1. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
1. Thus have I heard: On one occasion the Blessed One was dwelling in Sāvatthī, at Jetavana, Anāthapiṇḍika’s Park.
1. Tôi nghe như vầy – một thời Đức Thế Tôn đang trú tại Sāvatthī, trong khu vườn Jetavana của ông Anāthapiṇḍika.
Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhavo’’ti.
There the Blessed One addressed the bhikkhus, saying: “Bhikkhus.”
Tại đó, Đức Thế Tôn gọi các Tỳ-khưu: “Này các Tỳ-khưu.”
‘‘Bhadante’’ti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
“Venerable sir,” those bhikkhus replied to the Blessed One.
“Bạch Ngài,” các Tỳ-khưu ấy vâng lời Đức Thế Tôn.
Bhagavā etadavoca –
The Blessed One spoke thus:
Đức Thế Tôn nói như sau –
* ‘‘Mettāya, bhikkhave, cetovimuttiyā āsevitāya bhāvitāya bahulīkatāya yānīkatāya vatthukatāya anuṭṭhitāya paricitāya susamāraddhāya aṭṭhānisaṃsā pāṭikaṅkhā.
“Bhikkhus, when the cetovimutti of mettā is cultivated, developed, frequently practiced, made a vehicle, made a basis, established, consolidated, and properly undertaken, eight benefits are to be expected.
“Này các Tỳ-khưu, khi tâm giải thoát từ bi (mettā-cetovimutti) được thực hành, được phát triển, được làm cho sung mãn, được làm thành cỗ xe, được làm thành căn cứ, được kiên trì, được quen thuộc, được khởi sự tốt đẹp, thì tám lợi ích được mong đợi.
Katame aṭṭha?
What are these eight?
Tám điều nào?
Sukhaṃ supati, sukhaṃ paṭibujjhati, na pāpakaṃ supinaṃ passati, manussānaṃ piyo hoti, amanussānaṃ piyo hoti, devatā rakkhanti, nāssa aggi vā visaṃ vā satthaṃ vā kamati, uttariṃ appaṭivijjhanto brahmalokūpago hoti.
One sleeps happily, wakes happily, does not see bad dreams, is dear to human beings, is dear to non-human beings, devas protect one, fire, poison, or weapons do not affect one, and if one does not penetrate to a higher attainment, one is reborn in the Brahma-world.
Người ấy ngủ an lành, thức dậy an lành, không thấy ác mộng, được loài người yêu mến, được phi nhân yêu mến, chư thiên bảo hộ, lửa, thuốc độc hoặc vũ khí không thể làm hại người ấy, và nếu không chứng đắc quả vị cao hơn, người ấy sẽ sanh về cõi Phạm thiên.
Mettāya, bhikkhave, cetovimuttiyā āsevitāya bhāvitāya bahulīkatāya yānīkatāya vatthukatāya anuṭṭhitāya paricitāya susamāraddhāya ime aṭṭhānisaṃsā pāṭikaṅkhā’’ti.
Bhikkhus, when the cetovimutti of mettā is cultivated, developed, frequently practiced, made a vehicle, made a basis, established, consolidated, and properly undertaken, these eight benefits are to be expected.”
Này các Tỳ-khưu, khi tâm giải thoát từ bi được thực hành, được phát triển, được làm cho sung mãn, được làm thành cỗ xe, được làm thành căn cứ, được kiên trì, được quen thuộc, được khởi sự tốt đẹp, thì tám lợi ích này được mong đợi.”
2. ‘‘Aṭṭhime, bhikkhave, hetū aṭṭha paccayā ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattanti.
2. “Bhikkhus, there are these eight reasons, eight conditions for the acquisition of wisdom pertaining to the beginning of the holy life, if not yet acquired; and for its increase, growth, development, and perfection, if already acquired.
2. “Này các Tỳ-khưu, có tám nguyên nhân, tám điều kiện này để chứng đắc trí tuệ sơ khởi của phạm hạnh (ādibrahmacariyika paññā) chưa được chứng đắc, để phát triển thêm, để mở rộng, để tu tập, để viên mãn trí tuệ đã chứng đắc.
Katame aṭṭha?
What are the eight?
Tám điều nào?
Idha, bhikkhave, bhikkhu satthāraṃ upanissāya viharati aññataraṃ vā garuṭṭhāniyaṃ sabrahmacāriṃ, yatthassa tibbaṃ hirottappaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti pemañca gāravo ca.
Here, bhikkhus, a bhikkhu dwells relying on the Teacher, or on some venerable fellow-celibate, towards whom he has intense shame and fear of wrongdoing, and also affection and reverence.
Này các Tỳ-khưu, ở đây, một Tỳ-khưu sống nương tựa vào Đức Bổn Sư hoặc một vị đồng phạm hạnh đáng kính, nơi mà sự hổ thẹn và ghê sợ (hirottappa) mãnh liệt, cùng với tình yêu mến và lòng tôn kính, hiện hữu nơi người ấy.
Ayaṃ, bhikkhave, paṭhamo hetu paṭhamo paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
This, bhikkhus, is the first reason, the first condition for the acquisition of wisdom pertaining to the beginning of the holy life, if not yet acquired; and for its increase, growth, development, and perfection, if already acquired.
Này các Tỳ-khưu, đây là nguyên nhân thứ nhất, điều kiện thứ nhất để chứng đắc trí tuệ sơ khởi của phạm hạnh chưa được chứng đắc, để phát triển thêm, để mở rộng, để tu tập, để viên mãn trí tuệ đã chứng đắc.
‘‘So taṃ satthāraṃ upanissāya viharanto aññataraṃ vā garuṭṭhāniyaṃ sabrahmacāriṃ, yatthassa tibbaṃ hirottappaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti pemaṃ gāravo ca, te kālena kālaṃ upasaṅkamitvā paripucchati paripañhati – ‘idaṃ, bhante, kathaṃ; imassa ko attho’ti?
“Dwelling relying on that Teacher, or on some venerable fellow-celibate, towards whom he has intense shame and fear of wrongdoing, and also affection and reverence, he approaches them from time to time and questions them, asking: ‘Venerable sir, how is this? What is the meaning of this?’
Người ấy, khi sống nương tựa vào Đức Bổn Sư hoặc một vị đồng phạm hạnh đáng kính, nơi mà sự hổ thẹn và ghê sợ mãnh liệt, cùng với tình yêu mến và lòng tôn kính, hiện hữu nơi người ấy, thì thỉnh thoảng đến gần và hỏi han, thưa hỏi: “Bạch Ngài, điều này là như thế nào? Ý nghĩa của điều này là gì?”
Tassa te āyasmanto avivaṭañceva vivaranti, anuttānīkatañca uttānī karonti, anekavihitesu ca kaṅkhāṭhāniyesu dhammesu kaṅkhaṃ paṭivinodenti.
Those venerable ones then reveal what has not been revealed, make plain what has not been made plain, and dispel his doubts about various doubtful points of Dhamma.
Các Tôn giả ấy bèn mở ra những điều chưa được mở, làm cho sáng tỏ những điều chưa được sáng tỏ, và giải tỏa những nghi ngờ về các pháp có thể gây nghi ngờ theo nhiều cách khác nhau cho người ấy.
Ayaṃ, bhikkhave, dutiyo hetu dutiyo paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
This, bhikkhus, is the second reason, the second condition for the acquisition of wisdom pertaining to the beginning of the holy life, if not yet acquired; and for its increase, growth, development, and perfection, if already acquired.
Này các Tỳ-khưu, đây là nguyên nhân thứ hai, điều kiện thứ hai để chứng đắc trí tuệ sơ khởi của phạm hạnh chưa được chứng đắc, để phát triển thêm, để mở rộng, để tu tập, để viên mãn trí tuệ đã chứng đắc.
‘‘So taṃ dhammaṃ sutvā dvayena vūpakāsena sampādeti – kāyavūpakāsena ca cittavūpakāsena ca.
“Having heard that Dhamma, he perfects himself in two kinds of seclusion: seclusion of body and seclusion of mind.
Người ấy, sau khi nghe pháp ấy, tự hoàn thiện mình bằng hai sự ly viễn: ly viễn thân và ly viễn tâm.
Ayaṃ, bhikkhave, tatiyo hetu tatiyo paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
This, bhikkhus, is the third reason, the third condition for the acquisition of wisdom pertaining to the beginning of the holy life, if not yet acquired; and for its increase, growth, development, and perfection, if already acquired.
Này các Tỳ-khưu, đây là nguyên nhân thứ ba, điều kiện thứ ba để chứng đắc trí tuệ sơ khởi của phạm hạnh chưa được chứng đắc, để phát triển thêm, để mở rộng, để tu tập, để viên mãn trí tuệ đã chứng đắc.
‘‘Sīlavā hoti, pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī, samādāya sikkhati sikkhāpadesu.
He is virtuous, dwells restrained by the Pātimokkha restraint, is complete in conduct and resort, sees danger in the slightest faults, and undertakes and trains in the training rules.
Người ấy có giới hạnh, sống với sự phòng hộ của giới bổn Pātimokkha, đầy đủ oai nghi và phạm vi hành động, thấy sự nguy hiểm trong những lỗi nhỏ nhặt, và thọ trì học giới.
Ayaṃ, bhikkhave, catuttho hetu catuttho paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
This, bhikkhus, is the fourth cause, the fourth condition, that conduces to the acquisition of wisdom pertaining to the beginning of the holy life, if it has not yet been acquired; and for its increase, growth, development, and fulfillment, if it has been acquired.
Này các Tỳ-khưu, đây là nguyên nhân thứ tư, điều kiện thứ tư để chứng đắc trí tuệ sơ khởi của phạm hạnh chưa được chứng đắc, để phát triển thêm, để mở rộng, để tu tập, để viên mãn trí tuệ đã chứng đắc.
‘‘Bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo.
He is learned, a preserver of what he has heard, a collector of what he has heard.
Người ấy là bậc đa văn, thọ trì những điều đã nghe, tích lũy những điều đã nghe.
Ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthaṃ sabyañjanaṃ* kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ abhivadanti, tathārūpāssa dhammā bahussutā honti dhātā* vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā.
Those teachings that declare the holy life to be good in the beginning, good in the middle, and good in the end, with meaning and with letter, entirely perfect and pure—such teachings are much heard by him, retained, recited verbally, contemplated mentally, and well penetrated by understanding.
Những pháp nào là thiện ở phần đầu, thiện ở phần giữa, thiện ở phần cuối, tuyên bố phạm hạnh hoàn toàn đầy đủ, thanh tịnh, có nghĩa và có văn, những pháp như vậy người ấy đã nghe nhiều, đã ghi nhớ, đã quen thuộc bằng lời nói, đã quán sát bằng tâm, đã thấu hiểu bằng chánh kiến.
Ayaṃ, bhikkhave, pañcamo hetu pañcamo paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
This, bhikkhus, is the fifth cause, the fifth condition, that conduces to the acquisition of wisdom pertaining to the beginning of the holy life, if it has not yet been acquired; and for its increase, growth, development, and fulfillment, if it has been acquired.
Này các Tỳ-khưu, đây là nguyên nhân thứ năm, điều kiện thứ năm để chứng đắc trí tuệ sơ khởi của phạm hạnh chưa được chứng đắc, để phát triển thêm, để mở rộng, để tu tập, để viên mãn trí tuệ đã chứng đắc.
‘‘Āraddhavīriyo viharati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya, kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya, thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu.
He dwells with aroused energy for the abandoning of unwholesome states and for the acquisition of wholesome states; he is strong, firm in effort, not laying aside the burden in wholesome states.
Người ấy sống với tinh tấn kiên trì để đoạn trừ các pháp bất thiện, để thành tựu các pháp thiện, có sức mạnh, có nỗ lực kiên cố, không bỏ gánh nặng trong các pháp thiện.
Ayaṃ, bhikkhave, chaṭṭho hetu chaṭṭho paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
This, bhikkhus, is the sixth cause, the sixth condition, that conduces to the acquisition of wisdom pertaining to the beginning of the holy life, if it has not yet been acquired; and for its increase, growth, development, and fulfillment, if it has been acquired.
Này các Tỳ-khưu, đây là nguyên nhân thứ sáu, điều kiện thứ sáu để chứng đắc trí tuệ sơ khởi của phạm hạnh chưa được chứng đắc, để phát triển thêm, để mở rộng, để tu tập, để viên mãn trí tuệ đã chứng đắc.
‘‘Saṅghagato kho pana anānākathiko hoti atiracchānakathiko.
When he goes to the Saṅgha, he does not engage in various kinds of talk or worldly talk.
Khi đến hội chúng Tăng-già, người ấy không nói những chuyện tạp nham, không nói những chuyện tầm thường.
Sāmaṃ vā dhammaṃ bhāsati paraṃ vā ajjhesati ariyaṃ vā tuṇhībhāvaṃ nātimaññati.
He either speaks Dhamma himself, or requests another to speak, or he does not disparage the noble silence.
Người ấy hoặc tự mình thuyết pháp, hoặc thỉnh cầu người khác thuyết pháp, hoặc không xem thường sự im lặng cao quý (ariya tuṇhībhāva).
Ayaṃ, bhikkhave, sattamo hetu sattamo paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
This, bhikkhus, is the seventh cause, the seventh condition, that conduces to the acquisition of wisdom pertaining to the beginning of the holy life, if it has not yet been acquired; and for its increase, growth, development, and fulfillment, if it has been acquired.
Này các Tỳ-khưu, đây là nguyên nhân thứ bảy, điều kiện thứ bảy để chứng đắc trí tuệ sơ khởi của phạm hạnh chưa được chứng đắc, để phát triển thêm, để mở rộng, để tu tập, để viên mãn trí tuệ đã chứng đắc.
‘‘Pañcasu kho pana upādānakkhandhesu udayabbayānupassī viharati – ‘iti rūpaṃ, iti rūpassa samudayo, iti rūpassa atthaṅgamo; iti vedanā, iti vedanāya samudayo, iti vedanāya atthaṅgamo; iti saññā…pe… iti saṅkhārā…pe… iti viññāṇaṃ, iti viññāṇassa samudayo, iti viññāṇassa atthaṅgamo’ti.
He dwells contemplating the rise and fall in the five aggregates of clinging: ‘Such is form, such is the origin of form, such is the cessation of form; such is feeling, such is the origin of feeling, such is the cessation of feeling; such is perception… such are volitional formations… such is consciousness, such is the origin of consciousness, such is the cessation of consciousness.’
Người ấy sống quán sát sự sanh diệt trong năm uẩn chấp thủ – ‘Đây là sắc, đây là sự sanh khởi của sắc, đây là sự diệt tận của sắc; đây là thọ, đây là sự sanh khởi của thọ, đây là sự diệt tận của thọ; đây là tưởng… (tương tự)… đây là hành… (tương tự)… đây là thức, đây là sự sanh khởi của thức, đây là sự diệt tận của thức’.
Ayaṃ, bhikkhave, aṭṭhamo hetu aṭṭhamo paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
This, bhikkhus, is the eighth cause, the eighth condition, that conduces to the acquisition of wisdom pertaining to the beginning of the holy life, if it has not yet been acquired; and for its increase, growth, development, and fulfillment, if it has been acquired.
Này các Tỳ-khưu, đây là nguyên nhân thứ tám, điều kiện thứ tám để chứng đắc trí tuệ sơ khởi của phạm hạnh chưa được chứng đắc, để phát triển thêm, để mở rộng, để tu tập, để viên mãn trí tuệ đã chứng đắc.
‘‘Tamenaṃ sabrahmacārī evaṃ sambhāventi – ‘ayaṃ kho āyasmā satthāraṃ upanissāya viharati aññataraṃ vā garuṭṭhāniyaṃ sabrahmacāriṃ, yatthassa tibbaṃ hirottappaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti pemañca gāravo ca.
His companions in the holy life commend him thus: ‘This venerable one lives dependent on the Teacher, or on some venerable companion in the holy life, in whom he has intense shame and dread, and affection and respect.
Các vị đồng phạm hạnh của người ấy ca ngợi như vầy: ‘Vị Tôn giả này sống nương tựa vào Đức Bổn Sư hoặc một vị đồng phạm hạnh đáng kính, nơi mà sự hổ thẹn và ghê sợ mãnh liệt, cùng với tình yêu mến và lòng tôn kính, hiện hữu nơi người ấy.
Addhā ayamāyasmā jānaṃ jānāti passaṃ passatī’ti!
Indeed, this venerable one knows what is to be known, sees what is to be seen!’
Chắc chắn vị Tôn giả này biết điều đáng biết, thấy điều đáng thấy!
Ayampi dhammo piyattāya garuttāya* bhāvanāya sāmaññāya ekībhāvāya saṃvattati.
This state, too, conduces to being loved, to being respected, to development, to harmony, to unity.
Pháp này cũng dẫn đến sự được yêu mến, được tôn trọng, được phát triển, sự hòa hợp, sự nhất trí.
‘‘‘Taṃ kho panāyamāyasmā satthāraṃ upanissāya viharanto aññataraṃ vā garuṭṭhāniyaṃ sabrahmacāriṃ, yatthassa tibbaṃ hirottappaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti pemañca gāravo ca, te kālena kālaṃ upasaṅkamitvā paripucchati paripañhati – idaṃ, bhante, kathaṃ; imassa ko atthoti?
‘This venerable one, living dependent on the Teacher, or on some venerable companion in the holy life, in whom he has intense shame and dread, and affection and respect, approaches them from time to time and questions and inquires: “Venerable sir, how is this? What is the meaning of this?”
“Này các Tỳ-khưu, vị Tôn giả này nương tựa vị Đạo sư hoặc một vị đồng Phạm hạnh đáng tôn kính nào đó, nơi mà vị ấy có sự hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi mãnh liệt, có tình yêu thương và sự tôn kính, vị ấy đến hỏi han, thưa thỉnh các vị ấy đúng lúc – “Bạch Ngài, điều này là gì? Ý nghĩa của điều này là gì?”
Tassa te āyasmanto avivaṭañceva vivaranti, anuttānīkatañca uttānī karonti, anekavihitesu ca kaṅkhāṭhāniyesu dhammesu kaṅkhaṃ paṭivinodenti.
Then those venerable ones reveal what is unrevealed to him, make clear what is unclear, and resolve his doubts regarding various states of uncertainty.
Các Tôn giả ấy bèn mở bày điều chưa được mở bày, làm cho rõ ràng điều chưa được làm cho rõ ràng, và giải tỏa sự nghi ngờ trong các pháp đáng nghi ngờ bằng nhiều cách khác nhau.
Addhā ayamāyasmā jānaṃ jānāti passaṃ passatī’ti!
Indeed, this venerable one knows what is to be known, sees what is to be seen!’
Chắc chắn vị Tôn giả này biết điều đáng biết, thấy điều đáng thấy!
Ayampi dhammo piyattāya garuttāya bhāvanāya sāmaññāya ekībhāvāya saṃvattati.
This state, too, conduces to being loved, to being respected, to development, to harmony, to unity.
Pháp này cũng dẫn đến sự được yêu mến, được tôn trọng, được phát triển, sự hòa hợp, sự nhất trí.
‘‘‘Taṃ kho panāyamāyasmā dhammaṃ sutvā dvayena vūpakāsena sampādeti – kāyavūpakāsena ca cittavūpakāsena ca.
‘This venerable one, having heard the Dhamma, perfects himself in two kinds of seclusion: seclusion of body and seclusion of mind.
“Này các Tỳ-khưu, vị Tôn giả này sau khi nghe pháp, thực hành hai loại viễn ly – viễn ly thân và viễn ly tâm.
Addhā ayamāyasmā jānaṃ jānāti passaṃ passatī’ti!
Indeed, this venerable one knows what is to be known, sees what is to be seen!’
Chắc chắn vị Tôn giả này biết điều đáng biết, thấy điều đáng thấy!
Ayampi dhammo piyattāya garuttāya bhāvanāya sāmaññāya ekībhāvāya saṃvattati.
This dhamma also conduces to affection, to respect, to development, to harmony, to unity.
Pháp này cũng dẫn đến sự được yêu mến, được tôn trọng, được phát triển, sự hòa hợp, sự nhất trí.
‘‘‘Sīlavā kho panāyamāyasmā pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī, samādāya sikkhati sikkhāpadesu.
“‘This venerable one is indeed virtuous, dwells restrained by the Pātimokkha restraint, endowed with good conduct and resort, seeing danger in the slightest faults, and undertakes and trains in the training rules.
“Này các Tỳ-khưu, vị Tôn giả này giữ giới, sống chế ngự trong sự phòng hộ của giới bổn Pātimokkha, đầy đủ oai nghi và phạm hạnh, thấy sự nguy hiểm trong những lỗi nhỏ nhặt, thọ trì và học tập các học giới.
Addhā ayamāyasmā jānaṃ jānāti passaṃ passatī’ti!
Surely this venerable one knows what he knows and sees what he sees!’
Chắc chắn vị Tôn giả này biết điều đáng biết, thấy điều đáng thấy!
Ayampi dhammo piyattāya garuttāya bhāvanāya sāmaññāya ekībhāvāya saṃvattati.
This dhamma also conduces to affection, to respect, to development, to harmony, to unity.
Pháp này cũng dẫn đến sự được yêu mến, được tôn trọng, được phát triển, sự hòa hợp, sự nhất trí.
‘‘‘Bahussuto kho panāyamāyasmā sutadharo sutasannicayo.
“‘This venerable one is indeed learned, a holder of the Suttas, a collector of the Suttas.
“Này các Tỳ-khưu, vị Tôn giả này là bậc đa văn, thọ trì những điều đã nghe, tích lũy những điều đã nghe.
Ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ abhivadanti, tathārūpāssa dhammā bahussutā honti dhātā vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā.
Those teachings that are good in the beginning, good in the middle, and good in the end, with meaning and with phrasing, proclaiming the entirely complete and purified holy life—such teachings are much heard by him, held, recited by word, contemplated by mind, and well-penetrated by understanding.
Những pháp nào tốt đẹp ở đoạn đầu, tốt đẹp ở đoạn giữa, tốt đẹp ở đoạn cuối, có nghĩa lý, có văn tự, tuyên bố đời sống Phạm hạnh hoàn toàn viên mãn, hoàn toàn thanh tịnh, những pháp như vậy vị ấy đã nghe nhiều, đã thọ trì bằng lời nói, đã quen thuộc bằng tâm ý, đã thấu hiểu sâu sắc bằng chánh kiến.
Addhā ayamāyasmā jānaṃ jānāti passaṃ passatī’ti!
Surely this venerable one knows what he knows and sees what he sees!’
Chắc chắn vị Tôn giả này biết điều đáng biết, thấy điều đáng thấy!
Ayampi dhammo piyattāya garuttāya bhāvanāya sāmaññāya ekībhāvāya saṃvattati.
This dhamma also conduces to affection, to respect, to development, to harmony, to unity.
Pháp này cũng dẫn đến sự được yêu mến, được tôn trọng, được phát triển, sự hòa hợp, sự nhất trí.
‘‘‘Āraddhavīriyo kho panāyamāyasmā viharati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya, kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya, thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu.
“‘This venerable one dwells with aroused energy for the abandoning of unwholesome states, for the acquisition of wholesome states, steadfast, firm in exertion, not laying down the burden in wholesome states.
“Này các Tỳ-khưu, vị Tôn giả này tinh tấn, siêng năng để đoạn trừ các pháp bất thiện, để thành tựu các pháp thiện, có sức mạnh, có sự nỗ lực kiên cố, không từ bỏ gánh nặng trong các pháp thiện.
Addhā ayamāyasmā jānaṃ jānāti passaṃ passatī’ti!
Surely this venerable one knows what he knows and sees what he sees!’
Chắc chắn vị Tôn giả này biết điều đáng biết, thấy điều đáng thấy!
Ayampi dhammo piyattāya garuttāya bhāvanāya sāmaññāya ekībhāvāya saṃvattati.
This dhamma also conduces to affection, to respect, to development, to harmony, to unity.
Pháp này cũng dẫn đến sự được yêu mến, được tôn trọng, được phát triển, sự hòa hợp, sự nhất trí.
‘‘‘Saṅghagato kho panāyamāyasmā anānākathiko hoti atiracchānakathiko.
“‘This venerable one, when he goes to the Saṅgha, does not engage in diverse talk or animal talk.
“Này các Tỳ-khưu, vị Tôn giả này khi đến hội chúng Tăng, không nói những lời vô ích, không nói những lời tầm thường.
Sāmaṃ vā dhammaṃ bhāsati paraṃ vā ajjhesati ariyaṃ vā tuṇhībhāvaṃ nātimaññati.
He either speaks the Dhamma himself or invites another to speak, or he does not disparage the noble silence.
Vị ấy tự mình thuyết pháp, hoặc thỉnh cầu người khác thuyết pháp, hoặc không xem thường sự im lặng cao quý.
Addhā ayamāyasmā jānaṃ jānāti passaṃ passatī’ti!
Surely this venerable one knows what he knows and sees what he sees!’
Chắc chắn vị Tôn giả này biết điều đáng biết, thấy điều đáng thấy!
Ayampi dhammo piyattāya garuttāya bhāvanāya sāmaññāya ekībhāvāya saṃvattati.
This dhamma also conduces to affection, to respect, to development, to harmony, to unity.
Pháp này cũng dẫn đến sự được yêu mến, được tôn trọng, được phát triển, sự hòa hợp, sự nhất trí.
‘‘‘Pañcasu kho panāyamāyasmā upādānakkhandhesu udayabbayānupassī viharati – iti rūpaṃ, iti rūpassa samudayo, iti rūpassa atthaṅgamo; iti vedanā…pe… iti saññā…pe… iti saṅkhārā…pe… iti viññāṇaṃ, iti viññāṇassa samudayo, iti viññāṇassa atthaṅgamoti.
“‘This venerable one dwells contemplating the rise and fall in the five clinging-aggregates: ‘Such is form, such is the origin of form, such is the passing away of form; such is feeling… such is perception… such are volitional formations… such is consciousness, such is the origin of consciousness, such is the passing away of consciousness.’
“Này các Tỳ-khưu, vị Tôn giả này sống quán sát sự sanh diệt trong năm uẩn chấp thủ – ‘Đây là sắc, đây là sự sanh khởi của sắc, đây là sự diệt tận của sắc; đây là thọ… này là tưởng… này là hành… này là thức, đây là sự sanh khởi của thức, đây là sự diệt tận của thức.’
Addhā ayamāyasmā jānaṃ jānāti passaṃ passatī’ti!
Surely this venerable one knows what he knows and sees what he sees!’
Chắc chắn vị Tôn giả này biết điều đáng biết, thấy điều đáng thấy!
Ayampi dhammo piyattāya garuttāya bhāvanāya sāmaññāya ekībhāvāya saṃvattati.
This dhamma also conduces to affection, to respect, to development, to harmony, to unity.
Pháp này cũng dẫn đến sự được yêu mến, được tôn trọng, được phát triển, sự hòa hợp, sự nhất trí.
3. ‘‘Aṭṭhahi, bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu sabrahmacārīnaṃ appiyo ca hoti amanāpo ca agaru ca abhāvanīyo ca.
“Bhikkhus, a bhikkhu endowed with eight qualities is unpleasant to his fellow monastics, disagreeable, not respected, and not to be developed.
3. “Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu nào đầy đủ tám pháp thì không được các vị đồng Phạm hạnh yêu mến, không vừa lòng, không được tôn trọng, không được phát triển.
Katamehi aṭṭhahi?
Which eight?
Tám pháp ấy là gì?
Idha, bhikkhave, bhikkhu appiyapasaṃsī ca hoti, piyagarahī ca, lābhakāmo ca, sakkārakāmo ca, ahiriko ca, anottappī ca, pāpiccho ca, micchādiṭṭhi ca.
Here, bhikkhus, a bhikkhu praises the unpleasant, criticizes the pleasant, desires gain, desires honor, is shameless, is fearless of wrongdoing, has evil wishes, and has wrong view.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu ấy tán thán người không được yêu mến, chê bai người được yêu mến, tham cầu lợi lộc, tham cầu danh tiếng, không biết hổ thẹn, không biết ghê sợ tội lỗi, có ác dục, và có tà kiến.
Imehi kho, bhikkhave, aṭṭhahi dhammehi samannāgato bhikkhu sabrahmacārīnaṃ appiyo ca hoti amanāpo ca agaru ca abhāvanīyo ca.
Bhikkhus, a bhikkhu endowed with these eight qualities is unpleasant to his fellow monastics, disagreeable, not respected, and not to be developed.
Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu nào đầy đủ tám pháp này thì không được các vị đồng Phạm hạnh yêu mến, không vừa lòng, không được tôn trọng, không được phát triển.
‘‘Aṭṭhahi, bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu sabrahmacārīnaṃ piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo ca.
“Bhikkhus, a bhikkhu endowed with eight qualities is pleasant to his fellow monastics, agreeable, respected, and to be developed.
Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu nào đầy đủ tám pháp thì được các vị đồng Phạm hạnh yêu mến, vừa lòng, được tôn trọng, được phát triển.
Katamehi aṭṭhahi?
Which eight?
Tám pháp ấy là gì?
Idha, bhikkhave, bhikkhu na appiyapasaṃsī ca hoti, na piyagarahī ca, na lābhakāmo ca, na sakkārakāmo ca, hirīmā ca hoti, ottappī ca, appiccho ca, sammādiṭṭhi ca.
Here, bhikkhus, a bhikkhu does not praise the unpleasant, does not criticize the pleasant, does not desire gain, does not desire honor, is conscientious, is fearful of wrongdoing, has few wishes, and has right view.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu ấy không tán thán người không được yêu mến, không chê bai người được yêu mến, không tham cầu lợi lộc, không tham cầu danh tiếng, có hổ thẹn, có ghê sợ tội lỗi, ít dục, và có chánh kiến.
Imehi kho, bhikkhave, aṭṭhahi dhammehi samannāgato bhikkhu sabrahmacārīnaṃ piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo cā’’ti.
Bhikkhus, a bhikkhu endowed with these eight qualities is pleasant to his fellow monastics, agreeable, respected, and to be developed.”
Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu nào đầy đủ tám pháp này thì được các vị đồng Phạm hạnh yêu mến, vừa lòng, được tôn trọng, được phát triển.”
Tatiyaṃ.
The Third.
Bài kinh thứ ba.
4. ‘‘Aṭṭhahi, bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu sabrahmacārīnaṃ appiyo ca hoti amanāpo ca agaru ca abhāvanīyo ca.
“Bhikkhus, a bhikkhu endowed with eight qualities is unpleasant to his fellow monastics, disagreeable, not respected, and not to be developed.
4. “Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu nào đầy đủ tám pháp thì không được các vị đồng Phạm hạnh yêu mến, không vừa lòng, không được tôn trọng, không được phát triển.
Katamehi aṭṭhahi?
Which eight?
Tám pháp ấy là gì?
Idha, bhikkhave, bhikkhu lābhakāmo ca hoti, sakkārakāmo ca, anavaññattikāmo ca, akālaññū ca, amattaññū ca, asuci ca, bahubhāṇī ca, akkosakaparibhāsako ca sabrahmacārīnaṃ.
Here, bhikkhus, a bhikkhu is desirous of gain, desirous of honor, desirous of not being despised, does not know the proper time (to speak), does not know the measure (regarding requisites), is impure, is talkative, and is abusive and reviling towards his fellow bhikkhus.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu ấy tham cầu lợi lộc, tham cầu danh tiếng, tham cầu được người khác không khinh thường, không biết thời, không biết lượng, không thanh tịnh, nói nhiều, và mắng nhiếc, phỉ báng các vị đồng Phạm hạnh.
Imehi kho, bhikkhave, aṭṭhahi dhammehi samannāgato bhikkhu sabrahmacārīnaṃ appiyo ca hoti amanāpo ca agaru ca abhāvanīyo ca.
Bhikkhus, a bhikkhu endowed with these eight qualities becomes disliked by his fellow bhikkhus, displeasing, not respected, and not to be esteemed.
Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu nào đầy đủ tám pháp này thì không được các vị đồng Phạm hạnh yêu mến, không vừa lòng, không được tôn trọng, không được phát triển.
‘‘Aṭṭhahi, bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu sabrahmacārīnaṃ piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo ca.
“Bhikkhus, a bhikkhu endowed with eight qualities becomes dear to his fellow bhikkhus, pleasing, respected, and to be esteemed.
Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu nào đầy đủ tám pháp thì được các vị đồng Phạm hạnh yêu mến, vừa lòng, được tôn trọng, được phát triển.
Katamehi aṭṭhahi?
Which eight?
Tám pháp ấy là gì?
Idha, bhikkhave, bhikkhu na lābhakāmo ca hoti, na sakkārakāmo ca, na anavaññattikāmo ca, kālaññū ca, mattaññū ca, suci ca, na bahubhāṇī ca, anakkosakaparibhāsako ca sabrahmacārīnaṃ.
Here, bhikkhus, a bhikkhu is not desirous of gain, not desirous of honor, not desirous of not being despised, knows the proper time (to speak), knows the measure (regarding requisites), is pure, is not talkative, and is not abusive or reviling towards his fellow bhikkhus.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu ấy không tham cầu lợi lộc, không tham cầu danh tiếng, không tham cầu được người khác không khinh thường, biết thời, biết lượng, thanh tịnh, không nói nhiều, và không mắng nhiếc, phỉ báng các vị đồng Phạm hạnh.
Imehi kho, bhikkhave, aṭṭhahi dhammehi samannāgato bhikkhu sabrahmacārīnaṃ piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo cā’’ti.
Bhikkhus, a bhikkhu endowed with these eight qualities becomes dear to his fellow bhikkhus, pleasing, respected, and to be esteemed.”
Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu nào đầy đủ tám pháp này thì được các vị đồng Phạm hạnh yêu mến, vừa lòng, được tôn trọng, được phát triển.”
Catutthaṃ.
The Fourth.
Bài kinh thứ tư.
5. ‘‘Aṭṭhime, bhikkhave, lokadhammā lokaṃ anuparivattanti, loko ca aṭṭha lokadhamme anuparivattati.
5. “Bhikkhus, these eight worldly conditions revolve around the world, and the world revolves around these eight worldly conditions.
5. “Này các Tỳ-khưu, tám pháp thế gian này xoay vần theo thế gian, và thế gian xoay vần theo tám pháp thế gian này.
Katame aṭṭha?
Which eight?
Tám pháp ấy là gì?
Lābho ca, alābho ca, yaso ca, ayaso ca, nindā ca, pasaṃsā ca, sukhañca, dukkhañca.
Gain and loss, fame and disrepute, censure and praise, happiness and suffering.
Đó là: lợi lộc và không lợi lộc, danh tiếng và không danh tiếng, khiển trách và tán thán, lạc và khổ.
Ime kho, bhikkhave, aṭṭha lokadhammā lokaṃ anuparivattanti, loko ca ime aṭṭha lokadhamme anuparivattatī’’ti.
Bhikkhus, these eight worldly conditions revolve around the world, and the world revolves around these eight worldly conditions.”
Này các Tỳ-khưu, tám pháp thế gian này xoay vần theo thế gian, và thế gian xoay vần theo tám pháp thế gian này.”
6. ‘‘Aṭṭhime, bhikkhave, lokadhammā lokaṃ anuparivattanti, loko ca aṭṭha lokadhamme anuparivattati.
6. “Bhikkhus, these eight worldly conditions revolve around the world, and the world revolves around these eight worldly conditions.
6. “Này các Tỳ-khưu, có tám pháp thế gian này xoay vần theo thế gian, và thế gian xoay vần theo tám pháp thế gian này.
Katame aṭṭha?
Which eight?
Tám pháp nào?
Lābho ca, alābho ca, yaso ca, ayaso ca, nindā ca, pasaṃsā ca, sukhañca, dukkhañca.
Gain and loss, fame and disrepute, censure and praise, happiness and suffering.
Đó là lợi lộc và không lợi lộc, danh tiếng và không danh tiếng, lời chê và lời khen, lạc thú và khổ đau.
Ime kho, bhikkhave, aṭṭha lokadhammā lokaṃ anuparivattanti, loko ca ime aṭṭha lokadhamme anuparivattati.
Bhikkhus, these eight worldly conditions revolve around the world, and the world revolves around these eight worldly conditions.
Này các Tỳ-khưu, tám pháp thế gian này xoay vần theo thế gian, và thế gian xoay vần theo tám pháp thế gian này.
‘‘Assutavato, bhikkhave, puthujjanassa uppajjati lābhopi alābhopi yasopi ayasopi nindāpi pasaṃsāpi sukhampi dukkhampi.
Bhikkhus, for the untaught ordinary person, there arises gain, loss, fame, disrepute, censure, praise, happiness, and suffering.
Này các Tỳ-khưu, đối với phàm nhân không được nghe giáo pháp, lợi lộc cũng khởi lên, không lợi lộc cũng khởi lên, danh tiếng cũng khởi lên, không danh tiếng cũng khởi lên, lời chê cũng khởi lên, lời khen cũng khởi lên, lạc thú cũng khởi lên, khổ đau cũng khởi lên.
Sutavatopi, bhikkhave, ariyasāvakassa uppajjati lābhopi alābhopi yasopi ayasopi nindāpi pasaṃsāpi sukhampi dukkhampi.
And, bhikkhus, for the well-taught noble disciple, there also arises gain, loss, fame, disrepute, censure, praise, happiness, and suffering.
Này các Tỳ-khưu, đối với đệ tử Thánh đã được nghe giáo pháp, lợi lộc cũng khởi lên, không lợi lộc cũng khởi lên, danh tiếng cũng khởi lên, không danh tiếng cũng khởi lên, lời chê cũng khởi lên, lời khen cũng khởi lên, lạc thú cũng khởi lên, khổ đau cũng khởi lên.
Tatra, bhikkhave, ko viseso ko adhippayāso* kiṃ nānākaraṇaṃ sutavato ariyasāvakassa assutavatā puthujjanenā’’ti?
Bhikkhus, what then is the distinction, what is the special effort, what is the difference between the well-taught noble disciple and the untaught ordinary person?”
Này các Tỳ-khưu, trong trường hợp đó, có sự khác biệt gì, có sự cố gắng đặc biệt gì, có sự phân biệt gì giữa đệ tử Thánh đã được nghe giáo pháp và phàm nhân không được nghe giáo pháp?”
‘‘Bhagavaṃmūlakā no, bhante, dhammā bhagavaṃnettikā bhagavaṃpaṭisaraṇā.
“Venerable Sir, our teachings have the Blessed One as their root, the Blessed One as their guide, the Blessed One as their refuge.
“Bạch Thế Tôn, các pháp của chúng con có Thế Tôn làm gốc, có Thế Tôn dẫn dắt, có Thế Tôn làm nơi nương tựa.
Sādhu vata, bhante, bhagavantaṃyeva paṭibhātu etassa bhāsitassa attho.
It would be good, Venerable Sir, if the Blessed One himself would clarify the meaning of this statement.
Lành thay, bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy tự mình giải thích ý nghĩa của lời nói này.
Bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantī’’ti.
Having heard it from the Blessed One, the bhikkhus will remember it.”
Sau khi nghe từ Thế Tôn, các Tỳ-khưu sẽ ghi nhớ.”
‘‘Tena hi, bhikkhave, suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha; bhāsissāmī’’ti.
“In that case, bhikkhus, listen and pay close attention; I shall speak.”
“Vậy thì, này các Tỳ-khưu, hãy lắng nghe, hãy chú ý kỹ; Ta sẽ thuyết giảng.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
“Yes, Venerable Sir,” replied those bhikkhus to the Blessed One.
“Vâng, bạch Thế Tôn,” các Tỳ-khưu ấy vâng lời Thế Tôn.
Bhagavā etadavoca – ‘‘assutavato, bhikkhave, puthujjanassa uppajjati lābho.
The Blessed One said this: “Bhikkhus, for the untaught ordinary person, gain arises.
Thế Tôn nói như sau: “Này các Tỳ-khưu, đối với phàm nhân không được nghe giáo pháp, lợi lộc khởi lên.
So na iti paṭisañcikkhati – ‘uppanno kho me ayaṃ lābho; so ca kho anicco dukkho vipariṇāmadhammo’ti yathābhūtaṃ nappajānāti.
He does not reflect thus: ‘This gain that has arisen for me is impermanent, suffering, and subject to change,’ he does not understand it as it actually is.
Người ấy không quán xét như vầy: ‘Lợi lộc này đã khởi lên cho ta; nhưng nó là vô thường, khổ, có tính chất biến hoại’ – người ấy không hiểu biết đúng như thật.
Uppajjati alābho…pe… uppajjati yaso… uppajjati ayaso… uppajjati nindā… uppajjati pasaṃsā… uppajjati sukhaṃ… uppajjati dukkhaṃ.
Loss arises… fame arises… disrepute arises… censure arises… praise arises… happiness arises… suffering arises.
Không lợi lộc khởi lên… danh tiếng khởi lên… không danh tiếng khởi lên… lời chê khởi lên… lời khen khởi lên… lạc thú khởi lên… khổ đau khởi lên.
So na iti paṭisañcikkhati – ‘uppannaṃ kho me idaṃ dukkhaṃ; tañca kho aniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhamma’nti yathābhūtaṃ nappajānāti’’.
He does not reflect thus: ‘This suffering that has arisen for me is impermanent, suffering, and subject to change,’ he does not understand it as it actually is.”
Người ấy không quán xét như vầy: ‘Khổ đau này đã khởi lên cho ta; nhưng nó là vô thường, khổ, có tính chất biến hoại’ – người ấy không hiểu biết đúng như thật.”
‘‘Tassa lābhopi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhati, alābhopi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhati, yasopi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhati, ayasopi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhati, nindāpi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhati, pasaṃsāpi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhati, sukhampi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhati, dukkhampi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhati.
Gain overwhelms his mind and remains, loss overwhelms his mind and remains, fame overwhelms his mind and remains, disrepute overwhelms his mind and remains, blame overwhelms his mind and remains, praise overwhelms his mind and remains, pleasure overwhelms his mind and remains, pain overwhelms his mind and remains.
“Đối với người ấy, lợi lộc cũng chi phối tâm, không lợi lộc cũng chi phối tâm, danh tiếng cũng chi phối tâm, không danh tiếng cũng chi phối tâm, lời chê cũng chi phối tâm, lời khen cũng chi phối tâm, lạc thú cũng chi phối tâm, khổ đau cũng chi phối tâm.
So uppannaṃ lābhaṃ anurujjhati, alābhe paṭivirujjhati; uppannaṃ yasaṃ anurujjhati, ayase paṭivirujjhati; uppannaṃ pasaṃsaṃ anurujjhati, nindāya paṭivirujjhati; uppannaṃ sukhaṃ anurujjhati, dukkhe paṭivirujjhati.
He delights in arisen gain, he resists loss; he delights in arisen fame, he resists disrepute; he delights in arisen praise, he resists blame; he delights in arisen pleasure, he resists pain.
Người ấy thuận theo lợi lộc đã khởi lên, chống đối không lợi lộc; thuận theo danh tiếng đã khởi lên, chống đối không danh tiếng; thuận theo lời khen đã khởi lên, chống đối lời chê; thuận theo lạc thú đã khởi lên, chống đối khổ đau.
So evaṃ anurodhavirodhasamāpanno na parimuccati jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi.
Thus, being caught in delight and resistance, he is not liberated from birth, aging, death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair.
Người ấy, do bị chi phối bởi sự thuận theo và chống đối như vậy, không được giải thoát khỏi sinh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não.
‘Na parimuccati dukkhasmā’ti vadāmi’’.
‘He is not liberated from suffering,’ I say.”
Ta nói rằng: ‘Người ấy không được giải thoát khỏi khổ đau’.”
‘‘Sutavato ca kho, bhikkhave, ariyasāvakassa uppajjati lābho.
“But for a well-instructed noble disciple, bhikkhus, gain arises for him.
“Này các Tỳ-khưu, đối với đệ tử Thánh đã được nghe giáo pháp, lợi lộc khởi lên.
So iti paṭisañcikkhati – ‘uppanno kho me ayaṃ lābho; so ca kho anicco dukkho vipariṇāmadhammo’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
He reflects thus: ‘This gain that has arisen for me is impermanent, unsatisfactory, subject to change,’ and he understands it as it actually is.
Người ấy quán xét như vầy: ‘Lợi lộc này đã khởi lên cho ta; nhưng nó là vô thường, khổ, có tính chất biến hoại’ – người ấy hiểu biết đúng như thật.
Uppajjati alābho…pe… uppajjati yaso… uppajjati ayaso… uppajjati nindā… uppajjati pasaṃsā… uppajjati sukhaṃ… uppajjati dukkhaṃ.
Loss arises…fame arises…disrepute arises…blame arises…praise arises…pleasure arises…pain arises.
Không lợi lộc khởi lên… danh tiếng khởi lên… không danh tiếng khởi lên… lời chê khởi lên… lời khen khởi lên… lạc thú khởi lên… khổ đau khởi lên.
So iti paṭisañcikkhati – ‘uppannaṃ kho me idaṃ dukkhaṃ; tañca kho aniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhamma’nti yathābhūtaṃ pajānāti’’.
He reflects thus: ‘This pain that has arisen for me is impermanent, unsatisfactory, subject to change,’ and he understands it as it actually is.”
Người ấy quán xét như vầy: ‘Khổ đau này đã khởi lên cho ta; nhưng nó là vô thường, khổ, có tính chất biến hoại’ – người ấy hiểu biết đúng như thật.”
‘‘Tassa lābhopi cittaṃ na pariyādāya tiṭṭhati, alābhopi cittaṃ na pariyādāya tiṭṭhati, yasopi cittaṃ na pariyādāya tiṭṭhati, ayasopi cittaṃ na pariyādāya tiṭṭhati, nindāpi cittaṃ na pariyādāya tiṭṭhati, pasaṃsāpi cittaṃ na pariyādāya tiṭṭhati, sukhampi cittaṃ na pariyādāya tiṭṭhati, dukkhampi cittaṃ na pariyādāya tiṭṭhati.
“Gain does not overwhelm his mind and remain, loss does not overwhelm his mind and remain, fame does not overwhelm his mind and remain, disrepute does not overwhelm his mind and remain, blame does not overwhelm his mind and remain, praise does not overwhelm his mind and remain, pleasure does not overwhelm his mind and remain, pain does not overwhelm his mind and remain.
“Đối với người ấy, lợi lộc cũng không chi phối tâm, không lợi lộc cũng không chi phối tâm, danh tiếng cũng không chi phối tâm, không danh tiếng cũng không chi phối tâm, lời chê cũng không chi phối tâm, lời khen cũng không chi phối tâm, lạc thú cũng không chi phối tâm, khổ đau cũng không chi phối tâm.
So uppannaṃ lābhaṃ nānurujjhati, alābhe nappaṭivirujjhati; uppannaṃ yasaṃ nānurujjhati, ayase nappaṭivirujjhati; uppannaṃ pasaṃsaṃ nānurujjhati, nindāya nappaṭivirujjhati; uppannaṃ sukhaṃ nānurujjhati, dukkhe nappaṭivirujjhati.
He does not delight in arisen gain, he does not resist loss; he does not delight in arisen fame, he does not resist disrepute; he does not delight in arisen praise, he does not resist blame; he does not delight in arisen pleasure, he does not resist pain.
Người ấy không thuận theo lợi lộc đã khởi lên, không chống đối không lợi lộc; không thuận theo danh tiếng đã khởi lên, không chống đối không danh tiếng; không thuận theo lời khen đã khởi lên, không chống đối lời chê; không thuận theo lạc thú đã khởi lên, không chống đối khổ đau.
So evaṃ anurodhavirodhavippahīno parimuccati jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi.
Thus, being rid of delight and resistance, he is liberated from birth, aging, death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair.
Người ấy, do đã từ bỏ sự thuận theo và chống đối như vậy, được giải thoát khỏi sinh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não.
‘Parimuccati dukkhasmā’ti vadāmi.
‘He is liberated from suffering,’ I say.
Ta nói rằng: ‘Người ấy được giải thoát khỏi khổ đau’.
Ayaṃ kho, bhikkhave, viseso ayaṃ adhippayāso idaṃ nānākaraṇaṃ sutavato ariyasāvakassa assutavatā puthujjanenā’’ti.
This, bhikkhus, is the distinction, this is the difference, this is the disparity between a well-instructed noble disciple and an uninstructed ordinary person.”
Này các Tỳ-khưu, đây chính là sự khác biệt, đây là sự cố gắng đặc biệt, đây là sự phân biệt giữa đệ tử Thánh đã được nghe giáo pháp và phàm nhân không được nghe giáo pháp.”
7. Ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati gijjhakūṭe pabbate acirapakkante devadatte.
At one time the Blessed One was staying in Rājagaha, on Gijjhakūṭa Mountain, not long after Devadatta had departed.
7. Một thời, Thế Tôn trú tại Rājagaha, trên núi Gijjhakūṭa, không lâu sau khi Devadatta đã rời đi.
Tatra bhagavā devadattaṃ ārabbha bhikkhū āmantesi – ‘‘sādhu, bhikkhave, bhikkhu kālena kālaṃ attavipattiṃ paccavekkhitā hoti.
There the Blessed One addressed the bhikkhus concerning Devadatta: “It is good, bhikkhus, for a bhikkhu to reflect from time to time on his own downfall.
Tại đó, Thế Tôn, nhân việc Devadatta, gọi các Tỳ-khưu và nói: “Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu thỉnh thoảng quán xét sự suy đồi của chính mình là tốt.
Sādhu, bhikkhave, bhikkhu kālena kālaṃ paravipattiṃ paccavekkhitā hoti.
It is good, bhikkhus, for a bhikkhu to reflect from time to time on the downfall of others.
Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu thỉnh thoảng quán xét sự suy đồi của người khác là tốt.
Sādhu, bhikkhave, bhikkhu kālena kālaṃ attasampattiṃ paccavekkhitā hoti.
It is good, bhikkhus, for a bhikkhu to reflect from time to time on his own success.
Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu thỉnh thoảng quán xét sự thành tựu của chính mình là tốt.
Sādhu, bhikkhave, bhikkhu kālena kālaṃ parasampattiṃ paccavekkhitā hoti.
It is good, bhikkhus, for a bhikkhu to reflect from time to time on the success of others.
Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu thỉnh thoảng quán xét sự thành tựu của người khác là tốt.
Aṭṭhahi, bhikkhave, asaddhammehi abhibhūto pariyādinnacitto devadatto āpāyiko nerayiko kappaṭṭho atekiccho’’.
Devadatta, bhikkhus, overcome and with his mind seized by eight ignoble qualities, is destined for a woeful state, for hell, to remain for an eon, incurable.”
Này các Tỳ-khưu, Devadatta, bị tám pháp ác chi phối, tâm bị chiếm đoạt, sẽ rơi vào các cõi đọa, vào địa ngục, trú trong kiếp, không thể cứu chữa.”
* ‘‘Katamehi aṭṭhahi?
“Which eight?
“Tám pháp nào?
Lābhena hi, bhikkhave, abhibhūto pariyādinnacitto devadatto āpāyiko nerayiko kappaṭṭho atekiccho.
Overcome and with his mind seized by gain, bhikkhus, Devadatta is destined for a woeful state, for hell, to remain for an eon, incurable.
Này các Tỳ-khưu, Devadatta, bị lợi lộc chi phối, tâm bị chiếm đoạt, sẽ rơi vào các cõi đọa, vào địa ngục, trú trong kiếp, không thể cứu chữa.
Alābhena, bhikkhave…pe… yasena, bhikkhave… ayasena, bhikkhave… sakkārena, bhikkhave… asakkārena, bhikkhave… pāpicchatāya, bhikkhave… pāpamittatāya, bhikkhave, abhibhūto pariyādinnacitto devadatto āpāyiko nerayiko kappaṭṭho atekiccho.
O bhikkhus, Devadatta, overcome by gain…pe… by fame, O bhikkhus… by no fame, O bhikkhus… by honor, O bhikkhus… by no honor, O bhikkhus… by evil wishes, O bhikkhus… by evil friendship, O bhikkhus, with his mind overwhelmed, is destined for the lower realms, destined for hell, to remain for an eon, incurable.
Này các Tỳ-khưu, không lợi lộc… danh tiếng… không danh tiếng… sự cung kính… sự không cung kính… ác dục… ác hữu, này các Tỳ-khưu, bị chi phối, tâm bị chiếm đoạt, Devadatta sẽ rơi vào các cõi đọa, vào địa ngục, trú trong kiếp, không thể cứu chữa.”
Imehi kho, bhikkhave, aṭṭhahi asaddhammehi abhibhūto pariyādinnacitto devadatto āpāyiko nerayiko kappaṭṭho atekiccho.
Indeed, O bhikkhus, Devadatta, overcome by these eight unwholesome states and with his mind overwhelmed, is destined for the lower realms, destined for hell, to remain for an eon, incurable.
Này các Tỳ-khưu, với tám pháp bất thiện này, Devadatta đã bị chế ngự, tâm bị chiếm đoạt, là kẻ đọa lạc, bị đọa địa ngục, ở trong địa ngục suốt một kiếp, không thể cứu chữa.
‘‘Yaṃ hissa, bhikkhave, uppannaṃ lābhaṃ anabhibhuyya* viharato uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā, uppannaṃ lābhaṃ abhibhuyya* viharato evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti.
“For if, O bhikkhus, while dwelling without overcoming arisen gain, defilements, vexations, and fevers would arise for him, then by dwelling having overcome arisen gain, those defilements, vexations, and fevers do not arise for him.
Này các Tỳ-khưu, nếu một người sống mà không chế ngự được sự lợi lộc đã khởi lên, thì các lậu hoặc, sự phiền não và khổ đau sẽ khởi lên cho người ấy. Nhưng nếu sống chế ngự được sự lợi lộc đã khởi lên, thì những lậu hoặc, phiền não và khổ đau ấy sẽ không còn nữa.
Yaṃ hissa, bhikkhave, uppannaṃ alābhaṃ…pe… uppannaṃ yasaṃ… uppannaṃ ayasaṃ… uppannaṃ sakkāraṃ… uppannaṃ asakkāraṃ… uppannaṃ pāpicchataṃ… uppannaṃ pāpamittataṃ anabhibhuyya viharato uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā, uppannaṃ pāpamittataṃ abhibhuyya viharato evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti.
For if, O bhikkhus, while dwelling without overcoming arisen no gain…pe… arisen fame… arisen no fame… arisen honor… arisen no honor… arisen evil wishes… arisen evil friendship, defilements, vexations, and fevers would arise for him, then by dwelling having overcome arisen evil friendship, those defilements, vexations, and fevers do not arise for him.
Này các Tỳ-khưu, nếu một người sống mà không chế ngự được sự không lợi lộc đã khởi lên... sự danh tiếng đã khởi lên... sự vô danh đã khởi lên... sự tôn kính đã khởi lên... sự không tôn kính đã khởi lên... ác dục đã khởi lên... ác hữu đã khởi lên, thì các lậu hoặc, sự phiền não và khổ đau sẽ khởi lên cho người ấy. Nhưng nếu sống chế ngự được ác hữu đã khởi lên, thì những lậu hoặc, phiền não và khổ đau ấy sẽ không còn nữa.
Idaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu atthavasaṃ paṭicca uppannaṃ lābhaṃ abhibhuyya abhibhuyya vihareyya, uppannaṃ alābhaṃ…pe… uppannaṃ yasaṃ… uppannaṃ ayasaṃ … uppannaṃ sakkāraṃ… uppannaṃ asakkāraṃ… uppannaṃ pāpicchataṃ… uppannaṃ pāpamittataṃ abhibhuyya abhibhuyya vihareyya.
It is for this purpose, O bhikkhus, that a bhikkhu should dwell having overcome and repeatedly overcome arisen gain; having overcome and repeatedly overcome arisen no gain…pe… arisen fame… arisen no fame… arisen honor… arisen no honor… arisen evil wishes… arisen evil friendship.
Này các Tỳ-khưu, chính vì lợi ích này mà một Tỳ-khưu nên sống chế ngự được sự lợi lộc đã khởi lên, chế ngự được sự không lợi lộc đã khởi lên... chế ngự được danh tiếng đã khởi lên... chế ngự được sự vô danh đã khởi lên... chế ngự được sự tôn kính đã khởi lên... chế ngự được sự không tôn kính đã khởi lên... chế ngự được ác dục đã khởi lên... chế ngự được ác hữu đã khởi lên.
‘‘Tasmātiha, bhikkhave, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘uppannaṃ lābhaṃ abhibhuyya abhibhuyya viharissāma, uppannaṃ alābhaṃ…pe… uppannaṃ yasaṃ… uppannaṃ ayasaṃ… uppannaṃ sakkāraṃ… uppannaṃ asakkāraṃ… uppannaṃ pāpicchataṃ… uppannaṃ pāpamittataṃ abhibhuyya abhibhuyya viharissāmā’ti.
“Therefore, O bhikkhus, you should train yourselves thus: ‘We will dwell having overcome and repeatedly overcome arisen gain; we will dwell having overcome and repeatedly overcome arisen no gain…pe… arisen fame… arisen no fame… arisen honor… arisen no honor… arisen evil wishes… arisen evil friendship.’
Vì vậy, này các Tỳ-khưu, các ngươi phải học tập như sau: ‘Chúng ta sẽ sống chế ngự được sự lợi lộc đã khởi lên, chế ngự được sự không lợi lộc đã khởi lên... chế ngự được danh tiếng đã khởi lên... chế ngự được sự vô danh đã khởi lên... chế ngự được sự tôn kính đã khởi lên... chế ngự được sự không tôn kính đã khởi lên... chế ngự được ác dục đã khởi lên... chế ngự được ác hữu đã khởi lên.’
Evañhi vo, bhikkhave, sikkhitabba’’nti.
Thus, O bhikkhus, should you train yourselves.”
Này các Tỳ-khưu, các ngươi phải học tập như vậy.
Sattamaṃ.
The Seventh.
Pháp thứ bảy.
8. Ekaṃ samayaṃ āyasmā uttaro mahisavatthusmiṃ viharati saṅkheyyake pabbate vaṭajālikāyaṃ* .
8. On one occasion, Venerable Uttara was dwelling in Mahisavatthu, on Saṅkheyyaka Mountain, in Vaṭajālikā.
8. Một thời, Tôn giả Uttara trú tại Mahisavatthu, trên núi Saṅkheyya, trong rừng Vaṭajālikā.
Tatra kho āyasmā uttaro bhikkhū āmantesi – ‘‘sādhāvuso, bhikkhu kālena kālaṃ attavipattiṃ paccavekkhitā hoti.
There, Venerable Uttara addressed the bhikkhus, saying: “It is good, friends, for a bhikkhu to review his own shortcomings from time to time.
Tại đó, Tôn giả Uttara gọi các Tỳ-khưu và nói: “Này các Hiền giả, thật tốt lành thay nếu một Tỳ-khưu thỉnh thoảng quán xét sự suy đồi của bản thân.
Sādhāvuso, bhikkhu kālena kālaṃ paravipattiṃ paccavekkhitā hoti.
It is good, friends, for a bhikkhu to review the shortcomings of others from time to time.
Này các Hiền giả, thật tốt lành thay nếu một Tỳ-khưu thỉnh thoảng quán xét sự suy đồi của người khác.
Sādhāvuso, bhikkhu kālena kālaṃ attasampattiṃ paccavekkhitā hoti.
It is good, friends, for a bhikkhu to review his own accomplishments from time to time.
Này các Hiền giả, thật tốt lành thay nếu một Tỳ-khưu thỉnh thoảng quán xét sự thành tựu của bản thân.
Sādhāvuso, bhikkhu kālena kālaṃ parasampattiṃ paccavekkhitā hotī’’ti.
It is good, friends, for a bhikkhu to review the accomplishments of others from time to time.”
Này các Hiền giả, thật tốt lành thay nếu một Tỳ-khưu thỉnh thoảng quán xét sự thành tựu của người khác.”
Tena kho pana samayena vessavaṇo mahārājā uttarāya disāya dakkhiṇaṃ disaṃ gacchati kenacideva karaṇīyena.
Now at that time, King Vessavaṇa was traveling from the northern direction to the southern direction for some purpose.
Vào lúc đó, Đại vương Vessavaṇa đang đi từ phương Bắc xuống phương Nam vì một công việc nào đó.
Assosi kho vessavaṇo mahārājā āyasmato uttarassa mahisavatthusmiṃ saṅkheyyake pabbate vaṭajālikāyaṃ bhikkhūnaṃ evaṃ dhammaṃ desentassa – ‘‘sādhāvuso, bhikkhu kālena kālaṃ attavipattiṃ paccavekkhitā hoti.
King Vessavaṇa heard Venerable Uttara teaching the Dhamma to the bhikkhus in Mahisavatthu, on Saṅkheyyaka Mountain, in Vaṭajālikā, as follows: “It is good, friends, for a bhikkhu to review his own shortcomings from time to time.
Đại vương Vessavaṇa nghe Tôn giả Uttara đang thuyết pháp cho các Tỳ-khưu tại Mahisavatthu, trên núi Saṅkheyya, trong rừng Vaṭajālikā, rằng: “Này các Hiền giả, thật tốt lành thay nếu một Tỳ-khưu thỉnh thoảng quán xét sự suy đồi của bản thân.
Sādhāvuso, bhikkhu kālena kālaṃ paravipattiṃ paccavekkhitā hoti.
It is good, friends, for a bhikkhu to review the shortcomings of others from time to time.
Này các Hiền giả, thật tốt lành thay nếu một Tỳ-khưu thỉnh thoảng quán xét sự suy đồi của người khác.
Sādhāvuso, bhikkhu kālena kālaṃ attasampattiṃ paccavekkhitā hoti.
It is good, friends, for a bhikkhu to review his own accomplishments from time to time.
Này các Hiền giả, thật tốt lành thay nếu một Tỳ-khưu thỉnh thoảng quán xét sự thành tựu của bản thân.
Sādhāvuso, bhikkhu kālena kālaṃ parasampattiṃ paccavekkhitā hotī’’ti.
It is good, friends, for a bhikkhu to review the accomplishments of others from time to time.”
Này các Hiền giả, thật tốt lành thay nếu một Tỳ-khưu thỉnh thoảng quán xét sự thành tựu của người khác.”
Atha kho vessavaṇṇo mahārājā – seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ* vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya* , evamevaṃ mahisavatthusmiṃ saṅkheyyake pabbate vaṭajālikāyaṃ antarahito devesu tāvatiṃsesu pāturahosi.
Then, at that time, King Vessavaṇa, the Great King, just as a strong man would extend a bent arm or bend an extended arm, even so, having disappeared from among the Tāvatiṃsa devas, appeared in the Vaṭajālikā on Saṅkheyyaka Mountain in Mahisavatthu.
Rồi Đại vương Vessavaṇa, cũng như một người lực sĩ co cánh tay đang duỗi ra, hoặc duỗi cánh tay đang co lại, liền biến mất khỏi Mahisavatthu, trên núi Saṅkheyya, trong rừng Vaṭajālikā, và hiện ra giữa các chư thiên Tāvatiṃsa.
Atha kho vessavaṇṇo mahārājā yena sakko devānamindo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā sakkaṃ devānamindaṃ etadavoca – ‘‘yagghe mārisa, jāneyyāsi!
Then, King Vessavaṇa approached Sakka, king of devas; having approached, he said this to Sakka, king of devas: “Sir, please know this!
Rồi Đại vương Vessavaṇa đi đến chỗ Sakka, chúa tể của các chư thiên; sau khi đến, ông ta thưa với Sakka, chúa tể của các chư thiên, rằng: “Thưa Tôn giả, xin Ngài hãy biết!
Eso āyasmā uttaro mahisavatthusmiṃ saṅkheyyake pabbate vaṭajālikāyaṃ bhikkhūnaṃ evaṃ dhammaṃ deseti – ‘sādhāvuso, bhikkhu kālena kālaṃ attavipattiṃ paccavekkhitā hoti.
This Venerable Uttara is teaching the Dhamma to the bhikkhus in the Vaṭajālikā on Saṅkheyyaka Mountain in Mahisavatthu thus: ‘It is good, friend, for a bhikkhu to reflect on his own failures from time to time.
Tôn giả Uttara đang thuyết pháp cho các Tỳ-khưu tại Mahisavatthu, trên núi Saṅkheyya, trong rừng Vaṭajālikā, rằng: ‘Này các Hiền giả, thật tốt lành thay nếu một Tỳ-khưu thỉnh thoảng quán xét sự suy đồi của bản thân.
Sādhāvuso, bhikkhu kālena kālaṃ paravipattiṃ…pe… attasampattiṃ… parasampattiṃ paccavekkhitā hotī’’’ti.
It is good, friend, for a bhikkhu to reflect on the failures of others… on his own success… on the success of others from time to time.’”
Này các Hiền giả, thật tốt lành thay nếu một Tỳ-khưu thỉnh thoảng quán xét sự suy đồi của người khác... sự thành tựu của bản thân... sự thành tựu của người khác.’”
Atha kho sakko devānamindo seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya, evamevaṃ devesu tāvatiṃsesu antarahito mahisavatthusmiṃ saṅkheyyake pabbate vaṭajālikāyaṃ āyasmato uttarassa sammukhe pāturahosi.
Then, Sakka, king of devas, just as a strong man would extend a bent arm or bend an extended arm, even so, having disappeared from among the Tāvatiṃsa devas, appeared before the Venerable Uttara in the Vaṭajālikā on Saṅkheyyaka Mountain in Mahisavatthu.
Rồi Sakka, chúa tể của các chư thiên, cũng như một người lực sĩ co cánh tay đang duỗi ra, hoặc duỗi cánh tay đang co lại, liền biến mất khỏi các chư thiên Tāvatiṃsa, và hiện ra trước mặt Tôn giả Uttara tại Mahisavatthu, trên núi Saṅkheyya, trong rừng Vaṭajālikā.
Atha kho sakko devānamindo yenāyasmā uttaro tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ uttaraṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
Then, Sakka, king of devas, approached the Venerable Uttara; having approached and paid homage to the Venerable Uttara, he stood to one side.
Rồi Sakka, chúa tể của các chư thiên, đi đến chỗ Tôn giả Uttara; sau khi đến, ông ta đảnh lễ Tôn giả Uttara và đứng sang một bên.
Ekamantaṃ ṭhito kho sakko devānamindo āyasmantaṃ uttaraṃ etadavoca –
Standing to one side, Sakka, king of devas, said this to the Venerable Uttara:
Đứng sang một bên, Sakka, chúa tể của các chư thiên, thưa với Tôn giả Uttara rằng:
‘‘Saccaṃ kira, bhante, āyasmā uttaro bhikkhūnaṃ evaṃ dhammaṃ desesi – ‘sādhāvuso, bhikkhu kālena kālaṃ attavipattiṃ paccavekkhitā hoti, sādhāvuso, bhikkhu kālena kālaṃ paravipattiṃ…pe… attasampattiṃ… parasampattiṃ paccavekkhitā hotī’’’ ti?
“Is it true, Venerable Sir, that the Venerable Uttara taught the Dhamma to the bhikkhus thus: ‘It is good, friend, for a bhikkhu to reflect on his own failures from time to time; it is good, friend, for a bhikkhu to reflect on the failures of others… on his own success… on the success of others from time to time’?”
“Bạch Tôn giả, có thật Tôn giả Uttara đã thuyết pháp cho các Tỳ-khưu như sau: ‘Này các Hiền giả, thật tốt lành thay nếu một Tỳ-khưu thỉnh thoảng quán xét sự suy đồi của bản thân, này các Hiền giả, thật tốt lành thay nếu một Tỳ-khưu thỉnh thoảng quán xét sự suy đồi của người khác... sự thành tựu của bản thân... sự thành tựu của người khác’ phải không ạ?”
‘‘Evaṃ, devānamindā’’ti.
“Yes, king of devas.”
“Đúng vậy, thưa chúa tể của các chư thiên.”
‘‘Kiṃ panidaṃ* , bhante, āyasmato uttarassa sakaṃ paṭibhānaṃ* , udāhu tassa bhagavato vacanaṃ arahato sammāsambuddhassā’’ti?
“Venerable Sir, is this the Venerable Uttara’s own inspiration, or is it the word of that Blessed One, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One?”
“Bạch Tôn giả, đây là lời tự phát của Tôn giả Uttara, hay là lời của Đức Thế Tôn, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác?”
‘‘Tena hi, devānaminda, upamaṃ te karissāmi.
“In that case, king of devas, I shall give you an analogy.
“Vậy thì, thưa chúa tể của các chư thiên, tôi sẽ kể cho Ngài một ví dụ.
Upamāya midhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ ājāna’’nti.
By means of an analogy, some discerning men here understand the meaning of what is said.”
Qua ví dụ, một số người trí ở đây sẽ hiểu được ý nghĩa của lời nói.”
‘‘Seyyathāpi, devānaminda, gāmassa vā nigamassa vā avidūre mahādhaññarāsi.
“Just as, king of devas, there might be a large heap of grain not far from a village or a town.
“Thưa chúa tể của các chư thiên, ví như không xa một làng hay một thị trấn có một đống ngũ cốc lớn.
Tato mahājanakāyo dhaññaṃ āhareyya – kājehipi piṭakehipi ucchaṅgehipi añjalīhipi.
From that, a great crowd of people would carry grain – with shoulder-poles, with baskets, in their laps, and with cupped hands.
Từ đó, nhiều người mang ngũ cốc đi — bằng gánh, bằng giỏ, bằng vạt áo, bằng hai tay chụm lại.
Yo nu kho, devānaminda, taṃ mahājanakāyaṃ upasaṅkamitvā evaṃ puccheyya – ‘kuto imaṃ dhaññaṃ āharathā’ti, kathaṃ byākaramāno nu kho, devānaminda, so mahājanakāyo sammā byākaramāno byākareyyā’’ti?
If, king of devas, someone were to approach that great crowd of people and ask: ‘Where do you carry this grain from?’, how would that great crowd of people, king of devas, answer correctly if they were to answer?”
Này chúa tể của các chư thiên, nếu có ai đến hỏi những người ấy rằng: ‘Các người mang ngũ cốc này từ đâu đến?’, thì những người ấy trả lời như thế nào mới là trả lời đúng, thưa chúa tể của các chư thiên?”
‘‘‘Amumhā mahādhaññarāsimhā āharāmā’ti kho, bhante, so mahājanakāyo sammā byākaramāno byākareyyā’’ti.
“‘We carry it from that great heap of grain,’ Venerable Sir, that great crowd of people would answer correctly if they were to answer.”
“Bạch Tôn giả, những người ấy trả lời rằng: ‘Chúng tôi mang từ đống ngũ cốc lớn kia đến’ mới là trả lời đúng.”
‘‘Evamevaṃ kho, devānaminda, yaṃ kiñci subhāsitaṃ sabbaṃ taṃ tassa bhagavato vacanaṃ arahato sammāsambuddhassa.
“Even so, king of devas, whatever is well-spoken, all of it is the word of that Blessed One, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One.
“Này Thiên chủ, cũng vậy, bất cứ lời nói hay nào, tất cả đều là lời dạy của Đức Thế Tôn, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác ấy.
Tato upādāyupādāya mayaṃ caññe ca bhaṇāmā’’ti.
Taking from that, we and others speak.”
Từ đó, chúng tôi và những người khác nương theo mà thuyết giảng.”
‘‘Acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ bhante!
“Wonderful, Venerable Sir! Amazing, Venerable Sir!
“Thật hy hữu thay, bạch Đại đức! Thật vi diệu thay, bạch Đại đức!
Yāva subhāsitaṃ cidaṃ āyasmatā uttarena – ‘yaṃ kiñci subhāsitaṃ sabbaṃ taṃ tassa bhagavato vacanaṃ arahato sammāsambuddhassa.
How well-spoken is this by the Venerable Uttara – ‘Whatever is well-spoken, all of it is the word of that Blessed One, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One.
Lời này của Tôn giả Uttara thật là thiện thuyết: ‘Bất cứ lời nói hay nào, tất cả đều là lời dạy của Đức Thế Tôn, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác ấy.
Tato upādāyupādāya mayaṃ caññe ca bhaṇāmā’ti.
Taking from that, we and others speak.’
Từ đó, chúng tôi và những người khác nương theo mà thuyết giảng.’
Ekamidaṃ, bhante uttara, samayaṃ bhagavā rājagahe viharati gijjhakūṭe pabbate acirapakkante devadatte.
On one occasion, Venerable Uttara, the Blessed One was dwelling in Rājagaha, on Gijjhakūṭa Mountain, not long after Devadatta had departed.
Thưa Đại đức Uttara, một thời Đức Thế Tôn đang trú tại Rājagaha, trên núi Gijjhakūṭa, sau khi Devadatta vừa rời đi không lâu.
Tatra kho bhagavā devadattaṃ ārabbha bhikkhū āmantesi –
There, concerning Devadatta, the Blessed One addressed the bhikkhus thus:
Tại đó, Đức Thế Tôn đã gọi các Tỳ-khưu và nói về Devadatta:
‘‘Sādhu, bhikkhave, bhikkhu kālena kālaṃ attavipattiṃ paccavekkhitā hoti.
“It is good, bhikkhus, for a bhikkhu to reflect on his own failures from time to time.
“Này các Tỳ-khưu, thật tốt lành khi một Tỳ-khưu thỉnh thoảng quán xét sự suy đồi của chính mình.
Sādhu, bhikkhave, bhikkhu kālena kālaṃ paravipattiṃ…pe… attasampattiṃ… parasampattiṃ paccavekkhitā hoti.
It is good, bhikkhus, for a bhikkhu to reflect on the failures of others… on his own success… on the success of others from time to time.
Này các Tỳ-khưu, thật tốt lành khi một Tỳ-khưu thỉnh thoảng quán xét sự suy đồi của người khác… (và) sự thành tựu của chính mình… sự thành tựu của người khác.
Aṭṭhahi, bhikkhave, asaddhammehi abhibhūto pariyādinnacitto devadatto āpāyiko nerayiko kappaṭṭho atekiccho.
Devadatta, overcome by eight ignoble qualities, with his mind consumed, has fallen to a woeful state, to hell, to remain for an eon, incurable.
Này các Tỳ-khưu, Devadatta bị tám pháp bất thiện chế ngự, tâm bị chi phối, sẽ rơi vào khổ cảnh, địa ngục, ở đó suốt một kiếp, không thể cứu chữa.
Katamehi aṭṭhahi?
Which eight?
Tám pháp ấy là gì?
Lābhena hi, bhikkhave, abhibhūto pariyādinnacitto devadatto āpāyiko nerayiko kappaṭṭho atekiccho; alābhena, bhikkhave…pe… yasena, bhikkhave … ayasena, bhikkhave… sakkārena, bhikkhave… asakkārena, bhikkhave… pāpicchatāya, bhikkhave… pāpamittatāya, bhikkhave, abhibhūto pariyādinnacitto devadatto āpāyiko nerayiko kappaṭṭho atekiccho.
Indeed, bhikkhus, Devadatta, overcome by gain, with his mind consumed, is bound for a woeful state, for hell, to remain for an eon, incurable; by loss, bhikkhus… and so on… by fame, bhikkhus… by disrepute, bhikkhus… by honor, bhikkhus… by dishonor, bhikkhus… by evil wishes, bhikkhus… by evil friendship, bhikkhus, overcome, with his mind consumed, Devadatta is bound for a woeful state, for hell, to remain for an eon, incurable.
Này các Tỳ-khưu, Devadatta bị lợi lộc chế ngự, tâm bị chi phối, sẽ rơi vào khổ cảnh, địa ngục, ở đó suốt một kiếp, không thể cứu chữa; bị không lợi lộc chế ngự… bị danh tiếng… bị không danh tiếng… bị sự cung kính… bị sự không cung kính… bị ác dục… bị ác hữu chế ngự, tâm bị chi phối, sẽ rơi vào khổ cảnh, địa ngục, ở đó suốt một kiếp, không thể cứu chữa.
Imehi kho, bhikkhave, aṭṭhahi asaddhammehi abhibhūto pariyādinnacitto devadatto āpāyiko nerayiko kappaṭṭho atekiccho.
Indeed, bhikkhus, Devadatta, overcome by these eight ignoble dhammas, with his mind consumed, is bound for a woeful state, for hell, to remain for an eon, incurable.
Này các Tỳ-khưu, Devadatta bị tám pháp bất thiện này chế ngự, tâm bị chi phối, sẽ rơi vào khổ cảnh, địa ngục, ở đó suốt một kiếp, không thể cứu chữa.
‘‘Yaṃ hissa, bhikkhave, uppannaṃ lābhaṃ anabhibhuyya viharato uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā, uppannaṃ lābhaṃ abhibhuyya viharato evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti.
‘‘For, bhikkhus, if he were to dwell without overcoming arisen gain, defilements, vexations, and fevers would arise in him; but dwelling having overcome arisen gain, those defilements, vexations, and fevers do not arise in him.
Này các Tỳ-khưu, nếu một người sống không chế ngự được lợi lộc đã khởi lên, thì các lậu hoặc, sự phiền não và sự khổ não sẽ khởi lên; nếu sống chế ngự được lợi lộc đã khởi lên, thì các lậu hoặc, sự phiền não và sự khổ não ấy sẽ không khởi lên.
Yaṃ hissa, bhikkhave, uppannaṃ alābhaṃ…pe… uppannaṃ yasaṃ… uppannaṃ ayasaṃ… uppannaṃ sakkāraṃ… uppannaṃ asakkāraṃ… uppannaṃ pāpicchataṃ… uppannaṃ pāpamittataṃ anabhibhuyya viharato uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā, uppannaṃ pāpamittataṃ abhibhuyya viharato evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti.
For, bhikkhus, if he were to dwell without overcoming arisen loss… and so on… arisen fame… arisen disrepute… arisen honor… arisen dishonor… arisen evil wishes… arisen evil friendship, defilements, vexations, and fevers would arise in him; but dwelling having overcome arisen evil friendship, those defilements, vexations, and fevers do not arise in him.
Này các Tỳ-khưu, nếu một người sống không chế ngự được không lợi lộc đã khởi lên… không chế ngự được danh tiếng… không chế ngự được không danh tiếng… không chế ngự được sự cung kính… không chế ngự được sự không cung kính… không chế ngự được ác dục… không chế ngự được ác hữu đã khởi lên, thì các lậu hoặc, sự phiền não và sự khổ não sẽ khởi lên; nếu sống chế ngự được ác hữu đã khởi lên, thì các lậu hoặc, sự phiền não và sự khổ não ấy sẽ không khởi lên.
Idaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu atthavasaṃ paṭicca uppannaṃ lābhaṃ abhibhuyya abhibhuyya vihareyya; uppannaṃ alābhaṃ…pe… uppannaṃ yasaṃ… uppannaṃ ayasaṃ… uppannaṃ sakkāraṃ… uppannaṃ asakkāraṃ… uppannaṃ pāpicchataṃ … uppannaṃ pāpamittataṃ abhibhuyya abhibhuyya vihareyya.
This, bhikkhus, is the purpose for which a bhikkhu should dwell having overcome, having overcome arisen gain; arisen loss… and so on… arisen fame… arisen disrepute… arisen honor… arisen dishonor… arisen evil wishes… arisen evil friendship, having overcome, having overcome.
Này các Tỳ-khưu, vì mục đích này mà một Tỳ-khưu nên sống chế ngự được lợi lộc đã khởi lên; chế ngự được không lợi lộc đã khởi lên… chế ngự được danh tiếng đã khởi lên… chế ngự được không danh tiếng đã khởi lên… chế ngự được sự cung kính đã khởi lên… chế ngự được sự không cung kính đã khởi lên… chế ngự được ác dục… chế ngự được ác hữu đã khởi lên.
‘‘Tasmātiha, bhikkhave, evaṃ sikkhitabbaṃ – uppannaṃ lābhaṃ abhibhuyya abhibhuyya viharissāma, uppannaṃ alābhaṃ…pe… uppannaṃ yasaṃ… uppannaṃ ayasaṃ… uppannaṃ sakkāraṃ… uppannaṃ asakkāraṃ… uppannaṃ pāpicchataṃ… uppannaṃ pāpamittataṃ abhibhuyya abhibhuyya viharissāmāti.
‘‘Therefore, bhikkhus, you should train yourselves thus: ‘We will dwell having overcome, having overcome arisen gain; arisen loss… and so on… arisen fame… arisen disrepute… arisen honor… arisen dishonor… arisen evil wishes… arisen evil friendship, having overcome, having overcome.’
Do đó, này các Tỳ-khưu, các con nên học tập như sau: ‘Chúng ta sẽ sống chế ngự được lợi lộc đã khởi lên, chế ngự được không lợi lộc đã khởi lên… chế ngự được danh tiếng đã khởi lên… chế ngự được không danh tiếng đã khởi lên… chế ngự được sự cung kính đã khởi lên… chế ngự được sự không cung kính đã khởi lên… chế ngự được ác dục… chế ngự được ác hữu đã khởi lên.’
Evañhi vo, bhikkhave, sikkhitabba’’nti.
Thus, bhikkhus, should you train yourselves.’’
Này các Tỳ-khưu, các con nên học tập như vậy.”
‘‘Ettāvatā, bhante uttara, manussesu catasso parisā – bhikkhū, bhikkhuniyo, upāsakā, upāsikāyo.
“Venerable Uttara, there are four assemblies among humans: bhikkhus, bhikkhunis, male lay followers, and female lay followers.
“Bạch Đại đức Uttara, trong loài người có bốn hội chúng: Tỳ-khưu, Tỳ-khưu-ni, Ưu-bà-tắc, Ưu-bà-di.
Nāyaṃ dhammapariyāyo kismiñci upaṭṭhito* .
This discourse did not originate in any of them.
Pháp môn này không phải do bất kỳ ai trong số họ thuyết giảng.
Uggaṇhatu, bhante, āyasmā uttaro imaṃ dhammapariyāyaṃ.
Venerable sir, let Venerable Uttara learn this discourse by heart.
Bạch Đại đức, xin Tôn giả Uttara hãy học thuộc pháp môn này.
Pariyāpuṇātu, bhante, āyasmā uttaro imaṃ dhammapariyāyaṃ.
Venerable sir, let Venerable Uttara master this discourse by recitation.
Bạch Đại đức, xin Tôn giả Uttara hãy thọ trì pháp môn này.
Dhāretu, bhante, āyasmā uttaro imaṃ dhammapariyāyaṃ.
Venerable sir, let Venerable Uttara retain this discourse.
Bạch Đại đức, xin Tôn giả Uttara hãy ghi nhớ pháp môn này.
Atthasaṃhito ayaṃ, bhante, dhammapariyāyo ādibrahmacariyako’’ti* .
Venerable sir, this discourse is connected with the goal, it is fundamental to the holy life.”
Bạch Đại đức, pháp môn này hữu ích, là khởi đầu cho Phạm hạnh.”
Aṭṭhamaṃ.
The eighth.
Tám.
9. ‘‘‘Kulaputto’ti, bhikkhave, nandaṃ sammā vadamāno vadeyya.
9. ‘‘Bhikkhus, one who rightly calls Nanda a ‘man of good family’ would be speaking correctly.
“Này các Tỳ-khưu, nếu nói đúng về Nanda, thì nên nói ‘là thiện gia nam tử’.
‘Balavā’ti, bhikkhave, nandaṃ sammā vadamāno vadeyya.
Bhikkhus, one who rightly calls Nanda ‘strong’ would be speaking correctly.
Này các Tỳ-khưu, nếu nói đúng về Nanda, thì nên nói ‘là người có sức mạnh’.
‘Pāsādiko’ti, bhikkhave, nandaṃ sammā vadamāno vadeyya.
Bhikkhus, one who rightly calls Nanda ‘charming’ would be speaking correctly.
Này các Tỳ-khưu, nếu nói đúng về Nanda, thì nên nói ‘là người đáng kính’.
‘Tibbarāgo’ti, bhikkhave, nandaṃ sammā vadamāno vadeyya.
Bhikkhus, one who rightly calls Nanda ‘intensely passionate’ would be speaking correctly.
Này các Tỳ-khưu, nếu nói đúng về Nanda, thì nên nói ‘là người có dục vọng mạnh mẽ’.
Kimaññatra, bhikkhave, nando indriyesu guttadvāro, bhojane mattaññū, jāgariyaṃ anuyutto, satisampajaññena samannāgato, yehi* nando sakkoti paripuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ carituṃ!
What else, bhikkhus, is there to say about Nanda, who has his sense doors guarded, is moderate in eating, devoted to wakefulness, endowed with mindfulness and clear comprehension, by which Nanda is able to lead the holy life perfectly and purely!
Này các Tỳ-khưu, còn gì khác nữa? Nanda là người hộ trì các căn, biết tiết độ trong ăn uống, tinh cần tỉnh thức, thành tựu chánh niệm và tỉnh giác, nhờ đó Nanda có thể sống Phạm hạnh một cách đầy đủ và hoàn toàn thanh tịnh!
Tatridaṃ, bhikkhave, nandassa indriyesu guttadvāratāya hoti.
Among these, bhikkhus, this is Nanda’s guarding of the sense doors.
Này các Tỳ-khưu, đây là cách Nanda hộ trì các căn.
Sace, bhikkhave, nandassa puratthimā disā āloketabbā hoti, sabbaṃ cetasā samannāharitvā nando puratthimaṃ disaṃ āloketi – ‘evaṃ me puratthimaṃ disaṃ ālokayato nābhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssavissantī’ti.
Monks, if Nanda is to look at the eastern direction, Nanda, having fully brought everything to mind, looks at the eastern direction, thinking: ‘As I look at the eastern direction in this way, wicked, unwholesome states of covetousness and displeasure will not flow into me.’
Này các Tỳ-khưu, nếu Nanda cần nhìn về hướng đông, Nanda sẽ tập trung toàn bộ tâm ý và nhìn về hướng đông, với suy nghĩ: ‘Khi ta nhìn về hướng đông như vậy, các pháp bất thiện, ác độc như tham lam và buồn rầu sẽ không xâm nhập ta.’
Itiha tattha sampajāno hoti.
Thus, he is clearly comprehending in that regard.
Như vậy, tại đó, vị ấy sống với sự tỉnh giác.
‘‘Sace, bhikkhave, nandassa pacchimā disā āloketabbā hoti…pe… uttarā disā āloketabbā hoti… dakkhiṇā disā āloketabbā hoti… uddhaṃ ulloketabbā hoti… adho oloketabbā hoti… anudisā anuviloketabbā hoti, sabbaṃ cetasā samannāharitvā nando anudisaṃ anuviloketi – ‘evaṃ me anudisaṃ anuvilokayato nābhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssavissantī’ti.
“Monks, if Nanda is to look at the western direction… if he is to look at the northern direction… if he is to look at the southern direction… if he is to look upwards… if he is to look downwards… if he is to look around the intermediate directions, Nanda, having fully brought everything to mind, looks around the intermediate directions, thinking: ‘As I look around the intermediate directions in this way, wicked, unwholesome states of covetousness and displeasure will not flow into me.’
Này các Tỳ-khưu, nếu Nanda cần nhìn về hướng tây… hướng bắc… hướng nam… cần nhìn lên trên… nhìn xuống dưới… cần nhìn về các hướng phụ, Nanda sẽ tập trung toàn bộ tâm ý và nhìn về các hướng phụ, với suy nghĩ: ‘Khi ta nhìn về các hướng phụ như vậy, các pháp bất thiện, ác độc như tham lam và buồn rầu sẽ không xâm nhập ta.’
Itiha tattha sampajāno hoti.
Thus, he is clearly comprehending in that regard.
Như vậy, tại đó, vị ấy sống với sự tỉnh giác.
Idaṃ kho, bhikkhave, nandassa indriyesu guttadvāratāya hoti.
This, monks, is Nanda’s guarding of the sense-doors.
Này các Tỳ-khưu, đây là cách Nanda hộ trì các căn.
‘‘Tatridaṃ, bhikkhave, nandassa bhojane mattaññutāya hoti.
“Herein, monks, this is Nanda’s moderation in eating.
Này các Tỳ-khưu, đây là cách Nanda biết tiết độ trong ăn uống.
Idha, bhikkhave, nando paṭisaṅkhā yoniso āhāraṃ āhāreti – ‘neva davāya na madāya na maṇḍanāya na vibhūsanāya, yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā yāpanāya vihiṃsūparatiyā brahmacariyānuggahāya iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmi, navañca vedanaṃ na uppādessāmi, yātrā ca me bhavissati anavajjatā ca phāsuvihāro cā’ti.
Here, monks, Nanda, having reflected wisely, takes food: ‘Not for sport, not for indulgence, not for adornment, not for beautification, but only for the maintenance and sustenance of this body, for the cessation of harm, and for the support of the holy life, thinking: “I will thus put an end to the old feeling and will not give rise to a new feeling, and there will be for me sustenance, blamelessness, and a comfortable abiding.”’
Ở đây, này các Tỳ-khưu, Nanda quán xét kỹ lưỡng và thọ dụng thức ăn, không phải để vui chơi, không phải để say đắm, không phải để trang sức, không phải để làm đẹp, mà chỉ để duy trì thân này, để tiếp tục cuộc sống, để chấm dứt sự tổn hại, để hỗ trợ Phạm hạnh. Vị ấy nghĩ: ‘Như vậy, ta sẽ loại bỏ cảm giác cũ (đói), và không tạo ra cảm giác mới (no quá); cuộc sống của ta sẽ được duy trì, không có lỗi lầm, và sống được an lạc.’
Idaṃ kho, bhikkhave, nandassa bhojane mattaññutāya hoti.
This, monks, is Nanda’s moderation in eating.
Này các Tỳ-khưu, đây là cách Nanda biết tiết độ trong ăn uống.
‘‘Tatridaṃ, bhikkhave, nandassa jāgariyānuyogasmiṃ hoti.
“Herein, monks, this is Nanda’s devotion to wakefulness.
Này các Tỳ-khưu, đây là cách Nanda tinh cần tỉnh thức.
Idha, bhikkhave, nando divasaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti; rattiyā paṭhamaṃ yāmaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti; rattiyā majjhimaṃ yāmaṃ dakkhiṇena passena sīhaseyyaṃ kappeti pāde pādaṃ accādhāya sato sampajāno uṭṭhānasaññaṃ manasi karitvā; rattiyā pacchimaṃ yāmaṃ paccuṭṭhāya caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti.
Here, monks, Nanda purifies his mind from obstructive states by walking and sitting during the day; during the first watch of the night, he purifies his mind from obstructive states by walking and sitting; during the middle watch of the night, he lies down on his right side in the lion’s posture, placing one foot on the other, mindful and clearly comprehending, having fixed in his mind the perception of rising; during the last watch of the night, he rises and purifies his mind from obstructive states by walking and sitting.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, Nanda thanh lọc tâm mình khỏi những pháp chướng ngại bằng cách đi kinh hành và ngồi thiền vào ban ngày; vào canh đầu của đêm, thanh lọc tâm mình khỏi những pháp chướng ngại bằng cách đi kinh hành và ngồi thiền; vào canh giữa của đêm, nằm thế sư tử, nghiêng bên phải, đặt chân này lên chân kia, với chánh niệm và tỉnh giác, chú tâm vào ý niệm thức dậy; vào canh cuối của đêm, thức dậy và thanh lọc tâm mình khỏi những pháp chướng ngại bằng cách đi kinh hành và ngồi thiền.
Idaṃ kho, bhikkhave, nandassa jāgariyānuyogasmiṃ hoti.
This, monks, is Nanda’s devotion to wakefulness.
Này các Tỳ-khưu, đây chính là sự tinh cần thức tỉnh của Nanda.
‘‘Tatridaṃ, bhikkhave, nandassa satisampajaññasmiṃ hoti.
“Herein, monks, this is Nanda’s mindfulness and clear comprehension.
‘‘Này các Tỳ-khưu, đây chính là chánh niệm và tỉnh giác của Nanda.
Idha, bhikkhave, nandassa viditā vedanā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti; viditā saññā…pe… viditā vitakkā…pe… abbhatthaṃ gacchanti.
Here, monks, Nanda’s feelings arise known, they persist known, they cease known; his perceptions… his thoughts… cease known.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, Nanda biết rõ các cảm thọ khởi lên, biết rõ chúng tồn tại, biết rõ chúng biến mất; biết rõ các tưởng… biết rõ các tầm… biến mất.
Idaṃ kho, bhikkhave, nandassa satisampajaññasmiṃ hoti.
This, monks, is Nanda’s mindfulness and clear comprehension.
Này các Tỳ-khưu, đây chính là chánh niệm và tỉnh giác của Nanda.
‘‘Kimaññatra, bhikkhave, nando indriyesu guttadvāro, bhojane mattaññū, jāgariyaṃ anuyutto, satisampajaññena samannāgato, yehi nando sakkoti paripuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ caritu’’nti!
What else, monks, is there for Nanda—who guards the sense-doors, is moderate in eating, devoted to wakefulness, and endowed with mindfulness and clear comprehension—by which he is able to lead the holy life fully and purely?
‘‘Này các Tỳ-khưu, Nanda có thể thực hành phạm hạnh hoàn toàn thanh tịnh, trọn vẹn, nếu không phải là người hộ trì các căn, biết tiết độ trong ăn uống, tinh cần thức tỉnh, và đầy đủ chánh niệm, tỉnh giác thì là gì?”
Navamaṃ.
The Ninth.
Bài thứ chín.
10. Ekaṃ samayaṃ bhagavā campāyaṃ viharati gaggarāya pokkharaṇiyā tīre.
At one time the Blessed One was staying in Campā, on the bank of Gaggarā’s lotus pond.
Một thời, Đức Thế Tôn trú tại Campā, bên bờ hồ Gaggarā.
Tena kho pana samayena bhikkhū bhikkhuṃ āpattiyā codenti.
Now at that time, monks were accusing a monk of an offense.
Khi ấy, các Tỳ-khưu cáo buộc một Tỳ-khưu về một lỗi.
So bhikkhu bhikkhūhi āpattiyā codiyamāno aññenāññaṃ paṭicarati, bahiddhā kathaṃ apanāmeti, kopañca dosañca appaccayañca pātukaroti.
That monk, being accused of an offense by the monks, would turn away to another matter, would divert the conversation externally, and would manifest anger, ill will, and displeasure.
Tỳ-khưu ấy, khi bị các Tỳ-khưu cáo buộc về một lỗi, lại nói quanh co, đưa chuyện ra ngoài, biểu lộ sự tức giận, oán hờn và bất mãn.
Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘niddhamathetaṃ, bhikkhave, puggalaṃ; niddhamathetaṃ, bhikkhave, puggalaṃ.
Then the Blessed One addressed the monks: “Expel this person, monks; expel this person, monks.
Rồi Đức Thế Tôn gọi các Tỳ-khưu và dạy: ‘‘Này các Tỳ-khưu, hãy trục xuất người này; này các Tỳ-khưu, hãy trục xuất người này.
Apaneyyeso* , bhikkhave, puggalo.
This person, monks, is to be expelled.
Này các Tỳ-khưu, người này đáng bị trục xuất.
Kiṃ vo tena paraputtena visodhitena* !
What good is there for you in this outsider, this one to be purified?
Các ông thanh lọc đứa con của người ngoài này để làm gì?
Idha, bhikkhave, ekaccassa puggalassa tādisaṃyeva hoti abhikkantaṃ paṭikkantaṃ ālokitaṃ vilokitaṃ samiñjitaṃ pasāritaṃ saṅghāṭipattacīvaradhāraṇaṃ, seyyathāpi aññesaṃ bhaddakānaṃ bhikkhūnaṃ – yāvassa bhikkhū āpattiṃ na passanti.
Here, monks, the going forward, the turning back, the looking forward, the looking around, the bending, the stretching, the wearing of the outer robe, bowl, and robes of a certain person is just like that of other good monks—as long as the monks do not see his offense.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, có một số người có dáng đi tới, đi lui, nhìn ngắm, ngó nghiêng, co duỗi tay chân, mang y, bát như những Tỳ-khưu tốt khác—cho đến khi các Tỳ-khưu chưa thấy lỗi của người ấy.
Yato ca khvassa bhikkhū āpattiṃ passanti, tamenaṃ evaṃ jānanti – ‘samaṇadūsīvāyaṃ* samaṇapalāpo samaṇakāraṇḍavo’ti* .
However, when bhikkhus see an offense of that bhikkhu, they know him thus: ‘This bhikkhu is indeed a corrupting bhikkhu, a bhikkhu like chaff, a bhikkhu like rubbish.’
Nhưng khi các Tỳ-khưu thấy lỗi của người ấy, họ biết người ấy như sau: ‘Đây là kẻ làm hư hoại Sa-môn, là Sa-môn vỏ trấu, là Sa-môn rơm rác’.
Tamenaṃ iti viditvā bahiddhā nāsenti.
Having known him thus, they cast him out.
Biết vậy, họ trục xuất người ấy ra ngoài.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì lý do gì?
Mā aññe bhaddake bhikkhū dūsesī’’ti!
‘Lest he corrupt other good bhikkhus!’
Để người ấy không làm hư hoại các Tỳ-khưu tốt khác!”
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, sampanne yavakaraṇe yavadūsī* jāyetha yavapalāpo yavakāraṇḍavoti.
“Bhikkhus, just as in a field of ripe barley, a barley-corrupting plant, a barley-chaff plant, a barley-rubbish plant might arise.
‘‘Ví như, này các Tỳ-khưu, trong một cánh đồng lúa mạch đã chín, có một cây lúa mạch hư hại, một cây lúa mạch vỏ trấu, một cây lúa mạch rơm rác mọc lên.
Tassa tādisaṃyeva mūlaṃ hoti, seyyathāpi aññesaṃ bhaddakānaṃ yavānaṃ; tādisaṃyeva nāḷaṃ hoti, seyyathāpi aññesaṃ bhaddakānaṃ yavānaṃ; tādisaṃyeva pattaṃ hoti, seyyathāpi aññesaṃ bhaddakānaṃ yavānaṃ – yāvassa sīsaṃ na nibbattati.
As long as its head has not emerged, its root is just like that of other good barley plants; its stalk is just like that of other good barley plants; its leaf is just like that of other good barley plants.
Rễ của nó cũng giống như rễ của những cây lúa mạch tốt khác; thân của nó cũng giống như thân của những cây lúa mạch tốt khác; lá của nó cũng giống như lá của những cây lúa mạch tốt khác—cho đến khi bông lúa chưa trổ ra.
Yato ca khvassa sīsaṃ nibbattati, tamenaṃ evaṃ jānanti – ‘yavadūsīvāyaṃ yavapalāpo yavakāraṇḍavo’ti.
But when its head emerges, they know it thus: ‘This is a barley-corrupting plant, a barley-chaff plant, a barley-rubbish plant.’
Nhưng khi bông lúa của nó trổ ra, người ta biết nó như sau: ‘Đây là cây lúa mạch hư hại, là cây lúa mạch vỏ trấu, là cây lúa mạch rơm rác’.
Tamenaṃ iti viditvā samūlaṃ uppāṭetvā bahiddhā yavakaraṇassa chaḍḍenti.
Having known it thus, they pull it out by the root and cast it outside the barley field.
Biết vậy, người ta nhổ nó tận gốc và vứt ra ngoài cánh đồng lúa mạch.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì lý do gì?
Mā aññe bhaddake yave dūsesīti!
‘Lest it corrupt other good barley plants!’
Để nó không làm hư hoại những cây lúa mạch tốt khác!
‘‘Evamevaṃ kho, bhikkhave, idhekaccassa puggalassa tādisaṃyeva hoti abhikkantaṃ paṭikkantaṃ ālokitaṃ vilokitaṃ samiñjitaṃ pasāritaṃ saṅghāṭipattacīvaradhāraṇaṃ, seyyathāpi aññesaṃ bhaddakānaṃ bhikkhūnaṃ – yāvassa bhikkhū āpattiṃ na passanti.
“Even so, bhikkhus, in this teaching, the going forth and returning, looking and glancing, bending and stretching, and the wearing of the outer robe, bowl, and inner robe of a certain individual is just like that of other good bhikkhus—as long as bhikkhus do not see his offense.
‘‘Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, ở đây, có một số người có dáng đi tới, đi lui, nhìn ngắm, ngó nghiêng, co duỗi tay chân, mang y, bát như những Tỳ-khưu tốt khác—cho đến khi các Tỳ-khưu chưa thấy lỗi của người ấy.
Yato ca khvassa bhikkhū āpattiṃ passanti, tamenaṃ evaṃ jānanti – ‘samaṇadūsīvāyaṃ samaṇapalāpo samaṇakāraṇḍavo’ti.
However, when bhikkhus see an offense of that bhikkhu, they know him thus: ‘This bhikkhu is indeed a corrupting bhikkhu, a bhikkhu like chaff, a bhikkhu like rubbish.’
Nhưng khi các Tỳ-khưu thấy lỗi của người ấy, họ biết người ấy như sau: ‘Đây là kẻ làm hư hoại Sa-môn, là Sa-môn vỏ trấu, là Sa-môn rơm rác’.
Tamenaṃ iti viditvā bahiddhā nāsenti.
Having known him thus, they cast him out.
Biết vậy, họ trục xuất người ấy ra ngoài.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì lý do gì?
Mā aññe bhaddake bhikkhū dūsesīti.
‘Lest he corrupt other good bhikkhus!’
Để người ấy không làm hư hoại các Tỳ-khưu tốt khác!
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, mahato dhaññarāsissa phuṇamānassa* tattha yāni tāni dhaññāni daḷhāni sāravantāni tāni ekamantaṃ puñjaṃ hoti, yāni pana tāni dhaññāni dubbalāni palāpāni tāni vāto ekamantaṃ apavahati* .
“Bhikkhus, just as when a large pile of grain is winnowed, those grains that are firm and full of essence form one heap, while those grains that are weak and chaff-like are blown away by the wind to one side.
‘‘Ví như, này các Tỳ-khưu, khi một đống ngũ cốc lớn đang được sàng sảy, những hạt ngũ cốc chắc và có chất lượng tốt được chất thành một đống riêng, còn những hạt ngũ cốc yếu, vỏ trấu thì gió thổi dạt sang một bên.
Tamenaṃ sāmikā sammajjaniṃ gahetvā bhiyyosomattāya apasammajjanti.
Then the owners take a broom and sweep them away even more thoroughly.
Các chủ nhân dùng chổi quét dọn chúng ra xa hơn nữa.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì lý do gì?
Mā aññe bhaddake dhaññe dūsesīti!
‘Lest they corrupt other good grains!’
Để chúng không làm hư hoại những hạt ngũ cốc tốt khác!
Evamevaṃ kho, bhikkhave, idhekaccassa puggalassa tādisaṃyeva hoti abhikkantaṃ paṭikkantaṃ ālokitaṃ vilokitaṃ samiñjitaṃ pasāritaṃ saṅghāṭipattacīvaradhāraṇaṃ, seyyathāpi aññesaṃ bhaddakānaṃ bhikkhūnaṃ – yāvassa bhikkhū āpattiṃ na passanti.
Even so, bhikkhus, in this teaching, the going forth and returning, looking and glancing, bending and stretching, and the wearing of the outer robe, bowl, and inner robe of a certain individual is just like that of other good bhikkhus—as long as bhikkhus do not see his offense.
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, ở đây, có một số người có dáng đi tới, đi lui, nhìn ngắm, ngó nghiêng, co duỗi tay chân, mang y, bát như những Tỳ-khưu tốt khác—cho đến khi các Tỳ-khưu chưa thấy lỗi của người ấy.
Yato ca khvassa bhikkhū āpattiṃ passanti, tamenaṃ evaṃ jānanti – ‘samaṇadūsīvāyaṃ samaṇapalāpo samaṇakāraṇḍavo’ti.
However, when bhikkhus see an offense of that bhikkhu, they know him thus: ‘This bhikkhu is indeed a corrupting bhikkhu, a bhikkhu like chaff, a bhikkhu like rubbish.’
Nhưng khi các Tỳ-khưu thấy lỗi của người ấy, họ biết người ấy như sau: ‘Đây là kẻ làm hư hoại Sa-môn, là Sa-môn vỏ trấu, là Sa-môn rơm rác’.
Tamenaṃ iti viditvā bahiddhā nāsenti.
Having known him thus, they cast him out.
Biết vậy, họ trục xuất người ấy ra ngoài.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì lý do gì?
Mā aññe bhaddake bhikkhū dūsesīti.
‘Lest he corrupt other good bhikkhus!’
Để người ấy không làm hư hoại các Tỳ-khưu tốt khác!
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, puriso udapānapanāḷiyatthiko tiṇhaṃ kuṭhāriṃ* ādāya vanaṃ paviseyya.
“Bhikkhus, just as a man, desiring a water-channel for a well, might take a sharp axe and enter a forest.
‘‘Ví như, này các Tỳ-khưu, một người đàn ông muốn làm ống dẫn nước từ giếng, mang theo một chiếc rìu sắc bén và đi vào rừng.
So yaṃ yadeva rukkhaṃ kuṭhāripāsena ākoṭeyya tattha yāni tāni rukkhāni daḷhāni sāravantāni tāni kuṭhāripāsena ākoṭitāni kakkhaḷaṃ paṭinadanti; yāni pana tāni rukkhāni antopūtīni avassutāni kasambujātāni tāni kuṭhāripāsena ākoṭitāni daddaraṃ paṭinadanti.
Whatever tree he strikes with the back of his axe, those trees that are firm and full of essence resound with a hard sound when struck with the back of the axe; but those trees that are rotten inside, oozing, and full of refuse resound with a crumbling sound when struck with the back of the axe.
Bất cứ cây nào ông ta dùng cán rìu gõ vào, những cây chắc chắn, có lõi tốt sẽ phát ra âm thanh cứng rắn khi bị gõ; còn những cây mục ruỗng bên trong, ẩm ướt, đầy rác rưởi sẽ phát ra âm thanh mục nát, vỡ vụn khi bị gõ.
Tamenaṃ mūle chindati, mūle chinditvā agge chindati, agge chinditvā anto suvisodhitaṃ visodheti, anto suvisodhitaṃ visodhetvā udapānapanāḷiṃ yojeti.
Then he cuts it at the root; having cut it at the root, he cuts it at the top; having cut it at the top, he thoroughly cleans out the inside; having thoroughly cleaned out the inside, he fits it as a water-channel for the well.
Ông ta chặt cây đó ở gốc, chặt ở gốc xong lại chặt ở ngọn, chặt ở ngọn xong lại làm sạch bên trong thật kỹ càng, làm sạch bên trong thật kỹ càng xong rồi lắp đặt thành ống dẫn nước từ giếng.
Evamevaṃ kho, bhikkhave, idhekaccassa puggalassa tādisaṃyeva hoti abhikkantaṃ paṭikkantaṃ ālokitaṃ vilokitaṃ samiñjitaṃ pasāritaṃ saṅghāṭipattacīvaradhāraṇaṃ, seyyathāpi aññesaṃ bhaddakānaṃ bhikkhūnaṃ – yāvassa bhikkhū āpattiṃ na passanti.
Even so, bhikkhus, in this teaching, the going forth and returning, looking and glancing, bending and stretching, and the wearing of the outer robe, bowl, and inner robe of a certain individual is just like that of other good bhikkhus—as long as bhikkhus do not see his offense.
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, ở đây, có một số người có dáng đi tới, đi lui, nhìn ngắm, ngó nghiêng, co duỗi tay chân, mang y, bát như những Tỳ-khưu tốt khác—cho đến khi các Tỳ-khưu chưa thấy lỗi của người ấy.
Yato ca khvassa bhikkhū āpattiṃ passanti, tamenaṃ evaṃ jānanti – ‘samaṇadūsīvāyaṃ samaṇapalāpo samaṇakāraṇḍavo’ti.
However, when bhikkhus see an offense of that bhikkhu, they know him thus: ‘This bhikkhu is indeed a corrupting bhikkhu, a bhikkhu like chaff, a bhikkhu like rubbish.’
Nhưng khi các Tỳ-khưu thấy lỗi của người ấy, họ biết người ấy như sau: ‘Đây là kẻ làm hư hoại Sa-môn, là Sa-môn vỏ trấu, là Sa-môn rơm rác’.
Tamenaṃ iti viditvā bahiddhā nāsenti.
Having known him thus, they expel him outside.
Biết vậy, họ trục xuất người ấy ra ngoài.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì lý do gì?
Mā aññe bhaddake bhikkhū dūsesī’’ti.
"Lest he corrupt other good bhikkhus."
Để người ấy không làm hư hoại các Tỳ-khưu tốt khác!”
11.* Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā verañjāyaṃ viharati naḷerupucimandamūle.
Thus have I heard: At one time the Blessed One was staying in Verañjā, at the foot of the Naḷeru-pucimanda tree.
11. Như vầy tôi nghe: Một thời Thế Tôn trú ở Verañjā, tại gốc cây Pucimanda của Naḷeru.
Atha kho verañjo brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.
Then the Verañja brahmin approached the Blessed One; having approached, he exchanged greetings with the Blessed One.
Rồi Bà-la-môn Verañja đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, đàm đạo thân mật với Thế Tôn.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ* vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Having concluded the courteous and amiable talk, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, khả ái, ông ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho verañjo brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca –
Seated to one side, the Verañja brahmin said to the Blessed One:
Sau khi ngồi xuống một bên, Bà-la-môn Verañja bạch Thế Tôn:
‘‘Sutaṃ metaṃ, bho gotama – ‘na samaṇo gotamo brāhmaṇe jiṇṇe vuḍḍhe mahallake addhagate vayoanuppatte abhivādeti vā paccuṭṭheti vā āsanena vā nimantetī’ti.
“I have heard this, good Gotama: ‘The samaṇa Gotama does not greet, nor rise up for, nor invite with a seat, brahmins who are old, aged, advanced in years, having reached the final stage of life.’
“Thưa Tôn giả Gotama, tôi nghe nói: ‘Sa-môn Gotama không chào hỏi, không đứng dậy đón tiếp, cũng không mời ngồi các Bà-la-môn già yếu, lớn tuổi, cao niên, đã đi hết quãng đường đời.’
Tayidaṃ, bho gotama, tatheva.
This, good Gotama, is indeed so.
Thưa Tôn giả Gotama, quả đúng như vậy.
Na hi bhavaṃ gotamo brāhmaṇe jiṇṇe vuḍḍhe mahallake addhagate vayoanuppatte abhivādeti vā paccuṭṭheti vā āsanena vā nimanteti.
For the good Gotama does not greet, nor rise up for, nor invite with a seat, brahmins who are old, aged, advanced in years, having reached the final stage of life.
Tôn giả Gotama không chào hỏi, không đứng dậy đón tiếp, cũng không mời ngồi các Bà-la-môn già yếu, lớn tuổi, cao niên, đã đi hết quãng đường đời.
Tayidaṃ, bho gotama, na sampannamevā’’ti.
This, good Gotama, is indeed not proper.”
Thưa Tôn giả Gotama, điều này thật không xứng đáng.”
‘‘Nāhaṃ taṃ, brāhmaṇa, passāmi sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya yamahaṃ abhivādeyyaṃ vā paccuṭṭheyyaṃ vā āsanena vā nimanteyyaṃ.
“Brahmin, I do not see anyone in the world with its devas, Māras, and Brahmās, with its samaṇas and brahmins, with its devas and humans, whom I should greet, or rise up for, or invite with a seat.
“Này Bà-la-môn, trong thế giới có chư Thiên, có Ma vương, có Phạm Thiên, cùng với quần chúng Sa-môn, Bà-la-môn, chư Thiên và loài người, Ta không thấy một ai mà Ta cần phải chào hỏi, đứng dậy đón tiếp, hay mời ngồi.
Yañhi, brāhmaṇa, tathāgato abhivādeyya vā paccuṭṭheyya vā āsanena vā nimanteyya, muddhāpi tassa vipateyyā’’ti.
For if, brahmin, the Tathāgata were to greet, or rise up for, or invite with a seat, his head would surely split.”
Này Bà-la-môn, nếu Như Lai chào hỏi, hay đứng dậy đón tiếp, hay mời ngồi một ai, thì đầu của người ấy sẽ vỡ tan.”
‘‘Arasarūpo bhavaṃ gotamo’’ti!
“The good Gotama is without relish!”
“Tôn giả Gotama là người không có vị!”
‘‘Atthi khvesa, brāhmaṇa, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘arasarūpo samaṇo gotamo’ti.
“There is indeed, brahmin, a way in which one, speaking rightly, might say of me: ‘The samaṇa Gotama is without relish.’
“Này Bà-la-môn, có một phương cách mà nếu nói đúng về Ta, người ta có thể nói: ‘Sa-môn Gotama là người không có vị.’
Ye te, brāhmaṇa, rūparasā saddarasā gandharasā rasarasā phoṭṭhabbarasā, te tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā* āyatiṃ anuppādadhammā.
Those relishes of forms, relishes of sounds, relishes of odors, relishes of tastes, relishes of tactile objects, brahmin, are abandoned by the Tathāgata, cut off at the root, made like a palm stump, brought to non-existence, not liable to arise again in the future.
Này Bà-la-môn, những vị của sắc, vị của tiếng, vị của hương, vị của vị, vị của xúc, tất cả những điều ấy đã được Như Lai đoạn trừ, tận gốc rễ, như cây thốt nốt bị chặt đứt gốc, không còn khả năng tái sinh trong tương lai.
Ayaṃ kho, brāhmaṇa, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘arasarūpo samaṇo gotamo’ti, no ca kho yaṃ tvaṃ sandhāya vadesī’’ti* .
This, brahmin, is the way in which one, speaking rightly, might say of me: ‘The samaṇa Gotama is without relish,’ but not in the sense you intend.”
Này Bà-la-môn, đây là phương cách mà nếu nói đúng về Ta, người ta có thể nói: ‘Sa-môn Gotama là người không có vị’, nhưng không phải điều mà ông muốn nói.”
‘‘Nibbhogo bhavaṃ gotamo’’ti!
“The good Gotama is without enjoyment!”
“Tôn giả Gotama là người không hưởng thụ!”
‘‘Atthi khvesa, brāhmaṇa, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘nibbhogo samaṇo gotamo’ti.
“There is indeed, brahmin, a way in which one, speaking rightly, might say of me: ‘The samaṇa Gotama is without enjoyment.’
“Này Bà-la-môn, có một phương cách mà nếu nói đúng về Ta, người ta có thể nói: ‘Sa-môn Gotama là người không hưởng thụ.’
Ye te, brāhmaṇa, rūpabhogā saddabhogā gandhabhogā rasabhogā phoṭṭhabbabhogā, te tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.
Those enjoyments of forms, enjoyments of sounds, enjoyments of odors, enjoyments of tastes, enjoyments of tactile objects, brahmin, are abandoned by the Tathāgata, cut off at the root, made like a palm stump, brought to non-existence, not liable to arise again in the future.
Này Bà-la-môn, những sự hưởng thụ về sắc, hưởng thụ về tiếng, hưởng thụ về hương, hưởng thụ về vị, hưởng thụ về xúc, tất cả những điều ấy đã được Như Lai đoạn trừ, tận gốc rễ, như cây thốt nốt bị chặt đứt gốc, không còn khả năng tái sinh trong tương lai.
Ayaṃ kho, brāhmaṇa, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘nibbhogo samaṇo gotamo’ti, no ca kho yaṃ tvaṃ sandhāya vadesī’’ti.
This, brahmin, is the way in which one, speaking rightly, might say of me: ‘The samaṇa Gotama is without enjoyment,’ but not in the sense you intend.”
Này Bà-la-môn, đây là phương cách mà nếu nói đúng về Ta, người ta có thể nói: ‘Sa-môn Gotama là người không hưởng thụ’, nhưng không phải điều mà ông muốn nói.”
‘‘Akiriyavādo bhavaṃ gotamo’’ti!
“The good Gotama is an advocate of non-action!”
“Tôn giả Gotama là người chủ trương không hành động!”
‘‘Atthi khvesa, brāhmaṇa, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘akiriyavādo samaṇo gotamo’ti.
“There is indeed, brahmin, a way in which one, speaking rightly, might say of me: ‘The samaṇa Gotama is an advocate of non-action.’
“Này Bà-la-môn, có một phương cách mà nếu nói đúng về Ta, người ta có thể nói: ‘Sa-môn Gotama là người chủ trương không hành động.’
Ahañhi, brāhmaṇa, akiriyaṃ vadāmi kāyaduccaritassa vacīduccaritassa manoduccaritassa; anekavihitānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ akiriyaṃ vadāmi.
“Indeed, brahmin, I teach the non-doing of bodily misconduct, verbal misconduct, and mental misconduct; I teach the non-doing of various other evil and unwholesome qualities.
Này Bà-la-môn, Ta chủ trương không hành động đối với thân ác hạnh, khẩu ác hạnh, ý ác hạnh; Ta chủ trương không hành động đối với nhiều loại pháp bất thiện, ác pháp.
Ayaṃ kho, brāhmaṇa, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘akiriyavādo samaṇo gotamo’ti, no ca kho yaṃ tvaṃ sandhāya vadesī’’ti.
This, brahmin, is the way in which one could rightly say of me, ‘The ascetic Gotama is one who teaches non-doing,’ but not in the sense you intend.”
Này Bà-la-môn, đây là phương cách mà nếu nói đúng về Ta, người ta có thể nói: ‘Sa-môn Gotama là người chủ trương không hành động’, nhưng không phải điều mà ông muốn nói.”
‘‘Ucchedavādo bhavaṃ gotamo’’ti!
“Venerable Gotama is an annihilationist!”
“Tôn giả Gotama là người chủ trương đoạn diệt!”
‘‘Atthi khvesa, brāhmaṇa, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘ucchedavādo samaṇo gotamo’ti.
“Indeed, brahmin, there is a way in which one could rightly say of me, ‘The ascetic Gotama is an annihilationist.’
“Này Bà-la-môn, có một phương cách mà nếu nói đúng về Ta, người ta có thể nói: ‘Sa-môn Gotama là người chủ trương đoạn diệt.’
Ahañhi, brāhmaṇa, ucchedaṃ vadāmi rāgassa dosassa mohassa; anekavihitānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ ucchedaṃ vadāmi.
Indeed, brahmin, I teach the annihilation of lust, hatred, and delusion; I teach the annihilation of various other evil and unwholesome qualities.
Này Bà-la-môn, Ta chủ trương đoạn diệt tham, sân, si; Ta chủ trương đoạn diệt nhiều loại pháp bất thiện, ác pháp.
Ayaṃ kho, brāhmaṇa, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘ucchedavādo samaṇo gotamo’ti, no ca kho yaṃ tvaṃ sandhāya vadesī’’ti.
This, brahmin, is the way in which one could rightly say of me, ‘The ascetic Gotama is an annihilationist,’ but not in the sense you intend.”
Này Bà-la-môn, đây là phương cách mà nếu nói đúng về Ta, người ta có thể nói: ‘Sa-môn Gotama là người chủ trương đoạn diệt’, nhưng không phải điều mà ông muốn nói.”
‘‘Jegucchī bhavaṃ gotamo’’ti!
“Venerable Gotama is one who is disgusted!”
“Tôn giả Gotama là người ghê tởm!”
‘‘Atthi khvesa, brāhmaṇa, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘jegucchī samaṇo gotamo’ti.
“Indeed, brahmin, there is a way in which one could rightly say of me, ‘The ascetic Gotama is one who is disgusted.’
“Này Bà-la-môn, có một phương cách mà nếu nói đúng về Ta, người ta có thể nói: ‘Sa-môn Gotama là người ghê tởm.’
Ahañhi, brāhmaṇa, jigucchāmi kāyaduccaritena vacīduccaritena manoduccaritena; jigucchāmi anekavihitānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā.
Indeed, brahmin, I am disgusted by bodily misconduct, verbal misconduct, and mental misconduct; I am disgusted by the engagement in various other evil and unwholesome qualities.
Này Bà-la-môn, Ta ghê tởm thân ác hạnh, khẩu ác hạnh, ý ác hạnh; Ta ghê tởm sự thành tựu nhiều loại pháp bất thiện, ác pháp.
Ayaṃ kho, brāhmaṇa, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘jegucchī samaṇo gotamo’ti, no ca kho yaṃ tvaṃ sandhāya vadesī’’ti.
This, brahmin, is the way in which one could rightly say of me, ‘The ascetic Gotama is one who is disgusted,’ but not in the sense you intend.”
Này Bà-la-môn, đây là phương cách mà nếu nói đúng về Ta, người ta có thể nói: ‘Sa-môn Gotama là người ghê tởm’, nhưng không phải điều mà ông muốn nói.”
‘‘Venayiko bhavaṃ gotamo’’ti!
“Venerable Gotama is a disciplinarian!”
“Tôn giả Gotama là người điều phục!”
‘‘Atthi khvesa, brāhmaṇa, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘venayiko samaṇo gotamo’ti.
“Indeed, brahmin, there is a way in which one could rightly say of me, ‘The ascetic Gotama is a disciplinarian.’
“Này Bà-la-môn, có một phương cách mà nếu nói đúng về Ta, người ta có thể nói: ‘Sa-môn Gotama là người điều phục.’
Ahañhi, brāhmaṇa, vinayāya dhammaṃ desemi rāgassa dosassa mohassa; anekavihitānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ vinayāya dhammaṃ desemi.
Indeed, brahmin, I teach the Dhamma for the removal of lust, hatred, and delusion; I teach the Dhamma for the removal of various other evil and unwholesome qualities.
Này Bà-la-môn, Ta thuyết giảng Pháp để điều phục tham, sân, si; Ta thuyết giảng Pháp để điều phục nhiều loại pháp bất thiện, ác pháp.
Ayaṃ kho, brāhmaṇa, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘venayiko samaṇo gotamo’ti, no ca kho yaṃ tvaṃ sandhāya vadesī’’ti.
This, brahmin, is the way in which one could rightly say of me, ‘The ascetic Gotama is a disciplinarian,’ but not in the sense you intend.”
Này Bà-la-môn, đây là phương cách mà nếu nói đúng về Ta, người ta có thể nói: ‘Sa-môn Gotama là người điều phục’, nhưng không phải điều mà ông muốn nói.”
‘‘Tapassī bhavaṃ gotamo’’ti!
“Venerable Gotama is an ascetic!”
“Tôn giả Gotama là người khổ hạnh!”
‘‘Atthi khvesa, brāhmaṇa, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘tapassī samaṇo gotamo’ti.
“Indeed, brahmin, there is a way in which one could rightly say of me, ‘The ascetic Gotama is an ascetic.’
“Này Bà-la-môn, có một phương cách mà nếu nói đúng về Ta, người ta có thể nói: ‘Sa-môn Gotama là người khổ hạnh.’
Tapanīyāhaṃ, brāhmaṇa, pāpake akusale dhamme vadāmi kāyaduccaritaṃ vacīduccaritaṃ manoduccaritaṃ.
Brahmin, I declare evil, unwholesome qualities such as bodily misconduct, verbal misconduct, and mental misconduct to be tormenting.
Này Bà-la-môn, Ta nói rằng những pháp bất thiện, ác pháp như thân ác hạnh, khẩu ác hạnh, ý ác hạnh là những điều cần phải đốt cháy.
Yassa kho, brāhmaṇa, tapanīyā pāpakā akusalā dhammā pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā, tamahaṃ ‘tapassī’ti vadāmi.
Brahmin, I call one an ‘ascetic’ whose tormenting evil, unwholesome qualities are abandoned, uprooted, made like a palm stump, brought to non-existence, and are not liable to arise again in the future.
Này Bà-la-môn, người nào đã đoạn trừ, tận gốc rễ, như cây thốt nốt bị chặt đứt gốc, không còn khả năng tái sinh trong tương lai những pháp bất thiện, ác pháp cần phải đốt cháy, Ta gọi người ấy là ‘người khổ hạnh’.
Tathāgatassa kho, brāhmaṇa, tapanīyā pāpakā akusalā dhammā pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.
For the Tathāgata, brahmin, tormenting evil, unwholesome qualities are abandoned, uprooted, made like a palm stump, brought to non-existence, and are not liable to arise again in the future.
Này Bà-la-môn, những pháp bất thiện, ác pháp cần phải đốt cháy của Như Lai đã được đoạn trừ, tận gốc rễ, như cây thốt nốt bị chặt đứt gốc, không còn khả năng tái sinh trong tương lai.
Ayaṃ kho, brāhmaṇa, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘tapassī samaṇo gotamo’ti, no ca kho yaṃ tvaṃ sandhāya vadesī’’ti.
This, brahmin, is the way in which one could rightly say of me, ‘The ascetic Gotama is an ascetic,’ but not in the sense you intend.”
Này Bà-la-môn, đây là phương cách mà nếu nói đúng về Ta, người ta có thể nói: ‘Sa-môn Gotama là người khổ hạnh’, nhưng không phải điều mà ông muốn nói.”
‘‘Apagabbho bhavaṃ gotamo’’ti!
“Venerable Gotama is one who is free from rebirth!”
“Tôn giả Gotama là người không có thai!”
‘‘Atthi khvesa, brāhmaṇa, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘apagabbho samaṇo gotamo’ti.
“Indeed, brahmin, there is a way in which one could rightly say of me, ‘The ascetic Gotama is one who is free from rebirth.’
“Này Bà-la-môn, có một cách mà người nói đúng có thể nói về Ta rằng: ‘Sa-môn Gotama là bậc không còn tái sinh trong thai.’
Yassa kho, brāhmaṇa, āyatiṃ gabbhaseyyā punabbhavābhinibbatti pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā, tamahaṃ ‘apagabbho’ti vadāmi.
Brahmin, I call one ‘free from rebirth’ whose future conception in a womb and the arising of new existence are abandoned, uprooted, made like a palm stump, brought to non-existence, and are not liable to arise again in the future.
Này Bà-la-môn, đối với ai mà sự tái sinh trong thai, sự tái hữu trong tương lai đã được đoạn trừ, nhổ tận gốc, làm cho như cây thốt nốt bị chặt, không còn khả năng tái sinh trong tương lai, thì Ta gọi người ấy là ‘apagabbho’ (không còn tái sinh trong thai).
Tathāgatassa kho, brāhmaṇa, āyatiṃ gabbhaseyyā punabbhavābhinibbatti pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.
For the Tathāgata, brahmin, future conception in a womb and the arising of new existence are abandoned, uprooted, made like a palm stump, brought to non-existence, and are not liable to arise again in the future.
Này Bà-la-môn, đối với Như Lai, sự tái sinh trong thai, sự tái hữu trong tương lai đã được đoạn trừ, nhổ tận gốc, làm cho như cây thốt nốt bị chặt, không còn khả năng tái sinh trong tương lai.
Ayaṃ kho, brāhmaṇa, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘apagabbho samaṇo gotamo’ti, no ca kho yaṃ tvaṃ sandhāya vadesi.
This, brahmin, is the way in which one could rightly say of me, ‘The ascetic Gotama is one who is free from rebirth,’ but not in the sense you intend.
Này Bà-la-môn, đây là cách mà người nói đúng có thể nói về Ta rằng: ‘Sa-môn Gotama là bậc không còn tái sinh trong thai,’ chứ không phải theo ý nghĩa mà ông muốn nói.
‘‘Seyyathāpi, brāhmaṇa, kukkuṭiyā aṇḍāni aṭṭha vā dasa vā dvādasa vā.
“Just as, brahmin, there might be eight, ten, or twelve hen’s eggs.
“Này Bà-la-môn, ví như một con gà mái có tám, mười, hoặc mười hai quả trứng.
Tānāssu kukkuṭiyā sammā adhisayitāni sammā pariseditāni sammā paribhāvitāni.
These eggs would be well sat upon, well warmed, and well incubated by the hen.
Những quả trứng đó được gà mái ấp ủ đúng cách, ấp nóng đúng cách, ấp dưỡng đúng cách.
Yo nu kho tesaṃ kukkuṭacchāpakānaṃ paṭhamataraṃ pādanakhasikhāya vā mukhatuṇḍakena vā aṇḍakosaṃ padāletvā sotthinā abhinibbhijjeyya, kinti svāssa vacanīyo – ‘jeṭṭho vā kaniṭṭho vā’’’ti?
"Among those chicks, which one, having first broken through the eggshell with its claw-tip or its beak, would emerge safely? What should that one be called—'the eldest' or 'the youngest'?"
Vậy thì, con gà con nào trong số đó đầu tiên dùng móng chân hoặc mỏ của mình phá vỡ vỏ trứng và thoát ra an toàn, thì nên gọi nó là gì – ‘lớn nhất’ hay ‘nhỏ nhất’?”
‘‘Jeṭṭho tissa, bho gotama, vacanīyo.
"The eldest, Venerable Gotama, should it be called.
“Thưa Tôn giả Gotama, nên gọi là ‘lớn nhất’.
So hi nesaṃ, bho gotama, jeṭṭho hotī’’ti.
For that one, Venerable Gotama, is the eldest of them."
Vì thưa Tôn giả Gotama, nó là con lớn nhất trong số đó.”
‘‘Evamevaṃ kho ahaṃ, brāhmaṇa, avijjāgatāya pajāya aṇḍabhūtāya pariyonaddhāya avijjaṇḍakosaṃ padāletvā ekova loke anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho.
"Even so, brahmin, I alone, having broken through the eggshell of ignorance for the generation steeped in ignorance, enveloped, and egg-born, have attained unsurpassed perfect self-awakening in the world.
“Cũng vậy, này Bà-la-môn, giữa chúng sinh đang bị vô minh bao phủ, bị vỏ trứng vô minh che kín, Ta là người duy nhất phá vỡ vỏ trứng vô minh và chứng đắc Vô thượng Chánh Đẳng Giác trong thế gian.
Ahañhi, brāhmaṇa, jeṭṭho seṭṭho lokassa.
For I, brahmin, am the eldest, the foremost in the world.
Này Bà-la-môn, Ta là bậc lớn nhất, cao thượng nhất trong thế gian.
Āraddhaṃ kho pana me, brāhmaṇa, vīriyaṃ ahosi asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, passaddho kāyo asāraddho, samāhitaṃ cittaṃ ekaggaṃ.
My energy, brahmin, was aroused and unflagging; mindfulness was established and unconfused; the body was tranquil and unagitated; the mind was concentrated and unified.
Này Bà-la-môn, tinh tấn của Ta đã được khởi lên không lười nhác, niệm được an trú không lãng quên, thân được an tịnh không xao động, tâm được định tĩnh nhất tâm.
‘‘So kho ahaṃ, brāhmaṇa, vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharāmi; vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharāmi; pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharāmi sato ca sampajāno sukhañca kāyena paṭisaṃvedemi yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti – ‘upekkhako satimā sukhavihārī’ti tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharāmi; sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharāmi.
"Then, brahmin, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unwholesome states, I entered upon and abode in the first jhāna, which is accompanied by applied thought and sustained thought, born of seclusion, filled with rapture and happiness; with the subsiding of applied thought and sustained thought, I entered upon and abode in the second jhāna, which has internal assurance and unification of mind, is without applied thought and sustained thought, born of concentration, filled with rapture and happiness; with the fading away of rapture, I abode in equanimity, mindful and clearly comprehending, and I experienced happiness with the body, of which the Noble Ones declare: 'He abides in happiness with equanimity and mindfulness'—I entered upon and abode in the third jhāna; with the abandoning of pleasure and pain, and with the previous disappearance of joy and grief, I entered upon and abode in the fourth jhāna, which is neither painful nor pleasant, and is purified by equanimity and mindfulness.
Này Bà-la-môn, Ta ly dục, ly bất thiện pháp, chứng và trú Thiền thứ nhất, có tầm, có tứ, có hỷ lạc do ly dục sinh; diệt tầm, diệt tứ, chứng và trú Thiền thứ hai, nội tĩnh nhất tâm, không tầm, không tứ, có hỷ lạc do định sinh; ly hỷ trú xả, chánh niệm tỉnh giác, thân cảm lạc thọ mà các bậc Thánh gọi là ‘xả niệm lạc trú’, chứng và trú Thiền thứ ba; xả lạc, xả khổ, diệt hỷ ưu đã cảm thọ trước, chứng và trú Thiền thứ tư, không khổ không lạc, xả niệm thanh tịnh.
‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte pubbenivāsānussatiñāṇāya cittaṃ abhininnāmesiṃ.
"With the mind thus concentrated, purified, bright, unblemished, rid of defilements, malleable, wieldy, steady, and attained to imperturbability, I directed it to the knowledge of previous existences.
Với tâm định tĩnh như vậy, thanh tịnh, trong sáng, không cấu uế, không phiền não, nhu nhuyến, dễ sử dụng, vững chắc, bất động, Ta hướng tâm đến Tuệ quán Túc mạng trí.
So anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarāmi, seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo cattālīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi anekepi saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe – ‘amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto.
I recollected my manifold past existences, that is, one birth, two births, three births, four births, five births, ten births, twenty births, thirty births, forty births, fifty births, a hundred births, a thousand births, a hundred thousand births, many eons of cosmic contraction, many eons of cosmic expansion, many eons of cosmic contraction and expansion: 'There I was so-named, of such a clan, of such a color, of such a diet, experiencing such pleasure and pain, with such a life-span.
Ta nhớ lại nhiều đời sống quá khứ khác nhau, ví dụ như một đời, hai đời, ba đời, bốn đời, năm đời, mười đời, hai mươi đời, ba mươi đời, bốn mươi đời, năm mươi đời, một trăm đời, một ngàn đời, một trăm ngàn đời; nhiều kiếp hoại, nhiều kiếp thành, nhiều kiếp hoại và thành – ‘Ở chỗ kia, Ta có tên như vậy, dòng họ như vậy, màu da như vậy, ăn uống như vậy, cảm thọ khổ lạc như vậy, tuổi thọ như vậy.
So tato cuto amutra udapādiṃ; tatrāpāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto.
Having passed away from there, I reappeared yonder; there too I was so-named, of such a clan, of such a color, of such a diet, experiencing such pleasure and pain, with such a life-span.
Từ đó Ta chết, rồi sinh ra ở chỗ kia; ở đó Ta có tên như vậy, dòng họ như vậy, màu da như vậy, ăn uống như vậy, cảm thọ khổ lạc như vậy, tuổi thọ như vậy.
So tato cuto idhūpapanno’ti.
Having passed away from there, I reappeared here.'
Từ đó Ta chết, rồi sinh ra ở đây’.
Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarāmi.
Thus, with their aspects and details, I recollected my manifold past existences.
Như vậy, Ta nhớ lại nhiều đời sống quá khứ khác nhau với các chi tiết và đặc điểm.
‘‘Ayaṃ kho me, brāhmaṇa, rattiyā paṭhame yāme paṭhamā vijjā adhigatā; avijjā vihatā vijjā uppannā; tamo vihato āloko uppanno, yathā taṃ appamattassa ātāpino pahitattassa viharato.
"This, brahmin, was my first knowledge attained in the first watch of the night; ignorance was destroyed, knowledge arose; darkness was destroyed, light arose, as happens to one who abides diligent, ardent, and resolute.
Này Bà-la-môn, đây là tuệ giác thứ nhất Ta đã chứng đắc trong canh đầu của đêm; vô minh đã bị diệt trừ, tuệ giác đã sinh khởi; bóng tối đã bị diệt trừ, ánh sáng đã sinh khởi, đúng như người sống không phóng dật, nhiệt tâm, tinh cần.
Ayaṃ kho me, brāhmaṇa, paṭhamā abhinibbhidā ahosi kukkuṭacchāpakasseva aṇḍakosamhā.
This, brahmin, was my first breaking through, like that of a chick from its eggshell.
Này Bà-la-môn, đây là sự phá vỡ đầu tiên của Ta, giống như con gà con phá vỡ vỏ trứng.
‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte sattānaṃ cutūpapātañāṇāya cittaṃ abhininnāmesiṃ.
"With the mind thus concentrated, purified, bright, unblemished, rid of defilements, malleable, wieldy, steady, and attained to imperturbability, I directed it to the knowledge of the passing away and reappearance of beings.
Với tâm định tĩnh như vậy, thanh tịnh, trong sáng, không cấu uế, không phiền não, nhu nhuyến, dễ sử dụng, vững chắc, bất động, Ta hướng tâm đến Tuệ quán Sanh tử trí của chúng sinh.
So dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passāmi cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe, sugate duggate yathākammūpage satte pajānāmi – ‘ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā, vacīduccaritena samannāgatā, manoduccaritena samannāgatā, ariyānaṃ upavādakā, micchādiṭṭhikā, micchādiṭṭhikammasamādānā.
With the divine eye, purified and surpassing that of humans, I saw beings passing away and reappearing, inferior and superior, beautiful and ugly, fortunate and unfortunate, and I understood how beings fare according to their kamma: 'These worthy beings, indeed, engaged in misconduct of body, speech, and mind, reviled the Noble Ones, held wrong views, and undertook actions based on wrong views.
Với Thiên nhãn thanh tịnh, vượt xa phàm nhân, Ta thấy chúng sinh đang chết và đang sinh, kẻ hạ liệt, người cao thượng, kẻ đẹp đẽ, người xấu xí, kẻ may mắn, người bất hạnh, và Ta biết rõ chúng sinh tùy theo nghiệp của họ: ‘Thật vậy, những chúng sinh này đã hành ác bằng thân, hành ác bằng lời, hành ác bằng ý, phỉ báng các bậc Thánh, có tà kiến, và đã thực hiện các hành động theo tà kiến.
Te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannāti.
With the breakup of the body, after death, they have reappeared in a state of deprivation, a bad destination, a lower realm, hell.'
Do thân hoại mạng chung, họ sinh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.
Ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā, vacīsucaritena samannāgatā, manosucaritena samannāgatā, ariyānaṃ anupavādakā, sammādiṭṭhikā, sammādiṭṭhikammasamādānā.
O sirs, these beings, however, are endowed with good bodily conduct, endowed with good verbal conduct, endowed with good mental conduct, do not revile the Noble Ones, have right view, and undertake actions based on right view.
Còn những chúng sinh này đã hành thiện bằng thân, hành thiện bằng lời, hành thiện bằng ý, không phỉ báng các bậc Thánh, có chánh kiến, và đã thực hiện các hành động theo chánh kiến.
Te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā’ti.
With the break-up of the body, after death, they are reborn in a good destination, a heavenly world.
Do thân hoại mạng chung, họ sinh vào cõi lành, thiên giới’.
Iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passāmi cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe, sugate duggate yathākammūpage satte pajānāmi.
Thus, with the divine eye, purified and surpassing human, I see beings passing away and being reborn, inferior and superior, beautiful and ugly, gone to good destinations and gone to bad destinations, and I understand beings according to their kamma.
Như vậy, với Thiên nhãn thanh tịnh, vượt xa phàm nhân, Ta thấy chúng sinh đang chết và đang sinh, kẻ hạ liệt, người cao thượng, kẻ đẹp đẽ, người xấu xí, kẻ may mắn, người bất hạnh, và Ta biết rõ chúng sinh tùy theo nghiệp của họ.
‘‘Ayaṃ kho me, brāhmaṇa, rattiyā majjhime yāme dutiyā vijjā adhigatā; avijjā vihatā vijjā uppannā; tamo vihato āloko uppanno, yathā taṃ appamattassa ātāpino pahitattassa viharato.
“This, O brāhmaṇa, was the second knowledge I attained in the middle watch of the night; ignorance was dispelled, knowledge arose; darkness was dispelled, light arose, as happens to one who dwells diligent, ardent, and resolute.
Này Bà-la-môn, đây là tuệ giác thứ hai Ta đã chứng đắc trong canh giữa của đêm; vô minh đã bị diệt trừ, tuệ giác đã sinh khởi; bóng tối đã bị diệt trừ, ánh sáng đã sinh khởi, đúng như người sống không phóng dật, nhiệt tâm, tinh cần.
Ayaṃ kho me, brāhmaṇa, dutiyā abhinibbhidā ahosi kukkuṭacchāpakasseva aṇḍakosamhā.
This, O brāhmaṇa, was my second breakthrough, like that of a chick from its eggshell.”
Này Bà-la-môn, đây là sự phá vỡ thứ hai của Ta, giống như con gà con phá vỡ vỏ trứng.
‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte āsavānaṃ khayañāṇāya cittaṃ abhininnāmesiṃ.
“With my mind thus concentrated, purified, cleansed, unblemished, rid of defilements, malleable, wieldy, steady, and attained to imperturbability, I directed my mind to the knowledge of the destruction of the āsavas.
Với tâm định tĩnh như vậy, thanh tịnh, trong sáng, không cấu uế, không phiền não, nhu nhuyến, dễ sử dụng, vững chắc, bất động, Ta hướng tâm đến Tuệ quán Diệt trừ các lậu hoặc (Āsavakkhayañāṇa).
So ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ, ‘ayaṃ dukkhasamudayo’ti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ, ‘ayaṃ dukkhanirodho’ti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ, ‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ; ‘ime āsavā’ti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ, ‘ayaṃ āsavasamudayo’ti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ, ‘ayaṃ āsavanirodho’ti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ, ‘ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ.
I directly knew ‘this is suffering’ as it actually is; I directly knew ‘this is the origin of suffering’ as it actually is; I directly knew ‘this is the cessation of suffering’ as it actually is; I directly knew ‘this is the path leading to the cessation of suffering’ as it actually is. I directly knew ‘these are the āsavas’ as they actually are; I directly knew ‘this is the origin of the āsavas’ as it actually is; I directly knew ‘this is the cessation of the āsavas’ as it actually is; I directly knew ‘this is the path leading to the cessation of the āsavas’ as it actually is.
Ta đã như thật biết: ‘Đây là khổ’, Ta đã như thật biết: ‘Đây là nguyên nhân của khổ’, Ta đã như thật biết: ‘Đây là sự diệt khổ’, Ta đã như thật biết: ‘Đây là con đường dẫn đến sự diệt khổ’; Ta đã như thật biết: ‘Đây là các lậu hoặc’, Ta đã như thật biết: ‘Đây là nguyên nhân của các lậu hoặc’, Ta đã như thật biết: ‘Đây là sự diệt trừ các lậu hoặc’, Ta đã như thật biết: ‘Đây là con đường dẫn đến sự diệt trừ các lậu hoặc’.
Tassa me evaṃ jānato evaṃ passato kāmāsavāpi cittaṃ vimuccittha, bhavāsavāpi cittaṃ vimuccittha, avijjāsavāpi cittaṃ vimuccittha.
When I knew and saw thus, my mind was liberated from the āsava of sensuality, from the āsava of existence, and from the āsava of ignorance.
Khi Ta biết như vậy, thấy như vậy, tâm Ta thoát khỏi lậu hoặc dục, thoát khỏi lậu hoặc hữu, thoát khỏi lậu hoặc vô minh.
Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ ahosi.
Upon being liberated, the knowledge ‘it is liberated’ arose.
Khi tâm đã giải thoát, Ta biết rằng tâm đã giải thoát.
‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti abbhaññāsiṃ.
I directly knew: ‘Birth is destroyed, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no more for this state of being.’”
‘Sự tái sinh đã chấm dứt, Phạm hạnh đã được thực hành, việc cần làm đã làm xong, không còn gì khác nữa cho đời này.’ – Ta đã chứng ngộ như vậy.
‘‘Ayaṃ kho me, brāhmaṇa, rattiyā pacchime yāme tatiyā vijjā adhigatā; avijjā vihatā vijjā uppannā; tamo vihato āloko uppanno, yathā taṃ appamattassa ātāpino pahitattassa viharato.
“This, O brāhmaṇa, was the third knowledge I attained in the last watch of the night; ignorance was dispelled, knowledge arose; darkness was dispelled, light arose, as happens to one who dwells diligent, ardent, and resolute.
“Này Bà-la-môn, đây là tuệ giác thứ ba mà Ta đã đạt được vào canh cuối của đêm: vô minh đã bị diệt trừ, minh đã sinh khởi; bóng tối đã bị diệt trừ, ánh sáng đã sinh khởi, đúng như một người sống không phóng dật, tinh cần, kiên trì.
Ayaṃ kho me, brāhmaṇa, tatiyā abhinibbhidā ahosi kukkuṭacchāpakasseva aṇḍakosamhā’’ti.
This, O brāhmaṇa, was my third breakthrough, like that of a chick from its eggshell.”
Này Bà-la-môn, đây là sự đột phá thứ ba của Ta, giống như gà con phá vỡ vỏ trứng.”
Evaṃ vutte verañjo brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘jeṭṭho bhavaṃ gotamo, seṭṭho bhavaṃ gotamo.
When this was said, the brāhmaṇa Verañja said to the Blessed One: “Venerable Gotama is the eldest, Venerable Gotama is the noblest.
Khi được nói như vậy, Bà-la-môn Verañja bạch Thế Tôn rằng: “Thưa Tôn giả Gotama là bậc tối thượng, Tôn giả Gotama là bậc tối cao.
Abhikkantaṃ, bho gotama, abhikkantaṃ, bho gotama!
Excellent, Venerable Gotama! Excellent, Venerable Gotama!
Thật tuyệt vời thay, thưa Tôn giả Gotama! Thật tuyệt vời thay, thưa Tôn giả Gotama!
Seyyathāpi, bho gotama, nikkujjitaṃ* vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya – cakkhumanto rūpāni dakkhantīti; evamevaṃ bhotā gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito.
Just as, Venerable Gotama, one might set upright what was overturned, or reveal what was hidden, or point out the way to one who was lost, or carry a lamp into the darkness so that those with eyes might see forms; in the same way, the Dhamma has been made clear by Venerable Gotama in many ways.
Ví như, thưa Tôn giả Gotama, người ta lật ngửa cái bị úp, mở ra cái bị che kín, chỉ đường cho người bị lạc, hay cầm đèn trong bóng tối để những người có mắt có thể thấy các hình sắc; cũng vậy, Chánh pháp đã được Tôn giả Gotama thuyết giảng bằng nhiều phương cách.
Esāhaṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca.
I go for refuge to Venerable Gotama, to the Dhamma, and to the Saṅgha of bhikkhus.
Con xin quy y Tôn giả Gotama, quy y Giáo Pháp và quy y Tăng đoàn.
Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti.
May Venerable Gotama consider me a lay follower who has gone for refuge from this day forth as long as life lasts.”
Xin Tôn giả Gotama hãy chấp nhận con là một cận sự nam đã quy y trọn đời kể từ hôm nay.”
Paṭhamaṃ.
First.
Phẩm thứ nhất.
12. Ekaṃ samayaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharati mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ.
12. On one occasion the Blessed One was dwelling in Vesālī, in the Great Wood, in the Gabled Hall.
12. Một thời, Thế Tôn trú tại Vesālī, trong Đại Lâm, tại giảng đường có mái nhọn.
Tena kho pana samayena sambahulā abhiññātā abhiññātā licchavī santhāgāre* sannisinnā sannipatitā anekapariyāyena buddhassa vaṇṇaṃ bhāsanti, dhammassa vaṇṇaṃ bhāsanti, saṅghassa vaṇṇaṃ bhāsanti.
Now on that occasion, many well-known Licchavīs were sitting together, assembled in the assembly hall, speaking in various ways in praise of the Buddha, in praise of the Dhamma, and in praise of the Saṅgha.
Lúc bấy giờ, nhiều vị Licchavi nổi tiếng đang ngồi tụ họp trong hội trường, tán thán Phật bằng nhiều phương cách, tán thán Giáo Pháp bằng nhiều phương cách, tán thán Tăng đoàn bằng nhiều phương cách.
Tena kho pana samayena sīho senāpati nigaṇṭhasāvako tassaṃ parisāyaṃ nisinno hoti.
Now on that occasion, General Sīha, a follower of the Nigaṇṭhas, was sitting in that assembly.
Lúc bấy giờ, Đại tướng Sīha, một đệ tử của Nigaṇṭha Nāṭaputta, đang ngồi trong hội chúng ấy.
Atha kho sīhassa senāpatissa etadahosi – ‘‘nissaṃsayaṃ kho so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho bhavissati, tathā hime sambahulā abhiññātā abhiññātā licchavī santhāgāre sannisinnā sannipatitā anekapariyāyena buddhassa vaṇṇaṃ bhāsanti, dhammassa vaṇṇaṃ bhāsanti, saṅghassa vaṇṇaṃ bhāsanti.
Then it occurred to General Sīha: “Surely that Blessed One must be an Arahant, a Perfectly Self-Enlightened One, since these many well-known Licchavīs are sitting together, assembled in the assembly hall, speaking in various ways in praise of the Buddha, in praise of the Dhamma, and in praise of the Saṅgha.
Rồi Đại tướng Sīha suy nghĩ: “Chắc chắn Thế Tôn ấy là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, vì những vị Licchavi nổi tiếng này đang ngồi tụ họp trong hội trường, tán thán Phật bằng nhiều phương cách, tán thán Giáo Pháp bằng nhiều phương cách, tán thán Tăng đoàn bằng nhiều phương cách.
Yaṃnūnāhaṃ taṃ bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkameyyaṃ arahantaṃ sammāsambuddha’’nti.
“What if I were to approach that Blessed One, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, for an audience?”
Hay là ta hãy đến yết kiến Thế Tôn ấy, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác?”
Atha kho sīho senāpati yena nigaṇṭho nāṭaputto* tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā nigaṇṭhaṃ nāṭaputtaṃ etadavoca – ‘‘icchāmahaṃ, bhante, samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamitu’’nti.
Then General Sīha approached Nigaṇṭha Nāṭaputta; having approached, he said to Nigaṇṭha Nāṭaputta, “Venerable sir, I wish to approach the ascetic Gotama for an audience.”
Rồi Đại tướng Sīha đi đến chỗ Nigaṇṭha Nāṭaputta; sau khi đến, Đại tướng Sīha bạch Nigaṇṭha Nāṭaputta rằng: “Thưa Tôn giả, con muốn đến yết kiến Sa-môn Gotama.”
‘‘Kiṃ pana tvaṃ, sīha, kiriyavādo samāno akiriyavādaṃ samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissasi?
“Sīha, why would you, a proponent of action, approach the ascetic Gotama, a proponent of non-action?
“Này Sīha, ngươi là người chủ trương hành động, sao lại muốn đến yết kiến Sa-môn Gotama, người chủ trương không hành động?
Samaṇo hi, sīha, gotamo akiriyavādo, akiriyāya dhammaṃ deseti, tena ca sāvake vinetī’’ti.
Indeed, Sīha, the ascetic Gotama is a proponent of non-action; he teaches the Dhamma for non-action, and by that he disciplines his disciples.”
Này Sīha, Sa-môn Gotama là người chủ trương không hành động, Ngài thuyết giảng Giáo Pháp về sự không hành động, và Ngài huấn luyện các đệ tử bằng sự không hành động ấy.”
Atha kho sīhassa senāpatissa yo ahosi gamiyābhisaṅkhāro* bhagavantaṃ dassanāya, so paṭippassambhi.
Then General Sīha’s intention to visit the Blessed One subsided.
Rồi ý định đi yết kiến Thế Tôn của Đại tướng Sīha lắng xuống.
Dutiyampi kho sambahulā abhiññātā abhiññātā licchavī santhāgāre sannisinnā sannipatitā anekapariyāyena buddhassa…pe… dhammassa…pe… saṅghassa vaṇṇaṃ bhāsanti.
For a second time, many well-known Licchavīs, assembled and gathered in the assembly hall, spoke in various ways in praise of the Buddha…pe… the Dhamma…pe… the Saṅgha.
Lần thứ hai, nhiều vị Licchavi nổi tiếng lại ngồi tụ họp trong hội trường, tán thán Phật… tán thán Giáo Pháp… tán thán Tăng đoàn bằng nhiều phương cách.
Dutiyampi kho sīhassa senāpatissa etadahosi – ‘‘nissaṃsayaṃ kho so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho bhavissati, tathā hime sambahulā abhiññātā abhiññātā licchavī santhāgāre sannisinnā sannipatitā anekapariyāyena buddhassa vaṇṇaṃ bhāsanti, dhammassa…pe… saṅghassa vaṇṇaṃ bhāsanti.
For a second time, it occurred to General Sīha: “Surely that Blessed One must be an Arahant, a Perfectly Self-Enlightened One. For these many well-known Licchavīs, assembled and gathered in the assembly hall, speak in various ways in praise of the Buddha, in praise of the Dhamma…pe… in praise of the Saṅgha.
Lần thứ hai, Đại tướng Sīha lại suy nghĩ: “Chắc chắn Thế Tôn ấy là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, vì những vị Licchavi nổi tiếng này đang ngồi tụ họp trong hội trường, tán thán Phật bằng nhiều phương cách, tán thán Giáo Pháp… tán thán Tăng đoàn bằng nhiều phương cách.
Yaṃnūnāhaṃ taṃ bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkameyyaṃ arahantaṃ sammāsambuddha’’nti.
What if I were to approach that Blessed One, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, for an audience?”
Hay là ta hãy đến yết kiến Thế Tôn ấy, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác?”
Atha kho sīho senāpati yena nigaṇṭho nāṭaputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā nigaṇṭhaṃ nāṭaputtaṃ etadavoca – ‘‘icchāmahaṃ, bhante, samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamitu’’nti.
Then General Sīha approached Nigaṇṭha Nāṭaputta; having approached, he said to Nigaṇṭha Nāṭaputta, “Venerable sir, I wish to approach the ascetic Gotama for an audience.”
Rồi Đại tướng Sīha đi đến chỗ Nigaṇṭha Nāṭaputta; sau khi đến, Đại tướng Sīha bạch Nigaṇṭha Nāṭaputta rằng: “Thưa Tôn giả, con muốn đến yết kiến Sa-môn Gotama.”
‘‘Kiṃ pana tvaṃ, sīha, kiriyavādo samāno akiriyavādaṃ samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissasi?
“Sīha, why would you, a proponent of action, approach the ascetic Gotama, a proponent of non-action?
“Này Sīha, ngươi là người chủ trương hành động, sao lại muốn đến yết kiến Sa-môn Gotama, người chủ trương không hành động?
Samaṇo hi, sīha, gotamo akiriyavādo akiriyāya dhammaṃ deseti, tena ca sāvake vinetī’’ti.
Indeed, Sīha, the ascetic Gotama is a proponent of non-action; he teaches the Dhamma for non-action, and by that he disciplines his disciples.”
Này Sīha, Sa-môn Gotama là người chủ trương không hành động, Ngài thuyết giảng Giáo Pháp về sự không hành động, và Ngài huấn luyện các đệ tử bằng sự không hành động ấy.”
Dutiyampi kho sīhassa senāpatissa yo ahosi gamiyābhisaṅkhāro bhagavantaṃ dassanāya, so paṭippassambhi.
For a second time, General Sīha’s intention to visit the Blessed One subsided.
Lần thứ hai, ý định đi yết kiến Thế Tôn của Đại tướng Sīha lắng xuống.
Tatiyampi kho sambahulā abhiññātā abhiññātā licchavī santhāgāre sannisinnā sannipatitā anekapariyāyena buddhassa…pe… dhammassa…pe… saṅghassa vaṇṇaṃ bhāsanti.
For a third time, many well-known Licchavīs, assembled and gathered in the assembly hall, spoke in various ways in praise of the Buddha…pe… the Dhamma…pe… the Saṅgha.
Lần thứ ba, nhiều vị Licchavi nổi tiếng lại ngồi tụ họp trong hội trường, tán thán Phật… tán thán Giáo Pháp… tán thán Tăng đoàn bằng nhiều phương cách.
Tatiyampi kho sīhassa senāpatissa etadahosi – ‘‘nissaṃsayaṃ kho so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho bhavissati, tathā hime sambahulā abhiññātā abhiññātā licchavī santhāgāre sannisinnā sannipatitā anekapariyāyena buddhassa vaṇṇaṃ bhāsanti, dhammassa vaṇṇaṃ bhāsanti, saṅghassa vaṇṇaṃ bhāsanti.
For a third time, it occurred to General Sīha: “Surely that Blessed One must be an Arahant, a Perfectly Self-Enlightened One. For these many well-known Licchavīs, assembled and gathered in the assembly hall, speak in various ways in praise of the Buddha, speak in praise of the Dhamma, speak in praise of the Saṅgha.
Lần thứ ba, Đại tướng Sīha lại suy nghĩ: “Chắc chắn Thế Tôn ấy là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, vì những vị Licchavi nổi tiếng này đang ngồi tụ họp trong hội trường, tán thán Phật bằng nhiều phương cách, tán thán Giáo Pháp bằng nhiều phương cách, tán thán Tăng đoàn bằng nhiều phương cách.
Kiṃ hime karissanti nigaṇṭhā apalokitā vā anapalokitā vā?
What will these Nigaṇṭhas do to me, whether consulted or not consulted?
Những Nigaṇṭha này có thể làm gì ta, dù ta có xin phép hay không xin phép?
Yaṃnūnāhaṃ anapaloketvāva nigaṇṭhe* taṃ bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkameyyaṃ arahantaṃ sammāsambuddha’’nti.
What if I were to approach that Blessed One, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, without consulting the Nigaṇṭhas?”
Hay là ta hãy không xin phép các Nigaṇṭha mà đến yết kiến Thế Tôn ấy, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác?”
Atha kho sīho senāpati pañcamattehi rathasatehi divādivassa vesāliyā niyyāsi bhagavantaṃ dassanāya.
Then General Sīha departed from Vesālī at midday with about five hundred chariots, to visit the Blessed One.
Rồi Đại tướng Sīha, với khoảng năm trăm cỗ xe, rời Vesālī vào giữa trưa để yết kiến Thế Tôn.
Yāvatikā yānassa bhūmi, yānena gantvā yānā paccorohitvā pattikova agamāsi.
He traveled by vehicle as far as the road was passable for vehicles, then dismounted from the vehicle and proceeded on foot.
Sau khi đi bằng xe đến đoạn đường có thể đi được, ông xuống xe và đi bộ.
Atha kho sīho senāpati yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then General Sīha approached the Blessed One; having approached, he paid homage to the Blessed One and sat down to one side.
Rồi Đại tướng Sīha đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, ông đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho sīho senāpati bhagavantaṃ etadavoca –
As he sat to one side, General Sīha said to the Blessed One:
Khi đã ngồi xuống một bên, Đại tướng Sīha bạch Thế Tôn rằng:
‘‘Sutaṃ metaṃ, bhante – ‘akiriyavādo samaṇo gotamo, akiriyāya dhammaṃ deseti, tena ca sāvake vinetī’ti.
“Venerable sir, I have heard this: ‘The ascetic Gotama is a proponent of non-action; he teaches the Dhamma for non-action, and by that he disciplines his disciples.’
“Bạch Thế Tôn, con đã nghe nói rằng: ‘Sa-môn Gotama là người chủ trương không hành động, Ngài thuyết giảng Giáo Pháp về sự không hành động, và Ngài huấn luyện các đệ tử bằng sự không hành động ấy.’
Ye te, bhante, evamāhaṃsu – ‘akiriyavādo samaṇo gotamo, akiriyāya dhammaṃ deseti, tena ca sāvake vinetī’ti, kacci te, bhante, bhagavato vuttavādino na ca bhagavantaṃ abhūtena abbhācikkhanti dhammassa cānudhammaṃ byākaronti na ca koci sahadhammiko vādānuvādo* gārayhaṃ ṭhānaṃ āgacchati?
“Those, Venerable Sir, who spoke thus – ‘The recluse Gotama is a teacher of non-action, he teaches the Dhamma for non-action, and by that he disciplines his disciples’ – are they, Venerable Sir, speakers of what the Blessed One has spoken, and do they not misrepresent the Blessed One with what is untrue, and do they declare the Dhamma in accordance with the Dhamma, and does no blameworthy point of contention arise from their statement in accordance with the Dhamma?
Bạch Thế Tôn, những người nói như vậy: ‘Sa-môn Gotama là người chủ trương không hành động, Ngài thuyết giảng Giáo Pháp về sự không hành động, và Ngài huấn luyện các đệ tử bằng sự không hành động ấy,’ họ có phải là những người nói đúng lời Thế Tôn, không vu khống Thế Tôn bằng điều không có thật, và giải thích Giáo Pháp phù hợp với Giáo Pháp, để không có lời chỉ trích nào từ những người đồng Phạm hạnh?
Anabbhakkhātukāmā hi mayaṃ, bhante, bhagavanta’’nti.
For we, Venerable Sir, do not wish to misrepresent the Blessed One.”
Bạch Thế Tôn, chúng con không muốn vu khống Thế Tôn.”
‘‘Katamo ca, sīha, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘akiriyavādo samaṇo gotamo, akiriyāya dhammaṃ deseti, tena ca sāvake vinetī’ti?
“And what, Sīha, is the way by which one speaking correctly of me would say: ‘The recluse Gotama is a teacher of non-action, he teaches the Dhamma for non-action, and by that he disciplines his disciples’?
“Này Sīha, phương diện nào mà người nói đúng có thể nói về Ta rằng: ‘Sa-môn Gotama là người chủ trương không hành động (akiriyavādo), Ngài thuyết pháp để không hành động, và Ngài rèn luyện các đệ tử bằng pháp ấy’?
Ahañhi, sīha, akiriyaṃ vadāmi kāyaduccaritassa vacīduccaritassa manoduccaritassa; anekavihitānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ akiriyaṃ vadāmi.
For I, Sīha, declare non-action with regard to misconduct of body, misconduct of speech, and misconduct of mind; I declare non-action with regard to various evil, unwholesome states.
Này Sīha, Ta chủ trương không hành động đối với ác hạnh thân, ác hạnh khẩu, ác hạnh ý; Ta chủ trương không hành động đối với nhiều loại pháp bất thiện, bất thiện.
Ayaṃ kho, sīha, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘akiriyavādo samaṇo gotamo, akiriyāya dhammaṃ deseti, tena ca sāvake vinetī’’’ti.
This, Sīha, is the way by which one speaking correctly of me would say: ‘The recluse Gotama is a teacher of non-action, he teaches the Dhamma for non-action, and by that he disciplines his disciples.’”
Này Sīha, đây chính là phương diện mà người nói đúng có thể nói về Ta rằng: ‘Sa-môn Gotama là người chủ trương không hành động, Ngài thuyết pháp để không hành động, và Ngài rèn luyện các đệ tử bằng pháp ấy.’”
‘‘Katamo ca, sīha, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘kiriyavādo samaṇo gotamo, kiriyāya dhammaṃ deseti, tena ca sāvake vinetī’ti?
“And what, Sīha, is the way by which one speaking correctly of me would say: ‘The recluse Gotama is a teacher of action, he teaches the Dhamma for action, and by that he disciplines his disciples’?
“Này Sīha, phương diện nào mà người nói đúng có thể nói về Ta rằng: ‘Sa-môn Gotama là người chủ trương hành động (kiriyavādo), Ngài thuyết pháp để hành động, và Ngài rèn luyện các đệ tử bằng pháp ấy’?
Ahañhi, sīha, kiriyaṃ vadāmi kāyasucaritassa vacīsucaritassa manosucaritassa; anekavihitānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ kiriyaṃ vadāmi.
For I, Sīha, declare action with regard to good conduct of body, good conduct of speech, and good conduct of mind; I declare action with regard to various wholesome states.
Này Sīha, Ta chủ trương hành động đối với thiện hạnh thân, thiện hạnh khẩu, thiện hạnh ý; Ta chủ trương hành động đối với nhiều loại pháp thiện.
Ayaṃ kho, sīha, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘kiriyavādo samaṇo gotamo, kiriyāya dhammaṃ deseti, tena ca sāvake vinetī’’’ti.
This, Sīha, is the way by which one speaking correctly of me would say: ‘The recluse Gotama is a teacher of action, he teaches the Dhamma for action, and by that he disciplines his disciples.’”
Này Sīha, đây chính là phương diện mà người nói đúng có thể nói về Ta rằng: ‘Sa-môn Gotama là người chủ trương hành động, Ngài thuyết pháp để hành động, và Ngài rèn luyện các đệ tử bằng pháp ấy.’”
‘‘Katamo ca, sīha, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘ucchedavādo samaṇo gotamo, ucchedāya dhammaṃ deseti, tena ca sāvake vinetī’ti?
“And what, Sīha, is the way by which one speaking correctly of me would say: ‘The recluse Gotama is a teacher of eradication, he teaches the Dhamma for eradication, and by that he disciplines his disciples’?
“Này Sīha, phương diện nào mà người nói đúng có thể nói về Ta rằng: ‘Sa-môn Gotama là người chủ trương đoạn diệt (ucchedavādo), Ngài thuyết pháp để đoạn diệt, và Ngài rèn luyện các đệ tử bằng pháp ấy’?
Ahañhi, sīha, ucchedaṃ vadāmi rāgassa dosassa mohassa; anekavihitānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ ucchedaṃ vadāmi.
For I, Sīha, declare the eradication of greed, hatred, and delusion; I declare the eradication of various evil, unwholesome states.
Này Sīha, Ta chủ trương đoạn diệt tham (rāga), sân (dosa), si mê (moha); Ta chủ trương đoạn diệt nhiều loại pháp bất thiện, bất thiện.
Ayaṃ kho, sīha, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘ucchedavādo samaṇo gotamo, ucchedāya dhammaṃ deseti, tena ca sāvake vinetī’’’ti.
This, Sīha, is the way by which one speaking correctly of me would say: ‘The recluse Gotama is a teacher of eradication, he teaches the Dhamma for eradication, and by that he disciplines his disciples.’”
Này Sīha, đây chính là phương diện mà người nói đúng có thể nói về Ta rằng: ‘Sa-môn Gotama là người chủ trương đoạn diệt, Ngài thuyết pháp để đoạn diệt, và Ngài rèn luyện các đệ tử bằng pháp ấy.’”
‘‘Katamo ca, sīha, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘jegucchī samaṇo gotamo, jegucchitāya dhammaṃ deseti, tena ca sāvake vinetī’ti?
“And what, Siha, is the way by which one speaking rightly of me would say: ‘The recluse Gotama is one who abhors, he teaches the Dhamma for abhorrence, and thereby trains his disciples’?
“Này Sīha, phương diện nào mà người nói đúng có thể nói về Ta rằng: ‘Sa-môn Gotama là người ghê tởm (jegucchī), Ngài thuyết pháp để ghê tởm, và Ngài rèn luyện các đệ tử bằng pháp ấy’?
Ahañhi, sīha, jigucchāmi kāyaduccaritena vacīduccaritena manoduccaritena; jigucchāmi anekavihitānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā.
For I, Siha, abhor misconduct by body, misconduct by speech, and misconduct by mind; I abhor the entering into various kinds of evil, unwholesome states.
Này Sīha, Ta ghê tởm ác hạnh thân, ác hạnh khẩu, ác hạnh ý; Ta ghê tởm sự thành tựu của nhiều loại pháp bất thiện, bất thiện.
Ayaṃ kho, sīha, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘jegucchī samaṇo gotamo, jegucchitāya dhammaṃ deseti, tena ca sāvake vinetī’’’ti.
This, Siha, is the way by which one speaking rightly of me would say: ‘The recluse Gotama is one who abhors, he teaches the Dhamma for abhorrence, and thereby trains his disciples.’”
Này Sīha, đây chính là phương diện mà người nói đúng có thể nói về Ta rằng: ‘Sa-môn Gotama là người ghê tởm, Ngài thuyết pháp để ghê tởm, và Ngài rèn luyện các đệ tử bằng pháp ấy.’”
‘‘Katamo ca, sīha, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘venayiko samaṇo gotamo, vinayāya dhammaṃ deseti, tena ca sāvake vinetī’ti?
“And what, Siha, is the way by which one speaking rightly of me would say: ‘The recluse Gotama is one who subdues, he teaches the Dhamma for subduing, and thereby trains his disciples’?
“Này Sīha, phương diện nào mà người nói đúng có thể nói về Ta rằng: ‘Sa-môn Gotama là người chế ngự (venayiko), Ngài thuyết pháp để chế ngự, và Ngài rèn luyện các đệ tử bằng pháp ấy’?
Ahañhi, sīha, vinayāya dhammaṃ desemi rāgassa dosassa mohassa; anekavihitānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ vinayāya dhammaṃ desemi.
For I, Siha, teach the Dhamma for the subduing of lust, of hatred, of delusion; I teach the Dhamma for the subduing of various kinds of evil, unwholesome states.
Này Sīha, Ta thuyết pháp để chế ngự tham, sân, si mê; Ta thuyết pháp để chế ngự nhiều loại pháp bất thiện, bất thiện.
Ayaṃ kho, sīha, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘venayiko samaṇo gotamo, vinayāya dhammaṃ deseti, tena ca sāvake vinetī’’’ti.
This, Siha, is the way by which one speaking rightly of me would say: ‘The recluse Gotama is one who subdues, he teaches the Dhamma for subduing, and thereby trains his disciples.’”
Này Sīha, đây chính là phương diện mà người nói đúng có thể nói về Ta rằng: ‘Sa-môn Gotama là người chế ngự, Ngài thuyết pháp để chế ngự, và Ngài rèn luyện các đệ tử bằng pháp ấy.’”
‘‘Katamo ca, sīha, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘tapassī samaṇo gotamo, tapassitāya dhammaṃ deseti, tena ca sāvake vinetī’ti?
“And what, Siha, is the way by which one speaking rightly of me would say: ‘The recluse Gotama is an ascetic, he teaches the Dhamma for asceticism, and thereby trains his disciples’?
“Này Sīha, phương diện nào mà người nói đúng có thể nói về Ta rằng: ‘Sa-môn Gotama là người khổ hạnh (tapassī), Ngài thuyết pháp để khổ hạnh, và Ngài rèn luyện các đệ tử bằng pháp ấy’?
Tapanīyāhaṃ, sīha, pāpake akusale dhamme vadāmi kāyaduccaritaṃ vacīduccaritaṃ manoduccaritaṃ.
I, Siha, declare evil, unwholesome states such as misconduct by body, misconduct by speech, and misconduct by mind to be things to be burned away.
Này Sīha, Ta nói các pháp bất thiện, bất thiện cần phải đốt cháy (tapanīya) là ác hạnh thân, ác hạnh khẩu, ác hạnh ý.
Yassa kho, sīha, tapanīyā pāpakā akusalā dhammā pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā, tamahaṃ ‘tapassī’ti vadāmi.
Siha, one whose evil, unwholesome states to be burned away have been abandoned, uprooted, made like a palm stump, brought to naught, and are no longer subject to future arising—him I call ‘an ascetic’.
Này Sīha, người nào đã đoạn trừ, đã nhổ tận gốc, đã làm cho như thân cây thốt nốt bị chặt, đã làm cho không còn khả năng tái sinh, đã làm cho không thể sinh khởi trong tương lai, các pháp bất thiện, bất thiện cần phải đốt cháy, người ấy Ta gọi là ‘khổ hạnh’.
Tathāgatassa kho, sīha, tapanīyā pāpakā akusalā dhammā pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.
The Tathāgata’s evil, unwholesome states to be burned away have been abandoned, uprooted, made like a palm stump, brought to naught, and are no longer subject to future arising.
Này Sīha, các pháp bất thiện, bất thiện cần phải đốt cháy của Như Lai đã được đoạn trừ, đã nhổ tận gốc, đã làm cho như thân cây thốt nốt bị chặt, đã làm cho không còn khả năng tái sinh, đã làm cho không thể sinh khởi trong tương lai.
Ayaṃ kho, sīha, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘tapassī samaṇo gotamo, tapassitāya dhammaṃ deseti, tena ca sāvake vinetī’’’ti.
This, Siha, is the way by which one speaking rightly of me would say: ‘The recluse Gotama is an ascetic, he teaches the Dhamma for asceticism, and thereby trains his disciples.’”
Này Sīha, đây chính là phương diện mà người nói đúng có thể nói về Ta rằng: ‘Sa-môn Gotama là người khổ hạnh, Ngài thuyết pháp để khổ hạnh, và Ngài rèn luyện các đệ tử bằng pháp ấy.’”
‘‘Katamo ca, sīha, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘apagabbho samaṇo gotamo, apagabbhatāya dhammaṃ deseti, tena ca sāvake vinetī’ti?
“And what, Siha, is the way by which one speaking rightly of me would say: ‘The recluse Gotama is one free from rebirth, he teaches the Dhamma for freedom from rebirth, and thereby trains his disciples’?
“Này Sīha, phương diện nào mà người nói đúng có thể nói về Ta rằng: ‘Sa-môn Gotama là người không tái sinh vào thai (apagabbho), Ngài thuyết pháp để không tái sinh vào thai, và Ngài rèn luyện các đệ tử bằng pháp ấy’?
Yassa kho, sīha, āyatiṃ gabbhaseyyā punabbhavābhinibbatti pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā, tamahaṃ ‘apagabbho’ti vadāmi.
Siha, one whose future conception in a womb and the arising of new existence have been abandoned, uprooted, made like a palm stump, brought to naught, and are no longer subject to future arising—him I call ‘one free from rebirth’.
Này Sīha, người nào đã đoạn trừ, đã nhổ tận gốc, đã làm cho như thân cây thốt nốt bị chặt, đã làm cho không còn khả năng tái sinh, đã làm cho không thể sinh khởi trong tương lai, sự tái sinh vào thai (gabbhaseyyā) và sự tái hữu (punabbhavābhinibbatti) trong tương lai, người ấy Ta gọi là ‘không tái sinh vào thai’.
Tathāgatassa kho, sīha, āyatiṃ gabbhaseyyā punabbhavābhinibbatti pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.
The Tathāgata’s future conception in a womb and the arising of new existence have been abandoned, uprooted, made like a palm stump, brought to naught, and are no longer subject to future arising.
Này Sīha, sự tái sinh vào thai và sự tái hữu trong tương lai của Như Lai đã được đoạn trừ, đã nhổ tận gốc, đã làm cho như thân cây thốt nốt bị chặt, đã làm cho không còn khả năng tái sinh, đã làm cho không thể sinh khởi trong tương lai.
Ayaṃ kho, sīha, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘apagabbho samaṇo gotamo, apagabbhatāya dhammaṃ deseti, tena ca sāvake vinetī’’’ti.
This, Siha, is the way by which one speaking rightly of me would say: ‘The recluse Gotama is one free from rebirth, he teaches the Dhamma for freedom from rebirth, and thereby trains his disciples.’”
Này Sīha, đây chính là phương diện mà người nói đúng có thể nói về Ta rằng: ‘Sa-môn Gotama là người không tái sinh vào thai, Ngài thuyết pháp để không tái sinh vào thai, và Ngài rèn luyện các đệ tử bằng pháp ấy.’”
‘‘Katamo ca, sīha, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘assāsako samaṇo gotamo, assāsāya dhammaṃ deseti, tena ca sāvake vinetī’ti?
“And what, Siha, is the way by which one speaking rightly of me would say: ‘The recluse Gotama is a giver of assurance, he teaches the Dhamma for assurance, and thereby trains his disciples’?
“Này Sīha, phương diện nào mà người nói đúng có thể nói về Ta rằng: ‘Sa-môn Gotama là người an ủi (assāsako), Ngài thuyết pháp để an ủi, và Ngài rèn luyện các đệ tử bằng pháp ấy’?
Ahañhi, sīha, assāsako paramena assāsena, assāsāya dhammaṃ desemi, tena ca sāvake vinemi.
For I, Siha, am a giver of assurance with the supreme assurance; I teach the Dhamma for assurance, and thereby train my disciples.
Này Sīha, Ta là người an ủi với sự an ủi tối thượng, Ta thuyết pháp để an ủi, và Ta rèn luyện các đệ tử bằng pháp ấy.
Ayaṃ kho, sīha, pariyāyo, yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘assāsako samaṇo gotamo, assāsāya dhammaṃ deseti, tena ca sāvake vinetī’’’ti.
This, Siha, is the way by which one speaking rightly of me would say: ‘The recluse Gotama is a giver of assurance, he teaches the Dhamma for assurance, and thereby trains his disciples.’”
Này Sīha, đây chính là phương diện mà người nói đúng có thể nói về Ta rằng: ‘Sa-môn Gotama là người an ủi, Ngài thuyết pháp để an ủi, và Ngài rèn luyện các đệ tử bằng pháp ấy.’”
‘‘Anuviccakāraṃ kho, sīha, karohi.
“Siha, you should consider carefully.
“Này Sīha, hãy suy xét kỹ càng.”
Anuviccakāro tumhādisānaṃ ñātamanussānaṃ sādhu hotī’’ti.
Careful consideration is good for well-known people like you.”
Việc suy xét kỹ lưỡng là tốt cho những người nổi tiếng như các vị.”
‘‘Imināpāhaṃ, bhante, bhagavato bhiyyosomattāya attamano abhiraddho, yaṃ maṃ bhagavā evamāha – ‘anuviccakāraṃ kho, sīha, karohi.
“By this, Venerable Sir, I am even more pleased and delighted with the Blessed One, that the Blessed One tells me: ‘Siha, you should consider carefully.
“Bạch Thế Tôn, do lời này của Thế Tôn, con lại càng hoan hỷ và hài lòng hơn nữa, vì Thế Tôn đã nói với con như vậy: ‘Này Sīha, hãy suy xét kỹ lưỡng.
Anuviccakāro tumhādisānaṃ ñātamanussānaṃ sādhu hotī’ti.
Careful consideration is good for well-known people like you.’”
Việc suy xét kỹ lưỡng là tốt cho những người nổi tiếng như các vị.’
Mañhi, bhante, aññatitthiyā sāvakaṃ labhitvā kevalakappaṃ vesāliṃ paṭākaṃ parihareyyuṃ – ‘sīho amhākaṃ senāpati sāvakattaṃ upagato’ti.
Indeed, Venerable Sir, if other sectarians were to gain me, a disciple, they would parade a banner throughout Vesālī, crying: ‘General Sīha has become our disciple!’
Bạch Thế Tôn, các ngoại đạo nếu có được một đệ tử như con, chắc chắn sẽ giương cờ khắp Vesālī mà hô rằng: ‘Đại tướng Sīha đã trở thành đệ tử của chúng ta!’
Atha ca pana bhagavā evamāha – ‘anuviccakāraṃ, sīha, karohi.
Yet the Blessed One said this: ‘Sīha, do so after careful consideration.
Thế mà Thế Tôn lại nói như vậy: ‘Này Sīha, hãy suy xét kỹ lưỡng.
Anuviccakāro tumhādisānaṃ ñātamanussānaṃ sādhu hotī’ti.
Careful consideration is good for well-known people like you.’
Việc suy xét kỹ lưỡng là tốt cho những người nổi tiếng như các vị.’
Esāhaṃ, bhante, dutiyampi bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca.
For the second time, Venerable Sir, I go for refuge to the Blessed One, to the Dhamma, and to the Saṅgha of bhikkhus.
Bạch Thế Tôn, lần thứ hai này con xin quy y Thế Tôn, quy y Pháp và quy y Tăng.
Upāsakaṃ maṃ bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti.
May the Blessed One remember me as an upāsaka who has gone for refuge from this day forth as long as life lasts.”
Xin Thế Tôn hãy nhận con làm cận sự nam đã quy y trọn đời từ nay về sau.”
‘‘Dīgharattaṃ kho te, sīha, nigaṇṭhānaṃ opānabhūtaṃ kulaṃ, yena nesaṃ upagatānaṃ piṇḍakaṃ dātabbaṃ maññeyyāsī’’ti.
“For a long time, Sīha, your family has been like a watering place for the Nigaṇṭhas, so that you might think it proper to give alms to them when they come.”
“Này Sīha, gia đình của ông đã là nơi cung cấp đồ cúng dường cho các Nigaṇṭha từ lâu, nên ông nên nghĩ rằng cần phải cúng dường thức ăn cho họ khi họ đến.”
‘‘Imināpāhaṃ, bhante, bhagavato bhiyyosomattāya attamano abhiraddho, yaṃ maṃ bhagavā evamāha – ‘dīgharattaṃ kho te, sīha, nigaṇṭhānaṃ opānabhūtaṃ kulaṃ, yena nesaṃ upagatānaṃ piṇḍakaṃ dātabbaṃ maññeyyāsī’ti.
“By this, too, Venerable Sir, I am even more gladdened and delighted with the Blessed One, that the Blessed One said to me: ‘For a long time, Sīha, your family has been like a watering place for the Nigaṇṭhas, so that you might think it proper to give alms to them when they come.’
“Bạch Thế Tôn, do lời này của Thế Tôn, con lại càng hoan hỷ và hài lòng hơn nữa, vì Thế Tôn đã nói với con như vậy: ‘Này Sīha, gia đình của ông đã là nơi cung cấp đồ cúng dường cho các Nigaṇṭha từ lâu, nên ông nên nghĩ rằng cần phải cúng dường thức ăn cho họ khi họ đến.’
Sutaṃ metaṃ, bhante – ‘samaṇo gotamo evamāha – mayhameva dānaṃ dātabbaṃ, mayhameva sāvakānaṃ dātabbaṃ; mayhameva dinnaṃ mahapphalaṃ, na aññesaṃ dinnaṃ mahapphalaṃ; mayhameva sāvakānaṃ dinnaṃ mahapphalaṃ, na aññesaṃ sāvakānaṃ dinnaṃ mahapphala’nti, atha ca pana maṃ bhagavā nigaṇṭhesupi dāne samādapeti* .
I have heard this, Venerable Sir: ‘The recluse Gotama says: “Alms should be given only to me; alms should be given only to my disciples; what is given to me is greatly fruitful, what is given to others is not greatly fruitful; what is given to my disciples is greatly fruitful, what is given to the disciples of others is not greatly fruitful.”’ Yet the Blessed One encourages me to give alms even to the Nigaṇṭhas.
Bạch Thế Tôn, con đã nghe nói rằng: ‘Sa-môn Gotama nói: “Chỉ nên bố thí cho ta, chỉ nên bố thí cho các đệ tử của ta; bố thí cho ta thì được quả lớn, bố thí cho người khác thì không được quả lớn; bố thí cho các đệ tử của ta thì được quả lớn, bố thí cho các đệ tử của người khác thì không được quả lớn.”’ Thế mà Thế Tôn lại khuyến khích con bố thí cho cả các Nigaṇṭha.
Api ca, bhante, mayamettha kālaṃ jānissāma.
Moreover, Venerable Sir, we will know the proper time for this.
Hơn nữa, bạch Thế Tôn, chúng con sẽ biết thời điểm thích hợp cho việc này.
Esāhaṃ, bhante, tatiyampi bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca.
For the third time, Venerable Sir, I go for refuge to the Blessed One, to the Dhamma, and to the Saṅgha of bhikkhus.
Bạch Thế Tôn, lần thứ ba này con xin quy y Thế Tôn, quy y Pháp và quy y Tăng.
Upāsakaṃ maṃ, bhante, bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti.
May the Blessed One, Venerable Sir, remember me as an upāsaka who has gone for refuge from this day forth as long as life lasts.”
Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy nhận con làm cận sự nam đã quy y trọn đời từ nay về sau.”
Atha kho bhagavā sīhassa senāpatissa anupubbiṃ kathaṃ* kathesi, seyyathidaṃ – dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ, kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi.
Then the Blessed One gave General Sīha a graduated discourse, that is, a discourse on giving, a discourse on morality, a discourse on heaven; he explained the danger, the degradation, and the defilement of sensual pleasures, and the benefits of renunciation.
Sau đó, Thế Tôn đã thuyết giảng cho Đại tướng Sīha một bài pháp tuần tự, tức là bài pháp về bố thí, bài pháp về giới luật, bài pháp về cõi trời; đã trình bày sự nguy hiểm, sự thấp kém, sự ô nhiễm của các dục lạc, và lợi ích của sự xuất ly.
Yadā bhagavā aññāsi sīhaṃ senāpatiṃ kallacittaṃ muducittaṃ vinīvaraṇacittaṃ udaggacittaṃ pasannacittaṃ, atha yā buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā taṃ pakāsesi – dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ maggaṃ.
When the Blessed One knew that General Sīha’s mind was ready, pliable, free from hindrances, uplifted, and confident, then he expounded the teaching peculiar to the Buddhas: suffering, its origin, its cessation, and the path.
Khi Thế Tôn biết rằng Đại tướng Sīha có tâm sẵn sàng, tâm mềm mại, tâm không chướng ngại, tâm phấn khởi, tâm thanh tịnh, thì Ngài đã thuyết giảng giáo pháp đặc biệt của chư Phật, tức là Khổ, Tập, Diệt, Đạo.
Seyyathāpi nāma suddhaṃ vatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya; evamevaṃ sīhassa senāpatissa tasmiṃyeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti.
Just as a clean cloth, free from stains, perfectly absorbs dye, so too, right there on that seat, General Sīha’s Dhamma-eye, free from dust and stain, arose: “Whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease.”
Cũng như một tấm vải sạch, không vết bẩn, dễ dàng thấm thuốc nhuộm; cũng vậy, ngay tại chỗ ngồi đó, Pháp nhãn vô cấu, ly trần đã sanh khởi nơi Đại tướng Sīha: “Bất cứ cái gì có sanh khởi, tất cả cái đó đều có sự diệt tận.”
Atha kho sīho senāpati diṭṭhadhammo pattadhammo viditadhammo pariyogāḷhadhammo tiṇṇavicikiccho vigatakathaṃkatho vesārajjappatto aparappaccayo satthusāsane bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘adhivāsetu me, bhante, bhagavā svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti.
Then General Sīha, having seen the Dhamma, attained the Dhamma, understood the Dhamma, penetrated the Dhamma, having crossed over doubt, having dispelled perplexity, having gained full confidence, being independent of others in the Teacher’s Dispensation, said to the Blessed One: “Venerable Sir, may the Blessed One consent to accept tomorrow’s meal from me, together with the Saṅgha of bhikkhus.”
Sau đó, Đại tướng Sīha, đã thấy Pháp, đã đạt Pháp, đã hiểu Pháp, đã thâm nhập Pháp, đã vượt qua sự hoài nghi, đã dứt bỏ sự lưỡng lự, đã đạt được sự tự tin, không còn phụ thuộc vào người khác trong giáo pháp của Bậc Đạo Sư, đã bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn cùng với Tăng đoàn chấp nhận lời thỉnh cầu của con về bữa ăn ngày mai.”
Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena.
The Blessed One consented by remaining silent.
Thế Tôn đã chấp nhận bằng cách im lặng.
Atha kho sīho senāpati bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
Then General Sīha, knowing of the Blessed One’s consent, rose from his seat, saluted the Blessed One, circumambulated him respectfully, and departed.
Sau đó, Đại tướng Sīha, biết được sự chấp thuận của Thế Tôn, liền đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đảnh lễ Thế Tôn, đi nhiễu hữu rồi rời đi.
Atha kho sīho senāpati aññataraṃ purisaṃ āmantesi – ‘‘gaccha tvaṃ, ambho purisa, pavattamaṃsaṃ jānāhī’’ti.
Then General Sīha addressed a certain man: “Go, my good man, and find out about suitable meat.”
Sau đó, Đại tướng Sīha gọi một người đàn ông và nói: “Này anh, hãy đi tìm loại thịt đã được chuẩn bị sẵn.”
Atha kho sīho senāpati tassā rattiyā accayena sake nivesane paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā bhagavato kālaṃ ārocāpesi – ‘‘kālo, bhante!
Then, when that night had passed, General Sīha had choice hard and soft food prepared in his own residence and sent word to the Blessed One: “It is time, Venerable Sir!
Sau đó, Đại tướng Sīha, sau khi đêm đó trôi qua, đã chuẩn bị các món ăn và thức uống thượng hạng tại nhà mình, rồi báo giờ cho Thế Tôn: “Bạch Thế Tôn, đã đến giờ rồi!
Niṭṭhitaṃ bhatta’’nti.
The meal is ready.”
Bữa ăn đã sẵn sàng.”
Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena sīhassa senāpatissa nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi saddhiṃ bhikkhusaṅghena.
Then the Blessed One, having dressed in the morning, took his bowl and robe and went to General Sīha’s residence; having arrived, he sat down on the prepared seat with the Saṅgha of bhikkhus.
Sau đó, Thế Tôn, vào buổi sáng, đắp y, mang bát và y, đi đến nhà của Đại tướng Sīha; đến nơi, Ngài ngồi xuống chỗ đã trải sẵn cùng với Tăng đoàn.
Tena kho pana samayena sambahulā nigaṇṭhā vesāliyaṃ rathikāya rathikaṃ* siṅghāṭakena siṅghāṭakaṃ bāhā paggayha kandanti – ‘‘ajja sīhena senāpatinā thūlaṃ pasuṃ vadhitvā samaṇassa gotamassa bhattaṃ kataṃ.
Now at that time, many Nigaṇṭhas were crying out, raising their arms, from street to street and crossroad to crossroad in Vesālī: “Today, General Sīha has killed a large animal and prepared a meal for the recluse Gotama.
Vào lúc đó, rất nhiều Nigaṇṭha đang đi từ đường này sang đường khác, từ ngã tư này sang ngã tư khác ở Vesālī, giơ tay lên mà than khóc: “Hôm nay, Đại tướng Sīha đã giết một con vật lớn để làm bữa ăn cho Sa-môn Gotama.
Taṃ samaṇo gotamo jānaṃ uddissakataṃ maṃsaṃ paribhuñjati paṭiccakamma’’nti.
The recluse Gotama, knowing that meat has been specifically prepared for him, partakes of that meat, and thereby incurs half the demerit of killing.”
Sa-môn Gotama biết rõ đó là thịt được giết vì mình, lại thọ dụng món thịt đó, là một hành động có liên quan đến việc sát sanh.”
Atha kho aññataro puriso yena sīho senāpati tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā sīhassa senāpatissa upakaṇṇake ārocesi – ‘‘yagghe, bhante, jāneyyāsi!
Then a certain man approached Sīha the general; having approached, he reported into Sīha the general’s ear: “Sir, please know this!
Sau đó, một người đàn ông đi đến chỗ Đại tướng Sīha; đến nơi, anh ta thì thầm vào tai Đại tướng Sīha: “Thưa Đại tướng, xin ngài hãy biết điều này!
Ete sambahulā nigaṇṭhā vesāliyaṃ rathikāya rathikaṃ siṅghāṭakena siṅghāṭakaṃ bāhā paggayha kandanti – ‘ajja sīhena senāpatinā thūlaṃ pasuṃ vadhitvā samaṇassa gotamassa bhattaṃ kataṃ.
These numerous Nigaṇṭhas go from street to street, from crossroads to crossroads in Vesālī, raising their arms and crying out: ‘Today, General Sīha has killed a large animal and prepared a meal for the recluse Gotama.
Rất nhiều Nigaṇṭha đang đi từ đường này sang đường khác, từ ngã tư này sang ngã tư khác ở Vesālī, giơ tay lên mà than khóc: ‘Hôm nay, Đại tướng Sīha đã giết một con vật lớn để làm bữa ăn cho Sa-môn Gotama.
Taṃ samaṇo gotamo jānaṃ uddissakataṃ maṃsaṃ paribhuñjati paṭiccakamma’nti.
The recluse Gotama, knowing that meat has been specifically prepared for him, partakes of that meat, and thereby incurs half the demerit of killing.’
Sa-môn Gotama biết rõ đó là thịt được giết vì mình, lại thọ dụng món thịt đó, là một hành động có liên quan đến việc sát sanh.’
Alaṃ ayyo dīgharattañhi te āyasmanto avaṇṇakāmā buddhassa avaṇṇakāmā dhammassa avaṇṇakāmā saṅghassa.
Enough, good sir! For a long time, those venerable ones have desired to disparage the Buddha, desired to disparage the Dhamma, desired to disparage the Saṅgha.
Thôi đủ rồi, thưa ngài! Từ lâu rồi, những vị tôn giả đó đã mong muốn chỉ trích Đức Phật, mong muốn chỉ trích Pháp, mong muốn chỉ trích Tăng.
Na ca panete āyasmanto jiridanti taṃ bhagavantaṃ asatā tucchā musā abhūtena abbhācikkhituṃ; na ca mayaṃ jīvitahetupi sañcicca pāṇaṃ jīvitā voropeyyāmā’’ti.
And those venerable ones do not tire of falsely, vainly, untruthfully, and groundlessly accusing the Blessed One; and we would not intentionally deprive any living being of life, even for the sake of our own lives.”
Những vị tôn giả đó không hề ngần ngại khi vu khống Đức Thế Tôn bằng những lời không có thật, trống rỗng, sai lầm, không đúng sự thật; và chúng con, dù vì mạng sống cũng sẽ không cố ý tước đoạt mạng sống của bất kỳ sinh vật nào.”
Atha kho sīho senāpati buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi.
Then Sīha the general, with his own hands, satisfied and served the Saṅgha of bhikkhus, with the Buddha at its head, with exquisite hard and soft food.
Sau đó, Đại tướng Sīha đã tự tay cúng dường các món ăn và thức uống thượng hạng để làm hài lòng Tăng đoàn do Đức Phật đứng đầu.
Atha kho sīho senāpati bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ ekamantaṃ nisīdi.
Then, when the Blessed One had finished eating and had removed his hand from the bowl, Sīha the general sat down to one side.
Sau đó, Đại tướng Sīha, khi Đức Thế Tôn đã dùng bữa và đã cất bát khỏi tay, liền ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnaṃ kho sīhaṃ senāpatiṃ bhagavā dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmīti.
Having instructed, inspired, roused, and gladdened Sīha the general, who was sitting to one side, with a Dhamma talk, the Blessed One rose from his seat and departed.
Đức Thế Tôn đã giáo huấn, khuyến khích, khích lệ và làm cho Đại tướng Sīha đang ngồi một bên hoan hỷ bằng một bài pháp thoại, rồi Ngài đứng dậy khỏi chỗ ngồi và rời đi.
Dutiyaṃ.
Second.
Bài thứ hai.
13. ‘‘Aṭṭhahi, bhikkhave, aṅgehi samannāgato rañño bhaddo assājānīyo rājāraho hoti rājabhoggo, rañño aṅganteva saṅkhaṃ gacchati.
“Bhikkhus, an excellent royal steed endowed with eight qualities is worthy of a king, fit for a king, and is reckoned as a king’s asset.
13. “Này các Tỳ-kheo, một con ngựa thuần chủng tốt của vua, được trang bị tám chi phần, thì xứng đáng với vua, là tài sản của vua, và được xem là một bộ phận của nhà vua.
Katamehi aṭṭhahi?
What are these eight?
Tám chi phần nào?
Idha, bhikkhave, rañño bhaddo assājānīyo ubhato sujāto hoti – mātito ca pitito ca.
Here, bhikkhus, an excellent royal steed is well-born on both sides—from its mother and from its father.
Ở đây, này các Tỳ-kheo, một con ngựa thuần chủng tốt của vua được sanh ra tốt đẹp từ cả hai phía – từ mẹ và từ cha.
Yassaṃ disāyaṃ aññepi bhaddā assājānīyā jāyanti, tassaṃ disāyaṃ jāto hoti.
It is born in the region where other excellent steeds are born.
Nó được sanh ra ở vùng mà những con ngựa thuần chủng tốt khác cũng được sanh ra.
Yaṃ kho panassa bhojanaṃ denti – allaṃ vā sukkhaṃ vā – taṃ sakkaccaṃyeva paribhuñjati avikiranto.
Whatever food is given to it—wet or dry—it consumes it carefully, without scattering it.
Bất cứ thức ăn nào được cho – dù tươi hay khô – nó đều thọ dụng một cách cẩn thận, không làm rơi vãi.
Jegucchī hoti uccāraṃ vā passāvaṃ vā abhinisīdituṃ vā abhinipajjituṃ vā.
It is disgusted by defecating or urinating, or by sitting or lying down in it.
Nó ghê tởm việc ngồi hoặc nằm trên phân hoặc nước tiểu.
Sorato hoti sukhasaṃvāso, na ca aññe asse ubbejetā.
It is gentle, easy to live with, and does not disturb other horses.
Nó hiền lành, dễ sống chung, và không làm phiền những con ngựa khác.
Yāni kho panassa honti* sāṭheyyāni kūṭeyyāni jimheyyāni vaṅkeyyāni, tāni yathābhūtaṃ sārathissa āvikattā hoti.
Whatever deceits, frauds, crookedness, or deviousness it may have, it reveals them to the charioteer as they truly are.
Bất cứ sự gian trá, xảo quyệt, lừa dối hay quanh co nào mà nó có, nó đều trình bày đúng sự thật cho người giữ ngựa.
Tesamassa sārathi abhinimmadanāya vāyamati.
Its charioteer strives to subdue them.
Người đánh xe của nó cố gắng để chế ngự.
Vāhī kho pana hoti.
Furthermore, it is a bearer of burdens.
Nó là con vật chịu gánh nặng.
‘Kāmaññe assā vahantu vā mā vā, ahamettha vahissāmī’ti cittaṃ uppādeti.
It generates the thought: ‘Let other horses bear burdens or not, I will bear them here.’
Nó phát khởi ý nghĩ: ‘Dù những con ngựa khác có kéo hay không kéo, ta sẽ kéo ở đây.’
Gacchanto kho pana ujumaggeneva gacchati.
Furthermore, when going, it goes along a straight path.
Khi đi, nó chỉ đi trên con đường thẳng.
Thāmavā hoti yāva jīvitamaraṇapariyādānā thāmaṃ upadaṃsetā.
It is strong, demonstrating its strength until the end of its life.
Nó có sức mạnh, biểu hiện sức mạnh cho đến khi sự sống kết thúc bằng cái chết.
Imehi kho, bhikkhave, aṭṭhahi aṅgehi samannāgato rañño bhaddo assājānīyo rājāraho hoti rājabhoggo, rañño aṅganteva saṅkhaṃ gacchati.
Bhikkhus, an excellent royal steed endowed with these eight qualities is worthy of a king, fit for a king, and is reckoned as a king’s asset.
Này các Tỳ-khưu, một con ngựa tốt thuộc dòng dõi cao quý của vua, đầy đủ tám chi phần này, xứng đáng với vua, là tài sản của vua, được xem là một phần thân thể của vua.
‘‘Evamevaṃ kho, bhikkhave, aṭṭhahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti…pe… anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa.
“Even so, bhikkhus, a bhikkhu endowed with eight qualities is worthy of offerings…pe… an unsurpassed field of merit for the world.
“Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu đầy đủ tám pháp này, xứng đáng được cúng dường… (lặp lại)… là ruộng phước vô thượng của thế gian.
Katamehi aṭṭhahi?
What are these eight?
Tám pháp ấy là gì?
Idha, bhikkhave, bhikkhu sīlavā hoti, pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī, samādāya sikkhati sikkhāpadesu.
Here, bhikkhus, a bhikkhu is virtuous, he dwells restrained by the Pātimokkha, complete in conduct and resort, seeing danger in the slightest faults, and he trains by undertaking the training rules.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu có giới hạnh, sống được chế ngự bởi sự phòng hộ Pātimokkha, đầy đủ oai nghi và phạm vi hoạt động, thấy sự nguy hiểm trong những lỗi nhỏ nhặt, thọ trì và thực hành các giới luật.
Yaṃ kho panassa bhojanaṃ denti – lūkhaṃ vā paṇītaṃ vā – taṃ sakkaccaṃyeva paribhuñjati avihaññamāno.
Whatever food is given to him—coarse or exquisite—he consumes it carefully, without being distressed.
Bất cứ thức ăn nào được dâng cho vị ấy—dù thô hay tốt—vị ấy đều thọ dụng một cách cẩn trọng mà không bị phiền não.
Jegucchī hoti kāyaduccaritena vacīduccaritena manoduccaritena; jegucchī hoti anekavihitānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā.
He is disgusted by bodily misconduct, verbal misconduct, and mental misconduct; he is disgusted by the entering upon various kinds of evil, unwholesome states.
Vị ấy ghê tởm ác hạnh về thân, ác hạnh về lời, ác hạnh về ý; vị ấy ghê tởm sự rơi vào nhiều loại pháp bất thiện, ác độc.
Sorato hoti sukhasaṃvāso, na aññe bhikkhū ubbejetā.
He is gentle, easy to live with, and does not disturb other bhikkhus.
Vị ấy hiền hòa, dễ sống chung, không làm phiền nhiễu các Tỳ-khưu khác.
Yāni kho panassa honti sāṭheyyāni kūṭeyyāni jimheyyāni vaṅkeyyāni, tāni yathābhūtaṃ āvikattā hoti satthari vā viññūsu vā sabrahmacārīsu.
Whatever deceits, frauds, crookedness, or deviousness he may have, he reveals them as they truly are to the Teacher or to discerning fellow practitioners.
Những sự gian trá, lừa dối, quanh co, cong vẹo nào mà vị ấy có, vị ấy đều thành thật bày tỏ với Bậc Đạo Sư, hoặc với những vị đồng phạm hạnh có trí tuệ.
Tesamassa satthā vā viññū vā sabrahmacārī abhinimmadanāya vāyamati.
His Teacher or discerning fellow practitioners strive to subdue them.
Bậc Đạo Sư của vị ấy, hoặc những vị đồng phạm hạnh có trí tuệ của vị ấy, cố gắng để chế ngự chúng.
Sikkhitā kho pana hoti.
Furthermore, he is one who trains.
Vị ấy là một người có học tập.
‘Kāmaññe bhikkhū sikkhantu vā mā vā, ahamettha sikkhissāmī’ti cittaṃ uppādeti.
He generates the thought: ‘Let other bhikkhus train or not train, I will train here.’
Vị ấy phát khởi ý nghĩ: ‘Dù các Tỳ-khưu khác có học tập hay không học tập, ta sẽ học tập ở đây.’
Gacchanto kho pana ujumaggeneva gacchati; tatrāyaṃ ujumaggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi.
Furthermore, when going, he goes only by the straight path; and here is that straight path, namely – right view…pe… right concentration.
Khi đi, vị ấy chỉ đi trên con đường thẳng; con đường thẳng ấy là gì? Đó là Chánh kiến… (lặp lại)… Chánh định.
Āraddhavīriyo viharati – ‘kāmaṃ taco ca nhāru* ca aṭṭhi ca avasissatu, sarīre upasussatu maṃsalohitaṃ; yaṃ taṃ purisathāmena purisavīriyena purisaparakkamena pattabbaṃ, na taṃ apāpuṇitvā vīriyassa saṇṭhānaṃ bhavissatī’ti.
He abides with aroused energy: ‘Let skin, sinews, and bones remain; let flesh and blood dry up in the body; that which is to be attained by a man’s strength, a man’s energy, a man’s exertion, there will be no cessation of energy until that is attained.’
Vị ấy sống với tinh tấn đã được khơi dậy: ‘Dù da, gân và xương có còn lại, dù thịt và máu trong thân thể có khô cạn; điều gì có thể đạt được bằng sức mạnh của người nam, bằng tinh tấn của người nam, bằng nỗ lực của người nam, ta sẽ không dừng tinh tấn cho đến khi đạt được điều đó.’
Imehi kho, bhikkhave, aṭṭhahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti…pe… anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassā’’ti.
Bhikkhus, a bhikkhu endowed with these eight qualities is worthy of offerings…pe… an unsurpassed field of merit for the world.”
Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu đầy đủ tám pháp này, xứng đáng được cúng dường… (lặp lại)… là ruộng phước vô thượng của thế gian.”
Tatiyaṃ.
The Third.
Bài kinh thứ ba.
14. ‘‘Aṭṭha ca* , bhikkhave, assakhaḷuṅke* desessāmi aṭṭha ca assadose, aṭṭha ca purisakhaḷuṅke aṭṭha ca purisadose.
14. “Bhikkhus, I will teach you eight untamed horses and eight faults of horses, and eight untamed men and eight faults of men.
14. “Này các Tỳ-khưu, Ta sẽ thuyết giảng về tám loại ngựa hoang và tám lỗi của ngựa, tám loại người hoang và tám lỗi của người.
Taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha; bhāsissāmī’’ti.
Listen to that, attend carefully; I will speak.”
Hãy lắng nghe điều đó, hãy chú ý kỹ; Ta sẽ thuyết giảng.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
“Yes, Venerable Sir,” those bhikkhus replied to the Blessed One.
“Vâng, bạch Ngài,” các Tỳ-khưu ấy đáp lời Đức Thế Tôn.
Bhagavā etadavoca –
The Blessed One said this:
Đức Thế Tôn đã nói điều này:
‘‘Katame ca, bhikkhave, aṭṭha assakhaḷuṅkā aṭṭha ca assadosā?
“What, bhikkhus, are the eight untamed horses and the eight faults of horses?
“Này các Tỳ-khưu, tám loại ngựa hoang và tám lỗi của ngựa là gì?
Idha, bhikkhave, ekacco assakhaḷuṅko ‘pehī’ti vutto, viddho samāno codito sārathinā pacchato paṭikkamati, piṭṭhito rathaṃ pavatteti.
Here, bhikkhus, when a certain untamed horse is told ‘Go!’, being pricked and urged by the charioteer, it retreats backward, making the chariot move backward.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, một số ngựa hoang, khi được người đánh xe bảo ‘Đi đi!’, bị thúc giục, bị ra lệnh, lại lùi về phía sau, làm cho xe quay ngược lại.
Evarūpopi, bhikkhave, idhekacco assakhaḷuṅko hoti.
Such a type of untamed horse exists here, bhikkhus.
Này các Tỳ-khưu, có một số ngựa hoang như vậy ở đây.
Ayaṃ, bhikkhave, paṭhamo assadoso.
This, bhikkhus, is the first fault of a horse.
Này các Tỳ-khưu, đây là lỗi đầu tiên của ngựa.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, idhekacco assakhaḷuṅko ‘pehī’ti vutto, viddho samāno codito sārathinā pacchā laṅghati, kubbaraṃ hanati, tidaṇḍaṃ bhañjati.
“Again, bhikkhus, when a certain untamed horse is told ‘Go!’, being pricked and urged by the charioteer, it leaps backward, strikes the pole, and breaks the three shafts.
“Hơn nữa, này các Tỳ-khưu, một số ngựa hoang khác, khi được người đánh xe bảo ‘Đi đi!’, bị thúc giục, bị ra lệnh, lại nhảy lùi về phía sau, đập vào trục xe, làm gãy ba thanh gỗ.
Evarūpopi, bhikkhave, idhekacco assakhaḷuṅko hoti.
Such a type of untamed horse exists here, bhikkhus.
Này các Tỳ-khưu, có một số ngựa hoang như vậy ở đây.
Ayaṃ, bhikkhave, dutiyo assadoso.
This, bhikkhus, is the second fault of a horse.
Này các Tỳ-khưu, đây là lỗi thứ hai của ngựa.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, idhekacco assakhaḷuṅko ‘pehī’ti vutto, viddho samāno codito sārathinā rathīsāya satthiṃ ussajjitvā rathīsaṃyeva ajjhomaddati.
“Again, bhikkhus, when a certain untamed horse is told ‘Go!’, being pricked and urged by the charioteer, it throws its thigh against the chariot-pole and crushes the chariot-pole itself.
“Hơn nữa, này các Tỳ-khưu, một số ngựa hoang khác, khi được người đánh xe bảo ‘Đi đi!’, bị thúc giục, bị ra lệnh, lại quăng đùi vào thanh rầm xe và đè nghiến chính thanh rầm xe.
Evarūpopi, bhikkhave, idhekacco assakhaḷuṅko hoti.
Such a type of untamed horse exists here, bhikkhus.
Này các Tỳ-khưu, có một số ngựa hoang như vậy ở đây.
Ayaṃ, bhikkhave, tatiyo assadoso.
This, bhikkhus, is the third fault of a horse.
Này các Tỳ-khưu, đây là lỗi thứ ba của ngựa.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, idhekacco assakhaḷuṅko ‘pehī’ti vutto, viddho samāno codito sārathinā ummaggaṃ gaṇhati, ubbaṭumaṃ rathaṃ karoti.
“Again, bhikkhus, when a certain untamed horse is told ‘Go!’, being pricked and urged by the charioteer, it takes an improper path, making the chariot go off-road.
“Hơn nữa, này các Tỳ-khưu, một số ngựa hoang khác, khi được người đánh xe bảo ‘Đi đi!’, bị thúc giục, bị ra lệnh, lại đi chệch đường, làm cho xe đi lạc lối.
Evarūpopi, bhikkhave, idhekacco assakhaḷuṅko hoti.
Such a type of untamed horse exists here, bhikkhus.
Này các Tỳ-khưu, có một số ngựa hoang như vậy ở đây.
Ayaṃ, bhikkhave, catuttho assadoso.
This, bhikkhus, is the fourth fault of a horse.
Này các Tỳ-khưu, đây là lỗi thứ tư của ngựa.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, idhekacco assakhaḷuṅko ‘pehī’ti vutto, viddho samāno codito sārathinā laṅghati purimakāyaṃ paggaṇhati purime pāde.
“Again, bhikkhus, when a certain untamed horse is told ‘Go!’, being pricked and urged by the charioteer, it leaps up with its front body and lifts its front legs.
“Hơn nữa, này các Tỳ-khưu, một số ngựa hoang khác, khi được người đánh xe bảo ‘Đi đi!’, bị thúc giục, bị ra lệnh, lại nhảy chồm lên, nâng cao phần thân trước và hai chân trước.
Evarūpopi, bhikkhave, idhekacco assakhaḷuṅko hoti.
Such a type of untamed horse exists here, bhikkhus.
Này các Tỳ-khưu, có một số ngựa hoang như vậy ở đây.
Ayaṃ, bhikkhave, pañcamo assadoso.
This, bhikkhus, is the fifth fault of a horse.
Này các Tỳ-khưu, đây là lỗi thứ năm của ngựa.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, idhekacco assakhaḷuṅko ‘pehī’ti vutto, viddho samāno codito sārathinā anādiyitvā sārathiṃ anādiyitvā patodalaṭṭhiṃ* dantehi mukhādhānaṃ* vidhaṃsitvā yena kāmaṃ pakkamati.
“Again, bhikkhus, when a certain untamed horse is told ‘Go!’, being pricked and urged by the charioteer, it disregards the charioteer, disregards the goad-stick, bites and destroys the bit with its teeth, and goes wherever it pleases.
“Hơn nữa, này các Tỳ-khưu, một số ngựa hoang khác, khi được người đánh xe bảo ‘Đi đi!’, bị thúc giục, bị ra lệnh, lại không nghe lời người đánh xe, không quan tâm đến roi thúc, cắn nát hàm thiếc bằng răng rồi bỏ đi theo ý mình.
Evarūpopi, bhikkhave, idhekacco assakhaḷuṅko hoti.
Such a type of untamed horse exists here, bhikkhus.
Này các Tỳ-khưu, có một số ngựa hoang như vậy ở đây.
Ayaṃ, bhikkhave, chaṭṭho assadoso.
This, bhikkhus, is the sixth fault of a horse.
Này các Tỳ-khưu, đây là lỗi thứ sáu của ngựa.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, idhekacco assakhaḷuṅko ‘pehī’ti vutto, viddho samāno codito sārathinā neva abhikkamati no paṭikkamati tattheva khīlaṭṭhāyī ṭhito hoti.
“Again, bhikkhus, when a certain untamed horse is told ‘Go!’, being pricked and urged by the charioteer, it neither advances nor retreats, but stands there as if rooted to a post.
“Hơn nữa, này các Tỳ-khưu, một số ngựa hoang khác, khi được người đánh xe bảo ‘Đi đi!’, bị thúc giục, bị ra lệnh, lại không tiến lên cũng không lùi lại, cứ đứng yên tại chỗ như một cái cọc.
Evarūpopi, bhikkhave, idhekacco assakhaḷuṅko hoti.
Such a type of untamed horse exists here, bhikkhus.
Này các Tỳ-khưu, có một số ngựa hoang như vậy ở đây.
Ayaṃ, bhikkhave, sattamo assadoso.
This, bhikkhus, is the seventh fault of a horse.
Này các Tỳ-khưu, đây là lỗi thứ bảy của ngựa.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, idhekacco assakhaḷuṅko ‘pehī’ti vutto, viddho samāno codito sārathinā purime ca pāde saṃharitvā pacchime ca pāde saṃharitvā* tattheva cattāro pāde abhinisīdati.
“Again, bhikkhus, when a certain untamed horse is told ‘Go!’, being pricked and urged by the charioteer, it draws in its front legs and draws in its hind legs, and sits down right there on all four legs.
“Hơn nữa, này các Tỳ-khưu, một số ngựa hoang khác, khi được người đánh xe bảo ‘Đi đi!’, bị thúc giục, bị ra lệnh, lại co cả hai chân trước và co cả hai chân sau, rồi nằm sụp bốn chân xuống ngay tại chỗ.
Evarūpopi, bhikkhave, idhekacco assakhaḷuṅko hoti.
Such a type of untamed horse exists here, bhikkhus.
Này các Tỳ-khưu, có một số ngựa hoang như vậy ở đây.
Ayaṃ, bhikkhave, aṭṭhamo assadoso.
This, bhikkhus, is the eighth fault of a horse.
Này các Tỳ-khưu, đây là lỗi thứ tám của ngựa.
Ime kho, bhikkhave, aṭṭha assakhaḷuṅkā aṭṭha ca assadosā.
Bhikkhus, these are the eight unruly horses and the eight horse faults.
Này các Tỳ-khưu, đây là tám loại ngựa hoang và tám lỗi của ngựa.
* ‘‘Katame ca, bhikkhave, aṭṭha purisakhaḷuṅkā aṭṭha ca purisadosā?
‘‘And what, bhikkhus, are the eight unruly persons and the eight human faults?
“Và này các Tỳ-khưu, tám loại người hoang và tám lỗi của người là gì?
Idha, bhikkhave, bhikkhū bhikkhuṃ āpattiyā codenti.
Here, bhikkhus, bhikkhus accuse a bhikkhu of an offense.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, các Tỳ-khưu khiển trách một Tỳ-khưu về một lỗi.
So bhikkhu bhikkhūhi āpattiyā codiyamāno ‘na sarāmī’ti asatiyā nibbeṭheti.
When that bhikkhu is accused of an offense by the bhikkhus, he clears himself by saying, ‘I do not recall,’ due to lack of mindfulness.
Tỳ-khưu ấy, khi bị các Tỳ-khưu khiển trách về lỗi, lại viện cớ ‘Tôi không nhớ’ bằng sự quên lãng.
Seyyathāpi so, bhikkhave, assakhaḷuṅko ‘pehī’ti vutto, viddho samāno codito sārathinā pacchato paṭikkamati, piṭṭhito rathaṃ vatteti; tathūpamāhaṃ, bhikkhave, imaṃ puggalaṃ vadāmi.
Just as, bhikkhus, that unruly horse, when told ‘Go!’, when spurred and urged on by the charioteer, retreats backward, and turns the chariot backward; I say, bhikkhus, that this person is comparable to that.
Này các Tỳ-khưu, Ta nói rằng người này giống như con ngựa hoang kia, khi được người đánh xe bảo ‘Đi đi!’, bị thúc giục, bị ra lệnh, lại lùi về phía sau, làm cho xe quay ngược lại.
Evarūpopi, bhikkhave, idhekacco purisakhaḷuṅko hoti.
Such a person, bhikkhus, is sometimes an unruly person here.
Này các Tỳ-khưu, có một số người hoang như vậy ở đây.
Ayaṃ, bhikkhave, paṭhamo purisadoso.
This, bhikkhus, is the first human fault.
Này các Tỳ-khưu, đây là lỗi đầu tiên của người.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhū bhikkhuṃ āpattiyā codenti.
‘‘Furthermore, bhikkhus, bhikkhus accuse a bhikkhu of an offense.
“Hơn nữa, này các Tỳ-khưu, các Tỳ-khưu khiển trách một Tỳ-khưu về một lỗi.
So bhikkhu bhikkhūhi āpattiyā codiyamāno codakaṃyeva paṭippharati – ‘kiṃ nu kho tuyhaṃ bālassa abyattassa bhaṇitena!
When that bhikkhu is accused of an offense by the bhikkhus, he retaliates against the accuser himself, saying, ‘What good is there in the words of a fool, an ignorant person like you!
Tỳ-khưu ấy, khi bị các Tỳ-khưu khiển trách về lỗi, lại phản bác người khiển trách: ‘Lời nói của ông, một kẻ ngu si, vô minh, có ý nghĩa gì!
Tvampi nāma bhaṇitabbaṃ maññasī’ti!
Do you even think you are fit to speak?’
Ông cũng nghĩ rằng mình có thể nói sao!’
Seyyathāpi so, bhikkhave, assakhaḷuṅko ‘pehī’ti vutto, viddho samāno codito sārathinā pacchā laṅghati, kubbaraṃ hanati, tidaṇḍaṃ bhañjati; tathūpamāhaṃ, bhikkhave, imaṃ puggalaṃ vadāmi.
Just as, bhikkhus, that unruly horse, when told ‘Go!’, when spurred and urged on by the charioteer, leaps backward, strikes the pole, and breaks the three shafts; I say, bhikkhus, that this person is comparable to that.
Này các Tỳ-khưu, ví như con ngựa bất kham kia, khi bị người đánh xe bảo ‘Đi đi!’, bị thúc giục, bị người đánh xe thúc đẩy, nó lại nhảy lùi về phía sau, đập gãy càng xe, bẻ cong ba thanh gỗ của xe; Ta nói người này ví như vậy, này các Tỳ-khưu.
Evarūpopi, bhikkhave, idhekacco purisakhaḷuṅko hoti.
Such a person, bhikkhus, is sometimes an unruly person here.
Này các Tỳ-khưu, ở đây có một số người bất kham như vậy.
Ayaṃ, bhikkhave, dutiyo purisadoso.
This, bhikkhus, is the second human fault.
Này các Tỳ-khưu, đây là khuyết điểm thứ hai của người.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhū bhikkhuṃ āpattiyā codenti.
‘‘Furthermore, bhikkhus, bhikkhus accuse a bhikkhu of an offense.
“Lại nữa, này các Tỳ-khưu, các Tỳ-khưu khiển trách một Tỳ-khưu về một lỗi.
So bhikkhu bhikkhūhi āpattiyā codiyamāno codakasseva paccāropeti – ‘tvaṃ khosi itthannāmaṃ āpattiṃ āpanno, tvaṃ tāva paṭhamaṃ paṭikarohī’ti.
When that bhikkhu is accused of an offense by the bhikkhus, he retorts to the accuser himself, saying, ‘You, indeed, have committed such-and-such an offense; you first rectify that!’
Tỳ-khưu đó, khi bị các Tỳ-khưu khiển trách về một lỗi, lại đổ lỗi cho chính người khiển trách – ‘Ông đã phạm lỗi tên là như vậy, ông hãy tự sửa chữa trước đi’.
Seyyathāpi so, bhikkhave, assakhaḷuṅko ‘pehī’ti vutto, viddho samāno codito sārathinā rathīsāya satthiṃ ussajjitvā rathīsaṃyeva ajjhomaddati; tathūpamāhaṃ, bhikkhave, imaṃ puggalaṃ vadāmi.
Just as, bhikkhus, that unruly horse, when told ‘Go!’, when spurred and urged on by the charioteer, throws its thigh over the chariot-pole and crushes the chariot-pole itself; I say, bhikkhus, that this person is comparable to that.
Này các Tỳ-khưu, ví như con ngựa bất kham kia, khi bị người đánh xe bảo ‘Đi đi!’, bị thúc giục, bị người đánh xe thúc đẩy, nó lại giật mạnh càng xe và đè nghiến lên càng xe; Ta nói người này ví như vậy, này các Tỳ-khưu.
Evarūpopi, bhikkhave, idhekacco purisakhaḷuṅko hoti.
Such a person, bhikkhus, is sometimes an unruly person here.
Này các Tỳ-khưu, ở đây có một số người bất kham như vậy.
Ayaṃ, bhikkhave, tatiyo purisadoso.
This, bhikkhus, is the third human fault.
Này các Tỳ-khưu, đây là khuyết điểm thứ ba của người.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhū bhikkhuṃ āpattiyā codenti.
‘‘Furthermore, bhikkhus, bhikkhus accuse a bhikkhu of an offense.
“Lại nữa, này các Tỳ-khưu, các Tỳ-khưu khiển trách một Tỳ-khưu về một lỗi.
So bhikkhu bhikkhūhi āpattiyā codiyamāno aññenāññaṃ paṭicarati, bahiddhā kathaṃ apanāmeti, kopañca dosañca appaccayañca pātukaroti.
When that bhikkhu is accused of an offense by the bhikkhus, he changes the subject to something else, diverts the conversation, and displays anger, ill will, and discontent.
Tỳ-khưu đó, khi bị các Tỳ-khưu khiển trách về một lỗi, lại trả lời quanh co, lái câu chuyện sang chuyện khác, và biểu lộ sự tức giận, oán hận và bất mãn.
Seyyathāpi so, bhikkhave, assakhaḷuṅko ‘pehī’ti vutto, viddho samāno codito sārathinā ummaggaṃ gaṇhati, ubbaṭumaṃ rathaṃ karoti; tathūpamāhaṃ, bhikkhave, imaṃ puggalaṃ vadāmi.
Just as, bhikkhus, that unruly horse, when told ‘Go!’, when spurred and urged on by the charioteer, takes an off-road path and makes the chariot go off-road; I say, bhikkhus, that this person is comparable to that.
Này các Tỳ-khưu, ví như con ngựa bất kham kia, khi bị người đánh xe bảo ‘Đi đi!’, bị thúc giục, bị người đánh xe thúc đẩy, nó lại đi chệch đường, làm cho chiếc xe bị lật; Ta nói người này ví như vậy, này các Tỳ-khưu.
Evarūpopi, bhikkhave, idhekacco purisakhaḷuṅko hoti.
Such a person, bhikkhus, is sometimes an unruly person here.
Này các Tỳ-khưu, ở đây có một số người bất kham như vậy.
Ayaṃ, bhikkhave, catuttho purisadoso.
This, bhikkhus, is the fourth human fault.
Này các Tỳ-khưu, đây là khuyết điểm thứ tư của người.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhū bhikkhuṃ āpattiyā codenti.
‘‘Furthermore, bhikkhus, bhikkhus accuse a bhikkhu of an offense.
“Lại nữa, này các Tỳ-khưu, các Tỳ-khưu khiển trách một Tỳ-khưu về một lỗi.
So bhikkhu bhikkhūhi āpattiyā codiyamāno saṅghamajjhe bāhuvikkhepaṃ karoti.
When that bhikkhu is accused of an offense by the bhikkhus, he makes a display of his arms in the midst of the Saṅgha.
Tỳ-khưu đó, khi bị các Tỳ-khưu khiển trách về một lỗi, lại vung tay múa chân giữa Tăng đoàn.
Seyyathāpi so, bhikkhave, assakhaḷuṅko ‘pehī’ti vutto, viddho samāno codito sārathinā laṅghati, purimakāyaṃ paggaṇhati purime pāde; tathūpamāhaṃ, bhikkhave, imaṃ puggalaṃ vadāmi.
Just as, bhikkhus, that unruly horse, when told ‘Go!’, when spurred and urged on by the charioteer, leaps and raises its forebody and forelegs; I say, bhikkhus, that this person is comparable to that.
Này các Tỳ-khưu, ví như con ngựa bất kham kia, khi bị người đánh xe bảo ‘Đi đi!’, bị thúc giục, bị người đánh xe thúc đẩy, nó lại nhảy chồm lên, nâng cao phần thân trước và hai chân trước; Ta nói người này ví như vậy, này các Tỳ-khưu.
Evarūpopi, bhikkhave, idhekacco purisakhaḷuṅko hoti.
Such a person, bhikkhus, is sometimes an unruly person here.
Này các Tỳ-khưu, ở đây có một số người bất kham như vậy.
Ayaṃ, bhikkhave, pañcamo purisadoso.
This, bhikkhus, is the fifth human fault.
Này các Tỳ-khưu, đây là khuyết điểm thứ năm của người.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhū bhikkhuṃ āpattiyā codenti.
‘‘Furthermore, bhikkhus, bhikkhus accuse a bhikkhu of an offense.
“Lại nữa, này các Tỳ-khưu, các Tỳ-khưu khiển trách một Tỳ-khưu về một lỗi.
So bhikkhu bhikkhūhi āpattiyā codiyamāno anādiyitvā saṅghaṃ anādiyitvā codakaṃ sāpattikova yena kāmaṃ pakkamati.
When that bhikkhu is accused of an offense by the bhikkhus, disregarding the Saṅgha and disregarding the accuser, he departs wherever he wishes, still being subject to the offense.
Tỳ-khưu đó, khi bị các Tỳ-khưu khiển trách về một lỗi, không tôn trọng Tăng đoàn, không tôn trọng người khiển trách, cứ thế mà phạm lỗi rồi bỏ đi đâu tùy thích.
Seyyathāpi so, bhikkhave, assakhaḷuṅko ‘pehī’ti vutto, viddho samāno codito sārathinā anādiyitvā sārathiṃ anādiyitvā patodalaṭṭhiṃ dantehi mukhādhānaṃ vidhaṃsitvā yena kāmaṃ pakkamati; tathūpamāhaṃ, bhikkhave, imaṃ puggalaṃ vadāmi.
Just as, bhikkhus, that unruly horse, when told ‘Go!’, when spurred and urged on by the charioteer, disregarding the charioteer and disregarding the goad-stick, breaks the bridle with its teeth and departs wherever it wishes; I say, bhikkhus, that this person is comparable to that.
Này các Tỳ-khưu, ví như con ngựa bất kham kia, khi bị người đánh xe bảo ‘Đi đi!’, bị thúc giục, bị người đánh xe thúc đẩy, không tôn trọng người đánh xe, không tôn trọng cây roi, nó cắn đứt dây cương rồi bỏ đi đâu tùy thích; Ta nói người này ví như vậy, này các Tỳ-khưu.
Evarūpopi, bhikkhave, idhekacco purisakhaḷuṅko hoti.
Such a person, bhikkhus, is sometimes an unruly person here.
Này các Tỳ-khưu, ở đây có một số người bất kham như vậy.
Ayaṃ, bhikkhave, chaṭṭho purisadoso.
This, bhikkhus, is the sixth human fault.
Này các Tỳ-khưu, đây là khuyết điểm thứ sáu của người.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhū bhikkhuṃ āpattiyā codenti.
‘‘Furthermore, bhikkhus, bhikkhus accuse a bhikkhu of an offense.
“Lại nữa, này các Tỳ-khưu, các Tỳ-khưu khiển trách một Tỳ-khưu về một lỗi.
So bhikkhu bhikkhūhi āpattiyā codiyamāno ‘nevāhaṃ āpannomhi, na panāhaṃ āpannomhī’ti so tuṇhībhāvena saṅghaṃ viheṭheti* .
That bhikkhu, when admonished by bhikkhus for an offense, says, ‘I have not fallen into an offense, nor have I not fallen into an offense,’ and by his silence, he harasses the Saṅgha.
Tỳ-khưu đó, khi bị các Tỳ-khưu khiển trách về một lỗi, nói ‘Tôi không phạm lỗi, tôi không phạm lỗi’ và cứ thế im lặng làm phiền Tăng đoàn.
Seyyathāpi so, bhikkhave, assakhaḷuṅko ‘pehī’ti vutto, viddho samāno codito sārathinā neva abhikkamati no paṭikkamati tattheva khīlaṭṭhāyī ṭhito hoti; tathūpamāhaṃ, bhikkhave, imaṃ puggalaṃ vadāmi.
Just as, bhikkhus, that untamable horse, when told ‘Go!’, when pricked and urged by the charioteer, neither advances nor retreats, but stands fixed to the spot; I say, bhikkhus, that this person is comparable to that.
Này các Tỳ-khưu, ví như con ngựa bất kham kia, khi bị người đánh xe bảo ‘Đi đi!’, bị thúc giục, bị người đánh xe thúc đẩy, nó không tiến tới cũng không lùi lại, cứ đứng yên như bị đóng cọc; Ta nói người này ví như vậy, này các Tỳ-khưu.
Evarūpopi, bhikkhave, idhekacco purisakhaḷuṅko hoti.
Such a man-colt, bhikkhus, is found here in the world.
Này các Tỳ-khưu, ở đây có một số người bất kham như vậy.
Ayaṃ, bhikkhave, sattamo purisadoso.
This, bhikkhus, is the seventh fault of a man.
Này các Tỳ-khưu, đây là khuyết điểm thứ bảy của người.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhū bhikkhuṃ āpattiyā codenti.
Furthermore, bhikkhus, bhikkhus admonish a bhikkhu for an offense.
“Lại nữa, này các Tỳ-khưu, các Tỳ-khưu khiển trách một Tỳ-khưu về một lỗi.
So bhikkhu bhikkhūhi āpattiyā codiyamāno evamāha – ‘kiṃ nu kho tumhe āyasmanto atibāḷhaṃ mayi byāvaṭā yāva* idānāhaṃ sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattissāmī’ti.
That bhikkhu, being admonished by bhikkhus for an offense, says thus: ‘Why, venerable sirs, are you so excessively busy with me? I shall now renounce the training and revert to a lower life.’
Tỳ-khưu đó, khi bị các Tỳ-khưu khiển trách về một lỗi, nói rằng – ‘Này các Tôn giả, tại sao các Tôn giả lại quá bận tâm đến tôi như vậy, đến nỗi bây giờ tôi sẽ từ bỏ học giới và quay về đời sống thấp kém?’.
So sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattitvā evamāha – ‘idāni kho tumhe āyasmanto attamanā hothā’ti?
Having renounced the training and reverted to a lower life, he says thus: ‘Now, venerable sirs, be pleased!’
Sau khi từ bỏ học giới và quay về đời sống thấp kém, người đó nói – ‘Bây giờ, này các Tôn giả, các Tôn giả hãy vui mừng đi!’.
Seyyathāpi so, bhikkhave, assakhaḷuṅko ‘pehī’ti vutto, viddho samāno codito sārathinā purime ca pāde saṃharitvā pacchime ca pāde saṃharitvā tattheva cattāro pāde abhinisīdati; tathūpamāhaṃ, bhikkhave, imaṃ puggalaṃ vadāmi.
Just as, bhikkhus, that untamable horse, when told ‘Go!’, when pricked and urged by the charioteer, draws in its front legs and draws in its hind legs and just sits down on all four legs; I say, bhikkhus, that this person is comparable to that.
Này các Tỳ-khưu, ví như con ngựa bất kham kia, khi bị người đánh xe bảo ‘Đi đi!’, bị thúc giục, bị người đánh xe thúc đẩy, nó lại thu cả hai chân trước và hai chân sau lại, rồi ngồi sụp xuống ngay tại chỗ; Ta nói người này ví như vậy, này các Tỳ-khưu.
Evarūpopi, bhikkhave, idhekacco purisakhaḷuṅko hoti.
Such a man-colt, bhikkhus, is found here in the world.
Này các Tỳ-khưu, ở đây có một số người bất kham như vậy.
Ayaṃ, bhikkhave, aṭṭhamo purisadoso.
This, bhikkhus, is the eighth fault of a man.
Này các Tỳ-khưu, đây là khuyết điểm thứ tám của người.
Ime kho, bhikkhave, aṭṭha purisakhaḷuṅkā aṭṭha ca purisadosā’’ti.
These, bhikkhus, are the eight man-colts and the eight faults of a man.”
Này các Tỳ-khưu, đây là tám loại người bất kham và tám khuyết điểm của người.”
Catutthaṃ.
The Fourth.
Thứ tư.
15. ‘‘Aṭṭhimāni, bhikkhave, malāni.
15. “Bhikkhus, there are these eight stains.
15. “Này các Tỳ-khưu, có tám sự ô uế này.
Katamāni aṭṭha?
Which eight?
Tám điều nào?
Asajjhāyamalā, bhikkhave, mantā; anuṭṭhānamalā, bhikkhave, gharā; malaṃ, bhikkhave, vaṇṇassa kosajjaṃ; pamādo, bhikkhave, rakkhato malaṃ; malaṃ, bhikkhave, itthiyā duccaritaṃ; maccheraṃ, bhikkhave, dadato malaṃ; malā, bhikkhave, pāpakā akusalā dhammā asmiṃ loke paramhi ca; tato* , bhikkhave, malā malataraṃ avijjā paramaṃ malaṃ.
Non-recitation, bhikkhus, is the stain of sacred texts; non-maintenance, bhikkhus, is the stain of houses; laziness, bhikkhus, is the stain of appearance; heedlessness, bhikkhus, is the stain of a guardian; misconduct, bhikkhus, is the stain of a woman; stinginess, bhikkhus, is the stain of a giver; evil, unwholesome states, bhikkhus, are stains in this world and in the next; but worse than these stains, bhikkhus, ignorance is the supreme stain.
Này các Tỳ-khưu, sự không tụng niệm là ô uế của các bài chú; này các Tỳ-khưu, sự không tinh tấn là ô uế của các ngôi nhà; này các Tỳ-khưu, sự lười biếng là ô uế của sắc đẹp; này các Tỳ-khưu, sự phóng dật là ô uế của người giữ gìn; này các Tỳ-khưu, tà hạnh là ô uế của người nữ; này các Tỳ-khưu, sự keo kiệt là ô uế của người bố thí; này các Tỳ-khưu, các pháp bất thiện, ác độc là ô uế trong đời này và đời sau; và này các Tỳ-khưu, vô minh là ô uế tối thượng, còn ô uế hơn cả những ô uế đó.
Imāni kho, bhikkhave, aṭṭha malānī’’ti.
These, bhikkhus, are the eight stains.”
Này các Tỳ-khưu, đây là tám sự ô uế.”
16.* ‘‘Aṭṭhahi, bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu dūteyyaṃ gantumarahati.
16. A bhikkhu endowed with eight qualities, bhikkhus, is fit to go as a messenger.
16. “Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu đầy đủ tám pháp thì xứng đáng đi làm sứ giả.
Katamehi aṭṭhahi?
With which eight?
Tám pháp nào?
Idha, bhikkhave, bhikkhu sotā ca hoti, sāvetā ca, uggahetā ca, dhāretā ca, viññātā ca, viññāpetā ca, kusalo ca sahitāsahitassa, no ca kalahakārako – imehi kho, bhikkhave, aṭṭhahi dhammehi samannāgato bhikkhu dūteyyaṃ gantumarahati.
Here, bhikkhus, a bhikkhu is a listener, and a conveyor, and a learner, and a holder, and an understander, and an explainer, and skilled in what is beneficial and unbeneficial, and not a quarrel-maker – a bhikkhu endowed with these eight qualities, bhikkhus, is fit to go as a messenger.
Này các Tỳ-khưu, ở đây, một Tỳ-khưu là người biết lắng nghe, là người biết truyền đạt, là người biết nắm bắt, là người biết ghi nhớ, là người biết thấu hiểu, là người biết làm cho người khác thấu hiểu, là người khéo léo trong việc hợp lý và không hợp lý, và không gây tranh cãi – này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu đầy đủ tám pháp này thì xứng đáng đi làm sứ giả.
Aṭṭhahi, bhikkhave, dhammehi samannāgato sāriputto dūteyyaṃ gantumarahati.
Sāriputta, bhikkhus, is endowed with eight qualities, fit to go as a messenger.
Này các Tỳ-khưu, Tôn giả Sāriputta đầy đủ tám pháp thì xứng đáng đi làm sứ giả.
Katamehi aṭṭhahi?
With which eight?
Tám pháp nào?
Idha, bhikkhave, sāriputto sotā ca hoti, sāvetā ca, uggahetā ca, dhāretā ca, viññātā ca, viññāpetā ca, kusalo ca sahitāsahitassa, no ca kalahakārako.
Here, bhikkhus, Sāriputta is a listener, and a conveyor, and a learner, and a holder, and an understander, and an explainer, and skilled in what is beneficial and unbeneficial, and not a quarrel-maker.
Này các Tỳ-khưu, ở đây, Tôn giả Sāriputta là người biết lắng nghe, là người biết truyền đạt, là người biết nắm bắt, là người biết ghi nhớ, là người biết thấu hiểu, là người biết làm cho người khác thấu hiểu, là người khéo léo trong việc hợp lý và không hợp lý, và không gây tranh cãi.
Imehi kho, bhikkhave, aṭṭhahi dhammehi samannāgato sāriputto dūteyyaṃ gantumarahatī’’ti.
Sāriputta, bhikkhus, endowed with these eight qualities, is fit to go as a messenger.”
Này các Tỳ-khưu, Tôn giả Sāriputta đầy đủ tám pháp này thì xứng đáng đi làm sứ giả.”
17. ‘‘Aṭṭhahi, bhikkhave, ākārehi itthī purisaṃ bandhati.
17. "Bhikkhus, a woman binds a man in eight ways.
17. “Này các Tỳ-khưu, một người phụ nữ ràng buộc một người đàn ông bằng tám phương cách.
Katamehi aṭṭhahi?
By which eight?
Tám phương cách nào?
Ruṇṇena, bhikkhave, itthī purisaṃ bandhati; hasitena, bhikkhave, itthī purisaṃ bandhati; bhaṇitena, bhikkhave, itthī purisaṃ bandhati; ākappena, bhikkhave, itthī purisaṃ bandhati; vanabhaṅgena, bhikkhave, itthī purisaṃ bandhati; gandhena, bhikkhave, itthī purisaṃ bandhati; rasena, bhikkhave, itthī purisaṃ bandhati; phassena, bhikkhave, itthī purisaṃ bandhati.
Bhikkhus, a woman binds a man by weeping; bhikkhus, a woman binds a man by laughing; bhikkhus, a woman binds a man by speaking; bhikkhus, a woman binds a man by her deportment; bhikkhus, a woman binds a man by forest gifts; bhikkhus, a woman binds a man by scent; bhikkhus, a woman binds a man by taste; bhikkhus, a woman binds a man by touch.
Này các Tỳ-khưu, một người phụ nữ ràng buộc một người đàn ông bằng tiếng khóc; này các Tỳ-khưu, một người phụ nữ ràng buộc một người đàn ông bằng tiếng cười; này các Tỳ-khưu, một người phụ nữ ràng buộc một người đàn ông bằng lời nói; này các Tỳ-khưu, một người phụ nữ ràng buộc một người đàn ông bằng dáng điệu; này các Tỳ-khưu, một người phụ nữ ràng buộc một người đàn ông bằng những món quà từ rừng (hoa, quả); này các Tỳ-khưu, một người phụ nữ ràng buộc một người đàn ông bằng hương thơm; này các Tỳ-khưu, một người phụ nữ ràng buộc một người đàn ông bằng mùi vị; này các Tỳ-khưu, một người phụ nữ ràng buộc một người đàn ông bằng sự xúc chạm.
Imehi kho, bhikkhave, aṭṭhahākārehi itthī purisaṃ bandhati.
Indeed, bhikkhus, a woman binds a man by these eight ways.
Này các Tỳ-khưu, chính bằng tám phương cách này mà một người phụ nữ ràng buộc một người đàn ông.
Te, bhikkhave, sattā subaddhā* , ye* phassena baddhā’’ti* .
Bhikkhus, those beings are well bound who are bound by touch."
Này các Tỳ-khưu, những chúng sinh bị ràng buộc bởi sự xúc chạm là những kẻ bị ràng buộc chặt chẽ.”
Sattamaṃ.
The seventh.
Thứ bảy.
18. ‘‘Aṭṭhahi, bhikkhave, ākārehi puriso itthiṃ bandhati.
18. "Bhikkhus, a man binds a woman in eight ways.
18. “Này các Tỳ-khưu, một người đàn ông ràng buộc một người phụ nữ bằng tám phương cách.
Katamehi aṭṭhahi?
By which eight?
Tám phương cách nào?
Ruṇṇena, bhikkhave, puriso itthiṃ bandhati; hasitena, bhikkhave, puriso itthiṃ bandhati; bhaṇitena, bhikkhave, puriso itthiṃ bandhati; ākappena, bhikkhave, puriso itthiṃ bandhati; vanabhaṅgena, bhikkhave, puriso itthiṃ bandhati; gandhena, bhikkhave, puriso itthiṃ bandhati; rasena, bhikkhave, puriso itthiṃ bandhati; phassena, bhikkhave, puriso itthiṃ bandhati.
Bhikkhus, a man binds a woman by weeping; bhikkhus, a man binds a woman by laughing; bhikkhus, a man binds a woman by speaking; bhikkhus, a man binds a woman by his deportment; bhikkhus, a man binds a woman by forest gifts; bhikkhus, a man binds a woman by scent; bhikkhus, a man binds a woman by taste; bhikkhus, a man binds a woman by touch.
Này các Tỳ-khưu, một người đàn ông ràng buộc một người phụ nữ bằng tiếng khóc; này các Tỳ-khưu, một người đàn ông ràng buộc một người phụ nữ bằng tiếng cười; này các Tỳ-khưu, một người đàn ông ràng buộc một người phụ nữ bằng lời nói; này các Tỳ-khưu, một người đàn ông ràng buộc một người phụ nữ bằng dáng điệu; này các Tỳ-khưu, một người đàn ông ràng buộc một người phụ nữ bằng những món quà từ rừng (hoa, quả); này các Tỳ-khưu, một người đàn ông ràng buộc một người phụ nữ bằng hương thơm; này các Tỳ-khưu, một người đàn ông ràng buộc một người phụ nữ bằng mùi vị; này các Tỳ-khưu, một người đàn ông ràng buộc một người phụ nữ bằng sự xúc chạm.
Imehi kho, bhikkhave, aṭṭhahākārehi puriso itthiṃ bandhati.
Indeed, bhikkhus, a man binds a woman by these eight ways.
Này các Tỳ-khưu, chính bằng tám phương cách này mà một người đàn ông ràng buộc một người phụ nữ.
Te, bhikkhave, sattā subaddhā, ye phassena baddhā’’ti.
Bhikkhus, those beings are well bound who are bound by touch."
Này các Tỳ-khưu, những chúng sinh bị ràng buộc bởi sự xúc chạm là những kẻ bị ràng buộc chặt chẽ.”
Aṭṭhamaṃ.
The eighth.
Thứ tám.