Kutopahūtā kalahā vivādāti.
"From where do quarrels and disputes arise?"
Mānātimānā sahapesuṇā ca, kutopahūtā te tadiṅgha brūhi.
Kalahoti ekena ākārena kalaho; vivādotipi taññeva.
"Quarrel" means quarrel in one aspect; dispute is also the same.
Kutopahūtā kalahā vivādā —
Yo kalaho so vivādo, yo vivādo so kalaho.
That which is a quarrel is a dispute; that which is a dispute is a quarrel.
Kalaha (tranh cãi) là tranh cãi theo một nghĩa; vivāda (bất hòa) cũng là điều đó.
Atha vā aparena ākārena vivādo vuccati kalahassa pubbabhāgo vivādo.
Or else, in another aspect, dispute is called the preliminary stage of quarrel.
Tranh cãi là bất hòa, bất hòa là tranh cãi.
Rājānopi rājūhi vivadanti, khattiyāpi khattiyehi vivadanti, brāhmaṇāpi brāhmaṇehi vivadanti, gahapatīpi gahapatīhi vivadanti, mātāpi puttena vivadati, puttopi mātarā vivadati, pitāpi puttena vivadati, puttopi pitarā vivadati, bhātāpi bhātarā vivadati, bhātāpi bhaginiyā vivadati, bhaginīpi bhātarā vivadati, sahāyopi sahāyena vivadati – ayaṃ vivādo.
Kings dispute with kings, khattiyas dispute with khattiyas, brahmins dispute with brahmins, householders dispute with householders, a mother disputes with her son, a son disputes with his mother, a father disputes with his son, a son disputes with his father, a brother disputes with his brother, a brother disputes with his sister, a sister disputes with her brother, a friend disputes with a friend—this is dispute.
Hoặc, theo một nghĩa khác, bất hòa được gọi là giai đoạn trước của tranh cãi.
Katamo kalaho?
What is quarrel?
Các vị vua bất hòa với các vị vua, các chiến sĩ bất hòa với các chiến sĩ, các Bà-la-môn bất hòa với các Bà-la-môn, các gia chủ bất hòa với các gia chủ; mẹ bất hòa với con, con bất hòa với mẹ; cha bất hòa với con, con bất hòa với cha; anh em bất hòa với anh em, anh bất hòa với chị em, chị em bất hòa với anh em; bạn bè bất hòa với bạn bè – đây là bất hòa (vivāda).
Āgārikā daṇḍapasutā kāyena vācāya kalahaṃ karonti, pabbajitā āpattiṃ āpajjantā kāyena vācāya kalahaṃ karonti – ayaṃ kalaho.
Householders, prone to violence, quarrel physically and verbally; renunciants, committing offenses, quarrel physically and verbally—this is quarrel.
Thế nào là tranh cãi (kalaha)?
Kutopahūtā kalahā vivādāti.
"From where do quarrels and disputes arise?"
Người tại gia, bị thúc đẩy bởi hình phạt, tranh cãi bằng thân và khẩu; người xuất gia, khi phạm giới, tranh cãi bằng thân và khẩu – đây là tranh cãi (kalaha).
Kalahā ca vivādā ca kutopahūtā kutojātā kutosañjātā kutonibbattā kutoabhinibbattā kutopātubhūtā, kiṃnidānā kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavāti kalahassa ca vivādassa ca mūlaṃ pucchati, hetuṃ pucchati, nidānaṃ pucchati, sambhavaṃ pucchati, pabhavaṃ pucchati, samuṭṭhānaṃ pucchati, āhāraṃ pucchati, ārammaṇaṃ pucchati, paccayaṃ pucchati, samudayaṃ pucchati papucchati yācati ajjhesati* pasādetīti – kutopahūtā kalahā vivādā.
From where are quarrels and disputes arisen, originated, produced, arisen, manifested, appeared? What is their cause, their origin, their nature, their source? He asks about the root of quarrel and dispute, he asks about the cause, he asks about the origin, he asks about the arising, he asks about the source, he asks about the generation, he asks about the sustenance, he asks about the object, he asks about the condition, he asks about the arising, he asks, he requests, he entreats, he gratifies—"From where do quarrels and disputes arise?"
Kutopahūtā kalahā vivādā — Tranh cãi và bất hòa từ đâu mà sinh ra, từ đâu mà xuất hiện, từ đâu mà phát sinh, từ đâu mà nảy nở, từ đâu mà hiển lộ? Chúng có nguồn gốc từ đâu, nguyên nhân từ đâu, loại nào, từ đâu mà khởi lên? Câu hỏi này hỏi về gốc rễ, nguyên nhân, nguồn gốc, sự phát sinh, sự khởi lên, sự bắt đầu, sự nuôi dưỡng, đối tượng, điều kiện, sự tập khởi của tranh cãi và bất hòa. Nó hỏi, thỉnh cầu, khẩn cầu, làm cho hài lòng – do đó nói: Kutopahūtā kalahā vivādā (Tranh cãi và bất hòa từ đâu mà sinh ra).
Paridevasokā sahamaccharā cāti.
"Lamentations and sorrows, and together with stinginess."
Paridevasokā sahamaccharā cāti.
Paridevoti ñātibyasanena vā phuṭṭhassa, bhogabyasanena vā phuṭṭhassa, rogabyasanena vā phuṭṭhassa, sīlabyasanena vā phuṭṭhassa, diṭṭhibyasanena vā phuṭṭhassa, aññataraññatarena vā byasanena samannāgatassa, aññataraññatarena vā dukkhadhammena phuṭṭhassa, ādevo paridevo, ādevanā paridevanā, ādevitattaṃ paridevitattaṃ, vācā palāpo vippalāpo lālappo lālappāyanā lālappāyitattaṃ.
"Lamentation" is the lamentation and wailing, the act of lamenting, the state of having lamented, the speech, babbling, incoherent babbling, the wailing, the act of wailing, the state of having wailed, of one afflicted by loss of relatives, or afflicted by loss of wealth, or afflicted by illness, or afflicted by loss of sīla, or afflicted by loss of right view, or afflicted by any other kind of loss, or afflicted by any other kind of suffering.
Parideva (than vãn) là sự than vãn, sự rên rỉ, sự than vãn, sự rên rỉ, trạng thái than vãn, trạng thái rên rỉ, lời nói lảm nhảm, lời nói lặp lại, sự lảm nhảm, sự lặp lại, trạng thái lặp lại của người bị tai họa vì người thân, hoặc bị tai họa vì tài sản, hoặc bị tai họa vì bệnh tật, hoặc bị tai họa vì giới hạnh, hoặc bị tai họa vì tà kiến, hoặc bị tai họa bởi một tai họa nào đó khác, hoặc bị chạm đến bởi một pháp khổ nào đó khác.
Sokoti ñātibyasanena vā phuṭṭhassa, bhogarogasīladiṭṭhibyasanena vā phuṭṭhassa, aññataraññatarena vā byasanena samannāgatassa, aññataraññatarena vā dukkhadhammena phuṭṭhassa, soko socanā socitattaṃ, antosoko antoparisoko, antoḍāho antopariḍāho, cetaso parijjhāyanā domanassaṃ sokasallaṃ.
"Sorrow" is the sorrow, the grieving, the state of having grieved, the inner sorrow, the inner great sorrow, the inner burning, the inner great burning, the mental anguish, the displeasure, the dart of sorrow, of one afflicted by loss of relatives, or afflicted by loss of wealth, illness, sīla, or right view, or afflicted by any other kind of loss, or afflicted by any other kind of suffering.
Soka (sầu muộn) là sự sầu muộn, sự buồn rầu, trạng thái buồn rầu, nỗi sầu muộn bên trong, sự sầu muộn hoàn toàn bên trong, sự thiêu đốt bên trong, sự thiêu đốt hoàn toàn bên trong, sự thiêu đốt tâm trí, sự ưu phiền, mũi tên sầu muộn của người bị tai họa vì người thân, hoặc bị tai họa vì tài sản, bệnh tật, giới hạnh, tà kiến, hoặc bị tai họa bởi một tai họa nào đó khác, hoặc bị chạm đến bởi một pháp khổ nào đó khác.
Maccharanti pañca macchariyāni – āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, dhammamacchariyaṃ.
"Stinginess" refers to the five kinds of stinginess: stinginess regarding dwelling places, stinginess regarding families, stinginess regarding gain, stinginess regarding praise, stinginess regarding Dhamma.
Macchara (keo kiệt) là năm loại keo kiệt: keo kiệt chỗ ở (āvāsa-macchariya), keo kiệt gia đình (kula-macchariya), keo kiệt lợi lộc (lābha-macchariya), keo kiệt sắc đẹp (vaṇṇa-macchariya), keo kiệt giáo pháp (dhamma-macchariya).
Yaṃ evarūpaṃ macchariyaṃ maccharāyanaṃ maccharāyitattaṃ vevicchaṃ kadariyaṃ kaṭukañcukatā aggahitattaṃ cittassa – idaṃ vuccati macchariyaṃ.
Such stinginess, the act of being stingy, the state of being stingy, miserliness, avarice, meanness, the mind's ungrasping—this is called stinginess.
Sự keo kiệt như vậy, sự keo kiệt, trạng thái keo kiệt, sự bủn xỉn, sự hà tiện, sự bám víu, sự không buông bỏ của tâm – đây được gọi là keo kiệt (macchariya).
Api ca, khandhamacchariyampi macchariyaṃ, dhātumacchariyampi macchariyaṃ, āyatanamacchariyampi macchariyaṃ gāho.
Furthermore, stinginess regarding the khandhas is stinginess, stinginess regarding the dhātus is stinginess, stinginess regarding the āyatanas is stinginess, grasping.
Hơn nữa, keo kiệt đối với các uẩn cũng là keo kiệt, keo kiệt đối với các giới cũng là keo kiệt, keo kiệt đối với các xứ cũng là keo kiệt, sự bám víu.
Idaṃ vuccati macchariyanti – paridevasokā sahamaccharā ca.
This is called stinginess—"lamentations and sorrows, and together with stinginess."
Đây được gọi là keo kiệt – do đó nói: paridevasokā sahamaccharā ca (than vãn, sầu muộn và keo kiệt).
Mānātimānā sahapesuṇā cāti.
"Conceit and excessive conceit, and together with slander."
Mānātimānā sahapesuṇā cāti.
Mānoti idhekacco mānaṃ janeti jātiyā vā gottena vā kolaputtiyena vā vaṇṇapokkharatāya vā dhanena vā ajjhenena vā kammāyatanena vā sippāyatanena vā vijjāṭṭhānena vā sutena vā paṭibhānena vā aññataraññatarena vā vatthunā.
"Conceit" means that here some individual generates conceit by birth, or by lineage, or by family status, or by beauty of complexion, or by wealth, or by study, or by profession, or by craft, or by knowledge, or by learning, or by eloquence, or by any other basis.
Ngã mạn là ở đây, một số người phát sinh ngã mạn do dòng dõi, do gia thế, do con nhà quyền quý, do sắc đẹp, do tài sản, do học vấn, do nghề nghiệp, do kỹ năng, do học thuật, do hiểu biết, do tài hùng biện, hoặc do bất kỳ lý do nào khác.
Atimānoti idhekacco paraṃ atimaññati jātiyā vā gottena vā…pe… aññataraññatarena vā vatthunā.
"Excessive conceit" means that here some individual despises another by birth, or by lineage...or by any other basis.
Tự cao là ở đây, một số người khinh thường người khác do dòng dõi, do gia thế…(v.v.)… hoặc do bất kỳ lý do nào khác.
Pesuññanti idhekacco pisuṇavāco hoti – ito sutvā amutra akkhātā imesaṃ bhedāya, amutra vā sutvā imesaṃ akkhātā amūsaṃ bhedāya.
"Slander" means that here some individual is a slanderer—having heard something here, he reports it there to cause division among these; or having heard something there, he reports it here to cause division among those.
Pesuñña (Lời nói đâm thọc) là ở đây, một số người có lời nói đâm thọc – nghe từ bên này rồi nói với bên kia để chia rẽ họ, hoặc nghe từ bên kia rồi nói với bên này để chia rẽ họ.
Iti samaggānaṃ vā bhettā, bhinnānaṃ vā anuppadātā, vaggārāmo vaggarato vagganandī vaggakaraṇiṃ vācaṃ bhāsitā hoti – idaṃ vuccati pesuññaṃ.
Thus, one who breaks up the united, or supports the divided, who delights in factions, rejoices in factions, finds pleasure in factions, and speaks words that create factions—this is called backbiting.
Như vậy, người đó là kẻ chia rẽ những người hòa hợp, hoặc là kẻ khuyến khích những người đã chia rẽ; người đó thích bè phái, vui thích bè phái, hoan hỷ với bè phái, nói những lời gây chia rẽ – đây gọi là pesuñña.
Api ca dvīhi kāraṇehi pesuññaṃ upasaṃharati – piyakamyatāya vā bhedādhippāyena vā.
Furthermore, backbiting arises from two causes: either from a desire for affection or from an intention to cause division.
Hơn nữa, pesuñña được tóm gọn bởi hai nguyên nhân: do muốn được yêu thích hoặc do ý định chia rẽ.
Kathaṃ piyakamyatāya pesuññaṃ upasaṃharati?
How does backbiting arise from a desire for affection?
Làm thế nào pesuñña được tóm gọn bởi muốn được yêu thích?
Imassa piyo bhavissāmi, manāpo bhavissāmi, vissāsiko bhavissāmi, abbhantariko bhavissāmi, suhadayo bhavissāmīti – evaṃ piyakamyatāya pesuññaṃ upasaṃharati.
‘I will be dear to this person, I will be pleasing, I will be trusted, I will be intimate, I will be a good friend’—thus, backbiting arises from a desire for affection.
“Ta sẽ được người này yêu thích, ta sẽ được người này vừa lòng, ta sẽ được người này tin cậy, ta sẽ được người này gần gũi, ta sẽ được người này mến mộ” – như vậy, pesuñña được tóm gọn bởi muốn được yêu thích.
Kathaṃ bhedādhippāyena pesuññaṃ upasaṃharati?
How does backbiting arise from an intention to cause division?
Làm thế nào pesuñña được tóm gọn bởi ý định chia rẽ?
Kathaṃ ime nānā assu, vinā assu, vaggā assu, dvidhā assu, dvejjhā assu, dve pakkhā assu, bhijjeyyuṃ na samāgaccheyyuṃ, dukkhaṃ na phāsu vihareyyunti – evaṃ bhedādhippāyena pesuññaṃ upasaṃharatīti – mānātimānā sahapesuṇā ca.
‘How can these people be separate, be apart, be in factions, be divided, be at odds, be in two parties? May they break up, may they not come together, may they dwell in discomfort, not at ease’—thus, backbiting arises from an intention to cause division, along with conceit and excessive conceit.
“Làm thế nào để những người này trở nên khác biệt, trở nên xa cách, trở nên bè phái, trở nên hai phe, trở nên hai mặt, trở nên hai phía, để họ chia rẽ mà không hòa hợp, để họ sống không an vui mà đau khổ” – như vậy, pesuñña được tóm gọn bởi ý định chia rẽ – đó là ngã mạn, tự cao cùng với lời nói đâm thọc.
Kutopahūtā te tadiṅgha brūhīti.
From where do they arise, tell me that now?
Hỡi này, hãy nói cho biết chúng từ đâu mà sinh khởi?
Kalaho ca vivādo ca paridevo ca soko ca macchariyañca māno ca atimāno ca pesuññañcāti – ime aṭṭha kilesā kutopahūtā kutojātā kutosañjātā kutonibbattā kutoabhinibbattā kutopātubhūtā, kiṃnidānā kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavāti.
Quarrels, disputes, lamentation, sorrow, envy, conceit, excessive conceit, and backbiting—these eight defilements, from where do they arise? From where are they born? From where do they originate? From where do they emerge? From where do they appear? What is their cause? What is their origin? What is their nature? What is their source?
Tranh cãi, bất hòa, than vãn, sầu muộn, keo kiệt, ngã mạn, tự cao và lời nói đâm thọc – tám phiền não này từ đâu sinh khởi, từ đâu phát sinh, từ đâu xuất hiện, từ đâu khởi lên, từ đâu hiển lộ, nguyên nhân là gì, nguồn gốc là gì, bản chất là gì, xuất phát từ đâu?
Imesaṃ aṭṭhannaṃ kilesānaṃ mūlaṃ pucchati, hetuṃ pucchati, nidānaṃ pucchati, sambhavaṃ pucchati, pabhavaṃ pucchati, samuṭṭhānaṃ pucchati, āhāraṃ pucchati, ārammaṇaṃ pucchati, paccayaṃ pucchati, samudayaṃ pucchati papucchati yācati ajjhesati pasādetīti – kutopahūtā te tadiṅghaṃ brūhīti.
The root of these eight defilements is asked, the cause is asked, the origin is asked, the source is asked, the emergence is asked, the arising is asked, the nourishment is asked, the object is asked, the condition is asked, the arising is asked, it is questioned, it is requested, it is urged, it is pleased— from where do they arise, tell me that now.
Hỏi gốc rễ, hỏi nhân, hỏi cội nguồn, hỏi sự phát sinh, hỏi nguồn gốc, hỏi sự khởi lên, hỏi duyên dưỡng, hỏi đối tượng, hỏi duyên, hỏi sự tập khởi, hỏi kỹ, thỉnh cầu, khẩn khoản, làm cho hoan hỷ về tám phiền não này – “Chúng từ đâu mà đến, xin hãy nói rõ điều đó.”
Iṅgha brūhi ācikkha desehi paññapehi paṭṭhapehi vivara vibhaja uttānīkarohi pakāsehīti – kutopahūtā te tadiṅgha brūhi.
Please tell, declare, teach, explain, establish, reveal, analyze, make clear, make manifest— from where do they arise, tell me that now.
Này, hãy nói, hãy trình bày, hãy thuyết giảng, hãy chỉ rõ, hãy thiết lập, hãy mở ra, hãy phân tích, hãy làm cho rõ ràng, hãy công bố! Những điều đó từ đâu mà khởi lên? Này, hãy nói điều đó.
Piyappahūtā kalahā vivādā, paridevasokā sahamaccharā cāti.
From affection arise quarrels and disputes, lamentation and sorrow, along with envy.
Những tranh cãi, xung đột, than khóc, sầu muộn cùng với sự keo kiệt đều khởi lên từ ái luyến, có nghĩa là:
Piyāti dve piyā – sattā vā saṅkhārā vā.
Affection means two kinds of affection: either beings or formations.
Ái luyến (Piyā) có hai loại ái luyến: ái luyến chúng sinh hoặc ái luyến các pháp hữu vi (saṅkhārā).
Katame sattā piyā?
Which beings are dear?
Những chúng sinh nào là ái luyến?
Idha yassa te honti atthakāmā hitakāmā phāsukāmā yogakkhemakāmā mātā vā pitā vā bhātā vā bhaginī vā putto vā dhītā vā mittā vā amaccā vā ñātī vā sālohitā vā – ime sattā piyā.
Here, those who wish for one’s welfare, benefit, comfort, and security—mother or father, brother or sister, son or daughter, friends or associates, relatives or blood relations—these beings are dear.
Ở đây, những ai mong muốn lợi ích, mong muốn hạnh phúc, mong muốn sự an lạc, mong muốn sự an toàn khỏi các ách buộc (yogakkhema) cho người ấy, như mẹ, cha, anh, chị, con trai, con gái, bạn bè, quyến thuộc, bà con thân thích – những chúng sinh này là ái luyến.
Katame saṅkhārā piyā?
Which formations are dear?
Những pháp hữu vi nào là ái luyến?
Manāpikā rūpā manāpikā saddā manāpikā gandhā manāpikā rasā manāpikā phoṭṭhabbā – ime saṅkhārā piyā.
Pleasing forms, pleasing sounds, pleasing smells, pleasing tastes, pleasing tangible objects—these formations are dear.
Những sắc khả ái, những tiếng khả ái, những mùi khả ái, những vị khả ái, những xúc khả ái – những pháp hữu vi này là ái luyến.
Piyaṃ vatthuṃ acchedasaṅkinopi kalahaṃ karonti, acchijjantepi kalahaṃ karonti, acchinnepi kalahaṃ karonti.
Being apprehensive of the loss of a dear object, they quarrel; while it is being lost, they quarrel; after it is lost, they quarrel.
Khi nghi ngờ vật mình yêu quý sẽ bị cướp đoạt, người ta cũng tranh cãi; khi vật ấy đang bị cướp đoạt, người ta cũng tranh cãi; khi vật ấy đã bị cướp đoạt, người ta cũng tranh cãi.
Piyaṃ vatthuṃ vipariṇāmasaṅkinopi kalahaṃ karonti, vipariṇāmantepi kalahaṃ karonti, vipariṇatepi kalahaṃ karonti.
Being apprehensive of the change of a dear object, they quarrel; while it is changing, they quarrel; after it has changed, they quarrel.
Khi nghi ngờ vật mình yêu quý sẽ biến đổi, người ta cũng tranh cãi; khi vật ấy đang biến đổi, người ta cũng tranh cãi; khi vật ấy đã biến đổi, người ta cũng tranh cãi.
Piyaṃ vatthuṃ acchedasaṅkinopi vivadanti, acchijjantepi vivadanti, acchinnepi vivadanti.
Being apprehensive of the loss of a dear object, they dispute; while it is being lost, they dispute; after it is lost, they dispute.
Khi nghi ngờ vật mình yêu quý sẽ bị cướp đoạt, người ta cũng xung đột; khi vật ấy đang bị cướp đoạt, người ta cũng xung đột; khi vật ấy đã bị cướp đoạt, người ta cũng xung đột.
Piyaṃ vatthuṃ vipariṇāmasaṅkinopi vivadanti, vipariṇāmantepi vivadanti, vipariṇatepi vivadanti.
Being apprehensive of the change of a dear object, they dispute; while it is changing, they dispute; after it has changed, they dispute.
Khi nghi ngờ vật mình yêu quý sẽ biến đổi, người ta cũng xung đột; khi vật ấy đang biến đổi, người ta cũng xung đột; khi vật ấy đã biến đổi, người ta cũng xung đột.
Piyaṃ vatthuṃ acchedasaṅkinopi paridevanti, acchijjantepi paridevanti, acchinnepi paridevanti.
Being apprehensive of the loss of a dear object, they lament; while it is being lost, they lament; after it is lost, they lament.
Khi nghi ngờ vật mình yêu quý sẽ bị cướp đoạt, người ta cũng than khóc; khi vật ấy đang bị cướp đoạt, người ta cũng than khóc; khi vật ấy đã bị cướp đoạt, người ta cũng than khóc.
Piyaṃ vatthuṃ vipariṇāmasaṅkinopi paridevanti, vipariṇāmantepi paridevanti, vipariṇatepi paridevanti.
Being apprehensive of the change of a dear object, they lament; while it is changing, they lament; after it has changed, they lament.
Khi nghi ngờ vật mình yêu quý sẽ biến đổi, người ta cũng than khóc; khi vật ấy đang biến đổi, người ta cũng than khóc; khi vật ấy đã biến đổi, người ta cũng than khóc.
Piyaṃ vatthuṃ acchedasaṅkinopi socanti, acchijjantepi socanti, acchinnepi socanti.
Being apprehensive of the loss of a dear object, they sorrow; while it is being lost, they sorrow; after it is lost, they sorrow.
Khi nghi ngờ vật mình yêu quý sẽ bị cướp đoạt, người ta cũng sầu muộn; khi vật ấy đang bị cướp đoạt, người ta cũng sầu muộn; khi vật ấy đã bị cướp đoạt, người ta cũng sầu muộn.
Piyaṃ vatthuṃ vipariṇāmasaṅkinopi socanti, vipariṇāmantepi socanti, vipariṇatepi socanti.
Being apprehensive of the change of a dear object, they sorrow; while it is changing, they sorrow; after it has changed, they sorrow.
Khi nghi ngờ vật mình yêu quý sẽ biến đổi, người ta cũng sầu muộn; khi vật ấy đang biến đổi, người ta cũng sầu muộn; khi vật ấy đã biến đổi, người ta cũng sầu muộn.
Piyaṃ vatthuṃ rakkhanti gopenti pariggaṇhanti mamāyanti maccharāyanti.
They protect, guard, possess, cling to, and are envious of a dear object.
Người ta bảo vệ, giữ gìn, chiếm hữu, xem là của mình, và keo kiệt đối với vật mình yêu quý.
Mānātimānā sahapesuṇā cāti.
Conceit, excessive conceit, along with backbiting.
Những kiêu mạn, ngã mạn cùng với sự nói xấu, có nghĩa là:
Piyaṃ vatthuṃ nissāya mānaṃ janenti, piyaṃ vatthuṃ nissāya atimānaṃ janenti.
Relying on a beloved object, they generate conceit; relying on a beloved object, they generate excessive conceit.
Dựa vào vật mình yêu quý, người ta sinh ra kiêu mạn; dựa vào vật mình yêu quý, người ta sinh ra ngã mạn.
Kathaṃ piyaṃ vatthuṃ nissāya mānaṃ janenti?
How do they generate conceit relying on a beloved object?
Làm thế nào người ta sinh ra kiêu mạn dựa vào vật mình yêu quý?
Mayaṃ lābhino manāpikānaṃ rūpānaṃ saddānaṃ gandhānaṃ rasānaṃ phoṭṭhabbānanti.
‘We are gainers of agreeable forms, sounds, smells, tastes, and tactile objects.’
“Chúng ta có được những sắc, tiếng, mùi, vị, xúc khả ái.”
Evaṃ piyaṃ vatthuṃ nissāya mānaṃ janenti.
Thus, relying on a beloved object, they generate conceit.
Như vậy, người ta sinh ra kiêu mạn dựa vào vật mình yêu quý.
Kathaṃ piyaṃ vatthuṃ nissāya atimānaṃ janenti?
How do they generate excessive conceit relying on a beloved object?
Làm thế nào người ta sinh ra ngã mạn dựa vào vật mình yêu quý?
Mayaṃ lābhino manāpikānaṃ rūpānaṃ saddānaṃ gandhānaṃ rasānaṃ phoṭṭhabbānaṃ, ime panaññe na lābhino manāpikānaṃ rūpānaṃ saddānaṃ gandhānaṃ rasānaṃ phoṭṭhabbānanti.
‘We are gainers of agreeable forms, sounds, smells, tastes, and tactile objects, but these others are not gainers of agreeable forms, sounds, smells, tastes, and tactile objects.’
“Chúng ta có được những sắc, tiếng, mùi, vị, xúc khả ái, còn những người khác thì không có được những sắc, tiếng, mùi, vị, xúc khả ái này.”
Evaṃ piyaṃ vatthuṃ nissāya atimānaṃ janenti.
Thus, relying on a beloved object, they generate excessive conceit.
Như vậy, người ta sinh ra ngã mạn dựa vào vật mình yêu quý.
Pesuññanti idhekacco pisuṇavāco hoti, ito sutvā amutra akkhātā imesaṃ bhedāya…pe… evaṃ bhedādhippāyena pesuññaṃ upasaṃharatīti…pe… mānātimānā sahapesuṇā ca.
Slander (Pesuññaṃ): Here, a certain person is a slanderer; having heard something from here, he reports it there to cause division among them…pe… thus, with the intention of causing division, he brings about slander…pe… conceit, excessive conceit, and slander.
Nói xấu (Pesuññaṃ) là ở đây, một người có lời nói chia rẽ, nghe điều này từ người này rồi nói với người kia để gây chia rẽ… (tương tự như vậy) với ý định gây chia rẽ, người ấy mang lời nói xấu đến… (tương tự như vậy) kiêu mạn, ngã mạn cùng với sự nói xấu.
Vivādajātesu ca pesuṇānīti.
And slanders among those who have disputes (Vivādajātesu ca pesuṇāni).
Và sự nói xấu khởi lên từ những tranh chấp, có nghĩa là:
Vivāde jāte sañjāte nibbatte abhinibbatte pātubhūte pesuññaṃ upasaṃharanti; ito sutvā amutra akkhāyanti imesaṃ bhedāya, amutra vā sutvā imesaṃ akkhāyanti amūsaṃ bhedāya.
When a dispute has arisen, originated, come into being, manifested, become apparent, they bring about slander; having heard something from here, they report it there to cause division among these, or having heard something from there, they report it here to cause division among those.
Khi tranh chấp khởi lên, sinh khởi, phát sinh, hiện hữu, người ta mang lời nói xấu đến; nghe điều này từ người này rồi nói với người kia để gây chia rẽ cho những người này, hoặc nghe điều kia từ người kia rồi nói với người này để gây chia rẽ cho những người kia.
Iti samaggānaṃ vā bhettāro, bhinnānaṃ vā anuppadātāro, vaggārāmā vaggaratā vagganandī vaggakaraṇiṃ vācaṃ bhāsitāro honti – idaṃ vuccati pesuññaṃ.
Thus, they are those who divide the united, or those who encourage the divided; they delight in factions, rejoice in factions, are pleased by factions, and speak words that cause factions—this is called slander.
Như vậy, người ấy trở thành kẻ chia rẽ những người hòa hợp, hoặc kẻ duy trì sự chia rẽ của những người đã chia rẽ, vui thích trong sự chia rẽ, hoan hỷ trong sự chia rẽ, nói những lời gây chia rẽ – điều này được gọi là nói xấu.
Api ca dvīhi kāraṇehi pesuññaṃ upasaṃharanti – piyakamyatāya vā bhedādhippāyena vā.
Furthermore, they bring about slander for two reasons: either out of a desire for affection or with the intention of causing division.
Hơn nữa, người ta mang lời nói xấu đến vì hai lý do: vì mong muốn được yêu thích hoặc vì ý định gây chia rẽ.
Kathaṃ piyakamyatāya pesuññaṃ upasaṃharanti?
How do they bring about slander out of a desire for affection?
Làm thế nào người ta mang lời nói xấu đến vì mong muốn được yêu thích?
Imassa piyā bhavissāma, manāpā bhavissāma, vissāsikā bhavissāma, abbhantarikā bhavissāma, suhadayā bhavissāmāti.
‘We shall be dear to him, we shall be agreeable, we shall be intimate, we shall be close, we shall be well-disposed.’
“Chúng ta sẽ được người này yêu thích, sẽ được người này hài lòng, sẽ được người này tin cậy, sẽ được người này thân cận, sẽ được người này có lòng tốt.”
Evaṃ piyakamyatāya pesuññaṃ upasaṃharanti.
Thus, out of a desire for affection, they bring about slander.
Như vậy, người ta mang lời nói xấu đến vì mong muốn được yêu thích.
Kathaṃ bhedādhippāyena pesuññaṃ upasaṃharanti?
How do they bring about slander with the intention of causing division?
Làm thế nào người ta mang lời nói xấu đến vì ý định gây chia rẽ?
‘‘Kathaṃ ime nānā assu, vinā assu, vaggā assu, dvedhā assu, dvejjhā assu, dve pakkhā assu, bhijjeyyuṃ na samāgaccheyyuṃ, dukkhaṃ na phāsu vihareyyu’’nti – evaṃ bhedādhippāyena pesuññaṃ upasaṃharantīti – vivādajātesu ca pesuṇāni.
‘How might these be separate, be apart, be in factions, be in two parts, be of two minds, be of two sides, break apart and not come together, and dwell in suffering, not at ease?’—thus, with the intention of causing division, they bring about slander—and slanders among those who have disputes.
“Làm sao những người này có thể khác biệt, có thể tách rời, có thể chia nhóm, có thể chia đôi, có thể có hai ý định, có thể có hai phe, có thể chia rẽ mà không hòa hợp, có thể sống trong khổ sở chứ không an lạc?” – Như vậy, với ý định gây chia rẽ, người ta mang lời nói xấu đến – đó là “và sự nói xấu khởi lên từ những tranh chấp”.
Piyā su lokasmiṃ kutonidānāti.
From what source, indeed, in the world are dear things (Piyā su lokasmiṃ kutonidānā) ?
Này, những điều khả ái trên đời từ đâu mà khởi lên, có nghĩa là:
Piyā kutonidānā kutojātā kutosañjātā kutonibbattā kutoabhinibbattā kutopātubhūtā, kiṃnidānā kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavāti piyānaṃ mūlaṃ pucchati…pe… samudayaṃ pucchati papucchati yācati ajjhesati pasādetīti – piyā su lokasmiṃ kutonidānā.
From what source, from what origin, from what arising, from what coming into being, from what manifestation, from what appearance are dear things? What is their cause, what is their origin, what is their nature, what is their source? He asks the root of dear things…pe… he asks, he inquires, he requests, he urges, he clarifies—from what source, indeed, in the world are dear things.
Những điều khả ái từ đâu mà khởi lên, từ đâu mà sinh ra, từ đâu mà phát sinh, từ đâu mà hiện hữu, từ đâu mà xuất hiện? Có nguyên nhân gì, có nguồn gốc gì, có bản chất gì, có căn nguyên gì? Người ấy hỏi về căn nguyên… (tương tự như vậy) hỏi về nguồn gốc, hỏi cặn kẽ, cầu xin, khuyến khích, làm cho thanh tịnh của những điều khả ái – đó là “này, những điều khả ái trên đời từ đâu mà khởi lên”.
Ye cāpi lobhā vicaranti loketi.
And also the cravings that wander in the world (Ye cāpi lobhā vicaranti loke) .
Và những tham lam lưu hành trên đời, có nghĩa là:
Ye cāpīti khattiyā ca brāhmaṇā ca vessā ca suddā ca gahaṭṭhā ca pabbajitā ca devā ca manussā ca.
And also refers to khattiyas and brahmins, vessas and suddas, householders and renunciants, devas and humans.
Và những gì (Ye cāpi) là các vương tộc (khattiyā), các Bà-la-môn (brāhmaṇā), các thương gia (vessā), các người hầu (suddā), các gia chủ (gahaṭṭhā), các người xuất gia (pabbajitā), các chư thiên (devā), các loài người (manussā).
Lobhāti yo lobho lubbhanā lubbhitattaṃ sārāgo sārajjanā sārajjitattaṃ abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.
Cravings refers to that craving, coveting, the state of coveting, attachment, being attached, the state of being attached, covetousness, craving, the root of unwholesomeness.
Tham lam (Lobhā) là sự tham ái, sự ham muốn, trạng thái ham muốn, sự dính mắc, sự dính líu, trạng thái dính líu, sự tham lam, căn nguyên bất thiện.
Vicarantīti vicaranti viharanti iriyanti vattanti pālenti yapenti yāpenti.
Wander means they wander, they dwell, they move, they behave, they maintain, they lead their lives, they pass their lives.
Lưu hành (Vicarantī) là lưu hành, an trú, hành động, diễn ra, duy trì, tồn tại, sống.
Loketi apāyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhātuloke āyatanaloketi – ye cāpi lobhā vicaranti loke.
In the world refers to the world of suffering, the human world, the deva world, the world of aggregates, the world of elements, the world of sense bases—and also the cravings that wander in the world.
Trên đời (Loke) là trong cõi khổ (apāyaloka), cõi người (manussaloka), cõi trời (devaloka), cõi uẩn (khandhaloka), cõi giới (dhātuloka), cõi xứ (āyatanaloka) – đó là “và những tham lam lưu hành trên đời”.
Āsā ca niṭṭhā ca kutonidānāti.
From what source are hopes and conclusions (Āsā ca niṭṭhā ca kutonidānā) ?
Những ước muốn và những thành tựu từ đâu mà khởi lên, có nghĩa là:
Āsā ca niṭṭhā ca kutonidānā kutojātā kutosañjātā kutonibbattā kutoabhinibbattā kutopātubhūtā, kiṃnidānā kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavāti āsāya ca niṭṭhāya ca mūlaṃ pucchati…pe… samudayaṃ pucchati papucchati yācati ajjhesati pasādetīti – āsā ca niṭṭhā ca kutonidānā.
Hopes and fulfillments, from what are they rooted? From what are they born? From what do they arise? From what do they manifest? From what do they appear? What is their root cause? What is their origin? What is their nature? What is their source? Thus, it asks for the root of hopes and fulfillments...pe... it asks for the origin, it thoroughly asks, it requests, it implores, it pleases – hopes and fulfillments, from what are they rooted?
Những ước muốn và những thành tựu từ đâu mà khởi lên, từ đâu mà sinh ra, từ đâu mà phát sinh, từ đâu mà hiện hữu, từ đâu mà xuất hiện? Có nguyên nhân gì, có nguồn gốc gì, có bản chất gì, có căn nguyên gì? Người ấy hỏi về căn nguyên… (tương tự như vậy) hỏi về nguồn gốc, hỏi cặn kẽ, cầu xin, khuyến khích, làm cho thanh tịnh của những ước muốn và thành tựu – đó là “những ước muốn và những thành tựu từ đâu mà khởi lên”.
Ye samparāyāya narassa hontīti.
Which are for a person's future existence.
Những điều ấy từ đâu mà khởi lên để đưa đến đời sau của con người, có nghĩa là:
Ye narassa parāyanā honti dīpā honti tāṇā honti leṇā honti saraṇā honti niṭṭhā parāyanā hontīti – ye samparāyāya narassa honti.
Which are a person's ultimate goals, which are islands, which are shelters, which are refuges, which are havens, which are fulfillments, which are ultimate goals – which are for a person's future existence.
Những gì trở thành nơi nương tựa, trở thành hải đảo, trở thành nơi che chở, trở thành nơi ẩn náu, trở thành nơi trú ẩn, trở thành thành tựu, trở thành nơi nương tựa cho con người – đó là “những điều ấy từ đâu mà khởi lên để đưa đến đời sau của con người”.
Chandānidānāni piyāni loketi.
Dear things in the world are rooted in desire.
“Những điều đáng yêu trên đời có cội nguồn từ dục vọng (chanda)” – nghĩa là.
Chandoti yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo kāmanandī kāmataṇhā kāmasneho kāmapariḷāho kāmamucchā kāmajjhosānaṃ kāmogho kāmayogo kāmupādānaṃ kāmacchandanīvaraṇaṃ.
Desire means that sensual desire, sensual lust, delight in sensuality, craving for sensuality, affection for sensuality, torment from sensuality, infatuation with sensuality, clinging to sensuality, the flood of sensuality, the yoke of sensuality, the clinging to sensuality, the hindrance of sensual desire.
Dục vọng (chanda) là dục ái (kāmacchanda), dục tham (kāmarāga), dục hoan hỷ (kāmanandī), dục ái luyến (kāmataṇhā), dục quyến luyến (kāmasneho), dục nung đốt (kāmapariḷāho), dục mê muội (kāmamucchā), dục chấp thủ (kāmajjhosānaṃ), dục lụt (kāmogho), dục trói buộc (kāmayogo), dục thủ (kāmupādānaṃ), dục cái (kāmacchandanīvaraṇaṃ) trong các dục.
Api ca pañca chandā – pariyesanacchando, paṭilābhacchando, paribhogacchando, sannidhicchando, visajjanacchando.
Furthermore, there are five desires: the desire for seeking, the desire for acquisition, the desire for enjoyment, the desire for accumulation, the desire for disbursement.
Ngoài ra, có năm loại dục vọng (chanda): dục vọng tìm kiếm (pariyesanacchando), dục vọng đạt được (paṭilābhacchando), dục vọng thụ hưởng (paribhogacchando), dục vọng tích trữ (sannidhicchando), dục vọng xả bỏ (visajjanacchando).
Katamo pariyesanacchando?
What is the desire for seeking?
Dục vọng tìm kiếm (pariyesanacchando) là gì?
Idhekacco ajjhositoyeva atthiko chandajāto rūpe pariyesati, sadde… gandhe… rase… phoṭṭhabbe pariyesati – ayaṃ pariyesanacchando.
Here, some individual, being attached, desirous, and full of desire, seeks forms, sounds... smells... tastes... tactile objects – this is the desire for seeking.
Ở đây, một người nào đó, bị ám ảnh, có nhu cầu, sinh ra dục vọng, tìm kiếm các sắc; tìm kiếm các tiếng… các hương… các vị… các xúc chạm – đây là dục vọng tìm kiếm.
Katamo paṭilābhacchando?
What is the desire for acquisition?
Dục vọng đạt được (paṭilābhacchando) là gì?
Idhekacco ajjhositoyeva atthiko chandajāto rūpe paṭilabhati, sadde… gandhe… rase… phoṭṭhabbe paṭilabhati – ayaṃ paṭilābhacchando.
Here, some individual, being attached, desirous, and full of desire, acquires forms, sounds... smells... tastes... tactile objects – this is the desire for acquisition.
Ở đây, một người nào đó, bị ám ảnh, có nhu cầu, sinh ra dục vọng, đạt được các sắc; đạt được các tiếng… các hương… các vị… các xúc chạm – đây là dục vọng đạt được.
Katamo paribhogacchando?
What is the desire for enjoyment?
Dục vọng thụ hưởng (paribhogacchando) là gì?
Idhekacco ajjhositoyeva atthiko chandajāto rūpe paribhuñjati, sadde… gandhe… rase… phoṭṭhabbe paribhuñjati – ayaṃ paribhogacchando.
Here, some individual, being attached, desirous, and full of desire, enjoys forms, sounds... smells... tastes... tactile objects – this is the desire for enjoyment.
Ở đây, một người nào đó, bị ám ảnh, có nhu cầu, sinh ra dục vọng, thụ hưởng các sắc; thụ hưởng các tiếng… các hương… các vị… các xúc chạm – đây là dục vọng thụ hưởng.
Katamo sannidhicchando?
What is the desire for accumulation?
Dục vọng tích trữ (sannidhicchando) là gì?
Idhekacco ajjhositoyeva atthiko chandajāto dhanasannicayaṃ karoti ‘‘āpadāsu bhavissatī’’ti – ayaṃ sannidhicchando.
Here, some individual, being attached, desirous, and full of desire, makes a store of wealth, thinking, "It will be there in times of distress" – this is the desire for accumulation.
Ở đây, một số người, chỉ vì ham muốn, với lòng khao khát, tích trữ tài sản, nghĩ rằng: “Nó sẽ hữu ích khi gặp hoạn nạn.” Đây là sannidhicchando (ý muốn tích trữ).
Katamo visajjanacchando?
What is the desire for disbursement?
Thế nào là visajjanacchando (ý muốn ban phát)?
Idhekacco ajjhositoyeva atthiko chandajāto dhanaṃ visajjeti hatthārohānaṃ assārohānaṃ rathikānaṃ dhanuggahānaṃ pattikānaṃ ‘‘ime maṃ rakkhissanti gopissanti samparivārissantī’’ti – ayaṃ visajjanacchando.
Here, some individual, being attached, desirous, and full of desire, disburses wealth to elephant-riders, horse-riders, charioteers, archers, foot-soldiers, thinking, "These will protect me, guard me, surround me" – this is the desire for disbursement.
Ở đây, một số người, chỉ vì ham muốn, với lòng khao khát, ban phát tài sản cho những người cưỡi voi, cưỡi ngựa, đánh xe, bắn cung, và binh sĩ bộ binh, nghĩ rằng: “Những người này sẽ bảo vệ, che chở và vây quanh ta.” Đây là visajjanacchando (ý muốn ban phát).
Piyānīti dve piyā – sattā vā saṅkhārā vā…pe… ime sattā piyā…pe… ime saṅkhārā piyā.
Dear things are of two kinds: beings or formations...pe... these beings are dear...pe... these formations are dear.
Piyānī (những điều đáng yêu) có hai loại đáng yêu: chúng sinh hoặc các pháp hữu vi (saṅkhāra)…pe… những chúng sinh này đáng yêu…pe… những pháp hữu vi này đáng yêu.
Chandānidānāni piyāni loketi.
Dear things in the world are rooted in desire.
Chandānidānāni piyāni loke (những điều đáng yêu trên đời này có cội nguồn từ chanda).
Piyā chandanidānā chandasamudayā chandajātikā chandapabhavāti – chandānidānāni piyāni loke.
Dear things are rooted in desire, have desire as their origin, are born of desire, have desire as their source – dear things in the world are rooted in desire.
Những điều đáng yêu có cội nguồn từ chanda, có sự phát sinh từ chanda, có bản chất từ chanda, có nguồn gốc từ chanda – đó là những điều đáng yêu trên đời này có cội nguồn từ chanda.
Ye cāpi lobhā vicaranti loketi.
And also the greed that wanders in the world.
Ye cāpi lobhā vicaranti loke (và những lòng tham lam nào lưu hành trên đời).
Ye cāpīti khattiyā ca brāhmaṇā ca vessā ca suddā ca gahaṭṭhā ca pabbajitā ca devā ca manussā ca.
And also means khattiyas, brahmins, vessas, suddas, householders, renunciants, devas, and humans.
Ye cāpī (những ai) là các dòng dõi khattiya, bà-la-môn, vessa, sudda, gia chủ, người xuất gia, chư thiên và loài người.
Lobhāti yo lobho lubbhanā lubbhitattaṃ sārāgo sārajjanā sārajjitattaṃ abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.
Greed means that greed, coveting, the state of coveting, lust, the state of lust, the state of being lustful, covetousness, greed, the root of unwholesomeness.
Lobhā (lòng tham) là lòng tham, sự ham muốn, trạng thái ham muốn, sự tham đắm, sự đam mê, trạng thái đam mê, sự tham lam, lòng tham, cội rễ của điều bất thiện.
Vicarantīti vicaranti viharanti iriyanti vattanti pālenti yapenti yāpenti.
Wander means they wander, they dwell, they move, they conduct themselves, they maintain, they pass, they lead their lives.
Vicarantī (lưu hành) là lưu hành, sống, hành động, diễn ra, duy trì, tiếp tục, tồn tại.
Loketi apāyaloke…pe… āyatanaloketi – ye cāpi lobhā vicaranti loke.
In the world means in the world of suffering...pe... in the world of sense bases – and also the greed that wanders in the world.
Loke (trên đời) là trong thế giới khổ cảnh…pe… trong thế giới các xứ (āyatana) – đó là những lòng tham lam nào lưu hành trên đời.
Āsā ca niṭṭhā ca itonidānāti.
Hopes and fulfillments are rooted in this.
Āsā ca niṭṭhā ca itonidānā (những hy vọng và thành tựu này có cội nguồn từ đó).
Āsā vuccati taṇhā.
Hope is called craving.
Āsā (hy vọng) được gọi là taṇhā (ái dục).
Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.
That lust, strong lust...pe... covetousness, greed, the root of unwholesomeness.
Đó là sự tham đắm, sự tham ái…pe… sự tham lam, lòng tham, cội rễ của điều bất thiện.
Niṭṭhāti idhekacco rūpe pariyesanto rūpaṃ paṭilabhati, rūpaniṭṭho hoti, sadde… gandhe… rase… phoṭṭhabbe… kulaṃ… gaṇaṃ… āvāsaṃ… lābhaṃ… yasaṃ… pasaṃsaṃ… sukhaṃ… cīvaraṃ… piṇḍapātaṃ… senāsanaṃ… gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ … suttantaṃ… vinayaṃ… abhidhammaṃ… āraññikaṅgaṃ… piṇḍapātikaṅgaṃ… paṃsukūlikaṅgaṃ… tecīvarikaṅgaṃ… sapadānacārikaṅgaṃ… khalupacchābhattikaṅgaṃ… nesajjikaṅgaṃ… yathāsanthatikaṅgaṃ… paṭhamaṃ jhānaṃ… dutiyaṃ jhānaṃ… tatiyaṃ jhānaṃ… catutthaṃ jhānaṃ… ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ… viññāṇañcāyatanasamāpattiṃ… ākiñcaññāyatanasamāpattiṃ … nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ pariyesanto nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ paṭilabhati, nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiniṭṭho hoti.
Niṭṭhā means that here, some person, searching for forms, obtains forms; he is fulfilled with forms. (He searches for) sounds… smells… tastes… tangibles… family… a group… a dwelling… gain… fame… praise… happiness… robes… almsfood… lodging… requisites for the sick and medicine… Suttanta… Vinaya… Abhidhamma… the practice of a forest dweller… the practice of an alms-gatherer… the practice of a rag-robe wearer… the practice of a triple-robe wearer… the practice of a house-to-house alms-gatherer… the practice of one who eats only once after the meal… the practice of a sitter… the practice of one who accepts whatever lodging is assigned… the first jhāna… the second jhāna… the third jhāna… the fourth jhāna… the attainment of the base of infinite space… the attainment of the base of infinite consciousness… the attainment of the base of nothingness… searching for the attainment of the base of neither perception nor non-perception, he obtains the attainment of the base of neither perception nor non-perception; he is fulfilled with the attainment of the base of neither perception nor non-perception.
Niṭṭhā (thành tựu) là ở đây, một số người tìm kiếm sắc (rūpa) và đạt được sắc, họ thành tựu sắc; tìm kiếm tiếng (sadda)… hương (gandha)… vị (rasa)… xúc (phoṭṭhabba)… gia đình… đoàn thể… chỗ ở… lợi lộc… danh tiếng… lời khen… hạnh phúc… y phục… thức ăn khất thực… chỗ nằm chỗ ngồi… thuốc men và vật dụng cho người bệnh… kinh tạng (suttanta)… luật tạng (vinaya)… thắng pháp (abhidhamma)… hạnh đầu đà sống trong rừng (āraññikaṅga)… hạnh đầu đà khất thực (piṇḍapātikaṅga)… hạnh đầu đà mặc y phấn tảo (paṃsukūlikaṅga)… hạnh đầu đà ba y (tecīvarikaṅga)… hạnh đầu đà khất thực tuần tự (sapadānacārikaṅga)… hạnh đầu đà không ăn thêm sau bữa chính (khalupacchābhattikaṅga)… hạnh đầu đà không nằm (nesajjikaṅga)… hạnh đầu đà tùy theo chỗ có sẵn (yathāsanthatikaṅga)… thiền thứ nhất… thiền thứ hai… thiền thứ ba… thiền thứ tư… chứng đạt Không Vô Biên Xứ (ākāsānañcāyatanasamāpatti)… chứng đạt Thức Vô Biên Xứ (viññāṇañcāyatanasamāpatti)… chứng đạt Vô Sở Hữu Xứ (ākiñcaññāyatanasamāpatti)… tìm kiếm chứng đạt Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ (nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti) và đạt được chứng đạt Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ, họ thành tựu chứng đạt Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ.
Chando nu lokasmiṃ kutonidānoti.
From what does desire in the world originate?
Chando nu lokasmiṃ kutonidāno (vậy chanda trên đời có cội nguồn từ đâu?).
Chando kutonidāno kutojāto kutosañjāto kutonibbatto kutoabhinibbatto kutopātubhūto, kiṃnidāno kiṃsamudayo kiṃjātiko kiṃpabhavoti chandassa mūlaṃ pucchati…pe… samudayaṃ pucchati papucchati yācati ajjhesati pasādetīti – chando nu lokasmiṃ kutonidāno.
From what does desire originate, from what is it born, from what does it arise, from what does it come into being, from what does it manifest, what is its origin, what is its source, what is its nature, what is its cause? Thus, he asks for the root of desire…pe… he asks for the origin, he repeatedly asks, he requests, he urges, he pleases – from what does desire in the world originate?
Chanda có cội nguồn từ đâu, phát sinh từ đâu, khởi lên từ đâu, xuất hiện từ đâu, hiện hữu từ đâu, có duyên khởi từ đâu, có sự phát sinh từ đâu, có bản chất từ đâu, có nguồn gốc từ đâu? – Đó là hỏi về cội rễ của chanda…pe… hỏi về sự phát sinh, hỏi cặn kẽ, cầu xin, thỉnh cầu, làm cho hoan hỷ – vậy chanda trên đời có cội nguồn từ đâu?
Vinicchayā cāpi kutopahūtāti.
And from what are decisions evoked?
Vinicchayā cāpi kutopahūtā (và những phán đoán có nguồn gốc từ đâu?).
Vinicchayā kutopahūtā kutojātā kutosañjātā kutonibbattā kutoabhinibbattā kutopātubhūtā, kiṃnidānā kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavāti vinicchayānaṃ mūlaṃ pucchati…pe… samudayaṃ pucchati papucchati yācati ajjhesati pasādetīti – vinicchayā cāpi kutopahūtā.
From what are decisions evoked, from what are they born, from what do they arise, from what do they come into being, from what do they manifest, what is their origin, what is their source, what is their nature, what is their cause? Thus, he asks for the root of decisions…pe… he asks for the origin, he repeatedly asks, he requests, he urges, he pleases – and from what are decisions evoked?
Những phán đoán có nguồn gốc từ đâu, phát sinh từ đâu, khởi lên từ đâu, xuất hiện từ đâu, hiện hữu từ đâu, có duyên khởi từ đâu, có sự phát sinh từ đâu, có bản chất từ đâu, có nguồn gốc từ đâu? – Đó là hỏi về cội rễ của những phán đoán…pe… hỏi về sự phát sinh, hỏi cặn kẽ, cầu xin, thỉnh cầu, làm cho hoan hỷ – và những phán đoán có nguồn gốc từ đâu?
Kodho mosavajjañca kathaṃkathā cāti.
Anger, false speech, and doubt.
Kodho mosavajjañca kathaṃkathā cā (sự sân hận, lời nói dối và sự nghi ngờ).
Kodhoti yo evarūpo cittassa āghāto paṭighāto, paṭighaṃ paṭivirodho, kopo pakopo sampakopo, doso padoso sampadoso, cittassa byāpatti manopadoso, kodho kujjhanā kujjhitattaṃ, doso dussanā dussitattaṃ, byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ, virodho paṭivirodho, caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa.
Anger means such vexation and irritation of mind, resentment, opposition, rage, fierce rage, intense rage, hatred, intense hatred, intense hatred, mental affliction, mental defilement, anger, being angry, the state of being angry, hatred, being hateful, the state of being hateful, affliction, being afflicted, the state of being afflicted, opposition, counter-opposition, ferocity, ill-will, displeasure of mind.
Kodho (sân hận) là sự bất mãn, sự chống đối trong tâm, sự phản kháng, sự phẫn nộ, sự phẫn nộ tột cùng, sự sân hận, sự sân hận tột cùng, sự sân hận hoàn toàn, sự hư hoại của tâm, sự ô nhiễm của ý, sự sân hận, sự nổi sân, trạng thái nổi sân, sự thù ghét, sự thù hằn, trạng thái thù hằn, sự hư hoại, sự làm hư hoại, trạng thái làm hư hoại, sự chống đối, sự phản kháng, sự hung dữ, sự khó chịu, sự không hài lòng của tâm.
Mosavajjaṃ vuccati musāvādo.
False speech is called musāvāda.
Mosavajjaṃ (lời nói dối) được gọi là musāvāda (nói dối).
Kathaṃkathā vuccati vicikicchāti – kodho mosavajjañca kathaṃkathā ca.
Doubt is called vicikicchā – thus, anger, false speech, and doubt.
Kathaṃkathā (sự nghi ngờ) được gọi là vicikicchā (hoài nghi) – đó là sự sân hận, lời nói dối và sự nghi ngờ.
Ye cāpi dhammā samaṇena vuttāti.
And also the states taught by the ascetic.
Ye cāpi dhammā samaṇena vuttā (và những pháp nào được vị Sa-môn nói đến).
Ye cāpīti ye kodhena ca mosavajjena ca kathaṃkathāya ca sahagatā sahajātā saṃsaṭṭhā sampayuttā, ekuppādā ekanirodhā ekavatthukā ekārammaṇā – ime vuccanti ye cāpi dhammā.
And also means those states that are accompanied by, co-arisen with, mingled with, and associated with anger, false speech, and doubt; having the same origin, the same cessation, the same basis, the same object – these are called “and also the states.”
Ye cāpī (và những pháp nào) là những pháp đồng hành, đồng sinh, hòa quyện, tương ưng với sự sân hận, lời nói dối và sự nghi ngờ; có cùng sự phát sinh, cùng sự diệt trừ, cùng đối tượng, cùng cảnh giới – những pháp này được gọi là những pháp nào.
Atha vā ye te kilesā aññajātikā aññavihitakā – ime vuccanti ye cāpi dhammā.
Alternatively, those defilements of another kind and another nature – these are called “and also the states.”
Hoặc những phiền não thuộc loại khác, thuộc dạng khác – những pháp này được gọi là những pháp nào.
Samaṇena vuttāti samaṇena samitapāpena brāhmaṇena bāhitapāpadhammena bhikkhunā bhinnakilesamūlena sabbākusalamūlabandhanā pamuttena vuttā pavuttā ācikkhitā desitā paññapitā paṭṭhapitā vivaṭā vibhattā uttānīkatā pakāsitāti – ye cāpi dhammā samaṇena vuttā.
Samaṇena vuttā means by the recluse, who has calmed evil, by the brahmin, who has banished evil qualities, by the bhikkhu, who has shattered the root of defilements, who is liberated from all bonds of unwholesome roots, spoken, declared, expounded, taught, made known, established, revealed, analyzed, made clear, elucidated—"and those qualities that are spoken by the recluse."
Samaṇena vuttā nghĩa là do vị Sa-môn, do vị Phạm chí đã dứt trừ nghiệp ác, do vị Tỳ-khưu đã cắt đứt cội rễ phiền não, đã thoát khỏi mọi ràng buộc của cội rễ bất thiện, đã được tuyên thuyết, được giảng dạy, được chỉ ra, được thuyết giảng, được thiết lập, được trình bày, được mở ra, được phân tích, được làm rõ, được công bố – đó là những pháp do vị Sa-môn đã thuyết giảng.
Sātaṃ asātanti yamāhu loketi.
Sātaṃ asātanti yamāhu loke means:
Sātaṃ asātanti yamāhu loke nghĩa là:
Sātanti sukhā ca vedanā, iṭṭhañca vatthu* .
Sātaṃ means pleasant feeling and desirable object.
Sātaṃ là cảm thọ lạc, và đối tượng khả ái.
Asātanti dukkhā ca vedanā, aniṭṭhañca vatthu.
Asātaṃ means painful feeling and undesirable object.
Asātaṃ là cảm thọ khổ, và đối tượng không khả ái.
Yamāhu loketi yaṃ āhaṃsu yaṃ kathenti yaṃ bhaṇanti yaṃ dīpenti yaṃ voharantīti – sātaṃ asātanti yamāhu loke.
Yamāhu loke means what they said, what they speak, what they declare, what they explain, what they use as a term—"that which they call agreeable and disagreeable in the world."
Yamāhu loke nghĩa là điều mà họ đã nói, điều mà họ đang nói, điều mà họ đang thuật lại, điều mà họ đang chỉ ra, điều mà họ đang gọi – đó là điều ưa thích và không ưa thích mà người đời nói.
Tamūpanissāya pahoti chandoti.
Tamūpanissāya pahoti chando means:
Tamūpanissāya pahoti chando nghĩa là:
Sātāsātaṃ nissāya, sukhadukkhaṃ nissāya, somanassadomanassaṃ nissāya, iṭṭhāniṭṭhaṃ nissāya, anunayapaṭighaṃ nissāya chando pahoti pabhavati jāyati sañjāyati nibbattati abhinibbattatīti – tamūpanissāya pahoti chando.
Relying on the agreeable and disagreeable, relying on pleasure and pain, relying on joy and sorrow, relying on the desirable and undesirable, relying on attachment and aversion, desire arises, originates, is born, comes into being, is produced, is manifested—"relying on that, desire arises."
Nương vào điều ưa thích và không ưa thích, nương vào lạc và khổ, nương vào hỷ và ưu, nương vào điều khả ái và không khả ái, nương vào tùy thuận và chống đối, dục vọng phát sinh, khởi lên, hiện hữu, sanh khởi, xuất hiện, hiển lộ – đó là nương vào đó dục vọng phát sinh.
Rūpesu disvā vibhavaṃ bhavañcāti.
Rūpesu disvā vibhavaṃ bhavañcā means:
Rūpesu disvā vibhavaṃ bhavañcā nghĩa là:
Rūpesūti cattāro ca mahābhūtā catunnañca mahābhūtānaṃ upādāya rūpaṃ.
Rūpesu means the four great elements and form derived from the four great elements.
Rūpesu là bốn đại chủng và sắc y đại chủng.
Katamo rūpānaṃ bhavo?
What is the arising of forms?
Thế nào là sự hiện hữu của các sắc?
Yo rūpānaṃ bhavo jāti sañjāti nibbatti abhinibbatti pātubhāvo – ayaṃ rūpānaṃ bhavo.
That which is the arising, birth, coming into being, production, manifestation of forms—this is the arising of forms.
Sự hiện hữu của các sắc là sự sanh, sự sanh khởi, sự xuất hiện, sự hiển lộ, sự khởi lên – đây là sự hiện hữu của các sắc.
Katamo rūpānaṃ vibhavo?
What is the passing away of forms?
Thế nào là sự diệt vong của các sắc?
Yo rūpānaṃ khayo vayo bhedo paribhedo aniccatā antaradhānaṃ – ayaṃ rūpānaṃ vibhavo.
That which is the decay, decline, breaking up, disintegration, impermanence, disappearance of forms—this is the passing away of forms.
Sự diệt vong của các sắc là sự hoại diệt, sự suy tàn, sự tan rã, sự phân rã, sự vô thường, sự biến mất – đây là sự diệt vong của các sắc.
Rūpesu disvā vibhavaṃ bhavañcāti rūpesu bhavañca vibhavañca disvā passitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – rūpesu disvā vibhavaṃ bhavañca.
Rūpesu disvā vibhavaṃ bhavañcā means having seen, observed, weighed, judged, comprehended, made manifest the arising and passing away in forms—"seeing the arising and passing away in forms."
Rūpesu disvā vibhavaṃ bhavañcā nghĩa là khi thấy, khi quán sát, khi cân nhắc, khi suy xét, khi nhận biết, khi làm cho rõ ràng sự hiện hữu và sự diệt vong trong các sắc – đó là khi thấy sự diệt vong và sự hiện hữu trong các sắc.
Vinicchayaṃ kubbati jantu loketi.
Vinicchayaṃ kubbati jantu loke means:
Vinicchayaṃ kubbati jantu loke nghĩa là:
Vinicchayāti dve vinicchayā – taṇhāvinicchayo ca, diṭṭhivinicchayo ca.
Vinicchayā means two determinations: determination by craving and determination by views.
Vinicchayā là hai sự phân định: sự phân định do ái và sự phân định do kiến.
Kathaṃ taṇhāvinicchayaṃ karoti?
How does one make a determination by craving?
Làm thế nào để thực hiện sự phân định do ái?
Idhekaccassa anuppannā ceva bhogā na uppajjanti, uppannā ca bhogā parikkhayaṃ gacchanti.
Here, for some, wealth that has not arisen does not arise, and wealth that has arisen declines.
Ở đây, của một số người, tài sản chưa sanh thì không sanh, tài sản đã sanh thì bị tiêu hoại.
Tassa evaṃ hoti – ‘‘kena nu kho me upāyena anuppannā ceva bhogā na uppajjanti, uppannā ca bhogā parikkhayaṃ gacchantī’’ti.
Then it occurs to him: "By what means do my unarisen riches not arise, and my arisen riches decline?"
Người ấy nghĩ như vầy: “Bằng phương tiện nào mà tài sản chưa sanh của ta không sanh, và tài sản đã sanh thì bị tiêu hoại?”
Tassa pana evaṃ hoti ‘‘surāmerayamajjappamādaṭṭhānānuyogaṃ anuyuttassa me anuppannā ceva bhogā na uppajjanti, uppannā ca bhogā parikkhayaṃ gacchanti; vikālavisikhācariyānuyogaṃ anuyuttassa me anuppannā ceva bhogā na uppajjanti, uppannā ca bhogā parikkhayaṃ gacchanti; samajjābhicaraṇaṃ anuyuttassa me… jutappamādaṭṭhānānuyogaṃ anuyuttassa me… pāpamittānuyogaṃ anuyuttassa me anuppannā ceva bhogā na uppajjanti, uppannā ca bhogā parikkhayaṃ gacchanti; ālasyānuyogaṃ anuyuttassa me anuppannā ceva bhogā na uppajjanti, uppannā ca bhogā parikkhayaṃ gacchantī’’ti evaṃ ñāṇaṃ katvā cha bhogānaṃ apāyamukhāni na sevati, cha bhogānaṃ āyamukhāni sevati.
Then it occurs to him: "Because I am addicted to indulging in fermented and distilled liquors and heedlessness, my unarisen riches do not arise, and my arisen riches decline; because I am addicted to wandering about at improper times, my unarisen riches do not arise, and my arisen riches decline; because I am addicted to frequenting shows… because I am addicted to gambling and heedlessness… because I am addicted to evil companionship, my unarisen riches do not arise, and my arisen riches decline; because I am addicted to idleness, my unarisen riches do not arise, and my arisen riches decline." Having thus understood, he does not frequent the six channels for the dissipation of wealth, and he frequents the six channels for the acquisition of wealth.
Rồi người ấy nghĩ như vầy: “Do ta chuyên tâm vào việc say sưa rượu bia, các chất gây say, là nguyên nhân của sự phóng dật, nên tài sản chưa sanh của ta không sanh, và tài sản đã sanh thì bị tiêu hoại; do ta chuyên tâm vào việc đi lại không đúng lúc trên các đường phố, nên tài sản chưa sanh của ta không sanh, và tài sản đã sanh thì bị tiêu hoại; do ta chuyên tâm vào việc tham dự các lễ hội… do ta chuyên tâm vào việc cờ bạc, là nguyên nhân của sự phóng dật… do ta chuyên tâm vào việc kết bạn với kẻ ác, nên tài sản chưa sanh của ta không sanh, và tài sản đã sanh thì bị tiêu hoại; do ta chuyên tâm vào sự lười biếng, nên tài sản chưa sanh của ta không sanh, và tài sản đã sanh thì bị tiêu hoại.” Sau khi nhận biết như vậy, người ấy không thực hành sáu cửa ngõ dẫn đến sự tiêu tán tài sản, mà thực hành sáu cửa ngõ dẫn đến sự gia tăng tài sản.
Evampi taṇhāvinicchayaṃ karoti.
In this way, too, one makes a determination by craving.
Như vậy, người ấy thực hiện sự phân định do ái.
Atha vā kasiyā vā vaṇijjāya vā gorakkhena vā issatthena* vā rājaporisena vā sippaññatarena vā paṭipajjati.
Or, he engages in farming, or trade, or cattle-breeding, or archery, or royal service, or some other craft.
Hoặc người ấy hành nghề nông, hoặc buôn bán, hoặc chăn nuôi gia súc, hoặc bắn cung, hoặc làm việc cho vua, hoặc một nghề thủ công nào đó.
Evampi taṇhāvinicchayaṃ karoti.
In this way, too, one makes a determination by craving.
Như vậy, người ấy cũng thực hiện sự phân định do ái.
Kathaṃ diṭṭhivinicchayaṃ karoti?
How does one make a determination by views?
Làm thế nào để thực hiện sự phân định do kiến?
Cakkhusmiṃ uppanne jānāti – ‘‘attā me uppanno’’ti, cakkhusmiṃ antarahite jānāti – ‘‘attā me antarahito vigato me attā’’ti.
When the eye arises, one knows: "My self has arisen"; when the eye disappears, one knows: "My self has disappeared, my self has vanished."
Khi mắt sanh khởi, người ấy biết: “Tự ngã của ta đã sanh khởi”; khi mắt biến mất, người ấy biết: “Tự ngã của ta đã biến mất, tự ngã của ta đã không còn.”
Evampi diṭṭhivinicchayaṃ karoti.
In this way, too, one makes a determination by views.
Như vậy, người ấy cũng thực hiện sự phân định do kiến.
Sotasmiṃ… ghānasmiṃ… jivhāya… kāyasmiṃ… rūpasmiṃ… saddasmiṃ… gandhasmiṃ… rasasmiṃ… phoṭṭhabbasmiṃ uppanne jānāti – ‘‘attā me uppanno’’ti, phoṭṭhabbasmiṃ antarahite jānāti – ‘‘attā me antarahito vigato me attā’’ti.
When the ear… nose… tongue… body… visible form… sound… smell… taste… tangible object arises, he knows: "My self has arisen." When the tangible object disappears, he knows: "My self has disappeared, my self has vanished."
Khi tai… mũi… lưỡi… thân… sắc… tiếng… mùi… vị… xúc sanh khởi, người ấy biết: “Tự ngã của ta đã sanh khởi”; khi xúc biến mất, người ấy biết: “Tự ngã của ta đã biến mất, tự ngã của ta đã không còn.”
Evampi diṭṭhivinicchayaṃ karoti janeti sañjaneti nibbatteti abhinibbatteti.
In this way, he makes, generates, produces, brings forth, and gives rise to a view-decision.
Như vậy, người ấy cũng thực hiện, tạo ra, sanh khởi, xuất hiện, hiển lộ sự phân định do kiến.
Jantūti satto naro mānavo…pe… manujo.
Jantu means a being, a man, a human…pe… a person.
Jantu là chúng sanh, người, con người… (v.v.)… người phàm.
Loketi apāyaloke …pe… āyatanaloketi – vinicchayaṃ kubbati jantu loke.
Loke means in the planes of deprivation…pe… in the world of sense bases—"a being makes a decision in the world."
Loke là trong thế giới khổ cảnh… (v.v.)… trong thế giới xứ – đó là chúng sanh trong đời này thực hiện sự phân định.
Kodho mosavajjañca kathaṃkathā cāti.
Anger, false speech, and doubt.
Kodho mosavajjañca kathaṃkathā cā nghĩa là:
Kodhoti yo evarūpo cittassa āghāto paṭighāto…pe… mosavajjaṃ vuccati musāvādo.
Anger refers to that kind of mental resentment, aversion…pe… false speech is called lying.
Kodho là sự phẫn nộ, sự chống đối của tâm ý như vậy… (v.v.)… mosavajjaṃ được gọi là nói dối.
Kathaṃkathā vuccati vicikicchā.
Doubt is called perplexity (vicikicchā).
Kathaṃkathā được gọi là sự hoài nghi.
Iṭṭhaṃ vatthuṃ nissāyapi kodho jāyati, aniṭṭhaṃ vatthuṃ nissāyapi kodho jāyati.
Anger arises dependent on a desirable object, and anger also arises dependent on an undesirable object.
Nương vào đối tượng khả ái cũng sanh khởi sân hận, nương vào đối tượng không khả ái cũng sanh khởi sân hận.
Iṭṭhaṃ vatthuṃ nissāyapi musāvādo uppajjati, aniṭṭhaṃ vatthuṃ nissāyapi musāvādo uppajjati.
False speech arises dependent on a desirable object, and false speech also arises dependent on an undesirable object.
Nương vào đối tượng khả ái cũng sanh khởi nói dối, nương vào đối tượng không khả ái cũng sanh khởi nói dối.
Iṭṭhaṃ vatthuṃ nissāyapi kathaṃkathā uppajjati, aniṭṭhaṃ vatthuṃ nissāyapi kathaṃkathā uppajjati.
Doubt arises dependent on a desirable object, and doubt also arises dependent on an undesirable object.
Nương vào đối tượng khả ái cũng sanh khởi hoài nghi, nương vào đối tượng không khả ái cũng sanh khởi hoài nghi.
Kathaṃ aniṭṭhaṃ vatthuṃ nissāya kodho jāyati?
How does anger arise dependent on an undesirable object?
Làm thế nào mà sân hận sanh khởi nương vào đối tượng không khả ái?
Pakatiyā aniṭṭhaṃ vatthuṃ nissāya kodho jāyati.
Anger arises dependent on an object that is naturally undesirable.
Sân hận sanh khởi nương vào đối tượng vốn không khả ái.
Anatthaṃ me acarīti kodho jāyati, anatthaṃ me caratīti kodho jāyati, anatthaṃ me carissatīti kodho jāyati; piyassa me manāpassa anatthaṃ acari … anatthaṃ carati… anatthaṃ carissatīti kodho jāyati; appiyassa me amanāpassa atthaṃ acari… atthaṃ carati… atthaṃ carissatīti kodho jāyati.
Anger arises thinking, "He acted to my detriment"; anger arises thinking, "He is acting to my detriment"; anger arises thinking, "He will act to my detriment." Anger arises thinking, "He acted to the detriment of my dear and pleasing one… he is acting to the detriment… he will act to the detriment." Anger arises thinking, "He acted to the benefit of my unpleasant and disagreeable one… he is acting to the benefit… he will act to the benefit."
Sân hận sanh khởi vì “người ấy đã làm điều bất lợi cho ta”, sân hận sanh khởi vì “người ấy đang làm điều bất lợi cho ta”, sân hận sanh khởi vì “người ấy sẽ làm điều bất lợi cho ta”; sân hận sanh khởi vì “người thân yêu, khả ái của ta đã bị làm điều bất lợi… đang bị làm điều bất lợi… sẽ bị làm điều bất lợi”; sân hận sanh khởi vì “người không thân yêu, không khả ái của ta đã được làm điều lợi… đang được làm điều lợi… sẽ được làm điều lợi.”
Evaṃ aniṭṭhaṃ vatthuṃ nissāya kodho jāyati.
Thus, anger arises dependent on an undesirable object.
Như vậy, sân hận sanh khởi nương vào đối tượng không khả ái.
Kathaṃ iṭṭhaṃ vatthuṃ nissāya kodho jāyati?
How does anger arise dependent on a desirable object?
Làm thế nào mà sân hận sanh khởi nương vào đối tượng khả ái?
Iṭṭhaṃ vatthuṃ acchedasaṅkinopi kodho jāyati, acchijjantepi kodho jāyati, acchinnepi kodho jāyati.
Anger arises even when one suspects a desirable object will be taken away, when it is being taken away, and when it has been taken away.
Sân hận sanh khởi khi nghi ngờ đối tượng khả ái sẽ bị mất, sân hận sanh khởi khi đối tượng bị mất, sân hận sanh khởi khi đối tượng đã mất.
Iṭṭhaṃ vatthuṃ vipariṇāmasaṅkinopi kodho jāyati, vipariṇāmantepi kodho jāyati, vipariṇatepi kodho jāyati.
Anger arises even when one suspects a desirable object will change, when it is changing, and when it has changed.
Sân hận sanh khởi khi nghi ngờ đối tượng khả ái sẽ biến đổi, sân hận sanh khởi khi đối tượng đang biến đổi, sân hận sanh khởi khi đối tượng đã biến đổi.
Evaṃ iṭṭhaṃ vatthuṃ nissāya kodho jāyati.
Thus, anger arises dependent on a desirable object.
Như vậy, sân hận sanh khởi nương vào đối tượng khả ái.
Kathaṃ aniṭṭhaṃ vatthuṃ nissāya musāvādo uppajjati?
How does false speech arise dependent on an undesirable object?
Làm thế nào mà nói dối sanh khởi nương vào đối tượng không khả ái?
Idhekacco andubandhanena* vā baddho* ; tassa bandhanassa mokkhatthāya sampajānamusā bhāsati… rajjubandhanena vā baddho… saṅkhalikabandhanena vā baddho… vettabandhanena vā baddho… latābandhanena vā baddho… pakkhepabandhanena vā baddho… parikkhepabandhanena vā baddho… gāmanigamanagararaṭṭhabandhanena vā baddho… janapadabandhanena vā baddho; tassa bandhanassa mokkhatthāya sampajānamusā bhāsati.
Here, someone is bound by a snare, or bound by a rope, or bound by chains, or bound by creepers, or bound by a net, or bound by a siege, or bound by a village, town, city, or country, or bound by a district; for the sake of release from that bondage, he knowingly speaks falsely.
Ở đây, một số người bị trói buộc bằng dây xích chân; vì mục đích thoát khỏi sự trói buộc đó, họ nói lời dối trá có ý thức… hoặc bị trói buộc bằng dây thừng… hoặc bị trói buộc bằng xiềng xích… hoặc bị trói buộc bằng dây mây… hoặc bị trói buộc bằng dây leo… hoặc bị giam cầm… hoặc bị vây hãm… hoặc bị trói buộc bởi làng mạc, thị trấn, thành phố, quốc gia… hoặc bị trói buộc bởi xứ sở; vì mục đích thoát khỏi sự trói buộc đó, họ nói lời dối trá có ý thức.
Evaṃ aniṭṭhaṃ vatthuṃ nissāya musāvādo uppajjatīti.
Thus, false speech arises dependent on an undesirable object.
Như vậy, lời nói dối khởi sinh do nương tựa vào một sự việc không mong muốn.
Kathaṃ aniṭṭhaṃ vatthuṃ nissāya kathaṃkathā uppajjati?
How does doubt arise dependent on an undesirable object?
Sự hoài nghi khởi sinh do nương tựa vào một sự việc không mong muốn như thế nào?
‘‘Muccissāmi* nu kho cakkhurogato, na nu kho muccissāmi cakkhurogato.
"Will I be freed from eye disease, or will I not be freed from eye disease?"
“Liệu mình có thoát khỏi bệnh mắt không, hay không thoát khỏi bệnh mắt?
Muccissāmi nu kho sotarogato… ghānarogato… jivhārogato… kāyarogato… sīsarogato… kaṇṇarogato… mukharogato… muccissāmi nu kho dantarogato, na nu kho muccissāmi dantarogato’’ti.
Will I be freed from ear disease... from nose disease... from tongue disease... from body disease... from head disease... from ear disease... from mouth disease... will I be freed from tooth disease, or will I not be freed from tooth disease?"
Liệu mình có thoát khỏi bệnh tai không… bệnh mũi… bệnh lưỡi… bệnh thân… bệnh đầu… bệnh tai… bệnh miệng… liệu mình có thoát khỏi bệnh răng không, hay không thoát khỏi bệnh răng?”
Evaṃ aniṭṭhaṃ vatthuṃ nissāya kathaṃkathā uppajjati.
Thus, doubt arises based on an undesirable object.
Như vậy, sự hoài nghi khởi sinh do nương tựa vào một sự việc không mong muốn.
Kathaṃ iṭṭhaṃ vatthuṃ nissāya kathaṃkathā uppajjati?
How does doubt arise based on a desirable object?
Sự hoài nghi khởi sinh do nương tựa vào một sự việc mong muốn như thế nào?
‘‘Labhissāmi nu kho manāpike* rūpe, na nu kho labhissāmi manāpike rūpe.
"Will I obtain agreeable forms, or will I not obtain agreeable forms?
“Liệu mình có đạt được những sắc đáng ưa không, hay không đạt được những sắc đáng ưa?
Labhissāmi nu kho manāpike sadde… gandhe… rase… phoṭṭhabbe… kulaṃ… gaṇaṃ… āvāsaṃ… lābhaṃ… yasaṃ… pasaṃsaṃ… sukhaṃ… cīvaraṃ… piṇḍapātaṃ… senāsanaṃ… gilānapaccayabhesajjaparikkhāra’’nti.
Will I obtain agreeable sounds... smells... tastes... tangibles... a family... a group... a dwelling... gain... fame... praise... happiness... robes... almsfood... a lodging... requisites for the sick, such as medicine?"
Liệu mình có đạt được những âm thanh… mùi hương… vị… xúc chạm đáng ưa không… gia đình… hội chúng… chỗ ở… lợi lộc… danh tiếng… lời khen… hạnh phúc… y phục… thức ăn khất thực… chỗ ở… thuốc men và vật dụng cần thiết cho người bệnh không?”
Evaṃ iṭṭhaṃ vatthuṃ nissāya kathaṃkathā uppajjatīti – kodho mosavajjañca kathaṃkathā ca.
Thus, doubt arises based on a desirable object – anger, false speech, and doubt.
Như vậy, sự hoài nghi khởi sinh do nương tựa vào một sự việc mong muốn – đó là sân, lời nói dối và hoài nghi.
Kathaṃkathī ñāṇapathāya sikkheti.
One who is doubtful should train for the path of knowledge.
Người hoài nghi nên học tập con đường trí tuệ.
Ñāṇampi ñāṇapatho, ñāṇassa ārammaṇampi ñāṇapatho, ñāṇasahabhunopi dhammā ñāṇapatho.
Knowledge is the path of knowledge, the object of knowledge is the path of knowledge, and phenomena co-arising with knowledge are the path of knowledge.
Trí tuệ là con đường trí tuệ, đối tượng của trí tuệ cũng là con đường trí tuệ, các pháp đồng sinh với trí tuệ cũng là con đường trí tuệ.
Yathā ariyamaggo ariyapatho, devamaggo devapatho, brahmamaggo brahmapatho; evameva ñāṇampi ñāṇapatho, ñāṇassa ārammaṇampi ñāṇapatho, ñāṇasahabhunopi dhammā ñāṇapatho.
Just as the noble path is the path of the noble ones, the divine path is the path of the devas, the Brahma path is the path of the Brahmas; even so, knowledge is the path of knowledge, the object of knowledge is the path of knowledge, and phenomena co-arising with knowledge are the path of knowledge.
Cũng như Bát Chánh Đạo là con đường của bậc Thánh, con đường của chư thiên là con đường của chư thiên, con đường của Phạm thiên là con đường của Phạm thiên; cũng vậy, trí tuệ là con đường trí tuệ, đối tượng của trí tuệ cũng là con đường trí tuệ, các pháp đồng sinh với trí tuệ cũng là con đường trí tuệ.
Sikkheti tisso sikkhā – adhisīlasikkhā, adhicittasikkhā, adhipaññāsikkhā.
Should train refers to the three trainings: the training in higher morality (adhisīlasikkhā), the training in higher mind (adhicittasikkhā), the training in higher wisdom (adhipaññāsikkhā).
Học tập là ba sự học: Tăng Thượng Giới học (Adhisīlasikkhā), Tăng Thượng Tâm học (Adhicittasikkhā), Tăng Thượng Tuệ học (Adhipaññāsikkhā).
Katamā adhisīlasikkhā?
What is the training in higher morality?
Tăng Thượng Giới học là gì?
Idha bhikkhu sīlavā hoti, pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati ācāragocarasampanno, aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī, samādāya sikkhati sikkhāpadesu, khuddako sīlakkhandho… mahanto sīlakkhandho… sīlaṃ patiṭṭhā ādi caraṇaṃ saṃyamo saṃvaro mukhaṃ pamukhaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – ayaṃ adhisīlasikkhā.
Here, a bhikkhu is moral, he dwells restrained by the Pātimokkha restraint, endowed with good conduct and resort, seeing danger in the slightest faults, he undertakes and trains in the training rules, a minor collection of moral precepts... a major collection of moral precepts... morality is the foundation, the beginning, the conduct, the restraint, the self-control, the gateway, the chief means for the attainment of wholesome states – this is the training in higher morality.
Ở đây, một tỳ-khưu có giới, sống chế ngự bởi sự phòng hộ của giới bổn Pātimokkha, đầy đủ oai nghi và phạm hạnh, thấy sự nguy hiểm trong những lỗi nhỏ nhặt, thọ trì và học tập các học giới, giới uẩn nhỏ… giới uẩn lớn… giới là nền tảng, là khởi điểm, là sự thực hành, là sự tự chế, là sự phòng hộ, là cửa ngõ, là sự ưu việt để đạt được các pháp thiện – đây là Tăng Thượng Giới học.
Katamā adhicittasikkhā?
What is the training in higher mind?
Tăng Thượng Tâm học là gì?
Idha bhikkhu vivicceva kāmehi…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati – ayaṃ adhicittasikkhā.
Here, a bhikkhu, quite secluded from sensual pleasures...pe... enters and dwells in the fourth jhāna – this is the training in higher mind.
Ở đây, một tỳ-khưu ly dục… (v.v.)… chứng đạt và an trú trong thiền thứ tư – đây là Tăng Thượng Tâm học.
Katamā adhipaññāsikkhā?
What is the training in higher wisdom?
Tăng Thượng Tuệ học là gì?
Idha bhikkhu paññavā hoti, udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammādukkhakkhayagāminiyā.
Here, a bhikkhu is wise, endowed with wisdom that discerns rise and fall, noble, penetrative, leading to the right destruction of suffering.
Ở đây, một tỳ-khưu có trí tuệ, đầy đủ trí tuệ thấy sự sinh diệt, trí tuệ của bậc Thánh, có khả năng xuyên thấu, đưa đến sự chấm dứt khổ đau một cách chân chính.
So ‘‘idaṃ dukkha’’nti yathābhūtaṃ pajānāti…pe… ‘‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ime āsavā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti…pe… ‘‘ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti – ayaṃ adhipaññāsikkhā.
He understands "This is suffering" as it actually is...pe... he understands "This is the path leading to the cessation of suffering" as it actually is, he understands "These are the cankers" as they actually are...pe... he understands "This is the path leading to the cessation of the cankers" as it actually is – this is the training in higher wisdom.
Vị ấy như thật biết “đây là khổ”… (v.v.)… như thật biết “đây là con đường đưa đến sự diệt khổ”, như thật biết “đây là các lậu hoặc”… (v.v.)… như thật biết “đây là con đường đưa đến sự diệt trừ lậu hoặc” – đây là Tăng Thượng Tuệ học.
Kathaṃkathī ñāṇapathāya sikkheti.
One who is doubtful should train for the path of knowledge.
Người hoài nghi nên học tập con đường trí tuệ.
Kathaṃkathī puggalo sakaṅkho savilekho sadveḷhako savicikiccho, ñāṇādhigamāya ñāṇaphusanāya ñāṇasacchikiriyāya adhisīlampi sikkheyya, adhicittampi sikkheyya, adhipaññampi sikkheyya; imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkheyya, jānanto sikkheyya, passanto sikkheyya, paccavekkhanto sikkheyya, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkheyya, saddhāya adhimuccanto sikkheyya, vīriyaṃ paggaṇhanto sikkheyya, satiṃ upaṭṭhahanto sikkheyya, cittaṃ samādahanto sikkheyya, paññāya pajānanto sikkheyya, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkheyya, pariññeyyaṃ parijānanto sikkheyya, pahātabbaṃ pajahanto sikkheyya, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkheyya, sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkheyya ācareyya samācareyya samādāya vatteyyāti – kathaṃkathī ñāṇapathāya sikkhe.
A doubtful person, one who is perplexed, confused, wavering, full of vicikicchā, for the attainment of knowledge, for the touching of knowledge, for the realization of knowledge, should train in higher morality, should train in higher mind, should train in higher wisdom; reflecting on these three trainings, he should train, knowing he should train, seeing he should train, reviewing he should train, resolving his mind he should train, with faith he should train, exerting energy he should train, establishing mindfulness he should train, concentrating his mind he should train, understanding with wisdom he should train, comprehending what is to be comprehended he should train, fully understanding what is to be fully understood he should train, abandoning what is to be abandoned he should train, developing what is to be developed he should train, realizing what is to be realized he should train, he should practice, he should fully practice, he should undertake and conduct himself – one who is doubtful should train for the path of knowledge.
Người hoài nghi, người còn nghi ngờ, còn do dự, còn phân vân, còn nghi hoặc, để đạt được trí tuệ, để chạm đến trí tuệ, để thực chứng trí tuệ, nên học tập Tăng Thượng Giới, nên học tập Tăng Thượng Tâm, nên học tập Tăng Thượng Tuệ; nên học tập ba sự học này bằng cách quán xét, nên học tập bằng cách hiểu biết, nên học tập bằng cách thấy rõ, nên học tập bằng cách hồi tưởng, nên học tập bằng cách quyết tâm, nên học tập bằng cách tin tưởng mạnh mẽ, nên học tập bằng cách tinh tấn, nên học tập bằng cách thiết lập chánh niệm, nên học tập bằng cách định tâm, nên học tập bằng cách thấu hiểu bằng trí tuệ, nên học tập bằng cách liễu tri những gì cần liễu tri, nên học tập bằng cách biến tri những gì cần biến tri, nên học tập bằng cách đoạn trừ những gì cần đoạn trừ, nên học tập bằng cách tu tập những gì cần tu tập, nên học tập bằng cách thực chứng những gì cần thực chứng, nên thực hành, nên thực hành một cách trọn vẹn, nên sống thọ trì – đó là người hoài nghi nên học tập con đường trí tuệ.
Ñatvā pavuttā samaṇena dhammāti.
The Dhamma declared by the Samaṇa, having known.
Các pháp được Sa-môn thuyết giảng sau khi đã biết rõ.
Ñatvāti ñatvā jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā vuttā pavuttā ācikkhitā desitā paññapitā paṭṭhapitā vivaṭā vibhattā uttānīkatā* pakāsitā.
Having known means: having known, understood, weighed, investigated, clarified, made evident, spoken, declared, explained, taught, laid down, established, revealed, analyzed, made manifest, proclaimed.
Sau khi đã biết rõ nghĩa là sau khi đã biết, đã hiểu, đã cân nhắc, đã suy xét, đã làm cho rõ ràng, đã làm cho hiển lộ, đã thuyết giảng, đã tuyên bố, đã trình bày, đã thiết lập, đã khai mở, đã phân tích, đã làm cho dễ hiểu, đã công bố.
‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti ñatvā jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā vuttā pavuttā ācikkhitā desitā paññapitā paṭṭhapitā vivaṭā vibhattā uttānīkatā pakāsitā, ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti… ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’ti…pe… ‘‘jātipaccayā jarāmaraṇa’’nti… ‘‘avijjānirodhā saṅkhāranirodho’’ti…pe… ‘‘jātinirodhā jarāmaraṇanirodho’’ti… ‘‘idaṃ dukkha’’nti…pe… ‘‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti… ‘‘ime āsavā’’ti…pe… ‘‘ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadā’’ti… ‘‘ime dhammā abhiññeyyā’’ti… ‘‘ime dhammā pariññeyyā’’ti… ‘‘ime dhammā pahātabbā’’ti… ‘‘ime dhammā bhāvetabbā’’ti… ‘‘ime dhammā sacchikātabbā’’ti… channaṃ phassāyatanānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca… pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ… catunnaṃ mahābhūtānaṃ… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti ñatvā jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā vuttā pavuttā ācikkhitā desitā paññapitā paṭṭhapitā vivaṭā vibhattā uttānīkatā pakāsitā.
Having known, understood, weighed, investigated, clarified, made evident, spoken, declared, explained, taught, laid down, established, revealed, analyzed, made manifest, proclaimed that “all conditioned phenomena are impermanent”; that “all conditioned phenomena are suffering”; that “all phenomena are non-self”; that “conditioned phenomena arise dependent on ignorance”…pe… that “aging-and-death arise dependent on birth”; that “with the cessation of ignorance comes the cessation of conditioned phenomena”…pe… that “with the cessation of birth comes the cessation of aging-and-death”; that “this is suffering”…pe… that “this is the path leading to the cessation of suffering”; that “these are the cankers (āsava)”…pe… that “this is the path leading to the cessation of the cankers”; that “these phenomena are to be directly known”; that “these phenomena are to be fully understood”; that “these phenomena are to be abandoned”; that “these phenomena are to be developed”; that “these phenomena are to be realized”; having known the origin, disappearance, gratification, danger, and escape from the six bases of contact; from the five aggregates of clinging; from the four great elements; that “whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease”—having known, understood, weighed, investigated, clarified, made evident, spoken, declared, explained, taught, laid down, established, revealed, analyzed, made manifest, proclaimed, these are the Dhamma declared by the recluse.
“Tất cả các hành là vô thường” sau khi đã biết, đã hiểu, đã cân nhắc, đã suy xét, đã làm cho rõ ràng, đã làm cho hiển lộ, đã thuyết giảng, đã tuyên bố, đã trình bày, đã thiết lập, đã khai mở, đã phân tích, đã làm cho dễ hiểu, đã công bố; “tất cả các hành là khổ”… “tất cả các pháp là vô ngã”… “duyên vô minh mà có hành”… (v.v.)… “duyên sinh mà có già chết”… “vô minh diệt thì hành diệt”… (v.v.)… “sinh diệt thì già chết diệt”… “đây là khổ”… (v.v.)… “đây là con đường đưa đến sự diệt khổ”… “đây là các lậu hoặc”… (v.v.)… “đây là con đường đưa đến sự diệt trừ lậu hoặc”… “những pháp này cần phải liễu tri”… “những pháp này cần phải biến tri”… “những pháp này cần phải đoạn trừ”… “những pháp này cần phải tu tập”… “những pháp này cần phải thực chứng”… sự tập khởi và sự diệt tận, sự vị ngọt và sự nguy hiểm, sự xuất ly của sáu xứ xúc chạm… của năm uẩn chấp thủ… của bốn đại… “phàm cái gì có tính chất tập khởi, tất cả cái đó có tính chất diệt tận” sau khi đã biết, đã hiểu, đã cân nhắc, đã suy xét, đã làm cho rõ ràng, đã làm cho hiển lộ, đã thuyết giảng, đã tuyên bố, đã trình bày, đã thiết lập, đã khai mở, đã phân tích, đã làm cho dễ hiểu, đã công bố.
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘abhiññāyāhaṃ, bhikkhave, dhammaṃ desemi, no anabhiññāya.
For it was said by the Blessed One: “Monks, I teach the Dhamma having directly known it, not without directly knowing it.
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói: “Này các tỳ-khưu, Ta thuyết giảng Chánh pháp với sự thắng tri, không phải không có sự thắng tri.
Sanidānāhaṃ, bhikkhave, dhammaṃ desemi, no anidānaṃ.
Monks, I teach the Dhamma with a basis, not without a basis.
Này các tỳ-khưu, Ta thuyết giảng Chánh pháp có duyên khởi, không phải không có duyên khởi.
Sappāṭihāriyāhaṃ, bhikkhave, dhammaṃ desemi, no appāṭihāriyaṃ.
Monks, I teach the Dhamma with a wonder, not without a wonder.
Này các tỳ-khưu, Ta thuyết giảng Chánh pháp có phép lạ, không phải không có phép lạ.
Tassa mayhaṃ, bhikkhave, abhiññāya dhammaṃ desayato, no anabhiññāya, sanidānaṃ dhammaṃ desayato, no anidānaṃ, sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desayato, no appāṭihāriyaṃ, karaṇīyo ovādo, karaṇīyā anusāsanī.
For me, monks, who teaches the Dhamma having directly known it, not without directly knowing it; who teaches the Dhamma with a basis, not without a basis; who teaches the Dhamma with a wonder, not without a wonder—admonition is to be given, instruction is to be given.
Này các tỳ-khưu, khi Ta thuyết giảng Chánh pháp với sự thắng tri, không phải không có sự thắng tri; thuyết giảng Chánh pháp có duyên khởi, không phải không có duyên khởi; thuyết giảng Chánh pháp có phép lạ, không phải không có phép lạ, thì lời khuyên và sự giáo huấn của Ta cần phải được thực hành.
Alañca pana, bhikkhave, vo tuṭṭhiyā alaṃ pāmojjāya alaṃ somanassāya sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto dhammo, suppaṭipanno saṅghoti.
And it is enough for your delight, enough for your joy, enough for your happiness, monks, that the Blessed One is perfectly enlightened, the Dhamma is well-proclaimed, the Saṅgha is well-practiced.
Và này các tỳ-khưu, các con hãy vui mừng, hãy hoan hỷ, hãy hân hoan rằng: Đức Thế Tôn là bậc Chánh Đẳng Giác, Chánh pháp được thuyết giảng khéo léo, Tăng đoàn thực hành đúng đắn.
Imasmiñca pana veyyākaraṇasmiṃ bhaññamāne dasasahassī lokadhātu akampitthā’’ti – ñatvā pavuttā samaṇena dhammā.
And while this exposition was being spoken, the ten-thousandfold world system trembled”—thus, the Dhamma declared by the recluse, having known.
Và khi lời giải thích này được thuyết giảng, một vạn thế giới đã rung chuyển” – những pháp được vị Sa-môn nói ra sau khi đã biết.
Sātaṃ asātañca kutonidānāti.
From what source are pleasure and displeasure?
Sātaṃ asātañca kutonidānā (vậy điều dễ chịu và điều khó chịu có cội nguồn từ đâu?).
Sātā asātā kutonidānā kutojātā kutosañjātā kutonibbattā kutoabhinibbattā kutopātubhūtā, kiṃnidānā kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavāti sātāsātānaṃ mūlaṃ pucchati…pe… samudayaṃ pucchati papucchati yācati ajjhesati pasādetīti – sātaṃ asātañca kutonidānā.
From what source, from what origin, from what arising, from what generation, from what manifestation, from what appearance are agreeable and disagreeable things? What is their cause, what is their source, what is their birth, what is their origin? He asks for the root of agreeable and disagreeable things…pe… he asks, inquires, requests, entreats, implores for their origin—from what source are pleasure and displeasure?
Điều dễ chịu và điều khó chịu có cội nguồn từ đâu, phát sinh từ đâu, khởi lên từ đâu, xuất hiện từ đâu, hiện hữu từ đâu, có duyên khởi từ đâu, có sự phát sinh từ đâu, có bản chất từ đâu, có nguồn gốc từ đâu? – Đó là hỏi về cội rễ của điều dễ chịu và điều khó chịu…pe… hỏi về sự phát sinh, hỏi cặn kẽ, cầu xin, thỉnh cầu, làm cho hoan hỷ – vậy điều dễ chịu và điều khó chịu có cội nguồn từ đâu?
Vibhavaṃ bhavañcāpi yametamatthanti.
And this meaning of existence and non-existence.
Vibhavaṃ bhavañcāpi yametamatthaṃ (sự diệt vong và sự hiện hữu của ý nghĩa này).
Katamo sātāsātānaṃ bhavo?
What is the existence of agreeable and disagreeable things?
Thế nào là sự hiện hữu của điều dễ chịu và điều khó chịu?
Yo sātāsātānaṃ bhavo pabhavo jāti sañjāti nibbatti abhinibbatti pātubhāvo – ayaṃ sātāsātānaṃ bhavo.
That which is the existence, origin, birth, arising, generation, manifestation of agreeable and disagreeable things—this is their existence.
Sự hiện hữu, sự phát sinh, sự sinh ra, sự khởi lên, sự xuất hiện, sự hiện hữu của điều dễ chịu và điều khó chịu – đó là sự hiện hữu của điều dễ chịu và điều khó chịu.
Katamo sātāsātānaṃ vibhavo?
What is the non-existence of agreeable and disagreeable things?
Thế nào là sự diệt vong của điều dễ chịu và điều khó chịu?
Yo sātāsātānaṃ khayo vayo bhedo paribhedo aniccatā antaradhānaṃ – ayaṃ sātāsātānaṃ vibhavo.
That which is the decay, decline, dissolution, disintegration, impermanence, disappearance of agreeable and disagreeable things—this is their non-existence.
Sự hủy diệt, sự suy tàn, sự tan rã, sự phân hủy, sự vô thường, sự biến mất của điều dễ chịu và điều khó chịu – đó là sự diệt vong của điều dễ chịu và điều khó chịu.
Yametamatthanti yaṃ paramatthanti – vibhavaṃ bhavañcāpi yametamatthaṃ.
This meaning means this ultimate meaning—and this meaning of existence and non-existence.
Yametamatthaṃ (ý nghĩa nào) là ý nghĩa tối thượng – đó là sự diệt vong và sự hiện hữu của ý nghĩa này.
Etaṃ me pabrūhi yatonidānanti.
Tell me this, from what source is it?
Etaṃ me pabrūhi yatonidānaṃ (xin hãy nói cho tôi biết điều này có cội nguồn từ đâu).
Etanti yaṃ pucchāmi yaṃ yācāmi yaṃ ajjhesāmi yaṃ pasādemi.
This (meaning) which I ask, which I request, which I urge, which I implore.
Etaṃ (điều này) là điều tôi hỏi, điều tôi cầu xin, điều tôi thỉnh cầu, điều tôi làm cho hoan hỷ.
Pabrūhīti brūhi vadehi ācikkha desehi paññapehi paṭṭhapehi vivara vibhaja uttānīkarohi pakāsehīti – etaṃ me pabrūhi.
Explain means: declare, speak, make known, teach, set forth, establish, reveal, analyze, make clear, make manifest – explain this to me.
Pabrūhī (xin hãy nói) là hãy nói, hãy trình bày, hãy chỉ rõ, hãy thuyết giảng, hãy công bố, hãy thiết lập, hãy làm rõ, hãy phân tích, hãy làm cho hiển lộ, hãy làm cho sáng tỏ – xin hãy nói cho tôi biết điều này.
Yatonidānanti yaṃnidānaṃ yaṃsamudayaṃ yaṃjātikaṃ yaṃpabhavanti – etaṃ me pabrūhi yatonidānaṃ.
From what source means: what is its cause, what is its origin, what is its nature, what is its source – explain this to me, from what source.
Yatonidānaṃ (có cội nguồn từ đâu) là có duyên khởi từ đâu, có sự phát sinh từ đâu, có bản chất từ đâu, có nguồn gốc từ đâu – xin hãy nói cho tôi biết điều này có cội nguồn từ đâu.
Phassanidānaṃ sātaṃ asātanti.
Pleasant and unpleasant have contact as their source.
Hỷ lạc và bất lạc có xúc làm nhân nghĩa là.
Sukhavedanīyaṃ phassaṃ paṭicca uppajjati sukhā vedanā.
Dependent on contact that is productive of pleasant feeling, pleasant feeling arises.
Nương vào xúc thọ lạc mà lạc thọ phát sinh.
Yā tasseva sukhavedanīyassa phassassa nirodhā, yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ sukhavedanīyaṃ phassaṃ paṭicca uppannā sukhā vedanā sā nirujjhati, sā vūpasammati.
When that very contact productive of pleasant feeling ceases, the pleasant feeling that arose dependent on that contact productive of pleasant feeling, which is the corresponding feeling, ceases, it is appeased.
Sự diệt trừ xúc thọ lạc ấy, lạc thọ phát sinh nương vào xúc thọ lạc ấy, cảm thọ tương ứng ấy diệt trừ, nó lắng xuống.
Dukkhavedanīyaṃ phassaṃ paṭicca uppajjati dukkhā vedanā.
Dependent on contact that is productive of painful feeling, painful feeling arises.
Nương vào xúc thọ khổ mà khổ thọ phát sinh.
Yā tasseva dukkhavedanīyassa phassassa nirodhā, yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ dukkhavedanīyaṃ phassaṃ paṭicca uppannā dukkhā vedanā sā nirujjhati, sā vūpasammati.
When that very contact productive of painful feeling ceases, the painful feeling that arose dependent on that contact productive of painful feeling, which is the corresponding feeling, ceases, it is appeased.
Sự diệt trừ xúc thọ khổ ấy, khổ thọ phát sinh nương vào xúc thọ khổ ấy, cảm thọ tương ứng ấy diệt trừ, nó lắng xuống.
Adukkhamasukhavedanīyaṃ phassaṃ paṭicca uppajjati adukkhamasukhā vedanā.
Dependent on contact that is productive of neither-painful-nor-pleasant feeling, neither-painful-nor-pleasant feeling arises.
Nương vào xúc thọ không khổ không lạc mà thọ không khổ không lạc phát sinh.
Yā tasseva adukkhamasukhavedanīyassa phassassa nirodhā, yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ adukkhamasukhavedanīyaṃ phassaṃ paṭicca uppannā adukkhamasukhā vedanā sā nirujjhati, vūpasammati.
When that very contact productive of neither-painful-nor-pleasant feeling ceases, the neither-painful-nor-pleasant feeling that arose dependent on that contact productive of neither-painful-nor-pleasant feeling, which is the corresponding feeling, ceases, it is appeased.
Sự diệt trừ xúc thọ không khổ không lạc ấy, thọ không khổ không lạc phát sinh nương vào xúc thọ không khổ không lạc ấy, cảm thọ tương ứng ấy diệt trừ, nó lắng xuống.
Phassanidānaṃ sātaṃ asātanti.
Pleasant and unpleasant have contact as their source.
Hỷ lạc và bất lạc có xúc làm nhân nghĩa là.
Sātāsātā phassanidānā phassasamudayā phassajātikā phassappabhavāti – phassanidānaṃ sātaṃ asātaṃ.
Pleasant and unpleasant have contact as their source, contact as their origin, contact as their nature, contact as their basis – thus, pleasant and unpleasant have contact as their source.
Hỷ lạc và bất lạc có xúc làm nhân, có xúc làm nguồn gốc, có xúc làm sự sinh khởi, có xúc làm sự phát sinh – hỷ lạc và bất lạc có xúc làm nhân.
Etaṃ te pabrūmi itonidānanti.
I explain this to you, that it has this as its source.
Ta nói cho ngươi biết, nguồn gốc là từ đây nghĩa là.
Etanti yaṃ pucchasi yaṃ yācasi yaṃ ajjhesasi yaṃ pasādesi.
This (meaning) which you ask, which you request, which you urge, which you implore.
Điều này nghĩa là điều ngươi hỏi, điều ngươi cầu xin, điều ngươi thỉnh cầu, điều ngươi làm cho hoan hỷ.
Pabrūmīti brūmi ācikkhāmi desemi paññapemi paṭṭhapemi vivarāmi vibhajāmi uttānīkaromi pakāsemīti – etaṃ te pabrūmi.
I explain means: I declare, I make known, I teach, I set forth, I establish, I reveal, I analyze, I make clear, I make manifest – I explain this to you.
Ta nói cho ngươi biết nghĩa là Ta nói, Ta trình bày, Ta giảng dạy, Ta tuyên bố, Ta thiết lập, Ta mở ra, Ta phân tích, Ta làm cho rõ ràng, Ta công bố – Ta nói cho ngươi biết.
Itonidānanti ito phassanidānaṃ phassasamudayaṃ phassajātikaṃ phassappabhavanti – etaṃ te pabrūmi itonidānaṃ.
That it has this as its source means: it has this contact as its source, contact as its origin, contact as its nature, contact as its basis – I explain this to you, that it has this as its source.
Nguồn gốc là từ đây nghĩa là từ đây có xúc làm nhân, có xúc làm nguồn gốc, có xúc làm sự sinh khởi, có xúc làm sự phát sinh – Ta nói cho ngươi biết, nguồn gốc là từ đây.
Phasso nu lokasmiṃ kutonidānoti.
From what source, pray, is contact in the world?
Xúc trong thế gian có nguồn gốc từ đâu nghĩa là.
Phasso kutonidāno kutojāto kutosañjāto kutonibbatto kutoabhinibbatto kutopātubhūto, kiṃnidāno kiṃsamudayo kiṃjātiko kiṃpabhavoti phassassa mūlaṃ pucchati hetuṃ pucchati…pe… samudayaṃ pucchati papucchati yācati ajjhesati pasādetīti – phasso nu lokasmiṃ kutonidāno.
From what source is contact born, from what does it arise, from what does it come into being, from what does it manifest, from what is its cause, from what is its origin, from what is its nature, from what is its basis? It asks for the root of contact, it asks for the cause… (and so on) … it asks for the origin, it thoroughly asks, it requests, it urges, it implores – from what source, pray, is contact in the world?
Xúc có nguồn gốc từ đâu, sinh ra từ đâu, được tạo ra từ đâu, được tái sinh từ đâu, được biểu lộ từ đâu, có nhân gì, có nguồn gốc gì, có bản chất gì, có sự phát sinh gì? – hỏi về gốc rễ của xúc, hỏi về nguyên nhân…pe… hỏi về sự phát sinh, hỏi đi hỏi lại, cầu xin, thỉnh cầu, làm cho hoan hỷ – xúc trong thế gian có nguồn gốc từ đâu.
Kismiṃ asante na mamattamatthīti.
" When what is absent, is there no possessiveness?"
Khi điều gì không còn, không có cái của ta nghĩa là.
Kismiṃ asante asaṃvijjamāne natthi anupalabbhamāne mamattā natthi na santi na saṃvijjanti nupalabbhanti, pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhāti – kismiṃ asante na mamattamatthi.
When what is absent, not existing, not found, then possessiveness is not, does not exist, is not found; it is abandoned, uprooted, calmed, tranquilized, incapable of arising again, burnt by the fire of knowledge – "When what is absent, is there no possessiveness?"
Khi cái gì không tồn tại, không hiện hữu, không thể tìm thấy, thì sự chấp thủ ‘của tôi’ không tồn tại, không hiện hữu, không thể tìm thấy, bị loại bỏ, bị cắt đứt, lắng dịu, hoàn toàn lắng dịu, không thể tái sinh, bị đốt cháy bởi ngọn lửa trí tuệ – khi cái gì không tồn tại thì không có sự chấp thủ ‘của tôi’.
Nāmañca rūpañca paṭicca phassoti.
" Contact arises dependent on nāma and rūpa" means:
Xúc khởi lên do duyên danh và sắc.
Cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso.
Dependent on the eye and forms, eye-consciousness arises; the coming together of the three is contact.
Do duyên mắt và các sắc, nhãn thức khởi lên; sự hội tụ của ba điều này là xúc.
Cakkhu ca* rūpā ca rūpasmiṃ cakkhusamphassaṃ ṭhapetvā sampayuttakā dhammā nāmasmiṃ.
The eye and forms are in rūpa; the conjoined phenomena, apart from eye-contact, are in nāma.
Mắt và các sắc thuộc về sắc; các pháp tương ưng, trừ nhãn xúc, thuộc về danh.
Evampi nāmañca rūpañca paṭicca phasso.
Thus, contact arises dependent on nāma and rūpa.
Như vậy, xúc khởi lên do duyên danh và sắc.
Sotañca paṭicca sadde ca uppajjati sotaviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso.
Dependent on the ear and sounds, ear-consciousness arises; the coming together of the three is contact.
Do duyên tai và các tiếng, nhĩ thức khởi lên; sự hội tụ của ba điều này là xúc.
Sotañca saddā ca rūpasmiṃ sotasamphassaṃ ṭhapetvā sampayuttakā dhammā nāmasmiṃ.
The ear and sounds are in rūpa; the conjoined phenomena, apart from ear-contact, are in nāma.
Tai và các tiếng thuộc về sắc; các pháp tương ưng, trừ nhĩ xúc, thuộc về danh.
Evampi nāmañca rūpañca paṭicca phasso.
Thus, contact arises dependent on nāma and rūpa.
Như vậy, xúc khởi lên do duyên danh và sắc.
Ghānañca paṭicca gandhe ca uppajjati ghānaviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso.
Dependent on the nose and odors, nose-consciousness arises; the coming together of the three is contact.
Do duyên mũi và các mùi, tỷ thức khởi lên; sự hội tụ của ba điều này là xúc.
Ghānañca gandhā ca rūpasmiṃ ghānasamphassaṃ ṭhapetvā sampayuttakā dhammā nāmasmiṃ.
The nose and odors are in rūpa; the conjoined phenomena, apart from nose-contact, are in nāma.
Mũi và các mùi thuộc về sắc; các pháp tương ưng, trừ tỷ xúc, thuộc về danh.
Evampi nāmañca rūpañca paṭicca phasso.
Thus, contact arises dependent on nāma and rūpa.
Như vậy, xúc khởi lên do duyên danh và sắc.
Jivhañca paṭicca rase ca uppajjati jivhāviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso.
Dependent on the tongue and tastes, tongue-consciousness arises; the coming together of the three is contact.
Do duyên lưỡi và các vị, thiệt thức khởi lên; sự hội tụ của ba điều này là xúc.
Jivhā ca rasā ca rūpasmiṃ jivhāsamphassaṃ ṭhapetvā sampayuttakā dhammā nāmasmiṃ.
The tongue and tastes are in rūpa; the conjoined phenomena, apart from tongue-contact, are in nāma.
Lưỡi và các vị thuộc về sắc; các pháp tương ưng, trừ thiệt xúc, thuộc về danh.
Evampi nāmañca rūpañca paṭicca phasso.
Thus, contact arises dependent on nāma and rūpa.
Như vậy, xúc khởi lên do duyên danh và sắc.
Kāyañca paṭicca phoṭṭhabbe ca uppajjati kāyaviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso.
Dependent on the body and tangible objects, body-consciousness arises; the coming together of the three is contact.
Do duyên thân và các xúc chạm, thân thức khởi lên; sự hội tụ của ba điều này là xúc.
Kāyo ca phoṭṭhabbā ca rūpasmiṃ kāyasamphassaṃ ṭhapetvā sampayuttakā dhammā nāmasmiṃ.
The body and tangible objects are in rūpa; the conjoined phenomena, apart from body-contact, are in nāma.
Thân và các xúc chạm thuộc về sắc; các pháp tương ưng, trừ thân xúc, thuộc về danh.
Evampi nāmañca rūpañca paṭicca phasso.
Thus, contact arises dependent on nāma and rūpa.
Như vậy, xúc khởi lên do duyên danh và sắc.
Manañca paṭicca dhamme ca uppajjati manoviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso.
Dependent on the mind and mental objects, mind-consciousness arises; the coming together of the three is contact.
Do duyên ý và các pháp, ý thức khởi lên; sự hội tụ của ba điều này là xúc.
Vatthu rūpaṃ rūpasmiṃ, dhammā rūpino rūpasmiṃ manosamphassaṃ ṭhapetvā sampayuttakā dhammā nāmasmiṃ.
The base (vatthu) is rūpa, in rūpa; mental objects that are rūpa are in rūpa; the conjoined phenomena, apart from mind-contact, are in nāma.
Ý căn thuộc về sắc; các pháp thuộc về sắc, trừ ý xúc, thuộc về danh.
Evampi nāmañca rūpañca paṭicca phasso.
Thus, contact arises dependent on nāma and rūpa.
Như vậy, xúc khởi lên do duyên danh và sắc.
Icchānidānāni pariggahānīti.
" Attachments are rooted in desire" means:
Sự chấp thủ có cội nguồn từ dục vọng.
Icchā vuccati taṇhā.
Desire is called taṇhā.
Dục vọng được gọi là tham ái (taṇhā).
Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.
That which is lust, passion…pe… covetousness, greed, a root of unwholesomeness.
Tham ái là sự tham đắm, sự tham ái… (v.v.)… sự tham lam, sự tham muốn, là căn bản bất thiện.
Pariggahāti dve pariggahā – taṇhāpariggaho ca diṭṭhipariggaho ca…pe… ayaṃ taṇhāpariggaho…pe… ayaṃ diṭṭhipariggaho.
Attachments are of two kinds: attachment of craving (taṇhāpariggaho) and attachment of wrong view (diṭṭhipariggaho)…pe… this is attachment of craving…pe… this is attachment of wrong view.
Sự chấp thủ có hai loại: chấp thủ do tham ái (taṇhāpariggaha) và chấp thủ do tà kiến (diṭṭhipariggaha)… (v.v.)… đây là chấp thủ do tham ái… (v.v.)… đây là chấp thủ do tà kiến.
Icchānidānāni pariggahānīti.
" Attachments are rooted in desire" means:
Sự chấp thủ có cội nguồn từ dục vọng.
Pariggahā icchānidānā icchāhetukā icchāpaccayā icchākāraṇā icchāpabhavāti – icchānidānāni pariggahāni.
Attachments are rooted in desire, caused by desire, conditioned by desire, originated by desire, sprung from desire – "Attachments are rooted in desire."
Các sự chấp thủ có cội nguồn từ dục vọng, có nguyên nhân từ dục vọng, có điều kiện từ dục vọng, có lý do từ dục vọng, có nguồn gốc từ dục vọng – sự chấp thủ có cội nguồn từ dục vọng.
Icchāyasantyā na mamattamatthīti.
" When desire is absent, there is no possessiveness" means:
Khi dục vọng không tồn tại thì không có sự chấp thủ ‘của tôi’.
Icchā vuccati taṇhā.
Desire is called taṇhā.
Dục vọng được gọi là tham ái (taṇhā).
Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.
That which is lust, passion…pe… covetousness, greed, a root of unwholesomeness.
Tham ái là sự tham đắm, sự tham ái… (v.v.)… sự tham lam, sự tham muốn, là căn bản bất thiện.
Mamattāti dve mamattā – taṇhāmamattañca diṭṭhimamattañca …pe… idaṃ taṇhāmamattaṃ …pe… idaṃ diṭṭhimamattaṃ.
Possessiveness (mamattā) is of two kinds: possessiveness of craving (taṇhāmamattaṃ) and possessiveness of wrong view (diṭṭhimamattaṃ)…pe… this is possessiveness of craving…pe… this is possessiveness of wrong view.
Sự chấp thủ ‘của tôi’ có hai loại: sự chấp thủ ‘của tôi’ do tham ái (taṇhāmamatta) và sự chấp thủ ‘của tôi’ do tà kiến (diṭṭhimamatta)… (v.v.)… đây là sự chấp thủ ‘của tôi’ do tham ái… (v.v.)… đây là sự chấp thủ ‘của tôi’ do tà kiến.
Icchāyasantyā na mamattamatthīti.
" When desire is absent, there is no possessiveness".
Khi dục vọng không tồn tại thì không có sự chấp thủ ‘của tôi’.
Icchāya asantyā asaṃvijjamānāya natthi anupalabbhamānāya mamattā natthi na santi na saṃvijjanti nupalabbhanti, pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhāti – icchāyasantyā na mamattamatthi.
When desire is absent, not existing, not found, there is no possessiveness; possessivenesses are not, they do not exist, they are not found; they are abandoned, uprooted, calmed, thoroughly tranquillized, incapable of arising again, burned by the fire of knowledge – thus, when desire is absent, there is no possessiveness.
Khi dục vọng không tồn tại, không hiện hữu, không thể tìm thấy, thì sự chấp thủ ‘của tôi’ không tồn tại, không hiện hữu, không thể tìm thấy, bị loại bỏ, bị cắt đứt, lắng dịu, hoàn toàn lắng dịu, không thể tái sinh, bị đốt cháy bởi ngọn lửa trí tuệ – khi dục vọng không tồn tại thì không có sự chấp thủ ‘của tôi’.
Rūpe vibhūte na phusanti phassāti.
When form is vanished, contacts do not touch, so it is said.
Khi sắc đã biến mất, các xúc không chạm đến được.
Rūpeti cattāro ca mahābhūtā catunnañca mahābhūtānaṃ upādāya rūpaṃ.
Form means the four great primary elements and form derived from the four great primary elements.
Sắc là bốn đại chủng và sắc do bốn đại chủng tạo thành.
Rūpe vibhūteti catūhākārehi* rūpaṃ vibhūtaṃ hoti – ñātavibhūtena* , tīraṇavibhūtena, pahānavibhūtena, samatikkamavibhūtena.
When form is vanished means form is vanished in four ways: by being known, by being discerned, by being abandoned, and by being overcome.
Khi sắc đã biến mất: sắc biến mất theo bốn cách – biến mất do được biết, biến mất do được phân tích, biến mất do được đoạn trừ, biến mất do được vượt qua.
Kathaṃ ñātavibhūtena rūpaṃ vibhūtaṃ hoti?
How is form vanished by being known?
Sắc biến mất do được biết như thế nào?
Rūpaṃ jānāti – ‘‘yaṃ kiñci rūpaṃ sabbaṃ rūpaṃ cattāri ca mahābhūtāni catunnañca mahābhūtānaṃ upādāya rūpa’’nti jānāti passati.
One knows form – one knows and sees: ‘‘Whatever form there is, all form is the four great primary elements and form derived from the four great primary elements.’’
Vị ấy biết sắc – “bất cứ sắc nào, tất cả sắc, đều là bốn đại chủng và sắc do bốn đại chủng tạo thành” – vị ấy biết, vị ấy thấy.
Evaṃ ñātavibhūtena rūpaṃ vibhūtaṃ hoti.
Thus, form is vanished by being known.
Như vậy, sắc biến mất do được biết.
Kathaṃ tīraṇavibhūtena rūpaṃ vibhūtaṃ hoti?
How is form vanished by being discerned?
Sắc biến mất do được phân tích như thế nào?
Evaṃ ñātaṃ katvā rūpaṃ tīreti, aniccato dukkhato rogato gaṇḍato sallato aghato ābādhato parato palokato ītito upaddavato bhayato upasaggato calato pabhaṅguto adhuvato atāṇato aleṇato asaraṇato rittato tucchato suññato anattato ādīnavato vipariṇāmadhammato asārakato aghamūlato vadhakato vibhavato sāsavato saṅkhatato mārāmisato jātidhammato jarādhammato byādhidhammato maraṇadhammato, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadhammato saṃkilesikadhammato samudayato atthaṅgamato, assādato ādīnavato nissaraṇato tīreti.
Having thus known, one discerns form as impermanent, as suffering, as a disease, as a boil, as a dart, as an affliction, as an ailment, as alien, as disintegrating, as a calamity, as a disaster, as a danger, as a misfortune, as trembling, as breaking up, as unstable, as without protection, as without refuge, as without shelter, as empty, as void, as selfless, as a drawback, as subject to change, as without essence, as the root of affliction, as a killer, as a vanishing, as with taints, as conditioned, as a bait for Māra, as subject to birth, as subject to old age, as subject to sickness, as subject to death, as subject to sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair, as defiling, as originating, as ceasing, as gratification, as a drawback, as an escape.
Sau khi đã biết như vậy, vị ấy phân tích sắc theo vô thường, khổ, bệnh tật, mụn nhọt, mũi tên, nguy hiểm, tai ương, ngoại vật, tan rã, tai họa, hiểm nguy, sợ hãi, chướng ngại, lay động, hoại diệt, không bền vững, không nơi nương tựa, không nơi ẩn náu, không nơi che chở, trống rỗng, hư không, vô ngã, hiểm họa, biến hoại, không cốt lõi, cội nguồn của nguy hiểm, kẻ sát nhân, sự tiêu diệt, hữu lậu, hữu vi, mồi của Ma vương, pháp sanh, pháp già, pháp bệnh, pháp chết, pháp sầu, bi, khổ, ưu, não, pháp ô nhiễm, sự tập khởi, sự diệt tận, vị ngọt, hiểm họa, sự xuất ly.
Evaṃ tīraṇavibhūtena rūpaṃ vibhūtaṃ hoti.
Thus, form is vanished by being discerned.
Như vậy, sắc biến mất do được phân tích.
Kathaṃ pahānavibhūtena rūpaṃ vibhūtaṃ hoti?
How is form vanished by being abandoned?
Sắc biến mất do được đoạn trừ như thế nào?
Evaṃ tīrayitvā rūpe chandarāgaṃ pajahati vinodeti byantiṃ karoti anabhāvaṃ gameti.
Having thus discerned, one abandons, dispels, puts an end to, and brings to non-existence the desire and lust for form.
Sau khi đã phân tích như vậy, vị ấy đoạn trừ, loại bỏ, chấm dứt, làm cho không còn tham ái và dục vọng đối với sắc.
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘yo, bhikkhave, rūpe chandarāgo taṃ pajahatha.
For it was said by the Blessed One: ‘‘Monks, abandon the desire and lust for form.
Điều này đã được Thế Tôn nói: “Này các Tỳ-kheo, hãy đoạn trừ tham ái và dục vọng đối với sắc.
Evaṃ taṃ rūpaṃ pahīnaṃ bhavissati ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṃkataṃ āyatiṃ anuppādadhamma’’nti.
Thus, that form will be abandoned, its root cut off, made like a palm stump, brought to non-existence, no longer subject to future arising.’’
Như vậy, sắc ấy sẽ bị đoạn trừ, bị nhổ tận gốc, bị làm cho như cây thốt nốt bị chặt tận gốc, bị làm cho không còn, không thể tái sanh trong tương lai.”
Evaṃ pahānavibhūtena rūpaṃ vibhūtaṃ hoti.
Thus, form is vanished by being abandoned.
Như vậy, sắc biến mất do được đoạn trừ.
Kathaṃ samatikkamavibhūtena rūpaṃ vibhūtaṃ hoti.
How is form vanished by being overcome?
Sắc biến mất do được vượt qua như thế nào?
Catasso arūpasamāpattiyo paṭiladdhassa rūpā vibhūtā honti vibhāvitā atikkantā samatikkantā vītivattā.
For one who has attained the four formless attainments, forms are vanished, made manifest, transcended, overcome, passed beyond.
Đối với người đã đạt được bốn thiền vô sắc, các sắc đã biến mất, đã được làm cho biến mất, đã được vượt qua, đã hoàn toàn vượt qua, đã đi qua.
Evaṃ samatikkamavibhūtena rūpaṃ vibhūtaṃ hoti.
Thus, form is vanished by being overcome.
Như vậy, sắc biến mất do được vượt qua.
Imehi catūhi kāraṇehi rūpaṃ vibhūtaṃ hoti.
By these four reasons, form is vanished.
Theo bốn cách này, sắc biến mất.
Rūpe vibhūte na phusanti phassāti.
When form is vanished, contacts do not touch.
Khi sắc đã biến mất, các xúc không chạm đến được.
Rūpe vibhūte vibhāvite atikkante samatikkante vītivatte pañca phassā na phusanti – cakkhusamphasso, sotasamphasso, ghānasamphasso, jivhāsamphasso, kāyasamphassoti – rūpe vibhūte na phusanti phassā.
When form is vanished, made manifest, transcended, overcome, passed beyond, the five contacts do not touch – eye-contact, ear-contact, nose-contact, tongue-contact, body-contact – thus, when form is vanished, contacts do not touch.
Khi sắc đã biến mất, đã được làm cho biến mất, đã vượt qua, đã hoàn toàn vượt qua, đã đi qua, thì năm xúc không chạm đến được – nhãn xúc, nhĩ xúc, tỷ xúc, thiệt xúc, thân xúc – khi sắc đã biến mất, các xúc không chạm đến được.
Kathaṃ sametassa vibhoti rūpanti.
‘‘How does form vanish for one who is composed?’’
Làm thế nào mà sắc biến mất đối với người đã thành tựu?
Kathaṃ sametassāti kathaṃ sametassa kathaṃ paṭipannassa kathaṃ iriyantassa kathaṃ vattentassa kathaṃ pālentassa kathaṃ yapentassa kathaṃ yāpentassa rūpaṃ vibhoti vibhāvīyati atikkamīyati samatikkamīyati* vītivattīyatīti – kathaṃ sametassa vibhoti rūpaṃ.
‘‘How for one who is composed?’’ means for one who is composed, who has entered the path, who is acting, who is behaving, who is maintaining, who is conducting, who is living – how does form vanish, become manifest, become transcended, become overcome, become passed beyond? – ‘‘How does form vanish for one who is composed?’’
Làm thế nào mà đối với người đã thành tựu nghĩa là làm thế nào mà đối với người đã thành tựu, đối với người đã thực hành, đối với người đang hành xử, đối với người đang sống, đối với người đang duy trì, đối với người đang trải qua, đối với người đang sống qua, sắc biến mất, được làm cho biến mất, được vượt qua, được vượt qua hoàn toàn, được vượt lên – làm thế nào mà sắc biến mất đối với người đã thành tựu.
Etaṃ me pabrūhi yathā vibhotīti.
Tell me this, how are they transcended?
Điều đó xin Ngài nói cho con biết cách nó biến mất nghĩa là.
Etanti yaṃ pucchāmi yaṃ yācāmi yaṃ ajjhesāmi yaṃ pasādemīti – etaṃ.
This means what I ask, what I request, what I urge, what I implore – this.
Điều đó nghĩa là điều con hỏi, điều con cầu xin, điều con thỉnh cầu, điều con làm cho hoan hỷ – điều đó.
Me pabrūhīti me pabrūhi ācikkha desehi paññapehi paṭṭhapehi vivara vibhaja uttānīkarohi pakāsehīti – etaṃ me pabrūhi.
Tell me means tell me, explain, teach, declare, establish, reveal, analyze, clarify, make manifest – tell me this.
Xin Ngài nói cho con biết nghĩa là xin Ngài nói cho con biết, trình bày, giảng dạy, tuyên bố, thiết lập, mở ra, phân tích, làm cho rõ ràng, công bố – điều đó xin Ngài nói cho con biết.
Yathā vibhotīti yathā vibhoti vibhāvīyati atikkamīyati samatikkamīyati vītivattīyatīti – etaṃ me pabrūhi yathā vibhoti.
How are they transcended? means how are they transcended, overcome, fully overcome, passed beyond? – Tell me this, how are they transcended.
Cách nó biến mất nghĩa là cách nó biến mất, được làm cho biến mất, được vượt qua, được vượt qua hoàn toàn, được vượt lên – điều đó xin Ngài nói cho con biết cách nó biến mất.
Taṃ jāniyāmāti me mano ahūti.
“My mind was, ‘We shall know that’”.
Con muốn biết điều đó, tâm con đã nghĩ vậy nghĩa là.
Taṃ jāniyāmāti taṃ jāneyyāma ājāneyyāma vijāneyyāma paṭivijāneyyāma paṭivijjheyyāmāti – taṃ jāniyāma.
We shall know that means we should know that, understand that, discern that, fully discern that, penetrate that – we shall know that.
Con muốn biết điều đó nghĩa là con muốn biết điều đó, con muốn hiểu rõ, con muốn nhận thức, con muốn thấu hiểu, con muốn xuyên thấu – con muốn biết điều đó.
Iti me mano ahūti iti me mano ahu, iti me cittaṃ ahu, iti me saṅkappo ahu, iti me viññāṇaṃ ahūti – taṃ jāniyāma iti me mano ahu.
“My mind was thus” means my mind was thus, my thought was thus, my intention was thus, my consciousness was thus – my mind was, “We shall know that.”
Tâm con đã nghĩ vậy nghĩa là tâm con đã nghĩ vậy, ý con đã nghĩ vậy, tư niệm của con đã nghĩ vậy, thức của con đã nghĩ vậy – con muốn biết điều đó, tâm con đã nghĩ vậy.
Evaṃ sametassa vibhoti rūpanti.
For one who is thus, form is transcended.
Đối với người đã thành tựu như vậy, sắc biến mất nghĩa là.
Idha bhikkhu sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
Here, a bhikkhu, by the abandoning of pleasure...pe... enters and abides in the fourth jhāna.
Ở đây, một tỳ-khưu, do sự từ bỏ lạc…pe… nhập và an trú Tứ thiền.
So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte ākāsānañcāyatanasamāpattipaṭilābhatthāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti āruppamaggasamaṅgīti.
With his mind thus concentrated, purified, cleansed, unblemished, rid of defilements, malleable, workable, steady, attained to imperturbability, he inclines and directs his mind towards the attainment of the base of infinite space, endowed with the path to the immaterial sphere.
Với tâm định tĩnh như vậy, thanh tịnh, trong sáng, không cấu uế, không phiền não, mềm mại, dễ uốn nắn, vững chắc, đã đạt đến sự bất động, vị ấy hướng tâm đến sự thành tựu thiền không gian vô biên xứ, hướng tâm đến con đường vô sắc giới.
Evaṃ sametassa evaṃ paṭipannassa evaṃ iriyantassa evaṃ vattentassa evaṃ pālentassa evaṃ yapentassa evaṃ yāpentassa rūpaṃ vibhoti vibhāvīyati atikkamīyati samatikkamīyati vītivattīyatīti – evaṃ sametassa vibhoti rūpaṃ.
For one who is thus, for one who practices thus, for one who behaves thus, for one who acts thus, for one who maintains thus, for one who lives thus, for one who passes life thus, form is transcended, overcome, fully overcome, passed beyond – for one who is thus, form is transcended.
Đối với người đã thành tựu như vậy, đối với người đã thực hành như vậy, đối với người đang hành xử như vậy, đối với người đang sống như vậy, đối với người đang duy trì như vậy, đối với người đang trải qua như vậy, đối với người đang sống qua như vậy, sắc biến mất, được làm cho biến mất, được vượt qua, được vượt qua hoàn toàn, được vượt lên – đối với người đã thành tựu như vậy, sắc biến mất.
Yaṃ taṃ apucchimha akittayī noti.
What we asked you, you have told us.
Điều chúng con đã hỏi Ngài đã giải thích cho chúng con nghĩa là.
Yaṃ taṃ apucchimha ayācimha ajjhesimha pasādayimha.
What we asked, requested, urged, implored.
Điều chúng con đã hỏi, đã cầu xin, đã thỉnh cầu, đã làm cho hoan hỷ.
Akittayī noti kittitaṃ pakittitaṃ ācikkhitaṃ desitaṃ paññapitaṃ paṭṭhapitaṃ vivaṭaṃ vibhattaṃ uttānīkataṃ pakāsitanti – yaṃ taṃ apucchimha akittayī no.
You have told us means it has been told, declared, explained, taught, declared, established, revealed, analyzed, clarified, made manifest – what we asked you, you have told us.
Akittayī no có nghĩa là đã tuyên bố, đã trình bày, đã chỉ rõ, đã giảng dạy, đã thiết lập, đã đặt ra, đã phơi bày, đã phân tích, đã làm cho rõ ràng, đã công bố – điều mà chúng tôi đã hỏi, ngài đã tuyên bố cho chúng tôi.
Aññaṃ taṃ pucchāma tadiṅgha brūhīti.
We ask you another thing, please tell us that now.
Aññaṃ taṃ pucchāma tadiṅgha brūhī có nghĩa là.
Aññaṃ taṃ pucchāma, aññaṃ taṃ yācāma, aññaṃ taṃ ajjhesāma, aññaṃ taṃ pasādema, uttariṃ taṃ pucchāma.
We ask you another question, we entreat you another, we invite you another, we please you another, we ask you further.
Chúng tôi hỏi ngài một điều khác, chúng tôi thỉnh cầu ngài một điều khác, chúng tôi khẩn khoản ngài một điều khác, chúng tôi làm ngài hoan hỷ một điều khác, chúng tôi hỏi ngài thêm một điều nữa.
Tadiṅgha brūhīti iṅgha brūhi ācikkha desehi paññapehi paṭṭhapehi vivara vibhaja uttānīkarohi pakāsehīti – aññaṃ taṃ pucchāma tadiṅgha brūhi.
'Tadiṅgha brūhi' means: please speak, declare, teach, explain, establish, reveal, analyze, make clear, make manifest – we ask you another question, please speak that.
Tadiṅgha brūhī có nghĩa là xin ngài hãy nói, hãy chỉ rõ, hãy giảng dạy, hãy thiết lập, hãy đặt ra, hãy phơi bày, hãy phân tích, hãy làm cho rõ ràng, hãy công bố – chúng tôi hỏi ngài một điều khác, xin ngài hãy nói điều đó.
Ettāvataggaṃ nu vadanti heke yakkhassa suddhiṃ idha paṇḍitāseti.
"Do some wise ones here declare this much to be the ultimate purification of a being?"
Ettāvataggaṃ nu vadanti heke yakkhassa suddhiṃ idha paṇḍitāse có nghĩa là.
Eke samaṇabrāhmaṇā etā arūpasamāpattiyo aggaṃ seṭṭhaṃ visiṭṭhaṃ pāmokkhaṃ uttamaṃ pavaraṃ vadanti kathenti bhaṇanti dīpayanti voharanti.
Some recluses and brahmins declare, state, say, reveal, and assert these formless attainments as supreme, excellent, distinguished, foremost, highest, and pre-eminent.
Một số Sa-môn, Bà-la-môn nói, tuyên bố, thuyết giảng, chỉ rõ, trình bày những tầng thiền vô sắc này là tối thượng, cao quý, siêu việt, nổi bật, tối cao, thù thắng.
Yakkhassāti sattassa narassa mānavassa posassa puggalassa jīvassa jāgussa jantussa indagussa manujassa.
'Of a being' means: of a sentient being, a man, a human, a person, an individual, a living being, a creature, a living thing, a human being, a mortal.
Yakkhassā có nghĩa là của chúng sinh, của con người, của phàm nhân, của cá nhân, của chúng sinh có mạng sống, của người tỉnh thức, của loài hữu tình, của người Indra-gocara, của người.
Suddhinti suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ.
'Purification' means: purity, purification, complete purification, liberation, emancipation, complete liberation.
Suddhiṃ có nghĩa là sự thanh tịnh, sự trong sạch, sự hoàn toàn thanh tịnh, sự giải thoát, sự giải thoát hoàn toàn, sự giải thoát tối thượng.
Idha paṇḍitāseti idha paṇḍitavādā thiravādā ñāyavādā hetuvādā lakkhaṇavādā kāraṇavādā ṭhānavādā sakāya laddhiyāti – ettāvataggaṃ nu vadanti heke yakkhassa suddhiṃ idha paṇḍitāse.
'Here wise ones' means: here those who speak wisely, speak firmly, speak correctly, speak with reasons, speak with characteristics, speak with causes, speak with grounds, according to their own doctrine – do some wise ones here declare this much to be the ultimate purification of a being?
Idha paṇḍitāse có nghĩa là ở đây những người trí tuệ, những người có quan điểm kiên định, những người có quan điểm hợp lý, những người có quan điểm dựa trên lý do, những người có quan điểm dựa trên đặc tính, những người có quan điểm dựa trên nguyên nhân, những người có quan điểm dựa trên cơ sở, theo giáo lý của riêng họ – Ettāvataggaṃ nu vadanti heke yakkhassa suddhiṃ idha paṇḍitāse.
Udāhu aññampi vadanti ettoti.
"Or do they declare something else beyond this?"
Udāhu aññampi vadanti etto có nghĩa là.
Udāhu eke samaṇabrāhmaṇā etā arūpasamāpattiyo atikkamitvā samatikkamitvā vītivattetvā etto arūpasamāpattito aññaṃ uttariṃ yakkhassa suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ vadanti kathenti bhaṇanti dīpayanti voharantīti – udāhu aññampi vadanti etto.
Or do some recluses and brahmins, having gone beyond, transcended, and passed over these formless attainments, declare, state, say, reveal, and assert some other, higher purification, complete purification, liberation, emancipation, complete liberation for a being beyond these formless attainments? – Or do they declare something else beyond this?
Hay là một số Sa-môn, Bà-la-môn vượt qua, vượt hẳn, vượt lên trên những tầng thiền vô sắc này, nói, tuyên bố, thuyết giảng, chỉ rõ, trình bày một sự thanh tịnh, sự trong sạch, sự hoàn toàn thanh tịnh, sự giải thoát, sự giải thoát hoàn toàn, sự giải thoát tối thượng khác, cao hơn cho chúng sinh, vượt khỏi những tầng thiền vô sắc này – Udāhu aññampi vadanti etto.
Ettāvataggampi vadanti heke, yakkhassa suddhiṃ idha paṇḍitāseti.
"Some wise ones here declare even this much to be the ultimate purification of a being" means:
Ettāvataggampi vadanti heke, yakkhassa suddhiṃ idha paṇḍitāse có nghĩa là.
Santeke samaṇabrāhmaṇā sassatavādā, etā arūpasamāpattiyo aggaṃ seṭṭhaṃ visiṭṭhaṃ pāmokkhaṃ uttamaṃ pavaraṃ vadanti kathenti bhaṇanti dīpayanti voharanti.
There are some recluses and brahmins, eternalists, who declare, state, say, reveal, and assert these formless attainments as supreme, excellent, distinguished, foremost, highest, and pre-eminent.
Có một số Sa-môn, Bà-la-môn theo thuyết Thường kiến (sassatavādā), họ tuyên bố, giảng giải, nói, trình bày, và gọi những thiền chứng vô sắc (arūpasamāpattiyo) này là tối thượng, cao quý, đặc biệt, ưu việt, tối ưu, và thù thắng.
Yakkhassāti sattassa narassa mānavassa posassa puggalassa jīvassa jāgussa jantussa indagussa manujassa.
'Of a being' means: of a sentient being, a man, a human, a person, an individual, a living being, a creature, a living thing, a human being, a mortal.
Yakkha có nghĩa là chúng sinh, người, con người, cá nhân, chúng sinh, sinh vật, chúng sinh, người, người.
Suddhinti suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ, muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ.
'Purification' means: purity, purification, complete purification, liberation, emancipation, complete liberation.
Suddhi là sự thanh tịnh, sự thanh tịnh hoàn toàn, sự thanh tịnh tuyệt đối; sự giải thoát, sự giải thoát hoàn toàn, sự giải thoát toàn diện.
Idha paṇḍitāseti idha paṇḍitavādā thiravādā ñāyavādā hetuvādā lakkhaṇavādā kāraṇavādā ṭhānavādā sakāya laddhiyāti – ettāvataggampi vadanti heke yakkhassa suddhiṃ idha paṇḍitāse.
'Here wise ones' means: here those who speak wisely, speak firmly, speak correctly, speak with reasons, speak with characteristics, speak with causes, speak with grounds, according to their own doctrine – some wise ones here declare even this much to be the ultimate purification of a being.
Idha paṇḍitāse có nghĩa là ở đây, những người theo thuyết của bậc trí (paṇḍitavādā), thuyết vững chắc (thiravādā), thuyết hợp lý (ñāyavādā), thuyết có lý do (hetuvādā), thuyết có đặc tính (lakkhaṇavādā), thuyết có nguyên nhân (kāraṇavādā), thuyết có cơ sở (ṭhānavādā) theo giáo lý của họ—một số người trí tuệ ở đây tuyên bố sự thanh tịnh của chúng sinh chỉ đến mức này.
Tesaṃ paneke samayaṃ vadanti, anupādisese kusalāvadānāti tesaṃyeva samaṇabrāhmaṇānaṃ eke samaṇabrāhmaṇā ucchedavādā bhavatajjitā vibhavaṃ abhinandanti, te sattassa samaṃ upasamaṃ vūpasamaṃ nirodhaṃ paṭipassaddhinti vadanti, yato kiṃ, bho, ayaṃ attā kāyassa bhedā ucchijjati vinassati na hoti paraṃ maraṇā, ettāvatā anupādisesoti.
'But some among them, skilled in declarations, speak of a state of no remaining substratum' means: among those same recluses and brahmins, some recluses and brahmins are annihilationists, terrified of existence, delighting in non-existence; they declare a being's cessation, calming, complete calming, cessation, pacification, saying, "What, sirs, this self, at the breaking up of the body, is annihilated, perishes, does not exist after death; to this extent there is no remaining substratum."
Tesaṃ paneke samayaṃ vadanti, anupādisese kusalāvadānā có nghĩa là trong số các Sa-môn, Bà-la-môn đó, một số Sa-môn, Bà-la-môn theo thuyết Đoạn kiến (ucchedavādā), bị đe dọa bởi sự tồn tại (bhava), hoan hỷ với sự không tồn tại (vibhavaṃ abhinandanti). Họ tuyên bố sự an tịnh, sự an tịnh sâu xa, sự an tịnh tuyệt đối, sự diệt trừ, sự xả bỏ của chúng sinh. Họ nói: “Này các bạn, cái tự ngã này (attā) sau khi thân hoại mạng chung thì bị cắt đứt, bị tiêu diệt, không còn tồn tại sau khi chết. Chỉ đến mức này là vô dư y (anupādisesa) mà thôi.”
Kusalāvadānāti kusalavādā paṇḍitavādā thiravādā ñāyavādā hetuvādā lakkhaṇavādā kāraṇavādā ṭhānavādā sakāya laddhiyāti – tesaṃ paneke samayaṃ vadanti anupādisese kusalāvadānā.
'Skilled in declarations' means: those who speak skillfully, speak wisely, speak firmly, speak correctly, speak with reasons, speak with characteristics, speak with causes, speak with grounds, according to their own doctrine – but some among them, skilled in declarations, speak of a state of no remaining substratum.
Kusalāvadānā có nghĩa là những người theo thuyết khéo léo (kusalavādā), thuyết của bậc trí (paṇḍitavādā), thuyết vững chắc (thiravādā), thuyết hợp lý (ñāyavādā), thuyết có lý do (hetuvādā), thuyết có đặc tính (lakkhaṇavādā), thuyết có nguyên nhân (kāraṇavādā), thuyết có cơ sở (ṭhānavādā) theo giáo lý của họ—trong số đó, một số người tuyên bố sự an tịnh, những người khéo léo trong vô dư y.
Ete ca ñatvā upanissitāti.
"Having known these, and those who cling" means:
Ete ca ñatvā upanissitā có nghĩa là:
Eteti diṭṭhigatike.
'These' refers to those holding wrong views.
Ete là những người theo tà kiến (diṭṭhigatike).
Upanissitāti sassatadiṭṭhinissitāti ñatvā, ucchedadiṭṭhinissitāti ñatvā, sassatucchedadiṭṭhinissitāti ñatvā jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – ete ca ñatvā upanissitāti.
Upanissitā means having known, understood, weighed, investigated, clarified, and made manifest that they are dependent on the eternalist view, dependent on the annihilationist view, dependent on both the eternalist and annihilationist views – having known these, they are dependent.
Upanissitā có nghĩa là biết rõ, nhận thức, cân nhắc, xem xét, hiểu rõ, làm cho hiển lộ rằng họ nương tựa vào thường kiến (sassatadiṭṭhinissitā), nương tựa vào đoạn kiến (ucchedadiṭṭhinissitā), nương tựa vào thường-đoạn kiến (sassatucchedadiṭṭhinissitā)—biết rõ những điều này là sự nương tựa.
Ñatvā munī nissaye so vīmaṃsīti.
Having known, the sage investigates those dependencies.
Ñatvā munī nissaye so vīmaṃsī có nghĩa là:
Munīti.
The sage means:
Munī có nghĩa là:
Monaṃ vuccati ñāṇaṃ…pe… saṅgajālamaticca so muni.
Mona is called knowledge…pe… having overcome the net of attachments, he is a muni.
Mona được gọi là tuệ… (văn tắt)… vị ẩn sĩ ấy vượt qua lưới ràng buộc.
Muni sassatadiṭṭhinissitāti ñatvā, ucchedadiṭṭhinissitāti ñatvā, sassatucchedadiṭṭhinissitāti ñatvā jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā.
The muni, having known that they are dependent on the eternalist view, having known that they are dependent on the annihilationist view, having known that they are dependent on both the eternalist and annihilationist views, having understood, weighed, investigated, clarified, and made manifest.
Vị ẩn sĩ (Muni) biết rõ rằng họ nương tựa vào thường kiến, nương tựa vào đoạn kiến, nương tựa vào thường-đoạn kiến, nhận thức, cân nhắc, xem xét, hiểu rõ, làm cho hiển lộ.
So vīmaṃsīti paṇḍito paññavā buddhimā ñāṇī vibhāvī medhāvīti ñatvā muni nissaye so vīmaṃsī.
He is an investigator means he is wise, discerning, intelligent, knowledgeable, clear-sighted, sagacious – thus, having known, the sage investigates those dependencies.
So vīmaṃsī có nghĩa là bậc trí, người có trí tuệ, người thông minh, người có tri kiến, người hiểu biết, người có trí nhớ—biết rõ, vị ẩn sĩ ấy quán sát các sự nương tựa.
Ñatvā vimutto na vivādametīti ñatvā jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā.
Having known, liberated, he does not enter into dispute means having known, understood, weighed, investigated, clarified, and made manifest.
Ñatvā vimutto na vivādametī có nghĩa là biết rõ, nhận thức, cân nhắc, xem xét, hiểu rõ, làm cho hiển lộ.
Vimuttoti mutto vimutto parimutto suvimutto accantaanupādāvimokkhena.
Liberated means released, liberated, completely liberated, perfectly liberated by utterly non-clinging release.
Vimutto có nghĩa là được giải thoát, được giải thoát hoàn toàn, được giải thoát tuyệt đối, được giải thoát một cách rốt ráo bằng sự giải thoát vô chấp thủ (accantaanupādāvimokkhena).
‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti ñatvā jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā mutto vimutto parimutto suvimutto accantaanupādāvimokkhena.
Having known, understood, weighed, investigated, clarified, and made manifest that ‘‘all formations are impermanent,’’ he is released, liberated, completely liberated, perfectly liberated by utterly non-clinging release.
Biết rõ, nhận thức, cân nhắc, xem xét, hiểu rõ, làm cho hiển lộ rằng “Tất cả các hành là vô thường,” vị ấy được giải thoát, được giải thoát hoàn toàn, được giải thoát tuyệt đối, được giải thoát một cách rốt ráo bằng sự giải thoát vô chấp thủ.
‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti ñatvā jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā mutto vimutto parimutto suvimutto accantaanupādāvimokkhenāti – ñatvā vimutto.
Having known, understood, weighed, investigated, clarified, and made manifest that ‘‘all formations are suffering’’… ‘‘all phenomena are not-self’’…pe… ‘‘whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease,’’ he is released, liberated, completely liberated, perfectly liberated by utterly non-clinging release – thus, having known, he is liberated.
Biết rõ, nhận thức, cân nhắc, xem xét, hiểu rõ, làm cho hiển lộ rằng “Tất cả các hành là khổ”… “Tất cả các pháp là vô ngã”… (văn tắt)… “Bất cứ cái gì có bản chất sinh khởi, tất cả cái đó có bản chất diệt tận,” vị ấy được giải thoát, được giải thoát hoàn toàn, được giải thoát tuyệt đối, được giải thoát một cách rốt ráo bằng sự giải thoát vô chấp thủ—biết rõ, được giải thoát.
Na vivādametīti na kalahaṃ karoti, na bhaṇḍanaṃ karoti, na viggahaṃ karoti, na vivādaṃ karoti, na medhagaṃ karoti.
He does not enter into dispute means he does not quarrel, does not contend, does not dispute, does not argue, does not engage in strife.
Na vivādametī có nghĩa là không gây tranh cãi, không gây xung đột, không gây bất hòa, không gây tranh luận, không gây mâu thuẫn.
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘evaṃ vimuttacitto kho, aggivessana, bhikkhu na kenaci saṃvadati, na kenaci vivadati, yañca loke vuttaṃ tena ca voharati aparāmasa’’nti – ñatvā vimutto na vivādameti.
For this was said by the Blessed One: ‘‘A bhikkhu whose mind is thus liberated, Aggivessana, does not converse with anyone, does not dispute with anyone; and whatever is said in the world, he uses that (expression) without clinging’’ – thus, having known, liberated, he does not enter into dispute.
Điều này đã được Thế Tôn nói: “Này Aggivessana, một Tỳ-kheo có tâm giải thoát như vậy không tranh luận với bất kỳ ai, không xung đột với bất kỳ ai, và những gì được nói trong thế gian, vị ấy sử dụng mà không chấp thủ” —biết rõ, được giải thoát, không tham gia tranh cãi.
Bhavābhavāya na sameti dhīroti.
The discerning one does not associate with becoming and non-becoming.
Bhavābhavāya na sameti dhīro có nghĩa là:
Bhavābhavāyāti bhavāya kammabhavāya punabbhavāya kāmabhavāya, kammabhavāya kāmabhavāya punabbhavāya rūpabhavāya, kammabhavāya rūpabhavāya punabbhavāya arūpabhavāya, kammabhavāya arūpabhavāya punabbhavāya punappunabbhavāya punappunagatiyā punappunaupapattiyā punappunapaṭisandhiyā punappunaattabhāvāya punappunābhinibbattiyā na sameti na samāgacchati na gaṇhāti na parāmasati nābhinivisati.
For becoming and non-becoming means for becoming, for kamma-becoming, for rebirth-becoming, for sense-sphere becoming; for kamma-becoming, for sense-sphere becoming, for rebirth-becoming, for form-sphere becoming; for kamma-becoming, for form-sphere becoming, for rebirth-becoming, for formless-sphere becoming; for kamma-becoming, for formless-sphere becoming, for rebirth-becoming, for repeated becoming, for repeated destinations, for repeated existences, for repeated re-linking, for repeated existences, for repeated manifestations; he does not associate with, does not come together with, does not grasp, does not cling to, does not adhere to.
Bhavābhavāya có nghĩa là vì sự tồn tại, vì nghiệp hữu, vì tái hữu, vì dục hữu; vì nghiệp hữu, vì dục hữu, vì tái hữu, vì sắc hữu; vì nghiệp hữu, vì sắc hữu, vì tái hữu, vì vô sắc hữu; vì nghiệp hữu, vì vô sắc hữu, vì tái hữu, vì sự tồn tại lặp đi lặp lại, vì sự tái sinh lặp đi lặp lại, vì sự tái tục lặp đi lặp lại, vì sự tái kết nối lặp đi lặp lại, vì sự tồn tại thân thể lặp đi lặp lại, vì sự tái sinh lặp đi lặp lại, vị ấy không hội nhập, không đến gần, không nắm giữ, không chấp thủ, không cố chấp.
Dhīroti dhīro paṇḍito paññavā buddhimā ñāṇī vibhāvī medhāvīti – bhavābhavāya na sameti dhīro.
The discerning one means he is discerning, wise, discerning, intelligent, knowledgeable, clear-sighted, sagacious – thus, the discerning one does not associate with becoming and non-becoming.
Dhīro có nghĩa là bậc trí, bậc hiền triết, người có trí tuệ, người thông minh, người có tri kiến, người hiểu biết, người có trí nhớ—bậc trí không dính mắc vào sự tồn tại và không tồn tại.