Piṇḍāya te carantassāti ācāmadāyikāvimānaṃ.
Piṇḍāya te carantassā is the Ācāmadāyikāvimāna.
Piṇḍāya te carantassā là câu chuyện về lâu đài của người cúng dường nước cơm.
Tassa kā uppatti?
What was its origin?
Sự việc ấy đã xảy ra như thế nào?
Bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe.
The Buddha was dwelling in Rājagaha, in Veḷuvana, at Kalandakanivāpa.
Đức Thế Tôn đang trú ngụ tại Veḷuvana, khu nuôi sóc Kalandaka, ở Rājagaha.
Tena kho pana samayena rājagahe aññataraṃ kulaṃ ahivātarogena upaddutaṃ ahosi.
At that time, a certain family in Rājagaha was afflicted with the Ahi-vāta disease.
Vào thời điểm đó, một gia đình ở Rājagaha bị dịch bệnh ahivāta hoành hành.
Tattha sabbe janā matā ṭhapetvā ekaṃ itthiṃ.
All the people there died, except for one woman.
Tất cả mọi người trong gia đình đều chết, trừ một người phụ nữ.
Sā gehaṃ gehagatañca sabbaṃ dhanadhaññaṃ chaḍḍetvā maraṇabhayabhītā bhittichiddena palātā anāthā hutvā paragehaṃ gantvā tassa piṭṭhipasse vasati.
She abandoned her house and all her wealth and grain, and, terrified by the fear of death, she escaped through a hole in the wall. Destitute, she went to another house and lived behind it.
Vì sợ chết, cô ấy đã bỏ lại nhà cửa và tất cả tài sản, ngũ cốc, rồi trốn thoát qua một lỗ hổng trên tường, trở thành người vô gia cư và đến sống ở phía sau một ngôi nhà khác.
Tasmiṃ gehe manussā karuṇāyantā ukkhaliādīsu avasiṭṭhaṃ yāgubhattaācāmādiṃ tassā denti.
The people in that house, out of compassion, gave her leftover gruel, rice, and sour rice-gruel from their cooking pots and so forth.
Những người trong ngôi nhà đó, vì lòng từ bi, đã cho cô ấy phần cháo, cơm, nước cơm còn sót lại trong nồi, v.v.
Sā taṃ bhuñjitvā jīvikaṃ kappeti.
She subsisted by eating that.
Cô ấy sống bằng cách ăn những thứ đó.
Tena ca samayena āyasmā mahākassapo sattāhaṃ nirodhasamāpattiṃ samāpajjitvā tato vuṭṭhito ‘‘kaṃ nu kho ahaṃ ajja āhārapaṭiggahaṇena anuggahessāmi, duggatito ca dukkhato ca mocessāmī’’ti cintento taṃ itthiṃ āsannamaraṇaṃ nirayasaṃvattanikañcassā kammaṃ katokāsaṃ disvā ‘‘ayaṃ mayi gate attanā laddhaṃ ācāmaṃ dassati, teneva nimmānaratidevaloke uppajjissati, evaṃ nirayūpapattito mocetvā handāhaṃ imissā saggasampattiṃ nipphādessāmī’’ti pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaraṃ ādāya tassā nivesanaṭṭhānābhimukho gacchati.
At that time, the Venerable Mahākassapa, having emerged from seven days of nirodhasamāpatti, reflected, “Whom shall I favor today by receiving alms, and free from misfortune and suffering?” Seeing that woman, who was near death and whose karma leading to hell had ripened, he thought, “When I go, this woman will give the rice gruel she has received. By that merit, she will be reborn in the Nimmānaratī deva world. Thus, having freed her from rebirth in hell, let me bring about her heavenly prosperity.” With this thought, he dressed in the morning, took his bowl and robe, and went towards her dwelling.
Vào thời điểm đó, Tôn giả Mahākassapa, sau khi nhập Diệt thọ định bảy ngày và xuất định, đã suy nghĩ: “Hôm nay mình nên thọ thực của ai để giúp đỡ, giải thoát họ khỏi cảnh khổ và tái sinh xấu?” Ngài thấy người phụ nữ ấy sắp chết, và nghiệp của cô ấy có khả năng dẫn đến địa ngục đã tạo cơ hội, nên Ngài nghĩ: “Người này sẽ cúng dường nước cơm mà cô ấy có được cho mình, và nhờ đó sẽ tái sinh vào cõi trời Nimmānaratī. Như vậy, mình sẽ giải thoát cô ấy khỏi tái sinh vào địa ngục và giúp cô ấy đạt được hạnh phúc cõi trời.” Sau đó, vào buổi sáng, Ngài đắp y, mang bát và y, rồi đi về phía nơi ở của người phụ nữ ấy.
Atha sakko devānamindo aññātakavesena anekarasaṃ anekasūpabyañjanaṃ dibbāhāraṃ upanesi.
Then Sakka, king of the devas, in an unknown disguise, offered divine food with many flavors and many sauces and curries.
Lúc đó, Sakka, vua của chư thiên, đã đến cúng dường thực phẩm thiên giới với nhiều hương vị, nhiều món canh và món ăn khác nhau, trong hình dạng một người không quen biết.
Taṃ ñatvā thero ‘‘kosiya, tvaṃ katakusalo, kasmā evaṃ karosi, mā duggatānaṃ kapaṇānaṃ sampattiṃ vilumpī’’ti paṭikkhipitvā tassā itthiyā purato aṭṭhāsi.
Knowing this, the Elder said, “Kosiya, you have done meritorious deeds; why do you act like this? Do not steal the prosperity of the poor and wretched!” Having refused him thus, he stood before that woman.
Biết được điều đó, vị Trưởng lão đã từ chối và nói: “Này Kosiya, ngươi đã tạo nhiều công đức rồi, tại sao lại làm như vậy? Đừng cướp đi hạnh phúc của những người nghèo khổ, đáng thương.” Rồi Ngài đứng trước mặt người phụ nữ ấy.
Sā theraṃ disvā ‘‘ayaṃ mahānubhāvo thero, imassa dātabbayuttakaṃ khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā idha natthi, idañca kiliṭṭhabhājanagataṃ tiṇacuṇṇarajānukiṇṇaṃ aloṇaṃ sītalaṃ apparasaṃ ācāmakañjiyamattaṃ edisassa dātuṃ na ussahāmī’’ti cintetvā ‘‘aticchathā’’ti āha.
Seeing the Thera, she thought, "This Thera is of great power. There is no suitable food to be chewed or eaten here for him. And this is only rice gruel water, sour, cold, of little taste, without salt, mixed with grass dust and dirt, placed in a dirty pot. I dare not offer such to such a noble one." Thus, she said, "Please pass by."
Người phụ nữ ấy thấy vị Trưởng lão liền nghĩ: “Vị Trưởng lão này có đại thần thông. Ở đây không có món ăn hay thức uống nào thích hợp để cúng dường Ngài. Còn món nước cơm này thì đựng trong chén dơ, lẫn với bụi cỏ và rác, không muối, nguội lạnh, ít vị, chỉ là nước cháo loãng, tôi không dám cúng dường cho một vị đáng kính như vậy.” Rồi cô ấy nói: “Xin Ngài hãy tha thứ.”
Thero ekapadanikkhepamattaṃ apasakkitvā aṭṭhāsi.
The Thera moved back just one step and stood still.
Vị Trưởng lão lùi lại một bước và đứng yên.
Gehavāsino manussā bhikkhaṃ upanesuṃ, thero na sampaṭicchati.
The householders brought alms, but the Thera did not accept them.
Những người trong nhà mang thức ăn đến cúng dường, nhưng vị Trưởng lão không nhận.
Sā duggatitthī ‘‘mameva anuggahatthāya idhāgato, mama santakameva paṭiggahetukāmo’’ti ñatvā pasannamānasā ādarajātā taṃ ācāmaṃ therassa patte ākiri.
Knowing that "he has come here solely for my benefit, wishing to accept only what I have," that poor woman, with a mind full of faith and respect, poured that rice gruel into the Thera's bowl.
Người phụ nữ nghèo khổ ấy biết rằng: “Ngài đến đây chỉ để giúp đỡ mình, Ngài muốn nhận những gì mình có,” liền với tâm hoan hỷ và lòng tôn kính, cô ấy đã đổ nước cơm vào bát của vị Trưởng lão.
Thero tassā pasādasaṃvaddhanatthaṃ bhuñjanākāraṃ dassesi, manussā āsanaṃ paññāpesuṃ.
The Thera showed a manner of eating to increase her faith, and the people arranged a seat.
Vị Trưởng lão đã thể hiện cách thọ thực để tăng thêm niềm tin cho cô ấy, và những người khác đã dọn chỗ ngồi.
Thero tattha nisīditvā taṃ ācāmaṃ bhuñjitvā pivitvā onītapattapāṇī anumodanaṃ katvā taṃ duggatitthiṃ ‘‘tvaṃ ito tatiye attabhāve mama mātā ahosī’’ti vatvā gato.
The Thera sat there, ate and drank that rice gruel, and with his bowl withdrawn, he gave anumodanā and said to that poor woman, "In your third existence from now, you were my mother," and then he departed.
Vị Trưởng lão ngồi xuống đó, dùng nước cơm, uống xong, rửa bát tay, rồi thuyết pháp tùy hỷ và nói với người phụ nữ nghèo khổ ấy: “Trong kiếp thứ ba trước đây, con đã từng là mẹ của ta,” rồi Ngài ra đi.
Sā tena there atipasādañca uppādetvā tassā rattiyā paṭhamayāme kālaṃ katvā nimmānaratīnaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajji.
She, having developed great faith in the Thera through his words, passed away in the first watch of that night and was reborn among the Nimmānaratī devas.
Nhờ lời nói đó, cô ấy đã phát sinh niềm tin sâu sắc vào vị Trưởng lão, và vào canh đầu của đêm đó, cô ấy qua đời và tái sinh vào cõi trời Nimmānaratī, làm bạn với chư thiên.
Atha sakko devarājā tassā kālakatabhāvaṃ ñatvā ‘‘kattha nu kho uppannā’’ti āvajjento tāvatiṃsesu adisvā rattiyā majjhimayāme āyasmantaṃ mahākassapaṃ upasaṅkamitvā tassā nibbattaṭṭhānaṃ pucchanto –
Then Sakka, the king of devas, knowing of her passing, reflected, "Where could she have been reborn?" Not seeing her among the Tāvatiṃsa devas, in the middle watch of the night, he approached Venerable Mahākassapa and, asking about her place of rebirth, he uttered these—
Lúc đó, Sakka, vua của chư thiên, biết được việc cô ấy đã qua đời, liền suy nghĩ: “Cô ấy đã tái sinh ở đâu?” Không thấy cô ấy ở cõi trời Tāvatiṃsa, vào canh giữa của đêm, Ngài đến gặp Tôn giả Mahākassapa và hỏi về nơi tái sinh của cô ấy,
185. Tattha piṇḍāyāti piṇḍapātatthāya.
185. There, piṇḍāya means for almsfood.
185. Trong đó, piṇḍāya có nghĩa là để khất thực.
Tuṇhībhūtassa tiṭṭhatoti idaṃ piṇḍāya caraṇākāradassanaṃ, uddissa tiṭṭhatoti attho.
Tuṇhībhūtassa tiṭṭhato—this shows the manner of wandering for alms, meaning standing with the intention of receiving alms.
Tuṇhībhūtassa tiṭṭhato là cách diễn tả hành động đi khất thực, có nghĩa là đứng để nhận.
Daliddāti duggatā.
Daliddā means poor.
Daliddā có nghĩa là nghèo khổ.
Kapaṇāti varākī.
Kapaṇā means wretched.
Kapaṇā có nghĩa là đáng thương.
‘‘Daliddā’’ti iminā tassā bhogapārijuññaṃ dasseti, ‘‘kapaṇā’’ti iminā ñātipārijuññaṃ.
By "daliddā," it shows her lack of wealth; by "kapaṇā," it shows her lack of relatives.
Với từ “daliddā” là chỉ sự thiếu thốn tài sản của cô ấy, với từ “kapaṇā” là chỉ sự thiếu thốn thân quyến.
Parāgāraṃ apassitāti paragehaṃ nissitā, paresaṃ ghare bahipiṭṭhichadanaṃ nissāya vasantī.
Parāgāraṃ apassitā means dependent on another's house, dwelling by relying on the outer back roof of others' houses.
Parāgāraṃ apassitā có nghĩa là nương tựa vào nhà người khác, sống nương tựa vào mái hiên phía sau nhà người khác.
190. Tattha ahoti acchariyatthe nipāto.
190. Therein, aho is an interjection in the sense of wonder.
190. Trong đó, aho là một tiểu từ biểu thị sự ngạc nhiên.
Varākiyāti kapaṇiyā.
Varākiyā means a poor, helpless woman.
Varākiyā có nghĩa là một phụ nữ nghèo khổ.
Parābhatenāti parato ānītena, paresaṃ gharato ucchācariyāya laddhenāti attho.
Parābhatenā means brought from another, meaning obtained from others’ houses through the practice of gleaning.
Parābhatenā có nghĩa là được mang đến từ người khác, tức là được nhận từ nhà người khác bằng cách đi khất thực.
Dānenāti dātabbena ācāmamattena deyyadhammena.
Dānenā means by the gift, by the mere amount of rice gruel that is to be given, by the meritorious offering.
Dānenā có nghĩa là vật cúng dường, là một chút nước cơm, một pháp cúng dường.
Ijjhittha vata dakkhiṇāti dakkhiṇā dānaṃ aho nipphajjittha, aho mahapphalā mahājutikā mahāvipphārā ahuvatthāti attho.
Ijjhittha vata dakkhiṇā means, “Oh, the offering, the gift, was accomplished! Oh, it was of great fruit, great splendor, great expanse!” This is the meaning.
Ijjhittha vata dakkhiṇā có nghĩa là sự cúng dường đã thành tựu, tức là, ôi quả báo vĩ đại, ôi sự rực rỡ vĩ đại, ôi sự lan tỏa vĩ đại đã xảy ra!
191. Idāni ‘‘itthiratanādīnipi tassa dānassa satabhāgampi sahassabhāgampi na upentī’’ti dassetuṃ ‘‘yā mahesittaṃ kāreyyā’’tiādi vuttaṃ.
191. Now, to show that “even a queen-jewel and so forth do not come up to a hundredth or a thousandth part of that gift,” the statement “yā mahesittaṃ kāreyyā” and so forth was uttered.
191. Bây giờ, để chỉ ra rằng “ngay cả các báu vật như người phụ nữ cũng không đạt được một phần trăm hay một phần ngàn của sự cúng dường đó,” đã nói “yā mahesittaṃ kāreyyā” (người có thể làm hoàng hậu) v.v.
Tattha sabbaṅgakalyāṇīti ‘‘nātidīghā nātirassā nātikisā nātithūlā nātikāḷī nāccodātā atikkantā mānusavaṇṇaṃ appattā dibbavaṇṇa’’nti evaṃ vuttehi sabbehi aṅgehi kāraṇehi, sabbehi vā aṅgapaccaṅgehi kalyāṇī sobhanā sundarā.
Therein, sabbaṅgakalyāṇī means beautiful, lovely, and excellent in all limbs and minor limbs, or by all reasons in all limbs as described: “not too tall, not too short, not too thin, not too stout, not too dark, not too fair, surpassing human beauty but not yet attaining divine beauty.”
Trong đó, sabbaṅgakalyāṇī có nghĩa là đẹp đẽ, duyên dáng, xinh xắn với tất cả các chi và tiểu chi, hoặc với tất cả các đặc điểm được nói đến như “không quá cao, không quá thấp, không quá gầy, không quá mập, không quá đen, không quá trắng, vượt qua vẻ đẹp của con người nhưng chưa đạt đến vẻ đẹp của chư thiên.”
Bhattu cānomadassikāti sāmikassa alāmakadassanā sātisayaṃ dassanīyā pāsādikā.
Bhattu cānomadassikā means exceedingly pleasing and delightful to behold for her husband, having a non-inferior appearance.
Bhattu cānomadassikā có nghĩa là rất đáng nhìn, duyên dáng đối với chồng, có vẻ đẹp không kém cạnh.
Etassācāmadānassa, kalaṃ nāgghati soḷasinti etassa etāya dinnassa ācāmadānassa phalaṃ soḷasabhāgaṃ katvā tato ekaṃ bhāgaṃ puna soḷasabhāgaṃ katvā gahitabhāgasaṅkhātaṃ soḷasiṃ kalaṃ cakkavattirañño itthiratanabhāvopi nāgghati nānubhoti na pāpuṇāti.
Etassācāmadānassa, kalaṃ nāgghati soḷasi means that the state of being a queen-jewel of a universal monarch does not attain, does not experience, does not reach a sixteenth part of the fruit of this offering of rice gruel given by her, which is counted as one part after dividing it into sixteen parts, and then that one part again into sixteen parts.
Etassācāmadānassa, kalaṃ nāgghati soḷasi có nghĩa là ngay cả địa vị báu vật người phụ nữ của một vị vua Chuyển Luân Thánh Vương cũng không xứng đáng, không đạt được, không thể sánh bằng một phần mười sáu của quả báo từ sự cúng dường nước cơm đó (được chia thành mười sáu phần, rồi lấy một phần, và phần đó lại chia thành mười sáu phần nữa).
‘‘Suvaṇṇassa pañcadasadharaṇaṃ nikkha’’nti vadanti, ‘‘satadharaṇa’’nti apare.
"A nikkha of gold is fifteen dharaṇas", they say; "a hundred dharaṇas", others say.
Người ta nói rằng “mười lăm dharaṇa vàng là một nikkha,” nhưng những người khác nói “một trăm dharaṇa là một nikkha.”
193. Hemavatāti himavati jātā, hemavatajātikā vā.
193. Hemavatā means those born in Himavanta, or of the Hemavata breed.
193. Hemavatā có nghĩa là sinh ra ở Hy Mã Lạp Sơn, hoặc thuộc giống Hy Mã Lạp Sơn.
Te hi mahantā thāmajavasampannā ca honti.
Indeed, they are large and endowed with strength and swiftness.
Những con voi này rất to lớn và đầy sức mạnh, tốc độ.
Īsādantāti rathīsāsadisadantā, thokaṃyeva avanatadantāti attho.
Īsādantā means tusks like the pole of a chariot, or tusks that are only slightly curved; this is the meaning.
Īsādantā có nghĩa là có ngà giống như ách xe, tức là ngà hơi cong xuống.
Tena visālakadāṭhībhāvaṃ nivāreti.
This prevents (the idea of them having) widely splayed tusks.
Điều này loại trừ ngà to và rộng.
Urūḷhavāti thāmajavaparakkamehi brūhanto, mahantaṃ yuddhakiccaṃ vahituṃ samatthāti attho.
Urūḷhavā means thriving with strength, swiftness, and vigor; capable of undertaking a great battle; this is the meaning.
Urūḷhavā có nghĩa là phát triển với sức mạnh, tốc độ và năng lực, tức là có khả năng thực hiện những công việc chiến đấu lớn lao.
Suvaṇṇakacchāti hemamayagīveyyakapaṭimukkā.
Suvaṇṇakacchā means adorned with golden necklaces.
Suvaṇṇakacchā có nghĩa là được đeo vòng cổ vàng.
Kacchasīsena hi sabbaṃ hatthiyoggaṃ vadati.
Indeed, by the term kaccha (necklace), all elephant attire is meant.
Vì từ “kaccha” (dây đeo) dùng để chỉ tất cả các trang sức của voi.
Hemakappanavāsasāti suvaṇṇakhacitagajattharaṇakaṅkanādihatthālaṅkārasampannā.
Hemakappanavāsasā means adorned with golden elephant-cloths, anklets, and other elephant ornaments.
Hemakappanavāsasā có nghĩa là được trang bị các trang sức cho voi như thảm voi thêu vàng, vòng tay vàng, v.v.
Caṇḍāli vanda pādānīti caṇḍālivimānaṃ.
" Caṇḍālī, venerate the feet"—this is the Caṇḍālī Vimāna.
Caṇḍāli vanda pādānī là Vimāna của Caṇḍālī.
Tassa kā uppatti?
What was its origin?
Sự kiện phát sinh của nó là gì?
Bhagavā rājagahe viharanto paccūsavelāyaṃ buddhāciṇṇaṃ mahākaruṇāsamāpattiṃ samāpajjitvā uṭṭhāya lokaṃ olokento addasa tasmiṃyeva nagare caṇḍālāvasathe vasantiṃ ekaṃ mahallikaṃ caṇḍāliṃ khīṇāyukaṃ, nirayasaṃvattanikañcassā kammaṃ upaṭṭhitaṃ.
While the Blessed One was residing in Rājagaha, in the early morning, having entered the great compassion attainment which is the Buddha's custom, and having emerged, as he surveyed the world, he saw an old Caṇḍālī woman whose lifespan was exhausted, living in a Caṇḍāla settlement in that same city, and her karma leading to hellish rebirth was imminent.
Khi Đức Thế Tôn đang trú tại Rājagaha, vào lúc rạng đông, Ngài nhập Đại Bi Định theo truyền thống của chư Phật, rồi xuất định và quán sát thế gian. Ngài thấy một bà lão Caṇḍālī đang sống trong khu ổ chuột Caṇḍāla ở chính thành phố đó, tuổi thọ của bà đã cạn, và nghiệp dẫn đến địa ngục của bà đã hiện hữu.
So mahākaruṇāya samussāhitamānaso ‘‘saggasaṃvattanikaṃ kammaṃ kāretvā tenassā nirayūpapattiṃ nisedhetvā sagge patiṭṭhāpessāmī’’ti cintetvā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ rājagahaṃ piṇḍāya pavisati.
His mind aroused by great compassion, he thought, "I will cause her to perform karma leading to heavenly rebirth, and by that, prevent her rebirth in hell and establish her in heaven." Having thought this, he entered Rājagaha for alms with a large Sangha of bhikkhus.
Đức Thế Tôn, với tâm được thúc đẩy bởi đại bi, suy nghĩ: “Ta sẽ khiến bà ấy tạo nghiệp dẫn đến cõi trời, ngăn chặn sự tái sinh vào địa ngục của bà bằng nghiệp đó, và an lập bà vào cõi trời.” Ngài liền cùng với một đại Tăng đoàn vào Rājagaha để khất thực.
Tena ca samayena sā caṇḍālī daṇḍaṃ olubbha nagarato nikkhamantī bhagavantaṃ āgacchantaṃ disvā abhimukhī hutvā aṭṭhāsi.
At that time, that Caṇḍālī woman, leaning on a stick, was leaving the city. Seeing the Blessed One approaching, she stood facing him.
Vào lúc đó, bà Caṇḍālī đang chống gậy đi ra khỏi thành phố, thấy Đức Thế Tôn đang đến, bà liền đứng đối mặt với Ngài.
Bhagavāpi tassā gamanaṃ nivārento viya purato aṭṭhāsi.
The Blessed One also stood before her, as if preventing her departure.
Đức Thế Tôn cũng đứng trước mặt bà, như thể để ngăn bà đi tiếp.
Athāyasmā mahāmoggallāno satthu cittaṃ ñatvā tassā ca āyuparikkhayaṃ bhagavato vandanāya taṃ niyojento –
Then, Venerable Mahāmoggallāna, understanding the Master's intention and also the nearing end of her life, exhorted her to venerate the Blessed One:
Bấy giờ, Tôn giả Mahāmoggallāna, hiểu được ý của Bậc Đạo Sư và sự cạn kiệt tuổi thọ của bà, liền khuyên bà đảnh lễ Đức Thế Tôn bằng hai câu kệ:
195. Tattha caṇḍālīti jātiāgatena nāmena taṃ ālapati.
195. In this, Caṇḍālī addresses her by her birth-name. Vanda means 'venerate'. Pādāni means the feet, which are a refuge for the world with its devas. Tameva anukampāya means for the purpose of favoring her, with the intention of preventing her rebirth in the lower realms and causing her to be reborn in heaven. Aṭṭhāsi means he stood without even entering the city. Isisattamo means supreme and most excellent among worldly sages, trainees, perfected ones, and Paccekabuddhas; or it means the seventh among the Buddha-sages like Vipassī and others.
195. Trong đó, Caṇḍālī là cách gọi bà ấy bằng tên theo dòng dõi.
Vandāti abhivādaya.
Vandā means pay homage.
Vanda có nghĩa là hãy đảnh lễ.
Pādānīti sadevakassa lokassa saraṇāni caraṇāni.
Pādānī means the feet, which are a refuge for the world with its devas.
Pādānī có nghĩa là đôi chân nương tựa của thế gian cùng với chư thiên.
Tameva anukampāyāti tameva anuggaṇhanatthaṃ, apāyūpapattito nisedhetvā sagge nibbattāpanatthanti adhippāyo.
Tameva anukampāyā means for the sake of favoring her, with the intention of preventing her rebirth in the lower realms and causing her to be reborn in the heavens.
Tameva anukampāyā có nghĩa là vì lợi ích của chính bà, ý muốn nói là để ngăn bà tái sinh vào khổ cảnh và khiến bà tái sinh vào cõi trời.
Aṭṭhāsīti nagarampi apavisitvā ṭhito.
Aṭṭhāsī means stood without even entering the city.
Aṭṭhāsī có nghĩa là Ngài đã đứng lại mà không đi vào thành phố.
Isisattamoti lokiyasekkhāsekkhapaccekabuddhaisīhi uttamo ukkaṭṭhatamo, atha vā buddhaisīnaṃ vipassiādīnaṃ sattamoti isisattamo.
Isisattamo means the highest and most excellent among worldly, trainee, perfected, and Paccekabuddha sages; or, the seventh among the Buddha-sages like Vipassī and others, hence isisattamo.
Isisattamo có nghĩa là Bậc tối thượng trong các đạo sĩ thế gian, hữu học, vô học, và Độc Giác Phật; hoặc là Bậc Đạo sĩ thứ bảy trong chư Phật đạo sĩ như Vipassī v.v.
196. Abhippasādehi mananti ‘‘sammāsambuddho bhagavā’’ti tava cittaṃ pasādehi.
196. Abhippasādehi manaṃ means "Purify your mind, thinking 'the Blessed One is a Perfectly Self-Enlightened One.'" Arahantamhi tādinī means towards the Arahant, because he is far from defilements, because he has slain those very enemies (defilements), because he has destroyed the spokes of the wheel of saṃsāra, because he is worthy of requisites, and because there is no secrecy in committing evil deeds; and toward the Imperturbable (Tādin) due to having attained imperturbability towards pleasant and unpleasant things. Khippaṃ pañjalikā vanda means quickly venerate with hands joined in salutation. If you ask, "Why?"— Parittaṃ tava jīvitaṃ means "your life is short, fleeting, because it is liable to break up right now."
196. Abhippasādehi mana có nghĩa là hãy làm cho tâm cô thanh tịnh rằng “Đức Thế Tôn là Bậc Chánh Đẳng Giác.”
Arahantamhi tādinīti ārakattā kilesānaṃ, tesaṃyeva arīnaṃ hatattā, saṃsāracakkassa arānaṃ hatattā, paccayānaṃ arahattā, pāpakaraṇe rahābhāvā ca arahante, iṭṭhādīsu tādibhāvappattiyā tādimhi.
Arahantamhi tādinī means in the Arahant, because of being far from defilements, because of having slain those very enemies (defilements), because of having destroyed the spokes of the wheel of saṃsāra, because of being worthy of requisites, and because of the absence of secrecy in doing evil; and in the Tādin, because of having attained the state of Tādi (steadfastness) in desirable and undesirable things.
Arahantamhi tādinī có nghĩa là Bậc Arahant vì Ngài xa lìa các phiền não, vì Ngài đã tiêu diệt chính những kẻ thù (phiền não), vì Ngài đã phá hủy các nan hoa của bánh xe luân hồi, vì Ngài xứng đáng nhận các vật cúng dường, và vì Ngài không có nơi ẩn náu để làm điều ác; Bậc Tādin vì Ngài đã đạt đến trạng thái Tādin đối với những điều mong muốn và không mong muốn.
Khippaṃ pañjalikā vandāti sīghaṃyeva paggahitaañjalikā hutvā vandassu.
Khippaṃ pañjalikā vandā means quickly, with clasped hands, pay homage.
Khippaṃ pañjalikā vanda có nghĩa là hãy nhanh chóng chắp tay đảnh lễ.
Kasmāti ce?
Why, if it is asked?
Nếu hỏi tại sao?
Parittaṃ tava jīvitanti, idāneva bhijjanasabhāvattā parittaṃ atiittaraṃ.
Parittaṃ tava jīvitaṃ means your life is short, exceedingly fleeting, because it is of the nature to break up right now.
Parittaṃ tava jīvita có nghĩa là mạng sống của cô rất ngắn ngủi, vì nó có bản chất sẽ tan rã ngay lập tức, rất phù du.
Iti thero gāthādvayena bhagavato guṇe pakittento attano ānubhāve ṭhatvā tassā ca khīṇāyukatāvibhāvanena saṃvejento satthu vandanāya niyojesi.
Thus, the Thera, proclaiming the virtues of the Blessed One with these two verses, standing in his own power, and by revealing her short lifespan, aroused in her a sense of urgency, urging her to venerate the Master.
Như vậy, Tôn giả, bằng hai câu kệ, đã ca ngợi phẩm hạnh của Đức Thế Tôn, đứng trên uy lực của mình, và bằng cách tiết lộ sự cạn kiệt tuổi thọ của bà, đã khiến bà xúc động và khuyên bà đảnh lễ Bậc Đạo Sư.
Sā ca taṃ sutvā saṃvegajātā satthari pasannamānasāva hutvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā añjaliṃ katvā namassamānā buddhagatāya pītiyā ekaggacittā hutvā aṭṭhāsi.
Hearing this, she became full of emotion and, with a mind purified towards the Master, venerated him with the fivefold prostration, joined her palms in adoration, and stood with her mind concentrated by the joy directed towards the Buddha.
Bà ấy, nghe lời đó, liền xúc động, với tâm thanh tịnh đối với Bậc Đạo Sư, đã đảnh lễ bằng năm chi chạm đất, chắp tay và đứng tôn kính với tâm định nhất bởi niềm hoan hỷ hướng về Đức Phật.
Bhagavā ‘‘alamettakametissā saggūpapattiyā’’ti nagaraṃ pāvisi saddhiṃ bhikkhusaṅghena.
The Blessed One, thinking, "This much is sufficient for her rebirth in heaven," entered the city with the Sangha of bhikkhus.
Đức Thế Tôn, nghĩ rằng “chừng đó là đủ cho sự tái sinh lên cõi trời của bà ấy,” liền cùng với Tăng đoàn vào thành phố.
Atha naṃ ekā bhantā gāvī taruṇavacchā tato eva abhidhāvantī siṅgena paharitvā jīvitā voropesi.
Then, a confused cow with a young calf, running from that very place, gored her with its horn and deprived her of life.
Bấy giờ, một con bò cái điên có con bê non, từ chính nơi đó chạy đến, dùng sừng húc và cướp đi mạng sống của bà.
Taṃ sabbaṃ dassetuṃ saṅgītikārā –
To show all this, the compilers of the Sangīti said:
Để trình bày tất cả những điều đó, các vị kết tập đã nói hai câu kệ:
201-4. Tattha pesitāti ‘‘caṇḍāli, vanda pādānī’’tiādinā vandanāya uyyojitā.
Therein, pesitā means "sent" or "urged to pay homage" with words like, "Caṇḍālī, pay homage to the feet."
201-4. Trong đó, pesitā có nghĩa là được sai khiến để đảnh lễ, như trong “Này Caṇḍālī, hãy đảnh lễ chân.”
Yadipi taṃ vandanāmayaṃ puññaṃ pavattikkhaṇavasena parittaṃ, khettamahantatāya pana phalamahantatāya ca ativiya mahantamevāti āha ‘‘pahūtakatakalyāṇā’’ti.
Although that merit-making act of homage was slight in terms of the moment of its occurrence, yet, because of the greatness of the field (of merit) and the greatness of its result, it was exceedingly great. Therefore, she said, "pahūtakatakalyāṇā" (having accumulated much good deeds).
Mặc dù công đức đảnh lễ đó, xét về khoảnh khắc phát sinh, là nhỏ bé, nhưng vì ruộng phước lớn và quả báo lớn nên nó là rất lớn, do đó mới nói “pahūtakatakalyāṇā” (đã tạo nhiều điều thiện lành).
Tathā buddhārammaṇāya pītiyā pavattikkhaṇe paññāya satiyā ca visadabhāvaṃ sandhāyāha ‘‘sampajānā paṭissatā’’ti.
Likewise, referring to the purity of wisdom and mindfulness at the moment of the arising of joy directed towards the Buddha, she said, "sampajānā paṭissatā" (possessed of full awareness and mindfulness).
Tương tự, để chỉ sự trong sáng của trí tuệ và niệm tại khoảnh khắc hỷ lạc phát sinh hướng đến Đức Phật, mới nói “sampajānā paṭissatā” (có sự hiểu biết đúng đắn và chánh niệm).
Nīlā pītā ca kāḷā cāti bhadditthivimānaṃ.
Nīlā pītā ca kāḷā cā — this is the Bhadditthīvimāna.
Nīlā pītā ca kāḷā cā là Bhadditthivimāna.
Tassa kā uppatti?
What was its origin?
Sự khởi nguyên của nó là gì?
Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
The Blessed One was residing in Sāvatthī, in Anāthapiṇḍika’s monastery in Jetavana.
Đức Thế Tôn đang trú tại Sāvatthī, trong khu vườn của Anāthapiṇḍika ở Jetavana.
Tena ca samayena kimilanagare rohako nāma gahapatiputto ahosi saddho pasanno sīlācārasampanno.
At that time, in Kimilanagara, there was a householder’s son named Rohaka, who was faithful, confident, and endowed with virtue and good conduct.
Vào thời điểm đó, tại thành phố Kimila, có một gia chủ tên là Rohaka, có đức tin, hoan hỷ, và đầy đủ giới hạnh.
Tasmiṃyeva ca nagare tena samānamahābhoge kule ekā dārikā ahosi saddhā pasannā pakatiyāpi bhaddatāya bhaddāti nāmena.
In that same city, there was a girl in a family of equal wealth to his, who was faithful and confident, and naturally good, so her name was Bhaddā.
Cũng tại thành phố đó, trong một gia đình có tài sản ngang bằng với gia đình của ông ta, có một cô gái tên là Bhaddā, có đức tin, hoan hỷ, và bản chất cũng là người tốt đẹp (bhaddatāya).
Atha rohakassa mātāpitaro taṃ kumāriṃ vāretvā tādise kāle taṃ ānetvā āvāhavivāhaṃ akaṃsu.
Then Rohaka’s parents requested that maiden, and at the appropriate time, brought her and performed the marriage ceremony.
Sau đó, cha mẹ của Rohaka đã hỏi cưới cô gái đó và vào thời điểm thích hợp đã đưa cô về làm lễ thành hôn.
Te ubhopi samaggavāsaṃ vasanti.
Both of them lived in harmony.
Hai người họ sống hòa thuận với nhau.
Sā attano ācārasampattiyā ‘‘bhadditthī’’ti tasmiṃ nagare pākaṭā paññātā ahosi.
Because of her excellent conduct, she became well-known and renowned as "Bhadditthī" (virtuous woman) in that city.
Cô ta trở nên nổi tiếng và được biết đến trong thành phố đó với tên gọi “Bhadditthī” (người phụ nữ tốt đẹp) nhờ vào giới hạnh của mình.
Tena ca samayena dve aggasāvakā pañcasatapañcasatabhikkhuparivārā janapadacārikaṃ carantā kimilanagaraṃ pāpuṇiṃsu.
At that time, the two chief disciples, each accompanied by five hundred bhikkhus, were wandering through the countryside and arrived at Kimilanagara.
Vào thời điểm đó, hai vị Đại đệ tử, mỗi vị có năm trăm tỳ khưu tùy tùng, đang du hành các vùng quê và đã đến thành phố Kimila.
Rohako tesaṃ tattha gatabhāvaṃ ñatvā somanassajāto there upasaṅkamitvā vanditvā svātanāya nimantetvā dutiyadivase paṇītena khādanīyena bhojanīyena saparivāre te santappetvā saputtadāro tehi desitaṃ dhammadesanaṃ sutvā tesaṃ ovāde patiṭṭhahanto saraṇāni gaṇhi, pañca sīlāni samādiyi.
Rohaka, knowing of their arrival there, became joyful, approached the Theras, paid homage, and invited them for the next day. On the second day, he satisfied them and their retinue with choice hard and soft foods, and after listening to the Dhamma discourse delivered by them, he established himself in their counsel, took refuge, and undertook the five precepts.
Rohaka, biết được sự hiện diện của các vị đó, đã vui mừng đến gần các vị Trưởng lão, đảnh lễ và mời thọ thực vào ngày hôm sau; vào ngày thứ hai, ông đã cúng dường thức ăn và đồ uống tinh khiết cho các vị Trưởng lão cùng với đoàn tùy tùng, và cùng với vợ con lắng nghe bài Pháp do các vị thuyết giảng, ông đã nương tựa Tam Bảo và thọ trì năm giới, vững vàng trong lời khuyên của các vị.
Bhariyā panassa aṭṭhamīcātuddasīpannarasīpāṭihāriyapakkhesu uposathaṃ upavasi, visesato sīlācārasampannā ahosi devatāhi ca anukampitā.
His wife, however, observed the Uposatha on the eighth, fourteenth, and fifteenth days and on the special Uposatha days, and was especially endowed with virtue and good conduct; she was also protected by devas.
Vợ ông, Bhaddā, đã giữ giới Uposatha vào các ngày mùng tám, mười bốn, rằm và các ngày Uposatha kỳ diệu, đặc biệt cô là người đầy đủ giới hạnh và được các vị thiên thần che chở.
Tāya eva ca devatānukampāya attano upari patitaṃ micchāpavādaṃ niraṃkatvā suvisuddhasīlācāratāya ativiya loke patthaṭayasā ahosi.
It was indeed through the protection of these devas that she refuted the false accusation that fell upon her, and due to her exceedingly pure virtue and conduct, she became extremely famous throughout the world.
Chính nhờ sự che chở của các vị thiên thần đó mà cô đã loại bỏ được lời đồn sai trái về mình và trở nên rất nổi tiếng trong thế gian nhờ giới hạnh trong sạch tuyệt đối.
Sā hi sayaṃ kimilanagare ṭhitā attano sāmikassa vaṇijjāvasena takkasilāyaṃ vasantassa, ussavadivase sahāyehi ussāhitassa nakkhattakīḷācitte uppanne gharadevatāya attano dibbānubhāvena taṃ tattha netvā sāmikena saha yojitā teneva samāgamena patiṭṭhitagabbhā hutvā devatāya kimilanagaraṃ paṭinītā, anukkamena gabbhinibhāve pākaṭe jāte sassuādīhi ‘‘aticārinī’’ti āsaṅkitā, tāya eva devatāya attano ānubhāvena gaṅgāmahoghe kimilanagaraṃ ottharante viya upaṭṭhāpite attano patibbatābhāvasaṃsūcakena saccādhiṭṭhānapubbakena sapathena vātavegasamuṭṭhitavīcijālaṃ gaṅgāmahoghaṃ attano upari āpatitaṃ āyassañca nivattetvā, sāmikena samāgatāpi tena pubbe sassuādīhi viya āsaṅkitā takkasilāyaṃ tena dinnaṃ nāmamudditaṃ saññāṇañca appentī, taṃ āsaṅkaṃ niraṃkatvā bhattuno ñātijanassa ca mahājanassa ca sambhāvanīyā jātā.
To elaborate on that, while she herself was in Kimilanagara, her husband was residing in Takkasilā for trade. On a festival day, urged by his friends, a desire for celestial festivities arose in him. Then, the household deity, by her divine power, brought Bhadditthī there and united her with her husband. Through that very union, she became pregnant. The deity then brought her back to Kimilanagara. Gradually, when her pregnancy became evident, she was suspected of infidelity by her mother-in-law and others. That same deity, by her power, caused a great flood of the Gaṅgā to appear as if inundating Kimilanagara. Then, through an act of truth, indicating her chastity, she caused the great flood of the Gaṅgā, with its waves agitated by the wind, which had rushed upon her, to recede, and removed the infamy that had fallen upon her. Even after reuniting with her husband, she was suspected by him just as she had been by her mother-in-law previously. By presenting the ring with his name engraved on it and other tokens he had given her in Takkasilā, she cleared his suspicion and became honored by her husband, his relatives, and the general populace.
Cô ta, khi đang ở thành phố Kimila, chồng cô đang ở Takkasilā (Taxila) để buôn bán. Vào ngày lễ hội, khi bạn bè khuyến khích và ý muốn vui chơi lễ hội phát sinh trong lòng chồng cô, vị thần hộ gia đã dùng thần thông đưa cô đến đó, và cô đã đoàn tụ với chồng. Chính nhờ sự đoàn tụ đó, cô đã mang thai. Sau đó, vị thần hộ gia lại đưa cô trở về thành phố Kimila. Khi thai kỳ dần lộ rõ, cô bị mẹ chồng và những người khác nghi ngờ là “người ngoại tình”. Chính vị thần hộ gia đó đã dùng thần thông của mình để tạo ra một trận lũ lớn của sông Gaṅgā như thể nó đang tràn ngập thành phố Kimila. Cô đã dùng lời thề dựa trên sự thật, tuyên bố sự trinh tiết của mình, và đã đẩy lùi trận lũ lớn của sông Gaṅgā với những con sóng dữ dội do gió mạnh gây ra, đang ập đến mình, và cũng loại bỏ sự ô nhục. Mặc dù đã đoàn tụ với chồng, nhưng chồng cô cũng nghi ngờ cô như mẹ chồng và những người khác đã từng nghi ngờ trước đó. Cô đã trình ra chiếc nhẫn có khắc tên và dấu hiệu mà chồng đã tặng ở Takkasilā, để xóa tan nghi ngờ đó, và trở thành người được tôn trọng bởi gia đình chồng, họ hàng và đại chúng.
Tena vuttaṃ ‘‘suvisuddhasīlācāratāya ativiya loke patthaṭayasā ahosī’’ti.
Therefore, it was said, "due to her exceedingly pure virtue and conduct, she became extremely famous throughout the world."
Vì thế mới nói “cô đã trở nên rất nổi tiếng trong thế gian nhờ giới hạnh trong sạch tuyệt đối.”
Sā aparena samayena kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane uppannā.
Later, she passed away and was reborn in the Tāvatiṃsa realm.
Sau đó, vào một thời điểm khác, cô đã mệnh chung và tái sinh ở cõi trời Tāvatiṃsa.
Atha bhagavati sāvatthito tāvatiṃsabhavanaṃ gantvā pāricchattakamūle paṇḍukambalasilāyaṃ nisinne, devaparisāya ca bhagavantaṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisinnāya bhadditthīpi upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
Then, when the Blessed One went from Sāvatthī to the Tāvatiṃsa realm and sat on the Paṇḍukambalā stone seat at the foot of the Pāricchattaka tree, and the assembly of devas approached the Blessed One, paid homage, and sat to one side, Bhadditthī also approached, paid homage, and stood to one side.
Sau đó, khi Đức Thế Tôn từ Sāvatthī đến cõi trời Tāvatiṃsa, ngồi trên tảng đá Paṇḍukambala dưới gốc cây Pāricchattaka, và khi hội chúng chư thiên đã đến gần Đức Thế Tôn, đảnh lễ và ngồi xuống một bên, Bhadditthī cũng đến gần, đảnh lễ và đứng một bên.
Atha bhagavā dasasahassilokadhātūsu sannipatitāya devabrahmaparisāya majjhe tāya devatāya katapuññakammaṃ pucchanto –
Then the Blessed One, in the midst of the assembly of devas and Brahmās gathered from the ten-thousand-world system, questioned that deity about the meritorious deeds she had performed, saying—
Sau đó, Đức Thế Tôn, giữa hội chúng chư thiên và Phạm thiên từ mười ngàn thế giới tụ họp, đã hỏi về nghiệp thiện mà vị nữ thiên đó đã tạo –
206-7. Tattha nīlā pītā ca kāḷā ca, mañjiṭṭhā atha lohitāti ettha ca-saddo vuttatthasamuccayo, so nīlā ca pītā cātiādinā paccekaṃ yojetabbo.
Therein, in the passage nīlā pītā ca kāḷā ca, mañjiṭṭhā atha lohitā, the word ca (and) is a conjunctive particle, summing up previously mentioned meanings, and should be construed individually, such as "blue and yellow," and so on.
206-7. Trong đó, nīlā pītā ca kāḷā ca, mañjiṭṭhā atha lohitā, ở đây, từ “ca” (và) là để tập hợp các ý nghĩa đã nói, nên nó phải được ghép riêng lẻ với từng từ như “nīlā ca pītā ca” (xanh và vàng), v.v.
Athāti aññatthe nipāto.
Athā is an indeclinable particle with another meaning.
Athā là một giới từ chỉ ý nghĩa khác.
Tena odātādike avuttavaṇṇe saṅgaṇhāti.
By it, unspoken colors such as white are included.
Nó bao gồm các màu sắc chưa được nói đến như trắng, v.v.
Iti-saddo luttaniddiṭṭho veditabbo.
The word iti should be understood as omitted.
Từ Iti được hiểu là bị lược bỏ.
Ca-saddo vā avuttatthasamuccayo.
Or the word ca is a conjunctive particle for unstated meanings.
Hoặc từ Ca là để tập hợp các ý nghĩa chưa được nói đến.
Athāti iti-saddatthe nipāto.
Athā is an indeclinable particle with the meaning of the word iti.
Từ Athā là một giới từ chỉ ý nghĩa của từ “iti”.
Uccāvacānaṃ vaṇṇānanti ettha uccāvacānanti vibhattiyā alopo daṭṭhabbo, uccāvacavaṇṇānaṃ nānāvidhavaṇṇānanti attho.
In uccāvacānaṃ vaṇṇānaṃ, the non-elision of the case ending should be noted; the meaning is "of various colors, of diverse kinds of colors."
Trong uccāvacānaṃ vaṇṇānaṃ, cần hiểu rằng có sự lược bỏ biến cách, nghĩa là “có nhiều màu sắc khác nhau, đa dạng.”
Vaṇṇānanti vā vaṇṇavantānaṃ.
Or vaṇṇānaṃ means "of those possessing colors."
Hoặc Vaṇṇānaṃ có nghĩa là “của những thứ có màu sắc.”
Kiñjakkhaparivāritāti kiñjakkhehi parivāritānaṃ.
Kiñjakkhaparivāritā means "surrounded by filaments."
Kiñjakkhaparivāritā có nghĩa là “được bao quanh bởi nhụy hoa.”
Sāmiatthe hi etaṃ paccattavacanaṃ.
This word is in the nominative case with the meaning of the genitive.
Vì đây là từ ở biến cách thứ nhất nhưng mang ý nghĩa sở hữu.
Idaṃ vuttaṃ hoti – nīlā ca pītā ca kāḷā ca mañjiṭṭhā ca lohitā ca atha aññe odātādayo cāti imesaṃ vasena uccāvacavaṇṇānaṃ tathābhūtehiyeva kiñjakkhehi kesarehi parivāritānaṃ vicittasaṇṭhānāditāya vā uccāvacānaṃ yathāvuttavaṇṇavantānaṃ mandāravarukkhasambhūtatāya mandāravānaṃ pupphānaṃ mālaṃ tehi kataṃ mālāguṇaṃ tvaṃ devate attano sīse dhāresi piḷandhasīti.
This is what is meant: "O deity, you bear a garland of Mandārava flowers, adorned with various colors like blue, yellow, black, crimson, red, and other colors such as white; they are surrounded by filaments of such nature, or they are of various colors with such shapes and so on, possessing the aforementioned colors, and are born from Mandārava trees, hence they are Mandārava flowers; you wear on your head a wreath made from those flowers."
Điều này có nghĩa là: Hỡi thiên nữ, cô đội và đeo trên đầu mình một vòng hoa được kết từ những bông hoa Mandārava, có nhiều màu sắc khác nhau như xanh lam, vàng, đen, đỏ thẫm, đỏ tươi, và những màu khác như trắng, v.v., được bao quanh bởi nhụy hoa cùng màu sắc, hoặc có nhiều hình dạng khác nhau, mang những màu sắc đã nói, và được sinh ra từ cây Mandārava.
Yato rukkhato tāni pupphāni, tesaṃ visesavaṇṇatāya anaññasādhāraṇataṃ dassetuṃ ‘‘nayime aññesu kāyesu, rukkhā santi sumedhase’’ti vuttaṃ.
To show the exclusiveness of those flowers (Mandārava flowers) and their special colors, it was said, "nayime aññesu kāyesu, rukkhā santi sumedhase" (No trees like these exist in other realms, O wise one).
Để cho thấy sự độc đáo của những cây hoa đó, vì màu sắc đặc biệt của chúng không giống với bất kỳ nơi nào khác, nên đã nói: “Này bậc có trí tuệ tuyệt diệu, những cây này không có ở các cõi khác.”
Tattha imeti yathāvuttavaṇṇasaṇṭhānādiyuttā pupphavanto rukkhā na santīti yojanā.
Therein, ime is to be construed as "trees possessing flowers endowed with the aforementioned colors, shapes, and so on, do not exist."
Ở đây, “này” có nghĩa là những cây mang hoa với màu sắc, hình dáng, v.v., như đã nói, không tồn tại.
Kāyesūti devanikāyesu.
Kāyesu means "in the deva-realms."
“Ở các cõi” là ở các cõi trời.
Sumedhaseti sundarapaññe.
Sumedhase means "O you with beautiful wisdom."
“Bậc có trí tuệ tuyệt diệu” là người có trí tuệ thù thắng.
Tattha nīlāti indanīlamahānīlādimaṇiratanānaṃ vasena nīlobhāsā.
Therein, nīlā means "blue-shining" by way of sapphire, great sapphire, and other gem-jewels.
Ở đây, “xanh lam” có nghĩa là có ánh sáng xanh lam do các loại ngọc quý như Indanīla và Mahānīla.
Pītāti puppharāgakakketanapulakādimaṇiratanānañceva siṅgīsuvaṇṇassa ca vasena pītobhāsā.
Yellow means golden-hued, by virtue of jewels such as phussarāga, kakkeṭana, and pulaka, and by virtue of pure gold.
“Vàng” có nghĩa là có ánh sáng vàng do các loại ngọc quý như Puppharāga, Kakkeṭana, Pulaka, và do vàng Siṅgī.
Kāḷāti asmakaupalakādimaṇiratanānaṃ vasena kaṇhobhāsā.
Black means dark-hued, by virtue of jewels such as asma, kaupalaka, and so on.
“Đen” có nghĩa là có ánh sáng đen do các loại ngọc quý như Asmaka và Upalaka.
Mañjiṭṭhāti jotirasagomuttakagomedakādimaṇiratanānaṃ vasena mañjiṭṭhobhāsā.
Crimson means crimson-hued, by virtue of jewels such as jotirasa, gomuttaka, and gomedaka.
“Đỏ thẫm” có nghĩa là có ánh sáng đỏ thẫm do các loại ngọc quý như Jotirasa, Gomuttaka, Gomedaka.
Lohitāti padumarāgalohitaṅkapavāḷaratanādīnaṃ vasena lohitobhāsā.
Red means reddish-hued, by virtue of ruby, red coral, and other jewels.
“Đỏ tươi” có nghĩa là có ánh sáng đỏ tươi do các loại ngọc quý như Padumarāga, Lohitaṅka và san hô.
Keci pana nīlādipadāni ‘‘rukkhā’’ti iminā ‘‘nīlā rukkhā’’tiādinā yojetvā vadanti.
Some teachers, however, combine the words for blue, etc., with "trees" saying "blue trees," and so on.
Một số người khác lại kết hợp các từ như “xanh lam” với từ “cây” và nói “cây xanh lam”, v.v.
Rukkhāpi hi nīlādivaṇṇehi pupphehi sañchannattā nīlādiyogato nīlādivohāraṃ labhantīti tehi ‘‘nīlā…pe… lohitā…pe… nayime aññesu kāyesu rukkhā santi sumedhaseti, yato tvaṃ uccāvacānaṃ vaṇṇānaṃ kiñjakkhaparivāritānaṃ mandāravānaṃ pupphānaṃ mālaṃ dhāresī’’ti yojanā kātabbā.
Indeed, trees, being covered with blue and other colored flowers, receive the designation of blue, etc., due to their association with blue, etc., thus, the interpretation should be: "Blue... and so on... red... and so on... these trees are not found in other realms, O goddess of good wisdom, from which you wear a garland of Mandārava flowers of varied colors, adorned with filaments."
Vì các cây cũng được bao phủ bởi những bông hoa có màu sắc xanh lam, v.v., nên chúng được gọi là xanh lam, v.v., do sự kết hợp với màu xanh lam, v.v. Bởi vậy, phải kết hợp câu: “Xanh lam…v.v… đỏ tươi…v.v… Này bậc có trí tuệ tuyệt diệu, những cây này không có ở các cõi khác, vì thiên nữ, cô đội vòng hoa làm từ những bông hoa Mandārava có nhiều màu sắc khác nhau, được bao quanh bởi nhụy hoa.”
Tattha yathādiṭṭhe vaṇṇavisesayutte pupphe kittetvā tesaṃ asādhāraṇabhāvadassanena rukkhānaṃ āvenikabhāvadassanaṃ paṭhamanayo, rukkhānaṃ asādhāraṇabhāvadassanena pupphānaṃ āvenikabhāvadassanaṃ dutiyanayo.
Among these, the first method is to praise the flowers possessing the specific colors as seen, and by showing their uncommon nature, to show the exclusive nature of the trees; the second method is to show the exclusive nature of the flowers by showing the uncommon nature of the trees.
Trong đó, cách thứ nhất là ca ngợi những bông hoa có màu sắc đặc biệt như đã thấy, và bằng cách cho thấy sự độc đáo của chúng, làm nổi bật tính riêng biệt của các cây. Cách thứ hai là bằng cách cho thấy tính riêng biệt của các cây, làm nổi bật sự độc đáo của các bông hoa.
Paṭhamanaye vaṇṇādayo sarūpena gahitā, dutiyanaye nissayamukhenāti ayametesaṃ viseso.
The difference between these is that in the first method, the colors etc. are taken in their own essence, and in the second method, they are taken through their support.
Sự khác biệt giữa hai cách này là ở cách thứ nhất, các màu sắc được hiểu theo bản chất của chúng, còn ở cách thứ hai, chúng được hiểu thông qua vật chứa đựng.
Apica ‘‘saddhā’’ti iminā saddhādhanaṃ, ‘‘saṃvibhāgaratā, acchādanañca bhattañca, senāsanaṃ padīpiyaṃ.
Furthermore, by the word “faith” is shown the wealth of faith; by the words “delighting in sharing, and I gave clothes and food, lodging and lamps to those who were upright, with a mind of pure confidence” is shown the wealth of generosity; by the words “endowed with virtue, on the fourteenth, the fifteenth... and so on... delighting in the five precepts” is shown the wealth of virtue, the wealth of shame, and the wealth of dread of wrongdoing; and by the words “skilled in the Noble Truths” is shown the wealth of learning and the wealth of wisdom.
Hơn nữa, bằng câu “có đức tin” đã chỉ ra tài sản đức tin (saddhādhana); bằng các câu “hoan hỷ chia sẻ, y phục, thực phẩm, chỗ ở và đèn dầu. Tôi đã dâng đến những bậc chân chính với tâm thanh tịnh” đã chỉ ra tài sản bố thí (cāgadhana); bằng các câu “đầy đủ giới hạnh, vào ngày mười bốn, ngày rằm…v.v… hoan hỷ với năm giới” đã chỉ ra tài sản giới hạnh (sīladhana), tài sản hổ thẹn (hiridhana) và tài sản ghê sợ (ottappadhana); và bằng câu “tinh thông Tứ Diệu Đế” đã chỉ ra tài sản nghe pháp (sutadhana) và tài sản trí tuệ (paññādhana). Do đó, vị thiên nữ ấy đã trình bày sự thành tựu bảy loại tài sản thánh của mình.
Adāsiṃ ujubhūtesu, vippasannena cetasā’’ti iminā cāgadhanaṃ, ‘‘sīlena sampannā, catuddasiṃ pañcadasiṃ…pe… pañcasikkhāpade ratā’’ti iminā sīladhanaṃ hiridhanaṃ ottappadhanañca, ‘‘ariyasaccāna kovidā’’ti iminā sutadhanaṃ paññādhanañca dassitanti sā attano sattavidhaariyadhanapaṭilābhaṃ.
Thus, that deity shows her attainment of the seven noble treasures.
‘Tôi đã cúng dường cho những bậc chân chính với tâm trong sạch’ – câu này chỉ ra tài sản bố thí (cāgadhana). ‘Đầy đủ giới hạnh, vào ngày mười bốn, mười lăm… (tức là) vui thích trong năm giới’ – câu này chỉ ra tài sản giới hạnh (sīladhana), tài sản hổ thẹn (hiridhana) và tài sản ghê sợ tội lỗi (ottappadhana). ‘Thông hiểu các Thánh đế’ – câu này chỉ ra tài sản nghe pháp (sutadhana) và tài sản trí tuệ (paññādhana).” Như vậy, vị nữ thiên ấy đã trình bày sự thành tựu bảy loại Thánh tài của mình.
‘‘Upāsikā cakkhumato…pe… anuvicarāmi nandana’’nti iminā tassa diṭṭhadhammikaṃ samparāyikañca ānisaṃsaṃ vibhāveti.
By the words “A female lay follower of the One with Vision... and so on... I wander in Nandana,” she reveals the benefits of those deeds, both in this life and in future lives.
Bằng câu “Nữ cư sĩ của bậc có mắt…v.v… du hành trong Nandana” đã trình bày lợi ích hiện tại và tương lai của những tài sản đó.
Tattha katāvāsāti nipphāditasucaritāvāsā.
Therein, “Having prepared a dwelling” means having accomplished a dwelling of good conduct.
Ở đây, “tạo dựng nơi ở” có nghĩa là đã hoàn thành nơi ở của thiện hạnh.
Sucaritakammañhi tadatte āyatiñca sukhāvāsahetutāya ‘‘sukhavihārassa āvāso’’ti vuccati.
Indeed, a wholesome deed is called "a dwelling for comfortable abiding" because it is a cause for comfortable abiding both in the present and in the future.
Thật vậy, nghiệp thiện hạnh được gọi là “nơi ở của hạnh phúc” vì nó là nguyên nhân của hạnh phúc trong hiện tại và tương lai.
Tenāha ‘‘katakusalā’’ti.
Therefore, it is said, “having done wholesome deeds.”
Vì thế, đã nói “tạo tác điều lành”.
215. Pubbe anāmasitakhettavisesaṃ attano dānamayaṃ puññaṃ vatvā idāni tassa āyatanagatataṃ dassetuṃ ‘‘bhikkhū cā’’tiādi vuttaṃ.
215. Having spoken of her own gift-born merit without specifying the recipients earlier, the phrase “And the bhikkhus” and so on was uttered now to show that it had reached its proper field.
Sau khi nói về công đức bố thí của mình mà trước đó chưa đề cập đến đối tượng đặc biệt, giờ đây để chỉ ra sự liên hệ của nó với các bậc thánh, câu “chư Tỳ-kheo” v.v. đã được nói.
Tattha bhikkhūti anavasesabhinnakilesatāya bhikkhū.
Therein, “bhikkhus” means bhikkhus because their defilements are completely broken.
Ở đây, “chư Tỳ-kheo” có nghĩa là chư Tỳ-kheo vì đã đoạn trừ các phiền não một cách không còn sót lại.
Paramahitānukampaketi paramaṃ ativiya diṭṭhadhammikādinā hitena anuggāhake.
“Who were deeply compassionate for the highest good” means those who uplift others with the highest good, such as the good of this life.
“Với lòng từ bi vô hạn” có nghĩa là những bậc đã hỗ trợ một cách tối thượng, vô cùng với lợi ích như lợi ích hiện tại v.v.
Abhojayinti paṇītena bhojanena bhojesiṃ.
“I fed” means I offered excellent food.
“Tôi đã cúng dường” có nghĩa là tôi đã cúng dường bằng thức ăn cao cấp.
Tapassiyuganti uttamena tapasā sabbakilesamalaṃ tāpetvā samucchinditvā ṭhitattā tapassibhūtaṃ yugaṃ.
“The two ascetics” means the pair who have become ascetics by burning and completely eradicating all defilements with the highest austerity.
“Hai vị khổ hạnh” có nghĩa là hai vị đã trở thành khổ hạnh vì đã đốt cháy và đoạn trừ hoàn toàn mọi cấu uế phiền não bằng sự khổ hạnh tối thượng.
Mahāmuninti tato eva mahāisibhūtaṃ, mahato vā attano visayassa mahanteneva ñāṇena munanato paricchindanato mahāmuniṃ.
“The great sages” means for that very reason, they are great sages, or because they discern, they comprehend their vast range with great wisdom, they are great sages.
“Đại Sa-môn” có nghĩa là vì thế mà trở thành vị đại ẩn sĩ, hoặc vì đã quán sát và phân biệt đối tượng của mình bằng trí tuệ vĩ đại, nên là vị đại Sa-môn.
Sabbametaṃ dve aggasāvake sandhāya vadati.
All of this refers to the two chief disciples.
Tất cả những điều này đều đề cập đến hai vị Thượng Thủ Thanh Văn.
216. Aparimitaṃ sukhāvahanti anunāsikalopaṃ akatvā vuttaṃ.
216. “Immeasurable and brings happiness” is spoken without performing anunāsika elision.
216. “Mang lại hạnh phúc vô biên” được nói mà không bỏ qua anusika (âm mũi).
‘‘Yāvañcidaṃ, bhikkhave, na sukaraṃ akkhānena pāpuṇituṃ yāva sukhā saggā’’ti (ma. ni. 3.255) vacanato bhagavatopi vacanapathātītaparimāṇarahitasukhanibbattakaṃ attano vā ānubhāvena aparimitasukhāvahaṃ sukhassa āvahanakaṃ.
According to the Buddha's saying, "Monks, it is not easy to obtain happiness in the heavens by recounting them" (MN 3.255), it means that which produces boundless happiness beyond the range of words, or that which, by its own power, brings immeasurable happiness.
Theo lời của Đức Phật: “Này các Tỳ-kheo, thật khó để diễn tả bằng lời rằng các cõi trời hạnh phúc đến mức nào” (Ma. Ni. 3.255), nó mang lại hạnh phúc vô biên, vượt ngoài tầm diễn tả của lời nói, hoặc do năng lực của chính mình, nó mang lại hạnh phúc vô biên.
Satatanti sabbakālaṃ.
“Constantly” means at all times.
“Luôn luôn” có nghĩa là mọi lúc.
Taṃ taṃ uposatharakkhaṇadivasaṃ ahāpetvā, taṃ taṃ vā uposatharakkhaṇadivasaṃ akhaṇḍaṃ katvā paripuṇṇaṃ katvā satataṃ vā sabbakālaṃ sukhāvahanti yojanā.
The interpretation is: "without missing any Uposatha observance day, or by making each Uposatha observance day unbroken and complete, or always at all times, it brings happiness."
Ý nghĩa là: không bỏ lỡ những ngày giữ giới Uposatha đó, hoặc giữ trọn vẹn những ngày giữ giới Uposatha đó, hoặc luôn luôn mang lại hạnh phúc.
Sesaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
The rest is as explained earlier.
Phần còn lại giống như đã nói ở trên.
Abhikkantena vaṇṇenāti soṇadinnāvimānaṃ.
“With exceeding beauty” refers to the Soṇadinnā Vimāna.
“Với vẻ đẹp rực rỡ” là cung điện Soṇadinnā.
Tassa kā uppatti?
What was its origin?
Sự phát sinh của nó là gì?
Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane.
The Blessed One was dwelling in Sāvatthī, in the Jeta Grove.
Đức Thế Tôn đang trú tại Jetavana, gần Sāvatthī.
Tena ca samayena nāḷandāyaṃ soṇadinnā nāma ekā upāsikā saddhā pasannā bhikkhūnaṃ catūhi paccayehi sakkaccaṃ upaṭṭhahantī suvisuddhaniccasīlā aṭṭhaṅgasamannāgataṃ uposathampi upavasati.
At that time, there was a female lay follower named Soṇadinnā in Nāḷandā, who was faithful and confident, diligently attending to the bhikkhus with the four requisites, and observing the Uposatha, which was supremely purified with constant morality and endowed with eight factors.
Vào thời điểm đó, ở Nāḷandā, có một nữ cư sĩ tên là Soṇadinnā, có đức tin và lòng tịnh tín, đã cung phụng chư Tỳ-kheo một cách tôn kính bằng bốn vật dụng thiết yếu, giữ giới thường xuyên rất thanh tịnh, và cũng giữ giới Uposatha đầy đủ tám chi phần.
Sā dhammasavanasappāyaṃ paṭilabhitvā upanissayasampannatāya catusaccakammaṭṭhānaṃ paribrūhantī sotāpannā ahosi.
Having obtained a suitable condition for hearing the Dhamma, and being endowed with supporting conditions, she cultivated the meditation on the four Noble Truths and became a stream-entrant.
Sau khi nhận được sự thuận lợi để nghe pháp, do có đầy đủ các điều kiện hỗ trợ, cô ấy đã tu tập đề mục Tứ Diệu Đế và trở thành bậc Nhập Lưu.
Atha aññatarena rogena phuṭṭhā kālaṃ katvā tāvatiṃsesu uppajji.
Then, afflicted by a certain illness, she passed away and was reborn among the Tāvatiṃsa deities.
Sau đó, bị một căn bệnh nào đó hành hạ, cô ấy qua đời và tái sinh vào cõi trời Ba Mươi Ba.
Taṃ āyasmā mahāmoggallāno –
Venerable Mahāmoggallāna then—
Tôn giả Mahāmoggallāna (Đại Mục Kiền Liên) đã hỏi vị nữ thiên ấy –
241. Abhikkhaṇanti abhiṇhaṃ.
241. Abhikkhaṇaṃ means: constantly.
241. Abhikkhaṇanti có nghĩa là thường xuyên.
Nandanaṃ sutvāti ‘‘tāvatiṃsabhavane nandanavanaṃ nāma edisañca edisañcā’’ti tattha nānāvidhaṃ dibbasampattiṃ sutvā.
Nandanaṃ sutvā means: having heard various descriptions of divine enjoyments in the Nandana grove, in the Tāvatiṃsa realm, as being such and such.
Nandanaṃ sutvāti có nghĩa là nghe về những tài sản thần thánh đủ loại ở đó, rằng “khu vườn Nandana trong cõi trời Ba Mươi Ba là như thế này và như thế kia”.
Chandoti tannibbattakapuññakammassa kāraṇabhūto kusalacchando, tatrūpapattiyā patthanābhūto taṇhāchando vā.
Chando means: a wholesome desire, which is the cause of the wholesome kamma that results in that rebirth; or else, a craving-desire, which is a longing for rebirth in that realm.
Chandoti là ý muốn thiện lành (kusalacchando) là nguyên nhân của nghiệp thiện sinh ra điều đó, hoặc là ý muốn tham ái (taṇhāchando) là ước muốn tái sinh vào đó.
Udapajjathāti uppajjittha.
Udapajjathā means: arose.
Udapajjathāti có nghĩa là đã phát sinh.
Tatthāti tāvatiṃsabhavane, nandanāpadesenapi hi taṃ devalokaṃ vadati.
Tattha means: in the Tāvatiṃsa realm, for that divine realm is also referred to by the name of Nandana.
Tatthāti có nghĩa là trong cõi trời Ba Mươi Ba, vì cõi trời đó cũng được gọi bằng tên Nandana.
Upapannāmhīti uppannā nibbattā amhi.
Upapannāmhi means: I was reborn, I came into existence.
Upapannāmhīti có nghĩa là tôi đã tái sinh, đã sinh ra.
242. Nākāsiṃ satthu vacananti ‘‘nāhaṃ, bhikkhave, appamattakampi bhavaṃ vaṇṇemī’’tiādinā (a. ni. 1.320-321) satthārā vuttavacanaṃ na kariṃ, bhavesu chandarāgaṃ na pajahinti attho.
242. Nākāsiṃ satthu vacanaṃ means: I did not follow the words spoken by the Teacher, such as “Bhikkhus, I do not praise existence even in the slightest” and so on; meaning, I did not abandon craving-delight in existences.
242. Nākāsiṃ satthu vacananti có nghĩa là “Tôi đã không làm theo lời dạy của Đức Đạo Sư được nói bằng câu ‘Này các Tỳ-kheo, tôi không khen ngợi dù một chút hữu’ và vân vân (A.I.320-321), tức là tôi đã không đoạn trừ tham ái đối với các hữu”.
Ādicco gotamagotto, bhagavāpi gotamagottoti sagottatāya vuttaṃ ‘‘buddhassādiccabandhuno’’ti.
The Sun-god (Ādicca) belongs to the Gotama lineage, and the Blessed One also belongs to the Gotama lineage; it is said ‘‘buddhassādiccabandhuno’’ because of this shared lineage.
Mặt trời có dòng dõi Gotama, và Đức Thế Tôn cũng có dòng dõi Gotama, nên đã nói “buddhassādiccabandhuno” (Đức Phật, thân quyến của mặt trời) là do cùng dòng dõi.
Atha vā ādiccassa bandhu ādiccabandhu, bhagavā.
Alternatively, Ādiccabandhu means a kinsman of the Sun, referring to the Blessed One.
Hoặc, Ādiccabandhu (thân quyến của mặt trời) là người thân của mặt trời, tức là Đức Thế Tôn.
Taṃ paṭicca tassa ariyāya jātiyā jātattā ādicco vā bandhu etassa orasaputtabhāvatoti ādiccabandhu, bhagavā.
Or else, because He was born of the noble lineage dependent on the Sun, or because the Sun is a kinsman of this Blessed One due to His being an own son (of the Buddha-lineage), therefore, Ādiccabandhu refers to the Blessed One.
Hoặc, do Ngài sinh ra trong dòng dõi cao quý của mặt trời, hoặc mặt trời là thân quyến của Ngài do Ngài là con ruột của mặt trời, nên Ngài là Ādiccabandhu, tức là Đức Thế Tôn.
Tathā hi vuttaṃ –
Thus it is said:
Như đã nói –
243-4. Tattha kīva ciranti kittakaṃ addhānaṃ.
243-4. There, kīva ciraṃ means: for how long a period.
243-4. Ở đây, kīva ciranti có nghĩa là trong bao lâu.
Idhāti imasmiṃ devaloke, idha vā vimānasmiṃ.
Idha means: in this divine realm, or in this vimāna.
Idhāti có nghĩa là trong cõi trời này, hoặc trong cung điện này.
Āyu noti āyu, noti nipātamattaṃ.
Āyu no means: lifespan; no is merely a particle.
Āyu noti là tuổi thọ, noti chỉ là một giới từ.
Āyuno vā cirācirabhāvaṃ, atha vā yadi jānāsi āyunoti attho.
Or, the long or short duration of life; alternatively, it means if you know your lifespan.
Hoặc, nếu nàng biết về tuổi thọ, về sự lâu dài hay không lâu dài của nó, hoặc có nghĩa là nếu nàng biết tuổi thọ.
Mahāmunīti theraṃ ālapati.
Mahāmuni means: he addresses the elder.
Mahāmunīti gọi Vị Trưởng lão.
245. Mā tvaṃ uposathe bhāyīti bhadde uposathe tvaṃ mā bhāyi.
245. Mā tvaṃ uposathe bhāyi means: O virtuous Uposathā, you should not fear.
245. Mā tvaṃ uposathe bhāyīti có nghĩa là “Này Uposathā tốt lành, nàng đừng sợ”.
Yasmā sambuddhenāsi byākatā.
Because sambuddhenāsi byākatā (you have been declared by the Perfectly Enlightened One).
Vì sambuddhenāsi byākatā (nàng đã được Đức Phật Toàn Giác tuyên bố).
Kinti?
How?
Tuyên bố điều gì?
Sotāpannā visesayīti.
Sotāpannā visesayī means:
Sotāpannā visesayīti (là Bậc Nhập Lưu đã đạt được sự thù thắng).
Maggaphalasaññitaṃ visesaṃ yātā adhigatā, tasmā pahīnā tava sabbāpi duggatīti imampi visesaṃ yātāti visesayi.
You have reached and attained the distinction of the path and fruit; therefore, it is said that you have attained this distinction, meaning that all your duggati (bad destination) is abandoned by the sotāpatti-magga.
Đã đạt được, đã chứng đắc sự thù thắng gọi là Đạo Quả, do đó pahīnā tava (của nàng đã được đoạn trừ) tất cả duggatī (ác thú) – cũng đã đạt được sự thù thắng này, nên gọi là visesayī.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is in the same manner as already stated.
Phần còn lại tương tự như cách đã nói.
Aṭṭhamanavamavimānāni rājagahanidānāni.
The eighth and ninth vimānas have their origins in Rājagaha.
Vimāna thứ tám và thứ chín có nguồn gốc từ Rājagaha.
Aṭṭhuppattiyaṃ yathākkamaṃ ‘‘niddā nāma upāsikā…pe… gotamassa yasassino.
In the origin stories, it should be said in sequence: ‘‘A lay follower named Niddā…(remainder omitted for brevity)…of the glorious Gotama. Therefore, such is my complexion…(remainder omitted for brevity)…a lay follower named Suniddā.’’
Trong phần khởi nguyên, theo thứ tự, cần nói rằng “có một ưu bà di tên Niddā… (tức là) của Gotama đấng vinh quang.
Tena metādiso vaṇṇo…pe… suniddā nāma upāsikā’’ti vattabbaṃ.
The rest is in the same manner as already stated.
Do đó sắc tướng của con như vậy… (tức là) có một ưu bà di tên Suniddā”.
Sesaṃ vuttanayameva.
Even in the verses, there is nothing new.
Phần còn lại tương tự như cách đã nói.
Gāthāsupi apubbaṃ natthi.
Indeed, in some manuscripts, the Pāli verses are placed in an abbreviated form.
Trong các bài kệ cũng không có gì mới lạ.
Tathā hi ekaccesu potthakesu pāḷi peyyālavasena ṭhapitāti.
Therefore, it is said:
Thật vậy, trong một số bản kinh, phần Pāḷi được đặt theo cách viết tắt.
Tena vuttaṃ –
246.
Do đó đã nói –
Abhikkantena vaṇṇenāti bhikkhādāyikāvimānaṃ.
What is its origin?
“Với sắc tướng rực rỡ” là Bhikkhādāyikāvimāna.
Tassa kā uppatti?
The Blessed One was dwelling in Sāvatthī, in Jetavana.
Khởi nguyên của nó là gì?
Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane.
At that time, a certain woman in Uttarā Madhurā had reached the end of her life and was bound for a lower realm.
Đức Thế Tôn đang trú tại Sāvatthī, trong Jetavana.
Tena ca samayena uttaramadhurāyaṃ aññatarā itthī khīṇāyukā hoti apāye uppajjanārahā.
The Blessed One, rising from the attainment of great compassion at dawn, surveyed the world and, seeing that woman bound for a lower realm, with a mind urged by great compassion, desiring to establish her in a good destination, went alone and unaccompanied to Madhurā.
Vào thời điểm đó, có một người phụ nữ ở Uttaramadhurā đã hết tuổi thọ, đáng lẽ phải tái sinh vào khổ cảnh.
Bhagavā paccūsavelāyaṃ mahākaruṇāsamāpattito vuṭṭhāya lokaṃ volokento taṃ itthiṃ apāye uppajjanārahaṃ disvā mahākaruṇāya sañcoditamānaso taṃ sugatiyaṃ patiṭṭhāpetukāmo eko adutiyo madhuraṃ agamāsi.
Having gone there, in the morning, He put on His lower robe, took His bowl and outer robe, and entered the outer part of the city for alms.
Đức Thế Tôn, vào lúc rạng đông, từ thiền định đại bi (mahākaruṇāsamāpatti) xuất khởi, quán sát thế gian, thấy người phụ nữ ấy đáng sinh vào các cõi khổ (apāya), tâm được thúc đẩy bởi đại bi, muốn an lập nàng vào thiện thú (sugati), Ngài một mình không người thứ hai đã đi đến Madhurā.
Gantvā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaraṃ ādāya bahinagaraṃ piṇḍāya pāvisi.
At that time, the woman, having finished preparing food at her house, stored it in a suitable place, took a waterpot, went to the watering place, bathed, and having taken water with the pot, was returning to her house. On the way, seeing the Blessed One, she said, “Venerable Sir, have you received alms?” And when the Blessed One said, “I shall receive,” she, knowing that He had not yet received, set down the waterpot, approached the Blessed One, worshipped Him, and said, “Venerable Sir, I will offer alms. Please accept it.” The Blessed One accepted by remaining silent. The woman, knowing the Blessed One’s acceptance, went ahead first, arranged a seat in a sprinkled and swept place, and stood waiting for the Blessed One’s entrance. The Blessed One entered the house and sat on the prepared seat. Then the woman, having offered food to the Blessed One, sat down. The Blessed One, having finished His meal, and with His hand withdrawn from the bowl, delivered an anumodanā to her and then departed. The woman, hearing the anumodanā discourse, experiencing immense joy and happiness, remained standing, worshipping and not abandoning the delight focused on the Buddha, until He passed beyond her sight. After only a few days, that woman passed away and was reborn in the Tāvatiṃsa realm. A thousand celestial nymphs became her retinue. Venerable Mahāmoggallāna (saw) that goddess.
Sau khi đến, vào buổi sáng, Ngài đắp y, cầm bát và y, rồi vào thành Madhurā để khất thực.
Tena samayena sā itthī gehe āhāraṃ sampādetvā ekamante paṭisāmetvā ghaṭaṃ gahetvā udakatitthaṃ gantvā nhāyitvā ghaṭena udakaṃ gahetvā attano gehaṃ gacchantī antarāmagge bhagavantaṃ passitvā ‘‘api, bhante, piṇḍo laddho’’ti vatvā ‘‘labhissāmī’’ti ca bhagavatā vutte aladdhabhāvaṃ ñatvā ghaṭaṃ ṭhapetvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā vanditvā ‘‘ahaṃ, bhante, piṇḍapātaṃ dassāmi, adhivāsethā’’ti āha.
At that time, that woman, having prepared food at home, set it aside in a suitable place. Taking a pot, she went to the bathing place, bathed, took water in the pot, and as she was returning to her house, she saw the Blessed One on the road. She said, "Venerable Sir, has alms-food been received?" And when the Blessed One said, "I will receive it," she understood that he had not yet received it. She put down her pot, approached the Blessed One, paid homage, and said, "Venerable Sir, I will offer alms-food; please accept it."
Vào lúc đó, người phụ nữ ấy đã chuẩn bị thức ăn trong nhà, cất giữ ở một nơi thích hợp, cầm bình nước đi đến bến nước, tắm rửa, lấy nước bằng bình, đang trên đường về nhà mình, giữa đường thấy Đức Phật, nói rằng: “Bạch Thế Tôn, Ngài đã nhận được vật thực khất thực chưa?” Khi Đức Phật nói: “Ta sẽ nhận được”, người phụ nữ ấy biết rằng Ngài chưa nhận được, bèn đặt bình nước xuống, đến gần Đức Phật, đảnh lễ, nói rằng: “Bạch Thế Tôn, con sẽ cúng dường vật thực khất thực, xin Ngài chấp nhận.”
Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena.
The Blessed One accepted with silence.
Đức Phật đã chấp nhận bằng sự im lặng.
Sā bhagavato adhivāsanaṃ viditvā paṭhamataraṃ gantvā sittasammaṭṭhe padese āsanaṃ paññāpetvā bhagavato pavesanaṃ udikkhamānā aṭṭhāsi.
Knowing the Blessed One's acceptance, she went ahead, prepared a seat in a sprinkled and swept place, and stood waiting for the Blessed One's entry.
Người phụ nữ ấy biết Đức Phật chấp nhận, bèn đi trước, sắp đặt chỗ ngồi ở một nơi đã được rưới nước và quét dọn sạch sẽ, rồi đứng đợi Đức Phật bước vào.
Bhagavā gehaṃ pavisitvā paññatte āsane nisīdi.
The Blessed One entered the house and sat on the prepared seat.
Đức Phật bước vào nhà và ngồi xuống chỗ đã được sắp đặt.
Atha sā bhagavantaṃ bhojesi.
Then she offered food to the Blessed One.
Sau đó, người phụ nữ ấy đã cúng dường Đức Phật.
Bhagavā katabhattakicco onītapattapāṇī tassā anumodanaṃ katvā pakkāmi.
The Blessed One, having finished his meal and with his bowl put aside, delivered a discourse of appreciation to her and departed.
Đức Phật, sau khi hoàn tất việc thọ thực, rửa bát và tay, đã thuyết bài tùy hỷ cho người phụ nữ ấy rồi rời đi.
Sā anumodanaṃ sutvā anappakaṃ pītisomanassaṃ paṭisaṃvedentī yāva cakkhupathasamatikkamā buddhārammaṇaṃ pītiṃ avijahantī namassamānā aṭṭhāsi.
Having heard the discourse of appreciation, she experienced no small joy and delight, and stood paying homage, not abandoning the delight with the Buddha as its object, until he passed out of sight.
Người phụ nữ ấy, sau khi nghe bài tùy hỷ, cảm nhận niềm hỷ lạc và hoan hỷ không nhỏ, vẫn đứng đảnh lễ, không rời bỏ niềm hoan hỷ lấy Đức Phật làm đối tượng cho đến khi Ngài khuất tầm mắt.
Sā katipayadivasātikkameneva kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane nibbatti, accharāsahassañcassā parivāro ahosi.
That woman, after the passing of only a few days, passed away and was reborn in the Tāvatiṃsa realm, and a thousand nymphs became her retinue.
Người phụ nữ ấy, chỉ sau vài ngày, đã qua đời và tái sinh vào cõi trời Ba Mươi Ba (Tāvatiṃsa), có một ngàn tiên nữ làm tùy tùng.
Taṃ āyasmā mahāmoggallāno –
Venerable Mahāmoggallāna—
Trưởng lão Mahāmoggallāna đã hỏi vị thiên nữ ấy bằng các bài kệ: