35. Tattha katamo parivattano hāroti parivattanahāravibhaṅgo.
35. Tattha katamo parivattano hāro is the explanation of the Parivattana Hāra.
35. Tattha katamo parivattano hāro (Ở đây, phương pháp hoán chuyển là gì) là sự phân tích phương pháp hoán chuyển.
Tattha yasmā saṃvaṇṇiyamāne sutte yathāniddiṭṭhānaṃ kusalākusaladhammānaṃ paṭipakkhabhūte akusalakusaladhamme pahātabbabhāvādivasena niddhāraṇaṃ paṭipakkhato parivattanaṃ, tasmā ‘‘sammādiṭṭhissa purisapuggalassa micchādiṭṭhi nijjiṇṇā bhavatī’’tiādi āraddhaṃ.
Here, since in the Sutta being expounded, the determination of unwholesome and wholesome states, which are the opposites of the wholesome and unwholesome states indicated, in terms of their being abandoned and so on, is a turning from the opposite; therefore, the passage beginning with "sammādiṭṭhissa purisapuggalassa micchādiṭṭhi nijjiṇṇā bhavatī" was commenced.
Ở đây, vì trong bài kinh được chú giải, việc xác định các pháp bất thiện và thiện đối nghịch với các pháp thiện và bất thiện đã được chỉ định, theo phương diện phải đoạn trừ v.v., là sự hoán chuyển từ phía đối nghịch, nên đã bắt đầu bằng câu “sammādiṭṭhissa purisapuggalassa micchādiṭṭhi nijjiṇṇā bhavatī” (đối với người có chánh kiến, tà kiến đã bị tiêu diệt) v.v.
Tattha sammā pasatthā, sundarā diṭṭhi etassāti sammādiṭṭhi, tassa.
Here, sammādiṭṭhi means one whose view is well-praised and excellent; that is, for him.
Ở đây, sammādiṭṭhi (chánh kiến) là người có kiến giải tốt, đáng khen ngợi.
Sā panassa sammādiṭṭhitā pubbabhāgasammādiṭṭhiyā vā lokuttarasammādiṭṭhiyā vā veditabbā.
And that right view of his should be understood as either pubbabhāgasammādiṭṭhi (preliminary right view) or lokuttarasammādiṭṭhi (supramundane right view).
Và chánh kiến đó của người ấy phải được hiểu là chánh kiến tiền phần (pubbabhāgasammādiṭṭhi) hoặc chánh kiến siêu thế (lokuttarasammādiṭṭhi).
Micchādiṭṭhi nijjiṇṇā bhavatīti purimanaye vipassanāsammādiṭṭhiyā pahīnā hoti, vikkhambhitāti attho.
Micchādiṭṭhi nijjiṇṇā bhavatī means, in the former sense, it is abandoned by vipassanāsammādiṭṭhi, meaning it is suppressed.
Micchādiṭṭhi nijjiṇṇā bhavatī (tà kiến đã bị tiêu diệt) có nghĩa là trong phương pháp trước, tà kiến đã bị đoạn trừ bởi chánh kiến tuệ quán (vipassanāsammādiṭṭhi), tức là đã bị trấn áp.
Pacchimanaye paṭhamamaggasammādiṭṭhiyā pahīnā samucchinnāti attho.
In the latter sense, it means it is abandoned and utterly eradicated by the right view of the first path.
Trong phương pháp sau, tà kiến đã bị đoạn trừ bởi chánh kiến Sơ Đạo (paṭhamamaggasammādiṭṭhi), tức là đã bị diệt tận.
Ye cassa micchādiṭṭhipaccayāti micchābhinivesahetu ye ariyānaṃ adassanakāmatādayo lobhādayo pāṇātipātādayo ca aneke lāmakaṭṭhena pāpakā akosallasambhūtaṭṭhena akusalā dhammā uppajjeyyuṃ.
Ye cassa micchādiṭṭhipaccayā means those many evil, unwholesome states, such as the desire not to see the Noble Ones, greed, and taking life, which arise in him due to wrong inclination, being base in nature and born of unskillfulness.
Ye cassa micchādiṭṭhipaccayā (và những nguyên nhân của tà kiến của người ấy) là những pháp bất thiện (akusalā), ác (pāpakā) do bản chất thấp kém, nhiều (aneke) do sinh ra từ sự không khéo léo, như sự không muốn thấy các bậc Thánh, tham ái v.v., sát sinh v.v., có thể phát sinh.
Imassa āraddhavipassakassa ariyassa ca.
For this meditator who has commenced practice, and for the Noble One.
Đối với hành giả tuệ quán đang tinh tấn này và đối với bậc Thánh này.
Dhammāti samathavipassanādhammā, sattattiṃsabodhipakkhiyadhammā vā anuppannā vā sambhavanti uppannā, bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.
Dhammā refers to samatha and vipassanā states, or the thirty-seven factors of awakening; unarisen wholesome states arise, and arisen ones proceed to the perfection of development.
Dhammā (các pháp) là các pháp định (samatha) và tuệ quán (vipassanā), hoặc ba mươi bảy pháp trợ bồ đề (bodhipakkhiyadhamma) chưa sinh thì sinh khởi, đã sinh thì đạt đến sự viên mãn của tu tập.
Sammāsaṅkappassātiādīnampi imināva nayena attho veditabbo.
The meaning of sammāsaṅkappassā and so on should also be understood in this same way.
Ý nghĩa của sammāsaṅkappassa (chánh tư duy) v.v. cũng phải được hiểu theo phương pháp này.
Ayaṃ pana viseso – sammāvimuttiādīnaṃ micchāvimutti avimuttāva samānā ‘‘vimuttā maya’’nti evaṃsaññino avimuttiyaṃ vā vimuttisaññino.
However, this is the distinction: regarding right liberation and so on, wrong liberation is not liberation at all, but a perception of "we are liberated" while not being liberated, or a perception of liberation in non-liberation.
Tuy nhiên, đây là sự khác biệt – đối với chánh giải thoát (sammāvimutti) v.v., tà giải thoát (micchāvimutti) là sự không giải thoát, nhưng những người lầm tưởng rằng “chúng ta đã giải thoát” hoặc lầm tưởng sự giải thoát trong sự không giải thoát.
Tatrāyaṃ vacanattho – micchā pāpikā vimutti vimokkho etassāti micchāvimutti.
Here is the verbal meaning: micchāvimutti means one whose liberation or release is wrong and evil.
Ở đây, ý nghĩa của từ ngữ là: micchāvimutti (tà giải thoát) là sự giải thoát, sự giải thoát xấu ác của người ấy.
Aṭṭhaṅgā ca micchāvimutti yathāvuttenākārena micchābhinivesavasena ca pavattā antadvayalakkhaṇā.
And wrong liberation has eight factors, occurring in the manner stated and through wrong inclination, characterized by two extremes.
Và tà giải thoát có tám chi phần, phát sinh theo cách đã nói và theo cách chấp thủ sai lầm, có đặc tính của hai cực đoan.
Sammāvimutti pana phaladhammā, micchādiṭṭhike samāsevato micchāvimokkho vā micchāvimutti.
Sammāvimutti, however, refers to the fruit-states. Or, wrong liberation is wrong release for one who associates with those of wrong view.
Còn sammāvimutti (chánh giải thoát) là các pháp quả, hoặc sự giải thoát sai lầm (micchāvimokkha) do kết giao với người có tà kiến là micchāvimutti.
Micchāvimuttiñāṇadassanaṃ pana micchāvimokkhe micchādiṭṭhiyā ca sāranti gahaṇavasena pavatto akusalacittuppādo antamaso pāpaṃ katvā ‘‘sukataṃ mayā’’ti paccavekkhato uppannamoho ca.
Micchāvimuttiñāṇadassanaṃ is an unwholesome thought-moment that arises through grasping wrong release and wrong view as excellent, and it is also the delusion that arises when one reflects, even after committing an evil deed, "I have done well."
Tà giải thoát tri kiến (Micchāvimuttiñāṇadassana) là sự phát khởi của tâm bất thiện (akusalacittuppāda) diễn ra do chấp thủ vào tà giải thoát (micchāvimokkha) và tà kiến (micchādiṭṭhi), hoặc là sự si mê (moha) phát sinh khi người ta làm điều ác rồi quán xét rằng “ta đã làm điều thiện”.
Sammāvimuttiñāṇadassanassāti ettha sekkhānaṃ paccavekkhaṇañāṇaṃ sammāvimuttiñāṇadassananti adhippetaṃ.
Here, by Sammāvimuttiñāṇadassana is meant the knowledge of reviewing of the trainees (sekha).
Ở đây, chánh giải thoát tri kiến (Sammāvimuttiñāṇadassana) được hiểu là tuệ quán xét (paccavekkhaṇañāṇa) của các bậc Hữu học (sekkhā).
Tañhi uttaribhāvanāpāripūriyā saṃvattati.
For that leads to the full development of higher cultivation.
Quả thật, điều đó dẫn đến sự viên mãn của sự tu tập cao hơn (uttaribhāvanāpāripūriyā).
36. Evaṃ sammādiṭṭhiādimukhena micchādiṭṭhiādiṃ dassetvā puna pāṇātipātaadinnādānakāmesumicchācārādito veramaṇiyādīhi pāṇātipātādīnaṃ parivattanaṃ dassetuṃ ‘‘yassā’’tiādi āraddhaṃ.
36. Having thus shown wrong view, etc., by way of right view, etc., the section beginning with “yassā” is introduced to show the reversal of the taking of life, etc., by abstention from taking life, stealing, sexual misconduct, etc.
36. Như vậy, sau khi trình bày tà kiến (micchādiṭṭhi) và các điều tương tự thông qua chánh kiến (sammādiṭṭhi) và các điều tương tự, để trình bày sự chuyển đổi của sát sinh (pāṇātipāta) và các điều tương tự bằng cách từ bỏ sát sinh, trộm cắp, tà dâm (pāṇātipātaadinnādānakāmesumicchācārādito veramaṇiyādīhi), v.v., đoạn “yassā” (của ai) và các điều tương tự được bắt đầu.
Tattha kālavādissāti lakkhaṇavacanaṃ.
There, kālavādissā is a characteristic word.
Trong đó, kālavādissā (người nói đúng thời) là một từ chỉ đặc điểm.
Kālena sāpadesaṃ pariyantavatiṃ atthasañhitanti so samphappalāpassa pahānāya paṭipanno hotīti vuttaṃ.
It is said that one who speaks in due time, with reason, with limits, and beneficially, is practicing for the abandonment of idle chatter.
Được nói rằng: “Đúng thời, có lý lẽ, có giới hạn, có lợi ích” – người ấy hành trì để từ bỏ lời nói vô ích.
Puna ‘‘ye ca kho kecī’’tiādinā sammādiṭṭhiādimukheneva micchādiṭṭhiādīhi eva parivattanaṃ pakārantarena dasseti.
Again, by “ye ca kho kecī” and so on, the reversal by means of wrong view, etc., through the gateway of right view, etc., is shown in another way.
Tiếp theo, với đoạn “ye ca kho kecī” (và bất cứ ai) và các điều tương tự, Đức Phật trình bày sự chuyển đổi của tà kiến và các điều tương tự bằng một cách khác, thông qua chánh kiến và các điều tương tự.
Tattha sandiṭṭhikāti paccakkhā.
There, sandiṭṭhikā means directly visible.
Trong đó, sandiṭṭhikā (hiện tại) có nghĩa là trực tiếp.
Sahadhammikāti sakāraṇā.
Sahadhammikā means with reason.
Sahadhammikā (có lý do) có nghĩa là có nguyên nhân.
Gārayhāti garahitabbayuttā.
Gārayhā means deserving of blame.
Gārayhā (đáng bị quở trách) có nghĩa là đáng bị khiển trách.
Vādānuvādāti vādā ceva anuvādā ca.
Vādānuvādā means both reproaches and accusations.
Vādānuvādā (những lời tranh cãi và chỉ trích) là những lời tranh cãi và những lời chỉ trích.
‘‘Vādānupātā’’tipi pāṭho, vādānupavattiyoti attho.
"Vādānupātā" is also a reading, meaning in accordance with faults.
Cũng có bản đọc là “vādānupātā”, có nghĩa là “những điều phù hợp với lời tranh cãi”.
Pujjāti pūjanīyā.
Pujjā means worthy of veneration.
Pujjā (đáng kính) có nghĩa là đáng được tôn kính.
Pāsaṃsāti pasaṃsitabbā.
Pāsaṃsā means worthy of praise.
Pāsaṃsā (đáng tán thán) có nghĩa là đáng được ca ngợi.
Puna ‘‘ye ca kho kecī’’tiādinā majjhimāya paṭipattiyā antadvayaparivattanaṃ dasseti.
Again, by “ye ca kho kecī” and so on, the reversal of the two extremes by means of the middle path is shown.
Tiếp theo, với đoạn “ye ca kho kecī” (và bất cứ ai) và các điều tương tự, Đức Phật trình bày sự chuyển đổi của hai cực đoan bằng con đường trung đạo (majjhimā paṭipadā).
Tattha bhuñjitabbātiādīni cattāri padāni vatthukāmavasena yojetabbāni.
There, the four terms beginning with bhuñjitabbā should be construed in terms of material desires (vatthukāma).
Trong đó, bốn từ bhuñjitabbā (nên thọ hưởng) và các điều tương tự nên được ghép với ý nghĩa của dục cảnh (vatthukāma).
Bhāvayitabbā bahulīkātabbāti padadvayaṃ kilesakāmavasena.
The two terms bhāvayitabbā bahulīkātabbā are in terms of defiling desires (kilesakāma).
Hai từ bhāvayitabbā bahulīkātabbā (nên tu tập, nên làm cho sung mãn) nên được ghép với ý nghĩa của phiền não dục (kilesakāma).
Tesaṃ adhammoti bhāvetabbo nāma dhammo siyā, kāmā ca tesaṃ bhāvetabbā icchitā, kāmehi ca veramaṇī kāmānaṃ paṭipakkho, iti sā tesaṃ adhammo āpajjatīti adhippāyo.
The intention of tesaṃ adhammo is that there might be a Dhamma to be cultivated, and they desire to cultivate sensual pleasures (kāma), and abstention from sensual pleasures is the opposite of sensual pleasures, so that (abstention) becomes unrighteousness for them.
Tesaṃ adhammo (pháp bất thiện của họ) có ý nghĩa là: một pháp đáng được tu tập có thể là một pháp, và các dục vọng được họ mong muốn là đáng được tu tập, nhưng sự từ bỏ các dục vọng lại là đối nghịch với các dục vọng, vì vậy sự từ bỏ đó trở thành pháp bất thiện đối với họ.
Niyyāniko dhammoti saha vipassanāya ariyamaggo.
Niyyāniko dhammo means the Noble Path together with insight (vipassanā).
Niyyāniko dhammo (pháp dẫn đến giải thoát) là Thánh đạo (ariyamagga) cùng với tuệ quán (vipassanā).
Dukkhoti pāpaṃ nijjarāpessāmāti pavattitaṃ sarīratāpanaṃ vadati.
Dukkho refers to the tormenting of the body practiced with the thought, "We shall wear away evil."
Dukkho (khổ) nói về sự hành hạ thân thể được thực hành với ý nghĩ “chúng ta sẽ tiêu diệt tội lỗi”.
Sukhoti anavajjapaccayaparibhogasukhaṃ.
Sukho means the happiness derived from the blameless enjoyment of requisites.
Sukho (lạc) là sự an lạc do thọ hưởng các yếu tố không đáng trách.
Etesupi vāresu vuttanayeneva adhammabhāvāpatti vattabbā.
In these cases too, the state of unrighteousness should be explained in the manner stated.
Trong các trường hợp này cũng vậy, sự trở thành pháp bất thiện nên được nói theo cách đã nêu.
Idāni asubhasaññādimukhena subhasaññādiparivattanaṃ dassetuṃ ‘‘yathā vā panā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show the reversal of the perception of beauty, etc., by way of the perception of impurity, etc., the section beginning with “yathā vā panā” is stated.
Bây giờ, để trình bày sự chuyển đổi của tưởng thanh tịnh (subhasaññā) và các điều tương tự thông qua tưởng bất tịnh (asubhasaññā) và các điều tương tự, đoạn “yathā vā panā” (hoặc như thế nào) và các điều tương tự đã được nói.
Āraddhavipassakassa kilesāsucipaggharaṇavasena tebhūmakasaṅkhārā asubhato upaṭṭhahantīti katvā vuttaṃ ‘‘sabbasaṅkhāresu asubhānupassino viharato’’ti.
It is said, “sabbasaṅkhāresu asubhānupassino viharato” (dwelling perceiving impurity in all formations), because for one who has commenced vipassanā, the three realms of formations appear as impure due to the outflow of defilements.
Được nói rằng “sabbasaṅkhāresu asubhānupassino viharato” (an trú trong sự quán bất tịnh trên tất cả các hành) là vì các hành hữu vi (tebhūmakasaṅkhārā) hiện ra là bất tịnh đối với hành giả đang tinh tấn (āraddhavipassaka) do sự rỉ chảy của phiền não bất tịnh (kilesāsucipaggharaṇavasena).
‘‘Yaṃ yaṃ vā panā’’tiādinā paṭipakkhassa lakkhaṇaṃ vibhāveti.
By “yaṃ yaṃ vā panā” and so on, the characteristic of the opposite is elucidated.
Với đoạn “yaṃ yaṃ vā panā” (hoặc bất cứ điều gì) và các điều tương tự, Đức Phật làm sáng tỏ đặc tính của đối nghịch.
Tattha ajjhāpannoti adhiāpanno, abhiupagato pariññātoti attho.
There, ajjhāpanno means attained, approached, fully understood.
Trong đó, ajjhāpanno (đã đạt được) có nghĩa là đã đạt được, đã thấu hiểu, đã được biết rõ.
37. Tattha katamo vevacano hāroti vevacanahāravibhaṅgo.
37. Tattha katamo vevacano hāro refers to the analysis of the Vevacana Hāra.
37. Trong đó, phương pháp đồng nghĩa là gì? (Tattha katamo vevacano hāro) là phần giải thích về phương pháp đồng nghĩa.
Tattha yathā vevacananiddeso hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘ekaṃ bhagavā dhammaṃ aññamaññehi vevacanehi niddisatī’’ti vuttaṃ.
There, to show how the designation of synonyms occurs, it is said, “ekaṃ bhagavā dhammaṃ aññamaññehi vevacanehi niddisatī” (the Blessed One designates one Dhamma by various synonyms).
Để trình bày cách thức diễn giải các từ đồng nghĩa, đoạn “Đức Thế Tôn giảng một pháp với các từ đồng nghĩa khác nhau” (ekaṃ bhagavā dhammaṃ aññamaññehi vevacanehi niddisatī) đã được nói.
Vevacanehīti pariyāyasaddehīti attho.
Vevacanehi means by synonymous words.
Vevacanehī (bằng các từ đồng nghĩa) có nghĩa là bằng các từ thay thế.
Padattho pubbe vutto eva.
The meaning of the word has already been stated earlier.
Ý nghĩa của từ đã được nói ở trước.
Kasmā pana bhagavā ekaṃ dhammaṃ anekapariyāyehi niddisatīti?
But why does the Blessed One designate one Dhamma by many synonyms?
Vì sao Đức Thế Tôn lại giảng một pháp bằng nhiều cách diễn đạt khác nhau?
Vuccate – desanākāle āyatiñca kassaci kathañci tadatthapaṭibodho siyāti pariyāyavacanaṃ, tasmiṃ khaṇe vikkhittacittānaṃ aññavihitānaṃ aññena pariyāyena tadatthāvabodhanatthaṃ pariyāyavacanaṃ.
It is said: so that during the discourse and in the future, someone might understand its meaning in some way, hence the use of synonymous words; for the understanding of its meaning by those whose minds are scattered or distracted at that moment, by another synonym, hence the use of synonymous words.
Xin được nói rằng: khi thuyết pháp và trong tương lai, để bất cứ ai cũng có thể hiểu được ý nghĩa đó bằng cách này hay cách khác, nên dùng từ thay thế; để những người có tâm tán loạn hoặc đang bận tâm vào việc khác có thể hiểu được ý nghĩa đó bằng một từ thay thế khác.
Teneva padena puna vacane tadaññesaṃ tattha adhigatatā siyāti mandabuddhīnaṃ punappunaṃ tadatthasallakkhaṇe asammosanatthaṃ pariyāyavacanaṃ.
When the same word is used again, others might attain understanding therein; for the sake of not forgetting its meaning by dull-witted individuals through repeated contemplation of it, hence the use of synonymous words.
Nếu dùng lại cùng một từ, những người khác có thể đã hiểu được điều đó, nên dùng từ thay thế để những người có trí tuệ kém không quên ý nghĩa đó khi quán xét đi quán xét lại.
Anekepi atthā samānabyañjanā hontīti yā atthantaraparikappanā siyā, tassā parivajjanatthampi pariyāyavacanaṃ anaññassa vacane anekāhi tāhi tāhi saññāhi tesaṃ tesaṃ atthānaṃ ñāpanatthampi pariyāyavacanaṃ seyyathāpi nighaṇṭusatthe.
Even many meanings can have similar expressions, so to avoid any misconception of a different meaning, synonymous words are used; and when speaking of something unique, to make those meanings known through various perceptions, synonymous words are used, just as in a lexicon.
Để tránh việc suy diễn ý nghĩa khác khi nhiều ý nghĩa có cùng một từ ngữ, và để làm cho những ý nghĩa khác nhau được biết đến bằng nhiều cách nhận thức khác nhau khi dùng từ không đồng nghĩa, giống như trong từ điển.
Dhammakathikānaṃ tantiatthupanibandhanaparāvabodhanānaṃ sukhasiddhiyāpi pariyāyavacanaṃ.
Synonymous words are also used for the easy accomplishment of Dhamma-speakers in establishing the meaning of the texts and in profound understanding.
Để các Pháp sư dễ dàng thành tựu việc ghi nhớ và thấu hiểu ý nghĩa của kinh điển, cũng nên dùng từ thay thế.
Attano dhammaniruttipaṭisambhidāppattiyā vibhāvanatthaṃ, veneyyānaṃ tattha bījāvāpanatthaṃ vā pariyāyavacanaṃ bhagavā niddisati.
The Blessed One designates synonymous words either to demonstrate his own attainment of the Paṭisambhidās of Dhamma and Nirutti, or to sow the seeds of those (Paṭisambhidās) in those who are to be trained.
Đức Thế Tôn giảng bằng các từ thay thế để làm sáng tỏ sự thành tựu về Pháp và Ngữ vô ngại giải của chính Ngài, hoặc để gieo hạt giống (Phật pháp) vào tâm những người có khả năng giác ngộ.
Kiṃ bahunā yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā sammāsambuddhā yathā sabbasmiṃ atthe appaṭihatañāṇācārā, tathā sabbasmiṃ saddavohāreti ekampi atthaṃ anekehi pariyāyehi bodheti, na tattha dandhāyitattaṃ vitthāyitattaṃ atthassa.
What more is there to say? Just as the Perfectly Enlightened Ones have unimpeded knowledge and conduct in all matters because of their well-penetrated Dhamma-element, similarly, in all verbal expressions, they make known even one meaning by many ways. In that, there is no slowness or diffuseness of meaning.
Nói tóm lại, vì đã thấu triệt Pháp Giới (dhammadhātu), nên các bậc Chánh Đẳng Giác không chỉ có trí tuệ không bị chướng ngại trong mọi ý nghĩa, mà còn trong mọi cách diễn đạt bằng lời nói, nên Ngài giảng một ý nghĩa bằng nhiều từ đồng nghĩa, không có sự chậm trễ hay thiếu sót về ý nghĩa.
Nāpi dhammadesanāhāni, āveṇikovāyaṃ buddhadhammoti pariyāyadesanaṃ dassento ‘‘āsā’’tiādimāha.
Nor is there any loss in the teaching of the Dhamma, for this Buddha-Dhamma is unique to the Buddhas. Thus, showing the teaching by way of synonyms, he said, " āsā" and so on.
Cũng không có sự tổn thất trong việc thuyết pháp; đây là một Pháp đặc biệt của chư Phật, và để trình bày cách thuyết pháp bằng từ đồng nghĩa, Ngài đã nói “āsā” (mong cầu) và các điều tương tự.
Tattha atthaṃ dassento ‘‘āsā nāma vuccati yā bhavissassa atthassā’’tiādimāha.
There, showing the meaning, he said, " āsā is said to be the future benefit" and so on.
Trong đó, để trình bày ý nghĩa, Ngài đã nói “āsā nāma vuccati yā bhavissassa atthassā” (mong cầu được gọi là sự mong cầu về điều sẽ đến) và các điều tương tự.
Tattha bhavissassa atthassāti anāgatassa icchitabbassa atthassa.
There, " bhavissassa atthassā" means the desired future benefit.
Trong đó, bhavissassa atthassā (về điều sẽ đến) có nghĩa là về điều mong muốn trong tương lai.
‘‘Avassaṃ āgamissatī’’tiādinā tassā pavattiyākāraṃ dasseti.
By " avassaṃ āgamissatī" and so on, he shows the manner of its occurrence.
Với đoạn “avassaṃ āgamissatī” (chắc chắn sẽ đến) và các điều tương tự, Ngài trình bày cách thức diễn tiến của điều đó.
Anāgatatthavisayā taṇhā āsā.
Craving whose object is a future benefit is āsā.
Tham ái (taṇhā) có đối tượng là điều sẽ đến trong tương lai được gọi là āsā (mong cầu).
Anāgatapaccuppannatthavisayā taṇhā pihāti ayametāsaṃ viseso.
Craving whose object is a future and present benefit is pihā; this is the distinction between them.
Tham ái có đối tượng là điều sẽ đến trong tương lai và điều hiện tại được gọi là pihā (khát khao); đây là sự khác biệt giữa chúng.
Atthanipphattipaṭipālanāti yāya icchitassa atthassa nipphattiṃ paṭipāleti āgameti, yāya vā nipphannaṃ atthaṃ paṭipāleti rakkhati.
Atthanipphattipaṭipālanā means that by which one maintains or awaits the accomplishment of a desired benefit, or by which one maintains and protects an accomplished benefit.
Atthanipphattipaṭipālanā (sự duy trì thành tựu lợi ích) là tham ái mà nhờ đó người ta duy trì hoặc đạt được sự thành tựu của điều mong muốn; hoặc duy trì, bảo vệ điều đã thành tựu.
Ayaṃ abhinandanā nāma, yathāladdhassa atthassa kelāyanā nāmāti attho.
This is abhinandanā, meaning the cherishing of a benefit as it is obtained.
Điều này được gọi là abhinandanā (hoan hỷ), có nghĩa là sự yêu thích không ngừng đối với điều đã đạt được.
Taṃ atthanipphattiṃ sattasaṅkhāravasena vibhajitvā dassento ‘‘piyaṃ vā ñāti’’ntiādimāha.
Dividing and showing that accomplishment of benefit according to beings and formations, he said, " piyaṃ vā ñāti" and so on.
Để phân chia sự thành tựu lợi ích đó theo chúng sinh và hành, Ngài đã nói “piyaṃ vā ñāti” (hoặc người thân yêu) và các điều tương tự.
Tattha dhammanti rūpādiārammaṇadhammaṃ, atiiṭṭhārammaṇaṃ abhinandati, aniṭṭhārammaṇehipi taṃ dassetuṃ ‘‘appaṭikkūlato vā abhinandatī’’ti vuttaṃ.
There, " dhamma" refers to a Dhamma-object such as rūpa, an extremely desirable object that one delights in. To show that one also delights in it even with undesirable objects, it is said, " or delights in it as not repulsive."
Trong đó, dhamma (pháp) là pháp cảnh (rūpādiārammaṇa dhamma) như sắc, v.v., là đối tượng vô cùng khả ái mà người ta hoan hỷ; để trình bày điều đó ngay cả trong các đối tượng không khả ái, đoạn “appaṭikkūlato vā abhinandatī” (hoặc hoan hỷ như không đáng ghê tởm) đã được nói.
Paṭikkūlepi hi vipallāsavasena sattaṃ, saṅkhāraṃ vā appaṭikkūlato abhinandati.
For even in what is repulsive, a being or a formation is delighted in as not repulsive due to perversion.
Ngay cả trong điều đáng ghê tởm, chúng sinh hoặc hành cũng được hoan hỷ như không đáng ghê tởm do sự đảo lộn (vipallāsa).
Yāsu anekadhātūsu pavattiyā taṇhā ‘‘anekadhātūsu sarā’’ti vuttā, tā dhātuyo vibhāgena dassetuṃ ‘‘cakkhudhātū’’tiādi vuttaṃ.
To show the elements in which craving occurs, which is called "sarā in many elements," the phrase " cakkhudhātu" and so on was stated.
Để trình bày các giới (dhātu) mà tham ái (taṇhā) được nói là “sarā” (chảy) trong nhiều giới khác nhau, đoạn “cakkhudhātū” (nhãn giới) và các điều tương tự đã được nói.
Kiñcāpi dhātuvibhaṅgādīsu (vibha. 172 ādayo) kāmadhātuādayo aññāpi anekadhātuyo āgatā, tāsampi ettheva samavarodhoti dassanatthaṃ aṭṭhārasevettha dassitā.
Although other numerous elements such as the kāmadhātu are mentioned in the Dhātuvibhaṅga and so on, only eighteen are shown here to indicate that they are all included within these.
Mặc dù trong Phân tích các giới (Dhātuvibhaṅga) và các kinh khác (vibha. 172 ādayo) có nhiều giới khác như dục giới (kāmadhātu) và các giới khác, nhưng ở đây chỉ trình bày mười tám giới để chỉ ra rằng tất cả chúng đều được bao hàm trong đây.
Keci rūpādhimuttātiādi tāsu dhātūsu taṇhāya pavattidassanaṃ.
" Keci rūpādhimuttā" and so on is a demonstration of the occurrence of craving in those elements.
Đoạn “keci rūpādhimuttā” (một số bị chi phối bởi sắc) và các điều tương tự là sự trình bày về sự phát sinh của tham ái trong các giới đó.
Tattha yasmā pañca ajjhattikā dhātuyo satta ca viññāṇadhātuyo dhammadhātu ca dhammārammaṇeneva saṅgahitā, tasmā aṭṭhārasa dhātuyo uddisitvā chaḷeva taṇhāya pavattiṭṭhānāni vibhattānīti daṭṭhabbaṃ.
There, since the five internal elements, the seven consciousness-elements, and the Dhamma-element are all encompassed solely by Dhamma-objects, it should be understood that after enumerating the eighteen elements, only six places of craving's occurrence are distinguished.
Trong đó, cần phải hiểu rằng vì năm giới nội (ajjhattikā dhātuyo), bảy giới thức (viññāṇadhātuyo) và pháp giới (dhammadhātu) đều được bao gồm trong pháp cảnh (dhammārammaṇa) nên sau khi chỉ ra mười tám giới, sáu nơi phát sinh của tham ái đã được phân loại.
Taṇhāpakkhā nekkhammassitāpi domanassupavicārā tassa anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpayato uppajjati ‘‘pihapaccayā domanassa’’nti vacanato, ko pana vādo gehassitesu domanassupavicāresūti imāni catuvīsati padāni ‘‘taṇhāpakkho’’ti vuttaṃ.
Even the mental suffering-examinations based on renunciation arise in one who longs for the unsurpassed liberations, as stated by the saying "mental suffering arises from longing." What then to speak of mental suffering-examinations based on household life? These twenty-four terms are called " taṇhāpakkha" (the side of craving).
Các sự suy xét về ưu phiền (domanassupavicārā) thuộc về phe ái (taṇhāpakkhā), ngay cả những điều dựa trên sự xuất ly (nekkhammassitāpi) – những giải thoát tối thượng (anuttaresu vimokkhesu) – cũng phát sinh cho người tạo ra sự khao khát (pihaṃ upaṭṭhāpayato) theo lời dạy ‘ưu phiền phát sinh do khao khát’ (pihapaccayā domanassa), huống chi những sự suy xét về ưu phiền dựa trên đời sống gia đình (gehassitesu domanassupavicāresu)? Do đó, hai mươi bốn từ này được gọi là ‘phe ái’ (taṇhāpakkho).
Gehassitā pana upekkhā aññāṇupekkhatāya yathābhinivesassa paccayo hotīti ‘‘yā cha upekkhā gehassitā, ayaṃ diṭṭhipakkho’’ti vuttaṃ.
However, the equanimity based on household life, being ignorant equanimity, becomes a condition for whatever wrong view one holds. Therefore, it is said, " The six kinds of equanimity based on household life constitute the side of wrong view."
Còn sự xả (upekkhā) dựa trên đời sống gia đình (gehassitā) thì là nhân của sự chấp thủ (yathābhinivesassa paccayo) do là sự xả của vô minh (aññāṇupekkhatāya), nên được nói là ‘sáu sự xả dựa trên đời sống gia đình này là phe tà kiến’ (yā cha upekkhā gehassitā, ayaṃ diṭṭhipakkho).
38. Idāni tesaṃ upavicārānaṃ taṇhāpariyāyaṃ dassento ‘‘sāyeva patthanākārena dhammanandī’’tiādimāha.
38. Now, showing the synonym for craving among those examinations, he said, " That very longing is delight in the Dhamma" and so on.
38. Bây giờ, để chỉ ra phương diện ái (taṇhāpariyāyaṃ) của những sự suy xét (upavicārānaṃ) đó, Ngài nói ‘chính sự hoan hỷ trong Pháp (dhammanandī) đó dưới dạng khao khát’ (sāyeva patthanākārena dhammanandī) v.v.
Puna cittaṃ paññā bhagavā dhammo saṅgho sīlaṃ cāgoti imesaṃ pariyāyavacananiddhāraṇena vevacanahāraṃ vibhajitvā dassetuṃ ‘‘cittaṃ mano viññāṇa’’ntiādi āraddhaṃ.
Furthermore, to divide and show the method of synonyms by determining the synonymous terms for mind, wisdom, Bhagavā, Dhamma, Saṅgha, sīla, and generosity, " cittaṃ mano viññāṇa" and so on was commenced.
Kế đến, để phân tích và chỉ ra phương pháp đồng nghĩa (vevacanahāraṃ) bằng cách xác định các từ đồng nghĩa (pariyāyavacananiddhāraṇena) của tâm (cittaṃ), tuệ (paññā), Đức Thế Tôn (bhagavā), Pháp (dhammo), Tăng (saṅgho), giới (sīlaṃ) và bố thí (cāgo), Ngài bắt đầu với ‘tâm, ý, thức’ (cittaṃ mano viññāṇa) v.v.
Tattha ‘‘aññampi evaṃ jātiya’’nti iminā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amohoti (mahāni. 149) evamādīnampi paññāya pariyāyasaddānaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
There, by " aññampi evaṃ jātiya", it should be understood that other synonymous terms for wisdom such as paññā, pajānanā, vicayo, pavicayo, dhammavicayo, sallakkhaṇā, upalakkhaṇā, paccupalakkhaṇā, paṇḍiccaṃ, kosallaṃ, nepuññaṃ, vebhabyā, cintā, upaparikkha, bhūrī, medhā, pariṇāyikā, vipassanā, sampajaññaṃ, patodo, paññā, paññindriyaṃ, paññābalaṃ, paññāsatthaṃ, paññāpāsādo, paññāāloko, paññāobhāso, paññāpajjoto, paññāratanaṃ, and amoho are also included.
Trong đó, qua câu ‘cũng vậy, những từ khác cùng loại’ (aññampi evaṃ jātiya), cần hiểu rằng nó bao gồm các từ đồng nghĩa của tuệ như tuệ (paññā), sự hiểu biết (pajānanā), sự phân tích (vicayo), sự phân tích kỹ lưỡng (pavicayo), sự phân tích Pháp (dhammavicayo), sự nhận biết (sallakkhaṇā), sự nhận biết rõ ràng (upalakkhaṇā), sự nhận biết lặp đi lặp lại (paccupalakkhaṇā), sự thông thái (paṇḍiccaṃ), sự khéo léo (kosallaṃ), sự tinh xảo (nepuññaṃ), sự phân biệt (vebhabyā), sự suy tư (cintā), sự xem xét kỹ lưỡng (upaparikkhā), trí tuệ (bhūrī), sự sáng suốt (medhā), sự dẫn dắt (pariṇāyikā), tuệ quán (vipassanā), sự tỉnh giác (sampajaññaṃ), cái dùi (patodo), tuệ (paññā), tuệ căn (paññindriyaṃ), tuệ lực (paññābalaṃ), tuệ kiếm (paññāsatthaṃ), tuệ lầu (paññāpāsādo), tuệ ánh sáng (paññāāloko), tuệ rạng rỡ (paññāobhāso), tuệ ngọn đuốc (paññāpajjoto), tuệ bảo châu (paññāratanaṃ), vô si (amoho) v.v.
Pañcindriyāni lokuttarānīti khaye ñāṇantiādīni pañcindriyāni lokuttarāni, lokuttarapaññāya vevacanānīti attho.
" Pañcindriyāni lokuttarānī" means that the five faculties such as knowledge of destruction are supramundane; that is, they are synonyms for supramundane wisdom.
Năm căn thượng thế (Pañcindriyāni lokuttarāni) có nghĩa là năm căn như trí về sự diệt tận (khaye ñāṇa) v.v. là thuộc thượng thế, tức là những từ đồng nghĩa của tuệ thượng thế.
Sabbā paññāti itarehi vevacanehi vuttā sabbā paññā lokiyalokuttaramissikāti attho.
" Sabbā paññā" means that all wisdom mentioned by other synonyms is a mixture of mundane and supramundane.
Tất cả tuệ (Sabbā paññā) có nghĩa là tất cả tuệ được nói bằng các từ đồng nghĩa khác là tuệ thế gian và siêu thế hỗn hợp.
‘‘Api cā’’tiādinā imināpi pariyāyena vevacanaṃ vattabbanti dasseti.
It shows that by this method, beginning with " Api cā", synonyms are to be spoken.
Bằng câu ‘hơn nữa’ (Api cā) v.v., Ngài chỉ ra rằng cũng nên nói từ đồng nghĩa theo cách này.
Ādhipateyyaṭṭhenāti adhimokkhalakkhaṇe ādhipateyyaṭṭhena.
Ādhipateyyaṭṭhenā means by way of dominance, in the sense of conviction.
Theo nghĩa chủ tể (Ādhipateyyaṭṭhenā) là theo nghĩa chủ tể có đặc tính quyết định (adhimokkhalakkhaṇe).
Yathā ca buddhānussatiyaṃ vuttanti yathā buddhānussatiniddese (visuddhi. 1.123) ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinā pāḷiyā so bhagavā itipi arahaṃ…pe… itipi bhagavāti anekehi vevacanehi bhagavā anussaritabboti vuttaṃ.
And as it is said in the recollection of the Buddha, that is, as it is said in the Buddhānussatiniddesa: "Thus indeed is that Blessed One..." (beginning with this Pali passage), "That Blessed One is thus an Arahant... and so on... thus is he Blessed," by many synonyms, the Blessed One is to be recollected.
Như đã nói trong Phật tùy niệm (Yathā ca buddhānussatiyaṃ vutta) có nghĩa là như đã nói trong Phật tùy niệm diễn giải (Visuddhi. 1.123) rằng ‘Đức Thế Tôn đó cũng là’ (itipi so bhagavā) v.v. bằng văn bản Pāḷi, Đức Thế Tôn đó cũng là A-la-hán… v.v… cũng là Đức Thế Tôn, nên cần tùy niệm Đức Thế Tôn bằng nhiều từ đồng nghĩa.
Imināva nayena balanipphattigato vesārajjappatto yāva dhammobhāsapajjotakaroti, etehi pariyāyehi buddhassa bhagavato vevacanaṃ buddhānussatiyaṃ vattabbanti padaṃ āharitvā sambandho veditabbo.
In this very manner, by bringing forth the phrase "synonyms of the Buddha, the Blessed One, are to be spoken in the recollection of the Buddha," beginning with 'one who has attained the perfection of powers' (balanipphattigato), 'one who has attained fearlessness' (vesārajjappatto), up to 'one who illuminates the Dhamma' (dhammobhāsapajjotakaro), the connection should be understood.
Cũng theo cách này, cần hiểu sự liên kết bằng cách lấy câu ‘cần nói từ đồng nghĩa của Đức Phật Thế Tôn trong Phật tùy niệm bằng các từ đồng nghĩa này’ từ ‘đạt đến sự thành tựu các lực, đạt đến sự vô úy, cho đến người làm cho Pháp rạng rỡ và sáng chói’.
Etānipi katipayāni eva bhagavato vevacanāni.
These are also just a few of the Blessed One's synonyms.
Đây cũng chỉ là một vài từ đồng nghĩa của Đức Thế Tôn.
Asaṅkhyeyyā hi buddhaguṇā guṇanemittakāni ca bhagavato nāmāni.
For the Buddha's qualities are innumerable, and the names of the Blessed One are indicative of his qualities.
Thật vậy, các đức tính của Đức Phật là vô số, và các danh hiệu của Đức Thế Tôn cũng là những dấu hiệu của các đức tính.
Vuttañhetaṃ dhammasenāpatinā –
This was stated by the Dhamma General:
Điều này đã được Đại tướng Pháp (Dhammasenāpati) nói:
Dhammānussatiyaṃ ‘‘asaṅkhata’’ntiādīsu na kenaci paccayena saṅkhatanti asaṅkhataṃ.
In the recollection of the Dhamma, among terms like " asaṅkhataṃ" (unconditioned), it is unconditioned because it is not conditioned by any cause.
Trong Pháp tùy niệm (Dhammānussatiyaṃ), trong các từ như ‘vô vi’ (asaṅkhata) v.v., vô vi là không được tạo tác bởi bất kỳ nhân duyên nào.
Natthi etassa anto vināsoti anantaṃ.
It is endless because it has no end, no destruction.
Không có sự chấm dứt, sự hủy diệt của nó, nên là vô tận (anantaṃ).
Āsavānaṃ anārammaṇato anāsavaṃ.
It is taintless (anāsavaṃ) because it is not an object for the taints (āsavas).
Do không phải là đối tượng của các lậu hoặc (āsava), nên là vô lậu (anāsavaṃ).
Aviparītasabhāvattā saccaṃ.
It is true (saccaṃ) because its nature is unperverted.
Do có bản chất không sai khác, nên là chân thật (saccaṃ).
Saṃsārassa paratīrabhāvato pāraṃ.
It is the beyond (pāraṃ) because it is the other shore of saṃsāra.
Do là bờ bên kia của luân hồi, nên là bờ kia (pāraṃ).
Nipuṇañāṇavisayattā sukhumasabhāvattā ca nipuṇa. Anupacitañāṇasambhārehi daṭṭhuṃ na sakkāti sududdasaṃ.
It is subtle (nipuṇa) because it is the domain of subtle knowledge and has a subtle nature. It is very difficult to see (sududdasaṃ) because it cannot be seen by those whose accumulation of knowledge is not developed.
Do là đối tượng của trí tuệ vi tế và có bản chất vi tế, nên là vi tế (nipuṇa). Không thể thấy được bởi những người không tích lũy đầy đủ trí tuệ, nên là khó thấy (sududdasaṃ).
Uppādajarāhi anabbhāhatattā ajajjaraṃ.
It is undecaying (ajajjaraṃ) because it is not afflicted by arising and aging.
Do không bị tác động bởi sự sinh và sự già, nên là không già (ajajjaraṃ).
Thirabhāvena dhuvaṃ.
It is permanent (dhuvaṃ) by virtue of its steadfastness.
Do có bản chất kiên cố, nên là thường hằng (dhuvaṃ).
Jarāmaraṇehi apalujjanato apalokitaṃ.
It is unfading (apalokitaṃ) because it is not destroyed by aging and death.
Do không bị hủy hoại bởi sự già và sự chết, nên là không hoại (apalokitaṃ).
Maṃsacakkhunā dibbacakkhunā ca apassitabbattā anidassanaṃ.
It is invisible (anidassanaṃ) because it cannot be seen by the physical eye or the divine eye.
Do không thể thấy được bằng nhục nhãn và thiên nhãn, nên là không thể hiện (anidassanaṃ).
Rāgādipapañcābhāvena nippapañcaṃ.
It is undefiled (nippapañcaṃ) due to the absence of proliferation (papañca) like lust.
Do không có các hý luận (papañca) như tham v.v., nên là vô hý luận (nippapañcaṃ).
Kilesābhisaṅkhārānaṃ vūpasamahetutāya santaṃ.
It is peaceful (santaṃ) because it is the cause for the appeasement of defilements and formations.
Do là nguyên nhân của sự lắng dịu các phiền não và hành, nên là tịch tịnh (santaṃ).
Amatahetutāya bhaṅgābhāvato ca amataṃ.
It is deathless (amataṃ) because it is the cause of immortality and due to the absence of dissolution.
Do là nguyên nhân của sự bất tử và không có sự hoại diệt, nên là bất tử (amataṃ).
Uttamaṭṭhena atappakaṭṭhena ca paṇītaṃ.
It is excellent (paṇītaṃ) by virtue of its supreme nature and its unsurpassed quality.
Do là tối thượng và không có sự thỏa mãn, nên là thù thắng (paṇītaṃ).
Asivānaṃ kammakilesavipākavaṭṭānaṃ abhāvena sivaṃ.
It is auspicious (sivaṃ) due to the absence of inauspicious karma-defilement-result cycles.
Do không có các vòng nghiệp, phiền não và quả báo không an lành, nên là an lành (sivaṃ).
Catūhi yogehi anupaddavabhāvena khemaṃ.
It is secure (khemaṃ) due to its unmolested nature by the four yokes.
Do không bị bốn ách (yoga) quấy nhiễu, nên là an ổn (khemaṃ).
Taṇhā khīyati etthāti taṇhakkhayo.
It is the destruction of craving (taṇhakkhayo) because craving is exhausted therein.
Ái (taṇhā) bị diệt tận ở đây, nên là ái diệt (taṇhakkhayo).
Katapuññehipi kadācideva passitabbattā acchariyaṃ.
It is wonderful (acchariyaṃ) because it is seen only occasionally even by those who have performed merit.
Do chỉ đôi khi được thấy bởi những người đã tạo công đức, nên là kỳ diệu (acchariyaṃ).
Abhūtapubbattā abbhutaṃ.
It is marvelous (abbhutaṃ) because it has never existed before.
Do chưa từng xảy ra trước đây, nên là hi hữu (abbhutaṃ).
Anantarāyattā anītikaṃ.
It is unharmful (anītikaṃ) because it is free from danger.
Do không có chướng ngại, nên là vô chướng ngại (anītikaṃ).
Anantarāyabhāvahetuto anītikadhammaṃ (saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.377-409).
It is the unharmful Dhamma (anītikadhammaṃ) because it is the cause of being free from danger.
Do là nguyên nhân của sự không có chướng ngại, nên là Pháp vô chướng ngại (anītikadhammaṃ).
Anibbattisabhāvattā ajātaṃ.
It is unborn (ajātaṃ) due to its nature of non-arising.
Do có bản chất không sinh khởi, nên là không sinh (ajātaṃ).
Tato eva abhūtaṃ.
For that very reason, it is unbecome (abhūtaṃ).
Cũng vì lẽ đó, nên là không có (abhūtaṃ).
Ubhayenāpi uppādarahitanti vuttaṃ hoti.
By both terms, it is said to be free from arising.
Cả hai đều có nghĩa là không có sự sinh khởi.
Kenaci anupaddutattā anupaddavaṃ.
It is unmolested (anupaddavaṃ) because it is not harmed by anything.
Do không bị ai quấy nhiễu, nên là không bị quấy nhiễu (anupaddavaṃ).
Na kenaci paccayena katanti akataṃ.
It is unmade (akataṃ) because it is not made by any cause.
Không được tạo tác bởi bất kỳ nhân duyên nào, nên là không tạo tác (akataṃ).
Natthi ettha sokoti asokaṃ.
It is sorrowless (asokaṃ) because there is no sorrow in it.
Không có sầu khổ ở đây, nên là không sầu (asokaṃ).
Sokahetuvigamena visokaṃ.
It is free from sorrow (visokaṃ) by the removal of the cause of sorrow.
Do sự diệt trừ nguyên nhân của sầu khổ, nên là vô sầu (visokaṃ).
Kenaci anupasajjitabbattā anupasaggaṃ.
It is unassailable (anupasaggaṃ) because it cannot be assailed by anyone.
Do không bị ai tấn công, nên là không bị tấn công (anupasaggaṃ).
Anupasaggabhāvahetuto anupasaggadhammaṃ.
It is the unassailable Dhamma (anupasaggadhammaṃ) because it is the cause of being unassailable.
Do là nguyên nhân của sự không bị tấn công, nên là Pháp không bị tấn công (anupasaggadhammaṃ).
Gambhīrañāṇagocarato gambhīraṃ.
It is profound (gambhīraṃ) because it is the object of profound knowledge.
Do là đối tượng của trí tuệ sâu xa, nên là sâu xa (gambhīraṃ).
Sammāpaṭipattiṃ vinā passituṃ pattuṃ asakkuṇeyyattā duppassaṃ.
It is difficult to attain (duppassaṃ) because it cannot be seen or attained without right practice.
Do không thể thấy và đạt được nếu không có sự thực hành đúng đắn, nên là khó đạt (duppassaṃ).
Sabbalokaṃ uttaritvā ṭhitanti uttaraṃ.
It is supreme (uttaraṃ) because it stands having transcended all worlds.
Do vượt lên trên tất cả thế gian, nên là tối thượng (uttaraṃ).
Natthi etassa uttaranti anuttaraṃ.
It is unsurpassed (anuttaraṃ) because there is nothing higher than it.
Không có gì cao hơn nó, nên là vô thượng (anuttaraṃ).
Samassa sadisassa abhāvena asamaṃ.
It is unequaled (asamaṃ) due to the absence of anything similar or equal.
Do không có sự ngang bằng, nên là vô song (asamaṃ).
Paṭibhāgābhāvena appaṭisamaṃ.
It is incomparable (appaṭisamaṃ) due to the absence of a counterpart.
Do không có đối thủ, nên là không thể so sánh (appaṭisamaṃ).
Uttamaṭṭhena jeṭṭhaṃ, pāsaṃsatamattā vā jeṭṭhaṃ.
It is foremost (jeṭṭhaṃ) by virtue of its supreme nature, or it is foremost by virtue of being highly praised.
Do là tối thượng, nên là tối cao (jeṭṭhaṃ), hoặc do được ca ngợi nhất, nên là tối cao.
Saṃsāradukkhaṭṭitehi letabbato leṇaṃ.
It is a shelter (leṇaṃ) because it is sought by those afflicted by the suffering of saṃsāra.
Do là nơi ẩn náu cho những người bị khổ đau luân hồi giày vò, nên là hang động (leṇaṃ).
Tato rakkhaṇato tāṇaṃ.
It is protection (tāṇaṃ) because it protects from that.
Do bảo vệ khỏi điều đó, nên là nơi nương tựa (tāṇaṃ).
Raṇābhāvena araṇaṃ.
It is dustless (araṇaṃ) due to the absence of defilement-dust.
Do không có phiền não (raṇa), nên là vô nhiễm (araṇaṃ).
Aṅgaṇābhāvena anaṅgaṇaṃ.
It is spotless (anaṅgaṇaṃ) due to the absence of defilements.
Do không có ô uế (aṅgaṇa), nên là vô uế (anaṅgaṇaṃ).
Niddosatāya akācaṃ.
It is flawless (akācaṃ) due to its blamelessness.
Do không có lỗi lầm, nên là không tì vết (akācaṃ).
Rāgādimalāpagamena vimalaṃ.
It is pure (vimalaṃ) by the removal of impurities like lust.
Do loại bỏ các cấu uế như tham v.v., nên là trong sạch (vimalaṃ).
Catūhi oghehi anajjhottharaṇīyato dīpo.
It is an island (dīpo) because it cannot be overwhelmed by the four floods (oghas).
Do không bị bốn dòng nước (ogha) nhấn chìm, nên là hòn đảo (dīpo).
Saṃsāravūpasamasukhatāya sukhaṃ.
It is happiness (sukhaṃ) because it is the happiness of the appeasement of saṃsāra.
Do là hạnh phúc của sự lắng dịu luân hồi, nên là hạnh phúc (sukhaṃ).
Pamāṇakaradhammābhāvato appamāṇaṃ, gaṇetuṃ etassa na sakkāti ca appamāṇaṃ.
It is immeasurable (appamāṇaṃ) due to the absence of qualities that measure, and it is immeasurable because it cannot be counted.
Do không có các pháp tạo ra giới hạn, nên là vô lượng (appamāṇaṃ), và cũng do không thể đếm được, nên là vô lượng.
Saṃsārasamudde anosīdanaṭṭhānatāya patiṭṭhā.
It is a refuge (patiṭṭhā) because it is a place where one does not sink in the ocean of saṃsāra.
Do là nơi không chìm đắm trong biển luân hồi, nên là nền tảng (patiṭṭhā).
Rāgādikiñcanābhāvena pariggahābhāvena ca akiñcananti evamattho daṭṭhabbo.
It is unencumbered (akiñcanaṃ) due to the absence of impediments like lust and the absence of grasping; thus, the meaning should be understood.
Do không có các chướng ngại (kiñcana) như tham v.v. và không có sự chấp thủ, nên cần hiểu nghĩa là không sở hữu (akiñcana).
Saṅghānussatiyaṃ sattānaṃ sāroti sīlasārādisāraguṇayogato sattesu sārabhūto.
In the recollection of the Saṅgha, " sattānaṃ sāro" means the essence among beings due to its connection with essential qualities like the essence of sīla.
Trong Tăng tùy niệm (Saṅghānussatiyaṃ), tinh túy của chúng sinh (sattānaṃ sāro) có nghĩa là tinh túy trong chúng sinh do có các đức tính tinh túy như tinh túy giới v.v.
Sattānaṃ maṇḍoti gorasesu sappimaṇḍo viya sattesu maṇḍabhūto.
The cream of beings (Sattānaṃ maṇḍo) is like the cream of ghee among milk products, being the cream among beings.
Kem sữa của chúng sinh (sattānaṃ maṇḍo) có nghĩa là kem sữa trong chúng sinh, giống như kem sữa trong các sản phẩm từ sữa bò.
Sāraguṇavaseneva sattesu uddharitabbato sattānaṃ uddhāro.
Because he is to be drawn forth among beings solely by virtue of his essential qualities, he is the essence of beings (sattānaṃ uddhāro).
Do chỉ được rút ra trong chúng sinh nhờ vào đức tính tinh túy, nên là sự rút ra của chúng sinh (sattānaṃ uddhāro).
Niccalaguṇatāya sattānaṃ esikā.
Due to his unshakeable qualities, he is the pillar of beings (sattānaṃ esikā).
Do có đức tính kiên cố, nên là trụ cột của chúng sinh (sattānaṃ esikā).
Guṇasobhāsurabhibhāvena sattānaṃ pasūnaṃ surabhi kusumanti attho.
By virtue of the splendor and fragrance of his qualities, he is the fragrant flower of beings (sattānaṃ pasūnaṃ surabhi); this is the meaning.
Do sự rạng rỡ và thơm ngát của các đức tính, nên có nghĩa là hoa thơm của chúng sinh (sattānaṃ pasūnaṃ surabhi kusumaṃ).
Guṇesu uttamaṅgaṃ paññā tassā upasobhāhetutāya sīlaṃ uttamaṅgopasobhanaṃ vuttaṃ.
Among qualities, wisdom is the chief limb; because virtue is the cause of its adornment, it is called the adornment of the chief limb (uttamaṅgopasobhanaṃ).
Tuệ là phần tối thượng (uttamaṅgaṃ) trong các đức tính, và giới được nói là làm đẹp phần tối thượng (uttamaṅgopasobhanaṃ) do là nguyên nhân làm đẹp cho tuệ.
Sīlesu paripūrakārino anijjhantā nāma guṇā natthīti ‘‘nidhānañca sīlaṃ sabbadobhaggasamatikkamanaṭṭhenā’’ti vuttaṃ.
It is said that for one who perfectly fulfills virtue, there are no unfulfilled qualities, thus it is stated: "Virtue is a treasure, in the sense of overcoming all misfortunes."
Không có đức tính nào không được viên mãn cho người thực hành giới, nên được nói là ‘giới là kho tàng vì nó vượt qua mọi bất hạnh’ (nidhānañca sīlaṃ sabbadobhaggasamatikkamanaṭṭhenā).
Ayañca attho ākaṅkheyyasuttena (ma. ni. 1.64 ādayo) dīpetabbo.
This meaning should be elucidated by the Ākaṅkheyyasutta.
Ý nghĩa này cần được giải thích bằng kinh Ākaṅkheyyasutta.
Aparampi vuttaṃ – ‘‘ijjhati, bhikkhave, sīlavato cetopaṇidhi visuddhattā’’ti (dī. ni. 3.337; saṃ. ni. 4.352; a. ni. 8.35).
It was also said: "Bhikkhus, the aspiration of one endowed with virtue is fulfilled due to its purity."
Một câu khác cũng được nói: “Này các Tỳ-kheo, ý nguyện của người giữ giới được thành tựu do sự thanh tịnh.”
Sippanti dhanusippaṃ.
Sippa (skill) means the skill of archery.
Nghề nghiệp (Sippa) là nghề cung tiễn.
Dhaññanti dhanāyitabbaṃ.
Dhañña (grain) means that which is to be desired (like grain).
Ngũ cốc (Dhañña) là điều đáng mong ước.
Dhammavolokanatāyāti samathavipassanādidhammassa volokanabhāvena.
Dhammavolokanatāyā (by discerning the Dhamma) means by discerning such Dhammas as samatha and vipassanā.
Do sự quán sát Pháp (Dhammavolokanatāyā) có nghĩa là do có khả năng quán sát các pháp như samatha và vipassanā.
Volokanaṭṭhenāti sattabhūmakādipāsāde viya sīle ṭhatvā abhiññācakkhunā lokassa voloketuṃ sakkāti vuttaṃ.
In the sense of discerning (volokanaṭṭhenā), it is said that by standing in virtue, one can discern the world with the eye of supernormal knowledge (abhiññācakkhu), just as one can discern from a seven-storied palace and so on.
Với ý nghĩa là sự quán sát, được nói rằng: "Có thể đứng vững trong giới, quán sát thế gian bằng nhãn Abhiññā (thắng trí), như đứng trên lầu tháp bảy tầng để quán sát."
Sabbabhūmānuparivatti ca sīlaṃ catubhūmakakusalassāpi tadanuvattanato.
And virtue is that which follows all planes (sabbabhūmānuparivatti) because it is followed even by wholesome kamma of the four planes.
Giới cũng là sự tùy thuận theo mọi cõi vì nó tùy thuận theo các thiện pháp trong bốn cõi.
Sesaṃ uttānamevāti.
The rest is clear.
Phần còn lại là hiển nhiên.
39. Tattha katamo paññattihāroti paññattihāravibhaṅgo.
39. What is the Paññattihāra here? (Tattha katamo paññattihāro) This is the explanation of the Paññattihāra.
39. Trong đó, thế nào là phương pháp chế định (paññattihāra)? Đây là sự phân tích phương pháp chế định.
Tattha kā panāyaṃ paññattīti?
What, then, is this Paññatti?
Vậy, sự chế định (paññatti) này là gì?
Āha ‘‘yā pakatikathāya desanā’’ti.
He says: "It is the teaching of the natural discourse."
Ngài nói: "Là sự thuyết giảng theo lời nói thông thường."
Idaṃ vuttaṃ hoti – yā desanāhārādayo viya assādādipadatthavisesaniddhāraṇaṃ akatvā bhagavato sābhāvikadhammakathāya desanā.
This means: The teaching that, unlike the Desanāhāra and so on, does not determine specific meanings of terms like 'assāda' (gratification), but is the Buddha's discourse of Dhamma in its natural state.
Điều này có nghĩa là: Sự thuyết giảng của Đức Thế Tôn bằng lời nói về các pháp tự tánh, không xác định các ý nghĩa đặc biệt của các từ như vị ngọt (assāda), v.v., như các phương pháp thuyết giảng (desanāhāra) khác.
Yā tassā paññāpanā, ayaṃ paññattihāro.
The way it is made known is this Paññattihāra.
Sự chế định của lời thuyết giảng đó, đây là phương pháp chế định.
Yasmā pana sā bhagavato tathā tathā veneyyasantāne yathādhippetamatthaṃ nikkhipatīti nikkhepo.
Since that teaching of the Buddha deposits the intended meaning in the minds of those to be trained in various ways, it is a Nikkhepa (deposit).
Vì sự thuyết giảng đó của Đức Thế Tôn tùy theo căn tánh của người có thể giáo hóa mà đặt để ý nghĩa mong muốn vào tâm thức của họ, nên nó là sự đặt để (nikkhepa).
Tassa cāyaṃ hāro dukkhādisaṅkhāte bhāge pakārehi ñāpeti, asaṅkarato vā ṭhapeti, tasmā ‘‘nikkhepapaññattī’’ti vutto.
And this hāra makes known the parts, such as suffering, in various ways, or establishes them without confusion, therefore it is called "Nikkhepa-paññatti."
Và phương pháp này làm cho các phần như khổ, v.v., được biết đến theo nhiều cách, hoặc giữ chúng không lẫn lộn, do đó được gọi là "chế định đặt để" (nikkhepapaññatti).
Iti pakatikathāya desanāti saṅkhepena vuttamatthaṃ vitthārena vibhajituṃ ‘‘kā ca pakatikathāya desanā’’ti pucchitvā ‘‘cattāri saccānī’’tiādimāha.
Thus, to elaborate on the meaning briefly stated as "the teaching of the natural discourse," he asks, "And what is the teaching of the natural discourse?" and then says, "The four Noble Truths," and so on.
Để phân tích chi tiết ý nghĩa đã được nói tóm tắt là "sự thuyết giảng theo lời nói thông thường", sau khi hỏi "Thế nào là sự thuyết giảng theo lời nói thông thường?", Ngài nói "Bốn sự thật" và tiếp theo.
Tattha idaṃ dukkhanti ayaṃ paññattīti kakkhaḷaphusanādisabhāve rūpārūpadhamme atītādivasena anekabhedabhinne abhinditvā pīḷanasaṅkhatasantāpavipariṇāmaṭṭhatāsāmaññena yā kucchitabhāvādimukhena ekajjhaṃ gahaṇassa kāraṇabhūtā paññatti, kā pana sāti?
Therein, "This is suffering" – this is the Paññatti. This refers to the Paññatti that, without distinguishing between the various kinds of rūpa and arūpa dhammas (material and immaterial phenomena) – such as those with the characteristic of hardness or contact, or those belonging to the past and so on – causes them to be grasped as a single whole, primarily through their loathsome nature, based on the common characteristics of oppression, conditioned by causes, torment, and impermanence. What is that Paññatti?
Trong đó, "Đây là khổ" – đây là sự chế định (paññatti). Đây là sự chế định làm nguyên nhân để gom chung các pháp sắc và vô sắc có bản chất như sự xúc chạm thô cứng, v.v., vốn có nhiều sai biệt theo quá khứ, v.v., mà không phân chia, do có sự tương đồng về đặc tính bị bức bách, bị các nhân duyên chế định, bị nung nấu và bị biến hoại, qua các khía cạnh như bản chất đáng ghê tởm, v.v. Vậy, sự chế định đó là gì?
Nāmapaññattinibandhanā tajjāpaññatti.
It is the Tajjāpaññatti (designation by that which is produced), which is linked to Nāmapaññatti (name-designation).
Đó là tajjāpaññatti (chế định tùy thuộc) dựa trên nāmapaññatti (chế định danh từ).
‘‘Viññattivikārasahito saddo evā’’ti apare.
Others say, "It is merely a sound accompanied by intimation and modification."
Những người khác nói: "Đó chính là âm thanh kèm theo sự biến đổi của viññatti (biểu tri)."
Iminā nayena tattha tattha paññattiattho veditabbo.
In this manner, the meaning of Paññatti should be understood in each instance.
Theo cách này, ý nghĩa của paññatti phải được hiểu ở từng chỗ.
‘‘Pañcannaṃ khandhāna’’ntiādinā tassā paññattiyā upādānaṃ dasseti.
By "of the five aggregates" and so on, he shows the basis of that Paññatti.
Bằng cách nói "của năm uẩn" và tiếp theo, Ngài chỉ ra đối tượng của sự chế định đó.
Dasannaṃ indriyānanti aṭṭha rūpindriyāni manindriyaṃ vedanindriyanti evaṃ dasannaṃ.
Of the ten faculties (dasannaṃ indriyānaṃ) refers to the eight material faculties, the mind-faculty, and the feeling-faculty, thus ten.
Của mười căn (indriya) có nghĩa là: tám sắc căn, ý căn và thọ căn, tổng cộng là mười.
Anubhavanasāmaññena hi vedanā ekamindriyaṃ katā, tathā saddhādayo ca maggapakkhiyāti.
Indeed, feeling is made a single faculty by the common characteristic of experiencing, and similarly, faith and so on are factors of the path.
Thật vậy, thọ (vedanā) được xem là một căn do có sự tương đồng về kinh nghiệm, và tín (saddhā), v.v., cũng là những pháp thuộc về đạo (maggapakkhī).
Kabaḷaṃ karīyatīti kabaḷīkāroti vatthuvasena ayaṃ niddeso.
That which is made into a morsel is kabaḷīkāra (nutriment in the form of edible food); this is a designation in terms of the object.
Điều được làm thành miếng ăn được gọi là kabaḷīkāra (miếng ăn), đây là sự trình bày theo đối tượng.
Yāya ojāya sattā yāpenti, tassāyetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for the nutrient by which beings subsist.
Đây là tên gọi của chất bổ (oja) mà chúng sanh dùng để duy trì sự sống.
Sā hi ojaṭṭhamakassa rūpassa āharaṇato āhāro.
Indeed, that nutrient is āhāra (nutriment) because it brings forth rūpa with nutriment as the eighth component.
Chất bổ đó được gọi là thức ăn (āhāra) vì nó mang đến sắc thứ tám là chất bổ.
Atthīti maggena asamucchinnatāya vijjati.
Atthī (exists) means it is found because it is not eradicated by the path.
Có (atthi) nghĩa là tồn tại vì nó chưa bị đoạn tận bởi đạo.
Rāgoti rañjanaṭṭhena rāgo.
Rāgo (lust) is lust in the sense of coloring (attaching).
Tham ái (rāga) là tham ái theo nghĩa làm cho dính mắc.
Nandanaṭṭhena nandī.
Nandī (delight) is in the sense of rejoicing.
Hỷ (nandī) theo nghĩa làm cho hoan hỷ.
Taṇhāyanaṭṭhena taṇhā.
Taṇhā (craving) is in the sense of thirsting.
Ái (taṇhā) theo nghĩa làm cho khao khát.
Sabbānetāni lobhasseva nāmāni.
All these are names for lobha (greed) itself.
Tất cả những điều này đều là tên gọi của lòng tham (lobha).
Patiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ viruḷhanti kammaṃ javāpetvā paṭisandhiākaḍḍhanasamatthatāya patiṭṭhitañceva viññāṇaṃ viruḷhañca.
"Consciousness is established there and grown" (patiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ viruḷhaṃ) means consciousness is both established and grown, being capable of generating kamma and drawing forth rebirth.
Thức đã an trú và tăng trưởng ở đó (patiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ viruḷhaṃ) có nghĩa là thức đã an trú và tăng trưởng, vì nó có khả năng thúc đẩy nghiệp và kéo theo tái sanh.
Yatthāti tebhūmakavaṭṭe bhummaṃ, sabbattha vā purimapurimapade etaṃ bhummaṃ.
Yatthā (where) refers to the locative case in the three-fold saṃsāra, or it is the locative case in every preceding term.
Ở đâu (yattha) có nghĩa là ở trong ba cõi luân hồi (tebhūmakavaṭṭa), hoặc trong mọi trường hợp, đây là nghĩa của từ ở vị trí trước đó.
Atthi tattha saṅkhārānaṃ vuddhīti ye imasmiṃ vipākavaṭṭe ṭhitassa āyatiṃ vaḍḍhanahetukā saṅkhārā, te sandhāya vuttaṃ – ‘‘yattha atthi āyatiṃ punabbhavābhinibbattī’’ti yasmiṃ ṭhāne āyatiṃ punabbhavābhinibbatti atthi.
" There is growth of formations there" refers to those formations that are causes for future growth for one abiding in this round of results (vipākavaṭṭa). " where there is the production of renewed existence in the future" means in that state where there is the production of renewed existence in the future.
Ở đó có sự tăng trưởng của các hành (atthi tattha saṅkhārānaṃ vuddhī) được nói đến để chỉ các hành là nguyên nhân làm tăng trưởng trong tương lai của chúng sanh đang tồn tại trong vòng luân hồi của quả báo – "ở đâu có sự tái sanh trong tương lai" có nghĩa là ở nơi nào có sự tái sanh trong tương lai.
Atthi tattha āyatiṃ jātijarāmaraṇanti yattha paṭisandhiggahaṇaṃ, tattha khandhānaṃ abhinibbattilakkhaṇā jāti, paripākalakkhaṇā jarā, bhedanalakkhaṇaṃ maraṇañca atthi.
" There is birth, aging, and death in the future there" means where there is the taking of rebirth (paṭisandhi), there is birth (jāti) characterized by the manifestation of the aggregates, aging (jarā) characterized by maturation, and death (maraṇa) characterized by dissolution.
Ở đó có sanh, già, chết trong tương lai (atthi tattha āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ) có nghĩa là ở nơi nào có sự thọ sanh, ở đó có sanh (đặc tính là sự hiện khởi của các uẩn), già (đặc tính là sự chín muồi), và chết (đặc tính là sự tan rã).
Ayaṃ pabhāvapaññatti dukkhassa ca samudayassa cāti ayaṃ yathāvuttā desanā dukkhasaccassa samudayasaccassa ca samuṭṭhānapaññatti, vipākavaṭṭassa saṅkhārānañca taṇhāpaccayaniddesatoti adhippāyo.
" This is the designation of the manifestation of suffering and its origin" means this teaching, as explained, is the designation of the cause of the truth of suffering and the truth of the origin of suffering, meaning it is an exposition of craving as the condition for the round of results and formations.
Đây là chế định về sự phát sanh của Khổ và Khổ tập (Ayaṃ pabhāvapaññatti dukkhassa ca samudayassa ca) có nghĩa là lời thuyết giảng đã nói trên là chế định về sự phát sanh của Khổ đế và Tập đế, với ý nghĩa là sự trình bày nhân duyên của ái đối với vòng luân hồi của quả báo và các hành.
‘‘Ayaṃ pariññāpaññattī’’tiādinā ekābhisamayavaseneva maggasammādiṭṭhi catūsu ariyasaccesu pavattatīti dasseti.
By " This is the designation of full understanding" and so on, it shows that right view of the path (maggasammādiṭṭhi) operates in the four Noble Truths through a single simultaneous comprehension (ekābhisamaya) alone.
Bằng cách nói "Đây là chế định về sự liễu tri" và tiếp theo, Ngài chỉ ra rằng chánh kiến của đạo (maggasammādiṭṭhi) vận hành trong bốn Thánh Đế chỉ bằng một sự chứng ngộ duy nhất.
Ayaṃ bhāvanāpaññattīti ayaṃ dvārārammaṇehi chadvārappavattanadhammānaṃ aniccānupassanā maggassa bhāvanāpaññatti.
" This is the designation of development" means this teaching of impermanence-contemplation of phenomena operating through the six doors with their objects is the designation of the development of the path.
Đây là chế định về sự tu tập (Ayaṃ bhāvanāpaññattī) có nghĩa là sự thuyết giảng này trình bày sự tu tập của đạo, tức là quán vô thường đối với các pháp vận hành qua sáu cửa cùng với các cửa và đối tượng.
Nirodhapaññatti nirodhassāti rodhasaṅkhātāya taṇhāya maggena anavasesanirodhapaññatti.
" The designation of cessation of cessation" means the designation of the complete cessation of craving, which is called 'obstruction' (rodha), by means of the path.
Chế định về diệt, của diệt (Nirodhapaññatti nirodhassā) là chế định về sự diệt tận hoàn toàn của ái, vốn được gọi là rodha (sự ràng buộc), bằng đạo.
Uppādapaññattīti uppannassa paññāpanā.
" Designation of arising" is the designation of what has arisen.
Chế định về sanh (Uppādapaññattī) là sự trình bày về cái đã sanh.
Okāsapaññattīti ṭhānassa paññāpanā.
" Designation of opportunity" is the designation of a place.
Chế định về cơ hội (Okāsapaññattī) là sự trình bày về nơi chốn.
Āhaṭanāpaññattīti nīharaṇapaññatti.
" Designation of bringing forth" is the designation of removal.
Chế định về sự kéo ra (Āhaṭanāpaññattī) là chế định về sự loại bỏ.
Āsāṭikānanti gunnaṃ vaṇesu nīlamakkhikāhi ṭhapitaaṇḍakā āsāṭikā nāma.
" Āsāṭikā" refers to the eggs laid by blue flies in the wounds of cattle.
Đối với āsāṭikā (Āsāṭikānaṃ): Trứng do ruồi xanh đẻ trong các vết thương của bò được gọi là āsāṭikā.
Ettha yassa uppannā, tassa sattassa anayabyasanahetutāya āsāṭikā viyāti āsāṭikā, kilesā, tesaṃ āsāṭikānaṃ.
Here, those things that have arisen for a being, being a cause of harm and ruin for that being, are like fly eggs (āsāṭikā), hence they are called āsāṭikā, which means defilements; thus, "of those āsāṭikā (defilements)."
Ở đây, những phiền não được gọi là āsāṭikā vì chúng giống như trứng ruồi, là nguyên nhân gây ra sự bất lợi và tai ương cho chúng sanh nào mà chúng sanh khởi; đối với những āsāṭikā đó (tức là phiền não).
Abhinighātapaññattīti samugghātapaññatti.
" Designation of complete destruction" is the designation of eradication.
Chế định về sự đoạn trừ (Abhinighātapaññattī) là chế định về sự nhổ tận gốc.
41. Evaṃ vaṭṭavivaṭṭamukhena sammasanaupādānakkhandhamukheneva saccesu paññattivibhāgaṃ dassetvā idāni teparivaṭṭavasena dassetuṃ ‘‘idaṃ ‘dukkha’nti me, bhikkhave’’tiādi āraddhaṃ.
41. Having thus shown the division of designations in the Truths through the cycles of existence and non-existence (vaṭṭavivaṭṭa) and through the aggregates of clinging (upādānakkhandha) for contemplation, now, to show it in terms of the three-fold turning (teparivaṭṭa), the passage beginning " This is suffering, O bhikkhus" is commenced.
41. Sau khi trình bày sự phân chia các chế định trong các chân lý theo cách luân hồi và thoát ly luân hồi, và theo cách quán xét các uẩn chấp thủ, bây giờ để trình bày theo ba vòng (teparivaṭṭa), Ngài bắt đầu bằng "Này các Tỳ-khưu, đây là 'khổ'" và tiếp theo.
Tattha dassanaṭṭhena cakkhu.
There, eye (cakkhu) means seeing.
Trong đó, mắt (cakkhu) theo nghĩa là sự thấy.
Yathāsabhāvato jānanaṭṭhena ñāṇaṃ.
Knowledge (ñāṇa) means knowing things as they are in reality.
Trí (ñāṇa) theo nghĩa là sự biết đúng như bản chất.
Paṭivijjhanaṭṭhena paññā.
Wisdom (paññā) means penetrating.
Tuệ (paññā) theo nghĩa là sự thấu hiểu.
Viditakaraṇaṭṭhena vijjā.
True knowledge (vijjā) means making known.
Minh (vijjā) theo nghĩa là sự làm cho rõ biết.
Obhāsanaṭṭhena āloko.
Light (āloka) means illuminating.
Ánh sáng (āloka) theo nghĩa là sự chiếu sáng.
Sabbaṃ paññāvevacanameva.
All are synonyms for wisdom.
Tất cả đều là từ đồng nghĩa của tuệ.
Ayaṃ vevacanapaññatti.
This is the designation of synonyms.
Đây là chế định về các từ đồng nghĩa.
Sacchikiriyāpaññattīti paccakkhakaraṇapaññatti.
" Designation of realization" is the designation of making manifest.
Chế định về sự chứng ngộ (Sacchikiriyāpaññattī) là chế định về sự hiện chứng.
Tulamatulañcāti gāthāya pacurajanānaṃ paccakkhabhāvato tulitaṃ paricchinnanti tulaṃ, kāmāvacaraṃ.
In the verse " Tulamatulañca" (the measured and the immeasurable), tulaṃ (measured) means what is weighed or delimited because it is directly perceptible to many people; it refers to kāmāvacara (sensuous sphere) kamma.
Trong bài kệ "Tulamatulañcā" (Cân xứng và không cân xứng), "cân xứng" (tula) là nghiệp thuộc cõi Dục, vì nó được đo lường, được xác định do sự hiển nhiên đối với đa số người.
Na tulanti atulaṃ, tulaṃ vā sadisamassa aññaṃ lokiyakammaṃ natthīti atulaṃ, mahaggatakammaṃ.
Atulaṃ (immeasurable) means not measured, or it is immeasurable because there is no other worldly kamma similar or equal to it; it refers to mahaggata kamma (exalted kamma).
"Không cân xứng" (atula) là nghiệp thuộc cõi Đại Phạm Thiên, vì nó không cân xứng, hoặc không có nghiệp thế gian nào khác tương đương với nó.
Kāmāvacararūpāvacarakammaṃ vā tulaṃ, arūpāvacaraṃ atulaṃ, appavipākaṃ vā tulaṃ.
Alternatively, kāmāvacara and rūpāvacara kamma are tulaṃ, while arūpāvacara is atulaṃ, or kamma with little result is tulaṃ.
Hoặc nghiệp thuộc cõi Dục và cõi Sắc là "cân xứng", nghiệp thuộc cõi Vô Sắc là "không cân xứng", hoặc nghiệp quả ít là "cân xứng".
Bahuvipākaṃ atulaṃ.
Kamma with abundant results is atulaṃ.
Nghiệp quả nhiều là "không cân xứng".
Sambhavati etenāti sambhavaṃ, sambhavahetubhūtaṃ.
Sambhavaṃ means that by which existence arises; it is the cause of existence.
Điều này có thể phát sanh, nên là "sanh" (sambhavaṃ), là nhân duyên cho sự sanh.
Bhavasaṅkhāraṃ punabbhavasaṅkharaṇakaṃ.
Bhavasaṅkhāraṃ means that which fashions renewed existence.
Hành hữu (bhavasaṅkhāraṃ) là cái tạo tác tái sanh.
Avassajīti vissajjesi.
Avassajī means he abandoned.
Avassajī có nghĩa là đã từ bỏ.
Munīti buddhamuni.
Munī means the Buddha, the Sage.
Muni (Munī) là Phật Muni.
Ajjhattaratoti niyakajjhattarato.
Ajjhattarato means delighting in one's own inner self.
An trú nội tâm (Ajjhattarato) là an trú trong nội tâm của chính mình.
Samāhitoti upacārappanāsamādhivasena samāhito.
Samāhito means concentrated by means of access concentration (upacārasamādhi) and absorption concentration (appanāsamādhi).
Định tâm (Samāhito) là định tâm theo cách định cận hành và định an chỉ.
Abhindi kavacamivāti kavacaṃ viya bhindi.
Abhindi kavacamivā means he broke it like an armor.
Đã phá vỡ như áo giáp (Abhindi kavacamivā) là đã phá vỡ như áo giáp.
Attasambhavanti attani sañjātaṃ kilesaṃ.
Attasambhavaṃ means defilements arisen within oneself.
Cái tự sanh (Attasambhavaṃ) là phiền não sanh trong chính mình.
Idaṃ vuttaṃ hoti – savipākaṭṭhena sambhavaṃ bhavābhisaṅkharaṇaṭṭhena bhavasaṅkhāranti ca laddhanāmaṃ tulātulasaṅkhātaṃ lokiyakammañca ossaji, saṅgāmasīse mahāyodho kavacaṃ viya attasambhavaṃ kilesañca ajjhattarato samāhito hutvā abhindīti.
This is what is meant: The Sage (Munī), delighting in his inner self and concentrated, abandoned both worldly kamma, called tula and atula, which is named sambhava because it yields results, and bhavasaṅkhāra because it fashions existence. And he broke the defilements arisen within himself, just as a great warrior breaks armor on the battlefield.
Điều này có nghĩa là: Bậc Muni đã từ bỏ nghiệp thế gian được gọi là cân xứng và không cân xứng, vốn có tên là "sanh" (sambhava) theo nghĩa có quả báo, và "hành hữu" (bhavasaṅkhāra) theo nghĩa tạo tác tái sanh. Ngài cũng đã an trú nội tâm và định tâm, phá tan phiền não tự sanh, như một chiến binh vĩ đại phá tan áo giáp trên chiến trường.
Atha vā tulanti tulayanto tīrento.
Or tulaṃ means discerning, investigating.
Hoặc "tulaṃ" (cân xứng) là cân nhắc, xem xét kỹ lưỡng.
Atulañca sambhavanti nibbānañceva sambhavañca.
Atulañca sambhavaṃ means Nibbāna and existence.
"Atulañca sambhavaṃ" (không cân xứng và sự sanh) là Niết Bàn và sự sanh.
Bhavasaṅkhāranti bhavagāmikammaṃ.
Bhavasaṅkhāraṃ means kamma leading to existence.
Bhavasaṅkhāra (hành vi dẫn đến tái sinh) là nghiệp dẫn đến sự hiện hữu (bhava).
Avassaji munīti ‘‘pañcakkhandhā aniccā, tesaṃ nirodho nibbānaṃ nicca’’ntiādinā (paṭi. ma. 3.38 atthato samānaṃ) nayena tulayanto buddhamuni bhave ādīnavaṃ nibbāne ānisaṃsañca disvā taṃ khandhānaṃ mūlabhūtaṃ bhavasaṅkhāraṃ kammakkhayakarena ariyamaggena avassaji.
The muni released the formations of existence. The Buddha-muni, reflecting in this way, "The five aggregates are impermanent; their cessation, Nibbāna, is permanent," and so on, having seen the danger in existence and the benefit in Nibbāna, released that formation of existence, which is the root cause of the aggregates, by means of the Noble Path that brings about the destruction of kamma.
Avassaji munī (Vị ẩn sĩ đã từ bỏ) nghĩa là, vị Phật ẩn sĩ, sau khi cân nhắc theo cách thức như: “Năm uẩn là vô thường, sự diệt trừ chúng là Nibbāna thường hằng,” đã thấy sự nguy hiểm trong sự hiện hữu (bhava) và lợi ích trong Nibbāna. Ngài đã từ bỏ bhavasaṅkhāra (hành vi dẫn đến tái sinh) là căn nguyên của các uẩn, bằng con đường Thánh (ariyamagga) làm cho nghiệp diệt tận.
Kathaṃ?
How did he release it?
Bằng cách nào?
Ajjhattarato.
Delighting inwardly.
Bằng cách an trú nội tại (ajjhattarato).
So hi vipassanāvasena ajjhattarato samathavasena samāhito kavacamiva attabhāvaṃ pariyonandhitvā ṭhitaṃ attani sambhavattā ‘‘attasambhava’’nti laddhanāmaṃ sabbaṃ kilesajātaṃ abhindi, kilesābhāve kammaṃ appaṭisandhikattā avassaṭṭhaṃ nāma hoti, kilesābhāvena kammaṃ jahīti attho (dī. ni. aṭṭha. 2.169; udā. aṭṭha. 51).
For he, delighting inwardly by means of insight and composed by means of tranquillity, shattered all the defilements, named "self-arisen" because they arise in oneself, which had enveloped his being like an armor. When defilements are absent, kamma is said to be abandoned because it does not lead to rebirth. This is the meaning: he abandoned kamma through the absence of defilements.
Quả thật, vị ẩn sĩ ấy, an trú nội tại (ajjhattarato) nhờ tuệ quán (vipassanā), và đã định tĩnh (samāhito) nhờ thiền định (samatha), đã phá tan (abhindi) tất cả các phiền não (kilesa) được gọi là “attasambhava” (tự thân sinh khởi) vì chúng sinh khởi trong tự thân, bao phủ tự thân như một chiếc áo giáp (kavacamiva). Khi không còn phiền não, nghiệp không dẫn đến tái sinh, nên được gọi là đã từ bỏ. Điều này có nghĩa là, do không có phiền não, nghiệp đã được từ bỏ.
Saṅkhatāsaṅkhatadhātuvinimuttassa abhiññeyyassa abhāvato vuttaṃ ‘‘tula…pe… dhammāna’’nti.
It is said, "weighing... of phenomena," because there is no knowable phenomenon apart from the conditioned and unconditioned elements.
Vì không có pháp nào có thể được thắng tri (abhiññeyya) mà lại nằm ngoài các yếu tố hữu vi (saṅkhata) và vô vi (asaṅkhata), nên đã nói: “tula…pe… dhammāna”.
Tena dhammapaṭisambhidā vuttā hotīti āha – ‘‘nikkhepapaññatti dhammapaṭisambhidāyā’’ti.
By this, the Dhammapaṭisambhidā is stated, so it says, "the designation of exposition is the Dhammapaṭisambhidā."
Điều này có nghĩa là Dhamma-paṭisambhidā (vô ngại giải về Pháp) đã được nói đến, vì vậy, luận giải nói: “nikkhepapaññatti dhammapaṭisambhidāyā” (sự trình bày về sự đặt để là vô ngại giải về Pháp).
Bhavasaṅkhāre samudayapakkhiyaṃ sandhāyāha ‘‘pariccāgapaññattī’’ti.
Referring to that which belongs to the origin (samudaya) side among the formations of existence, it says, "the designation of relinquishment."
Liên quan đến nhóm pháp tập khởi (samudayapakkhīya) trong bhavasaṅkhāra, luận giải nói: “pariccāgapaññattī” (sự trình bày về sự từ bỏ).
Dukkhasaccapakkhiyavasena ‘‘pariññāpaññattī’’ti.
In terms of that which belongs to the suffering (dukkha) truth side, "the designation of full understanding."
Theo nhóm pháp Khổ đế (dukkhasaccapakkhīya), luận giải nói: “pariññāpaññattī” (sự trình bày về sự liễu tri).
Samādhānavisiṭṭhassa ajjhattaratabhāvassa vasena ‘‘bhāvanāpaññatti kāyagatāya satiyā’’ti vuttaṃ.
It is said, "the designation of development is of mindfulness established in the body," in terms of the state of delighting inwardly, which is distinguished by composure.
Theo khía cạnh an trú nội tại (ajjhattaratabhāva) đặc biệt với sự định tĩnh (samādhāna), đã nói: “bhāvanāpaññatti kāyagatāya satiyā” (sự trình bày về sự tu tập là niệm thân).
Ajjhattaratatāvisiṭṭhassa pana samādhānassa vasena ‘‘ṭhitipaññatti cittekaggatāyā’’ti vuttanti daṭṭhabbaṃ.
And it should be understood that it is said, "the designation of steadfastness is of one-pointedness of mind," in terms of composure distinguished by the state of delighting inwardly.
Còn theo khía cạnh định tĩnh (samādhāna) đặc biệt với sự an trú nội tại (ajjhattaratatā), phải hiểu là đã nói: “ṭhitipaññatti cittekaggatāyā” (sự trình bày về sự an trụ là nhất tâm).
Abhinibbidāpaññatti cittassāti āyusaṅkhārossajjanavasena cittassa abhinīharaṇapaññatti.
The designation of disenchantment of the mind is the designation of leading the mind towards final Nibbāna by relinquishing the life-formations.
Abhinibbidāpaññatti cittassā (sự trình bày về sự nhàm chán của tâm) là sự trình bày về việc hướng tâm đến Nibbāna bằng cách từ bỏ thọ hành (āyusaṅkhāra).
Upādānapaññattīti gahaṇapaññatti.
The designation of clinging is the designation of grasping.
Upādānapaññattī (sự trình bày về sự chấp thủ) là sự trình bày về sự nắm giữ.
Sabbaññutāyāti sammāsambuddhabhāvassa.
Of omniscience means of the state of a Perfectly Self-Enlightened One.
Sabbaññutāyā (đối với sự Toàn Giác) là đối với trạng thái Chánh Đẳng Giác.
Etena asammāsambuddhassa āyusaṅkhārossajjanaṃ natthīti dasseti.
By this, it shows that there is no relinquishing of life-formations for one who is not a Perfectly Self-Enlightened One.
Qua điều này, nó cho thấy rằng không có sự từ bỏ thọ hành (āyusaṅkhāra) đối với người không phải là Chánh Đẳng Giác.
Kilesābhāvena bhagavā kammaṃ jahatīti dassento ‘‘padālanāpaññatti avijjaṇḍakosāna’’nti āha.
Showing that the Blessed One abandons kamma due to the absence of defilements, it says, "the designation of piercing is of the egg-shells of ignorance."
Để chỉ ra rằng Thế Tôn từ bỏ nghiệp do không có phiền não, luận giải nói: “padālanāpaññatti avijjaṇḍakosāna” (sự trình bày về sự phá hủy là vỏ trứng vô minh).
Yo dukkhamaddakkhi yatonidānanti yo āraddhavipassako sabbaṃ tebhūmakaṃ dukkhaṃ adakkhi passi, tañca yatonidānaṃ yaṃ hetukaṃ, tampissa kāraṇabhāvena taṇhaṃ passi.
"Who saw suffering, from what source it arose" means that the person who has commenced insight saw all threefold suffering, and also saw its cause, which is craving, as the condition for that suffering.
Yo dukkhamaddakkhi yatonidāna (Người nào đã thấy khổ từ căn nguyên của nó) nghĩa là, người hành thiền tuệ (vipassaka) đã thấy tất cả khổ trong ba cõi, và cũng thấy rằng căn nguyên (nidāna) của nó là ái (taṇhā).
Kāmesu so jantu kathaṃ nameyyāti so evaṃ paṭipanno puriso savatthukāmesu kilesakāmesu yena pakārena nameyya abhinameyya, so pakāro natthi.
"How would that being incline to sensual pleasures?" means that there is no way in which such a person, practicing thus, would incline or bend towards sensual pleasures with their objects, or defilement-sensual pleasures.
Kāmesu so jantu kathaṃ nameyyā (Làm sao chúng sinh ấy có thể hướng về các dục) nghĩa là, người đã thực hành như vậy, không có cách nào để hướng về các dục (kāma) có đối tượng và các dục phiền não (kilesakāma).
Kāmā hi loke saṅgoti ñatvā.
"Having known that sensual pleasures are a bond in the world."
Kāmā hi loke saṅgoti ñatvā (Vì đã biết rằng các dục trong thế gian là sự ràng buộc).
Yasmā imasmiṃ loke kāmasadisaṃ bandhanaṃ natthi.
Because in this world, there is no bond like sensual pleasures.
Vì trong thế gian này, không có sự ràng buộc nào giống như dục.
Vuttañcetaṃ bhagavatā ‘‘na taṃ daḷhaṃ bandhanamāhu dhīrā’’tiādi (dha. pa. 345; saṃ. ni. 1.121; netti. 106; peṭako 15), tasmā saṅkhāre āsajjanaṭṭhena saṅgoti viditvā.
And this was said by the Blessed One: "The wise do not call that a strong bond," and so on. Therefore, knowing that they are a bond because they cling to formations.
Điều này đã được Thế Tôn nói đến: “Những người trí không nói đó là sự ràng buộc kiên cố,” v.v. Do đó, biết rằng đó là sự ràng buộc (saṅga) vì nó bám víu vào các hành (saṅkhāra).
Tesaṃ satīmā vinayāya sikkheti kāyagatāsatiyogena satimā tesaṃ kāmānaṃ vūpasamāya tīsupi sikkhāsu appamatto sikkheyyāti attho.
"Mindful, one should train for their removal" means that, being mindful through the practice of mindfulness of the body, one should train diligently in all three trainings for the appeasement of those sensual pleasures.
Tesaṃ satīmā vinayāya sikkhe (Người có niệm nên học để chế ngự chúng) nghĩa là, người có niệm, nhờ sự thực hành niệm thân (kāyagatāsati), nên siêng năng học tập trong cả ba học pháp (sikkhā) để làm lắng dịu các dục ấy.
Vevacanapaññattīti khandhādīnaṃ vevacanapaññatti.
The designation of synonyms is the designation of synonyms for aggregates and so on.
Vevacanapaññattī (sự trình bày về các từ đồng nghĩa) là sự trình bày về các từ đồng nghĩa của các uẩn (khandha), v.v.
Adakkhīti pana padena sambandhattā vuttaṃ – ‘‘dukkhassa pariññāpaññatti cā’’ti.
And it is said, "and the designation of full understanding of suffering," because it is connected with the word adakkhi (saw).
Và vì nó liên quan đến từ adakkhī (đã thấy), nên đã nói: “dukkhassa pariññāpaññatti cā” (và sự trình bày về sự liễu tri khổ).
Paccatthikato dassanapaññattīti anatthajananato paccatthikato dassanapaññatti.
The designation of seeing as an enemy is the designation of seeing as an enemy because it generates harm.
Paccatthikato dassanapaññattī (sự trình bày về sự thấy như kẻ thù) là sự trình bày về sự thấy như kẻ thù vì nó gây ra điều bất lợi.
Pāvakakappāti jalitaaggikkhandhasadisā.
Like a blazing fire means similar to a blazing mass of fire.
Pāvakakappā (giống như lửa) là giống như một đống lửa đang cháy.
Papātauragopamāti papātūpamāuragopamā ca.
Like a precipice and a snake means like a precipice and like a snake.
Papātauragopamā (giống như vực thẳm và rắn) là giống như vực thẳm và giống như rắn.
Mohasambandhano lokoti ayaṃ loko avijjāhetukehi saṃyojanehi bandho.
"The world is bound by delusion" means this world is bound by fetters whose cause is ignorance.
Mohasambandhano loko (Thế gian bị ràng buộc bởi si mê) nghĩa là, thế gian này bị ràng buộc bởi các kiết sử (saṃyojana) có nguyên nhân từ vô minh (avijjā).
Bhabbarūpova dissatīti vipannajjhāsayopi māyāya sāṭheyyena ca paṭicchāditasabhāvo bhabbajātikaṃ viya attānaṃ dasseti.
"It appears as if it were worthy" means that even one with a corrupt intention, having his true nature concealed by deceit and cunning, presents himself as if he were of a worthy nature.
Bhabbarūpova dissatī (dường như xuất hiện như một người xứng đáng) nghĩa là, dù có ý định xấu xa, nhưng do sự che đậy bản chất bằng ảo tưởng (māyā) và xảo quyệt, người đó tự thể hiện mình như một người có phẩm chất tốt.
Upadhibandhano bālo, tamasā parivāritoti tassa pana bālassa tathā dassane sammohatamasā parivāritattā kāmaguṇesu anādīnavadassitāya kilesābhisaṅkhārehi bandhattā.
"The fool is bound by attachments, enveloped by darkness" means that such a fool, in presenting himself thus, is enveloped by the darkness of extreme delusion and is bound by defilement-formations due to not seeing the danger in sensual pleasures.
Upadhibandhano bālo, tamasā parivārito (Kẻ ngu bị ràng buộc bởi các chấp thủ, bị bao phủ bởi bóng tối) nghĩa là, kẻ ngu ấy tự thể hiện như vậy là do bị bao phủ bởi bóng tối của sự si mê (sammohatamasa), không thấy được sự nguy hiểm trong các đối tượng dục lạc (kāmaguṇa), và bị ràng buộc bởi các hành phiền não (kilesābhisaṅkhāra).
Tathā bhūto cāyaṃ bālo paṇḍitānaṃ assirī viya khāyati alakkhiko eva hutvā upaṭṭhāti.
Such a fool appears to the wise as if he were wretched, indeed appearing as one without splendor.
Kẻ ngu như vậy xuất hiện trước những người trí như một người không có phước báu (assirī viya khāyati), chỉ là một kẻ không may mắn.
Tayidaṃ sabbaṃ bālassa sato rāgādikiñcanato.
All this exists for the fool because of the defilements such as lust.
Tất cả điều này là do kẻ ngu có các chướng ngại (kiñcana) như tham (rāga), v.v.
Paṇḍitassa pana paññācakkhunā passato natthi kiñcananti ayaṃ saṅkhepattho.
But for the wise one who sees with the eye of wisdom, there is no defilement (kiñcana). This is the brief meaning.
Nhưng đối với người trí, người nhìn bằng con mắt trí tuệ, không có chướng ngại nào. Đây là ý nghĩa tóm tắt.
Mohasīsena vipallāsā gahitāti āha – ‘‘desanāpaññatti vipallāsāna’’nti.
He said that perversions are grasped with delusion as the chief factor: " designation of perversions."
Vì các sự điên đảo (vipallāsa) được nắm giữ dưới sự lãnh đạo của si mê (moha), nên luận giải nói: “desanāpaññatti vipallāsāna” (sự trình bày về giáo lý là các sự điên đảo).
Viparītapaññattīti viparītākārena upaṭṭhahamānassa paññāpanā.
Perverted designation is the designation of that which appears in a perverted manner.
Viparītapaññattī (sự trình bày sai lệch) là sự trình bày về điều xuất hiện một cách sai lệch.
Atthi nibbānanti samaṇabrāhmaṇānaṃ vācāvatthumattameva.
The statement "Nibbāna exists" is merely a verbal basis for recluses and brahmins.
“Có Nibbāna” chỉ là lời nói của các Sa-môn và Bà-la-môn.
Natthi nibbānanti paramatthato alabbhamānasabhāvattāti vippaṭipannānaṃ micchāvādaṃ bhañjituṃ bhagavatā vuttaṃ – ‘‘atthi, bhikkhave, ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhata’’nti.
To refute the wrong view of those who are perverted, saying "Nibbāna does not exist" because its nature is not obtainable in the ultimate sense, the Blessed One said: " There is, bhikkhus, the unborn, unbecome, unmade, unconditioned."
Để bác bỏ quan điểm sai lầm của những người có quan điểm đối lập rằng “Không có Nibbāna” vì bản chất của nó không thể đạt được về mặt tối hậu, Thế Tôn đã nói: “Này các Tỳ-khưu, có cái không sinh, không hiện hữu, không được tạo tác, không hữu vi.”
Tattha hetuṃ dassetuṃ ‘‘no cetaṃ, bhikkhave’’tiādi vuttaṃ.
To show the reason for that, the passage beginning " If there were not, bhikkhus," was spoken.
Để chỉ ra lý do trong đó, đã nói: “no cetaṃ, bhikkhave” (này các Tỳ-khưu, nếu không có điều đó), v.v.
Tassattho – bhikkhave, yadi asaṅkhatā dhātu na abhavissa, na idha sabbassa saṅkhatassa nissaraṇaṃ siyā.
Its meaning is: Bhikkhus, if the unconditioned element did not exist, there would be no escape here from all that is conditioned.
Ý nghĩa của nó là: Này các Tỳ-khưu, nếu yếu tố vô vi (asaṅkhatā dhātu) không tồn tại, thì không thể có sự thoát ly khỏi tất cả các pháp hữu vi (saṅkhata) ở đây.
Nibbānañhi ārammaṇaṃ katvā pavattamānā sammādiṭṭhiādayo maggadhammā anavasesakilese samucchindanti, tato tividhassapi vaṭṭassa appavattīti.
For the path-factors such as right view, which arise by taking Nibbāna as their object, uproot all defilements without remainder, and thereby the three kinds of rounds (vaṭṭa) cease to occur.
Quả thật, các pháp đạo (maggadhamma) như Chánh kiến (sammādiṭṭhi), v.v., khi lấy Nibbāna làm đối tượng, sẽ diệt trừ tất cả phiền não không còn sót lại; do đó, không có sự tiếp diễn của ba loại luân hồi (vaṭṭa).
Tatthāyamadhippāyo – yathā pariññeyyatāya sauttarānaṃ kāmānaṃ rūpānañca paṭipakkhabhūtaṃ tabbidhurasabhāvaṃ nissaraṇaṃ paññāyati, evaṃ taṃsabhāvānaṃ saṅkhabhadhammānaṃ paṭipakkhabhūtena tabbidhuratāsabhāvena nissaraṇena bhavitabbaṃ, yañca taṃ nissaraṇaṃ.
Herein, the intention is this: just as an escape (nissaraṇa) from sensual pleasures and fine-material existences, which are superior in terms of being fully understood, and which are of a nature contrary to them, is designated; so too, there must be an escape of a nature contrary to the conditioned phenomena which are of such a nature, and that escape is the unconditioned element.
Ở đây, ý nghĩa là: Cũng như sự thoát ly (nissaraṇa) có bản chất đối lập với các dục (kāma) và các sắc (rūpa) vượt trội (sauttara) cần được liễu tri, thì cũng phải có sự thoát ly có bản chất đối lập với các pháp hữu vi (saṅkhata) có bản chất tương tự, và sự thoát ly đó.
Sā asaṅkhatā dhātu.
That is the unconditioned element.
Chính là yếu tố vô vi (asaṅkhatā dhātu).
Kiñca bhiyyo?
What more?
Hơn nữa, là gì?
Saṅkhatadhammārammaṇaṃ vipassanāñāṇaṃ.
Insight knowledge (vipassanāñāṇa) has conditioned phenomena as its object.
Tuệ quán (vipassanāñāṇa) có đối tượng là các pháp hữu vi (saṅkhata).
Api ca anulomañāṇaṃ kilese na samucchedavasena pajahituṃ sakkoti.
Furthermore, conforming knowledge (anulomañāṇa) cannot abandon defilements by way of eradication.
Hơn nữa, tuệ thuận thứ (anulomañāṇa) không thể diệt trừ phiền não bằng cách đoạn tận hoàn toàn.
Sammutisaccārammaṇampi paṭhamajjhānādīsu ñāṇaṃ vikkhambhanamattameva karoti, kilesānaṃ na samucchedaṃ, samucchedappahānakarañca ariyamaggañāṇaṃ, tassa saṅkhatadhammasammutisaccaviparītena ārammaṇena bhavitabbaṃ, sā asaṅkhatā dhātu.
Knowledge in the first jhāna and so forth, which has conventional truth as its object, only suppresses defilements, not eradicating them; but the noble path knowledge (ariyamaggañāṇa) eradicates them, and its object must be contrary to conditioned phenomena and conventional truth; that is the unconditioned element.
Tuệ trong các thiền định sơ thiền, v.v., có đối tượng là chân lý tương đối (sammutisacca) chỉ có thể trấn áp phiền não, chứ không đoạn tận chúng. Và tuệ đạo (ariyamaggañāṇa) là tuệ đoạn tận phiền não hoàn toàn; tuệ đó phải có đối tượng khác với các pháp hữu vi và chân lý tương đối. Đó chính là yếu tố vô vi.
Tathā nibbāna-saddo katthaci visaye aviparītattho veditabbo, upacāravuttisabbhāvato, yathā taṃ ‘‘sīhasaddo’’ti.
Similarly, in some contexts, the word "Nibbāna" should be understood with an unperverted meaning, due to the existence of metaphorical usage, just like the word "lion."
Tương tự, từ Nibbāna ở một số trường hợp phải được hiểu với ý nghĩa không sai lệch, vì có sự tồn tại của cách dùng ẩn dụ, ví dụ như từ “sīha” (sư tử).
Atha vā ‘‘atthi, bhikkhave, ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhata’’nti (udā. 73) vacanaṃ aviparītatthaṃ, bhagavatā bhāsitattā.
Alternatively, the statement " There is, bhikkhus, the unborn, unbecome, unmade, unconditioned" is unperverted in meaning, because it was spoken by the Blessed One.
Hoặc là, lời nói: “Này các Tỳ-khưu, có cái không sinh, không hiện hữu, không được tạo tác, không hữu vi” là có ý nghĩa không sai lệch, vì đã được Thế Tôn nói ra.
Yañhi bhagavatā bhāsitaṃ, taṃ aviparītatthaṃ.
For whatever was spoken by the Blessed One is unperverted in meaning.
Quả thật, lời nào được Thế Tôn nói ra, lời đó có ý nghĩa không sai lệch.
Yathā taṃ ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā, sabbe saṅkhārā dukkhā, sabbe dhammā anattā’’ti (ma. ni. 1.353, 356; kathā. 753; cūḷani. ajitamāṇavapucchāniddesa 4; paṭi. ma. 1.31; netti. 5; dha. pa. 277-279), evampi yuttivasena asaṅkhatāya dhātuyā paramatthato sabbhāvo veditabbo.
Just as the statements " All formations are impermanent, all formations are suffering, all phenomena are non-self," so too, the existence of the unconditioned element in the ultimate sense should be understood by way of reasoning.
Cũng như lời nói: “Tất cả các hành là vô thường, tất cả các hành là khổ, tất cả các pháp là vô ngã,” thì cũng vậy, sự tồn tại của yếu tố vô vi (asaṅkhatā dhātu) về mặt tối hậu phải được hiểu theo cách hợp lý.
Kiṃ vā etāya yutticintāya?
Or what is the use of this consideration of reasoning?
Hoặc là, suy nghĩ về lý lẽ này để làm gì?
Yasmā bhagavatā ‘‘atthi, bhikkhave, ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhatanti (udā. 73), appaccayā dhammā asaṅkhatā dhammāti (dha. sa. dukamātikā 7-8) ca, asaṅkhatañca vo, bhikkhave, dhammaṃ desessāmi asaṅkhatagāminiñca paṭipada’’ntiādinā (saṃ. ni. 4.366-367, 377) ca anekehi suttapadehi nibbānadhātuyā paramatthato sabbhāvo desitoti.
Because the ultimate existence of the Nibbāna element has been taught by the Blessed One through many sutta passages, such as " There is, bhikkhus, the unborn, unbecome, unmade, unconditioned," and "The unconditioned phenomena are phenomena without conditions," and " I shall teach you, bhikkhus, the unconditioned Dhamma and the path leading to the unconditioned."
Bởi vì Đức Thế Tôn đã thuyết giảng về sự hiện hữu tối hậu của Nibbānadhātu bằng nhiều đoạn kinh khác nhau, như: “Này các tỳ-khưu, có cái không sinh, không thành, không tạo tác, không hữu vi”, và “các pháp không duyên là các pháp không hữu vi”, và “Này các tỳ-khưu, Ta sẽ thuyết giảng cho các ông về pháp không hữu vi và con đường dẫn đến pháp không hữu vi”.
Tattha upanayanapaññattīti paṭipakkhato hetuupanayanassa paññāpanā.
Herein, upanayana-paññatti is the designation of the bringing forward of a reason from the opposite side.
Trong đó, Upanayanapaññatti (Sự chế định dẫn đến) là sự trình bày nguyên nhân dẫn đến sự hiện hữu (của Nibbāna) từ phía đối lập.
Jotanāpaññattīti paṭiññātassa atthassa siddhiyā pakāsanāpaññatti.
Jotanā-paññatti is the designation that reveals the accomplishment of the declared meaning.
Jotanāpaññatti (Sự chế định làm sáng tỏ) là sự chế định làm sáng tỏ sự thành tựu của ý nghĩa đã được tuyên bố.
Sesaṃ sabbaṃ suviññeyyameva.
All the rest is very easily understood.
Tất cả phần còn lại đều rất dễ hiểu.
42. Tattha katamo otaraṇo hāroti otaraṇahāravibhaṅgo.
42. " What is the mode of descent here?" This is the exposition of the mode of descent.
42. Trong đó, phương pháp Otaraṇa là gì? – Đó là phân tích phương pháp Otaraṇa.
Tattha asekkhā vimuttīti ayaṃ tedhātuke vītarāgatā asekkhā phalavimutti.
Herein, unconditioned liberation refers to this freedom from lust in the three realms, which is the unconditioned fruit-liberation.
Trong đó, sự giải thoát vô học (asekkhā vimutti) này là sự ly tham trong ba cõi, là sự giải thoát quả vị vô học.
Tāniyevāti tāni asekkhāyaṃ vimuttiyaṃ saddhādīni.
Those very things refers to those qualities like faith, etc., in unconditioned liberation.
Chính những điều đó (tāniyevā) là những điều như tín (saddhā) v.v., trong sự giải thoát vô học đó.
Ayaṃ indriyehi otaraṇāti asekkhāya vimuttiyā niddhāritehi saddhādīhi indriyehi saṃvaṇṇanāya otaraṇā.
This is descent through the faculties means descent by way of explanation through the faculties such as faith, etc., which are determined in unconditioned liberation.
Đây là sự đi vào bằng các căn (indriya) – đó là sự đi vào bằng cách giải thích các căn như tín v.v., đã được xác định trong sự giải thoát vô học.
Pañcindriyāni vijjāti sammāsaṅkappo viya sammādiṭṭhiyā upakārakattā paññākkhandhe saddhādīni cattāri indriyāni vijjāya upakārakattā saṅgaṇhanavasena vuttāni.
The five faculties are knowledge: just as right thought is a helper of right view, so too, the four faculties of faith and so forth are stated as included in the aggregate of wisdom by way of being helpers of knowledge.
Năm căn là minh (pañcindriyāni vijjā) – Giống như chánh tư duy (sammāsaṅkappa) là trợ duyên cho chánh kiến (sammādiṭṭhi) trong uẩn tuệ (paññākkhandha), bốn căn như tín v.v., được nói đến ở đây theo cách bao gồm chúng là trợ duyên cho minh.
Saṅkhārapariyāpannānīti pañcasu khandhesu saṅkhārakkhandhe antogadhāni.
Saṅkhārapariyāpannānī means included within the saṅkhāra-khandha among the five khandhas.
Thuộc về các hành (saṅkhārapariyāpannāni) – nghĩa là chúng nằm trong hành uẩn (saṅkhārakkhandha) trong năm uẩn.
Ye saṅkhārā anāsavāti taṃ saṅkhārakkhandhaṃ viseseti, aggaphalassa adhippetattā.
Ye saṅkhārā anāsavā (those saṅkhāras that are without taints) specifies that saṅkhāra-khandha, because the highest fruit (arahatta-phala) is intended.
Những hành không lậu hoặc (ye saṅkhārā anāsavā) – điều này đặc trưng cho hành uẩn đó, vì quả vị tối thượng (arahatta-phala) được đề cập.
Tato eva ca no bhavaṅgā.
For that very reason, they are not conditions for (further) existence.
Cũng từ đó mà không phải là hữu phần (bhavaṅga).
Dhammadhātusaṅgahitāti aṭṭhārasadhātūsu dhammadhātusaṅgahitā.
Dhammadhātusaṅgahitā means included in the Dhamma-element among the eighteen elements.
Được nhiếp trong pháp giới (dhammadhātusaṅgahitā) – được nhiếp trong pháp giới (dhammadhātu) trong mười tám giới (dhātu).
Yadipi pubbe vītarāgatā asekkhā vimutti dassitā, tassā pana paṭipattidassanatthaṃ ‘‘ayaṃ ahamasmīti anānupassī’’ti dassanamaggo idha vuttoti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘ayaṃ ahamasmīti anānupassī’’tiādi vuttaṃ.
Although the Asekkhā Vimutti (unconditioned liberation) free from passion was shown before, in order to show the practice for it, the path of insight, "one does not perceive 'this is I am'," is stated here; to show this meaning, the passage beginning with "ayaṃ ahamasmīti anānupassī" was stated.
Mặc dù trước đó sự giải thoát vô học (asekkhā vimutti) đã được trình bày là sự ly tham, nhưng để trình bày con đường thực hành của nó, câu “không quán chiếu ‘đây là ta’” đã được nói đến ở đây như con đường thấy (dassanamagga); để trình bày ý nghĩa này, câu “không quán chiếu ‘đây là ta’” v.v., đã được nói đến.
Sabbaṃ vuttanayameva.
Everything is in the manner already stated.
Tất cả đều theo cách đã nói.
43. Nissitassa calitanti taṇhādiṭṭhivasena kammaṃ anavaṭṭhānaṃ.
43. Nissitassa calitaṃ means the wavering and instability of kamma due to craving and wrong view.
43. Sự dao động của người có nương tựa (nissitassa calitaṃ) – là sự bất ổn định của nghiệp do tham ái và tà kiến.
Cutūpapātoti aparāparaṃ cavanaṃ upapatanañca.
Cutūpapāto means passing away and reappearing again and again.
Sự chết đi và tái sinh (cutūpapāto) – là sự chết đi và tái sinh liên tục.
Nissitapade labbhamānaṃ nissayanaṃ uddharanto āha – ‘‘nissayo nāmā’’ti.
Extracting the support found in the word 'nissita', he said: "Nissayo nāmā" (what is called a support).
Nhằm làm rõ sự nương tựa được tìm thấy trong từ "nissita", nên nói rằng – “nissaya (sự nương tựa) được gọi là…”.
Taṇhānissayoti taṇhābhiniveso.
Taṇhānissayo means attachment to craving.
Sự nương tựa tham ái (taṇhānissayo) – là sự chấp thủ tham ái.
So hi taṇhācaritassa patiṭṭhābhāvena tathā vutto.
Indeed, it is called such because it serves as a foundation for one whose conduct is driven by craving.
Điều đó được nói như vậy vì nó là nền tảng cho người có tham ái.
Evaṃ diṭṭhinissayopi daṭṭhabbo.
Similarly, diṭṭhinissayo (support of wrong view) should be understood.
Tương tự, sự nương tựa tà kiến (diṭṭhinissayo) cũng nên được hiểu như vậy.
Rattassa cetanāti cetanāpadhānattā saṅkhārakkhandhadhammānaṃ cetanāsīsena taṇhaṃ eva vadati.
Rattassa cetanā (the volition of one who is attached) refers to craving itself, with volition as the primary factor, because the saṅkhāra-khandha phenomena are dominated by volition.
Tâm sở tư của người tham đắm (rattassa cetanā) – vì các pháp thuộc hành uẩn lấy tâm sở tư làm chủ đạo, nên chỉ nói đến tham ái bằng cách lấy tâm sở tư làm đầu.
Tenevāha – ‘‘ayaṃ taṇhānissayo’’ti.
Therefore, he said: "ayaṃ taṇhānissayo" (this is the support of craving).
Chính vì vậy mà nói – “đây là sự nương tựa tham ái”.
Yasmā pana viparītābhiniveso mohassa balavabhāve eva hoti, tasmā ‘‘yā mūḷhassa cetanā, ayaṃ diṭṭhinissayo’’ti vuttaṃ.
However, since perverted attachment occurs only when delusion is strong, it is said: "yā mūḷhassa cetanā, ayaṃ diṭṭhinissayo" (the volition of the deluded is the support of wrong view).
Vì sự chấp thủ sai lầm chỉ xảy ra khi si mê mạnh mẽ, nên nói rằng “tâm sở tư của người si mê, đây là sự nương tựa tà kiến”.
Evaṃ cetanāsīsena taṇhādiṭṭhiyo vatvā idāni tattha nippariyāyena cetanaṃyeva gaṇhanto ‘‘cetanā pana saṅkhārā’’ti āha.
Having thus spoken of craving and wrong view by means of volition, now, directly taking volition itself, he says: "cetanā pana saṅkhārā" (but volitions are formations).
Như vậy, sau khi nói về tham ái và tà kiến bằng cách lấy tâm sở tư làm đầu, bây giờ, khi trực tiếp lấy tâm sở tư ở đó, thì nói rằng “tâm sở tư là các hành”.
Yā rattassa vedanā, ayaṃ sukhā vedanāti sukhāya vedanāya rāgo anusetīti katvā vuttaṃ.
Yā rattassa vedanā, ayaṃ sukhā vedanā (the feeling of one who is attached is pleasant feeling) is stated because craving lies latent in pleasant feeling.
Thọ của người tham đắm là thọ lạc (yā rattassa vedanā, ayaṃ sukhā vedanā) – được nói như vậy vì tham ái tiềm ẩn trong thọ lạc.
Tathā adukkhamasukhāya vedanāya avijjā anusetīti āha – ‘‘yā sammūḷhassa vedanā, ayaṃ adukkhamasukhā vedanā’’ti.
Similarly, he says that ignorance lies latent in neither-painful-nor-pleasant feeling: "yā sammūḷhassa vedanā, ayaṃ adukkhamasukhā vedanā" (the feeling of the deluded is neither-painful-nor-pleasant feeling).
Tương tự, vô minh tiềm ẩn trong thọ không khổ không lạc, nên nói rằng – “thọ của người si mê là thọ không khổ không lạc”.
Idha vedanāsīsena cetanā vuttā.
Here, volition is spoken of by means of feeling.
Ở đây, tâm sở tư được nói đến bằng cách lấy thọ làm đầu.
Taṇhāyāti taṇhaṃ.
Taṇhāya means craving.
Do tham ái (taṇhāya) – là tham ái.
Diṭṭhiyāti diṭṭhiṃ.
Diṭṭhiyā means wrong view.
Do tà kiến (diṭṭhiyā) – là tà kiến.
Yathā vā sesadhammānaṃ taṇhāya nissayabhāve puggalo taṇhāya nissitoti vuccati.
Or, just as a person is said to be supported by craving when craving is the support for other phenomena.
Hoặc, giống như khi một người được gọi là nương tựa vào tham ái vì tham ái là sự nương tựa của các pháp còn lại.
Evaṃ taṇhāya sesadhammānaṃ paccayabhāve puggalo taṇhāya nissitoti vuccatīti āha – ‘‘taṇhāya anissito’’ti.
Similarly, when craving is the condition for other phenomena, a person is said to be supported by craving; thus, he says: "taṇhāya anissito" (not supported by craving).
Tương tự, khi tham ái là duyên cho các pháp còn lại, người ấy được gọi là nương tựa vào tham ái, nên nói rằng – “không nương tựa vào tham ái”.
Passaddhīti darathapaṭippassambhanā.
Passaddhī means the calming of agitation.
Sự khinh an (passaddhī) – là sự lắng dịu của sự lo âu.
Kāyikāti karajakāyasannissitā.
Kāyikā means related to the physical body.
Thuộc về thân (kāyikā) – là nương tựa vào thân (karajakāya).
Cetasikāti cittasannissitā.
Cetasikā means related to the mind.
Thuộc về tâm (cetasikā) – là nương tựa vào tâm.
Yasmā pana sā darathapaṭippassaddhi kāyacittānaṃ sukhe sati pākaṭā hoti, tasmā ‘‘yaṃ kāyikaṃ sukha’’ntiādinā phalūpacārena vuttāya passaddhiyā natiabhāvassa kāraṇabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘passaddhakāyo’’tiādi vuttaṃ.
However, since that calming of agitation becomes manifest when there is happiness in body and mind, the passage beginning with "yaṃ kāyikaṃ sukhaṃ" (whatever bodily pleasure) was stated to show the causal nature of the absence of inclination in passaddhi, which is spoken of by way of its result, as in "passaddhakāyo" (one whose body is tranquil).
Vì sự lắng dịu lo âu đó rõ ràng khi thân và tâm có lạc, nên để trình bày nguyên nhân của sự không hướng đến trong sự khinh an được nói đến bằng cách ẩn dụ về quả vị qua câu “lạc thân” v.v., câu “thân khinh an” v.v., đã được nói đến.
Soti evaṃ vimuttacitto khīṇāsavo.
So means such a one, with a liberated mind, one whose taints are destroyed.
Người ấy (so) – là vị A-la-hán đã giải thoát tâm như vậy, đã đoạn tận lậu hoặc.
Rūpasaṅkhaye vimuttoti rūpānaṃ saṅkhayasaṅkhāte nibbāne vimutto.
Rūpasaṅkhaye vimutto means liberated in Nibbāna, which is the destruction of rūpa.
Giải thoát khi sắc diệt tận (rūpasaṅkhaye vimutto) – là giải thoát trong Nibbāna, tức là sự diệt tận của sắc.
Atthītipi na upetīti sassato attā ca loko cātipi taṇhādiṭṭhiupayena na upeti na gaṇhāti.
Atthītipi na upetī means he does not grasp or adhere, by way of craving and wrong view, to the notion that the self and the world are eternal.
Cũng không chấp thủ rằng có (atthītipi na upetī) – không chấp thủ, không nắm giữ bằng cách tham ái và tà kiến rằng có tự ngã thường còn và thế giới thường còn.
Natthīti asassatoti.
Natthī means non-eternal.
Không có (natthī) – là vô thường.
Atthi natthīti ekaccaṃ sassataṃ ekaccaṃ asassatanti.
Atthi natthī means partly eternal, partly non-eternal.
Có và không có (atthi natthī) – là một phần thường còn, một phần vô thường.
Nevatthi no natthīti amarāvikkhepavasena.
Nevatthi no natthī means by way of the eel-wriggler's view.
Cũng không có cũng không không có (nevatthi no natthī) – theo cách hoài nghi (amarāvikkhepa).
Gambhīroti uttānabhāvahetūnaṃ kilesānaṃ abhāvena gambhīro.
Gambhīro means profound due to the absence of defilements, which are the cause of shallowness.
Sâu xa (gambhīro) – là sâu xa do không có các phiền não là nguyên nhân của sự nông cạn.
Nibbutoti atthītiādinā upagamanakilesānaṃ vūpasamena parinibbuto sītibhūto.
Nibbuto means fully extinguished, cooled, by the appeasement of the defilements of adherence such as "it exists."
Đã tịch tịnh (nibbuto) – là đã hoàn toàn tịch tịnh, đã trở nên mát mẻ do sự lắng dịu của các phiền não chấp thủ bằng cách “có” v.v.
Idhāgatīti paralokato idha āgati.
Idhāgatī means coming here from the other world.
Sự đến đây (idhāgatī) – là sự đến đây từ thế giới khác.
Gatīti idhalokato paralokagamanaṃ.
Gatī means going to the other world from this world.
Sự đi (gatī) – là sự đi từ thế giới này đến thế giới khác.
Taṃ pana punabbhavoti āha ‘‘peccabhavo’’ti.
That going to the other world is rebirth, so he says "peccabhavo" (existence after death).
Tuy nhiên, điều đó là sự tái sinh, nên nói rằng “là hữu” (peccabhavo).
Idha huranti dvārārammaṇadhammā dassitāti ‘‘ubhayamantarenā’’ti padena dvārappavattadhamme dassento ‘‘phassasamuditesu dhammesū’’ti āha.
Here, the words "idha huraṃ" indicate the door-object phenomena, so by the phrase "ubhayamantarenā" (between both), showing the phenomena occurring at the doors, he says "phassasamuditesu dhammesu" (in phenomena arisen with contact).
Ở đây, các pháp đối tượng và căn được trình bày qua các từ “đây và kia” (idha huraṃ); do đó, bằng từ “giữa cả hai” (ubhayamantarenā), khi trình bày các pháp phát sinh từ căn, thì nói rằng “trong các pháp phát sinh do xúc” (phassasamuditesu dhammesu).
Tassattho – phassena saddhiṃ phassena kāraṇabhūtena ca samuditesu sambhūtesu viññāṇavedanāsaññācetanāvitakkavicārādidhammesu.
Its meaning is: in phenomena such as consciousness, feeling, perception, volition, initial application, and sustained application, which have arisen with contact and with contact as their condition.
Ý nghĩa của nó là – trong các pháp như thức, thọ, tưởng, tư, tầm, tứ v.v., phát sinh cùng với xúc và do xúc làm nguyên nhân.
Attānaṃ na passatīti tesaṃ dhammānaṃ anattabhāveneva tattha attānaṃ na passati.
Attānaṃ na passatī means he does not perceive a self in those phenomena, precisely because those phenomena are non-self.
Không thấy tự ngã (attānaṃ na passatī) – là không thấy tự ngã trong các pháp đó chỉ vì chúng là vô ngã.
Virajjati virāgā vimuccatīti padehi lokuttaradhammānaṃ paṭiccasamuppādabhāvaṃ dassento tadatthatāya sīlādīnampi pariyāyena tabbhāvamāha ‘‘lokuttaro’’tiādinā.
By the terms 'becomes dispassionate, through dispassion is liberated,' intending to show the dependent co-arising nature of the supramundane qualities, he states that the qualities such as sīla also possess that nature indirectly, because they lead to that very result of dispassion and liberation, beginning with " supramundane."
Bằng các từ “ly tham, do ly tham mà giải thoát”, khi trình bày tính chất duyên khởi của các pháp siêu thế, thì nói rằng “siêu thế” (lokuttaro) v.v., theo cách ẩn dụ về tính chất đó của giới v.v., vì mục đích đó.
45. Tattha katamo sodhano hāroti sodhanahāravibhaṅgo.
45. Tattha katamo sodhano hāro is the explanation of the Sodhana-hāra.
45. Trong đó, phương pháp Sodhana là gì? – Đó là phân tích phương pháp Sodhana.
Tattha bhagavā padaṃ sodhetīti ‘‘avijjāya nivuto loko’’ti (su. ni. 1039; cūḷani. ajitamāṇavapucchā 58, ajitamāṇavapucchāniddesa 2) vadanto bhagavā – ‘‘kenassu nivuto loko’’ti (su. ni. 1038; cūḷani. ajitamāṇavapucchā 57, ajitamāṇavapucchāniddesa 1) āyasmatā ajitena pucchāvasena vuttaṃ padaṃ sodheti nāma, tadatthassa vissajjanato.
There, " the Blessed One purifies the word" means that the Blessed One, by saying "the world is enveloped by ignorance," purifies the word spoken by Venerable Ajita in the form of a question, "By what is the world enveloped?" because he explains its meaning.
Trong đó, Đức Thế Tôn làm sạch từ ngữ (bhagavā padaṃ sodhetī) – Đức Thế Tôn khi nói “thế gian bị vô minh che lấp”, thì làm sạch từ ngữ đã được Tôn giả Ajita hỏi rằng “thế gian bị cái gì che lấp?”, vì đã giải đáp ý nghĩa của từ đó.
No ca ārambhanti na tāva ārambhaṃ sodheti, ñātuṃ icchitassa atthassa apariyositattā.
" But not the undertaking" means that he does not yet purify the undertaking, because the meaning desired to be known has not been fully clarified.
Nhưng chưa làm sạch sự khởi đầu (no ca ārambhaṃ) – chưa làm sạch sự khởi đầu, vì ý nghĩa muốn biết chưa hoàn tất.
Suddho ārambhoti ñātuṃ icchitassa atthassa pabodhitattā sodhito ārambhoti attho.
" The undertaking is purified" means that the undertaking (the meaning desired to be known) is purified because its meaning has been awakened.
Sự khởi đầu đã được làm sạch (suddho ārambho) – nghĩa là sự khởi đầu đã được làm sạch vì ý nghĩa muốn biết đã được làm cho rõ ràng.
Aññāṇapakkhandānaṃ dveḷhakajātānaṃ vā pucchanakāle pucchitānaṃ pucchāvisayo avijaṭaṃ mahāgahanaṃ viya mahāduggaṃ viya ca andhakāraṃ avibhūtaṃ hoti.
At the time of questioning by those who are steeped in ignorance or those who are in doubt, the subject of the question is unclear, like a great thicket, like a great inaccessible place, and obscure, not manifest.
Đối với những người chìm đắm trong sự vô minh, hoặc những người có tâm lưỡng lự, vào lúc hỏi, phạm vi câu hỏi của những người được hỏi trở nên không rõ ràng, như một khu rừng rậm lớn, như một con đường khó đi lớn, và bóng tối không được hiển lộ.
Yadā ca bhagavatā paṇḍitehi vā bhagavato sāvakehi apade padaṃ dassentehi nijjaṭaṃ nigumbaṃ katvā pañhe vissajjite mahatā gandhahatthinā abhibhavitvā obhaggapadālito gahanappadeso viya vigatandhakāro vibhūto upaṭṭhahamāno visodhito nāma hoti.
But when the questions are answered by the Blessed One or by the wise disciples of the Blessed One, revealing the meaning where there was none, making it free from tangles and thickets, it becomes clear, free from darkness, manifest, and is called purified, like a thicket-ridden area trampled and broken by a mighty fragrant elephant.
Và khi Đức Thế Tôn hoặc các bậc hiền trí, hoặc các đệ tử của Đức Thế Tôn, chỉ ra từng bước trong những gì không có bước, làm cho các vấn đề trở nên không rối rắm, không che khuất, thì chúng được giải quyết, giống như một khu rừng rậm bị một con voi chúa hùng mạnh xông vào giẫm đạp, trở nên không còn bóng tối, hiển lộ rõ ràng, và được gọi là đã được thanh lọc.
46. Tattha katamo adhiṭṭhāno hāroti adhiṭṭhānahāravibhaṅgo.
46. Tattha katamo adhiṭṭhāno hāro is the explanation of the Adhiṭṭhāna-hāra.
46. Ở đây, Adhiṭṭhānahāra là gì? Đây là phần giải thích về Adhiṭṭhānahāra.
Tattha tathā dhārayitabbāti ekattavemattatāsaṅkhātasāmaññavisesamattato dhārayitabbā, na pana tattha kiñci vikappetabbāti adhippāyo.
There, " they should be maintained thus" means that they should be maintained merely as common and specific characteristics, i.e., as unity and diversity, and nothing should be further conceptualized there.
Ở đây, phải được giữ nguyên như vậy có nghĩa là phải được giữ nguyên theo tính chất chung và đặc biệt của sự đồng nhất (ekatta) và sự đa dạng (vemattatā), không nên có bất kỳ sự suy diễn nào khác ở đó.
Avikappetabbatāya kāraṇaṃ niddesavāravaṇṇanāyaṃ vuttameva.
The reason for not conceptualizing further has already been stated in the Niddesavāra-vaṇṇanā.
Lý do không nên suy diễn đã được nói đến trong phần giải thích về Niddesavāra.
Taṃ taṃ phalaṃ maggati gavesatīti maggo, tadatthikehi maggīyati gavesīyatīti vā maggo.
That which seeks or investigates this or that fruit is called a magga (path), or it is called a magga because it is sought or investigated by those who desire such fruits.
Tìm kiếm, truy cầu quả vị đó, đó là con đường (magga); hoặc được những người có mục đích đó tìm kiếm, truy cầu, đó là con đường (magga).
Niratiyaṭṭhena nirassādaṭṭhena ca nirayo.
It is niraya (hell) in the sense of being devoid of delight and devoid of gratification.
Với ý nghĩa không có niềm vui, không có sự thích thú, đó là địa ngục (niraya).
Uddhaṃ anugantvā tiriyaṃ añcitāti tiracchānā.
Those who do not go upwards but move horizontally are tiracchānā (animals).
Không đi lên mà đi ngang, đó là súc sanh (tiracchānā).
Tiracchānāva tiracchānayoni.
Tiracchānayoni is indeed the animal realm.
Súc sanh là loài súc sanh (tiracchānayoni).
Petatāya petti, ito pecca gatabhāvoti attho.
Petti (ghosts) means having died and gone to another existence; the meaning is the state of having gone forth from this world after dying.
Vì là ngạ quỷ (peta), đó là pettī, nghĩa là đã chết và đi đến một cảnh giới khác.
Petti eva pettivisayo.
Pettivisayo is indeed the realm of ghosts.
Ngạ quỷ là cảnh giới ngạ quỷ (pettivisayo).
Na suranti na bhāsanti na dibbantīti asurā.
Those who do not shine, do not glow, do not radiate are asurā (demons).
Không tỏa sáng, không chiếu rọi, không hiển linh, đó là phi thiên (asurā).
Asurā eva asurayoni.
Asurayoni is indeed the realm of demons.
Phi thiên là loài phi thiên (asurayoni).
Dibbehi rūpādīhi suṭṭhu aggāti saggā.
They are saggā (heavens) because they are exceedingly excellent with divine forms and so on.
Vượt trội một cách tuyệt vời với các sắc tướng, v.v. của chư thiên, đó là cõi trời (saggā).
Manassa ussannatāya manussā.
Manussā (humans) due to the abundance of mind.
Vì có tâm ý dồi dào, đó là loài người (manussā).
Vānaṃ vuccati taṇhā, taṃ tattha natthīti nibbānaṃ.
Vāna is said to be craving; since that (craving) is not there (in Nibbāna), it is Nibbāna.
Vāna được gọi là tham ái (taṇhā), điều đó không tồn tại ở đó, đó là Nibbāna.
Nirayaṃ gacchatīti nirayagāmī.
One who goes to hell is nirayagāmī.
Đi đến địa ngục, đó là kẻ đi đến địa ngục (nirayagāmī).
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Trong các trường hợp khác cũng theo cùng một cách.
Asurayoniyoti asurayoniyā hito, asurajātinibbattanakoti attho.
Asurayoniyo means suitable for the asura realm, or causing the asura species to be born.
Asurayoniyo nghĩa là phù hợp với loài phi thiên, tức là sinh ra trong loài phi thiên.
Saggaṃ gametīti saggagāmiyo.
One who causes to go to heaven is saggagāmiyo.
Đưa đến cõi trời, đó là những người đi đến cõi trời (saggagāmiyo).
Manussagāmīti manussalokagāmī.
Manussagāmī means one who goes to the human world.
Manussagāmī nghĩa là đi đến cõi người.
Paṭisaṅkhānirodhoti paṭisaṅkhāya paṭipakkhabhāvanāya nirodho, paṭipakkhe vā tathā appavatte uppajjanārahassa paṭipakkhavuttiyā anuppādo.
Paṭisaṅkhānirodha means cessation through reflection and cultivation of the opposite, or the non-arising of what is fit to arise due to the activity of the opposite, when the opposite does not occur in that manner.
Paṭisaṅkhānirodho nghĩa là sự diệt trừ bằng cách quán chiếu, bằng cách tu tập pháp đối trị; hoặc là sự không sinh khởi của những gì đáng lẽ phải sinh khởi do sự hoạt động của pháp đối trị khi pháp đối trị ấy không hoạt động theo cách đó.
Appaṭisaṅkhānirodhoti saṅkhatadhammānaṃ sarasanirodho, khaṇikanirodhoti attho.
Appaṭisaṅkhānirodha means the natural cessation of conditioned phenomena, i.e., momentary cessation.
Appaṭisaṅkhānirodho nghĩa là sự diệt trừ tự nhiên của các pháp hữu vi, tức là sự diệt trừ từng sát na (khaṇikanirodha).
47. Rūpanti ekattatā.
47. Rūpa means unity.
47. Sắc (rūpa) là sự đồng nhất.
Bhūtānaṃ upādāyāti vemattatā.
Bhūtānaṃ upādāya means diversity.
Bhūtānaṃ upādāya là sự đa dạng.
Upādārūpanti ekattatā.
Upādārūpa means unity.
Upādārūpa là sự đồng nhất.
Cakkhāyatanaṃ…pe… kabaḷīkāro āhāroti vemattatā.
Cakkhāyatanaṃ…pe… kabaḷīkāro āhāro means diversity.
Cakkhāyatanaṃ... v.v... Kabaḷīkāro āhāro là sự đa dạng.
Tathā bhūtarūpanti ekattatā.
Likewise, bhūtarūpa means unity.
Cũng vậy, bhūtarūpa là sự đồng nhất.
Pathavīdhātu …pe… vāyodhātūti vemattatā.
Pathavīdhātu…pe… vāyodhātu means diversity.
Pathavīdhātu ... v.v... Vāyodhātu là sự đa dạng.
Pathavīdhātūti ekattatā.
Pathavīdhātu means unity.
Pathavīdhātu là sự đồng nhất.
Vīsati ākārā vemattatā.
The twenty aspects mean diversity.
Hai mươi khía cạnh là sự đa dạng.
Āpodhātūti ekattatā.
Āpodhātu means unity.
Āpodhātu là sự đồng nhất.
Dvādasa ākārā vemattatā.
The twelve aspects mean diversity.
Mười hai khía cạnh là sự đa dạng.
Tejodhātūti ekattatā.
Tejodhātu means unity.
Tejodhātu là sự đồng nhất.
Cattāro ākārā vemattatā.
The four aspects mean diversity.
Bốn khía cạnh là sự đa dạng.
Vāyodhātūti ekattatā.
Vāyodhātu means unity.
Vāyodhātu là sự đồng nhất.
Cha ākārā vemattatāti imamatthaṃ dassento ‘‘dvīhi ākārehi dhātuyo pariggaṇhātī’’tiādimāha.
Showing this meaning, "Six aspects are distinctness", it is said, "He discerns the elements in two ways," and so on.
Sáu khía cạnh là sự đa dạng. Để chỉ rõ ý nghĩa này, Đức Thế Tôn đã nói: "với hai khía cạnh, các yếu tố được phân loại" v.v.
Tattha kesāti kesā nāma upādinnakasarīraṭṭhakā kakkhaḷalakkhaṇā imasmiṃ sarīre pāṭiyekko pathavīdhātukoṭṭhāso.
In that, hairs are parts of the earth element, individually existing in this body, having the characteristic of hardness, and are based in the grasped body.
Trong đó, Kesā là tóc, là một phần của địa đại trong thân thể được chấp thủ, có đặc tính cứng rắn, tồn tại riêng biệt trong thân này.
Lomā nāma…pe… matthaluṅgaṃ nāma sarīraṭṭhakaṃ kakkhaḷalakkhaṇaṃ imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāsoti ayaṃ vemattatā.
Body-hairs, etc., brain (matthaluṅgaṃ) are parts individually existing in this body, based in the body, having the characteristic of hardness. This is the distinctness.
Lomā là lông... v.v... Matthaluṅgaṃ là não, có đặc tính cứng rắn, tồn tại trong thân thể, là một phần riêng biệt trong thân này. Đây là sự đa dạng.
Āpodhātūtiādikoṭṭhāsesu pittādīsu eseva nayo.
The same method applies to the parts of the water element (āpodhātu), such as bile, etc.
Trong các phần của thủy đại (āpodhātu) v.v., như mật, v.v., cũng theo cách tương tự.
Ayaṃ pana viseso – yena cāti yena tejodhātunā kupitena.
However, this is the distinction: that by which is by the agitated fire element.
Tuy nhiên, có một điểm khác biệt: Yena cā nghĩa là do yếu tố lửa (tejodhātu) bị rối loạn.
Santappatīti ayaṃ kāyo santappati ekāhikajarādibhāvena usumajāto hoti.
Is heated means this body is heated; it becomes hot, experiencing conditions like intermittent fever.
Santappatī nghĩa là thân này bị nóng, trở nên sốt do các bệnh như sốt cách nhật, v.v.
Yena ca jīrīyatīti yena ayaṃ kāyo jarīyati.
And that by which it decays means that by which this body decays.
Yena ca jīrīyatī nghĩa là do yếu tố nào mà thân này bị lão hóa.
Indriyavekallataṃ balakkhayaṃ valittacapalitādiñca pāpuṇāti.
It reaches a state of impaired faculties, loss of strength, and conditions such as wrinkles and grey hair.
Trở nên suy yếu các căn, mất sức lực, da nhăn, tóc bạc, v.v.
Yena ca pariḍayhatīti yena kupitena ayaṃ kāyo ḍayhati, so ca puggalo ‘‘ḍayhāmi ḍayhāmī’’ti kandanto satadhotasappigosītacandanādilepanaṃ tālavaṇṭavātañca paccāsīsati.
And that by which it is consumed by fever means that by the agitated fire element this body burns, and that person, crying "I burn, I burn," longs for applications of ghee purified a hundred times, Gosīta sandalwood, and similar substances, and for the fanning of a palm-leaf fan.
Yena ca pariḍayhatī nghĩa là do yếu tố nào bị rối loạn mà thân này bị thiêu đốt, và người đó kêu than "Tôi bị đốt cháy! Tôi bị đốt cháy!" và mong muốn được xoa bóp bằng bơ sữa gạn trăm lần, gỗ đàn hương Gosīta, v.v., và được quạt bằng quạt lá cọ.
Yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ sammā pariṇāmaṃ gacchatīti asitaṃ vā odanādi, pītaṃ vā pānakādi, khāyitaṃ vā piṭṭhakhajjakādi, sāyitaṃ vā ambapakkamadhuphāṇitādi sammā paripākaṃ gacchati, rasādibhāvena vivekaṃ gacchatīti attho.
And that by which what is eaten, drunk, chewed, and tasted is properly digested means that what is eaten, such as rice, or drunk, such as beverages, or chewed, such as flour cakes, or tasted, such as ripe mangoes, honey, and treacle, is properly digested, meaning it is separated into essence, etc.
Yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ sammā pariṇāmaṃ gacchatī nghĩa là cơm, v.v., đã ăn; nước uống, v.v., đã uống; bánh bột, v.v., đã nhai; xoài chín, mật ong, đường phèn, v.v., đã nếm, đều được tiêu hóa tốt, nghĩa là được phân giải thành các chất dinh dưỡng, v.v.
Ettha ca purimā tayo tejodhātū catusamuṭṭhānā.
Here, the former three fire elements arise from four causes.
Trong đây, ba yếu tố lửa đầu tiên (tejodhātu) có bốn nguyên nhân sinh khởi.
Pacchimo kammasamuṭṭhānova.
The latter arises only from kamma.
Yếu tố cuối cùng chỉ do nghiệp sinh khởi.
Uddhaṅgamā vātāti uggārahikkārādipavattakā uddhaṃ ārohanavātā.
Upward-moving winds are winds that ascend, causing belching, hiccupping, and so on.
Uddhaṅgamā vātā là những luồng gió đi lên, gây ra ợ hơi, nấc cụt, v.v.
Adhogamā vātāti uccārapassāvādinīharaṇakā adho orohanavātā.
Downward-moving winds are winds that descend, expelling feces, urine, and so on.
Adhogamā vātā là những luồng gió đi xuống, gây ra việc bài tiết đại tiện, tiểu tiện, v.v.
Kucchisayā vātāti antānaṃ bahivātā.
Winds in the belly are the external winds of the intestines.
Kucchisayā vātā là những luồng gió bên ngoài ruột.
Koṭṭhāsayā vātāti antānaṃ antovātā.
Winds in the stomach are the internal winds of the intestines.
Koṭṭhāsayā vātā là những luồng gió bên trong ruột.
Aṅgamaṅgānusārino vātāti dhamanijālānusārena sakalasarīre aṅgamaṅgāni anusaṭā samiñjanapasāraṇādinibbattakā vātā.
Winds pervading the limbs and joints are winds that spread throughout the entire body, following the network of veins, causing bending, stretching, and so on.
Aṅgamaṅgānusārino vātā là những luồng gió lan tỏa khắp các bộ phận cơ thể theo mạng lưới mạch máu, gây ra các hành động như co duỗi, v.v.
Assāsoti antopavisananāsikavāto.
In-breath is the nasal wind entering inwards.
Assāso là hơi thở vào qua mũi.
Passāsoti bahinikkhamananāsikavāto.
Out-breath is the nasal wind exiting outwards.
Passāso là hơi thở ra qua mũi.
Ettha ca purimā sabbe catusamuṭṭhānā.
Here, all the former winds arise from four causes.
Trong đây, tất cả các luồng gió trước đều có bốn nguyên nhân sinh khởi.
Assāsapassāsā cittasamuṭṭhānā eva.
In-breaths and out-breaths arise only from mind.
Hơi thở vào và ra chỉ do tâm sinh khởi.
Evaṃ vemattatādassanavasena vibhāgena udāhaṭā catasso dhātuyo paṭikkūlamanasikāravasena upasaṃharanto ‘‘imehi dvācattālīsāya ākārehī’’tiādimāha.
Thus, illustrating distinctness and explaining the four elements in detail, he said, "By these forty-two aspects," and so on, bringing them together in terms of contemplation of repulsiveness.
Bằng cách trình bày sự đa dạng như vậy, và tóm tắt bốn yếu tố đã được nêu ra theo cách quán chiếu sự ghê tởm, Đức Thế Tôn đã nói: "với bốn mươi hai khía cạnh này" v.v.
Tattha na gayhūpaganti na gahaṇayoggaṃ.
In that, not fit for grasping means not suitable for grasping.
Trong đó, na gayhūpagaṃ nghĩa là không thể chấp thủ.
Sabhāvabhāvatoti sabhāvalakkhaṇato.
By way of inherent nature means by way of its inherent characteristic.
Sabhāvabhāvato nghĩa là theo đặc tính tự nhiên.
48. Evaṃ saccamaggarūpadhammavasena adhiṭṭhānahāraṃ dassetvā idāni avijjāvijjādīnampi vasena taṃ dassetuṃ ‘‘avijjāti ekattatā’’tiādi vuttaṃ.
48. Having thus shown the mode of foundation by way of the truths, the path, and material phenomena, it is now said, " Ignorance is oneness," and so on, to show it also by way of ignorance, knowledge, and so on.
48. Sau khi trình bày Adhiṭṭhānahāra theo các pháp chân đế, đạo và sắc pháp như vậy, bây giờ để trình bày nó theo vô minh (avijjā), minh (vijjā), v.v., đã nói: "Avijjā là sự đồng nhất" v.v.
Tattha ‘‘dukkhe aññāṇa’’ntiādīsu yasmā avijjā dukkhasaccassa yāthāvasarasalakkhaṇaṃ jānituṃ paṭivijjhituṃ na deti chādetvā pariyonandhitvā tiṭṭhati, tasmā ‘‘dukkhe aññāṇa’’nti vuccati.
In that, in phrases like " ignorance of suffering," since ignorance does not allow one to know or penetrate the true characteristic and essence of the truth of suffering, but rather covers and obscures it, it is called "ignorance of suffering."
Trong đó, trong các câu "không biết về Khổ" v.v., vì vô minh che lấp và bao phủ, không cho phép biết và thấu hiểu đặc tính bản chất của Khổ đế, nên được gọi là "không biết về Khổ".
Tathā yasmā dukkhasamudayassa dukkhanirodhassa dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya yāthāvasarasalakkhaṇaṃ jānituṃ paṭivijjhituṃ na deti chādetvā pariyonandhitvā tiṭṭhati, tasmā ‘‘dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇa’’nti vuccati.
Similarly, since it does not allow one to know or penetrate the true characteristic and essence of the origin of suffering, the cessation of suffering, and the path leading to the cessation of suffering, but rather covers and obscures them, it is called " ignorance of the path leading to the cessation of suffering."
Cũng vậy, vì vô minh che lấp và bao phủ, không cho phép biết và thấu hiểu đặc tính bản chất của Khổ tập đế, Khổ diệt đế, và con đường đưa đến Khổ diệt đế, nên được gọi là "không biết về con đường đưa đến Khổ diệt".
Pubbanto atītaddhabhūtā khandhāyatanadhātuyo.
Past end refers to the aggregates, sense bases, and elements that existed in the past.
Pubbanto là các uẩn, xứ, giới đã tồn tại trong quá khứ.
Aparanto anāgataddhabhūtā.
Future end refers to those that will exist in the future.
Aparanto là những gì sẽ tồn tại trong tương lai.
Pubbantāparanto tadubhayaṃ.
Past and future end refers to both of these.
Pubbantāparanto là cả hai điều đó.
Idappaccayatā saṅkhārādīnaṃ kāraṇāni avijjādīni.
Conditioned by this refers to the causes of formations (saṅkhārā) and so on, such as ignorance (avijjā) and so on.
Idappaccayatā là các nguyên nhân như vô minh, v.v., của các hành, v.v.
Paṭiccasamuppannā dhammā avijjādīhi nibbattā saṅkhārādidhammā.
Dependently arisen phenomena are phenomena such as formations and so on, which arise from ignorance and so on.
Paṭiccasamuppannā dhammā là các pháp hành, v.v., sinh khởi do vô minh, v.v.
Tatthāyaṃ avijjā yasmā atītānaṃ khandhādīnaṃ yāva paṭiccasamuppannānaṃ dhammānaṃ yāthāvasarasalakkhaṇaṃ jānituṃ paṭivijjhituṃ na deti chādetvā pariyonandhitvā tiṭṭhati, tasmā ‘‘pubbante aññāṇaṃ yāva paṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇa’’nti vuccati, evāyaṃ avijjā kiccato jātitopi kathitā.
Among those past phenomena like the khandhas up to the paṭiccasamuppāda, this avijjā, because it stands covering and enveloping, does not allow one to know or penetrate the true characteristic and essence of those phenomena. Therefore, it is said, "ignorance of the past... ignorance of phenomena up to the paṭiccasamuppāda." Thus, this avijjā is described both by its function and by its origin.
Trong số các pháp ấy, vô minh này che đậy và bao phủ, không cho biết, không cho thấu hiểu các đặc tính chân thật của các pháp như các uẩn (khandha) trong quá khứ cho đến các pháp duyên khởi (paṭiccasamuppanna). Do đó, nó được gọi là “sự vô minh về quá khứ... cho đến sự vô minh về các pháp duyên khởi”. Như vậy, vô minh này được nói đến theo chức năng (kicca) và theo nguồn gốc (jāti).
Ayañhi imāni aṭṭha ṭhānāni jānituṃ paṭivijjhituṃ na detīti kiccato kathitā.
Indeed, this avijjā is described by its function because it does not allow one to know or penetrate these eight instances.
Vô minh này được nói đến theo chức năng vì nó không cho biết, không cho thấu hiểu tám điểm này.
Uppajjamānāpi imesu aṭṭhasu ṭhānesu uppajjatīti jātito kathitā.
And it is described by its origin because, when it arises, it arises in these eight instances.
Nó được nói đến theo nguồn gốc vì khi phát sinh, nó phát sinh ở tám điểm này.
Evaṃ kiccato jātito ca kathitāpi lakkhaṇato kathite eva sukathitā hotīti lakkhaṇato dassetuṃ ‘‘aññāṇa’’ntiādi vuttaṃ.
Even though it is described by its function and origin, it is best described when described by its characteristic. Therefore, to show it by its characteristic, " ignorance" and so on, is stated.
Mặc dù được nói đến theo chức năng và nguồn gốc như vậy, nhưng nó được nói đến rõ ràng nhất khi được nói đến theo đặc tính. Vì vậy, để trình bày theo đặc tính, đã nói “aññāṇaṃ” (vô tri) v.v.
Tattha ñāṇaṃ atthānatthaṃ kāraṇākāraṇaṃ catusaccadhammaṃ viditaṃ pākaṭaṃ karoti.
Therein, knowledge makes clear and manifest what is beneficial and unbeneficial, what is a cause and what is not a cause, and the four Noble Truths.
Trong đó, trí tuệ (ñāṇa) làm cho điều lợi và bất lợi, nguyên nhân và phi nguyên nhân, các pháp Tứ Diệu Đế được biết đến và hiển lộ.
Ayaṃ pana avijjā uppajjitvā taṃ viditaṃ pākaṭaṃ kātuṃ na detīti ñāṇapaccanīkato aññāṇaṃ.
But this avijjā, having arisen, does not allow one to make that clear and manifest; therefore, it is ignorance due to being the opposite of knowledge.
Nhưng vô minh này khi phát sinh, nó không cho phép làm cho điều đó được biết đến và hiển lộ. Do đó, nó là aññāṇaṃ (vô tri) vì là đối nghịch với trí tuệ.
Dassanantipi paññā, sā hi taṃ ākāraṃ passati.
Seeing (dassana) is also wisdom (paññā), for it sees that aspect.
Dassana (kiến) cũng là tuệ (paññā), vì nó thấy được trạng thái đó.
Avijjā pana uppajjitvā passituṃ na detīti adassanaṃ.
But avijjā, having arisen, does not allow one to see; therefore, it is non-seeing.
Nhưng vô minh khi phát sinh, nó không cho phép thấy. Do đó, nó là adassanaṃ (bất kiến).
Abhisamayotipi paññā, sā taṃ ākāraṃ abhisameti.
Penetration (abhisamaya) is also wisdom, for it penetrates that aspect.
Abhisamaya (thắng tri) cũng là tuệ, vì nó thấu hiểu trạng thái đó.
Avijjā pana uppajjitvā taṃ abhisametuṃ na detīti anabhisamayo.
But avijjā, having arisen, does not allow one to penetrate it; therefore, it is non-penetration.
Nhưng vô minh khi phát sinh, nó không cho phép thấu hiểu điều đó. Do đó, nó là anabhisamayo (bất thắng tri).
Anubodho sambodho paṭivedhotipi paññā, sā taṃ ākāraṃ anubujjhati sambujjhati paṭivijjhati.
Anubodha, sambodha, and paṭivedha are also wisdom, for it discerns, comprehends, and penetrates that aspect.
Anubodha (tùy giác), sambodha (chánh giác), paṭivedha (thâm nhập) cũng là tuệ, vì nó tùy giác, chánh giác, thâm nhập trạng thái đó.
Avijjā pana uppajjitvā taṃ anubujjhituṃ sambujjhituṃ paṭivijjhituṃ na detīti ananubodho asambodho appaṭivedho.
But avijjā, having arisen, does not allow one to discern, comprehend, or penetrate it; therefore, it is non-discernment, non-comprehension, non-penetration.
Nhưng vô minh khi phát sinh, nó không cho phép tùy giác, chánh giác, thâm nhập điều đó. Do đó, nó là ananubodho (bất tùy giác), asambodho (bất chánh giác), appaṭivedho (bất thâm nhập).
Tathā sallakkhaṇaṃ upalakkhaṇaṃ paccupalakkhaṇaṃ samapekkhaṇantipi paññā, sā taṃ ākāraṃ sallakkhati upalakkhati paccupalakkhati samaṃ sammā ca apekkhati.
Similarly, sallakkhaṇa, upalakkhaṇa, paccupalakkhaṇa, and samapekkhaṇa are also wisdom, for it discerns, observes, repeatedly observes, and rightly examines that aspect.
Tương tự, sallakkhaṇa (chánh quán), upalakkhaṇa (cận quán), paccupalakkhaṇa (phản quán), samapekkhaṇa (bình đẳng quán) cũng là tuệ, vì nó chánh quán, cận quán, phản quán, bình đẳng và chánh kiến trạng thái đó.
Avijjā pana uppajjitvā tassa tathā kātuṃ na detīti asallakkhaṇaṃ anupalakkhaṇaṃ apaccupalakkhaṇaṃ asamapekkhaṇanti ca vuccati.
But avijjā, having arisen, does not allow one to do so; therefore, it is also called non-discernment, non-observation, non-repeated observation, and non-right examination.
Nhưng vô minh khi phát sinh, nó không cho phép làm điều đó. Do đó, nó cũng được gọi là asallakkhaṇaṃ (bất chánh quán), anupalakkhaṇaṃ (bất cận quán), apaccupalakkhaṇaṃ (bất phản quán), asamapekkhaṇaṃ (bất bình đẳng quán).
Nāssa kiñci paccakkhakammaṃ atthi, sayañca appaccavekkhitvā katakammanti appaccakkhakammaṃ.
There is no direct action for it, and it is an action done without self-reflection; therefore, it is non-direct action.
Không có bất kỳ hành động trực tiếp nào của nó, và đó là hành động được thực hiện mà không tự quán sát. Do đó, nó là appaccakkhakammaṃ (hành động không trực tiếp).
Dummedhānaṃ bhāvo dummejjhaṃ.
The state of the unintelligent is unintelligence.
Trạng thái của người kém trí là dummejjhaṃ (kém trí tuệ).
Bālānaṃ bhāvo bālyaṃ.
The state of the foolish is folly.
Trạng thái của kẻ ngu là bālyaṃ (ngu si).
Sampajaññanti paññā, sā atthānatthaṃ kāraṇākāraṇaṃ catusaccadhammaṃ sampajānāti.
Sampajañña is wisdom, for it thoroughly understands what is beneficial and unbeneficial, what is a cause and what is not a cause, and the four Noble Truths.
Sampajañña (chánh tri) là tuệ, nó chánh tri về điều lợi và bất lợi, nguyên nhân và phi nguyên nhân, các pháp Tứ Diệu Đế.
Avijjā pana uppajjitvā taṃ kāraṇaṃ pajānituṃ na detīti asampajaññaṃ.
But avijjā, having arisen, does not allow one to understand that cause; therefore, it is non-comprehension.
Nhưng vô minh khi phát sinh, nó không cho phép biết nguyên nhân đó. Do đó, nó là asampajaññaṃ (bất chánh tri).
Mohanavasena moho.
Due to the nature of deluding, it is delusion (moha).
Theo nghĩa mê lầm là moho (mê).
Pamohanavasena pamoho.
Due to the nature of strongly deluding, it is strong delusion (pamoho).
Theo nghĩa mê lầm mạnh mẽ là pamoho (đại mê).
Sammohanavasena sammoho.
Due to the nature of thoroughly deluding, it is thorough delusion (sammoho).
Theo nghĩa hoàn toàn mê lầm là sammoho (toàn mê).
Avindiyaṃ vindati, vindiyaṃ na vindatīti avijjā.
It finds what is not to be found, and does not find what is to be found; therefore, it is avijjā.
Nó đạt được điều không nên đạt, không đạt được điều nên đạt. Do đó, nó là avijjā (vô minh).
Vaṭṭasmiṃ ohanati otaratīti avijjogho.
It causes one to sink and descend into the cycle of existence; therefore, it is the flood of avijjā (avijjogho).
Nó nhấn chìm, lôi kéo vào vòng luân hồi (vaṭṭa). Do đó, nó là avijjogho (vô minh bộc lưu).
Vaṭṭasmiṃ yojetīti avijjāyogo.
It yokes one to the cycle of existence; therefore, it is the yoke of avijjā (avijjāyogo).
Nó trói buộc vào vòng luân hồi. Do đó, nó là avijjāyogo (vô minh kiết sử).
Appahīnaṭṭhena ceva punappunaṃ uppajjanato ca avijjānusayo.
Due to not being abandoned and due to arising again and again, it is the latent tendency of avijjā (avijjānusayo).
Vì chưa được đoạn trừ và vì tái phát nhiều lần. Do đó, nó là avijjānusayo (vô minh tùy miên).
Magge pariyuṭṭhitacorā viya addhike kusalacittaṃ pariyuṭṭhāti viluppatīti avijjāpariyuṭṭhānaṃ.
Just as robbers lying in ambush on the road plunder travelers, so too it ambushes and plunders wholesome consciousness; therefore, it is the obsession of avijjā (avijjāpariyuṭṭhānaṃ).
Giống như những tên cướp chặn đường hành khách, nó chặn đứng và cướp đoạt tâm thiện. Do đó, nó là avijjāpariyuṭṭhānaṃ (vô minh triền cái).
Yathā nagaradvāre palighasaṅkhātāya laṅgiyā patitāya manussānaṃ nagarappaveso pacchijjati, evameva yassa sakkāyanagare ayaṃ patitā, tassa nibbānasampāpakaṃ ñāṇagamanaṃ pacchijjatīti avijjālaṅgī nāma hoti.
Just as when a bolt, called a paligha, falls at the city gate, the entry of people into the city is cut off, so too, when this avijjā falls in one's city of sakkāya, the going of knowledge that leads to Nibbāna is cut off; therefore, it is called avijjālaṅgī.
Giống như khi cái chốt cửa được gọi là paligha rơi xuống cổng thành, việc vào thành của con người bị cắt đứt; cũng vậy, khi vô minh này rơi xuống thành phố thân kiến (sakkāya) của ai, thì sự tiến đến Niết Bàn bằng trí tuệ của người đó bị cắt đứt. Do đó, nó được gọi là avijjālaṅgī (vô minh chốt cửa).
Akusalañca taṃ mūlañca, akusalānaṃ vā mūlanti akusalamūlaṃ.
It is unwholesome and it is a root, or it is the root of unwholesome things; therefore, it is an unwholesome root.
Nó là bất thiện và là gốc rễ, hoặc là gốc rễ của các pháp bất thiện. Do đó, nó là akusalamūlaṃ (gốc bất thiện).
Taṃ pana na aññaṃ, idhādhippeto mohoti moho akusalamūlanti ayaṃ ekapadiko avijjāya atthuddhāro.
But that is not something else; the delusion intended here is moha. Thus, " moha is an unwholesome root" is a single-word explanation of the meaning of avijjā.
Nhưng điều đó không phải là thứ khác, mê lầm được đề cập ở đây chính là mê lầm. Do đó, moho akusalamūlaṃ (mê lầm là gốc bất thiện) là sự giải thích ý nghĩa của vô minh bằng một từ duy nhất.
Ayaṃ vemattatāti ayaṃ avijjāya vemattatā.
" This is its diversity" means this is the diversity of avijjā.
Ayaṃ vemattatā (sự khác biệt này) là sự khác biệt của vô minh này.
Vijjāti vindiyaṃ vindatīti vijjā, vijjhanaṭṭhena vijjā, viditakaraṇaṭṭhena vijjā.
Vijjā means that which finds what is to be found, that which penetrates, that which makes manifest.
Vijjā (minh) là điều đạt được điều nên đạt, là minh vì tính chất thấu triệt, là minh vì tính chất làm cho hiển lộ.
‘‘Dukkhe ñāṇa’’ntiādīsu dukkhasaccassa yāthāvasarasalakkhaṇaṃ jānāti passati paṭivijjhatīti dukkhe ariyasacce visayabhūte ñāṇaṃ ‘‘dukkhe ñāṇa’’nti vuttaṃ.
In phrases like " knowledge of suffering," knowledge that knows, sees, and penetrates the true characteristic and essence of the Noble Truth of Suffering, which is its object, is called "knowledge of suffering."
Trong các câu như “Dukkhe ñāṇaṃ” (trí tuệ về Khổ), trí tuệ được gọi là “dukkhe ñāṇaṃ” vì nó biết, thấy, thấu hiểu đặc tính chân thật của Khổ đế, là đối tượng của Thánh đế.
Esa nayo sesesupi.
The same method applies to the remaining terms.
Tương tự đối với các câu còn lại.
Paññāti tassa tassa atthassa pākaṭakaraṇasaṅkhātena paññāpanaṭṭhena paññā, tena tena vā aniccādinā pakārena dhamme jānātīti paññā.
Paññā means wisdom due to its nature of making clear, which is the act of making clear the meaning of each particular thing, or because it knows phenomena in various ways such as impermanence.
Paññā (tuệ) là tuệ vì tính chất làm cho hiển lộ, tức là làm cho ý nghĩa của từng điều được hiển lộ; hoặc là tuệ vì nó biết các pháp theo các cách như vô thường (anicca) v.v.
Pajānanākāro pajānanā.
The mode of thorough knowing is pajānanā.
Trạng thái của sự hiểu biết thấu đáo là pajānanā (chánh tri).
Aniccādīni vicinatīti vicayo.
It investigates impermanence and so on; therefore, it is vicaya.
Nó phân tích các pháp vô thường v.v. Do đó, nó là vicayo (phân tích).
Pakārehi vicinatīti pavicayo.
It investigates in various ways; therefore, it is pavicaya.
Nó phân tích theo các cách khác nhau. Do đó, nó là pavicayo (tùy phân tích).
Catusaccadhamme vicinatīti dhammavicayo.
It investigates the Four Noble Truths; thus, it is dhammavicaya (investigation of phenomena).
Nó phân tích các pháp Tứ Diệu Đế. Do đó, nó là dhammavicayo (trạch pháp).
Aniccādīnaṃ sallakkhaṇavasena sallakkhaṇā.
It is sallakkhaṇā (thorough discerning) by way of thoroughly discerning impermanence and so on.
Theo nghĩa chánh quán về vô thường v.v. là sallakkhaṇā (chánh quán).
Tesaṃyeva pati pati upalakkhaṇavasena paccupalakkhaṇā.
It is paccupalakkhaṇā (repeated discerning) by way of repeatedly discerning those same impermanent things and so on.
Theo nghĩa cận quán lặp đi lặp lại về cùng những điều đó là paccupalakkhaṇā (phản quán).
Paṇḍitabhāvo paṇḍiccaṃ.
The state of being wise is paṇḍiccaṃ (wisdom).
Trạng thái của người trí là paṇḍiccaṃ (trí tuệ).
Kusalabhāvo kosallaṃ.
The state of being skillful is kosallaṃ (skillfulness).
Trạng thái của người khéo léo là kosallaṃ (khéo léo).
Nipuṇabhāvo nepuññaṃ.
The state of being subtle is nepuññaṃ (subtlety).
Trạng thái của người tinh tế là nepuññaṃ (tinh tế).
Aniccādīnaṃ vibhāvanavasena vebhabyā.
It is vebhabyā (manifestation) by way of manifesting impermanence and so on.
Theo nghĩa hiển bày vô thường v.v. là vebhabyā (hiển bày).
Tesaṃyeva cintanavasena cintā.
It is cintā (thought) by way of contemplating those same impermanent things and so on.
Theo nghĩa tư duy về cùng những điều đó là cintā (tư duy).
Aniccādīni upaparikkhatīti upaparikkhā.
It thoroughly examines impermanence and so on; thus, it is upaparikkhā (thorough examination).
Nó quán sát vô thường v.v. Do đó, nó là upaparikkhā (quán sát).
Bhūrīti pathaviyā nāmaṃ, ayampi saṇhaṭṭhena vitthataṭṭhena ca bhūrī viyāti bhūrī.
Bhūrī is a name for the earth; this wisdom is also like the earth, being subtle and expansive, thus bhūrī.
Bhūrī là tên của đất. Tuệ này cũng giống như đất vì tính chất vi tế và tính chất rộng lớn. Do đó, nó là bhūrī.
Tena vuttaṃ – ‘‘bhūrī vuccati pathavī, tāya pathavisamāya vitthatāya paññāya samannāgatoti bhūripañño’’ti (mahāni. 27).
Therefore, it is said: “‘Bhūrī’ is said of the earth; one endowed with wisdom as expansive as the earth is ‘bhūripañño’.”
Vì vậy đã nói: “Đất được gọi là bhūrī, người có tuệ rộng lớn như đất được gọi là bhūripañña” (Mahāni. 27).
Api ca bhūrīti paññāyevetaṃ adhivacanaṃ.
Furthermore, bhūrī is indeed a designation for wisdom.
Hơn nữa, bhūrī là một tên gọi khác của tuệ.
Bhūte atthe ramatīti bhūrī.
It delights in the true meaning; thus, it is bhūrī.
Nó hoan hỷ trong ý nghĩa chân thật. Do đó, nó là bhūrī.
Kilese medhati hiṃsatīti medhā, khippaṃ gahaṇadhāraṇaṭṭhena vā medhā.
It crushes or harms defilements, thus medhā (intelligence); or, it is medhā by way of quickly grasping and retaining.
Nó làm hại, hủy diệt các phiền não (kilesa). Do đó, nó là medhā (trí tuệ). Hoặc nó là medhā vì tính chất nhanh chóng nắm bắt và ghi nhớ.
Yassuppajjati, taṃ sattaṃ hitapaṭipattiyaṃ sampayuttaṃ vā yāthāvalakkhaṇapaṭivedhe pariṇetīti pariṇāyikā.
That in which it arises leads that being to beneficial practice, or it leads the associated phenomena to the penetration of their true characteristics; thus, it is pariṇāyikā (leader).
Nó dẫn dắt chúng sinh mà nó phát sinh đến hành vi lợi ích, hoặc dẫn dắt các pháp tương ưng đến sự thấu hiểu đặc tính chân thật. Do đó, nó là pariṇāyikā (người dẫn dắt).
Aniccādivasena dhamme vipassatīti vipassanā.
It sees phenomena in various ways, such as impermanence; thus, it is vipassanā (insight).
Nó quán sát các pháp theo vô thường v.v. Do đó, nó là vipassanā (tuệ quán).
Sammā pakārehi aniccādīni jānātīti sampajaññaṃ.
It rightly knows impermanence and so on in various ways; thus, it is sampajaññaṃ (clear comprehension).
Nó biết rõ các pháp vô thường v.v. bằng nhiều cách khác nhau. Do đó, nó là sampajaññaṃ (chánh tri).
Uppathapaṭipanne sindhave vīthiāropanatthaṃ patodo viya uppathe dhāvanakūṭacittaṃ vīthiāropanatthaṃ vijjhatīti patodo viyāti patodo.
It pierces the mind that runs astray, like a goad for guiding Sindhu horses that have gone off the path back onto the road; thus, it is like a goad, hence patodo (goad).
Giống như cây roi dùng để đưa những con ngựa Sindhu đi lạc đường trở lại đúng đường, tuệ này đâm xuyên qua tâm ý chạy lạc đường để đưa nó trở lại đúng đường. Do đó, nó là patodo (cây roi).
Dassanalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti indriyaṃ, paññāsaṅkhātaṃ indriyaṃ paññindriyaṃ.
It causes the state of mastery in the characteristic of seeing; thus, it is an indriya (faculty); the faculty that is wisdom is paññindriyaṃ (faculty of wisdom).
Nó tạo ra sự thống trị trong đặc tính thấy. Do đó, nó là indriya (căn). Căn được gọi là tuệ là paññindriyaṃ (tuệ căn).
Avijjāya na kampatīti paññābalaṃ.
It does not waver due to ignorance; thus, it is paññābalaṃ (power of wisdom).
Nó không bị lay động bởi vô minh. Do đó, nó là paññābalaṃ (tuệ lực).
Kilesacchedanaṭṭhena paññāva satthaṃ paññāsatthaṃ.
Wisdom itself is a weapon by way of cutting defilements; thus, paññāsatthaṃ (weapon of wisdom).
Tuệ là vũ khí vì tính chất cắt đứt phiền não. Do đó, nó là paññāsatthaṃ (tuệ kiếm).
Accuggataṭṭhena paññāva pāsādo paññāpāsādo.
Wisdom itself is a palace by way of its exceeding loftiness; thus, paññāpāsādo (palace of wisdom).
Tuệ là cung điện vì tính chất cao tột. Do đó, nó là paññāpāsādo (tuệ cung).
Ālokanaṭṭhena paññāva āloko paññāāloko.
Wisdom itself is light by way of illuminating; thus, paññāāloko (light of wisdom).
Tuệ là ánh sáng vì tính chất chiếu rọi. Do đó, nó là paññāāloko (tuệ quang).
Obhāsanaṭṭhena paññāva obhāso paññāobhāso.
Wisdom itself is radiance by way of shining forth; thus, paññāobhāso (radiance of wisdom).
Tuệ là sự rực rỡ vì tính chất chiếu sáng. Do đó, nó là paññāobhāso (tuệ rực rỡ).
Pajjotanaṭṭhena paññāva pajjoto paññāpajjoto.
Wisdom itself is illumination by way of shining brightly; thus, paññāpajjoto (illumination of wisdom).
Tuệ là ngọn đèn vì tính chất chiếu sáng. Do đó, nó là paññāpajjoto (tuệ đăng).
Ratikaraṇaṭṭhena ratidāyakaṭṭhena ratijanakaṭṭhena cittīkataṭṭhena dullabhapātubhāvaṭṭhena atulaṭṭhena anomasattaparibhogaṭṭhena ca paññāva ratanaṃ paññāratanaṃ.
Wisdom itself is a jewel by way of causing delight, bestowing delight, generating delight, being esteemed, being rare in its appearance, being incomparable, and being enjoyed by excellent beings; thus, paññāratanaṃ (jewel of wisdom).
Tuệ là châu báu vì tính chất tạo ra sự hoan hỷ, ban sự hoan hỷ, sinh ra sự hoan hỷ, được tôn kính, khó xuất hiện, vô song, và là vật sở hữu của chúng sinh cao quý. Do đó, nó là paññāratanaṃ (tuệ bảo).
Na tena sattā muyhanti, sayaṃ vā ārammaṇe na muyhatīti amoho.
Beings are not deluded by it, or it itself is not deluded regarding the object; thus, amoho (non-delusion).
Chúng sinh không bị mê lầm bởi nó, hoặc tự nó không bị mê lầm trong đối tượng. Do đó, nó là amoho (bất mê).
Dhammavicayapadaṃ vuttatthameva.
The term dhammavicaya has already been explained.
Thuật ngữ trạch pháp (dhammavicaya) đã được giải thích ý nghĩa.
Kasmā panetaṃ puna vuttanti?
But why is it mentioned again?
Nhưng tại sao nó lại được nói lại?
Amohassa mohapaṭipakkhabhāvadīpanatthaṃ.
It is to show that non-delusion is the opposite of delusion.
Để làm rõ rằng bất mê là đối nghịch với mê lầm.
Tenetaṃ dīpeti – yvāyaṃ amoho, so na kevalaṃ mohato añño dhammo, mohassa paṭipakkho dhammavicayasaṅkhāto amohova idhādhippetoti.
Thereby, it shows this: this non-delusion is not merely a phenomenon different from delusion, but rather, non-delusion, which is termed dhammavicaya (investigation of phenomena) and is the opposite of delusion, is intended here.
Với điều này, nó làm rõ ý nghĩa rằng bất mê này không chỉ là một pháp khác với mê lầm, mà trạch pháp được gọi là bất mê mới là điều được đề cập ở đây.
Sammādiṭṭhīti yāthāvaniyyānikakusaladiṭṭhi.
Sammādiṭṭhī (Right View) is the correct and emancipating wholesome view.
Sammādiṭṭhī (chánh kiến) là chánh kiến chân thật, đưa đến sự giải thoát, thiện lành.
Dhammavicayasaṅkhāto pasattho sundaro vā bojjhaṅgoti dhammavicayasambojjhaṅgo.
The factor of awakening, termed dhammavicaya, is excellent or beautiful; thus, dhammavicayasambojjhaṅgo (the factor of awakening that is investigation of phenomena).
Trạch pháp là một chi giác ngộ đáng khen ngợi hoặc tuyệt vời. Do đó, nó là dhammavicayasambojjhaṅgo (trạch pháp giác chi).
Maggaṅganti ariyamaggassa aṅgaṃ kāraṇanti maggaṅgaṃ.
Maggaṅga (a factor of the path) means a factor or cause of the Noble Path.
Maggaṅga (chi phần của đạo) là chi phần, là nhân của Thánh đạo; do đó gọi là maggaṅga.
Ariyamaggassa antogadhattā maggapariyāpannanti.
It is said to be maggapariyāpannaṃ (included in the path) because it is comprised within the Noble Path.
Do thuộc về Thánh đạo, nên gọi là maggapariyāpanna (thuộc về đạo).
Asaññāsamāpattīti saññāvirāgabhāvanāvasena pavattitā asaññabhavūpapattinibbattanasamāpatti.
Asaññāsamāpattī (attainment of non-perception) is the attainment that arises from the development of dispassion towards perception, leading to rebirth in the non-percipient realm.
Asaññāsamāpatti (thiền diệt tưởng) là thiền định được thực hành với mục đích ly tham tưởng, dẫn đến sự tái sinh vào cõi vô tưởng.
Anuppanne hi buddhe ekacce titthāyatane pabbajitvā vāyokasiṇe parikammaṃ katvā catutthajjhānaṃ nibbattetvā jhānā vuṭṭhāya saññāya dosaṃ passanti, saññāya sati hatthacchedādidukkhañceva sabbabhayāni ca honti, ‘‘alaṃ imāya saññāya, saññābhāvo santo’’ti evaṃ saññāya dosaṃ passitvā saññāvirāgavasena catutthajjhānaṃ nibbattetvā aparihīnajjhānā kālaṃ katvā asaññīsu nibbattanti.
Indeed, before the Buddha arose, some individuals, having gone forth into the doctrines of other teachers, performed preliminary work on the air-kasiṇa, developed the fourth jhāna, and then, rising from that jhāna, saw the fault in perception. They realized that when perception is present, suffering such as the cutting off of hands and all fears arise, thinking, "Enough with this perception; the absence of perception is peaceful." Thus, seeing the fault in perception, they developed the fourth jhāna through dispassion towards perception, and after dying without losing their jhāna, they were reborn among the non-percipient beings.
Quả thật, khi Đức Phật chưa xuất hiện, một số người xuất gia theo các giáo phái ngoại đạo, sau khi thực hành biến xứ gió (vāyokasiṇa) và chứng đắc Tứ thiền, họ xuất khỏi thiền và thấy lỗi lầm trong tưởng. Khi có tưởng, các khổ đau như bị cắt tay và tất cả mọi sợ hãi đều phát sinh. Họ thấy lỗi lầm trong tưởng như vậy, nghĩ rằng: “Đủ rồi với tưởng này, sự không có tưởng là an tịnh,” rồi thực hành Tứ thiền với mục đích ly tham tưởng. Sau khi chết với thiền định không bị suy thoái, họ tái sinh vào cõi vô tưởng.
Cittaṃ nesaṃ cuticittanirodheneva idha nivattati, rūpakkhandhamattameva tattha nibbattati.
Their consciousness ceases here with the cessation of the death-consciousness; only the rūpakkhandha (form aggregate) arises there.
Tâm của họ chấm dứt ở đây cùng với sự diệt của tâm tử. Ở đó, chỉ có sắc uẩn được tái sinh.
Te yathā nāma jiyāvegukkhitto saro yattako jiyāvego, tattakameva ākāse gacchati, evamevaṃ jhānavegukkhittā upapajjitvā yattako jhānavego, tattakameva kālaṃ tiṭṭhanti.
Just as an arrow shot by the force of a bowstring travels in the sky for as long as the bowstring's force lasts, so too, these beings, having arisen by the force of jhāna, remain for as long as that jhāna's force lasts.
Những vị ấy, ví như một mũi tên được bắn đi bởi sức căng của dây cung, bay trong không gian đúng bằng sức căng ấy. Cũng vậy, những vị ấy, được sinh ra bởi sức mạnh của thiền, tồn tại trong thời gian đúng bằng sức mạnh của thiền ấy.
Jhānavege pana parikkhīṇe tattha rūpakkhandho antaradhāyati, idha paṭisandhisaññā uppajjati, taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘asaññabhavūpapattinibbattanasamāpattī’’ti.
However, when the force of jhāna is exhausted, the rūpakkhandha there disappears, and here, the rebirth-perception arises. It is with reference to this that it is said, "asaññabhavūpapattinibbattanasamāpattī."
Khi sức mạnh của thiền đã cạn, sắc uẩn ở đó biến mất, và tưởng tái sinh xuất hiện ở đây. Nhắm vào điều đó, đã nói: “ Asaññabhavūpapattinibbattanasamāpatti (thiền định dẫn đến tái sinh vào cõi vô tưởng).”
Vibhūtasaññāsamāpattīti viññāṇañcāyatanasamāpatti.
Vibhūtasaññāsamāpatti means the attainment of the sphere of infinite consciousness (viññāṇañcāyatana).
Vibhūtasaññāsamāpatti (thiền định tưởng đã biến mất) là thiền định không gian vô biên xứ (viññāṇañcāyatana samāpatti).
Sā hi paṭhamāruppaviññāṇassa paṭhamāruppasaññāyapi vibhāvanato ‘‘vibhūtasaññā’’ti vuccati.
For it is called "vibhūtasaññā" because it makes manifest the first immaterial consciousness and the first immaterial perception.
Thiền định này được gọi là vibhūtasaññā (tưởng đã biến mất) vì nó làm cho tưởng của sơ thiền vô sắc (paṭhamāruppa viññāṇa) trở nên rõ ràng.
Keci ‘‘vibhūtarūpasaññā’’ti paṭhanti, tesaṃ matena vibhūtarūpasamāpatti nāma sesāruppasamāpattiyo.
Some read "vibhūtarūpasaññā". According to their view, vibhūtarūpasamāpatti refers to the remaining immaterial attainments (excluding the attainment of neither perception nor non-perception).
Một số người đọc là “vibhūtarūpasaññā” (tưởng về sắc đã biến mất). Theo quan điểm của họ, vibhūtarūpasamāpatti là các thiền vô sắc còn lại.
Sesā samāpattiyo suviññeyyāva.
The remaining attainments are easily understood.
Các thiền định còn lại thì dễ hiểu.
Nevasekkhanāsekkho jhāyīti jhānalābhī puthujjano.
Nevasekkhanāsekkho jhāyī means a worldling (puthujjana) who has attained jhāna.
Nevasekkhanāsekkho jhāyī (thiền giả không còn học và không phải vô học) là phàm nhân đã chứng đắc thiền định.
Ājāniyo jhāyīti arahā, sabbepi vā ariyapuggalā.
Ājāniyo jhāyī means an Arahant, or all noble individuals (ariyapuggalā).
Ājāniyo jhāyī (thiền giả thuần chủng) là bậc A-la-hán, hoặc tất cả các bậc Thánh nhân.
Assakhaluṅko jhāyīti khaluṅkassasadiso jhāyī.
Assakhaluṅko jhāyī means a meditator like a wild horse.
Assakhaluṅko jhāyī (thiền giả như ngựa hoang) là thiền giả giống như con ngựa hoang.
Tathā hi khaluṅko asso damathaṃ na upeti ito cito ca yathāruci dhāvati, evamevaṃ yo puthujjano abhiññālābhī, so abhiññā assādetvā ‘‘alamettāvatā, katamettāvatā’’ti uttaridamathāya aparisakkanto abhiññācittavasena ito cito ca dhāvati pavattati, so ‘‘assakhaluṅko jhāyī’’ti vutto.
Just as a wild horse does not submit to training and runs wherever it pleases, so too, a worldling who has attained supernormal powers (abhiññā), after enjoying these powers, thinks, "Enough with this, this much is done," and without striving for higher training, wanders and behaves according to the mind of supernormal powers; such a one is called an "assakhaluṅko jhāyī".
Quả thật, con ngựa hoang không chịu thuần phục, chạy lung tung theo ý muốn. Cũng vậy, phàm nhân nào đã chứng đắc thần thông, sau khi nếm trải thần thông, nghĩ rằng: “Thế là đủ, thế là xong,” rồi không nỗ lực tu tập cao hơn, mà chạy lung tung, hành động theo tâm thần thông. Người ấy được gọi là assakhaluṅko jhāyī.
Diṭṭhuttaro jhāyīti jhānalābhī diṭṭhigatiko.
Diṭṭhuttaro jhāyī means a meditator who has attained jhāna but holds wrong views (diṭṭhigatika).
Diṭṭhuttaro jhāyī (thiền giả có kiến giải vượt trội) là thiền giả đã chứng đắc thiền định nhưng vẫn còn chấp thủ kiến giải sai lầm.
Paññuttaro jhāyīti lakkhaṇūpanijjhānena jhāyī, sabbo eva vā paññādhiko jhāyī.
Paññuttaro jhāyī means a meditator who meditates by observing characteristics, or any meditator who is superior in wisdom.
Paññuttaro jhāyī (thiền giả có trí tuệ vượt trội) là thiền giả quán chiếu các đặc tính (lakkhaṇa), hoặc tất cả những thiền giả có trí tuệ vượt trội.
Saraṇo samādhīti akusalacittekaggatā, sabbopi vā sāsavo samādhi.
Saraṇo samādhi means one-pointedness of unwholesome consciousness, or any concentration that is associated with defilements (sāsava).
Saraṇo samādhi (định có nơi nương tựa) là sự nhất tâm trong các tâm bất thiện, hoặc tất cả các định hữu lậu (sāsava samādhi).
Araṇo samādhīti sabbo kusalābyākato samādhi, lokuttaro eva vā.
Araṇo samādhi means any wholesome or indeterminate concentration, or only supramundane (lokuttara) concentration.
Araṇo samādhi (định không nơi nương tựa) là tất cả các định thiện và vô ký, hoặc chỉ là định siêu thế (lokuttara).
Savero samādhīti paṭighacittesu ekaggatā.
Savero samādhi means one-pointedness in states of aversion.
Savero samādhi (định có hận thù) là sự nhất tâm trong các tâm sân hận.
Avero samādhīti mettācetovimutti.
Avero samādhi means the liberation of mind through loving-kindness (mettācetovimutti).
Avero samādhi (định không hận thù) là tâm giải thoát từ bi (mettācetovimutti).
Anantaradukepi eseva nayo.
The same method applies to the immediately following pair (duka).
Trong cặp đối lập kế tiếp cũng theo cách này.
Sāmiso samādhīti lokiyasamādhi.
Sāmiso samādhi means mundane concentration (lokiyasamādhi).
Sāmiso samādhi (định có vật chất) là định thế gian (lokiya samādhi).
So hi anatikkantavaṭṭāmisalokāmisatāya sāmiso.
For it is associated with the bait of existence (vaṭṭāmisa) and the bait of the world (lokāmisa), not having transcended them, thus it is sāmisa.
Định này là sāmisa vì nó chưa vượt thoát khỏi vật chất luân hồi (vaṭṭāmisa) và vật chất thế gian (lokāmisa).
Nirāmiso samādhīti lokuttaro samādhi.
Nirāmiso samādhi means supramundane concentration (lokuttaro samādhi).
Nirāmiso samādhi (định không vật chất) là định siêu thế (lokuttara samādhi).
Sasaṅkhāro samādhīti dukkhāpaṭipado dandhābhiñño sukhāpaṭipado ca dandhābhiñño.
Sasaṅkhāro samādhi means one who practices with difficulty and is slow in gaining supernormal knowledge, and one who practices with ease and is slow in gaining supernormal knowledge.
Sasaṅkhāro samādhi (định có sự chuẩn bị) là định có con đường khổ hạnh và trí tuệ chậm chạp, hoặc con đường an lạc và trí tuệ chậm chạp.
So hi sasaṅkhārena sappayogena cittena paccanīkadhamme kicchena kasirena niggahetvā adhigantabbo.
For this concentration must be attained by suppressing opposing mental states with difficulty and effort, through a mind accompanied by exertion (sasaṅkhāra) and application (sappayoga).
Định này phải được đạt đến bằng cách kiên trì và khó nhọc chế ngự các pháp đối nghịch bằng một tâm có sự chuẩn bị và nỗ lực.
Itaro asaṅkhāro samādhi.
The other is asaṅkhāro samādhi.
Định kia là asaṅkhāro samādhi (định không có sự chuẩn bị).
Ekaṃsabhāvito samādhīti sukkhavipassakassa samādhi.
Ekaṃsabhāvito samādhi means the concentration of a dry-insight meditator (sukkhavipassaka).
Ekaṃsabhāvito samādhi (định được tu tập một phần) là định của hành giả tu tịnh quán (sukkhavipassaka).
Ubhayaṃsabhāvito samādhīti samathayānikassa samādhi.
Ubhayaṃsabhāvito samādhi means the concentration of one who has tranquility as their vehicle (samathayānika).
Ubhayaṃsabhāvito samādhi (định được tu tập cả hai phần) là định của hành giả tu thiền chỉ (samathayānika).
Ubhayato bhāvitabhāvano samādhīti kāyasakkhino ubhatobhāgavimuttassa ca samādhi.
Ubhayato bhāvitabhāvano samādhi means the concentration of a body-witness (kāyasakkhī) and one liberated in both ways (ubhatobhāgavimutta).
Ubhayato bhāvitabhāvano samādhi (định đã được tu tập cả hai phương diện) là định của vị thân chứng (kāyasakkhī) và vị giải thoát cả hai phương diện (ubhatobhāgavimutta).
So hi ubhayato bhāgehi ubhayato bhāvitabhāvano.
For it is developed in both aspects, in both ways.
Vị ấy đã được tu tập cả hai phương diện (thân và tâm) bằng cả hai loại giải thoát (tạm thời và vĩnh viễn).
Āgāḷhapaṭipadāti kāmānaṃ orohanapaṭipatti, kāmasukhānuyogoti attho.
Āgāḷhapaṭipadā means the practice of descending into sensual pleasures, which is to say, the pursuit of sensual happiness.
Āgāḷhapaṭipadā (con đường dấn thân sâu) là sự thực hành đi sâu vào dục lạc, nghĩa là sự chuyên chú vào các dục lạc.
Nijjhāmapaṭipadāti kāmassa nijjhāpanavasena khedanavasena pavattā paṭipatti, attakilamathānuyogoti attho.
Nijjhāmapaṭipadā means the practice that proceeds by burning up or exhausting sensual pleasure, which is to say, the pursuit of self-mortification.
Nijjhāmapaṭipadā (con đường tự hành hạ) là sự thực hành được thúc đẩy bởi sự thiêu đốt, làm kiệt sức các dục lạc, nghĩa là sự chuyên chú vào việc tự hành hạ thân thể.
Akkhamā paṭipadātiādīsu padhānakaraṇakāle sītādīni asahantassa paṭipadā, tāni nakkhamatīti akkhamā.
In phrases like akkhamā paṭipadā, it refers to the practice of one who cannot endure cold and so forth during the time of striving; it is called akkhamā because one does not endure them.
Trong các từ như akkhamā paṭipadā (con đường không chịu đựng), đó là sự thực hành của người không chịu đựng được lạnh lẽo, v.v., trong thời gian tinh tấn. Người ấy không chịu đựng được những điều đó, nên gọi là akkhamā.
Sahantassa pana tāni khamatīti khamā.
But for one who endures them, they are endured, hence khamā.
Còn người chịu đựng được những điều đó, thì gọi là khamā (chịu đựng).
‘‘Uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāsetī’’tiādinā (ma. ni. 1.26; a. ni. 4.14; 6.58) nayena micchāvitakke sametīti samā.
It is samā because one calms down wrong thoughts in the manner of "one does not tolerate arisen sensual thoughts" and so on.
Theo cách như “không dung thứ những tà tư tưởng đã khởi lên,” v.v., nó làm lắng dịu các tà tư tưởng, nên gọi là samā (lắng dịu).
Manacchaṭṭhāni indriyāni dametīti damā paṭipadā.
Damā paṭipadā means the practice of taming the six sense faculties, with the mind as the sixth.
Nó chế ngự sáu căn, nên gọi là damā paṭipadā (con đường chế ngự).
Evanti iminā vuttanayena.
Evaṃ means in the manner stated above.
Evaṃ (như vậy) là theo cách đã nói.
Yo dhammoti yo koci jātiādidhammo.
Yo dhammo means any phenomenon such as birth.
Yo dhammo (pháp nào) là bất kỳ pháp nào như sự sinh, v.v.
Yassa dhammassāti tato aññassa jarādidhammassa.
Yassa dhammassā means of another phenomenon such as old age.
Yassa dhammassā (của pháp nào) là của một pháp khác như sự già, v.v., ngoài pháp ấy.
Samānabhāvoti dukkhādibhāvena samānabhāvo.
Samānabhāvo means having a similar nature in terms of being suffering and so on.
Samānabhāvo (trạng thái tương đồng) là trạng thái tương đồng với trạng thái khổ, v.v.
Ekattatāyāti samānatāya dukkhādibhāvānaṃ ekībhāvena.
Ekattatāya means by the sameness of the states of suffering and so on, by their unity.
Ekattatāya (do sự đồng nhất) là do sự đồng nhất của các trạng thái khổ, v.v., do sự tương đồng.
Ekī bhavatīti anekopi ‘‘dukkha’’ntiādinā ekasaddābhidheyyatāya ekī bhavati.
Ekī bhavati means even though there are many, they become one by being denoted by a single word like "suffering" and so on.
Ekī bhavati (trở thành một) là dù có nhiều nhưng trở thành một do được gọi bằng một từ duy nhất như “khổ,” v.v.
Etena ekattatāya lakkhaṇamāha.
By this, the characteristic of sameness is stated.
Qua đây, nó nói lên đặc tính của sự đồng nhất.
Yena yena vā pana vilakkhaṇoti yo dhammo yassa dhammassa yena yena bhāvena visadiso.
Yena yena vā pana vilakkhaṇo means by whatever aspect a phenomenon is dissimilar to another phenomenon.
Yena yena vā pana vilakkhaṇo (hoặc pháp nào khác biệt theo phương diện nào) là pháp nào khác biệt với pháp kia theo phương diện nào.
Tena tena vemattaṃ gacchatīti tena tena bhāvena so dhammo tassa dhammassa vemattataṃ visadisattaṃ gacchati, dukkhabhāvena samānopi jātiādiko abhinibbattiādibhāvena jarādikassa visiṭṭhataṃ gacchatīti attho.
Tena tena vemattaṃ gacchati means by that aspect, that phenomenon becomes dissimilar to that other phenomenon; it means that although birth and so on are similar in being suffering, they become distinct from old age and so on in terms of arising and other aspects.
Tena tena vemattaṃ gacchati (thì trở nên khác biệt theo phương diện đó) là pháp ấy trở nên khác biệt với pháp kia theo phương diện đó. Nghĩa là, dù giống nhau về trạng thái khổ, nhưng sự sinh, v.v., trở nên khác biệt với sự già, v.v., về trạng thái phát sinh, v.v.
Iminā vemattatāya lakkhaṇamāha.
By this, the characteristic of dissimilarity is stated.
Qua đây, nó nói lên đặc tính của sự khác biệt.
Idāni tāva ekattavemattatāvisaye niyojetvā dassetuṃ ‘‘sutte vā veyyākaraṇe vā’’tiādi vuttaṃ.
Now, in order to show how unity and dissimilarity are applied, it is said, " in a Sutta or in an exposition," and so on.
Bây giờ, để trình bày sự đồng nhất và khác biệt, đã nói “sutte vā veyyākaraṇe vā” (trong kinh tạng hoặc trong luận giải), v.v.
Tattha pucchitanti pucchāvasena desitasuttavasena vuttaṃ, na pana adhiṭṭhānahārassa pucchāvisayatāya.
There, pucchitaṃ is stated in the sense of being taught in the form of a question or a Sutta, not in the sense of the Adhiṭṭhāna method being the subject of a question.
Trong đó, pucchitaṃ (được hỏi) là được nói theo cách hỏi, theo cách kinh được giảng, chứ không phải vì nó là đối tượng của sự hỏi của adhiṭṭhānahāra.
Sesaṃ uttānameva.
The rest is evident.
Phần còn lại thì rõ ràng.
49. Tattha katamo parikkhāro hāroti parikkhārahāravibhaṅgo.
49. Therein, what is the parikkhāra-hāra (mode of requisites)? This is the explanation of the parikkhāra-hāra.
49. Tattha katamo parikkhāro hāro (Trong đó, phương pháp yếu tố hỗ trợ là gì?) là phân tích phương pháp yếu tố hỗ trợ.
Tattha yo dhammo yaṃ dhammaṃ janayati, tassa so parikkhāroti saṅkhepato parikkhāralakkhaṇaṃ vatvā taṃ vibhāgena dassetuṃ ‘‘kiṃlakkhaṇo’’tiādi vuttaṃ.
Therein, having briefly stated the characteristic of a requisite as, “Whatever phenomenon generates another phenomenon, that is its requisite,” the passage beginning with “What is its characteristic?” was spoken to show this by division.
Trong đó, sau khi nói tóm tắt đặc tính của yếu tố hỗ trợ là yo dhammo yaṃ dhammaṃ janayati, tassa so parikkhāro (pháp nào sinh ra pháp nào, thì pháp ấy là yếu tố hỗ trợ của pháp đó), để trình bày chi tiết, đã nói “kiṃlakkhaṇo” (có đặc tính gì), v.v.
Tattha hinoti attano phalaṃ paṭikāraṇabhāvaṃ gacchatīti hetu.
Therein, it reaches the state of being a cause for its own result, hence it is a hetu (root/cause).
Trong đó, hinoti (nó mang lại) kết quả của chính nó, đi đến trạng thái là nhân, nên gọi là hetu (nhân).
Paṭicca etasmā phalaṃ etīti paccayo.
From this, the result arises dependently, hence it is a paccayo (condition).
Paṭicca (dựa vào) điều này, kết quả phát sinh từ điều này, nên gọi là paccayo (duyên).
Kiñcāpi hetupaccayasaddehi kāraṇameva vuccati, tathāpi tattha visesaṃ vibhāgena dassetuṃ ‘‘asādhāraṇalakkhaṇo’’tiādi vuttaṃ.
Although the terms hetu and paccaya both refer to a cause, the passage beginning with “having an uncommon characteristic” was spoken to show a distinction between them by division.
Mặc dù các từ hetu và paccaya đều chỉ nguyên nhân, nhưng để trình bày sự khác biệt đặc biệt giữa chúng, đã nói “asādhāraṇalakkhaṇo” (có đặc tính không phổ biến), v.v.
Sabhāvo hetūti samānabhāvo bījaṃ hetu.
A hetu is its own nature means a seed, which has a similar nature, is a hetu.
Sabhāvo hetū (nhân tự tính) là hạt giống có trạng thái tương đồng, là nhân.
Nanu ca bījaṃ aṅkurādisadisaṃ na hotīti?
Is it not true that a seed is not similar to a sprout and so on?
Chẳng phải hạt giống không giống như mầm cây, v.v., sao?
No na hoti, aññato hi tādisassa anuppajjanato.
No, it is not that it is not similar, for such a sprout does not arise from anything else.
Không, không phải vậy, vì mầm cây như thế không thể sinh ra từ cái khác.
‘‘Yathā vā panā’’tiādināpi udāharaṇantaradassanena hetupaccayānaṃ visesameva vibhāveti.
Also, by presenting another example with the passage beginning with “Or just as,” he clarifies the distinction between hetu and paccaya.
Với “yathā vā panā” (cũng như), v.v., nó cũng trình bày sự khác biệt của nhân và duyên bằng cách đưa ra một ví dụ khác.
Tattha duddhanti khīraṃ.
Therein, duddhaṃ means milk.
Trong đó, duddhaṃ (sữa) là khīraṃ (sữa tươi).
Dadhi bhavatīti ekattanayena abhedopacārena vā vuttaṃ, na aññathā.
It becomes curd is spoken either in terms of identity or by metaphorical non-distinction, not otherwise.
Dadhi bhavati (trở thành sữa đông) được nói theo cách đồng nhất hoặc theo cách ẩn dụ không khác biệt, chứ không phải cách khác.
Na hi khīraṃ dadhi hoti.
For milk does not become curd.
Sữa tươi không trở thành sữa đông.
Tenevāha – ‘‘na catthi ekakālasamavadhānaṃ duddhassa ca dadhissa cā’’ti.
Therefore, he said, “there is no simultaneous occurrence of milk and curd.”
Chính vì thế mà đã nói: “na catthi ekakālasamavadhānaṃ duddhassa ca dadhissa cā” (sữa tươi và sữa đông không cùng tồn tại trong một thời điểm).
Atha vā ghaṭe duddhaṃ pakkhittaṃ dadhi bhavati, dadhi tattha kālantare jāyati paccayantarasamāyogena, tasmā na catthi ekakālasamavadhānaṃ duddhassa ca dadhissa ca rasakhīravipākādīhi bhinnasabhāvattā.
Alternatively, milk poured into a pot becomes curd; curd arises there after a period of time due to the combination of other conditions. Therefore, there is no simultaneous occurrence of milk and curd, as they have different natures in terms of taste, consistency, ripeness, and so on.
Hoặc là, sữa được đổ vào trong bình trở thành sữa đông, sữa đông sinh khởi ở đó vào một thời điểm khác do sự kết hợp với một duyên khác, do đó không có sự tồn tại đồng thời trong cùng một thời điểm của sữa và sữa đông, vì có bản chất khác nhau qua vị, trạng thái lỏng-đặc, sự chín muồi, v.v.
Evamevanti yathā hetubhūtassa khīrassa phalabhūtena dadhinā na ekakālasamavadhānaṃ, evamaññassāpi hetussa phalena na ekakālasamavadhānaṃ, na tathā paccayassa, na hi paccayo ekantena phalena bhinnakālo evāti.
Just as there is no simultaneous occurrence of milk, which is the hetu, with curd, which is the result, so too there is no simultaneous occurrence of any other hetu with its result. But it is not so with a paccaya, for a paccaya is not entirely different in time from its result.
Cũng vậy có nghĩa là: Giống như sữa là nhân không tồn tại đồng thời trong cùng một thời điểm với sữa đông là quả, cũng vậy, nhân khác cũng không tồn tại đồng thời với quả của nó, nhưng không phải như vậy đối với duyên, vì duyên không nhất thiết phải có thời điểm khác biệt với quả.
Evampi hetupaccayānaṃ viseso veditabboti adhippāyo.
This is the intention: the distinction between hetu and paccaya should be understood in this way too.
Ý muốn nói rằng, sự khác biệt giữa nhân và duyên cũng nên được hiểu như vậy.
Evaṃ bāhiraṃ hetupaccayavibhāgaṃ dassetvā idāni ajjhattikaṃ dassetuṃ ‘‘ayañhi saṃsāro’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the external division of hetu and paccaya, now, to show the internal division, the passage beginning with “This saṃsāra” was spoken.
Sau khi đã chỉ ra sự phân biệt nhân và duyên bên ngoài như vậy, bây giờ để chỉ ra phần bên trong, câu ‘‘ayañhi saṃsāro’’ (đây là vòng luân hồi) v.v. đã được nói đến.
Tattha ‘‘avijjā avijjāya hetū’’ti vutte kiṃ ekasmiṃ cittuppāde anekā avijjā vijjantīti?
Therein, when it is said, “ignorance is the hetu for ignorance,” does it mean that many ignorances exist in one mind-moment?
Trong đó, khi nói ‘‘vô minh là nhân cho vô minh’’, phải chăng có nhiều vô minh tồn tại trong một sự sinh khởi của tâm?
Āha ‘‘purimikā avijjā pacchimikāya avijjāya hetū’’ti.
He says, “previous ignorance is the hetu for subsequent ignorance.”
Ngài nói ‘‘vô minh trước là nhân cho vô minh sau’’.
Tena ekasmiṃ kāle hetuphalānaṃ samavadhānaṃ natthīti etamevatthaṃ samattheti.
By this, he confirms the meaning that there is no simultaneous occurrence of cause and effect at the same time.
Qua đó, ngài xác lập chính ý nghĩa rằng không có sự tồn tại đồng thời của nhân và quả trong cùng một thời điểm.
Tattha ‘‘purimikā avijjā’’tiādinā hetuphalabhūtānaṃ avijjānaṃ vibhāgaṃ dasseti.
Therein, by “previous ignorance” and so on, he shows the distinction between ignorances that are causes and those that are effects.
Trong đó, bằng câu ‘‘vô minh trước’’ v.v., ngài chỉ ra sự phân biệt của các vô minh vốn là nhân và quả.
‘‘Bījaṅkuro viyā’’tiādinā imamatthaṃ dasseti – yathā bījaṃ aṅkurassa hetu hontaṃ samanantarahetutāya hetu hoti.
By “like a seed and a sprout” and so on, he shows this meaning: just as a seed, being the hetu for a sprout, is a hetu by being an immediate hetu.
Bằng câu ‘‘giống như hạt giống và mầm non’’ v.v., ngài chỉ ra ý nghĩa này – giống như hạt giống, khi là nhân cho mầm non, nó là nhân do tính chất là nhân kế cận không gián đoạn.
Yaṃ pana bījato phalaṃ nibbattati, tassa bījaṃ paramparahetutāya hetu hoti.
But that fruit which arises from the seed, for that fruit, the seed is a hetu by being a successive hetu.
Còn quả nào phát sinh từ hạt giống, thì hạt giống là nhân cho quả đó do tính chất là nhân gián tiếp.
Evaṃ avijjāyapi hetubhāve daṭṭhabbanti.
Thus, the causal nature of ignorance should also be seen.
Cũng vậy, cần phải hiểu tính chất nhân trong vô minh.
Puna ‘‘yathā vā panā’’tiādināpi hetupaccayavibhāgameva dasseti.
Again, by the passage beginning with “Or just as,” he shows the distinction between hetu and paccaya.
Lại nữa, bằng câu ‘‘yathā vā panā’’ (hoặc như) v.v., ngài cũng chỉ ra chính sự phân biệt giữa nhân và duyên.
Tattha thālakanti dīpakapallikā.
Therein, thālakaṃ means a lamp-bowl.
Trong đó, thālakaṃ là cái đĩa đèn.
Anaggikanti aggiṃ vinā.
Anaggikaṃ means without fire.
Anaggikaṃ là không có lửa.
Dīpetunti jāletuṃ.
Dīpetuṃ means to light.
Dīpetuṃ là để thắp sáng.
Iti sabhāvo hetūti evaṃ padīpujjālanādīsu aggiādipadīpasadisaṃ kāraṇaṃ sabhāvo hetu.
Thus, a hetu is its own nature means that in lighting a lamp and so on, the cause similar to the fire and so on is a hetu by its own nature.
Iti sabhāvo hetū (như vậy, bản chất là nhân) có nghĩa là: Như vậy, trong việc thắp đèn v.v., nguyên nhân tương tự như lửa v.v. là nhân có cùng bản chất.
Parabhāvo paccayoti tattheva kapallikāvaṭṭitelādisadiso aggito añño sabhāvo paccayo.
A paccaya is another nature means that in the same context, a cause similar to the lamp-bowl and the oil within it, which is a nature other than fire, is a paccaya.
Parabhāvo paccayo (bản chất khác là duyên) có nghĩa là: Cũng trong trường hợp đó, một bản chất khác với lửa, tương tự như đĩa, bấc, dầu v.v. là duyên.
Ajjhattikoti niyakajjhattiko niyakajjhatte bhavo.
Ajjhattiko means belonging to one’s own self, existing within one’s own self.
Ajjhattiko (nội tại) là thuộc về tự thân, sinh khởi trong tự thân.
Bāhiroti tato bahibhūto.
Bāhiro means external to that.
Bāhiro (ngoại tại) là ở bên ngoài cái đó.
Janakoti nibbattako.
Janako means generator.
Janako (sinh thành) là làm phát sinh.
Pariggāhakoti upatthambhako.
Pariggāhako means supporter.
Pariggāhako (nâng đỡ) là trợ giúp.
Asādhāraṇoti āveṇiko.
Asādhāraṇo means unique.
Asādhāraṇo (bất cộng) là riêng biệt.
Sādhāraṇoti aññesampi paccayuppannānaṃ samāno.
Sādhāraṇo means common to other resultant phenomena.
Sādhāraṇo (cộng thông) là chung cho cả các pháp do duyên sinh khác.
Idāni yasmā kāraṇaṃ ‘‘parikkhāro’’ti vuttaṃ, kāraṇabhāvo ca phalāpekkhāya, tasmā kāraṇassa yo kāraṇabhāvo yathā ca so hoti, yañca phalaṃ yo ca tassa viseso, yo ca kāraṇaphalānaṃ sambandho, taṃ sabbaṃ vibhāvetuṃ ‘‘avupacchedattho’’tiādi vuttaṃ.
Now, since a cause is called “requisite,” and the state of being a cause depends on the result, therefore, to clarify all of this—what the causal state of a cause is, how it comes to be, what the result is, what its distinction is, and what the connection between cause and result is—the passage beginning with “the meaning of non-interruption” was spoken.
Bây giờ, vì nguyên nhân được gọi là ‘‘parikkhāra’’ (sự chuẩn bị), và tính chất nguyên nhân là tùy thuộc vào quả, do đó, để làm rõ tất cả những điều này: tính chất nguyên nhân của nguyên nhân là gì và nó diễn ra như thế nào, quả là gì và sự khác biệt của nó là gì, và mối quan hệ giữa nguyên nhân và quả là gì, câu ‘‘avupacchedattho’’ (nghĩa là không gián đoạn) v.v. đã được nói đến.
Tattha kāraṇaphalabhāvena sambandhatā santati.
Therein, the connection by way of cause and effect is santati (continuity).
Trong đó, sự liên quan bởi tính chất nhân-quả là santati (sự tương tục).
Ko ca tattha sambandho, ko kāraṇaphalabhāvo ca?
What is the connection there, and what is the state of cause and effect?
Và trong đó, mối quan hệ là gì, và tính chất nhân-quả là gì?
So eva avupacchedattho.
That itself is the meaning of non-interruption.
Đó chính là nghĩa không gián đoạn.
Yo phalabhūto aññassa akāraṇaṃ hutvā nirujjhati, so vupacchinno nāma hoti, yathā taṃ arahato cuticittaṃ.
That phenomenon which, being a result, ceases without being a cause for another, is called 'cut off,' just like the death-consciousness of an Arahant.
Pháp nào, vốn là quả, diệt đi mà không trở thành nguyên nhân cho một pháp khác, thì pháp đó được gọi là đã bị cắt đứt, ví như tâm tử của bậc A-la-hán.
Yo pana attano anurūpassa phalassa hetu hutvā nirujjhati, so anupacchinno eva nāma hoti, hetuphalasambandhassa vijjamānattāti āha – ‘‘avupacchedattho santatiattho’’ti.
But that phenomenon which, being a cause for a suitable result for itself, ceases, is indeed called 'uncut off' due to the existence of the cause-and-effect relationship. Therefore, it is said: 'Uncut-off means continuity.'
Còn pháp nào, sau khi trở thành nhân cho một quả tương ứng với nó rồi diệt đi, thì pháp đó được gọi là không bị cắt đứt, vì mối quan hệ nhân-quả vẫn còn tồn tại, do đó ngài nói – ‘‘nghĩa không gián đoạn là nghĩa tương tục’’.
Yasmā ca kāraṇato nibbattaṃ phalaṃ nāma, na anibbattaṃ, tasmā ‘‘nibbattiattho phalattho’’ti vuttaṃ.
And because a result is that which arises from a cause, not that which has not arisen, therefore it is said: " Arising means result."
Và vì quả là cái đã được sinh ra từ nguyên nhân, chứ không phải cái chưa được sinh ra, do đó câu ‘‘nghĩa là sự phát sinh là nghĩa của quả’’ đã được nói đến.
Yasmā pana purimabhavena anantarabhavapaṭisandhānavasena pavattā upapattikkhandhā punabbhavo, tasmā vuttaṃ – ‘‘paṭisandhiattho punabbhavattho’’ti.
But because the aggregates of existence that arise through the linking of rebirth to the preceding existence are rebirth, therefore it is said: " Rebirth-linking means rebirth."
Và vì các uẩn sinh khởi (upapattikkhandhā) diễn tiến qua việc nối kết kiếp sống kế tiếp với kiếp sống trước là tái sanh (punabbhavo), do đó đã được nói – ‘‘nghĩa là sự nối kết là nghĩa của tái sanh’’.
Tathā yassa puggalassa kilesā uppajjanti, taṃ palibundhenti sammā paṭipajjituṃ na denti.
Similarly, for whichever person defilements arise, they bind that person and do not allow them to practice correctly.
Tương tự, khi các phiền não sinh khởi nơi người nào, chúng trói buộc người đó, không cho phép thực hành chân chính.
Yāva ca maggena asamugghātitā, tāva anusenti nāma, tena vuttaṃ – ‘‘palibodhattho pariyuṭṭhānattho, asamugghātattho anusayattho’’ti.
And as long as they are not uprooted by the path, they are called 'lying dormant' (anusenti). Therefore, it is said: " Hindrance means obsession, not uprooted means underlying tendency (anusaya)."
Và chừng nào chúng chưa bị đoạn trừ bởi đạo, chừng đó chúng được gọi là ngấm ngầm (anusenti), do đó đã được nói – ‘‘nghĩa là sự trói buộc là nghĩa của sự khởi lên, nghĩa là chưa bị đoạn trừ là nghĩa của tùy miên’’.
Pariññābhisamayavasena pariññāte na kadāci taṃ nāmarūpaṅkurassa kāraṇaṃ hessatīti āha – ‘‘apariññātattho viññāṇassa bījattho’’ti.
When it is fully understood through comprehension and penetration, that* will never be the cause of the sprout of mind-and-matter (nāmarūpa). Therefore, it is said: " Not fully understood means the seed of consciousness."
Khi đã được liễu tri qua sự liễu tri và chứng ngộ, nó sẽ không bao giờ trở thành nguyên nhân cho mầm mống danh-sắc nữa, do đó ngài nói – ‘‘nghĩa là chưa được liễu tri là nghĩa hạt giống của thức’’.
Yattha avupacchedo tattha santatīti yattha rūpārūpappavattiyaṃ yathāvutto avupacchedo, tattha santativohāro.
" Where there is no cutting off, there is continuity" means that where there is the aforementioned non-cutting off in the arising of mind and matter, there is the designation of continuity (santati).
Nơi nào có sự không gián đoạn, nơi đó có sự tương tục có nghĩa là: nơi nào trong sự diễn tiến của sắc và phi sắc có sự không gián đoạn như đã nói, nơi đó có cách gọi là sự tương tục.
Yattha santati tattha nibbattītiādi paccayaparamparadassanaṃ hetuphalasambandhavibhāvanameva.
" Where there is continuity, there is arising" and so on, showing the sequence of conditions, is simply the elucidation of the cause-and-effect relationship.
Nơi nào có sự tương tục, nơi đó có sự phát sinh v.v. là sự trình bày chuỗi duyên, chính là sự làm rõ mối quan hệ nhân-quả.
‘‘Yathā vā pana cakkhuñca paṭiccā’’tiādinā ‘‘sabhāvo hetū’’ti vuttamevatthaṃ vibhāgena dasseti.
By "Just as, dependent on the eye," and so on, the meaning already stated as "nature is cause" is shown in detail.
Bằng câu ‘‘yathā vā pana cakkhuñca paṭiccā’’ (hoặc như, do duyên con mắt) v.v., ngài trình bày một cách phân tích chính ý nghĩa đã được nói là ‘‘bản chất là nhân’’.
Tattha sannissayatāyāti upanissayapaccayatāya.
Therein, sannissayatāya means by way of upanissaya condition.
Trong đó, sannissayatāyā có nghĩa là do tính chất là upanissayapaccaya (y chỉ duyên).
Manasikāroti kiriyāmanodhātu.
Manasikāro means the functional mind-element (kiriyāmanodhātu).
Manasikāro (tác ý) là kiriyāmanodhātu (duy tác ý giới).
Sā hi cakkhuviññāṇassa viññāṇabhāvena samānajātitāya sabhāvo hetu.
For, by its nature as consciousness, being of the same kind as eye-consciousness, it is a natural cause.
Vì nó là nhân có cùng bản chất với nhãn thức do có cùng bản chất là thức.
Saṅkhārā viññāṇassa paccayo sabhāvo hetūti puññādiabhisaṅkhārā paṭisandhiviññāṇassa paccayo, tattha yo sabhāvo, so hetūti.
" Formations are a condition for consciousness, nature is cause" means that wholesome and other formations are a condition for rebirth-linking consciousness; therein, whatever is its nature, that is the cause.
Saṅkhārā viññāṇassa paccayo sabhāvo hetū (các hành là duyên cho thức, bản chất là nhân) có nghĩa là: các hành như phước hành v.v. là duyên cho thức tái tục, trong đó bản chất nào có mặt, đó là nhân.
Saṅkhārāti cettha sabbo lokiyo kusalākusalacittuppādo adhippeto.
Here, by saṅkhārā, all mundane wholesome and unwholesome thought-moments are intended.
Và ở đây, saṅkhārā (các hành) được hiểu là tất cả sự sinh khởi của tâm thiện và bất thiện thuộc về thế gian.
Iminā nayena sesapadesupi attho veditabbo.
In this manner, the meaning should be understood in the remaining passages as well.
Theo phương pháp này, ý nghĩa trong các phần còn lại cũng nên được hiểu.
Evaṃ yo koci upanissayo sabbo so parikkhāroti yathāvuttappabhedo yo koci paccayo, so sabbo attano phalassa parikkharaṇato abhisaṅkharaṇato parikkhāro.
" Thus, whatever upanissaya there is, all of it is parikkhāra" means that whatever condition of the aforementioned types exists, all of it is parikkhāra because it prepares and arranges its own result.
Evaṃ yo koci upanissayo sabbo so parikkhāro (như vậy, bất kỳ y chỉ nào cũng đều là sự chuẩn bị) có nghĩa là: bất kỳ duyên nào đã được phân loại như đã nói, tất cả chúng đều là parikkhāra (sự chuẩn bị) vì chúng chuẩn bị, tạo tác cho quả của mình.
Tassa niddhāretvā kathanaṃ parikkhāro hāroti.
Its explanation by way of determination is the parikkhāra hāra.
Việc trình bày nó một cách xác định là phương pháp Parikkhāra.
50. Tattha katamo samāropano hāroti samāropanahāravibhaṅgo.
50. Therein, what is the Samāropana Hāra? This is the analysis of the Samāropana Hāra.
50. Tattha katamo samāropano hāro (Trong đó, phương pháp quy nạp là gì?) là phần phân tích phương pháp quy nạp.
Tattha ekasmiṃ padaṭṭhāneti yasmiṃ kismiñci ekasmiṃ kāraṇabhūte dhamme suttena gahite.
Therein, in one basis means when any one causal phenomenon is taken by the Sutta.
Trong đó, ekasmiṃ padaṭṭhāne (trong một nền tảng) có nghĩa là: khi một pháp nào đó làm nền tảng nguyên nhân được kinh đề cập đến.
Yattakāni padaṭṭhānāni otarantīti yattakāni aññesaṃ kāraṇabhūtāni tasmiṃ dhamme samosaranti.
However many bases converge means however many other causal phenomena converge in that phenomenon.
Yattakāni padaṭṭhānāni otaranti (bao nhiêu nền tảng quy tụ) có nghĩa là: bao nhiêu pháp khác làm nền tảng nguyên nhân hội tụ vào trong pháp đó.
Sabbāni tāni samāropayitabbānīti sabbāni tāni padaṭṭhānāni padaṭṭhānabhūtā dhammā sammā niddhāraṇavasena ānetvā desanāya āropetabbā, desanāruḷhe viya katvā kathetabbāti attho.
All of them should be brought together means all those bases, those phenomena that are bases, should be brought into the teaching by way of correct determination, meaning they should be spoken of as if they have been included in the teaching.
Sabbāni tāni samāropayitabbāni (tất cả những điều đó cần được quy nạp) có nghĩa là: tất cả những nền tảng đó, tức là các pháp làm nền tảng, cần được đưa vào bài thuyết pháp bằng cách xác định đúng đắn, nghĩa là cần được trình bày như thể chúng đã được đưa vào bài thuyết pháp.
Yathā āvaṭṭe hāre ‘‘ekamhi padaṭṭhāne, pariyesati sesakaṃ padaṭṭhāna’’nti (netti. 4 niddesavāra) vacanato anekesaṃ padaṭṭhānānaṃ pariyesanā vuttā, evamidhāpi bahūnaṃ padaṭṭhānānaṃ samāropanā kātabbāti dassento ‘‘yathā āvaṭṭe hāre’’ti āha.
Just as in the Āvaṭṭa Hāra, the search for many bases is stated by the saying "In one basis, one searches for the remaining basis," so too here, the bringing together of many bases should be done. Thus, showing this, it is said: " Just as in the Āvaṭṭa Hāra."
Giống như trong phương pháp Āvaṭṭa, việc tìm kiếm nhiều nền tảng đã được nói đến theo câu ‘‘ekamhi padaṭṭhāne, pariyesati sesakaṃ padaṭṭhānaṃ’’ (trong một nền tảng, tìm kiếm nền tảng còn lại), cũng vậy, ở đây cũng cần phải thực hiện việc quy nạp nhiều nền tảng, để chỉ ra điều này, ngài nói ‘‘yathā āvaṭṭe hāre’’ (như trong phương pháp Āvaṭṭa).
Na kevalaṃ padaṭṭhānavaseneva samāropanā, atha kho vevacanabhāvanāpahānavasenapi samāropanā kātabbāti dassento ‘‘tattha samāropanā catubbidhā’’tiādimāha.
Not only by way of bases is there bringing together, but also by way of synonyms, development (bhāvanā), and abandonment (pahāna) should there be bringing together. Thus, showing this, it is said: " Therein, the bringing together is fourfold," and so on.
Việc quy nạp không chỉ được thực hiện theo phương diện nền tảng, mà còn được thực hiện theo phương diện đồng nghĩa, tu tập và đoạn trừ, để chỉ ra điều này, ngài nói ‘‘tattha samāropanā catubbidhā’’ (trong đó, sự quy nạp có bốn loại) v.v.
Kasmā panettha padaṭṭhānavevacanāni gahitāni, nanu padaṭṭhānavevacanahāre eva ayamattho vibhāvitoti?
But why are bases and synonyms taken here? Was not this meaning already elucidated in the Padatṭhāna and Vevacana Hāras?
Vậy tại sao ở đây lại đề cập đến nền tảng và đồng nghĩa, chẳng phải ý nghĩa này đã được giải thích trong phương pháp Nền Tảng và Đồng Nghĩa rồi sao?
Saccametaṃ, idha pana padaṭṭhānavevacanaggahaṇaṃ bhāvanāpahānānaṃ adhiṭṭhānavisayadassanatthañceva tesaṃ adhivacanavibhāgadassanatthañca.
This is true, but here, the inclusion of bases and synonyms is for the purpose of showing the domain of the foundation of development and abandonment, and for showing the classification of their designations.
Điều đó đúng, nhưng ở đây, việc đề cập đến nền tảng và đồng nghĩa là để chỉ ra đối tượng và nền tảng của sự tu tập và đoạn trừ, và cũng để chỉ ra sự phân loại tên gọi của chúng.
Evañhi bhāvanāpahānāni suviññeyyāni honti sukarāni ca paññāpetuṃ.
For in this way, development and abandonment become easily comprehensible and easy to explain.
Vì như vậy, sự tu tập và đoạn trừ sẽ trở nên dễ hiểu và cũng dễ dàng để trình bày.
Idaṃ padaṭṭhānanti idaṃ tividhaṃ sucaritaṃ buddhānaṃ sāsanassa ovādassa visayādhiṭṭhānabhāvato padaṭṭhānaṃ.
This is the proximate cause (padaṭṭhāna) because this threefold good conduct is the basis and domain of the Buddha's teaching and instruction.
Idaṃ padaṭṭhānanti: Ba thiện hạnh này là nền tảng vì là đối tượng và cơ sở cho giáo huấn, lời khuyên dạy của chư Phật.
Tattha ‘‘kāyika’’ntiādinā tīhi sucaritehi sīlādayo tayo khandhe samathavipassanā tatiyacatutthaphalāni ca niddhāretvā dasseti, taṃ suviññeyyameva.
In this regard, by means of the three kinds of good conduct, beginning with 'bodily', it explains and reveals the three aggregates (khandha) such as sīla, samatha-vipassanā, and the third and fourth fruits. That is indeed easily understood.
Trong đó, bằng các từ bắt đầu bằng “kāyika”, Ngài chỉ ra, sau khi xác định ba uẩn là giới, v.v., samatha và vipassanā, cùng thánh quả thứ ba và thứ tư thông qua ba thiện hạnh; điều đó thật dễ hiểu.
Vanīyatīti vanaṃ, vanati, vanute iti vā vanaṃ.
That which is resorted to is vanaṃ (forest/craving); or that which clings, or that which craves, is vanaṃ.
Được khao khát nên gọi là vanaṃ; hoặc khao khát nên là vanaṃ.
Tattha yasmā pañca kāmaguṇā kāmataṇhāya, nimittaggāho anubyañjanaggāhassa, ajjhattikabāhirāni āyatanāni tappaṭibandhachandarāgādīnaṃ, anusayā ca pariyuṭṭhānānaṃ kāraṇāni honti, tasmā tamatthaṃ dassetuṃ ‘‘pañca kāmaguṇā’’tiādi vuttaṃ.
In this regard, because the five sense pleasures are causes for craving for sensual pleasures, the grasping of signs is a cause for the grasping of secondary characteristics, the internal and external sense bases are causes for attachment and desire associated with them, and latent tendencies are causes for obsessions, therefore, to show this meaning, it is said, "the five sense pleasures" and so on.
Trong đó, vì năm dục trưởng dưỡng là nguyên nhân của ái dục; việc nắm bắt tướng là nguyên nhân của việc nắm bắt tướng phụ; các xứ trong và ngoài là nguyên nhân của dục tham, v.v., liên quan đến chúng; và các tùy miên là nguyên nhân của các triền cái, nên để chỉ rõ ý nghĩa đó, câu “pañca kāmaguṇā” (năm dục trưởng dưỡng), v.v., đã được nói đến.
51. Ayaṃ vevacanena samāropanāti yo ‘‘rāgavirāgā cetovimutti sekkhaphalaṃ, anāgāmiphalaṃ, kāmadhātusamatikkamana’’nti etehi pariyāyavacanehi tatiyaphalassa niddeso, tathā yo ‘‘avijjāvirāgā paññāvimutti asekkhaphalaṃ, aggaphalaṃ arahattaṃ, tedhātukasamatikkamana’’nti etehi pariyāyavacanehi catutthaphalassa niddeso, yo ca ‘‘paññindriya’’ntiādīhi pariyāyavacanehi paññāya niddeso, ayaṃ vevacanehi ca samāropanā.
51. This is the superimposition by synonyms: The exposition of the third fruit by these synonymous terms, such as "liberation of mind through dispassion for lust, the fruit of a trainee, the fruit of a non-returner, the transcending of the sense-sphere," and likewise the exposition of the fourth fruit by these synonymous terms, such as "liberation by wisdom through dispassion for ignorance, the highest fruit, arahantship, the transcending of the three realms," and also the exposition of wisdom by synonymous terms such as "faculty of wisdom" and so on—this is the superimposition by synonyms.
51. Ayaṃ vevacanena samāropanāti: Việc chỉ rõ thánh quả thứ ba bằng các từ đồng nghĩa này: “ly tham là tâm giải thoát, là thánh quả của bậc hữu học, là quả A-na-hàm, là sự vượt qua cõi Dục”; cũng như việc chỉ rõ thánh quả thứ tư bằng các từ đồng nghĩa này: “ly vô minh là tuệ giải thoát, là thánh quả của bậc vô học, là quả tối thượng, là quả A-la-hán, là sự vượt qua ba cõi”; và việc chỉ rõ trí tuệ bằng các từ đồng nghĩa bắt đầu bằng “tuệ quyền”, đây là sự áp đặt bằng các từ đồng nghĩa.
Tasmātiha tvaṃ, bhikkhu, kāye kāyānupassī viharāhītiādi lakkhaṇahāravibhaṅgavaṇṇanāyaṃ vuttanayena veditabbaṃ.
Therefore, here, bhikkhu, you should dwell contemplating the body in the body and so on, should be understood in the manner stated in the commentary on the exposition of the method of characteristics.
Tasmātiha tvaṃ, bhikkhu, kāye kāyānupassī viharāhītiādi: Câu bắt đầu bằng “Này Tỳ khưu, vì vậy, thầy hãy sống quán thân trên thân” nên được hiểu theo phương pháp đã nêu trong phần giải thích về Lakkhaṇahāravibhaṅga.
Kevalaṃ tattha ekalakkhaṇattā avuttānampi vuttabhāvadassanavaseneva āgataṃ, idha bhāvanāsamāropanavasenāti ayameva viseso.
The only difference is that there, due to having a single characteristic, it appears as if even unmentioned things are mentioned, whereas here it is in the manner of superimposition through development (bhāvanāsamāropana).
Tuy nhiên, ở đó, nó được trình bày chỉ dựa trên việc cho thấy rằng ngay cả những điều chưa được nói đến cũng được xem như đã được nói đến do có cùng một đặc tính; còn ở đây, nó được trình bày dựa trên sự áp đặt về mặt tu tập. Đây chính là điểm khác biệt.
Kāyānupassanā visesato asubhānupassanā eva kāmarāgatadekaṭṭhakilesānaṃ ekantapaṭipakkhāti asubhasaññā kabaḷīkārāhārapariññāya paribandhakilesā kāmupādānaṃ kāmayogo abhijjhākāyagantho kāmāsavo kāmogho rāgasallaṃ rūpadhammapariññāya paṭipakkhakilesā rūpadhammesu rāgo chandāgatigamananti etesaṃ pāpadhammānaṃ pahānāya saṃvattatīti imamatthaṃ dasseti ‘‘kāye kāyānupassī viharanto’’tiādinā.
Contemplation of the body, especially contemplation of impurity (asubhānupassanā), is the absolute antidote to sensual lust and the defilements associated with it. Thus, it shows that this contemplation leads to the abandonment of evil states such as the perception of beauty, the defilements associated with the full understanding of physical nutriment, clinging to sensual pleasures, the bond of sensual desire, the bodily fetter of covetousness, the sensual influx, the flood of sensual pleasures, the dart of lust, the defilements that are antidotes to the full understanding of material phenomena, lust for material phenomena, and going astray through desire, by stating, "dwelling contemplating the body in the body" and so on.
Quán thân, đặc biệt là quán bất tịnh, là pháp đối trị tuyệt đối với ái dục và các phiền não có cùng nền tảng với nó. Do đó, Ngài chỉ ra ý nghĩa rằng nó dẫn đến việc đoạn trừ các ác pháp này: tưởng về tịnh, các phiền não cản trở sự liễu tri đoàn thực, dục thủ, dục lậu, tham thân triền, dục bộc lưu, mũi tên tham ái, các phiền não đối nghịch với sự liễu tri sắc pháp, tham ái trong các sắc pháp, và hành động theo thiên vị do ái dục, bằng câu bắt đầu bằng “kāye kāyānupassī viharanto” (sống quán thân trên thân).
Ādivacanato sabbaṃ vedanaṃ ‘‘dukkha’’nti passantī sukhasaññāya vedanāhetupariññāya paribandhakilesānaṃ gosīlādīhi bhavasuddhi hotīti vedanāssādena pavattassa bhavupādānasaṅkhātassa sīlabbatupādānassa vedanāvasena ‘‘anatthaṃ me acarī’’tiādinayappavattassa (dī. ni. 3.340; a. ni. 9.29; 10.79; dha. sa. 1237; vibha. 909, 960) byāpādakāyaganthassa dosasallassa vedanāssādavaseneva pavattassa bhavayogabhavābhavabhavoghasaṅkhātassa bhavarāgassa bhavapariññāya paribandhakakilesānaṃ vedanāvisayassa rāgassa dosāgatigamanassa ca pahānāya saṃvattatīti etamatthaṃ dasseti ‘‘vedanāsu vedanānupassī’’tiādinā.
By seeing all feelings as "suffering" as stated in this and other sayings, it leads to the abandonment of the perception of pleasure, the defilements associated with the full understanding of the cause of feeling, the clinging to rites and rituals which is called clinging to existence that arises from the enjoyment of feeling, thinking "he has acted to my detriment" and so on, the bodily fetter of ill-will, the dart of hatred, the lust for existence which is called the bond of existence, the influx of existence, and the flood of existence, which arises solely from the enjoyment of feeling, the defilements associated with the full understanding of feeling, the lust for the object of feeling, and going astray through hatred, by stating, "contemplating feelings in feelings" and so on.
Do lời dạy này, v.v., người thấy mọi cảm thọ là “khổ” sẽ dẫn đến việc đoạn trừ lạc tưởng, các phiền não cản trở sự liễu tri nhân của thọ, giới cấm thủ được gọi là hữu thủ phát sinh do sự hưởng thụ cảm thọ (như niềm tin rằng sự thanh tịnh trong đời sống đến từ việc bắt chước hạnh của bò, v.v.), sân thân triền phát sinh theo cách “hắn đã làm điều bất lợi cho ta” do cảm thọ, mũi tên sân, hữu ái được gọi là hữu lậu, hữu bộc lưu, hữu ái phát sinh do sự hưởng thụ cảm thọ, các phiền não cản trở sự liễu tri về hữu, tham ái đối với đối tượng cảm thọ, và hành động theo thiên vị do sân. Để chỉ rõ ý nghĩa này, Ngài nói “vedanāsu vedanānupassī” (quán thọ trên các cảm thọ), v.v.
Tathā cittānupassanā visesato aniccānupassanāti, sā cittaṃ ‘‘anicca’’nti passantī tattha yebhuyyena sattā niccasaññinoti niccasaññāya viññāṇāhārapariññāya paribandhakilesānaṃ niccābhinivesapaṭipakkhato eva diṭṭhupādānaṃ diṭṭhiyogasīlabbataparāmāsakāyaganthadiṭṭhāsavadiṭṭhoghasaṅkhātāya diṭṭhiyā niccasaññānimittassa ‘‘seyyohamasmī’’tiādinayappavattassa (dha. sa. 1239; vibha. 832, 866, 962) mānasallassa saññāpariññāya paṭipakkhakilesānaṃ saññāya rāgassa diṭṭhābhinivesassa appahīnattā uppajjanakassa bhayāgatigamanassa ca pahānāya saṃvattatīti imamatthaṃ dasseti ‘‘citte cittānupassī’’tiādinā.
Similarly, contemplation of the mind is especially contemplation of impermanence; it, by seeing the mind as "impermanent," leads to the abandonment of the perception of permanence (since most beings there perceive permanence), the defilements associated with the full understanding of consciousness as nutriment, the clinging to views, the bond of views, the bodily fetter of adherence to rites and rituals, the influx of views, and the flood of views, which are antidotes to the attachment to permanence, and also the dart of conceit which arises from the perception of permanence, thinking "I am superior" and so on, the defilements that are antidotes to the full understanding of perception, the lust for perception, and going astray through fear which arises due to the non-abandonment of attachment to views, by stating, "contemplating the mind in the mind" and so on.
Tương tự, quán tâm đặc biệt là quán vô thường. Người thấy tâm là “vô thường” sẽ dẫn đến việc đoạn trừ thường tưởng (vì chúng sinh phần lớn có thường tưởng về tâm), các phiền não cản trở sự liễu tri thức thực, tà kiến được gọi là kiến thủ, kiến lậu, kiến bộc lưu, giới cấm thủ thân triền (do đối nghịch với sự chấp thủ vào thường tưởng), mũi tên ngã mạn phát sinh theo cách “ta hơn người” là dấu hiệu của thường tưởng, các phiền não đối nghịch với sự liễu tri về tưởng, tham ái trong tưởng, và hành động theo thiên vị do sợ hãi phát sinh vì chưa đoạn trừ sự chấp thủ vào tà kiến. Để chỉ rõ ý nghĩa này, Ngài nói “citte cittānupassī” (quán tâm trên tâm), v.v.
Tathā dhammānupassanā visesato anattasaññāti, sā saṅkhāresu attasaññāya manosañcetanāhārapariññāya paṭipakkhakilesānaṃ sakkāyadiṭṭhiyā ‘‘idameva sacca’’nti (ma. ni. 2.187, 202-203; 3.27) pavattassa micchābhinivesassa micchābhinivesahetukāya avijjāyogaavijjāsavaavijjoghamohasallasaṅkhātāya avijjāya saṅkhārapariññāya paribandhakilesānaṃ saṅkhāresu rāgassa mohāgatigamanassa ca pahānāya saṃvattatīti imamatthaṃ dasseti ‘‘dhammesu dhammānupassī viharanto’’tiādinā.
Thus, the contemplation of phenomena (dhammānupassanā), especially the perception of non-self (anattasaññā), serves for the full understanding of mental volitional formations (manosañcetanāhāra), for the abandonment of opposing defilements such as the perception of self in formations (attasaññā in saṅkhāras), of sakkāyadiṭṭhi, of the wrong adherence that arises with the thought 'This alone is true,' and of avijjā, which is caused by wrong adherence and is characterized as avijjāyoga, avijjāsava, avijjogha, and mohasalla; and for the abandonment of the binding defilements, namely craving (rāga) for formations and the going astray through delusion (mohāgatigamana) in formations. This meaning is shown by the phrase 'dwelling contemplating phenomena in phenomena' and so on.
Tương tự, quán pháp đặc biệt là vô ngã tưởng. Người tu tập pháp này sẽ dẫn đến việc đoạn trừ ngã tưởng trong các pháp hữu vi, các phiền não đối nghịch với sự liễu tri về tư thực, thân kiến, tà kiến chấp thủ phát sinh theo cách “chỉ có điều này là chân lý”, vô minh được gọi là vô minh lậu, vô minh bộc lưu, mũi tên si mê do tà kiến chấp thủ làm nhân, các phiền não cản trở sự liễu tri về các hành, tham ái trong các hành, và hành động theo thiên vị do si mê. Để chỉ rõ ý nghĩa này, Ngài nói “dhammesu dhammānupassī viharanto” (sống quán pháp trên các pháp), v.v.
Sesaṃ uttānameva.
The rest is obvious.
Phần còn lại đã rõ ràng.
Evaṃ suparikammakatāya bhūmiyā nānāvaṇṇāni muttapupphāni pakiranto viya susikkhitasippācariyavicāritesu surattasuvaṇṇālaṅkāresu nānāvidharaṃsijālasamujjalāni vividhāni maṇiratanāni bandhanto viya mahāpathaviṃ parivattetvā pappaṭakojaṃ khādāpento viya yojanikamadhugaṇḍaṃ pīḷetvā sumadhurasaṃ pāyento viya ca āyasmā mahākaccāno nānāsuttapadese udāharanto soḷasa hāre vibhajitvā idāni te ekasmiṃyeva sutte yojetvā dassento hārasampātavāraṃ ārabhi.
Thus, just as one scatters various colorful pearls on a well-prepared ground, or just as one sets various jewels sparkling with diverse networks of rays into well-polished golden ornaments crafted by highly skilled master artisans, or just as one turns over the great earth and makes it eat the essence of the soil, or just as one presses a yojana-long lump of honey and makes one drink its very sweet juice, so too, the Venerable Mahākaccāna, citing various Sutta passages, divided them into sixteen hāras. Now, showing them by combining them into a single Sutta, he began the section on the combination of hāras.
Như người rải những đóa hoa ngọc trai nhiều màu sắc trên nền đất đã được chuẩn bị kỹ lưỡng, như người gắn những viên ngọc quý đủ loại lấp lánh với muôn vàn tia sáng vào những món trang sức bằng vàng ròng đã được các nghệ nhân tài hoa chế tác, như người lật tung cả đại địa để cho người khác nếm thử tinh hoa của đất, hay như người ép tảng mật ong lớn bằng một do-tuần để cho người khác uống vị ngọt ngào, Trưởng lão Mahākaccāna, sau khi trích dẫn nhiều đoạn kinh khác nhau và phân tích mười sáu phương pháp luận giải, giờ đây bắt đầu chương về sự hội tụ của các phương pháp luận giải (Hārasampātavāra), trình bày cách áp dụng chúng vào trong cùng một bài kinh.
Ārabhanto ca yāyaṃ niddesavāre –
And in beginning it, the verse that was spoken in the Niddesa section—
Khi bắt đầu, trong chương Niddesavāra –
Gāthā vuttā.
This verse was spoken.
Bài kệ đã được nói đến.
Yasmā taṃ hāravibhaṅgavāro nappayojeti, vippakiṇṇavisayattā, nayavicārassa ca antaritattā.
Because the Hāravibhaṅga section does not apply it, due to its scattered subject matter and the intervening consideration of methods.
Vì chương Hāravibhaṅgavāra không áp dụng bài kệ đó, do đối tượng của nó nằm rải rác và việc khảo sát các phương pháp bị gián đoạn.
Anekehi suttapadesehi hārānaṃ vibhāgadassanameva hi hāravibhaṅgavāro.
Indeed, the Hāravibhaṅga section is merely the showing of the division of hāras through many Sutta passages.
Thật vậy, chương Hāravibhaṅgavāra chỉ trình bày sự phân tích các phương pháp luận giải qua nhiều đoạn kinh khác nhau.
Hārasampātavāro pana taṃ payojeti, ekasmiṃyeva suttapadese soḷasa hāre yojetvāva tadanantaraṃ nayasamuṭṭhānassa kathitattā.
The Hārasampāta section, however, applies it, because after combining the sixteen hāras into a single Sutta passage, the origination of the methods is immediately explained.
Tuy nhiên, chương Hārasampātavāra lại áp dụng bài kệ đó, vì sau khi áp dụng mười sáu phương pháp luận giải vào trong cùng một đoạn kinh, sự khởi sinh của các phương pháp được nói đến ngay sau đó.
Tasmā ‘‘soḷasa hārā paṭhama’’nti gāthaṃ paccāmasitvā ‘‘tassā niddeso kuhiṃ daṭṭhabbo, hārasampāte’’ti āha.
Therefore, recalling the verse ‘‘Soḷasa hārā paṭhama’’nti, he said, ‘‘Where is its explanation to be seen? In the Hārasampāta.’’
Do đó, sau khi xem xét lại bài kệ “soḷasa hārā paṭhamaṃ”, Ngài nói: “tassā niddeso kuhiṃ daṭṭhabbo, hārasampāte” (phần giải thích về nó nên được thấy ở đâu? Trong Hārasampāta).
Tassattho – ‘‘tassā gāthāya niddeso kattha daṭṭhabbo’’ti.
Its meaning is: ‘‘Where is the explanation of that verse to be seen?’’
Nghĩa của câu đó là: “Phần giải thích về bài kệ đó nên được thấy ở đâu?”
Etena suttesu hārānaṃ yojanānayadassanaṃ hārasampātavāroti dasseti.
By this, he shows that the Hārasampāta section is the showing of the method of combining hāras in the Suttas.
Qua đó, Ngài chỉ ra rằng chương Hārasampātavāra là chương trình bày phương pháp áp dụng các phương pháp luận giải vào các bài kinh.
Hārasampātapadassa attho vutto eva.
The meaning of the term Hārasampāta has already been stated.
Ý nghĩa của từ Hārasampāta đã được giải thích.
Arakkhitena cittenāti cakkhudvārādīsu satiārakkhābhāvena aguttena cittena.
‘‘With an unguarded mind’’ means with a mind unprotected due to the absence of the guard of mindfulness at the eye-door and so on.
Arakkhitena cittenāti: Với tâm không được phòng hộ, do thiếu sự bảo vệ của niệm ở các căn môn như mắt, v.v.
Micchādiṭṭhihatenāti sassatādimicchābhinivesadūsitena.
‘‘Corrupted by wrong view’’ means defiled by wrong adherence such as eternalism and so on.
Micchādiṭṭhihatenāti: Bị hủy hoại bởi sự chấp thủ sai lầm như thường kiến, v.v.
Thinamiddhābhibhūtenāti cittassa kāyassa ca akalyatālakkhaṇehi thinamiddhehi ajjhotthaṭena.
‘‘Overcome by sloth and torpor’’ means overwhelmed by sloth and torpor, which are characterized by the unsuitability of mind and body.
Thinamiddhābhibhūtenāti: Bị hôn trầm và thụy miên, vốn có đặc tính làm cho tâm và thân không kham nhẫn, áp đảo.
Vasaṃ mārassa gacchatīti kilesamārādīnaṃ yathākāmaṃ karaṇīyo hotīti ayaṃ tāva gāthāya padattho.
‘‘Goes under the sway of Māra’’ means becomes subject to the will of Māra, such as the defilement-Māra. This is, first, the literal meaning of the verse.
Vasaṃ mārassa gacchati (đi vào quyền lực của Māra) nghĩa là trở thành đối tượng để các Māra phiền não (kilesamāra) và các loại Māra khác tùy ý hành động. Đây là ý nghĩa của từ trong bài kệ.
Pamādanti ‘‘arakkhitena cittenā’’ti idaṃ padaṃ chasu dvāresu sativosaggalakkhaṇaṃ pamādaṃ katheti.
‘‘Negligence’’: This phrase ‘‘with an unguarded mind’’ speaks of negligence, which is characterized by the letting go of mindfulness at the six doors.
Pamādaṃ (sự phóng dật) là từ ngữ này, ‘‘với tâm không được bảo vệ’’, diễn tả sự phóng dật có đặc tính là sự lơ là chánh niệm ở sáu căn môn.
Taṃ maccuno padanti taṃ pamajjanaṃ guṇamāraṇato maccusaṅkhātassa mārassa vasavattanaṭṭhānaṃ, tena ‘‘arakkhitena cittena, vasaṃ mārassa gacchatī’’ti paṭhamapādaṃ catutthapādena sambandhitvā dasseti.
‘‘That is the realm of death’’: That negligence is the place of subjection to Māra, who is called death due to the destruction of virtues. Thus, he shows this by connecting the first line ‘‘with an unguarded mind’’ with the fourth line ‘‘goes under the sway of Māra.’’
Taṃ maccuno padaṃ (đó là con đường của tử thần) nghĩa là sự phóng dật ấy là nơi quy phục Māra, tức là tử thần, vì nó hủy hoại các đức tính. Do đó, bằng cách kết nối câu đầu tiên ‘‘với tâm không được bảo vệ’’ với câu thứ tư ‘‘đi vào quyền lực của Māra’’, ý nghĩa được trình bày.
So vipallāsoti yaṃ aniccassa khandhapañcakassa ‘‘nicca’’nti dassanaṃ, so vipallāso vipariyesaggāho.
‘‘That perversion’’ means that perception of the impermanent five aggregates as ‘‘permanent’’; that perversion is a wrong apprehension, a reversal.
So vipallāso (sự điên đảo ấy) là sự thấy năm uẩn vô thường là ‘‘thường’’, đó là sự điên đảo, sự chấp thủ sai lầm.
Tenevāha – ‘‘viparītaggāhalakkhaṇo vipallāso’’ti.
Therefore, he said, ‘‘Perversion is characterized by wrong apprehension.’’
Vì thế, Ngài nói: ‘‘Sự điên đảo là đặc tính của sự chấp thủ sai lầm’’.
Sabbaṃ vipallāsasāmaññena gahetvā tassa adhiṭṭhānaṃ pucchati ‘‘kiṃ vipallāsayatī’’ti.
Taking all perversion in a general sense, he asks about its basis: ‘‘What does it pervert?’’
Tổng quát hóa tất cả các sự điên đảo, Ngài hỏi về đối tượng của nó: ‘‘Cái gì gây ra sự điên đảo?’’
Sāmaññassa ca viseso adhiṭṭhānabhāvena voharīyatīti āha – ‘‘saññaṃ cittaṃ diṭṭhimitī’’ti.
And the specific nature of the general is spoken of as its basis; therefore, he said, ‘‘Perception, consciousness, view.’’
Và vì sự đặc biệt của cái chung được gọi là đối tượng, Ngài nói: ‘‘Saññā (tưởng), citta (tâm), diṭṭhi (kiến)’’.
Taṃ ‘‘vipallāsayatī’’ti padena sambandhitabbaṃ.
That should be connected with the phrase ‘‘vipallāsayatī’’ti (perverts).
Các từ này phải được liên kết với từ ‘‘gây ra sự điên đảo’’.
Tesu saññāvipallāso sabbamuduko, aniccādikassa visayassa micchāvasena upaṭṭhitākāraggahaṇamattaṃ migapotakānaṃ tiṇapurisakesu purisoti uppannasaññā viya.
Among these, perversion of perception (saññā-vipallāsa) is the mildest of all, being merely the grasping of an appearance that arises wrongly regarding an impermanent object, like the perception of deer fawns that grass figures are men.
Trong số đó, saññāvipallāsa (tưởng điên đảo) là nhẹ nhàng nhất, chỉ là sự nắm bắt một khía cạnh sai lầm của đối tượng vô thường, v.v., giống như tưởng phát sinh ở nai con khi thấy hình nộm cỏ là người.
Cittavipallāso tato balavataro, amaṇiādike visaye maṇiādiākārena upaṭṭhahante tathā sanniṭṭhānaṃ viya niccādito sanniṭṭhānamattaṃ.
Cittavipallāsa is stronger than that; it is merely determining something as permanent and so on, just as when an object that is not a gem, etc., appears in the aspect of a gem, etc., one determines it as such.
Cittavipallāsa (tâm điên đảo) mạnh hơn tưởng điên đảo, chỉ là sự quyết định về sự thường, v.v., giống như sự quyết định về một vật không phải ngọc là ngọc khi nó hiện ra như ngọc.
Diṭṭhivipallāso pana sabbabalavataro yaṃ yaṃ ārammaṇaṃ yathā yathā upaṭṭhāti, tathā tathā naṃ sassatādivasena ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti abhinivisanto pavattati.
Diṭṭhivipallāsa, however, is the strongest of all, as it proceeds by clinging to whatever object appears in whatever aspect, as eternal and so on, thinking, “This alone is true; other views are futile.”
Diṭṭhivipallāsa (kiến điên đảo) là mạnh nhất trong tất cả, nó hoạt động bằng cách chấp chặt vào bất kỳ đối tượng nào hiện ra theo bất kỳ cách nào, cho rằng ‘‘chỉ điều này là sự thật, những điều khác là sai lầm’’ theo cách thường còn, v.v.
Tattha saññāvipallāso cittavipallāsassa kāraṇaṃ, cittavipallāso diṭṭhivipallāsassa kāraṇaṃ hoti.
Among these, saññā-vipallāsa is the cause of citta-vipallāsa, and citta-vipallāsa is the cause of diṭṭhi-vipallāsa.
Trong đó, saññāvipallāsa là nguyên nhân của cittavipallāsa, và cittavipallāsa là nguyên nhân của diṭṭhivipallāsa.
Idāni vipallāsānaṃ pavattiṭṭhānaṃ visayaṃ dassetuṃ ‘‘so kuhiṃ vipallāsayati, catūsu attabhāvavatthūsū’’ti āha.
Now, to show the sphere where these perversions occur, the text states: “Where does he become perverted? In the four bases of existence.”
Bây giờ, để chỉ ra đối tượng là nơi phát sinh của các sự điên đảo, Ngài nói: ‘‘Sự điên đảo ấy phát sinh ở đâu? Ở bốn đối tượng của sự hiện hữu (attabhāva-vatthu)’’.
Tattha attabhāvavatthūsūti pañcasu upādānakkhandhesu.
Here, “bases of existence” refers to the five aggregates of clinging (upādānakkhandha).
Ở đây, attabhāva-vatthūsu (ở các đối tượng của sự hiện hữu) là ở năm uẩn chấp thủ (upādānakkhandha).
Te hi āhito ahaṃ māno etthāti attā, ‘‘attā’’ti bhavati ettha buddhi vohāro cāti attabhāvo, so eva subhādīnaṃ vipallāsassa ca adhiṭṭhānabhāvato vatthu cāti ‘‘attabhāvavatthū’’ti vuccati.
These are called "self" (attā) because the conceit "I am" is placed in them; they are called "existence" (attabhāva) because the notion and usage "self" arise in them; and since this very existence serves as the basis for beauty and so on, and for perversion, it is called a "base of existence."
Chúng được gọi là attā (tự ngã) vì sự ngã mạn được đặt vào đó. Chúng được gọi là attabhāva (sự hiện hữu) vì ý niệm và lời nói ‘‘tự ngã’’ phát sinh ở đó. Và chính attabhāva đó được gọi là vatthu (đối tượng) vì nó là nền tảng cho sự điên đảo về sự thanh tịnh, v.v.
‘‘Rūpaṃ attato samanupassatī’’tiādinā tesaṃ sabbavipallāsamūlabhūtāya sakkāyadiṭṭhiyā pavattiṭṭhānabhāvena attabhāvavatthutaṃ dassetvā puna vipallāsānaṃ pavattiākārena saddhiṃ visayaṃ vibhajitvā dassetuṃ ‘‘rūpaṃ paṭhamaṃ vipallāsavatthu asubhe subha’’nti vuttaṃ.
Having shown that these aggregates are the bases of existence by being the sphere of sakkāyadiṭṭhi, which is the root cause of all perversions, as in “one regards rūpa as self,” etc., the text then proceeds to explain the sphere of perversions, along with their mode of occurrence, stating: “Rūpa is the first object of perversion, seeing beauty in the unbeautiful.”
Bằng cách chỉ ra rằng chúng là đối tượng của sự hiện hữu thông qua việc chúng là nơi phát sinh của sakkāyadiṭṭhi (thân kiến), vốn là gốc rễ của mọi sự điên đảo, qua câu ‘‘thấy sắc là tự ngã’’, v.v., sau đó để phân loại và trình bày đối tượng cùng với cách thức phát sinh của các sự điên đảo, Ngài nói: ‘‘Sắc là đối tượng điên đảo đầu tiên, là sự thanh tịnh trong cái bất tịnh’’.
Taṃ sabbaṃ suviññeyyaṃ.
All of that is easily understood.
Tất cả điều đó đều dễ hiểu.
Puna mūlakāraṇavasena vipallāse vibhajitvā dassetuṃ ‘‘dve dhammā cittassa saṃkilesā’’tiādimāha.
Again, to explain the perversions by way of their root causes, the text states: “There are two defilements of the mind,” etc.
Sau đó, để phân loại và trình bày các sự điên đảo theo nguyên nhân gốc rễ, Ngài nói: ‘‘Hai pháp là sự ô nhiễm của tâm’’, v.v.
Tattha kiñcāpi avijjārahitā taṇhā natthi, avijjā ca subhasukhasaññānampi paccayo eva, tathāpi taṇhā etāsaṃ sātisayaṃ paccayoti dassetuṃ ‘‘taṇhānivutaṃ…pe… dukkhe sukha’’nti vuttaṃ.
Although there is no craving without ignorance, and ignorance is also a condition for the perceptions of beauty and happiness, craving is a particularly strong condition for these, and to show this, it is stated: “covered by craving… seeing happiness in suffering.”
Ở đây, mặc dù không có taṇhā (khát ái) mà không có avijjā (vô minh), và avijjā cũng là nhân duyên cho saññā (tưởng) về sự thanh tịnh và hạnh phúc, nhưng để chỉ ra rằng taṇhā là nhân duyên đặc biệt cho chúng, Ngài nói: ‘‘Bị taṇhā che lấp… v.v… hạnh phúc trong khổ đau’’.
Diṭṭhinivutanti diṭṭhisīsena avijjā vuttāti avijjānivutanti attho.
“Covered by wrong view” means that ignorance is stated with wrong view as the primary factor, thus it means covered by ignorance.
Diṭṭhi-nivutaṃ (bị tà kiến che lấp) nghĩa là avijjā được nói đến qua diṭṭhi (tà kiến) làm chủ đạo, tức là bị vô minh che lấp.
Kāmañcettha taṇhārahitā diṭṭhi natthi, taṇhāpi diṭṭhiyā paccayo eva.
Although there is no wrong view without craving here, and craving is also a condition for wrong view.
Mặc dù ở đây không có diṭṭhi mà không có taṇhā, và taṇhā cũng là nhân duyên cho diṭṭhi.
Taṇhāpi ‘‘niccaṃ attā’’ti ayoniso ummujjantānaṃ tathāpavattamicchābhinivesassa moho visesapaccayoti dassetuṃ ‘‘diṭṭhinivutaṃ…pe… attā’’ti vuttaṃ.
Yet, to show that delusion is a special condition for the wrong resolve that thus arises in those who wrongly conceive "permanent" and "self," it is stated: “covered by wrong view… self.”
Nhưng để chỉ ra rằng si mê (moha) là nhân duyên đặc biệt cho sự chấp thủ sai lầm phát sinh như vậy ở những người khởi lên một cách không đúng đắn rằng ‘‘thường còn, tự ngã’’, Ngài nói: ‘‘Diṭṭhi-nivutaṃ… v.v… tự ngã’’.
Yo diṭṭhivipallāsoti ‘‘anicce niccaṃ, anattani attā’’ti pavattampi vipallāsadvayaṃ sandhāyāha – ‘‘so atītaṃ rūpaṃ…pe… atītaṃ viññāṇaṃ attato samanupassatī’’ti.
“The perversion of wrong view” refers to the two perversions that occur as “permanence in the impermanent, self in the non-self,” as stated in “he regards past rūpa… past consciousness as self.”
Yo diṭṭhivipallāso (kiến điên đảo nào) – Ngài nói đến hai loại điên đảo ‘‘thường còn trong vô thường, tự ngã trong vô ngã’’ – ‘‘người ấy thấy sắc quá khứ… v.v… thức quá khứ là tự ngã’’.
Etena aṭṭhārasavidhopi pubbantānukappikavādo pacchimānaṃ dvinnaṃ vipallāsānaṃ vasena hotīti dasseti.
By this, it is shown that the eighteen kinds of views concerning the past (pubbantānukappikavāda) arise mostly due to the latter two perversions.
Điều này cho thấy rằng tất cả mười tám loại chủ nghĩa chấp thủ quá khứ (pubbantānukappikavāda) đều phát sinh do hai loại điên đảo sau.
Taṇhāvipallāsoti taṇhāmūlako vipallāso.
“The perversion of craving” refers to the perversion rooted in craving.
Taṇhāvipallāso (ái điên đảo) là sự điên đảo có gốc rễ từ taṇhā.
‘‘Asubhe subhaṃ, dukkhe sukha’’nti etaṃ vipallāsadvayaṃ sandhāya vadati.
This refers to the two perversions: “beauty in the unbeautiful, happiness in suffering.”
Ngài nói đến hai loại điên đảo ‘‘thanh tịnh trong bất tịnh, hạnh phúc trong khổ đau’’.
Anāgataṃ rūpaṃ abhinandatīti anāgataṃ rūpaṃ diṭṭhābhinandanavasena abhinandati.
“He delights in future rūpa” means he delights in future rūpa by way of delighting in what is seen.
Anāgataṃ rūpaṃ abhinandati (hoan hỷ sắc vị lai) nghĩa là hoan hỷ sắc vị lai bằng cách chấp thủ hoan hỷ.
Anāgataṃ vedanaṃ, saññaṃ, saṅkhāre, viññāṇaṃ abhinandatīti etthāpi eseva nayo.
The same method applies to “he delights in future feeling, perception, mental formations, consciousness.”
Tương tự như vậy đối với Anāgataṃ vedanaṃ, saññaṃ, saṅkhāre, viññāṇaṃ abhinandati (hoan hỷ thọ vị lai, tưởng vị lai, hành vị lai, thức vị lai).
Etena catucattālīsavidhopi aparantānukappikavādo yebhuyyena purimānaṃ dvinnaṃ vipallāsānaṃ vasena hotīti dasseti.
By this, it is shown that the forty-four kinds of views concerning the future (aparantānukappikavāda) arise mostly due to the former two perversions.
Điều này cho thấy rằng tất cả bốn mươi bốn loại chủ nghĩa chấp thủ vị lai (aparantānukappikavāda) chủ yếu phát sinh do hai loại điên đảo trước.
Dve dhammā cittassa upakkilesāti evaṃ paramasāvajjassa vipallāsassa mūlakāraṇanti visesato dve dhammā cittassa upakkilesā taṇhā ca avijjā cāti te sarūpato dasseti.
“Two things are defilements of the mind” – thus, to specifically show the root causes of perversion, which is extremely blameworthy, it states “craving and ignorance” and reveals them in their own nature.
Dve dhammā cittassa upakkilesā (hai pháp là sự ô nhiễm của tâm) – như vậy, để chỉ rõ hai pháp là nguyên nhân gốc rễ của sự điên đảo cực kỳ đáng trách, Ngài trình bày bản chất của chúng là taṇhā (khát ái) và avijjā (vô minh).
Tāhi visujjhantaṃ cittaṃ visujjhatīti paṭipakkhavasenapi tāsaṃ upakkilesabhāvaṃyeva vibhāveti, na hi taṇhāavijjāsu pahīnāsu koci saṃkilesadhammo na pahīyatīti.
It also explains their nature as defilements by way of their opposite, saying that the mind becomes purified when these are purified; for when craving and ignorance are abandoned, no defiling phenomenon remains unabandoned.
Ngài cũng làm rõ bản chất ô nhiễm của chúng bằng cách đối lập, rằng tâm được thanh tịnh khi chúng được thanh tịnh, vì không có pháp ô nhiễm nào không được loại bỏ khi taṇhā và avijjā đã được loại bỏ.
Yathā ca vipallāsānaṃ mūlakāraṇaṃ taṇhāvijjā, evaṃ sakalassāpi vaṭṭassa mūlakāraṇanti yathānusandhināva gāthaṃ niṭṭhapetuṃ ‘‘tesa’’ntiādi vuttaṃ.
Just as craving and ignorance are the root causes of perversions, so too are they the root causes of the entire cycle of existence (vaṭṭa); thus, to conclude the verse in accordance with the context, “of those,” etc., is stated.
Và cũng như taṇhā và avijjā là nguyên nhân gốc rễ của các sự điên đảo, chúng cũng là nguyên nhân gốc rễ của toàn bộ vòng luân hồi. Vì vậy, để kết thúc bài kệ theo cách liên kết đó, Ngài nói: ‘‘Tesaṃ’’ (của những người ấy), v.v.
Tattha tesanti yesaṃ arakkhitaṃ cittaṃ micchādiṭṭhihatañca, tesaṃ.
Here, “of those” refers to those whose minds are unguarded and afflicted by wrong views.
Ở đây, tesaṃ (của những người ấy) là của những người có tâm không được bảo vệ và bị tà kiến hủy hoại.
‘‘Avijjānīvaraṇāna’’ntiādinā mārassa vasagamanena anādimatisaṃsāre saṃsaraṇanti dasseti.
By “covered by ignorance,” etc., it is shown that due to falling under the sway of Māra, one wanders in beginningless saṃsāra.
Bằng cách nói ‘‘Avijjānīvaraṇānaṃ’’ (bị vô minh che chướng), v.v., Ngài chỉ ra rằng việc đi vào quyền lực của Māra là sự luân chuyển trong vòng luân hồi vô thủy.
Thinamiddhābhibhūtenāti ettha ‘‘thinaṃ nāmā’’tiādinā thinamiddhānaṃ sarūpaṃ dasseti.
Here, in the phrase "overcome by sloth and torpor," the nature of sloth and torpor is shown by "sloth is called" and so on.
Trong câu Thinamiddhābhibhūtena (bị hôn trầm và thụy miên chi phối), Ngài trình bày bản chất của thinamiddha (hôn trầm và thụy miên) bằng cách nói ‘‘Thinaṃ nāma’’ (hôn trầm là), v.v.
Tehi cittassa abhibhūtatā suviññeyyāvāti taṃ anāmasitvā kilesamāraggahaṇeneva taṃnimittā abhisaṅkhāramārakhandhamāramaccumārā gahitā evāti ‘‘kilesamārassa ca sattamārassa cā’’ti ca-saddena vā tesampi gahaṇaṃ katanti daṭṭhabbaṃ.
The mind's being overcome by them is easily understood, so without touching upon that, by merely grasping kilesamāra (defilement-māra), abhisaṅkhāramāra (kamma-formation māra), khandhamāra (aggregate-māra), and maccumāra (death-māra), which have kilesamāra as their cause, are indeed included. Or, it should be understood that by the word "ca" in "of kilesamāra and sattamāra", these three māras (abhisaṅkhāramāra, khandhamāra, maccumāra) are also included.
Sự chi phối của chúng đối với tâm là điều dễ hiểu. Vì vậy, không cần đề cập đến điều đó, chỉ cần nắm bắt Māra phiền não (kilesamāra) là đã bao gồm các Māra như abhisaṅkhāramāra (hành Māra), khandhamāra (uẩn Māra), và maccumāra (tử Māra) vốn có nguyên nhân từ đó. Hoặc có thể hiểu rằng từ ca trong ‘‘kilesamārassa ca sattamārassa ca’’ (của Māra phiền não và của Māra chúng sinh) cũng bao gồm việc nắm bắt các Māra đó.
So hi nivuto saṃsārābhimukhoti so māravasaṃ gato, tato eva nivuto kilesehi yāva na mārabandhanaṃ chijjati, tāva saṃsārābhimukhova hoti, na visaṅkhārābhimukhoti adhippāyo.
In the phrase "he is indeed veiled, facing saṃsāra," the meaning is that such a person has fallen under the power of Māra, and for that very reason, he is veiled by defilements. As long as the bond of Māra is not severed, he remains facing saṃsāra, not facing the unconditioned (Nibbāna).
So hi nivuto saṃsārābhimukho (người ấy bị che lấp, hướng về luân hồi) nghĩa là người ấy đã rơi vào quyền lực của Māra, và do đó bị các phiền não che lấp. Chừng nào sự ràng buộc của Māra chưa bị cắt đứt, người ấy vẫn hướng về luân hồi, không hướng về sự chấm dứt các hành (visaṅkhāra), đó là ý nghĩa.
Imāni bhagavatā dve saccāni desitāni.
These two truths were taught by the Blessed One.
Đức Thế Tôn đã thuyết giảng hai chân lý này.
Kathaṃ desitāni?
How were they taught?
Ngài đã thuyết giảng như thế nào?
Tattha duvidhā kathā abhidhammanissitā ca suttantanissitā ca.
Therein, the discourse is of two kinds: that based on Abhidhamma and that based on Suttanta.
Trong đó, có hai loại lời thuyết giảng: một loại dựa trên Abhidhamma và một loại dựa trên Suttanta.
Tāsu abhidhammanissitā nāma arakkhitena cittenāti rattampi cittaṃ arakkhitaṃ, duṭṭhampi cittaṃ arakkhitaṃ, mūḷhampi cittaṃ arakkhitaṃ.
Among these, the discourse based on Abhidhamma means that in "with an unguarded mind," a mind that is attached is unguarded, a mind that is hateful is unguarded, and a mind that is deluded is unguarded.
Trong số đó, loại dựa trên Abhidhamma là: arakkhitena cittena (với tâm không được bảo vệ) – tâm tham cũng là tâm không được bảo vệ, tâm sân cũng là tâm không được bảo vệ, tâm si cũng là tâm không được bảo vệ.
Tattha rattaṃ cittaṃ aṭṭhannaṃ lobhasahagatacittuppādānaṃ vasena veditabbaṃ, duṭṭhaṃ cittaṃ dvinnaṃ paṭighacittuppādānaṃ vasena veditabbaṃ, mūḷhaṃ cittaṃ dvinnaṃ momūhacittuppādānaṃ vasena veditabbaṃ.
Therein, a mind that is attached should be understood in terms of the eight consciousness-moments (cittuppāda) accompanied by greed; a mind that is hateful should be understood in terms of the two consciousness-moments accompanied by aversion; a mind that is deluded should be understood in terms of the two consciousness-moments of extreme delusion.
Trong đó, tâm tham phải được hiểu là tám tâm sở tham hợp (lobhasahagata-cittuppāda). Tâm sân phải được hiểu là hai tâm sở sân hợp (paṭigha-cittuppāda). Tâm si phải được hiểu là hai tâm sở si hợp (momūha-cittuppāda).
Yāva imesaṃ cittuppādānaṃ vasena indriyānaṃ agutti agopāyanā apālanā anārakkhā sativosaggo pamādo cittassa asaṃvaro, evaṃ arakkhitaṃ cittaṃ hoti.
As long as there is lack of restraint, lack of guarding, lack of protection, lack of watchfulness over the faculties, abandonment of mindfulness, heedlessness, and lack of mental control due to these consciousness-moments, so long is the mind unguarded.
Chừng nào còn sự không bảo vệ, không che chở, không giữ gìn, không phòng hộ các căn, sự lơ là chánh niệm (sativosagga), sự phóng dật (pamāda), sự không chế ngự tâm do các tâm sở này, thì tâm vẫn là tâm không được bảo vệ.
Micchādiṭṭhihataṃ nāma cittaṃ catunnaṃ diṭṭhisampayuttacittuppādānaṃ vasena veditabbaṃ, thinamiddhābhibhūtaṃ nāma cittaṃ pañcannaṃ sasaṅkhārikākusalacittuppādānaṃ vasena veditabbaṃ.
A mind struck by wrong view should be understood in terms of the four consciousness-moments associated with wrong view; a mind overcome by sloth and torpor should be understood in terms of the five unwholesome consciousness-moments that are prompted (sasaṅkhārika).
Tâm bị tà kiến hủy hoại nên được hiểu theo bốn tâm hiệp thế với tà kiến; tâm bị hôn trầm, thụy miên chi phối nên được hiểu theo năm tâm bất thiện hữu hành.
Evaṃ sabbepi aggahitaggahaṇena dvādasa akusalacittuppādā honti.
Thus, all twelve unwholesome consciousness-moments arise by not taking what has already been taken.
Như vậy, tất cả mười hai tâm bất thiện là do không nắm giữ những gì đã được nắm giữ.
Te ‘‘katame dhammā akusalā?
These should be explained in detail in the Cittuppāda-kaṇḍa by way of the teaching on unwholesome consciousness-moments, beginning with "Which phenomena are unwholesome?
Những tâm này, bắt đầu bằng câu ‘‘Những pháp nào là bất thiện?
Yasmiṃ samaye akusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hotī’’tiādinā cittuppādakaṇḍe (dha. sa. 365) akusalacittuppādadesanāvasena vitthārato vattabbā.
At which time does an unwholesome mind arise?"
Vào thời điểm nào tâm bất thiện khởi lên’’, nên được giải thích chi tiết theo cách thuyết giảng về các tâm bất thiện trong phần Tâm Khởi.
Mārassāti ettha pañca mārā.
In "of Māra," there are five Māras.
Trong đoạn Mārassa (của Ma vương) này, có năm loại Ma vương.
Tesu kilesamārassa catunnaṃ āsavānaṃ catunnaṃ oghānaṃ catunnaṃ yogānaṃ catunnaṃ ganthānaṃ catunnaṃ upādānānaṃ aṭṭhannaṃ nīvaraṇānaṃ dasannaṃ kilesavatthūnaṃ vasena āsavagocchakādīsu (dha. sa. dukamātikā 14-19, 1102) vuttanayena, tathā ‘‘jātimado gottamado ārogyamado’’tiādinā khuddakavatthuvibhaṅge (vibha. 832) āgatānaṃ sattannaṃ kilesānañca vasena vibhāgo vattabbo.
Among these, the division of kilesamāra (defilement-māra) should be explained according to the method stated in the Āsavagocchaka and so on in terms of the four āsavas (cankers), the four oghas (floods), the four yogas (bonds), the four ganthas (knots), the four upādānas (clingings), the eight nīvaraṇas (hindrances), and the ten kilesavatthus (bases of defilement); and also in terms of the seven defilements mentioned in the Khuddakavatthuvibhaṅga, such as "intoxication with birth, intoxication with lineage, intoxication with health," and so on.
Trong số đó, Ma vương phiền não (kilesamāra) nên được giải thích theo cách đã nói trong Tập Ásavagocchaka và các tập khác, dựa trên bốn lậu hoặc (āsava), bốn dòng nước lũ (ogha), bốn trói buộc (yoga), bốn kiết sử (gantha), bốn thủ (upādāna), tám triền cái (nīvaraṇa) và mười pháp phiền não (kilesavatthu), cũng như bảy pháp phiền não được đề cập trong Khuddakavatthuvibhaṅga (phân tích các pháp nhỏ), bắt đầu bằng ‘‘mê say dòng dõi, mê say gia tộc, mê say sức khỏe’’.
Ayaṃ tāvettha abhidhammanissitā kathā.
This, then, is the discourse based on Abhidhamma here.
Đây là lời giải thích dựa trên Abhidhamma.
Suttantanissitā (ma. ni. 1.347; a. ni. 11.17) pana arakkhitena cittenāti cakkhunā rūpaṃ disvā nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī, yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya na paṭipajjati, na rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye na saṃvaraṃ āpajjati.
However, the discourse based on Suttanta is as follows: in "with an unguarded mind," having seen a form with the eye, one grasps at its features and details. One does not practice for the restraint of the eye-faculty, by which, if the eye-faculty remains unrestrained, evil unwholesome states of covetousness and distress might flow in upon him. One does not guard the eye-faculty; one does not undertake restraint over the eye-faculty.
Tuy nhiên, lời giải thích dựa trên Kinh tạng (Ma. Ni. 1.347; A. Ni. 11.17) là: với tâm không được bảo vệ (arakkhitena cittena), khi thấy sắc bằng mắt, người ấy nắm giữ tướng chung và tướng riêng, và vì không phòng hộ nhãn căn, tham ái và sân hận, những pháp bất thiện ác độc sẽ tràn ngập người ấy; người ấy không thực hành để phòng hộ nhãn căn, không bảo vệ nhãn căn, không đạt được sự phòng hộ đối với nhãn căn.
Sotena …pe… ghānena… jivhāya… kāyena… manasā…pe… manindriyena saṃvaraṃ āpajjati (ma. ni. 1.347, 411, 421; 2.419; 3.15, 75).
With the ear... with the nose... with the tongue... with the body... with the mind... one does not undertake restraint over the mind-faculty.
Với tai… (và các căn khác)… mũi… lưỡi… thân… tâm… không đạt được sự phòng hộ đối với ý căn (Ma. Ni. 1.347, 411, 421; 2.419; 3.15, 75).
Evaṃ arakkhitaṃ cittaṃ hoti.
Thus, the mind is unguarded.
Như vậy, tâm trở nên không được bảo vệ.
Micchādiṭṭhihatena cāti micchādiṭṭhihataṃ nāma cittaṃ pubbantakappanavasena vā aparantakappanavasena vā pubbantāparantakappanavasena vā micchābhinivisantassa ayoniso ummujjantassa ‘‘sassato lokoti vā…pe… neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti (vibha. 937; paṭi. ma. 1.140) vā yā diṭṭhi, tāya hataṃ upahataṃ.
And in "struck by wrong view," a mind struck by wrong view is one that is afflicted and damaged by the wrong view of one who, having wrongly applied his mind and having emerged from unwise attention, holds such views as "the world is eternal... or... the Tathāgata neither exists nor does not exist after death."
Và với tâm bị tà kiến hủy hoại (micchādiṭṭhihatena cā): tâm bị tà kiến hủy hoại là tâm bị hủy hoại bởi tà kiến của người chấp thủ sai lầm, người chìm đắm không đúng cách, cho rằng ‘‘thế giới là thường còn… hoặc Như Lai không tồn tại sau khi chết, hoặc không phải không tồn tại’’.
Yā ca kho ‘‘imā cattāro sassatavādā…pe… pañca paramadiṭṭhadhammanibbānavādā’’ti brahmajāle (dī. ni. 1.30 ādayo) pañcattaye (ma. ni. 3.21 ādayo) ca āgatā dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo, tāsaṃ vasena cittassa micchādiṭṭhihatabhāvo kathetabbo.
And the sixty-two wrong views mentioned in the Brahmajāla Sutta, such as "these four eternalist views... or... these five views of Nibbāna in this very life," and in the Pañcattaya Sutta, should be explained as the mind being struck by wrong view.
Tâm bị tà kiến hủy hoại cũng nên được giải thích dựa trên sáu mươi hai tà kiến được đề cập trong Brahmajāla (Dī. Ni. 1.30 trở đi) và Pañcattaya (Ma. Ni. 3.21 trở đi), như ‘‘bốn thuyết thường còn… năm thuyết Niết Bàn tối thượng ngay trong đời này’’.
Thinamiddhābhibhūtenāti thinaṃ nāma cittassa akammaññatā.
Regarding Thinamiddhābhibhūtenā: Thina is the unsuitability of the mind for work.
Bị hôn trầm, thụy miên chi phối (thinamiddhābhibhūtena): Hôn trầm là sự không thích hợp của tâm để làm việc.
Middhaṃ nāma vedanādikkhandhattayassa akammaññatā.
Middha is the unsuitability of the three aggregates beginning with feeling.
Thụy miên là sự không thích hợp của ba uẩn còn lại: thọ, tưởng, hành để làm việc.
Tathā thinaṃ anussāhasaṃhananaṃ.
Likewise, thina is the suppression of effort.
Cũng vậy, hôn trầm là sự không có tinh tấn.
Middhaṃ asattivighāto.
Middha is the obstruction of energy.
Thụy miên là sự yếu đuối, mệt mỏi.
Iti thinena middhena ca cittaṃ abhibhūtaṃ ajjhotthaṭaṃ upaddutaṃ saṅkocanappattaṃ layāpannaṃ.
Thus, by thina and middha, the mind is overcome, overwhelmed, afflicted, contracted, and fallen into sluggishness.
Như vậy, tâm bị hôn trầm và thụy miên chi phối, bị áp đảo, bị quấy nhiễu, bị co rút, rơi vào trạng thái lười biếng.
Vasaṃ mārassa gacchatīti vaso nāma icchā lobho adhippāyo ruci ākaṅkhā āṇā āṇatti.
Regarding vasaṃ mārassa gacchati: Vasa means desire, greed, intention, inclination, longing, command, order.
Rơi vào quyền lực của Ma vương (vasaṃ mārassa gacchati): Quyền lực là ý muốn, tham ái, ý định, sở thích, mong muốn, mệnh lệnh, quyền uy.
Māroti pañca mārā – khandhamāro abhisaṅkhāramāro maccumāro devaputtamāro kilesamāroti.
Regarding Māro: there are five Māras: Khandhamāra, Abhisaṅkhāramāra, Maccumāra, Devaputtamāra, Kilesamāra.
Ma vương là năm loại Ma vương: Ma vương uẩn (khandhamāra), Ma vương hành (abhisaṅkhāramāra), Ma vương chết chóc (maccumāra), Ma vương thiên tử (devaputtamāra), Ma vương phiền não (kilesamāra).
Gacchatīti tesaṃ vasaṃ icchaṃ…pe… āṇattiṃ gacchati upagacchati upeti vattati anuvattati nātikkamatīti.
Regarding gacchati: it goes, approaches, attains, follows, conforms to, and does not transgress their will, desire, etc., or command.
Gacchati (đi đến) có nghĩa là đi đến, đạt đến, tuân theo, không vượt qua ý muốn… quyền uy của chúng.
Tena vuccati – ‘‘vasaṃ mārassa gacchatī’’ti.
Therefore, it is said: "goes under the sway of Māra."
Vì vậy, người ta nói ‘‘rơi vào quyền lực của Ma vương’’.
Tattha yathāvuttā akusalā dhammā, taṇhāvijjā eva vā samudayasaccaṃ.
Among these, the unwholesome states as described, or craving and ignorance alone, constitute the origin of suffering (samudayasacca).
Trong đó, các pháp bất thiện đã nói, hoặc chỉ tham ái và vô minh, chính là Tập đế.
Yo so ‘‘vasaṃ mārassa gacchatī’’ti vutto, so ye pañcupādānakkhandhe upādāya paññatto, te pañcakkhandhā dukkhasaccaṃ.
The person referred to as "goes under the sway of Māra" is designated by taking the five aggregates of clinging, and these five aggregates constitute the suffering (dukkhasacca).
Người được nói là ‘‘rơi vào quyền lực của Ma vương’’ đó, được chế định dựa trên năm thủ uẩn, thì năm uẩn đó là Khổ đế.
Evaṃ bhagavatā idha dve saccāni desitāni.
Thus, by the Blessed One, two truths are taught here.
Như vậy, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng hai sự thật ở đây.
Tenevāha – ‘‘dukkhaṃ samudayo cā’’ti.
Therefore, it is said: "suffering and its origin."
Vì thế, Ngài nói: ‘‘khổ và tập’’.
Tesaṃ bhagavā pariññāya ca pahānāya ca dhammaṃ desetīti vuttamevatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘dukkhassa pariññāya samudayassa pahānāyā’’ti vuttaṃ.
To make the already stated meaning, "The Blessed One teaches the Dhamma for the full understanding and abandonment of these," clearer, it is said: "for the full understanding of suffering and the abandonment of its origin."
Để làm rõ hơn ý nghĩa đã nói rằng Đức Thế Tôn thuyết giảng pháp để liễu tri khổ và đoạn trừ tập, Ngài nói: ‘‘để liễu tri khổ và đoạn trừ tập’’.
Kathaṃ desetīti ce –
If it is asked, "How does he teach?" —
Nếu hỏi Ngài thuyết giảng như thế nào, thì—
Gāthāya.
— by this verse.
Bằng bài kệ.
Tassattho – yasmā arakkhitena cittena vasaṃ mārassa gacchati, tasmā satisaṃvarena manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ rakkhaṇena rakkhitacitto assa.
Its meaning is: Since one whose mind is unguarded goes under the sway of Māra, therefore, one should have a guarded mind by guarding the sense faculties, including the mind-door, through mindfulness and restraint.
Ý nghĩa của bài kệ đó là: Vì với tâm không được bảo vệ, người ấy rơi vào quyền lực của Ma vương, do đó, người ấy nên có tâm được bảo vệ bằng cách phòng hộ các căn, là sáu xứ của ý, với sự phòng hộ chánh niệm.
Sammāsaṅkappagocaroti yasmā kāmasaṅkappādimicchāsaṅkappagocaro tathā tathā ayoniso vikappetvā nānāvidhāni micchādassanāni gaṇhāti.
Regarding whose domain is right intention: Since one whose domain is wrong intention, such as sensual intention, conceives in various ways unwisely and grasps various wrong views.
Với đối tượng của chánh tư duy (sammāsaṅkappagocaro): Vì người có đối tượng là tà tư duy như tư duy dục, cứ như vậy, suy nghĩ không đúng cách, nắm giữ đủ loại tà kiến.
Tato eva ca micchādiṭṭhihatena cittena vasaṃ mārassa gacchati, tasmā yonisomanasikārena kammaṃ karonto nekkhammasaṅkappādisammāsaṅkappagocaro assa.
And because of that, with a mind struck by wrong view, one goes under the sway of Māra; therefore, performing action with wise attention, one should have right intention, such as renunciation intention, as one's domain.
Và chính vì thế, với tâm bị tà kiến hủy hoại, người ấy rơi vào quyền lực của Ma vương; do đó, khi thực hành bằng tác ý đúng đắn, người ấy nên có đối tượng là chánh tư duy như tư duy xuất ly.
Sammādiṭṭhiṃ purakkhatvāti sammāsaṅkappagocaratāya vidhutamicchādassano kammassakatālakkhaṇaṃ yathābhūtañāṇalakkhaṇañca sammādiṭṭhiṃ pubbaṅgamaṃ katvā sīlasamādhīsu yuttappayutto.
Regarding having right view as his forerunner: Having dispelled wrong views by making right intention one's domain, and making right view—which is characterized by ownership of kamma and knowledge of reality—the forerunner, one should be diligently engaged in virtue and concentration.
Đặt chánh kiến lên hàng đầu (sammādiṭṭhiṃ purakkhatvā): Với tà kiến đã được loại bỏ nhờ có đối tượng là chánh tư duy, người ấy đặt chánh kiến có đặc tính là nghiệp của mình và đặc tính là trí tuệ như thật lên hàng đầu, và tinh tấn trong giới và định.
Tato eva ca ñatvāna udayabbayaṃ pañcasu upādānakkhandhesu samapaññāsāya ākārehi uppādaṃ nirodhañca ñatvā vipassanaṃ ussukkāpetvā anukkamena ariyamagge gaṇhanto aggamaggena thinamiddhābhibhū bhikkhu sabbā duggatiyo jaheti evaṃ sabbaso bhinnakilesattā bhikkhu khīṇāsavo yathāsambhavaṃ tividhadukkhatāyogena duggatisaṅkhātā sabbāpi gatiyo jaheyya, tāsaṃ parabhāge nibbāne tiṭṭheyyāti attho.
And because of that, having known rise and fall: having known the rise and cessation in fifty aspects within the five aggregates of clinging, and having diligently cultivated insight, gradually attaining the Noble Paths, by means of the highest path, the bhikkhu who has overcome sloth and torpor, being one whose defilements are utterly broken, an Arahant, should abandon all destinations, which are called evil destinations due to their connection with the three kinds of suffering as appropriate, and should abide in Nibbāna, which is beyond them. This is the meaning.
Và chính vì thế, biết sự sinh diệt (ñatvāna udayabbayaṃ), sau khi biết sự sinh và diệt của năm thủ uẩn theo năm mươi cách, người ấy nỗ lực tu tập thiền quán, và tuần tự nắm giữ các Thánh đạo, với đạo tối thượng, Tỳ kheo bị hôn trầm, thụy miên chi phối, sẽ từ bỏ mọi ác thú (thinamiddhābhibhū bhikkhu sabbā duggatiyo jahe) có nghĩa là: Tỳ kheo, bậc A la hán đã đoạn trừ các phiền não hoàn toàn, sẽ từ bỏ tất cả các nẻo tái sinh được gọi là ác thú, do sự liên kết với ba loại khổ tương ứng, và sẽ an trú trong Niết Bàn, vượt ra ngoài các nẻo đó.
Yaṃ taṇhāya avijjāya ca pahānaṃ, ayaṃ nirodhoti pahānassa nirodhassa paccayabhāvato asaṅkhatadhātu pahānaṃ nirodhoti ca vuttā.
The abandonment of craving and ignorance—this is cessation: because abandonment is the cause of cessation, the unconditioned element is also called abandonment and cessation.
Sự đoạn trừ tham ái và vô minh này là Niết Bàn (yaṃ taṇhāya avijjāya ca pahānaṃ, ayaṃ nirodho): do là nhân của sự đoạn trừ và Niết Bàn, yếu tố vô vi được gọi là sự đoạn trừ và Niết Bàn.
Imāni cattāri saccānīti purimagāthāya purimāni dve, pacchimagāthāya pacchimāni dveti dvīhi gāthāhi bhāsitāni imāni cattāri ariyasaccāni.
These four truths: the first two from the former verse, and the latter two from the latter verse; thus, these four Noble Truths are taught by two verses.
Bốn sự thật này (imāni cattāri saccāni): hai sự thật đầu tiên được thuyết giảng bằng bài kệ đầu tiên, và hai sự thật cuối cùng được thuyết giảng bằng bài kệ sau, như vậy, bốn Thánh đế này được thuyết giảng bằng hai bài kệ.
Tesu samudayena assādo, dukkhena ādīnavo, magganirodhehi nissaraṇaṃ, sabbagatijahanaṃ phalaṃ, rakkhitacittatādiko upāyo, arakkhitacittatādinisedhanamukhena rakkhitacittatādīsu niyojanaṃ bhagavato āṇattīti.
Among these, enjoyment arises from origin, danger from suffering, escape from the path and cessation, the fruit is the abandonment of all destinations, the means is having a guarded mind, and so forth, and the Buddha's command is the exhortation to have a guarded mind, and so forth, by way of prohibiting an unguarded mind, and so forth.
Trong số đó, sự thỏa mãn là do tập, sự nguy hiểm là do khổ, sự thoát ly là do đạo và diệt, quả là sự từ bỏ mọi nẻo tái sinh, phương tiện là tâm được bảo vệ và các pháp tương tự, sự răn dạy của Đức Thế Tôn là sự hướng dẫn đến tâm được bảo vệ và các pháp tương tự thông qua việc ngăn cấm tâm không được bảo vệ và các pháp tương tự.
Evaṃ desanāhārapadatthā assādādayo niddhāretabbā.
Thus, the meanings of the terms regarding the exposition method, such as enjoyment, should be determined.
Như vậy, các ý nghĩa của các từ trong phương pháp thuyết giảng như sự thỏa mãn và các pháp tương tự nên được xác định.
Tenevāha – ‘‘niyutto desanāhārasampāto’’ti.
Therefore, it is said: "The exposition method is appropriately arranged."
Vì thế, Ngài nói: ‘‘sự kết hợp của phương pháp thuyết giảng đã được sắp đặt’’.
53. Evaṃ desanāhārasampātaṃ dassetvā idāni vicayahārasampātaṃ dassento yasmā desanāhārapadatthavicayo vicayahāro, tasmā desanāhāre vipallāsahetubhāvena niddhāritāya taṇhāya kusalādivibhāgapavicayamukhena vicayahārasampātaṃ dassetuṃ ‘‘tattha taṇhā duvidhā’’tiādi āraddhaṃ.
53. Having thus shown the analysis of the discourse method, now, in showing the analysis of the investigation method, since the investigation method is the analysis of the meaning of the words in the discourse method, in order to show the analysis of the investigation method by means of the analysis of the division into wholesome (kusalā) and so on, of craving (taṇhā) which was determined in the discourse method as the cause of perversion, the section beginning with ‘Therein, craving is of two kinds’ is commenced.
53. Sau khi đã trình bày sự kết hợp yếu tố giáo pháp như vậy, bây giờ, để trình bày sự kết hợp yếu tố phân tích, vì sự phân tích ý nghĩa của các từ trong yếu tố giáo pháp chính là yếu tố phân tích, do đó, để trình bày sự kết hợp yếu tố phân tích bằng cách phân loại các pháp thiện, v.v., đối với ái đã được xác định là nguyên nhân của sự sai lầm trong yếu tố giáo pháp, đoạn “Ở đó ái có hai loại” v.v. đã được bắt đầu.
Tattha kusalāti kusaladhammārammaṇā.
Therein, wholesome (kusalā) means having wholesome phenomena as its object.
Trong đó, kusalā (thiện) là ái có đối tượng là các pháp thiện.
Kusala-saddo cettha bāhitikasutte (ma. ni. 2.358 ādayo) viya anavajjatthe daṭṭhabbo.
And here, the word ‘wholesome’ (kusala) should be understood in the sense of blameless, as in the Bāhitika Sutta.
Từ kusala (thiện) ở đây nên được hiểu theo nghĩa vô tội, như trong kinh Bāhitika.
Kasmā panettha taṇhā kusalapariyāyena uddhaṭā?
Why, then, is craving (taṇhā) here presented in the context of the wholesome?
Vì sao ở đây ái lại được nêu ra bằng cách dùng từ đồng nghĩa với thiện?
Heṭṭhā desanāhāre vipallāsahetubhāvena taṇhaṃ uddharitvā tassā vasena saṃkilesapakkho dassito.
Below, in the discourse method, craving (taṇhā) was presented as the cause of perversion, and by means of it, the defilement aspect was shown.
Ở phần dưới, trong yếu tố giáo pháp, ái đã được nêu ra như là nguyên nhân của sự sai lầm, và qua đó, khía cạnh ô nhiễm đã được trình bày.
Vicittapaṭibhānatāya pana idhāpi taṇhāmukheneva vodānapakkhaṃ dassetuṃ kusalapariyāyena taṇhā uddhaṭā.
However, due to the diversity of insight, here too, in order to show the purification aspect precisely through craving (taṇhā), craving (taṇhā) is presented in the context of the wholesome.
Tuy nhiên, do sự khéo léo trong cách trình bày, ở đây, để trình bày khía cạnh thanh tịnh cũng thông qua ái, ái đã được nêu ra bằng từ đồng nghĩa với thiện.
Tattha saṃsāraṃ gametīti saṃsāragāminī, saṃsāranāyikāti attho.
Therein, ‘leading to saṃsāra’ (saṃsāragāminī) means that which causes one to go to saṃsāra, that is, it is the leader of saṃsāra.
Trong đó, dẫn đến luân hồi nên gọi là saṃsāragāminī (dẫn đến luân hồi), nghĩa là chủ đạo của luân hồi.
Apacayaṃ nibbānaṃ gametīti apacayagāminī.
‘Leading to cessation’ (apacayagāminī) means that which causes one to go to cessation, Nibbāna.
Dẫn đến sự đoạn tận, Niết-bàn, nên gọi là apacayagāminī (dẫn đến sự đoạn tận).
Kathaṃ pana taṇhā apacayagāminīti?
But how can craving (taṇhā) lead to cessation?
Nhưng làm sao ái lại dẫn đến sự đoạn tận?
Āha ‘‘pahānataṇhā’’ti.
It is said, ‘craving for abandonment’ (pahānataṇhā).
Đức Phật dạy: “pahānataṇhā” (ái đoạn trừ).
Tadaṅgādippahānassa hetubhūtā taṇhā.
Craving (taṇhā) that is the cause of abandonment by way of temporary suppression (tadaṅga) and so on.
Đó là ái là nguyên nhân của sự đoạn trừ từng phần, v.v.
Kathaṃ pana ekantasāvajjāya taṇhāya kusalabhāvoti?
But how can craving (taṇhā), which is entirely blameworthy, be wholesome?
Nhưng làm sao ái, vốn hoàn toàn có tội, lại có thể là thiện?
Sevitabbabhāvato.
By way of being worthy of cultivation.
Vì nó đáng được thực hành.
Yathā taṇhā, evaṃ mānopi duvidho kusalopi akusalopi, na taṇhā evāti taṇhāya nidassanabhāvena māno vutto.
Just as craving (taṇhā), so too conceit (māna) is of two kinds: wholesome and unwholesome; it is not craving (taṇhā) alone that is so, and conceit (māna) is mentioned as an example for craving (taṇhā).
Như ái, māna (kiêu mạn) cũng có hai loại: thiện và bất thiện, không chỉ riêng ái mà thôi, māna được nói đến như một ví dụ cho ái.
Tattha mānassa yathādhippetaṃ kusalādibhāvaṃ dassetuṃ ‘‘yaṃ mānaṃ nissāyā’’tiādimāha.
Therein, in order to show the intended wholesome and other aspects of conceit (māna), the section beginning with ‘that conceit (māna) by relying on which’ is stated.
Trong đó, để trình bày khía cạnh thiện, v.v. của māna như đã định, đoạn “nương vào māna nào” v.v. được nói đến.
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘mānamahaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī’’tiādi.
For it was said by the Blessed One: “O Sakka, lord of devas, I declare conceit (māna) to be of two kinds: that which should be cultivated and that which should not be cultivated,” and so on.
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói: “Này chư Thiên, Ta nói māna có hai loại: đáng thực hành và không đáng thực hành” v.v.
Yaṃ nekkhammassitaṃ domanassantiādi ‘‘kusalā’’ti vuttataṇhāya sarūpadassanatthaṃ vuttaṃ.
The section beginning with ‘that mental pain (domanassa) associated with renunciation (nekkhamma)’ is stated to show the nature of craving (taṇhā) described as ‘wholesome’.
Đoạn “sự ưu phiền nương vào sự xuất ly nào” v.v. được nói ra để trình bày bản chất của ái được gọi là “kusalā” (thiện).
Tattha nekkhammassitaṃ domanassaṃ nāma –
Therein, mental pain (domanassa) associated with renunciation (nekkhamma) means—
Trong đó, sự ưu phiền nương vào sự xuất ly có nghĩa là:
‘‘Tattha katamāni cha nekkhammassitāni domanassāni?
“Therein, what are the six kinds of mental pain (domanassa) associated with renunciation (nekkhamma)?
“Trong đó, sáu loại ưu phiền nương vào sự xuất ly là gì?
Rūpānaṃtveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ ‘pubbe ceva rūpā etarahi ca, sabbete rūpā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpeti ‘kudāssu nāmāhaṃ tadāyatanaṃ upasampajja viharissāmi, yadariyā etarahi āyatanaṃ upasampajja viharantī’ti.
Having known the impermanence, transformation, fading away, and cessation of forms, having seen this as it truly is with right wisdom—‘In the past, and now, all these forms are impermanent, suffering, and subject to change’—one arouses longing for the unsurpassed liberations: ‘When, indeed, shall I attain and abide in that sphere which the Noble Ones now attain and abide in?’
Sau khi biết sự vô thường, sự biến hoại, sự ly tham, sự đoạn diệt của các sắc, và sau khi thấy rõ ràng bằng trí tuệ đúng đắn rằng ‘các sắc trong quá khứ và hiện tại, tất cả các sắc ấy đều vô thường, khổ, có tính biến hoại’, người ấy phát khởi lòng khao khát đối với các giải thoát vô thượng: ‘Khi nào tôi sẽ đạt được và an trú trong trạng thái mà các bậc Thánh hiện đang đạt được và an trú?’
Iti anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpayato uppajjati pihā, pihāpaccayā domanassaṃ.
Thus, to one who arouses longing for the unsurpassed liberations, longing arises; with longing as condition, mental pain (domanassa) arises.
Như vậy, khi phát khởi lòng khao khát đối với các giải thoát vô thượng, khao khát phát sinh, do duyên khao khát mà ưu phiền phát sinh.
Yaṃ evarūpaṃ domanassaṃ, idaṃ vuccati nekkhammassitaṃ domanassa’’nti (ma. ni. 3.307) –
Such mental pain (domanassa) is called mental pain (domanassa) associated with renunciation (nekkhamma).”
Loại ưu phiền như vậy được gọi là ưu phiền nương vào sự xuất ly.”
Evaṃ chasu dvāresu iṭṭhārammaṇe āpāthagate anuttaravimokkhasaṅkhātaariyaphaladhammesu pihaṃ upaṭṭhāpetvā tadadhigamāya aniccādivasena vipassanaṃ upaṭṭhāpetvā ussukkāpetuṃ asakkontassa ‘‘imampi pakkhaṃ imampi māsaṃ, imampi saṃvaccharaṃ, vipassanaṃ ussukkāpetvā ariyabhūmiṃ sampāpuṇituṃ nāsakkhi’’nti anusocato uppannaṃ domanassaṃ nekkhammavasena vipassanāvasena anussativasena paṭhamajjhānādivasena paṭipattiyā hetubhāvena uppajjanato nekkhammassitaṃ domanassaṃ nāma.
Thus, when a desirable object appears at the six sense-doors, one arouses longing for the noble fruit-states, which are the unsurpassed liberations. Then, when one, having established insight by way of impermanence and so on for the attainment of those states, is unable to exert oneself, one laments, “I was unable to exert myself in insight for this fortnight, this month, this year, and attain the noble stage.” The mental pain (domanassa) that arises from such lamentation is called mental pain (domanassa) associated with renunciation (nekkhamma) because it arises as a cause for practice by way of renunciation, by way of insight, by way of recollection, and by way of the first jhāna and so on.
Như vậy, khi đối tượng khả ái xuất hiện ở sáu căn môn, sau khi phát khởi lòng khao khát đối với các pháp Thánh quả, tức là các giải thoát vô thượng, và để đạt được chúng, sau khi phát khởi tuệ quán về vô thường, v.v., nhưng không thể tinh tấn thực hành tuệ quán, người ấy than thở: “Tháng này, tháng kia, năm này, tôi đã tinh tấn tuệ quán nhưng không thể đạt được Thánh địa.” Sự ưu phiền phát sinh do sự than thở này được gọi là ưu phiền nương vào sự xuất ly, vì nó phát sinh như là nguyên nhân của sự thực hành theo sự xuất ly, theo tuệ quán, theo niệm, theo Sơ thiền, v.v.
Ayaṃ taṇhā kusalāti ayaṃ ‘‘pihā’’ti vuttā taṇhā kusalā.
This craving (taṇhā) is wholesome (kusalā) means this craving (taṇhā), called ‘longing’ (pihā), is wholesome.
Ái này là thiện có nghĩa là ái được gọi là “khao khát” này là thiện.
Rāgavirāgā cetovimutti, tadārammaṇā kusalāti.
‘Ceto-vimutti (deliverance of mind) is the fading away of lust (rāga), and that craving (taṇhā) which has it as its object is wholesome (kusalā)’.
Giải thoát tâm từ sự ly tham là thiện, ái có đối tượng đó là thiện.
Idaṃ vuttaṃ hoti – rāgavirāgā cetovimutti, na sabhāvena kusalā, anavajjaṭṭhena kusalā.
This means: Ceto-vimutti is the fading away of lust (rāga); it is not wholesome by its intrinsic nature, but wholesome in the sense of being blameless.
Điều này có nghĩa là: giải thoát tâm từ sự ly tham không phải là thiện theo bản chất, mà là thiện theo nghĩa vô tội.
Taṃ uddissa pavattiyā tadārammaṇā pana taṇhā kusalārammaṇatāya kusalāti.
However, craving (taṇhā) that arises with that as its object is wholesome because its object is wholesome.
Còn ái có đối tượng là giải thoát tâm đó, do sự phát sinh hướng đến giải thoát tâm đó, là thiện vì có đối tượng là thiện.
Avijjāvirāgā paññāvimutti anavajjaṭṭhena kusalā.
Paññā-vimutti (deliverance by wisdom) is wholesome in the sense of being blameless due to the fading away of ignorance (avijjā).
Giải thoát tuệ từ sự ly vô minh là thiện theo nghĩa vô tội.
Tassāti paññāvimuttiyā.
‘Of that’ (tassā) refers to paññā-vimutti.
Tassā (của nó) có nghĩa là của giải thoát tuệ.
Yāya vasena ‘‘tasmā rakkhitacittassā’’ti gāthāyaṃ ‘‘sabbā duggatiyo jahe’’ti vuttaṃ.
It is by means of this that it is stated in the verse, “Therefore, one whose mind is guarded abandons all states of woe.”
Theo đó, trong bài kệ “Tasmā rakkhitacittassā” (Do đó, người có tâm được bảo vệ) đã nói “sabbā duggatiyo jahe” (sẽ từ bỏ mọi ác thú).
Iti cirataraṃ vipassanāparivāsaṃ parivasitvā dukkhāpaṭipadādandhābhiññāya adhigatāya paññāvimuttiyā vasena vicayahārasampātaṃ dassetuṃ ‘‘tassā ko pavicayo’’tiādi āraddhaṃ.
Thus, in order to show the analysis of the investigation method by means of paññā-vimutti, which is attained by a difficult path and slow comprehension after a very long period of insight practice, the section beginning with ‘What is the analysis of that?’ is commenced.
Như vậy, để trình bày sự kết hợp yếu tố phân tích theo giải thoát tuệ đã đạt được bằng con đường khó khăn và trí tuệ chậm chạp, sau khi đã thực hành tuệ quán trong một thời gian dài, đoạn “Sự phân tích của nó là gì?” v.v. đã được bắt đầu.
Tattha yasmā paññāvimutti ariyamaggamūlikā, tasmā catutthajjhānapādake ariyamaggadhamme uddisitvā tesaṃ āgamanapaṭipadaṃ dassetuṃ ‘‘kattha daṭṭhabbo, catutthe jhāne’’tiādi vuttaṃ.
Therein, since liberation by wisdom (paññāvimutti) has the Noble Path (ariyamagga) as its root, therefore, in order to briefly explain the Noble Path factors rooted in the fourth jhāna and to show the practice leading to them, the statement " Where is it to be seen? In the fourth jhāna" and so on was made.
Trong đó, vì giải thoát tuệ có gốc rễ từ Thánh đạo, do đó, để nêu ra các pháp Thánh đạo có nền tảng là Tứ thiền và trình bày con đường dẫn đến chúng, đoạn “Nên thấy ở đâu? Ở Tứ thiền” v.v. đã được nói đến.
Tattha pāramitāyāti ukkaṃsagatāya catutthajjhānabhāvanāya.
Therein, pāramitāya means in the fourth jhāna development that has reached its peak.
Trong đó, pāramitāya (sự hoàn hảo) có nghĩa là sự tu tập Tứ thiền đã đạt đến đỉnh cao.
Yehi aṭṭhahi aṅgehi samannāgataṃ catutthajjhānacittaṃ vuttaṃ, tāni aṅgāni dassetuṃ ‘‘parisuddha’’ntiādi vuttaṃ.
In order to show the eight factors with which the mind of the fourth jhāna is said to be endowed, the statement " pure" and so on was made.
Để trình bày tám chi phần mà tâm Tứ thiền được nói là có đủ, đoạn “thanh tịnh” v.v. đã được nói đến.
Tattha upekkhāsatipārisuddhibhāvena parisuddhaṃ.
Therein, it is pure due to the purity of equanimity and mindfulness.
Trong đó, thanh tịnh do sự thanh tịnh của xả niệm.
Parisuddhattā eva pariyodātaṃ, pabhassaranti vuttaṃ hoti.
Because it is pure, it is cleansed, meaning it is radiant.
Vì thanh tịnh nên trong sáng, nghĩa là rực rỡ.
Sukhādīnaṃ paccayaghātena vītarāgādiaṅgaṇattā anaṅgaṇaṃ.
It is without blemish (anaṅgaṇaṃ) because it is free from defilements such as lust, due to the destruction of the conditions for pleasure and so on.
Không có ô uế (anaṅgaṇa) do sự đoạn trừ các nhân duyên của lạc, v.v. và do không có cấu uế như tham, v.v.
Anaṅgaṇattā eva vigatūpakkilesaṃ, aṅgaṇena hi cittaṃ upakkilissati, subhāvitattā mudubhūtaṃ vasibhāvappattanti attho.
Because it is without blemish, it is devoid of imperfections (vigatūpakkilesaṃ); for indeed, the mind becomes defiled by imperfections. The meaning is that, being well-developed, it has become soft and has attained mastery.
Vì không có ô uế nên không có phiền não phụ, vì tâm bị ô nhiễm bởi cấu uế; nghĩa là đã được tu tập tốt, trở nên mềm mại, đạt được sự thuần thục.
Vase vattamānañhi cittaṃ ‘‘mudū’’ti vuccati.
Indeed, a mind that is under control is called " soft" (mudū).
Tâm đã được thuần thục thì được gọi là “mềm mại”.
Muduttā eva ca kammaniyaṃ, kammakkhamaṃ kammayogganti attho.
And because it is soft, it is workable (kammaniyaṃ), meaning it is fit for work, suitable for work.
Và vì mềm mại nên dễ sử dụng, nghĩa là thích hợp cho công việc, phù hợp cho công việc.
Muduñhi cittaṃ kammaniyaṃ hoti, evaṃ bhāvitaṃ muduñca hoti kammaniyañca, yathayidaṃ, bhikkhave, citta’’nti (a. ni. 1.22).
For indeed, a soft mind is workable; a mind thus developed is both soft and workable, just as this mind, O bhikkhus.
Tâm mềm mại thì dễ sử dụng, “Này các Tỳ-khưu, tâm đã được tu tập như vậy thì mềm mại và dễ sử dụng, như thế này, này các Tỳ-khưu, là tâm.”
Etesu parisuddhabhāvādīsu ṭhitattā ṭhitaṃ.
It is stable (ṭhitaṃ) because it is established in these states of purity and so on.
Đứng vững do sự an trú trong các trạng thái thanh tịnh, v.v.
Ṭhitattāyeva āneñjappattaṃ, acalaṃ niriñjananti attho.
Because it is stable, it has attained imperturbability (āneñjappattaṃ), meaning it is unshakeable, unmoving.
Vì đứng vững nên đạt đến trạng thái bất động, nghĩa là không lay chuyển, không dao động.
Mudukammaññabhāvena vā attano vase ṭhitattā ṭhitaṃ.
Or, it is stable (ṭhitaṃ) because it is established in one's own control through its softness and workability.
Hoặc do trạng thái mềm mại và dễ sử dụng, tâm đứng vững trong sự kiểm soát của chính mình.
Saddhādīhi pariggahitattā āneñjappattaṃ.
It has attained imperturbability (āneñjappattaṃ) because it is encompassed by faith and so on.
Đạt đến trạng thái bất động do được nắm giữ bởi tín, v.v.
Saddhāpariggahitañhi cittaṃ assaddhiyena na iñjati, vīriyapariggahitaṃ kosajjena na iñjati, satipariggahitaṃ pamādena na iñjati, samādhipariggahitaṃ uddhaccena na iñjati, paññāpariggahitaṃ avijjāya na iñjati, obhāsagataṃ kilesandhakārena na iñjati.
Indeed, a mind encompassed by faith is not shaken by lack of faith; one encompassed by energy is not shaken by idleness; one encompassed by mindfulness is not shaken by heedlessness; one encompassed by concentration is not shaken by restlessness; one encompassed by wisdom is not shaken by ignorance; one that has attained luminosity is not shaken by the darkness of defilements.
Tâm được tín nắm giữ thì không lay chuyển bởi sự không tín; tâm được tinh tấn nắm giữ thì không lay chuyển bởi sự lười biếng; tâm được niệm nắm giữ thì không lay chuyển bởi sự phóng dật; tâm được định nắm giữ thì không lay chuyển bởi sự trạo cử; tâm được tuệ nắm giữ thì không lay chuyển bởi vô minh; tâm đã đạt đến ánh sáng thì không lay chuyển bởi bóng tối phiền não.
Imehi chahi dhammehi pariggahitaṃ āneñjappattaṃ hoti.
A mind encompassed by these six qualities attains imperturbability.
Tâm được nắm giữ bởi sáu pháp này thì đạt đến trạng thái bất động.
Evaṃ aṭṭhaṅgasamannāgataṃ cittaṃ abhinīhārakkhamaṃ hoti.
Thus, a mind endowed with eight factors is capable of being directed (abhinīhārakkhamaṃ).
Tâm có đủ tám chi phần như vậy thì thích hợp cho việc hướng đến.
Abhiññāsacchikaraṇīyānaṃ dhammānaṃ abhiññāsacchikiriyāya.
It is for the realization of those phenomena that are to be realized by supernormal knowledge (abhiññā).
Để thực chứng các pháp cần được thực chứng bằng thắng trí.
Aparo nayo – catutthajjhānasamādhinā samāhitaṃ cittaṃ nīvaraṇadūrībhāvena parisuddhaṃ.
Another method: The mind concentrated by the fourth jhāna-samādhi is pure due to the removal of the hindrances (nīvaraṇa).
Một phương pháp khác: Tâm đã được định bởi Tứ thiền định thì thanh tịnh do sự xa lìa các triền cái.
Vitakkādisamatikkamena pariyodātaṃ.
It is cleansed due to overcoming initial and sustained application (vitakka) and so on.
Trong sáng do sự vượt qua tầm, v.v.
Jhānapaṭilābhapaccanīkānaṃ pāpakānaṃ icchāvacarānaṃ abhāvena anaṅgaṇaṃ.
It is without blemish (anaṅgaṇaṃ) due to the absence of evil, undesirable states that are antagonistic to the attainment of jhāna.
Không có ô uế do không có các ác pháp tùy thuộc ý muốn, vốn là chướng ngại cho sự chứng đắc thiền.
Icchāvacarānanti icchāya avacarānaṃ icchāvasena otiṇṇānaṃ pavattānaṃ nānappakārānaṃ kopaapaccayānanti attho.
Icchāvacarānaṃ means various causes of anger and displeasure that have entered or arisen through desire.
Icchāvacarānaṃ (tùy thuộc ý muốn) có nghĩa là các nhân duyên của sự phẫn nộ, sự không hài lòng, v.v., vốn phát sinh theo ý muốn, tùy thuộc vào ý muốn, và đa dạng.
Abhijjhādīnaṃ cittupakkilesānaṃ vigamena vigatūpakkilesaṃ.
It is devoid of imperfections (vigatūpakkilesaṃ) due to the disappearance of mental imperfections such as covetousness (abhijjhā).
Không có phiền não phụ do sự đoạn trừ các phiền não phụ của tâm như tham lam, v.v.
Ubhayampi cetaṃ anaṅgaṇasuttavatthasuttānaṃ (ma. ni. 1.57 ādayo; 70 ādayo) vasena veditabbaṃ.
Both these (anaṅgaṇaṃ and vigatūpakkilesaṃ) should be understood in accordance with the Anaṅgaṇa Sutta and Vatthu Sutta.
Cả hai điều này nên được hiểu theo kinh Anaṅgaṇa và Vatthu.
Vasippattiyā mudubhūtaṃ.
It has become soft due to attaining mastery (vasī).
Trở nên mềm mại do đạt được sự thuần thục.
Iddhipādabhāvūpagamena kammaniyaṃ.
It is workable due to its becoming a basis for the bases of spiritual power (iddhipāda).
Do sự đạt đến trạng thái của Tứ Thần Túc (Iddhipāda), tâm trở nên dễ sử dụng (kammaniyaṃ).
Bhāvanāpāripūriyā paṇītabhāvūpagamena ṭhitaṃ āneñjappattaṃ.
It is stable and has attained imperturbability due to the perfection of its development and its attainment of an excellent state.
Do sự viên mãn của sự tu tập và sự đạt đến trạng thái thù thắng, tâm trở nên kiên cố, đạt đến bất động (ṭhitaṃ āneñjappattaṃ).
Yathā āneñjabhāvappattaṃ āneñjappattaṃ hoti, evaṃ ṭhitanti attho.
The meaning is that it is stable in such a way that it has attained imperturbability.
Ý nghĩa là, giống như khi đạt đến trạng thái bất động, tâm trở nên bất động, thì cũng kiên cố như vậy.
Evampi aṭṭhaṅgasamannāgataṃ cittaṃ abhinīhārakkhamaṃ hoti.
Thus, a mind endowed with eight factors is capable of being directed.
Như vậy, tâm có đủ tám chi trở nên có khả năng hướng đến (sự thành tựu).
Abhiññāsacchikaraṇīyānaṃ dhammānaṃ abhiññāsacchikiriyāya pādakaṃ padaṭṭhānabhūtaṃ.
It is the foundation, the proximate cause, for the realization of those phenomena that are to be realized by supernormal knowledge.
Đó là nền tảng, là cơ sở cho việc chứng ngộ các pháp cần được chứng ngộ bằng thắng trí (abhiññā).
Tenevāha – ‘‘so tattha aṭṭhavidhaṃ adhigacchati cha abhiññā dve ca visese’’ti.
Therefore, it is said: " Therein, he attains eight kinds of qualities: six supernormal knowledges (abhiññā) and two distinctions."
Vì lý do đó,* đã nói – “Vị ấy ở nơi đó đạt được tám loại: sáu thắng trí và hai đặc biệt”.
Tattha soti adhigatacatutthajjhāno yogī.
Therein, " he" refers to the yogī who has attained the fourth jhāna.
Trong đó, “so” (vị ấy) là hành giả đã đạt được Tứ Thiền.
Tatthāti tasmiṃ catutthajjhāne adhiṭṭhānabhūte.
" Therein" refers to that fourth jhāna, which serves as the basis.
“Tatthā” (ở nơi đó) là ở trong Tứ Thiền làm nền tảng.
Aṭṭhavidhaṃ adhigacchatīti aṭṭhavidhaṃ guṇaṃ adhigacchati.
" Attains eight kinds of qualities" means he attains eight kinds of virtues.
“Aṭṭhavidhaṃ adhigacchati” (đạt được tám loại) là đạt được tám loại phẩm chất.
Ko pana so aṭṭhavidho guṇoti?
What, then, are these eight kinds of virtues?
Vậy tám loại phẩm chất đó là gì?
Āha ‘‘cha abhiññā dve ca visese’’ti.
It is said: " six supernormal knowledges and two distinctions."
* đã nói: “sáu thắng trí và hai đặc biệt”.
Manomayiddhi vipassanāñāṇañca.
They are mind-made psychic power (manomayiddhi) and insight knowledge (vipassanāñāṇa).
Đó là thần thông do ý sinh (manomayiddhi) và tuệ quán (vipassanāñāṇa).
Taṃ cittanti catutthajjhānacittaṃ.
" That mind" refers to the mind of the fourth jhāna.
“Taṃ cittaṃ” (tâm đó) là tâm Tứ Thiền.
‘‘Yato parisuddhaṃ, tato pariyodāta’’ntiādinā purimaṃ purimaṃ pacchimassa pacchimassa kāraṇavacananti dasseti.
By statements like " Since it is pure, therefore it is cleansed," it is shown that the former statement is the cause of the latter statement.
Với câu “yato parisuddhaṃ, tato pariyodātaṃ” (vì thanh tịnh, nên trong sạch), v.v.,* chỉ ra rằng cái trước là nguyên nhân của cái sau.
Tadubhayanti yesaṃ rāgādiaṅgaṇānaṃ abhijjhādiupakkilesānañca abhāvena ‘‘anaṅgaṇaṃ vigatūpakkilesa’’nti ca vuttaṃ.
" Both these" refers to the imperfections such as lust (rāgādiaṅgaṇa) and defilements such as covetousness (abhijjhādiupakkilesa), due to the absence of which it is called "without blemish" and "devoid of imperfections."
“Tadubhayaṃ” (cả hai điều đó) là sự không có các cấu uế như tham ái và các phiền não phụ như tham lam được gọi là “không cấu uế, thoát khỏi phiền não phụ”.
Tāni aṅgaṇāni upakkilesā cāti taṃ ubhayaṃ.
These blemishes and defilements are both these two.
Chúng là các cấu uế và các phiền não phụ, đó là cả hai điều đó.
Tadubhayaṃ taṇhāsabhāvattā taṇhāya anulomanato ca taṇhāpakkho.
That twofold (defilement and defilement-causing impurities) is the side of craving (taṇhāpakkho), because it is of the nature of craving and conforms to craving.
Cả hai điều đó, do bản chất là tham ái và do tương ứng với tham ái, nên là phía của tham ái (taṇhāpakkho).
Yā ca iñjanāti yā ca cittassa asamādānena phandanā.
"And that wavering" means that trembling of the mind due to its lack of establishment or not being well-placed on the object.
“Yā ca iñjanā” (và sự xao động nào) là sự dao động của tâm do không an định.
Aṭṭhitīti anavaṭṭhānaṃ.
"Instability" means non-abiding.
“Aṭṭhitī” (sự không kiên cố) là sự không ổn định.
Ayaṃ diṭṭhipakkhoti yā iñjanā aṭṭhiti ca, ayaṃ micchābhinivesahetutāya diṭṭhipakkho.
"This is the side of wrong view" means that wavering and instability are the side of wrong view because they are the cause of wrong adherence.
“Ayaṃ diṭṭhipakkho” (đây là phía của tà kiến) là sự xao động và sự không kiên cố này, do là nguyên nhân của sự chấp thủ sai lầm, nên là phía của tà kiến (diṭṭhipakkho).
‘‘Cattāri indriyānī’’tiādinā vedanātopi catutthajjhānaṃ vibhāveti.
With the phrase "four faculties" and so on, the fourth jhāna is explained also from the perspective of feeling.
Với câu “cattāri indriyānī” (bốn quyền năng), v.v.,* cũng giải thích Tứ Thiền theo khía cạnh cảm thọ (vedanā).
Evaṃ aṭṭhaṅgasamannāgataṃ catutthajjhānacittaṃ upari abhiññādhigamāya abhinīhārakkhamaṃ hoti.
Thus, the fourth jhāna-consciousness, endowed with eight factors, becomes capable of aspiring towards the attainment of higher knowledge (abhiññā).
Như vậy, tâm Tứ Thiền có đủ tám chi trở nên có khả năng hướng đến việc đạt được các thắng trí cao hơn.
Sā ca abhinīhārakkhamatā cuddasahi ākārehi ciṇṇavasibhāvasseva hoti.
And that capability for aspiration is only for one who has attained mastery (vasibhāva) through fourteen modes.
Và khả năng hướng đến đó chỉ thuộc về người đã thành thục Vasībhāva qua mười bốn cách.
So ca vasibhāvo aṭṭhasamāpattilābhino, na rūpāvacarajjhānamattalābhinoti āruppasamāpattiyā manasikāravidhiṃ dassento ‘‘so uparimaṃ samāpattiṃ santato manasikarotī’’tiādimāha.
And that mastery belongs to one who has attained the eight attainments (samāpatti), not merely to one who has attained the rūpāvacara jhāna. Thus, showing the method of mental advertence for the immaterial attainments (āruppasamāpatti), it states, "he attends to the higher attainment continuously" and so on.
Và Vasībhāva đó thuộc về người đã đạt được tám thiền nhập, chứ không chỉ thuộc về người chỉ đạt được các thiền sắc giới. Để chỉ ra phương pháp tác ý đối với các thiền vô sắc,* đã nói “vị ấy tác ý thiền nhập cao hơn một cách liên tục”, v.v.
Tattha uparimaṃ samāpattinti ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ.
Here, "higher attainment" refers to the attainment of the base of infinite space (ākāsānañcāyatana-samāpatti).
Trong đó, “uparimaṃ samāpattiṃ” (thiền nhập cao hơn) là thiền nhập Không Vô Biên Xứ (ākāsānañcāyatana samāpatti).
Santato manasikarotīti aṅgasantatāyapi ārammaṇasantatāyapi ‘‘santā’’ti manasikaroti.
"Attends to continuously" means he attends to it as "calm" both in terms of the calmness of the factors and the calmness of the object.
“Santato manasikarotī” (tác ý một cách liên tục) là tác ý “tĩnh lặng” theo sự tĩnh lặng của các chi và sự tĩnh lặng của đối tượng.
Yato yato hi āruppasamāpattiṃ santato manasikaroti, tato tato rūpāvacarajjhānaṃ avūpasantaṃ hutvā upaṭṭhāti.
Indeed, whenever he attends to the immaterial attainment as calm, the rūpāvacara jhāna, not having subsided, arises.
Quả thật, bất cứ khi nào vị ấy tác ý thiền vô sắc một cách liên tục, thì thiền sắc giới hiện khởi như chưa được xoa dịu.
Tenevāha – ‘‘tassa uparimaṃ…pe… saṇṭhahatī’’ti.
Therefore, it is said, "for him, the higher...pe... stands firm."
Vì lý do đó,* đã nói – “Tâm của vị ấy… v.v… được an trú”.
Ukkaṇṭhā ca paṭighasaññāti paṭighasaññāsaṅkhātāsu pañcaviññāṇasaññāsu anabhirati saṇṭhahati.
"Discontent and perception of irritation" means that discontent, which is called the perception of irritation, stands firm among the five sense-consciousnesses.
“Ukkaṇṭhā ca paṭighasaññā” (sự chán ghét và tưởng sân hận) là sự không hoan hỷ trong các tưởng ngũ thức (pañcaviññāṇasaññā) được gọi là tưởng sân hận (paṭighasaññā) được an trú.
‘‘So sabbaso’’tiādinā ekadesena āruppasamāpattiṃ dasseti.
With the phrase "he completely" and so on, the immaterial attainment is shown in part.
Với câu “so sabbaso” (vị ấy hoàn toàn), v.v.,* chỉ ra thiền vô sắc một phần.
Abhiññābhinīhāro rūpasaññāti rūpāvacarasaññā nāmetā yāvadeva abhiññatthābhinīhāramattaṃ, na pana arūpāvacarasamāpattiyo viya santāti adhippāyo.
"The perception of form is an aspiration for higher knowledge" means that these perceptions of the rūpāvacara realm are merely an aspiration for the purpose of higher knowledge, but they are not calm like the immaterial attainments. This is the intention.
“Abhiññābhinīhāro rūpasaññā” (tưởng sắc là sự hướng đến thắng trí): ý nghĩa là các tưởng sắc giới này chỉ là sự hướng đến mục đích thắng trí, chứ không tĩnh lặng như các thiền vô sắc.
Vokāro nānattasaññāti nānattasaññā nāmetā nānārammaṇesu vokāro, tattha cittassa ākulappavattīti attho.
"Differentiation is the perception of diversity" means that these perceptions of diversity are a commingling among diverse objects; the meaning is the agitated activity of the mind therein.
“Vokāro nānattasaññā” (tưởng sai biệt là sự pha trộn): các tưởng sai biệt này là sự pha trộn trong các đối tượng khác nhau, nghĩa là tâm hoạt động một cách hỗn loạn trong đó.
Samatikkamatīti evaṃ tattha ādīnavadassī hutvā tā samatikkamati.
"He overcomes" means that having seen the danger therein in this way, he overcomes them.
“Samatikkamatī” (vượt qua): như vậy, khi thấy sự nguy hiểm trong đó, vị ấy vượt qua chúng.
Paṭighasaññā cassa abbhatthaṃ gacchatīti assa ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ adhigacchantassa yogino dasapi paṭighasaññā vigacchanti.
"And for him, the perception of irritation vanishes" means that for that yogi who attains the attainment of the base of infinite space, all ten perceptions of irritation vanish.
“Paṭighasaññā cassa abbhatthaṃ gacchatī” (và tưởng sân hận của vị ấy biến mất): mười tưởng sân hận của hành giả đạt được thiền Không Vô Biên Xứ đều biến mất.
Iminā paṭhamāruppasamāpattimāha.
By this, the first immaterial attainment is stated.
Với điều này,* đã nói về thiền vô sắc thứ nhất.
Evaṃ samāhitassāti evaṃ iminā vuttanayena rūpāvacarajjhāne cittekaggatāyapi samatikkamena samāhitassa.
"Thus concentrated" means thus concentrated by transcending even the one-pointedness of mind in the rūpāvacara jhāna in the manner stated.
“Evaṃ samāhitassā” (đối với người đã an định như vậy): đối với hành giả đã an định như vậy theo cách đã nói, bằng cách vượt qua sự nhất tâm của thiền sắc giới.
Samāhitassāti āruppasamādhinā santavuttinā samāhitassa.
"Concentrated" means concentrated by the immaterial concentration (āruppasamādhi) which has a calm mode of operation.
“Samāhitassā” (đối với người đã an định): đối với hành giả đã an định với định vô sắc có sự vận hành tĩnh lặng.
Obhāsoti yo pure rūpāvacarajjhānobhāso.
"Light" refers to the light of the rūpāvacara jhāna that was present before.
“Obhāso” (ánh sáng): là ánh sáng thiền sắc giới trước đây.
Antaradhāyatīti so rūpāvacarajjhānobhāso arūpāvacarajjhānasamāpajjanakāle vigacchati.
"Disappears" means that light of the rūpāvacara jhāna vanishes at the time of attaining the immaterial jhāna.
“Antaradhāyatī” (biến mất): ánh sáng thiền sắc giới đó biến mất khi nhập thiền vô sắc.
Dassanañcāti rūpāvacarajjhānacakkhunā dassanañca antaradhāyati.
"And vision" means that vision by the eye of the rūpāvacara jhāna also disappears.
“Dassanañcā” (và sự thấy): và sự thấy bằng nhãn thiền sắc giới cũng biến mất.
So samādhīti so yathāvutto rūpārūpasamādhi.
"That concentration" refers to that rūpa-arūpa concentration as described.
“So samādhī” (định đó): định sắc giới và vô sắc giới đã nói.
Chaḷaṅgasamannāgatoti upakārakaparikkhārasabhāvabhūtehi chahi aṅgehi samannāgato.
"Endowed with six factors" means endowed with six factors that are of the nature of helpful aids and requisites.
“Chaḷaṅgasamannāgato” (có đủ sáu chi): có đủ sáu chi là bản chất của sự trợ giúp và vật dụng.
Paccavekkhitabboti pati avekkhitabbo, punappunaṃ cintetabboti attho.
"To be reviewed" means to be reviewed repeatedly, the meaning is to be contemplated again and again.
“Paccavekkhitabbo” (cần phải quán xét lại): cần phải quán xét đi quán xét lại, nghĩa là cần phải tư duy nhiều lần.
Paccavekkhaṇākāraṃ saha visayena dassetuṃ ‘‘anabhijjhāsahagata’’ntiādi vuttaṃ.
To show the manner of reviewing together with its object, the phrase "accompanied by non-covetousness" and so on is stated.
Để chỉ ra cách quán xét cùng với đối tượng,* đã nói “anabhijjhāsahagata” (không tham lam), v.v.
Tattha sabbaloketi sabbasmiṃ piyarūpe sātarūpe sattaloke saṅkhāraloke ca.
Here, "in the whole world" means in all that is lovely and delightful, in the realm of beings and the realm of formations.
Trong đó, “sabbaloke” (trong tất cả thế gian): trong tất cả thế gian chúng sinh và thế gian hành (saṅkhāraloka) có hình tướng đáng yêu và hình tướng dễ chịu.
Tena kāmacchandassa pahānamāha.
By this, the abandonment of sensual desire (kāmacchanda) is stated.
Với điều đó,* nói về sự đoạn trừ dục tham (kāmacchanda).
Tathā ‘‘abyāpanna’’ntiādinā byāpādakosajjasārambhasāṭheyyavikkhepasammosānaṃ pahānaṃ.
Similarly, with "non-ill-will" and so on, the abandonment of ill-will, sloth-and-torpor, agitation, hypocrisy, distraction, and delusion (byāpāda, kosajja, sārambha, sāṭheyya, vikkhepa, sammosa) is stated.
Tương tự, với câu “abyāpanna” (không sân hận), v.v.,* nói về sự đoạn trừ sân hận, lười biếng, xao động, gian xảo, phóng dật và mê mờ.
Puna tāni cha aṅgāni samathavipassanāvasena vibhajitvā dassetuṃ ‘‘yañca anabhijjhāsahagata’’ntiādi vuttaṃ.
Again, to show those six factors divided by way of samatha and vipassanā, the phrase "and that which is accompanied by non-covetousness" and so on is stated.
Lại nữa, để phân tích và chỉ ra sáu chi đó theo khía cạnh samatha và vipassanā,* đã nói “yañca anabhijjhāsahagata” (và điều không tham lam), v.v.
Taṃ sabbaṃ suviññeyyaṃ.
All of that is easily understood.
Tất cả những điều đó đều dễ hiểu.
54. Ettāvatā ‘‘paññāvimuttī’’ti vuttassa arahattaphalassa samādhimukhena pubbabhāgapaṭipadaṃ dassetvā idāni arahattaphalasamādhiṃ dassetuṃ ‘‘so samādhī’’tiādi vuttaṃ.
54. Having thus shown the preliminary practice (pubbabhāgapaṭipadā) for the fruit of arahantship, which is called "wisdom-liberation" (paññāvimutti), through the means of concentration, now, to show the concentration of the fruit of arahantship, the phrase "that concentration" and so on is stated.
54. Cho đến đây, sau khi chỉ ra con đường thực hành ở giai đoạn trước của quả vị A-la-hán (arahattaphala) được gọi là “giải thoát bằng trí tuệ” (paññāvimutti) thông qua thiền định (samādhi), bây giờ để chỉ ra định của quả vị A-la-hán,* đã nói “so samādhī” (định đó), v.v.
Tattha so samādhīti yo so sammāsamādhi.
Here, "that concentration" refers to that right concentration.
Trong đó, “so samādhī” (định đó) là chánh định đó.
Pubbe vuttassa ariyamaggasamādhissa phalabhūto samādhi pañcavidhena veditabbo idāni vuccamānehi pañcahi paccavekkhaṇañāṇehi attano paccavekkhitabbākārasaṅkhātena pañcavidhena veditabbo.
The concentration, which is the fruit of the noble path concentration mentioned earlier, is to be known in five ways, meaning it is to be known in five ways, which are the modes of self-review by the five reviewing knowledges that will now be stated.
Định là quả của định Thánh đạo (ariyamaggasamādhi) đã nói trước đây, cần phải được biết bằng năm cách (pañcavidhena veditabbo), tức là bằng năm loại quán xét trí (paccavekkhaṇañāṇa) sẽ được nói đến bây giờ, là năm cách quán xét của tự thân.
‘‘Ayaṃ samādhi paccuppannasukho’’tiādīsu arahattaphalasamādhi appitappitakkhaṇe sukhattā paccuppannasukho.
Among* such as ‘This concentration is pleasant in the present,’ the concentration of Arahantship’s fruition is pleasant in the present because it is pleasant at every moment of entry.
Trong các câu “ayaṃ samādhi paccuppannasukho” (định này an lạc hiện tại), v.v., định quả A-la-hán an lạc hiện tại (paccuppannasukho) vì nó an lạc ngay tại mỗi khoảnh khắc nhập vào.
Purimo purimo pacchimassa pacchimassa samādhisukhassa paccayattā āyatiṃ sukhavipāko.
The preceding concentration is pleasant in its future result because it is a condition for the succeeding concentration’s bliss.
Định trước là nhân của định an lạc sau, nên có quả vị an lạc trong tương lai (āyatiṃ sukhavipāko).
Kilesehi ārakattā ariyo.
It is noble because it is far from defilements.
Do xa lìa các phiền não, nên là Thánh (ariyo).
Kāmāmisavaṭṭāmisalokāmisānaṃ abhāvā nirāmiso.
It is untainted because there is no lure of sensuality, no lure of the cycle of existence, and no worldly lure.
Do không có các cám dỗ của dục, của luân hồi và của thế gian, nên là vô nhiễm (nirāmiso).
Buddhādīhi mahāpurisehi sevitattā akāpurisasevito.
It is practiced by worthy persons because it is resorted to by great persons such as the Buddha.
Do được các bậc đại nhân như Đức Phật phụng sự, nên là được người cao thượng phụng sự (akāpurisasevito).
Aṅgasantatāya sabbakilesadarathasantatāya ca santo.
It is calm due to the calmness of its factors and the calmness from all defilements and distress.
Do sự tĩnh lặng của các chi và sự tĩnh lặng của tất cả các phiền não, nên là tĩnh lặng (santo).
Atittikaraṭṭhena paṇīto.
It is sublime by not causing dissatisfaction.
Do không gây nhàm chán, nên là thù thắng (paṇīto).
Kilesapaṭippassaddhiyā laddhattā, kilesapaṭippassaddhibhāvena vā laddhattā paṭippassaddhiladdho.
It is attained through the calming of defilements because it is attained through the calming of defilements, or because it is attained through the state of calmed defilements.
Do đạt được bằng sự an tịnh các phiền não, hoặc do đạt được bằng trạng thái an tịnh các phiền não, nên là được sự an tịnh đạt được (paṭippassaddhiladdho).
Passaddhaṃ passaddhīti hi idaṃ atthato ekaṃ.
Indeed, passaddhaṃ and passaddhi are one in meaning.
Quả thật, từ “passaddha” và từ “passaddhi” về ý nghĩa là một.
Paṭippassaddhikilesena vā arahatā laddhattāpi paṭippassaddhiladdho.
It is also attained through the calming of defilements because it is attained by an Arahant whose defilements are calmed.
Hoặc do vị A-la-hán đã an tịnh các phiền não đạt được, nên cũng là được sự an tịnh đạt được (paṭippassaddhiladdho).
Ekodibhāvena adhigatattā, ekodibhāvameva vā adhigatattā ekodibhāvādhigato.
It is attained through unification because it is attained through the state of unification, or because it has attained the state of unification itself.
Do đạt được bằng trạng thái nhất tâm, hoặc do đạt được chính trạng thái nhất tâm, nên là được trạng thái nhất tâm đạt được (ekodibhāvādhigato).
Appaguṇasāsavasamādhi viya sasaṅkhārena sappayogena paccanīkadhamme niggayha kilese vāretvā anadhigatattā nasasaṅkhāraniggayhavāritagatoti.
It is not attained by suppressing and restraining with effort and exertion like a worldly concentration with few qualities and taints, by suppressing opposing phenomena and restraining defilements.
Không phải đạt được bằng cách đàn áp các pháp đối nghịch, hoặc ngăn chặn các phiền não bằng sự nỗ lực và cố gắng như định hữu lậu có phẩm chất thấp kém, nên là không phải đạt được bằng cách đàn áp và ngăn chặn bằng cố gắng (nasasaṅkhāraniggayhavāritagato).
Yato yato bhāgato tañca samādhiṃ samāpajjanto, tato vā vuṭṭhahanto sativepullappatto satova samāpajjati satova vuṭṭhahati, yathāparicchinnakālavasena vā sato samāpajjati sato vuṭṭhahati.
From whatever aspect one enters that concentration, or emerges from it, one enters mindfully and emerges mindfully, having attained fullness of mindfulness, or one enters mindfully and emerges mindfully according to the delimited time.
Bất cứ khi nào vị ấy nhập định đó hoặc xuất định đó, vị ấy đạt đến sự sung mãn của chánh niệm, nhập định với chánh niệm và xuất định với chánh niệm, hoặc nhập định với chánh niệm và xuất định với chánh niệm theo thời gian đã được xác định.
Tasmā yadettha ‘‘ayaṃ samādhi paccuppannasukho ceva āyatiñca sukhavipāko’’ti evaṃ paccavekkhantassa paccattameva aparappaccayañāṇaṃ uppajjati, ayameko ākāro.
Therefore, when one reflects, "This concentration is pleasant in the present and has a pleasant result in the future," a knowledge independent of others arises within oneself; this is one aspect.
Do đó, khi quán xét như vậy về thiền định này rằng “thiền định này an lạc trong hiện tại và có quả vị an lạc trong tương lai”, thì trí tuệ không phụ thuộc vào người khác (aparappaccayañāṇa) tự mình phát sinh, đây là một phương diện.
Esa nayo sesesupi.
The same method applies to the remaining ones.
Cách thức này cũng tương tự đối với các phương diện còn lại.
Evametesaṃ pañcannaṃ paccavekkhitabbākārānaṃ vasena samādhi pañcavidhena veditabbo.
Thus, concentration should be understood in five ways according to these five aspects of reflection.
Như vậy, thiền định cần được hiểu theo năm cách dựa trên năm phương diện quán xét này.
Puna ‘‘yo ca samādhī’’tiādinā arahattaphale samathavipassanāvibhāgaṃ dasseti.
Furthermore, beginning with " And that concentration," it shows the division of samatha and vipassanā in Arahantship's fruition.
Hơn nữa, với câu “yo ca samādhī” (và thiền định nào) v.v., Đức Phật chỉ ra sự phân chia giữa samatha và vipassanā trong quả A-la-hán.
Tattha samādhisukhassa ‘‘sukha’’nti adhippetattā ‘‘yo ca samādhi paccuppannasukho, yo ca samādhi āyatiṃ sukhavipāko, ayaṃ samatho’’ti vuttaṃ.
Therein, since the bliss of concentration is intended as "bliss," it is said, " And that concentration which is pleasant in the present, and that concentration which has a pleasant result in the future, this is samatha."
Trong đó, vì sự an lạc của thiền định được gọi là “an lạc”, nên đã nói rằng: “Thiền định nào an lạc trong hiện tại, thiền định nào có quả vị an lạc trong tương lai, đây là samatha”.
Ariyanirāmisādibhāvo pana paññānubhāvena nipphajjatīti āha – ‘‘yo ca samādhi ariyo…pe… ayaṃ vipassanā’’ti.
However, the state of being noble, untainted, and so forth, is accomplished through the power of wisdom, so it is said, " And that concentration which is noble... and so forth... this is vipassanā."
Còn trạng thái thánh thiện (ariya), vô nhiễm (nirāmisa) v.v. thì thành tựu nhờ năng lực của trí tuệ, nên nói rằng: “Thiền định nào là thánh thiện… v.v. … đây là vipassanā”.
Evaṃ arahattaphalasamādhiṃ vibhāgena dassetvā idāni tassa pubbabhāgapaṭipadaṃ samādhivibhāgena dassetuṃ ‘‘so samādhī’’ti vuttaṃ.
Having thus shown the concentration of Arahantship's fruition by division, now, to show its preceding path by the division of concentration, it is said, " That concentration."
Sau khi chỉ ra thiền định quả A-la-hán theo cách phân chia như vậy, bây giờ để chỉ ra con đường thực hành ban đầu của nó theo cách phân chia thiền định, đã nói “so samādhī” (thiền định ấy).
Tattha so samādhīti yo so arahattaphalasamādhissa pubbabhāgapaṭipadāyaṃ vutto rūpāvacaracatutthajjhānasamādhi, so samādhi.
Therein, " That concentration" refers to the concentration of the fourth rūpāvacara jhāna, which was mentioned as the preceding path to the concentration of Arahantship's fruition.
Trong đó, “thiền định ấy” là thiền định Tứ thiền sắc giới đã được đề cập trong con đường thực hành ban đầu của thiền định quả A-la-hán.
Pañcavidhenāti vakkhamānena pañcappakārena veditabbo.
" In five ways" means it should be understood in the five ways that will be explained.
“Pañcavidhenā” (theo năm cách) nghĩa là cần được hiểu theo năm loại sẽ được nói đến.
‘‘Pītipharaṇatā’’tiādīsu pītiṃ pharamānā uppajjatīti dvīsu jhānesu paññā pītipharaṇatā nāma.
Among " pervading with joy" and so forth, the wisdom that arises pervading with joy in the two jhānas is called pītipharaṇatā (pervading with joy).
Trong các câu “Pītipharaṇatā” (tràn đầy hỷ lạc) v.v., trí tuệ phát sinh khi tràn đầy hỷ lạc được gọi là pītipharaṇatā trong hai thiền.
Sukhaṃ pharamānā uppajjatīti tīsu jhānesu paññā sukhapharaṇatā nāma.
The wisdom that arises pervading with happiness in the three jhānas is called sukhapharaṇatā (pervading with happiness).
Trí tuệ phát sinh khi tràn đầy an lạc được gọi là sukhapharaṇatā trong ba thiền.
Paresaṃ ceto pharamānā uppajjatīti cetopariyapaññā cetopharaṇatā nāma.
The wisdom of knowing others' minds, which arises pervading others' minds, is called cetopharaṇatā (pervading with mind).
Trí tuệ phát sinh khi tràn đầy tâm ý của người khác được gọi là cetopharaṇatā (thiên nhãn thông).
Ālokapharaṇe uppajjatīti dibbacakkhupaññā ālokapharaṇatā nāma.
The wisdom of the divine eye, which arises in pervading with light, is called ālokapharaṇatā (pervading with light).
Trí tuệ thiên nhãn (dibbacakkhupaññā) phát sinh khi tràn đầy ánh sáng được gọi là ālokapharaṇatā (tràn đầy ánh sáng).
Paccavekkhaṇañāṇaṃ paccavekkhaṇānimittaṃ nāma.
The knowledge of reflection is called paccavekkhaṇānimitta (sign of reflection).
Trí tuệ quán xét được gọi là paccavekkhaṇānimittaṃ (tướng quán xét).
Vuttampi cetaṃ ‘‘dvīsu jhānesu paññā pītipharaṇatā, tīsu jhānesu paññā sukhapharaṇatā, paracitte ñāṇaṃ cetopharaṇatā, dibbacakkhu ālokapharaṇatā, tamhā tamhā samādhimhā vuṭṭhitassa paccavekkhaṇañāṇaṃ paccavekkhaṇanimitta’’nti (vibha. 804).
It is also said: "The wisdom in the two jhānas is pītipharaṇatā; the wisdom in the three jhānas is sukhapharaṇatā; the knowledge of others' minds is cetopharaṇatā; the divine eye is ālokapharaṇatā; the knowledge of reflection for one who has emerged from that particular concentration is paccavekkhaṇānimitta."
Điều này cũng đã được nói: “Trí tuệ trong hai thiền là pītipharaṇatā, trí tuệ trong ba thiền là sukhapharaṇatā, trí tuệ về tâm người khác là cetopharaṇatā, thiên nhãn là ālokapharaṇatā, trí tuệ quán xét của người xuất khỏi thiền định ấy là paccavekkhaṇanimitta” (Vibh. 804).
Idha samathavipassanāvibhāgaṃ dassetuṃ ‘‘yo ca pītipharaṇo’’tiādi vuttaṃ.
Here, " that which pervades with joy" and so forth, is stated to show the division of samatha and vipassanā.
Ở đây, để chỉ ra sự phân chia giữa samatha và vipassanā, đã nói “yo ca pītipharaṇo” (và thiền định nào tràn đầy hỷ lạc) v.v.
Ettha ca paññāsīsena desanā katāti paññāvasena saṃvaṇṇanā katā.
And here, the teaching is made with wisdom as the chief, so the explanation is made in terms of wisdom.
Ở đây, lời dạy được trình bày với trí tuệ là chủ yếu, nên lời giải thích cũng được trình bày theo trí tuệ.
Paññā pītipharaṇatātiādīsu samādhisahagatā evāti tattha samādhivasena samatho uddhaṭo.
In "wisdom is pītipharaṇatā" and so forth, wisdom is always accompanied by concentration, so samatha is highlighted there in terms of concentration.
Trong các câu “trí tuệ là pītipharaṇatā” v.v., trí tuệ luôn đi kèm với thiền định, nên samatha được đề cập theo khía cạnh của thiền định.
Tasmā pītisukhacetopharaṇatā visesato samādhivipphāravasena ijjhantīti tā ‘‘samatho’’ti vuttā.
Therefore, pīti-, sukha-, and cetopharaṇatā are especially accomplished through the expansion of concentration, so they are called " samatha."
Do đó, pīti-, sukha-, cetopharaṇatā đặc biệt thành tựu theo sự lan tỏa của thiền định, nên chúng được gọi là “samatha”.
Itarāni ñāṇavipphāravasenāti tāni ‘‘vipassanā’’ti vuttāni.
The other* are accomplished through the expansion of knowledge, so they are called " vipassanā."
Các trí tuệ khác thành tựu theo sự lan tỏa của trí tuệ, nên chúng được gọi là “vipassanā”.
55. Idāni taṃ samādhiṃ ārammaṇavasena vibhajitvā dassetuṃ ‘‘dasa kasiṇāyatanānī’’tiādi vuttaṃ.
Now, in order to explain that samādhi by dividing it according to its object, " the ten kasiṇa-āyatanas" and so on were stated.
55. Bây giờ, để phân chia và chỉ ra thiền định ấy theo đối tượng, đã nói “dasa kasiṇāyatanānī” (mười xứ kasiṇa) v.v.
Tattha kasiṇajjhānasaṅkhātāni kasiṇāni ca tāni yogino sukhavisesānaṃ adhiṭṭhānabhāvato, manāyatanadhammāyatanabhāvato ca āyatanāni cāti kasiṇāyatanāni.
In that context, the kasiṇas, which are called kasiṇa-jhānas, are also kasiṇas; and because they are the basis for the practitioner's special happiness, and because they are mind-bases and phenomena-bases, they are also āyatanas. Therefore, they are called kasiṇa-āyatanas.
Trong đó, các kasiṇa được gọi là kasiṇāyatana vì chúng là các kasiṇa (đối tượng thiền định) và cũng là các xứ (āyatana) do là nền tảng cho những an lạc đặc biệt của hành giả, và do là căn ý (manāyatana) và pháp xứ (dhammāyatana).
Pathavīkasiṇanti kataparikammaṃ pathavīmaṇḍalampi, tattha pavattaṃ uggahapaṭibhāganimittampi, tasmiṃ nimitte uppannajjhānampi vuccati.
Earth kasiṇa refers to the prepared earth-mandala, or the acquired image (uggaha-nimitta) and counter-image (paṭibhāga-nimitta) that arise there, or the jhāna that arises from that image.
Kasiṇa đất (pathavīkasiṇa) được nói đến là vòng tròn đất đã được chuẩn bị, là tướng học (uggahanimitta) và tướng đối chiếu (paṭibhāganimitta) phát sinh trên đó, và là thiền định phát sinh trên tướng ấy.
Tesu jhānaṃ idhādhippetaṃ.
Among these, jhāna is intended here.
Trong số đó, thiền định được đề cập ở đây.
Ākāsakasiṇanti kasiṇugghāṭimākāse pavattapaṭhamāruppajjhānaṃ.
Space kasiṇa refers to the first immaterial jhāna that arises in the space obtained by removing a kasiṇa.
Kasiṇa hư không (ākāsakasiṇa) là thiền định vô sắc đầu tiên phát sinh trong hư không sau khi bỏ kasiṇa.
Viññāṇakasiṇanti paṭhamāruppaviññāṇārammaṇaṃ dutiyāruppajjhānaṃ.
Consciousness kasiṇa refers to the second immaterial jhāna which has the consciousness of the first immaterial jhāna as its object.
Kasiṇa thức (viññāṇakasiṇa) là thiền định vô sắc thứ hai có đối tượng là thức vô sắc đầu tiên.
Pathavīkasiṇādike suddhasamathabhāvanāvasena pavattite sandhāya ‘‘imāni aṭṭha kasiṇāni samatho’’ti vuttaṃ.
Referring to the kasiṇas such as the earth kasiṇa, which are developed solely as samatha, it was stated, " These eight kasiṇas are samatha."
Nói về các kasiṇa đất v.v. được thực hành theo phương pháp tu tập samatha thuần túy, nên đã nói “tám kasiṇa này là samatha”.
Sesakasiṇadvayaṃ vipassanādhiṭṭhānabhāvena pavattaṃ ‘‘vipassanā’’ti vuttaṃ.
The remaining two kasiṇas, which arise as the basis for vipassanā, were called " vipassanā."
Hai kasiṇa còn lại, được thực hành như là nền tảng của vipassanā, được gọi là “vipassanā”.
Evanti iminā nayena.
Thus, in this manner.
“Evaṃ” (như vậy) là theo cách thức này.
Sabbo ariyamaggoti sammādiṭṭhiādibhāvena abhinnopi ariyamaggo satipaṭṭhānādipubbabhāgapaṭipadābhedena anekabhedabhinno niravaseso ariyamaggo.
The entire Noble Path means the Noble Path, though undivided in terms of right view and so on, is entirely differentiated into many kinds by the distinctions of preliminary practices such as the foundations of mindfulness.
“Sabbo ariyamaggo” (toàn bộ Bát Chánh Đạo) là toàn bộ Bát Chánh Đạo, dù không khác biệt về mặt chánh kiến v.v., nhưng lại có nhiều khác biệt theo sự phân chia của các con đường thực hành ban đầu như Tứ Niệm Xứ v.v.
Yena yena ākārenāti anabhijjhādīsu, paccuppannasukhatādīsu ca ākāresu yena yena ākārena vutto.
In whatever way means in whatever way it was stated among the modes of non-covetousness and so on, and among the modes of present happiness and so on.
“Yena yena ākārenā” (theo phương diện nào) là theo phương diện nào được nói đến trong các trạng thái như vô tham v.v. và các trạng thái như an lạc hiện tại v.v.
Tena tenāti tesu tesu ākāresu ye ye samathavasena, ye ca ye ca vipassanāvasena yojetuṃ sambhavanti, tena tena ākārena samathavipassanāhi ariyamaggo vicinitvā yojetabbo.
In that way means that among those various modes, whichever modes can be applied as samatha and whichever as vipassanā, the Noble Path should be discerned and applied through samatha and vipassanā in those respective ways.
“Tena tenā” (theo phương diện ấy) là trong các phương diện ấy, những phương diện nào có thể được kết hợp theo samatha và những phương diện nào có thể được kết hợp theo vipassanā, thì Bát Chánh Đạo cần được phân tích và kết hợp với samatha và vipassanā theo những phương diện ấy.
Teti samathādhiṭṭhānavipassanādhammā.
They refer to the phenomena of vipassanā that have samatha as their basis.
“Te” (chúng) là các pháp vipassanā có samatha làm nền tảng.
Tīhi dhammehi saṅgahitāti tīhi anupassanādhammehi saṅgahitā, gaṇanaṃ gatāti attho.
Comprised of three qualities means comprised of three contemplations, that is, they are counted.
“Tīhi dhammehi saṅgahitā” (được bao gồm bởi ba pháp) nghĩa là được bao gồm bởi ba pháp quán chiếu, tức là được tính vào.
Katamehi tīhīti?
By which three?
Bởi ba pháp nào?
Āha ‘‘aniccatāya dukkhatāya anattatāyā’’ti.
It states, " By impermanence, by suffering, by non-self."
Đức Phật đã nói: “bởi vô thường, bởi khổ, bởi vô ngã”.
Aniccatāya sahacaraṇato vipassanā ‘‘aniccatā’’ti vuttā.
Vipassanā is called "impermanence" because it is associated with impermanence.
Vipassanā được gọi là “vô thường” vì nó đồng hành với vô thường.
Esa nayo sesesupi.
The same applies to the remaining ones.
Cách thức này cũng tương tự đối với các pháp còn lại.
So samathavipassanaṃ bhāvayamāno tīṇi vimokkhamukhāni bhāvayatīti so ariyamaggādhigamāya yuttappayutto yogī kālena samathaṃ samāpajjanavasena kālena vipassanaṃ sammasanavasena vaḍḍhayamāno animittavimokkhamukhādisaṅkhātā tisso anupassanā brūheti.
Developing samatha and vipassanā, he develops the three gates to liberation means that yogi, diligently striving for the attainment of the Noble Path, at times developing samatha by entering into absorption, and at times developing vipassanā by comprehending, cultivates the three contemplations known as the signless gate to liberation and so on.
“So samathavipassanaṃ bhāvayamāno tīṇi vimokkhamukhāni bhāvayatī” (Người ấy tu tập samatha và vipassanā, tu tập ba cửa giải thoát) nghĩa là vị hành giả tinh tấn để đạt đến Bát Chánh Đạo, khi tăng trưởng samatha bằng cách nhập thiền định vào lúc này và tăng trưởng vipassanā bằng cách quán xét vào lúc khác, thì phát triển ba phép quán chiếu được gọi là cửa giải thoát vô tướng v.v.
Tayo khandhe bhāvayatīti tisso anupassanā uparūparivisesaṃ pāpento sīlakkhandho samādhikkhandho paññākkhandhoti ete tayo khandhe vaḍḍheti.
He develops the three aggregates means that by bringing the three contemplations to higher and higher distinctions, he develops these three aggregates: the aggregate of morality (sīlakkhandha), the aggregate of concentration (samādhikkhandha), and the aggregate of wisdom (paññakkhandha).
“Tayo khandhe bhāvayatī” (tu tập ba uẩn) nghĩa là vị ấy phát triển ba uẩn này là Giới uẩn, Định uẩn, Tuệ uẩn, bằng cách đưa ba phép quán chiếu đến những đặc điểm cao hơn.
Yasmā pana tīhi khandhehi ariyo aṭṭhaṅgiko maggo saṅgahito, tasmā ‘‘tayo khandhe bhāvayanto ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāvayatī’’ti vuttaṃ.
And since the Noble Eightfold Path is comprised of the three aggregates, it was stated, " Developing the three aggregates, he develops the Noble Eightfold Path."
Vì Bát Chánh Đạo được bao gồm bởi ba uẩn, nên đã nói “tu tập ba uẩn là tu tập Bát Chánh Đạo”.
Idāni yesaṃ puggalānaṃ yattha sikkhantānaṃ visesato niyyānamukhāni yesañca kilesānaṃ paṭipakkhabhūtāni tīṇi vimokkhamukhāni, tehi saddhiṃ tāni dassetuṃ ‘‘rāgacarito’’tiādi vuttaṃ.
Now, in order to show the three gates to liberation, along with the individuals for whom they are especially means of escape when practicing in certain trainings, and the defilements they oppose, the passage beginning with " one whose conduct is lustful" was stated.
Bây giờ, để chỉ ra ba cửa giải thoát cùng với những hạng người mà khi tu học ở đâu thì có những cửa giải thoát đặc biệt, và những phiền não nào mà ba cửa giải thoát là đối nghịch, đã nói “rāgacarito” (người có tánh tham) v.v.
Tattha animittena vimokkhamukhenāti aniccānupassanāya.
There, by the signless gate to liberation refers to the contemplation of impermanence.
Trong đó, “animittena vimokkhamukhenā” (bằng cửa giải thoát vô tướng) là bằng phép quán vô thường.
Sā hi niccanimittādisamugghāṭanena animitto, rāgādīnaṃ samucchedavimuttiyā vimokkhoti laddhanāmassa ariyamaggassa mukhabhāvato dvārabhāvato ‘‘animittavimokkhamukha’’nti vuccati.
For that (contemplation) is signless by eradicating the sign of permanence and so on, and it is called "signless gate to liberation" because it is a gate, a doorway, to the Noble Path, which is named "liberation" due to liberation by the cutting off of lust and so on.
Thật vậy, phép quán ấy được gọi là “vô tướng” vì nó loại bỏ các tướng thường hằng v.v., và được gọi là “cửa giải thoát vô tướng” vì nó là cửa, là lối vào của Bát Chánh Đạo, vốn được gọi là “giải thoát” vì sự giải thoát hoàn toàn khỏi tham ái v.v.
Adhicittasikkhāyāti samādhismiṃ.
In the training in higher mind refers to the training in concentration (samādhi).
“Adhicittasikkhāyā” (trong giới học về tâm) là trong giới học về định.
Sukhavedanīyaṃ phassaṃ anupagacchantoti sukhavedanāya hitaṃ sukhavedanākāraṇato phassaṃ taṇhāya anupagacchanto.
Not approaching pleasant contact means not approaching contact, which is conducive to pleasant feeling and is the cause of pleasant feeling, with craving.
“Sukhavedanīyaṃ phassaṃ anupagacchanto” (không bám víu vào xúc lạc thọ) nghĩa là không bám víu vào xúc có lợi cho lạc thọ, tức là nguyên nhân của lạc thọ, bằng tham ái.
Sukhaṃ vedanaṃ parijānantoti ‘‘ayaṃ sukhā vedanā vipariṇāmādinā dukkhā’’ti parijānanto, savisayaṃ rāgaṃ samatikkanto.
Fully understanding pleasant feeling means fully understanding, "This pleasant feeling is suffering due to its changeability and so on," and having transcended lust for its object.
“Sukhaṃ vedanaṃ parijānanto” (hiểu rõ lạc thọ) nghĩa là hiểu rõ rằng “lạc thọ này là khổ do sự biến đổi v.v.”, và vượt qua tham ái đối với đối tượng của nó.
‘‘Rāgamalaṃ pavāhento’’tiādinā tehi pariyāyehi rāgasseva pahānamāha.
By " washing away the stain of lust" and so on, the abandonment of lust itself is stated through these various expressions.
Với câu “rāgamalaṃ pavāhento” (loại bỏ cấu uế tham ái) v.v., Đức Phật chỉ nói về sự đoạn trừ tham ái bằng các phương tiện ấy.
‘‘Dosacarito puggalo’’tiādīsupi vuttanayānusārena attho veditabbo.
The meaning in " a person whose conduct is hateful" and so on should also be understood according to the method stated.
Trong các câu “dosacarito puggalo” (người có tánh sân) v.v., ý nghĩa cũng cần được hiểu theo cách đã nói.
Paññādhikassa santatisamūhakiccārammaṇādighanavinibbhogena saṅkhāresu attasuññatā pākaṭā hotīti visesato anattānupassanā paññāpadhānāti āha – ‘‘suññatavimokkhamukhaṃ paññākkhandho’’ti.
For a person preponderant in wisdom, the emptiness of self in formations becomes evident through the distinct analysis of density in terms of continuity, aggregation, function, and object. Therefore, it is said that the contemplation of non-self is primarily wisdom: " The emptiness gate to liberation is the aggregate of wisdom."
Đối với người có trí tuệ vượt trội, tánh vô ngã trong các hành rõ ràng hơn thông qua sự phân biệt sâu sắc về dòng chảy, sự tập hợp, chức năng, đối tượng v.v., nên phép quán vô ngã đặc biệt lấy trí tuệ làm chủ yếu, và đã nói: “Cửa giải thoát không tánh không (suññatāvimokkhamukhaṃ) là Tuệ uẩn”.
Tathā saṅkhārānaṃ sarasapabhaṅgutāya ittarakhaṇattā uppannānaṃ tattha tattheva bhijjanaṃ sammā samāhitasseva pākaṭaṃ hotīti visesato aniccānupassanā samādhippadhānāti āha – ‘‘animittavimokkhamukhaṃ samādhikkhandho’’ti.
Similarly, because formations (saṅkhārā) are by their nature subject to dissolution and have a short moment, their breaking up right there where they arise becomes evident only to one who is rightly concentrated. Therefore, the contemplation of impermanence (aniccānupassanā) is predominantly associated with samādhi, and thus it is said: ‘The liberation-door of signlessness (animitta-vimokkha-mukha) is the aggregate of concentration (samādhi-khandha).’
Tương tự, sự hoại diệt của các hành đã sanh khởi ngay tại chỗ đó, do tự tánh hoại diệt và do có sát na ngắn ngủi, chỉ trở nên rõ ràng đối với người có chánh định. Vì vậy, quán vô thường đặc biệt có định là chủ yếu, nên đã nói: “Cửa giải thoát Vô Tướng là Uẩn Định.”
Tathā sīlesu paripūrakārino khantibahulassa uppannaṃ dukkhaṃ aratiñca abhibhuyya viharato saṅkhārānaṃ dukkhatā vibhūtā hotīti dukkhānupassanā sīlappadhānāti āha – ‘‘appaṇihitavimokkhamukhaṃ sīlakkhandho’’ti.
Similarly, for one who fulfills the sīlas, or for one who is abundant in patience, dwelling having overcome arisen suffering and discontent, the suffering nature of formations (saṅkhārā) becomes evident. Therefore, the contemplation of suffering (dukkha-anupassanā) is predominantly associated with sīla, and thus it is said: ‘The liberation-door of desirelessness (appaṇihita-vimokkha-mukha) is the aggregate of morality (sīla-khandha).’
Tương tự, đối với người thực hành viên mãn các giới, người có nhiều sự nhẫn nại, sống chế ngự khổ và sự bất toại ý đã sanh khởi, thì tánh khổ của các hành trở nên rõ ràng. Vì vậy, quán khổ có giới là chủ yếu, nên đã nói: “Cửa giải thoát Vô Nguyện là Uẩn Giới.”
Iti tīhi vimokkhamukhehi tiṇṇaṃ khandhānaṃ saṅgahitattā vuttaṃ – ‘‘so tīṇi vimokkhamukhāni bhāvayanto tayo khandhe bhāvayatī’’ti.
Thus, because the three aggregates are encompassed by the three liberation-doors, it is said: ‘He who develops the three liberation-doors develops the three aggregates.’
Như vậy, do ba cửa giải thoát bao gồm ba uẩn, nên đã nói: “Người ấy tu tập ba cửa giải thoát là tu tập ba uẩn.”
Yasmā ca tīhi ca khandhehi ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassa saṅgahitattā tayo khandhe bhāvayanto ‘‘ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāvayatī’’ti vuttaṃ.
And because the Noble Eightfold Path is encompassed by the three aggregates, it is said that one who develops the three aggregates ‘develops the Noble Eightfold Path.’
Và vì Bát Chánh Đạo của bậc Thánh được bao gồm bởi ba uẩn, nên đã nói rằng người tu tập ba uẩn là “tu tập Bát Chánh Đạo của bậc Thánh.”
Tasmā tehi tassa saṅgahaṃ dassento ‘‘yā ca sammāvācā’’tiādimāha.
Therefore, showing its inclusion by these, he says, ‘And what is right speech’ and so on.
Vì vậy, để chỉ ra sự bao gồm của Bát Chánh Đạo bởi ba uẩn, Ngài đã nói: “Và chánh ngữ,” v.v.
Puna tiṇṇaṃ khandhānaṃ samathavipassanābhāvaṃ dassetuṃ ‘‘sīlakkhandho’’tiādi vuttaṃ.
Furthermore, to show the nature of the three aggregates as samatha and vipassanā, ‘the aggregate of morality’ and so on, was stated.
Lại nữa, để chỉ ra tánh chất của ba uẩn là Samatha và Vipassanā, đã nói: “Uẩn giới,” v.v.
Tattha sīlakkhandhassa khantipadhānattā, samādhissa bahūpakārattā ca samathapakkhabhajanaṃ daṭṭhabbaṃ.
Therein, the aggregate of morality (sīlakkhandha) should be seen as belonging to the samatha side due to its predominance of patience (khanti) and the great benefit of concentration (samādhi).
Trong đó, cần phải thấy rằng uẩn giới được xếp vào phần Samatha, vì có sự nhẫn nại là chủ yếu và vì định có nhiều lợi ích.
Bhavaṅgānīti upapattibhavassa aṅgāni.
Bhavaṅgāni means the factors of the rebirth-process (upapattibhava).
Bhavaṅgāni (các chi phần của hữu) tức là các chi phần của tái sanh hữu.
Dve padānīti dve pādā.
Dve padāni means two feet (pādā).
Dve padāni (hai chi) tức là hai hạnh.
Yebhuyyena hi pañcadasa caraṇadhammā sīlasamādhisaṅgahitāti.
For the fifteen qualities of conduct (caraṇadhammā) are mostly included in sīla and samādhi.
Vì hầu hết mười lăm pháp hạnh được bao gồm trong giới và định.
Bhāvitakāyoti ābhisamācārikasīlassa pāripūriyā bhāvitakāyo.
Bhāvitakāyo means one whose body is developed through the perfection of moral conduct (ābhisamācārikasīla).
Bhāvitakāyo (thân đã được tu tập) tức là thân đã được tu tập để viên mãn giới Abhisamācārika.
Ādibrahmacariyakasīlassa pāripūriyā bhāvitasīlo.
Bhāvitasīlo means one whose sīla is developed through the perfection of the preliminary holy life (ādibrahmacariyakasīla).
Bhāvitasīlo (giới đã được tu tập) để viên mãn giới Ādibrahmacariya.
Atha vā bhāvitakāyoti indriyasaṃvarena bhāvitapañcadvārakāyo.
Alternatively, bhāvitakāyo means one whose five-door body is developed through sense-restraint (indriyasaṃvara).
Hoặc bhāvitakāyo (thân đã được tu tập) tức là thân năm cửa đã được tu tập bằng sự chế ngự các căn.
Bhāvitasīloti avasiṭṭhasīlavasena bhāvitasīlo.
Bhāvitasīlo means one whose sīla is developed in terms of the remaining sīla.
Bhāvitasīlo (giới đã được tu tập) tức là giới đã được tu tập theo phần giới còn lại.
Sammā kāyabhāvanāya sati accantaṃ kāyaduccaritappahānaṃ anavajjañca uṭṭhānaṃ sampajjati.
When the body is properly developed, there is complete abandonment of bodily misconduct and blameless exertion.
Khi thân được tu tập đúng đắn, sự đoạn trừ hoàn toàn các ác hạnh về thân và sự nỗ lực không đáng trách sẽ thành tựu.
Tathā anuttare sīle sijjhamāne anavasesato micchāvācāya micchājīvassa ca pahānaṃ sampajjati.
Similarly, when the unsurpassed sīla is perfected, there is complete abandonment of wrong speech and wrong livelihood.
Tương tự, khi giới vô thượng được thành tựu, sự đoạn trừ hoàn toàn tà ngữ và tà mạng sẽ thành tựu.
Cittapaññāsu ca bhāvitāsu sammāsatisammāsamādhisammādiṭṭhisammāsaṅkappā bhāvanāpāripūriṃ gatā eva honti taṃsabhāvattā tadubhayakāraṇattā cāti imamatthaṃ dasseti ‘‘kāye bhāviyamāne’’tiādinā.
And when mind and wisdom are developed, right mindfulness, right concentration, right view, and right intention have already reached the perfection of development, due to their inherent nature and being the cause of both; this meaning is shown by ‘when the body is developed’ and so on.
Và khi tâm và tuệ được tu tập, chánh niệm, chánh định, chánh kiến, chánh tư duy đã đạt đến sự viên mãn của tu tập, vì chúng có cùng bản chất và là nguyên nhân của cả hai điều đó. Ngài đã chỉ ra ý nghĩa này bằng câu “Khi thân được tu tập,” v.v.
Pañcavidhaṃ adhigamaṃ gacchatīti ariyamaggādhigamameva avatthāvisesavasena pañcadhā vibhajitvā dasseti.
Attains five kinds of attainment means that the attainment of the noble path (ariyamaggādhigama) itself is divided and shown in five ways according to specific stages.
Ngài đã chia sự chứng đắc đạo Thánh thành năm loại theo các trạng thái khác nhau và chỉ ra điều đó bằng câu “chứng đắc năm loại chứng đắc.”
Ariyamaggo hi khippaṃ sakiṃ ekacittakkhaṇeneva catūsu saccesu attanā adhigantabbaṃ adhigacchatīti na tassa lokiyasamāpattiyā viya vasibhāvanākiccaṃ atthīti khippādhigamo ca hoti.
For the noble path quickly, once, and in a single moment of consciousness, attains what is to be attained by oneself in the four truths. Therefore, it does not have the task of mastery (vasibhāvanā) like mundane attainments (lokiyasamāpatti). Thus, it is also quick attainment (khippādhigama).
Vì đạo Thánh nhanh chóng chứng đắc điều cần chứng đắc về bốn chân lý chỉ trong một sát na tâm, nên không có việc thuần thục như trong các thiền định thế gian. Vì vậy, đó là sự chứng đắc nhanh chóng.
Pajahitabbānaṃ accantavimuttivasena pajahanato vimuttādhigamo ca.
And liberated attainment (vimuttādhigama), because there is complete liberation from what is to be abandoned.
Do đoạn trừ các điều cần đoạn trừ bằng sự giải thoát hoàn toàn, nên đó là sự chứng đắc giải thoát.
Lokiyehi mahantānaṃ sīlakkhandhādīnaṃ adhigamanabhāvato mahādhigamo ca.
And great attainment (mahādhigama), because there is attainment of great things like the aggregate of morality (sīlakkhandha) and so on, which are superior to mundane ones.
Do chứng đắc các uẩn giới, v.v. vĩ đại hơn các điều thế gian, nên đó là sự chứng đắc vĩ đại.
Tesaṃyeva vipulaphalānaṃ adhigamanato vipulādhigamo ca.
And vast attainment (vipulādhigama), because there is attainment of those very vast fruits.
Do chứng đắc chính những quả ấy với nhiều lợi ích, nên đó là sự chứng đắc rộng lớn.
Attanā kattabbassa kassaci anavasesato anavasesādhigamo ca hotīti.
And unreserved attainment (anavasesādhigama), because nothing that is to be done by oneself remains unfulfilled.
Do không còn sót lại bất cứ điều gì cần làm, nên đó là sự chứng đắc không còn sót lại.
Ke panete adhigamā?
What, then, are these attainments?
Vậy những sự chứng đắc này là gì?
Keci samathānubhāvena, keci vipassanānubhāvenāti imaṃ vibhāgaṃ dassetuṃ ‘‘tattha samathenā’’tiādi vuttaṃ.
Some are by the power of samatha, some by the power of vipassanā; to show this distinction, ‘therein, by samatha’ and so on, was stated.
Để chỉ ra sự phân loại này, rằng một số là do năng lực của Samatha, một số là do năng lực của Vipassanā, Ngài đã nói: “Trong đó, do Samatha,” v.v.
56. Iti mahāthero ‘‘tasmā rakkhitacittassā’’ti gāthāya vasena arahattaphalavimuttimukhena vicayahārasampātaṃ niddisanto desanākusalatāya anekehi suttappadesehi tassā pubbabhāgapaṭipadāya bhāvanāvisesānaṃ bhāvanānisaṃsānañca vibhajanavasena nānappakārato vicayahāraṃ dassetvā idāni dasannaṃ tathāgatabalānampi vasena taṃ dassetuṃ ‘‘tattha yo desayatī’’tiādimāha.
56. Thus, the Great Elder, indicating the development of the analytical method (vicayahāra) through the liberation-door of the fruit of Arahantship (arahattaphalavimutti) by means of the verse ‘Therefore, for one whose mind is guarded,’ and being skilled in teaching, showed the analytical method in various ways by distinguishing the specific developments and benefits of development of its preliminary practice (pubbabhāgapaṭipadā) using many Sutta passages. Now, to show it also by means of the ten powers of the Tathāgata, he says, ‘Therein, he who teaches’ and so on.
56. Như vậy, Đại Trưởng Lão, bằng bài kệ “Do đó, của người tâm được bảo hộ,” đã chỉ ra sự tổng hợp của phương pháp phân tích thông qua cửa giải thoát quả A-la-hán, và do khéo léo trong việc thuyết pháp, Ngài đã chỉ ra phương pháp phân tích theo nhiều cách khác nhau, bằng cách phân chia các chi tiết tu tập và lợi ích của tu tập trong con đường sơ khởi của quả A-la-hán thông qua nhiều đoạn kinh. Bây giờ, để chỉ ra điều đó theo mười lực của Như Lai, Ngài đã nói: “Trong đó, người thuyết pháp,” v.v.
Ovādena sāvake na visaṃvādayatīti attano anusiṭṭhiyā dhammassa savanato ‘‘sāvakā’’ti laddhanāme veneyye na vippalambheti na vañceti, visaṃvādanahetūnaṃ pāpadhammānaṃ ariyamaggena bodhimūle eva suppahīnattā.
He does not deceive his disciples with admonition means that he does not mislead or trick those who are to be disciplined (veneyya), who have gained the name ‘disciples’ (sāvaka) by listening to the Dhamma through his instruction, because the evil qualities that are causes of deception have been completely abandoned by the noble path right at the foot of the Bodhi tree.
Ovādena sāvake na visaṃvādayati (Không lừa dối các đệ tử bằng lời khuyên) tức là không lừa dối, không đánh lừa những người cần được giáo hóa, những người được gọi là “đệ tử” vì nghe pháp theo lời giáo huấn của Ngài, bởi vì các ác pháp là nguyên nhân của sự lừa dối đã được đoạn trừ hoàn toàn dưới cội Bồ-đề bằng đạo Thánh.
Tividhanti tippakāraṃ, tīhi ākārehīti attho.
Tividha means of three kinds, or in three ways; this is the meaning.
Tividhaṃ (ba loại) tức là ba cách, ba phương diện.
Idaṃ karothāti imaṃ saraṇagamanaṃ sīlādiñca upasampajja viharatha.
Idaṃ karothā (Do this) means establish yourselves in this taking of refuge and in morality, etc., and dwell.
Idaṃ karotha (Hãy làm điều này) tức là hãy đạt được và sống với sự quy y này và các giới, v.v.
Iminā upāyena karothāti anenapi vidhinā saraṇāni sodhentā sīlādīni paripūrentā sampādetha.
Iminā upāyena karothā (Do it by this means) means accomplish it by this method, purifying the refuges and fulfilling morality, etc.
Iminā upāyena karotha (Hãy làm bằng phương pháp này) tức là hãy thành tựu bằng cách thanh tịnh sự quy y và viên mãn các giới, v.v. bằng phương pháp này.
Idaṃ vo kurumānānanti idaṃ saraṇagamanaṃ sīlādiñca tumhākaṃ anutiṭṭhantānaṃ diṭṭhadhammasamparāyanibbānānaṃ vasena hitāya sukhāya ca bhavissati, tāni sampādethāti attho.
Idaṃ vo kurumānānaṃ (This for you who do it) means this taking of refuge and morality, etc., for you who practice them, will be for your welfare and happiness in terms of benefits in this life, in future lives, and Nibbāna; accomplish them, is the meaning.
Idaṃ vo kurumānānaṃ (Khi các ngươi làm điều này) tức là khi các ngươi thực hành sự quy y này và các giới, v.v., điều đó sẽ vì lợi ích và an lạc cho các ngươi theo các lợi ích hiện tại, lợi ích đời sau và Niết-bàn. Hãy thành tựu những điều đó.
Evaṃ ovadanākāraṃ dassetvā yaṃ vuttaṃ – ‘‘ovādena sāvake na visaṃvādayatī’’ti, taṃ tathāgatabalehi vibhajitvā dassetuṃ ‘‘so tathā ovadito’’tiādimāha.
Having thus shown the manner of exhortation, to explain what was said – ‘‘He does not deceive his disciples with exhortation’’ – by analyzing it with the Tathāgata’s powers, he states ‘‘so tathā ovadito’’ (he, thus exhorted), and so on.
Sau khi chỉ ra cách khuyên dạy như vậy, để phân loại điều đã nói – “không lừa dối các đệ tử bằng lời khuyên” – bằng các lực của Như Lai, Ngài đã nói: “Người ấy được khuyên dạy như vậy,” v.v.
Tattha tathāti tena pakārena ‘‘idaṃ karotha, iminā upāyena karothā’’tiādinā vuttappakārena.
Therein, tathā (thus) means in that manner, in the manner stated by ‘‘Do this, do it by this means’’, and so on.
Trong đó, tathā (như vậy) tức là theo cách đã nói: “Hãy làm điều này, hãy làm bằng phương pháp này,” v.v.
Ovaditoti dhammadesanāya sāsito.
Ovadito (exhorted) means instructed by a Dhamma discourse.
Ovadito (được khuyên dạy) tức là được giáo huấn bằng sự thuyết pháp.
Anusiṭṭhoti tasseva vevacanaṃ.
Anusiṭṭho (admonished) is a synonym for the same.
Anusiṭṭho (được giáo huấn) là từ đồng nghĩa của từ đó.
Tathā karontoti yathānusiṭṭhaṃ tathā karonto.
Tathā karonto (doing thus) means doing as admonished.
Tathā karonto (người làm như vậy) tức là người làm theo đúng như đã được giáo huấn.
Taṃ bhūminti yassā bhūmiyā adhigamatthāya ovadito, taṃ dassanabhūmiñca bhāvanābhūmiñca.
Taṃ bhūmiṃ (that stage) means that stage of insight and stage of development, for the attainment of which one was exhorted.
Taṃ bhūmiṃ (cảnh giới đó) tức là cảnh giới thấy và cảnh giới tu tập mà người ấy được khuyên dạy để chứng đắc.
Netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti etaṃ kāraṇaṃ na vijjati.
Netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti (This situation does not exist) means this reason does not exist.
Netaṃ ṭhānaṃ vijjati (không có trường hợp này) tức là trường hợp này không tồn tại.
Kāraṇañhi tiṭṭhati ettha phalaṃ tadāyattavuttitāyāti ‘‘ṭhāna’’nti vuccati.
For a reason is called a ‘‘ṭhāna’’ (situation) because the result stands there, being dependent on it.
Vì quả tồn tại trong nguyên nhân đó, do sự tồn tại phụ thuộc vào nguyên nhân đó, nên được gọi là “ṭhāna” (trường hợp, cơ sở).
Dutiyavāre bhūminti sīlakkhandhena pattabbaṃ sampattibhavasaṅkhātaṃ bhūmiṃ.
In the second instance, bhūmiṃ (stage) means the stage known as the attainment of existence, which is to be reached by the aggregate of morality.
Trong lần thứ hai, bhūmiṃ (cảnh giới) tức là cảnh giới được gọi là sampattibhava (hữu thành tựu), đạt được bằng uẩn giới.
Idāni yasmā bhagavato catuvesārajjānipi aviparītasabhāvatāya paṭhamaphalañāṇassa visayaviseso hoti, tasmā tānipi tassa visayabhāvena dassetuṃ ‘‘sammāsambuddhassa te sato’’tiādi vuttaṃ.
Now, since even the four kinds of fearlessness of the Blessed One are a special object of the knowledge of the first fruition due to their unperverted nature, to show them also as its object, ‘‘sammāsambuddhassa te sato’’ (of you, being a Perfectly Enlightened One), and so on, was stated.
Bây giờ, vì bốn sự vô úy của Đức Thế Tôn cũng là đối tượng đặc biệt của trí tuệ lực đầu tiên do bản chất không sai lệch của chúng, nên để chỉ ra chúng cũng là đối tượng của trí tuệ ấy, Ngài đã nói: “Khi Ngài là bậc Chánh Đẳng Giác,” v.v.
Tattha sammāsambuddhassa te satoti ahaṃ sammāsambuddho, mayā sabbe dhammā abhisambuddhāti paṭijānanena sammāsambuddhassa te sato.
Therein, sammāsambuddhassa te sato means of you, being a Perfectly Enlightened One, by the declaration ‘‘I am a Perfectly Enlightened One; all phenomena have been fully comprehended by me.’’
Trong đó, sammāsambuddhassa te sato (khi Ngài là bậc Chánh Đẳng Giác) tức là khi Ngài là bậc Chánh Đẳng Giác bằng cách tuyên bố: “Ta là bậc Chánh Đẳng Giác, tất cả các pháp đã được Ta chứng ngộ hoàn toàn.”
Ime dhammā anabhisambuddhāti netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti ‘‘ime nāma tayā dhammā anabhisambuddhā’’ti koci sahadhammena sahetunā sakāraṇena vacanena, sunakkhatto (dī. ni. 3.1 ādayo; ma. ni. 1.146 ādayo) viya vippalapantā pana appamāṇaṃ.
Ime dhammā anabhisambuddhāti netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti (It is not possible that these phenomena have not been fully comprehended by you) means there is no such reason that someone with a righteous reason, with a cause, with an argument, would challenge you with the words, ‘‘These phenomena have not been fully comprehended by you.’’ Those who babble like Sunakkhatta are countless.
Ime dhammā anabhisambuddhāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati (Không có trường hợp các pháp này không được chứng ngộ) tức là không có trường hợp nào mà ai đó có thể chất vấn Ngài bằng lời nói có lý do, có nguyên nhân, có căn cứ, rằng “các pháp này chưa được Ngài chứng ngộ,” nhưng những kẻ nói năng lảm nhảm như Sunakkhatta thì vô số.
Tasmā sahadhammena paṭicodessatīti etaṃ kāraṇaṃ na vijjati.
Therefore, this reason, that someone would challenge with a righteous reason, does not exist.
Vì vậy, không có trường hợp nào mà Ngài sẽ bị chất vấn một cách hợp lý.
Esa nayo sesapadesupi.
This method applies to the remaining passages as well.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các đoạn khác.
Yassa te atthāya dhammo desitoti rāgādīsu yassa yassa pahānatthāya asubhabhāvanādidhammo kathito.
Yassa te atthāya dhammo desito (for the sake of which the Dhamma was taught by you) means for the abandonment of whichever defilements such as lust, the Dhamma such as the meditation on impurity, was taught.
Yassa te atthāya dhammo desito (Pháp được thuyết vì lợi ích của điều gì) tức là pháp như tu tập bất tịnh, v.v. được thuyết để đoạn trừ tham ái, v.v.
Takkarassāti tathā paṭipannassa.
Takkarassā (of one who does that) means of one who practices accordingly.
Takkarassā (của người làm điều đó) tức là của người thực hành như vậy.
Visesādhigamanti abhiññāpaṭisambhidādivisesādhigamaṃ.
Visesādhigamaṃ (special attainment) means the attainment of special qualities such as higher knowledges and analytical knowledges.
Visesādhigamaṃ (sự chứng đắc đặc biệt) tức là sự chứng đắc các pháp đặc biệt như Abhiññā (thắng trí), Paṭisambhidā (phân tích trí), v.v.
Antarāyikāti antarāyakaraṇaṃ antarāyo, so sīlaṃ etesanti antarāyikā.
Antarāyikā (obstructive) means that which causes obstruction is obstruction, and those whose practice is this obstruction are obstructive.
Antarāyikā (những điều chướng ngại) tức là sự gây chướng ngại là antarāya (chướng ngại), và những pháp này có chướng ngại đó là sīla (bản chất), nên chúng được gọi là antarāyikā.
Antarāye niyuttā, antarāyaṃ vā phalaṃ arahanti, antarāyappayojanāti vā antarāyikā.
They are engaged in obstruction, or they are worthy of the result of obstruction, or they have obstruction as their purpose, hence they are obstructive.
Các pháp được gọi là antarāyikā (pháp chướng ngại) vì chúng dấn thân vào việc gây chướng ngại, hoặc vì chúng đáng nhận quả báo là chướng ngại, hoặc vì chúng có chướng ngại là mục đích.
Te pana kammakilesādibhedena pañcavidhā.
These are of five kinds, divided into kamma, defilements, and so on.
Và chúng có năm loại, được phân biệt theo nghiệp, phiền não, v.v.
Aniyyānikāti ariyamaggavajjā sabbe dhammā.
Aniyyānikā (not leading to liberation) means all phenomena apart from the Noble Path.
Aniyyānikā (không đưa đến giải thoát) là tất cả các pháp, ngoại trừ Thánh đạo.
Diṭṭhisampannoti maggadiṭṭhiyā sampanno sotāpanno ariyasāvako.
Diṭṭhisampanno (endowed with right view) means a Sotāpanna, a noble disciple, endowed with the Path-view.
Diṭṭhisampanno (người có chánh kiến) là bậc thánh đệ tử Tu-đà-hoàn, người đã thành tựu chánh kiến của đạo.
Suhatanti ativadhitaṃ.
Suhataṃ (well-slain) means utterly slain.
Suhataṃ (đã diệt trừ) là đã tiêu diệt hoàn toàn.
Idampi ekadesakathanameva.
This is also merely a partial statement.
Đây cũng chỉ là cách nói một phần.
Matakapetādidānampi so na karoti eva.
He certainly does not give poisonous substances that cause death, etc.
Vị ấy cũng không làm việc cúng dường cho người chết, ngạ quỷ, v.v.
Puthujjanoti puthūnaṃ kilesābhisaṅkhārādīnaṃ jananādīhi kāraṇehi puthujjano.
Puthujjano (ordinary person) means an ordinary person due to reasons such as generating numerous defilements and formations.
Puthujjano (phàm phu) là phàm phu do các nguyên nhân như tạo ra nhiều phiền não, hành, v.v.
Vuttañhetaṃ –
For it has been said:
Điều này đã được nói:
‘‘Mātara’’ntiādīsu janikā mātā.
Among ‘‘Mātaraṃ’’ (mother), and so on, the birth-giving mother is intended.
Trong các câu bắt đầu bằng “mātaraṃ” (mẹ), mātā (mẹ) là người mẹ đã sinh ra.
Janako ca pitā.
And the birth-giving father.
Và pitā (cha) là người cha đã sinh ra.
Manussabhūto khīṇāsavo arahāti adhippeto.
A human Arahant, one whose taints are destroyed, is intended by arahā.
Arahā (bậc A-la-hán) ở đây được hiểu là bậc lậu tận đã là người.
Kiṃ pana ariyasāvako aññe jīvitā voropeyyāti?
But would a noble disciple deprive others of life?
Nhưng liệu một bậc thánh đệ tử có thể tước đoạt mạng sống của người khác không?
Etampi aṭṭhānaṃ.
This is also not possible.
Điều đó cũng là không thể.
Sacepi bhavantaragataṃ ariyasāvakaṃ attano ariyasāvakabhāvaṃ ajānantampi koci evaṃ vadeyya ‘‘idaṃ kunthakipillikaṃ jīvitā voropetvā sakalacakkavāḷagabbhe cakkavattirajjaṃ paṭipajjāhī’’ti, neva so naṃ jīvitā voropeyya.
Even if someone were to say to a noble disciple who has passed to another existence and is unaware of his noble disciple status, ‘‘Deprive this ant or termite of life and you shall attain sovereignty over the entire cosmos,’’ he would certainly not deprive it of life.
Ngay cả khi một bậc thánh đệ tử đã tái sanh vào một kiếp khác và không biết mình là thánh đệ tử, nếu có ai đó nói với vị ấy rằng: “Hãy tước đoạt mạng sống của con kiến, con mối này và nhận lấy vương quyền Chuyển luân vương trong toàn bộ cõi thế giới”, vị ấy cũng sẽ không bao giờ tước đoạt mạng sống của nó.
Athāpi evaṃ vadeyyuṃ – ‘‘sace imaṃ na ghātessasi, sīsaṃ te chindissāmā’’ti, sīsamevassa chindeyyuṃ, neva so taṃ ghāteyya.
Even if they were to say, "If you do not kill this one, we will cut off your head," they would cut off his head, but he would never kill that one.
Và nếu họ nói: “Nếu ngươi không giết nó, chúng ta sẽ chặt đầu ngươi”, thì họ có thể chặt đầu vị ấy, nhưng vị ấy sẽ không bao giờ giết nó.
Puthujjanabhāvassa pana mahāsāvajjabhāvadassanatthaṃ ariyabhāvassa ca baladīpanatthaṃ evaṃ vuttaṃ.
However, this was stated in order to show the greatly blameworthy nature of the state of a puthujjana and to highlight the power of the state of an ariya.
Điều này được nói như vậy để cho thấy sự tội lỗi lớn lao của trạng thái phàm phu và để biểu thị sức mạnh của trạng thái bậc thánh.
Ayañhettha adhippāyo – sāvajjo vata puthujjanabhāvo.
For this is the intention here: "How blameworthy is the state of a puthujjana!
Đây là ý nghĩa ở đây: trạng thái phàm phu thật là tội lỗi.
Yatra hi nāma mātughākādīnipi ānantariyāni karissati, mahābalova ca ariyabhāvo, yo etāni kammāni na karotīti.
For he would even commit such ānantariya deeds as matricide, whereas the state of an ariya is truly powerful, as he would not commit these deeds."
Vì ở đó, người ta có thể phạm cả những nghiệp vô gián như giết mẹ, v.v., còn trạng thái bậc thánh thì thật có sức mạnh vĩ đại, vì người ở trạng thái đó không làm những nghiệp ấy.
Tattha kammenāti apalokanādīsu catūsu kammesu aññatarakammena.
Therein, by an act means by any one of the four acts such as apalokana.
Trong đó, kammena (bởi nghiệp sự) là bởi một trong bốn loại nghiệp sự, bắt đầu bằng apalokana (biểu quyết bằng cách hỏi ý kiến).
Uddesenāti pañcasu pātimokkhuddesesu aññatarena uddesena.
By a recitation means by any one of the five Pātimokkha recitations.
Uddesena (bởi sự tuyên đọc) là bởi một trong năm cách tuyên đọc Pātimokkha.
Voharantoti kathayanto, tāhi tāhi upapattīhi ‘‘adhammaṃ dhammo’’tiādīni aṭṭhārasabhedakaravatthūni dīpayanto.
Speaking means speaking, explaining the eighteen divisive issues such as "the non-Dhamma is Dhamma" by various such reasons for schism.
Voharanto (bởi sự tranh luận) là nói, trình bày mười tám sự việc gây chia rẽ, chẳng hạn như “phi pháp là pháp”, bằng những lý lẽ khác nhau.
Anussāvanenāti ‘‘nanu tumhe jānātha mayhaṃ uccakulā pabbajitabhāvaṃ bahussutabhāvañca, mādiso nāma uddhammaṃ ubbinayaṃ satthusāsanaṃ gāheyyāti kiṃ tumhākaṃ cittampi uppādetuṃ yuttaṃ, kimahaṃ apāyato na bhāyāmī’’tiādinā nayena kaṇṇamūle vacībhedaṃ katvā anussāvanena.
By instigation means by instigating by whispering divisive words in their ears, in such a manner as, "Don't you know that I have gone forth from a high family and am learned? Is it proper for you to even think that someone like me would make you accept non-Dhamma, non-Vinaya, the Teacher's dispensation? Don't I fear the lower realms?"
Anussāvanena (bởi sự rỉ tai) là bằng cách rỉ tai, nói lời chia rẽ bên tai theo cách như: “Chẳng phải các ông biết rằng tôi đã xuất gia từ một gia đình cao quý và là người đa văn sao? Liệu một người như tôi có thể chấp nhận một giáo lý trái với Chánh pháp, trái với Luật của bậc Đạo sư không? Liệu các ông có nên khởi lên ý nghĩ như vậy không? Chẳng lẽ tôi không sợ hãi cảnh khổ sao?”
Salākaggāhenāti evaṃ anussāvetvā tesaṃ cittaṃ upatthambhetvā anivattidhammaṃ katvā ‘‘gaṇhatha imaṃ salāka’’nti salākaggāhena.
By taking a voting stick means by instigating them in this way, strengthening their minds, making them irreversible, and saying, "Take this voting stick!" thereby taking the voting stick.
Salākaggāhena (bởi việc bỏ phiếu) là sau khi rỉ tai như vậy, củng cố tâm trí của họ, làm cho họ không còn thay đổi ý định, rồi nói: “Hãy nhận lấy thẻ phiếu này”, tức là bằng việc bỏ phiếu.
Ettha ca kammameva uddeso vā pamāṇaṃ, vohārānussāvanasalākaggāhāpanaṃ pana pubbabhāgo.
Here, only the act or the recitation is the standard; speaking, instigation, and causing to take a voting stick are preliminary stages.
Ở đây, nghiệp sự hoặc sự tuyên đọc là yếu tố quyết định, còn việc tranh luận, rỉ tai và bỏ phiếu chỉ là giai đoạn chuẩn bị.
Aṭṭhārasavatthudīpanavasena hi voharantena tattha rucijananatthaṃ anussāvetvā salākāya gāhitāyapi abhinno eva hoti saṅgho.
For even if one speaks by way of explaining the eighteen issues, instigates to create inclination towards it, and has a voting stick taken, the Saṅgha remains unbroken.
Bởi vì, ngay cả khi người đó tranh luận bằng cách trình bày mười tám sự việc, rỉ tai để tạo sự ưa thích, và đã bỏ phiếu, Tăng già vẫn chưa bị chia rẽ.
Yadā pana evaṃ cattāro vā atirekā vā salākaṃ gāhetvā āveṇikaṃ kammaṃ vā uddesaṃ vā karonti, tadā saṅgho bhinno nāma hoti.
But when four or more monks, having taken the voting stick in this way, perform a separate act or recitation, then the Saṅgha is said to be broken.
Nhưng khi bốn vị hoặc nhiều hơn, sau khi bỏ phiếu, thực hiện một nghiệp sự hoặc một sự tuyên đọc riêng, thì khi đó Tăng già mới được gọi là đã bị chia rẽ.
Evaṃ diṭṭhisampanno puggalo saṅghaṃ bhindeyya saṅgharājiṃ vā janeyyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti.
That a person endowed with right view would break up the Saṅgha or cause a schism in the Saṅgha — this is not possible.
Do đó, việc một người có chánh kiến lại có thể làm chia rẽ Tăng già hoặc gây ra sự rạn nứt trong Tăng già là điều không thể xảy ra.
Duṭṭhacittoti vadhakacittena paduṭṭhacitto.
With a malicious mind means with a mind corrupted by the intention to kill.
Duṭṭhacitto (với tâm ác độc) là tâm bị ô nhiễm bởi ý muốn giết hại.
Lohitaṃ uppādeyyāti jīvamānakasarīre khuddakamakkhikāya pivanamattampi lohitaṃ uppādeyya.
Would cause blood to flow means would cause even so much blood to flow from a living body as a small fly might drink.
Lohitaṃ uppādeyya (làm chảy máu) là làm chảy máu trên thân thể đang sống của Ngài, dù chỉ bằng lượng máu mà một con ruồi nhỏ có thể uống.
Ettāvatā hi mātughātādīni pañcānantariyakammāni dassitāni honti.
By this much, the five ānantariya deeds such as matricide are shown.
Bằng cách này, năm nghiệp vô gián, bắt đầu bằng giết mẹ, đã được trình bày.
Yāni puthujjano karoti, na ariyasāvako.
These are deeds that a puthujjana commits, but not an ariya-sāvaka.
Những nghiệp này phàm phu có thể làm, nhưng thánh đệ tử thì không.
Duṭṭhacittoti vināsacittena paduṭṭhacitto.
With a malicious mind means with a mind corrupted by the intention to destroy.
Duṭṭhacitto (với tâm ác độc) là tâm bị ô nhiễm bởi ý muốn phá hoại.
Thūpanti cetiyaṃ.
Stūpa means a cetiya.
Thūpaṃ (bảo tháp) là cetiya (tháp thờ).
Bhindeyyāti nāseyya.
Would break means would destroy.
Bhindeyya (phá hoại) là hủy diệt.
Aññaṃ satthāranti ‘‘ayaṃ me satthā satthu kiccaṃ kātuṃ samattho’’ti bhavantarepi aññaṃ titthakaraṃ.
Another teacher means another sectarian teacher in a future existence, with the thought, "This is my teacher, capable of performing the teacher's duties."
Aññaṃ satthāraṃ (một vị thầy khác) là một vị thầy ngoại đạo khác, ngay cả trong kiếp sau, với ý nghĩ “vị này là thầy của ta, có khả năng làm phận sự của một vị thầy”.
Apadiseyyāti ‘‘ayaṃ me satthā’’ti evaṃ gaṇheyyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
Would designate means would accept, thinking, "This is my teacher" — this is not possible.
Apadiseyya (chấp nhận) là chấp nhận rằng “đây là thầy của ta”; điều đó không thể xảy ra.
Ito bahiddhā aññaṃ dakkhiṇeyyaṃ pariyeseyyāti sāsanato bahiddhā aññaṃ bāhirakaṃ samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā ‘‘ayaṃ dakkhiṇāraho, imasmiṃ katā kārā mahapphalā bhavissantī’’ti adhippāyena tasmiṃ paṭipajjeyyāti attho.
Would seek another worthy of offerings outside of this means would seek another ascetic or brahmin outside the Dispensation, with the intention that "this one is worthy of offerings, and offerings made to him will bring great fruit" — that is the meaning.
Ito bahiddhā aññaṃ dakkhiṇeyyaṃ pariyeseyyā (tìm kiếm một người đáng cúng dường khác ngoài giáo pháp này) có nghĩa là thực hành đối với một sa-môn hay bà-la-môn ngoại đạo khác ngoài giáo pháp này với ý nghĩ “vị này xứng đáng được cúng dường, những việc làm cho vị này sẽ có quả lớn”.
Kutūhalamaṅgalena suddhiṃ pacceyyāti ‘‘iminā idaṃ bhavissatī’’ti evaṃ pavattattā kutūhalasaṅkhātena diṭṭhasutamutamaṅgalena attano suddhiṃ vodānaṃ saddaheyya.
Would expect purification from auspicious rites and ceremonies means would believe in his own purification or cleansing through auspicious rites and ceremonies, called kutūhala, which arise from what is seen, heard, and cognized, with the thought, "By this, this will happen."
Kutūhalamaṅgalena suddhiṃ pacceyyā (tin vào sự thanh tịnh qua các điềm lành gây tò mò) là tin tưởng vào sự thanh tịnh, sự trong sạch của mình qua các điềm lành được thấy, được nghe, được cảm nhận, được gọi là “tò mò” vì chúng diễn ra theo kiểu “do cái này mà cái kia sẽ xảy ra”.
57. Itthī rājā cakkavattī siyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti yasmā itthiyā kosohitavatthaguyhādīnaṃ abhāvena lakkhaṇāni na paripūranti, itthiratanābhāvena ca sattaratanasamaṅgitā na sampajjati.
57. That a woman should be a Wheel-turning Monarch — this is not possible. Because a woman's distinguishing marks are not complete due to the absence of concealed genitals and other features, and because of the absence of the woman-gem, she is not endowed with the seven gems.
57. Itthī rājā cakkavattī siyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjatī (Một người nữ có thể trở thành Chuyển luân vương, điều đó không thể xảy ra) là vì các tướng của người nữ không được viên mãn do không có các đặc điểm như bộ phận sinh dục được che kín, và do không có nữ bảo, nên sự hội đủ bảy báu không thành tựu.
Sabbamanussānampi ca na adhiko attabhāvo hoti, tasmā ‘‘itthī…pe… vijjatī’’ti vuttaṃ.
Also, her existence is not superior to that of all other humans; therefore, it is said, "that a woman... is not possible."
Và thân thể của họ cũng không vượt trội hơn tất cả mọi người, do đó đã nói rằng “một người nữ... không thể xảy ra”.
Yasmā sakkattādīni tīṇi ṭhānāni uttamāni, itthiliṅgañca hīnaṃ, tasmā tassā sakkattādīnipi paṭisiddhānīti.
Since the three states of being Sakka and so on are supreme, and the female gender is inferior, therefore, being Sakka and so on are also denied to her.
Vì ba địa vị như làm vua trời Đế Thích là cao quý, còn thân nữ là thấp kém, do đó, việc người nữ đạt được các địa vị như vua trời Đế Thích cũng bị phủ định.
Nanu ca yathā itthiliṅgaṃ, evaṃ purisaliṅgampi brahmaloke natthi, tasmā puriso mahābrahmā siyāti na vattabbanti?
Is it not the case that just as there is no female gender in the Brahma-world, so too there is no male gender, and therefore it should not be said that a man can be a Mahābrahmā?
Nhưng chẳng phải giống như thân nữ, thân nam cũng không có ở cõi Phạm thiên, vậy không nên nói rằng một người nam có thể trở thành Đại Phạm thiên sao?
No na vattabbaṃ.
No, it should be said.
Không phải là không nên nói.
Idha purisassa tattha nibbattanato.
Because a man born here (in the human world) is reborn there (in the Brahma-world).
Vì người nam ở đây có thể tái sanh ở đó.
Itthiyo hi idha jhānaṃ bhāvetvā kālaṃ katvā brahmapārisajjānaṃ sahabyataṃ upapajjanti, na mahābrahmānaṃ.
Indeed, women, having developed jhāna here and passed away, are reborn into the company of the Brahmapārisajja devas, not into the company of the Mahābrahmās.
Phụ nữ ở đây, sau khi tu tập thiền định và qua đời, có thể tái sanh làm bạn đồng hành của các Phạm chúng thiên, chứ không phải của các Đại Phạm thiên.
Puriso pana katthaci na uppajjatīti na vattabbo.
But it should not be said that a man is not born in any Brahma-world.
Nhưng không thể nói rằng người nam không tái sanh ở một nơi nào đó.
Samānepi tattha ubhayaliṅgābhāve purisasaṇṭhānāva tattha brahmāno, na itthisaṇṭhānā, tasmā suvuttametaṃ.
Even though both genders are absent there, the Brahmās there are of a male form, not a female form. Therefore, this is well said.
Mặc dù ở đó cả hai giới tính đều không tồn tại, nhưng các vị Phạm thiên ở đó có hình tướng nam, không có hình tướng nữ, do đó điều này được nói rất đúng.
Itthī tathāgatoti ettha tiṭṭhatu tāva sabbaññuguṇe nibbattetvā lokānaṃ tāraṇasamattho buddhabhāvo, paṇidhānamattampi itthiyā na sampajjati.
Regarding ‘a woman cannot be a Tathāgata’, let alone the state of a Buddha, who is capable of developing omniscient qualities and liberating beings, a woman cannot even fulfill the aspiration (paṇidhāna).
Trong câu itthī tathāgato (người nữ là Như Lai), hãy khoan nói đến Phật quả, là trạng thái có khả năng cứu độ chúng sanh sau khi đã thành tựu các phẩm hạnh của bậc Toàn giác, ngay cả việc phát nguyện cũng không thể thành tựu đối với người nữ.
Imāni hi paṇidhānasampattikāraṇāni.
Indeed, these are the conditions for the fulfillment of the aspiration.
Đây là những nguyên nhân để sự phát nguyện được thành tựu.
Iti paṇidhānamattampi sampādetuṃ asamatthāya itthiyā kuto buddhabhāvoti ‘‘itthī tathāgato arahaṃ sammāsambuddho siyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti vuttaṃ.
Thus, for a woman who is unable to fulfill even the aspiration, how can there be the state of a Buddha? Therefore, it is said: “It is not possible for a woman to be a Tathāgata, an Arahant, a Perfectly Self-Enlightened One.”
Vậy, đối với người nữ không có khả năng thành tựu ngay cả việc phát nguyện, làm sao có thể có được Phật quả? Do đó, đã nói rằng: “Một người nữ có thể trở thành Như Lai, A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, điều đó không thể xảy ra”.
Sabbākāraparipūro puññussayo sabbākāraparipūrameva attabhāvaṃ nibbattetīti purisova arahaṃ hoti sammāsambuddho.
A complete accumulation of merit produces a completely perfect existence, and thus only a man becomes an Arahant, a Perfectly Self-Enlightened One.
Sự tích lũy công đức viên mãn về mọi mặt sẽ tạo ra một thân thể viên mãn về mọi mặt, do đó chỉ có người nam mới trở thành A-la-hán, Chánh Đẳng Giác.
Ekissā lokadhātuyāti dasasahassilokadhātuyā, yā jātikhettanti vuccati.
“In one world-system” refers to the ten-thousand-world-system, which is called the birth-sphere (jātikhetta).
Trong một cõi thế giới (lokadhātu) là trong một vạn cõi thế giới (dasasahassilokadhātu), được gọi là phạm vi sinh khởi (jātikhetta).
Sā hi tathāgatassa gabbhokkantikālādīsu kampati.
For it is this (ten-thousand-world-system) that shakes at the time of the Tathāgata’s conception and so on.
Quả thật, cõi ấy rung chuyển vào thời điểm Như Lai nhập thai, v.v.
Āṇākhettaṃ pana koṭisatasahassacakkavāḷaṃ.
The dominion-sphere (āṇākhetta) is a hundred thousand koṭis of Cakkavāḷas.
Còn phạm vi quyền năng (āṇākhetta) là một trăm ngàn ức cõi thế giới (cakkavāḷa).
Yā ekato saṃvaṭṭati ca vivaṭṭati ca, yattha ca āṭānāṭiyaparittādīnaṃ (dī. ni. 3.277 ādayo) āṇā pavattati.
This (dominion-sphere) contracts and expands together, and within it, the command of the Āṭānāṭiya Paritta and so on, prevails.
Cõi ấy đồng thời hoại diệt và thành lập, và tại đó quyền năng của kinh Āṭānāṭiya (Āṭānāṭiyaparitta), v.v. được lan tỏa.
Visayakhettassa parimāṇaṃ natthi.
There is no limit to the knowledge-sphere (visayakhetta).
Phạm vi đối tượng (visayakhetta) thì không có giới hạn.
Buddhānañhi ‘‘yāvatakaṃ ñāṇaṃ tāvatakaṃ neyyaṃ, yāvatakaṃ neyyaṃ tāvatakaṃ ñāṇaṃ, neyyapariyantikaṃ ñāṇaṃ, ñāṇapariyantikaṃ neyya’’nti (mahāni. 69; cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddesa 85; paṭi. ma. 3.5) vacanato avisayo nāma natthi.
For the Buddhas, there is nothing that is not within their sphere, as it is said: “As much as there is knowledge, so much is there to be known; as much as there is to be known, so much is there knowledge; knowledge has the known as its boundary, the known has knowledge as its boundary.”
Vì đối với các vị Phật, không có gì gọi là không phải đối tượng, theo lời dạy: “Trí tuệ bao nhiêu, đối tượng bấy nhiêu; đối tượng bao nhiêu, trí tuệ bấy nhiêu; trí tuệ có giới hạn là đối tượng, đối tượng có giới hạn là trí tuệ.”
Iti imesu tīsu khettesu tisso saṅgītiyo āruḷhe tepiṭake buddhavacane ‘‘ṭhapetvā imaṃ cakkavāḷaṃ aññasmiṃ cakkavāḷe buddhā uppajjantī’’ti suttaṃ natthi, na uppajjantīti pana atthi.
Thus, in these three spheres, in the Tipiṭaka Buddha-word that has been recited in the three councils, there is no Sutta that says, “Buddhas arise in another world-system apart from this world-system,” but there is one that says they do not arise.
Vì vậy, trong ba phạm vi này, trong Phật ngôn Tipiṭaka được kết tập ba lần, không có kinh nào nói rằng “ngoài cõi thế giới này, các vị Phật xuất hiện trong cõi thế giới khác”, nhưng có kinh nói rằng các vị ấy không xuất hiện.
Apubbaṃ acarimanti apure apacchā ekato na uppajjanti, pure vā pacchā vā uppajjantīti vuttaṃ hoti.
“Not before, not after” means that they do not arise simultaneously, neither before nor after; it means they arise either before or after.
Không trước không sau (apubbaṃ acarimanti) nghĩa là các vị ấy không xuất hiện đồng thời, mà xuất hiện trước hoặc sau.
Tattha gabbhokkantito pubbe pureti veditabbaṃ.
Here, “before” should be understood as before the conception.
Trong đó, trước khi nhập thai được hiểu là trước.
Tato paṭṭhāya hi dasasahassicakkavāḷakampanena khettapariggaho kato nāma hoti, aññassa buddhassa uppatti natthi.
For from that time onwards, with the shaking of the ten-thousand-world-system, the sphere is said to be taken possession of, and there is no arising of another Buddha.
Từ đó, với sự rung chuyển của một vạn cõi thế giới, phạm vi đã được xác định, không có sự xuất hiện của một vị Phật khác.
Dhātuparinibbānato paraṃ pana pacchā, tato heṭṭhāpi aññassa buddhassa uppatti natthi, uddhaṃ na vāritā.
“After” refers to after the parinibbāna of the relics; below that, there is also no arising of another Buddha, but above it is not prohibited.
Còn sau khi nhập Niết Bàn (parinibbāna) của Xá Lợi (dhātu) là sau, và trước đó cũng không có sự xuất hiện của một vị Phật khác; sau đó thì không bị ngăn cấm.
Kasmā pana apubbaṃ acarimaṃ na uppajjantīti?
But why do they not arise simultaneously, neither before nor after?
Tại sao các vị ấy không xuất hiện không trước không sau?
Anacchariyattā.
Because it would not be marvelous.
Vì không phải là điều kỳ diệu.
Acchariyamanussā hi buddhā bhagavanto.
For the Buddhas, the Fortunate Ones, are marvelous beings.
Quả thật, các Đức Phật, các Thế Tôn là những con người phi thường.
Yathāha – ‘‘ekapuggalo, bhikkhave, loke uppajjamāno uppajjati acchariyamanusso’’tiādi (a. ni. 1.171).
As it is said: “One person, bhikkhus, arising in the world, arises as a marvelous person,” and so on.
Như đã nói: “Này các Tỳ-kheo, khi một người xuất hiện trên thế gian, người ấy xuất hiện là một con người phi thường,” v.v.
Yadi ca aneke buddhā ekato uppajjeyyuṃ, anacchariyā bhaveyyuṃ.
And if many Buddhas were to arise simultaneously, they would not be marvelous.
Nếu nhiều vị Phật xuất hiện cùng lúc, các vị ấy sẽ không còn là phi thường.
Desanāya ca visesābhāvato.
Also, due to the absence of distinction in their teaching.
Và vì không có sự khác biệt trong giáo pháp.
Yañhi satipaṭṭhānādibhedaṃ dhammaṃ eko deseti, aññenapi so eva desetabbo siyā, vivādabhāvato ca.
For the Dhamma, such as the Satipaṭṭhānas, that one teaches, would also have to be taught by another, and also due to the possibility of dispute.
Nếu một vị thuyết giảng Pháp gồm Tứ Niệm Xứ (satipaṭṭhāna), v.v., thì vị khác cũng phải thuyết giảng Pháp ấy, và vì có sự tranh cãi.
Bahūsu hi buddhesu ekato uppannesu bahūnaṃ ācariyānaṃ antevāsikā viya ‘‘amhākaṃ buddho pāsādiko’’tiādinā tesaṃ sāvakā vivadeyyuṃ.
For if many Buddhas were to arise simultaneously, their disciples might dispute, like the disciples of many teachers, saying, “Our Buddha is admirable,” and so on.
Nếu nhiều vị Phật xuất hiện cùng lúc, các đệ tử của các vị ấy sẽ tranh cãi như các đệ tử của nhiều đạo sư, nói rằng: “Đức Phật của chúng tôi thật đáng kính,” v.v.
Kiṃ vā etena kāraṇagavesanena, dhammatāvesā yaṃ ekissā lokadhātuyā dve tathāgatā ekato na uppajjantīti (mi. pa. 5.1.1).
But what is the use of seeking a reason for this? It is simply the nature of things (dhammatā) that two Tathāgatas do not arise simultaneously in one world-system.
Hoặc tìm kiếm nguyên nhân này để làm gì, đó là một quy luật tự nhiên (dhammatā) rằng hai vị Như Lai không xuất hiện cùng lúc trong một cõi thế giới.
Yathā nimbabījakosātakibījādīni madhuraṃ phalaṃ na nibbattenti, asātaṃ amadhurameva phalaṃ nibbattenti, evaṃ kāyaduccaritādīni madhuravipākaṃ na nibbattenti amadhurameva nibbattenti.
Just as neem seeds, bitter gourd seeds, and so on, do not produce sweet fruit, but produce only unpleasant and unsweet fruit, so too bodily misconduct and so on do not produce sweet results, but produce only unpleasant results.
Cũng như hạt cây neem, hạt mướp đắng, v.v. không cho ra quả ngọt, mà chỉ cho ra quả không ngon, không ngọt; thì các ác hạnh thân, v.v. cũng không cho ra quả dịu ngọt, mà chỉ cho ra quả không dịu ngọt.
Yathā ca ucchubījasālibījādīni madhuraṃ sādurasameva phalaṃ nibbattenti na asātaṃ kaṭukaṃ.
Just as sugarcane seeds, rice seeds, and so forth produce only sweet and delicious fruit, and not unpleasant or bitter fruit.
Và cũng như hạt mía, hạt lúa, v.v. chỉ cho ra quả ngọt, ngon, chứ không cho ra quả không ngon, đắng.
Evaṃ kāyasucaritādīni madhurameva vipākaṃ nibbattenti na amadhuraṃ.
So too, good bodily conduct and so forth produce only a sweet result, not an unsweet one.
Cũng vậy, các thiện hạnh thân, v.v. chỉ cho ra quả dịu ngọt, chứ không cho ra quả không dịu ngọt.
Vuttampi cetaṃ –
And this was also said:
Điều này cũng đã được nói:
Aññataro samaṇo vā brāhmaṇo vāti yo koci pabbajjāmattena samaṇo vā jātimattena brāhmaṇo vā.
“Any recluse or brahmin” means whoever is a recluse merely by virtue of ordination, or a brahmin merely by virtue of birth.
Bất kỳ Sa-môn hay Bà-la-môn nào (aññataro samaṇo vā brāhmaṇo vā) nghĩa là bất kỳ ai chỉ là Sa-môn do xuất gia, hoặc Bà-la-môn do dòng dõi.
Pāpiccho sambhāvanādhippāyena vimhāpanato kuhako.
Being of evil desires, and astounding others with the intent of being highly regarded, he is a deceiver (kuhako).
Kẻ có ác ý, với ý định được tôn trọng, gây ngạc nhiên, nên là kẻ lừa dối (kuhako).
Paccayasannissitāya payuttavācāya vasena lapako.
By means of speech employed for the sake of requisites, he is a flatterer (lapako).
Do lời nói được sử dụng dựa trên sự nương tựa vào các vật dụng, nên là kẻ nói lảm nhảm (lapako).
Paccayanibbattakanimittāvacarato nemittako.
By engaging in signs that produce requisites, he is an interpreter of omens (nemittako).
Do hành động theo các dấu hiệu tạo ra các vật dụng, nên là kẻ bói toán (nemittako).
Kuhanalapananemittakattaṃ pubbaṅgamaṃ katvāti kuhanādibhāvameva purakkhatvā santindriyo santamānaso viya caranto.
“Having made deception, flattery, and interpreting omens his forerunner” means having made the state of deception and so forth his priority, behaving as if his faculties were calm and his mind serene.
Lấy sự lừa dối, nói lảm nhảm, bói toán làm tiền đề (kuhanalapananemittakattaṃ pubbaṅgamaṃ katvā) nghĩa là lấy bản chất lừa dối, v.v. làm chủ đạo, hành động như thể có các căn tĩnh lặng, tâm tĩnh lặng.
Pañca nīvaraṇeti kāmacchandādike pañca nīvaraṇe.
“The five hindrances” are the five hindrances such as sensual desire and so forth.
Năm triền cái (pañca nīvaraṇe) là năm triền cái như dục ái (kāmacchanda), v.v.
Appahāya asamucchinditvā, cetaso upakkileseti nīvaraṇe.
“Without abandoning” means without eradicating “the defilements of the mind”, which are the hindrances.
Không từ bỏ (appahāya) nghĩa là không đoạn trừ, những ô nhiễm của tâm (cetaso upakkilese) là các triền cái.
Nīvaraṇā hi cittaṃ upakkilesenti kiliṭṭhaṃ karonti vibādhenti upatāpenti ca.
For the hindrances defile the mind, make it impure, obstruct it, and torment it.
Các triền cái khi khởi lên làm ô nhiễm, làm dơ bẩn, gây trở ngại và làm phiền não tâm.
Tasmā ‘‘cetaso upakkilesā’’ti vuccanti.
Therefore, they are called “defilements of the mind”.
Do đó, chúng được gọi là “những ô nhiễm của tâm”.
Paññāya dubbalīkaraṇeti nīvaraṇe.
“The weakening factors of wisdom” are the hindrances.
Những gì làm suy yếu trí tuệ (paññāya dubbalīkaraṇe) là các triền cái.
Nīvaraṇā hi uppajjamānā anuppannāya paññāya uppajjituṃ na denti.
For when hindrances arise, they do not allow unarisen wisdom to arise.
Các triền cái khi khởi lên không cho trí tuệ chưa khởi lên được khởi lên.
Tasmā ‘‘paññāya dubbalīkaraṇā’’ti vuccanti.
Therefore, they are called “the weakening factors of wisdom”.
Do đó, chúng được gọi là “những gì làm suy yếu trí tuệ”.
Anupaṭṭhitassatīti catūsu satipaṭṭhānesu na upaṭṭhitassati.
“With unestablished mindfulness” means with mindfulness not established in the four foundations of mindfulness.
Người không thiết lập niệm (anupaṭṭhitassatī) là người không thiết lập niệm trong Tứ Niệm Xứ (catūsu satipaṭṭhānesu).
Abhāvayitvāti avaḍḍhayitvā.
“Without developing” means without increasing.
Không tu tập (abhāvayitvā) nghĩa là không phát triển.
Anuttaraṃ sammāsambodhinti arahattapadaṭṭhānaṃ sabbaññutaññāṇaṃ.
“The unsurpassed perfect self-awakening” is the omniscience that has Arahantship as its proximate cause.
Vô thượng Chánh Đẳng Giác (anuttaraṃ sammāsambodhi) là Tuệ Toàn Tri (sabbaññutaññāṇa) làm nền tảng cho quả A-la-hán (arahattapadaṭṭhāna).
Pacchimavāre aññataro samaṇo vā brāhmaṇo vāti sabbaññubodhisattaṃ sandhāya vadati.
In the last instance, “any recluse or brahmin” refers to the Bodhisatta, the Omniscient One.
Trong phần cuối, câu “bất kỳ Sa-môn hay Bà-la-môn nào” (aññataro samaṇo vā brāhmaṇo vā) đề cập đến vị Bồ Tát Toàn Tri (sabbaññubodhisatta).
Tattha sabbadosāpagatoti sabbehi pāramitāpaṭipakkhabhūtehi dosehi apagato.
There, “devoid of all faults” means devoid of all faults that are opposed to the Pāramīs.
Trong đó, “đã thoát khỏi mọi lỗi lầm” (sabbadosāpagato) nghĩa là đã thoát khỏi mọi lỗi lầm đối nghịch với các Ba-la-mật (pāramitāpaṭipakkhabhūtehi dosehi).
Etena paripūritapāramibhāvaṃ dasseti.
By this, it shows the state of having perfected the Pāramīs.
Điều này cho thấy rằng các Ba-la-mật đã được viên mãn.
Satipaṭṭhānāni vipassanā, bojjhaṅgo maggo, anuttarā sammāsambodhi arahattaṃ.
The foundations of mindfulness (satipaṭṭhānāni) are insight (vipassanā), the factors of awakening (bojjhaṅga) are the path (magga), and unsurpassed perfect self-awakening (anuttarā sammāsambodhi) is Arahantship.
Tứ Niệm Xứ (satipaṭṭhāna) là Tuệ Quán (vipassanā), các Chi Giác Ngộ (bojjhaṅga) là Đạo (magga), Vô Thượng Chánh Đẳng Giác (anuttarā sammāsambodhi) là quả A-la-hán (arahattaṃ).
Satipaṭṭhānāni vā vipassanā, bojjhaṅgā missakā, sammāsambodhi arahattameva.
Alternatively, the foundations of mindfulness are insight, the factors of awakening are mixed (with samatha), and perfect self-awakening is Arahantship itself.
Hoặc Tứ Niệm Xứ là Tuệ Quán, các Chi Giác Ngộ là sự hòa hợp (missakā), Vô Thượng Chánh Đẳng Giác chính là quả A-la-hán.
Sesaṃ anantaravāre vuttapaṭipakkhato veditabbaṃ.
The rest should be understood from the opposite of what was stated in the preceding instance.
Phần còn lại cần được hiểu theo nghĩa đối nghịch với những gì đã nói trong phần trước.
Yaṃ ettha ñāṇanti yaṃ etasmiṃ yathāvutte ṭhāne ca ṭhānaṃ, aṭṭhāne ca aṭṭhānanti pavattaṃ ñāṇaṃ.
“Whatever knowledge here” means whatever knowledge arises in this aforementioned context, concerning what is possible (ṭhāna) and what is impossible (aṭṭhāna).
Trí tuệ nào ở đây (yaṃ ettha ñāṇa) là trí tuệ phát sinh trong trường hợp đã nói trên, về cái là đúng (ṭhāna) và cái là không đúng (aṭṭhāna).
Hetusoti tassa ṭhānassa aṭṭhānassa ca hetuto.
“By way of cause” means by way of the cause of that possibility and impossibility.
Do nguyên nhân (hetuso) nghĩa là do nguyên nhân của cái đúng và cái không đúng đó.
Ṭhānasoti taṅkhaṇe eva āvajjanasamanantaraṃ.
“By way of condition” means immediately after advertence at that very moment.
Ngay lập tức (ṭhānaso) nghĩa là ngay tại khoảnh khắc đó, sau khi chú ý.
Anodhisoti odhiabhāvena, kiñci anavasesetvāti attho.
“Without limit” means without restriction, which is to say, without leaving anything out.
Không giới hạn (anodhiso) nghĩa là không có giới hạn, tức là không bỏ sót bất cứ điều gì.
Iti ṭhānāṭṭhānagatātiādīsu evaṃ ṭhānāṭṭhānabhāvaṃ gatā.
In phrases like “thus gone to possibility and impossibility”, it means having gone to the state of possibility and impossibility in this way.
Trong “những gì đã đi đến đúng và không đúng” (iti ṭhānāṭṭhānagatā), v.v. nghĩa là đã đi đến trạng thái đúng và không đúng như vậy.
Sabbeti khayavayavirajjananirujjhanasabhāvā saṅkhatadhammā, te eva ca sattapaññattiyā upādānabhūtā keci saggūpagā ye dhammacārino, keci apāyūpagā ye adhammacārino, keci nibbānūpagā ye kammakkhayakaraṃ ariyamaggaṃ paṭipannā.
“All” refers to the conditioned phenomena (saṅkhatadhammā) which have the nature of decay, destruction, dispassion, and cessation; and these very phenomena are the basis for the designation of beings. “Some go to heaven” are those who live righteously; “some go to the lower realms” are those who live unrighteously; “some go to Nibbāna” are those who have entered the Noble Path that leads to the exhaustion of kamma.
Tất cả (sabbe) là các pháp hữu vi (saṅkhatadhammā) có bản chất hoại diệt, biến mất, ly tham, và diệt tận; và chính chúng là nền tảng cho sự chế định về chúng sinh (sattapaññattiyā); một số đi đến cõi trời (keci saggūpagā) là những người hành Pháp (dhammacārino); một số đi đến các cõi đọa lạc (keci apāyūpagā) là những người không hành Pháp (adhammacārino); một số đi đến Niết Bàn (keci nibbānūpagā) là những người đã thực hành Thánh Đạo (ariyamagga) dẫn đến sự diệt tận nghiệp (kammakkhayakaraṃ).
58. Idāni yathāvuttamatthaṃ vivaranto ‘‘sabbe sattā marissantī’’ti gāthādvayamāha.
58. Now, explaining the aforementioned meaning, he recites the two verses: “All beings will die.”
58. Bây giờ, để giải thích ý nghĩa đã nói trên, Ngài nói hai bài kệ “tất cả chúng sinh sẽ chết” (sabbe sattā marissantī).
Tassa atthaṃ ‘‘sabbe sattāti ariyā ca anariyā cā’’tiādinā sayameva niddisati.
He himself explains its meaning, beginning with “All beings means both noble and ignoble ones.”
Ngài tự mình giải thích ý nghĩa của bài kệ đó bằng cách nói: “Tất cả chúng sinh là những vị Thánh và những người phàm phu” (sabbe sattāti ariyā ca anariyā cā), v.v.
Tattha jīvitapariyanto maraṇapariyantoti jīvitassa pariyanto nāma maraṇasaṅkhāto anto.
There, “the end of life is the end of death” means the end of life is the limit called death.
Trong đó, sự kết thúc của sự sống là sự kết thúc của cái chết (jīvitapariyanto maraṇapariyanto) nghĩa là sự kết thúc của sự sống được gọi là cái chết.
Yathākammaṃ gamissantīti ettha yadetaṃ sattānaṃ yathākammaṃ gamanaṃ, ayaṃ kammassakatāti attho.
In “they will go according to their kamma”, this going of beings according to their kamma means that kamma is their own possession.
Trong câu “sẽ đi theo nghiệp của mình” (yathākammaṃ gamissantī), ý nghĩa là sự đi theo nghiệp của chúng sinh này chính là sự sở hữu nghiệp (kammassakatā).
Kammānaṃ phaladassāvitā ca avippavāso cāti ‘‘puññapāpaphalūpagā’’ti iminā vacanena kammānaṃ phalassa paccakkhakāritā, katūpacitānaṃ kammānaṃ attano phalassa appadānābhāvo ca dassitoti attho.
“The manifestation of kamma’s fruit and its inseparability” means that by the phrase “accompanied by the fruits of wholesome and unwholesome kamma,” the direct experience of kamma’s fruit and the non-failure of accumulated kamma to yield its own fruit are shown.
Và “sự hiển lộ quả báo của nghiệp và sự không xa rời” (kammānaṃ phaladassāvitā ca avippavāso cā) nghĩa là qua lời nói “những người hưởng quả báo phước và tội” (puññapāpaphalūpagā), sự hiển lộ trực tiếp quả báo của nghiệp, và sự không thiếu sót trong việc trao quả báo của các nghiệp đã làm và tích lũy, đã được chỉ ra.
Kammameva kammantaṃ, pāpaṃ kammantaṃ etesanti pāpakammantā, tassa atthaṃ dassetuṃ ‘‘apuññasaṅkhārā’’ti vuttaṃ.
Kamma itself is action; evil action belongs to these, hence “those whose actions are evil (pāpakammantā)”. To show its meaning, “unwholesome formations (apuññasaṅkhārā)” was stated.
Chính nghiệp là hành động (kammanta), và những hành động xấu xa là những người có ác nghiệp (pāpakammantā); để chỉ ra ý nghĩa của điều đó, đã nói “các hành uẩn bất thiện” (apuññasaṅkhārā).
Apuñño saṅkhāro etesanti apuññasaṅkhārā.
Unwholesome formation belongs to these, hence “unwholesome formations (apuññasaṅkhārā)”.
Những người có hành uẩn bất thiện là những người có ác nghiệp (apuññasaṅkhārā).
Pāpakammantāti vā nissakkavacanaṃ, pāpakammantahetūti attho.
Or pāpakammantā is an ablative expression, meaning “due to evil kamma”.
Hoặc “những người có ác nghiệp” (pāpakammantā) là một cách nói ở cách ly, nghĩa là do nguyên nhân của ác nghiệp.
Tathā puññasaṅkhārātiādīsupi.
Similarly for puññasaṅkhārā and so forth.
Cũng vậy, trong “các hành uẩn thiện” (puññasaṅkhārā), v.v.
Puna ‘‘nirayaṃ pāpakammantā’’tiādinā antadvayena saddhiṃ majjhimapaṭipadaṃ dasseti.
Again, with the two extremes, beginning with "those whose evil deeds lead to hell", he points out the Middle Path.
Lại nữa, qua câu “những người có ác nghiệp đi đến địa ngục” (nirayaṃ pāpakammantā), v.v., Ngài chỉ ra con đường trung đạo (majjhimapaṭipada) cùng với hai cực đoan.
Tathā ‘‘ayaṃ saṃkileso’’tiādinā vaṭṭavivaṭṭavasena ādīnavassādanissaraṇavasena hetuphalavasena ca gāthāyaṃ tayo atthavikappā dassitā.
Similarly, beginning with "this defilement", three modes of meaning (or interpretations of meaning) are shown in the verse, in terms of saṃsāra and its cessation, in terms of danger, gratification, and escape, and in terms of cause and effect.
Tương tự, với cụm từ “đây là ô nhiễm” và các cụm từ khác, trong bài kệ đã trình bày ba cách diễn giải ý nghĩa theo phương diện luân hồi và thoát ly, theo phương diện hiểm nguy, vị ngọt và sự thoát ly, và theo phương diện nhân và quả.
Puna ‘‘nirayaṃ pāpakammantāti ayaṃ saṃkileso’’tiādinā vodānavasena gāthāya atthaṃ dasseti.
Again, beginning with "those whose evil deeds lead to hell, this is defilement", he points out the meaning of the verse in terms of purification.
Hơn nữa, với cụm từ “hành động ác dẫn đến địa ngục là sự ô nhiễm này” và các cụm từ khác, ý nghĩa của bài kệ được trình bày theo phương diện thanh tịnh.
59. Tena tenāti tena tena ajjhositavatthunā rūpabhavaarūpabhavādinā.
59. By that, by that means by that object clung to, such as the rūpa-bhava or arūpa-bhava.
59. Tena tena: bởi vật sở y chỉ ấy, tức là bởi sắc hữu, vô sắc hữu, v.v.
Chattiṃsāti kāmataṇhā tāva rūpādivisayabhedena cha, tathā bhavataṇhā vibhavataṇhā cāti aṭṭhārasa.
Thirty-six means that kāmataṇhā is sixfold due to the distinction of rūpa and other objects; similarly, bhavataṇhā and vibhavataṇhā are eighteen.
Chattiṃsā: có ba mươi sáu. Ái dục trong cõi dục có sáu loại theo sự khác biệt của các đối tượng như sắc, v.v., và cũng có mười tám loại là hữu ái và phi hữu ái.
Tā eva ajjhattikesu rūpādīsu aṭṭhārasa, bāhiresu rūpādīsu aṭṭhārasāti evaṃ chattiṃsa.
These same (eighteen) are eighteen with respect to internal rūpa and other objects, and eighteen with respect to external rūpa and other objects, thus thirty-six.
Chính những ái dục đó là mười tám loại đối với các sắc, v.v. nội tại, và mười tám loại đối với các sắc, v.v. ngoại tại, như vậy là ba mươi sáu.
Yena yenāti ‘‘subhaṃ sukha’’ntiādinā.
By whatever means by whatever*, such as "beautiful and pleasant".
Yena yenā: bởi vật nào vật nấy, như “tịnh lạc”, v.v.
Vodānaṃ tividhaṃ khandhattayavasenāti taṃ dassetuṃ ‘‘taṇhāsaṃkileso’’tiādi vuttaṃ.
To show that purification is threefold in terms of the three aggregates, it is stated: "defilement of craving" and so on.
Sự thanh tịnh có ba loại theo ba nhóm uẩn, và để trình bày điều đó, đã nói “sự ô nhiễm của ái dục” và các cụm từ khác.
Puna ‘‘sabbe sattā marissantī’’tiādi paṭipadāvibhāgena gāthānamatthaṃ dassetuṃ vuttaṃ.
Again, "all beings will die" and so on, is stated to show the meaning of the verses by way of the division of paths.
Hơn nữa, đã nói “tất cả chúng sinh sẽ chết” và các cụm từ khác để trình bày ý nghĩa của các bài kệ theo sự phân chia của con đường thực hành.
Tattha tattha gāminīti tattha tattheva nibbāne gāminī, nibbānassa gamanasīlāti attho.
Leading to that, to that means leading to that very Nibbāna, having the nature of going to Nibbāna.
Tattha tattha gāminī: đi đến Niết Bàn đó, tức là có thói quen đi đến Niết Bàn.
Puna tatthatatthagāminīsabbatthagāminīnaṃ paṭipadānaṃ vibhāgaṃ dassetuṃ ‘‘tayo rāsī’’tiādi vuttaṃ.
Again, to show the distinction between paths that lead to specific destinations and paths that lead to all destinations, it is stated: "three heaps" and so on.
Hơn nữa, để trình bày sự phân chia của các con đường thực hành (paṭipadā) đi đến đó và đi đến khắp mọi nơi, đã nói “ba nhóm” và các cụm từ khác.
Yanti yaṃ nirayādi.
Which means which hell and so on.
Yaṃ: tức là địa ngục, v.v.
Taṃ taṃ ṭhānaṃ yathārahaṃ gametīti sabbatthagāminī.
It leads to that particular destination as is appropriate, thus it is leading to all destinations.
Nó đưa đến nơi đó một cách thích đáng, nên gọi là sabbatthagāminī (đi đến khắp mọi nơi).
Paṭipadāsaṅkhāte apuññakamme puññakamme ca kammakkhayakaraṇakamme ca vibhāgaso bhagavato pavattanañāṇaṃ.
The Buddha's knowledge of the operation of unwholesome kamma, wholesome kamma, and kamma that causes the destruction of kamma, which are reckoned as paths, is classified.
Trí tuệ của Đức Thế Tôn về sự vận hành trong các hành vi bất thiện, hành vi thiện, và hành vi dẫn đến sự diệt trừ nghiệp, được phân biệt như là con đường thực hành.
Idaṃ sabbatthagāminī paṭipadāñāṇaṃ nāma tathāgatabalaṃ.
This knowledge of the path leading to all destinations is called a Tathāgata's power.
Trí tuệ về con đường thực hành đi đến khắp mọi nơi này là một sức mạnh của Như Lai.
Iminā hi ñāṇena bhagavā sabbampi paṭipadaṃ yathābhūtaṃ pajānāti.
Indeed, with this knowledge, the Blessed One fully understands every path as it truly is.
Với trí tuệ này, Đức Thế Tôn biết tất cả các con đường thực hành như chân thật.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
Sakalagāmavāsikesupi ekaṃ sūkaraṃ vā migaṃ vā mārentesu sabbesaṃ cetanā parassa jīvitindriyārammaṇāva hoti, taṃ pana kammaṃ tesaṃ āyūhanakkhaṇeyeva nānā hoti.
Even among all the villagers who kill a pig or a deer, the volition of all of them is indeed directed towards the life-faculty of another, but that kamma differs for them at the moment of exertion.
Ngay cả khi tất cả dân làng cùng giết một con heo hoặc một con thú rừng, ý muốn của tất cả đều hướng đến sinh mạng của người khác, nhưng hành động đó khác nhau ngay tại thời điểm họ nỗ lực.
Tesu hi eko ādarena karoti, eko ‘‘tvampi karohī’’ti parehi nippīḷito karoti, eko samānacchando viya hutvā appaṭibāhamāno vicarati.
Among them, one acts with zeal, one acts under pressure from others, saying "you do it too", and one wanders about without resisting, as if having the same intention.
Trong số đó, một người làm với sự nhiệt tình, một người làm vì bị người khác thúc ép “ngươi cũng hãy làm đi”, một người khác thì đi lại mà không phản đối, như thể có cùng ý muốn.
Tesu eko teneva kammena niraye nibbattati, eko tiracchānayoniyaṃ, eko pettivisaye, taṃ tathāgato āyūhanakkhaṇe eva ‘‘iminā nīhārena āyūhitattā esa niraye nibbattissati, esa tiracchānayoniyaṃ, esa pettivisaye’’ti jānāti.
Among them, one is reborn in hell by that very kamma, one in the animal realm, one in the realm of petas; the Tathāgata knows this at the very moment of exertion: "Because it was exerted in this manner, this one will be reborn in hell, this one in the animal realm, this one in the realm of petas."
Trong số đó, một người do chính hành động đó mà tái sinh vào địa ngục, một người vào cõi súc sinh, một người vào cõi ngạ quỷ. Như Lai biết điều đó ngay tại thời điểm nỗ lực: “Do nỗ lực theo cách này, người này sẽ tái sinh vào địa ngục, người này vào cõi súc sinh, người này vào cõi ngạ quỷ”.
Niraye nibbattanakampi ‘‘esa aṭṭhasu mahānirayesu nibbattissati, esa soḷasasu ussadesū’’ti jānāti.
Even concerning rebirth in hell, he knows: "This one will be reborn in the eight great hells, this one in the sixteen subsidiary hells."
Ngài cũng biết về sự tái sinh vào địa ngục: “Người này sẽ tái sinh vào tám đại địa ngục, người này vào mười sáu địa ngục phụ”.
Tiracchānayoniyaṃ nibbattanakampi ‘‘esa apādako bhavissati, esa dvipādako, esa catuppādako, esa bahuppādako’’ti jānāti.
Even concerning rebirth in the animal realm, he knows: "This one will be footless, this one two-footed, this one four-footed, this one many-footed."
Ngài cũng biết về sự tái sinh vào cõi súc sinh: “Người này sẽ là súc sinh không chân, người này có hai chân, người này có bốn chân, người này có nhiều chân”.
Pettivisaye nibbattanakampi ‘‘esa nijjhāmataṇhiko bhavissati, esa khuppipāsiko, esa paradattūpajīvī’’ti jānāti.
Even concerning rebirth in the realm of petas, he knows: "This one will be a nijjhāmataṇhika peta, this one a khuppipāsika peta, this one a paradattūpajīvī peta."
Ngài cũng biết về sự tái sinh vào cõi ngạ quỷ: “Người này sẽ là ngạ quỷ khát cháy, người này là ngạ quỷ đói khát, người này là ngạ quỷ sống nhờ thức ăn của người khác”.
‘‘Tesu ca kammesu idaṃ kammaṃ paṭisandhiṃ ākaḍḍhissati, idaṃ nākaḍḍhissati dubbalaṃ dinnāya paṭisandhiyā upadhivepakkamattaṃ bhavissatī’’ti jānāti.
"Among these kammas, this kamma will draw forth rebirth, this one will not draw forth rebirth, being weak, it will only serve to ripen the given rebirth," thus he knows.
Ngài biết: “Trong các hành động đó, hành động này sẽ kéo theo sự tái sinh, hành động này sẽ không kéo theo mà chỉ là sự làm chín muồi cho sự tái sinh đã được ban cho”.
Tathā sakalagāmavāsikesu ekato dānaṃ dadamānesu sabbesampi cetanā deyyadhammārammaṇāva hoti, taṃ pana kammaṃ tesaṃ āyūhanakkhaṇe eva nānaṃ hoti.
Similarly, among all the villagers who give alms together, the volition of all of them is indeed directed towards the object of donation, but that kamma differs for them at the very moment of exertion.
Tương tự, khi tất cả dân làng cùng nhau bố thí, ý muốn của tất cả đều hướng đến vật đáng bố thí, nhưng hành động đó khác nhau ngay tại thời điểm họ nỗ lực.
Tesu hi keci devaloke nibbattanti, keci manussaloke, taṃ tathāgato āyūhanakkhaṇe eva ‘‘iminā nīhārena āyūhitattā esa manussaloke nibbattissati, esa devaloke’’ti jānāti.
Among them, some are reborn in the deva realm, some in the human realm; the Tathāgata knows this at the very moment of exertion: "Because it was exerted in this manner, this one will be reborn in the human realm, this one in the deva realm."
Trong số đó, một số người tái sinh vào cõi trời, một số vào cõi người. Như Lai biết điều đó ngay tại thời điểm nỗ lực: “Do nỗ lực theo cách này, người này sẽ tái sinh vào cõi người, người này vào cõi trời”.
Tatthapi ‘‘esa paranimmitavasavattīsu nibbattissati, esa bhummadevesu nibbattissati, esa jeṭṭhakadevarājā hutvā, esa tassa dutiyaṃ tatiyaṃ vā ṭhānantaraṃ karonto paricārako hutvā nibbattissatī’’ti jānāti.
Even there, he knows: "This one will be reborn among the devas who create their own enjoyments, this one will be reborn among the earth-dwelling devas, this one will be reborn as a chief deva king, this one will be reborn as a servant holding his second or third rank."
Ngay cả ở đó, Ngài cũng biết: “Người này sẽ tái sinh vào cõi chư thiên hóa lạc tự tại, người này sẽ tái sinh vào cõi địa cư thiên, người này sẽ trở thành một vị thiên vương tối thượng, người này sẽ trở thành tùy tùng của vị đó, giữ chức vụ thứ hai hoặc thứ ba”.
‘‘Tesu ca kammesu idaṃ paṭisandhiṃ ākaḍḍhituṃ sakkhissati, idaṃ na sakkhissati dubbalaṃ dinnāya paṭisandhiyā upadhivepakkamattaṃ bhavissatī’’ti jānāti.
"Among these kammas, this one will be able to draw forth rebirth, this one will not be able, being weak, it will only serve to ripen the given rebirth," thus he knows.
Ngài biết: “Trong các hành động đó, hành động này có thể kéo theo sự tái sinh, hành động này không thể kéo theo mà chỉ là sự làm chín muồi cho sự tái sinh đã được ban cho”.
Tathā ‘‘vipassanaṃ paṭṭhapentesu ca esa iminā nīhārena vipassanāya āraddhattā arahā bhavissati, esa anāgāmī, esa sakadāgāmī, esa sotāpanno, ekabījī kolaṃkolo sattakkhattuparamo, esa maggaṃ pattuṃ na sakkhissati lakkhaṇārammaṇikavipassanāyameva ṭhassati, esa paccayapariggahe, esa nāmarūpapariggahe, arūpapariggahe ca ṭhassati, esa mahābhūtamattameva vavatthapessati, esa kiñci sallakkhetuṃ na sakkhissatī’’ti jānāti.
Similarly, among those who establish vipassanā, he knows: "This one, because of having aroused vipassanā in this manner, will become an Arahant; this one an Anāgāmī; this one a Sakadāgāmī; this one a Sotāpanna; this one an Ekabījī, a Kolaṅkola, or a Sattakkhattuparama; this one will not be able to attain the path but will remain only in vipassanā with the characteristics as its object; this one will remain in discerning conditions; this one in discerning nāma-rūpa; this one in discerning arūpa; this one will only ascertain the great elements; this one will not be able to discern anything."
Tương tự, “trong số những người thực hành tuệ quán, người này do bắt đầu tuệ quán theo cách này sẽ trở thành A-la-hán, người này là Bất Lai, người này là Nhất Lai, người này là Nhập Lưu, người này là Nhất Chủng Tử, Câu-lam-câu-la, Thất Lai, người này sẽ không thể đạt đến đạo mà chỉ dừng lại ở tuệ quán có đối tượng là các đặc tướng, người này dừng lại ở sự phân biệt các duyên, người này dừng lại ở sự phân biệt danh sắc, và ở sự phân biệt vô sắc, người này chỉ phân biệt các đại chủng, người này sẽ không thể nhận biết bất cứ điều gì”. Ngài biết điều đó.
‘‘Kasiṇaparikammaṃ karontesupi esa parikammamatte eva ṭhassati, esa nimittaṃ uppādetuṃ sakkhissati, na appanaṃ.
Among those who perform kasiṇa preparatory work, he knows: "This one will remain only in the preparatory stage; this one will be able to produce the sign, but not absorption (appanā).
“Trong số những người thực hành sơ khởi kasiṇa, người này sẽ chỉ dừng lại ở sự chuẩn bị, người này sẽ có thể tạo ra tướng nhưng không phải là an chỉ.
Esa appanampi uppādessati, esa jhānaṃ adhigamissati, na uparivisesaṃ.
This one will also produce absorption; this one will attain jhāna, but not higher attainments.
Người này sẽ tạo ra cả an chỉ, người này sẽ đạt được thiền định nhưng không phải là sự ưu việt hơn.
Esa uparivisesampi adhigamissatī’’ti jānāti.
This one will also attain higher attainments."
Người này sẽ đạt được cả sự ưu việt hơn”. Ngài biết điều đó.
Anekadhātūti anekā cakkhādayo pathavādayo ca dhātuyo etassāti anekadhātu, bahudhātūti attho.
Anekadhātu means that there are many elements in it, such as the eye and the earth elements; it means having many elements.
Anekadhātu: nhiều giới (dhātu) như mắt, đất, v.v. có trong thế giới này, tức là có nhiều giới.
Lokoti khandhāyatanādiloko.
Loka means the world of aggregates, sense bases, and so forth.
Loko: thế giới của các uẩn, xứ, v.v.
Cakkhudhātūtiādi yāhi dhātūhi ‘‘anekadhātū’’ti loko vutto, tāsaṃ sarūpato dassanaṃ.
Cakkhudhātu and so forth is the showing of the nature of those elements by which the world is called "anekadhātu."
Cakkhudhātu và các cụm từ khác là sự trình bày bản chất của các giới mà thế giới được gọi là “nhiều giới” bởi chúng.
Tattha sabhāvaṭṭhena nissattaṭṭhena ca dhātu.
Here, an element (dhātu) is so called by way of its intrinsic nature and by way of being devoid of a living entity.
Trong đó, giới (dhātu) theo nghĩa bản chất và theo nghĩa không phải chúng sinh.
Cakkhu eva dhātu cakkhudhātu.
The eye itself is an element, hence cakkhudhātu (eye-element).
Mắt chính là giới, gọi là cakkhudhātu (nhãn giới).
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Trong các từ còn lại cũng theo cách tương tự.
Kāmadhātūti ettha dve kāmā kilesakāmo ca vatthukāmo ca.
In Kāmadhātu (sense-sphere element), there are two kinds of kāma: defilement-kāma and object-kāma.
Trong cụm từ Kāmadhātu (dục giới) này, có hai loại dục: dục phiền não và dục đối tượng.
Kilesakāmapakkhe kāmapaṭisaṃyutto dhātu kāmadhātu, kāmavitakkassetaṃ nāmaṃ.
In the case of defilement-kāma, an element connected with kāma is kāmadhātu; this is a name for kāma-vitakka (thought of sensuality).
Trong trường hợp dục phiền não, giới liên quan đến dục là dục giới ( kāmadhātu), đây là tên gọi của dục tầm.
Vatthukāmapakkhe pana kāmāvacaradhammā kāmo uttarapadalopena, kāmo ca so dhātu cāti kāmadhātu.
In the case of object-kāma, however, kāma-sphere phenomena are kāma by elision of the latter part of the compound, and since it is kāma and it is an element, it is kāmadhātu.
Trong trường hợp dục đối tượng, các pháp thuộc cõi dục là dục (kāma) do sự lược bỏ hậu tố, và đó là dục và đó là giới nên gọi là kāmadhātu.
Byāpādapaṭisaṃyutto dhātu byāpādadhātu, byāpādavitakkassetaṃ nāmaṃ.
An element connected with ill-will is byāpādadhātu (ill-will element); this is a name for byāpāda-vitakka (thought of ill-will).
Giới liên quan đến sân là byāpādadhātu (sân giới), đây là tên gọi của sân tầm.
Byāpādova dhātu byāpādadhātu, dasaāghātavatthuvisayassa paṭighassetaṃ nāmaṃ.
Ill-will itself is an element, byāpādadhātu; this is a name for paṭigha (aversion) which has the ten bases of resentment as its object.
Chính sân là giới, gọi là byāpādadhātu, đây là tên gọi của sự sân hận có đối tượng là mười sự việc gây oán ghét.
Vihiṃsāpaṭisaṃyutto dhātu vihiṃsādhātu, vihiṃsāvitakko.
An element connected with harmfulness is vihiṃsādhātu (harmfulness element); it is vihiṃsā-vitakka (thought of harmfulness).
Giới liên quan đến hại là vihiṃsādhātu (hại giới), tức là hại tầm.
Vihiṃsā eva vā dhātu vihiṃsādhātu, parasattavihesanassetaṃ nāmaṃ.
Or, harmfulness itself is an element, vihiṃsādhātu; this is a name for harming other beings.
Hoặc chính sự hại là giới, gọi là vihiṃsādhātu, đây là tên gọi của sự làm hại chúng sinh khác.
Nekkhammaabyāpādaavihiṃsādhātuyo nekkhammavitakkādayo sabbakusaladhammā mettākaruṇā cāti veditabbaṃ.
Nekkhamma-abyāpāda-avihiṃsādhātuyo (elements of renunciation, non-ill-will, and non-harmfulness) should be understood as nekkhamma-vitakka and so forth, all wholesome phenomena, and mettā and karuṇā.
Nekkhamma-abyāpāda-avihiṃsādhātuyo (xuất ly giới, vô sân giới, vô hại giới) nên hiểu là xuất ly tầm, v.v., tất cả các pháp thiện, từ bi.
Rūpadhātūti rūpabhavo, sabbe vā rūpadhammā.
Rūpadhātu means the rūpa-bhava (form existence), or all rūpa phenomena.
Rūpadhātu: sắc hữu, hoặc tất cả các pháp sắc.
Arūpadhātūti arūpabhavo, arūpadhammā vā.
Arūpadhātu means the arūpa-bhava (formless existence), or arūpa phenomena.
Arūpadhātu: vô sắc hữu, hoặc các pháp vô sắc.
Nirodhadhātūti nirodhataṇhā.
Nirodhadhātu means the cessation-craving.
Nirodhadhātu: ái dục dẫn đến diệt.
Saṅkhāradhātūti sabbe saṅkhatadhammā.
Saṅkhāradhātu means all conditioned phenomena.
Saṅkhāradhātu: tất cả các pháp hữu vi.
Sesaṃ suviññeyyaṃ.
The rest is easily understood.
Phần còn lại dễ hiểu.
Aññamaññavilakkhaṇattā nānappakārā dhātuyo etasminti nānādhātu, loko.
Because of their mutually distinct characteristics, there are various kinds of elements in this world, hence nānādhātu (world of diverse elements).
Vì có những giới khác nhau về đặc tính, nên thế giới này được gọi là nānādhātu (nhiều giới khác nhau).
Tenevāha – ‘‘aññā cakkhudhātu yāva aññā nibbānadhātū’’ti, yathā ca idaṃ ñāṇaṃ cakkhudhātuādibhedena upādinnakasaṅkhāralokassa vasena anekadhātunānādhātulokaṃ pajānāti, evaṃ anupādinnakasaṅkhāralokassapi vasena taṃ pajānāti.
Therefore, it is said: " Another eye-element up to another Nibbāna-element." And just as this knowledge understands the world of many and diverse elements by way of the eye-element and so forth, which are appropriated conditioned phenomena, so too it understands it by way of unappropriated conditioned phenomena.
Vì vậy, đã nói: “nhãn giới khác, ... cho đến niết bàn giới khác”. Và như trí tuệ này biết thế giới có nhiều giới và nhiều giới khác nhau theo phương diện thế giới hữu vi được chấp thủ, được phân biệt bởi nhãn giới, v.v., thì cũng tương tự, nó biết điều đó theo phương diện thế giới hữu vi không được chấp thủ.
Paccekabuddhā hi dve ca aggasāvakā upādinnakasaṅkhāralokasseva nānattaṃ jānanti, tampi ekadeseneva, na nippadesato.
Paccekabuddhas and the two chief disciples know only the diversity of the world of appropriated conditioned phenomena, and that too only partially, not completely.
Các vị Độc Giác Phật và hai vị Thượng Thủ Thanh Văn chỉ biết sự sai biệt của thế gian hữu thủ hành (upādinnasaṅkhāraloka), và cũng chỉ biết một phần, không phải toàn bộ.
Anupādinnakasaṅkhāralokassa pana nānattaṃ na jānanti.
However, they do not know the diversity of the world of unappropriated conditioned phenomena.
Nhưng không biết sự sai biệt của thế gian vô thủ hành (anupādinnasaṅkhāraloka).
Bhagavā pana ‘‘imāya nāma dhātuyā ussannāya imassa rukkhassa khandho seto hoti, imassa kāḷo, imassa maṭṭho, imassa pharuso, imassa bahalo, imassa tanuttaco.
But the Blessed One knows that: "When this particular element is abundant, the trunk of this tree is white, that one is black, this one is smooth, that one is rough, this one has thick bark, that one has thin bark.
Tuy nhiên, Thế Tôn biết rằng: “Khi một loại yếu tố (dhātu) nào đó chiếm ưu thế, thân cây này trở nên trắng, thân cây kia đen, thân cây này nhẵn, thân cây kia thô ráp, thân cây này có vỏ dày, thân cây kia có vỏ mỏng.
Imāya nāma dhātuyā ussannāya imassa rukkhassa pattaṃ vaṇṇasaṇṭhānādivasena evarūpaṃ nāma hoti, imāya nāma dhātuyā ussannattā imassa rukkhassa pupphaṃ nīlaṃ hoti pītakaṃ lohitakaṃ odātaṃ sugandhaṃ duggandhaṃ, imāya nāma dhātuyā ussannāya phalaṃ khuddakaṃ mahantaṃ dīghaṃ vaṭṭaṃ susaṇṭhānaṃ dussaṇṭhānaṃ maṭṭhaṃ pharusaṃ sugandhaṃ duggandhaṃ tittaṃ madhuraṃ kaṭukaṃ ambilaṃ kasāvaṃ hoti, imāya nāma dhātuyā ussannāya imassa rukkhassa kaṇṭako tikhiṇo hoti, atikhiṇo ujuko kuṭilo kaṇho nīlo odāto hotī’’ti evaṃ anupādinnasaṅkhāralokassāpi vasena anekadhātunānādhātubhāvaṃ jānāti.
When this particular element is abundant, the leaf of this tree is of such and such a color, shape, and so forth; when this particular element is abundant, the flower of this tree is blue, yellow, red, white, fragrant, or foul-smelling; when this particular element is abundant, the fruit is small, large, long, round, well-formed, ill-formed, smooth, rough, fragrant, foul-smelling, bitter, sweet, pungent, sour, or astringent; when this particular element is abundant, the thorn of this tree is sharp, not sharp, straight, crooked, dark, blue, or white." Thus, he knows the state of having many and diverse elements even by way of the world of unappropriated conditioned phenomena.
Khi một loại yếu tố nào đó chiếm ưu thế, lá của cây này có màu sắc và hình dáng như thế này; do một loại yếu tố nào đó chiếm ưu thế, hoa của cây này có màu xanh, vàng, đỏ, trắng, có mùi thơm hay mùi hôi; do một loại yếu tố nào đó chiếm ưu thế, quả của cây này nhỏ, lớn, dài, tròn, có hình dáng đẹp, hình dáng xấu, nhẵn, thô ráp, có mùi thơm, mùi hôi, đắng, ngọt, cay, chua, chát; do một loại yếu tố nào đó chiếm ưu thế, gai của cây này nhọn, rất nhọn, thẳng, cong, đen, xanh, trắng” – như vậy, Ngài biết được sự hiện hữu của nhiều yếu tố và các yếu tố khác nhau ngay cả trong thế gian vô thủ hành.
Sabbaññubuddhānaṃ eva hi etaṃ balaṃ, na aññesaṃ.
Indeed, this power belongs only to the Omniscient Buddhas, not to others.
Quả thật, đây là năng lực của chư Phật Toàn Tri, không phải của ai khác.
60. Yaṃ yadeva dhātunti yaṃ kiñci hīnādisabhāvaṃ.
60. "Whatever element" means any nature, such as inferior, etc.
60. Yaṃ yadeva dhātu (Yếu tố nào, chính yếu tố đó) có nghĩa là bất kỳ trạng thái thấp kém nào.
Yasmā adhimutti nāma ajjhāsayadhātu, tasmā adhimuccanaṃ ajjhāsayassa hīnādisabhāvena pavattanaṃ.
Since adhimutti is the element of inclination, therefore, adhimuccana is the occurrence of inclination by the nature of inferior, etc.
Vì adhimutti (khuynh hướng) là yếu tố của ý định (ajjhāsayadhātu), nên adhimuccanaṃ (khuynh hướng) là sự vận hành của ý định theo trạng thái thấp kém, v.v.
Taṃ pana tassa taṃ taṃ adhiṭṭhahanaṃ abhinivisanañca hotīti āha – ‘‘adhimuccanti, taṃ tadeva adhiṭṭhahanti abhinivisantī’’ti.
Furthermore, that occurrence is that particular determination and adherence of that inclination, therefore, he said: "They incline, they determine and adhere to that very thing."
Và đó là sự quyết định và sự chấp trước vào điều đó, nên mới nói: “adhimuccanti, taṃ tadeva adhiṭṭhahanti abhinivisantī” (họ có khuynh hướng, họ quyết định và chấp trước vào chính điều đó).
Adhimuccanassa visayaṃ vibhāgena dassetuṃ ‘‘keci rūpādhimuttā’’tiādi vuttaṃ.
To show the range of adhimuccana by division, "some are inclined to rūpa," etc., was stated.
Để phân loại đối tượng của sự khuynh hướng, đã nói: “keci rūpādhimuttā” (một số có khuynh hướng về sắc), v.v.
Taṃ suviññeyyameva.
That statement is indeed very easy to understand.
Điều đó rất dễ hiểu.
Nānādhimuttikatāñāṇanti hīnādivasena nānādhimuttikatāya ñāṇaṃ.
"Knowledge of diverse inclinations" means the knowledge of the state of having diverse inclinations by way of inferior, etc.
Nānādhimuttikatāñāṇaṃ (Trí tuệ về sự sai biệt của các khuynh hướng) là trí tuệ về sự sai biệt của các khuynh hướng theo trạng thái thấp kém, v.v.
Te yathādhimuttā ca bhavantīti te hīnādhimuttikā paṇītādhimuttikā sattā yathā yathā adhimuttā honti.
"They become inclined in various ways" means those beings, inclined to the inferior or inclined to the excellent, are inclined in whatever way they are.
Te yathādhimuttā ca bhavantī (Và họ trở thành những người có khuynh hướng như thế nào) có nghĩa là những chúng sanh có khuynh hướng thấp kém hay khuynh hướng cao thượng, họ có khuynh hướng như thế nào.
Taṃ taṃ kammasamādānaṃ samādiyantīti adhimuttianurūpaṃ taṃ taṃ attanā samādiyitabbaṃ kattabbaṃ kammaṃ karonti, tāni kammasamādānāni samuṭṭhānavasena vibhajanto ‘‘te chabbidhaṃ kamma’’ntiādimāha.
"They undertake various actions" means they perform those various actions to be undertaken or done by themselves, in accordance with their inclination; dividing those undertakings of action by way of their origin, he said, "They perform six kinds of action," etc.
Taṃ taṃ kammasamādānaṃ samādiyantī (Họ thực hành các hành vi nghiệp đó) có nghĩa là họ thực hiện các hành vi nghiệp mà họ phải thực hiện, phù hợp với khuynh hướng của mình. Để phân loại các hành vi nghiệp đó theo nguyên nhân phát sinh, đã nói: “te chabbidhaṃ kamma” (họ có sáu loại nghiệp), v.v.
Tattha keci lobhavasena kammaṃ samādiyantīti sambandhitabbaṃ.
In that statement, it should be connected that some beings undertake action by way of greed.
Ở đây, cần hiểu rằng một số thực hiện nghiệp do tham ái (lobha).
Esa nayo sesesupi.
This method applies to the rest as well.
Tương tự đối với các trường hợp còn lại.
Taṃ vibhajjamānanti taṃ samuṭṭhānavasena chabbidhaṃ puna pavattinivattivasena vibhajjamānaṃ duvidhaṃ.
"That, when divided" means that action, which is sixfold by way of origin, when further divided by way of recurrence and cessation of saṃsāra, is twofold.
Taṃ vibhajjamānaṃ (Khi phân loại điều đó) có nghĩa là nghiệp sáu loại theo nguyên nhân phát sinh, khi được phân loại lại theo sự tiếp diễn và chấm dứt của luân hồi, sẽ có hai loại.
Yaṃ lobhavasena dosavasena mohavasena ca kammaṃ karotīti dasaakusalakammapathakammaṃ sandhāya vadati.
"That which performs action by way of greed, by way of hatred, and by way of delusion" refers to the ten unwholesome courses of action (akusalakammapatha).
Yaṃ lobhavasena dosavasena mohavasena ca kammaṃ karoti (Nghiệp được thực hiện do tham ái, sân hận và si mê) đề cập đến mười loại ác nghiệp đạo.
Tañhi saṃkiliṭṭhatāya kāḷakanti kaṇhaṃ.
Indeed, that is impure, hence "dark" (kaṇha).
Vì nó bị ô nhiễm nên nó đen, đó là kaṇhaṃ (đen).
Apāyesu nibbattāpanato kāḷakavipākanti kaṇhavipākaṃ.
Since it causes rebirth in states of woe, its result is dark, hence "dark-result" (kaṇhavipāka).
Vì nó dẫn đến sự tái sinh trong các cảnh khổ, nên quả của nó là đen, đó là kaṇhavipākaṃ (quả đen).
Yaṃ saddhāvasena kammaṃ karotīti dasakusalakammapathakammaṃ.
"That which performs action by way of faith" refers to the ten wholesome courses of action (kusalakammapatha).
Yaṃ saddhāvasena kammaṃ karoti (Nghiệp được thực hiện do đức tin) là mười loại thiện nghiệp đạo.
Tañhi asaṃkiliṭṭhattā paṇḍaranti sukkaṃ.
Indeed, that is pure, hence "white" (sukka).
Vì nó không bị ô nhiễm nên nó trong sạch, đó là sukkaṃ (trắng).
Sagge nibbattāpanato paṇḍaravipākattā sukkavipākaṃ.
Since it causes rebirth in heavens, its result is pure, hence "white-result" (sukkavipāka).
Vì nó dẫn đến sự tái sinh trong các cảnh trời, nên quả của nó là trong sạch, đó là sukkavipākaṃ (quả trắng).
Yaṃ lobhavasena dosavasena mohavasena saddhāvasena ca kammaṃ karoti, idaṃ kaṇhasukkanti vomissakakammaṃ.
"That which performs action by way of greed, hatred, delusion, and faith, this is dark and white" refers to mixed action (vomissakakamma).
Yaṃ lobhavasena dosavasena mohavasena saddhāvasena ca kammaṃ karoti, idaṃ kaṇhasukka (Nghiệp được thực hiện do tham ái, sân hận, si mê và đức tin, đây là đen-trắng) là nghiệp hỗn hợp.
Kaṇhasukkavipākanti sukhadukkhavipākaṃ.
"Dark and white result" means a result of happiness and suffering.
Kaṇhasukkavipākaṃ (quả đen-trắng) là quả khổ-lạc.
Missakakammañhi katvā akusalavalena tiracchānayoniyaṃ maṅgalahatthibhāvaṃ upapanno kusalena pavatte sukhaṃ anubhavati, kusalena rājakule nibbattopi akusalena dukkhaṃ vedayati.
Indeed, having performed mixed action, one who is reborn as an auspicious elephant in the animal realm by way of unwholesome kamma experiences happiness in the course of life by wholesome kamma; even if reborn in a royal family by wholesome kamma, one experiences suffering by unwholesome kamma.
Quả thật, một người đã tạo nghiệp hỗn hợp, do nghiệp bất thiện mà tái sinh làm voi chúa may mắn trong loài súc sanh, nhưng do nghiệp thiện mà hưởng lạc trong đời hiện tại; hoặc một người tái sinh trong dòng dõi hoàng tộc do nghiệp thiện, nhưng do nghiệp bất thiện mà phải chịu khổ.
Yaṃ vīriyavasena paññāvasena ca kammaṃ karoti, idaṃ kammaṃ akaṇhaṃ asukkaṃ akaṇhaasukkavipākanti kammakkhayakarā catumaggacetanā.
"That which performs action by way of effort and by way of wisdom, this action is neither dark nor white, with neither dark nor white result" refers to the volitions of the four paths that destroy kamma.
Yaṃ vīriyavasena paññāvasena ca kammaṃ karoti, idaṃ kammaṃ akaṇhaṃ asukkaṃ akaṇhaasukkavipāka (Nghiệp được thực hiện do tinh tấn và trí tuệ, nghiệp này không đen, không trắng, không có quả đen và không có quả trắng) là bốn loại ý chí đạo (magga-cetanā) dẫn đến sự diệt trừ nghiệp.
Tañhi yadi kaṇhaṃ bhaveyya, kaṇhavipākaṃ dadeyya.
Indeed, if it were dark, it would yield a dark result.
Nếu nghiệp đó là đen, nó sẽ cho quả đen.
Yadi sukkaṃ bhaveyya, sukkaupapattipariyāpannaṃ vipākaṃ dadeyya.
If it were white, it would yield a result pertaining to a white rebirth.
Nếu nghiệp đó là trắng, nó sẽ cho quả thuộc về sự tái sinh trắng.
Ubhayavipākassa pana appadānato akaṇhaasukkavipākanti ayamettha attho.
But since it does not yield a twofold result, it is said to have neither dark nor white result; this is the meaning here.
Nhưng vì nó không cho quả của cả hai, nên nó là không đen, không trắng, không có quả đen và không có quả trắng – đó là ý nghĩa ở đây.
Kammasamādāne paṭhamaṃ acelakapaṭipadā kāmesu pātabyatā, dutiyaṃ tibbakilesassa assumukhassāpi rudato parisuddhabrahmacariyacaraṇaṃ, tatiyaṃ kāmesu apātabyatā acelakapaṭipadā, catutthaṃ paccaye alabhamānassāpi jhānavipassanāsukhasamaṅgino sāsanabrahmacariyacaraṇaṃ.
Regarding the undertaking of actions: the first is the practice of the naked ascetics (acelakapaṭipadā), which is indulgence in sensual pleasures; the second is the practice of pure celibacy by one with intense defilements, even if weeping with a tearful face; the third is non-indulgence in sensual pleasures, which is the practice of the naked ascetics; the fourth is the practice of celibacy in the Dispensation by one endowed with the bliss of jhāna and vipassanā, even if not obtaining requisites.
Trong các hành vi nghiệp, thứ nhất là hạnh đầu đà của người khỏa thân (acelaka-paṭipadā) là sự đắm chìm vào các dục; thứ hai là sự thực hành phạm hạnh thanh tịnh của người có phiền não mãnh liệt, ngay cả khi khóc lóc với nước mắt chảy dài; thứ ba là sự không đắm chìm vào các dục, hạnh đầu đà của người khỏa thân; thứ tư là sự thực hành phạm hạnh trong giáo pháp của người đầy đủ niềm vui thiền định và tuệ quán, ngay cả khi không có được các yếu tố cần thiết.
Yaṃ evaṃ jātiyaṃ kammasamādānanti yaṃ aññampi evaṃpakāraṃ kammaṃ.
"Whatever such undertaking of action" means any other such action.
Yaṃ evaṃ jātiyaṃ kammasamādāna (Hành vi nghiệp như vậy trong kiếp sống này) là bất kỳ nghiệp nào khác có tính chất như vậy.
Iminā puggalenātiādi tasmiṃ kammavipāke bhagavato ñāṇassa pavattanākāradassanaṃ.
"By this individual," etc., is a statement showing the manner of the Blessed One's knowledge regarding that kamma result.
Iminā puggalenā (Bởi người này), v.v., là sự trình bày về cách thức trí tuệ của Thế Tôn vận hành trong quả của nghiệp đó.
Tattha upacitanti yathā kataṃ kammaṃ phaladānasamatthaṃ hoti, tathā kataṃ upacitaṃ.
In that statement, "accumulated" (upacita) means kamma performed in such a way that it is capable of yielding fruit.
Ở đây, upacita (đã tích lũy) là nghiệp đã được thực hiện theo cách có khả năng cho quả.
Avipakkanti na vipakkavipākaṃ.
"Unripened" (avipakka) means not having ripened into a result.
Avipakka (chưa chín) là chưa có quả chín.
Vipākāya paccupaṭṭhitanti vipākadānāya katokāsaṃ.
"Ready for ripening" (vipākāya paccupaṭṭhita) means having made an opportunity for yielding a result.
Vipākāya paccupaṭṭhita (sẵn sàng cho quả) là đã tạo cơ hội để cho quả.
Na ca bhabbo abhinibbidhā gantunti kilesābhisaṅkhārānaṃ abhinibbijjhanato abhinibbidhāsaṅkhātaṃ ariyamaggaṃ adhigantuṃ na ca bhabbo.
"And is not capable of reaching disenchantment" (na ca bhabbo abhinibbidhā gantuṃ) means not capable of attaining the Noble Path, which is called abhinibbidhā, due to disenchantment with defilements and formations.
Na ca bhabbo abhinibbidhā gantu (Và không có khả năng đạt đến sự chán ghét) có nghĩa là không có khả năng đạt đến Thánh đạo (ariyamagga), được gọi là sự chán ghét (abhinibbidhā), do sự chán ghét các phiền não và hành (saṅkhāra).
Taṃ bhagavā na ovadatīti taṃ vipākāvaraṇena nivutaṃ puggalaṃ bhagavā saccapaṭivedhaṃ purakkhatvā na ovadati, vāsanatthaṃ pana tādisānampi dhammaṃ deseti eva, ajātasattuādīnaṃ viya.
"The Blessed One does not instruct him" (taṃ bhagavā na ovadati) means the Blessed One does not instruct that individual, who is obstructed by the result of kamma, with a view to the penetration of the Truth; however, for the sake of developing wholesome tendencies, he does teach the Dhamma even to such individuals, as in the case of Ajātasattu and others.
Taṃ bhagavā na ovadatī (Thế Tôn không khuyên dạy người đó) có nghĩa là Thế Tôn không khuyên dạy người bị che lấp bởi chướng ngại của quả nghiệp đó, với sự giác ngộ chân lý làm trọng tâm. Tuy nhiên, Ngài vẫn thuyết pháp cho những người như vậy để gieo hạt giống (vāsanā), như trường hợp của Ajātasattu và những người khác.
Upacitanti kātuṃ āraddhaṃ.
"Accumulated" (upacita) means begun to be done.
Upacita (đã tích lũy) là đã bắt đầu làm.
Tenevāha – ‘‘na ca tāva pāripūriṃ gata’’nti.
Therefore, he said: "and has not yet reached completion."
Do đó, đã nói: “na ca tāva pāripūriṃ gata” (và vẫn chưa đạt đến sự hoàn thành).
Tena micchattaniyāmassa asamatthataṃ dasseti.
By that, he shows the incompleteness of the fixed wrong view (micchattaniyāma).
Điều đó cho thấy sự chưa hoàn thành của nghiệp cố định tà kiến (micchattaniyāma).
Purā pāripūriṃ gacchatīti pāripūriṃ phalanipphādanasamatthataṃ gacchati purā adhigaccheyya.
Before it reaches perfection means before it reaches perfection, the ability to produce results, before it attains it.
Purā pāripūriṃ gacchati (trước khi đạt đến sự hoàn thành) có nghĩa là đạt đến sự hoàn thành, tức là khả năng tạo ra quả, trước khi có thể đạt được.
Micchattaniyatatāya sajjukaṃ phaladhammassa abhājanabhāvaṃ nibbattayati purā.
Before, due to its fixed wrongness, it brings about the state of being unsuitable for the fruit-dhammas on that very day.
Do sự cố định của tà kiến, nó tạo ra trạng thái không phải là nơi nương tựa của pháp quả (phala-dhamma) ngay lập tức, trước khi.
Tenevāha – ‘‘purā veneyyattaṃ samatikkamatī’’ti.
Therefore it is said: "before it surpasses the state of being amenable to training."
Do đó, đã nói: “purā veneyyattaṃ samatikkamatī” (trước khi vượt qua khả năng được giáo hóa).
‘‘Purā aniyataṃ samatikkamatī’’tipi pāṭho, so evattho.
"Before it surpasses the indeterminate" is also a reading; the meaning is the same.
Cũng có bản đọc là “purā aniyataṃ samatikkamatī” (trước khi vượt qua sự không cố định), ý nghĩa vẫn như vậy.
Asamatteti kamme asampuṇṇe, te asampuṇṇe vā.
Asamatte means when the kamma is incomplete, or those whose kamma is incomplete.
Asamatte (chưa hoàn thành) có nghĩa là khi nghiệp chưa hoàn thành, hoặc những người đó chưa hoàn thành.
Sabbesanti imasmiṃ balaniddese vuttānaṃ sabbesaṃ kammānaṃ.
Of all refers to all the kammas mentioned in this explanation of powers.
Sabbesaṃ (của tất cả) có nghĩa là của tất cả các nghiệp đã được đề cập trong phần giải thích về năng lực này.
Mudumajjhādhimattatāti mudumajjhatibbabhāvo.
Mudumajjhādhimattatā means the state of being mild, medium, or intense.
Mudumajjhādhimattatā (sự dịu, trung bình và mãnh liệt) là trạng thái dịu, trung bình và mạnh mẽ.
Kammānañhi muduādibhāvena taṃvipākānaṃ mudumajjhatikkhabhāvo viññāyatīti adhippāyo.
The intention is that the mild, medium, or sharp nature of their results is understood from the mild, etc., nature of the kammas.
Ý nghĩa là từ trạng thái dịu, v.v., của các nghiệp, có thể hiểu được trạng thái dịu, trung bình và sắc bén của các quả nghiệp đó.
Diṭṭhadhammavedanīyantiādīsu diṭṭhadhamme imasmiṃ attabhāve veditabbaṃ phalaṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ.
Among Diṭṭhadhammavedanīya and so on, the result to be experienced in this present existence is diṭṭhadhammavedanīya.
Trong Diṭṭhadhammavedanīya (có quả trong đời này), v.v., quả được cảm nhận trong đời hiện tại này là diṭṭhadhammavedanīyaṃ.
Upapajje anantare attabhāve veditabbaṃ phalaṃ upapajjavedanīyaṃ.
The result to be experienced in the immediately succeeding existence is upapajjavedanīya.
Quả được cảm nhận trong đời kế tiếp ngay sau đó là upapajjavedanīyaṃ.
Aparasmiṃ attabhāve ito aññasmiṃ yasmiṃ kasmiñci attabhāve veditabbaṃ phalaṃ aparāpariyavedanīyaṃ.
The result to be experienced in any other subsequent existence is aparāpariyavedanīya.
Quả được cảm nhận trong bất kỳ đời nào khác ngoài đời này là aparāpariyavedanīyaṃ.
Ekajavanavārasmiñhi sattasu cetanāsu paṭhamacetanā diṭṭhadhammavedanīyaṃ nāma.
Indeed, among the seven volitions in a single javana-series, the first volition is called diṭṭhadhammavedanīya.
Trong bảy ý hành (cetanā) của một chuỗi tốc hành tâm (javana-vāra), ý hành đầu tiên được gọi là diṭṭhadhammavedanīyaṃ.
Pariyosānacetanā upapajjavedanīyaṃ nāma.
The final volition is called upapajjavedanīya.
Ý hành cuối cùng được gọi là upapajjavedanīyaṃ.
Majjhe pañca cetanā aparāpariyavedanīyaṃ nāma.
The five volitions in the middle are called aparāpariyavedanīya.
Năm tâm sở tư (cetanā) ở giữa được gọi là aparāpariyavedanīya (nghiệp thọ quả trong các đời sau).
Vipākavemattatāñāṇanti vipākavemattatāya vipākavisese ñāṇaṃ.
Vipākavemattatāñāṇa means the knowledge of the diversity of results, the distinction of results.
Vipākavemattatāñāṇa (Trí về sự sai biệt của quả) là trí tuệ về sự sai biệt của quả do sự sai khác của quả.
Imassa pana kammavipākassa gatisampatti gativipatti, upadhisampatti upadhivipatti, kālasampatti kālavipatti, payogasampatti payogavipattiyo kāraṇaṃ.
The causes for the diversity of this kamma-result are favorable rebirth, unfavorable rebirth, favorable physical form, unfavorable physical form, favorable time, unfavorable time, favorable effort, and unfavorable effort.
Tuy nhiên, đối với quả nghiệp này, sự thành tựu cảnh giới (gatisampatti), sự suy thoái cảnh giới (gativipatti), sự thành tựu thân tướng (upadhisampatti), sự suy thoái thân tướng (upadhivipatti), sự thành tựu thời gian (kālasampatti), sự suy thoái thời gian (kālavipatti), sự thành tựu phương tiện (payogasampatti), sự suy thoái phương tiện (payogavipatti) là nguyên nhân.
So ca nesaṃ kāraṇabhāvo ‘‘atthekaccāni pāpakāni kammasamādānāni gatisampattipaṭibāḷhāni na vipaccantī’’tiādipāḷivasena (vibha. 810) veditabbo.
And their causal nature should be understood by means of the Pali text starting with "some evil actions, being obstructed by favorable rebirth, do not ripen" and so on.
Và sự kiện chúng là nguyên nhân cần được hiểu theo cách giải thích trong Pāḷi như: “Có một số hành động ác đã được thực hiện mà bị cản trở bởi sự thành tựu cảnh giới nên không cho quả” v.v.
62. Anantarabalaniddese vuttakammasamādānapadeneva jhānādīni saṅgahetvā dassetuṃ ‘‘tathā samādinnānaṃ kammāna’’ntiādi vuttaṃ.
62. In order to include and show jhāna and so on by the very term "kamma-samādāna" mentioned in the preceding explanation of powers, "of kammas thus undertaken" and so on was stated.
62. Để bao gồm các thiền (jhāna) v.v. bằng chính từ “kamma-samādāna” (hành động đã làm) được nói trong phần giải thích về các lực (bala) trước đó, nên đã nói “tathā samādinnānaṃ kammānaṃ” (các hành động đã được thực hiện như vậy) v.v.
Sekkhaputhujjanasantānesu pavattāni jhānādīni kammaṃ honti.
Jhānas and so on that occur in the mental continuums of trainees and ordinary people are kamma.
Các thiền v.v. phát sinh trong dòng tâm thức của các Bậc Hữu Học (sekha) và phàm phu (puthujjana) là nghiệp (kamma).
Tattha tathā samādinnānanti ‘‘sukkaṃ sukkavipākaṃ paccuppannasukhaṃ, āyatiṃ sukhavipāka’’nti evamādippakārehi samādinnesu kammesu.
There, tathā samādinnānaṃ refers to kammas undertaken in such ways as "wholesome, with wholesome result, pleasant in the present, with pleasant result in the future."
Ở đây, tathā samādinnānaṃ (các hành động đã được thực hiện như vậy) là nói về các hành động đã được thực hiện theo các cách như: “trắng (sukka) cho quả trắng, hiện tại là hạnh phúc, tương lai cho quả hạnh phúc” v.v.
Saṃkilesoti paṭipakkhadhammavasena kiliṭṭhabhāvo.
Saṃkileso is the defiled state due to opposing dhammas.
Saṃkileso (sự ô nhiễm) là trạng thái bị ô nhiễm bởi các pháp đối nghịch.
Vodānaṃ paṭipakkhadhammehi visujjhanaṃ.
Vodānaṃ is purification from opposing dhammas.
Vodānaṃ (sự thanh tịnh) là sự trong sạch khỏi các pháp đối nghịch.
Vuṭṭhānaṃ paguṇavodānaṃ bhavaṅgavuṭṭhānañca.
Vuṭṭhānaṃ is well-developed purification and emergence from the life-continuum (bhavaṅga).
Vuṭṭhānaṃ (sự xuất khởi) là sự thanh tịnh đã được thuần thục và sự xuất khởi khỏi hữu phần (bhavaṅga).
Evaṃ saṃkilissatītiādīsu ayamevattho – iminā ākārena jhānādi saṃkilissati vodāyati vuṭṭhahatīti jānanañāṇaṃ bhagavato anāvaraṇañāṇaṃ, na tassa āvaraṇaṃ atthīti.
In evaṃ saṃkilissatītiādi, the meaning is this: the knowledge that knows "jhāna and so on become defiled, purified, and emerge in this manner" is the Buddha's unobstructed knowledge, and there is no obstruction for it.
Trong các câu như evaṃ saṃkilissati (ô nhiễm như vậy) v.v., ý nghĩa là: Trí tuệ của Đức Thế Tôn là trí tuệ vô ngại (anāvaraṇañāṇa), không có chướng ngại đối với Ngài, đó là trí tuệ biết rằng thiền v.v. bị ô nhiễm, được thanh tịnh, và xuất khởi theo cách này.
Kati jhānānītiādi jhānādayo vibhāgena dassetuṃ āraddhaṃ.
How many jhānas and so on was begun to show the jhānas and so on in detail.
Kati jhānāni (có bao nhiêu thiền) v.v. được bắt đầu để trình bày các thiền v.v. một cách phân loại.
Cattāri jhānānīti catukkanayavasena rūpāvacarajjhānāni sandhāyāha.
Four jhānas refers to the rūpāvacara-jhānas according to the fourfold method.
Cattāri jhānāni (bốn thiền) là nói đến các thiền sắc giới (rūpāvacarajjhāna) theo phương pháp bốn bậc.
Ekādasāti ‘‘rūpī rūpāni passatī’’tiādinā (dī. ni. 2.129, 174; 3.339, 358; ma. ni. 2.248; 3.312) aṭṭhannaṃ tiṇṇañca suññatavimokkhādīnaṃ vasena vuttaṃ.
Eleven is stated according to the eight and the three suññatavimokkha and so on, as in "one who is material sees material forms" and so on.
Ekādasā (mười một) được nói theo cách của tám và ba giải thoát (vimokkha) như không giải thoát (suññatavimokkha) v.v. trong câu “người có sắc thấy các sắc” v.v.
Aṭṭhāti tesu ṭhapetvā lokuttare vimokkhe aṭṭha.
Eight refers to the eight among them, excluding the supramundane vimokkhas.
Aṭṭhā (tám) là tám giải thoát còn lại sau khi trừ ba giải thoát siêu thế (lokuttara vimokkha) trong số đó.
Sattāti tesu eva nirodhasamāpattiṃ ṭhapetvā satta.
Seven refers to the seven among those, excluding the cessation of perception and feeling (nirodhasamāpatti).
Sattā (bảy) là bảy giải thoát còn lại sau khi trừ diệt thọ tưởng định (nirodhasamāpatti) trong số đó.
Tayoti suttantapariyāyena suññatavimokkhādayo tayo.
Three refers to the three, suññatavimokkha and so on, according to the Suttanta method.
Tayo (ba) là ba giải thoát như không giải thoát v.v. theo phương pháp kinh tạng (suttantapariyāya).
Dveti abhidhammapariyāyena animittavimokkhassāsambhavato avasesā dve.
Two refers to the remaining two, as animittavimokkha is not possible according to the Abhidhamma method.
Dve (hai) là hai giải thoát còn lại do sự không thể có vô tướng giải thoát (animittavimokkha) theo phương pháp A-tì-đàm (abhidhammapariyāya).
Ettha ca paṭipāṭiyā satta appitappitakkhaṇe vikkhambhanavasena paccanīkadhammehi vimuccanato, ārammaṇe adhimuccanato ca vimokkhā.
Here, the seven vimokkhas, in sequence, are called vimokkhas because they are liberated from opposing dhammas by way of suppression at each moment of absorption, and because they are inclined towards the object.
Ở đây, bảy giải thoát theo thứ tự được gọi là giải thoát vì chúng giải thoát khỏi các pháp đối nghịch bằng cách trấn áp chúng tại thời điểm nhập định, và vì chúng hướng đến đối tượng.
Nirodhasamāpatti pana sabbaso saññāvedayitehi vimuttattā apagamavimokkho nāma.
Nirodhasamāpatti, however, is called a vimokkha of departure because it is entirely liberated from perception and feeling.
Còn diệt thọ tưởng định thì được gọi là giải thoát hoàn toàn (apagamavimokkha) vì đã hoàn toàn thoát khỏi tưởng và thọ.
Lokuttarā ca taṃtaṃmaggavajjhakilesehi samucchedavasena vimuttattā vimokkhoti ayaṃ viseso veditabbo.
And the supramundane vimokkhas are called vimokkhas because they are liberated from the defilements to be abandoned by each respective path by way of eradication; this distinction should be understood.
Và các giải thoát siêu thế (lokuttara) được gọi là giải thoát vì chúng giải thoát khỏi các phiền não bị đoạn diệt bởi các đạo (magga) tương ứng; đây là điểm khác biệt cần được hiểu.
Samādhīsu catukkanayapañcakanayesu paṭhamajjhānasamādhi savitakko savicāro samādhi nāma.
Among the samādhis, in the fourfold and fivefold methods, the first jhāna-samādhi is called samādhi with initial application and sustained application.
Trong các định (samādhi) theo phương pháp bốn bậc và năm bậc, sơ thiền định (paṭhamajjhānasamādhi) được gọi là savitakko savicāro samādhi (định có tầm có tứ).
Pañcakanaye dutiyajjhānasamādhi avitakko vicāramatto samādhi nāma.
In the fivefold method, the second jhāna-samādhi is called samādhi without initial application, with only sustained application.
Trong phương pháp năm bậc, nhị thiền định (dutiyajjhānasamādhi) được gọi là avitakko vicāramatto samādhi (định không tầm chỉ có tứ).
Catukkanaye pañcakanayepi sesajhānesu samādhi avitakko avicāro samādhi nāma.
In the fourfold method and also in the fivefold method, the samādhi in the remaining jhāna-s is called samādhi without initial application and without sustained application.
Trong phương pháp bốn bậc và cả năm bậc, định trong các thiền còn lại được gọi là avitakko avicāro samādhi (định không tầm không tứ).
Hānabhāgiyo samādhīti appaguṇehi paṭhamajjhānādīhi vuṭṭhitassa saññāmanasikārānaṃ kāmādianupakkhandanaṃ paṭhamajjhānādisamādhissa hānabhāgiyatā.
Samādhi conducive to decline refers to the non-intrusion of sensual desires etc. into the perceptions and mental applications of one who has emerged from the first jhāna etc., which are of inferior quality, thus being conducive to the decline of the first jhāna-samādhi etc.
Hānabhāgiyo samādhi (định thuộc phần thoái thất) là sự không bị các tưởng và tác ý (saññāmanasikāra) của người đã xuất khỏi sơ thiền v.v. chưa thuần thục xâm nhập bởi các dục v.v., đó là phần thoái thất của sơ thiền định v.v.
‘‘Paṭhamajjhānassa kāmarāgabyāpādā saṃkileso’’ti vuttattā dutiyajjhānādivasena yojetabbaṃ.
Since it is said that "sensual passion and ill-will are defilements of the first jhāna," it should be understood in terms of the second jhāna and so forth.
Vì đã nói “ái dục và sân hận là sự ô nhiễm của sơ thiền”, nên cần được áp dụng theo cách của nhị thiền v.v.
Kukkuṭaṃ vuccati ajaññājigucchanamukhena tapparamatā.
"Kukkuṭa" refers to the state of being limited to that (jhāna), by way of not disdaining or being disgusted by what is ignoble.
“Kukkuṭa” (gà) được nói là sự tập trung vào đó thông qua việc không ghê tởm, không chán ghét.
Kukkuṭajhāyīti puggalādhiṭṭhānena jhānāni vuttāni, dve paṭhamadutiyajjhānānīti vuttaṃ hoti.
Kukkuṭajhāyī (the "fowl meditator") refers to the jhāna-s described from the perspective of an individual, meaning the first and second jhāna-s.
Kukkuṭajhāyī (người tu thiền gà) là các thiền được nói dựa trên cá nhân, có nghĩa là sơ thiền và nhị thiền.
Yo paṭhamaṃ dutiyaṃ vā jhānaṃ nibbattetvā ‘‘alamettāvatā’’ti saṅkocaṃ āpajjati, uttari na vāyamati, tassa tāni jhānāni cattāripi ‘‘kukkuṭajhānānī’’ti vuccanti, taṃsamaṅgino ca kukkuṭajhāyī.
The person who attains the first or second jhāna and then becomes constrained, thinking "this is enough," and does not strive further, for them all four jhāna-s are called "kukkuṭajhāna-s" (fowl jhāna-s), and one endowed with such is a kukkuṭajhāyī.
Người nào đã chứng đắc sơ thiền hoặc nhị thiền rồi co lại với ý nghĩ “thế là đủ”, không nỗ lực tiến xa hơn, thì cả bốn thiền của người đó được gọi là “kukkuṭajhāna” (thiền gà), và người có các thiền đó được gọi là kukkuṭajhāyī.
Tesu purimāni dve āsannabalavapaccatthikattā visesabhāgiyatābhāvato ca saṃkilesabhāvena vuttāni.
Among these, the first two are described as being conducive to defilement due to having proximate and powerful adversaries, and due to the absence of being conducive to distinction.
Trong số đó, hai thiền đầu được nói là thuộc phần ô nhiễm vì có kẻ thù mạnh mẽ gần kề và không có phần đặc biệt.
Itarāni pana visesabhāgiyatābhāvepi mandapaccatthikattā vodānabhāvena vuttānīti daṭṭhabbaṃ.
The other two, however, though also lacking the quality of being conducive to distinction, are described as being conducive to purification due to having weaker adversaries.
Còn hai thiền sau, mặc dù không có phần đặc biệt, nhưng được nói là thuộc phần thanh tịnh vì có kẻ thù yếu ớt.
Visesabhāgiyo samādhīti paguṇehi paṭhamajjhānādīhi vuṭṭhitassa saññāmanasikārānaṃ dutiyajjhānādipakkhandanaṃ, paguṇavodānaṃ bhavaṅgavuṭṭhānañca ‘‘vuṭṭhāna’’nti vuttaṃ.
Samādhi conducive to distinction refers to the entry into the second jhāna etc. of the perceptions and mental applications of one who has emerged from the well-practiced first jhāna etc.; well-practiced purification and emergence from the life-continuum are also called "emergence."
Visesabhāgiyo samādhi (định thuộc phần đặc biệt) là sự xâm nhập của các tưởng và tác ý của người đã xuất khỏi sơ thiền v.v. đã thuần thục vào nhị thiền v.v., và sự thanh tịnh đã thuần thục cùng với sự xuất khởi khỏi hữu phần được gọi là “vuṭṭhāna” (sự xuất khởi).
Heṭṭhimaṃ heṭṭhimañhi paguṇajjhānaṃ uparimassa uparimassa padaṭṭhānaṃ hoti.
Indeed, each preceding well-practiced jhāna becomes the proximate cause for each succeeding jhāna.
Thiền đã thuần thục ở bậc thấp hơn là nền tảng cho thiền ở bậc cao hơn.
Tasmā vodānampi ‘‘vuṭṭhāna’’nti vuttaṃ.
Therefore, purification is also called "emergence."
Vì vậy, sự thanh tịnh cũng được gọi là “vuṭṭhāna”.
Bhavaṅgavasena sabbajhānehi vuṭṭhānaṃ hotīti bhavaṅgañca vodānaṃ vuṭṭhānaṃ.
Since emergence from all jhāna-s occurs by way of the life-continuum, the life-continuum and purification are also "emergence."
Sự xuất khởi khỏi tất cả các thiền thông qua hữu phần cũng là sự xuất khởi khỏi hữu phần và sự thanh tịnh.
Yasmā pana vuṭṭhānavasibhāvena yathāparicchinnakālaṃ samāpattito vuṭṭhānaṃ hoti, tasmā samāpattivuṭṭhānakosallaṃ idha ‘‘vuṭṭhāna’’nti vuttaṃ.
However, since emergence from attainment occurs for a precisely delimited period by virtue of mastery over emergence, therefore, skill in emerging from attainments is here called "emergence."
Tuy nhiên, vì sự xuất khởi khỏi nhập định xảy ra theo thời gian đã được xác định do sự thành thạo trong việc xuất khởi (vuṭṭhānavasibhāva), nên sự khéo léo trong việc xuất khởi khỏi nhập định được gọi là “vuṭṭhāna” ở đây.
63. Tasseva samādhissāti tassa anantarabalaniddese jhānādipariyāyehi vuttasamādhissa.
63. Of that very samādhi means of that samādhi which was spoken of in the preceding section on strengths, by way of jhāna etc.
63. Tasseva samādhissā (của chính định đó) là của định đã được nói trong phần giải thích về các lực (bala) trước đó theo các phương pháp thiền v.v.
Parivārāti parikkhārā.
Parivārā means accessories.
Parivārā (các tùy tùng) là các yếu tố hỗ trợ (parikkhārā).
Indriyānīti saddhāsatipaññindriyāni.
Indriyāni means the faculties of faith, mindfulness, and wisdom.
Indriyāni (các quyền) là tín quyền (saddhindriya), niệm quyền (satindriya) và tuệ quyền (paññindriya).
Balānīti hirottappehi saddhiṃ tāniyeva.
Balāni means those very same (faculties), together with moral shame (hiri) and moral dread (ottappa).
Balāni (các lực) là chính những quyền đó cùng với tàm (hiri) và quý (ottappa).
Vīriyassa visuṃ gahaṇaṃ balānaṃ bahūpakāradassanatthaṃ.
The separate mention of energy is to show the great benefit of the powers.
Việc đề cập riêng tinh tấn (vīriya) là để chỉ ra sự hữu ích lớn của các lực.
Vīriyupatthambhena hi saddhādayo paṭipakkhena akampanīyā honti.
Indeed, supported by energy, faith and the others become unshakeable by their opponents.
Thật vậy, nhờ sự hỗ trợ của tinh tấn mà tín v.v. không bị lay chuyển bởi các pháp đối nghịch.
Tenevāha – ‘‘vīriyavasena balāni bhavantī’’ti.
For this very reason, it is said: "the powers arise by way of energy."
Vì lẽ đó, đã nói – “vīriyavasena balāni bhavanti” (các lực tồn tại nhờ tinh tấn).
Tesanti indriyānaṃ.
Tesam means of the faculties.
Tesaṃ (của chúng) là của các quyền (indriya).
Mudumajjhādhimattatāti avisadaṃ mudu.
Mudumajjhādhimattatā (soft, medium, keen) refers to the soft which is unclear.
Mudumajjhādhimattatā (sự yếu, trung bình, và mạnh) là sự không rõ ràng là mudu (yếu).
Nātivisadaṃ majjhaṃ.
The medium is not too unclear.
Sự không quá rõ ràng là majjhaṃ (trung bình).
Ativisadaṃ adhimattaṃ balavaṃ ‘‘tikkha’’nti vuccati.
The very clear, the strong, is called "keen".
Sự quá rõ ràng là adhimattaṃ (mạnh), còn mạnh mẽ được gọi là “tikkha” (sắc bén).
Veneyyānaṃ indriyānurūpaṃ bhagavato desanāpavattīti dassetuṃ ‘‘tattha bhagavā’’tiādi vuttaṃ.
To show that the Blessed One's teaching proceeds in accordance with the faculties of those to be trained, "there the Blessed One" and so forth is stated.
Để chỉ ra rằng giáo pháp của Đức Thế Tôn được thuyết giảng phù hợp với căn cơ của những người có thể giáo hóa, nên đã nói “tattha bhagavā” (ở đó, Đức Thế Tôn) v.v.
Tattha saṃkhittavitthārenāti saṃkhittassa vitthārena.
There, saṃkhittavitthārenā means the expansion of the summary.
Ở đó, saṃkhittavitthārenā (tóm tắt và chi tiết) là sự mở rộng của phần tóm tắt.
Atha vā saṃkhittenāti uddiṭṭhamattena.
Alternatively, saṃkhittenā means merely by way of a summary.
Hoặc saṃkhittenā (tóm tắt) là chỉ bằng cách nêu ra.
Saṃkhittavitthārenāti uddesena niddesena ca.
Saṃkhittavitthārenā means by way of both summary and explanation.
Saṃkhittavitthārenā (tóm tắt và chi tiết) là bằng cách nêu ra và giải thích.
Vitthārenāti uddesaniddesapaṭiniddesehi.
Vitthārenā means by way of summary, explanation, and counter-explanation.
Vitthārenā (chi tiết) là bằng cách nêu ra, giải thích và giải thích lại.
Mudukanti lahukaṃ apāyabhayavaṭṭabhayādīhi santajjanavasena bhāriyaṃ akatvā.
Mudukaṃ means light, not making it heavy by threatening with fears of woeful states, saṃsāra, etc.
Mudukaṃ (nhẹ nhàng) là không làm cho nặng nề bằng cách đe dọa với nỗi sợ hãi về khổ cảnh (apāya) và luân hồi (vaṭṭa) v.v.
Mudutikkhanti nātitikkhaṃ.
Mudutikkhaṃ means not excessively keen.
Mudutikkhaṃ (nhẹ nhàng và sắc bén) là không quá sắc bén.
Saṃvegavatthūhi saṃvegajananādivasena bhāriyaṃ katvā.
Making it heavy by generating urgency through objects of urgency, etc.
Là làm cho nặng nề bằng cách tạo ra sự xúc động từ các đối tượng gây xúc động v.v.
Samathaṃ upadisatīti samathaṃ adhikaṃ katvā upadisati, na tathā vipassananti adhippāyo.
Samathaṃ upadisati means he teaches samatha predominantly, with the intention that vipassanā is not taught in the same way.
Samathaṃ upadisati (giảng về samatha) là giảng về samatha một cách đặc biệt, ý nghĩa là không giảng về vipassanā theo cách đó.
Na hi kevalena samathena saccappaṭivedho sambhavati.
For the penetration of the truths is not possible through samatha alone.
Thật vậy, sự thâm nhập Tứ Diệu Đế không thể xảy ra chỉ với samatha.
Samathavipassananti samadhuraṃ samathavipassanaṃ.
Samathavipassanaṃ means samatha and vipassanā in equal measure.
Samathavipassana (samatha và vipassanā) là samatha và vipassanā cân bằng.
Vipassananti sātisayaṃ vipassanaṃ upadisati.
Vipassanaṃ means he teaches vipassanā with excellence.
Vipassana (vipassanā) là giảng về vipassanā một cách vượt trội.
Yasmā cettha tikkhindriyādayo ugghaṭitaññuādayova, tasmā ‘‘tikkhindriyassa nissaraṇaṃ upadisatī’’tiādi vuttaṃ.
And because here the sharp-facultied ones and so forth are only the ugghaṭitaññū and so forth, therefore it is said, "He teaches the escape for the sharp-facultied one," and so on.
Vì ở đây, những người có căn cơ sắc bén (tikkhindriya) v.v. chính là những người có thể hiểu ngay (ugghaṭitaññu) v.v., nên đã nói “tikkhindriyassa nissaraṇaṃ upadisati” (giảng về sự xuất ly cho người có căn cơ sắc bén) v.v.
Tattha adhipaññāsikkhāyāti adhipaññāsikkhaṃ.
Therein, adhipaññāsikkhāyā means adhipaññāsikkhaṃ.
Ở đó, adhipaññāsikkhāyā (về giới tăng thượng tuệ) là giới tăng thượng tuệ (adhipaññāsikkhā).
Yaṃ ettha ñāṇanti ettha indriyānaṃ mudumajjhādhimattatāya yaṃ ñāṇaṃ, idaṃ vuccati parasattānaṃ parapuggalānaṃ indriyaparopariyattavemattatāñāṇanti sambandhitabbaṃ.
Yaṃ ettha ñāṇaṃ (the knowledge here) means the knowledge that arises here concerning the dullness, moderateness, and keenness of the faculties; this is to be connected as the knowledge of the varying maturity of the faculties of other beings and other individuals.
Trí tuệ nào ở đây có nghĩa là: Ở đây, trí tuệ nào phát sanh trong sự mềm mại, trung bình, và vượt trội của các quyền, trí tuệ này được gọi là trí tuệ về sự khác biệt trong sự thuần thục và chưa thuần thục của các quyền nơi các chúng sanh cao thượng và các chúng sanh hạ liệt khác; nên được liên kết như vậy.
Tassa ñāṇassa pavattanākāraṃ dassetuṃ ‘‘ayaṃ imaṃ bhūmi’’ntiādi vuttaṃ.
To show the manner in which that knowledge operates, it is said, " Ayaṃ imaṃ bhūmiṃ" (this person has reached this stage), and so on.
Để chỉ ra phương cách vận hành của trí tuệ ấy, câu “người này, địa này” v.v... đã được nói đến.
Tattha ayaṃ imaṃ bhūmiṃ bhāvanañca gatoti ayaṃ puggalo evamimaṃ saṃkilesavāsanaṃ vodānaṃ bhavaṅgañca gato gacchati gamissati ca, kālavacanicchāya abhāvato, yathā duddhanti.
Therein, " Ayaṃ imaṃ bhūmiṃ bhāvanañca gato" means that this individual has reached, is reaching, and will reach this defilement-tendency, purification, and bhavaṅga, because there is no intention to specify a particular time, just as in "milk" (duddhaṃ, which can mean milked, milking, or to be milked).
Trong đó, “người này đã đi đến địa này và sự tu tập này” có nghĩa là: người này đã đi, đang đi, và sẽ đi đến tiềm năng phiền não, đến sự trong sạch, và đến bhavaṅga này; bởi vì không có ý định chỉ định thời gian, giống như trong từ ‘duddhaṃ’ (đã được vắt sữa).
Imāya velāya imasmiṃ samaye imāya mudumajjhatikkhabhedāya anusāsaniyā.
At this time, at this moment, by means of this instruction with its divisions of dull, moderate, and keen.
Vào thời điểm này, trong khoảnh khắc này, với lời giáo huấn được phân loại là mềm, trung bình, và sắc bén này.
Evaṃdhātukoti hīnādivasena evaṃajjhāsayo evaṃadhimuttiko.
Evaṃdhātuko means having such a disposition, such an inclination, such an aspiration, in terms of inferiority and so on.
Có bản chất như vậy có nghĩa là có khuynh hướng như vậy, có quyết tâm như vậy, theo cách hạ liệt v.v...
Ayañcassa āsayoti imassa puggalassa ayaṃ sassatucchedappakāro, yathābhūtañāṇānulomakhantippakāro vā āsayo.
Ayañcassa āsayo means this person's aspiration is of the eternalist or annihilationist type, or of the type that accords with knowledge of reality and forbearance.
Và đây là nơi nương náu của người này có nghĩa là đây là nơi nương náu của người này, theo cách thường kiến hoặc đoạn kiến, hoặc theo cách của kham nhẫn thuận theo trí như thật.
Idañhi catubbidhaṃ āsayanti ettha sattā vasantīti āsayoti vuccati.
Indeed, this aspiration is fourfold; it is called āsaya because beings dwell in it.
Thật vậy, ở đây, bốn loại này được gọi là nơi nương náu vì các chúng sanh trú ngụ (āsenti vasanti) trong đó.
Imaṃ pana bhagavā sattānaṃ āsayaṃ jānanto tesaṃ diṭṭhigatānaṃ vipassanāñāṇakammassakataññāṇānañca appavattikkhaṇepi jānāti eva.
The Blessed One, knowing this aspiration of beings, knows it even at the moment when their wrong views, vipassanā-knowledge, and knowledge of kamma as one's own possession are not yet arisen.
Khi biết được nơi nương náu này của các chúng sanh, Đức Thế Tôn biết rõ ngay cả trong khoảnh khắc mà các tà kiến, trí tuệ minh sát, và trí tuệ về nghiệp và quả của nghiệp của họ chưa phát sanh.
Vuttampi cetaṃ – ‘‘kāmaṃ sevantaññeva jānāti ‘ayaṃ puggalo kāmagaruko kāmāsayo kāmādhimutto’ti.
It is also said: "He knows of one who indulges in sensual pleasures, 'This person is devoted to sensual pleasures, inclined to sensual pleasures, intent on sensual pleasures.'
Và điều này đã được nói: “Ngay khi đang hưởng thụ dục lạc, Ngài biết rằng ‘người này xem trọng dục lạc, có dục lạc làm nơi nương náu, có dục lạc làm quyết tâm’.
Kāmaṃ sevantaññeva jānāti ‘ayaṃ puggalo nekkhammagaruko nekkhammāsayo nekkhammādhimutto’ti.
He knows of one who indulges in sensual pleasures, 'This person is devoted to renunciation, inclined to renunciation, intent on renunciation.'
Ngay khi đang hưởng thụ dục lạc, Ngài biết rằng ‘người này xem trọng sự xuất ly, có sự xuất ly làm nơi nương náu, có sự xuất ly làm quyết tâm’.
Nekkhammaṃ sevantaññeva jānāti… byāpādaṃ… abyāpādaṃ… thinamiddhaṃ… ālokasaññaṃ sevantaññeva jānāti ‘ayaṃ puggalo thinamiddhagaruko thinamiddhāsayo thinamiddhādhimutto’’’ti (paṭi. ma. 1.113).
He knows of one who indulges in renunciation... ill-will... non-ill-will... sloth and torpor... light perception, 'This person is devoted to sloth and torpor, inclined to sloth and torpor, intent on sloth and torpor.'"
Ngay khi đang thực hành sự xuất ly, Ngài biết... sân... vô sân... hôn trầm... Ngay khi đang thực hành tưởng ánh sáng, Ngài biết rằng ‘người này xem trọng hôn trầm, có hôn trầm làm nơi nương náu, có hôn trầm làm quyết tâm’” (Paṭi. Ma. 1.113).
Ayaṃ anusayoti ayaṃ imassa puggalassa kāmarāgādiko appahīnoyeva anusayitakileso.
Ayaṃ anusayo means this unabandoned latent defilement, such as sensual passion, of this individual.
Đây là tùy miên có nghĩa là đây là phiền não tiềm ẩn như dục tham v.v... của người này, vốn chưa được đoạn trừ.
Appahīnoyeva hi thāmagato kileso anusayo.
Indeed, a defilement that has reached its full strength and is unabandoned is a latent defilement (anusaya).
Thật vậy, phiền não đã trở nên mạnh mẽ và chưa được đoạn trừ chính là tùy miên.
Parasattānanti padhānasattānaṃ.
Parasattānaṃ means of superior beings.
Của các chúng sanh khác (parasattānaṃ) có nghĩa là của các chúng sanh ưu tú.
Parapuggalānanti tato paresaṃ sattānaṃ, hīnasattānanti attho.
Parapuggalānaṃ means of other beings apart from those, meaning inferior beings.
Của các cá nhân khác (parapuggalānaṃ) có nghĩa là của các chúng sanh khác ngoài những chúng sanh ấy, tức là của các chúng sanh hạ liệt.
Ekatthameva vā etaṃ padadvayaṃ veneyyavasena dvidhā vuttaṃ.
Or these two terms are synonymous, expressed in two ways for the sake of those to be trained.
Hoặc hai từ này có cùng một nghĩa, được nói theo hai cách tùy theo căn cơ của chúng sanh cần được giáo hóa.
Indriyaparopariyattavemattatāñāṇanti parabhāvo ca aparabhāvo ca paropariyattaṃ a-kārassa okāraṃ katvā, tassa vemattatā paropariyattavemattatā.
Indriyaparopariyattavemattatāñāṇaṃ means paropariyattaṃ by changing the 'a' to 'o' in parabhāvo ca aparabhāvo ca (superiority and inferiority); its distinctness is paropariyattavemattatā.
Trí tuệ về sự khác biệt trong sự thuần thục và chưa thuần thục của các quyền (indriyaparopariyattavemattatāñāṇaṃ) có nghĩa là: Trạng thái cao và trạng thái thấp là ‘paropariyattaṃ’, do biến đổi chữ ‘a’ thành chữ ‘o’; sự khác biệt của nó là ‘paropariyattavemattatā’.
Saddhādīnaṃ indriyānaṃ paropariyattavemattatāya ñāṇaṃ indriyaparopariyattavemattatāñāṇanti padavibhāgo veditabbo.
The division of the term should be understood as indriyaparopariyattavemattatāñāṇaṃ (knowledge of the distinctness of the superiority and inferiority of the faculties) meaning the knowledge of the distinctness of the superiority and inferiority of the faculties such as faith.
Trí tuệ về sự khác biệt trong sự thuần thục và chưa thuần thục của các quyền như tín v.v... là indriyaparopariyattavemattatāñāṇaṃ; nên hiểu sự phân tích từ như vậy.
Tattha yanti yaṃ anekavihitassa pubbenivāsassa anussaraṇavasena bhagavato ñāṇaṃ, idaṃ aṭṭhamaṃ tathāgatabalanti sambandho.
Therein, yaṃ (which) refers to the knowledge of the Blessed One that arises in the manner of recollecting various past existences; this is the eighth power of a Tathāgata, so it should be connected.
Trong đó, trí tuệ nào có nghĩa là: Trí tuệ nào của Đức Thế Tôn (phát sanh) qua việc nhớ lại nhiều loại tiền kiếp khác nhau, đây là Như Lai lực thứ tám; nên hiểu sự liên kết như vậy.
Anekavihitanti anekavidhaṃ, anekehi vā pakārehi pavattitaṃ.
Anekavihitaṃ means manifold, or arisen in many ways.
Nhiều loại khác nhau có nghĩa là nhiều loại, hoặc đã diễn ra theo nhiều cách.
Pubbenivāsanti anussarituṃ icchitaṃ attano paresañca samanantarātītaṃ bhavaṃ ādiṃ katvā tattha tattha nivutthasantānaṃ.
Pubbenivāsaṃ means the continuum of aggregates that one has dwelt in here and there, beginning with the immediate past existence, both one's own and others', which one wishes to recollect.
Tiền kiếp có nghĩa là dòng tương tục đã từng sống ở những nơi khác nhau, bắt đầu từ kiếp sống ngay trước đó của chính mình và của người khác mà mình muốn nhớ lại.
Anussaratīti ‘‘ekampi jātiṃ dvepi jātiyo’’ti evaṃ jātipaṭipāṭiyā anugantvā sarati, anudeva vā sarati, citte abhininnāmitamatte eva saratīti attho.
Anussaratī means he recollects by following the sequence of births, such as "one birth, two births," or he recollects immediately, meaning he recollects as soon as his mind is directed towards it.
Nhớ lại có nghĩa là Ngài nhớ lại bằng cách truy theo thứ tự các kiếp sống như “một kiếp, hai kiếp”, hoặc Ngài nhớ lại ngay lập tức, nghĩa là Ngài nhớ lại ngay khi tâm vừa hướng đến.
Bhagavato hi parikammakiccaṃ natthi, āvajjanamatteneva sarati.
For the Blessed One, there is no need for preparatory work; he recollects merely by adverting his mind.
Thật vậy, đối với Đức Thế Tôn, không có việc phải chuẩn bị, Ngài nhớ lại chỉ bằng cách hướng tâm.
Seyyathidanti āraddhappakāranidassanatthe nipāto.
Seyyathidaṃ is a particle used to illustrate the kind of thing that is being introduced.
Ví như là một tiểu từ dùng để minh họa cho loại hình đã được bắt đầu.
Ekampi jātinti ekampi paṭisandhimūlaṃ cutipariyosānaṃ ekabhavapariyāpannaṃ khandhasantānaṃ.
Ekampi jātiṃ means even one continuum of aggregates belonging to a single existence, rooted in rebirth-linking and ending in death.
Một kiếp có nghĩa là dòng tương tục của các uẩn thuộc về một kiếp sống, có sự tái sanh làm gốc và sự chết làm kết thúc.
Esa nayo dvepi jātiyotiādīsupi.
The same method applies to " dvepi jātiyo" (two births), and so on.
Phương pháp này cũng áp dụng cho các câu như hai kiếp v.v...
Anekepi saṃvaṭṭakappetiādīsu pana parihāyamāno kappo saṃvaṭṭakappo, vaḍḍhamāno vivaṭṭakappoti veditabbo.
In " anekepi saṃvaṭṭakappe" (many eons of contraction) and so on, the eon that is declining is to be understood as saṃvaṭṭakappo, and the eon that is expanding is vivaṭṭakappo.
Tuy nhiên, trong các câu như nhiều kiếp hoại v.v..., kiếp đang suy tàn nên được hiểu là kiếp hoại (saṃvaṭṭakappo), và kiếp đang hưng thịnh là kiếp thành (vivaṭṭakappo).
Tattha saṃvaṭṭena saṃvaṭṭaṭṭhāyī gahito taṃmūlattā, vivaṭṭena ca vivaṭṭaṭṭhāyī.
Therein, by saṃvaṭṭa is taken the saṃvaṭṭaṭṭhāyī (period of contraction and stability) because it is rooted in it, and by vivaṭṭa is taken the vivaṭṭaṭṭhāyī (period of expansion and stability).
Trong đó, kiếp hoại-trụ (saṃvaṭṭaṭṭhāyī) được bao hàm bởi kiếp hoại, vì nó bắt nguồn từ kiếp hoại; và kiếp thành-trụ (vivaṭṭaṭṭhāyī) được bao hàm bởi kiếp thành.
Evañhi sati yāni ‘‘cattārimāni, bhikkhave, kappassa asaṅkhyeyyāni.
If this is so, then all those four immeasurable eons that are said to be, "Monks, these are the four immeasurable eons.
Thật vậy, khi hiểu như vậy, tất cả những gì đã được nói: “Này các Tỳ khưu, có bốn a-tăng-kỳ kiếp này.
Katamāni cattāri?
What are the four?
Bốn a-tăng-kỳ nào?
Saṃvaṭṭo saṃvaṭṭaṭṭhāyī vivaṭṭo vivaṭṭaṭṭhāyī’’ti (a. ni. 4.156) vuttāni, tāni sabbāni pariggahitāni honti.
"a contracting aeon, a contracting-abiding aeon, an expanding aeon, an expanding-abiding aeon" as stated, all of those are included.
Kiếp hoại, kiếp hoại-trụ, kiếp thành, kiếp thành-trụ” (A. Ni. 4.156), đều được bao hàm.
Amutrāsintiādi saraṇākāradassanaṃ.
The phrase 'Amutrāsi' and so on shows the mode of recollection.
Câu Ở nơi kia, ta đã là v.v... là sự trình bày về cách thức nhớ lại.
Tattha amutrāsinti amumhi saṃvaṭṭakappe, amumhi bhave vā yoniyaṃ vā gatiyaṃ vā viññāṇaṭṭhitiyaṃ vā sattāvāse vā sattanikāye vā.
There, 'amutrāsi' means in that contracting aeon, or in that existence, or in that womb, or in that destination, or in that station of consciousness, or in that abode of beings, or in that group of beings.
Trong đó, ở nơi kia, ta đã là có nghĩa là trong kiếp hoại kia, hoặc trong kiếp sống kia, trong thai sanh kia, trong cảnh giới kia, trong thức trú kia, trong chúng sanh trú kia, hoặc trong chúng sanh loại kia.
Evaṃnāmoti tisso vā phusso vā.
'Evaṃnāmo' means Tissa or Phussa.
Có tên như vậy có nghĩa là Tissa hoặc Phussa.
Evaṃgottoti bhaggavo vā gotamo vā.
'Evaṃgotto' means Bhaggava or Gotama.
Có dòng họ như vậy có nghĩa là Bhaggava hoặc Gotama.
Evaṃvaṇṇoti odāto vā sāmo vā.
'Evaṃvaṇṇo' means white or dark.
Có màu da như vậy có nghĩa là trắng hoặc ngăm đen.
Evamāhāroti sālimaṃsodanāhāro vā pavattaphalabhojano vā.
'Evamāhāro' means having rice mixed with meat as food, or consuming spontaneously grown fruits.
Có thức ăn như vậy có nghĩa là có thức ăn là cơm với thịt và gạo sāli, hoặc ăn trái cây rụng.
Evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedīti anekappakārena kāyikacetasikānaṃ sāmisanirāmisappabhedānaṃ vā sukhadukkhānaṃ paṭisaṃvedī.
'Evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī' means experiencing physical and mental joys and sorrows of various kinds, or those distinguished as with or without attachment.
Cảm nhận khổ và lạc như vậy có nghĩa là đã cảm nhận nhiều loại khổ và lạc thuộc thân và tâm, được phân loại là hữu lậu và vô lậu.
Evamāyupariyantoti evaṃ vassasataparamāyupariyanto vā caturāsītikappasahassaparamāyupariyanto vā. So tato cuto amutra udapādinti so tato bhavato, sattanikāyato vā cuto puna amukasmiṃ nāma sattanikāye udapādiṃ.
'Evamāyupariyanto' means having a lifespan ending at one hundred years, or having a lifespan ending at eighty-four thousand aeons. 'So tato cuto amutra udapādi' means "Having passed away from that existence or from that group of beings, I was reborn in such and such a group of beings."
Có tuổi thọ giới hạn như vậy có nghĩa là có tuổi thọ giới hạn tối đa là một trăm năm, hoặc có tuổi thọ giới hạn tối đa là tám mươi bốn ngàn kiếp. Chết từ nơi đó, ta đã sanh lại ở nơi kia có nghĩa là chết từ kiếp sống đó, hoặc từ chúng sanh loại đó, ta đã sanh lại trong chúng sanh loại tên là như vậy.
Atha vā tatrāpi bhave vā sattanikāye vā ahosiṃ.
Or, I was in that existence or in that group of beings again.
Hoặc, ta cũng đã ở trong kiếp sống đó, hoặc trong chúng sanh loại đó.
Evaṃnāmotiādi vuttatthameva.
'Evaṃnāmo' and so on has the same meaning as explained.
Có tên như vậy v.v... có ý nghĩa như đã được giải thích.
64. Dibbenātiādīsu dibbasadisattā dibbaṃ.
64. In phrases like 'dibbenā', it is 'dibbaṃ' (divine) because it is similar to the divine.
64. Trong các câu như với thiên nhãn v.v..., thiên có nghĩa là giống như của chư thiên.
Devatānañhi sucaritakammanibbattampi pittasemharuhirādīhi apalibuddhaṃ upakkilesavimuttattā dūrepi ārammaṇaggahaṇasamatthaṃ dibbaṃ pasādacakkhu hoti.
Indeed, the divine eye of deities, produced by wholesome kamma, is not obstructed by bile, phlegm, blood, etc., and being free from defilements, it is capable of apprehending objects even from afar.
Thật vậy, nhãn căn thanh tịnh của chư thiên, dù được tạo ra bởi nghiệp thiện, không bị ô nhiễm bởi mật, đờm, máu v.v..., và vì đã thoát khỏi các phiền não phụ, nên có khả năng nắm bắt đối tượng ở xa, được gọi là thiên nhãn.
Idampi vīriyabhāvanābalanibbattaṃ ñāṇacakkhu tādisamevāti dibbasadisattā dibbaṃ, dibbavihāravasena vā paṭiladdhattā, attanā ca dibbavihārasannissitattāpi dibbaṃ, ālokapariggahena mahājutikattāpi dibbaṃ, tirokuṭṭādigatarūpadassanena mahāgatikattāpi dibbaṃ.
This eye of wisdom, produced by the power of energy and development, is also similar to that, hence it is divine due to its similarity to the divine; or it is divine because it was attained by means of a divine abiding (brahmavihāra); or it is divine because it is associated with a divine abiding; or it is divine because it is greatly luminous through the apprehension of light; or it is divine because it has great range, seeing forms beyond walls and so on.
Tương tự, trí nhãn này, được tạo ra bởi sức mạnh của sự tinh tấn tu tập, cũng có bản chất như vậy, nên được gọi là thiên vì giống như của chư thiên; hoặc vì được chứng đắc qua thiên trú; và cũng là thiên vì tự nó nương vào thiên trú; cũng là thiên vì có ánh sáng rực rỡ do nắm bắt ánh sáng; cũng là thiên vì có phạm vi rộng lớn do thấy được các sắc đã đi qua vách tường v.v...
Taṃ sabbaṃ saddasatthānusārena veditabbaṃ.
All of that should be understood according to the science of grammar.
Tất cả những điều đó nên được hiểu theo văn phạm.
Dassanaṭṭhena cakkhu.
It is 'cakkhu' (eye) in the sense of seeing.
Nhãn vì có nghĩa là thấy.
Cakkhukiccakaraṇena cakkhumivātipi cakkhu.
It is also cakkhu as it acts like an eye by performing the function of an eye.
Cũng là nhãn vì thực hiện chức năng của mắt, giống như mắt.
Cutūpapātadassanena diṭṭhivisuddhihetuttā visuddhaṃ.
It is 'visuddhaṃ' (purified) because it is a cause of purification of view by seeing passing away and reappearing.
Thanh tịnh vì là nhân cho sự thanh tịnh của tri kiến do thấy được sự chết và sự sanh.
Yo hi cutimattameva passati, na upapātaṃ, so ucchedadiṭṭhiṃ gaṇhāti.
For one who sees only passing away, but not reappearing, grasps the annihilationist view.
Thật vậy, người nào chỉ thấy sự chết mà không thấy sự sanh, người đó chấp thủ đoạn kiến.
Yo upapātamattameva passati na cutiṃ, so navasattapātubhāvadiṭṭhiṃ gaṇhāti.
One who sees only reappearing, but not passing away, grasps the view of the emergence of new beings.
Người nào chỉ thấy sự sanh mà không thấy sự chết, người đó chấp thủ tà kiến về sự xuất hiện của một chúng sanh mới.
Yo pana tadubhayaṃ passati, so yasmā duvidhampi taṃ diṭṭhigataṃ ativattati.
But one who sees both, since he overcomes both kinds of wrong view,
Còn người nào thấy cả hai, vì người đó vượt qua cả hai loại tà kiến đó.
Tasmāssa taṃ dassanaṃ diṭṭhivisuddhihetu hoti.
therefore, that seeing of his becomes a cause for the purification of view.
Do đó, sự thấy của người đó trở thành nhân cho sự thanh tịnh của tri kiến.
Tadubhayañca bhagavā passati.
And the Blessed One sees both.
Và Đức Thế Tôn thấy cả hai điều đó.
Tena vuttaṃ – ‘‘cutūpapātadassanena diṭṭhivisuddhihetuttā visuddha’’nti.
Therefore, it is said: "purified because it is a cause of purification of view by seeing passing away and reappearing."
Vì vậy, đã nói rằng: “thanh tịnh vì là nhân cho sự thanh tịnh của tri kiến do thấy được sự chết và sự sanh”.
‘‘So kho ahaṃ anuruddhā ‘vicikicchā cittassa upakkileso’ti iti viditvā vicikicchaṃ cittassa upakkilesaṃ pajahiṃ.
"I, Anuruddha, having understood 'doubt is a defilement of the mind', abandoned doubt, a defilement of the mind.
“Này Anuruddhā, ta, khi biết rằng ‘hoài nghi là phiền não phụ của tâm’, đã đoạn trừ hoài nghi, là phiền não phụ của tâm.
‘Amanasikāro cittassa upakkileso… thinamiddhaṃ… chambhitattaṃ… uppilaṃ… duṭṭhullaṃ… accāraddhavīriyaṃ… atilīnavīriyaṃ… abhijappā… nānattasaññā… atinijjhāyitattaṃ rūpānaṃ cittassa upakkileso’ti iti viditvā atinijjhāyitattaṃ rūpānaṃ cittassa upakkilesaṃ pajahi’’nti (ma. ni. 3.242) evamādi.
'Inattention is a defilement of the mind... sloth and torpor... trepidation... elation... bodily unruliness... excessive energy... deficient energy... craving... diverse perceptions... excessive contemplation of forms is a defilement of the mind'—having understood this, I abandoned excessive contemplation of forms, a defilement of the mind."
‘Không tác ý là cấu uế của tâm… hôn trầm, thụy miên… run rẩy… phóng dật… thô tháo… tinh tấn quá mức… tinh tấn quá yếu… tham ái… tưởng khác biệt… quá chú tâm vào sắc là cấu uế của tâm’ – sau khi biết rõ sự quá chú tâm vào sắc là cấu uế của tâm, đã từ bỏ nó, v.v. như vậy.
Satte passatīti manusso manussaṃ maṃsacakkhunā viya satte passati oloketi.
'Satte passati' means he sees beings, observes them, just as a human sees another human with the physical eye.
Thấy các chúng sanh – như người dùng nhục nhãn thấy người, vị ấy thấy, quán sát các chúng sanh.
Cavamāne upapajjamāneti ettha cutikkhaṇe upapattikkhaṇe vā dibbacakkhunāpi daṭṭhuṃ na sakkā.
In this phrase 'cavamāne upapajjamāne', it is not possible to see at the moment of passing away or at the moment of reappearing even with the divine eye.
Ở đây, vào khoảnh khắc chết hay khoảnh khắc tái sanh, không thể thấy bằng thiên nhãn.
Ye pana āsannacutikā idāni cavissanti, ye ca gahitapaṭisandhikā sampati nibbattā, te ‘‘cavamānā upapajjamānā’’ti adhippetā.
However, those who are close to passing away and will soon pass away, and those who have taken rebirth and are presently born, are intended by "passing away and reappearing".
Tuy nhiên, những chúng sanh sắp chết, sẽ chết ngay bây giờ, và những chúng sanh đã thọ sanh, vừa mới sanh ra, được gọi là “đang chết, đang sanh”.
Te evarūpe cavamāne upapajjamāne.
He sees those beings of such a nature, passing away and reappearing.
Vị ấy thấy những chúng sanh như vậy đang chết, đang sanh.
Hīneti mohanissandayuttattā hīnajātikulabhogādivasena hīḷite paribhūte.
'Hīne' means those who are despised and humiliated due to being associated with the outflow of delusion, in terms of low birth, family, possessions, and so on.
Hạ liệt – do liên quan đến dòng chảy của si mê, nên bị khinh miệt, bị coi thường về phương diện sanh, dòng dõi, tài sản, v.v.
Paṇīteti amohanissandayuttattā tabbiparīte.
'Paṇīte' means the opposite of those, due to being associated with the outflow of non-delusion.
Thù thắng – do liên quan đến dòng chảy của vô si, nên ngược lại với điều đó.
Suvaṇṇeti adosanissandayuttattā iṭṭhakantamanāpavaṇṇayutte.
Suvaṇṇe means endowed with a desirable, pleasing, and agreeable complexion, due to being associated with the outcome of non-aversion.
Sắc đẹp – do liên quan đến dòng chảy của vô sân, nên có sắc tướng dễ chịu, khả ái, khả ý.
Dubbaṇṇeti dosanissandayuttattā aniṭṭhākantāmanāpavaṇṇayutte abhirūpe virūpe vāti attho.
Dubbaṇṇe means endowed with an undesirable, unpleasing, and disagreeable complexion, due to being associated with the outcome of aversion; in other words, those who are beautiful or ugly.
Sắc xấu – do liên quan đến dòng chảy của sân hận, nên có sắc tướng không dễ chịu, không khả ái, không khả ý, tức là xấu xí, dị dạng.
Sugateti sugatigate, alobhanissandayuttattā vā aḍḍhe mahaddhane.
Sugate means gone to a good destination (sugati), or alternatively, wealthy and possessing great riches due to being associated with the outcome of non-greed.
Thiện thú – đi đến thiện thú, hoặc do liên quan đến dòng chảy của vô tham, nên giàu có, đại phú.
Duggateti duggatigate, lobhanissandayuttattā vā dalidde appannapānabhojane.
Duggate means gone to a bad destination (duggati), or alternatively, poor and lacking food, drink, and provisions due to being associated with the outcome of greed.
Ác thú – đi đến ác thú, hoặc do liên quan đến dòng chảy của tham ái, nên nghèo khổ, ít cơm nước thức ăn.
Yathākammūpageti yaṃ yaṃ kammaṃ upacitaṃ, tena tena upagate.
Yathākammūpage means those who have arrived at (their state) through whatever kamma they have accumulated.
Tùy nghiệp thọ sanh – tùy theo nghiệp nào đã tích lũy, mà thọ sanh tương ứng với nghiệp đó.
Tattha purimehi ‘‘cavamāne’’tiādīhi dibbacakkhukiccaṃ vuttaṃ.
Here, the function of the divine eye (dibbacakkhu) is described by the preceding terms such as "passing away" (cavamāne).
Trong đó, bằng các từ đầu như “đang chết”, v.v. đã nói về chức năng của thiên nhãn.
Iminā pana padena yathākammūpagañāṇakiccaṃ.
But by this term, the function of the knowledge of beings' destinations according to their kamma (yathākammūpagañāṇa) is described.
Còn bằng từ này, là chức năng của trí tùy nghiệp thọ sanh.
Yathākammūpagañāṇaanāgataṃsañāṇāni ca dibbacakkhupādakāneva dibbacakkhunā saheva ijjhanti.
The knowledge of beings' destinations according to their kamma and the knowledge of future events (anāgataṃsañāṇa) are based on the divine eye and are perfected together with the divine eye itself.
Trí tùy nghiệp thọ sanh và trí biết vị lai đều có nền tảng là thiên nhãn, chúng thành tựu đồng thời với thiên nhãn.
Kāyaduccaritenātiādīsu duṭṭhu caritaṃ, duṭṭhaṃ vā caritaṃ kilesapūtikattā duccaritaṃ.
In kāyaduccaritenā and so on, duccarita means badly performed conduct, or conduct that is bad due to being putrid with defilements.
Trong các từ “ ác hạnh về thân”, v.v. thì hành vi xấu ác, hoặc hành vi bị cấu uế do phiền não, là ác hạnh.
Kāyena duccaritaṃ, kāyato vā pavattaṃ duccaritaṃ kāyaduccaritaṃ.
Kāyaduccaritaṃ is bad conduct by way of body, or bad conduct that arises from the body.
Ác hạnh về thân, hoặc ác hạnh phát sinh từ thân, là thân ác hạnh.
Evaṃ vacīmanoduccaritānipi daṭṭhabbāni.
Similarly, vacīmanoduccaritāni (bad conduct of speech and mind) should also be understood.
Tương tự, khẩu và ý ác hạnh cũng nên hiểu như vậy.
Samannāgatāti samaṅgībhūtā.
Samannāgatā means endowed with.
Đồng hành – cùng hiện hữu.
Ariyānaṃ upavādakāti buddhādīnaṃ ariyānaṃ, antamaso gihisotāpannānampi antimavatthunā vā guṇaparidhaṃsanena vā upavādakā akkosakā garahakā. Micchādiṭṭhikāti viparītadassanā. Micchādiṭṭhikammasamādānāti micchādiṭṭhihetubhūtasamādinnanānāvidhakammā.
Ariyānaṃ upavādakā means those who revile, abuse, or criticize the Noble Ones (ariyā) such as the Buddhas, or even lay stream-enterers, either by accusing them of a grave offense (antimavatthu) or by disparaging their virtues. Micchādiṭṭhikā means those with wrong view (viparītadassanā). Micchādiṭṭhikammasamādānā means those who have undertaken various kammas rooted in wrong view.
Phỉ báng các bậc Thánh – phỉ báng, mắng chửi, chỉ trích các bậc Thánh như chư Phật, v.v. thậm chí cả các vị Dự Lưu là cư sĩ, bằng cách vu cáo phạm tội tối hậu hoặc hủy báng công đức. Tà kiến – thấy sai lầm. Thọ trì nghiệp tà kiến – do tà kiến làm nhân mà thọ trì nhiều loại nghiệp khác nhau.
Ye ca micchādiṭṭhimūlakesu kāyakammādīsu aññepi samādapenti.
And those who cause others to undertake other bodily actions, etc., rooted in wrong view.
Và những ai khiến người khác thọ trì các thân nghiệp, v.v. có gốc rễ từ tà kiến.
Tattha vacīmanoduccaritaggahaṇena ariyūpavādamicchādiṭṭhīsu gahitāsupi tesaṃ puna vacanaṃ mahāsāvajjabhāvadassanatthaṃ.
Here, even though reviling the Noble Ones and wrong view are included in the bad conduct of speech and mind, their re-mention serves to show their extremely grave nature.
Trong đó, việc lặp lại lời nói và ý ác hạnh, dù đã bao gồm trong phỉ báng bậc Thánh và tà kiến, là để chỉ ra mức độ tội lỗi lớn lao của chúng.
Mahāsāvajjo hi ariyūpavādo ānantariyasadiso.
Indeed, reviling the Noble Ones is a very grave offense, similar to an anantariya kamma (a deed with immediate retribution).
Thật vậy, phỉ báng bậc Thánh là tội lỗi rất lớn, tương đương với nghiệp vô gián.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
‘‘Seyyathāpi, sāriputta, bhikkhu sīlasampanno samādhisampanno paññāsampanno diṭṭheva dhamme aññaṃ ārādheyya, evaṃsampadamidaṃ, sāriputta, vadāmi taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye’’ti (ma. ni. 1.149).
"Just as, Sāriputta, a bhikkhu endowed with sīla, endowed with samādhi, endowed with paññā, might attain arahantship in this very life, so too, Sāriputta, I declare that without abandoning that speech, without abandoning that thought, without relinquishing that view, he is deposited in hell just as he was brought there."
“Này Sāriputta, ví như một Tỳ-kheo có giới hạnh, có định, có tuệ, có thể chứng đắc điều khác trong đời này, cũng vậy, này Sāriputta, Ta nói rằng nếu không từ bỏ lời nói đó, không từ bỏ tâm đó, không từ bỏ tà kiến đó, thì sẽ bị quăng vào địa ngục như đã mang đến.”
Kāyassa bhedāti upādinnakkhandhapariccāgā.
Kāyassa bhedā means the abandoning of the conditioned aggregates.
Thân hoại – do từ bỏ các uẩn đã thọ.
Paraṃ maraṇāti tadanantaraṃ abhinibbattakkhandhaggahaṇe.
Paraṃ maraṇā means at the moment of taking up newly arisen aggregates immediately after that.
Sau khi chết – vào khoảnh khắc thọ các uẩn mới phát sinh ngay sau đó.
Atha vā kāyassa bhedāti jīvitindriyassa upacchedā.
Or alternatively, kāyassa bhedā means the cutting off of the life faculty.
Hoặc, thân hoại – do sự đoạn diệt của mạng căn.
Paraṃ maraṇāti cutito uddhaṃ.
Paraṃ maraṇā means after the passing away (cuti).
Sau khi chết – sau khoảnh khắc tử sanh.
Apāyantiādi sabbaṃ nirayavevacanaṃ.
Apāya and so on are all synonyms for niraya (hell).
Ác đạo v.v. tất cả đều là đồng nghĩa với địa ngục.
Nirayo hi saggamokkhahetubhūtā puññasammatā ayā apetattā, sukhānaṃ vā āyassa abhāvā apāyo.
Niraya is called apāya because it is devoid of the meritorious deeds considered as causes for heaven and liberation, or because there is no source of happiness there.
Địa ngục được gọi là apāya (ác đạo) vì không có (apeta) các nhân lành (aya) được xem là phước báu, vốn là nguyên nhân dẫn đến thiên giới và giải thoát; hoặc vì không có (abhāva) sự phát sinh (āya) của hạnh phúc.
Dukkhassa gati paṭisaraṇanti duggati, dosabahulatāya vā duṭṭhena kammunā nibbattā gati duggati.
It is a destination (gati) and refuge (paṭisaraṇa) of suffering, hence duggati (bad destination), or alternatively, a destination arisen from bad kamma due to the predominance of aversion.
Nơi đến, nơi nương tựa của khổ đau nên là duggati (ác thú), hoặc do nghiệp ác tạo ra bởi sự nhiều sân hận nên là ác thú.
Vivasā nipatanti tattha dukkaṭakārinoti vinipāto.
Those who have done evil deeds fall there helplessly, hence vinipāto (a state of ruin).
Những kẻ làm ác bị sa đọa một cách không tự chủ nên là vinipāta (đọa xứ).
Natthi ettha assādasaññito ayoti nirayo.
There is no pleasure (assāda) here, hence nirayo (hell).
Không có sự thỏa mãn (assāda) ở đây nên là niraya (địa ngục).
Atha vā apāyaggahaṇena tiracchānayoniṃ dīpeti, tiracchānayoni hi apāyo, sugatito apetattā.
Alternatively, by the term apāya, the animal realm (tiracchānayoni) is indicated, for the animal realm is an apāya, being devoid of a good destination.
Hoặc, bằng cách dùng từ apāya, chỉ loài súc sanh, vì loài súc sanh là apāya, do không có thiện thú.
Na duggati, mahesakkhānaṃ nāgarājādīnaṃ sambhavato.
It is not a duggati, because powerful nāgarājas and others can arise there.
Không phải duggati, vì có thể có các loài rồng chúa, v.v. có đại oai lực.
Duggatiggahaṇena pettivisayaṃ dīpeti, so hi apāyo ceva duggati ca sugatito apetattā, dukkhassa ca gatibhūtattā.
By the term duggati, the realm of hungry ghosts (pettivisaya) is indicated, for it is both an apāya and a duggati, being devoid of a good destination and being a destination of suffering.
Bằng cách dùng từ duggati, chỉ cõi ngạ quỷ, vì cõi đó vừa là apāya vừa là duggati, do không có thiện thú và là nơi đến của khổ đau.
Na tu vinipāto asurasadisaṃ avinipatitattā.
But it is not a vinipāta, as it is not a complete ruin like the asuras.
Nhưng không phải vinipāta, vì không sa đọa như loài A-tu-la.
Petamahiddhikānañhi vimānānipi nibbattanti.
Indeed, even celestial mansions arise for mighty hungry ghosts.
Thật vậy, các cung điện cũng phát sinh cho các ngạ quỷ có đại oai lực.
Vinipātaggahaṇena asurakāyaṃ dīpeti, so hi yathāvuttenatthena apāyo ceva duggati ca sukhasamussayehi vinipātattā vinipātoti vuccati.
By the term vinipāta, the asura realm (asurakāya) is indicated, for it is both an apāya and a duggati in the sense explained, and it is called vinipāta due to being deprived of aggregates of happiness.
Bằng cách dùng từ vinipāta, chỉ loài A-tu-la, vì loài đó, theo ý nghĩa đã nói, vừa là apāya vừa là duggati, và được gọi là vinipāta vì sa đọa khỏi các tập hợp hạnh phúc.
Nirayaggahaṇena avīciādianekappakāraṃ nirayameva dīpeti.
By the term niraya, hell itself, in its many forms such as Avīci and others, is indicated.
Bằng cách dùng từ niraya, chỉ chính địa ngục với nhiều loại khác nhau như Avīci, v.v.
Upapannāti upagatā, tattha abhinibbattāti adhippāyo.
Upapannā means arrived, the intention being that they are reborn there.
Đã sanh – đã đến, ý là đã tái sanh ở đó.
Vuttavipariyāyena sukkapakkho veditabbo.
The white faction (sukkapakkha) should be understood by the opposite of what has been stated.
Về phía thiện, nên hiểu theo cách ngược lại với những gì đã nói.
Ayaṃ pana viseso – ettha sugatiggahaṇena manussagatimpi saṅgaṇhāti.
This is the distinction: here, by the term sugati, the human realm is also included.
Tuy nhiên, có sự khác biệt này: ở đây, bằng cách dùng từ sugati, bao gồm cả cõi người.
Saggaggahaṇena devagatiṃ eva.
By 'heaven' is meant the divine realm only.
Bằng cách dùng từ sagga, chỉ riêng cõi trời.
Tattha sundarā gatīti sugati.
Therein, a beautiful destination is sugati (a good destination).
Trong đó, nơi đến tốt đẹp nên là sugati.
Rūpādīhi visayehi suṭṭhu aggoti saggo.
That which is excellent by means of forms and other sense objects is saggo (heaven).
Thù thắng một cách xuất sắc bởi các đối tượng như sắc, v.v. nên là sagga.
So sabbopi lujjanapalujjanaṭṭhena lokoti ayaṃ vacanattho.
All of that is called loko (the world) in the sense of being subject to decay and dissolution; this is the meaning of the word.
Tất cả thế gian đó, theo nghĩa là bị hủy hoại và tan rã, là loka – đây là ý nghĩa của từ.
Amukāya kappakoṭiyaṃ upacitaṃ tenāyaṃ etarahi, anāgate vā saggūpago apāyūpago cāti aṭṭhamanavamabalañāṇakiccaṃ ekajjhaṃ katvā dassitaṃ.
By " accumulated in such and such a kappa-koṭi," it is shown that due to that, this person will now or in the future go to heaven or to a lower realm, combining the functions of the eighth and ninth powers of knowledge.
Đã tích lũy trong kiếp vô số kiếp đó – do đó, người này hiện tại, hoặc trong tương lai, sẽ đi đến thiên giới hoặc ác đạo – chức năng của trí thứ tám và thứ chín đã được trình bày gộp lại.
Tathā kappasatasahassevātiādīsupi.
Similarly, in phrases like " in a hundred thousand kappas," and so on.
Tương tự, trong các từ “một trăm ngàn kiếp”, v.v. cũng vậy.
Tenevāha – ‘‘imāni bhagavato dve ñāṇānī’’ti.
Therefore, it is said: " These are the two knowledges of the Blessed One."
Chính vì thế mà nói: “Đây là hai trí của Thế Tôn”.
Nihato māro bodhimūleti nihato samucchinno kilesamāro bodhirukkhamūle.
" Māra was defeated at the root of the Bodhi tree" means that the defilement-Māra was utterly destroyed at the root of the Bodhi tree.
Ma-ra bị đánh bại dưới cội Bồ-đề – Ma-ra phiền não đã bị đánh bại, đã bị đoạn diệt dưới cội cây Bồ-đề.
Idaṃ bhagavato dasamaṃ balanti idaṃ kilesamārassa hananaṃ samucchindanaṃ bhagavato dasamaṃ balaṃ.
" This is the tenth power of the Blessed One" means that this destruction, this eradication of the defilement-Māra, is the tenth power of the Blessed One.
Đây là sức mạnh thứ mười của Thế Tôn – sự đánh bại, sự đoạn diệt Ma-ra phiền não này là sức mạnh thứ mười của Thế Tôn.
Tenevāha – ‘‘sabbāsavaparikkhayaṃ ñāṇa’’nti.
Therefore, it is said: " the knowledge of the destruction of all taints."
Chính vì thế mà nói: “Trí diệt tận mọi lậu hoặc”.
Yasmā pana yadā arahattamaggena savāsanā sabbe āsavā khepitā, tadā bhagavatā sabbaññutaññāṇaṃ adhigataṃ nāma, tasmā ‘‘yaṃ sabbaññutā pattā’’tiādi vuttaṃ.
Since, when all taints, together with their latent tendencies, are exhausted by the path of Arahantship, the Blessed One is said to have attained omniscience, therefore, phrases like " when omniscience was attained" are stated.
Tuy nhiên, vì khi tất cả các lậu hoặc cùng với tập khí đã bị đoạn trừ bằng đạo A-la-hán, thì Thế Tôn được xem là đã chứng đắc Nhất thiết trí, do đó đã nói “đã chứng đắc Nhất thiết trí”, v.v.
Ayaṃ tāvettha ācariyānaṃ samānatthakathā.
This, for now, is the consistent explanation of the teachers here.
Đây là lời giải thích chung của các vị thầy ở đây.
Paravādī panāha – ‘‘dasabalañāṇaṃ nāma pāṭiekkaṃ natthi, yasmā ‘sabbaññutā pattā viditā sabbadhammā’ti vuttaṃ, tasmā sabbaññutaññāṇassevāyaṃ pabhedo’’ti, taṃ na tathā daṭṭhabbaṃ.
But an opponent might say: "There is no separate dasabalañāṇa (ten powers of knowledge), because it is said 'omniscience was attained, all phenomena were known'; therefore, this is merely a classification of omniscience." That should not be seen as such.
Tuy nhiên, kẻ dị thuyết nói: “Không có cái gọi là Thập Lực Trí riêng biệt, vì đã nói ‘đã chứng đắc Nhất thiết trí, đã biết tất cả các pháp’, do đó đây chỉ là một phân loại của Nhất thiết trí.” Điều đó không nên được hiểu như vậy.
Aññameva hi dasabalañāṇaṃ, aññaṃ sabbaññutaññāṇaṃ.
For dasabalañāṇa is one thing, and sabbaññutaññāṇa (omniscience) is another.
Thập Lực Trí là một điều khác, Nhất thiết trí là một điều khác.
Dasabalañāṇañhi sakasakakiccameva jānāti, sabbaññutaññāṇaṃ tampi tato avasesampi jānāti.
Dasabalañāṇa knows only its respective function, while sabbaññutaññāṇa knows that and also what remains beyond it.
Thật vậy, Thập Lực Trí (Dasabalañāṇa) chỉ biết những công việc riêng của mình, còn Nhất Thiết Trí (Sabbaññutaññāṇa) thì biết cả những việc đó và những việc còn lại từ đó.
Dasabalañāṇesu hi paṭhamaṃ kāraṇākāraṇameva jānāti.
Among the dasabalañāṇas, the first knows only what is possible and impossible.
Trong các Thập Lực Trí, trí thứ nhất chỉ biết về nhân và phi nhân.
Dutiyaṃ kammaparicchedameva, tatiyaṃ dhātunānattakāraṇameva, catutthaṃ ajjhāsayādhimuttimeva, pañcamaṃ kammavipākantarameva, chaṭṭhaṃ jhānādīhi saddhiṃ tesaṃ saṃkilesādimeva, sattamaṃ indriyānaṃ tikkhamudubhāvameva, aṭṭhamaṃ pubbenivutthakkhandhasantatimeva, navamaṃ sattānaṃ cutūpapātameva, dasamaṃ saccaparicchedameva.
The second knows only the distinction of kamma, the third only the cause of the diversity of elements, the fourth only the inclination and disposition, the fifth only the diversity of kamma-results, the sixth only their defilement, etc., together with jhāna and so on, the seventh only the keenness and dullness of the faculties, the eighth only the continuum of aggregates dwelt in previously, the ninth only the passing away and reappearance of beings, and the tenth only the discernment of the Noble Truths.
Trí thứ hai chỉ biết sự phân biệt nghiệp; trí thứ ba chỉ biết về nguyên nhân của sự đa dạng các giới; trí thứ tư chỉ biết về khuynh hướng và sở thích; trí thứ năm chỉ biết về sự khác biệt của quả nghiệp; trí thứ sáu chỉ biết về sự ô nhiễm, v.v., của các thiền định; trí thứ bảy chỉ biết về sự sắc bén hay nhu nhuyến của các căn; trí thứ tám chỉ biết về dòng chảy của các uẩn đã sống trong quá khứ; trí thứ chín chỉ biết về sự chết và tái sinh của chúng sinh; trí thứ mười chỉ biết về sự phân biệt các sự thật (Tứ Thánh Đế).
Sabbaññutaññāṇaṃ pana etehi jānitabbañca tato uttariñca pajānāti.
Sabbaññutaññāṇa, however, knows what is to be known by these and also what is beyond that.
Nhưng Nhất Thiết Trí (Sabbaññutaññāṇa) biết cả những gì cần biết bởi các trí này và những gì vượt ngoài chúng.
Etesaṃ pana kiccaṃ sabbaṃ na karoti.
But it does not perform all of their functions.
Tuy nhiên, nó không thực hiện tất cả các chức năng của những trí này.
Tañhi jhānaṃ hutvā appetuṃ na sakkoti, iddhi hutvā vikubbituṃ na sakkoti, maggo hutvā kilese khepetuṃ na sakkoti.
For it cannot become jhāna and enter absorption, it cannot become psychic power and perform transformations, it cannot become the path and eradicate defilements.
Thật vậy, trí ấy không thể trở thành thiền định để nhập, không thể trở thành thần thông để biến hóa, không thể trở thành đạo để diệt trừ phiền não.
Apica paravādī evaṃ pucchitabbo ‘‘dasabalañāṇaṃ nāmetaṃ savitakkasavicāraṃ avitakkavicāramattaṃ avitakkaavicāraṃ kāmāvacaraṃ rūpāvacaraṃ arūpāvacaraṃ lokiyaṃ lokuttara’’nti.
Furthermore, the opponent should be asked: "Is this dasabalañāṇa accompanied by initial application and sustained application (savitakkasavicāra), or only by sustained application (avitakkavicāramattaṃ), or without initial and sustained application (avitakkaavicāraṃ)? Is it of the sense-sphere (kāmāvacaraṃ), or of the form-sphere (rūpāvacaraṃ), or of the formless-sphere (arūpāvacaraṃ)? Is it mundane (lokiyaṃ) or supramundane (lokuttaraṃ)?"
Hơn nữa, người đối luận nên được hỏi rằng: “Thập Lực Trí này là có tầm có tứ (savitakkasavicāra), hay chỉ có tứ (avicāramattaṃ), hay không tầm không tứ (avitakkaavicāraṃ)? Là thuộc cõi Dục (kāmāvacara), cõi Sắc (rūpāvacara), cõi Vô Sắc (arūpāvacara)? Là thế gian (lokiya) hay siêu thế (lokuttara)?”
Jānanto ‘‘paṭipāṭiyā satta savitakkasavicārānī’’ti vakkhati, tato parāni dve avitakkaavicārānīti, āsavakkhayañāṇaṃ siyā savitakkasavicāraṃ, siyā avitakkavicāramattaṃ, siyā avitakkaavicāranti.
If he knows, he will say that the first seven are savitakkasavicāra in sequence, the next two are avitakkaavicāra, and the knowledge of the destruction of taints may be savitakkasavicāra, or avitakkavicāramattaṃ, or avitakkaavicāraṃ.
Nếu biết, người ấy sẽ nói: “Bảy trí đầu tiên tuần tự là có tầm có tứ, hai trí tiếp theo là không tầm không tứ, và trí diệt tận lậu hoặc (āsavakkhayañāṇa) có thể là có tầm có tứ, có thể chỉ có tứ, có thể là không tầm không tứ.”
Tathā paṭipāṭiyā satta kāmāvacarāni, tato dve rūpāvacarāni, avasāne ekaṃ lokuttaranti vakkhati.
Similarly, he will say that the first seven are of the sense-sphere, the next two are of the form-sphere, and the last one is supramundane.
Tương tự, người ấy sẽ nói: “Bảy trí đầu tiên tuần tự thuộc cõi Dục, hai trí tiếp theo thuộc cõi Sắc, và trí cuối cùng là siêu thế.”
Sabbaññutaññāṇaṃ pana savitakkasavicārameva kāmāvacarameva lokiyamevāti niṭṭhamettha gantabbaṃ.
However, sabbaññutaññāṇa is only savitakkasavicāra, only kāmāvacara, and only lokiya; this conclusion should be reached here.
Nhưng Nhất Thiết Trí (Sabbaññutaññāṇa) thì chỉ là có tầm có tứ, chỉ thuộc cõi Dục, và chỉ là thế gian; đây là kết luận cần đạt được ở đây.
65. Evaṃ nānānayehi vicayahārasampātaṃ vitthāretvā idāni yuttihārasampātādīni dassetuṃ ‘‘tattha katamo yuttihārasampāto’’tiādi āraddhaṃ.
Having thus elaborated the Vicayahārasampāta through various methods, the section " What is Yuttihārasampāta?" and so on is now commenced to present the Yuttihārasampāta and others.
Sau khi đã mở rộng sự kết hợp của phương pháp phân tích bằng nhiều cách khác nhau, bây giờ để trình bày sự kết hợp của phương pháp hợp lý, v.v., đoạn “ Trong đó, sự kết hợp của phương pháp hợp lý là gì?” được bắt đầu.
Tattha ‘‘tasmā rakkhitacittassā’’ti gāthāya padattho vitthāritoyeva.
Here, the meaning of the stanza "tasmā rakkhitacittassā" has already been elaborated.
Trong đó, ý nghĩa của câu kệ “Tasmā rakkhitacittassa” đã được giải thích rõ ràng.
Rakkhitacittassa sammāsaṅkappagocaro bhavissatīti yujjatīti manacchaṭṭhāni dvārāni satikavāṭena pidahitvā viharantassa kāmavitakkādīnaṃ micchāsaṅkappānaṃ avasaro eva natthīti nekkhammavitakkādiko sammāsaṅkappo eva tassa gocaro pavattiṭṭhānaṃ bhavissatīti ayamattho yujjati.
" It is fitting that for one with a guarded mind, it will be within the range of right thought" means that for one who dwells having closed the six doors of the mind with the bolt of mindfulness, there is no opportunity for wrong thoughts such as sensual thoughts, and therefore, only right thoughts such as thoughts of renunciation will be within his range or sphere of activity; this meaning is fitting.
“ Đối với người tâm được bảo hộ, sẽ có đối tượng là chánh tư duy (sammāsaṅkappagocaro bhavissatīti yujjati)” có nghĩa là: đối với người sống bằng cách đóng sáu căn (cửa ý) bằng cánh cửa chánh niệm, không có cơ hội cho các tà tư duy như tư duy dục, v.v., nên chánh tư duy như tư duy xuất ly, v.v., sẽ là đối tượng và nơi hoạt động của người ấy; ý nghĩa này là hợp lý.
Yuttiyā ghaṭeti saṃsandati sametīti attho.
It means that it is consistent, harmonizes, and agrees with reason.
Nó hợp với, tương ứng với, và phù hợp với lý lẽ.
Sammāsaṅkappagocaro sammādiṭṭhi bhavissatīti vuttanayena sammāsaṅkappagocaro puggalo aviparītameva vitakkato sammādiṭṭhi bhavissati.
As stated, a person whose range is right thought will have right view, by thinking unerringly.
“ Đối tượng của chánh tư duy sẽ là chánh kiến (sammāsaṅkappagocaro sammādiṭṭhi bhavissatī)” có nghĩa là: người có đối tượng là chánh tư duy sẽ có chánh kiến không sai lệch từ tư duy.
Sammādiṭṭhisaṅkhātaṃ vipassanāñāṇaṃ purakkhatvā viharanto maggañāṇena pañcannaṃ khandhānaṃ udayabbayaṃ asammohato paṭivijjhissati.
Dwelling with insight-knowledge, identified as right view, as his guide, he will penetrate the arising and passing away of the five aggregates by maggañāṇa, without delusion.
Vị ấy, sống với tuệ quán (vipassanāñāṇa) được gọi là chánh kiến làm chủ đạo, sẽ thấu hiểu sự sinh diệt của năm uẩn một cách không lầm lẫn bằng đạo trí.
Tathā paṭivijjhanto ca dukkhasabhāvattā duggatisaṅkhātā sabbā bhavagatiyo jahissati, tato eva sabbaṃ vinipātabhayaṃ saṃsārabhayañca samatikkamissatīti sabbopi cāyamattho yutto evāti.
And thus, having penetrated, because all states of existence, known as bad destinations, are of the nature of suffering, he will abandon all of them. For that very reason, he will transcend all fear of woe and all fear of saṃsāra. Thus, all this meaning is indeed fitting.
Khi thấu hiểu như vậy, và vì bản chất là khổ, vị ấy sẽ từ bỏ tất cả các cảnh giới tái sinh được gọi là ác thú, và từ đó sẽ vượt qua mọi nỗi sợ hãi đọa lạc và nỗi sợ hãi luân hồi; tất cả ý nghĩa này đều là hợp lý.
66. Sakasampattiyā viya susaṃvihitasaṅkappo bhavati.
Right thought becomes well-arranged, as if by one's own prosperity.
Tư duy được sắp đặt tốt đẹp giống như sự thành tựu của chính mình.
Indriyesu guttadvāratā sucaritapāripūriyā āsannakāraṇanti āha – ‘‘rakkhitacittassāti tiṇṇaṃ sucaritānaṃ padaṭṭhāna’’nti.
Guarding the doors of the senses is a proximate cause for the fulfillment of good conduct, therefore it is said: “‘Of one whose mind is guarded’ is the proximate cause for the three kinds of good conduct.”
Sự hộ trì các căn là cận nhân cho sự viên mãn của ba thiện hạnh, nên nói: “ Rakkhitacittassāti là cận nhân của ba thiện hạnh.”
Tassattho – ‘‘rakkhitacittassā’’ti idaṃ tiṇṇaṃ sucaritānaṃ padaṭṭhānavacananti.
Its meaning is: The phrase “‘of one whose mind is guarded’ is the statement of the proximate cause for the three kinds of good conduct.”
Ý nghĩa của nó là: “Rakkhitacittassā” là lời nói về cận nhân của ba thiện hạnh.
Nekkhammasaṅkappādibahulassa kāmacchandādinīvaraṇappahānaṃ sukaranti nekkhammasaṅkappādayo samathassa āsannakāraṇanti āha – ‘‘sammāsaṅkappagocaroti samathassa padaṭṭhāna’’nti.
For one who is abundant in thoughts of renunciation, etc., the abandonment of hindrances such as sensual desire is easy. Therefore, thoughts of renunciation, etc., are a proximate cause for samatha. Thus it is said: “‘Whose range is right thought’ is the proximate cause for samatha.”
Đối với người thường xuyên có các tư duy xuất ly, v.v., việc từ bỏ các triền cái như dục ái, v.v., là dễ dàng; do đó, các tư duy xuất ly, v.v., là cận nhân của sự định tĩnh (samatha), nên nói: “ Sammāsaṅkappagocaro là cận nhân của định tĩnh.”
Kammassakatāsammādiṭṭhiyaṃ sappaccayanāmarūpadassanasammādiṭṭhiyañca ṭhito attādhīnaṃ saṃsāradukkhaṃ passanto tadatikkamanupāyaṃ vipassanaṃ ārabhatīti sammādiṭṭhivipassanāya visesakāraṇanti āha – ‘‘sammādiṭṭhipurekkhāroti vipassanāya padaṭṭhāna’’nti.
One who stands in right view regarding the ownership of kamma and in right view seeing dependent nāmarūpa, seeing the suffering of saṃsāra that is dependent on oneself, begins vipassanā as a means to overcome it. Thus, right view is a special cause for vipassanā. Thus it is said: “‘Right view as his guide’ is the proximate cause for vipassanā.”
Người an trú trong chánh kiến về nghiệp (kammassakatāsammādiṭṭhi) và chánh kiến thấy rõ danh sắc cùng với các duyên (sappaccayanāmarūpadassanasammādiṭṭhi), thấy khổ luân hồi do chính mình gây ra, sẽ bắt đầu tuệ quán (vipassanā) là phương tiện để vượt qua khổ đó; do đó, chánh kiến là nhân đặc biệt cho tuệ quán, nên nói: “ Sammādiṭṭhipurekkhāro là cận nhân của tuệ quán.”
Udayabbayadassanaṃ ussukkāpento sammattaniyāmaṃ okkamatīti taṃ paṭhamamaggādhigamassa kāraṇanti āha – ‘‘ñatvāna udayabbayanti dassanabhūmiyā padaṭṭhāna’’nti.
One who strives for the vision of arising and passing away enters the definite path of rightness. Thus, that is a cause for the attainment of the first path. Thus it is said: “‘Having known arising and passing away’ is the proximate cause for the stage of vision.”
Người nỗ lực thấy sự sinh diệt sẽ bước vào chánh định (sammattaniyāma); do đó, điều đó là nhân cho sự chứng đắc đạo quả đầu tiên, nên nói: “ Ñatvāna udayabbayaṃ là cận nhân của tầng thấy biết (dassanabhūmi).”
Ālokasaññāmanasikārādīhi thinamiddhassa abhibhavanaṃ vīriyassa āsannakāraṇanti āha – ‘‘thinamiddhābhibhū bhikkhūti vīriyassa padaṭṭhāna’’nti.
Overcoming sloth and torpor by means of the perception of light, etc., is a proximate cause for energy. Thus it is said: “‘A bhikkhu who has overcome sloth and torpor’ is the proximate cause for energy.”
Sự chế ngự hôn trầm thụy miên (thinamiddha) bằng cách chú tâm vào tướng ánh sáng (ālokasaññāmanasikāra), v.v., là cận nhân của tinh tấn (vīriya), nên nói: “ Thinamiddhābhibhū bhikkhū là cận nhân của tinh tấn.”
Yadipi ariyamaggakkhaṇe pahānabhāvanā samānakālā ekābhisamayassa icchitattā, tathāpi pahātabbassa pahānābhāve bhāvanāpāripūrī natthīti pahānanimittā viya katvā bhāvanā vuttā ‘‘sabbā duggatiyo jaheti bhāvanāya padaṭṭhāna’’nti.
Although at the moment of the Ariyan Path, abandonment and development are simultaneous, because simultaneous penetration is desired, nevertheless, if what is to be abandoned is not abandoned, there is no fulfillment of development. Therefore, development is spoken of as if it were a sign of abandonment: “‘He abandons all bad destinations’ is the proximate cause for development.”
Mặc dù vào khoảnh khắc của Thánh đạo, việc từ bỏ và tu tập diễn ra đồng thời vì mong muốn chứng ngộ cùng lúc, nhưng nếu không từ bỏ những gì cần từ bỏ thì sự tu tập không thể viên mãn; do đó, việc tu tập được nói đến như là có nhân từ sự từ bỏ, như trong câu: “ Sabbā duggatiyo jaheti là cận nhân của tu tập.”
Atha vā ‘‘sabbā duggatiyo jahe’’ti idaṃ bhagavato vacanaṃ yogīnaṃ ussāhajananatthaṃ ānisaṃsakittanaṃ hotīti bhāvanāya visesakāraṇanti vuttaṃ ‘‘sabbā…pe… padaṭṭhāna’’nti.
Alternatively, the phrase “‘he abandons all bad destinations’” is the Buddha’s statement of advantage to generate enthusiasm in yogīs. Thus, it is said to be a special cause for development: “‘all…etc.…proximate cause’.”
Hoặc, câu “Sabbā duggatiyo jahe” là lời của Đức Thế Tôn nhằm khích lệ các hành giả bằng cách ca ngợi lợi ích; do đó, nó được nói là nhân đặc biệt của tu tập, như trong câu “Sabbā…pe… padaṭṭhāna”.
67. Indriyesu guttadvāratā satisaṃvaro, satibalena ca nekkhammavitakkādibahulo hotīti vuttaṃ – ‘‘tasmā rakkhitacittassa sammāsaṅkappagocaroti idaṃ satindriya’’nti.
Guarding the doors of the senses is the restraint of mindfulness, and by the power of mindfulness, one becomes abundant in thoughts of renunciation, etc. Thus it is said: “Therefore, ‘of one whose mind is guarded, whose range is right thought’ — this is the faculty of mindfulness.”
Sự hộ trì các căn là sự hộ trì bằng chánh niệm (satisaṃvaro), và nhờ sức mạnh của chánh niệm, người ấy trở nên dồi dào các tư duy xuất ly, v.v.; do đó, có câu: “ Tasmā rakkhitacittassa sammāsaṅkappagocaro là căn niệm (satindriya).”
Tassattho – ‘‘tasmā rakkhitacittassa sammāsaṅkappagocaro’’ti ettha rakkhitacittatāya ca sammāsaṅkappagocaratā kāraṇūpacārena idaṃ satindriyaṃ, gahitāni bhavanti pañcindriyāni indriyalakkhaṇena vimuttiparipācanabhāvena vā ekalakkhaṇattāti adhippāyo.
Its meaning is: Here, in the phrase “therefore, ‘of one whose mind is guarded, whose range is right thought’,” because of the state of having a guarded mind, and because of the state of having right thought as one’s range, this is the faculty of mindfulness by way of the cause. Or, because of having the same characteristic by way of the characteristic of the faculties or by way of ripening for liberation, the five faculties are taken. This is the intention.
Ý nghĩa của nó là: trong câu “Tasmā rakkhitacittassa sammāsaṅkappagocaro”, việc có tâm được bảo hộ và việc có đối tượng là chánh tư duy, do sự quy ước về nhân, là căn niệm. Ý nghĩa là năm căn (pañcindriyāni) được bao gồm (gahitāni bhavanti) bởi đặc tính của căn hoặc bởi khả năng làm cho giải thoát chín muồi, vì chúng có cùng một đặc tính.
Gahito bhavatīti ettha maggalakkhaṇena gahaṇaṃ suviññeyyanti taṃ ṭhapetvā kāraṇato gahaṇaṃ dassetuṃ ‘‘sammādiṭṭhito hi sammāsaṅkappo pabhavatī’’tiādi vuttaṃ.
In the phrase “is taken,” the taking by way of the characteristic of the path is well understood. Therefore, setting that aside, in order to show the taking by way of cause, it is said: “For right thought arises from right view,” etc.
Trong câu “ Gahito bhavati”, việc nắm bắt theo đặc tính của đạo là dễ hiểu; do đó, để bỏ qua điều đó và trình bày việc nắm bắt theo nhân, có câu: “ Sammādiṭṭhito hi sammāsaṅkappo pabhavatī”, v.v.
Tato eva gahito bhavati ariyo aṭṭhaṅgiko maggoti vatvā vimuttivimuttiñāṇadassanānipi vuttāni.
For that very reason, having said “the Ariyan Eightfold Path is taken,” liberation and the knowledge and vision of liberation are also stated.
Từ đó, sau khi nói rằng Thánh đạo Tám chi được nắm giữ, thì sự giải thoát và tuệ tri giải thoát cũng được nói đến.
68. Rakkhīyatīti rakkhitaṃ.
It is guarded, thus rakkhitaṃ (guarded).
Được bảo vệ nên gọi là rakkhitaṃ (được bảo hộ).
Idaṃ padavasena nibbacanaṃ.
This is a grammatical derivation by way of the word.
Đây là cách giải thích theo từ.
Yasmā pana atthavasena nibbacane vutte padavasena nibbacanaṃ vuttameva hoti, tasmā ‘‘rakkhitaṃ paripālīyatīti esā niruttī’’ti vuttaṃ.
However, since a derivation by way of the meaning implies a derivation by way of the word, it is said: “‘Rakkhitaṃ is protected’ – this is the etymology.”
Tuy nhiên, vì khi đã giải thích theo ý nghĩa thì việc giải thích theo từ cũng đã được nói đến, nên có câu: “ Rakkhitaṃ paripālīyatīti esā niruttī (Được bảo hộ là được gìn giữ, đây là cách giải thích).”
Tattha iti-saddo ādyattho, pakāre vā.
There, the word iti means 'beginning', or it is used in the sense of 'kind'.
Trong đó, từ “iti” có nghĩa là “vân vân” hoặc “theo cách thức”.
Tena evamādikā evaṃpakārā vā esā niruttīti vuttaṃ hoti.
Thus, it is said that this etymology is of such a kind or of such a type.
Do đó, có nghĩa là đây là cách giải thích như vậy hoặc theo cách thức như vậy.
Tasmā cintetīti cittaṃ.
Therefore, it thinks, thus it is citta.
Do đó, tư duy nên gọi là cittaṃ (tâm).
Attano santānaṃ cinotīti cittaṃ, paccayehi citanti cittaṃ, cittavicittaṭṭhena cittaṃ, cittakaraṇaṭṭhena cittaṃ.
It gathers its own continuum, thus it is citta; it is accumulated by causes, thus it is citta; it is citta in the sense of being variegated; it is citta in the sense of making variegated.
Citta (tâm) là cái sắp đặt dòng tương tục của tự thân; citta là cái được các duyên làm cho tăng trưởng; citta là do có ý nghĩa đa dạng, kỳ diệu; citta là do có ý nghĩa tạo ra sự đa dạng, kỳ diệu.
Sammā saṅkappetīti sammāsaṅkappotiādinā nirutti veditabbā.
It intends rightly, thus sammāsaṅkappo; the etymology should be understood in this way and so on.
Vì tư duy đúng đắn nên gọi là sammāsaṅkappo (chánh tư duy); nên phải hiểu nghĩa của từ theo cách này.
Ayaṃ ettha bhagavato adhippāyoti ‘‘rakkhitacitto assā’’tiādinā indriyasaṃvarādayo duggatipahānañca vadato bhagavato ettha gāthāyaṃ adhippāyo.
This is the Buddha’s intention here: This is the Buddha’s intention in this verse, who states the sense restraint and the abandonment of bad destinations, beginning with “one should have a guarded mind.”
Đây là ý của Đức Thế Tôn ở đây: Ý của Đức Thế Tôn trong bài kệ này là: khi Ngài nói về sự chế ngự các căn và sự đoạn trừ các ác thú, bắt đầu bằng câu ‘‘nên có tâm được bảo vệ’’.
Kokāliko hītiādi nidānaniddeso.
The phrase “for Kokāliko” and so on is a statement of the cause.
Kokāliko hītiādi là phần trình bày nguyên nhân.
Tattha hi-saddo kāraṇe.
Here, the word hi is for a reason.
Trong đó, từ hi có nghĩa là nguyên nhân.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmā kokāliko (saṃ. ni. 1.181; a. ni. 10.89; su. ni. kokālikasutta) arakkhitacittatāya aggasāvakesu cittaṃ padosetvā padumanirayaṃ upapanno, tasmā duggatiyo jahitukāmo rakkhitacitto assāti bhagavā satiārakkhena cetasā samannāgato sabbā duggatiyo jahatīti attho.
This is what is meant: Because Kokāliko, due to having an unguarded mind, defiled his mind towards the chief disciples and was reborn in the Paduma hell, therefore, one who desires to abandon bad destinations should have a guarded mind—this is the meaning: the Blessed One, endowed with a mind protected by mindfulness, abandons all bad destinations.
Điều này có nghĩa là: Bởi vì Kokāliko, do tâm không được bảo vệ, đã làm ô nhiễm tâm đối với các vị Đại Thanh Văn và tái sinh vào địa ngục Paduma, cho nên Đức Thế Tôn muốn nói rằng người nào muốn đoạn trừ các ác thú thì nên có tâm được bảo vệ, và Đức Thế Tôn, với tâm được trang bị sự bảo vệ bằng chánh niệm, đã đoạn trừ tất cả các ác thú.
Suttamhi vuttaṃ ‘‘satiyā cittaṃ rakkhitabba’’nti desanānusandhidassanaṃ.
The statement “It is said in the Sutta that the mind should be guarded by mindfulness” shows the continuity of the teaching.
Trong kinh đã nói ‘‘nên bảo vệ tâm bằng chánh niệm’’ là sự trình bày về sự liên tục của giáo pháp.
69. Nekkhammasaṅkappabahulo kasiṇavasena mettādivasena vā laddhāya cittekaggatāsaṅkhātāya cittamañjūsāya cittaṃ ṭhapetvā samādhiṃyeva vā yathāladdhaṃ saṃkilesato rakkhitacitto nāma hotīti vuttaṃ – ‘‘tasmā rakkhitacittassa sammāsaṅkappagocaroti ayaṃ samatho’’ti.
It is said that a person abundant in thoughts of renunciation, having placed the mind in the casket of the mind, which is concentration attained through kasiṇa or mettā and so on, or having guarded the concentration itself, as it was attained, from defilements, is called one with a guarded mind— “Therefore, this is samatha for one with a guarded mind, whose domain is right intention.”
69. Người có nhiều Tầm xuất ly (nekkhammasaṅkappo) được gọi là người có tâm được bảo vệ, bằng cách đặt tâm vào ‘‘hộp tâm’’ tức là sự nhất tâm (cittekaggatā) đã đạt được nhờ kasiṇa hoặc nhờ từ bi v.v…, hoặc chỉ bảo vệ định đã đạt được khỏi các phiền não, như đã nói: ‘‘Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ, chánh tư duy là đối tượng của định (samatha) này’’.
Paññāpadhānā vipassanāti āha – ‘‘sammādiṭṭhipurekkhāroti ayaṃ vipassanā’’ti.
Vipassanā has wisdom as its primary factor, so it is said— “Right view as the forerunner—this is vipassanā.”
Quán (vipassanā) lấy tuệ (paññā) làm chính, nên nói: ‘‘Chánh kiến là tiên phong, đây là quán’’.
Ariyamaggena dukkhasacce pariññāte udayabbayadassanaṃ matthakappattaṃ nāma hotīti vuttaṃ – ‘‘ñatvāna udayabbayanti dukkhapariññā’’ti.
When the truth of suffering is fully understood through the noble path, the seeing of rise and fall is said to have reached its culmination— “Having known rise and fall—this is the full understanding of suffering.”
Khi khổ đế được thấu hiểu bằng Thánh đạo, sự thấy biết về sinh diệt đạt đến đỉnh cao, như đã nói: ‘‘Biết về sinh diệt là sự thấu hiểu khổ đế’’.
‘‘Yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti hi maggañāṇassa pavattidassanāti.
For indeed, “whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease” is the seeing of the arising and passing away of the knowledge of the path.
Thật vậy, ‘‘Bất cứ pháp nào có tính chất sinh khởi, tất cả pháp ấy đều có tính chất diệt tận’’ là sự trình bày về sự vận hành của đạo trí.
Imāni cattāri saccānīti catusaccadhammavasena āvaṭṭanaṃ niṭṭhapeti.
By “these four noble truths,” the revolving is concluded in terms of the four noble truths.
Bằng bốn Thánh đế này, sự luân chuyển được kết thúc theo phương diện các pháp Tứ Thánh đế.
Tattha purimena saccadvayaṭṭhapanena visabhāgadhammavasena, pacchimena sabhāgadhammavasena āvaṭṭananti daṭṭhabbaṃ.
Here, it should be understood that the revolving is in terms of dissimilar phenomena by the establishment of the first two truths, and in terms of similar phenomena by the latter two.
Trong đó, cần hiểu rằng sự luân chuyển là do các pháp bất đồng loại theo cách thiết lập hai đế trước, và do các pháp đồng loại theo cách thiết lập hai đế sau.
70. Kusalapakkho kusalapakkhena niddisitabboti rakkhitacittassāti satisaṃvaro, so chabbidho dvāravasena cakkhudvārasaṃvaro yāva manodvārasaṃvaroti.
The wholesome side should be described with the wholesome side. The guarding of mindfulness for “one with a guarded mind” is sixfold according to the doors: eye-door restraint up to mind-door restraint.
70. Phần thiện pháp nên được trình bày bằng phần thiện pháp: rakkhitacittassa (người có tâm được bảo vệ) là sự chế ngự bằng chánh niệm (sati-saṃvara), có sáu loại theo sáu căn môn, từ chế ngự nhãn môn cho đến chế ngự ý môn.
Sammāsaṅkappo tividho – nekkhammasaṅkappo, abyāpādasaṅkappo, avihiṃsāsaṅkappoti.
Right intention is threefold: intention of renunciation, intention of non-ill-will, intention of non-harming.
Chánh tư duy có ba loại: tư duy xuất ly (nekkhammasaṅkappo), tư duy vô sân (abyāpādasaṅkappo), tư duy vô hại (avihiṃsāsaṅkappo).
Sammādiṭṭhi aṭṭhavidhā dukkhe ñāṇaṃ…pe… idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu ñāṇanti.
Right view is eightfold: knowledge in suffering… and so on… knowledge in phenomena arisen from dependent origination due to this conditionality.
Chánh kiến có tám loại: trí về khổ… cho đến trí về các pháp duyên khởi do y duyên này.
Udayabbayañāṇaṃ paññāsavidhaṃ avijjāsamudayā rūpasamudayo…pe… vipariṇāmalakkhaṇaṃ passantopi viññāṇakkhandhassa vayaṃ passati.
The knowledge of rise and fall is fiftyfold: from the arising of ignorance, the arising of form… and so on… even seeing the characteristic of change, one sees the passing away of the aggregate of consciousness.
Trí về sinh diệt có năm mươi loại: do vô minh sinh khởi mà sắc sinh khởi… cho đến dù thấy tướng biến hoại cũng thấy sự diệt tận của uẩn thức.
Thinamiddhābhibhavanaṃ catubbidhaṃ catumaggavasena.
Overcoming sloth and torpor is fourfold according to the four paths.
Sự chế ngự hôn trầm thụy miên có bốn loại theo bốn đạo.
Tattha satisaṃvaro lokiyalokuttaravasena duvidho.
Among these, the guarding of mindfulness is twofold: mundane and supramundane.
Trong đó, sự chế ngự bằng chánh niệm có hai loại theo phương diện thế gian và siêu thế.
Tesu lokiyo kāmāvacarova, lokuttaro dassanabhāvanābhedato duvidho.
Of these, the mundane is only of the sensuous sphere, and the supramundane is twofold, divided into seeing and developing.
Trong hai loại đó, loại thế gian chỉ thuộc cõi Dục giới, loại siêu thế có hai loại theo sự phân biệt thấy (dassana) và tu (bhāvanā).
Ekameko cettha catusatipaṭṭhānabhedato catubbidho.
Each of these is fourfold, divided by the four foundations of mindfulness.
Mỗi loại trong số này lại có bốn loại theo sự phân biệt Tứ Niệm Xứ.
Esa nayo sammāsaṅkappādīsupi.
This method also applies to right intention and so on.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho chánh tư duy v.v…
Ayaṃ pana viseso – sammāsaṅkappo paṭhamajjhānavasena rūpāvacarotipi nīharitabbo.
This is the distinction: right intention should also be extracted as being of the fine-material sphere by way of the first jhāna.
Tuy nhiên, đây là điểm đặc biệt: chánh tư duy cũng nên được rút ra là thuộc sắc giới theo phương diện thiền thứ nhất.
Padaṭṭhānavibhāgo padaṭṭhānahārasampāte vuttanayena vattabbo.
The division of proximate causes should be stated in the manner described in the section on the arrangement of proximate causes.
Sự phân loại padaṭṭhāna (cận nhân) nên được trình bày theo cách đã nói trong phần phối hợp của phương pháp Padaṭṭhāna.
Akusalapakkhe asaṃvaro cakkhuasaṃvaro…pe… kāyaasaṃvaro, copanakāyaasaṃvaro, vācāasaṃvaro, manoasaṃvaroti aṭṭhavidho.
In the unwholesome side, lack of restraint is eightfold: eye-restraint… and so on… bodily restraint, impulsive bodily restraint, verbal restraint, mental restraint.
Trong phần bất thiện pháp, sự không chế ngự (asaṃvara) có tám loại: không chế ngự nhãn căn… cho đến không chế ngự thân, không chế ngự thân có ý đồ, không chế ngự khẩu, không chế ngự ý.
Micchāsaṅkappo kāmavitakkādivasena tividho.
Wrong intention is threefold by way of sensual thoughts and so on.
Tà tư duy có ba loại theo tư duy dục v.v…
Aññāṇaṃ ‘‘dukkhe aññāṇa’’ntiādinā aṭṭhavidhā vibhattaṃ.
Ignorance is divided into eight kinds, beginning with “ignorance in suffering.”
Vô minh được phân loại thành tám loại, bắt đầu bằng ‘‘vô minh về khổ’’.
Sammādiṭṭhipaṭipakkhato micchādiṭṭhi dvāsaṭṭhividhena veditabbā.
Wrong view should be understood as sixty-two kinds, as it is the opposite of right view.
Tà kiến, đối lập với chánh kiến, nên được hiểu là có sáu mươi hai loại.
Thinamiddhaṃ uppattibhūmito pañcavidhanti evaṃ akusalapakkhe vibhatti veditabbā.
Sloth and torpor are fivefold by way of the plane of origination; thus, the analysis in the unwholesome side should be understood.
Hôn trầm thụy miên có năm loại theo cõi sinh khởi; như vậy, sự phân loại trong phần bất thiện pháp nên được hiểu.
71. Parivattanahāre āvaṭṭahāre vuttanayena samathavipassanāniddhāraṇaṃ akatvā ‘‘samathavipassanāya bhāvitāyā’’ti āha.
71. In the Parivattana-hāra, without extracting samatha and vipassanā in the manner stated in the Āvaṭṭa-hāra, it is said: "by the cultivation of samatha-vipassanā."
71. Trong phương pháp Parivattana, thay vì xác định định (samatha) và quán (vipassanā) theo cách đã nói trong phương pháp Āvaṭṭa, Ngài nói: ‘‘khi định và quán được tu tập’’.
Lokiyā cettha samathavipassanā daṭṭhabbā.
Herein, mundane samatha-vipassanā should be understood.
Ở đây, định và quán thuộc thế gian nên được hiểu.
Paṭipakkhenāti ‘‘arakkhitena cittenā’’ti gāthāya paṭipakkhenāti adhippāyo.
The meaning of paṭipakkhena (by the opposite) is "by the opposite of the verse 'by an unguarded mind'."
Paṭipakkhenāti có nghĩa là đối lập với bài kệ ‘‘arakkhitena cittenā’’ (với tâm không được bảo vệ).
Atha vā vibhattihāre niddiṭṭhassa akusalapakkhassa paṭipakkhenāti attho.
Or, it means by the opposite of the unwholesome side indicated in the Vibhatti-hāra.
Hoặc có nghĩa là đối lập với phần bất thiện pháp đã được trình bày trong phương pháp Vibhatti.
72. ‘‘Mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho manoviññāṇadhātū’’ti (dha. sa. 6) ca cittassa vevacanaṃ.
72. "Mānasa, hadaya, paṇḍara, viññāṇa, viññāṇakkhandha, manoviññāṇadhātu" are synonyms for citta.
72. ‘‘Mānasaṃ, hadayaṃ, paṇḍaraṃ, viññāṇaṃ, viññāṇakkhandho, manoviññāṇadhātu’’ cũng là các từ đồng nghĩa của citta (tâm).
‘‘Takko vitakko saṅkappo appanā byappanā cetaso abhiniropanā’’ti ca sammāsaṅkappassa.
"Takka, vitakka, saṅkappa, appanā, byappanā, cetaso abhiniropanā" are synonyms for sammāsaṅkappa.
‘‘Takko, vitakko, saṅkappo, appanā, byappanā, cetaso abhiniropanā’’ cũng là các từ đồng nghĩa của sammāsaṅkappo (chánh tư duy).
‘‘Paññā pajānanā vicayo pavicayo’’tiādinā (dha. sa. 16) sammādiṭṭhiyā.
"Paññā, pajānanā, vicaya, pavicaya" and so on are synonyms for sammādiṭṭhi.
‘‘Paññā, pajānanā, vicayo, pavicayo’’ v.v… là các từ đồng nghĩa của sammādiṭṭhi (chánh kiến).
‘‘Thinaṃ thiyanā thiyitattaṃ cittassa akallatā akammaññatā onāho parināho antosaṅkoco’’ti thinassa.
"Thina, thiyanā, thiyitatta, cittassa akallatā, akammaññatā, onāha, parināha, antosaṅkoca" are synonyms for thina.
‘‘Thinaṃ, thiyanā, thiyitattaṃ, cittassa akallatā, akammaññatā, onāho, parināho, antosaṅkoco’’ là các từ đồng nghĩa của thina (hôn trầm).
‘‘Akallatā akammaññatā kāyālasiyaṃ supyaṃ supyanā supitatta’’nti (dha. sa. 1163) middhassa.
"Akallatā, akammaññatā, kāyālasiyaṃ, supyaṃ, supyanā, supitatta" are synonyms for middha.
‘‘Akallatā, akammaññatā, kāyālasiyaṃ, supyaṃ, supyanā, supitattaṃ’’ là các từ đồng nghĩa của middha (thụy miên).
‘‘Bhikkhako bhikkhū’’tiādinā (pārā. 45) bhikkhupadassa.
"Bhikkhaka, bhikkhu" and so on are synonyms for the term bhikkhu.
‘‘Bhikkhako, bhikkhū’’ v.v… là các từ đồng nghĩa của từ bhikkhu (tỳ khưu).
‘‘Duggati apāyo vinipāto vaṭṭadukkhaṃ saṃsāro’’tiādinā duggatiyā vevacanaṃ veditabbaṃ.
"Duggati, apāya, vinipāta, vaṭṭadukkha, saṃsāra" and so on are to be known as synonyms for duggati.
Các từ đồng nghĩa của duggati (ác thú) nên được hiểu là ‘‘duggati, apāyo, vinipāto, vaṭṭadukkhaṃ, saṃsāro’’ v.v…
76. Adhiṭṭhānahārasampāte sammādiṭṭhi nāma yaṃ dukkhe ñāṇantiādinā catusaccahetuhetusamuppannapaccayapaccayuppannasaṅkhātassa visayassa vasena vemattataṃ dassetvā puna yaṃ tattha tattha yathābhūtaṃ ñāṇadassananti pāḷipāḷiatthānaṃ avasiṭṭhavisayavaseneva vemattataṃ dīpeti.
76. In the Adhiṭṭhāna-hāra-sampāta, after showing the diversity of sammādiṭṭhi as "the knowledge of suffering" and so on, based on the object consisting of the Four Noble Truths, causes, things arisen from causes, conditions, and conditioned things, it then illustrates the diversity based on the remaining objects of the Pāḷi and Pāḷi meanings, saying: "the knowledge and vision of things as they really are in each case."
76. Trong phần phối hợp của phương pháp Adhiṭṭhāna, sau khi trình bày sự khác biệt của đối tượng (visaya) bao gồm Tứ Thánh đế, nguyên nhân, các pháp sinh khởi từ nguyên nhân, duyên và các pháp sinh khởi từ duyên, bắt đầu bằng ‘‘chánh kiến là trí về khổ’’, Ngài lại trình bày sự khác biệt theo phương diện đối tượng còn lại của ý nghĩa các từ Pali, đó là ‘‘trí và thấy biết đúng như thật về từng pháp ở đó’’.
Tattha yaṃ saccāgamananti yaṃ saccato aviparītato visayassa āgamanaṃ, adhigamoti attho.
Therein, "yaṃ saccāgamanaṃ" means the attainment of the object by truly, unfailingly knowing it.
Trong đó, yaṃ saccāgamana có nghĩa là sự đạt được đối tượng một cách chân thật, không sai lệch.
‘‘Yaṃ paccāgamana’’ntipi pāṭho, tassa yaṃ paṭipāṭivisayassa āgamanaṃ, taṃtaṃvisayādhigamoti attho.
There is also the reading "yaṃ paccāgamanaṃ"; its meaning is the attainment of each respective object, the knowledge of each particular object.
Cũng có bản đọc là ‘‘yaṃ paccāgamana’’, có nghĩa là sự đạt được từng đối tượng riêng biệt.
Sesamettha parikkhārasamāropanahārasampātesu yaṃ vattabbaṃ, taṃ pubbe vuttanayattā uttānameva.
The rest that should be stated here and in the Parikkhārasamāropaṇa-hāra-sampātas is evident, as it has been explained earlier.
Phần còn lại cần nói ở đây và trong các phương pháp phối hợp Parikkhārasamāropa là rõ ràng vì đã được trình bày theo cách đã nói trước đây.
Tattha katamo desanāhārasampāto?
What is the Desanā-hāra-sampāta here?
Trong đó, phương pháp desanā-hāra-sampāta là gì?
Manopubbaṅgamā dhammā ti manoti khandhavavatthānena viññāṇakkhandhaṃ deseti.
In "Manopubbaṅgamā dhammā", by "mano" (mind), it teaches the viññāṇakkhandha by way of classifying aggregates.
Trong câu “Manopubbaṅgamā dhammā” (Các pháp do ý dẫn đầu), từ mano (ý) được thuyết giảng như viññāṇakkhandha (thức uẩn) theo sự phân loại các khandha (uẩn).
Āyatanavavatthānena manāyatanaṃ, dhātuvavatthānena viññāṇadhātuṃ, indriyavavatthānena manindriyaṃ.
By way of classifying sense bases, it indicates the manāyatana; by way of classifying elements, the viññāṇadhātu; by way of classifying faculties, the manindriya.
Theo sự phân loại các āyatana (xứ) là manāyatana (ý xứ), theo sự phân loại các dhātu (giới) là viññāṇadhātu (thức giới), theo sự phân loại các indriya (căn) là manindriya (ý căn).
Katame dhammā pubbaṅgamā?
Which mental states precede?
Những pháp nào là do ý dẫn đầu?
Cha dhammā pubbaṅgamā, kusalānaṃ kusalamūlāni, akusalānaṃ akusalamūlāni, sādhipatikānaṃ adhipati, sabbacittuppādānaṃ indriyāni.
Six mental states precede: wholesome roots precede wholesome states, unwholesome roots precede unwholesome states, dominants precede states with dominants, and faculties precede all cittuppādas.
Sáu pháp là do ý dẫn đầu: các căn lành là căn lành của các pháp lành, các căn bất thiện là căn bất thiện của các pháp bất thiện, các adhipati (quyết định) là quyết định của các pháp có quyết định, các indriya (căn) là căn của tất cả các tâm khởi.
Api ca imasmiṃ sutte mano adhippeto.
Moreover, in this Sutta, "mind" is intended.
Hơn nữa, trong bài kinh này, mano (ý) được đề cập.
Yathā balaggassa rājā pubbaṅgamo, evamevaṃ dhammānaṃ mano pubbaṅgamo.
Just as a king is the leader of an army, so too is mind the leader of mental states.
Như nhà vua là người dẫn đầu của đạo quân, cũng vậy, mano là người dẫn đầu của các pháp.
Tattha tividhena mano pubbaṅgamo nekkhammachandena abyāpādachandena avihiṃsāchandena.
Therein, mind is a leader in three ways: by the desire for renunciation (nekkhammachanda), by the desire for non-ill-will (abyāpādachanda), and by the desire for non-harming (avihiṃsāchanda).
Trong đó, mano là người dẫn đầu theo ba cách: với nekkhamma-chanda (dục ly dục), với abyāpāda-chanda (dục không sân), với avihiṃsā-chanda (dục không hại).
Tattha alobhassa nekkhammachandena manopubbaṅgamaṃ, adosassa abyāpādachandena manopubbaṅgamaṃ, amohassa avihiṃsāchandena manopubbaṅgamaṃ.
Therein, for non-greed (alobha), mind is a leader by the desire for renunciation; for non-hatred (adosa), mind is a leader by the desire for non-ill-will; for non-delusion (amoha), mind is a leader by the desire for non-harming.
Trong đó, đối với alobha (vô tham), mano là người dẫn đầu với nekkhamma-chanda; đối với adosa (vô sân), mano là người dẫn đầu với abyāpāda-chanda; đối với amoha (vô si), mano là người dẫn đầu với avihiṃsā-chanda.
Manoseṭṭhāti mano tesaṃ dhammānaṃ seṭṭhaṃ visiṭṭhaṃ uttamaṃ pavaraṃ mūlaṃ pamukhaṃ pāmokkhaṃ, tena vuccati ‘‘manoseṭṭhā’’ti.
Manoseṭṭhā means that mind is the chief, excellent, supreme, foremost, root, leader, and principal of those dhammas. Therefore, it is called "manoseṭṭhā."
Manoseṭṭhā (ý là chủ) có nghĩa là ý là tối thượng, đặc biệt, cao tột, ưu việt, căn bản, đứng đầu, lãnh đạo của các pháp đó. Vì vậy, được gọi là “manoseṭṭhā”.
Manomayāti manena katā, manena nimmitā, manena nibbattā, mano tesaṃ paccayo, tena vuccati ‘‘manomayā’’ti.
Manomayā means made by the mind, created by the mind, produced by the mind; mind is their condition. Therefore, it is called "manomayā."
Manomayā (ý tạo tác) có nghĩa là được tạo ra bởi ý, được tạo dựng bởi ý, được sinh khởi bởi ý, ý là duyên của chúng. Vì vậy, được gọi là “manomayā”.
Te pana dhammā chandasamudānitā anāvilasaṅkappasamuṭṭhānā phassasamodhānā vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho.
These dhammas, however, are born of aspiration, arisen from unblemished thoughts, and united with contact: the feeling aggregate, the perception aggregate, and the volitional formations aggregate.
Những pháp đó là vedanākkhandha (thọ uẩn), saññākkhandha (tưởng uẩn), saṅkhārakkhandha (hành uẩn), được tập hợp bởi chanda (dục), khởi lên từ những saṅkappa (tư duy) không ô nhiễm, và được tập hợp bởi phassa (xúc).
Manasā ce pasannenāti yā saddhā saddahanā okappanā abhippasādo.
Manasā ce pasannenā means that faith, conviction, acceptance, and profound confidence.
Manasā ce pasannena (Nếu với ý thanh tịnh) là saddhā (tín) – sự tin tưởng, sự chấp nhận, sự tịnh tín.
Iti iminā pasādena upeto samupeto upagato samupagato sampanno samannāgato, tena vuccati ‘‘pasannenā’’ti idaṃ manokammaṃ.
Thus, endowed, well-endowed, attained, well-attained, accomplished, and possessed of this confidence, it is called "pasannenā"—this is mental kamma.
Như vậy, người nào đầy đủ, hoàn toàn đầy đủ, đạt được, hoàn toàn đạt được, thành tựu, đầy đủ với sự tịnh tín này, thì được gọi là “pasannena” (với ý thanh tịnh). Đây là manokamma (ý nghiệp).
Bhāsati vāti vacīkammaṃ.
Bhāsati vā means verbal kamma.
Bhāsati vā (hay nói năng) là vacīkamma (khẩu nghiệp).
Karoti vāti kāyakammaṃ.
Karoti vā means bodily kamma.
Karoti vā (hay hành động) là kāyakamma (thân nghiệp).
Iti dasakusalakammapathā dassitā.
Thus, the ten wholesome courses of action are shown.
Như vậy, mười kusala-kammapatha (đạo nghiệp lành) đã được chỉ rõ.
Idhassu puriso appahīnānusayo saṃyojaniyesu dhammesu assādaṃ anupassati, so saṃyojaniyesu dhammesu assādaṃ anupassanto yathādiṭṭhaṃ yathāsutaṃ sampattibhavaṃ pattheti.
Here, a person whose underlying tendencies are not abandoned perceives gratification in things that lead to fetters. Perceiving gratification in things that lead to fetters, he longs for a prosperous existence as seen or as heard.
Ở đây, một người chưa đoạn trừ các anusaya (tùy miên), quán thấy sự vị ngọt trong các pháp thuộc về saṃyojana (kiết sử). Khi quán thấy sự vị ngọt trong các pháp thuộc về kiết sử, người ấy mong cầu một đời sống sung túc như đã thấy, đã nghe.
Iccassa avijjā ca bhavataṇhā ca anubaddhā honti, so yathādiṭṭhaṃ yathāsutaṃ sampattibhavaṃ patthento pasādanīyavatthusmiṃ cittaṃ pasādeti saddahati okappeti.
Thus, ignorance and craving for existence are bound to him. Longing for a prosperous existence as seen or as heard, he purifies his mind in an object worthy of confidence, he has faith, he accepts.
Do đó, avijjā (vô minh) và bhavataṇhā (ái hữu) của người ấy được tiếp nối. Người ấy, khi mong cầu một đời sống sung túc như đã thấy, đã nghe, làm cho tâm mình thanh tịnh và tin tưởng vào đối tượng đáng tịnh tín.
So pasannacitto tividhaṃ puññakiriyavatthuṃ anutiṭṭhati dānamayaṃ sīlamayaṃ bhāvanāmayaṃ kāyena vācāya manasā.
With a confident mind, he practices the three bases of meritorious action: generosity, morality, and meditation, through body, speech, and mind.
Với tâm thanh tịnh, người ấy thực hành ba loại puññakiriyavatthu (cơ sở tạo phước): dānamaya (bố thí), sīlamaya (trì giới), bhāvanāmaya (tu tập), bằng thân, lời và ý.
So tassa vipākaṃ paccanubhoti diṭṭheva dhamme upapajje vā aparāpare vā pariyāye.
He experiences the result of that in this very life, or in the next existence, or in subsequent existences.
Người ấy sẽ kinh nghiệm quả báo của việc đó ngay trong hiện tại, hoặc trong đời kế tiếp, hoặc trong những đời sau nữa.
Iti kho panassa avijjāpaccayā saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ, saḷāyatanapaccayā sukhavedanīyo phasso, phassapaccayā vedanāti evaṃ santaṃ taṃ sukhamanveti.
Thus, from ignorance as condition, volitional formations; from volitional formations as condition, consciousness; from consciousness as condition, name-and-form; from name-and-form as condition, the six sense bases; from the six sense bases as condition, contact leading to pleasant feeling; from contact as condition, feeling. When this is so, happiness follows that person.
Như vậy, do duyên vô minh mà có các hành, do duyên các hành mà có thức, do duyên thức mà có danh sắc, do duyên danh sắc mà có sáu xứ, do duyên sáu xứ mà có xúc cảm thọ lạc, do duyên xúc mà có thọ. Khi điều đó xảy ra như vậy, hạnh phúc theo liền người ấy.
Tassevaṃ vedanāya aparāparaṃ parivattamānāya uppajjati taṇhā.
As feeling continues to recur for him, craving arises.
Khi thọ của người ấy cứ xoay vần liên tục như vậy, taṇhā (ái) phát sinh.
Taṇhāpaccayā upādānaṃ…pe… samudayo hotīti.
From craving as condition, clinging... and so on... there is the origin.
Do duyên ái mà có upādāna (thủ)… v.v… sự tập khởi xảy ra.
Tattha yaṃ mano, ye ca manopubbaṅgamā dhammā, yañca sukhaṃ, ime vuccanti pañcakkhandhā, te dukkhasaccaṃ.
Therein, that which is mind, and those dhammas that are mind-preceded, and that which is happiness—these are called the five aggregates. They are the Truth of Suffering.
Trong đó, ý, các pháp do ý dẫn đầu, và hạnh phúc – những điều này được gọi là năm uẩn, chúng là Khổ đế.
Tesaṃ purimakāraṇabhūtā avijjā bhavataṇhā ca samudayasaccaṃ.
Ignorance and craving for existence, which are the preceding causes of these, are the Truth of the Origin.
Vô minh và ái hữu, những nguyên nhân trước đó của chúng, là Tập đế.
Tesaṃ pariññāya pahānāya bhagavā dhammaṃ deseti, dukkhassa pariññāya samudayassa pahānāya.
The Blessed One teaches the Dhamma for the full understanding and abandonment of these—for the full understanding of suffering and the abandonment of its origin.
Vì sự liễu tri chúng và sự đoạn trừ chúng mà Đức Thế Tôn thuyết giảng Pháp, vì sự liễu tri Khổ và sự đoạn trừ Tập.
Yena parijānāti, yena pajahati, ayaṃ maggo.
That by which one fully understands, that by which one abandons, this is the Path.
Con đường mà nhờ đó người ta liễu tri và đoạn trừ, đó là Đạo.
Yattha ca maggo pavattati, ayaṃ nirodho.
And that in which the Path operates, this is Cessation.
Và nơi mà con đường đó vận hành, đó là Diệt.
Imāni cattāri saccāni evaṃ āyatanadhātuindriyamukhenāpi niddhāretabbāni.
These four Noble Truths should also be explained through the aspect of āyatana, dhātu, and indriya.
Bốn chân lý này cũng cần được xác định theo phương diện āyatana (xứ), dhātu (giới), và indriya (căn).
Tattha samudayena assādo, dukkhena ādīnavo, magganirodhehi nissaraṇaṃ, sukhassa anvayo phalaṃ, manasā pasannena kāyavacīsamīhā upāyo, manopubbaṅgamattā dhammānaṃ attano sukhakāmena pasannena manasā vacīkammaṃ kāyakammañca pavattetabbanti ayaṃ bhagavato āṇatti.
Therein, gratification is in the origin; danger is in suffering; escape is through the path and cessation; the consequence of happiness is the fruit; effort through body and speech with a confident mind is the means; because dhammas are mind-preceded, one who desires one's own happiness should engage in verbal kamma and bodily kamma with a confident mind—this is the instruction of the Blessed One.
Trong đó, có sự vị ngọt trong Tập, có sự nguy hiểm trong Khổ, có sự thoát ly nhờ Đạo và Diệt, sự theo liền của hạnh phúc là quả, sự cố gắng thân và khẩu với ý thanh tịnh là phương tiện. Bởi vì các pháp do ý dẫn đầu, người mong muốn hạnh phúc cho bản thân cần phải thực hiện khẩu nghiệp và thân nghiệp với ý thanh tịnh – đây là lời dạy của Đức Thế Tôn.
Ayaṃ desanāhārasampāto.
This is the collection of expositional methods.
Đây là phương pháp desanā-hāra-sampāta.
Tattha katamo vicayahārasampāto?
What is the collection of analytical methods there?
Trong đó, phương pháp vicaya-hāra-sampāta là gì?
Mananato ārammaṇavijānanato mano.
Mano (mind) means knowing the object by thinking.
Mano (ý) là do nhận thức, do nhận biết đối tượng.
Mananalakkhaṇe sampayuttesu ādhipaccakaraṇato pubbaṅgamo īhābhāvato nissattanijjīvaṭṭhena dhammā.
"Mind-preceded" means being foremost due to its predominance among concomitant phenomena in the characteristic of thinking. Dhammā means non-being and non-living in the sense of not striving.
Ý là người dẫn đầu do có sự thống trị trong các pháp tương ưng với đặc tính nhận thức; các dhammā (pháp) là do không có sự cố gắng, và theo nghĩa không có chúng sinh, không có sinh vật.
Gāmesu gāmaṇi viya padhānaṭṭhena mano seṭṭho etesanti manoseṭṭhā.
Manoseṭṭhā means that mind is chief among these (dhammas) in the sense of being prominent, like a village headman in villages.
Manoseṭṭhā (ý là chủ) là ý là tối thượng của các pháp đó, giống như người đứng đầu trong các làng.
Sahajātādipaccayabhūtena manasā nibbattāti manomayā.
Manomayā means produced by the mind, which is a condition such as conascence.
Manomayā (ý tạo tác) là được sinh ra bởi ý, do ý là duyên sahajāta (câu sinh) v.v…
Akālussiyato, ārammaṇassa okappanato ca pasannena vacīviññattivipphārato tathā sādiyanato ca bhāsati.
Bhāsati (speaks) is said due to freedom from impurity, due to the acceptance of the object, and due to the manifestation of verbal intimation and the approval of such (action).
Bhāsati (nói năng) là do không có sự ô nhiễm, do chấp nhận đối tượng, và do sự biểu hiện của khẩu ý biểu, và do sự chấp nhận như vậy.
Copanakāyavipphārato tathā sādiyanato ca karoti.
Karoti (acts) is said due to the manifestation of agitated bodily action and the approval of such (speech).
Karoti (hành động) là do sự biểu hiện của thân ý biểu, và do sự chấp nhận như vậy.
Tathā pasutattā anaññattā ca ‘‘tato’’ti vuttaṃ.
"Tato" is said due to having been accumulated in that way and due to being non-different.
“Tato” (Do đó) được nói là do sự phát sinh như vậy và không khác.
Sukhanato sātabhāvato iṭṭhabhāvato ca ‘‘sukha’’nti vuttaṃ.
"Sukhaṃ" (happiness) is said due to its pleasantness, its agreeable nature, and its desirable nature.
“Sukhaṃ” (hạnh phúc) được nói là do tính chất an lạc, tính chất dễ chịu và tính chất đáng mong muốn.
Katūpacitattā avipakkavipākattā ca ‘‘anvetī’’ti vuttaṃ.
"Anveti" (follows) is said due to having been performed and accumulated, and due to the result not yet having ripened.
“Anveti” (theo liền) được nói là do đã được làm và tích lũy, và do quả báo chưa chín.
Kāraṇāyattavuttito asaṅkantito ca ‘‘chāyāva anapāyinī’’ti vuttaṃ.
It is said, "like a shadow, it does not depart," because its existence is dependent on a cause and it does not transfer from one's own continuum.
“Chāyāva anapāyinī” (như bóng không rời hình) được nói là do sự tồn tại phụ thuộc vào nguyên nhân và không di chuyển.
Ayaṃ anupadavicayato vicayahārasampāto.
This is the Vicayahāra-sampāta, arrived at by analyzing according to the sequence of words.
Đây là phương pháp vicaya-hāra-sampāta theo sự phân tích từng từ.
Tattha katamo yuttihārasampāto?
Among those, what is the Yuttihāra-sampāta?
Trong đó, phương pháp yutti-hāra-sampāta là gì?
Manassa dhammānaṃ ādhipaccayogato pubbaṅgamatā yujjati.
The mind's state of being a forerunner is fitting, due to its being the chief of mental phenomena.
Tính chất dẫn đầu của ý đối với các pháp là hợp lý do sự liên kết với quyền thống trị của ý.
Tato eva tesaṃ manassa anuvattanato dhammānaṃ manoseṭṭhatā yujjati.
For that very reason, the mind's supremacy over these mental phenomena is fitting, as they follow the mind.
Từ đó, tính chất ý là chủ của các pháp là hợp lý do chúng tuân theo ý.
Sahajātādipaccayavasena manasā nibbattattā dhammānaṃ manomayatā yujjati.
The mind-made nature of mental phenomena is fitting, as they arise with the mind through the condition of conascence and so forth.
Tính chất ý tạo tác của các pháp là hợp lý do chúng được sinh ra bởi ý theo duyên sahajāta (câu sinh) v.v…
Manasā pasannena samuṭṭhānānaṃ kāyavacīkammānaṃ kusalabhāvo yujjati.
The wholesome nature of bodily and verbal actions, which arise from a purified mind, is fitting.
Tính chất thiện lành của các thân và khẩu nghiệp khởi lên từ ý thanh tịnh là hợp lý.
Yena kusalakammaṃ upacitaṃ, taṃ chāyā viya sukhaṃ anvetīti yujjati.
It is fitting that happiness follows one who has accumulated wholesome kamma, just like a shadow.
Việc hạnh phúc theo liền người đã tích lũy nghiệp lành như bóng là hợp lý.
Ayaṃ yuttihārasampāto.
This is the Yuttihāra-sampāta.
Đây là phương pháp yutti-hāra-sampāta.
Tattha katamo padaṭṭhāno hārasampāto?
Among those, what is the Padaṭṭhāna-hāra-sampāta?
Trong đó, phương pháp padaṭṭhāna-hāra-sampāta là gì?
Mano manopavicārānaṃ padaṭṭhānaṃ.
Mind is the proximate cause of the mind's investigations.
Ý là padaṭṭhāna (căn bản) của các manopavicāra (sự suy tư của ý).
Manopubbaṅgamā dhammā sabbassa kusalapakkhassa padaṭṭhānaṃ.
Mental phenomena led by the mind are the proximate cause of all wholesome aspects.
Các pháp do ý dẫn đầu là padaṭṭhāna của toàn bộ phần thiện.
‘‘Bhāsatī’’ti sammāvācā, ‘‘karotī’’ti sammākammanto, te sammāājīvassa padaṭṭhānaṃ.
By " speaks" is meant right speech; by "acts" is meant right action. These are the proximate cause of right livelihood.
“ Bhāsati” (nói năng) là sammāvācā (chánh ngữ), “karoti” (hành động) là sammākammanta (chánh nghiệp); chúng là padaṭṭhāna của sammāājīva (chánh mạng).
Sammāājīvo sammāvāyāmassa padaṭṭhānaṃ.
Right livelihood is the proximate cause of right effort.
Sammāājīva là padaṭṭhāna của sammāvāyāma (chánh tinh tấn).
Sammāvāyāmo sammāsatiyā padaṭṭhānaṃ.
Right effort is the proximate cause of right mindfulness.
Sammāvāyāma là padaṭṭhāna của sammāsati (chánh niệm).
Sammāsati sammāsamādhissa padaṭṭhānaṃ.
Right mindfulness is the proximate cause of right concentration.
Sammāsati là padaṭṭhāna của sammāsamādhi (chánh định).
‘‘Manasā pasannenā’’ti ettha pasādo saddhindriyaṃ, taṃ sīlassa padaṭṭhānaṃ.
In "with a purified mind," purification is the faculty of faith, which is the proximate cause of morality.
Trong câu “Manasā pasannena” (với ý thanh tịnh), sự thanh tịnh là saddhindriya (tín căn); nó là padaṭṭhāna của sīla (giới).
Sīlaṃ samādhissa padaṭṭhānaṃ.
Morality is the proximate cause of concentration.
Sīla là padaṭṭhāna của samādhi (định).
Samādhi paññāyāti yāva vimuttiñāṇadassanā yojetabbaṃ.
Concentration is the proximate cause of wisdom, and so on, to the knowledge and vision of liberation, should be applied.
Samādhi là padaṭṭhāna của paññā (tuệ). Cứ thế mà liên kết cho đến vimuttiñāṇadassana (tri kiến giải thoát).
Ayaṃ padaṭṭhānahārasampāto.
This is the Padaṭṭhāna-hāra-sampāta.
Đây là phương pháp padaṭṭhāna-hāra-sampāta.
Tattha katamo lakkhaṇo hārasampāto?
Among those, what is the Lakkhaṇa-hāra-sampāta?
Trong đó, phương pháp lakkhaṇa-hāra-sampāta là gì?
‘‘Manopubbaṅgamā dhammā’’ti manopubbaṅgamatāvacanena dhammānaṃ chandapubbaṅgamatāpi vīriyapubbaṅgamatāpi vīmaṃsāpubbaṅgamatāpi vuttā hoti ādhipateyyalakkhaṇena chandādīnaṃ manasā ekalakkhaṇattā.
In the phrase "mental phenomena are led by the mind," by stating that mental phenomena are led by the mind, it is also stated that they are led by desire, led by effort, and led by investigation, because desire and the others share the same characteristic of dominance with the mind.
Với câu nói ‘‘Các pháp do tâm dẫn đầu’’ (Manopubbaṅgamā dhammā), việc tâm là đấng dẫn đầu, cũng đã nói đến việc các pháp (dhammā) có ý muốn (chanda) dẫn đầu, có tinh tấn (vīriya) dẫn đầu, có tư duy (vīmaṃsā) dẫn đầu, bởi vì ý muốn và các pháp khác có cùng đặc tính là sự chủ tể (ādhipateyya) với tâm.
Tathā nesaṃ saddhādipubbaṅgamatāpi vuttā hoti indriyalakkhaṇena saddhādīnaṃ manasā ekalakkhaṇattā.
Similarly, it is also stated that they are led by faith and the others, because faith and the others share the same characteristic of faculty with the mind.
Tương tự, việc các pháp có niềm tin (saddhā) và các pháp khác dẫn đầu cũng được nói đến, bởi vì niềm tin và các pháp khác có cùng đặc tính là quyền năng (indriya) với tâm.
‘‘Manasā ce pasannenā’’ti yathā manassa pasādasamannāgamo taṃsamuṭṭhānānaṃ kāyavacīkammānaṃ anavajjabhāvalakkhaṇaṃ.
In "if with a purified mind," just as the mind's being endowed with purification is the characteristic of the blamelessness of bodily and verbal actions arising from it.
‘‘Nếu với tâm trong sạch’’ (Manasā ce pasannenā) – giống như sự thành tựu của tâm với sự trong sạch là đặc tính của sự vô tội lỗi của các nghiệp thân và khẩu phát sinh từ tâm đó.
Evaṃ cittassa satiādisamannāgamopi nesaṃ anavajjabhāvalakkhaṇaṃ yonisomanasikārasamuṭṭhānabhāvena ekalakkhaṇattā.
So too, the mind's being endowed with mindfulness and the others is the characteristic of their blamelessness, because they share the same characteristic of arising from proper attention.
Cũng vậy, sự thành tựu của tâm với chánh niệm (sati) và các pháp khác cũng là đặc tính của sự vô tội lỗi của chúng, bởi vì chúng có cùng đặc tính là phát sinh từ sự tác ý đúng đắn (yonisomanasikāra).
‘‘Sukhamanvetī’’ti sukhānugamanavacanena sukhassa paccayabhūtānaṃ manāpiyarūpādīnaṃ anugamo vutto hoti tesampi kammapaccayatāya ekalakkhaṇattāti.
In "happiness follows," by stating that happiness follows, it is implied that agreeable forms and the like, which are causes of happiness, also follow, because they too share the same characteristic of being conditioned by kamma.
‘‘Hạnh phúc theo sau’’ (Sukhamanvetī) – với lời nói về sự theo sau của hạnh phúc, cũng đã nói đến sự theo sau của các cảnh sắc khả ái (manāpiyarūpa) và các pháp khác là nhân của hạnh phúc, bởi vì chúng cũng có cùng đặc tính là do nghiệp làm duyên.
Ayaṃ lakkhaṇahārasampāto.
This is the Lakkhaṇa-hāra-sampāta.
Đây là sự tổng hợp của phương pháp đặc tính (lakkhaṇahāra).
Tattha katamo catubyūho hārasampāto?
Among those, what is the Catubyūha-hāra-sampāta?
Trong đó, sự tổng hợp của phương pháp bốn phần (catubyūha hārasampāto) là gì?
‘‘Manopubbaṅgamā’’tiādīsu ‘‘mano’’tiādīnaṃ padānaṃ nibbacanaṃ niruttaṃ, taṃ padatthaniddesavasena veditabbaṃ.
The etymology (nirutta) of words like "mind" in "mental phenomena are led by the mind" and so forth, should be understood in terms of the exposition of the meaning of the words.
Trong ‘‘Manopubbaṅgamā’’ và các từ khác, từ ‘‘mano’’ và các từ khác có sự giải thích (nibbacana) và ngữ nguyên (nirutta); điều đó cần được hiểu theo cách giải thích ý nghĩa của từ.
Padattho ca vuttanayena suviññeyyova.
And the meaning of the words is easily understood by the method already stated.
Và ý nghĩa của từ thì dễ hiểu theo cách đã nói.
Ye sukhena atthikā, tehi pasannena manasā kāyavacīmanokammāni pavattetabbānīti ayamettha bhagavato adhippāyo.
The Buddha's intention here is that those who desire happiness should perform bodily, verbal, and mental actions with a purified mind.
Ý định của Đức Thế Tôn ở đây là: những ai mong cầu hạnh phúc thì nên thực hiện các nghiệp thân, khẩu, ý với tâm trong sạch.
Puññakiriyāya aññesampi pubbaṅgamā hutvā tattha tesaṃ sammā upanetāro imissā desanāya nidānaṃ.
The origin of this discourse is those who, being forerunners in meritorious deeds, properly lead others in such deeds.
Nguyên nhân của bài thuyết giảng này là những người đã trở thành tiên phong trong việc làm công đức và hướng dẫn người khác một cách đúng đắn trong việc đó.
‘‘Chadvārādhipatī rājā (dha. pa. aṭṭha. 2.181 erakapattanāgarājavatthu), cittānuparivattino dhammā (dha. sa. dukamātikā 62; 1205-1206), cittassa ekadhammassa, sabbeva vasamanvagū’’ti (saṃ. ni. 1.62) evamādisamānayanena imissā desanāya saṃsandanā desanānusandhi.
The connection of this discourse (desanānusandhi) is its alignment with similar teachings, such as "the king, master of the six doors," "mental phenomena follow the mind," and "all things fall under the sway of the one phenomenon, the mind."
Sự liên kết của bài thuyết giảng này là sự tương ứng của bài thuyết giảng với những câu tương tự như ‘‘Vua sáu cửa’’ (Dhp.A. 2.181, Erākapattana-nāgarāja-vatthu), ‘‘Các pháp tùy thuộc vào tâm’’ (Dhs. dukamātikā 62; 1205-1206), ‘‘Tất cả đều nằm dưới quyền của một pháp là tâm’’ (Saṃ. Ni. 1.62).
Padānusandhiyo pana suviññeyyāvāti.
The connections between words (padānusandhi) are, however, easily understood.
Còn sự liên kết của các từ thì dễ hiểu.
Ayaṃ catubyūho hārasampāto.
This is the Catubyūha-hāra-sampāta.
Đây là sự tổng hợp của phương pháp bốn phần.
Tattha katamo āvaṭṭo hārasampāto?
Among those, what is the Āvaṭṭa-hāra-sampāta?
Trong đó, sự tổng hợp của phương pháp xoay vòng (āvaṭṭa hārasampāto) là gì?
‘‘Manopubbaṅgamā dhammā’’ti tattha yāni tīṇi kusalamūlāni, tāni aṭṭhannaṃ sammattānaṃ hetu.
In "mental phenomena are led by the mind," the three wholesome roots are the cause of the eight rightnesses.
Trong ‘‘Các pháp do tâm dẫn đầu’’ (Manopubbaṅgamā dhammā), ba căn lành (kusalamūla) là nhân của tám chánh (sammattā).
Ye sammattā, ayaṃ aṭṭhaṅgiko maggo.
These rightnesses constitute the Noble Eightfold Path.
Những gì là chánh thì đó là Bát Chánh Đạo.
Yaṃ manosahajanāmarūpaṃ, idaṃ dukkhaṃ.
The mind-conascent mind-and-matter is suffering.
Tâm và danh sắc (nāmarūpa) đồng sanh, đây là Khổ đế.
Asamucchinnā purimanipphannā avijjā bhavataṇhā, ayaṃ samudayo.
Unextirpated ignorance and craving for existence, which arose previously, are the origin.
Vô minh (avijjā) và ái hữu (bhavataṇhā) chưa được đoạn trừ, đã phát sinh trong kiếp trước, đây là Tập đế.
Yattha tesaṃ pahānaṃ, ayaṃ nirodhoti imāni cattāri saccāni.
The abandonment of these is cessation. These are the Four Noble Truths.
Nơi nào có sự đoạn trừ chúng, đó là Diệt đế – đây là bốn Thánh đế.
Ayaṃ āvaṭṭo hārasampāto.
This is the Āvaṭṭa-hāra-sampāta.
Đây là sự tổng hợp của phương pháp xoay vòng.
Tattha katamo vibhattihārasampāto?
Among those, what is the Vibhatti-hāra-sampāta?
Trong đó, sự tổng hợp của phương pháp phân tích (vibhatti hārasampāto) là gì?
‘‘Manopubbaṅgamā dhammā, manasā ce pasannena, tato naṃ sukhamanvetī’’ti nayidaṃ yathārutavasena gahetabbaṃ.
The statement "mental phenomena are led by the mind... happiness follows him" should not be taken literally.
‘‘Các pháp do tâm dẫn đầu, nếu với tâm trong sạch, thì hạnh phúc theo sau người ấy’’ – điều này không nên hiểu theo nghĩa đen.
Yo hi samaṇo vā brāhmaṇo vā pāṇātipātimhi micchādiṭṭhike micchāpaṭipanne sakaṃ cittaṃ pasādeti, pasannena ca cittena abhūtaguṇābhitthavanavasena bhāsati vā nipaccakāraṃ vāssa yaṃ karoti, na tato naṃ sukhamanveti.
For if any recluse or brahmin gladdens his mind towards one who is a killer of living beings, holds wrong view, and practices wrongly; and with a gladdened mind, either speaks by way of praising non-existent qualities or performs some act of reverence for him, happiness does not follow him from that.
Nếu một sa-môn hay Bà-la-môn nào đó làm cho tâm mình trong sạch đối với một kẻ sát sanh, có tà kiến, hành tà hạnh, và với tâm trong sạch đó mà nói lời khen ngợi những đức tính không có thật, hoặc làm điều cung kính đối với người đó, thì hạnh phúc sẽ không theo sau người ấy từ đó.
Dukkhameva pana taṃ tato cakkaṃva vahato padamanveti.
Rather, from that, suffering alone follows him, just as a wheel follows the foot of the draught ox.
Mà chính khổ đau sẽ theo sau người ấy từ đó, như bánh xe theo dấu chân con vật kéo xe.
Iti hi idaṃ vibhajjabyākaraṇīyaṃ.
Thus, this should be answered by analysis.
Vì vậy, điều này cần được phân tích và giải thích.
Yaṃ manasā ce pasannena bhāsati vā karoti vā, tañce vacīkammaṃ kāyakammañca sukhavedanīyanti.
If one speaks or acts with a gladdened mind, that verbal action and bodily action are productive of happiness.
Nếu một người nói hay làm điều gì với tâm trong sạch, thì nghiệp khẩu và nghiệp thân đó sẽ mang lại cảm thọ lạc.
Taṃ kissa hetu?
For what reason is that so?
Vì sao vậy?
Sammattagatehi sukhavedanīyaṃ micchāgatehi dukkhavedanīyanti.
Because for those who are rightly established, it is productive of happiness; for those who are wrongly established, it is productive of suffering.
Vì đối với những người đi theo chánh đạo, điều đó mang lại cảm thọ lạc; đối với những người đi theo tà đạo, điều đó mang lại cảm thọ khổ.
Kathaṃ panāyaṃ pasādo daṭṭhabbo?
But how should this gladdening be understood?
Vậy sự trong sạch (pasāda) này phải được hiểu như thế nào?
Nāyaṃ pasādo, pasādapatirūpako pana micchādhimokkhoti vadāmi.
This is not gladdening; rather, I say it is a semblance of gladdening, a wrong resolve.
Tôi nói rằng đây không phải là sự trong sạch thực sự, mà là một sự giả dạng trong sạch, một sự quyết định sai lầm (micchādhimokkha).
Ayaṃ vibhattihārasampāto.
This is the vibhāgahāra-sampāta (mode of analysis).
Đây là sự tổng hợp của phương pháp phân tích.
Tattha katamo parivattano hārasampāto?
Among these, what is the parivattanahāra-sampāta (mode of inversion)?
Trong đó, sự tổng hợp của phương pháp đảo ngược (parivattana hārasampāto) là gì?
Manopubbaṅgamātiādi.
"Mind precedes" and so on.
Câu ‘‘Các pháp do tâm dẫn đầu’’ và các câu khác.
Yaṃ manasā paduṭṭhena bhāsati vā karoti vā dukkhassānugāmī.
Whatever one speaks or does with a corrupted mind, suffering follows.
Nếu một người nói hay làm điều gì với tâm ô nhiễm, thì khổ đau sẽ theo sau.
Idañhi suttaṃ etassa ujupaṭipakkho.
Indeed, this Sutta is its direct opposite.
Quả thật, kinh này là sự đối nghịch trực tiếp của kinh kia.
Ayaṃ parivattano hārasampāto.
This is the parivattanahāra-sampāta.
Đây là sự tổng hợp của phương pháp đảo ngược.
Tattha katamo vevacano hārasampāto?
Among these, what is the vevacanahāra-sampāta (mode of synonyms)?
Trong đó, sự tổng hợp của phương pháp đồng nghĩa (vevacana hārasampāto) là gì?
‘‘Manopubbaṅgamā’’ti mano cittaṃ manāyatanaṃ manindriyaṃ manoviññāṇaṃ manoviññāṇadhātūti pariyāyavacanaṃ.
"Manopubbaṅgamā" (mind precedes) is a synonymous term for mind, citta, manāyatana, manindriya, manoviññāṇa, and manoviññāṇadhātu.
‘‘Manopubbaṅgamā’’ có các từ đồng nghĩa là mano, citta, manāyatana, manindriya, manoviññāṇa, manoviññāṇadhātu.
Pubbaṅgamā purecārino puregāminoti pariyāyavacanaṃ.
"Pubbaṅgamā" (precedes) is a synonymous term for purecārino (going before) and puregāmino (leading).
Pubbaṅgamā có các từ đồng nghĩa là purecārino, puregāmino.
Dhammā attā sabhāvāti pariyāyavacanaṃ.
"Dhammā" (states) is a synonymous term for attā (self) and sabhāva (nature).
Dhammā có các từ đồng nghĩa là attā, sabhāva.
Seṭṭhaṃ padhānaṃ pavaranti pariyāyavacanaṃ.
"Seṭṭhaṃ padhānaṃ pavaraṃ" (foremost, chief, excellent) is a synonymous term.
Seṭṭha có các từ đồng nghĩa là padhāna, pavara.
Manomayā manonibbattā manosambhūtāti pariyāyavacanaṃ.
"Manomayā" (mind-made) is a synonymous term for manonibbattā (produced by mind) and manosambhūtā (originated from mind).
Manomayā có các từ đồng nghĩa là manonibbattā, manosambhūtā.
Pasannena saddahantena okappentenāti pariyāyavacanaṃ.
"Pasannena" (with a gladdened mind) is a synonymous term for saddahantena (with faith) and okappentena (with conviction).
Pasannena có các từ đồng nghĩa là saddahantena, okappentena.
Sukhaṃ sātaṃ vedayitanti pariyāyavacanaṃ.
"Sukhaṃ sātaṃ vedayitaṃ" (pleasant, agreeable, felt) is a synonymous term.
Sukha có các từ đồng nghĩa là sāta, vedayita.
Anveti anugacchati anubandhatīti pariyāyavacanaṃ.
"Anveti anugacchati anubandhatī" (follows, goes after, is bound to) is a synonymous term.
Anveti có các từ đồng nghĩa là anugacchati, anubandhati.
Ayaṃ vevacano hārasampāto.
This is the vevacanahāra-sampāta.
Đây là sự tổng hợp của phương pháp đồng nghĩa.
Tattha katamo paññattihārasampāto?
Among these, what is the paññattihāra-sampāta (mode of designation)?
Trong đó, sự tổng hợp của phương pháp khái niệm (paññatti hārasampāto) là gì?
Manopubbaṅgamāti ayaṃ manaso kiccapaññatti.
"Manopubbaṅgamā" is the designation of the function of the mind.
Manopubbaṅgamā là khái niệm về chức năng của tâm.
Dhammāti sabhāvapaññatti, kusalakammapathapaññatti.
"Dhammā" is the designation of phenomena, the designation of wholesome courses of action.
Dhammā là khái niệm về bản chất, khái niệm về đạo lộ nghiệp thiện.
Manoseṭṭhāti padhānapaññatti.
"Manoseṭṭhā" is the designation of pre-eminence.
Manoseṭṭhā là khái niệm về sự tối thượng.
Manomayāti sahajātapaññatti.
"Manomayā" is the designation of co-arising.
Manomayā là khái niệm về sự đồng sanh.
Pasannenāti saddhindriyena samannāgatapaññatti, assaddhiyassa paṭikkhepapaññatti.
"Pasannena" is the designation of being endowed with the faculty of faith, the designation of the rejection of lack of faith.
Pasannenā là khái niệm về sự thành tựu với tín căn (saddhindriya), là khái niệm về sự bác bỏ vô tín.
Bhāsati vā karoti vāti sammāvācāsammākammantānaṃ nikkhepapaññatti.
"Bhāsati vā karoti vā" is the designation of the establishment of right speech and right action.
Bhāsati vā karoti vā là khái niệm về sự đặt định chánh ngữ và chánh nghiệp.
Tato naṃ sukhamanvetīti kammassa phalānubandhapaññatti, kammassa avināsapaññattīti.
"Tato naṃ sukhamanvetī" is the designation of the consequence of kamma, the designation of the indestructibility of kamma.
Tato naṃ sukhamanvetī là khái niệm về sự theo sau của quả nghiệp, là khái niệm về sự bất diệt của nghiệp.
Ayaṃ paññattihārasampāto.
This is the paññattihāra-sampāta.
Đây là sự tổng hợp của phương pháp khái niệm.
Tattha katamo otaraṇo hārasampāto?
Among these, what is the otaraṇahāra-sampāta (mode of descent)?
Trong đó, sự tổng hợp của phương pháp thâm nhập (otaraṇa hārasampāto) là gì?
Manoti viññāṇakkhandho.
"Mano" is the consciousness aggregate.
Mano (tâm) là uẩn thức (viññāṇakkhandha).
Dhammāti vedanāsaññāsaṅkhārakkhandhā.
"Dhammā" are the aggregates of feeling, perception, and mental formations.
Dhammā (các pháp) là các uẩn thọ (vedanākkhandha), tưởng (saññākkhandha), hành (saṅkhārakkhandha).
Bhāsati vā karoti vāti kāyavacīviññattiyo.
"Bhāsati vā karoti vā" are the bodily and verbal intimations.
Bhāsati vā karoti vā (nói hay làm) là các biểu tri thân (kāyaviññatti) và biểu tri khẩu (vacīviññatti).
Tāsaṃ nissayā cattāro mahābhūtāti rūpakkhandhoti ayaṃ khandhehi otaraṇo.
Their supports are the four great elements, which constitute the form aggregate—this is the descent by way of aggregates.
Bốn đại chủng (mahābhūta) là chỗ nương tựa của chúng là uẩn sắc (rūpakkhandha) – đây là sự thâm nhập qua các uẩn (khandha).
Manoti abhisaṅkhāraviññāṇanti manoggahaṇena avijjāpaccayā saṅkhārā gahitāti.
"Mano" refers to volitional consciousness, so by taking "mind," mental formations conditioned by ignorance are taken.
Mano (tâm) là thức hữu vi (abhisaṅkhāraviññāṇa); do đó, khi nắm bắt tâm, các hành (saṅkhāra) do vô minh (avijjā) làm duyên được nắm bắt.
Saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ…pe… samudayo hotīti ayaṃ paṭiccasamuppādena otaraṇoti.
Consciousness arises conditioned by mental formations... and so on... origination occurs—this is the descent by way of dependent origination.
Do duyên hành mà có thức... (v.v.)... đây là sự thâm nhập qua Duyên khởi (Paṭiccasamuppāda).
Ayaṃ otaraṇo hārasampāto.
This is the otaraṇahāra-sampāta.
Đây là sự tổng hợp của phương pháp thâm nhập.
Tattha katamo sodhano hārasampāto?
Among these, what is the sodhanahāra-sampāta (mode of purification)?
Trong đó, sự tổng hợp của phương pháp thanh lọc (sodhana hārasampāto) là gì?
Manoti ārambho neva padasuddhi, na ārambhasuddhi.
"Mano" as a beginning is not purity of word, nor purity of beginning.
Mano (tâm) là sự khởi đầu, không phải sự thanh tịnh của từ, cũng không phải sự thanh tịnh của sự khởi đầu.
Manopubbaṅgamāti padasuddhi, na ārambhasuddhi.
"Manopubbaṅgamā" is purity of word, but not purity of beginning.
Manopubbaṅgamā là sự thanh tịnh của từ, không phải sự thanh tịnh của sự khởi đầu.
Tathā dhammāti yāva sukhanti padasuddhi, na ārambhasuddhi.
Similarly, "dhammā" up to "sukhaṃ" is purity of word, but not purity of beginning.
Tương tự, dhammā cho đến sukha là sự thanh tịnh của từ, không phải sự thanh tịnh của sự khởi đầu.
Sukhamanvetīti pana padasuddhi ceva ārambhasuddhi cāti.
But "sukhamanvetī" is both purity of word and purity of beginning.
Tuy nhiên, sukhamanvetī là sự thanh tịnh của từ và cũng là sự thanh tịnh của sự khởi đầu.
Ayaṃ sodhano hārasampāto.
This is the sodhanahāra-sampāta.
Đây là sự tổng hợp của phương pháp thanh lọc.
Tattha katamo adhiṭṭhāno hārasampāto?
Among these, what is the adhiṭṭhānahāra-sampāta (mode of determination)?
Trong đó, sự tổng hợp của phương pháp quyết định (adhiṭṭhāna hārasampāto) là gì?
Manopubbaṅgamā dhammā, manoseṭṭhā manomayāti ekattatā.
"Manopubbaṅgamā dhammā, manoseṭṭhā manomayā" indicates oneness.
‘‘Các pháp do tâm dẫn đầu, tâm là tối thượng, tâm tạo tác’’ (Manopubbaṅgamā dhammā, manoseṭṭhā manomayā) là sự đồng nhất (ekattatā).
Manasā ce pasannenāti vemattatā, tathā manasā ce pasannenāti ekattatā.
"Manasā ce pasannena" indicates diversity, and similarly, "manasā ce pasannena" indicates oneness.
‘‘Nếu với tâm trong sạch’’ (Manasā ce pasannenā) là sự khác biệt (vemattatā); tương tự, ‘‘nếu với tâm trong sạch’’ là sự đồng nhất.
Bhāsati vā karoti vāti vemattatā, tathā manasā ce pasannenāti ekattatā.
"Bhāsati vā karoti vā" indicates diversity, and similarly, "manasā ce pasannena" indicates oneness.
‘‘Nói hay làm’’ (Bhāsati vā karoti vā) là sự khác biệt; tương tự, ‘‘nếu với tâm trong sạch’’ là sự đồng nhất.
So pasādo duvidho ajjhattañca byāpādavikkhambhanato, bahiddhā ca okappanato.
This gladdening is twofold: internally, by suppressing ill-will, and externally, by conviction.
Sự trong sạch đó có hai loại: bên trong là sự khuất phục ác ý (byāpāda), và bên ngoài là sự tin tưởng (okappana).
Tathā sampattibhavahetubhūtopi vaḍḍhihetubhūtovāti ayaṃ vemattatā.
Similarly, it is a cause for the attainment of existence and a cause for growth—this is diversity.
Tương tự, sự trong sạch đó là nhân của sự thành tựu hữu (sampattibhavahetu) và cũng là nhân của sự tăng trưởng (vaḍḍhihetu) – đây là sự khác biệt.
Tayidaṃ suttaṃ dvīhi ākārehi adhiṭṭhātabbaṃ hetunā ca yo pasannamānaso, vipākena ca yo sukhavedanīyoti.
This Sutta should be determined in two ways: by cause, for one whose mind is gladdened; and by result, for one who experiences happiness.
Kinh này cần được quyết định theo hai phương diện: theo nhân, là người có tâm trong sạch; và theo quả, là người cảm thọ hạnh phúc.
Ayaṃ adhiṭṭhāno hārasampāto.
This is the adhiṭṭhānahāra-sampāta.
Đây là sự tổng hợp của phương pháp quyết định.
Tattha katamo parikkhāro hārasampāto?
Among these, what is the parikkhārahāra-sampāta (mode of requisites)?
Trong đó, sự tổng hợp của phương pháp chi tiết (parikkhāra hārasampāto) là gì?
Manopubbaṅgamāti ettha manoti kusalaviññāṇaṃ.
Here, in "manopubbaṅgamā," "mano" refers to wholesome consciousness.
Trong ‘‘Manopubbaṅgamā’’, mano (tâm) là thức thiện (kusalaviññāṇa).
Tassa ca ñāṇasampayuttassa alobho adoso amohoti tayo sampayuttā hetū, ñāṇavippayuttassa alobho adosoti dve sampayuttā hetū.
And for that associated with knowledge, non-greed, non-hatred, and non-delusion are the three associated roots; for that dissociated from knowledge, non-greed and non-hatred are the two associated roots.
Đối với thức tương ưng với trí tuệ (ñāṇasampayutta), có ba nhân tương ưng là vô tham (alobha), vô sân (adosa), vô si mê (amoha); đối với thức không tương ưng với trí tuệ (ñāṇavippayutta), có hai nhân tương ưng là vô tham và vô sân.
Sabbesaṃ avisesena yonisomanasikāro hetu, cattāri sampatticakkāni paccayo.
For all without distinction, wise attention is the root, and the four wheels of fortune are the condition.
Đối với tất cả, không phân biệt, sự tác ý đúng đắn là nhân, và bốn bánh xe thành tựu là duyên.
Tathā saddhammassavanaṃ, tassa ca dānādivasena pavattamānassa deyyadhammādayo paccayo.
Likewise, listening to the good Dhamma; and for that which proceeds by way of giving and so on, the objects of offering and so on are the condition.
Tương tự, việc nghe Chánh Pháp, và đối với việc thực hành Chánh Pháp qua bố thí v.v..., các vật phẩm cúng dường v.v... là duyên.
Dhammāti cettha vedanādīnaṃ iṭṭhārammaṇādayo.
Here, by "dhammas" are meant pleasant objects of sense for feelings and so on.
Ở đây, đối với các pháp, các đối tượng khả ái v.v... của thọ v.v... (là duyên).
Tathā tayo viññāṇassa, vedanādayo pasādassa, saddheyyavatthukusalābhisaṅkhāro vipākasukhassa paccayoti.
Likewise, for consciousness, there are three; for clarity, feelings and so on; the wholesome volitional formation regarding objects of faith is a condition for the happiness of vipāka.
Tương tự, ba (hành) là duyên của thức, thọ v.v... là duyên của tịnh tín căn, thiện hành có đối tượng đáng tin là duyên của quả dị thục an lạc.
Ayaṃ parikkhāro hārasampāto.
This is the collection of requisites (parikkhāra hārasampāta).
Đây là hārasampāta về sự phân tích.
Tattha katamo samāropano hārasampāto?
Among these, what is the collection of application (samāropana hārasampāta)?
Trong đó, thế nào là hārasampāta về sự quy kết?
Manopubbaṅgamā dhammāti manoti puññacittaṃ, taṃ tividhaṃ – dānamayaṃ, sīlamayaṃ, bhāvanāmayanti.
"Mind precedes all dhammas" – here, "mind" means meritorious consciousness, which is of three kinds: that associated with giving, that associated with morality, and that associated with development.
Trong câu “các pháp lấy ý làm đầu”, “ý” là phước tâm, nó có ba loại – thành tựu do bố thí, thành tựu do giữ giới, thành tựu do tu tiến.
Tattha dānamayassa alobho padaṭṭhānaṃ, sīlamayassa adoso padaṭṭhānaṃ, bhāvanāmayassa amoho padaṭṭhānaṃ.
Among these, non-greed is the proximate cause for that associated with giving; non-hatred is the proximate cause for that associated with morality; non-delusion is the proximate cause for that associated with development.
Trong đó, vô tham là nền tảng của (phước) thành tựu do bố thí, vô sân là nền tảng của (phước) thành tựu do giữ giới, vô si là nền tảng của (phước) thành tựu do tu tiến.
Sabbesaṃ abhippasādo padaṭṭhānaṃ, ‘‘saddhājāto upasaṅkamati, upasaṅkamanto payirupāsatī’’ti (ma. ni. 2.183) suttaṃ vitthāretabbaṃ.
For all, serene faith is the proximate cause; the Sutta "one born of faith approaches, approaching, one attends upon" should be elaborated.
Sự tịnh tín hoàn toàn là nền tảng của tất cả. Cần phải triển khai bài kinh: “Do có lòng tin, vị ấy đến gần; khi đến gần, vị ấy thân cận”.
Kusalacittaṃ sukhassa iṭṭhavipākassa padaṭṭhānaṃ.
Wholesome consciousness is the proximate cause for pleasant, desirable vipāka.
Tâm thiện là nền tảng của an lạc, của quả dị thục khả ái.
Yonisomanasikāro kusalacittassa padaṭṭhānaṃ.
Wise attention is the proximate cause for wholesome consciousness.
Như lý tác ý là nền tảng của tâm thiện.
Yoniso hi manasi karonto kusalacittaṃ adhiṭṭhāti kusalacittaṃ bhāveti, so anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti, uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ…pe… padahati.
For one who attends wisely, wholesome consciousness is established, wholesome consciousness is developed, and one generates desire for the non-arising of unarisen evil unwholesome dhammas, and strives for the arisen wholesome dhammas... and so on.
Bởi vì, người tác ý một cách như lý thì xác lập tâm thiện, tu tiến tâm thiện. Vị ấy khởi lên ý muốn khiến các pháp ác bất thiện chưa sanh không sanh khởi, khiến các pháp thiện đã sanh… này khác… tinh tấn.
Tassevaṃ catūsu sammappadhānesu bhāviyamānesu cattāro satipaṭṭhānā yāva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhāvanāpāripūriṃ gacchatīti ayaṃ bhāvanāya samāropanā.
When these four right strivings are developed in this way, the four foundations of mindfulness, up to the Noble Eightfold Path, reach the perfection of development—this is the application of development.
Khi vị ấy tu tiến bốn chánh cần như vậy, bốn niệm xứ cho đến Thánh đạo tám ngành được tu tiến viên mãn. Đây là sự quy kết về tu tiến.
Sati ca bhāvanāya pahānañca siddhamevāti.
Mindfulness and abandonment are thus accomplished through development.
Và khi có sự tu tiến thì sự đoạn trừ cũng được thành tựu.
Ayaṃ samāropano hārasampāto.
This is the collection of application.
Đây là hārasampāta về sự quy kết.
Tattha dadato puññaṃ pavaḍḍhatīti dānamayaṃ puññakiriyavatthu vuttaṃ.
Here, " Giving, one's merit grows" refers to the basis for making merit through giving.
Trong đó, người cho đi, phước báu tăng trưởng là nói về phước sự thành tựu do bố thí.
Saṃyamato veraṃ na cīyatīti sīlamayaṃ puññakiriyavatthu vuttaṃ.
" Restraining oneself, enmity does not accumulate" refers to the basis for making merit through morality.
Người chế ngự, oán thù không gieo là nói về phước sự thành tựu do giữ giới.
Kusalo ca jahāti pāpakanti lobhassa ca dosassa ca mohassa ca pahānamāha.
" The wholesome one abandons evil" speaks of the abandonment of greed, hatred, and delusion.
Người thiện xảo từ bỏ điều ác là nói về sự đoạn trừ tham, sân và si.
Tena bhāvanāmayaṃ puññakiriyavatthu vuttaṃ.
Thereby, the basis for making merit through development is spoken of.
Qua đó, phước sự thành tựu do tu tiến được nói đến.
Rāgadosamohakkhayā sa nibbutoti anupādāparinibbānamāha.
" Through the destruction of greed, hatred, and delusion, one is Nibbuta" speaks of Nibbāna without clinging.
Do đoạn tận tham-sân-si, vị ấy được tịch tịnh là nói về vô dư y Niết-bàn.
Dadato puññaṃ pavaḍḍhatīti alobho kusalamūlaṃ.
"Giving, one's merit grows" means non-greed is the root of skillfulness.
“Người cho đi, phước báu tăng trưởng” là vô tham thiện căn.
Saṃyamato veraṃ na cīyatīti adoso kusalamūlaṃ.
"Restraining oneself, enmity does not accumulate" means non-hatred is the root of skillfulness.
“Người chế ngự, oán thù không gieo” là vô sân thiện căn.
Kusalo ca jahāti pāpakanti amoho kusalamūlaṃ.
"The wholesome one abandons evil" means non-delusion is the root of skillfulness.
“Người thiện xảo từ bỏ điều ác” là vô si thiện căn.
Rāgadosamohakkhayā sa nibbutoti tesaṃ nissaraṇaṃ vuttaṃ.
"Through the destruction of greed, hatred, and delusion, one is Nibbuta" speaks of their escape.
“Do đoạn tận tham-sân-si, vị ấy được tịch tịnh” là nói về sự xuất ly khỏi chúng.
Dadato puññaṃ pavaḍḍhatīti sīlakkhandhassa padaṭṭhānaṃ.
"Giving, one's merit grows" is the proximate cause for the aggregate of morality (sīlakkhandha).
“Người cho đi, phước báu tăng trưởng” là nền tảng của giới uẩn.
Saṃyamato veraṃ na cīyatīti samādhikkhandhassa padaṭṭhānaṃ.
"Restraining oneself, enmity does not accumulate" is the proximate cause for the aggregate of concentration (samādhikkhandha).
“Người chế ngự, oán thù không gieo” là nền tảng của định uẩn.
Kusalo ca jahāti pāpakanti paññākkhandhassa vimuttikkhandhassa padaṭṭhānaṃ.
"The wholesome one abandons evil" is the proximate cause for the aggregate of wisdom (paññākkhandha) and the aggregate of liberation (vimuttikkhandha).
“Người thiện xảo từ bỏ điều ác” là nền tảng của tuệ uẩn và giải thoát uẩn.
Dānena oḷārikānaṃ kilesānaṃ pahānaṃ, sīlena majjhimānaṃ, paññāya sukhumānaṃ.
Through giving, gross defilements are abandoned; through morality, middling ones; through wisdom, subtle ones.
Do bố thí, các phiền não thô được đoạn trừ; do giữ giới, các phiền não trung bình; do trí tuệ, các phiền não vi tế.
Rāgadosamohakkhayā sa nibbutoti katāvībhūmiṃ dasseti.
"Through the destruction of greed, hatred, and delusion, one is Nibbuta" indicates the accomplished state.
“Do đoạn tận tham-sân-si, vị ấy được tịch tịnh” chỉ ra bậc đã hoàn thành phận sự.
Dadato…pe… na cīyatīti dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ lokiyānaṃ dhammānaṃ desanamāha.
"Giving... does not accumulate" refers to the discourse on giving, the discourse on morality, the discourse on heaven, which is the teaching of mundane dhammas.
“Người cho đi… này khác… không gieo” nói về việc thuyết giảng bố thí, thuyết giảng giới, thuyết giảng về cõi trời, là sự thuyết giảng các pháp hiệp thế.
Kusalo ca jahāti pāpakanti loke ādīnavānupassanāya saddhiṃ sāmukkaṃsikaṃ dhammadesanamāha.
"And the skillful one abandons evil" – this states the exalted Dhamma teaching, accompanied by the contemplation of danger in the world.
“Người thiện xảo từ bỏ điều ác” nói về sự thuyết pháp siêu việt cùng với việc quán thấy sự nguy hại trong đời.
Rāgadosamohakkhayā sa nibbutoti tassā desanāya phalamāha.
"Through the destruction of lust, hatred, and delusion, he is extinguished" – this states the fruit of that teaching.
“Do đoạn tận tham-sân-si, vị ấy được tịch tịnh” nói về kết quả của sự thuyết giảng ấy.
Dadato puññaṃ pavaḍḍhatīti dhammadānaṃ āmisadānañca vadati.
"Giving, merit increases" – this speaks of the gift of Dhamma and material gifts.
“Người cho đi, phước báu tăng trưởng” nói về pháp thí và tài thí.
Saṃyamato veraṃ na cīyatīti pāṇātipātā veramaṇiyā sattānaṃ abhayadānaṃ vadati.
"By restraint, enmity is not accumulated" – this speaks of the gift of fearlessness to beings through abstaining from the destruction of life.
“Người chế ngự, oán thù không gieo” nói về việc ban cho chúng sanh sự vô úy bằng cách từ bỏ sát sanh.
Evaṃ sabbānipi sikkhāpadāni vitthāretabbāni.
Thus, all the training rules should be elaborated.
Như vậy, tất cả các học giới cần được triển khai.
Tena ca sīlasaṃyamena sīle patiṭṭhito cittaṃ saṃyameti, tassa samatho pāripūriṃ gacchati.
And by that restraint of virtue, one established in virtue restrains the mind; for him, tranquility (samatha) reaches completion.
Và do sự chế ngự giới luật ấy, vị ấy an trú trong giới, chế ngự tâm, và định của vị ấy được viên mãn.
Evaṃ so samathe ṭhito vipassanākosallayogato kusalo ca jahāti pāpakaṃ rāgaṃ jahāti, dosaṃ jahāti, mohaṃ jahāti, ariyamaggena sabbepi pāpake akusale dhamme jahāti.
Thus, established in tranquility, by the practice of insight (vipassanā) skill, the skillful one abandons evil: he abandons lust, he abandons hatred, he abandons delusion; by the Noble Path, he abandons all evil unwholesome states.
Như vậy, khi an trú trong định, do sự thiện xảo trong việc thực hành minh sát, vị ấy thiện xảo từ bỏ điều ác: từ bỏ tham, từ bỏ sân, từ bỏ si; bằng Thánh đạo, vị ấy từ bỏ tất cả các pháp ác bất thiện.
Evaṃ paṭipanno ca rāgadosamohakkhayā sa nibbutoti rāgādīnaṃ parikkhayā dvepi vimuttiyo adhigacchatīti ayaṃ suttaniddeso.
And one who practices thus, "through the destruction of lust, hatred, and delusion, he is extinguished" – by the complete destruction of lust and so on, he attains both liberations. This is the explanation of the Sutta.
Và người thực hành như vậy, “do đoạn tận tham-sân-si, vị ấy được tịch tịnh”, nghĩa là do sự đoạn tận hoàn toàn các tham ái v.v..., vị ấy chứng đắc cả hai loại giải thoát. Đây là sự chỉ dẫn của bài kinh.
Tattha katamo desanāhārasampāto?
Among these, what is the summary of the teaching's essence?
Trong đó, thế nào là desanāhārasampāta?
Imasmiṃ sutte kiṃ desitaṃ?
What is taught in this Sutta?
Trong bài kinh này, điều gì được thuyết giảng?
Dve sugatiyo devā ca manussā ca, dibbā ca pañca kāmaguṇā, mānusakā ca pañca kāmaguṇā, dibbā ca pañcupādānakkhandhā, mānusakā ca pañcupādānakkhandhā.
The two good destinations: devas and humans; the five divine sense pleasures and the five human sense pleasures; the five divine aggregates of clinging and the five human aggregates of clinging.
Hai thiện thú là chư thiên và loài người, năm dục công đức ở cõi trời và năm dục công đức ở cõi người, năm thủ uẩn ở cõi trời và năm thủ uẩn ở cõi người.
Idaṃ vuccati dukkhaṃ ariyasaccaṃ.
This is called the Noble Truth of Suffering.
Đây được gọi là Khổ Thánh đế.
Tassa kāraṇabhāvena purimapurimanipphannā taṇhā samudayo ariyasaccaṃ.
The craving that arises from previous causes is the Noble Truth of the Origin.
Do là nguyên nhân của nó, ái được hình thành từ trước là Tập Thánh đế.
Tayidaṃ vuccati assādo ca ādīnavo ca.
This is called gratification and danger.
Điều này được gọi là vị ngọt và sự nguy hại.
Sabbassa purimehi dvīhi padehi niddeso ‘‘dadato…pe… na cīyatī’’ti.
The explanation of all this is given by the first two phrases: "giving... enmity is not accumulated."
Sự chỉ dẫn tất cả bằng hai câu đầu là “Người cho đi… này khác… không gieo”.
Kusalo ca jahāti pāpakanti maggo vutto.
"And the skillful one abandons evil" – the Path is stated.
“Người thiện xảo từ bỏ điều ác” là nói về Đạo.
Rāgadosamohakkhayā sa nibbutoti dve nibbānadhātuyo saupādisesā ca anupādisesā ca.
"Through the destruction of lust, hatred, and delusion, he is extinguished" – the two Nibbāna elements, with residue and without residue.
“Do đoạn tận tham-sân-si, vị ấy được tịch tịnh” là hai Niết-bàn giới: hữu dư y và vô dư y.
Idaṃ nissaraṇaṃ.
This is the escape.
Đây là sự xuất ly.
Phalādīni pana yathārahaṃ veditabbānīti.
Fruits and so on should be understood as appropriate.
Còn quả v.v... cần được hiểu tùy theo trường hợp.
Ayaṃ desanāhārasampāto.
This is the summary of the teaching's essence.
Đây là desanāhārasampāta.
Vicayoti ‘‘dadato puññaṃ pavaḍḍhatī’’ti iminā paṭhamena padena tividhampi dānamayaṃ sīlamayaṃ bhāvanāmayaṃ puññakiriyavatthu vuttaṃ.
Analysis (Vicaya): By the first phrase, "Giving, merit increases," the three kinds of merit-making foundations—giving (dānamaya), virtue (sīlamaya), and development (bhāvanāmaya)—are stated.
Sự khảo sát là: bằng câu đầu tiên “Người cho đi, phước báu tăng trưởng”, ba loại phước sự là thành tựu do bố thí, thành tựu do giữ giới, thành tựu do tu tiến được nói đến.
Dasavidhassapi deyyadhammassa pariccāgo vutto.
The relinquishing of all ten kinds of gifts is stated.
Sự xả thí mười loại vật phẩm cúng dường được nói đến.
Tathā chabbidhassapi rūpādiārammaṇassa.
Likewise, the six kinds of objects such as form and so on.
Tương tự, sáu loại đối tượng sắc v.v...
‘‘Saṃyamato veraṃ na cīyatī’’ti dutiyena padena averā asapattā abyāpādā ca paṭipadā vuttā.
By the second phrase, "By restraint, enmity is not accumulated," the practice of non-enmity, non-hostility, and non-ill-will is stated.
Bằng câu thứ hai “Người chế ngự, oán thù không gieo”, con đường không oán thù, không kẻ địch, không sân hận được nói đến.
‘‘Kusalo ca jahāti pāpaka’’nti tatiyena padena ñāṇuppādo aññāṇanirodho sabbopi ariyo aṭṭhaṅgiko maggo sabbepi bodhipakkhiyā dhammā vuttā.
By the third phrase, "And the skillful one abandons evil," the arising of knowledge, the cessation of ignorance, all of the Noble Eightfold Path, and all the factors conducive to awakening (bodhipakkhiyā dhammā) are stated.
Bằng câu thứ ba “Người thiện xảo từ bỏ điều ác”, sự sanh khởi của trí, sự diệt tận của vô trí, toàn bộ Thánh đạo tám ngành, tất cả các pháp trợ Bồ-đề được nói đến.
‘‘Rāgadosamohakkhayā sa nibbuto’’ti rāgakkhayena rāgavirāgā cetovimutti, mohakkhayena avijjāvirāgā paññāvimutti vuttāti.
"Through the destruction of lust, hatred, and delusion, he is extinguished" – by the destruction of lust, the liberation of mind (cetovimutti) through dispassion for lust is stated; by the destruction of delusion, the liberation by wisdom (paññāvimutti) through dispassion for ignorance is stated.
Bằng câu “Do đoạn tận tham-sân-si, vị ấy được tịch tịnh”, do đoạn tận tham, tâm giải thoát do ly tham được nói đến; do đoạn tận si, tuệ giải thoát do ly vô minh được nói đến.
Ayaṃ vicayo hārasampāto.
This is the analysis of the essence.
Đây là hārasampāta về sự khảo sát.
Yuttīti dāne ṭhito ubhayaṃ paripūreti macchariyappahānañca puññābhisandañcāti atthesā yutti.
Reasoning (Yutti): One established in giving fulfills both: the abandonment of stinginess and the influx of merit. This is the reasoning in this matter.
Sự hợp lý là: khi an trú trong bố thí, vị ấy hoàn thiện cả hai, sự đoạn trừ xan tham và dòng phước báu. Có sự hợp lý này.
Sīlasaṃyame ṭhito ubhayaṃ paripūreti upacārasamādhiṃ appanāsamādhiñcāti atthesā yutti.
One established in the restraint of virtue fulfills both: access concentration (upacārasamādhi) and absorption concentration (appanāsamādhi). This is the reasoning in this matter.
Khi an trú trong sự chế ngự giới luật, vị ấy hoàn thiện cả hai, cận hành định và an chỉ định. Có sự hợp lý này.
Pāpake dhamme pajahanto dukkhaṃ parijānāti, nirodhaṃ sacchikaroti, maggaṃ bhāvetīti atthesā yutti.
One abandoning unwholesome states comprehends suffering, realizes cessation, and develops the path. This is the reasoning in this matter.
Bỏ ác pháp, liễu tri khổ, chứng ngộ diệt, tu tập đạo — đây là sự hợp lý trong ý nghĩa đó.
Rāgadosamohesu sabbaso parikkhīṇesu anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyatīti atthesā yuttīti.
When lust, hatred, and delusion are utterly destroyed, one attains final Nibbāna in the element of Nibbāna without residue (anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati). This is the reasoning in this matter.
Khi tham, sân, si đã hoàn toàn đoạn tận, vị ấy nhập Niết Bàn vô dư y — đây là sự hợp lý trong ý nghĩa đó.
Ayaṃ yuttihārasampāto.
This is the reasoning of the essence.
Đây là sự tương ứng của phương pháp hợp lý.
Padaṭṭhānanti dadato puññaṃ pavaḍḍhatīti cāgādhiṭṭhānassa padaṭṭhānaṃ.
Proximate Cause (Padaṭṭhāna): "Giving, merit increases" is the proximate cause for the determination of generosity (cāgādhiṭṭhāna).
Cận nhân (Padaṭṭhāna) là: “Người bố thí thì phước tăng trưởng” — đây là cận nhân của sự quyết định bố thí.
Saṃyamato veraṃ na cīyatīti saccādhiṭṭhānassa padaṭṭhānaṃ.
"By restraint, enmity is not accumulated" is the proximate cause for the determination of truthfulness (saccādhiṭṭhāna).
“Do tự chế mà oán thù không tích lũy” — đây là cận nhân của sự quyết định chân thật.
Kusalo ca jahāti pāpakanti paññādhiṭṭhānassa padaṭṭhānaṃ.
"And the skillful one abandons evil" is the proximate cause for the determination of wisdom (paññādhiṭṭhāna).
“Người thiện xả bỏ ác pháp” — đây là cận nhân của sự quyết định trí tuệ.
Rāgadosamohakkhayā sa nibbutoti upasamādhiṭṭhānassa padaṭṭhānanti.
"Through the destruction of lust, hatred, and delusion, he is extinguished" is the proximate cause for the determination of peace (upasamādhiṭṭhāna).
“Do sự đoạn tận tham, sân, si mà vị ấy an tịnh” — đây là cận nhân của sự quyết định an tịnh.
Ayaṃ padaṭṭhāno hārasampāto.
This is the proximate cause of the essence.
Đây là sự tương ứng của phương pháp cận nhân.
Lakkhaṇoti ‘‘dadato’’ti etena peyyavajjaṃ atthacariyaṃ samānattatā ca dassitāti veditabbā saṅgahavatthubhāvena ekalakkhaṇattā.
Characteristic (Lakkhaṇa): It should be understood that by "giving," the acts of generosity, beneficial conduct, and impartiality are shown, having a single characteristic as factors of cohesion (saṅgahavatthu).
Đặc tính (Lakkhaṇo) là: Cần phải hiểu rằng qua từ ‘‘dadato’’ (người bố thí) đã chỉ ra ái ngữ, lợi hành và đồng sự, vì chúng có cùng một đặc tính là các pháp nhiếp sự.
‘‘Saṃyamato’’ti etena khantimettāavihiṃsāanuddayādayo dassitāti veditabbā verānuppādanalakkhaṇena ekalakkhaṇattā.
It should be understood that by "by restraint," patience, loving-kindness, non-harming, compassion, and so on are shown, having a single characteristic of non-arising of enmity.
Cần phải hiểu rằng qua từ ‘‘saṃyamato’’ (do tự chế) đã chỉ ra nhẫn nại, từ bi, không làm hại, thương xót, v.v., vì chúng có cùng một đặc tính là không phát sinh oán thù.
‘‘Veraṃ na cīyatī’’ti etena hirīottappaappicchatāsantuṭṭhitādayo dassitā verāvaḍḍhanena ekalakkhaṇattā.
It should be understood that by "enmity is not accumulated," moral shame (hirī), moral dread (ottappa), fewness of wishes (appicchatā), contentment (santuṭṭhitā), and so on are shown, having a single characteristic of non-increase of enmity.
Qua từ ‘‘veraṃ na cīyati’’ (oán thù không tích lũy) đã chỉ ra tàm, quý, ít dục, tri túc, v.v., vì chúng có cùng một đặc tính là không tăng trưởng oán thù.
Tathā ahirīkānottappādayo acetabbabhāvena ekalakkhaṇattā.
Likewise, shamelessness (ahirīka), moral fearlessness (anottappa), and so on, having a single characteristic of being unworthy of cultivation.
Cũng vậy, vô tàm, vô quý, v.v., có cùng một đặc tính là không nên biết.
‘‘Kusalo’’ti etena kosalladīpanena sammāsaṅkappādayo dassitā maggaṅgādibhāvena ekalakkhaṇattā.
By "skillful" (kusalo), through this display of skillfulness, right intention and so forth are shown, due to their single characteristic of being factors of the path.
Qua từ ‘‘Kusalo’’ (người thiện) đã chỉ ra chánh tư duy, v.v., qua sự biểu lộ thiện xảo, vì chúng có cùng một đặc tính là các chi phần của đạo.
‘‘Jahāti pāpaka’’nti etena pariññābhisamayādayopi dassitā abhisamayalakkhaṇena ekalakkhaṇattā.
By "abandons evil" (jahāti pāpakaṃ), through this, comprehension and realization and so forth are shown, due to their single characteristic of realization.
Qua từ ‘‘jahāti pāpakaṃ’’ (xả bỏ ác pháp) cũng đã chỉ ra sự liễu tri, sự chứng ngộ, v.v., vì chúng có cùng một đặc tính là sự chứng ngộ.
‘‘Rāgadosamohakkhayā’’ti etena avasiṭṭhakilesādīnampi khayā dassitā khepetabbabhāvena ekalakkhaṇattāti ayaṃ lakkhaṇo.
By "due to the destruction of greed, hatred, and delusion" (rāgadosamohakkhayā), through this, the destruction of the remaining defilements and so forth is shown, due to their single characteristic of being eradicable. This is the characteristic.
Qua từ ‘‘Rāgadosamohakkhayā’’ (do sự đoạn tận tham, sân, si) đã chỉ ra sự đoạn diệt các phiền não còn lại, v.v., vì chúng có cùng một đặc tính là cần được tiêu diệt — đây là đặc tính.
Catubyūhoti dadatoti gāthāyaṃ bhagavato ko adhippāyo?
The Fourfold Arrangement: What is the Buddha's intention in the verse "gives" (dadāti)?
Bốn bố cục (Catubyūho) là: Trong bài kệ “Người bố thí”, ý của Đức Thế Tôn là gì?
Ye mahābhogataṃ patthayissanti, te dānaṃ dassanti dāliddiyappahānāya.
Those who desire great wealth will give gifts for the abandonment of poverty.
Những ai mong cầu tài sản lớn, họ sẽ bố thí để đoạn trừ sự nghèo khổ.
Ye averataṃ icchanti, te pañca verāni pajahissanti.
Those who wish for non-enmity will abandon the five enmities.
Những ai muốn không có oán thù, họ sẽ đoạn trừ năm oán thù.
Ye kusaladhammehi chandakāmā, te aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāvessanti.
Those who desire wholesome states will develop the Noble Eightfold Path.
Những ai mong muốn các thiện pháp, họ sẽ tu tập Bát Chánh Đạo.
Ye nibbāyitukāmā, te rāgadosamohaṃ pajahissantīti ayamettha bhagavato adhippāyo.
Those who wish to attain Nibbāna will abandon greed, hatred, and delusion—this is the Buddha's intention here.
Những ai muốn nhập Niết Bàn, họ sẽ đoạn trừ tham, sân, si — đây là ý của Đức Thế Tôn trong trường hợp này.
Evaṃ nibbacananidānasandhayo vattabbāti.
Thus, the etymology, origin, and connections should be stated.
Cần phải nói về sự giải thích, nguyên nhân và sự liên kết như vậy.
Ayaṃ catubyūho.
This is the fourfold arrangement.
Đây là bốn bố cục.
Āvaṭṭoti yañca adadato macchariyaṃ, yañca asaṃyamato veraṃ, yañca akusalassa pāpassa appahānaṃ, ayaṃ paṭipakkhaniddesena samudayo.
The Cycle (Āvaṭṭa): The avarice of one who does not give, the enmity of one who is unrestrained, and the non-abandonment of unwholesome evil—this is the origin, indicated by its opposite.
Sự xoay chuyển (Āvaṭṭo) là: Cái keo kiệt của người không bố thí, cái oán thù của người không tự chế, và sự không xả bỏ ác pháp của người bất thiện — đây là tập đế qua sự chỉ định đối nghịch.
Tassa alobhena ca adosena ca amohena ca dānādīhi pahānaṃ, imāni tīṇi kusalamūlāni.
Its abandonment through non-greed, non-hatred, non-delusion, and through giving and so forth—these are the three roots of wholesome action.
Sự đoạn trừ điều đó bằng vô tham, vô sân, vô si và các pháp bố thí, v.v. — đây là ba căn lành.
Tesaṃ paccayo aṭṭha sammattāni, ayaṃ maggo.
Their condition is the eight rightnesses—this is the path.
Nhân của chúng là tám chánh — đây là đạo đế.
Yo rāgadosamohānaṃ khayo, ayaṃ nirodhoti.
The destruction of greed, hatred, and delusion—this is cessation.
Sự đoạn tận tham, sân, si — đây là diệt đế.
Ayaṃ āvaṭṭo.
This is the cycle.
Đây là sự xoay chuyển.
Vibhattīti dadato puññaṃ pavaḍḍhatīti ekaṃsena yo bhayahetu deti, rāgahetu deti, āmisakiñcikkhahetu deti, na tassa puññaṃ vaḍḍhati.
The Analysis (Vibhatti): "The merit of one who gives increases"—if one gives due to fear, due to greed, or due to some material gain, their merit does not increase.
Sự phân chia (Vibhattī) là: “Người bố thí thì phước tăng trưởng” — tuyệt đối không phải người bố thí do nhân sợ hãi, do nhân tham ái, do nhân vật chất nhỏ nhặt thì phước của người ấy tăng trưởng.
Yañca daṇḍadānaṃ satthadānaṃ paraviheṭhanatthaṃ apuññaṃ assa pavaḍḍhati.
And if it is a gift of a rod or a weapon for the purpose of harming others, their demerit increases.
Và sự bố thí gậy, bố thí vũ khí với mục đích làm hại người khác thì bất thiện của người ấy sẽ tăng trưởng.
Yaṃ pana kusalena cittena anukampanto vā apacāyamāno vā annaṃ deti, pānaṃ vatthaṃ yānaṃ mālāgandhavilepanaṃ seyyāvasathaṃ padīpeyyaṃ deti, sabbasattānaṃ vā abhayadānaṃ deti, mettacitto hitajjhāsayo nissaraṇasaññī dhammaṃ deseti.
But one who, with a wholesome mind, out of compassion or respect, gives food, drink, clothing, conveyances, garlands, perfumes, unguents, lodging, dwellings, or lamps, or gives the gift of fearlessness to all beings, or being full of loving-kindness and benevolent intent, teaches the Dhamma with the perception of liberation.
Nhưng người có tâm thiện, với lòng từ bi hoặc cung kính mà bố thí thức ăn, đồ uống, y phục, xe cộ, vòng hoa, hương liệu, thuốc thoa, chỗ nằm, nhà ở, đèn đóm, hoặc bố thí sự vô úy cho tất cả chúng sanh, với tâm từ, ý hướng lợi ích, nhận thức về sự thoát ly mà thuyết pháp.
Saṃyamato veraṃ na cīyatīti ekaṃsena abhayūparatassa cīyati, kiṃkāraṇaṃ?
"Enmity is not accumulated by restraint"—is it accumulated by one who has ceased due to fear? Why?
“Do tự chế mà oán thù không tích lũy” — tuyệt đối oán thù tích lũy đối với người từ bỏ do sợ hãi, tại sao?
Yaṃ asamattho, bhayūparato diṭṭhadhammikassa bhāyati ‘‘mā maṃ rājāno gahetvā hatthaṃ vā chindeyyuṃ…pe… jīvantampi sūle uttāseyyu’’nti, tena saṃyamena averaṃ cīyati.
Because one who is incapable, who has ceased due to fear, fears in this very life, thinking, "May kings not seize me and cut off my hand... or impale me alive." By such restraint, enmity is accumulated.
Người không có khả năng, từ bỏ do sợ hãi, sợ hãi trong hiện tại: “Đừng để các vua bắt ta mà chặt tay… v.v… hoặc đóng cọc ta khi còn sống”, do sự tự chế đó mà oán thù tích lũy.
Yo pana evaṃ samāno veraṃ na cīyati.
But one who is like this does not accumulate enmity.
Còn người như vậy thì oán thù không tích lũy.
Yo pana evaṃ samādiyati, pāṇātipātassa pāpako vipāko diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāye ca, evaṃ sabbassa akusalassa, so tato āramati, iminā saṃyamena veraṃ na cīyati.
But one who undertakes thus: "The evil result of taking life is in this very life and in the future life," and likewise for all unwholesome actions, such a one abstains from them. By this restraint, enmity is not accumulated.
Nhưng người nào thọ trì như vậy, quả báo ác của sự sát sanh là trong hiện tại và cả đời sau, cũng vậy đối với tất cả các ác pháp, người ấy từ bỏ điều đó, do sự tự chế này mà oán thù không tích lũy.
Saṃyamo nāma sīlaṃ.
Restraint is sīla (moral conduct).
Tự chế gọi là giới.
Taṃ catubbidhaṃ cetanā sīlaṃ, cetasikaṃ sīlaṃ, saṃvaro sīlaṃ, avītikkamo sīlanti.
That is fourfold: sīla of volition, sīla of mental factors, sīla of restraint, sīla of non-transgression.
Giới đó có bốn loại: giới là tác ý, giới là tâm sở, giới là sự phòng hộ, giới là sự không vi phạm.
Kusalo ca jahāti pāpakanti pāpapahāyakā sattattiṃsa bodhipakkhiyā dhammā vattabbāti.
"And the skillful one abandons evil"—the thirty-seven factors of awakening should be stated as abandoners of evil.
“Người thiện xả bỏ ác pháp” — cần phải nói đến ba mươi bảy pháp trợ bồ đề là những pháp xả bỏ ác pháp.
Ayaṃ vibhatti.
This is the analysis.
Đây là sự phân chia.
Parivattanoti dadato puññaṃ pavaḍḍhati, adadatopi puññaṃ pavaḍḍhati, na dānamayikaṃ.
The Reversal (Parivattana): The merit of one who gives increases; the merit of one who does not give also increases, if it is not based on giving.
Sự đảo ngược (Parivattano) là: “Người bố thí thì phước tăng trưởng”, người không bố thí thì phước cũng tăng trưởng, không phải chỉ là phước do bố thí.
Saṃyamato veraṃ na cīyati asaṃyamatopi veraṃ na cīyati, yaṃ dānena paṭisaṅkhānabalena bhāvanābalena.
Enmity is not accumulated by restraint; enmity is not accumulated even by non-restraint, through the power of reflection by giving, or the power of development.
“Do tự chế mà oán thù không tích lũy”, do không tự chế thì oán thù cũng không tích lũy, đó là do bố thí, do sức mạnh của sự quán xét, do sức mạnh của sự tu tập.
Kusalo ca jahāti pāpakaṃ, akusalo pana na jahāti.
And the skillful one abandons evil, but the unskillful one does not abandon it.
“Người thiện xả bỏ ác pháp”, còn người bất thiện thì không xả bỏ.
Rāgadosamohakkhayā sa nibbuto, tesaṃ aparikkhayā natthi nibbutīti.
One is liberated by the destruction of greed, hatred, and delusion; without their destruction, there is no liberation.
“Do sự đoạn tận tham, sân, si mà vị ấy an tịnh”, khi chúng chưa đoạn tận thì không có sự an tịnh.
Ayaṃ parivattano.
This is the reversal.
Đây là sự đảo ngược.
Vevacanoti dadato puññaṃ pavaḍḍhati.
The Synonym (Vevacana): "The merit of one who gives increases."
Đồng nghĩa (Vevacano) là: “Người bố thí thì phước tăng trưởng”.
Pariccāgato kusalaṃ upacīyati.
Wholesome action accumulates through sacrifice.
Do sự từ bỏ mà thiện pháp tích lũy.
Anumodatopi puññaṃ pavaḍḍhati cittappasādatopi veyyāvaccakiriyāyapi.
Merit also increases through rejoicing, through mental clarity, and through service.
Do tùy hỷ thì phước cũng tăng trưởng, do tịnh tín thì phước cũng tăng trưởng, do làm công việc phục vụ thì phước cũng tăng trưởng.
Saṃyamatoti sīlasaṃvarato soraccato.
"By restraint" means by moral restraint, by modesty.
“Do tự chế” là do sự phòng hộ giới, do sự hiền hòa.
Veraṃ na cīyatīti pāpaṃ na vaḍḍhati, akusalaṃ na vaḍḍhati.
"Enmity is not accumulated" means evil does not increase, unwholesome action does not increase.
“Oán thù không tích lũy” là ác pháp không tăng trưởng, bất thiện không tăng trưởng.
Kusaloti paṇḍito nipuṇo medhāvī parikkhako.
"Skillful" means wise, expert, intelligent, discerning.
“Người thiện” là người trí, người khéo léo, người có trí tuệ, người quán xét.
Jahātīti samucchindati samugghāṭeti.
"Abandons" means eradicates, uproots.
“Xả bỏ” là nhổ tận gốc, loại bỏ hoàn toàn.
Ayaṃ vevacano.
This is the synonym.
Đây là đồng nghĩa.
Paññattīti dadato puññaṃ pavaḍḍhatīti lobhassa paṭinissaggapaññatti, alobhassa nikkhepapaññatti.
The Designation (Paññatti): "The merit of one who gives increases"—this is the designation of the relinquishment of greed, the designation of the depositing of non-greed.
Sự chế định (Paññattī) là: “Người bố thí thì phước tăng trưởng” là sự chế định về sự từ bỏ tham ái, sự chế định về sự đặt định vô tham.
Saṃyamato veraṃ na cīyatīti dosassa vikkhambhanapaññatti, adosassa nikkhepapaññatti.
"Enmity is not accumulated by restraint"—this is the designation of the suppression of hatred, the designation of the depositing of non-hatred.
“Do tự chế mà oán thù không tích lũy” là sự chế định về sự trấn áp sân hận, sự chế định về sự đặt định vô sân.
Kusalo ca jahāti pāpakanti mohassa samugghātapaññatti, amohassa bhāvanāpaññatti.
"And the skillful one abandons evil"—this is the designation of the eradication of delusion, the designation of the development of non-delusion.
“Người thiện xả bỏ ác pháp” là sự chế định về sự nhổ tận gốc si mê, sự chế định về sự tu tập vô si.
Rāgadosamohassa pahānapaññatti, alobhādosāmohassa bhāvanāpaññatti.
The designation of the abandoning of greed, hatred, and delusion; the designation of the development of non-greed, non-hatred, and non-delusion.
Sự chế định về sự đoạn trừ tham, sân, si, sự chế định về sự tu tập vô tham, vô sân, vô si.
Rāgadosamohakkhayā sa nibbutoti kilesānaṃ paṭippassaddhipaññatti, nibbānassa sacchikiriyapaññattīti.
"Through the destruction of greed, hatred, and delusion, he is extinguished" is the designation of the calming of defilements, the designation of the realization of Nibbāna.
“Do sự đoạn tận tham, sân, si mà vị ấy an tịnh” là sự chế định về sự an tịnh các phiền não, sự chế định về sự chứng ngộ Niết Bàn.
Ayaṃ paññatti.
This is designation.
Đây là sự chế định.
Otaraṇoti dadato puññaṃ pavaḍḍhatīti dānaṃ nāma saddhādīhi indriyehi hotīti ayaṃ indriyehi otaraṇo.
Penetration means: "To one who gives, merit increases"—this giving arises through faculties such as faith; this is penetration through faculties.
Sự thâm nhập (Otaraṇo) là: “Người bố thí thì phước tăng trưởng” là sự bố thí xảy ra do các căn như tín, v.v. — đây là sự thâm nhập qua các căn.
Saṃyamato veraṃ na cīyatīti saṃyamo nāma sīlakkhandhoti ayaṃ khandhehi otaraṇo.
"From restraint, enmity is not accumulated"—this restraint is the aggregate of morality; this is penetration through aggregates.
“Do tự chế mà oán thù không tích lũy” là sự tự chế gọi là giới uẩn — đây là sự thâm nhập qua các uẩn.
Kusalo ca jahāti pāpakanti pāpappahānaṃ nāma tīhi vimokkhehi hoti.
"The skillful one abandons evil"—the abandoning of evil occurs through the three liberations.
“Người thiện xả bỏ ác pháp” là sự xả bỏ ác pháp xảy ra do ba giải thoát.
Tesaṃ upāyabhūtāni tīṇi vimokkhamukhānīti ayaṃ vimokkhamukhehi otaraṇo.
The three gateways to liberation are the means to these; this is penetration through the gateways to liberation.
Ba cửa giải thoát là phương tiện của chúng — đây là sự thâm nhập qua các cửa giải thoát.
Rāgadosamohakkhayā sa nibbutoti vimuttikkhandho.
"Through the destruction of greed, hatred, and delusion, he is extinguished" is the aggregate of liberation.
“Do sự đoạn tận tham, sân, si mà vị ấy an tịnh” là giải thoát uẩn.
So ca dhammadhātu dhammāyatanañcāti ayaṃ dhātūhi ca āyatanehi ca otaraṇoti.
And that is the Dhamma-element and the Dhamma-sphere; this is penetration through elements and spheres.
Và đó là pháp giới, pháp xứ — đây là sự thâm nhập qua các giới và các xứ.
Ayaṃ otaraṇo.
This is penetration.
Đây là sự thâm nhập.
Adhiṭṭhānoti dadatoti ayaṃ ekattatā, cāgo pariccāgo dhammadānaṃ āmisadānaṃ abhayadānaṃ, aṭṭha dānāni vitthāretabbāni.
Ascertainment means: "One who gives" is unity; relinquishing, giving up, the gift of Dhamma, the gift of material things, the gift of fearlessness—eight kinds of giving are to be elaborated.
Sự quyết định (Adhiṭṭhāno) là: “Người bố thí” — đây là sự đồng nhất.
Ayaṃ vemattatā.
This is diversity.
Sự từ bỏ, sự bố thí, bố thí pháp, bố thí vật chất, bố thí vô úy, tám loại bố thí cần được mở rộng — đây là sự khác biệt.
Saṃyamoti ayaṃ ekattatā.
"Restraint" is unity.
“Sự tự chế” — đây là sự đồng nhất.
Pātimokkhasaṃvaro satisaṃvaroti ayaṃ vemattatā.
Restraint by the Pātimokkha, restraint by mindfulness—this is diversity.
Sự phòng hộ theo giới bổn, sự phòng hộ bằng chánh niệm — đây là sự khác biệt.
Kusalo ca jahāti pāpakanti ayaṃ ekattatā.
"The skillful one abandons evil" is unity.
“Người thiện xả bỏ ác pháp” — đây là sự đồng nhất.
Sakkāyadiṭṭhiṃ pajahati vicikicchaṃ pajahatītiādikā ayaṃ vemattatā.
"He abandons sakkāya-diṭṭhi, he abandons vicikicchā," and so on—this is diversity.
“Xả bỏ tà kiến thân kiến, xả bỏ hoài nghi”, v.v. — đây là sự khác biệt.
Rāgadosamohakkhayā sa nibbutoti ayaṃ ekattatā.
"Through the destruction of greed, hatred, and delusion, he is extinguished" is unity.
Sự diệt trừ tham, sân, si, đó là sự tịch tịnh – đây là sự đồng nhất.
Saupādisesā nibbānadhātu anupādisesā nibbānadhātūti ayaṃ vemattatāti.
The Nibbāna-element with substratum remaining, the Nibbāna-element without substratum remaining—this is diversity.
Niết bàn hữu dư y và Niết bàn vô dư y – đây là sự dị biệt.
Ayaṃ adhiṭṭhāno.
This is ascertainment.
Đây là sự quyết định (adhiṭṭhāna).
Parikkhāroti dānassa pāmojjaṃ paccayo.
Requisites means: Joy is the condition for giving.
Phương tiện là niềm hoan hỷ là nhân duyên của bố thí.
Alobho hetu, saṃyamassa hirottappādayo paccayo.
Non-greed is the cause; shame and dread are the conditions for restraint.
Vô tham là nhân; hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi là nhân duyên của sự chế ngự.
Yonisomanasikāro adoso ca hetu, pāpappahānassa samādhi yathābhūtañāṇadassanañca paccayo.
Proper attention and non-hatred are the causes; concentration and knowledge and vision of things as they are are the conditions for the abandoning of evil.
Tác ý đúng đắn và vô sân là nhân; định và tri kiến như thật là nhân duyên của sự từ bỏ điều ác.
Tisso anupassanā hetu, nibbutiyā maggasammādiṭṭhi hetu, sammāsaṅkappādayo paccayoti.
The three contemplations are the cause; right view of the path is the cause for extinguishment; right intention and so on are the conditions.
Ba sự quán tưởng là nhân; chánh kiến đạo là nhân của sự tịch tịnh; chánh tư duy và các chi phần khác là nhân duyên.
Ayaṃ parikkhāro.
This is requisites.
Đây là phương tiện.
Samāropano hārasampātoti dadato puññaṃ pavaḍḍhatīti dānamayaṃ puññakiriyavatthu, taṃ sīlassa padaṭṭhānaṃ.
Application, Conveyance of Meaning means: "To one who gives, merit increases" is the basis for meritorious action consisting of giving; that is the proximate cause for morality.
Sự kết hợp, sự thành tựu phương pháp là phước đức của người bố thí tăng trưởng – đây là sự tác thành công đức do bố thí, điều đó là nền tảng của giới.
Saṃyamato veraṃ na cīyatīti sīlamayaṃ puññakiriyavatthu, taṃ samādhissa padaṭṭhānaṃ.
"From restraint, enmity is not accumulated" is the basis for meritorious action consisting of morality; that is the proximate cause for concentration.
Nhờ chế ngự mà oán thù không tích lũy – đây là sự tác thành công đức do giới, điều đó là nền tảng của định.
Sīlena hi jhānenapi rāgādikilesā na cīyanti.
Indeed, through morality and jhāna, defilements such as greed are not accumulated.
Thật vậy, nhờ giới mà các phiền não như tham, v.v., không tích lũy ngay cả với thiền định.
Yepissa tappaccayā uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā, tepissa na honti.
Even the cankers, vexations, and fevers that would arise dependent on that, do not arise for him.
Những lậu hoặc, những sự bức hại, những sự thiêu đốt nào có thể khởi lên do nhân duyên ấy, những điều đó cũng không còn đối với vị ấy.
Kusalo ca jahāti pāpakanti pahānapariññā, taṃ bhāvanāmayaṃ puññakiriyavatthu.
"The skillful one abandons evil" is the full understanding of abandoning; that is the basis for meritorious action consisting of development.
Và người thiện xả bỏ điều ác – đây là sự liễu tri về sự từ bỏ, điều đó là sự tác thành công đức do tu tập.
Rāgadosamohakkhayā sa nibbutoti rāgassapi khayā dosassapi khayā mohassapi khayā.
"Through the destruction of greed, hatred, and delusion, he is extinguished" means through the destruction of greed, through the destruction of hatred, and through the destruction of delusion.
Sự diệt trừ tham, sân, si, đó là sự tịch tịnh – tức là sự diệt trừ tham, sự diệt trừ sân, và sự diệt trừ si.
Tattha rāgoti yo rāgo sārāgo cetaso sārajjanā lobho lubbhanā lubbhitattaṃ abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.
Here, "greed" means that greed, attachment, mental attachment, covetousness, clinging, being clung to, avarice, greed, a root of unwholesome states.
Trong đó, tham là sự tham ái, sự say mê, sự dính mắc của tâm, sự tham lam, sự dính mắc, trạng thái dính mắc, sự tham lam, gốc rễ bất thiện của tham.
Dosoti yo doso dussanā dussitattaṃ byāpādo cetaso byāpajjanā doso akusalamūlaṃ.
"Hatred" means that hatred, malice, being malicious, ill-will, mental ill-will, hatred, a root of unwholesome states.
Sân là sự sân hận, sự phẫn nộ, trạng thái phẫn nộ, sự ác ý, sự phẫn nộ của tâm, gốc rễ bất thiện của sân.
Mohoti yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo asambodho appaṭivedho dummejjhaṃ bālyaṃ asampajaññaṃ moho akusalamūlaṃ.
"Delusion" means that ignorance, not seeing, not comprehending, not awakening, not penetrating, dullness, foolishness, lack of clear comprehension, delusion, a root of unwholesome states.
Si là sự vô minh, sự không thấy, sự không thấu hiểu, sự không giác ngộ, sự không thể nhập, sự ngu muội, sự ngu dốt, sự không biết rõ, gốc rễ bất thiện của si.
Iti imesaṃ rāgādīnaṃ khayo nirodho paṭinissaggo nibbuti nibbāyanā parinibbānaṃ saupādisesā nibbānadhātu anupādisesā nibbānadhātūti.
Thus, the destruction, cessation, relinquishment, extinguishment, cooling, and complete extinguishment of these greed and so on, are the Nibbāna-element with substratum remaining and the Nibbāna-element without substratum remaining.
Như vậy, sự diệt trừ, sự đoạn diệt, sự từ bỏ, sự tịch tịnh, sự viên tịch của các tham, v.v., này là Niết bàn hữu dư y và Niết bàn vô dư y.
Ayaṃ samāropano hārasampāto.
This is application, conveyance of meaning.
Đây là sự kết hợp, sự thành tựu phương pháp.