21-22. Tatiyassa paṭhame kevalakappanti ettha kevala-saddo anavasesattho, kappa-saddo samantabhāvattho.
21-22. In the first of the third (suttas), in kevalakappaṃ, the word kevala means 'without remainder', and the word kappa means 'all-pervading'.
21-22. Trong kinh thứ ba, thứ nhất, tại đây, từ kevala có nghĩa là không còn gì, từ kappa có nghĩa là toàn bộ.
Tasmā kevalakappaṃ pokkharaṇiyanti evamattho daṭṭhabbo.
Therefore, the meaning should be understood as "the entire pond, completely."
Do đó, nên hiểu ý nghĩa là “toàn bộ ao sen” (kevalakappaṃ pokkharaṇiyaṃ).
Anavasesaṃ pharituṃ samatthassapi obhāsassa kenaci kāraṇena ekadesapharaṇampi siyā, ayaṃ pana sabbasova pharatīti dassetuṃ samantattho kappa-saddo gahito.
Even though a radiance is capable of pervading without remainder, it might pervade only a part due to some reason; but to show that this one pervades completely, the word kappa, meaning 'all-pervading', is taken.
Mặc dù ánh sáng có khả năng chiếu rọi hoàn toàn, nhưng vì một lý do nào đó, nó có thể chỉ chiếu rọi một phần; nhưng để chỉ ra rằng ánh sáng này chiếu rọi hoàn toàn, từ kappa có nghĩa là toàn bộ đã được sử dụng.
Attano obhāsena pharitvāti vatthālaṅkārasarīrasamuṭṭhitena obhāsena pharitvā, candimā viya ekobhāsaṃ ekapajjotaṃ karitvāti attho.
Having pervaded with his own radiance means having pervaded with the radiance arising from his robes, ornaments, and body, making it a single radiance, a single light, like the moon; this is the meaning.
Attano obhāsena pharitvā (chiếu rọi bằng ánh sáng của chính mình) nghĩa là chiếu rọi bằng ánh sáng phát ra từ y phục, trang sức và thân thể, như mặt trăng, làm cho tất cả trở thành một ánh sáng, một sự chiếu rọi.
Samanuññoti sammadeva katamanuñño.
Samanuñño means 'well-pleased'.
Samanuñño (hoàn toàn hài lòng) là người đã hoàn toàn làm hài lòng.
Tenāha ‘‘samānacitto’’ti, samānajjhāsayoti attho.
Therefore, it says "of like mind", meaning 'of like disposition'.
Vì vậy, Ngài nói “samānacitto” (đồng tâm), nghĩa là đồng quan điểm.
Dukkhaṃ vaco etasminti dubbaco, tassa kammaṃ dovacassaṃ, tassa puggalassa anādariyavasena pavattā cetanā, tassa bhāvo atthitā dovacassatā.
One to whom speech is difficult is dubbaco (hard to admonish); his action is dovacassaṃ (intractability); the volition that arises by way of disrespect towards such a person, its state of existence is dovacassatā (intractability).
Khó nói, khó dạy bảo (dubbaco) vì có lời nói khó chịu (dukkhaṃ vaco) ở trong đó; hành động của người đó là khó dạy bảo (dovacassaṃ); ý chí (cetanā) phát sinh do sự thiếu tôn trọng (anādariyavasena) đối với người đó; sự hiện hữu (atthitā) của điều đó là tính khó dạy bảo (dovacassatā).
Atha vā dovacassameva dovacassatā.
Alternatively, dovacassaṃ itself is dovacassatā.
Hoặc là, chính sự khó dạy bảo là tính khó dạy bảo.
Sā atthato saṅkhārakkhandho hoti.
In essence, it is the saṅkhārakkhandha (aggregate of mental formations).
Về bản chất, nó là uẩn hành (saṅkhārakkhandho).
Cetanāpadhāno hi saṅkhārakkhandho.
Indeed, the saṅkhārakkhandha has volition as its primary component.
Vì uẩn hành chủ yếu là ý chí (cetanā).
Catunnaṃ vā khandhānaṃ apadakkhiṇaggāhitākārena pavattānaṃ etaṃ adhivacananti vadanti.
Or, they say this is a designation for the four aggregates that arise in an unskillful manner.
Hoặc họ nói rằng đây là tên gọi chung cho bốn uẩn vô sắc (arūpino khandhā) phát sinh một cách bất thiện (apadakkhiṇaggāhitākārena).
Pāpā assaddhādayo puggalā etassa mittāti pāpamitto, tassa bhāvo pāpamittatā.
Evil, faithless individuals are his friends, thus pāpamitto (evil companion); his state is pāpamittatā (evil companionship).
Những người ác (pāpā), thiếu đức tin (assaddhādayo) là bạn của người đó (etassa mittāti) nên gọi là bạn xấu (pāpamitto); sự hiện hữu của điều đó là tính bạn xấu (pāpamittatā).
Sāpi atthato dovacassatā viya daṭṭhabbā.
This too, in essence, should be understood like dovacassatā.
Nó cũng được xem là giống như tính khó dạy bảo (dovacassatā) về bản chất.
Yāya hi cetanāya puggalo pāpamitto pāpasampavaṅko nāma hoti, sā cetanā pāpamittatā.
Indeed, the volition by which a person is called an evil companion or associated with evil is pāpamittatā.
Vì ý chí (cetanā) mà một người được gọi là bạn xấu, là người giao du với kẻ xấu, chính ý chí đó là tính bạn xấu (pāpamittatā).
Cattāropi vā arūpino khandhā tadākārappavattā pāpamittatā.
Or, all four immaterial aggregates, when arising in that manner, constitute pāpamittatā.
Hoặc cả bốn uẩn vô sắc (arūpino khandhā) phát sinh theo cách đó là tính bạn xấu (pāpamittatā).
Dutiyaṃ uttānameva.
The second (sutta) is straightforward.
Thứ hai thì rõ ràng.
23. Tatiye sambhavati jātimaraṇaṃ etenāti sambhavo, upādānanti āha ‘‘jātiyā ca maraṇassa ca sambhave paccayabhūte’’ti.
23. In the third (sutta), that by which birth and death arise is sambhavo (origin), meaning upādāna (clinging); thus it says "the condition for the origin of birth and death".
23. Trong thứ ba (kinh), sambhavo (sự phát sinh) là sự sinh và tử phát sinh bởi điều này, tức là sự chấp thủ (upādāna), nên nói “là nhân duyên cho sự phát sinh của sinh và tử”.
Anupādāti anupādāya.
Anupādā means 'without clinging'.
Anupādā là không chấp thủ.
Tenāha ‘‘anupādiyitvā’’ti.
Therefore, it says "without clinging".
Do đó nói “không chấp thủ”.
Jātimaraṇāni sammā khīyanti etthāti jātimaraṇasaṅkhayo, nibbānanti āha ‘‘jātimaraṇānaṃ saṅkhayasaṅkhāte nibbāne’’ti.
That wherein birth and death are rightly exhausted is jātimaraṇasaṅkhayo (the exhaustion of birth and death), meaning Nibbāna; thus it says "in Nibbāna, which is the exhaustion of birth and death".
Sinh và tử được diệt tận một cách đúng đắn ở đây, đó là jātimaraṇasaṅkhayo (sự diệt tận của sinh và tử), tức là Niết Bàn, nên nói “trong Niết Bàn được gọi là sự diệt tận của sinh và tử”.
Sabbadukkhaṃ upaccagunti sakalampi vaṭṭadukkhaṃ atikkantā carimacittanirodhena vaṭṭadukkhalesassapi asambhavato.
Sabbadukkhaṃ upaccagu means 'transcended all suffering of saṃsāra', because with the cessation of the final consciousness, not even a trace of saṃsāric suffering can arise.
Sabbadukkhaṃ upaccagu (vượt qua mọi khổ đau) là đã vượt qua tất cả khổ đau luân hồi, vì ngay cả một chút khổ đau luân hồi cũng không thể phát sinh do sự diệt tận của tâm cuối cùng (carimacittanirodhena).
24. Catutthe samāpattikusalo hotīti samāpajjanakusalo hoti.
24. In the fourth (sutta), samāpattikusalo hotīti means 'he is skilled in entering into attainments'.
24. Trong thứ tư (kinh), samāpattikusalo hotī (khéo léo trong các định) là khéo léo trong việc nhập định.
Tenāha ‘‘samāpajjituṃ kusalo’’ti.
Therefore, it says "skilled in entering".
Do đó nói “khéo léo trong việc nhập định”.
Tattha antogatahetuattho ṭhiti-saddo, tasmā ṭhapanakusaloti atthoti āha ‘‘samādhiṃ ṭhapetuṃ sakkotīti attho’’ti.
Therein, the word ṭhiti has the meaning of 'cause of abiding'; therefore, the meaning is 'skilled in abiding', thus it says "meaning, he is able to establish samādhi".
Ở đây, từ ṭhiti (trụ) có nghĩa là nhân duyên bên trong, do đó nghĩa là khéo léo trong việc duy trì, nên nói “có nghĩa là có thể duy trì thiền định”.
Tattha ṭhapetuṃ sakkotīti sattaṭṭhaaccharāmattaṃ khaṇaṃ jhānaṃ ṭhapetuṃ sakkoti adhiṭṭhānavasibhāvassa nipphāditattā.
Therein, "is able to sustain" means is able to sustain jhāna for a moment lasting seven or eight finger-snaps, because the mastery of determination has been accomplished.
Ở đây, ṭhapetuṃ sakkotī (có thể duy trì) là có thể duy trì thiền định trong khoảng thời gian bảy hoặc tám chữ, vì đã hoàn thành sự thành thạo trong việc quyết định (adhiṭṭhānavasibhāvassa).
Yathāparicchedenāti yathāparicchinnakālena.
"According to the determined measure" means according to the determined time.
Yathāparicchedenā (theo thời gian đã định) là theo thời gian đã được xác định.
Vuṭṭhātuṃ sakkoti vuṭṭhānavasibhāvassa nipphāditattā.
"Is able to emerge" because the mastery of emergence has been accomplished.
Vuṭṭhātuṃ sakkoti (có thể xuất định) vì đã hoàn thành sự thành thạo trong việc xuất định (vuṭṭhānavasibhāvassa).
Kallaṃ sañjātaṃ assāti kallitaṃ, tasmiṃ kallite kallitabhāve kusalo kallitakusalo.
That which has become ready is kallita; skilled in that readiness, in the state of being ready, is "skilled in readiness".
Kallaṃ sañjātaṃ assāti (đã trở nên sẵn sàng) là kallitaṃ (sự sẵn sàng); khéo léo trong sự sẵn sàng đó (kallitabhāve) là kallitakusalo (khéo léo trong sự sẵn sàng).
Hāsetuṃ tosetuṃ sampahaṃsetuṃ.
"To gladden" means to please, to delight greatly.
Hāsetuṃ là làm cho vui vẻ, làm cho hoan hỷ.
Kallaṃ kātunti samādhānassa paṭipakkhadhammānaṃ dūrīkaraṇena sahakārīkāraṇānañca samappadhānena samāpajjane cittaṃ samatthaṃ kātuṃ.
"To make ready" means to make the mind capable of entering into absorption by removing opposing qualities of concentration and by providing supporting conditions.
Kallaṃ kātuṃ (làm cho sẵn sàng) là làm cho tâm có khả năng nhập định bằng cách loại bỏ các pháp đối nghịch với định và cân bằng các yếu tố hỗ trợ.
Samādhissa gocarakusaloti samādhismiṃ nipphādetabbe tassa gocare kammaṭṭhānasaññite pavattiṭṭhāne bhikkhācāragocare satisampajaññayogato kusalo cheko.
"Skilled in the range of concentration" means skilled, expert, in the range of concentration, in the practice-object (kammaṭṭhāna) that is its sphere of activity when concentration is to be accomplished, just as one is skilled in the range of alms-gathering by means of mindfulness and clear comprehension.
Samādhissa gocarakusalo (khéo léo trong đối tượng của định) là khéo léo, thành thạo trong đối tượng của định (kammaṭṭhāna saññita) khi định được hoàn thành, trong nơi thực hành (pavattiṭṭhāne) và trong đối tượng khất thực (bhikkhācāragocare) thông qua sự kết hợp của chánh niệm và tỉnh giác (satisampajaññayogato).
Tenāha ‘‘samādhissa asappāye anupakārake dhamme vajjetvā’’tiādi.
Therefore, it is said, "avoiding qualities unsuitable for concentration and unhelpful", and so on.
Do đó nói “tránh các pháp không thích hợp, không có lợi cho định” v.v…
Paṭhamajjhānādisamādhiṃ abhinīharitunti paṭhamajjhānādisamādhiṃ visesabhāgiyatāya abhinīharituṃ upanetuṃ.
"To bring forth the concentration of the first jhāna and so on" means to bring forth, to lead to, the concentration of the first jhāna and so on, as conducive to distinction.
Paṭhamajjhānādisamādhiṃ abhinīharituṃ (hướng tâm đến định sơ thiền, v.v…) là hướng tâm đến định sơ thiền, v.v… để đạt được sự đặc biệt (visesabhāgiyatāya).
25. Pañcame anussatikāraṇānīti anussatiyo eva diṭṭhadhammikasamparāyikādihitasukhānaṃ hetubhāvato kāraṇāni.
In the fifth (sutta), "causes of recollection" means recollections themselves are causes, being the roots of welfare and happiness in this life, the next, and so on.
25. Trong thứ năm (kinh), anussatikāraṇānī (các nhân duyên của niệm) là chính các niệm (anussatiyo) là nhân duyên (kāraṇāni) vì chúng là nguyên nhân của lợi ích và hạnh phúc trong hiện tại và tương lai.
Nikkhantanti nissaṭaṃ.
"Gone forth" means departed.
Nikkhantaṃ (đã thoát ra) là đã thoát ly.
Muttanti vissaṭṭhaṃ.
"Released" means let go.
Muttaṃ (đã giải thoát) là đã buông bỏ.
Vuṭṭhitanti apetaṃ.
"Emerged" means removed.
Vuṭṭhitaṃ (đã đứng dậy) là đã lìa bỏ.
Sabbametaṃ vikkhambhanameva sandhāya vadati.
All of this is spoken with reference to suppression (vikkhambhana).
Tất cả những điều này đều nói về sự trấn áp (vikkhambhana).
Gedhamhāti pañcakāmaguṇato.
"From greed" means from the five sense pleasures.
Gedhamhā (từ sự tham muốn) là từ năm dục lạc (pañcakāmaguṇato).
Idampīti buddhānussativasena laddhaṃ upacārajjhānamāha.
"This too" refers to the access concentration attained through the recollection of the Buddha.
Idampī (điều này cũng vậy) là nói về cận định (upacārajjhāna) đạt được nhờ niệm Phật (buddhānussativasena).
Ārammaṇaṃ karitvāti paccayaṃ karitvā, pādakaṃ katvāti attho.
"Making it an object" means making it a condition, making it a basis; this is the meaning.
Ārammaṇaṃ karitvā (lấy làm đối tượng) là lấy làm nhân duyên, có nghĩa là lấy làm nền tảng (pādakaṃ katvāti).
26. Chaṭṭhe sambādheti vā taṇhāsaṃkilesādīnaṃ sampīḷe saṅkare gharāvāse.
In the sixth (sutta), "in confinement" means in the oppression, the entanglement of craving and defilements, or in household life.
26. Trong thứ sáu (kinh), sambādhe (trong sự chật hẹp) là trong sự chật chội, sự hỗn tạp của tham ái và các phiền não khác, trong đời sống gia đình (gharāvāse).
Okāsā vuccantīti maggaphalasukhādhigamāya okāsabhāvato okāsāti vuccanti.
"Opportunities are called" means they are called opportunities because they are opportunities for the attainment of the happiness of the path and its fruit.
Okāsā vuccantī (được gọi là cơ hội) là được gọi là cơ hội vì chúng là cơ hội để chứng đắc hạnh phúc của Đạo và Quả (maggaphalasukhādhigamāya).
Okāsādhigamoti lokuttaradhammassa adhigamāya adhigantabbaokāso.
"Attainment of opportunity" means the opportunity to be attained for the attainment of supramundane qualities.
Okāsādhigamo (sự chứng đắc cơ hội) là cơ hội cần được chứng đắc để chứng đắc pháp siêu thế (lokuttaradhammassa).
Visujjhanatthāyāti rāgādīhi malehi abhijjhāvisamalobhādīhi ca upakkiliṭṭhacittānaṃ visuddhatthāya.
"For purification" means for the purification of minds defiled by defilements such as lust, and by unrighteous greed and so on.
Visujjhanatthāyā (để thanh tịnh) là để thanh tịnh những tâm bị ô nhiễm bởi tham ái và các cấu uế khác, bởi tham lam bất chính, v.v…
Sā panāyaṃ cittassa visuddhi sijjhamānā yasmā sokādīnaṃ anupādāya saṃvattati, tasmā vuttaṃ ‘‘sokaparidevānaṃ samatikkamāyā’’tiādi.
And since this purification of mind, when accomplished, leads to the non-arising of sorrow and lamentation, it is therefore said, "for the overcoming of sorrow and lamentation", and so on.
Vì sự thanh tịnh của tâm này, khi được thành tựu, dẫn đến việc không chấp thủ sầu muộn, v.v…, nên đã nói “để vượt qua sầu muộn, than vãn” v.v…
Tattha socanaṃ ñātibyasanādinimittaṃ cetaso santāpo antotāpo antonijjhānaṃ soko, ñātibyasanādinimittameva socikatā.
Therein, sorrowing, mental torment, inner suffering, inner burning due to the loss of relatives and so on, is sorrow; being sorrowful due to the loss of relatives and so on.
Ở đây, sầu muộn (socanaṃ) là sự đau khổ của tâm, sự nóng nảy bên trong, sự thiêu đốt bên trong (antotāpo antonijjhānaṃ) do sự mất mát người thân, v.v… là soko (sầu muộn); sự sầu khổ do sự mất mát người thân, v.v…
‘‘Kahaṃ ekaputtakā’’tiādinā (ma. ni. 2.353-354; saṃ. ni. 2.63) paridevanavasena lapanaṃ paridevo.
Lamenting by wailing, saying, "Where is my only son?" and so on, is lamentation.
Sự than vãn (lapanaṃ) bằng cách nói “Con một của tôi đâu rồi?” v.v… (Ma. Ni. 2.353-354; Saṃ. Ni. 2.63) là paridevo (than vãn).
Samatikkamanatthāyāti pahānāya.
"For the overcoming" means for the abandonment.
Samatikkamanatthāyā (để vượt qua) là để đoạn trừ.
Āyatiṃ anuppajjanañhi idha samatikkamo.
For here, overcoming is indeed non-arising in the future.
Vì ở đây, sự vượt qua là sự không phát sinh trong tương lai.
Dukkhadomanassānaṃ atthaṅgamāyāti kāyikadukkhassa ca cetasikadomanassassa cāti imesaṃ dvinnaṃ atthaṅgamāya, nirodhāyāti attho.
"For the disappearance of pain and displeasure" means for the disappearance, for the cessation, of these two: bodily pain and mental displeasure; this is the meaning.
Dukkhadomanassānaṃ atthaṅgamāyā (để khổ và ưu biến mất) là để sự khổ thân (kāyikadukkha) và sự ưu tâm (cetasikadomanassa), tức là hai điều này, biến mất, có nghĩa là để chấm dứt (nirodhāyāti).
Ñāyati nicchayena kamati nibbānaṃ, taṃ vā ñāyati paṭivijjhati etenāti ñāyo, ariyamaggo.
That by which Nibbāna is certainly known and approached, or by which it is known and penetrated, is ñāya, the Noble Path.
Niết Bàn được biết đến một cách chắc chắn hoặc được thâm nhập qua điều này, đó là ñāyo (sự hiểu biết), tức là Thánh Đạo.
Idha pana saha pubbabhāgena ariyamaggo gahitoti āha ‘‘sahavipassanakassa maggassa adhigamanatthāyā’’ti.
Here, however, the Noble Path is taken together with its preceding stage, so it is said, "for the attainment of the path together with Vipassanā".
Nhưng ở đây, Thánh Đạo được hiểu bao gồm cả giai đoạn trước đó, nên nói “để chứng đắc Đạo cùng với tuệ quán (vipassanā)”.
Apaccayaparinibbānassāti anupādisesanibbānaṃ sandhāya vadati.
"Unconditioned Nibbāna" refers to Nibbāna without any remainder of clinging (anupādisesa nibbāna).
Apaccayaparinibbānassā (Niết Bàn không còn y cứ) là nói về Niết Bàn vô dư y (anupādisesanibbānaṃ).
Paccayavasena anuppannaṃ asaṅkhataṃ amatadhātumeva.
It is indeed the unconditioned, the deathless element, not arisen by way of conditions.
Chính là yếu tố bất tạo, vô điều kiện, bất tử (amatadhātumeva) không phát sinh do nhân duyên.
Sesamettha uttānameva.
The rest here is clear.
Phần còn lại ở đây thì rõ ràng.
27. Sattame vaḍḍhetīti manaso vivaṭṭanissitaṃ vaḍḍhiṃ āvahati.
In the seventh (sutta), "increases" means it brings about an increase oriented towards the mind's turning away.
27. Trong thứ bảy (kinh), vaḍḍhetī (làm tăng trưởng) là mang lại sự tăng trưởng dựa trên sự thoát ly của tâm.
Manobhāvanīyoti vā manasā bhāvito sambhāvito.
Or "to be developed by the mind" means developed, cultivated by the mind.
Hoặc manobhāvanīyo (đáng được phát triển bằng tâm) là được phát triển, được vun bồi bằng tâm.
Yañca āvajjato manasi karoto cittaṃ vinīvaraṇaṃ hoti.
And when one attends to it, focuses on it, the mind becomes free from hindrances.
Và khi người ta chú ý, quán tưởng, tâm sẽ không còn chướng ngại (vinīvaraṇaṃ).
Imasmiṃ pakkhe kammasādhano sambhāvanattho bhāvanīya-saddo.
In this interpretation, the word bhāvanīya has the sense of a passive participle, meaning "to be cultivated".
Trong trường hợp này, từ bhāvanīya có nghĩa là được vun bồi, là nghiệp cách (kammasādhano).
‘‘Thinamiddhavinodanakammaṭṭhāna’’nti vatvā tadeva vibhāvento ‘‘ālokasaññaṃ vā’’tiādimāha.
Having said "a meditation object for dispelling sloth and torpor", he then explains it further by saying "or the perception of light", and so on.
Sau khi nói “đề mục thiền định để loại bỏ hôn trầm, thụy miên”, để giải thích điều đó, Ngài nói “hoặc tưởng ánh sáng” v.v…
Vīriyārambhavatthuādīnaṃ vāti ettha ādi-saddena idha avuttānaṃ atibhojane nimittaggāhādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
Regarding "or of the grounds for the arousal of energy, etc.", here, by the word "etc.", the inclusion of things not mentioned here, such as taking a sign in overeating, etc., should be understood.
Trong vīriyārambhavatthuādīnaṃ vā (hoặc các đối tượng của sự tinh tấn, v.v…), từ ādi (v.v…) ở đây cần được hiểu là bao gồm những điều không được nói đến ở đây như việc nắm giữ tướng trong việc ăn quá độ, v.v…
Vuttañhetaṃ ‘‘cha dhammā thinamiddhassa pahānāya saṃvattanti atibhojane nimittaggāho, iriyāpathasamparivattanatā, ālokasaññāmanasikāro, abbhokāsavāso, kalyāṇamittatā, sappāyakathā’’ti (itivu. aṭṭha. 111).
For this has been said: "Six things conduce to the abandoning of sloth and torpor: taking a sign in overeating, changing postures, attending to the perception of light, dwelling in the open, good friendship, and suitable talk."
Điều này đã được nói: “Sáu pháp dẫn đến sự đoạn trừ hôn trầm, thụy miên là: nắm giữ tướng trong việc ăn quá độ, thay đổi oai nghi, tác ý tưởng ánh sáng, sống ngoài trời, bạn lành, và nói chuyện thích hợp” (Itivu. Aṭṭha. 111).
Antarāyasaddapariyāyo idha antarā-saddoti āha ‘‘anantarāyenā’’ti.
The word "antarā" here is a synonym for the word antarāya (hindrance), thus he says, "without hindrance."
Ở đây, từ antarā là đồng nghĩa với từ antarāya (chướng ngại), nên nói “không có chướng ngại”.
29. Navame diṭṭhadhammo vuccati paccakkho attabhāvoti āha ‘‘imasmiṃyeva attabhāve’’ti.
29. In the ninth (sutta), "this present existence" is called the visible phenomenon, thus he says, "in this very existence."
29. Trong kinh thứ chín, diṭṭhadhamma được gọi là thân hiện tại, vì vậy kinh nói “trong chính thân này”.
Sukhavihāratthāyāti nikkilesatāya nirāmisena sukhena vihāratthāya.
"For a pleasant abiding" means for abiding in happiness that is undefiled and unworldly.
Sukhavihāratthāyā có nghĩa là vì mục đích an trú trong hạnh phúc vô nhiễm (nirāmisa sukha) do không có phiền não.
Ālokasaññaṃ manasi karotīti sūriyacandapajjotamaṇiukkāvijjuādīnaṃ āloko divā rattiñca upaladdho, yathāladdhavaseneva ālokaṃ manasi karoti, citte ṭhapeti.
"He attends to the perception of light" means that the light of the sun, moon, lamps, jewels, torches, lightning, etc., perceived by day and night, he attends to that light just as it is perceived, he establishes it in his mind.
Ālokasaññaṃ manasi karotī có nghĩa là tác ý đến ánh sáng (āloka) đã được nhận biết cả ngày lẫn đêm từ mặt trời, mặt trăng, đèn, ngọc, đuốc, chớp, v.v., tức là đặt ánh sáng vào tâm.
Tathā ca naṃ manasi karoti, yathāssa subhāvitālokakasiṇassa viya kasiṇāloko yathicchakaṃ yāvadicchakañca so āloko rattiyaṃ upatiṭṭhati.
And he attends to it in such a way that, just as for one who has well-developed light kasiṇa, the kasiṇa light appears to him at will and for as long as he wishes, even at night.
Người ấy tác ý đến nó sao cho ánh sáng biến xứ (kasiṇāloka) hiện ra theo ý muốn và kéo dài bao lâu tùy thích, như thể một ánh sáng biến xứ đã được tu tập tốt.
Yena tattha divāsaññaṃ ṭhapeti, divāriva vigatathinamiddho hoti.
By this, he establishes the perception of day, and becomes free from sloth and torpor as if it were day.
Bằng cách đó, người ấy đặt nhận thức về ban ngày (divāsañña) ở đó, và trở nên không có hôn trầm, thụy miên như ban ngày.
Tenāha ‘‘yathā divā tathā ratti’’nti.
Therefore, he says, "as by day, so by night."
Vì vậy kinh nói “như ban ngày, như ban đêm”.
Divāti saññaṃ ṭhapetīti vuttanayena manasi katvā divāriva saññaṃ uppādeti.
"He establishes the perception of day" means, having attended to it in the manner described, he produces the perception as if it were day.
Với câu ‘đặt tưởng ban ngày’, sau khi tác ý theo cách đã nói, vị ấy khởi lên tưởng như ban ngày.
Yathānena divā…pe… tatheva taṃ manasi karotīti yathānena divā upaladdho sūriyāloko, evaṃ rattimpi divā diṭṭhākāreneva taṃ ālokaṃ manasi karoti.
"Just as by him by day… (etc.)… so he attends to it" means, just as the sunlight is perceived by him during the day, so too at night he attends to that light in the same manner as seen during the day.
Với câu ‘Như thế nào vào ban ngày… vân vân… cũng tác ý như thế’, đó là như ánh sáng mặt trời đã được nhận thấy vào ban ngày, cũng vậy, vào ban đêm, vị ấy tác ý ánh sáng đó chính với hình thức đã thấy vào ban ngày.
Yathā canena rattiṃ…pe… manasi karotīti yathā rattiyaṃ candāloko upaladdho, evaṃ divāpi rattiṃ diṭṭhākāreneva taṃ ālokaṃ manasi karoti, citte ṭhapeti.
"And just as by him by night… (etc.)… he attends to it" means, just as the moonlight is perceived at night, so too during the day he attends to that light in the same manner as seen at night, he establishes it in his mind.
Với câu ‘Như thế nào vào ban đêm… vân vân… tác ý như thế’, đó là như ánh sáng mặt trăng đã được nhận thấy vào ban đêm, cũng vậy, vào ban ngày, vị ấy tác ý ánh sáng đó chính với hình thức đã thấy vào ban đêm, đặt trong tâm.
Vivaṭenāti thinamiddhena apihitattā vivaṭena.
"Uncovered" means uncovered, not hidden by sloth and torpor.
Với ‘vivaṭena’ (không che đậy), nghĩa là không bị che đậy bởi hôn trầm, thụy miên.
Anonaddhenāti asañchāditena.
"Unshrouded" means not concealed.
Với ‘anonaddhenā’ (không bị bao phủ), nghĩa là không bị che phủ.
Sahobhāsakanti saññāṇobhāsaṃ.
"With radiance" means with the radiance of knowledge.
Với ‘sahobhāsakaṃ’ (có ánh sáng), nghĩa là ánh sáng của tuệ giác.
Dibbacakkhuñāṇaṃ rūpagatassa dibbassa itarassa ca dassanaṭṭhena idha ñāṇadassananti adhippetanti āha ‘‘dibbacakkhusaṅkhātassā’’tiādi.
Divine vision-knowledge is intended here as "knowledge and vision" in the sense of seeing divine and other forms, thus he says, "that which is called the divine eye," etc.
Dibbacakkhuñāṇa (thiên nhãn trí) được hiểu ở đây là ñāṇadassana (trí kiến) theo nghĩa thấy được các sắc pháp của chư thiên và của các loài khác, nên kinh nói ‘dibbacakkhusaṅkhātassā’ (của cái gọi là thiên nhãn) và vân vân.
Uddhaṃ jīvitapariyādānāti jīvitakkhayato upari maraṇato paraṃ.
"After the cessation of life" means beyond the end of life, after death.
Với ‘uddhaṃ jīvitapariyādānā’ (sau khi sinh mạng chấm dứt), nghĩa là sau khi sinh mạng bị hủy hoại, sau khi chết.
Samuggatenāti uṭṭhitena.
"Swollen up" means arisen.
Với ‘samuggatenā’ (đã nổi lên), nghĩa là đã nổi dậy.
Dhumātattāti uddhaṃ uddhaṃ dhumātattā sūnattā.
"Bloated" means swollen up and up, puffed up.
Với ‘dhumātattā’ (do bị sưng phồng), nghĩa là do bị sưng phồng lên, sưng lên.
Setarattehi viparibhinnaṃ vimissitaṃ nīlaṃ, purimavaṇṇavipariṇāmabhūtaṃ vā nīlaṃ vinīlaṃ, vinīlameva vinīlakanti ka-kārena padavaḍḍhanamāha anatthantarato yathā ‘‘pītakaṃ lohitaka’’nti.
"Vinīla" refers to blue mixed with white and red, or blue that has undergone a change from its original color; "vinīlaka" is just "vinīla" with the addition of the suffix ka, indicating no difference in meaning, like "pītakaṃ lohitakaṃ" (yellowish, reddish).
Vinīlaṃ (bầm tím) là màu xanh trộn lẫn, bị phân chia bởi màu trắng và đỏ, hoặc là màu xanh đã biến đổi từ màu sắc trước đó. Vinīlakaṃ (bầm tím) là chính vinīlaṃ, chữ ‘ka’ là để kéo dài từ, không có nghĩa khác, như ‘pītakaṃ’ (vàng) và ‘lohitakaṃ’ (đỏ).
Paṭikūlattāti jigucchanīyattā.
"Because it is repulsive" means because it is loathsome.
Với ‘paṭikūlattā’ (do đáng ghê tởm), nghĩa là do đáng ghê tởm.
Kucchitaṃ vinīlaṃ vinīlakanti kucchanattho vā ayaṃ ka-kāroti dassetuṃ vuttaṃ yathā ‘‘pāpako kittisaddo abbhuggacchatī’’ti (dī. ni. 3.316; a. ni. 5.213).
"Vinīla" that is loathsome is "vinīlaka"; or this suffix ka indicates a sense of contempt, as stated in "a bad reputation arises" (dī. ni. 3.316; a. ni. 5.213).
Vinīlaṃ (bầm tím) đáng ghê tởm là vinīlakaṃ (bầm tím). Hoặc chữ ‘ka’ này có nghĩa là ghê tởm, được nói để chỉ ra điều đó, như “tiếng xấu nổi lên” (Dī. Ni. 3.316; A. Ni. 5.213).
Paribhinnaṭṭhānehi kākadhaṅkādīhi.
"By broken places" means by crows, vultures, etc.
Với ‘paribhinnaṭṭhānehi’ (bởi những chỗ bị rách nát), nghĩa là bởi các loài quạ, diều hâu, v.v.
Vissandamānaṃ pubbanti vissavantapubbaṃ, tahaṃ tahaṃ paggharantapubbanti attho.
"Pus oozing out" means pus flowing out, pus gushing out here and there.
Với ‘vissandamānaṃ pubbaṃ’ (mủ chảy ra), nghĩa là mủ đang chảy, mủ rỉ ra đây đó.
Tathābhāvanti vissandamānapubbataṃ.
"Such a state" means the state of pus oozing out.
Với ‘tathābhāvaṃ’ (tình trạng như vậy), nghĩa là tình trạng mủ đang chảy ra.
So bhikkhūti yo ‘‘passeyya sarīraṃ sīvathikāya chaḍḍita’’nti vutto, so bhikkhu.
"That bhikkhu" refers to the bhikkhu who is described as "should see a body discarded in a charnel ground."
Vị Tỳ-kheo đó là vị Tỳ-kheo đã được nói là “thấy một thi thể bị bỏ trong bãi tha ma”.
Upasaṃharati sadisataṃ.
"He applies" means similarity.
Upasaṃharati (so sánh) là sự tương đồng.
Ayampi khotiādi upasaṃharaṇākāradassanaṃ.
"This too", etc., is a demonstration of the manner of application.
Với ‘Ayampi kho’ (cái này cũng vậy) và vân vân là cách chỉ ra sự so sánh.
Āyūti rūpajīvitindriyaṃ.
"Life" refers to the life-faculty of form.
Với ‘āyū’ (tuổi thọ), nghĩa là rūpajīvitindriya (sắc mạng quyền).
Arūpajīvitindriyaṃ panettha viññāṇagatikameva.
The life-faculty of formless beings here pertains only to consciousness.
Arūpajīvitindriya (vô sắc mạng quyền) ở đây chỉ là thuộc về viññāṇa (thức).
Usmāti kammajatejo.
"Heat" refers to kamma-born heat.
Với ‘usmā’ (hơi ấm), nghĩa là kammajatejo (hỏa đại do nghiệp sinh).
Evaṃpūtikasabhāvoti evaṃ ativiya pūtisabhāvo āyuādivigame viyāti adhippāyo.
"Such a putrid nature" means such an extremely putrid nature, as when life, etc., cease, this is the intention.
Với ‘evaṃpūtikasabhāvo’ (bản chất thối rữa như vậy), ý nghĩa là bản chất thối rữa cùng cực như vậy, như khi tuổi thọ và các thứ khác chấm dứt.
Ediso bhavissatīti evaṃbhāvīti āha ‘‘evamevaṃ uddhumātādibhedo bhavissatī’’ti.
"Such will it be" means it will be like this, thus he says, "in the same way, it will be bloated, etc."
Nó sẽ như thế này, tức là sẽ có trạng thái như vậy, nên kinh nói ‘evamevaṃ uddhumātādibhedo bhavissatī’ (cũng sẽ bị sưng phồng, v.v. như vậy).
Luñcitvā luñcitvāti uppāṭetvā uppāṭetvā.
"Luñcitvā luñcitvā" means having plucked and plucked.
Với ‘luñcitvā luñcitvā’ (từng miếng từng miếng), nghĩa là nhổ từng miếng, bóc từng miếng.
Sesāvasesamaṃsalohitayuttanti sabbaso akkhāditattā tahaṃ tahaṃ sesena appāvasesena maṃsalohitena yuttaṃ.
"Sesāvasesamaṃsalohitayuttaṃ" means connected here and there with remaining, residual flesh and blood, because it was not eaten completely.
Với ‘sesāvasesamaṃsalohitayuttaṃ’ (còn sót lại thịt và máu), nghĩa là còn sót lại thịt và máu ở đây đó, do chưa bị ăn hết hoàn toàn.
Aññena hatthaṭṭhikanti avisesena hatthaṭṭhikānaṃ vippakiṇṇatā jotitāti anavasesato tesaṃ vippakiṇṇataṃ dassento ‘‘catusaṭṭhibhedampī’’tiādimāha.
"Aññena hatthaṭṭhikaṃ" means that the scatteredness of hand-bones without distinction is indicated; thus, showing their complete scatteredness, he said, "even the sixty-four kinds," and so on.
Với ‘aññena hatthaṭṭhikaṃ’ (xương tay khác), nghĩa là sự phân tán của các xương tay được chỉ ra một cách không phân biệt. Để chỉ ra sự phân tán hoàn toàn của chúng, kinh nói ‘catusaṭṭhibhedampī’ (cũng có sáu mươi bốn loại) và vân vân.
Terovassikānīti tirovassagatāni.
"Terovassikāni" means gone beyond a year.
Với ‘terovassikānī’ (đã qua ba năm), nghĩa là đã qua ba năm.
Tāni pana saṃvaccharaṃ vītivattāni hontīti āha ‘‘atikkantasaṃvaccharānī’’ti.
But since those are past a year, he said, "past a year."
Chúng đã trải qua một năm, nên kinh nói ‘atikkantasaṃvaccharānī’ (đã qua nhiều năm).
Purāṇatāya ghanabhāvavigamena vicuṇṇatā idha pūtibhāvo.
Here, "putridity" refers to being reduced to powder due to old age and loss of density.
Ở đây, pūtibhāvo (tính thối rữa) là sự tan rã do cũ kỹ và mất đi sự rắn chắc.
So yathā hoti, taṃ dassento ‘‘abbhokāse’’tiādimāha.
To show how that comes about, he said, "in the open air," and so on.
Để chỉ ra điều đó xảy ra như thế nào, kinh nói ‘abbhokāse’ (ở ngoài trời) và vân vân.
Anekadhātūnanti cakkhudhātuādīnaṃ, kāmadhātuādīnaṃ vā.
"Anekadhātūnaṃ" means of the eye-element and so on, or of the sense-desire realm and so on.
Với ‘anekadhātūnaṃ’ (của nhiều giới), nghĩa là của cakkhudhātu (nhãn giới) và các giới khác, hoặc của kāmadhātu (dục giới) và các giới khác.
Satiyā ca ñāṇassa ca atthāyāti ‘‘abhikkante paṭikkante sampajānakārī hotī’’tiādinā (dī. ni. 1.214; 2.376; ma. ni. 1.109) vuttāya sattaṭṭhānikāya satiyā ceva taṃsampayuttañāṇassa ca atthāya.
"Satiyā ca ñāṇassa ca atthāyā" means for the purpose of mindfulness, which is described as having seven aspects (as in "he acts with full awareness when going forward, when going back," and so on), and for the purpose of the knowledge associated with it.
Với ‘satiyā ca ñāṇassa ca atthāyā’ (vì lợi ích của niệm và tuệ), nghĩa là vì lợi ích của niệm có bảy vị trí đã được nói trong “khi đi tới, khi đi lui, hành động với sự tỉnh giác” (Dī. Ni. 1.214; 2.376; Ma. Ni. 1.109) và của tuệ tương ưng với niệm đó.
30. Dasame nihīnanti lāmakaṃ, kiliṭṭhaṃ vā.
30. In the tenth, "nihīnaṃ" means inferior or defiled.
30. Trong kinh thứ mười, ‘nihīnaṃ’ (thấp kém) nghĩa là xấu xa, hoặc ô nhiễm.
Gāmavāsikānanti bālānaṃ.
"Gāmavāsikānaṃ" means of the foolish.
Với ‘gāmavāsikānaṃ’ (của những người sống ở làng), nghĩa là của những người ngu si.
Puthujjanānaṃ idanti pothujjanikaṃ.
This is of ordinary people, hence "pothujjanikaṃ."
Cái này là của phàm phu, nên gọi là ‘pothujjanikaṃ’ (thuộc về phàm phu).
Tenāha ‘‘puthujjanānaṃ santaka’’nti, puthujjanehi sevitabbattā tesaṃ santakanti vuttaṃ hoti.
Therefore, he said, "belonging to ordinary people," meaning that it is to be practiced by ordinary people, hence belonging to them.
Vì thế kinh nói ‘puthujjanānaṃ santakaṃ’ (của phàm phu), nghĩa là được phàm phu thực hành, nên được gọi là của họ.
Anariyanti na niddosaṃ.
"Anariyaṃ" means not faultless.
Với ‘anariyaṃ’ (không thánh), nghĩa là không vô tội.
Niddosaṭṭho hi ariyaṭṭho.
Indeed, the meaning of "ariya" is "faultless."
Bởi vì nghĩa của ‘ariya’ là vô tội.
Tenāha ‘‘na uttamaṃ na parisuddha’’nti.
Therefore, he said, "not excellent, not pure."
Vì thế kinh nói ‘na uttamaṃ na parisuddhaṃ’ (không tối thượng, không thanh tịnh).
Ariyehi vā na sevitabbanti anariyaṃ.
Or, "anariyaṃ" means not to be practiced by noble ones.
Hoặc không được các bậc Thánh thực hành, nên gọi là ‘anariyaṃ’ (không thánh).
Anatthasaṃhitanti diṭṭhadhammikasamparāyikādivividhavipulānatthasahitaṃ.
"Anatthasaṃhitaṃ" means connected with various extensive disadvantages, such as those pertaining to this life and the next.
Với ‘anatthasaṃhitaṃ’ (không liên quan đến lợi ích), nghĩa là liên quan đến nhiều loại bất lợi to lớn như bất lợi hiện tại và bất lợi tương lai.
Tādisañca atthasannissitaṃ na hotīti āha ‘‘na atthasannissita’’nti.
And since it is not connected with such benefit, he said, "not connected with benefit."
Và nó không liên quan đến lợi ích như vậy, nên kinh nói ‘na atthasannissitaṃ’ (không nương tựa vào lợi ích).
Na vaṭṭe nibbindanatthāyāti catusaccakammaṭṭhānābhāvato.
"Na vaṭṭe nibbindanatthāyā" means because of the absence of the four noble truths as a meditation subject.
Với ‘na vaṭṭe nibbindanatthāyā’ (không vì mục đích nhàm chán luân hồi), nghĩa là do không có Tứ Thánh Đế và nghiệp xứ.
Asati pana vaṭṭe nibbidāya virāgādīnaṃ asambhavoyevāti āha ‘‘na virāgāyā’’tiādi.
And when there is no cycle of existence, the non-occurrence of disenchantment, dispassion, and so on is certain, hence he said, "not for dispassion," and so on.
Và khi không có sự nhàm chán luân hồi, sự ly tham và các thứ khác không thể xảy ra, nên kinh nói ‘na virāgāyā’ (không vì ly tham) và vân vân.
Anuttamaṃ anuttariyanti āha ‘‘etaṃ anuttara’’nti.
The unsurpassed is "anuttariyaṃ"; hence he said, "this is unsurpassed."
Cái vô thượng là ‘anuttariyaṃ’ (vô thượng), nên kinh nói ‘etaṃ anuttaraṃ’ (cái này là vô thượng).
Hatthisminti nimittatthe bhummanti āha ‘‘hatthinimittaṃ sikkhitabba’’nti.
"Hatthismiṃ" is in the sense of a sign, hence he said, "the sign of an elephant should be learned."
Với ‘hatthismiṃ’ (trong voi), nghĩa là giới từ chỉ đối tượng, nên kinh nói ‘hatthinimittaṃ sikkhitabbaṃ’ (nên học về dấu hiệu của voi).
Hatthivisayattā hatthisannissitattā ca hatthisippaṃ ‘‘hatthī’’ti gahetvā ‘‘hatthismimpi sikkhatī’’ti vuttaṃ.
Elephant craft is taken as "elephant" because it pertains to elephants and is connected with elephants, hence it is said, "he learns even in an elephant."
Do thuộc về voi và nương tựa vào voi, nghề voi được gọi là ‘voi’, và được nói là “học trong voi”.
Tasmā hatthisippe sikkhatīti evamettha attho daṭṭhabbo.
Therefore, the meaning here should be understood as "he learns in elephant craft."
Vì vậy, ở đây ý nghĩa nên được hiểu là học nghề voi.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Trong các từ khác cũng theo cách này.
35. Pañcame sampayogavasena vijjaṃ bhajanti, sahajātaaññamaññanissayasampayuttaatthiavigatādipaccayavasena tāya saha ekībhāvaṃ gacchantīti vijjābhāgiyā.
35. In the fifth, those that partake of knowledge by way of association, or become one with it by way of concomitant, mutually dependent, supporting, associated, existing, and non-disappearing conditions, are "vijjābhāgiyā."
35. Trong kinh thứ năm, những gì chia sẻ với minh (vijjā) theo cách tương ưng, tức là đạt đến sự hợp nhất với minh theo các duyên đồng sinh, tương hỗ, y chỉ, tương ưng, hiện hữu, bất ly, v.v., thì gọi là ‘vijjābhāgiyā’.
Atha vā vijjābhāge vijjākoṭṭhāse vattanti vijjāsabhāgatāya tadekadese vijjākoṭṭhāse pavattantīti vijjābhāgiyā.
Alternatively, "vijjābhāgiyā" are those that operate in the portion of knowledge, in the division of knowledge, meaning they operate in a part of it, in a division of knowledge, by being of the nature of knowledge.
Hoặc những gì tồn tại trong phần của minh, trong bộ phận của minh, tức là tồn tại trong một bộ phận của minh do có bản chất của minh, thì gọi là ‘vijjābhāgiyā’.
Tattha vipassanāñāṇaṃ, manomayiddhi, cha abhiññāti aṭṭha vijjā.
Here, vipassanā-ñāṇa, mind-made psychic power, and the six higher knowledges (abhiññā) are the eight knowledges (vijjā).
Ở đây, có tám minh: vipassanāñāṇa (tuệ quán), manomayiddhi (thần thông do ý sinh), và sáu thần thông (abhiññā).
Purimena atthena tāhi sampayuttadhammā vijjābhāgiyā.
By the former meaning, the phenomena associated with these are vijjābhāgiyā.
Theo nghĩa trước, các pháp tương ưng với những minh đó là vijjābhāgiyā.
Pacchimena atthena tāsu yā kāci ekāva vijjā vijjā, sesā vijjābhāgiyā.
By the latter meaning, any one of those knowledges is knowledge (vijjā), and the rest are vijjābhāgiyā.
Theo nghĩa sau, trong số đó, bất kỳ một tuệ nào cũng là tuệ, các tuệ còn lại là những phần thuộc về tuệ.
Evaṃ vijjāpi vijjāya sampayuttadhammāpi ‘‘vijjābhāgiyā’’tveva veditabbā.
Thus, both knowledge itself and the phenomena associated with knowledge should be understood as "vijjābhāgiyā."
Như vậy, tuệ và các pháp tương ưng với tuệ cũng nên được hiểu là “những phần thuộc về tuệ”.
Idha pana vipassanāñāṇasampayuttā saññāva vijjābhāgiyāti āgatā, saññāsīsena sesasampayuttadhammāpi vuttā evāti daṭṭhabbaṃ.
Here, however, it is stated that only perception (saññā) associated with vipassanā-ñāṇa is vijjābhāgiyā, and it should be understood that the other associated phenomena are also stated under the heading of perception.
Tuy nhiên, ở đây, chỉ có tưởng tương ưng với tuệ quán (vipassanāñāṇa) được đề cập là phần thuộc về tuệ (vijjābhāgiyā); nên hiểu rằng các pháp tương ưng còn lại cũng được nói đến thông qua tưởng (saññā) làm chủ đề.
Aniccānupassanāñāṇeti aniccānupassanāñāṇe nissayapaccayabhūte uppannasaññā, tena sahagatāti attho.
In the knowledge of impermanence contemplation means the perception that has arisen as a supporting condition for the knowledge of impermanence contemplation, and is accompanied by it.
Aniccānupassanāñāṇe (trong tuệ quán vô thường) nghĩa là tưởng sinh khởi trong tuệ quán vô thường (aniccānupassanāñāṇa) làm nhân duyên nương tựa, tức là cùng đi với tuệ đó.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the rest.
Đối với các trường hợp còn lại cũng theo cách này.
36. Chaṭṭhe kodhanoti kujjhanasīlo.
36. In the sixth (sutta), "irascible" means one who is prone to anger.
36. Trong kinh thứ sáu, kodhano (người phẫn nộ) là người có tánh hay giận dữ.
Yasmā so appahīnakodhatāya adhigatakodho nāma hoti, tasmā ‘‘kodhena samannāgato’’ti āha.
Since he has not abandoned anger and is thus possessed of anger, it is said, "endowed with anger."
Vì người đó chưa đoạn trừ phẫn nộ nên được gọi là người đã đạt được phẫn nộ, do đó nói “kodhena samannāgato” (có phẫn nộ).
Upanāho etassa atthīti upanāhī, upanayhanasīloti vā upanāhī.
He has resentment, therefore he is resentful; or, he is prone to binding (resentment), therefore he is resentful.
Upanāhī (người ôm hận) là người có sự ôm hận này, hoặc upanāhī là người có tánh hay ôm hận.
Vivādo nāma uppajjamāno yebhuyyena paṭhamaṃ dvinnaṃ vasena uppajjatīti vuttaṃ ‘‘dvinnaṃ bhikkhūnaṃ vivādo’’ti.
When a dispute arises, it usually arises first between two, hence it is said, "a dispute between two bhikkhus."
Tranh chấp (vivāda) khi phát sinh thường xảy ra giữa hai người, nên nói “dvinnaṃ bhikkhūnaṃ vivādo” (tranh chấp của hai tỳ khưu).
So pana yathā bahūnaṃ anatthāvaho hoti, taṃ nidassanamukhena nidassento ‘‘katha’’ntiādimāha.
How that becomes detrimental to many, explaining it through an example, he says "how," and so on.
Để chỉ rõ rằng tranh chấp đó có hại cho nhiều người như thế nào, Ngài nói “katha” (thế nào) và các câu tiếp theo theo cách ví dụ.
Abbhantaraparisāyāti parisabbhantare.
"Within the assembly" means inside the assembly.
Abbhantaraparisāyā (trong hội chúng) nghĩa là bên trong hội chúng.
Guṇamakkhanāya pavattopi attano kārakaṃ gūthena paharantiṃ gūtho viya paṭhamataraṃ makkhetīti makkho, so etassa atthīti makkhī.
Even when acting to conceal good qualities, it first defiles its doer like excrement defiles one who strikes it with excrement; this is makkha, and one who has it is conceited.
Mắc-kha (makkha) là sự phỉ báng, nó như phân, dù được dùng để bôi trơn nhưng lại làm dơ bẩn người thực hiện trước tiên; người có sự phỉ báng này là makkhī (người phỉ báng).
Paḷāsatīti paḷāso, parassa guṇe ḍaṃsitvā viya apanetīti attho.
It makes one wither away, thus paḷāsa; it means to remove another's good qualities as if biting them.
Paḷāsa (tật đố) là sự tật đố, nghĩa là như cắn xé phẩm hạnh của người khác mà loại bỏ đi.
So etassa atthīti paḷāsī.
One who has it is contemptuous.
Người có sự tật đố này là paḷāsī (người tật đố).
Paḷāsī puggalo hi dutiyassa dhuraṃ na deti, samaṃ haritvā ativadati.
Indeed, a contemptuous person does not give due credit to another; having carried equally, he speaks excessively (of himself).
Quả thật, người tật đố không nhường gánh nặng cho người khác, mà tự mình gánh và nói quá lên.
Tenāha ‘‘yugaggāhalakkhaṇena paḷāsena samannāgato’’ti.
Therefore it is said, "endowed with contempt, characterized by seizing the yoke."
Do đó nói “yugaggāhalakkhaṇena paḷāsena samannāgato” (có sự tật đố với đặc điểm là giành lấy ách).
Issatīti issukī.
He envies, thus envious.
Người ghen tị là issukī (người ghen tị).
Maccharāyatīti maccharaṃ, taṃ etassa atthīti maccharī.
He acts stingily, thus stinginess (macchara); he has it, thus stingy.
Macchara (xan tham) là sự xan tham, người có sự xan tham này là maccharī (người xan tham).
Saṭhayati na sammā bhāsatīti saṭho aññathā santaṃ attānaṃ aññathā pavedanato.
He is deceitful, he does not speak correctly, thus deceitful, from making oneself appear other than what one is.
Saṭho (người xảo trá) là người xảo quyệt, không nói đúng sự thật, vì tự mình trình bày mình khác với thực tế.
Māyā etassa atthī māyāvī.
He has deceit, thus deceitful.
Người có má-yā (māyā) là māyāvī (người giả dối).
Micchā pāpikā viññugarahitā etassa diṭṭhīti micchādiṭṭhi, kammapathapariyāpannāya ‘‘natthi dinna’’ntiādivatthukāya micchattapariyāpannāya aniyyānikāya diṭṭhiyā samannāgatoti attho.
His view is wrong, evil, condemned by the wise, thus wrongly-viewed; meaning, he is endowed with a wrong view that is included in the path of action, based on "there is no giving," and so on, which is wrong and does not lead to liberation.
Micchādiṭṭhi (tà kiến) là người có tà kiến sai trái, ác độc, bị người trí chỉ trích; nghĩa là người có tà kiến thuộc về con đường nghiệp, thuộc về sự sai lầm, không đưa đến giải thoát, với các đối tượng như “không có sự bố thí” v.v.
Tenāha ‘‘natthikavādī’’tiādi.
Therefore it is said, "a nihilist," and so on.
Do đó nói “natthikavādī” (người theo thuyết hư vô) v.v.
Saṃ attano diṭṭhiṃ, sayaṃ vā attanā yathāgahitaṃ parāmasati, sabhāvaṃ atikkamitvā parato āmasatīti sandiṭṭhīparāmāsī.
He himself clings to his own view, or he himself clings to what he has grasped, or he grasps from another by transgressing the truth, thus one who clings to his own view.
Sandiṭṭhīparāmāsī là người tự mình bám víu vào kiến chấp của mình, hoặc tự mình bám víu vào điều đã chấp giữ, hoặc vượt quá bản chất mà bám víu vào người khác.
Ādhānaṃ daḷhaṃ gaṇhātīti ādhānaggāhī, daḷhaggāhī, ‘‘idameva sacca’’nti thiraggāhīti attho.
He holds firmly, thus one who grasps firmly; meaning, one who grasps firmly, one who holds steadfastly to "this alone is true."
Ādhānaggāhī (người cố chấp) là người chấp giữ vững chắc, nghĩa là người chấp giữ vững vàng, kiên cố rằng “chỉ điều này là sự thật”.
Yuttaṃ kāraṇaṃ disvāva laddhiṃ paṭinissajjatīti paṭinissaggī, dukkhena kicchena kasirena bahumpi kāraṇaṃ dassetvā na sakkā paṭinissaggaṃ kātunti duppaṭinissaggī.
One who abandons a doctrine only after seeing a valid reason is paṭinissaggī; it is not possible to abandon it even after showing many reasons with difficulty, struggle, and hardship, thus hard to relinquish.
Paṭinissaggī là người từ bỏ quan điểm khi thấy lý lẽ hợp lý; duppaṭinissaggī (người khó từ bỏ) là người không thể từ bỏ dù đã trình bày nhiều lý lẽ một cách khó khăn, vất vả, gian nan.
Yo attano uppannadiṭṭhiṃ ‘‘idameva sacca’’nti daḷhaṃ gaṇhitvā api buddhādīhi kāraṇaṃ dassetvā vuccamāno na paṭinissajjati.
This refers to a person who, having firmly grasped a view that has arisen in him as "this alone is true," does not relinquish it even when reasons are presented by Buddhas and others.
Đây là tên gọi của người mà khi một kiến chấp sinh khởi trong mình, người đó chấp giữ vững chắc rằng “chỉ điều này là sự thật”, và dù được chư Phật v.v. trình bày lý lẽ, người đó cũng không từ bỏ.
Tassetaṃ adhivacanaṃ.
This is an appellation for such a person.
Đây là tên gọi của người đó.
Tādiso hi puggalo yaṃ yadeva dhammaṃ vā adhammaṃ vā suṇāti, taṃ sabbaṃ ‘‘evaṃ amhākaṃ ācariyehi kathitaṃ, evaṃ amhehi suta’’nti kummova aṅgāni sake kapāle antoyeva samodahati.
Such a person, whatever Dhamma or non-Dhamma he hears, he gathers it all within his own shell like a tortoise, saying, "Thus it was taught by our teachers, thus we have heard."
Quả thật, người như vậy, bất cứ pháp nào, dù là chánh pháp hay tà pháp, mà họ nghe được, họ đều thu gom tất cả vào trong mai rùa của mình như rùa thu gom các chi, nói rằng “chư đạo sư của chúng tôi đã nói như vậy, chúng tôi đã nghe như vậy”.
Yathā hi kacchapo attano hatthapādādike aṅge kenaci ghaṭite sabbāni aṅgāni attano kapāleyeva samodahati, na bahi nīharati, evamayampi ‘‘na sundaro tava gāho, chaḍḍehi na’’nti vutto taṃ na vissajjati, antoyeva attano hadaye eva ṭhapetvā vicarati, kumbhīlaggāhaṃ gaṇhāti.
Just as a tortoise, when its limbs like hands and feet are touched by someone, draws all its limbs into its own shell and does not extend them outwards, so too this person, when told, "Your grasp is not good, abandon it," does not let go of it, but keeps it within his own heart and wanders about, holding a crocodile-like grip.
Như rùa, khi các chi như tay chân của nó bị chạm vào, nó thu gom tất cả các chi vào trong mai của mình, không thò ra ngoài; cũng vậy, người này khi được nói “sự chấp giữ của ngươi không tốt, hãy từ bỏ nó”, thì không buông bỏ, mà giữ nó trong lòng và đi lại, chấp giữ như cá sấu.
Yathā susumārā gahitaṃ na paṭinissajjanti, evaṃ gaṇhāti.
Just as crocodiles do not relinquish what they have seized, so he grasps.
Như cá sấu đã bắt được thì không buông, người này cũng chấp giữ như vậy.
37. Sattame dakkhanti vaḍḍhanti etāyāti dakkhiṇā, pariccāgamayaṃ puññaṃ, tassūpakaraṇabhūto deyyadhammo ca.
37. In the seventh (sutta), "offering" (dakkhiṇā) means that by which merit grows, which is merit consisting of relinquishment, and also the gift that serves as its instrument.
37. Trong kinh thứ bảy, dakkhiṇā (phước thí) là điều mà nhờ đó mà tăng trưởng, tức là công đức do sự bố thí, và cũng là tài vật được bố thí làm phương tiện cho công đức đó.
Idha pana deyyadhammo adhippeto.
Here, however, the gift is intended.
Tuy nhiên, ở đây, tài vật được bố thí là điều được đề cập.
Tenevāha ‘‘dakkhiṇaṃ patiṭṭhāpetī’’ti.
Therefore it is said, "establishes an offering."
Do đó nói “dakkhiṇaṃ patiṭṭhāpetī” (thiết lập phước thí).
Ito uṭṭhitenāti ito khettato uppannena.
"Arisen from this" means produced from this field.
Ito uṭṭhitenā (từ đây sinh ra) nghĩa là sinh ra từ ruộng này.
Rāgo vinayati etenāti rāgavinayo, rāgassa samucchedikā paṭipadā.
That by which lust is removed is "removal of lust," the practice that eradicates lust.
Rāgavinayo (sự đoạn trừ tham ái) là điều mà nhờ đó tham ái được đoạn trừ, tức là con đường thực hành để diệt trừ tham ái.
Tenāha ‘‘rāgavinayapaṭipadaṃ paṭipannā’’ti.
Therefore it is said, "entered upon the path of practice for the removal of lust."
Do đó nói “rāgavinayapaṭipadaṃ paṭipannā” (đã thực hành con đường đoạn trừ tham ái).
‘‘Pubbeva dānā sumano’’tiādigāthāya pubbeva dānā muñcacetanāya pubbe dānūpakaraṇasambharaṇato paṭṭhāya sumano ‘‘sampattīnaṃ nidānaṃ anugāmikadānaṃ dassāmī’’ti somanassito bhaveyya.
With regard to the verse beginning “Before giving, he is joyful,” before the act of giving, from the time of gathering the requisites for the gift, with the intention of giving, he should be joyful, thinking, “I will give a gift that follows me, a cause of prosperity.”
Trong bài kệ “Pubbeva dānā sumano” (trước khi bố thí tâm hoan hỷ) v.v., pubbeva dānā (trước khi bố thí) nghĩa là từ lúc chuẩn bị các vật dụng bố thí trước ý định bố thí, người đó sumano (hoan hỷ) tức là vui mừng “tôi sẽ bố thí, đó là nhân duyên của các thành tựu, là bố thí theo sau (kết quả)”.
Dadaṃ cittaṃ pasādayeti dadanto deyyadhammaṃ dakkhiṇeyyahatthe patiṭṭhāpento ‘‘asārato dhanato sārādānaṃ karomī’’ti attano cittaṃ pasādeyya.
“While giving, he gladdens his mind” means that while giving, placing the offering in the hand of the worthy recipient, he should gladden his mind, thinking, “I am making a substantial gift from insubstantial wealth.”
Dadaṃ cittaṃ pasādaye (khi bố thí tâm làm cho thanh tịnh) nghĩa là khi đang bố thí, đặt tài vật bố thí vào tay người xứng đáng nhận, người đó nên làm cho tâm mình thanh tịnh “tôi đang thực hiện sự bố thí tinh túy từ tài sản vô thường”.
Datvā attamano hotīti dakkhiṇeyyānaṃ deyyadhammaṃ pariccajitvā ‘‘paṇḍitapaññattaṃ nāma mayā anuṭṭhitaṃ, aho sādhu suṭṭhū’’ti attamano pamudito pītisomanassajāto hoti.
“Having given, he is satisfied” means that having relinquished the offering to the worthy recipients, he becomes satisfied, delighted, filled with joy and happiness, thinking, “Indeed, I have accomplished what the wise have prescribed; oh, how good, how excellent!”
Datvā attamano hotī (sau khi bố thí tâm hoan hỷ) nghĩa là sau khi đã bố thí tài vật cho những người xứng đáng nhận, người đó attamano (hoan hỷ), vui mừng, phát sinh hỷ lạc “tôi đã thực hiện điều được người trí quy định, thật tốt đẹp, thật tuyệt vời”.
Esāti yā ayaṃ pubbacetanā muñcacetanā aparacetanāti imāsaṃ kammaphalānaṃ saddhānugatānaṃ somanassapariggahitānaṃ tividhānaṃ cetanānaṃ pāripūrī, esā.
“This” refers to the fulfillment of these three kinds of volitions—pre-volition (pubbacetanā), volition at the moment of giving (muñcacetanā), and post-volition (aparacetanā)—which are accompanied by faith, embraced by joy, and lead to karmic results. This is it.
Esā (đây là) nghĩa là sự viên mãn của ba loại ý định này: ý định trước khi làm (pubbacetanā), ý định khi làm (muñcacetanā), ý định sau khi làm (aparacetanā), là những ý định đi kèm với niềm tin và được bao gồm bởi sự hoan hỷ, là kết quả của nghiệp.
38-41. Aṭṭhame kusalakiriyāya ādiārambhabhāvena pavattavīriyaṃ ṭhitasabhāvatāya sabhāvadhāraṇaṭṭhena dhātūti vuttanti āha – ‘‘ārambhadhātūti ārabhanavasena pavattavīriya’’nti.
38-41. In the eighth, the energy that arises as the initial commencement of wholesome action is called a dhātu because it holds its own nature due to its enduring characteristic, as stated: “‘Initiating element (ārambhadhātu)’ means energy that arises in the manner of initiating.”
38-41. Trong kinh thứ tám, tinh tấn (vīriya) phát sinh như yếu tố khởi đầu của hành động thiện được gọi là dhātu (giới) theo nghĩa duy trì bản chất (sabhāva) do có bản chất kiên cố; do đó nói – “ārambhadhātūti ārabhanavasena pavattavīriya” (giới khởi đầu là tinh tấn phát sinh theo cách khởi đầu).
Laddhāsevanaṃ vīriyaṃ balappattaṃ hutvā paṭipakkhe vidhamatīti āha ‘‘nikkamadhātūti kosajjato nikkhamanasabhāvaṃ vīriya’’nti.
Energy that has been practiced and strengthened overcomes its opponents, as stated: “‘Element of exertion (nikkamadhātu)’ means energy that has the nature of emerging from idleness.”
Tinh tấn đã được thực hành, khi trở nên mạnh mẽ, sẽ phá tan đối thủ; do đó nói “nikkamadhātūti kosajjato nikkhamanasabhāvaṃ vīriya” (giới xuất ly là tinh tấn có bản chất xuất ly khỏi sự biếng nhác).
Parakkamanasabhāvoti adhimattatarānaṃ paṭipakkhadhammānaṃ vidhamanasamatthatāya paṭupaṭutarabhāvena paraṃ paraṃ ṭhānaṃ akkamanasabhāvo.
“Nature of striving” means the nature of advancing from one stage to the next, becoming increasingly potent and capable of overcoming extremely powerful opposing qualities.
Parakkamanasabhāvo (bản chất tinh tấn vượt trội) là bản chất tiến lên từng vị trí cao hơn, với mức độ mạnh mẽ hơn, có khả năng phá tan các pháp đối nghịch mạnh mẽ hơn.
Navamādīsu natthi vattabbaṃ.
There is nothing to be said in the ninth and subsequent suttas.
Không có gì cần nói thêm trong các kinh thứ chín trở đi.
42. Dvādasame māhaṃ nāgita yasena samāgamanti mā ahaṃ yasena samāgamanaṃ patthemi.
42. In the twelfth, “May I not, Nāgita, associate with fame” means may I not desire association with fame.
42. Trong kinh thứ mười hai, māhaṃ nāgita yasena samāgama (Nāgita, tôi không mong cầu danh tiếng) nghĩa là tôi không mong cầu sự đến gần của danh tiếng.
Mā ca mayā yasoti yaso ca mayā mā samāgacchatūti attho.
“And may fame not* with me” is the meaning.
Mā ca mayā yaso (và danh tiếng cũng không đến với tôi) nghĩa là danh tiếng cũng đừng đến với tôi.
Iminā attano lābhasakkārena anatthikataṃ vibhāveti.
By this, he reveals his disinterest in gain and honor for himself.
Với điều này, Ngài bày tỏ sự không mong cầu lợi lộc và sự tôn kính cho chính mình.
Pañcahi vimuttīhīti tadaṅgavimuttiādīhi pañcahi vimuttīhi.
“By five kinds of liberation” means by the five kinds of liberation, such as liberation by substitution (tadaṅgavimutti).
Pañcahi vimuttīhī (với năm sự giải thoát) nghĩa là với năm sự giải thoát như tadaṅgavimutti (giải thoát từng phần) v.v.
Sesamettha uttānameva.
The rest here is straightforward.
Phần còn lại ở đây đều rõ ràng.
43. Pañcamassa paṭhame parisiñcitunti (ma. ni. aṭṭha. 1.272) yo cuṇṇamattikādīhi gattāni ubbaṭṭento mallakamuṭṭhādīhi vā ghaṃsanto nahāyati, so ‘‘nahāyatī’’ti vuccati.
43. In the first of the fifth, “to sprinkle” (Ma. Ni. Aṭṭha. 1.272) refers to one who bathes by rubbing the body with powders, clay, etc., or by scrubbing with a bathing cloth or similar; such a person is said to “bathe.”
43. Trong đoạn thứ nhất của phẩm thứ năm, parisiñcituṃ (Ma. Ni. Aṭṭha. 1.272) nghĩa là: người nào tắm bằng cách chà xát thân thể với bột đất sét, v.v., hoặc xoa bóp bằng nắm tay, v.v., thì gọi là “nahāyati” (tắm rửa).
Yo tathā akatvā pakatiyāva nahāyati, so ‘‘parisiñcatī’’ti vuccati.
One who bathes naturally without doing so is said to “sprinkle.”
Người nào không làm như vậy mà tắm một cách tự nhiên thì gọi là “parisiñcati” (tưới tắm).
Bhagavato ca sarīre tathā haritabbaṃ rajojallaṃ nāma nupalimpati acchachavibhāvato, utuggahaṇatthaṃ pana bhagavā kevalaṃ udake otarati.
No dust or grime adheres to the Buddha’s body due to the purity of his skin; however, the Buddha merely enters the water to take a bath.
Và trên thân của Thế Tôn, bụi bẩn không bám vào vì làn da của Ngài trong sạch; nhưng Thế Tôn xuống nước chỉ để làm mát cơ thể.
Tenāha ‘‘gattāni parisiñcitu’’nti.
Therefore, it is said: “to sprinkle his body.”
Vì thế, có lời nói “gattāni parisiñcituṃ” (tưới tắm thân thể).
Pubbakoṭṭhakoti pācīnakoṭṭhako.
“Eastern gatehouse” means the gatehouse on the eastern side.
Pubbakoṭṭhako là cổng phía đông.
Sāvatthiyaṃ kira jetavanavihāro kadāci mahā, kadāci khuddako.
It is said that the Jetavana monastery in Sāvatthī was sometimes large, sometimes small.
Nghe nói, tu viện Jetavana ở Sāvatthī đôi khi lớn, đôi khi nhỏ.
Tathā hi so vipassissa bhagavato kāle yojaniko ahosi, sikhissa tigāvuto, vessabhussa aḍḍhayojaniko, kakusandhassa gāvutappamāṇo, koṇāgamanassa aḍḍhagāvutappamāṇo, kassapassa vīsatiusabhappamāṇo, amhākaṃ bhagavato kāle aṭṭhakarīsappamāṇo jāto.
Thus, during the time of Vipassī Bhagavā, it was a yojana in size; during Sikhī’s time, three gāvutas; during Vessabhū’s, half a yojana; during Kakusandha’s, a gāvuta; during Koṇāgamana’s, half a gāvuta; during Kassapa’s, twenty usabhas; and during our Bhagavā’s time, it became eight karīsas in size.
Thật vậy, vào thời Đức Phật Vipassī, nó rộng một dojana; vào thời Đức Phật Sikhī, ba gāvuta; vào thời Đức Phật Vessabhū, nửa dojana; vào thời Đức Phật Kakusandha, một gāvuta; vào thời Đức Phật Koṇāgamana, nửa gāvuta; vào thời Đức Phật Kassapa, hai mươi usabha; vào thời Đức Phật của chúng ta, nó rộng tám karīsa.
Tampi nagaraṃ tassa vihārassa kadāci pācīnato hoti, kadāci dakkhiṇato, kadāci pacchimato, kadāci uttarato.
That city itself was sometimes to the east of the monastery, sometimes to the south, sometimes to the west, sometimes to the north.
Và thành phố đó đôi khi nằm ở phía đông, đôi khi ở phía nam, đôi khi ở phía tây, đôi khi ở phía bắc của tu viện đó.
Jetavanagandhakuṭiyaṃ pana catunnaṃ mañcapādānaṃ patiṭṭhitaṭṭhānaṃ acalameva.
However, the place where the four bedposts of the Jetavana Gandhakuṭī were fixed was unmoving.
Tuy nhiên, vị trí đặt bốn chân giường trong hương thất Jetavana thì bất động.
Cattāri hi acalacetiyaṭṭhānāni nāma mahābodhipallaṅkaṭṭhānaṃ, isipatane dhammacakkappavattanaṭṭhānaṃ, saṅkassanagare devorohanakāle sopānassa patiṭṭhānaṭṭhānaṃ, mañcapādaṭṭhānanti.
Indeed, there are four unmoving cetiya sites: the site of the Mahābodhipallaṅka, the site of the Dhammacakkappavattana at Isipatana, the site where the ladder was fixed during the descent of the devas at Saṅkassanagara, and the site of the bedposts.
Thật vậy, có bốn nơi tháp bất động: nơi gốc cây Đại Bồ Đề, nơi chuyển Pháp Luân tại Isipatana, nơi bậc thang đặt xuống khi chư thiên giáng trần tại thành Saṅkassa, và nơi đặt chân giường.
Ayaṃ pana pubbakoṭṭhako kassapadasabalassa vīsatiusabhavihārakāle pācīnadvārakoṭṭhako ahosi.
This eastern portico, however, was the eastern gatehouse during the time of Kassapa the Ten-Powered One's twenty usabha dwelling.
Nhưng cổng phía đông này là cổng chính phía đông vào thời tu viện hai mươi usabha của Đức Phật Kassapa.
So idāni ‘‘pubbakoṭṭhako’’tveva paññāyati.
It is now known simply as "the eastern portico."
Nay nó vẫn được gọi là “cổng phía đông” ( pubbakoṭṭhako).
Kassapadasabalassa kāle aciravatī nagaraṃ parikkhipitvā sandamānā pubbakoṭṭhakaṃ patvā udakena bhinditvā mahantaṃ udakarahadaṃ māpesi samatittikaṃ anupubbagambhīraṃ.
In Kassapa the Ten-Powered One's time, the Aciravatī river, flowing around the city, reached the eastern portico, broke through with its water, and created a great pond, level to the brim and gradually deepening.
Vào thời Đức Phật Kassapa, sông Aciravatī chảy vòng quanh thành phố, đến cổng phía đông, phá vỡ bờ và tạo thành một hồ nước lớn, đầy ắp, sâu dần đều.
Tattha ekaṃ rañño nhānatitthaṃ, ekaṃ nāgarānaṃ, ekaṃ bhikkhusaṅghassa, ekaṃ buddhānanti evaṃ pāṭiekkāni nhānatitthāni honti ramaṇīyānivippakiṇṇarajatapaṭṭasadisavālukāni.
There were separate, delightful bathing places, with sand resembling scattered silver plates, one for the king, one for the citizens, one for the Saṅgha of bhikkhus, and one for the Buddhas.
Ở đó, có một bến tắm của nhà vua, một của cư dân thành phố, một của Tăng đoàn, một của chư Phật; như vậy, có những bến tắm riêng biệt, đẹp đẽ, với cát trắng mịn như bạc rải rác.
Iti bhagavatā āyasmatā ānandena saddhiṃ yena ayaṃ evarūpo pubbakoṭṭhako, tenupasaṅkami gattāni parisiñcituṃ.
Thus, the Fortunate One, together with Venerable Ānanda, approached this eastern portico of such a kind to rinse his limbs.
Như vậy, Đức Thế Tôn cùng với Tôn giả Ānanda đã đi đến cổng phía đông như vậy để tưới tắm thân thể.
Athāyasmā ānando udakasāṭikaṃ upanāmesi.
Then Venerable Ānanda presented the bathing garment.
Bấy giờ, Tôn giả Ānanda dâng y tắm lên.
Bhagavā surattadupaṭṭaṃ apanetvā udakasāṭikaṃ nivāsesi.
The Fortunate One removed his deep-red outer robe and put on the bathing garment.
Đức Thế Tôn cởi bỏ tấm y kép màu đỏ tươi và mặc y tắm vào.
Thero dupaṭṭena saddhiṃ mahācīvaraṃ attano hatthagataṃ akāsi.
The Elder took the great robe, along with the outer robe, into his hand.
Vị Trưởng lão cầm lấy tấm đại y cùng với tấm y kép.
Bhagavā udakaṃ otari, sahotaraṇenevassa udake macchakacchapā sabbe suvaṇṇavaṇṇā ahesuṃ, yantanāḷikāhi suvaṇṇarasadhārāni siñcanakālo viya suvaṇṇapaṭappasāraṇakālo viya ca ahosi.
The Fortunate One descended into the water; as soon as he descended, all the fish and tortoises in the water became golden-colored; it was like the time for sprinkling streams of golden liquid from mechanical spouts, or like the time for spreading golden cloths.
Đức Thế Tôn xuống nước; ngay khi Ngài xuống, tất cả cá và rùa trong nước đều biến thành màu vàng; đó như là thời điểm phun những dòng vàng lỏng từ ống máy, hoặc như thời điểm trải những tấm vàng.
Atha bhagavato nahānavattaṃ dassetvā paccuttiṇṇassa thero surattadupaṭṭaṃ upanāmesi.
Then, after showing the Fortunate One's bathing ritual, the Elder presented the deep-red outer robe to him as he emerged.
Sau khi trình bày nghi thức tắm của Đức Thế Tôn, khi Ngài bước lên, vị Trưởng lão dâng tấm y kép màu đỏ tươi lên.
Bhagavā taṃ nivāsetvā vijjullatāsadisaṃ kāyabandhanaṃ bandhitvā mahācīvaraṃ antantena saṃharitvā padumagabbhasadisaṃ katvā upanītaṃ dvīsu kaṇṇesu gahetvā aṭṭhāsi.
The Fortunate One put it on, fastened a waist-band like a lightning creeper, gathered the great robe from the edges, made it like the calyx of a lotus, and stood holding it by its two corners as it was presented.
Đức Thế Tôn mặc y đó vào, thắt dây lưng như dây chớp, cuộn tấm đại y gọn gàng, làm cho nó giống như nhụy sen, rồi cầm ở hai góc và đứng.
Tena vuttaṃ ‘‘pubbakoṭṭhake gattāni parisiñcitvā ekacīvaro aṭṭhāsī’’ti.
Therefore, it is said: "having rinsed his limbs at the eastern portico, he stood in a single robe."
Vì thế, có lời nói “pubbakoṭṭhake gattāni parisiñcitvā ekacīvaro aṭṭhāsī” (sau khi tưới tắm thân thể tại cổng phía đông, Ngài đứng với một y).
Evaṃ ṭhitassa pana bhagavato sarīraṃ vikasitapadumapupphasadisaṃ sabbapāliphullaṃ pāricchattakaṃ, tārāmarīcivikasitañca gaganatalaṃ siriyā avahasamānaṃ viya virocittha, byāmappabhāparikkhepavilāsinī cassa dvattiṃsavaralakkhaṇamālā ganthitvā ṭhapitā dvattiṃsa candimā viya, dvattiṃsa sūriyā viya, paṭipāṭiyā ṭhapitadvattiṃsacakkavattidvattiṃsadevarājadvattiṃsamahābrahmāno viya ca ativiya virocittha.
As the Fortunate One stood thus, his body, like a fully bloomed lotus flower, like a fully blossomed pāricchattaka tree, shone as if mocking the beauty of the starry, sparkling sky; and his aura, encircled by a fathom-wide radiance, shone exceedingly as if thirty-two moons, thirty-two suns, or thirty-two universal monarchs, thirty-two kings of devas, and thirty-two great Brahmās were arranged in a row, forming a garland of the thirty-two excellent marks.
Khi Đức Thế Tôn đứng như vậy, thân thể Ngài rạng rỡ như một bông sen nở rộ, như cây Pāricchattaka nở hoa khắp nơi, và bầu trời đầy sao lấp lánh như đang mỉm cười với vẻ đẹp của Ngài; và vòng hào quang một tầm tay của Ngài, với ba mươi hai tướng tốt, rạng rỡ như ba mươi hai mặt trăng, ba mươi hai mặt trời, hoặc như ba mươi hai vị Chuyển Luân Vương, ba mươi hai vị Thiên Vương, ba mươi hai vị Đại Phạm Thiên được sắp đặt theo thứ tự.
Yasmā ca bhagavato sarīraṃ sudhantacāmīkarasamānavaṇṇaṃ, suparisodhitapavāḷaruciratoraṇaṃ, suvisuddhanīlaratanāvalisadisakesatanuruhaṃ, tasmā tahaṃ tahaṃ viniggatasujātajātihiṅgulakarasūpasobhitaṃ upari satamegharatanāvalisucchāditaṃ jaṅgamamiva kanakagirisikharaṃ virocittha.
And because the Fortunate One's body was of a color equal to purified gold, with a beautiful archway of purified coral, and hair and body-hairs like a string of very pure blue gems, it shone here and there, adorned with streams of excellent high-quality vermilion emerging from it, covered above by a hundred strings of cloud-gems, like a moving golden mountain peak.
Và vì thân thể Đức Thế Tôn có màu sắc giống như vàng ròng tinh khiết, với cổng tò vò lộng lẫy như san hô được đánh bóng, với tóc và lông tơ giống như chuỗi ngọc bích trong suốt, nên nó rạng rỡ như một đỉnh núi vàng di động, được trang trí bằng những dòng chất màu son và chu sa tự nhiên tuôn ra đây đó, và được che phủ bởi một trăm chuỗi ngọc mây ở phía trên.
Tasmiñca samaye dasabalassa sarīrato nikkhamitvā chabbaṇṇarasmiyo samantato asītihatthappamāṇe padese ādhāvantī vidhāvantī ratanāvaliratanadāmaratanacuṇṇavippakiṇṇaṃ viya pasāritaratanacittakañcanapaṭṭamiva āsiñcamānalākhārasadhārācittamiva ukkāsatanipātasamākulamiva nirantaravippakiṇṇakaṇikārakiṅkiṇikapupphamiva vāyuvegasamuddhatacinapiṭṭhacuṇṇarañjitamiva indadhanuvijjullatāvitānasanthatamiva ca gaganatalaṃ, taṃ ṭhānaṃ pavanañca sammā pharanti.
And at that time, six-colored rays, emanating from the body of the Ten-Powered One, spread and dispersed in all directions over a distance of eighty cubits, filling that place and the air, as if scattered with strings of jewels, garlands of jewels, and jewel dust; as if a colorful gold cloth adorned with jewels were spread; as if painted with streams of lac-dye; as if crowded with a hundred falling meteors; as if continuously scattered with kaṇikāra and kiṅkiṇika flowers; as if colored with scattered dust of fine powder stirred up by the wind; and as if the sky were covered with canopies of rainbows and lightning creepers.
Vào lúc đó, sáu tia sáng thoát ra từ thân Đức Thế Tôn, bay lượn và lan tỏa khắp một khu vực rộng tám mươi tầm tay, khiến bầu trời và nơi đó như được rải những chuỗi ngọc, những vòng ngọc, những hạt ngọc; như một tấm vải vàng rực rỡ được trải ra; như được rải những dòng nước sơn mài; như được bao phủ bởi hàng trăm chiếc dù; như được rải hoa kanikāra và kiṅkiṇika dày đặc; như được nhuộm bởi bột phấn bị gió thổi tung; và như được giăng mắc bởi những dải cầu vồng và tia chớp.
Vaṇṇabhūmi nāmesā.
This is called a description of beauty.
Đây là phần miêu tả vẻ đẹp.
Evarūpesu ṭhānesu buddhānaṃ sarīravaṇṇaṃ vā guṇavaṇṇaṃ vā cuṇṇiyapadehi vā gāthāhi vā atthañca upamāyo ca kāraṇāni ca āharitvā paṭibalena dhammakathikena pūretvā kathetuṃ vaṭṭati.
In such places, it is proper for a skilled Dhamma speaker to expound, filling it with meaning, similes, and reasons, using prose or verses, describing the bodily beauty or the qualities of the Buddhas.
Ở những nơi như vậy, một pháp sư có khả năng nên diễn giải vẻ đẹp của thân thể hoặc phẩm hạnh của chư Phật, bằng cách sử dụng các đoạn văn xuôi hoặc kệ tụng, đưa ra ý nghĩa, ví dụ và lý do.
Evarūpesu hi ṭhānesu dhammakathikassa thāmo veditabbo.
For in such places, the strength of a Dhamma speaker should be known.
Thật vậy, ở những nơi như vậy, sức mạnh của pháp sư được biết đến.
Pubbasadisāni kurumānoti nirudakāni kurumāno, sukkhāpayamānoti attho.
"Making them like before" means making them waterless, that is, drying them.
Pubbasadisāni kurumāno nghĩa là làm cho khô ráo, làm cho không còn nước.
Sodake gatte cīvaraṃ pārupantassa hi cīvare kaṇṇikāni uṭṭhahanti, parikkhārabhaṇḍaṃ dussati, buddhānaṃ pana sarīre rajojallaṃ na upalimpati, padumapatte ukkhittaudakabindu viya udakaṃ vinivaṭṭetvā gacchati.
For when one puts on a robe with a wet body, wrinkles appear on the robe, and the requisites get spoiled; but on the bodies of the Buddhas, dirt and mud do not cling, and water rolls off like a drop of water lifted from a lotus leaf.
Thật vậy, khi người ta mặc y trên thân còn ướt, y sẽ bị nhăn nhúm, đồ dùng sẽ hư hỏng; nhưng trên thân của chư Phật, bụi bẩn không bám vào, nước trôi đi như giọt nước trên lá sen.
Evaṃ santepi sikkhāgāravatāya bhagavā ‘‘pabbajitavattaṃ nāmeta’’nti mahācīvaraṃ ubhosu kaṇṇesu gahetvā purato kāyaṃ paṭicchādetvā aṭṭhāsi.
Even so, out of respect for the training, the Blessed One, saying, "This is the practice for renunciants," took the great robe by both corners, covered his body in front, and stood.
Mặc dù vậy, vì tôn kính giới luật, Đức Thế Tôn cầm tấm đại y ở cả hai góc, che thân phía trước và đứng, nghĩ rằng “đây là nghi thức của người xuất gia”.
Tāḷitañca vāditañca tāḷitavāditaṃ, tūriyānaṃ tāḷitavāditaṃ tūriyatāḷitavāditaṃ.
Struck and played is tāḷitavāditaṃ; the struck-played of musical instruments is tūriyatāḷitavāditaṃ.
Tāḷita (đánh) và vādita (tấu) là tāḷitavādita (đánh và tấu); tāḷitavādita của nhạc cụ là tūriyatāḷitavādita.
Mahantañca taṃ tūriyatāḷitavāditañcāti mahātūriyatāḷitavāditaṃ.
And that great struck-played of musical instruments is mahātūriyatāḷitavāditaṃ.
Và đó là một tūriyatāḷitavādita lớn, nên gọi là mahātūriyatāḷitavāditaṃ.
Tenāha ‘‘mahantenā’’tiādi.
Therefore, it is said, "with a great," and so on.
Vì thế, có lời nói “mahantenā” (với tiếng lớn), v.v.
Atha vā bherimudiṅgapaṇavāditūriyānaṃ tāḷitaṃ vīṇāveḷugomukhiādīnaṃ vāditañca tūriyatāḷitavāditanti vā evamettha attho daṭṭhabbo.
Alternatively, the meaning here should be understood thus: the striking of drums, tabor-drums, and small drums, and the playing of lutes, flutes, and horn-trumpets, etc., is tūriyatāḷitavāditaṃ.
Hoặc có thể hiểu ý nghĩa ở đây là: tāḷita (đánh) của trống, mudiṅga, paṇava, và vādita (tấu) của vīṇā, veḷu, gomukhi, v.v., là tūriyatāḷitavādita.
Abhiññāpāraṃ gatoti abhiññāpāragū.
Having gone to the other shore of direct knowledge is abhiññāpāragū.
Người đã đạt đến bờ bên kia của các thắng trí là abhiññāpāragū.
Evaṃ sesesupi.
Similarly in the remaining cases.
Tương tự cho các trường hợp còn lại.
So hi bhagavā sabbadhamme abhijānanto gatoti abhiññāpāragū.
For that Blessed One, knowing all phenomena directly, has gone beyond, hence abhiññāpāragū.
Thật vậy, Đức Thế Tôn đã đạt đến bờ bên kia bằng cách thắng tri tất cả các pháp, nên Ngài là abhiññāpāragū.
Tesu pañcupādānakkhandhe parijānanto gatoti pariññāpāragū.
Discerning these five aggregates of clinging, he has gone beyond, hence pariññāpāragū.
Ngài đã đạt đến bờ bên kia bằng cách liễu tri năm uẩn chấp thủ, nên Ngài là pariññāpāragū.
Sabbakilese pajahanto gatoti pahānapāragū.
Abandoning all defilements, he has gone beyond, hence pahānapāragū.
Ngài đã đạt đến bờ bên kia bằng cách đoạn trừ tất cả phiền não, nên Ngài là pahānapāragū.
Cattāro magge bhāvento gatoti bhāvanāpāragū.
Developing the four paths, he has gone beyond, hence bhāvanāpāragū.
Ngài đã đạt đến bờ bên kia bằng cách tu tập bốn đạo, nên Ngài là bhāvanāpāragū.
Nirodhaṃ sacchikaronto gatoti sacchikiriyāpāragū.
Realizing cessation, he has gone beyond, hence sacchikiriyāpāragū.
Ngài đã đạt đến bờ bên kia bằng cách chứng ngộ Nirodha, nên Ngài là sacchikiriyāpāragū.
Sabbasamāpattiṃ samāpajjanto gatoti samāpattipāragū.
Attaining all attainments, he has gone beyond, hence samāpattipāragū.
Ngài đã đạt đến bờ bên kia bằng cách thành tựu tất cả các thiền định, nên Ngài là samāpattipāragū.
Subrahmadevaputtādayoti ettha so kira devaputto accharāsaṅghaparivuto nandanakīḷitaṃ katvā pāricchattakamūle paññattāsane nisīdi.
Regarding Subrahmadevaputtādayo (Subrahma and other devaputtas), it is said that this devaputta, surrounded by a retinue of celestial nymphs, engaged in joyful play and sat on a seat arranged at the foot of the Pāricchattaka tree.
Trong Subrahmadevaputtādayo (Thiên tử Subrahmā, v.v.), nghe nói thiên tử đó, được đoàn tiên nữ vây quanh, đã vui chơi ở vườn Nandana, rồi ngồi trên chỗ ngồi đã được sắp đặt dưới gốc cây Pāricchattaka.
Taṃ pañcasatā parivāretvā nisinnā, pañcasatā rukkhaṃ abhiruhitvā madhurassarena gāyitvā pupphāni pātenti.
Five hundred nymphs sat surrounding him; five hundred climbed the tree, sang in sweet voices, and dropped flowers.
Năm trăm vị nữ thiên vây quanh và ngồi, năm trăm vị khác leo lên cây, ca hát với giọng ngọt ngào và rải hoa.
Tāni gahetvā itarā ekatovaṇṭikamālāva ganthenti.
The others, taking these, wove them into garlands as if they were single-stemmed.
Các vị còn lại nhặt những bông hoa đó và kết thành vòng hoa chỉ có một cuống.
Atha rukkhaṃ abhiruḷhā upacchedakavasena ekappahāreneva kālaṃ katvā avīcimhi nibbattā mahādukkhaṃ anubhavanti.
Then, those who had climbed the tree, due to a destructive act, died in a single moment and were reborn in Avīci, experiencing great suffering.
Sau đó, những vị đã leo lên cây, do cách cắt cành, chết ngay lập tức và tái sinh vào địa ngục Avīci, chịu đựng khổ đau lớn lao.
Atha kāle gacchante devaputto ‘‘imāsaṃ neva saddo suyyati, na pupphāni pātenti, kahaṃ nu kho gatā’’ti āvajjento niraye nibbattabhāvaṃ disvā piyavatthukasokena ruppamāno cintesi – ‘‘etā tāva yathākammena gatā, mayhaṃ āyusaṅkhāro kittako’’ti.
As time passed, the devaputta, reflecting, "Their voices are not heard, nor do they drop flowers; where have they gone?" and seeing their rebirth in hell, became distressed by the sorrow of losing loved ones and thought, "They have gone according to their kamma; how much life-span do I have?"
Sau một thời gian, vị thiên tử suy tư: “Không nghe thấy tiếng của các vị ấy, cũng không thấy hoa rơi, các vị ấy đã đi đâu rồi?” Khi quán xét, thấy các vị ấy đã tái sinh vào địa ngục, vị ấy đau khổ vì nỗi buồn của sự mất mát người thân và suy nghĩ: “Các vị ấy đã đi theo nghiệp của mình, còn tuổi thọ của ta là bao nhiêu?”
So ‘‘sattame divase mayāpi avasesāhi pañcasatāhi saddhiṃ kālaṃ katvā tattheva nibbattitabba’’nti disvā balavatarena sokena samappito.
He saw that "on the seventh day, I too, along with the remaining five hundred, will die and be reborn there," and was overcome by even stronger sorrow.
Vị ấy thấy rằng “vào ngày thứ bảy, ta cũng sẽ chết cùng với năm trăm vị còn lại và tái sinh ở đó”, nên bị nỗi buồn mạnh mẽ hơn bao trùm.
‘‘Imaṃ mayhaṃ sokaṃ sadevake loke aññatra tathāgatā nibbāpetuṃ samattho natthī’’ti cintetvā satthu santikaṃ gantvā vanditvā ekamantaṃ ṭhito –
Thinking, "No one in the world of devas and humans, apart from the Tathāgata, is capable of extinguishing this sorrow of mine," he went to the Teacher, paid homage, and stood to one side, saying:
Suy nghĩ: “Không ai trong thế giới chư thiên và loài người có thể dập tắt nỗi buồn này của ta ngoại trừ Đức Như Lai”, vị ấy đến chỗ Đức Thế Tôn, đảnh lễ và đứng sang một bên –
Dhammaṃ desesi.
At the conclusion of the discourse, he, free from sorrow, along with the five hundred celestial nymphs, became established in the fruit of stream-entry and stood paying homage to the Blessed One.
Ngài đã thuyết Pháp.
So desanāpariyosāne vigatasoko pañcahi accharāsatehi saddhiṃ sotāpattiphale patiṭṭhāya bhagavantaṃ namassamāno aṭṭhāsi.
At the conclusion of the discourse, he, free from sorrow, along with the five hundred celestial nymphs, became established in the fruit of stream-entry and stood paying homage to the Blessed One.
Khi bài thuyết Pháp kết thúc, ngài đã vượt qua sầu muộn, cùng với năm trăm vị thần nữ, an trú vào quả vị Nhập Lưu, và đứng đảnh lễ Đức Thế Tôn.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ ‘‘dukkhappattā subrahmadevaputtādayo’’ti.
Referring to this, it is said, "Subrahma and other devaputtas who were afflicted by suffering."
Nhằm ám chỉ điều đó, đã nói rằng: “các thiên tử Subrahmā và những vị khác đã đạt đến khổ đau”.
Ādi-saddena candasūriyadevaputtādayo saṅgaṇhāti.
By the word "ādi" (and so on), Candasūriya and other devaputtas are included.
Bằng từ “và những vị khác”, bao gồm các thiên tử Candasūriya và những vị khác.
Catūhi kāraṇehīti ārakattā, arīnaṃ arānañca hatattā, paccayādīnaṃ arahattā, pāpakaraṇe rahābhāvāti imehi catūhi kāraṇehi.
"For four reasons": because of being far, because of having slain enemies and spokes, because of being worthy of requisites, and because of the absence of secrecy in evil deeds—for these four reasons.
“Bởi bốn lý do” là: bởi vì đã đoạn trừ (các phiền não), bởi vì đã diệt trừ kẻ thù và những điều bất thiện, bởi vì xứng đáng với các vật cúng dường, và bởi vì không có sự bí mật trong việc làm điều ác—bởi bốn lý do này.
Soraccanti ‘‘tattha katamaṃ soraccaṃ?
"Soraccaṃ" (gentleness) is explained as: "What is gentleness there?
“Sự hiền thiện” (soracca) nghĩa là: “Trong đó, thế nào là sự hiền thiện?
Yo kāyiko avītikkamo, vācasiko avītikkamo, kāyikavācasiko avītikkamo, idaṃ vuccati soraccaṃ, sabbāpi sīlasaṃvaro soracca’’nti (dha. sa. 1349) vacanato sucisīlaṃ ‘‘soracca’’nti vuttaṃ.
That which is non-transgression by body, non-transgression by speech, non-transgression by body and speech—this is called gentleness; all restraint of morality is gentleness" (Dhs. 1349), thus pure morality is called "soraccaṃ."
Đó là không vi phạm thân, không vi phạm lời nói, không vi phạm cả thân và lời nói. Điều này được gọi là sự hiền thiện; tất cả sự phòng hộ giới cũng là sự hiền thiện” (Dhs. 1349). Do đó, giới hạnh thanh tịnh được gọi là “soracca”.
Karūṇāti karuṇābrahmavihāramāha.
"Karuṇā" refers to the Brahmavihāra of compassion.
“Lòng bi mẫn” (karuṇā) là chỉ đến bi vô lượng tâm.
Karuṇāpubbabhāgoti tassa pubbabhāgaṃ upacārajjhānaṃ vadati.
"Karuṇāpubbabhāgo" refers to its preliminary stage, the access concentration.
“Phần trước của lòng bi mẫn” là nói đến cận định (upacāra-jhāna) của nó.
Duvidhena jhānenāti ārammaṇūpanijjhānalakkhaṇūpanijjhānabhedato duvidhena jhānamanena.
By two kinds of jhāna: Here, jhāna is of two kinds, distinguished by the contemplation of an object and the contemplation of characteristics.
“Bởi hai loại thiền định” là bởi hai loại thiền định này, được phân loại thành thiền định quán sát đối tượng (ārammaṇūpanijjhāna) và thiền định quán sát đặc tính (lakkhaṇūpanijjhāna).
Pañcavidhamicchājīvavasenāti kuhanālapanānemittikatānippesikatālābhenalābhaṃnijigīsanatāsaṅkhāta- pañcavidhamicchājīvavasena.
By means of five kinds of wrong livelihood: Here, it refers to the five kinds of wrong livelihood, namely, flattery, hinting, acting as a go-between, disparaging, and seeking gain by gain.
“Theo năm loại tà mạng” là theo năm loại tà mạng được gọi là: lừa dối (kuhanā), nịnh hót (lapanā), ra hiệu (nemittikatā), ép buộc (nippesikatā), và tìm lợi dưỡng bằng lợi dưỡng (lābhena lābhaṃ nijigīsanatā).
Na lippatīti na allīyati anusayato ārammaṇakaraṇato vā taṇhādiṭṭhiabhinivesābhāvato.
Is not defiled: It means one is not attached, either by latent tendencies or by making something an object, due to the absence of craving, wrong view, and clinging.
“Không bị nhiễm ô” là không bị dính mắc bởi tùy miên (anusaya) hoặc bởi việc biến thành đối tượng (ārammaṇakaraṇa), do không có tham ái (taṇhā), tà kiến (diṭṭhi), và chấp thủ (abhinivesa).
Sesamettha uttānameva.
The rest here is clear.
Phần còn lại ở đây là rõ ràng.
Diṭṭhiyā paṭivijjhitabbaṃ appaṭividdhaṃ hotīti atthato kāraṇato ca paññāya paṭivijjhitabbaṃ appaṭividdhaṃ hoti, nijjaṭaṃ niggumbaṃ katvā yāthāvato aviditaṃ hoti.
A view that should be penetrated remains unpenetrated: It means that which should be penetrated by wisdom, due to its nature and cause, remains unpenetrated; it remains unknown as it truly is, not having been disentangled or cleared.
“Điều đáng xuyên thấu bằng chánh kiến thì chưa được xuyên thấu” nghĩa là điều đáng được xuyên thấu bằng trí tuệ, về mặt ý nghĩa và nguyên nhân, thì chưa được xuyên thấu; nó vẫn chưa được biết một cách đúng đắn, chưa được gỡ rối, chưa được làm cho rõ ràng.
Samaye samaye kilesehi vimuccanakaṃ pītipāmojjaṃ idha sāmāyikaṃ ma-kāre akārassa dīghaṃ katvā.
The joy and gladness that lead to liberation from defilements from time to time is here called sāmāyikaṃ, by lengthening the 'a' in 'ma'.
Niềm hỷ lạc được giải thoát khỏi phiền não theo thời gian, ở đây được gọi là “sāmāyikaṃ”, với nguyên âm a trong ma được kéo dài.
Tenāha – ‘‘sāmāyikampi vimuttiṃ na labhatīti kālānukālaṃ dhammassavanaṃ nissāya pītipāmojjaṃ na labhatī’’ti.
Therefore, it says – "does not attain even temporary liberation means does not attain joy and gladness by relying on listening to the Dhamma from time to time."
Do đó, nói – “không đạt được giải thoát tạm thời (sāmāyikaṃ vimuttiṃ) tức là không đạt được niềm hỷ lạc nhờ nghe Pháp theo thời gian”.
Pamiṇantīti ettha ārambhattho pa-saddoti āha ‘‘tuletuṃ ārabhantī’’ti.
In pamiṇantī, the prefix 'pa' has the meaning of 'beginning', so it says "they begin to weigh."
Trong từ “pamiṇantī”, âm pa có nghĩa là khởi đầu, nên nói “bắt đầu cân nhắc”.
Paṇītoti visiṭṭho.
Excellent (paṇīto): distinguished.
“Paṇīto” là xuất sắc.
45-48. Tatiye daliddo nāma duggato, tassa bhāvo dāliddiyaṃ.
45-48. In the third (sutta), a poor person is one who is unfortunate; the state of that is dāliddiyaṃ (poverty).
45-48. Trong kinh thứ ba, người nghèo (daliddo) là người khổ sở, trạng thái đó là sự nghèo khổ (dāliddiyaṃ).
Na etassa sakaṃ sāpateyyanti assako, asāpateyyo.
One who has no property of their own is assako, without property.
Người không có tài sản riêng của mình là assako, không có tài sản.
Tenāha ‘‘attano santakena rahito’’ti.
Therefore, it says "devoid of one's own possession."
Do đó, nói “không có tài sản của riêng mình”.
‘‘Buddho dhammo saṅgho’’ti vutte ‘‘sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto dhammo, suppaṭipanno saṅgho’’ti kenaci akampiyabhāvena okappanaṃ ratanattayaguṇe ogāhetvā kappanaṃ okappanasaddhā nāma.
When it is said "Buddha, Dhamma, Saṅgha," the unwavering conviction in the qualities of the Triple Gem, such as "the Blessed One is a Perfectly Enlightened Buddha, the Dhamma is well-expounded, the Saṅgha is well-practiced," is called okappanasaddhā (conviction-faith).
Khi nói “Phật, Pháp, Tăng”, sự chấp nhận không lay chuyển của bất kỳ ai đối với “Đức Thế Tôn là bậc Chánh Đẳng Giác, Giáo Pháp được thuyết giảng khéo léo, Tăng đoàn thực hành đúng đắn”, sự chấp nhận sâu sắc vào các phẩm chất của Tam Bảo được gọi là niềm tin chấp nhận (okappanasaddhā).
‘‘Idaṃ akusalaṃ kammaṃ no sakaṃ, idaṃ pana kammaṃ saka’’nti evaṃ byatirekato anvayato ca kammassakatajānanapaññā kammassakatapaññā.
The wisdom that knows the ownership of kamma, both by exclusion ("this unwholesome kamma is not one's own") and by inclusion ("but this kamma is one's own"), is kammassakatapaññā (wisdom concerning kamma ownership).
Trí tuệ nhận biết nghiệp (kammassakatapaññā) là trí tuệ biết rằng “hành động bất thiện này không phải là của mình, nhưng hành động này là của mình” theo cách loại trừ và bao gồm.
Tividhañhi duccaritaṃ attanā katampi sakakammaṃ nāma na hoti atthabhañjanato.
Indeed, the three kinds of misconduct, even if done by oneself, are not called one's own kamma because they destroy one's welfare.
Ba loại ác hạnh, dù tự mình làm, cũng không phải là nghiệp của mình vì chúng phá hoại lợi ích.
Sucaritaṃ sakakammaṃ nāma atthajananato.
Good conduct is called one's own kamma because it generates welfare.
Thiện hạnh là nghiệp của mình vì chúng tạo ra lợi ích.
Iṇādānasminti paccattavacanatthe etaṃ bhummanti āha ‘‘iṇaggahaṇaṃ vadāmī’’ti.
In taking a loan (iṇādānasmiṃ): This is the locative case used in the sense of the instrumental case, so it says "I speak of taking a loan."
“Iṇādānasmiṃ” (trong việc vay nợ) là cách dùng địa cách (bhummanti) thay cho nghĩa sở hữu cách (paccattavacanatthe), nên nói “tôi nói về việc vay nợ”.
Kaṭaggāhoti kataṃ sabbaso siddhameva katvā gahaṇaṃ.
Kaṭaggāho: taking something as completely accomplished, as if it were already done.
“Kaṭaggāho” là sự nắm bắt một cách hoàn toàn, coi như đã hoàn thành.
So pana vijayalābho hotīti āha ‘‘jayaggāho’’ti.
This is a victorious gain, so it says "victorious taking."
Điều đó là một sự chiến thắng, nên nói “jayaggāho” (sự nắm bắt chiến thắng).
Hirimano etassāti hirimanoti āha ‘‘hirisampayuttacitto’’ti, pāpajigucchanalakkhaṇāya hiriyā sampayuttacittoti attho.
One who has a sense of shame is hirimano, so it says "one whose mind is associated with shame," meaning one whose mind is associated with shame, which is characterized by abhorrence of evil.
Người có lòng hổ thẹn (hirimano) nên nói “hirisampayuttacitto” (tâm tương ưng với sự hổ thẹn), nghĩa là tâm tương ưng với sự hổ thẹn có đặc tính ghê tởm điều ác.
Ottappati ubbijjati bhāyati sīlenāti ottappī, ottappena samannāgato.
One who is afraid, perturbed, and fearful by virtue is ottappī, endowed with moral dread.
Người biết sợ hãi (ottappī) là người sợ hãi, lo lắng, khiếp sợ với giới hạnh; người tương ưng với sự sợ hãi.
Nirāmisaṃ sukhanti tatiyajjhānasukhaṃ dūrasamussāritakāmāmisattā.
Unworldly happiness (nirāmisaṃ sukhaṃ): the happiness of the third jhāna, being far removed from sensual pleasures.
“Hạnh phúc vô nhiễm” (nirāmisaṃ sukhaṃ) là hạnh phúc của thiền thứ ba, vì đã loại bỏ rất xa các dục lạc.
Upekkhanti catutthajjhānupekkhaṃ, na yaṃ kiñci upekkhāvedananti āha ‘‘catutthajjhānupekkha’’nti.
Equanimity (upekkhāṃ): the equanimity of the fourth jhāna, not just any feeling of equanimity, so it says "the equanimity of the fourth jhāna."
“Xả” (upekkhā) là xả của thiền thứ tư, không phải bất kỳ cảm thọ xả nào, nên nói “xả của thiền thứ tư”.
Āraddhavīriyoti paggahitaparipuṇṇakāyikacetasikavīriyoti attho.
Energetic (āraddhavīriyo): means one whose bodily and mental energy is aroused and complete.
“Người tinh tấn” (āraddhavīriyo) có nghĩa là người có năng lực tinh tấn thân và tâm đã được nắm giữ và hoàn thiện.
Yo gaṇasaṅgaṇikaṃ vinodetvā catūsu iriyāpathesu aṭṭhaārambhavatthuvasena ekako hoti, tassa kāyikaṃ vīriyaṃ āraddhaṃ nāma hoti.
One who, having eliminated attachment to groups, is solitary in the four postures by means of the eight foundations of exertion, has bodily energy aroused.
Người nào đã loại bỏ sự tụ tập và tập hợp, trở thành độc cư trong bốn oai nghi theo tám đối tượng khởi sự, thì tinh tấn thân của người đó được gọi là đã khởi lên.
Cittasaṅgaṇikaṃ vinodetvā aṭṭhasamāpattivasena ekako hoti.
One who, having eliminated mental attachment, is solitary by means of the eight attainments.
Người nào đã loại bỏ sự tụ tập tâm, trở thành độc cư theo tám định, thì tinh tấn tâm của người đó được gọi là đã khởi lên.
Gamane uppannakilesassa ṭhānaṃ pāpuṇituṃ na deti, ṭhāne uppannakilesassa nisajjaṃ, nisajjāya uppannakilesassa sayanaṃ pāpuṇituṃ na deti, uppannaṭṭhāneyeva kilese niggaṇhāti.
It does not allow defilements that arise while walking to reach the standing posture; defilements that arise while standing to reach the sitting posture; defilements that arise while sitting to reach the lying down posture. It suppresses defilements right where they arise.
Không cho phiền não khởi lên khi đi đến chỗ đứng, không cho phiền não khởi lên khi đứng đến chỗ ngồi, không cho phiền não khởi lên khi ngồi đến chỗ nằm, mà trấn áp phiền não ngay tại chỗ nó khởi lên.
Ayaṃ cetasikaṃ vīriyaṃ āraddhaṃ nāma hoti.
This is called aroused mental energy.
Đây gọi là tinh tấn tâm sở được tinh cần.
Paṭipakkhadūrībhāvena seṭṭhaṭṭhena ca eko udetīti ekodi, ekaggatā.
Due to the removal of opposition and its supreme nature, it arises as one, hence ekodi, one-pointedness.
Do sự xa lìa đối nghịch và do ý nghĩa tối thượng mà một mình nổi lên, nên là ekodi (độc nhất), sự nhất tâm.
Tassa yogato ekaggacitto idha ekodi.
By its application, one whose mind is one-pointed is here called ekodi.
Do sự kết hợp của điều đó, người có tâm nhất định ở đây là ekodi.
Paṭipakkhato attānaṃ nipāti, taṃ vā nipayati visosetīti nipako.
One who protects oneself from the opponent, or dries it up, or causes it to wither, is nipako (sagacious/skillful).
Tự mình nghiền nát đối nghịch, hoặc làm cho nó khô héo, nên là nipako (khéo léo).
Aññataraṃ kāyādibhedaṃ ārammaṇaṃ sātisayāya satiyā saratīti sato.
One who remembers a certain object, such as the body, with abundant mindfulness, is sato (mindful).
Với sự chánh niệm vượt trội, ghi nhớ đối tượng nào đó thuộc về thân v.v., nên là sato (có niệm).
Tenāha ‘‘ekaggacitto’’tiādi.
Therefore, it is said, " one-pointed in mind," and so on.
Vì thế, Ngài nói ‘‘ekaggacitto’’ (tâm nhất định) v.v.
Akuppā me vimuttīti mayhaṃ arahattaphalavimutti akuppatāya akuppārammaṇatāya ca akuppā.
" My liberation is unshakeable" means my liberation, the fruit of Arahantship, is unshakeable due to its unshakeable nature and its unshakeable object.
Akuppā me vimuttī (sự giải thoát của tôi bất động) có nghĩa là sự giải thoát quả A-la-hán của tôi là bất động do tính bất động và do đối tượng bất động.
Sā hi rāgādīhi na kuppatīti akuppatāyapi akuppā.
Indeed, it is unshakeable because it is not disturbed by lust and so forth, thus it is unshakeable due to its unshakeable nature.
Quả thật, sự giải thoát đó không bị lay chuyển bởi tham v.v., nên nó bất động do tính bất động.
Akuppaṃ nibbānamassā ārammaṇanti akuppārammaṇatāyapi akuppā.
And it is unshakeable due to its unshakeable object, as Nibbāna is its unshakeable object.
Niết-bàn là đối tượng bất động của nó, nên nó bất động do đối tượng bất động.
Tenevāha ‘‘akuppārammaṇattā’’tiādi.
Therefore, it is said, " due to having an unshakeable object," and so on.
Vì thế, Ngài nói ‘‘akuppārammaṇattā’’ (do có đối tượng bất động) v.v.
Bhavasaṃyojanānanti kāmarāgapaṭighamānadiṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsabhavarāgaissāmacchariya- avijjāsaṅkhātānaṃ dasannaṃ saṃyojanānaṃ.
" Of the fetters of existence" refers to the ten fetters: sensual passion, aversion, conceit, wrong view, doubt, adherence to rites and rituals, passion for existence, envy, stinginess, and ignorance.
Bhavasaṃyojanānaṃ (của các kiết sử hữu) là mười kiết sử gồm: dục ái, sân hận, mạn, tà kiến, hoài nghi, giới cấm thủ, hữu ái, tật đố, xan tham và vô minh.
Imāni hi satte bhavesu saṃyojenti upanibandhanti bhavābhavena saṃyojenti, tasmā bhavasaṃyojanānīti vuccanti.
These indeed bind beings to existences, tie them down, bind them to becoming and non-becoming; therefore, they are called fetters of existence.
Những kiết sử này trói buộc chúng sanh vào các cõi hữu, ràng buộc chúng, trói buộc chúng vào sự hiện hữu và không hiện hữu, do đó chúng được gọi là kiết sử hữu.
Khīṇāsavo uttamaaṇaṇo kilesaiṇānaṃ abhāvato.
" One whose taints are destroyed, free from debt" means free from the debts of defilements.
Khīṇāsavo uttamaaṇaṇo (bậc lậu tận là bậc không nợ tối thượng) là do không có các món nợ phiền não.
Aññe hi sattā yāva na kilesā pahīyanti, tāva saiṇā nāma aserivihārabhāvato.
For other beings, as long as defilements are not abandoned, they are called indebted, due to not living freely.
Quả thật, các chúng sanh khác, chừng nào phiền não chưa được đoạn trừ, chừng đó vẫn còn nợ do không sống tự do.
Catutthādīni uttānatthāni.
The fourth and following are clear in meaning.
Các đoạn văn thứ tư v.v. đã rõ nghĩa.
49. Sattame vutthabrahmacariyavāsoti nivutthabrahmacariyavāso.
49. In the seventh, " the holy life has been lived" means the holy life has been completed.
49. Trong kinh thứ bảy, vutthabrahmacariyavāso (đã sống phạm hạnh) là nivutthabrahmacariyavāso (đã hoàn tất phạm hạnh).
Katakaraṇīyoti ettha karaṇīyanti pariññāpahānabhāvanāsacchikiriyamāha.
Here, " what was to be done has been done" refers to full understanding, abandonment, development, and realization.
Trong katakaraṇīyo (đã làm xong việc cần làm), karaṇīyaṃ (việc cần làm) là nói đến sự liễu tri, đoạn trừ, tu tập và chứng đắc.
Taṃ pana yasmā catūhi maggehi paccekaṃ catūsu saccesu kattabbattā soḷasavidhaṃ veditabbaṃ.
This, however, should be understood as sixteenfold, as there are duties to be performed in each of the four Noble Truths by each of the four paths.
Tuy nhiên, việc đó cần được hiểu là mười sáu loại, vì nó cần được thực hiện trên bốn sự thật riêng biệt bằng bốn đạo.
Tenāha ‘‘catūhi maggehi kattabba’’nti.
Therefore, it is said, " to be done by the four paths."
Vì thế, Ngài nói ‘‘catūhi maggehi kattabba’’ (cần được thực hiện bằng bốn đạo).
Khandhakilesaabhisaṅkhārasaṅkhātā tayo osīdāpanaṭṭhena bhārā viyāti bhārā.
The three burdens, namely aggregates, defilements, and volitional formations, are like burdens in the sense of causing one to sink.
Ba gánh nặng là uẩn, phiền não và các hành được gọi là gánh nặng vì chúng có ý nghĩa làm chìm đắm.
Te ohitā oropitā nikkhittā pātitā etenāti ohitabhāro.
" One who has laid down the burden" means one by whom these burdens have been put down, lowered, deposited, cast off.
Vì chúng đã được đặt xuống, được gỡ bỏ, được buông bỏ, được vứt bỏ bởi vị ấy, nên là ohitabhāro (đã đặt gánh nặng xuống).
Tenāha ‘‘khandhabhāraṃ…pe… otāretvā ṭhito’’ti.
Therefore, it is said, " having laid down the burden of the aggregates… and so on… stands."
Vì thế, Ngài nói ‘‘khandhabhāraṃ…pe… otāretvā ṭhito’’ (đã đặt gánh nặng uẩn xuống…v.v… và đứng vững).
Anuppatto sadatthanti anuppattasadattho.
" One who has attained one's own goal" means one who has attained one's own goal.
Đã đạt được mục đích của mình, nên là anuppattasadattho (đã đạt được mục đích của mình).
Sadatthoti ca sakatthamāha ka-kārassa da-kāraṃ katvā.
And " sadattho" refers to sakattha (one's own goal), with the 'k' changed to 'd'.
Và sadattho là nói đến sakattha (mục đích của mình), bằng cách biến chữ ‘ka’ thành ‘da’.
Ettha hi arahattaṃ attano yonisomanasikārāyattattā attūpanibandhaṭṭhena sasantānapariyāpannattā attānaṃ avijahanaṭṭhena attano uttamatthena ca attano atthattā ‘‘sakattho’’ti vuccati.
Here, Arahantship is called "one's own goal" because it depends on one's own wise attention, is connected to one's own continuum, does not abandon oneself, and is one's own supreme goal.
Ở đây, quả A-la-hán được gọi là ‘‘sakattho’’ (mục đích của mình) vì nó tùy thuộc vào sự tác ý chân chánh của mình, vì nó gắn liền với tự thân, vì nó thuộc về dòng tâm thức của mình, vì nó không rời bỏ tự thân, và vì nó là mục đích tối thượng của mình.
Tenāha ‘‘sadattho vuccati arahatta’’nti.
Therefore, it is said, " Arahantship is called one's own goal."
Vì thế, Ngài nói ‘‘sadattho vuccati arahatta’’ (mục đích của mình được gọi là A-la-hán).
Sammadaññā vimuttoti sammā aññāya vimutto, acchinnabhūtāya maggapaññāya sammā yathābhūtaṃ dukkhādīsu yo yathā jānitabbo, tathā jānitvā vimuttoti attho.
" Liberated by perfect knowledge" means liberated by knowing perfectly; that is, having known suffering and so forth as they truly are, with an unsevered path-wisdom, in the way they should be known, one is liberated.
Sammadaññā vimutto (được giải thoát do chánh tri) có nghĩa là được giải thoát do chánh tri, tức là do trí tuệ đạo không bị gián đoạn, đã biết rõ sự khổ v.v. như chúng thực sự là, theo cách mà chúng cần được biết, rồi được giải thoát.
Tenāha ‘‘sammā hetunā’’tiādi.
Therefore, it is said, " rightly by cause," and so on.
Vì thế, Ngài nói ‘‘sammā hetunā’’ (do chánh nhân) v.v.
Vimuttoti ca dve vimuttiyo sabbassa cittasaṃkilesassa maggo nibbānādhimutti ca.
And " liberated" refers to two liberations: the path from all mental defilements, and the conviction in Nibbāna.
Và vimutto (được giải thoát) là hai sự giải thoát: đạo giải thoát khỏi mọi phiền não và sự giải thoát hướng đến Niết-bàn.
Nibbāne adhimuccanaṃ tattha ninnapoṇapabbhāratāya.
Conviction in Nibbāna means being inclined, tending, and leaning towards it.
Sự hướng đến Niết-bàn là do tâm hướng về, nghiêng về, và thiên về Niết-bàn.
Arahā sabbakilesehi vimuttacittattā cittavimuttiyā vimutto.
An Arahant is liberated by mind-liberation, due to having a mind liberated from all defilements.
Bậc A-la-hán được giải thoát bằng tâm giải thoát vì tâm của vị ấy đã được giải thoát khỏi mọi phiền não.
Nibbānaṃ adhimuttattā nibbāne vimutto.
One is liberated in Nibbāna, due to being convinced of Nibbāna.
Vị ấy được giải thoát trong Niết-bàn vì đã hướng đến Niết-bàn.
Sesamettha uttānameva.
The rest here is quite clear.
Phần còn lại ở đây đã rõ nghĩa.
50. Aṭṭhame upanisīdati phalaṃ etthāti kāraṇaṃ upanisā.
50. In the eighth, " cause" is that wherein the fruit approaches, hence upanisā.
50. Trong kinh thứ tám, upanisā (cận duyên) là nguyên nhân mà quả đạt được nhờ đó.
Yathābhūtañāṇadassananti yathāsabhāvajānanasaṅkhātaṃ dassanaṃ.
" Knowledge and vision as it truly is" refers to vision, which is knowledge of things as they truly are.
Yathābhūtañāṇadassanaṃ (tri kiến như thật) là sự thấy biết được gọi là sự hiểu biết về bản chất thực sự.
Etena taruṇavipassanaṃ dasseti.
By this, nascent Vipassanā is indicated.
Bằng điều này, Ngài chỉ ra tuệ quán non yếu.
Taruṇavipassanā hi balavavipassanāya paccayo hoti.
Indeed, nascent Vipassanā is a condition for strong Vipassanā.
Quả thật, tuệ quán non yếu là nhân duyên cho tuệ quán mạnh mẽ.
Taruṇavipassanāti nāmarūpapariggahe ñāṇaṃ, paccayapariggahe ñāṇaṃ, sammasane ñāṇaṃ, maggāmagge vavatthapetvā ṭhitañāṇanti catunnaṃ ñāṇānaṃ adhivacanaṃ.
" Nascent Vipassanā" is a term for four kinds of knowledge: knowledge of discerning name-and-form, knowledge of discerning conditions, knowledge of comprehending, and knowledge established in distinguishing between the path and not-the-path.
Taruṇavipassanā (tuệ quán non yếu) là tên gọi của bốn loại tuệ: tuệ phân biệt danh sắc, tuệ phân biệt nhân duyên, tuệ quán sát, và tuệ đã được thiết lập sau khi phân biệt đạo và phi đạo.
Nibbindati etāyāti nibbidā.
" Disenchantment" is that by which one becomes disenchanted, hence nibbidā.
Chán ghét nhờ điều này, nên là nibbidā (sự nhàm chán).
Balavavipassanāti bhayatupaṭṭhāne ñāṇaṃ ādīnavānupassane ñāṇaṃ muccitukamyatāñāṇaṃ saṅkhārupekkhāñāṇanti catunnaṃ ñāṇānaṃ adhivacanaṃ.
" Strong Vipassanā" is a term for four kinds of knowledge: knowledge of the manifestation of terror, knowledge of contemplating danger, knowledge of the desire for deliverance, and knowledge of equanimity regarding formations.
Balavavipassanā (tuệ quán mạnh mẽ) là tên gọi của bốn loại tuệ: tuệ hiện khởi sự đáng sợ, tuệ quán sát sự nguy hiểm, tuệ mong muốn giải thoát, và tuệ xả hành.
Paṭisaṅkhānupassanā pana muccitukamyatāpakkhikā eva.
Reflective contemplation, however, belongs exclusively to the side of desiring release.
Tuy nhiên, paṭisaṅkhānupassanā (tuệ quán sát sự suy tư) chỉ thuộc về phe muccitukamyatāñāṇa (tuệ mong muốn giải thoát).
‘‘Yāva maggāmaggañāṇadassanavisuddhi, tāva taruṇavipassanā’’ti hi vacanato upakkilesavimuttaudayabbayañāṇato balavavipassanā.
For by the saying, "As long as there is purification of knowledge and vision of the path and not-path, so long is it immature vipassanā," it is a powerful vipassanā, stemming from the knowledge of arising and passing away, free from defilements.
Quả thật, theo câu nói ‘‘chừng nào có sự thanh tịnh của tri kiến về đạo và phi đạo, chừng đó là tuệ quán non yếu’’, tuệ quán mạnh mẽ là từ tuệ sinh diệt đã thoát khỏi các cấu uế.
Virajjati ariyo saṅkhārato etenāti virāgo, ariyamaggo.
"The noble one becomes dispassionate towards formations by this (path)"—thus it is dispassion (virāga), the Noble Path.
Bậc Thánh lìa tham ái đối với các hành nhờ điều này, nên là virāgo (sự ly tham), tức là Thánh đạo.
Arahattaphalanti ukkaṭṭhaniddesato vuttaṃ.
The fruit of Arahantship is stated by way of supreme designation.
Arahattaphalaṃ (quả A-la-hán) được nói đến theo cách chỉ định tối thượng.
Indriyasaṃvarassa sīlarakkhaṇahetuttā vuttaṃ ‘‘sīlānurakkhaṇaindriyasaṃvaro kathito’’ti.
Because the restraint of the faculties is the cause for the protection of sīla, it is said: "The restraint of the faculties is declared to be the protection of sīla."
Do sự phòng hộ các căn là nguyên nhân bảo vệ giới, nên Ngài nói ‘‘sīlānurakkhaṇaindriyasaṃvaro kathito’’ (sự phòng hộ các căn để bảo vệ giới đã được nói đến).
51. Navame therā bhikkhū viharanti bahussutā āgatāgamātiādipāḷipadesu imināva nayena attho daṭṭhabbo – sīlādiguṇānaṃ thirabhāvappattiyā therā.
51. In the ninth (sutta), in the Pali passages beginning with "elder bhikkhus dwell, learned, accomplished in the Āgama," the meaning should be understood in this way: they are elders (therā) due to having attained stability in qualities such as sīla.
51. Trong kinh thứ chín, ý nghĩa của các đoạn văn Pāḷi như therā bhikkhū viharanti bahussutā āgatāgamā (các vị Tỳ-khưu trưởng lão sống đa văn, đã thấu triệt thánh điển) v.v. cần được hiểu theo cách này – therā (trưởng lão) là do đã đạt được sự vững chắc của các đức tính như giới v.v.
Suttageyyādi bahu sutaṃ etesanti bahussutā.
They are learned (bahussutā) because much has been heard by them, such as suttas and geyya.
Bahussutā (đa văn) là do đã nghe nhiều kinh, kệ v.v.
Vācuggatadhāraṇena sammadeva garūnaṃ santike āgamitabhāvena āgato pariyattidhammasaṅkhāto āgamo etesanti āgatāgamā.
They are accomplished in the Āgama (āgatāgamā) because the Āgama, which consists of the Pariyatti Dhamma, has been fully acquired by them in the presence of their teachers, through memorization.
Āgatāgamā (đã thấu triệt thánh điển) là do đã tiếp nhận chánh pháp được gọi là Pariyatti (giáo pháp) một cách hoàn hảo từ các bậc thầy bằng cách ghi nhớ và giữ gìn.
Suttātidhammasaṅkhātassa dhammassa dhāraṇena dhammadharā.
They are Dhamma-holders (dhammadharā) by holding the Dhamma, which consists of Sutta and Abhidhamma.
Dhammadharā (người nắm giữ Pháp) là do nắm giữ Pháp được gọi là kinh và A-tì-đàm.
Vinayadhāraṇena vinayadharā.
They are Vinaya-holders (vinayadharā) by holding the Vinaya.
Vinayadharā (người nắm giữ Luật) là do nắm giữ Luật.
Tesaṃyeva dhammavinayānaṃ mātikāya dhāraṇena mātikādharā.
They are Mātikā-holders (mātikādharā) by holding the mātikā of those very Dhamma and Vinaya.
Mātikādharā (người nắm giữ các đề mục) là do nắm giữ các đề mục của chính Pháp và Luật đó.
Tattha tattha dhammaparipucchāya paripucchati.
They question (paripucchati) by inquiring about the Dhamma here and there.
Paripucchati (hỏi) là hỏi về Pháp ở chỗ này chỗ kia.
Taṃ atthaparipucchāya paripañhati vīmaṃsati vicāreti.
They investigate (paripañhati), examine, and ponder by inquiring into its meaning.
Paripañhati (thẩm vấn) là hỏi về ý nghĩa đó, suy xét, xem xét.
Idaṃ, bhante, kathaṃ, imassa kvatthoti paripucchanapañhanākāradassanaṃ.
This is a demonstration of the manner of questioning and investigating, such as: "How is this, Venerable Sir? What is the meaning of this?"
Idaṃ, bhante, kathaṃ, imassa kvattho (Bạch Thế Tôn, điều này như thế nào, ý nghĩa của điều này là gì) là chỉ ra cách hỏi và thẩm vấn.
Āvivaṭañceva pāḷiyā atthaṃ padesantarapāḷidassanena āgamato vivaranti.
They explain (vivaranti) the meaning of the Pali text that is unrevealed (āvivaṭañceva) by showing other Pali passages from the Āgama.
Āvivaṭañceva (đã được mở ra) là vivaranti (mở ra) ý nghĩa của Pāḷi bằng cách chỉ ra các Pāḷi khác từ các xứ khác.
Anuttānīkatañca yuttivibhāvanena uttānīkaronti.
And they make clear (uttānīkaronti) that which is unclear (anuttānīkatañca) by explaining it with reasons.
Anuttānīkatañca (và chưa được làm cho rõ ràng) là uttānīkaronti (làm cho rõ ràng) bằng cách giải thích các lý lẽ.
Kaṅkhāṭṭhāniyesu dhammesu saṃsayuppattiyā hetuyā gaṇṭhiṭṭhānabhūtesu pāḷipadesu yāthāvato vinicchayadānena kaṅkhaṃ paṭivinodenti.
They dispel doubt (kaṅkhaṃ paṭivinodenti) in those Pali passages that are doubtful (kaṅkhāṭṭhāniyesu dhammesu), which are like knots due to the arising of perplexity, by providing a proper resolution.
Kaṅkhaṃ paṭivinodenti (giải tỏa hoài nghi) là bằng cách đưa ra quyết định chân thật về các đoạn Pāḷi là nơi nút thắt do sự khởi lên của hoài nghi trong kaṅkhāṭṭhāniyesu dhammesu (các pháp là nơi của hoài nghi).
52. Dasame bhoge adhippāyo etesanti bhogādhippāyā.
52. In the tenth (sutta), they are intent on possessions (bhogādhippāyā) because their intention is on possessions.
52. Trong kinh thứ mười, bhogādhippāyā (có ý hướng đến tài sản) là những người có ý định đến tài sản.
Paññatthāya etesaṃ mano upavicaratīti paññūpavicārā.
They are preoccupied with wisdom (paññūpavicārā) because their minds wander towards wisdom.
Paññūpavicārā (có tâm suy tư về trí tuệ) là những người có tâm suy tư về trí tuệ.
Pathaviyā dāyatthāya vā cittaṃ abhiniveso etesanti pathavībhinivesā.
They are attached to the earth (pathavībhinivesā) because their minds are intent on the inheritance of the earth.
Pathavībhinivesā (có sự chấp thủ vào đất đai) là những người có tâm chấp thủ vào quyền thừa kế đất đai.
Mantā adhiṭṭhānaṃ patiṭṭhā etesanti mantādhiṭṭhānā.
They are established in mantras (mantādhiṭṭhānā) because mantras are their foundation and support.
Mantādhiṭṭhānā (có sự nương tựa vào thần chú) là những người có thần chú làm chỗ dựa, làm nền tảng.
Iminā nayena sesapadānipi veditabbāni.
The remaining terms should also be understood in this manner.
Theo cách này, các từ còn lại cũng cần được hiểu.
Sesaṃ uttānameva.
The rest is clear.
Phần còn lại đã rõ nghĩa.
53. Ekādasame jaṅgalānanti ettha yo nipicchalo na anūpo nirudakatāya thaddhalūkho bhūmippadeso, so ‘‘jaṅgalo’’ti vuccati.
53. In the eleventh (sutta), regarding jaṅgalānaṃ, a land area that is not marshy, not damp, but hard and dry due to lack of water, is called "jaṅgala."
53. Trong kinh thứ mười một, jaṅgalānaṃ (của những nơi hoang dã) là nơi đất đai không trơn trượt, không ẩm ướt, khô cứng do thiếu nước, được gọi là ‘‘jaṅgalo’’ (hoang dã).
Tabbahulatāya pana idha sabbo bhūmippadeso jaṅgalo.
However, here, the entire land area is "jaṅgala" due to its prevalence.
Tuy nhiên, ở đây, tất cả các vùng đất đều là jaṅgalo (hoang dã) do tính chất hoang dã chiếm ưu thế.
Tasmiṃ jaṅgale jātā bhavāti vā jaṅgalā, tesaṃ jaṅgalānaṃ.
Or, they are jaṅgalā because they are born or exist in such a jaṅgala; hence, of the jaṅgalas.
Sinh ra trong khu rừng đó, hoặc là hoang dã, của những loài hoang dã đó.
Evañhi nadicarānampi hatthīnaṃ saṅgaho kato hoti samodhātabbānaṃ viya samodhāyakānampi idha jaṅgalaggahaṇena gahetabbato.
For in this way, even river-dwelling elephants are included, just as those who bring together are to be understood by the term "jaṅgala" here, like those who are brought together.
Như vậy, sự bao gồm cả những con voi sống ở sông cũng được thực hiện, giống như những gì được bao gồm và cả những gì bao gồm, vì ở đây, việc nắm bắt "jaṅgala" (hoang dã) bao gồm cả hai.
Pathavītalacārīnanti iminā jalacārino ca nivatteti adissamānapādattā.
By "those who roam on the surface of the earth," it excludes aquatic creatures, as their feet are not visible.
Với từ "Pathavītalacārīna" (những loài đi trên mặt đất), những loài sống dưới nước cũng bị loại trừ vì chân của chúng không thể nhìn thấy.
‘‘Pāṇāna’’nti sādhāraṇavacanampi ‘‘padajātānī’’ti saddantarasannidhānena visesaniviṭṭhameva hotīti āha ‘‘sapādakapāṇāna’’nti.
The general term "beings" (pāṇānaṃ) becomes specific by the proximity of the distinct word "foot-born" (padajātānī), as stated: "beings with feet."
Từ "Pāṇāna" (chúng sinh) là một từ chung, nhưng với sự hiện diện của từ "padajātānī" (những loài có chân) gần đó, nó trở thành một từ đặc biệt, vì vậy người ta nói "sapādakapāṇāna" (chúng sinh có chân).
‘‘Muttagata’’ntiādīsu (ma. ni. 2.119; a. ni. 9.11) gata-saddo viya idha jāta-saddo anatthantaroti āha ‘‘padajātānīti padānī’’ti.
Just as the word "gata" in "muttagata" (MN 2.119; AN 9.11) and others is not different in meaning, so too the word "jāta" here is not different in meaning, as stated: "padajātānī means feet."
Giống như từ "gata" trong "Muttagata" (Ma. Ni. 2.119; A. Ni. 9.11) và các chỗ khác, từ jāta ở đây không có nghĩa khác, vì vậy người ta nói "padajātānīti padānī" (padajātāni nghĩa là những dấu chân).
Samodhānanti samavarodhaṃ, antogadhaṃ vā.
Samodhāna means complete inclusion, or being encompassed.
Samodhāna (sự hội tụ) có nghĩa là sự bao gồm hoàn toàn, hoặc sự chứa đựng bên trong.
Tenāha ‘‘odhānaṃ upanikkhepaṃ gacchantī’’ti.
Therefore, it is said: "they go to inclusion, to placement."
Vì vậy, người ta nói "odhānaṃ upanikkhepaṃ gacchantī" (đi đến sự bao gồm, sự đặt vào).
Kūṭaṅgamāti pārimantena kūṭaṃ upagacchanti.
Kūṭaṅgamā means they reach the peak at the farthest end.
Kūṭaṅgamā (đi đến đỉnh) có nghĩa là đi đến đỉnh ở rìa.
Kūṭaninnāti kūṭacchiddamagge pavisanavasena kūṭe ninnā.
Kūṭaninnā means they are inclined towards the peak by entering through a hole in the peak.
Kūṭaninnā (nghiêng về đỉnh) có nghĩa là nghiêng về đỉnh theo cách đi vào qua một lỗ hổng ở đỉnh.
Kūṭasamosaraṇāti chidde anupavisanavasena ca āhacca avatthānena ca kūṭe samodahitvā ṭhitā.
Kūṭasamosaraṇā means they are settled at the peak by entering through a hole and by staying close to it.
Kūṭasamosaraṇā (hội tụ ở đỉnh) có nghĩa là đứng tụ lại ở đỉnh bằng cách đi vào lỗ hổng và bằng cách đứng dựa vào.
Vaṇṭe patamāne sabbāni bhūmiyaṃ patantīti āha ‘‘vaṇṭānuvattakāni bhavantī’’ti.
When the stalk falls, all (fruits) fall to the ground, as stated: "they follow the stalk."
Khi cuống rơi, tất cả đều rơi xuống đất, vì vậy người ta nói "vaṇṭānuvattakāni bhavantī" (trở thành những thứ theo cuống).
54. Dvādasame jātibhūmiyanti ettha jananaṃ jāti, jātiyā bhūmi jātibhūmi, jātaṭṭhānaṃ.
In the twelfth, regarding jātibhūmi, birth is jāti; the ground of birth is jātibhūmi, the birthplace.
54. Trong kinh thứ mười hai, ở đây, jātibhūmi (đất sinh) có nghĩa là sự sinh ra là jāti, đất của sự sinh ra là jātibhūmi, nơi sinh.
Taṃ kho panetaṃ neva kosalamahārājādīnaṃ, na caṅkibrāhmaṇādīnaṃ, na sakkasuyāmasantusitādīnaṃ, na asītimahāsāvakānaṃ, na aññesaṃ sattānaṃ ‘‘jātibhūmī’’ti vuccati.
But this place is not called "jātibhūmi" for King Pasenadi of Kosala and others, nor for the brahmin Caṅkī and others, nor for Sakka, Suyāma, Santusita and others, nor for the eighty great disciples, nor for any other beings.
Tuy nhiên, điều này không được gọi là "jātibhūmi" đối với các vị như Đại vương Kosala, các Bà-la-môn Caṅkī, các vị như Sakka, Suyāma, Santusita, tám mươi vị Đại đệ tử, hay các chúng sinh khác.
Yassa pana jātadivase dasasahassī lokadhātu ekaddhajamālāvippakiṇṇakusumavāsacuṇṇagaṇasugandhā sabbapāliphullamiva nandanavanaṃ virocamānā paduminipaṇṇe udakabindu viya akampittha, jaccandhādīnañca rūpadassanādīni anekāni pāṭihāriyāni pavattiṃsu.
But for whom, on the day of birth, the ten-thousandfold world system, fragrant with a multitude of scattered flowers and perfumes, like a single banner and garland, shone forth like the Nandanavana in full bloom, and trembled like a drop of water on a lotus leaf; and for the born-blind and others, many miracles such as seeing forms occurred—
Mà là nơi sinh của vị Bồ-tát Toàn trí, vào ngày sinh của Ngài, vạn thế giới rung chuyển như một khu vườn Nandanā đầy hoa nở rộ với những tràng hoa và bột hương thơm rải khắp, và nhiều phép lạ đã xảy ra như người mù bẩm sinh được thấy.
Tassa sabbaññubodhisattassa jātaṭṭhānaṃ, sātisayassa pana janakakapilavatthusannissayo ‘‘jātibhūmī’’ti vuccati.
that birthplace of the Omniscient Bodhisatta, and specifically the Kapilavatthu region of his birth, which is extraordinary, is called "jātibhūmi".
Nơi sinh của vị Bồ-tát Toàn trí đó, cụ thể là Kapilavatthu, nơi cha mẹ Ngài cư ngụ, được gọi là "jātibhūmi".
Jātibhūmakā upāsakāti jātibhūmivāsino upāsakā.
Jātibhūmakā upāsakā means lay followers dwelling in the birthplace.
Jātibhūmakā upāsakā (các cận sự nam ở đất sinh) có nghĩa là các cận sự nam cư ngụ ở đất sinh.
Santanetvā sabbaso tanetvā pattharitvā ṭhitamūlāni mūlasantānakāni.
Mūlasantānakāni are roots that have spread out, completely stretched out and established.
Những gốc rễ đã được trải rộng hoàn toàn, được kéo dài ra, được gọi là mūlasantānakāni (những gốc rễ trải dài).
Tāni pana atthato mūlāniyevāti āha ‘‘mūlasantānakānanti mūlāna’’nti.
But in essence, these are just roots, therefore it is said: ‘‘mūlasantānakānanti mūlāna’’ (mūlasantānakāni means roots).
Những thứ đó thực chất là những gốc rễ, vì vậy người ta nói "mūlasantānakānanti mūlāna" (mūlasantānakāni nghĩa là những gốc rễ).
Jātadivase āvudhānaṃ jotitattā, rañño aparimitassa ca sattakāyassa anatthato paripālanasamatthatāya ca ‘‘jotipālo’’ti laddhanāmattā vuttaṃ ‘‘nāmena jotipālo’’ti.
It is said ‘‘nāmena jotipālo’’ (Jotipāla by name) because on the day of his birth, weapons shone, and he was capable of protecting an immeasurable multitude of beings from harm, thus earning the name Jotipāla.
Vì vào ngày sinh, vũ khí đã được mài sắc, và vì khả năng bảo vệ vô số chúng sinh khỏi nguy hiểm, nên được gọi là "Jotipāla", vì vậy người ta nói "nāmena jotipālo" (tên là Jotipāla).
Govindoti govindiyābhisekena abhisitto, govindassa ṭhāne ṭhapanābhisekena abhisittoti attho.
Govindo means consecrated with the anointing of a govindī, or consecrated by being placed in the position of a govinda.
Govindo (người chăn bò) có nghĩa là được tấn phong bằng lễ tấn phong của người chăn bò, được tấn phong bằng lễ tấn phong để đặt vào vị trí của người chăn bò.
Taṃ kira tassa brāhmaṇassa kulaparamparāgataṃ ṭhānantaraṃ.
This, it is said, was a hereditary position for that brahmin.
Đó là một chức vụ được truyền từ đời này sang đời khác trong gia đình Bà-la-môn đó.
Tenāha ‘‘ṭhānena mahāgovindo’’ti.
Therefore, it is said: ‘‘ṭhānena mahāgovindo’’ (Mahāgovinda by position).
Vì vậy, người ta nói "ṭhānena mahāgovindo" (vị trí là Mahāgovinda).
Gavaṃ paññañca vindati paṭilabhatīti govindo, mahanto govindoti mahāgovindo.
He who finds or obtains go (wisdom) is govindo; a great govindo is mahāgovindo.
Người tìm thấy (vindati) trí tuệ (paññā) của bò (gavaṃ) được gọi là Govinda, Govinda vĩ đại là Mahāgovinda.
Goti hi paññāyetaṃ adhivacanaṃ ‘‘gacchati atthe bujjhatī’’ti katvā.
For go is indeed a designation for wisdom, because it "goes to" or "understands" meanings.
Vì từ Go là tên gọi của trí tuệ, được hiểu là "đi đến" (gacchati) và "hiểu" (bujjhati) các ý nghĩa.
Mahāgovindo ca amhākaṃ bodhisattoyeva.
And Mahāgovinda is our Bodhisatta himself.
Và Mahāgovinda chính là Bồ-tát của chúng ta.
So kira disampatissa nāma rañño purohitassa govindabrāhmaṇassa putto hutvā attano pitussa ca rañño ca accayena tassa putto reṇu, sahāyā cassa sattabhū, brahmadatto, vessabhū, bharato, dve dhataraṭṭhāti ime satta rājāno yathā aññamaññaṃ na vivadanti.
It is said that he, having been born as the son of the brahmin Govinda, the purohita of a king named Disampati, after the passing of his father and the king, established the king's son Reṇu and his seven companions—Brahmadatta, Vessabhū, Bharata, and the two Dhataraṭṭhas—in their kingdoms so that they would not quarrel among themselves.
Ngài là con trai của vị Bà-la-môn Govinda, vị đạo sư của một vị vua tên là Disampati, và sau khi cha Ngài và nhà vua qua đời, con trai của nhà vua là Reṇu, cùng với bảy người bạn của ông là Sattabhū, Brahmadatta, Vessabhū, Bharata, và hai vị Dhataraṭṭha, bảy vị vua này không tranh chấp lẫn nhau.
Evaṃ rajje patiṭṭhāpetvā tesaṃ atthadhamme anusāsante jambudīpatale sabbesaṃ rājāva raññaṃ, brahmāva brāhmaṇānaṃ, devova gahapatikānaṃ sakkato garukato mānito pūjito apacito uttamagāravaṭṭhānaṃ ahosi.
By instructing them in matters of welfare and Dhamma, he became respected, revered, honored, worshipped, and esteemed as the supreme object of reverence for all kings on the Jambudīpa continent, like Brahmā for brahmins, and like a devatā for householders.
Sau khi thiết lập họ vào vương quốc và giáo huấn họ về các vấn đề thế tục và Pháp, Ngài được tất cả các vị vua trên Jambudīpa kính trọng, tôn trọng, quý mến, cúng dường, và tôn kính như một vị vua của các vị vua, một vị Phạm thiên của các Bà-la-môn, một vị trời của các gia chủ, trở thành đối tượng của sự tôn kính tối thượng.
Tena vuttaṃ ‘‘reṇuādīnaṃ sattannaṃ rājūnaṃ purohito’’ti.
Therefore, it is said: ‘‘reṇuādīnaṃ sattannaṃ rājūnaṃ purohito’’ (the purohita of the seven kings, Reṇu and others).
Vì vậy, người ta nói "reṇuādīnaṃ sattannaṃ rājūnaṃ purohito" (vị đạo sư của bảy vị vua như Reṇu).
Imeva satta bhāradhārā mahārājāno.
These are the seven great kings who bore the burden.
Đây chính là bảy vị đại vương gánh vác trách nhiệm.
Vuttañhetaṃ –
This has been said:
Điều này đã được nói:
Rañño diṭṭhadhammikasamparāyikatthānaṃ puro vidhānato pure saṃvidhānato purohito.
Purohito means one who plans ahead or arranges beforehand the king's welfare in this life and the next.
Purohito (đạo sư) là người sắp đặt trước (pure saṃvidhānato) các lợi ích hiện tại và tương lai của nhà vua.
Kodhāmagandhenāti kodhasaṅkhātena pūtigandhena.
Kodhāmagandhenā means with the foul odor, which is anger.
Kodhāmagandhenā (với mùi hôi của sự sân hận) có nghĩa là với mùi hôi thối gọi là sân hận.
Karuṇā assa atthīti karuṇanti sapubbabhāgakaruṇajjhānaṃ vuttanti āha ‘‘karuṇāya ca karuṇāpubbabhāge ca ṭhitā’’ti.
Karuṇa (compassion) means he possesses compassion, referring to the meditation on compassion with its preliminary stages, thus it is said: ‘‘karuṇāya ca karuṇāpubbabhāge ca ṭhitā’’ (established in compassion and in the preliminary stages of compassion).
Có lòng bi mẫn là karuṇa (bi mẫn), có nghĩa là thiền bi mẫn với phần chuẩn bị, vì vậy người ta nói "karuṇāya ca karuṇāpubbabhāge ca ṭhitā" (an trú trong bi mẫn và trong phần chuẩn bị của bi mẫn).
Yakāro sandhivasena āgatoti āha ‘‘yeteti ete’’ti.
The letter ya has come by way of euphonic conjunction, thus it is said: ‘‘yeteti ete’’ (yete means ete).
Âm "y" xuất hiện do sự nối âm, vì vậy người ta nói "yeteti ete" (yete là ete).
Arahattato paṭṭhāya sattamoti sakadāgāmī.
Arahattato paṭṭhāya sattamo (seventh starting from Arahantship) means a Sakadāgāmī.
Arahattato paṭṭhāya sattamo (thứ bảy kể từ A-la-hán) là bậc Nhất Lai (Sakadāgāmī).
Sakadāgāmiṃ upādāyāti sakadāgāmibhāvaṃ paṭicca.
Sakadāgāmiṃ upādāyā means in dependence on the state of a Sakadāgāmī.
Sakadāgāmiṃ upādāyā (tùy thuộc vào bậc Nhất Lai) có nghĩa là tùy thuộc vào trạng thái Nhất Lai.
Sakadāgāmissa hi pañcindriyāni sakadāgāmibhāvaṃ paṭicca mudūni nāma honti.
For the five faculties of a Sakadāgāmī are called "gentle" in dependence on the state of a Sakadāgāmī.
Vì năm căn của bậc Nhất Lai được gọi là mềm yếu tùy thuộc vào trạng thái Nhất Lai.
Sesamettha suviññeyyameva.
The rest here is easily understandable.
Phần còn lại ở đây rất dễ hiểu.
55. Chaṭṭhassa paṭhame nisīdi bhagavā paññatte āsaneti ettha kiṃ taṃ āsanaṃ paṭhamameva paññattaṃ, udāhu bhagavantaṃ disvā paññattanti ce?
55. In the first of the sixth, regarding nisīdi bhagavā paññatte āsane (the Blessed One sat down on the prepared seat)—was that seat prepared beforehand, or was it prepared upon seeing the Blessed One?
55. Trong kinh thứ sáu, phần đầu, ở đây, nisīdi bhagavā paññatte āsane (Đức Thế Tôn ngồi trên chỗ ngồi đã được sắp đặt), vậy chỗ ngồi đó đã được sắp đặt trước hay được sắp đặt khi thấy Đức Thế Tôn?
Bhagavato dharamānakāle padhānikabhikkhūnaṃ vattametaṃ, yadidaṃ attano vasanaṭṭhāne buddhāsanaṃ paññapetvāva nisīdananti dassento āha ‘‘padhānikabhikkhū’’tiādi.
"This was the practice of the striving bhikkhus during the time the Blessed One was alive, namely, to arrange a Buddha-seat in their own dwelling place and then sit down," thus showing, it is said, "striving bhikkhus," etc.
Để chỉ ra rằng đây là thông lệ của các tỳ khưu tinh tấn trong thời Đức Thế Tôn còn tại thế, tức là sắp đặt chỗ ngồi của Đức Phật tại nơi mình ở rồi mới ngồi xuống, người ta nói "padhānikabhikkhū" (các tỳ khưu tinh tấn) và tiếp theo.
Buddhakāle kira yattha yattha ekopi bhikkhu viharati, sabbattha buddhāsanaṃ paññattameva hoti.
Indeed, during the Buddha's time, wherever even one bhikkhu resided, a Buddha-seat was always arranged.
Trong thời Đức Phật, bất cứ nơi nào dù chỉ có một tỳ khưu cư ngụ, chỗ ngồi của Đức Phật đều đã được sắp đặt.
Bhagavā hi attano santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā phāsukaṭṭhāne viharante manasi karoti – ‘‘asuko mayhaṃ santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā gato, asakkhi nu kho visesaṃ nibbattetuṃ, no’’ti.
For the Blessed One would mentally consider those who, having received a meditation subject from Him, were residing in a suitable place: "Has so-and-so, who took a meditation subject from me, been able to achieve any distinction, or not?"
Vì Đức Thế Tôn thường nghĩ về những tỳ khưu tinh tấn đã nhận đề mục thiền từ Ngài và đang cư ngụ ở những nơi thuận tiện – "Vị ấy đã nhận đề mục thiền từ ta và đã đi, liệu có thể đạt được sự tiến bộ nào không?"
Atha naṃ passati kammaṭṭhānaṃ vissajjetvā akusalavitakkaṃ vitakkayamānaṃ, tato ‘‘kathañhi nāma mādisassa satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā viharantaṃ imaṃ kulaputtaṃ akusalavitakkā adhibhavitvā anamatagge vaṭṭadukkhe saṃsāressantī’’ti tassa anuggahatthaṃ tattheva attānaṃ dassetvā taṃ kulaputtaṃ ovaditvā ākāsaṃ uppatitvā puna attano vasanaṭṭhānameva gacchati.
Then He would see him abandoning the meditation subject and entertaining unwholesome thoughts. Thereupon, thinking, "How can unwholesome thoughts overcome this son of good family, who is residing after having taken a meditation subject from a teacher like me, and cause him to wander in the immeasurable suffering of saṃsāra?"—for his welfare, He would reveal Himself right there, advise that son of good family, ascend into the sky, and then return to His own dwelling place.
Rồi Ngài thấy vị ấy đã từ bỏ đề mục thiền và đang suy tư những ý nghĩ bất thiện, lúc đó Ngài nghĩ: "Làm sao những ý nghĩ bất thiện này lại có thể chế ngự và khiến vị thiện gia nam tử này, người đã nhận đề mục thiền từ một bậc Đạo Sư như ta, phải luân hồi trong khổ đau vô tận của vòng sinh tử?" Vì lòng từ bi muốn giúp đỡ vị ấy, Ngài liền hiện thân ở đó, giáo huấn vị thiện gia nam tử đó, rồi bay lên không trung và trở về chỗ ở của mình.
Athevaṃ ovadiyamānā te bhikkhū cintayiṃsu ‘‘satthā amhākaṃ manaṃ jānitvā āgantvā amhākaṃ samīpe ṭhitaṃyeva attānaṃ dasseti.
Then, being thus advised, those bhikkhus thought, "The Teacher knows our minds and comes, revealing Himself standing near us.
Khi được giáo huấn như vậy, các tỳ khưu nghĩ: "Đức Đạo Sư biết tâm ý của chúng ta và đến hiện thân ngay bên cạnh chúng ta.
Tasmiṃ khaṇe, ‘bhante, idha nisīdatha nisīdathā’ti āsanapariyesanaṃ nāma bhāro’’ti.
At that moment, 'Venerable Sir, please sit here, please sit here'—the search for a seat is indeed a burden."
Vào khoảnh khắc đó, việc tìm kiếm chỗ ngồi và nói 'Bạch Thế Tôn, xin Ngài an tọa ở đây, xin Ngài an tọa ở đây' thật là phiền phức."
Te āsanaṃ paññapetvāva viharanti.
So they would reside having already arranged a seat.
Vì vậy, họ luôn sắp đặt chỗ ngồi trước khi cư ngụ.
Yassa pīṭhaṃ atthi, so taṃ paññapeti.
One who had a stool would arrange it.
Ai có ghế thì sắp đặt ghế.
Yassa natthi, so mañcaṃ vā phalakaṃ vā pāsāṇaṃ vā vālikāpuñjaṃ vā paññapeti.
One who did not, would arrange a couch or a plank or a stone or a heap of sand.
Ai không có thì sắp đặt giường, hoặc ván, hoặc đá, hoặc đống cát.
Taṃ alabhamānā purāṇapaṇṇānipi saṃkaḍḍhitvā tattha paṃsukūlaṃ pattharitvā ṭhapenti.
If unable to find those, they would even gather old leaves, spread a rag-robe there, and place it.
Nếu không tìm được, họ cũng kéo những lá cây cũ và trải vải phấn tảo lên đó.
Satta sarāti – chajjo, usabho, gandhāro, majjhimo, pañcamo, dhevato, nisādoti ete satta sarā.
Seven notes (satta sarā) are: chajja, usabha, gandhāra, majjhima, pañcama, dhevata, and nisāda—these are the seven notes.
“Bảy nốt nhạc” là: chajja, usabha, gandhāra, majjhima, pañcama, dhevata, nisāda — bảy nốt nhạc này.
Tayo gāmāti – chajjagāmo, majjhimagāmo, sādhāraṇagāmoti tayo gāmā, samūhāti attho.
Three scales (tayo gāmā) are: chajjagāma, majjhimagāma, and sādhāraṇagāma—these are the three scales, meaning groups.
“Ba làng” là: chajjagāma, majjhimagāma, sādhāraṇagāma — ba làng này, nghĩa là ba nhóm.
Manussaloke vīṇāvādanā ekekassa sarassa vasena tayo tayo mucchanāti katvā ekavīsati mucchanā.
In the human world, there are twenty-one mucchanā (modes) for playing the lute, making three mucchanā for each note.
Trong thế giới loài người, việc chơi đàn vīṇā, mỗi nốt có ba cách điều chỉnh (mucchanā), nên có hai mươi mốt cách điều chỉnh.
Devaloke vīṇāvādanā pana samapaññāsa mucchanāti vadanti.
However, in the deva world, they say there are fifty mucchanā for playing the lute.
Tuy nhiên, việc chơi đàn vīṇā ở cõi trời được cho là có năm mươi cách điều chỉnh.
Tattha hi ekekassa sarassa vasena satta satta mucchanā, antarassa sarassa ca ekāti samapaññāsa mucchanā.
There, for each note, there are seven mucchanā, and one for the intermediate note, making fifty mucchanā.
Ở đó, mỗi nốt có bảy cách điều chỉnh, và có một cách điều chỉnh cho nốt trung gian, tổng cộng là năm mươi cách điều chỉnh.
Teneva sakkapañhasuttasaṃvaṇṇanāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 2.345) ‘‘samapaññāsa mucchanā mucchetvā’’ti pañcasikhassa vīṇāvādanaṃ dassentena vuttaṃ.
Therefore, in the commentary to the Sakkapañha Sutta (Dī. Ni. Aṭṭha. 2.345), it is stated, showing Pañcasikha's lute playing, "having played fifty mucchanā."
Do đó, trong Chú giải kinh Sakkapañha đã nói (Dī. Ni. Aṭṭha. 2.345): “đã điều chỉnh năm mươi cách” khi mô tả việc chơi đàn vīṇā của Pañcasikha.
Ṭhānā ekūnapaññāsāti ekekasseva sarassa satta satta ṭhānabhedā, yato sarassa maṇḍalatāvavatthānaṃ hoti.
Forty-nine positions (ṭhānā ekūnapaññāsā) are the seven distinct positions for each note, from which the circular stability of the note arises.
“Bốn mươi chín vị trí” là bảy loại vị trí khác nhau cho mỗi nốt nhạc, nơi nốt nhạc được giữ vững.
Ekūnapaññāsaṭṭhānaviseso tisso duve catasso catasso tisso duve catassoti dvāvīsati sutibhedā ca icchitā.
The forty-nine distinct positions and the twenty-two śruti (microtonal intervals)—three, two, four, four, three, two, four—are desired.
Bốn mươi chín vị trí đặc biệt, và hai mươi hai loại âm vực (sutibheda) được mong muốn: ba, hai, bốn, bốn, ba, hai, bốn.
Atigāḷhaṃ āraddhanti thinamiddhachambhitattānaṃ vūpasamatthaṃ ativiya āraddhaṃ.
Excessively exerted (atigāḷhaṃ āraddhaṃ) means exerted too much for the suppression of sloth, torpor, and agitation.
“Tinh tấn quá mức” (atigāḷhaṃ āraddhaṃ) là sự tinh tấn quá mức để làm lắng dịu hôn trầm, thụy miên và sự hoảng loạn.
Sabbattha niyuttā sabbatthikā.
Sabbatṭhikā are those who are appointed everywhere.
Những người được chỉ định ở khắp mọi nơi là sabbatthikā (những người ở khắp mọi nơi).
Sabbena vā līnuddhaccapakkhiyena atthetabbā sabbatthikā.
Or, sabbatṭhikā are those who are to be sought with all that pertains to laxity and agitation.
Hoặc những người cần được đặt ở khắp mọi nơi bởi vì đã bị chìm đắm hoặc phóng dật là sabbatthikā.
Samathoyeva samathanimittaṃ.
Samathanimittaṃ is merely tranquility.
Chỉ có sự tịnh chỉ (samatha) là tướng tịnh chỉ (samathanimittaṃ).
Evaṃ sesesupi.
The same applies to the rest.
Tương tự với các trường hợp còn lại.
Khayā rāgassa vītarāgattāti ettha yasmā bāhirako kāmesu vītarāgo na khayā rāgassa vītarāgo sabbaso avippahīnarāgattā.
Regarding "due to the fading away of passion, being dispassionate" (khayā rāgassa vītarāgattā): a worldly person is dispassionate towards sensual pleasures, but not dispassionate due to the fading away of passion, because passion is not entirely abandoned.
“Do sự diệt trừ tham ái, trở nên ly tham” (khayā rāgassa vītarāgattā) ở đây, bởi vì một người phàm tục ly tham đối với các dục lạc không phải là ly tham do sự diệt trừ tham ái, vì tham ái chưa hoàn toàn bị đoạn trừ.
Vikkhambhitarāgo hi so.
For he has merely suppressed passion.
Người đó chỉ là người đã trấn áp tham ái.
Arahā pana khayā eva, tasmā vuttaṃ ‘‘khayā rāgassa vītarāgattā’’ti.
An Arahant, however, is dispassionate precisely due to the fading away of passion; therefore, it is said, "due to the fading away of passion, being dispassionate."
Tuy nhiên, một vị A-la-hán thì hoàn toàn do sự diệt trừ, do đó nói “do sự diệt trừ tham ái, trở nên ly tham”.
Esa nayo dosamohesupi.
This principle applies to hatred and delusion as well.
Điều này cũng áp dụng cho sân và si.
Lābhasakkārasilokaṃ nikāmayamānoti ettha labbhati pāpuṇīyatīti lābho, catunnaṃ paccayānametaṃ adhivacanaṃ.
Regarding "desiring gain, honor, and fame" (lābhasakkārasilokaṃ nikāmayamāno): that which is received, obtained, is gain (lābho); this is a designation for the four requisites.
“Mong muốn lợi lộc, cung kính và danh tiếng” (lābhasakkārasilokaṃ nikāmayamāno) ở đây, cái gì được nhận, được đạt đến là lợi lộc (lābho), đây là tên gọi khác của bốn vật dụng.
Sakkaccaṃ kātabboti sakkāro.
That which is to be done respectfully is honor (sakkāro).
Cái gì cần được làm một cách cung kính là sự cung kính (sakkāro).
Paccayā eva hi paṇītapaṇītā sundarasundarā abhisaṅkharitvā katā ‘‘sakkāro’’ti vuccati, yā ca parehi attano gāravakiriyā, pupphādīhi vā pūjā.
Indeed, when requisites are prepared exquisitely and beautifully, it is called "honor," as is the respectful conduct of others towards oneself, or offerings with flowers, etc.
Chính các vật dụng được chuẩn bị rất tinh tế, rất đẹp đẽ, được gọi là "sakkāra" (sự tôn kính), và đó là hành động tôn kính của người khác đối với mình, hoặc sự cúng dường bằng hoa và các thứ khác.
Silokoti vaṇṇabhaṇanaṃ.
Fame (siloko) is praise.
Siloka (danh tiếng) là lời tán dương.
Taṃ lābhañca, sakkārañca, silokañca, nikāmayamāno, pavattayamānoti attho.
It means desiring and promoting that gain, honor, and fame.
Có nghĩa là mong muốn và duy trì lợi lộc, sự tôn kính và danh tiếng đó.
Tenevāha ‘‘catupaccayalābhañca…pe… patthayamāno’’ti.
Therefore, it is said, "desiring the gain of the four requisites...etc."
Vì thế, đã nói “catupaccayalābhañca…pe… patthayamāno” (mong muốn lợi lộc bốn vật dụng…v.v…).
56. Dutiye samadhosīti samantato adhosi.
56. In the second*, samadhosī means he shook all over.
56. Trong đoạn thứ hai, samadhosī có nghĩa là rung chuyển khắp nơi.
Sabbabhāgena pariphandanacalanākārena apacitiṃ dasseti.
It shows respect by trembling and shaking with all parts of the body.
Thể hiện sự tôn kính bằng cách rung động và chuyển động khắp toàn thân.
Vattaṃ kiretaṃ bāḷhagilānenapi vuḍḍhataraṃ disvā uṭṭhitākārena apaciti dassetabbā.
Indeed, it is the custom that even one who is gravely ill, upon seeing an elder, should show respect by appearing to rise.
Đây là một quy tắc, khi thấy một vị trưởng lão, ngay cả khi đang bệnh nặng, cũng phải đứng dậy để thể hiện sự tôn kính.
Tena pana ‘‘mā cali mā calī’’ti vattabbo, taṃ pana calanaṃ uṭṭhānākāradassanaṃ hotīti āha ‘‘uṭṭhānākāraṃ dassetī’’ti.
However, he should be told, "Do not move, do not move," but that movement is a display of rising, so it says "shows the appearance of rising."
Tuy nhiên, người ta phải nói với vị ấy rằng "đừng cử động, đừng cử động", nhưng sự cử động đó là để thể hiện hành động đứng dậy, vì vậy đã nói "uṭṭhānākāraṃ dassetī" (thể hiện hành động đứng dậy).
Santimāni āsanānīti paṭhamameva paññatthāsanaṃ sandhāya vadati.
These seats are ready refers to the seat that was arranged beforehand.
Santimāni āsanāni (có những chỗ ngồi đã được sắp đặt) nói đến chỗ ngồi đã được sắp đặt ngay từ đầu.
Buddhakālasmiñhi ekassapi bhikkhuno vasanaṭṭhāne – ‘‘sace satthā āgacchissati, āsanaṃ paññattameva hotū’’ti antamaso phalakamattampi paṇṇasanthāramattampi paññattameva.
For in the time of the Buddha, in the dwelling place of even a single bhikkhu, if the Teacher were to come, a seat would always be prepared, even if it were only a plank or a leaf-mat.
Vào thời Đức Phật, tại nơi ở của một Tỳ-kheo, dù chỉ là một tấm ván hay một tấm trải lá cây, cũng luôn được sắp đặt sẵn với ý nghĩ: "Nếu Đức Bổn Sư đến, chỗ ngồi phải được sắp đặt sẵn."
Khamanīyaṃ yāpanīyanti kacci dukkhaṃ khamituṃ, iriyāpathaṃ vā yāpetuṃ sakkāti pucchati.
Are you well? Are you coping? means he asks whether he is able to endure suffering or to maintain his bodily postures.
Khamanīyaṃ yāpanīyaṃ (có thể chịu đựng được, có thể duy trì được) hỏi rằng liệu có thể chịu đựng được nỗi đau và duy trì được oai nghi hay không.
Sīsavedanāti kutoci nikkhamituṃ alabhamānehi vātehi samuṭṭhāpitā balavatiyo sīsavedanā honti.
Headache means strong headaches arise, caused by winds that cannot escape from anywhere.
Sīsavedanā (cơn đau đầu) là những cơn đau đầu dữ dội do gió bị mắc kẹt không thể thoát ra được.
Urabbhe hanantīti orabbhikā.
Those who kill sheep are orabbhikā.
Những người giết cừu được gọi là orabbhikā.
Evaṃ sūkarikādayo veditabbā.
Similarly, sūkarikā and others should be understood.
Tương tự, những người sūkarikā (giết heo) và những người khác cũng nên được hiểu như vậy.
Rodenti kururakammantatāya sappaṭibaddhe satte assūni mocentīti ruddā, te eva luddā ra-kārassa la-kāraṃ katvā.
Rode means those who shed tears over beings involved in cruel deeds are ruddā, and these are luddā by changing 'ra' to 'la'.
Những người rodeti (làm cho khóc) là những người làm cho chúng sinh liên quan đến nghề giết mổ phải rơi lệ, vì vậy họ là ruddā, chính họ là luddā (thợ săn) bằng cách đổi âm r thành l.
Iminā aññepi ye keci māgavikā nesādā vuttā, te pāpakammappasutatāya ‘‘kaṇhābhijātī’’ti vadati.
By this, it means that any other hunters and fowlers mentioned are "of dark birth" due to their addiction to evil deeds.
Với điều này, tất cả những người săn bắn và những người đánh bẫy khác được gọi là "kaṇhābhijātī" (sinh loại đen tối) vì họ chuyên làm các ác nghiệp.
Bhikkhūti ca buddhasāsane bhikkhū.
Bhikkhū refers to bhikkhus in the Buddha's dispensation.
Bhikkhū (Tỳ-kheo) là các Tỳ-kheo trong giáo pháp của Đức Phật.
Te kira sacchandarāgena paribhuñjantīti adhippāyena catūsu paccayesu kaṇṭake pakkhipitvā khādantīti ‘‘kaṇṭakavuttikā’’ti vadati.
It says they are "thorn-vowed" because, with the intention that they indulge in things according to their own desire and attachment, they eat the four requisites as if putting thorns into them.
Với ý nghĩ rằng họ thọ dụng theo ý muốn và dục vọng, đã nói họ là "kaṇṭakavuttikā" (người sống như gai góc) vì họ ăn các vật dụng như thể găm gai vào.
Kasmāti ce?
Why so?
Tại sao lại như vậy?
Yasmā te paṇīte paccaye paṭisevantīti tassa micchāgāho.
Because he mistakenly believes that they partake of excellent requisites.
Bởi vì ông ta có quan niệm sai lầm rằng họ thọ dụng các vật dụng tinh tế.
Ñāyaladdhepi paccaye bhuñjamānā ājīvakasamayassa vilomaggāhitāya paccayesu kaṇṭake pakkhipitvā khādanti nāmāti vadatīti.
It means that even when partaking of requisites obtained righteously, due to the Ājīvaka sect's contradictory view, they say that bhikkhus eat them as if putting thorns into them.
Ngay cả khi thọ dụng các vật dụng được nhận một cách hợp pháp, do quan điểm sai lầm đối nghịch với giáo lý Ājīvaka, ông ta nói rằng họ ăn các vật dụng như thể găm gai vào.
Atha vā kaṇṭakavuttikā evaṃnāmakā eke pabbajitā, ye savisesaṃ attakilamathānuyogaṃ anuyuttā.
Alternatively, kaṇṭakavuttikā refers to certain ascetics of that name who are especially devoted to self-mortification.
Hoặc kaṇṭakavuttikā là tên của một số tu sĩ, những người chuyên thực hành khổ hạnh đặc biệt.
Tathā hi te kaṇṭake vattantā viya hontīti ‘‘kaṇṭakavuttikā’’ti vuttā.
Thus, they are called "thorn-vowed" because they are as if treading on thorns.
Thật vậy, họ được gọi là "kaṇṭakavuttikā" vì họ sống như thể đang đi trên gai.
Imameva ca atthavikappaṃ sandhāyāha ‘‘kaṇṭakavuttikāti samaṇā nāmete’’ti.
It is with this alternative meaning in mind that it says, "kaṇṭakavuttikā are these ascetics."
Chính với ý nghĩa này, đã nói "kaṇṭakavuttikāti samaṇā nāmete" (những người sống như gai góc này là các sa-môn).
Bilaṃ olaggeyyunti maṃsabhāgaṃ nhārunā vā kenaci vā ganthitvā purisassa hatthe vā kese vā olambanavasena bandheyyuṃ.
Bilaṃ olaggeyyuṃ means they would tie a piece of meat with a sinew or something else and hang it from a man's hand or hair.
Bilaṃ olaggeyyuṃ (treo miếng thịt) có nghĩa là buộc một miếng thịt bằng gân hoặc bất cứ thứ gì khác, và treo nó vào tay hoặc tóc của một người.
Iminā satthadhammaṃ nāma dasseti.
By this, he demonstrates the law of the caravan leader.
Với điều này, nó thể hiện một loại pháp luật (satthadhamma).
Satthavāho kira mahākantāraṃ paṭipanno antarāmagge goṇe mate maṃsaṃ gahetvā sabbesaṃ satthikānaṃ ‘‘idaṃ khāditvā ettakaṃ mūlaṃ dātabba’’nti koṭṭhāsaṃ olambati.
A caravan leader, having set out into a great wilderness, if an ox dies along the way, takes the meat and hangs a portion for all the caravan members, saying, "Eat this and pay such and such a price."
Một người dẫn đoàn thương buôn, khi đi qua một sa mạc lớn và con bò của mình chết giữa đường, sẽ lấy thịt và treo một phần cho mỗi người trong đoàn, nói rằng "sau khi ăn cái này, phải trả một số tiền nhất định".
Goṇamaṃsaṃ nāma khādantāpi atthi, akhādantāpi atthi, khādantāpi mūlaṃ dātuṃ sakkontāpi asakkontāpi.
There are those who eat ox meat and those who do not; among those who eat, there are those who can pay the price and those who cannot.
Có những người ăn thịt bò, có những người không ăn; có những người ăn và có thể trả tiền, có những người không thể.
Satthavāho yena mūlena goṇo gahito, taṃ mūlaṃ satthikehi dhāraṇatthaṃ sabbesaṃ balakkārena koṭṭhāsaṃ datvā mūlaṃ gaṇhāti.
The caravan leader, with the capital by which the ox was acquired, takes that capital by forcibly assigning a share to all the merchants for its upkeep.
Người dẫn đoàn thương buôn, để thu lại số tiền đã mua con bò, sẽ phân chia phần thịt cho tất cả mọi người một cách cưỡng bức và thu tiền.
Ayaṃ satthadhammo.
This is the custom of the caravan.
Đây là pháp luật của đoàn thương buôn.
Kaṇhābhijātiyo samānoti kaṇhe nīcakule jāto hutvā.
Being of dark birth means having been born into a dark, low family.
Kaṇhābhijātiyo samāno (là người sinh ra trong loại đen tối) có nghĩa là sinh ra trong một gia đình thấp kém.
Kaṇhadhammanti paccatte upayogavacananti āha ‘‘kaṇhasabhāvo hutvā abhijāyatī’’ti, taṃ antogadhahetuatthaṃ padaṃ, uppādetīti attho.
Regarding kaṇhadhamma (dark dhamma), it is said to be a word used in the reflexive sense (paccatta), meaning “being of a dark nature, one is born,” which is a word with an implicit causal meaning, meaning “one produces.”
Về từ Kaṇhadhamma (pháp đen tối), nó được nói là một từ dùng với nghĩa riêng biệt, tức là “sinh ra với bản chất đen tối”, từ đó có nghĩa là bao gồm nguyên nhân, tức là tạo ra.
Tasmā kaṇhaṃ dhammaṃ abhijāyatīti kāḷakaṃ dasadussīlyadhammaṃ uppādeti.
Therefore, kaṇhaṃ dhammaṃ abhijāyati means one produces dark qualities, the ten unwholesome actions.
Do đó, kaṇhaṃ dhammaṃ abhijāyatī (sinh ra pháp đen tối) có nghĩa là tạo ra pháp mười điều ác đen tối.
Sukkaṃ dhammaṃ abhijāyatīti etthāpi iminā nayena attho veditabbo.
The meaning of sukkaṃ dhammaṃ abhijāyati (one is born of bright dhamma) should also be understood in this way.
Ở đây, nghĩa của sukkaṃ dhammaṃ abhijāyatī (sinh ra pháp trắng) cũng nên được hiểu theo cách này.
So hi ‘‘ahaṃ pubbepi puññānaṃ akatattā nīcakule nibbatto, idāni puññaṃ karissāmī’’ti puññasaṅkhātaṃ paṇḍaradhammaṃ karoti.
Indeed, he thinks, "Because I did not perform meritorious deeds in the past, I was born into a low family; now I will perform meritorious deeds," and thus he performs the bright dhamma, which consists of meritorious deeds.
Người ấy suy nghĩ: “Trước đây ta đã không tạo công đức nên sinh vào dòng dõi thấp kém; bây giờ ta sẽ tạo công đức”, rồi người ấy thực hiện pháp trắng tức là công đức.
Akaṇhaṃ asukkaṃ nibbānanti sace kaṇhaṃ bhaveyya, kaṇhavipākaṃ dadeyya yathā dasavidhaṃ dussīlyadhammaṃ.
Nibbāna, which is neither dark nor bright means that if it were dark, it would yield a dark result, like the ten kinds of unwholesome actions.
Về akaṇhaṃ asukkaṃ nibbāna (Nibbāna không đen, không trắng): nếu Nibbāna là đen, nó sẽ cho quả đen, như pháp mười điều ác.
Sace sukkaṃ, sukkavipākaṃ dadeyya yathā dānasīlādikusalakammaṃ.
If it were bright, it would yield a bright result, like wholesome actions such as giving and morality.
Nếu Nibbāna là trắng, nó sẽ cho quả trắng, như các thiện nghiệp như bố thí, trì giới.
Dvinnampi appadānato ‘‘akaṇhaṃ asukka’’nti vuttaṃ.
It is called "neither dark nor bright" because it yields neither of these.
Vì không cho quả của cả hai, nên được gọi là “không đen, không trắng”.
Nibbānañca nāma imasmiṃ atthe arahattaṃ adhippetaṃ ‘‘abhijāyatī’’ti vacanato.
And in this context, Nibbāna refers to Arahantship, due to the phrase "is born of" (abhijāyati).
Trong ngữ cảnh này, Nibbāna được hiểu là A-la-hán quả, theo cách nói “abhijāyati” (sinh ra).
Tañhi kilesanibbānante jātattā nibbānaṃ nāma yathā ‘‘rāgādīnaṃ khayante jātattā rāgakkhayo, dosakkhayo, mohakkhayo’’ti.
For it is called Nibbāna because it arises at the cessation of defilements, just as "the cessation of lust, the cessation of hatred, the cessation of delusion" are so called because they arise at the cessation of lust and so forth.
Nó được gọi là Nibbāna vì nó sinh ra vào cuối sự diệt tận của các phiền não (kilesa), giống như “rāgakkhayo, dosakkhayo, mohakkhayo” (tham diệt, sân diệt, si diệt) vì chúng sinh ra vào cuối sự diệt tận của tham, sân, si.
Paṭippassambhanavasena vā kilesānaṃ nibbāpanato nibbānaṃ.
Or Nibbāna is so called because of the subsiding of defilements.
Hoặc Nibbāna là sự dập tắt các phiền não theo cách làm lắng dịu chúng.
Taṃ esa abhijāyati pasavati.
This is what he produces, he brings forth.
Người ấy sinh ra (abhijāyati), tạo ra điều đó.
Idhāpi hi antogadhahetu atthaṃ ‘‘jāyatī’’ti padaṃ.
Here too, the word "jāyati" (is born) has an implicit causal meaning.
Ở đây, từ “jāyati” cũng có nghĩa là bao gồm nguyên nhân.
Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘jāyatī’’ti imassa pāpuṇātīhi atthaṃ gahetvāva ‘‘nibbānaṃ pāpuṇātī’’ti vuttaṃ.
However, in the Commentary, the meaning of "jāyati" is taken as "attains," so it is stated, "one attains Nibbāna."
Tuy nhiên, trong Chú giải, từ “jāyati” được hiểu là “đạt đến”, do đó nói “nibbānaṃ pāpuṇātī” (đạt đến Nibbāna).
Sukkābhijātiyo samānoti sukke uccakule jāto hutvā.
Being of bright birth means having been born into a bright, high family.
Sukkābhijātiyo samāno (trở thành người sinh ra trong dòng dõi trắng) có nghĩa là sinh ra trong dòng dõi cao quý.
Sesamettha suviññeyyameva.
The rest here is easily understood.
Phần còn lại ở đây dễ hiểu.
58. Catutthe saṃvarenāti saṃvarena hetubhūtena vā.
58. In the fourth*, by restraint means either by restraint or by restraint as a cause.
58. Trong kinh thứ tư, saṃvarenā (do sự phòng hộ) có nghĩa là do sự phòng hộ làm nguyên nhân.
Idhāti ayaṃ idha-saddo sabbākārato indiyasaṃvarasaṃvutassa puggalassa sannissayabhūtasāsanaparidīpano, aññassa tathābhāvappaṭisedhano vāti vuttaṃ ‘‘idhāti idhasmiṃ sāsane’’ti.
Here—this word "here" illuminates the Dispensation as the support for a person restrained by sense-restraint in every way, and denies such a state for anyone else—thus it is said, "here means in this Dispensation."
Từ idha (ở đây) này chỉ rõ giáo pháp là nơi nương tựa của người đã phòng hộ các căn một cách toàn diện, và phủ nhận sự tồn tại của trạng thái đó ở nơi khác; do đó, được nói là “idhāti idhasmiṃ sāsane” (ở đây tức là trong giáo pháp này).
Paṭisaṅkhāti paṭisaṅkhāya.
Paṭisaṅkhā means having reflected.
Paṭisaṅkhā (quán sát) có nghĩa là sau khi quán sát.
Saṅkhā-saddo ñāṇakoṭṭhāsapaññattigaṇanādīsu dissati ‘‘saṅkhāyekaṃ paṭisevatī’’tiādīsu (ma. ni. 2.168) hi ñāṇe dissati.
The word saṅkhā is seen in the sense of knowledge, component, designation, enumeration, and so forth. For instance, in "one makes use of by reflecting" and so on, it is seen in the sense of knowledge.
Từ saṅkhā được thấy trong các nghĩa như phần trí tuệ, khái niệm, tính toán, v.v., ví dụ như trong “saṅkhāyekaṃ paṭisevatī” (quán sát rồi thọ dụng) (Ma. Ni. 2.168), nó được thấy trong nghĩa trí tuệ.
‘‘Papañcasaññāsaṅkhā samudācarantī’’tiādīsu (ma. ni. 1.202, 204) koṭṭhāse.
In "the proliferation of perceptions and notions arise" and so on, it is in the sense of component.
Trong “Papañcasaññāsaṅkhā samudācarantī” (các khái niệm về hý luận phát sinh) (Ma. Ni. 1.202, 204), nó được thấy trong nghĩa phần.
‘‘Tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ saṅkhā samaññā’’tiādīsu (dha. sa. 1313-1315) paññattiyaṃ.
In "the designation, the appellation of those various dhammas" and so on, it is in the sense of designation.
Trong “Tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ saṅkhā samaññā” (khái niệm, tên gọi của các pháp đó) (Dhs. 1313-1315), nó được thấy trong nghĩa khái niệm.
‘‘Na sukaraṃ saṅkhātu’’ntiādīsu (saṃ. ni. 2.128) gaṇanāya.
In "it is not easy to count" and so on, it is in the sense of enumeration.
Trong “Na sukaraṃ saṅkhātuṃ” (không dễ để tính toán) (Tương Ưng Ni. 2.128), nó được thấy trong nghĩa tính toán.
Idha pana ñāṇe daṭṭhabbo.
But here, it should be understood in the sense of knowledge.
Ở đây, nó nên được hiểu trong nghĩa trí tuệ.
Tenevāha ‘‘paṭisañjānitvā paccavekkhitvāti attho’’ti.
Therefore, it is said, "it means having thoroughly known and having reviewed."
Do đó, nói “paṭisañjānitvā paccavekkhitvāti attho” (nghĩa là sau khi nhận biết và quán xét).
Ādīnavapaccavekkhaṇā ādīnavapaṭisaṅkhāti yojanā.
The reflection on danger is to be connected as "reflection on danger."
Câu “quán sát sự nguy hiểm” được ghép thành “quán sát sự nguy hiểm”.
Sampalimaṭṭhanti ghaṃsitaṃ.
Sampalimaṭṭha means rubbed.
Sampalimaṭṭha (bị chà xát) có nghĩa là bị cọ xát.
Anubyañjanasoti hatthapādasitaālokitavilokitādippakārabhāgaso.
By its secondary characteristics means by the parts or aspects such as gestures of hands and feet, smiling, looking, and gazing.
Anubyañjanaso (theo các chi tiết) có nghĩa là theo các phần chi tiết như tay, chân, mỉm cười, nhìn, ngó.
Tañhi ayonisomanasikaroto kilesānaṃ anubyañjanato ‘‘anubyañjana’’nti vuccati.
For when one attends unwisely, it is called "secondary characteristic" because it is a secondary characteristic of defilements.
Vì đối với người không tác ý đúng đắn, các phiền não phát sinh từ các chi tiết, nên nó được gọi là “anubyañjana”.
Nimittaggāhoti itthipurisanimittassa subhanimittādikassa vā kilesavatthubhūtassa nimittassa gāho.
Grasping at a sign means grasping at a sign of male or female, or a sign of beauty, or any other sign that serves as a basis for defilements.
Nimittaggāho (nắm giữ tướng) là sự nắm giữ tướng nam hay nữ, hoặc tướng đẹp, v.v., là đối tượng của phiền não.
Ādittapariyāyenāti ādittapariyāye (saṃ. ni. 4.28; mahāva. 54) āgatanayena veditabbo.
By the method of the Fire Sermon means it should be understood by the method presented in the Fire Sermon.
Ādittapariyāyenā (theo phương pháp bốc cháy) có nghĩa là nên được hiểu theo phương pháp được trình bày trong kinh Ādittapariyāya (Tương Ưng Ni. 4.28; Đại Phẩm 54).
Yathā itthiyā indriyaṃ itthindriyaṃ, na evamidaṃ, idaṃ pana cakkhumeva indriyanti cakkhundriyaṃ.
Just as the faculty of a woman is the female faculty, this is not so; this, however, is the eye itself as a faculty, thus eye-faculty.
Giống như căn của phụ nữ là nữ căn (itthindriyaṃ), nhưng đây không phải như vậy; đây chỉ là con mắt là căn, nên gọi là cakkhundriyaṃ (nhãn căn).
Tenāha ‘‘cakkhumeva indriya’’nti.
Therefore, it is said, "the eye itself is the faculty."
Do đó, nói “cakkhumeva indriya” (chính con mắt là căn).
Yathā āvāṭe niyataṭṭhitiko kacchapo ‘‘āvāṭakacchapo’’ti vuccati, evaṃ tappaṭibaddhavuttitāya taṃ ṭhāno saṃvaro cakkhundriyasaṃvaro.
Just as a tortoise that stays fixed in a pit is called "pit-tortoise," so too, that restraint, which is dependent on that place, is eye-faculty restraint, because its conduct is bound up with it.
Giống như con rùa sống cố định trong một cái hố được gọi là “rùa hố”, thì sự phòng hộ ấy, do có sự tồn tại gắn liền với vị trí đó, nên sự phòng hộ đó được gọi là nhãn căn phòng hộ.
Tenāha ‘‘cakkhundriye saṃvaro cakkhundriyasaṃvaro’’ti.
Therefore, it is said, "restraint in the eye-faculty is eye-faculty restraint."
Do đó, nói “cakkhundriye saṃvaro cakkhundriyasaṃvaro” (sự phòng hộ ở nhãn căn là nhãn căn phòng hộ).
Nanu ca cakkhundriye saṃvaro vā asaṃvaro vā natthi.
But is there not restraint or non-restraint in the eye-faculty?
Chẳng phải không có sự phòng hộ hay không phòng hộ ở nhãn căn sao?
Na hi cakkhupasādaṃ nissāya sati vā muṭṭhassaccaṃ vā uppajjati.
For mindfulness or lack of mindfulness does not arise dependent on eye-sensitivity.
Vì không phải dựa vào nhãn tịnh sắc mà chánh niệm hay thất niệm phát sinh.
Apica yadā rūpārammaṇaṃ cakkhussa āpāthaṃ āgacchati, tadā bhavaṅge dvikkhattuṃ uppajjitvā niruddhe kiriyamanodhātu āvajjanakiccaṃ sādhayamānā uppajjitvā nirujjhati.
Moreover, when a visible object comes into the range of sight, then, after the bhavaṅga has arisen and ceased twice, the functional mind-element, performing the function of adverting, arises and ceases.
Hơn nữa, khi đối tượng sắc đi vào tầm mắt, sau khi tâm hữu phần (bhavaṅga) đã sinh lên hai lần và diệt đi, tâm ý môn (manodhātu) làm nhiệm vụ hướng tâm sinh lên rồi diệt đi.
Tato cakkhuviññāṇaṃ dassanakiccaṃ, tato vipākamanodhātu sampaṭicchanakiccaṃ, tato vipākamanoviññāṇadhātu santīraṇakiccaṃ, tato kiriyāhetukamanoviññāṇadhātu voṭṭhabbanakiccaṃ sādhayamānā uppajjitvā nirujjhati, tadanantaraṃ javanaṃ javati.
Thereupon, eye-consciousness performs the function of seeing; thereupon, the resultant mind-element performs the function of receiving; thereupon, the resultant mind-consciousness element performs the function of investigating; thereupon, the functional mind-consciousness element, arisen without root-conditions, performing the function of determining, arises and ceases; immediately after that, javana occurs.
Sau đó, nhãn thức làm nhiệm vụ thấy; sau đó, ý giới quả làm nhiệm vụ tiếp nhận; sau đó, ý thức giới quả làm nhiệm vụ suy xét; sau đó, ý thức giới duy tác làm nhiệm vụ quyết định sinh lên rồi diệt đi; ngay sau đó, tâm tốc hành (javana) chạy.
Tatthāpi neva bhavaṅgasamaye, na āvajjanādīnaṃ aññatarasamaye ca saṃvaro vā asaṃvaro vā atthi.
Even there, neither at the time of bhavaṅga, nor at any of the times of adverting and so forth, is there either restraint or lack of restraint.
Ở đó, không có sự phòng hộ hay không phòng hộ cả vào thời điểm tâm hữu phần, cũng như vào bất kỳ thời điểm nào của sự hướng tâm, v.v.
Javanakkhaṇe pana sace dussīlyaṃ vā muṭṭhassaccaṃ vā aññāṇaṃ vā akkhanti vā kosajjaṃ vā uppajjati, asaṃvaro hoti.
However, at the javana moment, if immorality, or forgetfulness, or ignorance, or impatience, or laziness arises, there is lack of restraint.
Tuy nhiên, vào khoảnh khắc tốc hành, nếu sự ác giới, hoặc thất niệm, hoặc vô minh, hoặc không nhẫn nại, hoặc lười biếng phát sinh, thì đó là không phòng hộ.
Tasmiṃ pana sīlādīsu uppannesu saṃvaro hoti, tasmā ‘‘cakkhundriye saṃvaro’’ti kasmā vuttanti āha ‘‘javane uppajjamānopi hesa…pe… cakkhundriyasaṃvaroti vuccatī’’ti.
But when morality and so forth arise therein, there is restraint; therefore, as to why it is said, "restraint in the faculty of the eye," he says: "Even though it arises in javana... it is called restraint of the eye-faculty."
Nhưng khi các giới, v.v. phát sinh, thì có sự phòng hộ; vậy tại sao lại nói “phòng hộ nhãn căn”? Do đó, nói “javane uppajjamānopi hesa…pe… cakkhundriyasaṃvaroti vuccatī” (mặc dù nó phát sinh trong tốc hành…v.v… nó được gọi là nhãn căn phòng hộ).
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā nagare catūsu dvāresu asaṃvutesu kiñcāpi antogharadvārakoṭṭhakagabbhādayo susaṃvutā, tathāpi antonagare sabbaṃ bhaṇḍaṃ arakkhitaṃ agopitameva hoti.
This is what is meant: just as in a city, if the four gates are unguarded, even though the inner house doors, gatehouses, and inner chambers are well-guarded, all goods within the city are still unprotected and unguarded.
Điều này có nghĩa là: giống như khi bốn cổng thành không được phòng hộ, mặc dù các cửa nhà, các phòng, các khoang bên trong nhà được phòng hộ kỹ lưỡng, nhưng tất cả tài sản trong thành vẫn không được bảo vệ, không được giữ gìn.
Nagaradvārena hi pavisitvā corā yadicchakaṃ kareyyuṃ, evamevaṃ javane dussīlyādīsu uppannesu tasmiṃ asaṃvare sati dvārampi aguttaṃ hoti bhavaṅgampi āvajjanādīni vīthicittānipi.
For thieves would enter through the city gates and do as they please; similarly, when immorality and so forth arise in javana, if there is such lack of restraint, the gate is also unguarded, as are the bhavaṅga, and the process-consciousness (vīthicittas) such as adverting and so forth.
Vì những tên trộm có thể đi vào qua cổng thành và làm bất cứ điều gì chúng muốn; cũng vậy, khi các ác giới, v.v. phát sinh trong tốc hành, nếu có sự không phòng hộ đó, thì cổng (căn môn) cũng không được bảo vệ, tâm hữu phần cũng không, và các tâm lộ như hướng tâm, v.v. cũng không.
Yathā pana nagaradvāresu saṃvutesu kiñcāpi antogharādayo asaṃvutā, tathāpi antonagare sabbaṃ bhaṇḍaṃ surakkhitaṃ sugopitameva hoti.
However, just as when the city gates are guarded, even though the inner houses and so forth are unguarded, all goods within the city are still well-protected and well-guarded.
Nhưng giống như khi các cổng thành được phòng hộ, mặc dù các cửa nhà, v.v. không được phòng hộ, nhưng tất cả tài sản trong thành vẫn được bảo vệ kỹ lưỡng, được giữ gìn cẩn thận.
Nagaradvāresu hi pihitesu corānaṃ paveso natthi, evamevaṃ javane sīlādīsu uppannesu dvārampi suguttaṃ hoti bhavaṅgampi āvajjanādīni vīthicittānipi, tasmā javanakkhaṇe uppajjamānopi cakkhundriyasaṃvaroti vuttoti.
For when the city gates are closed, there is no entry for thieves; similarly, when morality and so forth arise in javana, the gate is also well-guarded, as are the bhavaṅga, and the process-consciousness (vīthicittas) such as adverting and so forth; therefore, it is called restraint of the eye-faculty, even though it arises at the javana moment.
Vì khi các cổng thành đóng lại, bọn trộm không thể vào được; cũng vậy, khi các giới, v.v. phát sinh trong tốc hành, thì cổng (căn môn) cũng được bảo vệ kỹ lưỡng, tâm hữu phần cũng được, và các tâm lộ như hướng tâm, v.v. cũng được; do đó, mặc dù nó phát sinh vào khoảnh khắc tốc hành, nó được gọi là nhãn căn phòng hộ.
Yanti ādesoti iminā liṅgavipallāsena saddhiṃ vacanavipallāso katoti dasseti, nipātapadaṃ vā etaṃ puthuvacanatthaṃ.
By "yanti is an instruction" he shows that there is a change in number along with a change in gender; or this is an indeclinable word meaning plural.
Yanti ādeso (chỉ định là Y) có nghĩa là cho thấy sự thay đổi về số (vacana) cùng với sự thay đổi về giống (liṅga); hoặc đây là một từ ngữ không biến đổi (nipāta) mang nghĩa số nhiều.
Vighātakarāti cittavighātakarā, kāyacittadukkhanibbattakā vā.
"Causing vexation" means causing mental vexation, or causing bodily and mental suffering.
Vighātakarā (gây tổn hại) có nghĩa là gây tổn hại cho tâm, hoặc gây ra khổ thân và khổ tâm.
Yathāvuttakilesahetukā dāhānubandhā vipākā eva vipākapariḷāhā.
"Resultant torments" are simply results, followed by burning, caused by defilements as described.
Các quả báo gây ra sự thiêu đốt, do các phiền não được nói ở trên làm nguyên nhân, chính là vipākapariḷāhā (các sự thiêu đốt của quả báo).
Yathā panettha āsavā aññe ca vighātakarā kilesapariḷāhā sambhavanti, taṃ dassetuṃ ‘‘cakkhudvārasmiñhī’’tiādi vuttaṃ.
To show that here āsavas and other vexatious defilement-torments arise, it is said "for at the eye-door" and so forth.
Để cho thấy rằng ở đây có thể phát sinh các lậu hoặc và các phiền não gây thiêu đốt khác, nên nói “cakkhudvārasmiñhī” (chính ở nhãn môn), v.v.
Taṃ suviññeyyameva.
That is easily understood.
Điều đó dễ hiểu.
Ettha ca saṃvaraṇūpāyo, saṃvaritabbaṃ, saṃvaro, yato so saṃvaro, yattha saṃvaro, yathā saṃvaro, yañca saṃvaraphalanti ayaṃ vibhāgo veditabbo.
Here, the division into the means of restraint, what is to be restrained, restraint, from which that restraint arises, where restraint arises, how restraint arises, and the fruit of restraint, should be understood.
Ở đây, cần phải hiểu sự phân chia này: phương pháp phòng hộ, điều cần phòng hộ, sự phòng hộ, từ đâu có sự phòng hộ đó, ở đâu có sự phòng hộ, cách thức phòng hộ, và quả của sự phòng hộ.
‘‘Paṭisaṅkhā yoniso’’ti hi saṃvaraṇūpāyo.
For "wisely reflecting" is the means of restraint.
“Paṭisaṅkhā yoniso” (quán sát một cách như lý) chính là phương pháp phòng hộ.
Cakkhundriyaṃ saṃvaritabbaṃ.
The eye-faculty is what is to be restrained.
Nhãn căn là điều cần phòng hộ.
Saṃvaraggahaṇena gahitā sati saṃvaro.
Mindfulness, grasped by the apprehension of restraint, is restraint.
Niệm được nắm giữ bằng cách nắm giữ sự chế ngự là sự chế ngự.
‘‘Asaṃvutassā’’ti saṃvaraṇāvadhi.
"Of one unrestrained" is the limit of restraint.
“Của người không được chế ngự” là giới hạn của sự chế ngự.
Asaṃvarato hi saṃvaraṇaṃ.
For restraint is from non-restraint.
Vì sự chế ngự đến từ sự không chế ngự.
Saṃvaritabbaggahaṇasiddho idha saṃvaravisayo.
The object of restraint here is established by the apprehension of what is to be restrained.
Ở đây, phạm vi chế ngự được thành tựu bằng cách nắm giữ những gì cần được chế ngự.
Cakkhundriyañhi saṃvaraṇaṃ ñāṇaṃ rūpārammaṇe saṃvarayatīti avuttasiddhoyamattho.
For the eye-faculty, restraint, and knowledge restrain visible objects; this meaning is established without being stated.
Thật vậy, nhãn căn là sự chế ngự, trí tuệ chế ngự đối với cảnh sắc, ý nghĩa này là rõ ràng dù không được nói ra.
Āsavatannimittakilesapariḷāhābhāvo phalaṃ.
The absence of āsavas and defilement-torments that are their cause is the fruit.
Sự không có các lậu hoặc, các dấu hiệu của chúng và các phiền não nung nấu là quả.
Evaṃ sotadvārādīsu yojetabbaṃ.
Similarly, it should be applied to the ear-door and so forth.
Tương tự, cần áp dụng cho nhĩ môn, v.v.
Sabbatthevāti manodvāre pañcadvāre cāti sabbasmiṃ dvāre.
"In all cases" means at all doors, i.e., at the mind-door and the five doors.
Ở khắp mọi nơi nghĩa là ở ý môn và năm môn, tức là ở tất cả các môn.
Paṭisaṅkhā yoniso cīvarantiādīsu ‘‘sītassa paṭighātāyā’’tiādinā paccavekkhaṇameva yoniso paṭisaṅkhā.
In phrases like "wisely reflecting on robes" and so forth, "for warding off cold" and so on, reflection itself is wise reflection.
Trong các câu như " quán xét y phục một cách như lý", sự quán xét "để ngăn chặn cái lạnh", v.v., chính là sự quán xét một cách như lý.
Īdisanti evarūpaṃ iṭṭhārammaṇaṃ.
"Such" means such a desirable object.
Như vậy nghĩa là đối tượng khả ái như thế.
Bhavapatthanāya assādayatoti bhavapatthanāmukhena bhāvitaṃ ārammaṇaṃ assādentassa.
"Delighting in the object cultivated" means delighting in the object cultivated through the desire for existence.
Người thưởng thức với sự khao khát hữu nghĩa là người thưởng thức đối tượng đã được huân tập thông qua sự khao khát hữu.
Cīvaranti nivāsanādi yaṃ kiñcicīvaraṃ.
"Robe" means any robe, such as a lower garment.
Y phục là bất cứ y phục nào như y nội, v.v.
Paṭisevatīti nivāsanādivasena paribhuñjati.
"Uses" means partakes of, in the sense of a lower garment and so forth.
Thọ dụng nghĩa là sử dụng như y nội, v.v.
Yāvadevāti payojanaparimāṇaniyamanaṃ.
"Only for" is the limitation of purpose.
Chỉ để là sự quy định giới hạn mục đích.
Sītappaṭighātādiyeva hi yogino cīvarappaṭisevanappayojanaṃ.
Indeed, for a yogi, the purpose of using robes is solely for warding off cold and so on.
Thật vậy, mục đích thọ dụng y phục của hành giả chỉ là để ngăn chặn cái lạnh, v.v.
Sītassāti sītadhātukkhobhato vā utupariṇāmato vā uppannassa sītassa.
Sītassa (of cold) means the cold that arises either from the disturbance of the cold element or from seasonal change.
Cái lạnh là cái lạnh phát sinh do sự xáo trộn của hàn khí hoặc do sự biến đổi của thời tiết.
Paṭighātāyāti paṭighātanatthaṃ tappaccayassa vikārassa vinodanatthaṃ.
Paṭighātāya (for warding off) means for warding off, for dispelling the disorder caused by it.
Để ngăn chặn nghĩa là để ngăn chặn, để loại bỏ sự biến đổi do nguyên nhân đó.
Uṇhassāti aggisantāpato uppannassa uṇhassa.
Uṇhassa (of heat) means the heat that arises from the warmth of fire.
Cái nóng là cái nóng phát sinh do sự nung đốt của lửa.
Ḍaṃsādayo pākaṭāyeva.
Mosquitoes and so on are evident.
Muỗi mòng, v.v., là rõ ràng.
Puna yāvadevāti niyatappayojanaparimāṇaniyamanaṃ.
Again, yāvadeva (just for) is the determination of the fixed extent of the purpose.
Lại nữa, chỉ để là sự quy định giới hạn mục đích cố định.
Niyatañhi payojanaṃ cīvaraṃ paṭisevantassa hirikopīnappaṭicchādanaṃ, itaraṃ kadāci.
Indeed, the fixed purpose for one using robes is the covering of shame and private parts; other purposes are occasional.
Thật vậy, đối với người thọ dụng y phục, mục đích cố định là che thân hổ thẹn, còn mục đích khác thì đôi khi.
Hirikopīnanti sambādhaṭṭhānaṃ.
Hirikopīna means the private parts.
Thân hổ thẹn là bộ phận kín đáo.
Yasmiñhi aṅge vivaṭe hirī kuppati vinassati, taṃ hiriyā kopanato hirikopīnaṃ, taṃpaṭicchādanatthaṃ cīvaraṃ paṭisevati.
For in which part, if exposed, shame arises and is destroyed, that is hirikopīna due to shame being disturbed; for covering that, one uses robes.
Thật vậy, bộ phận nào khi phơi bày ra khiến sự hổ thẹn phát sinh và mất đi, đó là thân hổ thẹn do sự che giấu của sự hổ thẹn; người ta thọ dụng y phục để che đậy bộ phận đó.
Piṇḍapātanti yaṃ kiñci āhāraṃ.
Piṇḍapāta means any kind of food.
Thức ăn khất thực là bất cứ loại thực phẩm nào.
So hi piṇḍolyena bhikkhuno patte patanato, tattha tattha laddhabhikkhāpiṇḍānaṃ pāto sannipātoti vā ‘‘piṇḍapāto’’ti vuccati.
It is called piṇḍapāta because it falls into the bhikkhu’s bowl in the form of a lump, or because it is the collection of alms-food received here and there.
Nó được gọi là “piṇḍapāta” vì nó rơi vào bát của tỳ khưu theo từng nắm, hoặc vì sự tập hợp các nắm khất thực đã nhận được ở nhiều nơi khác nhau.
Neva davāyāti na kīḷanāya.
Neva davāya means not for sport.
Không phải để vui đùa nghĩa là không phải để chơi đùa.
Na madāyāti na balamadamānamadapurisamadatthaṃ.
Na madāya means not for the pride of strength, the pride of conceit, or the pride of masculinity.
Không phải để kiêu mạn nghĩa là không phải để có sức mạnh, kiêu mạn, tự phụ, kiêu mạn của người đàn ông.
Na maṇḍanāyāti na aṅgapaccaṅgānaṃ pīṇanabhāvatthaṃ.
Na maṇḍanāya means not for the purpose of fattening the limbs and minor limbs.
Không phải để trang sức nghĩa là không phải để các bộ phận cơ thể trở nên mập mạp.
Na vibhūsanāyāti na tesaṃyeva sobhatthaṃ, chavisampattiatthanti attho.
Na vibhūsanāya means not for their beautification, meaning for the sake of complexion.
Không phải để tô điểm nghĩa là không phải để chúng trở nên đẹp đẽ, tức là để có được vẻ đẹp của làn da.
Imāni yathākkamaṃ mohadosasaṇṭhānavaṇṇarāgūpanissayappahānatthāni veditabbāni.
These should be understood as for abandoning delusion, hatred, formation, and the basis of lust, respectively.
Những điều này cần được hiểu là để loại bỏ sự si mê, sân hận, sự hình thành và sự tham đắm vào vẻ đẹp theo thứ tự.
Purimaṃ vā dvayaṃ attano saṃkilesuppattinisedhanatthaṃ, itaraṃ parassapi.
Or, the former two are for preventing the arising of one's own defilements, and the latter for preventing those of others.
Hoặc hai điều đầu tiên là để ngăn chặn sự phát sinh của các ô nhiễm của chính mình, còn các điều khác là của người khác.
Cattāripi kāmasukhallikānuyogassa pahānatthaṃ vuttānīti veditabbāni.
All four should be understood as stated for the abandonment of addiction to sensual pleasures.
Cả bốn điều đều được nói là để loại bỏ sự đắm mình vào lạc thú dục vọng.
Kāyassāti rūpakāyassa.
Kāyassa means of the physical body.
Của thân là của sắc thân.
Ṭhitiyā yāpanāyāti pabandhaṭṭhitatthañceva pavattiyā avicchedanatthañca, cirakālaṭṭhitatthaṃ jīvitindriyassa pavattāpanatthaṃ.
Ṭhitiyā yāpanāya means for the continuity of existence and for the non-interruption of activity, for long-term existence, for the continuation of the life faculty.
Để duy trì, để tiếp tục nghĩa là để duy trì sự liên tục và để không gián đoạn sự vận hành, để duy trì lâu dài, để làm cho sinh mạng căn tiếp tục vận hành.
Vihiṃsūparatiyāti jighacchādukkhassa uparamatthaṃ.
Vihiṃsūparatiyā means for the cessation of the suffering of hunger.
Để chấm dứt sự hành hạ nghĩa là để chấm dứt khổ đau do đói khát.
Brahmacariyānuggahāyāti sāsanamaggabrahmacariyānaṃ anuggaṇhanatthaṃ.
Brahmacariyānuggahāya means for the support of the Dispensation and the noble conduct.
Để hỗ trợ phạm hạnh nghĩa là để hỗ trợ phạm hạnh của giáo pháp và con đường.
Itīti evaṃ iminā upāyena.
Iti means thus, by this means.
Như vậy nghĩa là bằng phương tiện này.
Purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmīti purāṇaṃ abhuttapaccayā uppajjanakavedanaṃ paṭihanissāmi.
Purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmi means "I shall repel the old feeling," that is, the feeling arising from not having eaten before.
Tôi sẽ đẩy lùi cảm thọ cũ nghĩa là tôi sẽ đẩy lùi cảm thọ cũ phát sinh do chưa ăn.
Navañca vedanaṃ na uppādessāmīti navaṃ bhuttapaccayā uppajjanakavedanaṃ na uppādessāmi.
Navañca vedanaṃ na uppādessāmi means "I shall not produce new feeling," that is, the feeling arising from having eaten.
Và sẽ không tạo ra cảm thọ mới nghĩa là tôi sẽ không tạo ra cảm thọ mới phát sinh do đã ăn.
Tassā hi anuppajjanatthameva āhāraṃ paribhuñjati.
Indeed, one consumes food precisely for the non-arising of that.
Thật vậy, người ta thọ dụng thức ăn chỉ để cảm thọ đó không phát sinh.
Ettha abhuttapaccayā uppajjanakavedanā nāma yathāvuttajighacchānimittā vedanā.
Here, the feeling arising from not having eaten before is the feeling caused by hunger as described.
Ở đây, cảm thọ phát sinh do chưa ăn là cảm thọ do đói khát như đã nói.
Sā hi abhuñjantassa bhiyyo bhiyyopavaḍḍhanavasena uppajjati, bhuttapaccayā anuppajjanakavedanāpi khudānimittāva aṅgadāhasūlādivedanā appavattā.
Indeed, that feeling arises more and more for one who does not eat; the feeling that does not arise from having eaten is also the feeling caused by hunger, such as burning sensations in the limbs and pains, which do not occur.
Thật vậy, cảm thọ đó phát sinh ngày càng tăng đối với người không ăn; cảm thọ không phát sinh do đã ăn cũng là cảm thọ do đói khát, các cảm thọ như nóng rát chân tay, đau nhói, v.v., không phát sinh.
Sā hi bhuttapaccayā anuppannāva na uppajjissati.
Indeed, that feeling, if not arisen due to having eaten, will not arise.
Thật vậy, cảm thọ đó không phát sinh khi đã ăn.
Vihiṃsānimittatā cetāsaṃ vihiṃsāya viseso.
The nature of harm is a specific characteristic of these feelings of harm.
Tính chất hành hạ của chúng là sự khác biệt so với sự hành hạ.
Yātrā ca me bhavissatīti yāpanā ca me catunnaṃ iriyāpathānaṃ bhavissati.
Yātrā ca me bhavissatī means "My maintenance of the four postures will come to be."
Và sự sống của tôi sẽ được duy trì nghĩa là sự duy trì bốn oai nghi của tôi sẽ được thực hiện.
‘‘Yāpanāyā’’ti iminā jīvitindriyayāpanā vuttā, idha catunnaṃ iriyāpathānaṃ avicchedasaṅkhātā yāpanāti ayametāsaṃ viseso.
By yāpanāya (for maintenance), the maintenance of the life faculty is stated; here, the maintenance of the four postures, which is non-interruption, is the distinction between these.
Bằng từ “để duy trì”, sự duy trì sinh mạng căn đã được nói; ở đây, sự duy trì được hiểu là sự không gián đoạn của bốn oai nghi, đây là sự khác biệt giữa chúng.
Anavajjatā ca phāsuvihāro cāti ayuttapariyesanappaṭiggahaṇaparibhogaparivajjanena anavajjatā, parimitaparibhogena phāsuvihāro.
Anavajjatā ca phāsuvihāro ca means blamelessness by avoiding improper seeking, receiving, and consuming; comfortable abiding by consuming in moderation.
Và sự vô tội và sự an trú thoải mái nghĩa là sự vô tội do tránh xa việc tìm kiếm, tiếp nhận và thọ dụng không đúng pháp; sự an trú thoải mái do thọ dụng có chừng mực.
Asappāyāparimitabhojanapaccayā aratitandīvijambhitāviññugarahādidosābhāvena vā anavajjatā.
Or, blamelessness due to the absence of faults such as discontent, sluggishness, drowsiness, and censure by the wise, which arise from unsuitable and immoderate eating.
Hoặc sự vô tội do không có các lỗi như bất mãn, lười biếng, ngáp vặt, bị người trí quở trách do ăn uống không phù hợp và quá độ.
Sappāyaparimitabhojanapaccayā kāyabalasambhavena phāsuvihāro.
Comfortable abiding due to the arising of bodily strength from suitable and moderate eating.
Sự an trú thoải mái do có sức mạnh thân thể nhờ ăn uống phù hợp và có chừng mực.
Yāvadatthaṃ udarāvadehakabhojanaparivajjanena vā seyyasukhapassasukhamiddhasukhādīnaṃ abhāvato anavajjatā.
Or, blamelessness due to avoiding eating until the belly is full, and thus the absence of pleasures such as the pleasure of lying down, the pleasure of sitting, and the pleasure of sleep.
Hoặc sự vô tội do không có các lạc thú nằm, lạc thú ngồi, lạc thú ngủ, v.v., do tránh ăn uống đầy bụng.
Catupañcālopamattaūnabhojanena catuiriyāpathayogyatāpādanato phāsuvihāro.
Comfortable abiding due to attaining fitness for the four postures by eating four or five mouthfuls less.
Sự an trú thoải mái do tạo ra sự thích hợp cho bốn oai nghi bằng cách ăn ít hơn bốn hoặc năm miếng.
Vuttañhetaṃ –
For it has been said:
Điều này đã được nói:
Ettāvatā ca payojanapariggaho, majjhimā ca paṭipadā dīpitā hoti.
By this much, the purpose is encompassed, and the Middle Way is elucidated.
Đến đây, sự nắm giữ mục đích và con đường trung đạo đã được chỉ rõ.
Yātrā ca me bhavissatīti payojanapariggahadīpanā.
Yātrā ca me bhavissatī is the elucidation of the encompassing of the purpose.
Và sự sống của tôi sẽ được duy trì là sự chỉ rõ sự nắm giữ mục đích.
Yātrā hi naṃ āhārūpayogaṃ payojeti.
Indeed, maintenance causes one to utilize food.
Thật vậy, sự duy trì thúc đẩy việc sử dụng thức ăn.
Dhammikasukhāpariccāgahetuko phāsuvihāro majjhimā paṭipadā antadvayaparivajjanato.
The comfortable abiding, due to not abandoning righteous happiness, is the Middle Way, as it avoids the two extremes.
Sự an trú thoải mái do không từ bỏ hạnh phúc hợp pháp là con đường trung đạo do tránh hai cực đoan.
Senāsananti senañca āsanañca.
Senāsana means both a sleeping place and a sitting place.
Chỗ nằm và chỗ ngồi là chỗ nằm và chỗ ngồi.
Yattha vihārādike seti nipajjati āsati nisīdati, taṃ senāsanaṃ.
That in which one sleeps, lies down, or sits, such as a monastery, is a senāsana.
Nơi mà người ta nằm, ngồi, như tịnh xá, v.v., đó là chỗ nằm và chỗ ngồi.
Utuparissayavinodanappaṭisallānārāmatthanti utuyeva parisahanaṭṭhena parissayo sarīrābādhacittavikkhepakaro, tassa vinodanatthaṃ, anuppannassa anuppādanatthaṃ, uppannassa vūpasamanatthañcāti attho.
The phrase "for the purpose of removing dangers from weather and for delight in seclusion" means that the weather itself, by way of enduring it, is a danger that causes bodily affliction and mental distraction; for its removal, for preventing what has not arisen from arising, and for calming what has arisen.
Để loại bỏ nguy hiểm thời tiết và để an trú độc cư nghĩa là thời tiết là nguy hiểm vì nó gây ra sự xáo trộn thân thể và tâm trí, để loại bỏ nó, tức là để không phát sinh những gì chưa phát sinh, và để làm dịu những gì đã phát sinh.
Atha vā yathāvutto utu ca sīhabyagghādipākaṭaparissayo ca rāgadosādipaṭicchannaparissayo ca utuparissayo, tassa vinodanatthañceva ekībhāvaphāsukatthañca.
Alternatively, the aforementioned weather, obvious dangers like lions and tigers, and concealed dangers like lust and hatred, constitute dangers from weather; it is for their removal and for the sake of solitude and comfort.
Hoặc, thời tiết như đã nói, và các nguy hiểm rõ ràng như sư tử, hổ, v.v., và các nguy hiểm ẩn giấu như tham, sân, v.v., là nguy hiểm thời tiết; để loại bỏ chúng và để có sự an lạc khi ở một mình.
Cīvarappaṭisevane hirīkopīnappaṭicchādanaṃ viya taṃ niyatapayojananti puna ‘‘yāvadevā’’ti vuttaṃ.
Just as the use of robes is for covering shame and the private parts, this is a fixed purpose, hence it is said again "only for".
Giống như việc che thân hổ thẹn khi thọ dụng y phục, đó là mục đích cố định, nên lại nói “chỉ để”.
Gilānapaccayabhesajjaparikkhāranti rogassa paccanīkappavattiyā gilānapaccayo, tato eva bhisakkassa anuññātavatthutāya bhesajjaṃ, jīvitassa parivārasambhārabhāvehi parikkhāro cāti gilānapaccayabhesajjaparikkhāro, taṃ.
Gilānapaccayabhesajjaparikkhāra means a requisite for the sick, which is a counter-action to illness, hence a requisite for the sick; from that, medicine, being an object permitted by a physician; and a requisite, by way of being a necessary component for life.
Y dược phẩm hỗ trợ người bệnh nghĩa là sự hỗ trợ người bệnh do sự đối kháng với bệnh tật; từ đó, thuốc men được các y sĩ cho phép, và vật dụng cần thiết do là vật phẩm phụ trợ cho sự sống; đó là y dược phẩm hỗ trợ người bệnh.
Veyyābādhikānanti veyyābādhato dhātukkhobhato ca taṃnibbattakuṭṭhagaṇḍapīḷakādirogato uppannānaṃ.
"Of those afflicted" refers to those arising from affliction, from disturbance of the elements, and from diseases like leprosy, boils, and sores caused by them.
Những cảm thọ do bệnh tật nghĩa là những cảm thọ phát sinh do bệnh tật, do sự xáo trộn của các yếu tố, và do các bệnh tật như ghẻ lở, ung nhọt, mụn nhọt, v.v., phát sinh từ đó.
Vedanānanti dukkhavedanānaṃ.
"Feelings" means painful feelings.
Cảm thọ là những cảm thọ khổ.
Abyābajjhaparamatāyāti niddukkhaparamabhāvāya.
"For the sake of supreme freedom from affliction" means for the sake of supreme freedom from suffering.
Để đạt đến trạng thái vô bệnh tối thượng nghĩa là để đạt đến trạng thái tối thượng không khổ đau.
Yāva taṃ dukkhaṃ sabbaṃ pahīnaṃ hoti, tāva paṭisevāmīti yojanā.
The connection is: "I will use it until all that suffering is abandoned."
Ý nghĩa là: tôi thọ dụng cho đến khi tất cả khổ đau đó được loại bỏ.
Evamettha saṅkhepeneva pāḷivaṇṇanā veditabbā.
Thus, the explanation of the Pāḷi here should be understood in brief.
Như vậy, ở đây, sự giải thích văn Pali cần được hiểu một cách tóm tắt.
Navavedanuppādatopīti na kevalaṃ āyatiṃ eva vipākapariḷāhā, atha kho atibhojanapaccayā alaṃsāṭakādīnaṃ viya navavedanuppādatopi veditabbā.
"Also due to the arising of new feelings" should be understood not only as future painful consequences, but also due to the arising of new feelings, like those from indigestion, caused by overeating.
Và do sự phát sinh cảm thọ mới nghĩa là không chỉ có sự nung nấu quả báo trong tương lai, mà còn cần được hiểu là do sự phát sinh cảm thọ mới, giống như sự khó chịu do ăn quá nhiều.
Kammaṭṭhānikassa calanaṃ nāma kammaṭṭhānapariccāgoti āha ‘‘calati kampati kammaṭṭhānaṃ vijahatī’’ti.
The wavering of a meditator is the abandonment of meditation, so it is said, "He wavers, trembles, abandons meditation."
Sự dao động của một hành giả có nghĩa là từ bỏ đề mục thiền định, vì vậy đã nói "calati kampati kammaṭṭhānaṃ vijahatī" (dao động, run rẩy, từ bỏ đề mục thiền định).
‘‘Khamo hoti sītassa uṇhassā’’ti ettha ca lomasanāgattherassa vatthu kathetabbaṃ.
Here, in "He is patient with cold, with heat," the story of Elder Lomasanāgata should be told.
Ở đây, trong câu "Khamo hoti sītassa uṇhassā" (chịu đựng được lạnh và nóng), câu chuyện về Trưởng lão Lomasanāga cần được kể.
Thero kira cetiyapabbate piyaṅguguhāya padhānaghare viharanto antaraṭṭhake himapātasamaye lokantarikanirayaṃ paccavekkhitvā kammaṭṭhānaṃ avijahantova abbhokāse vītināmesi.
It is said that the Elder, while dwelling in the Piyangu cave in the Cetiyapabbata monastery, in the meditation house, during the time of snowfall in the middle watch, contemplated the Lokantarika hell and spent the time in the open air without abandoning his meditation.
Trưởng lão đó, khi cư ngụ trong động Piyaṅgu trên núi Cetiya, trong ngôi nhà thiền định, vào mùa tuyết rơi giữa đêm, đã quán xét địa ngục Lokantarika và trải qua đêm ngoài trời mà không từ bỏ đề mục thiền định.
Gimhasamaye ca pacchābhattaṃ bahicaṅkame kammaṭṭhānaṃ manasikaroto sedāpissa kacchehi muccanti.
And in the hot season, after his meal, as he was contemplating meditation on the outdoor walking path, sweat dripped from his armpits.
Vào mùa hè, sau bữa ăn, khi đang quán xét đề mục thiền định trên con đường kinh hành ngoài trời, mồ hôi chảy ra từ nách của ngài.
Atha naṃ antevāsiko āha – ‘‘idha, bhante, nisīdatha, sītalo okāso’’ti.
Then his disciple said to him, "Venerable sir, please sit here, it is a cool place."
Sau đó, một đệ tử nói với ngài: "Bạch Đại đức, hãy ngồi ở đây, chỗ này mát mẻ."
Thero ‘‘uṇhabhayenevamhi, āvuso, idha nisinno’’ti avīcimahānirayaṃ paccavekkhitvā nisīdiyeva.
The Elder, contemplating the Avīci Great Hell, said, "Friend, I am sitting here because of the fear of heat," and remained seated.
Trưởng lão nói: "Này hiền giả, tôi ngồi ở đây vì sợ nóng," và sau khi quán xét địa ngục Avīci Đại Địa ngục, ngài vẫn ngồi yên.
Uṇhanti cettha aggisantāpova veditabbo sūriyasantāpassa parato vuccamānattā.
Here, "heat" should be understood as the heat of fire, as the heat of the sun is mentioned later.
Ở đây, uṇhaṃ (nóng) nên được hiểu là sức nóng của lửa, vì nó được nói đến sau sức nóng của mặt trời.
Sūriyasantāpavasena panetaṃ vatthu vuttaṃ.
However, this story was told in reference to the heat of the sun.
Tuy nhiên, câu chuyện này được kể theo nghĩa sức nóng của mặt trời.
Yo ca dve tayo vāre bhattaṃ vā pānīyaṃ vā alabhamānopi anamatagge saṃsāre attano pettivisayūpapattiṃ paccavekkhitvā avedhanto kammaṭṭhānaṃ na vijahatiyeva.
And whoever, even if he does not receive food or drink for two or three times, contemplates his former births in the realm of hungry ghosts in the beginningless saṃsāra and does not waver, does not abandon meditation.
Người nào, dù không nhận được thức ăn hay nước uống trong hai hoặc ba lần, cũng không dao động mà quán xét sự tái sinh của mình vào cõi ngạ quỷ trong vòng luân hồi vô thủy, và không từ bỏ đề mục thiền định.
Ḍaṃsamakasavātātapasamphassehi phuṭṭho cepi tiracchānūpapattiṃ paccavekkhitvā avedhanto kammaṭṭhānaṃ na vijahatiyeva.
Even if he is afflicted by the touch of gnats, mosquitoes, wind, and sun, contemplating his former births as animals, he does not waver and does not abandon meditation.
Dù bị chạm bởi muỗi, ruồi, gió, nắng, cũng không dao động mà quán xét sự tái sinh vào cõi súc sinh, và không từ bỏ đề mục thiền định.
Sarīsapasamphassena phuṭṭho cāpi anamatagge saṃsāre sīhabyagghādimukhesu anekavāraṃ parivattitapubbabhāvaṃ paccavekkhitvā avedhanto kammaṭṭhānaṃ na vijahatiyeva padhāniyatthero viya, ayaṃ ‘‘khamo jighacchāya…pe… sarīsapasamphassāna’’nti veditabbo.
And even if he is afflicted by the touch of reptiles, contemplating his former state of having been repeatedly in the mouths of lions, tigers, and so forth in the beginningless saṃsāra, he does not waver and does not abandon meditation, like the Elder Padhāniya; this should be understood as "patient with hunger... and with the touch of reptiles."
Dù bị chạm bởi loài bò sát, cũng không dao động mà quán xét rằng mình đã từng trải qua nhiều lần trong miệng sư tử, hổ, v.v., trong vòng luân hồi vô thủy, như Trưởng lão Padhāniyatthera, người này nên được hiểu là "khamo jighacchāya…pe… sarīsapasamphassāna" (chịu đựng được đói…v.v… và sự chạm của loài bò sát).
Theraṃ kira khaṇḍacelavihāre kaṇikārapadhāniyaghare ariyavaṃsadhammaṃ suṇantaññeva ghoraviso sappo ḍaṃsi.
It is said that a highly venomous snake bit the Elder while he was listening to the ariyavaṃsa teaching in the Kaṇḍacela monastery, in the Kaṇikāra meditation house.
Khi Trưởng lão đang nghe Pháp Ariyavaṃsa trong ngôi nhà thiền định Kaṇikāra tại tu viện Khaṇḍacela, một con rắn độc đã cắn ngài.
Thero jānitvāpi pasannacitto nisinno dhammaṃyeva suṇāti, visavego thaddho ahosi.
Even though the Elder knew it, he sat with a serene mind, listening only to the Dhamma, and the venom's power became inert.
Trưởng lão, dù biết, vẫn ngồi yên với tâm thanh tịnh mà nghe Pháp, và nọc độc đã trở nên vô hiệu.
Thero upasampadamāḷaṃ ādiṃ katvā sīlaṃ paccavekkhitvā ‘‘visuddhasīlomhī’’ti pītiṃ uppādesi, saha pītuppādā visaṃ nivattitvā pathaviṃ pāvisi.
The Elder, contemplating his sīla, starting from his ordination hall, generated joy, thinking, "I am pure in sīla"; immediately upon the arising of joy, the venom receded and entered the earth.
Trưởng lão đã quán xét giới luật của mình từ lúc thọ giới Tỳ-kheo và tạo ra niềm hoan hỷ rằng "tôi có giới luật thanh tịnh", ngay khi niềm hoan hỷ phát sinh, nọc độc đã rút lui và chìm vào đất.
Thero tattheva cittekaggataṃ labhitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi.
The Elder attained one-pointedness of mind right there, developed vipassanā, and reached Arahantship.
Trưởng lão đã đạt được sự nhất tâm ở đó, phát triển thiền quán và đạt được A-la-hán quả.
Yo pana akkosavasena durutte duruttattāyeva ca durāgate api antimavatthusaññite vacanapathe sutvā khantiguṇaṃyeva paccavekkhitvā na vedhati dīghabhāṇakaabhayatthero viya, ayaṃ ‘‘khamo duruttānaṃ durāgatānaṃ vacanapathāna’’nti veditabbo.
But whoever, having heard harsh words spoken by way of abuse, and even far-reaching words associated with the ultimate matter due to their harshness, reflects only on the quality of patience and does not tremble, like the Elder Dīghabhāṇaka Abhaya, should be understood as “patient with harsh words, far-reaching words.”
Người nào, dù nghe những lời mắng nhiếc, những lời thô tục, và cả những lời lẽ cuối cùng (như lời đe dọa giết), vẫn quán xét đức tính nhẫn nhục và không dao động, như Trưởng lão Dīghabhāṇaka Abhayatthera, người này nên được hiểu là "khamo duruttānaṃ durāgatānaṃ vacanapathāna" (chịu đựng được những lời thô tục, những lời lẽ cuối cùng).
Thero kira paccayasantosabhāvanārāmatāya mahāariyavaṃsappaṭipadaṃ kathesi, sabbo mahāgāmo āgacchati, therassa mahāsakkāro uppajji.
It is said that the Elder, delighting in the development of contentment with requisites, taught the practice of the Noble Lineage (ariyavaṃsa). The entire great village came, and great veneration arose for the Elder.
Trưởng lão đó đã giảng về con đường cao thượng của Ariyavaṃsa do ngài hoan hỷ với sự phát triển của sự tri túc về vật dụng, cả một làng lớn đã đến, và sự tôn kính lớn đã phát sinh đối với Trưởng lão.
Taṃ aññataro mahāthero adhivāsetuṃ asakkonto ‘‘dīghabhāṇako ‘ariyavaṃsaṃ kathemī’ti sabbarattiṃ kolāhalaṃ karotī’’tiādīhi akkosi.
Another great elder, unable to tolerate this, abused him with words such as, “The Dīghabhāṇaka makes noise all night, saying, ‘I teach the ariyavaṃsa!’”
Một vị Đại Trưởng lão khác không thể nhẫn chịu điều đó, đã mắng nhiếc vị Trưởng lão thuyết kinh Dīgha rằng: “Cái ông thuyết kinh Dīgha này, nói là ‘thuyết về Ariyavaṃsa (Thánh chủng)’ mà suốt đêm gây ồn ào!”
Ubhopi ca attano attano vihāraṃ gacchantā gāvutamattaṃ ekapathena agamaṃsu.
Both of them, going to their respective monasteries, traveled along the same path for a gāvuta.
Cả hai vị đều đi về tịnh xá của mình, cùng đi trên một con đường khoảng một gāvuta.
Sakalagāvutampi so taṃ akkosiyeva.
Throughout the entire gāvuta, he continued to abuse him.
Suốt cả gāvuta đó, vị ấy cứ mắng nhiếc vị kia.
Tato yattha dvinnaṃ vihārānaṃ maggo bhijjati, tattha ṭhatvā dīghabhāṇakatthero taṃ vanditvā ‘‘eso, bhante, tumhākaṃ maggo’’ti āha.
Then, at the point where the path to the two monasteries diverged, the Dīghabhāṇaka Elder stood, paid homage to him, and said, “This, Venerable Sir, is your path.”
Đến chỗ con đường của hai tịnh xá tách ra, vị Trưởng lão thuyết kinh Dīgha đứng lại, đảnh lễ vị kia và nói: “Bạch Tôn giả, đây là con đường của ngài.”
So assuṇanto viya agamāsi.
He went on as if he had not heard.
Vị kia đi tiếp như thể không nghe thấy gì.
Theropi vihāraṃ gantvā pāde pakkhāletvā nisīdi.
The Elder also went to his monastery, washed his feet, and sat down.
Vị Trưởng lão kia cũng về tịnh xá, rửa chân rồi ngồi xuống.
Tamenaṃ antevāsiko ‘‘kiṃ, bhante, sakalagāvutaṃ paribhāsantaṃ na kiñci avocutthā’’ti āha.
His attendant asked him, “Venerable Sir, why did you not say anything to him who was reviling you for an entire gāvuta?”
Một đệ tử hỏi vị ấy: “Bạch Tôn giả, tại sao ngài không nói gì khi vị ấy mắng nhiếc ngài suốt cả gāvuta?”
Thero ‘‘khantiyevāvuso, mayhaṃ bhāro, na akkhanti, ekapaduddhārepi kammaṭṭhānaviyogaṃ na passāmī’’ti āha.
The Elder said, “Patience, friend, is my burden, not impatience. I do not see a deviation from my meditation even in lifting a single foot.”
Vị Trưởng lão đáp: “Này hiền giả, nhẫn nhục là gánh nặng của tôi, không phải không nhẫn nhục. Ngay cả khi nhấc một bước chân, tôi cũng không thấy sự gián đoạn của đề mục thiền định.”
Vacanameva tadatthaṃ ñāpetukāmānañca patho upāyoti āha ‘‘vacanameva vacanapatho’’ti.
And because words are the means for those who wish to make their meaning known, it is said “words are the path of speech.”
Lời nói là con đường, là phương tiện cho những ai muốn làm rõ ý nghĩa đó, nên nói “lời nói là con đường của lời nói”.
Asukhaṭṭhena vā tibbā.
Or intense in the sense of unpleasant.
Hoặc mãnh liệt theo nghĩa không dễ chịu.
Yañhi na sukhaṃ, taṃ aniṭṭhaṃ tibbanti vuccati.
For that which is not pleasant is called undesirable and intense.
Vì cái gì không dễ chịu thì được gọi là không mong muốn, mãnh liệt.
Adhivāsakajātiko hotīti yathāvuttavedanānaṃ adhivāsakasabhāvo hoti.
Is of an enduring nature means he is of a nature to endure the aforementioned feelings.
Có bản chất nhẫn chịu nghĩa là có khả năng nhẫn chịu những cảm thọ đã được nói đến.
Cittalapabbate padhāniyattherassa kira rattiṃ padhānena vītināmetvā ṭhitassa udaravāto uppajjati.
It is said that for a certain elder who was diligent on Cittala Mountain, after spending the night in exertion, an abdominal wind arose.
Nghe nói, tại núi Cittalapabbata, một vị Trưởng lão tinh tấn đã trải qua đêm với sự tinh tấn, rồi bị đầy hơi trong bụng.
So taṃ adhivāsetuṃ asakkonto āvattati parivattati.
Unable to endure it, he turned and tossed.
Vị ấy không thể nhẫn chịu được, nên cứ trở mình, lăn lộn.
Tamenaṃ caṅkamanapasse ṭhito piṇḍapātiyatthero āha – ‘‘āvuso, pabbajito nāma adhivāsanasīlo hotī’’ti.
The Piṇḍapātiya Elder, who was standing near the walking path, said to him, “Friend, a renunciant is by nature an endurer.”
Một vị Trưởng lão khất thực đang đứng gần lối đi bộ hỏi vị ấy: “Này hiền giả, người xuất gia phải có thói quen nhẫn chịu.”
So ‘‘sādhu, bhante’’ti adhivāsetvā niccalo sayi.
He said, “Very well, Venerable Sir,” and enduring it, lay still.
Vị ấy đáp: “Lành thay, bạch Tôn giả,” rồi nhẫn chịu và nằm yên bất động.
Vāto nābhito yāva hadayaṃ phālesi.
The wind burst from his navel up to his heart.
Hơi gió từ rốn xé lên đến tim.
Thero vedanaṃ vikkhambhetvā vipassanto muhuttena anāgāmī hutvā parinibbāyi.
The Elder suppressed the feeling, discerned it with insight, and in a moment became an Anāgāmī and attained final Nibbāna.
Vị Trưởng lão kiềm chế cảm thọ, quán sát, chỉ trong chốc lát đã trở thành bậc Bất Hoàn và nhập Niết Bàn.
Evaṃ sabbatthāti ‘‘uṇhena phuṭṭhassa sītaṃ patthayato’’tiādinā sabbattha uṇhādinimittaṃ kāmāsavuppatti veditabbā.
Thus in all cases means that in all cases, such as “for one afflicted by heat, desiring cold,” the arising of sensual defilement due to the sign of heat, etc., should be understood.
Như vậy ở mọi nơi nghĩa là, với câu “người bị nóng bức mong muốn sự mát mẻ,” phải hiểu rằng sự phát sinh của các lậu hoặc dục lạc do các nhân như nóng bức, v.v., là ở mọi nơi.
Natthi sugatibhave sītaṃ vā uṇhaṃ vāti aniṭṭhaṃ sītaṃ vā uṇhaṃ vā natthīti adhippāyo.
There is no cold or heat in a good destination means that there is no undesirable cold or heat.
Không có lạnh hay nóng trong cõi thiện thú có nghĩa là không có lạnh hay nóng không mong muốn.
Attaggāhe sati attaniyaggāhoti āha ‘‘mayhaṃ sītaṃ uṇhanti gāho diṭṭhāsavo’’ti.
When there is grasping at self, there is grasping at what belongs to self, therefore it is said, “the grasping ‘my cold, my heat’ is the defilement of wrong view.”
Khi có sự chấp ngã thì có sự chấp thủ thuộc về ngã, nên nói “sự chấp thủ ‘cái lạnh, cái nóng là của tôi’ là kiến lậu”.
Ahaṃ samaṇoti ‘‘ahaṃ samaṇo, kiṃ mama jīvitena vā maraṇena vā’’ti evaṃ cintetvāti adhippāyo.
I am a recluse means, “I am a recluse, what is my life or death to me?” — reflecting thus.
Tôi là Sa-môn có nghĩa là suy nghĩ như thế này: “Tôi là Sa-môn, sống hay chết thì có gì khác với tôi?”
Paccavekkhitvāti gāmappavesappayojanādiñca paccavekkhitvā.
Having reflected means having also reflected on the purpose of entering the village, etc.
Quán xét nghĩa là quán xét mục đích đi vào làng, v.v.
Paṭikkamatīti hatthiādīnaṃ samīpagamanato apakkamati.
He retreats means he moves away from approaching elephants, etc.
Lùi lại nghĩa là tránh xa khỏi sự tiếp cận của voi, v.v.
Ṭhāyanti etthāti ṭhānaṃ, kaṇṭakānaṃ ṭhānaṃ kaṇṭakaṭṭhānaṃ, yattha kaṇṭakāni santi, taṃ okāsanti vuttaṃ hoti.
That in which they stand is a place (ṭhāna); the place of thorns is a thorny place (kaṇṭakaṭṭhānaṃ), meaning an area where thorns are present.
Nơi mà người ta đứng được gọi là chỗ đứng (ṭhānaṃ), chỗ có gai là chỗ gai góc (kaṇṭakaṭṭhānaṃ), tức là nơi có gai.
Amanussaduṭṭhānīti amanussasañcārena dūsitāni, saparissayānīti attho.
Haunted by non-humans means defiled by the movement of non-humans, implying dangerous.
Bị phi nhân làm hại nghĩa là bị làm ô uế bởi sự đi lại của phi nhân, tức là nguy hiểm.
Aniyatavatthubhūtanti aniyatasikkhāpadassa kāraṇabhūtaṃ.
Being an undetermined matter means being the cause of an undetermined training rule.
Là đối tượng bất định nghĩa là là nguyên nhân của giới bất định.
Vesiyādibhedatoti vesiyāvidhavāthullakumārikāpaṇḍakapānāgārabhikkhunibhedato.
By way of courtesans, etc. means by way of courtesans, widows, mature maidens, eunuchs, brothel-keepers, and bhikkhunīs.
Theo phân loại gái mại dâm, v.v. nghĩa là theo phân loại gái mại dâm, góa phụ, phụ nữ chưa chồng, thiếu nữ, người hoạn, nơi uống rượu, và Tỳ-kheo-ni.
Samānanti samaṃ, avisamanti attho.
Equal means even, not uneven.
Giống nhau nghĩa là bằng nhau, không khác biệt.
Akāsi vāti tādisaṃ anācāraṃ akāsi vā.
Or committed means or committed such misconduct.
Hoặc đã làm nghĩa là hoặc đã làm hành vi bất chính như vậy.
Sīlasaṃvarasaṅkhātenāti kathaṃ parivajjanaṃ sīlaṃ?
By means of the restraint of morality — how is avoiding morality?
Bằng sự phòng hộ giới luật nghĩa là sự tránh né là giới luật như thế nào?
Anāsanaparivajjanena hi anācāraparivajjanaṃ vuttaṃ.
For avoiding misconduct is spoken of by avoiding improper sitting.
Thật vậy, sự tránh né hành vi bất chính được nói đến qua việc tránh né chỗ ngồi không đúng.
Anācārāgocaraparivajjanaṃ cārittasīlatāya sīlasaṃvaro.
Avoiding misconduct and improper resort is the restraint of morality, being a morality of proper conduct.
Sự tránh né các đối tượng bất chính và chỗ ở không đúng là sự phòng hộ giới luật do là giới hạnh.
Tathā hi bhagavatā ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharatī’’ti (vibha. 508) sīlasaṃvaravibhajane ācāragocarasampattiṃ dassentena ‘‘atthi anācāro, atthi agocaro’’tiādinā (vibha. 513-514) ācāragocarā vibhajitvā dassitā.
Thus, the Blessed One, in explaining the restraint of morality with the words “he dwells restrained by the restraint of the Pātimokkha” and by showing the accomplishment of proper conduct and proper resort, has shown and explained conduct and resort with the words “there is misconduct, there is improper resort,” and so on.
Thật vậy, khi Đức Thế Tôn phân tích sự phòng hộ giới luật bằng cách nói “sống được phòng hộ bằng sự phòng hộ Ba-la-đề-mộc-xoa” (Vibha. 508), Ngài đã trình bày sự đầy đủ về oai nghi và phạm vi hoạt động, và đã phân tích oai nghi và phạm vi hoạt động bằng cách nói “có sự bất chính, có sự không đúng phạm vi hoạt động” (Vibha. 513-514).
‘‘Caṇḍaṃ hatthiṃ parivajjetī’’ti vacanato hatthiādiparivajjanampi bhagavato vacanānuṭṭhānanti katvā ācārasīlamevāti veditabbaṃ.
It should be understood that avoiding fierce elephants and so on, as in the saying, ‘‘One avoids a fierce elephant,’’ is also acting in accordance with the Buddha’s words, and thus it is a matter of conduct (ācārasīla).
Theo lời dạy “tránh voi dữ,” sự tránh né voi, v.v., cũng được hiểu là giới hạnh vì đó là sự thực hành theo lời dạy của Đức Thế Tôn.
Itipīti imināpi kāraṇena ayonisomanasikārasamuṭṭhitattāpi, lobhādisahagatattāpi, kusalappaṭipakkhatopītiādīhi kāraṇehi ayaṃ vitakko akusaloti attho.
Also for this reason (Itipī) means that this thought is unwholesome due to reasons such as arising from unskillful attention, being accompanied by greed and so on, and being contrary to wholesome things.
Và như vậy nghĩa là, với lý do này, tư duy này là bất thiện vì nó phát sinh từ sự tác ý không như lý, vì nó đi kèm với tham, v.v., và vì nó đối nghịch với thiện.
Iminā nayena sāvajjotiādīsupi attho veditabbo.
In this way, the meaning should be understood for blameworthy (sāvajjo) and so on.
Theo cách này, ý nghĩa cũng phải được hiểu trong các trường hợp như có lỗi, v.v.
Ettha ca akusalotiādinā diṭṭhadhammikaṃ kāmavitakkassa ādīnavaṃ dasseti, dukkhavipākoti iminā samparāyikaṃ.
Here, by unwholesome (akusalo) and so on, the present-life danger of sensual thought is shown; by painful result (dukkhavipāko), the danger in the future life.
Ở đây, với bất thiện v.v...,* chỉ ra sự nguy hiểm của dục tầm (kāmavitakka) thuộc đời này; với quả khổ,* thuộc đời sau.
Attabyābādhāya saṃvattatītiādīsupi imināva nayena ādīnavavibhāvanā veditabbā.
Also in leads to self-affliction (attabyābādhāya saṃvattatī) and so on, the exposition of danger should be understood in this same way.
Trong các* dẫn đến tự hại v.v..., sự phân tích về sự nguy hiểm cũng nên được hiểu theo cách này.
Uppannassa kāmavitakkassa anadhivāsanaṃ nāma puna tādisassa anuppādanaṃ.
Not tolerating an arisen sensual thought means not allowing such a thought to arise again.
Không chấp nhận dục tầm đã khởi lên có nghĩa là không cho phép một dục tầm tương tự khởi lên lần nữa.
Taṃ panassa pahānaṃ vinodanaṃ byantikaraṇaṃ anabhāvagamananti ca vattuṃ vaṭṭatīti pāḷiyaṃ – ‘‘uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāsetī’’ti vatvā ‘‘pajahatī’’tiādi vuttanti tamatthaṃ dassento ‘‘anadhivāsento kiṃ karotī’’tiādimāha.
It is appropriate to say that its abandoning, dispelling, making an end of, and causing to go out of existence are also meant; therefore, in the Pāli, after saying ‘‘does not tolerate an arisen sensual thought,’’ ‘‘abandons’’ and so on are stated. To show this meaning, it says, ‘‘What does one do by not tolerating?’’ and so on.
Điều đó cũng có thể được nói là đoạn trừ, loại bỏ, chấm dứt, và làm cho không còn tồn tại. Do đó, trong Pāḷi, sau khi nói ‘không chấp nhận dục tầm đã khởi lên’,* đã nói ‘đoạn trừ’ v.v... để chỉ nghĩa đó,* nói ‘không chấp nhận thì làm gì?’ v.v...
Pahānañcettha vikkhambhanameva, na samucchedoti dassetuṃ ‘‘vinodetī’’tiādi vuttanti vikkhambhanavaseneva attho dassito.
And here, abandoning is only suppression, not eradication. To show this, ‘‘dispels (vinodetī)’’ and so on are stated, and the meaning is shown in terms of suppression.
Và sự đoạn trừ ở đây chỉ là sự trấn áp, không phải là sự diệt tận hoàn toàn, để chỉ ra điều này,* nói ‘loại bỏ’ v.v... và ý nghĩa được chỉ ra chỉ theo cách trấn áp.
Uppannuppanneti tesaṃ pāpavitakkānaṃ uppādāvatthāgahaṇaṃ vā kataṃ siyā anavasesaggahaṇaṃ vā.
By ‘‘whatever arises (uppannuppanne),’’ either the state of arising of those unwholesome thoughts is taken, or their complete taking.
Uppannuppanne (những gì đã khởi lên) có thể là sự nắm bắt trạng thái khởi lên của những ác tầm đó, hoặc là sự nắm bắt không còn sót lại.
Tesu paṭhamaṃ sandhāyāha ‘‘uppannamatte’’ti, sampatijāteti attho.
Referring to the former, it says ‘‘as soon as it arises (uppannamatte),’’ meaning as soon as it is born.
Để chỉ cái thứ nhất,* nói ‘ngay khi vừa khởi lên’, nghĩa là vừa mới sinh khởi.
Anavasesaggahaṇaṃ byāpanicchāyaṃ hotīti dassetuṃ ‘‘satakkhattumpi uppannuppanne’’ti vuttaṃ.
To show that the complete taking is for the purpose of pervading, it is said ‘‘even if they arise a hundred times (satakkhattumpi uppannuppanne).’’
Để chỉ ra rằng sự nắm bắt không còn sót lại xảy ra khi có ý định bao trùm,* nói ‘dù một trăm lần những gì đã khởi lên’.
Ñātivitakkoti ‘‘amhākaṃ ñātayo sukhajīvino sampattiyuttā’’tiādinā gehassitapemavasena ñātake ārabbha uppannavitakko.
Thought of relatives (ñātivitakko): a thought that arises concerning relatives, due to household-based affection, thinking, ‘‘Our relatives live happily and are endowed with prosperity,’’ and so on.
Thân tầm (ñātivitakko) là tầm khởi lên liên quan đến bà con, theo sự yêu thương gắn bó với gia đình,* ‘bà con của chúng ta sống sung sướng, có tài sản’ v.v...
Janapadavitakkoti ‘‘amhākaṃ janapado subhikkho sampannasasso ramaṇīyo’’tiādinā gehassitapemavasena janapadaṃ ārabbha uppannavitakko.
Thought of the country (janapadavitakko): a thought that arises concerning one’s country, due to household-based affection, thinking, ‘‘Our country is abundant, rich in crops, and delightful,’’ and so on.
Quốc độ tầm (janapadavitakko) là tầm khởi lên liên quan đến quốc độ, theo sự yêu thương gắn bó với gia đình,* ‘quốc độ của chúng ta sung túc, mùa màng bội thu, đáng yêu’ v.v...
Ukkuṭikappadhānādīhi dukkhe nijjiṇṇe samparāye sattā sukhī honti amarāti dukkarakārikāya paṭisaṃyutto amaratthāya vitakko.
This is a thought connected with the difficult practice of immortality, thinking that beings will be happy and immortal in the next world when suffering is worn out by difficult practices such as the squatting posture.
Tầm liên quan đến sự bất tử, được kết nối với khổ hạnh như tư thế ngồi xổm (ukkuṭikappadhāna) v.v...* ‘sau khi thân này bị tàn phá bởi khổ hạnh, chúng sinh sẽ được hạnh phúc, bất tử’.
Taṃ vā ārabbha amarāvikkhepadiṭṭhisahagato amaro ca so vitakko cāti amarāvitakko.
Or, it is a thought accompanied by the view of eternalism and distraction concerning that (immortality), and that thought is eternal; hence, thought of immortality (amarāvitakko).
Hoặc tầm đó khởi lên liên quan đến sự bất tử, đi kèm với tà kiến về sự bất tử (amarāvikkhepa), đó là tầm về sự bất tử (amara) và đó là tầm, nên gọi là amarāvitakko (tầm về sự bất tử).
Parānuddayatāpaṭisaṃyuttoti paresu upaṭṭhākādīsu sahananditādivasena pavatto anuddayatāpatirūpako gehassitapemappaṭisaṃyutto vitakko.
Connected with compassion for others (parānuddayatāpaṭisaṃyutto): a thought that arises in others, such as attendants, out of sympathetic joy and so on, which is a semblance of compassion and connected with household-based affection.
Liên quan đến lòng trắc ẩn (parānuddayatāpaṭisaṃyutto) là tầm khởi lên theo sự hoan hỷ cùng v.v... đối với người khác như người phục vụ, là sự tương tự của lòng trắc ẩn, liên quan đến sự yêu thương gắn bó với gia đình.
Lābhasakkārasilokappaṭisaṃyuttoti cīvarādilābhena ca sakkārena ca kittisaddena ca ārammaṇakaraṇavasena paṭisaṃyutto.
Connected with gain, honor, and fame (lābhasakkārasilokappaṭisaṃyutto): connected by making gain of robes and so on, honor, and renown into its object.
Liên quan đến lợi lộc, cung kính, danh tiếng (lābhasakkārasilokappaṭisaṃyutto) là tầm liên quan đến việc lấy lợi lộc như y phục, sự cung kính và danh tiếng làm đối tượng.
Anavaññattippaṭisaṃyuttoti ‘‘aho vata maṃ pare na avajāneyyuṃ, na heṭṭhā katvā maññeyyuṃ, pāsāṇacchattaṃ viya garuṃ kareyyu’’nti uppannavitakko.
Connected with not being looked down upon (anavaññattippaṭisaṃyutto): a thought that arises, ‘‘Oh, may others not look down on me, may they not consider me inferior, may they respect me like a stone umbrella.’’
Liên quan đến việc không bị khinh thường (anavaññattippaṭisaṃyutto) là tầm khởi lên* ‘mong sao người khác đừng khinh thường mình, đừng xem thường mình, hãy tôn trọng mình như chiếc lọng đá’.
Kāmavitakko kāmasaṅkappanasabhāvato kāmāsavappattiyā sātisayattā ca kāmanākāroti āha ‘‘kāmavitakko panettha kāmāsavo’’ti.
Sensual thought is of the nature of sensual intention, and due to its exceeding attainment of the sensual defilement, it is of the nature of desire. Therefore, it says, ‘‘Here, sensual thought is the sensual defilement (kāmāsavo).’’
Dục tầm (kāmavitakka) ở đây là lậu hoặc dục (kāmāsava) vì bản chất của tư duy dục (kāmasaṅkappana) và vì sự vượt trội trong việc đạt được lậu hoặc dục, nên nó có tính chất của dục,* nói ‘dục tầm ở đây là lậu hoặc dục’.
Tabbisesoti kāmāsavaviseso bhavasabhāvattāti adhippāyo.
Its specific kind (tabbiseso): the specific kind of sensual defilement, with the intention that it is of the nature of existence.
Đặc biệt của nó (tabbiseso) là đặc biệt của lậu hoặc dục, có nghĩa là bản chất của hữu.
Kāmavitakkādike vinodeti attano santānato nīharati etenāti vinodanaṃ, vīriyanti āha ‘‘vīriyasaṃvarasaṅkhātena vinodanenā’’ti.
One removes sensual thoughts and so on from one’s own continuum by this; hence, it is dispelling (vinodanaṃ), which is effort. Therefore, it says, ‘‘by dispelling, which consists of effort and restraint (vīriyasaṃvarasaṅkhātena vinodanenā).’’
Sự loại bỏ (vinodana) là tinh tấn, vì nhờ đó mà loại bỏ, loại trừ dục tầm v.v... ra khỏi dòng tâm thức của mình,* nói ‘bằng sự loại bỏ được gọi là sự phòng hộ tinh tấn’.
‘‘Satta bojjhaṅgā bhāvitā bahulīkatā vijjāvimuttiyo paripūrentī’’ti vacanato vijjāvimuttīnaṃ anadhigamo tato ca sakalavaṭṭadukkhānativatti abhāvanāya ādīnavo.
As it is said, ‘‘The seven factors of awakening, developed and cultivated, perfect knowledge and liberation,’’ the danger of non-development (abhāvanāya ādīnavo) is the non-attainment of knowledge and liberation, and from that, not transcending all suffering of saṃsāra.
Theo lời dạy ‘bảy chi phần giác ngộ (bojjhaṅga) được tu tập, được làm cho sung mãn sẽ làm viên mãn minh và giải thoát’, sự không đạt được minh và giải thoát, và do đó không vượt qua được tất cả khổ đau của vòng luân hồi, chính là sự nguy hiểm của việc không tu tập.
Vuttavipariyāyena bhagavato orasaputtabhāvādivasena ca bhāvanāya ānisaṃso veditabbo.
Conversely, the benefit of development (bhāvanāya ānisaṃso) should be understood as being a spiritual son of the Buddha and so on.
Ngược lại với những gì đã nói, và theo cách là con trai chính thống của Đức Phật v.v..., lợi ích của sự tu tập nên được hiểu.
Thomentoti āsavapahānassa dukkarattā tāya eva dukkarakiriyāya taṃ abhitthavanto.
Praising (thomento): praising the abandoning of defilements because of the difficulty of that very difficult practice.
Tán thán (thomanto) là tán thán sự đoạn trừ các lậu hoặc vì sự khó khăn của nó, bằng chính hành động khó khăn đó.
Saṃvareneva pahīnāti saṃvarena pahīnā eva.
Abandoned by restraint (saṃvareneva pahīnā): indeed abandoned by restraint.
Đã được đoạn trừ bằng sự phòng hộ (saṃvareneva pahīnā) có nghĩa là đã được đoạn trừ bằng sự phòng hộ.
Tena vuttaṃ ‘‘na appahīnesuyeva pahīnasaññī’’ti.
Therefore, it is said, ‘‘not one who perceives as abandoned what has not been abandoned.’’
Do đó,* đã nói ‘không cho rằng đã đoạn trừ những gì chưa đoạn trừ’.
59. Pañcame puttasambādhasayananti puttehi sambādhasayanaṃ.
59. In the fifth (sutta), ‘‘a bed crowded with children (puttasambādhasayanaṃ)’’ means a bed crowded by children.
59. Trong* thứ năm, giường chật chội vì con cái (puttasambādhasayana) là giường chật chội vì con cái.
Ettha puttasīsena dārapariggahaṃ puttadāresu uppilo viya.
Here, by 'son's head,' the taking of a wife is like an overflowing among sons and wives.
Ở đây, với từ ‘con cái’,* sở hữu vợ con, như một vết sưng tấy trên con cái và vợ.
Tena tesaṃ rogādihetu sokābhibhavena ca cittassa saṃkiliṭṭhataṃ dasseti.
By that, it shows the defilement of the mind due to their affliction caused by illness and so on.
Nhờ đó,* chỉ ra sự ô nhiễm của tâm do sự sầu khổ khi con cái bị bệnh v.v...
Kāmabhogināti iminā pana rāgābhibhavanti.
By "kāmabhoginā" (one who enjoys sensual pleasures), it means being overcome by lust.
Với người hưởng thụ dục lạc (kāmabhoginā),* sự bị lấn át bởi tham ái.
Ubhayenapi vikkhittacittataṃ dasseti.
By both, it shows the distracted state of mind.
Cả hai đều chỉ ra trạng thái tâm bị phân tán.
Kāsikacandananti ujjalacandanaṃ.
"Kāsikacandana" means shining sandalwood.
Gỗ đàn hương Kāsi (kāsikacandana) là gỗ đàn hương sáng chói.
Taṃ kira vaṇṇavisesasamujjalaṃ hoti pabhassaraṃ, tadatthameva naṃ saṇhataraṃ karonti.
Indeed, it is radiant, shining with a special luster, and for that very purpose, they make it finer.
Nó được cho là rực rỡ với màu sắc đặc biệt, sáng chói, và họ làm cho nó mịn hơn vì mục đích đó.
Tenevāha ‘‘saṇhacandana’’nti, kāsikavatthañca candanañcāti attho.
Therefore, it is said "saṇhacandana"; the meaning is Kāsī cloth and sandalwood.
Do đó,* nói ‘gỗ đàn hương mịn’, nghĩa là vải Kāsi và gỗ đàn hương.
Mālāgandhavilepananti vaṇṇasobhatthañceva sugandhabhāvatthañca mālaṃ, sugandhabhāvatthāya gandhaṃ, chavirāgakaraṇatthañceva subhatthañca vilepanaṃ dhārentena.
"Mālāgandhavilepana" means wearing garlands for beauty and fragrance, perfumes for fragrance, and unguents for coloring the skin and for beauty.
Vòng hoa, hương liệu, phấn sáp (mālāgandhavilepana) là người đeo vòng hoa để đẹp màu sắc và thơm tho, hương liệu để thơm tho, phấn sáp để làm da hồng hào và đẹp.
Jātarūparajatanti suvaṇṇañceva avasiṭṭhadhanañca sādiyantena.
"Jātarūparajata" means accepting gold and other wealth.
Vàng bạc (jātarūparajata) là người chấp nhận vàng và các tài sản còn lại.
Sabbenapi kāmesu abhigiddhabhāvameva pakāseti.
By all of this, it reveals only the state of being extremely greedy for sensual pleasures.
Tất cả đều chỉ ra trạng thái cực kỳ tham lam trong các dục lạc.
60. Chaṭṭhe hatthiṃ sāretīti hatthisārī, tassa puttoti hatthisāriputto.
60. In the sixth, one who drives an elephant is a hatthisārī; his son is Hatthisāriputta.
60. Trong* thứ sáu, người điều khiển voi là hatthisārī, con trai của người đó là Hatthisāriputta.
So kira sāvatthiyaṃ hatthiācariyassa putto bhagavato santike pabbajitvā tīṇi piṭakāni uggahetvā sukhumesu khandhadhātuāyatanādīsu atthantaresu kusalo ahosi.
It is said that he was the son of an elephant trainer in Sāvatthī, who, after going forth in the presence of the Blessed One, learned the three Piṭakas and became skilled in subtle meanings concerning aggregates, elements, sense bases, and so on.
Vị ấy là con trai của một huấn luyện viên voi ở Sāvatthī, đã xuất gia dưới sự hướng dẫn của Đức Phật, học thuộc lòng ba tạng kinh điển và trở nên thiện xảo trong các ý nghĩa vi tế khác nhau như uẩn, giới, xứ v.v...
Tena vuttaṃ – ‘‘therānaṃ bhikkhūnaṃ abhidhammakathaṃ kathentānaṃ antarantarā kathaṃ opātetī’’ti.
Therefore, it is said: "He would interrupt the Dhamma discourse of the elder bhikkhus who were speaking on Abhidhamma."
Do đó,* nói – ‘xen vào lời thuyết pháp Abhidhamma của các Tỳ-kheo Trưởng lão’.
Tattha antarantarā kathaṃ opātetīti therehi vuccamānassa kathāpabandhassa antare antare attano kathaṃ pavesetīti attho.
Here, "antarantarā kathaṃ opātetī" means he would insert his own words in between the discourse being spoken by the elders.
Ở đó, xen vào lời thuyết pháp (antarantarā kathaṃ opātetī) có nghĩa là chen vào lời thuyết pháp của mình giữa các đoạn thuyết pháp đang được các Trưởng lão nói.
Pañcahi saṃsaggehīti savanasaṃsaggo, dassanasaṃsaggo, samullāpasaṃsaggo, sambhogasaṃsaggo, kāyasaṃsaggoti imehi pañcahi saṃsaggehi.
"Pañcahi saṃsaggehi" means by these five associations: association through hearing, association through seeing, association through conversing, association through sharing, and physical association.
Bởi năm sự tiếp xúc (pañcahi saṃsaggehi) là năm sự tiếp xúc này: sự tiếp xúc bằng cách nghe, sự tiếp xúc bằng cách thấy, sự tiếp xúc bằng cách nói chuyện, sự tiếp xúc bằng cách hưởng thụ, sự tiếp xúc bằng thân thể.
Kiṭṭhakhādakoti kiṭṭhaṭṭhāne uppannasassañhi kiṭṭhanti vuttaṃ kāraṇūpacārena.
"Kiṭṭhakhādako" means a crop that has grown in a crop field is called kiṭṭha by way of figurative speech.
Kiṭṭhakhādako (người ăn lúa) là lúa được nói đến như là cây trồng mọc ở nơi trồng lúa, theo cách ẩn dụ nguyên nhân.
Sippiyo suttiyo.
"Sippiyo" means suttiyo (oysters).
Sippiyo là suttiyo (sò).
Sambukāti saṅkhamāha.
"Sambukā" refers to conch shells.
Sambukā là ốc xà cừ (saṅkha).
Gihibhāve vaṇṇaṃ kathesīti (dī. ni. aṭṭha. 1.422) kassapasammāsambuddhassa kira sāsane dve sahāyakā ahesuṃ, aññamaññaṃ samaggā ekatova sajjhāyanti.
"Gihibhāve vaṇṇaṃ kathesī" (Dī. Ni. Aṭṭha. 1.422). It is said that in the Dispensation of Kassapa Sammāsambuddha, there were two friends who were in harmony with each other and recited together.
Kể lời khen về đời sống gia đình (gihibhāve vaṇṇaṃ kathesī) (Dī. Nī. Aṭṭha. 1.422) là trong giáo pháp của Đức Phật Kassapa Sammāsambuddha có hai người bạn, họ hòa thuận với nhau, cùng nhau tụng kinh.
Tesu eko anabhirato gihibhāve cittaṃ uppādetvā itarassa ārocesi.
Among them, one, being discontent, conceived a desire for the lay life and informed the other.
Một trong số họ không hoan hỷ, đã khởi tâm muốn sống đời gia đình và báo cho người kia biết.
So gihibhāve ādīnavaṃ, pabbajjāya ānisaṃsaṃ dassetvā ovadi.
The other, showing the danger in the lay life and the benefit of going forth, advised him.
Người kia đã chỉ ra sự nguy hiểm của đời sống gia đình và lợi ích của đời sống xuất gia, rồi khuyên răn.
So taṃ sutvā abhiramitvā puna ekadivasaṃ tādise citte uppanne taṃ etadavoca – ‘‘mayhaṃ, āvuso, evarūpaṃ cittaṃ uppajjati, imāhaṃ pattacīvaraṃ tuyhaṃ dassāmī’’ti.
Hearing that, he became content, but one day, when such a thought arose again, he said to the other, "Friend, such a thought arises in me; I will give you this bowl and robe."
Sau khi nghe điều đó, người ấy hoan hỷ, nhưng một ngày nọ, khi tâm tương tự khởi lên, người ấy nói với người bạn kia: ‘Này Hiền giả, tâm như vậy khởi lên trong tôi, tôi sẽ trao y bát này cho Hiền giả’.
So pattacīvaralobhena tassa gihibhāve ānisaṃsaṃ dassetvā pabbajjāya ādīnavaṃ kathesi.
Out of greed for the bowl and robe, the other then spoke of the advantages of the lay life and the disadvantages of going forth.
Vì lòng tham y bát, người bạn kia đã chỉ ra lợi ích của đời sống gia đình và nói về sự nguy hiểm của đời sống xuất gia.
Tassa taṃ sutvāva gihibhāvato cittaṃ nivattetvā pabbajjāyameva abhirami.
As soon as he heard that, he turned his mind away from the lay life and became content with the going forth itself.
Nghe lời đó, tâm của người ấy đã quay lại khỏi đời sống gia đình và hoan hỷ trong đời sống xuất gia.
Evamesa tadā sīlavantassa bhikkhuno gihibhāve ānisaṃsakathāya kathitattā idāni cha vāre vibbhamitvā sattamavāre pabbajitvā mahāmoggallānassa mahākoṭṭhikattherassa ca abhidhammakathaṃ kathentānaṃ antarantarā kathaṃ opātesi.
Thus, because he had previously spoken of the advantages of the lay life to a virtuous bhikkhu, he now, after wandering for six times, went forth for the seventh time and interrupted the Abhidhamma discourse of Mahāmoggallāna and Mahākoṭṭhita Thera.
Như vậy, vì lúc đó người ấy đã nói lời khen về lợi ích của đời sống gia đình cho một Tỳ-kheo giữ giới, nên bây giờ, sau sáu lần lầm lạc, đến lần thứ bảy xuất gia, người ấy đã xen vào lời thuyết pháp Abhidhamma của Trưởng lão Mahāmoggallāna và Trưởng lão Mahākoṭṭhita.
Atha naṃ mahākoṭṭhikatthero apasādesi.
Then Mahākoṭṭhita Thera rebuked him.
Sau đó, Trưởng lão Mahākoṭṭhita đã đuổi người ấy đi.
So mahāsāvakassa kathite patiṭṭhātuṃ asakkonto vibbhamitvā gihi jāto.
Unable to stand firm in what the Great Disciple had said, he wandered off and became a layman.
Vị ấy không thể an trú vào lời dạy của vị đại đệ tử, đã lạc lối và trở thành cư sĩ.
Poṭṭhapādassa panāyaṃ gihisahāyako ahosi, tasmā vibbhamitvā dvīhatīhaccayena poṭṭhapādassa santikaṃ gato.
This person was a lay friend of Poṭṭhapāda, so after wandering off, he went to Poṭṭhapāda after two or three days.
Nhưng vị này là bạn của cư sĩ Poṭṭhapāda, do đó, sau khi lạc lối, hai hoặc ba ngày sau, vị ấy đã đến chỗ Poṭṭhapāda.
Atha naṃ so disvā – ‘‘samma, kiṃ tayā kataṃ, evarūpassa nāma satthu sāsanā apasakkantosi, ehi pabbajituṃ dāni te vaṭṭatī’’ti taṃ gahetvā bhagavato santikaṃ agamāsi.
Then, seeing him, Poṭṭhapāda said, "Friend, what have you done? You are abandoning such a Teacher's Dispensation. Come, it is now fitting for you to go forth," and taking him, he went to the Blessed One.
Rồi khi thấy anh ta, vị ấy nói: "Này bạn, anh đã làm gì vậy? Anh đã rời bỏ giáo pháp của một vị Đạo Sư như thế sao? Hãy đến đây, bây giờ anh nên xuất gia." Rồi nắm lấy anh ta, vị ấy đã đến chỗ Thế Tôn.
Tasmiṃ ṭhāne pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇi.
Having gone forth in that place, he attained Arahantship.
Tại nơi đó, sau khi xuất gia, vị ấy đã đạt được A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ ‘‘sattame vāre pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇī’’ti.
Therefore, it is said: "He went forth for the seventh time and attained Arahantship."
Vì vậy, đã nói: "Đến lần thứ bảy, sau khi xuất gia, vị ấy đã đạt được A-la-hán quả."
61. Sattame mantāti ya-kāralopena niddeso, karaṇatthe vā etaṃ paccattavacanaṃ.
61. In the seventh, "mantā" is a statement with the elision of the 'ya' sound, or it is a locative case in the sense of an instrument.
61. Trong phần thứ bảy, mantā là sự trình bày với sự lược bỏ âm ‘ya’, hoặc đây là từ ở cách sở dụng với nghĩa công cụ.
Tenāha ‘‘tāya ubho ante viditvā’’ti.
Therefore, it is said: "having known both extremes by that."
Vì vậy, đã nói: "do đó, sau khi biết rõ cả hai cực đoan."
Phassavasena nibbattattāti dvayadvayasamāpattiyaṃ aññamaññaṃ samphassavasena nibbattattā, ‘‘phassapaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jātī’’ti iminā cānukkamena phassasamuṭṭhānattā imassa kāyassa phassavasena nibbattattāti vuttaṃ.
" Because it arises due to contact" means because it arises due to the mutual contact of the two-by-two attainments, and because this body originates from contact according to this sequence: "Contact is the condition for craving, craving is the condition for clinging, clinging is the condition for becoming, becoming is the condition for birth," it is said that this body arises due to contact.
Phassavasena nibbattattā nghĩa là: do sự phát sinh lẫn nhau qua sự xúc chạm trong sự thành tựu hai cặp (dvayadvayasamāpatti), và do sự phát sinh từ xúc chạm theo thứ tự "do xúc mà có ái, do ái mà có thủ, do thủ mà có hữu, do hữu mà có sanh", nên đã nói rằng thân này phát sinh do xúc chạm.
Eko antoti ettha ayaṃ anta-saddo antaabbhantaramariyādalāmakaabhāvakoṭṭhāsapadapūraṇasamīpādīsu dissati.
In " one end," this word anta is seen in the meanings of 'end', 'interior', 'boundary', 'inferior', 'absence', 'portion', 'filler word', 'vicinity', and so on.
Eko anto — ở đây, từ anta này được thấy trong các nghĩa như: bên trong, giới hạn, thấp kém, không có, phần, bổ túc từ, gần gũi, v.v.
‘‘Antapūro udarapūro’’tiādīsu (su. ni. 197) hi ante antasaddo.
For instance, in phrases like "full of entrails, full of belly," the word anta means 'entrails'.
Trong các câu như "Antapūro udarapūro" (Sn. 197), từ anta có nghĩa là bên trong.
‘‘Caranti loke parivārachannā anto asuddhā, bahi sobhamānā’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.122) abbhantare.
In phrases like "They wander in the world, shrouded by attendants, impure within, beautiful without," it means 'interior'.
Trong các câu như "Caranti loke parivārachannā anto asuddhā, bahi sobhamānā" (Saṃ. Ni. 1.122), có nghĩa là bên trong.
‘‘Kāyabandhanassa anto jīrati (cūḷava. 278) sā haritantaṃ vā panthantaṃ vā selantaṃ vā udakantaṃ vā’’tiādīsu (ma. ni. 1.304) mariyādāyaṃ.
In phrases like "the end of the waist-band wears out," "that is the end of the green, or the end of the path, or the end of the rock, or the end of the water," it means 'boundary'.
Trong các câu như "Kāyabandhanassa anto jīrati (Cv. 278) sā haritantaṃ vā panthantaṃ vā selantaṃ vā udakantaṃ vā" (M. Ni. 1.304), có nghĩa là giới hạn.
‘‘Antamidaṃ, bhikkhave, jīvikāna’’ntiādīsu (saṃ. ni. 3.80; itivu. 91) lāmake.
In phrases like "This is inferior, bhikkhus, among livelihoods," it means 'inferior'.
Trong các câu như "Antamidaṃ, bhikkhave, jīvikānaṃ" (Saṃ. Ni. 3.80; Iti. 91), có nghĩa là thấp kém.
‘‘Esevanto dukkhassā’’tiādīsu (ma. ni. 3.393; saṃ. ni. 2.51) abhāve.
In phrases like "This is the end of suffering," it means 'absence'.
Trong các câu như "Esevanto dukkhassā" (M. Ni. 3.393; Saṃ. Ni. 2.51), có nghĩa là không có.
Sabbapaccayasaṅkhayo hi dukkhassa abhāvo koṭītipi vuccati.
For the complete cessation of all conditions is indeed the absence of suffering, which is also called the 'culmination'.
Vì sự diệt tận tất cả các duyên được gọi là sự không có khổ, cũng được gọi là cực điểm.
‘‘Tayo antā’’tiādīsu (dī. ni. 3.305) koṭṭhāse.
In phrases like "three portions," it means 'portion'.
Trong các câu như "Tayo antā" (D. Ni. 3.305), có nghĩa là phần.
‘‘Iṅgha tāva suttantaṃ vā gāthāyo vā abhidhammaṃ vā pariyāpuṇassu, suttante okāsaṃ kārāpetvā’’ti (pāci. 442) ca ādīsu padapūraṇe.
And in phrases like "Please learn a Sutta or verses or Abhidhamma; having made an opportunity in the Sutta," it is a filler word.
Và trong các câu như "Iṅgha tāva suttantaṃ vā gāthāyo vā abhidhammaṃ vā pariyāpuṇassu, suttante okāsaṃ kārāpetvā" (Pāci. 442), có nghĩa là bổ túc từ.
‘‘Gāmantaṃ vā osaṭo (pārā. 409-410; cūḷava. 343) gāmantasenāsana’’ntiādīsu (pārā. aṭṭha. 2.410) samīpe.
In phrases like "having been removed to the vicinity of the village," "lodgings near the village," it means 'vicinity'.
Trong các câu như "Gāmantaṃ vā osaṭo (Pārā. 409-410; Cv. 343) gāmantasenāsanaṃ" (Pārā. Aṭṭha. 2.410), có nghĩa là gần gũi.
Svāyamidha koṭṭhāse vattatīti ayameko koṭṭhāsoti.
Here, it is used in the sense of 'portion', thus " this is one portion."
Và ở đây, từ đó được dùng với nghĩa phần, nên là ayameko koṭṭhāso (đây là một phần).
62. Aṭṭhame nibbattivasena apāyasaṃvattaniyena vā kammunā apāyesu niyuttoti āpāyiko nerayikoti etthāpi eseva nayo.
62. In the eighth, " bound for the lower realms, a denizen of hell" means one who is appointed to the lower realms by a kamma that arises or leads to the lower realms; the same method applies here.
62. Trong phần thứ tám, āpāyiko nerayiko (người ở cõi khổ, người ở địa ngục) cũng theo cách này, nghĩa là: do nghiệp dẫn đến các cõi khổ hoặc do nghiệp dẫn đến các cõi khổ mà bị định vào các cõi khổ.
Avīcimhi uppajjitvā tattha āyukappasaññitaṃ antarakappaṃ tiṭṭhatīti kappaṭṭho.
One who is born in Avīci and remains there for an antarkappa (intermediate eon) lasting for an entire lifespan is " one who remains for an eon."
Kappaṭṭho là người sinh ra ở địa ngục Avīci và tồn tại ở đó trong một nội kiếp được gọi là kiếp.
Nirayūpapattipariharaṇavasena tikicchituṃ asakkuṇeyyoti atekiccho.
One who cannot be treated by way of preventing rebirth in hell is " incurable."
Atekiccho là không thể chữa trị được, theo nghĩa không thể ngăn chặn sự tái sanh vào địa ngục.
Akhaṇḍānīti ekadesenapi akhaṇḍitāni.
" Unbroken" means not broken even in a single part.
Akhaṇḍānī là không bị sứt mẻ dù chỉ một phần.
Bhinnakālato paṭṭhāya bījaṃ bījatthāya na upakappati.
A seed, once broken, is no longer suitable for germination.
Hạt giống đã bị vỡ thì không còn hữu ích cho việc làm hạt giống nữa.
Apūtīnīti udakatemanena apūtikāni.
" Unrotted" means not rotted by water soaking.
Apūtīnī là không bị thối rữa do ẩm ướt.
Pūtikañhi bījaṃ bījatthāya na upakappati.
For a rotten seed is not suitable for germination.
Hạt giống đã thối rữa thì không còn hữu ích cho việc làm hạt giống nữa.
Avātātapahatānīti vātena ca ātapena ca na hatāni nirojataṃ na pāpitāni.
" Not damaged by wind and sun" means not damaged or rendered infertile by wind and sun.
Avātātapahatānī là không bị gió và nắng làm hư hại, không bị mất sức sống.
Nirojañhi kasaṭaṃ bījaṃ bījatthāya na upakappati.
For an infertile, withered seed is not suitable for germination.
Hạt giống cằn cỗi đã mất sức sống thì không còn hữu ích cho việc làm hạt giống nữa.
‘‘Sārādānī’’ti vattabbe ā-kārassa rassattaṃ katvā pāḷiyaṃ ‘‘sāradānī’’ti vuttanti āha ‘‘sārādānī’’ti.
It is said " sārādānī" by shortening the ā vowel in sārādānī when it should be sārādānī in the Pāḷi.
Đã nói rằng trong Pāḷi, thay vì nói "Sārādānī", âm ‘ā’ đã được rút ngắn thành ‘a’ và nói "sāradānī".
Taṇḍulasārassa ādānato sārādāni, gahitasārāni patiṭṭhitasārāni.
" Sārādānī" means having taken the essence of the rice grain, having absorbed the essence, having established the essence.
Sārādāni là những hạt có tinh chất, đã được lấy tinh chất, đã có tinh chất ổn định, do sự hấp thụ tinh chất từ gạo.
Nissarañhi bījaṃ bījatthāya na upakappati.
For a seed without essence is not suitable for germination.
Hạt giống không có tinh chất thì không còn hữu ích cho việc làm hạt giống nữa.
Sukhasayitānīti cattāro māse koṭṭhe pakkhittaniyāmeneva sukhasayitāni suṭṭhu sannicitāni.
" Well-stored" means well-stored, properly accumulated, as if kept in a granary for four months.
Sukhasayitānī là được cất giữ tốt, được tích trữ cẩn thận, theo cách được cất vào kho trong bốn tháng.
Maṇḍakhetteti ūsakhārādidosehi aviddhaste sārakkhette.
" In a fertile field" means in a field rich in nutrients, not afflicted by defects like husks and alkali.
Maṇḍakhette là trong một cánh đồng màu mỡ không bị hư hại bởi các khuyết điểm như vỏ trấu và muối.
Abhidoti abhi-saddena samānatthanipātapadanti āha ‘‘abhiaḍḍharatta’’nti.
" Abhido" means an indeclinable word synonymous with the word abhi, thus it is said " abhiaḍḍharatta."
Abhido là một từ không biến cách đồng nghĩa với từ abhi, nên đã nói "abhiaḍḍharatta".
Natthi etassa bhidāti vā abhido.
Or " abhido" means that which has no division.
Hoặc abhido là không có sự chia cắt.
‘‘Abhidaṃ aḍḍharatta’’nti vattabbe upayogatthe paccattavacanaṃ.
The accusative case is used in the sense of application when it should be "abhidaṃ aḍḍharattaṃ."
Thay vì nói "abhidaṃ aḍḍharatta", đây là cách sở dụng với nghĩa ứng dụng.
Aḍḍharattanti ca accantasaṃyogavacanaṃ, bhummatthe vā.
And " aḍḍharatta" is a word indicating continuous association, or in the locative sense.
Và aḍḍharatta là từ chỉ sự liên kết tuyệt đối, hoặc ở cách sở tại.
Tasmā abhido aḍḍharattanti abhinne aḍḍharattasamayeti attho.
Therefore, " abhido aḍḍharatta" means at the undivided midnight time.
Do đó, abhido aḍḍharatta có nghĩa là vào thời điểm nửa đêm không bị chia cắt.
Puṇṇamāsiyañhi gaganamajjhassa purato vā pacchato vā cande ṭhite aḍḍharattasamayo bhinno nāma hoti, majjhe eva pana ṭhite abhinno nāma.
For on a full moon night, if the moon is positioned before or after the middle of the sky, the midnight time is considered divided; but if it is positioned exactly in the middle, it is considered undivided.
Vào đêm trăng tròn, khi mặt trăng đứng trước hoặc sau giữa bầu trời, thời điểm nửa đêm được gọi là bị chia cắt, nhưng khi nó đứng chính giữa, thì được gọi là không bị chia cắt.
Suppabuddhasunakkhattādayoti ettha (dha. pa. aṭṭha. 2.127 suppabuddhasakyavatthu) suppabuddho kira sākiyo ‘‘mama dhītaraṃ chaḍḍetvā nikkhanto, mama puttaṃ pabbājetvā tassa veriṭṭhāne ṭhito cā’’ti imehi dvīhi kāraṇehi satthari āghātaṃ bandhitvā ekadivasaṃ ‘‘na dāni nimantitaṭṭhānaṃ gantvā bhuñjituṃ dassāmī’’ti gamanamaggaṃ pidahitvā antaravīthiyaṃ suraṃ pivanto nisīdi.
Regarding Suppabuddha, Sunakkhatta, and others, it is said that Suppabuddha the Sakyan, bearing resentment towards the Teacher for two reasons—"He abandoned my daughter and went forth, and he caused my son to go forth, thus standing in a position of enmity towards him"—one day sat drinking liquor in the middle of the street, blocking the path, thinking, "Now I will not let him go to the invited place to eat."
Suppabuddhasunakkhattādayo (Suppabuddha, Sunakkhatta, v.v.) – Ở đây (Dh. Pa. Aṭṭha. 2.127 Suppabuddhasakyavatthu), Suppabuddha, người thuộc dòng Sākiya, đã ôm mối hận với Đức Phật vì hai lý do: "Ngài đã bỏ con gái ta mà đi xuất gia, và đã đưa con trai ta đi xuất gia, đứng ở vị trí của kẻ thù ta." Một ngày nọ, ông ta ngồi uống rượu giữa đường, chặn đường đi, nói: "Bây giờ ta sẽ không cho Ngài đi thọ thực tại nơi được mời."
Athassa satthari bhikkhusaṅghaparivute taṃ ṭhānaṃ āgate ‘‘satthā āgato’’ti ārocesuṃ.
Then, when the Teacher, surrounded by the Saṅgha of bhikkhus, arrived at that place, they informed him, "The Teacher has come."
Khi Đức Phật đến nơi đó cùng với chư Tăng, họ báo cho ông ta biết: "Đức Thế Tôn đã đến."
So āha – ‘‘purato gacchāti tassa vadetha, nāyaṃ mayā mahallakataro, nāssa maggaṃ dassāmī’’ti.
He said, "Tell him to go ahead. He is not older than me; I will not give him the path."
Ông ta nói: "Hãy nói Ngài đi trước đi, Ngài không lớn hơn ta, ta sẽ không nhường đường cho Ngài."
Punappunaṃ vuccamānopi tatheva nisīdi.
Even when told repeatedly, he remained seated there.
Mặc dù được nhắc đi nhắc lại, ông ta vẫn ngồi yên như vậy.
Satthā mātulassa santikā maggaṃ alabhitvā tatova nivatti.
The Teacher, unable to get the path from his maternal uncle, turned back from that very spot.
Đức Thế Tôn, không được chú mình nhường đường, đã quay trở lại từ đó.
Sopi carapurisaṃ pesesi – ‘‘gaccha tassa kathaṃ sutvā ehī’’ti.
He also sent a messenger, saying, "Go, listen to his words, and come back."
Ông ta cũng sai một người đi theo: "Hãy đi nghe Ngài nói gì rồi về đây."
Satthāpi nivattanto sitaṃ katvā ānandattherena – ‘‘ko nu kho, bhante, sitapātukamme paccayo’’ti puṭṭho āha – ‘‘passasi, ānanda, suppabuddha’’nti.
As the Teacher was returning, he smiled, and when asked by Venerable Ānanda, "What, venerable sir, is the reason for your smile?" he said, "Do you see Suppabuddha, Ānanda?"
Đức Thế Tôn, khi quay về, mỉm cười và khi Tôn giả Ānanda hỏi: "Bạch Thế Tôn, nguyên nhân nào khiến Ngài mỉm cười vậy?", Ngài nói: "Này Ānanda, con có thấy Suppabuddha không?"
Passāmi, bhante.
"I see him, venerable sir."
Bạch Thế Tôn, con có thấy.
Bhāriyaṃ tena kammaṃ kataṃ mādisassa buddhassa maggaṃ adentena, ito sattame divase heṭṭhāpāsāde pāsādamūle pathaviyā pavisissatī’’ti ācikkhi.
"He has performed a grave deed by not giving way to a Buddha like me. Seven days from now, he will enter the earth at the base of the palace, beneath the lower palace," he declared.
Ngài đã nói: "Ông ta đã tạo nghiệp nặng khi không nhường đường cho một vị Phật như Ta. Bảy ngày sau, ông ta sẽ chìm xuống đất ở dưới chân lầu, dưới nền cung điện."
Sunakkhattopi (ma. ni. aṭṭha. 1.147) pubbe bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dibbacakkhuparikammaṃ pucchi.
Sunakkhatta, too, previously approached the Blessed One and asked about the preliminary practice for the divine eye.
Sunakkhatta (M. Ni. Aṭṭha. 1.147) trước đây đã đến gặp Đức Thế Tôn và hỏi về việc tu tập thiên nhãn.
Athassa bhagavā kathesi.
Then the Blessed One taught him.
Rồi Đức Thế Tôn đã giảng cho ông ta.
So dibbacakkhuṃ nibbattetvā ālokaṃ vaḍḍhetvā olokento devaloke nandanavanacittalatāvanaphārusakavanamissakavanesu dibbasampattiṃ anubhavamāne devaputte ca devadhītaro ca disvā – ‘‘etesaṃ evarūpāya attabhāvasampattiyā ṭhitānaṃ kira madhuro nu kho saddo bhavissatī’’ti saddaṃ sotukāmo hutvā dasabalaṃ upasaṅkamitvā dibbasotadhātuparikammaṃ pucchi.
He developed the divine eye, and by increasing the light and observing, he saw devaputtas and devadhītās experiencing divine prosperity in the Nandanavana, Cittalatāvana, and Phārusakavana mixed forests in the deva realm. He thought, "What a sweet sound there must be for those who possess such a perfect form of existence!" Desiring to hear the sound, he approached the Dasabala and asked about the preliminary practice for the divine ear element.
Ông ta đã phát triển thiên nhãn, tăng cường ánh sáng và nhìn thấy các vị thiên tử và thiên nữ đang hưởng thụ phước báu trời trong các khu rừng Nandanavana, Cittalatāvana, Phārusakavana và Missakavana trên cõi trời. Ông ta nghĩ: "Chắc chắn tiếng nói của những vị có sự thành tựu thân thể như vậy sẽ rất ngọt ngào." Muốn nghe tiếng nói đó, ông ta đã đến gặp Đức Thế Tôn và hỏi về việc tu tập thiên nhĩ thông.
Bhagavā panassa – ‘‘dibbasotadhātussa upanissayo natthī’’ti ñatvā parikammaṃ na kathesi.
However, the Blessed One, knowing that "there is no requisite condition for the divine ear element," did not teach him the preliminary practice.
Tuy nhiên, Đức Thế Tôn, khi biết rằng ông ta không có duyên lành để phát triển thiên nhĩ thông, đã không giảng về việc tu tập đó.
Na hi buddhā yaṃ na bhavissati, tassa parikammaṃ kathenti.
For Buddhas do not teach preliminary practices for that which will not come to be.
Vì các vị Phật không thuyết giảng về sự chuẩn bị cho những gì sẽ không xảy ra.
So bhagavati āghātaṃ bandhitvā cintesi – ‘‘ahaṃ samaṇaṃ gotamaṃ paṭhamaṃ dibbacakkhuparikammaṃ pucchiṃ, so mayhaṃ ‘sampajjatu vā mā vā sampajjatū’ti kathesi.
He harbored resentment towards the Blessed One and thought, "I first asked the ascetic Gotama for the preliminary practice for the divine eye, and he taught it to me, saying, 'May it succeed or may it not succeed.'
Vị ấy ôm lòng oán hận Đức Thế Tôn và suy nghĩ: “Ta hỏi Sa-môn Gotama về sự chuẩn bị cho thiên nhãn đầu tiên, Ngài nói với ta ‘có thành tựu hay không thành tựu.’
Ahaṃ pana paccattapurisakārena taṃ nibbattetvā dibbasotadhātuparikammaṃ pucchiṃ, taṃ me na kathesi.
But I, by my own personal effort, developed it and then asked for the preliminary practice for the divine ear element, but he did not teach it to me.
Nhưng ta đã tự mình hoàn thành điều đó bằng nỗ lực cá nhân, rồi ta hỏi về sự chuẩn bị cho thiên nhĩ giới, Ngài lại không nói cho ta.
Addhā evaṃ hoti ‘ayaṃ rājapabbajito dibbacakkhuñāṇaṃ nibbattetvā, dibbasotañāṇaṃ nibbattetvā, cetopariyakammañāṇaṃ nibbattetvā, āsavānaṃ khaye ñāṇaṃ nibbattetvā, mayā samasamo bhavissatī’ti issāmacchariyavasena mayhaṃ na kathetī’’ti bhiyyoso āghātaṃ bandhitvā kāsāyāni chaḍḍetvā gihibhāvaṃ patvāpi na tuṇhībhūto vihāsi.
Surely, this is what happens: 'This royal renunciant, having developed the divine eye knowledge, and having developed the divine ear knowledge, and having developed the knowledge of penetrating the minds of others, and having developed the knowledge of the destruction of the asavas, will become equal to me.' Out of envy and jealousy, he does not teach it to me." Thus, he harbored even greater resentment, discarded his yellow robes, and even after returning to lay life, he did not remain silent.
Chắc chắn là như vậy: ‘Ông Sa-môn xuất gia này sẽ hoàn thành thiên nhãn trí, hoàn thành thiên nhĩ trí, hoàn thành tha tâm thông, hoàn thành lậu tận trí, và sẽ trở nên ngang bằng với ta,’ vì lòng ganh tị và keo kiệt mà Ngài không nói cho ta.” Với lòng oán hận càng sâu sắc hơn, vị ấy đã vứt bỏ y cà-sa, trở về đời sống cư sĩ, nhưng vẫn không giữ im lặng.
Dasabalaṃ pana asatā tucchena abbhācikkhitvā apāyūpago ahosi.
However, by falsely and emptily slandering the Dasabala, he became destined for a lower realm.
Tuy nhiên, vị ấy đã phỉ báng Đức Thập Lực một cách sai lầm và vô căn cứ, rồi rơi vào khổ cảnh.
Tampi bhagavā byākāsi.
This, too, the Blessed One declared.
Đức Thế Tôn cũng đã tuyên bố điều đó.
Vuttañhetaṃ – ‘‘evampi kho, bhaggava, sunakkhatto licchaviputto mayā vuccamāno apakkameva imasmā dhammavinayā, yathā taṃ āpāyiko’’ti (dī. ni. 3.6).
It is stated: "Thus, Bhaggava, Sunakkhatta the Licchavi, though spoken to by me, departed from this Dhamma and Discipline, just as one destined for a lower realm."
Điều này đã được nói: “Này Bhaggava, Sunakkhatta, con trai của Licchavi, khi được ta nói, đã rời bỏ Giáo Pháp và Giới Luật này, như một người sẽ rơi vào khổ cảnh” (Dī. Ni. 3.6).
Tena vuttaṃ ‘‘aparepi suppabuddhasunakkhattādayo bhagavatā ñātāvā’’ti.
Therefore, it is said: "Others like Suppabuddha and Sunakkhatta were also known by the Blessed One."
Do đó, có nói “những người khác như Suppabuddha và Sunakkhatta đã được Đức Thế Tôn biết rõ”.
Ādi-saddena kokālikādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
By the word "ādi" (and others), Kokālika and others should be understood as included.
Với từ “v.v.”, phải hiểu là bao gồm Kokālika, v.v.
Susīmo paribbājakoti (saṃ. ni. aṭṭha. 2.2.70) evaṃnāmako vedaṅgesu kusalo paṇḍito paribbājako.
Susīma the wanderer was a wanderer of that name, skilled and learned in the Vedāṅgas.
Du sĩ Susīma (Saṃ. Ni. Aṭṭha. 2.2.70) là một du sĩ tên như vậy, thông thạo các chi phần của kinh Veda, là một người trí tuệ.
Aññatitthiyā hi parihīnalābhasakkārasilokā ‘‘samaṇo gotamo na jātigottādīni ārabbha lābhaggappatto jāto, kaviseṭṭho panesa uttamakavitāya sāvakānaṃ bandhaṃ bandhitvā deti.
Other sectarians, whose gains, honor, and fame had declined, thought, "The ascetic Gotama has not attained the highest gain by reason of birth, lineage, and so on. But he is a chief poet who, with excellent poetry, binds his disciples.
Các ngoại đạo, vì lợi lộc, danh tiếng và sự tôn kính bị suy giảm, đã nói: “Sa-môn Gotama không đạt được lợi lộc cao nhất dựa trên dòng tộc, v.v. Ông ấy là một nhà thơ xuất sắc, với tài thơ ca tuyệt vời, đã kết nối các đệ tử của mình.
Te taṃ uggaṇhitvā upaṭṭhākānaṃ upanisinnakathampi anumodanampi sarabhaññampīti evamādīni kathenti.
They learn it and recite it for their supporters, for those seated near, and for expressions of appreciation, and for chanting, and so on.
Họ học thuộc lòng điều đó và thuyết giảng cho các thí chủ khi ngồi gần, hoặc tán thán, hoặc tụng kinh một cách du dương, v.v.”
Te tesaṃ pasannānaṃ lābhaṃ upasaṃharanti.
They bring offerings to those who are pleased with them.
Họ mang lợi lộc đến cho những người đã có niềm tin.
Sace mayaṃ yaṃ samaṇo gotamā jānāti, tato thokaṃ jāneyyāma, attano samayaṃ tattha pakkhipitvā mayampi upaṭṭhākānaṃ katheyyāma.
If we were to know even a little of what the recluse Gotama knows, then, adding our own doctrine there, we too could teach our supporters.
“Nếu chúng ta biết một chút ít những gì Sa-môn Gotama biết, chúng ta sẽ thêm giáo lý của mình vào đó và cũng sẽ thuyết giảng cho các thí chủ.
Tato etehi lābhitarā bhaveyyāma.
Then we would be more gainful than these.
Khi đó chúng ta sẽ có nhiều lợi lộc hơn họ.
Ko nu kho samaṇassa gotamassa santike pabbajitvā khippameva uggaṇhituṃ sakkhissatī’’ti evaṃ cintetvā ‘‘susimo paṭibalo’’ti disvā upasaṅkamitvā evamāhaṃsu ‘‘ehi tvaṃ, āvuso susīma, samaṇe gotame brahmacariyaṃ cara, tvaṃ dhammaṃ pariyāpuṇitvā amhe vāceyyāsi, taṃ mayaṃ dhammaṃ pariyāpuṇitvā gihīnaṃ bhāsissāma, evaṃ mayampi sakkatā bhavissāma garukatā mānitā pūjitā lābhino cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārāna’’nti (saṃ. ni. 2.70).
Who, indeed, having gone forth in the presence of the recluse Gotama, would be able to learn quickly?" Thinking thus, and seeing that "Susīma is capable," they approached him and said, "Come, friend Susīma, lead the holy life under the recluse Gotama. You, having learned the Dhamma, should teach us. We, having learned that Dhamma, will speak to the householders. In this way, we too will be respected, revered, honored, worshipped, and recipients of robes, almsfood, lodgings, and requisites for the sick, including medicine."
Ai có thể xuất gia với Sa-môn Gotama và học thuộc lòng nhanh chóng?” Họ suy nghĩ như vậy, rồi thấy “Susīma có khả năng,” bèn đến gặp và nói: “Này hiền giả Susīma, hãy đến và thực hành Phạm hạnh với Sa-môn Gotama. Ngươi hãy học Pháp và dạy lại cho chúng ta. Chúng ta sẽ học Pháp đó và thuyết giảng cho các cư sĩ. Như vậy, chúng ta cũng sẽ được kính trọng, được tôn kính, được trọng vọng, được cúng dường, và có được y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, thuốc men và các vật dụng cần thiết cho người bệnh” (Saṃ. Ni. 2.70).
Atha susīmo paribbājako tesaṃ vacanaṃ sampaṭicchitvā yenānando tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā pabbajjaṃ yāci.
Then Susīma the wanderer, having accepted their words, approached Venerable Ānanda. Having approached, he requested ordination.
Sau đó, du sĩ Susīma chấp thuận lời nói của họ, đến chỗ Tôn giả Ānanda, đến gần rồi xin xuất gia.
Thero ca taṃ ādāya bhagavantaṃ upasaṅkamitvā etamatthaṃ ārocesi.
And the Elder, taking him, approached the Blessed One and reported this matter.
Vị Trưởng lão đưa ông ta đến gặp Đức Thế Tôn và trình bày sự việc này.
Bhagavā pana cintesi ‘‘ayaṃ paribbājako titthiyasamaye ‘ahaṃ pāṭiekko satthā’ti paṭijānamāno carati, ‘idheva maggabrahmacariyaṃ carituṃ icchāmī’ti kira vadati, kiṃ nu kho mayi pasanno, udāhu mayhaṃ vā mama sāvakānaṃ dhammakathāya pasanno’’ti.
But the Blessed One reflected, 'This wanderer, in the time of the sectarians, goes about proclaiming, "I am a unique teacher." Now he says, "I wish to lead the holy life right here on the path." Is he indeed pleased with me, or is he pleased with my Dhamma teaching or that of my disciples?'
Đức Thế Tôn suy nghĩ: “Du sĩ này, trong giáo phái ngoại đạo, tự xưng là ‘ta là một bậc Đạo Sư độc nhất,’ mà lại nói ‘ta muốn thực hành Phạm hạnh ở đây.’ Chắc là ông ta có niềm tin nơi ta, hay có niềm tin vào lời thuyết Pháp của ta và các đệ tử của ta?”
Athassa ekaṭṭhānepi pasādābhāvaṃ ñatvā ‘‘ayaṃ mama sāsane ‘dhammaṃ thenessāmī’ti pabbajati, itissa āgamanaṃ aparisuddhaṃ, nipphatti nu kho kīdisā’’ti olokento ‘‘kiñcāpi ‘dhammaṃ thenessāmī’ti pabbajati, katipāheneva pana ghaṭetvā arahattaṃ gaṇhissatī’’ti ñatvā ‘‘tenahānanda, susīmaṃ pabbājethā’’ti āha.
Then, knowing that there was no pleasure in him even in one aspect, he thought, 'This one goes forth in my Dispensation intending to steal the Dhamma. So his coming is impure. What will be the outcome?' Looking, and knowing that 'Although he goes forth intending to steal the Dhamma, in a few days he will strive and attain arahatship,' he said, "Then, Ānanda, ordain Susīma."
Rồi, khi biết rằng Susīma không có niềm tin (pasāda) vào bất cứ một điểm nào, (Đức Phật) quán xét: “Kẻ này xuất gia trong giáo pháp của Ta với ý định ‘ta sẽ trộm pháp’, sự đến của hắn không thanh tịnh, vậy kết quả sẽ như thế nào?” Ngài biết rằng: “Mặc dù hắn xuất gia với ý định ‘ta sẽ trộm pháp’, nhưng chỉ trong vài ngày, hắn sẽ nỗ lực và chứng đắc A-la-hán.” Rồi Ngài nói: “Vậy thì, Ānanda, hãy cho Susīma xuất gia.”
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ ‘‘evaṃ bhagavatā ko ñāto?
Referring to this, it was said: "Thus, who was known by the Blessed One?
Liên quan đến điều đó, câu này đã được nói: “Như vậy, ai đã được Thế Tôn biết trước?
Susīmo paribbājako’’ti.
Susīma the wanderer."
Là du sĩ Susīma.”
Santatimahāmattoti (dha. pa. aṭṭha. 2.141 santatimahāmattavatthu) so kira ekasmiṃ kāle rañño pasenadissa paccantaṃ kupitaṃ vūpasametvā āgato.
Santatimahāmatta (the great minister Santati) — it is said that on one occasion, he returned after pacifying a rebellious border region for King Pasenadi.
Santatimahāmatta (dha. pa. aṭṭha. 2.141 santatimahāmattavatthu): Người này, vào một thời điểm, đã dẹp yên cuộc nổi loạn ở vùng biên giới của vua Pasenadi và trở về.
Athassa rājā tuṭṭho satta divasāni rajjaṃ datvā ekaṃ naccagītakusalaṃ itthiṃ adāsi.
Then the king, pleased with him, gave him the kingdom for seven days and bestowed upon him a woman skilled in dancing and singing.
Rồi, nhà vua hoan hỷ, ban cho ông ta bảy ngày làm vua và một vũ nữ ca hát giỏi.
So satta divasāni surāmadamatto hutvā sattame divase sabbālaṅkārappaṭimaṇḍito hatthikkhandhavaragato nahānatitthaṃ gacchanto satthāraṃ piṇḍāya pavisantaṃ dvārantare disvā hatthikkhandhavaragatova sīsaṃ cāletvā vandi.
Having been intoxicated with liquor for seven days, on the seventh day, adorned with all ornaments, mounted on the back of a magnificent elephant, as he was going to the bathing place, he saw the Teacher entering for almsfood between two doors. Still on the back of the magnificent elephant, he bowed, shaking his head.
Ông ta say sưa rượu trong bảy ngày, đến ngày thứ bảy, trang điểm đầy đủ mọi trang sức, ngồi trên con voi tốt nhất, đang đi đến bến tắm thì nhìn thấy Đức Bổn Sư đang đi khất thực giữa hai cánh cửa, liền nghiêng đầu đảnh lễ ngay trên lưng voi.
Satthā sitaṃ katvā ‘‘ko nu kho, bhante, sitapātukaraṇe hetū’’ti ānandattherena puṭṭho sitakāraṇaṃ ācikkhanto āha – ‘‘passasi, ānanda, santatimahāmattaṃ, ajjeva sabbābharaṇappaṭimaṇḍito mama santikaṃ āgantvā cātuppadikagāthāvasāne arahattaṃ patvā parinibbāyissatī’’ti.
The Teacher smiled. When asked by Venerable Ānanda, "What, venerable sir, is the reason for your smile?" the Teacher, explaining the reason for his smile, said, "Do you see, Ānanda, the great minister Santati? Today, adorned with all ornaments, he will come to me, attain arahatship at the end of a four-lined verse, and pass into parinibbāna."
Đức Bổn Sư mỉm cười. Khi Trưởng lão Ānanda hỏi: “Bạch Thế Tôn, nguyên nhân nào khiến Thế Tôn mỉm cười?” Ngài kể lại nguyên nhân mỉm cười và nói: “Này Ānanda, con có thấy Santatimahāmatta không? Ngay hôm nay, sau khi trang điểm đầy đủ mọi trang sức, ông ta sẽ đến chỗ Ta, và khi kết thúc bài kệ bốn câu, ông ta sẽ chứng đắc A-la-hán và nhập Niết-bàn.”
Tena vuttaṃ ‘‘evaṃ ko ñāto bhagavatāti?
Therefore, it was said: "Thus, who was known by the Blessed One?
Vì vậy, câu này đã được nói: “Như vậy, ai đã được Thế Tôn biết trước?
Santatimahāmatto’’ti.
The great minister Santati."
Là Santatimahāmatta.”
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, ahatānaṃ vatthānaṃ diguṇaṃ saṅghāṭi’’nti ettha hi paṭalaṭṭho guṇaṭṭho.
Here, in "I allow, monks, a double saṅghāṭi of unwashed cloth," the word "guṇa" means "fold."
Trong câu “Này các Tỳ-khưu, Ta cho phép y saṅghāṭi hai lớp làm từ vải mới” (Anujānāmi, bhikkhave, ahatānaṃ vatthānaṃ diguṇaṃ saṅghāṭi), từ guṇa có nghĩa là “lớp”.
‘‘Accenti kālā tarayanti rattiyo, vayoguṇā anupubbaṃ jahantī’’ti (saṃ. ni. 1.4) ettha rāsaṭṭho guṇaṭṭho.
In "Times pass, nights glide by, the qualities of age gradually abandon one," the word "guṇa" means "multitude."
Trong câu “Thời gian trôi qua, đêm trôi đi, các yếu tố của tuổi tác dần dần bỏ đi” (Accenti kālā tarayanti rattiyo, vayoguṇā anupubbaṃ jahantī) (Saṃ. Ni. 1.4), từ guṇa có nghĩa là “tập hợp”.
‘‘Sataguṇā dakkhiṇā pāṭikaṅkhitabbā’’ti (ma. ni. 3.379) ettha ānisaṃsaṭṭho.
In "A hundredfold return is to be expected for the offering," it means "advantage."
Trong câu “Phải mong đợi phước báu gấp trăm lần” (Sataguṇā dakkhiṇā pāṭikaṅkhitabbā) (Ma. Ni. 3.379), từ guṇa có nghĩa là “lợi ích”.
‘‘Antaṃ antaguṇaṃ (dī. ni. 2.377; ma. ni. 1.110; khu. pā. 3.dvattiṃsākāro), kayirā mālāguṇe bahū’’ti (dha. pa. 53) ettha bandhanaṭṭho guṇaṭṭho.
In "The inner, the inner quality (antaṃ antaguṇaṃ), one should make many garlands," the word "guṇa" means "bond."
Trong câu “Antaṃ antaguṇaṃ (Dī. Ni. 2.377; Ma. Ni. 1.110; Khu. Pā. 3.dvattiṃsākāro), kayirā mālāguṇe bahū” (Dha. Pa. 53), từ guṇa có nghĩa là “sợi dây buộc”.
Idhāpi esova adhippetoti āha ‘‘bandhanaṭṭhena guṇā’’ti.
Here too, this is the intended meaning, so it is said: "qualities in the sense of bonds."
Ở đây, ý nghĩa này cũng được đề cập, do đó (chú giải) nói “guṇa theo nghĩa sợi dây buộc”.
Kāmarāgassa saṃyojanassa paccayabhāvena vatthukāmesupi bandhanaṭṭho rāsaṭṭho vā guṇaṭṭho daṭṭhabbo.
In the case of sensual objects, the word "guṇa" should be understood in the sense of a bond or a multitude, as they are a condition for the fetter of sensual passion.
Đối với các đối tượng dục lạc (vatthukāma), ý nghĩa của guṇa cũng nên được hiểu là “sợi dây buộc” hoặc “tập hợp”, vì chúng là nguyên nhân của dục tham (kāmarāga), một loại kiết sử.
Cakkhuviññeyyāti vā cakkhuviññāṇataṃdvārikaviññāṇehi jānitabbā.
"Cognizable by the eye" means to be known by eye-consciousness or by consciousnesses having eye-consciousness as their door.
Cakkhuviññeyya có nghĩa là những gì có thể được biết bằng nhãn thức hoặc bằng các thức thông qua nhãn môn.
Sotaviññeyyātiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to "cognizable by the ear," and so on.
Đối với sotaviññeyya và các từ khác cũng theo cách tương tự.
Iṭṭhārammaṇabhūtāti sabhāveneva iṭṭhārammaṇajātikā, iṭṭhārammaṇabhāvaṃ vā pattā.
"Being agreeable objects" means by their very nature being of the class of agreeable objects, or having attained the state of being an agreeable object.
Iṭṭhārammaṇabhūtā có nghĩa là những gì bản chất tự nó là đối tượng khả ái, hoặc đã trở thành đối tượng khả ái.
Kamanīyāti kāmetabbā.
"Desirable" means to be desired.
Kamanīyā có nghĩa là đáng được mong muốn.
Manavaḍḍhanakāti manoharā.
"Delighting the mind" means charming.
Manavaḍḍhanakā có nghĩa là làm tăng thêm sự vui thích của tâm (manoharā).
Etena parikappanatopi iṭṭhārammaṇabhāvaṃ saṅgaṇhāti.
By this, the state of being an agreeable object is encompassed even through conceptualization.
Do đó, nó bao gồm cả trạng thái là đối tượng khả ái do sự tưởng tượng.
Piyajātikāti piyāyitabbasabhāvā.
"Of a pleasing nature" means having a nature to be loved.
Piyajātikā có nghĩa là bản chất đáng được yêu thích.
Kāmūpasañhitāti kāmarāgena upecca sambandhanīyā sambandhā kātabbā.
"Associated with sensual desire" means to be bound closely, to be made connected, by sensual passion.
Kāmūpasañhitā có nghĩa là những gì được liên kết chặt chẽ hoặc được tạo ra để liên kết với dục tham.
Tenāha ‘‘ārammaṇaṃ katvā’’tiādi.
Therefore, it says "making it an object," and so on.
Vì vậy, (chú giải) nói “lấy làm đối tượng” v.v.
Saṅkapparāgoti vā subhādivasena saṅkappitavutthamhi uppannarāgo.
"Conceptual passion" means passion that arises in what is conceptually constructed as beautiful, and so forth.
Saṅkapparāga có nghĩa là dục tham sinh khởi trong đối tượng được tưởng tượng là thanh tịnh v.v.
Evamettha vatthukāmaṃ paṭikkhipitvā kilesakāmo vutto tasseva vasena tesampi kāmabhāvasiddhito, kilesakāmassapi iṭṭhavedanā diṭṭhādisampayogabhedena pavattiākārabhedena ca atthi vicittakāti tato visesetuṃ ‘‘citravicitrārammaṇānī’’ti āha, nānappakārāni rūpādiārammaṇānīti attho.
Thus, here, after rejecting the object-sensual-pleasure, the defilement-sensual-pleasure is stated, because the state of being sensual pleasure for even those things is established by means of it, and because the defilement-sensual-pleasure also has various aspects due to the distinction of agreeable feeling and the distinction of the mode of occurrence such as seen, etc., therefore, to distinguish from that, it says "various and diverse objects," meaning various kinds of objects such as forms, etc.
Theo cách này, sau khi đã bác bỏ vật dục (vatthukāma), phiền não dục (kilesakāma) được nói đến vì sự tồn tại của chúng cũng là dục theo nghĩa đó. Để phân biệt với phiền não dục, vốn cũng đa dạng do sự khác biệt trong cách biểu hiện qua sự tiếp xúc với các đối tượng khả ái, v.v., nên nói “các đối tượng đa dạng và phong phú” (citravicitrārammaṇāni), nghĩa là các đối tượng sắc, v.v., có nhiều loại.
Tajjātikanti taṃsabhāvaṃ, atthato pana tassa kāmassa anurūpanti vuttaṃ hoti.
"Of that nature" means of that characteristic, but in essence, it means suitable for that sensual pleasure.
“Tajjātika” nghĩa là có bản chất như vậy, nhưng về mặt ý nghĩa thì được nói là phù hợp với dục đó.
Puññassa bhāgo puññabhāgo, puññakoṭṭhāso.
A portion of merit is a merit-portion, a share of merit.
Phần của phước là phước phần (puññabhāgo), tức là một phần của phước.
Tena nibbatto, tattha vā bhavoti puññabhāgiyo.
Produced by it, or existing therein, is "belonging to merit."
Do đó mà sinh ra, hoặc tồn tại ở đó, nên là “puññabhāgiyo” (thuộc về phước).
Apuññabhāgiyoti etthāpi eseva nayo.
The same method applies to "belonging to demerit."
“Apuññabhāgiyo” (thuộc về bất thiện) cũng theo cách tương tự.
Vipākoyeva vepakkanti āha ‘‘vohāravipāka’’nti.
Result itself is "resultant," as it says "conventional result."
Chính là quả (vipāka) được gọi là “vepakka” (có quả), như đã nói “vohāravipāka” (quả của lời nói).
Sabbasaṅgāhikāti kusalākusalasādhāraṇā.
"All-encompassing" means common to wholesome and unwholesome.
“Sabbasaṅgāhikā” (bao gồm tất cả) nghĩa là chung cho thiện và bất thiện.
Saṃvidahanacetanāti sampayuttadhammesu saṃvidahanalakkhaṇā cetanā.
"Coordinating volition" means volition characterized by coordinating the conjoined phenomena.
“Saṃvidahanacetanā” (tư tâm sở sắp đặt) nghĩa là tư tâm sở có đặc tính sắp đặt các pháp tương ưng.
Urattāḷinti uraṃ tāḷetvā.
"Beating the breast" means having beaten the breast.
“Urattāḷiṃ” (đấm ngực) nghĩa là đấm vào ngực.
Ekapadanti ekapadacitaṃ mantaṃ.
"A single word" means a mantra consisting of a single word.
“Ekapadaṃ” (một câu) nghĩa là một câu thần chú (manta) được ghi nhớ.
Tenāha ‘‘ekapadamantaṃ vā’’tiādi.
Therefore, it says "or a single-word mantra," and so on.
Do đó, nói “ekapadamantaṃ vā” (hoặc một câu thần chú), v.v.
64. Dasame tathāgatabalānīti aññehi asādhāraṇāni tathāgatasseva balāni.
In the tenth sutta, "Tathāgata's powers" are the powers peculiar to the Tathāgata, not common to others.
64. Trong kinh thứ mười, “tathāgatabalāni” (các lực của Như Lai) là các lực chỉ riêng của Như Lai, không chung với ai khác.
Nanu cetāni sāvakānampi ekaccāni uppajjantīti?
Do not some of these arise in disciples as well?
Há không phải một số lực trong số này cũng sinh khởi nơi các đệ tử sao?
Kāmaṃ uppajjanti, yādisāni pana buddhānaṃ ṭhānāṭṭhānañāṇādīni, na tādisāni tadaññesaṃ kadāci uppajjantīti aññehi asādhāraṇāni.
Indeed, they do arise, but the knowledge of what is possible and impossible, etc., that Buddhas possess is not of the same kind as that which arises in others at any time; hence, they are peculiar to Buddhas.
Đúng là chúng có sinh khởi, nhưng các trí tuệ về chỗ đáng và chỗ không đáng, v.v., của chư Phật thì không bao giờ sinh khởi nơi những người khác như vậy; do đó chúng không chung với ai khác.
Imameva hi yathāvuttaṃ lesaṃ apekkhitvā sādhāraṇabhāvato āsayānusayañāṇādīsu eva asādhāraṇasamaññā niruḷhā.
It is precisely by considering this aforementioned aspect that the designation "peculiar" has become established for the knowledge of dispositions and latent tendencies, etc., due to their commonality.
Thật vậy, chính vì xem xét ý nghĩa đã nói ở trên về tính chung, mà danh xưng “không chung” đã được thiết lập cho trí tuệ về khuynh hướng và tùy miên (āsayānusayañāṇa), v.v.
Yathā pubbabuddhānaṃ balāni puññassa sampattiyā āgatāni, tathā āgatabalānīti vā tathāgatabalāni.
Or "Tathāgata's powers" means powers that have come about in the same way as the powers of past Buddhas, through the attainment of merit.
Hoặc “tathāgatabalāni” (các lực của Như Lai) là các lực đã đến như các lực của chư Phật quá khứ đã đến do sự viên mãn của phước báu.
Usabhassa idaṃ āsabhaṃ, seṭṭhaṭṭhānaṃ.
This belonging to a bull is "bull-like," a supreme state.
Điều này thuộc về một con bò đực (usabha) là “āsabhaṃ” (tối thượng), một vị trí tối thượng.
Pamukhanādanti seṭṭhanādaṃ.
"Foremost roar" means a supreme roar.
“Pamukhanādaṃ” (tiếng rống tối thượng) nghĩa là tiếng rống tối thượng.
Paṭivedhañāṇañceva desanāñāṇañcāti ettha paññāya pabhāvitaṃ attano ariyaphalāvahaṃ paṭivedhañāṇaṃ.
Here, "penetrative knowledge and teaching knowledge" refers to penetrative knowledge, which is enhanced by wisdom and leads to one's own noble fruits.
Trong câu “paṭivedhañāṇañceva desanāñāṇañcā” (trí tuệ chứng đạt và trí tuệ thuyết pháp), trí tuệ chứng đạt (paṭivedhañāṇa) là trí tuệ đưa đến quả Thánh của chính mình, được phát triển bởi trí tuệ (paññā).
Karuṇāya pabhāvitaṃ sāvakānaṃ ariyaphalāvahaṃ desanāñāṇaṃ.
Teaching knowledge, which is enhanced by compassion and leads to the noble fruits of disciples.
Trí tuệ thuyết pháp (desanāñāṇa) là trí tuệ đưa đến quả Thánh của các đệ tử, được phát triển bởi lòng bi mẫn (karuṇā).
Tattha paṭivedhañāṇaṃ uppajjamānaṃ uppannanti duvidhaṃ.
Among these, penetrative knowledge is twofold: arising and arisen.
Trong đó, trí tuệ chứng đạt có hai loại: đang sinh khởi và đã sinh khởi.
Tañhi abhinikkhamanato yāva arahattamaggā uppajjamānaṃ, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma.
For this knowledge, arising from the great renunciation up to the path of Arahantship, is called "arisen" at the moment of fruition.
Thật vậy, trí tuệ đó đang sinh khởi từ lúc xuất gia cho đến đạo A-la-hán, và được gọi là đã sinh khởi vào khoảnh khắc quả.
Tusitabhavanato yāva mahābodhipallaṅke arahattamaggā uppajjamānaṃ, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma.
Arising from the Tusita heaven up to the path of Arahantship at the great Bodhi seat, it is called "arisen" at the moment of fruition.
Đang sinh khởi từ cõi trời Đâu Suất cho đến đạo A-la-hán dưới cội Bồ-đề vĩ đại, và được gọi là đã sinh khởi vào khoảnh khắc quả.
Dīpaṅkarato paṭṭhāya yāva arahattamaggā uppajjamānaṃ, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma.
Arising from Dīpaṅkara up to the path of Arahantship, it is called "arisen" at the moment of fruition.
Đang sinh khởi từ Đức Phật Nhiên Đăng (Dīpaṅkara) cho đến đạo A-la-hán, và được gọi là đã sinh khởi vào khoảnh khắc quả.
Desanāñāṇampi pavattamānaṃ pavattanti duvidhaṃ.
Teaching knowledge is also twofold: occurring and occurred.
Trí tuệ thuyết pháp cũng có hai loại: đang diễn ra và đã diễn ra.
Tañhi yāva aññātakoṇḍaññassa sotāpattimaggā pavattamānaṃ, phalakkhaṇe pavattaṃ nāma.
For this knowledge, occurring up to the stream-entry path of Aññāta Koṇḍañña, is called "occurred" at the moment of fruition.
Thật vậy, trí tuệ đó đang diễn ra cho đến đạo Tu-đà-hoàn của Tôn giả Aññāta Koṇḍañña, và được gọi là đã diễn ra vào khoảnh khắc quả.
Tesu paṭivedhañāṇaṃ lokuttaraṃ, desanāñāṇaṃ lokiyaṃ.
Among these, penetrative knowledge is supramundane, and teaching knowledge is mundane.
Trong số đó, trí tuệ chứng đạt là siêu thế (lokuttara), trí tuệ thuyết pháp là thế gian (lokiya).
Ubhayampi panetaṃ aññehi asādhāraṇaṃ, buddhānaññeva orasañāṇaṃ.
Both of these, however, are peculiar to Buddhas, their own inherent knowledge.
Cả hai trí tuệ này đều không chung với ai khác, là trí tuệ bản chất của chư Phật.
Ṭhānañca ṭhānato pajānātīti kāraṇañca kāraṇato pajānāti.
"He knows the possible as possible" means he knows the cause as the cause.
“Ṭhānañca ṭhānato pajānāti” (biết chỗ đáng và chỗ không đáng) nghĩa là biết nguyên nhân từ nguyên nhân.
Yasmā tattha phalaṃ tiṭṭhati tadāyattavuttitāya uppajjati ceva pavattati ca, tasmā ṭhānanti vuccati.
Because the result stands there, and because it arises and occurs dependent on that, it is called "possible" (ṭhāna).
Vì quả tồn tại ở đó, sinh khởi và diễn ra tùy thuộc vào đó, nên được gọi là chỗ đáng (ṭhāna).
Bhagavā ‘‘ye ye dhammā yesaṃ yesaṃ dhammānaṃ hetū paccayā uppādāya, taṃ taṃ ṭhānaṃ, ye ye dhammā yeyaṃ yeyaṃ dhammānaṃ na hetū na paccayā uppādāya, taṃ taṃ aṭṭhāna’’nti pajānanto ṭhānato aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānāti.
The Blessed One, knowing ‘whatever things are causes and conditions for the arising of whatever things, that is a possibility; whatever things are not causes and not conditions for the arising of whatever things, that is an impossibility,’ knows truly as it is, what is possible and what is impossible.
Đức Thế Tôn biết rõ từ chỗ đáng và chỗ không đáng, đúng như thật, khi Ngài biết: “Những pháp nào là nhân, là duyên cho sự sinh khởi của những pháp nào, đó là chỗ đáng; những pháp nào không phải là nhân, không phải là duyên cho sự sinh khởi của những pháp nào, đó là chỗ không đáng.”
Samādiyantīti samādānāni, tāni pana samādiyitvā katāni hontīti āha ‘‘samādiyitvā katāna’’nti.
Samādānāni are things undertaken, and since they are done after undertaking, it is said ‘of things done after undertaking’.
Những điều được thọ trì là “samādānāni” (sự thọ trì), và vì chúng được thực hiện sau khi thọ trì, nên nói “samādiyitvā katānaṃ” (của những điều đã được thọ trì và thực hiện).
Kammameva vā kammasamādānanti etena ‘‘samādāna’’nti saddassa apubbatthābhāvaṃ dasseti muttagatasadde gatasaddassa viya.
Or kamma itself is kammasamādāna; by this, it shows that the word ‘samādāna’ does not have a new meaning, just like the word ‘gata’ in ‘muttagata’.
“Kammameva vā kammasamādāna” (hoặc chính nghiệp là sự thọ trì nghiệp) bằng cách này, giải thích rằng từ “samādāna” không có nghĩa mới, giống như từ “gata” trong “muttagata”.
Gatīti nirayādigatiyo.
Destinies are destinies like hell, etc.
“Gati” (cảnh giới) là các cảnh giới như địa ngục, v.v.
Upadhīti attabhāvo.
Substratum of existence is the individual self.
“Upadhī” (sự chấp thủ) là thân thể (attabhāva).
Kāloti kammassa vipaccanārahakālo.
Time is the time suitable for kamma to ripen.
“Kālo” (thời gian) là thời điểm nghiệp chưa chín muồi.
Payogoti vipākuppattiyā paccayabhūtā kiriyā.
Exertion is the action that is a condition for the arising of results.
“Payogo” (sự tác động) là hành động làm duyên cho sự sinh khởi của quả.
Catunnaṃ jhānānanti paccanīkajjhāpanaṭṭhena ārammaṇūpanijjhānaṭṭhena ca catunnaṃ rūpāvacarajjhānānaṃ.
Of the four jhānas means of the four rūpāvacara jhānas, in the sense of burning up opponents and in the sense of closely observing the object.
“Catunnaṃ jhānānaṃ” (của bốn thiền) là của bốn thiền sắc giới (rūpāvacarajjhāna) theo nghĩa đốt cháy các chướng ngại và theo nghĩa quán sát đối tượng.
Catukkanayena hetaṃ vuttaṃ.
Indeed, this is stated in terms of the fourfold method.
Điều này được nói theo cách bốn loại.
Aṭṭhannaṃ vimokkhānanti ‘‘rūpī rūpāni passatī’’tiādīnaṃ (ma. ni. 2.248; 3.312; dha. sa. 248; paṭi. ma. 1.209) aṭṭhannaṃ vimokkhānaṃ.
Of the eight liberations means of the eight liberations, beginning with ‘one who has form sees forms’.
“Aṭṭhannaṃ vimokkhānaṃ” (của tám giải thoát) là của tám giải thoát như “rūpī rūpāni passati” (người có sắc thấy các sắc), v.v.
Tiṇṇaṃ samādhīnanti savitakkasavicārādīnaṃ tiṇṇaṃ samādhīnaṃ.
Of the three concentrations means of the three concentrations, beginning with accompanied by initial application and sustained application.
“Tiṇṇaṃ samādhīnaṃ” (của ba định) là của ba định như hữu tầm, hữu tứ, v.v.
Navannaṃ anupubbasamāpattīnanti paṭhamajjhānasamāpattiādīnaṃ navannaṃ anupubbasamāpattīnaṃ.
Of the nine successive attainments means of the nine successive attainments, beginning with the attainment of the first jhāna.
“Navannaṃ anupubbasamāpattīnaṃ” (của chín次第定 – anupubbasamāpatti) là của chín次第定 như nhập sơ thiền, v.v.
Ettha ca paṭipāṭiyā aṭṭhannaṃ samādhītipi nāmaṃ, samāpattītipi cittekaggatāsabbhāvato, nirodhasamāpattiyā tadabhāvato na samādhīti nāmaṃ.
Here, the eight concentrations in sequence are also called attainments, due to the presence of one-pointedness of mind; but the attainment of cessation is not called a concentration due to its absence.
Ở đây, tám định theo thứ tự cũng có tên là “samādhi” và “samāpatti” do có sự nhất tâm, nhưng định diệt tận (nirodhasamāpatti) không có sự nhất tâm nên không có tên là “samādhi”.
Hānabhāgiyaṃ dhammanti appaguṇehi paṭhamajjhānādīhi vuṭṭhitassa saññāmanasikārānaṃ kāmādipakkhandanaṃ.
A phenomenon conducive to decline is the minding and attention of one who has emerged from the first jhāna, etc., which are of inferior quality, inclining towards sensual pleasures, etc.
“Hānabhāgiyaṃ dhammaṃ” (pháp thuộc phần thoái thất) là sự phóng dật của tưởng và tác ý vào các dục, v.v., của người đã xuất khỏi sơ thiền, v.v., với phẩm chất kém.
Visesabhāgiyaṃ dhammanti paguṇehi paṭhamajjhānādīhi vuṭṭhitassa saññāmanasikārānaṃ dutiyajjhānādipakkhandanaṃ.
A phenomenon conducive to distinction is the minding and attention of one who has emerged from the first jhāna, etc., which are of excellent quality, inclining towards the second jhāna, etc.
“Visesabhāgiyaṃ dhammaṃ” (pháp thuộc phần thù thắng) là sự phóng dật của tưởng và tác ý vào nhị thiền, v.v., của người đã xuất khỏi sơ thiền, v.v., với phẩm chất tốt.
Iti saññāmanasikārānaṃ kāmādidutiyajjhānādipakkhandanāni hānabhāgiyavisesabhāgiyadhammāti dassitāni.
Thus, the inclinations of minding and attention towards sensual pleasures, etc., and towards the second jhāna, etc., are shown to be phenomena conducive to decline and distinction.
Như vậy, sự phóng dật của tưởng và tác ý vào các dục, v.v., và nhị thiền, v.v., được chỉ ra là các pháp thuộc phần thoái thất và phần thù thắng.
Tehi pana jhānānaṃ taṃsabhāvatā dhammasaddena vuttā.
By the word ‘dhamma’ (phenomenon), the nature of these jhānas is expressed.
Và tính chất của các thiền đó được diễn tả bằng từ “pháp” (dhamma).
Tasmāti vuttamevatthaṃ hetubhāvena paccāmasati.
Therefore refers back to the stated meaning as a reason.
“Tasmā” (do đó) là ám chỉ lại ý nghĩa đã nói như một nguyên nhân.
Vodānanti paguṇatāsaṅkhātaṃ vodānaṃ.
Purification refers to purification, which is excellence.
“Vodānaṃ” (sự thanh tịnh) là sự thanh tịnh được gọi là phẩm chất tốt.
Tañhi paṭhamajjhānādīhi vuṭṭhahitvā dutiyajjhānādīnaṃ adhigamassa paccayattā ‘‘vuṭṭhāna’’nti vuttaṃ.
For it is a condition for the attainment of the second jhāna, etc., after emerging from the first jhāna, etc., and is therefore called ‘emergence’.
Vì nó là duyên cho sự chứng đắc nhị thiền, v.v., sau khi xuất khỏi sơ thiền, v.v., nên được gọi là “vuṭṭhāna” (sự xuất khỏi).
Ye pana ‘‘nirodhato phalasamāpattiyā vuṭṭhānanti pāḷi natthī’’ti vadanti.
Those who say, ‘There is no Pāḷi text stating emergence from cessation to the attainment of fruition’
Những ai nói rằng “không có Pāḷi nói về sự xuất khỏi diệt tận định để nhập quả định” thì
Te ‘‘nirodhā vuṭṭhahantassa nevasaññānāsaññāyatanaṃ phalasamāpattiyā anantarapaccayena paccayo’’ti imāya pāḷiyaṃ (paṭṭhā. 1.1.417) paṭisedhetabbā.
should be refuted by this Pāḷi text: ‘For one emerging from cessation, the dimension of neither perception nor non-perception is a condition by way of immediate contiguity for the attainment of fruition’.
họ phải bị bác bỏ bằng Pāḷi này: “Đối với người xuất khỏi diệt tận định, phi tưởng phi phi tưởng xứ làm duyên vô gián cho quả định.”
65-67. Sattamassa paṭhamādīni uttānatthāni.
65-67. The first and subsequent suttas of the seventh chapter have clear meanings.
65-67. Các kinh đầu tiên của chương thứ bảy có nghĩa rõ ràng.
Tatiye abhisamācāre uttamasamācāre bhavaṃ ābhisamācārikaṃ, vattappaṭipattivattaṃ.
In the third, ābhisamācārikaṃ means being in excellent conduct, which is the practice of observances.
Trong kinh thứ ba, “ābhisamācārikaṃ” (thuộc về oai nghi) là những gì thuộc về oai nghi tối thượng (uttamasamācāra), tức là các phận sự và thực hành phận sự.
Tenāha ‘‘uttamasamācārabhūta’’ntiādi.
Therefore, it is said ‘being excellent conduct’, etc.
Do đó, nói “uttamasamācārabhūta” (những gì thuộc về oai nghi tối thượng), v.v.
Sekhapaṇṇattisīlanti sekhiyavasena paññattasīlaṃ.
Sekhapaṇṇattisīla means the precepts laid down for trainees.
“Sekhapaṇṇattisīlaṃ” (giới luật được chế định cho bậc Hữu học) là giới luật được chế định theo cách của bậc Hữu học (sekhiya).
68-69. Catutthe gaṇena saṅgaṇaṃ samodhānaṃ gaṇasaṅgaṇikā, sā āramitabbaṭṭhena ārāmo etassāti gaṇasaṅgaṇikārāmo.
68-69. In the fourth, saṅgaṇaṃ is coming together with a group, which is gaṇasaṅgaṇikā; since this is to be delighted in, it is gaṇasaṅgaṇikārāmo.
68-69. Trong kinh thứ tư, sự tụ họp với một nhóm người là gaṇasaṅgaṇaṃ, tức là sự tụ họp của một nhóm; vì đó là nơi đáng để vui thích, nên là “gaṇasaṅgaṇikārāmo” (vui thích sự tụ họp).
Saṅgaṇikāti vā sakaparisasamodhānaṃ.
Saṅgaṇikā also means coming together with one's own assembly.
Hoặc “saṅgaṇikā” (sự tụ họp) là sự tụ họp của nhóm người của mình.
Gaṇoti nānājanasamodhānaṃ.
Gaṇo means coming together of various people.
“Gaṇo” (nhóm) là sự tụ họp của nhiều người khác nhau.
Sesamettha suviññeyyameva.
The rest here is easily understood.
Phần còn lại ở đây rất dễ hiểu.
Pañcamaṃ uttānatthameva.
The fifth has a clear meaning.
Kinh thứ năm cũng có nghĩa rõ ràng.
70. Chaṭṭhe paṭippassambhanaṃ paṭippassaddhīti atthato ekanti āha ‘‘na paṭippassaddhiladdhenāti kilesappaṭippassaddhiyā aladdhenā’’ti.
70. In the sixth, paṭippassambhanaṃ and paṭippassaddhī are identical in meaning; thus, it is said, ‘not having attained tranquility means not having attained tranquility of defilements’.
70. Trong (phần) thứ sáu, (Kinh sư) nói rằng “paṭippassambhana” (sự an tịnh) và “paṭippassaddhi” (sự an tịnh) là một về nghĩa: “Không đạt được sự an tịnh” nghĩa là “không đạt được sự an tịnh của các phiền não.”
Sukkapakkhe santenātiādīsu aṅgasantatāya ārammaṇasantatāya sabbakilesasantatāya ca santena, atappaniyaṭṭhena paṇītena, kilesappaṭippassaddhiyā laddhattā, kilesappaṭippassaddhibhāvaṃ vā laddhattā paṭippassaddhiladdhena, passaddhikilesena vā arahatā laddhattā paṭippassaddhiladdhena, ekodibhāvena adhigatattā ekodibhāvādhigatenāti evamattho daṭṭhabbo.
In the phrases like "pure" (santenā) in the bright side, "pure" means pure by way of its factors, pure by way of its object, and pure by way of all defilements. "Sublime" (paṇītena) means by being unagitated. "Attained with the calming of defilements" (paṭippassaddhiladdhena) means because it is attained by the calming of defilements, or because it has attained the state of calming defilements; or "attained with the calming of defilements" means attained by an Arahant whose defilements are calmed. "Attained with unification" (ekodibhāvādhigatena) means because it is attained by unification. This is how the meaning should be understood.
Trong phần thiện, đối với các (từ) như “bằng sự an tịnh,” nghĩa là bằng sự an tịnh của các chi (thiền), bằng sự an tịnh của đối tượng, và bằng sự an tịnh của tất cả phiền não; “bằng sự cao thượng” vì không còn bị thiêu đốt; “đạt được sự an tịnh” vì đã đạt được sự an tịnh của phiền não, hoặc vì đã đạt được trạng thái an tịnh của phiền não; hoặc vì đã đạt được bởi bậc A-la-hán với phiền não đã an tịnh, nên “đạt được sự an tịnh”; “đạt được trạng thái nhất tâm” vì đã chứng đắc bằng trạng thái nhất tâm—nghĩa này nên được hiểu như vậy.
71-74. Sattame tasmiṃ tasmiṃ viseseti tasmiṃ tasmiṃ sacchikātabbe visese.
In the seventh (sutta), "in each particular distinction" (tasmiṃ tasmiṃ visese) means in each particular distinction to be realized.
71-74. Trong (kinh) thứ bảy, “trong từng đặc điểm đó” nghĩa là trong từng đặc điểm cần được chứng ngộ đó.
Sakkhibhāvāya paccakkhakāritāya bhabbo sakkhibhabbo, tassa bhāvo sakkhibhabbatā.
One who is fit for the state of being a witness, for direct experience, is fit to be a witness (sakkhibhabbo); that state is the fitness to be a witness (sakkhibhabbatā).
Khả năng chứng nghiệm, khả năng thực chứng, là sakkhibhabba (khả năng làm chứng), trạng thái đó là sakkhibhabbatā (khả năng chứng nghiệm).
Taṃ sakkhibhabbataṃ.
That is "fitness to be a witness" (sakkhibhabbataṃ).
Đó là khả năng chứng nghiệm.
Sati satiāyataneti sati satikāraṇe.
"When there is an āyatana" (sati satiāyatane) means when there is a cause.
Khi có căn cứ nghĩa là khi có từng nguyên nhân đó.
Kiñcettha kāraṇaṃ?
What is the cause here?
Nguyên nhân ở đây là gì?
Abhiññā vā abhiññāpādakajjhānaṃ vā, avasāne pana chaṭṭhābhiññāya arahattaṃ vā kāraṇaṃ, arahattassa vipassanā vāti veditabbaṃ.
It should be understood that either higher knowledge (abhiññā) or the jhāna that is the basis for higher knowledge is the cause, or ultimately, Arahantship (arahattaṃ) for the sixth higher knowledge, or insight (vipassanā) for Arahantship.
Nên hiểu rằng đó là Abhiññā (thắng trí) hoặc thiền định làm nền tảng cho thắng trí, và cuối cùng là A-la-hán quả của thắng trí thứ sáu, hoặc vipassanā (tuệ quán) là nguyên nhân của A-la-hán quả.
Yañhi taṃ tatra tatra sakkhibhabbatāsaṅkhātaṃ iddhividhapaccanubhavanādi, tassa abhiññā kāraṇaṃ.
For that which is the experience of various psychic powers and so on, which is called fitness to be a witness in various contexts, higher knowledge is the cause.
Quả thật, sự chứng nghiệm các thần thông v.v., được gọi là khả năng chứng nghiệm ở từng trường hợp đó, thì thắng trí là nguyên nhân của nó.
Atha iddhividhapaccanubhavanādi abhiññā, evaṃ sati abhiññāpādakajjhānaṃ kāraṇaṃ.
If the experience of various psychic powers and so on is higher knowledge, then the jhāna that is the basis for higher knowledge is the cause.
Nếu sự chứng nghiệm các thần thông v.v. là thắng trí, thì thiền định làm nền tảng cho thắng trí là nguyên nhân.
Arahattampi ‘‘kudāssu nāmāhaṃ tadāyatanaṃ upasampajja viharissāmī’’ti anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhapetvā chaṭṭhābhiññaṃ nibbattentassa kāraṇaṃ.
Arahantship is also a cause for one who, having established a longing for the unsurpassed liberations, thinking, "When shall I attain and dwell in that āyatana?", brings forth the sixth higher knowledge.
A-la-hán quả cũng là nguyên nhân cho người phát triển thắng trí thứ sáu, sau khi đã khởi lên sự khao khát đối với các giải thoát vô thượng, (tự nhủ) “Khi nào tôi sẽ chứng đắc và an trú trong trạng thái đó?”
Idañca sabbasādhāraṇaṃ na hoti, sādhāraṇavasena pana arahattassa vipassanā kāraṇaṃ.
However, this is not universally applicable; in a general sense, insight is the cause for Arahantship.
Điều này không phải là phổ biến cho tất cả, nhưng theo nghĩa phổ biến thì tuệ quán là nguyên nhân của A-la-hán quả.
Atha vā sati āyataneti tassa tassa visesādhigamassa upanissayasaṅkhāte kāraṇe satīti evamettha attho daṭṭhabbo.
Alternatively, "when there is an āyatana" (sati āyatane) means when there is a cause, which is the supporting condition for the attainment of each particular distinction. This is how the meaning should be understood here.
Hoặc, “khi có căn cứ” nghĩa là khi có nguyên nhân được gọi là nền tảng cho sự chứng đắc từng đặc điểm đó—nghĩa này nên được hiểu ở đây.
Hānabhāgiyādīsu ‘‘paṭhamajjhānassa lābhiṃ kāmasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti, hānabhāgiyo samādhi.
In the context of the states leading to decline and so on, the meaning of the states leading to decline and so on should be understood by elaborating all attainments in this manner: "For one who has attained the first jhāna, perceptions and mental formations associated with sensuality arise; this is concentration leading to decline.
Trong các (loại thiền) thuộc phần suy thoái v.v., ý nghĩa của phần suy thoái v.v. nên được hiểu bằng cách giải thích tất cả các thiền chứng theo phương pháp này: “Đối với người chứng đắc sơ thiền, các tưởng và tác ý liên quan đến dục giới khởi lên; đó là định thuộc phần suy thoái.
Tadanudhammatā sati santiṭṭhati, ṭhitibhāgiyo samādhi.
Mindfulness stands firm in accordance with that (jhāna); this is concentration leading to stability.
Tâm an trú vào pháp tương ứng với nó; đó là định thuộc phần an trú.
Avitakkasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti, visesabhāgiyo samādhi.
Perceptions and mental formations associated with the absence of initial application arise; this is concentration leading to distinction.
Các tưởng và tác ý không có tầm khởi lên; đó là định thuộc phần thù thắng.
Nibbidāsahagatā saññāmanasikārā samudācaranti virāgūpasaṃhitā, nibbedhabhāgiyo samādhī’’ti (vibha. 799) iminā nayena sabbasamāpattiyo vitthāretvā hānabhāgiyādiattho veditabbo.
Perceptions and mental formations associated with disenchantment arise, connected with dispassion; this is concentration leading to penetration" (Vibh. 799).
Các tưởng và tác ý liên quan đến sự nhàm chán, liên quan đến sự ly tham khởi lên; đó là định thuộc phần thâm nhập” (Vibh. 799).
Tattha paṭhamajjhānassa lābhinti yvāyaṃ appaguṇassa paṭhamassa jhānassa lābhī, taṃ.
Therein, "one who has attained the first jhāna" (paṭhamajjhānassa lābhiṃ) refers to one who has attained that first jhāna, which is not yet fully developed.
Ở đó, “người chứng đắc sơ thiền” nghĩa là người chứng đắc sơ thiền có công đức ít ỏi.
Kāmasahagatā saññāmanasikārā samudācarantīti tato vuṭṭhitaṃ ārammaṇavasena kāmasahagatā hutvā saññāmanasikārā samudācaranti tudanti, tassa kāmānatītassa kāmānupakkhandānaṃ saññāmanasikārānaṃ vasena so paṭhamajjhānasamādhi hāyati parihāyati, tasmā hānabhāgiyo vutto.
"Perceptions and mental formations associated with sensuality arise" (kāmasahagatā saññāmanasikārā samudācarantī) means that having arisen from that (jhāna), perceptions and mental formations associated with sensuality arise and afflict one by way of their object. Due to these perceptions and mental formations that are not beyond sensuality and do not transcend sensuality, that concentration of the first jhāna declines and deteriorates. Therefore, it is called "leading to decline" (hānabhāgiyo).
“Các tưởng và tác ý liên quan đến dục giới khởi lên” nghĩa là các tưởng và tác ý, sau khi xuất khỏi thiền đó, khởi lên và thúc đẩy theo đối tượng liên quan đến dục giới; do các tưởng và tác ý không vượt khỏi dục giới, không vượt lên trên dục giới đó, định sơ thiền đó suy thoái, giảm sút; vì vậy nó được gọi là “thuộc phần suy thoái.”
Tadanudhammatāti tadanurūpasabhāvo.
"In accordance with that" (tadanudhammatā) means having a nature corresponding to that.
“Tương ứng với nó” nghĩa là bản chất tương ứng với nó.
Sati santiṭṭhatīti idaṃ micchāsatiṃ sandhāya vuttaṃ.
"Mindfulness stands firm" (sati santiṭṭhatī) is stated with reference to wrong mindfulness.
“Tâm an trú” điều này được nói để chỉ tà niệm.
Yassa hi paṭhamajjhānānurūpasabhāvā paṭhamajjhānaṃ santato paṇītato disvā assādayamānā abhinandamānā nikanti hoti, tassa nikantivasena so paṭhamajjhānasamādhi neva hāyati na vaḍḍhati, ṭhitikoṭṭhāsiko hoti.
For one whose longing (nikanti) arises, delighting in and enjoying the first jhāna, having seen the first jhāna as calm and sublime, due to that longing, that concentration of the first jhāna neither declines nor increases; it remains stable.
Quả thật, đối với người có sự hoan hỷ, vui thích, và chấp thủ do thấy sơ thiền, có bản chất tương ứng với sơ thiền, là an tịnh và cao thượng, thì do sự chấp thủ đó, định sơ thiền đó không suy thoái cũng không tăng trưởng, mà ở trạng thái an trú.
Tena vuttaṃ ‘‘ṭhitibhāgiyo samādhī’’ti.
Therefore it is said, "concentration leading to stability" (ṭhitibhāgiyo samādhī).
Vì vậy đã nói “đó là định thuộc phần an trú.”
Avitakkasahagatāti avitakkaṃ dutiyajjhānaṃ santato paṇītato manasikaroto ārammaṇavasena avitakkasahagatā.
"Associated with the absence of initial application" (avitakkasahagatā) means associated with the absence of initial application by way of the object, for one who is mentally attending to the second jhāna, which is without initial application, as calm and sublime.
“Không có tầm” nghĩa là liên quan đến nhị thiền không có tầm, khi tác ý đến nhị thiền là an tịnh và cao thượng theo đối tượng.
Saññāmanasikārā samudācarantīti paguṇapaṭhamajjhānato vuṭṭhitaṃ dutiyajjhānādhigamatthāya codenti tudanti.
"Perceptions and mental formations arise" (saññāmanasikārā samudācarantī) means they urge and afflict one who has arisen from the developed first jhāna, for the purpose of attaining the second jhāna.
“Các tưởng và tác ý khởi lên” nghĩa là thúc đẩy và khuyến khích người đã xuất khỏi sơ thiền thành thục để chứng đắc nhị thiền.
Tassa upari dutiyajjhānānupakkhandānaṃ saññāmanasikārānaṃ vasena so paṭhamajjhānasamādhi visesabhūtassa dutiyajjhānassa uppattipadaṭṭhānatāya ‘‘visesabhāgiyo’’ti vutto.
Due to those perceptions and mental formations that transcend the first jhāna and lead to the second jhāna, that concentration of the first jhāna is called "leading to distinction" (visesabhāgiyo) because it is the proximate cause for the arising of the second jhāna, which is a distinguished state.
Do các tưởng và tác ý không vượt lên trên nhị thiền đó, định sơ thiền đó được gọi là “thuộc phần thù thắng” vì là nền tảng cho sự phát sinh của nhị thiền thù thắng.
Nibbidāsahagatāti tameva paṭhamajjhānalābhiṃ jhānato vuṭṭhitaṃ nibbidāsaṅkhātena vipassanāñāṇena sahagatā.
"Associated with disenchantment" (nibbidāsahagatā) means associated with the insight knowledge called disenchantment for that same attainer of the first jhāna, having arisen from the jhāna.
“Liên quan đến sự nhàm chán” nghĩa là liên quan đến tuệ quán được gọi là sự nhàm chán, đối với người chứng đắc sơ thiền đó, sau khi xuất khỏi thiền.
Vipassanāñāṇañhi jhānaṅgesu pabhedena upaṭṭhahantesu nibbindati ukkaṇṭhati, tasmā ‘‘nibbidā’’ti vuccati.
For insight knowledge becomes disgusted and dispassionate when the jhāna factors appear differentiated; therefore, it is called "disgust/dispassion" (nibbidā).
Quả thật, tuệ quán nhàm chán và chán ghét khi các chi thiền hiện rõ từng phần; vì vậy nó được gọi là “nhàm chán.”
Samudācarantīti nibbānasacchikiriyatthāya codenti tudanti.
"Stirring up" (samudācarantī) means they urge and impel for the realization of Nibbāna.
“Khởi lên” nghĩa là thúc đẩy và khuyến khích để chứng ngộ Nibbāna.
Virāgūpasaṃhitāti virāgasaṅkhātena nibbānena upasaṃhitā.
"Connected with dispassion" (virāgūpasaṃhitā) means connected with Nibbāna, which is called dispassion.
“Liên quan đến ly tham” nghĩa là liên quan đến Nibbāna được gọi là ly tham.
Vipassanāñāṇañhi sakkā iminā maggena virāgaṃ nibbānaṃ sacchikātunti pavattito ‘‘virāgūpasaṃhita’’nti vuccati.
Insight knowledge, because it proceeds with the understanding that "Nibbāna, which is dispassion, can be realized by this path," is therefore called "connected with dispassion" (virāgūpasaṃhita).
Quả thật, tuệ quán được vận hành với suy nghĩ “Có thể chứng ngộ Nibbāna ly tham bằng con đường này,” nên được gọi là “liên quan đến ly tham.”
Taṃsampayuttā saññāmanasikārā virāgūpasaṃhitā eva nāma.
The perceptions and acts of attention associated with it are indeed connected with dispassion.
Các tưởng và tác ý tương ưng với nó cũng được gọi là liên quan đến ly tham.
Tassa tesaṃ saññāmanasikārānaṃ vasena paṭhamajjhānasamādhi ariyamaggappaṭivedhassa padaṭṭhānatāya ‘‘nibbedhabhāgiyo’’ti vutto.
Due to these perceptions and acts of attention, the first jhāna concentration is called "leading to penetration" (nibbedhabhāgiyo) because it is a proximate cause for the penetration of the noble path.
Do các tưởng và tác ý đó, định sơ thiền được gọi là “thuộc phần thâm nhập” vì là nền tảng cho sự chứng đắc Thánh Đạo.
Hānaṃ bhajantīti hānabhāgiyā, hānabhāgo vā etesaṃ atthīti hānabhāgiyā, parihānakoṭṭhāsikāti attho.
Those that tend towards decline are "leading to decline" (hānabhāgiyā), or they possess a share of decline, meaning they are part of a declining portion.
Chia sẻ sự suy thoái nên là “thuộc phần suy thoái,” hoặc có phần suy thoái nên là “thuộc phần suy thoái,” nghĩa là thuộc phần giảm sút.
Iminā nayena ṭhitibhāgiyo veditabbo.
In this manner, "leading to stability" (ṭhitibhāgiyo) should be understood.
Theo phương pháp này, “thuộc phần an trú” nên được hiểu.
Aṭṭhamādīni uttānatthāneva.
The eighth and subsequent ones are straightforward in meaning.
Các (kinh) thứ tám v.v. thì có nghĩa rõ ràng.
75-77. Aṭṭhamassa paṭhamādīsu natthi vattabbaṃ.
75-77. In the first and subsequent suttas of the eighth chapter, there is nothing to be said.
75-77. Trong các (kinh) đầu tiên của (phẩm) thứ tám, không có gì cần phải nói.
Tatiye tividhaṃ kuhanavatthunti paccayappaṭisevanasāmantajappanairiyāpathappavattanasaṅkhātaṃ tividhaṃ kuhanavatthuṃ.
In the third, "three kinds of deceitful practices" (tividhaṃ kuhanavatthuṃ) refers to the three kinds of deceitful practices: partaking of requisites, engaging in conversation, and adopting certain postures.
Trong (kinh) thứ ba, “ba loại đối tượng lừa dối” là ba loại đối tượng lừa dối được gọi là thực hành các vật dụng, nói chuyện gần gũi, và biểu hiện oai nghi.
Ukkhipitvāti ‘‘mahākuṭumbiko mahānāviko mahādānapatī’’tiādinā paggaṇhitvā lapanaṃ.
"Exalting oneself" (ukkhipitvā) means speaking highly of oneself with phrases like "I am a great householder, a great navigator, a great donor," and so forth.
“Tán dương” là nói lời khen ngợi như “Người này là một gia chủ giàu có, một người lái buôn vĩ đại, một người bố thí lớn.”
Avakkhipitvāti ‘‘kiṃ imassa jīvitaṃ, bījabhojano nāmāya’’nti hīḷetvā lapanaṃ.
"Debasing oneself" (avakkhipitvā) means speaking disparagingly of oneself with phrases like "What is this life of mine? I am merely a seed-eater."
“Chê bai” là nói lời khinh miệt như “Cuộc đời của người này có ích gì, người này chỉ ăn hạt giống thôi.”
78. Catutthe yathāvuttadhammādīsu tassa kilesanimittaṃ dukkhaṃ anavassananti ‘‘sukhasomanassabahulo viharatī’’ti vuttaṃ.
78. In the fourth, it is said "he dwells abundant in happiness and joy" (sukhasomanassabahulo viharatī) because the suffering caused by the defilement-sign does not arise in the aforementioned phenomena.
78. Trong (kinh) thứ tư, đối với các pháp đã nói ở trên v.v., sự không khởi lên của khổ do phiền não được nói là “an trú với nhiều lạc và hỷ.”
Kāyikasukhañceva cetasikasomanassañca bahulaṃ assāti sukhasomanassabahulo.
"Abundant in happiness and joy" (sukhasomanassabahulo) means that he has an abundance of bodily happiness and mental joy.
“Với nhiều lạc và hỷ” nghĩa là có nhiều lạc về thân và hỷ về tâm.
Yavati tena phalaṃ missitaṃ viya hotīti yoni, ekantikaṃ kāraṇaṃ.
"Source" (yoni) means that by which it is as if the fruit is mixed, an exclusive cause.
“Nền tảng” là nơi mà quả được trộn lẫn với nó, là nguyên nhân tuyệt đối.
Assāti yathāvuttassa bhikkhuno.
"His" (assā) refers to the aforementioned bhikkhu.
“Của vị đó” là của vị Tỳ-kheo đã nói ở trên.
Paripuṇṇanti avikalaṃ anavasesaṃ.
"Complete" (paripuṇṇaṃ) means flawless and without remainder.
“Hoàn mãn” là không thiếu sót, không còn gì.
79. Pañcame āgacchanti etena kusalā vā akusalā vāti āgamanaṃ, kusalākusalānaṃ uppattikāraṇaṃ.
79. In the fifth, "coming" (āgamanaṃ) means that by which wholesome or unwholesome states arise; it is the cause for the arising of wholesome and unwholesome states.
79. Trong (kinh) thứ năm, các pháp thiện hoặc bất thiện đến bởi điều này nên gọi là “sự đến,” là nguyên nhân phát sinh của thiện và bất thiện.
Tattha kusaloti āgamanakusalo.
Among these, one who is skilled is "skilled in coming" (āgamanakusalo).
Ở đó, thiện là “khéo léo trong sự đến.”
Evaṃ dhamme manasikaroto kusalā vā akusalā vā dhammā abhivaḍḍhantīti evaṃ jānanto.
Meaning, one who knows that by attending to phenomena in this way, wholesome or unwholesome states increase.
Người biết rằng khi tác ý các pháp như vậy, các pháp thiện hoặc bất thiện sẽ tăng trưởng.
Apagacchanti kusalā vā akusalā vā etenāti apagamanaṃ.
"Going away" (apagamanaṃ) means that by which wholesome or unwholesome states cease.
Các pháp thiện hoặc bất thiện rời đi bởi điều này nên gọi là “sự rời đi.”
Tesaṃ eva anuppattikāraṇaṃ, tattha kusaloti apagamanakusalo.
It is the cause for their non-arising; among these, one who is skilled is "skilled in going away" (apagamanakusalo).
Nguyên nhân khiến chúng không sinh khởi, người thiện xảo trong việc đó là apagamanakusala (thiện xảo trong việc loại bỏ).
Evaṃ dhamme manasikaroto kusalā vā akusalā vā dhammā nābhivaḍḍhantīti evaṃ jānanto.
Meaning, one who knows that by attending to phenomena in this way, wholesome or unwholesome states do not increase.
Biết rằng khi quán niệm pháp như vậy, các pháp thiện hay bất thiện sẽ không tăng trưởng.
Upāyakusaloti ṭhānuppattikapaññāsamannāgato.
"Skilled in means" (upāyakusalo) means endowed with wisdom that arises spontaneously in a situation.
Upāyakusala có nghĩa là người có trí tuệ phát sinh đúng lúc.
Idañca accāyikakicce vā bhaye vā uppanne tassa tikicchanatthaṃ ṭhānuppattiyā kāraṇajānanavasena veditabbaṃ.
This should be understood as knowing the cause for the spontaneous arising of a remedy when an urgent matter or danger arises.
Điều này cần được hiểu theo nghĩa biết nguyên nhân của sự phát sinh đúng lúc để chữa trị khi có việc khẩn cấp hoặc nguy hiểm xảy ra.
85. Navamassa paṭhame sītibhāvanti nibbānaṃ, kilesavūpasamaṃ vā.
85. In the first of the ninth chapter, "coolness" (sītibhāvaṃ) means Nibbāna, or the calming of defilements.
85. Trong kinh đầu tiên của phẩm thứ chín, sītibhāva có nghĩa là Niết-bàn, hoặc sự lắng dịu của phiền não.
Niggaṇhātīti accāraddhavīriyatādīhi uddhataṃ cittaṃ uddhaccapakkhato rakkhaṇavasena niggaṇhāti.
"He restrains" (niggaṇhāti) means he restrains the agitated mind from the side of restlessness, by protecting it from excessive exertion and so forth.
Niggaṇhāti có nghĩa là kiềm chế tâm phóng dật do quá tinh tấn v.v., bằng cách bảo vệ nó khỏi sự phóng dật.
Paggaṇhātīti atisithilavīriyatādīhi līnaṃ cittaṃ kosajjapātato rakkhaṇavasena paggaṇhāti.
"He encourages" (paggaṇhāti) means he encourages the sluggish mind from the pit of idleness, by protecting it from excessive slackness of energy and so forth.
Paggaṇhāti có nghĩa là nâng đỡ tâm bị chùng xuống do quá lười biếng v.v., bằng cách bảo vệ nó khỏi sự biếng nhác.
Sampahaṃsetīti samappavattacittaṃ tathāpavattiyaṃ paññāya toseti uttejeti vā.
"He gladdens" (sampahaṃsetī) means he satisfies the mind that proceeds evenly, or stimulates it, by means of wisdom in that very proceeding.
Sampahaṃseti có nghĩa là làm cho tâm hoạt động đúng mức được hài lòng hoặc được thúc đẩy bằng trí tuệ trong việc hoạt động như vậy.
Yadā vā paññāpayogamandatāya upasamasukhānadhigamena vā nirassādaṃ cittaṃ bhāvanāya na pakkhandati, tadā jātiādīni saṃvegavatthūni paccavekkhitvā sampahaṃseti samuttejeti.
When, due to the dullness of applying wisdom, or due to not attaining the bliss of tranquility, the mind, being without zest, does not incline towards development, then, having reflected on the objects of urgency such as birth, one should gladden and arouse it.
Hoặc khi tâm không hứng thú với sự tu tập do trí tuệ yếu kém hoặc không đạt được niềm vui của sự an tịnh, lúc đó (người tu tập) quán chiếu các đối tượng đáng sợ như sinh, lão, bệnh, tử để thúc đẩy và khuyến khích tâm.
Ajjhupekkhatīti yadā pana cittaṃ alīnaṃ anuddhataṃ anirassādaṃ ārammaṇe samappavattaṃ sammadeva bhāvanāvītiṃ otiṇṇaṃ hoti, tadā paggahaniggahasampahaṃsanesu kiñci byāpāraṃ akatvā samappavattesu assesu sārathī viya ajjhupekkhati, upekkhakova hoti.
He looks on with equanimity (Ajjhupekkhati): But when the mind is not sluggish, not agitated, not without zest, proceeding evenly in the object, and has properly entered the path of development, then, without performing any activity of exertion, suppression, or gladdening, he looks on with equanimity, like a charioteer with well-moving horses; he becomes one who is equanimous.
Ajjhupekkhati có nghĩa là khi tâm không chùng xuống, không phóng dật, không nhàm chán, hoạt động đúng mức trên đối tượng, và đã hoàn toàn đi vào sự tu tập, lúc đó (người tu tập) không thực hiện bất kỳ hành động nào trong việc nâng đỡ, kiềm chế hay thúc đẩy, mà chỉ giữ thái độ xả ly, giống như người đánh xe đối với những con ngựa hoạt động đúng mức.
Paṇītādhimuttikoti paṇīte uttame maggaphale adhimutto ninnapoṇapabbhāro.
One intent on the sublime (Paṇītādhimuttiko) means one intent on, inclined towards, and tending towards the sublime, the supreme path and fruition.
Paṇītādhimuttiko có nghĩa là người có khuynh hướng, thiên về các quả vị Đạo và Quả cao thượng, tối thượng.
86-95. Dutiye acchandikoti kattukamyatākusalacchandarahito.
86-95. In the second (sutta), one without desire (acchandiko) means one devoid of wholesome desire for action.
86-95. Trong kinh thứ hai, acchandiko có nghĩa là không có ý muốn thiện xảo để hành động.
Uttarakurukā manussā acchandikaṭṭhānaṃ paviṭṭhā.
The people of Uttarakuru have entered the state of being without desire.
Người dân ở Uttarakuru là những người không có ý muốn.
Duppaññoti bhavaṅgapaññāya parihīno.
One of poor wisdom (duppañño) means one deficient in fundamental wisdom (bhavaṅgapaññā).
Duppañño có nghĩa là người thiếu trí tuệ bẩm sinh (bhavaṅgapaññā).
Bhavaṅgapaññāya pana paripuṇṇāyapi yassa bhavaṅgaṃ lokuttarassa paccayo na hoti, sopi duppañño eva nāma.
But even one whose fundamental wisdom is complete, yet whose fundamental existence (bhavaṅga) is not a condition for the supramundane, is also called one of poor wisdom.
Tuy nhiên, ngay cả khi trí tuệ bẩm sinh đã đầy đủ mà bhavaṅga không phải là yếu tố dẫn đến siêu thế, người đó cũng được gọi là duppañña.
Abhabbo niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattanti kusalesu dhammesu sammattaniyāmasaṅkhātaṃ ariyamaggaṃ okkamituṃ adhigantuṃ abhabbo.
Unable to enter the fixed course, the rightness in wholesome states (abhabbo niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ) means unable to enter, to attain, the Noble Path, which is called the fixed course of rightness in wholesome states.
Abhabbo niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammatta có nghĩa là không thể đi vào, không thể đạt được con đường Thánh (ariyamagga) được gọi là sự chắc chắn (niyāma) trong các pháp thiện.
Na kammāvaraṇatāyātiādīsu abhabbavipariyāyena attho veditabbo.
The meaning in not due to a kamma-hindrance (na kammāvaraṇatāya) and so on should be understood as the opposite of being unable.
Trong Na kammāvaraṇatāyā v.v., ý nghĩa cần được hiểu theo cách ngược lại với abhabba (không thể).
Catutthādīni uttānatthāni.
The fourth and subsequent (suttas) have obvious meanings.
Các kinh thứ tư trở đi đều rõ ràng.