mother, who had abstained from alcoholic drinks and was adorned with garlands, perfumes, and other embellishments, was enjoying a festival. On the seventh day, she rose early in the morning, bathed with perfumed water, adorned herself with all ornaments, ate exquisite food, undertook the Uposatha precepts, entered her royal chamber, lay down on her royal couch, and while falling asleep, she saw this dream: four great kings lifted her along with her couch, took her to Lake Anotatta, bathed her, dressed her in divine garments, anointed her with divine perfumes, adorned her with divine flowers, and then laid her down with her head facing east in a golden mansion within a silver mountain not far from there.
Như mẹ của Bồ-tát, điềm báo có con trai — Nghe nói, khi ấy, mẹ của Bồ-tát, bắt đầu từ ngày thứ bảy trước ngày trăng tròn, không uống rượu, tận hưởng lễ hội với đầy đủ sự trang hoàng bằng vòng hoa, hương liệu, v.v. Vào ngày thứ bảy, vừa sáng sớm bà đã thức dậy, tắm bằng nước thơm, trang sức đầy đủ, thọ dụng món ăn ngon, thọ trì các giới Uposatha, rồi đi vào tẩm điện, nằm trên giường quý, và khi chìm vào giấc ngủ, bà đã thấy giấc mộng này: Bốn vị Đại Thiên Vương nâng bà cùng với chiếc giường, đưa đến hồ Anotatta, tắm rửa cho bà, mặc cho bà y phục trời, xức cho bà hương liệu trời, và cài cho bà hoa trời. Không xa đó có một ngọn núi bạc, bên trong có một cung điện vàng. Họ đặt bà nằm trong đó, đầu hướng về phía đông.
Atha bodhisatto setavaravāraṇo hutvā tato avidūre eko suvaṇṇapabbato, tattha caritvā tato oruyha rajatapabbataṃ āruhitvā kanakavimānaṃ pavisitvā mātaraṃ padakkhiṇaṃ katvā dakkhiṇapassaṃ phāletvā kucchiṃ paviṭṭhasadiso ahosi.
Then the Bodhisatta, having become a white, excellent elephant, grazed on a golden mountain not far from there, descended from it, ascended the silver mountain, entered the golden mansion, circumambulated his mother, and appeared as if he had split her right side and entered her womb.
Sau đó, Bồ-tát, hóa thành một con voi trắng tuyệt đẹp, đã đi đến một ngọn núi vàng gần đó, rồi từ đó xuống, leo lên núi bạc, đi vào cung điện vàng, nhiễu quanh mẹ bà, rồi như thể xuyên qua hông bên phải mà đi vào bụng mẹ.
Imaṃ supinaṃ sandhāya etaṃ vuttaṃ ‘‘bodhisattamātā viya puttapaṭilābhanimitta’’nti.
Referring to this dream, it was said, "like the Bodhisatta's mother as a sign of gaining a son."
Vì liên quan đến giấc mộng này mà câu ‘‘như mẹ của Bồ-tát, điềm báo có con trai’’ đã được nói đến.
1. Ekadivasaṃ kira kosalamahārājā rattiṃ niddūpagato pacchimayāme soḷasa mahāsupine passi (jā. aṭṭha. 1.1.76 mahāsupinajātakavaṇṇanā).
1. It is said that one day, King Kosala, having fallen asleep at night, saw sixteen great dreams in the last watch of the night.
1. Nghe nói, một hôm, Đại vương Kosala, vào canh cuối của đêm, khi đang ngủ, đã thấy mười sáu giấc mộng lớn (Jā. Aṭṭha. 1.1.76 Mahāsupinajātakavaṇṇanā).
Tattha cattāro añjanavaṇṇā kāḷausabhā ‘‘yujjhissāmā’’ti catūhi disāhi rājaṅgaṇaṃ āgantvā ‘‘usabhayuddhaṃ passissāmā’’ti mahājane sannipatite yujjhanākāraṃ dassetvā naditvā gajjitvā ayujjhitvāva paṭikkantā.
There, four black bulls, the color of collyrium, came to the royal courtyard from the four directions, saying, "We will fight." When a large crowd gathered, saying, "We will watch the bullfight," they showed signs of fighting, bellowed, roared, and then departed without fighting.
Trong đó, bốn con bò đực đen như thuốc vẽ, từ bốn phương đến sân cung điện, nói rằng: ‘‘Chúng ta sẽ chiến đấu.’’ Khi đại chúng tụ tập để xem cuộc chiến của những con bò đực, chúng chỉ thể hiện dáng vẻ chiến đấu, rống lên, gầm thét, rồi không chiến đấu mà rút lui.
Imaṃ paṭhamaṃ supinaṃ addasa.
He saw this first dream.
Đây là giấc mộng thứ nhất mà ngài đã thấy.
8. Rājadvāre bahūhi tucchakumbhehi parivāretvā ṭhapitaṃ ekaṃ mahantaṃ pūritakumbhaṃ addasa.
8. At the royal gate, he saw a large, full pot surrounded by many empty pots.
8. Ngài thấy một cái chum lớn đã đầy nước được đặt ở cổng cung điện, xung quanh có nhiều chum rỗng.
Cattāropi pana vaṇṇā catūhi disāhi catūhi anudisāhi ca ghaṭehi udakaṃ ānetvā pūritakumbhameva pūrenti, pūritaṃ pūritaṃ udakaṃ uttaritvā palāyati.
However, people of all four castes brought water in pots from the four cardinal and four intermediate directions and poured it into the already full pot; the water, being full, overflowed and ran away.
Tuy nhiên, cả bốn giai cấp, từ bốn phương và bốn phương phụ, đều mang nước bằng các chum để đổ vào cái chum đã đầy, nước đầy tràn ra ngoài.
Tepi punappunaṃ tattheva udakaṃ āsiñcanti, tucchakumbhe olokentāpi natthi.
They repeatedly poured water there, but there were no empty pots to be seen.
Họ cứ đổ nước vào đó hết lần này đến lần khác, nhưng không hề nhìn đến những cái chum rỗng.
Ayaṃ aṭṭhamo supino.
This was the eighth dream.
Đây là giấc mộng thứ tám.
9. Ekaṃ pañcapadumasañchannaṃ gambhīraṃ sabbatotitthaṃ pokkharaṇiṃ addasa.
9. He saw a deep pond, covered with five lotuses, with bathing places all around.
9. Ngài thấy một cái ao sâu, có năm hoa sen bao phủ, có bậc xuống ở khắp mọi nơi.
Samantato dvipadacatuppadā otaritvā tattha pānīyaṃ pivanti.
Two-footed and four-footed creatures descended from all sides and drank water there.
Các loài hai chân và bốn chân từ khắp nơi xuống uống nước ở đó.
Tassa majjhe gambhīraṭṭhāne udakaṃ āvilaṃ, tīrappadese dvipadacatuppadānaṃ akkamanaṭṭhāne acchaṃ vippasannamanāvilaṃ.
In the deep part in the middle, the water was turbid, but at the edges, where the two-footed and four-footed creatures trod, it was clear, serene, and unturbid.
Nước ở giữa, chỗ sâu nhất, thì đục, còn ở các bờ, nơi các loài hai chân và bốn chân giẫm đạp, thì trong trẻo, tinh khiết và không đục.
Ayaṃ navamo supino.
This was the ninth dream.
Đây là giấc mộng thứ chín.
16. Pubbe dīpino eḷake khādanti.
16. Formerly, leopards used to eat sheep.
16. Trước đây, những con báo ăn thịt cừu.
Te pana eḷake dīpino anubandhitvā muramurāti khādante addasa.
But he saw those sheep pursuing leopards and eating them with a crunching sound.
Nhưng ngài thấy những con cừu đuổi theo những con báo và ăn thịt chúng một cách ngấu nghiến.
Athaññe tasā vakā eḷake dūratova disvā tasitā tāsappattā hutvā eḷakānaṃ bhayā palāyitvā gumbagahanāni pavisitvā nilīyiṃsu.
Then other timid wolves, seeing the sheep from afar, became terrified and frightened, and fled from fear of the sheep, entering thickets and hiding.
Sau đó, những con chó rừng khác, khi thấy những con cừu từ xa, đã sợ hãi và kinh hoàng, rồi chạy trốn, chui vào những bụi rậm và ẩn mình.
Ayaṃ soḷasamo supino.
This was the sixteenth dream.
Đây là giấc mộng thứ mười sáu.
1. Tattha adhammikānaṃ rājūnaṃ, adhammikānañca manussānaṃ kāle loke viparivattamāne kusale osanne akusale ussanne lokassa parihānakāle devo na sammā vasissati, meghapādā pacchijjissanti, sassāni milāyissanti, dubbhikkhaṃ bhavissati, vassitukāmā viya catūhi disāhi meghā uṭṭhahitvā itthikāhi ātape patthaṭānaṃ vīhiādīnaṃ temanabhayena antopavesitakāle purisesu kudālapiṭake ādāya āḷibandhanatthāya nikkhantesu vassanākāraṃ dassetvā gajjitvā vijjulatā nicchāretvā usabhā viya ayujjhitvā avassitvāva palāyissanti.
1. In that time, when the world is in decline due to unrighteous kings and unrighteous people, when wholesome things have waned and unwholesome things have waxed, the sky will not rain properly. Rain clouds will be cut off, crops will wither, and there will be famine. Clouds, as if wishing to rain, will rise from the four directions. At the time when women, fearing the wetting of rice and other grains spread out in the sun, bring them inside, and when men, taking spades and baskets, go out to build embankments, the clouds will show the appearance of rain, thunder, emit lightning, and then, like bulls, without fighting and without raining, they will simply flee.
1. Trong thời kỳ suy thoái của thế giới, khi các vị vua bất chính và con người bất chính, khi điều thiện suy tàn và điều ác thịnh hành, trời sẽ không mưa đúng lúc, các đám mây sẽ bị cắt đứt, mùa màng sẽ khô héo, nạn đói sẽ xảy ra. Mây từ bốn phương sẽ nổi lên như muốn mưa, vào lúc phụ nữ mang lúa và các loại ngũ cốc khác đang phơi nắng vào nhà vì sợ bị ướt, và đàn ông cầm cuốc xẻng đi ra để đắp đê, chúng sẽ chỉ thể hiện dáng vẻ muốn mưa, gầm thét, phóng ra tia chớp, rồi như những con bò đực, không chiến đấu, không mưa mà bỏ đi.
Ayaṃ paṭhamassa vipāko.
This is the first consequence.
Đây là quả báo của giấc mộng thứ nhất.
2. Lokassa parihīnakāle manussānaṃ parittāyukakāle sattā tibbarāgā bhavissanti, asampattavayāva kumāriyo purisantaraṃ gantvā utuniyo ceva gabbhiniyo ca hutvā puttadhītāhi vaḍḍhissanti.
2. In the time of the world's decline, when human lifespans are short, beings will be intensely passionate. Girls, even before reaching full maturity, will go to other men, become fertile and pregnant, and raise sons and daughters.
2. Trong thời kỳ suy thoái của thế giới, khi tuổi thọ của con người ngắn ngủi, chúng sinh sẽ có dục vọng mãnh liệt, những cô gái chưa đến tuổi trưởng thành đã đi với đàn ông, trở thành phụ nữ có kinh nguyệt và mang thai, rồi sinh con trai con gái.
Khuddakarukkhānaṃ pupphaṃ viya hi tāsaṃ utunibhāvo, phalaṃ viya ca puttadhītaro bhavissanti.
Indeed, their fertility will be like the blossoms of small trees, and their sons and daughters like the fruit.
Việc họ có kinh nguyệt sẽ như hoa của cây nhỏ, và con trai con gái của họ sẽ như quả.
Ayaṃ dutiyassa vipāko.
This is the second consequence.
Đây là quả báo của giấc mộng thứ hai.
3. Manussānaṃ jeṭṭhāpacāyikakammassa naṭṭhakāle sattā mātāpitūsu vā sassusasuresu vā lajjaṃ anupaṭṭhapetvā sayameva kuṭumbaṃ saṃvidahantāva ghāsacchādanamattampi mahallakānaṃ dātukāmā dassanti, adātukāmā na dassanti.
3. In the time when the practice of respecting elders has ceased among humans, beings will not feel shame towards their parents or their in-laws. While managing their own households, they will give food and clothing to elders only if they wish to give, and will not give if they do not wish to give.
3. Khi việc tôn kính các bậc trưởng thượng trong loài người bị mai một, chúng sinh, không chút hổ thẹn với cha mẹ hay cha mẹ chồng/vợ, tự mình quản lý gia đình. Những ai muốn cho người lớn tuổi thức ăn và y phục thì sẽ cho, những ai không muốn thì sẽ không cho.
Mahallakā anāthā hutvā asayaṃvasī dārake ārādhetvā jīvissanti tadahujātānaṃ vacchakānaṃ khīraṃ pivantiyo mahāgāviyo viya.
The elders, becoming helpless and dependent, will appease their children to survive, just like large cows drinking the milk of calves born that very day.
Các bậc trưởng thượng sẽ trở nên bơ vơ, không tự chủ, phải sống bằng cách làm hài lòng con cái, giống như những con bò cái lớn uống sữa của những con bê mới sinh trong ngày đó.
Ayaṃ tatiyassa vipāko.
This is the third consequence.
Đây là quả báo của điều thứ ba.
4. Adhammikarājūnaṃ kāle adhammikarājāno paṇḍitānaṃ paveṇikusalānaṃ kammanittharaṇasamatthānaṃ mahāmattānaṃ yasaṃ na dassanti, dhammasabhāyaṃ vinicchayaṭṭhānepi paṇḍite vohārakusale mahallake amacce na ṭhapessanti, tabbiparītānaṃ pana taruṇataruṇānaṃ yasaṃ dassanti, tathārūpe eva ca vinicchayaṭṭhāne ṭhapessanti.
4. In the time of unrighteous kings, unrighteous kings will not bestow honor upon wise ministers who are skilled in tradition and capable of accomplishing tasks. Even in the court of justice, they will not appoint wise, experienced, and elderly ministers skilled in legal matters. Instead, they will bestow honor upon young and inexperienced individuals, and appoint such individuals to positions in the court of justice.
4. Trong thời của các vị vua bất chính, các vị vua bất chính sẽ không ban vinh dự cho các quan đại thần thông thái, giỏi truyền thống, có khả năng giải quyết công việc. Ngay cả tại nơi xét xử trong pháp đình, họ cũng sẽ không bổ nhiệm các vị quan thông thái, lão luyện, giỏi việc pháp lý. Ngược lại, họ sẽ ban vinh dự cho những người trẻ tuổi, non nớt và bổ nhiệm những người như vậy vào các vị trí xét xử.
Te rājakammāni ceva yuttāyuttañca ajānantā neva taṃ yasaṃ ukkhipituṃ sakkhissanti, na rājakammāni nittharituṃ.
These individuals, being ignorant of royal duties and what is proper or improper, will be unable to uphold that honor or accomplish royal tasks.
Những người đó, vì không biết việc triều chính cũng như điều phải trái, sẽ không thể giữ vững vinh dự đó, cũng không thể giải quyết các công việc triều chính.
Te asakkontā kammadhuraṃ chaḍḍessanti, mahallakāpi paṇḍitāmaccā yasaṃ alabhantā kiccāni nittharituṃ samatthāpi ‘‘kiṃ amhākaṃ etehi, mayaṃ bāhirakā jātā, abbhantarikā taruṇadārakā jānissantī’’ti uppannāni kammāni na karissanti.
Being incapable, they will abandon their duties. The elderly and wise ministers, not receiving honor, even though capable of accomplishing tasks, will not perform the arising duties, thinking, "What concern is it of ours? We are outsiders; let the young insiders know."
Vì không làm được, họ sẽ bỏ bê trách nhiệm. Ngay cả các vị quan thông thái, lão thành, dù có khả năng giải quyết công việc, nhưng vì không được ban vinh dự, họ sẽ không làm những việc phát sinh, nghĩ rằng: "Những việc này có liên quan gì đến chúng ta? Chúng ta đã trở thành người ngoài, những đứa trẻ non nớt bên trong sẽ biết."
Evaṃ sabbathāpi tesaṃ rājūnaṃ hāniyeva bhavissati, dhuraṃ vahituṃ asamatthānaṃ vacchadammānaṃ dhure yojitakālo viya dūravāhānañca mahāgoṇānaṃ yugaparamparāya ayojitakālo viya bhavissati.
Thus, in every way, there will be only loss for those kings, just like a time when young, untrained calves are yoked to the burden, and a time when strong, long-distance hauling oxen are not yoked in succession.
Như vậy, trong mọi trường hợp, chỉ có sự tổn thất cho các vị vua đó, giống như thời điểm những con bê non yếu không thể kéo trục được buộc vào ách, và cũng giống như thời điểm những con bò lớn có thể kéo xa không được buộc vào cặp ách.
Ayaṃ catutthassa vipāko.
This is the fourth consequence.
Đây là quả báo của điều thứ tư.
6. Adhammikāyeva vijātirājāno jātisampannānaṃ kulaputtānaṃ āsaṅkāya yasaṃ na dassanti, akulīnānaṃyeva dassanti.
6. Unrighteous kings, born of mixed lineage, will not bestow honor upon noble-born young men out of suspicion, but will only bestow it upon those of ignoble birth.
6. Các vị vua bất chính, vì nghi ngờ con cháu của các gia đình danh giá, sẽ không ban vinh dự cho họ, mà chỉ ban cho những người không có dòng dõi cao quý.
Evaṃ mahākulāni duggatāni bhavissanti, lāmakakulāni issarāni.
Thus, noble families will become impoverished, and ignoble families will become powerful.
Như vậy, các gia đình cao quý sẽ trở nên nghèo khó, còn các gia đình thấp kém sẽ trở nên quyền lực.
Te ca kulīnapurisā jīvituṃ asakkontā ‘‘ime nissāya jīvissāmā’’ti akulīnānaṃ dhītaro dassanti, iti tāsaṃ kuladhītānaṃ akulīnehi saddhiṃ saṃvāso jarasiṅgālassa suvaṇṇapātiyaṃ passāvakaraṇasadiso bhavissati.
And these noble men, unable to make a living, will give their daughters to ignoble men, thinking, "We will live by relying on these." Thus, the cohabitation of those noble daughters with ignoble men will be like a golden bowl being defiled by an old jackal.
Những người đàn ông thuộc gia đình cao quý đó, vì không thể sống được, sẽ gả con gái mình cho những người không có dòng dõi cao quý, nghĩ rằng: "Chúng ta sẽ sống nhờ vào những người này." Như vậy, sự chung sống của những cô gái thuộc gia đình cao quý với những người không có dòng dõi cao quý sẽ giống như con chó rừng già phóng uế vào bát vàng.
Ayaṃ chaṭṭhassa vipāko.
This is the sixth consequence.
Đây là quả báo của điều thứ sáu.
7. Gacchante gacchante kāle itthiyo purisalolā surālolā alaṅkāralolā visikhālolā āmisalolā bhavissanti dussīlā durācārā.
7. As time passes, women will become obsessed with men, obsessed with liquor, obsessed with adornments, obsessed with public streets, and obsessed with sensual pleasures; they will be immoral and ill-behaved.
7. Thời gian trôi qua, phụ nữ sẽ trở nên mê trai, mê rượu, mê trang sức, mê dạo phố, mê vật chất, trở nên vô đạo đức, hành vi xấu xa.
Tā sāmikehi kasigorakkhādīni kammāni katvā kicchena kasirena sambhataṃ dhanaṃ jārehi saddhiṃ suraṃ pivantiyo mālāgandhavilepanaṃ dhārayamānā antogehe accāyikampi kiccaṃ anoloketvā gehaparikkhepassa uparibhāgenapi chiddaṭṭhānehipi jāre upadhārayamānā sve vapitabbayuttakaṃ bījampi koṭṭetvā yāgubhattakhajjakāni pacitvā khādamānā vilumpissanti heṭṭhāpīṭhake nipannachātasiṅgālī viya vaṭṭetvā vaṭṭetvā pādamūle nikkhittarajjuṃ.
These women, having earned wealth with great difficulty through farming, cattle-rearing, and other such work by their husbands, will drink liquor with their paramours, wear garlands, perfumes, and unguents, and without looking after even urgent household chores, will spy on their paramours through holes and over the fences of the house. They will even pound seeds that should be sown the next day, cook porridge, rice, and snacks, and eat them, plundering everything, like a hungry jackal lying under a stool, repeatedly gnawing at a rope placed at its feet.
Họ sẽ phung phí tiền bạc mà chồng kiếm được một cách khó khăn, vất vả từ các công việc như cày cấy, chăn nuôi, bằng cách uống rượu với tình nhân, đeo vòng hoa, hương liệu và dầu thơm, không quan tâm đến những công việc khẩn cấp trong nhà, lén lút gặp tình nhân qua những lỗ hổng hoặc phía trên hàng rào nhà, thậm chí giã cả hạt giống đáng lẽ phải gieo vào ngày mai để nấu cháo, cơm, bánh kẹo ăn, giống như con chó rừng đói nằm dưới ghế, cuộn tròn và gặm sợi dây thừng đặt dưới chân.
Ayaṃ sattamassa vipāko.
This is the result of the seventh.
Đây là quả báo của điều thứ bảy.
8. Gacchante gacchante kāle loko parihāyissati, raṭṭhaṃ nirojaṃ bhavissati, rājāno duggatā kapaṇā bhavissanti.
8. As time passes, the world will decline, the country will become diseased, and kings will become poor and wretched.
8. Thời gian trôi qua, thế giới sẽ suy thoái, đất nước sẽ không còn thịnh vượng, các vị vua sẽ trở nên nghèo khó, khốn khổ.
Yo issaro bhavissati, tassa bhaṇḍāgāre satasahassamattā bhavissanti.
Whoever becomes ruler will have only a hundred thousand* in his treasury.
Ai trở thành người cai trị, kho bạc của người đó sẽ chỉ có khoảng một trăm ngàn.
Te evaṃduggatā sabbe jānapade attanova kammaṃ kāressanti, upaddutā manussā sake kammante chaḍḍetvā rājūnaṃyeva atthāya pubbaṇṇāparaṇṇāni vapantā rakkhantā lāyantā maddantā pavesentā ucchukkhettāni karontā yantāni vāhentā phāṇitādīni pacantā pupphārāme phalārāme ca karontā tattha tattha nipphannāni pubbaṇṇādīni āharitvā rañño koṭṭhāgārameva pūressanti.
Being so impoverished, they will make all the people of the country work for themselves. Oppressed, people will abandon their own work and, for the sake of the kings, will sow, guard, reap, thresh, and store early and late crops, make sugarcane fields, operate mills, cook molasses and other sweets, and create flower gardens and fruit orchards. They will bring the early crops and other produce from these places and fill only the king's granaries.
Vì quá nghèo khó như vậy, tất cả các vị vua sẽ bắt dân chúng trong nước làm việc cho riêng mình. Những người dân bị áp bức sẽ bỏ công việc của mình để trồng trọt, bảo vệ, gặt hái, giã nát, cất giữ các loại ngũ cốc mùa sớm và mùa muộn, làm ruộng mía, vận hành máy ép, nấu đường phèn, v.v., làm vườn hoa, vườn cây ăn trái, và mang các loại ngũ cốc đã thu hoạch ở khắp nơi về chất đầy kho của nhà vua.
Attano gehesu tucchakoṭṭhe olokentāpi na bhavissanti, tucchakumbhe anoloketvā pūritakumbhapūraṇasadisameva bhavissati.
They will not even look at the empty granaries in their own homes; it will be like filling already full pots without looking at the empty ones.
Họ sẽ không có gì để nhìn vào những kho trống rỗng trong nhà mình, giống như việc đổ đầy những chum đã đầy mà không nhìn vào những chum trống rỗng.
Ayaṃ aṭṭhamassa vipāko.
This is the result of the eighth.
Đây là quả báo của điều thứ tám.
9. Gacchante gacchante kāle rājāno adhammikā bhavissanti, chandādivasena agatiṃ gacchantā rajjaṃ kāressanti, dhammena vinicchayaṃ nāma na dassanti lañjavittakā bhavissanti dhanalolā, raṭṭhavāsikesu tesaṃ khantimettānuddayā nāma na bhavissanti, kakkhaḷā pharusā ucchuyante ucchubhaṇḍikā viya manusse pīḷentā nānappakāraṃ baliṃ uppādetvā dhanaṃ gaṇhissanti.
9. As time passes, kings will become unrighteous; they will rule by going astray due to desire and other biases, and will not give righteous judgments. They will be greedy for bribes and wealth, and will have no patience, loving-kindness, or compassion for the inhabitants of the country. They will be harsh and cruel, oppressing people like bundles of sugarcane in a sugarcane press, collecting wealth by imposing various kinds of taxes.
9. Thời gian trôi qua, các vị vua sẽ trở nên bất chính, cai trị đất nước theo những thiên kiến như dục vọng, v.v., sẽ không xét xử theo chánh pháp, sẽ tham lam hối lộ, ham tiền. Họ sẽ không có lòng khoan dung, từ bi, thương xót đối với dân chúng, mà sẽ tàn nhẫn, thô bạo, vắt kiệt sức dân như bó mía trong máy ép mía, thu tiền bằng cách đặt ra nhiều loại thuế khác nhau.
Manussā balipīḷitā kiñci dātuṃ asakkontā gāmanigamādayo chaḍḍetvā paccantaṃ gantvā vāsaṃ kappessanti.
People, oppressed by taxes and unable to give anything, will abandon villages and towns and go to live in border regions.
Dân chúng bị thuế má áp bức, không thể đóng góp gì, sẽ bỏ làng mạc, thị trấn, v.v., đi đến vùng biên giới để sinh sống.
Majjhimajanapado suñño bhavissati, paccanto ghanavāso seyyathāpi pokkharaṇiyā majjhe udakaṃ āvilaṃ pariyante vippasannaṃ.
The central region will become deserted, while the border regions will be densely populated, just as the water in the middle of a pond is turbid, but clear at the edges.
Vùng trung tâm đất nước sẽ trở nên hoang vắng, còn vùng biên giới sẽ đông đúc dân cư, giống như nước ở giữa ao bị đục, nhưng nước ở xung quanh lại trong sạch.
Ayaṃ navamassa vipāko.
This is the result of the ninth.
Đây là quả báo của điều thứ chín.
10. Gacchante gacchante kāle rājāno adhammikā bhavissanti, tesu adhammikesu rājayuttāpi brāhmaṇagahapatikāpi negamajānapadāpīti samaṇabrāhmaṇe upādāya sabbe manussā adhammikā bhavissanti.
10. As time passes, kings will become unrighteous. When kings are unrighteous, royal officials, brahmins, householders, town and country dwellers—indeed, all people, including ascetics and brahmins—will become unrighteous.
10. Thời gian trôi qua, các vị vua sẽ trở nên bất chính. Khi các vị vua bất chính, các quan chức triều đình, các Bà-la-môn và gia chủ, các cư dân thành thị và nông thôn, cho đến các Sa-môn, Bà-la-môn, tất cả mọi người đều sẽ trở nên bất chính.
Tato tesaṃ ārakkhadevatā, balipaṭiggāhikadevatā, rukkhadevatā, ākāsaṭṭhadevatāti evaṃ devatāpi adhammikā bhavissanti.
Consequently, their guardian deities, deities receiving offerings, tree deities, and sky-dwelling deities—all such deities will also become unrighteous.
Từ đó, các vị thiên thần hộ mệnh, các vị thiên thần nhận lễ vật, các vị thần cây, các vị thần trên không trung, v.v., các vị chư thiên cũng sẽ trở nên bất chính.
Adhammikarājūnaṃ rajje vātā visamā kharā vāyissanti, te ākāsaṭṭhakavimānāni kampessanti.
In the kingdom of unrighteous kings, winds will blow unevenly and harshly; they will shake the sky-dwelling mansions.
Trong vương quốc của các vị vua bất chính, gió sẽ thổi không đều, dữ dội, làm rung chuyển các cung điện trên không trung.
Tesu kampitesu devatā kupitā devaṃ vassituṃ na dassanti.
When these are shaken, the deities, being angry, will not allow the sky to rain.
Khi chúng bị rung chuyển, các vị chư thiên nổi giận sẽ không cho mưa rơi.
Vassamānopi sakalaraṭṭhe ekappahāreneva na vassissati, vassamānopi sabbattha kasikammassa vā vappakammassa vā upakāro hutvā na vassissati.
Even if it rains, it will not rain over the entire country at once, nor will it rain everywhere in a way that benefits farming or sowing.
Dù có mưa, cũng sẽ không mưa khắp cả nước cùng một lúc. Dù có mưa, cũng sẽ không mưa để hỗ trợ cho việc cày cấy hay gieo hạt ở khắp mọi nơi.
Yathā ca raṭṭhe, evaṃ janapadepi gāmepi ekataḷākasarepi ekappahārena na vassissati, taḷākassa uparibhāge vassanto heṭṭhābhāge na vassissati, heṭṭhā vassanto upari na vassissati.
Just as in the country, so too in the district, in the village, and even in a single pond or lake, it will not rain all at once. Raining on the upper part of a pond, it will not rain on the lower part; raining on the lower part, it will not rain on the upper part.
Và như ở đất nước, cũng vậy ở các vùng nông thôn, ở làng mạc, thậm chí ở một cái ao, một cái hồ, cũng sẽ không mưa cùng một lúc. Mưa ở phía trên ao thì phía dưới không mưa, mưa ở phía dưới thì phía trên không mưa.
Ekasmiṃ bhāge sassaṃ ativassena nassissati, ekasmiṃ avassanena milāyissati, ekasmiṃ sammā vassamāno sampādessati.
In one part, the crops will be destroyed by excessive rain; in another, they will wither from lack of rain; in yet another, they will thrive with proper rain.
Ở một vùng, mùa màng sẽ bị hư hại do mưa quá nhiều; ở một vùng, sẽ héo úa vì không có mưa; ở một vùng, mưa đúng lúc sẽ làm cho mùa màng tươi tốt.
Evaṃ ekassa rañño rajje vuttasassā vipāko.
Thus, the crops sown in the kingdom of a single king will have varied results.
Như vậy, mùa màng được gieo trồng trong vương quốc của một vị vua sẽ có quả báo.
Tippakārā bhavissanti ekakumbhiyā odano viya.
They will be of three kinds, like rice in a single pot.
Sẽ có ba loại, giống như cơm trong một nồi.
Ayaṃ dasamassa vipāko.
This is the result of the tenth.
Đây là quả báo của điều thứ mười.
11. Gacchante gacchanteyeva kāle sāsane parihāyante paccayalolā alajjikā bahū bhikkhū bhavissanti.
11. As time passes and the Dispensation declines, many bhikkhus will become shameless and greedy for requisites.
11. Thời gian trôi qua, khi giáo pháp suy thoái, sẽ có nhiều Tỳ-kheo tham lam vật chất, không biết hổ thẹn.
Te bhagavatā paccayaloluppaṃ nimmathetvā kathitadhammadesanaṃ cīvarādicatupaccayahetu paresaṃ desessanti.
These bhikkhus will teach the Dhamma, which the Blessed One taught to crush greed for requisites, to others for the sake of the four requisites such as robes.
Những Tỳ-kheo đó sẽ thuyết pháp mà Đức Thế Tôn đã giảng để dứt bỏ lòng tham lam vật chất, nhưng họ lại thuyết vì bốn vật dụng như y phục, v.v., cho người khác.
Paccayehi mucchitvā nittharaṇapakkhe ṭhitā nibbānābhimukhaṃ katvā desetuṃ na sakkhissanti.
Intoxicated by requisites, they will be unable to teach in a way that leads to liberation and faces Nibbāna.
Bị mê muội bởi các vật dụng hỗ trợ (paccaya), đứng về phía thoát ly, họ sẽ không thể thuyết giảng hướng đến Nibbāna.
Kevalaṃ ‘‘padabyañjanasampattiñceva madhurasaddañca sutvā mahagghāni cīvarādīni dassanti’’iccevaṃ desessanti.
They will merely teach thinking, "Having heard the excellence of words and phrases and sweet sound, people will give expensive robes and so on."
Chỉ vì “nghe được sự hoàn hảo về từ ngữ và văn tự, cùng với giọng nói ngọt ngào, họ sẽ cúng dường y áo và các vật quý giá khác”, họ sẽ thuyết giảng như vậy.
Apare antaravīthicatukkarājadvārādīsu nisīditvā kahāpaṇaaḍḍhakahāpaṇapādamāsakarūpādīnipi nissāya desessanti.
Others, sitting in inner streets, at crossroads, at royal gates, and so on, will teach relying even on kahāpaṇas, half-kahāpaṇas, quarter-māsakas, and similar coins.
Những người khác sẽ ngồi ở các ngã tư đường, cổng hoàng gia, v.v., và thuyết giảng dựa vào cả những đồng kahāpaṇa, nửa kahāpaṇa, pāda, māsaka và các loại tiền tệ khác.
Iti bhagavatā nibbānagghanakaṃ katvā desitaṃ dhammaṃ catupaccayatthāya ceva kahāpaṇādiatthāya ca vikkiṇitvā desentā satasahassagghanakaṃ candanasāraṃ pūtitakkena vikkiṇantā viya bhavissanti.
Thus, those who teach, having sold the Dhamma—which was taught by the Blessed One as worthy of Nibbāna—for the sake of the four requisites and for the sake of kahāpaṇas and so on, will be like those selling sandalwood worth a hundred thousand for rotten wood.
Như vậy, khi thuyết giảng Dhamma mà Đức Thế Tôn đã thuyết giảng với giá trị Nibbāna, họ sẽ bán nó vì bốn vật dụng hỗ trợ và vì tiền kahāpaṇa, v.v., giống như những người bán lõi gỗ đàn hương trị giá hàng trăm ngàn đổi lấy gỗ mục nát.
Ayaṃ ekādasamassa vipāko.
This is the result of the eleventh.
Đây là quả báo thứ mười một.
12. Adhammikarājakāle loke viparivattanteyeva rājāno jātisampannānaṃ kulaputtānaṃ yasaṃ na dassanti, akulīnānaññeva dassanti.
12. In a time of unrighteous kings, as the world deteriorates, kings will not grant honour to well-born noble youths, but only to those of ignoble birth.
12. Trong thời đại vua phi pháp, khi thế gian đảo lộn, các vị vua sẽ không ban danh tiếng cho những người con của gia đình cao quý, mà chỉ ban cho những người không thuộc dòng dõi cao quý.
Te issarā bhavissanti, itarā daliddā.
They will become powerful, while the others will be poor.
Những người đó sẽ trở thành quyền quý, còn những người kia thì nghèo khó.
Rājasammukhepi rājadvārepi amaccasammukhepi vinicchayaṭṭhānepi tucchalābusadisānaṃ akulīnānaṃyeva kathā osīditvā ṭhitā viya niccalā suppatiṭṭhitā bhavissati.
Before the king, at the royal gate, before ministers, and in courts of justice, the words of ignoble persons, like empty gourds, will settle and remain firm and well-established.
Trước mặt vua, tại cổng hoàng gia, trước mặt các quan đại thần, và tại nơi xét xử, lời nói của những người không thuộc dòng dõi cao quý, giống như quả bầu rỗng, sẽ lắng xuống và trở nên vững chắc, kiên cố.
Saṅghasannipātepi saṅghakammagaṇakammaṭṭhānesu ceva pattacīvarapariveṇādivinicchayaṭṭhānesu ca dussīlānaṃ pāpapuggalānaṃyeva kathā niyyānikā bhavissati, na lajjibhikkhūnanti evaṃ sabbatthāpi tucchalābūnaṃ sīdanakālo viya bhavissati.
Even in monastic assemblies, in places for Saṅgha-kamma and gaṇa-kamma, and in places for deciding matters concerning robes, alms-bowls, monasteries, and so on, the words of immoral, evil individuals will prevail, not those of conscientious bhikkhus; thus, everywhere will be like a time when empty gourds sink.
Ngay cả trong hội chúng Tăng, tại các nơi thực hiện Tăng sự, các việc thuộc về nhóm (gaṇakamma), và tại các nơi xét xử y bát, tịnh xá, v.v., lời nói của những người tỳ kheo ác hạnh, những cá nhân xấu xa sẽ được chấp nhận, chứ không phải của những tỳ kheo có lòng hổ thẹn; như vậy, mọi nơi sẽ giống như thời điểm quả bầu rỗng chìm xuống.
Ayaṃ dvādasamassa vipāko.
This is the result of the twelfth.
Đây là quả báo thứ mười hai.
13. Tādiseyeva kāle adhammikarājāno akulīnānaṃ yasaṃ dassanti.
13. In such a time, unrighteous kings will grant honour to those of ignoble birth.
13. Cũng trong thời đại như vậy, các vị vua phi pháp sẽ ban danh tiếng cho những người không thuộc dòng dõi cao quý.
Te issarā bhavissanti, kulīnā duggatā.
They will become powerful, while the noble will be unfortunate.
Những người đó sẽ trở thành quyền quý, còn những người thuộc dòng dõi cao quý thì nghèo khổ.
Tesu na keci gāravaṃ karissanti, itaresuyeva karissanti.
No one will show respect to the latter, but only to the former.
Không ai sẽ tôn trọng họ, mà chỉ tôn trọng những người kia.
Rājasammukhe vā amaccasammukhe vā vinicchayaṭṭhāne vā vinicchayakusalānaṃ ghanasilāsadisānaṃ kulaputtānaṃ kathā na ogāhitvā patiṭṭhahissati.
Before the king, or before ministers, or in courts of justice, the words of noble youths skilled in judgment, like solid rocks, will not penetrate and become established.
Trước mặt vua, hoặc trước mặt các quan đại thần, hoặc tại nơi xét xử, lời nói của những người con của gia đình cao quý, thông thạo việc xét xử, vững chắc như đá tảng, sẽ không được lắng nghe và chấp nhận.
Tesu kathentesu ‘‘kiṃ ime kathentī’’ti itare parihāsameva karissanti.
When they speak, others will merely scorn them, thinking, "What are these people saying?"
Khi họ nói, những người khác sẽ chỉ chế giễu: “Những người này đang nói gì vậy?”
Bhikkhusannipātepi vuttappakāresu ṭhānesu neva pesale bhikkhū garukātabbe maññissanti, nāpi nesaṃ kathā pariyogāhitvā patiṭṭhahissati, silānaṃ plavanakālo viya bhavissati.
Even in monastic assemblies, in the aforementioned places, they will not consider conscientious bhikkhus worthy of respect, nor will their words penetrate and become established; it will be like a time when rocks float.
Ngay cả trong hội chúng tỳ kheo, tại các nơi đã nói trên, họ sẽ không xem các tỳ kheo có phẩm hạnh là đáng tôn trọng, cũng không lắng nghe và chấp nhận lời nói của họ; sẽ giống như thời điểm đá nổi lên.
Ayaṃ terasamassa vipāko.
This is the result of the thirteenth.
Đây là quả báo thứ mười ba.
14. Loke parihāyanteyeva manussā tibbarāgādijātikā kilesānuvattakā hutvā taruṇānaṃ attano bhariyānaṃ vase vattissanti.
14. As the world deteriorates, people will become intensely passionate and driven by defilements, living under the sway of their young wives.
14. Khi thế gian suy đồi, con người sẽ bị chi phối bởi các phiền não như tham ái mãnh liệt, và sẽ tuân theo ý muốn của những người vợ trẻ của mình.
Gehe dāsakammakārādayopi gomahiṃsādayopi hiraññasuvaṇṇampi sabbaṃ tāsaṃyeva āyattaṃ bhavissati.
In the home, servants and labourers, cattle and buffalo, gold and silver—everything will be under their control.
Trong nhà, ngay cả người hầu, người làm, bò, trâu, vàng bạc, tất cả đều sẽ thuộc về quyền sở hữu của họ.
‘‘Asukaṃ hiraññasuvaṇṇaṃ vā paricchadādijātaṃ vā kaha’’nti vutte ‘‘yattha vā tattha vā hotu, kiṃ tuyhiminā byāpārena, tvaṃ mayhaṃ ghare santaṃ vā asantaṃ vā jānitukāmo jāto’’ti vatvā nānappakārehi akkositvā mukhasattīhi koṭṭetvā dāsaceṭake viya vase katvā attano issariyaṃ pavattessanti.
When asked, "Where is such and such gold, silver, or household item?", they will say, "Let it be wherever it is! What business is it of yours? Have you become desirous of knowing what is or is not in my house?"—and after scolding them in various ways, striking them with sharp words, they will bring them under their sway like slaves and exercise their authority.
Khi được hỏi: “Vàng bạc hay đồ dùng đó ở đâu?”, họ sẽ nói: “Ở đâu thì ở, việc đó có liên quan gì đến anh? Anh muốn biết cái gì có hay không trong nhà tôi sao?”, rồi họ sẽ mắng nhiếc bằng nhiều cách, dùng lời lẽ như mũi tên đâm chém, và biến chồng thành nô lệ để thực hiện quyền uy của mình.
Evaṃ madhukapupphappamāṇānaṃ maṇḍūkīnaṃ āsivise kaṇhasappe gilanakālo viya bhavissati.
Thus, it will be like a time when frogs, the size of Madhuka flowers, swallow poisonous black snakes.
Như vậy, sẽ giống như thời điểm những con ếch nhỏ bé như hoa madhuka nuốt chửng rắn độc hổ mang.
Ayaṃ cuddasamassa vipāko.
This is the result of the fourteenth.
Đây là quả báo thứ mười bốn.
15. Dubbalarājakāle pana rājāno hatthisippādīsu akusalā yuddhesu avisāradā bhavissanti.
15. In a time of weak kings, kings will be unskilled in elephant lore and other arts, and inexpert in battles.
15. Trong thời đại vua yếu kém, các vị vua sẽ không giỏi các kỹ năng về voi, v.v., và không thông thạo chiến tranh.
Te attano rājādhipaccaṃ āsaṅkamānā samānajātikānaṃ kulaputtānaṃ issariyaṃ adatvā attano pādamūlikanahāpanakappakādīnaṃ dassanti.
Fearing for their own sovereignty, they will not grant authority to noble youths of similar birth, but will give it to their own footmen, bath attendants, barbers, and so on.
Vì lo sợ về quyền lực vương giả của mình, họ sẽ không ban quyền lực cho những người con của gia đình cao quý cùng dòng dõi, mà sẽ ban cho những người hầu hạ dưới chân mình như thợ tắm, thợ cắt tóc, v.v.
Jātigottasampannā kulaputtā rājakule patiṭṭhaṃ alabhamānā jīvikaṃ kappetuṃ asamatthā hutvā issariye ṭhite jātigottahīne akulīne upaṭṭhahantā vicarissanti, suvaṇṇarājahaṃsehi kākassa parivāritakālo viya bhavissati.
Noble youths, well-born and of good lineage, unable to gain a footing in the royal court, and incapable of earning a living, will wander about serving ignoble, low-born individuals who hold authority; it will be like a time when golden royal geese are surrounded by crows.
Những người con của gia đình cao quý, có dòng dõi tốt, không tìm được chỗ đứng trong hoàng gia, không thể kiếm sống, sẽ phải đi phục vụ những người không có dòng dõi cao quý, không thuộc dòng dõi tốt đang nắm quyền; sẽ giống như thời điểm những con quạ được bao quanh bởi những con thiên nga vàng.
Ayaṃ pannarasamassa vipāko.
This is the result of the fifteenth.
Đây là quả báo thứ mười lăm.
16. Adhammikarājakāleyeva ca akulīnāva rājavallabhā issarā bhavissanti, kulīnā apaññātā duggatā.
16. In a time of unrighteous kings, only those of ignoble birth will be royal favourites and powerful, while the noble will be unknown and unfortunate.
16. Cũng trong thời đại vua phi pháp, chỉ những người không thuộc dòng dõi cao quý mới là người thân cận của vua và có quyền lực, còn những người thuộc dòng dõi cao quý thì không được biết đến và nghèo khổ.
Te rājānaṃ attano kathaṃ gāhāpetvā vinicchayaṭṭhānādīsu balavanto hutvā dubbalānaṃ paveṇiāgatāni khettavatthādīni ‘‘amhākaṃ santakānī’’ti abhiyuñjitvā te ‘‘na tumhākaṃ, amhāka’’nti āgantvā vinicchayaṭṭhānādīsu vivadante vettalatādīhi paharāpetvā gīvāyaṃ gahetvā apakaḍḍhāpetvā ‘‘attano pamāṇaṃ na jānātha, amhehi saddhiṃ vivadatha, idāni vo paharāpetvā rañño kathetvā hatthapādacchedādīni kāressāmā’’ti santajjessanti.
Having made the king accept their words, and becoming powerful in places of judgment and so forth, they would accuse the weak, saying, "These fields, lands, and so forth, inherited through generations, are ours." When those (weak ones) would come and contend in places of judgment and so forth, saying, "They are not yours, they are ours," they would have them beaten with canes and so forth, seized by the neck, and dragged away, threatening them, "You do not know your own measure; you contend with us. Now we will have you beaten, report you to the king, and have your hands and feet cut off and so forth."
Họ sẽ khiến vua nghe theo lời mình, trở nên có quyền lực tại các nơi xét xử, v.v., và sẽ kiện tụng những ruộng đất, tài sản, v.v., đã thuộc về những người yếu thế từ lâu đời, nói rằng “đây là của chúng tôi”. Khi những người kia đến tranh cãi tại các nơi xét xử, v.v., nói rằng “không phải của các ông, mà là của chúng tôi”, họ sẽ sai người đánh đập bằng roi mây, v.v., nắm cổ lôi đi, và đe dọa: “Các ngươi không biết thân phận mình sao? Dám tranh cãi với chúng ta à? Bây giờ chúng ta sẽ sai người đánh đập các ngươi và tâu với vua để chặt tay chân các ngươi.”
Te tesaṃ bhayena attano santakāni vatthūni ‘‘tumhākaṃyeva tāni, gaṇhathā’’ti niyyātetvā attano gehāni pavisitvā bhītā nipajjissanti.
Out of fear of them, those (weak ones) would surrender their own possessions, saying, "They are yours, take them," and entering their own homes, they would lie down in fear.
Vì sợ hãi họ, những người kia sẽ giao nộp tài sản của mình, nói: “Đó là của các ông, hãy lấy đi”, rồi trở về nhà và nằm xuống trong sợ hãi.
Pāpabhikkhūpi pesale bhikkhū yathāruci viheṭhessanti.
Evil bhikkhus would also harass virtuous bhikkhus as they pleased.
Những tỳ kheo ác hạnh cũng sẽ tùy tiện quấy nhiễu các tỳ kheo có phẩm hạnh.
Pesalā bhikkhū paṭisaraṇaṃ alabhamānā araññaṃ pavisitvā gahanaṭṭhānesu nilīyissanti.
Virtuous bhikkhus, finding no refuge, would enter the forest and hide in dense places.
Các tỳ kheo có phẩm hạnh, không tìm được nơi nương tựa, sẽ đi vào rừng và ẩn náu trong những nơi hiểm trở.
Evaṃ hīnajaccehi ceva pāpabhikkhūhi ca upaddutānaṃ jātimantakulaputtānañceva pesalabhikkhūnañca eḷakānaṃ bhayena tasavakānaṃ palāyanakālo viya bhavissati.
Thus, for the noble-born young men and virtuous bhikkhus harassed by low-born people and evil bhikkhus, it would be like the time when timid deer flee in fear of wolves.
Như vậy, sẽ giống như thời điểm những người con của gia đình cao quý, có dòng dõi tốt, và các tỳ kheo có phẩm hạnh, bị quấy nhiễu bởi những kẻ hạ tiện và các tỳ kheo ác hạnh, phải chạy trốn vì sợ hãi như những con nai sợ hãi.
Ayaṃ soḷasamassa vipāko.
This is the result of the sixteenth (dream).
Đây là quả báo thứ mười sáu.
Evaṃ tassa tassa anatthassa pubbanimittabhūte soḷasa mahāsupine passi.
In this way, he saw sixteen great dreams, which were premonitions of various misfortunes.
Như vậy, ngài đã nhìn thấy mười sáu giấc mơ lớn là điềm báo trước của từng tai họa đó.
Tena vuttaṃ ‘‘kosalarājā viya soḷasa supine’’ti.
Therefore, it is said, "like the King of Kosala's sixteen dreams."
Vì thế, có câu nói: “Vua Kosala đã thấy mười sáu giấc mơ”.
Ettha ca pubbanimittato attano atthānatthanimittaṃ supinaṃ passanto attano kammānubhāvena passati.
Here, one who sees a dream as a premonition of one's own welfare or misfortune, based on a premonition, sees it due to the power of one's own kamma.
Ở đây, cần hiểu rằng, khi một người nhìn thấy giấc mơ là điềm báo trước về lợi ích hay tai họa của chính mình, người đó nhìn thấy do năng lực nghiệp của chính mình.
Kosalarājā viya lokassa atthānatthanimittaṃ supinaṃ passanto pana sabbasattasādhāraṇakammānubhāvena passatīti veditabbaṃ.
However, one who sees a dream as a premonition of the welfare or misfortune of the world, like the King of Kosala, sees it due to the power of kamma common to all beings, so it should be understood.
Còn khi vua Kosala nhìn thấy giấc mơ là điềm báo trước về lợi ích hay tai họa của thế gian, thì người đó nhìn thấy do năng lực nghiệp chung của tất cả chúng sinh.
Kuddhā hi devatāti mahānāgavihāre mahātherassa kuddhā devatā viya.
Kuddhā hi devatā means like the devatā who was angry with the Mahāthera in Mahānāgavihāra.
Kuddhā hi devatā (chư thiên phẫn nộ) như chư thiên phẫn nộ với vị Đại Trưởng lão ở Đại Tượng Tự.
Rohaṇe kira mahānāgavihāre mahāthero bhikkhusaṅghaṃ anapaloketvāva ekaṃ nāgarukkhaṃ chindāpesi.
It is said that in Rohaṇa, the Mahāthera in Mahānāgavihāra had a nāga tree cut down without consulting the Bhikkhu Saṅgha.
Nghe nói, ở Đại Tượng Tự tại Rohaṇa, vị Đại Trưởng lão đã chặt một cây Nāga mà không hỏi ý kiến Tăng chúng.
Rukkhe adhivatthā devatā therassa kuddhā paṭhamameva naṃ saccasupinena palobhetvā pacchā ‘‘ito te sattadivasamatthake upaṭṭhāko rājā marissatī’’ti supine ārocesi.
The devatā dwelling in the tree, angry with the Thera, first enticed him with a true dream, and afterwards, in a dream, informed him, "Your patron king will die seven days from now."
Vị thiên ngụ trong cây, phẫn nộ với Trưởng lão, trước tiên đã dụ dỗ ngài bằng một giấc mơ có thật, rồi sau đó báo mộng: “Trong bảy ngày nữa, vị vua hộ độ của ngài sẽ chết.”
Thero taṃ kathaṃ āharitvā rājorodhānaṃ ācikkhi.
The Thera recounted this story to the king's consorts.
Trưởng lão đã kể lại câu chuyện đó cho các phi tần của vua.
Tā ekappahāreneva mahāviravaṃ viraviṃsu.
They cried out loudly in a single outburst.
Họ liền la hét lớn tiếng.
Rājā ‘‘kiṃ eta’’nti pucchi.
The king asked, "What is this?"
Vua hỏi: “Có chuyện gì vậy?”
Tā ‘‘evaṃ therena vutta’’nti ārocayiṃsu.
They informed him, "The Thera said so."
Họ tâu: “Trưởng lão đã nói như vậy.”
Rājā divasaṃ gaṇāpetvā sattāhe vītivatte therassa hatthapāde chindāpesi.
The king counted the days, and after seven days passed, he had the Thera's hands and feet cut off.
Vua đếm ngày, và sau bảy ngày trôi qua, đã sai người chặt tay chân của Trưởng lão.
Ekantaṃ saccameva hotīti phalassa saccabhāvato vuttaṃ, dassanaṃ pana vipallatthameva.
Ekantaṃ saccameva hotī is said because of the truthfulness of the result, but the perception itself is erroneous.
Ekantaṃ saccameva hotī (chắc chắn là sự thật) được nói vì sự thật của quả báo, nhưng sự thấy thì sai lạc.
Teneva pahīnavipallāsā pubbanimittabhūtampi supinaṃ na passanti.
For this reason, those whose errors are abandoned do not see even a dream that is a premonition.
Vì thế, những bậc đã đoạn trừ sự sai lạc không nhìn thấy giấc mơ là điềm báo trước.
Dvīhi tīhipi kāraṇehi kadāci supinaṃ passatīti āha ‘‘saṃsaggabhedato’’ti.
He says ‘‘saṃsaggabhedato’’ that sometimes one sees a dream due to two or three causes.
Ngài nói “saṃsaggabhedato” (do sự hỗn tạp) rằng đôi khi nhìn thấy giấc mơ do hai hoặc ba nguyên nhân.
‘‘Asekhā na passanti pahīnavipallāsattā’’ti vacanato catunnampi kāraṇānaṃ vipallāsā eva mūlakāraṇanti daṭṭhabbaṃ.
According to the saying "Asekhas do not see (dreams) because their errors are abandoned," it should be understood that errors are the root cause of all four types (of dreams).
Theo lời dạy “Asekhā na passanti pahīnavipallāsattā” (Bậc Vô học không nhìn thấy vì đã đoạn trừ sự sai lạc), cần hiểu rằng sự sai lạc là nguyên nhân gốc rễ của cả bốn nguyên nhân.
Tanti supinakāle pavattaṃ bhavaṅgacittaṃ.
Taṃ refers to the bhavaṅga consciousness occurring at the time of the dream.
Taṃ (nó) là tâm hữu phần (bhavaṅgacitta) hoạt động trong lúc mơ.
Rūpanimittādiārammaṇanti kammakammanimittagatinimittato aññaṃ rūpanimittādiārammaṇaṃ na hoti.
Rūpanimittādiārammaṇaṃ means that there is no object such as a visible form or other signs apart from kamma, kamma-nimitta, and gati-nimitta.
Đối tượng như sắc tướng, v.v. (Rūpanimittādiārammaṇa) không phải là đối tượng khác với nghiệp tướng (kamma-nimitta), nghiệp tướng (kamma-nimitta) và cảnh giới tướng (gati-nimitta).
Īdisānīti paccakkhato anubhūtapubbaparikappitarūpādiārammaṇāni ceva rāgādisampayuttāni ca.
Īdisānī refers to objects like forms that have been directly experienced or previously imagined, and those associated with greed and so forth.
Những thứ như vậy (Īdisāni) là những đối tượng như sắc, v.v. đã được kinh nghiệm trực tiếp, đã được suy tưởng trước đây, và được tương ưng với tham ái, v.v.
Sabbohārikacittenāti pakaticittena.
Sabbohārikacittenā means with ordinary consciousness.
Bằng tâm thông thường (Sabbohārikacittenā) là bằng tâm bình thường.
Dvīhi antehi muttoti kusalākusalasaṅkhātehi dvīhi antehi mutto.
Dvīhi antehi mutto means free from the two extremes, namely wholesome and unwholesome.
Thoát khỏi hai cực đoan (Dvīhi antehi mutto) là thoát khỏi hai cực đoan được gọi là thiện và bất thiện.
Āvajjanatadārammaṇakkhaṇeti idaṃ yāva tadārammaṇuppatti, tāva pavattacittavāraṃ sandhāya vuttaṃ.
Āvajjanatadārammaṇakkhaṇe—this is said with reference to the sequence of consciousness that occurs up to the arising of tadārammaṇa.
Trong khoảnh khắc chú ý và tadārammaṇa (Āvajjanatadārammaṇakkhaṇe) điều này được nói đến để chỉ chuỗi tâm diễn ra cho đến khi tadārammaṇa khởi lên.
‘‘Supineneva diṭṭhaṃ viya me, sutaṃ viya meti kathanakāle pana abyākatoyeva āvajjanamattasseva uppajjanato’’ti vadanti.
"However, at the time of saying 'It's as if I saw it in a dream, it's as if I heard it,' it is merely an abyākata āvajjana that arises," they say.
Họ nói rằng: "Tuy nhiên, vào lúc nói 'Tôi như đã thấy trong mơ, tôi như đã nghe trong mơ', chỉ có sự chú ý (āvajjana) khởi lên, và nó là vô ký (abyākata)."
Evaṃ vadantehi pañcadvāre dutiyamoghavāre viya manodvārepi āvajjanaṃ dvattikkhattuṃ uppajjitvā javanaṭṭhāne ṭhatvā bhavaṅgaṃ otaratīti adhippetanti daṭṭhabbaṃ ekacittakkhaṇikassa āvajjanassa uppattiyaṃ ‘‘diṭṭhaṃ viya me, sutaṃ viya me’’ti kappanāya asambhavato.
It should be understood that those who say this imply that in the mind-door, just as in the second futile thought-process of the five doors, āvajjana arises two or three times, then stands in the javana stage, and then sinks into bhavaṅga, because the imagination "It's as if I saw it, it's as if I heard it" is impossible for an āvajjana that lasts only for one moment of consciousness.
Khi họ nói như vậy, cần phải hiểu rằng ý muốn nói là trong tâm môn (manodvāra), sự chú ý (āvajjana) khởi lên hai hoặc ba lần, giống như trong ngũ môn (pañcadvāra) ở chuỗi tâm vô hiệu thứ hai (dutiyamoghavāra), rồi đứng ở vị trí javana và lặn vào bhavaṅga, vì sự suy tưởng "Tôi như đã thấy, tôi như đã nghe" không thể xảy ra khi sự chú ý chỉ khởi lên trong một sát na tâm.
Ettha ca ‘‘supinantepi tadārammaṇavacanato paccuppannavasena atītavasena vā sabhāvadhammā supinante ārammaṇaṃ hontī’’ti vadanti.
And here, they say, "Even in dreams, due to the statement about 'that object,' intrinsic phenomena become objects in dreams, either in the present or in the past."
Ở đây, họ nói rằng "ngay cả trong giấc mơ, vì có lời nói về tadārammaṇa, nên các pháp tự tánh (sabhāva-dhamma) trở thành đối tượng trong giấc mơ dưới dạng hiện tại hoặc quá khứ".
‘‘Yadipi supinante vibhūtaṃ hutvā upaṭṭhite rūpādivatthumhi tadārammaṇaṃ vuttaṃ, tathāpi supinante upaṭṭhitanimittassa parikappavasena gahetabbatāya dubbalabhāvato dubbalavatthukattāti vutta’’nti vadanti.
They say, "Although 'that object' is said to refer to the material object, etc., which appears distinctly in a dream, nevertheless, because the sign that appears in a dream is to be taken as a mere mental construction, it is weak, and therefore it is said to have a weak basis."
Họ nói rằng: "Mặc dù tadārammaṇa được nói đến trong giấc mơ đối với các đối tượng như sắc, v.v. xuất hiện rõ ràng, nhưng vì tướng xuất hiện trong giấc mơ được hiểu theo cách suy tưởng nên nó yếu ớt, do đó được nói là 'có đối tượng yếu ớt'."
Keci pana ‘‘karajakāyassa nirussāhasantabhāvappattito tannissitahadayavatthu na suppasannaṃ hoti, tato tannissitāpi cittappavatti na suppasannā asuppasannavaṭṭinissitadīpappabhā viya, tasmā dubbalavatthukattāti ettha dubbalahadayavatthukattā’’ti atthaṃ vadanti.
Some, however, say that the meaning of " dubbalavatthukattā" (having a weak basis) here is "having a weak heart-basis," because when the physical body attains a state of inert tranquility, the heart-basis dependent on it is not very clear, and therefore the mental process dependent on it is also not very clear, like the light of a lamp dependent on an unclear wick.
Một số người khác lại nói rằng: "Vì thân vật chất đạt đến trạng thái bất động và yên tĩnh, nên y xứ trái tim (hadayavatthu) nương tựa vào đó không được trong sáng hoàn toàn; do đó, các hoạt động tâm (cittappavatti) nương tựa vào đó cũng không được trong sáng hoàn toàn, giống như ánh sáng của ngọn đèn nương tựa vào bấc không trong sáng. Vì vậy, ở đây, do có đối tượng yếu ớt (dubbalavatthukattā) có nghĩa là do có y xứ trái tim yếu ớt."
Vīmaṃsitvā yuttataraṃ gahetabbaṃ.
After investigation, the more appropriate meaning should be adopted.
Cần phải xem xét và chọn điều hợp lý hơn.
Supinantacetanāti manodvārikajavanavasena pavattā supinantacetanā.
Supinantacetanā (dream-volition) refers to the volition that occurs through the mind-door javana.
Tư trong giấc mơ (Supinantacetanā) là tư (cetanā) diễn ra dưới dạng javana của tâm môn (manodvārika-javana) trong giấc mơ.
Supinañhi passanto manodvārikeneva javanena passati, na pañcadvārikena.
Indeed, one who sees a dream sees it only through the javana of the mind-door, not through the five doors.
Khi nhìn thấy giấc mơ, người ta nhìn thấy bằng javana của tâm môn, không phải bằng javana của ngũ môn.
Paṭibujjhanto ca manodvārikeneva paṭibujjhati, na pañcadvārikena.
And one who awakens awakens only through the mind-door, not through the five doors.
Và khi tỉnh giấc, người ta tỉnh giấc bằng tâm môn, không phải bằng ngũ môn.
Niddāyantassa hi mahāvaṭṭiṃ jāletvā dīpe cakkhusamīpaṃ upanīte paṭhamaṃ cakkhudvārikaṃ āvajjanaṃ bhavaṅgaṃ na āvaṭṭeti, manodvārikameva āvaṭṭeti.
For when a lamp is brought near the eye of a sleeping person, after lighting a large wick, the first eye-door adverting consciousness does not turn the bhavaṅga, but only the mind-door adverting consciousness turns it.
Thật vậy, khi một người đang ngủ, nếu một ngọn đèn được thắp sáng và đưa gần mắt, sự chú ý của nhãn môn (cakkhudvārika-āvajjana) đầu tiên không xoay chuyển bhavaṅga, mà chỉ xoay chuyển tâm môn (manodvārika).
Atha javanaṃ javitvā bhavaṅgaṃ otarati.
Then, after javana has run its course, it descends into the bhavaṅga.
Sau đó, javana diễn ra và lặn vào bhavaṅga.
Dutiyavāre cakkhudvārikaāvajjanaṃ bhavaṅgaṃ āvaṭṭeti, tato cakkhuviññāṇādīni javanapariyosānāni pavattanti, tadanantaraṃ bhavaṅgaṃ pavattati.
In the second instance, the eye-door adverting consciousness turns the bhavaṅga, whereupon eye-consciousness and so forth, up to the end of the javana process, occur, and thereafter the bhavaṅga continues.
Ở lần thứ hai, sự chú ý của nhãn môn xoay chuyển bhavaṅga, sau đó các tâm nhãn thức, v.v. cho đến javana diễn ra, và sau đó bhavaṅga diễn ra.
Tatiyavāre manodvārikaāvajjanena bhavaṅge āvaṭṭite manodvārikajavanaṃ javati.
In the third instance, when the bhavaṅga is turned by the mind-door adverting consciousness, the mind-door javana runs its course.
Ở lần thứ ba, khi bhavaṅga được xoay chuyển bởi sự chú ý của tâm môn, javana của tâm môn diễn ra.
Tena cittena ‘‘kiṃ ayaṃ imasmiṃ ṭhāne āloko’’ti jānāti.
By that consciousness, one knows, "What is this light in this place?"
Với tâm đó, người ấy biết: "Đây là ánh sáng ở nơi này ư?"
Tathā niddāyantassa kaṇṇasamīpe tūriyesu paggahitesu, ghānasamīpe sugandhesu vā duggandhesu vā pupphesu upanītesu, mukhe sappimhi vā phāṇite vā pakkhitte, piṭṭhiyaṃ pāṇinā pahāre dinne paṭhamaṃ sotadvārikādīni āvajjanāni bhavaṅgaṃ na āvaṭṭenti, manodvārikameva āvaṭṭeti, atha javanaṃ javitvā bhavaṅgaṃ otarati.
Similarly, when a sleeping person has musical instruments played near their ear, or fragrant or foul-smelling flowers brought near their nose, or ghee or treacle put in their mouth, or is struck on the back with a hand, the first ear-door adverting consciousness, etc., do not turn the bhavaṅga, but only the mind-door adverting consciousness turns it; then, after javana has run its course, it descends into the bhavaṅga.
Tương tự, khi một người đang ngủ, nếu các nhạc cụ được chơi gần tai, hoặc hoa thơm hay hoa hôi được đưa gần mũi, hoặc bơ sữa (sappi) hay mật đường (phāṇita) được đặt vào miệng, hoặc bị đánh vào lưng bằng tay, thì sự chú ý của nhĩ môn, v.v. đầu tiên không xoay chuyển bhavaṅga, mà chỉ xoay chuyển tâm môn; sau đó, javana diễn ra và lặn vào bhavaṅga.
Dutiyavāre sotadvārikādīni āvajjanāni bhavaṅgaṃ āvaṭṭenti, tato sotaghānajivhākāyaviññāṇādīni javanapariyosānāni pavattanti, tadanantaraṃ bhavaṅgaṃ vattati.
In the second instance, the ear-door adverting consciousness, etc., turn the bhavaṅga, whereupon ear-, nose-, tongue-, body-consciousness and so forth, up to the end of the javana process, occur, and thereafter the bhavaṅga continues.
Ở lần thứ hai, sự chú ý của nhĩ môn, v.v. xoay chuyển bhavaṅga, sau đó các tâm nhĩ thức, tị thức, thiệt thức, thân thức, v.v. cho đến javana diễn ra, và sau đó bhavaṅga diễn ra.
Tatiyavāre manodvārikaāvajjanena bhavaṅge āvaṭṭite manodvārikajavanaṃ javati, tena cittena ñatvā ‘‘kiṃ ayaṃ imasmiṃ ṭhāne saddo, saṅkhasaddo bherisaddo’’ti vā ‘‘kiṃ ayaṃ imasmiṃ ṭhāne gandho, mūlagandho’’ti vā ‘‘kiṃ idaṃ mayhaṃ mukhaṃ pakkhittaṃ, sappīti vā phāṇita’’nti vā ‘‘kenamhi piṭṭhiyaṃ pahaṭo, atibaddho me pahāro’’ti vā vattā hoti.
In the third instance, when the bhavaṅga is turned by the mind-door adverting consciousness, the mind-door javana runs its course, and by that consciousness, one knows and says, "What is this sound in this place, a conch sound or a drum sound?" or "What is this smell in this place, a root smell?" or "What has been put in my mouth, ghee or treacle?" or "By whom was I struck on the back? My blow is very strong!"
Ở lần thứ ba, khi bhavaṅga được xoay chuyển bởi sự chú ý của tâm môn, javana của tâm môn diễn ra, và với tâm đó, người ấy biết và nói: "Đây là âm thanh gì ở nơi này? Tiếng tù và hay tiếng trống?" hoặc "Đây là mùi gì ở nơi này? Mùi rễ cây?" hoặc "Cái gì được đặt vào miệng tôi đây? Bơ sữa hay mật đường?" hoặc "Ai đã đánh vào lưng tôi? Cú đánh của tôi quá mạnh!"
Evaṃ manodvārikajavaneneva paṭibujjhati, na pañcadvārikena.
Thus, one awakens only through the mind-door javana, not through the five doors.
Như vậy, người ấy tỉnh giấc bằng javana của tâm môn, không phải bằng javana của ngũ môn.
Supinampi teneva passati, na pañcadvārikena.
One sees dreams through that same mind-door, not through the five doors.
Người ấy cũng nhìn thấy giấc mơ bằng tâm môn, không phải bằng ngũ môn.
Sesamettha suviññeyyameva.
The rest here is easily understandable.
Phần còn lại ở đây rất dễ hiểu.
197. Sattame utusamuṭṭhānanti vassike cattāro māse uppannaṃ.
197. In the seventh, utusamuṭṭhānaṃ means arising in the four months of the rainy season.
197. Trong kinh thứ bảy, do thời tiết sinh khởi (utusamuṭṭhāna) là sinh khởi trong bốn tháng mùa mưa.
Akālepīti cittavesākhamāsesupi.
Akālepi means even in the months of Citta and Vesākha.
Ngay cả trái mùa (Akālepi) là ngay cả trong các tháng Cittavesākha.
Vassavalāhakadevaputtānañhi attano ratiyā kīḷitukāmatācitte uppanne akālepi devo vassati.
Indeed, when the rain-cloud devaputtas conceive a desire to play for their own amusement, rain falls even out of season.
Khi các thiên tử mây mưa (vassavalāhaka-devaputta) có tâm muốn vui đùa theo ý thích của mình, trời sẽ mưa ngay cả trái mùa.
Tatridaṃ vatthu – eko kira vassavalāhakadevaputto vākarakuṭakavāsikhīṇāsavattherassa santikaṃ gantvā vanditvā aṭṭhāsi.
Here is the story: It is said that a certain rain-cloud devaputta went to the Elder Vākarakuṭakavāsikhīṇāsava, bowed, and stood there.
Về điều này, có một câu chuyện: Một thiên tử mây mưa đã đến gặp Trưởng lão A-la-hán Vākarakuṭakavāsī, đảnh lễ và đứng đó.
Thero ‘‘kosi tva’’nti pucchi.
The Elder asked, "Who are you?"
Trưởng lão hỏi: "Ngươi là ai?"
Ahaṃ, bhante, vassavalāhakadevaputtoti.
"I am, venerable sir, a rain-cloud devaputta."
Bạch Ngài, con là thiên tử mây mưa.
Tumhākaṃ kira cittena devo vassatīti.
"Is it true that rain falls by your will?"
Nghe nói trời mưa theo ý muốn của các ngươi ư?
Āma, bhanteti.
"Yes, venerable sir."
Vâng, bạch Ngài.
Passitukāmā mayanti.
"We would like to see it."
Chúng tôi muốn thấy.
Temissatha, bhanteti.
"You will get wet, venerable sirs."
Bạch Ngài, Ngài hãy ướt đi.
Meghasīsaṃ vā gajjitaṃ vā na paññāyati, kathaṃ temissāmāti.
"No cloud-head or thunder is visible; how will we get wet?"
Không thấy mây đen hay sấm sét, làm sao chúng tôi ướt được?
Bhante, amhākaṃ cittena devo vassati, tumhe paṇṇasālaṃ pavisathāti.
"Venerable sirs, rain falls by our will; please enter your leaf-hut."
Bạch Ngài, trời mưa theo ý muốn của chúng con, Ngài hãy vào tịnh xá lá đi.
‘‘Sādhu, devaputtā’’ti pāde dhovitvā paṇṇasālaṃ pāvisi.
"Very well, devaputta," he said, washed his feet, and entered the leaf-hut.
"Tốt lắm, thiên tử!" Ngài rửa chân và vào tịnh xá lá.
Devaputto tasmiṃ pavisanteyeva ekaṃ gītaṃ gāyitvā hatthaṃ ukkhipi, samantā tiyojanaṭṭhānaṃ ekameghaṃ ahosi.
As soon as the devaputta entered, he sang a song and raised his hand, and a single cloud formed for a distance of three yojanas all around.
Ngay khi Trưởng lão vừa vào, thiên tử đã hát một bài ca và giơ tay lên, một đám mây đã bao phủ một vùng ba dojana xung quanh.
Thero addhatinto paṇṇasālaṃ paviṭṭhoti.
The Elder, half-soaked, entered the leaf-hut.
Trưởng lão đã vào tịnh xá lá khi đã ướt một nửa.
198-9. Aṭṭhame aṅgehīti kāraṇehi.
198-9. In the eighth (discourse), aṅgehi means by reasons.
198-9. Trong kinh thứ tám, bằng các chi phần (aṅgehi) là bằng các nguyên nhân.
Aṅgīyanti hetubhāvena ñāyantīti aṅgāni, kāraṇāni.
They are known as causes or reasons, hence aṅgāni, reasons.
Được biết đến như là nguyên nhân, đó là các chi phần (aṅgāni), các nguyên nhân.
Kāraṇatthe ca aṅga-saddo.
The word "aṅga" is used in the sense of cause.
Và từ aṅga có nghĩa là nguyên nhân.
Pañcahīti hetumhi nissakkavacanaṃ.
Pañcahi is the ablative case in the sense of cause.
Năm (Pañcahi) là cách nói ở thể xuất xứ (nissakkavacana) chỉ nguyên nhân.
Samannāgatāti samanuāgatā pavattā yuttā ca. Vācāti samullapana-vācā.
Samannāgatā means endowed, arisen, and fit. Vācā means spoken word.
Đầy đủ (Samannāgatā) là được đầy đủ, diễn ra và phù hợp. Ngữ (Vācā) là lời nói giao tiếp.
Yā ‘‘vācā girā byappatho’’ti (dha. sa. 636) ca, ‘‘nelā kaṇṇasukhā’’ti (dī. ni. 1.9) ca āgacchati.
Which is referred to as "vācā, girā, byappatho" (Dhs. 636) and "nelā kaṇṇasukhā" (Dī. Ni. 1.9).
Lời nói được đề cập trong "vācā girā byappatho" (dha. sa. 636) và "nelā kaṇṇasukhā" (dī. ni. 1.9).
Yā pana ‘‘vācāya ce kataṃ kamma’’nti (dha. sa. aṭṭha. 1 kāyakammadvāra) evaṃ viññatti ca, ‘‘yā catūhi vacīduccaritehi ārati…pe… ayaṃ vuccati sammāvācā’’ti (dha. sa. 299) evaṃ virati ca, ‘‘pharusavācā, bhikkhave, āsevitā bhāvitā bahulīkatā nirayasaṃvattanikā hotī’’ti (a. ni. 8.40) evaṃ cetanā ca vācāti āgatā, na sā idha adhippetā.
However, the expressions "vācāya ce kataṃ kammaṃ" (DhsA. 1, Kāyakammadvāra) referring to communication, "yā catūhi vacīduccaritehi ārati…pe… ayaṃ vuccati sammāvācā" (Dhs. 299) referring to abstinence, and "pharusavācā, bhikkhave, āsevitā bhāvitā bahulīkatā nirayasaṃvattanikā hotī" (A. Ni. 8.40) referring to volition, which are also called vācā, are not intended here.
Tuy nhiên, những điều được gọi là lời nói như sự biểu đạt (viññatti) trong "vācāya ce kataṃ kamma" (dha. sa. aṭṭha. 1 kāyakammadvāra), sự kiêng cữ (virati) trong "yā catūhi vacīduccaritehi ārati…pe… ayaṃ vuccati sammāvācā" (dha. sa. 299), và tư (cetanā) trong "pharusavācā, bhikkhave, āsevitā bhāvitā bahulīkatā nirayasaṃvattanikā hotī" (a. ni. 8.40) thì không được đề cập ở đây.
Abhāsitabbato.
Because it should not be spoken.
Vì không nên nói ra.
‘‘Subhāsitā hoti, no dubbhāsitā’’ti hi vuttaṃ.
For it is said, "It is well-spoken, not ill-spoken."
Vì đã nói "lời nói tốt đẹp, không phải lời nói xấu".
Subhāsitāti suṭṭhu bhāsitā.
Subhāsitā means well-spoken.
Lời nói tốt đẹp (Subhāsitā) là được nói ra một cách tốt đẹp.
Tenassā atthāvahataṃ dīpeti.
By this, it indicates its conduciveness to benefit.
Điều này cho thấy tính hữu ích của nó.
Anavajjāti rāgādiavajjarahitā.
Anavajjā means free from faults like greed.
Không có lỗi (Anavajjā) là không có lỗi do tham ái, v.v.
Imināssa kāraṇasuddhiṃ agatigamanādippavattadosābhāvañca dīpeti.
By this, it indicates the purity of its cause and the absence of faults arising from improper conduct.
Điều này cho thấy sự thanh tịnh của nguyên nhân và sự không có lỗi do xu hướng sai lệch (agatigamana), v.v.
Rāgadosādivimuttañhi yaṃ bhāsato anurodhavivajjanato agatigamanaṃ durasamussitamevāti.
For that which is spoken by one free from greed and hatred, being free from bias, is indeed free from improper conduct and arrogance.
Vì lời nói được nói ra mà không có tham ái, sân hận, v.v. thì không có xu hướng sai lệch do không thiên vị và tránh xa sự ngạo mạn.
Ananuvajjāti anuvādavimuttā.
Ananuvajjā means free from blame.
Không đáng trách (Ananuvajjā) là không bị khiển trách.
Imināssā sabbākārasampattiṃ dīpeti.
By this, it indicates its perfection in all aspects.
Điều này cho thấy sự hoàn hảo về mọi mặt của nó.
Sati hi sabbākārasampattiyaṃ ananuvajjatāti.
For when there is perfection in all aspects, there is no blame.
Thật vậy, khi có sự hoàn hảo về mọi mặt thì không đáng trách.
Viññūnanti paṇḍitānaṃ.
Viññūnaṃ means of the wise.
Viññūnaṃ nghĩa là của những người trí.
Tena nindāpasaṃsāsu bālā appamāṇāti dīpeti.
By this, it indicates that fools are not a measure in praise and blame.
Do đó, điều này cho thấy rằng những kẻ ngu không có tiêu chuẩn trong việc chê bai và khen ngợi.
Imehi khotiādīni tāni aṅgāni paccakkhato dassento taṃ vācaṃ nigameti.
Imehi kho and so on, by directly showing those factors, concludes that speech.
Khi trình bày trực tiếp những chi phần đó, bắt đầu bằng “chính những điều này” và vân vân, Ngài kết luận lời nói đó.
Yañca aññe paṭiññādīhi avayavehi, nāmādīhi padehi, liṅgavacanavibhattikālakārakasampattīhi ca samannāgataṃ musāvādādivācampi subhāsitanti maññanti, taṃ paṭisedheti.
And it refutes the notion that even speech endowed with propositions and other components, with words like names, and with proper gender, number, case, tense, and agent, and involving false speech, etc., is well-spoken.
Và Ngài bác bỏ quan điểm cho rằng những người khác cho rằng ngay cả lời nói dối, v.v., được trang bị các yếu tố như lời tuyên bố, v.v., các từ như danh từ, v.v., và sự hoàn hảo về giới, số, cách, thì, cách thức, cũng là lời nói hay.
Avayavādisamannāgatāpi hi tathārūpī vācā dubbhāsitāva hoti attano ca paresañca anatthāvahattā.
For even such speech, though endowed with components, is ill-spoken because it brings harm to oneself and others.
Thật vậy, ngay cả lời nói như vậy, dù được trang bị các yếu tố, v.v., vẫn là lời nói dở vì nó mang lại bất lợi cho chính mình và cho người khác.
Imehi pana pañcahaṅgehi samannāgatā sacepi milakkhubhāsāpariyāpannā ghaṭaceṭikāgītikapariyāpannāpi hoti, tathāpi subhāsitāva lokiyalokuttarahitasukhāvahattā.
However, speech endowed with these five factors, even if it belongs to a barbarian language or is a song sung by a pot-maid, is still well-spoken because it brings worldly and supramundane welfare and happiness.
Tuy nhiên, lời nói được trang bị năm chi phần này, ngay cả khi nó thuộc về ngôn ngữ của người man rợ, hoặc thuộc về bài hát của một người giúp việc gánh nước, thì vẫn là lời nói hay vì nó mang lại lợi ích và hạnh phúc thế gian và siêu thế.
Tathā hi maggapasse sassaṃ rakkhantiyā sīhaḷaceṭikāya sīhaḷakeneva jātijarāmaraṇayuttaṃ gītikaṃ gāyantiyā saddaṃ sutvā maggaṃ gacchantā saṭṭhimattā vipassakabhikkhū arahattaṃ pāpuṇiṃsu.
For instance, sixty vipassanā bhikkhus, walking along a path, heard a Sinhala maid guarding crops by the roadside singing a song in Sinhala about birth, aging, and death, and attained arahantship.
Thật vậy, sáu mươi vị Tỳ-khưu thiền quán đi trên đường đã đạt được A-la-hán quả khi nghe tiếng hát của một cô gái Sīhaḷa đang canh giữ mùa màng bên đường, cô hát một bài ca về sự sinh, lão, tử bằng tiếng Sīhaḷa.
Imaṃ gītaṃ sutvā paccavekkhanto saha puttehi paccekabodhiṃ patto.
Having heard this song, and contemplating it, he attained Paccekabodhi together with his sons.
Nghe bài ca này và quán chiếu, ông cùng các con đã đạt được Bích-chi Phật quả.
Evaṃ imehi pañcahi aṅgehi samannāgatā vācā sacepi milakkhubhāsāya pariyāpannā ghaṭaceṭikāgītikapariyāpannā vācā hoti, tathāpi subhāsitāti veditabbā.
Thus, speech endowed with these five factors, even if it is in a barbarian language or is a song sung by a pot-maid, should be understood as well-spoken.
Như vậy, lời nói được trang bị năm chi phần này, ngay cả khi nó thuộc về ngôn ngữ của người man rợ, hoặc là bài hát của một người giúp việc gánh nước, vẫn phải được hiểu là lời nói hay.
Subhāsitā eva anavajjā ananuvajjā ca viññūnaṃ atthatthikānaṃ kulaputtānaṃ atthappaṭisaraṇānaṃ, no byañjanappaṭisaraṇānanti.
Well-spoken indeed are those that are blameless and irreproachable by the wise, by noble sons who seek benefit and rely on the meaning, not on the mere letter.
Chỉ những lời nói hay mới là vô tội, không đáng bị chỉ trích bởi những người trí, những người tìm kiếm lợi ích, những thiện gia nam tử nương tựa vào ý nghĩa, chứ không nương tựa vào từ ngữ.
Navamaṃ uttānameva.
The ninth is indeed clear.
Bài thứ chín rõ ràng.
200. Dasame nissarantīti nissaraṇīyāti vattabbe dīghaṃ katvā niddeso.
200. In the tenth (sutta), where it should be said "nissaranti" (they escape) or "nissaraṇīya" (that which escapes), the exposition is made with a long vowel.
200. Trong bài thứ mười, đáng lẽ phải nói là “nissaraṇīya” (thoát ly), nhưng lại được trình bày bằng cách kéo dài nguyên âm.
Kattari hesa anīya-saddo yathā ‘‘niyyāniyā’’ti.
This suffix "-anīya" is in the active sense, as in "niyyāniyā" (leading out).
Thật vậy, từ “anīya” này là ở thể chủ động, giống như “niyyāniyā” (dẫn đến sự giải thoát).
Tenāha ‘‘nissaṭā’’ti.
Therefore it is said "nissaṭā" (escaped).
Do đó, Ngài nói “nissaṭā” (đã thoát ly).
Kuto pana nissaṭā?
From what, then, have they escaped?
Nhưng đã thoát ly từ đâu?
Yathāsakaṃ paṭipakkhato.
From their respective opponents.
Từ đối lập của mỗi thứ.
Nijjīvaṭṭhena dhātuyoti āha ‘‘attasuññasabhāvā’’ti.
Because they are devoid of a living essence, they are elements, so it is said "devoid of self-nature".
Và Ngài nói “attasuññasabhāvā” (bản chất không có tự ngã) theo nghĩa là không có sinh mệnh, tức là các giới.
Atthato pana dhammadhātumanoviññāṇadhātuviseso.
In essence, it is a specific type of Dhamma-element and mind-consciousness-element.
Nhưng về nghĩa, đó là một loại Dhammadhātu (pháp giới) và Manoviññāṇadhātu (ý thức giới).
Tādisassa bhikkhuno kilesavasena kāmesu manasikāro natthīti āha ‘‘vīmaṃsanattha’’nti, ‘‘nekkhammaniyataṃ idāni me cittaṃ, kiṃ nu kho kāmavitakkopi uppajjissatī’’ti vīmaṃsantassāti attho.
For such a bhikkhu, there is no mental engagement with sensual pleasures due to defilements, so it is said "for examination", meaning, "Now my mind is inclined towards renunciation; will a thought of sensual pleasure arise?" — for one who is examining thus.
Đối với một Tỳ-khưu như vậy, không có sự tác ý đến các dục theo phiền não, do đó Ngài nói “vīmaṃsanatthaṃ” (để quán sát), nghĩa là: “Bây giờ tâm tôi đã hướng về sự xuất ly, liệu có còn khởi lên dục tầm không?” – đó là ý nghĩa của việc quán sát.
Pakkhandanaṃ nāma anuppaveso.
Pakkhandanaṃ means entering.
Pakkhandanaṃ (sự nhảy vào) là sự thâm nhập.
So pana tattha natthīti āha ‘‘nappavisatī’’ti.
Since that is not present there, it is said "does not enter".
Nhưng điều đó không có ở đó, do đó Ngài nói “nappavisatī” (không thâm nhập).
Pasīdanaṃ nāma abhiruci.
Pasīdanaṃ means delight.
Pasīdanaṃ (sự tịnh tín) là sự yêu thích.
Santiṭṭhanaṃ patiṭṭhānaṃ.
Santiṭṭhanaṃ is establishing.
Santiṭṭhanaṃ (sự an trú) là sự thiết lập.
Vimuccanaṃ adhimuccananti.
Vimuccanaṃ is being resolved upon.
Vimuccanaṃ (sự giải thoát) là sự quyết định.
Taṃ sabbaṃ paṭikkhipanto vadati ‘‘pasādaṃ nāpajjatī’’tiādi.
Rejecting all of that, it says "does not attain delight" and so on.
Bác bỏ tất cả những điều đó, Ngài nói “pasādaṃ nāpajjatī” (không phát sinh sự tịnh tín), v.v.
Evaṃbhūtaṃ panassa cittaṃ tassa kathaṃ tiṭṭhatīti āha ‘‘yathā’’tiādi.
How does such a mind of his remain? It says "just as" and so on.
Vậy tâm của người đó an trú như thế nào? Ngài nói “yathā” (như thế nào), v.v.
Tanti paṭhamajjhānaṃ.
That refers to the first jhāna.
Taṃ (điều đó) là thiền thứ nhất.
Assāti bhikkhuno.
His refers to the bhikkhu's.
Assa (của vị ấy) là của Tỳ-khưu.
Cittaṃ pakkhandatīti parikammacittena saddhiṃ jhānacittaṃ ekattavasena ekajjhaṃ katvā vadati.
The mind enters means speaking of the jhāna-mind as one with the preparatory mind, as if they are a single entity.
Cittaṃ pakkhandatī (tâm thâm nhập) được nói bằng cách hợp nhất tâm thiền với tâm chuẩn bị, theo nghĩa là nhất tâm.
Gocare gatattāti attano ārammaṇe eva pavattattā.
Because it has gone to its pasture means because it is engaged solely with its own object.
Gocare gatattā (vì đã đi vào cảnh giới) nghĩa là vì chỉ diễn ra trên đối tượng của chính nó.
Ahānabhāgiyattāti ṭhitibhāgiyattā.
Because it is not liable to decline means because it is liable to stability.
Ahānabhāgiyattā (vì thuộc về phần không thoái thất) nghĩa là thuộc về phần an trú.
Suṭṭhu vimuttanti vikkhambhanavimuttiyā sammadeva vimuttaṃ.
Well liberated means completely liberated by liberation through suppression.
Suṭṭhu vimuttaṃ (đã giải thoát hoàn toàn) là đã giải thoát một cách hoàn toàn bằng sự giải thoát trấn áp.
Cittassa ca kāyassa ca vihananato vighāto.
Vighāta is the affliction of both mind and body.
Vighāto (sự phiền não) là sự làm hại thân và tâm.
Dukkhaṃ paridahanato pariḷāho.
Pariḷāha is suffering that burns.
Pariḷāho (sự nóng bức) là sự đốt cháy khổ đau.
Kāmavedanaṃ na vediyati anuppajjanato.
Does not experience a sensual feeling means because it does not arise.
Kāmavedanaṃ na vediyati (không cảm nhận cảm thọ dục) vì không khởi lên.
Nissaranti tatoti nissaraṇaṃ.
That from which they escape is nissaraṇaṃ (escape).
Thoát ly khỏi đó, nên gọi là nissaraṇaṃ (sự thoát ly).
Ke nissaranti?
Who escapes?
Ai thoát ly?
Kāmā.
Sensual pleasures.
Các dục.
Evañca kāmānanti kattusāmivacanaṃ suṭṭhu yujjati.
Thus, "of sensual pleasures" as a genitive of agent is very fitting.
Và như vậy, kāmānaṃ (của các dục) là cách sở hữu chủ động rất phù hợp.
Yadaggena kāmā tato nissaṭāti vuccanti, tadaggena jhānampi kāmato nissaṭanti vattabbataṃ labhatīti vuttaṃ ‘‘kāmehi nissaṭattā’’ti.
The jhāna also attains the state of being called "escaped from sensual pleasures" in the sense that sensual pleasures are said to have escaped from it, therefore it is said "because of having escaped from sensual pleasures".
Vì các dục được gọi là thoát ly khỏi đó, nên thiền cũng được gọi là thoát ly khỏi các dục, do đó Ngài nói “kāmehi nissaṭattā” (vì đã thoát ly khỏi các dục).
Evaṃ vikkhambhanavasena kāmanissaraṇaṃ vatvā idāni samucchedavasena accantato nissaraṇaṃ dassetuṃ ‘‘yo panā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus spoken of the escape from sensual pleasures in terms of suppression, now, to show the ultimate escape in terms of eradication, "but whoever" and so on is said.
Sau khi nói về sự thoát ly khỏi các dục theo cách trấn áp, bây giờ để trình bày sự thoát ly hoàn toàn theo cách đoạn diệt, Ngài nói “yo panā” (nhưng ai), v.v.
Sesapadesūti sesakoṭṭhāsesu.
In the remaining sections means in the remaining parts.
Sesapadesu (trong các phần còn lại) là trong các phần còn lại.
Ayaṃ pana visesoti visesaṃ vadantena taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvātiādiko avisesoti katvā dutiyatatiyavāresu sabbaso anāmaṭṭho, catutthavāre pana ayampi visesoti dassetuṃ ‘‘accantanissaraṇañcettha arahattaphalaṃ yojetabba’’nti vuttaṃ.
This is, however, a distinction: by speaking of a distinction, it implies that the previous (first) jhāna as a basis and so on is not a distinction, but in the fourth instance, this too is a distinction, to show which it is said "the ultimate escape, which is the fruit of arahantship, should be applied here".
Ayaṃ pana viseso (nhưng đây là điểm đặc biệt) – khi nói về điểm đặc biệt, Ngài ngụ ý rằng thiền đó được dùng làm nền tảng, v.v., không phải là điểm đặc biệt trong lần thứ hai và thứ ba, nhưng trong lần thứ tư, để trình bày rằng đây cũng là một điểm đặc biệt, Ngài nói “accantanissaraṇañcettha arahattaphalaṃ yojetabba” (ở đây, quả A-la-hán cần được áp dụng cho sự thoát ly hoàn toàn).
Yasmā arūpajjhānaṃ pādakaṃ katvā aggamaggaṃ adhigantvā arahatte ṭhitassa cittaṃ sabbaso rūpehi nissaṭaṃ nāma hoti.
Because the mind of one who has made the formless jhāna a basis, attained the highest path, and is established in arahantship, is completely escaped from forms.
Vì tâm của người đã đạt được A-la-hán quả sau khi chứng đắc đạo tối thượng bằng cách lấy các thiền vô sắc làm nền tảng, được gọi là hoàn toàn thoát ly khỏi các sắc pháp.
Tassa hi phalasamāpattito vuṭṭhāya vīmaṃsanatthaṃ rūpābhimukhaṃ cittaṃ pesentassa.
For such a one, when he emerges from the attainment of fruition and directs his mind towards forms for examination.
Thật vậy, khi người đó xuất định quả và hướng tâm về sắc pháp để quán sát.
Idamakkhātanti samathayānikānaṃ vasena heṭṭhā cattāro vārā gahitā.
This is declared means that the four previous instances were taken from the perspective of those who follow the path of serenity (samatha-yānika).
Idamakkhātaṃ (điều này đã được nói) – bốn lần đầu tiên được đề cập theo cách của những người tu Samatha.
Idaṃ pana sukkhavipassakassa vasenāti āha ‘‘suddhasaṅkhāre’’tiādi.
This, however, is from the perspective of a pure insight practitioner (suddha-vipassaka), so it is said "pure formations" and so on.
Nhưng điều này là theo cách của một người tu Tịnh Quán thuần túy, do đó Ngài nói “suddhasaṅkhāre” (trong các hành thuần túy), v.v.
‘‘Puna sakkāyo natthī’’ti uppannanti ‘‘idāni me sakkāyappabandho natthī’’ti vīmaṃsantassa uppannaṃ.
"Again, there is no self-identity view" arises means it arises in one who is examining, "Now, the continuum of self-identity view is not present in me."
“Puna sakkāyo natthī”ti uppannaṃ (khởi lên ý nghĩ “không còn thân kiến nữa”) là điều khởi lên trong người đang quán sát: “Bây giờ tôi không còn sự nối tiếp của thân kiến nữa.”
201-4. Pañcamassa paṭhamadutiyāni uttānatthāneva.
201-4. The first and second of the fifth (suttas) are indeed clear in meaning.
201-4. Bài thứ nhất và thứ hai của phần thứ năm đều có nghĩa rõ ràng.
Tatiye adhivāsanaṃ khamanaṃ, paresaṃ dukkaṭaṃ duruttañca paṭivirodhākaraṇena attano upari āropetvā vāsanaṃ adhivāsanaṃ, tadeva khantīti adhivāsanakkhanti.
In the third, adhivāsanaṃ is endurance; adhivāsanaṃ is enduring the wrongdoings and harsh words of others by not retaliating, taking them upon oneself; that very endurance is adhivāsanakkhanti.
Trong bài thứ ba, adhivāsanaṃ là sự nhẫn chịu, sự nhẫn chịu là việc đặt lên mình những hành động xấu và lời nói thô tục của người khác bằng cách không đối kháng, đó chính là khantī (nhẫn nhục), nên gọi là adhivāsanakkhanti.
Subhe ratoti sūrato, suṭṭhu vā pāpato orato virato sorato, tassa bhāvo soraccaṃ.
Delighting in the good is sūrata; or, completely abstaining from evil is sorata; the state of that is soraccaṃ.
Người vui thích điều thiện là sūrato, hoặc người hoàn toàn tránh xa điều ác là sorato, trạng thái đó là soraccaṃ (hiền hòa).
Tenāha ‘‘soraccenāti sucisīlatāyā’’ti.
Therefore it is said "soraccenāti sucisīlatāyā" (by gentleness means by pure morality).
Do đó, Ngài nói “soraccenāti sucisīlatāyā” (bằng sự hiền hòa, tức là bằng giới hạnh thanh tịnh).
Sā hi sobhanakammaratatā, suṭṭhu vā pāpato oratabhāvo viratatā.
Indeed, that is delight in good deeds, or excellent abstention, being far from evil.
Thật vậy, đó là sự vui thích trong hành động tốt đẹp, hoặc là trạng thái hoàn toàn tránh xa điều ác.
Catutthe natthi vattabbaṃ.
In the fourth, there is nothing to be said.
Trong bài thứ tư không có gì cần nói.
205. Pañcame cetokhilā nāma atthato vicikicchā kodho ca.
205. In the fifth, cetokhilas (mental barrennesses) are, in meaning, doubt and anger.
205. Trong bài thứ năm, cetokhilā (những chướng ngại tâm) về nghĩa là sự hoài nghi và sân hận.
Te pana yasmiṃ santāne uppajjanti, tassa kharabhāvo kakkhaḷabhāvo hutvā upatiṭṭhanti, pageva attanā sampayuttacittassāti āha ‘‘cittassa thaddhabhāvā’’ti.
But they, in whichever continuum they arise, become a harsh and rigid state for it, and stand firm, especially for the mind associated with themselves; thus it is said, " the mind's rigidity."
Nhưng chúng, khi khởi lên trong dòng tâm thức nào, thì hiện hữu như sự thô cứng, sự chai sạn của dòng tâm thức đó, huống chi đối với tâm tương ưng với chúng. Do vậy, đã nói là "sự cứng nhắc của tâm".
Yathā lakkhaṇapāripūriyā gahitāya sabbā satthu rūpakāyasirī gahitā eva nāma hoti evaṃ sabbaññutāya sabbadhammakāyasirī gahitā eva nāma hotīti tadubhayavatthukameva kaṅkhaṃ dassento ‘‘sarīre kaṅkhamāno’’tiādimāha.
Just as when the perfection of characteristics is taken, all the beauty of the Teacher's physical body is taken, so too, when omniscience is taken, all the beauty of the Dhamma-body is taken; thus, showing doubt based on both of these, it is said, " doubting the body" and so on.
Như khi nắm bắt được sự đầy đủ của các tướng tốt thì tất cả vẻ đẹp của sắc thân của Đức Bổn Sư cũng được nắm bắt. Cũng vậy, khi nắm bắt được sự Toàn Giác thì tất cả vẻ đẹp của Pháp thân cũng được nắm bắt. Để chỉ ra sự hoài nghi về cả hai đối tượng này, đã nói "hoài nghi về thân" v.v.
Vicinantoti dhammasabhāvaṃ vīmaṃsanto.
" Investigating" means examining the nature of phenomena.
Vicinanto (tìm hiểu): tìm hiểu bản chất của các pháp.
Kicchatīti kilamati.
" Struggles" means to become weary.
Kicchatī (khó khăn): mệt mỏi.
Vinicchetuṃ na sakkotīti sanniṭṭhātuṃ na sakkoti.
" Is unable to determine" means is unable to conclude.
Vinicchetuṃ na sakkotī (không thể quyết định): không thể kết luận.
Ātapati kileseti ātappaṃ, sammāvāyāmoti āha ‘‘ātappāyāti kilesasantāpanavīriyakaraṇatthāyā’’ti.
It heats up and burns defilements, therefore it is ātappaṃ (ardour), right effort; thus it is said, " for ardour, for the purpose of burning defilements and making effort."
Làm nóng, làm phiền não gọi là ātappaṃ (nhiệt tâm), tức là chánh tinh tấn, nên đã nói ‘‘ātappāyāti kilesasantāpanavīriyakaraṇatthāyā’’ (vì nhiệt tâm, tức là vì sự tinh tấn làm nóng các phiền não).
Punappunaṃ yogāyāti bhāvanaṃ punappunaṃ yuñjanāya.
" For repeated practice" means for repeatedly engaging in meditation.
Punappunaṃ yogāyā (vì sự tinh tấn lặp đi lặp lại): vì sự tinh tấn thực hành thiền định lặp đi lặp lại.
Satatakiriyāyāti bhāvanāya nirantarappayogāya.
" For continuous activity" means for uninterrupted application to meditation.
Satatakiriyāyā (vì sự hành động liên tục): vì sự thực hành thiền định không ngừng nghỉ.
Paṭivedhadhamme kaṅkhamānoti ettha kathaṃ lokuttaradhamme kaṅkhā pavattīti?
Regarding " doubting the Dhamma of penetration" here, how does doubt arise concerning supramundane Dhamma?
Trong câu Paṭivedhadhamme kaṅkhamāno (hoài nghi về pháp chứng đắc), làm thế nào sự hoài nghi có thể khởi lên đối với các pháp siêu thế?
Na ārammaṇakaraṇavasena, anussutākāraparivitakkaladdhe parikappitarūpe kaṅkhā pavattatīti dassento āha ‘‘vipassanā…pe… vadanti, taṃ atthi nu kho natthīti kaṅkhatī’’ti.
It does not arise by way of making it an object, but doubt arises in the conceptualized form obtained through reflection on unheard aspects; thus it is said, " Vipassanā... (etc.)... they speak, 'Does that exist or not?' thus one doubts."
Không phải theo cách làm đối tượng, mà sự hoài nghi khởi lên trong hình tướng được giả định, được suy tưởng, được nhận thức qua sự nghe nói. Để chỉ ra điều này, đã nói ‘‘vipassanā…pe… vadanti, taṃ atthi nu kho natthīti kaṅkhatī’’ (tuệ quán... v.v... họ nói, không biết điều đó có hay không, nên hoài nghi).
Sikkhāti cettha pubbabhāgasikkhā veditabbā.
Here, " training" should be understood as preliminary training.
Sikkhā (học giới) ở đây cần được hiểu là học giới thuộc giai đoạn sơ khởi.
Kāmañcettha visesuppattiyā mahāsāvajjatāya ceva saṃvāsanimittaṃ ghaṭanāhetu abhiṇhuppattikatāya ca sabrahmacārīsūti kopassa visayo visesetvā vutto, aññatthāpi kopo na cetokhiloti na sakkā viññātunti keci.
Although the object of anger, namely co-celibates, is specified here due to the arising of special qualities, its great blameworthiness, and its frequent occurrence as a cause of friction for co-residence, some say that anger elsewhere is not a cetokhila, and this cannot be understood.
Mặc dù ở đây, đối tượng của sự phẫn nộ được nói rõ là "đối với các vị đồng phạm hạnh" vì sự khởi lên đặc biệt của nó, vì tính chất tội lỗi lớn, và vì nó thường khởi lên do sự va chạm trong sinh hoạt chung, nhưng một số người cho rằng sự phẫn nộ ở những nơi khác cũng không thể được hiểu là không phải là cetokhila (chướng ngại tâm).
Yadi evaṃ vicikicchāyapi ayaṃ nayo āpajjati, tasmā yathārutavasena gahetabbaṃ.
If so, this method would also apply to doubt; therefore, it should be taken according to the literal meaning.
Nếu vậy, điều này cũng áp dụng cho sự hoài nghi. Do đó, cần phải hiểu theo nghĩa đen.
206-8. Chaṭṭhe pavattituṃ appadānavasena kusalacittaṃ vinibandhantīti cetasovinibandhā.
206-8. In the sixth, they bind the wholesome mind by not allowing it to proceed, thus they are cetasovinibandhas (mental fetters).
Trong bài thứ sáu, những gì trói buộc tâm lành không cho phép nó khởi lên được gọi là cetasovinibandhā (những trói buộc của tâm).
Taṃ pana vinibandhantā muṭṭhiggāhaṃ gaṇhantā viya hontīti āha ‘‘cittaṃ vinibandhitvā’’tiādi.
And they, binding the mind, are as if taking a firm grip; thus it is said, " binding the mind" and so on.
Và những điều trói buộc tâm ấy giống như nắm chặt lấy, nên đã nói ‘‘cittaṃ vinibandhitvā’’ (trói buộc tâm) v.v.
Kāmagiddho puggalo vatthukāmepi kilesakāmepi assādeti abhinandatīti vuttaṃ ‘‘vatthukāmepi kilesakāmepī’’ti.
It is stated that a person greedy for sensual pleasures delights in and rejoices in both objective sensual pleasures and defilement sensual pleasures, as in " in objective sensual pleasures and in defilement sensual pleasures."
Người tham đắm dục lạc thì thưởng thức và hoan hỷ cả vật dục lẫn phiền não dục, nên đã nói ‘‘vatthukāmepi kilesakāmepī’’ (cả vật dục lẫn phiền não dục).
Attano kāyeti attano nāmakāye, attabhāve vā.
" In one's own body" means in one's own name-body, or in one's own existence.
Attano kāye (trong thân mình): trong danh thân của mình, hoặc trong tự thể của mình.
Bahiddhārūpeti paresaṃ kāye anindriyabaddharūpe ca.
" In external forms" means in the bodies of others and in forms not bound by faculties.
Bahiddhārūpe (trong sắc bên ngoài): trong thân của người khác và trong sắc không liên quan đến căn.
Udaraṃ avadihati upacinoti pūretīti udarāvadehakaṃ.
It fills, accumulates, and completes the belly, thus it is udarāvadehakaṃ (filling the belly).
Làm cho bụng phình ra, tích tụ, làm đầy gọi là udarāvadehakaṃ (làm đầy bụng).
Seyyasukhanti seyyāya sayanavasena uppajjanakasukhaṃ.
" Pleasure of lying down" means pleasure arising from lying down in bed.
Seyyasukhaṃ (hạnh phúc của sự nằm): hạnh phúc khởi lên do nằm ngủ.
Samparivattakanti samparivattitvā.
" Rolling about" means having rolled about.
Samparivattakaṃ (sự lăn lộn): lăn lộn.
Paṇidhāyāti taṇhāvaseneva paṇidahitvā.
" Having aspired" means having aspired solely by way of craving.
Paṇidhāyā (do ước muốn): do chỉ ước muốn theo sự tham ái.
Iti pañcavidhopi lobhaviseso eva ‘‘cetovinibandho’’ti vuttoti veditabbo.
Thus, it should be understood that all five kinds of specific greed are called "cetovinibandha".
Như vậy, năm loại tham ái đặc biệt này đều được gọi là "cetovinibandha" (trói buộc của tâm) và cần được hiểu như vậy.
Sattamaṭṭhamesu natthi vattabbaṃ.
In the seventh and eighth, there is nothing to be said.
Trong bài thứ bảy và thứ tám không có điều gì cần nói.
209-210. Navame āyatako nāma gītassaro taṃ taṃ vattaṃ bhinditvā akkharāni vināsetvā pavattoti āha ‘‘āyatakenā’’tiādi.
209-210. In the ninth, " a drawn-out singing voice" means that which proceeds by breaking various rules and distorting syllables; thus it is said, " with a drawn-out (voice)" and so on.
Trong bài thứ chín, āyatako nāma gītassaro (giọng hát kéo dài) là giọng hát phá vỡ các quy tắc và làm biến dạng các âm tiết, nên đã nói ‘‘āyatakenā’’ (bằng cách kéo dài) v.v.
Dhammehi suttavattaṃ nāma atthi, gāthāvattaṃ nāma atthi, taṃ vināsetvā atidīghaṃ kātuṃ na vaṭṭati.
There is a rule for suttas and a rule for verses in the Dhamma; it is not proper to destroy that and make it excessively long.
Trong các Pháp có quy tắc tụng Sutta và quy tắc tụng Gāthā, không nên phá vỡ chúng để kéo dài quá mức.
Dhammañhi bhāsantena caturassena vattena parimaṇḍalāni padabyañjanāni dassetabbāni.
Indeed, one who recites Dhamma should present words and syllables in a well-rounded manner, according to the proper meter.
Khi thuyết Pháp, người thuyết phải trình bày các từ ngữ và câu chữ một cách tròn trịa theo quy tắc vuông vắn.
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, sarabhañña’’nti (cūḷava. 249) ca vacanato sarena dhammaṃ bhaṇituṃ vaṭṭati.
And since it is said, "Monks, I allow chanting" (Cūḷava. 249), it is proper to recite Dhamma with a voice.
Và theo lời dạy ‘‘Này các Tỳ-kheo, Ta cho phép sarabhañña (ngâm tụng)’’ (Cūḷava. 249), thì được phép thuyết Pháp bằng giọng hát.
Sarabhaññe kira taraṅgavattadhotakavattabhāgaggahakavattādīni dvattiṃsa vattāni atthi.
In chanting, there are indeed thirty-two modes, such as the wave mode, the washing mode, and the part-taking mode.
Trong sarabhañña có ba mươi hai quy tắc như quy tắc sóng vỗ (taraṅgavatta), quy tắc giặt giũ (dhotakavatta), quy tắc nắm lấy phần (bhāgaggahakavatta) v.v.
Tesu yaṃ icchati, taṃ kātuṃ labhatīti.
One may perform whichever one desires.
Người ta được phép thực hiện bất kỳ quy tắc nào trong số đó mà mình muốn.
Dasame natthi vattabbaṃ.
In the tenth, there is nothing to be said.
Trong bài thứ mười không có điều gì cần nói.
211-2. Dutiyassa paṭhame dasahi akkosavatthūhi akkosakoti ‘‘bālosi, mūḷhosi, oṭṭhosi, goṇosi, gadrabhosī’’tiādinā dasahi akkosavatthūhi akkosako.
211-2. In the first of the second (suttas), "one who reviles with ten grounds for reviling" means one who reviles with ten grounds for reviling, such as "You are a fool, you are deluded, you are a camel, you are an ox, you are a donkey."
Trong bài đầu tiên của phần thứ hai, dasahi akkosavatthūhi akkosako (người phỉ báng bằng mười điều phỉ báng) là người phỉ báng bằng mười điều phỉ báng như "ngươi là kẻ ngu, kẻ si, kẻ lạc hậu, kẻ ngu đần, kẻ ngu ngốc" v.v.
‘‘Hotu, muṇḍakasamaṇa, adaṇḍo ahanti karosi, idāni te rājakulaṃ gantvā daṇḍaṃ āropessāmī’’tiādīni vadanto paribhāsako nāmāti āha ‘‘bhayadassanena paribhāsako’’ti.
Saying, "So be it, shaven-headed ascetic, you act as if you are immune to punishment; now I will go to the royal court and have you punished," and so on, such a one is called a reviler, it is said, meaning "one who reviles by showing fear."
Người nói những lời như ‘‘Được thôi, Sa-môn đầu trọc, ngươi đang làm như không có hình phạt, bây giờ ta sẽ đến hoàng cung và buộc tội ngươi’’ v.v. được gọi là người nhục mạ, nên đã nói ‘‘bhayadassanena paribhāsako’’ (người nhục mạ bằng cách đe dọa).
Lokuttaradhammā apāyamaggassa paripanthabhāvato paripantho nāmāti āha ‘‘lokuttaraparipanthassa chinnattā’’ti, lokuttarasaṅkhātassa apāyamaggaparipanthassa chinnattāti attho.
The supramundane qualities are called "obstacles" because they are obstacles to the path to the lower realms, it is said, meaning "because the obstacle to the supramundane path has been cut off," which means because the obstacle to the path to the lower realms, which is called supramundane, has been cut off.
Các pháp siêu thế là paripantho (chướng ngại) vì chúng là chướng ngại cho con đường đọa xứ, nên đã nói ‘‘lokuttaraparipanthassa chinnattā’’ (vì đã đoạn trừ chướng ngại siêu thế), nghĩa là vì đã đoạn trừ chướng ngại của con đường đọa xứ được gọi là siêu thế.
Dutiye natthi vattabbaṃ.
There is nothing to say in the second (sutta).
Trong bài thứ hai không có điều gì cần nói.
213-220. Tatiye (dī. ni. ṭī. 2.149) dussīloti ettha du-saddo abhāvattho ‘‘duppañño’’tiādīsu (ma. ni. 1.449) viya, na garahaṇatthoti āha ‘‘asīlo nissīlo’’ti.
213-220. In the third (sutta), regarding dussīlo (immoral), the prefix du- here means "absence," as in "duppañño" (unwise) and so on, not "blameworthy," it is said, meaning "without sīla, devoid of sīla."
Trong bài thứ ba (Dī. Nī. Ṭī. 2.149), từ du trong dussīlo (người ác giới) mang ý nghĩa phủ định, như trong ‘‘duppañño’’ (kẻ vô trí) v.v. (Ma. Nī. 1.449), chứ không phải ý nghĩa chỉ trích, nên đã nói ‘‘asīlo nissīlo’’ (không có giới, không giới).
Bhinnasaṃvaroti ettha samādinnasīlo kenaci kāraṇena sīlabhedaṃ patto, so tāva bhinnasaṃvaro hotu.
Regarding bhinnasaṃvaro (one whose restraint is broken), if one who has undertaken sīla breaks it due to some reason, let that one be one whose restraint is broken.
Trong câu Bhinnasaṃvaro (người giới bị phá vỡ), người đã thọ trì giới nhưng vì một lý do nào đó mà giới bị phá vỡ, thì người đó là người giới bị phá vỡ.
Yo pana sabbena sabbaṃ asamādinnasīlo ācārahīno, so kathaṃ bhinnasaṃvaro nāma hotīti?
But how can one who has not undertaken sīla at all and is devoid of good conduct be called one whose restraint is broken?
Nhưng người hoàn toàn không thọ trì giới, không có oai nghi, thì làm sao có thể gọi là người giới bị phá vỡ?
Sopi sādhusamācārassa pariharaṇīyassa bheditattā bhinnasaṃvaro eva nāma.
Even such a one is called one whose restraint is broken, because the conduct of good people, which should be avoided, has been broken.
Người đó cũng là người giới bị phá vỡ, vì đã phá vỡ sự hành xử tốt đẹp cần được giữ gìn.
Vinaṭṭhasaṃvaro saṃvararahitoti hi vuttaṃ hoti.
For it is said that one whose restraint is destroyed is one devoid of restraint.
Thật vậy, đã nói rằng người đó là người bị mất sự phòng hộ, không có sự phòng hộ.
Taṃ taṃ sippaṭṭhānaṃ.
That particular craft or profession.
Taṃ taṃ (cái này cái kia): nghề nghiệp này nghề nghiệp kia.
Māghātakāleti ‘‘mā ghātetha pāṇīna’’nti evaṃ māghātaghosanaṃ ghositadivase.
During the non-killing period means on the day when the proclamation of non-killing, such as "Do not kill living beings," is announced.
Māghātakāle (trong thời gian không sát sinh): vào ngày đã tuyên bố không sát sinh, tức là ‘‘chớ sát hại chúng sinh’’.
Abbhuggacchati pāpako kittisaddo.
Rises up means a bad reputation.
Abbhuggacchati (khởi lên): tiếng xấu khởi lên.
Ajjhāsayena maṅku hotiyeva vippaṭisāribhāvato.
By intention, one becomes troubled due to remorse.
Ajjhāsayena maṅku hotiyeva (trong ý chí thì xấu hổ): vì có sự hối hận.
Tassāti dussīlassa.
His means the immoral person's.
Tassā (của người đó): của người ác giới.
Samādāya vattitaṭṭhānanti uṭṭhāya samuṭṭhāya katakāraṇaṃ.
The place where one acted after undertaking means the act done after rising up and exerting oneself.
Samādāya vattitaṭṭhānaṃ (điều đã thực hiện sau khi thọ trì): việc đã làm một cách tự giác, tự nguyện.
Āpāthaṃ āgacchatīti taṃ manaso upaṭṭhāti.
Comes into view means it appears to his mind.
Āpāthaṃ āgacchatī (hiện ra trước mắt): điều đó hiện lên trong tâm.
Ummīletvā idhalokanti ummīlanakāle attano puttadārādivasena idhalokaṃ passati.
Opening his eyes to this world means at the time of opening his eyes, he sees this world in terms of his children, spouse, and so on.
Ummīletvā idhalokaṃ (mở mắt thấy thế giới này): khi mở mắt, thấy thế giới này qua con cái, vợ con v.v.
Nimīletvā paralokanti nimīlanakāle gatinimittupaṭṭhānavasena paralokaṃ passati.
Closing his eyes to the other world means at the time of closing his eyes, he sees the other world in terms of the appearance of destiny signs.
Nimīletvā paralokaṃ (nhắm mắt thấy thế giới khác): khi nhắm mắt, thấy thế giới khác qua sự hiện ra của các tướng tái sinh.
Tenāha ‘‘cattāro apāyā’’tiādi.
Therefore, it is said, "the four lower realms" and so on.
Do đó đã nói ‘‘cattāro apāyā’’ (bốn đường đọa xứ) v.v.
Pañcamapadanti ‘‘kāyassa bhedā’’tiādinā vutto pañcamo ādīnavakoṭṭhāso.
The fifth point means the fifth aspect of danger, stated as "due to the breaking up of the body" and so on.
Pañcamapadaṃ (điều thứ năm): phần tai họa thứ năm được nói đến bằng câu ‘‘kāyassa bhedā’’ (do thân hoại) v.v.
Vuttavipariyāyenāti vuttatthāya ādīnavakathāya vipariyāyena ‘‘appamatto taṃ taṃ kasivaṇijjādiṃ yathākālaṃ sampādetuṃ sakkotī’’tiādinā.
By the opposite of what was stated means by the opposite of the discourse on danger, as in "the diligent one is able to accomplish that particular farming, trading, etc., at the proper time" and so on.
Vuttavipariyāyenāti (ngược lại với điều đã nói): ngược lại với lời nói về tai họa đã nói, tức là ‘‘người không phóng dật có thể hoàn thành việc cày cấy, buôn bán v.v. đúng lúc’’ v.v.
Pāsaṃsaṃ sīlamassa atthīti sīlavā.
One who has praiseworthy sīla is sīlavā (virtuous).
Giới của người đó đáng khen ngợi, nên gọi là sīlavā (người có giới).
Sīlasampannoti sīlena samannāgato sampannasīloti evamādikaṃ pana atthavacanaṃ sukaranti anāmaṭṭhaṃ.
Sīlasampanno (endowed with sīla) means one who is possessed of sīla, one whose sīla is perfect, and so on; such explanations of meaning are easy, so they are not touched upon.
Sīlasampanno (người đầy đủ giới): người đầy đủ giới, người có giới đầy đủ, v.v. những lời giải thích ý nghĩa như vậy rất dễ hiểu nên không cần đề cập.
Catutthādīni uttānatthāneva.
The fourth and subsequent (suttas) are indeed clear in meaning.
Các bài từ thứ tư trở đi đều có ý nghĩa rõ ràng.