Paramanti diṭṭhīsu paribbasānoti.
Clinging to views as supreme means:
“ Chấp thủ các quan điểm là tối thượng, sống trong đó” nghĩa là.
Santeke samaṇabrāhmaṇā diṭṭhigatikā.
There are some recluses and brahmins who are adherents of views.
Có một số Sa-môn, Bà-la-môn có quan điểm chấp thủ.
Te dvāsaṭṭhiyā diṭṭhigatānaṃ aññataraññataraṃ diṭṭhigataṃ ‘‘idaṃ paramaṃ aggaṃ seṭṭhaṃ visiṭṭhaṃ pāmokkhaṃ uttamaṃ pavara’’nti gahetvā uggahetvā gaṇhitvā parāmasitvā abhinivisitvā sakāya sakāya diṭṭhiyā vasanti pavasanti āvasanti parivasanti.
They, taking, grasping, seizing, clinging to, and adhering to one or another of the sixty-two views as "this is supreme, foremost, excellent, distinguished, principal, highest, most eminent," dwell, reside, abide, and live according to their own view.
Họ chấp thủ, giữ chặt, nắm giữ, bám víu, chấp sâu sắc vào một trong sáu mươi hai quan điểm (diṭṭhigata) và cho rằng “đây là tối thượng, cao cả, xuất sắc, đặc biệt, nổi bật, ưu việt, tối thắng”, rồi sống, trú ngụ, an trú, cư trú trong quan điểm của chính mình.
Yathā āgārikā vā gharesu vasanti, sāpattikā vā āpattīsu vasanti, sakilesā vā kilesesu vasanti; evameva santeke samaṇabrāhmaṇā diṭṭhigatikā.
Just as householders dwell in houses, or those with offenses dwell in offenses, or those with defilements dwell in defilements; so too are there some recluses and brahmins who are adherents of views.
Cũng như những người tại gia sống trong nhà, những người phạm giới sống trong giới đã phạm, những người còn phiền não sống trong phiền não; cũng vậy, có một số Sa-môn, Bà-la-môn có quan điểm chấp thủ.
Te dvāsaṭṭhiyā diṭṭhigatānaṃ aññataraññataraṃ diṭṭhigataṃ ‘‘idaṃ paramaṃ aggaṃ seṭṭhaṃ visiṭṭhaṃ pāmokkhaṃ uttamaṃ pavara’’nti gahetvā uggahetvā gaṇhitvā parāmasitvā abhinivisitvā sakāya sakāya diṭṭhiyā vasanti pavasanti* āvasanti parivasantīti – paramanti diṭṭhīsu paribbasāno.
They, taking, grasping, seizing, clinging to, and adhering to one or another of the sixty-two views as "this is supreme, foremost, excellent, distinguished, principal, highest, most eminent," dwell, reside, abide, and live according to their own view – this is clinging to views as supreme.
Họ chấp thủ, giữ chặt, nắm giữ, bám víu, chấp sâu sắc vào một trong sáu mươi hai quan điểm và cho rằng “đây là tối thượng, cao cả, xuất sắc, đặc biệt, nổi bật, ưu việt, tối thắng”, rồi sống, trú ngụ, an trú, cư trú trong quan điểm của chính mình – “chấp thủ các quan điểm là tối thượng, sống trong đó”.
Yaduttariṃ kurute jantu loketi.
"Whatever a being considers superior in the world."
“ Chúng sinh trong thế gian coi điều gì là hơn cả” nghĩa là.
Yadanti yaṃ.
Yada means yaṃ.
“ Điều gì” là cái gì.
Uttariṃ kuruteti uttariṃ karoti, aggaṃ seṭṭhaṃ visiṭṭhaṃ pāmokkhaṃ uttamaṃ pavaraṃ karoti ‘‘ayaṃ satthā sabbaññū’’ti uttariṃ karoti, aggaṃ seṭṭhaṃ visiṭṭhaṃ pāmokkhaṃ uttamaṃ pavaraṃ karoti.
Uttariṃ kurute means makes superior, makes foremost, excellent, distinguished, pre-eminent, supreme, noble. It means making superior, foremost, excellent, distinguished, pre-eminent, supreme, noble, saying, "This teacher is omniscient."
“ Coi là hơn cả” nghĩa là coi là hơn, coi là cao cả, xuất sắc, đặc biệt, nổi bật, ưu việt, tối thắng, như “vị Đạo Sư này là bậc Toàn Tri” thì coi là hơn, coi là cao cả, xuất sắc, đặc biệt, nổi bật, ưu việt, tối thắng.
‘‘Ayaṃ dhammo svākkhāto…, ayaṃ gaṇo suppaṭipanno…, ayaṃ diṭṭhi bhaddikā…, ayaṃ paṭipadā supaññattā…, ayaṃ maggo niyyāniko’’ti uttariṃ karoti, aggaṃ seṭṭhaṃ visiṭṭhaṃ pāmokkhaṃ uttamaṃ pavaraṃ karoti nibbatteti abhinibbatteti.
Saying, "This Dhamma is well-expounded..., this Sangha is well-practiced..., this view is wholesome..., this practice is well-enjoined..., this path is leading to liberation," one makes it superior, foremost, excellent, distinguished, pre-eminent, supreme, noble; one generates it, brings it forth.
“Pháp này được thuyết giảng khéo léo..., Tăng đoàn này thực hành đúng đắn..., quan điểm này là tốt đẹp..., con đường thực hành này được chế định khéo léo..., con đường này dẫn đến giải thoát” thì coi là hơn, coi là cao cả, xuất sắc, đặc biệt, nổi bật, ưu việt, tối thắng, làm cho phát sinh, làm cho phát sinh hoàn toàn.
Jantūti satto naro…pe… manujo.
Jantu means a being, a person... (and so on) ...a human.
“ Chúng sinh” là hữu tình, con người... (v.v.) ...nhân loại.
Loketi apāyaloke…pe… āyatanaloketi – yaduttariṃ kurute jantu loke.
Loke means in the world of suffering... (and so on) ...in the world of sense bases – "Whatever a being considers superior in the world."
“ Trong thế gian” là trong thế gian khổ cảnh... (v.v.) ...trong thế gian xứ (āyatana) – “chúng sinh trong thế gian coi điều gì là hơn cả”.
Hīnāti aññe tato sabbamāhāti attano satthāraṃ dhammakkhānaṃ gaṇaṃ diṭṭhiṃ paṭipadaṃ maggaṃ ṭhapetvā sabbe parappavāde khipati ukkhipati parikkhipati.
"Then he says that all others are inferior" means that, having established his own teacher, Dhamma teaching, Sangha, view, practice, and path, he casts aside, rejects, and dismisses all other doctrines.
“ Kẻ ấy nói tất cả những người khác là thấp kém” nghĩa là, ngoại trừ Đạo Sư, giáo pháp, Tăng đoàn, quan điểm, con đường thực hành, và đạo lộ của mình, kẻ ấy vứt bỏ, gạt bỏ, loại bỏ tất cả các giáo phái khác.
‘‘So satthā na sabbaññū, dhammo na svākkhāto, gaṇo na suppaṭipanno, diṭṭhi na bhaddikā, paṭipadā na supaññattā, maggo na niyyāniko, natthettha suddhi vā visuddhi vā parisuddhi vā mutti vā vimutti vā parimutti vā, natthettha sujjhanti vā visujjhanti vā parisujjhanti vā muccanti vā vimuccanti vā parimuccanti vā, hīnā nihīnā omakā lāmakā chatukkā parittā’’ti evamāha evaṃ katheti evaṃ bhaṇati evaṃ dīpayati evaṃ voharatīti – hīnāti aññe tato sabbamāha.
"That teacher is not omniscient, the Dhamma is not well-expounded, the Sangha is not well-practiced, the view is not wholesome, the practice is not well-enjoined, the path is not leading to liberation; there is no purity, or special purity, or complete purity, or freedom, or liberation, or complete liberation here; they do not become pure, or specially pure, or completely pure, or free, or liberated, or completely liberated here; they are inferior, very inferior, lowly, wretched, deficient, insignificant" – thus he says, thus he declares, thus he speaks, thus he expounds, thus he expresses – "Then he says that all others are inferior."
“Vị Đạo Sư đó không phải là bậc Toàn Tri, giáo pháp không được thuyết giảng khéo léo, Tăng đoàn không thực hành đúng đắn, quan điểm không tốt đẹp, con đường thực hành không được chế định khéo léo, đạo lộ không dẫn đến giải thoát, ở đó không có sự thanh tịnh hay tịnh hóa hay hoàn toàn thanh tịnh hay giải thoát hay hoàn toàn giải thoát hay hoàn toàn giải thoát, ở đó không có ai được thanh tịnh hay tịnh hóa hay hoàn toàn thanh tịnh hay giải thoát hay hoàn toàn giải thoát hay hoàn toàn giải thoát, họ là thấp kém, rất thấp kém, kém cỏi, tồi tệ, nhỏ bé, ít ỏi” – kẻ ấy nói như vậy, tuyên bố như vậy, phát biểu như vậy, giải thích như vậy, gọi như vậy – “kẻ ấy nói tất cả những người khác là thấp kém”.
Tasmā vivādāni avītivattoti.
"Therefore, he is not free from disputes."
“ Vì vậy, không vượt thoát khỏi tranh cãi” nghĩa là.
Tasmāti taṃkāraṇā taṃhetu tappaccayā taṃnidānā.
Tasmā means for that reason, for that cause, because of that, due to that.
“ Vì vậy” là do nguyên nhân đó, do lý do đó, do duyên đó, do nguồn gốc đó.
Vivādānīti diṭṭhikalahāni diṭṭhibhaṇḍanāni diṭṭhiviggahāni diṭṭhivivādāni diṭṭhimedhagāni ca.
Vivādāni means disputes of views, quarrels of views, conflicts of views, contentions of views, and strife of views.
“ Tranh cãi” là những cuộc tranh chấp quan điểm, cãi vã quan điểm, xung đột quan điểm, tranh luận quan điểm và những bất hòa quan điểm.
Avītivattoti anatikkanto asamatikkanto avītivattoti – tasmā vivādāni avītivatto.
Avītivatto means not gone beyond, not completely gone beyond, not free from – "Therefore, he is not free from disputes."
“ Không vượt thoát” là không vượt qua, không vượt qua hoàn toàn, không vượt thoát – “vì vậy, không vượt thoát khỏi tranh cãi”.
Yadattanī passati ānisaṃsaṃ, diṭṭhe sute sīlavate mute vāti.
"Whatever advantage one perceives in oneself, in what is seen, heard, observed, or cognized."
“ Khi thấy lợi ích trong chính mình, trong điều đã thấy, đã nghe, giới hạnh, cấm giới hay điều đã cảm nhận” nghĩa là.
Yadattanīti yaṃ attani.
Yadattanī means yaṃ attani (whatever in oneself).
“ Trong chính mình” là trong bản thân.
Attā vuccati diṭṭhigataṃ.
Attā is called diṭṭhigata (view).
“ Bản thân” được gọi là quan điểm (diṭṭhigata).
Attano diṭṭhiyā dve ānisaṃse passati – diṭṭhadhammikañca ānisaṃsaṃ, samparāyikañca ānisaṃsaṃ.
One perceives two advantages in one's own view: an advantage in this present life and an advantage in the future life.
Kẻ ấy thấy hai lợi ích trong quan điểm của mình – lợi ích trong đời hiện tại và lợi ích trong đời vị lai.
Katamo diṭṭhiyā diṭṭhadhammiko ānisaṃso?
What is the advantage of the view in this present life?
Lợi ích trong đời hiện tại của quan điểm là gì?
Yaṃdiṭṭhiko satthā hoti, taṃdiṭṭhikā sāvakā honti.
Whatever view the teacher holds, that is the view the disciples hold.
Vị Đạo Sư có quan điểm nào, các đệ tử cũng có quan điểm đó.
Taṃdiṭṭhikaṃ satthāraṃ sāvakā sakkaronti garuṃ karonti mānenti pūjenti, labhati ca tatonidānaṃ cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ.
The disciples honor, respect, esteem, and revere a teacher who holds that view, and because of that, he obtains robes, almsfood, lodging, medicines, and requisites for the sick.
Các đệ tử tôn kính, trọng vọng, cung kính, cúng dường vị Đạo Sư có quan điểm đó, và do đó, nhận được y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, thuốc men và các vật dụng cần thiết cho người bệnh.
Ayaṃ diṭṭhiyā diṭṭhadhammiko ānisaṃso.
This is the advantage of the view in this present life.
Đây là lợi ích trong đời hiện tại của quan điểm.
Katamo diṭṭhiyā samparāyiko ānisaṃso?
What is the advantage of the view in the future life?
Lợi ích trong đời vị lai của quan điểm là gì?
Ayaṃ diṭṭhi alaṃ nāgattāya vā supaṇṇattāya vā yakkhattāya vā asurattāya vā gandhabbattāya vā mahārājattāya vā indattāya vā brahmattāya vā devattāya vā; ayaṃ diṭṭhi alaṃ suddhiyā visuddhiyā parisuddhiyā muttiyā vimuttiyā parimuttiyā; imāya diṭṭhiyā sujjhanti visujjhanti parisujjhanti muccanti vimuccanti parimuccanti; imāya diṭṭhiyā sujjhissāmi visujjhissāmi parisujjhissāmi muccissāmi vimuccissāmi parimuccissāmi āyatiṃ phalapāṭikaṅkhī hoti.
"This view is sufficient for becoming a Nāga, or a Supaṇṇa, or a Yakkha, or an Asura, or a Gandhabba, or a Great King, or Sakka, or Brahmā, or a deva; this view is sufficient for purity, special purity, complete purity, freedom, liberation, complete liberation; through this view, they become pure, specially pure, completely pure, free, liberated, completely liberated; through this view, I shall become pure, specially pure, completely pure, free, liberated, completely liberated" – thus he anticipates future results.
Quan điểm này đủ để trở thành rồng, hay chim thần, hay dạ xoa, hay A-tu-la, hay Càn-thát-bà, hay Đại Thiên Vương, hay Đế Thích, hay Phạm Thiên, hay chư thiên; quan điểm này đủ để thanh tịnh, tịnh hóa, hoàn toàn thanh tịnh, giải thoát, hoàn toàn giải thoát, hoàn toàn giải thoát; nhờ quan điểm này mà họ được thanh tịnh, tịnh hóa, hoàn toàn thanh tịnh, giải thoát, hoàn toàn giải thoát, hoàn toàn giải thoát; “nhờ quan điểm này ta sẽ được thanh tịnh, tịnh hóa, hoàn toàn thanh tịnh, giải thoát, hoàn toàn giải thoát, hoàn toàn giải thoát” – kẻ ấy mong đợi quả vị trong tương lai.
Ayaṃ diṭṭhiyā samparāyiko ānisaṃso.
This is the advantage of the view in the future life.
Đây là lợi ích trong đời vị lai của quan điểm.
Attano diṭṭhiyā ime dve ānisaṃse passati, diṭṭhasuddhiyāpi dve ānisaṃse passati, sutasuddhiyāpi dve ānisaṃse passati, sīlasuddhiyāpi dve ānisaṃse passati, vatasuddhiyāpi dve ānisaṃse passati, mutasuddhiyāpi dve ānisaṃse passati – diṭṭhadhammikañca ānisaṃsaṃ samparāyikañca ānisaṃsaṃ.
He sees these two advantages in his own view, two advantages in purity of view, two advantages in purity of hearing, two advantages in purity of morality, two advantages in purity of vows, and two advantages in purity of perception – an advantage in this present life and an advantage in the life to come.
Kẻ ấy thấy hai lợi ích này trong quan điểm của mình, cũng thấy hai lợi ích trong sự thanh tịnh do thấy, hai lợi ích trong sự thanh tịnh do nghe, hai lợi ích trong sự thanh tịnh do giới, hai lợi ích trong sự thanh tịnh do cấm giới, hai lợi ích trong sự thanh tịnh do cảm nhận – lợi ích trong đời hiện tại và lợi ích trong đời vị lai.
Katamo mutasuddhiyā diṭṭhadhammiko ānisaṃso?
What is the advantage in this present life concerning purity of perception?
Lợi ích trong đời hiện tại của sự thanh tịnh do cảm nhận là gì?
Yaṃdiṭṭhiko satthā hoti taṃdiṭṭhikā sāvakā honti…pe… ayaṃ mutasuddhiyā diṭṭhadhammiko ānisaṃso.
Whatever view the teacher holds, that view his disciples hold… this is the advantage in this present life concerning purity of perception.
Vị Đạo Sư có quan điểm nào, các đệ tử cũng có quan điểm đó… cho đến… đây là lợi ích hiện tại của sự thanh tịnh về điều đã được nhận biết.
Katamo mutasuddhiyā samparāyiko ānisaṃso?
What is the advantage in the life to come concerning purity of perception?
Lợi ích vị lai của sự thanh tịnh về điều đã được nhận biết là gì?
Ayaṃ diṭṭhi alaṃ nāgattāya vā…pe… ayaṃ mutasuddhiyā samparāyiko ānisaṃso.
This view is sufficient for becoming a Nāga, or… this is the advantage in the life to come concerning purity of perception.
Quan điểm này đủ để trở thành rồng chúa… cho đến… đây là lợi ích vị lai của sự thanh tịnh về điều đã được nhận biết.
Mutasuddhiyāpi ime dve ānisaṃse passati dakkhati oloketi nijjhāyati upaparikkhatīti – yadattanī passati ānisaṃsaṃ diṭṭhe sute sīlavate mute vā.
He sees, discerns, observes, investigates, and examines these two advantages in purity of perception – that which he sees as an advantage in himself, whether in what is seen, heard, moral practice, or perceived.
Vị ấy thấy, nhìn, quan sát, quán chiếu, xem xét kỹ hai lợi ích này của sự thanh tịnh về điều đã được nhận biết – điều mà vị ấy thấy là lợi ích nơi tự thân, trong điều đã thấy, đã nghe, đã giữ giới hạnh, hoặc đã nhận biết.
Tadeva so tattha samuggahāyāti.
Thus he grasps that very thing there.
Chính điều đó, vị ấy nắm giữ kiên cố ở nơi đó.
Tadevāti taṃ diṭṭhigataṃ.
That very thing means that view.
Chính điều đó (Tadevā) là quan điểm đó.
Tatthāti sakāya diṭṭhiyā sakāya khantiyā sakāya ruciyā sakāya laddhiyā.
There means in his own view, his own patience, his own preference, his own doctrine.
Ở nơi đó (Tatthā) là trong quan điểm của chính mình, trong sự kiên nhẫn của chính mình, trong sự ưa thích của chính mình, trong học thuyết của chính mình.
Samuggahāyāti idaṃ paramaṃ aggaṃ seṭṭhaṃ visiṭṭhaṃ pāmokkhaṃ uttamaṃ pavaranti gahetvā uggahetvā gaṇhitvā parāmasitvā abhinivisitvāti – tadeva so tattha samuggahāya.
Grasps means having taken, having grasped, having seized, having clung to, having become convinced that "this is supreme, foremost, excellent, distinguished, principal, ultimate, most eminent" – thus he grasps that very thing there.
Nắm giữ kiên cố (Samuggahāyā) là nắm giữ, nắm chắc, giữ chặt, chấp thủ, an trú với ý nghĩ ‘đây là tối thượng, là cao nhất, là ưu việt, là đặc biệt, là đứng đầu, là tối cao, là tối thắng’ – chính điều đó, vị ấy nắm giữ kiên cố ở nơi đó.
Taṃ vāpi ganthaṃ kusalā vadantīti.
That bond, too, the skilled ones call a bond:
Các bậc thiện trí nói rằng đó cũng là một sự ràng buộc.
Kusalāti ye te khandhakusalā dhātukusalā āyatanakusalā paṭiccasamuppādakusalā satipaṭṭhānakusalā sammappadhānakusalā iddhipādakusalā indriyakusalā balakusalā bojjhaṅgakusalā maggakusalā phalakusalā nibbānakusalā, te kusalā evaṃ vadanti – ‘‘gantho eso, lagganaṃ etaṃ, bandhanaṃ etaṃ, palibodho eso’’ti.
Skilled ones are those who are skilled in aggregates, skilled in elements, skilled in sense bases, skilled in dependent origination, skilled in foundations of mindfulness, skilled in right efforts, skilled in bases of psychic power, skilled in faculties, skilled in powers, skilled in factors of enlightenment, skilled in paths, skilled in fruits, skilled in Nibbāna. These skilled ones speak thus: “This is a bond, this is an attachment, this is a fetter, this is an impediment.”
Các bậc thiện trí (Kusalā) là những vị thiện xảo về uẩn, thiện xảo về giới, thiện xảo về xứ, thiện xảo về duyên khởi, thiện xảo về Tứ niệm xứ, thiện xảo về Tứ chánh cần, thiện xảo về Tứ thần túc, thiện xảo về Ngũ căn, thiện xảo về Ngũ lực, thiện xảo về Thất giác chi, thiện xảo về Đạo, thiện xảo về Quả, thiện xảo về Niết-bàn, những bậc thiện xảo đó nói như vậy – “đó là một sự ràng buộc, đó là một sự dính mắc, đó là một sự trói buộc, đó là một chướng ngại.”
Evaṃ vadanti evaṃ kathenti evaṃ bhaṇanti evaṃ dīpayanti evaṃ voharantīti – taṃ vāpi ganthaṃ kusalā vadanti.
They speak thus, they explain thus, they declare thus, they reveal thus, they name thus – that bond, too, the skilled ones call a bond.
Họ nói như vậy, họ trình bày như vậy, họ giảng giải như vậy, họ diễn giải như vậy, họ sử dụng thuật ngữ như vậy – các bậc thiện trí nói rằng đó cũng là một sự ràng buộc.
Yaṃ nissito passati hīnamaññanti.
By clinging to which one sees others as inferior:
Khi nương tựa vào điều gì mà vị ấy thấy những điều khác thấp kém hơn.
Yaṃ nissitoti yaṃ satthāraṃ dhammakkhānaṃ gaṇaṃ diṭṭhiṃ paṭipadaṃ maggaṃ nissito sannissito allīno upagato ajjhosito adhimutto.
By clinging to which means clinging, attaching, approaching, abiding in, or being devoted to a certain teacher, Dhamma teaching, group, view, practice, or path.
Khi nương tựa vào điều gì (Yaṃ nissito) là nương tựa, hoàn toàn nương tựa, bám víu, tiếp cận, an trú, quyết định vào vị Đạo Sư đó, giáo pháp đó, đoàn thể đó, quan điểm đó, con đường thực hành đó, đạo lộ đó.
Passati hīnamaññanti aññaṃ satthāraṃ dhammakkhānaṃ gaṇaṃ diṭṭhiṃ paṭipadaṃ maggaṃ hīnato nihīnato omakato lāmakato chatukkato parittato dissati passati dakkhati oloketi nijjhāyati upanijjhāyati upaparikkhatīti – yaṃ nissito passati hīnamaññaṃ.
One sees others as inferior means he sees, discerns, observes, investigates, and closely examines another teacher, Dhamma teaching, group, view, practice, or path as inferior, low, mean, vile, contemptible, or insignificant – by clinging to which one sees others as inferior.
Thấy những điều khác thấp kém hơn (Passati hīnamaññaṃ) là thấy, nhìn, quan sát, quán chiếu, xem xét kỹ một vị Đạo Sư khác, một giáo pháp khác, một đoàn thể khác, một quan điểm khác, một con đường thực hành khác, một đạo lộ khác là thấp kém, rất thấp kém, kém cỏi, tồi tệ, nhỏ bé, ít ỏi – khi nương tựa vào điều gì mà vị ấy thấy những điều khác thấp kém hơn.
Tasmā hi diṭṭhaṃ va sutaṃ mutaṃ vā, sīlabbataṃ bhikkhu na nissayeyyāti.
Therefore, a bhikkhu should not cling to what is seen, heard, or perceived, or to moral practices and vows:
Vì vậy, này Tỳ-khưu, chớ nương tựa vào điều đã thấy, đã nghe, đã nhận biết, hay giới hạnh.
Tasmāti tasmā taṃkāraṇā taṃhetu tappaccayā taṃnidānā diṭṭhaṃ vā diṭṭhasuddhiṃ vā sutaṃ vā sutasuddhiṃ vā mutaṃ vā mutasuddhiṃ vā sīlaṃ vā sīlasuddhiṃ vā vataṃ vā vatasuddhiṃ vā na nissayeyya na gaṇheyya na parāmaseyya nābhiniveseyyāti – tasmā hi diṭṭhaṃ va sutaṃ mutaṃ vā sīlabbataṃ bhikkhu na nissayeyya.
Therefore means for that reason, for that cause, on account of that, because of that, one should not cling to, grasp, adhere to, or become convinced of what is seen or purity of view, or what is heard or purity of hearing, or what is perceived or purity of perception, or morality or purity of morality, or vows or purity of vows – therefore, a bhikkhu should not cling to what is seen, heard, or perceived, or to moral practices and vows.
Vì vậy (Tasmā) là vì lý do đó, vì nguyên nhân đó, vì duyên đó, vì nguồn gốc đó, chớ nương tựa, chớ nắm giữ, chớ chấp thủ, chớ an trú vào điều đã thấy, hay sự thanh tịnh về điều đã thấy, hay điều đã nghe, hay sự thanh tịnh về điều đã nghe, hay điều đã nhận biết, hay sự thanh tịnh về điều đã nhận biết, hay giới, hay sự thanh tịnh về giới, hay hạnh, hay sự thanh tịnh về hạnh – vì vậy, này Tỳ-khưu, chớ nương tựa vào điều đã thấy, đã nghe, đã nhận biết, hay giới hạnh.
Diṭṭhimpi lokasmiṃ na kappayeyya, ñāṇena vā sīlavatena vāpīti.
"One should not form any view in the world, whether by knowledge or by practice" means:
Chớ tạo ra quan điểm trong thế gian, dù bằng trí tuệ hay giới hạnh.
Aṭṭhasamāpattiñāṇena vā pañcābhiññāñāṇena vā micchāñāṇena vā, sīlena vā vatena vā sīlabbatena vā, diṭṭhiṃ na kappayeyya na janeyya na sañjaneyya na nibbatteyya na abhinibbatteyya.
Whether by the knowledge of the eight attainments, or by the knowledge of the five abhiññā, or by wrong knowledge, or by sīla, or by vata, or by sīlabbata, one should not form, generate, produce, bring forth, or bring into being any view.
Chớ tạo ra, chớ phát sinh, chớ làm phát sinh, chớ hiện hữu, chớ làm hiện hữu quan điểm, dù bằng trí tuệ của tám định, hay trí tuệ của năm thắng trí, hay tà trí, hay bằng giới, hay bằng hạnh, hay bằng giới hạnh.
Lokasminti apāyaloke…pe… āyatanaloketi – diṭṭhimpi lokasmiṃ na kappayeyya ñāṇena vā sīlavatena vāpi.
"In the world" refers to the world of suffering… (etc.)… the world of sense bases. Thus, "One should not form any view in the world, whether by knowledge or by practice."
Trong thế gian (Lokasmiṃ) là trong thế gian khổ cảnh… cho đến… trong thế gian xứ – chớ tạo ra quan điểm trong thế gian, dù bằng trí tuệ hay giới hạnh.
Attaṃ pahāya anupādiyānoti.
"Having abandoned the self, not clinging" means:
Từ bỏ tự ngã, không chấp thủ.
Attaṃ pahāyāti attadiṭṭhiṃ pahāya.
"Having abandoned the self" means having abandoned self-view.
Từ bỏ tự ngã (Attaṃ pahāya) là từ bỏ tà kiến về tự ngã.
Attaṃ pahāyāti gāhaṃ* pahāya.
"Having abandoned the self" means having abandoned the grasping (of self).
Từ bỏ tự ngã (Attaṃ pahāya) là từ bỏ sự chấp thủ.
Attaṃ pahāyāti taṇhāvasena diṭṭhivasena gahitaṃ parāmaṭṭhaṃ abhiniviṭṭhaṃ ajjhositaṃ adhimuttaṃ pahāya pajahitvā vinodetvā byantiṃ karitvā anabhāvaṃ gametvāti – attaṃ pahāya.
"Having abandoned the self" means having abandoned, completely forsaken, removed, eradicated, and brought to an end that which is grasped by way of craving and by way of view, that which is clung to, adhered to, swallowed, and deeply held.
Từ bỏ tự ngã (Attaṃ pahāya) là từ bỏ, loại bỏ, xua tan, tiêu diệt, làm cho không còn tồn tại những gì đã được nắm giữ, chấp thủ, an trú, quyết định do tham ái hoặc tà kiến – từ bỏ tự ngã.
Anupādiyānoti catūhi upādānehi anupādiyamāno agaṇhamāno aparāmāsamāno anabhinivisamānoti – attaṃ pahāya anupādiyāno.
"Not clinging" means not clinging, not grasping, not clinging to, not adhering to, by means of the four clingings. Thus, "having abandoned the self, not clinging."
Không chấp thủ (Anupādiyāno) là không chấp thủ, không nắm giữ, không chấp trước, không an trú bởi bốn loại chấp thủ – từ bỏ tự ngã, không chấp thủ.
Sa ve viyattesu na vaggasārīti sa ve viyattesu bhinnesu dvejjhāpannesu dveḷhakajātesu nānādiṭṭhikesu nānākhantikesu nānārucikesu nānāladdhikesu nānādiṭṭhinissayaṃ nissitesu chandāgatiṃ gacchantesu dosāgatiṃ gacchantesu mohāgatiṃ gacchantesu bhayāgatiṃ gacchantesu na chandāgatiṃ gacchati na dosāgatiṃ gacchati na mohāgatiṃ gacchati na bhayāgatiṃ gacchati na rāgavasena gacchati na dosavasena gacchati na mohavasena gacchati na mānavasena gacchati na diṭṭhivasena gacchati na uddhaccavasena gacchati na vicikicchāvasena gacchati na anusayavasena gacchati na vaggehi dhammehi yāyati niyyati vuyhati saṃharīyatīti – sa ve viyattesu na vaggasārī.
"Indeed, he does not take sides among those who are divided" means: Indeed, among those who are divided, split into two, of two minds, with various views, various tolerances, various preferences, various doctrines, who rely on various views, who go by way of desire (chandāgati), who go by way of hatred (dosāgati), who go by way of delusion (mohāgati), who go by way of fear (bhayāgati), he does not go by way of desire, he does not go by way of hatred, he does not go by way of delusion, he does not go by way of fear, he does not go by way of lust, he does not go by way of hatred, he does not go by way of delusion, he does not go by way of conceit, he does not go by way of view, he does not go by way of restlessness, he does not go by way of doubt, he does not go by way of latent tendencies, he is not carried away, led, swept along, or drawn by these grouped phenomena. Thus, "indeed, he does not take sides among those who are divided."
Sa ve viyattesu na vaggasārī — Người ấy, quả thật, không thiên vị giữa những người chia rẽ. Điều đó có nghĩa là: giữa những người chia rẽ, bất đồng, chia thành hai phe, nảy sinh mâu thuẫn, có nhiều quan điểm, nhiều niềm tin, nhiều sở thích, nhiều giáo lý, dựa vào nhiều quan điểm khác nhau; những người hành động theo dục vọng, hành động theo ác ý, hành động theo si mê, hành động theo sợ hãi – người ấy không hành động theo dục vọng, không hành động theo ác ý, không hành động theo si mê, không hành động theo sợ hãi; không hành động theo tham ái, không hành động theo sân hận, không hành động theo si mê, không hành động theo kiêu mạn, không hành động theo tà kiến, không hành động theo phóng dật, không hành động theo hoài nghi, không hành động theo tùy miên; không bị lôi kéo, dẫn dắt, cuốn đi, hay bị chi phối bởi các pháp phe phái – do đó nói: Sa ve viyattesu na vaggasārī (Người ấy, quả thật, không thiên vị giữa những người chia rẽ).
Yassūbhayante paṇidhīdha natthi, bhavābhavāya idha vā huraṃ vāti yassāti arahato khīṇāsavassa.
“ For whom there is no aspiration here at both ends, for becoming or non-becoming, either here or beyond” means: Yassa refers to an Arahant, one whose taints (āsavas) are destroyed.
Người nào không có ước muốn nào ở đây, vì sự hiện hữu hay không hiện hữu, ở đây hay ở đời sau – yassa là của vị A-la-hán, bậc đã đoạn tận các lậu hoặc.
Antoti* phasso eko anto, phassasamudayo dutiyo anto; atīto eko anto, anāgato dutiyo anto; sukhā vedanā eko anto, dukkhā vedanā dutiyo anto; nāmaṃ eko anto, rūpaṃ dutiyo anto; cha ajjhattikāni āyatanāni eko anto, cha bāhirāni āyatanāni dutiyo anto; sakkāyo eko anto, sakkāyasamudayo dutiyo anto.
Anto means: contact is one end, the origin of contact is the second end; the past is one end, the future is the second end; pleasant feeling is one end, painful feeling is the second end; nāma is one end, rūpa is the second end; the six internal sense bases are one end, the six external sense bases are the second end; sakkāya is one end, the origin of sakkāya is the second end.
Anto (cực đoan) là: xúc là một cực đoan, tập khởi của xúc là cực đoan thứ hai; quá khứ là một cực đoan, vị lai là cực đoan thứ hai; thọ lạc là một cực đoan, thọ khổ là cực đoan thứ hai; danh là một cực đoan, sắc là cực đoan thứ hai; sáu nội xứ là một cực đoan, sáu ngoại xứ là cực đoan thứ hai; thân kiến là một cực đoan, tập khởi của thân kiến là cực đoan thứ hai.
Paṇidhi vuccati taṇhā.
Paṇidhi is called craving (taṇhā).
Paṇidhi được gọi là ái.
Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.
That which is passion, attachment…pe… covetousness, greed, a root of unwholesomeness.
Đó là tham, là sự tham đắm…(v.v.)… là tham lam, là gốc rễ của bất thiện.
Bhavābhavāyāti bhavābhavāya kammabhavāya punabbhavāya kāmabhavāya, kammabhavāya kāmabhavāya punabbhavāya rūpabhavāya, kammabhavāya rūpabhavāya punabbhavāya arūpabhavāya, kammabhavāya arūpabhavāya punabbhavāya punappunabhavāya punappunagatiyā punappunaupapattiyā punappunapaṭisandhiyā punappunaattabhāvābhinibbattiyā.
Bhavābhavāya means: for becoming and non-becoming, for kamma-existence, for rebirth, for sense-sphere existence; for kamma-existence, for sense-sphere existence, for rebirth, for fine-material existence; for kamma-existence, for fine-material existence, for rebirth, for immaterial existence; for kamma-existence, for immaterial existence, for rebirth, for repeated existence, for repeated destination, for repeated uprising, for repeated reconception, for repeated manifestation of individuality.
Vì sự hiện hữu hay không hiện hữu (bhavābhavāya) là: vì sự hiện hữu hay không hiện hữu, vì nghiệp hữu, vì tái hữu, vì dục hữu; vì nghiệp hữu, vì dục hữu, vì tái hữu, vì sắc hữu; vì nghiệp hữu, vì sắc hữu, vì tái hữu, vì vô sắc hữu; vì nghiệp hữu, vì vô sắc hữu, vì tái hữu, vì hết lần này đến lần khác hiện hữu, vì hết lần này đến lần khác tái sinh, vì hết lần này đến lần khác tái tục, vì hết lần này đến lần khác tái kết nối, vì hết lần này đến lần khác phát sinh tự thân.
Idhāti sakattabhāvo, hurāti parattabhāvo; idhāti sakarūpavedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇaṃ, hurāti pararūpavedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇaṃ; idhāti cha ajjhattikāni āyatanāni, hurāti cha bāhirāni āyatanāni; idhāti manussaloko, hurāti devaloko; idhāti kāmadhātu, hurāti rūpadhātu arūpadhātu; idhāti kāmadhātu rūpadhātu.
Idha means: one’s own individuality; huraṃ means: another’s individuality; idha means: one’s own rūpa, vedanā, saññā, saṅkhāra, and viññāṇa; huraṃ means: another’s rūpa, vedanā, saññā, saṅkhāra, and viññāṇa; idha means: the six internal sense bases; huraṃ means: the six external sense bases; idha means: the human realm; huraṃ means: the divine realm; idha means: the kāmadhātu; huraṃ means: the rūpadhātu and arūpadhātu; idha means: the kāmadhātu and rūpadhātu.
Idha là tự thân này, huraṃ là tự thân khác; idha là sắc, thọ, tưởng, hành, thức của chính mình, huraṃ là sắc, thọ, tưởng, hành, thức của người khác; idha là sáu nội xứ, huraṃ là sáu ngoại xứ; idha là cõi người, huraṃ là cõi trời; idha là dục giới, huraṃ là sắc giới, vô sắc giới; idha là dục giới, sắc giới.
Hurāti arūpadhātu.
Huraṃ means: the arūpadhātu.
Huraṃ là vô sắc giới.
Yassūbhayante paṇidhīdha natthi bhavābhavāya idha vā huraṃ vāti.
“ For whom there is no aspiration here at both ends, for becoming or non-becoming, either here or beyond” means:
Người nào không có ước muốn nào ở đây, vì sự hiện hữu hay không hiện hữu, ở đây hay ở đời sau.
Yassa ubho ante ca bhavābhavāya ca idha hurañca paṇidhi taṇhā natthi na santi na saṃvijjanti nupalabbhanti, pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhāti – yassūbhayante paṇidhīdha natthi bhavābhavāya idha vā huraṃ vā.
For whom there is no aspiration (taṇhā) for both ends, for becoming and non-becoming, here and beyond—it does not exist, is not present, is not found, is not obtainable; it is abandoned, uprooted, calmed, tranquilized, incapable of arising again, burnt by the fire of knowledge—thus, “for whom there is no aspiration here at both ends, for becoming or non-becoming, either here or beyond.”
Đối với người nào, cả hai cực đoan và ước muốn (taṇhā) vì sự hiện hữu hay không hiện hữu, ở đây hay ở đời sau, không tồn tại, không có mặt, không được tìm thấy, đã được đoạn trừ, tiêu diệt hoàn toàn, lắng dịu, an tịnh, không còn khả năng tái sinh, đã bị lửa trí tuệ thiêu rụi – người nào không có ước muốn nào ở đây, vì sự hiện hữu hay không hiện hữu, ở đây hay ở đời sau.
Nivesanā tassa na santi kecīti.
“ For him, there are no attachments whatsoever” means:
Người ấy không có bất kỳ sự bám víu nào.
Nivesanāti dve nivesanā – taṇhānivesanā ca diṭṭhinivesanā ca…pe… ayaṃ taṇhānivesanā…pe… ayaṃ diṭṭhinivesanā.
Nivesanā means: there are two kinds of nivesanā—taṇhānivesanā and diṭṭhinivesanā…pe… this is taṇhānivesanā…pe… this is diṭṭhinivesanā.
Nivesanā (sự bám víu) là hai loại bám víu – bám víu do ái và bám víu do tà kiến…(v.v.)… đây là bám víu do ái…(v.v.)… đây là bám víu do tà kiến.
Tassāti arahato khīṇāsavassa.
Tassa refers to an Arahant, one whose taints (āsavas) are destroyed.
Tassa là của vị A-la-hán, bậc đã đoạn tận các lậu hoặc.
Nivesanā tassa na santi kecīti nivesanā tassa na santi keci natthi na santi na saṃvijjanti nupalabbhanti, pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhāti – nivesanā tassa na santi keci.
“ For him, there are no attachments whatsoever” means: for him, there are no attachments whatsoever—they do not exist, are not present, are not found, are not obtainable; they are abandoned, uprooted, calmed, tranquilized, incapable of arising again, burnt by the fire of knowledge—thus, “for him, there are no attachments whatsoever.”
Người ấy không có bất kỳ sự bám víu nào – người ấy không có bất kỳ sự bám víu nào, không tồn tại, không có mặt, không được tìm thấy, đã được đoạn trừ, tiêu diệt hoàn toàn, lắng dịu, an tịnh, không còn khả năng tái sinh, đã bị lửa trí tuệ thiêu rụi – người ấy không có bất kỳ sự bám víu nào.
Dhammesu niccheyya samuggahītanti.
“ Having discerned what is firmly grasped in phenomena” means:
Đã quyết định và nắm giữ các pháp.
Dhammesūti dvāsaṭṭhiyā diṭṭhigatesu.
Dhammesu means: in the sixty-two wrong views (diṭṭhigatesu).
Dhammesu là trong sáu mươi hai tà kiến.
Niccheyyāti nicchinitvā vinicchinitvā vicinitvā pavicinitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā.
Niccheyya means: having decided, having thoroughly decided, having investigated, having thoroughly investigated, having weighed, having examined, having made clear, having made manifest.
Niccheyya là: đã quyết định, đã phân biệt, đã lựa chọn, đã phân tích kỹ lưỡng, đã cân nhắc, đã xem xét, đã làm cho rõ ràng, đã làm cho hiển lộ.
Samuggahītanti odhiggāho bilaggāho varaggāho koṭṭhāsaggāho uccayaggāho samuccayaggāho, ‘‘idaṃ saccaṃ tacchaṃ tathaṃ bhūtaṃ yāthāvaṃ aviparīta’’nti gahitaṃ parāmaṭṭhaṃ abhiniviṭṭhaṃ ajjhositaṃ adhimuttaṃ natthi na santi na saṃvijjanti nupalabbhanti, pahīnaṃ samucchinnaṃ vūpasantaṃ paṭipassaddhaṃ abhabbuppattikaṃ ñāṇagginā daḍḍhanti – dhammesu niccheyya samuggahītaṃ.
Samuggahītaṃ means: grasping firmly, grasping as a heap, grasping as excellent, grasping in parts, grasping as an accumulation, grasping as a complete accumulation, thinking “this is true, factual, real, actual, right, not otherwise”—such grasping, clinging, adherence, preoccupation, and conviction do not exist, are not present, are not found, are not obtainable; they are abandoned, uprooted, calmed, tranquilized, incapable of arising again, burnt by the fire of knowledge—thus, “having discerned what is firmly grasped in phenomena.”
Samuggahītaṃ là: sự nắm giữ một cách chắc chắn, sự nắm giữ như một đống, sự nắm giữ cao quý, sự nắm giữ từng phần, sự tích lũy, sự tích lũy hoàn toàn, “điều này là chân thật, đúng đắn, như thật, hiện hữu, không sai lệch” – sự nắm giữ, sự chấp thủ, sự bám víu, sự đeo bám, sự quy phục như vậy không tồn tại, không có mặt, không được tìm thấy, đã được đoạn trừ, tiêu diệt hoàn toàn, lắng dịu, an tịnh, không còn khả năng tái sinh, đã bị lửa trí tuệ thiêu rụi – đã quyết định và nắm giữ các pháp.
Tassīdha diṭṭhe va sute mute vā, pakappitā natthi aṇūpi saññāti.
“ For him, there is not even a tiny perception conceived in what is seen, heard, or sensed here” means:
Đối với người ấy, ở đây, trong những điều đã thấy, đã nghe hay đã biết, không có dù một chút tưởng tượng nào được tạo ra.
Tassāti arahato khīṇāsavassa.
Tassa means of the Arahant, one whose defilements are destroyed.
Tassa là của vị A-la-hán, bậc đã đoạn tận các lậu hoặc.
Tassa diṭṭhe vā diṭṭhasuddhiyā vā sute vā sutasuddhiyā vā mute vā mutasuddhiyā vā saññāpubbaṅgamatā saññāvikappayeyyatā saññāviggahena saññāya uṭṭhapitā samuṭṭhapitā kappitā pakappitā saṅkhatā abhisaṅkhatā saṇṭhapitā, diṭṭhi natthi na santi na saṃvijjanti nupalabbhanti, pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhāti – tassīdha diṭṭhe va sute mute vā pakappitā natthi aṇūpi saññā.
For that Arahant, in the purity of seeing, or in the purity of hearing, or in the purity of sensing, any view established, well-established, conceived, well-conceived, formed, well-formed by perception, which has perception as a forerunner, which causes distinctions by perception, which has a special grasp called perception—such views do not exist, are not found, are not perceived; they are abandoned, uprooted, calmed, tranquilized, incapable of arising again, burnt by the fire of knowledge—thus, for him, here, in what is seen, heard, or sensed, there is not even a subtle perception that is conceived.
Đối với người ấy, trong những điều đã thấy, hoặc do sự thanh tịnh của cái thấy, hoặc trong những điều đã nghe, hoặc do sự thanh tịnh của cái nghe, hoặc trong những điều đã biết, hoặc do sự thanh tịnh của cái biết, không có sự tưởng tượng nào do tưởng dẫn đầu, không có sự suy xét do tưởng, không có sự tranh chấp do tưởng, không có tà kiến nào được thiết lập, được dựng lên, được tạo ra, được hình thành, được cấu tạo, được tạo tác, được định hình, không tồn tại, không có mặt, không được tìm thấy, đã được đoạn trừ, tiêu diệt hoàn toàn, lắng dịu, an tịnh, không còn khả năng tái sinh, đã bị lửa trí tuệ thiêu rụi – đối với người ấy, ở đây, trong những điều đã thấy, đã nghe hay đã biết, không có dù một chút tưởng tượng nào được tạo ra.
Kenīdha lokasmiṃ vikappayeyyāti.
By whom would he be distinguished in this world?
Ai ở đời này có thể suy xét về người ấy?
Kappāti dve kappā – taṇhākappo ca diṭṭhikappo ca…pe… ayaṃ taṇhākappo…pe… ayaṃ diṭṭhikappo.
Kappā are two conceptions: taṇhā-kappo and diṭṭhi-kappo…pe… this is taṇhā-kappo…pe… this is diṭṭhi-kappo.
Kappā (sự suy xét) là hai loại suy xét – suy xét do ái và suy xét do tà kiến…(v.v.)… đây là suy xét do ái…(v.v.)… đây là suy xét do tà kiến.
Tassa taṇhākappo pahīno, diṭṭhikappo paṭinissaṭṭho.
For him, taṇhā-kappo is abandoned, diṭṭhi-kappo is relinquished.
Sự suy xét do ái của người ấy đã được đoạn trừ, sự suy xét do tà kiến đã được từ bỏ.
Taṇhākappassa pahīnattā, diṭṭhikappassa paṭinissaṭṭhattā kena rāgena kappeyya kena dosena kappeyya kena mohena kappeyya kena mānena kappeyya kāya diṭṭhiyā kappeyya kena uddhaccena kappeyya kāya vicikicchāya kappeyya kehi anusayehi kappeyya – rattoti vā duṭṭhoti vā mūḷhoti vā vinibaddhoti vā parāmaṭṭhoti vā vikkhepagatoti vā aniṭṭhaṅgatoti vā thāmagatoti vā.
Since taṇhā-kappo is abandoned and diṭṭhi-kappo is relinquished, by what craving would he conceive? By what aversion would he conceive? By what delusion would he conceive? By what conceit would he conceive? By what view would he conceive? By what restlessness would he conceive? By what doubt would he conceive? By what latent tendencies would he conceive? —as one who is lustful, or hateful, or deluded, or bound, or clinging, or scattered, or undecided, or firmly rooted.
Vì chấp thủ tham ái (taṇhākappa) đã được đoạn trừ, chấp thủ tà kiến (diṭṭhikappa) đã được từ bỏ, thì với tham ái nào mà người đó có thể chấp thủ, với sân hận nào mà người đó có thể chấp thủ, với si mê nào mà người đó có thể chấp thủ, với kiêu mạn nào mà người đó có thể chấp thủ, với tà kiến nào mà người đó có thể chấp thủ, với phóng dật nào mà người đó có thể chấp thủ, với hoài nghi nào mà người đó có thể chấp thủ, với những tùy miên nào mà người đó có thể chấp thủ – hoặc là người tham đắm, hoặc là người sân hận, hoặc là người si mê, hoặc là người bị trói buộc, hoặc là người chấp thủ, hoặc là người bị phân tán, hoặc là người chưa đạt được sự an tịnh, hoặc là người còn tùy miên mạnh mẽ.
Te abhisaṅkhārā pahīnā.
Those formations are abandoned.
Những hành tạo (abhisaṅkhāra) ấy đã được đoạn trừ.
Abhisaṅkhārānaṃ pahīnattā gatiyo kena kappeyya – nerayikoti vā tiracchānayonikoti vā pettivisayikoti vā manussoti vā devoti vā rūpīti vā arūpīti vā saññīti vā asaññīti vā nevasaññīnāsaññīti vā.
Since formations are abandoned, by what would he conceive destinies? —as a hell-being, or an animal, or a ghost, or a human, or a deva, or one with form, or one without form, or one with perception, or one without perception, or one with neither perception nor non-perception.
Vì các hành tạo đã được đoạn trừ, thì với gì mà người đó có thể chấp thủ các cõi tái sinh (gatiyo) – hoặc là người ở địa ngục, hoặc là người thuộc loài súc sanh, hoặc là người thuộc cõi ngạ quỷ, hoặc là người thuộc loài người, hoặc là người thuộc cõi trời, hoặc là người có sắc, hoặc là người không sắc, hoặc là người có tưởng, hoặc là người không tưởng, hoặc là người phi tưởng phi phi tưởng?
So hetu natthi paccayo natthi kāraṇaṃ natthi, yena kappeyya vikappeyya vikappaṃ āpajjeyya.
That cause does not exist, that condition does not exist, that reason does not exist, by which he would conceive, distinguish, or fall into distinctions.
Không có nguyên nhân ấy, không có duyên ấy, không có lý do ấy, mà người đó có thể chấp thủ, có thể phân biệt, có thể rơi vào phân biệt.
Lokasminti apāyaloke…pe… āyatanaloketi – kenīdha lokasmiṃ vikappayeyya.
In this world means in the world of suffering…pe… in the world of sense bases—by whom would he be distinguished in this world?
Trong thế gian (lokasmiṃ) nghĩa là trong cõi đọa xứ... vân vân... trong thế gian các xứ (āyatanaloka) – với gì mà người đó có thể phân biệt ở thế gian này?
Na kappayanti na purekkharontīti.
They do not conceive, nor do they anticipate means:
Họ không chấp thủ cũng không đặt lên trước (Na kappayanti na purekkharontī) nghĩa là:
Kappāti dve kappā – taṇhākappo ca diṭṭhikappo ca.
Kappā are two conceptions: taṇhā-kappo and diṭṭhi-kappo.
Chấp thủ (Kappā) có hai loại chấp thủ – chấp thủ tham ái (taṇhākappa) và chấp thủ tà kiến (diṭṭhikappa).
Katamo taṇhākappo?
What is taṇhā-kappo?
Chấp thủ tham ái là gì?
Yāvatā taṇhāsaṅkhātena sīmakataṃ mariyādikataṃ odhikataṃ pariyantakataṃ pariggahitaṃ mamāyitaṃ – ‘‘idaṃ mamaṃ, etaṃ mamaṃ, ettakaṃ mamaṃ, ettāvatā mamaṃ, mama rūpā saddā gandhā rasā phoṭṭhabbā, attharaṇā pāvuraṇā dāsidāsā* ajeḷakā kukkuṭasūkarā hatthigavāssavaḷavā khettaṃ vatthu hiraññaṃ suvaṇṇaṃ gāmanigamarājadhāniyo raṭṭhañca janapado ca koso ca koṭṭhāgārañca, kevalampi mahāpathaviṃ taṇhāvasena mamāyati, yāvatā aṭṭhasatataṇhāvicaritaṃ – ayaṃ taṇhākappo.
Whatever is delimited, bounded, restricted, confined, grasped, and claimed as 'mine' by craving—"This is mine, that is mine, this much is mine, so much is mine, my forms, sounds, smells, tastes, tangibles, coverings, cloaks, male and female slaves, goats, sheep, chickens, pigs, elephants, cattle, horses, mares, fields, land, gold, silver, villages, towns, royal capitals, kingdoms, countries, treasures, storehouses"; craving claims even the entire great earth as 'mine'; whatever is the wandering of the 108 cravings—this is taṇhā-kappo.
Bất cứ điều gì được giới hạn, được phân định, được quy định, được kết thúc, được chiếm hữu, được xem là của mình bởi sự tham ái – “Đây là của tôi, cái này là của tôi, chừng này là của tôi, đến mức này là của tôi, sắc, thinh, hương, vị, xúc của tôi, chăn mền, áo choàng, tớ trai tớ gái, dê cừu, gà heo, voi bò ngựa cái, ruộng đất, vàng bạc, làng mạc, thị trấn, kinh đô, quốc gia, xứ sở, kho tàng, nhà kho, cho đến toàn bộ đại địa cũng bị xem là của mình bởi sức mạnh của tham ái, bất cứ nơi nào có 108 loại tham ái vận hành – đây là chấp thủ tham ái.
Katamo diṭṭhikappo?
What is diṭṭhi-kappo?
Chấp thủ tà kiến là gì?
Vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhi, dasavatthukā micchādiṭṭhi, dasavatthukā antaggāhikādiṭṭhi, yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāraṃ diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaññojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho* viparītaggāho vipallāsaggāho micchāgāho, ayāthāvakasmiṃ yāthāvakanti gāho, yāvatā dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni – ayaṃ diṭṭhikappo.
Self-identity view (sakkāyadiṭṭhi) with twenty bases, wrong view (micchādiṭṭhi) with ten bases, extreme view (antaggāhikādiṭṭhi) with ten bases—whatever such view is a view-point, a thicket of views, a wilderness of views, a wriggling of views, a vacillation of views, a fetter of views, a grasping, a clinging, an adherence, a misapprehension, a wrong path, a false way, a wrongness, a ground for sects, a perverted grasping, a reverse grasping, a distorted grasping, a wrong grasping, a grasping of what is unreal as real—all sixty-two views: this is the view-construction (diṭṭhikappa).
Sakkāyadiṭṭhi (thân kiến) với 20 căn bản, micchādiṭṭhi (tà kiến) với 10 căn bản, antaggāhikādiṭṭhi (biên kiến) với 10 căn bản, bất cứ tà kiến nào như vậy, diṭṭhigata (quan điểm), diṭṭhigahana (rừng rậm tà kiến), diṭṭhikantāra (sa mạc tà kiến), diṭṭhivisūkāyika (mắc kẹt tà kiến), diṭṭhivipphandita (dao động tà kiến), diṭṭhisaññojana (kiết sử tà kiến), gāho (sự nắm giữ), paṭiggāho (sự chấp giữ), abhiniveso (sự cố chấp), parāmāso (sự dính mắc), kummaggo (con đường sai lầm), micchāpatho (lối đi sai lầm), micchattaṃ (sự sai lầm), titthāyatanaṃ (chỗ dựa của ngoại đạo), vipariyāsaggāho (sự chấp giữ sai lầm), viparītaggāho (sự chấp giữ ngược lại), vipallāsaggāho (sự chấp giữ điên đảo), micchāgāho (sự chấp giữ sai trái), sự chấp giữ cái không thật là thật, bất cứ 62 loại tà kiến nào – đây là chấp thủ tà kiến.
Tesaṃ taṇhākappo pahīno, diṭṭhikappo paṭinissaṭṭho.
Their craving-construction (taṇhākappa) is abandoned, their view-construction (diṭṭhikappa) is relinquished.
Đối với các bậc ấy, chấp thủ tham ái đã được đoạn trừ, chấp thủ tà kiến đã được từ bỏ.
Taṇhākappassa pahīnattā, diṭṭhikappassa paṭinissaṭṭhattā taṇhākappaṃ vā diṭṭhikappaṃ vā na kappenti na janenti na sañjanenti na nibbattenti na abhinibbattentīti – na kappayanti.
Because the craving-construction is abandoned and the view-construction is relinquished, they do not construct, generate, produce, bring forth, or give rise to craving-construction or view-construction—thus, they do not construct.
Vì chấp thủ tham ái đã được đoạn trừ, chấp thủ tà kiến đã được từ bỏ, nên họ không chấp thủ, không tạo ra, không sinh ra, không phát sinh, không làm cho phát sinh chấp thủ tham ái hay chấp thủ tà kiến – đó là “không chấp thủ (na kappayanti)”.
Na purekkharontīti.
They do not give prominence.
Không đặt lên trước (Na purekkharontī) nghĩa là:
Purekkhārāti dve purekkhārā – taṇhāpurekkhāro ca diṭṭhipurekkhāro ca…pe… ayaṃ taṇhāpurekkhāro…pe… ayaṃ diṭṭhipurekkhāro.
Giving prominence refers to two kinds of giving prominence: giving prominence to craving (taṇhāpurekkhāro) and giving prominence to views (diṭṭhipurekkhāro)… (etc.)… this is giving prominence to craving… (etc.)… this is giving prominence to views.
Sự đặt lên trước (Purekkhārā) có hai loại đặt lên trước – sự đặt tham ái lên trước (taṇhāpurekkhāro) và sự đặt tà kiến lên trước (diṭṭhipurekkhāro)... vân vân... đây là sự đặt tham ái lên trước... vân vân... đây là sự đặt tà kiến lên trước.
Tesaṃ taṇhāpurekkhāro pahīno, diṭṭhipurekkhāro paṭinissaṭṭho.
Their giving prominence to craving is abandoned, their giving prominence to views is relinquished.
Đối với các bậc ấy, sự đặt tham ái lên trước đã được đoạn trừ, sự đặt tà kiến lên trước đã được từ bỏ.
Taṇhāpurekkhārassa pahīnattā, diṭṭhipurekkhārassa paṭinissaṭṭhattā na taṇhaṃ vā na diṭṭhiṃ vā purato katvā caranti na taṇhādhajā na taṇhāketū na taṇhādhipateyyā na diṭṭhidhajā na diṭṭhiketū na diṭṭhādhipateyyā.
Because giving prominence to craving is abandoned and giving prominence to views is relinquished, they do not act with craving or views placed in front; they are not flagged by craving, not banner-bearers of craving, not dominated by craving; they are not flagged by views, not banner-bearers of views, not dominated by views.
Vì sự đặt tham ái lên trước đã được đoạn trừ, sự đặt tà kiến lên trước đã được từ bỏ, nên họ không hành xử bằng cách đặt tham ái hay tà kiến lên trước, không lấy tham ái làm cờ hiệu, không lấy tham ái làm ngọn cờ, không lấy tham ái làm chủ tể, không lấy tà kiến làm cờ hiệu, không lấy tà kiến làm ngọn cờ, không lấy tà kiến làm chủ tể.
Na taṇhāya vā na diṭṭhiyā vā parivāretvā carantīti – na kappayanti na purekkharonti.
They do not act surrounded by craving or by views—thus, they do not construct, they do not give prominence.
Họ không hành xử bằng cách bị tham ái hay tà kiến bao vây – đó là “không chấp thủ cũng không đặt lên trước”.
Dhammāpi tesaṃ na paṭicchitāseti.
Nor are doctrines accepted by them.
Các pháp cũng không được họ chấp nhận (Dhammāpi tesaṃ na paṭicchitāse) nghĩa là:
Dhammā vuccanti dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni.
Doctrines refer to the sixty-two views.
Các pháp (Dhammā) được gọi là 62 loại tà kiến.
Tesanti tesaṃ arahantānaṃ khīṇāsavānaṃ.
By them means by those Arahants, those whose taints are destroyed.
Của họ (Tesaṃ) nghĩa là của các bậc A-la-hán, các bậc đã đoạn tận lậu hoặc.
Na paṭicchitāseti ‘‘sassato loko, idameva saccaṃ moghamañña’’nti na paṭicchitāse.
Are not accepted means they do not accept, “The world is eternal; this alone is true, anything else is foolish.”
Không được chấp nhận (Na paṭicchitāse) nghĩa là họ không chấp nhận rằng “thế gian là thường còn, chỉ có điều này là thật, những điều khác là vô nghĩa”.
‘‘Asassato loko… antavā loko… anantavā loko… taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ… aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ… hoti tathāgato paraṃ maraṇā… na hoti tathāgato paraṃ maraṇā… hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā… neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā, idameva saccaṃ moghamañña’’nti na paṭicchitāseti – dhammāpi tesaṃ na paṭicchitāse.
They do not accept: “The world is not eternal… the world is finite… the world is infinite… the soul is the same as the body… the soul is different from the body… a Tathāgata exists after death… a Tathāgata does not exist after death… a Tathāgata both exists and does not exist after death… a Tathāgata neither exists nor does not exist after death; this alone is true, anything else is foolish”—thus, nor are doctrines accepted by them.
Họ không chấp nhận rằng “thế gian là vô thường... thế gian có giới hạn... thế gian không có giới hạn... sinh mạng và thân thể là một... sinh mạng và thân thể là khác... Như Lai tồn tại sau khi chết... Như Lai không tồn tại sau khi chết... Như Lai vừa tồn tại vừa không tồn tại sau khi chết... Như Lai không tồn tại cũng không không tồn tại sau khi chết, chỉ có điều này là thật, những điều khác là vô nghĩa” – đó là “các pháp cũng không được họ chấp nhận”.
Pāraṅgato na pacceti tādīti.
Having reached the far shore, such a one does not return.
Bậc đã vượt qua bờ không trở lại, bậc như vậy (Pāraṅgato na pacceti tādī) nghĩa là:
Pāraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ.
The far shore is called the Deathless, Nibbāna.
Bờ bên kia (Pāraṃ) được gọi là bất tử Nibbāna.
Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ.
That which is the calming of all formations, the relinquishing of all attachments, the destruction of craving, dispassion, cessation—Nibbāna.
Đó là sự an tịnh của tất cả các hành, sự từ bỏ tất cả các chấp thủ, sự đoạn tận tham ái, sự ly tham, sự đoạn diệt, Nibbāna.
So pāraṅgato pārappatto antagato antappatto koṭigato koṭippatto* jātimaraṇasaṃsāro, natthi tassa punabbhavoti – pāraṅgato.
Such a one has reached the far shore, attained the far shore, reached the end, attained the end, reached the limit, attained the limit*; there is no rebirth for him in the cycle of birth and death—thus, having reached the far shore.
Bậc đã đạt đến bờ bên kia (pāraṅgato), đã đạt đến bờ (pārappatto), đã đạt đến cuối cùng (antagato), đã đạt đến điểm cuối (antappatto), đã đạt đến đỉnh cao (koṭigato), đã đạt đến cực điểm (koṭippatto)* sinh tử luân hồi, không còn tái sinh nữa – đó là “bậc đã vượt qua bờ”.
Na paccetīti sotāpattimaggena ye kilesā pahīnā, te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchati.
Does not return means the defilements abandoned by the path of stream-entry, those defilements he does not return to, does not come back to, does not re-enter.
Không trở lại (Na paccetī) nghĩa là những phiền não đã được đoạn trừ bằng đạo Tu-đà-hoàn, họ không trở lại, không quay lại, không tái diễn những phiền não ấy.
Sakadāgāmimaggena ye kilesā pahīnā, te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchati.
The defilements abandoned by the path of once-returning, those defilements he does not return to, does not come back to, does not re-enter.
Những phiền não đã được đoạn trừ bằng đạo Tư-đà-hàm, họ không trở lại, không quay lại, không tái diễn những phiền não ấy.
Anāgāmimaggena ye kilesā pahīnā, te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchati.
The defilements abandoned by the path of non-returning, those defilements he does not return to, does not come back to, does not re-enter.
Những phiền não đã được đoạn trừ bằng đạo A-na-hàm, họ không trở lại, không quay lại, không tái diễn những phiền não ấy.
Arahattamaggena ye kilesā pahīnā, te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchatīti – pāraṅgato na pacceti.
The defilements abandoned by the path of Arahantship, those defilements he does not return to, does not come back to, does not re-enter—thus, having reached the far shore, he does not return.
Những phiền não đã được đoạn trừ bằng đạo A-la-hán, họ không trở lại, không quay lại, không tái diễn những phiền não ấy – đó là “bậc đã vượt qua bờ không trở lại”.
Tādīti arahā pañcahākārehi tādī – iṭṭhāniṭṭhe tādī, cattāvīti tādī, tiṇṇāvīti tādī, muttāvīti tādī, taṃniddesā tādī.
Such a one (Tādī): An Arahant is called a Tādī in five ways—steadfast in agreeable and disagreeable things, one who has abandoned, one who has crossed over, one who is liberated, and one who is designated as such.
Bậc như vậy (Tādī) nghĩa là bậc A-la-hán là bậc như vậy theo năm khía cạnh – như vậy đối với điều ưa thích và không ưa thích, như vậy vì đã từ bỏ, như vậy vì đã vượt qua, như vậy vì đã giải thoát, như vậy vì sự chỉ định đó.
Kathaṃ arahā iṭṭhāniṭṭhe tādī?
How is an Arahant steadfast in agreeable and disagreeable things?
Làm thế nào bậc A-la-hán là bậc như vậy đối với điều ưa thích và không ưa thích?
Arahā lābhepi tādī, alābhepi tādī, yasepi tādī, ayasepi tādī, pasaṃsāyapi tādī, nindāyapi tādī, sukhepi tādī, dukkhepi tādī.
An Arahant is steadfast in gain and loss, in fame and disrepute, in praise and blame, in happiness and suffering.
Bậc A-la-hán là bậc như vậy đối với lợi lộc, đối với sự mất mát lợi lộc, đối với danh tiếng, đối với sự mất mát danh tiếng, đối với lời khen, đối với lời chê, đối với hạnh phúc, đối với khổ đau.
Ekacce bāhaṃ* gandhena limpeyyuṃ, ekacce bāhaṃ* vāsiyā taccheyyuṃ – amusmiṃ natthi rāgo, amusmiṃ natthi paṭighaṃ, anunayapaṭighavippahīno ugghātinighātivītivatto anurodhavirodhasamatikkanto.
If some were to anoint one arm with perfume, and others were to cut one arm with an adze – in that, there is no passion; in that, there is no aversion. He is one who has abandoned affection and aversion, one who has transcended exaltation and abasement, one who has overcome agreement and disagreement.
Một số người có thể xức dầu thơm lên cánh tay*, một số người có thể đẽo gọt cánh tay* bằng rìu – trong điều đó không có tham ái, trong điều đó không có sân hận, đã đoạn trừ thuận nghịch, đã vượt qua sự nâng lên và hạ xuống, đã vượt qua sự đồng tình và phản đối.
Evaṃ arahā iṭṭhāniṭṭhe tādī.
Thus, the Arahant is unperturbed regarding desirable and undesirable things.
Như vậy, bậc A-la-hán là bậc như vậy đối với điều ưa thích và không ưa thích.
Kathaṃ arahā cattāvīti tādī?
How is the Arahant unperturbed, having abandoned?
Làm thế nào bậc A-la-hán là bậc như vậy vì đã từ bỏ?
Arahato rāgo catto vanto mutto pahīno paṭinissaṭṭho.
For the Arahant, passion is abandoned, disgorged, released, given up, relinquished.
Tham ái của bậc A-la-hán đã được từ bỏ, đã được nhả ra, đã được giải thoát, đã được đoạn trừ, đã được từ khước.
Doso…pe… moho… kodho… upanāho… makkho… paḷāso… issā… macchariyaṃ… māyā… sāṭheyyaṃ… thambho… sārambho… māno… atimāno… mado… pamādo… sabbe kilesā… sabbe duccaritā… sabbe darathā… sabbe pariḷāhā… sabbe santāpā… sabbākusalābhisaṅkhārā cattā vantā muttā pahīnā paṭinissaṭṭhā.
Hatred…pe… delusion… anger… resentment… hypocrisy… insolence… envy… avarice… deceit… craftiness… obstinacy… arrogance… conceit… excessive pride… intoxication… heedlessness… all defilements… all wrongdoings… all anxieties… all fevers… all torments… all unwholesome volitional formations are abandoned, disgorged, released, given up, relinquished.
Sân…(v.v.)… si… giận… oán… khinh mạn… não hại… ganh tị… xan sẻ… lừa dối… xảo trá… cứng đầu… bướng bỉnh… kiêu mạn… quá kiêu mạn… say đắm… phóng dật… tất cả các phiền não… tất cả các ác hạnh… tất cả các nỗi sợ hãi… tất cả các sự thiêu đốt… tất cả các sự đau khổ… tất cả các hành bất thiện đã được nhả ra, nôn ra, giải thoát, đoạn trừ, từ bỏ.
Evaṃ arahā cattāvīti tādī.
Thus, the Arahant is unperturbed, having abandoned.
Như vậy, vị A-la-hán là người đã từ bỏ, là Tādi.
Kathaṃ arahā tiṇṇāvīti tādī?
How is the Arahant unperturbed, having crossed over?
Làm thế nào vị A-la-hán là người đã vượt qua, là Tādi?
Arahā kāmoghaṃ tiṇṇo bhavoghaṃ tiṇṇo diṭṭhoghaṃ tiṇṇo avijjoghaṃ tiṇṇo sabbaṃ saṃsārapathaṃ tiṇṇo uttiṇṇo nittiṇṇo atikkanto samatikkanto vītivatto.
The Arahant has crossed the flood of sensuality, crossed the flood of becoming, crossed the flood of views, crossed the flood of ignorance, crossed over, passed beyond, fully crossed, transcended, completely transcended, gone beyond the entire path of saṃsāra.
Vị A-la-hán đã vượt qua dòng chảy của dục, đã vượt qua dòng chảy của hữu, đã vượt qua dòng chảy của tà kiến, đã vượt qua dòng chảy của vô minh, đã vượt qua toàn bộ con đường luân hồi, đã vượt qua, đã hoàn toàn vượt qua, đã siêu việt.
So vuṭṭhavāso ciṇṇacaraṇo jātimaraṇasaṃsāro, natthi tassa punabbhavoti.
He has completed the holy life, fulfilled the practice; the saṃsāra of birth and death, for him, there is no further existence.
Người ấy đã sống xong đời Phạm hạnh, đã hoàn thành việc tu tập, luân hồi sinh tử đã chấm dứt, không còn tái sinh nữa.
Evaṃ arahā tiṇṇāvīti tādī.
Thus, the Arahant is unperturbed, having crossed over.
Như vậy, vị A-la-hán là người đã vượt qua, là Tādi.
Kathaṃ arahā muttāvīti tādī?
How is the Arahant unperturbed, having been freed?
Làm thế nào vị A-la-hán là người đã giải thoát, là Tādi?
Arahato rāgā cittaṃ muttaṃ vimuttaṃ suvimuttaṃ, dosā cittaṃ muttaṃ vimuttaṃ suvimuttaṃ, mohā cittaṃ muttaṃ vimuttaṃ suvimuttaṃ, kodhā…pe… upanāhā… makkhā… paḷāsā… issāya… macchariyā… māyāya… sāṭheyyā… thambhā… sārambhā… mānā… atimānā… madā… pamādā… sabbakilesehi… sabbaduccaritehi… sabbadarathehi… sabbapariḷāhehi… sabbasantāpehi… sabbākusalābhisaṅkhārehi cittaṃ muttaṃ vimuttaṃ suvimuttaṃ.
For the Arahant, the mind is freed, liberated, thoroughly liberated from passion; the mind is freed, liberated, thoroughly liberated from hatred; the mind is freed, liberated, thoroughly liberated from delusion; from anger…pe… from resentment… from hypocrisy… from insolence… from envy… from avarice… from deceit… from craftiness… from obstinacy… from arrogance… from conceit… from excessive pride… from intoxication… from heedlessness… from all defilements… from all wrongdoings… from all anxieties… from all fevers… from all torments… from all unwholesome volitional formations, the mind is freed, liberated, thoroughly liberated.
Tâm của vị A-la-hán đã được giải thoát, hoàn toàn giải thoát, giải thoát hoàn toàn khỏi tham; tâm đã được giải thoát, hoàn toàn giải thoát, giải thoát hoàn toàn khỏi sân; tâm đã được giải thoát, hoàn toàn giải thoát, giải thoát hoàn toàn khỏi si; khỏi giận…(v.v.)… khỏi oán… khỏi khinh mạn… khỏi não hại… khỏi ganh tị… khỏi xan sẻ… khỏi lừa dối… khỏi xảo trá… khỏi cứng đầu… khỏi bướng bỉnh… khỏi kiêu mạn… khỏi quá kiêu mạn… khỏi say đắm… khỏi phóng dật… khỏi tất cả các phiền não… khỏi tất cả các ác hạnh… khỏi tất cả các nỗi sợ hãi… khỏi tất cả các sự thiêu đốt… khỏi tất cả các sự đau khổ… khỏi tất cả các hành bất thiện, tâm đã được giải thoát, hoàn toàn giải thoát, giải thoát hoàn toàn.
Evaṃ arahā muttāvīti tādī.
Thus, the Arahant is unperturbed, having been freed.
Như vậy, vị A-la-hán là người đã giải thoát, là Tādi.
Kathaṃ arahā taṃniddesā tādī?
How is the Arahant unperturbed, being designated as such?
Làm thế nào vị A-la-hán là người được chỉ định như vậy, là Tādi?
Arahā sīle sati sīlavāti taṃniddesā tādī; saddhāya sati saddhoti taṃniddesā tādī; vīriye sati vīriyavāti taṃniddesā tādī; satiyā sati satimāti taṃniddesā tādī; samādhimhi sati samāhitoti taṃniddesā tādī; paññāya sati paññavāti taṃniddesā tādī; vijjāya sati tevijjoti taṃniddesā tādī; abhiññāya sati chaḷabhiññoti taṃniddesā tādī.
The Arahant is unperturbed, being designated as such: when there is virtue, he is virtuous; when there is faith, he is faithful; when there is energy, he is energetic; when there is mindfulness, he is mindful; when there is concentration, he is concentrated; when there is wisdom, he is wise; when there is knowledge, he possesses the three knowledges (tevijja); when there is higher knowledge (abhiññā), he possesses the six higher knowledges (chaḷabhiññā).
Vị A-la-hán, khi có giới, được gọi là người có giới, do sự chỉ định đó mà là Tādi; khi có tín, được gọi là người có tín, do sự chỉ định đó mà là Tādi; khi có tinh tấn, được gọi là người có tinh tấn, do sự chỉ định đó mà là Tādi; khi có niệm, được gọi là người có niệm, do sự chỉ định đó mà là Tādi; khi có định, được gọi là người có định, do sự chỉ định đó mà là Tādi; khi có tuệ, được gọi là người có tuệ, do sự chỉ định đó mà là Tādi; khi có minh, được gọi là người có tam minh, do sự chỉ định đó mà là Tādi; khi có thắng trí, được gọi là người có lục thông, do sự chỉ định đó mà là Tādi.
Evaṃ arahā taṃniddesā tādīti – pāraṅgato na pacceti tādī.
Thus, the Arahant is unperturbed, being designated as such – one who has gone to the far shore does not return, unperturbed.
Như vậy, vị A-la-hán là người được chỉ định như vậy, là Tādi – người đã đến bờ bên kia, không quay trở lại, là Tādi.
Appaṃ vata jīvitaṃ idanti.
“Indeed, short is this life” –
Quả thật, đời sống này thật ngắn ngủi.
Jīvitanti āyu ṭhiti yapanā yāpanā iriyanā vattanā pālanā jīvitaṃ jīvitindriyaṃ.
Life means existence, duration, maintenance, sustenance, movement, continuation, preservation, life, the faculty of life (jīvitindriya).
"Jīvita" (đời sống) là tuổi thọ (āyu), sự tồn tại (ṭhiti), sự duy trì (yapanā), sự tiếp tục (yāpanā), sự vận hành (iriyanā), sự diễn tiến (vattanā), sự bảo vệ (pālanā), đời sống (jīvita), sinh mạng quyền (jīvitindriyaṃ).
Api ca, dvīhi kāraṇehi appakaṃ jīvitaṃ thokaṃ jīvitaṃ – ṭhitiparittatāya vā appakaṃ jīvitaṃ, sarasaparittatāya vā appakaṃ jīvitaṃ.
Furthermore, life is short, life is brief, for two reasons: either life is short due to its brief duration, or life is short due to its brief essence.
Hơn nữa, đời sống ngắn ngủi (appakaṃ jīvitaṃ), đời sống ít ỏi (thokaṃ jīvitaṃ) là do hai nguyên nhân: hoặc đời sống ngắn ngủi do sự tồn tại hạn chế (ṭhitiparittatāya), hoặc đời sống ngắn ngủi do bản chất hạn chế (sarasaparittatāya).
Kathaṃ ṭhitiparittatāya vā appakaṃ jīvitaṃ?
How is life short due to its brief duration?
Thế nào là đời sống ngắn ngủi do sự tồn tại hạn chế?
Atīte cittakkhaṇe jīvittha, na jīvati na jīvissati; anāgate cittakkhaṇe jīvissati, na jīvati na jīvittha; paccuppanne cittakkhaṇe jīvati, na jīvittha na jīvissati.
One lived in the past moment of consciousness; one does not live now, nor will one live in the future. One will live in the future moment of consciousness; one does not live now, nor did one live in the past. One lives in the present moment of consciousness; one did not live in the past, nor will one live in the future.
Trong sát-na tâm quá khứ, nó đã sống, không sống hiện tại, không sống vị lai; trong sát-na tâm vị lai, nó sẽ sống, không sống hiện tại, không sống quá khứ; trong sát-na tâm hiện tại, nó đang sống, không sống quá khứ, không sống vị lai.
Kathaṃ sarasaparittatāya appakaṃ jīvitaṃ?
How is life short due to the brevity of its essence?
Thế nào là đời sống ngắn ngủi do bản chất hạn chế?
Assāsūpanibaddhaṃ* jīvitaṃ, passāsūpanibaddhaṃ jīvitaṃ, assāsapassāsūpanibaddhaṃ jīvitaṃ, mahābhūtūpanibaddhaṃ jīvitaṃ, kabaḷīkārāhārūpanibaddhaṃ jīvitaṃ, usmūpanibaddhaṃ jīvitaṃ, viññāṇūpanibaddhaṃ jīvitaṃ.
Life is bound to in-breaths, life is bound to out-breaths, life is bound to in-breaths and out-breaths, life is bound to the great elements, life is bound to edible food, life is bound to heat, life is bound to consciousness.
Đời sống phụ thuộc vào hơi thở vào, đời sống phụ thuộc vào hơi thở ra, đời sống phụ thuộc vào hơi thở vào và hơi thở ra, đời sống phụ thuộc vào đại chủng, đời sống phụ thuộc vào vật thực, đời sống phụ thuộc vào nhiệt độ, đời sống phụ thuộc vào thức.
Mūlampi imesaṃ dubbalaṃ, pubbahetūpi imesaṃ dubbalā, ye paccayā tepi dubbalā, yepi pabhāvikā tepi dubbalā, sahabhūpi imesaṃ dubbalā, sampayogāpi imesaṃ dubbalā, sahajāpi imesaṃ dubbalā, yāpi payojikā sāpi dubbalā.
The root of these is weak, their past causes are weak, the conditions are weak, those that manifest are weak, their co-existents are weak, their associations are weak, their co-arisen are weak, and that which impels is also weak.
Căn bản của chúng cũng yếu ớt, nhân quá khứ của chúng cũng yếu ớt, các duyên cũng yếu ớt, những gì làm cho chúng hiển lộ cũng yếu ớt, những gì cùng sanh cũng yếu ớt, những gì tương ưng cũng yếu ớt, những gì đồng sanh cũng yếu ớt, và những gì thúc đẩy cũng yếu ớt.
Aññamaññaṃ ime niccadubbalā, aññamaññaṃ anavaṭṭhitā ime.
These are always mutually weak, these are mutually unstable.
Chúng luôn yếu ớt lẫn nhau, chúng không ổn định lẫn nhau.
Aññamaññaṃ paripātayanti ime, aññamaññassa hi natthi tāyitā, na cāpi ṭhapenti aññamaññaṃ ime.
These mutually cast each other off; there is no protector for one another, nor do these mutually establish each other.
Chúng hủy hoại lẫn nhau, không có gì bảo vệ lẫn nhau, và chúng cũng không giữ vững lẫn nhau.
Yopi nibbattako so na vijjati.
And that which produces them is not found.
Và không có cái gì tạo ra chúng.
Api ca, cātumahārājikānaṃ* devānaṃ jīvitaṃ upādāya manussānaṃ appakaṃ jīvitaṃ parittaṃ jīvitaṃ thokaṃ jīvitaṃ khaṇikaṃ jīvitaṃ lahukaṃ jīvitaṃ ittaraṃ jīvitaṃ anaddhanīyaṃ jīvitaṃ naciraṭṭhitikaṃ jīvitaṃ.
Moreover, compared to the life of the Cātumahārājika devas, human life is short, brief, little, momentary, light, temporary, not long-lasting, not enduring.
Hơn nữa, so với tuổi thọ của chư thiên Tứ Đại Thiên Vương, tuổi thọ của loài người là ngắn ngủi, ít ỏi, nhỏ nhoi, thoáng qua, nhẹ nhàng, tạm bợ, không lâu dài, không bền vững.
Tāvatiṃsānaṃ devānaṃ…pe… yāmānaṃ devānaṃ… tusitānaṃ devānaṃ… nimmānaratīnaṃ devānaṃ… paranimmitavasavattīnaṃ devānaṃ… brahmakāyikānaṃ devānaṃ jīvitaṃ upādāya manussānaṃ appakaṃ jīvitaṃ parittaṃ jīvitaṃ thokaṃ jīvitaṃ khaṇikaṃ jīvitaṃ lahukaṃ jīvitaṃ ittaraṃ jīvitaṃ anaddhanīyaṃ jīvitaṃ naciraṭṭhitikaṃ jīvitaṃ.
Compared to the life of the Tāvatiṃsa devas…pe… the Yāma devas… the Tusita devas… the Nimmānaratī devas… the Paranimmitavasavattī devas… the Brahmakāyika devas, human life is short, brief, little, momentary, light, temporary, not long-lasting, not enduring.
So với tuổi thọ của chư thiên Tāvatiṃsa... (vân vân)... chư thiên Yāma... chư thiên Tusita... chư thiên Nimmānaratī... chư thiên Paranimmitavasavattī... chư thiên Brahmakāyika, tuổi thọ của loài người là ngắn ngủi, ít ỏi, nhỏ nhoi, thoáng qua, nhẹ nhàng, tạm bợ, không lâu dài, không bền vững.
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘appamidaṃ, bhikkhave, manussānaṃ āyu, gamaniyo samparāyo, mantāya boddhabbaṃ, kattabbaṃ kusalaṃ, caritabbaṃ brahmacariyaṃ, natthi jātassa amaraṇaṃ.
For this was said by the Blessed One: “Short, bhikkhus, is the lifespan of humans; the other world is to be reached; it should be understood through reflection; wholesome deeds should be done; the holy life should be practiced; there is no escape from death for one who is born.
Điều này đã được Thế Tôn nói: “Này các Tỳ-khưu, tuổi thọ của loài người là ngắn ngủi, cõi sau phải đến, cần phải suy tư, cần phải làm điều thiện, cần phải sống Phạm hạnh, không có sự bất tử cho người đã sanh.
Yo, bhikkhave, ciraṃ jīvati, so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo.
Whoever, bhikkhus, lives long, lives for a hundred years, or a little more.”
Này các Tỳ-khưu, ai sống lâu thì sống một trăm năm, hoặc hơn một chút.”
Oraṃ vassasatāpi miyyatīti.
One dies even before a hundred years.
Chết ngay cả trước một trăm năm tuổi.
Kalalakālepi cavati marati antaradhāyati vippalujjati, abbudakālepi cavati marati antaradhāyati vippalujjati, pesikālepi cavati marati antaradhāyati vippalujjati, ghanakālepi cavati marati antaradhāyati vippalujjati, pasākhakālepi cavati marati antaradhāyati vippalujjati, jātamattopi cavati marati antaradhāyati vippalujjati, sūtigharepi* cavati marati antaradhāyati vippalujjati, addhamāsikopi cavati marati antaradhāyati vippalujjati, māsikopi cavati marati antaradhāyati vippalujjati, dvemāsikopi…pe… temāsikopi… catumāsikopi… pañcamāsikopi cavati marati antaradhāyati vippalujjati, chamāsikopi… sattamāsikopi… aṭṭhamāsikopi… navamāsikopi… dasamāsikopi… saṃvaccharikopi cavati marati antaradhāyati vippalujjati, dvevassikopi… tivassikopi… catuvassikopi… pañcavassikopi … chavassikopi… sattavassikopi… aṭṭhavassikopi… navavassikopi… dasavassikopi… vīsativassikopi… tiṃsavassikopi… cattārīsavassikopi… paññāsavassikopi… saṭṭhivassikopi… sattativassikopi… asītivassikopi… navutivassikopi cavati marati antaradhāyati vippalujjatīti – oraṃ vassasatāpi miyyati.
Even in the kalala stage, one passes away, dies, disappears, perishes; even in the abbuda stage, one passes away, dies, disappears, perishes; even in the pesi stage, one passes away, dies, disappears, perishes; even in the ghana stage, one passes away, dies, disappears, perishes; even in the pasākha stage, one passes away, dies, disappears, perishes; even immediately after birth, one passes away, dies, disappears, perishes; even in the lying-in chamber, one passes away, dies, disappears, perishes; even at half a month old, one passes away, dies, disappears, perishes; even at one month old, one passes away, dies, disappears, perishes; even at two months old…and so on…even at three months old…four months old…five months old, one passes away, dies, disappears, perishes; even at six months old…seven months old…eight months old…nine months old…ten months old…one year old, one passes away, dies, disappears, perishes; even at two years old…three years old…four years old…five years old…six years old…seven years old…eight years old…nine years old…ten years old…twenty years old…thirty years old…forty years old…fifty years old…sixty years old…seventy years old…eighty years old…ninety years old, one passes away, dies, disappears, perishes—thus, one dies even before a hundred years.
Trong giai đoạn kalala cũng chết, mệnh chung, biến mất, hoại diệt; trong giai đoạn abbuda cũng chết, mệnh chung, biến mất, hoại diệt; trong giai đoạn pesi cũng chết, mệnh chung, biến mất, hoại diệt; trong giai đoạn ghana cũng chết, mệnh chung, biến mất, hoại diệt; trong giai đoạn pasākha cũng chết, mệnh chung, biến mất, hoại diệt; vừa mới sinh ra cũng chết, mệnh chung, biến mất, hoại diệt; trong nhà hộ sinh cũng chết, mệnh chung, biến mất, hoại diệt; nửa tháng tuổi cũng chết, mệnh chung, biến mất, hoại diệt; một tháng tuổi cũng chết, mệnh chung, biến mất, hoại diệt; hai tháng tuổi… vân vân… ba tháng tuổi… bốn tháng tuổi… năm tháng tuổi cũng chết, mệnh chung, biến mất, hoại diệt; sáu tháng tuổi… bảy tháng tuổi… tám tháng tuổi… chín tháng tuổi… mười tháng tuổi… một năm tuổi cũng chết, mệnh chung, biến mất, hoại diệt; hai năm tuổi… ba năm tuổi… bốn năm tuổi… năm năm tuổi… sáu năm tuổi… bảy năm tuổi… tám năm tuổi… chín năm tuổi… mười năm tuổi… hai mươi năm tuổi… ba mươi năm tuổi… bốn mươi năm tuổi… năm mươi năm tuổi… sáu mươi năm tuổi… bảy mươi năm tuổi… tám mươi năm tuổi… chín mươi năm tuổi cũng chết, mệnh chung, biến mất, hoại diệt – đó là chết ngay cả trước một trăm năm tuổi.
Yo cepi aticca jīvatīti.
And even if one lives beyond (a hundred years).
Và nếu có ai sống vượt qua.
Yo vassasataṃ atikkamitvā jīvati so ekaṃ vā vassaṃ jīvati, dve vā vassāni jīvati, tīṇi vā vassāni jīvati, cattāri vā vassāni jīvati, pañca vā vassāni jīvati…pe… dasa vā vassāni jīvati, vīsati vā vassāni jīvati, tiṃsaṃ vā vassāni jīvati, cattārīsaṃ vā vassāni jīvatīti – yo cepi aticca jīvati.
He who lives beyond a hundred years, lives for one year, or lives for two years, or lives for three years, or lives for four years, or lives for five years…and so on…or lives for ten years, or lives for twenty years, or lives for thirty years, or lives for forty years—thus, even if one lives beyond.
Người nào sống vượt qua một trăm năm tuổi, người ấy sống thêm một năm, hoặc sống thêm hai năm, hoặc sống thêm ba năm, hoặc sống thêm bốn năm, hoặc sống thêm năm năm… vân vân… hoặc sống thêm mười năm, hoặc sống thêm hai mươi năm, hoặc sống thêm ba mươi năm, hoặc sống thêm bốn mươi năm – đó là và nếu có ai sống vượt qua.
Atha kho so jarasāpi miyyatīti.
But still, one dies of old age.
Thì người ấy cũng chết vì già.
Yadā jiṇṇo hoti vuddho mahallako addhagato vayoanuppatto khaṇḍadanto palitakeso vilūnaṃ khalitasiro* valinaṃ tilakāhatagatto vaṅko bhoggo daṇḍaparāyano, so jarāyapi cavati marati antaradhāyati vippalujjati, natthi maraṇamhā mokkho.
When one is old, aged, advanced in years, having reached the decline of life, with broken teeth, grey hair, a thinning, balding head, a body marked with wrinkles and moles, bent, stooped, dependent on a staff, one passes away, dies, disappears, perishes even from old age. There is no escape from death.
Khi người ấy già nua, cao tuổi, lão thành, đi hết quãng đời, đến tuổi xế chiều, răng rụng, tóc bạc, đầu hói lưa thưa, da nhăn nheo lốm đốm tàn nhang, lưng còng, thân thể gãy gập, phải chống gậy, người ấy cũng chết, mệnh chung, biến mất, hoại diệt vì tuổi già, không có sự giải thoát khỏi cái chết.
Socanti janā mamāyiteti.
People grieve over what they cling to as ‘mine’.
Chúng sinh sầu muộn vì những gì họ yêu quý.
Janāti khattiyā ca brāhmaṇā ca vessā ca suddā ca gahaṭṭhā ca pabbajitā ca devā ca manussā ca.
People refers to khattiyas and brahmins, vessas and suddas, householders and renunciants, devas and humans.
Chúng sinh là giai cấp Sát-đế-lợi, Bà-la-môn, Vệ-xá, Thủ-đà-la, tại gia, xuất gia, chư thiên và loài người.
Mamattāti dve mamattā – taṇhāmamattañca diṭṭhimamattañca…pe… idaṃ taṇhāmamattaṃ…pe… idaṃ diṭṭhimamattaṃ.
Clinging to ‘mine’ (mamattā) refers to two kinds of clinging: clinging born of craving (taṇhāmamatta) and clinging born of wrong view (diṭṭhimamatta)…and so on…this is clinging born of craving…and so on…this is clinging born of wrong view.
Sự yêu quý có hai loại: sự yêu quý do ái và sự yêu quý do tà kiến… vân vân… đây là sự yêu quý do ái… vân vân… đây là sự yêu quý do tà kiến.
Mamāyitaṃ vatthuṃ acchedasaṅkinopi socanti, acchijjantepi socanti, acchinnepi socanti.
People grieve even when they fear the loss of cherished possessions, they grieve when they are being lost, and they grieve when they have been lost.
Họ sầu muộn ngay cả khi lo sợ vật yêu quý bị tước đoạt, họ sầu muộn khi nó đang bị tước đoạt, và họ sầu muộn khi nó đã bị tước đoạt.
Mamāyitaṃ vatthuṃ vipariṇāmasaṅkinopi socanti, vipariṇāmantepi socanti, vipariṇatepi socanti kilamanti paridevanti urattāḷiṃ kandanti sammohaṃ āpajjantīti – socanti janā mamāyite.
Even fearing the change of a cherished object, they grieve; even while it is changing, they grieve; even after it has changed, they grieve, they become weary, they lament, they beat their breasts and cry, they fall into confusion – thus do people grieve over what they cherish.
Họ sầu muộn ngay cả khi lo sợ vật yêu quý sẽ biến đổi, họ sầu muộn khi nó đang biến đổi, và họ sầu muộn khi nó đã biến đổi, mệt mỏi, than van, đấm ngực khóc lóc, rơi vào mê loạn – đó là chúng sinh sầu muộn vì những gì họ yêu quý.
Na hi santi niccā pariggahāti.
Indeed, there are no permanent possessions.
Vì không có sở hữu nào là thường hằng.
Dve pariggahā – taṇhāpariggaho ca diṭṭhipariggaho ca…pe… ayaṃ taṇhāpariggaho…pe… ayaṃ diṭṭhipariggaho.
There are two kinds of possessions: possession by craving (taṇhāpariggaho) and possession by wrong view (diṭṭhipariggaho)… (and so on)… this is possession by craving… (and so on)… this is possession by wrong view.
Sở hữu có hai loại: sở hữu do ái và sở hữu do tà kiến… vân vân… đây là sở hữu do ái… vân vân… đây là sở hữu do tà kiến.
Taṇhāpariggaho anicco saṅkhato paṭiccasamuppanno khayadhammo vayadhammo virāgadhammo nirodhadhammo vipariṇāmadhammo.
Possession by craving is impermanent, conditioned, dependently arisen, subject to decay, subject to destruction, subject to dispassion, subject to cessation, subject to change.
Sở hữu do ái là vô thường, hữu vi, do duyên sinh, có tính chất hoại diệt, có tính chất tàn lụi, có tính chất ly tham, có tính chất đoạn diệt, có tính chất biến đổi.
Diṭṭhipariggahopi anicco saṅkhato paṭiccasamuppanno khayadhammo vayadhammo virāgadhammo nirodhadhammo vipariṇāmadhammo.
Possession by wrong view is also impermanent, conditioned, dependently arisen, subject to decay, subject to destruction, subject to dispassion, subject to cessation, subject to change.
Sở hữu do tà kiến cũng là vô thường, hữu vi, do duyên sinh, có tính chất hoại diệt, có tính chất tàn lụi, có tính chất ly tham, có tính chất đoạn diệt, có tính chất biến đổi.
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘passatha no tumhe, bhikkhave, taṃ pariggahaṃ yvāyaṃ pariggaho nicco dhuvo sassato avipariṇāmadhammo sassatisamaṃ tatheva ṭhassatī’’ti?
For this was said by the Blessed One: “Do you, bhikkhus, see any possession that is permanent, stable, eternal, not subject to change, that will remain exactly thus for eternity?”
Điều này đã được Đức Thế Tôn dạy: “Này các Tỳ khưu, các ông có thấy một sở hữu nào mà sở hữu ấy là thường hằng, bền vững, vĩnh cửu, không có tính chất biến đổi, sẽ tồn tại y như vậy mãi mãi không?”
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
“No, venerable sir.”
“Bạch Đức Thế Tôn, không ạ.”
‘‘Sādhu, bhikkhave!
“Good, bhikkhus!
“Lành thay, các Tỳ khưu!
Ahampi kho etaṃ, bhikkhave, pariggahaṃ na samanupassāmi, yvāyaṃ pariggaho nicco dhuvo sassato avipariṇāmadhammo sassatisamaṃ tatheva ṭhassatī’’ti.
Indeed, bhikkhus, I also do not see any possession that is permanent, stable, eternal, not subject to change, that will remain exactly thus for eternity.”
Này các Tỳ khưu, Ta cũng không thấy một sở hữu nào mà sở hữu ấy là thường hằng, bền vững, vĩnh cửu, không có tính chất biến đổi, sẽ tồn tại y như vậy mãi mãi.”
Pariggahā niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā natthi na santi na saṃvijjanti na labbhantīti – na hi santi niccā pariggahā.
Possessions are not permanent, stable, eternal, not subject to change; they do not exist, are not found, are not obtainable – thus, indeed, there are no permanent possessions.
Các sở hữu thường hằng, bền vững, vĩnh cửu, không có tính chất biến đổi là không có, không hiện hữu, không tồn tại, không thể tìm thấy – đó là vì không có sở hữu nào là thường hằng.
Vinābhāvaṃ santamevidanti.
Seeing that separation is inherent.
Sự chia ly là điều tất yếu.
Nānābhāve vinābhāve aññathābhāve sante saṃvijjamāne upalabbhiyamāne.
When distinctness, separation, and otherness exist, are found, are obtainable.
Khi sự khác biệt, sự chia ly, sự đổi khác đang có, đang hiện hữu, đang được tìm thấy.
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘alaṃ, ānanda!
For this was said by the Blessed One: “Enough, Ānanda!
Điều này đã được Đức Thế Tôn dạy: “Thôi đủ rồi, Ānanda!
Mā soci mā paridevi.
Do not grieve, do not lament.
Đừng sầu muộn, đừng than van.
Nanu etaṃ, ānanda, mayā paṭikacceva* akkhātaṃ – ‘sabbeheva piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo aññathābhāvo.
Was it not, Ānanda, already declared by me – ‘From all things dear and delightful, there is distinctness, separation, otherness.
Này Ānanda, chẳng phải Ta đã nói trước rồi sao: ‘Có sự khác biệt, sự chia ly, sự đổi khác với tất cả những gì thân yêu, khả ái’.
Taṃ kutettha, ānanda, labbhā – yaṃ taṃ jātaṃ bhūtaṃ saṅkhataṃ palokadhammaṃ taṃ vata mā palujjī’ti!
How, Ānanda, could it be obtained here – that what is born, come to be, conditioned, subject to decay, should not decay’!
Vậy làm sao có thể được ở đây, này Ānanda, rằng: ‘Cái gì đã được sinh ra, đã hiện hữu, đã được tạo tác, có tính chất hoại diệt, mong rằng nó đừng hoại diệt!’?
Netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
This is not possible.
Trường hợp đó không thể xảy ra.
Purimānaṃ purimānaṃ khandhānaṃ dhātūnaṃ āyatanānaṃ vipariṇāmaññathābhāvā pacchimā pacchimā khandhā ca dhātuyo ca āyatanāni ca pavattantī’’ti – vinābhāvaṃ santamevidaṃ.
Due to the change and otherness of the preceding aggregates, elements, and sense bases, the succeeding aggregates, elements, and sense bases arise” – seeing that separation is inherent.
Do sự biến đổi và đổi khác của các uẩn, giới, và xứ trước trước, mà các uẩn, giới, và xứ sau sau được tiếp diễn.” – đó là sự chia ly là điều tất yếu.
Iti disvā nāgāramāvaseti.
Thus seeing, one should dwell without a home.
Thấy vậy, không nên sống đời tại gia.
Itīti padasandhi padasaṃsaggo padapāripūrī akkharasamavāyo byañjanasiliṭṭhatā padānupubbatāpetaṃ.
“Thus” is a conjunction of words, a connection of words, a completion of words, an aggregation of letters, a smoothness of consonants, a sequence of words.
Vậy là từ nối câu, liên kết các từ, bổ sung cho đầy đủ từ, sự kết hợp các chữ cái, sự gắn kết các phụ âm, đây là sự nối tiếp của các từ.
Itīti iti disvā passitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā mamattesūti – iti disvā.
“Thus seeing” means having seen, having observed, having weighed, having discerned, having clarified, having made manifest in attachments – thus seeing.
Vậy là thấy vậy, sau khi thấy, sau khi cân nhắc, sau khi thẩm xét, sau khi làm cho rõ ràng, sau khi làm cho hiển lộ về những gì được yêu quý – đó là thấy vậy.
Nāgāramāvaseti sabbaṃ gharāvāsapalibodhaṃ chinditvā puttadārapalibodhaṃ chinditvā ñātipalibodhaṃ chinditvā mittāmaccapalibodhaṃ chinditvā sannidhipalibodhaṃ chinditvā kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitvā akiñcanabhāvaṃ upagantvā eko careyya vihareyya iriyeyya vatteyya pāleyya yapeyya yāpeyyāti – iti disvā nāgāramāvase.
“One should dwell without a home” means having cut off all household ties, having cut off ties to children and spouses, having cut off ties to relatives, having cut off ties to friends and associates, having cut off ties to accumulated possessions, having shaved off hair and beard, having donned saffron robes, having gone forth from the home life into homelessness, having attained a state of having nothing, one should live alone, dwell, move, behave, maintain, pass, sustain – thus seeing, one should dwell without a home.
Nāgāramāvase (không nên sống trong nhà) có nghĩa là: sau khi cắt đứt mọi chướng ngại của đời sống tại gia, cắt đứt chướng ngại về con cái và vợ, cắt đứt chướng ngại về quyến thuộc, cắt đứt chướng ngại về bạn bè và người thân, cắt đứt chướng ngại về việc tích trữ, cạo bỏ râu tóc, đắp y cà-sa, từ bỏ gia đình, sống không gia đình, đạt đến trạng thái không còn gì, nên đi, trú, hành, duy trì, bảo tồn, nuôi mạng, sống một mình – thấy như vậy, không nên sống trong nhà.
Maraṇenapi taṃ pahīyatīti.
“That which is abandoned even by death” means:
Cái chết cũng làm cho người ta phải từ bỏ có nghĩa là:
Maraṇanti yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhā tamhā sattanikāyā cuti cavanatā bhedo antaradhānaṃ maccumaraṇaṃ kālaṃkiriyā khandhānaṃ bhedo kaḷevarassa nikkhepo jīvitindriyassupacchedo.
“Death” refers to the falling away, the passing away, the breaking up, the disappearance, the death, the demise, the breaking of the aggregates, the laying down of the body, the cutting off of the life faculty, of those various beings from those various states of being.
Cái chết là sự mệnh chung, sự ra đi, sự tan rã, sự biến mất, cái chết, sự qua đời, sự tan rã của các uẩn, sự vứt bỏ thân xác, sự chấm dứt của mạng quyền của các chúng sanh này hay chúng sanh khác trong các cõi chúng sanh này hay cõi chúng sanh khác.
Tanti rūpagataṃ vedanāgataṃ saññāgataṃ saṅkhāragataṃ viññāṇagataṃ.
“That” refers to what pertains to form, what pertains to feeling, what pertains to perception, what pertains to mental formations, what pertains to consciousness.
Cái đó là những gì thuộc về sắc, thuộc về thọ, thuộc về tưởng, thuộc về hành, thuộc về thức.
Pahīyatīti pahīyati jahīyati vijahīyati antaradhāyati vippalujjati.
“Is abandoned” means is abandoned, is given up, is relinquished, disappears, perishes.
Phải từ bỏ là phải từ bỏ, phải rời bỏ, phải xa lìa, biến mất, tan rã.
Bhāsitampi hetaṃ –
It was also said:
Điều này đã được nói đến:
Maraṇenapi taṃ pahīyati.
That is abandoned even by death.
Cái chết cũng làm cho người ta phải từ bỏ.
Yaṃ puriso mamidanti maññatīti.
“What a person considers to be 'mine'—
Những gì mà người ấy nghĩ là ‘của tôi’ có nghĩa là:
Yanti rūpagataṃ vedanāgataṃ saññāgataṃ saṅkhāragataṃ viññāṇagataṃ.
‘What’ refers to what pertains to form, what pertains to feeling, what pertains to perception, what pertains to mental formations, what pertains to consciousness.
Những gì là những gì thuộc về sắc, thuộc về thọ, thuộc về tưởng, thuộc về hành, thuộc về thức.
Purisoti saṅkhā samaññā paññatti vohāro* nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti byañjanaṃ abhilāpo.
‘A person’ refers to a designation, a common term, a concept, a convention, a name, a naming act, an appellation, an utterance, an expression, a discourse.
Người ấy là sự tính đếm, danh xưng, khái niệm, cách dùng, tên gọi, sự đặt tên, danh hiệu, từ nguyên, chữ, lời nói.
Mamidanti maññatīti taṇhāmaññanāya maññati, diṭṭhimaññanāya maññati, mānamaññanāya maññati, kilesamaññanāya maññati, duccaritamaññanāya maññati, payogamaññanāya maññati, vipākamaññanāya maññatīti – yaṃ puriso mamidanti maññati.
‘Considers to be mine’ means one considers with the notion of craving, considers with the notion of wrong view, considers with the notion of conceit, considers with the notion of defilements, considers with the notion of misconduct, considers with the notion of effort, considers with the notion of result—thus, “what a person considers to be mine.”
Nghĩ là ‘của tôi’ là nghĩ với sự nhận thức của ái, nghĩ với sự nhận thức của tà kiến, nghĩ với sự nhận thức của ngã mạn, nghĩ với sự nhận thức của phiền não, nghĩ với sự nhận thức của ác hạnh, nghĩ với sự nhận thức của sự cố gắng, nghĩ với sự nhận thức của quả dị thục – đó là những gì mà người ấy nghĩ là ‘của tôi’.
Na mamattāya nametha māmakoti.
Does not incline towards possessiveness, being one who cherishes.”
Người đệ tử của ta, không nên thiên về sự sở hữu có nghĩa là:
Mamattāti dve mamattā – taṇhāmamattañca diṭṭhimamattañca…pe… idaṃ taṇhāmamattaṃ…pe… idaṃ diṭṭhimamattaṃ.
‘Possessiveness’ refers to two kinds of possessiveness: possessiveness rooted in craving and possessiveness rooted in wrong view…pe… this is possessiveness rooted in craving…pe… this is possessiveness rooted in wrong view.
Sự sở hữu có hai loại: sự sở hữu do ái và sự sở hữu do tà kiến… cho đến… đây là sự sở hữu do ái… cho đến… đây là sự sở hữu do tà kiến.
Māmakoti buddhamāmako dhammamāmako saṅghamāmako.
‘One who cherishes’ means one who cherishes the Buddha, cherishes the Dhamma, cherishes the Saṅgha.
Người đệ tử của ta là người đệ tử của Phật, người đệ tử của Pháp, người đệ tử của Tăng.
So bhagavantaṃ mamāyati, bhagavā taṃ puggalaṃ pariggaṇhāti.
Such a person cherishes the Blessed One, and the Blessed One embraces that individual.
Người ấy xem Đức Thế Tôn là của mình, và Đức Thế Tôn chấp nhận người ấy.
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘ye te, bhikkhave, bhikkhū kuhā thaddhā* lapā siṅgī unnaḷā asamāhitā, na me te, bhikkhave, bhikkhū māmakā; apagatā ca te, bhikkhave, bhikkhū imasmā dhammavinayā.
For this was said by the Blessed One: “Those bhikkhus, bhikkhus, who are deceitful, stubborn, boastful, arrogant, conceited, and uncomposed—those bhikkhus, bhikkhus, are not cherished by me; and those bhikkhus, bhikkhus, are far removed from this Dhamma-Vinaya.
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói: “Này các Tỳ-kheo, những Tỳ-kheo nào xảo trá, cứng đầu, khoác lác, kiêu ngạo, bay bổng, không định tĩnh, này các Tỳ-kheo, những Tỳ-kheo ấy không phải là đệ tử của ta; và này các Tỳ-kheo, những Tỳ-kheo ấy đã xa rời Giáo pháp và Giới luật này.
Na ca te imasmiṃ dhammavinaye vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjanti.
Nor do they attain growth, increase, or maturity in this Dhamma-Vinaya.
Và họ không thể đạt được sự tăng trưởng, sự phát triển, sự lớn mạnh trong Giáo pháp và Giới luật này.
Ye ca kho te, bhikkhave, bhikkhū nikkuhā nillapā dhīrā atthaddhā susamāhitā, te kho me, bhikkhave, bhikkhū māmakā; anapagatā ca te, bhikkhave, bhikkhū imasmā dhammavinayā.
But those bhikkhus, bhikkhus, who are not deceitful, not boastful, steadfast, not stubborn, and well-composed—those bhikkhus, bhikkhus, are cherished by me; and those bhikkhus, bhikkhus, are not far removed from this Dhamma-Vinaya.
Và này các Tỳ-kheo, những Tỳ-kheo nào không xảo trá, không khoác lác, kiên định, không cứng đầu, có định tĩnh tốt, này các Tỳ-kheo, những Tỳ-kheo ấy chính là đệ tử của ta; và này các Tỳ-kheo, những Tỳ-kheo ấy không xa rời Giáo pháp và Giới luật này.
Te ca imasmiṃ dhammavinaye vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjanti’’.
And they attain growth, increase, and maturity in this Dhamma-Vinaya.”
Và họ có thể đạt được sự tăng trưởng, sự phát triển, sự lớn mạnh trong Giáo pháp và Giới luật này.”
Supinena yathāpi saṅgatanti.
“Just as one does not see a person met in a dream”—
Như đã gặp trong giấc mơ có nghĩa là:
Saṅgataṃ samāgataṃ samāhitaṃ sannipatitanti – supinena yathāpi saṅgataṃ.
Met, encountered, gathered, assembled—thus, “just as one does not see a person met in a dream.”
Gặp gỡ, hội ngộ, tập hợp, sum họp – đó là như đã gặp trong giấc mơ.
Paṭibuddho puriso na passatīti yathā puriso supinagato candaṃ passati, sūriyaṃ passati, mahāsamuddaṃ passati, sineruṃ pabbatarājānaṃ passati, hatthiṃ passati, assaṃ passati, rathaṃ passati, pattiṃ passati, senābyūhaṃ passati, ārāmarāmaṇeyyakaṃ passati, vanarāmaṇeyyakaṃ…pe… bhūmirāmaṇeyyakaṃ… pokkharaṇīrāmaṇeyyakaṃ passati; paṭibuddho na kiñci passatīti – paṭibuddho puriso na passati.
“When one awakens, one does not see”—just as a person in a dream sees the moon, sees the sun, sees the great ocean, sees Sineru the king of mountains, sees an elephant, sees a horse, sees a chariot, sees foot soldiers, sees a battle array, sees the beauty of parks, sees the beauty of forests…pe… sees the beauty of lands…sees the beauty of ponds; but when awakened, sees nothing—thus, “when one awakens, one does not see.”
Khi tỉnh dậy, người ấy không còn thấy nữa có nghĩa là: cũng như người đang mơ thấy mặt trăng, thấy mặt trời, thấy biển lớn, thấy vua núi Sineru, thấy voi, thấy ngựa, thấy xe, thấy bộ binh, thấy trận địa, thấy sự khả ái của vườn tược, thấy sự khả ái của rừng rậm… cho đến… thấy sự khả ái của đất đai… thấy sự khả ái của hồ sen; khi tỉnh dậy, không thấy gì cả – đó là khi tỉnh dậy, người ấy không còn thấy nữa.
Yesaṃ nāmamidaṃ pavuccatīti.
" Whose name is spoken."
Mà tên gọi này được nhắc đến có nghĩa là:
Yesanti yesaṃ khattiyānaṃ brāhmaṇānaṃ vessānaṃ suddānaṃ gahaṭṭhānaṃ pabbajitānaṃ devānaṃ manussānaṃ.
" Whose" refers to those Khattiyas, Brahmins, Vessas, Suddas, householders, renunciants, devas, and humans.
Yesaṃ có nghĩa là của những Sát-đế-lỵ, Bà-la-môn, Phệ-xá, Thủ-đà, tại gia, xuất gia, chư thiên, loài người.
Nāmanti saṅkhā samaññā paññatti vohāro nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti byañjanaṃ abhilāpo.
" Name" refers to enumeration, designation, appellation, convention, name, naming, nomenclature, etymology, expression, and utterance.
Nāma có nghĩa là sự đếm, tên gọi, khái niệm, cách gọi, danh, danh nghiệp, danh xưng, từ nguyên, văn tự, lời nói.
Pavuccatīti vuccati pavuccati kathīyati bhaṇīyati dīpīyati voharīyatīti – yesaṃ nāmamidaṃ pavuccati.
" Is spoken" means it is spoken, declared, narrated, expounded, indicated, or referred to – thus, whose name is spoken.
Pavuccati có nghĩa là được nói, được tuyên thuyết, được kể, được nói, được làm sáng tỏ, được gọi – tên này của những người ấy được nói đến.
Nāmaṃyevāvasissati akkheyyanti.
" Only the name remains, to be spoken of."
Chỉ còn lại danh để gọi.
Rūpagataṃ vedanāgataṃ saññāgataṃ saṅkhāragataṃ viññāṇagataṃ pahīyati jahīyati vijahīyati antaradhāyati vippalujjati, nāmaṃyevāvasissati.
The form aggregate, feeling aggregate, perception aggregate, mental formations aggregate, and consciousness aggregate are abandoned, relinquished, forsaken, disappear, and perish; only the name remains.
Phần thuộc về sắc, phần thuộc về thọ, phần thuộc về tưởng, phần thuộc về hành, phần thuộc về thức bị từ bỏ, bị xả ly, bị đoạn trừ, biến mất, tan rã; chỉ còn lại danh.
Akkheyyanti.
" To be spoken of."
Để gọi có nghĩa là.
Akkhātuṃ kathetuṃ bhaṇituṃ dīpayituṃ voharitunti – nāmaṃ evāvasissati akkheyyaṃ.
To tell, to speak, to narrate, to expound, to refer to – thus, only the name remains, to be spoken of.
Để kể, để nói, để đọc, để làm sáng tỏ, để gọi – chỉ còn lại danh để gọi.
Petassa jantunoti.
" Of the departed being."
Của chúng sanh đã chết.
Petassāti matassa kālaṅkatassa.
" Of the departed" means of the dead, of the one who has passed away.
Của người đã chết có nghĩa là của người đã qua đời, đã mệnh chung.
Jantunoti sattassa narassa mānavassa posassa puggalassa jīvassa jāgussa jantussa indagussa manujassāti – petassa jantuno.
" Of the being" means of the being, person, human, individual, living being, conscious being, creature, human being, or man – thus, of the departed being.
Của chúng sanh có nghĩa là của hữu tình, của người nam, của con người, của cá nhân, của sinh linh, của sinh vật, của chúng sanh, của sinh vật, của sinh thể, của nhân loại – của chúng sanh đã chết.
Sokapparidevamaccharaṃ na pajahanti giddhā mamāyiteti.
" Greedy ones clinging to possessions do not abandon sorrow, lamentation, and avarice."
Sầu bi, than khóc, và keo kiệt, những kẻ tham luyến trong sở hữu không từ bỏ có nghĩa là.
Sokoti ñātibyasanena vā phuṭṭhassa bhogabyasanena vā phuṭṭhassa rogabyasanena vā phuṭṭhassa sīlabyasanena vā phuṭṭhassa diṭṭhibyasanena vā phuṭṭhassa aññataraññatarena byasanena samannāgatassa aññataraññatarena dukkhadhammena phuṭṭhassa soko socanā socitattaṃ antosoko antoparisoko antodāho antoparidāho* cetaso parijjhāyanā domanassaṃ sokasallaṃ.
" Sorrow" refers to the sorrow, grieving, state of grief, inner sorrow, inner intense sorrow, inner burning, inner intense burning, mental anguish, mental distress, and arrow of sorrow of one afflicted by loss of relatives, or by loss of wealth, or by disease, or by loss of virtue, or by loss of right view, or by any other kind of loss, or by any other kind of painful phenomenon.
Sầu có nghĩa là khi bị tác động bởi sự mất mát thân quyến, hay bị tác động bởi sự mất mát tài sản, hay bị tác động bởi sự mất mát do bệnh tật, hay bị tác động bởi sự mất mát giới hạnh, hay bị tác động bởi sự mất mát tri kiến, hay khi gặp phải một trong những sự mất mát nào đó, hay khi bị tác động bởi một trong những pháp khổ nào đó, thì có sầu, sự sầu muộn, trạng thái sầu muộn, nội sầu, nội phiền muộn, nội nhiệt, nội bức rức, sự thiêu đốt của tâm, ưu, mũi tên sầu.
Paridevoti ñātibyasanena vā phuṭṭhassa…pe… diṭṭhibyasanena vā phuṭṭhassa aññataraññatarena byasanena samannāgatassa aññataraññatarena dukkhadhammena phuṭṭhassa ādevo paridevo ādevanā paridevanā ādevitattaṃ paridevitattaṃ vācā palāpo vippalāpo lālappo lālappāyanā lālappāyitattaṃ.
" Lamentation" refers to the lament, wailing, lamenting, wailing, state of lamenting, state of wailing, vocal outcry, babbling, babbling on, babbling, state of babbling on of one afflicted by loss of relatives… or by loss of right view, or by any other kind of loss, or by any other kind of painful phenomenon.
Than khóc có nghĩa là khi bị tác động bởi sự mất mát thân quyến… cho đến… hay bị tác động bởi sự mất mát tri kiến, hay khi gặp phải một trong những sự mất mát nào đó, hay khi bị tác động bởi một trong những pháp khổ nào đó, thì có sự than van, sự than khóc, trạng thái than van, trạng thái than khóc, bản chất của sự than van, bản chất của sự than khóc, lời than vãn, lời nói lảm nhảm, sự nói lảm nhảm, trạng thái nói lảm nhảm, bản chất của sự nói lảm nhảm.
Macchariyanti pañca macchariyāni – āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, dhammamacchariyaṃ.
" Avarice" refers to the five kinds of avarice: avarice concerning dwellings, avarice concerning families, avarice concerning gains, avarice concerning praise, and avarice concerning Dhamma.
Keo kiệt có nghĩa là năm loại keo kiệt: keo kiệt về trú xứ, keo kiệt về gia đình, keo kiệt về lợi lộc, keo kiệt về dung sắc, keo kiệt về pháp.
Yaṃ evarūpaṃ macchariyaṃ maccharāyanā maccharāyitattaṃ vevicchaṃ kadariyaṃ kaṭukañcukatā aggahitattaṃ cittassa – idaṃ vuccati macchariyaṃ.
Whatever such avarice, miserliness, state of miserliness, stinginess, meanness, harshness, and ungenerosity of mind – this is called avarice.
Sự keo kiệt, trạng thái keo kiệt, bản chất của sự keo kiệt, sự ganh tị, tính bủn xỉn, sự co rúm của tâm, sự không nắm giữ của tâm như vậy – đây được gọi là keo kiệt.
Api ca khandhamacchariyampi macchariyaṃ, dhātumacchariyampi macchariyaṃ, āyatanamacchariyampi macchariyaṃ gāho – idaṃ vuccati macchariyaṃ.
Furthermore, stinginess regarding aggregates (khandhamacchariya) is stinginess, stinginess regarding elements (dhātumacchariya) is stinginess, stinginess regarding sense-bases (āyatanamacchariya) is a grasping – this is called stinginess.
Hơn nữa, sự keo kiệt về uẩn cũng là keo kiệt, sự keo kiệt về giới cũng là keo kiệt, sự keo kiệt về xứ cũng là keo kiệt, sự chấp thủ – đây được gọi là keo kiệt.
Gedho vuccati taṇhā.
Greed (gedha) is called craving (taṇhā).
Tham ái được gọi là sự tham luyến.
Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.
That lust, strong lust…pe… covetousness, greed, a root of unwholesome states.
Sự tham, sự tham đắm… cho đến… tham dục, tham, bất thiện căn.
Mamattāti dve mamattā – taṇhāmamattañca diṭṭhimamattañca …pe… idaṃ taṇhāmamattaṃ…pe… idaṃ diṭṭhimamattaṃ.
Possessiveness (mamattā) means two kinds of possessiveness – possessiveness of craving (taṇhāmamatta) and possessiveness of wrong view (diṭṭhimamatta)…pe… this is possessiveness of craving…pe… this is possessiveness of wrong view.
Sở hữu có nghĩa là hai loại sở hữu: sở hữu do tham ái và sở hữu do tà kiến… cho đến… đây là sở hữu do tham ái… cho đến… đây là sở hữu do tà kiến.
Mamāyitaṃ vatthuṃ acchedasaṅkinopi socanti, acchijjantepi socanti, acchinnepi socanti, mamāyitaṃ vatthuṃ vipariṇāmasaṅkinopi socanti, vipariṇāmantepi socanti, vipariṇatepi socanti, mamāyitaṃ vatthuṃ acchedasaṅkinopi paridevanti, acchijjantepi paridevanti, acchinnepi paridevanti.
Regarding a cherished object, they grieve even when fearing its loss, they grieve when it is being lost, they grieve when it is lost; regarding a cherished object, they grieve even when fearing its alteration, they grieve when it is altering, they grieve when it has altered; regarding a cherished object, they lament even when fearing its loss, they lament when it is being lost, they lament when it is lost.
Ngay cả khi chỉ nghi ngờ vật sở hữu sẽ bị chiếm đoạt, họ cũng sầu muộn; khi đang bị chiếm đoạt, họ cũng sầu muộn; khi đã bị chiếm đoạt, họ cũng sầu muộn. Ngay cả khi chỉ nghi ngờ vật sở hữu sẽ biến hoại, họ cũng sầu muộn; khi đang biến hoại, họ cũng sầu muộn; khi đã biến hoại, họ cũng sầu muộn. Ngay cả khi chỉ nghi ngờ vật sở hữu sẽ bị chiếm đoạt, họ cũng than khóc; khi đang bị chiếm đoạt, họ cũng than khóc; khi đã bị chiếm đoạt, họ cũng than khóc.
Mamāyitaṃ vatthuṃ vipariṇāmasaṅkinopi paridevanti, vipariṇāmantepi paridevanti, vipariṇatepi paridevanti.
Regarding a cherished object, they lament even when fearing its alteration, they lament when it is altering, they lament when it has altered.
Ngay cả khi chỉ nghi ngờ vật sở hữu sẽ biến hoại, họ cũng than khóc; khi đang biến hoại, họ cũng than khóc; khi đã biến hoại, họ cũng than khóc.
Mamāyitaṃ vatthuṃ rakkhanti gopenti pariggaṇhanti mamāyanti maccharāyanti; mamāyitasmiṃ vatthusmiṃ sokaṃ na jahanti, paridevaṃ na jahanti, macchariyaṃ na jahanti, gedhaṃ na jahanti nappajahanti na vinodenti na byantiṃ karonti na anabhāvaṃ gamentīti – sokapparidevamaccharaṃ nappajahanti giddhā mamāyite.
They protect, guard, take possession of, cherish, and are stingy regarding a cherished object; in a cherished object, they do not abandon grief, they do not abandon lamentation, they do not abandon stinginess, they do not abandon greed, they do not give up, do not remove, do not bring to an end, do not bring to non-existence – they do not abandon grief, lamentation, and stinginess, being greedy for what is cherished.
Họ bảo vệ, giữ gìn, chiếm hữu, coi là của mình, và keo kiệt đối với vật sở hữu; đối với vật sở hữu, họ không từ bỏ sầu, không từ bỏ than khóc, không từ bỏ keo kiệt, không từ bỏ tham luyến, không xả ly, không loại trừ, không làm cho chấm dứt, không làm cho không còn tồn tại – sầu bi, than khóc, và keo kiệt, những kẻ tham luyến trong sở hữu không từ bỏ.
Tasmā munayo pariggahaṃ, hitvā acariṃsu khemadassinoti.
Therefore, the sages, having abandoned attachment, wandered, seeing security.
Vì thế các bậc ẩn sĩ, thấy được sự an ổn, đã từ bỏ sở hữu mà đi có nghĩa là.
Tasmāti tasmā taṃkāraṇā taṃhetu tappaccayā taṃnidānā etaṃ ādīnavaṃ sampassamānā mamattesūti – tasmā.
Therefore (tasmā) means for that reason, for that cause, for that condition, for that origin, seeing this danger in possessiveness – therefore.
Vì thế có nghĩa là vì thế, vì nguyên nhân đó, vì lý do đó, vì duyên đó, vì cớ đó, do thấy được nguy hại này trong các sở hữu – vì thế.
Munayoti monaṃ vuccati ñāṇaṃ.
Sages (munayo): Silence (mona) is called knowledge (ñāṇa).
Các bậc ẩn sĩ có nghĩa là sự ẩn tu được gọi là trí tuệ.
Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi.
That wisdom, understanding…pe… non-delusion, investigation of phenomena, right view.
Trí tuệ nào là sự hiểu biết… cho đến… vô si, trạch pháp, chánh kiến.
Tena ñāṇena samannāgatā munayo monappattā.
Endowed with that knowledge are the sages, those who have attained silence (mona).
Những người thành tựu trí tuệ đó là các bậc ẩn sĩ, đã đạt đến sự ẩn tu.
Tīṇi moneyyāni – kāyamoneyyaṃ, vacīmoneyyaṃ, manomoneyyaṃ…pe… saṅgajālamaticca so muni.
There are three kinds of silence (moneyya): silence of body (kāyamoneyya), silence of speech (vacīmoneyya), silence of mind (manomoneyya)…pe… that sage has overcome the net of attachment.
Có ba sự ẩn tu: thân ẩn tu, khẩu ẩn tu, ý ẩn tu… cho đến… vị ẩn sĩ đó vượt qua mạng lưới ràng buộc.
Pariggahoti dve pariggahā – taṇhāpariggaho ca diṭṭhipariggaho ca…pe… ayaṃ taṇhāpariggaho…pe… ayaṃ diṭṭhipariggaho.
Attachment (pariggaho) means two kinds of attachment – attachment of craving (taṇhāpariggaha) and attachment of wrong view (diṭṭhipariggaha)…pe… this is attachment of craving…pe… this is attachment of wrong view.
Sở hữu có nghĩa là hai loại sở hữu: sở hữu do tham ái và sở hữu do tà kiến… cho đến… đây là sở hữu do tham ái… cho đến… đây là sở hữu do tà kiến.
Munayo taṇhāpariggahaṃ pariccajitvā diṭṭhipariggahaṃ paṭinissajjitvā cajitvā pajahitvā vinodetvā byantiṃ karitvā anabhāvaṃ gametvā acariṃsu vihariṃsu iriyiṃsu vattiṃsu pāliṃsu yapiṃsu yāpiṃsu.
The sages, having entirely abandoned attachment of craving, having relinquished attachment of wrong view, having given up, having forsaken, having dispelled, having brought to an end, having brought to non-existence, wandered, lived, moved, behaved, observed, sustained, maintained.
Các bậc ẩn sĩ, sau khi từ bỏ sở hữu do tham ái, sau khi xả ly sở hữu do tà kiến, đã xả bỏ, từ bỏ, loại trừ, làm cho chấm dứt, làm cho không còn tồn tại, mà đi, mà sống, mà hành động, mà thực hành, mà duy trì, mà tồn tại, mà tiếp tục.
Khemadassinoti khemaṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ.
Seeing security (khemadassino): Security (khema) is called the Deathless (amata), Nibbāna.
Thấy được sự an ổn có nghĩa là sự an ổn được gọi là bất tử, Nibbāna.
Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ.
That calming of all formations, relinquishing of all substrata, destruction of craving, dispassion, cessation, Nibbāna.
Đó là sự tịch tịnh của tất cả các hành, sự xả ly tất cả các sanh y, sự đoạn tận tham ái, sự ly tham, sự diệt, Nibbāna.
Khemadassinoti khemadassino tāṇadassino leṇadassino saraṇadassino abhayadassino accutadassino amatadassino nibbānadassinoti – tasmā munayo pariggahaṃ hitvā acariṃsu khemadassino.
Seeing security (khemadassino) means seeing security, seeing refuge, seeing shelter, seeing protection, seeing fearlessness, seeing the immutable, seeing the deathless, seeing Nibbāna – therefore, the sages, having abandoned attachment, wandered, seeing security.
Thấy được sự an ổn có nghĩa là những người thấy được sự an ổn, thấy được nơi nương tựa, thấy được nơi ẩn náu, thấy được nơi quy y, thấy được sự vô úy, thấy được sự bất biến, thấy được sự bất tử, thấy được Nibbāna – vì thế các bậc ẩn sĩ, thấy được sự an ổn, đã từ bỏ sở hữu mà đi.
Patilīnacarassa bhikkhunoti.
For a bhikkhu of secluded conduct (patilīnacarassa bhikkhuno).
Đối với vị Tỳ-khưu sống ẩn dật có nghĩa là.
Patilīnacarā vuccanti satta sekkhā* .
Those of secluded conduct are called the seven trainees (sekkhā).
Bảy bậc hữu học được gọi là những người sống ẩn dật.
Arahā patilīno.
The Arahant is secluded.
Bậc A-la-hán là người đã ẩn dật.
Kiṃkāraṇā patilīnacarā vuccanti satta sekkhā?
For what reason are the seven trainees called those of secluded conduct?
Vì lý do gì mà bảy bậc hữu học được gọi là những người sống ẩn dật?
Te tato tato cittaṃ patilīnentā patikuṭentā pativaṭṭentā sanniruddhantā* sanniggaṇhantā sannivārentā rakkhantā gopentā caranti vicaranti viharanti iriyanti vattenti pālenti yapenti yāpenti, cakkhudvāre cittaṃ patilīnentā patikuṭentā pativaṭṭentā sanniruddhantā sanniggaṇhantā sannivārentā rakkhantā gopentā caranti vicaranti viharanti iriyanti vattenti pālenti yapenti yāpenti, sotadvāre cittaṃ…pe… ghānadvāre cittaṃ… jivhādvāre cittaṃ… kāyadvāre cittaṃ… manodvāre cittaṃ patilīnentā patikuṭentā pativaṭṭentā sanniruddhantā sanniggaṇhantā sannivārentā rakkhantā gopentā caranti vicaranti viharanti iriyanti vattenti pālenti yapenti yāpenti.
They live, move, abide, conduct themselves, maintain, sustain, and carry on by retracting, shrinking, rolling back, restraining, suppressing, warding off, guarding, and protecting the mind from this and that; by retracting, shrinking, rolling back, restraining, suppressing, warding off, guarding, and protecting the mind at the eye-door, they live, move, abide, conduct themselves, maintain, sustain, and carry on; similarly, at the ear-door… at the nose-door… at the tongue-door… at the body-door… at the mind-door, by retracting, shrinking, rolling back, restraining, suppressing, warding off, guarding, and protecting the mind, they live, move, abide, conduct themselves, maintain, sustain, and carry on.
Các vị ấy từ các đối tượng ấy, co rút tâm lại, co rúm lại, cuộn lại, ngăn chặn, chế ngự, ngăn ngừa, gìn giữ, bảo vệ, đi, đi lại, trú, duy trì, vận hành, bảo tồn, nuôi mạng, duy trì mạng sống; ở nhãn môn, co rút tâm lại, co rúm lại, cuộn lại, ngăn chặn, chế ngự, ngăn ngừa, gìn giữ, bảo vệ, đi, đi lại, trú, duy trì, vận hành, bảo tồn, nuôi mạng, duy trì mạng sống; ở nhĩ môn, tâm... (tương tự)... ở tỷ môn, tâm... ở thiệt môn, tâm... ở thân môn, tâm... ở ý môn, co rút tâm lại, co rúm lại, cuộn lại, ngăn chặn, chế ngự, ngăn ngừa, gìn giữ, bảo vệ, đi, đi lại, trú, duy trì, vận hành, bảo tồn, nuôi mạng, duy trì mạng sống.
Yathā kukkuṭapattaṃ vā nhārudaddulaṃ vā aggimhi pakkhittaṃ patilīyati patikuṭati pativaṭṭati na sampasāriyati; evameva tato tato cittaṃ patilīnentā patikuṭentā pativaṭṭentā sanniruddhantā sanniggaṇhantā sannivārentā rakkhantā gopentā caranti vicaranti viharanti iriyanti vattenti pālenti yapenti yāpenti, cakkhudvāre cittaṃ…pe… sotadvāre cittaṃ… ghānadvāre cittaṃ… jivhādvāre cittaṃ… kāyadvāre cittaṃ… manodvāre cittaṃ patilīnentā patikuṭentā pativaṭṭentā sanniruddhantā sanniggaṇhantā sannivārentā rakkhantā gopentā caranti vicaranti viharanti iriyanti vattenti pālenti yapenti yāpenti.
Just as a fowl's feather or a piece of sinew, when thrown into a fire, retracts, shrinks, and rolls back, and does not expand; even so, by retracting, shrinking, rolling back, restraining, suppressing, warding off, guarding, and protecting the mind from this and that, they live, move, abide, conduct themselves, maintain, sustain, and carry on; by retracting, shrinking, rolling back, restraining, suppressing, warding off, guarding, and protecting the mind at the eye-door… similarly, at the ear-door… at the nose-door… at the tongue-door… at the body-door… at the mind-door, by retracting, shrinking, rolling back, restraining, suppressing, warding off, guarding, and protecting the mind, they live, move, abide, conduct themselves, maintain, sustain, and carry on.
Ví như lông gà hay gân bò khi bị ném vào lửa thì co lại, co rúm lại, cuộn lại, không duỗi ra; cũng vậy, các vị ấy từ các đối tượng ấy, co rút tâm lại, co rúm lại, cuộn lại, ngăn chặn, chế ngự, ngăn ngừa, gìn giữ, bảo vệ, đi, đi lại, trú, duy trì, vận hành, bảo tồn, nuôi mạng, duy trì mạng sống; ở nhãn môn, tâm... (tương tự)... ở nhĩ môn, tâm... ở tỷ môn, tâm... ở thiệt môn, tâm... ở thân môn, tâm... ở ý môn, co rút tâm lại, co rúm lại, cuộn lại, ngăn chặn, chế ngự, ngăn ngừa, gìn giữ, bảo vệ, đi, đi lại, trú, duy trì, vận hành, bảo tồn, nuôi mạng, duy trì mạng sống.
Taṃkāraṇā patilīnacarā vuccanti satta sekkhā.
For that reason, the seven Sekkhas are called 'those who live withdrawn'.
Vì lý do đó, bảy vị hữu học được gọi là những vị có hành vi co rút.
Bhikkhunoti puthujjanakalyāṇakassa vā bhikkhuno sekkhassa vā bhikkhunoti – patilīnacarassa bhikkhuno.
Bhikkhu: refers to a noble ordinary person or a Sekkha bhikkhu—a bhikkhu who lives withdrawn.
Của vị tỳ-khưu có nghĩa là của vị tỳ-khưu phàm phu thiện hoặc của vị tỳ-khưu hữu học – tức là của vị tỳ-khưu có hành vi co rút.
Bhajamānassa vivittamāsananti āsanaṃ vuccati yattha nisīdanti – mañco pīṭhaṃ bhisi taṭṭikā cammakhaṇḍo tiṇasanthāro paṇṇasanthāro palālasanthāro.
Bhajamānassa vivittamāsanaṃ: āsana is that on which one sits—a couch, a chair, a cushion, a mat, a piece of hide, a grass mat, a leaf mat, a straw mat.
Thân cận chỗ ở thanh vắng thì chỗ ở được gọi là nơi người ta ngồi – giường, ghế, nệm, chiếu, mảnh da, thảm cỏ, thảm lá, thảm rơm.
Taṃ āsanaṃ asappāyarūpadassanena rittaṃ vivittaṃ pavivittaṃ, asappāyasaddassavanena rittaṃ vivittaṃ pavivittaṃ, asappāyagandhaghāyanena… asappāyarasasāyanena… asappāyaphoṭṭhabbaphusanena… asappāyehi pañcahi kāmaguṇehi rittaṃ vivittaṃ pavivittaṃ.
That seat is empty, secluded, isolated from the sight of unsuitable forms; empty, secluded, isolated from the hearing of unsuitable sounds; from the smelling of unsuitable odors… from the tasting of unsuitable flavors… from the touching of unsuitable tangibles… empty, secluded, isolated from the five unsuitable sense pleasures.
Chỗ ở ấy trống không, vắng lặng, hoàn toàn vắng lặng khỏi sự thấy các sắc không thích hợp; trống không, vắng lặng, hoàn toàn vắng lặng khỏi sự nghe các tiếng không thích hợp; trống không, vắng lặng, hoàn toàn vắng lặng khỏi sự ngửi các mùi không thích hợp... khỏi sự nếm các vị không thích hợp... khỏi sự xúc chạm các đối tượng xúc không thích hợp... trống không, vắng lặng, hoàn toàn vắng lặng khỏi năm dục trưởng không thích hợp.
Taṃ vivittaṃ āsanaṃ bhajato sambhajato sevato nisevato saṃsevato paṭisevatoti – bhajamānassa vivittamāsanaṃ.
Bhajamānassa vivittamāsanaṃ: means resorting to, associating with, attending, frequenting, continually associating with, or practicing that secluded seat.
Đối với người thân cận, gần gũi, lui tới, thường lui tới, giao du, thường giao du chỗ ở vắng lặng ấy, đó là – thân cận chỗ ở thanh vắng.
Sāmaggiyamāhu tassa taṃ, yo attānaṃ bhavane na dassayeti.
Sāmaggiyamāhu tassa taṃ, yo attānaṃ bhavane na dassaye—
Người ta gọi đó là sự hòa hợp của vị ấy, người không thể hiện mình trong các cõi.
Sāmaggiyoti tisso sāmaggiyo – gaṇasāmaggī, dhammasāmaggī, anabhinibbattisāmaggī.
Sāmaggiyo are three kinds of harmony: group harmony, Dhamma harmony, and non-arising harmony.
Sự hòa hợp có ba loại – hòa hợp Tăng chúng, hòa hợp Pháp, và hòa hợp của sự không tái sanh.
Katamā gaṇasāmaggī?
What is group harmony?
Thế nào là hòa hợp Tăng chúng?
Bahu cepi bhikkhū samaggā sammodamānā avivadamānā khīrodakībhūtā aññamaññaṃ piyacakkhūhi sampassantā viharanti – ayaṃ gaṇasāmaggī.
When many bhikkhus live in harmony, conversing amicably, without dispute, like milk and water, regarding each other with loving eyes—this is group harmony.
Dù có nhiều tỳ-khưu sống hòa hợp, hoan hỷ, không tranh cãi, như nước với sữa, nhìn nhau bằng ánh mắt thân thương – đây là hòa hợp Tăng chúng.
Katamā dhammasāmaggī?
What is Dhamma harmony?
Thế nào là hòa hợp Pháp?
Cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā, pañcindriyāni, pañca balāni, satta bojjhaṅgā, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.
The four foundations of mindfulness, the four right exertions, the four bases of psychic power, the five faculties, the five powers, the seven factors of awakening, the Noble Eightfold Path.
Bốn Niệm Xứ, bốn Chánh Cần, bốn Như Ý Túc, năm Căn, năm Lực, bảy Giác Chi, Thánh Đạo Tám Ngành.
Te ekato pakkhandanti pasīdanti sampatiṭṭhanti vimuccanti; na tesaṃ dhammānaṃ vivādo pavivādo atthi – ayaṃ dhammasāmaggī.
These converge, become clear, become established, and are liberated; there is no dispute or contention among these Dhammas—this is Dhamma harmony.
Các pháp ấy cùng đi vào, thanh tịnh, an trú, giải thoát; giữa các pháp ấy không có sự tranh cãi hay bất đồng – đây là hòa hợp Pháp.
Katamā anabhinibbattisāmaggī?
What is non-arising harmony?
Thế nào là hòa hợp của sự không tái sanh?
Bahu cepi bhikkhū anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyanti; na tesaṃ nibbānadhātuyā* ūnattaṃ vā puṇṇattaṃ vā paññāyati – ayaṃ anabhinibbattisāmaggī.
When many bhikkhus attain Parinibbāna in the Nibbāna-element with no remainder of clinging; no deficiency or fullness is perceived in their Nibbāna-element—this is non-arising harmony.
Dù có nhiều tỳ-khưu nhập vô dư y Niết-bàn giới; đối với Niết-bàn giới ấy, không thấy có sự vơi đi hay đầy lên – đây là hòa hợp của sự không tái sanh.
Bhavaneti nerayikānaṃ nirayo bhavanaṃ, tiracchānayonikānaṃ tiracchānayoni bhavanaṃ, pettivisayikānaṃ pettivisayo bhavanaṃ, manussānaṃ manussaloko bhavanaṃ, devānaṃ devaloko bhavananti.
Bhavane: for those in hell, hell is their abode; for those in the animal realm, the animal realm is their abode; for those in the realm of hungry ghosts, the realm of hungry ghosts is their abode; for humans, the human world is their abode; for devas, the deva world is their abode.
Trong các cõi có nghĩa là: đối với chúng sanh địa ngục, địa ngục là cõi; đối với chúng sanh bàng sanh, cảnh giới bàng sanh là cõi; đối với chúng sanh ngạ quỷ, cảnh giới ngạ quỷ là cõi; đối với loài người, cõi người là cõi; đối với chư thiên, cõi trời là cõi.
Sāmaggiyamāhu tassa taṃ, yo attānaṃ bhavane na dassayeti.
Sāmaggiyamāhu tassa taṃ, yo attānaṃ bhavane na dassaye—
Người ta gọi đó là sự hòa hợp của vị ấy, người không thể hiện mình trong các cõi.
Tassesā sāmaggī etaṃ channaṃ etaṃ patirūpaṃ etaṃ anucchavikaṃ etaṃ anulomaṃ, yo evaṃ paṭicchanne niraye attānaṃ na dasseyya, tiracchānayoniyaṃ attānaṃ na dasseyya, pettivisaye attānaṃ na dasseyya, manussaloke attānaṃ na dasseyya, devaloke attānaṃ na dasseyyāti evamāhaṃsu evaṃ kathenti evaṃ bhaṇanti evaṃ dīpayanti evaṃ voharantīti – sāmaggiyamāhu tassa taṃ, yo attānaṃ bhavane na dassaye.
This is his harmony, this is suitable, this is fitting, this is appropriate, this is in accordance, that one should not show oneself in the covered hell, should not show oneself in the animal realm, should not show oneself in the realm of hungry ghosts, should not show oneself in the human world, should not show oneself in the divine world – thus they say, thus they speak, thus they declare, thus they explain, thus they describe: ‘They call that his harmony, who does not show himself in any existence.’
Đối với vị ấy, đây là sự hòa hợp, đây là điều thích hợp, đây là điều tương xứng, đây là điều xứng đáng, đây là điều thuận theo, người mà không thể hiện mình trong địa ngục được che giấu như vậy, không thể hiện mình trong cảnh giới bàng sanh, không thể hiện mình trong cảnh giới ngạ quỷ, không thể hiện mình trong cõi người, không thể hiện mình trong cõi trời. Họ đã nói như vậy, tuyên bố như vậy, phát biểu như vậy, làm sáng tỏ như vậy, diễn đạt như vậy – người ta gọi đó là sự hòa hợp của vị ấy, người không thể hiện mình trong các cõi.
Sabbattha munī anissitoti.
A sage unattached everywhere.
Bậc ẩn sĩ không nương tựa vào đâu.
Sabbaṃ vuccati dvādasāyatanāni – cakkhuñceva rūpā ca, sotañca saddā ca, ghānañca gandhā ca, jivhā ca rasā ca, kāyo ca phoṭṭhabbā ca, mano ca dhammā ca.
“Everywhere” refers to the twelve sense bases: eye and forms, ear and sounds, nose and odours, tongue and tastes, body and tangibles, mind and mental phenomena.
Tất cả được gọi là mười hai xứ – mắt và các sắc, tai và các tiếng, mũi và các mùi, lưỡi và các vị, thân và các đối tượng xúc, ý và các pháp.
Munīti.
Sage means.
Bậc ẩn sĩ.
Monaṃ vuccati ñāṇaṃ…pe… saṅgajālamaticca so muni.
Mona (sagely wisdom) is called knowledge…pe… having overcome the net of attachment, he is a sage.
Sự ẩn mật được gọi là trí tuệ... (tương tự)... Vượt qua mạng lưới ràng buộc, vị ấy là bậc ẩn sĩ.
Anissitoti.
Unattached means.
Không nương tựa.
Dve nissayā – taṇhānissayo ca diṭṭhinissayo ca…pe… ayaṃ taṇhānissayo…pe… ayaṃ diṭṭhinissayo.
There are two attachments: attachment to craving and attachment to views…pe… this is attachment to craving…pe… this is attachment to views.
Có hai sự nương tựa – nương tựa ái và nương tựa kiến... (tương tự)... đây là nương tựa ái... (tương tự)... đây là nương tựa kiến.
Muni taṇhānissayaṃ pahāya diṭṭhinissayaṃ paṭinissajjitvā cakkhuṃ anissito sotaṃ anissito ghānaṃ anissito jivhaṃ anissito kāyaṃ anissito manaṃ anissito rūpe… sadde… gandhe… rase… phoṭṭhabbe… dhamme… kulaṃ… gaṇaṃ… āvāsaṃ… lābhaṃ… yasaṃ… pasaṃsaṃ… sukhaṃ… cīvaraṃ… piṇḍapātaṃ… senāsanaṃ… gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ… kāmadhātuṃ… rūpadhātuṃ… arūpadhātuṃ… kāmabhavaṃ… rūpabhavaṃ… arūpabhavaṃ… saññābhavaṃ… asaññābhavaṃ … nevasaññānāsaññābhavaṃ… ekavokārabhavaṃ… catuvokārabhavaṃ… pañcavokārabhavaṃ… atītaṃ… anāgataṃ… paccuppannaṃ… diṭṭhaṃ… sutaṃ… mutaṃ… viññātaṃ… sabbe dhamme anissito anallīno anupagato anajjhosito anadhimutto nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharatīti – sabbattha muni anissito.
A sage, having abandoned attachment to craving, having relinquished attachment to views, lives unattached to the eye, unattached to the ear, unattached to the nose, unattached to the tongue, unattached to the body, unattached to the mind, unattached to forms… sounds… odours… tastes… tangibles… mental phenomena… family… community… dwelling… gain… fame… praise… happiness… robes… almsfood… lodging… requisites for the sick… the Kāma-dhātu… Rūpa-dhātu… Arūpa-dhātu… Saññā-bhava… Asaññā-bhava… Nevasaññānāsaññā-bhava… Ekavokāra-bhava… Catuvokāra-bhava… Pañcavokāra-bhava… the past… the future… the present… what is seen… heard… sensed… cognized… unattached, unadhering, unapproaching, unobsessed, uncommitted to all phenomena, having gone forth, released, completely freed, disjoined, living with a mind boundless – thus, a sage unattached everywhere.
Bậc ẩn sĩ, sau khi từ bỏ sự nương tựa ái, xả ly sự nương tựa kiến, vị ấy không nương tựa vào mắt, không nương tựa vào tai, không nương tựa vào mũi, không nương tựa vào lưỡi, không nương tựa vào thân, không nương tựa vào ý, không nương tựa vào các sắc... các tiếng... các mùi... các vị... các đối tượng xúc... các pháp... gia đình... hội chúng... trú xứ... lợi lộc... danh vọng... tán thán... lạc... y... vật thực... sàng tọa... dược phẩm trị bệnh... dục giới... sắc giới... vô sắc giới... dục hữu... sắc hữu... vô sắc hữu... tưởng hữu... vô tưởng hữu... phi tưởng phi phi tưởng hữu... nhất uẩn hữu... tứ uẩn hữu... ngũ uẩn hữu... quá khứ... vị lai... hiện tại... cái được thấy... cái được nghe... cái được cảm nhận... cái được nhận thức... không nương tựa, không dính mắc, không gắn bó, không chấp thủ, không quyết đoán vào tất cả các pháp, vị ấy sống với tâm đã thoát ly, đã buông bỏ, đã giải thoát, không ràng buộc, không còn giới hạn – đó là bậc ẩn sĩ không nương tựa vào đâu.
Na piyaṃ kubbati nopi appiyanti.
Does not create what is dear nor what is unpleasant.
Không tạo ra điều ưa thích hay không ưa thích.
Piyāti dve piyā – sattā vā saṅkhārā vā.
Dear refers to two things: beings or formations.
Điều ưa thích có hai loại – chúng sanh hoặc các pháp hữu vi.
Katame sattā piyā?
Which beings are dear?
Thế nào là các chúng sanh ưa thích?
Idha yassa te honti atthakāmā hitakāmā phāsukāmā yogakkhemakāmā mātā vā pitā vā bhātā vā bhaginī vā puttā vā dhītarā vā mittā vā amaccā vā ñātī vā sālohitā vā – ime sattā piyā.
Here, those who wish for one's welfare, benefit, comfort, and security, such as mother or father, brother or sister, sons or daughters, friends or colleagues, relatives or blood relations – these beings are dear.
Ở đây, những ai là người mong cầu lợi ích, mong cầu hạnh phúc, mong cầu sự an ổn, mong cầu sự an toàn cho người nào đó, như mẹ, cha, anh, chị, con trai, con gái, bạn bè, quan chức, hoặc bà con quyến thuộc – đây là các chúng sanh ưa thích.
Katame saṅkhārā piyā?
Which formations are dear?
Thế nào là các pháp hữu vi ưa thích?
Manāpikā rūpā manāpikā saddā manāpikā gandhā manāpikā rasā manāpikā phoṭṭhabbā – ime saṅkhārā piyā.
Pleasant forms, pleasant sounds, pleasant odours, pleasant tastes, pleasant tangibles – these formations are dear.
Các sắc khả ái, các tiếng khả ái, các mùi khả ái, các vị khả ái, các vật xúc chạm khả ái – những pháp hữu vi này là khả ái.
Appiyāti dve appiyā – sattā vā saṅkhārā vā.
Unpleasant refers to two things: beings or formations.
Bất khả ái là hai thứ bất khả ái – hoặc là chúng sanh, hoặc là các pháp hữu vi.
Katame sattā appiyā?
Which beings are unpleasant?
Thế nào là chúng sanh bất khả ái?
Idha yassa te honti anatthakāmā ahitakāmā aphāsukāmā ayogakkhemakāmā jīvitā voropetukāmā – ime sattā appiyā.
Here, those who wish for one's harm, detriment, discomfort, insecurity, or wish to take one's life – these beings are unpleasant.
Ở đây, những ai là người không mong cầu lợi ích, không mong cầu hạnh phúc, không mong cầu sự an ổn, không mong cầu sự thoát khỏi ách nạn, mong muốn cướp đi mạng sống của người ấy – những chúng sanh này là bất khả ái.
Katame saṅkhārā appiyā?
Which formations are unpleasant?
Thế nào là các pháp hữu vi bất khả ái?
Amanāpikā rūpā amanāpikā saddā amanāpikā gandhā amanāpikā rasā amanāpikā phoṭṭhabbā – ime saṅkhārā appiyā.
Unpleasant forms, unpleasant sounds, unpleasant odours, unpleasant tastes, unpleasant tangibles – these formations are unpleasant.
Các sắc bất khả ái, các tiếng bất khả ái, các mùi bất khả ái, các vị bất khả ái, các vật xúc chạm bất khả ái – những pháp hữu vi này là bất khả ái.
Na piyaṃ kubbati nopi appiyanti.
Does not create what is dear nor what is unpleasant.
Không làm điều ưa thích, cũng không làm điều không ưa thích nghĩa là.
‘‘Ayaṃ me satto piyo, ime ca saṅkhārā manāpā’’ti rāgavasena piyaṃ na karoti; ‘‘ayaṃ me satto appiyo, ime ca saṅkhārā amanāpā’’ti paṭighavasena appiyaṃ na karoti na janeti na sañjaneti na nibbatteti nābhinibbattetīti – na piyaṃ kubbati nopi appiyaṃ.
He does not create what is dear, thinking, "This being is dear to me, and these formations are pleasant," out of craving; he does not create, generate, produce, or bring forth what is unpleasant, thinking, "This being is unpleasant to me, and these formations are unpleasant," out of aversion – thus, he does not create what is dear nor what is unpleasant.
“Chúng sanh này là người ta yêu quý, và các pháp hữu vi này là khả ái,” do lòng tham ái mà không làm điều ưa thích; “Chúng sanh này là người ta không yêu quý, và các pháp hữu vi này là bất khả ái,” do sân hận mà không làm điều không ưa thích, không tạo ra, không sanh ra, không phát sanh, không làm cho phát sanh – đó là không làm điều ưa thích, cũng không làm điều không ưa thích.
Tasmiṃ paridevamaccharaṃ paṇṇe vāri yathā na limpatīti.
Lamentation and avarice do not cling to him, just as water does not cling to a leaf.
Nơi vị ấy, sầu muộn và keo kiệt, như nước trên lá sen, không dính mắc.
Tasminti tasmiṃ puggale arahante khīṇāsave.
To him means to that person, the Arahant, whose defilements are destroyed.
Nơi vị ấy là nơi cá nhân đó, vị A-la-hán, bậc lậu tận.
Paridevoti ñātibyasanena vā phuṭṭhassa bhogabyasanena vā phuṭṭhassa rogabyasanena vā phuṭṭhassa sīlabyasanena vā phuṭṭhassa diṭṭhibyasanena vā phuṭṭhassa aññataraññatarena byasanena samannāgatassa aññataraññatarena dukkhadhammena phuṭṭhassa ādevo paridevo ādevanā paridevanā ādevitattaṃ paridevitattaṃ vācā palāpo vippalāpo lālappo lālappāyanā lālappāyitattaṃ.
Lamentation means, for one afflicted by the loss of relatives, or afflicted by the loss of wealth, or afflicted by illness, or afflicted by the loss of sīla, or afflicted by the loss of right view, for one endowed with any one of these misfortunes, for one touched by any one of these suffering states: wailing, lamentation, the act of wailing, the act of lamenting, the state of having wailed, the state of having lamented, speech, babbling, incoherent speech, prattling, the act of prattling, the state of having prattled.
Sầu muộn là khi bị tổn thất về quyến thuộc, hoặc bị tổn thất về tài sản, hoặc bị tổn thất về bệnh tật, hoặc bị tổn thất về giới hạnh, hoặc bị tổn thất về tri kiến, hoặc gặp phải bất kỳ tổn thất nào, hoặc bị ảnh hưởng bởi bất kỳ pháp khổ nào, thì có sự than van, sầu muộn, than vãn, sầu não, tình trạng than van, tình trạng sầu não, lời nói than khóc, lời nói vô ích, lời nói sai lạc, lời lảm nhảm, sự lảm nhảm, tình trạng lảm nhảm.
Macchariyanti pañca macchariyāni – āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, dhammamacchariyaṃ.
Stinginess refers to five kinds of stinginess: stinginess regarding dwelling places, stinginess regarding families, stinginess regarding gains, stinginess regarding appearance, stinginess regarding the Dhamma.
Keo kiệt là năm loại keo kiệt – keo kiệt về trú xứ, keo kiệt về gia đình, keo kiệt về lợi lộc, keo kiệt về dung sắc, keo kiệt về pháp.
Yaṃ evarūpaṃ macchariyaṃ maccharāyanā maccharāyitattaṃ vevicchaṃ kadariyaṃ kaṭukañcukatā aggahitattaṃ cittassa – idaṃ vuccati macchariyaṃ.
Whatever stinginess of this kind, the act of being stingy, the state of having been stingy, covetousness, miserliness, the state of being harsh and miserly, the uncheerfulness of mind—this is called stinginess.
Sự keo kiệt như vậy, sự bủn xỉn, tình trạng bủn xỉn, sự đố kỵ, sự bần tiện, sự cau có, tình trạng tâm không hoan hỷ – đây được gọi là keo kiệt.
Api ca khandhamacchariyampi macchariyaṃ, dhātumacchariyampi macchariyaṃ, āyatanamacchariyampi macchariyaṃ gāho – idaṃ vuccati macchariyaṃ.
Furthermore, stinginess regarding the aggregates is also stinginess, stinginess regarding the elements is also stinginess, stinginess regarding the sense bases is also stinginess, grasping—this is called stinginess.
Hơn nữa, keo kiệt về uẩn cũng là keo kiệt, keo kiệt về giới cũng là keo kiệt, keo kiệt về xứ cũng là keo kiệt, là sự chấp thủ – đây được gọi là keo kiệt.
Paṇṇe vāri yathā na limpatīti.
Just as water does not cling to a leaf.
Như nước trên lá sen, không dính mắc.
Paṇṇaṃ vuccati padumapattaṃ.
Leaf is said to be a lotus leaf.
Lá được gọi là lá sen.
Vāri vuccati udakaṃ.
Water is said to be udaka (water).
Nước được gọi là nước.
Yathā vāri padumapattaṃ na limpati na palimpati na upalimpati alittaṃ apalittaṃ anupalittaṃ, evameva tasmiṃ puggale arahante khīṇāsave paridevo macchariyañca na limpati na palimpati na upalimpati alittā apalittā anupalittā.
Just as water does not cling to, adhere to, or stick to a lotus leaf, being unattached, unadhering, unsticking, so too, in that Arahant, the one whose defilements are destroyed, lamentation and stinginess do not cling, adhere, or stick, being unattached, unadhering, unsticking.
Giống như nước không dính vào lá sen, không bám vào, không thấm vào, không bị dính, không bị bám, không bị thấm, cũng vậy, nơi cá nhân đó, vị A-la-hán, bậc lậu tận, sầu muộn và keo kiệt không dính vào, không bám vào, không thấm vào, không bị dính, không bị bám, không bị thấm.
So ca puggalo arahanto tehi kilesehi na limpati na palimpati na upalimpati alitto apalitto anupalitto nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharatīti – tasmiṃ paridevamaccharaṃ paṇṇe vāri yathā na limpati.
And that person, the Arahant, is not clung to, adhered to, or stuck to by those defilements, being unattached, unadhering, unsticking, having emerged, having escaped, completely liberated, disjoined, dwelling with a boundless mind—thus, lamentation and stinginess do not cling to him, just as water does not cling to a leaf.
Và cá nhân đó, vị A-la-hán, không bị dính mắc, không bị bám vào, không bị thấm bởi những phiền não ấy, không bị dính, không bị bám, không bị thấm, đã thoát ra, đã lìa bỏ, đã giải thoát, đã không còn liên hệ, an trú với tâm không còn giới hạn – đó là nơi vị ấy, sầu muộn và keo kiệt, như nước trên lá sen, không dính mắc.
Udabindu yathāpi pokkhareti.
Just as a drop of water on a lotus means:
Như giọt nước trên lá sen.
Udabindu vuccati udakathevo.
A drop of water is called udakathevo (a drop of water).
Giọt nước được gọi là giọt nước.
Pokkharaṃ vuccati padumapattaṃ.
A lotus is called a lotus leaf.
Lá sen được gọi là lá sen.
Yathā udabindu padumapatte na limpati na palimpati na upalimpati alittaṃ apalittaṃ anupalittanti – udabindu yathāpi pokkhare.
Just as a drop of water does not cling to, adhere to, or stick to a lotus leaf, being unattached, unadhering, unsticking—thus, just as a drop of water on a lotus.
Giống như giọt nước trên lá sen không dính vào, không bám vào, không thấm vào, không bị dính, không bị bám, không bị thấm – đó là như giọt nước trên lá sen.
Padume vāri yathā na limpatīti.
Just as water on a lotus does not cling means:
Như nước trên hoa sen không dính mắc.
Padumaṃ vuccati padumapupphaṃ.
Lotus is called a lotus flower.
Hoa sen được gọi là hoa sen.
Vāri vuccati udakaṃ.
Water is called udaka (water).
Nước được gọi là nước.
Yathā vāri padumapupphaṃ na limpati na palimpati na upalimpati alittaṃ apalittaṃ anupalittanti – padume vāri yathā na limpati.
Just as water does not cling to, adhere to, or stick to a lotus flower, being unattached, unadhering, unsticking—thus, just as water on a lotus does not cling.
Giống như nước trên hoa sen không dính vào, không bám vào, không thấm vào, không bị dính, không bị bám, không bị thấm – đó là như nước trên hoa sen không dính mắc.
Evaṃ muni nopalimpati, yadidaṃ diṭṭhasutamutesu vāti.
So the sage is not defiled, by what is seen, heard, or sensed means:
Cũng vậy, bậc ẩn sĩ không dính mắc, vào những gì được thấy, nghe, hay cảm nhận.
Evanti opammasampaṭipādanaṃ.
So is the completion of the simile.
Cũng vậy là sự trình bày so sánh.
Munīti.
Sage means:
Bậc ẩn sĩ.
Monaṃ vuccati ñāṇaṃ…pe… saṅgajālamaticca so muni.
Mona is said to be knowledge…pe… that sage has transcended the net of attachment.
Sự ẩn tu được gọi là trí tuệ… v.v… Vị ấy là bậc ẩn sĩ đã vượt qua mạng lưới ràng buộc.
Lepāti dve lepā – taṇhālepo ca diṭṭhilepo ca…pe… ayaṃ taṇhālepo…pe… ayaṃ diṭṭhilepo.
Defilements are two defilements: the defilement of craving and the defilement of wrong view…pe… this is the defilement of craving…pe… this is the defilement of wrong view.
Sự dính mắc có hai loại dính mắc – dính mắc do tham ái và dính mắc do tà kiến… v.v… đây là dính mắc do tham ái… v.v… đây là dính mắc do tà kiến.
Muni taṇhālepaṃ pahāya diṭṭhilepaṃ paṭinissajjitvā diṭṭhe na limpati, sute na limpati, mute na limpati, viññāte na limpati na palimpati na upalimpati alitto apalitto anupalitto nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharatīti – evaṃ muni nopalimpati, yadidaṃ diṭṭhasutamutesu vā.
The sage, having abandoned the defilement of craving and relinquished the defilement of wrong view, is not defiled by what is seen, not defiled by what is heard, not defiled by what is sensed, not defiled by what is cognized, not clung to, not adhered to, not stuck to, being unattached, unadhering, unsticking, having emerged, having escaped, completely liberated, disjoined, dwelling with a boundless mind—thus, the sage is not defiled, by what is seen, heard, or sensed.
Bậc ẩn sĩ, sau khi từ bỏ sự dính mắc do tham ái, sau khi loại bỏ sự dính mắc do tà kiến, không dính mắc vào cái được thấy, không dính mắc vào cái được nghe, không dính mắc vào cái được cảm nhận, không dính mắc vào cái được nhận biết, không bám vào, không thấm vào, không bị dính, không bị bám, không bị thấm, đã thoát ra, đã lìa bỏ, đã giải thoát, đã không còn liên hệ, an trú với tâm không còn giới hạn – đó là cũng vậy, bậc ẩn sĩ không dính mắc, vào những gì được thấy, nghe, hay cảm nhận.
Dhono na hi tena maññati, yadidaṃ diṭṭhasutamutesu vāti.
The purified one does not conceive by means of what is seen, heard, or sensed means:
Bậc thanh tịnh không vì đó mà tưởng tượng, về những gì được thấy, nghe, hay cảm nhận.
Dhonoti dhonā vuccati paññā.
Purified means purification is called paññā (wisdom).
Bậc thanh tịnh: sự thanh tịnh được gọi là trí tuệ.
Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi.
That wisdom, understanding… non-delusion, discernment of phenomena, right view.
Trí tuệ nào là sự hiểu biết… v.v… sự không si mê, sự trạch pháp, chánh kiến.
Kiṃkāraṇā dhonā vuccati paññā?
For what reason is wisdom called 'dhonā'?
Vì lý do gì mà trí tuệ được gọi là sự thanh tịnh?
Tāya paññāya kāyaduccaritaṃ dhutañca dhota ca sandhotañca niddhotañca, vacīduccaritaṃ…pe… manoduccaritaṃ dhutañca dhotañca sandhotañca niddhotañca, rāgo dhuto ca dhoto ca sandhoto ca niddhoto ca, doso… moho… kodho… upanāho… makkho… paḷāso… issā… macchariyaṃ… māyā… sāṭheyyaṃ… thambho… sārambho… māno… atimāno… mado… pamādo… sabbe kilesā… sabbe duccaritā… sabbe darathā… sabbe pariḷāhā… sabbe santāpā… sabbākusalābhisaṅkhārā dhutā ca dhotā ca sandhotā ca niddhotā ca.
By that wisdom, bodily misconduct is shaken off, washed, thoroughly cleansed, and completely purified; verbal misconduct… mental misconduct is shaken off, washed, thoroughly cleansed, and completely purified; lust is shaken off, washed, thoroughly cleansed, and completely purified; hatred… delusion… anger… enmity… denigration… domineering… envy… avarice… deceit… craftiness… obstinacy… arrogance… conceit… excessive pride… intoxication… heedlessness… all defilements… all misconducts… all anxieties… all fevers… all torments… all unwholesome volitional formations are shaken off, washed, thoroughly cleansed, and completely purified.
Nhờ trí tuệ ấy, thân ác hạnh được gột rửa, được tẩy sạch, được làm cho sạch sẽ, được làm cho trong sạch; khẩu ác hạnh… v.v… ý ác hạnh được gột rửa, được tẩy sạch, được làm cho sạch sẽ, được làm cho trong sạch; tham được gột rửa, được tẩy sạch, được làm cho sạch sẽ, được làm cho trong sạch; sân… si… phẫn… uất… mạt… não… tật… xan… man… trá… ngoan cố… bướng bỉnh… mạn… quá mạn… kiêu… dật… tất cả các phiền não… tất cả các ác hạnh… tất cả các sự bứt rứt… tất cả các sự thiêu đốt… tất cả các sự nóng nảy… tất cả các bất thiện hành được gột rửa, được tẩy sạch, được làm cho sạch sẽ, được làm cho trong sạch.
Taṃkāraṇā dhonā vuccati paññā.
For that reason, wisdom is called 'dhonā'.
Vì lý do đó mà trí tuệ được gọi là sự thanh tịnh.
Atha vā ariyena aṭṭhaṅgikena maggena sabbe kilesā… sabbe duccaritā… sabbe darathā… sabbe pariḷāhā… sabbe santāpā… sabbākusalābhisaṅkhārā dhutā ca dhotā ca sandhotā ca niddhotā ca.
Alternatively, by the Noble Eightfold Path, all defilements… all misconducts… all anxieties… all fevers… all torments… all unwholesome volitional formations are shaken off, washed, thoroughly cleansed, and completely purified.
Hoặc là, do Thánh Đạo Tám Ngành, tất cả các phiền não… tất cả các ác hạnh… tất cả các sự bứt rứt… tất cả các sự thiêu đốt… tất cả các sự nóng nảy… tất cả các hành bất thiện đã được rũ sạch, đã được gột sạch, đã được tẩy sạch, đã được làm cho trong sạch.
Arahā imehi dhonehi dhammehi upeto samupeto upagato samupagato upapanno samupapanno samannāgato.
An Arahant is endowed, fully endowed, attained, fully attained, established, fully established, possessed of these purified qualities.
Bậc A-la-hán là người đã thành tựu, đã đầy đủ thành tựu, đã đạt đến, đã đầy đủ đạt đến, đã sanh khởi, đã đầy đủ sanh khởi, đã được trang bị bởi các pháp đã được gột sạch này.
Tasmā arahā dhono.
Therefore, an Arahant is 'dhono'.
Do đó, bậc A-la-hán là bậc đã gột sạch (dhono).
So dhutarāgo dhutapāpo dhutakileso dhutapariḷāhoti – dhono.
He is one whose lust is shaken off, whose evil is shaken off, whose defilements are shaken off, whose fevers are shaken off – hence 'dhono'.
Vị ấy đã rũ sạch tham, đã rũ sạch ác, đã rũ sạch phiền não, đã rũ sạch sự thiêu đốt – (nên gọi là) bậc đã gột sạch (dhono).
Dhono na hi tena maññati, yadidaṃ diṭṭhasutamutesu vāti.
A 'dhono' does not conceive by that, namely, in things seen, heard, or cognized.
Bậc đã gột sạch (dhono) không tưởng tri bởi những gì đã được thấy, nghe, hay cảm nhận.
Dhono diṭṭhaṃ na maññati, diṭṭhasmiṃ na maññati, diṭṭhato na maññati, diṭṭhā meti na maññati; sutaṃ na maññati, sutasmiṃ na maññati, sutato na maññati, sutaṃ meti na maññati; mutaṃ na maññati, mutasmiṃ na maññati, mutato na maññati, mutaṃ meti na maññati; viññātaṃ na maññati, viññātasmiṃ na maññati, viññātato na maññati, viññātaṃ meti na maññati.
A 'dhono' does not conceive what is seen, does not conceive in what is seen, does not conceive from what is seen, does not conceive 'it is mine' in what is seen; does not conceive what is heard, does not conceive in what is heard, does not conceive from what is heard, does not conceive 'it is mine' in what is heard; does not conceive what is cognized, does not conceive in what is cognized, does not conceive from what is cognized, does not conceive 'it is mine' in what is cognized; does not conceive what is known, does not conceive in what is known, does not conceive from what is known, does not conceive 'it is mine' in what is known.
Bậc đã gột sạch không tưởng tri về cái được thấy, không tưởng tri trong cái được thấy, không tưởng tri từ cái được thấy, không tưởng tri rằng 'cái được thấy là của ta'; không tưởng tri về cái được nghe, không tưởng tri trong cái được nghe, không tưởng tri từ cái được nghe, không tưởng tri rằng 'cái được nghe là của ta'; không tưởng tri về cái được cảm nhận, không tưởng tri trong cái được cảm nhận, không tưởng tri từ cái được cảm nhận, không tưởng tri rằng 'cái được cảm nhận là của ta'; không tưởng tri về cái được nhận thức, không tưởng tri trong cái được nhận thức, không tưởng tri từ cái được nhận thức, không tưởng tri rằng 'cái được nhận thức là của ta'.
Vuttampi hetaṃ bhagavatā – ‘‘asmīti, bhikkhave, maññitametaṃ, ayamahamasmīti maññitametaṃ, bhavissanti maññitametaṃ, na bhavissanti maññitametaṃ, rūpī bhavissanti maññitametaṃ, arūpī bhavissanti maññitametaṃ, saññī bhavissanti maññitametaṃ, asaññī bhavissanti maññitametaṃ, nevasaññīnāsaññī bhavissanti maññitametaṃ.
For this was said by the Blessed One: "Conceiving 'I am', bhikkhus, is a disease; conceiving 'this I am' is a disease; conceiving 'I shall be' is a disease; conceiving 'I shall not be' is a disease; conceiving 'I shall be with form' is a disease; conceiving 'I shall be formless' is a disease; conceiving 'I shall be percipient' is a disease; conceiving 'I shall be non-percipient' is a disease; conceiving 'I shall be neither percipient nor non-percipient' is a disease.
Điều này đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng: "Này các Tỳ khưu, 'tôi là' là một sự tưởng tri, 'đây là tôi' là một sự tưởng tri, 'tôi sẽ hiện hữu' là một sự tưởng tri, 'tôi sẽ không hiện hữu' là một sự tưởng tri, 'tôi sẽ có sắc' là một sự tưởng tri, 'tôi sẽ không có sắc' là một sự tưởng tri, 'tôi sẽ có tưởng' là một sự tưởng tri, 'tôi sẽ không có tưởng' là một sự tưởng tri, 'tôi sẽ không phải có tưởng cũng không phải không có tưởng' là một sự tưởng tri.
Maññitaṃ* , bhikkhave, rogo, maññitaṃ gaṇḍo, maññitaṃ sallaṃ, maññitaṃ upaddavo.
Conceiving, bhikkhus, is a sickness, conceiving is a boil, conceiving is a dart, conceiving is a calamity.
Này các Tỳ khưu, sự tưởng tri là một căn bệnh, sự tưởng tri là một khối u, sự tưởng tri là một mũi tên, sự tưởng tri là một tai họa.
Tasmātiha, bhikkhave, amaññamānena cetasā viharissāmāti, evañhi vo, bhikkhave, sikkhitabba’’nti – dhono na hi tena maññati yadidaṃ diṭṭhasutamutesu vā.
Therefore, bhikkhus, you should train yourselves thus: 'We shall dwell with a mind that does not conceive'" – a 'dhono' does not conceive by that, namely, in things seen, heard, or cognized.
Vì vậy, này các Tỳ khưu, các con phải học tập rằng: 'Chúng ta sẽ an trú với tâm không tưởng tri'. Như vậy, này các Tỳ khưu, các con phải học tập" – Bậc đã gột sạch không tưởng tri bởi những gì đã được thấy, nghe, hay cảm nhận.
Nāññena visuddhimicchatīti.
He does not seek purity by another means.
Không mong cầu sự thanh tịnh bằng cách khác.
Dhono aññena asuddhimaggena micchāpaṭipadāya aniyyānikapathena aññatra satipaṭṭhānehi aññatra sammappadhānehi aññatra iddhipādehi aññatra indriyehi aññatra balehi aññatra bojjhaṅgehi aññatra ariyā aṭṭhaṅgikā maggā suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ na icchati na sādiyati na pattheti na piheti nābhijappatīti – nāññena visuddhimicchati.
A 'dhono' does not desire, approve, long for, yearn for, or aspire to purity, purification, complete purification, freedom, liberation, complete liberation by another impure path, by wrong practice, by a path that does not lead to liberation, apart from the foundations of mindfulness, apart from the right exertions, apart from the bases of psychic power, apart from the faculties, apart from the powers, apart from the factors of enlightenment, apart from the Noble Eightfold Path – he does not seek purity by another means.
Bậc đã gột sạch không mong cầu, không ưa thích, không ao ước, không khát khao, không tham vọng sự thanh tịnh, sự trong sạch, sự hoàn toàn trong sạch, sự giải thoát, sự hoàn toàn giải thoát, sự triệt để giải thoát bằng con đường bất tịnh khác, bằng tà đạo, bằng con đường không đưa đến giải thoát, ngoài các niệm xứ, ngoài các chánh cần, ngoài các như ý túc, ngoài các căn, ngoài các lực, ngoài các giác chi, ngoài Thánh Đạo Tám Ngành – không mong cầu sự thanh tịnh bằng cách khác.
Na hi so rajjati no virajjatīti.
He is neither attached nor detached.
Vị ấy không nhiễm ái cũng không ly ái.
Sabbe bālaputhujjanā rajjanti, puthujjanakalyāṇakaṃ upādāya satta sekkhā virajjanti; arahā neva rajjati no virajjati.
All foolish ordinary people are attached, and the seven trainees (sekkhā), including the virtuous ordinary person, are detached; an Arahant is neither attached nor detached.
Tất cả phàm phu ngu dốt đều nhiễm ái, còn bảy bậc hữu học, kể từ phàm phu thiện, thì ly ái; bậc A-la-hán không nhiễm ái cũng không ly ái.
Viratto so khayā rāgassa vītarāgattā, khayā dosassa vītadosattā, khayā mohassa vītamohattā.
He is dispassionate due to the destruction of lust, due to being free from lust; due to the destruction of hatred, due to being free from hatred; due to the destruction of delusion, due to being free from delusion.
Vị ấy đã ly ái do đoạn tận tham, do đã hết tham; do đoạn tận sân, do đã hết sân; do đoạn tận si, do đã hết si.
So vuṭṭhavāso ciṇṇacaraṇo…pe… jātijarāmaraṇasaṃsāro, natthi tassa punabbhavoti – na hi so rajjati no virajjati.
He has completed the holy life, fulfilled his conduct…etc… the cycle of birth, aging, and death. For him there is no further becoming—indeed, he is not attached nor disattached.
Vị ấy đã sống xong đời sống phạm hạnh, đã làm xong việc cần làm… vòng luân hồi sanh, già, chết, không còn tái sanh đối với vị ấy nữa – vị ấy không nhiễm ái cũng không ly ái.
Methunamanuyuttassāti.
“For one engaged in sexual intercourse”—
Đối với người dấn thân vào việc dâm dục có nghĩa là:
Methunadhammo nāma yo so asaddhammo gāmadhammo vasaladhammo duṭṭhullo odakantiko rahasso dvayaṃdvayasamāpatti.
That which is the unholy practice, the village practice, the base practice, the coarse, the final washing, the secret, the intimacy of two—this is called sexual intercourse (methunadhamma).
Pháp dâm dục là pháp không phải của bậc thiện nhân, là pháp của người làng, là pháp của kẻ hạ tiện, là việc thô bỉ, có nước là điểm cuối, là việc kín đáo, là sự giao hợp của hai người.
Kiṃkāraṇā vuccati methunadhammo?
For what reason is it called methunadhamma?
Vì lý do gì mà gọi là pháp dâm dục?
Ubhinnaṃ rattānaṃ sārattānaṃ avassutānaṃ pariyuṭṭhitānaṃ pariyādinnacittānaṃ ubhinnaṃ sadisānaṃ dhammoti – taṃkāraṇā vuccati methunadhammo.
It is the practice of two who are lustful, deeply lustful, defiled, beset, with minds consumed, of two who are alike—for that reason it is called methunadhamma.
Đó là pháp của hai người đang say đắm, đang nhiệt tình say đắm, đang tràn ngập dục vọng, đang bị phiền não xâm chiếm, có tâm trí bị chế ngự, là pháp của hai người tương đồng – vì lý do đó mà gọi là pháp dâm dục.
Yathā ubho kalahakārakā methunakāti vuccanti, ubho bhaṇḍanakārakā methunakāti vuccanti, ubho bhassakārakā methunakāti vuccanti, ubho vivādakārakā methunakāti vuccanti, ubho adhikaraṇakārakā methunakāti vuccanti, ubho vādino methunakāti vuccanti, ubho sallāpakā methunakāti vuccanti; evamevaṃ ubhinnaṃ rattānaṃ sārattānaṃ avassutānaṃ pariyuṭṭhitānaṃ pariyādinnacittānaṃ ubhinnaṃ sadisānaṃ dhammoti – taṃkāraṇā vuccati methunadhammo.
Just as two quarrel-makers are called methunaka (alike), two dispute-makers are called methunaka, two talk-makers are called methunaka, two disputants are called methunaka, two case-makers are called methunaka, two debaters are called methunaka, two conversers are called methunaka; even so, it is the practice of two who are lustful, deeply lustful, defiled, beset, with minds consumed, of two who are alike—for that reason it is called methunadhamma.
Giống như hai người gây gổ được gọi là tương đồng, hai người cãi lộn được gọi là tương đồng, hai người nói lời vô ích được gọi là tương đồng, hai người tranh cãi được gọi là tương đồng, hai người gây ra tranh chấp được gọi là tương đồng, hai người tranh luận được gọi là tương đồng, hai người trò chuyện được gọi là tương đồng; cũng vậy, đó là pháp của hai người đang say đắm, đang nhiệt tình say đắm, đang tràn ngập dục vọng, đang bị phiền não xâm chiếm, có tâm trí bị chế ngự, là pháp của hai người tương đồng – vì lý do đó mà gọi là pháp dâm dục.
Iccāyasmā tisso metteyyoti.
“So said Venerable Tissa Metteyya”—
Tôn giả Tissa Metteyya thưa rằng có nghĩa là:
Iccāti padasandhi padasaṃsaggo padapāripūrī akkharasamavāyo byañjanasiliṭṭhatā padānupubbatāpetaṃ – iccāti.
“So said” (iccā) is a word-connection, a word-combination, a word-completion, a syllable-arrangement, a consonant-joining, a sequence of words—this is “iccā”.
Rằng (iccā) là từ nối câu, từ liên kết câu, từ bổ sung cho câu, sự kết hợp các chữ cái, sự gắn kết các phụ âm, đây là một từ theo sau các từ khác – đó là "rằng".
Āyasmāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravavacanaṃ sappatissavacanametaṃ – āyasmāti.
“Venerable” (āyasmā) is an endearing term, a respectful term, a term of reverence, a term of deference—this is “āyasmā”.
Tôn giả (āyasmā) là một lời nói thân ái, một lời nói tôn trọng, một lời nói có sự kính trọng, một lời nói có sự nể vì – đó là "tôn giả".
Tissoti tassa therassa nāmaṃ saṅkhā samaññā paññatti vohāro nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti byañjanaṃ abhilāpo.
“Tissa” is the name, designation, appellation, term, usage, name-making, nomenclature, etymology, expression, declaration of that elder.
Tissa là tên của vị trưởng lão đó, là danh xưng, là tên gọi, là sự quy ước, là cách gọi, là tên, là việc đặt tên, là danh hiệu, là từ ngữ, là phụ âm, là cách phát biểu.
Metteyyoti tassa therassa gottaṃ saṅkhā samaññā paññatti vohāroti – iccāyasmā tisso metteyyo.
“Metteyya” is the clan name, designation, appellation, term, usage of that elder—this is “so said Venerable Tissa Metteyya”.
Metteyya là họ của vị trưởng lão đó, là danh xưng, là tên gọi, là sự quy ước, là cách gọi – đó là Tôn giả Tissa Metteyya thưa rằng.
Vighātaṃ brūhi mārisāti.
“Tell us, dear sir, its affliction”—
Xin Ngài, bậc Mã-lợi-sa, hãy nói rõ về sự tai hại có nghĩa là:
Vighātanti vighātaṃ upaghātaṃ pīḷanaṃ ghaṭṭanaṃ upaddavaṃ upasaggaṃ brūhi ācikkha desehi paññapehi paṭṭhapehi vivara vibhaja uttānīkarohi* pakāsehi.
Affliction (vighāta) means affliction, suffering, oppression, disturbance, distress, danger. Tell, declare, teach, describe, establish, reveal, explain, clarify, make manifest.
Sự tai hại là sự tai hại, sự tàn hại, sự bức bách, sự va chạm, sự nguy hiểm, sự rủi ro. Xin Ngài hãy nói, hãy chỉ ra, hãy giảng dạy, hãy quy định, hãy thiết lập, hãy mở ra, hãy phân tích, hãy làm cho rõ ràng, hãy tuyên bố.
Mārisāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravavacanaṃ sappatissavacanametaṃ mārisāti – vighātaṃ brūhi mārisa.
“Dear sir” (mārisa) is an endearing term, a respectful term, a term of reverence, a term of deference—this is “mārisa”—“tell us, dear sir, its affliction”.
Bậc Mã-lợi-sa (mārisā) là một lời nói thân ái, một lời nói tôn trọng, một lời nói có sự kính trọng, một lời nói có sự nể vì – đó là "bậc Mã-lợi-sa" – xin Ngài, bậc Mã-lợi-sa, hãy nói rõ về sự tai hại.
Viveke sikkhissāmaseti.
“We shall train in seclusion”—
Chúng con sẽ tu học trong sự viễn ly có nghĩa là:
Vivekoti tayo vivekā – kāyaviveko, cittaviveko, upadhiviveko.
Seclusion (viveko) means three kinds of seclusion: physical seclusion, mental seclusion, and seclusion from defilements (upadhiviveko).
Viễn ly (viveko) có ba loại: thân viễn ly, tâm viễn ly, và y viễn ly.
Katamo kāyaviveko?
What is physical seclusion?
Thế nào là thân viễn ly?
Idha bhikkhu vivittaṃ senāsanaṃ bhajati araññaṃ rukkhamūlaṃ pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ vanapatthaṃ abbhokāsaṃ palāsapuñjaṃ, kāyena vivitto viharati.
Here, a bhikkhu resorts to a secluded dwelling: a forest, the root of a tree, a mountain, a ravine, a mountain cave, a charnel ground, a jungle thicket, an open space, a heap of straw. He dwells physically secluded.
Ở đây, vị Tỳ khưu tìm đến một nơi ở vắng vẻ: trong rừng, dưới gốc cây, trên núi, trong hang động, trong khe núi, tại nghĩa địa, trong lùm cây, ngoài trời, trên đống rơm, sống viễn ly về thân.
So eko gacchati, eko tiṭṭhati, eko nisīdati, eko seyyaṃ kappeti, eko gāmaṃ piṇḍāya pavisati, eko paṭikkamati, eko raho nisīdati, eko caṅkamaṃ adhiṭṭhāti, eko carati, eko viharati iriyati vattati pāleti yapeti yāpeti – ayaṃ kāyaviveko.
He goes alone, stands alone, sits alone, makes his bed alone, enters a village for alms alone, returns alone, sits in solitude alone, undertakes walking meditation alone, moves about alone, dwells, acts, behaves, maintains, lives, passes his time—this is physical seclusion.
Vị ấy đi một mình, đứng một mình, ngồi một mình, nằm một mình, vào làng khất thực một mình, trở về một mình, ngồi một mình nơi kín đáo, kinh hành một mình, đi lại, sống, duy trì, tồn tại, tiếp tục một mình – đây là thân viễn ly.
Katamo cittaviveko?
What is mental seclusion?
Thế nào là tâm viễn ly?
Paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa nīvaraṇehi cittaṃ vivittaṃ hoti, dutiyaṃ jhānaṃ samāpannassa vitakkavicārehi cittaṃ vivittaṃ hoti, tatiyaṃ jhānaṃ samāpannassa pītiyā cittaṃ vivittaṃ hoti, catutthaṃ jhānaṃ samāpannassa sukhadukkhehi cittaṃ vivittaṃ hoti, ākāsānañcāyatanaṃ samāpannassa rūpasaññāya paṭighasaññāya nānattasaññāya cittaṃ vivittaṃ hoti, viññāṇañcāyatanaṃ samāpannassa ākāsānañcāyatanasaññāya cittaṃ vivittaṃ hoti, ākiñcaññāyatanaṃ samāpannassa viññāṇañcāyatanasaññāya cittaṃ vivittaṃ hoti, nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpannassa ākiñcaññāyatanasaññāya cittaṃ vivittaṃ hoti, sotāpannassa sakkāyadiṭṭhiyā vicikicchāya sīlabbataparāmāsā diṭṭhānusayā vicikicchānusayā tadekaṭṭhehi ca kilesehi cittaṃ vivittaṃ hoti, sakadāgāmissa oḷārikā kāmarāgasaññojanā paṭighasaññojanā oḷārikā kāmarāgānusayā paṭighānusayā tadekaṭṭhehi ca kilesehi cittaṃ vivittaṃ hoti, anāgāmissa anusahagatā kāmarāgasaññojanā paṭighasaññojanā anusahagatā kāmarāgānusayā paṭighānusayā tadekaṭṭhehi ca kilesehi cittaṃ vivittaṃ hoti, arahato rūparāgā arūparāgā mānā uddhaccā avijjāya mānānusayā bhavarāgānusayā avijjānusayā tadekaṭṭhehi ca kilesehi bahiddhā ca sabbanimittehi cittaṃ vivittaṃ hoti – ayaṃ cittaviveko.
For one who has attained the first jhāna, the mind is secluded from the hindrances; for one who has attained the second jhāna, the mind is secluded from vitakka and vicāra; for one who has attained the third jhāna, the mind is secluded from pīti; for one who has attained the fourth jhāna, the mind is secluded from pleasure and pain; for one who has attained the base of infinite space, the mind is secluded from perception of form, perception of resistance, and perception of diversity; for one who has attained the base of infinite consciousness, the mind is secluded from the perception of the base of infinite space; for one who has attained the base of nothingness, the mind is secluded from the perception of the base of infinite consciousness; for one who has attained the base of neither perception nor non-perception, the mind is secluded from the perception of the base of nothingness; for a Sotāpanna, the mind is secluded from sakkāyadiṭṭhi, vicikicchā, sīlabbataparāmāsa, the latent tendency of wrong view (diṭṭhānusaya), the latent tendency of doubt (vicikicchānusaya), and the defilements associated with these; for a Sakadāgāmī, the mind is secluded from gross kāmarāga saññojana, paṭigha saññojana, gross kāmarāgānusaya, paṭighānusaya, and the defilements associated with these; for an Anāgāmī, the mind is secluded from subtle kāmarāga saññojana, paṭigha saññojana, subtle kāmarāgānusaya, paṭighānusaya, and the defilements associated with these; for an Arahant, the mind is secluded from rūparāga, arūparāga, māna, uddhacca, avijjā, mānānusaya, bhavarāgānusaya, avijjānusaya, the defilements associated with these, and all external signs – this is seclusion of mind (cittaviveka).
Đối với người đã chứng đắc Sơ thiền, tâm được viễn ly khỏi các triền cái; đối với người đã chứng đắc Nhị thiền, tâm được viễn ly khỏi tầm và tứ; đối với người đã chứng đắc Tam thiền, tâm được viễn ly khỏi hỷ; đối với người đã chứng đắc Tứ thiền, tâm được viễn ly khỏi lạc và khổ; đối với người đã chứng đắc Không Vô Biên Xứ, tâm được viễn ly khỏi sắc tưởng, đối ngại tưởng và các tưởng sai biệt; đối với người đã chứng đắc Thức Vô Biên Xứ, tâm được viễn ly khỏi tưởng về Không Vô Biên Xứ; đối với người đã chứng đắc Vô Sở Hữu Xứ, tâm được viễn ly khỏi tưởng về Thức Vô Biên Xứ; đối với người đã chứng đắc Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ, tâm được viễn ly khỏi tưởng về Vô Sở Hữu Xứ; đối với bậc Dự lưu, tâm được viễn ly khỏi thân kiến, hoài nghi, giới cấm thủ, kiến tuỳ miên, nghi tuỳ miên và các phiền não đồng trú xứ với chúng; đối với bậc Nhất lai, tâm được viễn ly khỏi dục ái kết và sân kết ở dạng thô, dục ái tuỳ miên và sân tuỳ miên ở dạng thô và các phiền não đồng trú xứ với chúng; đối với bậc Bất lai, tâm được viễn ly khỏi dục ái kết và sân kết ở dạng vi tế, dục ái tuỳ miên và sân tuỳ miên ở dạng vi tế và các phiền não đồng trú xứ với chúng; đối với bậc A-la-hán, tâm được viễn ly khỏi sắc ái, vô sắc ái, mạn, trạo cử, vô minh, mạn tuỳ miên, hữu ái tuỳ miên, vô minh tuỳ miên, các phiền não đồng trú xứ với chúng và khỏi tất cả các tướng bên ngoài – đây là tâm viễn ly.
Katamo upadhiviveko?
What is seclusion from substrata (upadhiviveka)?
Thế nào là y viễn ly?
Upadhi vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca.
Substrata (Upadhi) are called defilements, aggregates, and volitional formations (abhisaṅkhārā).
Y (upadhi) được gọi là các phiền não, các uẩn, và các hành.
Upadhiviveko vuccati amataṃ nibbānaṃ.
Seclusion from substrata (upadhiviveka) is called the deathless Nibbāna.
Y viễn ly được gọi là bất tử, là Nibbāna.
Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ – ayaṃ upadhiviveko.
That calming of all formations, relinquishment of all substrata, eradication of craving, dispassion, cessation, Nibbāna – this is seclusion from substrata (upadhiviveka).
Sự tịch tịnh của tất cả các hành, sự từ bỏ tất cả các y, sự đoạn tận của ái, sự ly tham, sự diệt, Nibbāna – đây là y viễn ly.
Kāyaviveko ca vivekaṭṭhakāyānaṃ nekkhammābhiratānaṃ; cittaviveko ca parisuddhacittānaṃ paramavodānapattānaṃ; upadhiviveko ca nirūpadhīnaṃ puggalānaṃ visaṅkhāragatānaṃ.
There is seclusion of body (kāyaviveka) for those who delight in seclusion and renunciation; seclusion of mind (cittaviveka) for those with purified minds who have attained the highest clarity; and seclusion from substrata (upadhiviveka) for those individuals who are free from substrata, who have gone beyond formations.
Thân viễn ly dành cho những người có thân viễn ly, ưa thích sự xuất ly; tâm viễn ly dành cho những người có tâm thanh tịnh, đã đạt đến sự trong sạch tối thượng; y viễn ly dành cho những cá nhân không còn y, đã đạt đến trạng thái vô hành.
Viveke sikkhissāmaseti.
“We shall train in seclusion.”
Chúng con sẽ học tập trong sự viễn ly.
So thero pakatiyā sikkhitasikkho.
That elder was naturally one who had completed his training.
Vị trưởng lão ấy, về bản chất, là người đã học tập các học giới.
Api ca dhammadesanaṃ upādāya dhammadesanaṃ sāvento* evamāha – viveke sikkhissāmaseti.
However, in order to give a discourse on the Dhamma, desiring to hear a Dhamma discourse, he spoke thus: “We shall train in seclusion.”
Hơn nữa, dựa vào bài pháp thoại, trong khi lắng nghe bài pháp thoại, ngài đã nói như vậy: "Chúng con sẽ học tập trong sự viễn ly".
Methunamanuyuttassāti.
“For one who engages in sexual intercourse” –
Đối với người chuyên tâm vào việc dâm dục.
Methunadhammo nāma yo so asaddhammo gāmadhammo vasaladhammo duṭṭhullo odakantiko rahasso dvayaṃdvayasamāpatti.
Sexual intercourse is that ignoble practice, that village practice, that base practice, that coarse practice, that which ends in washing, that which is secret, that dual union.
Pháp dâm dục là pháp không tốt lành, pháp của kẻ quê mùa, pháp của kẻ hạ tiện, thô bỉ, có nước làm tận cùng, kín đáo, là sự giao hợp của hai người.
Kiṃkāraṇā vuccati methunadhammo?
For what reason is it called sexual intercourse?
Vì lý do gì mà được gọi là pháp dâm dục?
Ubhinnaṃ rattānaṃ sārattānaṃ avassutānaṃ pariyuṭṭhitānaṃ pariyādinnacittānaṃ ubhinnaṃ sadisānaṃ dhammoti – taṃkāraṇā vuccati methunadhammo.
Because it is a practice of two who are lustful, deeply attached, infatuated, overcome, with minds consumed, a practice common to both – for that reason it is called sexual intercourse.
Đó là pháp của hai người cùng đam mê, cùng say đắm, cùng bị thấm đẫm, cùng bị xâm chiếm, tâm trí bị chiếm đoạt, là pháp của hai người tương đồng – vì lý do đó mà được gọi là pháp dâm dục.
Yathā ubho kalahakārakā methunakāti vuccanti, ubho bhaṇḍanakārakā methunakāti vuccanti, ubho bhassakārakā methunakāti vuccanti, ubho vivādakārakā methunakāti vuccanti, ubho adhikaraṇakārakā methunakāti vuccanti, ubho vādino methunakāti vuccanti, ubho sallāpakā methunakāti vuccanti; evamevaṃ ubhinnaṃ rattānaṃ sārattānaṃ avassutānaṃ pariyuṭṭhitānaṃ pariyādinnacittānaṃ ubhinnaṃ sadisānaṃ dhammoti – taṃkāraṇā vuccati methunadhammo.
Just as two who cause quarrels are called partners, two who cause disputes are called partners, two who cause arguments are called partners, two who cause disagreements are called partners, two who cause legal cases are called partners, two who are debaters are called partners, two who are conversers are called partners; even so, because it is a practice of two who are lustful, deeply attached, infatuated, overcome, with minds consumed, a practice common to both – for that reason it is called sexual intercourse.
Giống như hai người gây gổ được gọi là một cặp, hai người cãi vã được gọi là một cặp, hai người nói lời thô ác được gọi là một cặp, hai người tranh luận được gọi là một cặp, hai người gây ra tranh chấp được gọi là một cặp, hai người đối đáp được gọi là một cặp, hai người trò chuyện được gọi là một cặp; cũng vậy, đó là pháp của hai người cùng đam mê, cùng say đắm, cùng bị thấm đẫm, cùng bị xâm chiếm, tâm trí bị chiếm đoạt, là pháp của hai người tương đồng – vì lý do đó mà được gọi là pháp dâm dục.
Metteyyāti bhagavā taṃ theraṃ gottena ālapati.
The Blessed One addresses that elder by his clan name, "Metteyya."
Này Metteyya, Đức Thế Tôn gọi vị trưởng lão ấy bằng họ của ngài.
Bhagavāti gāravādhivacanaṃ.
"Bhagavā" is an appellation of respect.
Bhagavā là một danh xưng tôn kính.
Api ca bhaggarāgoti bhagavā, bhaggadosoti bhagavā, bhaggamohoti bhagavā, bhaggamānoti bhagavā, bhaggadiṭṭhīti bhagavā, bhaggakaṇḍakoti* bhagavā, bhaggakilesoti bhagavā, bhaji vibhaji pavibhaji dhammaratananti bhagavā, bhavānaṃ antakaroti bhagavā, bhāvitakāyo bhāvitasīlo bhāvitacitto bhāvitapaññoti bhagavā, bhaji vā bhagavā araññavanapatthāni* pantāni senāsanāni appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhasseyyakāni* paṭisallānasāruppānīti bhagavā, bhāgī vā bhagavā cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānanti bhagavā, bhāgī vā bhagavā attharasassa dhammarasassa vimuttirasassa adhisīlassa adhicittassa adhipaññāyāti bhagavā, bhāgī vā bhagavā catunnaṃ jhānānaṃ catunnaṃ appamaññānaṃ catunnaṃ arūpasamāpattīnanti bhagavā, bhāgī vā bhagavā aṭṭhannaṃ vimokkhānaṃ aṭṭhannaṃ abhibhāyatanānaṃ navannaṃ anupubbavihārasamāpattīnanti bhagavā, bhāgī vā bhagavā dasannaṃ saññābhāvanānaṃ dasannaṃ kasiṇasamāpattīnaṃ ānāpānassatisamādhissa asubhasamāpattiyāti bhagavā, bhāgī vā bhagavā catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ catunnaṃ sammappadhānānaṃ catunnaṃ iddhipādānaṃ pañcannaṃ indriyānaṃ pañcannaṃ balānaṃ sattannaṃ bojjhaṅgānaṃ ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassāti bhagavā, bhāgī vā bhagavā dasannaṃ tathāgatabalānaṃ catunnaṃ vesārajjānaṃ catunnaṃ paṭisambhidānaṃ channaṃ abhiññānaṃ* channaṃ buddhadhammānanti bhagavā.
Furthermore, the Blessed One is called "Bhagavā" because he has broken lust; because he has broken hatred; because he has broken delusion; because he has broken conceit; because he has broken wrong views; because he has broken the bundle of defilements; because he has broken defilements; because he has distributed, divided, and apportioned the jewel of the Dhamma; because he is the terminator of existences; because he has developed his body, developed his virtue, developed his mind, developed his wisdom; or because the Blessed One has resorted to remote forest groves, quiet hermitages, secluded places, solitary abodes, suitable for meditation; or because the Blessed One is a partaker of robes, almsfood, lodgings, and medicines for the sick; or because the Blessed One is a partaker of the flavor of meaning, the flavor of Dhamma, the flavor of liberation, higher virtue, higher mind, higher wisdom; or because the Blessed One is a partaker of the four jhāna, the four immeasurables, the four formless attainments; or because the Blessed One is a partaker of the eight liberations, the eight abhibhāyatanas, the nine anupubbavihārasamāpattis; or because the Blessed One is a partaker of the ten perception-developments, the ten kasiṇa-attainments, the concentration of mindfulness of breathing, the attainment of the foul; or because the Blessed One is a partaker of the four foundations of mindfulness, the four right exertions, the four bases of psychic power, the five faculties, the five powers, the seven factors of enlightenment, the Noble Eightfold Path; or because the Blessed One is a partaker of the ten Tathāgata powers, the four kinds of intrepidity, the four analytical knowledges, the six supernormal powers, the six Buddha-dharmas.
Hơn nữa, Bhagavā vì đã bẻ gãy tham, Bhagavā vì đã bẻ gãy sân, Bhagavā vì đã bẻ gãy si, Bhagavā vì đã bẻ gãy mạn, Bhagavā vì đã bẻ gãy tà kiến, Bhagavā vì đã bẻ gãy các chướng ngại, Bhagavā vì đã bẻ gãy các phiền não; Bhagavā vì Ngài đã phân tích, phân chia, phân loại pháp bảo; Bhagavā vì Ngài là người chấm dứt các cõi hữu; Bhagavā vì Ngài đã phát triển thân, phát triển giới, phát triển tâm, phát triển tuệ; Bhagavā vì Ngài đã lui tới những trú xứ trong rừng, nơi hoang vắng, nơi xa xôi, vắng lặng, ít tiếng ồn, xa lánh người, kín đáo, thích hợp cho việc độc cư; Bhagavā vì Ngài là người thọ nhận y, vật thực khất thực, trú xứ, dược phẩm trị bệnh; Bhagavā vì Ngài là người thọ hưởng pháp vị, nghĩa vị, giải thoát vị, tăng thượng giới, tăng thượng tâm, tăng thượng tuệ; Bhagavā vì Ngài là người thọ hưởng bốn thiền, bốn vô lượng tâm, bốn thiền vô sắc; Bhagavā vì Ngài là người thọ hưởng tám giải thoát, tám thắng xứ, chín thứ đệ trú định; Bhagavā vì Ngài là người thọ hưởng mười tưởng tu tập, mười biến xứ định, định niệm hơi thở, định bất tịnh; Bhagavā vì Ngài là người thọ hưởng bốn niệm xứ, bốn chánh cần, bốn như ý túc, năm căn, năm lực, bảy giác chi, Thánh đạo tám ngành; Bhagavā vì Ngài là người thọ hưởng mười Như Lai lực, bốn vô sở úy, bốn vô ngại giải, sáu thắng trí, sáu Phật pháp.
Bhagavāti netaṃ nāmaṃ mātarā kataṃ, na pitarā kataṃ, na bhātarā kataṃ, na bhaginiyā kataṃ, na mittāmaccehi kataṃ, na ñātisālohitehi kataṃ na samaṇabrāhmaṇehi kataṃ, na devatāhi kataṃ.
"Bhagavā" is not a name given by a mother, nor by a father, nor by a brother, nor by a sister, nor by friends and associates, nor by relatives by blood, nor by ascetics and brahmins, nor by deities.
Danh xưng Bhagavā này không phải do mẹ đặt, không phải do cha đặt, không phải do anh đặt, không phải do chị đặt, không phải do bạn bè thân quyến đặt, không phải do bà con huyết thống đặt, không phải do sa-môn, bà-la-môn đặt, không phải do chư thiên đặt.
Vimokkhantikametaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ bodhiyā mūle saha sabbaññutaññāṇassa paṭilābhā sacchikā paññatti yadidaṃ bhagavāti – metteyyāti bhagavā.
This is a true designation, a designation of liberation for Buddhas, the Blessed Ones, attained at the foot of the Bodhi tree together with the acquisition of omniscience, namely, "Bhagavā" – thus, Metteyya, the Blessed One.
Đây là danh xưng liên quan đến sự giải thoát của các vị Phật, các Đấng Thế Tôn, một chế định thực tại phát sinh cùng với sự chứng đắc nhất thiết trí tuệ tại cội Bồ-đề, đó là Bhagavā – này Metteyya, Đức Thế Tôn phán.
Mussate vāpi sāsananti.
"Or the teaching might be forgotten."
Giáo pháp bị lãng quên.
Dvīhi kāraṇehi sāsanaṃ mussati – pariyattisāsanampi mussati, paṭipattisāsanampi mussati.
The teaching is forgotten for two reasons: the teaching of pariyatti is forgotten, and the teaching of paṭipatti is also forgotten.
Giáo pháp bị lãng quên do hai nguyên nhân: giáo pháp học (pariyatti) cũng bị lãng quên, và giáo pháp hành (paṭipatti) cũng bị lãng quên.
Katamaṃ pariyattisāsanaṃ?
What is the teaching of pariyatti?
Thế nào là giáo pháp học?
Yaṃ tassa pariyāpuṭaṃ – suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthā udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ – idaṃ pariyattisāsanaṃ.
That which is learned: Sutta, Geyya, Veyyākaraṇa, Gāthā, Udāna, Itivuttaka, Jātaka, Abbhutadhamma, Vedalla – this is the teaching of pariyatti.
Những gì đã được học thuộc lòng – kinh, ứng tụng, ký thuyết, kệ, tự thuyết, như thị thuyết, bổn sanh, vị tằng hữu pháp, phương quảng – đây là giáo pháp học tập (pariyattisāsana).
Tampi mussati sammussati pamussati sampamussati paribāhiro hotīti – evampi mussate vāpi sāsanaṃ.
That too is forgotten, completely forgotten, utterly forgotten, entirely forgotten, it becomes external – thus, "or the teaching might be forgotten."
Giáo pháp ấy cũng bị quên lãng, bị hoàn toàn quên lãng, bị quên mất, bị hoàn toàn quên mất, trở nên xa lạ – như vậy giáo pháp cũng bị quên lãng.
Katamaṃ paṭipattisāsanaṃ?
What is the teaching of paṭipatti?
Thế nào là giáo pháp thực hành (paṭipattisāsana)?
Sammāpaṭipadā anulomapaṭipadā apaccanīkapaṭipadā anvatthapaṭipadā dhammānudhammapaṭipadā sīlesu paripūrakāritā indriyesu guttadvāratā bhojane mattaññutā jāgariyānuyogo satisampajaññaṃ cattāro satipaṭṭhānā cattāro sammappadhānā cattāro iddhipādā pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅgā ariyo aṭṭhaṅgiko maggo – idaṃ paṭipattisāsanaṃ.
Right practice, favorable practice, unopposed practice, appropriate practice, practice in accordance with the Dhamma, fulfillment in virtues, guarding the doors of the senses, moderation in eating, devotion to wakefulness, mindfulness and clear comprehension, the four foundations of mindfulness, the four right exertions, the four bases of psychic power, the five faculties, the five powers, the seven factors of enlightenment, the Noble Eightfold Path – this is the teaching of paṭipatti.
Chánh hạnh, thuận thứ hạnh, không trái nghịch hạnh, tùy nghĩa hạnh, pháp tùy pháp hạnh, sự viên mãn trong các giới, sự hộ trì các căn, sự biết tiết độ trong ăn uống, sự chuyên tâm tỉnh thức, niệm và tỉnh giác, bốn niệm xứ, bốn chánh cần, bốn như ý túc, năm căn, năm lực, bảy giác chi, Thánh đạo tám ngành – đây là giáo pháp thực hành.
Tampi mussati sammussati pamussati sampamussati paribāhiro hotīti.
That too is forgotten, completely forgotten, utterly forgotten, entirely forgotten, it becomes external.
Giáo pháp ấy cũng bị quên lãng, bị hoàn toàn quên lãng, bị quên mất, bị hoàn toàn quên mất, trở nên xa lạ.
Evampi mussate vāpi sāsanaṃ.
Thus, "or the teaching might be forgotten."
Như vậy giáo pháp cũng bị quên lãng.
Eko pubbe caritvānāti.
“One who, having formerly lived alone”—
Người trước kia sống một mình có nghĩa là:
Dvīhi kāraṇehi eko pubbe caritvāna – pabbajjāsaṅkhātena vā gaṇāvavassaggaṭṭhena vā.
“One who, having formerly lived alone” by two reasons: either by way of going forth (pabbajjā) or by way of separation from the group.
Người trước kia sống một mình do hai lý do – hoặc theo nghĩa xuất gia, hoặc theo nghĩa từ bỏ đoàn thể.
Kathaṃ pabbajjāsaṅkhātena eko pubbe caritvāna?
How is it “one who, having formerly lived alone” by way of going forth?
Thế nào là người trước kia sống một mình theo nghĩa xuất gia?
Sabbaṃ gharāvāsapalibodhaṃ chinditvā puttadārapalibodhaṃ chinditvā ñātipalibodhaṃ chinditvā mittāmaccapalibodhaṃ chinditvā sannidhipalibodhaṃ chinditvā kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitvā akiñcanabhāvaṃ upagantvā eko carati viharati iriyati vattati pāleti yapeti yāpeti.
Having cut off all household ties, having cut off ties to children and spouse, having cut off ties to relatives, having cut off ties to friends and associates, having cut off ties to accumulated possessions, having shaved off hair and beard, having donned saffron robes, having gone forth from the home life into homelessness, having attained a state of having nothing, he lives, dwells, moves, acts, maintains, spends, and passes his time alone.
Sau khi cắt đứt mọi ràng buộc của đời sống tại gia, cắt đứt ràng buộc vợ con, cắt đứt ràng buộc quyến thuộc, cắt đứt ràng buộc bạn bè thân hữu, cắt đứt ràng buộc của cải tích trữ, cạo bỏ râu tóc, đắp y cà-sa, từ bỏ gia đình, sống không gia đình, đạt đến trạng thái vô sản, người ấy sống một mình, trú một mình, đi một mình, hành động một mình, duy trì, tồn tại, bảo dưỡng một mình.
Evaṃ pabbajjāsaṅkhātena eko pubbe caritvāna.
Thus, “one who, having formerly lived alone” by way of going forth.
Như vậy là người trước kia sống một mình theo nghĩa xuất gia.
Kathaṃ gaṇāvavassaggaṭṭhena eko pubbe caritvāna?
How is it “one who, having formerly lived alone” by way of separation from the group?
Thế nào là người trước kia sống một mình theo nghĩa từ bỏ đoàn thể?
So evaṃ pabbajito samāno eko araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevati appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhasseyyakāni paṭisallānasāruppāni.
Such a person, having thus gone forth, resorts to remote forest and wilderness dwellings, which are quiet, free from noise, devoid of people, suitable for human seclusion, and conducive to seclusion.
Người đã xuất gia như vậy thường lui tới những trú xứ xa xôi trong rừng sâu núi thẳm, ít tiếng động, ít ồn ào, vắng người, kín đáo, thích hợp cho việc độc cư.
So eko gacchati, eko tiṭṭhati, eko nisīdati, eko seyyaṃ kappeti, eko gāmaṃ piṇḍāya pavisati, eko paṭikkamati, eko raho nisīdati, eko caṅkamaṃ adhiṭṭhāti, eko carati viharati iriyati vattati pāleti yapeti yāpeti.
He walks alone, stands alone, sits alone, lies down alone, enters the village for alms alone, returns alone, sits in solitude alone, undertakes walking meditation alone, lives, dwells, moves, acts, maintains, spends, and passes his time alone.
Người ấy đi một mình, đứng một mình, ngồi một mình, nằm một mình, vào làng khất thực một mình, trở về một mình, ngồi một mình nơi kín đáo, kinh hành một mình, sống một mình, trú một mình, đi một mình, hành động một mình, duy trì, tồn tại, bảo dưỡng một mình.
Evaṃ gaṇāvavassaggaṭṭhena eko pubbe caritvāna.
Thus, “one who, having formerly lived alone” by way of separation from the group.
Như vậy là người trước kia sống một mình theo nghĩa từ bỏ đoàn thể.
Yānaṃ bhantaṃva taṃ loketi.
“Such a person, like a broken down vehicle in the world”—
Trên đời, như cỗ xe mất kiểm soát có nghĩa là:
Yānanti hatthiyānaṃ assayānaṃ goyānaṃ ajayānaṃ meṇḍayānaṃ oṭṭhayānaṃ kharayānaṃ bhantaṃ adantaṃ akāritaṃ avinītaṃ uppathaṃ gaṇhāti, visamaṃ khāṇumpi pāsāṇampi abhiruhati, yānampi ārohanakampi bhañjati, papātepi papatati.
Vehicle refers to an elephant-vehicle, horse-vehicle, ox-vehicle, goat-vehicle, ram-vehicle, camel-vehicle, or donkey-vehicle. A broken down (bhantaṃ), untamed, unpracticed, undisciplined one goes off the path, climbs onto uneven ground like stumps or rocks, breaks the vehicle or its mounting, and falls into chasms.
Cỗ xe là xe voi, xe ngựa, xe bò, xe dê, xe cừu, xe lạc đà, xe lừa, khi mất kiểm soát, chưa được thuần hóa, chưa được huấn luyện, chưa được dạy dỗ, nó sẽ đi lạc đường, leo lên cả những nơi gồ ghề, gốc cây, đá tảng, làm hỏng cả cỗ xe và người cưỡi, và có thể rơi xuống vực thẳm.
Yathā taṃ bhantaṃ yānaṃ adantaṃ akāritaṃ avinītaṃ uppathaṃ gaṇhāti; evamevaṃ so vibbhantako bhantayānapaṭibhāgo uppathaṃ gaṇhāti, micchādiṭṭhiṃ gaṇhāti…pe… micchāsamādhiṃ gaṇhāti.
Just as that broken down, untamed, unpracticed, undisciplined vehicle goes off the path; even so, that deluded person, comparable to a broken down vehicle, goes off the path, embraces wrong view... (details omitted)... embraces wrong concentration.
Giống như cỗ xe mất kiểm soát, chưa được thuần hóa, chưa được huấn luyện, chưa được dạy dỗ, đi lạc đường; cũng vậy, người đã hoàn tục ấy, tương tự như cỗ xe mất kiểm soát, đi vào con đường sai lạc, chấp giữ tà kiến…v.v… chấp giữ tà định.
Yathā taṃ bhantaṃ yānaṃ adantaṃ akāritaṃ avinītaṃ visamaṃ khāṇumpi pāsāṇampi abhiruhati; evamevaṃ so vibbhantako bhantayānapaṭibhāgo visamaṃ kāyakammaṃ abhiruhati, visamaṃ vacīkammaṃ abhiruhati, visamaṃ manokammaṃ abhiruhati, visamaṃ pāṇātipātaṃ abhiruhati, visamaṃ adinnādānaṃ abhiruhati, visamaṃ kāmesumicchācāraṃ abhiruhati, visamaṃ musāvādaṃ abhiruhati, visamaṃ pisuṇavācaṃ abhiruhati, visamaṃ pharusavācaṃ abhiruhati, visamaṃ samphappalāpaṃ abhiruhati, visamaṃ abhijjhaṃ abhiruhati, visamaṃ byāpādaṃ abhiruhati, visamaṃ micchādiṭṭhiṃ abhiruhati, visame saṅkhāre abhiruhati, visame pañca kāmaguṇe abhiruhati, visame nīvaraṇe abhiruhati.
Just as that broken down, untamed, unpracticed, undisciplined vehicle climbs onto uneven ground like stumps or rocks; even so, that deluded person, comparable to a broken down vehicle, climbs onto wrong bodily action, climbs onto wrong verbal action, climbs onto wrong mental action, climbs onto wrong taking of life, climbs onto wrong taking of what is not given, climbs onto wrong conduct in sensual pleasures, climbs onto wrong false speech, climbs onto wrong slanderous speech, climbs onto wrong harsh speech, climbs onto wrong idle chatter, climbs onto wrong covetousness, climbs onto wrong ill-will, climbs onto wrong wrong view, climbs onto wrong formations, climbs onto wrong five strands of sensual pleasure, climbs onto wrong hindrances.
Giống như cỗ xe mất kiểm soát, chưa được thuần hóa, chưa được huấn luyện, chưa được dạy dỗ, leo lên cả những nơi gồ ghề, gốc cây, đá tảng; cũng vậy, người đã hoàn tục ấy, tương tự như cỗ xe mất kiểm soát, dấn thân vào thân nghiệp bất chánh, dấn thân vào khẩu nghiệp bất chánh, dấn thân vào ý nghiệp bất chánh, dấn thân vào sự sát sanh bất chánh, dấn thân vào sự trộm cắp bất chánh, dấn thân vào sự tà dâm bất chánh, dấn thân vào sự nói dối bất chánh, dấn thân vào sự nói đôi chiều bất chánh, dấn thân vào sự nói lời thô ác bất chánh, dấn thân vào sự nói lời vô ích bất chánh, dấn thân vào sự tham lam bất chánh, dấn thân vào sự sân hận bất chánh, dấn thân vào tà kiến bất chánh, dấn thân vào các hành bất chánh, dấn thân vào năm dục trưởng dưỡng bất chánh, dấn thân vào các triền cái bất chánh.
Yathā taṃ bhantaṃ yānaṃ adantaṃ akāritaṃ avinītaṃ yānampi ārohanakampi bhañjati; evamevaṃ so vibbhantako bhantayānapaṭibhāgo niraye attānaṃ bhañjati, tiracchānayoniyaṃ attānaṃ bhañjati, pettivisaye attānaṃ bhañjati, manussaloke attānaṃ bhañjati, devaloke attānaṃ bhañjati.
Just as that broken down, untamed, unpracticed, undisciplined vehicle breaks the vehicle or its mounting; even so, that deluded person, comparable to a broken down vehicle, breaks himself in hell, breaks himself in the animal realm, breaks himself in the realm of hungry ghosts, breaks himself in the human world, breaks himself in the divine world.
Giống như cỗ xe mất kiểm soát, chưa được thuần hóa, chưa được huấn luyện, chưa được dạy dỗ, làm hỏng cả cỗ xe và người cưỡi; cũng vậy, người đã hoàn tục ấy, tương tự như cỗ xe mất kiểm soát, hủy hoại tự thân trong địa ngục, hủy hoại tự thân trong loài súc sanh, hủy hoại tự thân trong cõi ngạ quỷ, hủy hoại tự thân trong cõi người, hủy hoại tự thân trong cõi trời.
Yathā taṃ bhantaṃ yānaṃ adantaṃ akāritaṃ avinītaṃ papāte papatati; evamevaṃ so vibbhantako bhantayānapaṭibhāgo jātipapātampi papatati, jarāpapātampi papatati, byādhipapātampi papatati, maraṇapapātampi papatati, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsapapātampi papatati.
Just as that unruly, untrained, undisciplined vehicle falls into a precipice; even so, that one who has gone astray, resembling an unruly vehicle, falls into the precipice of birth, falls into the precipice of old age, falls into the precipice of sickness, falls into the precipice of death, falls into the precipice of sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair.
Giống như cỗ xe mất kiểm soát, chưa được thuần hóa, chưa được huấn luyện, chưa được dạy dỗ, rơi xuống vực thẳm; cũng vậy, người đã hoàn tục ấy, tương tự như cỗ xe mất kiểm soát, rơi vào vực thẳm của sanh, rơi vào vực thẳm của già, rơi vào vực thẳm của bệnh, rơi vào vực thẳm của chết, rơi vào vực thẳm của sầu, bi, khổ, ưu, não.
Loketi apāyaloke manussaloketi – yānaṃ bhantaṃva taṃ loke.
‘ In the world’ means in the realms of woe, in the human realm – that unruly vehicle is in the world.
Trên đời là trong cõi khổ, trong cõi người – trên đời, như cỗ xe mất kiểm soát.
Hīnamāhu puthujjananti.
“ They call a common person lowly.”
Kẻ phàm phu gọi là thấp hèn có nghĩa là:
Puthujjanāti kenaṭṭhena puthujjanā?
Puthujjanā – in what sense are they puthujjanā?
Phàm phu (puthujjana), vì sao gọi là phàm phu?
Puthu kilese janentīti puthujjanā, puthu avihatasakkāyadiṭṭhikāti puthujjanā, puthu satthārānaṃ mukhullokikāti puthujjanā, puthu sabbagatīhi avuṭṭhitāti puthujjanā, puthu nānābhisaṅkhāre* abhisaṅkharontīti puthujjanā, puthu nānāoghehi vuyhantīti puthujjanā, puthu nānāsantāpehi santapantīti puthujjanā, puthu nānāpariḷāhehi paridayhantīti puthujjanā, puthu pañcasu kāmaguṇesu rattā giddhā gadhitā mucchitā ajjhosannā* laggā laggitā palibuddhāti puthujjanā, puthu pañcahi nīvaraṇehi āvutā nivutā ovutā pihitā paṭicchannā paṭikujjitāti puthujjanā.
They are puthujjanā because they generate many defilements; they are puthujjanā because their sakkāya-diṭṭhi is not yet overcome; they are puthujjanā because they look to the faces of many teachers; they are puthujjanā because they have not arisen from all destinies; they are puthujjanā because they perform various volitional formations; they are puthujjanā because they are carried away by various floods; they are puthujjanā because they are tormented by various torments; they are puthujjanā because they are consumed by various fevers; they are puthujjanā because they are enamored, greedy, bound, infatuated, deeply attached, clinging, stuck, and entangled in the five strands of sensual pleasure; they are puthujjanā because they are covered, obstructed, enveloped, closed off, concealed, and turned downwards by the five hindrances.
Vì làm sanh khởi nhiều phiền não nên gọi là phàm phu; vì có nhiều thân kiến chưa được đoạn trừ nên gọi là phàm phu; vì thường ngóng trông vào mặt các vị đạo sư khác nên gọi là phàm phu; vì chưa thoát khỏi tất cả các cõi nên gọi là phàm phu; vì tạo tác nhiều loại hành khác nhau nên gọi là phàm phu; vì bị nhiều dòng bộc lưu cuốn trôi nên gọi là phàm phu; vì bị nhiều sự thiêu đốt làm cho nóng nảy nên gọi là phàm phu; vì bị nhiều sự thiêu đốt làm cho cháy bỏng nên gọi là phàm phu; vì tham đắm, say mê, dính mắc, mê muội, chìm đắm, vướng víu, ràng buộc trong năm dục trưởng dưỡng nên gọi là phàm phu; vì bị năm triền cái che lấp, bao phủ, trùm kín, đậy lại, che đậy, úp lại nên gọi là phàm phu.
Hīnamāhu puthujjananti.
“ They call a common person lowly.”
Kẻ phàm phu gọi là thấp hèn.
Puthujjanaṃ hīnaṃ nihīnaṃ omakaṃ lāmakaṃ chatukkaṃ parittanti evamāhaṃsu evaṃ kathenti evaṃ bhaṇanti evaṃ dīpayanti evaṃ voharantīti – hīnamāhu puthujjanaṃ.
They say, declare, speak, reveal, and call a common person lowly, inferior, base, wretched, contemptible, and insignificant – thus, they call a common person lowly.
Họ đã nói rằng, đã tuyên bố rằng, đã nói lên rằng, đã trình bày rằng, đã gọi rằng phàm phu là thấp kém, là hạ liệt, là hèn mọn, là xấu xa, là ti tiện, là nhỏ nhoi – họ gọi phàm phu là thấp kém.
Yaso kitti ca yā pubbe, hāyate vāpi tassa sāti.
“The fame and glory he had before, that too declines for him.”
Danh vọng và tiếng tăm nào có trước kia, của người ấy cũng bị suy giảm có nghĩa là:
Katamo yaso?
What is fame?
Thế nào là danh vọng?
Idhekacco pubbe samaṇabhāve sakkato hoti garukato mānito pūjito apacito lābhī cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṃ – ayaṃ yaso.
Here, someone, having previously lived as an ascetic, is respected, revered, honored, worshipped, and esteemed; he is a recipient of robes, almsfood, lodgings, and requisites for the sick, such as medicines – this is fame.
Ở đây, có người trước kia trong đời sống sa-môn được kính trọng, được tôn trọng, được quý mến, được cúng dường, được tôn kính, là người nhận được y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, thuốc men và vật dụng trị bệnh – đây là danh vọng.
Katamā kitti?
What is glory?
Thế nào là tiếng tăm?
Idhekacco pubbe samaṇabhāve kittivaṇṇagato hoti paṇḍito viyatto medhāvī bahussuto cittakathī kalyāṇapaṭibhāno – suttantikoti vā vinayadharoti vā dhammakathikoti vā āraññikoti vā piṇḍapātikoti vā paṃsukūlikoti vā tecīvarikoti vā sapadānacārikoti vā khalupacchābhattikoti vā nesajjikoti vā yathāsanthatikoti vā paṭhamassa jhānassa lābhīti vā dutiyassa jhānassa lābhīti vā tatiyassa jhānassa lābhīti vā catutthassa jhānassa lābhīti vā ākāsānañcāyatanasamāpattiyā lābhīti vā viññāṇañcāyatanasamāpattiyā lābhīti vā ākiñcaññāyatanasamāpattiyā lābhīti vā nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā lābhīti vā, ayaṃ kittīti – yaso kitti ca yā pubbe.
Here, someone, having previously lived as an ascetic, is known for his glory and praise: ‘He is wise, discerning, intelligent, learned, eloquent, with excellent presence of mind’ – whether as a Suttanta expert, a Vinaya holder, a Dhamma speaker, a forest dweller, an alms-round practitioner, a rag-robe wearer, a three-robe wearer, one who walks for alms in unbroken succession, one who eats only one meal a day, a sitter, one content with whatever lodging, one who has attained the first jhāna, or the second jhāna, or the third jhāna, or the fourth jhāna, or the attainment of the sphere of infinite space, or the attainment of the sphere of infinite consciousness, or the attainment of the sphere of nothingness, or the attainment of the sphere of neither perception nor non-perception – this is glory. – “The fame and glory he had before.”
Ở đây, có người trước kia trong đời sống sa-môn có tiếng tốt và danh thơm là người thông thái, sáng suốt, có trí tuệ, học rộng, có tài ăn nói, có biệt tài biện luận – hoặc là người thông thạo Kinh tạng, hoặc là người giữ gìn Luật tạng, hoặc là vị pháp sư, hoặc là người sống trong rừng, hoặc là người đi khất thực, hoặc là người mặc y phấn tảo, hoặc là người chỉ dùng ba y, hoặc là người khất thực tuần tự, hoặc là người không nhận thêm vật thực sau khi đã ăn xong, hoặc là người thực hành hạnh không nằm, hoặc là người ở bất kỳ chỗ nào được sắp đặt, hoặc là người đắc sơ thiền, hoặc là người đắc nhị thiền, hoặc là người đắc tam thiền, hoặc là người đắc tứ thiền, hoặc là người đắc Không Vô Biên Xứ định, hoặc là người đắc Thức Vô Biên Xứ định, hoặc là người đắc Vô Sở Hữu Xứ định, hoặc là người đắc Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ định, đây là tiếng tăm – danh vọng và tiếng tăm nào có trước kia.
Etampi disvā sikkhetha methunaṃ vippahātaveti.
“Seeing this too, one should train to abandon sexual intercourse.”
Thấy cả điều này, hãy học tập để từ bỏ sự giao hợp có nghĩa là:
Etanti pubbe samaṇabhāve yaso kitti ca, aparabhāge buddhaṃ dhammaṃ saṅghaṃ sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattassa ayaso ca akitti ca; etaṃ sampattiṃ vipattiṃ.
“This” refers to the fame and glory in the former state as an ascetic, and the infamy and disgrace of one who, at a later stage, has rejected the Buddha, Dhamma, Saṅgha, and training, and reverted to a lower state; this refers to prosperity and adversity.
Điều này là danh vọng và tiếng tăm khi còn trong đời sống sa-môn trước kia, và sự không có danh vọng, không có tiếng tăm sau này khi đã từ bỏ Phật, Pháp, Tăng và học giới, quay về đời sống thấp kém; sự thành tựu và sự thất bại này.
Disvāti passitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – etampi disvā.
“Seeing” means having seen, having weighed, having deliberated, having understood, having made clear. – “Seeing this too.”
Thấy là sau khi đã thấy, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã làm cho rõ ràng, đã làm cho hiển nhiên – thấy cả điều này.
Sikkhethāti tisso sikkhā – adhisīlasikkhā, adhicittasikkhā, adhipaññāsikkhā.
“Should train” refers to the three trainings: the training in higher virtue, the training in higher mind, the training in higher wisdom.
Hãy học tập là ba học giới – tăng thượng giới học, tăng thượng tâm học, tăng thượng tuệ học.
Katamā adhisīlasikkhā?
What is the training in higher virtue?
Thế nào là tăng thượng giới học?
Idha bhikkhu sīlavā hoti, pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī, samādāya sikkhati sikkhāpadesu.
Here, a bhikkhu is virtuous, he dwells restrained by the Pātimokkha restraint, endowed with good conduct and resort, seeing danger in the slightest faults, and he trains by undertaking the training rules.
Ở đây, vị tỳ-khưu là người có giới, sống được thu thúc bởi sự thu thúc của Pātimokkha, có đầy đủ oai nghi và nơi hành xứ, thấy sự nguy hiểm trong các lỗi nhỏ nhặt, thọ trì và học tập trong các học giới.
Khuddako sīlakkhandho, mahanto sīlakkhandho.
The minor collection of precepts, the major collection of precepts.
Tiểu giới uẩn, đại giới uẩn.
Sīlaṃ patiṭṭhā ādi caraṇaṃ saṃyamo saṃvaro mukhaṃ pamukhaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – ayaṃ adhisīlasikkhā.
Virtue is the foundation, the beginning, the basis, the restraint, the safeguard, the mouth, the chief for the attainment of wholesome states – this is the training in higher virtue (adhisīlasikkhā).
Giới là nền tảng, là khởi đầu, là hành vi, là sự chế ngự, là sự thu thúc, là cửa ngõ, là đứng đầu cho sự chứng đắc các thiện pháp – đây là tăng thượng giới học.
Katamā adhipaññāsikkhā?
What is the training in higher wisdom (adhipaññāsikkhā)?
Thế nào là tăng thượng tuệ học?
Idha bhikkhu paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammā dukkhakkhayagāminiyā.
Here, a bhikkhu is wise, endowed with wisdom that discerns rise and fall, noble, penetrative, leading to the right destruction of suffering.
Ở đây, vị tỳ-khưu là người có trí tuệ, có trí tuệ thấy rõ sự sinh diệt, là trí tuệ bậc Thánh, có khả năng thâm nhập, đưa đến sự chấm dứt khổ một cách chân chánh.
So idaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ dukkhasamudayoti yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ dukkhanirodhoti yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti yathābhūtaṃ pajānāti, ime āsavāti yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ āsavasamudayoti yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ āsavanirodhoti yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadāti yathābhūtaṃ pajānāti – ayaṃ adhipaññāsikkhā.
He understands, as it actually is, ‘This is suffering’; he understands, as it actually is, ‘This is the origin of suffering’; he understands, as it actually is, ‘This is the cessation of suffering’; he understands, as it actually is, ‘This is the path leading to the cessation of suffering’; he understands, as it actually is, ‘These are the taints (āsava)’; he understands, as it actually is, ‘This is the origin of the taints’; he understands, as it actually is, ‘This is the cessation of the taints’; he understands, as it actually is, ‘This is the path leading to the cessation of the taints’ – this is the training in higher wisdom.
Vị ấy tuệ tri đúng như thật: “Đây là khổ”, tuệ tri đúng như thật: “Đây là khổ tập”, tuệ tri đúng như thật: “Đây là khổ diệt”, tuệ tri đúng như thật: “Đây là con đường đưa đến khổ diệt”, tuệ tri đúng như thật: “Đây là các lậu hoặc”, tuệ tri đúng như thật: “Đây là lậu hoặc tập”, tuệ tri đúng như thật: “Đây là lậu hoặc diệt”, tuệ tri đúng như thật: “Đây là con đường đưa đến lậu hoặc diệt” – đây là tăng thượng tuệ học.
Methunadhammo nāma yo so asaddhammo…pe… taṃkāraṇā vuccati methunadhammo.
Sexual conduct is that ignoble practice…pe… for that reason, it is called sexual conduct.
Pháp giao hợp được gọi là pháp giao hợp vì đó là pháp bất thiện...v.v...
Etampi disvā sikkhetha, methunaṃ vippahātaveti.
‘Seeing this too, one should train to abandon sexual conduct.’
Thấy cả điều này, hãy học tập để từ bỏ sự giao hợp có nghĩa là:
Methunadhammassa pahānāya vūpasamāya paṭinissaggāya paṭipassaddhiyā adhisīlampi sikkheyya, adhicittampi sikkheyya, adhipaññampi sikkheyya.
For the abandoning, appeasing, relinquishing, and calming of sexual conduct, one should train in higher virtue, one should train in higher mind, one should train in higher wisdom.
Để từ bỏ, để làm cho lắng dịu, để xả ly, để làm cho an tịnh pháp giao hợp, vị ấy nên học tập cả tăng thượng giới, nên học tập cả tăng thượng tâm, nên học tập cả tăng thượng tuệ.
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkheyya, jānanto sikkheyya, passanto sikkheyya, paccavekkhanto sikkheyya, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkheyya, saddhāya adhimuccanto sikkheyya, vīriyaṃ paggaṇhanto sikkheyya, satiṃ upaṭṭhapento sikkheyya, cittaṃ samādahanto sikkheyya, paññāya pajānanto sikkheyya, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkheyya, pariññeyyaṃ parijānanto sikkheyya, pahātabbaṃ pajahanto sikkheyya, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkheyya, sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkheyya ācareyya samācareyya samādāya vatteyyāti – etampi disvā sikkhetha, methunaṃ vippahātave.
One should train in these three trainings by reflecting, by knowing, by seeing, by reviewing, by resolving the mind, by being determined with faith, by exerting effort, by establishing mindfulness, by concentrating the mind, by understanding with wisdom, by fully knowing what is to be fully known, by fully comprehending what is to be fully comprehended, by abandoning what is to be abandoned, by developing what is to be developed, by realizing what is to be realized, one should practice, one should fully practice, one should proceed by undertaking – ‘Seeing this too, one should train to abandon sexual conduct.’
Vị ấy nên học tập bằng cách hướng tâm đến ba học giới này, nên học tập bằng cách biết, nên học tập bằng cách thấy, nên học tập bằng cách quán xét, nên học tập bằng cách quyết định tâm, nên học tập bằng cách tin tưởng với đức tin, nên học tập bằng cách nỗ lực tinh tấn, nên học tập bằng cách thiết lập niệm, nên học tập bằng cách định tâm, nên học tập bằng cách tuệ tri với trí tuệ, nên học tập bằng cách thắng tri điều cần thắng tri, nên học tập bằng cách biến tri điều cần biến tri, nên học tập bằng cách đoạn trừ điều cần đoạn trừ, nên học tập bằng cách tu tập điều cần tu tập, nên học tập bằng cách chứng ngộ điều cần chứng ngộ, nên thực hành, nên hành trì, nên thọ trì và sống theo – thấy cả điều này, hãy học tập để từ bỏ sự giao hợp.
Saṅkappehi pareto so, kapaṇo viya jhāyatīti.
‘Overcome by thoughts, he meditates like a wretch’ means:
Bị các tư duy chi phối, người ấy trầm tư như kẻ khốn cùng có nghĩa là:
Kāmasaṅkappena byāpādasaṅkappena vihiṃsāsaṅkappena diṭṭhisaṅkappena phuṭṭho pareto samohito samannāgato pihito kapaṇo viya mando viya momūho viya jhāyati pajjhāyati nijjhāyati apajjhāyati* .
Afflicted, overcome, bewildered, endowed, covered by thoughts of sensual desire, by thoughts of ill-will, by thoughts of harm, by thoughts of wrong view, he meditates, ponders, reflects, contemplates like a wretch, like a fool, like a deluded one.
Bị dục tư duy, sân tư duy, hại tư duy, tà kiến tư duy tác động, chi phối, bao trùm, chiếm hữu, che lấp, người ấy trầm tư, ưu tư, suy tư, lo nghĩ như kẻ khốn cùng, như kẻ ngu đần, như kẻ si mê.
Yathā ulūko rukkhasākhāyaṃ mūsikaṃ magayamāno jhāyati pajjhāyati nijjhāyati apajjhāyati, yathā kotthu nadītīre macche magayamāno jhāyati pajjhāyati nijjhāyati apajjhāyati, yathā biḷāro sandhisamalasaṅkaṭire mūsikaṃ magayamāno jhāyati pajjhāyati nijjhāyati apajjhāyati, yathā gadrabho vahacchinno sandhisamalasaṅkaṭire jhāyati pajjhāyati nijjhāyati apajjhāyati; evamevaṃ so vibbhantako kāmasaṅkappena byāpādasaṅkappena vihiṃsāsaṅkappena diṭṭhisaṅkappena phuṭṭho pareto samohito samannāgato pihito kapaṇo viya mando viya momūho viya jhāyati pajjhāyati nijjhāyati apajjhāyatīti – saṅkappehi pareto so kapaṇo viya jhāyati.
Just as an owl on a tree branch, searching for a mouse, meditates, ponders, reflects, contemplates; just as a jackal on a river bank, searching for fish, meditates, ponders, reflects, contemplates; just as a cat at a refuse heap, searching for a mouse, meditates, ponders, reflects, contemplates; just as a donkey, whose burden has been cut off, at a refuse heap, meditates, ponders, reflects, contemplates; just so, that bewildered one, afflicted, overcome, bewildered, endowed, covered by thoughts of sensual desire, by thoughts of ill-will, by thoughts of harm, by thoughts of wrong view, meditates, ponders, reflects, contemplates like a wretch, like a fool, like a deluded one – this is what is meant by ‘Overcome by thoughts, he meditates like a wretch.’
Giống như con cú trên cành cây trầm tư, ưu tư, suy tư, lo nghĩ rình bắt chuột; giống như con chó rừng bên bờ sông trầm tư, ưu tư, suy tư, lo nghĩ rình bắt cá; giống như con mèo ở nơi giao lộ, nơi hẻm nhỏ, nơi đống rác trầm tư, ưu tư, suy tư, lo nghĩ rình bắt chuột; giống như con lừa bị tháo khỏi ách ở nơi giao lộ, nơi hẻm nhỏ, nơi đống rác trầm tư, ưu tư, suy tư, lo nghĩ; cũng vậy, kẻ hoàn tục ấy bị dục tư duy, sân tư duy, hại tư duy, tà kiến tư duy tác động, chi phối, bao trùm, chiếm hữu, che lấp, người ấy trầm tư, ưu tư, suy tư, lo nghĩ như kẻ khốn cùng, như kẻ ngu đần, như kẻ si mê – bị các tư duy chi phối, người ấy trầm tư như kẻ khốn cùng.
Sutvā paresaṃ nigghosaṃ, maṅku hoti tathāvidhoti.
“Having heard the censure of others, such a one becomes ashamed.”
Nghe tiếng la mắng của người khác, kẻ như vậy trở nên bối rối có nghĩa là:
Paresanti upajjhāyā vā ācariyā vā samānupajjhāyakā vā samānācariyakā vā mittā vā sandiṭṭhā vā sambhattā vā sahāyā vā codenti – ‘‘tassa te, āvuso, alābhā, tassa te dulladdhaṃ, yaṃ tvaṃ evarūpaṃ uḷāraṃ satthāraṃ labhitvā evaṃ svākkhāte dhammavinaye pabbajitvā evarūpaṃ ariyagaṇaṃ labhitvā hīnassa methunadhammassa kāraṇā buddhaṃ dhammaṃ saṅghaṃ sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattosi.
Of others means preceptors or teachers or co-preceptors or co-teachers or friends or acquaintances or intimates or companions censure him: ‘Friend, it is a loss for you, it is a misfortune for you, that having obtained such an exalted Teacher, having gone forth in such a well-proclaimed Dhamma-Vinaya, having obtained such a noble assembly, you have reverted to a low state, having rejected the Buddha, Dhamma, Saṅgha, and the training, on account of the base practice of sexual intercourse.
Người khác— các vị bổn sư, hay các vị thầy, hay các vị đồng bổn sư, hay các vị đồng thầy, hay bạn bè, hay người quen biết, hay người thân thiết, hay người đồng hành— quở trách: ‘‘Này hiền giả, đó là sự mất mát của ngươi, đó là sự nhận được xấu của ngươi, vì ngươi đã nhận được một Bậc Đạo Sư cao quý như vậy, đã xuất gia trong Pháp và Luật được khéo giảng như vậy, đã nhận được một đoàn thể Thánh như vậy, mà vì lý do của pháp dâm dục thấp kém, đã từ bỏ Phật, Pháp, Tăng và giới luật, rồi trở lại với sự thấp kém (đời sống thế tục).
Saddhāpi nāma te nāhosi kusalesu dhammesu, hirīpi nāma te nāhosi kusalesu dhammesu, ottappampi nāma te nāhosi kusalesu dhammesu, vīriyampi nāma te nāhosi kusalesu dhammesu, satipi nāma te nāhosi kusalesu dhammesu, paññāpi nāma te nāhosi kusalesu dhammesū’’ti.
You had no faith in wholesome states, you had no shame in wholesome states, you had no moral dread in wholesome states, you had no energy in wholesome states, you had no mindfulness in wholesome states, you had no wisdom in wholesome states.’
Ngươi không có đức tin vào các pháp thiện, ngươi không có lòng hổ thẹn vào các pháp thiện, ngươi không có lòng ghê sợ vào các pháp thiện, ngươi không có tinh tấn vào các pháp thiện, ngươi không có niệm vào các pháp thiện, ngươi không có trí tuệ vào các pháp thiện.’’
Tesaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhiṃ sutvā suṇitvā uggahetvā upadhārayitvā upalakkhayitvā maṅku hoti, pīḷito ghaṭṭito byādhito domanassito hoti.
Having heard, listened to, grasped, retained, and understood their words, their detailed exposition, their teaching, their instruction, their repeated advice, he becomes ashamed, afflicted, struck, distressed, and dejected.
Sau khi nghe, lắng nghe, thọ trì, ghi nhớ, và nhận biết lời nói, lời giải thích, lời giảng dạy, lời khuyên bảo, lời giáo huấn của họ, người ấy trở nên bối rối, bị giày vò, bị quấy rầy, bị đau khổ, bị ưu phiền.
Tathāvidhoti tathāvidho tādiso tassaṇṭhito tappakāro tappaṭibhāgo.
Such a one means such a one, one of that kind, one of that nature, one of that sort, one resembling that.
Tathāvidho (người như vậy) có nghĩa là người như vậy, người tương tự, người ở trạng thái đó, người có đặc tính đó, người giống như vậy.
Yo so vibbhantakoti – sutvā paresaṃ nigghosaṃ maṅku hoti tathāvidho.
That one who has fallen away—having heard the censure of others, such a one becomes ashamed.
Người đã thoái hóa đó, sau khi nghe lời quở trách của người khác, trở nên bối rối, người như vậy.
Atha satthāni kurute, paravādehi coditoti.
“Then he commits acts of violence, urged by the reproaches of others”.
Atha satthāni kurute, paravādehi codito (Rồi người ấy tạo ra những vũ khí, bị lời quở trách của người khác thúc giục) có nghĩa là.
Athāti padasandhi padasaṃsaggo padapāripūrī akkharasamavāyo byañjanasiliṭṭhatā padānupubbatāpetaṃ – athāti.
Then is a conjunction of words, a combination of words, a fulfillment of words, an aggregation of syllables, a coherence of consonants, a sequence of words—then.
Athā (rồi) là sự nối kết từ, sự kết hợp từ, sự hoàn chỉnh từ, sự hòa hợp chữ cái, sự trôi chảy của phụ âm, sự tuần tự của từ— đó là athā.
Satthānīti tīṇi satthāni – kāyasatthaṃ, vacīsatthaṃ, manosatthaṃ.
Acts of violence means three acts of violence: bodily acts of violence, verbal acts of violence, mental acts of violence.
Satthāni (những vũ khí) là ba loại vũ khí: vũ khí thân, vũ khí khẩu, vũ khí ý.
Tividhaṃ kāyaduccaritaṃ kāyasatthaṃ, catubbidhaṃ vacīduccaritaṃ vacīsatthaṃ, tividhaṃ manoduccaritaṃ manosatthaṃ.
Three kinds of bodily misconduct are bodily acts of violence, four kinds of verbal misconduct are verbal acts of violence, three kinds of mental misconduct are mental acts of violence.
Ba loại ác hạnh thân là vũ khí thân, bốn loại ác hạnh khẩu là vũ khí khẩu, ba loại ác hạnh ý là vũ khí ý.
Paravādehi coditoti.
Urged by the reproaches of others.
Paravādehi codito (bị lời quở trách của người khác thúc giục) có nghĩa là.
Upajjhāyehi vā ācariyehi vā samānupajjhāyakehi vā samānācariyakehi vā mittehi vā sandiṭṭhehi vā sambhattehi vā sahāyehi vā codito sampajānamusā bhāsati.
Urged by preceptors or teachers or co-preceptors or co-teachers or friends or acquaintances or intimates or companions, he speaks a deliberate falsehood.
Bị các vị bổn sư, hay các vị thầy, hay các vị đồng bổn sư, hay các vị đồng thầy, hay bạn bè, hay người quen biết, hay người thân thiết, hay người đồng hành quở trách, người ấy nói lời nói dối một cách cố ý.
‘‘Abhirato ahaṃ, bhante, ahosiṃ pabbajjāya.
He says: “Venerable sir, I was delighted with the going forth.
Người ấy nói: ‘‘Bạch chư Tôn giả, con đã hoan hỷ với sự xuất gia.
Mātā me posetabbā, tenamhi vibbhanto’’ti bhaṇati.
My mother must be supported, that is why I have fallen away.”
Mẹ con cần được nuôi dưỡng, vì vậy con đã thoái hóa.’’
‘‘Pitā me posetabbo, tenamhi vibbhanto’’ti bhaṇati.
He says: “My father must be supported, that is why I have fallen away.”
Người ấy nói: ‘‘Cha con cần được nuôi dưỡng, vì vậy con đã thoái hóa.’’
‘‘Bhātā me posetabbo… bhaginī me posetabbā… putto me posetabbo… dhītā me posetabbā… mittā me posetabbā… amaccā me posetabbā… ñātakā me posetabbā… sālohitā me posetabbā, tenamhi vibbhanto’’ti bhaṇati.
He says: “My brother must be supported… my sister must be supported… my son must be supported… my daughter must be supported… my friends must be supported… my ministers must be supported… my relatives must be supported… my blood relations must be supported, that is why I have fallen away.”
Người ấy nói: ‘‘Anh con cần được nuôi dưỡng… chị/em gái con cần được nuôi dưỡng… con trai con cần được nuôi dưỡng… con gái con cần được nuôi dưỡng… bạn bè con cần được nuôi dưỡng… người hầu của con cần được nuôi dưỡng… bà con thân thuộc của con cần được nuôi dưỡng… bà con huyết thống của con cần được nuôi dưỡng, vì vậy con đã thoái hóa.’’
Vacīsatthaṃ karoti saṅkaroti janeti sañjaneti nibbatteti abhinibbattetīti – atha satthāni kurute, paravādehi codito.
He commits, performs, generates, produces, brings forth, gives rise to verbal acts of violence—thus, then he commits acts of violence, urged by the reproaches of others.
Người ấy tạo ra, làm ra, sinh ra, làm cho sinh ra, làm cho phát sinh, làm cho phát sinh hoàn toàn vũ khí khẩu— đó là atha satthāni kurute, paravādehi codito.
Mosavajjaṃ pagāhatīti.
“He falls into falsehood”.
Mosavajjaṃ pagāhatī (Người ấy rơi vào lời nói dối) có nghĩa là.
Mosavajjaṃ vuccati musāvādo.
Falsehood is called musāvāda.
Mosavajja được gọi là lời nói dối (musāvāda).
Idhekacco sabhaggato vā parisaggato vā ñātimajjhagato vā pūgamajjhagato vā rājakulamajjhagato vā abhinīto sakkhipuṭṭho – ‘‘ehambho purisa, yaṃ jānāsi taṃ vadehī’’ti, so ajānaṃ vā āha – ‘‘jānāmī’’ti, ‘‘jānaṃ’’ vā āha – ‘‘na jānāmī’’ti, apassaṃ vā āha – ‘‘passāmī’’ti, passaṃ vā āha – ‘‘na passāmī’’ti.
Here, some individual, having gone to an assembly or a gathering or a family council or a guild or a royal court, is brought forward and questioned as a witness: “Come, good man, speak what you know.” He, not knowing, says, “I know”; or knowing, says, “I do not know”; or not seeing, says, “I see”; or seeing, says, “I do not see.”
Ở đây, một người nào đó, khi đến hội trường, hay đến hội chúng, hay giữa bà con, hay giữa quần chúng, hay giữa hoàng gia, bị dẫn đến và được hỏi làm chứng: ‘‘Này người kia, hãy nói điều ngươi biết!’’ Người ấy, không biết lại nói: ‘‘Tôi biết,’’ hay biết lại nói: ‘‘Tôi không biết,’’ hay không thấy lại nói: ‘‘Tôi thấy,’’ hay thấy lại nói: ‘‘Tôi không thấy.’’
Iti attahetu vā parahetu vā āmisakiñcikkhahetu vā sampajānamusā bhāsati – idaṃ vuccati mosavajjaṃ.
Thus, for his own sake or for the sake of another or for the sake of some paltry gain, he speaks a deliberate falsehood—this is called falsehood.
Như vậy, vì lợi ích của mình, hay vì lợi ích của người khác, hay vì một chút lợi lộc vật chất, người ấy nói lời nói dối một cách cố ý— điều này được gọi là mosavajja.
Api ca tīhākārehi musāvādo hoti.
Moreover, falsehood occurs in three ways.
Hơn nữa, lời nói dối có ba khía cạnh.
Pubbevassa hoti – ‘‘musā bhaṇissa’’nti, bhaṇantassa hoti – ‘‘musā bhaṇāmī’’ti, bhaṇitassa hoti – ‘‘musā mayā bhaṇita’’nti.
Beforehand, he thinks: ‘‘I will speak falsely.’’ While speaking, he thinks: ‘‘I am speaking falsely.’’ After speaking, he thinks: ‘‘I have spoken falsely.’’
Trước khi nói, người ấy có ý nghĩ: ‘‘Tôi sẽ nói dối,’’ khi đang nói, người ấy có ý nghĩ: ‘‘Tôi đang nói dối,’’ sau khi nói, người ấy có ý nghĩ: ‘‘Tôi đã nói dối.’’
Imehi tīhākārehi musāvādo hoti.
By these three modes, false speech occurs.
Lời nói dối có ba khía cạnh này.
Api ca catūhākārehi musāvādo hoti.
Moreover, false speech occurs by four modes.
Hơn nữa, lời nói dối có bốn khía cạnh.
Pubbevassa hoti – ‘‘musā bhaṇissa’’nti, bhaṇantassa hoti – ‘‘musā bhaṇāmī’’ti, bhaṇitassa hoti – ‘‘musā mayā bhaṇita’’nti, vinidhāya diṭṭhiṃ.
Beforehand, he thinks: ‘‘I will speak falsely.’’ While speaking, he thinks: ‘‘I am speaking falsely.’’ After speaking, he thinks: ‘‘I have spoken falsely,’’ having concealed his view.
Trước khi nói, người ấy có ý nghĩ: ‘‘Tôi sẽ nói dối,’’ khi đang nói, người ấy có ý nghĩ: ‘‘Tôi đang nói dối,’’ sau khi nói, người ấy có ý nghĩ: ‘‘Tôi đã nói dối,’’ che giấu quan điểm.
Imehi catūhākārehi musāvādo hoti.
By these four modes, false speech occurs.
Lời nói dối có bốn khía cạnh này.
Api ca pañcahākārehi… chahākārehi… sattahākārehi… aṭṭhahākārehi musāvādo hoti.
Moreover, false speech occurs by five modes… by six modes… by seven modes… by eight modes.
Hơn nữa, lời nói dối có năm khía cạnh… sáu khía cạnh… bảy khía cạnh… tám khía cạnh.
Pubbevassa hoti – ‘‘musā bhaṇissa’’nti, bhaṇantassa hoti – ‘‘musā bhaṇāmī’’ti, bhaṇitassa hoti – ‘‘musā mayā bhaṇita’’nti, vinidhāya diṭṭhiṃ, vinidhāya khantiṃ, vinidhāya ruciṃ, vinidhāya saññaṃ, vinidhāya bhāvaṃ.
Beforehand, he thinks: ‘‘I will speak falsely.’’ While speaking, he thinks: ‘‘I am speaking falsely.’’ After speaking, he thinks: ‘‘I have spoken falsely,’’ having concealed his view, having concealed his acceptance, having concealed his preference, having concealed his perception, having concealed his state.
Trước khi nói, người ấy có ý nghĩ: ‘‘Tôi sẽ nói dối,’’ khi đang nói, người ấy có ý nghĩ: ‘‘Tôi đang nói dối,’’ sau khi nói, người ấy có ý nghĩ: ‘‘Tôi đã nói dối,’’ che giấu quan điểm, che giấu sự chấp nhận, che giấu sở thích, che giấu nhận thức, che giấu bản chất.
Imehi aṭṭhahākārehi musāvādo hoti.
By these eight modes, false speech occurs.
Lời nói dối có tám khía cạnh này.
Mosavajjaṃ pagāhatīti.
He plunges into false speech.
Mosavajjaṃ pagāhatī (Người ấy rơi vào lời nói dối) có nghĩa là.
Mosavajjaṃ pagāhati ogāhati ajjhogāhati pavisatīti – mosavajjaṃ pagāhati.
He plunges into, enters, penetrates, goes into false speech – he plunges into false speech.
Người ấy rơi vào, lặn sâu vào, chìm sâu vào, đi vào lời nói dối— đó là mosavajjaṃ pagāhatī.
Ekaccariyaṃ adhiṭṭhitoti.
Established in solitude.
Ekaccariyaṃ adhiṭṭhito (đã an trú trong đời sống độc cư) có nghĩa là.
Dvīhi kāraṇehi ekaccariyaṃ adhiṭṭhito – pabbajjāsaṅkhātena vā gaṇāvavassaggaṭṭhena vā.
He is established in solitude for two reasons: either by way of renunciation, or by way of separation from the group.
Người ấy đã an trú trong đời sống độc cư vì hai lý do: hoặc là qua sự xuất gia, hoặc là qua sự từ bỏ đoàn thể.
Kathaṃ pabbajjāsaṅkhātena ekaccariyaṃ adhiṭṭhito?
How is he established in solitude by way of renunciation?
Thế nào là an trú trong đời sống độc cư qua sự xuất gia?
Sabbaṃ gharāvāsapalibodhaṃ chinditvā…pe… evaṃ pabbajjāsaṅkhātena ekaccariyaṃ adhiṭṭhito.
Having cut off all impediments of household life…pe… thus he is established in solitude by way of renunciation.
Sau khi cắt đứt mọi ràng buộc gia đình… như vậy là an trú trong đời sống độc cư qua sự xuất gia.
Kathaṃ gaṇāvavassaggaṭṭhena ekaccariyaṃ adhiṭṭhito?
How is he established in solitude by way of separation from the group?
Thế nào là an trú trong đời sống độc cư qua sự từ bỏ đoàn thể?
So evaṃ pabbajito samāno eko araññavanapatthāni pantāni…pe… evaṃ gaṇāvavassaggaṭṭhena ekaccariyaṃ adhiṭṭhitoti – ekaccariyaṃ adhiṭṭhito.
Having thus renounced, he, being alone, resorts to forests, wildernesses, secluded places…pe… thus he is established in solitude by way of separation from the group – established in solitude.
Người ấy, sau khi xuất gia như vậy, một mình sống trong rừng, nơi hoang vắng, những nơi hẻo lánh… như vậy là an trú trong đời sống độc cư qua sự từ bỏ đoàn thể— đó là ekaccariyaṃ adhiṭṭhito.
Mandova parikissatīti.
He wastes away like a fool.
Mandova parikissatī (người ấy sẽ bị suy yếu như kẻ ngu độn) có nghĩa là.
Kapaṇo viya mando viya momūho viya kissati parikissati parikilissati.
Like a wretched person, like a fool, like a deluded person, he wastes away, becomes worn out, becomes exhausted.
Như kẻ khốn cùng, như kẻ ngu đần, như kẻ si mê, y bị khốn khổ, bị bức bách, bị phiền não.
Pāṇampi hanati, adinnampi ādiyati, sandhimpi chindati, nillopampi harati, ekāgārikampi karoti, paripanthepi tiṭṭhati, paradārampi gacchati, musāpi bhaṇati.
He even kills living beings, takes what is not given, breaks into houses, plunders, commits housebreaking, stands on the highway, goes to another’s wife, and speaks falsely.
Y giết hại sinh mạng, lấy của không cho, phá vỡ tường rào, cướp giật, đột nhập nhà người, đứng chặn đường, đi lại với vợ người, nói dối.
Evampi kissati parikissati parikilissati.
Even so, he wastes away, becomes worn out, becomes exhausted.
Như vậy, y bị khốn khổ, bị bức bách, bị phiền não.
Tamenaṃ rājāno gahetvā vividhā kammakāraṇā kārenti – kasāhipi tāḷenti, vettehipi tāḷenti, addhadaṇḍakehipi tāḷenti, hatthampi chindanti, pādampi chindanti, hatthapādampi chindanti, kaṇṇampi chindanti, nāsampi chindanti, kaṇṇanāsampi chindanti, bilaṅgathālikampi karonti, saṅkhamuṇḍikampi karonti, rāhumukhampi karonti, jotimālikampi karonti, hatthapajjotikampi karonti, erakavattikampi karonti, cirakavāsikampi karonti, eṇeyyakampi karonti, baḷisamaṃsikampi karonti, kahāpaṇikampi karonti, khārāpatacchikampi* karonti, palighaparivattikampi karonti, palālapīṭhakampi karonti, tattenapi telena osiñcanti, sunakhehipi khādāpenti, jīvantampi sūle uttāsenti, asināpi sīsaṃ chindanti.
Then kings seize him and inflict various tortures: they beat him with whips, they beat him with canes, they beat him with short staffs; they cut off his hands, they cut off his feet, they cut off his hands and feet; they cut off his ears, they cut off his nose, they cut off his ears and nose; they make him into a "rice-pot," they make him into a "conch-shell shaven head," they make him into a "Rāhu's mouth," they make him into a "garland of flames," they make him into a "hand-torch," they make him into an "eraka-leaf strip," they make him into a "bark-garment wearer," they make him into a "gazelle," they make him into a "fish-hook flesh," they make him into a "coin," they make him into a "lye-pickle," they make him into a "bar-roller," they make him into a "straw-stack"; they douse him with boiling oil, they make dogs devour him, they impale him alive on a stake, they cut off his head with a sword.
Các vị vua bắt y và áp dụng nhiều hình phạt khác nhau – họ đánh bằng roi da, đánh bằng roi mây, đánh bằng gậy nửa thân, họ chặt tay, chặt chân, chặt cả tay lẫn chân, cắt tai, cắt mũi, cắt cả tai lẫn mũi, họ làm hình phạt ‘bilaṅgathālika’, làm hình phạt ‘saṅkhamuṇḍika’, làm hình phạt ‘rāhumukha’, làm hình phạt ‘jotimālika’, làm hình phạt ‘hatthapajjotika’, làm hình phạt ‘erakavattika’, làm hình phạt ‘cīrakavāsika’, làm hình phạt ‘eṇeyyaka’, làm hình phạt ‘baḷisamaṃsika’, làm hình phạt ‘kahāpaṇika’, làm hình phạt ‘khārāpatacchika’, làm hình phạt ‘palighaparivattika’, làm hình phạt ‘palālapīṭhaka’, họ tưới dầu sôi, cho chó ăn, đóng cọc khi còn sống, và chặt đầu bằng gươm.
Evampi kissati parikissati parikilissati.
Even so, he suffers, is tormented, and is distressed.
Như vậy, y bị khốn khổ, bị bức bách, bị phiền não.
Atha vā kāmataṇhāya abhibhūto pariyādinnacitto bhoge pariyesanto nāvāya mahāsamuddaṃ pakkhandati, sītassa purakkhato uṇhassa purakkhato ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassehi pīḷiyamāno khuppipāsāya miyyamāno tigumbaṃ gacchati, takkolaṃ gacchati, takkasīlaṃ gacchati, kālamukhaṃ gacchati, purapūraṃ gacchati, vesuṅgaṃ gacchati, verāpathaṃ gacchati, javaṃ gacchati, tāmaliṃ* gacchati, vaṅgaṃ gacchati, eḷabandhanaṃ gacchati, suvaṇṇakūṭaṃ gacchati, suvaṇṇabhūmiṃ gacchati, tambapāṇiṃ gacchati, suppādakaṃ gacchati, bhārukacchaṃ gacchati, suraṭṭhaṃ gacchati, bhaṅgalokaṃ gacchati, bhaṅgaṇaṃ gacchati, saramataṃ gaṇaṃ gacchati, yonaṃ gacchati, paramayonaṃ* gacchati, vinakaṃ* gacchati, mūlapadaṃ gacchati, marukantāraṃ gacchati, jaṇṇupathaṃ gacchati, ajapathaṃ gacchati, meṇḍapathaṃ gacchati, saṅkupathaṃ gacchati, chattapathaṃ gacchati, vaṃsapathaṃ gacchati, sakuṇapathaṃ gacchati, mūsikapathaṃ gacchati, daripathaṃ gacchati, vettācāraṃ gacchati.
Or, overcome by craving for sensual pleasures, with a mind consumed, searching for wealth, he ventures into the great ocean in a ship, assailed by cold, assailed by heat, afflicted by the touch of gnats, mosquitoes, wind, sun, and creeping things, tormented by hunger and thirst, he goes to Tigumba, he goes to Takkola, he goes to Takkasīla, he goes to Kālamukha, he goes to Purapūra, he goes to Vesuṅga, he goes to Verāpatha, he goes to Java, he goes to Tāmali, he goes to Vaṅga, he goes to Eḷabandhana, he goes to Suvaṇṇakūṭa, he goes to Suvaṇṇabhūmi, he goes to Tambapāṇi, he goes to Suppādaka, he goes to Bhārukaccha, he goes to Suraṭṭha, he goes to Bhaṅgaloka, he goes to Bhaṅgaṇa, he goes to Saramata Gaṇa, he goes to Yona, he goes to Paramayona, he goes to Vinaka, he goes to Mūlapada, he goes to Marukantāra, he goes to Jaṇṇupatha, he goes to Ajapatha, he goes to Meṇḍapatha, he goes to Saṅkupatha, he goes to Chattapatha, he goes to Vaṃsapatha, he goes to Sakuṇapatha, he goes to Mūsikapatha, he goes to Daripatha, he goes to Vettācāra.
Hoặc là, bị ái dục chinh phục, tâm bị chiếm đoạt, trong khi tìm kiếm của cải, y lên thuyền ra khơi, đối mặt với cái lạnh, đối mặt với cái nóng, bị hành hạ bởi sự xúc chạm của ruồi, muỗi, gió, nắng, và các loài bò sát, chết vì đói khát, y đi đến Tigumba, đến Takkola, đến Takkasīla, đến Kālamukha, đến Purapūra, đến Vesuṅga, đến Verāpatha, đến Java, đến Tāmali, đến Vaṅga, đến Eḷabandhana, đến Suvaṇṇakūṭa, đến Suvaṇṇabhūmi, đến Tambapāṇi, đến Suppādaka, đến Bhārukaccha, đến Suraṭṭha, đến Bhaṅgaloka, đến Bhaṅgaṇa, đến Saramataṃ Gaṇa, đến Yona, đến Paramayona, đến Vinaka, đến Mūlapada, đến sa mạc Marukantāra, đến con đường Jaṇṇupatha, đến con đường Ajapatha, đến con đường Meṇḍapatha, đến con đường Saṅkupatha, đến con đường Chattapatha, đến con đường Vaṃsapatha, đến con đường Sakuṇapatha, đến con đường Mūsikapatha, đến con đường Daripatha, đến con đường Vettācāra.
Evampi kissati parikissati parikilissati.
Even so, he suffers, is tormented, and is distressed.
Như vậy, y bị khốn khổ, bị bức bách, bị phiền não.
Gavesanto vindati, laddhāpi ārakkhamūlakampi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti – ‘‘kinti me bhoge neva rājāno hareyyuṃ, na corā hareyyuṃ, na aggī daheyyuṃ, na udakaṃ vaheyya, na apiyā dāyādā hareyyu’’nti.
Searching, he finds, and having obtained, he experiences suffering and mental pain rooted in guarding—"How can kings not seize my wealth, nor thieves seize it, nor fire burn it, nor water carry it away, nor unloved heirs take it?"
Tìm kiếm rồi tìm thấy, sau khi có được, y lại cảm nhận nỗi khổ và ưu phiền bắt nguồn từ việc phải bảo vệ: “Làm sao để của cải của ta không bị vua chúa lấy đi, không bị trộm cướp lấy đi, không bị lửa thiêu, không bị nước cuốn, không bị những người thừa kế không thương mến lấy đi?”
Tassa evaṃ ārakkhato gopayato te bhogā vippalujjanti.
While he thus guards and protects, his wealth perishes.
Trong khi y đang bảo vệ, canh giữ như vậy, những của cải ấy bị tiêu tan.
So vippayogamūlakampi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.
He then experiences suffering and mental pain rooted in separation.
Y cảm nhận nỗi khổ và ưu phiền bắt nguồn từ sự mất mát.
Evampi kissati parikissati parikilissatīti – sa cāpi methune yutto, mandova parikissati.
Even so, he suffers, is tormented, and is distressed—"And if he is engaged in sexual intercourse, he is foolish and suffers."
Như vậy, y bị khốn khổ, bị bức bách, bị phiền não – dẫu có dính líu đến việc giao hợp, y vẫn bị bức bách như kẻ ngu đần.
Etamādīnavaṃ ñatvā, muni pubbāpare idhāti.
Knowing this danger, the sage, here and hereafter.
Biết rõ mối nguy này, bậc ẩn sĩ trong đời này, cả trước và sau có nghĩa là:
Etanti pubbe samaṇabhāve yaso ca kitti ca, aparabhāge buddhaṃ dhammaṃ saṅghaṃ sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattassa ayaso ca akitti ca; etaṃ sampattiṃ vipattiñca.
This refers to fame and renown in the former state of being a recluse, and disrepute and lack of fame in the later state of having renounced the Buddha, Dhamma, Saṅgha, and the training, and reverted to a lower state; this refers to both success and failure.
Này là: trước kia, trong đời sống sa-môn, có danh tiếng và tiếng tăm; sau này, sau khi từ bỏ Phật, Pháp, Tăng, và học giới để quay về đời sống thấp kém, lại không có danh tiếng và không có tiếng tăm; đó là sự thành tựu và sự thất bại này.
Ñatvāti jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā.
Knowing means understanding, weighing, discerning, making clear, making manifest.
Biết rõ là: sau khi biết, sau khi cân nhắc, sau khi thẩm xét, sau khi làm cho rõ ràng, sau khi làm cho hiển lộ.
Monaṃ vuccati ñāṇaṃ.
Mona is called knowledge.
Sự tĩnh lặng được gọi là trí tuệ.
Yā paññā pajānanā…pe… saṅgajālamaticca so muni.
That wisdom, understanding...pe... having crossed the net of attachment, he is a sage.
Trí tuệ nào là sự hiểu biết... cho đến... vị ấy là bậc ẩn sĩ, người đã vượt qua mạng lưới của sự vướng mắc.
Idhāti imissā diṭṭhiyā imissā khantiyā imissā ruciyā imasmiṃ ādāye imasmiṃ dhamme imasmiṃ vinaye imasmiṃ dhammavinaye imasmiṃ pāvacane imasmiṃ brahmacariye imasmiṃ satthusāsane imasmiṃ attabhāve imasmiṃ manussaloketi – etamādīnavaṃ ñatvā muni pubbāpare idha.
Herein means in this view, in this patience, in this liking, in this acceptance, in this Dhamma, in this Vinaya, in this Dhamma-Vinaya, in this teaching, in this holy life, in this Teacher's Dispensation, in this existence, in this human world—having known this disadvantage, the sage, both before and after, herein.
Trong đời này là: trong tà kiến này, trong sự kham nhẫn này, trong sở thích này, trong sự chấp thủ này, trong pháp này, trong luật này, trong giáo pháp và giới luật này, trong lời dạy này, trong phạm hạnh này, trong giáo huấn của Bậc Đạo Sư này, trong thân thể này, trong cõi người này – biết rõ mối nguy này, bậc ẩn sĩ trong đời này, cả trước và sau.
Ekaccariyaṃ daḷhaṃ kayirāti.
He should firmly establish solitude.
Hãy kiên trì sống độc cư có nghĩa là:
Dvīhi kāraṇehi ekaccariyaṃ daḷahaṃ kareyya – pabbajjāsaṅkhātena vā gaṇāvavassaggaṭṭhena vā.
He should firmly establish solitude for two reasons: either by way of ordination or by way of abandoning the group.
Nên làm cho việc sống độc cư được kiên cố vì hai lý do – hoặc theo ý nghĩa được gọi là xuất gia, hoặc theo ý nghĩa từ bỏ đoàn thể.
Kathaṃ pabbajjāsaṅkhātena ekaccariyaṃ daḷhaṃ kareyya?
How should he firmly establish solitude by way of ordination?
Làm thế nào để làm cho việc sống độc cư được kiên cố theo ý nghĩa được gọi là xuất gia?
Sabbaṃ gharāvāsapalibodhaṃ chinditvā puttadārapalibodhaṃ chinditvā ñātipalibodhaṃ chinditvā mittāmaccapalibodhaṃ chinditvā sannidhipalibodhaṃ chinditvā kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitvā akiñcanabhāvaṃ upagantvā eko careyya vihareyya iriyeyya vatteyya pāleyya yapeyya yāpeyya.
Having cut off all household impediments, having cut off impediments of children and spouse, having cut off impediments of relatives, having cut off impediments of friends and associates, having cut off impediments of storing up, having shaved off hair and beard, having donned saffron robes, having gone forth from the home life into homelessness, having attained a state of having nothing, he should live, dwell, move, behave, maintain, spend, and pass his days alone.
Sau khi cắt đứt mọi ràng buộc của đời sống tại gia, cắt đứt ràng buộc của vợ con, cắt đứt ràng buộc của quyến thuộc, cắt đứt ràng buộc của bạn bè và người thân, cắt đứt ràng buộc của việc tích trữ, sau khi cạo bỏ râu tóc, khoác lên mình y phục màu cà-sa, từ bỏ gia đình, sống không gia đình, đạt đến trạng thái không còn gì, vị ấy nên đi, ở, sinh hoạt, hành xử, duy trì, tồn tại, và sống một mình.
Evaṃ pabbajjāsaṅkhātena ekaccariyaṃ daḷhaṃ kareyya.
Thus, he should firmly establish solitude by way of ordination.
Như vậy là làm cho việc sống độc cư được kiên cố theo ý nghĩa được gọi là xuất gia.
Kathaṃ gaṇāvavassaggaṭṭhena ekaccariyaṃ daḷhaṃ kareyya?
How should he firmly establish solitude by way of abandoning the group?
Làm thế nào để làm cho việc sống độc cư được kiên cố theo ý nghĩa từ bỏ đoàn thể?
So evaṃ pabbajito samāno eko araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭiseveyya appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhasseyyakāni paṭisallānasāruppāni.
Having thus gone forth, he should resort to secluded abodes in forests and wildernesses, which are remote, free from noise, free from clamor, devoid of human traffic, suitable for secret human activity, and conducive to seclusion.
Vị ấy, sau khi đã xuất gia như vậy, một mình lui tới những nơi trú ngụ trong rừng, nơi hoang dã, hẻo lánh, ít tiếng động, ít ồn ào, xa lánh dân cư, kín đáo, thích hợp cho việc thiền định.
So eko gaccheyya, eko tiṭṭheyya, eko nisīdeyya, eko seyyaṃ kappeyya, eko gāmaṃ piṇḍāya paviseyya, eko paṭikkameyya, eko raho nisīdeyya, eko caṅkamaṃ adhiṭṭheyya, eko careyya vihareyya iriyeyya vatteyya pāleyya yapeyya yāpeyya.
He should go alone, stand alone, sit alone, lie down alone, enter the village for alms alone, return alone, sit in solitude alone, undertake walking meditation alone, and live, dwell, move, behave, maintain, spend, and pass his days alone.
Vị ấy nên đi một mình, đứng một mình, ngồi một mình, nằm một mình, vào làng khất thực một mình, trở về một mình, ngồi một mình nơi kín đáo, kinh hành một mình, nên đi, ở, sinh hoạt, hành xử, duy trì, tồn tại, và sống một mình.
Evaṃ gaṇāvavassaggaṭṭhena ekaccariyaṃ daḷhaṃ kareyyāti – ekaccariyaṃ daḷhaṃ kareyya, thiraṃ kareyya, daḷhaṃ samādāno assa, avaṭṭhitasamādāno assa kusalesu dhammesūti – ekaccariyaṃ daḷhaṃ kayirā.
Thus, he should firmly establish solitude by way of abandoning the group—he should firmly establish solitude, make it steadfast, be firm in his resolve, be unwavering in his resolve regarding wholesome qualities—thus, he should firmly establish solitude.
Như vậy là làm cho việc sống độc cư được kiên cố theo ý nghĩa từ bỏ đoàn thể – nên làm cho việc sống độc cư được kiên cố, được vững chắc, có sự thọ trì kiên cố, có sự thọ trì vững vàng trong các thiện pháp – hãy kiên trì sống độc cư.
Vivekaññeva sikkhethāti.
He should train only in seclusion means:
Hãy chỉ nên tu tập sự độc cư có nghĩa là.
Vivekoti tayo vivekā – kāyaviveko, cittaviveko, upadhiviveko.
Seclusion (viveka) refers to three kinds of seclusion: physical seclusion, mental seclusion, and seclusion from defilements (upadhiviveka).
Viveka (độc cư) có ba loại: thân độc cư, tâm độc cư, và upadhi độc cư (độc cư khỏi các phiền não và các pháp hữu vi).
Katamo kāyaviveko…pe… ayaṃ upadhiviveko.
What is physical seclusion… (details omitted in original text) …this is seclusion from defilements.
Thế nào là thân độc cư… cho đến… đây là upadhi độc cư.
Kāyaviveko ca vivekaṭṭhakāyānaṃ nekkhammābhiratānaṃ.
Physical seclusion is for those whose bodies are secluded and who delight in renunciation.
Thân độc cư dành cho những vị có thân viễn ly, ưa thích sự xuất ly.
Cittaviveko ca parisuddhacittānaṃ paramavodānappattānaṃ.
Mental seclusion is for those whose minds are purified and who have attained the highest purity.
Tâm độc cư dành cho những vị có tâm thanh tịnh, đã đạt đến sự trong sạch tối thượng.
Upadhiviveko ca nirūpadhīnaṃ puggalānaṃ visaṅkhāragatānaṃ.
Seclusion from defilements is for those individuals who are free from defilements, who have gone beyond formations.
Upadhi độc cư dành cho những cá nhân không còn upadhi, đã đạt đến trạng thái vô vi (visaṅkhāragata).
Sikkhāti tisso sikkhā – adhisīlasikkhā, adhicittasikkhā, adhipaññāsikkhā…pe… ayaṃ adhipaññāsikkhā.
Training (sikkhā) refers to three trainings: training in higher virtue (adhisīlasikkhā), training in higher mind (adhicittasikkhā), training in higher wisdom (adhipaññāsikkhā)… (details omitted in original text) …this is training in higher wisdom.
Sikkhā (sự tu tập) có ba loại:增上戒學 (adhisīlasikkhā), 增上心學 (adhicittasikkhā), 增上慧學 (adhipaññāsikkhā)… cho đến… đây là 增上慧學.
Vivekaññeva sikkhethāti vivekaññeva sikkheyya ācareyya samācareyya samādāya vatteyyāti – vivekaññeva sikkhetha.
He should train only in seclusion means he should train, practice, fully practice, undertake and maintain only seclusion—thus, he should train only in seclusion.
Hãy chỉ nên tu tập sự độc cư có nghĩa là chỉ nên tu tập, thực hành, hành trì, và duy trì sự độc cư – ấy là hãy chỉ nên tu tập sự độc cư.
Rittassa munino caratoti.
“Rittassa munino carato” means:
Đối với vị mâu-ni sống trống không có nghĩa là.
Rittassa vivittassa pavivittassa, kāyaduccaritena rittassa vivittassa pavivittassa.
Rittassa: empty, secluded, utterly secluded from bodily misconduct. Empty, secluded, utterly secluded.
Trống không, viễn ly, xa lìa; trống không, viễn ly, xa lìa khỏi thân ác hành.
Vacīduccaritena…pe… manoduccaritena… rāgena… dosena… mohena… kodhena… upanāhena… makkhena… paḷāsena… issāya… macchariyena… māyāya… sāṭheyyena… thambhena… sārambhena… mānena… atimānena… madena… pamādena… sabbakilesehi… sabbaduccaritehi… sabbadarathehi… sabbapariḷāhehi… sabbasantāpehi… sabbākusalābhisaṅkhārehi rittassa vivittassa pavivittassa.
From verbal misconduct…pe… from mental misconduct… from lust… from hatred… from delusion… from anger… from resentment… from disparagement… from dominance… from envy… from avarice… from deceit… from craftiness… from obstinacy… from arrogance… from conceit… from excessive pride… from intoxication… from heedlessness… empty, secluded, utterly secluded from all defilements… from all misconducts… from all distresses… from all fevers… from all torments… from all unwholesome volitional formations.
Khỏi khẩu ác hành… cho đến… khỏi ý ác hành… khỏi tham… khỏi sân… khỏi si… khỏi phẫn nộ… khỏi oán hận… khỏi sự gièm pha… khỏi sự cạnh tranh… khỏi tật đố… khỏi bỏn xẻn… khỏi xảo trá… khỏi lừa lọc… khỏi sự cứng nhắc… khỏi sự tranh đua… khỏi kiêu mạn… khỏi quá mạn… khỏi say đắm… khỏi phóng dật… khỏi tất cả phiền não… khỏi tất cả ác hành… khỏi tất cả sầu muộn… khỏi tất cả nhiệt não… khỏi tất cả ưu phiền… khỏi tất cả các hành bất thiện, vị ấy trống không, viễn ly, xa lìa.
Muninoti.
“Munino” means:
Vị mâu-ni có nghĩa là.
Monaṃ vuccati ñāṇaṃ…pe… saṅgajālamaticca so muni.
“Mona” is called knowledge…pe… that sage has transcended the net of attachments.
Sự tĩnh lặng (mona) được gọi là trí tuệ… cho đến… vượt qua mạng lưới ràng buộc, vị ấy là mâu-ni.
Caratoti carato viharato iriyato vattato pālayato yapayato yāpayatoti – rittassa munino carato.
“Carato” means wandering, dwelling, comporting oneself, behaving, maintaining, sustaining, living – the sage who wanders empty.
Sống có nghĩa là đi, trú, hành động, duy trì, bảo tồn, tồn tại, tiếp tục tồn tại – ấy là đối với vị mâu-ni sống trống không.
Kāmesu anapekkhinoti.
“Kāmesu anapekkhino” means:
Không luyến ái trong các dục vọng có nghĩa là.
Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā.
Kāmā are summarily of two kinds: material sensual pleasures (vatthukāmā) and defilement sensual pleasures (kilesakāmā)…pe… these are called material sensual pleasures…pe… these are called defilement sensual pleasures.
Dục vọng (kāmā), nói tóm tắt, có hai loại – dục đối tượng (vatthukāmā) và dục phiền não (kilesakāmā)… cho đến… những thứ này được gọi là dục đối tượng… cho đến… những thứ này được gọi là dục phiền não.
Vatthukāme parijānitvā kilesakāme pahāya pajahitvā vinodetvā byantiṃ karitvā anabhāvaṃ gametvā kāmesu anapekkhamāno cattakāmo vantakāmo muttakāmo pahīnakāmo paṭinissaṭṭhakāmo, vītarāgo cattarāgo vantarāgo muttarāgo pahīnarāgo paṭinissaṭṭharāgo nicchāto nibbuto sītibhūto* sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharatīti – kāmesu anapekkhino.
Having fully understood material sensual pleasures, having abandoned, rejected, dispelled, eradicated, and brought to naught defilement sensual pleasures, unconcerned with sensual pleasures, one who has relinquished sensual pleasures, vomited sensual pleasures, released sensual pleasures, abandoned sensual pleasures, renounced sensual pleasures; one who is free from lust, has relinquished lust, vomited lust, released lust, abandoned lust, renounced lust, is unthirsting, calmed, cooled, experiencing happiness, dwells with a divine self – thus, unconcerned with sensual pleasures.
Sau khi đã liễu tri dục đối tượng, đã đoạn trừ, từ bỏ, loại bỏ, chấm dứt, làm cho không còn tồn tại dục phiền não, vị ấy không luyến ái trong các dục vọng, đã từ bỏ dục vọng, đã khước từ dục vọng, đã giải thoát khỏi dục vọng, đã đoạn tận dục vọng, đã xả ly dục vọng; không còn tham ái, đã từ bỏ tham ái, đã khước từ tham ái, đã giải thoát khỏi tham ái, đã đoạn tận tham ái, đã xả ly tham ái, không còn khao khát, đã tịch tịnh, đã trở nên mát mẻ, cảm nhận được hạnh phúc, sống với tự thân đã trở thành Phạm thiên – ấy là không luyến ái trong các dục vọng.
Oghatiṇṇassa pihayanti, kāmesu gadhitā pajāti.
“Oghatiṇṇassa pihayanti, kāmesu gadhitā pajā” means:
Chúng sanh tham đắm trong các dục vọng, đều khao khát vị đã vượt qua bộc lưu có nghĩa là.
Pajāti sattādhivacanaṃ pajā kāmesu rattā giddhā gadhitā mucchitā ajjhosannā laggā laggitā palibuddhā.
Pajā is a term for beings. Beings are attached, greedy, infatuated, deluded, clinging, stuck, bound by sensual pleasures.
Chúng sanh là một từ chỉ các hữu tình. Chúng sanh tham luyến, say mê, dính mắc, mê đắm, chìm sâu, bám víu, vướng mắc, bị trói buộc trong các dục vọng.
Te kāmoghaṃ tiṇṇassa bhavoghaṃ tiṇṇassa diṭṭhoghaṃ tiṇṇassa avijjoghaṃ tiṇṇassa sabbasaṅkhārapathaṃ tiṇṇassa uttiṇṇassa nittiṇṇassa atikkantassa samatikkantassa vītivattassa pāraṃ gatassa pāraṃ pattassa antaṃ gatassa antaṃ pattassa koṭiṃ gatassa koṭiṃ pattassa pariyantaṃ gatassa pariyantaṃ pattassa vosānaṃ gatassa vosānaṃ pattassa tāṇaṃ gatassa tāṇaṃ pattassa leṇaṃ gatassa leṇaṃ pattassa saraṇaṃ gatassa saraṇaṃ pattassa abhayaṃ gatassa abhayaṃ pattassa accutaṃ gatassa accutaṃ pattassa amataṃ gatassa amataṃ pattassa nibbānaṃ gatassa nibbānaṃ pattassa icchanti sādiyanti patthayanti pihayanti abhijappanti.
They long for, delight in, aspire to, yearn for, and desire the one who has crossed the flood of sensual pleasures, who has crossed the flood of existence, who has crossed the flood of wrong views, who has crossed the flood of ignorance, who has crossed all paths of volitional formations, who has crossed over, completely crossed over, transcended, gone to the other shore, reached the other shore, gone to the end, reached the end, gone to the limit, reached the limit, gone to the boundary, reached the boundary, gone to refuge, reached refuge, gone to shelter, reached shelter, gone to protection, reached protection, gone to fearlessness, reached fearlessness, gone to the unchangeable, reached the unchangeable, gone to the deathless, reached the deathless, gone to Nibbāna, reached Nibbāna.
Họ mong muốn, ưa thích, ao ước, khao khát, thèm muốn trạng thái của vị đã vượt qua dục bộc, đã vượt qua hữu bộc, đã vượt qua kiến bộc, đã vượt qua vô minh bộc, đã vượt qua con đường của tất cả các hành, đã vượt lên, đã thoát khỏi, đã đi qua, đã vượt qua hoàn toàn, đã vượt hẳn, đã đến bờ kia, đã đạt đến bờ kia, đã đến tận cùng, đã đạt đến tận cùng, đã đến cực điểm, đã đạt đến cực điểm, đã đến giới hạn, đã đạt đến giới hạn, đã đến chung cuộc, đã đạt đến chung cuộc, đã đến nơi nương tựa, đã đạt đến nơi nương tựa, đã đến nơi ẩn náu, đã đạt đến nơi ẩn náu, đã đến nơi quy y, đã đạt đến nơi quy y, đã đến nơi vô úy, đã đạt đến nơi vô úy, đã đến nơi bất biến, đã đạt đến nơi bất biến, đã đến nơi bất tử, đã đạt đến nơi bất tử, đã đến Niết-bàn, đã đạt đến Niết-bàn.
Yathā iṇāyikā ānaṇyaṃ* patthenti pihayanti, yathā ābādhikā ārogyaṃ patthenti pihayanti, yathā bandhanabaddhā bandhanamokkhaṃ patthenti pihayanti, yathā dāsā bhujissaṃ patthenti pihayanti, yathā kantāraddhānapakkhandā* khemantabhūmiṃ patthenti pihayanti; evamevaṃ pajā kāmesu rattā giddhā gadhitā mucchitā ajjhosannā laggā laggitā palibuddhā te kāmoghaṃ tiṇṇassa bhavoghaṃ tiṇṇassa…pe… nibbānaṃ gatassa nibbānaṃ pattassa icchanti sādiyanti patthayanti pihayanti abhijappantīti – oghatiṇṇassa pihayanti, kāmesu gadhitā pajā.
Just as debtors long for and yearn for freedom from debt; just as the sick long for and yearn for health; just as those bound in fetters long for and yearn for release from fetters; just as slaves long for and yearn for freedom; just as those traversing a wilderness path long for and yearn for a safe land; even so, beings who are attached, greedy, infatuated, deluded, clinging, stuck, bound by sensual pleasures, long for, delight in, aspire to, yearn for, and desire the one who has crossed the flood of sensual pleasures, who has crossed the flood of existence…pe… who has gone to Nibbāna, reached Nibbāna – thus, the people, infatuated with sensual pleasures, long for the one who has crossed the flood.
Giống như người mắc nợ ao ước, khao khát được thoát nợ; giống như người bệnh ao ước, khao khát được khỏe mạnh; giống như người bị xiềng xích ao ước, khao khát được giải thoát; giống như người nô lệ ao ước, khao khát được tự do; giống như người đi trong hoang địa ao ước, khao khát đến được vùng đất an toàn; cũng vậy, chúng sanh tham luyến, say mê, dính mắc, mê đắm, chìm sâu, bám víu, vướng mắc, bị trói buộc trong các dục vọng, họ mong muốn, ưa thích, ao ước, khao khát, thèm muốn trạng thái của vị đã vượt qua dục bộc, đã vượt qua hữu bộc… cho đến… đã đến Niết-bàn, đã đạt đến Niết-bàn – ấy là chúng sanh tham đắm trong các dục vọng, đều khao khát vị đã vượt qua bộc lưu.