Tattha paṭhamavatthussa ayaṃ aṭṭhuppatti – bhagavati sāvatthiyaṃ viharante jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme raññā pasenadinā kosalena buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa sattāhaṃ asadisadāne pavattite tadanurūpena anāthapiṇḍikena mahāseṭṭhinā tayo divase, tathā visākhāya mahāupāsikāya mahādāne dinne asadisadānassa pavatti sakalajambudīpe pākaṭā ahosi.
Herein, the origin of the first story is this: While the Blessed One was dwelling in Sāvatthī, at Anāthapiṇḍika’s monastery in Jetavana, King Pasenadi of Kosala offered an incomparable alms-giving to the Saṅgha, with the Buddha at its head, for seven days. In a similar manner, the great millionaire Anāthapiṇḍika offered for three days, and the great lay devotee Visākhā also made a great offering. Thus, the occurrence of this incomparable alms-giving became renowned throughout the entire Jambudīpa.
Trong đó, đây là khởi nguyên của câu chuyện đầu tiên: Khi Đức Thế Tôn đang trú ngụ tại Sāvatthī, trong khu vườn Jetavana của ông Anāthapiṇḍika, vua Pasenadi của xứ Kosala đã tổ chức một đại lễ cúng dường vô song (asadisadāna) kéo dài bảy ngày cho Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu. Tương ứng với đó, đại trưởng giả Anāthapiṇḍika đã cúng dường trong ba ngày, và đại nữ cư sĩ Visākhā cũng đã thực hiện một đại lễ cúng dường. Do đó, sự kiện đại lễ cúng dường vô song này đã trở nên nổi tiếng khắp toàn cõi Jambudīpa.
Atha mahājano tattha tattha kathaṃ samuṭṭhāpesi ‘‘kiṃ nu kho evaṃ uḷāravibhavapariccāgeneva dānaṃ mahapphalataraṃ bhavissati, udāhu attano vibhavānurūpapariccāgenāpī’’ti.
Then, the great multitude raised discussions here and there: “Will alms-giving be more greatly fruitful only by such generous sacrifice of wealth, or also by sacrificing according to one’s means?”
Bấy giờ, đại chúng ở khắp nơi đã bàn tán: “Liệu việc cúng dường với sự hy sinh tài sản lớn lao như vậy có mang lại quả báo lớn hơn, hay việc cúng dường tương xứng với tài sản của mình cũng sẽ mang lại quả báo lớn?”
Bhikkhū taṃ kathaṃ sutvā bhagavato ārocesuṃ.
The bhikkhus, hearing that discussion, reported it to the Blessed One.
Các Tỳ-kheo nghe câu chuyện đó liền trình lên Đức Thế Tôn.
Bhagavā ‘‘na, bhikkhave, deyyadhammasampattiyāva dānaṃ mahapphalataraṃ bhavissati, atha kho cittapasādasampattiyā ca khettasampattiyā ca, tasmā kuṇḍakamuṭṭhimattampi pilotikāmattampi tiṇapaṇṇasanthāramattampi pūtimuttaharītakamattampi vippasannena cetasā dakkhiṇeyyapuggale patiṭṭhāpitaṃ, tampi mahapphalataraṃ bhavissati mahājutikaṃ mahāvipphāra’’nti āha.
The Blessed One said, “Bhikkhus, alms-giving will not be more greatly fruitful only by the perfection of the offering, but rather by the perfection of mental clarity and the perfection of the field (of merit). Therefore, even a mere handful of rice-fragments, or a mere strip of old cloth, or a mere grass-and-leaf mat, or even a mere fermented urine medicinal herb, when established in a worthy recipient with a mind profoundly serene, will also be greatly fruitful, greatly brilliant, and greatly expansive.”
Đức Thế Tôn nói: “Này các Tỳ-kheo, việc cúng dường không chỉ mang lại quả báo lớn hơn nhờ sự đầy đủ của vật phẩm cúng dường, mà còn nhờ sự đầy đủ của tâm hoan hỷ và sự đầy đủ của ruộng phước. Do đó, dù chỉ là một nắm cám, một mảnh vải vụn, một tấm trải bằng cỏ lá, hay một ít thuốc từ nước tiểu bò hôi thối, nếu được dâng cúng với tâm ý trong sạch đến một người xứng đáng thọ nhận lễ vật, thì điều đó cũng sẽ mang lại quả báo lớn, có oai lực lớn và sự lan tỏa rộng lớn.”
Tathā hi vuttaṃ sakkena devānamindena –
Indeed, thus it was said by Sakka, the King of Devas:
Quả thật, chư thiên đã nói như vậy:
Sā panesā kathā sakalajambudīpe vitthārikā ahosi.
And this discussion spread throughout the entire Jambudīpa.
Dù là đối với Đức Phật Toàn Giác,
Manussā samaṇabrāhmaṇakapaṇaddhikavaṇibbakayācakānaṃ yathāvibhavaṃ dānāni denti, gehaṅgaṇe pānīyaṃ upaṭṭhapenti, dvārakoṭṭhakesu āsanāni ṭhapenti.
People offered alms according to their means to recluses, brahmins, the poor, the needy, traders, and beggars; they set out drinking water in their courtyards; and they placed seats at their doorways.
Hay đối với các đệ tử của Ngài.”
Tena ca samayena aññataro piṇḍapātacāriko thero pāsādikena abhikkantena paṭikkantena ālokitena vilokitena samiñjitena pasāritena okkhittacakkhu iriyāpathasampanno piṇḍāya caranto upakaṭṭhe kāle aññataraṃ gehaṃ sampāpuṇi.
At that time, a certain Elder, accustomed to going on alms-round, was endowed with excellent deportment, with pleasing going forth and returning, looking ahead and looking aside, bending and stretching, and downcast eyes. As he was going for alms, when the time was near, he reached a certain house.
Và câu chuyện này đã lan truyền khắp toàn cõi Jambudīpa.
Tatthekā kuladhītā saddhā pasannā theraṃ passitvā sañjātagāravabahumānā uḷārapītisomanassaṃ uppādetvā gehaṃ pavesetvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā attano pīṭhaṃ paññāpetvā tassa upari pītakaṃ maṭṭhavatthaṃ attharitvā adāsi.
There, a certain young woman of good family, faithful and serene, seeing the Elder, conceived great reverence and respect, and with abundant joy and happiness, she invited him into the house. After revering him with the five-point prostration, she arranged her own seat, spread a yellow, smooth cloth over it, and offered it.
Trong số đó, một cô gái gia đình có lòng tin và tịnh tín, khi thấy vị Trưởng lão, liền phát sinh lòng tôn kính và quý trọng sâu sắc, khởi lên niềm hỷ lạc lớn lao. Cô mời Trưởng lão vào nhà, đảnh lễ bằng năm chi phần, rồi trải một chiếc ghế của mình, và trên đó trải một tấm vải mịn màu vàng, rồi dâng cúng.
Atha there tattha nisinne ‘‘idaṃ mayhaṃ uttamaṃ puññakkhettaṃ upaṭṭhita’’nti pasannacittā yathāvibhavaṃ āhārena parivisi, bījaniñca gahetvā bīji.
Then, as the Elder sat there, with a serene mind, thinking, “This excellent field of merit has come before me,” she served him food according to her means and, taking a fan, fanned him.
Sau đó, khi Trưởng lão đã ngồi đó, với tâm tịnh tín nghĩ rằng: “Đây là ruộng phước tối thượng đã hiện diện cho ta”, cô đã cúng dường thực phẩm tùy theo khả năng và cầm quạt mà quạt cho Ngài.
So thero katabhattakicco āsanadānabhojanadānādipaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ kathaṃ kathetvā pakkāmi.
Having completed his meal, the Elder spoke a Dhamma talk related to the offering of the seat, the offering of food, and so forth, and then departed.
Vị Trưởng lão ấy, sau khi hoàn tất bữa ăn, đã thuyết một bài pháp liên quan đến việc cúng dường chỗ ngồi, cúng dường thực phẩm, v.v., rồi rời đi.
Sā itthī taṃ attano dānaṃ tañca dhammakathaṃ paccavekkhantī pītiyā nirantaraṃ phuṭṭhasarīrā hutvā taṃ pīṭhampi therassa adāsi.
That woman, reflecting on her offering and that Dhamma talk, with her body constantly pervaded by joy, offered that very seat to the Elder as well.
Người phụ nữ ấy, khi quán xét về sự cúng dường của mình và bài pháp thoại đó, toàn thân tràn ngập hỷ lạc không ngừng, và cô đã cúng dường luôn cả chiếc ghế đó cho Trưởng lão.
Tato aparena samayena aññatarena rogena phuṭṭhā kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane dvādasayojanike kanakavimāne nibbatti.
After some time, afflicted by a certain illness, she passed away and was reborn in the Tāvatiṃsa realm, in a twelve-yojana golden vimāna.
Sau đó một thời gian, cô bị một căn bệnh nào đó mà qua đời, rồi tái sinh vào một cung điện vàng rực rỡ rộng mười hai dojana tại cõi trời Tāvatiṃsa.
Accharāsahassaṃ cassā parivāro ahosi, pīṭhadānānubhāvena cassā yojaniko kanakapallaṅko nibbatti ākāsacārī sīghajavo upari kūṭāgārasaṇṭhāno, tena taṃ ‘‘pīṭhavimāna’’nti vuccati.
A thousand nymphs were her retinue, and by the power of her gift of the seat, a one-yojana golden couch was manifested for her, moving through the sky with swift speed, shaped like a multi-storied mansion from above. Hence, it is called the “Seat-Vimāna”.
Một ngàn thiên nữ là tùy tùng của cô. Nhờ năng lực của việc cúng dường chỗ ngồi (pīṭha), một chiếc ngai vàng bằng vàng rộng một dojana đã hiện hữu cho cô, có khả năng di chuyển trên không, tốc độ nhanh chóng, và có hình dạng như một tòa nhà có chóp nhọn ở phía trên. Do đó, cung điện này được gọi là “Pīṭhavimāna” (Cung điện Ngai vàng).
Tañhi suvaṇṇavaṇṇaṃ vatthaṃ attharitvā dinnattā kammasarikkhataṃ vibhāventaṃ suvaṇṇamayaṃ ahosi, pītivegassa balavabhāvena sīghajavaṃ, dakkhiṇeyyassa cittarucivasena dinnattā yathārucigāmī, pasādasampattiyā uḷāratāya sabbasova pāsādikaṃ sobhātisayayuttañca ahosi.
Indeed, that vimāna was golden because she had offered a garment of golden color, spread out, thereby manifesting the quality of her karma. It was swift-moving due to the strength of her joy. It traveled according to her desire, having been offered according to the recipient’s mental preference. And due to the excellence of her serenity, it was altogether pleasing and endowed with surpassing beauty.
Thật vậy, cung điện đó bằng vàng vì cô đã trải một tấm vải màu vàng để cúng dường, thể hiện sự tương xứng với nghiệp của cô. Nó nhanh chóng nhờ sức mạnh của sự hỷ lạc (pīti), và có thể đi đến bất cứ nơi nào mong muốn vì đã được cúng dường theo ý muốn của người xứng đáng được cúng dường. Với sự đầy đủ của lòng tịnh tín và sự rộng lớn, nó trở nên vô cùng đẹp đẽ và có vẻ đẹp vượt trội.
Athekasmiṃ ussavadivase devatāsu yathāsakaṃ dibbānubhāvena uyyānakīḷanatthaṃ nandanavanaṃ gacchantīsu sā devatā dibbavatthanivatthā dibbābharaṇavibhūsitā accharāsahassaparivārā sakabhavanā nikkhamitvā taṃ pīṭhavimānaṃ abhiruyha mahatiyā deviddhiyā mahantena sirisobhaggena samantato cando viya sūriyo viya ca obhāsentī uyyānaṃ gacchati.
Then, on a certain festival day, as the devas were going to the Nandana Grove for enjoyment, each with their respective divine power, that devatā, adorned in divine garments and divine ornaments, accompanied by a thousand nymphs, departed from her abode. Ascending that seat-vimāna, she went to the grove, shining brightly all around like the moon and the sun, with great divine power and magnificent splendor.
Rồi vào một ngày lễ hội, khi các thiên nhân đang đi đến vườn Nandanavana để vui chơi giải trí với thần thông của riêng mình, vị thiên nữ ấy, mình mặc thiên y, trang sức bằng thiên trang, cùng với một ngàn thiên nữ tùy tùng, rời khỏi cung điện của mình, ngự lên chiếc Pīṭhavimāna đó, với đại thần thông của chư thiên và vẻ đẹp rực rỡ lớn lao, chiếu sáng khắp nơi như mặt trăng và mặt trời, đi đến khu vườn.
Tena ca samayena āyasmā mahāmoggallāno heṭṭhā vuttanayeneva devacārikaṃ caranto tāvatiṃsabhavanaṃ upagato tassā devatāya avidūre attānaṃ dassesi.
At that time, Venerable Mahāmoggallāna, traveling among the devas in the manner described below, arrived at the Tāvatiṃsa realm and showed himself not far from that devatā.
Vào thời điểm đó, Tôn giả Mahāmoggallāna, cũng theo cách đã nói ở trên, đang du hành các cõi trời và đã đến cõi Tāvatiṃsa, hiện thân mình không xa vị thiên nữ ấy.
Atha sā devatā taṃ disvā samuppannabalavapasādagāravā sahasā pallaṅkato oruyha theraṃ upasaṅkamitvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā dasanakhasamodhānasamujjalaṃ añjaliṃ paggayha namassamānā aṭṭhāsi.
Then that devatā, seeing him, immediately developed strong faith and reverence. She swiftly descended from the couch, approached the Elder, prostrated with the five-point prostration, and stood with clasped hands, bright with the radiance of her ten fingernails, paying homage.
Khi vị thiên nữ ấy nhìn thấy Ngài, liền phát sinh lòng tịnh tín và tôn kính mạnh mẽ, vội vàng từ ngai vàng bước xuống, đến gần Trưởng lão, đảnh lễ bằng năm chi phần, chắp tay cung kính, mười móng tay sáng rực, rồi đứng lại.
Thero kiñcāpi tāya aññehi ca sattehi yathūpacitaṃ kusalākusalaṃ attano yathākammūpagañāṇānubhāvena hatthatale ṭhapitaāmalakaṃ viya paññābalabhedena paccakkhato passati, tathāpi yasmā devatānaṃ upapattisamanantarameva ‘‘kuto nu kho ahaṃ cavitvā idhūpapannā, kiṃ nu kho kusalakammaṃ katvā imaṃ sampattiṃ paṭilabhāmī’’ti atītabhavaṃ yathūpacitañca kammaṃ uddissa yebhuyyena dhammatāsiddhā upadhāraṇā, tassā ca yāthāvato ñāṇaṃ uppajjati, tasmā tāya devatāya katakammaṃ kathāpetvā sadevakassa lokassa kammaphalaṃ paccakkhaṃ kātukāmo –
Although the Elder saw, by virtue of his knowledge of karmic results and the distinction of his wisdom, the wholesome and unwholesome deeds accumulated by her and other beings as clearly as an āmalaka fruit placed on the palm of his hand, nevertheless, because it is the general rule for devatās, immediately upon their rebirth, to reflect, “From where did I pass away to be reborn here? What wholesome deed did I perform to attain this prosperity?”, and a true knowledge arises for them concerning their past existence and accumulated karma, therefore, desiring to have the devatā recount the deed she had performed and to make the fruit of karma evident to the world of devas and humans—
Mặc dù Trưởng lão, với năng lực Tuệ tri về nghiệp quả của chính mình (yathākammūpagañāṇa) và sức mạnh trí tuệ, thấy rõ nghiệp thiện và bất thiện đã tích lũy của vị thiên nữ ấy và các chúng sinh khác, như quả xoài đặt trên lòng bàn tay; tuy nhiên, vì ngay sau khi tái sinh vào cõi trời, các vị thiên nhân thường có sự quán sát tự nhiên rằng: “Ta đã từ đâu mà chuyển sinh đến đây? Ta đã làm nghiệp thiện gì để đạt được sự sung mãn này?”, và trí tuệ chân thật về điều đó phát sinh. Do đó, Trưởng lão muốn cho vị thiên nữ ấy kể về nghiệp đã làm, để toàn thể thế gian, bao gồm cả chư thiên, có thể thấy rõ quả báo của nghiệp –
1. Tattha pīṭhanti yaṃkiñci tādisaṃ dārukkhandhampi āpaṇampi balikaraṇapīṭhampi vettāsanampi masārakādivisesanāmaṃ dārumayādiāsanampi vuccati.
1. There, pīṭha means any such wooden block, a shop, an offering table, a cane seat, or a wooden seat, etc., with special names like masāraka.
1. Trong đó, pīṭhaṃ có thể là bất kỳ khúc gỗ nào tương tự, hoặc chỗ ngồi, hoặc ghế cúng dường, hoặc ghế mây, hoặc chỗ ngồi bằng gỗ và các loại khác có tên đặc biệt như masāraka.
Tathā hi ‘‘pādapīṭhaṃ pādakathalika’’nti (mahāva. 209; cūḷava. 75) ettha pādaṭhapanayoggaṃ pīṭhādikaṃ dārukkhandhaṃ vuccati, ‘‘pīṭhasappī’’ti (mi. pa. 5.3.1) ettha hatthena gahaṇayoggaṃ.
Thus, in “pādapīṭhaṃ pādakathalikaṃ” (footstool, footrest), it refers to a wooden block or similar seat suitable for placing the feet; in “pīṭhasappī” (creeping on a seat), it refers to something that can be held by hand.
Như trong câu ‘‘pādapīṭhaṃ pādakathalikaṃ’’ (Mahāva. 209; Cūḷava. 75), ở đây nói đến khúc gỗ hoặc chỗ ngồi dùng để đặt chân; trong câu ‘‘pīṭhasappī’’ (Mi. Pa. 5.3.1), ở đây nói đến vật có thể cầm bằng tay.
‘‘Pīṭhikā’’ti pana ekaccesu janapadesu desavohārena āpaṇaṃ.
However, pīṭhikā in some regions, by local custom, refers to a shop.
Còn ‘‘pīṭhikā’’ thì ở một số vùng, theo cách gọi địa phương, là chỗ ngồi.
‘‘Bhūtapīṭhikā devakulapīṭhikā’’ti ettha devatānaṃ balikaraṇaṭṭhānabhūtaṃ pīṭhaṃ.
In “bhūtapīṭhikā devakulapīṭhikā” (spirit-offering table, deity-shrine table), it refers to a table used for making offerings to deities.
Trong cụm từ ‘‘Bhūtapīṭhikā devakulapīṭhikā’’, đây là một cái ghế dùng làm nơi cúng dường cho chư thiên.
‘‘Bhaddapīṭha’’nti ettha vettalatādīhi upari vītaṃ āsanaṃ, yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘bhaddapīṭhaṃ upānayī’’ti.
In “bhaddapīṭhaṃ” (auspicious seat), it refers to a seat woven with rattan or similar materials, regarding which it is said, “He brought forth an auspicious seat.”
Trong cụm từ ‘‘Bhaddapīṭha’’ (ghế tốt), đây là một chỗ ngồi được đan bằng song mây hoặc các loại dây leo khác ở phía trên, như đã nói đến trong câu ‘‘bhaddapīṭhaṃ upānayī’’ (mang ghế tốt đến).
‘‘Supaññattaṃ mañcapīṭhaṃ.
“A well-arranged couch or seat.
"Giường và ghế đã được sắp đặt tốt.
Mañcaṃ vā pīṭhaṃ vā kārayamānenā’’ti (pāci. 522) ca ādīsu masārakādibhedaṃ dārumayādiāsanaṃ.
When making a couch or a seat,” and so on, refer to wooden seats of various kinds, such as masāraka.
Và trong các trường hợp như ‘‘Mañcaṃ vā pīṭhaṃ vā kārayamānenā’’ (do người làm giường hay ghế), đây là chỗ ngồi bằng gỗ hoặc tương tự, có nhiều loại như masāraka.
Idha pana pallaṅkākārasaṇṭhitaṃ devatāya puññānubhāvābhinibbattaṃ yojanikaṃ kanakavimānaṃ veditabbaṃ.
Here, however, it should be understood as a golden celestial mansion, one yojana in size, shaped like a throne, produced by the power of the deity’s merit.
Tuy nhiên, ở đây cần hiểu là một cung điện vàng (kanakavimāna) rộng một dojana, có hình dáng như một chiếc pallaṅka (ngai vàng) được tạo ra nhờ năng lực phước báu của vị devatā (thiên nữ).
Teti te-saddo ‘‘na te sukhaṃ pajānanti, ye na passanti nandana’’ntiādīsu (saṃ. ni. 1.11, 226) ta-saddassa vasena paccattabahuvacane āgato.
Te (your) – the word ‘te’ in phrases like “na te sukhaṃ pajānanti, ye na passanti nandanaṃ” (those who do not see Nandana do not know happiness) comes in the sense of the nominative plural of the pronoun ‘ta’.
Trong từ Te, từ 'te' này xuất hiện trong nghĩa số nhiều của đại từ nhân xưng, theo cách dùng của từ 'ta' (họ), như trong câu ‘‘na te sukhaṃ pajānanti, ye na passanti nandana’’ (những ai không thấy Nandana thì họ không biết hạnh phúc).
‘‘Namo te purisājañña, namo te purisuttama (dī. ni. 3.278; su. ni. 549).
In phrases like “Namo te purisājañña, namo te purisuttama. Namo te buddha vīratthū” (Homage to you, noble man; homage to you, supreme man; homage to you, Buddha, hero), it comes in the dative case of the pronoun ‘tumha’ (you), meaning ‘to you’.
Trong các trường hợp như ‘‘Namo te purisājañña, namo te purisuttama. Namo te buddha vīratthū’’ (Kính lễ Ngài, bậc cao quý nhất trong loài người; Kính lễ Ngài, bậc tối thượng trong loài người; Kính lễ Ngài, bậc Phật anh hùng), từ này xuất hiện trong nghĩa sở thuộc (sampadāna), theo cách dùng của từ 'tumha' (của bạn), có nghĩa là 'của bạn'.
Namo te buddha vīratthū’’ti (saṃ. ni. 1.90) ca ādīsu tumha-saddassa vasena sampadāne, tuyhanti attho.
It means ‘to you’.
Trong các trường hợp như ‘‘Kiṃ te diṭṭhaṃ kinti te sutaṃ. Upadhī te samatikkantā, āsavā te padālitā’’ (Bạn đã thấy gì, bạn đã nghe gì? Các upadhi của bạn đã được vượt qua, các āsava của bạn đã bị tiêu diệt), từ này xuất hiện trong nghĩa công cụ (karaṇa).
‘‘Kiṃ te diṭṭhaṃ kinti te sutaṃ.
In phrases like “Kiṃ te diṭṭhaṃ kinti te sutaṃ” (What have you seen? What have you heard?).
Trong các trường hợp như ‘‘Kiṃ te vataṃ kiṃ pana brahmacariya’’ (Giới nguyện của bạn là gì, và đời sống phạm hạnh của bạn là gì?), từ này xuất hiện trong nghĩa sở hữu.
Upadhī te samatikkantā, āsavā te padālitā’’ti (ma. ni. 2.400; su. ni. 551) ca ādīsu karaṇe.
“Upadhī te samatikkantā, āsavā te padālitā” (Your attachments are overcome, your defilements are destroyed), it comes in the instrumental case.
Ở đây cũng cần hiểu là trong nghĩa sở hữu.
‘‘Kiṃ te vataṃ kiṃ pana brahmacariya’’ntiādīsu (vi. va. 1251; jā. 1.10.92) sāmiatthe.
In phrases like “Kiṃ te vataṃ kiṃ pana brahmacariyaṃ” (What is your vow? What is your holy life?), it comes in the possessive sense.
Vì nó có nghĩa là 'của bạn' (tava).
Idhāpi sāmiatthe daṭṭhabbo.
Here too, it should be understood in the possessive sense.
Ở đây cũng cần hiểu là trong nghĩa sở hữu.
Tavāti hi attho.
Indeed, it means ‘your’.
Thật vậy, nó có nghĩa là 'của bạn' (tava).
Sovaṇṇamayanti ettha suvaṇṇa-saddo ‘‘suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate’’ti (ma. ni. 1.148) ca ‘‘suvaṇṇatā susaratā’’ti (khu. pā. 8.11) ca evamādīsu chavisampattiyaṃ āgato.
Sovaṇṇamayaṃ (golden) – here, the word ‘suvaṇṇa’ (gold) appears in the sense of beauty of complexion in phrases like “suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate” (in the beautiful and the ugly, in the well-faring and the ill-faring) and “suvaṇṇatā susaratā” (beauty of complexion, pleasantness of voice).
Trong từ Sovaṇṇamayaṃ, từ 'suvaṇṇa' này xuất hiện trong nghĩa sự hoàn hảo của làn da (chavisampattiyaṃ), như trong ‘‘suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate’’ (trong những người có sắc đẹp và xấu, trong những người may mắn và bất hạnh) và ‘‘suvaṇṇatā susaratā’’ (sắc đẹp, giọng nói hay).
‘‘Kākaṃ suvaṇṇā parivārayantī’’tiādīsu (jā. 1.1.77) garuḷe.
In phrases like “Kākaṃ suvaṇṇā parivārayantī” (Garudas surround the crow), it refers to a garuḷa (mythical bird).
Trong các trường hợp như ‘‘Kākaṃ suvaṇṇā parivārayantī’’ (những con chim suvaṇṇa vây quanh con quạ), từ này chỉ chim garuḷa.
‘‘Suvaṇṇavaṇṇo kañcanasannibhattaco’’tiādīsu (dī. ni. 3.200) jātarūpe.
In phrases like “Suvaṇṇavaṇṇo kañcanasannibhattaco” (golden-colored, with skin like gold), it refers to pure gold.
Trong các trường hợp như ‘‘Suvaṇṇavaṇṇo kañcanasannibhattaco’’ (có màu vàng, da như vàng), từ này chỉ vàng ròng (jātarūpa).
Idhāpi jātarūpe eva daṭṭhabbo.
Here too, it should be understood as pure gold.
Ở đây cũng cần hiểu là vàng ròng.
Tañhi buddhānaṃ samānavaṇṇatāya sobhano vaṇṇo etassāti suvaṇṇanti vuccati.
Indeed, it is called ‘suvaṇṇa’ (beautiful color) because it has a beautiful color, being similar in color to the Buddhas.
Thật vậy, vàng ròng được gọi là suvaṇṇa (có màu đẹp) vì nó có màu sắc tương tự với chư Phật.
Suvaṇṇameva sovaṇṇaṃ yathā ‘‘vekataṃ vesama’’nti ca.
Suvaṇṇa itself is sovaṇṇa, just as ‘vekataṃ’ (change) is ‘vesamaṃ’ (unevenness).
Suvaṇṇa chính là sovaṇṇa, giống như ‘‘vekataṃ vesamaṃ’’ (sự thay đổi, sự không đồng đều).
Maya-saddo ca ‘‘anuññātapaṭiññātā, tevijjā mayamasmubho’’tiādīsu (su. ni. 599; ma. ni. 2.455) asmadatthe āgato.
And the word ‘maya’ appears in the sense of ‘asmad’ (we) in phrases like “Anuññātapaṭiññātā, tevijjā mayamasmubho” (Both of us are recognized and acknowledged as possessing the three knowledges).
Và từ 'maya' xuất hiện trong nghĩa 'chúng ta' (asmadatthe), như trong ‘‘Anuññātapaṭiññātā, tevijjā mayamasmubho’’ (Chúng ta đều là người có tam minh, được công nhận và thừa nhận).
‘‘Mayaṃ nissāya hemāya, jātamaṇḍo darī subhā’’ti ettha paññattiyaṃ.
In “Mayaṃ nissāya hemāya, jātamaṇḍo darī subhā” (Depending on us, the beautiful cave, adorned with gold, was born), it is in the sense of designation.
Trong câu ‘‘Mayaṃ nissāya hemāya, jātamaṇḍo darī subhā’’ (Nhờ chúng ta, hang động đẹp đẽ này trở thành nơi trú ẩn của vàng), từ này xuất hiện trong nghĩa khái niệm (paññattiyaṃ).
‘‘Manomayā pītibhakkhā sayaṃpabhā’’tiādīsu (dī. ni. 1.39; 3.38) nibbattiatthe, bāhirena paccayena vinā manasāva nibbattāti manomayāti vuttā.
In phrases like “Manomayā pītibhakkhā sayaṃpabhā” (mind-made, feeding on joy, self-luminous), it is in the sense of production, meaning "mind-made" because it is produced by the mind alone without external causes.
Trong các trường hợp như ‘‘Manomayā pītibhakkhā sayaṃpabhā’’ (được tạo ra bằng ý chí, sống bằng hỷ lạc, tự sáng), từ này xuất hiện trong nghĩa sự hình thành (nibbattiatthe), được nói là manomayā (được tạo ra bằng ý chí) vì nó được tạo ra chỉ bằng ý chí mà không cần yếu tố bên ngoài.
‘‘Yaṃnūnāhaṃ sāmaṃ cikkhallaṃ madditvā sabbamattikāmayaṃ kuṭikaṃ kareyya’’ntiādīsu (pārā. 84) vikāratthe.
in passages like “‘How about I myself knead the mud and make a hut entirely of clay?’”, it is in the sense of transformation.
Trong các trường hợp như ‘‘Yaṃnūnāhaṃ sāmaṃ cikkhallaṃ madditvā sabbamattikāmayaṃ kuṭikaṃ kareyya’’ (Ước gì tôi tự mình nhào bùn và làm một cái chòi hoàn toàn bằng đất sét), từ này xuất hiện trong nghĩa biến đổi (vikāratthe).
‘‘Dānamayaṃ sīlamaya’’ntiādīsu (dī. ni. 3.305) padapūraṇamatte.
in passages like “made of generosity, made of virtue”, it is merely for filling out the word.
Trong các trường hợp như ‘‘Dānamayaṃ sīlamaya’’ (do bố thí, do giới đức), từ này xuất hiện chỉ để bổ nghĩa cho từ (padapūraṇamatte).
Idhāpi vikāratthe, padapūraṇamatte vā daṭṭhabbo.
Here too, it should be understood in the sense of transformation or merely for filling out the word.
Ở đây cũng cần hiểu là trong nghĩa biến đổi (vikāratthe) hoặc chỉ để bổ nghĩa cho từ (padapūraṇamatte).
Yadā hi suvaṇṇena nibbattaṃ sovaṇṇamayanti ayamattho, tadā suvaṇṇassa vikāro sovaṇṇamayanti vikāratthe maya-saddo daṭṭhabbo, ‘‘nibbattiatthe’’tipi vattuṃ vaṭṭatiyeva.
Indeed, when the meaning is “that which is produced from gold is golden”, then the word maya should be understood in the sense of transformation, as in “the transformation of gold is golden”; it is also proper to say “in the sense of production”.
Thật vậy, khi nghĩa là "được làm từ vàng là sovaṇṇamayaṃ", thì từ 'maya' cần được hiểu trong nghĩa biến đổi, tức là "sự biến đổi của vàng là sovaṇṇamayaṃ", cũng có thể nói là "trong nghĩa sự hình thành".
Yadā pana suvaṇṇena nibbattaṃ sovaṇṇanti ayamattho, tadā sovaṇṇameva sovaṇṇamayanti padapūraṇamatte maya-saddo daṭṭhabbo.
However, when the meaning is “that which is produced from gold is gold”, then the word maya should be understood merely for filling out the word, as in “gold itself is golden”.
Tuy nhiên, khi nghĩa là "được làm từ vàng là sovaṇṇa", thì từ 'maya' cần được hiểu chỉ để bổ nghĩa cho từ, tức là "sovaṇṇa chính là sovaṇṇamayaṃ".
Uḷāranti paṇītampi seṭṭhampi mahantampi.
Uḷāra means excellent, superior, or great.
Uḷāraṃ (vĩ đại) có nghĩa là cao quý (paṇīta), tối thượng (seṭṭha), và to lớn (mahanta).
Uḷāra-saddo hi ‘‘pubbenāparaṃ uḷāraṃ visesaṃ adhigacchatī’’tiādīsu (saṃ. ni. 5.376) paṇīte āgato.
Indeed, the word uḷāra appears in the sense of excellent in passages like “one attains an excellent distinction, one after another”.
Thật vậy, từ 'uḷāra' xuất hiện trong nghĩa cao quý (paṇīte) trong các trường hợp như ‘‘pubbenāparaṃ uḷāraṃ visesaṃ adhigacchatī’’ (đạt được sự đặc biệt cao quý hơn từng bước).
‘‘Uḷārāya khalu bhavaṃ vacchāyano samaṇaṃ gotamaṃ pasaṃsāya pasaṃsatī’’tiādīsu (ma. ni. 1.288) seṭṭhe.
In the sense of superior in passages like “Indeed, venerable Vacchāyana praises the recluse Gotama with superior praise”.
Trong các trường hợp như ‘‘Uḷārāya khalu bhavaṃ vacchāyano samaṇaṃ gotamaṃ pasaṃsāya pasaṃsatī’’ (Thật vậy, Tôn giả Vacchāyana ca ngợi Sa-môn Gotama bằng lời ca ngợi cao quý), từ này xuất hiện trong nghĩa tối thượng (seṭṭhe).
‘‘Uḷārabhogā uḷārayasā oḷārika’’nti ca ādīsu (dha. sa. 894, 896; ma. ni. 1.244) mahante.
And in the sense of great in passages like “having great wealth, having great fame, gross”.
Và trong các trường hợp như ‘‘Uḷārabhogā uḷārayasā oḷārika’’ (có tài sản lớn, có danh tiếng lớn, thô thiển), từ này xuất hiện trong nghĩa to lớn (mahante).
Tampi ca vimānaṃ manuññabhāvena upabhuñjantānaṃ atittikaraṇatthena paṇītaṃ, samantapāsādikatādinā pasaṃsitatāya seṭṭhaṃ, pamāṇamahantatāya ca mahagghatāya ca mahantaṃ, tīhipi atthehi uḷāramevāti vuttaṃ uḷāranti.
That mansion is also excellent because it is delightful and never satiates those who enjoy it; it is superior due to being praised for its all-around beauty; and it is great due to its immense size and high value. Thus, it is called uḷāra (excellent) in all three senses.
Cung điện đó được gọi là uḷāra (vĩ đại) theo cả ba nghĩa: cao quý vì nó mang lại sự thỏa mãn không ngừng cho những ai hưởng thụ vẻ đẹp của nó; tối thượng vì nó được ca ngợi bởi sự lộng lẫy toàn diện; và to lớn vì kích thước vĩ đại và giá trị cao quý của nó.
Manojavanti ettha manoti cittaṃ.
In manojavanti, mano means mind.
Trong từ Manojavaṃ, mano có nghĩa là tâm (citta).
Yadipi mano-saddo sabbesampi kusalākusalābyākatacittānaṃ sādhāraṇavācī, ‘‘manojava’’nti pana vuttattā yattha katthaci ārammaṇe pavattanakassa kiriyamayacittassa vasena veditabbaṃ.
Although the word mano is a general term for all wholesome, unwholesome, and indeterminate mental states, because it is said “mind-swift”, it should be understood in the sense of the volitional mental state that operates on any object whatsoever.
Mặc dù từ 'mano' là một từ chung chỉ tất cả các loại tâm thiện, bất thiện và vô ký, nhưng vì được nói là ‘‘manojavaṃ’’ (tốc độ như tâm), nên cần hiểu theo nghĩa của tâm hành động (kiriyamayacitta) có khả năng hoạt động trên bất kỳ đối tượng nào.
Tasmā manaso viya javo etassāti manojavaṃ yathā oṭṭhamukhoti, ativiya sīghagamananti attho.
Therefore, it means having the swiftness like that of the mind, as in “camel-mouthed”, meaning extremely swift in movement.
Do đó, nó có nghĩa là "có tốc độ như tâm", giống như "oṭṭhamukha" (miệng lạc đà), tức là rất nhanh.
Mano hi lahuparivattitāya atidūrepi visaye khaṇeneva nipatati, tenāha bhagavā – ‘‘nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekadhammampi samanupassāmi yaṃ evaṃ lahuparivattaṃ, yathayidaṃ, bhikkhave, citta’’nti (a. ni. 1.48) ‘‘dūraṅgamaṃ ekacara’’nti (dha. pa. 37) ca.
Indeed, the mind, due to its rapid change, falls upon even very distant objects in an instant. Therefore, the Blessed One said: “Bhikkhus, I do not see any other single phenomenon that changes so quickly as this mind, bhikkhus,” and “far-ranging, solitary-moving”.
Thật vậy, tâm rất nhanh nhạy nên có thể ngay lập tức đến được những đối tượng ở rất xa. Vì thế, Đức Phật đã dạy: ‘‘Nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekadhammampi samanupassāmi yaṃ evaṃ lahuparivattaṃ, yathayidaṃ, bhikkhave, citta’’ (Này các Tỳ-khưu, Ta không thấy một pháp nào khác biến chuyển nhanh chóng như tâm này, này các Tỳ-khưu) và ‘‘dūraṅgamaṃ ekacara’’ (đi xa một mình).
Gacchatīti tassā devatāya vasanavimānato uyyānaṃ uddissa ākāsena gacchati.
Gacchati means she goes through the sky from her celestial mansion to the garden.
Gacchatī (đi) có nghĩa là nó đi trên không trung, hướng về khu vườn từ cung điện nơi vị devatā đó cư ngụ.
Yenakāmanti ettha kāma-saddo ‘‘kāmā hi citrā madhurā manoramā, virūparūpena mathenti citta’’ntiādīsu (su. ni. 50; theragā. 787) manāpiye rūpādivisaye āgato.
In yenakāma, the word kāma appears in the sense of pleasant objects such as sights in passages like “Indeed, desires are varied, sweet, delightful; they torment the mind with diverse forms”.
Trong từ Yenakāmaṃ, từ 'kāma' này xuất hiện trong nghĩa đối tượng khả ái như sắc, v.v., như trong ‘‘Kāmā hi citrā madhurā manoramā, virūparūpena mathenti citta’’ (Các dục thật đa dạng, ngọt ngào, làm hài lòng tâm trí, chúng làm xáo động tâm trí bằng nhiều hình thức khác nhau).
‘‘Chando kāmo rāgo kāmo’’tiādīsu (vibha. 564; mahāni. 1; cūḷani. 8 ajitamāṇavapucchāniddesa) chandarāge.
In the sense of desire-passion in passages like “desire is kāma, passion is kāma”.
Trong các trường hợp như ‘‘Chando kāmo rāgo kāmo’’ (chanda là kāma, rāga là kāma), từ này xuất hiện trong nghĩa chandarāga (dục ái).
‘‘Kilesakāmo kāmupādāna’’ntiādīsu (dha. sa. 1219; mahāni. 2) sabbasmiṃ lobhe.
In the sense of all greed in passages like “defilement-desire, clinging to desires”.
Trong các trường hợp như ‘‘Kilesakāmo kāmupādāna’’ (kilesakāma là kāmupādāna), từ này xuất hiện trong nghĩa tất cả các loại tham (lobha).
‘‘Attakāmapāricariyāya vaṇṇaṃ bhāseyyā’’tiādīsu (pārā. 291) gāmadhamme.
In phrases such as ‘one should speak in praise of serving one’s own desires,’ it refers to sexual conduct (gāmadhamma).
Trong các trường hợp như ‘‘Attakāmapāricariyāya vaṇṇaṃ bhāseyyā’’ (ca ngợi sự phục vụ vì lợi ích của bản thân), từ này xuất hiện trong nghĩa tục lụy (gāmadhamma).
‘‘Santettha tayo kulaputtā attakāmarūpā viharantī’’tiādīsu (ma. ni. 1.325; mahāva. 466) hitacchande.
In phrases such as ‘there are three noble sons here who dwell desiring their own well-being,’ it refers to the desire for what is beneficial.
Trong các trường hợp như ‘‘Santettha tayo kulaputtā attakāmarūpā viharantī’’ (Ở đây có ba người con của gia đình sống vì lợi ích của bản thân), từ này xuất hiện trong nghĩa mong muốn lợi ích (hitacchande).
‘‘Attādhīno aparādhīno bhujisso yenakāmaṃgamo’’tiādīsu (dī. ni. 1.221; ma. ni. 1.426) seribhāve.
In phrases such as ‘one is independent, not dependent on others, free to go wherever one wishes,’ it refers to the state of freedom.
Trong các trường hợp như ‘‘Attādhīno aparādhīno bhujisso yenakāmaṃgamo’’ (tự chủ, không phụ thuộc người khác, tự do đi đến bất cứ nơi nào mình muốn), từ này xuất hiện trong nghĩa tự do (seribhāve).
Idhāpi seribhāve eva daṭṭhabbo, tasmā yenakāmanti yathāruci, devatāya icchānurūpanti attho.
Here too, it should be understood in the sense of freedom. Therefore, yenakāmaṃ means according to your wish; it is the goddess's desire, this is the meaning.
Ở đây cũng cần hiểu là trong nghĩa tự do (seribhāve). Do đó, yenakāmaṃ có nghĩa là theo ý muốn, phù hợp với mong muốn của vị devatā.
Alaṅkateti alaṅkatagatte, nānāvidharaṃsijālasamujjalavividharatanavijjotitehi hatthūpagapādūpagādibhedehi saṭṭhisakaṭabhāraparimāṇehi dibbālaṅkārehi vibhūsitasarīreti attho.
Alaṅkateti means having an adorned body, a body embellished with divine ornaments measuring sixty cartloads, such as armlets and anklets, which glitter with various networks of diverse rays and sparkle with various kinds of gems.
Alaṅkate (được trang sức) có nghĩa là có thân thể được trang sức, tức là thân thể được trang hoàng lộng lẫy bằng các trang sức thần thánh có số lượng sáu mươi xe bò, bao gồm vòng tay, vòng chân, v.v., rực rỡ bởi mạng lưới ánh sáng đa dạng và lấp lánh bởi các loại ngọc quý khác nhau.
Sambodhane cetaṃ ekavacanaṃ.
And this is a singular term in the vocative case.
Và đây là từ số ít trong cách hô ngữ.
Malyadhareti kapparukkhapāricchattakasantānakalatādisambhavehi, suvisuddhacāmīkaravividharatanamayapattakiñjakkhakesarehi, samantato vijjotamānavipphurantakiraṇanikararucirehi dibbakusumehi sumaṇḍitakesahatthāditāya mālābhārinī.
Malyadhareti means wearing garlands, due to her hair and hands, etc., being beautifully adorned with divine flowers that have pure golden and various jewel-made petals, stamens, and filaments, and which are charming with their masses of rays shining and sparkling all around, originating from wish-granting trees, coral trees, celestial creepers, and so forth.
Malyadhare (đeo vòng hoa) có nghĩa là mang vòng hoa vì tóc và tay, v.v., được trang điểm đẹp đẽ bằng các loài hoa thần thánh như hoa cây kapparukkha, pāricchattaka, santānaka, và các loại dây leo, v.v., có cánh hoa, nhị hoa và sợi nhụy làm bằng vàng cāmīkara rất tinh khiết và các loại ngọc quý khác nhau, rực rỡ với những chùm tia sáng lấp lánh tỏa ra khắp nơi.
Suvattheti kappalatānibbattānaṃ, nānāvirāgavaṇṇavisesānaṃ suparisuddhabhāsurappabhānaṃ nivāsanuttariyapaṭicchadādīnaṃ dibbavatthānaṃ vasena sundaravatthe.
Suvattheti means beautifully clothed, by means of divine garments like lower garments, upper robes, and coverings, which are born from wish-granting creepers, have various pure, radiant colors and special hues.
Suvatthe (mặc y phục đẹp) có nghĩa là mặc y phục đẹp đẽ nhờ các loại y phục thần thánh như y phục dưới, y phục trên, và các loại vải che thân, v.v., được làm từ dây kappalatā, có màu sắc và sắc thái đa dạng, với ánh sáng rực rỡ và tinh khiết.
Obhāsasīti vijjotasi.
Obhāsasīti means you shine.
Obhāsasī (Ngài tỏa sáng) có nghĩa là Ngài rực rỡ.
Vijjurivāti vijjulatā viya.
Vijjurivāti means like a lightning streak.
Vijjurivā (như tia chớp) có nghĩa là như một tia chớp.
Abbhakūṭanti valāhakasikhare.
Abbhakūṭanti means on a cloud-peak.
Abbhakūṭaṃ (đỉnh mây) có nghĩa là trên đỉnh mây.
Bhummatthe hi etaṃ upayogavacanaṃ.
Indeed, this is a word used in the locative sense.
Thật vậy, đây là một từ dùng trong nghĩa vị trí (bhummatthe).
Obhāsasīti vā antogadhahetuatthavacanaṃ, obhāsesīti attho.
Or, Obhāsasīti is a word that contains the sense of causation; the meaning is ‘you cause to shine’.
Hoặc Obhāsasī là một từ có nghĩa nguyên nhân ẩn chứa bên trong, có nghĩa là "làm cho tỏa sáng".
Imasmiṃ pakkhe ‘‘abbhakūṭa’’nti upayogatthe eva upayogavacanaṃ daṭṭhabbaṃ.
In this alternative interpretation, the word ‘‘abbhakūṭaṃ’’ should be understood as a word used only in the objective case.
Trong trường hợp này, ‘‘abbhakūṭaṃ’’ cần được hiểu là một từ dùng trong nghĩa đối cách (upayogatthe) mà thôi.
Ettha hi ‘‘pīṭha’’nti nidassetabbavacanametaṃ, ‘‘abbhakūṭa’’nti nidassanavacanaṃ.
Here, ‘‘pīṭhaṃ’’ is the word to be indicated, and ‘‘abbhakūṭaṃ’’ is the illustrative word.
Ở đây, ‘‘pīṭha’’ là từ cần được chỉ ra, còn ‘‘abbhakūṭa’’ là từ dùng để chỉ ra.
Tathā ‘‘te’’ti nidassetabbavacanaṃ.
Similarly, ‘‘te’’ is the word to be indicated.
Tương tự, ‘‘te’’ là từ cần được chỉ ra.
Tañhi ‘‘pīṭha’’nti idaṃ apekkhitvā sāmivacanena vuttampi ‘‘alaṅkate malyadhare suvatthe obhāsasī’’ti imāni padāni apekkhitvā paccattavasena pariṇamati, tasmā ‘‘tva’’nti vuttaṃ hoti.
Although it is stated in the genitive case with reference to ‘‘pīṭhaṃ’’, it transforms into the nominative case with reference to the words ‘‘alaṅkate malyadhare suvatthe obhāsasī’’; therefore, it means ‘‘you’’.
Thật vậy, mặc dù từ “pīṭha” (ngai) này được nói ở cách sở hữu, nhưng khi xét đến các từ “được trang sức, đeo vòng hoa, y phục đẹp, ngươi tỏa sáng” (alaṅkate malyadhare suvatthe obhāsasī), nó biến đổi theo cách chủ cách, do đó, từ “ngươi” (tvaṃ) được nói đến.
‘‘Vijjurivā’’ti nidassanavacanaṃ.
‘‘Vijjurivā’’ is the illustrative word.
Từ “ví như chớp” (vijjurivā) là một từ ví dụ.
‘‘Obhāsasī’’ti idaṃ dvinnampi upameyyupamānānaṃ sambandhadassanaṃ.
‘‘Obhāsasī’’ indicates the connection between both the simile and the object of comparison.
Từ “tỏa sáng” (obhāsasī) này là sự biểu thị mối quan hệ giữa cả hai đối tượng được ví và đối tượng ví.
‘‘Obhāsasī’’ti hi idaṃ ‘‘tva’’nti padaṃ apekkhitvā majjhimapurisavasena vuttaṃ, ‘‘pīṭha’’nti idaṃ apekkhitvā paṭhamapurisavasena pariṇamati.
Indeed, ‘‘obhāsasī’’ is said in the middle person with reference to the word ‘‘tvaṃ’’, but it transforms into the first person with reference to the word ‘‘pīṭhaṃ’’.
Thật vậy, từ “tỏa sáng” (obhāsasī) này được nói ở ngôi thứ hai số ít khi xét đến từ “ngươi” (tvaṃ), và biến đổi theo ngôi thứ nhất số ít khi xét đến từ “pīṭha” (ngai).
Ca-saddo cettha luttaniddiṭṭho daṭṭhabbo.
And here, the particle ca should be understood as elided.
Và ở đây, từ “ca” (và) cần được hiểu là đã bị lược bỏ.
‘‘Gacchati yenakāmaṃ obhāsasī’’ti ca ‘‘vijjulatobhāsitaṃ abbhakūṭaṃ viyā’’ti paccattavasena cetaṃ upayogavacanaṃ pariṇamati.
And the phrase ‘‘gacchati yenakāmaṃ obhāsasī’’ and ‘‘like a cloud-peak illuminated by lightning’’ transforms into a verb in the nominative case.
Và từ “đi đến nơi mong muốn, tỏa sáng” (gacchati yenakāmaṃ obhāsasī) này, và “ví như đám mây được chiếu sáng bởi ánh chớp” (vijjulatobhāsitaṃ abbhakūṭaṃ viya), từ chỉ công dụng này biến đổi theo cách chủ cách.
Tathā ‘‘pīṭha’’nti visesitabbavacanametaṃ, ‘‘te sovaṇṇamayaṃ uḷāra’’ntiādi tassa visesanaṃ.
Similarly, ‘‘pīṭhaṃ’’ is the word to be qualified, and ‘‘te sovaṇṇamayaṃ uḷāraṃ’’ and so forth are its qualifiers.
Cũng vậy, từ “pīṭha” (ngai) này là từ được bổ nghĩa, và “của ngươi bằng vàng, vĩ đại” (te sovaṇṇamayaṃ uḷāraṃ) v.v... là các từ bổ nghĩa cho nó.
Nanu ca ‘‘sovaṇṇamaya’’nti vatvā suvaṇṇassa aggalohatāya seṭṭhabhāvato dibbassa ca idhādhippetattā ‘‘uḷāra’’nti na vattabbanti?
Should it not be said that after stating ‘‘made of gold,’’ it is unnecessary to say ‘‘splendid’’ because gold is supreme among metals, and divine gold is intended here?
Chẳng phải khi đã nói “bằng vàng” (sovaṇṇamayaṃ), thì không cần nói “vĩ đại” (uḷāraṃ) nữa sao, vì vàng là kim loại tốt nhất và ở đây được hiểu là vàng của chư thiên?
Na, kiñci visesasabbhāvato.
No, because there is some distinction.
Không, vì có một số đặc điểm đặc biệt.
Yatheva hi manussaparibhogasuvaṇṇavikatito rasaviddhaṃ seṭṭhaṃ suvisuddhaṃ, tato ākaruppannaṃ, tato yaṃkiñci dibbaṃ seṭṭhaṃ, evaṃ dibbasuvaṇṇepi cāmīkaraṃ, cāmīkarato sātakumbhaṃ, sātakumbhato jambunadaṃ, jambunadato siṅgīsuvaṇṇaṃ.
Just as among gold used by humans, gold refined by alchemy is superior and very pure compared to ordinary gold, and gold from a mine is superior to that, and any divine gold is superior to that; similarly, among divine gold, cāmīkara is superior, sātakumbha is superior to cāmīkara, jambunada is superior to sātakumbha, and siṅgīsuvaṇṇa is superior to jambunada.
Thật vậy, giống như trong các loại vàng dùng cho con người, vàng đã được tinh luyện (rasaviddhaṃ) là tốt nhất và tinh khiết nhất, rồi đến vàng từ mỏ (ākaruppannaṃ), rồi đến bất kỳ loại vàng chư thiên nào là tốt nhất; cũng vậy, trong các loại vàng chư thiên, có cāmīkaraṃ, từ cāmīkaraṃ đến sātakumbhaṃ, từ sātakumbhaṃ đến jambunadaṃ, từ jambunadaṃ đến siṅgīsuvaṇṇaṃ.
Tañhi sabbaseṭṭhaṃ.
That is indeed the supreme of all.
Loại vàng đó là tốt nhất trong tất cả.
Tenāha sakko devānamindo –
Therefore, Sakka, the king of devas, said:
Vì thế, Sakka, vua của chư thiên, đã nói:
Tasmā ‘‘sovaṇṇamaya’’nti vatvāpi ‘‘uḷāra’’nti vuttaṃ.
Therefore, even after saying ‘‘made of gold,’’ ‘‘splendid’’ is also stated.
Do đó, mặc dù đã nói “bằng vàng” (sovaṇṇamayaṃ), nhưng vẫn nói “vĩ đại” (uḷāraṃ).
Atha vā ‘‘uḷāra’’nti idaṃ na tassa seṭṭhapaṇītabhāvameva sandhāya vuttaṃ, atha kho mahantabhāvampīti vuttovāyamattho.
Alternatively, ‘‘uḷāraṃ’’ is not stated with reference only to its excellence and exquisiteness, but also to its vastness. This meaning has already been explained.
Hoặc, từ “vĩ đại” (uḷāraṃ) này không chỉ được nói để chỉ sự ưu việt và tinh tế của nó, mà còn để chỉ sự to lớn của nó; ý nghĩa này đã được nói đến.
Ettha ca ‘‘pīṭha’’ntiādi phalassa kammasarikkhatādassanaṃ.
Here, ‘‘pīṭhaṃ’’ and so forth show the fruit's resemblance to the karma.
Và ở đây, “pīṭha” (ngai) v.v... là sự biểu thị sự tương xứng của quả với nghiệp.
Tatthāpi ‘‘sovaṇṇamaya’’nti iminā tassa vimānassa vatthusampadaṃ dasseti, ‘‘uḷāra’’nti iminā sobhātisayasampadaṃ, ‘‘manojava’’nti iminā gamanasampadaṃ.
Therein, with ‘‘sovaṇṇamayaṃ’’, it shows the material abundance of that mansion; with ‘‘uḷāraṃ’’, it shows the abundance of its supreme splendor; with ‘‘manojavaṃ’’, it shows the abundance of its movement.
Ở đó, với từ “bằng vàng” (sovaṇṇamayaṃ), nó biểu thị sự sung mãn về vật chất của cung điện đó; với từ “vĩ đại” (uḷāraṃ), nó biểu thị sự sung mãn về vẻ đẹp siêu việt; với từ “tốc độ tâm” (manojavaṃ), nó biểu thị sự sung mãn về khả năng di chuyển.
‘‘Gacchati yenakāma’’nti iminā sīghajavatāya pīṭhasampattibhāvasampadaṃ dasseti.
With ‘‘gacchati yenakāmaṃ’’, it shows the abundance of the seat's excellent state due to its swiftness.
Với từ “đi đến nơi mong muốn” (gacchati yenakāmaṃ), nó biểu thị sự sung mãn về phẩm chất của ngai vàng với tốc độ nhanh chóng.
Atha vā ‘‘sovaṇṇamaya’’nti iminā tassa paṇītabhāvaṃ dasseti, ‘‘uḷāra’’nti iminā vepullamahattaṃ.
Alternatively, with ‘‘sovaṇṇamayaṃ’’, it shows its exquisite nature; with ‘‘uḷāraṃ’’, it shows its vastness and greatness.
Hoặc, với từ “bằng vàng” (sovaṇṇamayaṃ), nó biểu thị sự tinh tế của nó; với từ “vĩ đại” (uḷāraṃ), nó biểu thị sự rộng lớn và vĩ đại.
‘‘Manojava’’nti iminā ānubhāvamahattaṃ.
With ‘‘manojavaṃ’’, it shows the greatness of its power.
Với từ “tốc độ tâm” (manojavaṃ), nó biểu thị sự vĩ đại của oai lực.
‘‘Gacchati yenakāma’’nti iminā vihārasukhattaṃ dasseti.
With ‘‘gacchati yenakāmaṃ’’, it shows the pleasantness of dwelling.
Với từ “đi đến nơi mong muốn” (gacchati yenakāmaṃ), nó biểu thị sự an lạc của nơi ở.
‘‘Sovaṇṇamaya’’nti vā iminā tassa abhirūpataṃ vaṇṇapokkharatañca dasseti, ‘‘uḷāra’’nti iminā dassanīyataṃ pāsādikatañca dasseti, ‘‘manojava’’nti iminā sīghasampadaṃ, ‘‘gacchati yenakāma’’nti iminā katthaci appaṭihatacārataṃ dasseti.
Or, with ‘‘sovaṇṇamayaṃ’’, it shows its beauty and radiance; with ‘‘uḷāraṃ’’, it shows its attractiveness and pleasantness; with ‘‘manojavaṃ’’, it shows its swiftness; with ‘‘gacchati yenakāmaṃ’’, it shows its unimpeded movement anywhere.
Hoặc, với từ “bằng vàng” (sovaṇṇamayaṃ), nó biểu thị vẻ đẹp và sự rực rỡ của màu sắc; với từ “vĩ đại” (uḷāraṃ), nó biểu thị sự đáng chiêm ngưỡng và sự dễ chịu; với từ “tốc độ tâm” (manojavaṃ), nó biểu thị sự nhanh chóng; với từ “đi đến nơi mong muốn” (gacchati yenakāmaṃ), nó biểu thị sự di chuyển không bị cản trở ở bất cứ đâu.
Atha vā taṃ vimānaṃ yassa puññakammassa nissandaphalaṃ, tassa alobhanissandatāya sovaṇṇamayaṃ, adosanissandatāya uḷāraṃ, amohanissandatāya manojavaṃ gacchati yenakāmaṃ.
Alternatively, that mansion, being the resultant effect of the meritorious kamma of non-greed, is made of gold; being the resultant effect of non-hatred, it is splendid; and being the resultant effect of non-delusion, it moves swiftly, wherever it wishes.
Hoặc, cung điện đó là quả của nghiệp phước nào, thì do sự liên hệ với không tham (alobhanissandatāya) mà nó bằng vàng, do sự liên hệ với không sân (adosanissandatāya) mà nó vĩ đại, do sự liên hệ với không si (amohanissandatāya) mà nó có tốc độ tâm và đi đến nơi mong muốn.
Tathā tassa kammassa saddhānissandabhāvena sovaṇṇamayaṃ, paññānissandabhāvena uḷāraṃ, vīriyanissandabhāvena manojavaṃ, samādhinissandabhāvena gacchati yenakāmaṃ.
Similarly, by virtue of that kamma being the resultant effect of faith, it is made of gold; by virtue of being the resultant effect of wisdom, it is splendid; by virtue of being the resultant effect of energy, it moves swiftly; by virtue of being the resultant effect of concentration, it goes wherever it wishes.
Cũng vậy, do sự liên hệ với đức tin (saddhānissandabhāvena) của nghiệp đó mà nó bằng vàng, do sự liên hệ với trí tuệ (paññānissandabhāvena) mà nó vĩ đại, do sự liên hệ với tinh tấn (vīriyanissandabhāvena) mà nó có tốc độ tâm, do sự liên hệ với định (samādhinissandabhāvena) mà nó đi đến nơi mong muốn.
Saddhāsamādhinissandabhāvena vā sovaṇṇamayaṃ, samādhipaññānissandabhāvena uḷāraṃ, samādhivīriyanissandabhāvena manojavaṃ, samādhisatinissandabhāvena gacchati yenakāmanti veditabbaṃ.
Or, by virtue of being the resultant effect of faith and concentration, it is made of gold; by virtue of being the resultant effect of concentration and wisdom, it is splendid; by virtue of being the resultant effect of concentration and energy, it moves swiftly; by virtue of being the resultant effect of concentration and mindfulness, it goes wherever it wishes—thus it should be understood.
Hoặc, do sự liên hệ với đức tin và định (saddhāsamādhinissandabhāvena) mà nó bằng vàng, do sự liên hệ với định và trí tuệ (samādhipaññānissandabhāvena) mà nó vĩ đại, do sự liên hệ với định và tinh tấn (samādhivīriyanissandabhāvena) mà nó có tốc độ tâm, do sự liên hệ với định và niệm (samādhisatinissandabhāvena) mà nó đi đến nơi mong muốn, cần phải hiểu như vậy.
Tattha yathā ‘‘pīṭha’’ntiādi vimānasampattidassanavasena tassā devatāya puññaphalavibhavasampattikittanaṃ, evaṃ ‘‘alaṅkate’’tiādi attabhāvasampattidassanavasena puññaphalavibhavasampattikittanaṃ.
There, just as ‘‘pīṭhaṃ’’ and so forth describe the deity's wealth of meritorious fruit by showing the opulence of her mansion, similarly ‘‘alaṅkate’’ and so forth describe the wealth of meritorious fruit by showing the opulence of her person.
Ở đó, giống như “pīṭha” (ngai) v.v... là sự ca ngợi sự sung mãn về tài sản phước báu của vị thiên nữ đó qua việc biểu thị sự sung mãn của cung điện, thì “alaṅkate” (được trang sức) v.v... là sự ca ngợi sự sung mãn về tài sản phước báu qua việc biểu thị sự sung mãn của thân thể.
Yathā hi susikkhitasippācariyaviracitopi rattasuvaṇṇālaṅkāro vividharaṃsijālasamujjalamaṇiratanakhacito eva sobhati, na kevalo, evaṃ sabbaṅgasampanno caturassasobhanopi attabhāvo sumaṇḍitapasādhitova sobhati, na kevalo.
Indeed, just as a red gold ornament, even if crafted by a skilled artisan, shines only when it is studded with gems and jewels sparkling with various networks of rays, and not by itself; so too, a physical form, even if complete in all its limbs and beautiful in its four aspects, shines only when it is beautifully adorned and embellished, and not by itself.
Thật vậy, giống như một món trang sức bằng vàng đỏ, dù được chế tác bởi một thợ kim hoàn lành nghề, chỉ đẹp khi được nạm ngọc quý rực rỡ với vô số tia sáng, chứ không phải chỉ riêng nó; cũng vậy, một thân thể hoàn hảo, đẹp đẽ tứ bề, chỉ đẹp khi được trang điểm và tô điểm kỹ lưỡng, chứ không phải chỉ riêng nó.
Tenassā ‘‘alaṅkate’’tiādinā āharimaṃ sobhāvisesaṃ dasseti, ‘‘obhāsasī’’ti iminā anāharimaṃ.
Therefore, by ‘‘alaṅkate’’ and so forth, it shows her acquired special beauty; by ‘‘obhāsasī’’, it shows her inherent beauty.
Do đó, với “alaṅkate” (được trang sức) v.v..., nó biểu thị vẻ đẹp đặc biệt có được (āharimaṃ) của vị thiên nữ đó; với “obhāsasī” (tỏa sáng) này, nó biểu thị vẻ đẹp tự nhiên (anāharimaṃ).
Tathā purimena vattamānapaccayanimittaṃ sobhātisayaṃ dasseti, pacchimena atītapaccayanimittaṃ.
Similarly, by the former, it shows the surpassing beauty caused by present conditions; by the latter, the surpassing beauty caused by past conditions.
Cũng vậy, với từ trước, nó biểu thị sự siêu việt về vẻ đẹp do nhân duyên hiện tại; với từ sau, nó biểu thị sự siêu việt về vẻ đẹp do nhân duyên quá khứ.
Purimena vā tassā upabhogavatthusampadaṃ dasseti, pacchimena upabhuñjanakavatthusampadaṃ.
Alternatively, with the former, it shows her perfection in articles of enjoyment, and with the latter, her perfection in articles of personal use.
Hoặc, với từ trước, nó biểu thị sự sung mãn về vật dụng hưởng thụ của vị thiên nữ đó; với từ sau, nó biểu thị sự sung mãn về thân thể là đối tượng hưởng thụ.
Etthāha ‘‘kiṃ pana taṃ vimānaṃ yuttavāhaṃ, udāhu ayuttavāha’’nti?
Here it is said: "Is that celestial mansion drawn by yoked animals, or not drawn by yoked animals?"
Ở đây, người chất vấn hỏi: “Vậy cung điện đó có được kéo bởi vật gì không, hay không được kéo bởi vật gì?”
Yadipi devaloke rathavimānāni yuttavāhānipi honti ‘‘sahassayuttaṃ ājaññaratha’’nti (saṃ. ni. 1.264) ādivacanato, te pana devaputtā eva kiccakaraṇakāle vāharūpena attānaṃ dassenti yathā erāvaṇo devaputto kīḷanakāle hatthirūpena.
Even though chariot-mansions in the divine realm are sometimes drawn by yoked animals, as stated in phrases like "a thousand-yoked noble steed," these are actually devaputtas who, when necessary, manifest themselves in the form of steeds, just as the devaputta Erāvaṇa manifests in the form of an elephant when playing.
Mặc dù trong cõi trời, các cung điện xe cộ có thể được kéo bởi vật gì, như từ “xe ngàn ngựa thiện mã” (sahassayuttaṃ ājaññarathaṃ) v.v..., nhưng các thiên tử đó tự biến hiện thành hình dạng vật kéo khi cần thiết, giống như thiên tử Erāvaṇa biến thành hình voi khi vui chơi.
Idaṃ pana aññañca edisaṃ ayuttavāhaṃ daṭṭhabbaṃ.
This mansion, however, and others like it, should be understood as not drawn by yoked animals.
Nhưng cung điện này và những cung điện tương tự cần được hiểu là không được kéo bởi vật gì.
Yadi evaṃ kiṃ tassa vimānassa abbhantarā vāyodhātu gamane visesapaccayo, udāhu bāhirāti?
If so, is the air-element within that mansion the special cause for its movement, or is it the air-element outside?
Nếu vậy, thì trong việc di chuyển của cung điện đó, là do yếu tố gió bên trong hay bên ngoài?
Abbhantarāti gahetabbaṃ.
It should be understood as the one within.
Cần phải hiểu là bên trong.
Yathā hi candavimānasūriyavimānādīnaṃ desantaragamane tadupajīvīnaṃ sattānaṃ sādhāraṇakammanibbattaṃ ativiya sīghajavaṃ mahantaṃ vāyumaṇḍalaṃ tāni pelentaṃ pavatteti, na evaṃ taṃ peletvā pavattentī bāhirā vāyodhātu atthi.
For just as in the case of the moon-mansion, sun-mansion, and so forth, in their movement from one place to another, a great sphere of air, swiftly propelled, arisen from the common kamma of the beings dwelling therein, sets them in motion; similarly, there is no external air-element setting this mansion in motion.
Thật vậy, giống như trong việc di chuyển của các cung điện mặt trăng, mặt trời v.v... đến các vùng khác, một khối gió khổng lồ, cực kỳ nhanh chóng, do nghiệp chung của các chúng sinh sống phụ thuộc vào đó tạo ra, đẩy chúng di chuyển, thì không có yếu tố gió bên ngoài nào đẩy cung điện này di chuyển như vậy.
Yathā ca pana cakkaratanaṃ antosamuṭṭhitāya vāyodhātuyā vasena pavattati.
And just as the Cakka-ratana moves by means of the air-element arising from within it.
Và giống như bánh xe báu di chuyển nhờ yếu tố gió phát sinh từ bên trong.
Na hi tassa candavimānādīnaṃ viya bāhirā vāyodhātu peletvā pavattikā atthi rañño cakkavattissa cittavasena ‘‘pavattatu bhavaṃ cakkaratana’’ntiādivacanasamananantarameva pavattanato, evaṃ tassā devatāya cittavasena attasannissitāya vāyodhātuyā gacchatīti veditabbaṃ.
For it is not the case that an external air-element sets it in motion, like the moon-mansion, etc., but rather, it moves immediately upon the Wheel-turning Monarch's thought, such as "Let the Wheel-jewel move, venerable sir." In the same way, this mansion should be understood to move by means of the air-element inherent in the deity's own body, at the will of that deity.
Thật vậy, đối với bánh xe báu, không có yếu tố gió bên ngoài nào đẩy nó di chuyển như các cung điện mặt trăng v.v..., vì nó di chuyển ngay sau khi vua Chuyển Luân Vương nói “bánh xe báu này hãy di chuyển” theo ý muốn của ngài; cũng vậy, cung điện đó di chuyển nhờ yếu tố gió nương tựa vào thân thể của vị thiên nữ đó theo ý muốn của cô ấy, cần phải hiểu như vậy.
Tena vuttaṃ ‘‘manojavaṃ gacchati yenakāma’’nti.
Therefore, it is said: "It goes wherever it wishes, with the swiftness of thought."
Vì thế đã nói “có tốc độ tâm, đi đến nơi mong muốn” (manojavaṃ gacchati yenakāmaṃ).
2. Evaṃ paṭhamagāthāya tassā devatāya puññaphalasampattiṃ kittetvā idāni tassā kāraṇabhūtaṃ puññasampadaṃ vibhāvetuṃ ‘‘kena tetādiso vaṇṇo’’tiādi gāthādvayaṃ vuttaṃ.
Thus, having lauded the deity's perfection of results of merit in the first stanza, two stanzas beginning with "By what, O deity, is your complexion like this?" are now spoken to explain the perfection of merit that was the cause of those results.
2. Vậy, sau khi ca ngợi sự sung mãn về quả phước của vị thiên nữ đó bằng bài kệ đầu tiên, bây giờ để làm sáng tỏ sự sung mãn về phước báu là nguyên nhân của nó, hai bài kệ “sắc đẹp của ngươi như thế nào” (kena tetādiso vaṇṇo) v.v... đã được nói đến.
Tattha kenāti kiṃ-saddo ‘‘kiṃ rājā yo lokaṃ na rakkhati, kiṃ nu kho nāma tumhe maṃ vattabbaṃ maññathā’’tiādīsu (pārā. 424) garahaṇe āgato.
There, the word kenā (by what) is a form of kiṃ (what), which appears in contexts of censure, as in "What kind of king is he, the one who does not protect the world? What, pray, do you think should be said of me?";
Ở đó, từ “kena” (do đâu) là từ “kiṃ” (gì) được dùng trong ý nghĩa quở trách, như trong “Vua gì mà không bảo vệ thế gian? Các ông nghĩ ta nên nói gì?” v.v...
‘‘Yaṃkiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppanna’’ntiādīsu (ma. ni. 1.244; saṃ. ni. 3.59) aniyame.
in contexts of indefiniteness, as in "Whatever form, past, future, or present";
Trong ý nghĩa không xác định, như trong “Bất kỳ sắc nào đã qua, chưa đến, hiện tại” v.v...
‘‘Kiṃ sūdha vittaṃ purisassa seṭṭha’’ntiādīsu (su. ni. 183; saṃ. ni. 1.73) pucchāyaṃ.
and in contexts of questioning, as in "What, indeed, is the best wealth for a person here?"
Trong ý nghĩa hỏi, như trong “Tài sản nào là tốt nhất cho người ở đây?” v.v...
Idhāpi pucchāyameva daṭṭhabbo.
Here, too, it should be understood as a question.
Ở đây cũng cần được hiểu là trong ý nghĩa hỏi.
‘‘Kenā’’ti ca hetuatthe karaṇavacanaṃ, kena hetunāti attho.
And kenā is the instrumental case in the sense of cause; the meaning is "by what cause?"
Và từ “kena” (do đâu) là từ ở cách công cụ trong ý nghĩa nguyên nhân, tức là “do nguyên nhân nào”.
Teti tava.
Te means "your."
“Te” (của ngươi) là “tava” (của ngươi).
Etādisoti ediso, etarahi yathādissamānoti attho.
Etādiso means "of such a kind," meaning "as it is seen at present."
“Etādiso” (như thế này) là “ediso” (như thế này), tức là “như đang được thấy bây giờ”.
Vaṇṇoti vaṇṇa-saddo ‘‘kadā saññūḷhā pana te, gahapati, ime samaṇassa gotamassa vaṇṇā’’tiādīsu (ma. ni. 2.77) guṇe āgato.
The word vaṇṇo (complexion) appears in contexts of virtue, as in "When, O householder, did these virtues of the ascetic Gotama become known to you?";
Từ “vaṇṇo” (sắc đẹp) ở đây, từ “vaṇṇa” được dùng trong ý nghĩa phẩm chất, như trong “Này gia chủ, những phẩm chất này của Sa-môn Gotama đã được ông biết từ khi nào?” v.v...
‘‘Anekapariyāyena buddhassa vaṇṇaṃ bhāsati, dhammassa vaṇṇaṃ bhāsati, saṅghassa vaṇṇaṃ bhāsatī’’tiādīsu (dī. ni. 1.4) thutiyaṃ.
in contexts of praise, as in "He speaks of the Buddha's praise in many ways, he speaks of the Dhamma's praise, he speaks of the Saṅgha's praise";
Trong ý nghĩa ca ngợi, như trong “Nói về phẩm chất của Đức Phật bằng nhiều cách, nói về phẩm chất của Pháp, nói về phẩm chất của Tăng” v.v...
‘‘Atha kena nu vaṇṇena, gandhathenoti vuccatī’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.234; jā. 1.6.116) kāraṇe.
in contexts of cause, as in "Now, by what cause am I called a 'fragrance thief'?"
Trong ý nghĩa nguyên nhân, như trong “Vậy do nguyên nhân nào mà người ta gọi là kẻ trộm hương?” v.v...
‘‘Tayo pattassa vaṇṇā’’tiādīsu (pārā. 602) pamāṇe.
in contexts of measure, as in "Three kinds of bowls";
Trong ý nghĩa kích thước, như trong “Ba kích thước của bát” v.v...
‘‘Cattārome, bho gotama, vaṇṇā’’tiādīsu (dī. ni. 3.115; ma. ni. 2.379-380) jātiyaṃ.
in contexts of caste, as in "There are these four castes, O venerable Gotama";
Trong ý nghĩa chủng tộc, như trong “Này Gotama, có bốn chủng tộc này” v.v...
‘‘Mahantaṃ hatthirājavaṇṇaṃ abhinimminitvā’’tiādīsu saṇṭhāne.
and in contexts of form, as in "having created a magnificent form of a king-elephant."
Trong các câu như ‘‘Mahantaṃ hatthirājavaṇṇaṃ abhinimminitvā’’ (tạo ra hình dáng voi chúa vĩ đại), ý nói về hình dáng.
‘‘Suvaṇṇavaṇṇosi bhagavā, susukkadāṭhosi vīriyavā’’tiādīsu (ma. ni. 2.399; su. ni. 553) chavivaṇṇe.
In contexts of skin-complexion, as in "The Blessed One is of golden complexion, with very white tusks, full of energy."
Trong các câu như ‘‘Suvaṇṇavaṇṇosi Bhagavā, susukkadāṭhosi vīriyavā’’ (Đức Thế Tôn có sắc vàng, có răng nanh trắng tinh, có năng lực) (Ma. Ni. 2.399; Su. Ni. 553), ý nói về màu da.
Idhāpi chavivaṇṇe eva daṭṭhabbo.
Here, too, it should be understood in the sense of skin-complexion.
Ở đây cũng nên hiểu là màu da.
Ayañhettha attho – kena kīdisena puññavisesena hetubhūtena devate, tava etādiso evaṃvidho dvādasayojanāni pharaṇakappabho sarīravaṇṇo jātoti?
The meaning here is this: "O deity, by what kind of special merit, acting as a cause, has such a body-complexion of yours, of this nature, arisen, radiating light for twelve yojanas?"
Đây là ý nghĩa ở đây – Này thiên nữ, do loại công đức đặc biệt nào làm nhân duyên mà sắc thân của cô có vẻ rực rỡ lan tỏa mười hai dojana như vậy?
Kena te idha mijjhatīti kena puññātisayena te idha imasmiṃ ṭhāne idāni tayi labbhamānaṃ uḷāraṃ sucaritaphalaṃ ijjhati nipphajjati.
Kena te idha mijjhatī (By what does it succeed for you here?) means: "By what superior merit do the lofty fruits of good conduct, now obtained by you in this place, succeed, come to fruition?"
Kena te idha mijjhatī (Do điều gì mà điều này thành tựu nơi cô ở đây) có nghĩa là: Do công đức siêu việt nào mà quả lành cao cả của thiện hạnh, hiện đang có nơi cô ở đây, được thành tựu, được hoàn mãn?
Uppajjantīti nibbattanti, avicchedavasena uparūpari vattantīti attho.
Uppajjantī (arise) means: "are produced, occur continuously, one after another, without interruption."
Uppajjantī (Khởi sanh) có nghĩa là: được tạo ra, tức là tiếp tục hiện hữu liên tục, không gián đoạn.
Bhogāti paribhuñjitabbaṭṭhena ‘‘bhogā’’ti laddhanāmā vatthābharaṇādivittūpakaraṇavisesā.
Bhogā (possessions) refers to various accessories of wealth, such as clothes and ornaments, which are called "possessions" because they are to be enjoyed.
Bhogā (Tài sản) là: các loại vật dụng, trang sức, v.v., được gọi là "tài sản" vì chúng được hưởng thụ.
Yeti sāmaññena aniyamaniddeso, kecīti pakārabhedaṃ āmasitvā aniyamaniddeso, ubhayenāpi paṇītapaṇītatarādibhede tattha labbhamāne tādise bhoge anavasesato byāpetvā saṅgaṇhāti.
Ye is an indefinite pronoun in a general sense; kecī is an indefinite pronoun touching upon distinctions of kind. By both, it comprehensively includes all such excellent and more excellent possessions obtained there, without remainder.
Ye (Cái nào) là một chỉ định không xác định theo nghĩa chung, kecī (bất cứ cái nào) là một chỉ định không xác định đề cập đến sự khác biệt về loại; cả hai đều bao gồm toàn bộ những tài sản như vậy, được tìm thấy ở đó, với các loại khác nhau như cao quý và cao quý hơn.
Anavasesabyāpako hi ayaṃ niddeso yathā ‘‘ye keci saṅkhārā’’ti.
Indeed, this expression comprehensively covers all, without remainder, just as in "whatever conditioned phenomena."
Thật vậy, chỉ định này bao trùm tất cả, như trong câu “ye keci saṅkhārā” (bất cứ pháp hữu vi nào).
Manaso piyāti manasā piyāyitabbā, manāpiyāti attho.
Manaso piyā (dear to the mind) means: "to be cherished by the mind, pleasing to the mind."
Manaso piyā (Được tâm ưa thích) có nghĩa là: được tâm ưa thích, tức là khả ái.
Ettha ca ‘‘etādiso vaṇṇo’’ti iminā heṭṭhā vuttavisesā tassā devatāya attabhāvapariyāpannā vaṇṇasampadā dassitā.
Here, by "such a complexion," the aforementioned distinct perfection of complexion pertaining to that deity's own existence is shown.
Ở đây, với cụm từ “sắc thân như vậy”, sự đầy đủ về sắc đẹp thuộc về thân thể của vị thiên nữ đó đã được chỉ rõ.
‘‘Bhogā’’ti iminā upabhogaparibhogavatthubhūtā dibbarūpasaddagandharasaphoṭṭhabbabhedā kāmaguṇasampadā.
By "possessions," the perfection of sensual pleasures—divine forms, sounds, smells, tastes, and tangible objects—which are objects of enjoyment and consumption, is shown.
Với cụm từ “tài sản”, sự đầy đủ về các dục lạc, bao gồm sắc, thinh, hương, vị, xúc thiên thượng, là đối tượng để sử dụng và hưởng thụ.
‘‘Manaso piyā’’ti iminā tesaṃ rūpādīnaṃ iṭṭhakantamanāpatā.
By "dear to the mind," the desirability, loveliness, and pleasantness of those forms, etc., is shown.
Với cụm từ “được tâm ưa thích”, sự khả ái, dễ chịu và đáng mong muốn của các sắc, v.v., đã được chỉ rõ.
‘‘Idha mijjhatī’’ti iminā pana dibbaāyuvaṇṇayasasukhaādhipateyyasampadā dassitā.
By "succeeds here," the perfection of divine life, complexion, fame, happiness, and sovereignty is shown.
Còn với cụm từ “thành tựu ở đây”, sự đầy đủ về tuổi thọ, sắc đẹp, danh tiếng, hạnh phúc và quyền uy thiên thượng đã được chỉ rõ.
‘‘Ye keci manaso piyā’’ti iminā yāni ‘‘so aññe deve dasahi ṭhānehi adhiggaṇhāti dibbena āyunā dibbena vaṇṇena dibbena sukhena dibbena yasena dibbena ādhipateyyena dibbehi rūpehi dibbehi saddehi dibbehi gandhehi dibbehi rasehi dibbehi phoṭṭhabbehī’’ti (saṃ. ni. 4.341) sutte āgatāni dasa ṭhānāni.
By "whatever are dear to the mind," the ten stations mentioned in the discourse: "He surpasses other deities in ten respects: in divine life, divine complexion, divine happiness, divine fame, divine sovereignty, divine forms, divine sounds, divine smells, divine tastes, and divine tangible objects," are to be understood.
Với cụm từ “bất cứ điều gì được tâm ưa thích”, là mười điều được đề cập trong kinh “vị ấy vượt trội các vị thiên khác ở mười phương diện: tuổi thọ thiên thượng, sắc đẹp thiên thượng, hạnh phúc thiên thượng, danh tiếng thiên thượng, quyền uy thiên thượng, sắc thiên thượng, thinh thiên thượng, hương thiên thượng, vị thiên thượng, xúc thiên thượng”.
Tesaṃ idha anavasesato saṅgaho dassitoti veditabbo.
It should be understood that here, they are completely encompassed without remainder.
Nên hiểu rằng sự bao gồm toàn bộ các điều đó đã được chỉ rõ ở đây.
3. Pucchāmīti pañhaṃ karomi, ñātumicchāmīti attho.
Pucchāmī (I ask) means: "I pose a question; I wish to know."
3. Pucchāmī (Tôi hỏi) có nghĩa là: tôi đặt câu hỏi, tức là tôi muốn biết.
Kāmañcetaṃ ‘‘kena tetādiso vaṇṇo, kena te idha mijjhati.
Although it is understood that the three stanzas "By what is your complexion like this, by what does it succeed for you here; what merit did you do, by what are you so resplendent in power?" are spoken in the manner of a question, as there is no possibility of a different meaning by merely using the word kiṃ (what/by what).
Mặc dù điều này đã được hiểu là ba bài kệ được nói dưới dạng câu hỏi, vì không thể có ý nghĩa khác do việc sử dụng từ nghi vấn “kiṃ” (cái gì) trong “kena tetādiso vaṇṇo, kena te idha mijjhati.
Kimakāsi puññaṃ, kenāsi evaṃ jalitānubhāvā’’ti ca kiṃ-saddaggahaṇeneva atthantarassa asambhavato pucchāvasena gāthāttayaṃ vuttanti viññāyati.
It is understood that the three verses are spoken in the sense of questioning, as no other meaning is possible by the mere inclusion of the word kiṃ (what) in “What merit did you do? By what are you thus of blazing splendor?”
Kimakāsi puññaṃ, kenāsi evaṃ jalitānubhāvā” (Do điều gì mà sắc thân cô như vậy, do điều gì mà điều này thành tựu nơi cô ở đây? Cô đã làm công đức gì, do điều gì mà cô có uy lực rực rỡ như vậy?).
Pucchāvisesabhāvañāpanatthaṃ pana ‘‘pucchāmī’’ti vuttaṃ.
However, pucchāmī is stated to indicate that it is a special kind of question.
Tuy nhiên, cụm từ “pucchāmī” được nói ra để làm rõ tính chất đặc biệt của câu hỏi.
Ayañhi pucchā adiṭṭhajotanā tāva na hoti edisassa atthassa mahātherassa adiṭṭhabhāvābhāvato, vimaticchedanāpi na hoti sabbaso samugghātitasaṃsayattā, anumatipucchāpi na hoti ‘‘taṃ kiṃ maññasi rājaññā’’tiādīsu (dī. ni. 2.413) viya anumatigahaṇākārena appavattattā, kathetukamyatāpucchāpi na hoti tassā devatāya kathetukamyatāvasena therena apucchitattā.
This question is not, in the first place, an 'enlightening of the unknown' (adiṭṭhajotanā), because it is impossible for such a matter to be unknown to the Mahāthera; nor is it a 'removal of doubt' (vimaticchedanā), as all his doubts have been entirely eradicated; nor is it a 'question for agreement' (anumatipucchā), as it is not posed in a way to seek agreement, like in "What do you think, O prince?"; nor is it a 'question out of a desire to speak' (kathetukamyatāpucchā), as the Therā did not ask with the desire that the deity should speak.
Thật vậy, câu hỏi này trước hết không phải là câu hỏi làm sáng tỏ điều chưa thấy (adiṭṭhajotanā) vì Đại Trưởng lão không có điều gì chưa thấy về ý nghĩa như vậy; cũng không phải là câu hỏi cắt đứt nghi ngờ (vimaticchedanā) vì mọi hoài nghi đã hoàn toàn được loại bỏ; cũng không phải là câu hỏi xin sự đồng ý (anumatipucchā) vì không diễn ra theo cách dò hỏi ý muốn như trong các đoạn “Này vương tử, ngươi nghĩ gì?”; cũng không phải là câu hỏi muốn nói (kathetukamyatāpucchā) vì Trưởng lão không hỏi với ý muốn để vị thiên nữ ấy trả lời.
Visesena pana diṭṭhasaṃsandanāti veditabbā.
Rather, it should be understood as a 'confirmation of what is seen' (diṭṭhasaṃsandanā).
Tuy nhiên, cần phải biết rằng đây là câu hỏi đối chiếu điều đã thấy (diṭṭhasaṃsandanā).
Svāyamattho heṭṭhā aṭṭhuppattikathāyaṃ ‘‘thero kiñcāpī’’tiādinā vibhāvito eva.
This meaning has already been clearly explained below in the introductory narrative, beginning with "although the Therā..."
Ý nghĩa này đã được làm rõ ở phần kể về sự việc phát sinh (aṭṭhuppattikathā) ở dưới, bắt đầu bằng “mặc dù Trưởng lão…”.
Tanti tvaṃ.
Taṃ means "you."
Taṃ có nghĩa là “ngươi”.
Tayidaṃ pubbāparāpekkhaṃ, pubbāpekkhatāya upayogekavacanaṃ, parāpekkhatāya pana paccattekavacanaṃ daṭṭhabbaṃ.
This is dependent on both what precedes and what follows; in dependence on what precedes (pucchāmī), it should be understood as an accusative singular; in dependence on what follows (akāsi, etc.), it should be understood as a nominative singular.
Từ này cần được hiểu là có mối liên hệ với cả trước và sau; liên hệ với trước là số ít trong cách dùng (upayogekavacanaṃ), còn liên hệ với sau là số ít riêng biệt (paccattekavacanaṃ).
Devīti ettha deva-saddo ‘‘imāni te deva caturāsīti nagarasahassāni kusavatīrājadhānipamukhāni, ettha, deva, chandaṃ karohi jīvite apekkha’’nti ca ādīsu (dī. ni. 2.266) sammutidevavasena āgato, ‘‘tassa devātidevassa, sāsanaṃ sabbadassino’’tiādīsu visuddhidevavasena.
In Devī, the word deva appears in the sense of conventional deities in passages like “These, O king, are your eighty-four thousand cities, with Kusāvatī as the capital. Here, O king, make your wish, have regard for life.” And in the sense of purified deities in passages like “the teaching of that God of gods, the All-seeing One”.
Trong từ Devī ở đây, từ deva- đã được dùng với nghĩa chư thiên quy ước (sammutideva) trong các đoạn như “Này thiên tử, ngươi có tám mươi bốn ngàn thành phố, đứng đầu là kinh đô Kusavatī. Này thiên tử, hãy ước muốn sống lâu ở đây.” và với nghĩa chư thiên thanh tịnh (visuddhideva) trong các đoạn như “Giáo pháp của bậc thiên trên chư thiên, bậc toàn tri”.
Visuddhidevānañhi bhagavato atidevabhāve vutte itaresaṃ vutto eva hotīti.
For when the God of gods status of the Blessed One, among the purified deities, is stated, then that of the others is also stated.
Thật vậy, khi nói về bậc siêu thiên (atideva) của Đức Thế Tôn, bậc thiên thanh tịnh, thì trạng thái thiên thanh tịnh của các vị khác cũng đã được nói đến.
‘‘Cātumahārājikā devā dīghāyukā vaṇṇavanto sukhabahulā’’tiādīsu (dī. ni. 3.337) upapattidevavasena.
In the sense of rebirth deities in passages like “The Cātumahārājika devas are long-lived, beautiful, and abound in happiness”.
Trong các đoạn như “Chư thiên Tứ Đại Thiên Vương có tuổi thọ dài, có sắc đẹp, có nhiều an lạc”, thì được dùng với nghĩa chư thiên tái sinh (upapattideva).
Idhāpi upapattidevavaseneva veditabbo.
Here too, it should be understood in the sense of rebirth deities.
Ở đây cũng cần được hiểu theo nghĩa chư thiên tái sinh.
Padatthato pana – dibbati attano puññiddhiyā kīḷati laḷati pañcahi kāmaguṇehi ramati, atha vā heṭṭhā vuttanayena jotati obhāsati, ākāsena vimānena ca gacchatīti devī.
From the perspective of the word’s meaning, however, she is a devī because she shines, plays, and delights in the five strands of sensual pleasure through her own power of merit; or alternatively, as stated below, she glows, shines, and travels through the sky with her mansion.
Tuy nhiên, theo nghĩa của từ thì: “devī” là vị vui đùa, hưởng lạc với năm dục lạc nhờ phước báu và thần thông của mình; hoặc theo cách đã nói ở dưới, là vị tỏa sáng, rực rỡ; là vị đi lại trên hư không bằng lâu đài của mình.
‘‘Tvaṃ devī’’ti sambodhane cetaṃ ekavacanaṃ.
And this singular form “Tvaṃ Devī” is in the vocative case.
Và “Tvaṃ devī” là từ số ít trong cách gọi (sambodhana).
Mahānubhāveti uḷārappabhāve, so panassānubhāvo heṭṭhā dvīhi gāthāhi dassitoyeva.
Mahānubhāve means having great power. And her power has already been shown in the two preceding verses.
Mahānubhāve có nghĩa là có oai lực lớn lao. Oai lực của vị ấy đã được trình bày bằng hai bài kệ ở dưới rồi.
Manussabhūtāti ettha manassa ussannatāya manussā, satisūrabhāvabrahmacariyayogyatādiguṇavasena upacitamānasā ukkaṭṭhaguṇacittā.
In this phrase, " Manussabhūtā," they are called humans (manussā) due to the abundance of mind (manassa ussannatāya), having accumulated minds (upacitamānasā) by virtue of qualities such as mindfulness, bravery, and suitability for the holy life (satisūrabhāvabrahmacariyayogyatādiguṇavasena), and having minds endowed with excellent qualities (ukkaṭṭhaguṇacittā).
Trong từ Manussabhūtā ở đây, “manussa” là những người có tâm ý phát triển, có tâm ý được tích lũy bởi các phẩm chất như sự tỉnh giác, sự dũng cảm, sự phù hợp với đời sống phạm hạnh, có tâm ý với các phẩm chất ưu việt.
Ke pana te?
Who, then, are these beings?
Vậy họ là ai?
Jambudīpavāsino sattavisesā.
They are special beings dwelling in Jambudīpa.
Họ là những loài hữu tình đặc biệt sống ở Jambudīpa (Diêm Phù Đề).
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Do đó, Đức Thế Tôn đã dạy:
Tathā hi buddhā bhagavanto paccekabuddhā aggasāvakā mahāsāvakā cakkavattino aññe ca mahānubhāvā sattā ettheva uppajjanti.
Thus, the Blessed Buddhas, Paccekabuddhas, Chief Disciples, Great Disciples, Cakkavatti kings, and other beings of great power are born only here.
Thật vậy, các Đức Phật, các vị Độc Giác Phật, các vị Đại Đệ tử, các vị Trưởng Lão Đệ tử, các vị Chuyển Luân Vương và các loài hữu tình có oai lực lớn khác đều xuất hiện ở đây.
Tehi samānarūpāditāya pana saddhiṃ parittadīpavāsīhi itaramahādīpavāsinopi ‘‘manussā’’tveva paññāyiṃsūti eke.
Some teachers say that, due to their similarity in form and so on with these (Jambudīpa dwellers), the dwellers of the two thousand minor islands, along with the dwellers of the other great islands, are also known as "humans."
Một số vị nói rằng, do có hình dáng tương tự với họ, những người sống ở các tiểu đảo và các đại đảo khác cũng được gọi là “manussa” (con người).
Apare pana bhaṇanti – lobhādīhi alobhādīhi ca sahitassa manassa ussannatāya manussā.
Others, however, say that they are called humans (manussā) due to the abundance of mind (manassa ussannatāya) accompanied by greed and other unwholesome states (lobhādīhi) and non-greed and other wholesome states (alobhādīhi).
Các vị thầy khác lại nói rằng – do tâm (manassa) có nhiều (ussannatāya) các pháp như tham (lobhādīhi) và các pháp như vô tham (alobhādīhi), nên họ được gọi là người (manussā).
Ye hi sattā manussajātikā, tesu visesato lobhādayo alobhādayo ca ussannā, te lobhādiussannatāya apāyamaggaṃ, alobhādiussannatāya sugatimaggaṃ nibbānagāmimaggañca pūrenti, tasmā lobhādīhi alobhādīhi ca sahitassa manassa ussannatāya parittadīpavāsīhi saddhiṃ catumahādīpavāsino sattavisesā ‘‘manussā’’ti vuccantīti.
Indeed, those beings who are of human birth have an abundance of greed and so on, and non-greed and so on; due to the abundance of greed and so on, they fulfill the path to the lower realms, and due to the abundance of non-greed and so on, they fulfill the path to the happy destinations and the path leading to Nibbāna; therefore, the special beings dwelling in the four great islands, along with the dwellers of the minor islands, are called "humans" due to the abundance of mind accompanied by greed and so on, and non-greed and so on.
Quả thật, những chúng sinh thuộc loài người (manussajātikā) thì trong họ, các pháp như tham (lobhādayo) và các pháp như vô tham (alobhādayo) đặc biệt nhiều (ussannā). Do sự nhiều của các pháp như tham, họ điền đầy con đường đọa xứ (apāyamaggaṃ); do sự nhiều của các pháp như vô tham, họ điền đầy con đường thiện thú (sugatimaggaṃ) và con đường đến Nibbāna (nibbānagāmimaggañca). Vì vậy, do tâm có nhiều các pháp như tham và các pháp như vô tham, những chúng sinh đặc biệt cư ngụ ở bốn đại châu (catumahādīpavāsino) cùng với những cư dân của các tiểu châu (parittadīpavāsīhi) được gọi là “manussā” (người).
Lokiyā pana ‘‘manuno apaccabhāvena manussā’’ti vadanti.
Worldly people, however, say that they are "manussā" by being the descendants of Manu.
Tuy nhiên, những người thế gian (lokiyā) nói rằng: “Manussā (người) là hậu duệ của Manu.”
Manu nāma paṭhamakappiko lokamariyādāya ādibhūto hitāhitavidhāyako sattānaṃ pituṭṭhāniyo, yo sāsane ‘‘mahāsammato’’ti vuccati.
Manu is the first being of the present eon, the originator of worldly custom, who arranges what is beneficial and harmful for beings, and who is in the position of a father, and who is called "Mahāsammata" in the Dispensation.
Manu là vị đầu tiên của kiếp đầu tiên (paṭhamakappiko), là người khởi xướng các quy tắc thế gian (lokamariyādāya ādibhūto), là người phân định điều lợi ích và bất lợi (hitāhitavidhāyako) cho chúng sinh, và là người ở vị trí của một người cha (pituṭṭhāniyo). Trong Giáo pháp, vị ấy được gọi là “Mahāsammata” (Đại Chúng Tuyển).
Paccakkhato paramparāya ca tassa ovādānusāsaniyaṃ ṭhitā sattā puttasadisatāya ‘‘manussā’’ti vuccanti.
Beings who stand by his advice and instruction, both directly and through tradition, are called "manussā" because they are like sons.
Những chúng sinh tuân theo lời khuyên dạy và giáo huấn của ngài, trực tiếp hoặc qua truyền thừa, được gọi là “manussā” (người) vì họ giống như con cái (puttasadisatāya).
Tato eva hi te māṇavā ‘‘manujā’’ti ca voharīyanti.
It is for this very reason that these young men are also called "māṇavā" and "manujā."
Chính vì thế, những người trẻ tuổi (māṇavā) cũng được gọi là “manujā”.
Manussesu bhūtā jātā, manussabhāvaṃ vā pattāti manussabhūtā.
"Manussabhūtā" means born among humans, or having attained the human state.
Manussabhūtā nghĩa là đã sinh ra trong loài người, hoặc đã đạt được trạng thái con người.
Kasmā panettha ‘‘manussabhūtā kimakāsi puñña’’nti vuttaṃ, kiṃ aññāsu gatīsu puññakiriyā natthīti?
Why is it said here, "manussabhūtā kimakāsi puññaṃ" (being human, what merit did you perform)? Is it that there are no meritorious deeds in other realms?
Tại sao ở đây lại nói “manussabhūtā kimakāsi puññaṃ” (đã làm phước gì khi là người)? Chẳng lẽ không có việc làm phước ở các cảnh giới khác sao?
No natthi.
No, it is not that there are none.
Không phải là không có.
Yasmā nirayepi nāma kāmāvacarakusalacittapavatti kadāci labbhateva, kimaṅgaṃ panaññattha, nanu avocumhā ‘‘diṭṭhasaṃsandanā pucchā’’ti.
Because even in the hell realm, the arising of wholesome consciousness belonging to the sense-sphere is sometimes obtainable; how much more so in other realms? Did we not say that "this question is related to what was seen"?
Bởi vì ngay cả trong địa ngục (nirayepi), đôi khi vẫn có thể phát sinh tâm thiện dục giới (kāmāvacarakusalacittapavatti), huống chi ở những nơi khác. Chẳng phải chúng ta đã nói “đây là câu hỏi dựa trên những gì đã thấy” (diṭṭhasaṃsandanā pucchā) sao?
Tasmā mahāthero manussattabhāve ṭhatvā puññakammaṃ katvā uppannaṃ taṃ disvā bhūtatthavasena pucchanto ‘‘manussabhūtā kimakāsi puñña’’nti avoca.
Therefore, the Mahāthera, seeing that being who had arisen after performing meritorious deeds while in the human state, asked "manussabhūtā kimakāsi puññaṃ" in accordance with the actual facts.
Vì vậy, Đại Trưởng lão (mahāthero), khi thấy vị thiên nữ ấy đã làm thiện nghiệp trong kiếp người (manussattabhāve ṭhatvā puññakammaṃ katvā uppannaṃ taṃ disvā), đã hỏi theo sự thật (bhūtatthavasena pucchanto) rằng: “Manussabhūtā kimakāsi puññaṃ?”
Atha vā aññāsu gatīsu ekantasukhatāya ekantadukkhatāya dukkhabahulatāya ca puññakiriyāya okāso na sulabharūpo sappurisūpanissayādipaccayasamavāyassa sudullabhabhāvato.
Alternatively, in other realms, due to extreme happiness, extreme suffering, or an abundance of suffering, the opportunity for performing meritorious deeds is not easily found, as the combination of conditions such as the support of noble persons is extremely rare.
Hoặc giả, ở các cõi khác ngoài cõi người, do sự thuần túy an lạc, hoặc thuần túy khổ đau, hoặc nhiều khổ đau, cơ hội để thực hiện các việc phước thiện (puññakiriyā) không dễ có, vì sự hội tụ các yếu tố như nương tựa vào bậc thiện tri thức (sappurisūpanissaya) là điều cực kỳ khó khăn.
Kadāci uppajjamānopi yathāvuttakāraṇena uḷāro vipulo na ca hoti, manussagatiyaṃ pana sukhabahulatāya puññakiriyāya okāso sulabharūpo sappurisūpanissayādipaccayasamavāyassa yebhuyyena sulabhabhāvato.
Even if such an opportunity arises sometimes, it is not lofty or extensive due to the aforementioned reasons. In the human realm, however, due to the abundance of happiness, the opportunity for performing meritorious deeds is easily found, as the combination of conditions such as the support of noble persons is generally easily found.
Dù đôi khi có phát sinh (phước thiện), nhưng do những lý do đã nêu, nó không thể trở nên thù thắng và rộng lớn. Tuy nhiên, ở cõi người, do có nhiều sự an lạc, cơ hội để thực hiện các việc phước thiện là dễ có, vì sự hội tụ các yếu tố như nương tựa vào bậc thiện tri thức thường là dễ dàng.
Yañca tattha dukkhaṃ uppajjati, tampi visesato puññakiriyāya upanissayo hoti.
And whatever suffering arises there, that too serves as a special condition for performing meritorious deeds.
Và bất cứ khổ đau nào phát sinh ở đó, khổ đau ấy cũng đặc biệt là một duyên mạnh (upanissaya) cho việc thực hiện các việc phước thiện.
Dukkhūpanissayā hi saddhāti.
For faith is conditioned by suffering.
Quả thật, niềm tin (saddhā) nương tựa vào khổ đau.
Yathā hi ayoghanena satthake nipphādiyamāne tassa ekantato na aggimhi tāpanaṃ udakena vā temanaṃ chedanakiriyāsamatthatāya visesapaccayo, tāpetvā pana pamāṇayogato udakatemanaṃ tassā visesapaccayo, evameva sattasantānassa ekantadukkhasamaṅgitā dukkhabahulatā ekantasukhasamaṅgitā ca puññakiriyāya na visesapaccayo hoti.
Just as when a knife is being made by a blacksmith, heating it in fire or dipping it in water is not a special condition for its ability to cut when done excessively, but after heating, dipping it in water in due measure is a special condition for its ability to cut; in the same way, the continuity of beings being endowed with extreme suffering, or an abundance of suffering, or extreme happiness, is not a special condition for performing meritorious deeds.
Ví như khi một con dao được rèn bằng búa sắt, việc nung trong lửa hay nhúng vào nước một cách tuyệt đối không phải là yếu tố đặc biệt để nó có thể cắt bén, nhưng sau khi nung nóng vừa đủ, việc nhúng vào nước là yếu tố đặc biệt cho khả năng cắt bén của nó; cũng vậy, sự thuần túy khổ đau, nhiều khổ đau, hay thuần túy an lạc của dòng tương tục của chúng sanh không phải là yếu tố đặc biệt cho việc thực hiện các việc phước thiện.
Sati pana dukkhasantāpane pamāṇayogato sukhūpabrūhane ca laddhūpanissayā puññakiriyā uppajjati, uppajjamānā ca mahājutikā mahāvipphārā paṭipakkhachedanasamatthā ca hoti, tasmā manussabhāvo puññakiriyāya visesapaccayo.
But when there is suffering and the increase of happiness in due measure, wholesome action (puññakiriyā) arises, having obtained the necessary condition (upanissaya). And when it arises, it is of great splendor, of great pervasion, and capable of cutting off opposing factors. Therefore, human existence is a special condition for wholesome action.
Nhưng khi có sự khổ đau vừa phải và sự tăng trưởng an lạc, việc phước thiện phát sinh nhờ duyên mạnh (upanissaya) đã đạt được, và khi phát sinh, nó trở nên có uy lực lớn, có sức lan tỏa rộng lớn và có khả năng chặt đứt các pháp đối nghịch. Do đó, thân người là một yếu tố đặc biệt cho việc thực hiện các việc phước thiện.
Tena vuttaṃ ‘‘manussabhūtā kimakāsi puñña’’nti.
Thus it was said, "What wholesome deed did you do, being human?"
Vì vậy, đã nói: “Khi là thân người, đã làm phước gì?”
Sesaṃ suviññeyyameva.
The rest is easily understood.
Phần còn lại rất dễ hiểu.
4. Evaṃ pana therena pucchitā sā devatā pañhaṃ vissajjesi.
4. Then, being questioned thus by the Elder, that devatā answered the question.
4. Như vậy, được vị Trưởng lão hỏi, vị thiên nữ ấy đã giải đáp vấn đề.
Tamatthaṃ dassetuṃ ‘‘sā devatā attamanā’’ti gāthā vuttā.
To show that meaning, the verse "Sā devatā attamanā" was spoken.
Để trình bày ý nghĩa đó, kệ ngôn “Vị thiên nữ ấy hoan hỷ” đã được nói đến.
Kena panāyaṃ gāthā vuttā?
But by whom was this verse spoken?
Nhưng kệ ngôn này được ai nói?
Dhammasaṅgāhakehi.
By the compilers of the Dhamma.
Bởi các vị kết tập Pháp.
Tattha sāti yā pubbe ‘‘pucchāmi taṃ devi mahānubhāve’’ti vuttā, sā.
Therein, sā refers to that devatā who was previously addressed as "I question you, O devī of great power."
Trong đó, “sā” có nghĩa là vị thiên nữ đã được đề cập trước đó bằng câu “Pucchāmi taṃ devi mahānubhāve” (Tôi hỏi ngài, thiên nữ có đại thần lực).
Devatāti devaputtopi brahmāpi devadhītāpi vuccati.
Devatā refers to a devaputta, a Brahmā, or a devadhītā.
“Devatā” được dùng để chỉ thiên tử, Phạm thiên, hoặc thiên nữ.
‘‘Atha kho aññatarā devatā abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.1; khu. pā. 5.1) hi devaputto ‘‘devatā’’ti vutto devoyeva devatāti katvā.
For instance, in phrases like "Then a certain devatā, with the night far advanced, with radiant beauty," a devaputta is called "devatā," on the basis that a deva is a devatā.
Trong các câu như “Atha kho aññatarā devatā abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā” (Rồi một thiên tử, khi đêm đã khuya, với dung mạo rực rỡ), thiên tử được gọi là “devatā” vì thiên tử là một vị trời (deva).
Tathā ‘‘tā devatā sattasatā uḷārā, brahmavimānā abhinikkhamitvā’’tiādīsu brahmāno.
Similarly, in phrases like "Those seven hundred noble devatās, having emerged from the Brahma-realm," Brahmās are referred to.
Tương tự, trong các câu như “tā devatā sattasatā uḷārā, brahmavimānā abhinikkhamitvā” (Bảy trăm vị Phạm thiên cao quý ấy, từ cõi Phạm thiên xuất hiện), chỉ các vị Phạm thiên.
Ādīsu devadhītā.
And so on, a devadhītā is referred to.
Trong các câu trên, chỉ thiên nữ.
Idhāpi devadhītā eva daṭṭhabbā.
Here too, it should be understood as a devadhītā.
Ở đây, cũng nên hiểu là thiên nữ.
Attamanāti tuṭṭhamanā pītisomanassehi gahitamanā.
Attamanā means with a delighted mind, a mind seized by joy and happiness.
“Attamanā” có nghĩa là tâm hoan hỷ, tâm bị niềm hỷ và lạc chi phối.
Pītisomanassasahagatañhi cittaṃ domanassassa anokāsato tehi taṃ sakaṃ katvā gahitaṃ viya hoti.
For a mind accompanied by joy and happiness, due to the absence of an opportunity for displeasure, it is as if it is seized and made its own by them.
Thật vậy, tâm tương ưng với hỷ và lạc (pītisomanassa) giống như bị chúng chiếm đoạt làm của riêng, vì không có chỗ cho sự ưu phiền (domanassa).
Attamanāti vā sakamanā.
Or, attamanā means with one's own mind.
Hoặc “attamanā” có nghĩa là tâm của chính mình.
Anavajjapītisomanassasampayuttañhi cittaṃ sampati āyatiñca taṃsamaṅgino hitasukhāvahato ‘‘saka’’nti vattabbataṃ labhati, na itaraṃ.
For a mind associated with blameless joy and happiness, both in the present and in the future, brings benefit and happiness to one who possesses it, and thus it is called "one's own"; not so with the other.
Thật vậy, tâm tương ưng với hỷ và lạc vô tội (anavajjapītisomanassa) được gọi là “của riêng” vì nó mang lại lợi ích và an lạc cho người sở hữu nó cả trong hiện tại và tương lai, chứ không phải tâm khác.
Moggallānenāti moggallānagottassa brāhmaṇamahāsālassa puttabhāvato so mahāthero gottavasena ‘‘moggallāno’’ti paññāto, tena moggallānena.
By Moggallāna: The Mahāthera, being the true son of the great brahmin Moggallāna by clan, who had eighty crores buried in the earth and ten assa (coins) for daily use, was known as "Moggallāna" by virtue of his clan. It was by that Venerable Mahāmoggallāna.
“Moggallānena”: Vị Đại Trưởng lão ấy được biết đến với tên Moggallāna theo dòng họ (gotta) vì ngài là con trai của vị Bà-la-môn đại phú hộ thuộc dòng họ Moggallāna. Do đó, “bởi Moggallāna” (Moggallānena).
Pucchitāti diṭṭhasaṃsandanavasena pucchitā, attamanā sā devatā pañhaṃ byākāsīti yojanā.
Questioned: Being questioned with the intention of comparing what she had seen, that deity, joyful in mind, answered the question. This is the connection.
“Pucchitā” có nghĩa là được hỏi với ý muốn kết nối những gì đã thấy. Câu nói được sắp xếp lại là: Vị thiên nữ ấy hoan hỷ đã giải đáp vấn đề được hỏi.
Attamanatā cassā ‘‘tampi nāma parittakampi kammaṃ evaṃ mahatiyā dibbasampattiyā kāraṇaṃ ahosī’’ti pubbepi sā attano puññaphalaṃ paṭicca antarantarā somanassaṃ paṭisaṃvedeti, idāni pana ‘‘aññatarassa therassa katopi nāma kāro evaṃ uḷāraphalo, ayaṃ pana buddhānaṃ aggasāvako uḷāraguṇo mahānubhāvo, imampi passituṃ nipaccakārañca kātuṃ labhāmi, mama puññaphalapaṭisaṃyuttameva ca pucchaṃ karotī’’ti dvīhi kāraṇehi uppannā.
Her joy was because she had previously experienced intermittent happiness based on the result of her merit, thinking: "That trifling deed was indeed the cause of such great divine prosperity." Now, however, she thought: "The offering made to some other Thera has such an excellent result; but this Thera is the foremost disciple of the Buddhas, endowed with magnificent virtues and great power. I am able to see him and make an offering to him, and he is asking a question related to the result of my merit." Thus, her joy arose from these two reasons.
Về sự hoan hỷ của cô ấy, trước đây cô ấy cũng đã thỉnh thoảng cảm nhận niềm hoan hỷ về quả phước của mình, nghĩ rằng: “Thậm chí một chút thiện nghiệp như vậy đã là nguyên nhân cho sự an lạc chư thiên vĩ đại này!” Nhưng bây giờ, niềm hoan hỷ ấy phát sinh từ hai lý do: “Sự cúng dường của mình cho một vị Trưởng lão như vậy đã mang lại quả báo thù thắng đến thế! Vị này lại là bậc Thượng thủ Thanh văn của chư Phật, có những đức tánh cao quý và đại thần lực. Mình được gặp ngài và cúng dường ngài, và ngài lại hỏi về quả phước của chính mình!”
Evaṃ sañjātabalavapītisomanassā sā therassa vacanaṃ sirasā sampaṭicchitvā pañhaṃ puṭṭhā byākāsi.
Having thus arisen with strong joy and gladness, that deity, accepting the Thera's words with her head, answered the question as she was asked.
Với niềm hỷ và lạc mạnh mẽ như vậy, cô ấy đã cung kính chấp nhận lời của vị Trưởng lão và giải đáp vấn đề đã được hỏi.
Pañhanti ñātuṃ icchitaṃ taṃ atthaṃ viyākāsi kathesi vissajjesi.
The question: She answered that matter which she wished to know; she explained it.
“Pañhaṃ” là điều muốn biết, nghĩa là điều muốn biết. “Viyākāsi” là đã nói, đã giải đáp.
Kathaṃ pana byākāsi?
But how did she answer?
Vậy thì, đã giải đáp như thế nào?
Puṭṭhāti puṭṭhākārato, pucchitākārenevāti attho.
Being questioned: In the manner of being asked, that is to say, in the very manner of being questioned.
“Puṭṭhā” có nghĩa là theo cách thức được hỏi, tức là theo đúng cách đã được hỏi.
Ettha hi ‘‘pucchitā’’ti vatvā puna ‘‘puṭṭhā’’ti vacanaṃ visesatthaniyamanaṃ daṭṭhabbaṃ.
Here, indeed, having said "questioned" (pucchitā), the repetition of "being questioned" (puṭṭhā) should be understood as determining a specific meaning.
Ở đây, việc nói “puṭṭhā” sau khi đã nói “pucchitā” nên được hiểu là để xác định một ý nghĩa đặc biệt.
Siddhe hi sati ārambho visesatthañāpakova hoti.
For when something is already established, a renewed endeavor only serves to reveal a special meaning.
Thật vậy, khi một điều đã hoàn thành, việc bắt đầu lại chỉ nhằm làm rõ một ý nghĩa đặc biệt.
Ko paneso visesattho?
And what is this special meaning?
Vậy ý nghĩa đặc biệt đó là gì?
Byākaraṇassa pucchānurūpatā.
The conformity of the answer to the question.
Đó là sự phù hợp của câu trả lời với câu hỏi.
Yañhi kammaphalaṃ dassetvā tassa kāraṇabhūtaṃ kammaṃ pucchitaṃ, tadubhayassa aññamaññānurūpabhāvavibhāvanā.
That is, the clarification of the mutual conformity between the result of the action that was shown, and the action that was asked about as its cause.
Nghĩa là, sau khi trình bày quả của nghiệp, nghiệp là nguyên nhân của quả đó được hỏi, thì sự làm rõ sự phù hợp lẫn nhau của cả hai (nghiệp và quả).
Yena ca ākārena pucchā pavattā atthato ca byañjanato ca, tadākārassa byākaraṇassa pucchānurūpatā, tathā ceva vissajjanaṃ pavattaṃ.
And the conformity of the answer, in both meaning and expression, to the form in which the question was presented; the explanation proceeded exactly in that manner.
Và cách thức mà câu hỏi được đưa ra, cả về ý nghĩa (attha) và hình thức (byañjana), thì cách thức trả lời cũng phù hợp với câu hỏi, và sự giải đáp cũng diễn ra như vậy.
Iti imassa visesassa ñāpanatthaṃ ‘‘pucchitā’’ti vatvā puna ‘‘puṭṭhā’’ti vuttaṃ.
Therefore, to indicate this specific meaning, having said "questioned" (pucchitā), it is stated again as "being questioned" (puṭṭhā).
Vì vậy, để làm rõ ý nghĩa đặc biệt này, sau khi nói “pucchitā”, lại nói “puṭṭhā”.
‘‘Pucchitā’’ti vā tāya devatāya visesanamukhena puṭṭhabhāvassa pañhabyākaraṇassa ca kāraṇakittanaṃ.
Or, the word "questioned" (pucchitā) states the reason for both the state of being questioned and the answering of the question, by way of describing that deity.
Hoặc “pucchitā” là để kể lý do của việc được hỏi và việc giải đáp vấn đề, thông qua cách đặc biệt của vị thiên nữ ấy.
Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘kena tetādiso vaṇṇo’’tiādinā therena pucchīyatīti pucchā, tāya devatāya katakammaṃ, tassā pucchāya kāritā ācikkhitā vāti sā devatā ‘‘pucchitā’’ti vuttā.
This is what is meant: "By what is such a complexion yours?"—the Thera asked, so it is a question. The deed performed by that deity was prompted by that question, or was narrated by it, therefore that deity is called "questioned".
Điều này có nghĩa là: “Pucchā” (câu hỏi) là việc vị Trưởng lão hỏi bằng câu “Kena tetādiso vaṇṇo” (Do đâu mà ngài có dung mạo như vậy?) và những câu tương tự. Vị thiên nữ ấy được gọi là “pucchitā” (được hỏi) vì nghiệp mà cô ấy đã làm, và việc cô ấy được hỏi về nghiệp đó đã thúc đẩy cô ấy nói ra.
Yasmā pucchitā pucchiyamānassa kammassa kāritā, tasmā pañhaṃ puṭṭhā.
Because she, being questioned, was the doer of the deed that was inquired about, she was asked the question.
Vì vị thiên nữ được hỏi là người đã thực hiện nghiệp được hỏi, nên cô ấy đã được hỏi vấn đề.
Yasmā ca pucchitā pucchiyamānassa kammassa ācikkhanasabhāvā, tasmā pañhaṃ byākāsīti.
And because she, being questioned, was of a nature to narrate the deed that was inquired about, she answered the question.
Và vì vị thiên nữ được hỏi có bản chất là người kể lại nghiệp được hỏi, nên cô ấy đã giải đáp vấn đề.
Yassa kammassidaṃ phalanti idaṃ ‘‘pañha’’nti vuttassa atthassa sarūpadassanaṃ.
The fruit of what deed this is is a presentation of the essential nature of the meaning referred to as "the question."
“Yassa kammassidaṃ phalaṃ” (quả này là của nghiệp nào) là sự trình bày bản chất của ý nghĩa được gọi là “pañha” (vấn đề).
Ayaṃ cettha attho – idaṃ pucchantassa pucchiyamānāya ca paccakkhabhūtaṃ anantaraṃ vuttappakāraṃ puññaphalaṃ, yassa kammassa taṃ ñātuṃ icchitattā pañhanti vuttaṃ puññakammaṃ byākāsīti.
And the meaning here is: this fruit of merit, which is directly perceived by both the questioner and the questioned, and was described immediately before, is the fruit of what deed—that deed of merit which was referred to as the question because it was desired to be known—she explained it.
Và ý nghĩa ở đây là: Quả phước này, đã được nói đến ngay sau đó, là rõ ràng đối với người hỏi và người được hỏi, là quả của nghiệp nào, nghiệp phước đó được gọi là “pañha” vì muốn biết về nó, vị thiên nữ đã giải đáp.
5. Ahaṃ manussesūtiādi pañhassa byākaraṇākāro.
5. Among human beings, I and so forth, is the manner of answering the question.
5. “Ahaṃ manussesū” (Tôi ở giữa loài người) và những câu tương tự là cách thức giải đáp vấn đề.
Tattha ahanti devatā attānaṃ niddisati.
There, by I, the deity identifies herself.
Trong đó, “ahaṃ” (tôi) là thiên nữ tự chỉ mình.
‘‘Manussesū’’ti vatvā puna ‘‘manussabhūtā’’ti vacanaṃ tadā attani manussaguṇānaṃ vijjamānatādassanatthaṃ.
Having said "among human beings" (manussesū), the repetition of "having been a human being" (manussabhūtā) is to show that human qualities were present in her at that time.
Việc nói “manussabhūtā” (đã là người) sau khi nói “manussesū” (ở giữa loài người) là để chỉ rõ rằng vào thời điểm đó, các đức tính của con người vẫn hiện hữu trong cô ấy.
Yo hi manussajātikova samāno pāṇātipātādiṃ akattabbaṃ katvā daṇḍāraho tattha tattha rājādito hatthacchedādikammakāraṇaṃ pāpuṇanto mahādukkhaṃ anubhavati, ayaṃ manussanerayiko nāma.
For whoever, being born as a human, performs improper actions such as taking life, and being worthy of punishment, experiences great suffering in various places, such as having limbs cut off by kings and others, that person is called a human-denizen-of-hell.
Thật vậy, người nào sinh ra làm người nhưng lại phạm các điều bất thiện như sát sanh, đáng bị hình phạt, phải chịu các hình phạt như bị vua chúa chặt tay, v.v., và phải chịu khổ đau lớn, người đó được gọi là người địa ngục (manussanerayiko).
Aparo manussajātikova samāno pubbekatakammunā ghāsacchādanampi na labhati, khuppipāsābhibhūto dukkhabahulo katthaci patiṭṭhaṃ alabhamāno vicarati, ayaṃ manussapeto nāma.
Another, being born as a human, does not even receive food and clothing due to deeds done in a previous life, being overcome by hunger and thirst, full of suffering, wandering without finding any place of refuge, that person is called a human-hungry-ghost.
Một người khác, sinh ra làm người nhưng do nghiệp đã làm từ kiếp trước mà không có thức ăn, áo mặc, bị đói khát hành hạ, nhiều khổ đau, lang thang không nơi nương tựa, người đó được gọi là người ngạ quỷ (manussapeto).
Aparo manussajātikova samāno parādhīnavutti paresaṃ bhāraṃ vahanto bhinnamariyādo vā anācāraṃ ācaritvā parehi santajjito maraṇabhayabhīto gahananissito dukkhabahulo vicarati hitāhitaṃ ajānanto niddājighacchādukkhavinodanādiparo, ayaṃ manussatiracchāno nāma.
Another, being born as a human, lives dependent on others, carrying burdens for others, or having broken boundaries, having committed misconduct, being threatened by others, terrified by the fear of death, taking refuge in dense thickets, full of suffering, not knowing what is beneficial or harmful, preoccupied with warding off the pains of sleep and hunger, that person is called a human-animal.
Một người khác, sinh ra làm người nhưng sống phụ thuộc vào người khác, gánh vác gánh nặng cho người khác, hoặc phá vỡ giới hạn, hành xử không đúng đắn, bị người khác đe dọa, sợ hãi cái chết, ẩn náu trong rừng rậm, nhiều khổ đau, không biết điều lợi điều hại, chỉ lo giải tỏa khổ đau do buồn ngủ, đói khát, v.v., người đó được gọi là người súc sanh (manussatiracchāno).
Yo pana attano hitāhitaṃ jānanto kammaphalaṃ saddahanto hirottappasampanno dayāpanno sabbasattesu saṃvegabahulo akusalakammapathe parivajjento kusalakammapathe samācaranto puññakiriyavatthūni paripūreti, ayaṃ manussadhamme patiṭṭhito paramatthato manusso nāma.
But whoever, knowing what is beneficial and harmful to oneself, believing in the results of karma, endowed with shame and moral dread, compassionate towards all beings, full of urgency (saṃvega), avoiding unwholesome paths of action, practicing wholesome paths of action, and fulfilling deeds of merit, that person is established in human qualities and is called a human in the ultimate sense.
Còn người nào biết điều lợi điều hại cho mình, tin vào quả báo của nghiệp, đầy đủ hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi (hiri-ottappa), có lòng từ bi đối với tất cả chúng sanh, thường xuyên cảm thấy xao xuyến (saṃvega), tránh xa con đường bất thiện (akusalakammapatha), thực hành con đường thiện (kusalakammapatha), và hoàn thành các việc phước thiện (puññakiriyāvatthu), người đó được gọi là người chân thật (paramatthato manusso), vì đã an trú trong các pháp của con người.
Ayampi tādisā ahosi.
This deity was also like that.
Vị thiên nữ này cũng đã từng như vậy.
Tena vuttaṃ ‘‘manussesu manussabhūtā’’ti.
Therefore, it is said, "among human beings, having been a human being."
Vì vậy, đã nói: “ở giữa loài người, đã là người.”
Manusse sattanikāye manussabhāvaṃ pattā manussadhammañca appahāya ṭhitāti attho.
That is to say, among the multitude of beings, she attained human existence and remained without abandoning human qualities.
Có nghĩa là, trong tập hợp chúng sanh là loài người, đã đạt được thân phận con người và vẫn an trú mà không từ bỏ các pháp của con người.
Abbhāgatānanti abhiāgatānaṃ, sampattaāgantukānanti attho.
To the guests: Abhiāgatānaṃ, meaning to those who have arrived, to the visiting strangers. This is the meaning.
“Abbhāgatānaṃ” có nghĩa là những vị đã đến, tức là những vị khách đã đến.
Duvidhā hi āgantukā atithi abbhāgatoti.
Indeed, there are two kinds of visitors: atithi (guest) and abbhāgato (stranger).
Thật vậy, có hai loại khách: atithi và abbhāgata.
Tesu kataparicayo āgantuko atithi, akataparicayo abbhāgato.
Among them, a visitor with whom one has a previous acquaintance is an atithi; one with whom one has no previous acquaintance is an abbhāgato.
Trong số đó, người khách đã quen biết (kataparicayo) là atithi (khách quen), người khách chưa quen biết (akataparicayo) là abbhāgato (khách lạ).
Kataparicayo akataparicayopi vā puretaraṃ āgato atithi, bhojanavelāyaṃ upaṭṭhito sampati āgato abbhāgato.
Or, whether having a previous acquaintance or not, a visitor who arrived earlier is an atithi; one who arrived recently, at mealtime, is an abbhāgato.
Hoặc, một người khách đã quen biết hay chưa quen biết mà đến trước bữa ăn thì là atithi; còn người khách đến vào lúc bữa ăn đã được dọn sẵn thì là abbhāgato.
Nimantito vā bhattena atithi, animantito abbhāgato.
Or, one who is invited for a meal is an atithi; one who is not invited is an abbhāgato.
Hoặc, người khách được mời dùng bữa là atithi, người khách không được mời là abbhāgato.
Ayaṃ pana akataparicayo animantito sampati āgato ca, taṃ sandhāyāha ‘‘abbhāgatāna’’nti, garukārena panettha bahuvacanaṃ vuttaṃ.
This deity, however, refers to those who had no previous acquaintance, were not invited, and arrived recently; hence she says " to the guests". The plural here is used out of respect.
Vị nữ thần này đã nói ‘‘abbhāgatānaṃ’’ (cho những vị khách lạ) để chỉ những vị khách chưa quen biết, không được mời mà đến ngay lúc đó. Ở đây, số nhiều được dùng để biểu thị sự tôn kính.
Āsati nisīdati etthāti āsanaṃ.
One sits or dwells thereon, hence āsana (seat).
Nơi nào để ngồi xuống thì gọi là āsana (chỗ ngồi).
Yaṃkiñci nisīdanayoggaṃ, idha pana pīṭhaṃ adhippetaṃ, tassa ca appakattā anuḷārattā ca ‘‘āsanaka’’nti āha.
Whatever is suitable for sitting, but here a small stool is intended, and because it was small and not grand, she said " āsanakaṃ" (a small seat).
Bất cứ thứ gì thích hợp để ngồi, nhưng ở đây ý nói đến một cái ghế đẩu (pīṭha). Vì nó nhỏ và không lớn lắm nên nói là ‘‘āsanaka’’ (cái ghế nhỏ).
Adāsinti ‘‘idamassa therassa dinnaṃ mayhaṃ mahapphalaṃ bhavissati mahānisaṃsa’’nti sañjātasomanassā kammaṃ kammaphalañca saddahitvā tassa therassa paribhogatthāya adāsiṃ, nirapekkhapariccāgavasena pariccajinti attho.
I gave: Thinking, "This offering given to the Venerable Thera will bring great fruit and great benefit to me," she, joyful, believing in the deed and its fruit, gave it for the Thera's use. This means she gave it up with a non-attached relinquishment.
Adāsiṃ (tôi đã dâng cúng) có nghĩa là, với tâm hoan hỷ, tin vào nghiệp và quả của nghiệp, tôi đã dâng cúng cái ghế này cho vị Trưởng lão ấy sử dụng, nghĩ rằng: “Việc dâng cúng cái này cho vị Trưởng lão ấy sẽ mang lại cho tôi quả lớn và lợi ích lớn.” Nghĩa là, tôi đã bố thí với ý định xả bỏ không chút luyến tiếc.
Abhivādayinti abhivādanamakāsiṃ, pañcapatiṭṭhitena dakkhiṇeyyapuggale vandinti anto.
I saluted: I made a salutation; I bowed to the worthy one with the five-point prostration. This is the meaning.
Abhivādayiṃ (tôi đã đảnh lễ) có nghĩa là tôi đã thực hiện sự đảnh lễ, tức là đảnh lễ bậc đáng cúng dường bằng năm chi chạm đất.
Vandamānā hi taṃ tāyeva vandanakiriyāya vandiyamānaṃ ‘‘sukhinī hohi, arogā hohī’’tiādinā āsivādaṃ atthato vadāpesi nāma.
For by saluting, one makes the one being saluted say, by that very act of salutation, such blessings as "May you be happy, may you be free from illness," etc.
Khi đảnh lễ như vậy, vị được đảnh lễ, thông qua hành động đảnh lễ ấy, đã được khiến cho ban lời chúc phúc như “nguyện bạn được hạnh phúc, nguyện bạn được vô bệnh,” v.v., theo ý nghĩa thực sự.
Añjalikaṃ akāsinti dasanakhasamodhānasamujjalaṃ añjaliṃ sirasi paggaṇhantī guṇavisiṭṭhānaṃ apacāyanaṃ akāsinti attho.
I made an añjalī: Raising an añjalī, resplendent with the tips of ten fingernails joined together, to her head, she showed respect to those endowed with special virtues. This is the meaning.
Añjalikaṃ akāsiṃ (tôi đã chắp tay) có nghĩa là tôi đã thực hiện sự tôn kính đối với các bậc có phẩm hạnh cao quý bằng cách chắp hai bàn tay sáng chói với mười móng tay khít lại và đặt lên đầu.
Yathānubhāvanti yathābalaṃ, tadā mama vijjamānavibhavānurūpanti attho.
According to my ability: According to my strength, meaning according to the wealth I possessed at that time. This is the meaning.
Yathānubhāvaṃ (tùy theo khả năng) có nghĩa là tùy theo sức lực, tức là tùy theo tài sản hiện có của tôi vào lúc đó.
Adāsi dānanti annapānādideyyadhammapariccāgena dakkhiṇeyyaṃ bhojentī dānamayaṃ puññaṃ pasaviṃ.
I gave a gift: By offering articles of donation such as food and drink, feeding the worthy one, I generated merit consisting of generosity.
Adāsiṃ dānaṃ (tôi đã bố thí) có nghĩa là tôi đã tạo ra phước báu từ sự bố thí bằng cách cúng dường các vật đáng cúng dường như thức ăn, đồ uống, v.v., cho bậc đáng cúng dường.
Ettha ca ‘‘aha’’nti idaṃ kammassa phalassa ca ekasantatipatitatādassanena sambandhabhāvadassanaṃ, ‘‘manussesu manussabhūtā’’ti idaṃ tassā puññakiriyāya adhiṭṭhānabhūtasantānavisesadassanaṃ, ‘‘abbhāgatāna’’nti idaṃ cittasampattidassanañceva khettasampattidassanañca dānassa viya paṭiggahaṇassa ca kiñci anapekkhitvā pavattitabhāvadīpanato.
Here, the word " I" indicates the connection by showing that the deed and its fruit belong to the same continuum. The phrase " among human beings, having been a human being" indicates the specific continuum that served as the basis for that meritorious deed. The phrase " to the guests" indicates both mental accomplishment and field accomplishment, as it highlights that the giving, and also the recipient, occurred without any expectation.
Ở đây, từ ‘‘ahaṃ’’ (tôi) cho thấy sự liên hệ bằng cách chỉ ra rằng nghiệp và quả của nó thuộc về cùng một dòng dõi; từ ‘‘manussesu manussabhūtā’’ (khi tôi là một con người giữa loài người) cho thấy sự đặc biệt của dòng dõi làm nền tảng cho hành động tạo phước ấy; và từ ‘‘abbhāgatānaṃ’’ (cho những vị khách lạ) cho thấy sự viên mãn của tâm và sự viên mãn của ruộng phước, vì nó chỉ ra rằng sự bố thí đã được thực hiện mà không mong đợi bất cứ điều gì từ sự tiếp nhận, giống như sự bố thí.
‘‘Āsanakaṃ adāsiṃ yathānubhāvañca adāsi dāna’’nti idaṃ bhogasāradānadassanaṃ, ‘‘abhivādayiṃ añjalikaṃ akāsi’’nti idaṃ kāyasāradānadassanaṃ.
"I gave a seat and gave a gift according to my ability"—this shows the giving of the essence of wealth. "I paid homage, I made an añjali"—this shows the giving of the essence of the body.
‘‘Āsanakaṃ adāsiṃ yathānubhāvañca adāsiṃ dānaṃ’’ (tôi đã dâng cúng một chỗ ngồi nhỏ và đã bố thí tùy theo khả năng) cho thấy sự bố thí tài sản tinh túy; ‘‘abhivādayiṃ añjalikaṃ akāsiṃ’’ (tôi đã đảnh lễ và chắp tay) cho thấy sự bố thí thân tinh túy.
6. Tenāti tena yathāvuttena puññena hetubhūtena.
6. Tena means by that wholesome deed, which was the cause as stated.
6. Tena (do đó) có nghĩa là do phước báu đã được nói đến như là nhân.
Meti ayaṃ me-saddo ‘‘kicchena me adhigataṃ, halaṃ dāni pakāsitu’’ntiādīsu (dī. ni. 2.65; ma. ni. 1.281; saṃ. ni. 1.172) karaṇe āgato, mayāti attho.
This word me occurs in the instrumental case in phrases like "Kicchena me adhigataṃ, halaṃ dāni pakāsituṃ," meaning "by me."
Từ me (của tôi) này xuất hiện trong ý nghĩa công cụ (karaṇa) trong các trường hợp như ‘‘kicchena me adhigataṃ, halaṃ dāni pakāsituṃ’’ (tôi đã chứng đắc một cách khó khăn, nay không nên tuyên bố), có nghĩa là ‘‘mayā’’ (bởi tôi).
‘‘Sādhu me, bhante, bhagavā saṃkhittena dhammaṃ desetū’’tiādīsu (saṃ. ni. 3.182; a. ni. 4.257) sampadāne, mayhanti attho.
It occurs in the dative case in phrases like "Sādhu me, bhante, Bhagavā saṃkhittena dhammaṃ desetū," meaning "to me."
Trong các trường hợp như ‘‘Sādhu me, bhante, bhagavā saṃkhittena dhammaṃ desetū’’ (Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy thuyết pháp tóm tắt cho con), nó xuất hiện trong ý nghĩa lợi ích (sampadāna), có nghĩa là ‘‘mayhaṃ’’ (cho tôi).
‘‘Pubbeva me, bhikkhave, sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato’’tiādīsu (ma. ni. 1.206; saṃ. ni. 4.14; a. ni. 3.104) sāmiatthe āgato, idhāpi sāmiatthe eva, mamāti attho.
It occurs in the possessive case in phrases like "Pubbeva me, bhikkhave, sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato," and here too, it is in the possessive case, meaning "my."
Trong các trường hợp như ‘‘Pubbeva me, bhikkhave, sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato’’ (Này các Tỳ-khưu, trước khi giác ngộ, khi tôi còn là một vị Bồ-tát chưa giác ngộ), nó xuất hiện trong ý nghĩa sở hữu (sāmiattha). Ở đây cũng vậy, nó có ý nghĩa sở hữu, tức là ‘‘mama’’ (của tôi).
Svāyaṃ me-saddo tena me puññenāti ca me etādisoti ca ubhayattha sambandhitabbo.
This word me should be connected in both senses: "by that wholesome deed of mine" and "this is my such-like."
Từ me này nên được liên kết ở cả hai nơi: ‘‘do phước báu ấy của tôi’’ và ‘‘thân tướng của tôi là như thế này’’.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as explained.
Phần còn lại là theo cách đã nói.
Evaṃ tāya devatāya pañhe byākate āyasmā mahāmoggallāno vitthārena dhammaṃ desesi.
When the devatā had thus answered the question, Venerable Mahāmoggallāna expounded the Dhamma in detail.
Khi vị nữ thần ấy đã giải đáp câu hỏi như vậy, Tôn giả Mahāmoggallāna đã thuyết pháp một cách rộng rãi.
Sā desanā saparivārāya tassā devatāya sātthikā ahosi.
That discourse was beneficial to that devatā and her retinue.
Bài thuyết pháp ấy đã mang lại lợi ích cho vị nữ thần và quyến thuộc của cô.
Thero tato manussalokaṃ āgantvā sabbaṃ taṃ pavattiṃ bhagavato ārocesi.
The Elder, having come from there to the human realm, reported the entire incident to the Bhagavā.
Vị Trưởng lão đã từ đó trở về cõi người và kể lại toàn bộ sự việc cho Thế Tôn.
Bhagavā taṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya dhammaṃ desesi.
The Bhagavā, taking that as the occasion, expounded the Dhamma to the assembled audience.
Thế Tôn đã lấy sự việc đó làm duyên khởi và thuyết pháp cho hội chúng hiện diện.
Gāthā eva pana saṅgahaṃ āruḷhāti.
However, only the verses were included in the compilation.
Tuy nhiên, chỉ có các bài kệ được tập hợp.
Pīṭhaṃ te veḷuriyamayanti dutiyapīṭhavimānaṃ.
" Pīṭhaṃ te veḷuriyamayaṃ" is the second Seat Vimāna.
Pīṭhaṃ te veḷuriyamayaṃ (Ngai của cô làm bằng ngọc bích) là Pīṭhavimāna thứ hai.
Tassa aṭṭhuppatti ca atthavaṇṇanā ca paṭhame vuttanayeneva veditabbā.
Its origin and explanation of meaning should be understood in the same way as stated in the first.
Sự việc phát sinh và phần giải thích ý nghĩa của nó nên được hiểu theo cách đã nói trong Pīṭhavimāna thứ nhất.
Ayaṃ pana viseso – sāvatthivāsinī kira ekā itthī attano gehaṃ piṇḍāya paviṭṭhaṃ ekaṃ theraṃ passitvā pasannacittā tassa āsanaṃ dentī attano pīṭhaṃ upari nīlavatthena attharitvā adāsi.
This, however, is the distinction: a certain woman residing in Sāvatthī, seeing an Elder who had entered her house for alms, with a mind of faith, gave him a seat, having spread her own seat with a blue cloth.
Tuy nhiên, có một điểm đặc biệt là: Một người phụ nữ sống ở Sāvatthī, khi thấy một vị Trưởng lão vào nhà mình khất thực, với tâm hoan hỷ, đã dâng cúng một chỗ ngồi cho vị ấy bằng cách trải một tấm vải xanh lên trên cái ghế của mình.
Tena tassā devaloke nibbattāya veḷuriyamayaṃ pallaṅkavimānaṃ nibbattaṃ.
Due to that, when she was reborn in the deva-realm, a couch-vimāna made of beryl arose for her.
Do công đức đó, khi cô tái sinh ở cõi trời, một cung điện ngai vàng làm bằng ngọc bích đã hiện ra cho cô.
Tena vuttaṃ –
Thus it was said:
Vì vậy đã nói:
8. Tattha veḷuriyamayanti veḷuriyamaṇimayaṃ.
8. Therein, veḷuriyamaya means made of veḷuriya gem.
8. Trong đó, veḷuriyamayaṃ (làm bằng ngọc bích) có nghĩa là làm bằng ngọc veḷuriya (mã não xanh).
Veḷuriyamaṇi nāma viḷūrapabbatassa viḷūragāmassa ca avidūre uppajjanakamaṇi.
The gem called veḷuriya is a gem that arises not far from Mount Viḷūra and the village of Viḷūra.
Ngọc veḷuriya là loại ngọc xuất hiện gần núi Viḷūra và làng Viḷūra.
Tassa kira viḷūragāmaṭṭhāne ākaro, viḷūrassa pana avidūre bhavattā veḷuriyanteva paññāyittha.
It is said that its mine is in the locality of Viḷūra village, but because it is not far from Viḷūra, it became known as veḷuriya.
Có lẽ mỏ của nó nằm ở vị trí làng Viḷūra, nhưng vì nó nằm gần Viḷūra nên nó được biết đến với tên veḷuriya.
Taṃsadisavaṇṇanibhatāya devalokepissa tatheva nāmaṃ jātaṃ yathā taṃ manussaloke laddhanāmavaseneva devaloke devaputtānaṃ.
Because its color and luster are similar to that, it acquired the same name even in the deva world, just as devaputtas in the deva world acquire names based on the names they had in the human world.
Vì có màu sắc tương tự, nên ở cõi trời nó cũng có tên gọi như vậy, giống như tên gọi của các thiên tử ở cõi trời được đặt theo tên gọi ở cõi người.
Taṃ pana mayūragīvavaṇṇaṃ vā hoti, vāyasapattavaṇṇaṃ vā, siniddhaveṇupattavaṇṇaṃ vā.
That gem can be the color of a peacock's neck, or the color of a crow's feather, or the color of a glossy bamboo leaf.
Loại ngọc này có thể có màu cổ chim công, màu lông quạ, hoặc màu lá tre xanh tươi.
Idha pana mayūragīvavaṇṇaṃ veditabbaṃ.
Here, however, it should be understood as the color of a peacock's neck.
Ở đây, nên hiểu là màu cổ chim công.
Sesaṃ sabbaṃ paṭhamapīṭhavimāne vuttasadisamevāti.
All the rest is similar to what was stated in the commentary on the First Pīṭha-vimāna.
Phần còn lại đều giống như đã nói trong Pīṭhavimāna thứ nhất.
Pīṭhaṃ te sovaṇṇamayanti tatiyapīṭhavimānaṃ.
Pīṭhaṃ te sovaṇṇamaya refers to the Third Pīṭha-vimāna.
Pīṭhaṃ te sovaṇṇamayaṃ (Ngai của cô làm bằng vàng) là Pīṭhavimāna thứ ba.
Tassa vatthu rājagahe samuṭṭhitaṃ.
Its story originated in Rājagaha.
Câu chuyện của nó phát sinh ở Rājagaha.
Aññataro kira khīṇāsavatthero rājagahe piṇḍāya caritvā bhattaṃ gahetvā upakaṭṭhe kāle bhattakiccaṃ kātukāmo ekaṃ vivaṭadvāragehaṃ upasaṅkami.
It is said that a certain Arahant Thera, after wandering for alms in Rājagaha and collecting food, wishing to take his meal when the time was near, approached an open-doored house.
Có một vị Trưởng lão A-la-hán, sau khi khất thực ở Rājagaha và nhận được thức ăn, muốn dùng bữa vào lúc gần trưa, đã đến một ngôi nhà có cửa mở.
Tasmiṃ pana gehe gehasāminī itthī saddhā pasannā therassa ākāraṃ sallakkhetvā ‘‘etha, bhante, idha nisīditvā bhattakiccaṃ karothā’’ti attano bhaddapīṭhaṃ paññāpetvā upari pītavatthaṃ attharitvā nirapekkhapariccāgavasena adāsi, ‘‘idaṃ me puññaṃ āyatiṃ sovaṇṇapīṭhapaṭilābhāya hotū’’ti patthanañca paṭṭhapesi.
In that house, the householder's wife, being faithful and devoted, observing the Thera's intention, said, “Come, Venerable Sir, sit here and take your meal,” and having spread her own fine seat, and having covered it with a yellow cloth, she gave it with a spirit of selfless generosity, and she also made a wish, saying, “May this merit of mine lead to the attainment of a golden seat in the future.”
Trong ngôi nhà đó, người phụ nữ chủ nhà, với đức tin và sự thanh tịnh, đã nhận thấy ý định của vị Trưởng lão và nói: “Bạch Thế Tôn, xin ngài hãy đến đây ngồi và dùng bữa.” Cô đã dọn một cái ghế tốt của mình, trải một tấm vải vàng lên trên, và dâng cúng với ý định xả bỏ không chút luyến tiếc, đồng thời phát nguyện rằng: “Nguyện cho công đức này của con trong tương lai sẽ là nhân duyên để con được một cái ghế vàng.”
Atha there tattha nisīditvā bhattakiccaṃ katvā pattaṃ dhovitvā uṭṭhāya gacchante ‘‘bhante, idamāsanaṃ tumhākaṃyeva pariccattaṃ, mayhaṃ anuggahatthaṃ paribhuñjathā’’ti āha.
Then, when the Thera had sat there, taken his meal, washed his bowl, risen, and was departing, she said, “Venerable Sir, this seat is dedicated to you; please use it for my benefit.”
Sau đó, khi vị Trưởng lão ngồi đó dùng bữa, rửa bát, đứng dậy và ra đi, cô đã nói: “Bạch Thế Tôn, chỗ ngồi này đã được con dâng cúng riêng cho ngài, xin ngài hãy sử dụng để ban ân cho con.”
Thero tassā anukampāya taṃ pīṭhaṃ sampaṭicchitvā saṅghassa dāpesi.
The Thera, out of compassion for her, accepted that seat and had it offered to the Saṅgha.
Vị Trưởng lão, vì lòng từ bi đối với cô, đã chấp nhận cái ghế đó và dâng cho Tăng đoàn.
Sā aparena samayena aññatarena rogena phuṭṭhā kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane nibbattītiādi sabbaṃ paṭhamavimānavaṇṇanāyaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
That woman, at a later time, afflicted by a certain illness, passed away and was reborn in the Tāvatiṃsa realm, and so on; all should be understood in the same manner as stated in the commentary on the First Vimāna.
Sau đó, vào một thời điểm khác, cô đã bị một căn bệnh nào đó hành hạ, qua đời và tái sinh ở cõi trời Tāvatiṃsa, v.v., tất cả nên được hiểu theo cách đã nói trong phần giải thích về Vimāna thứ nhất.
Tena vuttaṃ –
Therefore, it was said:
Vì vậy đã nói:
19. Yañca pana pañcamagāthāyaṃ purimāya jātiyā manussaloketiādi, ettha jāti-saddo attheva saṅkhatalakkhaṇe ‘‘jāti dvīhi khandhehi saṅgahitā’’tiādīsu (dhātu. 71).
19. And regarding what is said in the fifth verse, "in a former existence, in the human world," and so on, here the word jāti occurs in the sense of the characteristic of conditioned phenomena, as in passages like "jāti is reckoned by two aggregates."
Và trong bài kệ thứ năm, câu “purimāya jātiyā manussaloke” (trong kiếp trước ở cõi người), ở đây, từ jāti có nghĩa là đặc tính hữu vi như trong các câu “jāti dvīhi khandhehi saṅgahitā” (sự sinh được bao gồm bởi hai uẩn) v.v.
Atthi nikāye ‘‘nigaṇṭhā nāma samaṇajātī’’tiādīsu (a. ni. 3.71).
It also occurs in the sense of a group, as in passages like "the Nigaṇṭhas are a class of ascetics."
Có nghĩa là tập hợp như trong các câu trong Ni-kāya “nigaṇṭhā nāma samaṇajātī” (tập hợp các Sa-môn tên Nigaṇṭha) v.v.
Atthi paṭisandhiyaṃ ‘‘yaṃ mātukucchismiṃ paṭhamaṃ cittaṃ uppannaṃ, paṭhamaṃ viññāṇaṃ pātubhūtaṃ, tadupādāya sāvassa jātī’’tiādīsu (mahāva. 124).
There is the meaning of rebirth-linking (paṭisandhi), as in "The first consciousness that arose in the mother's womb, the first cognition that manifested, that is the birth (jāti) of that being," and so on.
Có nghĩa là tái tục như trong các câu “yaṃ mātukucchismiṃ paṭhamaṃ cittaṃ uppannaṃ, paṭhamaṃ viññāṇaṃ pātubhūtaṃ, tadupādāya sāvassa jātī” (tâm đầu tiên sinh khởi trong bụng mẹ, thức đầu tiên hiện hữu, đó là sự sinh của chúng sinh ấy) v.v.
Atthi kule ‘‘akkhitto anupakuṭṭho jātivādenā’’tiādīsu (dī. ni. 1.303).
There is the meaning of lineage (kula), as in "Not despised, not reproached on account of birth (jāti)," and so on.
Có nghĩa là gia tộc như trong các câu “akkhitto anupakuṭṭho jātivādenā” (không bị chỉ trích, không bị khiển trách về gia tộc) v.v.
Atthi pasutiyaṃ ‘‘sampatijāto, ānanda, bodhisatto’’tiādīsu (dī. ni. 2.31; ma. ni. 3.207).
There is the meaning of giving birth (pasuti), as in "Just born, Ānanda, is the Bodhisatta," and so on.
Có nghĩa là sự đản sinh như trong các câu “sampatijāto, ānanda, bodhisatto” (này Ānanda, Bồ-tát vừa mới đản sinh) v.v.
Atthi bhave ‘‘ekampi jātiṃ dvepi jātiyo’’tiādīsu (dī. ni. 1.244; ma. ni. 1.53).
There is the meaning of existence (bhava), as in "one birth, two births," and so on.
Có nghĩa là hữu (sự hiện hữu) như trong các câu “ekampi jātiṃ dvepi jātiyo” (một hữu, hai hữu) v.v.
Idhāpi bhave eva daṭṭhabbo.
Here too, it should be understood as existence (bhava).
Ở đây cũng nên hiểu là hữu.
Tasmā purimāya jātiyā purimasmiṃ bhave anantarātīte purime attabhāveti attho.
Therefore, the meaning is: in the former birth, in the former existence, in the immediately past former individual existence.
Do đó, “purimāya jātiyā” có nghĩa là trong hữu trước, trong kiếp sống trước đã qua, trong thân hữu trước.
Bhummatthe hidaṃ karaṇavacanaṃ.
Here, this instrumental case is in the locative sense.
Đây là cách dùng từ chỉ địa điểm (bhummattha) trong cách nói về công cụ (karaṇavacana).
Manussaloketi manussalokabhave, rājagahaṃ sandhāya vadati.
In the human world means in the existence of the human world, referring to Rājagaha.
“Manussaloke” có nghĩa là trong hữu cõi người, câu này ám chỉ Rājagaha.
Okāsaloko hi idha adhippeto, sattaloko pana ‘‘manussesū’’ti iminā vuttoyeva.
Here, the world of space (okāsaloka) is intended, while the world of beings (sattaloka) is already expressed by "among humans."
Ở đây, thế giới không gian (okāsaloka) được đề cập, còn thế giới chúng sinh (sattaloka) đã được nói đến bằng từ “manussesu” (giữa loài người).
20. Addasanti addakkhiṃ.
20. I saw means I beheld.
“Addasaṃ” có nghĩa là tôi đã thấy.
Virajanti vigatarāgādirajattā virajaṃ.
Dust-free (viraja) means free from the dust of lust and so on.
“Virajaṃ” có nghĩa là không nhiễm bụi trần vì đã đoạn trừ bụi trần tham ái v.v.
Bhikkhunti bhinnakilesattā bhikkhuṃ, sabbaso kilesakālussiyābhāvena vippasannacittatāya vippasannaṃ, anāvilasaṅkappatāya anāvilaṃ.
A bhikkhu means one whose defilements are broken (bhinnakilesa); very serene means having a mind utterly clear due to the complete absence of defiling turbidity; undisturbed means having undisturbed intentions.
“Bhikkhuṃ” có nghĩa là Tỳ-khưu vì đã phá hủy phiền não; “vippasannaṃ” vì tâm hoàn toàn thanh tịnh do không có sự vẩn đục của phiền não; “anāvilaṃ” vì ý nghĩ không bị vẩn đục.
Purimaṃ purimañcettha padaṃ pacchimassa pacchimassa kāraṇavacanaṃ, vigatarāgādirajattā bhinnakilesatāya bhikkhuṃ, bhinnakilesattā kilesakālussiyābhāvena vippasannaṃ, vippasannamanattā anāvilanti.
Here, each preceding word is the cause of the succeeding word: a bhikkhu is dust-free because of being free from the dust of lust and so on, and having broken defilements; very serene because of having broken defilements and absence of defiling turbidity; undisturbed because of having a very serene mind.
Ở đây, mỗi từ đứng trước là nguyên nhân của từ đứng sau: không nhiễm bụi trần vì đã đoạn trừ bụi trần tham ái v.v., Tỳ-khưu vì đã phá hủy phiền não, thanh tịnh vì không có sự vẩn đục của phiền não, không vẩn đục vì tâm thanh tịnh.
Pacchimaṃ pacchimaṃ vā padaṃ purimassa purimassa kāraṇavacanaṃ, virajaṃ bhikkhuguṇayogato.
Or, each succeeding word is the cause of the preceding word: dust-free by virtue of the qualities of a bhikkhu.
Hoặc mỗi từ đứng sau là nguyên nhân của từ đứng trước: không nhiễm bụi trần vì có phẩm chất Tỳ-khưu.
Bhinnakileso hi bhikkhu.
For a bhikkhu is one whose defilements are broken.
Vì Tỳ-khưu là người đã phá hủy phiền não.
Bhikkhuṃ vippasannabhāvato.
A bhikkhu is very serene.
Tỳ-khưu vì có trạng thái thanh tịnh.
Kilesakālussiyābhāvena vippasannamānaso hi bhikkhu.
For a bhikkhu's mind is very serene due to the absence of defiling turbidity.
Vì Tỳ-khưu là người có tâm thanh tịnh do không có sự vẩn đục của phiền não.
Vippasannaṃ anāvilasaṅkappabhāvatoti.
Very serene due to the absence of disturbed intentions.
Thanh tịnh vì không có ý nghĩ vẩn đục.
Rāgarajābhāvena vā ‘‘viraja’’nti vuttaṃ, dosakālussiyābhāvena ‘‘vippasanna’’nti, mohabyākulābhāvena ‘‘anāvila’’nti.
Alternatively, "dust-free" is stated due to the absence of the dust of lust; "very serene" due to the absence of the turbidity of hatred; "undisturbed" due to the absence of the confusion of delusion.
Hoặc “virajaṃ” được nói đến vì không có bụi trần tham ái, “vippasannaṃ” vì không có sự vẩn đục của sân hận, “anāvilaṃ” vì không có sự rối loạn của si mê.
Evaṃbhūto paramatthato bhikkhu nāma hotīti ‘‘bhikkhu’’nti vuttaṃ.
It is said "bhikkhu" because one who is thus, in the ultimate sense, is called a bhikkhu.
Một người như vậy, theo nghĩa tối thượng, là một Tỳ-khưu, do đó được gọi là “bhikkhu”.
Adāsahanti adāsiṃ ahaṃ.
I gave means I gave.
“Adāsahaṃ” có nghĩa là tôi đã dâng.
Pīṭhanti tadā mama santike vijjamānaṃ bhaddapīṭhaṃ.
A stool means the fine stool that was present with me at that time.
“Pīṭhaṃ” có nghĩa là chiếc ghế tốt đang có sẵn bên tôi lúc bấy giờ.
Pasannāti kammaphalasaddhāya ratanattayasaddhāya ca pasannacittā.
Serene means having a serene mind due to faith in kamma and its results, and faith in the Three Jewels.
“Pasannā” có nghĩa là tâm thanh tịnh với đức tin vào quả báo của nghiệp và đức tin vào Tam Bảo.
Sehi pāṇibhīti aññaṃ anāṇāpetvā attano hatthehi upanīya pīṭhaṃ paññāpetvā adāsinti attho.
With my own hands means without instructing another, I brought it close with my own hands, arranged the stool, and gave it.
“Sehi pāṇibhī” có nghĩa là không sai khiến người khác, tự tay mang đến, trải ghế và dâng cúng, đó là ý nghĩa.
Ettha ca ‘‘virajaṃ bhikkhuṃ vippasannamanāvila’’nti iminā khettasampattiṃ dasseti, ‘‘pasannā’’ti iminā cittasampattiṃ, ‘‘sehi pāṇibhī’’ti iminā payogasampattiṃ.
Here, by "a dust-free bhikkhu, very serene and undisturbed," the excellence of the field (khetta) is shown; by "serene," the excellence of the mind (citta); by "with my own hands," the excellence of the effort (payoga).
Ở đây, “virajaṃ bhikkhuṃ vippasannamanāvilaṃ” thể hiện sự viên mãn của ruộng phước, “pasannā” thể hiện sự viên mãn của tâm, “sehi pāṇibhī” thể hiện sự viên mãn của hành động.
Tathā ‘‘pasannā’’ti iminā sakkaccadānaṃ anupahaccadānanti ca ime dve dānaguṇā dassitā, ‘‘sehi pāṇibhī’’ti iminā sahatthena dānaṃ anupaviddhadānanti ime dve dānaguṇā dassitā, pītavatthassa attharaṇena nisīdanakālaññutāya cittiṃ katvā dānaṃ kālena dānanti ime dve dānaguṇā dassitāti veditabbā.
Furthermore, by "serene," the two qualities of giving, namely giving respectfully (sakkacca-dāna) and giving without harming (anupahacca-dāna), are shown. By "with my own hands," the two qualities of giving, namely giving with one's own hand (sahatthena-dāna) and giving without discarding (anupaviddha-dāna), are shown. By covering it with a yellow cloth and knowing the proper time for sitting, the two qualities of giving, namely giving with reverence (cittiṃ katvā dāna) and giving at the right time (kālena dāna), are shown. Thus should it be understood.
Cũng vậy, “pasannā” thể hiện hai phẩm chất bố thí là bố thí với lòng cung kính (sakkaccadāna) và bố thí không làm hại người khác (anupahaccadāna); “sehi pāṇibhī” thể hiện hai phẩm chất bố thí là bố thí bằng chính tay mình (sahatthena dāna) và bố thí không vứt bỏ (anupaviddhadāna); và bố thí trải vải vàng ngồi xuống, thể hiện sự biết thời gian thích hợp (kālaññutā) và bố thí đúng lúc (kālena dāna), nên hiểu là hai phẩm chất bố thí này cũng được thể hiện.
Sesaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
The rest is in the same manner as stated below.
Phần còn lại cũng giống như cách đã nói ở trên.
Pīṭhaṃ te veḷuriyamayanti catutthapīṭhavimānaṃ.
Your stool is made of beryl is the Fourth Stool Mansion.
“Pīṭhaṃ te veḷuriyamayaṃ” là Thiên Cung Ghế Thứ Tư.
Imassāpi vatthu rājagahe samuṭṭhitaṃ, taṃ dutiyavimāne vuttanayeneva veditabbaṃ.
The origin of this (story) also arose in Rājagaha, and it should be understood in the same way as stated in the Second Mansion.
Câu chuyện về thiên cung này cũng phát sinh ở Rājagaha, nên cần được hiểu theo cách đã nói trong Thiên Cung Thứ Hai.
Nīlavatthena hi attharitvā pīṭhassa dinnattā imissāpi vimānaṃ veḷuriyamayaṃ nibbattaṃ.
Indeed, because the stool was covered with a blue cloth and given, this deity's mansion was also born of beryl.
Vì đã trải vải xanh để dâng ghế, nên thiên cung của vị thiên nữ này cũng được làm bằng đá veḷuriya.
Sesaṃ paṭhamavimāne vuttasadisaṃ.
The rest is similar to what was stated in the First Mansion.
Phần còn lại tương tự như đã nói trong Thiên Cung Thứ Nhất.
Tena vuttaṃ –
Therefore it was said:
Do đó, đã nói:
Kuñjaro te varārohoti kuñjaravimānaṃ.
Your elephant, with excellent back is the Elephant Mansion.
“Kuñjaro te varāroho” là Thiên Cung Voi.
Tassa kā uppatti?
What was its origin?
Sự phát sinh của nó là gì?
Bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe.
The Blessed One was dwelling in Rājagaha, in the Bamboo Grove at Kalandakanivāpa.
Đức Thế Tôn đang trú ngụ tại Rājagaha, trong khu vườn Trúc Lâm, nơi cho sóc ăn.
Athekadivasaṃ rājagahanagare nakkhattaṃ ghositaṃ.
Then one day, a festival was proclaimed in the city of Rājagaha.
Một ngày nọ, lễ hội sao (nakkhatta) được công bố trong thành Rājagaha.
Nāgarā vīthiyo sodhetvā vālukaṃ okiritvā lājapañcamakāni pupphāni vippakiriṃsu, gehadvāre gehadvāre kadaliyo ca puṇṇaghaṭe ca ṭhapesuṃ, yathāvibhavaṃ nānāvirāgavaṇṇavicittā dhajapaṭākādayo ussāpesuṃ, sabbo jano attano attano vibhavānurūpaṃ sumaṇḍitapasādhito nakkhattakīḷaṃ kīḷi, sakalanagaraṃ devanagaraṃ viya alaṅkatapaṭiyattaṃ ahosi.
The city dwellers cleaned the streets, scattered sand, and strewed popcorn and flowers as the fifth offering; at every house door, they placed plantain trees and full water jars; according to their means, they raised banners and flags of various delightful and colorful designs; all the people, adorned and dressed according to their means, enjoyed the festival games; the entire city was decorated and prepared like a city of devas.
Dân chúng trong thành đã dọn dẹp đường phố, rải cát, rải hoa kèm theo cốm, đặt cây chuối và bình nước đầy ở mỗi cổng nhà, và dựng cờ phướn đủ màu sắc rực rỡ tùy theo khả năng của mình; tất cả mọi người đều ăn mặc đẹp đẽ và trang sức phù hợp với tài sản của mình để vui chơi lễ hội sao; toàn bộ thành phố được trang hoàng và chuẩn bị như một thành phố chư thiên.
Atha bimbisāramahārājā pubbacārittavasena mahājanassa cittānurakkhaṇatthañca attano rājabhavanato nikkhamitvā mahantena parivārena mahatā rājānubhāvena uḷārena sirisobhaggena nagaraṃ padakkhiṇaṃ karoti.
Then King Bimbisāra, according to ancient custom, and to protect the minds of the populace, set out from his royal palace and circumambulated the city with a great retinue, with great royal splendor and magnificent glory.
Lúc đó, Đại vương Bimbisāra, theo phong tục cũ và để bảo vệ tâm trí của đại chúng, đã rời khỏi cung điện của mình với đoàn tùy tùng lớn, với uy lực vương giả vĩ đại và vẻ đẹp rực rỡ, đi nhiễu quanh thành phố theo chiều kim đồng hồ.
Tena ca samayena rājagahavāsinī ekā kuladhītā rañño taṃ vibhavasampattiṃ sirisobhaggaṃ rājānubhāvañca passitvā acchariyabbhutacittajātā ‘‘ayaṃ deviddhisadisā vibhavasampatti kīdisena nu kho kammunā labbhatī’’ti paṇḍitasammate pucchi.
At that time, a certain lady of Rājagaha, seeing the king's abundant prosperity, splendid glory, and royal power, was filled with wonder and amazement, and she asked those regarded as wise, "By what kind of kamma is this prosperity, resembling the power of devas, attained?"
Vào lúc đó, một thiếu nữ gia đình cư ngụ tại Rājagaha, sau khi thấy sự thịnh vượng vĩ đại, vẻ đẹp lộng lẫy và quyền uy của vua, tâm trí cô kinh ngạc và thán phục, rồi hỏi những người được xem là hiền trí: “Sự thịnh vượng giống như thần lực này được đạt được nhờ nghiệp nào?”
Te tassā kathesuṃ ‘‘bhadde, puññakammaṃ nāma cintāmaṇisadisaṃ kapparukkhasadisaṃ, khettasampattiyā cittasampattiyā ca sati yaṃ yaṃ patthetvā karoti, taṃ taṃ nipphādetiyeva.
They told her, "Lady, meritorious kamma is like a wish-fulfilling jewel, like a wish-granting tree; when there is excellence of the field and excellence of intention, whatever one desires and performs, that indeed it accomplishes.
Họ nói với cô ấy: “Này cô gái, phước nghiệp (puññakamma) giống như viên ngọc như ý (cintāmaṇi), giống như cây như ý (kapparukkha). Khi có sự viên mãn của đối tượng thọ nhận (khettasampatti) và sự viên mãn của tâm ý (cittasampatti), thì bất cứ điều gì được ước nguyện và thực hiện, điều đó chắc chắn sẽ thành tựu.
Apica āsanadānena uccākulīnatā hoti, annadānena balasampattipaṭilābho, vatthadānena vaṇṇasampattipaṭilābho, yānadānena sukhavisesapaṭilābho, dīpadānena cakkhusampattipaṭilābho, āvāsadānena sabbasampattipaṭilābho hotī’’ti.
Furthermore, by giving seats, one attains high birth; by giving food, one obtains the attainment of strength; by giving clothes, one obtains the attainment of beauty; by giving conveyances, one obtains special happiness; by giving lamps, one obtains the attainment of vision; by giving dwellings, one obtains the attainment of all blessings."
Hơn nữa, nhờ bố thí chỗ ngồi (āsana-dāna) mà được sinh vào gia đình cao quý; nhờ bố thí thức ăn (anna-dāna) mà được sức mạnh viên mãn; nhờ bố thí y phục (vattha-dāna) mà được sắc đẹp viên mãn; nhờ bố thí phương tiện đi lại (yāna-dāna) mà được sự an lạc đặc biệt; nhờ bố thí đèn (dīpa-dāna) mà được mắt sáng viên mãn; nhờ bố thí chỗ ở (āvāsa-dāna) mà được mọi sự viên mãn.”
Sā taṃ sutvā ‘‘devasampatti ito uḷārā hoti maññe’’ti tattha cittaṃ ṭhapetvā puññakiriyāya ativiya ussāhajātā ahosi.
Hearing this, she thought, "The divine blessings must be more excellent than these," and fixing her mind on that, she became exceedingly zealous in performing meritorious deeds.
Sau khi nghe điều đó, cô ấy nghĩ: “Có lẽ sự thịnh vượng của chư thiên còn cao quý hơn thế này,” rồi đặt tâm ý vào đó và trở nên vô cùng hăng hái trong việc làm phước.
Mātāpitaro cassā ahataṃ vatthayugaṃ navapīṭhaṃ ekaṃ padumakalāpaṃ sappimadhusakkharā taṇḍulakhīrāni ca paribhogatthāya pesesuṃ.
Her parents sent her an unworn pair of clothes, a new stool, a lotus bouquet, and ghee, honey, sugar, rice, and milk for her use.
Cha mẹ cô đã gửi cho cô một đôi y phục mới tinh, một chiếc ghế mới, một bó hoa sen, cùng với bơ ghee, mật ong, đường và sữa gạo để dùng.
Sā tāni disvā ‘‘ahañca dānaṃ dātukāmā, ayañca me deyyadhammo laddho’’ti tuṭṭhamānasā dutiyadivase dānaṃ sajjentī appodakamadhupāyāsaṃ sampādetvā, tassa parivārabhāvena aññampi bahuṃ khādanīyabhojanīyaṃ paṭiyādetvā dānagge gandhaparibhaṇḍaṃ katvā vikasitapadumapattakiñjakkhakesaropasobhitesu padumesu āsanaṃ paññāpetvā, ahatena setavatthena attharitvā āsanassa catunnaṃ pādānaṃ upari cattāri padumāni mālāguḷañca ṭhapetvā, āsanassa upari vitānaṃ bandhitvā mālādāmaolambakadāmāni olambitvā, āsanassa samantato bhūmiṃ sakesarehi padumapattehi sabbasantharaṃ santharitvā ‘‘dakkhiṇeyye āgate pūjessāmī’’ti pupphapūritaṃ caṅkoṭakaṃ ekamante ṭhapesi.
Seeing these, she, with a joyful mind, thought, "I wish to give a gift, and I have obtained these articles for donation." The next day, she prepared the offering, making a sweet milk-rice porridge with little water, and as an accompaniment, she prepared many other edibles and foods. In the alms-hall, she arranged fragrant decorations, spread a seat upon lotuses adorned with fully opened lotus petals, calyxes, and stamens, covered it with an unworn white cloth, placed four lotuses and a garland above the four legs of the seat, hung a canopy above the seat, let down garlands and hanging festoons, and spread the ground all around the seat with lotus petals and stamens, saying, "I will worship the worthy ones when they arrive." She placed a basket full of flowers to one side.
Cô ấy thấy những thứ đó, tâm hoan hỷ nói: “Ta muốn bố thí, và đây là vật cúng dường ta đã nhận được.” Ngày hôm sau, cô chuẩn bị vật bố thí, làm món cháo sữa mật ong ít nước, và để làm vật phụ trợ cho món đó, cô còn chuẩn bị nhiều loại đồ ăn thức uống khác. Cô trang trí nơi bố thí bằng hương thơm, sắp đặt chỗ ngồi trên những bông sen nở rộ với nhụy và phấn hoa lộng lẫy, trải một tấm vải trắng mới tinh lên đó. Trên bốn chân ghế, cô đặt bốn bông sen và một bó hoa. Cô giăng màn phía trên chỗ ngồi, treo những chuỗi hoa và dây trang trí rủ xuống. Cô trải khắp mặt đất xung quanh chỗ ngồi bằng những cánh sen có nhụy, rồi đặt một giỏ đầy hoa sang một bên, với ý nghĩ: “Khi những người đáng cúng dường đến, ta sẽ cúng dường họ.”
Athevaṃ katadānūpakaraṇasaṃvidhānā sīsaṃnhātā suddhavatthanivatthā suddhuttarāsaṅgā velaṃ sallakkhetvā ekaṃ dāsiṃ āṇāpesi ‘‘gaccha je, amhākaṃ tādisaṃ dakkhiṇeyyaṃ pariyesāhī’’ti.
Then, having thus arranged the requisites for the offering, she, having bathed her head, clad in clean clothes, and wearing a clean upper robe, noted the time and commanded a maidservant, "Go, my dear, seek out such a worthy recipient for us."
Sau khi đã chuẩn bị vật bố thí như vậy, cô gội đầu, mặc y phục sạch sẽ, khoác tấm y sạch sẽ, rồi xem xét thời gian và sai một người hầu gái: “Này cô, hãy đi tìm một vị đáng cúng dường như vậy cho chúng ta.”
Tena ca samayena āyasmā sāriputto sahassathavikaṃ nikkhipanto viya rājagahe piṇḍāya caranto antaravīthiṃ paṭipanno hoti.
At that time, Venerable Sāriputta was walking through the streets of Rājagaha for alms, as if depositing a purse of a thousand coins.
Vào lúc đó, Tôn giả Sāriputta đang đi khất thực trong thành Rājagaha, như thể đang đặt xuống một ngàn túi tiền, và đã đến giữa con đường.
Atha sā dāsī theraṃ vanditvā āha ‘‘bhante, tumhākaṃ pattaṃ me dethā’’ti.
Then that maidservant, having paid homage to the Elder, said, "Bhante, please give me your bowl."
Rồi người hầu gái đó đảnh lễ vị Trưởng lão và nói: “Bạch Ngài, xin Ngài hãy đưa bát cho con.”
‘‘Ekissā upāsikāya anuggahatthaṃ ito ethā’’ti ca āha.
And she also said, "Please come here for the benefit of a female lay follower."
Cô ấy còn nói: “Xin Ngài hãy đến đây để giúp đỡ một nữ cư sĩ.”
Thero tassā pattaṃ adāsi.
The Elder gave her his bowl.
Vị Trưởng lão đã đưa bát cho cô ấy.
Sā theraṃ gehaṃ pavesesi.
She led the Elder into the house.
Cô ấy dẫn vị Trưởng lão vào nhà.
Atha sā itthī therassa paccuggamanaṃ katvā āsanaṃ dassetvā ‘‘nisīdatha, bhante, idamāsanaṃ paññatta’’nti vatvā there tattha nisinne sakesarehi padumapattehi theraṃ pūjayamānā āsanassa samantato okiritvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā sappimadhusakkharāsammissena appodakamadhupāyāsena parivisi.
Then that woman, having gone forth to meet the Elder and shown him a seat, said, "Please sit, Bhante, this seat is prepared." When the Elder was seated there, she honored him by scattering lotus petals with stamens all around the seat, and having paid homage with the five-point prostration, she served him with the sweet milk-rice porridge, which had little water and was mixed with ghee, honey, and sugar.
Rồi người phụ nữ đó đã đi ra đón vị Trưởng lão, chỉ chỗ ngồi và nói: “Bạch Ngài, xin Ngài hãy ngồi xuống, chỗ ngồi này đã được chuẩn bị.” Khi vị Trưởng lão đã ngồi xuống đó, cô ấy cúng dường vị Trưởng lão bằng những cánh sen có nhụy, rải xung quanh chỗ ngồi, rồi đảnh lễ bằng năm chi chạm đất, và dâng cúng món cháo sữa mật ong ít nước đã trộn bơ ghee, mật ong và đường.
Parivisantī ca ‘‘imassa me puññassānubhāvena dibbagajakūṭāgārapallaṅkasobhitā dibbasampattiyo hontu, sabbāsu pavattīsu padumā nāma mā vigatā hontū’’ti patthanaṃ akāsi.
While serving, she made the aspiration: "By the power of this merit of mine, may divine blessings, adorned with divine elephant-pinnacled palaces and couches, be mine. In all future existences, may the name 'lotus' never disappear from me."
Trong khi dâng cúng, cô ấy đã phát nguyện: “Nhờ oai lực của phước báu này của con, xin cho con được những sự thịnh vượng của chư thiên, được trang hoàng bằng cung điện trên lưng voi trời và ngai vàng! Trong tất cả các kiếp sống, xin cho hoa sen đừng bao giờ vắng mặt!”
Puna there katabhattakicce pattaṃ dhovitvā sappimadhusakkharāhi pūretvā pallaṅke atthataṃ sāṭakaṃ cumbaṭakaṃ katvā therassa hatthe ṭhapetvā there ca anumodanaṃ katvā pakkamante dve purise āṇāpesi ‘‘therassa hatthe pattaṃ imañca pallaṅkaṃ vihāraṃ netvā therassa niyyātetvā āgacchathā’’ti.
Again, when the Elder had finished his meal, she washed the bowl, filled it with ghee, honey, and sugar, made a head-rest out of the cloth spread on the couch, and placed it in the Elder's hand. When the Elder had given his anumodanā and was departing, she commanded two men, "Take the Elder's bowl and this couch to the monastery, present them to the Elder, and then return."
Sau đó, khi vị Trưởng lão đã hoàn tất việc thọ thực, cô rửa bát, đổ đầy bơ ghee, mật ong và đường vào, rồi cuộn tấm vải trải trên ghế thành một cái đệm kê đầu và đặt vào tay vị Trưởng lão. Khi vị Trưởng lão đã tùy hỷ và ra về, cô sai hai người đàn ông: “Hãy mang bát và chiếc ghế này đến tịnh xá, dâng cho vị Trưởng lão rồi trở về.”
Te tathā akaṃsu.
They did so.
Họ đã làm như vậy.
Sā aparabhāge kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane yojanasatubbedhe kanakavimāne nibbatti accharāsahassaparivārā.
Later, that woman passed away and was reborn in the Tāvatiṃsa heaven, in a golden mansion a hundred yojanas high, surrounded by a thousand celestial nymphs.
Sau đó, người phụ nữ ấy qua đời và tái sinh trong cõi trời Tāvatiṃsa, trong một cung điện vàng cao một trăm dojun, được một ngàn tiên nữ vây quanh.
Patthanāvasena cassā pañcayojanubbedho padumamālālaṅkato samantato padumapattakiñjakkhakesaropasobhito manuññadassano sukhasamphasso vividharatanaraṃsijālasamujjalahemābharaṇavibhūsito gajavaro nibbatti.
According to her aspiration, a magnificent elephant, five yojanas high, adorned with lotus garlands, beautiful to behold, pleasant to touch, and decorated with golden ornaments resplendent with networks of various jewel-rays, appeared, adorned all around with lotus petals, calyxes, and stamens.
Theo lời nguyện ước của cô, một con voi chúa đã xuất hiện, cao năm dojun, được trang trí bằng vòng hoa sen, được tô điểm khắp nơi bằng nhụy và phấn hoa sen, có vẻ ngoài đáng yêu, xúc chạm dễ chịu, được trang sức bằng những món đồ vàng lấp lánh với những chùm tia sáng của nhiều loại đá quý khác nhau.
Tassūpari yathāvuttasobhātisayayutto yojaniko kanakapallaṅko nibbatti.
Above it appeared a golden couch, one yojana in size, endowed with the aforementioned surpassing beauty.
Trên lưng con voi đó, một ngai vàng vàng ròng, dài một dojun, với vẻ đẹp tuyệt vời như đã mô tả, cũng đã xuất hiện.
Sā dibbasampattiṃ anubhavantī antarantarā taṃ kuñjaravimānassa upari ratanavicittaṃ pallaṅkaṃ abhiruyha mahatā devatānubhāvena nandanavanaṃ gacchati.
Experiencing divine prosperity, at intervals she ascends that gem-studded couch on top of the elephant mansion and goes to Nandanavana.
Nàng tiên nữ ấy hưởng thụ sự thịnh vượng của chư thiên, thỉnh thoảng lại leo lên ngai vàng được trang trí bằng đá quý trên lưng cung điện voi đó và đi đến khu vườn Nandanavana với oai lực lớn lao của chư thiên.
Athekasmiṃ ussavadivase devatāsu yathāsakaṃ dibbānubhāvena uyyānakīḷanatthaṃ nandanavanaṃ gacchantīsūtiādinā sabbaṃ paṭhamapīṭhavimānavaṇṇanāyaṃ āgatasadisaṃ, tasmā tattha vuttanayeneva veditabbaṃ.
Then, on a certain festival day, when the devas were going to Nandanavana to sport in the garden with their respective divine power, all this is similar to what is stated in the description of the First Pīṭha Vimāna; therefore, it should be understood in the manner stated there.
Rồi vào một ngày lễ hội, khi các vị thiên nhân đi đến khu vườn Nandanavana để vui chơi bằng thần lực của riêng mình, v.v., tất cả đều giống như những gì đã được kể trong phần mô tả về Pīṭhavimāna thứ nhất, vì vậy cần phải hiểu theo cách đã nói ở đó.
Idha pana thero –
But here, the Elder (Moggallāna) said:
Tuy nhiên, ở đây vị Trưởng lão đã nói:
31. Tattha kuñjaro te varārohoti kuñje giritaṭe ramati abhiramati, tattha vā ravati koñcanādaṃ nadanto vicarati.
31. There, kuñjaro te varāroho means that which delights or rejoices on a mountain slope (kuñja), or that which roams there making a koñca sound.
Trong đó, kuñjaro te varāroho (voi của nàng, tuyệt đẹp): Kuñjaro là con voi, vì nó vui thích, đắm mình ở kuñja (hang động, bờ núi), hoặc vì nó đi lang thang ở đó phát ra tiếng kêu như chim kranh. Hoặc vì nó làm rung chuyển trái đất bằng sự va chạm của mình, nên gọi là kuñjaro. Trong thế giới loài người, nó là một con voi thuộc loại sống trên núi, v.v. Còn con voi này được gọi như vậy vì nó giống con voi khi vui chơi.
Kuṃ vā pathaviṃ tadabhighātena jarayatīti kuñjaro, giricarādibhedo manussaloke hatthī, ayaṃ pana kīḷanakāle kuñjarasadisatāya evaṃ vutto.
Or, it is called kuñjara because it wears away the earth (kuṃ) by its impact. In the human world, it refers to an elephant, such as a mountain-dweller. This (divine elephant), however, is called kuñjara because it resembles an elephant during playful activities.
Āroho là vật để cưỡi, có nghĩa là đáng để cưỡi. Varāroho là āroho cao quý, tốt nhất, có nghĩa là phương tiện đi lại tối thượng.
Āruyhatīti āroho, ārohanīyoti attho.
Āroho means that which is ascended, or fit to be ascended.
Nānāratanakappano (được trang sức bằng nhiều loại ngọc quý): Nānāratanā là những đồ trang sức như trang sức đầu, v.v., có nhiều loại ngọc quý. Kappanno là sự trang sức, sự chuẩn bị được thực hiện bằng những thứ đó, nên gọi là nānāratanakappano.
Varo aggo seṭṭho ārohoti varāroho, uttamayānanti vuttaṃ hoti.
Varāroho means varo, excellent, aggo, chief, seṭṭho, supreme, āroho, mount. It means an excellent vehicle.
Ruciro (đẹp đẽ) là cái mang lại sự thích thú, có nghĩa là đáng yêu.
Nānāratanakappanoti nānāvidhāni ratanāni etesanti nānāratanā, kumbhālaṅkārādihatthālaṅkārā.
Nānāratanakappano means nānāratanā are various kinds of gems, such as forehead ornaments and other elephant decorations.
Thāmavā (có sức mạnh) là vững chắc, có nghĩa là khỏe mạnh.
Tehi vihito kappanno sannāho yassa so nānāratanakappano.
That which has kappanno (adornment) made with them is nānāratanakappano.
Javasampanno (có tốc độ) là có tốc độ viên mãn, có nghĩa là tốc độ nhanh.
Ruciṃ abhiratiṃ detīti ruciro, manuññoti attho.
Ruciro means that which gives pleasure or delight, meaning pleasing.
Ākāsamhi samīhati (di chuyển trên không trung) có nghĩa là di chuyển đúng cách trên không trung, đi lại mà không làm rung chuyển những người đang cưỡi.
Thāmavāti thiro, balavāti attho.
Thāmavā means firm, strong.
Thāmavā (có sức mạnh) nghĩa là vững chắc (thiro), có lực (balavā). Đó là ý nghĩa.
Javasampannoti sampannajavo, sīghajavoti vuttaṃ hoti.
Javasampanno means endowed with speed, meaning swift.
Javasampanno (có tốc độ) nghĩa là có tốc độ hoàn hảo, tức là có tốc độ nhanh (sīghajavo). Đó là điều đã nói.
Ākāsamhi samīhatīti ākāse antalikkhe sammā īhati, āruḷhānaṃ khobhaṃ akaronto carati gacchatīti attho.
Ākāsamhi samīhatī means it moves properly in the sky, in the intermediate space, meaning it travels without causing any disturbance to those mounted on it.
" Ākāsamhi samīhatī" có nghĩa là, trên không trung, ở giữa không gian, (con voi) đi lại một cách đúng đắn, không làm cho những người cưỡi nó bị xao động; đó là ý nghĩa.
32. Padumīti padumasamānavaṇṇatāya ‘‘paduma’’nti laddhanāmena kumbhavaṇṇena samannāgatattā padumī.
32. Padumī refers to one who is padumī (lotus-hued) due to having a lotus-like complexion, endowed with a forehead-color that has acquired the name "lotus".
Padumī (Padumī) là Padumī vì có màu sắc giống hoa sen, được gọi là “Paduma” vì có màu sắc của đầu voi giống hoa sen. Padmapattakkhī (mắt như cánh sen) là đôi mắt giống cánh hoa sen, đây là lời gọi nàng tiên nữ đó.
Padmapattakkhīti kamaladalasadisanayane, ālapanametaṃ tassā devatāya.
Padmapattakkhī means having eyes like lotus petals. This is an address to that devatā.
Padmuppalajutindharo (mang vẻ rực rỡ của hoa sen và hoa súng) là người mang vẻ rực rỡ của hoa sen và hoa súng, tỏa sáng khắp nơi nhờ thân thể được trang trí bằng vòng hoa sen và hoa súng của chư thiên.
Padmuppalajutindharoti dibbapadumuppalamālālaṅkatasarīratāya tahaṃ tahaṃ vipphurantaṃ vijjotamānaṃ padumuppalajutiṃ dhāretīti padumuppalajutindharo.
Padmuppalajutindharo means bearing the radiance of divine lotuses and water lilies, which flashes and shines here and there, due to her body being adorned with garlands of divine lotuses and water lilies.
Padmacuṇṇābhikiṇṇaṅgo (thân được rải phấn sen) là thân thể được rải khắp bằng nhụy và phấn hoa sen.
Padmacuṇṇābhikiṇṇaṅgoti padumapattakiñjakkhakesarehi samantato okiṇṇagatto.
Padmacuṇṇābhikiṇṇaṅgo means having a body strewn all around with lotus petals, filaments, and pollen.
Soṇṇapokkharamāladhā (đeo vòng hoa sen vàng) là người đeo vòng hoa sen bằng vàng.
Soṇṇapokkharamāladhāti hemamayakamalamālābhārī.
Soṇṇapokkharamāladhā means bearing a garland of golden lotuses.
" Soṇṇapokkharamāladhā" có nghĩa là mang vòng hoa sen vàng.
33. Padumānusaṭaṃ maggaṃ padmapattavibhūsitanti hatthino padanikkhepe padanikkhepe tassa pādaṃ sandhārentehi mahantehi padumehi anusaṭaṃ vippakiṇṇaṃ, nānāvirāgavaṇṇehi tesaṃyeva ca pattehi ito cito ca paribbhamantehi visesato maṇḍitatāya vibhūsitaṃ maggaṃ gacchatīti yojanā.
33. Padumānusaṭaṃ maggaṃ padmapattavibhūsitaṃ is to be construed as: the elephant travels a path strewn and scattered with large lotuses that support its feet at every step, and especially adorned with their very petals of various pleasing colors scattered here and there.
33. "Con đường trải đầy hoa sen, trang hoàng bằng cánh sen" có nghĩa là: Con voi đi trên con đường được trải đầy và rải rác những đóa sen lớn đỡ lấy chân nó mỗi khi nó đặt chân xuống, và đặc biệt được trang hoàng bởi những cánh sen đủ màu sắc tươi đẹp, bay lượn đây đó. Đó là cách giải thích.
Ṭhitanti idaṃ maggavisesanaṃ, padumapattavibhūsitaṃ hutvā ṭhitaṃ magganti attho.
Ṭhitaṃ is an epithet of the path; it means a path that stands adorned with lotus petals.
Từ "ṭhitaṃ" (đứng) này là một tính từ bổ nghĩa cho từ "con đường" (maggaṃ), có nghĩa là con đường được trang hoàng bằng cánh sen và đứng vững.
Vaggūti cāru, kiriyāvisesanañcetaṃ, ma-kāro padasandhikaro.
Vaggū means beautiful, and it is an adverb of manner; the letter ma forms the sandhi between words.
"Vaggū" có nghĩa là duyên dáng, và đây là một trạng từ. Âm "ma" là một âm nối từ.
Anugghātīti na ugghāti, attano upari nisinnānaṃ īsakampi khobhaṃ akarontoti attho.
Anugghātī means not jolting, meaning without causing even the slightest disturbance to those seated on its back.
"Anugghātī" có nghĩa là không rung chuyển, tức là không gây ra dù chỉ một chút xáo động cho những người ngồi trên nó.
Mitanti nimmitaṃ, nikkhepapadaṃ vītikkamanti attho.
Mitaṃ means measured, meaning it traverses the placed foot.
"Mitaṃ" có nghĩa là được tạo ra, tức là vượt qua bước chân.
Ayañhettha attho ‘‘vaggu cāru padanikkhepaṃ katvā gacchatī’’ti.
The meaning here is "it travels making graceful, beautiful foot-steps".
Ý nghĩa ở đây là: "đi một cách duyên dáng, đặt từng bước chân một cách nhẹ nhàng."
Mitanti vā parimitaṃ pamāṇayuttaṃ, nātisīghaṃ, nātisaṇikanti vuttaṃ hoti.
Or, mitaṃ means measured, appropriate in measure, not too fast, not too slow.
Hoặc "mitaṃ" có nghĩa là được đo lường, có chừng mực, tức là không quá nhanh, không quá chậm.
Vāraṇoti hatthī.
Vāraṇo means elephant.
"Vāraṇo" có nghĩa là con voi.
So hi paccatthikavāraṇato gamanaparikkilesavāraṇato ca ‘‘vāraṇo’’ti vuccati.
Indeed, it is called vāraṇo because it wards off enemies and prevents the fatigue of travel.
Nó được gọi là "vāraṇo" vì nó ngăn chặn kẻ thù và ngăn chặn sự mệt mỏi khi đi lại.
34. Tassa pakkamamānassa, soṇṇasaṃkā ratissarāti tassa yathāvuttassa kuñjarassa gacchantassa soṇṇakaṃsā suvaṇṇamayā ghaṇṭā ratissarā ramaṇīyasaddā manuññanigghosā olambantīti adhippāyo.
34. Tassa pakkamamānassa, soṇṇasaṃkā ratissarā means that as the aforementioned elephant goes, there are golden bells, made of gold, with pleasant sounds. The meaning is that the delightful sounds of those great golden bells are heard.
34. "Khi nó bước đi, những chiếc chuông vàng có âm thanh vui tai" có nghĩa là: Khi con voi được mô tả ở trên bước đi, những chiếc chuông vàng, tức là những chiếc chuông làm bằng vàng có âm thanh vui tai, âm vang du dương, đang đung đưa.
Tassa hi kuñjarassa ubhosu passesu mahākolambappamāṇā maṇimuttādikhacitā hemamayā anekasatā mahantiyo ghaṇṭā tahaṃ tahaṃ olambamānā pacalanti, yato chekena gandhabbakena payuttavāditato ativiya manoharasaddo niccharati.
Indeed, on both sides of that elephant, hundreds of great golden bells, adorned with jewels, pearls, and other gems, as large as great pots, hang here and there, swaying. From their swaying, sounds more delightful than those produced by a skilled musician playing the five-membered musical instruments emanate.
Thật vậy, ở hai bên sườn của con voi đó, có hàng trăm chiếc chuông lớn làm bằng vàng ròng, nạm ngọc trai và các loại đá quý, to bằng những cái chum lớn, treo lủng lẳng khắp nơi và rung động, từ đó phát ra âm thanh vô cùng quyến rũ, được tạo ra bởi một nhạc công tài ba.
Tenāha ‘‘tesaṃ suyyati nigghoso, tūriye pañcaṅgike yathā’’ti.
Therefore, it is said: "tesaṃ suyyati nigghoso, tūriye pañcaṅgike yathā".
Do đó, kinh nói: "Tiếng vang của chúng được nghe thấy, như tiếng nhạc cụ ngũ âm."
Tassattho – yathā nāma ātataṃ vitataṃ ātatavitataṃ ghanaṃ susiranti evaṃ pañcaṅgike tūriye kusalehi vādiyamāne ṭhānuppattiyā mandatāravibhāgaṃ dassentena gāyantena samīrito vāditasaro vaggu rajanīyo nigghoso suyyati, evaṃ tesaṃ sovaṇṇakaṃsānaṃ tapanīyaghaṇṭānaṃ nigghoso suyyatīti.
Its meaning is: just as a delightful and pleasing sound, called the sound of playing, is heard when the five-membered musical instruments—namely, the ātata (one-sided drums), vitata (two-sided drums), ātatavitata (covered all over with hide), ghana (solid instruments), and susira (hollow instruments)—are played by skilled musicians, showing gradations of softness and loudness as they occur, and sung by a singer, so too is the delightful sound of those golden bells heard. This is the meaning.
Ý nghĩa của câu này là: Giống như khi một nhạc cụ ngũ âm — tức là nhạc cụ có một mặt căng (ātata), hai mặt căng (vitata), cả hai mặt căng (ātatavitata), nhạc cụ đặc (ghana), và nhạc cụ rỗng (susira) — được các nhạc công lành nghề chơi, một âm thanh du dương, quyến rũ, được tạo ra bởi người ca sĩ thể hiện sự phân biệt âm trầm và âm bổng theo từng trường hợp, được nghe thấy; cũng vậy, tiếng vang của những chiếc chuông vàng, những chiếc chuông bằng vàng ròng đó, được nghe thấy.
38. Tattha guṇasampannanti sabbehi sāvakaguṇehi samannāgataṃ, tehi vā paripuṇṇaṃ.
38. There, guṇasampannaṃ means endowed with all the virtues of a disciple, or complete with them.
38. Trong đó, "guṇasampannaṃ" có nghĩa là đầy đủ tất cả các phẩm chất của bậc Thanh văn, hoặc hoàn toàn với chúng. Điều này cho thấy sự đạt đến đỉnh cao của trí tuệ Ba-la-mật của bậc Thanh văn.
Etena sāvakapāramiñāṇassa matthakappattiṃ dasseti.
By this, it shows the attainment of the pinnacle of a disciple's perfection-knowledge.
Điều này cho thấy sự đạt đến đỉnh cao của trí tuệ Ba-la-mật của bậc Thanh văn.
Jhāyinti ārammaṇūpanijjhānaṃ lakkhaṇūpanijjhānanti duvidhenāpi jhānena jhāyanasīlaṃ, tena vā jhāpetabbaṃ sabbasaṃkilesapakkhaṃ jhāpetvā ṭhitaṃ.
Jhāyiṃ means one who habitually meditates with both types of jhāna: object-focused jhāna and characteristic-focused jhāna; or one who has burned away all defilements that ought to be burned away by jhāna.
"Jhāyiṃ" có nghĩa là vị có thói quen thiền định bằng cả hai loại thiền: thiền quán sát đối tượng (ārammaṇūpanijjhāna) và thiền quán sát đặc tính (lakkhaṇūpanijjhāna), hoặc vị đã đốt cháy tất cả các ô nhiễm và an trú sau khi đốt cháy chúng bằng thiền định.
Tato eva jhāne ratanti jhānarataṃ.
Therefore, one who delights in jhāna is jhānarataṃ.
Vì thế, vị ấy hoan hỷ trong thiền định, nên gọi là "jhānarataṃ".
Satanti samānaṃ, santaṃ vā, sappurisanti attho.
Sataṃ means existing, or peaceful, meaning a good person.
"Sataṃ" có nghĩa là bình đẳng, hoặc thanh tịnh, tức là bậc thiện nhân.
Pupphābhikiṇṇanti pupphehi abhikiṇṇaṃ, kamaladalehi abhippakiṇṇanti attho.
Pupphābhikiṇṇaṃ means strewn with flowers, meaning profusely scattered with lotus petals.
"Pupphābhikiṇṇaṃ" có nghĩa là rải đầy hoa, tức là rải đầy cánh sen.
Dussasanthatanti vatthena upari atthataṃ.
Dussasanthataṃ means spread over with cloth.
"Dussasanthataṃ" có nghĩa là được trải bằng vải ở phía trên.
39. Upaḍḍhaṃ padmamālāhanti upaḍḍhaṃ padumapupphaṃ ahaṃ.
39. Upaḍḍhaṃ padmamālāhaṃ means I, half a lotus flower.
39. "Upaḍḍhaṃ padmamālāhaṃ" có nghĩa là một nửa bông sen tôi.
Āsanassa samantatoti therena nisinnassa āsanassa samantā bhūmiyaṃ.
Āsanassa samantato means on the ground all around the seat where the elder was seated.
"Āsanassa samantato" có nghĩa là trên mặt đất xung quanh chỗ ngồi mà Trưởng lão đang ngồi.
Abbhokirissanti abhiokiriṃ abhippakiriṃ.
Abbhokirissaṃ means I scattered, I profusely scattered.
"Abbhokirissaṃ" có nghĩa là tôi đã rải, tôi đã rải ra.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
Pattehīti, tassa upaḍḍhapadumassa visuṃ visuṃ katehi pattehi pupphavassābhivassanakaniyāmena okirinti attho.
Pattehi means I scattered, as if raining flowers, with the separate petals of that half-lotus. This is the meaning.
"Pattehi", có nghĩa là tôi đã rải bằng những cánh hoa riêng lẻ của nửa bông sen đó, theo cách mưa hoa.
40. Idaṃ me īdisaṃ phalanti iminā ‘‘kuñjaro te varāroho’’tiādinā therena gahitaṃ aggahitañca āyuyasasukharūpādibhedaṃ attano dibbasampattiṃ ekato dassetvā punapi therena aggahitameva attano ānubhāvasampattiṃ dassetuṃ ‘‘sakkāro garukāro’’tiādimāha.
40. Idaṃ me īdisaṃ phalaṃ means, by this phrase, after showing her divine prosperity, which includes long life, fame, happiness, beauty, etc., both what was mentioned by the elder in "kuñjaro te varāroho" and what was not mentioned, she then further speaks of "sakkāro garukāro" etc. to show her powerful prosperity, which was not mentioned by the elder.
40. "Idaṃ me īdisaṃ phalaṃ" (Đây là quả báo như vậy của tôi) – với câu này, sau khi chỉ ra tài sản thiên giới của mình, bao gồm tuổi thọ, danh tiếng, hạnh phúc, sắc đẹp, v.v., cả những điều được Trưởng lão nắm bắt và những điều chưa được nắm bắt, vị thiên nữ tiếp tục nói "sakkāro garukāro" (sự cung kính, sự tôn trọng) và những điều tương tự, để chỉ ra tài sản uy lực của mình mà Trưởng lão chưa nắm bắt.
Tena ‘‘na kevalaṃ bhante tumhehi yathāvuttameva idha mayhaṃ puññaphalaṃ, apica kho idaṃ dibbaṃ ādhipateyyampī’’ti dasseti.
By this, she shows, "Venerable Sir, not only is the fruit of my merit here as you have stated, but also this divine sovereignty."
Với điều này, vị ấy chỉ ra rằng: "Bạch Trưởng lão, quả báo phước báu của con ở đây không chỉ là những gì Trưởng lão đã nói, mà còn là quyền uy thiên giới này nữa."
Tattha sakkāroti ādarakiriyā, devehi attano sakkātabbatāti attho.
Therein, sakkāro means an act of respect, the meaning being that one should be honored by devas.
Trong đó, "sakkāro" có nghĩa là hành động cung kính, tức là được chư thiên cung kính.
Tathā garukāroti garukātabbatā.
Similarly, garukāro means the state of being held in high esteem.
Tương tự, "garukāro" có nghĩa là sự tôn trọng.
Devānanti devehi.
Devānaṃ means by devas.
"Devānaṃ" có nghĩa là bởi chư thiên.
Apacitāti pūjitā.
Apacitā means honored.
"Apacitā" có nghĩa là được tôn thờ.
41. Sammāvimuttānanti suṭṭhu vimuttānaṃ sabbasaṃkilesappahāyīnaṃ.
41. Sammāvimuttānaṃ means those who are well-liberated, who have abandoned all defilements.
41. "Sammāvimuttānaṃ" có nghĩa là những bậc đã hoàn toàn giải thoát, đã đoạn trừ tất cả các phiền não.
Santānanti santakāyavacīmanokammānaṃ sādhūnaṃ.
Santānaṃ means those good people whose bodily, verbal, and mental actions are peaceful.
"Santānaṃ" có nghĩa là những bậc thiện nhân có thân, khẩu, ý nghiệp thanh tịnh.
Maggabrahmacariyassa ca sāsanabrahmacariyassa ca ciṇṇattā brahmacārinaṃ.
Brahmacārinaṃ means those who practice the holy life, having practiced the holy life of the Path and the holy life of the Dispensation.
Vì đã thực hành phạm hạnh của đạo lộ và phạm hạnh của giáo pháp, nên gọi là "brahmacārinaṃ" (phạm hạnh).
Pasanno āsanaṃ dajjāti kammaphalasaddhāya ratanattayasaddhāya ca pasannamānaso hutvā yadi āsanamattampi dadeyya.
Pasanno āsanaṃ dajjā means if one, with a mind purified by faith in kamma's result and faith in the Triple Gem, were to offer even just a seat.
"Pasanno āsanaṃ dajjā" có nghĩa là nếu với tâm thanh tịnh do niềm tin vào quả báo của nghiệp và niềm tin vào Tam Bảo, người ấy dâng dù chỉ một chỗ ngồi.
Evaṃ nande yathā ahanti yathā ahaṃ tena āsanadānena etarahi nandāmi modāmi, evameva aññopi nandeyya modeyya.
Evaṃ nande yathā ahaṃ means just as I now rejoice and delight due to that offering of a seat, so too would another rejoice and delight.
"Evaṃ nande yathā ahaṃ" có nghĩa là: "Như tôi hiện nay hoan hỷ, vui mừng nhờ việc dâng chỗ ngồi đó, thì người khác cũng sẽ hoan hỷ, vui mừng như vậy."
42. Tasmāti tena kāraṇena.
42. Tasmā means for that reason.
42. "Tasmā" có nghĩa là vì lý do đó.
Hi-saddo nipātamattaṃ.
The word hi is merely a particle.
Từ "hi" chỉ là một giới từ.
Attakāmenāti attano hitakāmena.
Attakāmena means by one who desires one's own welfare.
"Attakāmena" có nghĩa là người mong muốn lợi ích cho bản thân.
Yo hi attano hitāvahaṃ kammaṃ karoti, na ahitāvahaṃ, so attakāmo.
Indeed, one who performs actions conducive to one's welfare, not to one's harm, is one who desires one's own welfare.
Thật vậy, người nào làm việc mang lại lợi ích cho bản thân chứ không làm việc gây hại, thì người đó là người mong muốn lợi ích cho bản thân.
Mahattanti vipākamahattaṃ.
Mahattaṃ means greatness of result.
"Mahattaṃ" có nghĩa là sự vĩ đại của quả báo.
Sarīrantimadhārinanti antimaṃ dehaṃ dhārentānaṃ, khīṇāsavānanti attho.
Sarīrantimadhārinaṃ means those who bear the final body, i.e., the Arahants.
"Sarīrantimadhārinaṃ" có nghĩa là những bậc mang thân cuối cùng, tức là các vị A-la-hán.
Ayañhettha attho – yasmā arahataṃ āsanadānena ahaṃ evaṃ dibbasampattiyā modāmi, tasmā aññenāpi attano abhivuddhiṃ patthayamānena antimasamussaye ṭhitānaṃ āsanaṃ dātabbaṃ, natthi tādisaṃ puññanti dasseti.
The meaning here is this: since I rejoice in such divine prosperity by offering a seat to Arahants, therefore, others who wish for their own growth should also offer a seat to those who stand in their final existence; there is no such merit as that, thus he shows.
Ý nghĩa ở đây là: "Vì tôi hoan hỷ với tài sản thiên giới như vậy nhờ việc dâng chỗ ngồi cho các vị A-la-hán, nên người khác cũng mong muốn sự tăng trưởng cho bản thân mình cũng nên dâng chỗ ngồi cho những bậc đã đạt đến kiếp sống cuối cùng. Không có phước báu nào sánh bằng như vậy."
Tesaṃ vuttasadisamevāti.
The rest is similar to what has been stated.
Các phần còn lại tương tự như đã nói.
Suvaṇṇacchadanaṃ nāvanti nāvāvimānaṃ.
Suvaṇṇacchadanaṃ nāvaṃ means the boat-mansion.
"Chiếc thuyền có mái che bằng vàng" là Nāva-vimāna.
Tassa kā uppatti?
What was its origin?
Nguồn gốc của nó là gì?
Bhagavati sāvatthiyaṃ viharante soḷasamattā bhikkhū aññatarasmiṃ gāmakāvāse vasitvā vutthavassā ‘‘bhagavantaṃ passissāma, dhammañca suṇissāmā’’ti sāvatthiṃ uddissa gimhasamaye addhānamaggaṃ paṭipannā, antarāmagge ca nirudako kantāro, te ca tattha ghammābhitattā kilantā tasitā pānīyaṃ alabhamānā aññatarassa gāmassa avidūrena gacchanti.
While the Blessed One was residing in Sāvatthī, sixteen bhikkhus, having completed the Rains Retreat after residing in a certain small village monastery, set out on a long journey in the summer season, intending to see the Blessed One and hear the Dhamma. On the way, there was a waterless wilderness. Afflicted by the heat, weary and thirsty, and not finding drinking water, they went along a path not far from a certain village.
Khi Đức Phật đang trú ngụ tại Sāvatthī, mười sáu vị tỳ khưu đã an cư tại một ngôi làng hẻo lánh. Sau khi kết thúc mùa an cư, họ lên đường đến Sāvatthī vào mùa hè với ý định "sẽ gặp Đức Phật và nghe Pháp". Trên đường đi, họ gặp một vùng hoang mạc không có nước. Mệt mỏi và khát nước vì nắng nóng, không tìm được nước uống, họ đi gần một ngôi làng.
Tattha aññatarā itthī udakabhājanaṃ gahetvā udakatthāya udapānābhimukhī gacchati.
There, a certain woman was going towards a well with a water pot to fetch water.
Ở đó, một người phụ nữ đang cầm một bình nước đi về phía giếng để lấy nước.
Atha te bhikkhū taṃ disvā ‘‘yatthāyaṃ itthī gacchati, tattha gate pānīyaṃ laddhuṃ sakkā’’ti pipāsāparetā taṃdisābhimukhā gantvā udapānaṃ disvā tassā avidūre aṭṭhaṃsu.
Then, seeing her, the bhikkhus thought, “If we go where this woman is going, we might get drinking water.” Overcome by thirst, they went in that direction and, seeing the well, stood not far from her.
Lúc bấy giờ, các Tỳ-khưu ấy thấy người phụ nữ đó, liền nghĩ: “Người phụ nữ này đi đâu, chúng ta đi theo đó có thể tìm được nước uống.” Bị cơn khát hành hạ, các vị đi về hướng đó, thấy một cái giếng, liền đứng gần người phụ nữ ấy.
Sā itthī tato udakaṃ gahetvā nivattitukāmā te bhikkhū disvā ‘‘ime ayyā udakena atthikā pipāsitā’’ti ñatvā garucittīkāraṃ upaṭṭhapetvā udakena nimantesi.
When that woman had taken water from there and was about to return, she saw the bhikkhus and, realizing that these venerable ones were thirsty and needed water, she showed great reverence and invited them with water.
Người phụ nữ ấy lấy nước từ giếng xong, định quay về, thấy các Tỳ-khưu liền biết: “Các vị Tôn giả này khát nước, cần nước,” bèn khởi lòng tôn kính, mời các vị uống nước.
Te pattathavikato parissāvanaṃ nīharitvā parissāvetvā yāvadatthaṃ pānīyaṃ pivitvā hatthapāde sītale katvā tassā itthiyā pānīyadāne anumodanaṃ vatvā agamaṃsu.
The bhikkhus took out their water strainers from their bag, strained the water, drank as much as they wished, cooled their hands and feet, spoke words of appreciation for her offering of water, and then departed.
Các vị Tỳ-khưu lấy cái lọc nước từ túi bình bát ra, lọc nước xong, uống nước tùy ý muốn, rửa tay chân cho mát mẻ, rồi tán thán công đức cúng dường nước của người phụ nữ ấy và ra đi.
Sā taṃ puññaṃ hadaye ṭhapetvā antarantarā anussarantī aparabhāge kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane nibbatti.
That woman, keeping that merit in her heart and recalling it from time to time, passed away later and was reborn in Tāvatiṃsa heaven.
Người phụ nữ ấy ghi nhớ công đức đó trong lòng, thỉnh thoảng hồi tưởng lại, sau đó mệnh chung và tái sanh vào cõi trời Ba Mươi Ba (Tāvatiṃsa).
Tassā puññānubhāvena kapparukkhopasobhitaṃ mahantaṃ vimānaṃ uppajji.
By the power of her merit, a magnificent celestial mansion adorned with wish-fulfilling trees arose.
Do năng lực công đức của cô, một thiên cung vĩ đại được trang hoàng bằng cây như ý (kapparukkha) đã hiện khởi.
Taṃ vimānaṃ parikkhipitvā muttajālarajatavibhūsitā viya sikatāvakiṇṇapaṇḍarapulinataṭā maṇikkhandhanimmalasalilavāhinī saritā.
Surrounding that mansion flowed a pure-watered river, like a network of pearls and silver adornments, with white sandy banks strewn with various gems, its clear waters flowing like streams of rubies.
Bao quanh thiên cung ấy là một dòng sông chảy nước trong như ngọc báu, với bờ cát trắng tinh trải đầy như được trang sức bằng lưới ngọc trai và bạc.
Tassā ubhosu tīresu uyyānavimānadvāre ca mahatī pokkharaṇī pañcavaṇṇapadumasaṇḍamaṇḍitā saha suvaṇṇanāvāya nibbatti.
On both banks of that river, and at the gate of the celestial mansion, a great lotus pond adorned with five-colored lotus clusters, together with a golden boat, arose.
Ở hai bên bờ sông, tại cổng vườn và cổng thiên cung, một hồ sen lớn đầy những đóa sen năm màu đã hiện khởi cùng với một chiếc thuyền vàng.
Sā tattha dibbasampattiṃ anubhavantī nāvāya kīḷantī laḷantī vicarati.
There, experiencing divine bliss, she played, frolicked, and wandered in the boat.
Ở đó, cô hưởng thụ phước báu của chư thiên, vui đùa trên thuyền, ngao du khắp nơi.
Athekadivasaṃ āyasmā mahāmoggallāno devacārikaṃ caranto taṃ devadhītaraṃ nāvāya kīḷantiṃ disvā tāya katapuññakammaṃ pucchanto –
Then, one day, the Venerable Mahāmoggallāna, while on a tour of the deva realms, saw that devadhītā playing in a boat and, wishing to ask about the meritorious deed she had done, he said:
Một ngày nọ, Tôn giả Mahā Moggallāna du hành cõi trời, thấy thiên nữ ấy đang vui đùa trên thuyền, bèn hỏi về phước nghiệp mà cô đã tạo:
43. Tattha suvaṇṇacchadananti vicittabhittiviracanehi rattasuvaṇṇamayehi ubhohi passehi paṭicchāditabbhantaratāya ceva nānāratanasamujjalitena kanakamayālaṅkārena upari chāditatāya ca suvaṇṇacchadanaṃ.
Here, suvaṇṇacchadana means covered with golden ornaments, due to its interior being covered on both sides with walls and diverse ceilings made of red gold, and also due to being covered above with golden ornaments shining with various gems.
43. Ở đây, suvaṇṇacchadana (có mái che bằng vàng) là do bên trong được che phủ bởi những bức tường và mái che được trang trí công phu bằng vàng đỏ, và bên trên được che phủ bằng đồ trang sức bằng vàng rực rỡ với nhiều loại ngọc báu.
Nāvanti potaṃ.
Nāva means a boat.
Nāva (thuyền) là chiếc thuyền.
So hi orato pāraṃ pavati gacchatīti poto, satte netīti nāvāti ca vuccati.
Indeed, it goes from this side to that side, thus it is called pota; it carries beings, thus it is called nāvā.
Nó được gọi là pota (thuyền) vì nó đưa người từ bờ này sang bờ kia, và được gọi là nāvā (thuyền) vì nó đưa các chúng sanh.
Nārīti tassā devadhītāya ālapanaṃ.
Nārī is a term of address for that devadhītā.
Nārī là cách gọi thiên nữ ấy.
Narati netīti naro, puriso.
One who leads is naro, a man.
Narati netīti naro (người dẫn dắt, người mang vác) là naro, tức là người đàn ông.
Yathā hi paṭhamapakatibhūto satto itarāya pakatiyā seṭṭhatthena puri setīti ‘‘puriso’’ti vuccati, evaṃ nayanaṭṭhena ‘‘naro’’ti.
Just as a primal being is called a “puriso” due to his pre-eminence over other beings, so too is he called a “naro” due to his leading quality.
Như một chúng sanh ban đầu được gọi là purisa (người đàn ông) vì người ấy vượt trội hơn các chúng sanh khác về mặt bản chất, thì cũng vậy, người ấy được gọi là naro vì người ấy mang vác (dẫn dắt).
Puttabhātubhūtopi hi puggalo mātujeṭṭhabhaginīnaṃ pituṭṭhāne tiṭṭhati, pageva bhattubhūto.
Indeed, even a person who is a son or a brother stands in the position of a father to his mother and elder sisters, let alone a husband.
Ngay cả một người con trai hay em trai cũng đứng ở vị trí của người cha đối với mẹ và chị gái, huống chi là người chồng.
Narassa esāti nārī, ayañca samaññā manussitthīsu pavattā ruḷhivasena itarāsupi tathā vuccati.
"Nārī" means "belonging to a man." This designation is commonly applied to human women, and by convention, it is also used for others (such as devas).
Narassa esāti nārī (đây là của người đàn ông) là nārī (phụ nữ), và danh xưng này, vốn được dùng cho phụ nữ loài người theo nghĩa thông thường, cũng được dùng cho các thiên nữ khác.
Ogāhasi pokkharaṇinti satipi rattuppalanīluppalādike bahuvidhe ratanamaye jalajakusume pokkharasaṅkhātānaṃ dibbapadumānaṃ tattha yebhuyyena atthitāya ‘‘pokkharaṇī’’ti laddhanāmaṃ dibbasaraṃ jalavihāraratiyā anupavisasi.
Ogāhasi pokkharaṇiṃ means you enter a divine lake, named "pokkharaṇī" because of the abundance of divine lotuses called pokkhara there, even though there are many kinds of aquatic flowers made of jewels like red and blue water lilies, for the pleasure of water recreation.
Ogāhasi pokkharaṇiṃ (cô lặn xuống hồ sen) nghĩa là cô đi vào hồ nước thiêng liêng được gọi là pokkharaṇī (hồ sen) vì ở đó có nhiều sen thiêng liêng được gọi là pokkhara (sen), mặc dù có nhiều loại hoa sen dưới nước được làm bằng ngọc báu như sen đỏ và sen xanh, để vui chơi dưới nước.
Padmaṃ chindasi pāṇināti rajatamayanāḷaṃ padumarāgaratanamayapattasaṅghātaṃ kanakamayakaṇṇikākiñjakkhakesaraṃ dibbakamalaṃ līlāravindaṃ kattukāmatāya tava hatthena bhañjasi.
Padmaṃ chindasi pāṇinā means you break with your hand a divine lotus, a pleasure lotus, which has a silver stalk, petals made of various gems, and a golden pericarp with filaments and anthers, out of a desire to create a beautiful lotus.
Padmaṃ chindasi pāṇinā (cô dùng tay hái hoa sen) nghĩa là cô dùng tay bẻ một đóa sen thiêng liêng, một đóa sen duyên dáng, có cuống bằng bạc, cánh hoa bằng ngọc ruby, và nhụy hoa bằng vàng, vì muốn làm một đóa sen duyên dáng.
50. Taṃbhūmibhāgehīti tādisehi bhūmibhāgehi, yathāvuttapokkharaṇīnadīuyyānavantehi bhūmipadesehīti attho.
Taṃbhūmibhāgehīti means with such ground-sections, that is, with those areas of land which are endowed with the aforementioned lotus ponds, rivers, and gardens.
50. Taṃbhūmibhāgehi (với những vùng đất ấy) nghĩa là với những vùng đất như vậy, tức là những vùng đất có hồ sen, sông và vườn như đã nói.
Upetarūpanti pāsaṃsiyabhāvena upetaṃ, tesaṃ pokkharaṇīādīnaṃ vasena ramaṇīyasannivesanti vuttaṃ hoti.
Upetarūpaṃ means endowed with praiseworthy features, that is to say, having a delightful arrangement by virtue of those ponds and so on.
Upetarūpaṃ (được trang bị) nghĩa là được trang bị một cách đáng khen ngợi, tức là có một bố cục đẹp mắt nhờ có hồ sen và những thứ khác.
Bhusa sobhamānanti bhusaṃ ativiya virocamānaṃ vimānaseṭṭhaṃ labhantīti yojanā.
Bhusa sobhamānaṃ is to be construed as "they obtain that supreme mansion, exceedingly radiant."
Bhusa sobhamānaṃ (rực rỡ) là cách kết nối câu: “Họ nhận được thiên cung tối thượng rực rỡ một cách phi thường.”
Sesaṃ vuttanayamevāti.
The rest is as already stated.
Phần còn lại cũng theo cách giải thích đã nêu.
Suvaṇṇacchadanaṃ nāvanti dutiyanāvāvimānaṃ.
Suvaṇṇacchadanaṃ nāvaṃ is the second boat-mansion.
Suvaṇṇacchadanaṃ nāvaṃ là Thiên cung Thuyền thứ hai.
Tassa kā uppatti?
What was its origin?
Sự khởi nguyên của nó là gì?
Bhagavati sāvatthiyaṃ viharante aññataro khīṇāsavatthero upakaṭṭhāya vassūpanāyikāya gāmakāvāse vassaṃ upagantukāmo sāvatthito taṃ gāmaṃ uddissa pacchābhattaṃ addhānamaggapaṭipanno, maggaparissamena kilanto tasito antarāmagge aññataraṃ gāmaṃ sampatto, bahigāme tādisaṃ chāyūdakasampannaṭṭhānaṃ apassanto parissamena ca abhibhuyyamāno cīvaraṃ pārupitvā gāmaṃ pavisitvā dhuragehasseva dvāre aṭṭhāsi.
While the Blessed One was dwelling in Sāvatthī, a certain khīṇāsava elder, desiring to enter the Vassa in a village monastery when the time for Vassa approached, set out from Sāvatthī towards that village after his meal. Exhausted and thirsty from the journey, he arrived at a certain village along the way. Not seeing any place outside the village with such cool shade and water, and being overcome by weariness, he put on his robes and entered the village, standing at the door of the foremost house.
Khi Đức Phật đang ngự tại Sāvatthī, một vị Trưởng lão đã đoạn tận lậu hoặc (khīṇāsava) muốn an cư mùa mưa tại một trú xứ làng quê khi mùa an cư sắp đến. Ngài khởi hành từ Sāvatthī đến làng đó sau bữa ăn, vì mệt mỏi và khát nước do đường xa, Ngài đến một làng nọ. Không thấy nơi nào có bóng mát và nước đầy đủ bên ngoài làng, và bị sự mệt mỏi chế ngự, Ngài đắp y vào làng và đứng trước cổng nhà chính.
Tattha aññatarā itthī theraṃ passitvā ‘‘kuto, bhante, āgatatthā’’ti pucchitvā maggaparissamaṃ pipāsitabhāvañca ñatvā ‘‘etha, bhante’’ti gehaṃ pavesetvā ‘‘idha nisīdathā’’ti āsanaṃ paññāpetvā adāsi.
There, a certain woman saw the elder, and asking, “Venerable sir, whence have you come?” and knowing his weariness from the journey and his thirst, she said, “Come, Venerable sir,” and led him into the house, arranged a seat, and gave it to him, saying, “Please sit here.”
Ở đó, một người phụ nữ thấy vị Trưởng lão, hỏi: “Bạch Đại đức, Ngài từ đâu đến?” Biết Ngài mệt mỏi và khát nước do đường xa, cô nói: “Bạch Đại đức, xin mời vào,” rồi đưa Ngài vào nhà, trải chỗ ngồi và dâng lên: “Xin Ngài an tọa ở đây.”
Tattha nisinne pādodakaṃ pādabbhañjanatelañca datvā tālavaṇṭaṃ gahetvā bīji.
When he was seated there, she gave him water for his feet and oil for anointing his feet, and taking a palm-leaf fan, she fanned him.
Khi Ngài đã ngồi, cô dâng nước rửa chân và dầu xoa chân, rồi cầm quạt lá thốt nốt quạt cho Ngài.
Pariḷāhe vūpasante madhuraṃ sītalaṃ sugandhaṃ pānakaṃ yojetvā adāsi.
When his fever subsided, she prepared and offered him a sweet, cool, and fragrant drink.
Khi cơn nóng dịu xuống, cô pha một thức uống ngọt, mát lạnh và thơm ngon dâng lên Ngài.
Thero taṃ pivitvā paṭippassaddhakilamatho anumodanaṃ katvā pakkāmi.
Having drunk it, with his weariness subsided, the elder gave an anumodanā and departed.
Vị Trưởng lão uống xong, sự mệt mỏi đã lắng dịu, Ngài thuyết pháp tùy hỷ rồi ra đi.
Sā aparabhāge kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane nibbattīti sabbaṃ anantaravimānasadisanti veditabbaṃ.
Later, that woman passed away and was reborn in the Tāvatiṃsa realm. All of this is to be understood as similar to the immediately preceding vimāna.
Sau đó, người phụ nữ ấy mệnh chung và tái sanh vào cõi trời Ba Mươi Ba, tất cả đều giống như thiên cung trước đó.
Gāthāsupi apubbaṃ natthi.
Even in the verses, there is nothing new.
Trong các bài kệ cũng không có gì mới lạ.
Tena vuttaṃ –
Thus it was said:
Do đó đã nói:
Suvaṇṇacchadanaṃ nāvanti tatiyanāvāvimānaṃ.
“A boat covered with gold” refers to the third Vimāna of the Boat.
“Suvaṇṇacchadanaṃ nāvaṃ” là cung điện Nāva thứ ba.
Tassa kā uppatti?
What is its origin?
Sự việc ấy đã xảy ra như thế nào?
Bhagavā janapadacārikaṃ caranto mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ kosalajanapade yena thūṇaṃ nāma brāhmaṇagāmo tadavasari.
The Blessed One, wandering through the countryside with a large community of bhikkhus, arrived in the Kosala country at a brahman village named Thūṇa.
Đức Thế Tôn, khi đang du hành trong các vùng nông thôn cùng với một Tăng đoàn lớn, đã đến một làng Bà-la-môn tên là Thūṇa trong xứ Kosala.
Assosuṃ kho thūṇeyyakā brāhmaṇagahapatikā ‘‘samaṇo kira gotamo amhākaṃ gāmakhettaṃ anuppatto’’ti.
The brahmins and householders of Thūṇa heard, “It is said that the ascetic Gotama has arrived in our village territory.”
Các gia chủ Bà-la-môn ở Thūṇa đã nghe rằng: “Sa-môn Gotama đã đến vùng đất làng của chúng ta.”
Atha thūṇeyyakā brāhmaṇagahapatikā appasannā micchādiṭṭhikā maccherapakatā ‘‘sace samaṇo gotamo imaṃ gāmaṃ pavisitvā dvīhatīhaṃ vaseyya, sabbaṃ imaṃ janaṃ attano vacane patiṭṭhapeyya, tato brāhmaṇadhammo patiṭṭhaṃ na labheyyā’’ti tattha bhagavato avāsāya parisakkantā nadītitthesu ṭhapitanāvāyo apanesuṃ, setusaṅkamanāni ca avalañje akaṃsu, tathā papāmaṇḍapādīni, ekaṃ udapānaṃ ṭhapetvā itarāni udapānāni tiṇādīhi pūretvā pidahiṃsu.
Then the brahmins and householders of Thūṇa, being displeased, holding wrong views, and overcome by stinginess, thought, “If the ascetic Gotama were to enter this village and stay for two or three days, he would establish all these people in his doctrine, and then the brahminical dharma would not gain a foothold.” Thus, striving to prevent the Blessed One from dwelling there, they removed the boats kept at the river crossings, broke the bridges, and likewise with water-halls and pavilions. They filled all other wells with grass and other things, except for one, and sealed them.
Khi ấy, các gia chủ Bà-la-môn ở Thūṇa, không có lòng tin, theo tà kiến, và đầy xan tham, đã nghĩ: “Nếu Sa-môn Gotama vào làng này và ở lại hai ba ngày, ngài sẽ khiến tất cả dân làng này tin theo lời nói của mình, và khi đó, giáo pháp của Bà-la-môn sẽ không còn được duy trì.” Do đó, họ đã nỗ lực ngăn cản Đức Thế Tôn ở lại, họ đã dời những chiếc thuyền đặt ở bến sông, và phá hủy các cầu đi bộ, cũng như các chòi nước và những thứ tương tự; họ đã lấp đầy các giếng nước bằng cỏ và rơm rạ, chỉ để lại một giếng.
Tena vuttaṃ udāne (udā. 69) ‘‘atha kho thūṇeyyakā brāhmaṇagahapatikā udapānaṃ tiṇassa ca bhusassa ca yāva mukhato pūresuṃ ‘mā te muṇḍakā samaṇakā pānīyaṃ apaṃsū’’’ti.
Therefore, it is said in the Udāna, “Then the brahmins and householders of Thūṇa filled the well with grass and chaff up to its mouth, thinking, ‘Let those shaven ascetics not drink water!’”
Vì thế, trong kinh Udāna có nói: “Khi ấy, các gia chủ Bà-la-môn ở Thūṇa đã lấp đầy giếng nước bằng cỏ và rơm rạ đến miệng giếng, (và nói): ‘Đừng để những Sa-môn đầu trọc kia uống nước.’”
Bhagavā tesaṃ taṃ vippakāraṃ ñatvā te anukampanto saddhiṃ bhikkhusaṅghena ākāsena nadiṃ atikkamitvā gantvā anukkamena thūṇaṃ brāhmaṇagāmaṃ patvā maggā okkamma aññatarasmiṃ rukkhamūle paññatte āsane nisīdi.
The Blessed One, knowing their misconduct, and out of compassion for them, crossed the river through the air with the community of bhikkhus. Gradually, He reached the brahman village of Thūṇa, descended from the path, and sat on an appointed seat at the foot of a certain tree.
Đức Thế Tôn, biết được hành vi sai trái của họ, vì lòng từ bi đối với họ, đã cùng với Tăng đoàn vượt sông bằng đường không, rồi tuần tự đến làng Bà-la-môn Thūṇa, rời khỏi con đường và ngồi xuống trên một chỗ ngồi đã được sắp đặt dưới gốc một cây nọ.
Tena ca samayena sambahulā udakahāriniyo bhagavato avidūrena atikkamanti.
At that time, many water-carrying women were passing not far from the Blessed One.
Vào lúc đó, nhiều phụ nữ gánh nước đang đi ngang qua gần Đức Thế Tôn.
Tasmiñca gāme ‘‘sace samaṇo gotamo idhāgamissati, na tassa paccuggamanādikaṃ kātabbaṃ, gehaṃ āgatassa cassa sāvakānañca bhikkhāpi na dātabbā’’ti katikā katā hoti.
And in that village, an agreement had been made: “If the ascetic Gotama comes here, no reception or the like should be offered to him, nor should almsfood be given to him or his disciples if he comes to the house.”
Trong làng ấy, một thỏa thuận đã được lập ra rằng: “Nếu Sa-môn Gotama đến đây, không được đi đón tiếp ngài, và khi ngài cùng các đệ tử đến nhà, cũng không được cúng dường vật thực.”
Tattha aññatarassa brāhmaṇassa dāsī ghaṭena pānīyaṃ gahetvā gacchantī bhagavantaṃ bhikkhusaṅghaparivutaṃ nisinnaṃ disvā bhikkhū ca maggaparissamena kilante tasite ñatvā pasannacittā pānīyaṃ dātukāmā hutvā ‘‘yadipi me gāmavāsino ‘samaṇassa gotamassa na kiñci dātabbaṃ, sāmīcikammampi na kātabba’nti katikaṃ katvā ṭhitā, evaṃ santepi yadi ahaṃ īdise puññakkhette dakkhiṇeyye labhitvā pānīyadānamattenāpi attano patiṭṭhaṃ na kareyyaṃ, kadāhaṃ ito dukkhajīvitato muccissāmi, kāmaṃ me ayyako sabbepime gāmavāsino maṃ hanantu vā bandhantu vā, īdise puññakkhette pānīyadānaṃ dassāmi evā’’ti sanniṭṭhānaṃ katvā aññāhi udakahārinīhi vāriyamānāpi jīvite nirapekkhā sīsato pānīyaghaṭaṃ otāretvā ubhohi hatthehi pariggahetvā ekamante ṭhapetvā sañjātapītisomanassā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā pānīyena nimantesi.
Among them, a certain brahmin’s maid, carrying water in a pot, saw the Blessed One seated, surrounded by the community of bhikkhus. Knowing that the bhikkhus were weary and thirsty from the journey, and with a mind filled with faith, she wished to offer water. She thought, “Although the villagers have made an agreement that nothing should be given to the ascetic Gotama and no proper reverence should be shown, even so, if I, having found such worthy recipients, such excellent fields of merit, do not establish myself even by merely offering water, when will I be freed from this suffering life? Let my master and all these villagers kill me or bind me if they wish; I will definitely give this offering of water to such fields of merit!” Having made this firm resolution, even though she was restrained by other water-carrying women, she, heedless of her life, lowered the pot of water from her head, held it with both hands, placed it aside, and with joy and happiness arisen, approached the Blessed One, paid homage with the five-point prostration, and invited Him with water.
Trong số đó, một người hầu gái của một Bà-la-môn, khi đang gánh nước trong vò, đã thấy Đức Thế Tôn ngồi cùng với Tăng đoàn. Nàng biết rằng các Tỳ-kheo đang mệt mỏi và khát nước vì đường xa, nên với tâm hoan hỷ, nàng muốn dâng nước. Nàng nghĩ: “Mặc dù dân làng đã thỏa thuận rằng ‘không được dâng bất cứ thứ gì cho Sa-môn Gotama, cũng không được làm lễ nghi chào hỏi’, nhưng nếu ta không tạo lập được chỗ dựa cho mình bằng cách dâng nước cho những bậc đáng cúng dường, những ruộng phước như thế này, thì bao giờ ta mới thoát khỏi cuộc sống khổ sở này? Dù chủ ta và tất cả dân làng có giết hay trói ta, ta vẫn sẽ dâng nước cho ruộng phước như thế này.” Với quyết tâm ấy, mặc dù bị các phụ nữ gánh nước khác ngăn cản, nàng vẫn không tiếc mạng sống, hạ vò nước từ trên đầu xuống, dùng hai tay ôm lấy, đặt sang một bên, với niềm hỷ lạc dâng trào, nàng đến gần Đức Thế Tôn, đảnh lễ bằng năm chi chạm đất, rồi thỉnh ngài uống nước.
Bhagavā tassā cittappasādaṃ oloketvā taṃ anuggaṇhanto pānīyaṃ parissāvetvā hatthapāde dhovitvā pānīyaṃ pivi, ghaṭe udakaṃ parikkhayaṃ na gacchati.
The Blessed One, observing her serene mind, and wishing to favor her, strained the water, washed His hands and feet, and drank the water. The water in the pot did not diminish.
Đức Thế Tôn, nhìn thấy tâm hoan hỷ của nàng, để ban ân cho nàng, đã lọc nước, rửa tay chân và uống. Nước trong vò không hề cạn.
Sā taṃ disvā puna pasannacittā ekassa bhikkhussa adāsi, tathā aparassa aparassāti sabbesampi adāsi, udakaṃ na khīyateva.
Seeing that, she, with renewed faith, gave water to one bhikkhu, then to another, and so on, giving to all of them, yet the water did not run out.
Nàng thấy vậy, tâm lại càng hoan hỷ, dâng nước cho một Tỳ-kheo, rồi cho vị khác, vị khác nữa, cứ thế dâng cho tất cả các Tỳ-kheo, mà nước vẫn không cạn.
Sā haṭṭhatuṭṭhā yathāpuṇṇena ghaṭena gehābhimukhī agamāsi.
She, overjoyed and delighted, returned towards her house with the pot still full as before.
Nàng vui mừng khôn xiết, mang vò nước đầy như cũ trở về nhà.
Tassā sāmiko brāhmaṇo pānīyassa dinnabhāvaṃ sutvā ‘‘imāya gāmavattaṃ bhinnaṃ, ahañca gārayho kato’’ti kodhena pajjalanto taṭataṭāyamāno taṃ bhūmiyaṃ pātetvā hatthehi ca pādehi ca pahari.
Her master, the brahmin, hearing that water had been given, blazed with anger, snapping and fuming, thinking, “This maid has broken the village custom, and I have been disgraced!” He threw her to the ground and beat her with his hands and feet.
Chủ của nàng, một Bà-la-môn, nghe tin nàng đã dâng nước, liền giận dữ bừng bừng, nghĩ: “Con nhỏ này đã phá vỡ quy ước của làng, và ta cũng bị chê trách.” Ông ta đập nàng xuống đất và đánh đập bằng tay chân.
Sā tena upakkamena jīvitakkhayaṃ patvā tāvatiṃsabhavane nibbati, vimānaṃ cassā paṭhamanāvāvimāne vuttasadisaṃ uppajji.
As a result of that assault, she lost her life and was reborn in the Tāvatiṃsa realm, and her vimāna arose similar to that described in the First Vimāna of the Boat.
Vì hành động bạo lực ấy, nàng đã mất mạng và tái sinh vào cõi trời Tāvatiṃsa. Cung điện của nàng đã xuất hiện giống như đã nói trong câu chuyện về cung điện Nāva thứ nhất.
Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi ‘‘iṅgha me tvaṃ, ānanda, udapānato pānīyaṃ āharā’’ti.
Then the Blessed One addressed Venerable Ānanda, saying, "Come now, Ānanda, bring me some drinking water from the well."
Khi ấy, Đức Thế Tôn gọi Tôn giả Ānanda và nói: “Này Ānanda, hãy đi lấy nước từ giếng về cho Ta.”
Thero ‘‘idāni, bhante, udapāno thūṇeyyakehi dūsito, na sakkā pānīyaṃ āharitu’’nti āha.
The Elder said, "Just now, Venerable Sir, the well has been defiled by the Thūṇeyyakas; it is not possible to bring drinking water."
Vị Trưởng lão thưa: “Bạch Thế Tôn, bây giờ giếng đã bị dân làng Thūṇa làm ô uế, không thể lấy nước được.”
Bhagavā dutiyampi tatiyampi āṇāpesi.
The Blessed One commanded a second time and a third time.
Đức Thế Tôn lại ra lệnh lần thứ hai, rồi lần thứ ba.
Tatiyavāre thero bhagavato pattaṃ ādāya udapānābhimukho agamāsi.
On the third occasion, the Elder, taking the Blessed One’s bowl, went towards the well.
Đến lần thứ ba, vị Trưởng lão cầm bát của Đức Thế Tôn và đi về phía giếng.
Gacchante there udapāne udakaṃ paripuṇṇaṃ hutvā uttaritvā samantato sandati, sabbaṃ tiṇabhusaṃ upalavitvā sayameva apagacchati.
As the Elder approached the well, the water became full, rose up, and flowed all around. All the grass and refuse floated on top and then drifted away on its own.
Khi vị Trưởng lão đến giếng, nước trong giếng đã đầy tràn, dâng lên và chảy ra xung quanh, cuốn trôi tất cả cỏ rác và tự động rút đi.
Tena sandamānena salilena uparūpari vaḍḍhantena aññe jalāsaye pūretvā taṃ gāmaṃ parikkhipantena gāmappadeso ajjhottharīyati.
That flowing water, rising higher and higher, filled other reservoirs and encircled the village, completely covering the village area.
Dòng nước chảy xiết, càng lúc càng dâng cao, đã lấp đầy các hồ nước khác và bao vây cả ngôi làng, nhấn chìm khu vực làng.
Taṃ pāṭihāriyaṃ disvā brāhmaṇā acchariyabbhutacittajātā bhagavantaṃ khamāpesuṃ, taṅkhaṇaññeva udakogho antaradhāyi.
Seeing that marvel, the brahmins, filled with wonder and astonishment, begged the Blessed One for forgiveness. At that very moment, the flood of water disappeared.
Thấy phép lạ ấy, các Bà-la-môn vô cùng kinh ngạc và thán phục, đã đến xin lỗi Đức Thế Tôn. Ngay lúc đó, dòng nước đã biến mất.
Te bhagavato ca bhikkhusaṅghassa ca nivāsaṭṭhānaṃ saṃvidhāya svātanāya nimantetvā dutiyadivase mahādānaṃ sajjetvā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena parivisitvā sabbe thūṇeyyakā brāhmaṇagahapatikā bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ payirupāsantā nisīdiṃsu.
Those brahmin householders of Thūṇa made arrangements for the dwelling of the Blessed One and the Sangha, invited them for the next day, and on the second day, prepared a great alms-giving. Having served the Buddha and the Sangha with choice hard and soft foods, all the Thūṇeyyaka brahmin householders sat attending upon the Blessed One, who had eaten and withdrawn His hand from the bowl.
Họ đã sắp xếp chỗ ở cho Đức Thế Tôn và Tăng đoàn, rồi thỉnh ngài cho ngày hôm sau. Vào ngày thứ hai, họ đã chuẩn bị một đại lễ cúng dường, sau khi cúng dường Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu bằng các món ăn ngon lành, tất cả các gia chủ Bà-la-môn ở Thūṇa đã ngồi xuống hầu cận Đức Thế Tôn sau khi ngài đã dùng bữa và bát đã được cất đi.
Tena ca samayena sā devatā attano sampattiṃ paccavekkhitvā tassā kāraṇaṃ upadhārentī taṃ ‘‘pānīyadāna’’nti ñatvā pītisomanassajātā ‘‘handāhaṃ idāneva bhagavantaṃ vandissāmi, sammāpaṭipannesu katānaṃ appakānampi kārānaṃ uḷāraphalatañca manussaloke pākaṭaṃ karissāmī’’ti ussāhajātā accharāsahassaparivārā uyyānādisahitena vimānena saddhiṃyeva mahatiyā deviddhiyā mahantena devānubhāvena mahājanakāyassa passantasseva āgantvā vimānato oruyha bhagavantaṃ upasaṅkamitvā abhivādetvā añjaliṃ paggayha aṭṭhāsi.
At that time, that devatā, having reflected upon her own divine prosperity and upon investigating the cause for it, realized that it was due to the 'gift of water.' Filled with joy and happiness, she enthusiastically thought, "Indeed, I shall pay homage to the Blessed One right now, and I shall make manifest in the human world the abundant fruit of even small meritorious deeds performed towards those who practice rightly." Surrounded by a thousand celestial nymphs, she came with her celestial mansion, which included parks and so forth, by means of great divine power and great divine splendor, while the great multitude looked on. Having alighted from her mansion, she approached the Blessed One, paid homage, and stood with clasped hands.
Vào lúc đó, vị thiên nữ ấy quán xét sự giàu sang của mình, và khi tìm hiểu nguyên nhân, nàng biết đó là do việc dâng nước. Với niềm hỷ lạc dâng trào, nàng nghĩ: “Ta sẽ ngay lập tức đến đảnh lễ Đức Thế Tôn, và ta sẽ làm cho quả báo thù thắng của những việc thiện nhỏ nhặt được thực hiện đối với những bậc chân chánh trở nên hiển lộ ở cõi người.” Với quyết tâm ấy, nàng cùng với một ngàn thiên nữ tùy tùng, cùng với cung điện có vườn cây và các tiện nghi khác, với đại thần lực và oai đức của chư thiên, đã đến ngay trước mắt đông đảo chúng nhân, rồi từ cung điện bước xuống, đến gần Đức Thế Tôn, đảnh lễ và chắp tay đứng hầu.
Atha naṃ bhagavā tassā parisāya kammaphalaṃ paccakkhato vibhāvetukāmo –
Then the Blessed One, desiring to make manifest the fruit of kamma to that assembly as if seen with their own eyes—
Rồi Thế Tôn, vì muốn hiển bày quả báo của nghiệp đó một cách rõ ràng cho hội chúng ấy—
63. Tattha kiñcāpi sā devatā yadā bhagavā pucchi, tadā taṃ nāvaṃ āruyha na ṭhitā, na pokkharaṇiṃ ogāhati, nāpi padumaṃ chindati, kammānubhāvacoditā pana abhiṇhaṃ jalavihārapasutā tathā karotīti taṃ kiriyāvicchedaṃ dassanavasenevaṃ vuttaṃ.
63. Here, although that devatā was not standing on that boat, nor descending into the pond, nor breaking a lotus when the Blessed One questioned her, she frequently engaged in water activities, compelled by the power of her kamma, and thus it was said this way as if showing a continuous action.
63. Ở đây, mặc dù vị thiên nữ ấy, khi Đức Thế Tôn hỏi, không thật sự ngự trên chiếc thuyền đó, không lặn xuống hồ sen, cũng không hái hoa sen, nhưng do sự thúc đẩy của oai lực nghiệp, nàng thường xuyên vui chơi dưới nước, nên việc này được nói theo cách thể hiện sự liên tục của hành động.
Ayañca attho na kevalamidheva, atha kho heṭṭhimesupi evameva daṭṭhabbo.
This meaning is not only here but should also be understood in the same way in the lower (earlier) Vimāna stories.
Ý nghĩa này không chỉ áp dụng ở đây, mà còn phải hiểu tương tự ở những câu dưới.
72. Kūṭāgārāti suvaṇṇamayakaṇṇikābaddhagehavanto.
72. Kūṭāgārā means having houses adorned with golden pinnacles.
72. Kūṭāgārā có nghĩa là những ngôi nhà có chóp nhọn bằng vàng.
Nivesāti nivesanāni, kaccharānīti attho.
Nivesā means residences, meaning inner chambers.
Nivesā có nghĩa là các khu cư trú, tức là các căn phòng.
Tenāha ‘‘vibhattā bhāgaso mitā’’ti.
Therefore, it is said, "divided and measured into portions."
Do đó mới nói “được phân chia và đo lường từng phần”.
Tāni hi catusālabhūtāni aññamaññassa paṭibimbabhūtāni viya paṭivibhattarūpāni samappamāṇatāya bhāgaso mitāni viya honti.
For these houses, like reflections of one another, are divided in form and seem as if measured in portions due to their equal size.
Thật vậy, những căn nhà đó, giống như bốn sảnh đường, giống như những hình ảnh phản chiếu của nhau, được phân chia rõ ràng và dường như được đo lường từng phần với kích thước bằng nhau.
Daddallamānāti ativiya vijjotamānā.
Daddallamānā means shining exceedingly brightly.
Daddallamānā có nghĩa là chiếu sáng rực rỡ.
Ābhantīti maṇiratanakanakaraṃsijālehi obhāsenti.
Ābhantī means they illuminate with rays of gems, jewels, and gold.
Ābhanti có nghĩa là chiếu sáng bằng các chùm tia sáng từ ngọc báu, đá quý và vàng.
74. Mamāti idaṃ pubbāparāpekkhaṃ, mama kammassa mama atthāyāti ayañhettha yojanā.
74. Mama (my) here is to be understood in relation to what precedes and follows. The construction here is "for the benefit of my kamma" or "for my own benefit."
74. Mama (của tôi) là một từ liên quan đến trước và sau, ở đây có nghĩa là “vì lợi ích của nghiệp của tôi”.
Udakaṃ apāyīti yadetaṃ udakadānaṃ vuttaṃ, etassa puññakammassa idaṃ phalaṃ yāyaṃ dibbasampatti, yasmā mamatthāya sadevake loke aggadakkhiṇeyyo buddho bhagavā mayā dinnaṃ udakaṃ apāyīti.
Udakaṃ apāyī (drank water) refers to the act of giving water. The meaning is that the divine prosperity is the fruit of that meritorious deed of giving water, because for my benefit, the Buddha, the Blessed One, the foremost recipient of offerings in the world with its devas, drank the water given by me.
Udakaṃ apāyī (đã uống nước) có nghĩa là, như đã nói về việc dâng nước, quả báo của thiện nghiệp dâng nước này là sự giàu sang của chư thiên, bởi vì Đức Phật, bậc tối thượng đáng cúng dường trong thế giới chư thiên và loài người, đã uống nước do tôi dâng cúng, vì lợi ích của tôi.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is in the same manner as already stated.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
Abhikkantena vaṇṇenāti dīpavimānaṃ.
Abhikkantena vaṇṇenā is the Dīpavimāna (Vimāna of the Lamp).
Abhikkantena vaṇṇenā là cung điện Đèn.
Tassa kā uppatti?
What is its origin?
Sự phát sinh của nó là gì?
Bhagavati sāvatthiyaṃ viharante uposathadivase sambahulā upāsakā uposathikā hutvā purebhattaṃ yathāvibhavaṃ dānaṃ datvā kālasseva bhuñjitvā suddhavatthanivatthā suddhuttarāsaṅgā gandhamālādihatthā pacchābhattaṃ vihāraṃ gantvā manobhāvanīye bhikkhū payirupāsitvā sāyanhe dhammaṃ suṇanti.
While the Blessed One was residing in Sāvatthī, on an Uposatha day, many male and female lay devotees observed the Uposatha. In the morning, they gave alms according to their means, ate early, dressed in clean clothes, covered themselves with clean upper robes, and, holding perfumes, garlands, and so forth in their hands, went to the monastery in the afternoon. They attended upon the bhikkhus who were inspiring to the mind and listened to the Dhamma in the evening.
Khi Đức Thế Tôn đang trú ngụ tại Sāvatthī, vào ngày Uposatha, nhiều nam cư sĩ và nữ cư sĩ đã giữ giới Uposatha, sau khi dâng cúng vật phẩm tùy theo khả năng vào buổi sáng sớm và dùng bữa, họ mặc y phục sạch sẽ, khoác y thượng sạch sẽ, cầm hoa và hương liệu, sau bữa ăn họ đến tịnh xá, cung kính các Tỳ-khưu đáng kính, và nghe pháp vào buổi tối.
Vihāreyeva vasitukāmānaṃ tesaṃ dhammaṃ suṇantānaṃyeva sūriyo atthaṅgato, andhakāro jāto.
While they were listening to the Dhamma, intending to stay in the monastery itself, the sun set, and darkness fell.
Khi họ đang nghe pháp và muốn ở lại tịnh xá, mặt trời đã lặn, bóng tối bao trùm.
Tatthekā aññatarā itthī ‘‘idāni dīpālokaṃ kātuṃ yutta’’nti cintetvā attano gehato padīpeyyaṃ āharāpetvā padīpaṃ ujjāletvā dhammāsanassa purato ṭhapetvā dhammaṃ suṇi.
At that place, a certain woman thought, "Now it is proper to provide light with a lamp." So, she had lamp requisites brought from her house, lit a lamp, placed it in front of the Dhamma seat, and listened to the Dhamma.
Trong số đó, một người phụ nữ nghĩ: “Bây giờ nên thắp đèn,” rồi sai người mang đèn từ nhà mình đến, thắp đèn, đặt trước pháp tòa và nghe pháp.
Sā tena padīpadānena attamanā pītisomanassajātā hutvā vanditvā attano gehaṃ gatā.
She, delighted by that gift of the lamp, filled with joy and happiness, paid homage and returned to her house.
Nàng hoan hỷ, tràn đầy niềm vui và sự hân hoan với việc dâng đèn đó, sau khi đảnh lễ, nàng trở về nhà.
Sā aparabhāge kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane jotirasavimāne nibbatti.
Later, that woman passed away and was reborn in the Tāvatiṃsa realm in a Jotirasa Vimāna (Mansion of Luminous Essence).
Sau đó, nàng qua đời và tái sinh vào cung điện Jotirasa trong cõi trời Tāvatiṃsa.
Sarīrasobhā panassā ativiya pabhassarā aññe deve abhibhavitvā dasa disā obhāsayamānā tiṭṭhati.
And her bodily splendor, exceedingly brilliant, outshone other deities, illuminating the ten directions.
Sắc đẹp của thân nàng vô cùng rực rỡ, vượt trội hơn các vị thiên khác, chiếu sáng khắp mười phương.
Athekadivasaṃ āyasmā mahāmoggallāno devacārikaṃ carantoti sabbaṃ heṭṭhā āgatanayeneva veditabbaṃ.
Then one day, when the Venerable Mahāmoggallāna was traveling among the devas, all of that should be understood in the same way as described below.
Rồi một ngày nọ, Tôn giả Mahāmoggallāna du hành đến cõi trời, tất cả đều phải được hiểu theo cách đã nói ở trên.
Idha pana –
But here –
Nhưng ở đây –
75. Tattha abhikkantena vaṇṇenāti ettha abhikkanta-saddo ‘‘abhikkantā, bhante, ratti, nikkhanto paṭhamo yāmo’’tiādīsu (a. ni. 8.20; udā. 45; cūḷava. 383) khaye āgato.
75. Here, in the phrase abhikkantena vaṇṇenā, the word abhikkanta appears in the sense of 'ended' in contexts such as “The night, venerable sir, is far spent; the first watch is over.”
75. Ở đây, trong câu abhikkantena vaṇṇenā, từ abhikkanta trong các câu như “Thưa Ngài, đêm đã qua, canh đầu đã hết” (A.N. 8.20; Ud. 45; Cūḷava. 383) có nghĩa là “hết, qua đi”.
‘‘Ayaṃ imesaṃ catunnaṃ puggalānaṃ abhikkantataro ca paṇītataro cā’’tiādīsu (a. ni. 4.100) sundare.
In the sense of 'excellent' in contexts such as “This one is more excellent and more sublime than these four types of individuals.”
Trong các câu như “Người này tốt đẹp và cao quý hơn trong bốn hạng người này” (A.N. 4.100) có nghĩa là “tốt đẹp”.
‘‘Abhikkantaṃ, bhante, abhikkantaṃ, bhante’’tiādīsu (dī. ni. 1.250; pārā. 15) abbhanumodane.
In the sense of 'approval' in contexts such as “Excellent, venerable sir! Excellent, venerable sir!”
Trong các câu như “Thưa Ngài, tuyệt vời, thưa Ngài, tuyệt vời” (Dī.N. 1.250; Pārā. 15) có nghĩa là “hoan hỷ, tán thán”.
‘‘Abhikkantena vaṇṇena, sabbā obhāsayaṃ disā’’tiādīsu (vi. va. 857) abhirūpe.
And in the sense of 'beautiful' or 'charming' in contexts such as “With a beautiful complexion, illuminating all directions.”
Trong các câu như “Với sắc đẹp tuyệt vời, chiếu sáng khắp mọi phương” (Vi.Va. 857) có nghĩa là “đẹp đẽ, tuyệt mỹ”.
Idhāpi abhirūpe eva daṭṭhabbo.
Here too, it should be understood in the sense of 'beautiful'.
Ở đây cũng phải hiểu là “đẹp đẽ, tuyệt mỹ”.
Tasmā abhikkantenāti atikantena atimanāpena, abhirūpenāti attho.
Therefore, abhikkantena means exceedingly pleasing, charming, beautiful.
Do đó, abhikkantena có nghĩa là “vượt trội, rất đẹp, tuyệt mỹ”.
Vaṇṇenāti chavivaṇṇena.
Vaṇṇena means with skin complexion.
Vaṇṇenā có nghĩa là “bằng sắc diện da thịt”.
Obhāsentī disā sabbāti sabbāpi dasa disā jotentī ekālokaṃ karontī.
Obhāsentī disā sabbā means illuminating all ten directions, making them all alight.
Obhāsentī disā sabbā có nghĩa là “chiếu sáng tất cả mười phương, làm cho mọi nơi đều sáng rực”.
Kiṃ viyāti āha ‘‘osadhī viya tārakā’’ti.
Like what? It says: “osadhī viya tārakā”.
Như thế nào? Ngài nói “như sao thuốc”.
Ussannā pabhā etāya dhīyati, osadhīnaṃ vā anubalappadāyikāti katvā ‘‘osadhī’’ti laddhanāmā tārakā yathā samantato ālokaṃ kurumānā tiṭṭhati, evameva tvaṃ sabbā disā obhāsayantī tiṭṭhasīti.
Just as the star called Osadhī—because abundant light is held by it, or because it gives strength and power to medicinal plants—stands illuminating all around, so too do you stand illuminating all directions. This is the meaning.
Như vì ánh sáng dồi dào được giữ gìn bởi nó, hoặc vì nó ban thêm sức mạnh cho các loại thảo mộc, nên ngôi sao được gọi là "osadhī" (ngôi sao thảo mộc) tỏa sáng khắp mọi phía, cũng vậy, ngươi tỏa sáng khắp các phương.
81. Padīpakālamhīti padīpakaraṇakāle, padīpujjalanayogge andhakāreti attho.
81. Padīpakālamhi means at the time for making a lamp, at a dark time suitable for lighting a lamp. This is the meaning.
81. " Padīpakālamhi" có nghĩa là vào thời điểm thắp đèn, tức là trong bóng tối thích hợp cho việc thắp đèn.
Tenāha ‘‘yo andhakāramhi timīsikāya’’nti, bahale mahandhakāreti attho.
Therefore it says, “yo andhakāramhi timīsikāyaṃ,” meaning in thick, great darkness. This is the meaning.
Vì vậy, đã nói: "yo andhakāramhi timīsikāyaṃ" – có nghĩa là trong bóng tối dày đặc, tối tăm mịt mờ.
Dadāti dīpanti padīpaṃ ujjālento vā anujjālento vā padīpadānaṃ dadāti, padīpopakaraṇāni dakkhiṇeyye uddissa pariccajati.
Dadāti dīpaṃ means he gives the gift of a lamp, whether by lighting it or not, or he dedicates lamp equipment to worthy recipients.
" Dadāti dīpaṃ" có nghĩa là dù thắp đèn hay không thắp đèn, người đó vẫn bố thí đèn, tức là dâng cúng các vật dụng thắp đèn cho những người xứng đáng nhận lễ vật.
Upapajjati jotirasaṃ vimānanti paṭisandhiggahaṇavasena jotirasaṃ vimānaṃ upagacchatīti.
Uppajjati jotirasaṃ vimānaṃ means he attains a radiant mansion by way of rebirth-linking.
" Upapajjati jotirasaṃ vimānaṃ" có nghĩa là do tái sinh mà người đó đến được thiên cung rực rỡ ánh sáng.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as already stated.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
Atha yathāpucchite atthe devatāya kathite thero tameva kathaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā dānādikathāya tassā kallacittādibhāvaṃ ñatvā saccāni pakāsesi, saccapariyosāne saparivārā sā devatā sotāpattiphale patiṭṭhahi.
Then, when the deity had recounted the matter as asked, the Elder, making that account the occasion for a discourse, and knowing the deity's receptive mind through a discourse on generosity and so forth, expounded the Noble Truths. At the conclusion of the Truths, that deity, along with her retinue, was established in the fruit of stream-entry.
Sau đó, khi vị thiên nữ đã kể lại sự việc theo câu hỏi, vị Trưởng lão đã lấy câu chuyện đó làm khởi nguyên để thuyết giảng về bố thí và các pháp khác, nhận thấy tâm của vị thiên nữ đã sẵn sàng, ngài đã tuyên bố các chân lý. Khi các chân lý được tuyên bố xong, vị thiên nữ cùng quyến thuộc đã an trú vào quả vị Nhập Lưu (Sotāpatti).
Thero tato āgantvā taṃ pavattiṃ bhagavato ārocesi, bhagavā tasmiṃ vatthusmiṃ sampattaparisāya vitthārena dhammaṃ desesi.
The Elder, having returned from there, reported the incident to the Blessed One. The Blessed One extensively taught the Dhamma to the assembled audience concerning that matter.
Vị Trưởng lão từ đó trở về và trình bày sự việc đó lên Đức Thế Tôn. Đức Thế Tôn đã thuyết giảng Dhamma chi tiết cho hội chúng có mặt về sự việc đó.
Sā desanā mahājanassa sātthikā jātā, mahājano visesato dīpadāne sakkaccakārī ahosīti.
That discourse became beneficial to the great multitude, and the great multitude became especially respectful in giving lamps.
Bài pháp đó đã mang lại lợi ích lớn cho đại chúng, và đại chúng đặc biệt trở nên siêng năng trong việc bố thí đèn.
Abhikkantena vaṇṇenāti tiladakkhiṇavimānaṃ.
The mansion that begins with Abhikkantena vaṇṇena is the Tiladakkhiṇa Vimāna.
" Abhikkantena vaṇṇenā" là Thiên cung Hạt vừng.
Tassa kā uppatti?
What is its origin?
Sự khởi nguyên của nó là gì?
Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
The Blessed One was dwelling in Sāvatthī, in Anāthapiṇḍika’s monastery in Jetavana.
Đức Thế Tôn đang trú tại Sāvatthī, trong khu vườn Jetavana của ông Anāthapiṇḍika.
Tena ca samayena rājagahe aññatarā itthī gabbhinī tile dhovitvā ātape sukkhāpeti telaṃ kātukāmā.
At that time, in Rājagaha, a pregnant woman was washing sesame seeds and drying them in the sun, intending to make oil.
Vào thời điểm đó, tại Rājagaha, một phụ nữ mang thai đang rửa hạt vừng và phơi khô dưới nắng, với ý định làm dầu.
Sā ca parikkhīṇāyukā taṃ divasameva cavanadhammā, nirayasaṃvattanikaṃ cassā kammaṃ okāsaṃ katvā ṭhitaṃ.
Her life span was exhausted, and she was due to pass away that very day; a kamma leading to hell had found an opportunity and stood ready.
Bà ấy đã hết tuổi thọ và sẽ chết ngay trong ngày đó, và nghiệp dẫn đến địa ngục của bà đã sẵn sàng.
Atha naṃ bhagavā paccūsavelāyaṃ lokaṃ volokento dibbacakkhunā disvā cintesi ‘‘ayaṃ itthī ajja kālaṃ katvā niraye nibbattissati, yaṃnūnāhaṃ tilabhikkhāpaṭiggahaṇena taṃ saggūpagaṃ kareyya’’nti.
Then the Blessed One, surveying the world at dawn with his divine eye, saw her and thought, “This woman will die today and be reborn in hell. What if I were to make her attain a heavenly destination by accepting an offering of sesame?”
Bấy giờ, Đức Thế Tôn vào lúc rạng đông, quán sát thế gian bằng thiên nhãn, thấy người phụ nữ này và suy nghĩ: "Người phụ nữ này hôm nay sẽ chết và tái sinh vào địa ngục. Nếu ta nhận một bát vừng, ta có thể làm cho bà ấy được tái sinh lên cõi trời."
So sāvatthito taṅkhaṇeneva rājagahaṃ gantvā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya rājagahe piṇḍāya caranto anupubbena tassā gehadvāraṃ pāpuṇi.
So, immediately from Sāvatthī, he went to Rājagaha, and in the morning, having donned his robes and taken his bowl and outer robe, he went on alms-round in Rājagaha, and in due course arrived at the doorway of her house.
Ngài lập tức từ Sāvatthī đến Rājagaha, vào buổi sáng sớm, khoác y, cầm bát và đi khất thực ở Rājagaha, dần dần đến trước cửa nhà bà ấy.
Sā itthī bhagavantaṃ passitvā sañjātapītisomanassā sahasā uṭṭhahitvā katañjalī aññaṃ dātabbayuttakaṃ apassantī hatthapāde dhovitvā tile rāsiṃ katvā ubhohi hatthehi pariggahetvā añjalipūraṃ tilaṃ bhagavato patte ākiritvā bhagavantaṃ vandi.
The woman, seeing the Blessed One, became filled with joy and delight. She quickly rose, clasped her hands in añjali, and not seeing any other suitable offering, she washed her hands and feet, gathered the sesame seeds into a heap, scooped them up with both hands, filled the Blessed One's bowl with an añjali-full of sesame, and paid homage to the Blessed One.
Người phụ nữ ấy thấy Đức Thế Tôn, lòng tràn đầy hỷ lạc, vội vàng đứng dậy, chắp tay, không thấy vật gì khác thích hợp để bố thí, bà rửa tay chân, chất hạt vừng thành đống, rồi dùng hai tay nắm lấy một vốc vừng đầy, đổ vào bát của Đức Thế Tôn và đảnh lễ Ngài.
Taṃ bhagavā anukampamāno ‘‘sukhinī hohī’’ti vatvā pakkāmi.
The Blessed One, out of compassion for her, said, “May you be happy,” and departed.
Đức Thế Tôn, vì lòng từ bi đối với bà, nói: "Nguyện con được an vui!" rồi rời đi.
Sā tassā rattiyā paccūsasamaye kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane dvādasayojanike kanakavimāne suttapabuddhā viya nibbatti.
That woman passed away at dawn that very night and was reborn in the Tāvatiṃsa realm, in a golden mansion twelve yojanas in extent, like one awakened from sleep.
Bà ấy đã chết vào lúc rạng đông của đêm đó và tái sinh vào cõi trời Tāvatiṃsa, trong một thiên cung vàng mười hai dojana, như thể vừa thức dậy từ giấc ngủ.
90. Tattha āsajjāti ayaṃ āsajja-saddo ‘‘āsajja naṃ tathāgata’’ntiādīsu (cūḷava. 350) ghaṭṭena āgato.
Therein, the word āsajjā (having come across) in this phrase, like in ‘‘āsajja naṃ tathāgataṃ’’ and so forth, is used in the sense of 'impacting'.
90. Ở đây, từ " āsajjā" này, trong các câu như "āsajja naṃ tathāgataṃ" (Cūḷava. 350), có nghĩa là 'xúc phạm'.
‘‘Āsajja dānaṃ detī’’tiādīsu (dī. ni. 3.336; a. ni. 8.31) samāgame.
But in phrases like ‘‘āsajja dānaṃ deti’’ and so forth, it means 'coming together'.
Trong các câu như "āsajja dānaṃ deti" (Dī. Ni. 3.336; A. Ni. 8.31), có nghĩa là 'gặp gỡ'.
Idhāpi samāgameyeva daṭṭhabbo.
Here too, it should be understood in the sense of 'coming together'.
Ở đây cũng nên hiểu là 'gặp gỡ'.
Tasmā āsajjāti samāgantvā, samavāyena sampatvāti attho.
Therefore, āsajjā means ‘having come together,’ ‘having attained by a confluence (of circumstances)’.
Do đó, " āsajjā" có nghĩa là 'sau khi gặp', tức là 'sau khi tình cờ gặp được'.
Tenāha ‘‘akāmā’’ti.
That is why it says ‘‘akāmā’’ (not out of prior desire).
Vì vậy, đã nói " akāmā" (không mong muốn).
Sā hi deyyadhammasaṃvidhānapubbakaṃ purimasiddhaṃ dānasaṅkappaṃ vinā sahasā sampatte bhagavati pavattitaṃ tiladānaṃ sandhāyāha ‘‘āsajja dānaṃ adāsiṃ, akāmā tiladakkhiṇa’’nti.
Indeed, she uttered ‘‘āsajja dānaṃ adāsiṃ, akāmā tiladakkhiṇaṃ’’ (Having come across (the opportunity), I gave an offering of sesame, not out of prior desire) referring to the sesame offering made suddenly when the Blessed One arrived, without any prior intention of giving a gift already prepared.
Bởi vì, bà ấy nói "āsajja dānaṃ adāsiṃ, akāmā tiladakkhiṇaṃ" (ta đã bố thí, dâng cúng hạt vừng một cách bất ngờ) là để chỉ việc bố thí hạt vừng được thực hiện ngay lập tức khi Đức Thế Tôn tình cờ đến, mà không có sự chuẩn bị trước về vật cúng dường hay ý định bố thí đã định từ trước.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is in the aforementioned manner.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
Koñcā mayūrā diviyā ca haṃsāti patibbatāvimānaṃ.
The vimāna that begins with Koñcā mayūrā diviyā ca haṃsā is the Patibbatā Vimāna.
" Koñcā mayūrā diviyā ca haṃsā" là Thiên cung Người vợ hiền.
Tassa kā uppatti?
What is its origin?
Sự khởi nguyên của nó là gì?
Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
The Blessed One was residing in Sāvatthī, at Jetavana, in Anāthapiṇḍika's monastery.
Đức Thế Tôn đang trú tại Sāvatthī, trong khu vườn Jetavana của ông Anāthapiṇḍika.
Tattha aññatarā itthī patibbatā ahosi bhattu anukūlavattinī khamā padakkhiṇaggāhinī, na kuddhāpi paṭippharati, apharusavācā saccavādinī saddhā pasannā yathāvibhavaṃ dānāni ca adāsi.
There, a certain woman was a patibbatā, agreeable to her husband, patient, accepting his words with respect, not retaliating even when angry, soft-spoken, truthful, faithful, clear-minded, and she gave gifts according to her means.
Ở đó, có một người phụ nữ là người vợ hiền, thuận theo ý chồng, kiên nhẫn, luôn lắng nghe lời chồng một cách tôn kính, dù tức giận cũng không nói lời thô tục, lời nói dịu dàng, nói thật, có đức tin, trong sạch, và đã bố thí tùy theo khả năng của mình.
Sā kenacideva rogena phuṭṭhā kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane nibbatti.
Affected by some illness, she passed away and was reborn in the Tāvatiṃsa heaven.
Bà ấy mắc phải một căn bệnh nào đó, rồi chết và tái sinh vào cõi trời Tāvatiṃsa.
Athāyasmā mahāmoggallāno purimanayeneva devacārikaṃ caranto taṃ devadhītaraṃ mahatiṃ sampattiṃ anubhavantiṃ disvā tassā samīpamupagato.
Then, Venerable Mahāmoggallāna, traveling among the devas in the same manner as before, saw that devadhītā experiencing great prosperity and approached her.
Bấy giờ, Tôn giả Mahāmoggallāna, cũng như trước, khi đi thăm cõi trời, đã thấy vị thiên nữ ấy đang hưởng thụ phúc báu lớn lao, và đã đến gần bà.
Sā accharāsahassaparivutā saṭṭhisakaṭabhārālaṅkārapaṭimaṇḍitattabhāvā therassa pādesu sirasā vanditvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
Surrounded by a thousand celestial nymphs, with her body adorned with ornaments weighing sixty cartloads, she bowed her head at the elder's feet and stood to one side.
Vị ấy, được bao quanh bởi ngàn thiên nữ, với thân thể trang sức bằng sáu mươi gánh đồ trang sức, đã cúi đầu đảnh lễ dưới chân vị Trưởng lão và đứng sang một bên.
Theropi tāya katapuññakammaṃ pucchanto –
The elder, inquiring about the meritorious deed she had performed, said:
Vị Trưởng lão cũng hỏi về nghiệp phước mà bà ấy đã làm –
93. Tattha koñcāti koñcasakuṇā, ye ‘‘sārasā’’tipi vuccanti.
Therein, koñcā refers to cranes, which are also called ‘‘sārasā’’.
Trong những câu kệ đó, koñcā nghĩa là những con chim sếu, chúng cũng được gọi là “sārasā”.
Mayūrāti morā.
Mayūrā refers to peacocks.
Mayūrā nghĩa là những con công.
Diviyāti dibbānubhāvā.
Diviyā means 'having divine power'.
Diviyā nghĩa là có thần thông của chư thiên.
Idañhi padaṃ ‘‘diviyā koñcā, diviyā mayūrā’’tiādinā catūhipi padehi yojetabbaṃ.
This word should be connected with all four terms, as in ‘‘diviyā koñcā, diviyā mayūrā’’.
Thật vậy, từ này phải được ghép với cả bốn từ: “những con sếu thần thông, những con công thần thông”, v.v.
Haṃsāti suvaṇṇahaṃsādihaṃsā.
Haṃsā refers to swans, such as golden swans.
Haṃsā nghĩa là những con thiên nga, như thiên nga vàng, v.v.
Vaggussarāti madhurassarā.
Vaggussarā means 'having sweet voices'.
Vaggussarā nghĩa là có tiếng hót du dương.
Kokilāti kāḷakokilā ceva sukkakokilā ca.
Kokilā refers to both black cuckoos and white cuckoos.
Kokilā nghĩa là cả chim cúc cu đen và chim cúc cu trắng.
Sampatantīti devatāya abhiramaṇatthaṃ kīḷantā laḷantā samantato patanti vicaranti.
Sampatanti means 'they fly around and wander everywhere, playing and frolicking to delight the devatā'.
Sampatantī nghĩa là, để làm cho vị thiên nữ vui thích, họ bay lượn, đùa giỡn khắp nơi.
Koñcādirūpena hi devatāya ratijananatthaṃ parivārabhūtā devatā kīḷantā laḷantā ‘‘koñcā’’tiādinā vuttā.
Indeed, the devas who are attendants, playing and frolicking to generate delight for the devatā in the forms of cranes, etc., are referred to as ‘‘koñcā’’ and so forth.
Thật vậy, các vị thiên nữ tùy tùng, trong hình dạng sếu, v.v., đùa giỡn và vui chơi để tạo niềm vui cho vị thiên nữ, được gọi là “sếu”, v.v.
Pupphābhikiṇṇanti ganthitāganthitehi nānāvidharatanakusumehi okiṇṇaṃ.
Pupphābhikiṇṇaṃ means 'strewn with various precious flowers, both strung and unstrung'.
Pupphābhikiṇṇaṃ nghĩa là được rải đầy những bông hoa đá quý đủ loại, đã kết và chưa kết.
Rammanti ramaṇīyaṃ, manoramanti attho.
Rammaṃ means 'delightful', 'charming'.
Rammaṃ nghĩa là đáng yêu, tức là đẹp lòng.
Anekacittanti anekehi uyyānakapparukkhapokkharaṇiādīhi vimānesu ca anekehi bhittivisesādīhi cittaṃ.
Anekacittaṃ means 'varied' with many gardens, wish-fulfilling trees, lotus ponds, etc., and in the vimānas, with many special murals, etc.
Anekacittaṃ nghĩa là được trang trí bằng nhiều loại vườn, cây như cây như ý, ao sen, v.v., và trong các cung điện thì được trang trí bằng nhiều loại tranh tường, v.v.
Naranārisevitanti parivārabhūtehi devaputtehi devadhītāhi ca upasevitaṃ.
Naranārisevitaṃ means 'attended by devaputtas and devadhītās who are attendants'.
Naranārisevitaṃ nghĩa là được các thiên tử và thiên nữ tùy tùng phục vụ.
97. Anaññamanāti patibbatā, patito aññasmiṃ mano etissāti aññamanā, na aññamanāti anaññamanā, mayhaṃ sāmikato aññasmiṃ purise pāpakaṃ cittaṃ na uppādesinti attho.
97. Anaññamanā means 'devoted to her husband'. One who has a mind for another person apart from her husband is called 'aññamanā'. One who is not 'aññamanā' is 'anaññamanā', meaning 'I did not generate any evil thought towards any man other than my husband'.
Anaññamanā nghĩa là người vợ chung thủy. “Aññamanā” là người có tâm hướng về người khác ngoài chồng mình. “Anaññamanā” là người không phải aññamanā. Ý nghĩa là: “Tôi không sinh ra ý nghĩ xấu xa đối với người đàn ông nào khác ngoài chồng tôi.”
Mātāva puttaṃ anurakkhamānāti yathā mātā puttaṃ, evaṃ mayhaṃ sāmikaṃ, sabbepi vā satte hitesitāya ahitāpanayanakāmatāya ca anuddayamānā.
Mātāva puttaṃ anurakkhamānā means 'just as a mother protects her child, so too did I protect my husband (sāmikaṃ), or all beings, out of well-wishing and the desire to avert harm for them'.
Mātāva puttaṃ anurakkhamānā nghĩa là: “Như mẹ bảo vệ con, tôi cũng bảo vệ chồng tôi, hoặc tất cả chúng sinh, với lòng từ ái, mong muốn lợi ích và loại bỏ điều bất lợi.”
Kuddhāpihaṃ nappharusaṃ avocanti parena kataṃ aphāsukaṃ paṭicca kuddhāpi samānā ahaṃ pharusavacanaṃ na kathesiṃ, aññadatthu piyavacanameva abhāsinti adhippāyo.
Kuddhāpihaṃ nappharusaṃ avocaṃ means 'even though I was angry due to unpleasantness caused by others, I did not speak harsh words; on the contrary, I spoke only pleasant words'. This is the intention.
Kuddhāpihaṃ nappharusaṃ avocaṃ nghĩa là: “Mặc dù giận dữ vì những điều bất lợi do người khác gây ra, tôi vẫn không nói lời thô tục. Ý nghĩa là: Tôi chỉ nói lời dễ thương.”
98. Sacce ṭhitāti sacce patiṭṭhitā.
98. Sacce ṭhitā means 'established in truth'.
Sacce ṭhitā nghĩa là an trú trong sự thật.
Yasmā musāvādā veramaṇiyā sacce patiṭṭhitā nāma hoti, na kadāci saccavacanamattenāti āha – mosavajjaṃ pahāyāti musāvādaṃ pahāya.
Since one is said to be established in truth by abstaining from false speech, and not merely by speaking truth sometimes, it says – mosavajjaṃ pahāyāti ‘having abandoned false speech’.
Vì người ta được gọi là an trú trong sự thật nhờ tránh nói dối, chứ không phải chỉ đơn thuần là nói lời thật, nên nói: Mosavajjaṃ pahāya nghĩa là từ bỏ lời nói dối.
Dāne ratāti dāne abhiratā, yuttappayuttāti attho.
Dāne ratā means 'delighted in giving', 'diligent' is the meaning.
Dāne ratā nghĩa là hoan hỷ trong sự bố thí, tức là đã thực hành đúng đắn.
Saṅgahitattabhāvāti saṅgahavatthūhi attānaṃ viya sabhāveneva paresaṃ saṅgaṇhanasīlā annañca pānañca kammaphalasaddhāya pasannacittā sakkaccaṃ cittīkārena adāsiṃ, aññañca vatthādidānaṃ vipulaṃ uḷāraṃ adāsinti yojanā.
Saṅgahitattabhāvā is to be construed as: ‘having a nature of supporting others like oneself with the items of benevolence (saṅgaha-vatthu); with a mind serene due to faith in the fruit of kamma, I respectfully gave food and drink; and I also gave ample, excellent donations of clothes and other things’.
Saṅgahitattabhāvā nghĩa là: “Tôi đã bố thí thức ăn và đồ uống với lòng tin vào quả báo của nghiệp, với tâm trong sạch, một cách tôn kính và chu đáo, và tôi cũng đã bố thí nhiều loại vật phẩm khác như y phục, v.v., một cách rộng lớn và cao quý.”
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is in the aforementioned manner.
Phần còn lại tương tự như đã nói.