1. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā uruvelāyaṃ viharati najjā nerañjarāya tīre bodhirukkhamūle paṭhamābhisambuddho.
1. Thus have I heard: At one time, the Blessed One, having just attained full enlightenment, was dwelling at Uruvelā, on the bank of the Nerañjarā River, at the foot of the Bodhi tree.
Tôi nghe như vầy: Một thời nọ, Đức Thế Tôn, vừa mới thành tựu Chánh Đẳng Giác, đang an trú tại Uruvelā, bên bờ sông Nerañjarā, dưới gốc cây Bồ Đề.
Tena kho pana samayena bhagavā sattāhaṃ ekapallaṅkena nisinno hoti vimuttisukhapaṭisaṃvedī* .
At that time, the Blessed One remained for seven days seated in a single cross-legged posture, experiencing the bliss of liberation.
Vào lúc bấy giờ, Đức Thế Tôn đã ngồi kiết già một tư thế trong bảy ngày, cảm nhận niềm an lạc của sự giải thoát (vimutti-sukha).
Atha kho bhagavā tassa sattāhassa accayena tamhā samādhimhā vuṭṭhahitvā rattiyā paṭhamaṃ yāmaṃ paṭiccasamuppādaṃ anulomaṃ sādhukaṃ manasākāsi –
Then, after the lapse of those seven days, the Blessed One arose from that concentration and, during the first watch of the night, he thoroughly contemplated dependent origination in direct order:
Sau bảy ngày đó, Đức Thế Tôn xuất khỏi định ấy, vào canh đầu đêm, Ngài đã tác ý khéo léo về Duyên Khởi (Paṭiccasamuppāda) theo chiều thuận (anuloma) như sau:
‘‘Iti imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassuppādā idaṃ uppajjati, yadidaṃ – avijjāpaccayā saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ, saḷāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti.
“When this exists, that comes to be; with the arising of this, that arises. That is to say: with ignorance as condition, volitional formations; with volitional formations as condition, consciousness; with consciousness as condition, name-and-form; with name-and-form as condition, the six sense bases; with the six sense bases as condition, contact; with contact as condition, feeling; with feeling as condition, craving; with craving as condition, clinging; with clinging as condition, becoming; with becoming as condition, birth; with birth as condition, aging-and-death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair come to be.
“Do cái này có nên cái kia có; do cái này sinh nên cái kia sinh. Đó là: do vô minh (avijjā) duyên hành (saṅkhārā); do hành duyên thức (viññāṇaṃ); do thức duyên danh sắc (nāmarūpaṃ); do danh sắc duyên sáu xứ (saḷāyatanaṃ); do sáu xứ duyên xúc (phasso); do xúc duyên thọ (vedanā); do thọ duyên ái (taṇhā); do ái duyên thủ (upādānaṃ); do thủ duyên hữu (bhavo); do hữu duyên sinh (jāti); do sinh duyên già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não (jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā) khởi sinh.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
Thus, there is the arising of this entire mass of suffering.”
Như vậy, toàn bộ khối khổ (dukkhakkhandha) này khởi lên.”
2. Evaṃ me sutaṃ – eka samayaṃ bhagavā uruvelāyaṃ viharati najjā nerañjarāya tīre bodhirukkhamūle paṭhamābhisambuddho.
2. Thus have I heard: At one time, the Blessed One, having just attained full enlightenment, was dwelling at Uruvelā, on the bank of the Nerañjarā River, at the foot of the Bodhi tree.
Tôi nghe như vầy: Một thời nọ, Đức Thế Tôn, vừa mới thành tựu Chánh Đẳng Giác, đang an trú tại Uruvelā, bên bờ sông Nerañjarā, dưới gốc cây Bồ Đề.
Tena kho pana samayena bhagavā sattāhaṃ ekapallaṅkena nisinno hoti vimuttisukhapaṭisaṃvedī.
At that time, the Blessed One remained for seven days seated in a single cross-legged posture, experiencing the bliss of liberation.
Vào lúc bấy giờ, Đức Thế Tôn đã ngồi kiết già một tư thế trong bảy ngày, cảm nhận niềm an lạc của sự giải thoát.
Atha kho bhagavā tassa sattāhassa accayena tamhā samādhimhā vuṭṭhahitvā rattiyā majjhimaṃ yāmaṃ paṭiccasamuppādaṃ paṭilomaṃ sādhukaṃ manasākāsi –
Then, after the lapse of those seven days, the Blessed One arose from that concentration and, during the middle watch of the night, he thoroughly contemplated dependent origination in reverse order:
Rồi Đức Thế Tôn, sau bảy ngày đó, xuất khỏi định ấy, vào canh giữa đêm, Ngài đã tác ý khéo léo về Duyên Khởi theo chiều nghịch (paṭiloma) như sau:
‘‘Iti imasmiṃ asati idaṃ na hoti, imassa nirodhā idaṃ nirujjhati, yadidaṃ – avijjānirodhā saṅkhāranirodho, saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho, viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho, nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho, saḷāyatananirodhā phassanirodho, phassanirodhā vedanānirodho, vedanānirodhā taṇhānirodho, taṇhānirodhā upādānanirodho, upādānanirodhā bhavanirodho, bhavanirodhā jātinirodho, jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti.
“When this does not exist, that does not come to be; with the cessation of this, that ceases. That is to say: with the cessation of ignorance, cessation of volitional formations; with the cessation of volitional formations, cessation of consciousness; with the cessation of consciousness, cessation of name-and-form; with the cessation of name-and-form, cessation of the six sense bases; with the cessation of the six sense bases, cessation of contact; with the cessation of contact, cessation of feeling; with the cessation of feeling, cessation of craving; with the cessation of craving, cessation of clinging; with the cessation of clinging, cessation of becoming; with the cessation of becoming, cessation of birth; with the cessation of birth, aging-and-death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair cease.
“Do cái này không có nên cái kia không có; do cái này diệt nên cái kia diệt. Đó là: do vô minh diệt nên hành diệt; do hành diệt nên thức diệt; do thức diệt nên danh sắc diệt; do danh sắc diệt nên sáu xứ diệt; do sáu xứ diệt nên xúc diệt; do xúc diệt nên thọ diệt; do thọ diệt nên ái diệt; do ái diệt nên thủ diệt; do thủ diệt nên hữu diệt; do hữu diệt nên sinh diệt; do sinh diệt nên già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não diệt.”
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
Thus, there is the cessation of this entire mass of suffering.”
“Như vậy, toàn bộ khối khổ này diệt.”
3. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā uruvelāyaṃ viharati najjā nerañjarāya tīre bodhirukkhamūle paṭhamābhisambuddho.
3. Thus have I heard: At one time, the Blessed One, having just attained full enlightenment, was dwelling at Uruvelā, on the bank of the Nerañjarā River, at the foot of the Bodhi tree.
Tôi nghe như vầy: Một thời nọ, Đức Thế Tôn, vừa mới thành tựu Chánh Đẳng Giác, đang an trú tại Uruvelā, bên bờ sông Nerañjarā, dưới gốc cây Bồ Đề.
Tena kho pana samayena bhagavā sattāhaṃ ekapallaṅkena nisinno hoti vimuttisukhapaṭisaṃvedī.
At that time, the Blessed One remained for seven days seated in a single cross-legged posture, experiencing the bliss of liberation.
Vào lúc bấy giờ, Đức Thế Tôn đã ngồi kiết già một tư thế trong bảy ngày, cảm nhận niềm an lạc của sự giải thoát.
Atha kho bhagavā tassa sattāhassa accayena tamhā samādhimhā vuṭṭhahitvā rattiyā pacchimaṃ yāmaṃ paṭiccasamuppādaṃ anulomapaṭilomaṃ sādhukaṃ manasākāsi –
Then, after the lapse of those seven days, the Blessed One arose from that concentration and, during the last watch of the night, he thoroughly contemplated dependent origination in direct and reverse order:
Rồi Đức Thế Tôn, sau bảy ngày đó, xuất khỏi định ấy, vào canh cuối đêm, Ngài đã tác ý khéo léo về Duyên Khởi theo chiều thuận và chiều nghịch (anulomapaṭiloma) như sau:
‘‘Iti imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassuppādā idaṃ uppajjati, imasmiṃ asati idaṃ na hoti, imassa nirodhā idaṃ nirujjhati; yadidaṃ – avijjāpaccayā saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ, saḷāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti.
“When this exists, that comes to be; with the arising of this, that arises; when this does not exist, that does not come to be; with the cessation of this, that ceases. That is to say: with ignorance as condition, volitional formations; with volitional formations as condition, consciousness; with consciousness as condition, name-and-form; with name-and-form as condition, the six sense bases; with the six sense bases as condition, contact; with contact as condition, feeling; with feeling as condition, craving; with craving as condition, clinging; with clinging as condition, becoming; with becoming as condition, birth; with birth as condition, old age and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair come to be.
“Do cái này có nên cái kia có; do cái này sinh nên cái kia sinh. Do cái này không có nên cái kia không có; do cái này diệt nên cái kia diệt. Đó là: do vô minh duyên hành; do hành duyên thức; do thức duyên danh sắc; do danh sắc duyên sáu xứ; do sáu xứ duyên xúc; do xúc duyên thọ; do thọ duyên ái; do ái duyên thủ; do thủ duyên hữu; do hữu duyên sinh; do sinh duyên già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não khởi sinh.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Thus arises this entire mass of suffering.
Như vậy, toàn bộ khối khổ này khởi lên.
‘‘Avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho, saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho, viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho, nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho, saḷāyatananirodhā phassanirodho, phassanirodhā vedanānirodho, vedanānirodhā taṇhānirodho, taṇhānirodhā upādānanirodho, upādānanirodhā bhavanirodho, bhavanirodhā jātinirodho, jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti.
But with the utter dispassion and cessation of ignorance, volitional formations cease; with the cessation of volitional formations, consciousness ceases; with the cessation of consciousness, name-and-form ceases; with the cessation of name-and-form, the six sense bases cease; with the cessation of the six sense bases, contact ceases; with the cessation of contact, feeling ceases; with the cessation of feeling, craving ceases; with the cessation of craving, clinging ceases; with the cessation of clinging, becoming ceases; with the cessation of becoming, birth ceases; with the cessation of birth, old age and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair cease.
Nhưng do sự diệt tận hoàn toàn không còn dư sót của vô minh nên hành diệt; do hành diệt nên thức diệt; do thức diệt nên danh sắc diệt; do danh sắc diệt nên sáu xứ diệt; do sáu xứ diệt nên xúc diệt; do xúc diệt nên thọ diệt; do thọ diệt nên ái diệt; do ái diệt nên thủ diệt; do thủ diệt nên hữu diệt; do hữu diệt nên sinh diệt; do sinh diệt nên già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não diệt.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
Thus ceases this entire mass of suffering.”
Như vậy, toàn bộ khối khổ này diệt.”
4. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā uruvelāyaṃ viharati najjā nerañjarāya tīre ajapālanigrodhe paṭhamābhisambuddho.
Thus have I heard: At one time the Blessed One was dwelling in Uruvelā, on the bank of the Nerañjarā River, by the Ajapāla banyan tree, having just attained full enlightenment.
Tôi nghe như vầy: Một thời nọ, Đức Thế Tôn, vừa mới thành tựu Chánh Đẳng Giác, đang an trú tại Uruvelā, bên bờ sông Nerañjarā, dưới gốc cây Ajapāla Nigrodha.
Tena kho pana samayena bhagavā sattāhaṃ ekapallaṅkena nisinno hoti vimuttisukhapaṭisaṃvedī.
Now at that time the Blessed One had been sitting for seven days in one posture, experiencing the bliss of liberation.
Vào lúc bấy giờ, Đức Thế Tôn đã ngồi kiết già một tư thế trong bảy ngày, cảm nhận niềm an lạc của sự giải thoát.
Atha kho bhagavā tassa sattāhassa accayena tamhā samādhimhā vuṭṭhāsi.
Then, after the lapse of those seven days, the Blessed One arose from that samādhi.
Rồi Đức Thế Tôn, sau bảy ngày đó, xuất khỏi định ấy.
Atha kho aññataro huṃhuṅkajātiko* brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.
Then a certain brāhmaṇa of the huṃhuṅka type approached the Blessed One; having approached, he exchanged greetings with the Blessed One.
Rồi một Bà-la-môn có tính cách 'huṃhuṅka' (cộc cằn, kiêu ngạo) đã đi đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến, vị ấy đã chào hỏi Đức Thế Tôn.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
Having concluded the courteous and memorable talk, he stood to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, đáng nhớ, vị ấy đứng sang một bên.
Ekamantaṃ ṭhito kho so brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kittāvatā nu kho, bho gotama, brāhmaṇo hoti, katame ca pana brāhmaṇakaraṇā* dhammā’’ti?
Standing to one side, that brāhmaṇa said to the Blessed One: “To what extent, good Gotama, is one a brāhmaṇa, and what are the qualities that make one a brāhmaṇa?”
Đứng sang một bên, Bà-la-môn ấy đã nói với Đức Thế Tôn: “Bạch Tôn giả Gotama, một Bà-la-môn được gọi là Bà-la-môn đến mức độ nào, và những pháp nào là những pháp tạo nên một Bà-la-môn?”
5. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
Thus have I heard: At one time the Blessed One was dwelling in Sāvatthī, in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s monastery.
Tôi nghe như vầy: Một thời nọ, Đức Thế Tôn đang an trú tại Sāvatthī, trong khu vườn Jetavana của ông Anāthapiṇḍika.
Tena kho pana samayena āyasmā ca sāriputto āyasmā ca mahāmoggallāno āyasmā ca mahākassapo āyasmā ca mahākaccāno* āyasmā ca mahākoṭṭhiko āyasmā ca mahākappino āyasmā ca mahācundo āyasmā ca anuruddho āyasmā ca revato āyasmā ca nando* yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu.
Now at that time, Venerable Sāriputta, Venerable Mahāmoggallāna, Venerable Mahākassapa, Venerable Mahākaccāna, Venerable Mahākoṭṭhika, Venerable Mahākappina, Venerable Mahācunda, Venerable Anuruddha, Venerable Revata, and Venerable Nanda approached the Blessed One.
Vào lúc bấy giờ, Tôn giả Sāriputta, Tôn giả Mahāmoggallāna, Tôn giả Mahākassapa, Tôn giả Mahākaccāna, Tôn giả Mahākoṭṭhika, Tôn giả Mahākappina, Tôn giả Mahācunda, Tôn giả Anuruddha, Tôn giả Revata, và Tôn giả Nanda đã đi đến chỗ Đức Thế Tôn.
Addasā kho bhagavā te āyasmante dūratova āgacchante; disvāna bhikkhū āmantesi – ‘‘ete, bhikkhave, brāhmaṇā āgacchanti; ete, bhikkhave, brāhmaṇā āgacchantī’’ti.
The Blessed One saw those venerable ones approaching from afar; having seen them, he addressed the bhikkhus: “These brāhmaṇas are coming, bhikkhus; these brāhmaṇas are coming, bhikkhus.”
Đức Thế Tôn thấy các Tôn giả ấy đang đi đến từ đằng xa; thấy vậy, Ngài đã gọi các Tỳ-khưu và nói: “Này các Tỳ-khưu, những Bà-la-môn này đang đến; này các Tỳ-khưu, những Bà-la-môn này đang đến.”
Evaṃ vutte, aññataro brāhmaṇajātiko bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kittāvatā nu kho, bhante, brāhmaṇo hoti, katame ca pana brāhmaṇakaraṇā dhammā’’ti?
When this was said, a certain bhikkhu of brāhmaṇa birth said to the Blessed One: “To what extent, Bhante, is one a brāhmaṇa, and what are the qualities that make one a brāhmaṇa?”
Khi được nói như vậy, một Tỳ-kheo thuộc dòng Bà-la-môn đã bạch Đức Thế Tôn rằng: “Bạch Ngài, một Bà-la-môn là như thế nào, và những pháp nào tạo nên một Bà-la-môn?”
6. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe.
6. Thus have I heard: On one occasion the Blessed One was dwelling in Rājagaha, in the Bamboo Grove, at the Squirrels' Feeding Ground.
6. Tôi nghe như vầy – Một thời, Đức Thế Tôn trú tại Rājagaha (Vương Xá), trong rừng Veḷuvana (Trúc Lâm), tại Kalandakanivāpa (chỗ nuôi sóc).
Tena kho pana samayena āyasmā mahākassapo pippaliguhāyaṃ* viharati ābādhiko* dukkhito bāḷhagilāno.
Now on that occasion, Venerable Mahākassapa was dwelling in Pippaliguhā, afflicted, suffering, gravely ill.
Lúc bấy giờ, Tôn giả Mahākassapa cũng đang trú tại hang Pippali, bị bệnh, đau đớn, bệnh nặng.
Atha kho āyasmā mahākassapo aparena samayena tamhā ābādhā vuṭṭhāsi.
Then, after some time, Venerable Mahākassapa recovered from that illness.
Rồi, một thời gian sau, Tôn giả Mahākassapa đã khỏi bệnh.
Atha kho āyasmato mahākassapassa tamhā ābādhā vuṭṭhitassa etadahosi – ‘‘yaṃnūnāhaṃ rājagahaṃ piṇḍāya paviseyya’’nti.
Then, when Venerable Mahākassapa had recovered from that illness, this thought occurred to him: "What if I were to enter Rājagaha for alms?"
Sau khi khỏi bệnh, Tôn giả Mahākassapa đã nghĩ rằng: “Vậy ta hãy vào Rājagaha để khất thực.”
Tena kho pana samayena pañcamattāni devatāsatāni ussukkaṃ āpannāni honti āyasmato mahākassapassa piṇḍapātapaṭilābhāya.
Now on that occasion, five hundred devatās were eager for Venerable Mahākassapa to receive alms food.
Lúc bấy giờ, năm trăm vị thiên nữ đang sốt sắng muốn cúng dường vật thực cho Tôn giả Mahākassapa.
Atha kho āyasmā mahākassapo tāni pañcamattāni devatāsatāni paṭikkhipitvā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya rājagahaṃ piṇḍāya pāvisi – yena daliddavisikhā kapaṇavisikhā pesakāravisikhā.
Then Venerable Mahākassapa, having dismissed those five hundred devatās, dressed in the forenoon, and taking his bowl and robe, entered Rājagaha for alms—to the poor quarter, the destitute quarter, the weavers' quarter.
Nhưng Tôn giả Mahākassapa đã từ chối năm trăm vị thiên nữ ấy, vào buổi sáng, đắp y, mang bát và y, rồi vào Rājagaha để khất thực – đi đến các con đường của người nghèo, các con đường của người khốn khổ, các con đường của thợ dệt.
Addasā kho bhagavā āyasmantaṃ mahākassapaṃ rājagahe piṇḍāya carantaṃ yena daliddavisikhā kapaṇavisikhā pesakāravisikhā.
The Blessed One saw Venerable Mahākassapa wandering for alms in Rājagaha, in the poor quarter, the destitute quarter, the weavers' quarter.
Đức Thế Tôn đã thấy Tôn giả Mahākassapa đang khất thực tại Rājagaha, đi đến các con đường của người nghèo, các con đường của người khốn khổ, các con đường của thợ dệt.
7. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā pāvāyaṃ* viharati ajakalāpake cetiye, ajakalāpakassa yakkhassa bhavane.
7. Thus have I heard: On one occasion the Blessed One was dwelling in Pāvā, at the Ajakalāpaka Shrine, the abode of the Ajakalāpaka Yakkha.
7. Tôi nghe như vầy – Một thời, Đức Thế Tôn trú tại Pāvā, ở Ajakalāpaka Cetiya, trong cung điện của Dạ-xoa Ajakalāpaka.
Tena kho pana samayena bhagavā rattandhakāratimisāyaṃ abbhokāse nisinno hoti; devo ca ekamekaṃ phusāyati.
Now on that occasion, the Blessed One was sitting in the open air in the pitch-dark night; and the sky was raining drop by drop.
Lúc bấy giờ, Đức Thế Tôn đang ngồi giữa trời trong đêm tối mịt mờ; và trời đang mưa lất phất từng hạt.
Atha kho ajakalāpako yakkho bhagavato bhayaṃ chambhitattaṃ lomahaṃsaṃ uppādetukāmo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavato avidūre tikkhattuṃ ‘‘akkulo pakkulo’’ti akkulapakkulikaṃ akāsi – ‘‘eso te, samaṇa, pisāco’’ti.
Then the Ajakalāpaka Yakkha, desiring to arouse fear, terror, and goosebumps in the Blessed One, approached the Blessed One; having approached, he uttered the sound "Akkulo pakkulo" three times not far from the Blessed One—"This, ascetic, is a pisāca for you."
Bấy giờ, Dạ-xoa Ajakalāpaka muốn gây kinh hãi, rùng mình, dựng tóc gáy cho Đức Thế Tôn, đã đi đến gần Đức Thế Tôn; sau khi đến gần, cách Đức Thế Tôn không xa, nó đã ba lần nói lời hăm dọa “Akkulo pakkulo” – “Này Sa-môn, đây là quỷ dữ của ông!”
8. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
8. Thus have I heard: On one occasion the Blessed One was dwelling in Sāvatthī, in Jeta's Grove, Anāthapiṇḍika's Park.
8. Tôi nghe như vầy – Một thời, Đức Thế Tôn trú tại Sāvatthī (Xá-vệ), trong Jetavana (Kỳ Viên), tịnh xá của Anāthapiṇḍika (Cấp Cô Độc).
Tena kho pana samayena āyasmā saṅgāmaji sāvatthiṃ anuppatto hoti bhagavantaṃ dassanāya.
Now on that occasion, Venerable Saṅgāmaji had arrived in Sāvatthī to see the Blessed One.
Lúc bấy giờ, Tôn giả Saṅgāmaji đã đến Sāvatthī để chiêm bái Đức Thế Tôn.
Assosi kho āyasmato saṅgāmajissa purāṇadutiyikā – ‘‘ayyo kira saṅgāmaji sāvatthiṃ anuppatto’’ti.
Venerable Saṅgāmaji's former wife heard: "It is said that Venerable Saṅgāmaji has arrived in Sāvatthī."
Vợ cũ của Tôn giả Saṅgāmaji đã nghe rằng: “Ngài Saṅgāmaji đã đến Sāvatthī.”
Sā dārakaṃ ādāya jetavanaṃ agamāsi.
So she took her child and went to Jeta's Grove.
Cô ấy mang theo đứa con nhỏ và đi đến Jetavana.
Tena kho pana samayena āyasmā saṅgāmaji aññatarasmiṃ rukkhamūle divāvihāraṃ nisinno hoti.
Now on that occasion, Venerable Saṅgāmaji was sitting for his day's abiding at the root of a certain tree.
Lúc bấy giờ, Tôn giả Saṅgāmaji đang ngồi thiền định ban ngày dưới một gốc cây.
Atha kho āyasmato saṅgāmajissa purāṇadutiyikā yenāyasmā saṅgāmaji tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ saṅgāmajiṃ etadavoca – ‘‘khuddaputtañhi* , samaṇa, posa ma’’nti.
Then Venerable Saṅgāmaji's former wife approached Venerable Saṅgāmaji; having approached, she said to Venerable Saṅgāmaji: "Ascetic, support me, who has a small child!"
Bấy giờ, vợ cũ của Tôn giả Saṅgāmaji đã đi đến gần Tôn giả Saṅgāmaji; sau khi đến gần, cô ấy đã nói với Tôn giả Saṅgāmaji rằng: “Này Sa-môn, hãy nuôi dưỡng con và tôi, người mẹ có con nhỏ này.”
Evaṃ vutte, āyasmā saṅgāmaji tuṇhī ahosi.
When this was said, Venerable Saṅgāmaji remained silent.
Khi được nói như vậy, Tôn giả Saṅgāmaji vẫn im lặng.
Dutiyampi kho āyasmato saṅgāmajissa purāṇadutiyikā āyasmantaṃ saṅgāmajiṃ etadavoca – ‘‘khuddaputtañhi, samaṇa, posa ma’’nti.
A second time, Venerable Saṅgāmaji's former wife said to Venerable Saṅgāmaji: "Ascetic, support me, who has a small child!"
Lần thứ hai, vợ cũ của Tôn giả Saṅgāmaji lại nói với Tôn giả Saṅgāmaji rằng: “Này Sa-môn, hãy nuôi dưỡng con và tôi, người mẹ có con nhỏ này.”
Dutiyampi kho āyasmā saṅgāmaji tuṇhī ahosi.
A second time, Venerable Saṅgāmaji remained silent.
Lần thứ hai, Tôn giả Saṅgāmaji vẫn im lặng.
Tatiyampi kho āyasmato saṅgāmajissa purāṇadutiyikā āyasmantaṃ saṅgāmajiṃ etadavoca – ‘‘khuddaputtañhi, samaṇa, posa ma’’nti.
A third time, Venerable Saṅgāmaji's former wife said to Venerable Saṅgāmaji: "Ascetic, support me, who has a small child!"
Lần thứ ba, vợ cũ của Tôn giả Saṅgāmaji lại nói với Tôn giả Saṅgāmaji rằng: “Này Sa-môn, hãy nuôi dưỡng con và tôi, người mẹ có con nhỏ này.”
Tatiyampi kho āyasmā saṅgāmaji tuṇhī ahosi.
A third time, Venerable Saṅgāmaji remained silent.
Lần thứ ba, Tôn giả Saṅgāmaji vẫn im lặng.
Atha kho āyasmato saṅgāmajissa purāṇadutiyikā taṃ dārakaṃ āyasmato saṅgāmajissa purato nikkhipitvā pakkāmi* – ‘‘eso* te, samaṇa, putto; posa na’’nti.
Then the former wife of Venerable Saṅgāmaji, placing that child before Venerable Saṅgāmaji, departed, saying: “This, recluse, is your son; raise him.”
Bấy giờ, vợ cũ của Tôn giả Saṅgāmaji đã đặt đứa con nhỏ trước mặt Tôn giả Saṅgāmaji rồi bỏ đi, nói rằng: “Này Sa-môn, đây là con của ông; hãy nuôi dưỡng nó!”
Atha kho āyasmā saṅgāmaji taṃ dārakaṃ neva olokesi nāpi ālapi.
Then Venerable Saṅgāmaji neither looked at nor spoke to that child.
Bấy giờ, Tôn giả Saṅgāmaji không nhìn đứa con ấy, cũng không nói chuyện với nó.
Atha kho āyasmato saṅgāmajissa purāṇadutiyikā avidūraṃ* gantvā apalokentī addasa āyasmantaṃ saṅgāmajiṃ taṃ dārakaṃ neva olokentaṃ nāpi ālapantaṃ, disvānassā etadahosi – ‘‘na cāyaṃ samaṇo puttenapi atthiko’’ti.
Then the former wife of Venerable Saṅgāmaji, having gone a short distance, looked back and saw Venerable Saṅgāmaji neither looking at nor speaking to that child. Seeing this, she thought: “This recluse has no need even of a son.”
Bấy giờ, vợ cũ của Tôn giả Saṅgāmaji, sau khi đi một quãng không xa, nhìn lại và thấy Tôn giả Saṅgāmaji không nhìn đứa con ấy, cũng không nói chuyện với nó, khi thấy vậy, cô ấy đã nghĩ: “Vị Sa-môn này không cần đến cả đứa con!”
Tato paṭinivattitvā dārakaṃ ādāya pakkāmi.
Thereupon, she turned back, took the child, and departed.
Rồi cô ấy quay lại, bế đứa con đi.
Addasā kho bhagavā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena āyasmato saṅgāmajissa purāṇadutiyikāya evarūpaṃ vippakāraṃ.
Now the Blessed One, with the divine eye, purified and surpassing that of humans, saw this unseemly act of Venerable Saṅgāmaji’s former wife.
Đức Thế Tôn đã thấy rõ hành động bất thường như vậy của vợ cũ Tôn giả Saṅgāmaji bằng thiên nhãn thanh tịnh, siêu việt hơn mắt người.
9. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā gayāyaṃ viharati gayāsīse.
9. Thus have I heard: On one occasion the Blessed One was dwelling in Gayā, at Gayāsīsa.
9. Tôi nghe như vầy – Một thời, Đức Thế Tôn trú tại Gayā, trên Gayāsīsa.
Tena kho pana samayena sambahulā jaṭilā sītāsu hemantikāsu rattīsu antaraṭṭhake himapātasamaye gayāyaṃ ummujjantipi nimujjantipi, ummujjanimujjampi karonti osiñcantipi, aggimpi juhanti – ‘‘iminā suddhī’’ti.
Now on that occasion, a great number of jaṭilas were diving and emerging, performing both diving and emerging, sprinkling themselves, and offering fire in Gayā during the cold winter nights, at the time of frostfall, thinking: “By this is purity.”
Lúc bấy giờ, nhiều vị Jaṭila (Phạm chí khổ hạnh) đang ngâm mình, lặn hụp, vừa ngâm vừa lặn, vừa dội nước, và cúng dường lửa tại Gayā trong những đêm đông lạnh giá, vào thời điểm tuyết rơi giữa mùa đông – với ý nghĩ “nhờ đó mà được thanh tịnh.”
Addasā kho bhagavā te sambahule jaṭile sītāsu hemantikāsu rattīsu antaraṭṭhake himapātasamaye gayāyaṃ ummujjantepi nimujjantepi ummujjanimujjampi karonte* osiñcantepi aggimpi juhante – ‘‘iminā suddhī’’ti.
The Blessed One saw those many jaṭilas diving and emerging, performing both diving and emerging, sprinkling themselves, and offering fire in Gayā during the cold winter nights, at the time of frostfall, thinking: “By this is purity.”
Đức Thế Tôn đã thấy nhiều vị Jaṭila ấy đang ngâm mình, lặn hụp, vừa ngâm vừa lặn, vừa dội nước, và cúng dường lửa tại Gayā trong những đêm đông lạnh giá, vào thời điểm tuyết rơi giữa mùa đông – với ý nghĩ “nhờ đó mà được thanh tịnh.”
10. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
10. Thus have I heard: On one occasion the Blessed One was dwelling in Sāvatthī, at Jetavana, in Anāthapiṇḍika’s monastery.
10. Tôi nghe như vầy – Một thời, Đức Thế Tôn trú tại Sāvatthī, trong Jetavana, tịnh xá của Anāthapiṇḍika.
Tena kho pana samayena bāhiyo dārucīriyo suppārake paṭivasati samuddatīre sakkato garukato mānito pūjito apacito lābhī cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṃ.
Now on that occasion, Bāhiya Dārucīriya was living in Suppāraka, on the seashore, honored, respected, esteemed, revered, venerated, and a recipient of robes, almsfood, lodgings, and requisites for the sick and medicines.
Lúc bấy giờ, Bāhiya Dārucīriya đang trú tại Suppāraka, bên bờ biển, được kính trọng, được tôn kính, được quý mến, được cúng dường, được phục vụ, và được lợi lộc về y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, thuốc men và các vật dụng cho người bệnh.
Atha kho bāhiyassa dārucīriyassa rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘‘ye kho keci loke arahanto vā arahattamaggaṃ vā samāpannā, ahaṃ tesaṃ aññataro’’ti.
Then, as Bāhiya Dārucīriya was alone in seclusion, this thought arose in his mind: “Whoever in the world are Arahants or have entered the path to Arahantship, I am one of them.”
Bấy giờ, khi Bāhiya Dārucīriya đang ở một mình, tĩnh lặng, một ý nghĩ như sau đã khởi lên trong tâm ông: “Những ai trong thế gian này là A-la-hán, hoặc đã chứng quả A-la-hán, ta là một trong số đó.”
Atha kho bāhiyassa dārucīriyassa purāṇasālohitā devatā anukampikā atthakāmā bāhiyassa dārucīriyassa cetasā cetoparivitakkamaññāya yena bāhiyo dārucīriyo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bāhiyaṃ dārucīriyaṃ etadavoca – ‘‘neva kho tvaṃ, bāhiya, arahā, nāpi arahattamaggaṃ vā samāpanno.
Then a deity, a former blood-relative of Bāhiya Dārucīriya, out of compassion and wishing his welfare, having known by mind the thought in Bāhiya Dārucīriya’s mind, approached Bāhiya Dārucīriya and said to him: “You, Bāhiya, are neither an Arahant nor have you entered the path to Arahantship.
Bấy giờ, một vị thiên nữ là người thân thuộc cũ của Bāhiya Dārucīriya, vì lòng từ bi, muốn lợi ích cho Bāhiya Dārucīriya, đã biết được ý nghĩ trong tâm của Bāhiya Dārucīriya, rồi đi đến gần Bāhiya Dārucīriya; sau khi đến gần, cô ấy đã nói với Bāhiya Dārucīriya rằng: “Này Bāhiya, ông không phải là A-la-hán, cũng không phải là người đã chứng quả A-la-hán.
Sāpi te paṭipadā natthi yāya tvaṃ arahā vā assa* arahattamaggaṃ vā samāpanno’’ti.
Nor do you have that practice by which you might be an Arahant or have entered the path to Arahantship.”
Con không có con đường thực hành nào để trở thành A-la-hán hay chứng đắc đạo quả A-la-hán.”
‘‘Atha ke carahi sadevake loke arahanto vā arahattamaggaṃ vā samāpanno’’ti?
“Then who in the world with its deities are Arahants or have entered the path to Arahantship?”
“Vậy thì, trong thế giới chư thiên và loài người, ai là bậc A-la-hán hay đã chứng đắc đạo quả A-la-hán?”
‘‘Atthi, bāhiya, uttaresu janapadesu* sāvatthi nāma nagaraṃ.
“There is, Bāhiya, a city called Sāvatthī in the northern countries.
“Này Bāhiya, ở phương bắc có một thành phố tên là Sāvatthī.
Tattha so bhagavā etarahi viharati arahaṃ sammāsambuddho.
There, the Blessed One, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, is presently dwelling.
Ở đó, Đức Thế Tôn, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, hiện đang an trú.
So hi, bāhiya, bhagavā arahā ceva arahattāya ca dhammaṃ desetī’’ti.
That Blessed One, Bāhiya, is indeed an Arahant and teaches the Dhamma for Arahantship.”
Thật vậy, này Bāhiya, Đức Thế Tôn ấy là bậc A-la-hán và Ngài thuyết giảng Dhamma để đạt đến A-la-hán quả.”
Atha kho bāhiyo dārucīriyo tāya devatāya saṃvejito tāvadeva suppārakamhā pakkāmi.
Then Bāhiya Dārucīriya, stirred by that deity, immediately departed from Suppāraka.
Rồi, Bāhiya Dārucīriya, được vị thiên nhân ấy thúc giục, liền rời Suppāraka.
Sabbattha ekarattiparivāsena yena sāvatthi jetavanaṃ anāthapiṇḍikassa ārāmo tenupasaṅkami.
Traveling with only one night’s stay at each place, he approached Sāvatthī, Jetavana, Anāthapiṇḍika’s monastery.
Với mỗi đêm chỉ trú lại một nơi, ông đến Sāvatthī, đến tu viện Jetavana của ông Anāthapiṇḍika.
Tena kho pana samayena sambahulā bhikkhū abbhokāse caṅkamanti.
Now on that occasion, a number of bhikkhus were walking up and down in the open air.
Vào lúc ấy, nhiều Tỳ-khưu đang đi kinh hành ngoài trời.
Atha kho bāhiyo dārucīriyo yena te bhikkhū tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā te bhikkhū etadavoca – ‘‘kahaṃ nu kho, bhante, etarahi bhagavā viharati arahaṃ sammāsambuddho?
Then Bāhiya Dārucīriya approached those bhikkhus; having approached, he said to those bhikkhus, ‘‘Venerable sirs, where does the Blessed One, the Arahant, the Fully Self-Awakened One, reside now?
Rồi, Bāhiya Dārucīriya đi đến chỗ các Tỳ-khưu ấy; sau khi đến, ông nói với các Tỳ-khưu ấy rằng: “Thưa các Tôn giả, hiện giờ Đức Thế Tôn, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đang an trú ở đâu?
Dassanakāmamhā mayaṃ taṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddha’’nti.
We wish to see that Blessed One, the Arahant, the Fully Self-Awakened One.’’
Chúng tôi muốn được yết kiến Đức Thế Tôn, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác ấy.”
‘‘Antaragharaṃ paviṭṭho kho, bāhiya, bhagavā piṇḍāyā’’ti.
‘‘The Blessed One, Bāhiya, has entered the village for alms,’’ they replied.
“Này Bāhiya, Đức Thế Tôn đã vào nội thành để khất thực rồi.”
Atha kho bāhiyo dārucīriyo taramānarūpo jetavanā nikkhamitvā sāvatthiṃ pavisitvā addasa bhagavantaṃ sāvatthiyaṃ piṇḍāya carantaṃ pāsādikaṃ pasādanīyaṃ santindriyaṃ santamānasaṃ uttamadamathasamathamanuppattaṃ dantaṃ guttaṃ yatindriyaṃ nāgaṃ.
Then Bāhiya Dārucīriya, in haste, departed from Jetavana, entered Sāvatthī, and saw the Blessed One walking for alms in Sāvatthī—inspiring, delightful, with calm faculties, with a calm mind, having attained the highest taming and tranquility, tamed, guarded, with restrained faculties, a Nāga.
Rồi, Bāhiya Dārucīriya vội vã rời Jetavana, vào Sāvatthī, và nhìn thấy Đức Thế Tôn đang khất thực trong thành Sāvatthī, Ngài thật đáng kính, đáng tôn trọng, các căn được an tịnh, tâm được an lạc, đạt đến sự điều phục và an tịnh tối thượng, đã được chế ngự, được bảo vệ, các căn đã được nhiếp phục, một bậc Đại nhân (Nāga).
Disvāna yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavato pāde sirasā nipatitvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘desetu me, bhante bhagavā, dhammaṃ; desetu, sugato, dhammaṃ, yaṃ mamassa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti.
Having seen him, he approached the Blessed One; having approached, he prostrated his head at the Blessed One’s feet and said to the Blessed One, ‘‘Venerable sir, Blessed One, teach me the Dhamma; Sugata, teach me the Dhamma, which will be for my long-term welfare and happiness.’’
Sau khi thấy, ông đi đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến, ông cúi đầu đảnh lễ chân Đức Thế Tôn và nói với Ngài rằng: “Thưa Đức Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy thuyết giảng Dhamma cho con; xin Thiện Thệ hãy thuyết giảng Dhamma, để con được lợi ích và an lạc lâu dài.”
Evaṃ vutte, bhagavā bāhiyaṃ dārucīriyaṃ etadavoca – ‘‘akālo kho tāva, bāhiya, antaragharaṃ paviṭṭhamhā piṇḍāyā’’ti.
When this was said, the Blessed One said to Bāhiya Dārucīriya, ‘‘It is not the right time yet, Bāhiya, we have entered the village for alms.’’
Khi được nói như vậy, Đức Thế Tôn nói với Bāhiya Dārucīriya: “Này Bāhiya, bây giờ chưa phải lúc, Ta đang vào nội thành để khất thực.”
Dutiyampi kho bāhiyo dārucīriyo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘dujjānaṃ kho panetaṃ, bhante, bhagavato vā jīvitantarāyānaṃ, mayhaṃ vā jīvitantarāyānaṃ.
A second time Bāhiya Dārucīriya said to the Blessed One, ‘‘Venerable sir, it is difficult to know the Blessed One’s life span or my own life span.
Lần thứ hai, Bāhiya Dārucīriya lại nói với Đức Thế Tôn: “Thưa Đức Thế Tôn, thật khó biết được những hiểm nguy về mạng sống của Thế Tôn hay những hiểm nguy về mạng sống của con.
Desetu me, bhante bhagavā, dhammaṃ; desetu, sugato, dhammaṃ, yaṃ mamassa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti.
Venerable sir, Blessed One, teach me the Dhamma; Sugata, teach me the Dhamma, which will be for my long-term welfare and happiness.’’
Thưa Đức Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy thuyết giảng Dhamma cho con; xin Thiện Thệ hãy thuyết giảng Dhamma, để con được lợi ích và an lạc lâu dài.”
Dutiyampi kho bhagavā bāhiyaṃ dārucīriyaṃ etadavoca – ‘‘akālo kho tāva, bāhiya, antaragharaṃ paviṭṭhamhā piṇḍāyā’’ti.
A second time the Blessed One said to Bāhiya Dārucīriya, ‘‘It is not the right time yet, Bāhiya, we have entered the village for alms.’’
Lần thứ hai, Đức Thế Tôn lại nói với Bāhiya Dārucīriya: “Này Bāhiya, bây giờ chưa phải lúc, Ta đang vào nội thành để khất thực.”
Tatiyampi kho bāhiyo dārucīriyo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘dujjānaṃ kho panetaṃ, bhante, bhagavato vā jīvitantarāyānaṃ, mayhaṃ vā jīvitantarāyānaṃ.
A third time Bāhiya Dārucīriya said to the Blessed One, ‘‘Venerable sir, it is difficult to know the Blessed One’s life span or my own life span.
Lần thứ ba, Bāhiya Dārucīriya lại nói với Đức Thế Tôn: “Thưa Đức Thế Tôn, thật khó biết được những hiểm nguy về mạng sống của Thế Tôn hay những hiểm nguy về mạng sống của con.
Desetu me bhante bhagavā, dhammaṃ; desetu, sugato, dhammaṃ, yaṃ mamassa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti.
Venerable sir, Blessed One, teach me the Dhamma; Sugata, teach me the Dhamma, which will be for my long-term welfare and happiness.’’
Thưa Đức Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy thuyết giảng Dhamma cho con; xin Thiện Thệ hãy thuyết giảng Dhamma, để con được lợi ích và an lạc lâu dài.”
‘‘Tasmātiha te, bāhiya, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘diṭṭhe diṭṭhamattaṃ bhavissati, sute sutamattaṃ bhavissati, mute mutamattaṃ bhavissati, viññāte viññātamattaṃ bhavissatī’ti.
‘‘Therefore, Bāhiya, you should train yourself thus: ‘In the seen, there will be only the seen; in the heard, there will be only the heard; in the sensed, there will be only the sensed; in the cognized, there will be only the cognized.’
“Do đó, này Bāhiya, con phải học tập như sau: ‘Trong cái được thấy, chỉ là cái được thấy; trong cái được nghe, chỉ là cái được nghe; trong cái được cảm nhận, chỉ là cái được cảm nhận; trong cái được nhận biết, chỉ là cái được nhận biết.’
Evañhi te, bāhiya, sikkhitabbaṃ.
Thus, Bāhiya, you should train yourself.
Này Bāhiya, con phải học tập như vậy.
Yato kho te, bāhiya, diṭṭhe diṭṭhamattaṃ bhavissati, sute sutamattaṃ bhavissati, mute mutamattaṃ bhavissati, viññāte viññātamattaṃ bhavissati, tato tvaṃ, bāhiya, na tena; yato tvaṃ, bāhiya, na tena tato tvaṃ, bāhiya, na tattha; yato tvaṃ, bāhiya, na tattha, tato tvaṃ, bāhiya, nevidha na huraṃ na ubhayamantarena.
For when, Bāhiya, in the seen there is only the seen, in the heard there is only the heard, in the sensed there is only the sensed, in the cognized there is only the cognized, then, Bāhiya, you are not because of that; when, Bāhiya, you are not because of that, then, Bāhiya, you are not there; when, Bāhiya, you are not there, then, Bāhiya, you are neither here nor beyond nor in between the two.
Này Bāhiya, khi trong cái được thấy chỉ là cái được thấy, trong cái được nghe chỉ là cái được nghe, trong cái được cảm nhận chỉ là cái được cảm nhận, trong cái được nhận biết chỉ là cái được nhận biết, thì khi ấy, này Bāhiya, con không còn ở trong đó; khi con không còn ở trong đó, thì này Bāhiya, con không còn ở nơi đó; khi con không còn ở nơi đó, thì này Bāhiya, con không còn ở đây, không còn ở kia, cũng không còn ở giữa hai nơi.
Esevanto dukkhassā’’ti.
This is the end of suffering.’’
Đây chính là sự chấm dứt khổ đau.”
Atha kho bhagavā bāhiyaṃ dārucīriyaṃ iminā saṃkhittena ovādena ovaditvā pakkāmi.
Then the Blessed One, having exhorted Bāhiya Dārucīriya with this brief exhortation, departed.
Rồi, Đức Thế Tôn, sau khi giáo huấn Bāhiya Dārucīriya bằng lời khuyên ngắn gọn này, Ngài liền rời đi.
Atha kho acirapakkantassa bhagavato bāhiyaṃ dārucīriyaṃ gāvī taruṇavacchā adhipatitvā* jīvitā voropesi.
Then, not long after the Blessed One had departed, a cow with a young calf attacked Bāhiya Dārucīriya and deprived him of life.
Không lâu sau khi Đức Thế Tôn rời đi, một con bò cái có nghé con đã húc Bāhiya Dārucīriya, cướp đi mạng sống của ông.
Atha kho bhagavā sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto sambahulehi bhikkhūhi saddhiṃ nagaramhā nikkhamitvā addasa bāhiyaṃ dārucīriyaṃ kālaṅkataṃ* ; disvāna bhikkhū āmantesi – ‘‘gaṇhatha, bhikkhave, bāhiyassa dārucīriyassa sarīrakaṃ; mañcakaṃ āropetvā nīharitvā jhāpetha; thūpañcassa karotha.
Then the Blessed One, having walked for alms in Sāvatthī and returned from his alms round, came out of the city with many bhikkhus and saw Bāhiya Dārucīriya who had passed away; having seen him, he addressed the bhikkhus, ‘‘Bhikkhus, take Bāhiya Dārucīriya’s body; place it on a bed, carry it out, and cremate it; and erect a stupa for him.
Rồi, Đức Thế Tôn, sau khi khất thực ở Sāvatthī và trở về sau bữa ăn, cùng với nhiều Tỳ-khưu, rời khỏi thành phố và nhìn thấy Bāhiya Dārucīriya đã qua đời; sau khi thấy, Ngài gọi các Tỳ-khưu: “Này các Tỳ-khưu, hãy khiêng thi thể của Bāhiya Dārucīriya, đặt lên cáng, mang đi hỏa táng, và dựng tháp cho ông ấy.
Sabrahmacārī vo, bhikkhave, kālaṅkato’’ti.
Your fellow monastic, bhikkhus, has passed away.’’
Này các Tỳ-khưu, một đồng phạm hạnh của các con đã qua đời.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paṭissutvā bāhiyassa dārucīriyassa sarīrakaṃ mañcakaṃ āropetvā nīharitvā jhāpetvā thūpañcassa katvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
‘‘Yes, Venerable sir,’’ those bhikkhus replied to the Blessed One, and having placed Bāhiya Dārucīriya’s body on a bed, carried it out, cremated it, and erected a stupa for him, they then approached the Blessed One; having approached, they paid homage to the Blessed One and sat down to one side.
“Vâng, bạch Thế Tôn,” các Tỳ-khưu ấy vâng lời Đức Thế Tôn, khiêng thi thể của Bāhiya Dārucīriya, đặt lên cáng, mang đi hỏa táng, và dựng tháp cho ông ấy, rồi đi đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến, họ đảnh lễ Đức Thế Tôn và ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘daḍḍhaṃ, bhante, bāhiyassa dārucīriyassa sarīraṃ, thūpo cassa kato.
Seated to one side, those bhikkhus said this to the Blessed One: "Burnt, Venerable Sir, is the body of Bāhiya Dārucīriya, and a thūpa has been made for him."
Ngồi xuống một bên, các Tỳ-khưu ấy nói với Đức Thế Tôn: “Bạch Thế Tôn, thi thể của Bāhiya Dārucīriya đã được hỏa táng, và tháp của ông ấy cũng đã được dựng.
Tassa kā gati, ko abhisamparāyo’’ti?
"What is his destination, what is his future state?"
Ông ấy đã đi về đâu, tái sinh vào cảnh giới nào?”
‘‘Paṇḍito, bhikkhave, bāhiyo dārucīriyo paccapādi dhammassānudhammaṃ; na ca maṃ dhammādhikaraṇaṃ vihesesi.
"Wise, bhikkhus, was Bāhiya Dārucīriya. He practiced in accordance with the Dhamma; and he did not trouble me concerning the Dhamma."
“Này các Tỳ-khưu, Bāhiya Dārucīriya là một người trí tuệ, ông ấy đã thực hành đúng theo Dhamma; ông ấy không làm Ta phiền lòng về Dhamma.
Parinibbuto, bhikkhave, bāhiyo dārucīriyo’’ti.
"Bāhiya Dārucīriya, bhikkhus, has attained Parinibbāna."
Này các Tỳ-khưu, Bāhiya Dārucīriya đã nhập Niết-bàn.”
11. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā uruvelāyaṃ viharati najjā nerañjarāya tīre mucalindamūle paṭhamābhisambuddho.
11. Thus have I heard: At one time the Blessed One was dwelling at Uruvelā, on the bank of the Nerañjarā River, at the foot of the Mucalinda tree, having just attained full enlightenment.
11. Tôi nghe như vầy: Một thời Đức Thế Tôn trú tại Uruvelā, bên bờ sông Nerañjarā, dưới gốc cây Mucalinda, sau khi Ngài mới thành tựu Chánh Đẳng Giác.
Tena kho pana samayena bhagavā sattāhaṃ ekapallaṅkena nisinno hoti vimuttisukhapaṭisaṃvedī.
At that time, the Blessed One remained seated in one posture for seven days, experiencing the bliss of liberation.
Vào lúc ấy, Đức Thế Tôn đang ngồi kiết già trong bảy ngày, cảm nhận sự an lạc của giải thoát.
Tena kho pana samayena mahā akālamegho udapādi sattāhavaddalikā sītavātaduddinī.
At that time, a great unseasonal rain cloud arose, and there was a seven-day downpour, accompanied by cold winds.
Vào lúc ấy, một trận mưa lớn trái mùa đã xảy ra, trời mưa tầm tã suốt bảy ngày với gió lạnh và u ám.
Atha kho mucalindo nāgarājā sakabhavanā nikkhamitvā bhagavato kāyaṃ sattakkhattuṃ bhogehi parikkhipitvā uparimuddhani mahantaṃ phaṇaṃ vihacca aṭṭhāsi – ‘‘mā bhagavantaṃ sītaṃ, mā bhagavantaṃ uṇhaṃ, mā bhagavantaṃ ḍaṃsamakasavātātapasarīsapa* samphasso’’ti.
Then Mucalinda, the Nāga king, came forth from his abode, and having encircled the Blessed One's body seven times with his coils, he spread his great hood over the Blessed One's head, thinking: "May no cold affect the Blessed One, may no heat affect the Blessed One, may no touch of gadflies, mosquitoes, wind, sun, or creeping things affect the Blessed One."
Rồi, vua rắn Mucalinda, từ cung điện của mình, đi ra, quấn quanh thân Đức Thế Tôn bảy vòng, rồi giương cao cái đầu lớn của mình che phía trên đầu Ngài, đứng đó với ý nghĩ: “Mong Thế Tôn đừng bị lạnh, mong Thế Tôn đừng bị nóng, mong Thế Tôn đừng bị muỗi, ruồi, gió, nắng, rắn rết chạm vào.”
Atha kho bhagavā tassa sattāhassa accayena tamhā samādhimhā vuṭṭhāsi.
Then, at the end of those seven days, the Blessed One arose from that samādhi.
Rồi, sau bảy ngày ấy, Đức Thế Tôn xuất khỏi định.
Atha kho mucalindo nāgarājā viddhaṃ vigatavalāhakaṃ devaṃ viditvā bhagavato kāyā bhoge viniveṭhetvā sakavaṇṇaṃ paṭisaṃharitvā māṇavakavaṇṇaṃ abhinimminitvā bhagavato purato aṭṭhāsi pañjaliko bhagavantaṃ namassamāno.
Then Mucalinda, the Nāga king, seeing that the sky was clear and free of clouds, uncoiled his coils from the Blessed One's body, withdrew his own form, created the form of a young man, and stood before the Blessed One with joined palms, paying homage to the Blessed One.
Rồi, vua rắn Mucalinda, khi biết trời đã quang đãng, mây mù đã tan, liền tháo các vòng quấn khỏi thân Đức Thế Tôn, trở lại hình dạng của mình, rồi hóa thành hình dạng một thanh niên, đứng trước Đức Thế Tôn, chắp tay đảnh lễ Ngài.
12. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
12. Thus have I heard: At one time the Blessed One was dwelling at Sāvatthī, in Jeta's Grove, Anāthapiṇḍika's monastery.
12. Tôi nghe như vầy: Một thời Thế Tôn trú tại Sāvatthī, trong Jetavana, khu vườn của Anāthapiṇḍika.
Tena kho pana samayena sambahulānaṃ bhikkhūnaṃ pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantānaṃ upaṭṭhānasālāyaṃ sannisinnānaṃ sannipatitānaṃ ayamantarākathā udapādi – ‘‘ko nu kho, āvuso, imesaṃ dvinnaṃ rājūnaṃ mahaddhanataro vā mahābhogataro vā mahākosataro vā mahāvijitataro vā mahāvāhanataro vā mahabbalataro vā mahiddhikataro vā mahānubhāvataro vā rājā vā māgadho seniyo bimbisāro, rājā vā pasenadi kosalo’’ti?
At that time, a number of bhikkhus, having returned from their alms-round after their meal, were sitting together in the service hall, and this discussion arose among them: "Which of these two kings, friends, is wealthier, or has greater possessions, or greater treasury, or greater dominion, or greater conveyances, or greater strength, or greater power, or greater influence—King Seniya Bimbisāra of Magadha, or King Pasenadi of Kosala?"
Vào lúc ấy, nhiều Tỳ-kheo sau khi thọ trai và trở về từ việc khất thực, đang ngồi tụ họp tại giảng đường, và giữa họ khởi lên một cuộc đàm luận: “Này chư Hiền, trong hai vị vua này, ai là người giàu có hơn, nhiều của cải hơn, nhiều kho tàng hơn, nhiều lãnh thổ hơn, nhiều phương tiện vận chuyển hơn, nhiều quân lực hơn, nhiều thần thông hơn, nhiều uy lực hơn? Vua Seniya Bimbisāra của xứ Magadha, hay vua Pasenadi của xứ Kosala?”
Ayañcarahi tesaṃ bhikkhūnaṃ antarākathā hoti vippakatā.
This, then, was the unfinished discussion of those bhikkhus.
Và cuộc đàm luận này của các Tỳ-kheo vẫn còn dang dở.
Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yenupaṭṭhānasālā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi.
Then the Blessed One, having emerged from seclusion in the evening, approached the service hall; having approached, he sat down on the seat prepared.
Sau đó, Thế Tôn vào buổi chiều, sau khi xuất khỏi sự độc cư, đi đến giảng đường; sau khi đến, Ngài ngồi xuống trên chỗ đã trải sẵn.
Nisajja kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā sannipatitā, kā ca pana vo antarākathā vippakatā’’ti?
Having sat down, the Blessed One addressed the bhikkhus: "With what discussion, bhikkhus, are you now sitting together, and what was your unfinished discussion?"
Sau khi ngồi xuống, Thế Tôn gọi các Tỳ-kheo và hỏi: “Này các Tỳ-kheo, hiện giờ các con đang ngồi tụ họp với cuộc đàm luận gì? Và cuộc đàm luận nào của các con vẫn còn dang dở?”
‘‘Idha, bhante, amhākaṃ pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantānaṃ upaṭṭhānasālāyaṃ sannisinnānaṃ sannipatitānaṃ ayamantarākathā udapādi – ‘ko nu kho, āvuso, imesaṃ dvinnaṃ rājūnaṃ mahaddhanataro vā mahābhogataro vā mahākosataro vā mahāvijitataro vā mahāvāhanataro vā mahabbalataro vā mahiddhikataro vā mahānubhāvataro vā rājā vā māgadho seniyo bimbisāro, rājā vā pasenadi kosalo’ti?
“Venerable Sir, here, after our meal, having returned from our alms round, as we were sitting together, assembled in the service hall, this discussion arose among us: ‘Venerable sirs, which of these two kings is wealthier, or has greater possessions, or greater treasures, or a larger dominion, or more vehicles, or a larger army, or greater psychic power, or greater majesty—King Seniya Bimbisāra of Magadha, or King Pasenadi of Kosala?’
“Bạch Thế Tôn, ở đây, sau khi chúng con thọ trai và trở về từ việc khất thực, đang ngồi tụ họp tại giảng đường, và giữa chúng con khởi lên một cuộc đàm luận: ‘Này chư Hiền, trong hai vị vua này, ai là người giàu có hơn, nhiều của cải hơn, nhiều kho tàng hơn, nhiều lãnh thổ hơn, nhiều phương tiện vận chuyển hơn, nhiều quân lực hơn, nhiều thần thông hơn, nhiều uy lực hơn? Vua Seniya Bimbisāra của xứ Magadha, hay vua Pasenadi của xứ Kosala?’
Ayaṃ kho no, bhante, antarākathā vippakatā, atha bhagavā anuppatto’’ti.
Venerable Sir, this discussion of ours was unfinished when the Blessed One arrived.”
Bạch Thế Tôn, cuộc đàm luận này của chúng con vẫn còn dang dở, thì Thế Tôn đã đến.”
‘‘Na khvetaṃ, bhikkhave, tumhākaṃ patirūpaṃ kulaputtānaṃ saddhā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitānaṃ yaṃ tumhe evarūpiṃ kathaṃ katheyyātha.
“Monks, it is not proper for you, sons of noble families who have gone forth from home into homelessness out of faith, to engage in such talk.
“Này các Tỳ-kheo, việc các con, những thiện nam tử đã từ bỏ gia đình để sống không gia đình với lòng tin, lại nói những lời như vậy là không thích hợp.
Sannipatitānaṃ vo, bhikkhave, dvayaṃ karaṇīyaṃ – dhammī vā kathā ariyo vā tuṇhībhāvo’’ti.
When you are assembled, monks, one of two things should be done: either a Dhamma talk or noble silence.”
Này các Tỳ-kheo, khi các con tụ họp, có hai việc cần làm: hoặc là đàm luận về Pháp, hoặc là giữ im lặng cao quý.”
13. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
13. Thus have I heard: On one occasion the Blessed One was dwelling in Sāvatthī, in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s Park.
13. Tôi nghe như vầy: Một thời Thế Tôn trú tại Sāvatthī, trong Jetavana, khu vườn của Anāthapiṇḍika.
Tena kho pana samayena sambahulā kumārakā antarā ca sāvatthiṃ antarā ca jetavanaṃ ahiṃ daṇḍena hananti.
Now on that occasion, a number of young boys were hitting a snake with a stick between Sāvatthī and Jeta’s Grove.
Vào lúc ấy, nhiều thiếu niên đang dùng gậy đánh một con rắn giữa Sāvatthī và Jetavana.
Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya sāvatthiṃ piṇḍāya pāvisi.
Then the Blessed One, having dressed in the morning and taken his bowl and robe, entered Sāvatthī for alms.
Sau đó, Thế Tôn vào buổi sáng, đắp y, mang bát và y, đi vào Sāvatthī để khất thực.
Addasā kho bhagavā sambahule kumārake antarā ca sāvatthiṃ antarā ca jetavanaṃ ahiṃ daṇḍena hanante.
The Blessed One saw those young boys hitting a snake with a stick between Sāvatthī and Jeta’s Grove.
Thế Tôn thấy nhiều thiếu niên đang dùng gậy đánh một con rắn giữa Sāvatthī và Jetavana.
14. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
14. Thus have I heard: On one occasion the Blessed One was dwelling in Sāvatthī, in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s Park.
14. Tôi nghe như vầy: Một thời Thế Tôn trú tại Sāvatthī, trong Jetavana, khu vườn của Anāthapiṇḍika.
Tena kho pana samayena bhagavā sakkato hoti garukato mānito pūjito apacito, lābhī cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṃ.
Now on that occasion, the Blessed One was honored, respected, esteemed, revered, and venerated, and was a recipient of robes, almsfood, lodgings, and requisites for the sick, including medicine.
Vào lúc ấy, Thế Tôn được cung kính, tôn trọng, quý mến, cúng dường, và được kính trọng, được lợi dưỡng y phục, đồ ăn khất thực, chỗ ở, thuốc men và các vật dụng cho người bệnh.
Bhikkhusaṅghopi sakkato hoti garukato mānito pūjito apacito, lābhī cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṃ.
The Saṅgha of bhikkhus was also honored, respected, esteemed, revered, and venerated, and was a recipient of robes, almsfood, lodgings, and requisites for the sick, including medicine.
Tăng đoàn cũng được cung kính, tôn trọng, quý mến, cúng dường, và được kính trọng, được lợi dưỡng y phục, đồ ăn khất thực, chỗ ở, thuốc men và các vật dụng cho người bệnh.
Aññatitthiyā pana paribbājakā asakkatā honti agarukatā amānitā* apūjitā anapacitā, na lābhino cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṃ.
But the wanderers of other sects were unhonored, unrespected, unesteemed, unrevered, and unvenerated, and were not recipients of robes, almsfood, lodgings, and requisites for the sick, including medicine.
Còn các du sĩ ngoại đạo thì không được cung kính, không được tôn trọng, không được quý mến, không được cúng dường, không được kính trọng, không được lợi dưỡng y phục, đồ ăn khất thực, chỗ ở, thuốc men và các vật dụng cho người bệnh.
Atha kho te aññatitthiyā paribbājakā bhagavato sakkāraṃ asahamānā bhikkhusaṅghassa ca gāme ca araññe ca bhikkhū disvā asabbhāhi pharusāhi vācāhi akkosanti paribhāsanti rosenti vihesenti.
Then those wanderers of other sects, unable to tolerate the honor shown to the Blessed One and the Saṅgha of bhikkhus, would, upon seeing bhikkhus in villages or in the wilderness, revile, abuse, irritate, and harass them with rude and harsh words.
Thế rồi, các du sĩ ngoại đạo ấy, vì không chịu nổi sự cúng dường đối với Thế Tôn và Tăng đoàn, khi thấy các Tỳ-kheo trong làng hay trong rừng, liền dùng những lời lẽ thô tục, ác độc mà chửi mắng, phỉ báng, gây tức giận, và làm hại.
Atha kho sambahulā bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Then a number of bhikkhus approached the Blessed One; having approached and paid homage to the Blessed One, they sat down to one side.
Sau đó, nhiều Tỳ-kheo đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, họ đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘etarahi, bhante, bhagavā sakkato garukato mānito pūjito apacito, lābhī cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṃ.
Seated to one side, those bhikkhus said to the Blessed One: “Venerable Sir, at present the Blessed One is honored, respected, esteemed, revered, and venerated, and is a recipient of robes, almsfood, lodgings, and requisites for the sick, including medicine.
Sau khi ngồi xuống một bên, các Tỳ-kheo ấy bạch Thế Tôn: “Bạch Thế Tôn, hiện giờ Thế Tôn được cung kính, tôn trọng, quý mến, cúng dường, và được kính trọng, được lợi dưỡng y phục, đồ ăn khất thực, chỗ ở, thuốc men và các vật dụng cho người bệnh.
Bhikkhusaṅghopi sakkato garukato mānito pūjito apacito, lābhī cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṃ.
The Saṅgha of bhikkhus is also honored, respected, esteemed, revered, and venerated, and is a recipient of robes, almsfood, lodgings, and requisites for the sick, including medicine.
Tăng đoàn cũng được cung kính, tôn trọng, quý mến, cúng dường, và được kính trọng, được lợi dưỡng y phục, đồ ăn khất thực, chỗ ở, thuốc men và các vật dụng cho người bệnh.
Aññatitthiyā pana paribbājakā asakkatā agarukatā amānitā apūjitā anapacitā, na lābhino cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṃ.
But the wanderers of other sects are unhonored, unrespected, unesteemed, unrevered, and unvenerated, and are not recipients of robes, almsfood, lodgings, and requisites for the sick, including medicine.
Còn các du sĩ ngoại đạo thì không được cung kính, không được tôn trọng, không được quý mến, không được cúng dường, không được kính trọng, không được lợi dưỡng y phục, đồ ăn khất thực, chỗ ở, thuốc men và các vật dụng cho người bệnh.
Atha kho te, bhante, aññatitthiyā paribbājakā bhagavato sakkāraṃ asahamānā bhikkhusaṅghassa ca gāme ca araññe ca bhikkhū disvā asabbhāhi pharusāhi vācāhi akkosanti paribhāsanti rosenti vihesantī’’ti.
Then, Venerable Sir, those other sectarians, unable to bear the honour shown to the Blessed One and the Saṅgha of bhikkhus, seeing bhikkhus in villages and forests, reviled, abused, annoyed, and harassed them with ignoble and harsh words.
Thế rồi, bạch Thế Tôn, các du sĩ ngoại đạo ấy, vì không chịu nổi sự cúng dường đối với Thế Tôn và Tăng đoàn, khi thấy các Tỳ-kheo trong làng hay trong rừng, liền dùng những lời lẽ thô tục, ác độc mà chửi mắng, phỉ báng, gây tức giận, và làm hại.”
15. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
15. Thus have I heard: On one occasion the Blessed One was dwelling in Sāvatthī, at Jetavana, Anāthapiṇḍika’s Monastery.
15. Tôi nghe như vầy: Một thời Thế Tôn trú tại Sāvatthī, trong Jetavana, khu vườn của Anāthapiṇḍika.
Tena kho pana samayena aññataro icchānaṅgalako upāsako sāvatthiṃ anuppatto hoti kenacideva karaṇīyena.
Now on that occasion a certain lay follower from Icchānaṅgala had arrived in Sāvatthī for some business.
Vào lúc ấy, một cư sĩ từ Icchānaṅgala đã đến Sāvatthī vì một việc gì đó.
Atha kho so upāsako sāvatthiyaṃ taṃ karaṇīyaṃ tīretvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then that lay follower, having concluded his business in Sāvatthī, approached the Blessed One; having approached and paid homage to the Blessed One, he sat down to one side.
Sau đó, cư sĩ ấy, sau khi hoàn tất công việc ở Sāvatthī, đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnaṃ kho taṃ upāsakaṃ bhagavā etadavoca – ‘‘cirassaṃ kho tvaṃ, upāsaka, imaṃ pariyāyamakāsi yadidaṃ idhāgamanāyā’’ti.
To that lay follower, sitting to one side, the Blessed One said: “It is after a long time, lay follower, that you have made this journey, that is, to come here.”
Khi cư sĩ ấy ngồi xuống một bên, Thế Tôn nói với ông: “Này cư sĩ, đã lâu rồi con mới có dịp đến đây.”
‘‘Cirapaṭikāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamitukāmo, api cāhaṃ kehici kehici kiccakaraṇīyehi byāvaṭo.
“For a long time, Venerable Sir, I have desired to approach the Blessed One for an audience, but I was occupied with various duties and tasks.
“Bạch Thế Tôn, đã lâu rồi con muốn đến yết kiến Thế Tôn, nhưng con bị bận rộn với nhiều công việc khác nhau.
Evāhaṃ nāsakkhiṃ bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamitu’’nti.
Thus, I was unable to approach the Blessed One for an audience.”
Vì vậy, con đã không thể đến yết kiến Thế Tôn.”
16. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
16. Thus have I heard: On one occasion the Blessed One was dwelling in Sāvatthī, at Jetavana, Anāthapiṇḍika’s Monastery.
16. Tôi nghe như vầy: Một thời Thế Tôn trú tại Sāvatthī, trong Jetavana, khu vườn của Anāthapiṇḍika.
Tena kho pana samayena aññatarassa paribbājakassa daharamāṇavikā pajāpati hoti gabbhinī upavijaññā.
Now on that occasion, the young wife of a certain wanderer was pregnant and close to childbirth.
Vào lúc ấy, một nữ cư sĩ trẻ, vợ của một du sĩ, đang mang thai và sắp sinh nở.
Atha kho sā paribbājikā taṃ paribbājakaṃ etadavoca – ‘‘gaccha tvaṃ, brāhmaṇa, telaṃ āhara, yaṃ me vijātāya bhavissatī’’ti.
Then that wanderer’s wife said to that wanderer: “Go, brahmin, fetch oil, which will be for me when I give birth.”
Lúc bấy giờ, vị du sĩ nữ ấy nói với vị du sĩ kia rằng: "Này Bà-la-môn, ông hãy đi lấy dầu, để dành cho tôi khi sinh nở."
Evaṃ vutte, so paribbājako taṃ paribbājikaṃ etadavoca – ‘‘kuto panāhaṃ, bhoti* , telaṃ āharāmī’’ti?
When this was said, that wanderer said to his wife: “From where, my lady, shall I fetch oil?”
Khi được nói như vậy, vị du sĩ kia liền nói với vị du sĩ nữ ấy rằng: "Này cô nương, tôi biết lấy dầu ở đâu đây?"
Dutiyampi kho sā paribbājikā taṃ paribbājakaṃ etadavoca – ‘‘gaccha tvaṃ, brāhmaṇa, telaṃ āhara, yaṃ me vijātāya bhavissatī’’ti.
A second time that wanderer’s wife said to that wanderer: “Go, brahmin, fetch oil, which will be for me when I give birth.”
Lần thứ hai, vị du sĩ nữ ấy lại nói với vị du sĩ kia rằng: "Này Bà-la-môn, ông hãy đi lấy dầu, để dành cho tôi khi sinh nở."
Dutiyampi kho so paribbājiko taṃ paribbājikaṃ etadavoca – ‘‘kuto panāhaṃ, bhoti, telaṃ āharāmī’’ti?
A second time that wanderer said to his wife: “From where, my lady, shall I fetch oil?”
Lần thứ hai, vị du sĩ kia lại nói với vị du sĩ nữ ấy rằng: "Này cô nương, tôi biết lấy dầu ở đâu đây?"
Tatiyampi kho sā paribbājikā taṃ paribbājakaṃ etadavoca – ‘‘gaccha tvaṃ, brāhmaṇa, telaṃ āhara, yaṃ me vijātāya bhavissatī’’ti.
A third time that wanderer’s wife said to that wanderer: “Go, brahmin, fetch oil, which will be for me when I give birth.”
Lần thứ ba, vị du sĩ nữ ấy lại nói với vị du sĩ kia rằng: "Này Bà-la-môn, ông hãy đi lấy dầu, để dành cho tôi khi sinh nở."
Atha kho tassa paribbājakassa etadahosi – ‘‘rañño kho pana pasenadissa kosalassa koṭṭhāgāre samaṇassa vā brāhmaṇassa vā sappissa vā telassa vā yāvadatthaṃ pātuṃ dīyati, no nīharituṃ.
Then it occurred to that wanderer: “In the storehouse of King Pasenadi of Kosala, ghee or oil is given to ascetics or brahmins to drink as much as they desire, but not to take out.
Lúc bấy giờ, vị du sĩ ấy nghĩ: "Trong kho của vua Pasenadi xứ Kosala, dầu hoặc bơ được cấp cho các Sa-môn hay Bà-la-môn uống tùy thích, nhưng không được mang ra ngoài.
Yaṃnūnāhaṃ rañño pasenadissa kosalassa koṭṭhāgāraṃ gantvā telassa yāvadatthaṃ pivitvā gharaṃ āgantvā ucchadditvāna* dadeyyaṃ, yaṃ imissā vijātāya bhavissatī’’ti.
What if I were to go to the storehouse of King Pasenadi of Kosala, drink as much oil as I desire, return home, and then vomit it up to give to her for when she gives birth?”
Vậy chi bằng ta hãy đến kho của vua Pasenadi xứ Kosala, uống dầu tùy thích, rồi về nhà nôn ra để cho vợ ta khi sinh nở."
Atha kho so paribbājako rañño pasenadissa kosalassa koṭṭhāgāraṃ gantvā telassa yāvadatthaṃ pivitvā gharaṃ āgantvā neva sakkoti uddhaṃ kātuṃ, na pana adho.
Then that wanderer went to the storehouse of King Pasenadi of Kosala, drank as much oil as he desired, and returned home, but he was unable to bring it up or down.
Lúc bấy giờ, vị du sĩ ấy đến kho của vua Pasenadi xứ Kosala, uống dầu tùy thích, rồi về nhà nhưng không thể nôn ra được, cũng không thể tiêu hóa được.
So dukkhāhi tibbāhi* kharāhi kaṭukāhi vedanāhi phuṭṭho āvaṭṭati parivaṭṭati.
He was afflicted by painful, sharp, harsh, bitter feelings, and he writhed and tossed about.
Ông ta bị những cảm thọ đau đớn, dữ dội, thô cứng, cay đắng hành hạ, lăn qua lăn lại.
Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya sāvatthiṃ piṇḍāya pāvisi.
Then the Blessed One, having dressed in the morning, taking bowl and robe, entered Sāvatthī for alms.
Lúc bấy giờ, vào buổi sáng, Thế Tôn đắp y, mang bát và y vào Sāvatthī để khất thực.
Addasā kho bhagavā taṃ paribbājakaṃ dukkhāhi tibbāhi kharāhi kaṭukāhi vedanāhi phuṭṭhaṃ āvaṭṭamānaṃ parivaṭṭamānaṃ.
The Blessed One saw that wanderer, afflicted by painful, sharp, severe, bitter feelings, writhing and rolling about.
Thế Tôn thấy vị du sĩ ấy đang bị những cảm thọ đau đớn, dữ dội, thô cứng, cay đắng hành hạ, lăn qua lăn lại.
17. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
17. Thus have I heard: On one occasion the Blessed One was dwelling in Sāvatthī, in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s Park.
Tôi nghe như vầy: Một thời Thế Tôn trú ở Sāvatthī, tại Jetavana, tịnh xá của ông Anāthapiṇḍika.
Tena kho pana samayena aññatarassa upāsakassa ekaputtako piyo manāpo kālaṅkato hoti.
Now on that occasion, a certain lay follower’s only son, who was dear and pleasing, had passed away.
Vào thời điểm đó, một người con trai duy nhất, thân yêu và khả ái của một vị cận sự nam đã qua đời.
Atha kho sambahulā upāsakā allavatthā allakesā divā divassa yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Then many lay followers, with wet clothes and wet hair, approached the Blessed One during the daytime; having approached and paid homage to the Blessed One, they sat down to one side.
Lúc bấy giờ, nhiều vị cận sự nam, y phục ướt đẫm, tóc tai ướt đẫm, vào giữa ban ngày, đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinne kho te upāsake bhagavā etadavoca – ‘‘kiṃ nu kho tumhe, upāsakā, allavatthā allakesā idhūpasaṅkamantā divā divassā’’ti?
To those lay followers seated to one side, the Blessed One said this: “Why have you, lay followers, approached here during the daytime with wet clothes and wet hair?”
Khi các vị cận sự nam ấy ngồi xuống một bên, Thế Tôn nói với họ rằng: "Này các cận sự nam, vì sao các ông lại y phục ướt đẫm, tóc tai ướt đẫm, đến đây vào giữa ban ngày?"
Evaṃ vutte, so upāsako bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘mayhaṃ kho, bhante, ekaputtako piyo manāpo kālaṅkato.
When this was said, that lay follower said to the Blessed One: “My only son, dear and pleasing, Venerable Sir, has passed away.
Khi được nói như vậy, vị cận sự nam ấy bạch Thế Tôn rằng: "Bạch Thế Tôn, con có một người con trai duy nhất, thân yêu và khả ái đã qua đời.
Tena mayaṃ allavatthā allakesā idhūpasaṅkamantā divā divassā’’ti.
That is why we have approached here during the daytime with wet clothes and wet hair.”
Vì vậy, chúng con y phục ướt đẫm, tóc tai ướt đẫm, đến đây vào giữa ban ngày."
18. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā kuṇḍikāyaṃ* viharati kuṇḍadhānavane* .
18. Thus have I heard: On one occasion the Blessed One was dwelling in Kuṇḍikā, in the Kuṇḍadhāna Wood.
Tôi nghe như vầy: Một thời Thế Tôn trú tại Kuṇḍikā, trong rừng Kuṇḍadhāna.
Tena kho pana samayena suppavāsā koliyadhītā satta vassāni gabbhaṃ dhāreti.
Now on that occasion, Suppavāsā, the Koliyan daughter, had been carrying a fetus for seven years.
Vào thời điểm đó, Suppavāsā, con gái của dòng dõi Koliyā, đã mang thai bảy năm.
Sattāhaṃ mūḷhagabbhā sā dukkhāhi tibbāhi kharāhi kaṭukāhi vedanāhi phuṭṭhā tīhi vitakkehi adhivāseti – ‘‘sammāsambuddho vata so bhagavā yo imassa evarūpassa dukkhassa pahānāya dhammaṃ deseti; suppaṭipanno vata tassa bhagavato sāvakasaṅgho yo imassa evarūpassa dukkhassa pahānāya paṭipanno; susukhaṃ vata taṃ nibbānaṃ yatthidaṃ evarūpaṃ dukkhaṃ na saṃvijjatī’’ti.
For seven days she had been in obstructed labor, afflicted by painful, sharp, severe, bitter feelings, and she endured with three thoughts: “Truly, that Blessed One is perfectly enlightened, who teaches the Dhamma for the abandoning of such suffering; truly, the Saṅgha of disciples of that Blessed One is well-practiced, who are practicing for the abandoning of such suffering; truly, that Nibbāna is supremely blissful, where such suffering does not exist.”
Bảy ngày thai bị kẹt, bà bị những cảm thọ đau đớn, dữ dội, thô cứng, cay đắng hành hạ, bà suy tư ba điều: "Thật là một bậc Chánh Đẳng Giác, Thế Tôn ấy, người đã thuyết giảng Pháp để đoạn trừ những khổ đau như vậy; thật là một Tăng đoàn đệ tử thực hành đúng đắn của Thế Tôn ấy, những người đã thực hành để đoạn trừ những khổ đau như vậy; thật là một Niết Bàn an lạc, nơi mà những khổ đau như vậy không tồn tại."
Atha kho suppavāsā koliyadhītā sāmikaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, ayyaputta, yena bhagavā tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā mama vacanena bhagavato pāde sirasā vandāhi; appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ puccha – ‘suppavāsā, bhante, koliyadhītā bhagavato pāde sirasā vandati; appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchatī’ti.
Then Suppavāsā, the Koliyan daughter, addressed her husband: “Come, dear husband, approach the Blessed One; having approached, pay homage to the Blessed One’s feet with your head in my name; inquire about his health, freedom from illness, lightness of body, strength, and comfortable abiding – ‘Suppavāsā, the Koliyan daughter, Venerable Sir, pays homage to the Blessed One’s feet with her head; she inquires about his health, freedom from illness, lightness of body, strength, and comfortable abiding.’
Lúc bấy giờ, Suppavāsā, con gái của dòng dõi Koliyā, gọi chồng mình và nói: "Này phu quân, ông hãy đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, hãy đảnh lễ chân Thế Tôn bằng đầu của tôi; hãy hỏi thăm sức khỏe, bệnh tật, sự nhẹ nhàng, sức lực và sự an lạc của Ngài – 'Bạch Thế Tôn, Suppavāsā, con gái của dòng dõi Koliyā, đảnh lễ chân Thế Tôn bằng đầu; bà ấy hỏi thăm sức khỏe, bệnh tật, sự nhẹ nhàng, sức lực và sự an lạc của Ngài'.
Evañca vadehi – ‘suppavāsā, bhante, koliyadhītā satta vassāni gabbhaṃ dhāreti.
And say this: ‘Suppavāsā, the Koliyan daughter, Venerable Sir, has been carrying a fetus for seven years.
Và hãy nói như vầy: 'Bạch Thế Tôn, Suppavāsā, con gái của dòng dõi Koliyā, đã mang thai bảy năm.
Sattāhaṃ mūḷhagabbhā sā dukkhāhi tibbāhi kharāhi kaṭukāhi vedanāhi phuṭṭhā tīhi vitakkehi adhivāseti – sammāsambuddho vata so bhagavā yo imassa evarūpassa dukkhassa pahānāya dhammaṃ deseti; suppaṭipanno vata tassa bhagavato sāvakasaṅgho yo imassa evarūpassa dukkhassa pahānāya paṭipanno; susukhaṃ vata taṃ nibbānaṃ yatthidaṃ evarūpaṃ dukkhaṃ na saṃvijjatī’’’ti.
For seven days she has been in obstructed labor, afflicted by painful, sharp, severe, bitter feelings, and she endures with three thoughts: Truly, that Blessed One is perfectly enlightened, who teaches the Dhamma for the abandoning of such suffering; truly, the Saṅgha of disciples of that Blessed One is well-practiced, who are practicing for the abandoning of such suffering; truly, that Nibbāna is supremely blissful, where such suffering does not exist.’”
Bảy ngày thai bị kẹt, bà bị những cảm thọ đau đớn, dữ dội, thô cứng, cay đắng hành hạ, bà suy tư ba điều: Thật là một bậc Chánh Đẳng Giác, Thế Tôn ấy, người đã thuyết giảng Pháp để đoạn trừ những khổ đau như vậy; thật là một Tăng đoàn đệ tử thực hành đúng đắn của Thế Tôn ấy, những người đã thực hành để đoạn trừ những khổ đau như vậy; thật là một Niết Bàn an lạc, nơi mà những khổ đau như vậy không tồn tại.'"
‘‘Parama’’nti kho so koliyaputto suppavāsāya koliyadhītāya paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
“Very well,” that Koliyan son replied to Suppavāsā, the Koliyan daughter, and then approached the Blessed One; having approached and paid homage to the Blessed One, he sat down to one side.
"Vâng, thưa phu nhân," vị con trai dòng dõi Koliyā ấy vâng lời Suppavāsā, con gái dòng dõi Koliyā, rồi đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho koliyaputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘suppavāsā, bhante, koliyadhītā bhagavato pāde sirasā vandati, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchati; evañca vadeti – ‘suppavāsā, bhante, koliyadhītā satta vassāni gabbhaṃ dhāreti.
Seated to one side, the Koliyan son said to the Blessed One: "Bhante, Suppavāsā, the Koliyan daughter, bows her head at the feet of the Blessed One, and asks after his freedom from illness, freedom from affliction, lightness of body, strength, and comfortable living; and she says this: 'Bhante, Suppavāsā, the Koliyan daughter, has carried a fetus for seven years.
Khi vị con trai dòng dõi Koliyā ấy ngồi xuống một bên, ông bạch Thế Tôn rằng: "Bạch Thế Tôn, Suppavāsā, con gái của dòng dõi Koliyā, đảnh lễ chân Thế Tôn bằng đầu, hỏi thăm sức khỏe, bệnh tật, sự nhẹ nhàng, sức lực và sự an lạc của Ngài; và bà ấy nói như vầy: 'Bạch Thế Tôn, Suppavāsā, con gái của dòng dõi Koliyā, đã mang thai bảy năm.
Sattāhaṃ mūḷhagabbhā sā dukkhāhi tibbāhi kharāhi kaṭukāhi vedanāhi phuṭṭhā tīhi vitakkehi adhivāseti – sammāsambuddho vata so bhagavā yo imassa evarūpassa dukkhassa pahānāya dhammaṃ deseti; suppaṭipanno vata tassa bhagavato sāvakasaṅgho yo imassa evarūpassa dukkhassa pahānāya paṭipanno; susukhaṃ vata nibbānaṃ yatthidaṃ evarūpaṃ dukkhaṃ na saṃvijjatī’’’ti.
For seven days, with the fetus stuck, afflicted by severe, sharp, harsh, bitter pains, she endures with these three thoughts: 'Truly, that Blessed One is a Fully Self-Awakened One who teaches the Dhamma for the abandoning of such suffering; truly, well-practiced is the Saṅgha of disciples of that Blessed One who practices for the abandoning of such suffering; truly, Nibbāna is utterly blissful, where such suffering does not exist.'"
Bảy ngày thai bị kẹt, bà bị những cảm thọ đau đớn, dữ dội, thô cứng, cay đắng hành hạ, bà suy tư ba điều: Thật là một bậc Chánh Đẳng Giác, Thế Tôn ấy, người đã thuyết giảng Pháp để đoạn trừ những khổ đau như vậy; thật là một Tăng đoàn đệ tử thực hành đúng đắn của Thế Tôn ấy, những người đã thực hành để đoạn trừ những khổ đau như vậy; thật là một Niết Bàn an lạc, nơi mà những khổ đau như vậy không tồn tại.'"
‘‘Sukhinī hotu suppavāsā koliyadhītā; arogā arogaṃ puttaṃ vijāyatū’’ti.
"May Suppavāsā, the Koliyan daughter, be happy; may she be free from illness and give birth to a healthy son."
"Mong Suppavāsā, con gái của dòng dõi Koliyā, được hạnh phúc; mong bà ấy không bệnh tật, sinh ra một đứa con không bệnh tật."
Saha vacanā ca pana bhagavato suppavāsā koliyadhītā sukhinī arogā arogaṃ puttaṃ vijāyi.
And immediately upon the Blessed One's words, Suppavāsā, the Koliyan daughter, became happy, free from illness, and gave birth to a healthy son.
Ngay khi Thế Tôn vừa nói lời ấy, Suppavāsā, con gái của dòng dõi Koliyā, liền được hạnh phúc, không bệnh tật, và sinh ra một đứa con không bệnh tật.
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho so koliyaputto bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā yena sakaṃ gharaṃ tena paccāyāsi.
"So be it, Bhante," the Koliyan son, having rejoiced in and approved of the Blessed One's words, rose from his seat, saluted the Blessed One, circumambulated him respectfully, and returned to his own home.
"Vâng, bạch Thế Tôn," vị con trai dòng dõi Koliyā ấy hoan hỷ và tùy hỷ lời Thế Tôn dạy, rồi đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đảnh lễ Thế Tôn, đi nhiễu hữu rồi trở về nhà mình.
Addasā kho so koliyaputto suppavāsaṃ koliyadhītaraṃ sukhiniṃ arogaṃ arogaṃ puttaṃ vijātaṃ.
The Koliyan son saw Suppavāsā, the Koliyan daughter, happy, free from illness, and having given birth to a healthy son.
Vị con trai dòng dõi Koliyā ấy thấy Suppavāsā, con gái của dòng dõi Koliyā, được hạnh phúc, không bệnh tật, và đã sinh ra một đứa con không bệnh tật.
Disvānassa etadahosi – ‘‘acchariyaṃ vata, bho, abbhutaṃ vata, bho, tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā, yatra hi nāmāyaṃ suppavāsā koliyadhītā saha vacanā ca pana* bhagavato sukhinī arogā arogaṃ puttaṃ vijāyissatī’’ti!
Having seen her, this thought occurred to him: "It is truly wonderful, sirs! It is truly amazing, sirs! Such is the great psychic power and great majesty of the Tathāgata, that Suppavāsā, the Koliyan daughter, immediately upon the Blessed One's words, gave birth to a happy, healthy son!"
Sau khi thấy vậy, ông suy nghĩ: “Ôi chao, thật kỳ diệu! Ôi chao, thật phi thường! Đại thần lực và đại uy đức của Đức Như Lai thật lớn lao, khi mà Suppavāsā, con gái dòng Koliya này, chỉ vừa nghe lời Đức Thế Tôn liền trở nên an lành, không bệnh tật, và đã sinh ra một người con khỏe mạnh!”
Attamano pamudito pītisomanassajāto ahosi.
He was delighted, joyful, filled with rapture and gladness.
Ông ta hoan hỷ, vui mừng, tràn đầy niềm hỷ lạc và hoan hỷ.
Atha kho suppavāsā koliyadhītā sāmikaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, ayyaputta, yena bhagavā tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā mama vacanena bhagavato pāde sirasā vandāhi – ‘suppavāsā, bhante, koliyadhītā bhagavato pāde sirasā vandatī’ti; evañca vadehi – ‘suppavāsā, bhante, koliyadhītā satta vassāni gabbhaṃ dhāreti.
Then Suppavāsā, the Koliyan daughter, addressed her husband: "Come, dear husband, go to the Blessed One; having approached him, bow your head at the feet of the Blessed One on my behalf – 'Bhante, Suppavāsā, the Koliyan daughter, bows her head at the feet of the Blessed One' – and say this: 'Bhante, Suppavāsā, the Koliyan daughter, carried a fetus for seven years.
Rồi Suppavāsā, con gái dòng Koliya, gọi chồng mình và nói: “Này phu quân, anh hãy đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến, hãy cúi đầu đảnh lễ dưới chân Đức Thế Tôn thay lời em – ‘Bạch Đức Thế Tôn, Suppavāsā, con gái dòng Koliya, cúi đầu đảnh lễ dưới chân Ngài’ – và hãy nói như sau: ‘Bạch Đức Thế Tôn, Suppavāsā, con gái dòng Koliya, đã mang thai bảy năm.
Sattāhaṃ mūḷhagabbhā sā etarahi sukhinī arogā arogaṃ puttaṃ vijātā.
For seven days, the fetus was stuck, but now she is happy, free from illness, and has given birth to a healthy son.
Bảy ngày qua, thai bị mắc kẹt, nhưng giờ đây cô ấy đã an lành, không bệnh tật, và đã sinh ra một người con khỏe mạnh.
Sā sattāhaṃ buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ bhattena nimanteti.
She invites the Saṅgha of bhikkhus, with the Buddha at its head, for a meal for seven days.
Cô ấy muốn thỉnh Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu thọ thực trong bảy ngày.
Adhivāsetu kira, bhante, bhagavā suppavāsāya koliyadhītāya satta bhattāni saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’’ti.
May the Blessed One, Bhante, please accept Suppavāsā, the Koliyan daughter's, invitation for seven meals together with the Saṅgha of bhikkhus.'"
Kính xin Đức Thế Tôn cùng với Tăng đoàn chấp thuận thọ thực bảy bữa của Suppavāsā, con gái dòng Koliya’.”
‘‘Parama’’nti kho so koliyaputto suppavāsāya koliyadhītāya paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
"Very well," the Koliyan son, having assented to Suppavāsā, the Koliyan daughter's request, went to the Blessed One; having approached him, he saluted the Blessed One and sat down to one side.
Người con trai dòng Koliya ấy, sau khi vâng lời Suppavāsā, con gái dòng Koliya, đáp: “Vâng, tốt lành”, rồi đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Đức Thế Tôn và ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho so koliyaputto bhagavantaṃ etadavoca –
Seated to one side, the Koliyan son said to the Blessed One:
Ngồi một bên, người con trai dòng Koliya ấy thưa với Đức Thế Tôn:
‘‘Suppavāsā, bhante, koliyadhītā bhagavato pāde sirasā vandati; evañca vadeti – ‘suppavāsā, bhante, koliyadhītā satta vassāni gabbhaṃ dhāreti.
"Bhante, Suppavāsā, the Koliyan daughter, bows her head at the feet of the Blessed One; and she says this: 'Bhante, Suppavāsā, the Koliyan daughter, carried a fetus for seven years.
“Bạch Đức Thế Tôn, Suppavāsā, con gái dòng Koliya, cúi đầu đảnh lễ dưới chân Ngài; và cô ấy nói như sau: ‘Bạch Đức Thế Tôn, Suppavāsā, con gái dòng Koliya, đã mang thai bảy năm.
Sattāhaṃ mūḷhagabbhā sā etarahi sukhinī arogā arogaṃ puttaṃ vijātā.
For seven days, the fetus was stuck, but now she is happy, free from illness, and has given birth to a healthy son.
Bảy ngày qua, thai bị mắc kẹt, nhưng giờ đây cô ấy đã an lành, không bệnh tật, và đã sinh ra một người con khỏe mạnh.
Sā sattāhaṃ buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ bhattena nimanteti.
She invites the Saṅgha of bhikkhus, with the Buddha at its head, for a meal for seven days.
Cô ấy muốn thỉnh Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu thọ thực trong bảy ngày.
Adhivāsetu kira, bhante, bhagavā suppavāsāya koliyadhītāya satta bhattāni saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’’ti.
May the Blessed One, Bhante, please accept Suppavāsā, the Koliyan daughter's, invitation for seven meals together with the Saṅgha of bhikkhus.'"
Kính xin Đức Thế Tôn cùng với Tăng đoàn chấp thuận thọ thực bảy bữa của Suppavāsā, con gái dòng Koliya’.”
Tena kho pana samayena aññatarena upāsakena buddhappamukho bhikkhusaṅgho svātanāya bhattena nimantito hoti.
Now, at that time, the Saṅgha of bhikkhus, with the Buddha at its head, had been invited for a meal on the following day by a certain lay follower.
Vào lúc đó, Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu đã được một thiện tín khác thỉnh thọ thực vào ngày mai.
So ca upāsako āyasmato mahāmoggallānassa* upaṭṭhāko hoti.
And that lay follower was a supporter of Venerable Mahāmoggallāna.
Vị thiện tín ấy là người hộ độ của Tôn giả Mahāmoggallāna.
Atha kho bhagavā āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, moggallāna, yena so upāsako tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā taṃ upāsakaṃ evaṃ vadehi – ‘suppavāsā, āvuso, koliyadhītā satta vassāni gabbhaṃ dhāresi.
Then the Blessed One addressed Venerable Mahāmoggallāna: "Come, Moggallāna, go to that lay follower; having approached him, say this to that lay follower: 'Friend, Suppavāsā, the Koliyan daughter, carried a fetus for seven years.
Rồi Đức Thế Tôn gọi Tôn giả Mahāmoggallāna và nói: “Này Moggallāna, con hãy đến chỗ thiện tín kia; sau khi đến, hãy nói với thiện tín ấy như sau: ‘Này hiền giả, Suppavāsā, con gái dòng Koliya, đã mang thai bảy năm.
Sattāhaṃ mūḷhagabbhā sā etarahi sukhinī arogā arogaṃ puttaṃ vijātā.
For seven days, the fetus was stuck, but now she is happy, free from illness, and has given birth to a healthy son.
Bảy ngày qua, thai bị mắc kẹt, nhưng giờ đây cô ấy đã an lành, không bệnh tật, và đã sinh ra một người con khỏe mạnh.
Sā sattāhaṃ buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ bhattena nimanteti.
She invites the Sangha headed by the Buddha for seven days with food.
Cô ấy muốn thỉnh Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu thọ thực trong bảy ngày.
Karotu suppavāsā koliyadhītā satta bhattāni, pacchā tvaṃ karissasī’ti* .
"Let Suppavasa, the Koliyan daughter, offer the seven meals; afterwards, you will do so."
“Hãy để Suppavāsā, con gái dòng Koliya, cúng dường bảy bữa ăn, sau đó ông sẽ làm.”
Tuyheso upaṭṭhāko’’ti.
He is your attendant."
“Người ấy là người hộ độ của ông.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā mahāmoggallāno bhagavato paṭissutvā yena so upāsako tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā taṃ upāsakaṃ etadavoca – ‘‘suppavāsā, āvuso, koliyadhītā satta vassāni gabbhaṃ dhāreti.
"Yes, Venerable Sir," Venerable Mahāmoggallāna, having assented to the Blessed One, approached that lay follower; having approached, he said to that lay follower: "Friend, Suppavasa, the Koliyan daughter, carried a fetus for seven years.
“Thưa vâng, bạch Thế Tôn,” Tôn giả Mahāmoggallāna vâng lời Thế Tôn, rồi đi đến vị cận sự nam ấy; sau khi đến, Tôn giả nói với vị cận sự nam ấy rằng: “Này hiền hữu, Suppavāsā, con gái dòng Koliya, đã mang thai bảy năm.
Sattāhaṃ mūḷhagabbhā sā etarahi sukhinī arogā arogaṃ puttaṃ vijātā.
For seven days she was in prolonged labor, but now she is well, healthy, and has given birth to a healthy son.
Trong bảy ngày, nàng đã bị thai khó, nay nàng đã an lành, không bệnh tật, đã sinh một người con không bệnh tật.
Sā sattāhaṃ buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ bhattena nimanteti.
She invites the Sangha headed by the Buddha for seven days with food.
Nàng ấy đang mời Tăng chúng do Đức Phật làm chủ trong bảy ngày để cúng dường bữa ăn.
Karotu suppavāsā koliyadhītā satta bhattāni, pacchā tvaṃ karissasī’’ti.
Let Suppavasa, the Koliyan daughter, offer the seven meals; afterwards, you will do so."
Hãy để Suppavāsā, con gái dòng Koliya, cúng dường bảy bữa ăn, sau đó ông sẽ làm.”
‘‘Sace me, bhante, ayyo mahāmoggallāno tiṇṇaṃ dhammānaṃ pāṭibhogo – bhogānañca jīvitassa ca saddhāya ca, karotu suppavāsā koliyadhītā satta bhattāni, pacchāhaṃ karissāmī’’ti.
"If, Venerable Mahāmoggallāna, you are a guarantor for me regarding three things—wealth, life, and faith—then let Suppavasa, the Koliyan daughter, offer the seven meals; afterwards, I will do so."
“Bạch Tôn giả, nếu Tôn giả Mahāmoggallāna là người bảo đảm cho con về ba điều: tài sản, mạng sống và đức tin, thì hãy để Suppavāsā, con gái dòng Koliya, cúng dường bảy bữa ăn, sau đó con sẽ làm.”
‘‘Dvinnaṃ kho te ahaṃ* , āvuso, dhammānaṃ pāṭibhogo – bhogānañca jīvitassa ca.
"Friend, I am a guarantor for you regarding two things—wealth and life.
“Này hiền hữu, ta là người bảo đảm cho ông về hai điều: tài sản và mạng sống.
Saddhāya pana tvaṃyeva pāṭibhogo’’ti.
But for faith, you yourself are the guarantor."
Còn về đức tin, chính ông là người bảo đảm.”
‘‘Sace me, bhante, ayyo mahāmoggallāno dvinnaṃ dhammānaṃ pāṭibhogo – bhogānañca jīvitassa ca, karotu suppavāsā koliyadhītā satta bhattāni, pacchāhaṃ karissāmī’’ti.
"If, Venerable Mahāmoggallāna, you are a guarantor for me regarding two things—wealth and life—then let Suppavasa, the Koliyan daughter, offer the seven meals; afterwards, I will do so."
“Bạch Tôn giả, nếu Tôn giả Mahāmoggallāna là người bảo đảm cho con về hai điều: tài sản và mạng sống, thì hãy để Suppavāsā, con gái dòng Koliya, cúng dường bảy bữa ăn, sau đó con sẽ làm.”
Atha kho āyasmā mahāmoggallāno taṃ upāsakaṃ saññāpetvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘saññatto* , bhante, so upāsako mayā; karotu suppavāsā koliyadhītā satta bhattāni, pacchā so karissatī’’ti.
Then Venerable Mahāmoggallāna, having persuaded that lay follower, approached the Blessed One; having approached, he said to the Blessed One: "Venerable Sir, that lay follower has been persuaded by me; let Suppavasa, the Koliyan daughter, offer the seven meals; afterwards, he will do so."
Rồi Tôn giả Mahāmoggallāna đã thuyết phục vị cận sự nam ấy, rồi đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, Tôn giả bạch với Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, vị cận sự nam ấy đã được con thuyết phục; hãy để Suppavāsā, con gái dòng Koliya, cúng dường bảy bữa ăn, sau đó ông ấy sẽ làm.”
Atha kho suppavāsā koliyadhītā sattāhaṃ buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi, tañca dārakaṃ bhagavantaṃ vandāpesi sabbañca bhikkhusaṅghaṃ.
Then Suppavasa, the Koliyan daughter, for seven days, personally satisfied and fully served the Sangha headed by the Buddha with exquisite hard and soft food, and she made that child pay homage to the Blessed One and the entire Sangha of bhikkhus.
Rồi Suppavāsā, con gái dòng Koliya, trong bảy ngày đã tự tay cúng dường và làm thỏa mãn Tăng chúng do Đức Phật làm chủ bằng các món ăn, thức uống thượng vị, và đã cho đứa bé đảnh lễ Thế Tôn và toàn thể Tăng chúng.
Atha kho āyasmā sāriputto taṃ dārakaṃ etadavoca – ‘‘kacci te, dāraka, khamanīyaṃ, kacci yāpanīyaṃ, kacci na kiñci dukkha’’nti?
Then Venerable Sāriputta said to that child: "Child, are you well? Are you able to carry on? Do you have no suffering?"
Rồi Tôn giả Sāriputta nói với đứa bé ấy: “Này đứa bé, con có khỏe không, con có sống được không, con có không chút đau khổ nào không?”
‘‘Kuto me, bhante sāriputta, khamanīyaṃ, kuto yāpanīyaṃ!
"Venerable Sāriputta, how can I be well? How can I carry on?
“Bạch Tôn giả Sāriputta, làm sao con có thể khỏe, làm sao con có thể sống được!
Satta me vassāni lohitakumbhiyaṃ vuttānī’’ti.
For seven years I dwelt in a pot of blood."
Con đã sống trong vũng máu bảy năm.”
Atha kho suppavāsā koliyadhītā – ‘‘putto me dhammasenāpatinā saddhiṃ mantetī’’ti attamanā pamuditā pītisomanassajātā ahosi.
Then Suppavasa, the Koliyan daughter, became delighted, joyful, and filled with rapture and gladness, thinking: "My son is conversing with the General of the Dhamma!"
Rồi Suppavāsā, con gái dòng Koliya, đã hoan hỷ, vui mừng, tràn đầy niềm hỷ lạc và hạnh phúc: “Con trai ta đang nói chuyện với vị Pháp tướng quân!”
Atha kho bhagavā (suppavāsaṃ kolīyadhītaraṃ attamanaṃ pamuditaṃ pītisomanassajātaṃ viditvā* )* suppavāsaṃ koliyadhītaraṃ etadavoca – ‘‘iccheyyāsi tvaṃ, suppavāse, aññampi evarūpaṃ putta’’nti?
Then the Blessed One, knowing that Suppavasa, the Koliyan daughter, was delighted, joyful, and filled with rapture and gladness, said to Suppavasa, the Koliyan daughter: "Suppavasa, would you wish for another son like this?"
Bấy giờ, Thế Tôn, khi biết Suppavāsā, con gái dòng Koliya, đã hoan hỷ, vui mừng, tràn đầy hỷ lạc, đã nói với Suppavāsā, con gái dòng Koliya rằng: “Này Suppavāsā, cô có muốn một người con trai tương tự như vậy nữa không?”
‘‘Iccheyyāmahaṃ, bhagavā, aññānipi evarūpāni satta puttānī’’ti.
"Blessed One, I would wish for seven more sons like this."
“Bạch Thế Tôn, con muốn bảy người con trai tương tự như vậy nữa.”
19. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati pubbārāme migāramātupāsāde.
Thus have I heard: On one occasion the Blessed One was dwelling in Sāvatthī, in the Pubbārāma, the mansion of Migāra's mother.
19. Tôi nghe như vầy: Một thời Thế Tôn trú tại Sāvatthī, ở Đông Viên (Pubbārāma), trong Lầu của mẹ Migāra.
Tena kho pana samayena visākhāya migāramātuyā kocideva attho raññe pasenadimhi kosale paṭibaddho* hoti.
Now on that occasion, Visākhā Migāramātā had some business with King Pasenadi of Kosala.
Khi ấy, Visākhā, mẹ Migāra, có một việc gì đó liên quan đến vua Pasenadi xứ Kosala.
Taṃ rājā pasenadi kosalo na yathādhippāyaṃ tīreti.
King Pasenadi of Kosala did not settle it according to her wishes.
Vua Pasenadi xứ Kosala không giải quyết việc ấy theo ý muốn của bà.
Atha kho visākhā migāramātā divā divassa* yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then Visākhā Migāramātā approached the Blessed One in the middle of the day; having approached, she paid homage to the Blessed One and sat down to one side.
Bấy giờ, Visākhā, mẹ Migāra, vào buổi trưa, đã đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnaṃ kho visākhaṃ migāramātaraṃ bhagavā etadavoca – ‘‘handa kuto nu tvaṃ, visākhe, āgacchasi divā divassā’’ti?
The Blessed One then said to Visākhā Migāramātā, who was sitting to one side: "Well, Visākhā, from where are you coming in the middle of the day?"
Khi Visākhā, mẹ Migāra, đã ngồi xuống một bên, Thế Tôn đã nói với bà rằng: “Này Visākhā, từ đâu mà cô đến vào buổi trưa này vậy?”
‘‘Idha me, bhante, kocideva attho raññe pasenadimhi kosale paṭibaddho; taṃ rājā pasenadi kosalo na yathādhippāyaṃ tīretī’’ti.
“Bhante, here, some matter of mine is connected with King Pasenadi of Kosala; King Pasenadi of Kosala does not settle it according to my wish.”
“Bạch Thế Tôn, con có một việc gì đó liên quan đến vua Pasenadi xứ Kosala; vua Pasenadi xứ Kosala không giải quyết việc ấy theo ý muốn của con.”