Cūḷaniddesapāḷi

1554

11. Jatukaṇṇimāṇavapucchāniddeso

11. Explanation of Jatukaṇṇī’s Questions

11. Phần giải thích câu hỏi của Bà-la-môn Jatukaṇṇi

1555

65.

65.

1556

Sutvānahaṃ vīra akāmakāmiṃ,^*

Having heard, O Hero, the desireless one,^*

Sau khi nghe về bậc Anh Hùng, người không mong cầu dục lạc,^*

1557

Oghātigaṃ puṭṭhumakāmamāgamaṃ;

I have come to ask the desireless one who has crossed the flood;

Con đã đến để hỏi bậc đã vượt qua bộc lưu, không còn dục vọng;

1558

Santipadaṃ brūhi sahajanetta, yathātacchaṃ bhagavā brūhi metaṃ.

Declare the path to peace, O Sahajanetta; O Blessed One, declare it to me as it truly is.

Xin hãy nói về trạng thái an tịnh, hỡi bậc có Tuệ nhãn, xin Thế Tôn hãy nói cho con biết điều đó một cách chân thật.

1559

Sutvānahaṃ vīra akāmakāminti sutvā suṇitvā uggahetvā upadhāretvā upalakkhayitvā.

Sutvānahaṃ vīra akāmakāminti: having heard, having listened, having grasped, having retained, having understood.

Sau khi nghe về bậc Anh Hùng, người không mong cầu dục lạc có nghĩa là: sau khi đã nghe, đã lắng nghe, đã tiếp thu, đã ghi nhớ, đã nhận thức.

Itipi so bhagavā arahaṃ…pe… buddho bhagavāti – sutvānahaṃ.

Thus, that Blessed One is Arahant…pe… the Buddha, the Blessed One – sutvānahaṃ.

Rằng: “Đức Thế Tôn ấy là bậc A-la-hán… cho đến… là Đức Phật, là Đức Thế Tôn” – sau khi con đã nghe.

Vīrāti vīro bhagavā.

Vīrāti: the Blessed One is a hero.

Anh Hùng có nghĩa là: Đức Thế Tôn là bậc Anh Hùng.

Vīriyavāti vīro, pahūti vīro, visavīti vīro, alamattoti vīro, sūroti vīro, vikkanto abhīrū acchambhī anutrāsī apalāyī pahīnabhayabheravo vigatalomahaṃsoti vīro.

He is a hero because he possesses vigor; he is a hero because he is capable; he is a hero because he generates vigor; he is a hero because he is self-sufficient; he is a hero because he is brave; he is a hero because he is valiant, fearless, undaunted, unafraid, with fear and terror abandoned, and with hair-raising dread removed.

Ngài là bậc Anh Hùng vì Ngài có tinh tấn, Ngài là bậc Anh Hùng vì Ngài có năng lực, Ngài là bậc Anh Hùng vì Ngài tạo ra tinh tấn, Ngài là bậc Anh Hùng vì Ngài có đủ khả năng, Ngài là bậc Anh Hùng vì Ngài dũng cảm, Ngài là bậc Anh Hùng vì Ngài can trường, không sợ hãi, không run sợ, không kinh hãi, không trốn chạy, đã đoạn trừ sợ hãi và kinh hoàng, đã dứt sạch sự rùng mình, sởn gai ốc.

1560

Virato idha sabbapāpakehi, nirayadukkhaṃ aticca vīriyavā^* so;

Here, he is abstinent from all evil deeds, having transcended the suffering of hell, he is vigorous;

Vị ấy đã từ bỏ mọi điều ác ở đời này, đã vượt qua khổ đau địa ngục, là bậc có tinh tấn;

1561

So vīriyavā padhānavā, vīro tādi pavuccate tathattāti.

That vigorous one, diligent one, is called a hero, a Tādin, because of his suchness.

Vị ấy có tinh tấn và nỗ lực, vị Anh Hùng như vậy được gọi là bậc như thế.

1562

Sutvānahaṃ vīra.

Sau khi nghe về bậc Anh Hùng.

Akāmakāminti.

Người không mong cầu dục lạc.

Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā.

Kāmāti: in summary, there are two kinds of desires – vatthukāmā and kilesakāmā…pe… these are called vatthukāmā…pe… these are called kilesakāmā.

Dục lạc: nói tóm lại, có hai loại dục lạc – dục đối tượng và dục phiền não… cho đến… những thứ này được gọi là dục đối tượng… cho đến… những thứ này được gọi là dục phiền não.

Buddhassa bhagavato vatthukāmā pariññātā, kilesakāmā pahīnā.

For the Buddha, the Blessed One, vatthukāmā are fully understood, and kilesakāmā are abandoned.

Đối với Đức Phật, Đức Thế Tôn, dục đối tượng đã được liễu tri, dục phiền não đã được đoạn trừ.

Vatthukāmānaṃ pariññātattā kilesakāmānaṃ pahīnattā bhagavā na kāme kāmeti, na kāme pattheti, na kāme piheti, na kāme abhijappati.

Because vatthukāmā are fully understood and kilesakāmā are abandoned, the Blessed One does not desire sense-pleasures, does not long for sense-pleasures, does not yearn for sense-pleasures, does not crave for sense-pleasures.

Do đã liễu tri dục đối tượng và đã đoạn trừ dục phiền não, Đức Thế Tôn không mong cầu dục lạc, không khao khát dục lạc, không ưa thích dục lạc, không ước muốn dục lạc.

Ye kāme kāmenti, kāme patthenti, kāme pihenti, kāme abhijappanti, te kāmakāmino rāgarāgino saññāsaññino.

Those who desire sense-pleasures, long for sense-pleasures, yearn for sense-pleasures, crave for sense-pleasures, they are kāmakāmī, rāgarāgī, saññāsaññī.

Những ai mong cầu dục lạc, khao khát dục lạc, ưa thích dục lạc, ước muốn dục lạc, họ là những người tham dục, những người đam mê ái dục, những người có tưởng về dục.

Bhagavā na kāme kāmeti, na kāme pattheti, na kāme piheti, na kāme abhijappati.

The Blessed One does not desire sense-pleasures, does not long for sense-pleasures, does not yearn for sense-pleasures, does not crave for sense-pleasures.

Đức Thế Tôn không mong cầu dục lạc, không khao khát dục lạc, không ưa thích dục lạc, không ước muốn dục lạc.

Tasmā buddho akāmo nikkāmo cattakāmo vantakāmo muttakāmo pahīnakāmo paṭinissaṭṭhakāmo vītarāgo vigatarāgo cattarāgo vantarāgo muttarāgo pahīnarāgo paṭinissaṭṭharāgo nicchāto nibbuto sītibhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharatīti – sutvānahaṃ vīra amakāmakāmiṃ.

Therefore, the Buddha is akāma, nikkāma, cattakāma, vantakāma, muttakāma, pahīnakāma, paṭinissaṭṭhakāma, vītarāga, vigatarāga, cattarāga, vantarāga, muttarāga, pahīnarāga, paṭinissaṭṭharāga, nicchāta, nibbuta, sītibhūta, sukhappaṭisaṃvedī, and dwells with a Brahma-like self – sutvānahaṃ vīra akāmakāmiṃ.

Do đó, Đức Phật là người không dục vọng (akāmo), không tham ái (nikkāmo), đã từ bỏ dục vọng (cattakāmo), đã nhổ bỏ dục vọng (vantakāmo), đã giải thoát khỏi dục vọng (muttakāmo), đã đoạn trừ dục vọng (pahīnakāmo), đã xả bỏ dục vọng (paṭinissaṭṭhakāmo); không tham ái (vītarāgo), đã hoàn toàn không tham ái (vigatarāgo), đã từ bỏ tham ái (cattarāgo), đã nhổ bỏ tham ái (vantarāgo), đã giải thoát khỏi tham ái (muttarāgo), đã đoạn trừ tham ái (pahīnarāgo), đã xả bỏ tham ái (paṭinissaṭṭharāgo); không còn khát khao (nicchāto), đã tịch tịnh (nibbuto), đã mát mẻ (sītibhūto), cảm nhận hạnh phúc (sukhappaṭisaṃvedī), sống với tự ngã Phạm thiên (brahmabhūtena attanā viharati) – sau khi nghe, này vị anh hùng, tôi đã không còn dục vọng.

1563

Iccāyasmā jatukaṇṇīti.

Iccāyasmā Jatukaṇṇīti.

Thế là Tôn giả Jatukaṇṇī nghĩa là:

Iccāti padasandhi…pe… padānupubbatāpetaṃ – iccāti.

Iccāti: this is a euphonic conjunction…pe… this is a sequential arrangement of words – iccā.

Iccā (thế là) nghĩa là: sự liên kết từ ngữ… (và) đây là sự nối tiếp các từ ngữ – iccā.

Āyasmāti piyavacanaṃ sagāravasappatissādhivacanametaṃ āyasmāti.

Āyasmāti: this is an affectionate address, a respectful and reverential address – āyasmā.

Āyasmā (Tôn giả) nghĩa là: đây là lời nói thân ái, lời nói tôn kính, lời nói ngưỡng mộ – āyasmā.

Jatukaṇṇīti tassa brāhmaṇassa gottaṃ saṅkhā samaññā paññatti vohāroti – iccāyasmā jatukaṇṇi.

Jatukaṇṇīti: this is the clan name, designation, appellation, and usage of that brahmin – iccāyasmā Jatukaṇṇi.

Jatukaṇṇī nghĩa là: đây là tên họ, danh hiệu, sự chỉ định, cách gọi của vị Bà-la-môn ấy – Thế là Tôn giả Jatukaṇṇī.

1564

Oghātigaṃ puṭṭhumakāmamāgamanti.

Đến để hỏi bậc đã vượt qua dòng nước lũ, bậc không dục vọng.

Oghātiganti oghātigaṃ oghaṃ atikkantaṃ samatikkantaṃ vītivattanti – oghātigaṃ.

Oghātiganti: oghātiga means one who has crossed the flood, transcended, overcome – oghātigaṃ.

Oghātigaṃ (bậc đã vượt qua dòng nước lũ) nghĩa là: bậc đã vượt qua dòng nước lũ, đã vượt qua hoàn toàn, đã vượt lên trên – bậc đã vượt qua dòng nước lũ.

Puṭṭhunti puṭṭhuṃ pucchituṃ yācituṃ ajjhesituṃ pasādetuṃ.

Puṭṭhunti: puṭṭhu means to ask, to request, to invite, to please.

Puṭṭhuṃ (để hỏi) nghĩa là: để hỏi, để cầu xin, để thỉnh cầu, để làm cho hoan hỷ.

Akāmamāgamanti akāmaṃ puṭṭhuṃ nikkāmaṃ cattakāmaṃ vantakāmaṃ muttakāmaṃ pahīnakāmaṃ paṭinissaṭṭhakāmaṃ vītarāgaṃ vigatarāgaṃ cattarāgaṃ vantarāgaṃ muttarāgaṃ pahīnarāgaṃ paṭinissaṭṭharāgaṃ āgamhā āgatamhā upāgatamhā sampattamhā tayā saddhiṃ samāgatamhāti – oghātigaṃ puṭṭhumakāmamāgamaṃ.

Akāmamāgamanti: We have come, approached, arrived, met with you, to ask the desireless, passionless, abandoned-desire, vomited-desire, liberated-from-desire, eliminated-desire, relinquished-desire, dispassionate, detached-from-passion, abandoned-passion, vomited-passion, liberated-from-passion, eliminated-passion, relinquished-passion one – oghātigaṃ puṭṭhumakāmamāgamaṃ.

Akāmamāgamaṃ (đã đến bậc không dục vọng) nghĩa là: chúng tôi đã đến, đã đến gần, đã đạt được, đã gặp gỡ Ngài, bậc không dục vọng, không tham ái, đã từ bỏ dục vọng, đã nhổ bỏ dục vọng, đã giải thoát khỏi dục vọng, đã đoạn trừ dục vọng, đã xả bỏ dục vọng; không tham ái, đã hoàn toàn không tham ái, đã từ bỏ tham ái, đã nhổ bỏ tham ái, đã giải thoát khỏi tham ái, đã đoạn trừ tham ái, đã xả bỏ tham ái – đến để hỏi bậc đã vượt qua dòng nước lũ, bậc không dục vọng.

1565

Santipadaṃ brūhi sahajanettāti.

Xin hãy nói về con đường an tịnh, hỡi bậc có đôi mắt sinh ra cùng lúc.

Santīti ekena ākārena santipi santipadampi^* taṃyeva amataṃ nibbānaṃ.

Santīti: in one sense, peace and the path to peace are indeed that deathless Nibbāna.

Santī (an tịnh) nghĩa là: theo một khía cạnh, santī (an tịnh) và santipada (con đường an tịnh) đều là Niết Bàn bất tử.

Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ.

That which is the calming of all formations, the relinquishment of all attachments, the destruction of craving, dispassion, cessation, Nibbāna.

Đó là sự làm lắng dịu tất cả các hành, sự xả bỏ tất cả các chấp thủ, sự diệt trừ khát ái, sự ly tham, sự đoạn diệt, Niết Bàn.

Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘santametaṃ padaṃ, paṇītametaṃ padaṃ, yadidaṃ sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbāna’’nti.

For it was said by the Blessed One: ‘‘This state is peaceful, this state is sublime, namely, the calming of all formations, the relinquishment of all attachments, the destruction of craving, dispassion, cessation, Nibbāna’’.

Điều này đã được Đức Thế Tôn nói: “Đây là con đường an tịnh, đây là con đường cao thượng, tức là sự làm lắng dịu tất cả các hành, sự xả bỏ tất cả các chấp thủ, sự diệt trừ khát ái, sự ly tham, sự đoạn diệt, Niết Bàn.”

Athāparenākārena ye dhammā santādhigamāya santiphusanāya santisacchikiriyāya saṃvattanti, seyyathidaṃ – cattāro satipaṭṭhānā cattāro sammappadhānā cattāro iddhipādā pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅgā ariyo aṭṭhaṅgiko maggo – ime vuccanti santipadā.

Furthermore, in another sense, those dhammas that lead to the attainment of peace, to the touching of peace, to the realization of peace, such as – the four foundations of mindfulness, the four right efforts, the four bases of psychic power, the five faculties, the five powers, the seven factors of enlightenment, the Noble Eightfold Path – these are called santipadā.

Hơn nữa, theo một khía cạnh khác, những pháp đưa đến sự thành tựu an tịnh, sự chạm đến an tịnh, sự chứng ngộ an tịnh, đó là: bốn niệm xứ, bốn chánh cần, bốn thần túc, năm căn, năm lực, bảy giác chi, và Bát chánh đạo cao thượng – những điều này được gọi là santipada (con đường an tịnh).

Santipadaṃ tāṇapadaṃ leṇapadaṃ saraṇapadaṃ abhayapadaṃ accutapadaṃ amatapadaṃ nibbānapadaṃ brūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehi.

Declare, explain, teach, make known, establish, reveal, analyze, clarify, proclaim the path to peace, the path to protection, the path to shelter, the path to refuge, the path to safety, the path to the unchangeable, the path to the deathless, the path to Nibbāna.

Xin hãy nói, giảng giải, thuyết giảng, tuyên bố, thiết lập, mở ra, phân tích, làm rõ, công bố con đường an tịnh, con đường nương tựa, con đường ẩn náu, con đường trú ẩn, con đường không sợ hãi, con đường bất tử, con đường Niết Bàn.

Sahajanettāti nettaṃ vuccati sabbaññutañāṇaṃ.

Sahajanettāti: netta means omniscience.

Sahajanettā (bậc có đôi mắt sinh ra cùng lúc) nghĩa là: netta (mắt) được gọi là trí tuệ toàn tri (sabbaññutañāṇa).

Buddhassa bhagavato nettañca jinabhāvo ca bodhiyā mūle apubbaṃ acarimaṃ ekasmiṃ khaṇe uppanno, tasmā buddho sahajanettoti – santipadaṃ brūhi sahajanetta.

The eye of the Blessed Buddha and his state of being a conqueror arose simultaneously, at one moment, at the root of the Bodhi tree. Therefore, the Buddha is called Sahajanetta (one whose eye arose spontaneously). — Declare the path to peace, O Sahajanetta.

Trí tuệ của Đức Phật và trạng thái giác ngộ của Ngài đã sinh khởi đồng thời, không trước không sau, trong cùng một khoảnh khắc dưới gốc cây Bồ đề, do đó Đức Phật được gọi là sahajanetta (bậc có đôi mắt sinh ra cùng lúc) – xin hãy nói về con đường an tịnh, hỡi bậc có đôi mắt sinh ra cùng lúc.

1566

Yathātacchaṃ bhagavā brūhi metanti yathātacchaṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ…pe… nirodho nibbānaṃ.

Bhagavā, declare to me that which is true—that which is true is called the deathless Nibbāna…pe… cessation is Nibbāna.

Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy nói cho con biết sự thật (Yathātacchaṃ bhagavā brūhi metaṃ) – sự thật được gọi là Nibbāna bất tử (amataṃ nibbānaṃ)... (và) sự diệt tận (nirodho) là Nibbāna.

Bhagavāti gāravādhivacanaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti.

Bhagavā is a term of respect…pe… a true designation, namely, Bhagavā.

Bhagavā là một từ xưng hô tôn kính... (và) là một paññatti (khái niệm) đã được chứng ngộ, đó là Bhagavā.

Brūhi metanti brūhi ācikkhāhi…pe… pakāsehīti – yathātacchaṃ bhagavā brūhi metaṃ.

Declare to me means declare, explain…pe… reveal. — Bhagavā, declare to me that which is true.

Brūhi metaṃ nghĩa là hãy nói, hãy chỉ dạy cho tôi... (và) hãy làm cho hiển lộ – "Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy nói cho con biết sự thật."

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Vì vậy, vị Bà-la-môn ấy nói:

1567

‘‘Sutvānahaṃ vīra akāmakāmiṃ,^*

“Having heard, O Hero, I, longing for the unconditioned,^*

“Này vị Anh hùng, con đã nghe, dù không muốn,^*

1568

Oghātigaṃ puṭṭhumakāmamāgamaṃ;

Came desiring to ask the one who has crossed the flood;

Con đã đến để hỏi về vị đã vượt qua dòng nước lũ (ogha);

1569

Santipadaṃ brūhi sahajanetta, yathātacchaṃ bhagavā brūhi meta’’nti.

Declare the path to peace, O Sahajanetta, Bhagavā, declare to me that which is true.”

Này vị có mắt tự nhiên (sahajanetta), xin Ngài hãy nói về con đường an tịnh (santipadaṃ), bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy nói cho con biết sự thật.”

1570

66.

1571

Bhagavā hi kāme abhibhuyya iriyati, ādiccova pathaviṃ tejī tejasā;

For the Bhagavā moves having overcome sensual pleasures, like the sun, mighty with its radiance, overcomes the earth;

Quả thật, Thế Tôn đã chiến thắng các dục vọng mà sống, như mặt trời với ánh sáng rực rỡ chiếu rọi trái đất;

1572

Parittapaññassa me bhūripañño, ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ;

To me, of limited wisdom, O you of vast wisdom, declare the Dhamma by which I may know;

Con là người có trí tuệ hạn hẹp, xin Ngài, bậc có trí tuệ rộng lớn, hãy chỉ dạy cho con Pháp mà con có thể hiểu;

1573

Jātijarāya idha vippahānaṃ.

The abandoning of birth and old age here.

Sự từ bỏ sinh và già ở đây.

1574

Bhagavā hi kāme abhibhuyya iriyatīti.

For the Bhagavā moves having overcome sensual pleasures.

Quả thật, Thế Tôn đã chiến thắng các dục vọng mà sống (Bhagavā hi kāme abhibhuyya iriyati) – trong câu này:

Bhagavāti gāravādhivacanaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti.

Bhagavā is a term of respect…pe… a true designation, namely, Bhagavā.

Bhagavā là một từ xưng hô tôn kính... (và) là một paññatti (khái niệm) đã được chứng ngộ, đó là Bhagavā.

Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā.

Sensual pleasures (Kāmā) are, in summary, two kinds: object-sensual pleasures (vatthukāmā) and defilement-sensual pleasures (kilesakāmā)…pe… these are called object-sensual pleasures…pe… these are called defilement-sensual pleasures.

Kāmā (các dục vọng) được tóm tắt thành hai loại: vatthukāmā (dục cảnh) và kilesakāmā (phiền não dục)... (và) đây được gọi là vatthukāmā... (và) đây được gọi là kilesakāmā.

Bhagavā vatthukāme parijānitvā kilesakāme pahāya abhibhuyya abhibhavitvā ajjhottharitvā pariyādiyitvā carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpetīti – bhagavā hi kāme abhibhuyya iriyati.

The Bhagavā, having fully understood object-sensual pleasures, and having abandoned, overcome, subdued, overwhelmed, exhausted, and crushed defilement-sensual pleasures, lives, dwells, moves, acts, maintains, passes, and spends his time. — For the Bhagavā moves having overcome sensual pleasures.

Thế Tôn đã thấu hiểu vatthukāmā, đã từ bỏ kilesakāmā, đã chiến thắng, đã chinh phục, đã đè bẹp, đã tiêu diệt, đã nghiền nát (madditvā) mà sống, an trú, hành động, duy trì, bảo vệ, duy trì cuộc sống – đó là ý nghĩa của "Bhagavā hi kāme abhibhuyya iriyati".

1575

Ādiccova pathaviṃ tejī tejasāti ādicco vuccati sūriyo^* .

Like the sun, mighty with its radiance, overcomes the earth—the sun is called ādicco.

Như mặt trời với ánh sáng rực rỡ chiếu rọi trái đất (Ādiccova pathaviṃ tejī tejasā) – ādicco được gọi là sūriyo (mặt trời).

Pathavī vuccati jagatī^* .

The earth is called pathavī.

Pathavī được gọi là jagatī (mặt đất).

Yathā sūriyo tejī tejena samannāgato pathaviṃ abhibhuyya abhibhavitvā ajjhottharitvā pariyādiyitvā santāpayitvā sabbaṃ ākāsagataṃ tamagataṃ abhivihacca andhakāraṃ vidhamitvā ālokaṃ dassayitvā ākāse antalikkhe gaganapathe^* gacchati, evameva bhagavā ñāṇatejī ñāṇatejena samannāgato sabbaṃ abhisaṅkhārasamudayaṃ…pe… kilesatamaṃ avijjandhakāraṃ vidhamitvā ñāṇālokaṃ dassetvā vatthukāme parijānitvā kilesakāme pahāya abhibhuyya abhibhavitvā ajjhottharitvā pariyādiyitvā madditvā carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpetīti – ādiccova pathaviṃ tejī tejasā.

Just as the sun, mighty and endowed with radiance, overcomes, subdues, overwhelms, exhausts, and heats the earth, and having dispelled all darkness in the sky, in space, having removed the gloom, showing light, travels in the sky, in the atmosphere, in the celestial path; even so, the Bhagavā, mighty with wisdom, endowed with the radiance of wisdom, having dispelled all the accumulation of formations…pe… the gloom of defilements, the darkness of ignorance, showing the light of wisdom, having fully understood object-sensual pleasures, and having abandoned, overcome, subdued, overwhelmed, exhausted, and crushed defilement-sensual pleasures, lives, dwells, moves, acts, maintains, passes, and spends his time. — Like the sun, mighty with its radiance, overcomes the earth.

Như mặt trời, với năng lực rực rỡ, đã chiến thắng, chinh phục, đè bẹp, tiêu diệt, làm nóng rực trái đất, đã phá tan mọi bóng tối trong không gian, đã xua tan sự u ám, đã chiếu sáng và di chuyển trên bầu trời, giữa không trung, trên đường đi của chư thiên; cũng vậy, Thế Tôn, với năng lực trí tuệ (ñāṇatejī), với năng lực trí tuệ, đã phá tan mọi tập khởi của các hành (abhisaṅkhārasamudayaṃ)... (và) bóng tối phiền não (kilesatamaṃ), sự u ám vô minh (avijjandhakāraṃ), đã chiếu sáng trí tuệ, đã thấu hiểu vatthukāmā, đã từ bỏ kilesakāmā, đã chiến thắng, đã chinh phục, đã đè bẹp, đã tiêu diệt, đã nghiền nát mà sống, an trú, hành động, duy trì, bảo vệ, duy trì cuộc sống – đó là ý nghĩa của "Ādiccova pathaviṃ tejī tejasā".

1576

Parittapaññassa me bhūripaññoti ahamasmi parittapañño omakapañño lāmakapañño chatukkapañño.

To me, of limited wisdom, O you of vast wisdom—I am of limited wisdom, of inferior wisdom, of base wisdom, of poor wisdom.

Con là người có trí tuệ hạn hẹp, xin Ngài, bậc có trí tuệ rộng lớn (Parittapaññassa me bhūripañño) – con là người có trí tuệ hạn hẹp, trí tuệ kém cỏi, trí tuệ thấp kém, trí tuệ yếu ớt.

Tvampi mahāpañño puthupañño hāsapañño javanapañño tikkhapañño nibbedhikapañño.

And you are of great wisdom, of extensive wisdom, of joyful wisdom, of swift wisdom, of sharp wisdom, of penetrative wisdom.

Ngài là bậc có đại trí tuệ, quảng đại trí tuệ, trí tuệ vui vẻ, trí tuệ nhanh nhạy, trí tuệ sắc bén, trí tuệ xuyên thấu.

Bhūri vuccati pathavī.

The earth is called bhūri.

Bhūri được gọi là trái đất (pathavī).

Bhagavā tāya pathavisamāya paññāya vipulāya vitthatāya samannāgatoti – parittapaññassa me bhūripañño.

The Bhagavā is endowed with wisdom like the earth, with vast, extensive wisdom. — To me, of limited wisdom, O you of vast wisdom.

Thế Tôn được phú bẩm trí tuệ rộng lớn, bao la, như trái đất – đó là ý nghĩa của "Parittapaññassa me bhūripañño".

1577

Ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññanti.

Declare the Dhamma by which I may know.

Hãy chỉ dạy cho con Pháp mà con có thể hiểu (Ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ).

Dhammanti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ, cattāro satipaṭṭhāne…pe… nibbānañca nibbānagāminiñca paṭipadaṃ ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehi.

Dhamma means the holy life beautiful in the beginning, beautiful in the middle, beautiful in the end, with meaning and with letter, entirely complete and purified; the four foundations of mindfulness…pe… Nibbāna and the path leading to Nibbāna. Declare, teach, make known, establish, disclose, analyze, clarify, reveal.

Pháp (Dhammaṃ) là Phạm hạnh toàn hảo, thanh tịnh, có lợi ích ở ban đầu, ở giữa và ở cuối, có ý nghĩa và có văn tự, Tứ Niệm Xứ... (và) Nibbāna và con đường dẫn đến Nibbāna – hãy chỉ dạy, thuyết giảng, tuyên bố, thiết lập, mở ra, phân tích, làm cho hiển lộ, làm cho sáng tỏ.

Yamahaṃ vijaññanti yamahaṃ jāneyyaṃ ājāneyyaṃ vijāneyyaṃ paṭijāneyyaṃ paṭivijjheyyaṃ adhigaccheyyaṃ phasseyyaṃ sacchikareyyanti – ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ.

By which I may know means by which I may know, understand, discern, comprehend, penetrate, attain, experience, realize. — Declare the Dhamma by which I may know.

Mà con có thể hiểu (Yamahaṃ vijaññaṃ) nghĩa là điều mà con có thể biết, nhận biết, thấu hiểu, chứng ngộ, xuyên thấu, đạt được, chạm đến, thực chứng – đó là ý nghĩa của "Hãy chỉ dạy cho con Pháp mà con có thể hiểu".

1578

Jātijarāya idha vippahānanti idheva jātijarāya maraṇassa pahānaṃ vūpasamaṃ paṭinissaggaṃ paṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – jātijarāya idha vippahānaṃ.

The abandoning of birth and old age here means here and now the abandoning, calming, relinquishing, cessation of birth, old age, and death, the deathless Nibbāna. — The abandoning of birth and old age here.

Sự từ bỏ sinh và già ở đây (Jātijarāya idha vippahānaṃ) nghĩa là ngay tại đây, sự từ bỏ, sự lắng dịu, sự xả ly, sự an tịnh, Nibbāna bất tử của sinh, già và chết – đó là ý nghĩa của "Jātijarāya idha vippahānaṃ".

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Vì vậy, vị Bà-la-môn ấy nói:

1579

‘‘Bhagavā hi kāme abhibhuyya iriyati, ādiccova pathaviṃ tejī tejasā;

“For the Bhagavā moves having overcome sensual pleasures, like the sun, mighty with its radiance, overcomes the earth;

“Quả thật, Thế Tôn đã chiến thắng các dục vọng mà sống, như mặt trời với ánh sáng rực rỡ chiếu rọi trái đất;

1580

Parittapaññassa me bhūripañño, ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ;

To me, of limited wisdom, O you of vast wisdom, declare the Dhamma by which I may know;

Con là người có trí tuệ hạn hẹp, xin Ngài, bậc có trí tuệ rộng lớn, hãy chỉ dạy cho con Pháp mà con có thể hiểu;

1581

Jātijarāya idha vippahāna’’nti.

for the abandoning of birth and aging here.”

Sự từ bỏ sinh và già ở đây.”

1582

67.

1583

Kāmesu vinaya gedhaṃ,^*

“Subdue attachment to sensual pleasures,^*

Này Jatukaṇṇī, hãy loại bỏ sự tham đắm vào các dục vọng,

1584

Nekkhammaṃ daṭṭhu khemato;

Seeing renunciation as security;

Hãy thấy sự xuất ly (nekkhammaṃ) là an toàn;

1585

Uggahitaṃ nirattaṃ vā, mā te vijjittha kiñcanaṃ.

Whatever is grasped or rejected, let no kiñcana exist for you.

Đừng để bất cứ điều gì đã được nắm giữ hay từ bỏ làm bạn xao động.

1586

Kāmesu vinaya gedhanti.

“Subdue attachment to sensual pleasures.”

Trong các dục, hãy nhiếp phục lòng tham ái.

Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā.

“Sensual pleasures” (kāmā) are, in summary, two kinds of sensual pleasures: vatthukāmā (sensual objects) and kilesakāmā (sensual defilements)… (etc.)… these are called vatthukāmā… (etc.)… these are called kilesakāmā.

Dục (kāmā): Tóm lại, có hai loại dục – dục đối tượng (vatthukāmā) và dục phiền não (kilesakāmā)...v.v... những thứ này được gọi là dục đối tượng...v.v... những thứ này được gọi là dục phiền não.

Gedhanti gedho vuccati taṇhā.

“Attachment” (gedhaṃ): gedha is called craving (taṇhā).

Tham ái (gedha): Tham ái (gedha) được gọi là ái (taṇhā).

Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.

That which is lust, strong lust… (etc.)… covetousness, greed, a root of unwholesomeness.

Sự tham ái, sự say đắm...v.v... sự tham lam, lòng tham, là gốc rễ của bất thiện.

Kāmesu vinaya gedhanti kāmesu gedhaṃ vinaya paṭivinaya pajaha vinodehi byantīkarohi anabhāvaṃ gamehīti – kāmesu vinaya gedhaṃ.

“Subdue attachment to sensual pleasures” means: subdue, thoroughly subdue, abandon, dispel, make disappear, bring to an end the attachment to sensual pleasures—thus, “subdue attachment to sensual pleasures.”

Trong các dục, hãy nhiếp phục lòng tham ái: có nghĩa là hãy nhiếp phục, hãy chế ngự, hãy từ bỏ, hãy loại trừ, hãy làm cho chấm dứt, hãy đưa đến chỗ không còn tồn tại lòng tham ái trong các dục – trong các dục, hãy nhiếp phục lòng tham ái.

Jatukaṇṇīti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ gottena ālapati.

“Jatukaṇṇī,” said the Blessed One (bhagavā), is the Blessed One addressing that brahmin by his clan name.

Jatukaṇṇī: Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên dòng họ.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – jatukaṇṇīti bhagavā.

“Blessed One” (bhagavā) is a term of reverence… (etc.)… a true designation, namely, the Blessed One—thus, “Jatukaṇṇī,” said the Blessed One.

Thế Tôn (Bhagavā): Đây là một danh xưng tôn kính...v.v... là một khái niệm được chứng thực, đó chính là Thế Tôn – Jatukaṇṇī, Đức Thế Tôn gọi.

1587

Nekkhammaṃ daṭṭhu khematoti.

“Seeing renunciation as security.”

Thấy sự xuất ly là an ổn.

Nekkhammanti sammāpaṭipadaṃ anulomapaṭipadaṃ apaccanīkapaṭipadaṃ anvatthapaṭipadaṃ dhammānudhammapaṭipadaṃ sīlesu paripūrakāritaṃ indriyesu guttadvārataṃ bhojane mattaññutaṃ jāgariyānuyogaṃ satisampajaññaṃ cattāro satipaṭṭhāne cattāro sammappadhāne cattāro iddhipāde pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅge ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ nibbānañca nibbānagāminiñca paṭipadaṃ khemato tāṇato leṇato saraṇato saraṇībhūtato abhayato accutato amatato nibbānato daṭṭhuṃ passitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – nekkhammaṃ daṭṭhu khemato.

“Renunciation” (nekkhammaṃ) means: the right practice, the conforming practice, the unopposing practice, the beneficial practice, the practice in accordance with the Dhamma, the fulfillment of morality, the guarding of the sense-doors, moderation in food, devotion to wakefulness, mindfulness and clear comprehension, the four foundations of mindfulness (satipaṭṭhāne), the four right exertions (sammappadhāne), the four bases of psychic power (iddhipāde), the five faculties (indriyāni), the five powers (balāni), the seven factors of awakening (bojjhaṅge), the Noble Eightfold Path (ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ), and Nibbāna (nibbānañca) and the path leading to Nibbāna (nibbānagāminiñca paṭipadaṃ). “As security” (khemato) means: seeing, perceiving, weighing, discerning, developing, making manifest Nibbāna as security, protection, shelter, refuge, a place of refuge, fearlessness, immutability, deathlessness—thus, “seeing renunciation as security.”

Sự xuất ly (nekkhamma): là chánh đạo, là pháp hành thuận chiều, là pháp hành không đối nghịch, là pháp hành thuận theo mục đích, là pháp hành thuận theo pháp và tùy pháp, là sự thực hành viên mãn các giới, là sự phòng hộ các căn, là sự tiết độ trong ăn uống, là sự chuyên tâm tỉnh thức, là niệm và tỉnh giác, là bốn niệm xứ, bốn chánh cần, bốn như ý túc, năm căn, năm lực, bảy giác chi, Thánh đạo Tám ngành, và Niết-bàn cùng con đường đưa đến Niết-bàn. Thấy, nhận biết, cân nhắc, thẩm xét, làm cho rõ ràng, làm cho hiển lộ sự xuất ly ấy là an ổn, là nơi nương tựa, là nơi ẩn náu, là nơi quy y, là nơi đã trở thành chốn nương náu, là vô úy, là bất tử, là vô sanh, là Niết-bàn – thấy sự xuất ly là an ổn.

1588

Uggahitaṃ nirattaṃ vāti.

“Whatever is grasped or rejected.”

Điều đã nắm giữ hoặc đã buông bỏ.

Uggahitanti taṇhāvasena diṭṭhivasena gahitaṃ parāmaṭṭhaṃ abhiniviṭṭhaṃ ajjhositaṃ adhimuttaṃ.

“Grasped” (uggahitaṃ) means: grasped, erroneously held, clung to, obsessed with, determined by craving or by wrong view.

Đã nắm giữ: là đã nắm giữ, đã chấp thủ sai lầm, đã cố chấp, đã chìm đắm, đã quyết chắc bởi sức mạnh của ái, bởi sức mạnh của tà kiến.

Nirattaṃ vāti nirattaṃ vā muñcitabbaṃ vijahitabbaṃ vinoditabbaṃ byantīkātabbaṃ anabhāvaṃ gametabbanti – uggahitaṃ nirattaṃ vā.

“Or rejected” (nirattaṃ vā) means: or that which should be rejected, released, abandoned, dispelled, made to disappear, brought to an end—thus, “whatever is grasped or rejected.”

Hoặc đã buông bỏ: Hoặc là điều không đáng ưa thích, cần phải buông bỏ, cần phải từ bỏ, cần phải loại trừ, cần phải làm cho chấm dứt, cần phải đưa đến chỗ không còn tồn tại – điều đã nắm giữ hoặc đã buông bỏ.

1589

Mā te vijjittha kiñcananti rāgakiñcanaṃ dosakiñcanaṃ mohakiñcanaṃ mānakiñcanaṃ diṭṭhikiñcanaṃ kilesakiñcanaṃ duccaritakiñcanaṃ.

“Let no kiñcana exist for you” means: the kiñcana of lust, the kiñcana of hatred, the kiñcana of delusion, the kiñcana of conceit, the kiñcana of wrong view, the kiñcana of defilements, the kiñcana of misconduct.

Mong rằng không có gì ràng buộc ông: sự ràng buộc của tham, sự ràng buộc của sân, sự ràng buộc của si, sự ràng buộc của mạn, sự ràng buộc của tà kiến, sự ràng buộc của phiền não, sự ràng buộc của ác hạnh.

Idaṃ kiñcanaṃ^* tuyhaṃ mā vijjittha mā pavijjittha mā saṃvijjittha pajaha vinodehi byantīkarohi anabhāvaṃ gamehīti – mā te vijjittha kiñcanaṃ.

Let this kiñcana not exist for you, not arise for you, not come into being for you. Abandon it, dispel it, make it disappear, bring it to an end—thus, “let no kiñcana exist for you.”

Sự ràng buộc này mong rằng không có nơi ông, mong rằng không hiện hữu, mong rằng không tồn tại; hãy từ bỏ, hãy loại trừ, hãy làm cho chấm dứt, hãy đưa đến chỗ không còn tồn tại – mong rằng không có gì ràng buộc ông.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói –

1590

‘‘Kāmesu vinaya gedhaṃ,^*

“Subdue attachment to sensual pleasures,^*

"Trong các dục, hãy nhiếp phục lòng tham ái,^*

1591

Nekkhammaṃ daṭṭhu khemato;

Seeing renunciation as security;

Thấy sự xuất ly là an ổn;

1592

Uggahitaṃ nirattaṃ vā, mā te vijjittha kiñcana’’nti.

Whatever is grasped or rejected, let no kiñcana exist for you.”

Điều đã nắm giữ hoặc đã buông bỏ, mong rằng không có gì ràng buộc ông."

1593

68.

1594

Yaṃ pubbe taṃ visosehi, pacchā te māhu kiñcanaṃ;

“What is past, dry it up; let nothing be for you in the future;

Cái gì ở quá khứ, hãy làm cho khô cạn, tương lai mong không có gì;

1595

Majjhe ce no gahessasi, upasanto carissasi.

If you do not grasp the middle, you will fare in peace.”

Nếu ở hiện tại không nắm giữ, ông sẽ đi lại trong an tịnh.

1596

Yaṃ pubbe taṃ visosehīti atīte saṅkhāre ārabbha ye kilesā uppajjeyyuṃ te kilese sosehi visosehi sukkhāpehi visukkhāpehi abījaṃ karohi pajaha vinodehi byantīkarohi anabhāvaṃ gamehīti – evampi yaṃ pubbe taṃ visosehi.

“What is past, dry it up” means: concerning past formations (saṅkhāre), whatever defilements (kilesā) might arise, dry up those defilements, thoroughly dry them up, make them dry, thoroughly make them dry, make them seedless, abandon them, dispel them, make them disappear, bring them to an end—this is also the meaning of “what is past, dry it up.”

Cái gì ở quá khứ, hãy làm cho khô cạn: những phiền não nào có thể khởi lên do duyên vào các hành trong quá khứ, hãy làm cho những phiền não ấy khô cạn, hãy làm cho chúng khô kiệt, hãy làm cho chúng khô héo, hãy làm cho chúng khô héo hoàn toàn, hãy làm cho chúng không còn mầm mống, hãy từ bỏ, hãy loại trừ, hãy làm cho chấm dứt, hãy đưa đến chỗ không còn tồn tại – như vậy là cái gì ở quá khứ, hãy làm cho khô cạn.

Atha vā, ye atītā kammābhisaṅkhārā avipakkavipākā te kammābhisaṅkhāre sosehi visosehi sukkhāpehi visukkhāpehi abījaṃ^* karohi pajaha vinodehi byantīkarohi anabhāvaṃ gamehīti – evampi yaṃ pubbe taṃ visosehi.

Alternatively, whatever past volitional formations (kammābhisaṅkhārā) have not yet ripened their results, dry up those volitional formations, thoroughly dry them up, make them dry, thoroughly make them dry, make them seedless, abandon them, dispel them, make them disappear, bring them to an end—this is also the meaning of “what is past, dry it up.”

Hoặc là, những nghiệp hành nào trong quá khứ chưa cho quả, hãy làm cho những nghiệp hành ấy khô cạn, hãy làm cho chúng khô kiệt, hãy làm cho chúng khô héo, hãy làm cho chúng khô héo hoàn toàn, hãy làm cho chúng không còn mầm mống, hãy từ bỏ, hãy loại trừ, hãy làm cho chấm dứt, hãy đưa đến chỗ không còn tồn tại – như vậy cũng là cái gì ở quá khứ, hãy làm cho khô cạn.

1597

Pacchā te māhu kiñcananti pacchā vuccati anāgate saṅkhāre ārabbha rāgakiñcanaṃ dosakiñcanaṃ mohakiñcanaṃ mānakiñcanaṃ diṭṭhikiñcanaṃ kilesakiñcanaṃ duccaritakiñcanaṃ.

“Let nothing be for you in the future” means: “future” refers to the kiñcana of lust, the kiñcana of hatred, the kiñcana of delusion, the kiñcana of conceit, the kiñcana of wrong view, the kiñcana of defilements, the kiñcana of misconduct, concerning future formations (saṅkhāre).

Tương lai mong không có gì ràng buộc: tương lai được nói đến là sự ràng buộc của tham, sự ràng buộc của sân, sự ràng buộc của si, sự ràng buộc của mạn, sự ràng buộc của tà kiến, sự ràng buộc của phiền não, sự ràng buộc của ác hạnh, do duyên vào các hành trong tương lai.

Idaṃ kiñcanaṃ tuyhaṃ mā ahu mā ahosi mā janesi^* mā sañjanesi mābhinibbattesi pajaha vinodehi byantīkarohi anabhāvaṃ gamehīti – pacchā te māhu kiñcanaṃ.

Let this kiñcana not be for you, not exist for you, not generate for you, not produce for you, not give rise to for you. Abandon it, dispel it, make it disappear, bring it to an end—thus, “let nothing be for you in the future.”

Sự ràng buộc này mong rằng không có nơi ông, mong rằng đã không có, mong rằng ông không tạo ra, mong rằng không làm phát sinh, mong rằng không làm khởi lên; hãy từ bỏ, hãy loại trừ, hãy làm cho chấm dứt, hãy đưa đến chỗ không còn tồn tại – tương lai mong không có gì ràng buộc.

1598

Majjhe ce no gahessasīti majjhe vuccati paccuppannaṃ rūpaṃ vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ.

“If you do not grasp the middle” means: “middle” refers to present form (rūpaṃ), feeling (vedanā), perception (saññā), mental formations (saṅkhārā), consciousness (viññāṇaṃ).

Nếu ở hiện tại không nắm giữ: hiện tại được nói đến là sắc, thọ, tưởng, các hành, và thức trong hiện tại.

Paccuppanne saṅkhāre taṇhāvasena diṭṭhivasena na gahessasi na taṇhissasi na parāmasissasi na nandissasi nābhinandissasi na ajjhosissasi.

You will not grasp, crave, cling to, delight in, greatly delight in, or be absorbed in the present saṅkhāras by way of craving or by way of wrong view.

Đối với các hành trong hiện tại, ông sẽ không nắm giữ bởi sức mạnh của ái, bởi sức mạnh của tà kiến, sẽ không tham ái, sẽ không chấp thủ sai lầm, sẽ không hoan hỷ, sẽ không vui thích, sẽ không chìm đắm.

Abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahissasi vinodessasi byantīkarissasi anabhāvaṃ gamessasīti – majjhe ce no gahessasi.

You will abandon, dispel, eliminate, and bring to an end great delight, greeting, absorption, grasping, clinging, and adherence – if you do not grasp in the middle.

Ông sẽ từ bỏ, loại trừ, làm cho chấm dứt, đưa đến chỗ không còn tồn tại sự vui thích, sự tán dương, sự chìm đắm, sự nắm giữ, sự chấp thủ sai lầm, sự cố chấp – nếu ở hiện tại không nắm giữ.

1599

Upasanto carissasīti rāgassa upasamitattā upasanto carissasi, dosassa…pe… sabbākusalābhisaṅkhārānaṃ santattā samitattā upasamitattā vūpasamitattā nijjhātattā nibbutattā vigatattā paṭippassaddhattā santo upasanto vūpasanto nibbuto paṭippassaddho carissasi viharissasi iriyissasi vattissasi pālessasi yapessasi yāpessasīti – upasanto carissasi.

You will wander tranquil means you will wander tranquil due to the calming of lust, due to the calming of hatred… (and so on for) all unwholesome volitional formations being calmed, appeased, tranquilized, completely tranquilized, burnt out, extinguished, vanished, and utterly pacified; you will wander, abide, move, behave, maintain, and sustain yourself, being calm, tranquil, completely tranquil, extinguished, and utterly pacified.

Ông sẽ đi lại trong an tịnh: vì tham đã được dập tắt, ông sẽ đi lại trong an tịnh; vì sân...v.v... vì tất cả các hành bất thiện đã được dập tắt, đã được lắng dịu, đã được làm cho an tịnh, đã được làm cho hoàn toàn an tịnh, đã được thiêu đốt, đã được dập tắt, đã được từ bỏ, đã được làm cho lắng xuống, nên ông sẽ đi lại, trú ngụ, hành xử, duy trì, bảo tồn, sống một cách an tịnh, vắng lặng, hoàn toàn vắng lặng, tịch tịnh, lắng dịu – ông sẽ đi lại trong an tịnh.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói –

1600

‘‘Yaṃ pubbe taṃ visosehi, pacchā te māhu kiñcanaṃ;

‘‘That which was before, dry it up; let nothing be for you hereafter;

"Cái gì ở quá khứ, hãy làm cho khô cạn, tương lai mong không có gì;

1601

Majjhe ce no gahessasi, upasanto carissasī’’ti.

If you do not grasp in the middle, you will wander tranquil.’’

Nếu ở hiện tại không nắm giữ, ông sẽ đi lại trong an tịnh."

1602

69.

1603

Sabbaso nāmarūpasmiṃ, vītagedhassa brāhmaṇa;

For the brāhmaṇa who is entirely free from craving for nāma-rūpa,

Đối với vị Bà-la-môn đã hết tham ái trong tất cả danh và sắc,

1604

Āsavāssa na vijjanti, yehi maccuvasaṃ vaje.

There are no āsavas by which he might come under the sway of death.

Không còn các lậu hoặc, những thứ dẫn đến quyền lực của tử thần.

1605

Sabbaso nāmarūpasmiṃ vītagedhassa brāhmaṇāti.

For the brāhmaṇa who is entirely free from craving for nāma-rūpa.

Đối với vị Bà-la-môn đã hết tham ái trong tất cả danh và sắc.

Sabbasoti sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ pariyādiyanavacanametaṃ sabbasoti.

Entirely is a word that means completely, in every way, without remainder, without residue, exhaustively.

Tất cả: là một từ ngữ chỉ sự bao trùm, có nghĩa là bằng mọi cách, trong mọi phương diện, tất cả, không còn sót lại, không có ngoại lệ.

Nāmanti cattāro arūpino khandhā.

Nāma are the four immaterial aggregates.

Danh: là bốn uẩn vô sắc.

Rūpanti cattāro ca mahābhūtā catunnañca mahābhūtānaṃ upādāya rūpaṃ.

Rūpa are the four great primary elements and the rūpa derived from the four great primary elements.

Sắc: là bốn đại và sắc do bốn đại tạo thành.

Gedho vuccati taṇhā.

Craving is called taṇhā.

Tham ái (gedha) được gọi là ái (taṇhā).

Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.

That which is lust, strong lust… (and so on for) covetousness, greed, the root of unwholesome states.

Sự tham ái, sự say đắm...v.v... sự tham lam, lòng tham, là gốc rễ của bất thiện.

Sabbaso nāmarūpasmiṃ vītagedhassa brāhmaṇāti sabbaso nāmarūpasmiṃ vītagedhassa vigatagedhassa cattagedhassa vantagedhassa muttagedhassa pahīnagedhassa paṭinissaṭṭhagedhassa vītarāgassa vigatarāgassa cattarāgassa vantarāgassa muttarāgassa pahīnarāgassa paṭinissaṭṭharāgassāti – sabbaso nāmarūpasmiṃ vītagedhassa brāhmaṇa.

For the brāhmaṇa who is entirely free from craving for nāma-rūpa means for one who is entirely free from craving, rid of craving, abandoned craving, disgorged craving, released from craving, given up craving, relinquished craving for nāma-rūpa; for one who is without lust, rid of lust, abandoned lust, disgorged lust, released from lust, given up lust, relinquished lust – for the brāhmaṇa who is entirely free from craving for nāma-rūpa.

Đối với vị Bà-la-môn đã hết tham ái trong tất cả danh và sắc: đối với người đã hết tham ái, đã lìa tham ái, đã từ bỏ tham ái, đã nôn ra tham ái, đã giải thoát khỏi tham ái, đã đoạn trừ tham ái, đã xả ly tham ái, đã hết tham dục, đã lìa tham dục, đã từ bỏ tham dục, đã nôn ra tham dục, đã giải thoát khỏi tham dục, đã đoạn trừ tham dục, đã xả ly tham dục trong tất cả danh và sắc – đối với vị Bà-la-môn đã hết tham ái trong tất cả danh và sắc.

1606

Āsavāssa na vijjantīti.

There are no āsavas for him.

Không còn các lậu hoặc nơi vị ấy.

Āsavāti cattāro āsavā – kāmāsavo, bhavāsavo, diṭṭhāsavo, avijjāsavo.

Āsavas are the four āsavas: the āsava of sensuality, the āsava of existence, the āsava of wrong view, the āsava of ignorance.

Lậu hoặc (āsavā): có bốn lậu hoặc – dục lậu, hữu lậu, kiến lậu, và vô minh lậu.

Assāti arahato khīṇāsavassa.

For him means for the Arahant, whose āsavas are destroyed.

Nơi vị ấy: là nơi bậc A-la-hán, bậc đã đoạn tận các lậu hoặc.

Na vijjantīti ime āsavā tassa natthi na santi na saṃvijjanti nupalabbhanti pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭippassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhāti – āsavāssa na vijjanti.

There are no means these āsavas do not exist for him, are not present, are not found, are not obtained; they are abandoned, uprooted, tranquilized, utterly pacified, incapable of arising again, and burnt by the fire of knowledge – there are no āsavas for him.

Không còn: những lậu hoặc này nơi vị ấy không còn, không có, không hiện hữu, không tìm thấy được; chúng đã được đoạn trừ, đã được cắt đứt tận gốc, đã được dập tắt, đã được làm cho lắng dịu, không còn khả năng tái sanh, đã bị thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ – không còn các lậu hoặc nơi vị ấy.

1607

Yehi maccuvasaṃ vajeti yehi āsavehi maccuno vā vasaṃ gaccheyya, maraṇassa vā vasaṃ gaccheyya, mārapakkhassa vā vasaṃ gaccheyya; te āsavā tassa natthi na santi na saṃvijjanti nupalabbhanti pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭippassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhāti – yehi maccuvasaṃ vaje.

By which he might come under the sway of death means those āsavas by which he might come under the sway of death, or under the sway of mortality, or under the sway of Māra's faction; those āsavas do not exist for him, are not present, are not found, are not obtained; they are abandoned, uprooted, tranquilized, utterly pacified, incapable of arising again, and burnt by the fire of knowledge – by which he might come under the sway of death.

Những thứ dẫn đến quyền lực của tử thần: những lậu hoặc nào mà do chúng, người ta phải chịu sự chi phối của tử thần, hoặc chịu sự chi phối của cái chết, hoặc chịu sự chi phối của phe ma; những lậu hoặc ấy nơi vị ấy không còn, không có, không hiện hữu, không tìm thấy được; chúng đã được đoạn trừ, đã được cắt đứt tận gốc, đã được dập tắt, đã được làm cho lắng dịu, không còn khả năng tái sanh, đã bị thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ – những thứ dẫn đến quyền lực của tử thần.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói –

1608

‘‘Sabbaso nāmarūpasmiṃ, vītagedhassa brāhmaṇa;

‘‘For the brāhmaṇa who is entirely free from craving for nāma-rūpa,

"Đối với vị Bà-la-môn đã hết tham ái trong tất cả danh và sắc,

1609

Āsavāssa na vijjanti, yehi maccuvasaṃ vaje’’ti.

There are no āsavas by which he might come under the sway of death.’’

Các lậu hoặc không còn, nhờ đó mà rơi vào quyền lực của tử thần.”

1610

Saha gāthāpariyosānā…pe… satthā me bhante bhagavā, sāvakohamasmīti.

Immediately upon the conclusion of the verses… (and so on for) "Bhante, the Blessed One is my Teacher; I am a disciple."

Ngay khi bài kệ kết thúc…pe… bạch Thế Tôn, Thế Tôn là bậc Đạo Sư của con, con là đệ tử của Ngài.

1611

Jatukaṇṇimāṇavapucchāniddeso ekādasamo.

The Exposition of Jatukaṇṇi's Questions, the Eleventh.

Chương giải thích câu hỏi của Bà-la-môn Jatukaṇṇi, thứ mười một.

1612

12. Bhadrāvudhamāṇavapucchāniddeso

12. The Exposition of Bhadrāvudha's Questions

12. Chương giải thích câu hỏi của Bà-la-môn Bhadrāvudha

1613

70.

1614

Okañjahaṃ taṇhacchidaṃ anejaṃ,^*

"I implore the wise one who has abandoned the dwelling, cut off craving, is without agitation,

“Đấng từ bỏ sự bám víu, đoạn trừ ái dục, không còn rung động,^*

1615

Nandiñjahaṃ oghatiṇṇaṃ vimuttaṃ;

Who has abandoned delight, crossed the flood, is liberated;

Đấng từ bỏ hỷ lạc, vượt qua dòng lũ, đã giải thoát;

1616

Kappañjahaṃ abhiyāce sumedhaṃ, sutvāna nāgassa apanamissanti^* ito.

Who has abandoned the eon. Having heard the Nāga's words, I shall depart from here."

Con xin thỉnh cầu Đấng từ bỏ các chấp thủ, bậc Toàn Trí; sau khi nghe lời của bậc Nāga (Đức Phật), chúng con sẽ rời khỏi đây.”

1617

Okañjahaṃ taṇhacchidaṃ anejanti.

Who has abandoned the dwelling, cut off craving, is without agitation.

“Đấng từ bỏ sự bám víu, đoạn trừ ái dục, không còn rung động”.

Okañjahanti rūpadhātuyā yo chando yo rāgo yā nandī yā taṇhā ye upāyupādānā^* cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayā, te buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.

Who has abandoned the dwelling means that whatever desire, lust, delight, craving, attachments, clingings, mental determinations, adherences, and latent tendencies there are in the rūpa-element, these have been abandoned by the Buddha, the Blessed One; their roots are cut off, made like a palm-stump, brought to non-existence, and are of a nature not to arise again in the future.

“Okañjaha” có nghĩa là: Đối với Đức Phật, những dục, tham, hỷ, ái, những sự bám víu và chấp thủ, những sự an trú và cố chấp, những tùy miên trong sắc giới đã được đoạn trừ, nhổ tận gốc, làm cho như gốc cây thốt nốt bị chặt, không còn khả năng tái sinh trong tương lai.

Tasmā buddho okañjaho.

Therefore, the Buddha is called "one who has abandoned the dwelling."

Vì vậy, Đức Phật được gọi là Okañjaha (Đấng từ bỏ sự bám víu).

Vedanādhātuyā…pe… saññādhātuyā… saṅkhāradhātuyā… viññāṇadhātuyā yo chando yo rāgo yā nandī yā taṇhā ye upāyupādānā cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayā, te buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.

Whatever desire, whatever passion, whatever delight, whatever craving, whatever attachments, mental fixations, adherences, and underlying tendencies exist in the element of feeling… in the element of perception… in the element of volitional formations… in the element of consciousness—these have been abandoned by the Blessed Buddha, their root cut off, made like a palm-stump, brought to non-existence, and are no longer liable to arise in the future.

Đối với thọ giới…pe… tưởng giới… hành giới… thức giới, những dục, tham, hỷ, ái, những sự bám víu và chấp thủ, những sự an trú và cố chấp, những tùy miên trong tâm đã được Đức Phật đoạn trừ, nhổ tận gốc, làm cho như gốc cây thốt nốt bị chặt, không còn khả năng tái sinh trong tương lai.

Tasmā buddho okañjaho.

Therefore, the Buddha is Okañjaha.

Vì vậy, Đức Phật được gọi là Okañjaha (Đấng từ bỏ sự bám víu).

1618

Taṇhacchidanti.

Taṇhacchida—

“Taṇhacchida” có nghĩa là.

Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā.

Taṇhā means craving for forms… craving for phenomena.

“Taṇhā” là sắc ái…pe… pháp ái.

Sā taṇhā buddhassa bhagavato chinnā ucchinnā samucchinnā vūpasantā paṭippassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā.

That craving has been cut off, entirely cut off, completely cut off, calmed, utterly tranquilized, and rendered incapable of arising again by the fire of wisdom by the Blessed Buddha.

Ái dục đó của Đức Phật đã bị đoạn, bị đoạn tận, bị đoạn trừ hoàn toàn, đã lắng dịu, đã hoàn toàn tịch diệt, không còn khả năng tái sinh, đã bị đốt cháy bởi ngọn lửa trí tuệ.

Tasmā buddho taṇhacchido.

Therefore, the Buddha is Taṇhacchida.

Vì vậy, Đức Phật được gọi là Taṇhacchida (Đấng đoạn trừ ái dục).

Anejoti ejā vuccati taṇhā.

Anejo means that craving is called ejā.

“Aneja” có nghĩa là, ejā được gọi là ái dục.

Yo rāgo sārāgo …pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.

Whatever passion, intense passion… covetousness, greed, the root of unwholesomeness.

Đó là tham, sự tham đắm…pe… tham lam, lòng tham, gốc rễ của bất thiện.

Sā ejā taṇhā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.

That ejā, that craving, has been abandoned by the Blessed Buddha, its root cut off, made like a palm-stump, brought to non-existence, and is no longer liable to arise in the future.

Ejā, ái dục đó của Đức Phật đã được đoạn trừ, nhổ tận gốc, làm cho như gốc cây thốt nốt bị chặt, không còn khả năng tái sinh trong tương lai.

Tasmā buddho anejo.

Therefore, the Buddha is Aneja.

Vì vậy, Đức Phật được gọi là Aneja (Đấng không còn rung động).

Ejāya pahīnattā anejo bhagavā lābhepi na iñjati, alābhepi na iñjati, yasepi na iñjati, ayasepi na iñjati, pasaṃsāyapi na iñjati, nindāyapi na iñjati, sukhepi na iñjati, dukkhepi na iñjati na calati na vedhati na pavedhati na sampavedhatīti.

Because ejā has been abandoned, the Blessed One, being Aneja, does not waver at gain, does not waver at loss, does not waver at fame, does not waver at disrepute, does not waver at praise, does not waver at blame, does not waver at pleasure, does not waver at pain; He does not stir, does not tremble, does not greatly tremble, does not utterly tremble.

Do ái dục đã được đoạn trừ, Đức Thế Tôn Aneja không rung động trước lợi lộc, không rung động trước mất mát, không rung động trước danh tiếng, không rung động trước tai tiếng, không rung động trước lời khen, không rung động trước lời chê, không rung động trước hạnh phúc, không rung động trước khổ đau; không lay chuyển, không dao động, không chấn động, không hoàn toàn chấn động.

Tasmā buddho anejoti – okañjahaṃ taṇhacchidaṃ anejaṃ.

Therefore, the Buddha is Aneja—Okañjaha, Taṇhacchida, Aneja.

Vì vậy, Đức Phật được gọi là Aneja – Đấng từ bỏ sự bám víu, đoạn trừ ái dục, không còn rung động.

Iccāyasmā bhadrāvudhoti.

Thus, Venerable Bhadrāvudha—

“Iccāyasmā Bhadrāvudho” có nghĩa là.

Iccāti padasandhi…pe… āyasmāti, piyavacanaṃ…pe… bhadrāvudhoti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ…pe… abhilāpoti – iccāyasmā bhadrāvudho.

Iccā is a word-junction… āyasmā is an affectionate address… Bhadrāvudha is the name of that brahmin… is the appellation—Thus, Venerable Bhadrāvudha.

“Iccā” là sự nối từ…pe… “āyasmā” là lời nói thân ái…pe… “Bhadrāvudho” là tên của vị Bà-la-môn đó…pe… là cách gọi – Tôn giả Bhadrāvudha nói.

1619

Nandiñjahaṃ oghatiṇṇaṃ vimuttanti nandī vuccati taṇhā.

Nandiñjahaṃ oghatiṇṇaṃ vimuttaṃ—Nandī is called taṇhā.

“Đấng từ bỏ hỷ lạc, vượt qua dòng lũ, đã giải thoát” có nghĩa là nandī được gọi là ái dục.

Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.

Whatever passion, intense passion… covetousness, greed, the root of unwholesomeness.

Đó là tham, sự tham đắm…pe… tham lam, lòng tham, gốc rễ của bất thiện.

Sā nandī sā taṇhā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.

That nandī, that taṇhā, has been abandoned by the Blessed Buddha, its root cut off, made like a palm-stump, brought to non-existence, and is no longer liable to arise in the future.

Nandī, ái dục đó của Đức Phật đã được đoạn trừ, nhổ tận gốc, làm cho như gốc cây thốt nốt bị chặt, không còn khả năng tái sinh trong tương lai.

Tasmā buddho nandiñjaho.

Therefore, the Buddha is Nandiñjaha.

Vì vậy, Đức Phật được gọi là Nandiñjaha (Đấng từ bỏ hỷ lạc).

Oghatiṇṇanti bhagavā kāmoghaṃ tiṇṇo bhavoghaṃ tiṇṇo diṭṭhoghaṃ tiṇṇo avijjoghaṃ tiṇṇo sabbasaṃsārapathaṃ tiṇṇo uttiṇṇo nitthiṇṇo atikkanto samatikkanto vītivatto.

Oghatiṇṇaṃ—the Blessed One has crossed the flood of sensuality, crossed the flood of existence, crossed the flood of views, crossed the flood of ignorance, crossed the entire path of saṃsāra, surmounted, thoroughly surmounted, overcome.

“Oghatiṇṇa” có nghĩa là Đức Thế Tôn đã vượt qua dòng lũ dục, đã vượt qua dòng lũ hữu, đã vượt qua dòng lũ tà kiến, đã vượt qua dòng lũ vô minh, đã vượt qua mọi con đường luân hồi, đã vượt qua hoàn toàn, đã vượt qua triệt để, đã vượt qua, đã hoàn toàn vượt qua, đã siêu việt.

So vutthavāso ciṇṇacaraṇo…pe… jātimaraṇasaṃsāro natthi tassa punabbhavoti – nandiñjahaṃ oghatiṇṇaṃ.

He has lived the holy life, fulfilled the practice… there is no saṃsāra of birth and death, no further existence for Him—Nandiñjahaṃ oghatiṇṇaṃ.

Ngài đã sống Phạm hạnh, đã hoàn thành Phạm hạnh…pe… không còn luân hồi sinh tử và tái sinh cho Ngài – Đấng từ bỏ hỷ lạc, vượt qua dòng lũ.

Vimuttanti bhagavato rāgā cittaṃ muttaṃ vimuttaṃ suvimuttaṃ, dosā cittaṃ… mohā cittaṃ…pe… sabbākusalābhisaṅkhārehi cittaṃ muttaṃ vimuttaṃ suvimuttanti – nandiñjahaṃ oghatiṇṇaṃ vimuttaṃ.

Vimuttaṃ—the mind of the Blessed One is released, liberated, perfectly liberated from passion; His mind is released from hatred… His mind is released from delusion… His mind is released, liberated, perfectly liberated from all unwholesome volitional formations—Nandiñjahaṃ oghatiṇṇaṃ vimuttaṃ.

“Vimutta” có nghĩa là tâm của Đức Thế Tôn đã được giải thoát, hoàn toàn giải thoát, giải thoát hoàn toàn khỏi tham, tâm khỏi sân… tâm khỏi si…pe… tâm đã được giải thoát, hoàn toàn giải thoát, giải thoát hoàn toàn khỏi tất cả các hành bất thiện – Đấng từ bỏ hỷ lạc, vượt qua dòng lũ, đã giải thoát.

1620

Kappañjahaṃ abhiyāce sumedhanti.

Kappañjahaṃ abhiyāce sumedhaṃ—

“Đấng từ bỏ các chấp thủ, bậc Toàn Trí, con xin thỉnh cầu”.

Kappāti dve kappā – taṇhākappo ca diṭṭhikappo ca…pe… ayaṃ taṇhākappo…pe… ayaṃ diṭṭhikappo.

Kappa means two kappas: taṇhākappo and diṭṭhikappo… this is taṇhākappo… this is diṭṭhikappo.

“Kappā” có hai loại chấp thủ – chấp thủ ái dục (taṇhākappo) và chấp thủ tà kiến (diṭṭhikappo)…pe… đây là chấp thủ ái dục…pe… đây là chấp thủ tà kiến.

Buddhassa bhagavato taṇhākappo pahīno diṭṭhikappo paṭinissaṭṭho.

The taṇhākappo has been abandoned by the Blessed Buddha, and the diṭṭhikappo has been renounced.

Chấp thủ ái dục của Đức Phật đã được đoạn trừ, chấp thủ tà kiến đã được từ bỏ.

Taṇhākappassa pahīnattā diṭṭhikappassa paṭinissaṭṭhattā tasmā buddho kappañjaho.

Because taṇhākappo has been abandoned and diṭṭhikappo has been renounced, therefore the Buddha is Kappañjaha.

Do chấp thủ ái dục đã được đoạn trừ và chấp thủ tà kiến đã được từ bỏ, vì vậy Đức Phật được gọi là Kappañjaha (Đấng từ bỏ các chấp thủ).

Abhiyāceti yācāmi abhiyācāmi ajjhesāmi sādiyāmi patthayāmi pihayāmi jappāmi abhijappāmi.

Abhiyāce means I request, I implore, I urge, I approve, I long for, I desire, I murmur, I repeatedly murmur.

“Abhiyāce” có nghĩa là con cầu xin, con khẩn cầu, con thỉnh cầu, con hoan hỷ, con mong muốn, con khao khát, con thì thầm, con khẩn cầu tha thiết.

Sumedhā vuccati paññā.

Sumedhā is called wisdom.

“Sumedhā” được gọi là trí tuệ.

Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi.

That wisdom, understanding… non-delusion, investigation of phenomena, right view.

Trí tuệ đó là sự hiểu biết, sự nhận thức…pe… không mê mờ, sự phân tích các pháp, chánh kiến.

Bhagavā imāya medhāya paññāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato.

The Blessed One is endowed, fully endowed, possessed, fully possessed, accomplished, fully accomplished, furnished with this intelligence, this wisdom.

Đức Thế Tôn đã được trang bị, đã hoàn toàn trang bị, đã đạt được, đã hoàn toàn đạt được, đã sở hữu, đã hoàn toàn sở hữu trí tuệ này.

Tasmā buddho sumedhoti – kappañjahaṃ abhiyāce sumedhaṃ.

Therefore, the Buddha is Sumedha—Kappañjahaṃ abhiyāce sumedhaṃ.

Vì vậy, Đức Phật được gọi là Sumedha (bậc Toàn Trí) – Đấng từ bỏ các chấp thủ, bậc Toàn Trí, con xin thỉnh cầu.

1621

Sutvāna nāgassa apanamissanti itoti.

Sutvāna nāgassa apanamissanti ito—

“Sau khi nghe lời của bậc Nāga, chúng con sẽ rời khỏi đây”.

Nāgassāti nāgo.

Nāgassa means Nāga.

“Nāgassa” có nghĩa là Nāga.

Bhagavā āguṃ na karotīti nāgo, na gacchatīti nāgo, na āgacchatīti nāgo…pe… evaṃ bhagavā na gacchatīti nāgo.

The Blessed One does no evil, therefore He is Nāga; He does not go to what is not to be gone to, therefore He is Nāga; He does not return to existence, therefore He is Nāga… thus the Blessed One does not go to what is not to be gone to, therefore He is Nāga.

Đức Thế Tôn không làm điều ác nên gọi là Nāga, không đi đến nơi không nên đi nên gọi là Nāga, không trở lại (tái sinh) nên gọi là Nāga…pe… như vậy, Đức Thế Tôn không đi đến nơi không nên đi nên gọi là Nāga.

Sutvāna nāgassa apanamissanti itoti tuyhaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ sutvā suṇitvā uggahetvā upadhārayitvā upalakkhayitvā ito apanamissanti vajissanti pakkamissanti disāvidisaṃ gamissantīti – sutvāna nāgassa apanamissanti ito.

Sutvāna nāgassa apanamissanti ito means having heard, listened to, grasped, retained, and understood your words, discourse, teaching, and instruction, we will depart from here, we will go, we will leave, we will go to various directions—Sutvāna nāgassa apanamissanti ito.

“Sutvāna nāgassa apanamissanti ito” có nghĩa là sau khi nghe, lắng nghe, nắm giữ, ghi nhớ, nhận biết lời nói, sự diễn giải, bài giảng, lời khuyên, sự chỉ dạy của Ngài, chúng con sẽ rời khỏi đây, sẽ ra đi, sẽ rời bỏ, sẽ đi đến các phương hướng khác nhau – sau khi nghe lời của bậc Nāga, chúng con sẽ rời khỏi đây.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said—

Vì vậy, vị Bà-la-môn đó nói:

1622

‘‘Okañjahaṃ taṇhacchidaṃ anejaṃ,^*

“Okañjahaṃ, Taṇhacchidaṃ, Anejaṃ,^*

“Đấng từ bỏ sự bám víu, đoạn trừ ái dục, không còn rung động,^*

1623

Nandiñjahaṃ oghatiṇṇaṃ vimuttaṃ;

Nandiñjahaṃ, Oghatiṇṇaṃ, Vimuttaṃ;

Đấng từ bỏ hỷ lạc, vượt qua dòng lũ, đã giải thoát;

1624

Kappañjahaṃ abhiyāce sumedhaṃ, sutvāna nāgassa apanamissanti ito’’ti.

I implore the wise one who has abandoned the eon, and having heard the Nāga's words, I shall depart from here."

Con xin thỉnh cầu Đấng từ bỏ các chấp thủ, bậc Toàn Trí; sau khi nghe lời của bậc Nāga (Đức Phật), chúng con sẽ rời khỏi đây.”

1625

71.

1626

Nānājanā janapadehi saṅgatā, tava vīra vākyaṃ abhikaṅkhamānā;

Various people, gathered from different regions, desiring your heroic word;

“Những người từ các vùng đất khác nhau đã tụ họp, mong mỏi lời vàng của bậc Anh hùng;

1627

Tesaṃ tuvaṃ sādhu viyākarohi, tathā hi te vidito esa dhammo.

Therefore, may you kindly expound to them, for indeed, this Dhamma is known to you.

Xin Ngài hãy giảng giải cho họ một cách rõ ràng, vì pháp này đã được Ngài thấu rõ.”

1628

Nānājanā janapadehi saṅgatāti.

"Various people, gathered from different regions"—

“Nānājanā janapadehi saṅgatā” có nghĩa là.

Nānājanāti khattiyā ca brāhmaṇā ca vessā ca suddā ca gahaṭṭhā ca pabbajitā ca devā ca manussā ca.

"Various people" means Khattiyas, Brahmins, Vessas, Suddas, householders, renunciants, devas, and humans.

“Nānājanā” là các chiến sĩ và Bà-la-môn, các thương gia và tiện dân, các cư sĩ và người xuất gia, các chư thiên và loài người.

Janapadehi saṅgatāti aṅgā ca magadhā ca kaliṅgā ca kāsiyā ca kosalā ca vajjiyā ca mallā ca cetiyamhā ca^* vaṃsā ca kurumhā ca pañcālā ca macchā ca surasenā ca assakā ca avantiyā ca yonā^* ca kambojā ca.

"Gathered from different regions" means from Aṅga, Magadha, Kaliṅga, Kāsī, Kosala, Vajji, Malla, Cetiya, Vaṃsa, Kuru, Pañcāla, Maccha, Surasena, Assaka, Avanti, Yona, and Kamboja.

“Janapadehi saṅgatā” có nghĩa là từ Anga và Magadha, từ Kaliṅga và Kasi, từ Kosala và Vajji, từ Malla và Cetiya, từ Vaṃsa và Kuru, từ Pañcāla và Maccha, từ Surasena và Assaka, từ Avanti và Yona, từ Kamboja.

Saṅgatāti saṅgatā samāgatā samohitā sannipatitāti – nānājanā janapadehi saṅgatā.

"Gathered" means assembled, come together, converged, met – thus, "various people, gathered from different regions."

“Saṅgatā” có nghĩa là đã tụ họp, đã tập hợp, đã quy tụ, đã hội họp – những người từ các vùng đất khác nhau đã tụ họp.

1629

Tava vīra vākyaṃ abhikaṅkhamānāti.

"Desiring your heroic word"—

“Mong mỏi lời vàng của bậc Anh hùng”.

Vīrāti vīro.

"Hero" means hero.

“Vīrā” có nghĩa là vīra.

Bhagavā vīriyavāti vīro, pahūti vīro, visavīti vīro, alamattoti vīro, vigatalomahaṃsotipi vīro.

The Blessed One is heroic because he is energetic; he is heroic because he is capable; he is heroic because he is skilled; he is heroic because he is sufficient; he is heroic because his hair-raising terror has vanished.

Đức Thế Tôn có tinh tấn nên gọi là vīra, có khả năng nên gọi là vīra, thông thạo nên gọi là vīra, tự chủ nên gọi là vīra, không còn lông tóc dựng đứng nên cũng gọi là vīra.

1630

Virato idha sabbapāpakehi, nirayadukkhaṃ aticca vīriyavā so;

He is abstinent from all evil here, and having overcome the suffering of hell, he is energetic;

Đấng đã từ bỏ mọi điều ác ở đời, đã vượt qua khổ đau địa ngục, bậc tinh tấn;

1631

So vīriyavā padhānavā, vīro tādi pavuccate tathattāti.

That energetic one, that striving one, is called a hero, one who is such.

Bậc tinh tấn, bậc nỗ lực, bậc như vậy được gọi là Đấng Anh hùng.

1632

Tava vīra vākyaṃ abhikaṅkhamānāti tuyhaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ.

"Desiring your heroic word" means desiring your speech, your discourse, your teaching, your instruction, your admonition.

“Tava vīra vākyaṃ abhikaṅkhamānā” có nghĩa là lời nói, sự diễn giải, bài giảng, lời khuyên, sự chỉ dạy của Ngài, bậc Anh hùng.

Abhikaṅkhamānāti abhikaṅkhamānā icchamānā sādiyamānā patthayamānā pihayamānā abhijappamānāti – tava vīra vākyaṃ abhikaṅkhamānā.

"Desiring" means desiring, wishing, approving, longing for, yearning for, hoping for – thus, "desiring your heroic word."

“Abhikaṅkhamānā” có nghĩa là đang mong mỏi, đang mong muốn, đang hoan hỷ, đang khao khát, đang yêu thích, đang khẩn cầu tha thiết – đang mong mỏi lời vàng của bậc Anh hùng.

1633

Tesaṃ tuvaṃ sādhu viyākarohīti.

"May you kindly expound to them"—

“Xin Ngài hãy giảng giải cho họ một cách rõ ràng”.

Tesanti tesaṃ khattiyānaṃ brāhmaṇānaṃ vessānaṃ suddānaṃ gahaṭṭhānaṃ pabbajitānaṃ devānaṃ manussānaṃ.

"To them" means to those Khattiyas, Brahmins, Vessas, Suddas, householders, renunciants, devas, and humans.

“Tesaṃ” có nghĩa là cho các chiến sĩ, các Bà-la-môn, các thương gia, các tiện dân, các cư sĩ, các người xuất gia, các chư thiên, các loài người.

Tuvanti bhagavantaṃ bhaṇati.

"You" refers to the Blessed One.

“Tuvaṃ” là nói về Đức Thế Tôn.

Sādhu viyākarohīti sādhu ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – tesaṃ tuvaṃ sādhu viyākarohi.

"May you kindly expound" means kindly declare, teach, explain, establish, reveal, analyze, make clear, proclaim – thus, "may you kindly expound to them."

Sādhu viyākarohī có nghĩa là: hãy giảng giải kỹ càng, hãy thuyết giảng, hãy chỉ rõ, hãy thiết lập, hãy mở bày, hãy phân tích, hãy làm cho hiển lộ, hãy làm cho sáng tỏ. – Ngươi hãy giảng giải kỹ càng cho họ.

1634

Tathā hi te vidito esa dhammoti tathā hi te vidito tulito tīrito vibhūto vibhāvito esa dhammoti – tathā hi te vidito esa dhammo.

"For indeed, this Dhamma is known to you" means indeed, this Dhamma is known, weighed, examined, made manifest, made clear to you – thus, "for indeed, this Dhamma is known to you."

Tathā hi te vidito esa dhammo có nghĩa là: Thật vậy, pháp này đã được ngươi biết, đã được cân nhắc, đã được xem xét, đã được làm cho hiển lộ, đã được phát triển. – Thật vậy, pháp này đã được ngươi biết.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that Brahmin said:

Vì vậy, vị Bà-la-môn ấy nói:

1635

‘‘Nānājanā janapadehi saṅgatā, tava vīra vākyaṃ abhikaṅkhamānā;

"Various people, gathered from different regions, desiring your heroic word;

“Nhiều người từ các xứ sở khác nhau đã hội tụ về đây,

1636

Tesaṃ tuvaṃ sādhu viyākarohi, tathā hi te vidito esa dhammo’’ti.

Therefore, may you kindly expound to them, for indeed, this Dhamma is known to you."

Mong mỏi lời của Ngài, bậc anh hùng. Ngài hãy giảng giải kỹ càng cho họ, vì thật vậy, pháp này đã được Ngài biết rõ.”

1637

72.

1638

Ādānataṇhaṃ vinayetha sabbaṃ,^*

"One should remove all craving for grasping, Bhadrāvudha," said the Blessed One.

Này Bhadrāvudha, hãy đoạn trừ mọi ái chấp,

1639

Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe;

"Above, below, across, and in the middle;

Dù ở trên, dưới, ngang hay giữa;

1640

Yaṃ yañhi lokasmimupādiyanti, teneva māro anveti jantuṃ.

Whatever one grasps in the world, by that very thing Māra follows the being."

Vì phàm vật gì chúng sinh chấp thủ trong thế gian,

1641

Ādānataṇhaṃ vinayetha sabbanti ādānataṇhaṃ vuccati rūpataṇhā…pe… ādānataṇhāti kiṃkāraṇā vuccati ādānataṇhā?

"One should remove all craving for grasping" – craving for grasping is called craving for form... (and so on)... Why is it called craving for grasping?

Māra sẽ theo đuổi chúng sinh bằng chính điều đó. Ādānataṇhaṃ vinayetha sabbaṃ có nghĩa là: Ái chấp được gọi là ái sắc… (v.v.)… Tại sao được gọi là ái chấp?

Tāya taṇhāya rūpaṃ ādiyanti upādiyanti gaṇhanti parāmasanti abhinivisanti.

By that craving, they grasp, cling to, seize, misapprehend, and adhere to form.

Với ái ấy, chúng sinh chấp thủ, bám víu, nắm giữ, bám chặt, cố chấp vào sắc.

Vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ… gatiṃ… upapattiṃ… paṭisandhiṃ… bhavaṃ… saṃsāraṃ… vaṭṭaṃ ādiyanti upādiyanti gaṇhanti parāmasanti abhinivisanti.

They grasp, cling to, seize, misapprehend, and adhere to feeling... (and so on)... perception... mental formations... consciousness... destiny... rebirth... re-linking... existence... saṃsāra... the round of existence.

Cũng vậy, chấp thủ vào thọ… (v.v.)… tưởng… hành… thức… cõi… tái sinh… tái tục… hữu… luân hồi… vòng sinh tử.

Taṃkāraṇā vuccati ādānataṇhā.

For that reason, it is called craving for grasping.

Vì lý do đó, nó được gọi là ái chấp.

Ādānataṇhaṃ vinayetha sabbanti sabbaṃ ādānataṇhaṃ vinayeyya paṭivinayeyya pajaheyya vinodeyya byantīkareyya anabhāvaṃ gameyyāti – ādānataṇhaṃ vinayetha sabbaṃ.

"One should remove all craving for grasping" means one should remove, thoroughly remove, abandon, dispel, put an end to, bring to non-existence all craving for grasping – thus, "one should remove all craving for grasping."

Ādānataṇhaṃ vinayetha sabbaṃ có nghĩa là: Hãy đoạn trừ, hãy hoàn toàn đoạn trừ, hãy từ bỏ, hãy loại trừ, hãy làm cho tiêu diệt, hãy làm cho không còn tồn tại tất cả mọi ái chấp. – Hãy đoạn trừ mọi ái chấp.

Bhadrāvudhāti bhagavāti.

"Bhadrāvudha," said the Blessed One.

Bhadrāvudhāti bhagavā có nghĩa là.

Bhadrāvudhāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

"Bhadrāvudha" – the Blessed One addresses that Brahmin by name.

Bhadrāvudhā có nghĩa là: Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – bhadrāvudhāti bhagavā.

"Blessed One" is a term of respect... (and so on)... a true designation, namely, the Blessed One – thus, "Bhadrāvudha," said the Blessed One.

Bhagavā là từ biểu thị sự tôn kính… (v.v.)… là danh hiệu chân thật, tức là Bhagavā. – Này Bhadrāvudha, Đức Thế Tôn.

1642

Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjheti.

"Above, below, across, and in the middle"—

Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe có nghĩa là.

Uddhanti anāgataṃ; adhoti atītaṃ; tiriyañcāpi majjheti paccuppannaṃ.

"Above" means the future; "below" means the past; "across and in the middle" means the present.

Uddhaṃ có nghĩa là vị lai; adho có nghĩa là quá khứ; tiriyañcāpi majjhe có nghĩa là hiện tại.

Uddhanti devaloko; adhoti nirayaloko; tiriyañcāpi majjheti manussaloko.

"Above" means the deva world; "below" means the hell world; "across and in the middle" means the human world.

Uddhaṃ có nghĩa là cõi trời; adho có nghĩa là cõi địa ngục; tiriyañcāpi majjhe có nghĩa là cõi người.

Atha vā, uddhanti kusalā dhammā; adhoti akusalā dhammā; tiriyañcāpi majjheti abyākatā dhammā.

Alternatively, "above" means wholesome dhammas; "below" means unwholesome dhammas; "across and in the middle" means indeterminate dhammas.

Hoặc, uddhaṃ có nghĩa là các pháp thiện; adho có nghĩa là các pháp bất thiện; tiriyañcāpi majjhe có nghĩa là các pháp vô ký.

Uddhanti arūpadhātu; adhoti kāmadhātu; tiriyañcāpi majjheti rūpadhātu.

"Above" refers to the formless realm (arūpadhātu); "below" refers to the sense-desire realm (kāmadhātu); "across and in the middle" refers to the form realm (rūpadhātu).

Uddhaṃ có nghĩa là cõi vô sắc; adho có nghĩa là cõi dục; tiriyañcāpi majjhe có nghĩa là cõi sắc.

Uddhanti sukhā vedanā; adhoti dukkhā vedanā; tiriyañcāpi majjheti adukkhamasukhā vedanā.

"Above" refers to pleasant feeling (sukkhā vedanā); "below" refers to painful feeling (dukkhā vedanā); "across and in the middle" refers to neither painful nor pleasant feeling (adukkhamasukhā vedanā).

Uddhaṃ có nghĩa là thọ lạc; adho có nghĩa là thọ khổ; tiriyañcāpi majjhe có nghĩa là thọ không khổ không lạc.

Uddhanti uddhaṃ pādatalā; adhoti adho kesamatthakā; tiriyañcāpi majjheti vemajjheti – uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe.

"Above" refers to above the soles of the feet; "below" refers to below the tips of the hair; "across and in the middle" refers to the middle – thus, above, below, and across and in the middle.

Uddhaṃ có nghĩa là từ dưới lòng bàn chân trở lên; adho có nghĩa là từ trên ngọn tóc trở xuống; tiriyañcāpi majjhe có nghĩa là ở giữa. – Trên, dưới, ngang và giữa.

1643

Yaṃ yañhi lokasmimupādiyantīti yaṃ yaṃ rūpagataṃ vedanāgataṃ saññāgataṃ saṅkhāragataṃ viññāṇagataṃ ādiyanti upādiyanti gaṇhanti parāmasanti abhinivisanti.

Whatever one clings to in the world means whatever one seizes, clings to, grasps, misapprehends, or is obsessed with, whether it be form-related, feeling-related, perception-related, formations-related, or consciousness-related.

Yaṃ yañhi lokasmimupādiyanti có nghĩa là: phàm vật gì thuộc về sắc, thuộc về thọ, thuộc về tưởng, thuộc về hành, thuộc về thức mà chúng sinh chấp thủ, bám víu, nắm giữ, bám chặt, cố chấp.

Lokasminti apāyaloke…pe… āyatanaloketi – yaṃ yañhi lokasmimupādiyanti.

In the world means in the world of the lower realms…pe… in the world of the sense bases – thus, whatever one clings to in the world.

Lokasmiṃ có nghĩa là: trong cõi khổ… (v.v.)… trong cõi xứ. – Phàm vật gì chúng sinh chấp thủ trong thế gian.

1644

Teneva māro anveti jantunti teneva kammābhisaṅkhāravasena paṭisandhiko khandhamāro dhātumāro āyatanamāro gatimāro upapattimāro paṭisandhimāro bhavamāro saṃsāramāro vaṭṭamāro anveti anugacchati anvāyiko hoti.

By that, Māra pursues the being means by that same clinging, by the power of kamma-formations, Māra in the form of the aggregates of rebirth, Māra in the form of elements, Māra in the form of sense bases, Māra in the form of destinations, Māra in the form of existences, Māra in the form of rebirth, Māra in the form of becoming, Māra in the form of saṃsāra, Māra in the form of the cycle of existence, pursues, follows, and becomes a follower of the being.

Teneva māro anveti jantuṃ có nghĩa là: Với chính điều đó, tức là do năng lực của các hành nghiệp (kammābhisaṅkhāra) phát sinh từ ái chấp, các Māra như Māra uẩn (khandhamāra) thuộc tái tục, Māra giới (dhātumāra), Māra xứ (āyatanamāra), Māra cõi (gatimāra), Māra tái sinh (upapattimāra), Māra tái tục (paṭisandhimāra), Māra hữu (bhavamāra), Māra luân hồi (saṃsāramāra), Māra vòng sinh tử (vaṭṭamāra) sẽ theo đuổi, bám theo, gắn liền với chúng sinh.

Jantunti sattaṃ janaṃ naraṃ māṇavaṃ^* posaṃ puggalaṃ jīvaṃ jāguṃ jantuṃ indaguṃ manujanti – teneva māro anveti jantuṃ.

Being means a creature, a person, a man, an individual, a human, a living being, one who is born, one who grows, one who wanders through the senses, a human – thus, by that, Māra pursues the being.

Jantuṃ có nghĩa là: chúng sinh, người, nam nhân, người phàm, cá nhân, sinh vật, người sống, chúng sinh, người có các căn, người. – Māra sẽ theo đuổi chúng sinh bằng chính điều đó.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì vậy, Đức Thế Tôn nói:

1645

‘‘Ādānataṇhaṃ vinayetha sabbaṃ,^*

“Completely abandon the craving for clinging,^*

“Hãy đoạn trừ mọi ái chấp,^*

1646

Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe;

Above, below, and across and in the middle;

Dù ở trên, dưới, ngang hay giữa;

1647

Yaṃ yañhi lokasmimupādiyanti, teneva māro anveti jantu’’nti.

For whatever one clings to in the world, by that, Māra pursues the being.”

Vì phàm vật gì chúng sinh chấp thủ trong thế gian, Māra sẽ theo đuổi chúng sinh bằng chính điều đó.”

1648

73.

1649

Tasmā pajānaṃ na upādiyetha, bhikkhu sato kiñcanaṃ sabbaloke;

Therefore, understanding, a monk, mindful, should not cling to anything in the entire world;

Vì vậy, Tỳ-kheo có niệm, hiểu rõ, đừng chấp thủ bất cứ điều gì trong toàn bộ thế gian;

1650

Ādānasatte iti pekkhamāno, pajaṃ imaṃ maccudheyye visattaṃ.

Seeing this populace, attached to clinging, entangled in the realm of death.

Khi quán sát chúng sinh này đang bị dính mắc vào ái chấp, bị ràng buộc trong cõi chết.

1651

Tasmā pajānaṃ na upādiyethāti.

Therefore, understanding, one should not cling.

Tasmā pajānaṃ na upādiyetha có nghĩa là.

Tasmāti tasmā taṃkāraṇā taṃhetu tappaccayā taṃnidānā, etaṃ ādīnavaṃ sampassamāno ādānataṇhāyāti – tasmā.

Therefore means for that reason, for that cause, due to that condition, because of that origin, seeing this danger in the craving for clinging – therefore.

Tasmā có nghĩa là: vì lý do đó, vì nguyên nhân đó, vì duyên đó, vì nhân đó, khi thấy rõ mối nguy hại này của ái chấp. – Vì vậy.

Pajānanti jānanto pajānanto ājānanto vijānanto paṭivijānanto paṭivijjhanto ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti jānanto pajānanto ājānanto vijānanto paṭivijānanto paṭivijjhanto.

Understanding means knowing, discerning, comprehending, understanding thoroughly, penetrating, piercing through, knowing, discerning, comprehending, understanding thoroughly, penetrating, piercing through that “all formations are impermanent”…pe… “whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease.”

Pajānaṃ có nghĩa là: biết, hiểu rõ, thấu hiểu, nhận biết, giác ngộ, thâm nhập rằng “tất cả các hành là vô thường”… (v.v.)… “phàm vật gì có tính chất sinh khởi, tất cả đều có tính chất diệt tận”, biết, hiểu rõ, thấu hiểu, nhận biết, giác ngộ, thâm nhập.

Na upādiyethāti rūpaṃ nādiyeyya na upādiyeyya na gaṇheyya na parāmaseyya nābhiniviseyya; vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ… gatiṃ … upapattiṃ… paṭisandhiṃ… bhavaṃ… saṃsāraṃ… vaṭṭaṃ nādiyeyya na upādiyeyya na gaṇheyya na parāmaseyya nābhiniviseyyāti – tasmā pajānaṃ na upādiyetha.

Should not cling means one should not seize, cling to, grasp, misapprehend, or be obsessed with form; feeling…pe… perception… formations… consciousness… destination… existence… rebirth… becoming… saṃsāra… the cycle of existence – thus, understanding, one should not cling.

Na upādiyetha có nghĩa là: đừng chấp thủ, đừng bám víu, đừng nắm giữ, đừng bám chặt, đừng cố chấp vào sắc; cũng vậy, đừng chấp thủ, đừng bám víu, đừng nắm giữ, đừng bám chặt, đừng cố chấp vào thọ… (v.v.)… tưởng… hành… thức… cõi… tái sinh… tái tục… hữu… luân hồi… vòng sinh tử. – Vì vậy, hiểu rõ, đừng chấp thủ.

1652

Bhikkhu sato kiñcanaṃ sabbaloketi.

A monk, mindful, of anything in the entire world.

Bhikkhu sato kiñcanaṃ sabbaloke có nghĩa là.

Bhikkhūti puthujjanakalyāṇako vā bhikkhu, sekkho vā bhikkhu.

Monk means either a virtuous ordinary person or a trainee monk.

Bhikkhū có nghĩa là: Tỳ-kheo phàm phu thiện tánh, hoặc Tỳ-kheo hữu học.

Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato…pe… so vuccati satoti – bhikkhu sato.

Mindful means mindful due to four reasons – mindful by developing the foundation of mindfulness, the contemplation of the body in the body…pe… he is called mindful – a mindful monk.

Sato có nghĩa là: có niệm do bốn lý do – có niệm khi tu tập Tứ niệm xứ quán thân trên thân… (v.v.)… người ấy được gọi là có niệm. – Tỳ-kheo có niệm.

Kiñcananti kiñci rūpagataṃ vedanāgataṃ saññāgataṃ saṅkhāragataṃ viññāṇagataṃ.

Anything means anything form-related, feeling-related, perception-related, formations-related, consciousness-related.

Kiñcanaṃ có nghĩa là: bất cứ điều gì thuộc về sắc, thuộc về thọ, thuộc về tưởng, thuộc về hành, thuộc về thức.

Sabbaloketi sabbaapāyaloke sabbamanussaloke sabbadevaloke sabbakhandhaloke sabbadhātuloke sabbaāyatanaloketi – bhikkhu sato kiñcanaṃ sabbaloke.

In the entire world means in all lower realms, in all human realms, in all divine realms, in all worlds of aggregates, in all worlds of elements, in all worlds of sense bases – thus, a monk, mindful, of anything in the entire world.

Sabbaloke có nghĩa là: trong tất cả cõi khổ, trong tất cả cõi người, trong tất cả cõi trời, trong tất cả cõi uẩn, trong tất cả cõi giới, trong tất cả cõi xứ. – Tỳ-kheo có niệm, bất cứ điều gì trong toàn bộ thế gian.

1653

Ādānasatte iti pekkhamānoti ādānasattā vuccanti ye rūpaṃ ādiyanti upādiyanti gaṇhanti parāmasanti abhinivisanti; vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ… gatiṃ… upapattiṃ… paṭisandhiṃ… bhavaṃ… saṃsāraṃ… vaṭṭaṃ ādiyanti upādiyanti gaṇhanti parāmasanti abhinivisanti.

Seeing this populace, attached to clinging means those who seize, cling to, grasp, misapprehend, or are obsessed with form are called those attached to clinging; feeling…pe… perception… formations… consciousness… destination… existence… rebirth… becoming… saṃsāra… the cycle of existence, they seize, cling to, grasp, misapprehend, or are obsessed with it.

Ādānasatte iti pekkhamāno có nghĩa là: Ādānasatta được gọi là những ai chấp thủ, bám víu, nắm giữ, bám chặt, cố chấp vào sắc; cũng vậy, chấp thủ, bám víu, nắm giữ, bám chặt, cố chấp vào thọ… (v.v.)… tưởng… hành… thức… cõi… tái sinh… tái tục… hữu… luân hồi… vòng sinh tử.

Itīti padasandhi…pe… padānupubbatāpetaṃ itīti.

This refers to the connection of words…pe… this word “this” refers to the sequence of words.

Itī có nghĩa là: sự nối kết từ ngữ… (v.v.)… đây là sự tuần tự của các từ ngữ. – Itī.

Pekkhamānoti pekkhamāno dakkhamāno dissamāno passamāno olokayamāno nijjhāyamāno upaparikkhamānoti – ādānasatte iti pekkhamāno.

Seeing means looking, observing, perceiving, beholding, contemplating, examining – thus, seeing this populace, attached to clinging.

Pekkhamāno có nghĩa là: quán sát, nhìn thấy, thấy, quan sát, chiêm nghiệm, xem xét kỹ lưỡng. – Khi quán sát chúng sinh đang bị dính mắc vào ái chấp.

1654

Pajaṃ imaṃ maccudheyye visattanti.

This populace, entangled in the realm of death.

Pajaṃ imaṃ maccudheyye visattaṃ có nghĩa là.

Pajāti sattādhivacanaṃ maccudheyyā vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca.

Populace is a term for beings; the realm of death refers to defilements, aggregates, and formations.

Pajā là từ chỉ chúng sinh; Maccudheyya được gọi là các phiền não, các uẩn và các hành.

Pajā maccudheyye māradheyye maraṇadheyye sattā visattā āsattā laggā laggitā palibuddhā.

Beings are attached, deeply attached, clung to, stuck, firmly stuck, and bound in the realm of death, the realm of Māra, the realm of mortality.

Chúng sinh bị dính mắc, bị ràng buộc, bị mắc kẹt, bị dính chặt, bị trói buộc trong cõi chết, cõi Māra, cõi tử vong.

Yathā bhittikhile vā nāgadante vā bhaṇḍaṃ sattaṃ visattaṃ āsattaṃ laggaṃ laggitaṃ palibuddhaṃ, evameva pajā maccudheyye māradheyye maraṇadheyye sattā visattā āsattā laggā laggitā palibuddhāti – pajaṃ imaṃ maccudheyye visattaṃ.

Just as goods are stuck, especially stuck, attached, especially attached, and bound on a wall peg or an elephant's tusk, just so are beings attached, especially attached, attached to forms, stuck, especially stuck, and bound in the realm of Death, the realm of Māra, the realm of death – this refers to these beings being especially attached in the realm of Death.

Như một vật bị dính mắc, bị ràng buộc, bị mắc kẹt, bị dính chặt, bị trói buộc vào một cái chốt trên tường hay một ngà voi, cũng vậy, chúng sinh bị dính mắc, bị ràng buộc, bị mắc kẹt, bị dính chặt, bị trói buộc trong cõi chết, cõi Māra, cõi tử vong. – Chúng sinh này đang bị ràng buộc trong cõi chết.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì vậy, Đức Thế Tôn nói:

1655

‘‘Tasmā pajānaṃ na upādiyetha, bhikkhu sato kiñcanaṃ sabbaloke;

“Therefore, a bhikkhu, mindful, should not grasp at anything in the entire world for beings;

“Vì vậy, Tỳ-kheo có niệm, hiểu rõ, đừng chấp thủ bất cứ điều gì trong toàn bộ thế gian;

1656

Ādānasatte iti pekkhamāno, pajaṃ imaṃ maccudheyye visatta’’nti.

Seeing these beings attached to grasping, these beings especially attached in the realm of Death.”

Khi quán sát chúng sinh này đang bị dính mắc vào ái chấp, bị ràng buộc trong cõi chết.”

1657

Saha gāthāpariyosānā…pe… satthā me bhante bhagavā, sāvakohamasmīti.

Immediately upon the conclusion of the verse…pe… “Blessed One, my Teacher is the Blessed One, I am a disciple.”

Cùng lúc với sự kết thúc của bài kệ... (lược)... Bạch ngài, Đức Thế Tôn là bậc Đạo Sư của con, con là đệ tử của Ngài.

1658

Bhadrāvudhamāṇavapucchāniddeso dvādasamo.

The Twelfth Section: The Exposition of Bhadrāvudhamāṇava’s Questions.

Phần phân tích câu hỏi của thanh niên Bhadrāvudha, thứ mười hai.

1659

13. Udayamāṇavapucchāniddeso

13. The Exposition of Udayamāṇava’s Questions

13. Phần phân tích câu hỏi của thanh niên Udaya

1660

74.

74.

1661

Jhāyiṃ virajamāsīnaṃ,^*

To the meditator, the dustless one, seated,

^* Bậc Thiền định, không còn cấu uế, đang ngự tọa,

1662

Katakiccaṃ anāsavaṃ;

Who has accomplished his task, the taintless one;

Việc cần làm đã làm, không còn lậu hoặc;

1663

Pāraguṃ sabbadhammānaṃ, atthi pañhena āgamaṃ;

Who has gone to the far shore of all phenomena, I approach with a question;

Đã đến bờ kia của tất cả các pháp, con đến đây với một câu hỏi;

1664

Aññāvimokkhaṃ pabrūhi^* , avijjāya pabhedanaṃ.

Please declare the liberation of knowledge, the breaking apart of ignorance.

Xin hãy tuyên thuyết về sự giải thoát bằng thắng trí, sự phá tan vô minh.

1665

Jhāyiṃ virajamāsīnanti.

To the meditator, the dustless one, seated –

Bậc Thiền định, không còn cấu uế, đang ngự tọa là.

Jhāyinti jhāyī bhagavā.

Meditator means the Blessed One is a meditator.

Bậc Thiền định là Đức Thế Tôn là bậc thiền định.

Paṭhamenapi jhānena jhāyī, dutiyenapi jhānena jhāyī, tatiyenapi jhānena jhāyī, catutthenapi jhānena jhāyī, savitakkasavicārenapi jhānena jhāyī, avitakkavicāramattenapi jhānena jhāyī, avitakkaavicārenapi jhānena jhāyī, sappītikenapi jhānena jhāyī, nippītikenapi jhānena jhāyī, sātasahagatenapi jhānena jhāyī, upekkhāsahagatenapi jhānena jhāyī, suññatenapi jhānena jhāyī, animittenapi jhānena jhāyī, appaṇihitenapi jhānena jhāyī, lokiyenapi jhānena jhāyī, lokuttarenapi jhānena jhāyī jhānarato ekattamanuyutto sadatthagarukoti – jhāyiṃ.

He is a meditator by the first jhāna, a meditator by the second jhāna, a meditator by the third jhāna, a meditator by the fourth jhāna, a meditator by the jhāna with initial and sustained application, a meditator by the jhāna with only sustained application, a meditator by the jhāna without initial and sustained application, a meditator by the jhāna accompanied by joy, a meditator by the jhāna without joy, a meditator by the jhāna accompanied by happiness, a meditator by the jhāna accompanied by equanimity, a meditator by the jhāna accompanied by emptiness, a meditator by the jhāna accompanied by the signless, a meditator by the jhāna accompanied by the desireless, a meditator by the mundane jhāna, a meditator by the supramundane jhāna, delighting in jhāna, devoted to solitude, and valuing his own welfare – thus, a meditator.

Ngài là bậc thiền định với sơ thiền, là bậc thiền định với nhị thiền, là bậc thiền định với tam thiền, là bậc thiền định với tứ thiền, là bậc thiền định với thiền có tầm có tứ, là bậc thiền định với thiền chỉ có tứ không có tầm, là bậc thiền định với thiền không tầm không tứ, là bậc thiền định với thiền có hỷ, là bậc thiền định với thiền không có hỷ, là bậc thiền định với thiền có lạc, là bậc thiền định với thiền có xả, là bậc thiền định với thiền không, là bậc thiền định với thiền vô tướng, là bậc thiền định với thiền vô nguyện, là bậc thiền định với thiền hiệp thế, là bậc thiền định với thiền siêu thế, Ngài ưa thích thiền, chuyên tâm vào sự độc cư, xem trọng lợi ích chân chính – (như vậy là) bậc Thiền định.

Virajanti rāgo rajo, doso rajo, moho rajo, kodho rajo, upanāho rajo…pe… sabbākusalābhisaṅkhārā rajā.

Dustless means lust is dust, hatred is dust, delusion is dust, anger is dust, resentment is dust…pe… all unwholesome volitional formations are dusts.

Không còn cấu uế là tham là cấu uế, sân là cấu uế, si là cấu uế, phẫn là cấu uế, hận là cấu uế... (lược)... tất cả các hành bất thiện là cấu uế.

Te rajā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.

These dusts of the Buddha, the Blessed One, are abandoned, their roots cut off, made like palm-stumps, brought to non-existence, and are of a nature not to arise again in the future.

Những cấu uế ấy đã được Đức Phật, Đức Thế Tôn đoạn trừ, nhổ tận gốc rễ, làm cho như cây tala bị chặt ngọn, làm cho không thể hiện hữu, có tính chất không sanh khởi trong tương lai.

Tasmā buddho arajo virajo nirajo rajāpagato rajavippahīno rajavippayutto sabbarajavītivatto.

Therefore, the Buddha is without dust, dustless, stainless, free from dust, rid of dust, disjoined from dust, one who has transcended all dusts.

Vì vậy, Đức Phật không có cấu uế, ly cấu uế, vô cấu uế, đã từ bỏ cấu uế, đã đoạn trừ cấu uế, đã thoát khỏi cấu uế, đã vượt qua mọi cấu uế.

1666

Rāgo rajo na ca pana reṇu vuccati,

Lust is dust, but it is not called fine dust;

Tham là cấu uế, chứ không gọi là bụi bặm,

1667

Rāgassetaṃ adhivacanaṃ rajoti;

Dust is a designation for lust;

Rajo này là tên gọi khác của tham;

1668

Etaṃ rajaṃ vippajahitvā^* cakkhumā, tasmā jino vigatarajoti vuccati.

The Seer, having dispelled this dust, is therefore called the Victor, the one free from dust.

Bậc có mắt trí tuệ, sau khi đã từ bỏ cấu uế này, vì vậy, bậc Chiến Thắng được gọi là người đã lìa cấu uế.

1669

Doso rajo na ca pana reṇu vuccati, dosassetaṃ adhivacanaṃ rajoti;

Hatred is dust, but it is not called fine dust; dust is a designation for hatred;

Sân là cấu uế, chứ không gọi là bụi bặm, rajo này là tên gọi khác của sân;

1670

Etaṃ rajaṃ vippajahitvā cakkhumā, tasmā jino vigatarajoti vuccati.

The Seer, having dispelled this dust, is therefore called the Victor, the one free from dust.

Bậc có mắt trí tuệ, sau khi đã từ bỏ cấu uế này, vì vậy, bậc Chiến Thắng được gọi là người đã lìa cấu uế.

1671

Moho rajo na ca pana reṇu vuccati, mohassetaṃ adhivacanaṃ rajoti;

Delusion is dust, but it is not called fine dust; dust is a designation for delusion;

Si là cấu uế, chứ không gọi là bụi bặm, rajo này là tên gọi khác của si;

1672

Etaṃ rajaṃ vippajahitvā cakkhumā, tasmā jino vigatarajoti vuccatīti–

The Seer, having dispelled this dust, is therefore called the Victor, the one free from dust –

Bậc có mắt trí tuệ, sau khi đã từ bỏ cấu uế này, vì vậy, bậc Chiến Thắng được gọi là người đã lìa cấu uế –

1673

Virajaṃ …pe….

Dustless…pe….

Không còn cấu uế ... (lược) ...

1674

Āsīnanti nisinno bhagavā pāsāṇake cetiyeti – āsīno.

Seated means the Blessed One is seated on the rock-shrine, desiring the welfare of beings – thus, seated.

Đang ngự tọa là Đức Thế Tôn đang ngồi tại tháp Pāsāṇaka – (như vậy là) đang ngự tọa.

1675

Nagassa^* passe āsīnaṃ, muniṃ dukkhassa pāraguṃ;

Near the city, seated, the sage, gone to the far shore of suffering;

Bậc ẩn sĩ đã đến bờ kia của khổ, đang ngự tọa bên cạnh thành phố;

1676

Sāvakā payirupāsanti, tevijjā maccuhāyinoti.

Disciples attend upon him, those with the three knowledges, those who have overcome death.

Các vị đệ tử, bậc tam minh, đã chiến thắng tử thần, đang hầu cận Ngài.

1677

Evampi bhagavā āsīno.

Thus also, the Blessed One is seated.

Như vậy, Đức Thế Tôn đang ngự tọa.

Atha vā, bhagavā sabbossukkapaṭippassaddhattā āsīno vutthavāso ciṇṇacaraṇo…pe… jātimaraṇasaṃsāro natthi tassa punabbhavoti.

Alternatively, the Blessed One is seated, desiring the welfare of beings, due to the complete calming of all defilement-anxiety, having completed his spiritual life, having practiced the holy life…pe… the cycle of birth, old age, and death, and future existence, does not exist for him.

Hoặc là, Đức Thế Tôn đang ngự tọa vì đã làm lắng dịu mọi sự bận tâm, đã sống đời sống phạm hạnh, đã thực hành viên mãn... (lược)... vòng luân hồi sanh tử không còn, không còn tái sanh nữa.

Evampi bhagavā āsīnoti – jhāyiṃ virajamāsīnaṃ.

Thus also, the Blessed One is seated – to the meditator, the dustless one, seated.

Như vậy, Đức Thế Tôn đang ngự tọa – (như vậy là) Bậc Thiền định, không còn cấu uế, đang ngự tọa.

1678

Iccāyasmā udayoti.

Thus Venerable Udaya.

Tôn giả Udaya thưa rằng.

Iccāti padasandhi…pe… āyasmāti piyavacanaṃ…pe… udayoti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ…pe… abhilāpoti – iccāyasmā udayo.

Thus is a compound word…pe… Venerable is an affectionate address…pe… Udaya is the name of that brahmin…pe… an appellation – thus Venerable Udaya.

Thưa rằng là sự nối kết từ... (lược)... Tôn giả là lời nói thân ái... (lược)... Udaya là tên của vị Bà-la-môn ấy... (lược)... là cách gọi – (như vậy là) Tôn giả Udaya thưa rằng.

1679

Katakiccaṃ anāsavanti buddhassa bhagavato kiccākiccaṃ karaṇīyākaraṇīyaṃ pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṃkataṃ āyatiṃ anuppādadhammaṃ.

Who has accomplished his task, the taintless one means that the Buddha, the Blessed One, has abandoned what is to be done and what is not to be done, its roots cut off, made like a palm-stump, brought to non-existence, and is of a nature not to arise again in the future.

Việc cần làm đã làm, không còn lậu hoặc là việc nên làm và không nên làm của Đức Phật, Đức Thế Tôn đã được đoạn trừ, nhổ tận gốc rễ, làm cho như cây tala bị chặt ngọn, làm cho không thể hiện hữu, có tính chất không sanh khởi trong tương lai.

Tasmā buddho katakicco.

Therefore, the Buddha has accomplished his task.

Vì vậy, Đức Phật là bậc đã làm xong việc cần làm.

1680

Yassa ca visatā^* natthi, chinnasotassa bhikkhuno;

For the bhikkhu whose stream is cut, for whom there is no pervasive craving,

Vị Tỳ-khưu nào không còn ái dục lan tràn, đã cắt đứt dòng chảy;

1681

Kiccākiccappahīnassa, pariḷāho na vijjatīti.

For whom what is to be done and what is not to be done are abandoned, there is no burning.

Đã từ bỏ việc nên làm và không nên làm, thì không còn sự phiền não.

1682

Katakiccaṃ anāsavanti.

Who has accomplished his task, the taintless one.

Việc cần làm đã làm, không còn lậu hoặc là.

Āsavāti cattāro āsavā – kāmāsavo, bhavāsavo, diṭṭhāsavo, avijjāsavo.

Taints are the four taints – the taint of sensual desire, the taint of existence, the taint of views, the taint of ignorance.

Lậu hoặc là có bốn lậu hoặc – dục lậu, hữu lậu, kiến lậu, vô minh lậu.

Te āsavā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.

Those cankers (āsavā) of the Buddha, the Blessed One, are abandoned, their roots cut off, made like a palm-stump, made non-existent, and are of a nature not to arise again in the future.

Những lậu hoặc ấy đã được Đức Phật, Đức Thế Tôn đoạn trừ, nhổ tận gốc rễ, làm cho như cây tala bị chặt ngọn, làm cho không thể hiện hữu, có tính chất không sanh khởi trong tương lai.

Tasmā buddho anāsavoti – katakiccaṃ anāsavaṃ.

Therefore, the Buddha is called "one without cankers" (anāsava) – one whose task is done, without cankers.

Vì vậy, Đức Phật là bậc vô lậu – (như vậy là) Việc cần làm đã làm, không còn lậu hoặc.

1683

Pāraguṃ sabbadhammānanti bhagavā sabbadhammānaṃ abhiññāpāragū pariññāpāragū pahānapāragū bhāvanāpāragū sacchikiriyāpāragū samāpattipāragū.

One gone to the far shore of all phenomena (sabbadhammānaṃ pāraguṃ) means the Blessed One is one who has gone to the far shore of all phenomena through direct knowledge (abhiññā), through full understanding (pariññā), through abandonment (pahāna), through development (bhāvanā), through realization (sacchikiriyā), and through attainment (samāpatti).

Đã đến bờ kia của tất cả các pháp là Đức Thế Tôn đã đến bờ kia bằng thắng trí, đã đến bờ kia bằng biến tri, đã đến bờ kia bằng đoạn trừ, đã đến bờ kia bằng tu tập, đã đến bờ kia bằng chứng ngộ, đã đến bờ kia bằng thiền định.

Abhiññāpāragū sabbadhammānaṃ, pariññāpāragū sabbadukkhānaṃ, pahānapāragū sabbakilesānaṃ, bhāvanāpāragū catunnaṃ maggānaṃ, sacchikiriyāpāragū nirodhassa, samāpattipāragū sabbasamāpattīnaṃ.

He is one who has gone to the far shore of all phenomena through direct knowledge, one who has gone to the far shore of all suffering through full understanding, one who has gone to the far shore of all defilements through abandonment, one who has gone to the far shore of the four paths through development, one who has gone to the far shore of cessation through realization, one who has gone to the far shore of all attainments through attainment.

Ngài đã đến bờ kia của tất cả các pháp bằng thắng trí, đã đến bờ kia của tất cả khổ bằng biến tri, đã đến bờ kia của tất cả phiền não bằng đoạn trừ, đã đến bờ kia của bốn đạo bằng tu tập, đã đến bờ kia của sự diệt bằng chứng ngộ, đã đến bờ kia của tất cả các thiền định bằng thiền định.

So vasippatto pāramippatto ariyasmiṃ sīlasmiṃ; vasippatto pāramippatto ariyasmiṃ samādhismiṃ; vasippatto pāramippatto ariyāya paññāya; vasippatto pāramippatto ariyāya vimuttiyā.

He has attained mastery and reached the ultimate in noble virtue; he has attained mastery and reached the ultimate in noble concentration; he has attained mastery and reached the ultimate in noble wisdom; he has attained mastery and reached the ultimate in noble liberation.

Ngài đã đạt đến sự thuần thục, đạt đến sự viên mãn trong giới thánh; đã đạt đến sự thuần thục, đạt đến sự viên mãn trong định thánh; đã đạt đến sự thuần thục, đạt đến sự viên mãn trong tuệ thánh; đã đạt đến sự thuần thục, đạt đến sự viên mãn trong giải thoát thánh.

So pāragato pārappatto antagato antappatto koṭigato koṭippatto pariyantagato pariyantappatto vosānagato vosānappatto tāṇagato tāṇappatto leṇagato leṇappatto saraṇagato saraṇappatto abhayagato abhayappatto accutagato accutappatto amatagato amatappatto nibbānagato nibbānappatto.

He has gone to the other shore, reached the other shore; gone to the end, reached the end; gone to the peak, reached the peak; gone to the boundary, reached the boundary; gone to the conclusion, reached the conclusion; gone to the refuge, reached the refuge; gone to the shelter, reached the shelter; gone to the sanctuary, reached the sanctuary; gone to the fearless, reached the fearless; gone to the unchangeable, reached the unchangeable; gone to the deathless, reached the deathless; gone to Nibbāna, reached Nibbāna.

Ngài đã đi qua bờ bên kia, đã đến bờ bên kia, đã đi đến tận cùng, đã đến tận cùng, đã đi đến đỉnh cao, đã đến đỉnh cao, đã đi đến giới hạn, đã đến giới hạn, đã đi đến chung cuộc, đã đến chung cuộc, đã đi đến nơi nương tựa, đã đến nơi nương tựa, đã đi đến nơi ẩn náu, đã đến nơi ẩn náu, đã đi đến nơi quy y, đã đến nơi quy y, đã đi đến nơi vô úy, đã đến nơi vô úy, đã đi đến nơi bất biến, đã đến nơi bất biến, đã đi đến nơi bất tử, đã đến nơi bất tử, đã đi đến Nibbāna, đã đến Nibbāna.

So vuttavāso ciṇṇacaraṇo…pe… jātimaraṇasaṃsāro natthi tassa punabbhavoti – pāraguṃ sabbadhammānaṃ.

He has lived the holy life, fulfilled the spiritual course… there is no rebirth for him in the cycle of birth and death – thus, one gone to the far shore of all phenomena.

Ngài đã sống đời sống phạm hạnh, đã thực hành viên mãn... (lược)... vòng luân hồi sanh tử không còn, không còn tái sanh nữa – (như vậy là) Đã đến bờ kia của tất cả các pháp.

1684

Atthi pañhena āgamanti pañhena atthiko āgatomhi, pañhaṃ pucchitukāmo āgatomhi, pañhaṃ sotukāmo āgatomhīti, evampi atthi pañhena āgamaṃ.

I have come with a question (atthi pañhena āgamaṃ) means: I have come wishing for a question, I have come desiring to ask a question, I have come desiring to hear a question. This is one meaning of "I have come with a question."

Con đến đây với một câu hỏi là con đến đây vì có câu hỏi, con đến đây vì muốn hỏi, con đến đây vì muốn nghe câu hỏi, như vậy cũng là con đến đây với một câu hỏi.

Atha vā, pañhatthikānaṃ pañhaṃ pucchitukāmānaṃ pañhaṃ sotukāmānaṃ āgamanaṃ abhikkamanaṃ upasaṅkamanaṃ payirupāsanaṃ atthīti, evampi atthi pañhena āgamaṃ.

Or alternatively, there is coming, approaching, drawing near, and serving for those who wish for questions, who desire to ask questions, who desire to hear questions. This is also a meaning of "I have come with a question."

Hoặc là, có sự đến, sự đi đến, sự tiếp cận, sự hầu cận của những người có câu hỏi, những người muốn hỏi, những người muốn nghe câu hỏi, như vậy cũng là con đến đây với một câu hỏi.

Atha vā, pañhāgamo tuyhaṃ atthi, tvampi pahu tvamasi alamatto mayā pucchitaṃ kathetuṃ visajjetuṃ, vahassetaṃ bhāranti, evampi atthi pañhena āgamaṃ.

Or alternatively, you have a question; you are capable, you are able to explain and answer what I ask; please bear this burden. This is also a meaning of "I have come with a question."

Hoặc là, ngài có khả năng trả lời câu hỏi, ngài là bậc có khả năng, ngài đủ sức để nói, để giải đáp những gì con hỏi, xin ngài hãy gánh vác trách nhiệm này, như vậy cũng là con đến đây với một câu hỏi.

1685

Aññāvimokkhaṃ pabrūhīti aññāvimokkho vuccati arahattavimokkho.

Please declare the liberation of knowledge (aññāvimokkhaṃ pabrūhi) refers to the liberation of Arahantship.

Xin hãy tuyên thuyết về sự giải thoát bằng thắng trí là sự giải thoát bằng thắng trí được gọi là sự giải thoát của bậc A-la-hán.

Arahattavimokkhaṃ pabrūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – aññāvimokkhaṃ pabrūhi.

Please declare, explain, teach, make known, establish, reveal, analyze, clarify, and make manifest the liberation of Arahantship – thus, "Please declare the liberation of knowledge."

Xin hãy tuyên thuyết, chỉ dạy, trình bày, thiết lập, khai mở, phân tích, làm cho rõ ràng, làm cho sáng tỏ về sự giải thoát của bậc A-la-hán – (như vậy là) Xin hãy tuyên thuyết về sự giải thoát bằng thắng trí.

1686

Avijjāya pabhedananti avijjāya bhedanaṃ pabhedanaṃ pahānaṃ vūpasamaṃ paṭinissaggaṃ paṭippassaddhaṃ amataṃ nibbānanti – avijjāya pabhedanaṃ.

The breaking up of ignorance (avijjāya pabhedanaṃ) means the breaking, breaking up, abandonment, appeasement, relinquishment, subsidence, the deathless, Nibbāna, of ignorance – thus, the breaking up of ignorance.

Sự phá tan vô minh là sự phá tan, sự hủy diệt, sự đoạn trừ, sự làm cho lắng dịu, sự từ bỏ, sự làm cho an tịnh đối với vô minh, là trạng thái bất tử, là Nibbāna – (như vậy là) sự phá tan vô minh.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Do đó, vị Bà-la-môn ấy đã nói rằng –

1687

‘‘Jhāyiṃ virajamāsīnaṃ,^*

“To the meditator, seated, stainless,^*

“Bậc Thiền định, không còn cấu uế, đang ngự tọa,^*

1688

Katakiccaṃ anāsavaṃ;

Whose task is done, without cankers;

Việc cần làm đã làm, không còn lậu hoặc;

1689

Pāraguṃ sabbadhammānaṃ, atthi pañhena āgamaṃ;

One gone to the far shore of all phenomena, I have come with a question;

Đã đến bờ kia của tất cả các pháp, con đến đây với một câu hỏi;

1690

Aññāvimokkhaṃ pabrūhi, avijjāya pabhedana’’nti.

Please declare the liberation of knowledge, the breaking up of ignorance.”

Xin hãy tuyên thuyết về sự giải thoát bằng thắng trí, sự phá tan vô minh.”

1691

75.

75.

1692

Pahānaṃ kāmacchandānaṃ,^*

“The abandonment of sensual desires,^*

^* Này Udaya, sự đoạn trừ các dục tham,

1693

Domanassāna cūbhayaṃ;

And of both forms of ill-will;

Và cả hai loại ưu phiền;

1694

Thinassa^* ca panūdanaṃ, kukkuccānaṃ nivāraṇaṃ.

The removal of sloth, the prevention of remorse.

Sự xua tan hôn trầm, và sự ngăn ngừa trạo hối.

1695

Pahānaṃ kāmacchandānanti.

The abandonment of sensual desires (pahānaṃ kāmacchandānaṃ) means:

Sự đoạn trừ các dục tham là.

Chandoti yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo kāmanandī kāmataṇhā kāmasineho kāmapipāsā kāmapariḷāho kāmamucchā kāmajjhosānaṃ kāmogho kāmayogo kāmupādānaṃ kāmacchandanīvaraṇaṃ.

Desire (chando) refers to whatever sensual desire, sensual lust, sensual delight, sensual craving, sensual affection, sensual thirst, sensual fever, sensual infatuation, sensual attachment, sensual flood, sensual yoke, sensual clinging, sensual desire as a hindrance, in regard to sensual pleasures.

Tham là bất cứ sự ham muốn dục lạc nào trong các dục, lòng tham ái dục lạc, sự vui thích trong dục lạc, sự khao khát dục lạc, sự quyến luyến dục lạc, sự khát khao dục lạc, sự thiêu đốt của dục lạc, sự mê đắm dục lạc, sự chìm đắm trong dục lạc, bộc lưu của dục lạc, ách縛 của dục lạc, sự chấp thủ dục lạc, triền cái dục tham.

Pahānaṃ kāmacchandānanti kāmacchandānaṃ pahānaṃ vūpasamaṃ paṭinissaggaṃ paṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – pahānaṃ kāmacchandānaṃ.

The abandonment of sensual desires means the abandonment, appeasement, relinquishment, subsidence, the deathless, Nibbāna, of sensual desires – thus, the abandonment of sensual desires.

Sự đoạn trừ các dục tham có nghĩa là sự đoạn trừ, sự làm cho lắng dịu, sự từ bỏ, sự làm cho an tịnh các dục tham, là trạng thái bất tử, là Nibbāna – đó là sự đoạn trừ các dục tham.

Udayāti bhagavāti.

“Udaya, said the Blessed One” (udayāti bhagavā) means:

Này Udaya, Đức Thế Tôn phán.

Udayāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

“Udaya,” the Blessed One addressed that brahmin by name.

Này Udaya là Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – udayāti bhagavā.

“Blessed One” is a term of reverence… this is a true designation, namely, “Blessed One” – thus, “Udaya, said the Blessed One.”

Thế Tôn là một danh xưng tôn kính…v.v… là một quy ước có thật, đó là Thế Tôn – Này Udaya, Đức Thế Tôn phán.

1696

Domanassāna cūbhayanti.

And of both forms of ill-will (domanassāna cūbhayaṃ) means:

Và cả hai loại ưu.

Domanassāti yaṃ cetasikaṃ asātaṃ cetasikaṃ dukkhaṃ cetosamphassajaṃ asātaṃ dukkhaṃ vedayitaṃ, cetosamphassajā asātā dukkhā vedanā.

Ill-will (domanassā) refers to mental unpleasantness, mental suffering, unpleasant and painful feeling born of mental contact, unpleasant and painful feelings born of mental contact.

Ưu là sự không hài lòng thuộc về tâm, sự khổ thuộc về tâm, sự cảm thọ không hài lòng và đau khổ sinh ra từ tâm xúc, cảm thọ không hài lòng và đau khổ sinh ra từ tâm xúc.

Domanassāna cūbhayanti kāmacchandassa ca domanassassa ca ubhinnaṃ pahānaṃ vūpasamaṃ paṭinissaggaṃ paṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – domanassāna cūbhayaṃ.

And of both forms of ill-will means the abandonment, appeasement, relinquishment, subsidence, the deathless, Nibbāna, of both sensual desire and ill-will – thus, and of both forms of ill-will.

Và cả hai loại ưu có nghĩa là sự đoạn trừ, sự làm cho lắng dịu, sự từ bỏ, sự làm cho an tịnh cả hai, tức là dục tham và ưu, là trạng thái bất tử, là Nibbāna – đó là và cả hai loại ưu.

1697

Thinassa ca panūdananti.

The removal of sloth (thinassa ca panūdanaṃ) means:

Và sự xua tan hôn trầm.

Thinanti yā cittassa akalyatā akammaññatā olīyanā sallīyanā līnā līyanā līyitattaṃ thinaṃ thiyanā^* thiyitattaṃ cittassa.

Thina means the mind's unsuitability, unwieldiness, sluggishness, shrinking, the state of being shrunk, sloth, the state of mental sluggishness, and the mind's unreadiness.

Hôn trầm là sự không lành mạnh của tâm, sự không kham nhẫn, sự co rút, sự thu mình, sự chìm đắm, sự lún sâu, trạng thái lún sâu, sự hôn trầm, trạng thái hôn trầm, trạng thái hôn trầm của tâm.

Panūdananti thinassa ca panūdanaṃ pahānaṃ vūpasamaṃ paṭinissaggaṃ paṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – thinassa ca panūdanaṃ.

Panūdana means the removal, abandonment, calming, relinquishment, complete tranquility, the deathless, Nibbāna – the removal of thina.

Sự xua tan có nghĩa là sự xua tan, sự đoạn trừ, sự làm cho lắng dịu, sự từ bỏ, sự làm cho an tịnh hôn trầm, là trạng thái bất tử, là Nibbāna – đó là sự xua tan hôn trầm.

1698

Kukkuccānaṃ nivāraṇanti.

The warding off of kukkucca.

Sự ngăn ngừa các hối hận.

Kukkuccanti hatthakukkuccampi kukkuccaṃ, pādakukkuccampi kukkuccaṃ, hatthapādakukkuccampi kukkuccaṃ.

Kukkucca means remorse for actions of the hands, remorse for actions of the feet, and remorse for actions of both hands and feet.

Hối hận là hối hận về tay cũng là hối hận, hối hận về chân cũng là hối hận, hối hận về tay và chân cũng là hối hận.

Akappiye kappiyasaññitā, kappiye akappiyasaññitā…pe… avajje vajjasaññitā, vajje avajjasaññitā.

It is perceiving what is not allowable as allowable, perceiving what is allowable as not allowable…pe… perceiving what is blameless as blameworthy, perceiving what is blameworthy as blameless.

Tưởng điều không thích hợp là thích hợp, tưởng điều thích hợp là không thích hợp…v.v… tưởng điều không có lỗi là có lỗi, tưởng điều có lỗi là không có lỗi.

Yaṃ evarūpaṃ kukkuccaṃ kukkuccāyanā kukkuccāyitattaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho, idaṃ vuccati kukkuccaṃ.

Such remorse, the act of feeling remorse, the state of having felt remorse, mental regret, mental agitation – this is called kukkucca.

Sự hối hận, trạng thái hối hận, bản chất hối hận, sự ăn năn của tâm, sự day dứt của tâm như vậy, đây được gọi là hối hận.

Api ca, dvīhi kāraṇehi uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho – katattā ca akatattā ca.

Furthermore, kukkucca, mental regret, mental agitation arises due to two reasons: due to what has been done and due to what has not been done.

Hơn nữa, hối hận, sự ăn năn của tâm, sự day dứt của tâm sinh khởi do hai nguyên nhân – do đã làm và do đã không làm.

Kathaṃ katattā ca akatattā ca uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho?

How does kukkucca, mental regret, mental agitation arise due to what has been done and due to what has not been done?

Hối hận, sự ăn năn của tâm, sự day dứt của tâm sinh khởi do đã làm và do đã không làm như thế nào?

‘‘Kataṃ me kāyaduccaritaṃ, akataṃ me kāyasucarita’’nti uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho.

“I have done bad bodily conduct; I have not done good bodily conduct” – thus arises kukkucca, mental regret, mental agitation.

“Thân ác hạnh ta đã làm, thân thiện hạnh ta đã không làm” nên sinh khởi hối hận, sự ăn năn của tâm, sự day dứt của tâm.

‘‘Kataṃ me vacīduccaritaṃ, akataṃ me vacīsucarita’’nti…pe… ‘‘kataṃ me manoduccaritaṃ, akataṃ me manosucarita’’nti…pe… ‘‘kato me pāṇātipāto, akatā me pāṇātipātā veramaṇī’’ti…pe… ‘‘kataṃ me adinnādānaṃ, akatā me adinnādānā veramaṇī’’ti…pe… ‘‘kato me kāmesumicchācāro, akatā me kāmesumicchācārā veramaṇī’’ti…pe… ‘‘kato me musāvādo, akatā me musāvādā veramaṇī’’ti…pe… ‘‘katā me pisuṇā vācā^* , akatā me pisuṇāya vācāya veramaṇī’’ti…pe… ‘‘katā me pharusā vācā, akatā me pharusāya vācāya veramaṇī’’ti…pe… ‘‘kato me samphappalāpo, akatā me samphappalāpā veramaṇī’’ti…pe… ‘‘katā me abhijjhā, akatā me anabhijjhā’’ti…pe… ‘‘kato me byāpādo, akato me abyāpādo’’ti…pe… ‘‘katā me micchādiṭṭhi, akatā me sammādiṭṭhī’’ti, uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho.

“I have done bad verbal conduct; I have not done good verbal conduct”…pe… “I have done bad mental conduct; I have not done good mental conduct”…pe… “I have committed the destruction of life; I have not abstained from the destruction of life”…pe… “I have taken what is not given; I have not abstained from taking what is not given”…pe… “I have committed sexual misconduct; I have not abstained from sexual misconduct”…pe… “I have spoken falsehoods; I have not abstained from speaking falsehoods”…pe… “I have spoken divisive speech; I have not abstained from divisive speech”…pe… “I have spoken harsh speech; I have not abstained from harsh speech”…pe… “I have engaged in idle chatter; I have not abstained from idle chatter”…pe… “I have indulged in covetousness; I have not abstained from covetousness”…pe… “I have harbored ill-will; I have not harbored goodwill”…pe… “I have held wrong view; I have not held right view” – thus arises kukkucca, mental regret, mental agitation.

“Khẩu ác hạnh ta đã làm, khẩu thiện hạnh ta đã không làm” nên…v.v… “Ý ác hạnh ta đã làm, ý thiện hạnh ta đã không làm” nên…v.v… “Sát sanh ta đã làm, sự kiêng cữ sát sanh ta đã không làm” nên…v.v… “Trộm cắp ta đã làm, sự kiêng cữ trộm cắp ta đã không làm” nên…v.v… “Tà dâm trong các dục ta đã làm, sự kiêng cữ tà dâm trong các dục ta đã không làm” nên…v.v… “Nói dối ta đã làm, sự kiêng cữ nói dối ta đã không làm” nên…v.v… “Lời nói đâm thọc ta đã nói, sự kiêng cữ lời nói đâm thọc ta đã không làm” nên…v.v… “Lời nói thô ác ta đã nói, sự kiêng cữ lời nói thô ác ta đã không làm” nên…v.v… “Lời nói vô ích ta đã nói, sự kiêng cữ lời nói vô ích ta đã không làm” nên…v.v… “Tham lam ta đã có, sự không tham lam ta đã không có” nên…v.v… “Sân hận ta đã có, sự không sân hận ta đã không có” nên…v.v… “Tà kiến ta đã có, chánh kiến ta đã không có” nên, sinh khởi hối hận, sự ăn năn của tâm, sự day dứt của tâm.

Evaṃ katattā ca akatattā ca uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho.

Thus kukkucca, mental regret, mental agitation arises due to what has been done and due to what has not been done.

Như vậy, hối hận, sự ăn năn của tâm, sự day dứt của tâm sinh khởi do đã làm và do đã không làm.

1699

Atha vā, ‘‘sīlesumhi aparipūrakārī’’ti uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho; ‘‘indriyesumhi aguttadvāro’’ti…pe… ‘‘bhojane amattaññumhī’’ti… ‘‘jāgariyaṃ ananuyuttomhī’’ti… ‘‘na satisampajaññena samannāgatomhī’’ti… ‘‘abhāvitā me cattāro satipaṭṭhānāti, cattāro sammappadhānāti cattāro iddhipādāti, pañcindriyānīti, pañca balānīti, satta bojjhaṅgāti, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo’’ti… ‘‘dukkhaṃ me apariññātaṃ, samudayo me appahīno, maggo me abhāvito, nirodho me asacchikato’’ti uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho.

Or, “I have not fulfilled my sīla” – thus arises kukkucca, mental regret, mental agitation; “I have not guarded the doors of my senses”…pe… “I am not moderate in eating”… “I am not devoted to wakefulness”… “I am not endowed with mindfulness and clear comprehension”… “My four foundations of mindfulness, my four right exertions, my four bases of spiritual power, my five faculties, my five powers, my seven factors of awakening, my Noble Eightfold Path are undeveloped”… “Suffering is not fully understood by me; the origin is not abandoned by me; the path is not developed by me; the cessation is not realized by me” – thus arises kukkucca, mental regret, mental agitation.

Hoặc là, “ta là người không viên mãn trong các giới” nên sinh khởi hối hận, sự ăn năn của tâm, sự day dứt của tâm; “ta là người không phòng hộ các căn” nên…v.v… “ta là người không biết tiết độ trong ăn uống” nên… “ta là người không chuyên tâm tỉnh thức” nên… “ta là người không có chánh niệm và tỉnh giác” nên… “bốn niệm xứ ta chưa tu tập, bốn chánh cần, bốn như ý túc, năm căn, năm lực, bảy giác chi, thánh đạo tám ngành” nên… “khổ ta chưa liễu tri, tập ta chưa đoạn trừ, đạo ta chưa tu tập, diệt ta chưa chứng ngộ” nên sinh khởi hối hận, sự ăn năn của tâm, sự day dứt của tâm.

1700

Kukkuccānaṃ nivāraṇanti kukkuccānaṃ āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ pahānaṃ upasamaṃ vūpasamaṃ paṭinissaggaṃ paṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – kukkuccānaṃ nivāraṇaṃ.

The warding off of kukkucca means the prevention, hindrance, abandonment, appeasement, calming, relinquishment, complete tranquility, the deathless, Nibbāna – the warding off of kukkucca.

Sự ngăn ngừa các hối hận có nghĩa là sự che đậy, sự ngăn che, sự đoạn trừ, sự làm cho yên lặng, sự làm cho lắng dịu, sự từ bỏ, sự làm cho an tịnh các hối hận, là trạng thái bất tử, là Nibbāna – đó là sự ngăn ngừa các hối hận.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy –

1701

‘‘Pahānaṃ kāmacchandānaṃ,^*

“The abandonment of sensual desire,

“Sự đoạn trừ các dục tham,^*

1702

Domanassāna cūbhayaṃ;

And of both kinds of distress;

Và cả hai loại ưu;

1703

Thinassa ca panūdanaṃ, kukkuccānaṃ nivāraṇa’’nti.

The removal of sloth, and the warding off of remorse.”

Và sự xua tan hôn trầm, sự ngăn ngừa các hối hận.”

1704

76.

76.

1705

Upekkhāsatisaṃsuddhaṃ, dhammatakkapurejavaṃ;

I declare the liberation of knowledge, purified by equanimity and mindfulness, preceded by Dhamma-reasoning, the breaking apart of ignorance.

Sự thanh tịnh bởi xả và niệm, với pháp tầm đi trước;

1706

Aññāvimokkhaṃ pabrūmi, avijjāya pabhedanaṃ.

I declare Aññāvimokkha, the fruition of Arahantship that shatters ignorance.

Ta tuyên bố thắng giải thoát, sự phá tan vô minh.

1707

Upekkhāsatisaṃsuddhanti.

Purified by equanimity and mindfulness.

Sự thanh tịnh bởi xả và niệm.

Upekkhāti yā catutthe jhāne upekkhā upekkhanā ajjhupekkhanā cittasamatā^* cittappassaddhatā majjhattatā cittassa.

Equanimity means the equanimity in the fourth jhāna, the act of being equanimous, the act of being thoroughly equanimous, mental impartiality, mental tranquility, mental neutrality.

Xả là xả, sự xả, sự quán xả, sự quân bình của tâm, sự an tịnh của tâm, sự trung lập của tâm trong thiền thứ tư.

Satīti yā catutthe jhāne upekkhaṃ ārabbha sati anussati…pe… sammāsati.

Mindfulness means the mindfulness in the fourth jhāna that has equanimity as its object, recollection…pe… right mindfulness.

Niệm là niệm, tùy niệm…v.v… chánh niệm, liên quan đến xả trong thiền thứ tư.

Upekkhāsatisaṃsuddhanti catutthe jhāne upekkhā ca sati ca suddhā honti visuddhā saṃsuddhā parisuddhā pariyodātā anaṅgaṇā vigatūpakkilesā mudubhūtā kammaniyā ṭhitā āneñjappattāti – upekkhāsatisaṃsuddhaṃ.

Equanimity and mindfulness purified: In the fourth jhāna, equanimity and mindfulness are pure, thoroughly pure, perfectly pure, utterly pure, bright, spotless, free from defilements, pliable, workable, steadfast, and attained to imperturbability—thus, equanimity and mindfulness purified.

Sự thanh tịnh bởi xả và niệm có nghĩa là trong thiền thứ tư, xả và niệm trở nên trong sạch, thanh tịnh, hoàn toàn thanh tịnh, thuần tịnh, rực rỡ, không tỳ vết, không còn phiền não, trở nên mềm mại, kham nhẫn, vững chắc, đạt đến trạng thái bất động – đó là sự thanh tịnh bởi xả và niệm.

1708

Dhammatakkapurejavanti dhammatakko vuccati sammāsaṅkappo.

Preceded by the thought of Dhamma: The thought of Dhamma is called right intention.

Với pháp tầm đi trước có nghĩa là chánh tư duy được gọi là pháp tầm.

So ādito hoti, purato hoti, pubbaṅgamo hoti aññāvimokkhassāti, evampi dhammatakkapurejavaṃ.

It is the beginning, it is the forefront, it is the forerunner of the liberation by knowledge—thus, also, preceded by the thought of Dhamma.

Nó là cái ban đầu, là cái ở phía trước, là cái đi trước của thắng giải thoát, như vậy cũng là với pháp tầm đi trước.

Atha vā, dhammatakko vuccati sammādiṭṭhi.

Alternatively, the thought of Dhamma is called right view.

Hoặc là, chánh kiến được gọi là pháp tầm.

Sā ādito hoti, purato hoti, pubbaṅgamo hoti aññāvimokkhassāti, evampi dhammatakkapurejavaṃ.

It is the beginning, it is the forefront, it is the forerunner of the liberation by knowledge—thus, also, preceded by the thought of Dhamma.

Nó là cái ban đầu, là cái ở phía trước, là cái đi trước của thắng giải thoát, như vậy cũng là với pháp tầm đi trước.

Atha vā, dhammatakko vuccati catunnaṃ maggānaṃ pubbabhāgavipassanā.

Alternatively, the thought of Dhamma is called the prior insight of the four paths.

Hoặc là, tuệ quán giai đoạn đầu của bốn đạo được gọi là pháp tầm.

Sā ādito hoti, purato hoti, pubbaṅgamo hoti aññāvimokkhassāti – evampi dhammatakkapurejavaṃ.

It is the beginning, it is the forefront, it is the forerunner of the liberation by knowledge—thus, also, preceded by the thought of Dhamma.

Nó là cái ban đầu, là cái ở phía trước, là cái đi trước của thắng giải thoát – như vậy cũng là với pháp tầm đi trước.

1709

Aññāvimokkhaṃ pabrūmīti aññāvimokkho vuccati arahattavimokkho.

I declare liberation by knowledge: Liberation by knowledge is called the liberation of Arahantship.

Ta tuyên bố thắng giải thoát có nghĩa là A-la-hán giải thoát được gọi là thắng giải thoát.

Arahattavimokkhaṃ pabrūmi ācikkhāmi desemi paññapemi paṭṭhapemi vivarāmi vibhajāmi uttānīkaromi pakāsemīti – aññāvimokkhaṃ pabrūmi.

I declare, teach, expound, make known, establish, reveal, analyze, clarify, and proclaim the liberation of Arahantship—thus, I declare liberation by knowledge.

Ta tuyên bố, ta chỉ rõ, ta thuyết giảng, ta chế định, ta thiết lập, ta khai mở, ta phân tích, ta làm cho rõ ràng, ta trình bày A-la-hán giải thoát – đó là ta tuyên bố thắng giải thoát.

1710

Avijjāya pabhedananti.

The breaking up of ignorance.

Sự phá tan vô minh.

Avijjāti dukkhe aññāṇaṃ…pe… avijjā moho akusalamūlaṃ.

Ignorance means not knowing suffering… and so on… ignorance, delusion, the root of unwholesome states.

Vô minh là sự không biết về khổ…v.v… là vô minh, là si, là gốc rễ của bất thiện.

Pabhedananti avijjāya pabhedanaṃ pahānaṃ vūpasamaṃ paṭinissaggaṃ paṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – avijjāya pabhedanaṃ.

Breaking up means the breaking up, abandonment, appeasement, relinquishment, calming, the deathless, Nibbāna of ignorance—thus, the breaking up of ignorance.

Sự phá tan có nghĩa là sự phá tan, sự đoạn trừ, sự làm cho lắng dịu, sự từ bỏ, sự làm cho an tịnh vô minh, là trạng thái bất tử, là Nibbāna – đó là sự phá tan vô minh.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy –

1711

‘‘Upekkhāsatisaṃsuddhaṃ, dhammatakkapurejavaṃ;

“Equanimity and mindfulness purified, preceded by the thought of Dhamma;

“Sự thanh tịnh bởi xả và niệm, với pháp tầm đi trước;

1712

Aññāvimokkhaṃ pabrūmi, avijjāya pabhedana’’nti.

I declare liberation by knowledge, the breaking up of ignorance.”

Ta tuyên bố thắng giải thoát, sự phá tan vô minh.”

1713

77.

77.

1714

Kiṃsu saṃyojano loko, kiṃsu tassa vicāraṇaṃ;

What binds the world? What is its wandering?

Thế gian bị trói buộc bởi gì, cái gì là sự đi lại của nó;

1715

Kissassa vippahānena, nibbānaṃ iti vuccati.

By the abandoning of what is Nibbāna said to be?

Do đoạn trừ cái gì, mà được gọi là Nibbāna.

1716

Kiṃsu saṃyojano lokoti lokassa saṃyojanaṃ lagganaṃ bandhanaṃ upakkileso.

What binds the world? The world's fetter, attachment, bond, defilement.

Thế gian bị trói buộc bởi gì có nghĩa là sự trói buộc, sự dính mắc, sự ràng buộc, sự ô nhiễm của thế gian.

Kena loko yutto payutto āyutto samāyutto laggo laggito palibuddhoti – kiṃsu saṃyojano loko.

By what is the world yoked, joined, connected, bound, attached, clinging, entangled?—thus, what binds the world?

Thế gian bị ràng buộc, bị trói buộc, bị cột chặt, bị dính mắc, bị bám víu, bị vướng mắc bởi điều gì? – Thế gian có kiết sử là gì?

1717

Kiṃsu tassa vicāraṇanti kiṃsu tassa cāraṇaṃ vicāraṇaṃ paṭivicāraṇaṃ.

What is its wandering? What is its movement, wandering, repeated wandering?

Sự đi lại của nó là gì có nghĩa là sự đi, sự đi lại, sự đi tới đi lui của nó là gì.

Kena loko carati vicarati paṭivicaratīti – kiṃsu tassa vicāraṇaṃ.

By what does the world move, wander, repeatedly wander?—thus, what is its wandering?

Thế gian đi, đi lại, đi tới đi lui bởi điều gì? – ấy là sự đi lại của nó là gì.

Kissassa vippahānena nibbānaṃ iti vuccatīti kissassa vippahānena vūpasamena paṭinissaggena paṭippassaddhiyā nibbānaṃ iti vuccati pavuccati kathīyati bhaṇīyati dīpīyati voharīyatīti – kissassa vippahānena nibbānaṃ iti vuccati.

By the abandoning of what is Nibbāna said to be? By the abandoning, appeasement, relinquishment, calming of what is Nibbāna said, declared, narrated, explained, expressed, designated?—thus, by the abandoning of what is Nibbāna said to be?

Do đoạn tận điều gì mà được gọi là Nibbāna có nghĩa là do đoạn tận, do làm cho lắng dịu, do từ bỏ, do làm cho an tịnh điều gì mà được gọi là Nibbāna, được tuyên bố, được nói đến, được trình bày, được giải thích, được gọi tên? – ấy là do đoạn tận điều gì mà được gọi là Nibbāna.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Do đó, vị Bà-la-môn ấy đã nói:

1718

‘‘Kiṃsu saṃyojano loko, kiṃsu tassa vicāraṇaṃ;

“What binds the world? What is its wandering?

“Thế gian có kiết sử là gì, sự đi lại của nó là gì?

1719

Kissassa vippahānena, nibbānaṃ iti vuccatī’’ti.

By the abandoning of what is Nibbāna said to be?”

Do đoạn tận điều gì, mà được gọi là Nibbāna?”

1720

78.

78.

1721

Nandisaṃyojano loko, vitakkassa vicāraṇā;

The world is bound by delight; its wandering is by vitakka;

“Thế gian có hỷ là kiết sử, có tầm là sự đi lại;

1722

Taṇhāya vippahānena, nibbānaṃ iti vuccati.

By the abandoning of craving is Nibbāna said to be.

Do đoạn tận ái, mà được gọi là Nibbāna.”

1723

Nandisaṃyojano lokoti nandī vuccati taṇhā.

The world is bound by delight: Delight is called craving.

Thế gian có hỷ là kiết sử có nghĩa là hỷ được gọi là ái.

Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ, ayaṃ vuccati nandī.

Whatever lust, strong lust… and so on… covetousness, greed, the root of unwholesome states—this is called delight.

Sự tham ái, sự say đắm… đến… lòng tham, tham lam, gốc rễ bất thiện, đây được gọi là hỷ.

Yā nandī lokassa saṃyojanaṃ lagganaṃ bandhanaṃ upakkileso, imāya nandiyā loko yutto payutto āyutto samāyutto laggo laggito palibuddhoti – nandisaṃyojano loko.

Whatever delight is the world's fetter, attachment, bond, defilement; by this delight the world is yoked, joined, connected, bound, attached, clinging, entangled—thus, the world is bound by delight.

Hỷ nào là sự trói buộc, sự dính mắc, sự ràng buộc, sự ô nhiễm của thế gian, do hỷ này mà thế gian bị ràng buộc, bị trói buộc, bị cột chặt, bị dính mắc, bị bám víu, bị vướng mắc – ấy là thế gian có hỷ là kiết sử.

1724

Vitakkassa vicāraṇāti.

Its wandering is by vitakka.

Có tầm là sự đi lại có nghĩa là.

Vitakkāti nava vitakkā – kāmavitakko, byāpādavitakko, vihiṃsāvitakko, ñātivitakko janapadavitakko, amarāvitakko, parānudayatāpaṭisaṃyutto vitakko, lābhasakkārasilokapaṭisaṃyutto vitakko, anavaññattipaṭisaṃyutto vitakko.

Vitakkas are nine vitakkas: sensual vitakka, ill-will vitakka, harmful vitakka, kin-related vitakka, country-related vitakka, Amarā-related vitakka, vitakka connected with compassion for others, vitakka connected with gain, honor, and renown, vitakka connected with non-disparagement.

Tầm có nghĩa là chín loại tầm: dục tầm, sân tầm, hại tầm, thân tộc tầm, quốc độ tầm, bất tử tầm, tầm liên quan đến lòng trắc ẩn đối với người khác, tầm liên quan đến lợi lộc-cung kính-danh tiếng, tầm liên quan đến việc không bị khinh thường.

Ime vuccanti nava vitakkā.

These are called the nine vitakkas.

Những điều này được gọi là chín loại tầm.

Ime nava vitakkā lokassa cāraṇā vicāraṇā paṭivicāraṇā.

These nine vitakkas are the world's movement, wandering, repeated wandering.

Chín loại tầm này là sự đi, sự đi lại, sự đi tới đi lui của thế gian.

Imehi navahi vitakkehi loko carati vicarati paṭivicaratīti – vitakkassa vicāraṇā.

By these nine vitakkas the world moves, wanders, repeatedly wanders—thus, its wandering is by vitakka.

Do chín loại tầm này mà thế gian đi, đi lại, đi tới đi lui – ấy là có tầm là sự đi lại.

1725

Taṇhāya vippahānena nibbānaṃ iti vuccatīti.

By the abandoning of craving is Nibbāna said to be.

Do đoạn tận ái mà được gọi là Nibbāna có nghĩa là.

Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā.

Craving means craving for forms… and so on… craving for mental phenomena.

Ái có nghĩa là sắc ái… đến… pháp ái.

Taṇhāya vippahānena nibbānaṃ iti vuccatīti taṇhāya vippahānena vūpasamena paṭinissaggena paṭippassaddhiyā nibbānaṃ iti vuccati pavuccati kathīyati bhaṇīyati dīpīyati voharīyatīti – taṇhāya vippahānena nibbānaṃ iti vuccati.

By the abandoning of craving, it is called Nibbāna means: by the abandoning, by the appeasing, by the giving up, by the complete calming of craving, it is called, declared, taught, recited, shown, designated as Nibbāna. This is the meaning of "by the abandoning of craving, it is called Nibbāna."

Do đoạn tận ái mà được gọi là Nibbāna có nghĩa là do đoạn tận, do làm cho lắng dịu, do từ bỏ, do làm cho an tịnh ái mà được gọi là Nibbāna, được tuyên bố, được nói đến, được trình bày, được giải thích, được gọi tên – ấy là do đoạn tận ái mà được gọi là Nibbāna.

Tenāha bhagavā –

Therefore the Blessed One said:

Do đó, Đức Thế Tôn đã nói:

1726

‘‘Nandisaṃyojano loko, vitakkassa vicāraṇā;

‘‘The world is bound by delight, by the pondering of thought;

“Thế gian có hỷ là kiết sử, có tầm là sự đi lại;

1727

Taṇhāya vippahānena, nibbānaṃ iti vuccatī’’ti.

By the abandoning of craving, it is called Nibbāna.’’

Do đoạn tận ái, mà được gọi là Nibbāna.”

1728

79.

79.

1729

Kathaṃ satassa carato, viññāṇaṃ uparujjhati;

How for one who is mindful, practicing, does consciousness cease;

“Đối với người có chánh niệm đang đi, làm sao thức bị đoạn diệt?

1730

Bhagavantaṃ puṭṭhumāgamā, taṃ suṇoma vaco tava.

Having come to ask the Blessed One, we will listen to your word.

Chúng con đến hỏi Thế Tôn, xin được nghe lời dạy của Ngài.”

1731

Kathaṃ satassa caratoti kathaṃ satassa sampajānassa carato viharato iriyato vattayato pālayato yapayato yāpayatoti – kathaṃ satassa carato.

How for one who is mindful, practicing means: how for one who is mindful, discerning, practicing, dwelling, behaving, maintaining, guarding, sustaining, enduring. This is the meaning of "how for one who is mindful, practicing."

Đối với người có chánh niệm đang đi có nghĩa là làm thế nào đối với người có chánh niệm, có tỉnh giác, đang đi, đang trú, đang hành động, đang duy trì, đang bảo tồn, đang sống, đang tồn tại? – ấy là đối với người có chánh niệm đang đi.

1732

Viññāṇaṃ uparujjhatīti viññāṇaṃ nirujjhati vūpasammati atthaṃ gacchati paṭippassambhatīti – viññāṇaṃ uparujjhati.

Consciousness ceases means: consciousness ceases, is appeased, comes to an end, is completely calmed. This is the meaning of "consciousness ceases."

Thức bị đoạn diệt có nghĩa là thức bị diệt, bị lắng dịu, đi đến chỗ chấm dứt, được an tịnh – ấy là thức bị đoạn diệt.

1733

Bhagavantaṃ puṭṭhumāgamāti buddhaṃ bhagavantaṃ puṭṭhuṃ pucchituṃ yācituṃ ajjhesituṃ pasādetuṃ āgamhā āgatamhā upāgatamhā sampattamhā, ‘‘tayā saddhiṃ samāgatamhā’’ti – bhagavantaṃ puṭṭhumāgamā.

Having come to ask the Blessed One means: we have come, arrived, approached, reached to ask, request, urge, or gladden the Buddha, the Blessed One, "we have met with you." This is the meaning of "having come to ask the Blessed One."

Chúng con đến hỏi Thế Tôn có nghĩa là chúng con đã đến, đã tới, đã tiếp cận, đã đạt đến Đức Phật, Đức Thế Tôn để hỏi, để thỉnh cầu, để khẩn cầu, để làm cho hoan hỷ, “chúng con đã hội ngộ cùng Ngài” – ấy là chúng con đến hỏi Thế Tôn.

1734

Taṃ suṇoma vaco tavāti.

We will listen to your word.

Xin được nghe lời dạy của Ngài có nghĩa là.

Tanti tuyhaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ suṇoma uggaṇhāma dhārema upadhārema upalakkhemāti – taṃ suṇoma vaco tava.

That means: we will listen to, grasp, hold, retain, comprehend your word, discourse, teaching, instruction, admonition. This is the meaning of "we will listen to your word."

Lời dạy ấy có nghĩa là chúng con xin nghe, xin tiếp thu, xin ghi nhớ, xin thọ trì, xin nhận biết lời nói, lời dạy, bài pháp, lời giáo huấn, lời chỉ dạy của Ngài – ấy là xin được nghe lời dạy của Ngài.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore that brahmin said:

Do đó, vị Bà-la-môn ấy đã nói:

1735

‘‘Kathaṃ satassa carato, viññāṇaṃ uparujjhati;

‘‘How for one who is mindful, practicing, does consciousness cease;

“Đối với người có chánh niệm đang đi, làm sao thức bị đoạn diệt?

1736

Bhagavantaṃ puṭṭhumāgamā, taṃ suṇoma vaco tavā’’ti.

Having come to ask the Blessed One, we will listen to your word.’’

Chúng con đến hỏi Thế Tôn, xin được nghe lời dạy của Ngài.”

1737

80.

80.

1738

Ajjhattañca bahiddhā ca, vedanaṃ nābhinandato;

For one who does not delight in feeling, internal or external;

“Không hoan hỷ với thọ, cả bên trong lẫn bên ngoài;

1739

Evaṃ satassa carato, viññāṇaṃ uparujjhati.

Thus for one who is mindful, practicing, consciousness ceases.

Đối với người có chánh niệm đang đi như vậy, thức bị đoạn diệt.”

1740

Ajjhattañca bahiddhā ca vedanaṃ nābhinandatoti ajjhattaṃ vedanāsu vedanānupassī viharanto vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na ajjhoseti^* , abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti; bahiddhā vedanāsu vedanānupassī viharanto vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na ajjhoseti, abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti; ajjhattabahiddhā vedanāsu vedanānupassī viharanto vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na ajjhoseti, abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti.

For one who does not delight in feeling, internal or external means: dwelling contemplating feeling in internal feelings, one does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; one abandons, dispels, makes an end of, brings to non-existence delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and obsession. Dwelling contemplating feeling in external feelings, one does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; one abandons, dispels, makes an end of, brings to non-existence delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and obsession. Dwelling contemplating feeling in internal and external feelings, one does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; one abandons, dispels, makes an end of, brings to non-existence delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and obsession.

Không hoan hỷ với thọ, cả bên trong lẫn bên ngoài có nghĩa là, trong khi trú, quán thọ trong các thọ bên trong, vị ấy không hoan hỷ, không tán dương, không chấp thủ với thọ; vị ấy từ bỏ, loại trừ, chấm dứt, làm cho không còn tồn tại sự hoan hỷ, sự tán dương, sự chấp thủ, sự nắm giữ, sự bám víu, sự cố chấp; trong khi trú, quán thọ trong các thọ bên ngoài, vị ấy không hoan hỷ, không tán dương, không chấp thủ với thọ, vị ấy từ bỏ, loại trừ, chấm dứt, làm cho không còn tồn tại sự hoan hỷ, sự tán dương, sự chấp thủ, sự nắm giữ, sự bám víu, sự cố chấp; trong khi trú, quán thọ trong các thọ cả bên trong lẫn bên ngoài, vị ấy không hoan hỷ, không tán dương, không chấp thủ với thọ, vị ấy từ bỏ, loại trừ, chấm dứt, làm cho không còn tồn tại sự hoan hỷ, sự tán dương, sự chấp thủ, sự nắm giữ, sự bám víu, sự cố chấp.

Ajjhattaṃ samudayadhammānupassī vedanāsu vedanānupassī^* viharanto vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na ajjhoseti, abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti; ajjhattaṃ vayadhammānupassī vedanāsu vedanānupassī viharanto…pe… ajjhattaṃ samudayavayadhammānupassī vedanāsu vedanānupassī viharanto…pe… bahiddhā samudayadhammānupassī vedanāsu vedanānupassī viharanto vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na ajjhoseti, abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti; bahiddhā vayadhammānupassī vedanāsu vedanānupassī viharanto…pe… bahiddhā samudayavayadhammānupassī vedanāsu vedanānupassī viharanto…pe… ajjhattabahiddhā samudayadhammānupassī vedanāsu vedanānupassī viharanto…pe… ajjhattabahiddhā vayadhammānupassī vedanāsu vedanānupassī viharanto…pe… ajjhattabahiddhā samudayavayadhammānupassī vedanāsu vedanānupassī viharanto vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na ajjhoseti, abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti.

Dwelling, observing feelings in feelings, observing the nature of origination internally, he does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; he abandons, removes, makes an end of, brings to naught delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and adherence; dwelling, observing feelings in feelings, observing the nature of vanishing internally, he does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; he abandons, removes, makes an end of, brings to naught delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and adherence; dwelling, observing feelings in feelings, observing the nature of origination and vanishing internally, he does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; he abandons, removes, makes an end of, brings to naught delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and adherence; dwelling, observing feelings in feelings, observing the nature of origination externally, he does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; he abandons, removes, makes an end of, brings to naught delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and adherence; dwelling, observing feelings in feelings, observing the nature of vanishing externally, he does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; he abandons, removes, makes an end of, brings to naught delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and adherence; dwelling, observing feelings in feelings, observing the nature of origination and vanishing externally, he does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; he abandons, removes, makes an end of, brings to naught delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and adherence; dwelling, observing feelings in feelings, observing the nature of origination internally and externally, he does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; he abandons, removes, makes an end of, brings to naught delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and adherence; dwelling, observing feelings in feelings, observing the nature of vanishing internally and externally, he does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; he abandons, removes, makes an end of, brings to naught delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and adherence; dwelling, observing feelings in feelings, observing the nature of origination and vanishing internally and externally, he does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; he abandons, removes, makes an end of, brings to naught delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and adherence.

Trong khi trú, quán pháp sanh khởi trong các thọ bên trong, vị ấy không hoan hỷ, không tán dương, không chấp thủ với thọ, vị ấy từ bỏ, loại trừ, chấm dứt, làm cho không còn tồn tại sự hoan hỷ, sự tán dương, sự chấp thủ, sự nắm giữ, sự bám víu, sự cố chấp; trong khi trú, quán pháp đoạn diệt trong các thọ bên trong… đến… trong khi trú, quán pháp sanh-diệt trong các thọ bên trong… đến… trong khi trú, quán pháp sanh khởi trong các thọ bên ngoài, vị ấy không hoan hỷ, không tán dương, không chấp thủ với thọ, vị ấy từ bỏ, loại trừ, chấm dứt, làm cho không còn tồn tại sự hoan hỷ, sự tán dương, sự chấp thủ, sự nắm giữ, sự bám víu, sự cố chấp; trong khi trú, quán pháp đoạn diệt trong các thọ bên ngoài… đến… trong khi trú, quán pháp sanh-diệt trong các thọ bên ngoài… đến… trong khi trú, quán pháp sanh khởi trong các thọ cả bên trong lẫn bên ngoài… đến… trong khi trú, quán pháp đoạn diệt trong các thọ cả bên trong lẫn bên ngoài… đến… trong khi trú, quán pháp sanh-diệt trong các thọ cả bên trong lẫn bên ngoài, vị ấy không hoan hỷ, không tán dương, không chấp thủ với thọ, vị ấy từ bỏ, loại trừ, chấm dứt, làm cho không còn tồn tại sự hoan hỷ, sự tán dương, sự chấp thủ, sự nắm giữ, sự bám víu, sự cố chấp.

Imehi dvādasahi ākārehi vedanāsu vedanānupassī viharanto…pe… anabhāvaṃ gameti.

Dwelling, observing feelings in feelings, in these twelve ways, he brings to naught.

Bằng mười hai phương diện này, trong khi trú, quán thọ trong các thọ… đến… vị ấy làm cho không còn tồn tại.

1741

Atha vā, vedanaṃ aniccato passanto vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na ajjhoseti, abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti.

Alternatively, seeing feeling as impermanent, he does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; he abandons, removes, makes an end of, brings to naught delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and adherence.

Hoặc là, trong khi thấy thọ là vô thường, vị ấy không hoan hỷ, không tán dương, không chấp thủ với thọ, vị ấy từ bỏ, loại trừ, chấm dứt, làm cho không còn tồn tại sự hoan hỷ, sự tán dương, sự chấp thủ, sự nắm giữ, sự bám víu, sự cố chấp.

Vedanaṃ dukkhato rogato gaṇḍato sallato aghato ābādhato…pe… nissaraṇato passanto vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na ajjhoseti, abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti.

Seeing feeling as suffering, as a disease, as a boil, as a dart, as an affliction, as a malady…as an escape, he does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; he abandons, removes, makes an end of, brings to naught delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and adherence.

Thấy cảm thọ là khổ, là bệnh, là ung nhọt, là mũi tên, là điều bất hạnh, là tai ương... cho đến... là sự giải thoát, vị ấy không hoan hỷ, không tán dương, không tham đắm cảm thọ; vị ấy từ bỏ, xua tan, chấm dứt, đưa đến chỗ không còn tồn tại sự hoan hỷ, sự tán dương, sự tham đắm, sự nắm giữ, sự chấp thủ, sự quyết đoán.

Imehi cattālīsāya^* ākārehi vedanāsu vedanānupassī viharanto vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na ajjhoseti, abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gametīti – ajjhattañca bahiddhā ca vedanaṃ nābhinandato.

Dwelling, observing feelings in feelings, in these forty-two ways, he does not delight in, does not welcome, does not cling to feeling; he abandons, removes, makes an end of, brings to naught delighting, welcoming, clinging, grasping, misapprehension, and adherence—this is “not delighting in feeling, internally and externally”.

Với bốn mươi hai phương diện này, vị ấy sống quán cảm thọ trong các cảm thọ, không hoan hỷ, không tán dương, không tham đắm cảm thọ; vị ấy từ bỏ, xua tan, chấm dứt, đưa đến chỗ không còn tồn tại sự hoan hỷ, sự tán dương, sự tham đắm, sự nắm giữ, sự chấp thủ, sự quyết đoán – đó là người không hoan hỷ cảm thọ cả bên trong lẫn bên ngoài.

1742

Evaṃ satassa caratoti evaṃ satassa sampajānassa carato viharato iriyato vattayato pālayato yapayato yāpayatoti – evaṃ satassa carato.

“As he fares, thus mindful” means: as he fares, dwells, moves, conducts himself, maintains himself, sustains himself, passes his life, thus mindful and fully aware—this is “as he fares, thus mindful”.

Như vậy, với người chánh niệm hành trì có nghĩa là: như vậy, với người có chánh niệm, có tỉnh giác đang hành trì, đang sống, đang cử động, đang thực hành, đang bảo hộ, đang duy trì, đang nuôi mạng – đó là ý nghĩa của "như vậy, với người chánh niệm hành trì".

1743

Viññāṇaṃ uparujjhatīti puññābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇaṃ apuññābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇaṃ āneñjābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇaṃ nirujjhati vūpasammati atthaṃ gacchati paṭippassambhatīti – viññāṇaṃ uparujjhatī.

“Consciousness ceases” means: consciousness associated with meritorious volitional formations, consciousness associated with demeritorious volitional formations, consciousness associated with imperturbable volitional formations ceases, is calmed, comes to an end, is utterly pacified—this is “consciousness ceases”.

Thức bị đoạn diệt có nghĩa là: thức đồng sanh với phước hành, thức đồng sanh với phi phước hành, thức đồng sanh với bất động hành bị diệt, được dập tắt, đi đến chỗ chấm dứt, được lắng dịu – đó là ý nghĩa của "thức bị đoạn diệt".

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy rằng –

1744

‘‘Ajjhattañca bahiddhā ca, vedanaṃ nābhinandato;

“For one who does not delight in feeling,

“Với người không hoan hỷ cảm thọ, cả bên trong lẫn bên ngoài;

1745

Evaṃ satassa carato, viññāṇaṃ uparujjhatī’’ti.

Internally and externally, as he fares, thus mindful,

Như vậy, với người chánh niệm hành trì, thức bị đoạn diệt.”

1746

Saha gāthāpariyosānā…pe… satthā me, bhante bhagavā, sāvakohamasmīti.

Consciousness ceases.”

Cùng với sự kết thúc của bài kệ... cho đến... Bạch Thế Tôn, Ngài là Bậc Đạo Sư của con, con là đệ tử của Ngài.

1747

Udayamāṇavapucchāniddeso terasamo.

Immediately upon the conclusion of the verses…“The Teacher is my Blessed One, venerable sir, I am a disciple.”

Phần Giải Thích Câu Hỏi Của Thanh Niên Udaya, Thứ Mười Ba.

1748

14. Posālamāṇavapucchāniddeso

13. The Explanation of Udaya’s Question

14. Phần Giải Thích Câu Hỏi Của Thanh Niên Posāla

1749

81.

81.

1750

Yo atītaṃ ādisati,^*

“He who declares the past,^*

Vị nào chỉ dạy về quá khứ,^*

1751

Anejo chinnasaṃsayo;

Free from agitation, with doubts cut off;

Không dao động, đã đoạn trừ hoài nghi;

1752

Pāraguṃ^* sabbadhammānaṃ, atthi pañhena āgamaṃ.

Gone to the far shore of all phenomena, for him there is a coming with a question.”

Bậc đã đến bờ kia của tất cả các pháp, con đến đây với một câu hỏi.

1753

Yo atītaṃ ādisatīti.

“He who declares the past” means:

Vị nào chỉ dạy về quá khứ có nghĩa là:

Yoti yo so bhagavā sayambhū.

“He” refers to the Blessed One, the Self-Awakened One.

Vị nào là Đức Thế Tôn ấy, bậc Tự Giác Ngộ.

Anācariyako pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhi, tattha ca sabbaññutaṃ patto, balesu ca vasībhāvaṃ.

Without a teacher, he himself fully awakened to the truths in teachings unheard before, and thereby attained omniscience and mastery in the powers.

Không có thầy chỉ dạy, đối với các pháp chưa từng được nghe trước đây, Ngài đã tự mình giác ngộ các chân lý, và ở đó Ngài đã đạt đến nhất thiết trí và làm chủ các năng lực.

Atītaṃ ādisatīti bhagavā attano ca paresañca atītampi ādisati, anāgatampi ādisati, paccuppannampi ādisati.

“Declares the past” means: the Blessed One declares the past, the future, and the present, both for himself and for others.

Chỉ dạy về quá khứ có nghĩa là: Đức Thế Tôn chỉ dạy về quá khứ của chính Ngài và của chúng sanh khác, chỉ dạy về tương lai, chỉ dạy về hiện tại.

1754

Kathaṃ bhagavā attano atītaṃ ādisati?

How does the Blessed One declare his own past?

Đức Thế Tôn chỉ dạy về quá khứ của chính Ngài như thế nào?

Bhagavā attano atītaṃ ekampi jātiṃ ādisati, dvepi jātiyo ādisati, tissopi jātiyo ādisati, catassopi jātiyo ādisati, pañcapi jātiyo ādisati, dasapi jātiyo ādisati, vīsampi jātiyo ādisati, tiṃsampi jātiyo ādisati, cattālīsampi jātiyo ādisati, paññāsampi jātiyo ādisati, jātisatampi…pe… jātisahassampi… jātisatasahassampi… anekepi saṃvaṭṭakappe… anekepi vivaṭṭakappe… anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe ādisati – ‘‘amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto amutra udapādiṃ; tatrāpāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto idhūpapanno’’ti.

The Blessed One declares his own past: one birth, two births, three births, four births, five births, ten births, twenty births, thirty births, forty births, fifty births, a hundred births… innumerable eons of contraction (saṃvaṭṭakappe)… innumerable eons of expansion (vivaṭṭakappe)… innumerable eons of contraction and expansion (saṃvaṭṭavivaṭṭakappe), saying: "There I was, with such a name, such a clan, such a complexion, such a diet, experiencing such pleasure and pain, with such a lifespan. Having passed away from there, I arose in such a place. There too I was, with such a name, such a clan, such a complexion, such a diet, experiencing such pleasure and pain, with such a lifespan. Having passed away from there, I have arisen here."

Đức Thế Tôn chỉ dạy về một kiếp quá khứ của chính Ngài, chỉ dạy về hai kiếp, chỉ dạy về ba kiếp, chỉ dạy về bốn kiếp, chỉ dạy về năm kiếp, chỉ dạy về mười kiếp, chỉ dạy về hai mươi kiếp, chỉ dạy về ba mươi kiếp, chỉ dạy về bốn mươi kiếp, chỉ dạy về năm mươi kiếp, một trăm kiếp... cho đến... một ngàn kiếp... một trăm ngàn kiếp... nhiều kiếp hoại... nhiều kiếp thành... nhiều kiếp thành hoại, rằng: “Tại nơi kia, ta có tên như vậy, dòng họ như vậy, màu da như vậy, thức ăn như vậy, trải nghiệm khổ lạc như vậy, tuổi thọ có giới hạn như vậy. Sau khi chết ở đó, ta sanh ra ở nơi kia; ở đó ta cũng có tên như vậy, dòng họ như vậy, màu da như vậy, thức ăn như vậy, trải nghiệm khổ lạc như vậy, tuổi thọ có giới hạn như vậy. Sau khi chết ở đó, ta sanh ra ở đây.”

Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ ādisati.

Thus, he declares his manifold past existences (pubbenivāsaṃ) with all their details and characteristics.

Như vậy, Ngài chỉ dạy về nhiều loại tiền kiếp với các chi tiết và đặc điểm của chúng.

Evaṃ bhagavā attano atītaṃ ādisati.

It is in this way that the Blessed One declares his own past.

Như vậy, Đức Thế Tôn chỉ dạy về quá khứ của chính Ngài.

1755

Kathaṃ bhagavā paresaṃ atītaṃ ādisati?

How does the Blessed One declare the past of others?

Đức Thế Tôn chỉ dạy về quá khứ của chúng sanh khác như thế nào?

Bhagavā paresaṃ atītaṃ ekampi jātiṃ ādisati, dvepi jātiyo ādisati…pe… anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe ādisati – ‘‘amutrāsi evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto amutra udapādi; tatrāpāsi evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto idhūpapanno’’ti.

The Blessed One declares the past of others: one birth, two births… innumerable eons of contraction and expansion (saṃvaṭṭavivaṭṭakappe), saying: "There you were, with such a name, such a clan, such a complexion, such a diet, experiencing such pleasure and pain, with such a lifespan. Having passed away from there, you arose in such a place. There too you were, with such a name, such a clan, such a complexion, such a diet, experiencing such pleasure and pain, with such a lifespan. Having passed away from there, you have arisen here."

Đức Thế Tôn chỉ dạy về một kiếp quá khứ của chúng sanh khác, chỉ dạy về hai kiếp... cho đến... chỉ dạy về nhiều kiếp thành hoại, rằng: “Tại nơi kia, ngươi có tên như vậy, dòng họ như vậy, màu da như vậy, thức ăn như vậy, trải nghiệm khổ lạc như vậy, tuổi thọ có giới hạn như vậy. Sau khi chết ở đó, ngươi sanh ra ở nơi kia; ở đó ngươi cũng có tên như vậy, dòng họ như vậy, màu da như vậy, thức ăn như vậy, trải nghiệm khổ lạc như vậy, tuổi thọ có giới hạn như vậy. Sau khi chết ở đó, ngươi sanh ra ở đây.”

Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ ādisati.

Thus, he declares their manifold past existences (pubbenivāsaṃ) with all their details and characteristics.

Như vậy, Ngài chỉ dạy về nhiều loại tiền kiếp với các chi tiết và đặc điểm của chúng.

Evaṃ bhagavā paresaṃ atītaṃ ādisati.

It is in this way that the Blessed One declares the past of others.

Như vậy, Đức Thế Tôn chỉ dạy về quá khứ của chúng sanh khác.

1756

Bhagavā pañca jātakasatāni bhāsanto attano ca paresañca atītaṃ ādisati, mahāpadāniyasuttantaṃ^* bhāsanto attano ca paresañca atītaṃ ādisati, mahāsudassaniyasuttantaṃ bhāsanto attano ca paresañca atītaṃ ādisati, mahāgovindiyasuttantaṃ bhāsanto attano ca paresañca atītaṃ ādisati, maghadeviyasuttantaṃ bhāsanto attano ca paresañca atītaṃ ādisati.

The Blessed One, while teaching the five hundred Jātaka stories, declares his own past and the past of others; while teaching the Mahāpadāniya Suttanta, he declares his own past and the past of others; while teaching the Mahāsudassaniya Suttanta, he declares his own past and the past of others; while teaching the Mahāgovindiya Suttanta, he declares his own past and the past of others; while teaching the Maghadevīya Suttanta, he declares his own past and the past of others.

Khi thuyết giảng năm trăm câu chuyện Jātaka, Đức Thế Tôn chỉ dạy về quá khứ của chính Ngài và của chúng sanh khác. Khi thuyết giảng kinh Mahāpadāniya, Ngài chỉ dạy về quá khứ của chính Ngài và của chúng sanh khác. Khi thuyết giảng kinh Mahāsudassaniya, Ngài chỉ dạy về quá khứ của chính Ngài và của chúng sanh khác. Khi thuyết giảng kinh Mahāgovindiya, Ngài chỉ dạy về quá khứ của chính Ngài và của chúng sanh khác. Khi thuyết giảng kinh Maghadeviya, Ngài chỉ dạy về quá khứ của chính Ngài và của chúng sanh khác.

1757

Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘atītaṃ kho, cunda, addhānaṃ ārabbha tathāgatassa satānusāriñāṇaṃ^* hoti.

For this was said by the Blessed One: "Regarding the past, Cunda, the Tathāgata possesses the knowledge of recollection (satānusāriñāṇaṃ).

Điều này đã được Đức Thế Tôn nói đến: “Này Cunda, liên quan đến thời quá khứ, trí tuệ nhớ lại tiền kiếp của Như Lai khởi sanh.”

So yāvatakaṃ ākaṅkhati tāvatakaṃ anussarati.

Whatever he wishes, that much he recollects.

Ngài nhớ lại được bao nhiêu tùy theo ý muốn.

Anāgatañca kho, cunda…pe… paccuppannañca kho, cunda, addhānaṃ ārabbha tathāgatassa bodhijaṃ ñāṇaṃ uppajjati – ‘ayamantimā jāti, natthidāni punabbhavo’’’ti.

And regarding the future, Cunda… and regarding the present, Cunda, the Tathāgata's knowledge born of awakening (bodhijaṃ ñāṇaṃ) arises: 'This is the final birth; there is no further existence.'"

“Và này Cunda, liên quan đến thời tương lai... cho đến... Và này Cunda, liên quan đến thời hiện tại, trí tuệ sanh ra từ sự giác ngộ của Như Lai khởi sanh rằng: ‘Đây là kiếp cuối cùng, nay không còn tái sanh nữa.’”

1758

Indriyaparopariyattañāṇaṃ^* tathāgatassa tathāgatabalaṃ, sattānaṃ āsayānusayañāṇaṃ tathāgatassa tathāgatabalaṃ, yamakapāṭihīre ñāṇaṃ^* tathāgatassa tathāgatabalaṃ, mahākaruṇāsamāpattiyā ñāṇaṃ tathāgatassa tathāgatabalaṃ, sabbaññutañāṇaṃ tathāgatassa tathāgatabalaṃ, anāvaraṇañāṇaṃ tathāgatassa tathāgatabalaṃ, sabbattha asaṅgamappaṭihatamanāvaraṇañāṇaṃ tathāgatassa tathāgatabalaṃ.

The knowledge of the faculties of beings (indriyaparopariyattañāṇaṃ) is a power of the Tathāgata, the knowledge of the inclinations and underlying tendencies of beings (āsayānusayañāṇaṃ) is a power of the Tathāgata, the knowledge of the Twin Miracle (yamakapāṭihīre ñāṇaṃ) is a power of the Tathāgata, the knowledge of the attainment of great compassion (mahākaruṇāsamāpattiyā ñāṇaṃ) is a power of the Tathāgata, the knowledge of omniscience (sabbaññutañāṇaṃ) is a power of the Tathāgata, the unobstructed knowledge (anāvaraṇañāṇaṃ) is a power of the Tathāgata, the unobstructed knowledge that is unattached and unimpeded everywhere (sabbattha asaṅgamappaṭihatamanāvaraṇañāṇaṃ) is a power of the Tathāgata.

Trí tuệ biết rõ các căn của chúng sanh là Như Lai lực của Như Lai. Trí tuệ biết rõ các khuynh hướng và thiên hướng của chúng sanh là Như Lai lực của Như Lai. Trí tuệ về song thông thần biến là Như Lai lực của Như Lai. Trí tuệ trong việc nhập đại bi định là Như Lai lực của Như Lai. Nhất thiết trí là Như Lai lực của Như Lai. Trí tuệ vô ngại là Như Lai lực của Như Lai. Trí tuệ không vướng mắc, không bị cản trở, không bị che lấp ở mọi nơi là Như Lai lực của Như Lai.

Evaṃ bhagavā attano ca paresañca atītampi ādisati anāgatampi ādisati paccuppannampi ādisati ācikkhati deseti paññapeti paṭṭhapeti vivarati vibhajati uttānīkaroti pakāsetīti – yo atītaṃ ādisati.

Thus, the Blessed One declares his own past and the past of others, as well as the future and the present; he explains, teaches, makes known, establishes, reveals, analyzes, clarifies, and makes manifest, he who declares the past.

Như vậy, Đức Thế Tôn chỉ dạy, trình bày, thuyết giảng, ban bố, thiết lập, khai mở, phân tích, làm cho rõ ràng, và soi sáng về quá khứ, tương lai, và hiện tại của chính Ngài và của chúng sanh khác – đó là ý nghĩa của "vị nào chỉ dạy về quá khứ".

1759

Iccāyasmā posāloti.

"Thus, Venerable Posāla."

Đó là lời của Tôn giả Posāla có nghĩa là:

Iccāti padasandhi…pe… āyasmāti piyavacanaṃ…pe… posāloti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ…pe… abhilāpoti – iccāyasmā posālo.

"Thus" (Iccā) is a euphonic conjunction… "Venerable" (āyasmā) is an affectionate word… "Posāla" is the name of that brahmin… is a designation—"Thus, Venerable Posāla."

Đó là là sự nối kết các từ... cho đến... Tôn giả là một lời nói thân ái... cho đến... Posāla là tên của vị Bà-la-môn ấy... cho đến... là cách gọi – đó là ý nghĩa của "đó là lời của Tôn giả Posāla".

1760

Anejo chinnasaṃsayoti ejā vuccati taṇhā.

"Undisturbed, with doubt cut off" (Anejo chinnasaṃsayo): Ejā is called craving.

Không dao động, đã đoạn trừ hoài nghi có nghĩa là: sự dao động được gọi là ái.

Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.

Whatever is lust, strong lust… covetousness, greed, a root of unwholesome states.

Đó là tham, tham ái... cho đến... tham lam, tham, là gốc rễ của bất thiện.

Sā ejā taṇhā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.

That craving, called ejā, has been abandoned by the Buddha, the Blessed One; its root has been cut, made like a palm-stump, brought to non-existence, and is incapable of future arising.

Sự dao động ấy, tức là ái, đã được Đức Phật, Đức Thế Tôn từ bỏ, nhổ tận gốc, làm cho như cây thốt nốt bị chặt ngọn, đưa đến chỗ không còn tồn tại, có bản chất không sanh khởi trong tương lai.

Tasmā buddho anejo.

Therefore, the Buddha is aneja.

Vì thế, Đức Phật là bậc không dao động.

Ejāya pahīnattā anejo.

Being free from ejā (craving), he is aneja.

Do đã từ bỏ sự dao động, nên Ngài là bậc không dao động.

Bhagavā lābhepi na iñjati…pe… dukkhepi na iñjati na calati na vedhati nappavedhati na sampavedhatīti anejo.

The Blessed One does not waver at gain…pe… nor does he waver at suffering; he does not move, does not tremble, does not shake, does not stir — thus he is aneja.

Đức Thế Tôn không rung động trước lợi lộc... cho đến... không rung động, không lay chuyển, không chao đảo, không xao động, không hoàn toàn xao động trước khổ đau – đó là ý nghĩa của "không dao động".

Chinnasaṃsayoti saṃsayo vuccati vicikicchā.

Chinnasaṃsayo means saṃsayo (doubt) is called vicikicchā (perplexity).

Đã đoạn trừ hoài nghi có nghĩa là: hoài nghi được gọi là nghi ngờ.

Dukkhe kaṅkhā…pe… chambhitattaṃ cittassa manovilekho.

Doubt concerning suffering…pe… the trembling of the mind, the defilement of the mind.

Sự nghi ngờ về khổ... cho đến... sự cứng đờ của tâm, sự rối loạn của tâm.

So saṃsayo buddhassa bhagavato pahīno chinno ucchinno samucchinno vūpasanto paṭinissaggo paṭippassaddho abhabbuppattiko ñāṇagginā daḍḍho.

That doubt has been abandoned by the Buddha, the Blessed One; it has been cut, uprooted, completely uprooted, appeased, relinquished, allayed, rendered incapable of future arising, and burnt by the fire of wisdom.

Hoài nghi ấy đã được Đức Phật, Đức Thế Tôn từ bỏ, cắt đứt, nhổ bỏ, nhổ tận gốc, làm cho lắng dịu, xả ly, an tịnh, không còn khả năng sanh khởi, đã bị thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ.

Tasmā buddho chinnasaṃsayoti – anejo chinnasaṃsayo.

Therefore, the Buddha is Chinnasaṃsayo – anejo chinnasaṃsayo (unwavering, with doubt cut off).

Vì vậy, Đức Phật là bậc đã dứt sạch nghi ngờ. – Bậc không dao động, đã dứt sạch nghi ngờ.

1761

Pāraguṃ sabbadhammānanti bhagavā sabbadhammānaṃ abhiññāpāragū pariññāpāragū pahānapāragū bhāvanāpāragū sacchikiriyāpāragū samāpattipāragū abhiññāpāragū sabbadhammānaṃ…pe… jātimaraṇasaṃsāro natthi tassa punabbhavoti – pāragū sabbadhammānaṃ.

Pāraguṃ sabbadhammānaṃ (gone to the far shore of all phenomena) means the Blessed One has gone to the far shore of all phenomena through direct knowledge, through full understanding, through abandonment, through development, through realization, through attainment of samāpatti, through direct knowledge of all phenomena…pe… there is no saṃsāra of birth, aging, and death, nor future existence for him – thus, pāraguṃ sabbadhammānaṃ.

"Pāraguṃ sabbadhammānaṃ" (Người đã đến bờ bên kia của tất cả các pháp) nghĩa là: Đức Thế Tôn là bậc đã đạt đến bờ bên kia của tất cả các pháp bằng Abhiññā-pariññā (trí tuệ thấu hiểu), Pariññā-pariññā (trí tuệ thấu triệt), Pahāna-pariññā (trí tuệ đoạn trừ), Bhāvanā-pariññā (trí tuệ tu tập), Sacchikiriyā-pāragū (bậc đã chứng ngộ), Samāpatti-pāragū (bậc đã đạt đến bờ bên kia của các thiền định), bậc đã đạt đến bờ bên kia của tất cả các pháp bằng Abhiññā-pāragū… (tóm lại) không còn luân hồi sinh tử và tái sinh nữa đối với Ngài – đó là ý nghĩa của "Pāraguṃ sabbadhammānaṃ".

1762

Atthi pañhena āgamanti pañhena atthiko āgatomhi…pe… ‘‘vahassetaṃ bhāra’’nti – atthi pañhena āgamaṃ.

Atthi pañhena āgamaṃ (I have come with a question) means "I have come seeking a question…pe… 'bear this burden'" – thus, atthi pañhena āgamaṃ.

"Atthi pañhena āgamaṃ" (Có câu hỏi đến) nghĩa là: Chúng con đã đến vì muốn hỏi một vấn đề… (tóm lại) ‘‘Hãy gánh vác gánh nặng này’’ – đó là ý nghĩa của "Atthi pañhena āgamaṃ".

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Do đó, vị Bà-la-môn ấy nói:

1763

‘‘Yo atītaṃ ādisati,^*

“He who declares the past,^*

‘‘Bậc đã chỉ rõ quá khứ,^*

1764

Anejo chinnasaṃsayo;

Unwavering, with doubt cut off;

Không còn dao động, đã dứt nghi ngờ;

1765

Pāraguṃ sabbadhammānaṃ, atthi pañhena āgama’’nti.

Gone to the far shore of all phenomena, I have come with a question.”

Người đã đến bờ bên kia của tất cả các pháp, tôi có câu hỏi đến Ngài’’.

1766

82.

1767

Vibhūtarūpasaññissa, sabbakāyappahāyino;

For one whose perception of form is vanished, who has abandoned all bodies;

Đối với người đã tiêu tan sắc tưởng, đã đoạn trừ tất cả thân;

1768

Ajjhattañca bahiddhā ca, natthi kiñcīti passato;

Who sees that there is nothing, internally and externally;

Người quán thấy không có gì cả, cả bên trong lẫn bên ngoài;

1769

Ñāṇaṃ sakkānupucchāmi, kathaṃ neyyo tathāvidho.

I ask about the knowledge, O Sakka, how such a one is to be led.

Bạch Thế Tôn, con xin hỏi về trí tuệ đó, hạng người như vậy được dẫn dắt như thế nào?

1770

Vibhūtarūpasaññissāti katamā rūpasaññā?

Vibhūtarūpasaññissa (for one whose perception of form is vanished): What is perception of form?

"Vibhūtarūpasaññissā" (Đối với người đã tiêu tan sắc tưởng) nghĩa là: Sắc tưởng là gì?

Rūpāvacarasamāpattiṃ samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā saññā sañjānanā sañjānitattaṃ – ayaṃ rūpasaññā.

The perception, the act of perceiving, the state of being perceived, of one who has attained or is born in a rūpāvacara samāpatti (attainment of the form sphere), or one who dwells happily in the present life – this is perception of form.

Là tưởng, là sự nhận biết, là trạng thái nhận biết của người đã nhập hoặc đã sinh vào các tầng thiền sắc giới, hoặc của người sống an lạc trong hiện tại với các thiền định hữu vi – đây gọi là sắc tưởng.

Vibhūtarūpasaññissāti catasso arūpasamāpattiyo paṭiladdhassa^* rūpasaññā vibhūtā honti vigatā atikkantā samatikkantā vītivattāti – vibhūtarūpasaññissa.

Vibhūtarūpasaññissa means for one who has gained the four arūpa samāpattis (formless attainments), the perceptions of form are vanished, gone, surpassed, completely surpassed, transcended – thus, vibhūtarūpasaññissa.

"Vibhūtarūpasaññissā" (Đối với người đã tiêu tan sắc tưởng) nghĩa là: Đối với người đã đạt được bốn thiền vô sắc, sắc tưởng của họ đã bị tiêu tan, đã biến mất, đã vượt qua, đã hoàn toàn vượt qua, đã siêu việt – đó là ý nghĩa của "Vibhūtarūpasaññissā".

1771

Sabbakāyappahāyinoti sabbo tassa paṭisandhiko rūpakāyo pahīno, tadaṅgasamatikkamā vikkhambhanappahānena pahīno tassa rūpakāyoti – sabbakāyappahāyino.

Sabbakāyappahāyino (who has abandoned all bodies) means all his paṭisandhika (relinking) form-body has been abandoned; his form-body has been abandoned through overcoming by tadaṅga (temporary suppression) and through abandonment by vikkhambhana (suppression) – thus, sabbakāyappahāyino.

"Sabbakāyappahāyino" (Đã đoạn trừ tất cả thân) nghĩa là: Tất cả thân sắc giới tái sinh của vị ấy đã được đoạn trừ; thân sắc giới của vị ấy đã được đoạn trừ bằng sự vượt qua từng phần và sự đoạn trừ bằng cách trấn áp – đó là ý nghĩa của "Sabbakāyappahāyino".

1772

Ajjhattañca bahiddhā ca, natthi kiñcīti passatoti.

Ajjhattañca bahiddhā ca, natthi kiñcīti passato (who sees that there is nothing, internally and externally).

"Ajjhattañca bahiddhā ca, natthi kiñcīti passato" (Người quán thấy không có gì cả, cả bên trong lẫn bên ngoài) nghĩa là:

Natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanasamāpatti.

Natthi kiñcī (there is nothing) refers to the ākiñcaññāyatana samāpatti (attainment of the sphere of nothingness).

"Natthi kiñcī" (Không có gì cả) là Ākiñcaññāyatana-samāpatti (thiền Vô sở hữu xứ).

Kiṃkāraṇā?

For what reason?

Vì lý do gì?

Natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanasamāpatti.

The ākiñcaññāyatana samāpatti is called natthi kiñcī.

Thiền Vô sở hữu xứ được gọi là "không có gì cả".

Yaṃ viññāṇañcāyatanasamāpattiṃ sato samāpajjitvā tato vuṭṭhahitvā taññeva viññāṇaṃ abhāveti, vibhāveti, antaradhāpeti, ‘‘natthi kiñcī’’ti passati – taṃkāraṇā natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanasamāpattīti – ajjhattañca bahiddhā ca natthi kiñcīti passato.

Because having attained the viññāṇañcāyatana samāpatti (attainment of the sphere of infinite consciousness) with mindfulness, and having emerged from it, one makes that very consciousness non-existent, makes it vanish, makes it disappear, and sees "there is nothing" – for that reason, the ākiñcaññāyatana samāpatti is called natthi kiñcī – thus, ajjhattañca bahiddhā ca natthi kiñcīti passato.

Vì sau khi nhập thiền Thức vô biên xứ với chánh niệm, rồi xuất thiền, vị ấy làm cho thức đó không còn, làm cho nó biến mất, làm cho nó ẩn đi, và quán thấy rằng "không có gì cả" – vì lý do đó, thiền Vô sở hữu xứ được gọi là "không có gì cả" – đó là ý nghĩa của "Ajjhattañca bahiddhā ca natthi kiñcīti passato".

1773

Ñāṇaṃ sakkānupucchāmīti.

Ñāṇaṃ sakkānupucchāmi (I ask about the knowledge, O Sakka).

"Ñāṇaṃ sakkānupucchāmi" (Con xin hỏi về trí tuệ đó, bạch Thế Tôn) nghĩa là:

Sakkāti – sakko.

Sakkā means Sakka.

"Sakkā" (Thế Tôn) nghĩa là: Bậc Sakya.

Bhagavā sakyakulā pabbajitotipi sakko …pe… pahīnabhayabheravo vigatalomahaṃsotipi sakko.

Because the Blessed One went forth from the Sakya clan, he is Sakka…pe… because he has abandoned fear and terror, and is free from goosebumps, he is Sakka.

Đức Thế Tôn đã xuất gia từ dòng dõi Sakya nên được gọi là Sakka… (tóm lại) Ngài đã đoạn trừ sợ hãi và kinh hoàng, đã dứt bỏ lông tóc dựng đứng nên được gọi là Sakka.

Ñāṇaṃ sakkānupucchāmīti tassa ñāṇaṃ pucchāmi, paññaṃ pucchāmi, sambuddhaṃ pucchāmi.

Ñāṇaṃ sakkānupucchāmi means I ask about his knowledge, I ask about his wisdom, I ask about his perfect enlightenment.

"Ñāṇaṃ sakkānupucchāmi" (Con xin hỏi về trí tuệ đó, bạch Thế Tôn) nghĩa là: Con xin hỏi về trí tuệ của vị ấy, con xin hỏi về tuệ của vị ấy, con xin hỏi về sự giác ngộ hoàn toàn của vị ấy.

‘‘Kīdisaṃ kiṃsaṇṭhitaṃ kiṃpakāraṃ kiṃpaṭibhāgaṃ ñāṇaṃ icchitabba’’nti – ñāṇaṃ sakkānupucchāmi.

“What kind of knowledge, of what nature, of what sort, of what characteristic, is to be desired?” – thus, ñāṇaṃ sakkānupucchāmi.

"Trí tuệ nào là đáng mong muốn, với hình thái nào, với phương cách nào, với sự tương ứng nào?" – đó là ý nghĩa của "Ñāṇaṃ sakkānupucchāmi".

1774

Kathaṃ neyyo tathāvidhoti kathaṃ so netabbo vinetabbo anunetabbo paññapetabbo nijjhāpetabbo pekkhetabbo pasādetabbo?

Kathaṃ neyyo tathāvidho (how such a one is to be led) means how is he to be led, disciplined, instructed, taught, observed, regarded, inspired?

"Kathaṃ neyyo tathāvidho" (Hạng người như vậy được dẫn dắt như thế nào?) nghĩa là: Vị ấy được dẫn dắt, được giáo hóa, được khuyên bảo, được chỉ dạy, được quán xét, được trông nom, được làm cho thanh tịnh như thế nào?

Kathaṃ tena^* uttari ñāṇaṃ uppādetabbaṃ?

How is further knowledge to be produced in him?

Làm thế nào để vị ấy có thể phát sinh trí tuệ cao hơn?

Tathāvidhoti tathāvidho tādiso tassaṇṭhito tappakāro tappaṭibhāgo yo so ākiñcaññāyatanasamāpattilābhīti – kathaṃ neyyo tathāvidho.

Tathāvidho (such a one) means one who is of such a nature, of such a disposition, of such a kind, of such a characteristic, who has attained the ākiñcaññāyatana samāpatti – thus, kathaṃ neyyo tathāvidho.

"Tathāvidho" (Hạng người như vậy) nghĩa là: Hạng người như vậy, người như thế, người đã an trú trong trạng thái đó, người có phương cách đó, người có sự tương ứng đó, tức là người đã đạt được thiền Vô sở hữu xứ – đó là ý nghĩa của "Kathaṃ neyyo tathāvidho".

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Do đó, vị Bà-la-môn ấy nói:

1775

‘‘Vibhūtarūpasaññissa, sabbakāyappahāyino;

“For one whose perception of form is vanished, who has abandoned all bodies;

‘‘Đối với người đã tiêu tan sắc tưởng, đã đoạn trừ tất cả thân;

1776

Ajjhattañca bahiddhā ca, natthi kiñcīti passato;

Who sees that there is nothing, internally and externally;

Người quán thấy không có gì cả, cả bên trong lẫn bên ngoài;

1777

Ñāṇaṃ sakkānupucchāmi, kathaṃ neyyo tathāvidho’’ti.

I ask about the knowledge, O Sakka, how such a one is to be led.”

Bạch Thế Tôn, con xin hỏi về trí tuệ đó, hạng người như vậy được dẫn dắt như thế nào?’’

1778

83.

1779

Viññāṇaṭṭhitiyo sabbā,^*

All stations of consciousness,^*

"Này Posāla, Như Lai đã biết rõ tất cả các trú xứ của thức;

1780

Abhijānaṃ tathāgato;

The Tathāgata, having directly known them;

Ngài biết rõ người đó đang an trú, đã quyết tâm, đã lấy đó làm chỗ nương tựa;

1781

Tiṭṭhantamenaṃ jānāti, dhimuttaṃ tapparāyaṇaṃ;

He knows him as abiding, as resolute, as having that as his destination;

Như Lai đã biết rõ người đó đang an trú, đã quyết tâm, đã lấy đó làm chỗ nương tựa;

1782

Viññāṇaṭṭhitiyo sabbāti bhagavā abhisaṅkhāravasena catasso viññāṇaṭṭhitiyo jānāti, paṭisandhivasena satta viññāṇaṭṭhitiyo jānāti.

All stations of consciousness means that the Blessed One knows four stations of consciousness by way of volitional formations (abhisaṅkhāra), and He knows seven stations of consciousness by way of rebirth-linking (paṭisandhi).

"Viññāṇaṭṭhitiyo sabbā" (Tất cả các trú xứ của thức) nghĩa là: Đức Thế Tôn biết rõ bốn trú xứ của thức theo phương diện các hành (abhisaṅkhāra), và biết rõ bảy trú xứ của thức theo phương diện tái sinh (paṭisandhi).

Kathaṃ bhagavā abhisaṅkhāravasena catasso viññāṇaṭṭhitiyo jānāti?

How does the Blessed One know four stations of consciousness by way of volitional formations?

Đức Thế Tôn biết rõ bốn trú xứ của thức theo phương diện các hành như thế nào?

Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘rūpupayaṃ^* vā, bhikkhave, viññāṇaṃ tiṭṭhamānaṃ tiṭṭheyya^* , rūpārammaṇaṃ rūpappatiṭṭhaṃ nandūpasecanaṃ vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyya.

For it was said by the Blessed One: ‘‘Monks, consciousness, while standing, would stand adhering to form, having form as its object, established on form, permeated by delight, it would come to growth, increase, and development.

Điều này đã được Đức Thế Tôn nói: ‘‘Này các Tỳ-khưu, nếu thức an trú, nó có thể an trú dựa vào sắc (rūpa), lấy sắc làm đối tượng, có sắc làm chỗ tựa, được tưới tẩm bởi hỷ lạc, nó sẽ đạt đến sự tăng trưởng, phát triển và viên mãn.

Vedanupayaṃ vā, bhikkhave…pe… saññupayaṃ vā, bhikkhave…pe… saṅkhārupayaṃ vā, bhikkhave, viññāṇaṃ tiṭṭhamānaṃ tiṭṭheyya, saṅkhārārammaṇaṃ saṅkhārappatiṭṭhaṃ nandūpasecanaṃ vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyyā’’ti.

Or, monks, consciousness… or, monks, consciousness adhering to feeling… or, monks, consciousness adhering to perception… or, monks, consciousness, while standing, would stand adhering to volitional formations, having volitional formations as its object, established on volitional formations, permeated by delight, it would come to growth, increase, and development.”

Hoặc này các Tỳ-khưu, dựa vào thọ (vedanā)… (tóm lại) hoặc này các Tỳ-khưu, dựa vào tưởng (saññā)… (tóm lại) hoặc này các Tỳ-khưu, nếu thức an trú, nó có thể an trú dựa vào hành (saṅkhāra), lấy hành làm đối tượng, có hành làm chỗ tựa, được tưới tẩm bởi hỷ lạc, nó sẽ đạt đến sự tăng trưởng, phát triển và viên mãn’’.

Evaṃ bhagavā abhisaṅkhāravasena catasso viññāṇaṭṭhitiyo jānāti.

Thus, the Blessed One knows four stations of consciousness by way of volitional formations.

Như vậy, Đức Thế Tôn biết rõ bốn trú xứ của thức theo phương diện các hành.

1783

Kathaṃ bhagavā paṭisandhivasena satta viññāṇaṭṭhitiyo jānāti?

How does the Blessed One know seven stations of consciousness by way of rebirth-linking?

Đức Thế Tôn biết rõ bảy trú xứ của thức theo phương diện tái sinh như thế nào?

Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘santi, bhikkhave, sattā nānattakāyā nānattasaññino – seyyathāpi manussā ekacce ca devā ekacce ca vinipātikā.

For it was said by the Blessed One: ‘‘Monks, there are beings with diverse bodies and diverse perceptions, such as humans, some devas, and some in the lower realms.

Điều này đã được Đức Thế Tôn nói: ‘‘Này các Tỳ-khưu, có những chúng sinh thân khác nhau, tưởng khác nhau – ví dụ như loài người, một số chư thiên và một số chúng sinh trong ác đạo.

Ayaṃ paṭhamā viññāṇaṭṭhiti.

This is the first station of consciousness.

Đây là trú xứ của thức thứ nhất.

1784

‘‘Santi, bhikkhave, sattā nānattakāyā ekattasaññino, seyyathāpi devā brahmakāyikā paṭhamābhinibbattā.

‘‘Monks, there are beings with diverse bodies and unified perceptions, such as the devas of the Brahma-realm, those reborn in the first jhāna.

‘‘Này các Tỳ-khưu, có những chúng sinh thân khác nhau, tưởng giống nhau – ví dụ như chư thiên Phạm thiên giới, những vị mới sinh ra trong cõi Phạm thiên thứ nhất.

Ayaṃ dutiyā viññāṇaṭṭhiti.

This is the second station of consciousness.

Đây là trú xứ của thức thứ hai.

1785

‘‘Santi, bhikkhave, sattā ekattakāyā nānattasaññino, seyyathāpi devā ābhassarā.

‘‘Monks, there are beings with unified bodies and diverse perceptions, such as the Abhassara devas.

‘‘Này các Tỳ-khưu, có những chúng sinh thân giống nhau, tưởng khác nhau – ví dụ như chư thiên Ābhassarā (Quang Âm thiên).

Ayaṃ tatiyā viññāṇaṭṭhiti.

This is the third station of consciousness.

Đây là trú xứ của thức thứ ba.

1786

‘‘Santi, bhikkhave, sattā ekattakāyā ekattasaññino, seyyathāpi devā subhakiṇhā.

‘‘Monks, there are beings with unified bodies and unified perceptions, such as the Subhakiṇha devas.

‘‘Này các Tỳ-khưu, có những chúng sinh thân giống nhau, tưởng giống nhau – ví dụ như chư thiên Subhakiṇhā (Biến Tịnh thiên).

Ayaṃ catutthī^* viññāṇaṭṭhiti.

This is the fourth station of consciousness.

Đây là trú xứ của thức thứ tư.

1787

‘‘Santi, bhikkhave, sattā sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā, ananto ākāsoti ākāsānañcāyatanūpagā.

‘‘Monks, there are beings who, by completely transcending perceptions of form, by the fading away of perceptions of sensory impingement, by not attending to perceptions of diversity, thinking ‘Space is infinite,’ attain the sphere of infinite space.

‘‘Này các Tỳ-khưu, có những chúng sinh hoàn toàn vượt qua sắc tưởng, diệt trừ tưởng đối ngại, không tác ý đến các tưởng sai biệt, nghĩ rằng ‘Không gian là vô biên’, và đã đạt đến tầng Không vô biên xứ.

Ayaṃ pañcamī^* viññāṇaṭṭhiti.

This is the fifth station of consciousness.

Đây là trú xứ của thức thứ năm.

1788

‘‘Santi, bhikkhave, sattā sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma, anantaṃ viññāṇanti viññāṇañcāyatanūpagā.

‘‘Monks, there are beings who, by completely transcending the sphere of infinite space, thinking ‘Consciousness is infinite,’ attain the sphere of infinite consciousness.

‘‘Này các Tỳ-khưu, có những chúng sinh hoàn toàn vượt qua Không vô biên xứ, nghĩ rằng ‘Thức là vô biên’, và đã đạt đến tầng Thức vô biên xứ.

Ayaṃ chaṭṭhī^* viññāṇaṭṭhiti.

This is the sixth station of consciousness.

Đây là trú xứ của thức thứ sáu.

1789

‘‘Santi, bhikkhave, sattā sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma, natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanūpagā.

‘‘Monks, there are beings who, by completely transcending the sphere of infinite consciousness, thinking ‘There is nothing,’ attain the sphere of nothingness.

‘‘Này các Tỳ-khưu, có những chúng sinh hoàn toàn vượt qua Thức vô biên xứ, nghĩ rằng ‘Không có gì cả’, và đã đạt đến tầng Vô sở hữu xứ.

Ayaṃ sattamī^* viññāṇaṭṭhiti’’.

This is the seventh station of consciousness.’’

Đây là trú xứ của thức thứ bảy’’.

Evaṃ bhagavā paṭisandhivasena satta viññāṇaṭṭhitiyo jānātīti – viññāṇaṭṭhitiyo sabbā.

Thus, the Blessed One knows all seven stations of consciousness by way of rebirth-linking.

Như vậy, Đức Thế Tôn biết rõ bảy trú xứ của thức theo phương diện tái sinh – đó là ý nghĩa của "Viññāṇaṭṭhitiyo sabbā".

1790

Posālāti bhagavāti.

Posāla, the Blessed One.

"Posālāti bhagavā" (Đức Thế Tôn nói: Này Posāla) nghĩa là:

Posālāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

Posāla means that the Blessed One addresses that brahmin by name.

"Posālā" (Này Posāla): Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – posālāti bhagavā.

The Blessed One is an honorific term… it is a true designation, namely, the Blessed One. Thus, Posāla, the Blessed One.

"Bhagavā" (Đức Thế Tôn) là danh xưng biểu thị sự tôn kính… (tóm lại) là một danh hiệu chân thật, đó là "Bhagavā" – đó là ý nghĩa của "Posālāti bhagavā".

1791

Abhijānaṃ tathāgatoti.

The Tathāgata, knowing fully.

"Abhijānaṃ tathāgato" (Như Lai là bậc thấu hiểu rõ ràng) nghĩa là:

Abhijānanti abhijānanto vijānanto paṭivijānanto paṭivijjhanto tathāgato.

Knowing fully means the Tathāgata knows fully, understands, comprehends, penetrates.

"Abhijānaṃ" (Thấu hiểu rõ ràng) nghĩa là: Như Lai là bậc thấu hiểu, là bậc hiểu rõ, là bậc hiểu thấu, là bậc thâm nhập.

Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘atītaṃ cepi kho, cunda, hoti abhūtaṃ atacchaṃ anatthasañhitaṃ, na taṃ tathāgato byākaroti.

For it was said by the Blessed One: ‘‘Cunda, if something in the past is untrue, false, and unbeneficial, the Tathāgata does not declare it.

Điều này đã được Đức Thế Tôn nói: ‘‘Này Cunda, nếu có lời nói trong quá khứ là không có thật, không đúng, không mang lại lợi ích, Như Lai không nói lời đó.

Atītaṃ cepi, cunda, hoti bhūtaṃ tacchaṃ anatthasañhitaṃ, tampi tathāgato na byākaroti.

Cunda, if something in the past is true, factual, but unbeneficial, the Tathāgata also does not declare it.

Này Cunda, nếu có lời nói trong quá khứ là có thật, đúng, nhưng không mang lại lợi ích, Như Lai cũng không nói lời đó.

Atītaṃ cepi kho, cunda, hoti bhūtaṃ tacchaṃ atthasañhitaṃ, tatra kālaññū tathāgato hoti tasseva pañhassa veyyākaraṇāya.

Cunda, if something in the past is true, factual, and beneficial, then the Tathāgata is timely in declaring that very question.

Này Cunda, nếu có lời nói trong quá khứ là có thật, đúng, và mang lại lợi ích, thì Như Lai biết thời điểm thích hợp để trả lời câu hỏi đó.

Anāgataṃ cepi, cunda, hoti…pe… paccuppannaṃ cepi, cunda, hoti abhūtaṃ atacchaṃ anatthasañhitaṃ, na taṃ tathāgato byākaroti.

Cunda, if something in the future… (similarly)… Cunda, if something in the present is untrue, false, and unbeneficial, the Tathāgata does not declare it.

Này Cunda, nếu là điều vị lai… vân vân… Này Cunda, nếu là điều hiện tại, không có thật, không đúng sự thật, không liên hệ đến lợi ích, Như Lai không tuyên thuyết điều ấy.

Paccuppannaṃ cepi, cunda, hoti bhūtaṃ tacchaṃ anatthasañhitaṃ, tampi tathāgato na byākaroti.

Cunda, if something in the present is true, factual, but unbeneficial, the Tathāgata also does not declare it.

Này Cunda, nếu là điều hiện tại, có thật, đúng sự thật, không liên hệ đến lợi ích, Như Lai cũng không tuyên thuyết điều ấy.

Paccuppannaṃ cepi, cunda, hoti bhūtaṃ tacchaṃ atthasañhitaṃ, tatra kālaññū tathāgato hoti tassa pañhassa veyyākaraṇāya.

Cunda, if something in the present is true, factual, and beneficial, then the Tathāgata is timely in declaring that question.

Này Cunda, nếu là điều hiện tại, có thật, đúng sự thật, liên hệ đến lợi ích, ở đó Như Lai là bậc biết thời để giải đáp câu hỏi ấy.

Iti kho, cunda, atītānāgatapaccuppannesu dhammesu tathāgato kālavādī bhūtavādī atthavādī dhammavādī vinayavādī.

Thus, Cunda, regarding phenomena of the past, future, and present, the Tathāgata speaks at the right time, speaks what is true, speaks what is beneficial, speaks of Dhamma, speaks of Vinaya.

Này Cunda, như vậy, đối với các pháp trong quá khứ, vị lai và hiện tại, Như Lai là bậc nói đúng thời, nói đúng sự thật, nói điều lợi ích, nói về Pháp, nói về Luật.

Tasmā tathāgatoti vuccati.

Therefore, he is called the Tathāgata.

Vì thế, Ngài được gọi là Như Lai.

1792

‘‘Yaṃ kho, cunda, sadevakassa lokassa samārakassa sabrahmakassa sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā, sabbaṃ taṃ tathāgatena abhisambuddhaṃ.

“Cunda, whatever has been seen, heard, sensed, cognized, attained, sought, and pondered by the mind in the world with its devas, Māras, and Brahmās, and by the generation of ascetics and brahmins, devas and humans, all that has been fully awakened to by the Tathāgata.

‘‘Này Cunda, những gì trong thế giới cùng với chư Thiên, Ma vương, Phạm thiên, trong chúng sanh cùng với Sa-môn, Bà-la-môn, chư Thiên và loài người, đã được thấy, được nghe, được cảm nhận, được nhận biết, được đạt đến, được tìm cầu, được tâm ý suy xét, tất cả những điều ấy đã được Như Lai hoàn toàn giác ngộ.

Tasmā tathāgatoti vuccati.

Therefore, he is called the Tathāgata.

Vì thế, Ngài được gọi là Như Lai.

Yañca, cunda, rattiṃ tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhati, yañca rattiṃ anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati, yaṃ etasmiṃ antare bhāsati lapati niddisati sabbaṃ taṃ tatheva hoti no aññathā.

And, Cunda, the night the Tathāgata fully awakens to unsurpassed perfect self-awakening, and the night he attains final Nibbāna in the Nibbāna-element with no remainder of clinging, whatever he speaks, utters, and expounds in between those two, all that is just so and not otherwise.

Và này Cunda, đêm nào Như Lai chứng ngộ Vô Thượng Chánh Đẳng Giác, và đêm nào Ngài nhập Vô Dư Y Niết Bàn Giới, những gì Ngài nói, thốt lên, chỉ dạy trong khoảng thời gian đó, tất cả đều đúng như vậy, không khác đi.

Tasmā tathāgatoti vuccati.

Therefore, he is called the Tathāgata.

Vì thế, Ngài được gọi là Như Lai.

Yathāvādī, cunda, tathāgato tathākārī; yathākārī tathāvādī.

As the Tathāgata speaks, Cunda, so he acts; as he acts, so he speaks.

Này Cunda, Như Lai nói như thế nào, làm như thế ấy; làm như thế nào, nói như thế ấy.

Iti yathāvādī tathākārī, yathākārī tathāvādī.

Thus, as he speaks, so he acts; as he acts, so he speaks.

Vì nói như thế nào làm như thế ấy, làm như thế nào nói như thế ấy.

Tasmā tathāgatoti vuccati.

Therefore, he is called the Tathāgata.

Vì thế, Ngài được gọi là Như Lai.

Sadevake, cunda, loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya tathāgato abhibhū anabhibhūto aññadatthudaso vasavattī.

In the world with its devas, Māras, and Brahmās, and among the generation of ascetics and brahmins, devas and humans, the Tathāgata is the conqueror, unconquered, seeing all, exercising mastery.

Này Cunda, trong thế giới cùng với chư Thiên, Ma vương, Phạm thiên, trong chúng sanh cùng với Sa-môn, Bà-la-môn, chư Thiên và loài người, Như Lai là bậc chinh phục, không bị chinh phục, là bậc thấy tất cả, là bậc tự tại.

Tasmā tathāgatoti vuccatī’’ti – abhijānaṃ tathāgato.

Therefore, he is called the Tathāgata”—thus the Tathāgata knows directly.

Vì thế, Ngài được gọi là Như Lai’’ – Như Lai biết rõ.

1793

Tiṭṭhantamenaṃ jānātīti bhagavā idhatthaññeva^* jānāti kammābhisaṅkhāravasena – ‘‘ayaṃ puggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjissatī’’ti.

He knows him as he stands means the Blessed One knows him here and now by way of kamma formations: “Upon the break-up of the body, after death, this person will be reborn in a state of deprivation, a bad destination, a lower realm, hell.”

Ngài biết người ấy đang đứng ở đâu có nghĩa là: Đức Thế Tôn biết ngay tại đây, do năng lực của nghiệp hành – ‘‘Vị này, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.’’

Bhagavā idhatthaññeva jānāti kammābhisaṅkhāravasena – ‘‘ayaṃ puggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā tiracchānayoniṃ upapajjissatī’’ti.

The Blessed One knows him here and now by way of kamma formations: “Upon the break-up of the body, after death, this person will be reborn in the animal realm.”

Đức Thế Tôn biết ngay tại đây, do năng lực của nghiệp hành – ‘‘Vị này, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ sanh vào loài bàng sanh.’’

Bhagavā idhatthaññeva jānāti kammābhisaṅkhāravasena – ‘‘ayaṃ puggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā pettivisayaṃ upapajjissatī’’ti.

The Blessed One knows him here and now by way of kamma formations: “Upon the break-up of the body, after death, this person will be reborn in the realm of hungry ghosts.”

Đức Thế Tôn biết ngay tại đây, do năng lực của nghiệp hành – ‘‘Vị này, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ sanh vào cảnh giới ngạ quỷ.’’

Bhagavā idhatthaññeva jānāti kammābhisaṅkhāravasena – ‘‘ayaṃ puggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā manussesu uppajjissatī’’ti.

The Blessed One knows him here and now by way of kamma formations: “Upon the break-up of the body, after death, this person will be reborn among humans.”

Đức Thế Tôn biết ngay tại đây, do năng lực của nghiệp hành – ‘‘Vị này, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ sanh vào cõi người.’’

Bhagavā idhatthaññeva jānāti kammābhisaṅkhāravasena – ‘‘ayaṃ puggalo suppaṭipanno kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissatī’’ti.

The Blessed One knows him here and now by way of kamma formations: “This person, having practiced well, upon the break-up of the body, after death, will be reborn in a good destination, the heavenly world.”

Đức Thế Tôn biết ngay tại đây, do năng lực của nghiệp hành – ‘‘Vị này, do đã thực hành tốt, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ sanh vào thiện thú, thiên giới.’’

1794

Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘idha panāhaṃ, sāriputta, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘tathāyaṃ puggalo paṭipanno, tathā ca iriyati, tañca maggaṃ samārūḷho, yathā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjissatī’ti.

For this was said by the Blessed One: “Here, Sāriputta, I know a certain individual, encompassing his mind with my mind, thus: ‘This person has practiced in such a way, conducts himself in such a way, and has entered upon such a path, that upon the break-up of the body, after death, he will be reborn in a state of deprivation, a bad destination, a lower realm, hell.’”

Điều này đã được Đức Thế Tôn nói: ‘‘Này Sāriputta, ở đây, Ta với tâm của mình, bao trùm tâm của một người nào đó mà biết rõ rằng: ‘Vị này thực hành như vậy, đi đứng như vậy, và đã bước lên con đường như vậy, đến nỗi sau khi thân hoại mạng chung, sẽ sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục’.’’

1795

‘‘Idha panāhaṃ, sāriputta, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘tathāyaṃ puggalo paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho, yathā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā tiracchānayoniṃ upapajjissatī’ti.

“Here, Sāriputta, I know a certain individual, encompassing his mind with my mind, thus: ‘This person has practiced in such a way, conducts himself in such a way, and has entered upon such a path, that upon the break-up of the body, after death, he will be reborn in the animal realm.’”

‘‘Này Sāriputta, ở đây, Ta với tâm của mình, bao trùm tâm của một người nào đó mà biết rõ rằng: ‘Vị này thực hành như vậy, đi đứng như vậy, và đã bước lên con đường như vậy, đến nỗi sau khi thân hoại mạng chung, sẽ sanh vào loài bàng sanh’.’’

1796

‘‘Idha panāhaṃ, sāriputta, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘tathāyaṃ puggalo paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho, yathā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā pettivisayaṃ upapajjissatī’ti.

“Here, Sāriputta, I know a certain individual, encompassing his mind with my mind, thus: ‘This person has practiced in such a way, conducts himself in such a way, and has entered upon such a path, that upon the break-up of the body, after death, he will be reborn in the realm of hungry ghosts.’”

‘‘Này Sāriputta, ở đây, Ta với tâm của mình, bao trùm tâm của một người nào đó mà biết rõ rằng: ‘Vị này thực hành như vậy, đi đứng như vậy, và đã bước lên con đường như vậy, đến nỗi sau khi thân hoại mạng chung, sẽ sanh vào cảnh giới ngạ quỷ’.’’

1797

‘‘Idha panāhaṃ, sāriputta, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘tathāyaṃ puggalo paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho, yathā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā manussesu uppajjissatī’ti.

“Here, Sāriputta, I know a certain individual, encompassing his mind with my mind, thus: ‘This person has practiced in such a way, conducts himself in such a way, and has entered upon such a path, that upon the break-up of the body, after death, he will be reborn among humans.’”

‘‘Này Sāriputta, ở đây, Ta với tâm của mình, bao trùm tâm của một người nào đó mà biết rõ rằng: ‘Vị này thực hành như vậy, đi đứng như vậy, và đã bước lên con đường như vậy, đến nỗi sau khi thân hoại mạng chung, sẽ sanh vào cõi người’.’’

1798

‘‘Idha panāhaṃ, sāriputta, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘tathāyaṃ puggalo paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho, yathā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissatī’ti.

“Here, Sāriputta, I know a certain individual, encompassing his mind with my mind, thus: ‘This person has practiced in such a way, conducts himself in such a way, and has entered upon such a path, that upon the break-up of the body, after death, he will be reborn in a good destination, the heavenly world.’”

‘‘Này Sāriputta, ở đây, Ta với tâm của mình, bao trùm tâm của một người nào đó mà biết rõ rằng: ‘Vị này thực hành như vậy, đi đứng như vậy, và đã bước lên con đường như vậy, đến nỗi sau khi thân hoại mạng chung, sẽ sanh vào thiện thú, thiên giới’.’’

1799

‘‘Idha panāhaṃ, sāriputta, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘tathāyaṃ puggalo paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho, yathā āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharatī’’’ti – tiṭṭhantamenaṃ jānāti.

“Here, Sāriputta, I know a certain individual, encompassing his mind with my mind, thus: ‘This person has practiced in such a way, conducts himself in such a way, and has entered upon such a path, that with the destruction of the asavas, he will, in this very life, realize for himself with direct knowledge the Stainless Liberation of mind and Liberation by wisdom, and having entered upon it, abide therein’”—he knows him as he stands.

‘‘Này Sāriputta, ở đây, Ta với tâm của mình, bao trùm tâm của một người nào đó mà biết rõ rằng: ‘Vị này thực hành như vậy, đi đứng như vậy, và đã bước lên con đường như vậy, đến nỗi do đoạn tận các lậu hoặc, vị ấy tự mình với thắng trí chứng ngộ, đạt đến và an trú trong vô lậu tâm giải thoát, tuệ giải thoát ngay trong hiện tại’’’ – Ngài biết người ấy đang đứng ở đâu.

1800

Dhimuttaṃ tapparāyaṇanti.

Inclined to, with that as his destination.

Tâm hướng về đâu, đích đến là đó.

Dhimuttanti ākiñcaññāyatanaṃ.

Dhimutta means the base of nothingness (ākiñcaññāyatana).

Tâm hướng về là Vô Sở Hữu Xứ.

Dhimuttanti vimokkhena dhimuttaṃ tatrādhimuttaṃ tadadhimuttaṃ tadādhipateyyaṃ.

Dhimutta means inclined by means of liberation, inclined therein, focused thereon, making that supreme.

Tâm hướng về là hướng về bằng sự giải thoát, có tâm hướng về nơi ấy, có tâm quyết hướng về nơi ấy, lấy nơi ấy làm chủ.

Atha vā, bhagavā jānāti – ‘‘ayaṃ puggalo rūpādhimutto saddādhimutto gandhādhimutto rasādhimutto phoṭṭhabbādhimutto kulādhimutto gaṇādhimutto āvāsādhimutto lābhādhimutto yasādhimutto pasaṃsādhimutto sukhādhimutto cīvarādhimutto piṇḍapātādhimutto senāsanādhimutto gilānapaccayabhesajjaparikkhārādhimutto suttantādhimutto vinayādhimutto abhidhammādhimutto āraññakaṅgādhimutto piṇḍapātikaṅgādhimutto paṃsukūlikaṅgādhimutto tecīvarikaṅgādhimutto sapadānacārikaṅgādhimutto khalupacchābhattikaṅgādhimutto nesajjikaṅgādhimutto yathāsanthatikaṅgādhimutto paṭhamajjhānādhimutto dutiyajjhānādhimutto tatiyajjhānādhimutto catutthajjhānādhimuttoākāsānañcāyatanasamāpattādhimutto viññāṇañcāyatanasamāpattādhimutto ākiñcaññāyatanasamāpattādhimutto nevasaññānāsaññāyatanasamāpattādhimutto’’tidhimuttaṃ.

Alternatively, the Blessed One knows: “This person is inclined towards forms, inclined towards sounds, inclined towards odors, inclined towards tastes, inclined towards tangible objects, inclined towards family, inclined towards a group, inclined towards a dwelling, inclined towards gains, inclined towards fame, inclined towards praise, inclined towards happiness, inclined towards robes, inclined towards almsfood, inclined towards lodgings, inclined towards requisites for the sick, such as medicines, inclined towards suttantas, inclined towards the Vinaya, inclined towards the Abhidhamma, inclined towards the wilderness dweller’s practice, inclined towards the alms-eater’s practice, inclined towards the rag-robe wearer’s practice, inclined towards the triple-robe wearer’s practice, inclined towards the alms-round practice, inclined towards the eating-once-a-day practice, inclined towards the sitter’s practice, inclined towards the as-it-comes practice, inclined towards the first jhāna, inclined towards the second jhāna, inclined towards the third jhāna, inclined towards the fourth jhāna, inclined towards the attainment of the base of infinite space, inclined towards the attainment of the base of infinite consciousness, inclined towards the attainment of the base of nothingness, inclined towards the attainment of the base of neither perception nor non-perception”—this is dhimutta.

Hoặc là, Đức Thế Tôn biết: ‘‘Vị này có tâm hướng về sắc, có tâm hướng về thanh, có tâm hướng về hương, có tâm hướng về vị, có tâm hướng về xúc, có tâm hướng về gia tộc, có tâm hướng về hội chúng, có tâm hướng về trú xứ, có tâm hướng về lợi lộc, có tâm hướng về danh vọng, có tâm hướng về tán thán, có tâm hướng về lạc, có tâm hướng về y, có tâm hướng về vật thực, có tâm hướng về sàng tọa, có tâm hướng về dược phẩm trị bệnh, có tâm hướng về Kinh tạng, có tâm hướng về Luật tạng, có tâm hướng về Luận tạng, có tâm hướng về hạnh ở rừng, có tâm hướng về hạnh khất thực, có tâm hướng về hạnh mặc y phấn tảo, có tâm hướng về hạnh tam y, có tâm hướng về hạnh khất thực tuần tự, có tâm hướng về hạnh không nhận thêm sau khi đã đủ, có tâm hướng về hạnh ngồi, có tâm hướng về hạnh ở đâu cũng được, có tâm hướng về Sơ thiền, có tâm hướng về Nhị thiền, có tâm hướng về Tam thiền, có tâm hướng về Tứ thiền, có tâm hướng về Không Vô Biên Xứ định, có tâm hướng về Thức Vô Biên Xứ định, có tâm hướng về Vô Sở Hữu Xứ định, có tâm hướng về Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ định’’ – ấy là tâm hướng về.

1801

Tapparāyaṇanti ākiñcaññāyatanamayaṃ tapparāyaṇaṃ kammaparāyaṇaṃ vipākaparāyaṇaṃ kammagarukaṃ paṭisandhigarukaṃ.

Tapparāyaṇa means that which has the base of nothingness as its destination, that which has kamma as its destination, that which has vipāka as its destination, that which is weighty with kamma, that which is weighty with rebirth.

Đích đến là đó là Vô Sở Hữu Xứ. Đích đến là đó, đích đến là nghiệp, đích đến là quả, xem trọng nghiệp, xem trọng sự tái sanh.

Atha vā, bhagavā jānāti – ‘‘ayaṃ puggalo rūpaparāyaṇo…pe… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiparāyaṇo’’ti – dhimuttaṃ tapparāyaṇaṃ.

Alternatively, the Blessed One knows: “This person has forms as their destination…pe… has the attainment of the base of neither perception nor non-perception as their destination”—this is dhimutta, tapparāyaṇa.

Hoặc là, Đức Thế Tôn biết: ‘‘Vị này có đích đến là sắc… vân vân… có đích đến là Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ định’’ – ấy là tâm hướng về đâu, đích đến là đó.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Do đó, Đức Thế Tôn đã nói:

1802

‘‘Viññāṇaṭṭhitiyo sabbā,^*

“All stations of consciousness,

‘‘Tất cả các thức trú,

1803

Abhijānaṃ tathāgato;

The Tathāgata, having fully known them,

Như Lai đều biết rõ;

1804

Tiṭṭhantamenaṃ jānāti, dhimuttaṃ tapparāyaṇa’’nti.

Knows him as abiding, inclined and with that as his destination.”

Ngài biết người đứng đâu, tâm hướng về đâu, đích đến là đó.’’

1805

84.

1806

Ākiñcaññāsambhavaṃ ñatvā, nandisaṃyojanaṃ iti;

Having known the origin of nothingness, and that delight is a fetter;

Biết sự sanh khởi của Vô Sở Hữu Xứ, rằng hỷ là trói buộc;

1807

Evametaṃ abhiññāya, tato tattha vipassati;

Having thus fully understood this, he then discerns therein;

Thắng tri điều này như vậy, rồi ở đó tuệ quán;

1808

Etaṃ ñāṇaṃ tathaṃ tassa, brāhmaṇassa vusīmato.

This knowledge is true for that brahmin who has lived the holy life.

Trí tuệ này là chân thật, của vị Bà-la-môn đã sống đời phạm hạnh.

1809

Ākiñcaññāsambhavaṃ ñatvāti ākiñcaññāsambhavoti vuccati ākiñcaññāyatanasaṃvattaniko kammābhisaṅkhāro.

Having known the origin of nothingness means the kammic formation (kammābhisaṅkhāra) that leads to the base of nothingness is called the origin of nothingness.

Biết sự sanh khởi của Vô Sở Hữu Xứ là: sự sanh khởi của Vô Sở Hữu Xứ được gọi là nghiệp hành đưa đến Vô Sở Hữu Xứ.

Ākiñcaññāyatanasaṃvattanikaṃ kammābhisaṅkhāraṃ ākiñcaññāsambhavoti ñatvā, laggananti ñatvā, bandhananti ñatvā, palibodhoti ñatvā jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – ākiñcaññāsambhavaṃ ñatvā.

Having known that kammic formation leading to the base of nothingness as the origin of nothingness, having known it as attachment, having known it as a bond, having known it as an impediment; having known, measured, investigated, developed, and made it manifest—this is having known the origin of nothingness.

Biết rằng nghiệp hành dẫn đến cõi Vô Sở Hữu Xứ là sự sanh khởi ở Vô Sở Hữu Xứ, biết là sự dính mắc, biết là sự trói buộc, biết là chướng ngại, sau khi đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã làm cho phát triển, đã làm cho hiển lộ – (đó là) biết sự sanh khởi ở Vô Sở Hữu Xứ.

1810

Nandisaṃyojanaṃ itīti nandisaṃyojanaṃ vuccati arūparāgo.

And that delight is a fetter— delight is a fetter is said of arūparāga (attachment to the formless realms).

Là hỷ triền phược có nghĩa là hỷ triền phược được gọi là ái trong cõi vô sắc.

Arūparāgena taṃ kammaṃ laggaṃ laggitaṃ palibuddhaṃ arūparāgaṃ nandisaṃyojananti ñatvā, laggananti ñatvā, bandhananti ñatvā, palibodhoti ñatvā jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā.

Having known that kamma, attached, bound, and impeded by arūparāga, that arūparāga, as the fetter of delight; having known it as attachment, having known it as a bond, having known it as an impediment; having known, measured, investigated, developed, and made it manifest.

Nghiệp ấy bị dính mắc, bị vướng vào, bị trói buộc bởi ái trong cõi vô sắc; biết rằng ái trong cõi vô sắc là hỷ triền phược, biết là sự dính mắc, biết là sự trói buộc, biết là chướng ngại, sau khi đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã làm cho phát triển, đã làm cho hiển lộ.

Itīti padasandhi padasaṃsaggo padapāripūrī akkharasamavāyo byañjanasiliṭṭhatā padānupubbatāpetaṃ itīti – nandisaṃyojanaṃ iti.

Iti means the connection of words, the combination of words, the completion of words, the harmony of letters, the smoothness of consonants, the sequence of words—this is iti, and that delight is a fetter.

Là là sự nối kết từ, sự hòa hợp từ, sự bổ sung từ, sự tập hợp chữ cái, sự trôi chảy của âm, đây là sự tuần tự của các từ – là hỷ triền phược.

1811

Evametaṃ abhiññāyāti evaṃ etaṃ abhiññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – evametaṃ abhiññāya.

Having thus fully understood this means having thus fully understood this, having known, measured, investigated, developed, and made it manifest—this is having thus fully understood this.

Sau khi thắng tri điều này như vậy có nghĩa là sau khi thắng tri, biết, cân nhắc, thẩm xét, làm cho phát triển, làm cho hiển lộ điều này như vậy – (đó là) sau khi thắng tri điều này như vậy.

1812

Tato tattha vipassatīti.

He then discerns therein.

Từ đó quán chiếu tại nơi ấy.

Tatthāti ākiñcaññāyatanaṃ samāpajjitvā tato vuṭṭhahitvā tattha jāte cittacetasike dhamme aniccato vipassati, dukkhato vipassati, rogato…pe… nissaraṇato vipassati dakkhati oloketi nijjhāyati upaparikkhatīti – tato tattha vipassati.

Therein means having entered the base of nothingness, having emerged from it, he discerns the mental and volitional states arisen therein as impermanent, as suffering, as a disease…pe… as escape; he sees, observes, contemplates, and examines—this is he then discerns therein.

Tại nơi ấy có nghĩa là sau khi nhập Vô Sở Hữu Xứ, rồi xuất khỏi đó, vị ấy quán chiếu các pháp tâm và tâm sở sanh khởi tại nơi ấy là vô thường, quán chiếu là khổ, quán chiếu là bệnh... cho đến... quán chiếu là sự thoát ly, thấy, nhìn, xem xét, chiêm nghiệm, thẩm sát – (đó là) từ đó quán chiếu tại nơi ấy.

1813

Etaṃ ñāṇaṃ tathaṃ tassāti etaṃ ñāṇaṃ tacchaṃ bhūtaṃ yāthāvaṃ aviparītaṃ tassāti – etaṃ ñāṇaṃ tathaṃ tassa.

This knowledge is true for that means this knowledge is real, actual, correct, and not otherwise for that person—this is this knowledge is true for that.

Trí tuệ này của vị ấy là chân thật có nghĩa là trí tuệ này của vị ấy là xác thực, là sự thật, là đúng như thật, không sai lạc – (đó là) trí tuệ này của vị ấy là chân thật.

1814

Brāhmaṇassa vusīmatoti.

For the brahmin who has lived the holy life.

Của vị Bà-la-môn đã hoàn thành phạm hạnh.

Brāhmaṇoti sattannaṃ dhammānaṃ bāhitattā brāhmaṇo…pe… asito tādi pavuccate sa brahmāti.

Brahmin means one who has banished seven defilements is a brahmin…pe… one who is untainted, steadfast, is called a brahmin.

Bà-la-môn có nghĩa là vị ấy là Bà-la-môn vì đã loại bỏ bảy pháp... cho đến... vị ấy không còn nương tựa, bậc như vậy được gọi là Phạm thiên.

Brāhmaṇassa vusīmatoti puthujjanakalyāṇaṃ upādāya satta sekkhā appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya vasanti saṃvasanti āvasanti parivasanti; arahā vusitavā katakaraṇīyo ohitabhāro anuppattasadattho parikkhīṇabhavasaṃyojano sammadaññā vimutto; so vutthavāso ciṇṇacaraṇo…pe… jātimaraṇasaṃsāro; natthi tassa punabbhavoti – brāhmaṇassa vusīmato.

The term brāhmaṇassa vusīmato refers to the seven trainees, starting with the noble ordinary person, who dwell, reside, live, and fully abide for the attainment of what has not been attained, for the realization of what has not been realized, for the direct experience of what has not been directly experienced. An Arahant is one who has lived the holy life, has done what was to be done, has laid down the burden, has attained his own true goal, whose fetters of existence are exhausted, and who is rightly liberated by perfect knowledge. Such a one has lived the holy life, has completed the practice…pe… the cycle of birth and death; there is no further existence for him – thus, "for the brāhmaṇa who has lived the holy life."

Của vị Bà-la-môn đã hoàn thành phạm hạnh có nghĩa là kể cả phàm phu thiện và bảy bậc hữu học, họ sống, chung sống, trú ngụ, an trú để đạt đến điều chưa đạt, để chứng ngộ điều chưa chứng ngộ, để thực chứng điều chưa thực chứng; bậc A-la-hán đã sống xong phạm hạnh, đã làm xong việc cần làm, đã đặt gánh nặng xuống, đã đạt được mục đích tối hậu, đã đoạn tận hữu kiết sử, đã giải thoát nhờ chánh trí; vị ấy đã sống xong phạm hạnh, đã thực hành xong phận sự... cho đến... vòng luân hồi sanh tử; không còn tái sanh đối với vị ấy – (đó là) của vị Bà-la-môn đã hoàn thành phạm hạnh.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy rằng –

1815

‘‘Ākiñcaññāsambhavaṃ ñatvā, nandisaṃyojanaṃ iti;

“Having known that the sphere of nothingness arises from delight, which is a fetter;

“Biết sự sanh khởi ở Vô Sở Hữu Xứ, rằng đó là hỷ triền phược;

1816

Evametaṃ abhiññāya, tato tattha vipassati;

Having truly understood this, he then discerns in that;

Sau khi thắng tri điều này như vậy, từ đó quán chiếu tại nơi ấy;

1817

Etaṃ ñāṇaṃ tathaṃ tassa, brāhmaṇassa vusīmato’’ti.

This knowledge is true for that brāhmaṇa who has lived the holy life.”

Trí tuệ này của vị ấy là chân thật, của vị Bà-la-môn đã hoàn thành phạm hạnh.”

1818

Saha gāthāpariyosānā…pe… satthā me, bhante bhagavā, sāvakohamasmīti.

At the conclusion of the verse…pe… “The Teacher is my Blessed One, venerable sir, I am a disciple.”

Ngay khi bài kệ kết thúc... cho đến... Bạch Thế Tôn, Ngài là Bậc Đạo Sư của con, con là đệ tử của Ngài.

1819

Posālamāṇavapucchāniddeso cuddasamo.

The Fourteenth Section: The Explanation of the Question of the Student Posāla.

Phần phân tích câu hỏi của thanh niên Posāla là chương thứ mười bốn.

1820

15. Mogharājamāṇavapucchāniddeso

15. The Explanation of the Question of the Student Mogharāja

15. Phân tích câu hỏi của thanh niên Mogharāja

1821

85.

1822

Dvāhaṃ sakkaṃ apucchissaṃ,^*

Twice I asked Sakka,

Con đã hai lần hỏi bậc Sakka,^*

1823

Na me byākāsi cakkhumā;

The Visionary did not answer me;

Bậc có mắt tuệ đã không trả lời cho con;

1824

Yāvatatiyañca devīsi^* , byākarotīti me sutaṃ.

And for the third time, the seer will answer, so I have heard.

Con nghe rằng đến lần thứ ba, bậc Thiên-Tiên sẽ trả lời.

1825

Dvāhaṃ sakkaṃ apucchissanti so brāhmaṇo dvikkhattuṃ buddhaṃ bhagavantaṃ pañhaṃ apucchi.

Twice I asked Sakka: That brāhmaṇa asked the Buddha, the Blessed One, a question twice.

Con đã hai lần hỏi bậc Sakka có nghĩa là vị Bà-la-môn ấy đã hai lần hỏi Đức Phật, Đức Thế Tôn về một vấn đề.

Tassa bhagavā pañhaṃ puṭṭho na byākāsi – ‘‘tadantarā^* imassa brāhmaṇassa indriyaparipāko bhavissatī’’ti.

Being asked the question, the Blessed One did not answer him, thinking, "In the interim, this brāhmaṇa's faculties will mature."

Đức Thế Tôn, khi được hỏi, đã không trả lời, vì nghĩ rằng: “Trong khoảng thời gian đó, các căn của vị Bà-la-môn này sẽ chín muồi.”

Sakkanti sakko.

Sakka means Sakka.

Bậc Sakka có nghĩa là bậc Thích Ca.

Bhagavā sakyakulā pabbajitotipi sakko.

The Blessed One is also called Sakka because he renounced from the Sakya clan.

Đức Thế Tôn cũng là bậc Sakka vì Ngài xuất gia từ dòng họ Thích Ca.

Atha vā, aḍḍho mahaddhano dhanavātipi sakko.

Or, he is called Sakka because he is rich, greatly wealthy, possessing wealth.

Hoặc, Ngài cũng là bậc Sakka vì Ngài giàu có, đại phú, sở hữu tài sản.

Tassimāni dhanāni, seyyathidaṃ – saddhādhanaṃ sīladhanaṃ hiridhanaṃ ottappadhanaṃ sutadhanaṃ cāgadhanaṃ paññādhanaṃ satipaṭṭhānadhanaṃ sammappadhānadhanaṃ iddhipādadhanaṃ indriyadhanaṃ baladhanaṃ bojjhaṅgadhanaṃ maggadhanaṃ phaladhanaṃ nibbānadhanaṃ.

These are his riches: namely, the wealth of faith, the wealth of morality, the wealth of conscientiousness, the wealth of dread of blame, the wealth of learning, the wealth of generosity, the wealth of wisdom, the wealth of mindfulness foundations, the wealth of right efforts, the wealth of bases of psychic power, the wealth of faculties, the wealth of powers, the wealth of factors of awakening, the wealth of the path, the wealth of the fruit, the wealth of Nibbāna.

Những tài sản này của Ngài là: tín tài, giới tài, tàm tài, quý tài, văn tài, thí tài, tuệ tài, niệm xứ tài, chánh cần tài, thần túc tài, căn tài, lực tài, giác chi tài, đạo tài, quả tài, Niết-bàn tài.

Imehi anekavidhehi dhanaratanehi aḍḍho mahaddhano dhanavātipi sakko.

He is also called Sakka because he is rich, greatly wealthy, possessing wealth due to these many kinds of jewel-like riches.

Ngài cũng là bậc Sakka vì Ngài giàu có, đại phú, sở hữu tài sản với những bảo vật tài sản nhiều loại như vậy.

Atha vā, sakko pahu visavī alamatto sūro vīro vikkanto abhīrū acchambhī anutrāsī apalāyī pahīnabhayabheravo vigatalomahaṃsotipi sakko.

Or, Sakka means capable, skilled, fully competent, brave, heroic, valiant, fearless, undaunted, unafraid, unretreating, with fear and terror abandoned, with hairs standing on end gone.

Hoặc, Ngài cũng là bậc Sakka vì Ngài là bậc chủ tể, có năng lực, có khả năng, là bậc anh hùng, dũng mãnh, can đảm, không sợ hãi, không run sợ, không kinh hãi, không bỏ chạy, đã từ bỏ mọi sợ hãi kinh hoàng, đã diệt trừ sự rùng rợn.

Dvāhaṃ sakkaṃ apucchissanti dvāhaṃ sakkaṃ apucchissaṃ ayācissaṃ ajjhesissaṃ pasādayissanti – dvāhaṃ sakkaṃ apucchissaṃ.

Twice I asked Sakka means "Twice I asked Sakka, I requested, I implored, I pleased" – twice I asked Sakka.

Con đã hai lần hỏi bậc Sakka có nghĩa là con đã hai lần hỏi, thỉnh cầu, khẩn khoản, làm cho Ngài hoan hỷ đối với bậc Sakka – (đó là) con đã hai lần hỏi bậc Sakka.

1826

Iccāyasmā mogharājāti.

Thus, the Venerable Mogharāja.

Tôn giả Mogharāja thưa rằng.

Iccāti padasandhi…pe… āyasmāti piyavacanaṃ…pe… mogharājāti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ…pe… abhilāpoti – iccāyasmā mogharājā.

Iccā is a sandhi of words…pe… āyasmā is an affectionate word…pe… Mogharāja is the name of that brāhmaṇa…pe… a designation – thus, the Venerable Mogharāja.

Rằng là sự nối kết từ... cho đến... Tôn giả là lời nói thân ái... cho đến... Mogharāja là tên của vị Bà-la-môn ấy... cho đến... là cách gọi – (đó là) Tôn giả Mogharāja thưa rằng.

1827

Na me byākāsi cakkhumāti.

The Visionary did not answer me.

Bậc có mắt tuệ đã không trả lời cho con.

Na me byākāsīti na me byākāsi na ācikkhi na desesi na paññapesi na paṭṭhapesi na vivari na vibhaji na uttānīakāsi na pakāsesi.

Did not answer me means did not answer me, did not explain, did not teach, did not declare, did not establish, did not reveal, did not analyze, did not make clear, did not make known.

Đã không trả lời cho con có nghĩa là đã không trả lời, không chỉ dạy, không thuyết giảng, không chế định, không thiết lập, không khai mở, không phân tích, không làm cho rõ ràng, không hiển thị.

Cakkhumāti bhagavā pañcahi cakkhūhi cakkhumā – maṃsacakkhunāpi cakkhumā, dibbacakkhunāpi^* cakkhumā, paññācakkhunāpi cakkhumā, buddhacakkhunāpi cakkhumā, samantacakkhunāpi cakkhumā.

Cakkhumā (Visionary): The Blessed One is a visionary by five eyes – a visionary by the physical eye, a visionary by the divine eye, a visionary by the eye of wisdom, a visionary by the Buddha-eye, a visionary by the all-seeing eye.

Bậc có mắt tuệ có nghĩa là Đức Thế Tôn có mắt tuệ với năm loại mắt: Ngài có mắt tuệ với nhục nhãn, Ngài có mắt tuệ với thiên nhãn, Ngài có mắt tuệ với tuệ nhãn, Ngài có mắt tuệ với Phật nhãn, Ngài có mắt tuệ với toàn nhãn.

1828

Kathaṃ bhagavā maṃsacakkhunāpi cakkhumā?

How is the Blessed One a visionary even with the physical eye?

Thế nào là Đức Thế Tôn có mắt tuệ với nhục nhãn?

Maṃsacakkhumhi bhagavato pañca vaṇṇā saṃvijjanti – nīlo ca vaṇṇo, pītako ca vaṇṇo, lohitako ca vaṇṇo, kaṇho ca vaṇṇo, odāto ca vaṇṇo.

In the physical eye of the Blessed One, five colors are present – the blue color, the yellow color, the red color, the black color, and the white color.

Trong nhục nhãn của Đức Thế Tôn có năm màu sắc: màu xanh, màu vàng, màu đỏ, màu đen, và màu trắng.

Yattha ca akkhilomāni patiṭṭhitāni taṃ nīlaṃ hoti sunīlaṃ pāsādikaṃ dassaneyyaṃ umāpupphasamānaṃ^* .

Where the eyelashes are fixed, that is blue, perfectly blue, pleasing, delightful to behold, resembling an umma flower.

Nơi lông mi mọc lên có màu xanh, xanh thẳm, khả ái, đáng chiêm ngưỡng, giống như hoa đậu biếc.

Tassa parato pītakaṃ hoti supītakaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ pāsādikaṃ dassaneyyaṃ kaṇikārapupphasamānaṃ.

Beyond that, it is yellow, perfectly yellow, gold-colored, pleasing, delightful to behold, resembling a kaṇikāra flower.

Bên cạnh đó là màu vàng, vàng óng, màu vàng ròng, khả ái, đáng chiêm ngưỡng, giống như hoa huỳnh anh.

Ubhato ca akkhikūṭāni bhagavato lohitakāni honti sulohitakāni pāsādikāni dassaneyyāni indagopakasamānāni.

On both sides, the corners of the Blessed One's eyes are red, perfectly red, pleasing, delightful to behold, resembling fireflies.

Cả hai khóe mắt của Đức Thế Tôn đều có màu đỏ, đỏ tươi, khả ái, đáng chiêm ngưỡng, giống như con bọ rùa.

Majjhe kaṇhaṃ hoti sukaṇhaṃ alūkhaṃ siniddhaṃ pāsādikaṃ dassaneyyaṃ addāriṭṭhakasamānaṃ^* .

In the middle, it is black, perfectly black, smooth, glossy, pleasing, delightful to behold, resembling a polished gem.

Ở giữa có màu đen, đen nhánh, không thô ráp, mịn màng, khả ái, đáng chiêm ngưỡng, giống như hạt na.

Tassa parato odātaṃ hoti suodātaṃ setaṃ paṇḍaraṃ pāsādikaṃ dassaneyyaṃ osadhitārakasamānaṃ.

Around that, it is white, very white, exceedingly white, pleasing, and lovely to behold, like the morning star.

Bên cạnh đó là màu trắng, trắng ngần, trắng tinh, khả ái, đáng chiêm ngưỡng, giống như sao Mai.

Tena bhagavā pākatikena maṃsacakkhunā attabhāvapariyāpannena purimasucaritakammābhinibbattena samantā yojanaṃ passati divā ceva rattiñca.

By that natural physical eye (maṃsacakkhu), which belongs to his own being and was produced by wholesome deeds in previous existences, the Blessed One sees for a yojana all around, both by day and by night.

Với nhục nhãn tự nhiên ấy, thuộc về thân thể, được tạo ra bởi nghiệp thiện trong quá khứ, Đức Thế Tôn thấy được một do-tuần xung quanh, cả ngày lẫn đêm.

Yadā hi caturaṅgasamannāgato andhakāro hoti sūriyo ca atthaṅgato^* hoti; kāḷapakkho ca uposatho hoti, tibbo ca vanasaṇḍo hoti, mahā ca kāḷamegho^* abbhuṭṭhito hoti.

Indeed, when there is a fourfold darkness—the sun has set, it is the dark fortnight's Uposatha day, there is a dense forest, and a great dark cloud has arisen.

Ngay cả khi bóng tối bao trùm với bốn yếu tố: mặt trời đã lặn, là ngày trai giới của hắc nguyệt, khu rừng rậm rạp, và đám mây đen lớn kéo đến.

Evarūpe caturaṅgasamannāgate andhakāre samantā yojanaṃ passati.

In such a fourfold darkness, he sees for a yojana all around.

Trong bóng tối bao trùm với bốn yếu tố như vậy, Ngài vẫn thấy được một do-tuần xung quanh.

Natthi so kuṭṭo vā kavāṭaṃ vā pākāro vā pabbato vā gaccho vā latā vā āvaraṇaṃ rūpānaṃ dassanāya.

There is no wall, no door, no fence, no mountain, no bush, no creeper that obstructs the sight of forms.

Không có bức tường, cánh cửa, thành lũy, ngọn núi, cây cối hay dây leo nào có thể che khuất tầm nhìn của Ngài đối với các sắc.

Ekaṃ ce tilaphalaṃ nimittaṃ katvā tilavāhe pakkhipeyya, taṃyeva tilaphalaṃ uddhareyya.

If one were to mark a single sesame seed and throw it into a heap of sesame seeds, one could pick out that very same sesame seed.

Nếu đánh dấu một hạt mè rồi ném vào một đống mè, Ngài có thể nhặt đúng hạt mè đó ra.

Evaṃ parisuddhaṃ bhagavato pākatikaṃ maṃsacakkhu.

So pure is the natural physical eye of the Blessed One.

Nhục nhãn tự nhiên của Đức Thế Tôn thanh tịnh như vậy.

Evaṃ bhagavā maṃsacakkhunāpi cakkhumā.

Thus, the Blessed One is endowed with vision even with the physical eye.

Như vậy, Đức Thế Tôn có mắt tuệ với nhục nhãn.

1829

Kathaṃ bhagavā dibbena cakkhunāpi cakkhumā?

How is the Blessed One endowed with vision even with the divine eye (dibbacakkhu)?

Thế nào là Đức Thế Tôn có mắt tuệ với thiên nhãn?

Bhagavā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe; sugate duggate yathākammūpage satte pajānāti – ‘‘ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā; ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā’’ti.

With the purified divine eye, surpassing that of humans, the Blessed One sees beings passing away and being reborn, inferior and superior, beautiful and ugly, in good destinations and bad destinations, and he understands beings according to their kamma: ‘Indeed, these good sirs, endowed with misconduct in body, speech, and mind, revilers of the Noble Ones, holding wrong views, undertaking actions based on wrong views, upon the dissolution of the body, after death, have been reborn in a state of deprivation, a bad destination, a lower realm, hell. And these good sirs, endowed with good conduct in body, speech, and mind, not revilers of the Noble Ones, holding right views, undertaking actions based on right views, upon the dissolution of the body, after death, have been reborn in a good destination, a heavenly world.’

Đức Thế Tôn với thiên nhãn thanh tịnh, siêu nhân, thấy các chúng sanh đang tử, đang sanh, hạ liệt, cao sang, xinh đẹp, xấu xí; Ngài tuệ tri các chúng sanh đi theo nghiệp của mình trong thiện thú, ác thú: “Chư vị chúng sanh này đã thành tựu thân ác hành, khẩu ác hành, ý ác hành, phỉ báng các bậc Thánh, có tà kiến, chấp thủ tà kiến nghiệp, sau khi thân hoại mạng chung, họ sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục; còn chư vị chúng sanh này đã thành tựu thân thiện hành, khẩu thiện hành, ý thiện hành, không phỉ báng các bậc Thánh, có chánh kiến, chấp thủ chánh kiến nghiệp, sau khi thân hoại mạng chung, họ sanh vào thiện thú, thiên giới.”

Iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate, yathākammūpage satte pajānāti.

Thus, with the purified divine eye, surpassing that of humans, he sees beings passing away and being reborn, inferior and superior, beautiful and ugly, in good destinations and bad destinations, and he understands beings according to their kamma.

Như vậy, với thiên nhãn thanh tịnh, siêu nhân, Ngài thấy các chúng sanh đang tử, đang sanh, hạ liệt, cao sang, xinh đẹp, xấu xí, trong thiện thú, ác thú, Ngài tuệ tri các chúng sanh đi theo nghiệp của mình.

Ākaṅkhamāno ca bhagavā ekampi lokadhātuṃ passeyya, dvepi lokadhātuyo passeyya, tissopi lokadhātuyo passeyya, catassopi lokadhātuyo passeyya, pañcapi lokadhātuyo passeyya, dasapi lokadhātuyo passeyya, vīsampi lokadhātuyo passeyya, tiṃsampi lokadhātuyo passeyya, cattālīsampi lokadhātuyo passeyya, paññāsampi lokadhātuyo passeyya, satampi lokadhātuyo passeyya, sahassimpi cūḷanikaṃ lokadhātuṃ passeyya, dvisahassimpi majjhimikaṃ lokadhātuṃ passeyya, tisahassimpi lokadhātuṃ passeyya, mahāsahassimpi^* lokadhātuṃ passeyya, yāvatakaṃ vā^* pana ākaṅkheyya tāvatakaṃ passeyya.

And if the Blessed One wishes, he can see one world-system, or two world-systems, or three world-systems, or four world-systems, or five world-systems, or ten world-systems, or twenty world-systems, or thirty world-systems, or forty world-systems, or fifty world-systems, or a hundred world-systems, or a thousand small world-systems, or two thousand middle world-systems, or three thousand world-systems, or a great thousand world-systems, or as many as he wishes.

Và khi mong muốn, Đức Thế Tôn có thể thấy một thế giới giới, có thể thấy hai thế giới, có thể thấy ba thế giới, có thể thấy bốn thế giới, có thể thấy năm thế giới, có thể thấy mười thế giới, có thể thấy hai mươi thế giới, có thể thấy ba mươi thế giới, có thể thấy bốn mươi thế giới, có thể thấy năm mươi thế giới, có thể thấy một trăm thế giới, có thể thấy một tiểu thiên thế giới, có thể thấy hai ngàn trung thiên thế giới, có thể thấy ba ngàn thế giới, có thể thấy một đại thiên thế giới, hoặc Ngài muốn thấy bao nhiêu thì có thể thấy bấy nhiêu.

Evaṃ parisuddhaṃ bhagavato dibbacakkhu.

So pure is the divine eye of the Blessed One.

Thiên nhãn của Đức Thế Tôn thanh tịnh như vậy.

Evaṃ bhagavā dibbena cakkhunāpi cakkhumā.

Thus, the Blessed One is endowed with vision even with the divine eye.

Như vậy, Đức Thế Tôn là bậc hữu nhãn cả với thiên nhãn.

1830

Kathaṃ bhagavā paññācakkhunāpi cakkhumā?

How is the Blessed One endowed with vision even with the eye of wisdom (paññācakkhu)?

Thế nào Đức Thế Tôn là bậc hữu nhãn cả với tuệ nhãn?

Bhagavā mahāpañño puthupañño javanapañño hāsapañño tikkhapañño nibbedhikapañño paññāpabhedakusalo pabhinnañāṇo adhigatapaṭisambhidappatto catuvesārajjappatto dasabaladhārī purisāsabho purisasīho purisanāgo purisājañño purisadhorayho anantañāṇo anantatejo anantayaso aḍḍho mahaddhano dhanavā netā vinetā anunetā paññāpetā nijjhāpetā pekkhetā pasādetā.

The Blessed One is one of great wisdom, extensive wisdom, swift wisdom, joyful wisdom, sharp wisdom, penetrating wisdom, skilled in the analysis of wisdom, with knowledge that has broken through, attained to the four analytical knowledges (paṭisambhidā), attained to the four kinds of intrepidity (vesārajja), possessing the ten powers (dasabala), a bull among men, a lion among men, a great elephant among men, a thoroughbred among men, a burden-bearer among men, of infinite knowledge, infinite splendor, infinite fame, wealthy, greatly rich, possessing wealth, a leader, a discipliner, a persuader, an instructor, a resolver, an observer, a gladdener.

Đức Thế Tôn có đại trí tuệ, có trí tuệ rộng lớn, có trí tuệ nhanh nhạy, có trí tuệ hoan hỷ, có trí tuệ sắc bén, có trí tuệ thâm nhập, thiện xảo trong các phân loại trí tuệ, có trí tuệ phân tích, đã đạt được các Vô Ngại Giải, đã đạt được bốn Vô Sở Úy, mang mười lực, là bậc Nhân Ngưu Vương, là bậc Nhân Sư Tử, là bậc Nhân Long Tượng, là bậc Nhân Tuấn Mã, là bậc Nhân Thắng Tải, có trí tuệ vô biên, có oai lực vô biên, có danh tiếng vô biên, là bậc phú quý, là bậc đại phú, là bậc tài sản, là người dẫn dắt, là người huấn luyện, là người tuần tự dẫn dắt, là người làm cho biết, là người làm cho thấu triệt, là người làm cho quán sát, là người làm cho tịnh tín.

So hi bhagavā anuppannassa maggassa uppādetā asañjātassa maggassa sañjanetā anakkhātassa maggassa akkhātā, maggaññū maggavidū maggakovido maggānugā ca pana etarahi sāvakā viharanti pacchā samannāgatā.

Indeed, the Blessed One is the producer of the unproduced path, the generator of the ungenerated path, the proclaimer of the unproclaimed path; he is the knower of the path, the understander of the path, the expert in the path, and his disciples now dwell following the path, endowed with it later.

Vị Thế Tôn ấy là người làm cho con đường chưa sanh được sanh khởi, làm cho con đường chưa hiện hữu được hiện hữu, là người tuyên thuyết con đường chưa được tuyên thuyết, là bậc biết đường, là bậc hiểu đường, là bậc thiện xảo về đường. Và nay, các vị Thanh văn đang sống, là những người đi theo con đường ấy, thành tựu sau này.

1831

So hi bhagavā jānaṃ jānāti, passaṃ passati, cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammassāmī^* tathāgato.

Indeed, that Blessed One, the Tathāgata, knows what is to be known, sees what is to be seen; he is the eye, he is knowledge, he is Dhamma, he is Brahmā; he is the speaker, the proclaimer, the bringer forth of meaning, the giver of the deathless, the master of Dhamma.

Vị Thế Tôn ấy, biết điều cần biết, thấy điều cần thấy, là con mắt, là trí tuệ, là Pháp, là Phạm, là người nói, là người diễn giải, là người dẫn đến ý nghĩa, là người ban cho bất tử, là Pháp chủ, là Như Lai.

Natthi tassa bhagavato aññātaṃ adiṭṭhaṃ aviditaṃ asacchikataṃ aphassitaṃ^* paññāya.

There is nothing unknown, unseen, unperceived, unverified, untouched by wisdom for that Blessed One.

Đối với Đức Thế Tôn ấy, không có gì không được biết, không được thấy, không được liễu tri, không được chứng ngộ, không được xúc chạm bởi trí tuệ.

Atītaṃ anāgataṃ paccuppannaṃ^* upādāya sabbe dhammā sabbākārena buddhassa bhagavato ñāṇamukhe āpāthaṃ āgacchanti.

All phenomena, past, future, and present, in every aspect, come within the range of the Buddha’s knowledge.

Liên quan đến quá khứ, vị lai và hiện tại, tất cả các pháp, dưới mọi phương diện, đều hiện hành trong phạm vi trí tuệ của Đức Phật, Đức Thế Tôn.

Yaṃ kiñci neyyaṃ nāma atthi jānitabbaṃ^* attattho vā parattho vā ubhayattho vā diṭṭhadhammiko vā attho samparāyiko vā attho uttāno vā attho gambhīro vā attho gūḷho vā attho paṭicchanno vā attho neyyo vā attho nīto vā attho anavajjo vā attho nikkileso vā attho vodāno vā attho paramattho vā^* , sabbaṃ taṃ anto buddhañāṇe parivattati.

Whatever is knowable—whether it be one’s own welfare or another’s welfare, or the welfare of both; whether it be welfare in this life or welfare in future lives; whether it be a shallow meaning or a profound meaning, a hidden meaning or a concealed meaning; whether it be a meaning to be led or a meaning that has been led; whether it be an blameless meaning or a stainless meaning, a purified meaning or the ultimate meaning—all of that revolves within the Buddha’s knowledge.

Bất cứ điều gì có thể biết, dù là lợi ích cho mình, lợi ích cho người, hay lợi ích cho cả hai; dù là lợi ích trong hiện tại hay lợi ích trong tương lai; dù là ý nghĩa nông cạn hay ý nghĩa sâu xa; dù là ý nghĩa ẩn giấu hay ý nghĩa che đậy; dù là ý nghĩa cần được dẫn dắt hay ý nghĩa đã được dẫn dắt; dù là ý nghĩa không có lỗi lầm hay ý nghĩa không có phiền não; dù là ý nghĩa trong sạch hay ý nghĩa tối thượng, tất cả những điều đó đều vận hành trong phạm vi Phật trí.

1832

Sabbaṃ kāyakammaṃ buddhassa bhagavato ñāṇānuparivatti, sabbaṃ vacīkammaṃ ñāṇānuparivatti, sabbaṃ manokammaṃ ñāṇānuparivatti.

All bodily action of the Blessed Buddha follows his knowledge; all verbal action follows his knowledge; all mental action follows his knowledge.

Tất cả thân nghiệp của Đức Phật, Đức Thế Tôn, đều tùy thuộc vào trí tuệ; tất cả khẩu nghiệp đều tùy thuộc vào trí tuệ; tất cả ý nghiệp đều tùy thuộc vào trí tuệ.

Atīte buddhassa bhagavato appaṭihataṃ ñāṇaṃ, anāgate appaṭihataṃ ñāṇaṃ, paccuppanne appaṭihataṃ ñāṇaṃ, yāvatakaṃ neyyaṃ tāvatakaṃ ñāṇaṃ, yāvatakaṃ ñāṇaṃ tāvatakaṃ neyyaṃ.

The knowledge of the Blessed Buddha is unimpeded in the past, unimpeded in the future, unimpeded in the present. As far as there is what is knowable (neyya), so far there is knowledge; as far as there is knowledge, so far there is what is knowable.

Trong quá khứ, trí tuệ của Đức Phật, Đức Thế Tôn, không bị ngăn ngại; trong vị lai, trí tuệ không bị ngăn ngại; trong hiện tại, trí tuệ không bị ngăn ngại. Phạm vi những gì có thể biết đến đâu, trí tuệ đến đó; phạm vi trí tuệ đến đâu, những gì có thể biết đến đó.

Neyyapariyantikaṃ ñāṇaṃ, ñāṇapariyantikaṃ neyyaṃ, neyyaṃ atikkamitvā ñāṇaṃ nappavattati, ñāṇaṃ atikkamitvā neyyapatho natthi.

Knowledge is bounded by the knowable; the knowable is bounded by knowledge. Knowledge does not proceed beyond the knowable, nor is there a path for the knowable beyond knowledge.

Trí tuệ có giới hạn là những gì có thể biết, những gì có thể biết có giới hạn là trí tuệ. Trí tuệ không vượt qua những gì có thể biết, và không có con đường nào của những gì có thể biết vượt qua trí tuệ.

Aññamaññapariyantaṭṭhāyino te dhammā.

These phenomena are mutually bounded.

Hai pháp ấy đứng ở giới hạn của nhau.

Yathā dvinnaṃ samuggapaṭalānaṃ sammāphusitānaṃ heṭṭhimaṃ samuggapaṭalaṃ uparimaṃ nātivattati, uparimaṃ samuggapaṭalaṃ heṭṭhimaṃ nātivattati, aññamaññapariyantaṭṭhāyino; evameva buddhassa bhagavato neyyañca ñāṇañca aññamaññapariyantaṭṭhāyino.

Just as when two casket lids fit perfectly, the lower lid does not go beyond the upper, and the upper lid does not go beyond the lower, being mutually bounded; even so, the knowable and the knowledge of the Blessed Buddha are mutually bounded.

Giống như hai nắp hộp khít nhau, nắp dưới không vượt qua nắp trên, nắp trên không vượt qua nắp dưới, chúng đứng ở giới hạn của nhau; cũng vậy, những gì có thể biết và trí tuệ của Đức Phật, Đức Thế Tôn, đứng ở giới hạn của nhau.

Yāvatakaṃ neyyaṃ tāvatakaṃ ñāṇaṃ, yāvatakaṃ ñāṇaṃ tāvatakaṃ neyyaṃ, neyyapariyantikaṃ ñāṇaṃ, ñāṇapariyantikaṃ neyyaṃ.

As far as there is what is knowable, so far there is knowledge; as far as there is knowledge, so far there is what is knowable. Knowledge is bounded by the knowable; the knowable is bounded by knowledge.

Phạm vi những gì có thể biết đến đâu, trí tuệ đến đó; phạm vi trí tuệ đến đâu, những gì có thể biết đến đó. Trí tuệ có giới hạn là những gì có thể biết, những gì có thể biết có giới hạn là trí tuệ.

Neyyaṃ atikkamitvā ñāṇaṃ nappavattati, ñāṇaṃ atikkamitvā neyyapatho natthi.

Knowledge does not proceed beyond the knowable, nor is there a path for the knowable beyond knowledge.

Trí tuệ không vượt qua những gì có thể biết, và không có con đường nào của những gì có thể biết vượt qua trí tuệ.

Aññamaññapariyantaṭṭhāyino te dhammā.

These phenomena are mutually bounded.

Hai pháp ấy đứng ở giới hạn của nhau.

1833

Sabbadhammesu buddhassa bhagavato ñāṇaṃ pavattati.

The knowledge of the Blessed Buddha pervades all phenomena.

Trí tuệ của Đức Phật, Đức Thế Tôn, vận hành trong tất cả các pháp.

Sabbe dhammā buddhassa bhagavato āvajjanapaṭibaddhā ākaṅkhapaṭibaddhā manasikārapaṭibaddhā cittuppādapaṭibaddhā.

All phenomena are connected with the Blessed Buddha’s attention, connected with his aspiration, connected with his mental advertence, connected with his thought-arising.

Tất cả các pháp đều liên quan đến sự hướng tâm của Đức Phật, Đức Thế Tôn, liên quan đến ý muốn, liên quan đến sự tác ý, liên quan đến sự khởi tâm.

Sabbasattesu buddhassa bhagavato ñāṇaṃ pavattati.

The knowledge of the Blessed Buddha pervades all beings.

Trí tuệ của Đức Phật, Đức Thế Tôn, vận hành trong tất cả chúng sanh.

Sabbesañca sattānaṃ bhagavā āsayaṃ jānāti, anusayaṃ jānāti, caritaṃ jānāti, adhimuttiṃ jānāti, apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye bhabbābhabbe satte jānāti.

The Blessed One knows the dispositions of all beings, he knows their underlying tendencies, he knows their characters, he knows their inclinations; he knows beings with little dust in their eyes, with much dust in their eyes, with keen faculties, with dull faculties, of good disposition, of bad disposition, easy to instruct, difficult to instruct, capable or incapable of attaining Nibbāna.

Và Đức Thế Tôn biết rõ khuynh hướng của tất cả chúng sanh, biết rõ tùy miên, biết rõ hạnh kiểm, biết rõ chí hướng; Ngài biết rõ các chúng sanh ít bụi, nhiều bụi, căn tánh sắc bén, căn tánh chậm lụt, có hình tướng tốt, có hình tướng xấu, dễ được dạy dỗ, khó được dạy dỗ, có khả năng và không có khả năng.

Sadevako loko samārako sabrahmako sassamaṇabrāhmaṇī pajā sadevamanussā antobuddhañāṇe parivattati.

The world with its devas, with its Māras, with its Brahmās, the generation with its recluses and brahmins, with its devas and humans, all revolve within the Buddha’s knowledge.

Thế giới cùng với chư thiên, ma vương, phạm thiên, cùng với chúng sa-môn, bà-la-môn, dân chúng cùng với chư thiên và loài người, đều vận hành trong phạm vi Phật trí.

1834

Yathā ye keci macchakacchapā antamaso timitimiṅgalaṃ^* upādāya antomahāsamudde parivattanti, evameva sadevako loko samārako loko sabrahmako loko sassamaṇabrāhmaṇī pajā sadevamanussā antobuddhañāṇe parivattati.

Just as all fish and tortoises, down to the Timitimiṅgala, revolve within the great ocean, even so the world with its devas, the world with its Māras, the world with its Brahmās, the generation with its recluses and brahmins, with its devas and humans, all revolve within the Buddha’s knowledge.

Giống như bất kỳ loài cá và rùa nào, cho đến cả loài cá Timitimiṅgala, đều vận hành trong lòng đại dương; cũng vậy, thế giới cùng với chư thiên, ma vương, phạm thiên, dân chúng cùng với sa-môn, bà-la-môn, chư thiên và loài người, đều vận hành trong phạm vi Phật trí.

Yathā ye keci pakkhī antamaso garuḷaṃ venateyyaṃ upādāya ākāsassa padese parivattanti, evameva yepi te sāriputtasamā paññāya samannāgatā tepi buddhañāṇassa padese parivattanti; buddhañāṇaṃ devamanussānaṃ paññaṃ pharitvā abhibhavitvā tiṭṭhati.

Just as all birds, down to the Garuḷa Venateyya, revolve within a part of the sky, even so those who are endowed with wisdom like Sāriputta also revolve within a part of the Buddha’s knowledge; the Buddha’s knowledge pervades and surpasses the wisdom of devas and humans.

Giống như bất kỳ loài chim nào, cho đến cả chim Garuḷa Venateyya, đều vận hành trong không gian; cũng vậy, ngay cả những vị có trí tuệ như ngài Sāriputta cũng vận hành trong phạm vi Phật trí; Phật trí bao trùm và vượt lên trên trí tuệ của chư thiên và loài người.

1835

Yepi te khattiyapaṇḍitā brāhmaṇapaṇḍitā gahapatipaṇḍitā samaṇapaṇḍitā nipuṇā kataparappavādā vālavedhirūpā vobhindantā^* maññe caranti paññāgatena diṭṭhigatāni, te pañhe abhisaṅkharitvā abhisaṅkharitvā tathāgataṃ upasaṅkamitvā pucchanti gūḷhāni ca paṭicchannāni.

And those wise khattiyas, wise brahmins, wise householders, wise ascetics, who are subtle, who have cultivated the doctrines of others, who are like archers shooting a hair's tip, they, as if destroying the views of others with their wisdom, having very well prepared and arranged questions, approach the Tathāgata and ask questions that are hidden and concealed.

Cũng vậy, những vị vua hiền trí, những vị Bà-la-môn hiền trí, những vị gia chủ hiền trí, những vị Sa-môn hiền trí, những bậc tinh thông, thiện nghệ trong luận thuyết của người khác, sắc bén như những người bắn xuyên sợi lông, được cho là đi phá tan các tà kiến bằng trí tuệ của mình, họ sau khi chuẩn bị kỹ lưỡng các câu hỏi, liền đến gần Như Lai và hỏi những điều sâu kín và che giấu.

Kathitā visajjitā ca te pañhā bhagavatā^* honti niddiṭṭhakāraṇā.

Those questions, having been taught and answered by the Blessed One, have their reasons pointed out.

Và những câu hỏi ấy đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng, giải đáp, và chỉ rõ nguyên nhân.

Upakkhittakā ca te bhagavato sampajjanti.

And those (people) come to be fulfilled as devotees of the Blessed One.

Và họ trở thành những người hộ trì của Đức Thế Tôn.

Atha kho bhagavāva tattha atirocati – yadidaṃ paññāyāti.

Then, indeed, the Blessed One alone shines forth there—that is, in wisdom.

Khi ấy, chính Đức Thế Tôn lại càng tỏa sáng ở nơi đó – đó là nhờ trí tuệ.

Evaṃ bhagavā paññācakkhunāpi cakkhumā.

Thus, the Blessed One is endowed with vision, even with the eye of wisdom (paññācakkhu).

Như vậy, Đức Thế Tôn có mắt bằng tuệ nhãn.

1836

Kathaṃ bhagavā buddhacakkhunāpi cakkhumā?

How is the Blessed One endowed with vision, even with the Buddha-eye (buddhacakkhu)?

Thế nào là Đức Thế Tôn có mắt bằng Phật nhãn?

Bhagavā buddhacakkhunā lokaṃ volokento^* addasa satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye appekacce paralokavajjabhayadassāvino^* viharante.

The Blessed One, surveying the world with the Buddha-eye, saw beings with little dust of defilements and much dust of defilements, with keen faculties and dull faculties, with good dispositions and bad dispositions, easy to instruct and difficult to instruct, some living seeing the danger in faults pertaining to the next world.

Đức Thế Tôn, khi nhìn thế gian bằng Phật nhãn, đã thấy các chúng sinh ít bụi trần, nhiều bụi trần, căn tánh sắc bén, căn tánh chậm lụt, có thiện tướng, có ác tướng, dễ giáo hóa, khó giáo hóa, và một số vị sống thấy rõ sự nguy hiểm và tội lỗi trong đời sau.

Seyyathāpi nāma uppaliniyaṃ vā paduminiyaṃ vā puṇḍarīkiniyaṃ vā appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakānuggatāni antonimuggaposīni^* , appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni samodakaṃ ṭhitāni, appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakā accuggamma tiṭṭhanti anupalittāni udakena; evamevaṃ bhagavā buddhacakkhunā lokaṃ volokento addasa satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye appekacce paralokavajjabhayadassāvino viharante.

Just as in a pond of blue lotuses, or red lotuses, or white lotuses, some blue lotuses, or red lotuses, or white lotuses, born in the water, grown in the water, remain submerged in the water, nourished within; some blue lotuses, or red lotuses, or white lotuses, born in the water, grown in the water, stand level with the water; some blue lotuses, or red lotuses, or white lotuses, born in the water, grown in the water, rise above the water, unsoiled by the water; even so, the Blessed One, surveying the world with the Buddha-eye, saw beings with little dust of defilements and much dust of defilements, with keen faculties and dull faculties, with good dispositions and bad dispositions, easy to instruct and difficult to instruct, some living seeing the danger in faults pertaining to the next world.

Ví như trong hồ sen xanh, hồ sen hồng, hay hồ sen trắng, có những bông sen xanh, sen hồng, hay sen trắng sinh ra trong nước, lớn lên trong nước, chưa vươn lên khỏi mặt nước, còn ngập chìm và được nuôi dưỡng bên trong; có những bông sen xanh, sen hồng, hay sen trắng sinh ra trong nước, lớn lên trong nước, đứng ngang bằng mặt nước; và có những bông sen xanh, sen hồng, hay sen trắng sinh ra trong nước, lớn lên trong nước, vươn lên khỏi mặt nước, không bị nước làm lấm bẩn; cũng vậy, Đức Thế Tôn, khi nhìn thế gian bằng Phật nhãn, đã thấy các chúng sinh ít bụi trần, nhiều bụi trần, căn tánh sắc bén, căn tánh chậm lụt, có thiện tướng, có ác tướng, dễ giáo hóa, khó giáo hóa, và một số vị sống thấy rõ sự nguy hiểm và tội lỗi trong đời sau.

Jānāti bhagavā – ‘‘ayaṃ puggalo rāgacarito, ayaṃ dosacarito, ayaṃ mohacarito, ayaṃ vitakkacarito, ayaṃ saddhācarito, ayaṃ ñāṇacarito’’ti.

The Blessed One knows: "This person is of a lustful nature, this one is of a hateful nature, this one is of a deluded nature, this one is of a discursive nature, this one is of a faithful nature, this one is of a knowing nature."

Đức Thế Tôn biết rằng: “Người này có khuynh hướng tham, người này có khuynh hướng sân, người này có khuynh hướng si, người này có khuynh hướng tầm, người này có khuynh hướng tín, người này có khuynh hướng trí.”

Rāgacaritassa bhagavā puggalassa asubhakathaṃ katheti; dosacaritassa bhagavā puggalassa mettābhāvanaṃ ācikkhati; mohacaritassa bhagavā puggalassa uddese paripucchāya kālena dhammassavane kālena dhammasākacchāya garusaṃvāse niveseti; vitakkacaritassa bhagavā puggalassa ānāpānassatiṃ ācikkhati; saddhācaritassa bhagavā puggalassa pasādanīyaṃ nimittaṃ ācikkhati buddhasubodhiṃ^* dhammasudhammataṃ saṅghasuppaṭipattiṃ sīlāni ca; attano ñāṇacaritassa bhagavā puggalassa vipassanānimittaṃ ācikkhati aniccākāraṃ dukkhākāraṃ anattākāraṃ.

To a person of a lustful nature, the Blessed One teaches discourse on impurity; to a person of a hateful nature, the Blessed One teaches the development of loving-kindness; to a person of a deluded nature, the Blessed One establishes him in recitation, inquiry, listening to Dhamma at the proper time, discussing Dhamma at the proper time, and associating with teachers; to a person of a discursive nature, the Blessed One teaches mindfulness of breathing; to a person of a faithful nature, the Blessed One teaches a pleasing sight: the Buddha's perfect enlightenment, the Dhamma's perfect well-proclaimed nature, the Saṅgha's perfect practice, and one's own virtues; to a person of a knowing nature, the Blessed One teaches the sign of insight: the aspect of impermanence, the aspect of suffering, the aspect of non-self.

Đối với người có khuynh hướng tham, Đức Thế Tôn nói về đề tài bất tịnh; đối với người có khuynh hướng sân, Đức Thế Tôn chỉ dạy về việc tu tập tâm từ; đối với người có khuynh hướng si, Đức Thế Tôn hướng họ vào việc học hỏi, tra vấn, đúng thời nghe pháp, đúng thời đàm luận về pháp, và sống gần gũi bậc thầy; đối với người có khuynh hướng tầm, Đức Thế Tôn chỉ dạy về niệm hơi thở vào ra; đối với người có khuynh hướng tín, Đức Thế Tôn chỉ dạy về những đối tượng đáng tịnh tín như sự giác ngộ tuyệt vời của Đức Phật, diệu pháp của Chánh Pháp, sự thực hành tốt đẹp của Tăng chúng, và các giới của chính mình; đối với người có khuynh hướng trí, Đức Thế Tôn chỉ dạy về các tướng của thiền quán: tướng vô thường, tướng khổ, tướng vô ngã.

1837

‘‘Sele yathā pabbatamuddhaniṭṭhito, yathāpi passe janataṃ samantato;

“As one standing on a mountain peak,

“Như người đứng trên đỉnh núi đá, nhìn thấy chúng sanh khắp bốn phương;

1838

Tathūpamaṃ dhammamayaṃ sumedha, pāsādamāruyha samantacakkhu;

As one might see the people all around,

Cũng vậy, hỡi bậc Thiện Tuệ, bậc Toàn Nhãn, khi đã lên lầu cao Chánh Pháp,

1839

Sokāvatiṇṇaṃ^* janatamapetasoko, avekkhassu jātijarābhibhūta’’nti.

So, wise one, having ascended the Dhamma-made palace, O All-seeing One, being free from sorrow, look down upon the people immersed in sorrow, overcome by birth and old age.”

Ngài, bậc đã thoát ly sầu muộn, hãy nhìn xem chúng sanh đang chìm trong sầu muộn, bị sanh và già chinh phục.”

1840

Evaṃ bhagavā buddhacakkhunāpi cakkhumā.

Thus, the Blessed One is endowed with vision, even with the Buddha-eye.

Như vậy, Đức Thế Tôn có mắt bằng Phật nhãn.

1841

Kathaṃ bhagavā samantacakkhunāpi cakkhumā?

How is the Blessed One endowed with vision, even with the All-seeing Eye (samantacakkhu)?

Thế nào là Đức Thế Tôn có mắt bằng toàn nhãn?

Samantacakkhu vuccati sabbaññutañāṇaṃ.

The All-seeing Eye is called omniscience (sabbaññutañāṇa).

Toàn nhãn được gọi là trí toàn giác.

Bhagavā sabbaññutañāṇena upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato.

The Blessed One is endowed, perfectly endowed, attained, perfectly attained, arisen, perfectly arisen, and possessed of omniscience.

Đức Thế Tôn đã được trang bị, được trang bị đầy đủ, đã đạt đến, đã đạt đến trọn vẹn, đã thành tựu, đã thành tựu viên mãn, đã cụ túc với trí toàn giác.

1842

‘‘Na tassa addiṭṭhamidhatthi kiñci, atho aviññātamajānitabbaṃ;

“Nothing here remains unseen by him,

“Không có gì ở đây mà Ngài không thấy, cũng không có gì không biết, không thể biết;

1843

Sabbaṃ abhiññāsi yadatthi neyyaṃ, tathāgato tena samantacakkhū’’ti.

Nor is there anything unknown or unknowable; the Tathāgata has fully known all that is to be known, therefore he is the All-seeing One.”

Ngài đã thắng tri tất cả những gì cần biết, vì thế Như Lai là bậc Toàn Nhãn.”

1844

Evaṃ bhagavā samantacakkhunāpi cakkhumāti – na me byākāsi cakkhumā.

Thus, the Blessed One is endowed with vision, even with the All-seeing Eye—he did not declare me to be endowed with vision.

Như vậy, Đức Thế Tôn có mắt bằng toàn nhãn. – “Bậc có mắt đã không giải đáp cho tôi.”

1845

Yāvatatiyañca devīsi, byākarotīti me sutanti yāvatatiyaṃ buddho sahadhammikaṃ pañhaṃ puṭṭho byākaroti no saṃsāretīti^* – evaṃ mayā uggahitaṃ, evaṃ mayā upadhāritaṃ, evaṃ mayā upalakkhitaṃ.

“And for the third time, O Sage, it is heard by me that he declares it.” For the third time, when asked a question in accordance with the Dhamma, the Buddha answers, he does not make us reflect (on it ourselves)—thus have I grasped it, thus have I considered it, thus have I discerned it.

Và đến lần thứ ba, hỡi bậc Thiên Tiên, Ngài sẽ giải đáp, con đã nghe như vậy, nghĩa là: Khi được hỏi câu hỏi hợp pháp đến lần thứ ba, Đức Phật sẽ giải đáp, không trì hoãn – tôi đã tiếp thu như vậy, tôi đã ghi nhớ như vậy, tôi đã nhận thức như vậy.

Devīsīti bhagavā ceva isi cāti – devīsi.

Devīsī means that the Blessed One is both a god and a sage – thus, Devīsī.

Thiên Tiên (Devīsi), vì Đức Thế Tôn vừa là bậc Thiên (Deva) vừa là bậc Tiên (Isi) – nên gọi là Thiên Tiên.

Yathā rājā pabbajitā vuccanti rājisayo, brāhmaṇā pabbajitā vuccanti brāhmaṇisayo, evameva bhagavā devo ceva isi cāti – devīsi.

Just as renunciant kings are called "royal sages" (rājisayo), and renunciant brahmins are called "brahmin sages" (brāhmaṇisayo), so too is the Blessed One a god and a sage – thus, Devīsī.

Giống như các vị vua xuất gia được gọi là rājisayo (vua tiên), các vị Bà-la-môn xuất gia được gọi là brāhmaṇisayo (Bà-la-môn tiên), cũng vậy, Đức Thế Tôn vừa là bậc Thiên vừa là bậc Tiên – nên gọi là Thiên Tiên.

1846

Atha vā, bhagavā pabbajitotipi isi.

Alternatively, the Blessed One is a renunciant, and therefore a sage (isi).

Hoặc là, Đức Thế Tôn là bậc xuất gia nên cũng là bậc Tiên.

Mahantaṃ sīlakkhandhaṃ esī gavesī pariyesītipi isi.

He sought, searched for, and thoroughly investigated the great aggregate of virtue (sīlakkhandha) – therefore, he is a sage (isi).

Ngài đã tìm kiếm, truy tầm, khảo sát giới uẩn vĩ đại, nên là bậc Tiên.

Mahantaṃ samādhikkhandhaṃ…pe… mahantaṃ paññākkhandhaṃ… mahantaṃ vimuttikkhandhaṃ… mahantaṃ vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ esī gavesī pariyesītipi isi.

He sought, searched for, and thoroughly investigated the great aggregate of concentration (samādhikkhandha)... and so on... the great aggregate of wisdom (paññākkhandha)... the great aggregate of liberation (vimuttikkhandha)... the great aggregate of knowledge and vision of liberation (vimuttiñāṇadassanakkhandha) – therefore, he is a sage (isi).

Ngài đã tìm kiếm, truy tầm, khảo sát định uẩn vĩ đại... cho đến... tuệ uẩn vĩ đại... giải thoát uẩn vĩ đại... giải thoát tri kiến uẩn vĩ đại, nên là bậc Tiên.

Mahato tamokāyassa padālanaṃ esī gavesī pariyesītipi isi.

He sought, searched for, and thoroughly investigated the breaking up of the great mass of darkness (tamokāya) – therefore, he is a sage (isi).

Ngài đã tìm kiếm, truy tầm, khảo sát sự phá tan khối vô minh vĩ đại, nên là bậc Tiên.

Mahato vipallāsassa pabhedanaṃ esī gavesī pariyesītipi isi.

He sought, searched for, and thoroughly investigated the piercing of the great perversion (vipallāsa) – therefore, he is a sage (isi).

Ngài đã tìm kiếm, truy tầm, khảo sát sự đập tan sự điên đảo vĩ đại, nên là bậc Tiên.

Mahato taṇhāsallassa abbahanaṃ… mahato diṭṭhisaṅghāṭassa viniveṭhanaṃ… mahato mānaddhajassa papātanaṃ… mahato abhisaṅkhārassa vūpasamaṃ… mahato oghassa nittharaṇaṃ… mahato bhārassa nikkhepanaṃ… mahato saṃsāravaṭṭassa upacchedaṃ… mahato santāpassa nibbāpanaṃ… mahato pariḷāhassa paṭippassaddhiṃ… mahato dhammaddhajassa ussāpanaṃ esī gavesī pariyesītipi isi.

He sought, searched for, and thoroughly investigated the extraction of the great dart of craving (taṇhāsalla)... the untangling of the great knot of views (diṭṭhisaṅghāṭa)... the felling of the great banner of conceit (mānaddhaja)... the appeasement of the great volitional formations (abhisaṅkhāra)... the crossing over the great flood (ogha)... the laying down of the great burden (bhāra)... the cutting off of the great cycle of transmigration (saṃsāravaṭṭa)... the extinguishing of the great fever (santāpa)... the calming of the great anguish (pariḷāha)... the raising of the great banner of Dhamma – therefore, he is a sage (isi).

Ngài đã tìm kiếm, truy tầm, khảo sát sự nhổ bỏ mũi tên ái dục vĩ đại... sự tháo gỡ mối ràng buộc tà kiến vĩ đại... sự hạ xuống ngọn cờ ngã mạn vĩ đại... sự lắng dịu các hành vĩ đại... sự vượt qua các bộc lưu vĩ đại... sự đặt xuống gánh nặng vĩ đại... sự cắt đứt vòng luân hồi vĩ đại... sự dập tắt cơn thiêu đốt vĩ đại... sự làm nguôi cơn phiền não vĩ đại... sự dựng lên ngọn cờ Chánh Pháp vĩ đại, nên là bậc Tiên.

Mahante satipaṭṭhāne… mahante sammappadhāne… mahantāni indriyāni… mahantāni balāni… mahante bojjhaṅge… mahantaṃ ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ… mahantaṃ paramatthaṃ amataṃ nibbānaṃ esī gavesī pariyesītipi isi.

He sought, searched for, and thoroughly investigated the great foundations of mindfulness (satipaṭṭhāna)... the great right efforts (sammappadhāna)... the great faculties (indriya)... the great powers (bala)... the great factors of enlightenment (bojjhaṅga)... the great Noble Eightfold Path (ariya aṭṭhaṅgika magga)... the great ultimate goal, the Deathless Nibbāna – therefore, he is a sage (isi).

Ngài đã tìm kiếm, truy tầm, khảo sát các niệm xứ vĩ đại... các chánh cần vĩ đại... các căn vĩ đại... các lực vĩ đại... các giác chi vĩ đại... Thánh đạo Tám ngành vĩ đại... mục đích tối thượng, bất tử, Niết-bàn vĩ đại, nên là bậc Tiên.

Mahesakkhehi vā sattehi esito gavesito pariyesito – ‘‘kahaṃ buddho, kahaṃ bhagavā, kahaṃ devadevo, kahaṃ narāsabho’’tipi isīti – yāvatatiyañca devīsi byākarotīti me sutaṃ.

Or, he is sought, searched for, and thoroughly investigated by beings of great power (mahesakkha) – "Where is the Buddha? Where is the Blessed One? Where is the God of gods? Where is the Bull among men?" – therefore, he is a sage (isi). And so, for the third time, it is said, "The Devīsī explains," so I have heard.

Hoặc được các chúng sinh có đại oai lực tìm kiếm, truy tầm, khảo sát: “Đức Phật ở đâu, Đức Thế Tôn ở đâu, bậc Thiên Nhân Sư ở đâu, bậc Ngưu Vương trong loài người ở đâu?”, nên cũng là bậc Tiên – “Và đến lần thứ ba, hỡi bậc Thiên Tiên, Ngài sẽ giải đáp, con đã nghe như vậy.”

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Vì thế, vị Bà-la-môn ấy nói:

1847

‘‘Dvāhaṃ sakkaṃ apucchissaṃ,^*

“Twice I questioned Sakka,^*

“Con đã hỏi bậc Sakka hai lần,^*

1848

Na me byākāsi cakkhumā;

But the Visionary did not explain to me;

Bậc có mắt đã không giải đáp cho con;

1849

Yāvatatiyañca devīsi, byākarotīti me suta’’nti.

For the third time, the Devīsī explains, so I have heard.”

Và đến lần thứ ba, hỡi bậc Thiên Tiên, Ngài sẽ giải đáp, con đã nghe như vậy.”

1850

86.

1851

Ayaṃ loko paro loko, brahmaloko sadevako;

This world, the other world, the Brahma world with its deities;

Thế giới này, thế giới sau, cõi Phạm Thiên cùng cõi trời;

1852

Diṭṭhiṃ te nābhijānāti, gotamassa yasassino.

The world does not comprehend your view, O Gotama of renown.

Tri kiến của Ngài, bậc Gotama danh tiếng, (chúng sanh) không thể biết được.

1853

Ayaṃ loko paro lokoti.

This world, the other world.

Thế giới này, thế giới sau.

Ayaṃ lokoti manussaloko.

This world means the human world.

Thế giới này là cõi người.

Paro lokoti manussalokaṃ ṭhapetvā sabbo paro lokoti – ayaṃ loko paro loko.

The other world means all other worlds apart from the human world – thus, this world, the other world.

Thế giới sau là tất cả những gì ngoài cõi người ra đều là thế giới sau – đó là thế giới này, thế giới sau.

1854

Brahmaloko sadevakoti sadevako loko samārako sabrahmako sassamaṇabrāhmaṇī pajā sadevamanussāti – brahmaloko sadevako.

The Brahma world with its deities means the world with its deities, with Māra, with Brahmā, the population with its ascetics and brahmins, with its gods and humans – thus, the Brahma world with its deities.

Cõi Phạm Thiên cùng cõi trời là thế giới cùng với chư thiên, cùng với Ma vương, cùng với Phạm thiên, cùng với chúng Sa-môn, Bà-la-môn, cùng với chư thiên và loài người – đó là cõi Phạm Thiên cùng cõi trời.

1855

Diṭṭhiṃ te nābhijānātīti tuyhaṃ diṭṭhiṃ khantiṃ ruciṃ laddhiṃ ajjhāsayaṃ adhippāyaṃ loko na jānāti – ‘‘ayaṃ evaṃdiṭṭhiko evaṃkhantiko evaṃruciko evaṃladdhiko evaṃajjhāsayo evaṃadhippāyo’’ti na jānāti na passati na dakkhati nādhigacchati na vindati na paṭilabhatīti – diṭṭhiṃ te nābhijānāti.

The world does not comprehend your view means the world does not know your view, your endurance, your preference, your doctrine, your disposition, your intention – it does not know, does not see, does not perceive, does not attain, does not find, does not receive, "This one has such a view, such endurance, such a preference, such a doctrine, such a disposition, such an intention" – thus, the world does not comprehend your view.

Diṭṭhiṃ te nābhijānātī có nghĩa là: Thế gian không biết được tri kiến, sự kham nhẫn, sở thích, chủ thuyết, ý hướng, chủ ý của ngài – không biết, không thấy, không nhận ra, không đạt đến, không tìm thấy, không có được rằng: “Vị này có tri kiến như thế này, có sự kham nhẫn như thế này, có sở thích như thế này, có chủ thuyết như thế này, có ý hướng như thế này, có chủ ý như thế này” – đó là ý nghĩa của diṭṭhiṃ te nābhijānāti.

1856

Gotamassa yasassinoti bhagavā yasappattoti yasassī.

O Gotama of renown means the Blessed One has attained renown, therefore he is renowned (yasassī).

Gotamassa yasassino có nghĩa là: Đức Thế Tôn đã đạt đến danh vọng, nên gọi là bậc danh tiếng.

Atha vā, bhagavā sakkato garukato mānito pūjito apacito lābhī cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānantipi yasassīti – gotamassa yassino.

Alternatively, the Blessed One is honored, respected, esteemed, revered, worshipped, and receives robes, almsfood, lodgings, and requisites for the sick, such as medicines – therefore, he is renowned (yasassī) – thus, O Gotama of renown.

Hoặc là, Đức Thế Tôn được cung kính, được tôn trọng, được quý mến, được cúng dường, được kính lễ, là người nhận được y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, thuốc men và vật dụng trị bệnh, nên cũng gọi là bậc danh tiếng – đó là ý nghĩa của gotamassa yasassino.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Vì thế, vị Bà-la-môn ấy đã nói rằng –

1857

‘‘Ayaṃ loko paro loko, brahmaloko sadevako;

“This world, the other world, the Brahma world with its deities;

“Thế gian này, thế gian khác, Phạm thiên giới cùng với chư thiên;

1858

Diṭṭhiṃ te nābhijānāti, gotamassa yasassino’’ti.

The world does not comprehend your view, O Gotama of renown.”

Không biết được tri kiến của ngài, bậc Gotama danh tiếng.”

1859

87.

1860

Evaṃ abhikkantadassāviṃ, atthi pañhena āgamaṃ;

To such a one of excellent vision, I have come with a question;

Con đến đây với câu hỏi, thưa bậc thấy biết siêu việt;

1861

Kathaṃ lokaṃ avekkhantaṃ, maccurājā na passati.

How does one regard the world so that the King of Death does not see him?

Làm sao quán chiếu thế gian, để Tử vương không nhìn thấy.

1862

Evaṃ abhikkantadassāvinti evaṃ abhikkantadassāviṃ aggadassāviṃ seṭṭhadassāviṃ viseṭṭhadassāviṃ pāmokkhadassāviṃ uttamadassāviṃ paramadassāvinti – evaṃ abhikkantadassāviṃ.

To such a one of excellent vision means to such a one of excellent vision, of foremost vision, of supreme vision, of pre-eminent vision, of leading vision, of highest vision, of ultimate vision – thus, to such a one of excellent vision.

Evaṃ abhikkantadassāviṃ có nghĩa là: bậc thấy biết siêu việt như vậy, bậc thấy biết tối thượng, bậc thấy biết cao tột, bậc thấy biết đặc biệt, bậc thấy biết trỗi vượt, bậc thấy biết ưu việt, bậc thấy biết vô song – đó là ý nghĩa của evaṃ abhikkantadassāviṃ.

1863

Atthi pañhena āgamanti pañhena atthiko āgatomhi…pe… vahassetaṃ bhāranti, evampi atthi pañhena āgamaṃ.

I have come with a question means I have come desirous of a question... and so on... "Bear this burden!" – this also means I have come with a question.

Atthi pañhena āgamaṃ có nghĩa là: con đến đây vì có câu hỏi... này... hãy mang gánh nặng này, đây cũng là ý nghĩa của atthi pañhena āgamaṃ.

1864

Kathaṃ lokaṃ avekkhantanti kathaṃ lokaṃ avekkhantaṃ paccavekkhantaṃ tulayantaṃ tīrayantaṃ vibhāvayantaṃ vibhūtaṃ karontanti – kathaṃ lokaṃ avekkhantaṃ.

How does one regard the world means how does one observe, reflect upon, weigh, examine, clarify, make clear the world – thus, how does one regard the world.

Kathaṃ lokaṃ avekkhantaṃ có nghĩa là: làm thế nào để quán chiếu thế gian, thẩm sát, cân nhắc, xem xét, làm cho rõ, làm cho hiển lộ – đó là ý nghĩa của kathaṃ lokaṃ avekkhantaṃ.

1865

Maccurājā na passatīti maccurājā na passati na dakkhati nādhigacchati na vindati na paṭilabhatīti – maccurājā na passati.

The King of Death does not see means the King of Death does not see, does not perceive, does not attain, does not find, does not receive. This is the meaning of "the King of Death does not see."

Maccurājā na passati có nghĩa là: Tử vương không thấy, không nhận ra, không đạt đến, không tìm thấy, không có được – đó là ý nghĩa của maccurājā na passati.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said –

Vì thế, vị Bà-la-môn ấy đã nói rằng –

1866

‘‘Evaṃ abhikkantadassāviṃ, atthi pañhena āgamaṃ;

"Thus, one who sees clearly, comes with a question;

“Con đến đây với câu hỏi, thưa bậc thấy biết siêu việt;

1867

Kathaṃ lokaṃ avekkhantaṃ, maccurājā na passatī’’ti.

How does the King of Death not see one who regards the world?"

Làm sao quán chiếu thế gian, để Tử vương không nhìn thấy.”

1868

88.

1869

Suññato lokaṃ avekkhassu, mogharāja sadā sato;

"Regard the world as empty, Mogharāja, ever mindful;

Hãy quán chiếu thế gian là trống không, này Mogharāja, luôn chánh niệm;

1870

Attānudiṭṭhiṃ ūhacca, evaṃ maccutaro siyā;

Having removed the view of self, thus one may cross over death;

Nhổ bỏ tự thân kiến, như vậy sẽ vượt qua cái chết;

1871

Evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ, maccurājā na passati.

The King of Death does not see one who regards the world thus."

Người quán chiếu thế gian như vậy, Tử vương không nhìn thấy.

1872

Suññato lokaṃ avekkhassūti.

"Regard the world as empty" means:

Suññato lokaṃ avekkhassu.

Lokoti nirayaloko tiracchānaloko pettivisayaloko manussaloko devaloko khandhaloko dhātuloko āyatanaloko ayaṃ loko paro loko brahmaloko sadevako^* .

"World" means the hell world, the animal world, the ghost world, the human world, the deva world, the world of aggregates (khandha), the world of elements (dhātu), the world of sense bases (āyatana), this world, the other world, the Brahma world, the world with its devas.

Loko là: thế gian địa ngục, thế gian súc sinh, thế gian ngạ quỷ, thế gian loài người, thế gian chư thiên, thế gian uẩn, thế gian giới, thế gian xứ, thế gian này, thế gian khác, Phạm thiên giới cùng với chư thiên.

Aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘loko lokoti, bhante, vuccati.

A certain bhikkhu said to the Blessed One: "Bhante, it is said 'the world, the world'.

Một vị Tỳ-khưu đã bạch với Đức Thế Tôn điều này: “Bạch Thế Tôn, người ta nói: ‘thế gian, thế gian’.

Kittāvatā nu kho, bhante, lokoti vuccatī’’ti?

To what extent, Bhante, is it called 'the world'?"

Bạch Thế Tôn, thế nào được gọi là ‘thế gian’?”

‘‘Lujjatīti kho, bhikkhu, tasmā lokoti vuccati.

"It crumbles, bhikkhu, therefore it is called 'the world'.

“Này Tỳ-khưu, vì nó hoại diệt, nên được gọi là ‘thế gian’.

Kiñca lujjati?

What crumbles?

Và cái gì hoại diệt?

Cakkhu kho bhikkhu lujjati, rūpā lujjanti, cakkhuviñāṇaṃ lujjati, cakkhusamphasso lujjati, yampidaṃ^* cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi lujjati; sotaṃ lujjati, gandhā lujjanti…pe… kāyo lujjati, phoṭṭhabbā lujjanti; mano lujjati, dhammā lujjanti, manoviññāṇaṃ lujjati, manosamphasso lujjati; yampidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi lujjati.

The eye crumbles, bhikkhu, forms crumble, eye-consciousness crumbles, eye-contact crumbles, and whatever feeling arises dependent on eye-contact – whether pleasant, painful, or neither painful nor pleasant – that too crumbles; the ear crumbles, sounds crumble…pe… the body crumbles, tangibles crumble; the mind crumbles, mental phenomena crumble, mind-consciousness crumbles, mind-contact crumbles; and whatever feeling arises dependent on mind-contact – whether pleasant, painful, or neither painful nor pleasant – that too crumbles.

Này Tỳ-khưu, mắt hoại diệt, các sắc hoại diệt, nhãn thức hoại diệt, nhãn xúc hoại diệt, và bất cứ cảm thọ nào khởi lên do duyên nhãn xúc, dù là lạc, khổ, hay bất khổ bất lạc, nó cũng hoại diệt; tai hoại diệt, các hương hoại diệt... này... thân hoại diệt, các xúc hoại diệt; ý hoại diệt, các pháp hoại diệt, ý thức hoại diệt, ý xúc hoại diệt; và bất cứ cảm thọ nào khởi lên do duyên ý xúc, dù là lạc, khổ, hay bất khổ bất lạc, nó cũng hoại diệt.

Lujjatīti kho, bhikkhu, tasmā lokoti vuccati’’.

It crumbles, bhikkhu, therefore it is called 'the world'."

Này Tỳ-khưu, vì nó hoại diệt, nên được gọi là ‘thế gian’.”

1873

Suññato lokaṃ avekkhassūti dvīhi kāraṇehi suññato lokaṃ avekkhati – avasiyapavattasallakkhaṇavasena^* vā tucchasaṅkhārasamanupassanāvasena vā.

"Regard the world as empty" means one regards the world as empty by two reasons: either by discerning its uncontrolled arising, or by contemplating the emptiness of conditioned phenomena (saṅkhārā).

Suññato lokaṃ avekkhassu có nghĩa là: quán chiếu thế gian là trống không theo hai phương diện – hoặc theo phương diện ghi nhận sự vận hành không theo ý muốn, hoặc theo phương diện quán xét các hành là trống rỗng.

Kathaṃ avasiyapavattasallakkhaṇavasena suññato lokaṃ avekkhati?

How does one regard the world as empty by discerning its uncontrolled arising?

Thế nào là quán chiếu thế gian là trống không theo phương diện ghi nhận sự vận hành không theo ý muốn?

Rūpe vaso na labbhati, vedanāya vaso na labbhati, saññāya vaso na labbhati, saṅkhāresu vaso na labbhati, viññāṇe vaso na labbhati.

No control is found over rūpa, no control is found over vedanā, no control is found over saññā, no control is found over saṅkhārā, no control is found over viññāṇa.

Không thể làm chủ được sắc, không thể làm chủ được thọ, không thể làm chủ được tưởng, không thể làm chủ được các hành, không thể làm chủ được thức.

Vuttañhetaṃ bhagavatā^* – ‘‘rūpaṃ, bhikkhave, anattā.

For this was said by the Blessed One: "Rūpa, bhikkhus, is anattā.

Điều này đã được Đức Thế Tôn dạy: “Này các Tỳ-khưu, sắc là vô ngã.

Rūpañca hidaṃ, bhikkhave, attā abhavissa, nayidaṃ rūpaṃ ābādhāya saṃvatteyya; labbhetha ca rūpe – ‘evaṃ me rūpaṃ hotu, evaṃ me rūpaṃ mā ahosī’ti.

If, bhikkhus, rūpa were attā, it would not lead to affliction; and one could have control over rūpa, saying: 'Let my rūpa be thus, let my rūpa not be thus'.

Này các Tỳ-khưu, nếu sắc này là ngã, thì sắc này sẽ không dẫn đến bệnh khổ; và người ta có thể ra lệnh cho sắc rằng: ‘Sắc của tôi hãy như thế này, sắc của tôi đừng như thế kia’.

Yasmā ca kho, bhikkhave, rūpaṃ anattā, tasmā rūpaṃ ābādhāya saṃvattati na ca labbhati rūpe – ‘evaṃ me rūpaṃ hotu, evaṃ me rūpaṃ mā ahosī’ti.

But since, bhikkhus, rūpa is anattā, therefore rūpa leads to affliction, and one cannot have control over rūpa, saying: 'Let my rūpa be thus, let my rūpa not be thus'.

Và này các Tỳ-khưu, chính vì sắc là vô ngã, nên sắc dẫn đến bệnh khổ, và người ta không thể ra lệnh cho sắc rằng: ‘Sắc của tôi hãy như thế này, sắc của tôi đừng như thế kia’.

1874

‘‘Vedanā anattā.

"Vedanā is anattā.

“Thọ là vô ngã.

Vedanā ca hidaṃ, bhikkhave, attā abhavissa, nayidaṃ vedanā ābādhāya saṃvatteyya; labbhetha ca vedanāya – ‘evaṃ me vedanā hotu, evaṃ me vedanā mā ahosī’ti.

If, bhikkhus, vedanā were attā, it would not lead to affliction; and one could have control over vedanā, saying: 'Let my vedanā be thus, let my vedanā not be thus'.

Này các Tỳ-khưu, nếu thọ này là ngã, thì thọ này sẽ không dẫn đến bệnh khổ; và người ta có thể ra lệnh cho thọ rằng: ‘Thọ của tôi hãy như thế này, thọ của tôi đừng như thế kia’.

Yasmā ca kho, bhikkhave, vedanā anattā, tasmā vedanā ābādhāya saṃvattati, na ca labbhati vedanāya – ‘evaṃ me vedanā hotu, evaṃ me vedanā mā ahosī’ti.

But since, bhikkhus, vedanā is anattā, therefore vedanā leads to affliction, and one cannot have control over vedanā, saying: 'Let my vedanā be thus, let my vedanā not be thus'.

Và này các Tỳ-khưu, chính vì thọ là vô ngã, nên thọ dẫn đến bệnh khổ, và người ta không thể ra lệnh cho thọ rằng: ‘Thọ của tôi hãy như thế này, thọ của tôi đừng như thế kia’.

1875

‘‘Saññā anattā.

"Saññā is anattā.

“Tưởng là vô ngã.

Saññā ca hidaṃ, bhikkhave, attā abhavissa, nayidaṃ saññā ābādhāya saṃvatteyya; labbhetha ca saññāya – ‘evaṃ me saññā hotu, evaṃ me saññā mā ahosī’ti.

If, bhikkhus, saññā were attā, it would not lead to affliction; and one could have control over saññā, saying: 'Let my saññā be thus, let my saññā not be thus'.

Này các Tỳ-khưu, nếu tưởng này là ngã, thì tưởng này sẽ không dẫn đến bệnh khổ; và người ta có thể ra lệnh cho tưởng rằng: ‘Tưởng của tôi hãy như thế này, tưởng của tôi đừng như thế kia’.

Yasmā ca kho, bhikkhave, saññā anattā, tasmā saññā ābādhāya saṃvattati, na ca labbhati saññāya – ‘evaṃ me saññā hotu, evaṃ me saññā mā ahosī’ti.

But since, bhikkhus, saññā is anattā, therefore saññā leads to affliction, and one cannot have control over saññā, saying: 'Let my saññā be thus, let my saññā not be thus'.

Và này các Tỳ-khưu, chính vì tưởng là vô ngã, nên tưởng dẫn đến bệnh khổ, và người ta không thể ra lệnh cho tưởng rằng: ‘Tưởng của tôi hãy như thế này, tưởng của tôi đừng như thế kia’.

1876

‘‘Saṅkhārā anattā.

"Saṅkhārā are anattā.

“Các hành là vô ngã.

Saṅkhārā ca hidaṃ, bhikkhave, attā abhavissaṃsu, nayidaṃ saṅkhārā ābādhāya saṃvatteyyuṃ; labbhetha ca saṅkhāresu – ‘evaṃ me saṅkhārā hontu, evaṃ me saṅkhārā mā ahesu’nti.

If, bhikkhus, saṅkhārā were attā, they would not lead to affliction; and one could have control over saṅkhārā, saying: 'Let my saṅkhārā be thus, let my saṅkhārā not be thus'.

Này các Tỳ-khưu, nếu các hành này là ngã, thì các hành này sẽ không dẫn đến bệnh khổ; và người ta có thể ra lệnh cho các hành rằng: ‘Các hành của tôi hãy như thế này, các hành của tôi đừng như thế kia’.

Yasmā ca kho, bhikkhave, saṅkhārā anattā, tasmā saṅkhārā ābādhāya saṃvattanti, na ca labbhati saṅkhāresu – ‘evaṃ me saṅkhārā hontu, evaṃ me saṅkhārā mā ahesu’nti.

And because, monks, formations are not self, therefore formations conduce to affliction, and it is not obtained regarding formations: ‘Let my formations be thus; let my formations not be thus.’

Và này các Tỳ-khưu, chính vì các hành là vô ngã, nên các hành dẫn đến bệnh khổ, và người ta không thể ra lệnh cho các hành rằng: ‘Các hành của tôi hãy như thế này, các hành của tôi đừng như thế kia’.

1877

‘‘Viññāṇaṃ anattā.

‘‘Consciousness is not self.

“Thức là vô ngã.

Viññāṇañca hidaṃ, bhikkhave, attā abhavissa, nayidaṃ viññāṇaṃ ābādhāya saṃvatteyya; labbhetha ca viññāṇe – ‘evaṃ me viññāṇaṃ hotu, evaṃ me viññāṇaṃ mā ahosī’ti.

Indeed, monks, if this consciousness were self, then this consciousness would not conduce to affliction; and it would be obtained regarding consciousness: ‘Let my consciousness be thus; let my consciousness not be thus.’

Này các Tỳ-khưu, nếu thức này là ngã, thì thức này sẽ không dẫn đến bệnh khổ; và người ta có thể ra lệnh cho thức rằng: ‘Thức của tôi hãy như thế này, thức của tôi đừng như thế kia’.

Yasmā ca kho, bhikkhave, viññāṇaṃ anattā, tasmā viññāṇaṃ ābādhāya saṃvattati, na ca labbhati viññāṇe – ‘evaṃ me viññāṇaṃ hotu, evaṃ me viññāṇaṃ mā ahosī’’’ti.

But because, monks, consciousness is not self, therefore consciousness conduces to affliction, and it is not obtained regarding consciousness: ‘Let my consciousness be thus; let my consciousness not be thus.’’’

Và này các Tỳ-khưu, chính vì thức là vô ngã, nên thức dẫn đến bệnh khổ, và người ta không thể ra lệnh cho thức rằng: ‘Thức của tôi hãy như thế này, thức của tôi đừng như thế kia’.”

1878

Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘nāyaṃ, bhikkhave, kāyo tumhākaṃ, napi aññesaṃ^* .

For this was said by the Blessed One: ‘‘This body, monks, is neither yours nor others’.

Điều này đã được Đức Thế Tôn dạy: “Này các Tỳ-khưu, thân này không phải của các con, cũng không phải của những người khác.

Purāṇamidaṃ, bhikkhave, kammaṃ abhisaṅkhataṃ abhisañcetayitaṃ vedaniyaṃ daṭṭhabbaṃ.

This, monks, is old kamma, brought into being, willed, to be experienced.

Này các Tỳ-khưu, đây là nghiệp cũ, đã được tạo tác, đã được chủ ý, cần phải được cảm nhận, cần phải được thấy.”

Tatra kho, bhikkhave, sutavā ariyasāvako paṭiccasamuppādaṃyeva sādhukaṃ yoniso manasi karoti – ‘iti imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassuppādā idaṃ uppajjati; imasmiṃ asati idaṃ na hoti, imassa nirodhā idaṃ nirujjhati, yadidaṃ – avijjāpaccayā saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ, saḷāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti – evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti’’’.

Therein, monks, a well-taught noble disciple thoroughly and wisely attends to dependent origination itself: ‘When this exists, that comes to be; with the arising of this, that arises. When this does not exist, that does not come to be; with the cessation of this, that ceases. That is to say: with avijjā as condition, saṅkhārā; with saṅkhārā as condition, viññāṇa; with viññāṇa as condition, nāmarūpa; with nāmarūpa as condition, saḷāyatana; with saḷāyatana as condition, phassa; with phassa as condition, vedanā; with vedanā as condition, taṇhā; with taṇhā as condition, upādāna; with upādāna as condition, bhava; with bhava as condition, jāti; with jāti as condition, jarāmaraṇa, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair come to be—thus is the origin of this whole mass of suffering.’

Này các Tỳ khưu, ở nơi đó, vị Thánh đệ tử có nghe nhiều khéo tác ý một cách như lý về chính lý Duyên khởi – ‘Như vầy, khi cái này có, cái này có; do sự sanh khởi của cái này, cái này sanh khởi; khi cái này không có, cái này không có; do sự đoạn diệt của cái này, cái này đoạn diệt, tức là – do duyên vô minh, các hành sanh khởi; do duyên các hành, thức sanh khởi; do duyên thức, danh sắc sanh khởi; do duyên danh sắc, sáu xứ sanh khởi; do duyên sáu xứ, xúc sanh khởi; do duyên xúc, thọ sanh khởi; do duyên thọ, ái sanh khởi; do duyên ái, thủ sanh khởi; do duyên thủ, hữu sanh khởi; do duyên hữu, sanh sanh khởi; do duyên sanh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não sanh khởi – như vậy là sự tập khởi của toàn bộ khối khổ này’’’.

1879

‘‘Avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho, saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho …pe… jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti, evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.

‘‘But with the complete fading away and cessation of avijjā, there is the cessation of saṅkhārā; with the cessation of saṅkhārā, there is the cessation of viññāṇa…pe… with the cessation of jāti, jarāmaraṇa, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair cease—thus is the cessation of this whole mass of suffering.’’

‘‘Do sự ly tham và đoạn diệt vô minh không còn dư tàn, các hành diệt; do các hành diệt, thức diệt… do sanh diệt, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não diệt; như vậy là sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này’’.

Evaṃ avasiyapavattasallakkhaṇavasena suññato lokaṃ avekkhati.

Thus, by discerning the arising that is not subject to one's will, one regards the world as empty.

Như vậy, vị ấy quán xét thế gian là trống không theo cách thức ghi nhận sự vận hành không theo ý muốn.

1880

Kathaṃ tucchasaṅkhārasamanupassanāvasena suññato lokaṃ avekkhati?

How does one regard the world as empty by repeatedly contemplating formations as void?

Làm thế nào vị ấy quán xét thế gian là trống không theo cách thức thường xuyên quán sát các hành là rỗng tuếch?

Rūpe sāro na labbhati, vedanāya sāro na labbhati, saññāya sāro na labbhati, saṅkhāresu sāro na labbhati, viññāṇe sāro na labbhati; rūpaṃ assāraṃ nissāraṃ sārāpagataṃ niccasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā.

No essence is found in rūpa, no essence is found in vedanā, no essence is found in saññā, no essence is found in saṅkhārā, no essence is found in viññāṇa; rūpa is without essence, entirely without essence, devoid of essence, whether by way of the essence of permanence, or the essence of happiness, or the essence of self, or by being permanent, or stable, or eternal, or of an unchangeable nature.

Trong sắc không tìm thấy lõi cây; trong thọ không tìm thấy lõi cây; trong tưởng không tìm thấy lõi cây; trong các hành không tìm thấy lõi cây; trong thức không tìm thấy lõi cây; sắc không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây, hoặc bởi lõi cây là thường hằng, hoặc bởi lõi cây là lạc, hoặc bởi lõi cây là tự ngã, hoặc bởi sự thường hằng, hoặc bởi sự bền vững, hoặc bởi sự vĩnh cửu, hoặc bởi pháp không biến đổi.

Vedanā assārā nissārā sārāpagatā…pe… saññā assārā nissārā sārāpagatā… saṅkhārā assārā nissārā sārāpagatā… viññāṇaṃ assāraṃ nissāraṃ sārāpagataṃ niccasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā.

Vedanā is without essence, entirely without essence, devoid of essence…pe… Saññā is without essence, entirely without essence, devoid of essence… Saṅkhārā are without essence, entirely without essence, devoid of essence… Viññāṇa is without essence, entirely without essence, devoid of essence, whether by way of the essence of permanence, or the essence of happiness, or the essence of self, or by being permanent, or stable, or eternal, or of an unchangeable nature.

Thọ không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây… Tưởng không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây… Các hành không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây… Thức không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây, hoặc bởi lõi cây là thường hằng, hoặc bởi lõi cây là lạc, hoặc bởi lõi cây là tự ngã, hoặc bởi sự thường hằng, hoặc bởi sự bền vững, hoặc bởi sự vĩnh cửu, hoặc bởi pháp không biến đổi.

Yathā naḷo assāro nissāro sārāpagato, yathā ca eraṇḍo…pe… yathā ca udumbaro assāro nissāro sārāpagato, yathā ca setagaccho^* assāro nissāro sārāpagato, yathā ca pālibhaddako^* assāro nissāro sārāpagato, yathā ca pheṇapiṇḍo^* assāro nissāro sārāpagato, yathā ca udakapubbuḷaṃ^* assāraṃ nissāraṃ sārāpagataṃ, yathā ca marīci assārā nissārā sārāpagatā, yathā kadalikkhandho assāro nissāro sārāpagato, yathā māyā assārā nissārā sārāpagatā – evameva rūpaṃ assāraṃ nissāraṃ sārāpagataṃ niccasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā.

Just as a reed is without essence, entirely without essence, devoid of essence; and just as a castor-oil plant…pe… and just as a fig tree is without essence, entirely without essence, devoid of essence; and just as a white creeper is without essence, entirely without essence, devoid of essence; and just as a coral tree is without essence, entirely without essence, devoid of essence; and just as a foam bubble is without essence, entirely without essence, devoid of essence; and just as a mirage is without essence, entirely without essence, devoid of essence; just as a banana trunk is without essence, entirely without essence, devoid of essence; just as a magical illusion is without essence, entirely without essence, devoid of essence—just so is rūpa without essence, entirely without essence, devoid of essence, whether by way of the essence of permanence, or the essence of happiness, or the essence of self, or by being permanent, or stable, or eternal, or of an unchangeable nature.

Giống như cây lau không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây; và giống như cây thầu dầu… và giống như cây sung không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây; và giống như cây setagaccha không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây; và giống như cây pālibhaddaka không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây; và giống như khối bọt không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây; và giống như bọt nước không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây; và giống như ảo ảnh không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây; và giống như thân chuối không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây; và giống như ảo thuật không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây – cũng vậy, sắc không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây, hoặc bởi lõi cây là thường hằng, hoặc bởi lõi cây là lạc, hoặc bởi lõi cây là tự ngã, hoặc bởi sự thường hằng, hoặc bởi sự bền vững, hoặc bởi sự vĩnh cửu, hoặc bởi pháp không biến đổi.

Vedanā assārā nissārā sārāpagatā…pe… saññā assārā nissārā sārāpagatā… saṅkhārā assārā nissārā sārāpagatā… viññāṇaṃ assāraṃ nissāraṃ sārāpagataṃ niccasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā.

Feeling is without essence, entirely without essence, devoid of essence...pe... Perception is without essence, entirely without essence, devoid of essence... Formations are without essence, entirely without essence, devoid of essence... Consciousness is without essence, entirely without essence, devoid of essence, whether by way of the essence of permanence, or by way of the essence of happiness, or by way of the essence of self, or by way of permanence, or by way of stability, or by way of eternality, or by way of being of an unchangeable nature.

Thọ không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây… Tưởng không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây… Các hành không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây… Thức không có lõi, không có thực chất, đã rời xa lõi cây, hoặc bởi lõi cây là thường hằng, hoặc bởi lõi cây là lạc, hoặc bởi lõi cây là tự ngã, hoặc bởi sự thường hằng, hoặc bởi sự bền vững, hoặc bởi sự vĩnh cửu, hoặc bởi pháp không biến đổi.

Evaṃ tucchasaṅkhārasamanupassanāvasena suññato lokaṃ avekkhati.

Thus, by way of repeatedly contemplating empty saṅkhārās, one contemplates the world as empty.

Như vậy, vị ấy quán xét thế gian là trống không theo cách thức thường xuyên quán sát các hành là rỗng tuếch.

Imehi dvīhi kāraṇehi suññato lokaṃ avekkhati.

By these two reasons, one contemplates the world as empty.

Vị ấy quán xét thế gian là trống không bằng hai lý do này.

1881

Api ca, chahākārehi suññato lokaṃ avekkhati.

Furthermore, one contemplates the world as empty in six ways.

Hơn nữa, vị ấy quán xét thế gian là trống không theo sáu phương diện.

Cakkhu suññaṃ^* attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā, sotaṃ suññaṃ…pe… ghānaṃ suññaṃ… jivhā suññā… kāyo suñño… mano suñño attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā.

The eye is empty of self or what belongs to self, of permanence or stability or eternality or an unchangeable nature; the ear is empty...pe... the nose is empty... the tongue is empty... the body is empty... the mind is empty of self or what belongs to self, of permanence or stability or eternality or an unchangeable nature.

Mắt là trống không đối với tự ngã hoặc sở hữu của tự ngã, hoặc đối với sự thường hằng, hoặc sự bền vững, hoặc sự vĩnh cửu, hoặc pháp không biến đổi; tai là trống không… mũi là trống không… lưỡi là trống không… thân là trống không… ý là trống không đối với tự ngã hoặc sở hữu của tự ngã, hoặc đối với sự thường hằng, hoặc sự bền vững, hoặc sự vĩnh cửu, hoặc pháp không biến đổi.

Rūpā suññā…pe… saddā suññā… gandhā suññā… rasā suññā… phoṭṭhabbā suññā… dhammā suññā attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā.

Forms are empty...pe... sounds are empty... smells are empty... tastes are empty... tangibles are empty... mental phenomena are empty of self or what belongs to self, of permanence or stability or eternality or an unchangeable nature.

Các sắc là trống không… các tiếng là trống không… các mùi là trống không… các vị là trống không… các vật xúc chạm là trống không… các pháp là trống không đối với tự ngã hoặc sở hữu của tự ngã, hoặc đối với sự thường hằng, hoặc sự bền vững, hoặc sự vĩnh cửu, hoặc pháp không biến đổi.

Cakkhuviññāṇaṃ suññaṃ…pe… manoviññāṇaṃ suññaṃ… cakkhusamphasso suñño … manosamphasso suñño… cakkhusamphassajā vedanā suññā… manosamphassajā vedanā suññā… rūpasaññā suññā… dhammasaññā suññā… rūpasañcetanā suññā… dhammasañcetanā suññā… rūpataṇhā suññā… rūpavitakko suñño… rūpavicāro suñño… dhammavicāro suñño attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā.

Eye-consciousness is empty...pe... mind-consciousness is empty... eye-contact is empty... mind-contact is empty... feeling born of eye-contact is empty... feeling born of mind-contact is empty... perception of forms is empty... perception of mental phenomena is empty... volition regarding forms is empty... volition regarding mental phenomena is empty... craving for forms is empty... initial application to forms is empty... sustained application to forms is empty... sustained application to mental phenomena is empty of self or what belongs to self, of permanence or stability or eternality or an unchangeable nature.

Nhãn thức là trống không… ý thức là trống không… nhãn xúc là trống không… ý xúc là trống không… thọ do nhãn xúc sanh là trống không… thọ do ý xúc sanh là trống không… sắc tưởng là trống không… pháp tưởng là trống không… sắc tư là trống không… pháp tư là trống không… sắc ái là trống không… sắc tầm là trống không… sắc tứ là trống không… pháp tứ là trống không đối với tự ngã hoặc sở hữu của tự ngã, hoặc đối với sự thường hằng, hoặc sự bền vững, hoặc sự vĩnh cửu, hoặc pháp không biến đổi.

Evaṃ chahākārehi suññato lokaṃ avekkhati.

Thus, in these six ways, one contemplates the world as empty.

Như vậy, vị ấy quán xét thế gian là trống không theo sáu phương diện.

1882

Api ca, dasahākārehi suññato lokaṃ avekkhati.

Furthermore, one contemplates the world as empty in ten ways.

Hơn nữa, vị ấy quán xét thế gian là trống không theo mười phương diện.

Rūpaṃ rittato tucchato suññato anattato asārakato vadhakato vibhavato aghamūlato sāsavato saṅkhatato; vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ… cutiṃ… upapattiṃ… paṭisandhiṃ… bhavaṃ… saṃsāravaṭṭaṃ rittato tucchato suññato anattato asārakato vadhakato vibhavato aghamūlato sāsavato saṅkhatato.

Form as void, as empty, as empty, as not-self, as without essence, as a slayer, as dissolution, as the root of evil, as having taints (āsavas), as conditioned; feeling...pe... perception... formations... consciousness... passing away... rebirth... re-linking... existence... the cycle of saṃsāra as void, as empty, as empty, as not-self, as without essence, as a slayer, as dissolution, as the root of evil, as having taints (āsavas), as conditioned.

Sắc là trống rỗng, là rỗng tuếch, là trống không, là vô ngã, là không có lõi, là kẻ sát hại, là không có hữu, là gốc rễ của tai ương, là có lậu hoặc, là pháp hữu vi; thọ… tưởng… các hành… thức… sự chết… sự sanh… sự tái sanh… hữu… vòng luân hồi là trống rỗng, là rỗng tuếch, là trống không, là vô ngã, là không có lõi, là kẻ sát hại, là không có hữu, là gốc rễ của tai ương, là có lậu hoặc, là pháp hữu vi.

Evaṃ dasahākārehi suññato lokaṃ avekkhati.

Thus, in these ten ways, one contemplates the world as empty.

Như vậy, vị ấy quán xét thế gian là trống không theo mười phương diện.

1883

Api ca, dvādasahākārehi suññato lokaṃ avekkhati.

Furthermore, one contemplates the world as empty in twelve ways.

Hơn nữa, vị ấy quán xét thế gian là trống không theo mười hai phương diện.

Rūpaṃ na satto na jīvo na naro na māṇavo na itthī na puriso na attā na attaniyaṃ nāhaṃ na mama na koci na kassaci; vedanā…pe… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ na satto na jīvo na naro na māṇavo na itthī na puriso na attā na attaniyaṃ nāhaṃ na mama na koci na kassaci.

Form is not a being, not a life, not a man, not a human, not a woman, not a male, not a self, not belonging to self, not I, not mine, not anyone, not anyone's; feeling...pe... perception... formations... consciousness is not a being, not a life, not a man, not a human, not a woman, not a male, not a self, not belonging to self, not I, not mine, not anyone, not anyone's.

Sắc không phải là chúng sanh, không phải là sinh mạng, không phải là người, không phải là thanh niên, không phải là phụ nữ, không phải là đàn ông, không phải là tự ngã, không phải là sở hữu của tự ngã, không phải là ta, không phải là của ta, không phải là ai, không phải là của ai; thọ… tưởng… các hành… thức không phải là chúng sanh, không phải là sinh mạng, không phải là người, không phải là thanh niên, không phải là phụ nữ, không phải là đàn ông, không phải là tự ngã, không phải là sở hữu của tự ngã, không phải là ta, không phải là của ta, không phải là ai, không phải là của ai.

Evaṃ dvādasahākārehi suññato lokaṃ avekkhati.

Thus, in these twelve ways, one contemplates the world as empty.

Như vậy, vị ấy quán xét thế gian là trống không theo mười hai phương diện.

1884

Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘yaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ taṃ pajahatha.

For it was said by the Blessed One: “Monks, abandon what is not yours.

Điều này đã được Đức Thế Tôn nói: “Này các Tỳ khưu, cái gì không phải của các con, hãy từ bỏ nó.”

Taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati.

That, being abandoned by you, will be for your long-term welfare and happiness.

Việc từ bỏ đó sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài cho các con.

Kiñca, bhikkhave, na tumhākaṃ?

And what, monks, is not yours?

Và này các Tỳ khưu, cái gì không phải của các con?

Rūpaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ; taṃ pajahatha.

Form, monks, is not yours; abandon it.

Này các Tỳ khưu, sắc không phải của các con; hãy từ bỏ nó.

Taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati.

That, being abandoned by you, will be for your long-term welfare and happiness.

Việc từ bỏ đó sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài cho các con.

Vedanā, bhikkhave, na tumhākaṃ; taṃ pajahatha.

Feeling, monks, is not yours; abandon it.

Này các Tỳ khưu, thọ không phải của các con; hãy từ bỏ nó.

Sā vo pahīnā dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati.

That, being abandoned by you, will be for your long-term welfare and happiness.

Việc từ bỏ đó sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài cho các con.

Saññā, bhikkhave, na tumhākaṃ; taṃ pajahatha.

Perception, monks, is not yours; abandon it.

Này các Tỳ khưu, tưởng không phải của các con; hãy từ bỏ nó.

Sā vo pahīnā dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati.

That, being abandoned by you, will be for your long-term welfare and happiness.

Việc từ bỏ đó sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài cho các con.

Saṅkhārā, bhikkhave, na tumhākaṃ; te pajahatha.

Formations, monks, are not yours; abandon them.

Này các Tỳ khưu, các hành không phải của các con; hãy từ bỏ chúng.

Te vo pahīnā dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissanti.

Those, being abandoned by you, will be for your long-term welfare and happiness.

Việc từ bỏ chúng sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài cho các con.

Viññāṇaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ; taṃ pajahatha.

Consciousness, monks, is not yours; abandon it.

Này các Tỳ khưu, thức không phải của các con; hãy từ bỏ nó.

Taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati.

That, being abandoned by you, will be for your long-term welfare and happiness.

Việc từ bỏ đó sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài cho các con.

Seyyathāpi^* , bhikkhave, yaṃ imasmiṃ jetavane tiṇakaṭṭhasākhāpalāsaṃ taṃ jano hareyya vā ḍaheyya vā yathāpaccayaṃ vā kareyya.

Just as, monks, if people were to carry away, or burn, or do with as they please, the grass, wood, branches, and leaves in this Jeta Grove.

Ví như, này các Tỳ khưu, cỏ, củi, cành, lá nào có trong khu vườn Jetavana này, người ta có thể mang đi, hoặc đốt, hoặc làm theo ý muốn.

Api nu tumhākaṃ evamassa – ‘amhe jano harati vā ḍahati vā yathāpaccayaṃ vā karotī’ti?

Would it occur to you: ‘People are carrying us away, or burning us, or doing with us as they please’?

Liệu các ông có khởi lên ý nghĩ rằng: ‘Người ta đang mang chúng tôi đi, hoặc đốt chúng tôi, hoặc làm theo ý muốn đối với chúng tôi’ không?

‘No hetaṃ, bhante’.

‘No, venerable sir.’

“Bạch Thế Tôn, không có việc ấy.”

‘Taṃ kissa hetu’?

‘For what reason?’

“Vì sao vậy?”

‘Na hi no etaṃ, bhante, attā vā attaniyaṃ vā’ti.

‘Venerable Sir, this is neither self nor belonging to self for us.’

“Bạch Thế Tôn, vì đó không phải là tự ngã của chúng con, cũng không phải là sở hữu của tự ngã.”

Evameva kho, bhikkhave, yaṃ na tumhākaṃ taṃ pajahatha; taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati.

“Just so, bhikkhus, what is not yours, abandon it. That, being abandoned by you, will be for your long-term welfare and happiness.”

“Cũng vậy, này các Tỳ khưu, cái gì không phải của các ông, hãy từ bỏ nó; khi đã từ bỏ, điều ấy sẽ đem lại lợi ích và an lạc lâu dài cho các ông.”

Kiñca, bhikkhave, na tumhākaṃ?

“And what, bhikkhus, is not yours?”

“Và này các Tỳ khưu, cái gì không phải của các ông?”

Rūpaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ; taṃ pajahatha.

“Form, bhikkhus, is not yours; abandon it.

“Này các Tỳ khưu, sắc không phải của các ông; hãy từ bỏ nó.”

Taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati.

That, being abandoned by you, will be for your long-term welfare and happiness.

“Khi đã từ bỏ, điều ấy sẽ đem lại lợi ích và an lạc lâu dài cho các ông.”

Vedanā…pe… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ; taṃ pajahatha.

Feeling… perception… volitional formations… consciousness, bhikkhus, is not yours; abandon it.

“Thọ… Tưởng… Các hành… Này các Tỳ khưu, thức không phải của các ông; hãy từ bỏ nó.”

Taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissatī’’ti.

That, being abandoned by you, will be for your long-term welfare and happiness.”

“Khi đã từ bỏ, điều ấy sẽ đem lại lợi ích và an lạc lâu dài cho các ông.”

Evampi suññato lokaṃ avekkhati.

In this way, too, one surveys the world as empty.

Cũng như vậy, vị ấy quán xét thế gian là trống không.

1885

Āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘‘suñño^* loko, suñño loko’ti, bhante, vuccati.

Venerable Ānanda said to the Blessed One: “‘The world is empty, the world is empty,’ it is said, Venerable Sir.

Tôn giả Ānanda bạch với Đức Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, người ta nói: ‘Thế gian trống không, thế gian trống không’.”

Kittāvatā nu kho, bhante, suñño lokoti vuccatī’’ti?

To what extent, Venerable Sir, is it said that the world is empty?”

“Bạch Thế Tôn, do đâu mà được gọi là ‘thế gian trống không’?”

‘‘Yasmā ca kho, ānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā, tasmā suñño lokoti vuccati.

“Because, Ānanda, it is empty of self or of what belongs to self, therefore it is said that the world is empty.

“Này Ānanda, vì trống không tự ngã hay sở hữu của tự ngã, nên được gọi là ‘thế gian trống không’.”

Kiñcānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā?

And what, Ānanda, is empty of self or of what belongs to self?

“Và này Ānanda, cái gì trống không tự ngã hay sở hữu của tự ngã?”

Cakkhu kho, ānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā.

The eye, Ānanda, is empty of self or of what belongs to self.

“Này Ānanda, con mắt trống không tự ngã hay sở hữu của tự ngã.”

Rūpā suññā…pe… cakkhuviññāṇaṃ suññaṃ… cakkhusamphasso suñño… yampidaṃ cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi suññaṃ attena vā attaniyena vā.

Forms are empty… eye-consciousness is empty… eye-contact is empty… and whatever feeling arises dependent on eye-contact—whether pleasant or painful or neither-painful-nor-pleasant—that too is empty of self or of what belongs to self.

“Các sắc là trống không… nhãn thức là trống không… nhãn xúc là trống không… và cảm thọ nào khởi lên do duyên nhãn xúc, dù là lạc, khổ, hay bất khổ bất lạc, cũng đều trống không tự ngã hay sở hữu của tự ngã.”

Sotaṃ suññaṃ… saddā suññā… ghānaṃ suññaṃ… gandhā suññā… jivhā suññā… rasā suññā… kāyo suñño … phoṭṭhabbā suññā… mano suñño… dhammā suññā… manoviññāṇaṃ suññaṃ… manosamphasso suñño… yampidaṃ suññaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi suññaṃ attena vā attaniyena vā.

The ear is empty… sounds are empty… the nose is empty… odors are empty… the tongue is empty… tastes are empty… the body is empty… tactile objects are empty… the mind is empty… mental objects are empty… mind-consciousness is empty… mind-contact is empty… and whatever feeling arises dependent on mind-contact—whether pleasant or painful or neither-painful-nor-pleasant—that too is empty of self or of what belongs to self.

“Tai là trống không… các âm thanh là trống không… mũi là trống không… các mùi hương là trống không… lưỡi là trống không… các vị là trống không… thân là trống không… các vật xúc chạm là trống không… ý là trống không… các pháp là trống không… ý thức là trống không… ý xúc là trống không… và cảm thọ nào khởi lên do duyên ý xúc, dù là lạc, khổ, hay bất khổ bất lạc, cũng đều trống không tự ngã hay sở hữu của tự ngã.”

Yasmā ca kho, ānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā, tasmā suñño lokoti vuccatī’’ti.

Because, Ānanda, it is empty of self or of what belongs to self, therefore it is said that the world is empty.”

“Này Ānanda, vì trống không tự ngã hay sở hữu của tự ngã, nên được gọi là ‘thế gian trống không’.”

Evampi suññato lokaṃ avekkhati.

In this way, too, one surveys the world as empty.

Cũng như vậy, vị ấy quán xét thế gian là trống không.

1886

‘‘Suddhaṃ dhammasamuppādaṃ, suddhasaṅkhārasantatiṃ;

“A pure arising of phenomena, a pure succession of volitional formations;

“Sự sanh khởi của các pháp thuần túy, dòng tương tục của các hành thuần túy;”

1887

Passantassa yathābhūtaṃ, na bhayaṃ hoti gāmaṇi.

For one who sees things as they truly are, there is no fear, headman.

“Khi thấy đúng như thật, này Gāmaṇi, không còn sợ hãi.”

1888

‘‘Tiṇakaṭṭhasamaṃ lokaṃ, yadā paññāya passati;

When one sees the world as mere grass and sticks with wisdom;

“Khi thấy thế gian bằng trí tuệ, như cỏ và củi;”

1889

Nāññaṃ^* patthayate kiñci, aññatrappaṭisandhiyā’’ti.

One desires nothing else, except non-relinking.”

“Không còn mong cầu điều gì khác, ngoài sự không tái sanh.”

1890

Evampi suññato lokaṃ avekkhati.

In this way, too, one surveys the world as empty.

Cũng như vậy, vị ấy quán xét thế gian là trống không.

1891

Vuttañhetaṃ bhagavatā^* – ‘‘evameva kho, bhikkhave, bhikkhu rūpaṃ samannesati yāvatā rūpassa gati, vedanaṃ samannesati yāvatā vedanāya gati, saññaṃ samannesati yāvatā saññāya gati, saṅkhāre samannesati yāvatā saṅkhārānaṃ gati, viññāṇaṃ samannesati yāvatā viññāṇassa gati.

For this was said by the Blessed One: “Just so, bhikkhus, a bhikkhu investigates form as far as the range of form, investigates feeling as far as the range of feeling, investigates perception as far as the range of perception, investigates volitional formations as far as the range of volitional formations, investigates consciousness as far as the range of consciousness.

Điều này đã được Đức Thế Tôn nói: “Này các Tỳ khưu, cũng vậy, vị Tỳ khưu tìm hiểu sắc cho đến tận cùng của sắc, tìm hiểu thọ cho đến tận cùng của thọ, tìm hiểu tưởng cho đến tận cùng của tưởng, tìm hiểu các hành cho đến tận cùng của các hành, tìm hiểu thức cho đến tận cùng của thức.”

Tassa rūpaṃ^* samannesato yāvatā rūpassa gati, vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ samannesato yāvatā viññāṇassa gati, yampissa taṃ hoti ahanti vā mamanti vā asmīti vā, tampi tassa na hotī’’ti.

For him, as he investigates form as far as the range of form, investigates feeling… perception… volitional formations… investigates consciousness as far as the range of consciousness, whatever notion he had of ‘I am’ or ‘mine’ or ‘I exist,’ that too does not exist for him.”

“Khi vị ấy tìm hiểu sắc cho đến tận cùng của sắc, tìm hiểu thọ… tưởng… các hành… tìm hiểu thức cho đến tận cùng của thức, thì những ý niệm ‘tôi là’, ‘của tôi là’, hay ‘tôi hiện hữu’ cũng không còn khởi lên nơi vị ấy nữa.”

Evampi suññato lokaṃ avekkhati.

In this way, too, one surveys the world as empty.

Cũng như vậy, vị ấy quán xét thế gian là trống không.

1892

Suññato lokaṃ avekkhassūti suññato lokaṃ avekkhassu paccavekkhassu dakkhassu tulehi tīrehi vibhāvehi vibhūtaṃ karohīti – suññato lokaṃ avekkhassu.

Survey the world as empty means: Survey the world as empty, reflect, observe, weigh, investigate, clarify, make manifest – survey the world as empty.

Hãy quán xét thế gian là trống không có nghĩa là: hãy quán xét thế gian là trống không, hãy thẩm sát, hãy thấy, hãy cân nhắc, hãy thẩm định, hãy làm cho rõ ràng, hãy làm cho hiển lộ – ấy là hãy quán xét thế gian là trống không.

1893

Mogharāja sadā satoti.

Mogharāja, ever mindful.

Này Mogharāja, hãy luôn chánh niệm.

Mogharājāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

Mogharāja means the Blessed One addresses that brahmin by name.

Mogharāja là Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.

Sadāti sabbakālaṃ…pe… pacchime vayokhandhe.

Ever means at all times… in the last stage of life.

Luôn là trong mọi lúc… cho đến giai đoạn cuối của cuộc đời.

Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato…pe… so vuccati satoti – mogharāja sadā sato.

Mindful means mindful due to four reasons – mindful while developing the establishment of mindfulness on the body in the body… such a one is called mindful – Mogharāja, ever mindful.

Chánh niệm là có chánh niệm do bốn nguyên nhân: có chánh niệm khi tu tập niệm xứ quán thân trên thân… người ấy được gọi là người có chánh niệm – này Mogharāja, hãy luôn chánh niệm.

1894

Attānudiṭṭhiṃ ūhaccāti attānudiṭṭhi vuccati vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhi.

Having abandoned the view of self: The view of self is called the twenty-fold view of individuality (sakkāyadiṭṭhi).

Sau khi nhổ bỏ tự ngã kiến, tự ngã kiến được gọi là thân kiến có hai mươi đối tượng.

Idha assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati rūpavantaṃ vā attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ, vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassati viññāṇavantaṃ vā attānaṃ attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ.

Here, an uninstructed ordinary person, not seeing the Noble Ones, unskilled in the Dhamma of the Noble Ones, undisciplined in the Dhamma of the Noble Ones; not seeing the good persons, unskilled in the Dhamma of the good persons, undisciplined in the Dhamma of the good persons—regards form as self, or self as possessing form, or form as in self, or self as in form; feeling… perception… mental formations… consciousness as self, or self as possessing consciousness, or consciousness as in self, or self as in consciousness.

Ở đây, kẻ phàm phu ít nghe, không thấy các bậc Thánh, không thuần thục trong Thánh pháp, không được huấn luyện trong Thánh pháp; không thấy các bậc Chân nhân, không thuần thục trong Chân nhân pháp, không được huấn luyện trong Chân nhân pháp, quán thấy sắc là tự ngã, hoặc tự ngã có sắc, hoặc sắc trong tự ngã, hoặc tự ngã trong sắc; quán thấy thọ… tưởng… các hành… thức là tự ngã, hoặc tự ngã có thức, hoặc thức trong tự ngã, hoặc tự ngã trong thức.

Yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyesaggāho viparītaggāho vipallāsaggāho micchāgāho ayāthāvakasmiṃ yāthāvakanti gāho yāvatā dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni, ayaṃ attānudiṭṭhi.

Whatever such view, view-gone, thicket of views, wilderness of views, contortion of views, vacillation of views, fetter of views, grasping, clinging, adherence, obsession, wrong path, false way, wrongness, abode of sectarians, perverted grasping, distorted grasping, inverted grasping, wrong grasping, the grasping of 'real' in what is unreal—as far as the sixty-two views go—this is attānudiṭṭhi (self-view).

Tri kiến như vậy là tà kiến, sự rơi vào tà kiến, rừng rậm tà kiến, hoang địa tà kiến, gai nhọn tà kiến, sự dao động của tà kiến, triền phược tà kiến, sự nắm giữ, sự bám chặt, sự cố chấp, sự chấp thủ sai lầm, con đường xấu, tà đạo, sự sai lầm, cơ sở của ngoại đạo, sự nắm giữ sai lạc, sự nắm giữ ngược lại, sự nắm giữ điên đảo, sự nắm giữ sai lầm, sự nắm giữ điều không có thật như là có thật; bao gồm cả sáu mươi hai loại tà kiến, đây là tự ngã kiến.

Attānudiṭṭhiṃ ūhaccāti attānudiṭṭhiṃ ūhacca samūhacca^* uddharitvā samuddharitvā uppāṭayitvā samuppāṭayitvā pajahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṃ gametvāti – attānudiṭṭhiṃ ūhacca.

Attānudiṭṭhiṃ ūhaccā (having uprooted self-view): having uprooted, thoroughly uprooted, extracted, thoroughly extracted, torn out, thoroughly torn out, abandoned, removed, eliminated, brought to non-existence—this is having uprooted self-view.

Sau khi nhổ bỏ tự ngã kiến có nghĩa là: sau khi nhổ bỏ tự ngã kiến, nhổ bật gốc, nhấc lên, nhấc bổng lên, rũ sạch, rũ sạch hoàn toàn, từ bỏ, loại trừ, làm cho chấm dứt, làm cho không còn tồn tại – ấy là sau khi nhổ bỏ tự ngã kiến.

1895

Evaṃ maccutaro siyāti evaṃ maccupi tareyyāsi, jarāpi tareyyāsi, maraṇampi tareyyāsi uttareyyāsi patareyyāsi samatikkameyyāsi vītivatteyyāsīti – evaṃ maccutaro siyā.

Evaṃ maccutaro siyā (thus one would transcend death): thus you would transcend death, transcend old age, transcend death, overcome, pass beyond, go beyond—this is thus one would transcend death.

Như vậy sẽ vượt qua được tử thần có nghĩa là: như vậy, ngươi sẽ vượt qua được tử thần, vượt qua được sự già, vượt qua được cái chết, vượt lên trên, vượt qua, vượt hẳn, vượt qua hoàn toàn – ấy là như vậy sẽ vượt qua được tử thần.

1896

Evaṃ lokaṃ avekkhantanti evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ paccavekkhantaṃ tulayantaṃ tīrayantaṃ vibhāvayantaṃ vibhūtaṃ karontanti – evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ.

Evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ (one who thus contemplates the world): one who thus contemplates, reflects upon, weighs, examines, develops, makes manifest the world—this is one who thus contemplates the world.

Người quán xét thế gian như vậy có nghĩa là: người quán xét thế gian như vậy, thẩm sát, cân nhắc, thẩm định, làm cho rõ ràng, làm cho hiển lộ – ấy là người quán xét thế gian như vậy.

1897

Maccurājā na passatīti maccupi maccurājā, māropi maccurājā, maraṇampi maccurājā.

Maccurājā na passatī (the King of Death does not see): death is the King of Death, Māra is the King of Death, mortality is the King of Death.

Tử thần không nhìn thấy có nghĩa là: tử thần cũng là vua của cái chết, Ma vương cũng là vua của cái chết, cái chết cũng là vua của cái chết.

Na passatīti maccurājā na passatī na dakkhati nādhigacchati na vindati na paṭilabhati.

Na passatī (does not see): the King of Death does not see, does not perceive, does not attain, does not find, does not obtain.

Không nhìn thấy có nghĩa là: vua của cái chết không nhìn thấy, không thấy được, không đạt đến, không tìm thấy, không có được.

Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, āraññiko migo araññe pavane caramāno vissattho gacchati vissattho^* tiṭṭhati vissattho nisīdati vissattho seyyaṃ kappeti.

For this was said by the Blessed One: "Just as, bhikkhus, a wild deer ranging in a forest grove goes confidently, stands confidently, sits confidently, lies down confidently.

Điều này đã được Đức Thế Tôn nói: “Này các Tỳ khưu, ví như con nai rừng sống trong rừng, đi lại một cách an ổn, đứng một cách an ổn, ngồi một cách an ổn, nằm một cách an ổn.”

Taṃ kissa hetu?

For what reason?

“Vì sao vậy?”

Anāpāthagato^* , bhikkhave, luddassa.

It is beyond the range of the hunter, bhikkhus.

“Này các Tỳ khưu, vì nó ở ngoài tầm của người thợ săn.”

Evameva kho, bhikkhave, bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.

Even so, bhikkhus, a bhikkhu, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unwholesome states, enters upon and abides in the first jhāna, which is accompanied by initial application and sustained application, born of seclusion, filled with rapture and happiness.

“Cũng vậy, này các Tỳ khưu, vị Tỳ khưu ly dục, ly các pháp bất thiện, chứng và trú thiền thứ nhất, một trạng thái hỷ lạc do ly dục sanh, có tầm có tứ.”

Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu andhamakāsi^* māraṃ, apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ adassanaṃ gato pāpimato’.

This, bhikkhus, is called a bhikkhu who has blinded Māra, having destroyed his tracks, gone beyond the sight of the Evil One."

Này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu này được gọi là ‘đã làm cho ma vương mù lòa, đã hủy diệt dấu vết, đã đi đến chỗ không bị con mắt của Ác ma nhìn thấy’.

1898

‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ…pe… tatiyaṃ jhānaṃ… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.

"Again, bhikkhus, a bhikkhu, with the fading away of initial application and sustained application, with the internal pacification and unification of mind, enters upon and abides in the second jhāna, which is without initial application and sustained application, born of concentration, filled with rapture and happiness… the third jhāna… the fourth jhāna.

“Lại nữa, này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu do làm lắng dịu tầm và tứ, chứng và trú thiền thứ hai... cho đến... thiền thứ ba... thiền thứ tư, là trạng thái nội tĩnh nhất tâm, không tầm không tứ, do định sanh, có hỷ và lạc.

Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu andhamakāsi māraṃ, apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ adassanaṃ gato pāpimato’.

This, bhikkhus, is called a bhikkhu who has blinded Māra, having destroyed his tracks, gone beyond the sight of the Evil One."

Này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu này được gọi là ‘đã làm cho ma vương mù lòa, đã hủy diệt dấu vết, đã đi đến chỗ không bị con mắt của Ác ma nhìn thấy’.

1899

‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā, paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā, nānattasaññānaṃ amanasikārā, ananto ākāsoti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati.

"Again, bhikkhus, a bhikkhu, by completely transcending perceptions of form, by the disappearance of perceptions of sensory impact, by not attending to perceptions of diversity, thinking, ‘Space is infinite,’ enters upon and abides in the base of infinite space (ākāsānañcāyatana).

“Lại nữa, này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu do vượt qua hoàn toàn các sắc tưởng, do làm cho các đối ngại tưởng biến mất, do không tác ý đến các tưởng sai biệt, với ý niệm ‘hư không là vô biên’, chứng và trú Không Vô Biên Xứ.

Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu andhamakāsi māraṃ, apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ adassanaṃ gato pāpimato’.

This, bhikkhus, is called a bhikkhu who has blinded Māra, having destroyed his tracks, gone beyond the sight of the Evil One."

Này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu này được gọi là ‘đã làm cho ma vương mù lòa, đã hủy diệt dấu vết, đã đi đến chỗ không bị con mắt của Ác ma nhìn thấy’.

1900

‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma anantaṃ viññāṇanti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati…pe….

"Again, bhikkhus, a bhikkhu, by completely transcending the base of infinite space, thinking, ‘Consciousness is infinite,’ enters upon and abides in the base of infinite consciousness (viññāṇañcāyatana)….

“Lại nữa, này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu do vượt qua hoàn toàn Không Vô Biên Xứ, với ý niệm ‘thức là vô biên’, chứng và trú Thức Vô Biên Xứ... cho đến...

1901

‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati…pe….

"Again, bhikkhus, by completely transcending the base of infinite consciousness, thinking, ‘There is nothing,’ enters upon and abides in the base of nothingness (ākiñcaññāyatana)….

“Lại nữa, này các Tỳ-khưu, do vượt qua hoàn toàn Thức Vô Biên Xứ, với ý niệm ‘không có gì cả’, chứng và trú Vô Sở Hữu Xứ... cho đến...

1902

‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati…pe….

"Again, bhikkhus, by completely transcending the base of nothingness, enters upon and abides in the base of neither perception nor non-perception (nevasaññānāsaññāyatana)….

“Lại nữa, này các Tỳ-khưu, do vượt qua hoàn toàn Vô Sở Hữu Xứ, chứng và trú Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ... cho đến...

1903

‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati; paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti.

‘‘Furthermore, bhikkhus, having completely transcended the sphere of neither perception nor non-perception, he attains and dwells in the cessation of perception and feeling; and having seen the fading away of perception, his taints are exhausted.

“Lại nữa, này các Tỳ-khưu, do vượt qua hoàn toàn Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ, vị Tỳ-khưu chứng và trú Diệt Thọ Tưởng Định; và do thấy bằng trí tuệ, các lậu hoặc của vị ấy được đoạn tận.

Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu andhamakāsi māraṃ, apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ adassanaṃ gato pāpimato, tiṇṇo loke visattika’nti.

This bhikkhu, bhikkhus, is called ‘one who has made Māra blind, having destroyed the defilements, gone beyond the sight of the evil Māra’s eye of defilement, one who has crossed over craving in the world’.

Này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu này được gọi là ‘đã làm cho ma vương mù lòa, đã hủy diệt dấu vết, đã đi đến chỗ không bị con mắt của Ác ma nhìn thấy, đã vượt qua ái trước trong thế gian’.

So vissattho gacchati vissattho tiṭṭhati vissattho nisīdati vissattho seyyaṃ kappeti.

He walks without fear, stands without fear, sits without fear, and makes his bed without craving.

Vị ấy đi đứng an ổn, ngồi an ổn, nằm an ổn.

Taṃ kissa hetu?

For what reason?

Vì sao vậy?

Anāpāthagato bhikkhu pāpimato’’ti – maccurājā na passati.

Because that bhikkhu has gone beyond the path of the evil one”—the King of Death does not see him.

Vì vị Tỳ-khưu đã đi ra khỏi tầm mắt của Ác ma” – tử vương không nhìn thấy.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Thế Tôn đã dạy rằng –

1904

‘‘Suññato lokaṃ avekkhassu, mogharāja sadā sato;

‘‘Look upon the world as empty, Mogharāja, ever mindful;

“Này Mogharāja, hãy luôn chánh niệm, nhìn xem thế gian là trống không;

1905

Attānudiṭṭhiṃ ūhacca, evaṃ maccutaro siyā;

Having removed the view of self, thus you will cross over death;

Nhổ lên tự thân kiến, như vậy sẽ vượt qua cái chết;

1906

Evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ, maccurājā na passatī’’ti.

The King of Death does not see one who thus looks upon the world.’’

Người nhìn xem thế gian như vậy, tử vương không nhìn thấy.”

1907

Saha gāthāpariyosānā…pe… satthā me, bhante bhagavā, sāvakohamasmīti.

Immediately upon the conclusion of the verses…pe… “My Teacher, Venerable Blessed One, I am a disciple.”

Khi bài kệ vừa kết thúc... cho đến... Bạch Thế Tôn, Thế Tôn là Bậc Đạo Sư của con, con là đệ tử.

1908

Mogharājamāṇavapucchāniddeso pannarasamo.

The Fifteenth Section: Mogharāja’s Question.

Phần Chú Giải Câu Hỏi của Thanh Niên Mogharāja, thứ mười lăm.

1909

16. Piṅgiyamāṇavapucchāniddeso

16. The Sixteenth Section: Piṅgiya’s Question

16. Phần Chú Giải Câu Hỏi của Thanh Niên Piṅgiya

1910

89.

1911

Jiṇṇohamasmi abalo vītavaṇṇo^* , ^*

“I am old, infirm, my complexion faded,^*

“Con đã già yếu, sức mòn, dung sắc phai tàn,”^*

1912

Nettā na suddhā savanaṃ na phāsu;

My eyes are not clear, my hearing is not easy;

“Mắt không còn tinh, tai không còn thính;

1913

Māhaṃ nassaṃ momuho antarāva^* , ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ;

May I not perish, bewildered, in between, teach me the Dhamma by which I may know;

Xin đừng để con mê muội mà chết giữa đường, xin hãy chỉ dạy Pháp để con có thể liễu tri;

1914

Jātijarāya idha vippahānaṃ.

The abandoning of birth and old age here.

Sự từ bỏ sanh và già ngay tại đây.”

1915

Jiṇṇohamasmi abalo vītavaṇṇoti.

“I am old, infirm, my complexion faded,” thus it is said.

“Con đã già yếu, sức mòn, dung sắc phai tàn.”

Jiṇṇohamasmīti jiṇṇo vuḍḍho mahallako addhagato vayoanuppatto vīsavassasatiko jātiyā.

“Jiṇṇohamasmi” means old, aged, advanced in years, having reached the end of life, having reached the third stage of life, one hundred and twenty years from birth.

“Con đã già yếu” nghĩa là đã già, đã lớn tuổi, lão thành, đã đi hết quãng đường đời, đã đến tuổi xế chiều, một trăm hai mươi tuổi đời.

Abaloti dubbalo appabalo appathāmo.

“Abalo” means weak, having little strength, without power.

“Sức mòn” nghĩa là yếu sức, ít sức, ít năng lực.

Vītavaṇṇoti vītavaṇṇo vigatavaṇṇo vigacchitavaṇṇo.

“Vītavaṇṇo” means faded complexion, gone is the complexion, the complexion is no longer beautiful.

“Dung sắc phai tàn” nghĩa là dung sắc đã phai, dung sắc đã mất, dung sắc đã biến đổi.

Yā sā purimā subhā vaṇṇanibhā sā antarahitā, ādīnavo pātubhūtoti – jiṇṇohamasmi abalo vītavaṇṇo.

That former beautiful and radiant complexion has disappeared, and the disadvantage (of old age) has become manifest—thus, “I am old, infirm, my complexion faded.”

Vẻ đẹp rạng ngời trước kia nay đã biến mất, sự nguy hại đã hiện rõ – con đã già yếu, sức mòn, dung sắc phai tàn.

1916

Iccāyasmā piṅgiyoti.

“Iccāyasmā Piṅgiyo”.

“Tôn giả Piṅgiya thưa.”

Iccāti padasandhi…pe….

“Iccā” is a word-junction…pe….

“Thưa” là từ nối câu... cho đến...

Āyasmāti piyavacanaṃ…pe….

“Āyasmā” is a term of endearment…pe….

“Tôn giả” là lời nói thân ái... cho đến...

Piṅgiyoti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ…pe… abhilāpoti – iccāyasmā piṅgiyo.

“Piṅgiyo” is the name of that brahmin…pe… his designation—thus, “Iccāyasmā Piṅgiyo.”

“Piṅgiya” là tên của vị Bà-la-môn ấy... cho đến... là cách gọi – Tôn giả Piṅgiya thưa.

1917

Nettā na suddhā savanaṃ na phāsūti nettā asuddhā avisuddhā aparisuddhā avodātā.

“Nettā na suddhā savanaṃ na phāsu” means the eyes are not pure, not thoroughly pure, not entirely pure, not clear.

“Mắt không còn tinh, tai không còn thính.” Mắt không trong, không sáng, không thanh tịnh, không trong sạch.

No tathā cakkhunā rūpe passāmīti – nettā na suddhā.

I do not see forms with my eyes as before—thus, “my eyes are not clear.”

Con không còn thấy các sắc bằng mắt như trước nữa – mắt không còn tinh.

Savanaṃ na phāsūti sotaṃ asuddhaṃ avisuddhaṃ aparisuddhaṃ avodātaṃ.

“Savanaṃ na phāsu” means the ear is not pure, not thoroughly pure, not entirely pure, not clear.

“Tai không còn thính” nghĩa là tai không trong, không sáng, không thanh tịnh, không trong sạch.

No tathā sotena saddaṃ suṇomīti – nettā na suddhā savanaṃ na phāsu.

I do not hear sounds with my ear as before—thus, “my eyes are not clear, my hearing is not easy.”

Con không còn nghe âm thanh bằng tai như trước nữa – mắt không còn tinh, tai không còn thính.

1918

Māhaṃ nassaṃ momuho antarāvāti.

“Māhaṃ nassaṃ momuho antarāva”.

“Xin đừng để con mê muội mà chết giữa đường.”

Māhaṃ nassanti māhaṃ nassa māhaṃ vinassaṃ māhaṃ panassaṃ.

“Māhaṃ nassaṃ” means may I not perish, may I not be utterly destroyed, may I not be completely ruined.

“Xin đừng để con chết” nghĩa là xin đừng để con chết, xin đừng để con hoại diệt, xin đừng để con hư mất.

Momuhoti mohamuho avijjāgato aññāṇī avibhāvī duppañño.

“Momuho” means bewildered, ignorant, gone into ignorance, unknowing, unclear, of little wisdom.

“Mê muội” nghĩa là vô cùng si mê, chìm trong vô minh, không biết, không tỏ, trí tuệ kém cỏi.

Antarāvāti tuyhaṃ dhammaṃ diṭṭhiṃ paṭipadaṃ maggaṃ anaññāya anadhigantvā aviditvā appaṭilabhitvā aphassayitvā asacchikaritvā antarāyeva kālaṅkareyyanti – māhaṃ nassaṃ momuho antarāva.

“Antarāvā” means may I not die in between, without knowing, without attaining, without understanding, without realizing, without experiencing, without realizing your Dhamma, view, practice, or path—thus, “May I not perish, bewildered, in between.”

“Giữa đường” nghĩa là do không biết, không chứng ngộ, không hiểu rõ, không đạt được, không cảm nhận, không thực chứng được Pháp, tri kiến, con đường, đạo lộ của Ngài mà phải mệnh chung giữa chừng – xin đừng để con mê muội mà chết giữa đường.

1919

Ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññanti.

“Ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ”.

“Xin hãy chỉ dạy Pháp để con có thể liễu tri.”

Dhammanti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ, cattāro satipaṭṭhāne, cattāro sammappadhāne, cattāro iddhipāde, pañcindriyāni, pañca balāni, satta bojjhaṅge, ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ, nibbānañca nibbānagāminiñca paṭipadaṃ ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – ācikkha dhammaṃ.

“Dhammaṃ” means teach, declare, make known, establish, reveal, analyze, make clear, make manifest the Dhamma which is beautiful in the beginning, beautiful in the middle, beautiful in the end, with meaning and with letter, completely perfect and pure, the holy life; the four foundations of mindfulness, the four right efforts, the four bases of psychic power, the five faculties, the five powers, the seven factors of awakening, the Noble Eightfold Path, Nibbāna, and the path leading to Nibbāna—thus, “teach me the Dhamma.”

“Pháp” nghĩa là phạm hạnh toàn hảo, thanh tịnh, tốt đẹp ở đoạn đầu, tốt đẹp ở đoạn giữa, tốt đẹp ở đoạn cuối, có ý nghĩa, có văn tự; là bốn niệm xứ, bốn chánh cần, bốn như ý túc, năm căn, năm lực, bảy giác chi, Thánh đạo tám ngành, Niết-bàn và con đường đưa đến Niết-bàn. Xin hãy chỉ dạy, thuyết giảng, trình bày, thiết lập, khai mở, phân tích, làm cho sáng tỏ, tuyên bố – xin hãy chỉ dạy Pháp.

Yamahaṃ vijaññanti yamahaṃ jāneyyaṃ ājāneyyaṃ vijāneyyaṃ paṭivijāneyyaṃ paṭivijjheyyaṃ adhigaccheyyaṃ phasseyyaṃ sacchikareyyanti – ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ.

“Yamahaṃ vijaññaṃ” means by which I may know, understand, comprehend, fully comprehend, penetrate, attain, experience, realize—thus, “the Dhamma by which I may know.”

“Để con có thể liễu tri” nghĩa là để con có thể biết, hiểu rõ, nhận biết, thấu triệt, thông suốt, chứng đắc, cảm nhận, thực chứng – xin hãy chỉ dạy Pháp để con có thể liễu tri.

1920

Jātijarāya idha vippahānanti idheva jātijarāmaraṇassa pahānaṃ vūpasamaṃ paṭinissaggaṃ paṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – jātijarāya idha vippahānaṃ.

“Jātijarāya idha vippahānaṃ” means here and now the abandoning, the calming, the relinquishing, the tranquilizing, the deathless, Nibbāna, of birth, old age, and death—thus, “the abandoning of birth and old age here.”

“Sự từ bỏ sanh và già ngay tại đây” nghĩa là sự từ bỏ, sự lắng dịu, sự xả ly, sự an tịnh đối với sanh, già, và chết ngay tại đây; là trạng thái bất tử, là Niết-bàn – sự từ bỏ sanh và già ngay tại đây.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Do đó, vị Bà-la-môn ấy đã nói rằng –

1921

‘‘Jiṇṇohamasmi abalo vītavaṇṇo,^*

‘‘I am old, infirm, my complexion faded,^*

“Con đã già yếu, sức mòn, dung sắc phai tàn,”^*

1922

Nettā na suddhā savanaṃ na phāsu;

My eyes are not clear, my hearing is not easy;

“Mắt không còn tinh, tai không còn thính;

1923

Māhaṃ nassaṃ momuho antarāva, ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ;

Let me not perish, utterly bewildered, midway; teach me the Dhamma by which I may know

Xin đừng để con mê muội mà chết giữa đường, xin hãy chỉ dạy Pháp để con có thể liễu tri;

1924

Jātijarāya idha vippahāna’’nti.

the abandoning of birth and old age here.”

Sự từ bỏ sanh và già ngay tại đây.”

1925

90.

90.

90.

1926

Disvāna rūpesu vihaññamāne,^*

“Having seen those afflicted by forms,^*

“Thấy chúng sanh bị khổ não vì các sắc,”^*

1927

Ruppanti rūpesu janā pamattā;

People, heedless, are afflicted by forms;

“Những người phóng dật bị biến hoại trong các sắc;

1928

Tasmā tuvaṃ piṅgiya appamatto, jahassu rūpaṃ apunabbhavāya.

Therefore, Pingiya, being unheedful, abandon form for non-rebecoming.”

Vì thế, này Piṅgiya, ngươi hãy không phóng dật, từ bỏ sắc để không còn tái sanh.”

1929

Disvāna rūpesu vihaññamāneti.

“Having seen those afflicted by forms”—

“Thấy chúng sanh bị khổ não vì các sắc.”

Rūpanti cattāro ca mahābhūtā catunnañca mahābhūtānaṃ upādāya rūpaṃ.

Form (Rūpa) means the four great elements and form derived from the four great elements.

“Sắc” là bốn đại chủng và sắc do bốn đại chủng tạo thành.

Sattā rūpahetu rūpappaccayā rūpakāraṇā haññanti vihaññanti upahaññanti upaghātiyanti^* .

Beings are harmed, greatly harmed, afflicted, and crushed on account of form, due to form, because of form.

Chúng sanh vì sắc, do duyên sắc, vì nguyên nhân sắc mà bị tổn hại, bị khổ não, bị áp bức, bị hủy hoại.

Rūpe sati vividhakammakāraṇā^* kārenti.

When form exists, they inflict various punishments.

Khi có sắc, họ thực hiện nhiều loại hành vi khác nhau.

Kasāhipi tāḷenti, vettehipi tāḷenti, aḍḍhadaṇḍakehipi tāḷenti, hatthampi chindanti, pādampi chindanti, hatthapādampi chindanti, kaṇṇampi chindanti, nāsampi chindanti, kaṇṇanāsampi chindanti, bilaṅgathālikampi karonti, saṅkhamuṇḍikampi karonti, rāhumukhampi karonti, jotimālikampi karonti, hatthapajjotikampi karonti, erakavattikampi karonti, cīrakavāsikampi karonti, eṇeyyakampi karonti, baḷisamaṃsikampi karonti, kahāpaṇikampi karonti, khārāpatacchikampi^* karonti, palighaparivattikampi karonti, palālapīṭhakampi karonti, tattenapi telena osiñcanti, sunakhehipi khādāpenti, jīvantampi sūle uttāsenti, asināpi sīsaṃ chindanti.

They beat with whips, they beat with canes, they beat with half-staves; they cut off hands, they cut off feet, they cut off hands and feet, they cut off ears, they cut off noses, they cut off ears and noses; they perform the “porridge pot” punishment, they perform the “conch-shell scalp” punishment, they perform the “Rāhu’s mouth” punishment, they perform the “garland of lamps” punishment, they perform the “hand-torch” punishment, they perform the “hemp-strip” punishment, they perform the “bark-garment” punishment, they perform the “antelope” punishment, they perform the “fish-hook” punishment, they perform the “coin” punishment, they perform the “alkaline-bath” punishment, they perform the “bar-pivot” punishment, they perform the “straw-mat” punishment; they pour hot oil over them, they make dogs devour them, they impale them alive on stakes, they cut off heads with swords.

Họ đánh bằng roi da, họ đánh bằng roi mây, họ đánh bằng gậy nửa, họ chặt tay, họ chặt chân, họ chặt cả tay lẫn chân, họ cắt tai, họ cắt mũi, họ cắt cả tai lẫn mũi, họ thực hiện hình phạt ‘bilaṅgathālika’ (cái bát sọ), họ thực hiện hình phạt ‘saṅkhamuṇḍika’ (đầu cạo như vỏ ốc), họ thực hiện hình phạt ‘rāhumukha’ (miệng Rāhu), họ thực hiện hình phạt ‘jotimālika’ (vòng hoa lửa), họ thực hiện hình phạt ‘hatthapajjotika’ (ngọn đuốc tay), họ thực hiện hình phạt ‘erakavattika’ (cuộn cỏ lau), họ thực hiện hình phạt ‘cīrakavāsika’ (áo vỏ cây), họ thực hiện hình phạt ‘eṇeyyaka’ (con nai), họ thực hiện hình phạt ‘baḷisamaṃsika’ (móc thịt), họ thực hiện hình phạt ‘kahāpaṇika’ (đồng tiền), họ thực hiện hình phạt ‘khārāpatacchika’ (nước tro kiềm), họ thực hiện hình phạt ‘palighaparivattika’ (xoay chốt cửa), họ thực hiện hình phạt ‘palālapīṭhaka’ (đống rơm), họ tưới bằng dầu sôi, họ cho chó ăn, họ đóng cọc khi còn sống, và họ chặt đầu bằng gươm.

Evaṃ sattā rūpahetu rūpappaccayā rūpakāraṇā haññanti vihaññanti upahaññanti upaghātiyanti.

Thus, beings are harmed, greatly harmed, afflicted, and crushed on account of form, due to form, because of form.

Như vậy, các chúng sanh do nhân sắc, do duyên sắc, do nguyên nhân sắc mà bị sát hại, bị tổn hại, bị xâm hại, bị hủy hoại.

Evaṃ haññamāne vihaññamāne upahaññamāne upaghātiyamāne disvā passitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – disvāna rūpesu vihaññamāne.

Having seen, observed, weighed, investigated, developed, and made manifest those thus being harmed, greatly harmed, afflicted, and crushed—this is “having seen those afflicted by forms.”

Thấy, nhận thấy, cân nhắc, thẩm xét, phân tích, làm cho rõ ràng việc bị sát hại, bị tổn hại, bị xâm hại, bị hủy hoại như vậy – ấy là ‘thấy chúng sanh bị tổn hại trong các sắc’.

1930

Piṅgiyāti bhagavāti.

“Pingiya, said the Blessed One”—

Này Piṅgiya, Đức Thế Tôn dạy.

Piṅgiyāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

“Pingiya”—the Blessed One addresses that brahmin by name.

Này Piṅgiya là Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – piṅgiyāti bhagavā.

“Blessed One” (Bhagavā) is an appellation of reverence…pe… a true designation, namely, the Blessed One—this is “Pingiya, said the Blessed One.”

Đức Thế Tôn là một từ chỉ sự tôn kính... ... là một quy ước có thật, đó là Đức Thế Tôn – ấy là ‘này Piṅgiya, Đức Thế Tôn’.

1931

Ruppanti rūpesu janā pamattāti.

“People, heedless, are afflicted by forms”—

Chúng sanh phóng dật bị hoại diệt trong các sắc.

Ruppantīti ruppanti kuppanti pīḷayanti^* ghaṭṭayanti, byādhitā domanassitā honti.

“Are afflicted” (Ruppanti) means they are afflicted, disturbed, oppressed, struck; they become sick and distressed.

Bị hoại diệt có nghĩa là bị hoại diệt, bị hủy hoại, bị bức bách, bị va chạm, bị bệnh hoạn, bị ưu phiền.

Cakkhurogena ruppanti kuppanti pīḷayanti ghaṭṭayanti, byādhitā domanassitā honti.

They are afflicted, disturbed, oppressed, struck by eye disease; they become sick and distressed.

Họ bị hoại diệt, bị hủy hoại, bị bức bách, bị va chạm, bị bệnh hoạn, bị ưu phiền bởi bệnh về mắt.

Sotarogena…pe… kāyarogena…pe… ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassehi ruppanti kuppanti pīḷayanti ghaṭṭayanti, byādhitā domanassitā hontīti – ruppanti rūpesu.

By ear disease…pe… by body disease…pe… by the touch of gnats, mosquitoes, wind, sun, and creeping things, they are afflicted, disturbed, oppressed, struck; they become sick and distressed—this is “are afflicted by forms.”

Bởi bệnh về tai... ... bởi bệnh về thân... ... họ bị hoại diệt, bị hủy hoại, bị bức bách, bị va chạm, bị bệnh hoạn, bị ưu phiền bởi sự xúc chạm của ruồi, muỗi, gió, nắng, và các loài bò sát – ấy là ‘bị hoại diệt trong các sắc’.

1932

Atha vā, cakkhusmiṃ hīyamāne hāyamāne parihāyamāne vemāne^* vigacchamāne antaradhāyamāne ruppanti…pe… domanassitā honti.

Alternatively, when the eye diminishes, wanes, declines, disappears, vanishes, ceases to be, they are afflicted…pe… they become distressed.

Hoặc là, khi mắt bị suy kém, bị suy giảm, bị suy tàn, bị suy thoái, bị mất đi, bị biến mất, họ bị hoại diệt... ... trở nên ưu phiền.

Sotasmiṃ…pe… ghānasmiṃ… jivhāya… kāyasmiṃ… rūpasmiṃ… saddasmiṃ… gandhasmiṃ… rasasmiṃ… phoṭṭhabbasmiṃ… kulasmiṃ… gaṇasmiṃ… āvāsasmiṃ… lābhasmiṃ… yasasmiṃ… pasaṃsāya… sukhasmiṃ… cīvarasmiṃ… piṇḍapātasmiṃ… senāsanasmiṃ… gilānapaccayabhesajjaparikkhārasmiṃ hīyamāne hāyamāne parihāyamāne vemāne vigacchamāne antaradhāyamāne ruppanti kuppanti pīḷayanti ghaṭṭayanti, byādhitā domanassitā hontīti – evampi ruppanti rūpesu.

When the ear…pe… the nose…the tongue…the body…form…sound…smell…taste…tangible object…family…group…dwelling…gain…fame…praise…happiness…robes…almsfood…lodging…medicinal requisites for the sick diminish, wane, decline, disappear, vanish, cease to be, they are afflicted, disturbed, oppressed, struck; they become sick and distressed—thus also are they afflicted by forms.

Khi tai... ... mũi... lưỡi... thân... sắc... thanh... hương... vị... xúc... dòng tộc... hội chúng... trú xứ... lợi lộc... danh vọng... tán thán... lạc... y... vật thực... sàng tọa... thuốc men và vật dụng trị bệnh bị suy kém, bị suy giảm, bị suy tàn, bị suy thoái, bị mất đi, bị biến mất, họ bị hoại diệt, bị hủy hoại, bị bức bách, bị va chạm, bị bệnh hoạn, bị ưu phiền – như vậy cũng là ‘bị hoại diệt trong các sắc’.

1933

Janāti khattiyā ca brāhmaṇā ca vessā ca suddā ca gahaṭṭhā ca pabbajitā ca devā ca manussā ca.

“People” (Janā) means khattiyas and brahmins, vessas and suddas, householders and renunciants, devas and human beings.

Chúng sanh là các vị Sát-đế-lợi, Bà-la-môn, Phệ-xá, Thủ-đà-la, tại gia, xuất gia, chư thiên và loài người.

Pamattāti pamādo vattabbo kāyaduccaritena vā vacīduccaritena vā manoduccaritena vā pañcasu kāmaguṇesu cittassa vosaggo vosaggānuppadānaṃ kusalānaṃ vā dhammānaṃ bhāvanāya asakkaccakiriyatā asātaccakiriyatā anaṭṭhitakiriyatā olīnavuttitā nikkhittacchandatā nikkhittadhuratā anāsevanā abhāvanā abahulīkammaṃ^* anadhiṭṭhānaṃ ananuyogo pamādo.

Pamattā means heedlessness (pamādo). Heedlessness is the non-abandonment of the mind to the five sense pleasures through misconduct of body, speech, or mind; or the failure to act earnestly, continuously, or steadfastly in the development of wholesome states; being sluggish in effort, having abandoned zeal, having abandoned the burden (of practice), not cultivating, not developing, not doing repeatedly, not resolving, not engaging in practice—this is heedlessness.

Phóng dật là sự buông lung, có thể nói là sự buông lung qua thân ác hạnh, khẩu ác hạnh, hoặc ý ác hạnh; là sự buông thả, sự tiếp tục buông thả tâm trong năm dục công đức; là sự không thực hành một cách cẩn trọng, không thực hành một cách liên tục, không thực hành một cách kiên trì trong việc tu tập các pháp thiện; là thái độ buông xuôi, từ bỏ ý muốn, từ bỏ gánh nặng; là sự không thực hành, không tu tập, không làm cho sung mãn, không quyết tâm, không chuyên cần; đó là sự buông lung.

Yo evarūpo pamādo pamajjanā pamajjitattaṃ – ayaṃ vuccati pamādo.

Whatever such heedlessness, heedless action, or state of being heedless—this is called heedlessness (pamādo).

Sự buông lung, sự lơ là, trạng thái lơ là như vậy – đây được gọi là sự phóng dật.

Iminā pamādena samannāgatā janā pamattāti – ruppanti rūpesu janā pamattā.

People endowed with such heedlessness are heedless: "Heedless people are afflicted by forms."

Chúng sanh có sự phóng dật này là những người phóng dật – ấy là ‘chúng sanh phóng dật bị hoại diệt trong các sắc’.

1934

Tasmā tuvaṃ piṅgiya appamattoti.

"Therefore, you, Piṅgiya, be unheedful."

Vì thế, này Piṅgiya, ngươi hãy không phóng dật.

Tasmāti tasmā taṃkāraṇā taṃhetu tappaccayā taṃnidānā evaṃ ādīnavaṃ sampassamāno rūpesūti – tasmā tuvaṃ piṅgiya.

"Therefore" means for that reason, for that cause, for that condition, for that origin, seeing such danger in forms—therefore, you, Piṅgiya.

Vì thế là do vì lẽ ấy, do nguyên nhân ấy, do duyên ấy, do lý do ấy, thấy rõ sự nguy hại như vậy trong các sắc – ấy là ‘vì thế, này Piṅgiya, ngươi’.

Appamattoti sakkaccakārī sātaccakārī…pe… appamādo kusalesu dhammesūti – tasmā tuvaṃ piṅgiya appamatto.

"Unheedful" means acting earnestly, acting continuously… (etc.)… unheedfulness in wholesome states—therefore, you, Piṅgiya, be unheedful.

Không phóng dật là người làm việc cẩn trọng, người làm việc liên tục... ... là sự không phóng dật trong các pháp thiện – ấy là ‘vì thế, này Piṅgiya, ngươi hãy không phóng dật’.

1935

Jahassu rūpaṃ apunabbhavāyāti.

"Abandon form for non-becoming."

Hãy từ bỏ sắc để không còn tái sanh.

Rūpanti cattāro ca mahābhūtā catunnañca mahābhūtānaṃ upādāya rūpaṃ.

"Form" means the four great primary elements and form derived from the four great primary elements.

Sắc là bốn đại chủng và sắc do bốn đại chủng tạo thành.

Jahassu rūpanti jahassu rūpaṃ, pajahassu rūpaṃ, vinodehi rūpaṃ, byantīkarohi rūpaṃ, anabhāvaṃ gamehi rūpaṃ.

"Abandon form" means abandon form, completely abandon form, dispel form, bring form to an end, bring form to non-existence.

Hãy từ bỏ sắc là hãy từ bỏ sắc, hãy xả ly sắc, hãy loại trừ sắc, hãy làm cho sắc chấm dứt, hãy làm cho sắc không còn hiện hữu.

Apunabbhavāyāti yathā te rūpaṃ idheva nirujjheyya, punapaṭisandhiko bhavo na nibbatteyya kāmadhātuyā vā rūpadhātuyā vā arūpadhātuyā vā, kāmabhave vā rūpabhave vā arūpabhave vā, saññābhave vā asaññābhave vā nevasaññānāsaññābhave vā, ekavokārabhave vā catuvokārabhave vā pañcavokārabhave vā, puna gatiyā vā upapattiyā vā paṭisandhiyā vā bhave vā saṃsāre vā vaṭṭe vā na janeyya na sañjaneyya na nibbatteyya nābhinibbatteyya, idheva nirujjheyya vūpasameyya atthaṃ gaccheyya paṭippassambheyyāti – jahassu rūpaṃ apunabbhavāya.

"For non-becoming" means so that your form may cease right here, so that a rebirth-linking existence may not arise in the sense-sphere, form-sphere, or formless-sphere; in the sense-existence, form-existence, or formless-existence; in the existence of perception, non-perception, or neither-perception-nor-non-perception; in the one-constituent existence, four-constituent existence, or five-constituent existence; so that it may not generate or bring forth, may not arise or fully arise again in a destiny, rebirth, relinking, existence, saṃsāra, or round; but may cease, subside, come to an end, and be completely calmed right here—"abandon form for non-becoming."

Để không còn tái sanh là để sắc của ngươi được đoạn diệt ngay tại đây, để kiếp sống tái sanh không còn khởi lên trong Dục giới, Sắc giới hay Vô Sắc giới; trong Dục hữu, Sắc hữu hay Vô Sắc hữu; trong Tưởng hữu, Vô Tưởng hữu hay Phi Tưởng Phi Phi Tưởng hữu; trong Nhất uẩn hữu, Tứ uẩn hữu hay Ngũ uẩn hữu; để không còn sanh, không còn khởi sanh, không còn phát sanh, không còn phát sanh trọn vẹn trong các cõi, trong sự tái sanh, trong sự kết thai, trong các kiếp sống, trong vòng luân hồi, trong vòng sinh tử; để nó được đoạn diệt, được lắng dịu, đi đến chỗ chấm dứt, được an tịnh ngay tại đây – ấy là ‘hãy từ bỏ sắc để không còn tái sanh’.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy:

1936

‘‘Disvāna rūpesu vihaññamāne,^*

“Having seen people afflicted by forms,^*

“Thấy chúng sanh bị tổn hại trong các sắc,^*

1937

Ruppanti rūpesu janā pamattā;

Heedless people are afflicted by forms;

Chúng sanh phóng dật bị hoại diệt trong các sắc;

1938

Tasmā tuvaṃ piṅgiya appamatto, jahassu rūpaṃ apunabbhavāyā’’ti.

Therefore, you, Piṅgiya, be unheedful, abandon form for non-becoming.”

Vì thế, này Piṅgiya, ngươi hãy không phóng dật, hãy từ bỏ sắc để không còn tái sanh.”

1939

91.

91.

91.

1940

Disā catasso vidisā catasso, uddhaṃ adho dasa disā imāyo;

The four main directions, the four intermediate directions, above, below—these are the ten directions;

Bốn phương chính, bốn phương phụ, trên, dưới, mười phương này;

1941

Na tuyhaṃ adiṭṭhaṃ assutaṃ amutaṃ, atho aviññātaṃ kiñci namatthi loke;

Nothing in the world is unseen, unheard, unperceived, or unknown to you;

Không có gì trong đời mà Ngài chưa thấy, chưa nghe, chưa cảm nhận, hay chưa biết;

1942

Ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ, jātijarāya idha vippahānaṃ.

Teach me the Dhamma by which I may know the complete abandonment of birth and aging here.

Xin hãy chỉ dạy pháp mà con có thể liễu tri, để đoạn trừ sanh và già ngay tại đây.

1943

Disā catasso vidisā catasso, uddhaṃ adho dasa disā imāyoti dasa disā.

"The four main directions, the four intermediate directions, above, below—these are the ten directions" means the ten directions.

Bốn phương chính, bốn phương phụ, trên, dưới, mười phương này là mười phương.

1944

Na tuyhaṃ adiṭṭhaṃ assutaṃ amutaṃ, atho aviññātaṃ kiñci namatthi loketi na tuyhaṃ adiṭṭhaṃ assutaṃ amutaṃ aviññātaṃ kiñci attattho vā parattho vā ubhayattho vā diṭṭhadhammiko vā attho samparāyiko vā attho uttāno vā attho gambhīro vā attho gūḷho vā attho paṭicchanno vā attho neyyo vā attho nīto vā attho anavajjo vā attho nikkileso vā attho vodāno vā attho paramattho vā natthi na sati na saṃvijjati nupalabbhatīti – na tuyhaṃ adiṭṭhaṃ assutaṃ amutaṃ, atho aviññātaṃ kiñci namatthi loke.

"Nothing in the world is unseen, unheard, unperceived, or unknown to you" means that for you, nothing is unseen, unheard, unperceived, or unknown—no benefit for oneself, or for others, or for both; no benefit in this present life, or in the future life; no shallow meaning, or deep meaning, or hidden meaning, or concealed meaning; no meaning to be understood, or meaning already understood; no blameless meaning, or undefiled meaning, or purified meaning, or ultimate meaning exists, is present, is found, or is obtained—"nothing in the world is unseen, unheard, unperceived, or unknown to you."

Không có gì trong đời mà Ngài chưa thấy, chưa nghe, chưa cảm nhận, hay chưa biết có nghĩa là không có gì chưa được Ngài thấy, chưa được Ngài nghe, chưa được Ngài cảm nhận, chưa được Ngài biết, dù là lợi ích cho bản thân, lợi ích cho người khác, hay lợi ích cho cả hai; dù là lợi ích trong hiện tại hay lợi ích trong tương lai; dù là lợi ích nông cạn hay lợi ích sâu xa; dù là lợi ích kín đáo hay lợi ích được che giấu; dù là lợi ích cần được dẫn dắt hay lợi ích đã được dẫn dắt; dù là lợi ích không có lỗi lầm, không có phiền não, trong sạch hay là lợi ích tối thượng; không có, không tồn tại, không hiện hữu, không thể tìm thấy – ấy là ‘không có gì trong đời mà Ngài chưa thấy, chưa nghe, chưa cảm nhận, hay chưa biết’.

1945

Ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññanti.

"Teach me the Dhamma by which I may know."

Xin hãy chỉ dạy pháp mà con có thể liễu tri.

Dhammanti ādikalyāṇaṃ…pe… nibbānañca nibbānagāminiñca paṭipadaṃ ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehi.

"Dhamma" means the Dhamma beautiful in the beginning… (etc.)… Nibbāna and the path leading to Nibbāna. Teach, expound, declare, establish, reveal, analyze, make plain, proclaim.

Pháp là xin hãy chỉ dạy, thuyết giảng, tuyên bố, thiết lập, khai mở, phân tích, làm cho rõ ràng, hiển thị pháp toàn thiện ở phần đầu... ... Niết-bàn và con đường đưa đến Niết-bàn.

Yamahaṃ vijaññanti yamahaṃ jāneyyaṃ ājāneyyaṃ vijāneyyaṃ paṭivijāneyyaṃ paṭivijjheyyaṃ adhigaccheyyaṃ phasseyyaṃ sacchikareyyanti – ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ.

"By which I may know" means by which I may know, comprehend, discern, fully understand, penetrate, attain, experience, realize—"teach me the Dhamma by which I may know."

Mà con có thể liễu tri là pháp mà con có thể biết, có thể hiểu, có thể liễu tri, có thể thấu suốt, có thể chứng ngộ, có thể đạt đến, có thể tiếp xúc, có thể chứng thực – ấy là ‘xin hãy chỉ dạy pháp mà con có thể liễu tri’.

1946

Jātijarāya idha vippahānanti idheva jātijarāmaraṇassa pahānaṃ vūpasamaṃ paṭinissaggaṃ paṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – jātijarāya idha vippahānaṃ.

"The complete abandonment of birth and aging here" means the abandonment, cessation, relinquishment, complete calming, the Deathless, Nibbāna, of birth, aging, and death right here—"the complete abandonment of birth and aging here."

Sự từ bỏ sanh và già ở đây có nghĩa là: ngay tại đây, sự từ bỏ, sự lắng dịu, sự xả ly, sự an tịnh của sanh, già, và chết, chính là bất tử, là Nibbāna – đó là sự từ bỏ sanh và già ở đây.

Tenāha so brāhmaṇo –

Therefore, that brahmin said:

Vì thế, vị Bà-la-môn ấy đã nói –

1947

‘‘Disā catasso vidisā catasso, uddhaṃ adho dasa disā imāyo;

"The four cardinal directions, the four intermediate directions, above, below—these ten directions;

“Bốn phương, bốn phương phụ, trên, dưới, mười phương này;”

1948

Na tuyhaṃ adiṭṭhaṃ assutaṃ amutaṃ, atho aviññātaṃ kiñci namatthi loke;

There is nothing in the world unseen, unheard, unperceived, or unknown by you;

“Không có gì trong đời mà Ngài không thấy, không nghe, không cảm nhận, hay không biết;”

1949

Ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ, jātijarāya idha vippahāna’’nti.

Please teach the Dhamma by which I may know the abandoning of birth and old age here."

“Xin hãy chỉ dạy pháp mà con có thể liễu tri, sự từ bỏ sanh và già ở đây.”

1950

92.

92.

1951

Taṇhādhipanne manuje pekkhamāno,^*

"Seeing humans afflicted by craving,^*

^* Này Piṅgiya, khi quán thấy chúng sanh bị ái dục chế ngự,

1952

Santāpajāte jarasā parete;

Born of suffering, overcome by old age;

Bị thiêu đốt, bị tuổi già xâm chiếm;

1953

Tasmā tuvaṃ piṅgiya appamatto, jahassu taṇhaṃ apunabbhavāya.

Therefore, O Piṅgiya, you, being diligent, abandon craving for non-rebecoming."

Vì thế, này Piṅgiya, ngươi hãy không dể duôi, từ bỏ ái dục để không còn tái sanh.

1954

Taṇhādhipanne manuje pekkhamānoti.

Regarding the phrase Taṇhādhipanne manuje pekkhamāno:

Khi quán thấy chúng sanh bị ái dục chế ngự là.

Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā.

Taṇhā means craving for forms... and craving for dhammas.

Ái dục là sắc ái… cho đến… pháp ái.

Taṇhādhipanneti taṇhādhipanne^* taṇhānuge taṇhānugate taṇhānusaṭe taṇhāya panne paṭipanne abhibhūte pariyādinnacitte.

Taṇhādhipanne means those who are not free from craving, who go along with craving, who are bound by craving, who run along with craving, who are immersed in craving, who are overwhelmed by craving, who are overcome, whose minds are firmly grasped by craving.

Bị ái dục chế ngự là bị ái dục chi phối, đi theo ái dục, bị ái dục trói buộc, chạy theo ái dục, chìm đắm trong ái dục, sa vào ái dục, bị áp đảo, tâm bị chiếm đoạt.

Manujeti sattādhivacanaṃ.

Manuje is a term for sentient beings.

Chúng sanh là một từ chỉ cho các chúng hữu tình.

Pekkhamānoti pekkhamāno dakkhamāno olokayamāno nijjhāyamāno upaparikkhamānoti – taṇhādhipanne manuje pekkhamāno.

Pekkhamāno means seeing, observing, looking at, contemplating, examining—thus, "seeing humans afflicted by craving."

Khi quán thấy là khi quán thấy, khi thấy, khi nhìn, khi xem xét, khi thẩm sát – đó là khi quán thấy chúng sanh bị ái dục chế ngự.

Piṅgiyāti bhagavāti.

Regarding Piṅgiyāti bhagavā:

Này Piṅgiya, Thế Tôn phán là.

Piṅgiyāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

Piṅgiyā means the Blessed One addresses that brahmin by name.

Này Piṅgiya là Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.

Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – piṅgiyāti bhagavā.

Bhagavā is a term of reverence... and a true designation, namely "Blessed One"—thus, "O Piṅgiya, said the Blessed One."

Thế Tôn là một từ chỉ sự tôn kính… cho đến… là một danh xưng thực chứng, đó là Thế Tôn – này Piṅgiya, Thế Tôn phán.

1955

Santāpajāte jarasā pareteti.

Regarding the phrase Santāpajāte jarasā parete:

Bị thiêu đốt, bị tuổi già xâm chiếm là.

Santāpajāteti jātiyā santāpajāte, jarāya santāpajāte, byādhinā santāpajāte, maraṇena santāpajāte, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsehi santāpajāte, nerayikena dukkhena santāpajāte…pe… diṭṭhibyasanena dukkhena santāpajāte ītijāte upaddavajāte upasaggajāteti – santāpajāte.

Santāpajāte means born of suffering due to birth, born of suffering due to old age, born of suffering due to sickness, born of suffering due to death, born of suffering due to sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair, born of suffering due to the pain of hell... born of suffering due to the calamity of wrong view, born of disease, born of misfortune, born of danger—thus, "born of suffering."

Bị thiêu đốt là bị thiêu đốt bởi sanh, bị thiêu đốt bởi già, bị thiêu đốt bởi bệnh, bị thiêu đốt bởi chết, bị thiêu đốt bởi sầu, bi, khổ, ưu, não, bị thiêu đốt bởi khổ ở địa ngục… cho đến… bị thiêu đốt bởi khổ do tà kiến, bị bệnh tật, bị tai ương, bị hoạn nạn – đó là bị thiêu đốt.

Jarasā pareteti jarāya phuṭṭhe parete samohite samannāgate.

Jarasā parete means touched by old age, overcome, encompassed, endowed with old age.

Bị tuổi già xâm chiếm là bị tuổi già chạm đến, xâm chiếm, bao trùm, chi phối.

Jātiyā anugate jarāya anusaṭe byādhinā abhibhūte maraṇena abbhāhate atāṇe aleṇe asaraṇe asaraṇībhūteti – santāpajāte jarasā parete.

Followed by birth, pervaded by old age, overcome by sickness, struck down by death, without protection, without refuge, without shelter, having no shelter for those who rely on themselves—thus, "born of suffering, overcome by old age."

Bị sanh đi theo, bị già đeo bám, bị bệnh áp đảo, bị chết đe dọa, không nơi nương tựa, không nơi ẩn náu, không nơi trú ẩn, không thể trở thành nơi nương tựa – đó là bị thiêu đốt, bị tuổi già xâm chiếm.

1956

Tasmā tuvaṃ piṅgiya appamattoti.

Regarding the phrase Tasmā tuvaṃ piṅgiya appamatto:

Vì thế, này Piṅgiya, ngươi hãy không dể duôi là.

Tasmāti tasmā taṃkāraṇā taṃhetu tappaccayā taṃnidānā evaṃ ādīnavaṃ sampassamāno taṇhāyāti – tasmā tuvaṃ piṅgiya.

Tasmā means for that reason, for that cause, due to that condition, due to that origin, thus seeing the danger of craving—thus, "therefore, O Piṅgiya, you."

Vì thế là vì thế, vì nguyên nhân đó, vì lý do đó, vì duyên đó, vì cớ đó, khi thấy rõ sự nguy hại của ái dục như vậy – vì thế, này Piṅgiya.

Appamattoti sakkaccakārī…pe… appamādo kusalesu dhammesūti – tasmā tuvaṃ piṅgiya appamatto.

Appamatto means diligent... diligence in wholesome dhammas—thus, "therefore, O Piṅgiya, you, being diligent."

Không dể duôi là hành động một cách cẩn trọng… cho đến… không dể duôi trong các thiện pháp – vì thế, này Piṅgiya, ngươi hãy không dể duôi.

1957

Jahassu taṇhaṃ apunabbhavāyāti.

Regarding the phrase Jahassu taṇhaṃ apunabbhavāyā:

Từ bỏ ái dục để không còn tái sanh là.

Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā.

Taṇhā means craving for forms... and craving for dhammas.

Ái dục là sắc ái… cho đến… pháp ái.

Jahassu taṇhanti jahassu taṇhaṃ pajahassu taṇhaṃ vinodehi taṇhaṃ byantīkarohi taṇhaṃ anabhāvaṃ gamehi taṇhaṃ.

Jahassu taṇhaṃ means abandon craving, renounce craving, dispel craving, make craving cease, bring craving to non-existence.

Từ bỏ ái dục là hãy từ bỏ ái dục, hãy đoạn trừ ái dục, hãy loại bỏ ái dục, hãy làm cho ái dục chấm dứt, hãy làm cho ái dục không còn tồn tại.

Apunabbhavāyāti yathā te…pe… punapaṭisandhiko bhavo na nibbatteyya kāmadhātuyā vā rūpadhātuyā vā arūpadhātuyā vā, kāmabhave vā rūpabhave vā arūpabhave vā, saññābhave vā asaññābhave vā nevasaññānāsaññābhave vā, ekavokārabhave vā catuvokārabhave vā pañcavokārabhave vā, punagatiyā vā upapattiyā vā paṭisandhiyā vā bhave vā saṃsāre vā vaṭṭe vā na janeyya na sañjaneyya na nibbatteyya nābhinibbatteyya, idheva nirujjheyya vūpasameyya atthaṃ gaccheyya paṭippassambheyyāti – jahassu taṇhaṃ apunabbhavāya.

Apunabbhavāyā means so that for you... re-linking existence may not arise in the kāmadhātu, rūpadhātu, or arūpadhātu; in kāma-bhava, rūpa-bhava, or arūpa-bhava; in saññā-bhava, asaññā-bhava, or nevasaññānāsaññā-bhava; in ekavokāra-bhava, catuvokāra-bhava, or pañcavokāra-bhava; so that no re-going, re-arising, re-linking, existence, saṃsāra, or round of rebirth may be generated, produced, or brought forth, but rather it should cease, subside, come to an end, and be allayed right here—thus, "abandon craving for non-rebecoming."

Để không còn tái sanh là để cho ngươi… cho đến… sự tái sanh không còn khởi lên, dù ở cõi Dục, cõi Sắc, hay cõi Vô Sắc; dù trong Dục hữu, Sắc hữu, hay Vô Sắc hữu; dù trong Tưởng hữu, Vô Tưởng hữu, hay Phi Tưởng Phi Phi Tưởng hữu; dù trong Nhất uẩn hữu, Tứ uẩn hữu, hay Ngũ uẩn hữu; để không còn sanh, không còn khởi sanh, không còn phát sanh, không còn khởi phát trong sự tái sanh, sự hiện hữu, sự tái tục, trong các cõi, trong luân hồi, trong vòng sinh tử; mà ngay tại đây được tịch diệt, được lắng dịu, được chấm dứt, được an tịnh – đó là từ bỏ ái dục để không còn tái sanh.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Vì thế, Thế Tôn đã phán –

1958

‘‘Taṇhādhipanne manuje pekkhamāno,^*

"Seeing humans afflicted by craving,^*

“Này Piṅgiya, khi quán thấy chúng sanh bị ái dục chế ngự,”

1959

Santāpajāte jarasā parete;

Born of suffering, overcome by old age;

“Bị thiêu đốt, bị tuổi già xâm chiếm;”

1960

Tasmā tuvaṃ piṅgiya appamatto, jahassu taṇhaṃ apunabbhavāyā’’ti.

Therefore, O Piṅgiya, you, being diligent, abandon craving for non-rebecoming."

“Vì thế, này Piṅgiya, ngươi hãy không dể duôi, từ bỏ ái dục để không còn tái sanh.”

1961

Saha gāthāpariyosānā ye te brāhmaṇena saddhiṃ ekacchandā ekapayogā ekādhippāyā ekavāsanavāsitā, tesaṃ anekapāṇasahassānaṃ virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti.

Immediately upon the conclusion of the verse, for many thousands of beings who shared the same aspiration, the same practice, the same intention, and were imbued with the same wholesome tendencies as the brahmin, the dust-free, stainless Dhamma-eye arose: "Whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease."

Khi bài kệ vừa kết thúc, đối với hàng ngàn chúng sanh có cùng ý nguyện, cùng nỗ lực, cùng mục đích, cùng tập quán với vị Bà-la-môn ấy, pháp nhãn không bụi, không uế nhiễm đã khởi lên – “Phàm pháp gì có sanh khởi, tất cả pháp ấy đều có diệt tận.”

Tassa ca brāhmaṇassa virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti.

And for that brahmin, the dust-free, stainless Dhamma-eye arose: "Whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease."

Và đối với vị Bà-la-môn ấy, pháp nhãn không bụi, không uế nhiễm cũng đã khởi lên – “Phàm pháp gì có sanh khởi, tất cả pháp ấy đều có diệt tận.”

Saha dhammacakkhussa paṭilābhā ajinajaṭāvākacīratidaṇḍakamaṇḍalukesā ca massū ca antarahitā bhaṇḍukāsāyavatthavasano saṅghāṭipattacīvaradharo anvatthapaṭipattiyā pañjaliko bhagavantaṃ namassamāno nisinno hoti – ‘‘satthā me bhante bhagavā, sāvakohamasmī’’ti.

Upon the attainment of the Dhamma-eye, his deer-skin, matted hair, bark-garment, staff, water-strainer, hair, and beard disappeared. He was clad in a saffron robe, wearing the triple robe and alms-bowl, and having fulfilled the appropriate practice, he sat down, revering the Blessed One with joined palms, saying: "Venerable sir, the Blessed One is my Teacher, I am a disciple."

Cùng với sự chứng đắc pháp nhãn, da thú, bím tóc, y vỏ cây, gậy ba trượng, bình nước, tóc và râu của vị ấy đều biến mất. Vị ấy trở thành một người cạo đầu, mặc y phấn tảo, mang y tăng-già-lê, bát và y, với sự thực hành tương xứng, chắp tay đảnh lễ Thế Tôn và ngồi xuống, thưa rằng: “Bạch Thế Tôn, Ngài là Bậc Đạo Sư của con, con là đệ tử của Ngài.”

1962

Piṅgiyamāṇavapucchāniddeso^* soḷasamo.

The exposition of Piṅgiya's Questions is the sixteenth.

Phần giải thích câu hỏi của thanh niên Piṅgiya, thứ mười sáu.

1963

Table of Contents

11. Jatukaṇṇimāṇavapucchāniddeso

11. Explanation of Jatukaṇṇī’s Questions

11. Phần giải thích câu hỏi của Bà-la-môn Jatukaṇṇi

12. Bhadrāvudhamāṇavapucchāniddeso

12. The Exposition of Bhadrāvudha's Questions

12. Chương giải thích câu hỏi của Bà-la-môn Bhadrāvudha

13. Udayamāṇavapucchāniddeso

13. The Exposition of Udayamāṇava’s Questions

13. Phần phân tích câu hỏi của thanh niên Udaya

14. Posālamāṇavapucchāniddeso

13. The Explanation of Udaya’s Question

14. Phần Giải Thích Câu Hỏi Của Thanh Niên Posāla

15. Mogharājamāṇavapucchāniddeso

15. The Explanation of the Question of the Student Mogharāja

15. Phân tích câu hỏi của thanh niên Mogharāja

16. Piṅgiyamāṇavapucchāniddeso

16. The Sixteenth Section: Piṅgiya’s Question

16. Phần Chú Giải Câu Hỏi của Thanh Niên Piṅgiya

17. Pārāyanatthutigāthāniddeso

17. Exposition of the Pārāyana Praise Verses

17. Phần giải thích các kệ tán thán Pārāyana

Table of Contents

Cūḷaniddesapāḷi

11. Jatukaṇṇimāṇavapucchāniddeso

11. Explanation of Jatukaṇṇī’s Questions

11. Phần giải thích câu hỏi của Bà-la-môn Jatukaṇṇi

12. Bhadrāvudhamāṇavapucchāniddeso

12. The Exposition of Bhadrāvudha's Questions

12. Chương giải thích câu hỏi của Bà-la-môn Bhadrāvudha

13. Udayamāṇavapucchāniddeso

13. The Exposition of Udayamāṇava’s Questions

13. Phần phân tích câu hỏi của thanh niên Udaya

14. Posālamāṇavapucchāniddeso

13. The Explanation of Udaya’s Question

14. Phần Giải Thích Câu Hỏi Của Thanh Niên Posāla

15. Mogharājamāṇavapucchāniddeso

15. The Explanation of the Question of the Student Mogharāja

15. Phân tích câu hỏi của thanh niên Mogharāja

16. Piṅgiyamāṇavapucchāniddeso

16. The Sixteenth Section: Piṅgiya’s Question

16. Phần Chú Giải Câu Hỏi của Thanh Niên Piṅgiya

17. Pārāyanatthutigāthāniddeso

17. Exposition of the Pārāyana Praise Verses

17. Phần giải thích các kệ tán thán Pārāyana

Settings