Idāni taṃ paṭhamamahāsaṅgītiṃ dassetukāmo tassā tantiāruḷhāya idha vacane kāraṇaṃ dassento ‘‘paṭhamamahāsaṅgīti nāma cesā…pe… veditabbā’’ti āha.
Now, wishing to demonstrate that First Great Saṅgīti, and showing the reason for its inclusion in the Pāḷi text here, he states: "And this, the First Great Saṅgīti... should be understood."
Bây giờ, vị chú giải muốn trình bày về Kết tập Đại hội lần thứ nhất, và để chỉ ra lý do tại sao nó được đưa vào kinh điển ở đây, Ngài đã nói: “Paṭhamamahāsaṅgīti nāma cesā…pe… veditabbā”.
Paṭhamamahāsaṅgīti nāma cesāti ca-saddo īdisesu ṭhānesu vattabbasampiṇḍanattho, tañca paṭhamamahāsaṅgītikāle vuttaṃ, esā ca paṭhamamahāsaṅgīti evaṃ veditabbāti vuttaṃ hoti.
Regarding "And this, the First Great Saṅgīti": The word "ca" in such instances signifies the compilation of what is to be stated. It means that that statement was made at the time of the First Great Saṅgīti, and this First Great Saṅgīti should be understood thus.
“Paṭhamamahāsaṅgīti nāma cesā”: Ở những chỗ như thế này, từ ‘ca’ có nghĩa là tổng hợp những điều cần nói, tức là lời nói đó đã được nói ra trong thời kỳ Kết tập Đại hội lần thứ nhất, và Kết tập Đại hội lần thứ nhất này nên được hiểu như vậy.
Upaññāsattho vā ca-saddo.
Or, the word "ca" has the meaning of introduction.
Hoặc từ ‘ca’ có nghĩa là ‘upaññāsa’ (khởi đầu).
Upaññāsoti ca vākyārambho vuccati.
And "upaṭññāsa" means the commencement of a sentence.
‘Upaññāsa’ có nghĩa là khởi đầu một câu văn.
Esā hi ganthakārānaṃ pakati, yadidaṃ kiñci vatvā puna paraṃ vattumārabhantānaṃ casaddappayogo.
Indeed, this is the custom of authors: to use the word "ca" when they have said something and are about to say something further.
Đây là thói quen của các tác giả khi họ nói điều gì đó rồi lại bắt đầu nói điều khác bằng cách sử dụng từ ‘ca’.
Yaṃ pana kenaci vuttaṃ ‘‘paṭhamamahāsaṅgīti nāma cāti ettha ca-saddo atirekattho, tena aññāpi atthīti dīpetī’’ti.
However, what some have said is: "Here, in 'and this, the First Great Saṅgīti', the word 'ca' has the sense of 'excess', thereby indicating that there are also others."
Tuy nhiên, một số người nói rằng: “Ở đây, từ ‘ca’ trong ‘Paṭhamamahāsaṅgīti nāma ca’ có nghĩa là ‘thêm vào’, cho thấy rằng còn có những cuộc kết tập khác nữa.”
Tadeva tassa ganthakkame akovidataṃ dasseti.
That merely shows their lack of skill in the sequence of texts.
Chính điều đó cho thấy sự thiếu hiểu biết của người đó về trình tự văn bản.
Na hettha casaddena atirekattho viññāyati.
For here, the meaning of "excess" is not understood by the word "ca".
Ở đây, từ ‘ca’ không mang ý nghĩa ‘thêm vào’.
Yadi cettha etadatthoyeva ca-kāro adhippeto siyā, evaṃ sati na kattabboyeva paṭhamasaddeneva aññāsaṃ dutiyādisaṅgītīnampi atthibhāvassa dīpitattā.
If the ca-kāra here were indeed intended for that meaning, then it should not have been used at all, since the existence of other saṅgītis, such as the second and so on, is already indicated by the word "paṭhama" (first).
Nếu từ ‘ca’ ở đây có ý nghĩa đó, thì không cần thiết phải dùng nó, vì từ ‘paṭhama’ (thứ nhất) đã tự nó chỉ ra sự tồn tại của các cuộc kết tập thứ hai và tiếp theo.
Dutiyādiṃ upādāya hi paṭhamasaddappayogo dīghādiṃ upādāya rassādisaddappayogo viya.
For the use of the word "paṭhama" implies a second, and so on, just as the use of "rassa" (short) implies a "dīgha" (long) and so on.
Việc sử dụng từ ‘paṭhama’ khi có ‘dutiyādi’ (thứ hai và tiếp theo) cũng giống như việc sử dụng từ ‘rassa’ (ngắn) khi có ‘dīgha’ (dài) và tiếp theo.
Yathāpaccayaṃ tattha tattha desitattā paññattattā ca vippakiṇṇānaṃ dhammavinayānaṃ saṅgahetvā gāyanaṃ kathanaṃ saṅgīti.
Saṅgīti is the collective chanting and recounting of the scattered Dhamma and Vinaya, which were taught and laid down in various places according to circumstances.
Saṅgīti (Kết tập) là việc tập hợp và đọc tụng Dhamma và Vinaya đã được thuyết giảng và chế định rải rác ở từng nơi tùy theo duyên khởi.
Etena taṃtaṃsikkhāpadānaṃ suttānañca ādipariyosānesu antarantarā ca sambandhavasena ṭhapitaṃ saṅgītikāravacanaṃ saṅgahitaṃ hoti.
By this, the statements made by the compilers of the Saṅgīti, placed at the beginning, end, and in between various precepts and suttas for connection, are included.
Bằng cách này, lời nói của các vị Kết tập đã được đặt ở đầu, cuối và xen kẽ giữa các giới luật và bài kinh, theo cách liên kết, đều được bao gồm.
Mahāvisayattā pūjanīyattā ca mahatī saṅgīti mahāsaṅgīti, paṭhamā mahāsaṅgīti paṭhamamahāsaṅgīti.
A great Saṅgīti is mahāsaṅgīti due to its vast scope and revered nature; the first mahāsaṅgīti is paṭhamamahāsaṅgīti.
Vì có phạm vi rộng lớn và đáng tôn kính nên đó là một cuộc kết tập vĩ đại, gọi là Mahāsaṅgīti. Cuộc kết tập vĩ đại đầu tiên là Paṭhamamahāsaṅgīti.
Nidānakosallatthanti nidadāti desanaṃ desakālādivasena aviditaṃ viditaṃ katvā nidassetīti nidānaṃ, tattha kosallaṃ nidānakosallaṃ, tadatthanti attho.
"For skill in the introduction": "Nidāna" means that which makes known what was unknown, by showing the teaching in terms of place, time, etc. Skill therein is "nidānakosallaṃ", and "tadatthaṃ" means for that purpose.
‘Nidānakosallatthaṃ’ có nghĩa là để có sự khéo léo trong Nidāna. Nidāna là việc trình bày những điều chưa biết thành biết rõ theo thời gian và địa điểm thuyết giảng. Kosalla là sự khéo léo trong đó. Tadatthaṃ có nghĩa là vì mục đích đó.
Sattānaṃ dassanānuttariyasaraṇādipaṭilābhahetubhūtāsu vijjamānāsupi aññāsu bhagavato kiriyāsu ‘‘buddho bodheyya’’nti paṭiññāya anulomanato veneyyānaṃ maggaphaluppattihetubhūtā kiriyā nippariyāyena buddhakiccanti āha ‘‘dhammacakkappavattanañhi ādiṃ katvā’’ti.
He states "beginning with the turning of the Wheel of Dhamma" because, even though there were other actions of the Blessed One which were causes for beings to attain the unsurpassable vision, refuge, etc., the action that became the cause for the attainment of paths and fruits by those who could be disciplined, in accordance with the pledge "Having attained Buddhahood, I shall awaken others," is, without qualification, the Buddha's deed.
Mặc dù có những hành động khác của Đức Thế Tôn là nguyên nhân đưa đến sự chứng đắc vô thượng kiến giải và quy y của chúng sanh, nhưng để phù hợp với lời hứa ‘Phật sẽ giác ngộ’, hành động là nguyên nhân đưa đến sự chứng đắc Đạo quả cho những người có thể được giáo hóa, chính là Phật sự một cách tuyệt đối, nên Ngài đã nói: “Dhammacakkappavattanañhi ādiṃ katvā”.
Tattha saddhindriyādidhammoyeva pavattanaṭṭhena cakkanti dhammacakkaṃ.
Here, the Dhamma itself, such as the faculty of faith and so on, is called the wheel due to its nature of proceeding; hence, Dhammacakka.
Trong đó, Dhammacakka là bánh xe Pháp, bởi vì chỉ có pháp như tín căn (saddhindriya) và vân vân, là bánh xe theo nghĩa vận hành.
Atha vā cakkanti āṇā, dhammato anapetattā dhammañca taṃ cakkañcāti dhammacakkaṃ, dhammena ñāyena cakkantipi dhammacakkaṃ.
Alternatively, "cakka" means command, and since it is inseparable from Dhamma, it is both Dhamma and command, thus Dhammacakka. Or, it is a command by way of Dhamma, by way of justice; hence, Dhammacakka.
Hoặc ‘cakka’ có nghĩa là quyền uy. Vì không rời khỏi pháp nên đó là pháp và cũng là quyền uy, gọi là Dhammacakka. Vì là bánh xe bằng pháp, bằng lẽ phải, nên cũng là Dhammacakka.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
Katabuddhakicceti kataṃ pariniṭṭhāpitaṃ buddhakiccaṃ yena, tasmiṃ katabuddhakicce bhagavati lokanātheti sambandho.
"When the Buddha's task was accomplished" means: "by whom the Buddha's task was accomplished, completed." The connection is "in the Blessed One, the protector of the world, whose Buddha's task was accomplished."
‘Katabuddhakicce’: Có nghĩa là Đức Thế Tôn, bậc lãnh đạo thế gian, đã hoàn thành Phật sự. Đây là mối liên hệ.
Etena buddhakattabbassa kassacipi asesitabhāvaṃ dasseti.
By this, it shows that no task to be done by a Buddha remained uncompleted.
Điều này cho thấy rằng không có bất kỳ Phật sự nào còn sót lại cần phải làm.
Tatoyeva hi so bhagavā parinibbutoti.
It is precisely for this reason that the Blessed One attained Parinibbāna.
Chính vì thế mà Đức Thế Tôn đã nhập Niết Bàn.
Nanu ca sāvakehi vinītāpi vineyyā bhagavatāyeva vinītā honti, tathā hi sāvakabhāsitaṃ suttaṃ buddhavacananti vuccati, sāvakavineyyā ca na tāva vinītāti?
But aren't those who are disciplined by disciples still disciplined by the Blessed One himself? For indeed, a Sutta spoken by a disciple is called the word of the Buddha, and those to be disciplined by disciples are not yet disciplined, are they?
Há chẳng phải những người có thể được giáo hóa, dù được các đệ tử giáo hóa, cũng là do Đức Thế Tôn giáo hóa sao? Bởi vì kinh do các đệ tử thuyết giảng cũng được gọi là Phật ngôn, và những người có thể được giáo hóa bởi các đệ tử vẫn chưa được giáo hóa sao?
Nāyaṃ doso tesaṃ vinayanūpāyassa sāvakesu ṭhapitattā.
This is not a fault, because the means of their discipline has been entrusted to the disciples.
Không có lỗi lầm nào ở đây, vì phương pháp giáo hóa của họ đã được thiết lập trong các đệ tử.
Tenevāha –
Therefore, it is said:
Chính vì thế mà Ngài đã nói:
‘‘Kusinārāya’’ntiādinā bhagavato parinibbutadesakālavisesadassanaṃ, ‘‘aparinibbuto bhagavā’’ti gāhassa micchābhāvadassanatthaṃ loke jātasaṃvaḍḍhabhāvadassanatthañca.
By "in Kusinārā" and so on, the specific place and time of the Blessed One's Parinibbāna are shown, in order to show the wrongness of the view that "the Blessed One has not attained Parinibbāna", and to show his birth and growth in the world.
Bằng cách nói “Kusinārāya” và vân vân, là để chỉ ra địa điểm và thời gian đặc biệt mà Đức Thế Tôn đã nhập Niết Bàn, nhằm cho thấy rằng quan niệm “Đức Thế Tôn chưa nhập Niết Bàn” là sai lầm, và để cho thấy rằng Ngài đã sinh ra và trưởng thành trên thế gian.
Tathā hi manussabhāvassa supākaṭakaraṇatthaṃ mahābodhisattā carimabhave dārapariggahādīnipi karontīti.
Indeed, to make the human state very clear, the Great Bodhisattas in their last existence even take wives and so on.
Thật vậy, để làm cho thân phận con người trở nên rõ ràng, các vị Đại Bồ Tát trong kiếp cuối cùng cũng thực hiện việc kết hôn và vân vân.
Kusinārāyanti evaṃnāmake nagare.
"In Kusinārā" means in the city of that name.
‘Kusinārāya’ có nghĩa là ở thành phố tên là như vậy.
Samīpatthe cetaṃ bhummavacanaṃ.
And this locative case is in the sense of proximity.
Đây là cách dùng ngữ pháp chỉ địa điểm với ý nghĩa gần kề.
Upavattane mallānaṃ sālavaneti tassa nagarassa upavattanabhūtaṃ mallarājūnaṃ sālavanuyyānaṃ dasseti.
"In Upavattana, the Sāla Grove of the Mallas" indicates the Sāla forest park of the Malla kings, which is a suburb of that city.
‘Upavattane mallānaṃ sālavane’ chỉ ra khu vườn sālavana của các vua Malla, nằm gần thành phố đó.
Tattha nagaraṃ pavisitukāmā uyyānato upecca vattanti gacchanti etenāti upavattananti sālavanaṃ vuccati.
Here, the Sāla grove is called Upavattana because those wishing to enter the city come from the park and proceed (vattanti) by means of it (etena).
Ở đó, những người muốn vào thành phố đi từ khu vườn, và con đường họ đi được gọi là Upavattana. Do đó, khu rừng sālavana được gọi là Upavattana.
Yathā hi anurādhapurassa thūpārāmo dakkhiṇapacchimadisāyaṃ, evaṃ taṃ uyyānaṃ kusinārāya dakkhiṇapacchimadisāya hoti.
Just as the Thūpārāma of Anurādhapura is in the south-west direction, so too that park is in the south-west direction of Kusinārā.
Giống như Thūpārāma nằm ở hướng tây nam của Anurādhapura, khu vườn đó cũng nằm ở hướng tây nam của Kusinārā.
Yathā ca thūpārāmato dakkhiṇadvārena nagaraṃ pavisanamaggo pācīnamukho gantvā uttarena nivattati, evaṃ uyyānato sālapanti pācīnamukhā gantvā uttarena nivattā, tasmā taṃ ‘‘upavattana’’nti vuccati.
And just as the path entering the city from Thūpārāma through the south gate goes eastward and then turns northward, so too the row of Sāla trees from the park goes eastward and then turns northward; therefore, it is called "Upavattana".
Và giống như con đường vào thành phố từ Thūpārāma qua cổng phía nam đi về phía đông rồi rẽ về phía bắc, thì hàng cây sālapanti từ khu vườn cũng đi về phía đông rồi rẽ về phía bắc. Vì vậy, nó được gọi là “Upavattana”.
Yamakasālānamantareti yamakasālānaṃ vemajjhe.
"Between the twin Sāla trees" means in the middle of the twin Sāla trees.
‘Yamakasālānamantare’ có nghĩa là ở giữa hai cây sāla đôi.
Tattha kira bhagavato paññattassa parinibbānamañcassa ekā sālapanti sīsabhāge hoti, ekā pādabhāge, tatrāpi eko taruṇasālo sīsabhāgassa āsanno hoti, eko pādabhāgassa, tasmā ‘‘yamakasālānamantare’’ti vuttaṃ.
There, it is said, one row of Sāla trees was at the head-side of the couch of Parinibbāna laid down for the Blessed One, and another at the foot-side. And there, one young Sāla tree was near the head-side, and another near the foot-side. Therefore, it is said "between the twin Sāla trees".
Ở đó, một hàng cây sāla nằm ở phía đầu của giường Niết Bàn đã được Đức Thế Tôn sắp đặt, và một hàng ở phía chân. Trong đó, một cây sāla non nằm gần phía đầu, và một cây ở phía chân. Vì vậy, đã nói “yamakasālānamantare”.
Api ca ‘‘yamakasālā nāma mūlakkhandhaviṭapapattehi aññamaññaṃ saṃsibbetvā ṭhitasālā’’tipi mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.
Furthermore, it is also said in the Mahāaṭṭhakathā that: “‘Yamakasālā’ are Sāla trees that stand intertwined with each other by their roots, trunks, branches, and leaves.”
Hơn nữa, trong Đại Chú Giải cũng có nói rằng: “Yamakasālā là những cây sāla đứng liền nhau, rễ, thân, cành và lá đan xen vào nhau.”
Anupādisesāya nibbānadhātuyāti upādīyate kammakilesehīti upādi, vipākakkhandhā kaṭattā ca rūpaṃ.
Here, regarding Anupādisesāya nibbānadhātuyā (the Nibbāna-element without residue): "Upādi" refers to that which is clung to by kamma and defilements; it is the resultant aggregates and kamma-born form.
Anupādisesāya nibbānadhātuyā (Niết-bàn giới vô dư y) – “Upādi” là cái bị nghiệp và phiền não bám víu; đó là các uẩn dị thục (vipākakkhandhā) và sắc do nghiệp tạo (kaṭattā rūpaṃ).
So pana upādi kilesābhisaṅkhāramāranimmathanena nibbānappattiyaṃ anossaṭṭho, idha khandhamaccumāranimmathanena ossaṭṭho nisesitoti ayaṃ anupādisesā nibbānadhātu natthi etissā upādisesoti katvā.
And that Upādi (clinging) is not relinquished at the attainment of Nibbāna by the crushing of the defilement-māra and the formations-māra, but here, at the attainment of Nibbāna by the crushing of the aggregates-māra and death-māra, it is relinquished and without residue. This Anupādisesā Nibbānadhātu (Nibbāna-element without residue) means that there is no remaining Upādi (clinging) for it.
Tuy nhiên, upādi đó, khi đạt đến Nibbāna bằng cách tiêu diệt phiền não ma (kilesamāra) và hành ma (abhisaṅkhāramāra), thì không bị loại bỏ; còn ở đây, khi đạt đến Nibbāna bằng cách tiêu diệt uẩn ma (khandhamāra) và tử ma (maccumāra), thì nó bị loại bỏ hoàn toàn, không còn sót lại. Do đó, đây là Nibbānadhātu vô dư y, vì không còn upādi sót lại cho nó.
Nibbānadhātūti cettha nibbutimattaṃ adhippetaṃ, itthambhūtalakkhaṇe cāyaṃ karaṇaniddeso.
In nibbānadhātu (Nibbāna-element) here, only the cessation (of the aggregates, etc.) is intended, and this is an instrumental designation (karaṇaniddeso) in the sense of the characteristic of "being of such a nature."
Trong cụm từ Nibbānadhātu ở đây, chỉ sự tịch diệt được đề cập đến, và đây là cách dùng biến cách công cụ (karaṇaniddeso) theo nghĩa biểu thị đặc điểm (itthambhūtalakkhaṇe).
Parinibbāneti parinibbānaṭṭhāne, nimittatthe vā bhummavacanaṃ, parinibbānahetu sannipatitānanti attho.
Parinibbāne (at the Parinibbāna) means at the place of Parinibbāna, or it is a locative case in the sense of 'reason' or 'sign', meaning "having gathered due to the cause of the Parinibbāna."
Parinibbāne (tại sự Niết-bàn toàn phần) có nghĩa là tại nơi Niết-bàn toàn phần, hoặc đây là biến cách vị trí (bhummavacana) theo nghĩa chỉ nguyên nhân (nimittatthe), tức là những người tụ hội vì sự Niết-bàn toàn phần.
Saṅghassa thero saṅghatthero.
The elder of the Saṅgha is Saṅghatthero.
Trưởng lão của Tăng đoàn là saṅghatthero (Tăng trưởng lão).
So pana saṅgho kiṃparimāṇoti āha ‘‘sattannaṃ bhikkhusatasahassāna’’nti.
And as to what was the measure of that Saṅgha, he said: "of seven hundred thousand bhikkhus."
Vị Tăng đoàn đó có số lượng bao nhiêu? (Người viết) nói: “sattannaṃ bhikkhusatasahassānaṃ” (của bảy trăm ngàn Tỳ-khưu).
Niccasāpekkhattā hi īdisesu samāso hotiyeva yathā ‘‘devadattassa garukula’’nti.
Indeed, due to constant expectation, a compound exists in such cases, just as in "Devadatta's respected family".
Quả thật, trong những trường hợp như vậy, luôn có sự hợp từ (samāso) do sự phụ thuộc thường xuyên, ví dụ như “devadattassa garukulaṃ” (gia đình của Devadatta).
Sattannaṃ bhikkhusatasahassānanti ca saṅghattherānaṃyeva sattannaṃ bhikkhusatasahassānaṃ.
And "of seven hundred thousand bhikkhus" refers to the seven hundred thousand bhikkhus who were indeed the elders of the Saṅgha.
Sattannaṃ bhikkhusatasahassānaṃ (của bảy trăm ngàn Tỳ-khưu) ở đây chỉ bảy trăm ngàn Tỳ-khưu là các Tăng trưởng lão.
Tadā hi ‘‘sannipatitā bhikkhū ettakā’’ti pamāṇarahitā.
At that time, the assembled bhikkhus were indeed immeasurable, "so many were the bhikkhus."
Vào thời điểm đó, số lượng Tỳ-khưu tụ hội là không thể đếm được, không có giới hạn.
Tathā hi veḷuvagāme vedanāvikkhambhanato paṭṭhāya ‘‘na cirena bhagavā parinibbāyissatī’’ti sutvā tato tato āgatesu bhikkhūsu ekabhikkhupi pakkanto nāma natthi, tasmā gaṇanaṃ vītivatto saṅgho ahosi.
Indeed, from the time of the suppression of pain at Veḷuvagāma, having heard that "the Blessed One will attain Parinibbāna ere long," not a single bhikkhu who came from here and there departed; therefore, the Saṅgha exceeded counting.
Quả vậy, từ khi Đức Phật làm lắng dịu cảm thọ ở làng Veḷuva, sau khi nghe “Chẳng bao lâu nữa, Thế Tôn sẽ Niết-bàn toàn phần”, không một Tỳ-khưu nào trong số những người đến từ khắp nơi đã rời đi. Do đó, Tăng đoàn đã vượt quá mọi sự đếm số.
Āyasmā mahākassapo dhammavinayasaṅgāyanatthaṃ bhikkhūnaṃ ussāhaṃ janesīti sambandho.
The connection is: The Venerable Mahākassapa aroused enthusiasm among the bhikkhus for the chanting of the Dhamma and Vinaya.
Tôn giả Mahākassapa đã khích lệ các Tỳ-khưu để trùng tụng Pháp và Luật – đây là sự liên kết (của các câu).
Tattha mahākassapoti mahantehi sīlakkhandhādīhi samannāgatattā mahanto kassapoti mahākassapo, apica kumārakassapattheraṃ upādāya ayaṃ mahāthero ‘‘mahākassapo’’ti vuccati.
Therein, Mahākassapo is called Mahākassapa because he was great due to being endowed with great aggregates of morality (sīlakkhandha) and so forth. Moreover, this Great Elder is called "Mahākassapa" in distinction from the Elder Kumārakassapa.
Trong đó, Mahākassapo (Đại Ca-diếp) có nghĩa là Mahākassapa vì ngài vĩ đại do được trang bị các uẩn giới như giới uẩn; hơn nữa, vị Đại Trưởng lão này được gọi là “Mahākassapa” để phân biệt với Trưởng lão Kumārakassapa.
Atha kimatthaṃ āyasmā mahākassapo dhammavinayasaṅgāyanatthaṃ ussāhaṃ janesīti āha ‘‘sattāhaparinibbute’’tiādi.
Then, for what reason did the Venerable Mahākassapa arouse enthusiasm for the chanting of the Dhamma and Vinaya? He said: "Sattāhaparinibbute" and so forth.
Vậy tại sao Tôn giả Mahākassapa lại khích lệ việc trùng tụng Pháp và Luật? (Người viết) nói: “sattāhaparinibbute” (sau bảy ngày Niết-bàn toàn phần), v.v.
Satta ahāni samāhaṭāni sattāhaṃ, sattāhaṃ parinibbutassa assāti sattāhaparinibbuto, bhagavā, tasmiṃ sattāhaparinibbute bhagavati, bhagavato parinibbānadivasato paṭṭhāya sattāhe vītivatteti vuttaṃ hoti.
Seven days aggregated are "sattāhaṃ" (a week). "Sattāhaparinibbuto" means that seven days have passed since the Blessed One attained Parinibbāna. Thus, "tasmiṃ sattāhaparinibbute bhagavati" means "when seven days had passed since the Blessed One's Parinibbāna," that is, seven days had passed from the day of the Blessed One's Parinibbāna.
Bảy ngày được tập hợp lại là một tuần (sattāhaṃ); vị đã Niết-bàn toàn phần được bảy ngày là sattāhaparinibbuto (vị đã Niết-bàn toàn phần được bảy ngày), tức là Đức Thế Tôn. Khi Đức Thế Tôn đã Niết-bàn toàn phần được bảy ngày, có nghĩa là bảy ngày đã trôi qua kể từ ngày Đức Thế Tôn Niết-bàn toàn phần.
Subhaddena vuḍḍhapabbajitena vuttavacanaṃ samanussarantoti sambandho.
The connection is: remembering the words spoken by Subhadda, the elder monk.
Liên kết (của các câu) là: (ngài) nhớ lại lời nói của Subhadda, vị Tỳ-khưu xuất gia lúc tuổi già.
Tattha subhaddoti tassa nāmaṃ, vuḍḍhakāle pana pabbajitattā vuḍḍhapabbajitoti vuccati.
Therein, Subhaddo is his name; but because he was ordained in old age, he is called vuḍḍhapabbajito (the elder monk).
Trong đó, Subhadda là tên của vị ấy; vì xuất gia lúc tuổi già, vị ấy được gọi là vuḍḍhapabbajito (Tỳ-khưu xuất gia lúc tuổi già).
‘‘Alaṃ āvuso’’tiādinā tena vuttavacanaṃ nidasseti.
He indicates the words spoken by him with "Alaṃ āvuso" (Enough, friends) and so forth.
Với câu “Alaṃ āvuso” (Thôi đi, hiền giả), v.v., (người viết) chỉ ra lời nói của vị ấy.
So hi sattāhaparinibbute bhagavati āyasmatā mahākassapattherena saddhiṃ pāvāya kusināraṃ addhānamaggappaṭipannesu pañcamattesu bhikkhusatesu avītarāge bhikkhū antarāmagge diṭṭhaājīvakassa santikā bhagavato parinibbānaṃ sutvā pattacīvarāni chaḍḍetvā bāhā paggayha nānappakāraṃ paridevante disvā evamāha.
Indeed, when the Blessed One had attained Parinibbāna seven days prior, and five hundred bhikkhus, together with the Venerable Mahākassapa Thera, were proceeding on the long road from Pāvā to Kusinārā, Subhadda saw those bhikkhus who were not yet free from passion, crying out in various ways, throwing away their bowls and robes, with arms upraised, having heard about the Blessed One's Parinibbāna from an Ajīvaka they met on the way. Then he spoke as follows.
Khi Đức Thế Tôn đã Niết-bàn toàn phần được bảy ngày, trên đường từ Pāvā đến Kusinārā cùng với Tôn giả Mahākassapa, có khoảng năm trăm Tỳ-khưu chưa đoạn trừ tham ái. Khi thấy họ nghe tin Đức Thế Tôn Niết-bàn toàn phần từ một vị Ajīvaka gặp trên đường, rồi vứt bỏ y bát, giơ hai tay lên và than khóc đủ kiểu, vị Subhadda đó đã nói như vậy.
Kasmā pana so evamāha?
Why did he speak thus?
Vậy tại sao vị ấy lại nói như vậy?
Bhagavati āghātena.
Out of resentment towards the Blessed One.
Vì có ác ý với Đức Thế Tôn.
Ayaṃ kira so khandhake (mahāva. 303) āgate ātumāvatthusmiṃ nahāpitapubbako vuḍḍhapabbajito bhagavati kusinārato nikkhamitvā aḍḍhateḷasehi bhikkhusatehi saddhiṃ ātumaṃ gacchante ‘‘bhagavā āgacchatī’’ti sutvā āgatakāle ‘‘yāgudānaṃ karissāmī’’ti sāmaṇerabhūmiyaṃ ṭhite dve putte etadavoca ‘‘bhagavā kira tātā ātumaṃ āgacchati mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ aḍḍhateḷasehi bhikkhusatehi, gacchatha tumhe tātā khurabhaṇḍaṃ ādāya nāḷiyāvāpakena anugharakaṃ anugharakaṃ āhiṇḍatha, loṇampi telampi taṇḍulampi khādanīyampi saṃharatha, bhagavato āgatassa yāgudānaṃ karissāmī’’ti.
It is said that this Subhadda was the former barber, the elder monk mentioned in the Khandhaka in the story of Ātuma. When the Blessed One was leaving Kusinārā for Ātuma with two hundred and fifty bhikkhus, Subhadda, hearing "The Blessed One is coming," said to his two sons, who were living as novices when the Buddha arrived: "Sons, it is said that the Blessed One is coming to Ātuma with a great Saṅgha of bhikkhus, two hundred and fifty bhikkhus. Go, sons, take your barber's tools and go from house to house with the oil-flask. Collect salt, oil, rice, and eatables. When the Blessed One arrives, I will offer him gruel."
Vị Subhadda này, một Tỳ-khưu xuất gia lúc tuổi già, trước đây là thợ cắt tóc, được đề cập trong Khandhaka (Mahāva. 303) trong câu chuyện về Ātumā. Khi Đức Thế Tôn rời Kusinārā đi đến Ātumā cùng với một ngàn hai trăm năm mươi Tỳ-khưu, nghe tin “Đức Thế Tôn đang đến”, khi Ngài đến, Subhadda nói với hai người con trai đang ở địa vị Sa-di rằng: “Này các con, nghe nói Đức Thế Tôn đang đến Ātumā cùng với một Tăng đoàn lớn gồm một ngàn hai trăm năm mươi Tỳ-khưu. Này các con, hãy đi mang theo đồ cạo tóc và đi từng nhà với túi đựng dầu, thu thập muối, dầu, gạo và thức ăn. Ta sẽ cúng dường cháo khi Đức Thế Tôn đến.”
Te tathā akaṃsu.
They did so.
Họ đã làm như vậy.
Atha bhagavati ātumaṃ āgantvā bhusāgārakaṃ paviṭṭhe subhaddo sāyanhasamayaṃ gāmadvāraṃ gantvā manusse āmantetvā ‘‘hatthakammamattaṃ me dethā’’ti hatthakammaṃ yācitvā ‘‘kiṃ bhante karomā’’ti vutte ‘‘idañcidañca gaṇhathā’’ti sabbūpakaraṇāni gāhāpetvā vihāre uddhanāni kāretvā ekaṃ kāḷakaṃ kāsāvaṃ nivāsetvā tādisameva pārupitvā ‘‘idaṃ karotha, idaṃ karothā’’ti sabbarattiṃ vicārento satasahassaṃ vissajjetvā bhojjayāguñca madhugoḷakañca paṭiyādāpesi.
Then, when the Blessed One arrived at Ātuma and entered the straw hut, Subhadda went to the village gate in the evening, addressed the people, requested their assistance, saying, "Give me just manual labor." When they asked, "What shall we do, venerable sir?" he had them take various provisions, saying, "Take these and these." He had ovens made in the monastery, put on a black civara (robe), draped himself with another similar one, and while going about all night saying, "Do this, do that," he spent a hundred thousand (coins) and had prepared rice-gruel to be eaten and honey-balls.
Sau đó, khi Đức Thế Tôn đến Ātumā và vào kho rơm, Subhadda vào buổi chiều đi đến cổng làng, gọi mọi người lại và xin “hãy giúp tôi một tay”. Khi được hỏi “Bạch ngài, chúng tôi phải làm gì?”, ông nói “Hãy lấy cái này và cái kia”, rồi sai họ mang tất cả đồ dùng, xây lò trong tu viện, mặc một tấm y cà sa đen và khoác một tấm y tương tự, rồi nói “Hãy làm cái này, hãy làm cái kia” suốt cả đêm, chi tiêu một trăm ngàn (đồng tiền) và chuẩn bị cháo ăn và bánh mật ong.
Bhojjayāgu nāma bhuñjitvā pātabbayāgu, tattha sappimadhuphāṇitamacchamaṃsapupphaphalarasādi yaṃ kiñci khādanīyaṃ nāma atthi, taṃ sabbaṃ pavisati, kīḷitukāmānaṃ sīsamakkhanayoggā hoti sugandhagandhā.
Bhojjayāgu is gruel to be drunk after eating. Into it goes any edible thing such as ghee, honey, treacle, fish, meat, flowers, fruit juices, etc. It is suitable for rubbing on the head for those who wish to play, and it has a very good fragrance.
Bhojjayāgu là loại cháo được uống sau khi ăn; trong đó có đủ mọi loại thức ăn như bơ sữa, mật ong, đường, cá, thịt, nước ép hoa quả, v.v. Nó cũng thích hợp để thoa lên đầu cho những người muốn vui chơi và có mùi hương rất thơm.
Atha bhagavā kālasseva sarīrapaṭijagganaṃ katvā bhikkhusaṅghaparivuto piṇḍāya carituṃ ātumābhimukho pāyāsi.
Then the Blessed One, having attended to his body early, went towards Ātuma, surrounded by the assembly of bhikkhus, to collect alms food.
Sau đó, Đức Thế Tôn sớm tinh tươm thân thể, được Tăng đoàn vây quanh, hướng về Ātumā để khất thực.
Manussā tassa ārocesuṃ ‘‘bhagavā piṇḍāya gāmaṃ pavisati, tayā kassa yāgu paṭiyāditā’’ti.
The people informed him: "The Blessed One is entering the village for alms. For whom did you prepare gruel?"
Mọi người báo cho Subhadda: “Đức Thế Tôn đang vào làng khất thực. Ngài đã chuẩn bị cháo cho ai vậy?”
So yathānivatthapāruteheva tehi kāḷakakāsāvehi ekena hatthena dabbiñca kaṭacchuñca gahetvā brahmā viya dakkhiṇajāṇumaṇḍalaṃ bhūmiyaṃ patiṭṭhāpetvā vanditvā ‘‘paṭiggaṇhatu me bhante bhagavā yāgu’’nti āha.
So, with those black robes he was wearing and wrapped in, he took a ladle and a spoon with one hand, and like Brahmā, he placed his right knee on the ground, bowed, and said, "Venerable Sir, may the Blessed One accept my gruel."
Subhadda, với tấm y cà sa đen đã mặc và khoác như vậy, một tay cầm muỗng và vá, quỳ gối phải xuống đất như Phạm Thiên, đảnh lễ và thưa: “Bạch Thế Tôn, xin Ngài thọ nhận cháo của con.”
Tato ‘‘jānantāpi tathāgatā pucchantī’’ti khandhake (mahāva. 303) āgatanayena bhagavā pucchitvā ca sutvā ca taṃ vuḍḍhapabbajitaṃ vigarahitvā tasmiṃ vatthusmiṃ akappiyasamādāpanasikkhāpadaṃ khurabhaṇḍapariharaṇasikkhāpadañcāti dve sikkhāpadāni paññapetvā ‘‘bhikkhave anekakappakoṭiyo bhojanaṃ pariyesanteheva vītināmitā, idaṃ pana tumhākaṃ akappiyaṃ, adhammena uppannabhojanaṃ imaṃ paribhuñjitvā anekāni attabhāvasahassāni apāyesveva nibbattissanti, apetha mā gaṇhathā’’ti bhikkhācārābhimukho agamāsi, ekabhikkhunāpi na kiñci gahitaṃ.
Thereupon, the Blessed One, asking and hearing, in the manner mentioned in the Khandhaka that "Tathāgatas ask even when they know," rebuked that elder monk. On that occasion, he laid down two training rules: the training rule concerning causing to accept what is not allowable, and the training rule concerning keeping barber's tools. Then he said, "Bhikkhus, you have spent many crores of eons just searching for food. But this food is not allowable for you. Having consumed this food obtained by unrighteous means, you will be reborn in realms of woe for thousands of existences. Get away! Do not take it!" And he went towards the alms-round. Not a single bhikkhu took anything.
Sau đó, Đức Thế Tôn, theo cách được kể trong Khandhaka (Mahāva. 303) rằng “chư Như Lai dù biết vẫn hỏi”, sau khi hỏi và nghe, đã quở trách vị Tỳ-khưu xuất gia lúc tuổi già đó. Nhân sự việc này, Ngài đã chế định hai giới luật: giới luật về việc nhận vật không hợp lệ và giới luật về việc giữ đồ cạo tóc. Ngài nói: “Này các Tỳ-khưu, các ông đã trải qua vô số kiếp tìm kiếm thức ăn. Nhưng thức ăn này không hợp lệ với các ông. Sau khi dùng thức ăn bất chính này, các ông sẽ tái sinh trong vô số ngàn thân ở các cõi đọa lạc. Hãy tránh xa, đừng nhận!” Và Ngài tiếp tục đi khất thực, không một Tỳ-khưu nào nhận bất cứ thứ gì.
Subhaddo anattamano hutvā ‘‘ayaṃ ‘sabbaṃ jānāmī’ti āhiṇḍati, sace na gahetukāmo pesetvā ārocetabbaṃ assa, pakkāhāro nāma sabbaciraṃ tiṭṭhanto sattāhamattaṃ tiṭṭheyya, idañca mama yāvajīvaṃ pariyattaṃ assa, sabbaṃ tena nāsitaṃ, ahitakāmo ayaṃ mayha’’nti bhagavati āghātaṃ bandhitvā dasabale dharamāne kiñci vattuṃ nāsakkhi.
Subhadda, displeased, thought, "This one goes about saying, 'I know everything.' If he didn't want to accept it, he should have sent a message to inform me. Cooked food, even if kept for the longest time, lasts only for about seven days. And this would have sufficed for me for my entire life. He destroyed everything. This one wishes me harm." Thus, he harbored resentment towards the Blessed One and could not say anything while the Ten-Powered One was alive.
Subhadda không vui, nghĩ: “Vị Gotama này đi khắp nơi nói ‘Ta biết tất cả’. Nếu không muốn nhận, đáng lẽ phải sai người báo trước. Thức ăn đã nấu chín, dù để lâu nhất cũng chỉ được bảy ngày. Còn thức ăn này của ta lẽ ra đủ dùng suốt đời. Tất cả đã bị Ngài phá hỏng. Ngài này muốn hại ta.” Với ác ý đối với Đức Thế Tôn, ông không thể nói gì khi Đức Thập Lực còn tại thế.
Evaṃ kirassa ahosi ‘‘ayaṃ uccakulā pabbajito mahāpuriso, sace kiñci vakkhāmi, mamaṃyeva santajjessatī’’ti.
Indeed, he thought: "This Great Being, having renounced from a high family, if I say anything while he is alive, he will only reprimand me."
Ông ta đã nghĩ rằng: “Vị Đại nhân này xuất gia từ dòng dõi cao quý. Nếu ta nói điều gì, Ngài sẽ chỉ đe dọa ta thôi.”
Svāyaṃ ajja mahākassapattherena saddhiṃ āgacchanto ‘‘parinibbuto bhagavā’’ti sutvā laddhassāso viya haṭṭhatuṭṭho evamāha.
That Subhadda, coming today with the Elder Mahākassapa, on hearing "the Blessed One has attained parinibbāna," as if relieved and greatly pleased, spoke thus.
Vị Subhadda ấy, hôm nay, khi đang đi cùng Trưởng lão Mahākassapa, nghe rằng “Đức Thế Tôn đã nhập Niết Bàn”, liền như được an ủi, vui mừng hớn hở, nói như vầy.
Thero pana taṃ sutvā hadaye pahāraṃ viya matthake patitasukkāsaniṃ viya maññi, dhammasaṃvego cassa uppajji ‘‘sattāhamattaparinibbuto bhagavā, ajjāpissa suvaṇṇavaṇṇaṃ sarīraṃ dharatiyeva, dukkhena bhagavatā ārādhitasāsane nāma evaṃ lahuṃ mahantaṃ pāpakasaṭaṃ kaṇṭako uppanno, alaṃ kho panesa pāpo vaḍḍhamāno aññepi evarūpe sahāye labhitvā sāsanaṃ osakkāpetu’’nti.
The Elder, however, on hearing that, felt as if struck in the heart, as if a thunderbolt had fallen on his head. And the sense of urgency of the Dhamma (dhammasaṃvego) arose in him, thinking: "It has been only seven days since the Blessed One attained parinibbāna, and even today His golden-hued body endures. A great, wicked thorn has so quickly arisen in the Dispensation that was accomplished with difficulty by the Blessed One! This evil one, if he grows, might gain other companions of such a kind and cause the Dispensation to decline."
Còn vị Trưởng lão, khi nghe lời ấy, liền nghĩ như thể bị đánh vào tim, như thể bị sét đánh vào đầu, và sự xúc động Pháp (dhammasaṃvega) khởi lên nơi Ngài: “Đức Thế Tôn đã nhập Niết Bàn mới bảy ngày, mà hôm nay thân Ngài vẫn còn màu vàng rực rỡ. Trong giáo pháp mà Đức Thế Tôn đã thành tựu một cách khó khăn, nay lại nhanh chóng xuất hiện một kẻ xấu xa, đê tiện như một cái gai lớn như vậy. Kẻ ác này, nếu cứ tiếp tục phát triển, có thể lôi kéo thêm những đồng bọn như thế và làm suy yếu giáo pháp”.
Tato thero cintesi ‘‘sace kho panāhaṃ imaṃ mahallakaṃ idheva pilotikaṃ nivāsetvā chārikāya okirāpetvā nīharāpessāmi, manussā ‘samaṇassa gotamassa sarīre dharamāneyeva sāvakā vivadantī’ti amhākaṃ dosaṃ dassessanti, adhivāsemi tāva.
Then the Elder thought, "If I were to make this old man wear a worn-out rag right here, cover him with ashes, and drive him out, people would point out our fault, saying, ‘While the ascetic Gotama’s body is still present, his disciples are quarreling.’ I will endure it for now.
Sau đó, vị Trưởng lão suy nghĩ: “Nếu ta ngay tại đây bắt lão này mặc y cũ, rắc tro lên người rồi đuổi đi, thì mọi người sẽ chỉ trích chúng ta rằng ‘các đệ tử của Sa-môn Gotama đã tranh cãi ngay khi thân Ngài vẫn còn hiện hữu’. Vậy ta hãy tạm thời nhẫn nhịn.
Bhagavatā hi desitadhammo asaṅgahitapuppharāsisadiso, tattha yathā vātena pahaṭapupphāni yato vā tato vā gacchanti, evameva evarūpānaṃ vasena gacchante gacchante kāle vinaye ekaṃ dve sikkhāpadāni nassissanti vinassissanti, sutte eko dve pañhavārā nassissanti, abhidhamme ekaṃ dve bhūmantarāni nassissanti, evaṃ anukkamena mūle naṭṭhe pisācasadisā bhavissāma, tasmā dhammavinayasaṅgahaṃ karissāmi, evaṃ sati daḷhasuttena saṅgahitapupphāni viya ayaṃ dhammavinayo niccalo bhavissati.
For the Dhamma taught by the Blessed One is like an unstrung heap of flowers. Just as flowers scattered by the wind go hither and thither, so too, in time, due to such individuals, one or two training rules in the Vinaya will perish and be lost; one or two sections of questions in the Sutta Piṭaka will be lost; one or two categories of states (bhūmantarāni) in the Abhidhamma will be lost. Thus, if the root is destroyed gradually, we will become like ogres. Therefore, I will undertake the compilation of the Dhamma and Vinaya. This way, like flowers strung firmly with a thread, this Dhamma and Vinaya will remain unshaken.
Pháp mà Đức Thế Tôn đã thuyết giảng giống như một đống hoa chưa được kết lại. Ở đó, như những bông hoa bị gió thổi bay tứ tán, thì cũng vậy, theo những kẻ như thế, qua thời gian, một hoặc hai giới luật trong Tỳ-luật sẽ bị mất đi, bị hủy hoại; một hoặc hai phần vấn đáp trong Kinh tạng sẽ bị mất đi; một hoặc hai tầng địa giới trong Vi Diệu Pháp sẽ bị mất đi. Cứ thế, dần dần khi gốc rễ bị mất, chúng ta sẽ trở thành những kẻ giống như quỷ Dạ-xoa. Vì vậy, ta sẽ kết tập Pháp và Luật. Khi đó, Pháp và Luật này sẽ vững chắc như những bông hoa được kết bằng sợi chỉ bền chặt.
Etadatthañhi bhagavā mayhaṃ tīṇi gāvutāni paccuggamanaṃ akāsi, tīhi ovādehi upasampadaṃ akāsi, kāyato cīvaraparivattanaṃ akāsi, ākāse pāṇiṃ cāletvā candopamapaṭipadaṃ kathento maññeva sakkhiṃ katvā kathesi, tikkhattuṃ sakalasāsanaratanaṃ paṭicchāpesi, mādise bhikkhumhi tiṭṭhamāne ayaṃ pāpo sāsane vaḍḍhiṃ mā alatthu, yāva adhammo na dippati, dhammo na paṭibāhīyati, avinayo na dippati, vinayo na paṭibāhīyati, adhammavādino na balavanto honti, dhammavādino na dubbalā honti, avinayavādino na balavanto honti, vinayavādino na dubbalā honti, tāva dhammañca vinayañca saṅgāyissāmi, tato bhikkhū attano attano pahonakaṃ gahetvā kappiyākappiye kathessanti, athāyaṃ pāpo sayameva niggahaṃ pāpuṇissati, puna sīsaṃ ukkhipituṃ na sakkhissati, sāsanaṃ iddhañceva phītañca bhavissatī’’ti.
For this purpose, the Blessed One came forward three leagues to meet me, granted me ordination with three instructions, exchanged robes with me, and, waving His hand in the air while expounding the path like the moon, made me His witness. He entrusted the entire jewel of the Dispensation to me three times. While a monk like me exists, let this evil one not gain growth in the Dispensation. As long as un-Dhamma does not shine forth, Dhamma is not obstructed; as long as un-Vinaya does not shine forth, Vinaya is not obstructed; as long as those who advocate un-Dhamma are not powerful, and those who advocate Dhamma are not weak; as long as those who advocate un-Vinaya are not powerful, and those who advocate Vinaya are not weak, so long will I compile the Dhamma and Vinaya. Then the bhikkhus, each taking what they are capable of, will speak about what is permissible and what is not. Then this evil one will naturally incur rebuke and will not be able to raise his head again, and the Dispensation will become prosperous and flourishing.”
Chính vì mục đích này mà Đức Thế Tôn đã đi ba gāvuta để đón ta, đã cho ta thọ giới Tỳ-kheo với ba lời khuyên, đã đổi y với thân Ngài, đã giơ tay trên không trung và thuyết về con đường tu tập ví như mặt trăng, lấy chính ta làm chứng nhân. Ba lần Ngài đã trao toàn bộ bảo vật giáo pháp cho ta. Khi một Tỳ-kheo như ta còn hiện hữu, kẻ ác này không được phép phát triển trong giáo pháp. Chừng nào phi Pháp chưa thịnh, Pháp chưa bị đẩy lùi; phi Luật chưa thịnh, Luật chưa bị đẩy lùi; những kẻ chủ trương phi Pháp chưa mạnh, những người chủ trương Pháp chưa yếu; những kẻ chủ trương phi Luật chưa mạnh, những người chủ trương Luật chưa yếu, thì ta sẽ kết tập Pháp và Luật. Sau đó, các Tỳ-kheo sẽ nắm giữ những gì mình có thể làm được và sẽ phân biệt điều hợp lệ và không hợp lệ. Rồi kẻ ác này sẽ tự mình bị chế ngự, không thể ngóc đầu lên được nữa, và giáo pháp sẽ trở nên thịnh vượng và phát triển”.
Cintetvā so ‘‘evaṃ nāma mayhaṃ cittaṃ uppanna’’nti kassaci anārocetvā bhikkhusaṅghaṃ samassāsetvā atha pacchā dhātubhājanadivase dhammavinayasaṅgāyanatthaṃ bhikkhūnaṃ ussāhaṃ janesi.
Having thought this, he did not inform anyone that such a thought had arisen in his mind. He consoled the Saṅgha of bhikkhus, and then, on the day of the distribution of the relics, he roused the bhikkhus to compile the Dhamma and Vinaya.
Suy nghĩ như vậy, Ngài không nói cho ai biết “tâm ta đã khởi lên ý nghĩ như vậy”, mà an ủi chúng Tỳ-kheo, rồi sau đó, vào ngày phân chia xá-lợi, Ngài đã khơi dậy sự nhiệt tình của các Tỳ-kheo để kết tập Pháp và Luật.
Tena vuttaṃ ‘‘āyasmā mahākassapo sattāhaparinibbute…pe… dhammavinayasaṅgāyanatthaṃ bhikkhūnaṃ ussāhaṃ janesī’’ti.
Therefore, it is said: "The Venerable Mahākassapa, when the Blessed One had attained parinibbāna for seven days…he roused the bhikkhus to compile the Dhamma and Vinaya."
Vì thế, đã có lời dạy rằng: “Đại Trưởng lão Mahākassapa, khi Đức Thế Tôn đã nhập Niết Bàn được bảy ngày… (lược bỏ)… đã khơi dậy sự nhiệt tình của các Tỳ-kheo để kết tập Pháp và Luật.”
Tattha alanti paṭikkhepavacanaṃ.
Here, alaṃ is a word of prohibition.
Ở đây, từ alaṃ là một từ phủ định.
Āvusoti paridevante bhikkhū ālapati.
Āvuso addresses the bhikkhus who were lamenting.
Āvuso là lời gọi các Tỳ-kheo đang than khóc.
Mā socitthāti citte uppannabalavasokena mā socittha.
Mā socitthā means, "Do not grieve with the strong sorrow that has arisen in your hearts."
Mā socitthā có nghĩa là chớ sầu muộn vì nỗi buồn mạnh mẽ đã khởi lên trong tâm.
Mā paridevitthāti vācāya mā paridevittha ‘‘paridevanaṃ vilāpo’’ti vacanato.
Mā paridevitthā means, "Do not lament with words," as it is said, "lamentation is wailing."
Mā paridevitthā có nghĩa là chớ than khóc bằng lời nói, theo nghĩa “than khóc là rên rỉ”.
Idāni asocanādīsu kāraṇaṃ dassento ‘‘sumuttā maya’’ntiādimāha.
Now, showing the reason for not grieving, etc., he says, ‘‘sumuttā maya’’ and so on.
Bây giờ, để chỉ ra lý do của việc không sầu muộn, v.v., Ngài nói: “sumuttā mayaṃ” (chúng ta đã hoàn toàn giải thoát), v.v.
Tena mahāsamaṇenāti nissakke karaṇavacanaṃ, tato mahāsamaṇato suṭṭhu muttā mayanti attho, upaddutā ca homa tadāti adhippāyo.
Tena mahāsamaṇenā is a word for the agent in the sense of separation; the meaning is, "We are well liberated from that great ascetic," with the implication that "we were afflicted by him at that time."
Tena mahāsamaṇenā là một từ chỉ cách thức trong trường hợp xuất xứ, có nghĩa là “chúng ta đã hoàn toàn giải thoát khỏi vị Đại Sa-môn ấy”, ý là “chúng ta đã bị áp bức vào lúc đó”.
Homāti vā atītatthe vattamānavacanaṃ, ahumhāti attho, anussaranto dhammasaṃvegavasenāti adhippāyo.
Or, homā is a present tense word in the past tense; the meaning is, "we were." The implication is that he recollects it under the influence of dhammasaṃvego.
Hoặc homā là một từ ở thì hiện tại dùng cho thì quá khứ, có nghĩa là “chúng ta đã từng”, ý là “nhớ lại theo sự xúc động Pháp (dhammasaṃvega)”.
Dhammasabhāvacintāvasena pavattaṃ sahottappañāṇaṃ dhammasaṃvego.
Dhammasaṃvego is the knowledge accompanied by moral dread (ottappa) that arises from reflecting on the nature of Dhamma.
Sự xúc động Pháp (dhammasaṃvega) là trí tuệ có kèm theo sự hổ thẹn, khởi lên do suy xét bản chất của Pháp.
Vuttañhetaṃ –
It is said:
Điều này đã được nói:
Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjatīti tiṭṭhati ettha phalaṃ tadāyattavuttitāyāti ṭhānaṃ, hetu.
Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjatī means a cause; it is a basis because the result rests on it, being dependent on it.
Đó là dhammasaṃvega (sự xúc động Pháp) đối với những ai đã đặt gánh nặng xuống.” Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjatī có nghĩa là “nơi mà quả vị tồn tại vì sự phụ thuộc vào nó”, tức là nguyên nhân.
Khoti avadhāraṇe, etaṃ kāraṇaṃ vijjateva, no na vijjatīti attho.
Kho is for emphasis. The meaning is, "This cause certainly exists; it does not not exist."
Kho là một từ nhấn mạnh, có nghĩa là “nguyên nhân này chắc chắn tồn tại, không phải là không tồn tại”.
Kiṃ taṃ kāraṇanti āha ‘‘yaṃ pāpabhikkhū’’tiādi.
He asks, "What is that cause?" and then says, ‘‘yaṃ pāpabhikkhū’’ and so on.
Để hỏi “Nguyên nhân đó là gì?”, Ngài nói “yaṃ pāpabhikkhū” (những Tỳ-kheo ác) v.v.
Ettha yanti nipātamattaṃ, kāraṇaniddeso vā, yena kāraṇena antaradhāpeyyuṃ, tadetaṃ kāraṇaṃ vijjatīti attho.
Here, yaṃ is merely an indeclinable particle, or it is an indication of the cause; the meaning is, "the cause by which evil monks might make* disappear—that cause exists."
Ở đây, yaṃ chỉ là một giới từ, hoặc là sự chỉ định nguyên nhân, có nghĩa là “nguyên nhân mà các Tỳ-kheo ác có thể làm cho biến mất, nguyên nhân đó tồn tại”.
Pāpabhikkhūti pāpikāya lāmikāya icchāya samannāgatā bhikkhū.
Pāpabhikkhū means monks endowed with evil and vile desires.
Pāpabhikkhū là những Tỳ-kheo có những dục vọng xấu xa, đê tiện.
Atīto atikkanto satthā ettha, etassāti vā atītasatthukaṃ, pāvacanaṃ.
Atītasatthukaṃ refers to the Dispensation in which the Teacher has passed away, or in which He has gone beyond.
Atītasatthukaṃ có nghĩa là “giáo pháp mà vị Đạo sư đã qua đời, hoặc đã vượt qua nó”.
Padhānaṃ vacanaṃ pāvacanaṃ, dhammavinayanti vuttaṃ hoti.
Pāvacanaṃ is the foremost teaching, meaning the Dhamma and Vinaya.
Pāvacanaṃ là lời dạy chủ yếu, có nghĩa là Pháp và Luật.
Pakkhaṃ labhitvāti alajjīpakkhaṃ labhitvā.
Pakkhaṃ labhitvā means having gained the faction of shameless ones.
Pakkhaṃ labhitvā có nghĩa là “đạt được phe phái của những người không biết hổ thẹn”.
Na cirassevāti na cireneva.
Na cirassevā means not long thereafter.
Na cirasseva có nghĩa là “không lâu sau”.
Yāva ca dhammavinayo tiṭṭhatīti yattakaṃ kālaṃ dhammo ca vinayo ca lajjīpuggalesu tiṭṭhati.
Yāva ca dhammavinayo tiṭṭhatī means for as long as the Dhamma and Vinaya remain among conscientious individuals.
Yāva ca dhammavinayo tiṭṭhati có nghĩa là “chừng nào Pháp và Luật còn tồn tại trong những người biết hổ thẹn”.
Vuttañhetaṃ bhagavatāti parinibbānamañcake nipannena bhagavatā bhikkhū ovadantena etaṃ vuttanti attho.
Vuttañhetaṃ bhagavatā means that this was said by the Blessed One, lying on the couch of parinibbāna, as He admonished the bhikkhus.
Vuttañhetaṃ bhagavatā có nghĩa là “lời này đã được Đức Thế Tôn nói khi Ngài nằm trên giường Niết Bàn và khuyên dạy các Tỳ-kheo”.
Desito paññattoti dhammopi desito ceva paññatto ca.
Desito paññatto means that the Dhamma was both expounded and made known.
Desito paññatto có nghĩa là Pháp đã được thuyết giảng và đã được thiết lập.
Suttābhidhammasaṅgahitassa hi dhammassa abhisajjanaṃ pabodhanaṃ desanā, tasseva pakārato ñāpanaṃ vineyyasantāne ṭhapanaṃ paññāpanaṃ, tasmā dhammopi desito ceva paññatto cāti vutto.
For the Dhamma, compiled in the Sutta and Abhidhamma, its presentation and awakening is called desanā (exposition); and the making known of it in various ways, establishing it in the minds of those to be trained, is called paññāpanā (making known). Therefore, the Dhamma is said to be both expounded and made known.
Thật vậy, việc sắp xếp và làm cho Pháp, vốn được kết tập trong Kinh tạng và Vi Diệu Pháp, trở nên rõ ràng là sự thuyết giảng (desanā). Việc làm cho Pháp đó được biết đến một cách đặc biệt và đặt vào tâm thức của những người có thể được giáo hóa là sự thiết lập (paññāpana). Do đó, Pháp được nói là đã được thuyết giảng và đã được thiết lập.
Paññattoti ca ṭhapitoti attho.
And paññatto also means "established."
Và paññatto có nghĩa là “đã được đặt ra”.
Vinayopi desito ceva paññatto ca.
The Vinaya was also both expounded and made known.
Luật cũng đã được thuyết giảng và đã được thiết lập.
Vinayatantisaṅgahitassa hi atthassa kāyavācānaṃ vinayanato vinayoti laddhādhivacanassa atisajjanaṃ pabodhanaṃ desanā, tasseva pakārato ñāpanaṃ asaṅkarato ṭhapanaṃ paññāpanaṃ, tasmā vinayopi desito ceva paññatto cāti vuccati.
For the Vinaya, which is compiled in the Vinaya treatises and whose designation "Vinaya" is obtained because it disciplines bodily and verbal actions — its presentation and awakening is called desanā (exposition); and the making known of it in various ways, establishing it without confusion, is called paññāpanā (making known). Therefore, the Vinaya is also said to be both expounded and made known.
Thật vậy, việc sắp xếp và làm cho ý nghĩa của Luật, vốn được kết tập trong các bộ Luật, trở nên rõ ràng, và được gọi là Luật vì nó điều phục thân và khẩu, là sự thuyết giảng (desanā). Việc làm cho ý nghĩa đó được biết đến một cách đặc biệt và đặt ra một cách không lẫn lộn là sự thiết lập (paññāpana). Do đó, Luật được nói là đã được thuyết giảng và đã được thiết lập.
So vo mamaccayenāti so dhammavinayo tumhākaṃ mamaccayena satthā.
So vo mamaccayenāti: That Dhamma-Vinaya will be your Teacher after my passing away.
So vo mamaccayenā có nghĩa là “Luật và Pháp đó sẽ là Đạo sư của các con sau khi ta diệt độ”.
Idaṃ vuttaṃ hoti – mayā vo ṭhiteneva ‘‘idaṃ lahukaṃ, idaṃ garukaṃ, idaṃ satekicchaṃ, idaṃ atekicchaṃ, idaṃ lokavajjaṃ, idaṃ paṇṇattivajjaṃ.
This is what is meant: while I was still present, I expounded to you the Great Vinaya, which includes the two Vibhaṅgas (bhikkhu and bhikkhunī), with their Khandhakas and Parivāra sections, regarding all seven groups of offenses and their non-transgression, specifying "this is light, this is heavy, this is curable, this is incurable, this is worldly blame, this is blame by precept.
Điều này có nghĩa là: Khi ta còn sống, ta đã thuyết giảng Đại Luật (Mahāvinaya), bao gồm cả hai bộ Luật (Ubhatovibhaṅga) với các chương chính (khandhaka) và phụ lục (parivāra), về các trường hợp phạm tội không thể vượt qua, tức là bảy loại tội (āpattikkhandha): “Đây là nhẹ, đây là nặng, đây là có thể sửa chữa, đây là không thể sửa chữa, đây là tội lỗi bị thế gian chỉ trích, đây là tội lỗi do giới luật quy định.
Ayaṃ āpatti puggalassa santike vuṭṭhāti, ayaṃ gaṇassa, ayaṃ saṅghassa santike vuṭṭhātī’’ti sattannaṃ āpattikkhandhānaṃ avītikkamanīyatāvasena otiṇṇavatthusmiṃ sakhandhakaparivāro ubhatovibhaṅgo mahāvinayo nāma desito, taṃ sakalampi vinayapiṭakaṃ mayi parinibbute tumhākaṃ satthukiccaṃ sādhessati ‘‘idaṃ vo kattabbaṃ, idaṃ vo na kattabba’’nti kattabbākattabbassa vibhāgena anusāsanato.
This offense can be absolved in the presence of an individual, this in the presence of a group, this in the presence of the Saṅgha." That entire Vinaya Piṭaka, after my parinibbāna, will fulfill the function of a teacher for you, by instructing you through the distinction of what is to be done and what is not to be done.
Tội này được giải quyết trước một cá nhân, tội này trước một nhóm, tội này trước Tăng đoàn”. Toàn bộ Tạng Luật đó, sau khi ta nhập Niết Bàn, sẽ thực hiện vai trò của Đạo sư cho các con, bằng cách phân biệt và chỉ dạy những gì nên làm và không nên làm: “Điều này các con nên làm, điều này các con không nên làm”.
Ṭhiteneva ca mayā ‘‘ime cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā, pañcindriyāni, pañca balāni, satta bojjhaṅgāni, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo’’ti tena tena vineyyānaṃ ajjhāsayānurūpena pakārena ime sattatiṃsa bodhipakkhiyadhamme vibhajitvā suttantapiṭakaṃ desitaṃ, taṃ sakalampi suttantapiṭakaṃ mayi parinibbute tumhākaṃ satthukiccaṃ sādhessati taṃtaṃcariyānurūpaṃ sammāpaṭipattiyā anusāsanato.
And while I was still living, I expounded the Suttanta Piṭaka, having analyzed these thirty-seven Bodhipakkhiya Dhammas—namely, “these four foundations of mindfulness, four right strivings, four bases of psychic power, five faculties, five powers, seven factors of enlightenment, the Noble Eightfold Path”—in various ways, according to the dispositions of those to be trained. After my Parinibbāna, that entire Suttanta Piṭaka will serve as your teacher, because it instructs in the right practice suitable for each disposition.
Cũng chính Ta, khi còn đang hiện hữu, đã phân chia ba mươi bảy pháp trợ Bồ-đề này là: “Bốn niệm xứ, bốn chánh cần, bốn thần túc, năm căn, năm lực, bảy giác chi, thánh đạo tám chi” theo nhiều cách khác nhau, tùy theo tâm ý của những người đáng được giáo hóa, và đã thuyết giảng Tạng Kinh. Toàn bộ Tạng Kinh ấy, sau khi Ta nhập Niết-bàn, sẽ hoàn thành phận sự của một Bậc Đạo Sư cho các ngươi, vì nó giáo huấn về chánh hạnh phù hợp với từng hạnh nghiệp.
Ṭhiteneva ca mayā ‘‘pañcakkhandhā, dvādasāyatanāni, aṭṭhārasa dhātuyo, cattāri saccāni, bāvīsatindriyāni, nava hetū, cattāro āhārā, satta phassā, satta vedanā, satta saññā, satta cetanā, satta cittāni, tatrāpi ettakā dhammā kāmāvacarā, ettakā rūpāvacarā, ettakā arūpāvacarā, ettakā pariyāpannā, ettakā apariyāpannā, ettakā lokiyā, ettakā lokuttarā’’ti ime dhamme vibhajitvā abhidhammapiṭakaṃ desitaṃ, taṃ sakalampi abhidhammapiṭakaṃ mayi parinibbute tumhākaṃ satthukiccaṃ sādhessati, khandhādivibhāgena ñāyamānaṃ catusaccasambodhāvahattā satthārā sammāsambuddhena kattabbakiccaṃ nipphādessati.
And while I was still living, I expounded the Abhidhamma Piṭaka, having analyzed these Dhammas: “the five aggregates, twelve sense bases, eighteen elements, four Noble Truths, twenty-two faculties, nine causes, four nutriments, seven contacts, seven feelings, seven perceptions, seven volitions, seven consciousnesses; and among these, so many Dhammas are kāma-sphere, so many are rūpa-sphere, so many are arūpa-sphere, so many are included (in the three realms), so many are not included (in the three realms), so many are worldly, so many are supramundane.” After my Parinibbāna, that entire Abhidhamma Piṭaka will serve as your teacher, because by being understood through the analysis of aggregates and so on, it leads to the complete awakening to the Four Noble Truths, thus accomplishing the task to be done by the Sammāsambuddha, the Fully Self-Enlightened One.
Cũng chính Ta, khi còn đang hiện hữu, đã phân chia các pháp này là: “Năm uẩn, mười hai xứ, mười tám giới, bốn sự thật, hai mươi hai căn, chín nhân, bốn vật thực, bảy xúc, bảy thọ, bảy tưởng, bảy tư, bảy tâm; và trong đó, bao nhiêu pháp là thuộc cõi dục, bao nhiêu thuộc cõi sắc, bao nhiêu thuộc cõi vô sắc, bao nhiêu là hữu lậu, bao nhiêu là vô lậu, bao nhiêu là thế gian, bao nhiêu là siêu thế” và đã thuyết giảng Tạng Vi Diệu Pháp. Toàn bộ Tạng Vi Diệu Pháp ấy, sau khi Ta nhập Niết-bàn, sẽ hoàn thành phận sự của một Bậc Đạo Sư cho các ngươi, vì khi được hiểu biết qua sự phân tích các uẩn, v.v., nó sẽ hoàn thành phận sự của một Bậc Chánh Đẳng Giác, Đạo Sư, là dẫn đến sự giác ngộ Tứ Diệu Đế.
Iti sabbampetaṃ abhisambodhito yāva parinibbānā pañcacattālīsa vassāni bhāsitaṃ lapitaṃ, tīṇi piṭakāni, pañca nikāyā, navaṅgāni, caturāsīti dhammakkhandhasahassānīti evaṃ mahappabhedaṃ hoti.
Thus, all this, spoken and declared by me for forty-five years from my full enlightenment until my Parinibbāna, comprises the three Piṭakas, the five Nikāyas, the nine divisions (of the Buddha’s teachings), and eighty-four thousand Dhammakkhandhas; thus it is of vast diversity.
Vì vậy, tất cả những lời Ta đã thuyết giảng và nói ra trong suốt bốn mươi lăm năm, từ khi thành Chánh Giác cho đến khi nhập Niết-bàn, là ba Tạng, năm Bộ, chín Chi, tám mươi bốn ngàn Pháp uẩn, có sự phân loại rộng lớn như vậy.
Iti imāni caturāsīti dhammakkhandhasahassāni tiṭṭhanti, ahaṃ ekova parinibbāyāmi, ahañca panidāni ekova ovadāmi anusāsāmi, mayi parinibbute imāni caturāsīti buddhasahassāni tumhe ovadissanti anusāsissanti ovādānusāsanīkiccassa nipphādanatoti.
Thus, these eighty-four thousand Dhammakkhandhas will remain, but I alone will pass into Parinibbāna. And now I alone give admonition and instruction; after my Parinibbāna, these eighty-four thousand Buddhas will admonish and instruct you, as they are capable of fulfilling the task of admonition and instruction.
Như vậy, tám mươi bốn ngàn Pháp uẩn này vẫn còn tồn tại, còn Ta thì sẽ nhập Niết-bàn một mình. Và giờ đây, Ta chỉ giáo huấn, chỉ dạy một mình; nhưng sau khi Ta nhập Niết-bàn, tám mươi bốn ngàn vị Phật này sẽ giáo huấn và chỉ dạy các ngươi, vì chúng sẽ hoàn thành phận sự giáo huấn và chỉ dạy.
Sāsananti pariyattipaṭipattipaṭivedhavasena tividhaṃ sāsanaṃ, nippariyāyato pana sattatiṃsa bodhipakkhiyadhammā.
Sāsana refers to the three-fold dispensation by way of pariyatti, paṭipatti, and paṭivedha; but in the ultimate sense, it refers to the thirty-seven Bodhipakkhiya Dhammas.
Sāsana (Giáo pháp) là Giáo pháp có ba loại theo phương diện Pariyatti (Học tập), Paṭipatti (Thực hành) và Paṭivedha (Chứng ngộ); nhưng theo nghĩa trực tiếp thì đó là ba mươi bảy Bodhipakkhiyadhamma (pháp trợ Bồ-đề).
Addhaniyanti addhānamaggagāmīti addhaniyaṃ, addhānakkhamanti attho.
Addhaniya means 'enduring for a long time', lasting for an extended period. This is the meaning.
Addhaniya (lâu dài) có nghĩa là addhānamaggagāmī (đi trên con đường dài), tức là có khả năng tồn tại lâu dài.
Ciraṭṭhitikanti ciraṃ ṭhiti etassāti ciraṭṭhitikaṃ, sāsanaṃ, assa bhaveyyāti sambandho.
Ciraṭṭhitika means 'long-lasting', meaning the Dispensation is long-lasting. The connection is, "may it be."
Ciraṭṭhitika (tồn tại lâu dài) là có sự tồn tại lâu dài; Giáo pháp (sāsana) assa (nên) được tồn tại lâu dài, đó là sự liên kết.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā yena pakārena idaṃ sāsanaṃ dīghamaddhānaṃ pavattituṃ samatthaṃ, tatoyeva ciraṭṭhitikaṃ assa, tathā tena pakārena dhammañca vinayañca saṅgāyeyyanti.
This is what was said: "In whichever way this Dispensation is capable of continuing for a long time, and therefore may it be long-lasting, in that way I shall recite the Dhamma and the Vinaya."
Điều này có nghĩa là: “Giáo pháp này có khả năng tồn tại lâu dài như thế nào, và để nó có thể tồn tại lâu dài như vậy, chúng ta nên kết tập Pháp và Luật theo cách đó.”
Idāni sammāsambuddhena attano kataṃ anuggahavisesaṃ vibhāvento āha ‘‘yañcāhaṃ bhagavatā’’tiādi.
Now, wishing to make clear the special favor shown by the Fully Self-Enlightened One to himself, he said, “That which I, by the Blessed One,” and so on.
Giờ đây, để làm rõ sự ưu ái đặc biệt mà Đức Chánh Đẳng Giác đã dành cho mình, Ngài nói: “Yañcāhaṃ bhagavatā” (Và điều mà tôi đã được Thế Tôn)...
Tattha ‘‘yañcāha’’nti etassa ‘‘anuggahito’’ti etena sambandho.
There, “that which I” is connected with “favored.”
Trong đó, từ “yañcāhaṃ” (và điều mà tôi) liên kết với từ “anuggahito” (đã được ưu ái).
Tattha yanti yasmā, yena kāraṇenāti vuttaṃ hoti.
There, “which” means 'for what reason' or 'by what cause' it was said.
Trong đó, yaṃ (điều mà) có nghĩa là “vì lý do nào, do nguyên nhân nào”.
Kiriyāparāmasanaṃ vā etaṃ, tena ‘‘anuggahito’’ti ettha anuggaṇhanaṃ parāmasati.
Or this refers to the action, by which it refers to the act of favoring in "favored."
Hoặc đây là sự tham chiếu đến hành động, do đó, từ “anuggaṇhanaṃ” (sự ưu ái) trong câu “anuggahito” (đã được ưu ái) được tham chiếu.
Dhāressasītiādikaṃ pana bhagavā aññatarasmiṃ rukkhamūle mahākassapattherena paññattasaṅghāṭiyaṃ nisinno taṃ cīvaraṃ vikasitapadumapupphavaṇṇena pāṇinā antare parāmasanto āha.
But the Blessed One spoke “You will wear” and so on, while sitting on a saṅghāṭi (outer robe) spread by the Venerable Mahākassapa at the root of a certain tree, touching that robe between His fingers, which were the color of an opened lotus flower.
Còn những lời như “Dhāressasi” (Ngươi sẽ thọ trì) thì Đức Thế Tôn đã nói khi Ngài ngồi trên tấm y saṅghāṭi do Trưởng lão Mahākassapa trải dưới một gốc cây nào đó, và Ngài chạm vào tấm y ấy bằng bàn tay có màu sắc như hoa sen nở rộ.
Vuttañhetaṃ kassapasaṃyutte (saṃ. ni. 2.154) mahākassapatthereneva ānandattheraṃ āmantetvā kathentena –
This was indeed said in the Kassapa Saṃyutta by the Venerable Mahākassapa himself, addressing and speaking to the Venerable Ānanda:
Điều này đã được chính Trưởng lão Mahākassapa kể lại khi Ngài gọi Trưởng lão Ānanda trong Kassapasaṃyutta:
‘‘Atha kho, āvuso, bhagavā maggā okkamma yena aññataraṃ rukkhamūlaṃ tenupasaṅkami, atha khvāhaṃ, āvuso, paṭapilotikānaṃ saṅghāṭiṃ catugguṇaṃ paññāpetvā bhagavantaṃ etadavocaṃ ‘idha, bhante, bhagavā nisīdatu, yaṃ mamassa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’ti.
“Then, friend, the Blessed One stepped off the road and approached a certain tree root. Then, friend, I spread out my worn patched robe fourfold and said to the Blessed One, ‘Venerable Sir, let the Blessed One be seated here; that would be for my long-term welfare and happiness.’
“Này hiền giả, rồi Đức Thế Tôn rời khỏi con đường và đi đến một gốc cây nào đó. Này hiền giả, tôi đã trải tấm y saṅghāṭi làm từ vải vụn thành bốn lớp và thưa với Đức Thế Tôn rằng: ‘Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy ngồi đây, điều này sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài cho con.’
Nisīdi kho, āvuso, bhagavā paññatte āsane, nisajja kho maṃ, āvuso, bhagavā etadavoca ‘mudukā kho tyāyaṃ kassapa paṭapilotikānaṃ saṅghāṭī’ti.
The Blessed One, friend, sat down on the seat I had prepared. Having sat down, friend, the Blessed One said to me, ‘Kassapa, your patched robe is indeed soft.’
Này hiền giả, Đức Thế Tôn đã ngồi xuống chỗ ngồi đã trải. Này hiền giả, khi đã ngồi, Đức Thế Tôn nói với tôi: ‘Này Kassapa, tấm y saṅghāṭi làm từ vải vụn này của ngươi thật mềm mại.’
‘Paṭiggaṇhātu me, bhante, bhagavā paṭapilotikānaṃ saṅghāṭiṃ anukampaṃ upādāyā’ti.
‘Venerable Sir, may the Blessed One accept my patched robe out of compassion.’
‘Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy nhận tấm y saṅghāṭi làm từ vải vụn của con, vì lòng từ mẫn.’
‘Dhāressasi pana me tvaṃ kassapa sāṇāni paṃsukūlāni nibbasanānī’ti.
‘But Kassapa, will you wear my rough paṃsukūla robes?’
‘Này Kassapa, vậy ngươi có thể thọ trì tấm y paṃsukūla bằng vải thô của Ta không?’
‘Dhāressāmahaṃ, bhante, bhagavato sāṇāni paṃsukūlāni nibbasanānī’ti.
‘Venerable Sir, I will wear the Blessed One’s rough paṃsukūla robes.’
‘Bạch Thế Tôn, con sẽ thọ trì tấm y paṃsukūla bằng vải thô của Thế Tôn.’
So khvāhaṃ, āvuso, paṭapilotikānaṃ saṅghāṭiṃ bhagavato pādāsiṃ, ahaṃ pana bhagavato sāṇāni paṃsukūlāni nibbasanāni paṭipajji’’nti (saṃ. ni. 2.154).
So, friend, I gave the patched robe to the Blessed One, and I in turn took up the Blessed One’s rough paṃsukūla robes.”
Này hiền giả, tôi đã dâng tấm y saṅghāṭi làm từ vải vụn cho Đức Thế Tôn, còn tôi thì đã thọ trì tấm y paṃsukūla bằng vải thô của Đức Thế Tôn.”
Tattha (saṃ. ni. aṭṭha. 2.2.154) mudukā kho tyāyanti mudukā kho te ayaṃ.
There, “mudukā kho tyāyaṃ” means “mudukā kho te ayaṃ” (your robe is soft indeed).
Trong đó (Saṃ. Ni. Aṭṭha. 2.2.154), mudukā kho tyāyaṃ có nghĩa là mudukā kho te ayaṃ (tấm y này của ngươi thật mềm mại).
Kasmā bhagavā evamāhāti?
Why did the Blessed One say this?
Tại sao Đức Thế Tôn lại nói như vậy?
Therena saha cīvaraṃ parivattetukāmatāya.
Because He desired to exchange robes with the Elder.
Vì Ngài muốn đổi y với Trưởng lão.
Kasmā parivattetukāmo jātoti?
Why did He desire to exchange?
Tại sao Ngài lại muốn đổi y?
Theraṃ attano ṭhāne ṭhapetukāmatāya.
Because He desired to place the Elder in His own position.
Vì Ngài muốn đặt Trưởng lão vào vị trí của mình.
Kiṃ sāriputtamoggallānā natthīti?
Are Sāriputta and Moggallāna not there?
Phải chăng Sāriputta và Moggallāna không có mặt?
Atthi, evaṃ panassa ahosi ‘‘ime na ciraṃ ṭhassanti, kassapo pana vīsavassasatāyuko, ‘so mayi parinibbute sattapaṇṇiguhāyaṃ vasitvā dhammavinayasaṅgahaṃ katvā mama sāsanaṃ pañcavassasahassaparimāṇaṃ kālaṃ pavattanakaṃ karissatī’ti attano naṃ ṭhāne ṭhapemi, evaṃ bhikkhū kassapassa sussūsitabbaṃ maññissantī’’ti, tasmā evamāha.
They are. But this thought occurred to Him: “These will not endure long. Kassapa, however, will live for one hundred and twenty years. After my Parinibbāna, he will reside in the Sattapaṇṇi Cave, compile the Dhamma and Vinaya, and cause my Dispensation to endure for five thousand years.” Thus, he thought, “I will place him in my position; in this way, the bhikkhus will deem it proper to listen to Kassapa.” Therefore, He spoke thus.
Có, nhưng Ngài đã nghĩ rằng: “Những vị này sẽ không tồn tại lâu. Còn Kassapa thì có tuổi thọ một trăm hai mươi năm. ‘Sau khi Ta nhập Niết-bàn, vị ấy sẽ ở trong hang Sattapaṇṇi, kết tập Pháp và Luật, và làm cho Giáo pháp của Ta tồn tại trong năm ngàn năm.’ Vì vậy, Ta đặt vị ấy vào vị trí của Ta, để các tỳ khưu sẽ nghĩ rằng họ nên vâng lời Kassapa.” Do đó, Ngài đã nói như vậy.
Thero pana yasmā cīvarassa vā pattassa vā vaṇṇe kathite ‘‘imaṃ tumhākaṃ gaṇhathā’’ti cārittameva, tasmā ‘‘paṭiggaṇhātu me bhante bhagavā’’ti āha.
But because it is the custom, when the color of a robe or bowl is mentioned, to say, “Take this for yourselves,” therefore the Elder said, “Venerable Sir, may the Blessed One accept it from me.”
Còn Trưởng lão, vì theo thông lệ, khi y hay bình bát được khen ngợi, thì người ta thường nói: “Xin quý vị hãy nhận lấy vật này,” nên Ngài đã thưa: “Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy nhận lấy.”
Dhāressasi pana me tvaṃ kassapāti kassapa tvaṃ imāni paribhogajiṇṇāni paṃsukūlāni pārupituṃ sakkhissasīti vadati.
“Dhāressasi pana me tvaṃ Kassapa” means, “Kassapa, will you be able to wear these worn-out paṃsukūla robes?” He asked.
Dhāressasi pana me tvaṃ Kassapa có nghĩa là: “Này Kassapa, ngươi có thể mặc những tấm y paṃsukūla cũ kỹ này của Ta không?”
Tañca kho na kāyabalaṃ sandhāya, paṭipattipūraṇaṃ pana sandhāya evamāha.
And He said this not referring to physical strength, but referring to the fulfillment of practice.
Lời nói đó không phải nhắm vào sức mạnh thể chất, mà là nhắm vào sự hoàn thành hạnh nguyện.
Ayañhettha adhippāyo – ahaṃ imaṃ cīvaraṃ puṇṇaṃ nāma dāsiṃ pārupitvā āmakasusāne chaḍḍitaṃ tumbamattehi pāṇakehi samparikiṇṇaṃ te pāṇake vidhunitvā mahāariyavaṃse ṭhatvā aggahesiṃ, tassa me imaṃ cīvaraṃ gahitadivase dasasahassacakkavāḷe mahāpathavī mahāravaṃ viravamānā kampittha, ākāsaṃ taṭataṭāyi, cakkavāḷadevatā sādhukāraṃ adaṃsu ‘‘imaṃ cīvaraṃ gaṇhantena bhikkhunā jātipaṃsukūlikena jātiāraññikena jātiekāsanikena jātisapadānacārikena bhavituṃ vaṭṭati, tvaṃ imassa cīvarassa anucchavikaṃ kātuṃ sakkhissasī’’ti.
Indeed, this is the intention here: “I took this robe, which a maid named Puṇṇa had worn and then discarded in the charnel ground, covered with small insects. I shook off those insects, established myself in the Noble Lineage, and took it. On the day I took this robe, the great earth in ten thousand world-systems quaked with a mighty roar, the sky thundered, and the devas of the world-systems applauded, saying, ‘A bhikkhu taking this robe must be one who takes up the paṃsukūlika (rag-robe wearing) practice by birth, the āraññika (forest-dwelling) practice by birth, the ekāsanika (one-session-eating) practice by birth, and the sapadānacārika (alms-round in due order) practice by birth. Will you be able to make yourself worthy of this robe?’ ”
Ý nghĩa ở đây là: “Ta đã nhận tấm y này, vốn là của một nữ tỳ tên Puṇṇā, đã bị vứt bỏ trong nghĩa địa hoang, bị bao vây bởi những con côn trùng nhỏ bé. Ta đã rũ bỏ những con côn trùng đó, và đứng vững trong Ariyavaṃsa (Thánh chủng), Ta đã nhận lấy tấm y này. Vào ngày Ta nhận tấm y này, đại địa trong mười ngàn thế giới đã rung chuyển và gầm lên tiếng lớn, bầu trời kêu răng rắc, và các vị thiên nhân trong các thế giới đã tán thán: ‘Một tỳ khưu nhận tấm y này phải là một vị thực hành hạnh paṃsukūlika (mặc y phấn tảo) từ khi sinh ra, một vị thực hành hạnh āraññika (ở rừng) từ khi sinh ra, một vị thực hành hạnh ekāsanika (ăn một bữa) từ khi sinh ra, một vị thực hành hạnh sapadānacārika (khất thực tuần tự) từ khi sinh ra. Ngươi có thể làm điều xứng đáng với tấm y này không?’”
Theropi attanā pañcannaṃ hatthīnaṃ balaṃ dhāreti.
The Elder himself possessed the strength of five elephants.
Trưởng lão cũng tự mình mang sức mạnh của năm con voi.
So taṃ atakkayitvā ‘‘ahametaṃ paṭipattiṃ pūressāmī’’ti ussāhena sugatacīvarassa anucchavikaṃ kātukāmo ‘‘dhāressāmahaṃ bhante’’ti āha.
Not reflecting on that strength, but wishing to make himself worthy of the Sugata’s robe with the resolve, “I will fulfill this practice,” the Elder said, “I will, Venerable Sir.”
Ngài không suy nghĩ về sức mạnh đó, mà với sự nỗ lực muốn hoàn thành hạnh nguyện: “Con sẽ hoàn thành hạnh nguyện này,” và muốn làm điều xứng đáng với tấm y của Đức Sugata, nên Ngài đã thưa: “Bạch Thế Tôn, con sẽ thọ trì.”
Paṭipajjinti paṭipannosiṃ.
“Paṭipajjiṃ” means “I undertook.”
Paṭipajjiṃ có nghĩa là “con đã chấp nhận.”
Evaṃ pana cīvaraparivattanaṃ katvā therena pārutacīvaraṃ bhagavā pārupi, satthu cīvaraṃ thero.
Thus, after exchanging robes, the Blessed One wore the robe that the Elder had worn, and the Elder wore the Teacher’s robe.
Như vậy, sau khi đổi y, Đức Thế Tôn đã mặc tấm y mà Trưởng lão đã mặc, và Trưởng lão đã mặc tấm y của Đức Đạo Sư.
Tasmiṃ samaye mahāpathavī udakapariyantaṃ katvā unnadantī kampittha.
At that time, the great earth, making the ocean its boundary, roared and trembled.
Vào lúc ấy, đại địa rung chuyển, vang dội đến tận biển nước.
Sāṇāni paṃsukūlānīti matakaḷevaraṃ pariveṭhetvā chaḍḍitāni tumbamatte kimī papphoṭetvā gahitāni sāṇavākamayāni paṃsukūlacīvarāni.
Sāṇa paṃsukūla refers to rag-robes made of hemp-bark, taken after shaking off the worms, about a tumba in size, which had been wrapped around corpses and then discarded.
Sāṇāni paṃsukūlāni (y phục làm từ vải gai): là những y phục paṃsukūla làm từ sợi gai dầu, được nhặt sau khi rũ bỏ những con sâu bọ có kích thước bằng quả bầu, những con sâu này đã bao quanh và bị vứt bỏ cùng với xác chết.
Rathikasusānasaṅkārakūṭādīnaṃ yattha katthaci paṃsūnaṃ upari ṭhitattā abbhuggataṭṭhena tesu paṃsukūlamivāti paṃsukūlaṃ.
Because they lie on top of dust and rubbish in any place, such as roadsides, charnel grounds, or refuse heaps, and because of their elevated nature (meaning, they are like robes covered in dust), they are called paṃsukūla.
Hoặc vì nó nằm trên bụi bẩn ở bất cứ đâu như đường sá, nghĩa địa, bãi rác, v.v., nên được gọi là paṃsukūla (y phấn tảo) theo nghĩa là nổi lên.
Atha vā paṃsu viya kucchitabhāvaṃ ulati gacchatīti paṃsukūlanti paṃsukūlasaddassa attho daṭṭhabbo.
Alternatively, the meaning of the word paṃsukūla should be understood as: it reaches (or goes to) a despicable state, like dust, hence paṃsukūla.
Hoặc ý nghĩa của từ paṃsukūla nên được hiểu là: nó đi đến trạng thái đáng ghê tởm như bụi bẩn, nên gọi là paṃsukūla.
Nibbasanānīti niṭṭhitavasanakiccāni, paribhogajiṇṇānīti attho.
Nibbasanāni means that the wearing duties are completed; the meaning is, worn out by use.
Nibbasanāni (y phục đã cũ): có nghĩa là những y phục đã hoàn tất việc mặc, tức là những y phục đã cũ nát do sử dụng.
Ettha ‘‘kiñcāpi ekameva taṃ cīvaraṃ, anekāvayavattā pana bahuvacanaṃ kata’’nti majjhimagaṇṭhipade vuttaṃ.
Here, in the Majjhimagaṇṭhipada, it is stated: “Although it is only one robe, the plural form is used due to its many parts.”
Ở đây, trong Majjhimagaṇṭhipada có nói: “Mặc dù y phục chỉ là một, nhưng vì có nhiều bộ phận nên đã dùng số nhiều.”
Cīvare sādhāraṇaparibhogenāti ettha attanā sādhāraṇaparibhogenāti viññāyamānattā viññāyamānatthassa ca-saddassa payoge kāmācārattā ‘‘attanā’’ti na vuttaṃ.
Regarding cīvare sādhāraṇaparibhogenā (by the shared use of the robe), since it is understood as "by one's own shared use," and because the particle ca is used according to the speaker's discretion when the meaning is understood, "attanā" (by oneself) was not explicitly stated.
Trong câu “ Cīvare sādhāraṇaparibhogena” (với sự sử dụng chung y phục), vì ý nghĩa “với sự sử dụng chung với chính mình” đã được hiểu, và việc sử dụng từ ca (và) mang ý nghĩa đã hiểu là tùy ý của người nói, nên từ “attanā” (chính mình) không được nói đến.
‘‘Dhāressasi pana me tvaṃ, kassapa, sāṇāni paṃsukūlānī’’ti hi vuttattā attanāva sādhāraṇaparibhogo viññāyati, nāññena.
For it was said: "Will you wear, Kassapa, my sāṇa paṃsukūla robes?", from which it is understood that the shared use is by oneself, not by another.
Thật vậy, vì đã nói “Này Kassapa, ông sẽ mặc những y phục paṃsukūla bằng vải gai của ta chứ?”, nên sự sử dụng chung chỉ được hiểu là của chính mình, không phải của người khác.
Na hi kevalaṃ saddatoyeva sabbattha atthanicchayo bhavissati atthapakaraṇādināpi yebhuyyena atthassa niyametabbattā.
Indeed, the determination of meaning will not always depend solely on the word itself, for the meaning must mostly be determined by context and so on.
Vì lẽ thật, sự quyết định ý nghĩa không phải lúc nào cũng chỉ dựa vào từ ngữ, mà phần lớn ý nghĩa phải được xác định dựa vào ngữ cảnh và các yếu tố khác.
Ācariyadhammapālattherena panettha idaṃ vuttaṃ ‘‘cīvare sādhāraṇaparibhogenāti ettha attanā samasamaṭṭhapanenāti idha attanāsaddaṃ ānetvā cīvare attanā sādhāraṇaparibhogenā’’ti yojetabbaṃ.
Here, regarding this, Ācariya Dhammapāla Thera said: "In the phrase 'cīvare sādhāraṇaparibhogena', the word 'attanā' should be brought in from 'attanā samasamaṭṭhapanena' here, and joined as 'cīvare attanā sādhāraṇaparibhogena' (by one's own shared use of the robe)."
Ở đây, Trưởng lão Ācariya Dhammapāla đã nói điều này: “Trong câu ‘cīvare sādhāraṇaparibhogena’ (với sự sử dụng chung y phục), nên kết hợp từ ‘attanā’ (chính mình) vào đây, thành ‘cīvare attanā sādhāraṇaparibhogena’ (với sự sử dụng chung y phục với chính mình), theo nghĩa ‘với sự đặt ngang bằng với chính mình’.”
‘‘Ahaṃ, bhikkhave, yāvade ākaṅkhāmi vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharāmi.
“Bhikkhus, as long as I wish, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unwholesome states, I enter and dwell in the first jhāna, which is accompanied by directed thought and evaluation, with rapture and pleasure born of seclusion.
“Này các Tỳ-khưu, chừng nào Ta muốn, Ta ly dục, ly bất thiện pháp, chứng và trú thiền thứ nhất, có tầm có tứ, do ly sanh hỷ lạc.
Kassapopi, bhikkhave, yāvade ākaṅkhati vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
And Kassapa too, bhikkhus, as long as he wishes, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unwholesome states, he enters and dwells in the first jhāna, which is accompanied by directed thought and evaluation, with rapture and pleasure born of seclusion.
Này các Tỳ-khưu, Kassapa cũng vậy, chừng nào ông ấy muốn, ông ấy ly dục, ly bất thiện pháp, chứng và trú thiền thứ nhất, có tầm có tứ, do ly sanh hỷ lạc.”
‘‘Ahaṃ, bhikkhave, yāvade ākaṅkhāmi anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhomi, ekopi hutvā bahudhā homi, bahudhāpi hutvā eko homi, āvibhāvaṃ tirobhāvaṃ tirokuṭṭaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gacchāmi seyyathāpi ākāse, pathaviyāpi ummujjanimujjaṃ karomi seyyathāpi udake, udakepi abhijjamāne gacchāmi seyyathāpi pathaviyaṃ, ākāsepi pallaṅkena kamāmi seyyathāpi pakkhī sakuṇo, imepi candimasūriye evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāve pāṇinā parimasāmi parimajjāmi, yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vattemi.
“Bhikkhus, as long as I wish, I experience various kinds of psychic power: being one, I become many; being many, I become one; I appear and vanish; I go unimpeded through walls, through ramparts, through mountains, as if through space; I dive in and out of the earth as if in water; I walk on water without sinking as if on land; I travel through the air sitting cross-legged as a winged bird; I touch and stroke the moon and sun, so mighty and powerful; I exercise bodily mastery even as far as the Brahma-world.
“Này các Tỳ-khưu, chừng nào Ta muốn, Ta kinh nghiệm nhiều loại thần thông: một thân hiện nhiều thân, nhiều thân hiện một thân; hiện hình, tàng hình; đi xuyên tường, xuyên thành, xuyên núi như đi trong không gian; lặn xuống, trồi lên trên đất như trong nước; đi trên nước không chìm như trên đất; bay trên không trung trong tư thế kiết già như chim; dùng tay chạm và xoa mặt trăng, mặt trời, những vật có đại thần lực và đại oai đức như vậy; và làm chủ thân thể đến tận cõi Phạm thiên.”
Kassapopi bhikkhave yāvade ākaṅkhati anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhoti…pe… yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vatteti.
And Kassapa too, bhikkhus, as long as he wishes, he experiences various kinds of psychic power... he exercises bodily mastery even as far as the Brahma-world.
Kassapa cũng vậy, chừng nào ông ấy muốn, ông ấy kinh nghiệm nhiều loại thần thông… v.v… và làm chủ thân thể đến tận cõi Phạm thiên.”
‘‘Ahaṃ, bhikkhave, yāvade ākaṅkhāmi parasattānaṃ parapuggalānaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi, sarāgaṃ vā cittaṃ ‘sarāgaṃ citta’nti pajānāmi, vītarāgaṃ vā cittaṃ ‘vītarāgaṃ citta’nti pajānāmi, sadosaṃ vā cittaṃ…pe… vītadosaṃ vā cittaṃ…pe… samohaṃ vā cittaṃ…pe… vītamohaṃ vā cittaṃ…pe… saṃkhittaṃ vā cittaṃ…pe… vikkhittaṃ vā cittaṃ…pe… mahaggataṃ vā cittaṃ…pe… amahaggataṃ vā cittaṃ…pe… sauttaraṃ vā cittaṃ…pe… anuttaraṃ vā cittaṃ…pe… samāhitaṃ vā cittaṃ…pe… asamāhitaṃ vā cittaṃ…pe… vimuttaṃ vā cittaṃ…pe… avimuttaṃ vā cittaṃ ‘avimuttaṃ citta’nti pajānāmi.
“Bhikkhus, as far as I wish, I comprehend the minds of other beings, other persons, having encompassed them with my own mind. I understand a mind with passion as ‘a mind with passion’; I understand a mind without passion as ‘a mind without passion’; I understand a mind with hatred as ‘a mind with hatred’…pe… I understand a mind without hatred as ‘a mind without hatred’…pe… I understand a mind with delusion as ‘a mind with delusion’…pe… I understand a mind without delusion as ‘a mind without delusion’…pe… I understand a contracted mind as ‘a contracted mind’…pe… I understand a distracted mind as ‘a distracted mind’…pe… I understand an exalted mind as ‘an exalted mind’…pe… I understand a not exalted mind as ‘a not exalted mind’…pe… I understand a mind with something higher as ‘a mind with something higher’…pe… I understand an unsurpassed mind as ‘an unsurpassed mind’…pe… I understand a concentrated mind as ‘a concentrated mind’…pe… I understand a not concentrated mind as ‘a not concentrated mind’…pe… I understand a liberated mind as ‘a liberated mind’…pe… I understand a not liberated mind as ‘a not liberated mind’.
“Này các Tỳ-khưu, bao lâu Ta mong muốn, bấy lâu Ta biết rõ tâm của các chúng sanh khác, của các cá nhân khác, bằng tâm của Ta mà thấu hiểu tâm của họ: Ta biết rõ tâm có tham là ‘tâm có tham’, hoặc tâm không tham là ‘tâm không tham’; hoặc tâm có sân…pe… hoặc tâm không sân…pe… hoặc tâm có si…pe… hoặc tâm không si…pe… hoặc tâm co rút…pe… hoặc tâm tán loạn…pe… hoặc tâm quảng đại…pe… hoặc tâm không quảng đại…pe… hoặc tâm có thượng…pe… hoặc tâm vô thượng…pe… hoặc tâm định tĩnh…pe… hoặc tâm không định tĩnh…pe… hoặc tâm giải thoát…pe… hoặc tâm chưa giải thoát là ‘tâm chưa giải thoát’.
Kassapopi, bhikkhave, yāvade ākaṅkhati parasattānaṃ parapuggalānaṃ cetasā ceto paricca pajānāti, sarāgaṃ vā cittaṃ ‘sarāgaṃ citta’nti pajānāti…pe… avimuttaṃ vā cittaṃ ‘avimuttaṃ citta’nti pajānāti.
Bhikkhus, Kassapa too, as far as he wishes, comprehends the minds of other beings, other persons, having encompassed them with his own mind. He understands a mind with passion as ‘a mind with passion’…pe… He understands a not liberated mind as ‘a not liberated mind’.
Này các Tỳ-khưu, Kassapa cũng vậy, bao lâu vị ấy mong muốn, bấy lâu vị ấy biết rõ tâm của các chúng sanh khác, của các cá nhân khác, bằng tâm của vị ấy mà thấu hiểu tâm của họ: vị ấy biết rõ tâm có tham là ‘tâm có tham’…pe… hoặc tâm chưa giải thoát là ‘tâm chưa giải thoát’.
‘‘Ahaṃ, bhikkhave, yāvade ākaṅkhāmi anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarāmi.
“Bhikkhus, as far as I wish, I recollect my manifold past lives.
“Này các Tỳ-khưu, bao lâu Ta mong muốn, bấy lâu Ta nhớ lại nhiều đời sống quá khứ khác nhau.
Seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo cattālīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi anekepi saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe ‘amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto amutra udapādiṃ, tatrāpāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto idhūpapanno’ti.
That is to say: one birth, two births, three births, four births, five births, ten births, twenty births, thirty births, forty births, fifty births, one hundred births, one thousand births, one hundred thousand births, many eons of contraction, many eons of expansion, many eons of contraction and expansion: ‘There I was such a name, such a clan, such a complexion, such a food, such an experience of pleasure and pain, such a lifespan. Having passed away from there, I arose in that place, and there I was such a name, such a clan, such a complexion, such a food, such an experience of pleasure and pain, such a lifespan. Having passed away from there, I have reappeared here.’
Ví như: một đời, hai đời, ba đời, bốn đời, năm đời, mười đời, hai mươi đời, ba mươi đời, bốn mươi đời, năm mươi đời, một trăm đời, một ngàn đời, một trăm ngàn đời; nhiều kiếp hoại, nhiều kiếp thành, nhiều kiếp hoại và thành. Ta nhớ lại: ‘Ở kiếp ấy, Ta có tên như vậy, dòng họ như vậy, sắc diện như vậy, thức ăn như vậy, cảm thọ khổ lạc như vậy, tuổi thọ như vậy. Khi Ta chết ở đó, Ta tái sanh ở kiếp kia. Ở kiếp ấy, Ta có tên như vậy, dòng họ như vậy, sắc diện như vậy, thức ăn như vậy, cảm thọ khổ lạc như vậy, tuổi thọ như vậy. Khi Ta chết ở đó, Ta tái sanh ở đây.’
Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarāmi.
Thus, I recollect my manifold past lives, with their aspects and details.
Như vậy, Ta nhớ lại nhiều đời sống quá khứ khác nhau, với đầy đủ chi tiết và đặc điểm.
Kassapopi, bhikkhave, yāvade ākaṅkhati anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati.
Bhikkhus, Kassapa too, as far as he wishes, recollects his manifold past lives.
Này các Tỳ-khưu, Kassapa cũng vậy, bao lâu vị ấy mong muốn, bấy lâu vị ấy nhớ lại nhiều đời sống quá khứ khác nhau.
Seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ…pe… iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati.
That is to say: one birth…pe… Thus, he recollects his manifold past lives, with their aspects and details.
Ví như: một đời…pe… như vậy, vị ấy nhớ lại nhiều đời sống quá khứ khác nhau, với đầy đủ chi tiết và đặc điểm.
‘‘Ahaṃ, bhikkhave, yāvade ākaṅkhāmi dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passāmi cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate, yathākammūpage satte pajānāmi ‘ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā.
“Bhikkhus, as far as I wish, with the divine eye, purified and surpassing that of humans, I see beings passing away and reappearing, inferior and superior, fair and ugly, fortunate and unfortunate. I understand beings as they fare according to their kamma: ‘These venerable beings were endowed with misconduct in body, speech, and mind; they slandered the Noble Ones; they held wrong views and acted in accordance with wrong views. Due to the breaking up of the body, after death, they have reappeared in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell.
“Này các Tỳ-khưu, bao lâu Ta mong muốn, bấy lâu Ta với thiên nhãn thanh tịnh, siêu việt loài người, thấy các chúng sanh đang chết và đang tái sanh, thấp kém, cao quý, đẹp đẽ, xấu xí, tái sanh vào cảnh lành, tái sanh vào cảnh dữ. Ta biết rõ các chúng sanh tùy theo nghiệp của họ: ‘Thật vậy, những chúng sanh này đã hành ác hạnh về thân, ác hạnh về lời, ác hạnh về ý, phỉ báng các bậc Thánh, có tà kiến, chấp giữ nghiệp tà kiến, do sự đoạn diệt của thân, sau khi chết, họ tái sanh vào cõi đọa xứ, ác thú, khổ cảnh, địa ngục.
Ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā’ti.
Or these venerable beings were endowed with good conduct in body, speech, and mind; they did not slander the Noble Ones; they held right views and acted in accordance with right views. Due to the breaking up of the body, after death, they have reappeared in a good destination, a heavenly world.’
Còn những chúng sanh này đã hành thiện hạnh về thân, thiện hạnh về lời, thiện hạnh về ý, không phỉ báng các bậc Thánh, có chánh kiến, chấp giữ nghiệp chánh kiến, do sự đoạn diệt của thân, sau khi chết, họ tái sanh vào cõi thiện thú, thiên giới, thế giới.’
Iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passāmi cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate, yathākammūpage satte pajānāmi.
Thus, with the divine eye, purified and surpassing that of humans, I see beings passing away and reappearing, inferior and superior, fair and ugly, fortunate and unfortunate. I understand beings as they fare according to their kamma.
Như vậy, với thiên nhãn thanh tịnh, siêu việt loài người, Ta thấy các chúng sanh đang chết và đang tái sanh, thấp kém, cao quý, đẹp đẽ, xấu xí, tái sanh vào cảnh lành, tái sanh vào cảnh dữ. Ta biết rõ các chúng sanh tùy theo nghiệp của họ.
Kassapopi, bhikkhave, yāvade ākaṅkhati dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate, yathākammūpage satte pajānāti.
Bhikkhus, Kassapa too, as far as he wishes, with the divine eye, purified and surpassing that of humans, sees beings passing away and reappearing, inferior and superior, fair and ugly, fortunate and unfortunate. He understands beings as they fare according to their kamma.
Kassapa cũng vậy, này các Tỳ-khưu, bao lâu vị ấy mong muốn, bấy lâu vị ấy với thiên nhãn thanh tịnh, siêu việt loài người, thấy các chúng sanh đang chết và đang tái sanh, thấp kém, cao quý, đẹp đẽ, xấu xí, tái sanh vào cảnh lành, tái sanh vào cảnh dữ. Vị ấy biết rõ các chúng sanh tùy theo nghiệp của họ.
Tattha yāvade ākaṅkhāmīti yāvadeva icchāmīti attho.
Here, yāvade ākaṅkhāmī means "as far as I wish."
Ở đó, yāvade ākaṅkhāmī có nghĩa là ‘yāvadeva icchāmī’ (bao lâu Ta mong muốn).
Tatoyeva hi majjhimagaṇṭhipade cūḷagaṇṭhipade ca ‘‘yāvadeti yāvadevāti vuttaṃ hotī’’ti likhitaṃ.
For this very reason, in the Majjhimagaṇṭhipada and the Cūḷagaṇṭhipada, it is written, “yāvade means yāvadeva.”
Chính vì vậy, trong Majjhimagaṇṭhipada và Cūḷagaṇṭhipada cũng đã viết rằng: “‘yāvade’ có nghĩa là ‘yāvadeva’.”
Saṃyuttanikāyaṭṭhakathāyampi ‘‘yāvade ākaṅkhāmīti yāvadeva icchāmī’’ti attho vutto.
Likewise, in the Saṃyuttanikāyaṭṭhakathā, the meaning is given as “yāvade ākaṅkhāmi means yāvadeva icchāmi.”
Trong Saṃyuttanikāyaṭṭhakathā cũng đã nói rằng: “yāvade ākaṅkhāmī có nghĩa là yāvadeva icchāmī.”
Tathā hi tattha līnatthapakāsaniyaṃ ācariyadhammapālatthereneva vuttaṃ ‘‘yāvadevāti iminā samānatthaṃ yāvadeti idaṃ pada’’nti.
And in the Līnatthapakāsanī, Ācariya Dhammapāla Thera himself stated, “This word yāvade is synonymous with yāvadeva.”
Thật vậy, trong Līnatthapakāsanī, chính Trưởng lão Acariya Dhammapāla đã nói rằng: “‘yāvade’ là một từ đồng nghĩa với ‘yāvadeva’.”
Potthakesu pana katthaci ‘‘yāvadevā’’ti ayameva pāṭho dissati.
However, in some manuscripts, this reading yāvadevā is found.
Tuy nhiên, trong một số bản kinh, chỉ có văn bản “yāvadevā” được thấy.
Yāni pana ito paraṃ ‘‘vivicceva kāmehī’’tiādinā nayena cattāri rūpāvacarakiriyajhānāni, ‘‘sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā’’tiādinā nayena catasso arūpasamāpattiyo, ‘‘sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodha’’ntiādinā nayena nirodhasamāpatti, ‘‘anekavihitaṃ iddhividha’’ntiādinā nayena abhiññā ca vuttā.
Furthermore, the four rūpāvacara jhāna actions, introduced with “quite secluded from sense pleasures” and so on; the four arūpasamāpattis, introduced with “by completely transcending the perceptions of form” and so on; the nirodhasamāpatti, introduced with “by completely transcending the base of neither perception nor non-perception, he enters upon and abides in the cessation of perception and feeling” and so on; and the abhiññās, introduced with “various kinds of supernormal power” and so on, are explained thereafter.
Những gì đã được nói sau đó, theo cách “vivicceva kāmehī” (ly dục) v.v., là bốn thiền sắc giới thiện, theo cách “sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā” (hoàn toàn vượt qua các tưởng về sắc) v.v., là bốn thiền vô sắc, theo cách “sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ” (hoàn toàn vượt qua phi tưởng phi phi tưởng xứ, diệt trừ tưởng và thọ) v.v., là diệt thọ tưởng định, và theo cách “anekavihitaṃ iddhavidhaṃ” (nhiều loại thần thông) v.v., là các Abhiññā.
Tattha yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ anupadavaṇṇanāya ceva bhāvanāvidhānena ca saddhiṃ visuddhimagge (visuddhi. 1.69-70) sabbaso vitthāritaṃ.
Whatever needs to be said about these has been thoroughly elaborated in the Visuddhimagga (Visuddhi. 1.69-70), along with word-by-word explanations and meditation methods.
Những gì cần nói ở đó đã được giải thích chi tiết trong Visuddhimagga (Visuddhi. 1.69-70) cùng với sự giải thích từng từ và phương pháp tu tập.
Idhāpi ca verañjakaṇḍe cattāri rūpāvacarajhānāni tisso ca vijjā āvi bhavissanti, tasmā tattha yaṃ vattabbaṃ, taṃ tattheva vaṇṇayissāma.
Here in the Verañja-kaṇḍa, the four rūpāvacara jhāna and the three vijjās will also become evident; therefore, whatever needs to be said about them will be explained there.
Ở đây, trong phần Verañja, bốn thiền sắc giới và ba minh sẽ được trình bày. Do đó, những gì cần nói ở đó, chúng ta sẽ giải thích ở chính phần đó.
Navānupubbavihārachaḷabhiññāppabhedeti ettha navānupubbavihārā nāma anupaṭipāṭiyā samāpajjitabbabhāvato evaṃsaññitā nirodhasamāpattiyā saha aṭṭha samāpattiyo.
In navānupubbavihārachaḷabhiññāppabhede, the nine gradual abidings (navānupubbavihārā) are the eight attainments (samāpattiyo) together with the attainment of cessation (nirodhasamāpatti), so called because they are to be attained in successive order.
Trong cụm từ Navānupubbavihārachaḷabhiññāppabhede (trong các pháp siêu nhân thuộc loại chín Anupubbavihāra và sáu Abhiññā), chín Anupubbavihāra là tám thiền định cùng với Diệt thọ tưởng định, được gọi như vậy vì chúng được nhập theo thứ tự.
Chaḷabhiññā nāma āsavakkhayañāṇena saddhiṃ pañcābhiññāyoti evaṃ lokiyalokuttarabhedā sabbā abhiññāyo.
The six abhiññās (chaḷabhiññā) refer to all abhiññās, both mundane (lokiya) and supramundane (lokuttara), consisting of the five abhiññās along with the knowledge of the destruction of the āsavas (āsavakkhayañāṇa).
Sáu Abhiññā là năm Abhiññā cùng với Lậu tận trí, tức là tất cả các Abhiññā, được phân loại thành thế gian và xuất thế gian.
Uttarimanussadhammeti uttarimanussānaṃ jhāyīnañceva ariyānañca dhammo uttarimanussadhammo.
Uttarimanussadhamme means the dhamma of superior humans (uttarimanussa), that is, the dhamma of jhāyīs and Noble Ones.
Uttarimanussadhamme (pháp siêu nhân) là pháp của những người siêu việt, tức là pháp của những người đắc thiền và các bậc Thánh.
Atha vā uttari manussadhammāti uttarimanussadhammo, manussadhammo nāma dasakusalakammapathadhammo.
Alternatively, uttari manussadhammā is uttarimanussadhammo, meaning that which is superior to human dhamma (manussadhammo), which is the dhamma of the ten wholesome courses of action.
Hoặc, Uttarimanussadhammo là pháp siêu việt hơn pháp của loài người. Pháp của loài người là mười pháp thiện nghiệp đạo.
So hi vinā bhāvanāmanasikārena pakatiyāva manussehi nibbattetabbato manussattabhāvāvahato vā ‘‘manussadhammo’’ti vuccati, tato uttari pana jhānādīni ‘‘uttarimanussadhammo’’ti veditabbāni.
This is called "human dhamma" because it is naturally accomplished by humans without meditation and mental cultivation, or because it brings about the state of being human; therefore, jhāna and other practices that are superior to it should be understood as "supernormal human states" (uttarimanussadhammo).
Pháp đó được gọi là “pháp của loài người” vì nó được con người tạo ra một cách tự nhiên mà không cần tu tập hay tác ý, hoặc vì nó dẫn đến trạng thái làm người. Còn các pháp thiền định v.v. cao hơn pháp đó thì nên hiểu là “pháp siêu nhân”.
Attanā samasamaṭṭhapanenāti ahaṃ yattakaṃ kālaṃ yattake vā samāpattivihāre abhiññāyo ca vaḷañjemi, tathā kassapopīti evaṃ yathāvuttauttarimanussadhamme attanā samasamaṃ katvā ṭhapanena.
By placing oneself on an equal footing means: 'For whatever period of time, in whatever abidings of attainment (samāpattivihāra) or supernormal powers (abhiññā) I engage, so too does Kassapa.' Thus, by making the aforementioned uttarimanussadhamma equal to oneself and establishing him.
Đặt ngang hàng với chính mình có nghĩa là: “Ta (Đức Phật) thực hành các định và các thắng trí trong bao lâu và bao nhiêu tùy ý, thì Kassapa cũng vậy.” Như thế, đây là việc đặt vị Đại Ca-diếp ngang hàng với Đức Phật trong các pháp uttarimanussadhamma đã nói.
Idañca navānupubbavihārachaḷabhiññādibhāvasāmaññena pasaṃsāmattaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.
And this should be understood as merely praise, by way of the commonality of the nine successive attainments (navānupubbavihāra), the six supernormal powers (chaḷabhiññā), and so forth, in the uttarimanussadhamma, placing him in a position equal to oneself.
Và điều này nên được hiểu là chỉ là lời tán thán về sự tương đồng trong việc chứng đắc chín tầng thiền tuần tự (navānupubbavihāra) và sáu thắng trí (chaḷabhiññā) v.v.
Na hi āyasmā mahākassapo bhagavā viya devasikaṃ catuvīsatikoṭisatasahassasaṅkhā samāpattiyo samāpajjati, yamakapāṭihāriyādivasena vā abhiññāyo vaḷañjeti.
For indeed, Venerable Mahākassapa does not enter into hundreds of thousands of crores of attainments, totaling twenty-four million, every day like the Buddha, nor does he employ supernormal powers like the Twin Miracle (yamakapāṭihāriya) and so on.
Thật vậy, Tôn giả Mahākassapa không chứng đắc hai trăm bốn mươi triệu trăm ngàn định mỗi ngày như Đức Thế Tôn, cũng không thực hành các thắng trí như phép song đôi thần thông (yamakapāṭihāriya) v.v.
Ettha ca ‘‘uttarimanussadhamme attanā samasamaṭṭhapanenā’’ti idaṃ nidassanamattanti veditabbaṃ.
And here, the statement ‘‘by placing oneself on an equal footing in uttarimanussadhamma’’ should be understood as merely an illustration.
Và ở đây, câu ‘‘đặt ngang hàng với chính mình trong các pháp uttarimanussadhamma’’ nên được hiểu là chỉ là một ví dụ.
Tathā hi –
For indeed—
Thật vậy –
Evampi attanā samasamaṭṭhāne ṭhapetiyeva, tassa kimaññaṃ āṇaṇyaṃ bhavissati aññatra dhammavinayasaṅgāyanāti adhippāyo.
Even in this way, he was placed on an equal footing with himself. The intention is: what other debt of gratitude could I owe him apart from the recitation of the Dhamma and Vinaya?
Ngay cả như vậy, Ngài cũng được đặt ở vị trí ngang hàng với chính mình. Ý nghĩa là: ngoài việc kiết tập Pháp và Luật, thì còn ân huệ nào khác mà vị ấy (Đức Phật) có thể mắc nợ ta (Kassapa) nữa đâu?
Tattha ‘‘tassāti tassa anuggahassā’’ti majjhimagaṇṭhipade vuttaṃ.
Regarding that, ‘‘tassa’’ means ‘‘of that favor,’’ as stated in the Majjhimagaṇṭhipada.
Trong đó, ‘‘tassa’’ (của vị ấy) có nghĩa là ‘‘của ân huệ ấy’’, như đã được nói trong Majjhimagaṇṭhipada.
Tassa meti vā attho gahetabbo.
Or the meaning to be taken is ‘‘of me.’’
Hoặc có thể hiểu là ‘‘của ta’’. (tức là ‘‘tassa me’’).
Potthakesu hi katthaci ‘‘tassa me’’ti pāṭhoyeva dissati, dhammavinayasaṅgāyanaṃ ṭhapetvā aññaṃ kiṃ nāma tassa me āṇaṇyaṃ aṇaṇabhāvo bhavissatīti attho.
Indeed, in some texts, the reading ‘‘tassa me’’ is found; the meaning is: apart from the recitation of the Dhamma and Vinaya, what kind of freedom from debt (āṇaṇyaṃ, anaṇabhāva) will there be for me?
Thật vậy, trong một số bản kinh, chỉ thấy bản văn ‘‘tassa me’’. Ý nghĩa là: ngoài việc kiết tập Pháp và Luật, thì còn ân huệ nào khác mà vị ấy (Đức Phật) có thể mắc nợ ta (Kassapa) nữa đâu?
‘‘Nanu maṃ bhagavā’’tiādinā vuttamevatthaṃ upamāvasena vibhāveti.
He elaborates the same meaning expressed by ‘‘ Did not the Blessed One’’ and so on, by way of simile.
Với câu ‘‘Chẳng phải Đức Thế Tôn đã...’’ và các câu tiếp theo, ý nghĩa đã được nói rõ được minh họa bằng cách ví von.
Sakakavacaissariyānuppadānenāti ettha cīvarassa nidassanavasena kavacassa gahaṇaṃ kataṃ, samāpattiyā nidassanavasena issariyaṃ gahitaṃ.
In by granting the authority of his own armor, the armor is taken as an example for the robe, and sovereignty (issariyaṃ) is taken as an example for attainment.
Trong cụm từ sakakavacaissariyānuppadānena (bằng cách ban cho quyền uy về áo giáp của chính mình), từ ‘‘áo giáp’’ được dùng để chỉ y phục, và ‘‘quyền uy’’ được dùng để chỉ các định.
Kulavaṃsappatiṭṭhāpakanti kulavaṃsassa kulappaveṇiyā patiṭṭhāpakaṃ.
Establisher of the lineage of the family means the establisher of the lineage of the family, the succession of the family.
Kulavaṃsappatiṭṭhāpakaṃ (người kiến lập dòng dõi gia tộc) có nghĩa là người kiến lập dòng dõi gia tộc, truyền thống gia tộc.
‘‘Me saddhammavaṃsappatiṭṭhāpako’’ti niccasāpekkhattā samāso daṭṭhabbo, me saddhammavaṃsassa patiṭṭhāpako pavattakoti vuttaṃ hoti.
‘‘My establisher of the lineage of the Good Dhamma’’ should be understood as a compound due to its constant dependence; it is stated that he is the establisher, the promoter, of my lineage of the Good Dhamma.
Cụm từ ‘‘me saddhammavaṃsappatiṭṭhāpako’’ (người kiến lập dòng dõi Chánh pháp của ta) nên được hiểu là một hợp từ do luôn có sự liên hệ, tức là ‘‘người kiến lập, người duy trì dòng dõi Chánh pháp của ta’’.
Vuttavacanamanussaranto anuggahesīti cintayanto dhammavinayasaṅgāyanatthaṃ bhikkhūnaṃ ussāhaṃ janesīti sambandho, dhātubhājanadivase tattha sannipatitānaṃ bhikkhūnaṃ ussāhaṃ janesīti attho.
The connection is: remembering the spoken words and reflecting, ‘‘He favored me,’’ he generated enthusiasm among the bhikkhus for the recitation of the Dhamma and Vinaya. The meaning is: he generated enthusiasm among the bhikkhus gathered there on the day of the distribution of relics.
Sự liên kết là: nhớ lại những lời đã nói, suy nghĩ rằng Ngài đã ban ân huệ, Tôn giả Mahākassapa đã khích lệ các tỳ khưu để kiết tập Pháp và Luật. Ý nghĩa là: vào ngày phân chia xá lợi, Ngài đã khích lệ các tỳ khưu đang tụ họp ở đó.
Idāni yathāvuttamatthaṃ pāḷiyā vibhāvento āha ‘‘yathāhā’’tiādi.
Now, wishing to elaborate the aforementioned meaning with the Pāḷi, he says, ‘‘As it was said’’ and so on.
Bây giờ, để làm rõ ý nghĩa đã nói bằng Pāḷi, Ngài nói ‘‘yathāhā’’ (như đã nói) v.v.
Tattha ekamidāhanti ettha idanti nipātamattaṃ.
There, in ‘At one time’, the word ‘this’ is merely a particle.
Trong đó, từ idaṃ (này) trong ekamidāhaṃ (ta đã nói một điều này) chỉ là một tiểu từ.
Ekaṃ samayanti ca bhummatthe upayogavacanaṃ, ekasmiṃ samayeti vuttaṃ hoti.
And ‘at one time’ is a locative case word; it means ‘‘at one occasion.’’
Và ekaṃ samayaṃ (một thời) là một từ chỉ cách dùng ở vị trí định sở, có nghĩa là ‘‘vào một thời điểm’’.
Pāvāyāti pāvānagarato, tattha piṇḍāya caritvā kusināraṃ gamissāmīti addhānamaggappaṭipannoti vuttaṃ hoti.
From Pāvā means from the city of Pāvā; it means that having gone for alms there, he intended to go to Kusinārā and was proceeding along the road.
Pāvāyā (từ Pāvā) có nghĩa là từ thành phố Pāvā. Ý nghĩa là: sau khi khất thực ở đó, ta sẽ đi đến Kusinārā, tức là đang đi trên con đường dài.
Addhānamaggoti ca dīghamaggo vuccati.
And ‘the road’ is called a long road.
Và addhānamagga (con đường dài) được gọi là con đường dài.
Dīghapariyāyo hettha addhānasaddo.
Here, the word addhāna means a long journey.
Ở đây, từ addhāna có nghĩa là một khoảng thời gian dài.
Mahatā bhikkhusaṅghena saddhinti guṇamahattenapi saṅkhyāmahattenapi mahatā.
With a large community of bhikkhus means large both in terms of quality and in terms of number.
Mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ (cùng với một đại chúng tỳ khưu) có nghĩa là một đại chúng đông đảo cả về phẩm chất lẫn số lượng.
Bhikkhūnaṃ saṅghena bhikkhusaṅghena, samaṇagaṇena saddhiṃ ekatoti attho.
It means together with the community of bhikkhus, with the assembly of ascetics.
Bhikkhusaṅghena (chúng tỳ khưu) có nghĩa là cùng với một nhóm các sa-môn.
‘‘Pañcamattehī’’tiādinā saṅkhyāmahattaṃ vibhāveti.
By ‘‘with about five hundred’’ and so on, he explains the large number.
Với câu ‘‘Pañcamattehi’’ (khoảng năm trăm) v.v., Ngài làm rõ sự đông đảo về số lượng.
Matta-saddo cettha pamāṇavacano ‘‘bhojane mattaññutā’’tiādīsu viya.
The word matta here is a word denoting measure, as in ‘‘moderation in food’’ and so on.
Và từ matta ở đây là một từ chỉ số lượng, giống như trong ‘‘bhojane mattaññutā’’ (biết đủ trong ăn uống) v.v.
Sabbaṃ subhaddakaṇḍaṃ vitthārato veditabbanti sabbaṃ subhaddakaṇḍaṃ idha ānetvā vitthārato dassetabbanti adhippāyo.
The entire Subhadda episode should be known in detail means that the entire Subhadda episode should be brought here and shown in detail.
Sabbaṃ subhaddakaṇḍaṃ vitthārato veditabbaṃ (toàn bộ đoạn Subhadda nên được hiểu một cách chi tiết) có nghĩa là toàn bộ đoạn Subhadda nên được đưa ra ở đây và trình bày một cách chi tiết.
‘‘Tato paranti tato bhikkhūnaṃ ussāhajananato para’’nti ācariyadhammapālattherena vuttaṃ.
‘‘ Thereafter means thereafter, from the generating of enthusiasm among the bhikkhus,’’ as stated by Acariya Dhammapāla Thera.
‘‘Tato paraṃ (sau đó) có nghĩa là sau khi khích lệ các tỳ khưu’’, như đã được nói bởi Ācariyadhammapālatthera.
Mahāgaṇṭhipade pana ‘‘tato paranti subhaddakaṇḍato para’’nti vuttaṃ.
However, in the Mahāgaṇṭhipada, it is stated, ‘‘Thereafter means after the Subhadda episode.’’
Tuy nhiên, trong Mahāgaṇṭhipada, câu ‘‘tato paraṃ’’ (sau đó) được nói là ‘‘sau đoạn Subhadda’’.
Idamevettha sārato paccetabbanti no takko.
It is our opinion that only this should be accepted as essential here.
Theo suy nghĩ của chúng tôi, điều này nên được chấp nhận là cốt lõi ở đây.
Ayameva hi ussāhajananappakāro, yadidaṃ ‘‘handa mayaṃ, āvuso, dhammañca vinayañca saṅgāyeyyāma, pure adhammo dippatī’’tiādi, tasmā ussāhajananato paranti na vattabbaṃ heṭṭhā ussāhajananappakārassa pāḷiyaṃ avuttattā.
For this very kind of generating enthusiasm, namely ‘‘Come now, friends, let us recite the Dhamma and Vinaya, before unrighteousness shines forth’’ and so on, is meant; therefore, it should not be said ‘‘thereafter, from the generating of enthusiasm,’’ because the manner of generating enthusiasm is not stated in the Pāḷi text above.
Thật vậy, chính cách khích lệ này, tức là ‘‘Thôi nào, các hiền giả, chúng ta hãy kiết tập Pháp và Luật, trước khi phi pháp nổi lên’’ v.v., vì vậy không nên nói là ‘‘sau khi khích lệ’’ vì cách khích lệ chưa được nói trong Pāḷi ở phần dưới.
Ayañhettha pāḷikkamo –
Here is the Pāḷi sequence—
Đây là trình tự của Pāḷi ở đây –
‘‘Tena kho pana samayena aññataro ājīvako kusinārāya mandāravapupphaṃ gahetvā pāvaṃ addhānamaggappaṭipanno hoti.
‘‘Now at that time, a certain Ājīvaka was traveling on the road from Kusinārā to Pāvā, carrying a mandārava flower.
Vào thời điểm đó, này các hiền giả, có một vị Ājīvaka nào đó đang trên đường từ Kusinārā đến Pāvā, mang theo một bông hoa mandārava.
Addasaṃ kho ahaṃ, āvuso, taṃ ājīvakaṃ dūratova āgacchantaṃ, disvāna taṃ ājīvakaṃ etadavocaṃ ‘apāvuso, amhākaṃ satthāraṃ jānāsī’ti?
Indeed, friends, I saw that Ājīvaka coming from afar. Having seen that Ājīvaka, I said to him, ‘Friend, do you know our Teacher?’
Này các hiền giả, ta thấy vị Ājīvaka đó đang đến từ xa. Sau khi thấy vị Ājīvaka đó, ta nói với vị ấy: ‘Này hiền giả, ông có biết bậc Đạo sư của chúng ta không?’
‘Āma, āvuso, jānāmi.
‘Yes, friend, I know him.
‘Thưa hiền giả, tôi biết.
Ajja sattāhaparinibbuto samaṇo gotamo, tato me idaṃ mandāravapupphaṃ gahitanti.
Today, seven days ago, the recluse Gotama attained final Nibbāna. I took this mandārava flower from there.’
Hôm nay là ngày thứ bảy kể từ khi Sa-môn Gotama nhập Niết-bàn. Tôi đã hái bông hoa mandārava này từ nơi đó.’
Tatrāvuso, ye te bhikkhū avītarāgā, appekacce bāhā paggayha kandanti, chinnapātaṃ papatanti āvaṭṭanti vivaṭṭanti, ‘atikhippaṃ bhagavā parinibbuto, atikhippaṃ sugato parinibbuto, atikhippaṃ cakkhuṃ loke antarahita’nti.
‘‘Among those bhikkhus, friends, those who were not free from passion—some raised their arms and wept, falling headlong, rolling over and over, crying, ‘Too soon has the Blessed One attained final Nibbāna! Too soon has the Fortunate One attained final Nibbāna! Too soon has the Eye in the world disappeared!’
Này các hiền giả, trong số các tỳ khưu chưa đoạn trừ tham ái, một số giơ tay khóc than, ngã lăn ra đất, lăn lộn qua lại, nói rằng: ‘Đức Thế Tôn nhập Niết-bàn quá nhanh, Đức Thiện Thệ nhập Niết-bàn quá nhanh, con mắt của thế gian đã biến mất quá nhanh.’
Ye pana te bhikkhū vītarāgā, te satā sampajānā adhivāsenti ‘aniccā saṅkhārā, taṃ kutettha labbhā’’’ti.
But those bhikkhus who were free from passion, they, mindful and comprehending, endured, thinking, ‘Conditioned things are impermanent; how could it be otherwise here?’ ’’
Còn những tỳ khưu đã đoạn trừ tham ái, thì họ chánh niệm và tỉnh giác, chấp nhận rằng: ‘Các hành là vô thường, làm sao có thể có điều gì khác hơn thế?’’’
‘‘Atha khvāhaṃ, āvuso, te bhikkhū etadavocaṃ – ‘alaṃ, āvuso, mā socittha mā paridevittha, nanvetaṃ, āvuso, bhagavatā paṭikacceva akkhātaṃ ‘sabbeheva piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo aññathābhāvo.
‘‘Then, friends, I said to those bhikkhus: ‘Enough, friends, do not grieve, do not lament. Has it not, friends, been declared in advance by the Blessed One that there is separation, disunion, and alteration from all things dear and agreeable?
‘‘Rồi, này các hiền giả, ta nói với các tỳ khưu ấy: ‘Thôi đủ rồi, các hiền giả, đừng sầu não, đừng than khóc. Chẳng phải, này các hiền giả, Đức Thế Tôn đã báo trước rằng: ‘Tất cả những gì thân ái, khả ái đều phải xa lìa, phân ly, biến đổi.’
Taṃ kutettha, āvuso, labbhā, yaṃ taṃ jātaṃ bhūtaṃ saṅkhataṃ palokadhammaṃ, taṃ vata mā palujjī’ti netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti.
How, friends, could it be here that what is born, come into being, compounded, subject to decay—that it should not decay?’ Such a state of affairs does not exist.’ ’’
Này các hiền giả, làm sao có thể có điều ấy, rằng những gì đã sinh, đã hiện hữu, đã được tạo tác, có bản chất tan rã, lại không tan rã? Điều đó không thể xảy ra.’’
‘‘Tena kho pana samayena, āvuso, subhaddo nāma vuḍḍhapabbajito tassaṃ parisāyaṃ nisinno hoti.
‘‘Now at that time, friends, a senior bhikkhu named Subhadda was sitting in that assembly.
‘‘Vào thời điểm đó, này các hiền giả, có một vị tỳ khưu già tên là Subhadda đang ngồi trong hội chúng đó.
Atha kho āvuso subhaddo vuḍḍhapabbajito te bhikkhū etadavoca ‘alaṃ, āvuso, mā socittha mā paridevittha, sumuttā mayaṃ tena mahāsamaṇena, upaddutā ca mayaṃ homa’ ‘idaṃ vo kappati, idaṃ vo na kappatī’ti, ‘idāni pana mayaṃ yaṃ icchissāma, taṃ karissāma, yaṃ na icchissāma, na taṃ karissāmā’ti.
Then, friends, the senior bhikkhu Subhadda said to those bhikkhus: ‘Enough, friends, do not grieve, do not lament. We are well rid of that great recluse. We were oppressed, saying, “This is allowable for you, this is not allowable for you.” Now we will do whatever we wish, and what we do not wish, we will not do.’
Rồi, này các hiền giả, tỳ khưu già Subhadda nói với các tỳ khưu ấy: ‘Thôi đủ rồi, các hiền giả, đừng sầu não, đừng than khóc. Chúng ta đã hoàn toàn thoát khỏi vị Đại Sa-môn đó, chúng ta đã bị quấy rầy bởi những lời như: ‘Điều này hợp với các ông, điều này không hợp với các ông.’ Giờ đây, chúng ta muốn làm gì thì làm, không muốn làm gì thì không làm.’
Handa mayaṃ āvuso dhammañca vinayañca saṅgāyeyyāma, pure adhammo dippati, dhammo paṭibāhīyati, avinayo pure dippati, vinayo paṭibāhīyati, pure adhammavādino balavanto honti, dhammavādino dubbalā honti, pure avinayavādino balavanto honti, vinayavādino dubbalā hontī’’ti.
‘Come now, friends, let us recite the Dhamma and Vinaya, before unrighteousness shines forth and Dhamma is cast aside, before undiscipled conduct shines forth and discipline is cast aside, before those who advocate unrighteousness become powerful and those who advocate Dhamma become weak, before those who advocate undiscipled conduct become powerful and those who advocate discipline become weak.’ ’’
Thôi nào, các hiền giả, chúng ta hãy kiết tập Pháp và Luật, trước khi phi pháp nổi lên, chánh pháp bị đẩy lùi; trước khi vô luật nổi lên, luật bị đẩy lùi; trước khi những kẻ chủ trương phi pháp trở nên mạnh mẽ, những kẻ chủ trương chánh pháp trở nên yếu kém; trước khi những kẻ chủ trương vô luật trở nên mạnh mẽ, những kẻ chủ trương luật trở nên yếu kém.’’
‘‘‘Tena hi, bhante, thero bhikkhū uccinatū’ti.
‘‘ ‘In that case, venerable sir, let the elder bhikkhu select.’ ’’
‘‘‘Vậy thì, thưa Đại đức, vị Trưởng lão hãy chọn các tỳ khưu.’’’
Atha kho āyasmā mahākassapo ekenūnapañcaarahantasatāni uccini.
Then Venerable Mahākassapa selected five hundred Arahants minus one.
Rồi Tôn giả Mahākassapa đã chọn bốn trăm chín mươi chín vị A-la-hán.
Bhikkhū āyasmantaṃ mahākassapaṃ etadavocuṃ ‘ayaṃ, bhante, āyasmā ānando kiñcāpi sekkho, abhabbo chandā dosā mohā bhayā agatiṃ gantuṃ, bahu cānena bhagavato santike dhammo ca vinayo ca pariyatto.
The bhikkhus said this to the Venerable Mahākassapa: ‘Venerable sir, this Venerable Ānanda, although he is a learner, is incapable of going to a wrong course through desire, through aversion, through delusion, through fear, and much Dhamma and Vinaya has been learned by him in the presence of the Blessed One.
Các Tỳ-khưu thưa với Tôn giả Mahākassapa rằng: ‘Bạch Ngài, Tôn giả Ānanda đây tuy là một bậc sekha (hữu học), nhưng không thể đi đến chỗ sai lầm do dục vọng (chanda), sân hận (dosa), si mê (moha), sợ hãi (bhaya). Ngài ấy đã học rất nhiều Pháp và Luật từ Đức Thế Tôn.
Tena hi, bhante, thero āyasmantampi ānandaṃ uccinatū’’’tiādi (cūḷava. 437).
Therefore, venerable sir, let the Elder select the Venerable Ānanda as well,’ and so on.
Vậy thì, bạch Ngài, Trưởng lão hãy chọn cả Tôn giả Ānanda nữa.’ vân vân.
Tattha pure adhammo dippatīti ettha adhammo nāma dasakusalakammapathadhammapaṭipakkhabhūto adhammo.
Therein, in ‘before the non-Dhamma shines,’ non-Dhamma means the non-Dhamma that is the opposite of the Dhamma of the ten wholesome courses of action.
Trong đó, ở đây, trong câu "pure adhammo dippatī" (trước khi phi pháp lan tràn), phi pháp (adhammo) là phi pháp đối nghịch với mười pháp thiện nghiệp đạo.
Pure dippatīti api nāma dippati.
‘Before it shines’ means it might shine.
"Pure dippatī" (trước khi lan tràn) có nghĩa là có thể nó sẽ lan tràn.
Atha vā yāva adhammo dhammaṃ paṭibāhituṃ samattho hoti, tato puretaramevāti attho.
Or, the meaning is: even before the non-Dhamma becomes capable of suppressing the Dhamma.
Hoặc có nghĩa là "trước khi phi pháp có thể ngăn cản Pháp, thì càng sớm càng tốt".
Āsanne hi anāgate ayaṃ puresaddo.
Indeed, this word ‘pure’ is used in the sense of the near future.
Ở đây, từ "pure" (trước) được dùng với ý nghĩa tương lai gần.
Dippatīti dippissati.
‘Dippati’ (shines) means ‘dippissati’ (will shine).
"Dippatī" (lan tràn) có nghĩa là sẽ lan tràn.
Pure-saddayogena hi anāgatatthe ayaṃ vattamānapayogo yathā ‘‘purā vassati devo’’ti.
Indeed, due to the connection with the word ‘pure,’ this present tense usage is in the future sense, as in “purā vassati devo” (the sky will rain soon).
Vì từ "pure" (trước) được kết hợp, nên cách dùng thì hiện tại này có ý nghĩa tương lai, giống như trong câu "purā vassati devo" (trước khi trời mưa).
Keci panettha evaṃ vaṇṇayanti ‘‘pureti pacchā anāgate yathā addhānaṃ gacchantassa gantabbamaggo ‘pure’ti vuccati, tathā idha daṭṭhabba’’nti.
Some, in this regard, explain thus: “‘pure’ means in the future, later on; just as for one traveling a long distance, the path to be traveled is called ‘pure,’ so it should be understood here.”
Một số người giải thích ở đây như sau: "Từ 'pure' (trước) ở đây nên được hiểu là 'sau' trong tương lai, giống như con đường phải đi của một người đang đi đường được gọi là 'pure' (trước)."
Avinayoti pahānavinayasaṃvaravinayānaṃ paṭipakkhabhūto avinayo.
‘Avinayo’ is the non-discipline that is the opposite of the discipline of abandoning and the discipline of restraint.
"Avinayo" (phi luật) là phi luật đối nghịch với luật đoạn trừ (pahānavinaya) và luật phòng hộ (saṃvaravinaya).
‘‘Vinayavādino dubbalā hontī’’ti evaṃ iti-saddopi ettha daṭṭhabbo, ‘‘tato paraṃ āhā’’ti iminā sambandho.
The word ‘iti’ should also be seen here, in the sense of “the advocates of discipline become weak,” and it is connected with “he said after that.”
Từ "iti" (như vậy) cũng nên được hiểu ở đây, với sự liên hệ với câu "tato paraṃ āhā" (sau đó Ngài nói).
Potthakesu pana katthaci iti-saddo na dissati, pāḷiyaṃ pana dīghanikāyaṭṭhakathāyañca attheva iti-saddo.
However, in some manuscripts, the word ‘iti’ is not seen, but in the Pāḷi and in the commentary to the Dīgha Nikāya, the word ‘iti’ does exist.
Tuy nhiên, trong một số bản kinh, từ "iti" (như vậy) không xuất hiện, nhưng trong bản Pāḷi và Chú giải Dīghanikāya thì từ "iti" (như vậy) có tồn tại.
Tena hīti uyyojanatthe nipāto.
‘Tena hi’ is a particle in the sense of urging.
"Tena hī" (vậy thì) là một tiểu từ mang ý nghĩa thúc giục.
Uccinane uyyojentā hi taṃ mahākassapattheraṃ evamāhaṃsu.
Indeed, while urging the selection, they spoke thus to the Elder Mahākassapa.
Thật vậy, khi thúc giục Trưởng lão Mahākassapa trong việc lựa chọn, các Tỳ-khưu đã nói như vậy.
Bhikkhū uccinatūti saṅgītiyā anurūpe bhikkhū uccinitvā gaṇhātūti attho.
‘Let him select bhikkhus’ means, having selected and chosen bhikkhus suitable for the council, let him accept them.
"Bhikkhū uccinatū" (hãy chọn các Tỳ-khưu) có nghĩa là hãy chọn và thâu nhận các Tỳ-khưu phù hợp cho cuộc Kết tập.
‘‘Sakalanavaṅga…pe… pariggahesī’’ti etena sukkhavipassakakhīṇāsavapariyantānaṃ yathāvuttapuggalānaṃ satipi āgamādhigamasabbhāve saha paṭisambhidāhi tevijjādiguṇayuttānaṃ āgamādhigamasampattiyā ukkaṃsagatattā saṅgītiyā bahūpakārataṃ dasseti.
By the statement, “He selected… all of the nine-limbed…” and so on, it is shown that, although the aforementioned individuals, up to the dry-insight arahants, possessed both learning and realization, those endowed with qualities such as the three knowledges, along with the analytical knowledges, were of great benefit to the council because they had reached the pinnacle of accomplishment in learning and realization.
Với câu “Sakalanavaṅga…pe… pariggahesī” (đã thâu nhận toàn bộ chín chi… vân vân), điều này cho thấy sự hữu ích lớn của cuộc Kết tập, do sự vượt trội trong việc thành tựu giáo lý (āgama) và chứng đắc (adhigama) của những người có phẩm chất như Tam Minh (tevijjā) cùng với các Tuệ Phân Tích (paṭisambhidā), mặc dù những người được đề cập từ các vị A-la-hán tuệ quán khô (sukkhavipassakakhīṇāsava) trở đi cũng có sự hiện hữu của giáo lý và chứng đắc.
Tattha sakalanavaṅgasatthusāsanapariyattidhareti sakalaṃ suttageyyādi navaṅgaṃ ettha, etassa vā atthīti sakalanavaṅgaṃ, satthusāsanaṃ.
Therein, in the phrase ‘bearers of the entire nine-limbed teaching of the Master,’ the entire nine-limbed teaching of Sutta, Geyya, and so on, is herein, or this teaching has it, thus it is the ‘entire nine-limbed’ teaching of the Master.
Trong đó, "sakalanavaṅgasatthusāsanapariyattidhare" (những người thọ trì toàn bộ giáo lý của Đức Phật gồm chín chi) có nghĩa là toàn bộ chín chi như kinh (sutta), kệ (geyya), vân vân, có ở đây, hoặc thuộc về điều này, nên được gọi là toàn bộ chín chi, tức là giáo lý của Đức Phật.
Atthakāmena pariyāpuṇitabbato diṭṭhadhammikādipurisattapariyattabhāvato ca pariyattīti tīṇi piṭakāni vuccanti, taṃ sakalanavaṅgasatthusāsanasaṅkhātaṃ pariyattiṃ dhārentīti sakalanavaṅgasatthusāsanapariyattidharā, tādiseti attho.
Because it should be learned by one who desires the benefit, and because it is the learning which makes possible worldly and other benefits for a person, the Three Piṭakas are called ‘pariyatti’; those who bear that pariyatti, known as the entire nine-limbed teaching of the Master, are ‘bearers of the entire nine-limbed teaching of the Master.’ The meaning is: such persons.
Ba tạng kinh được gọi là "pariyatti" (giáo lý) vì chúng phải được học bởi người muốn đạt được lợi ích, và vì chúng là sự thành tựu của những người có phẩm chất như lợi ích hiện tại (diṭṭhadhammika). Những người thọ trì giáo lý đó, tức là giáo lý của Đức Phật gồm toàn bộ chín chi, được gọi là "sakalanavaṅgasatthusāsanapariyattidharā", có nghĩa là những người như vậy.
Bahūnaṃ nānappakārānaṃ kilesānaṃ sakkāyadiṭṭhiyā ca avihatattā tā janenti, tāhi vā janitāti puthujjanā.
Because they generate many and various kinds of defilements and personality-view, which have not been destroyed, or because they are generated by them, they are ‘puthujjanas’ (worldlings).
Những người tạo ra hoặc được tạo ra bởi nhiều loại phiền não khác nhau và tà kiến thân kiến (sakkāyadiṭṭhi) do không bị đoạn trừ, được gọi là "puthujjanā" (phàm phu).
Duvidhā puthujjanā andhaputhujjanā kalyāṇaputhujjanāti.
There are two kinds of worldlings: blind worldlings and virtuous worldlings.
Có hai loại phàm phu: phàm phu ngu si (andhaputhujjanā) và phàm phu thiện lành (kalyāṇaputhujjanā).
Tattha yesaṃ khandhadhātuāyatanādīsu uggahaparipucchāsavanadhāraṇapaccavekkhaṇāni natthi, te andhaputhujjanā.
Among them, those who have no learning, inquiry, hearing, retention, or review regarding the aggregates, elements, sense bases, and so on, are blind worldlings.
Trong đó, những người không có sự học hỏi, tìm hiểu, lắng nghe, thọ trì, quán xét về các uẩn (khandha), giới (dhātu), xứ (āyatana), vân vân, là phàm phu ngu si.
Yesaṃ tāni atthi, te kalyāṇaputhujjanā.
Those who have these are virtuous worldlings.
Những người có những điều đó là phàm phu thiện lành.
Te idha ‘‘puthujjanā’’ti adhippetā.
Here, they are intended by the term ‘worldlings’.
Ở đây, họ được hiểu là "puthujjanā" (phàm phu).
Samathabhāvanāsinehābhāvena sukkhā lūkhā asiniddhā vipassanā etesanti sukkhavipassakā.
Because they have dry, rough, and unlubricated insight, due to the absence of the moisture of serenity meditation, they are ‘sukkhavipassakas’ (dry-insight meditators).
Những người có tuệ quán (vipassanā) khô khan, thô ráp, không trơn tru do thiếu chất bôi trơn của thiền định (samathabhāvanā), được gọi là "sukkhavipassakā" (tuệ quán khô).
Tipiṭakasabbapariyattippabhedadhareti tiṇṇaṃ piṭakānaṃ samāhāro tipiṭakaṃ, tipiṭakasaṅkhātaṃ navaṅgādivasena anekadhā bhinnaṃ sabbapariyattippabhedaṃ dhārentīti tipiṭakasabbapariyattippabhedadharā, tādiseti attho.
In ‘bearers of the divisions of the entire Tipiṭaka learning,’ Tipiṭaka is the collection of the three Piṭakas; those who bear all the divisions of the learning, known as the Tipiṭaka, which is divided in many ways by means of the nine limbs and so on, are bearers of the divisions of the entire Tipiṭaka learning. The meaning is: such persons.
"Tipiṭakasabbapariyattippabhedadhare" (những người thọ trì toàn bộ các loại giáo lý của Tam Tạng) có nghĩa là Tam Tạng (Tipiṭaka) là sự tổng hợp của ba tạng, và những người thọ trì toàn bộ các loại giáo lý đã được phân chia thành nhiều cách khác nhau như chín chi, vân vân, thuộc về Tam Tạng, được gọi là "tipiṭakasabbapariyattippabhedadharā", có nghĩa là những người như vậy.
Anu anu taṃsamaṅgīnaṃ bhāveti vaḍḍhetīti anubhāvo, anubhāvo eva ānubhāvo, pabhāvo.
It repeatedly develops and increases for those endowed with it, thus it is ‘anubhāva’; ‘anubhāva’ itself is ‘ānubhāva,’ power.
Điều gì liên tục phát triển và tăng trưởng những người có nó, đó là anubhāvo (uy lực), anubhāvo chính là ānubhāvo, tức là quyền năng.
Mahanto ānubhāvo yesaṃ te mahānubhāvā.
Those who have great power are ‘mahānubhāvā’ (of great power).
Những người có uy lực lớn được gọi là "mahānubhāvā" (đại uy lực).
Tevijjādibhedeti tisso vijjāyeva tevijjā, tā ādi yesaṃ chaḷabhiññādīnaṃ te tevijjādayo, te bhedā anekappakārā bhinnā etesanti tevijjādibhedā, khīṇāsavā, tādiseti attho.
In ‘of the divisions of the three knowledges, etc.’: the three knowledges themselves are the ‘tevijjā’; those six higher knowledges, etc., of which they are the beginning, are the ‘tevijjādayo’; for whom these divisions are variously differentiated in many ways, they are ‘tevijjādibhedā,’ the arahants. The meaning is: such persons.
"Tevijjādibhede" (những người có các loại Tam Minh và các phẩm chất khác) có nghĩa là ba loại minh (vijjā) chính là Tam Minh (tevijjā), những điều đó là khởi đầu của Lục Thông (chaḷabhiññā) và các phẩm chất khác, đó là những điều có nhiều loại khác nhau, được gọi là "tevijjādibhedā", tức là các vị A-la-hán (khīṇāsavā), có nghĩa là những người như vậy.
Atha vā tisso vijjā etassa atthīti tevijjo, so ādi yesaṃ chaḷabhiññādīnaṃ te tevijjādayo, te bhedā yesaṃ khīṇāsavānaṃ te tevijjādibhedā, tādiseti attho.
Alternatively, one who possesses the three knowledges is ‘tevijjo’; those six higher knowledges, etc., of which he is the beginning, are the ‘tevijjādayo’; for which arahants these are the divisions, they are ‘tevijjādibhedā.’ The meaning is: such persons.
Hoặc có nghĩa là người có ba loại minh được gọi là tevijjo (Tam Minh giả), đó là khởi đầu của Lục Thông và các phẩm chất khác. Những vị A-la-hán có những loại đó được gọi là "tevijjādibhedā", có nghĩa là những người như vậy.
Ye sandhāya idaṃ vuttanti ye bhikkhū sandhāya idaṃ ‘‘atha kho āyasmā’’tiādivacanaṃ saṅgītikkhandhake (cūḷava. 437) vuttanti attho.
‘In reference to whom this was said’ means: in reference to which bhikkhus this statement beginning with “Then the venerable…” was said in the Saṅgītikkhandhaka (Chapter on the Council).
"Ye sandhāya idaṃ vuttaṃ" (điều này được nói liên quan đến những vị nào) có nghĩa là câu "atha kho āyasmā" (sau đó Tôn giả) vân vân, được nói trong "Saṅgītikkhandhake" (phẩm Kết tập) liên quan đến những Tỳ-khưu đó.
Kissa panāti kasmā pana.
‘Kissa panā’ means for what reason?
"Kissa panā" (tại sao vậy) có nghĩa là vì lý do gì.
Sikkhatīti sekkho, atha vā sikkhanaṃ sikkhā, sāyeva tassa sīlanti sekkho.
He trains, thus he is a ‘sekkho’ (learner); or, training is ‘sikkhā,’ and that itself is his nature, thus he is a ‘sekkho’.
Người học tập được gọi là "sekha" (hữu học), hoặc sự học tập là sikkhā, điều đó chính là giới hạnh của người ấy, nên được gọi là sekha.
So hi apariyositasikkhattā ca tadadhimuttattā ca ekantena sikkhanasīlo na asekkho viya pariniṭṭhitasikkho tattha paṭipassaddhussāho, nāpi vissaṭṭhasikkho pacurajano viya tattha anadhimutto.
Indeed, because his training is unfinished and because he is devoted to it, he is one whose nature is to train exclusively, not like an ‘asekkho’ (one beyond training) whose training is perfected and whose effort therein has subsided, nor is he like a common person who has abandoned the training and is not devoted to it.
Quả thật, người ấy là người có giới hạnh học tập một cách tuyệt đối, do sự học tập chưa hoàn tất và sự quyết tâm đối với nó, không giống như A-la-hán (asekha), người đã hoàn tất sự học tập và đã dứt bỏ sự tinh tấn trong đó, cũng không giống như đại đa số người đã từ bỏ sự học tập và không có sự quyết tâm trong đó.
Atha vā ariyāya jātiyā tīsu sikkhāsu jāto, tattha vā bhavoti sekkho.
Or, he is born in the three trainings through the noble birth, or he exists therein, thus he is a ‘sekkho’.
Hoặc có nghĩa là người được sinh ra vào ba giới học (sikkhā) của dòng dõi Thánh (ariyā jāti), hoặc người tồn tại trong đó, được gọi là sekha.
Atha vā ikkhati etāyāti ikkhā, maggaphalasammādiṭṭhi.
Or, one sees with this, thus it is ‘ikkhā,’ the right view of the path and fruit.
Hoặc có nghĩa là điều mà nhờ đó người ta nhìn thấy được gọi là ikkhā, tức là chánh kiến của đạo và quả.
Saha ikkhāyāti sekkho.
He is with ‘ikkhā,’ thus he is a ‘sekkho’.
Người có ikkhā được gọi là sekha.
Uparimaggattayakiccassa apariyositattā saha karaṇīyenāti sakaraṇīyo.
Because the task of the three higher paths is unfinished, he is ‘sakaraṇīyo’ (one with something further to do).
Do việc chưa hoàn tất công việc của ba đạo phía trên, người ấy là "sakaraṇīyo" (người có việc phải làm).
Assāti anena.
‘Assā’ means by him (Ānanda).
"Assā" (của người ấy) có nghĩa là bởi người này.
Asammukhā paṭiggahitaṃ nāma natthīti nanu ca –
‘There is nothing learned out of his presence’: But is this not so?
"Asammukhā paṭiggahitaṃ nāma natthī" (không có điều gì được thọ nhận mà không đối mặt) — chẳng phải đã nói rằng:
Ativiya vissatthoti ativiya vissāsiko.
‘Extremely familiar’ means very intimate.
"Ativiya vissattho" (rất thân mật) có nghĩa là rất tin cậy.
Nanti ānandattheraṃ, ‘‘ovadatī’’ti iminā sambandho.
‘Naṃ’ is connected with ‘ovadati’ (he advises), referring to the Elder Ānanda.
"Na" (không) liên quan đến Tôn giả Ānanda, kết nối với từ "ovadatī" (quở trách).
Ānandattherassa yebhuyyena navakāya parisāya vibbhamanena mahākassapatthero evamāha ‘‘na vāyaṃ kumārako mattamaññāsī’’ti.
Because the Elder Ānanda's junior retinue had mostly disrobed, the Elder Mahākassapa said this: “This boy does not know his measure.”
Trưởng lão Mahākassapa đã nói như vậy: "Na vāyaṃ kumārako mattamaññāsī" (Chàng trai này không biết giới hạn của mình) vì Tôn giả Ānanda đã để cho phần lớn hội chúng tân Tỳ-khưu bỏ đạo.
Tathā hi parinibbute satthari mahākassapatthero satthuparinibbāne sannipatitassa bhikkhusaṅghassa majjhe nisīditvā dhammavinayasaṅgāyanatthaṃ pañcasate bhikkhū uccinitvā ‘‘āvuso, rājagahe vassaṃ vasantā dhammavinayaṃ saṅgāyeyyāma, tumhe pure vassūpanāyikāya attano attano palibodhaṃ pacchinditvā rājagahe sannipatathā’’ti vatvā attanā rājagahaṃ gato.
Indeed, after the Master had attained final Nibbāna, the Elder Mahākassapa, having sat in the midst of the assembled Saṅgha of bhikkhus at the time of the Master’s final Nibbāna, selected five hundred bhikkhus for the purpose of rehearsing the Dhamma and Vinaya, and after saying, “Friends, let us rehearse the Dhamma and Vinaya while residing for the rains retreat in Rājagaha. You should cut off your various ties before the rains retreat begins and assemble in Rājagaha,” he himself went to Rājagaha.
Thật vậy, sau khi Đức Đạo Sư nhập Niết-bàn, Trưởng lão Mahākassapa đã ngồi giữa Tăng đoàn Tỳ-khưu tập hợp tại sự kiện Đức Đạo Sư nhập Niết-bàn, và sau khi chọn năm trăm Tỳ-khưu để kết tập Pháp và Luật, Ngài nói: "Này chư hiền, chúng ta hãy an cư mùa mưa tại Rājagaha và kết tập Pháp và Luật. Các vị hãy đoạn trừ những chướng ngại của riêng mình trước mùa an cư và tập hợp tại Rājagaha." Sau đó, Ngài tự mình đến Rājagaha.
Ānandattheropi bhagavato pattacīvaramādāya mahājanaṃ saññāpento sāvatthiṃ gantvā tato nikkhamma rājagahaṃ gacchanto dakkhiṇagirismiṃ cārikaṃ cari.
And Venerable Ānanda, taking the Blessed One’s bowl and robes, having informed the great multitude, went to Sāvatthī, and departing from there, went on a tour in Dakkhiṇagiri while going to Rājagaha.
Trưởng lão Ānanda cũng, sau khi lấy y bát của Đức Thế Tôn, làm cho đại chúng biết, rồi đi đến Xá-vệ, từ đó ra đi, đang đi đến Rājagaha, đã du hành tại núi Dakkhiṇa.
Tasmiṃ samaye ānandattherassa tiṃsamattā saddhivihārikā yebhuyyena kumārabhūtā ekavassikaduvassikabhikkhū ceva anupasampannā ca vibbhamiṃsu.
At that time, about thirty of Venerable Ānanda’s co-residents, who were mostly young bhikkhus of one or two Vassas, and also novices (anupasampannā), disrobed.
Vào thời điểm đó, khoảng ba mươi đệ tử cùng ở của Trưởng lão Ānanda, phần lớn là những người trẻ, là các tỳ-khưu một hạ, hai hạ và các sa-di, đã hoàn tục.
Kasmā panete pabbajitā, kasmā vibbhamiṃsūti?
Why had they gone forth (pabbajitā)? Why had they disrobed (vibbhamiṃsu)?
Vì sao những người này đã xuất gia, và vì sao đã hoàn tục?
Tesaṃ kira mātāpitaro cintesuṃ ‘‘ānandatthero satthuvissāsiko aṭṭha vare yācitvā upaṭṭhahati, icchiticchitaṭṭhānaṃ satthāraṃ gahetvā gantuṃ sakkoti, amhākaṃ dārake etassa santike pabbājessāma, so satthāraṃ gahetvā āgamissati, tasmiṃ āgate mayaṃ mahāsakkāraṃ kātuṃ labhissāmā’’ti iminā tāva kāraṇena nesaṃ ñātakā te pabbājesuṃ.
Their parents had thought: “Venerable Ānanda is very close to the Teacher; having requested eight boons, he attends upon Him. He can take the Teacher to any desired place. We will let our children go forth under him. He will bring the Teacher, and when He arrives, we will be able to perform great offerings.” It was for this reason that their relatives had ordained them.
Thật vậy, cha mẹ của họ đã suy nghĩ: “Trưởng lão Ānanda là người rất thân cận với Đức Đạo Sư, đã thỉnh cầu tám điều ước và cúng dường Đức Đạo Sư; ngài có thể đưa Đức Đạo Sư đến bất cứ nơi nào ngài muốn. Chúng ta sẽ cho con cái xuất gia ở gần ngài. Ngài sẽ đưa Đức Đạo Sư đến, khi Đức Đạo Sư đến, chúng ta sẽ có thể làm lễ cúng dường lớn.” Với lý do này, thân quyến của họ đã cho họ xuất gia.
Satthari pana parinibbute tesaṃ sā patthanā upacchinnā, atha ne ekadivaseneva uppabbājesuṃ.
But when the Teacher had attained Parinibbāna, their aspiration was cut off, and then they made them disrobe in a single day.
Tuy nhiên, khi Đức Đạo Sư nhập Niết-bàn, ước nguyện đó của họ đã bị cắt đứt, và rồi họ đã hoàn tục chỉ trong một ngày.
‘‘Api me bhante kassapa sirasmiṃ palitāni jātāni, atha ca pana mayaṃ ajjāpi āyasmato mahākassapassa kumārakavādā na muccāmāti.
“Indeed, Venerable Kassapa, white hairs have grown on my head. Yet, even today, we are not free from being called ‘young man’ by Venerable Mahākassapa.”
“Bạch Đại đức Kassapa, dù tóc trên đầu con đã bạc trắng, nhưng cho đến ngày nay chúng con vẫn chưa thoát khỏi lời gọi ‘đứa trẻ’ của Đại đức Mahākassapa.”
Tathā hi pana tvaṃ, āvuso ānanda, imehi navehi bhikkhūhi indriyesu aguttadvārehi bhojane amattaññūhi jāgariyaṃ ananuyuttehi saddhiṃ cārikaṃ carasi, sassaghātaṃ maññe carasi, kulūpaghātaṃ maññe carasi, olujjati kho te, āvuso ānanda, parisā, palujjanti kho te āvuso navappāyā, na vāyaṃ kumārako mattamaññāsī’’ti (saṃ. ni. 2.154).
“Indeed, friend Ānanda, you wander with these young bhikkhus whose sense-doors are unguarded, who are immoderate in food, and who are not devoted to wakefulness. You are, as it were, destroying the harvest; you are, as it were, destroying families. Your retinue, friend Ānanda, is falling apart; your mostly young bhikkhus are falling apart. This young man does not know moderation.”
“Đúng vậy, này hiền giả Ānanda, hiền giả du hành cùng với những tỳ-khưu trẻ này, những người không giữ gìn các căn, không biết chừng mực trong ăn uống, không chuyên cần thức tỉnh. Tôi e rằng hiền giả đang phá hoại mùa màng, tôi e rằng hiền giả đang phá hoại các gia đình. Này hiền giả Ānanda, hội chúng của hiền giả đang tan rã; này hiền giả, những người mới của hiền giả đang sụp đổ. Chẳng phải đứa trẻ này không biết giới hạn của mình sao!”
Tattha (saṃ. ni. aṭṭha. 2.2.154) sassaghātaṃ maññecarasīti sassaṃ ghātento viya āhiṇḍasi.
There, sassaghātaṃ maññe carasi means, "You wander as if destroying the harvest."
Trong đó, sassaghātaṃ maññecarasīti có nghĩa là “hiền giả du hành như đang phá hoại mùa màng.”
Kulūpaghātaṃ maññe carasīti kulāni upaghātento viya hananto viya āhananto viya āhiṇḍasi.
Kulūpaghātaṃ maññe carasi means, "You wander as if destroying or striking families."
Kulūpaghātaṃ maññe carasīti có nghĩa là “hiền giả du hành như đang phá hoại các gia đình, như đang làm hại, như đang đánh đập.”
Olujjatīti palujjati bhijjati.
Olujjati means "falls apart, breaks up."
Olujjatīti có nghĩa là “tan rã, bị vỡ.”
Palujjanti kho te āvuso navappāyāti, āvuso, evaṃ ete tuyhaṃ pāyena yebhuyyena navakā ekavassikaduvassikadaharā ceva sāmaṇerā ca palujjanti.
Palujjanti kho te āvuso navappāyā means, "Friend, in this way, these mostly young (navakā) bhikkhus of one or two Vassas and sāmaṇeras are falling apart for you."
Palujjanti kho te āvuso navappāyāti, này hiền giả, những người mới của hiền giả, tức là các tỳ-khưu trẻ một hạ, hai hạ và các sa-di, phần lớn đang tan rã.
Na vāyaṃ kumārako mattamaññāsīti ayaṃ kumārako attano pamāṇaṃ na vata jānātīti theraṃ tajjento āha.
Na vāyaṃ kumārako mattamaññāsīti means, "This young man, indeed, does not know his own measure," thus rebuking the Elder, he said.
Na vāyaṃ kumārako mattamaññāsīti, lời này nói ra để quở trách Trưởng lão rằng: “Đứa trẻ này thật sự không biết giới hạn của mình.”
Kumārakavādā na muccāmāti kumārakavādato na muccāma.
Kumārakavādā na muccāmāti means, "We are not free from the reproach of being called a young man."
Kumārakavādā na muccāmāti có nghĩa là “chúng con chưa thoát khỏi lời gọi ‘đứa trẻ’.”
Tathā hi pana tvanti idamassa evaṃ vattabbatāya kāraṇadassanatthaṃ vuttaṃ.
Tathā hi pana tvaṃ was said to show the reason for saying this to him.
Tathā hi pana tvanti, câu này được nói ra để chỉ rõ lý do vì sao ngài lại bị gọi như vậy.
Ayañhettha adhippāyo – yasmā tvaṃ imehi navakehi bhikkhūhi indriyasaṃvararahitehi saddhiṃ vicarasi, tasmā kumārakehi saddhiṃ caranto ‘‘kumārako’’ti vattabbataṃ arahasīti.
The intention here is: Since you wander with these young bhikkhus who lack sense-restraint, you deserve to be called a "young man" as you wander with young men.
Ý nghĩa ở đây là: “Vì hiền giả du hành cùng với những tỳ-khưu mới này, những người không có sự phòng hộ các căn, nên khi du hành cùng với những đứa trẻ, hiền giả xứng đáng bị gọi là ‘đứa trẻ’.”
‘‘Na vāyaṃ kumārako mattamaññāsī’’ti ettha vā-saddo padapūraṇe.
In "Na vāyaṃ kumārako mattamaññāsī", the word vā is for filling out the sentence (padapūraṇa).
Trong câu “Na vāyaṃ kumārako mattamaññāsī”, từ vā là một từ đệm.
Vā-saddo hi upamānasamuccayasaṃsayavavassaggapadapūraṇavikappādīsu bahūsu atthesu dissati.
Indeed, the word vā is seen in many meanings such as comparison (upamāna), aggregation (samuccaya), doubt (saṃsaya), emphatic assertion (vavassagga), sentence completion (padapūraṇa), and option (vikappa), among others.
Thật vậy, từ vā được thấy trong nhiều ý nghĩa khác nhau như so sánh, tổng hợp, nghi ngờ, phân định, từ đệm, lựa chọn, v.v.
Tathā hesa ‘‘paṇḍito vāpi tena so’’tiādīsu (dha. pa. 63) upamāne dissati, sadisabhāveti attho.
Thus, it is seen in comparison in expressions like "paṇḍito vāpi tena so" (Dhp. 63), meaning "he is like a wise person."
Ví dụ, trong “paṇḍito vāpi tena so” và các câu tương tự, nó được thấy trong ý nghĩa so sánh, tức là “giống như.”
‘‘Taṃ vāpi dhīrā muni vedayantī’’tiādīsu (su. ni. 213) samuccaye.
In aggregation, in expressions like "Taṃ vāpi dhīrā muni vedayantī" (Sn. 213), meaning "the wise ones also know him as a sage."
Trong “Taṃ vāpi dhīrā muni vedayantī” và các câu tương tự, nó được thấy trong ý nghĩa tổng hợp.
‘‘Ke vā ime kassa vā’’tiādīsu (pārā. 296) saṃsaye.
In doubt, in expressions like "Ke vā ime kassa vā" (Pārā. 296), meaning "who are these, or whose are they?"
Trong “Ke vā ime kassa vā” và các câu tương tự, nó được thấy trong ý nghĩa nghi ngờ.
‘‘Ayaṃ vā imesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ sabbabālo sabbamūḷho’’tiādīsu (dī. ni. 1.181) vavassagge.
In emphatic assertion (vavassagga), in expressions like "Ayaṃ vā imesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ sabbabālo sabbamūḷho" (Dī. Ni. 1.181), meaning "this one among these recluses and brahmins is the most foolish, the most deluded of all."
Trong “Ayaṃ vā imesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ sabbabālo sabbamūḷho” và các câu tương tự, nó được thấy trong ý nghĩa phân định.
‘‘Ye hi keci, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā’’tiādīsu (ma. ni. 1.170; saṃ. ni. 2.13) vikappeti.
And in option (vikappa), in expressions like "Ye hi keci, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā" (Ma. Ni. 1.170; Saṃ. Ni. 2.13), meaning "whosoever, bhikkhus, are recluses or brahmins."
Trong “Ye hi keci, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā” và các câu tương tự, nó được thấy trong ý nghĩa lựa chọn.
Idha pana padapūraṇe daṭṭhabbo.
Here, however, it should be understood as sentence completion (padapūraṇa).
Ở đây, nó phải được hiểu là một từ đệm.
Teneva ca ācariyadhammapālattherena vuttaṃ ‘‘vāsaddassa atthuddhāraṃ karontena ‘na vāyaṃ kumārako mattamaññāsī’tiādīsu (saṃ. ni. 2.154) padapūraṇe’’ti.
And for this reason, Ācariya Dhammapāla Thera said, when defining the meaning of the word ‘vā’: "in 'Na vāyaṃ kumārako mattamaññāsī' (Saṃ. Ni. 2.154) and similar phrases, it is a sentence completion."
Chính vì thế, Trưởng lão Sư Dharmapāla đã nói rằng: “Khi giải thích ý nghĩa của từ ‘vā’, trong ‘Na vāyaṃ kumārako mattamaññāsī’ và các câu tương tự, nó là một từ đệm.”
Aṭṭhakathāyampi (saṃ. ni. aṭṭha. 2.2.154) ettakameva vuttaṃ ‘‘na vāyaṃ kumārako mattamaññāsīti ayaṃ kumārako attano pamāṇaṃ na vata jānātīti theraṃ tajjento āhā’’ti.
Even in the Aṭṭhakathā, only this much is said: "'Na vāyaṃ kumārako mattamaññāsī' means 'This young man does not, indeed, know his own measure,' thus rebuking the Elder, he said."
Trong Chú giải (Saṃ. Ni. Aṭṭha. 2.2.154) cũng chỉ nói như vậy: “Na vāyaṃ kumārako mattamaññāsīti, đứa trẻ này thật sự không biết giới hạn của mình, lời này được nói ra để quở trách Trưởng lão.”
Etthāpi vatāti vacanasiliṭṭhatāya vuttaṃ.
Here too, vatā is said for verbal fluidity.
Ở đây, từ vatā được nói ra để làm cho câu văn trôi chảy.
Yaṃ panettha kenaci vuttaṃ ‘‘na vāyanti ettha vāti vibhāsā, aññāsipi na aññāsipīti attho’’ti.
That which was said by someone here: "'vā' in 'na vāyanti' means 'vibhāsā' (option); the meaning is 'they know also, and they do not know also'."
Điều mà một số người đã nói ở đây rằng: “Trong ‘na vāyanti’, từ ‘vā’ có nghĩa là ‘vibhāsā’ (tùy chọn), tức là ‘biết cũng biết, không biết cũng không biết’,”
Taṃ tassa matimattanti daṭṭhabbaṃ.
That should be understood as merely his own opinion.
Điều đó phải được hiểu là chỉ là ý kiến của người đó.
Na hettha ayamattho sambhavati, tasmā attano pamāṇaṃ nāññāsīti evamattho veditabbo.
For this meaning is not possible here. Therefore, the meaning should be understood as "he did not know his own measure."
Vì ý nghĩa này không thể xảy ra ở đây, nên phải hiểu ý nghĩa là “không biết giới hạn của mình.”
Tatrāti evaṃ sati.
Tatrā means "that being the case."
Tatrāti có nghĩa là “khi điều này xảy ra.”
Chandāgamanaṃ viyāti ettha chandā āgamanaṃ viyāti padacchedo kātabbo, chandena āgamanaṃ pavattanaṃ viyāti attho, chandena akattabbakaraṇaṃ viyāti vuttaṃ hoti.
In chandāgamanaṃ viyā, the word division should be made as "chandā āgamanaṃ viyā." The meaning is "like acting through desire, like doing what should not be done through desire."
Trong chandāgamanaṃ viyāti, phải tách từ là “chandā āgamanaṃ viyā”, có nghĩa là “như sự đi lại do dục vọng,” tức là “như việc làm những điều không nên làm do dục vọng.”
Chandaṃ vā āgacchati sampayogavasenāti chandāgamanaṃ, tathā pavatto apāyagamanīyo akusalacittuppādo.
Alternatively, it is "chandāgamanaṃ" because it comes into contact with desire by way of association; it is a kamma-formation (cittuppāda) leading to unhappy states (apāya), which is unskillful.
Hoặc, sự đi đến dục vọng do sự kết hợp được gọi là chandāgamana, cũng như sự khởi lên của tâm bất thiện dẫn đến khổ cảnh.
Atha vā ananurūpaṃ gamanaṃ agamanaṃ, chandena agamanaṃ chandāgamanaṃ, chandena sinehena ananurūpaṃ gamanaṃ pavattanaṃ akattabbakaraṇaṃ viyāti vuttaṃ hoti.
Or, "ananurūpaṃ gamanaṃ" is unseemly conduct; "agamanaṃ" is unbecoming. "Chandena agamanaṃ" is unbecoming conduct due to desire; it means doing what should not be done out of desire, out of affection.
Hoặc, sự đi không phù hợp là agamana, sự đi không phù hợp do dục vọng là chandāgamana, có nghĩa là “như việc làm những điều không nên làm, sự đi lại không phù hợp do dục vọng, do tình cảm.”
Asekkhapaṭisambhidāppatteti asekkhabhūtā paṭisambhidā asekkhapaṭisambhidā, taṃ patte, paṭiladdhaasekkhapaṭisambhideti attho.
Asekkhapaṭisambhidāppatte means "who have attained asekkhapaṭisambhidā, i.e., those who have acquired asekkhapaṭisambhidā, which is the paṭisambhidā of an Asekha (one beyond training)."
Asekkhapaṭisambhidāppatteti có nghĩa là “đã đạt được các tuệ phân tích của bậc Vô học (Asekkhapaṭisambhidā), tức là đã đạt được tuệ phân tích của bậc Vô học.”
Anumatiyāti anuññāya, yācanāyāti vuttaṃ hoti.
Anumatiyā means "by permission, by request."
Anumatiyāti có nghĩa là “do sự cho phép, do sự thỉnh cầu.”
‘‘Kiñcāpi sekkho’’ti idaṃ na sekkhānaṃ agatigamanasabbhāvena vuttaṃ, asekkhānaṃyeva pana uccinitattāti daṭṭhabbaṃ.
The phrase “Kiñcāpi sekkho” (even though a sekha) was not said to imply that sekhas are prone to wrong courses of action (agatigamana), but rather that it specifically refers to Asekhas. This should be understood.
“Kiñcāpi sekkho” câu này không được nói ra với ý nghĩa rằng các bậc Hữu học (Sekha) có thể đi sai đường, mà phải hiểu là chỉ để chọn lọc các bậc Vô học.
Paṭhamamaggeneva hi cattāri agatigamanāni pahīyanti, tasmā kiñcāpi sekkho, tathāpi thero āyasmantampi ānandaṃ uccinatūti evamettha sambandho veditabbo.
For the four wrong courses of action are abandoned by the first path itself. Therefore, even though he is a Sekha, the Elder should choose the Venerable Ānanda as well. This connection should be understood here.
Thật vậy, bốn con đường sai trái (agati) đã được đoạn trừ ngay từ đạo quả đầu tiên. Vì vậy, mặc dù là bậc Hữu học, nhưng Trưởng lão hãy chọn Tôn giả Ānanda. Đây là sự liên kết cần được hiểu ở đây.
Na pana kiñcāpi sekkho, tathāpi abhabbo agatiṃ gantunti yojetabbaṃ.
It should not be connected as "even though he is a Sekha, he is unable to go by a wrong course of action."
Không nên hiểu là “mặc dù là bậc Hữu học, nhưng không thể đi sai đường.”
‘‘Abhabbo’’tiādinā pana dhammasaṅgītiyā tassa arahabhāvaṃ dassentā vijjamāne guṇe kathenti.
By the phrase “Abhabbo” and so on, they show his arahantship for the recitation of the Dhamma and describe the existing qualities.
Tuy nhiên, bằng cách nói “Abhabbo” và các câu tương tự, họ muốn chỉ ra rằng ngài là một A-la-hán trong Dhammasaṅgaṇī, và đang nói về những phẩm chất hiện có của ngài.
Tattha chandāti chandena, sinehenāti attho.
There, chandā means "by desire, by affection."
Trong đó, chandāti có nghĩa là “do dục vọng, do tình cảm.”
Agatiṃ gantunti agantabbaṃ gantuṃ, akattabbaṃ kātunti vuttaṃ hoti.
Agatiṃ gantuṃ means "to go where one should not go, to do what one should not do."
Agatiṃ gantunti có nghĩa là “đi đến nơi không nên đi, làm điều không nên làm.”
Imāni pana cattāri agatigamanāni bhaṇḍabhājanīye ca vinicchayaṭṭhāne ca labbhanti.
These four wrong courses of action (agatigamana) are found in the division of requisites (bhaṇḍabhājanīye) and in adjudication (vinicchayaṭṭhāne).
Bốn con đường sai trái này được tìm thấy trong việc chia sẻ vật phẩm và trong việc giải quyết tranh chấp.
Tattha bhaṇḍabhājanīye tāva attano bhārabhūtānaṃ bhikkhūnaṃ amanāpe bhaṇḍe sampatte taṃ parivattitvā manāpaṃ dento chandāgatiṃ gacchati nāma.
Among these, in the division of requisites, when an undesirable requisite comes to the bhikkhus who are his responsibility, if he exchanges it and gives a desirable one, he is said to follow the wrong course of action due to desire (chandāgatiṃ gacchati).
Trong đó, trong việc chia sẻ vật phẩm, một tỳ-khưu, khi nhận được vật phẩm không vừa ý cho các tỳ-khưu thuộc trách nhiệm của mình, nếu đổi vật phẩm đó và đưa vật phẩm vừa ý, thì được gọi là đi theo con đường sai trái do dục vọng (chandāgatiṃ gacchati).
Attano pana abhārabhūtānaṃ manāpe bhaṇḍe sampatte taṃ parivattitvā amanāpaṃ dento dosāgatiṃ gacchati nāma.
But if someone, when agreeable goods come to those who are not their dependants, exchanges them and gives disagreeable goods, they are said to go by the wrong path of hatred (dosāgati).
Nhưng khi những vật phẩm đáng ưa đến tay những người không thuộc trách nhiệm của mình, nếu đổi chúng lấy những vật phẩm không đáng ưa mà trao cho họ, thì người ấy được gọi là rơi vào con đường thiên vị do sân (dosāgati).
Bhaṇḍesu bhājanīyavatthuñca ṭhitikañca ajānanto mohāgatiṃ gacchati nāma.
Not knowing what things are to be distributed and what is the rule of distribution regarding goods, one is said to go by the wrong path of delusion (mohāgati).
Không biết rõ vật phẩm nào nên được phân chia và quy tắc phân chia, người ấy được gọi là rơi vào con đường thiên vị do si (mohāgati).
Mukharānaṃ vā rājādinissitānaṃ vā ‘‘ime me amanāpe bhaṇḍe dinne anatthaṃ kareyyu’’nti bhayena parivattitvā manāpaṃ dento bhayāgatiṃ gacchati nāma.
Being afraid that “if these talkative monks or those dependent on the king and so forth are given disagreeable goods, they might do me harm,” one exchanges them and gives agreeable goods; such a one is said to go by the wrong path of fear (bhayāgati).
Hoặc vì sợ những người nói năng thô lỗ hay những người được vua chúa ủng hộ rằng: “Nếu ta trao cho họ những vật phẩm không đáng ưa này, họ có thể gây hại cho ta,” mà đổi lấy vật phẩm đáng ưa để trao cho họ, thì người ấy được gọi là rơi vào con đường thiên vị do sợ hãi (bhayāgati).
Yo pana evaṃ na gacchati, sabbesaṃ tulābhūto pamāṇabhūto majjhattova hutvā yaṃ yassa pāpuṇāti, tadeva tassa deti, ayaṃ catubbidhampi agatiṃ na gacchati nāma.
However, one who does not go thus, but being a balance and a standard for all, impartially gives to each what is due to them—such a one is said not to go by any of the four wrong paths.
Còn ai không rơi vào những điều như vậy, mà trở thành người công bằng, chuẩn mực cho tất cả, chỉ trao cho mỗi người những gì xứng đáng với họ, thì người ấy được gọi là không rơi vào bốn con đường thiên vị.
Vinicchayaṭṭhāne pana attano bhārabhūtassa garukāpattiṃ lahukāpattiṃ katvā kathento chandāgatiṃ gacchati nāma.
But in a judicial decision, one who speaks, making a grave offence of one’s dependent into a light offence, is said to go by the wrong path of desire (chandāgati).
Trong việc xét xử, nếu nói một lỗi nặng của người thuộc trách nhiệm của mình thành lỗi nhẹ, thì người ấy được gọi là rơi vào con đường thiên vị do dục (chandāgati).
Itarassa lahukāpattiṃ garukāpattiṃ katvā kathento dosāgatiṃ gacchati nāma.
Making a light offence of another into a grave offence and speaking thus, one is said to go by the wrong path of hatred (dosāgati).
Nếu nói một lỗi nhẹ của người khác thành lỗi nặng, thì người ấy được gọi là rơi vào con đường thiên vị do sân (dosāgati).
Āpattivuṭṭhānaṃ pana samuccayakkhandhakañca ajānanto mohāgatiṃ gacchati nāma.
Not knowing the liberation from offences and the Samuccayakkhandhaka, one is said to go by the wrong path of delusion (mohāgati).
Còn nếu không biết cách xuất tội và tập hợp các uẩn (samuccayakkhandhaka), thì người ấy được gọi là rơi vào con đường thiên vị do si (mohāgati).
Mukharassa vā rājapūjitassa vā ‘‘ayaṃ me garukaṃ katvā āpattiṃ kathentassa anatthampi kareyyā’’ti garukameva lahukāpattiṃ kathento bhayāgatiṃ gacchati nāma.
Fearing that “this talkative person or this person honored by the king might do me harm if I declare their offence to be grave,” one declares a grave offence to be light; such a one is said to go by the wrong path of fear (bhayāgati).
Hoặc vì sợ người nói năng thô lỗ hay người được vua chúa tôn trọng rằng: “Nếu ta nói lỗi của người này là nặng, họ có thể gây hại cho ta,” mà nói lỗi nặng thành lỗi nhẹ, thì người ấy được gọi là rơi vào con đường thiên vị do sợ hãi (bhayāgati).
Yo pana sabbesaṃ yathābhūtameva kathesi, ayaṃ catubbidhampi agatigamanaṃ na gacchati nāma.
But one who speaks to all exactly as things are, is said not to go by any of the four wrong paths.
Còn ai nói đúng sự thật về tất cả mọi người, thì người ấy được gọi là không rơi vào bốn con đường thiên vị.
Theropi tādiso catunnampi agatigamanānaṃ paṭhamamaggeneva pahīnattā, tasmā saṅgāyanavasena dhammavinayavinicchaye sampatte chandādivasena aññathā akathetvā yathābhūtameva kathetīti vuttaṃ ‘‘abhabbo…pe… agatiṃ gantu’’nti.
The Elder, too, is such a one, because all four wrong paths have been abandoned by the first path (sotāpatti-magga). Therefore, it is said “is unable…pe…to go by the wrong path,” meaning that when a judicial decision regarding the Dhamma and Vinaya arises according to the method of recitation, he does not speak otherwise due to desire, etc., but speaks exactly as things are.
Vị Trưởng lão cũng như vậy, vì đã đoạn trừ cả bốn con đường thiên vị bằng Đạo thứ nhất (Sotāpatti-magga), nên khi việc xét xử Pháp và Luật được tiến hành theo cách kết tập, Ngài không nói khác đi do dục… mà chỉ nói đúng sự thật. Do đó mới nói: “Không thể…v.v… rơi vào thiên vị”.
Pariyattoti adhīto, uggahitoti attho.
Pariyatto means studied or learned.
Pariyatto nghĩa là đã học, đã nắm vững.
Uccinitenāti uccinitvā gahitena.
Uccinitena means chosen and taken.
Uccinitena nghĩa là đã chọn lọc, đã thâu thập.
Etadahosīti etaṃ parivitakkanaṃ ahosi.
Etadahosīti means this thought arose.
Etadahosī nghĩa là suy tư này đã xảy ra.
Rājagahaṃ kho mahāgocaranti ettha ‘‘rājagahanti rājagahasāmantaṃ gahetvā vutta’’nti cūḷagaṇṭhipade majjhimagaṇṭhipade ca vuttaṃ.
Here, in Rājagahaṃ kho mahāgocaraṃ, it is stated in both Cūḷagaṇṭhipada and Majjhimagaṇṭhipada that "Rājagaha" is said by taking the vicinity of Rājagaha.
Ở đây, trong câu “Rājagahaṃ kho mahāgocaraṃ” (Rājagaha là nơi có nhiều vật thực), trong Cūḷagaṇṭhipada và Majjhimagaṇṭhipada đã nói: “Rājagaha ở đây được dùng để chỉ vùng lân cận của Rājagaha.”
Gāvo caranti etthāti gocaro, gocaro viya gocaro, bhikkhācaraṇaṭṭhānaṃ.
Go-cara means where cows graze; like a pasture, it refers to the place for alms-round.
Nơi bò chăn thả được gọi là gocara (đồng cỏ), gocara cũng như gocara, là nơi đi khất thực.
So mahanto assa, etthāti vā mahāgocaraṃ, rājagahaṃ.
Or, it is mahāgocaraṃ because that (grazing ground) is extensive for this city, Rājagaha.
Hoặc là nơi có nhiều vật thực, đó là Rājagaha.
Thāvarakammanti ciraṭṭhāyikammaṃ.
Thāvarakammaṃ means a long-lasting action.
Thāvarakammaṃ nghĩa là hành động lâu dài.
Visabhāgapuggalo subhaddasadiso.
Visabhāgapuggalo refers to a person similar to Subhadda, a person of a dissimilar nature.
Visabhāgapuggalo là người có tính cách khác biệt, giống như Subhadda.
Ukkoṭeyyāti nivāreyyāti attho.
Ukkoṭeyyā means to prevent or prohibit.
Ukkoṭeyyā nghĩa là sẽ ngăn cản.
Ñattidutiyena kammena sāvesīti –
Ñattidutiyena kammena sāvesīti –
Ñattidutiyena kammena sāvesī –
Ayaṃ pana kammavācā tathāgatassa parinibbānato ekavīsatime divase katā.
This kammavācā, however, was made on the twenty-first day after the Tathāgata’s Parinibbāna.
Yết-ma này đã được thực hiện vào ngày thứ hai mươi mốt sau khi Đức Như Lai nhập Niết-bàn.
Vuttañhetaṃ dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 1.paṭhamasaṅgītikathā) ‘‘ayaṃ pana kammavācā tathāgatassa parinibbānato ekavīsatime divase katā.
Indeed, it is said in the Dīghanikāyaṭṭhakathā: “This kammavācā was made on the twenty-first day after the Tathāgata’s Parinibbāna.
Điều này đã được nói trong Dīghanikāyaṭṭhakathā (Dī. Ni. Aṭṭha. 1. Paṭhamasaṅgītikathā): “Yết-ma này đã được thực hiện vào ngày thứ hai mươi mốt sau khi Đức Như Lai nhập Niết-bàn.
Bhagavā hi visākhapuṇṇamāyaṃ paccūsasamaye parinibbuto, athassa sattāhaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ sarīraṃ gandhamālādīhi pūjayiṃsu.
For the Blessed One attained Parinibbāna in the early morning of the Visākha full moon day, and for seven days thereafter, his golden-hued body was honored with perfumes, garlands, and so forth.
Đức Thế Tôn nhập Niết-bàn vào rạng đông ngày trăng tròn Vesākha, sau đó trong bảy ngày, thân kim sắc của Ngài được cúng dường bằng hương hoa và các vật phẩm khác.
Evaṃ sattāhaṃ sādhukīḷanadivasā nāma ahesuṃ.
Thus, there were seven days called days of joyful celebration.
Bảy ngày này được gọi là những ngày vui chơi trang trọng.
Tato sattāhaṃ citakāya agginā jhāyi, sattāhaṃ sattipañjaraṃ katvā santhāgārasālāyaṃ dhātupūjaṃ kariṃsūti ekavīsati divasā gatā.
After that, for seven days, the pyre burned with fire, and for seven days, they created a ‘satti-pañjara’ (palisade of spears) and performed relic worship in the Santhāgāra hall; thus twenty-one days passed.
Sau đó, trong bảy ngày, thân Ngài được hỏa táng trên giàn hỏa táng, và trong bảy ngày tiếp theo, họ đã tạo ra một hàng rào giáo mác và cúng dường xá-lợi tại hội trường. Như vậy, hai mươi mốt ngày đã trôi qua.
Jeṭṭhamūlasukkapakkhapañcamiyaṃ pana dhātuyo bhājayiṃsu.
Then, on the fifth day of the bright fortnight of Jeṭṭhamūla, they distributed the relics.
Vào ngày mùng năm của tuần trăng sáng tháng Jeṭṭhamūla, xá-lợi đã được phân chia.
Etasmiṃ dhātubhājanadivase sannipatitassa mahābhikkhusaṅghassa subhaddena vuḍḍhapabbajitena kataṃ anācāraṃ ārocetvā vuttanayeneva bhikkhū uccinitvā ayaṃ kammavācā katā.
On this day of relic distribution, this kammavācā was made by selecting bhikkhus, as explained, after reporting the misconduct committed by the elder monk Subhadda to the great Saṅgha of bhikkhus who had assembled.
Vào ngày phân chia xá-lợi đó, sau khi báo cáo về hành vi không đúng đắn của vị Tỳ-khưu trưởng lão Subhadda trước Tăng-già lớn đang tụ họp, và sau khi chọn lọc các Tỳ-khưu theo cách đã nói, yết-ma này đã được thực hiện.
Imañca pana kammavācaṃ katvā thero bhikkhū āmantesi ‘āvuso idāni tumhākaṃ cattālīsadivasā okāso, tato paraṃ ayaṃ nāma no palibodho atthīti vattuṃ na labbhā, tasmā etthantare yassa rogapalibodho vā ācariyupajjhāyapalibodho vā mātāpitupalibodho vā atthi, pattaṃ vā pana pacitabbaṃ cīvaraṃ vā kātabbaṃ, so taṃ palibodhaṃ chinditvā karaṇīyaṃ karotū’ti.
And after making this kammavācā, the Elder addressed the bhikkhus, saying, ‘Friends, you now have forty days of opportunity. After that, it will not be possible to say that “there is such and such an obstacle for us.” Therefore, within this interval, whoever has an obstacle of illness, or an obstacle concerning teachers or preceptors, or an obstacle concerning parents, or if a bowl needs to be fired or a robe needs to be made, let him remove that obstacle and do what needs to be done.’
Sau khi thực hiện yết-ma này, vị Trưởng lão đã gọi các Tỳ-khưu và nói: ‘Này các Tỳ-khưu, bây giờ các vị có bốn mươi ngày rảnh rỗi. Sau đó, không thể nói rằng chúng ta có chướng ngại này hay chướng ngại nọ. Vì vậy, trong khoảng thời gian này, ai có chướng ngại bệnh tật, chướng ngại thầy tổ, chướng ngại cha mẹ, hoặc cần nung bát, hoặc cần may y, thì hãy loại bỏ chướng ngại đó và hoàn thành công việc cần làm.’
Evañca pana vatvā thero attano pañcasatāya parisāya parivuto rājagahaṃ gato, aññepi mahātherā attano attano parivāraṃ gahetvā sokasallasamappitaṃ mahājanaṃ assāsetukāmā taṃ taṃ disaṃ pakkantā.
And having spoken thus, the Elder, surrounded by his assembly of five hundred, went to Rājagaha, and other great Elders, taking their respective retinues, departed in various directions, wishing to comfort the great multitude afflicted by the dart of sorrow.
Sau khi nói như vậy, vị Trưởng lão, được vây quanh bởi năm trăm vị Tỳ-khưu của mình, đã đến Rājagaha, và các vị Đại Trưởng lão khác, dẫn theo tùy tùng của mình, đã đi đến các hướng khác nhau với mong muốn an ủi đại chúng đang chìm trong nỗi sầu muộn.
Puṇṇatthero pana sattasatabhikkhuparivāro ‘tathāgatassa parinibbānaṭṭhānaṃ āgatāgataṃ mahājanaṃ assāsessāmī’ti kusinārāyameva aṭṭhāsi.
However, Elder Puṇṇa, surrounded by seven hundred bhikkhus, remained in Kusinārā itself, thinking, ‘I shall comfort the great multitude who come to the place of the Tathāgata’s Parinibbāna.’
Còn Trưởng lão Puṇṇa, được bảy trăm vị Tỳ-khưu vây quanh, đã ở lại Kusinārā với ý định: ‘Ta sẽ an ủi đại chúng đến và đi từ nơi Đức Như Lai nhập Niết-bàn.’
Āyasmā ānando yathā pubbe aparinibbutassa, evaṃ parinibbutassapi bhagavato sayameva pattacīvaramādāya pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ yena sāvatthi tena cārikaṃ pakkāmi.
Venerable Ānanda, just as he formerly took the bowl and robe himself and wandered with five hundred bhikkhus when the Blessed One was not yetparinibbānaed, so too he wandered towards Sāvatthī even after the Blessed One had attained Parinibbāna.
Tôn giả Ānanda, như trước đây khi Đức Thế Tôn chưa nhập Niết-bàn, cũng tự mình mang bát và y, cùng với năm trăm vị Tỳ-khưu, đi hành cước về hướng Sāvatthi.
Gacchato panassa parivārā bhikkhū gaṇanapathaṃ vītivattā’’ti.
As he was travelling, his retinue of bhikkhus exceeded count.”
Và các Tỳ-khưu tùy tùng của Ngài khi đi đã vượt quá số lượng có thể đếm được.”
Tasmā tathāgatassa parinibbānato tīsu sattāhesu atikkantesu ekavīsatime divase imaṃ kammavācaṃ sāvetvā thero rājagahaṃ pakkantoti veditabbaṃ.
Therefore, it should be understood that the Elder, after having announced this kammavācā on the twenty-first day, after three fortnights had passed since the Tathāgata’s Parinibbāna, departed for Rājagaha.
Do đó, nên hiểu rằng sau khi ba tuần lễ trôi qua kể từ khi Đức Như Lai nhập Niết-bàn, vào ngày thứ hai mươi mốt, vị Trưởng lão đã thông báo yết-ma này rồi đi đến Rājagaha.
Yadi evaṃ kasmā pana idha maṅgalasuttaṭṭhakathāyañca (khu. pā. aṭṭha. 5.paṭhamamahāsaṅgītikathā) ‘‘sattasu sādhukīḷanadivasesu sattasu ca dhātupūjādivasesu vītivattesū’’ti vuttaṃ?
If so, why is it stated here and in the Maṅgalasuttaṭṭhakathā “after seven days of joyful celebration and seven days of relic worship have passed”?
Nếu vậy, tại sao ở đây và trong Maṅgalasuttaṭṭhakathā lại nói: “Sau khi bảy ngày vui chơi trang trọng và bảy ngày cúng dường xá-lợi đã trôi qua?”
Sattasu dhātupūjādivasesu gahitesu tadavinābhāvato majjhe citakāya jhāpanasattāhampi gahitamevāti katvā visuṃ na vuttaṃ viya dissati.
It appears that when the seven days of relic worship are taken, the seven days of burning on the pyre in between are also considered taken, due to their inseparability, as if not mentioned separately.
Khi nói “bảy ngày cúng dường xá-lợi,” có vẻ như bảy ngày hỏa táng ở giữa cũng được bao gồm vì sự không thể tách rời của chúng, nên không được nói riêng.
Yadi evaṃ atha kasmā ‘‘aḍḍhamāso atikkanto, diyaḍḍhamāso seso’’ti ca vuttanti?
If so, why then is it also said, “a fortnight has passed, a fortnight and a half remains”?
Nếu vậy, tại sao lại nói: “Nửa tháng đã trôi qua, còn lại một tháng rưỡi?”
Nāyaṃ doso.
This is not a fault.
Đây không phải là lỗi.
Appakañhi ūnamadhikaṃ vā gaṇanūpagaṃ na hoti, tasmā samudāyo appakena adhikopi anadhiko viya hotīti katvā aḍḍhamāsato adhikepi pañca divase ‘‘aḍḍhamāso atikkanto’’ti vuttaṃ ‘‘dvāsītikhandhakavattānaṃ katthaci asītikhandhakavattānī’’ti vacanaṃ viya.
For a small amount, being less or more is not sufficient for counting. Therefore, even if the aggregate is slightly more, it is as if it is not more. Due to this, even if it is five days more than a half-month, it is said "half a month has passed," just like the statement "eighty Khandhaka duties" is made in some places instead of "eighty-two Khandhaka duties."
Quả thật, một số ít dù thiếu hay thừa cũng không được tính. Do đó, toàn bộ dù có hơi thừa một chút cũng giống như không thừa. Vì vậy, năm ngày nhiều hơn nửa tháng cũng được nói là "nửa tháng đã trôi qua", giống như đôi khi tám mươi hai giới bổn Khandhaka được gọi là tám mươi giới bổn Khandhaka.
Tathā appakena ūnopi ca samudāyo anūno viya hotīti katvā ‘‘diyaḍḍhamāsato ūnepi pañca divase diyaḍḍhamāso seso’’ti ca vuttaṃ.
Similarly, even if the aggregate is slightly less, it is as if it is not less. Due to this, even if it is five days less than one-and-a-half months, it is said "one-and-a-half months remain."
Tương tự, toàn bộ dù có hơi thiếu một chút cũng giống như không thiếu. Vì vậy, năm ngày ít hơn một tháng rưỡi cũng được nói là "còn lại một tháng rưỡi".
Satipaṭṭhānavibhaṅgaṭṭhakathāyañhi (vibha. aṭṭha. 356) chamāsato ūnepi aḍḍhamāse ‘‘cha māse sajjhāyo kātabbo’’ti vuttavacanaṃ viya.
Indeed, it is like the statement in the Satipaṭṭhānavibhaṅgaṭṭhakathā where it is said, "The recitation should be done for six months," even if it is half a month less than six months.
Điều này giống như trong Satipaṭṭhānavibhaṅgaṭṭhakathā (Vibh. Aṭṭha. 356) có câu nói rằng "nên tụng niệm sáu tháng", ngay cả khi thiếu nửa tháng so với sáu tháng.
Tattha hi tacapañcakādīsu catūsu pañcakesu dvīsu ca chakkesu ekekasmiṃ anulomato pañcāhaṃ, paṭilomato pañcāhaṃ, anulomapaṭilomato pañcāhaṃ, tathā purimapurimehi pañcakachakkehi saddhiṃ anulomato pañcāhaṃ, paṭilomato pañcāhaṃ, anulomapaṭilomato pañcāhanti evaṃ visuṃ tipañcāhaṃ ekato tipañcāhañca sajjhāyaṃ katvā chamāsaṃ sajjhāyo kātabboti vacanaṃ viya.
There, for each of the four groups of five and two groups of six, such as the tacapañcaka (skin-pentad) and so on, one should recite for five days in forward order, five days in reverse order, five days in forward and reverse order. And similarly, with the previous groups of five and six, one should recite for five days in forward order, five days in reverse order, and five days in forward and reverse order. In this way, by performing recitation, separately for three five-day periods and together for three five-day periods, it is as if the recitation should be done for six months.
Ở đó, đối với bốn nhóm năm và hai nhóm sáu (như nhóm năm về da thịt, v.v.), mỗi nhóm được tụng niệm năm ngày theo thứ tự thuận, năm ngày theo thứ tự nghịch, năm ngày theo thứ tự thuận nghịch; và tương tự, với các nhóm năm và sáu trước đó, năm ngày theo thứ tự thuận, năm ngày theo thứ tự nghịch, năm ngày theo thứ tự thuận nghịch. Như vậy, tụng niệm riêng biệt ba lần năm ngày và tổng cộng ba lần năm ngày, nên tụng niệm trong sáu tháng.
Tattha hi vakkapañcakādīsu tīsu pañcakesu dvīsu ca chakkesu visuṃ heṭṭhimehi ekato ca sajjhāye pañcannaṃ pañcannaṃ pañcakānaṃ vasena pañcamāsaparipuṇṇā labbhanti, tacapañcake pana visuṃ tipañcāhamevāti aḍḍhamāsoyeveko labbhatīti aḍḍhamāsādhikapañcamāsā labbhanti.
Indeed, in that context, for the three pentads such as the vakkapañcaka (kidney-pentad) and so on, and the two hexads, by reciting separately and together with the lower ones, five full months are obtained by means of five pentads of five each. But in the tacapañcaka, only three five-day periods are obtained separately, which amounts to one half-month. Thus, five and a half months are obtained.
Ở đó, trong ba nhóm năm (như nhóm năm về thận, v.v.) và hai nhóm sáu (như nhóm sáu về mỡ, nhóm sáu về nước tiểu), khi tụng niệm riêng biệt và cùng với các nhóm năm và sáu phía dưới, sẽ được trọn vẹn năm tháng dựa trên năm lần năm ngày. Còn đối với nhóm năm về da thịt, chỉ có ba lần năm ngày riêng biệt, tức là chỉ có một nửa tháng. Như vậy, sẽ có năm tháng cộng thêm nửa tháng.
Evaṃ sati yathā tattha aḍḍhamāse ūnepi māsaparicchedena paricchijjamāne sajjhāye cha māsā paricchedakā hontīti paricchijjamānassa sajjhāyassa sattamāsādimāsantaragamananivāraṇatthaṃ chamāsaggahaṇaṃ kataṃ, na sakalachamāse sajjhāyappavattidassanatthaṃ, evamidhāpi māsavasena kāle paricchijjamāne ūnepi pañcadivase diyaḍḍhamāso paricchedako hotīti paricchijjamānassa kālassa dvimāsādimāsantaragamananivāraṇatthaṃ ‘‘diyaḍḍhamāso seso’’ti diyaḍḍhamāsaggahaṇaṃ katanti evamettha attho gahetabbo.
This being the case, just as there, even when it is half a month less, if the recitation is delimited by a monthly period, six months become the delimiters, and the six-month period is taken to prevent the recitation from extending to seven or more months, and not to show that recitation occurs for the entire six months; so too here, when time is delimited by months, even if it is five days less, one-and-a-half months become the delimiter. Thus, the phrase "one-and-a-half months remain" with the inclusion of "one-and-a-half months" is made to prevent the delimited time from extending to two or more months. This is the meaning to be understood here.
Trong trường hợp này, giống như việc tụng niệm được tính theo tháng, dù thiếu nửa tháng nhưng sáu tháng vẫn là thời gian quy định để ngăn chặn việc tụng niệm kéo dài đến tháng thứ bảy hoặc các tháng khác, chứ không phải để chỉ ra rằng việc tụng niệm diễn ra suốt sáu tháng. Tương tự, ở đây, khi thời gian được tính theo tháng, dù thiếu năm ngày nhưng một tháng rưỡi vẫn là thời gian quy định để ngăn chặn việc thời gian kéo dài đến hai tháng hoặc các tháng khác. Vì vậy, cụm từ "còn lại một tháng rưỡi" được dùng để chỉ một tháng rưỡi. Ý nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.
Aññathā ca aṭṭhakathāvacanānaṃ aññamaññavirodho āpajjati.
Otherwise, there would be a contradiction between the statements of the commentaries.
Nếu không, các lời dạy của Chú giải sẽ mâu thuẫn lẫn nhau.
Ekāhameva vā bhagavato sarīraṃ citakāya jhāyīti khuddakabhāṇakānaṃ adhippāyoti gahetabbaṃ.
Or, it should be understood that the opinion of the Khuddakabhāṇaka teachers is that the Buddha's body was cremated on the pyre for only one day.
Hoặc có thể hiểu rằng thân của Đức Phật chỉ được hỏa táng trên giàn hỏa trong một ngày, đây là ý kiến của các Khuddakabhāṇaka.
Evañhi sati parinibbānato sattasu sādhukīḷanadivasesu vītivattesu aṭṭhamiyaṃ citakāya bhagavato sarīraṃ jhāpetvā tato paraṃ sattasu divasesu dhātupūjaṃ akaṃsūti aḍḍhamāso atikkanto, gimhānaṃ diyaḍḍho ca māso seso hoti.
If this is the case, then after seven days of joyous celebrations had passed since the Parinibbāna, the Buddha's body was cremated on the pyre on the eighth day, and thereafter, relic worship was performed for seven days. Thus, half a month has passed, and one and a half months of the hot season remain.
Trong trường hợp này, sau khi bảy ngày vui mừng (sādhukīḷana) trôi qua kể từ ngày Đức Phật nhập Niết-bàn, vào ngày thứ tám, thân của Đức Phật được hỏa táng trên giàn hỏa, và sau đó, trong bảy ngày, họ đã cúng dường xá-lợi. Như vậy, nửa tháng đã trôi qua, và còn lại một tháng rưỡi của mùa hè.
Parinibbānasuttantapāḷiyampi hi citakāya jhāpanasattāhaṃ na āgataṃ, dveyeva sattāhāni āgatāni, upaparikkhitvā pana yaṃ ruccati, taṃ gahetabbaṃ.
Indeed, in the Parinibbāna Suttanta Pāḷi, the seven days of cremation on the pyre are not mentioned; only two seven-day periods are mentioned. However, one should examine and accept what seems appropriate.
Trong kinh Mahāparinibbāna Sutta Pāḷi, bảy ngày hỏa táng trên giàn hỏa không được đề cập, chỉ có hai tuần được đề cập. Tuy nhiên, sau khi xem xét kỹ lưỡng, điều nào được ưa thích thì nên chấp nhận.
Ito aññena vā pakārena yathā na virujjhati, tathā kāraṇaṃ pariyesitabbaṃ.
Or, the reason should be sought in another way so that there is no contradiction.
Hoặc nên tìm kiếm lý do theo một cách khác để không có sự mâu thuẫn.
Yaṃ panettha kenaci vuttaṃ ‘‘aḍḍhamāso atikkantoti ettha eko divaso naṭṭho.
What was said by someone here, "One day is missing in the statement 'half a month has passed.'
Điều mà một số người đã nói ở đây rằng "trong cụm từ 'nửa tháng đã trôi qua', một ngày đã bị mất.
So pāṭipadadivaso kolāhaladivaso nāma, tasmā idha na gahito’’ti.
That first day is called the day of clamor, therefore it is not taken here,"
Ngày đó là ngày đầu tháng (pāṭipadadivasa), được gọi là ngày hỗn loạn, vì vậy nó không được tính ở đây".
Taṃ na sundaraṃ parinibbānasuttantapāḷiyaṃ pāṭipadadivasatoyeva paṭṭhāya sattāhassa vuttattā aṭṭhakathāyañca parinibbānadivasenapi saddhiṃ tiṇṇaṃ sattāhānaṃ gahitattā.
That is not appropriate, because in the Parinibbāna Suttanta Pāḷi, the seven-day period is stated starting from the first day itself, and in the commentary, three seven-day periods are included along with the day of the Parinibbāna.
Điều đó không đúng, vì trong kinh Mahāparinibbāna Sutta Pāḷi, bảy ngày được nói đến bắt đầu từ ngày đầu tháng, và trong Chú giải, ba tuần được tính cùng với ngày nhập Niết-bàn.
Tathā hi parinibbānadivasena saddhiṃ tiṇṇaṃ sattāhānaṃ gahitattā jeṭṭhamūlasukkapañcamī ekavīsatimo divaso hoti.
Thus, by including the three seven-day periods along with the day of the Parinibbāna, the fifth day of the bright half of Jeṭṭhamūla becomes the twenty-first day.
Vì vậy, khi ba tuần được tính cùng với ngày nhập Niết-bàn, ngày trăng non thứ năm của tháng Jeṭṭha là ngày thứ hai mươi mốt.
Sattasu sādhukīḷanadivasesūti ettha sādhukīḷanaṃ nāma saṃvegavatthuṃ kittetvā kittetvā aniccatāpaṭisaṃyuttāni gītāni gāyitvā pūjāvasena kīḷanato sundaraṃ kīḷananti sādhukīḷanaṃ.
In "sattasu sādhukīḷanadivasesu" (on the seven days of proper joyous celebration), sādhukīḷana means a beautiful play, because it is celebrated as an offering by repeatedly recounting a matter of urgency and singing songs connected with impermanence.
Trong cụm từ sattasu sādhukīḷanadivasesu (trong bảy ngày vui mừng), sādhukīḷana (vui mừng) có nghĩa là sự vui mừng tốt đẹp, vì họ đã vui mừng bằng cách ca hát những bài ca liên quan đến vô thường, sau khi nhắc đi nhắc lại những điều gây xúc động, như một cách cúng dường.
Atha vā saparahitasādhanaṭṭhena sādhu, tesaṃ saṃvegavatthuṃ kittetvā kittetvā kīḷanaṃ sādhukīḷanaṃ, uḷārapuññapasavanato samparāyikatthāvirodhikīḷāvihāroti attho.
Alternatively, it is sādhu (good) in the sense of accomplishing one's own and others' welfare. Sādhukīḷana is the celebration by repeatedly recounting a matter of urgency for them. The meaning is a playful amusement that does not contradict future benefits, as it produces great merit.
Hoặc, sādhukīḷana là tốt đẹp vì nó thành tựu lợi ích cho bản thân và người khác. Việc vui mừng bằng cách nhắc đi nhắc lại những điều gây xúc động của họ là sādhukīḷana, nghĩa là một sự vui chơi giải trí không mâu thuẫn với lợi ích tương lai, vì nó tạo ra công đức lớn lao.
Ettha ca purimasmiṃ sattāhe sādhukīḷāya ekadesena katattā sādhukīḷanadivasā nāma te jātā.
And here, because the joyous celebration was done in part during the first week, those days became known as the days of joyous celebration.
Ở đây, vì sādhukīḷana được thực hiện một phần trong tuần đầu tiên, nên những ngày đó được gọi là sādhukīḷanadivasā.
Visesato pana dhātupūjādivasesuyeva sādhukīḷanaṃ akaṃsu.
But they performed the joyous celebration especially on the days of relic worship.
Tuy nhiên, đặc biệt là họ đã thực hiện sādhukīḷana vào những ngày cúng dường xá-lợi.
Tatoyeva ca mahāparinibbānasuttantapāḷiyaṃ –
And for that very reason, in the Mahāparinibbāna Suttanta Pāḷi it is said:
Chính vì thế, trong kinh Mahāparinibbāna Sutta Pāḷi có nói:
‘‘Kasmā panete evamakaṃsūti?
"Why did they do this?"
“Tại sao họ lại làm như vậy?
Ito purimesu dvīsu sattāhesu te bhikkhusaṅghassa ṭhānanisajjokāsaṃ karontā khādanīyabhojanīyādīni saṃvidahantā sādhukīḷikāya okāsaṃ na labhiṃsu.
In the two previous weeks, by providing sitting and standing places for the Saṅgha of bhikkhus and arranging eatables and drinkables, they did not get an opportunity for joyous celebration.
Trong hai tuần trước đó, họ đã bận rộn sắp xếp chỗ đứng, chỗ ngồi cho Tăng đoàn, và chuẩn bị thức ăn, đồ uống, v.v., nên không có cơ hội để vui mừng (sādhukīḷikā).
Tato nesaṃ ahosi ‘imaṃ sattāhaṃ sādhukīḷitaṃ kīḷissāma, ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati, yaṃ amhākaṃ pamattabhāvaṃ ñatvā kocideva āgantvā dhātuyo gaṇheyya, tasmā ārakkhaṃ ṭhapetvā kīḷissāmā’ti, tena te evamakaṃsū’’ti.
Therefore, they thought, 'We will perform a joyous celebration for this week. It is possible that someone might come and take the relics, knowing of our heedlessness. Therefore, we will celebrate while maintaining a guard.' Thus, they did so."
Do đó, họ nghĩ: ‘Chúng ta sẽ vui mừng trong tuần này. Tuy nhiên, có thể có người nào đó biết chúng ta lơ là mà đến lấy xá-lợi. Vì vậy, chúng ta sẽ vui mừng sau khi đã thiết lập sự bảo vệ’. Chính vì thế, họ đã làm như vậy”.
Tasmā visesato sādhukīḷikā dhātupūjādivasesuyevāti daṭṭhabbaṃ.
Therefore, it should be seen that the special joyous celebration took place especially on the days of relic worship.
Vì vậy, cần hiểu rằng sự vui mừng (sādhukīḷikā) đặc biệt diễn ra vào những ngày cúng dường xá-lợi.
Te pana dhātupūjāya katattā ‘‘dhātupūjādivasā’’ti pākaṭā jātāti āha ‘‘sattasu ca dhātupūjādivasesū’’ti.
But those days became known as "days of relic worship" because relic worship was performed. Thus, it says, "and on the seven days of relic worship."
Những ngày đó trở nên nổi tiếng là "ngày cúng dường xá-lợi" vì họ đã cúng dường xá-lợi. Do đó, có câu nói "sattasu ca dhātupūjādivasesu" (và trong bảy ngày cúng dường xá-lợi).
Upakaṭṭhāti āsannā.
Upakaṭṭhā means "near."
Upakaṭṭhā có nghĩa là gần kề.
Vassaṃ upanenti upagacchanti etthāti vassūpanāyikā.
That by which one approaches the rainy season retreat is vassūpanāyikā.
Vassūpanāyikā là nơi mà họ tiến vào (upanenti) hoặc đạt đến (upagacchanti) an cư mùa mưa (vassa).
Ekaṃ maggaṃ gatoti cārikaṃ caritvā mahājanaṃ assāsetuṃ ekena maggena gato.
"Ekaṃ maggaṃ gato" means having traveled on a pilgrimage by one path to gladden the great multitude.
Ekaṃ maggaṃ gato (đi một con đường) có nghĩa là đã đi một con đường để xoa dịu đại chúng sau khi du hành.
Evaṃ anuruddhattherādayopi tesu tesu janapadesu cārikaṃ caritvā mahājanaṃ assāsentā gatāti daṭṭhabbaṃ.
Similarly, it should be understood that Anuruddha Thera and others also traveled on pilgrimage in various regions, gladdening the great multitude.
Tương tự, cần hiểu rằng Tôn giả Anuruddha và các vị khác cũng đã du hành đến các vùng đất khác nhau để xoa dịu đại chúng.
Yena sāvatthi, tena cārikaṃ pakkāmīti yattha sāvatthi, tattha cārikaṃ pakkāmi, yena vā disābhāgena sāvatthi pakkamitabbā hoti, tena disābhāgena cārikaṃ pakkāmīti attho.
"Yena Sāvatthī, tena cārikaṃ pakkāmī" means he set out on pilgrimage to where Sāvatthī was, or he set out on pilgrimage in the direction in which Sāvatthī was to be reached.
Yena Sāvatthi, tena cārikaṃ pakkāmī có nghĩa là đã du hành đến nơi có Sāvatthi, hoặc đã du hành theo hướng mà Sāvatthi cần được đến.
Tatrāti tassaṃ sāvatthiyaṃ.
Tatrā means "in that Sāvatthī."
Tatrā có nghĩa là tại Sāvatthi đó.
Sudanti nipātamattaṃ.
Sudan is merely a particle.
Sudan chỉ là một giới từ.
Aniccatādipaṭisaṃyuttāyāti ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’tiādinayappavattāya.
Aniccatādipaṭisaṃyuttāyā means "related to impermanence, etc.," arising in the manner of "all conditioned phenomena are impermanent."
Aniccatādipaṭisaṃyuttāyā có nghĩa là liên quan đến vô thường, v.v., tức là theo cách nói "tất cả các pháp hữu vi đều vô thường", v.v.
Asamucchinnataṇhānusayattā avijjātaṇhābhisaṅkhatena kammunā bhavayonigatiṭhitisattāvāsesu khandhapañcakasaṅkhātaṃ attabhāvaṃ janeti abhinibbattetīti jano, kilese janeti, ajani, janissatīti vā jano, mahanto janoti mahājano, taṃ mahājanaṃ, bahujananti attho.
Because the latent defilement of craving is not eradicated, one generates or brings forth an existence, which consists of the five aggregates, in the abodes of being, birth, destination, and dwelling, through kamma conditioned by ignorance and craving. Therefore, one is a jana (person), or one generates defilements, generated, or will generate, therefore a jana; many people are mahājana (the great multitude), that great multitude, meaning many people.
Vì chưa đoạn trừ các phiền não tiềm tàng (anusaya) của tham ái, do nghiệp được tạo tác bởi vô minh và tham ái, nên jano (chúng sinh) là kẻ sinh ra, tạo ra thân thể gồm năm uẩn trong các cõi giới, chủng loại, cảnh giới, trạng thái và nơi ở của chúng sinh. Hoặc jano là kẻ sinh ra phiền não, đã sinh ra, sẽ sinh ra. Mahājano là đại chúng, nghĩa là nhiều người.
Saññāpetvāti samassāsetvā.
Saññāpetvā means "having comforted."
Saññāpetvā có nghĩa là đã an ủi.
Gandhakuṭiyā dvāraṃ vivaritvāti paribhogacetiyabhāvato gandhakuṭiṃ vanditvā gandhakuṭiyā dvāraṃ vivarīti veditabbaṃ.
Gandhakuṭiyā dvāraṃ vivaritvā means, it should be understood, having venerated the Gandhakuti as a relic of use, he opened the door of the Gandhakuti.
Gandhakuṭiyā dvāraṃ vivaritvā (mở cửa hương thất) cần được hiểu là đã đảnh lễ hương thất vì đó là một bảo tháp vật dụng (paribhoga-cetiya), rồi sau đó mở cửa hương thất.
Teneva dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathā) ‘‘gandhakuṭiṃ vanditvā’’ti vuttaṃ.
Therefore, in the Dīghanikāyaṭṭhakathā, it is said, ‘‘having worshipped the Gandhakuṭi.’’
Chính vì vậy, trong Chú giải Dīghanikāya đã nói: “sau khi đảnh lễ hương thất”.
Milātaṃ mālākacavaraṃ milātamālākacavaraṃ.
Faded flower refuse is milātamālākacavaraṃ.
Hoa héo và rác hoa, milātamālākacavaraṃ (hoa héo và rác hoa).
Yathāṭhāne ṭhapetvāti paṭhamaṭhitaṭṭhānaṃ anatikkamitvā yathāṭhitaṭṭhāneyeva ṭhapetvāti attho.
Yathāṭhāne ṭhapetvā means placing it exactly where it was, without transgressing its original place.
Yathāṭhāne ṭhapetvā có nghĩa là đặt ở đúng chỗ, không vượt quá vị trí ban đầu đã đặt.
Bhagavato ṭhitakāle karaṇīyaṃ vattaṃ sabbamakāsīti senāsane kattabbavattaṃ sandhāya vuttaṃ.
Bhagavato ṭhitakāle karaṇīyaṃ vattaṃ sabbamakāsī (he performed all the duties to be done when the Blessed One was present) is said with reference to the duties to be performed at the dwelling.
Bhagavato ṭhitakāle karaṇīyaṃ vattaṃ sabbamakāsī (Thực hiện tất cả các bổn phận cần làm khi Đức Thế Tôn còn tại thế) được nói đến để chỉ các bổn phận phải làm trong tịnh xá.
Karonto ca nhānakoṭṭhake sammajjanaudakūpaṭṭhānādikālesu gandhakuṭiṃ gantvā ‘‘nanu bhagavā ayaṃ tumhākaṃ nhānakālo, ayaṃ dhammadesanākālo, ayaṃ bhikkhūnaṃ ovādadānakālo, ayaṃ sīhaseyyaṃ kappanakālo, ayaṃ mukhadhovanakālo’’tiādinā nayena paridevamānova akāsi.
As he performed them, during times like sweeping the bathroom and supplying water, he would go to the Gandhakuṭi and lament, saying, “Is this not, Blessed One, your bathing time? Is this not the time for teaching Dhamma? Is this not the time for admonishing the bhikkhus? Is this not the time for lying down in the lion’s posture? Is this not the time for washing your face?” and so on.
Khi thực hiện các bổn phận đó, trong những lúc như quét dọn nhà tắm, chuẩn bị nước tắm, v.v., ngài đến hương thất và than thở: “Thưa Thế Tôn, đây chẳng phải là giờ tắm của Ngài sao? Đây chẳng phải là giờ thuyết pháp sao? Đây chẳng phải là giờ giáo huấn các Tỳ-kheo sao? Đây chẳng phải là giờ Ngài nằm kiểu sư tử sao? Đây chẳng phải là giờ rửa mặt của Ngài sao?”, và cứ thế mà ngài làm.
Tamenaṃ aññatarā devatā ‘‘bhante ānanda, tumhe evaṃ paridevamānā kathaṃ aññe assāsayissathā’’ti saṃvejesi.
Then, a certain deity touched him deeply, saying, “Venerable Ānanda, if you lament like this, how will you comfort others?”
Một vị thiên nữ nào đó đã khiến ngài xúc động mà nói: “Bạch Đại đức Ānanda, Đại đức than thở như vậy thì làm sao Đại đức có thể an ủi người khác được?”
So tassā vacanena saṃviggahadayo santhambhitvā tathāgatassa parinibbānato pabhuti ṭhānanisajjabahulatāya ussannadhātukaṃ kāyaṃ samassāsetuṃ khīravirecanaṃ pivi.
Stirred in heart by her words, he composed himself and drank a milk purgative to ease his body, which had accumulated an excess of elements due to much standing and sitting since the Tathāgata’s Parinibbāna.
Ngài, với trái tim xúc động bởi lời của vị thiên nữ ấy, đã tự trấn tĩnh lại và uống thuốc xổ sữa để điều hòa cơ thể đã tích tụ nhiều thể dịch do việc đứng và ngồi nhiều kể từ khi Đức Như Lai nhập Niết-bàn.
Idāni taṃ dassento ‘‘atha thero’’tiādimāha.
Now, showing that, it is said, “Atha thero” (Then the Elder) and so on.
Bây giờ, để trình bày điều đó, đoạn văn bắt đầu bằng “Atha thero” (Rồi vị Trưởng lão) được nói đến.
Ussannadhātukanti upacitasemhādidhātukaṃ kāyaṃ.
Ussannadhātuka means a body with accumulated phlegm and other elements.
Ussannadhātukaṃ có nghĩa là cơ thể đã tích tụ các thể dịch như đờm, v.v.
Samassāsetunti santappetuṃ.
Samassāsetuṃ means to comfort.
Samassāsetuṃ có nghĩa là để làm cho thoải mái.
Dutiyadivaseti devatāya saṃvejitadivasato.
Dutiyadivase means on the second day from the day he was moved by the deity.
Dutiyadivase có nghĩa là vào ngày thứ hai kể từ ngày vị thiên nữ khiến ngài xúc động.
‘‘Jetavanavihāraṃ paviṭṭhadivasato vā dutiyadivase’’ti vadanti.
Some say, “on the second day from the day he entered Jetavana Vihāra.”
Một số người nói: “Hoặc là ngày thứ hai kể từ ngày vào tinh xá Jetavana.”
Viriccati etenāti virecanaṃ, osadhaparibhāvitaṃ khīrameva virecananti khīravirecanaṃ.
That by which one is purged is a purgative; milk infused with medicine is a purgative, hence khīravirecanaṃ.
Cái gì được tống xuất bởi cái này thì cái đó là thuốc xổ (virecanaṃ). Sữa được tẩm thuốc chính là thuốc xổ, nên gọi là khīravirecanaṃ (thuốc xổ sữa).
Yaṃ sandhāyāti yaṃ bhesajjapānaṃ sandhāya.
Yaṃ sandhāyāti refers to that drinking of medicine.
Yaṃ sandhāyā có nghĩa là liên quan đến việc uống thuốc đó.
Aṅgasubhatāya subhoti evaṃ laddhanāmattā subhena māṇavena.
Due to the beauty of his limbs, he was called Subha; having thus obtained that name, subhena māṇavena (by the youth Subha).
Do có các chi thể đẹp đẽ, nên được gọi là Subha; và vì có tên như vậy, nên gọi là subhena māṇavena (do thanh niên Subha).
Pahitaṃ māṇavakanti ‘‘satthā parinibbuto ānandatthero kirassa pattacīvaraṃ gahetvā āgato, mahājano ca taṃ dassanāya upasaṅkamatī’’ti sutvā ‘‘vihāraṃ kho pana gantvā mahājanamajjhe na sakkā sukhena paṭisanthāraṃ vā kātuṃ dhammakathaṃ vā sotuṃ, gehaṃ āgataṃyeva naṃ disvā sukhena paṭisanthāraṃ karissāmi, ekā ca me kaṅkhā atthi, tampi naṃ pucchissāmī’’ti cintetvā subhena māṇavena pesitaṃ māṇavakaṃ.
Pahitaṃ māṇavakaṃ refers to the young man sent by the youth Subha, who, having heard, “The Teacher has attained Parinibbāna, and it is said that Elder Ānanda has come taking his bowl and robe, and a great multitude is approaching to see him,” thought, “It is not possible to easily exchange greetings or listen to the Dhamma in the midst of a great multitude at the monastery. I will happily greet him when he comes to my house, and I have one doubt which I will ask him.”
Pahitaṃ māṇavakaṃ có nghĩa là một thanh niên được thanh niên Subha phái đến, sau khi nghe rằng “Đức Đạo Sư đã nhập Niết-bàn, Đại đức Ānanda đã mang y bát của Ngài về, và đại chúng đang đến để chiêm ngưỡng ngài”, rồi nghĩ: “Nếu đến tinh xá thì giữa đại chúng không thể dễ dàng trò chuyện hay nghe pháp thoại. Ta sẽ gặp ngài khi ngài về nhà và dễ dàng trò chuyện. Ta cũng có một thắc mắc, ta sẽ hỏi ngài điều đó.”
Etadavocāti etaṃ ‘‘akālo kho’’tiādikaṃ ānandatthero avoca.
Etadavocāti (he said this) means Elder Ānanda said this, “It is not the time,” and so on.
Etadavocā có nghĩa là Đại đức Ānanda đã nói điều này, bắt đầu bằng “akālo kho” (đây không phải là lúc).
Akālo khoti ajja gantuṃ yuttakālo na hoti.
Akālo khoti means today is not the appropriate time to go.
Akālo kho có nghĩa là hôm nay không phải là thời điểm thích hợp để đi.
Kasmāti ce āha ‘‘atthi me ajjā’’tiādi.
If one asks, “Why?” it is stated, “Atthi me ajjā” (I have today), and so on.
Nếu hỏi tại sao, thì câu trả lời bắt đầu bằng “atthi me ajjā” (hôm nay tôi có) được nói đến.
Bhesajjamattāti appamattakaṃ bhesajjaṃ.
Bhesajjamattāti means a small amount of medicine.
Bhesajjamattā có nghĩa là một ít thuốc.
Appattho hi ayaṃ mattāsaddo ‘‘mattā sukhapariccāgā’’tiādīsu viya.
Indeed, this word mattā here has the meaning of 'little,' as in phrases like “mattā sukhapariccāgā” (a little giving up of comfort), and so on.
Thật vậy, từ mattā ở đây có nghĩa là ít, như trong “mattā sukhapariccāgā” (một ít từ bỏ hạnh phúc), v.v.
Dutiyadivaseti khīravirecanaṃ pītadivasato dutiyadivase.
Dutiyadivaseti means on the second day from the day he drank the milk purgative.
Dutiyadivase có nghĩa là vào ngày thứ hai kể từ ngày uống thuốc xổ sữa.
Cetakattherenāti cetiyaraṭṭhe jātattā ‘‘cetako’’ti evaṃladdhanāmena.
And that day should be understood as the second day from the day of entering the Rains-retreat, because those elders performed the Uposatha on the full moon day of Āsāḷha, gathered on the first day of the waning moon, and having entered the Rains-retreat, reflected thus.
Cetakattherenā có nghĩa là do vị Trưởng lão tên Cetaka, vì ngài sinh ra ở xứ Cetiya nên có tên là Cetaka.
Subhena māṇavena puṭṭhoti ‘‘yesu dhammesu bhavaṃ gotamo imaṃ lokaṃ patiṭṭhāpesi, te tassa accayena naṭṭhā nu kho, dharanti, sace dharanti, ānando jānissati, handa naṃ pucchāmī’’ti evaṃ cintetvā ‘‘yesaṃ so bhavaṃ gotamo dhammānaṃ vaṇṇavādī ahosi, yattha ca imaṃ janataṃ samādapesi nivesesi patiṭṭhāpesi, katamesānaṃ kho bho ānanda dhammānaṃ so bhavaṃ gotamo vaṇṇavādī ahosī’’tiādinā (dī. ni. 1.448) subhena māṇavena puṭṭho.
Subhena māṇavena puṭṭho (questioned by the youth Subha) refers to being questioned by the youth Subha, who, reflecting, “Are the Dhamma teachings by which the venerable Gotama established this world now destroyed after his passing, or do they still endure? If they endure, Ānanda will know; let me ask him,” then asked, “O venerable Ānanda, of which Dhammas was the venerable Gotama a eulogizer, and in which did he encourage, establish, and settle this populace?”
Subhena māṇavena puṭṭho có nghĩa là được thanh niên Subha hỏi, sau khi suy nghĩ: “Những pháp mà Tôn giả Gotama đã thiết lập thế giới này, liệu chúng có bị hủy hoại sau khi Ngài qua đời, hay chúng vẫn còn tồn tại? Nếu chúng còn tồn tại, Ānanda sẽ biết. Hãy hỏi ngài điều đó.” Và rồi hỏi: “Này Tôn giả Ānanda, Tôn giả Gotama đã tán thán những pháp nào, và Ngài đã khiến đại chúng này thực hành, thiết lập, và kiên định trong những pháp nào? Này Tôn giả Ānanda, Tôn giả Gotama đã tán thán những pháp nào?” (Dī. Ni. 1.448).
Athassa thero tīṇi piṭakāni sīlakkhandhādīhi tīhi khandhehi saṅgahetvā dassento ‘‘tiṇṇaṃ kho, māṇava, khandhānaṃ so bhagavā vaṇṇavādī’’tiādinā subhasuttamabhāsi.
Then the Elder, comprehending the three Piṭakas through the three divisions of Sīlakkhandha and so on, expounded the Subha Sutta to him, saying, “The Blessed One, O youth, was a eulogizer of the three divisions,” and so on.
Sau đó, vị Trưởng lão đã tóm tắt ba Tạng Pāli bằng ba uẩn là Giới uẩn, v.v., và thuyết bài kinh Subha, bắt đầu bằng “Này thanh niên, Đức Thế Tôn đã tán thán ba uẩn này”.
Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘dīghanikāye subhasuttaṃ nāma dasamaṃ suttamabhāsī’’ti.
With reference to that, it is said, “dīghanikāye subhasuttaṃ nāma dasamaṃ suttamabhāsī” (he expounded the tenth Sutta named Subha Sutta in the Dīghanikāya).
Liên quan đến điều đó, đã nói: “dīghanikāye subhasuttaṃ nāma dasamaṃ suttamabhāsī” (trong Dīghanikāya, ngài đã thuyết bài kinh thứ mười tên là Subhasutta).
Khaṇḍaphullapaṭisaṅkharaṇanti ettha khaṇḍanti chinnaṃ.
In khaṇḍaphullapaṭisaṅkharaṇaṃ, khaṇḍaṃ means broken.
Khaṇḍaphullapaṭisaṅkharaṇaṃ (sửa chữa những hư hỏng) ở đây, khaṇḍaṃ có nghĩa là bị đứt gãy.
Phullanti bhinnaṃ.
Phullaṃ means shattered.
Phullaṃ có nghĩa là bị hư nát.
Tesaṃ paṭisaṅkharaṇaṃ puna sammā pākatikakaraṇaṃ, abhinavakaraṇanti vuttaṃ hoti.
Paṭisaṅkharaṇaṃ of these means restoring them to their original state, or renewing them.
Paṭisaṅkharaṇaṃ (sửa chữa) chúng có nghĩa là làm cho chúng trở lại trạng thái ban đầu một cách đúng đắn, tức là làm mới lại.
Rājagahanti evaṃnāmakaṃ nagaraṃ.
Rājagahaṃ means a city of that name.
Rājagahaṃ có nghĩa là thành phố tên như vậy.
Tañhi mandhatumahāgovindādīhi pariggahitattā ‘‘rājagaha’’nti vuccati.
It is called Rājagaha because it was appropriated by Mandhātu, Mahāgovinda, and others.
Thành phố đó được gọi là Rājagaha (Vương Xá) vì đã được các vị vua như Mandhātu, Mahāgovinda, v.v., chiếm giữ.
Chaḍḍitapatitauklāpāti chaḍḍitā ca patitā ca uklāpā ca ahesunti attho.
Chaḍḍitapatitauklāpā means thrown down, fallen, and scattered.
Chaḍḍitapatitauklāpā có nghĩa là có rác bị vứt bỏ, rác bị rơi vãi, và rác chất đống.
Idaṃ vuttaṃ hoti – bhagavato parinibbānaṭṭhānaṃ gacchantehi bhikkhūhi chaḍḍitā vissaṭṭhā, tatoyeva ca upacikādīhi khāditattā ito cito ca patitā, sammajjanābhāvena ākiṇṇakacavarattā uklāpā ca ahesunti.
This means that the place of the Blessed One’s Parinibbāna had refuse thrown and discarded by the bhikkhus going there, and from that very place, it was fallen here and there, having been gnawed by ants and the like, and was scattered with rubbish due to the absence of sweeping.
Điều này có nghĩa là: những rác rưởi bị các Tỳ-kheo vứt bỏ khi đi đến nơi Đức Thế Tôn nhập Niết-bàn, và do bị kiến, v.v., ăn mòn nên rơi vãi khắp nơi, và do không được quét dọn nên chất đống thành đống rác hỗn độn.
Imamevatthaṃ dassento āha ‘‘bhagavato hī’’tiādi.
Displaying this very meaning, it is said, “bhagavato hī” (indeed, of the Blessed One), and so on.
Để trình bày ý nghĩa này, đoạn văn bắt đầu bằng “bhagavato hī” (thật vậy, của Đức Thế Tôn) được nói đến.
Paricchedavasena veṇiyati dissatīti pariveṇaṃ.
That which is seen in sections or divisions is pariveṇaṃ.
Cái gì được nhìn thấy như một khu vực riêng biệt thì đó là pariveṇaṃ (khu vực xung quanh).
Tatthāti tesu vihāresu.
Tatthāti means in those monasteries.
Tatthā (ở đó) có nghĩa là trong các tinh xá đó.
Khaṇḍaphullapaṭisaṅkharaṇanti iminā sambandho.
It is connected with khaṇḍaphullapaṭisaṅkharaṇaṃ.
Nó có liên quan đến khaṇḍaphullapaṭisaṅkharaṇaṃ (sửa chữa những hư hỏng).
Paṭhamaṃ māsanti vassānassa paṭhamaṃ māsaṃ, accantasaṃyoge cetaṃ upayogavacanaṃ.
Paṭhamaṃ māsaṃ means the first month of the rainy season, and this is a word of application for constant association.
Paṭhamaṃ māsaṃ có nghĩa là tháng đầu tiên của mùa an cư kiết hạ, và đây là cách dùng từ chỉ sự liên tục tuyệt đối.
Senāsanavattānaṃ paññattattā senāsanakkhandhake ca senāsanapaṭibaddhānaṃ bahūnaṃ vacanato ‘‘bhagavatā…pe… vaṇṇita’’nti vuttaṃ.
Because the rules for dwellings were laid down, and due to the many regulations related to dwellings, it is said in the senāsanakkhandhake (section on dwellings) that “by the Blessed One... was praised.”
Do các quy định về bổn phận trong tịnh xá đã được ban hành, và do nhiều quy định liên quan đến tịnh xá được nói đến trong senāsanakkhandhake (phẩm về tịnh xá), nên đã nói: “bhagavatā…pe… vaṇṇita” (được Đức Thế Tôn…v.v… tán thán).
Dutiyadivaseti ‘‘khaṇḍaphullapaṭisaṅkharaṇaṃ karomā’’ti cintitadivasato dutiyadivase.
Dutiyadivaseti means on the second day from the day they resolved, “We will repair the broken and damaged parts.”
Dutiyadivase có nghĩa là vào ngày thứ hai kể từ ngày suy nghĩ: “Chúng ta sẽ sửa chữa những hư hỏng.”
So ca vassūpanāyikadivasato dutiyadivasoti veditabbo.
And that day should be understood as the second day from the day of entering the Rains-retreat.
Và ngày đó được hiểu là ngày thứ hai kể từ ngày bắt đầu mùa an cư kiết hạ.
Te hi therā āsāḷhīpuṇṇamāya uposathaṃ katvā pāṭipade sannipatitvā vassaṃ upagantvā evaṃ cintesuṃ.
For those elders, having performed the Uposatha on the full moon day of Āsāḷha, gathered on the first day of the waning moon, and having entered the Rains-retreat, resolved thus.
Thật vậy, các vị Trưởng lão đó đã làm lễ Uposatha vào ngày trăng tròn tháng Āsāḷha, rồi nhóm họp vào ngày mùng một và bắt đầu an cư kiết hạ, và đã suy nghĩ như vậy.
Ajātasattu rājāti ajāto hutvā pituno paccatthiko jātoti ‘‘ajātasattū’’ti laddhavohāro rājā.
Ajātasattu rājāti refers to the king who was called Ajātasattu because, even before birth, he became an enemy to his father.
Ajātasattu rājā có nghĩa là vị vua có tên là Ajātasattu (Vô Não), vì ngài sinh ra đã là kẻ thù của cha mình.
Tasmiṃ kira kucchigate deviyā evarūpo dohaḷo uppajji ‘‘aho vatāhaṃ rañño dakkhiṇabāhuto lohitaṃ piveyya’’nti.
It is said that when he was in the womb, the queen had such a longing: “Oh, if only I could drink blood from the king’s right arm!”
Khi ngài còn trong bụng mẹ, hoàng hậu đã có một cơn thèm lạ lùng: “Ôi, ước gì ta được uống máu từ cánh tay phải của nhà vua!”
Atha tassā kathetuṃ asakkontiyā kisabhāvaṃ dubbaṇṇabhāvañca disvā rājā sayameva pucchitvā ñatvā ca vejje pakkosāpetvā suvaṇṇasatthakena bāhuṃ phāletvā suvaṇṇasarakena lohitaṃ gahetvā udakena sambhinditvā pāyesi.
Then, seeing her emaciated and discolored state when she was unable to express it, the king himself asked, knew, and summoned physicians, cut his arm with a golden scalpel, collected blood with a golden spoon, mixed it with water, and made her drink it.
Khi nhà vua thấy hoàng hậu gầy gò và xanh xao vì không dám nói ra, ngài đã tự hỏi và biết được, rồi cho gọi các thầy thuốc đến, dùng dao vàng rạch cánh tay, dùng chén vàng lấy máu, pha với nước rồi cho hoàng hậu uống.
Nemittakā taṃ sutvā ‘‘esa gabbho rañño sattu bhavissati, iminā rājā haññissatī’’ti byākariṃsu, tasmā ‘‘ajātoyeva rañño sattu bhavissatī’’ti nemittakehi niddiṭṭhattā ajātasattu nāma jāto.
The soothsayers, hearing this, prophesied, “This fetus will be an enemy to the king; by this one, the king will be killed.” Therefore, he was named Ajātasattu because the soothsayers indicated that “even before birth, he will be an enemy to the king.”
Các nhà tiên tri nghe vậy đã tiên đoán: “Thai nhi này sẽ là kẻ thù của nhà vua, nhà vua sẽ bị đứa bé này giết.” Vì vậy, do các nhà tiên tri đã chỉ ra rằng “ngay khi chưa sinh ra đã là kẻ thù của nhà vua”, nên ngài có tên là Ajātasattu.
Kinti kāraṇapucchanatthe nipāto, kasmāti attho.
Kiṃ is a particle in the sense of asking for a reason; it means “why.”
Kiṃ là một giới từ dùng để hỏi nguyên nhân, có nghĩa là “tại sao”.
Paṭivedesunti nivedesuṃ, jānāpesunti attho.
Paṭivedesuṃ means they informed, they made known.
Paṭivedesuṃ có nghĩa là đã báo cáo, đã thông báo.
Vissatthāti nirāsaṅkacittā.
Vissatthāti means with fearless minds.
Vissatthā có nghĩa là tâm không còn nghi ngờ.
Āṇācakkanti āṇāyeva appaṭihatavuttiyā pavattanaṭṭhena cakkanti āṇācakkaṃ.
Āṇācakkaṃ is the wheel of authority, so called because authority itself functions unimpededly.
Āṇācakkaṃ có nghĩa là bánh xe quyền lực, tức là quyền lực tự nó vận hành không bị cản trở.
Sannisajjaṭṭhānanti sannipatitvā nisīdanaṭṭhānaṃ.
Sannisajjaṭṭhānaṃ means the place for gathering and sitting.
Sannisajjaṭṭhānaṃ có nghĩa là nơi tụ họp và ngồi lại.
Rājabhavanavibhūtinti rājabhavanasampattiṃ.
Rājabhavanavibhūtiṃ means the splendor of the royal palace.
Rājabhavanavibhūtiṃ có nghĩa là sự thịnh vượng của cung điện hoàng gia.
Avahasantamivāti avahāsaṃ kurumānaṃ viya.
Avahasantamivāti means as if mocking.
Avahasantamivā có nghĩa là như đang chế giễu.
Siriyā niketamivāti siriyā vasanaṭṭhānamiva.
Siriyā niketamivāti means like the abode of splendor.
Siriyā niketamivā có nghĩa là như nơi ở của sự vinh quang.
Ekanipātatitthamiva ca devamanussanayanavihaṅgānanti ekasmiṃ pānīyatitthe sannipatantā pakkhino viya sabbesaṃ janānaṃ cakkhūni maṇḍapeyeva nipatantīti devamanussānaṃ nayanasaṅkhātavihaṅgānaṃ ekanipātatitthamiva ca.
Like a single alighting place for the birds which are the eyes of devas and humans means that just as birds gather together at a single watering place, so the eyes of all people fall only upon the pavilion. Therefore, it is like a single alighting place for the birds called the eyes of devas and humans.
Giống như một bến nước duy nhất cho loài chim là mắt của chư thiên và loài người — nghĩa là, giống như những con chim tụ tập tại một bến nước duy nhất, mắt của tất cả mọi người đều đổ dồn vào chính gian nhà rạp. Do đó, giống như một bến nước duy nhất cho loài chim được gọi là mắt của chư thiên và loài người.
Lokarāmaṇeyyakamiva sampiṇḍitanti ekattha sampiṇḍitaṃ rāsikataṃ loke ramaṇīyabhāvaṃ viya.
Like the delightfulness of the world gathered together means like the delightful nature of the world gathered together and heaped up in one place.
Như thể sự đẹp đẽ của thế gian được gom góp lại — nghĩa là, như thể sự đẹp đẽ trong thế gian được gom góp lại ở một nơi, được chất đống lại.
Yadi loke vijjamānaṃ ramaṇīyattaṃ sabbameva ānetvā ekattha sampiṇḍitaṃ siyā, taṃ viyāti vuttaṃ hoti.
It means that it was as if all the existing delightfulness in the world were brought and gathered together in one place.
Có nghĩa là, nếu tất cả sự đẹp đẽ hiện hữu trên thế gian được mang đến và gom góp lại ở một nơi, thì gian nhà rạp giống như vậy.
‘‘Daṭṭhabbasāramaṇḍanti pheggurahitasāraṃ viya kasaṭavinimuttaṃ pasannabhūtaṃ viya ca daṭṭhabbesu daṭṭhuṃ araharūpesu sārabhūtaṃ pasannabhūtañcā’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
“The essence of what is to be seen and its adornment means it is like the essence devoid of sapwood, like that which is clear and free from impurities; and among things worth seeing, it is the essential and clear thing,” this is stated in all three gaṇṭhipadas.
Trong cả ba điểm khó hiểu này đều nói: “ Daṭṭhabbasāramaṇḍa là như tinh túy không có vỏ trấu, như cái đã thoát khỏi cặn bã và trở nên trong sáng, và là tinh túy, là sự trong sáng trong số những điều đáng thấy, những điều đáng được nhìn ngắm.”
Daṭṭhabbo dassanīyo sārabhūto visiṭṭhataro maṇḍo maṇḍanaṃ alaṅkāro etassāti daṭṭhabbasāramaṇḍo, maṇḍapoti evamettha attho gahetabboti amhākaṃ khanti, upaparikkhitvā yuttataraṃ gahetabbaṃ.
One should understand the meaning here as: for which there is an adornment (maṇḍo, maṇḍanaṃ, alaṅkāro) that is worth seeing (daṭṭhabbo, dassanīyo), essential (sārabhūto), and most excellent (visiṭṭhataro); therefore, it is a daṭṭhabbasāramaṇḍo, a pavilion. This is our preference, but one should examine and accept what is more suitable.
Theo sự chấp nhận của chúng tôi, ý nghĩa ở đây nên được hiểu là: “ Daṭṭhabbasāramaṇḍa (gian nhà rạp) là nơi có sự trang hoàng, sự trang sức đáng thấy, tinh túy, đặc biệt xuất sắc.” Nên xem xét và chấp nhận điều phù hợp hơn.
Maṇḍaṃ sūriyarasmiṃ pāti nivāretīti maṇḍapo.
It protects against (pāti), or wards off (nivāreti), the sun's rays (maṇḍaṃ); therefore, it is a maṇḍapo.
Maṇḍapa là nơi che chắn, ngăn cản ánh sáng mặt trời.
Vividha…pe… cāruvitānanti ettha kusumadāmāni ca tāni olambakāni cāti kusumadāmaolambakāni.
Here, in vividha…pe… cāruvitāna, kusumadāmaolambakāni means garlands of flowers (kusumadāmāni) that are also hanging down (olambakāni).
Trong cụm từ vividha…pe… cāruvitāna (mái che đẹp đẽ với nhiều loại…v.v…), kusumadāmāni là những vòng hoa, và olambakāni là những vòng hoa rủ xuống. Do đó, kusumadāmaolambakāni là những vòng hoa rủ xuống.
Ettha ca visesanassa paranipāto daṭṭhabbo, olambakakusumadāmānīti attho.
Here, the post-positioning of the adjective should be noted; the meaning is hanging garlands of flowers (olambakakusumadāmāni).
Ở đây, cần hiểu rằng tính từ được đặt sau danh từ, có nghĩa là những vòng hoa rủ xuống.
Tāni vividhāni anekappakārāni viniggalantaṃ vamentaṃ nikkhāmentamiva cāru sobhanaṃ vitānaṃ etthāti vividhakusumadāmaolambakaviniggalantacāruvitāno, maṇḍapo, taṃ alaṅkaritvāti yojetabbaṃ.
That in which there is a beautiful (cāru) canopy (vitānaṃ) seemingly emitting (viniggalantaṃ, vamentaṃ, nikkhāmentaṃ) various (vividhāni) kinds of those hanging garlands of flowers is vividhakusumadāmaolambakaviniggalantacāruvitāno, the pavilion. It should be connected with "having adorned it."
Trong gian nhà rạp này, những vòng hoa đó có nhiều loại khác nhau, và mái che đẹp đẽ như đang tỏa ra, tuôn ra, hay phát ra ánh sáng rực rỡ. Vì vậy, vividhakusumadāmaolambakaviniggalantacāruvitāno (gian nhà rạp có mái che đẹp đẽ như đang tỏa ra những vòng hoa rủ xuống nhiều màu sắc). Cần ghép với taṃ alaṅkaritvā (sau khi trang hoàng nó).
Ratanavicitramaṇikaoṭṭimatalamivāti nānāpupphūpahāravicittasupariniṭṭhitabhūmikammattāyeva nānāratanehi vicittabhūtamaṇikoṭṭimatalamivāti attho.
Like a surface of inlaid gems, varied with jewels means that because the groundwork of the floor was exquisitely finished and varied with offerings of various flowers, it was like a surface of inlaid gems (maṇikoṭṭimatalaṃ) varied with various jewels. This is the meaning.
Ratanavicitramaṇikaoṭṭimatalamiva — nghĩa là, do có sự sắp đặt nền đất được hoàn thiện một cách khéo léo và được tô điểm bằng nhiều loại hoa cúng dường, nên nó giống như một mặt sàn lát ngọc quý được trang trí bằng nhiều loại châu báu.
Ettha ca ratanavicittaggahaṇaṃ nānāpupphūpahāravicittatāya nidassanaṃ, maṇikoṭṭimatalaggahaṇaṃ supariniṭṭhitabhūmiparikammatāyāti veditabbaṃ.
Here, it should be understood that the phrase "varied with jewels" (ratanavicitta) is an illustration of its being varied with offerings of various flowers, and the phrase "a surface of inlaid gems" (maṇikoṭṭimatala) is an illustration of the exquisitely finished groundwork of the floor.
Ở đây, cần hiểu rằng việc dùng ratanavicitta (trang trí bằng châu báu) là để chỉ sự trang hoàng bằng nhiều loại hoa cúng dường, và việc dùng maṇikoṭṭimatala (mặt sàn lát ngọc quý) là để chỉ sự hoàn thiện khéo léo của nền đất.
Maṇiyo koṭṭetvā katatalattā maṇikoṭṭanena nibbattatalanti maṇikoṭṭimatalaṃ.
Because the surface was made by striking (koṭṭetvā) gems (maṇiyo), the surface was created by the striking of gems (maṇikoṭṭanena); therefore, it is a maṇikoṭṭimatala.
Maṇikoṭṭimatala là mặt sàn được làm bằng cách đập (chạm khắc) ngọc quý, hoặc mặt sàn được tạo ra bằng cách lát ngọc quý.
Nanti maṇḍapaṃ.
Naṃ means the pavilion.
Na có nghĩa là gian nhà rạp.
Pupphūpahāro pupphapūjā.
Pupphūpahāro is the offering of flowers.
Pupphūpahāro là sự cúng dường hoa.
Uttarābhimukhanti uttaradisābhimukhaṃ.
Facing north means facing the northern direction.
Uttarābhimukha là hướng về phía bắc.
Āsanārahanti nisīdanārahaṃ.
Worthy of a seat means worthy of sitting.
Āsanāraha là xứng đáng để ngồi.
Dantakhacitanti dantehi racitaṃ, dantehi katanti vuttaṃ hoti.
Inlaid with ivory means fashioned with ivory; it is said to mean made with ivory.
Dantakhacita là được làm bằng ngà, nghĩa là được làm từ ngà voi.
Etthāti āsane.
Ettha means on the seat.
Etthā có nghĩa là trên ghế ngồi.
Niṭṭhitaṃ bhante mama kiccanti mayā kattabbakiccaṃ niṭṭhitanti attho.
Venerable sir, my task is finished means the task to be done by me is finished.
Niṭṭhitaṃ bhante mama kicca có nghĩa là: “Bạch Thế Tôn, việc con phải làm đã hoàn tất.”
Tasmiṃ pana divase ekacce bhikkhū āyasmantaṃ ānandaṃ sandhāya evamāhaṃsu ‘‘imasmiṃ bhikkhusaṅghe eko bhikkhu vissagandhaṃ vāyanto vicaratī’’ti.
On that day, however, certain bhikkhus, referring to the venerable Ānanda, said, “In this Sangha of bhikkhus, one bhikkhu is going about emitting a raw, fleshy smell.”
Vào ngày đó, một số Tỳ-kheo đã nói về Tôn giả Ānanda như sau: “Trong Tăng đoàn này có một Tỳ-kheo đang đi lại mà tỏa ra mùi hôi thối.”
Thero taṃ sutvā ‘‘imasmiṃ bhikkhusaṅghe añño vissagandhaṃ vāyanto vicaraṇakabhikkhu nāma natthi, addhā ete maṃ sandhāya vadantī’’ti saṃvegaṃ āpajji.
Hearing this, the Elder became alarmed, thinking, “In this Sangha of bhikkhus, there is no other bhikkhu who goes about emitting a raw, fleshy smell. Surely they are speaking with reference to me.”
Trưởng lão nghe vậy, liền cảm thấy kinh hoàng (saṃvega) và nghĩ: “Trong Tăng đoàn này không có Tỳ-kheo nào khác đang đi lại mà tỏa ra mùi hôi thối. Chắc chắn họ đang nói về ta.”
Ekacce naṃ āhaṃsuyeva ‘‘sve, āvuso, sannipāto’’tiādi.
Certain ones said to him, “Friend, tomorrow is the assembly,” and so on.
Một số người đã nói với ngài: “Này Hiền giả, ngày mai là buổi họp Tăng,” v.v.
Idāni taṃ dassento āha ‘‘bhikkhū āyasmantaṃ ānandaṃ āhaṃsū’’tiādi.
Now, showing this, he said, “The bhikkhus said to the venerable Ānanda,” and so on.
Bây giờ, để chỉ ra điều đó, kinh nói: “ Các Tỳ-kheo đã nói với Tôn giả Ānanda,” v.v.
Tenāti tasmā.
Tena means therefore.
Tenā có nghĩa là do đó.
Āvajjesīti upanāmesi.
Āvajjesi means he inclined his mind.
Āvajjesī có nghĩa là đã hướng tâm.
Anupādāyāti taṇhādiṭṭhivasena kañci dhammaṃ agahetvā, yehi vā kilesehi sabbehi vimuccati, tesaṃ lesamattampi agahetvāti attho.
Without clinging means without grasping any phenomenon through craving and wrong view, or, without grasping even the slightest trace of those defilements from which one is completely liberated. This is the meaning.
Anupādāyā có nghĩa là không chấp thủ bất kỳ pháp nào do tham ái và tà kiến, hoặc không chấp thủ dù chỉ một chút dấu vết của bất kỳ phiền não nào mà nhờ đó người ta được giải thoát hoàn toàn.
Āsavehīti bhavato ābhavaggaṃ dhammato vā āgotrabhuṃ savanato pavattanato āsavasaññitehi kilesehi.
From the taints means from the defilements, termed āsavas because they flow (savanato, pavattanato) up to the highest state of existence (ābhavaggaṃ) in terms of becoming (bhavato), or up to the gotrabhū consciousness in terms of phenomena (dhammato).
Āsavehī là từ các phiền não được gọi là āsava (lậu hoặc), chúng chảy từ các cõi hữu cho đến đỉnh hữu, hoặc từ các pháp cho đến gotrabhu (chuyển chủng tánh).
Lakkhaṇavacanañcetaṃ āsavehīti, tadekaṭṭhatāya pana sabbehipi kilesehi, sabbehipi pāpadhammehi cittaṃ vimuccatiyeva.
This phrase, "from the taints," is a descriptive term. However, because they share the same basis, the mind is indeed liberated from all defilements and all evil states whatsoever.
Đây là một từ ngữ biểu thị đặc tính của āsava. Tuy nhiên, do có cùng một nơi trú ngụ (cùng bản chất), tâm được giải thoát khỏi tất cả các phiền não, khỏi tất cả các pháp ác.
Cittaṃ vimuccīti cittaṃ arahattamaggakkhaṇe āsavehi vimuccamānaṃ katvā arahattaphalakkhaṇe vimuccīti attho.
The mind was liberated means that the mind, while being liberated from the taints at the moment of the path of Arahantship, became liberated at the moment of the fruit of Arahantship. This is the meaning.
Cittaṃ vimuccī có nghĩa là tâm đã được giải thoát vào khoảnh khắc quả A-la-hán, sau khi được giải thoát khỏi các lậu hoặc vào khoảnh khắc đạo A-la-hán.
Caṅkamenāti caṅkamanakiriyāya.
By walking meditation means by the act of walking meditation.
Caṅkamenā có nghĩa là bằng hành động đi kinh hành.
Vivaṭṭūpanissayabhūtaṃ kataṃ upacitaṃ puññaṃ etenāti katapuñño, arahattādhigamāya katādhikāroti attho.
One by whom merit (puññaṃ), which is a supporting condition for the turning away from the round of existence (vivaṭṭūpanissayabhūtaṃ), has been made (kataṃ) and accumulated (upacitaṃ) is a katapuñño; the meaning is one who has made the supporting conditions for the attainment of Arahantship.
Katapuñño là người đã tạo ra và tích lũy công đức, là nguyên nhân dẫn đến Niết-bàn, sự thoát khỏi vòng luân hồi. Có nghĩa là người đã tạo ra công đức để đạt được quả A-la-hán.
Padhānamanuyuñjāti vīriyaṃ anuyuñja, arahattādhigamāya anuyogaṃ karohīti attho.
Exert effort means apply energy; make exertion for the attainment of Arahantship. This is the meaning.
Padhānamanuyuñjā có nghĩa là hãy tinh tấn, hãy thực hành tinh tấn để đạt được quả A-la-hán.
Kathādoso nāma natthīti kathāya aparajjhaṃ nāma natthi.
There is no fault in what was said means there is no flaw in the statement.
Kathādoso nāma natthī có nghĩa là không có lỗi lầm nào trong lời nói.
Accāraddhaṃ vīriyanti ativiya āraddhaṃ vīriyaṃ.
Excessively aroused energy means energy that has been too strongly aroused.
Accāraddhaṃ vīriya là tinh tấn đã được khởi lên quá mức.
Uddhaccāyāti uddhatabhāvāya.
For restlessness means for a state of agitation.
Uddhaccāyā là để dẫn đến sự phóng dật.
Vīriyasamataṃ yojemīti caṅkamanavīriyassa adhimattattā tassa pahānavasena samādhinā samarasatāpādanena vīriyasamataṃ yojemi.
I will apply myself to balancing my energy means that because the energy of walking meditation was excessive, I will apply myself to balancing energy by bringing it to a state of equilibrium with concentration, by way of abandoning that excess.
Vīriyasamataṃ yojemī có nghĩa là tôi sẽ cân bằng tinh tấn, bằng cách loại bỏ sự tinh tấn quá mức trong việc đi kinh hành, và đạt được sự cân bằng với định.
Dutiyadivaseti therena arahattappattadivasato dutiyadivase.
On the second day means on the second day from the day the Elder attained Arahantship.
Dutiyadivase là vào ngày thứ hai kể từ ngày Trưởng lão đạt được quả A-la-hán.
Dhammasabhāyaṃ sannipatitāti pakkhassa pañcamiyaṃ sannipatiṃsu.
Assembled in the Dhamma hall means they assembled on the fifth day of the fortnight.
Dhammasabhāyaṃ sannipatitā — Họ đã tập hợp tại Pháp đường vào ngày thứ năm của nửa tháng (giảm dần của mặt trăng).
Attano arahattappattiṃ ñāpetukāmoti ‘‘sekkhatāya dhammasaṅgītiyā gahetuṃ ayuttampi bahussutattā gaṇhissāmā’’ti cintetvā nisinnānaṃ therānaṃ ‘‘idāni arahattappatto’’ti somanassuppādanatthaṃ ‘‘appamatto hohī’’ti dinnaovādassa saphalatādīpanatthaṃ attupanāyikaṃ akatvā aññabyākaraṇassa bhagavatā saṃvaṇṇitattā ca thero attano arahattappattiṃ ñāpetukāmo ahosīti veditabbaṃ.
Wishing to make known his attainment of Arahantship should be understood as follows: The Elder wished to make known his attainment of Arahantship in order to bring joy to the Elders who were seated, thinking, “Though it is inappropriate to include him in the recitation of the Dhamma on account of his being a learner, we will include him due to his great learning,” and to show the fruitfulness of the admonition given, “Be diligent,” and also because the Blessed One had praised making a declaration about oneself through another without making a personal claim. This is how it should be understood.
Attano arahattappattiṃ ñāpetukāmo — Cần hiểu rằng Trưởng lão muốn thông báo về việc mình đã đạt được quả A-la-hán để: (1) làm cho các Trưởng lão đang ngồi, những người đã nghĩ rằng: “Mặc dù không phù hợp để chấp nhận trong kỳ kết tập Pháp bảo với tư cách là một bậc Hữu học (sekkhā), nhưng chúng ta sẽ chấp nhận ngài vì ngài là bậc đa văn (bahussuta),” cảm thấy hoan hỷ rằng “bây giờ ngài đã đạt được quả A-la-hán”; (2) để chỉ ra sự thành công của lời khuyên đã được ban rằng “hãy chớ buông lung”; và (3) vì Đức Phật đã tán thán việc tuyên bố A-la-hán của người khác mà không phải của chính mình.
Yathāvuḍḍhanti vuḍḍhapaṭipāṭiṃ anatikkamitvā.
According to seniority means without transgressing the order of seniority.
Yathāvuḍḍha là không vượt quá thứ tự của các bậc Trưởng lão.
Eketi majjhimabhāṇakānaṃyeva eke.
Some means some of the reciters of the Majjhima Nikāya.
Eke là một số người trong số các Majjhimabhāṇaka (người tụng đọc Trung Bộ Kinh).
Pubbe vuttampi hi sabbaṃ majjhimabhāṇakā vadantiyevāti veditabbaṃ.
It should be understood that the reciters of the Majjhima Nikāya indeed recite all that has been previously mentioned.
Cần biết rằng tất cả những gì đã nói trước đây cũng do các Majjhimabhāṇaka nói.
Dīghabhāṇakā (dī. ni. aṭṭha. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathā) panettha evaṃ vadanti –
The reciters of the Dīgha Nikāya say thus in this regard:
Các Dīghabhāṇaka (Dī. Ni. Aṭṭha. 1. Paṭhamamahāsaṅgītikathā) thì nói ở đây như sau:
‘‘Atha kho āyasmā ānando arahā samāno sannipātaṃ agamāsi.
“Then the venerable Ānanda, having become an Arahant, went to the assembly.
“Sau đó, Tôn giả Ānanda, sau khi trở thành A-la-hán, đã đến nơi hội họp.
Kathaṃ agamāsi?
How did he go?
Ngài đã đến như thế nào?
‘Idānimhi sannipātamajjhaṃ pavisanāraho’ti haṭṭhatuṭṭhacitto ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā bandhanā muttatālapakkaṃ viya paṇḍukambale nikkhittajātimaṇi viya vigatavalāhake nabhe samuggatapuṇṇacando viya bālātapasamphassavikasitareṇupiñjaragabbhaṃ padumaṃ viya ca parisuddhena pariyodātena sappabhena sassirikena mukhavarena attano arahattappattiṃ ārocayamāno viya ca agamāsi.
With a joyous and delighted mind, thinking, ‘Now I am worthy to enter the midst of the assembly,’ he arranged his robe over one shoulder and went, like a ripe palmyra fruit freed from its stalk, like a natural gem placed on a paṇḍukambala stone, like the full moon risen in a cloudless sky, like a lotus with its golden-pollen-filled core blossomed by the touch of the morning sun, and as if announcing his attainment of Arahantship with his most excellent, pure, radiant, luminous, and glorious countenance.
Ngài đã đến như thể đang thông báo về việc mình đã đạt được quả A-la-hán, với tâm hoan hỷ và hài lòng, khoác y một bên vai, như một quả chà là chín rụng khỏi cuống, như một viên ngọc quý được đặt trên tấm chăn màu vàng, như mặt trăng tròn mọc lên trên bầu trời không mây, và như một bông sen có nhụy vàng óng nở rộ khi chạm vào ánh nắng ban mai, với khuôn mặt thanh tịnh, trong sáng, rạng rỡ và đầy vẻ uy nghi.
Atha naṃ disvā āyasmato mahākassapassa etadahosi ‘sobhati vata bho arahattappatto ānando, sace satthā dhareyya, addhā ajja ānandassa sādhukāraṃ dadeyya, handa imassāhaṃ idāni satthārā dātabbaṃ sādhukāraṃ dadāmī’ti tikkhattuṃ sādhukāramadāsī’’ti.
Then, on seeing him, this thought occurred to the venerable Mahākassapa: ‘Oh, how splendid Ānanda is, having attained Arahantship! If the Teacher were present, he would surely give his approval to Ānanda today. Well then, I shall now give him the approval that would have been given by the Teacher.’ And he gave his approval three times.”
Sau đó, thấy ngài, Tôn giả Mahākassapa đã nghĩ: ‘Thật vậy, Ānanda, bậc A-la-hán, thật là rạng rỡ! Nếu Đức Đạo Sư còn tại thế, chắc chắn Ngài sẽ tán thán Ānanda hôm nay. Ta hãy tán thán ngài thay cho Đức Đạo Sư bây giờ.’ Thế rồi, ngài đã tán thán ba lần.”
Bhikkhū āmantesīti bhikkhū ālapi abhāsi sambodhesīti ayamettha attho.
“ Bhikkhus he addressed” means he called the bhikkhus, he spoke to them, he enlightened them. This is the meaning here.
Bhikkhū āmantesī có nghĩa là gọi các tỳ-khưu, nói với các tỳ-khưu, làm cho các tỳ-khưu hiểu rõ. Đây là ý nghĩa ở đây.
Aññatra pana ñāpanepi hoti.
Elsewhere, however, it is also used in the sense of informing.
Nhưng ở nơi khác, nó cũng có nghĩa là làm cho biết.
Yathāha – ‘‘āmantayāmi vo, bhikkhave, (dī. ni. 2.218) paṭivedayāmi vo, bhikkhave’’ti (a. ni. 7.72).
For instance, as it is said: “Bhikkhus, I exhort you, bhikkhus, I declare to you.”
Như đã nói: “Này các tỳ-khưu, Ta gọi các ông, này các tỳ-khưu, Ta tuyên bố cho các ông biết.”
Pakkosanepi dissati.
It is also seen in the sense of summoning.
Nó cũng được thấy có nghĩa là mời gọi.
Yathāha ‘‘ehi tvaṃ, bhikkhu, mama vacanena sāriputtaṃ āmantehī’’ti (a. ni. 9.11).
For instance, as it is said: “Come, bhikkhu, address Sāriputta in my name.”
Như đã nói: “Này tỳ-khưu, hãy đến, nhân danh Ta mà thỉnh mời Sāriputta.”
Āvusoti āmantanākāradīpanaṃ.
“ Āvuso” is a word indicating a form of address.
Từ Āvuso là từ chỉ cách gọi.
Kaṃ dhuraṃ katvāti kaṃ jeṭṭhakaṃ katvā.
“ Taking whom as leader” means taking whom as chief.
Kaṃ dhuraṃ katvā có nghĩa là lấy ai làm người đứng đầu.
Kiṃ ānando nappahotīti aṭṭhakathācariyehi ṭhapitapucchā.
“ Is it that Ānanda is not capable?” is a question posed by the Aṭṭhakathā teachers.
Kiṃ ānando nappahotī là câu hỏi do các vị Luận sư đặt ra.
Nappahotīti na sakkoti.
“ Nappahotī” means is he not capable?
Nappahotī có nghĩa là không thể.
Etadagganti eso aggo.
“ Etadaggaṃ” means this one is foremost.
Etadaggaṃ có nghĩa là người này là bậc tối thượng.
Liṅgavipallāsena hi ayaṃ niddeso.
Indeed, this designation is due to a change in gender.
Thật vậy, đây là một cách trình bày với sự thay đổi giống.
Yadidanti ca yo ayanti attho, yadidaṃ khandhapañcakanti vā yojetabbaṃ.
And “ yadidaṃ” means “which is this,” or it should be joined as “that is to say, the five aggregates.”
Và yadidaṃ có nghĩa là 'điều gì là đây', hoặc nên được kết nối với 'yadidaṃ khandhapañcakaṃ' (điều gì là năm uẩn này).
Sammannīti sammataṃ akāsi.
“ Sammannī” means he appointed.
Sammannī có nghĩa là đã chấp thuận.
Upāliṃ vinayaṃ puccheyyanti pucchadhātussa dvikammakattā vuttaṃ.
“ Upāli would question on the Vinaya” is stated because the root pucch (to ask) takes two objects.
Upāliṃ vinayaṃ puccheyya được nói vì động từ 'pucch' (hỏi) có hai tân ngữ.
Bījaniṃ gahetvāti ettha bījanīgahaṇaṃ dhammakathikānaṃ dhammatāti veditabbaṃ.
Here, the holding of a fan (bījanī) should be understood as the custom of Dhamma-speakers.
Trong câu Bījaniṃ gahetvā, việc cầm quạt nên được hiểu là một thông lệ của các vị thuyết pháp.
Bhagavāpi hi dhammakathikānaṃ dhammatādassanatthameva vicittabījaniṃ gaṇhāti.
For the Blessed One also holds an elaborate fan simply to show that it is the custom of Dhamma-speakers.
Đức Thế Tôn cũng cầm chiếc quạt trang trí rực rỡ chỉ để thể hiện thông lệ của các vị thuyết pháp.
Na hi aññathā sabbassapi lokassa alaṅkārabhūtaṃ paramukkaṃsagatasikkhāsaṃyamānaṃ buddhānaṃ mukhacandamaṇḍalaṃ paṭicchādetabbaṃ hoti.
Otherwise, the moon-like face of the Buddhas, which is an adornment for the whole world and has attained the highest training and restraint, would not need to be covered.
Không phải bằng cách nào khác mà gương mặt của chư Phật, bậc trang nghiêm cho toàn thế gian, với giới luật và sự tự chế đã đạt đến đỉnh cao tối thượng, lại cần phải che khuất.
‘‘Paṭhamaṃ, āvuso upāli, pārājikaṃ kattha paññatta’’nti kasmā vuttaṃ, nanu tassa saṅgītiyā purimakāle paṭhamabhāvo na yuttoti?
Why was it said: “Firstly, friend Upāli, where was the first Pārājika laid down?” Is it not improper that it should be first before the time of the Saṅgīti?
Tại sao lại nói: “Này Tôn giả Upāli, giới Pārājika đầu tiên được chế định ở đâu?” Phải chăng việc nó là đầu tiên vào thời điểm trước khi kết tập không hợp lý?
No na yutto bhagavatā paññattānukkamena pātimokkhuddesānukkamena ca paṭhamabhāvassa siddhattā.
No, it is not improper, because its status as first is established by the order in which it was laid down by the Blessed One and by the order of the recitation of the Pātimokkha.
Không, không phải là không hợp lý, vì tính chất đầu tiên của nó đã được xác lập theo thứ tự chế định của Đức Thế Tôn và theo thứ tự tụng đọc Pātimokkha.
Yebhuyyena hi tīṇi piṭakāni bhagavato dharamānakāle ṭhitānukkameneva saṅgītāni, visesato vinayābhidhammapiṭakānīti daṭṭhabbaṃ.
For the three Piṭakas were for the most part compiled in the same order as they stood during the lifetime of the Blessed One, especially the Vinaya and Abhidhamma Piṭakas, so it should be understood.
Thật vậy, phần lớn ba tạng kinh đã được kết tập theo thứ tự đã được thiết lập vào thời Đức Thế Tôn còn tại thế, đặc biệt là tạng Luật và tạng Vi Diệu Pháp, điều này nên được hiểu rõ.
Kismiṃ vatthusmiṃ methunadhammeti ca nimittatthe bhummavacanaṃ.
And “ in which case of sexual intercourse” is a locative case expressing the occasion.
Và kismiṃ vatthusmiṃ methunadhamme là cách dùng locative case (chỉ địa điểm) với ý nghĩa chỉ nguyên nhân.
Vatthumpi pucchītiādi ‘‘kattha paññatta’’ntiādinā dassitena saha tato avasiṭṭhampi saṅgahetvā dassanavasena vuttaṃ.
“ He asked the case” and so on, means it was stated by gathering together what remained from “where was it laid down” and so on, in a manner of showing.
Vatthumpi pucchī (cũng hỏi về sự việc) và các điều tương tự được nói để bao gồm cả những điều còn lại ngoài những gì đã được trình bày bằng câu “được chế định ở đâu” và các điều tương tự, bằng cách gom góp lại và trình bày.
Kiṃ panettha paṭhamapārājikapāḷiyaṃ kiñci apanetabbaṃ vā pakkhipitabbaṃ vā āsi nāsīti?
Was anything to be removed or inserted in the Pāli text of the first Pārājika, or not?
Vậy trong Pāḷi của giới Pārājika đầu tiên có điều gì cần phải bỏ đi hay thêm vào không?
Buddhassa bhagavato bhāsite apanetabbaṃ nāma natthi.
There is nothing in the words spoken by the Blessed Buddha that should be removed.
Trong lời thuyết giảng của Đức Phật Thế Tôn, không có điều gì gọi là cần phải bỏ đi.
Na hi tathāgatā ekabyañjanampi niratthakaṃ vadanti, sāvakānaṃ pana devatānaṃ vā bhāsite apanetabbampi hoti, taṃ dhammasaṅgāhakattherā apanayiṃsu, pakkhipitabbaṃ pana sabbatthāpi atthi, tasmā yaṃ yattha pakkhipituṃ yuttaṃ, taṃ tattha pakkhipiṃsuyeva.
For the Tathāgatas do not utter even a single syllable meaninglessly, but in what was spoken by disciples or devas, there might be something to be removed, and the Theras who compiled the Dhamma removed it. However, there is always something to be inserted everywhere, therefore, what was suitable to be inserted there, they inserted there.
Chư Như Lai không hề nói một từ vô nghĩa nào, nhưng trong lời thuyết giảng của các vị Thanh văn hay chư thiên, có thể có điều cần phải bỏ đi, và các vị Trưởng lão kết tập Pháp đã bỏ đi những điều đó; tuy nhiên, điều cần thêm vào thì có ở khắp mọi nơi, do đó, những gì thích hợp để thêm vào ở đâu thì các vị đã thêm vào ở đó.
Kiṃ pana tanti ce?
What was it, then?
Vậy đó là gì?
‘‘Tena samayenā’’ti vā ‘‘tena kho pana samayenā’’ti vā ‘‘atha kho’’iti vā ‘‘evaṃ vutte’’ti vā ‘‘etadavocā’’ti vā evamādikaṃ sambandhavacanamattaṃ.
It was merely connecting words such as “at that time,” or “then at that time,” or “then,” or “when this was said,” or “he said this.”
Chỉ là những từ nối như “tena samayena” (vào thời điểm đó), “tena kho pana samayena” (cũng vào thời điểm đó), “atha kho” (rồi thì), “evaṃ vutte” (khi được nói như vậy), “etadavocā” (đã nói điều này) và tương tự.
Evaṃ pakkhipitabbayuttaṃ pakkhipitvā pana idaṃ paṭhamapārājikanti ṭhapesuṃ.
Having thus inserted what was suitable to be inserted, they established this as the first Pārājika.
Sau khi thêm vào những gì thích hợp để thêm vào như vậy, các vị đã xác định rằng đây là giới Pārājika đầu tiên.
Paṭhamapārājike saṅgahamāruḷhe pañca arahantasatāni saṅgahaṃ āropitanayeneva gaṇasajjhāyamakaṃsu.
When the first Pārājika had been brought into the compilation, the five hundred Arahants collectively recited it in the manner in which it had been compiled.
Khi giới Pārājika đầu tiên đã được kết tập, năm trăm vị A-la-hán đã cùng nhau tụng đọc theo cách đã được kết tập.
‘‘Tena samayena buddho bhagavā verañjāyaṃ viharatī’’ti ca nesaṃ sajjhāyārambhakāleyeva sādhukāraṃ dadamānā viya mahāpathavī udakapariyantaṃ katvā kampittha.
And when they were about to recite, “At that time the Buddha, the Blessed One, was dwelling in Verañjā,” the great earth, with the ocean as its boundary, quaked as if applauding.
Và khi các vị bắt đầu tụng đọc “Vào thời điểm đó, Đức Phật Thế Tôn đang trú tại Verañjā”, đại địa đã rung chuyển đến tận cùng biển cả, như thể đang hoan hô.
Te eteneva nayena sesapārājikānipi saṅgahaṃ āropetvā ‘‘idaṃ pārājikakaṇḍa’’nti ṭhapesuṃ.
In this same way, those Theras compiled the remaining Pārājikas and established them as “this is the Pārājika section.”
Theo cách này, các vị đã kết tập các giới Pārājika còn lại và xác định rằng “Đây là phần Pārājika”.
Evaṃ terasa saṅghādisesāni ‘‘terasaka’’ntiādīni vatvā vīsādhikāni dve sikkhāpadasatāni ‘‘mahāvibhaṅgo’’ti kittetvā ṭhapesuṃ.
Thus, they stated the thirteen Saṅghādisesas as “the group of thirteen,” and so on, and praised and established the two hundred and twenty training rules as “the Mahāvibhaṅga.”
Như vậy, các vị đã nói về mười ba giới Saṅghādisesa là “phần mười ba” và tương tự, rồi tuyên bố và xác định hai trăm hai mươi giới học là “Mahāvibhaṅga”.
Mahāvibhaṅgāvasānepi purimanayeneva mahāpathavī akampittha.
At the end of the Mahāvibhaṅga, the great earth also quaked in the same manner as before.
Khi Mahāvibhaṅga kết thúc, đại địa cũng rung chuyển theo cách tương tự như trước.
Tato bhikkhunivibhaṅge aṭṭha sikkhāpadāni ‘‘pārājikakaṇḍaṃ nāmā’’tiādīni vatvā tīṇi sikkhāpadasatāni cattāri ca sikkhāpadāni ‘‘bhikkhunivibhaṅgo’’ti kittetvā ‘‘ayaṃ ubhatovibhaṅgo nāma catusaṭṭhibhāṇavāro’’ti ṭhapesuṃ.
Then, in the Bhikkhunīvibhaṅga, they stated the eight training rules as “the Pārājika section,” and so on, and praised and established the three hundred and four training rules as “the Bhikkhunīvibhaṅga,” and established this collection of training rules as “this is called the Ubhatovibhaṅga, consisting of sixty-four recitations (bhāṇavāra).”
Sau đó, trong Bhikkhunīvibhaṅga, các vị đã nói về tám giới học là “phần Pārājika” và tương tự, rồi tuyên bố và xác định ba trăm bốn giới học là “Bhikkhunīvibhaṅga”, và xác định rằng “Đây là Ubhatovibhaṅga gồm sáu mươi bốn bhāṇavāra (phần tụng đọc)”.
Ubhatovibhaṅgāvasānepi vuttanayeneva pathavī akampittha.
At the end of the Ubhatovibhaṅga, the earth quaked in the manner stated.
Khi Ubhatovibhaṅga kết thúc, mặt đất cũng rung chuyển theo cách đã nói.
Etenevupāyena asītibhāṇavāraparimāṇaṃ khandhakaṃ pañcavīsatibhāṇavāraparimāṇaṃ parivārañca saṅgahaṃ āropetvā ‘‘idaṃ vinayapiṭakaṃ nāmā’’ti ṭhapesuṃ.
By this same method, they compiled the Khandhaka, consisting of eighty recitations, and the Parivāra, consisting of twenty-five recitations, and established them as “this is called the Vinaya Piṭaka.”
Cũng theo phương pháp này, các vị đã kết tập Khandhaka gồm tám mươi bhāṇavāra và Parivāra gồm hai mươi lăm bhāṇavāra, rồi xác định rằng “Đây là Vinayapiṭaka (Luật tạng)”.
Vinayapiṭakāvasānepi vuttanayeneva pathavīkampo ahosi.
At the end of the Vinaya Piṭaka, there was an earthquake in the manner stated.
Khi Vinayapiṭaka kết thúc, cũng có sự rung chuyển của mặt đất theo cách đã nói.
Taṃ āyasmantaṃ upālittheraṃ paṭicchāpesuṃ ‘‘āvuso, idaṃ tuyhaṃ nissitake vācehī’’ti evamettha avuttopi viseso veditabbo.
They entrusted that Vinaya Piṭaka to the Venerable Upāli Thera, saying, “Friend, teach this to your disciples.” In this way, even though not explicitly stated here, additional details should be understood.
Các vị đã giao phó Vinayapiṭaka đó cho Tôn giả Upāli Thera và nói: “Này Tôn giả, hãy dạy cho những người nương tựa vào ngài.” Như vậy, những chi tiết chưa được nói ở đây cũng nên được hiểu.
Evaṃ vinayapiṭakaṃ saṅgahamāropetvā suttantapiṭakaṃ saṅgāyiṃsu.
Having thus compiled the Vinaya Piṭaka, they chanted the Suttanta Piṭaka.
Sau khi kết tập Vinayapiṭaka như vậy, các vị đã kết tập Suttantapiṭaka.
Idāni taṃ dassento āha ‘‘vinayaṃ saṅgāyitvā’’tiādi.
Now, showing that, it says, “ Having compiled the Vinaya,” and so on.
Bây giờ, để trình bày điều đó, các vị đã nói: “vinayaṃ saṅgāyitvā” (sau khi kết tập Luật) và tương tự.
Mahākassapatthero ānandattheraṃ dhammaṃ pucchīti ettha ayamanukkamo veditabbo – ānandatthere dantakhacitaṃ bījaniṃ gahetvā dhammāsane nisinne āyasmā mahākassapatthero bhikkhū pucchi ‘‘kataraṃ, āvuso, piṭakaṃ paṭhamaṃ saṅgāyāmā’’ti?
In “ the Venerable Mahākassapa questioned the Venerable Ānanda on the Dhamma,” this sequence should be understood: When the Venerable Ānanda was seated on the Dhamma-seat, holding a jewelled fan, the Venerable Mahākassapa questioned the bhikkhus, saying, “Which Piṭaka, friends, shall we compile first?”
Trong câu Mahākassapatthero Ānandattheraṃ dhammaṃ pucchī (Trưởng lão Mahākassapa đã hỏi Trưởng lão Ānanda về Pháp), thứ tự này nên được hiểu: Khi Trưởng lão Ānanda ngồi trên pháp tòa, cầm chiếc quạt khảm ngà, Trưởng lão Mahākassapa đã hỏi các tỳ-khưu: “Này chư Tôn giả, chúng ta nên kết tập tạng nào trước?”
‘‘Suttantapiṭakaṃ, bhanteti.
“The Suttanta Piṭaka, venerable sir.”
“Bạch Đại đức, tạng Suttanta.”
Suttantapiṭake catasso saṅgītiyo, tāsu paṭhamaṃ kataraṃ saṅgītinti?
“There are four compilations in the Suttanta Piṭaka. Which of them shall we compile first?”
“Trong tạng Suttanta có bốn lần kết tập, trong số đó, chúng ta nên kết tập lần nào trước?”
Dīghasaṅgītiṃ, bhanteti.
“The Dīgha compilation, venerable sir.”
“Bạch Đại đức, lần kết tập Dīgha (Trường Bộ).”
Dīghasaṅgītiyaṃ catuttiṃsa suttāni, tayo ca vaggā, tesu paṭhamaṃ kataraṃ vagganti.
“In the Dīgha compilation, there are thirty-four suttas and three sections. Which of these sections shall we compile first?”
“Trong lần kết tập Dīgha có ba mươi bốn bài kinh và ba phẩm. Trong số đó, chúng ta nên kết tập phẩm nào trước?”
Sīlakkhandhavaggaṃ, bhanteti.
“The Sīlakkhandha Vagga, venerable sir.”
“Bạch Đại đức, phẩm Sīlakkhandha (Phẩm Giới Uẩn).”
Sīlakkhandhavagge terasa suttantā, tesu paṭhamaṃ kataraṃ suttanti?
“In the Sīlakkhandha Vagga, there are thirteen suttantas. Which of these suttas shall we compile first?”
“Trong phẩm Sīlakkhandha có mười ba bài kinh. Trong số đó, chúng ta nên kết tập bài kinh nào trước?”
Brahmajālasuttaṃ nāma bhante tividhasīlālaṅkataṃ nānāvidhamicchājīvakuhanalapanādividdhaṃsanaṃ dvāsaṭṭhidiṭṭhijālaviniveṭhanaṃ dasasahassilokadhātupakampanaṃ, taṃ paṭhamaṃ saṅgāyāmā’’ti.
“The Brahmajāla Sutta, venerable sir, which is adorned with the threefold morality, which dispels various forms of wrong livelihood, flattery, boastfulness, and so on, which disentangles the net of sixty-two wrong views, and which shakes ten thousand world-systems. We shall compile that first.”
“Bạch Đại đức, đó là kinh Brahmajāla, được trang hoàng bằng ba loại giới, hủy diệt các loại tà mạng, lừa dối, khoe khoang, v.v., tháo gỡ lưới sáu mươi hai tà kiến, làm rung chuyển mười ngàn thế giới. Chúng ta nên kết tập kinh đó trước.”
Atha kho āyasmā mahākassapo āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca ‘‘brahmajālaṃ, āvuso ānanda, kattha bhāsita’’nti?
Then the Venerable Mahākassapa said to the Venerable Ānanda, “Friend Ānanda, where was the Brahmajāla Sutta spoken?”
Khi đó, Trưởng lão Mahākassapa đã nói với Trưởng lão Ānanda rằng: “Này Ānanda, kinh Brahmajāla đã được thuyết ở đâu?”
Antarā ca bhante rājagahaṃ antarā ca nāḷandanti ettha antarā-saddo kāraṇakhaṇacittavemajjhavivarādīsu dissati.
In “ between Rājagaha and Nāḷandā, venerable sir,” the word “ antarā” is seen in the sense of cause, moment, mind, middle, interval, and so on.
Trong câu Antarā ca bhante rājagahaṃ antarā ca nāḷandaṃ, từ antarā được thấy trong các ý nghĩa như nguyên nhân, khoảnh khắc, tâm, giữa, khoảng trống, v.v.
Tathā hi ‘‘tadantaraṃ ko jāneyya aññatra tathāgatā’’ti (a. ni. 6.44; 10.75) ca, ‘‘janā saṅgamma mantenti, mañca tañca kimantara’’nti (saṃ. ni. 1.228) ca ādīsu kāraṇe antarāsaddo vattati.
Thus, the word antarā occurs in the sense of cause in passages such as “Who would know that cause except the Tathāgata?” and “People meet and consult, ‘What is the cause between me and you?’”
Thật vậy, từ antarā được dùng với nghĩa nguyên nhân trong các câu như “Ai có thể biết được nguyên nhân đó ngoài Như Lai?” và “Người ta tụ họp bàn tán, điều gì là nguyên nhân giữa tôi và ông?”
‘‘Addasa maṃ bhante aññatarā itthī vijjantarikāya bhājanaṃ dhovantī’’tiādīsu (ma. ni. 2.149) khaṇe.
In the sense of moment in passages such as “Venerable sir, a certain woman washing a bowl saw me during a flash of lightning.”
Trong các câu như “Bạch Đại đức, một người phụ nữ đã thấy tôi đang rửa bát vào lúc điện chớp”, từ đó được dùng với nghĩa khoảnh khắc.
‘‘Yassantarato na santi kopā’’tiādīsu (udā. 20) citte.
In the sense of mind in passages such as “In whose mind there are no angers.”
Trong các câu như “Người mà trong tâm không có sự sân hận”, từ đó được dùng với nghĩa tâm.
‘‘Antarā vosānamāpādī’’tiādīsu vemajjhe.
In the sense of middle in passages such as “He reached the middle.”
Trong các câu như “đã đạt đến điểm giữa”, từ đó được dùng với nghĩa giữa.
‘‘Api cāyaṃ tapodā dvinnaṃ mahānirayānaṃ antarikāya āgacchatī’’tiādīsu (pārā. 231) vivare.
In the sense of interval in passages such as “Indeed, this Tapodā river flows through the interval between two great hells.”
Trong các câu như “Và dòng nước nóng này chảy ra từ khoảng giữa hai đại địa ngục”, từ đó được dùng với nghĩa khoảng trống.
Svāyamidha vivare vattati, tasmā rājagahassa ca nāḷandāya ca vivareti evamettha attho daṭṭhabbo, antarāsaddena pana yuttattā upayogavacanaṃ kataṃ.
Here, it occurs in the sense of interval. Therefore, the meaning here should be understood as “in the interval between Rājagaha and Nāḷandā,” and because it is connected with the word antarā, a word indicating relationship (upayogavacana) is formed.
Ở đây, nó được dùng với nghĩa khoảng trống, do đó, ý nghĩa ở đây nên được hiểu là “ở khoảng trống giữa Rājagaha và Nāḷandā”; tuy nhiên, vì nó được kết nối với từ antarā, nên nó được dùng ở thể sở hữu cách.
Īdisesu ca ṭhānesu akkharacintakā ‘‘antarā gāmañca nadiñca yātī’’ti evaṃ ekameva antarāsaddaṃ payujjanti, so dutiyapadenapi yojetabbo hoti.
In such passages, grammarians use the single word "antarā," as in "one goes between the village and the river," and that* must also be connected with the second word.
Và ở những chỗ như vậy, các nhà ngữ pháp, khi dùng từ ‘‘antarā’’ (ở giữa) như trong câu ‘‘đi giữa làng và sông’’, chỉ dùng một từ ‘‘antarā’’ duy nhất, nhưng từ đó phải được kết hợp với từ thứ hai.
Ayojiyamāne upayogavacanaṃ na pāpuṇāti sāmivacanappasaṅge antarāsaddayogena upayogavacanassa icchitattā.
If not connected, the instrumental case would not be attained, because the instrumental case is desired due to the connection with the word antarā in the context of the genitive case.
Nếu không kết hợp, thì cách dùng từ không đúng, vì trong trường hợp có nguy cơ dùng cách sở hữu cách, cách dùng từ được mong muốn là do sự kết hợp của từ ‘antarā’.
Idha pana yojetvā evaṃ vutto.
Here, however, it is stated thus, after having been connected.
Còn ở đây, nó được nói như vậy sau khi đã kết hợp.
Rājāgāraketi tattha rañño kīḷanatthaṃ paṭibhānacittavicitraṃ agāraṃ akaṃsu, taṃ rājāgārakanti pavuccati, tasmiṃ.
Rājāgārake means that there they built a palace, a house adorned with various ingenious designs for the king's enjoyment. It is called a royal palace; in that*.
Rājāgārake (trong dinh vua) là: ở đó, họ đã xây một ngôi nhà được trang trí với những hình vẽ đa dạng và kỳ ảo để nhà vua vui chơi. Ngôi nhà đó được gọi là rājāgāraka (dinh vua), ở trong đó.
Ambalaṭṭhikāti rañño uyyānaṃ.
Ambalaṭṭhikā means the king's park.
Ambalaṭṭhikā là: khu vườn của nhà vua.
Tassa kira dvārasamīpe taruṇo ambarukkho atthi, taṃ ambalaṭṭhikāti vadanti.
It is said that near the gate of that* there is a young mango tree, which they call Ambalaṭṭhikā.
Người ta nói rằng có một cây xoài non gần cổng khu vườn đó, cây đó được gọi là ambalaṭṭhikā.
Tassa avidūrabhavattā uyyānampi ambalaṭṭhikātveva saṅkhyaṃ gataṃ ‘‘varuṇānagara’’ntiādīsu viya.
Because the park was not far from it, it also came to be known as Ambalaṭṭhikā, just as in phrases like "Varuṇā-nagara".
Vì khu vườn không xa cây đó, nên khu vườn cũng được gọi là ambalaṭṭhikā, giống như trong các trường hợp ‘‘Varuṇānagara’’ (thành phố của Varuṇa) và những từ tương tự.
Ādīsu satto māṇavoti vutto.
In passages like these, a being is called a māṇava.
Trong những trường hợp như trên, chúng sinh được gọi là māṇavo.
‘‘Māṇavehipi samāgacchanti katakammehipi akatakammehipī’’tiādīsu (ma. ni. 2.149) coro.
In passages like “they associate with māṇavas who have committed deeds and those who have not committed deeds,” it means a thief.
Trong những trường hợp như ‘‘Māṇavehipi samāgacchanti katakammehipi akatakammehipī’’ (họ gặp gỡ những tên trộm đã gây nghiệp và chưa gây nghiệp), thì māṇavo chỉ tên trộm.
‘‘Ambaṭṭhamāṇavo aṅgako māṇavo’’tiādīsu (dī. ni. 1.258-261, 316) taruṇo māṇavoti vutto.
In passages like “Ambaṭṭha the youth, Aṅgaka the youth,” a youth is called a māṇava.
Trong những trường hợp như ‘‘Ambaṭṭhamāṇavo, Aṅgako māṇavo’’ (thanh niên Ambaṭṭha, thanh niên Aṅgaka), thì māṇavo chỉ người trẻ tuổi.
Idhāpi ayameva adhippeto.
Here too, this very meaning is intended.
Ở đây, cũng chính ý nghĩa này được đề cập.
Idaṃ vuttaṃ hoti ‘‘brahmadattaṃ nāma taruṇapurisaṃ ārabbhā’’ti.
This is what is meant: “concerning a young man named Brahmadatta.”
Điều này có nghĩa là ‘‘liên quan đến một người trẻ tuổi tên Brahmadatta’’.
Jīvakambavaneti jīvakassa komārabhaccassa ambavane.
Jīvakambavane means in Jīvaka Komārabhacca's mango grove.
Jīvakambavane (trong khu vườn xoài của Jīvaka) là: trong khu vườn xoài của Jīvaka Komārabhacca.
Atha ‘‘kaṃ ārabbhā’’ti avatvā ‘‘kenasaddhi’’nti kasmā vuttaṃ?
But why is it said “with whom” and not “concerning whom”?
Vậy tại sao không nói ‘‘liên quan đến ai’’ mà lại nói ‘‘với ai’’?
Na etaṃ suttaṃ bhagavatā eva vuttaṃ, raññāpi ‘‘yathā nu kho imāni puthusippāyatanānī’’tiādinā kiñci kiñci vuttaṃ atthi, tasmā evaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.
This Sutta was not spoken by the Blessed One alone; the king also spoke some things, starting with “Yathā nu kho imāni puthusippāyatanāni”. Thus it should be understood that it was said in this way.
Kinh này không chỉ được Đức Thế Tôn thuyết, mà nhà vua cũng đã nói một vài điều như ‘‘yathā nu kho imāni puthusippāyatanānī’’ (như những nghề nghiệp khác nhau này), do đó, phải hiểu là được nói như vậy.
Vedehiputtenāti ayaṃ kosalarañño dhītāya putto, na videharañño, ‘‘vedehī’’ti pana paṇḍitādhivacanametaṃ.
Vedehiputtena means that this* was the son of the Kosala king's daughter, not of the Videha king, for Vedehī is an appellation for the wise.
Vedehiputtena (bởi con trai của Vedehī) là: vị này là con trai của con gái vua Kosala, không phải con trai của vua Videha; còn ‘‘vedehī’’ là tên gọi của người trí.
Vidanti etenāti vedo, ñāṇassetaṃ adhivacanaṃ.
That by which one knows is Veda; this is a designation for knowledge.
Vì người ta biết được nhờ nó, nên nó là Veda, đây là tên gọi của trí tuệ.
Vedena īhati ghaṭati vāyamatīti vedehī, vedehiyā putto vedehiputto, tena.
One who strives, endeavors, or exerts with Veda is Vedehī; the son of Vedehī is Vedehiputta; by him.
Vedehī là người nỗ lực, cố gắng hoặc chuyên cần bằng trí tuệ; con trai của Vedehī là Vedehiputta, bởi vị ấy.
Etenevupāyena pañca nikāye pucchīti ettha ayamanukkamo veditabbo.
Etenevupāyena pañca nikāye pucchī means that the following sequence should be understood here.
Ở đây, trình tự này cần được hiểu rõ: Etenevupāyena pañca nikāye pucchī (bằng phương pháp này, năm nikāya đã được hỏi).
Vuttanayena brahmajālassa pucchāvisajjanāvasāne pañca arahantasatāni sajjhāyamakaṃsu.
In the manner stated, at the conclusion of the question and answer regarding the Brahmajāla Sutta, five hundred Arahants recited it.
Theo cách đã nói, sau khi kết thúc phần hỏi đáp về Brahmājāla, năm trăm vị A-la-hán đã cùng nhau tụng đọc.
Vuttanayeneva ca pathavīkampo ahosi.
And in the manner stated, an earthquake occurred.
Và theo cách đã nói, đất cũng đã rung chuyển.
Evaṃ brahmajālaṃ saṅgāyitvā tato paraṃ ‘‘sāmaññaphalaṃ panāvuso ānanda, kattha bhāsita’’ntiādinā pucchāvisajjanānukkamena saddhiṃ brahmajālena terasasuttantaṃ saṅgāyitvā ‘‘ayaṃ sīlakkhandhavaggo nāmā’’ti kittetvā ṭhapesuṃ.
Having thus recited the Brahmajāla, thereafter they recited thirteen Suttas, including the Brahmajāla, in the sequence of questions and answers, beginning with “Friends Ānanda, where was the Sāmaññaphala Sutta taught?” and declared, “This is called the Sīlakkhandha Vagga,” and established it.
Như vậy, sau khi kết tập Brahmājāla, tiếp theo đó, bằng trình tự hỏi đáp như ‘‘này Ānanda, Sāmaññaphala được thuyết ở đâu?’’, họ đã kết tập mười ba kinh cùng với Brahmājāla, rồi tuyên bố ‘‘đây là Sīlakkhandhavagga’’ và lưu giữ lại.
Tadanantaraṃ mahāvaggaṃ, tadanantaraṃ pāthikavagganti evaṃ tivaggasaṅgahaṃ catuttiṃsasuttantapaṭimaṇḍitaṃ catusaṭṭhibhāṇavāraparimāṇaṃ tantiṃ saṅgāyitvā ‘‘ayaṃ dīghanikāyo nāmā’’ti vatvā āyasmantaṃ ānandattheraṃ paṭicchāpesuṃ ‘‘āvuso, imaṃ tuyhaṃ nissitake vācehī’’ti.
Immediately after that, they recited the Mahāvagga, and immediately after that, the Pāthika Vagga. Thus, having recited this text, comprising three sections (vagga), adorned with thirty-four suttas, and consisting of sixty-four recitation sections (bhāṇavāra), they called it the Dīgha Nikāya and entrusted it to Venerable Ānanda Thera, saying, “Friend, teach this to your disciples.”
Sau đó là Mahāvagga, rồi sau đó là Pāṭhikavagga; như vậy, sau khi kết tập bộ kinh gồm ba phẩm, được trang hoàng bởi ba mươi bốn kinh, với dung lượng sáu mươi bốn bhāṇavāra, họ nói ‘‘đây là Dīghanikāya’’ và giao cho Trưởng lão Ānanda, nói rằng ‘‘này hiền giả, hãy dạy bộ này cho các đệ tử của hiền giả’’.
Tato anantaraṃ asītibhāṇavāraparimāṇaṃ majjhimanikāyaṃ saṅgāyitvā dhammasenāpatisāriputtattherassa nissitake paṭicchāpesuṃ ‘‘imaṃ tumhe pariharathā’’ti.
Immediately after that, having recited the Majjhima Nikāya, consisting of eighty bhāṇavāras, they entrusted it to the disciples of Dhammasenāpati Sāriputta Thera, saying, “You all preserve this.”
Sau đó, họ kết tập Majjhimanikāya với dung lượng tám mươi bhāṇavāra và giao cho các đệ tử của Trưởng lão Sāriputta, vị Tướng quân Pháp, nói rằng ‘‘các vị hãy lưu giữ bộ này’’.
Tadanantaraṃ bhāṇavārasataparimāṇaṃ saṃyuttanikāyaṃ saṅgāyitvā mahākassapattheraṃ paṭicchāpesuṃ ‘‘bhante, imaṃ tumhākaṃ nissitake vācethā’’ti.
Immediately after that, having recited the Saṃyutta Nikāya, consisting of one hundred bhāṇavāras, they entrusted it to Mahākassapa Thera, saying, “Venerable Sir, teach this to your disciples.”
Sau đó, họ kết tập Saṃyuttanikāya với dung lượng một trăm bhāṇavāra và giao cho Trưởng lão Mahākassapa, nói rằng ‘‘bạch Thế Tôn, xin ngài hãy dạy bộ này cho các đệ tử của ngài’’.
Tadanantaraṃ vīsatibhāṇavārasatapaamāṇaṃ aṅguttaranikāyaṃ saṅgāyitvā anuruddhattheraṃ paṭicchāpesuṃ ‘‘imaṃ tumhākaṃ nissitake vācethā’’ti.
Immediately after that, having recited the Aṅguttara Nikāya, consisting of two hundred bhāṇavāras, they entrusted it to Anuruddha Thera, saying, “Teach this to your disciples.”
Sau đó, họ kết tập Aṅguttaranikāya với dung lượng hai mươi bhāṇavāra và giao cho Trưởng lão Anuruddha, nói rằng ‘‘xin ngài hãy dạy bộ này cho các đệ tử của ngài’’.
Evaṃ saṃvaṇṇitaṃ sukhumañāṇagocaraṃ tantiṃ saṅgāyitvā ‘‘idaṃ abhidhammapiṭakaṃ nāmā’’ti vatvā pañca arahantasatāni sajjhāyamakaṃsu.
Having thus recited this text, described as being within the scope of subtle knowledge, they said, “This is called the Abhidhamma Piṭaka,” and five hundred Arahants chanted it.
Như vậy, sau khi kết tập bộ kinh được mô tả như vậy, là đối tượng của trí tuệ vi tế, họ nói ‘‘đây là Abhidhammapiṭaka’’ và năm trăm vị A-la-hán đã cùng nhau tụng đọc.
Vuttanayeneva pathavīkampo ahosi.
In the manner stated, an earthquake occurred.
Và theo cách đã nói, đất cũng đã rung chuyển.
Tato paraṃ jātakaṃ mahāniddeso paṭisambhidāmaggo apadānaṃ suttanipāto khuddakapāṭho dhammapadaṃ udānaṃ itivuttakaṃ vimānavatthu petavatthu theragāthā therīgāthāti imaṃ tantiṃ saṅgāyitvā ‘‘khuddakagantho nāma aya’’nti ca vatvā abhidhammapiṭakasmiṃyeva saṅgahaṃ āropayiṃsūti dīghabhāṇakā vadanti.
Thereafter, they recited the Jātaka, Mahāniddesa, Paṭisambhidāmagga, Apadāna, Sutta Nipāta, Khuddakapāṭha, Dhammapada, Udāna, Itivuttaka, Vimānavatthu, Petavatthu, Theragāthā, and Therīgāthā, and saying, “This is called the Khuddaka Collection,” they included it within the Abhidhamma Piṭaka, so say the Dīgha-bhāṇakas.
Sau đó, họ kết tập các bộ kinh Jātaka, Mahāniddesa, Paṭisambhidāmagga, Apadāna, Suttanipāta, Khuddakapāṭha, Dhammapada, Udāna, Itivuttaka, Vimānavatthu, Petavatthu, Theragāthā, Therīgāthā, và nói ‘‘đây là Khuddakagantha’’, rồi đưa vào Abhidhammapiṭaka – đó là lời của các Dīghabhāṇaka.
Majjhimabhāṇakā pana ‘‘cariyāpiṭakabuddhavaṃsehi saddhiṃ sabbampi taṃ khuddakaganthaṃ suttantapiṭake pariyāpanna’’nti vadanti.
The Majjhima-bhāṇakas, however, say that the entire Khuddaka Collection, together with the Cariyāpiṭaka and Buddhavaṃsa, is included in the Suttanta Piṭaka.
Còn các Majjhimabhāṇaka thì nói rằng ‘‘toàn bộ Khuddakagantha, cùng với Cariyāpiṭaka và Buddhavaṃsa, đều thuộc Suttantapiṭaka’’.
Ayamettha adhippāyo – jātakādike khuddakanikāyapariyāpanne yebhuyyena ca dhammaniddesabhūte tādise abhidhammapiṭake saṅgaṇhituṃ yuttaṃ, na pana dīghanikāyādippakāre suttantapiṭake, nāpi paññattiniddesabhūte vinayapiṭaketi.
The intention here is this: it is appropriate to include the Jātaka and so forth, which are largely expository of Dhamma, and are comprised within the Khuddaka Nikāya, in the Abhidhamma Piṭaka, but not in the Suttanta Piṭaka, which consists of the Dīgha Nikāya and so forth, nor in the Vinaya Piṭaka, which is expository of conventions.
Ý nghĩa ở đây là: những kinh như Jātaka và các kinh khác thuộc Khuddakanikāya, chủ yếu là những lời giải thích về Pháp, nên thích hợp để đưa vào Abhidhammapiṭaka, chứ không phải vào Suttantapiṭaka, vốn thuộc loại Dīghanikāya và các nikāya khác, cũng không phải vào Vinayapiṭaka, vốn là lời giải thích về các quy định.
Dīghabhāṇakā ‘‘jātakādīnaṃ abhidhammapiṭake saṅgaho’’ti vadanti.
The Dīgha-bhāṇakas say that the Jātakas and so forth are included in the Abhidhamma Piṭaka.
Các Dīghabhāṇaka nói rằng ‘‘Jātaka và các kinh khác được đưa vào Abhidhammapiṭaka’’.
Cariyāpiṭakabuddhavaṃsānañcettha aggahaṇaṃ jātakagatikattā.
The non-inclusion of the Cariyāpiṭaka and Buddhavaṃsa here is due to their being in the nature of Jātaka.
Việc không đề cập Cariyāpiṭaka và Buddhavaṃsa ở đây là vì chúng thuộc loại Jātaka.
Majjhimabhāṇakā pana aṭṭhuppattivasena desitānaṃ jātakādīnaṃ yathānulomadesanābhāvato tādise suttantapiṭake saṅgaho yutto, na pana sabhāvadhammaniddesabhūte yathādhammasāsane abhidhammapiṭaketi jātakādīnaṃ suttapariyāpannataṃ vadanti.
The Majjhima-bhāṇakas, however, say that it is appropriate to include the Jātakas and so forth, which were taught based on their origins and whose teaching style is sequential according to the disposition of the trainees, in the Suttanta Piṭaka, but not in the Abhidhamma Piṭaka, which is a teaching according to the Dhamma, that is, an exposition of natural phenomena. Thus, they declare the Jātakas and so forth to be included in the Sutta Piṭaka.
Còn các Majjhimabhāṇaka thì nói rằng, vì Jātaka và các kinh khác được thuyết theo sự phát sinh của các sự kiện, và là những lời dạy phù hợp với mong muốn của chúng sinh, nên thích hợp để đưa vào Suttantapiṭaka, chứ không phải vào Abhidhammapiṭaka, vốn là lời giải thích về các pháp tự tánh, tức là giáo pháp yathādhamma; do đó, họ nói rằng Jātaka và các kinh khác thuộc Suttapiṭaka.
Tattha yuttaṃ vicāretvā gahetabbaṃ.
What is appropriate there should be considered and accepted.
Ở đó, cần xem xét và chấp nhận điều nào hợp lý.
Khuddakanikāyassa sesanikāyānaṃ viya apākaṭattā sese ṭhapetvā khuddakanikāyaṃ pākaṭaṃ katvā dassento ‘‘tattha khuddakanikāyo nāmā’’tiādimāha.
Because the Khuddaka Nikāya is not as evident as the other Nikāyas, by setting aside the others and making the Khuddaka Nikāya evident, he says, “Tattha Khuddaka Nikāyo nāmā” and so forth.
Vì Khuddakanikāya không rõ ràng như các nikāya còn lại, nên để làm rõ Khuddakanikāya sau khi đã đặt các nikāya còn lại sang một bên, ngài đã nói ‘‘Tattha Khuddakanikāyo nāma’’ (trong đó, Khuddakanikāya là) và những từ tương tự.
Tatthāti tesu nikāyesu.
Tatthā means among those Nikāyas.
Tattha (trong đó) là: trong các nikāya đó.
Tatthāti khuddakanikāye.
Tatthā means in the Khuddaka Nikāya.
Tattha (trong đó) là: trong Khuddakanikāya.
Evaṃ nimittapayojanakāladesakārakakaraṇappakārehi paṭhamamahāsaṅgītiṃ dassetvā idāni tattha vavatthāpitesu dhammavinayesu nānappakārakosallatthaṃ ekavidhādibhede dassetuṃ ‘‘tadetaṃ sabbampī’’tiādimāha.
Having thus shown the First Great Council by means of its cause, purpose, time, place, agents, and manner, he now says, “Tadetaṃ sabbampī” and so forth, in order to demonstrate the various types of skill in the Dhamma and Vinaya established therein, and to show the distinctions starting with "one kind".
Như vậy, sau khi trình bày Đại Kết Tập lần thứ nhất với các yếu tố như dấu hiệu, mục đích, thời gian, địa điểm, tác nhân và phương tiện, bây giờ để trình bày các loại kỹ năng khác nhau trong Pháp và Luật đã được thiết lập ở đó, ngài đã nói ‘‘Tadetaṃ sabbampī’’ (tất cả những điều này) và những từ tương tự.
Tattha anuttaraṃ sammāsambodhinti ettha anāvaraṇañāṇapadaṭṭhānaṃ maggañāṇaṃ maggañāṇapadaṭṭhānañca anāvaraṇañāṇaṃ ‘‘sammāsambodhī’’ti vuccati.
Here, in anuttaraṃ sammāsambodhiṃ, Path-knowledge, which is the proximate cause of unobstructed knowledge, and unobstructed knowledge, which is the proximate cause of Path-knowledge, are called sammāsambodhi (perfect enlightenment).
Trong cụm từ anuttaraṃ sammāsambodhiṃ (Giác ngộ Toàn tri Vô thượng), sammāsambodhi được gọi là đạo trí, là nền tảng của vô ngại trí, và vô ngại trí, là nền tảng của đạo trí.
Paccavekkhantena vāti udānādivasena pavattadhammaṃ sandhāyāha.
Paccavekkhantena vā refers to the Dhamma that arose by way of Udāna and so forth.
Paccavekkhantena vā (hoặc bằng cách quán xét) được nói để chỉ Pháp được phát sinh theo Udāna và các kinh khác.
Vimuttirasanti arahattaphalassādaṃ vimuttisampattikaṃ vā aggaphalanipphādanato, vimuttikiccaṃ vā kilesānaṃ accantavimuttisampādanato.
Vimuttirasaṃ refers to the taste of Arahantship (arahatta-phala) as the supreme attainment of liberation, because it produces the highest fruit; or it refers to the task of liberation, because it brings about the complete liberation from defilements.
Vimuttirasaṃ (vị giải thoát) là: hương vị của quả A-la-hán, hoặc sự thành tựu giải thoát, vì nó tạo ra quả tối thượng, hoặc công việc giải thoát, vì nó hoàn thành sự giải thoát tuyệt đối khỏi các phiền não.
Kiñcāpi avisesena sabbampi buddhavacanaṃ kilesavinayanena vinayo, yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne apāyapatanādito dhāraṇena dhammo ca hoti, idhādhippete pana dhammavinaye niddhāretuṃ ‘‘tattha vinayapiṭaka’’ntiādimāha.
Even though all the Buddha's word, in general, is Vinaya because it suppresses defilements, and is Dhamma because it protects beings who practice as instructed from falling into the lower realms, etc., yet to define the Dhamma-Vinaya intended here, he said: "Therein, the Vinaya Piṭaka," and so on.
Mặc dù tất cả lời Phật dạy, xét về mặt chung, đều là Vinaya do diệt trừ phiền não, và là Dhamma do bảo vệ chúng sanh khỏi rơi vào các cõi khổ khi thực hành theo lời giáo huấn, nhưng để xác định rõ Vinaya và Dhamma được đề cập ở đây, (Đức Phật) đã nói: “Trong đó, Vinaya Piṭaka” và vân vân.
Khandhādivasena sabhāvadhammadesanābāhullato āha ‘‘avasesaṃ buddhavacanaṃ dhammo’’ti.
He said, "the remaining Buddha's word is Dhamma," due to the abundance of discourses that teach the intrinsic nature of phenomena by way of aggregates, and so on.
Vì có nhiều bài pháp giảng về các pháp tự tánh như uẩn (khandha) và vân vân, nên (Đức Phật) đã nói: “Phần còn lại của lời Phật dạy là Dhamma”.
Atha vā yadipi dhammoyeva vinayo pariyattiādibhāvato, tathāpi vinayasaddasannidhāno abhinnādhikaraṇabhāvena payutto dhammasaddo vinayatantiviparītaṃ tantiṃ dīpeti yathā ‘‘puññañāṇasambhāro, gobalībadda’’ntiādi.
Or, even though Vinaya is indeed Dhamma due to its nature as pariyatti (learning) and so on, yet the word Dhamma, when used near the word Vinaya with a non-distinct substratum, indicates a canon contrary to the Vinaya canon, just as in phrases like "a store of merit and knowledge," "a bull and an ox," and so on.
Hoặc giả, mặc dù Vinaya chính là Dhamma do là Pariyatti (giáo pháp học hỏi) và vân vân, nhưng từ Dhamma được sử dụng ở đây, do nằm gần từ Vinaya, và có cùng đối tượng, biểu thị một bộ kinh khác với bộ Vinaya, giống như trong các trường hợp “puññañāṇasambhāro, gobalībadda” (phước và trí tuệ, bò và trâu) và vân vân.
Anekajātisaṃsāranti ayaṃ gāthā bhagavatā attano sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānaṃ arahattappattiṃ paccavekkhantena ekūnavīsatimassa paccavekkhaṇañāṇassa anantaraṃ bhāsitā.
This verse, " Through many a birth I wandered," was spoken by the Fortunate One after His nineteenth retrospective knowledge, reflecting upon His attainment of Arahantship, which is the immediate cause of His Omniscient Knowledge.
Bài kệ Anekajātisaṃsāra này đã được Đức Thế Tôn thuyết sau khi đạt được trí tuệ quán xét thứ mười chín, quán xét sự chứng đắc A-la-hán quả, nền tảng cho trí tuệ Toàn Giác của Ngài.
Tenāha ‘‘idaṃ paṭhamabuddhavacana’’nti.
Therefore, it is said, " This is the first utterance of the Buddha."
Vì thế (Đức Phật) đã nói: “Đây là lời Phật dạy đầu tiên”.
Idaṃ kira sabbabuddhehi avijahitaudānaṃ.
This is indeed an udāna never abandoned by any Buddha.
Đây chính là lời cảm hứng (udāna) mà tất cả chư Phật đều không bỏ qua.
Ayamassa saṅkhepattho (dha. pa. aṭṭha. 2.154) – ahaṃ imassa attabhāvagehassa kārakaṃ taṇhāvaḍḍhakiṃ gavesanto yena ñāṇena taṃ daṭṭhuṃ sakkā, tassa bodhiñāṇassatthāya dīpaṅkarapādamūle katābhinīhāro ettakaṃ kālaṃ anekajātisaṃsāraṃ anekajātisatasahassasaṅkhyaṃ saṃsāravaṭṭaṃ anibbisaṃ anibbisanto taṃ ñāṇaṃ avindanto alabhantoyeva sandhāvissaṃ saṃsariṃ.
This is its concise meaning: "Seeking the builder, craving, the carpenter of this body-house, for the sake of that Bodhi-knowledge by which I could see you, I, who made my aspiration at the feet of Dīpaṅkara, wandered through transmigration (saṃsāra), through countless hundreds of thousands of births, for such a long time, not finding that knowledge, not obtaining it."
Ý nghĩa tóm tắt của bài kệ này là: “Ta đã lang thang trong vòng luân hồi (saṃsāra) nhiều kiếp, vô số trăm ngàn kiếp, tìm kiếm người thợ mộc là ái dục, người đã tạo ra ngôi nhà thân thể này. Ta đã thực hiện lời nguyện dưới chân Đức Phật Dīpaṅkara để đạt được trí tuệ Bồ-đề, trí tuệ có thể thấy được người thợ mộc đó, nhưng ta vẫn chưa tìm thấy trí tuệ đó, nên ta vẫn tiếp tục luân hồi.”
Yasmā jarābyādhimaraṇamissatāya jāti nāmesā punappunaṃ upagantuṃ dukkhā, na ca sā tasmiṃ adiṭṭhe nivattati, tasmā taṃ gavesanto sandhāvissanti attho.
The meaning is that since this birth is suffering to repeatedly undergo, mixed as it is with old age, sickness, and death, and since it does not cease as long as that (craving) is not seen, therefore, seeking it, I wandered.
Vì sự tái sanh này luôn đi kèm với già, bệnh, chết, nên nó thật khổ sở khi phải tái diễn liên tục. Và sự tái sanh đó sẽ không chấm dứt nếu người thợ mộc đó chưa được thấy. Do đó, ý nghĩa là ‘Ta đã lang thang tìm kiếm người thợ mộc đó’.
Diṭṭhosīti idāni mayā sabbaññutaññāṇaṃ paṭivijjhantena diṭṭho asi.
" You are seen" means: Now, by me, who has fully comprehended Omniscient Knowledge, you are seen.
Diṭṭhosī (Ngươi đã bị thấy rồi) có nghĩa là: “Giờ đây, ta đã thấy ngươi bằng cách thâm nhập trí tuệ Toàn Giác.”
Puna gehanti puna imaṃ attabhāvasaṅkhātaṃ mama gehaṃ na kāhasi na karissasi.
" No more will you build a house" means: Again, you will not build this house of mine, which is called the body.
Puna gehaṃ (ngôi nhà nữa) có nghĩa là: “Ngươi sẽ không còn tạo ra ngôi nhà thân thể này cho ta nữa.”
Tava sabbā anavasesā kilesa phāsukā mayā bhaggā.
All your rafters, which are defilements, have been broken by me without remainder.
“ Tất cả các xà nhà phiền não của ngươi đã bị ta phá vỡ không còn sót lại.”
Imassa tayā katassa attabhāvagehassa kūṭaṃ avijjāsaṅkhātaṃ kaṇṇikamaṇḍalaṃ visaṅkhataṃ viddhaṃsitaṃ.
The ridgepole of this body-house built by you, which is ignorance, has been dismantled.
“ Đỉnh của ngôi nhà thân thể do ngươi tạo ra, tức là vòng tròn mái nhà được gọi là vô minh, đã bị phá hủy.”
Visaṅkhāraṃ nibbānaṃ ārammaṇakaraṇavasena gataṃ anupaviṭṭhaṃ idāni mama cittaṃ, ahañca taṇhānaṃ khayasaṅkhātaṃ arahattamaggaṃ arahattaphalaṃ vā ajjhagā adhigato pattosmīti attho.
"My mind has now reached the unconditioned (Nibbāna) by taking it as its object, and I have attained the path to Arahantship, which is the destruction of cravings, or the fruit of Arahantship." This is the meaning.
“Giờ đây, tâm của ta đã đi đến Niết Bàn, tức là Visaṅkhāraṃ (sự không cấu tạo), bằng cách lấy đó làm đối tượng. Và ta đã đạt được A-la-hán đạo hoặc A-la-hán quả, tức là sự diệt trừ ái dục.”
Gaṇṭhipadesu pana ‘‘visaṅkhāragatanti cittameva taṇhānaṃ khayasaṅkhātaṃ arahattamaggaṃ arahattaphalaṃ vā ajjhagā adhigato patto’’ti evampi attho vutto.
In the Gaṇṭhipadas, it is also said: "visaṅkhāragataṃ means the mind itself has attained the path to Arahantship, which is the destruction of cravings, or the fruit of Arahantship."
Tuy nhiên, trong các Gaṇṭhipada (chú giải chi tiết), cũng có ý nghĩa được nói như sau: “Visaṅkhāragataṃ (đã đi đến sự không cấu tạo) có nghĩa là tâm đã đạt được A-la-hán đạo hoặc A-la-hán quả, tức là sự diệt trừ ái dục.”
Ayaṃ manasā pavattitadhammānaṃ ādi.
This is the beginning of the Dhamma discoursed mentally.
Đây là khởi đầu của các pháp được phát khởi trong tâm.
‘‘Yadā have pātubhavanti dhammāti ayaṃ pana vācāya pavattitadhammānaṃ ādī’’ti vadanti.
They say that "When the Dhammas become manifest" is the beginning of the Dhamma discoursed verbally.
Người ta nói rằng: “Yadā have pātubhavanti dhammā (Khi các pháp hiện rõ)” là khởi đầu của các pháp được phát khởi bằng lời nói.
Antojappanavasena kira bhagavā ‘‘anekajātisaṃsāra’’ntiādimāha.
It is said that the Fortunate One uttered "Through many a birth I wandered" and so on, by way of internal monologue.
Đức Thế Tôn đã nói “Anekajātisaṃsāra” và vân vân, có lẽ là do Ngài đã tự niệm thầm trong tâm.
Kecīti khandhakabhāṇakā.
" Some" means the Khandhaka reciters.
Kecī (Một số người) là các vị Khaggakabhāṇaka (người tụng Khaggaka).
Paṭhamaṃ vutto pana dhammapadabhāṇakānaṃ adhippāyoti veditabbo.
It should be understood that the opinion stated first belongs to the Dhammapada reciters.
Còn ý kiến đã được nói trước đó thì nên hiểu là ý của các vị Dhammapadabhāṇaka (người tụng Dhammapada).
Ettha ca khandhakabhāṇakā vadanti ‘‘dhammapadabhāṇakānaṃ gāthā manasā desitattā tadā mahato janassa upakārāya na hoti, amhākaṃ pana gāthā vacībhedaṃ katvā desitattā tadā suṇantānaṃ devabrahmānaṃ upakārāya ahosi, tasmā idameva paṭhamabuddhavacana’’nti.
Here, the Khandhaka reciters say: "The verse of the Dhammapada reciters, having been taught mentally, was not beneficial to many people at that time. Our verse, however, having been uttered verbally, was beneficial to the devas and brahmas who heard it at that time. Therefore, this (our verse) is indeed the first utterance of the Buddha."
Ở đây, các vị Khaggakabhāṇaka nói rằng: “Bài kệ của các vị Dhammapadabhāṇaka, vì được thuyết trong tâm, nên lúc đó không mang lại lợi ích lớn cho chúng sanh. Còn bài kệ của chúng tôi, vì được thuyết bằng lời nói rõ ràng, nên lúc đó đã mang lại lợi ích cho chư thiên và Phạm thiên đang lắng nghe. Do đó, đây chính là lời Phật dạy đầu tiên.”
Dhammapadabhāṇakā pana ‘‘desanāya janassa upakārānupakārabhāvo lakkhaṇaṃ na hoti, bhagavatā manasā desitattāyeva idaṃ paṭhamabuddhavacana’’nti vadanti, tasmā ubhayampi aññamaññaṃ viruddhaṃ na hotīti veditabbaṃ.
The Dhammapada reciters, however, say: "The aspect of being beneficial or not beneficial to people is not a characteristic (for determining the first utterance). It is precisely because it was taught mentally by the Fortunate One that this is the first utterance of the Buddha." Therefore, it should be understood that both opinions are not contradictory to each other.
Tuy nhiên, các vị Dhammapadabhāṇaka lại nói rằng: “Việc bài pháp có lợi ích hay không có lợi ích cho chúng sanh không phải là tiêu chí (để xác định lời Phật dạy đầu tiên). Chính vì Đức Thế Tôn đã thuyết bài kệ đó trong tâm mà nó là lời Phật dạy đầu tiên.” Vì vậy, nên hiểu rằng cả hai ý kiến đều không mâu thuẫn lẫn nhau.
Nanu ca yadi ‘‘anekajātisaṃsāra’’nti manasā desitaṃ, atha kasmā dhammapadaaṭṭhakathāyaṃ (dha. pa. aṭṭha. 2.153-154) ‘‘anekajātisaṃsāranti imaṃ dhammadesanaṃ satthā bodhirukkhamūle nisinno udānavasena udānetvā aparabhāge ānandattherena puṭṭho kathesī’’ti vuttanti?
But if "Through many a birth I wandered" was taught mentally, then why is it said in the Dhammapada Commentary: "The Teacher, sitting at the foot of the Bodhi tree, uttered this Dhamma discourse, 'Through many a birth I wandered,' as an udāna, and later, when questioned by Venerable Ānanda, He related it"?
Nhưng nếu “Anekajātisaṃsāra” được thuyết trong tâm, thì tại sao trong Dhammapada Aṭṭhakathā lại nói rằng: “Đức Đạo Sư, khi ngồi dưới cội Bồ-đề, đã thuyết bài pháp này, ‘Anekajātisaṃsāra’, dưới dạng lời cảm hứng (udāna), và sau đó, khi được Trưởng lão Ānanda hỏi, Ngài đã giảng giải”?
Tatthāpi manasā udānetvāti evamattho gahetabbo.
Even there, the meaning should be taken as "having uttered mentally."
Ở đó, cũng nên hiểu ý nghĩa là “đã thuyết lời cảm hứng trong tâm”.
Atha vā manasāva desitanti evaṃ gahaṇe kiṃ kāraṇanti ce?
Or if it is asked, "What is the reason for taking it as having been taught mentally?"
Hoặc giả, nếu hỏi “Vì lý do gì mà phải hiểu rằng nó được thuyết trong tâm?”
Yadi vacībhedaṃ katvā desitaṃ siyā, udānapāḷiyaṃ āruḷhaṃ bhaveyya, tasmā udānapāḷiyaṃ anāruḷhabhāvoyeva vacībhedaṃ akatvā manasā desitabhāve kāraṇanti vadanti.
They say that if it had been taught verbally, it would have been included in the Udāna Pāli. Therefore, its non-inclusion in the Udāna Pāli is the reason for its being taught mentally without verbal utterance.
Thì họ nói rằng: “Nếu nó được thuyết bằng lời nói rõ ràng, thì nó đã được ghi vào Udāna Pāḷi. Do đó, việc nó không được ghi vào Udāna Pāḷi chính là lý do cho việc nó được thuyết trong tâm mà không bằng lời nói rõ ràng.”
Yadā have pātubhavanti dhammāti ettha itisaddo ādiattho.
In "When the Dhammas become manifest," the word " iti" has the meaning of 'and so on'.
Trong câu Yadā have pātubhavanti dhammā (Khi các pháp hiện rõ), từ iti có nghĩa là “và vân vân”.
Tena ‘‘ātāpino jhāyato brāhmaṇassa, athassa kaṅkhā vapayanti sabbā.
By that, it includes the three verses beginning with, "When the brahmin is ardent and meditating, then all his doubts vanish.
Do đó, nó bao gồm ba bài kệ tiếp theo, bắt đầu bằng “ātāpino jhāyato brāhmaṇassa, athassa kaṅkhā vapayanti sabbā.
Yato pajānāti sahetudhamma’’nti ādigāthāttayaṃ saṅgaṇhāti.
When he understands the Dhammas with their cause."
Yato pajānāti sahetudhammaṃ” (Khi vị Bà-la-môn nhiệt tâm thiền định, mọi nghi ngờ của vị ấy tiêu tan. Vì vị ấy hiểu rõ các pháp có nguyên nhân).
Udānagāthanti pana jātiyā ekavacanaṃ, tatthāpi paṭhamagāthaṃyeva vā gahetvā vuttanti veditabbaṃ.
The term " udāna verse" is a singular noun by gender, and it should be understood that it refers to the first verse among them.
Còn Udānagātha (bài kệ cảm hứng) nên hiểu là số ít theo giống, hoặc là chỉ đề cập đến bài kệ đầu tiên trong số đó.
Ettha pana yaṃ vattabbaṃ, taṃ khandhake āvi bhavissati.
What needs to be said here will become clear in the Khandhaka.
Tuy nhiên, những gì cần nói ở đây sẽ được trình bày rõ trong Khandhaka.
Pāṭipadadivaseti idaṃ ‘‘sabbaññubhāvappattassā’’ti na etena sambandhitabbaṃ, ‘‘paccavekkhantassa uppannā’’ti etena pana sambandhitabbaṃ.
The phrase " on the day of the first lunar quarter" should not be connected with "who attained omniscience," but rather with "whose (knowledge) arose while contemplating."
Pāṭipadadivase (vào ngày mùng một) không nên liên kết với “sabbaññubhāvappattassā” (người đã đạt được toàn tri), mà nên liên kết với “paccavekkhantassa uppannā” (đã khởi lên khi quán xét).
Visākhapuṇṇamāyameva hi bhagavā paccūsasamaye sabbaññutaṃ pattoti.
Indeed, the Fortunate One attained omniscience in the early morning of the Vesak full moon day.
Vì Đức Thế Tôn đã đạt được Toàn Giác vào rạng đông ngày trăng tròn Visākha.
Somanassamayañāṇenāti somanassasampayuttañāṇena.
" With knowledge accompanied by joy" means: with knowledge associated with gladness.
Somanassamayañāṇenā (bằng trí tuệ hỷ lạc) có nghĩa là bằng trí tuệ đi kèm với hỷ lạc (somanassa).
Āmantayāmīti nivedayāmi, bodhemīti attho.
" I exhort" means: I make known, I inform.
Āmantayāmi (ta khuyên bảo) có nghĩa là ta thông báo, ta làm cho giác ngộ.
Vayadhammāti aniccalakkhaṇamukhena dukkhānattalakkhaṇampi saṅkhārānaṃ vibhāveti ‘‘yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ tadanattā’’ti (saṃ. ni. 3.15) vacanato.
" Subject to dissolution" through the characteristic of impermanence, also reveals the characteristics of suffering and non-self of conditioned phenomena, according to the statement: "What is impermanent is suffering; what is suffering is non-self."
Vayadhammā (có tính chất hoại diệt) biểu thị tính chất khổ và vô ngã của các hành (saṅkhāra) thông qua đặc tính vô thường, theo câu nói: “Cái gì vô thường thì khổ, cái gì khổ thì vô ngã” (Saṃ. Ni. 3.15).
Lakkhaṇattayavibhāvananayeneva tadārammaṇaṃ vipassanaṃ dassento sabbatitthiyānaṃ avisayabhūtaṃ buddhāveṇikaṃ catusaccakammaṭṭhānādhiṭṭhānaṃ aviparītaṃ nibbānagāminiṃ paṭipadaṃ pakāsetīti daṭṭhabbaṃ.
It should be seen that by the method of revealing the three characteristics, He thereby shows Vipassanā having them as its object, and proclaims the undistorted path leading to Nibbāna, which is beyond the scope of all other teachers and is unique to the Buddhas, based on the four Noble Truths as its foundation.
Nên hiểu rằng bằng cách trình bày ba đặc tính này, Đức Phật đã chỉ ra pháp quán (vipassanā) có đối tượng là chúng, và tuyên bố con đường dẫn đến Niết Bàn không sai lệch, đó là sự an trú vào Tứ Diệu Đế, điều không thể đạt được đối với tất cả các ngoại đạo, và chỉ riêng chư Phật mới có.
Idāni tattha sammāpaṭipattiyaṃ niyojeti ‘‘appamādena sampādethā’’ti.
Now, He exhorts to right practice there with " Achieve (your goal) with diligence."
Giờ đây, Ngài khuyến khích thực hành chánh đạo ở đó bằng câu “appamādena sampādethā” (Hãy hoàn thành với sự không phóng dật).
Atha vā ‘‘vayadhammā saṅkhārā’’ti etena saṅkhepena saṃvejetvā ‘‘appamādena sampādethā’’ti saṅkhepeneva niravasesaṃ sammāpaṭipattiṃ dasseti.
Or, having stirred emotion concisely with "Conditioned phenomena are subject to dissolution," He then concisely shows the entire right practice with "Achieve (your goal) with diligence."
Hoặc giả, bằng cách tóm tắt sự xúc động với câu “vayadhammā saṅkhārā” (các hành có tính chất hoại diệt), Ngài đã trình bày toàn bộ chánh đạo một cách tóm tắt bằng câu “appamādena sampādethā” (Hãy hoàn thành với sự không phóng dật).
Appamādapadañhi sikkhattayasaṅgahitaṃ kevalaparipuṇṇaṃ sāsanaṃ pariyādiyitvā tiṭṭhatīti.
For the word appamāda (diligence) encompasses the entire and complete teaching, comprising the three trainings.
Vì từ appamāda (không phóng dật) bao hàm toàn bộ giáo pháp hoàn hảo, được thâu tóm trong ba học pháp (sikkhā).
Antareti antarāḷe, vemajjheti attho.
" Antare" means: in the middle, in between.
Antare (ở giữa) có nghĩa là ở khoảng giữa, ở trung tâm.
Suttantapiṭakanti ettha yathā kammameva kammantaṃ, evaṃ suttameva suttantanti veditabbaṃ.
In " Suttantapiṭaka," it should be understood that just as kamma (action) itself is kammanta (work), so too sutta (discourse) itself is suttanta (discourse).
Trong từ Suttantapiṭaka, nên hiểu rằng Suttanta cũng giống như Sutta, giống như kamma (hành động) chính là kammanta (việc làm).
Asaṅgītanti saṅgītikkhandhakakathāvatthuppakaraṇādi.
" Asaṅgītaṃ" refers to the Saṅgītikkhandhaka, Kathāvatthu commentary, and so on.
Asaṅgīta (không được kết tập) là những phần như Saṅgītikakhandhaka, Kathāvatthuppakaraṇa và vân vân.
Keci pana ‘‘subhasuttampi paṭhamasaṅgītiyaṃ asaṅgīta’’nti vadanti, taṃ na yujjati.
Some say that even the Subha Sutta was not recited at the First Council; this is not appropriate.
Một số người nói rằng Subhasutta cũng không được kết tập trong kỳ kết tập đầu tiên, điều đó không hợp lý.
‘‘Paṭhamasaṅgītito puretarameva hi āyasmatā ānandattherena jetavane viharantena subhassa māṇavassa desita’’nti ācariyadhammapālattherena vuttaṃ.
For Venerable Ācariya Dhammapāla Thera said that it was taught by Venerable Ānanda Thera to the brahmin Subha while residing in Jetavana, even before the First Council.
Vì Trưởng lão Ācariya Dhammapāla đã nói rằng: “Subhasutta đã được Trưởng lão Ānanda thuyết giảng cho Subha Māṇava khi ngài đang trú tại Jetavana, trước cả kỳ kết tập đầu tiên.”
Subhasuttaṃ pana ‘‘evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ āyasmā ānando sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme aciraparinibbute bhagavatī’’tiādinā (dī. ni. 1.444) āgataṃ.
The Subhasutta, however, appears with the opening phrase “Thus have I heard: at one time the Venerable Ānanda was dwelling at Sāvatthī, in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s monastery, not long after the Blessed One had passed away into Nibbāna.”
Kinh Subha được ghi lại với câu mở đầu “Như vầy tôi nghe – một thời Tôn giả Ānanda trú tại Sāvatthī, trong Jetavana, vườn của Anāthapiṇḍika, không lâu sau khi Thế Tôn nhập Niết Bàn”.
Tattha ‘‘evaṃ me suta’’ntiādivacanaṃ paṭhamasaṅgītiyaṃ āyasmatā ānandatthereneva vattuṃ yuttarūpaṃ na hoti.
In that*, the phrase “Thus have I heard” and so on was not suitable for Venerable Elder Ānanda himself to utter at the First Council.
Trong đó, lời mở đầu “Như vầy tôi nghe” không phù hợp để Tôn giả Ānanda nói trong kỳ Kết tập thứ nhất.
Na hi ānandatthero sayameva subhasuttaṃ desetvā ‘‘evaṃ me suta’’ntiādīni vadati.
For Elder Ānanda himself did not teach the Subhasutta and then utter the words “Thus have I heard” and so on.
Thật vậy, Tôn giả Ānanda không tự mình thuyết kinh Subha rồi nói những lời mở đầu “Như vầy tôi nghe”.
Evaṃ pana vattabbaṃ siyā ‘‘ekamidāhaṃ, bhante, samayaṃ sāvatthiyaṃ viharāmi jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme’’ti, tasmā dutiyatatiyasaṅgītikārakehi ‘‘evaṃ me suta’’ntiādinā subhasuttaṃ saṅgītimāropitaṃ viya dissati.
Rather, it should be said, “On one occasion, bhante, I was dwelling at Sāvatthī, in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s monastery.” Therefore, it seems as if the Subhasutta was recited at the Council by the compilers of the Second and Third Councils with the phrase “Thus have I heard” and so on.
Chỉ nên nói rằng: “Bạch Thế Tôn, một thời con trú tại Sāvatthī, trong Jetavana, vườn của Anāthapiṇḍika”. Do đó, có vẻ như các vị Kết tập kinh điển trong kỳ Kết tập thứ hai và thứ ba đã kết tập kinh Subha với lời mở đầu “Như vầy tôi nghe”.
Atha ācariyadhammapālattherassa evamadhippāyo siyā ‘‘ānandatthereneva vuttampi subhasuttaṃ paṭhamasaṅgītiṃ āropetvā tantiṃ ṭhapetukāmehi mahākassapattherādīhi aññesu suttesu āgatanayeneva ‘evaṃ me suta’ntiādinā tanti ṭhapitā’’ti, evaṃ sati yujjeyya.
Or if this were the intention of Ācariya Dhammapāla Thera: “Even the Subhasutta, which was spoken by Elder Ānanda himself, was included in the Pāḷi canon by Elder Mahākassapa and others, who wished to establish the Pāḷi canon by reciting it at the First Council, using the phrase ‘Thus have I heard’ and so on, in the same manner as it appears in other suttas.” If this were the case, it would be appropriate.
Hoặc nếu ý của Trưởng lão Sư Dhamma-pāla là: “Dù kinh Subha do chính Trưởng lão Ānanda thuyết, nhưng các Trưởng lão Mahākassapa và những vị khác, những người muốn đưa kinh ấy vào Tạng trong kỳ Kết tập thứ nhất, đã ghi lại lời mở đầu ‘Như vầy tôi nghe’ theo cách đã được ghi trong các kinh khác”, thì điều đó có thể chấp nhận được.
Atha vā āyasmā ānandatthero subhasuttaṃ sayaṃ desentopi sāmaññaphalādīsu bhagavatā desitanayeneva desesīti bhagavato sammukhā laddhanaye ṭhatvā desitattā bhagavatā desitaṃ dhammaṃ attani adahanto ‘‘evaṃ me suta’’ntiādimāhāti evamadhippāyo veditabbo.
Or it should be understood that even though Venerable Elder Ānanda himself taught the Subhasutta, he taught it in the same manner as the Blessed One taught in the Sāmaññaphala Sutta and so on. Therefore, having established it according to the method received directly from the Blessed One, not attributing the Dhamma taught by the Blessed One to himself, he spoke the words “Thus have I heard” and so on.
Hoặc, Tôn giả Ānanda, dù tự mình thuyết kinh Subha, đã thuyết theo cách mà Thế Tôn đã thuyết trong kinh Sāmaññaphala và các kinh khác; do đó, vì đã thuyết dựa trên những gì đã tiếp nhận trực tiếp từ Thế Tôn, không cho rằng Pháp được Thế Tôn thuyết là của mình, nên đã nói lời mở đầu “Như vầy tôi nghe”; ý nghĩa này cần được hiểu như vậy.
Ubhayāni pātimokkhānīti bhikkhubhikkhunīpātimokkhavasena.
Both Pātimokkhas refers to the Bhikkhu Pātimokkha and the Bhikkhunī Pātimokkha.
Cả hai Pāṭimokkha là Pāṭimokkha của Tỳ-khưu và Pāṭimokkha của Tỳ-khưu-ni.
Dve vibhaṅgānīti bhikkhubhikkhunīvibhaṅgavaseneva dve vibhaṅgāni.
Two Vibhaṅgas means two Vibhaṅgas in terms of the Bhikkhu Vibhaṅga and the Bhikkhunī Vibhaṅga.
Hai Vibhaṅga là hai Vibhaṅga theo cách của Vibhaṅga Tỳ-khưu và Vibhaṅga Tỳ-khưu-ni.
Dvāvīsati khandhakānīti mahāvaggacūḷavaggesu āgatāni dvāvīsati khandhakāni.
Twenty-two Khandhakas refers to the twenty-two Khandhakas that appear in the Mahāvagga and Cūḷavagga.
Hai mươi hai Khandhaka là hai mươi hai Khandhaka được ghi trong Mahāvagga và Cūḷavagga.
Soḷasaparivārāti soḷasahi parivārehi upalakkhitattā soḷasaparivārāti vuttaṃ.
The sixteen Parivāras is stated as such because it is characterized by sixteen parivāras.
Mười sáu Parivāra được gọi là mười sáu Parivāra vì được đánh dấu bằng mười sáu Parivāra.
Tathā hi parivārapāḷiyaṃ ‘‘yaṃ tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena paṭhamaṃ pārājikaṃ kattha paññatta’’ntiādinā (pari. 1) paññattivāro, tato paraṃ ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevanto kati āpattiyo āpajjatī’’tiādinā (pari. 157) katāpattivāro, ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa āpattiyo catunnaṃ vipattīnaṃ kati vipattiyo bhajantī’’tiādippabhedo (pari. 182) vipattivāro, ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa āpattiyo sattannaṃ āpattikkhandhānaṃ katihi āpattikkhandhehi saṅgahitā’’tiādippabhedo (pari. 183) saṅgahavāro, ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa āpattiyo channaṃ āpattisamuṭṭhānānaṃ katihi samuṭṭhānehi samuṭṭhantī’’tiādinā (pari. 184) samuṭṭhānavāro, ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa āpattiyo catunnaṃ adhikaraṇānaṃ katamaṃ adhikaraṇa’’ntiādinā (pari. 185) adhikaraṇavāro, ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa āpattiyo sattannaṃ samathānaṃ katihi samathehi sammantī’’tiādippabhedo (pari. 186) samathavāro, tadanantaraṃ samuccayavāro cāti aṭṭha vārā vuttā.
Indeed, in the Pāḷi of the Parivāra, eight sections are mentioned: the paññattivāra (section on promulgation), beginning with “Where was the first pārājika promulgated by that Blessed One, the Knower, the Seer, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One?”; then the katāpattivāra (section on offenses committed), beginning with “How many offenses does one commit when engaging in sexual intercourse?”; the vipattivāra (section on types of transgressions), distinguished by phrases such as “Into how many types of transgressions do the offenses of one engaging in sexual intercourse fall?”; the saṅgahavāra (section on compilation), distinguished by phrases such as “By how many groups of offenses are the offenses of one engaging in sexual intercourse compiled among the seven groups of offenses?”; the samuṭṭhānavāra (section on origination), beginning with “By how many origins do the offenses of one engaging in sexual intercourse originate among the six origins of offenses?”; the adhikaraṇavāra (section on legal questions), beginning with “What kind of legal question is it for one engaging in sexual intercourse?”; the samathavāra (section on settlement), distinguished by phrases such as “By how many methods of settlement are the offenses of one engaging in sexual intercourse settled among the seven methods of settlement?”; and thereafter, the samuccayavāra (section on accumulation).
Thật vậy, trong Pāḷi của Parivāra, có tám phần được nói đến: phần Paññatti (giới luật) với câu mở đầu “Giới Pārājika đầu tiên do Đức Thế Tôn, bậc Toàn Giác, bậc Chánh Đẳng Giác, đã chế định ở đâu?”; sau đó là phần Katāpatti (tội đã phạm) với câu mở đầu “Người thực hành tà hạnh dâm dục phạm bao nhiêu tội?”; phần Vipatti (sự sai phạm) với câu mở đầu “Các tội của người thực hành tà hạnh dâm dục thuộc bao nhiêu trong bốn loại sai phạm?”; phần Saṅgaha (sự thâu nhiếp) với câu mở đầu “Các tội của người thực hành tà hạnh dâm dục được thâu nhiếp vào bao nhiêu trong bảy nhóm tội?”; phần Samuṭṭhāna (nguồn gốc) với câu mở đầu “Các tội của người thực hành tà hạnh dâm dục phát sinh từ bao nhiêu trong sáu nguồn gốc tội?”; phần Adhikaraṇa (sự tranh chấp) với câu mở đầu “Các tội của người thực hành tà hạnh dâm dục thuộc loại tranh chấp nào trong bốn loại tranh chấp?”; phần Samatha (sự dàn xếp) với câu mở đầu “Các tội của người thực hành tà hạnh dâm dục được dàn xếp bằng bao nhiêu trong bảy phương pháp dàn xếp?”; và sau đó là phần Samuccaya (sự tổng hợp).
Tato paraṃ ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevanapaccayā pārājikaṃ kattha paññatta’’ntiādinā (pari. 188) nayena puna paccayavasena eko paññattivāro, tassa vasena purimasadisā eva katāpattivārādayo satta vārāti evaṃ aparepi aṭṭha vārā vuttā.
Following that, in the same manner, another eight sections are mentioned: one paññattivāra based on conditionality, beginning with “Where was the pārājika concerning engaging in sexual intercourse promulgated?” and the seven sections such as the katāpattivāra similar to the former.
Sau đó, theo cách tương tự, có thêm tám phần khác được nói đến: một phần Paññatti nữa theo cách nhân duyên với câu mở đầu “Giới Pārājika do nhân duyên thực hành tà hạnh dâm dục được chế định ở đâu?”; và theo đó, có bảy phần tương tự như các phần Katāpatti và các phần khác trước đó.
Iti imāni aṭṭha, purimānipi aṭṭhāti mahāvibhaṅge soḷasa vārā dassitā.
Thus, these eight and the former eight make sixteen sections demonstrated in the Mahāvibhaṅga.
Như vậy, tám phần này và tám phần trước đó, tổng cộng mười sáu phần được trình bày trong Mahāvibhaṅga.
Tato paraṃ teneva nayena bhikkhunivibhaṅgepi soḷasa vārā āgatāti imehi soḷasahi vārehi upalakkhitattā soḷasaparivārāti vuccati.
Following that, in the same manner, sixteen sections also appear in the Bhikkhunīvibhaṅga. Thus, it is called the sixteen Parivāras because it is characterized by these sixteen sections.
Sau đó, theo cách tương tự, mười sáu phần cũng được ghi trong Bhikkhunīvibhaṅga; do đó, vì được đánh dấu bằng mười sáu phần này, nên được gọi là mười sáu Parivāra.
Potthakesu pana katthaci ‘‘parivāro’’ti ettakameva dissati, bahūsu pana potthakesu dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ abhidhammaṭṭhakathāyañca ‘‘soḷasaparivārā’’ti evameva vuttattā ayampi pāṭho na sakkā paṭibāhitunti tassevattho vutto.
In some books, only “Parivāra” is found; however, since in many books, in the Dīgha Nikāya Aṭṭhakathā and the Abhidhamma Aṭṭhakathā, it is stated as “sixteen Parivāras,” this reading cannot be rejected, and so its meaning is given.
Tuy nhiên, trong một số bản kinh, chỉ thấy “Parivāra”, nhưng trong nhiều bản kinh và trong chú giải Dīgha Nikāya và chú giải Abhidhamma, đều ghi “Soḷasaparivārā”, nên không thể bác bỏ bản văn này; vì vậy, ý nghĩa của nó đã được giải thích.
Vividhavisesanayattāti imissā gāthāya atthaṃ vibhāvento āha ‘‘vividhā hī’’tiādi.
Elaborating on the meaning of the verse beginning with vividhavisesanayattā (because of the various special methods), it is said: “For various…” and so on.
Để làm rõ ý nghĩa của kệ ngôn vividhavisesanayattā (vì có nhiều phương pháp đặc biệt khác nhau), Ngài nói “vividhā hi” (thật vậy, có nhiều loại) và tiếp theo.
Daḷhīkammasithilakaraṇappayojanāti yathākkamaṃ lokavajjesu sikkhāpadesu daḷhīkammappayojanā, paṇṇattivajjesu sithilakaraṇappayojanāti veditabbaṃ.
Daḷhīkammasithilakaraṇappayojanā (for the purpose of strengthening and loosening) should be understood as: having the purpose of strengthening the training rules concerning worldly faults (lokavajja), and having the purpose of loosening those concerning disciplinary faults (paññattivajja), respectively.
Daḷhīkammasithilakaraṇappayojanā (có mục đích làm vững chắc và làm lỏng lẻo) cần được hiểu là có mục đích làm vững chắc các giới học thuộc loại lỗi thế tục (lokavajja) và có mục đích làm lỏng lẻo các giới học thuộc loại lỗi do chế định (paññattivajja) theo thứ tự.
Ajjhācāranisedhanatoti saññamavelaṃ atibhavitvā pavatto ācāro ajjhācāro, vītikkamo, tassa nisedhanatoti attho.
Ajjhācāranisedhanato means "because of the prohibition of transgression." A conduct that transgresses the boundary of restraint is ajjhācāra, a transgression; hence, it is for the prohibition of that transgression.
Ajjhācāranisedhanato (vì ngăn cấm sự vượt quá giới hạn) có nghĩa là hành vi vượt quá giới hạn của sự tự chế là ajjhācāra, tức là sự vi phạm; và vì ngăn cấm sự vi phạm đó.
Tenāti vividhanayattādihetunā.
By that means by that reason, such as having various methods and so on.
Tenā (bởi điều đó) là bởi lý do có nhiều phương pháp khác nhau, v.v.
Etanti ‘‘vividhavisesanayattā’’tiādigāthāvacanaṃ.
That refers to the verse statement beginning with “vividhavisesanayattā.”
Etaṃ (điều này) là lời kệ ngôn “vividhavisesanayattā” và tiếp theo.
Etassāti vinayassa.
Of that refers to the Vinaya.
Etassā (của điều này) là của Vinaya.
Itaraṃ panāti suttaṃ.
The other, however, is the Sutta.
Itaraṃ panā (còn điều khác) là Sutta.
Idāni atthānaṃ sūcanatotiādigāthāya atthaṃ pakāsento āha ‘‘tañhī’’tiādi.
Now, elucidating the meaning of the verse beginning with atthānaṃ sūcanato (because of indicating benefits), it is said: “For that…” and so on.
Bây giờ, để làm sáng tỏ ý nghĩa của kệ ngôn atthānaṃ sūcanato (vì chỉ rõ các lợi ích) và tiếp theo, Ngài nói “taṃ hi” (điều đó thật vậy) và tiếp theo.
Attatthaparatthādibhedeti yo taṃ suttaṃ sajjhāyati suṇāti vāceti cinteti deseti ca, suttena saṅgahito sīlādiattho tassapi hoti, tena parassa sādhetabbato parassapi hotīti tadubhayaṃ taṃ suttaṃ sūceti dīpeti.
In terms of the benefits for oneself, for others, and so on: The person who recites, listens to, teaches, reflects on, or preaches that sutta; the benefit of morality (sīla) and so on, which is comprised in the sutta, belongs to that person. And because it can be achieved for another by that person, it also belongs to another. Thus, that sutta indicates or illuminates both of these.
Attatthaparatthādibhede (trong các loại lợi ích cho bản thân và cho người khác, v.v.) có nghĩa là: người nào tụng đọc, lắng nghe, giảng dạy, suy tư hoặc thuyết giảng kinh đó, thì lợi ích về giới và các lợi ích khác được thâu nhiếp bởi kinh đó cũng thuộc về người ấy; và vì lợi ích đó có thể được thực hiện cho người khác, nên nó cũng thuộc về người khác. Như vậy, kinh đó chỉ rõ và làm sáng tỏ cả hai điều đó (lợi ích cho bản thân và lợi ích cho người khác).
Tathā diṭṭhadhammikasamparāyikatthe lokiyalokuttaratthe cāti evamādibhede atthe ādisaddena saṅgaṇhāti.
Similarly, the word “ādi” (and so on) includes benefits in this life and the next, and worldly and supramundane benefits, and so forth, benefits of this kind.
Tương tự, từ “v.v.” (ādisaddena) bao gồm các lợi ích trong hiện tại và tương lai, các lợi ích thế gian và siêu thế, v.v.
Atthasaddo cāyaṃ hitapariyāyavacano, na bhāsitatthavacano.
And this word attha is a synonym for benefit, not for the meaning spoken.
Và từ attha (lợi ích) này là một từ đồng nghĩa với từ “hạnh phúc” (hita), không phải là một từ chỉ ý nghĩa của lời nói (bhāsitattha).
Yadi siyā, suttaṃ attanopi bhāsitatthaṃ sūceti parassapīti ayamattho vutto siyā, suttena ca yo attho pakāsito, so tasseva hoti, na tena parattho sūcito hotīti.
If it were so, it would mean that the sutta indicates the meaning spoken both for oneself and for others. But the meaning revealed by the sutta belongs only to that sutta; by it, the benefit of another is not indicated.
Nếu vậy, thì có nghĩa là kinh chỉ rõ ý nghĩa của lời nói của chính mình và của người khác; nhưng ý nghĩa được kinh làm sáng tỏ là của chính kinh đó, không phải là ý nghĩa của người khác được kinh đó chỉ rõ.
Tena sūcetabbassa paratthassa nivattetabbassa abhāvā attaggahaṇañca na kattabbaṃ.
Therefore, since there is no benefit of another to be indicated or to be suppressed, the term "self" should not be adopted.
Do đó, vì không có lợi ích cho người khác cần được chỉ rõ hoặc cần được loại bỏ, nên không cần dùng từ “bản thân” (atta).
Attatthaparatthavinimuttassa bhāsitatthassa abhāvā ādiggahaṇañca na kattabbaṃ, tasmā yathāvuttassa hitapariyāyassa atthassa sutte asambhavato suttādhārassa puggalassa vasena attatthaparatthā vuttā.
Since there is no spoken meaning that is distinct from the benefit for oneself and for others, the term "and so on" should not be adopted. Therefore, because the benefit, a synonym for well-being as stated, is not found in the sutta itself, the benefits for oneself and for others are spoken in reference to the person who is the recipient of the sutta.
Và vì không có ý nghĩa của lời nói nào tách rời khỏi lợi ích cho bản thân và lợi ích cho người khác, nên cũng không cần dùng từ “v.v.” (ādi). Do đó, vì lợi ích đã nói đến, tức là lợi ích đồng nghĩa với hạnh phúc, không thể tồn tại trong kinh, nên lợi ích cho bản thân và lợi ích cho người khác được nói đến dựa trên người làm nền tảng cho kinh.
Atha vā suttaṃ anapekkhitvā ye attatthādayo atthappabhedā ‘‘na haññadatthatthi pasaṃsalābhā’’ti etassa padassa niddese (mahāni. 63) vuttā attattho, parattho, ubhayattho, diṭṭhadhammiko attho, samparāyiko attho, uttāno attho, gambhīro attho, guḷho attho, paṭicchanno attho, neyyo attho, nīto attho, anavajjo attho, nikkileso attho, vodāno attho, paramatthoti, te atthe suttaṃ sūcetīti attho gahetabbo.
Or else, without regard to the Sutta, the divisions of meaning such as self-interest and others, which are stated in the explanation of the verse "There is no harm, praise, or gain" (Na haññadatthatthi pasaṃsalābhā) as self-interest (attattho), others' interest (parattho), the interest of both (ubhayattho), present life's interest (diṭṭhadhammiko attho), future life's interest (samparāyiko attho), manifest meaning (uttāno attho), profound meaning (gambhīro attho), concealed meaning (guḷho attho), hidden meaning (paṭicchanno attho), inferable meaning (neyyo attho), directly stated meaning (nīto attho), faultless meaning (anavajjo attho), undefiled meaning (nikkileso attho), purified meaning (vodāno attho), and ultimate meaning (paramattho), it should be understood that the Sutta makes these meanings known.
Hoặc giả, không cần xét đến kinh điển, nên hiểu rằng Sutta chỉ ra các phân loại ý nghĩa (atthappabheda) như tự lợi (attattha), tha lợi (parattha), lợi cả hai (ubhayattha), lợi hiện tại (diṭṭhadhammiko attho), lợi vị lai (samparāyiko attho), nghĩa hiển lộ (uttāno attho), nghĩa sâu xa (gambhīro attho), nghĩa kín đáo (guḷho attho), nghĩa che giấu (paṭicchanno attho), nghĩa cần được dẫn giải (neyyo attho), nghĩa đã được dẫn giải (nīto attho), nghĩa không lỗi (anavajjo attho), nghĩa không phiền não (nikkileso attho), nghĩa thanh tịnh (vodāno attho), và nghĩa tối thượng (paramattho), được đề cập trong phần giải thích (niddesa) của câu ‘na haññadatthatthi pasaṃsalābhā’.
Tathā hi kiñcāpi suttanirapekkhaṃ attatthādayo vuttā suttatthabhāvena aniddiṭṭhattā, tesu pana ekopi atthappabhedo suttena dīpetabbataṃ nātikkamati, tasmā te atthe suttaṃ sūcetīti vuccati.
Indeed, although self-interest and others are stated without reference to the Sutta, as they are not specifically indicated as meanings of the Sutta, yet not a single one of these divisions of meaning goes beyond what should be made known by the Sutta. Therefore, it is said that the Sutta makes these meanings known.
Thật vậy, mặc dù các loại tự lợi v.v. được nói đến mà không cần đến Sutta, vì chúng không được chỉ rõ là nghĩa của Sutta, nhưng không một loại ý nghĩa nào trong số đó vượt ra ngoài sự cần được Sutta làm rõ; do đó, nói rằng Sutta chỉ ra những ý nghĩa đó.
Imasmiñca atthavikappe attha-saddoyaṃ bhāsitatthapariyāyopi hoti.
And in this interpretation of meaning, the word attha also means "spoken meaning".
Và trong cách giải thích ý nghĩa này, từ attha cũng có nghĩa là ý nghĩa của lời đã nói (bhāsitattha).
Ettha hi purimakā pañca atthappabhedā hitapariyāyā, tato pare cha bhāsitatthabhedā, pacchimakā pana ubhayasabhāvā.
Here, the first five divisions of meaning are synonyms for benefit, the next six are divisions of spoken meaning, while the latter ones possess both characteristics.
Ở đây, năm loại ý nghĩa đầu tiên là những từ đồng nghĩa với lợi ích (hita); sáu loại tiếp theo là những phân loại của ý nghĩa lời đã nói (bhāsitattha); còn những loại cuối cùng thì có cả hai tính chất.
Tattha duradhigamatāya vibhāvane agādhabhāvo gambhīro, na vivaṭo guḷho, mūludakādayo viya paṃsunā akkharasannivesādinā tirohito paṭicchanno.
Among these, gambhīro means profound, being unfathomable due to difficulty in comprehension. guḷho means not evident, paṭicchanno means covered, like roots and water covered by earth, or concealed by the arrangement of letters and so forth.
Trong đó, gambhīro (sâu xa) là tính chất thâm sâu, khó đạt được khi làm rõ; guḷho (kín đáo) là không hiển lộ; paṭicchanno (che giấu) là bị che khuất bởi đất như rễ cây và nước, hoặc bởi cách sắp xếp chữ cái v.v.
Niddhāretvā ñāpetabbo neyyo, yathārutavasena veditabbo nīto.
neyyo is a meaning to be discerned and understood, nīto is a meaning to be understood directly according to the utterance.
Neyyo (cần được dẫn giải) là nghĩa cần được xác định và làm cho hiểu rõ; nīto (đã được dẫn giải) là nghĩa được hiểu theo cách diễn đạt trực tiếp.
Anavajjanikkilesavodānā pariyāyavasena vuttā, kusalavipākakiriyadhammavasena vā.
anavajjo, nikkileso, and vodāno are stated synonymously, or according to wholesome, resultant, and functional dhammas.
Các từ anavajja (không lỗi), nikkilesa (không phiền não), vodāna (thanh tịnh) được nói theo nghĩa gián tiếp, hoặc theo nghĩa của các pháp thiện, quả dị thục và hành thiện.
Paramattho nibbānaṃ, dhammānaṃ aviparītasabhāvo eva vā.
Paramattha is Nibbāna, or simply the non-erroneous nature of phenomena.
Paramattha (nghĩa tối thượng) là Nibbāna, hoặc chỉ đơn thuần là bản chất không sai lệch của các pháp.
Atha vā attanā ca appiccho hotīti attatthaṃ, appicchākathañca paresaṃ kattā hotīti paratthaṃ sūceti.
Or else, it (the Sutta) makes known self-interest (attattha) by being content with little for oneself, and others' interest (parattha) by speaking to others about contentment with little.
Hoặc giả, Sutta chỉ ra tự lợi (attattha) vì tự mình ít dục (appiccho hoti), và chỉ ra tha lợi (parattha) vì là người giảng giải cho người khác về sự ít dục (appicchākatha).
Evaṃ ‘‘attanā ca pāṇātipātā paṭivirato hotī’’tiādīni (a. ni. 4.99) suttāni yojetabbāni.
In this way, Suttas such as "He himself abstains from the destruction of life" should be understood.
Tương tự, các kinh như ‘tự mình từ bỏ sát sinh’ (attanā ca pāṇātipātā paṭivirato hoti) v.v. nên được kết nối theo cách này.
Vinayābhidhammehi ca visesetvā suttasaddassa attho vattabbo, tasmā veneyyajjhāsayavasappavattāya desanāya attahitaparahitādīni sātisayaṃ pakāsitāni honti tappadhānabhāvato, na āṇādhammasabhāvavasappavattāyāti idameva atthānaṃ sūcanato suttanti vuttaṃ.
And because the meaning of the word sutta must be stated distinctly from the Vinaya and Abhidhamma, therefore, in a teaching that proceeds according to the disposition of the trainees, self-benefit and benefit for others are especially revealed, due to their prominence. This is not the case for teachings based on injunctions or the nature of ultimate realities. For this very reason, it is called Sutta, because it makes known these meanings.
Và nghĩa của từ Sutta cần được giải thích khác biệt so với Vinaya và Abhidhamma; do đó, trong lời giảng được đưa ra theo khuynh hướng của người cần được giáo hóa (veneyyajjhāsaya), tự lợi và tha lợi v.v. được làm sáng tỏ một cách đặc biệt, vì chúng là chủ yếu, chứ không phải trong lời giảng được đưa ra theo bản chất của giới luật (āṇādhamma); chính vì sự chỉ rõ các ý nghĩa này mà nó được gọi là Sutta.
Evañca katvā ‘‘ettakaṃ tassa bhagavato suttāgataṃ suttapariyāpanna’’nti (pāci. 655) ca ‘‘sakavāde pañca suttasatānī’’ti (dha. sa. aṭṭha. nidānakathā) ca evamādīsu suttasaddo upacaritoti gahetabbo.
And having done so, the word sutta in phrases such as "So much of the Blessed One's Sutta, included in the Sutta" and "five hundred Suttas in one's own teaching" should be understood as a figurative expression.
Và khi đã làm như vậy, từ Sutta trong các trường hợp như ‘chừng ấy là thuộc về Sutta, nằm trong Sutta của Đức Thế Tôn ấy’ và ‘năm trăm kinh trong giáo lý của mình’ v.v. nên được hiểu là dùng theo nghĩa ẩn dụ.
Suttesu āṇādhammasabhāvā ca veneyyajjhāsayaṃ anuvattanti, na vinayābhidhammesu viya veneyyajjhāsayo āṇādhammasabhāve, tasmā veneyyānaṃ ekantahitapaṭilābhasaṃvattanikā suttantadesanā hotīti ‘‘suvuttā cettha atthā’’tiādi vuttaṃ.
In the Suttas, the nature of injunctions and ultimate realities follow the dispositions of the trainees, whereas in the Vinaya and Abhidhamma, the dispositions of the trainees do not follow the nature of injunctions and ultimate realities. Therefore, the Suttanta teaching leads to the attainment of absolute benefit for the trainees; hence the statement "And here, the meanings are well-spoken," and so forth.
Trong các kinh Sutta, bản chất của giới luật và các pháp siêu thế (āṇādhammasabhāva) phù hợp với khuynh hướng của người cần được giáo hóa, chứ không phải khuynh hướng của người cần được giáo hóa phù hợp với bản chất của giới luật và các pháp siêu thế như trong Vinaya và Abhidhamma; do đó, lời giảng kinh Sutta là điều dẫn đến sự đạt được lợi ích tuyệt đối cho người cần được giáo hóa, nên đã nói ‘suvuttā cettha atthā’ (các ý nghĩa ở đây đã được nói một cách tốt đẹp) v.v.
‘‘Ekantahitapaṭilābhasaṃvattanikā suttantadesanā’’ti idampi veneyyānaṃ hitasampāpane suttantadesanāya tapparabhāvaṃyeva sandhāya vuttaṃ.
This statement "The Suttanta teaching leads to the attainment of absolute benefit for the trainees" is also made with reference to the Suttanta teaching's primary role in bringing about benefit for the trainees.
Điều này, ‘lời giảng kinh Sutta là điều dẫn đến sự đạt được lợi ích tuyệt đối cho người cần được giáo hóa’, cũng được nói đến chỉ để ám chỉ sự ưu việt của lời giảng kinh Sutta trong việc mang lại lợi ích cho người cần được giáo hóa.
Tapparabhāvo ca veneyyajjhāsayānulomato daṭṭhabbo.
And that primary role should be seen as conforming to the dispositions of the trainees.
Và sự ưu việt đó cần được thấy là phù hợp với khuynh hướng của người cần được giáo hóa.
Tenevāha ‘‘veneyyajjhāsayānulomena vuttattā’’ti.
Thus, it is said: "because it is spoken in conformity with the dispositions of the trainees."
Chính vì thế mà có câu ‘veneyyajjhāsayānulomena vuttattā’ (vì được nói theo khuynh hướng của người cần được giáo hóa).
Vinayadesanaṃ viya issarabhāvato āṇāpatiṭṭhāpanavasena adesetvā veneyyānaṃ ajjhāsayānulomena cariyānurūpaṃ vuttattā desitattāti attho.
The meaning is that it is taught and explained in conformity with the dispositions and conduct of the trainees, without establishing injunctions from a position of authority, as is done in the Vinaya teaching.
Nghĩa là, không giảng dạy theo cách thiết lập giới luật như lời giảng Vinaya, mà giảng dạy theo khuynh hướng của người cần được giáo hóa, phù hợp với hành vi của họ.
Anupubbasikkhādivasena kālantare abhinipphattiṃ dassento āha ‘‘sassamiva phala’’nti.
Showing the gradual accomplishment over time through sequential training, he says: "like fruit on crops."
Để chỉ ra sự thành tựu trong một thời gian sau, theo cách tu tập tuần tự v.v., đã nói ‘sassamiva phalaṃ’ (như quả của mùa màng).
Pasavatīti phalati, nipphādetīti attho.
Pasavati means to bear fruit, to produce.
Pasavatī có nghĩa là kết trái, tạo ra.
Upāyasamaṅgīnaṃyeva nipphajjanabhāvaṃ dassento ‘‘dhenu viya khīra’’nti āha.
Showing that accomplishment occurs only for those endowed with means, he says: "like milk from a cow."
Để chỉ ra rằng chỉ những người có phương tiện mới có thể thành tựu, đã nói ‘dhenu viya khīraṃ’ (như sữa từ bò cái).
Dhenutopi hi upāyavantānaṃyeva khīrapaṭilābho hoti.
For even from a cow, milk is obtained only by those who employ the proper means.
Thật vậy, chỉ những người có phương tiện mới có thể lấy được sữa từ bò cái.
Anupāyena hi akāle ajātavacchaṃ dhenuṃ dohanto kālepi vā visāṇaṃ gahetvā dohanto neva khīraṃ paṭilabhati.
Indeed, one who milks a cow that has not calved at an improper time, or one who milks it by holding its horns even at the proper time, will not obtain milk.
Nếu không có phương tiện, vắt sữa bò cái chưa sinh con vào lúc không thích hợp, hoặc vắt sữa bằng cách nắm sừng ngay cả vào lúc thích hợp, thì cũng không thể lấy được sữa.
‘‘Suttāṇā’’ti etassa atthaṃ pakāsetuṃ ‘‘suṭṭhu ca ne tāyatī’’ti vuttaṃ.
To explain the meaning of "suttāṇā" (sutta protection), it is said: "And it protects them well."
Để làm sáng tỏ ý nghĩa của ‘suttāṇā’ (bảo vệ tốt), đã nói ‘suṭṭhu ca ne tāyatī’ (và nó bảo vệ họ rất tốt).
Suttasabhāganti suttasadisaṃ.
Suttasabhāgaṃ means similar to a Sutta.
Suttasabhāgaṃ có nghĩa là tương tự như sợi chỉ.
Suttasabhāgataṃyeva dassento āha ‘‘yathā hī’’tiādi.
Showing its similarity to a Sutta, he says: "Just as..." and so on.
Để chỉ ra sự tương tự như sợi chỉ, đã nói ‘yathā hī’ (như là) v.v.
Tacchakānaṃ suttanti vaḍḍhakīnaṃ kāḷasuttaṃ.
Tacchakānaṃ suttaṃ means the carpenter's chalk-line.
Tacchakānaṃ suttaṃ là sợi chỉ đen của thợ mộc.
Pamāṇaṃ hotīti tadanusārena tacchanato.
It serves as a standard because cutting is done according to it.
Pamāṇaṃ hoti (là thước đo) vì việc đẽo gọt được thực hiện theo đó.
Evametampi viññūnanti yathā kāḷasuttaṃ pasāretvā saññāṇe kate gahetabbaṃ vissajjetabbañca paññāyati, evaṃ vivādesu uppannesu sutte ānītamatte ‘‘idaṃ gahetabbaṃ, idaṃ vissajjetabba’’nti viññūnaṃ pākaṭattā vivādo vūpasammatīti etampi suttaṃ viññūnaṃ pamāṇaṃ hotīti attho.
Likewise, this is a standard for the discerning means that just as when a chalk-line is stretched and marked, what is to be taken and what is to be rejected becomes clear, so too, when disputes arise, merely bringing forth a Sutta makes it clear to the discerning what is to be taken and what is to be rejected, and thus the dispute is settled. This means that the Sutta serves as a standard for the discerning.
Evametampi viññūnaṃ có nghĩa là: như khi sợi chỉ đen được căng ra và đánh dấu, thì rõ ràng cái gì nên lấy và cái gì nên bỏ; cũng vậy, khi có tranh cãi, chỉ cần đưa kinh Sutta ra, thì người trí sẽ rõ ràng ‘cái này nên lấy, cái này nên bỏ’, và tranh cãi sẽ được giải quyết. Vì vậy, kinh Sutta này cũng là thước đo cho người trí.
Idāni aññathāpi suttasabhāgataṃ dassento āha ‘‘yathā cā’’tiādi.
Now, showing its similarity to a Sutta in another way, he says: "And just as..." and so on.
Bây giờ, để chỉ ra sự tương tự của Sutta theo một cách khác, đã nói ‘yathā cā’ (và như là) v.v.
Suttaṃ viya pamāṇattā saṅgāhakattā ca suttamiva suttanti vuttaṃ hoti.
It is said to be like a Sutta because it is a standard and a compiler, like a Sutta.
Nghĩa là, nó được gọi là Sutta vì nó là thước đo (pamāṇa) và là nơi tập hợp (saṅgāhaka) như một sợi chỉ.
Ettha ca attatthādividhāne suttassa pamāṇabhāvo attatthādīnaṃyeva ca saṅgāhakattaṃ yojetabbaṃ tadatthappakāsanapadhānattā suttassa.
And here, in defining self-interest and so on, the Sutta's role as a standard and its comprehensive nature regarding self-interest and so on should be understood, as the Sutta's primary purpose is to elucidate those meanings.
Ở đây, trong việc phân loại tự lợi v.v., tính chất thước đo của Sutta và tính chất tập hợp các tự lợi v.v. nên được kết nối, vì Sutta chủ yếu làm sáng tỏ các ý nghĩa đó.
Vinayābhidhammehi visesattañca pubbe vuttanayeneva yojetabbaṃ.
Its distinction from the Vinaya and Abhidhamma should be understood in the manner explained earlier.
Và sự khác biệt so với Vinaya và Abhidhamma cũng nên được kết nối theo cách đã nói ở trên.
Etanti ‘‘atthānaṃ sūcanato’’tiādikaṃ atthavacanaṃ.
Etaṃ refers to the statement of meaning beginning with "because it makes known meanings".
Etaṃ là lời giải thích ý nghĩa ‘atthānaṃ sūcanato’ (vì chỉ ra các ý nghĩa) v.v.
Etassāti suttassa.
Etassā refers to the Sutta.
Etassā là của Sutta.
Yanti yasmā.
Yaṃ means inasmuch as.
Yaṃ là bởi vì.
Etthāti abhidhamme.
Ettha means in the Abhidhamma.
Ettha là trong Abhidhamma.
Abhikkamantīti ettha abhi-saddo kamanakiriyāya vuḍḍhibhāvaṃ atirekataṃ dīpetīti āha ‘‘abhikkamantītiādīsu vuḍḍhiyaṃ āgato’’ti.
In abhikkamantī, the prefix abhi indicates an increase or excess in the action of going. So it is said: "in abhikkamantī and so on, it appears in the sense of increase."
Trong abhikkamantī (tiến lên), tiền tố abhi chỉ ra sự tăng trưởng (vuḍḍhibhāva) và sự vượt trội (atirekata) của hành động đi, nên đã nói ‘abhikkamantītiādīsu vuḍḍhiyaṃ āgato’ (trong abhikkamantī v.v., nó xuất hiện với nghĩa tăng trưởng).
Abhiññātāti aḍḍhacandādinā kenaci saññāṇena ñātā paññātā pākaṭāti attho.
Abhiññātā means known, designated, or manifest by some sign, such as a half-moon.
Abhiññātā có nghĩa là được biết đến, được nhận biết, rõ ràng bởi một dấu hiệu nào đó như mặt trăng lưỡi liềm v.v.
Aḍḍhacandādibhāvo hi rattiyā upalakkhaṇavasena saññāṇaṃ hoti, yasmā aḍḍho cando, tasmā aṭṭhamī, yasmā ūno, tasmā cātuddasī, yasmā puṇṇo, tasmā pannarasīti.
Indeed, the state of a half-moon and so on serves as a sign for identifying the night, for if the moon is half, it is the eighth day; if it is waning, it is the fourteenth day; if it is full, it is the fifteenth day.
Thật vậy, trạng thái mặt trăng lưỡi liềm v.v. là dấu hiệu để nhận biết ban đêm: vì mặt trăng là một nửa, nên đó là ngày thứ tám; vì nó khuyết, nên đó là ngày mười bốn; vì nó tròn, nên đó là ngày mười lăm.
Abhilakkhitāti etthāpi ayamevattho veditabbo.
The same meaning should be understood in abhilakkhitā.
Trong abhilakkhitā (được đánh dấu), cũng nên hiểu cùng một ý nghĩa này.
Abhilakkhitasaddapariyāyo abhiññātasaddoti āha ‘‘abhiññātā abhilakkhitātiādīsu lakkhaṇe’’ti.
The word abhiññātā is a synonym for abhilakkhitā, so it is said: "in abhiññātā, abhilakkhitā and so on, in the sense of a mark."
Từ abhiññātā là từ đồng nghĩa với abhilakkhitā, nên đã nói ‘abhiññātā abhilakkhitātiādīsu lakkhaṇe’ (trong abhiññātā, abhilakkhitā v.v., nó có nghĩa là đặc điểm).
Ettha ca vācakasaddantarasannidhānena nipātānaṃ tadatthajotakamattattā lakkhitasaddatthajotako abhisaddo lakkhaṇe vattatīti vutto.
Here, due to the proximity of another signifying word, the particle abhi merely clarifies the meaning, and therefore it is said to refer to a mark, illuminating the meaning of the word lakkhita.
Ở đây, tiền tố abhi, làm sáng tỏ ý nghĩa của từ lakkhita, được nói là có nghĩa là đặc điểm, vì các giới từ (nipāta) chỉ đơn thuần làm sáng tỏ ý nghĩa đó khi chúng đứng gần một từ biểu thị ý nghĩa khác.
Rājābhirājāti rājūhi pūjetuṃ araho rājā.
Rājābhirājā means a king worthy of veneration by other kings.
Rājābhirājā là vị vua xứng đáng được các vua tôn kính.
Pūjiteti pūjārahe.
Pūjite means in the sense of "worthy of veneration".
Pūjite có nghĩa là xứng đáng được tôn kính.
Abhidhammeti ‘‘supinantena sukkavissaṭṭhiyā anāpattibhāvepi akusalacetanā upalabbhatī’’tiādinā vinayapaññattiyā saṅkaravirahite dhamme.
Abhidhamme means in the Dhamma free from admixture with Vinaya enactments, as in "Even though there is no offense for the emission of semen through a dream, unwholesome volition is still found."
Abhidhamme là các pháp không lẫn lộn với các giới luật Vinaya, như việc nói rằng ‘mặc dù không phạm lỗi khi xuất tinh trong giấc mơ, nhưng ý muốn bất thiện vẫn được tìm thấy’ v.v.
‘‘Pubbāparavirodhābhāvato dhammānaṃyeva ca aññamaññasaṅkaravirahite dhamme’’tipi vadanti.
Some also say: "in the Dhamma free from any mutual admixture of phenomena, due to the absence of contradiction between earlier and later parts."
Một số người cũng nói rằng ‘các pháp không có sự mâu thuẫn trước sau, và các pháp không lẫn lộn với nhau’.
‘‘Pāṇātipāto akusala’’nti evamādīsu ca maraṇādhippāyassa jīvitindriyupacchedakapayogasamuṭṭhāpikā cetanā akusalaṃ, na pāṇasaṅkhātajīvitindriyassa upacchedasaṅkhāto atipāto, tathā adinnassa parasantakassa ādānasaṅkhātā viññatti abyākato dhammo, taṃviññattisamuṭṭhāpikā theyyacetanā akusalo dhammoti evamādināpi aññamaññasaṅkaravirahite dhammeti attho veditabbo.
And in such statements as "the destruction of life is unwholesome," the meaning should be understood as: the volition initiating an effort to sever the life-faculty with the intention of killing is unwholesome, not the act of severing the life-faculty itself, which is called life; similarly, the bodily or verbal intimation (viññatti) of taking what is not given, i.e., others' property, is an indeterminate phenomenon, but the volition of stealing that initiates that intimation is an unwholesome phenomenon. In this way, too, the meaning should be understood as Dhamma free from mutual admixture.
Trong các trường hợp như ‘sát sinh là bất thiện’ v.v., ý muốn (cetanā) phát sinh từ hành động cố ý cắt đứt sinh mạng (jīvitindriyupaccheda) với ý định giết hại là bất thiện, chứ không phải hành động sát sinh (atipāta) được gọi là cắt đứt sinh mạng (jīvitindriya) của chúng sinh (pāṇa); tương tự, sự biểu hiện (viññatti) được gọi là lấy của cải của người khác mà không được cho là pháp vô ký (abyākato dhamma), còn ý muốn trộm cắp (theyyacetanā) làm phát sinh sự biểu hiện đó là pháp bất thiện (akusalo dhamma); theo cách này, nên hiểu rằng đó là pháp không lẫn lộn với nhau.
Abhivinayeti ettha ‘‘jātarūparajataṃ na paṭiggahetabba’’nti vadanto vinaye vineti nāma.
Herein, regarding Abhivinaye, one who says, "Gold and silver should not be accepted," is said to train in the Vinaya.
Trong từ Abhivinaye, người nói rằng “không nên thọ nhận vàng bạc” được gọi là người giáo huấn trong giới luật (Vinaya).
Ettha ‘‘evaṃ paṭiggaṇhato pācittiyaṃ, evaṃ dukkaṭanti vadanto ca abhivinaye vineti nāmā’’ti vadanti.
Herein, they say: "One who says, 'For one accepting thus, there is a pācittiya offense; thus, a dukkaṭa offense,' is also said to train in the Abhivinaya."
Ở đây, họ nói rằng, người nói rằng “thọ nhận như vậy thì phạm pācittiya, thọ nhận như vậy thì phạm dukkaṭa” cũng được gọi là người giáo huấn trong Abhivinaya.
Tasmā jātarūparajataṃ theyyacittena parasantakaṃ gaṇhantassa yathāvatthu pārājikathullaccayadukkaṭesu aññataraṃ, bhaṇḍāgārikasīsena gaṇhantassa pācittiyaṃ, attatthāya gaṇhantassa nissaggiyaṃ pācittiyaṃ.
Therefore, for one who takes gold and silver belonging to another with a thieving mind, there is one or another offense among pārājika, thullaccaya, and dukkaṭa, according to the case; for one who takes it with a treasurer as the principal, there is a pācittiya offense; for one who takes it for one's own benefit, there is a nissaggiya pācittiya offense.
Vì vậy, đối với người thọ nhận vàng bạc của người khác với ý định trộm cắp, tùy theo trường hợp, sẽ phạm một trong các tội pārājika, thullaccaya, hoặc dukkaṭa; đối với người thọ nhận với tư cách là người giữ kho thì phạm pācittiya; đối với người thọ nhận vì lợi ích của mình thì phạm nissaggiya pācittiya.
Kevalaṃ lolatāya gaṇhantassa anāmāsadukkaṭaṃ, rūpiyachaḍḍakassa sammatassa anāpattīti evaṃ aññamaññasaṅkaravirahite vinaye paṭibalo vinetunti attho veditabbo.
For one who takes it merely out of frivolity, there is a dukkaṭa offense for inappropriate touching; for one who is authorized as a disposer of money, there is no offense. Thus, the meaning should be understood as being capable of training in the Vinaya which is free from mutual confusion.
Đối với người thọ nhận chỉ vì tính tham lam thì phạm anāmāsa dukkaṭa; đối với người đã được chấp thuận vứt bỏ tiền bạc thì không phạm tội; ý nghĩa là như vậy, người có khả năng giáo huấn trong giới luật (Vinaya) không bị lẫn lộn lẫn nhau.
Abhikkantenāti ettha kantiyā adhikattaṃ abhisaddo dīpetīti āha ‘‘adhike’’ti.
Herein, regarding abhikkantena, the word abhi- indicates the excessiveness of the agreeableness; thus, he said ‘adhike’.
Trong từ Abhikkantena, tiền tố "abhi" cho thấy sự vượt trội của sự mong muốn, vì vậy, được nói là "adhike" (vượt trội).
Nanu ca ‘‘abhikkamantī’’ti ettha abhisaddo kamanakiriyāya vuḍḍhibhāvaṃ atirekataṃ dīpeti, ‘‘abhiññātā abhilakkhitā’’ti ettha ñāṇalakkhaṇakiriyānaṃ supākaṭattā visesaṃ, ‘‘abhikkantenā’’ti ettha kantiyā adhikattaṃ visiṭṭhataṃ dīpetīti idaṃ tāva yuttaṃ kiriyāvisesakattā upasaggassa, ‘‘abhirājā abhivinayo’’ti pana pūjitaparicchinnesu rājavinayesu abhisaddo vattatīti kathametaṃ yujjeyyāti ce?
Should one ask: In ‘abhikkamanti,’ the word abhi- indicates the growth and excessiveness of the action of going forward; in ‘abhiññātā abhilakkhitā,’ because of the great clarity of the actions of knowing and recognizing, it indicates distinction; in ‘abhikkantena,’ it indicates the excessiveness and distinction of agreeableness. Because a prefix modifies an action, this is indeed appropriate. However, in ‘abhirājā abhivinayo,’ the word abhi- applies to a king who is honored and a vinaya that is delimited. How, then, is this suitable?
Nếu có ai hỏi rằng: “Trong từ abhikkamanti, tiền tố abhi biểu thị sự tăng trưởng, sự vượt trội của hành động đi; trong từ abhiññātā abhilakkhitā, nó biểu thị sự đặc biệt do sự hiển lộ rõ ràng của hành động trí tuệ và đặc điểm; trong từ abhikkantena, nó biểu thị sự vượt trội, sự đặc thù của sự mong muốn – điều này thì hợp lý vì tiền tố là yếu tố bổ nghĩa cho hành động. Nhưng trong từ abhirājā abhivinayo, tiền tố abhi được dùng cho các vị vua và giới luật được tôn kính và phân định, thì làm sao điều này có thể hợp lý?”
Idhāpi natthi doso pūjanaparicchedanakiriyādīpanato, tāhi ca kiriyāhi rājavinayānaṃ yuttattā, tasmā ettha atimālādīsu atisaddo viya abhisaddo saha sādhanena kiriyaṃ vadatīti abhirājaabhivinayasaddā siddhā, evaṃ abhidhammasadde abhisaddo saha sādhanena vuḍḍhiyādikiriyaṃ dīpetīti ayamattho dassitoti daṭṭhabbaṃ.
Here too there is no fault, because it indicates the actions of honoring and delimiting, and because the king and the Vinaya are connected with those actions. Therefore, here, like the word ati- in atimālā, etc., the word abhi- along with its derivative meaning expresses an action; thus, the words abhirāja and abhivinaya are established. In the same way, in the word abhidhamma, the word abhi- along with its derivative meaning indicates the action of growth, etc. It should be seen that this meaning has been shown.
Ở đây cũng không có lỗi, vì nó biểu thị hành động tôn kính và phân định, và các vị vua cùng giới luật (Vinaya) thì phù hợp với các hành động đó. Vì vậy, trong các ví dụ này, tiền tố abhi, giống như tiền tố ati trong atimālā (vòng hoa vượt trội) và các từ tương tự, biểu thị hành động cùng với phương tiện (sādhana), do đó các từ abhirāja và abhivinaya được hình thành. Tương tự như vậy, trong từ Abhidhamma, tiền tố abhi biểu thị hành động tăng trưởng (vuḍḍhi) và các hành động khác cùng với phương tiện (sādhana) – ý nghĩa này được trình bày.
Ettha cāti abhidhamme.
Ettha cāti means in the Abhidhamma.
Ettha ca có nghĩa là trong Abhidhamma.
Bhāvetīti cittassa vaḍḍhanaṃ vuttaṃ.
Bhāvetīti refers to the development of the mind.
Bhāvetī được nói là sự phát triển của tâm.
Pharitvāti ārammaṇassa vaḍḍhanaṃ vuttaṃ.
Pharitvāti refers to the pervasion of the object.
Pharitvā được nói là sự phát triển của đối tượng.
Vuḍḍhimantoti bhāvanāpharaṇavuḍḍhīhi vuḍḍhimantopi dhammā vuttāti attho.
Vuḍḍhimantoti means that dhammas that have grown through the growth of development and pervasion are also spoken of.
Vuḍḍhimanto có nghĩa là các pháp cũng được nói là có sự phát triển nhờ vào sự phát triển của thiền định (bhāvanā) và sự lan tỏa (pharaṇa).
Ārammaṇādīhīti ārammaṇasampayuttakammadvārapaṭipadādīhi.
Ārammaṇādīhīti means by way of objects, associated states, kamma, doors, path, and so on.
Ārammaṇādīhi có nghĩa là bởi đối tượng (ārammaṇa), các hành động đồng sinh (sampayutta), cửa nghiệp (kammadvāra), đạo lộ (paṭipadā) và các yếu tố khác.
Lakkhaṇīyattāti sañjānitabbattā.
Lakkhaṇīyattāti means because they are to be well-known.
Lakkhaṇīyattā có nghĩa là do cần phải được nhận biết rõ ràng.
Ekantato lokuttaradhammānaṃyeva pūjārahattā ‘‘sekkhā dhammā’’tiādinā lokuttarāyeva pūjitāti dassitā.
Because only supramundane dhammas are exclusively worthy of honor, by saying "sekkhā dhammā," etc., it is shown that only the supramundane are honored.
Do chỉ có các pháp siêu thế (lokuttara-dhamma) là xứng đáng được tôn kính một cách tuyệt đối, nên các pháp siêu thế được trình bày là được tôn kính qua các từ “sekkhā dhammā” (các pháp hữu học) và các từ tương tự.
Sabhāvaparicchinnattāti phusanādisabhāvena paricchinnattā.
Sabhāvaparicchinnattāti means because they are delimited by their intrinsic nature of contact and so on.
Sabhāvaparicchinnattā có nghĩa là do được phân định bởi bản chất như sự xúc chạm (phusanā) và các yếu tố khác.
Adhikāpi dhammā vuttāti ettha kāmāvacarehi mahantabhāvato mahaggatā dhammāpi adhikā nāma hontīti tehi saddhiṃ adhikā dhammā vuttā.
Herein, in adhikāpi dhammā vuttā, because they are more sublime than the sense-sphere dhammas, the sublime dhammas are also called superior. Therefore, superior dhammas are spoken of along with them.
Adhikāpi dhammā vuttā ở đây có nghĩa là các pháp siêu thế (mahaggata-dhamma) cũng được gọi là vượt trội (adhikā) do sự vĩ đại của chúng so với các pháp dục giới (kāmāvacara), và cùng với chúng, các pháp vượt trội cũng được nói đến.
Yaṃ panettha avisiṭṭhanti ettha vinayādīsu tīsu aññamaññavisiṭṭhesu yaṃ avisiṭṭhaṃ samānaṃ, taṃ piṭakasaddanti attho.
Herein, in yaṃ panettha avisiṭṭhaṃ, the meaning is: among these three, Vinaya and so on, which are distinct from one another, that which is not distinct and is common is the word piṭaka.
Yaṃ panettha avisiṭṭhaṃ ở đây có nghĩa là trong ba tạng Vinaya và các tạng khác, cái gì không đặc biệt (avisiṭṭhaṃ), tức là giống nhau, thì đó là từ piṭaka (tạng).
Vinayādayo hi tayo saddā aññamaññaṃ asādhāraṇattā visiṭṭhā nāma, piṭakasaddo pana tehi tīhipi sādhāraṇattā avisiṭṭhoti vuccati.
Indeed, the three words Vinaya and so on are called distinct because they are not common to one another, but the word piṭaka is called indistinct because it is common to all three of them.
Quả thật, ba từ Vinaya và các từ tương tự được gọi là đặc biệt (visiṭṭha) vì chúng không phổ biến lẫn nhau, nhưng từ piṭaka được gọi là không đặc biệt (avisiṭṭha) vì nó phổ biến với cả ba tạng đó.
Mā piṭakasampadānenāti pāḷisampadānavasena mā gaṇhathāti vuttaṃ hoti.
Mā piṭakasampadānenati means: do not take it in the sense of the literal text.
Mā piṭakasampadānena có nghĩa là đừng nên hiểu theo cách hoàn thiện (sampadāna) của Pāḷi.
Kudālañca piṭakañca kudālapiṭakaṃ.
A hoe and a basket is kudālapiṭakaṃ.
Cái cuốc và cái giỏ là kudālapiṭakaṃ.
Tattha ku vuccati pathavī, tassā dālanato vidālanato ayomayo upakaraṇaviseso kudālaṃ nāma, tālapaṇṇavettalatādīhi kato bhājanaviseso piṭakaṃ nāma, taṃ ādāya gahetvāti attho.
Therein, the earth is called ku. Because of digging and splitting it, the specific iron instrument is called kudāla. The specific container made from palm leaves, rattan, creepers, etc., is called piṭaka. The meaning is taking that.
Trong đó, ku được gọi là đất (pathavī); kudāla là một loại dụng cụ bằng sắt, được gọi như vậy vì nó dùng để đào và xẻ đất; piṭaka là một loại dụng cụ chứa đựng được làm từ lá cọ, dây mây và các vật liệu tương tự; ý nghĩa là lấy và mang theo chúng.
Yathāvuttenāti ‘‘evaṃ duvidhatthenā’’tiādinā vuttappakārena.
Yathāvuttenāti means by the manner stated in "evaṃ duvidhatthena" and so on.
Yathāvuttena có nghĩa là theo cách đã nói, bắt đầu bằng “evaṃ duvidhatthenā” (theo hai loại ý nghĩa như vậy).
Desanāsāsanakathābhedanti ettha kathetabbānaṃ atthānaṃ desakāyattena āṇādividhinā abhisajjanaṃ pabodhanaṃ desanā.
Herein, in desanāsāsanakathābheda, the making known or awakening of things to be spoken of by way of command, etc., which is dependent on the speaker, is desanā.
Trong từ desanāsāsanakathābhedaṃ, sự giáo huấn (desanā) là sự khai thị, sự thức tỉnh các ý nghĩa cần được thuyết giảng bằng phương pháp ra lệnh (āṇā) và các phương pháp khác, tùy thuộc vào người thuyết giảng.
Sāsitabbapuggalagatena yathāparādhādinā sāsitabbabhāvena anusāsanaṃ vinayanaṃ sāsanaṃ.
Instruction or training, which occurs in the person to be instructed, by way of being something to be instructed according to the offense, etc., is sāsanaṃ.
Sāsana là sự khuyên răn, sự giáo huấn (vinayana) theo cách cần được khuyên răn, tùy thuộc vào người cần được khuyên răn, theo lỗi lầm (aparādha) và ý định (ajjhāsaya) của họ.
Kathetabbassa saṃvarāsaṃvarādino atthassa kathanaṃ vacanapaṭibaddhatākaraṇaṃ kathāti vuccati.
The telling or making verbally connected of the meaning of restraint, non-restraint, etc., which is to be spoken of, is called kathā.
Kathā là sự trình bày các ý nghĩa cần được thuyết giảng, như sự chế ngự (saṃvara) và không chế ngự (asaṃvara), làm cho chúng gắn liền với lời nói.
Tasmā desitāraṃ bhagavantamapekkhitvā desanā, sāsitabbapuggalavasena sāsanaṃ, kathetabbassa atthassa vasena kathāti evamettha desanādīnaṃ nānākaraṇaṃ veditabbaṃ.
Therefore, with reference to the Blessed One who teaches, it is desanā; by way of the person to be instructed, it is sāsanaṃ; by way of the meaning to be spoken of, it is kathā. In this way, the distinction among desanā, etc., should be understood here.
Vì vậy, ở đây, sự khác biệt của desanā và các yếu tố khác cần được hiểu như sau: desanā liên quan đến Đức Phật là người thuyết giảng; sāsana liên quan đến người cần được khuyên răn; và kathā liên quan đến ý nghĩa cần được thuyết giảng.
Ettha ca kiñcāpi desanādayo desetabbādinirapekkhā na honti, āṇādayo pana visesato desakādiadhīnāti taṃtaṃvisesayogavasena desanādīnaṃ bhedo vutto.
And here, although desanā and so on are not independent of what is to be taught, etc., command and so on are especially dependent on the speaker, etc. Therefore, the distinction of desanā and so on is stated by way of their connection with those particular special qualities.
Ở đây, mặc dù desanā và các yếu tố khác không phải là không phụ thuộc vào các đối tượng cần được thuyết giảng, nhưng các điều lệnh (āṇā) và các yếu tố khác đặc biệt phụ thuộc vào người thuyết giảng, do đó sự khác biệt của desanā và các yếu tố khác được nói đến theo sự liên kết với các đặc thù đó.
Tathā hi āṇāvidhānaṃ visesato āṇārahādhīnaṃ tattha kosallayogato.
Indeed, the giving of a command is especially dependent on one who is worthy of giving a command, because of the skillfulness involved therein.
Quả thật, sự sắp đặt các điều lệnh (āṇāvidhāna) đặc biệt phụ thuộc vào những người xứng đáng ra lệnh, do sự khéo léo của họ trong việc đó.
Evaṃ vohāraparamatthavidhānāni ca vidhāyakādhīnānīti āṇādividhino desakāyattatā vuttā.
Similarly, the establishment of conventional and ultimate realities is also dependent on the one who establishes them; therefore, the dependence of command, etc., on the speaker is stated.
Tương tự, các sự sắp đặt về quy ước (vohāra) và bản chất tối hậu (paramattha) cũng phụ thuộc vào người sắp đặt, do đó sự phụ thuộc của các phương pháp điều lệnh (āṇāvidhi) và các phương pháp khác vào người thuyết giảng đã được nói đến.
Aparādhajjhāsayānurūpaṃ viya dhammānurūpampi sāsanaṃ visesato, tathā vinetabbapuggalāpekkhanti sāsitabbapuggalavasena sāsanaṃ vuttaṃ.
Just as instruction according to offense and disposition is especially dependent on the person to be disciplined in a particular way, so too is instruction according to the Dhamma. Therefore, sāsanaṃ is stated by way of the person to be instructed.
Sāsana (sự giáo huấn) cũng đặc biệt phụ thuộc vào người cần được giáo huấn, giống như sự giáo huấn phù hợp với lỗi lầm và ý định, và cũng phù hợp với pháp (dhamma); do đó, sāsana được nói đến theo người cần được giáo huấn.
Saṃvarāsaṃvaranāmarūpānaṃ viya viniveṭhetabbāya diṭṭhiyāpi kathanaṃ sati vācāvatthusmiṃ nāsatīti visesato tadadhīnanti kathetabbassa atthassa vasena kathā vuttā.
Just as the telling of restraint, non-restraint, name-and-form, so too the telling of the view that is to be disentangled, does not occur if there is no basis for speech. Therefore, it is especially dependent on that. Thus, kathā is stated by way of the meaning to be spoken of.
Kathā (sự thuyết giảng) được nói đến theo ý nghĩa cần được thuyết giảng, vì sự thuyết giảng về sự chế ngự (saṃvara) và không chế ngự (asaṃvara), về danh và sắc, cũng như về tà kiến cần được loại bỏ, là đặc biệt phụ thuộc vào điều đó, có hay không có đối tượng của lời nói.
Bhedasaddo visuṃ visuṃ yojetabbo ‘‘desanābhedaṃ sāsanabhedaṃ kathābhedañca yathārahaṃ paridīpaye’’ti.
The word bheda should be applied separately to each: "one should explain the distinction of teaching, the distinction of instruction, and the distinction of discourse, as appropriate."
Từ bheda (sự khác biệt) cần được ghép riêng rẽ với từng từ: “desanābhedaṃ sāsanabhedaṃ kathābhedañca yathārahaṃ paridīpaye” (nên trình bày sự khác biệt của desanā, sự khác biệt của sāsana, và sự khác biệt của kathā một cách phù hợp).
Bhedanti ca nānattanti attho.
And bhedaṃ means variety.
Bhedaṃ có nghĩa là sự đa dạng.
Tesu piṭakesu sikkhā ca pahānāni ca gambhīrabhāvo ca sikkhāpahānagambhīrabhāvaṃ, tañca yathārahaṃ paridīpayeti attho.
In those piṭakas, there are training, abandonments, and profundity—sikkhāpahānagambhīrabhāvaṃ. And one should explain that as is appropriate; this is the meaning.
Trong các tạng đó, sự học (sikkhā), sự đoạn trừ (pahāna) và sự sâu xa (gambhīrabhāva) là sikkhāpahānagambhīrabhāvaṃ, và điều đó được trình bày một cách phù hợp.
Pariyattibhedañca vibhāvayeti sambandho.
One should also clarify the distinction of the scriptural learning; this is the connection.
Nó cũng làm rõ sự khác biệt của giáo pháp (pariyatti).
Pariyattibhedanti ca pariyāpuṇanabhedanti attho.
Pariyattibhedaṃ means the distinction of learning.
Pariyattibhedaṃ có nghĩa là sự khác biệt trong việc học tập (pariyāpuṇana).
Yahinti yasmiṃ vinayādike piṭake.
Yahiṃ means in which piṭaka, such as the Vinaya.
Yahiṃ có nghĩa là trong tạng Vinaya và các tạng khác.
Yaṃ sampattiñca vipattiñca yathā pāpuṇāti, tampi sabbaṃ vibhāvayeti sambandho.
How one attains accomplishment and failure, all that too should be clarified; this is the connection.
Nó cũng làm rõ tất cả những thành tựu (sampatti) và thất bại (vipatti) đạt được như thế nào.
Atha vā yaṃ pariyattibhedaṃ sampattiñca vipattiñcāpi yahiṃ yathā pāpuṇāti, tampi sabbaṃ vibhāvayeti yojetabbaṃ.
Alternatively, it should be construed thus: Whatever distinction of learning, accomplishment, and failure one attains, in whichever and in whatever way, all that too should be clarified.
Hoặc, nên ghép câu như sau: “Nó cũng làm rõ tất cả những sự khác biệt của giáo pháp (pariyatti), thành tựu (sampatti) và thất bại (vipatti) đạt được như thế nào trong tạng nào.”
Ettha yathāti yehi upārambhādihetupariyāpuṇanādippakārehi upārambhanissaraṇadhammakosakarakkhaṇahetupariyāpuṇanaṃ suppaṭipatti duppaṭipattīti etehi pakārehīti vuttaṃ hoti.
Herein, yathā means: by which ways, such as learning for the sake of reproach, etc.; learning for the sake of reproach, for emancipation, for the preservation of the treasury of the Dhamma; good practice and bad practice. This is the meaning that is conveyed.
Ở đây, yathā có nghĩa là: bởi những cách thức như sự học tập do các nguyên nhân như sự khiển trách (upārambha) và các yếu tố khác, sự học tập do nguyên nhân bảo vệ kho báu Pháp là sự thoát ly khỏi luân hồi và sự khiển trách, sự thực hành tốt (suppaṭipatti) và sự thực hành xấu (duppaṭipatti) – những cách thức này đã được nói đến.
Paridīpanā vibhāvanā cāti heṭṭhā vuttassa anurūpato vuttaṃ, atthato pana ekameva.
Paridīpanā vibhāvanā cāti is said in accordance with what was said below, but in terms of meaning, they are one and the same.
Paridīpanā vibhāvanā ca được nói tương ứng với điều đã nói ở trên, nhưng về ý nghĩa thì chỉ là một.
Āṇārahenāti āṇaṃ ṭhapetuṃ arahatīti āṇāraho, bhagavā.
Āṇārahenāti means one who is worthy of establishing a command is āṇāraho, which refers to the Blessed One.
Āṇārahena có nghĩa là người xứng đáng ban hành mệnh lệnh (āṇā), đó là Đức Thế Tôn.
So hi sammāsambuddhatāya mahākāruṇikatāya ca aviparītahitopadesakabhāvena pamāṇavacanattā āṇaṃ paṇetuṃ arahati, vohāraparamatthānampi sambhavato āha ‘‘āṇābāhullato’’ti.
For he, by being a Perfectly Enlightened One and by his great compassion, being a teacher of unerring welfare, and his words being authoritative, is worthy to lay down commands. Due to the presence of both conventional and ultimate realities, he said ‘āṇābāhullato’.
Ngài xứng đáng ban hành mệnh lệnh bởi vì Ngài là bậc Chánh Đẳng Giác, có đại bi, và là người chỉ dạy lợi ích không sai lạc, lời nói của Ngài là chuẩn mực; và vì các quy ước (vohāra) và chân lý tối hậu (paramattha) cũng có thể có, nên Ngài nói “āṇābāhullato” (do sự phổ biến của các điều lệnh).
Ito paresupi eseva nayo.
This same method applies to the subsequent terms as well.
Đối với các từ tiếp theo cũng áp dụng nguyên tắc này.
Paṭhamanti vinayapiṭakaṃ.
Paṭhamaṃ means the Vinaya Piṭaka.
Paṭhamaṃ là tạng Vinaya.
Pacurāparādhā seyyasakattherādayo.
Those with numerous offenses are Seyyasaka, the elder, and others.
Các Tỳ-kheo như Seyyasaka và những người khác là những người phạm nhiều lỗi lầm.
Te hi dosabāhullato ‘‘pacurāparādhā’’ti vuttā.
Because of their many faults, they are called ‘pacurāparādhā’.
Họ được gọi là “pacurāparādhā” (những người phạm nhiều lỗi lầm) do có nhiều khuyết điểm.
Pacuro bahuko bahulo aparādho doso vītikkamo yesaṃ te pacurāparādhā.
Those who have many, numerous, abundant offenses, faults, transgressions are pacurāparādhā.
Pacurāparādhā là những người có nhiều, rất nhiều lỗi lầm (aparādha), khuyết điểm (dosa), vi phạm (vītikkama).
Anekajjhāsayātiādīsu āsayova ajjhāsayo.
In anekajjhāsayā, etc., āsaya itself is ajjhāsayo.
Trong anekajjhāsayā và các từ tương tự, āsayova chính là ajjhāsayo.
So ca atthato diṭṭhi ñāṇañca, pabhedato pana catubbidhaṃ hoti.
In terms of meaning, it is both view and knowledge, but in terms of classification, it is fourfold.
Về ý nghĩa, đó là tà kiến (diṭṭhi) và trí tuệ (ñāṇa), nhưng về phân loại thì có bốn loại.
Tathā hi pubbacariyavasena āyatiṃ sati paccaye uppajjamānārahā sassatucchedasaṅkhātā micchādiṭṭhi saccānulomikañāṇakammassakataññāṇasaṅkhātā sammādiṭṭhi ca ‘‘āsayo’’ti vuccati.
Indeed, by the power of past conduct, wrong view—known as eternalism and annihilationism—which is fit to arise in the future when there is a condition, and right view—known as knowledge in conformity with the truths and knowledge of kamma as one's own property—are called “āsayo.”
Thật vậy, do duyên hành vi trong quá khứ, khi có điều kiện trong tương lai, tà kiến được gọi là thường kiến (sassata-diṭṭhi) và đoạn kiến (uccheda-diṭṭhi) có thể phát sinh, và chánh kiến được gọi là saccānulomikañāṇa (trí tuệ thuận theo chân lý) và kammassakatañāṇa (trí tuệ về nghiệp và quả) cũng được gọi là ‘āsaya’ (tập khí).
Vuttañhetaṃ –
For it has been said:
Điều này đã được nói:
Idañca catubbidhaṃ āsayanti ettha sattā nivasantīti āsayoti vuccati.
And this fourfold* is called āsaya because beings dwell (āsayanti) in it.
Và āsaya này có bốn loại; ở đây, chúng sinh trú ngụ nên gọi là āsaya.
Anusayā kāmarāgabhavarāgadiṭṭhipaṭighavicikicchāmānāvijjāvasena satta.
Anusayā (underlying tendencies) are sevenfold: sensual lust, lust for existence, views, aversion, doubt, conceit, and ignorance.
Anusaya (tùy miên) có bảy loại: dục ái, hữu ái, tà kiến, sân hận, hoài nghi, mạn, và vô minh.
Mūsikavisaṃ viya kāraṇalābhe uppajjanārahā anāgatā kilesā, atītā paccuppannā ca tatheva vuccanti.
Like the venom of a mouse, they are future defilements fit to arise upon obtaining a cause; and the past and present are spoken of in the same way.
Những phiền não chưa phát sinh, có khả năng phát sinh khi có điều kiện, giống như nọc độc của chuột, được gọi là tùy miên; những phiền não đã qua và hiện tại cũng được gọi như vậy.
Na hi kālabhedena dhammānaṃ sabhāvabhedo atthīti.
For there is no difference in the intrinsic nature of dhammas based on a difference in time.
Thật vậy, bản chất của các pháp không thay đổi theo sự khác biệt về thời gian.
Cariyāti rāgacariyādikā cha mūlacariyā, antarabhedena anekavidhā, saṃsaggavasena pana tesaṭṭhi honti.
Cariyā (temperament) refers to the six root temperaments, such as the greedy temperament; by way of internal divisions, they are of many kinds, but by way of combination, they become sixty-three.
Cariyā (hành trạng) là sáu hành trạng căn bản như hành trạng tham ái, có nhiều loại khác nhau do sự phân chia nội tại, nhưng khi kết hợp thì có sáu mươi ba loại.
Atha vā cariyāti caritaṃ, taṃ sucaritaduccaritavasena duvidhaṃ.
Or, cariyā is conduct, and it is twofold: good conduct and misconduct.
Hoặc, cariyā là hành vi, có hai loại: thiện hành và ác hành.
‘‘Adhimutti nāma ‘ajjeva pabbajissāmi, ajjeva arahattaṃ gaṇhissāmī’tiādinā tanninnabhāvena pavattamānaṃ sanniṭṭhāna’’nti gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
In the Gaṇṭhipadas, it is said: “Adhimutti (disposition) is the resolution that occurs with an inclination toward that*, as in ‘I will go forth today itself; I will attain Arahantship today itself.’”
Trong Gaṇṭhipada đã nói: “Adhimutti (tín giải) là sự quyết định diễn ra với khuynh hướng như ‘chính hôm nay tôi sẽ xuất gia, chính hôm nay tôi sẽ đạt được A-la-hán’.”
Ācariyadhammapālattherena pana ‘‘sattānaṃ pubbacariyavasena abhirucī’’ti vuttaṃ.
But by the Elder Ācariya Dhammapāla, it has been said: “It is the inclination of beings due to the power of past conduct.”
Tuy nhiên, Đại Trưởng lão Dhammapāla đã nói: “Đó là sự ưa thích của chúng sinh do hành vi trong quá khứ.”
Sā duvidhā hīnapaṇītabhedena.
It is of two kinds: inferior and sublime.
Nó có hai loại theo sự phân biệt hạ liệt và thù thắng.
Yathānulomanti ajjhāsayādīnaṃ anurūpaṃ.
Yathānulomaṃ means in accordance with one’s disposition, etc.
Yathānuloma (thuận theo) có nghĩa là phù hợp với ajjhāsaya (ý hướng) và các yếu tố khác.
Ahaṃ mamāti saññinoti diṭṭhimānataṇhāvasena ahaṃ mamāti evaṃ pavattasaññino.
Ahaṃ mamāti saññino means those who have the perception “I” and “mine,” which occurs by way of views, conceit, and craving.
Ahaṃ mamāti saññino (những người có nhận thức ‘tôi’ và ‘của tôi’) có nghĩa là những người có nhận thức như vậy do tà kiến, mạn và tham ái.
Yathādhammanti natthettha attā attaniyaṃ vā, kevalaṃ dhammamattametanti evaṃ dhammasabhāvānurūpanti attho.
Yathādhammaṃ means in accordance with the nature of the Dhamma, thus: “Herein there is no self or what belongs to a self; this is merely the Dhamma-element.” This is the meaning.
Yathādhamma (đúng pháp) có nghĩa là ở đây không có ‘tự ngã’ hay ‘cái của tự ngã’, chỉ là pháp mà thôi; đó là ý nghĩa phù hợp với bản chất của pháp.
Saṃvarāsaṃvaroti ettha saṃvaraṇaṃ saṃvaro, kāyavācāhi avītikkamo.
In saṃvarāsaṃvaro, restraint (saṃvaraṇaṃ) is saṃvaro, the non-transgression by way of body and speech.
Ở đây, Saṃvarāsaṃvaro (sự phòng hộ và không phòng hộ) có nghĩa là sự phòng hộ, tức là không vi phạm bằng thân và khẩu.
Mahanto saṃvaro asaṃvaro.
A great restraint is asaṃvaro.
Sự phòng hộ lớn là asaṃvara.
Vuḍḍhiattho hi ayaṃ a-kāro yathā ‘‘asekkhā dhammā’’ti, tasmā khuddako mahanto ca saṃvaroti attho.
For this letter ‘a’ has the meaning of augmentation, as in “asekhā dhammā” (dhammas of one beyond training); therefore, the meaning is minor and major restraint.
Chữ “a-” này có nghĩa là tăng trưởng, ví dụ như trong “asekkhā dhammā” (các pháp vô học); do đó, ý nghĩa là sự phòng hộ nhỏ và lớn.
Diṭṭhiviniveṭhanāti diṭṭhiyā vimocanaṃ.
Diṭṭhiviniveṭhanā means the release from views.
Diṭṭhiviniveṭhanā (thoát khỏi tà kiến) có nghĩa là giải thoát khỏi tà kiến.
Adhisīlasikkhādīnaṃ vibhāgo parato paṭhamapārājikasaṃvaṇṇanāya āvi bhavissati.
The detailed explanation of the higher training in virtue and so on will become clear later in the commentary on the first Pārājika.
Sự phân biệt của adhisīlasikkhā (giới học tối thượng) và các yếu tố khác sẽ được làm rõ trong phần giải thích về giới Pārājika thứ nhất ở phần sau.
Suttantapāḷiyaṃ ‘‘vivicceva kāmehī’’tiādinā samādhidesanābāhullato ‘‘suttantapiṭake adhicittasikkhā’’ti vuttaṃ.
In the Suttanta-pāḷi, because of the abundance of teachings on concentration, beginning with “vivicceva kāmehi” (quite secluded from sensual pleasures), it is said, “in the Suttantapiṭaka, the training in higher mind.”
Trong kinh tạng Pāḷi, do sự phổ biến của các bài giảng về định như “vivicceva kāmehī” (tách rời khỏi dục vọng), nên đã nói “adhicittasikkhā (tâm học tối thượng) trong Tạng Kinh”.
Vītikkamappahānaṃ kilesānanti saṃkilesadhammānaṃ kammakilesānaṃ vā yo kāyavacīdvārehi vītikkamo, tassa pahānaṃ.
Vītikkamappahānaṃ kilesānaṃ means the abandoning of the transgression of defiling states or of kamma-defilements through the doors of body and speech.
Vītikkamappahānaṃ kilesānaṃ (đoạn trừ phiền não vi phạm) là sự đoạn trừ những phiền não gây ô nhiễm hoặc những phiền não nghiệp chướng, tức là sự vi phạm qua thân và khẩu.
Anusayavasena santāne anuvattantā kilesā kāraṇalābhe pariyuṭṭhitāpi sīlabhedavasena vītikkamituṃ na labhantīti āha ‘‘vītikkamapaṭipakkhattā sīlassā’’ti.
Since defilements that follow along in the mental continuum by way of underlying tendency, even when they have arisen upon finding a cause, do not get the chance to be transgressed by way of breaking virtue, he said, “because virtue is the antidote to transgression.”
Vì giới là đối nghịch với sự vi phạm, nên đã nói “vītikkamapaṭipakkhattā sīlassā” (vì giới là đối nghịch với sự vi phạm), có nghĩa là những phiền não tiếp diễn trong dòng tâm thức dưới dạng tùy miên, dù đã nổi lên do có điều kiện, cũng không thể vi phạm bằng cách phá giới.
Pariyuṭṭhānappahānanti okāsadānavasena kilesānaṃ citte kusalappavattiṃ pariyādiyitvā uṭṭhānaṃ pariyuṭṭhānaṃ, tassa pahānaṃ cittasantānesu uppattivasena kilesānaṃ pariyuṭṭhānassa pahānanti vuttaṃ hoti.
Pariyuṭṭhānappahānaṃ means the uprising (pariyuṭṭhāna) of defilements, which, by being given an opportunity, overwhelm the occurrence of the wholesome in the mind and become established; the abandoning of that. It is said to be the abandoning of the uprising of defilements by way of their arising in the mental continuum.
Pariyuṭṭhānappahānaṃ (đoạn trừ phiền não hiện hành) là sự đoạn trừ phiền não hiện hành, tức là sự nổi lên của phiền não trong tâm thức bằng cách chiếm đoạt sự phát sinh thiện pháp, do phiền não được tạo cơ hội; có nghĩa là sự đoạn trừ sự nổi lên của phiền não trong các dòng tâm thức.
Anusayappahānanti appahīnabhāvena santāne anu anu sayanakā kāraṇalābhe uppattiarahā anusayā.
Anusayappahānaṃ means anusayā (underlying tendencies) are those that, being unabandoned, lie repeatedly dormant in the mental continuum and are fit to arise upon finding a cause.
Anusayappahānaṃ (đoạn trừ phiền não tùy miên) là anusaya (tùy miên), tức là những phiền não tiềm ẩn trong dòng tâm thức do chưa được đoạn trừ, có khả năng phát sinh khi có điều kiện.
Te pana anurūpaṃ kāraṇaṃ laddhā uppajjanārahā thāmagatā kāmarāgādayo satta kilesā, tesaṃ pahānaṃ anusayappahānaṃ.
They are the seven defilements, such as sensual lust, which have gained strength and are fit to arise upon finding a suitable cause. The abandoning of them is anusayappahānaṃ.
Chúng là bảy loại phiền não như dục ái, đã đạt đến sức mạnh, có khả năng phát sinh khi gặp điều kiện thích hợp; sự đoạn trừ chúng là anusayappahānaṃ.
Te ca sabbaso ariyamaggapaññāya pahīyantīti āha ‘‘anusayapaṭipakkhattā paññāyā’’ti.
And since they are completely abandoned by the wisdom of the noble path, he said, “because wisdom is the antidote to underlying tendencies.”
Và những tùy miên này được đoạn trừ hoàn toàn bằng trí tuệ của Thánh đạo, nên đã nói “anusayapaṭipakkhattā paññāyā” (vì trí tuệ là đối nghịch với tùy miên).
Tadaṅgappahānanti dīpālokeneva tamassa dānādipuññakiriyavatthugatena tena tena kusalaṅgena tassa tassa akusalaṅgassa pahānaṃ ‘‘tadaṅgappahāna’’nti vuccati.
Tadaṅgappahānaṃ: just as darkness is abandoned by the light of a lamp, the abandoning of each unwholesome factor by its corresponding wholesome factor associated with the grounds for meritorious action such as giving, is called “tadaṅgappahānaṃ.”
Tadaṅgappahānaṃ (đoạn trừ từng phần) là sự đoạn trừ từng phần của ác pháp bằng từng phần của thiện pháp, ví dụ như sự đoạn trừ bóng tối bằng ánh đèn, bằng các thiện pháp như bố thí.
Idha pana tena tena susīlyaṅgena tassa tassa dussīlyaṅgassa pahānaṃ ‘‘tadaṅgappahāna’’nti veditabbaṃ.
Here, however, the abandoning of each factor of immorality by its corresponding factor of good morality should be understood as “tadaṅgappahānaṃ.”
Ở đây, tadaṅgappahānaṃ cần được hiểu là sự đoạn trừ từng phần của ác giới bằng từng phần của thiện giới.
Vikkhambhanasamaucchedappahānānīti ettha upacārappanābhedena samādhinā pavattinivāraṇena ghaṭappahāreneva jalatale sevālassa tesaṃ tesaṃ nīvaraṇānaṃ dhammānaṃ vikkhambhanavasena pahānaṃ vikkhambhanappahānaṃ.
In vikkhambhanasamucchedappahānāni: Here, by concentration, which is divided into access and absorption concentration, through preventing their occurrence, just like pushing aside moss on the water’s surface with a pot, the abandoning of those various hindrances by way of suppression is vikkhambhanappahānaṃ.
Trong Vikkhambhanasamucchedappahānānī (đoạn trừ bằng cách trấn áp và đoạn trừ hoàn toàn), vikkhambhanappahānaṃ (đoạn trừ bằng cách trấn áp) là sự đoạn trừ các pháp chướng ngại bằng cách trấn áp chúng, ngăn chặn sự phát sinh của chúng bằng định, được phân chia thành cận định (upacāra) và an chỉ định (appanā), giống như việc loại bỏ rêu trên mặt nước bằng cách dùng gáo đập.
Catunnaṃ ariyamaggānaṃ bhāvitattā taṃtaṃmaggavato santāne samudayapakkhikassa kilesagaṇassa accantaṃ appavattisaṅkhātasamucchedavasena pahānaṃ samucchedappahānaṃ.
Because the four noble paths have been developed, the abandoning of the host of defilements pertaining to the side of arising in the mental continuum of one who possesses a particular path, by way of eradication, which is the complete non-occurrence, is samucchedappahānaṃ.
Samucchedappahānaṃ (đoạn trừ hoàn toàn) là sự đoạn trừ hoàn toàn nhóm phiền não thuộc về tập khởi trong dòng tâm thức của người đã tu tập bốn Thánh đạo, tức là sự không tái phát hoàn toàn.
Duccaritasaṃkilesassa pahānanti kāyaduccaritādi duṭṭhu caritaṃ, kilesehi vā dūsitaṃ caritanti duccaritaṃ.
Duccaritasaṃkilesassa pahānaṃ: Misconduct such as bodily misconduct is bad conduct, or it is conduct corrupted by defilements.
Duccaritasaṃkilesassa pahānaṃ (đoạn trừ phiền não ác hành) là ác hành (duccarita), tức là hành vi xấu như thân ác hành, hoặc hành vi bị phiền não làm ô nhiễm.
Tadeva yattha uppannaṃ, taṃ santānaṃ sammā kileseti bādhayati upatāpeti cāti saṃkileso, tassa pahānaṃ, kāyavacīduccaritavasena pavattasaṃkilesassa tadaṅgavasena pahānanti vuttaṃ hoti.
That itself, wherever it has arisen, thoroughly defiles, afflicts, and torments that mental continuum, thus it is a defilement. The abandoning of it means the abandoning by substitution of a particular part (tadaṅga) of the defilement that has occurred by way of bodily and verbal misconduct.
Chính ác hành đó, khi phát sinh ở đâu, sẽ làm ô nhiễm, gây hại và thiêu đốt dòng tâm thức đó một cách đúng đắn, nên gọi là saṃkilesa (phiền não ô nhiễm); sự đoạn trừ nó là sự đoạn trừ phiền não ô nhiễm phát sinh do thân ác hành và khẩu ác hành bằng cách đoạn trừ từng phần.
Samādhissa kāmacchandapaṭipakkhattā suttantapiṭake taṇhāsaṃkilesassa pahānaṃ vuttaṃ.
Because concentration is the antidote to sensual desire, the abandoning of the defilement of craving is stated in the Suttantapiṭaka.
Vì định là đối nghịch với dục ái, nên trong Tạng Kinh đã nói về taṇhāsaṃkilesassa pahānaṃ (đoạn trừ phiền não tham ái).
Attādivinimuttasabhāvadhammappakāsanato abhidhammapiṭake diṭṭhisaṃkilesassa pahānaṃ vuttaṃ.
Because it explains natural phenomena as being devoid of a self and so on, the abandoning of the defilement of views is stated in the Abhidhammapiṭaka.
Vì Tạng Vi Diệu Pháp trình bày các pháp bản chất không dính mắc vào tự ngã, nên đã nói về diṭṭhisaṃkilesassa pahānaṃ (đoạn trừ phiền não tà kiến).
Ekamekasmiñcetthāti etesu tīsu piṭakesu ekamekasmiṃ piṭaketi attho daṭṭhabbo.
Ekamekasmiñcetthāti should be seen as meaning: in each one of these three Piṭakas.
Ở đây, Ekamekasmiñcetthā (trong mỗi cái này) có nghĩa là trong mỗi một trong ba tạng này.
Dhammoti pāḷīti ettha pakaṭṭhānaṃ ukkaṭṭhānaṃ sīlādiatthānaṃ bodhanato sabhāvaniruttibhāvato buddhādīhi bhāsitattā ca pakaṭṭhānaṃ vacanappabandhānaṃ āḷīti pāḷi, pariyattidhammo.
In dhammoti pāḷī: Because it makes known the sublime meanings of virtue and so on, and because it is the natural expression, and because it was spoken by the Buddhas and others, the series (āḷi) of sublime (pakaṭṭha) verbal compositions is pāḷi; it is the Dhamma of the scriptural study.
Ở đây, Dhammoti pāḷī (Pháp là Pāḷi) có nghĩa là Pāḷi là một chuỗi các lời nói cao quý, vì nó làm cho người ta hiểu được những ý nghĩa cao quý như giới và các yếu tố khác, vì nó có bản chất là ngữ pháp tự nhiên, và vì nó được các vị Phật và các bậc Thánh khác thuyết giảng; đó là pariyattidhamma (Pháp học).
‘‘Dhammoti pāḷīti ettha bhagavatā vuccamānassa atthassa vohārassa ca dīpano saddoyeva pāḷi nāmā’’ti gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
In the Gaṇṭhipadas, it is said: “In ‘dhammoti pāḷī,’ the very sound that clarifies the meaning and the conventional expression being spoken by the Blessed One is named pāḷi.”
Trong Gaṇṭhipada đã nói: “Ở đây, ‘Pháp là Pāḷi’ có nghĩa là Pāḷi chỉ là âm thanh làm sáng tỏ ý nghĩa và cách dùng từ được Đức Thế Tôn thuyết giảng.”
Abhidhammaṭṭhakathāya likhite sīhaḷagaṇṭhipade pana idaṃ vuttaṃ – sabhāvatthassa sabhāvavohārassa ca anurūpavasena bhagavatā manasā vavatthāpitā paṇḍatti pāḷīti vuccati.
In the Sīhaḷagaṇṭhipada written in the Abhidhamma commentary, this is stated: The concept established in the mind by the Blessed One in accordance with the natural meaning and natural convention is called pāḷi.
Tuy nhiên, trong Sīhaḷagaṇṭhipada được viết trong Chú giải Vi Diệu Pháp, điều này đã được nói: Pāḷi được gọi là paññatti (chế định) được Đức Thế Tôn xác lập trong tâm một cách phù hợp với ý nghĩa bản chất và cách dùng từ bản chất.
Yadi saddoyeva pāḷi siyā, pāḷiyā desanāya ca nānattena bhavitabbaṃ.
If sound alone were pāḷi, there would have to be a difference between pāḷi and desanā.
Nếu Pāḷi chỉ là âm thanh, thì Pāḷi và bài giảng phải khác nhau.
Manasā vavatthāpitāya ca pāḷiyā vacībhedakaraṇamattaṃ ṭhapetvā desanāya nānattaṃ natthi.
But for the pāḷi established in the mind, apart from the mere act of verbalization, there is no difference from the desanā.
Nhưng giữa Pāḷi được xác lập trong tâm và bài giảng không có sự khác biệt, ngoại trừ việc tạo ra sự khác biệt về lời nói.
Tathā hi desanaṃ dassentena manasā vavatthāpitāya pāḷiyā desanāti vacībhedakaraṇamattaṃ vinā pāḷiyā saha desanāya anaññathā vuttā.
Indeed, by showing the desanā, it is stated that the desanā is not different from the pāḷi, apart from the mere act of verbalizing the pāḷi established in the mind.
Thật vậy, khi trình bày bài giảng, người trình bày đã nói rằng Pāḷi được xác lập trong tâm là bài giảng, không khác biệt với Pāḷi, ngoại trừ việc tạo ra sự khác biệt về lời nói.
Tathā ca upari ‘‘desanāti paññattī’’ti vuttattā desanāya anaññabhāvena pāḷiyā paṇṇattibhāvo kathito hoti.
And thus, because it is stated above that “desanā is paññatti,” the fact that pāḷi is a concept is stated by its being non-different from desanā.
Và như vậy, vì ở trên đã nói “desanā (bài giảng) là paññatti (chế định)”, nên sự không khác biệt của bài giảng đã nói lên bản chất paññatti của Pāḷi.
Apica yadi pāḷiyā aññāyeva desanā siyā, ‘‘pāḷiyā ca pāḷiatthassa ca desanāya ca yathābhūtāvabodho’’ti vattabbaṃ siyā, evaṃ pana avatvā ‘‘pāḷiyā ca pāḷiatthassa ca yathābhūtāvabodho’’ti vuttattā pāḷiyā desanāya ca anaññabhāvo dassito hoti.
Furthermore, if desanā were entirely different from pāḷi, one would have to say, “the correct understanding of the pāḷi, the meaning of the pāḷi, and the desanā.” But since it is not said in that way, and instead it is said, “the correct understanding of the pāḷi and the meaning of the pāḷi,” it is shown that pāḷi and desanā are not different.
Hơn nữa, nếu bài giảng khác với Pāḷi, thì phải nói rằng “sự giác ngộ như thật về Pāḷi, ý nghĩa của Pāḷi và bài giảng”; nhưng không nói như vậy mà nói “sự giác ngộ như thật về Pāḷi và ý nghĩa của Pāḷi”, điều này cho thấy sự không khác biệt giữa Pāḷi và bài giảng.
Evañca katvā upari ‘‘desanā nāma paññattī’’ti dassentena desanāya anaññabhāvato pāḷiyā paṇṇattibhāvo kathitova hotīti.
And so, by stating above, “desanā is named paññatti,” it is indeed stated that pāḷi is a concept due to its being non-different from desanā.
Và như vậy, khi ở trên nói “desanā (bài giảng) là paññatti (chế định)”, điều này cho thấy bản chất paññatti của Pāḷi là do sự không khác biệt của bài giảng.
Ettha ca ‘‘saddoyeva pāḷi nāmā’’ti imasmiṃ pakkhe dhammassapi saddasabhāvattā dhammadesanānaṃ ko visesoti ce?
In this context, if one asks: “In this view that ‘sound alone is named pāḷi,’ since the Dhamma also has the nature of sound, what is the difference between the Dhamma and the desanā?”
Ở đây, nếu có ai hỏi: “Trong quan điểm ‘Pāḷi chỉ là âm thanh’, vì Pháp cũng có bản chất là âm thanh, vậy thì sự khác biệt giữa Pháp và bài giảng là gì?”
Tesaṃ tesaṃ atthānaṃ bodhakabhāvena ñāto uggahaṇādivasena ca pubbe vavatthāpito saddappabandho dhammo, pacchā paresaṃ avabodhanatthaṃ pavattito tadatthappakāsako saddo desanāti veditabbaṃ.
The sequence of words that, being known by means of revealing those various meanings, and previously established through learning and so on, is called Dhamma. And that word, which makes those meanings clear, presented subsequently for the purpose of making others understand, is called Desanā; thus is it to be understood.
Chuỗi lời nói được biết đến là có khả năng làm cho những ý nghĩa đó được hiểu, và được thiết lập từ trước theo cách học hỏi v.v., đó là Dhamma (Giáo Pháp). Sau đó, lời nói được đưa ra để làm cho người khác hiểu những ý nghĩa đó, lời nói tiết lộ những ý nghĩa đó, đó là Desanā (lời dạy), nên được hiểu như vậy.
Atha vā yathāvuttasaddasamuṭṭhāpako cittuppādo desanā ‘‘desīyati samuṭṭhāpīyati saddo etenā’’ti katvā musāvādādayo viya.
Or, the mind-arising that generates the aforementioned word is called desanā, by considering that "the word is preached (desīyati), is generated (samuṭṭhāpīyati) by it," like false speech and so on.
Hoặc là, tâm sinh khởi làm phát sinh lời nói đã được đề cập, đó là Desanā (lời dạy), vì “lời nói được giảng dạy, được phát sinh bởi cái này”, giống như lời nói dối v.v.
Tatthāpi hi musāvādādisamuṭṭhāpikā cetanā musāvādādisaddena voharīyati.
For there, too, the volition that generates false speech and so on is referred to by the term "false speech" and so on.
Ở đó, ý muốn phát sinh lời nói dối v.v. cũng được gọi bằng từ lời nói dối v.v.
Tīsupi cetesu ete dhammatthadesanāpaṭivedhāti ettha pāḷiattho pāḷidesanā pāḷiatthapaṭivedho cāti ime tayo pāḷivisayā hontīti vinayapiṭakādīnaṃ atthassa desanāya paṭivedhassa ca ādhārabhāvo yutto, piṭakāni pana pāḷiyoyevāti tesaṃ dhammassa ādhārabhāvo kathaṃ yujjeyyāti ce?
Here, in the phrase “these penetrations of Dhamma, meaning, and exposition in all three*,” the meaning of the Pāḷi, the exposition of the Pāḷi, and the penetration of the meaning of the Pāḷi—these three are Pāḷi-related. Therefore, the Vinaya Piṭaka and so on being the basis for meaning, exposition, and penetration is suitable. But if the Piṭakas are themselves Pāḷi, how can they be suitable as the basis for Dhamma?
Trong câu “ Tīsupi cetesu ete dhammatthadesanāpaṭivedhā” (Trong cả ba điều này, đây là sự thâm nhập vào Dhamma, ý nghĩa và lời dạy), nếu nói rằng: “Ý nghĩa của Pāḷi, lời dạy của Pāḷi và sự thâm nhập vào ý nghĩa của Pāḷi – ba điều này là đối tượng của Pāḷi. Do đó, việc Luận tạng v.v. là nền tảng của ý nghĩa, lời dạy và sự thâm nhập là hợp lý. Nhưng các Tạng là chính Pāḷi, vậy việc chúng là nền tảng của Dhamma thì làm sao hợp lý được?”
Pāḷisamudāyassa avayavapāḷiyā ādhārabhāvato.
Because the Pāḷi collection serves as the basis for individual parts of the Pāḷi.
Là do Pāḷi tổng thể là nền tảng của từng phần Pāḷi.
Avayavassa hi samudāyo ādhārabhāvena vuccati yathā ‘‘rukkhe sākhā’’ti.
Indeed, the whole is spoken of as the basis for its parts, just as "branches are in the tree."
Thật vậy, tổng thể được gọi là nền tảng của từng phần, như câu “cành cây trên cây”.
Ettha ca dhammādīnaṃ dukkhogāhabhāvato tehi dhammādīhi vinayādayo gambhīrāti vinayādīnampi catubbidho gambhīrabhāvo vuttoyeva, tasmā dhammādayo eva dukkhogāhattā gambhīrā, na vinayādayoti na codetabbametaṃ sammukhena visayavisayīmukhena ca vinayādīnaṃyeva gambhīrabhāvassa vuttattā.
And here, since Dhamma and the others are difficult to fathom, and the Vinaya and the others are profound because of Dhamma and the others, the fourfold profound nature of the Vinaya and the others has been stated. Therefore, one should not object that only Dhamma and the others are profound because they are difficult to fathom, not the Vinaya and the others, because the profound nature of the Vinaya and the others has been stated both directly and through the aspect of object and cognizer.
Ở đây, vì Dhamma v.v. khó thâm nhập, nên Luận tạng v.v. là sâu sắc bởi Dhamma v.v. đó, do đó, tính sâu sắc bốn phương diện của Luận tạng v.v. cũng đã được nói đến. Vì vậy, không nên chất vấn rằng chỉ có Dhamma v.v. là sâu sắc vì khó thâm nhập, chứ Luận tạng v.v. thì không, bởi vì tính sâu sắc của chính Luận tạng v.v. đã được nói đến cả trực tiếp và gián tiếp (qua đối tượng).
Dhammo hi vinayādayo, tesaṃ visayo attho, dhammatthavisayā ca desanāpaṭivedhāti.
For Dhamma is the Vinaya and the others, meaning is their object, and exposition and penetration have Dhamma and meaning as their objects.
Dhamma chính là Luận tạng v.v., ý nghĩa là đối tượng của chúng, còn lời dạy và sự thâm nhập là đối tượng của Dhamma và ý nghĩa.
Tattha paṭivedhassa dukkarabhāvato dhammatthānaṃ, desanāñāṇassa dukkarabhāvato desanāya ca dukkhogāhabhāvo veditabbo.
Therein, the difficult-to-fathom nature of Dhamma and meaning should be understood due to the difficulty of penetration, and that of exposition due to the difficulty of the knowledge of exposition.
Trong đó, tính khó thâm nhập của Dhamma và ý nghĩa được hiểu là do sự thâm nhập khó khăn, và tính khó thâm nhập của lời dạy được hiểu là do trí tuệ về lời dạy khó khăn.
Paṭivedhassa pana uppādetuṃ asakkuṇeyyattā taṃvisayañāṇuppattiyā ca dukkarabhāvato dukkhogāhatā veditabbā.
But the difficult-to-fathom nature of penetration should be understood due to its impossibility of production and the difficulty of producing knowledge regarding it.
Còn tính khó thâm nhập của sự thâm nhập được hiểu là do không thể tạo ra nó, và do sự phát sinh trí tuệ về đối tượng đó là khó khăn.
Dukkhena ogayhantīti dukkhogāhā.
Dukkhogāhā means "difficult to fathom" because they are fathomed with difficulty.
Chúng được thâm nhập một cách khó khăn, nên được gọi là dukkhogāhā (khó thâm nhập).
Ekadesena ogāhantehipi mandabuddhīhi patiṭṭhā laddhuṃ na sakkāti āha ‘‘alabbhaneyyapatiṭṭhā cā’’ti.
Even when fathoming a part, those with weak intellects cannot find a footing, therefore it is said "and a footing cannot be gained."
Ngay cả khi những người trí tuệ kém cỏi thâm nhập một phần, họ cũng không thể đạt được sự vững chắc, nên đã nói: “ alabbhaneyyapatiṭṭhā cā” (và không thể đạt được sự vững chắc).
Ekamekasminti ekekasmiṃ piṭake.
Ekamekasmiṃ means "in each single" Piṭaka.
Ekamekasmiṃ (trong từng cái một) có nghĩa là trong từng Tạng (piṭaka) một.
Etthāti etesu piṭakesu.
Ettha means "among these" Piṭakas.
Ettha (trong đó) có nghĩa là trong số các Tạng này.
Niddhāraṇe cetaṃ bhummavacanaṃ.
And this locative expression is for the purpose of determination.
Và đây là cách dùng từ thuộc cách sở tại để chỉ sự phân biệt.
Idāni hetuhetuphalādīnaṃ vasenapi gambhīrabhāvaṃ dassento āha ‘‘aparo nayo’’tiādi.
Now, showing the profound nature also by way of cause, result of cause, and so on, he says "another method" and so on.
Bây giờ, để chỉ ra tính sâu sắc theo phương diện nhân, quả của nhân v.v., đã nói “ aparo nayo” (một phương pháp khác) v.v.
Hetūti paccayo.
Hetu means condition.
Hetū (nhân) có nghĩa là nguyên nhân.
So hi attano phalaṃ dahati vidahatīti dhammoti vuccati.
Indeed, it is called Dhamma because it produces and brings forth its own result.
Nó được gọi là Dhamma vì nó tạo ra (dahati) và biểu lộ (vidahati) quả của chính nó.
Dhammasaddassa cettha hetupariyāyatā kathaṃ viññāyatīti āha ‘‘vuttañheta’’ntiādi.
How is it understood here that the word Dhamma is a synonym for cause? He says "it has been stated" and so on.
Làm thế nào để biết rằng từ Dhamma ở đây là đồng nghĩa với nhân? Đã nói “ vuttañheta” (điều này đã được nói) v.v.
Nanu ca ‘‘hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’ti etena vacanena dhammassa hetubhāvo kathaṃ viññāyatīti ce?
But if it is asked, "How is the causal nature of Dhamma understood from the statement 'knowledge of cause is dhammapaṭisambhidā'?",
Nếu nói rằng: “Làm thế nào để biết rằng Dhamma là nhân qua câu ‘ hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’ (Trí tuệ về nhân là Dhammapaṭisambhidā)?”
Dhammapaṭisambhidāti etassa samāsapadassa avayavapadatthaṃ dassentena ‘‘hetumhi ñāṇa’’nti vuttattā.
it is because the phrase "knowledge of cause" was stated to explain the meaning of the component parts of the compound word dhammapaṭisambhidā.
Là vì khi giải thích ý nghĩa của từ ghép Dhammapaṭisambhidā, đã nói “trí tuệ về nhân”.
‘‘Dhamme paṭisambhidā dhammapaṭisambhidā’’ti ettha hi ‘‘dhamme’’ti etassa atthaṃ dassentena ‘‘hetumhī’’ti vuttaṃ, ‘‘paṭisambhidā’’ti etassa atthaṃ dassentena ‘‘ñāṇa’’nti, tasmā hetudhammasaddā ekatthā ñāṇapaṭisambhidāsaddā cāti imamatthaṃ vadantena sādhito dhammassa hetubhāvo.
Here, in "dhamme paṭisambhidā, dhammapaṭisambhidā," the meaning of "dhamme" was explained as "hetumhi," and the meaning of "paṭisambhidā" was explained as "ñāṇa." Therefore, the causal nature of Dhamma is established by stating that the words "hetu" and "Dhamma" have the same meaning, and the words "ñāṇa" and "paṭisambhidā" also have the same meaning.
Trong câu “Dhamme paṭisambhidā dhammapaṭisambhidā” (Sự phân tích về Dhamma là Dhammapaṭisambhidā), khi giải thích ý nghĩa của từ “dhamme”, đã nói “hetumhi” (về nhân); khi giải thích ý nghĩa của từ “paṭisambhidā”, đã nói “ñāṇa” (trí tuệ). Do đó, bằng cách nói rằng các từ hetu và Dhamma là đồng nghĩa, và các từ ñāṇa và paṭisambhidā là đồng nghĩa, tính nhân của Dhamma đã được chứng minh.
Hetuphale ñāṇaṃ atthapaṭisambhidāti etena vacanena sādhito atthassa hetuphalabhāvopi evameva daṭṭhabbo.
In the same way, the nature of meaning as the result of a cause is established by the statement "knowledge of the result of a cause is atthapaṭisambhidā."
Tương tự như vậy, tính quả của nhân (hetuphala) của ý nghĩa (attha) cũng được chứng minh qua câu “ Hetuphale ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā” (Trí tuệ về quả của nhân là Atthapaṭisambhidā).
Hetuno phalaṃ hetuphalaṃ.
The result of a cause is hetuphala.
Quả của nhân là hetuphala (quả của nhân).
Tañca yasmā hetuanusārena arīyati adhigamīyati sampāpuṇīyati, tasmā atthoti vuccati.
And since that result is obtained, achieved, and attained in accordance with the cause, it is called attha.
Và bởi vì nó được đạt được (arīyati), được thấu hiểu (adhigamīyati), được thành tựu (sampāpuṇīyati) theo nhân, nên nó được gọi là attha (ý nghĩa).
Yathādhammanti ettha dhammasaddo hetuṃ hetuphalañca sabbaṃ saṅgaṇhāti.
Here, in yathādhamma, the word Dhamma encompasses both the cause and the result of the cause entirely.
Trong câu “ Yathādhammaṃ” (tùy theo Dhamma), từ Dhamma bao gồm cả nhân (hetu) và quả của nhân (hetuphala).
Sabhāvavācako hesa dhammasaddo, na pariyattihetubhāvavācako, tasmā yathādhammanti yo yo avijjādisaṅkhārādidhammo, tasmiṃ tasminti attho.
Indeed, this word Dhamma refers to inherent nature, not to the Pariyatti (scriptural) aspect or the causal aspect. Therefore, yathādhamma means "whatever Dhamma, such as ignorance and formations, is found therein."
Thật vậy, từ Dhamma này biểu thị bản chất, chứ không biểu thị sự học hỏi hay tính nhân. Do đó, “ yathādhammaṃ” có nghĩa là “trong từng Dhamma (pháp) như vô minh v.v. và hành v.v.”.
Dhammānurūpaṃ vā yathādhammaṃ.
Or, yathādhamma means "in accordance with Dhamma."
Hoặc là, tùy theo Dhamma, tức là phù hợp với Dhamma.
Desanāpi hi paṭivedho viya aviparītavisayavibhāvanato dhammānurūpaṃ pavattati, tatoyeva ca aviparītābhilāpoti vuccati.
Exposition, too, like penetration, proceeds in accordance with Dhamma by clearly revealing its object without distortion. And for that very reason, it is called an undistorted expression.
Lời dạy (desanā) cũng vận hành phù hợp với Dhamma, giống như sự thâm nhập (paṭivedha), do sự hiển lộ đối tượng không sai lệch. Chính vì thế mà nó được gọi là lời nói không sai lệch.
Dhammābhilāpoti atthabyañjanako aviparītābhilāpo.
Dhammābhilāpo means an undistorted expression that makes the meaning clear.
Dhammābhilāpo (lời nói về Dhamma) là lời nói không sai lệch, biểu thị ý nghĩa.
Ettha ca abhilappatīti abhilāpoti saddo vuccati.
And here, abhilāpa is called "word" because it is expressed.
Ở đây, từ abhilāpa (lời nói) được dùng để chỉ lời nói (saddo) vì nó được nói ra (abhilappati).
Etena ‘‘tatra dhammaniruttābhilāpe ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā’’ti (vibha. 718) ettha vuttaṃ dhammaniruttiṃ dasseti saddasabhāvattā desanāya.
By this, it points to the Dhamma-nirutti (linguistic expression of Dhamma) mentioned in the passage "tatra dhammaniruttābhilāpe ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā" because exposition has the nature of a word.
Bằng cách này, nó chỉ ra dhammanirutti (sự giải thích về Dhamma) đã được nói đến trong câu “tatra dhammaniruttābhilāpe ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā” (Trí tuệ về lời nói và sự giải thích về Dhamma là Niruttipaṭisambhidā), vì lời dạy có bản chất là lời nói.
Tathā hi niruttipaṭisambhidāya parittārammaṇādibhāvo paṭisambhidāvibhaṅgapāḷiyaṃ (vibha. 718 ādayo) vutto.
Thus, in the Paṭisambhidāvibhaṅgapāḷi, the nature of niruttipaṭisambhidā as having limited objects and so on is stated.
Thật vậy, trong Paṭisambhidāvibhaṅgapāḷi đã nói về trạng thái đối tượng hữu hạn v.v. của Niruttipaṭisambhidā.
Aṭṭhakathāyañca (vibha. aṭṭha. 718) ‘‘taṃ sabhāvaniruttiṃ saddaṃ ārammaṇaṃ katvā’’tiādinā saddārammaṇatā dassitā.
And in the Aṭṭhakathā, its nature as having words as objects is shown with "taking that inherent linguistic expression (sabhāvā-nirutti) as an object" and so on.
Và trong Aṭṭhakathā (Vibha. Aṭṭha. 718) đã chỉ ra rằng lời nói là đối tượng qua câu “taṃ sabhāvaniruttiṃ saddaṃ ārammaṇaṃ katvā” (lấy lời nói giải thích bản chất đó làm đối tượng) v.v.
Tathā hi imassa atthassa ayaṃ saddo vācakoti vacanavacanatthe vavatthapetvā taṃtaṃvacanatthavibhāvanavasena pavattito saddo desanāti vuccati.
Thus, the word that proceeds by establishing, "this word is the designation for this meaning," and by explaining those various meanings of words, is called exposition.
Thật vậy, lời nói được gọi là lời dạy (desanā) khi nó được vận hành bằng cách thiết lập rằng “từ này là để biểu thị ý nghĩa này” trong lời nói và ý nghĩa của lời nói, và bằng cách làm rõ ý nghĩa của từng lời nói đó.
Adhippāyoti etena ‘‘desanāti paññattī’’ti etaṃ vacanaṃ dhammaniruttābhilāpaṃ sandhāya vuttaṃ, na tato vinimuttaṃ paññattiṃ sandhāyāti adhippāyaṃ dasseti.
By adhippāyo, it shows the intention that the statement "exposition is paññatti" was made with reference to the linguistic expression of Dhamma (Dhamma-niruttābhilāpa), not with reference to a paññatti divorced from it.
Adhippāyo (ý định) này cho thấy rằng câu “desanāti paññattī” (lời dạy là khái niệm) được nói đến để chỉ dhammaniruttābhilāpa (lời nói giải thích Dhamma không sai lệch), chứ không phải để chỉ một khái niệm tách rời khỏi nó.
Desīyati attho etenāti hi desanā, pakārena ñāpīyati etena, pakārato ñāpetīti vā paññattīti dhammaniruttābhilāpo vuccati.
Indeed, desanā is so called because "meaning is expounded (desīyati) by it," and paññatti is so called because "it is made known in a particular manner by it," or "it makes known in a particular manner"; thus, Dhamma-niruttābhilāpa is referred to.
Thật vậy, cái gì được giảng dạy ý nghĩa bởi nó thì là desanā (lời dạy); cái gì được làm cho biết rõ ràng bởi nó, hoặc cái gì làm cho biết rõ ràng thì là paññattī (khái niệm), tức là dhammaniruttābhilāpa (lời nói giải thích Dhamma không sai lệch).
Evaṃ ‘‘desanā nāma saddo’’ti imasmiṃ pakkhe ayamattho veditabbo.
Thus, in the case of "exposition is a word," this meaning should be understood.
Như vậy, trong trường hợp “lời dạy là lời nói”, ý nghĩa này nên được hiểu.
‘‘Desanāti paññattī’’ti ettha paññattivādino pana evaṃ vadanti – kiñcāpi ‘‘dhammābhilāpo’’ti ettha abhilappatīti abhilāpoti saddo vuccati, na paṇṇatti, tathāpi sadde vuccamāne tadanurūpaṃ vohāraṃ gahetvā tena vohārena dīpitassa atthassa jānanato sadde kathite tadanurūpā paṇṇattipi kāraṇūpacārena kathitāyeva hoti.
However, those who advocate for paññatti in "exposition is paññatti" say this: Although it is said that "abhilāpa" refers to the word in "dhammābhilāpo," not paññatti, nevertheless, when a word is spoken, by taking the corresponding convention (vohāra) and understanding the meaning revealed by that convention, when a word is spoken, the corresponding paññatti is also implicitly stated by a figurative usage based on the cause.
Tuy nhiên, những người chủ trương khái niệm (paññattivādī) trong câu “desanāti paññattī” (lời dạy là khái niệm) nói như sau: Mặc dù trong câu “dhammābhilāpo” (lời nói về Dhamma), từ abhilāpa (lời nói) được dùng để chỉ lời nói (saddo) chứ không phải khái niệm (paññatti), nhưng khi lời nói được nói ra, bằng cách nắm bắt cách dùng từ phù hợp với nó và hiểu ý nghĩa được biểu thị bởi cách dùng từ đó, thì khi lời nói được nói ra, khái niệm phù hợp cũng được nói đến bằng cách ẩn dụ nguyên nhân.
Atha vā ‘‘dhammābhilāpoti attho’’ti avatvā ‘‘dhammābhilāpoti adhippāyo’’ti vuttattā desanā nāma saddo na hotīti dīpitamevāti.
Alternatively, because it is stated "dhammābhilāpo is the intention" instead of "dhammābhilāpo is the meaning," it is already shown that exposition is not a word.
Hoặc là, vì không nói “dhammābhilāpoti attho” (lời nói về Dhamma là ý nghĩa) mà nói “dhammābhilāpoti adhippāyo” (lời nói về Dhamma là ý định), điều này đã chỉ ra rằng lời dạy không phải là lời nói.
Idāni paṭivedhaṃ niddisanto āha ‘‘paṭivedhoti abhisamayo’’ti.
Now, indicating penetration, he says "penetration means full comprehension."
Bây giờ, để định nghĩa sự thâm nhập (paṭivedha), đã nói “ paṭivedhoti abhisamayo” (sự thâm nhập là sự thấu hiểu).
Paṭivijjhatīti ñāṇaṃ paṭivedhoti vuccati.
Knowledge is called penetration (paṭivedha) because it penetrates.
Trí tuệ được gọi là paṭivedha (sự thâm nhập) vì nó thâm nhập (paṭivijjhati).
Paṭivijjhanti etenāti vā paṭivedho, abhisametīti abhisamayo, abhisamenti etenāti vā abhisamayo.
Or, that by which people penetrate is paṭivedha; that which fully comprehends is abhisamaya; or, that by which people fully comprehend is abhisamaya.
Hoặc paṭivedha là cái mà bởi nó người ta thâm nhập; abhisamayo là cái thấu hiểu (abhisametīti), hoặc abhisamayo là cái mà bởi nó người ta thấu hiểu.
Idāni abhisamayappabhedato abhisamayappakārato ārammaṇato sabhāvato ca pākaṭaṃ kātuṃ ‘‘so ca lokiyalokuttaro’’tiādimāha.
Now, to make it clear by the divisions of full comprehension, by the types of full comprehension, by its object, and by its nature, he says "and that is worldly and supramundane" and so on.
Bây giờ, để làm rõ theo các loại sự thấu hiểu, các phương diện của sự thấu hiểu, đối tượng và bản chất, đã nói “ so ca lokiyalokuttaro” (và nó là thế gian và siêu thế) v.v.
Visayato asammohato ca avabodhoti sambandho.
Knowledge is connected by way of its object and by way of non-bewilderment.
Có mối liên hệ rằng sự thấu hiểu là do đối tượng và do không mê lầm.
Tattha visayato atthādianurūpaṃ dhammādīsu avabodho nāma avijjādidhammārammaṇo saṅkhārādiatthārammaṇo tadubhayapaññāpanārammaṇo lokiyo avabodho.
Therein, by way of object, the knowledge in Dhamma and so on, in accordance with meaning and so on, is worldly knowledge that has Dhamma such as ignorance as its object, meaning such as formations as its object, and the designation of both as its object.
Trong đó, sự thấu hiểu theo đối tượng (visayato) trong Dhamma v.v. phù hợp với ý nghĩa v.v. là sự thấu hiểu thế gian có đối tượng là các Dhamma như vô minh v.v., có đối tượng là các ý nghĩa như hành v.v., và có đối tượng là sự thiết lập cả hai điều đó.
Asammohato atthādianurūpaṃ dhammādīsu avabodho pana nibbānārammaṇo maggayutto yathāvuttadhammatthapaññattīsu sammohaviddhaṃsano lokuttaro abhisamayo.
By way of non-bewilderment, however, the knowledge in Dhamma and so on, in accordance with meaning and so on, is the supramundane full comprehension that has Nibbāna as its object, is connected with the path, and eradicates bewilderment regarding the aforementioned Dhamma, meaning, and designation.
Còn sự thấu hiểu theo không mê lầm (asammohato) trong Dhamma v.v. phù hợp với ý nghĩa v.v. là sự thấu hiểu siêu thế (lokuttara abhisamayo) có đối tượng là Nibbāna, đi kèm với Đạo, và loại bỏ sự mê lầm trong các khái niệm Dhamma và ý nghĩa đã nói trên.
Tathā hi ‘‘ayaṃ hetu, idamassa phalaṃ, ayaṃ tadubhayānurūpo vohāro’’ti evaṃ ārammaṇakaraṇavasena lokiyañāṇaṃ visayato paṭivijjhati, lokuttarañāṇaṃ pana hetuhetuphalādīsu sammohassa maggañāṇena samucchinnattā asammohato paṭivijjhati.
Indeed, worldly knowledge penetrates by way of the subject by taking as its object thus: "This is the cause, this is its fruit, this is the conventional expression corresponding to both." Supramundane knowledge, however, penetrates by way of non-delusion, because delusion regarding the cause, the fruit of the cause, and so on, has been completely cut off by the knowledge of the path.
Thật vậy, "đây là nhân, đây là quả của nó, đây là lời nói phù hợp với cả hai" – bằng cách này, trí tuệ thế gian (lokiyañāṇa) thấu hiểu đối tượng theo khía cạnh đối tượng (visayato). Còn trí tuệ siêu thế (lokuttarañāṇa) thì thấu hiểu theo khía cạnh không mê lầm (asammohato), vì sự mê lầm (sammoha) đối với nhân, quả của nhân, v.v., đã bị đoạn trừ hoàn toàn bởi đạo trí (maggañāṇa).
Atthānurūpaṃ dhammesūti avijjā hetu, saṅkhārā hetusamuppannā, saṅkhāre uppādeti avijjāti evaṃ kāriyānurūpaṃ kāraṇesūti attho.
In accordance with the meaning in the dhammas means: “Ignorance is the cause, formations are arisen from a cause; ignorance produces formations.” Thus, the meaning is: comprehension in the causes in accordance with the effect.
Atthānurūpaṃ dhammesū (phù hợp với quả trong các pháp nhân) có nghĩa là: vô minh (avijjā) là nhân, các hành (saṅkhāra) do nhân mà sinh, vô minh sinh ra các hành – như vậy, sự thấu hiểu phù hợp với quả trong các pháp nhân.
Atha vā puññābhisaṅkhāraapuññābhisaṅkhāraāneñjābhisaṅkhāresu tīsu apuññābhisaṅkhārassa sampayuttaavijjā paccayo, itaresaṃ yathānurūpantiādinā kāriyānurūpaṃ kāraṇesu paṭivedhoti attho.
Or, among the three—meritorious formations, demeritorious formations, and imperturbable formations—associated ignorance is a condition for demeritorious formations; for the others, it is according to what is appropriate, and so on. In this way, the meaning is: penetration into the causes in accordance with the effect.
Hoặc là, trong ba loại hành: phước hành (puññābhisaṅkhāra), phi phước hành (apuññābhisaṅkhāra) và bất động hành (āneñjābhisaṅkhāra), vô minh tương ưng là duyên cho phi phước hành, còn đối với các loại hành khác thì tùy theo sự phù hợp. Như vậy, có nghĩa là sự thấu hiểu phù hợp với quả trong các pháp nhân.
Dhammānurūpaṃ atthesūti ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’tiādinā kāraṇānurūpaṃ kāriyesu avabodhoti attho.
In accordance with the dhammas in the meanings means: comprehension in the effects in accordance with the cause, by way of “due to ignorance as condition, formations arise,” and so on.
Dhammānurūpaṃ atthesū (phù hợp với nhân trong các pháp quả) có nghĩa là: "do duyên vô minh mà có các hành" – như vậy, sự thấu hiểu phù hợp với nhân trong các pháp quả.
Paññattipathānurūpaṃ paññattīsūti paññattiyā vuccamānadhammānurūpaṃ paṇṇattīsu avabodhoti attho.
In accordance with the path of concepts in the concepts means: comprehension in the concepts in accordance with the dhamma being expressed by the concept.
Paññattipathānurūpaṃ paññattīsū (phù hợp với con đường chế định trong các chế định) có nghĩa là: sự thấu hiểu phù hợp với các pháp được nói đến bởi chế định trong các chế định.
Yathāvuttehi dhammādīhi piṭakānaṃ gambhīrabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘idāni yasmā etesu piṭakesū’’tiādimāha.
To show the profundity of the Piṭakas through the aforementioned dhammas, etc., he said: “Now, because in these Piṭakas…” and so on.
Để chỉ ra sự thâm sâu của các Tạng (Piṭaka) qua các pháp, v.v., đã được nói đến, (Luận sư) nói: "idāni yasmā etesu piṭakesu" (bởi vì bây giờ trong các Tạng này), v.v.
Dhammajātanti kāraṇappabhedo kāraṇameva vā.
Collection of dhammas means the variety of causes, or just the cause.
Dhammajāta (loại pháp nhân) là sự phân loại các nhân, hoặc chỉ là nhân.
Atthajātanti kāriyappabhedo kāriyameva vā.
Collection of meanings means the variety of effects, or just the effect.
Atthajāta (loại pháp quả) là sự phân loại các quả, hoặc chỉ là quả.
Yā cāyaṃ desanāti sambandho.
And this teaching…—the connection is thus.
Và lời giáo huấn này – đó là sự liên kết.
Yo cetthāti etāsu taṃtaṃpiṭakagatāsu dhammatthadesanāsu yo paṭivedhoti attho.
And what is herein means: whatever penetration there is in these teachings on the dhamma and meaning contained in each of the respective Piṭakas.
Yo cetthā (và sự thấu hiểu nào ở đây) có nghĩa là: sự thấu hiểu nào trong các lời giáo huấn về pháp nhân và pháp quả thuộc từng Tạng.
Dukkhogāhanti ettha avijjāsaṅkhārādīnaṃ dhammatthānaṃ duppaṭivijjhatāya dukkhogāhatā.
Here, in difficult to fathom, it is difficult to fathom because of the difficulty in penetrating the dhammas and meanings of ignorance, formations, and so on.
Trong cụm từ Dukkhogāha (khó thâm nhập), sự khó thâm nhập là do các pháp nhân, pháp quả như vô minh, các hành, v.v., khó được thấu hiểu.
Tesaṃ paññāpanassa dukkarabhāvato desanāya paṭivedhanasaṅkhātassa paṭivedhassa ca uppādanavisayīkaraṇānaṃ asakkuṇeyyatāya dukkhogāhatā veditabbā.
It should be understood as difficult to fathom because it is difficult to make them known, and because it is impossible to generate the penetration, called penetration of the teaching, and to make it an object of knowledge.
Sự khó thâm nhập cần được hiểu là do sự khó khăn trong việc trình bày các pháp ấy, và do sự bất khả thi trong việc tạo ra và biến sự thấu hiểu, tức là trí tuệ thấu hiểu về pháp nhân, pháp quả, thành đối tượng.
Evampīti pisaddo pubbe vuttappakārantaraṃ sampiṇḍeti.
Even so—the particle pi consolidates the other ways previously mentioned.
Trong cụm từ Evampī (cũng vậy), từ pi (cũng) tổng hợp các loại khác đã được nói đến trước đó.
Etthāti etesu tīsu piṭakesu.
Herein means: in these three Piṭakas.
Etthā (ở đây) là trong ba Tạng này.
Vuttatthāti vutto saṃvaṇṇito attho assāti vuttatthā.
Of which the meaning has been explained means that for which the meaning has been spoken of, commented upon.
Vuttatthā (có nghĩa đã được nói) là có nghĩa đã được nói và giải thích.
Tīsu piṭakesūti ettha ‘‘ekekasmi’’nti adhikārato pakaraṇato vā veditabbaṃ.
Herein, in in the three Piṭakas, the phrase “in each one” should be understood from the context or from the section.
Trong cụm từ Tīsu piṭakesu (trong ba Tạng), cần được hiểu là "trong mỗi một" theo quyền năng hoặc theo ngữ cảnh.
Pariyattibhedoti pariyāpuṇanaṃ pariyatti.
The division of the scriptural study—learning is pariyatti.
Pariyattibhedo (sự phân loại Pariyatti) – pariyatti là sự học hỏi.
Pariyāpuṇanavācako hettha pariyattisaddo, na pāḷipariyāyo, tasmā evamettha attho daṭṭhabbo ‘‘tīsu piṭakesu ekekasmiṃ pariyāpuṇanappakāro daṭṭhabbo ñātabbo’’ti.
Here, the word pariyatti denotes learning; it is not a synonym for the Pāḷi text. Therefore, the meaning here should be seen thus: “in the three Piṭakas, in each one, the mode of learning should be seen, should be known.”
Ở đây, từ pariyatti có nghĩa là sự học hỏi, không phải là từ đồng nghĩa với Pāḷi. Do đó, ý nghĩa ở đây phải được hiểu như sau: "Trong mỗi một trong ba Tạng, cần phải thấy, phải biết cách học hỏi".
Tatoyeva ca ‘‘pariyattiyo pariyāpuṇanappakārā’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
And for that very reason, it is said in all three Ganthipadas: “pariyattis are the modes of learning.”
Chính vì thế, trong cả ba cuốn Gaṇṭhipada đều nói: "Pariyattiyo là các cách học hỏi".
Atha vā tīhi pakārehi pariyāpuṇitabbā pāḷiyo eva pariyattīti vuccanti, tatoyeva ca ‘‘pariyattiyo pāḷikkamā’’ti abhidhammaṭṭhakathāya likhite sīhaḷagaṇṭhipade vuttaṃ.
Alternatively, the Pāḷi texts themselves, which are to be learned in three ways, are called pariyattis. And for that very reason, in the Sīhaḷagaṇṭhipada written in the Abhidhamma commentary, it is stated: “pariyattis are the successions of Pāḷi texts.”
Hoặc là, các bản Pāḷi cần được học hỏi theo ba cách được gọi là pariyatti. Chính vì thế, trong cuốn Sīhaḷagaṇṭhipada được viết trong chú giải Abhidhamma, có nói: "Pariyattiyo là các bản Pāḷi".
Evampi hi alagaddūpamāpariyāpuṇanayogato alagaddūpamā pariyattīti pāḷipi sakkā vattuṃ, evañca katvā ‘‘duggahitā upārambhādihetu pariyāpuṭā alagaddūpamā’’ti parato niddesavacanampi upapannaṃ hoti.
For even in this way, it is possible to call even the Pāḷi text a learning comparable to a water snake, due to its connection with a learning that is comparable to a water snake. And having done so, the explanatory statement that follows, “wrongly grasped, it is studied for the purpose of finding fault, etc., and is comparable to a water snake,” also becomes fitting.
Ngay cả như vậy, do sự liên kết với cách học hỏi ví như rắn độc, bản Pāḷi cũng có thể được gọi là pariyatti ví như rắn độc (alagaddūpamā pariyatti). Và khi làm như vậy, lời giải thích sau đó: "Pariyatti được học hỏi sai lầm vì mục đích tranh cãi, v.v., ví như rắn độc" cũng trở nên hợp lý.
Tattha hi pāḷiyeva duggahitā pariyāpuṭāti vattuṃ vaṭṭati.
For there, it is proper to say that it is the Pāḷi itself that is wrongly grasped and studied.
Ở đó, chỉ có bản Pāḷi được học hỏi sai lầm mới có thể được nói là đã được học hỏi.
Alagaddūpamāti alagaddo alagaddaggahaṇaṃ upamā etissāti alagaddūpamā.
Comparable to a water snake: that for which the alagadda, the grasping of a water snake, is the simile, is alagaddūpamā.
Alagaddūpamā (ví như rắn độc) là pariyatti có sự ví dụ về việc bắt rắn độc, tức là việc bắt rắn độc là ví dụ cho nó.
Alagaddassa gahaṇañhettha alagaddasaddena vuttanti daṭṭhabbaṃ.
And here, it should be seen that the grasping of the water snake is meant by the word alagadda.
Cần hiểu rằng ở đây, việc bắt rắn độc được nói đến bằng từ alagadda.
‘‘Āpūpiko’’ti ettha apūpasaddena apūpakhādanaṃ viya alagaddaggahaṇena gahitapariyatti upamīyati, na pana alagaddena.
Just as in “a baker,” the eating of a cake is meant by the word cake, so too, the learning of the scriptures is compared to the grasping of a water snake, and not to the water snake itself.
Giống như trong từ "āpūpiko" (người ăn bánh), việc ăn bánh được nói đến bằng từ apūpa, thì ở đây, pariyatti được nắm giữ bằng cách bắt rắn độc được ví với việc bắt rắn độc, chứ không phải với con rắn độc.
‘‘Alagaddaggahaṇūpamā’’ti vā vattabbe majjhepadalopaṃ katvā ‘‘alagaddūpamā’’ti vuttaṃ ‘‘oṭṭhamukho’’tiādīsu viya.
Or, when it should have been said “comparable to the grasping of a water snake,” the middle term was elided, resulting in “comparable to a water snake,” as in such expressions as “camel-faced.”
Hoặc là, thay vì nói "alagaddaggahaṇūpamā" (ví như việc bắt rắn độc), đã bỏ đi từ ở giữa (padalopa) để nói "alagaddūpamā", giống như trong các từ "oṭṭhamukho" (mặt lạc đà), v.v.
Alagaddoti cettha āsīviso vuccati.
And here, alagadda refers to a venomous snake.
Ở đây, alagaddo được gọi là rắn có nọc độc (āsīviso).
Gadoti hi visassa nāmaṃ.
For gada is a name for poison.
Vì gado là tên của chất độc.
Tañca tassa alaṃ paripuṇṇaṃ atthi, tasmā alaṃ pariyatto paripuṇṇo gado assāti anunāsikalopaṃ dakārāgamañca katvā ‘‘alagaddo’’ti vuccati.
And that is complete (alaṃ) for it; therefore, because its gada is sufficient (alaṃ), complete, it is called alagadda, after eliding the nasal and inserting a ‘d’.
Và chất độc ấy có đủ đầy trong nó, do đó, sau khi bỏ đi âm mũi và thêm âm 'da', nó được gọi là "alagaddo" vì nó có chất độc đầy đủ.
Atha vā alaṃ jīvitaharaṇe samattho gado assāti alagaddo.
Or, its gada is sufficient (alaṃ) to take life, thus it is an alagadda.
Hoặc là, alagaddo là con rắn có chất độc đủ khả năng cướp đi sinh mạng.
Nissaraṇatthāti vaṭṭadukkhato nissaraṇaṃ attho payojanaṃ etissāti nissaraṇatthā.
For the purpose of release: that for which the purpose, the benefit, is release from the suffering of the cycle of rebirth, is “for the purpose of release.”
Nissaraṇatthā (có mục đích giải thoát) là pariyatti có mục đích giải thoát khỏi khổ luân hồi (vaṭṭadukkha).
Bhaṇḍāgārikapariyattīti ettha bhaṇḍāgāre niyutto bhaṇḍāgāriko, bhaṇḍāgāriko viya bhaṇḍāgāriko, dhammaratanānupālako.
The scriptural study of the treasurer: Here, one appointed in the treasury is a treasurer. One who is like a treasurer is a treasurer, a guardian of the gem of the Dhamma.
Bhaṇḍāgārikapariyatti (sự học hỏi của người giữ kho báu): Ở đây, bhaṇḍāgāriko là người được bổ nhiệm vào kho báu, hoặc bhaṇḍāgāriko giống như người giữ kho báu, tức là người bảo vệ kho báu pháp.
Aññaṃ atthaṃ anapekkhitvā bhaṇḍāgārikasseva sato pariyatti bhaṇḍāgārikapariyatti.
The scriptural study of one who is just like a treasurer, without regard for any other purpose, is the scriptural study of the treasurer.
Pariyatti của người giữ kho báu là sự học hỏi của người chỉ là người giữ kho báu, không mong cầu bất kỳ lợi ích nào khác.
Duggahitāti duṭṭhu gahitā.
Wrongly grasped means wrongly learned.
Duggahitā (đã nắm giữ sai lầm) là đã nắm giữ một cách tồi tệ.
Duggahitabhāvameva vibhāvento āha ‘‘upārambhādihetu pariyāpuṭā’’ti, upārambhā itivādappamokkhādihetu uggahitāti attho.
Explaining the very state of being wrongly grasped, he said, “studied for the purpose of finding fault, etc.” The meaning is: learned for the purpose of finding fault, for extricating oneself from accusations, and so on.
Để làm rõ trạng thái nắm giữ sai lầm, (Luận sư) nói: "upārambhādihetu pariyāpuṭā" (đã học hỏi vì mục đích tranh cãi, v.v.), có nghĩa là đã học hỏi vì mục đích chỉ trích, giải thoát khỏi sự buộc tội, v.v.
Lābhasakkārādihetu pariyāpuṇanampi ettheva saṅgahitanti daṭṭhabbaṃ.
It should be seen that learning for the purpose of gain, honor, etc., is also included herein.
Cần hiểu rằng việc học hỏi vì mục đích lợi lộc, danh tiếng, v.v., cũng được bao gồm ở đây.
Vuttañhetaṃ alagaddasuttaṭṭhakathāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 1.239) –
This has been stated in the commentary to the Alagaddasutta:
Điều này đã được nói trong Chú giải Kinh Rắn độc (Alagaddasuttaṭṭhakathā):
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, puriso alagaddatthiko alagaddagavesī alagaddapariyesanaṃ caramāno, so passeyya mahantaṃ alagaddaṃ, tamenaṃ ajapadena daṇḍena suniggahitaṃ niggaṇheyya, ajapadena daṇḍena suniggahitaṃ niggahetvā gīvāya suggahitaṃ gaṇheyya.
“Suppose, monks, a man needing a water snake, searching for a water snake, wandering in search of a water snake, were to see a large water snake. He would hold it down firmly with a forked stick; having held it down firmly with a forked stick, he would grasp it firmly by the neck.
“Này các Tỳ-khưu, ví như một người muốn bắt rắn độc, đang tìm kiếm rắn độc, đang đi săn rắn độc, người ấy thấy một con rắn độc lớn, liền dùng cây gậy có đầu chẻ đôi (ajapada) nắm giữ chặt chẽ. Sau khi nắm giữ chặt chẽ bằng cây gậy có đầu chẻ đôi, người ấy nắm giữ chặt chẽ ở cổ.
Kiñcāpi so, bhikkhave, alagaddo tassa purisassa hatthaṃ vā bāhaṃ vā aññataraṃ vā aṅgapaccaṅgaṃ bhogehi paliveṭheyya, atha kho so neva tatonidānaṃ maraṇaṃ vā nigaccheyya maraṇattaṃ vā dukkhaṃ.
Even though, monks, that water snake might wrap its coils around that man’s hand or arm or some other limb, still he would not on that account come to death or death-like suffering.
Này các Tỳ-khưu, dù con rắn độc ấy có quấn quanh tay, cánh tay hay bất kỳ bộ phận nào khác của người ấy bằng các vòng của nó, thì người ấy cũng không vì thế mà chết hay chịu khổ đau đến chết.
Taṃ kissa hetu, suggahitattā, bhikkhave, alagaddassa, evameva kho, bhikkhave, idhekacce kulaputtā dhammaṃ pariyāpuṇanti suttaṃ geyya’’ntiādi (ma. ni. 1.239).
For what reason? Because, monks, of the water snake being well-grasped. So too, monks, there are some clansmen here who learn the Dhamma—discourses, mixed prose and verse…” and so on.
Tại sao vậy? Này các Tỳ-khưu, vì con rắn độc đã được nắm giữ đúng cách. Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, ở đây, một số thiện nam tử học pháp, học kinh Tạng, kệ Tạng,” v.v.
Tasmā idha duggahitā eva pariyatti alagaddūpamāti ayaṃ viseso kuto viññāyati, yena duggahitā upārambhādihetu pariyāpuṭā alagaddūpamāti vuccatīti?
Therefore, from what is this distinction known here, that only wrongly grasped learning is called comparable to a water snake, such that it is said, “wrongly grasped, it is studied for the purpose of finding fault, etc.”?
Vậy thì, sự khác biệt này, rằng chỉ có pariyatti được nắm giữ sai lầm, được học hỏi vì mục đích tranh cãi, v.v., mới được gọi là alagaddūpamā, được biết từ đâu?
Saccametaṃ, idaṃ pana pārisesañāyena vuttanti daṭṭhabbaṃ.
This is true, but it should be seen that this is stated by the method of elimination.
Điều này là đúng, nhưng cần hiểu rằng điều này được nói theo phương pháp suy luận còn lại (pārisesañāyena).
Tathā hi nissaraṇatthabhaṇḍāgārikapariyattīnaṃ visuṃ gahitattā pārisesato alagaddassa duggahaṇūpamā pariyatti alagaddūpamāti viññāyati.
Indeed, since the scriptural studies for the purpose of release and of the treasurer are taken separately, by elimination, the learning that is comparable to the wrong grasping of a water snake is known as alagaddūpamā.
Thật vậy, vì pariyatti có mục đích giải thoát (nissaraṇatthā) và pariyatti của người giữ kho báu (bhaṇḍāgārikapariyatti) đã được đề cập riêng, nên theo phương pháp suy luận còn lại, pariyatti ví như việc nắm giữ rắn độc sai lầm (duggahaṇūpamā) được hiểu là alagaddūpamā.
Suggahaṇūpamā hi pariyatti nissaraṇatthā vā hoti bhaṇḍāgārikapariyatti vā, tasmā suvuttametaṃ ‘‘duggahitā upārambhādihetu pariyāpuṭā alagaddūpamā’’ti.
For learning that is comparable to the right grasping is either for the purpose of release or it is the scriptural study of the treasurer. Therefore, this is well said: “wrongly grasped, it is studied for the purpose of finding fault, etc., and is comparable to a water snake.”
Pariyatti ví như việc nắm giữ đúng đắn (suggahaṇūpamā) hoặc là có mục đích giải thoát, hoặc là pariyatti của người giữ kho báu. Do đó, lời nói "duggahitā upārambhādihetu pariyāpuṭā alagaddūpamā" (pariyatti được học hỏi sai lầm vì mục đích tranh cãi, v.v., ví như rắn độc) là đúng đắn.
Yaṃ sandhāyāti yaṃ pariyattiduggahaṇaṃ sandhāya.
Referring to which means referring to which wrong grasping of the scriptural study.
Yaṃ sandhāyā (nhắm vào điều gì) là nhắm vào sự nắm giữ pariyatti sai lầm.
Vuttanti alagaddasutte vuttaṃ.
Was spoken means it was spoken in the Alagaddasutta.
Vutta (được nói) nghĩa là đã được nói trong kinh Alagadda.
Alagaddatthikoti āsīvisatthiko.
One who needs a water snake means one who needs a venomous snake.
Alagaddatthiko (người tìm rắn) nghĩa là người tìm rắn độc.
Alagaddaṃ gavesati pariyesati sīlenāti alagaddagavesī.
One who searches for a water snake means one who habitually seeks and searches for a water snake.
Người nào tìm kiếm rắn độc theo thói quen thì được gọi là alagaddagavesī (người tìm rắn độc).
Alagaddapariyesanaṃ caramānoti alagaddapariyesanatthaṃ caramāno.
Wandering in search of a water snake means wandering for the purpose of searching for a water snake.
Alagaddapariyesanaṃ caramāno (đang đi tìm rắn) nghĩa là đang đi với mục đích tìm rắn.
Bhogeti sarīre.
By the coils means by the body.
Bhoge (trên thân) nghĩa là trên thân thể.
Hatthe vā bāhāya vāti ettha maṇibandhako yāva agganakhā ‘‘hattho’’ti veditabbo, saddhiṃ aggabāhāya avasesā ‘‘bāhā’’ti.
In the phrase by the hand or by the arm, from the wrist up to the tips of the nails should be understood as the "hand," and the rest, including the upper arm, as the "arm."
Trong cụm từ hatthe vā bāhāya vā (trên tay hoặc trên cánh tay), phần từ cổ tay cho đến đầu móng tay được gọi là “hattho” (tay), phần còn lại cùng với phần trên của cánh tay được gọi là “bāhā” (cánh tay).
Katthaci pana ‘‘kapparato paṭṭhāyapi yāva agganakhā hattho’’ti vuccati.
However, in some places, it is said that "from the elbow up to the tips of the nails is the hand."
Tuy nhiên, ở một số chỗ, phần từ khuỷu tay cho đến đầu móng tay cũng được gọi là “hattho” (tay).
Aññatarasmiṃ vā aṅgapaccaṅgeti vuttalakkhaṇaṃ hatthañca bāhañca ṭhapetvā avasesaṃ sarīraṃ ‘‘aṅgapaccaṅga’’nti veditabbaṃ.
Or by one of the limbs major or minor means that, apart from the hand and arm with the characteristics mentioned, the rest of the body should be understood as "limbs major or minor."
Aññatarasmiṃ vā aṅgapaccaṅge (trên bất kỳ bộ phận hay chi nào khác) nghĩa là, ngoại trừ bàn tay và cánh tay đã được mô tả, phần còn lại của thân thể được gọi là “aṅgapaccaṅga” (bộ phận hay chi).
Tatonidānanti taṃnidānaṃ, taṃkāraṇāti vuttaṃ hoti.
From that as its source means "that is its source, that is its cause."
Tatonidāna (do đó mà có) nghĩa là “taṃnidānaṃ” (do đó mà có), “taṃkāraṇaṃ” (do nguyên nhân đó) đã được nói.
Purimapade hi vibhattialopaṃ katvā niddeso.
The reference is made by not eliding the case ending in the preceding word.
Trong từ đầu tiên, đã có sự lược bỏ biến cách.
Taṃ hatthādīsu ḍaṃsanaṃ nidānaṃ kāraṇaṃ etassāti taṃnidānanti hi vattabbe ‘‘tatonidāna’’nti purimapade paccatte nissakkavacanaṃ katvā tassa ca lopaṃ akatvā niddeso.
For while it should have been said taṃnidānaṃ—meaning that of which the bite on the hand, etc., is the source (nidāna), the cause—the reference is made as tatonidānaṃ by using the ablative case in the sense of the agent for the preceding word and not eliding it.
Khi đáng lẽ phải nói “taṃnidānaṃ” (do đó mà có) với nghĩa “sự cắn ở bàn tay v.v. là nguyên nhân của điều này”, thì lại nói “tatonidānaṃ” (do đó mà có) với biến cách chỉ nguyên nhân ở từ đầu tiên mà không lược bỏ nó.
Taṃ kissa hetūti yaṃ vuttaṃ hatthādīsu ḍaṃsanaṃ taṃnidānañca maraṇādiupagamanaṃ, taṃ kissa hetu kena kāraṇenāti ce.
For what reason is that? means: if it is asked, for what reason, for what cause, is that which was mentioned—the bite on the hand, etc., and the resulting undergoing of death, etc.?
Taṃ kissa hetū (điều đó do nguyên nhân gì) nghĩa là, nếu hỏi: “Sự cắn ở bàn tay v.v. đã được nói và sự dẫn đến cái chết v.v. do đó mà có, điều đó do nguyên nhân gì, do lý do gì?”
Idhāti imasmiṃ sāsane.
Here means in this Dispensation.
Idhā (ở đây) nghĩa là trong giáo pháp này.
Ekacce moghapurisāti ekacce tucchapurisā.
Certain foolish persons means certain worthless persons.
Ekacce moghapurisā (một số kẻ rỗng tuếch) nghĩa là một số kẻ vô dụng.
Dhammanti pāḷidhammaṃ.
The Dhamma means the Dhamma of the Pāli canon.
Dhamma (Pháp) nghĩa là giáo pháp Pāḷi.
Pariyāpuṇantīti uggaṇhantīti attho, sajjhāyanti ceva vācuggatā karontā dhārenti cāti vuttaṃ hoti.
They learn means they master it; that is to say, they both recite it and, having learned it by heart, they bear it in mind.
Pariyāpuṇantī (học thuộc lòng) nghĩa là học hỏi, và cũng có nghĩa là tụng đọc và ghi nhớ bằng cách học thuộc lòng.
Atthanti yathābhūtaṃ bhāsitatthaṃ payojanatthañca.
The meaning means both the spoken meaning as it truly is and the meaning of its purpose.
Attha (ý nghĩa) nghĩa là ý nghĩa thực sự của lời đã nói và ý nghĩa mục đích.
Na upaparikkhantīti na pariggaṇhanti na vicārenti.
They do not investigate means they do not grasp, they do not consider.
Na upaparikkhantī (không quán xét) nghĩa là không nắm bắt, không suy xét.
Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘imasmiṃ ṭhāne sīlaṃ kathitaṃ, idha samādhi, idha paññā kathitā, mayañca taṃ pūressāmā’’ti evaṃ bhāsitatthaṃ payojanatthañca ‘‘sīlaṃ samādhissa kāraṇaṃ, samādhi vipassanāyā’’tiādinā na pariggaṇhantīti.
This is what is meant: they do not grasp the spoken meaning and the meaning of its purpose, thinking, "In this place, virtue is taught; here, concentration; here, wisdom is taught, and we shall fulfill them," nor in the manner of "Virtue is the cause of concentration, concentration is the cause of insight-meditation," and so on.
Điều này có nghĩa là họ không nắm bắt ý nghĩa của lời đã nói và ý nghĩa mục đích như: “Ở chỗ này nói về giới, ở chỗ kia nói về định, ở chỗ nọ nói về tuệ, và chúng ta sẽ hoàn thành chúng” và “giới là nguyên nhân của định, định là nguyên nhân của tuệ quán” v.v.
Anupaparikkhatanti anupaparikkhantānaṃ.
Of those who do not investigate means of those not investigating.
Anupaparikkhata (không quán xét) nghĩa là của những người không quán xét.
Na nijjhānaṃ khamantīti nijjhānapaññaṃ nakkhamanti, nijjhāyitvā paññāya disvā rocetvā gahetabbā na hontīti adhippāyo.
They do not consent to meditative insight means they do not approve of the wisdom of meditative insight; the intention is that they are not to be accepted after approving them by seeing with wisdom through meditative insight.
Na nijjhānaṃ khamantī (không chấp nhận sự quán xét sâu sắc) nghĩa là không chấp nhận tuệ quán xét sâu sắc; ý nghĩa là chúng không đáng được nắm giữ bằng cách quán xét và thấy bằng tuệ, rồi chấp nhận.
Tena imamatthaṃ dīpeti ‘‘tesaṃ paññāya atthaṃ anupaparikkhantānaṃ te dhammā na upaṭṭhahanti, ‘imasmiṃ ṭhāne sīlaṃ, samādhi, vipassanā, maggo, phalaṃ, vaṭṭaṃ, vivaṭṭaṃ kathita’nti evaṃ jānituṃ na sakkā hontī’’ti.
Thereby he clarifies this meaning: "For those who do not investigate the meaning with wisdom, those Dhammas do not become clear; they are not able to know, 'In this place, virtue is taught, concentration, insight-meditation, the path, the fruit, the round of rebirth, the transcending of the round of rebirth.'"
Do đó, điều này làm sáng tỏ ý nghĩa: “Những pháp ấy không hiện diện cho những người không quán xét ý nghĩa bằng tuệ của họ, không thể biết được rằng ‘ở chỗ này nói về giới, định, tuệ quán, đạo, quả, luân hồi, và giải thoát khỏi luân hồi’.”
Te upārambhānisaṃsā cevāti te paresaṃ vāde dosāropanānisaṃsā hutvā pariyāpuṇantīti attho.
Those for the sake of finding fault means they learn it for the sake of finding fault in the doctrines of others.
Te upārambhānisaṃsā cevā (họ học Pháp với mục đích chỉ trích) nghĩa là họ học Pháp để có thể chỉ trích lỗi lầm của người khác.
Itivādappamokkhānisaṃsā cāti iti evaṃ etāya pariyattiyā vādappamokkhānisaṃsā, attano upari parehi āropitavādassa niggahassa pamokkhappayojanā hutvā dhammaṃ pariyāpuṇantīti attho.
And for the sake of release from debate means they learn the Dhamma for the sake of release from debate through this learning, with the purpose of being freed from the censure of a doctrine imposed upon them by others.
Itivādappamokkhānisaṃsā cā (và với mục đích thoát khỏi sự chỉ trích) nghĩa là họ học Pháp để thoát khỏi sự chỉ trích, sự khiển trách mà người khác gán cho mình thông qua việc học Pariyatti này.
Idaṃ vuttaṃ hoti – parehi sakavāde dose āropite taṃ dosaṃ evañca evañca mocessāmāti iminā ca kāraṇena pariyāpuṇantīti.
This is what is meant: they also learn for this reason, thinking, "When others find fault with our doctrine, we will refute that fault in such and such a way."
Điều này có nghĩa là: khi người khác gán lỗi cho quan điểm của mình, họ học Pháp với mục đích “chúng ta sẽ giải thoát lỗi đó bằng cách này và cách kia”.
Atha vā so so vādo itivādo, itivādassa pamokkho itivādappamokkho, itivādappamokkho ānisaṃso etesanti itivādappamokkhānisaṃsā, taṃtaṃvādappamocanānisaṃsā cāti attho.
Alternatively, itivāda is this or that debate; itivādappamokkha is the release from debate; those for whom the benefit is release from debate are itivādappamokkhānisaṃsā; the meaning is, for the benefit of being released from this or that debate.
Hoặc là, “itivādo” (lời chỉ trích) là lời chỉ trích này hay lời chỉ trích kia; “itivādappamokkho” (sự giải thoát khỏi lời chỉ trích) là sự giải thoát khỏi lời chỉ trích này hay lời chỉ trích kia; “itivādappamokkhānisaṃsā” (những người có lợi ích là sự giải thoát khỏi lời chỉ trích) là những người có lợi ích là sự giải thoát khỏi lời chỉ trích này hay lời chỉ trích kia, và cũng có nghĩa là những người có lợi ích là sự giải thoát khỏi những lời chỉ trích tương ứng.
Yassa catthāya dhammaṃ pariyāpuṇantīti yassa ca sīlādipūraṇassa maggaphalanibbānassa vā atthāya imasmiṃ sāsane kulaputtā dhammaṃ pariyāpuṇanti.
And for the purpose for which they learn the Dhamma means for the purpose of fulfilling virtue, etc., or for the purpose of the path, fruit, and Nibbāna, for which clansmen in this Dispensation learn the Dhamma.
Yassa catthāya dhammaṃ pariyāpuṇantī (vì lợi ích mà họ học Pháp) nghĩa là vì lợi ích của sự hoàn thiện giới v.v. hoặc vì lợi ích của đạo, quả, Nibbāna mà các thiện nam tử trong giáo pháp này học Pháp.
Tañcassa atthaṃ nānubhontīti tañca assa dhammassa sīlādiparipūraṇasaṅkhātaṃ atthaṃ ete duggahitagāhino nānubhonti na vindanti.
That purpose of it they do not experience means those who have wrongly grasped do not experience, do not find, that purpose of this Dhamma, which is described as the complete fulfillment of virtue, etc.
Tañcassa atthaṃ nānubhontī (họ không trải nghiệm được lợi ích đó) nghĩa là những người nắm giữ sai lầm này không trải nghiệm, không tìm thấy lợi ích của Pháp, tức là sự hoàn thiện giới v.v.
Atha vā yassa upārambhassa itivādappamokkhassa vā atthāya ye moghapurisā dhammaṃ pariyāpuṇanti, te parehi ‘‘ayamattho na hotī’’ti vutte duggahitattāyeva soyevatthoti paṭipādanakkhamā na hontīti parassa vāde upārambhaṃ āropetuṃ attano vādā taṃ mocetuñca asakkontāpi taṃ atthaṃ nānubhontiyevāti evamattho daṭṭhabbo.
Alternatively, the meaning should be seen in this way: for whatever purpose of finding fault or release from debate those foolish persons learn the Dhamma, when others say, "This is not the meaning," because they have grasped it wrongly, they are not capable of establishing "This is the very meaning"; thus, being unable to find fault in another's doctrine and to release their own from it, they do not experience that purpose at all.
Hoặc, ý nghĩa nên được hiểu như sau: “Những kẻ rỗng tuếch nào học Pháp vì lợi ích của sự chỉ trích hoặc sự giải thoát khỏi lời chỉ trích, khi người khác nói ‘ý nghĩa này không phải là như vậy’, thì do sự nắm giữ sai lầm của chính họ, họ không thể chứng minh rằng ‘đó chính là ý nghĩa đó’. Do đó, ngay cả khi không thể chỉ trích lỗi lầm trong quan điểm của người khác hoặc giải thoát quan điểm của mình khỏi lỗi lầm đó, họ vẫn không trải nghiệm được lợi ích đó.”
Dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattantīti tesaṃ te dhammā duggahitattā upārambhamānadappamakkhapalāsādihetubhāvena dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattanti.
Leads to their harm and suffering for a long time means, for them, those Dhammas, because they are wrongly grasped, lead to their harm and suffering for a long time by being the cause of finding fault, conceit, arrogance, disparagement, contentiousness, and so on.
Dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattantī (dẫn đến sự bất lợi và đau khổ lâu dài) nghĩa là những pháp ấy, do được nắm giữ sai lầm, trở thành nguyên nhân của sự chỉ trích, kiêu mạn, xảo trá, lừa dối v.v., dẫn đến sự bất lợi và đau khổ lâu dài cho họ.
Ettha hi kāraṇe phalavohārena ‘‘te dhammā ahitāya dukkhāya saṃvattantī’’ti vuttaṃ.
Here, it is said "those Dhammas lead to their harm and suffering" by using the effect to refer to the cause.
Ở đây, “te dhammā ahitāya dukkhāya saṃvattantī” (những pháp ấy dẫn đến sự bất lợi và đau khổ) được nói bằng cách dùng quả để chỉ nhân.
Tathā hi kiñcāpi na te dhammā ahitāya dukkhāya saṃvattanti, tathāpi vuttanayena pariyāpuṇantānaṃ sajjhāyakāle vivādasamaye ca taṃmūlakānaṃ upārambhādīnaṃ anekesaṃ akusalānaṃ uppattisabbhāvato ‘‘te dhammā ahitāya dukkhāya saṃvattantī’’ti kāraṇe phalavohārena vuttaṃ.
Indeed, although those Dhammas themselves do not lead to harm and suffering, yet because for those who learn them in the way described, at the time of recitation and at the time of dispute, there is the possibility of the arising of many unwholesome states such as finding fault, rooted in that, it is said "those Dhammas lead to their harm and suffering," using the effect to refer to the cause.
Thật vậy, mặc dù những pháp ấy tự thân không dẫn đến sự bất lợi và đau khổ, nhưng do sự phát sinh của nhiều bất thiện pháp như chỉ trích v.v. có nguồn gốc từ đó trong lúc tụng đọc và tranh luận của những người học Pháp theo cách đã nói, nên “những pháp ấy dẫn đến sự bất lợi và đau khổ” được nói bằng cách dùng quả để chỉ nhân.
Taṃ kissa hetūti ettha tanti yathāvuttassatthassa anabhisambhuṇanaṃ tesañca dhammānaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattanaṃ parāmasati.
In for what reason is that?, the word that refers to the non-realization of the aforesaid purpose and the leading of those Dhammas to harm and suffering.
Taṃ kissa hetū (điều đó do nguyên nhân gì) – ở đây, từ taṃ ám chỉ việc không thể đạt được ý nghĩa đã nói và việc những pháp ấy dẫn đến sự bất lợi và đau khổ.
Sīlakkhandhādipāripūriṃyevāti ettha ādisaddena samādhivipassanādīnaṃ saṅgaho veditabbo.
In only for the complete fulfillment of the aggregate of virtue, etc., here, by the word "etc.," the inclusion of concentration, insight-meditation, and so on should be understood.
Sīlakkhandhādipāripūriṃyevā (sự hoàn thiện giới uẩn v.v.) – ở đây, từ “v.v.” nên được hiểu là bao gồm định, tuệ quán v.v.
Yo hi buddhavacanaṃ uggaṇhitvā sīlassa āgataṭṭhāne sīlaṃ pūretvā samādhino āgataṭṭhāne samādhigabbhaṃ gaṇhāpetvā vipassanāya āgataṭṭhāne vipassanaṃ paṭṭhapetvā maggaphalānaṃ āgataṭṭhāne maggaṃ bhāvessāmi, phalaṃ sacchikarissāmīti uggaṇhāti, tasseva sā pariyatti nissaraṇatthā nāma hoti.
Indeed, for one who, having learned the Buddha's word, thinking, "I will fulfill virtue where virtue is mentioned, undertake the practice of concentration where concentration is mentioned, establish insight-meditation where insight-meditation is mentioned, and where the path and fruits are mentioned, I will develop the path and realize the fruit," for that very person, that learning is for the purpose of emancipation.
Người nào học lời Phật dạy, rồi khi đến chỗ nói về giới thì hoàn thiện giới, khi đến chỗ nói về định thì nắm giữ định, khi đến chỗ nói về tuệ quán thì thiết lập tuệ quán, khi đến chỗ nói về đạo và quả thì học với ý nghĩ “ta sẽ tu tập đạo, ta sẽ chứng đắc quả”, thì sự học hỏi đó mới là sự học hỏi vì mục đích giải thoát.
Yaṃ sandhāya vuttanti yaṃ pariyattisuggahaṇaṃ sandhāya alagaddasutte vuttaṃ.
With reference to which it was spoken means with reference to which correct grasping of the scriptures it was spoken in the Alagaddasutta.
Yaṃ sandhāya vutta (điều đã nói liên quan đến) nghĩa là điều đã nói trong kinh Alagadda liên quan đến sự nắm giữ đúng đắn Pariyatti.
Dīgharattaṃ hitāya sukhāya saṃvattantīti sīlādīnaṃ āgataṭṭhāne sīlādīni pūrentānampi arahattaṃ patvā parisamajjhe dhammaṃ desetvā dhammadesanāya pasannehi upanīte cattāro paccaye paribhuñjantānampi paresaṃ vāde sahadhammena upārambhaṃ āropentānampi sakavādato dosaṃ harantānampi dīgharattaṃ hitāya sukhāya saṃvattanti.
Leads to their welfare and happiness for a long time means it leads to their welfare and happiness for a long time, whether they are fulfilling virtue, etc., where virtue, etc., is mentioned; or, having attained Arahantship, are teaching the Dhamma in the midst of an assembly and using the four requisites offered by those pleased with the Dhamma teaching; or are rightly finding fault with the doctrines of others; or are removing faults from their own doctrine.
Dīgharattaṃ hitāya sukhāya saṃvattantī (dẫn đến lợi ích và hạnh phúc lâu dài) nghĩa là, đối với những người hoàn thiện giới v.v. ở những chỗ nói về giới v.v., đối với những người đã đạt được Arahantship, đã thuyết Pháp giữa hội chúng và đang thọ dụng bốn vật dụng do những người hoan hỷ với Pháp thuyết cúng dường, đối với những người chỉ trích quan điểm của người khác bằng Pháp chân chính, và đối với những người loại bỏ lỗi lầm khỏi quan điểm của mình, thì điều đó dẫn đến lợi ích và hạnh phúc lâu dài.
Tathā hi na kevalaṃ suggahitapariyattiṃ nissāya maggabhāvanāphalasacchikiriyādīneva, paravādaniggahasakavādapatiṭṭhāpanānipi ijjhanti.
Indeed, based on correctly grasped scriptures, not only are the development of the path, the realization of the fruit, and so on accomplished, but also the refutation of others' doctrines and the establishment of one's own doctrine are accomplished.
Thật vậy, không chỉ sự tu tập đạo, chứng đắc quả v.v. được thành tựu nhờ sự học hỏi Pariyatti đúng đắn, mà cả việc đánh bại quan điểm của người khác và thiết lập quan điểm của mình cũng được thành tựu.
Tathā ca vuttaṃ ‘‘uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahitaṃ niggahetvā’’tiādi (dī. ni. 2.168).
And so it is said: "having thoroughly refuted a rival doctrine that has arisen, in accordance with the Dhamma," and so on.
Và điều đó đã được nói: “đã đánh bại một cách đúng đắn quan điểm sai lầm của người khác đã phát sinh bằng Pháp chân chính” v.v. (Dī. Ni. 2.168).
Pariññātakkhandhoti dukkhaparijānanena pariññātakkhandho.
One whose aggregates are fully understood means one whose aggregates are fully understood through the full understanding of suffering.
Pariññātakkhandho (người có các uẩn đã được liễu tri) nghĩa là người có các uẩn đã được liễu tri bằng cách liễu tri khổ.
Pahīnakilesoti samudayappahānena pahīnakileso.
One whose defilements are abandoned means one whose defilements are abandoned through the abandoning of the origin.
Pahīnakileso (người có các phiền não đã được đoạn tận) nghĩa là người có các phiền não đã được đoạn tận bằng cách đoạn tận tập khởi.
Paṭividdhākuppoti paṭividdhaarahattaphalo.
One who has penetrated the unshakeable means one who has realized the fruit of Arahantship.
Paṭividdhākuppo (người đã chứng đắc sự bất động) nghĩa là người đã chứng đắc quả Arahant.
Na kuppatīti akuppanti hi arahattaphalassetaṃ nāmaṃ.
Indeed, unshakeable (akuppa) is a name for the fruit of Arahantship, for it does not shake.
Akuppa (bất động) là tên gọi của quả Arahant, vì nó không bị lay chuyển.
Satipi hi catunnaṃ maggānaṃ catunnañca phalānaṃ akuppasabhāve sattannaṃ sekkhānaṃ sakasakanāmapariccāgena uparūpari nāmantarappattito tesaṃ maggaphalāni ‘‘akuppānī’’ti na vuccanti, arahā pana sabbadāpi arahāyeva nāmāti tasseva phalaṃ ‘‘akuppa’’nti vuttaṃ.
For although the four paths and the four fruits have an unshakeable nature, because the seven trainees, by abandoning their respective names, attain different names at progressively higher levels, their paths and fruits are not called "unshakeable." But an Arahant is always named just 'Arahant'; therefore, only his fruit is called "unshakeable."
Dù bốn Đạo và bốn Quả có bản chất bất động, nhưng các đạo quả của bảy bậc Hữu học không được gọi là “bất động” vì họ từ bỏ tên riêng của mình để đạt được tên khác cao hơn. Còn bậc A-la-hán thì luôn luôn chỉ có tên là A-la-hán, vì vậy quả của vị ấy được gọi là “bất động”.
Iminā ca imamatthaṃ dasseti ‘‘khīṇāsavasseva pariyatti bhaṇḍāgārikapariyatti nāmā’’ti.
And by this, it shows this meaning: "Only the learning of one whose cankers are destroyed is called the custodian's learning."
Với điều này, Luận sư chỉ ra ý nghĩa rằng: “Sự học (pariyatti) của bậc lậu tận (khīṇāsava) chính là sự học của người giữ kho báu (bhaṇḍāgārikapariyatti).”
Tassa hi apariññātaṃ appahīnaṃ abhāvitaṃ asacchikataṃ vā natthi, tasmā buddhavacanaṃ pariyāpuṇanto tantidhārako paveṇīpālako vaṃsānurakkhako ca hutvā uggaṇhāti.
For him, there is nothing not fully understood, nothing not abandoned, nothing not developed, and nothing not realized. Therefore, when he masters the Buddha's word, he learns it having become a bearer of the text, a guardian of the tradition, and a preserver of the lineage.
Vì đối với vị ấy, không có gì chưa được thấu hiểu, chưa được đoạn trừ, chưa được tu tập, hay chưa được chứng ngộ. Do đó, khi học Phật ngôn, vị ấy học để trở thành người giữ gìn giáo điển (tantidhāraka), người duy trì truyền thống (paveṇīpālaka) và người bảo vệ dòng dõi (vaṃsānurakkhaka).
Tenevāha ‘‘paveṇīpālanatthāyā’’tiādi.
For this very reason, it was said "for the purpose of guarding the tradition," etc.
Chính vì thế, Luận sư đã nói: “nhằm duy trì truyền thống” v.v.
Tattha paveṇīti dhammasantati, dhammassa avicchedena pavattīti attho.
Therein, tradition means the continuity of the Dhamma; the meaning is the uninterrupted occurrence of the Dhamma.
Trong đó, paveṇī (truyền thống) là sự liên tục của Pháp, tức là sự tiếp nối không gián đoạn của Pháp.
Vaṃsānurakkhaṇatthāyāti buddhassa bhagavato vaṃsānurakkhaṇatthaṃ.
For the purpose of preserving the lineage means for the purpose of preserving the lineage of the Blessed One, the Buddha.
Vaṃsānurakkhaṇatthāya (nhằm bảo vệ dòng dõi) là nhằm bảo vệ dòng dõi của Đức Phật.
Tassa vaṃsopi atthato paveṇīyevāti veditabbaṃ.
It should be understood that his lineage, in terms of meaning, is indeed the tradition itself.
Dòng dõi của Ngài, về mặt ý nghĩa, cũng chính là truyền thống (paveṇī).
Nanu ca yadi paveṇīpālanatthāya buddhavacanassa pariyāpuṇanaṃ bhaṇḍāgārikapariyatti, kasmā ‘‘khīṇāsavo’’ti visesetvā vuttaṃ.
But if the mastering of the Buddha's word for the purpose of guarding the tradition is the custodian's learning, why was it stated with the specific qualification "one whose cankers are destroyed?"
Nếu sự học Phật ngôn nhằm duy trì truyền thống là sự học của người giữ kho báu, thì tại sao lại đặc biệt nói là “bậc lậu tận”?
Ekaccassa puthujjanassapi hi ayaṃ nayo labbhati.
For this principle is found even in the case of a certain worldling.
Vì lẽ, đôi khi điều này cũng có thể áp dụng cho một phàm nhân nào đó.
Tathā hi ekacco bhikkhu chātakabhayādīsu ganthadharesu ekasmiṃ ṭhāne vasituṃ asakkontesu sayaṃ bhikkhācārena akilamamāno atimadhuraṃ buddhavacanaṃ mā nassatu, tantiṃ dhāressāmi, vaṃsaṃ ṭhapessāmi, paveṇiṃ pālessāmīti pariyāpuṇāti, tasmā tassapi pariyatti bhaṇḍāgārikapariyatti nāma kasmā na hotīti?
Indeed, when those who uphold the scriptures are unable to live in one place due to the fear of famine and so on, a certain monk, not being weary of the alms round, masters the teachings with the thought, "May the exceedingly sweet word of the Buddha not be lost. I will bear the text, I will establish the lineage, I will guard the tradition." Therefore, why is his learning too not called the custodian's learning?
Thật vậy, đôi khi một vị tỳ-khưu, khi các vị trì giữ Kinh điển không thể ở một nơi do nạn đói hay các hiểm nguy khác, tự mình không mệt mỏi với việc khất thực, học Phật ngôn với ý nghĩ: “Nguyện cho Phật ngôn cao quý đừng bị hủy hoại, ta sẽ giữ gìn giáo điển, thiết lập dòng dõi, duy trì truyền thống.” Vậy tại sao sự học của vị ấy không được gọi là sự học của người giữ kho báu?
Vuccate – evaṃ santepi puthujjanassa pariyatti bhaṇḍāgārikapariyatti nāma na hoti.
It is said: Even in such a case, the learning of a worldling is not called the custodian's learning.
Đáp rằng: Dù là như vậy, sự học của phàm nhân không được gọi là sự học của người giữ kho báu.
Kiñcāpi hi puthujjano ‘‘paveṇiṃ pālessāmī’’ti ajjhāsayena pariyāpuṇāti, attano pana bhavakantārato anittiṇṇattā tassa pariyatti nissaraṇapariyatti nāma hoti, tasmā puthujjanassa pariyatti alagaddūpamā vā hoti nissaraṇatthā vā, sattannaṃ sekkhānaṃ nissaraṇatthāva, khīṇāsavānaṃ bhaṇḍāgārikapariyattiyevāti veditabbaṃ.
For although a worldling masters the teachings with the intention, "I will guard the tradition," since he himself has not crossed out of the wilderness of existence, his learning is called learning for the purpose of escape. Therefore, it should be understood that the learning of a worldling is either comparable to a water-snake or is for the purpose of escape; for the seven trainees, it is only for the purpose of escape; for those whose cankers are destroyed, it is only the custodian's learning.
Mặc dù phàm nhân học với ý định “ta sẽ duy trì truyền thống”, nhưng vì bản thân chưa vượt thoát khỏi sa mạc sinh tử, nên sự học của vị ấy là sự học để thoát ly (nissaraṇapariyatti). Do đó, sự học của phàm nhân hoặc là giống như việc bắt rắn (alagaddūpamā) hoặc là để thoát ly. Sự học của bảy bậc Hữu học là để thoát ly, còn sự học của các bậc lậu tận (khīṇāsava) thì chỉ là sự học của người giữ kho báu.
Khīṇāsavo ca bhaṇḍāgārikasadisattā bhaṇḍāgārikoti vuccati.
And one whose cankers are destroyed is called a custodian because of his similarity to a treasurer.
Bậc lậu tận (khīṇāsava) được gọi là người giữ kho báu (bhaṇḍāgārika) vì giống như người giữ kho báu.
Yathā hi bhaṇḍāgāriko alaṅkārabhaṇḍaṃ paṭisāmetvā pasādhanakāle tadupiyaṃ alaṅkārabhaṇḍaṃ rañño upanāmetvā alaṅkaroti, evaṃ khīṇāsavopi dhammaratanabhaṇḍaṃ sampaṭicchitvā mokkhādhigamassa bhabbarūpe sahetuke satte passitvā tadanurūpaṃ dhammadesanaṃ vaḍḍhetvā maggaṅgabojjhaṅgādisaṅkhātena lokuttarena alaṅkārena alaṅkarotīti bhaṇḍāgārikoti vuccati.
For just as a treasurer, having stored away ornamental treasures, adorns the king at the time of decoration by presenting the appropriate ornamental treasures, so too one whose cankers are destroyed, having received the treasure of the Dhamma, sees beings who are capable and have the supporting conditions for attaining liberation and, having delivered a Dhamma discourse suitable for them, adorns them with the supramundane adornment called the path factors, enlightenment factors, and so on. Therefore, he is called a custodian.
Giống như người giữ kho báu cất giữ các món trang sức và khi đến lúc trang điểm, dâng lên vua các món trang sức phù hợp để trang điểm cho vua; cũng vậy, bậc lậu tận tiếp nhận kho báu Pháp bảo, khi thấy những chúng sinh có nhân duyên và khả năng chứng đắc giải thoát, liền thuyết Pháp phù hợp với họ, trang điểm cho họ bằng các món trang sức siêu thế như đạo chi, giác chi v.v. Vì vậy, vị ấy được gọi là người giữ kho báu.
Evaṃ tisso pariyattiyo vibhajitvā idāni tīsupi piṭakesu yathārahaṃ sampattivipattiyo vitthāretvā dassento āha ‘‘vinaye panā’’tiādi.
Having thus divided the three types of learning, now, showing the accomplishments and failures in the three Piṭakas in their respective ways, he said, "But in the Vinaya," etc.
Sau khi phân tích ba loại sự học như vậy, bây giờ, để giải thích chi tiết về sự thành tựu và thất bại trong cả ba tạng Pāli, Luận sư nói: “Trong Tạng Luật thì…” v.v.
Sīlasampattiṃ nissāya tisso vijjā pāpuṇātītiādīsu yasmā sīlaṃ visujjhamānaṃ satisampajaññabalena kammassakataññāṇabalena ca saṃkilesamalato visujjhati, pāripūriñca gacchati, tasmā sīlasampadā sijjhamānā upanissayasampattibhāvena satibalaṃ ñāṇabalañca paccupaṭṭhapetīti tassā vijjattayūpanissayatā veditabbā sabhāgahetusampadānato.
In the phrase "relying on the accomplishment in virtue, one attains the three true knowledges," etc., since virtue, as it is being purified, becomes purified from the stain of defilements through the power of mindfulness and clear comprehension and the power of the knowledge of ownership of kamma, and reaches fulfillment, it should be understood that the accomplishment in virtue, as it is being perfected, establishes the power of mindfulness and the power of knowledge through its nature as an accomplishment in supporting conditions. Therefore, its being a supporting condition for the three true knowledges should be understood as due to its providing a compatible cause.
Trong các câu như “nương vào sự thành tựu giới mà đạt được ba minh” v.v., vì giới khi được thanh tịnh, nhờ sức mạnh của niệm và tuệ tri, và nhờ sức mạnh của trí tuệ về nghiệp và quả nghiệp, sẽ thanh tịnh khỏi cấu uế phiền não và đạt đến sự viên mãn. Do đó, sự thành tựu giới, khi hoàn thiện, sẽ biểu hiện sức mạnh của niệm và sức mạnh của trí tuệ như một điều kiện hỗ trợ (upanissaya). Vì vậy, cần hiểu rằng giới là điều kiện hỗ trợ cho ba minh, do sự thành tựu của nhân tương ưng.
Satibalena hi pubbenivāsavijjāsiddhi, sampajaññena sabbakiccesu sudiṭṭhakāritāparicayena cutūpapātañāṇānubaddhāya dutiyavijjāya siddhi, vītikkamābhāvena saṃkilesappahānasabbhāvato vivaṭṭūpanissayatāvasena ajjhāsayasuddhiyā tatiyavijjāsiddhi.
For through the power of mindfulness, there is the accomplishment of the knowledge of previous existences; through clear comprehension, by way of familiarity with acting with clear discernment in all activities, there is the accomplishment of the second knowledge associated with the knowledge of the passing away and rebirth of beings; due to the absence of transgression, which is the nature of abandoning defilements, by means of the supporting condition for release, through the purity of disposition, there is the accomplishment of the third knowledge.
Nhờ sức mạnh của niệm mà đạt được Túc mạng minh (pubbenivāsavijjā). Nhờ tuệ tri, với sự quen thuộc trong việc thực hiện mọi việc một cách chính xác, mà đạt được Thiên nhãn minh (cutūpapātañāṇa) – minh thứ hai. Nhờ không có sự vi phạm, do sự đoạn trừ phiền não, và nhờ sự thanh tịnh của ý chí (ajjhāsayasuddhi) theo cách là điều kiện hỗ trợ cho sự thoát ly sinh tử (vivaṭṭa), mà đạt được Lậu tận minh (āsavakkhayañāṇa) – minh thứ ba.
Puretarasiddhānaṃ samādhipaññānaṃ pāripūriṃ vinā sīlassa āsavakkhayañāṇūpanissayatā sukkhavipassakakhīṇāsavehi dīpetabbā.
The fact that virtue is a supporting condition for the knowledge of the destruction of the cankers, without the fulfillment of concentration and wisdom that have been accomplished earlier, should be illustrated by those Arahants who are dry-insight practitioners.
Sự hỗ trợ của giới cho Lậu tận minh, mà không cần sự viên mãn của định và tuệ đã thành tựu trước đó, phải được giải thích bởi các bậc A-la-hán khô hạn (sukkhavipassaka khīṇāsava).
‘‘Samāhito yathābhūtaṃ pajānātī’’ti (saṃ. ni. 4.99; 3.5; netti. 40; mi. pa. 2.1.14) vacanato samādhisampadā chaḷabhiññatāya upanissayo.
According to the saying, "One who is concentrated understands things as they truly are," the accomplishment in concentration is a supporting condition for the six supernormal knowledges.
Theo lời dạy “người có định biết như thật” (Saṃ. Ni. 4.99; 3.5; Netti. 40; Mi. Pa. 2.1.14), sự thành tựu định là điều kiện hỗ trợ cho sáu thắng trí (chaḷabhiññā).
‘‘Yogā ve jāyati bhūrī’’ti (dha. pa. 282) vacanato pubbayogena garuvāsadesabhāsākosallauggahaṇaparipucchādīhi ca paribhāvitā paññāsampatti paṭisambhidāppabhedassa upanissayo.
According to the saying, "From practice, wisdom truly arises," the accomplishment in wisdom, cultivated through prior practice and through such things as residing with a teacher, skill in the local language, mastery, and inquiry, is a supporting condition for the various kinds of analytical knowledges.
Theo lời dạy “do tinh tấn mà trí tuệ sinh khởi” (Dhp. 282), sự thành tựu trí tuệ, được tu tập bởi sự tinh tấn trước đó, bởi sự gần gũi với các bậc thầy, sự thành thạo về ngôn ngữ và vùng miền, việc học hỏi và đặt câu hỏi v.v., là điều kiện hỗ trợ cho các loại phân tích trí tuệ (paṭisambhidā).
Ettha ca ‘‘sīlasampattiṃ nissāyā’’ti vuttattā yassa samādhivijambhanabhūtā anavasesā cha abhiññā na ijjhanti, tassa ukkaṭṭhaparicchedavasena na samādhisampadā atthīti satipi vijjānaṃ abhiññekadesabhāve sīlasampattisamudāgatā eva tisso vijjā gahitā.
Here, because it is said "relying on the accomplishment in virtue," for a person in whom the six supernormal knowledges, which are an unfolding of concentration, are not completely accomplished, there is no accomplishment in concentration, in the sense of the highest distinction. Therefore, even though the true knowledges are a part of the supernormal knowledges, only the three true knowledges arising from the accomplishment in virtue are mentioned.
Ở đây, vì đã nói “nương vào sự thành tựu giới”, nên đối với người mà sáu thắng trí không được viên mãn, thì không có sự thành tựu định theo cách phân loại cao nhất. Do đó, dù ba minh là một phần của thắng trí, nhưng chỉ những ba minh phát sinh từ sự thành tựu giới mới được đề cập.
Yathā hi paññāsampattisamudāgatā catasso paṭisambhidā upanissayasampannassa maggeneva ijjhanti maggakkhaṇe eva tāsaṃ paṭilabhitabbato.
For just as the four analytical knowledges arising from the accomplishment in wisdom are achieved by the path itself for one who has the supporting conditions, because they are to be attained at the very moment of the path.
Giống như bốn phân tích trí tuệ (paṭisambhidā) phát sinh từ sự thành tựu trí tuệ chỉ được thành tựu bởi con đường (magga) của người có điều kiện hỗ trợ viên mãn, vì chúng phải được đạt được tại thời điểm của con đường.
Evaṃ sīlasampattisamudāgatā tisso vijjā samādhisampattisamudāgatā ca cha abhiññā upanissayasampannassa maggeneva ijjhantīti maggādhigameneva tāsaṃ adhigamo veditabbo.
So too, the three true knowledges arising from the accomplishment in virtue and the six supernormal knowledges arising from the accomplishment in concentration are achieved by the path itself for one who has the supporting conditions. Therefore, their attainment should be understood as occurring through the attainment of the path.
Cũng vậy, ba minh phát sinh từ sự thành tựu giới và sáu thắng trí phát sinh từ sự thành tựu định chỉ được thành tựu bởi con đường của người có điều kiện hỗ trợ viên mãn. Do đó, sự chứng đắc của chúng phải được hiểu là sự chứng đắc con đường.
Paccekabuddhānaṃ sammāsambuddhānañca paccekabodhisammāsambodhidhammasamadhigamasadisā hi imesaṃ ariyānaṃ ime visesādhigamāti.
For these special attainments of these noble ones are similar to the attainment of the Dhamma of individual enlightenment and supreme full enlightenment of the Paccekabuddhas and the Sammāsambuddhas.
Vì những chứng đắc đặc biệt này của các bậc Thánh là tương tự như sự chứng đắc Pháp của các vị Độc Giác Phật (Paccekabuddha) và Chánh Đẳng Giác (Sammāsambuddha) đối với Bồ-đề Độc Giác và Chánh Đẳng Giác của các Ngài.
Tāsaṃyeva ca tattha pabhedavacanatoti ettha tāsaṃyevāti avadhāraṇaṃ pāpuṇitabbānaṃ chaḷabhiññācatupaṭisambhidānaṃ vinaye pabhedavacanābhāvaṃ sandhāya vuttaṃ.
In the phrase "and because of the detailed explanation of them there," the emphasis "of them alone" is stated in reference to the fact that there is no detailed explanation in the Vinaya of the six supernormal knowledges and the four analytical knowledges that are to be attained.
Trong câu “Tāsaṃyeva ca tattha pabhedavacanato” (Và vì chỉ có sự phân loại của chúng ở đó), từ tāsaṃyeva (chỉ của chúng) được nói để chỉ ra rằng không có sự phân loại của sáu thắng trí và bốn phân tích trí tuệ cần đạt được trong Tạng Luật.
Verañjakaṇḍe hi tisso vijjāva vibhattāti.
For in the Verañja section, only the three true knowledges are analyzed.
Vì trong phẩm Verañja, chỉ có ba minh được phân tích.
Dutiye tāsaṃyevāti avadhāraṇaṃ catasso paṭisambhidā apekkhitvā kataṃ, na tisso vijjā.
In the second case, the emphasis "of them alone" is made with respect to the four analytical knowledges, not the three true knowledges.
Trong Tạng Kinh (Dutiye), từ tāsaṃyeva được đặt ra để chỉ bốn phân tích trí tuệ, chứ không phải ba minh.
Tā hi chasu abhiññāsu antogadhattā sutte vibhattāyevāti.
For since they are included within the six supernormal knowledges, they are indeed analyzed in the Sutta.
Vì ba minh đã được phân tích trong Kinh do chúng được bao gồm trong sáu thắng trí.
Tāsañcāti ettha ca-saddena sesānampi tattha atthibhāvaṃ dīpeti.
In the phrase "And of them," the word "and" indicates the existence of the others there as well.
Trong câu “Tāsañcā”, từ ca (và) chỉ ra rằng những điều còn lại cũng có ở đó.
Abhidhammapiṭake hi tisso vijjā cha abhiññā catasso ca paṭisambhidā vuttāyeva.
For in the Abhidhamma Piṭaka, the three true knowledges, the six supernormal knowledges, and the four analytical knowledges are indeed taught.
Vì trong Tạng Vi Diệu Pháp, ba minh, sáu thắng trí và bốn phân tích trí tuệ đều đã được nói đến.
Paṭisambhidānaṃ pana aññattha pabhedavacanābhāvaṃ tattheva ca sammā vibhattabhāvaṃ dīpetukāmo heṭṭhā vuttanayena avadhāraṇaṃ akatvā ‘‘tatthevā’’ti parivattetvā avadhāraṇaṃ ṭhapesi.
However, wishing to show that there is no detailed explanation of the analytical knowledges elsewhere and that they are correctly analyzed only there, he did not use emphasis in the way stated before but changed it to "only there" and established the emphasis.
Tuy nhiên, với mong muốn chỉ ra rằng không có sự phân loại các phân tích trí tuệ ở nơi khác và chúng đã được phân tích đúng đắn ở đó, Luận sư đã không sử dụng từ nhấn mạnh theo cách đã nói ở trên mà thay vào đó dùng “tattheva” (chỉ ở đó).
Idāni ‘‘vinaye duppaṭipanno ‘mudukānaṃ attharaṇādīnaṃ samphasso viya itthisamphassopi vaṭṭatī’ti methunavītikkame dosaṃ adisvā sīlavipattiṃ pāpuṇātī’’ti dassento āha ‘‘vinaye pana duppaṭipanno’’tiādi.
Now, showing that "one who practices wrongly in the Vinaya, not seeing the fault in the transgression of sexual intercourse, thinking, 'Just like the touch of soft beddings and so on, the touch of a woman is also permissible,' attains failure in virtue," he said, "But one who practices wrongly in the Vinaya," etc.
Bây giờ, để chỉ ra rằng “người hành trì sai trong Tạng Luật, không thấy lỗi trong việc vi phạm tà dâm, nghĩ rằng ‘sự tiếp xúc với phụ nữ cũng được phép như sự tiếp xúc với các vật dụng mềm mại như nệm v.v.’, sẽ rơi vào sự thất bại về giới”, Luận sư nói: “Còn người hành trì sai trong Tạng Luật thì…” v.v.
Tattha sukho samphasso etesanti sukhasamphassāni, attharaṇapāvuraṇādīni.
Therein, things that have a pleasant touch are sukhasamphassāni, meaning beddings, coverings, and so on.
Trong đó, sukhasamphassāni (có sự tiếp xúc dễ chịu) là các vật dụng như nệm, chăn v.v.
Upādinnaphasso itthiphasso, methunadhammoti vuttaṃ hoti.
Upādinnaphasso is the touch of a woman; it is said to mean the act of sexual intercourse.
Upādinnaphasso (sự tiếp xúc bị chấp thủ) là sự tiếp xúc với phụ nữ, tức là hành vi tà dâm.
Vuttampi hetanti ariṭṭhena bhikkhunā vuttaṃ.
And this was said means it was said by the monk Ariṭṭha.
Vuttampi hetaṃ (điều này cũng đã được nói) là do tỳ-khưu Ariṭṭha nói.
So hi bahussuto dhammakathiko kammakilesavipākaupavādaāṇāvītikkamavasena pañcavidhesu antarāyikesu sesantarāyike jānāti, vinaye pana akovidattā paṇṇattivītikkamantarāyike na jānāti, tasmā rahogato evaṃ cintesi ‘‘ime agārikā pañca kāmaguṇe paribhuñjantā sotāpannāpi sakadāgāminopi anāgāminopi honti.
For he was learned and a Dhamma-teacher. Among the five kinds of obstructive states—by way of kamma, defilement, result, reproach, and transgression of a command—he knew the other obstructions. However, being unskilled in the Vinaya, he did not know the obstruction which is the transgression of a regulation. Therefore, having gone into solitude, he thought thus: “These householders, while enjoying the five strands of sensual pleasure, can be stream-enterers, once-returners, and non-returners.
Vị ấy là một bậc đa văn, một vị thuyết Pháp, biết được các chướng ngại khác trong năm loại chướng ngại (chướng ngại về nghiệp, phiền não, quả báo, chỉ trích, và vi phạm giới luật), nhưng do không tinh thông Luật (Vinaya), vị ấy không biết các chướng ngại do vi phạm giới luật chế định. Do đó, khi ở một mình, vị ấy suy nghĩ như sau: “Những người cư sĩ này, dù là Bậc Nhập Lưu (Sotāpanna), Bậc Nhất Lai (Sakadāgāmin), hay Bậc Bất Hoàn (Anāgāmin), vẫn hưởng thụ năm loại dục lạc.
Bhikkhūpi manāpikāni cakkhuviññeyyāni rūpāni passanti…pe… kāyaviññeyye phoṭṭhabbe phusanti, mudukāni attharaṇapāvuraṇādīni paribhuñjanti, etaṃ sabbaṃ vaṭṭati, kasmā itthīnaṃyeva rūpasaddagandharasaphoṭṭhabbā na vaṭṭanti, etepi vaṭṭantī’’ti anavajjena paccayaparibhuñjanarasena sāvajjakāmaguṇaparibhogarasaṃ saṃsanditvā sacchandarāgaparibhogañca nicchandarāgaparibhogañca ekaṃ katvā thūlavākehi saddhiṃ atisukhumasuttaṃ ghaṭento viya sāsapena saddhiṃ sineruno sadisataṃ upasaṃharanto viya pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppādetvā ‘‘kiṃ bhagavatā mahāsamuddaṃ bandhantena viya mahatā ussāhena paṭhamapārājikaṃ paññattaṃ, natthi ettha doso’’ti sabbaññutaññāṇena saddhiṃ paṭivirujjhanto vesārajjañāṇaṃ paṭibāhanto ariyamagge khāṇukaṇṭakādīni pakkhipanto ‘‘methunadhamme doso natthī’’ti jinassa āṇācakke pahāramadāsi.
Bhikkhus too see agreeable forms cognizable by the eye… they touch tangibles cognizable by the body, and they use soft bed-coverings, rugs, and so on. All this is allowable. Why then are the forms, sounds, smells, tastes, and tangibles of women not allowable? These too are allowable.” Thus, by comparing the pleasure of using blameless requisites with the pleasure of enjoying blameworthy sensual pleasures, and by equating enjoyment with sensual desire and passion with enjoyment without sensual desire and passion, like one joining an extremely fine thread with coarse hemp, or like one bringing about the similarity of Mount Sineru with a mustard seed, he gave rise to a pernicious wrong view. Thinking, “Why was the first Pārājika laid down by the Blessed One with such great effort, as if binding the great ocean? There is no fault in this,” he contradicted the knowledge of omniscience, obstructed the knowledge of fearlessness, and placed stumps and thorns on the noble path, and he struck a blow against the Victor’s wheel of authority, the Vinaya Piṭaka, thinking, “There is no fault in the act of sexual intercourse.”
Các Tỳ-khưu cũng thấy các sắc khả ái do nhãn thức, … chạm xúc các xúc khả ái do thân thức, hưởng thụ các vật trải, vật đắp mềm mại, v.v… Tất cả những điều này đều được phép. Tại sao các sắc, thanh, hương, vị, xúc của phụ nữ lại không được phép? Những điều này cũng được phép.” Vị ấy đã so sánh sự hưởng thụ các vật dụng không có lỗi với sự hưởng thụ các dục lạc có lỗi, đồng hóa sự hưởng thụ có tham ái với sự hưởng thụ không có tham ái, như thể kết nối sợi chỉ cực kỳ tinh tế với sợi chỉ thô, như thể so sánh hạt cải với núi Tu Di, làm phát sinh tà kiến xấu xa và nói: “Tại sao Đức Thế Tôn lại chế định giới Ba-la-di đầu tiên với sự nỗ lực lớn lao như thể đắp đập ngăn biển cả? Không có lỗi gì trong việc này.” Vị ấy đã chống lại Tuệ Toàn Tri (Sabbaññutaññāṇa), phủ nhận Tuệ Vô Úy (Vesārajjañāṇa), đặt chông gai trên Thánh Đạo, và giáng một đòn vào bánh xe giáo pháp của Đức Phật (Jinassa āṇācakka) khi nói: “Không có lỗi gì trong việc hành dâm.”
Tenāha ‘‘tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmī’’tiādi.
Therefore, he said, “So I understand the Dhamma taught by the Blessed One,” and so on.
Vì vậy, kinh nói: “Con hiểu Pháp do Đức Thế Tôn thuyết giảng như vậy” v.v…
Tattha antarāyikāti taṃtaṃsampattiyā vibandhanavasena sattasantānassa antare vemajjhe eti āgacchatīti antarāyo, diṭṭhadhammikādianattho.
Therein, obstructive: an obstruction (antarāyo) is a disadvantage in this very life and so on, so called because it comes or arises (eti or āgacchati) in the middle (antare or vemajjhe) of a being's continuity, by way of preventing this or that attainment.
Trong đó, antarāyikā (chướng ngại) có nghĩa là “chướng ngại” vì nó đến giữa, ở giữa dòng sinh mệnh của chúng sinh bằng cách ngăn cản sự thành tựu này hay sự thành tựu kia; nó là những điều bất lợi như sự bất lợi trong hiện tại, v.v…
Anatikkamanaṭṭhena tasmiṃ antarāye niyuttā, antarāyaṃ vā phalaṃ arahanti, antarāyassa vā karaṇasīlāti antarāyikā, saggamokkhānaṃ antarāyakarāti vuttaṃ hoti.
Those states connected with that obstruction, in the sense that they cannot be transgressed, are obstructive (antarāyikā); or they are deserving of the result which is an obstruction; or they are in the habit of causing an obstruction. The meaning is that they cause an obstruction to heaven and liberation.
Chúng được gọi là antarāyikā vì chúng gắn liền với chướng ngại đó, không thể vượt qua, hoặc xứng đáng nhận quả báo là chướng ngại, hoặc có thói quen gây ra chướng ngại. Điều đó có nghĩa là chúng gây chướng ngại cho thiên giới và Niết-bàn.
Te ca kammakilesavipākaupavādaāṇāvītikkamavasena pañcavidhā.
And they are of five kinds: by way of kamma, defilement, result, reproach, and transgression of a command.
Và có năm loại chướng ngại: chướng ngại về nghiệp, chướng ngại về phiền não, chướng ngại về quả báo, chướng ngại về chỉ trích, và chướng ngại về vi phạm giới luật.
Tesaṃ vitthārakathā parato ariṭṭhasikkhāpade (pāci. 417) āvi bhavissati.
A detailed account of them will become clear later in the training rule concerning Ariṭṭha.
Lời giải thích chi tiết về những điều này sẽ được trình bày sau trong giới Ariṭṭha.
Ayaṃ panettha padatthasambandho – ye ime dhammā antarāyikā antarāyakarāti bhagavatā vuttā desitā ceva paññattā ca, te dhamme paṭisevato paṭisevantassa yathā yena pakārena te dhammā antarāyāya saggamokkhānaṃ antarāyakaraṇatthaṃ nālaṃ samatthā na honti, tathā tena pakārenāhaṃ bhagavatā desitaṃ dhammaṃ ājānāmīti.
Herein, this is the connection of the meaning of the words: “I understand the Dhamma taught by the Blessed One in such a way (tathā) that those things (dhammā) which were spoken of by the Blessed One—both taught and laid down—as obstructive, as causing an obstruction, are not capable, are not able, of being an obstruction to heaven and liberation for one who partakes of them.”
Đây là mối liên hệ nghĩa của các từ trong đoạn văn này: “Những Pháp này được Đức Thế Tôn nói, thuyết giảng và chế định là những Pháp gây chướng ngại. Đối với Tỳ-khưu thực hành những Pháp đó, những Pháp đó không đủ khả năng, không có năng lực để gây chướng ngại cho thiên giới và Niết-bàn. Con hiểu Pháp do Đức Thế Tôn thuyết giảng theo cách đó.”
Tato dussīlabhāvaṃ pāpuṇātīti tato anavajjasaññībhāvahetuto vītikkamitvā dussīlabhāvaṃ pāpuṇāti.
From that he becomes immoral: Because of that state of perceiving it as blameless, he transgresses and becomes immoral.
Tato dussīlabhāvaṃ pāpuṇātī (Từ đó, vị ấy trở nên vô giới) có nghĩa là: Từ nguyên nhân của sự nhận thức không có lỗi đó, vị ấy đã vi phạm và trở nên vô giới.
Ādinā puggaladesanāpaṭisaṃyuttasuttantapāḷiṃ nidasseti.
he indicates the Suttanta Pāḷi connected with the teaching on individuals.
Vị ấy đã trích dẫn bài kinh liên quan đến sự thuyết giảng về các hạng người.
Adhippāyaṃ ajānantoti ‘‘ayaṃ puggaladesanā vohāravasena, na paramatthato’’ti evaṃ bhagavato adhippāyaṃ ajānanto.
Not knowing the intention: not knowing the Blessed One’s intention that “this teaching on individuals is by way of convention, not in the ultimate sense.”
Adhippāyaṃ ajānanto (không hiểu ý định) có nghĩa là không hiểu ý định của Đức Thế Tôn rằng: “Sự thuyết giảng về các hạng người này là theo cách ước lệ, không phải theo nghĩa tối hậu.”
Buddhassa hi bhagavato duvidhā desanā sammutidesanā paramatthadesanā cāti.
For the Blessed Buddha’s teaching is twofold: conventional teaching and ultimate teaching.
Thật vậy, Đức Phật có hai loại thuyết giảng: thuyết giảng theo ước lệ (sammutidesanā) và thuyết giảng theo nghĩa tối hậu (paramatthadesanā).
Tattha ‘‘puggalo satto itthī puriso khattiyo brāhmaṇo devo māro’’ti evarūpā sammutidesanā.
Therein, teaching of this kind—“person, being, woman, man, khattiya, brāhmaṇa, deva, Māra”—is conventional teaching.
Trong đó, sự thuyết giảng như “người, chúng sinh, phụ nữ, đàn ông, vua chúa, Bà-la-môn, chư thiên, Ma-vương” được gọi là thuyết giảng theo ước lệ.
‘‘Aniccaṃ dukkhaṃ anattā khandhā dhātuyo āyatanāni satipaṭṭhānā’’ti evarūpā paramatthadesanā.
Teaching of this kind—“impermanent, suffering, not-self, aggregates, elements, sense bases, establishments of mindfulness”—is ultimate teaching.
Sự thuyết giảng như “vô thường, khổ, vô ngã, uẩn, giới, xứ, Tứ Niệm Xứ” được gọi là thuyết giảng theo nghĩa tối hậu.
Tattha bhagavā ye sammutivasena desanaṃ sutvā atthaṃ paṭivijjhitvā mohaṃ pahāya visesamadhigantuṃ samatthā, tesaṃ sammutidesanaṃ deseti.
Therein, to those who are able to hear a teaching given by way of convention, penetrate its meaning, abandon delusion, and attain a special quality, the Blessed One gives a conventional teaching.
Trong đó, Đức Thế Tôn thuyết giảng theo ước lệ cho những ai có khả năng nghe giáo pháp theo ước lệ, thấu hiểu ý nghĩa, đoạn trừ si mê và đạt được sự đặc biệt.
Ye pana paramatthavasena desanaṃ sutvā atthaṃ paṭivijjhitvā mohaṃ pahāya visesamadhigantuṃ samatthā, tesaṃ paramatthadesanaṃ deseti.
And to those who are able to hear a teaching given in the ultimate sense, penetrate its meaning, abandon delusion, and attain a special quality, he gives an ultimate teaching.
Còn những ai có khả năng nghe giáo pháp theo nghĩa tối hậu, thấu hiểu ý nghĩa, đoạn trừ si mê và đạt được sự đặc biệt, Ngài thuyết giảng theo nghĩa tối hậu cho họ.
Tatrāyaṃ upamā – yathā hi desabhāsākusalo tiṇṇaṃ vedānaṃ atthasaṃvaṇṇako ācariyo ye damiḷabhāsāya vutte atthaṃ jānanti, tesaṃ damiḷabhāsāya ācikkhati, ye andhakabhāsādīsu aññatarāya, tesaṃ tāya bhāsāya, evaṃ te māṇavā chekaṃ byattaṃ ācariyamāgamma khippameva sippaṃ uggaṇhanti.
Here is a simile: just as a teacher who is skilled in the local dialects and who explains the meaning of the three Vedas teaches in the Tamil language to those who understand the meaning when it is spoken in Tamil, and in another language like Andhra to those who understand that, so those students, by relying on a clever and manifest teacher, quickly learn the craft.
Ở đây có một ví dụ: Giống như một vị thầy thông thạo ngôn ngữ địa phương, giải thích ý nghĩa của ba bộ Veda, vị ấy sẽ giải thích bằng tiếng Damila cho những ai hiểu bằng tiếng Damila, và bằng ngôn ngữ đó cho những ai hiểu bằng tiếng Andhaka, v.v… Do đó, những học trò đó, nhờ vào vị thầy tài giỏi và thông thái, sẽ nhanh chóng học được nghề.
Tattha ācariyo viya buddho bhagavā, tayo vedā viya kathetabbabhāve ṭhitāni tīṇi piṭakāni, desabhāsāya kosallamiva sammutiparamatthakosallaṃ, nānādesabhāsāmāṇavakā viya sammutiparamatthavasena paṭivijjhanasamatthā veneyyasattā, ācariyassa damiḷabhāsādiācikkhanaṃ viya bhagavato sammutiparamatthavasenapi desanā veditabbā.
Therein, the Blessed Buddha should be understood as being like the teacher; the three Piṭakas, standing as the subject to be taught, as being like the three Vedas; skill in conventional and ultimate truths as being like skill in local dialects; beings to be trained who are capable of penetrating by way of conventional and ultimate truths as being like the students of various local dialects; and the Blessed One’s teaching by way of conventional and ultimate truths should be understood as being like the teacher’s instruction in Tamil and other languages.
Trong đó, Đức Phật được biết như vị thầy; ba bộ Veda được biết như ba tạng kinh điển cần được thuyết giảng; sự thông thạo ngôn ngữ địa phương được biết như sự thông thạo về ước lệ và tối hậu; những học trò từ các vùng ngôn ngữ khác nhau được biết như những chúng sinh có khả năng thấu hiểu theo ước lệ và tối hậu; và sự thuyết giảng của Đức Thế Tôn theo cả ước lệ và tối hậu được biết như sự giải thích của vị thầy bằng tiếng Damila, v.v…
Āha cettha –
And it is said in this regard:
Và ở đây có nói:
Apica aṭṭhahi kāraṇehi bhagavā puggalakathaṃ katheti – hirottappadīpanatthaṃ kammassakatādīpanatthaṃ paccattapurisakāradīpanatthaṃ ānantariyadīpanatthaṃ brahmavihāradīpanatthaṃ pubbenivāsadīpanatthaṃ dakkhiṇāvisuddhidīpanatthaṃ lokasammutiyā appahānatthañcāti.
Moreover, the Blessed One speaks about individuals for eight reasons: for the purpose of clarifying moral shame and moral dread, for clarifying ownership of kamma, for clarifying individual effort, for clarifying the immediate-result kamma, for clarifying the divine abidings, for clarifying the remembrance of past lives, for clarifying the purity of a gift, and for the purpose of not abandoning worldly convention.
Khi Ngài dùng lời ước lệ, không có sự nói dối nào phát sinh.” Hơn nữa, Đức Thế Tôn thuyết giảng về các hạng người vì tám lý do: để làm sáng tỏ sự hổ thẹn (hiri) và sợ hãi tội lỗi (ottappa), để làm sáng tỏ sự nghiệp riêng (kammassakatā), v.v…, để làm sáng tỏ sự nỗ lực cá nhân của mỗi người, để làm sáng tỏ các nghiệp vô gián, để làm sáng tỏ các Phạm trú, để làm sáng tỏ túc mạng, để làm sáng tỏ sự thanh tịnh của bố thí, và để không từ bỏ sự quy ước của thế gian.
‘‘Khandhā dhātuyo āyatanāni hiriyanti ottappantī’’ti vutte mahājano na jānāti, sammohamāpajjati, paṭisattu hoti ‘‘kimidaṃ khandhā dhātuyo āyatanāni hiriyanti ottappanti nāmā’’ti.
If it were said, “The aggregates, elements, and sense bases feel shame and dread,” the common people would not understand; they would become confused and hostile, thinking, “What is this? How can aggregates, elements, and sense bases feel shame and dread?”
Khi nói rằng: “Các uẩn, các giới, các xứ hổ thẹn và sợ hãi tội lỗi”, thì đại chúng không hiểu, trở nên hoang mang, và trở thành kẻ thù, nghĩ rằng: “Các uẩn, các giới, các xứ hổ thẹn và sợ hãi tội lỗi là gì?”
‘‘Itthī hiriyati ottappati, puriso khattiyo brāhmaṇo devo māro’’ti vutte mahājano jānāti, na sammohamāpajjati, na paṭisattu hoti, tasmā bhagavā hirottappadīpanatthaṃ puggalakathaṃ katheti.
When it is said, “A woman feels shame and dread, a man, a khattiya, a brāhmaṇa, a deva, Māra,” the common people understand; they do not become confused or hostile. Therefore, the Blessed One speaks about individuals for the purpose of clarifying moral shame and moral dread.
Nhưng khi nói: “Phụ nữ hổ thẹn và sợ hãi tội lỗi, đàn ông, vua chúa, Bà-la-môn, chư thiên, Ma-vương”, thì đại chúng hiểu, không hoang mang, không trở thành kẻ thù. Do đó, Đức Thế Tôn thuyết giảng về các hạng người để làm sáng tỏ sự hổ thẹn và sợ hãi tội lỗi.
‘‘Khandhā kammassakā dhātuyo āyatanānī’’ti vuttepi eseva nayo.
This same method applies when it is said, “The aggregates, elements, and sense bases are owners of their kamma.”
Khi nói: “Các uẩn, các giới, các xứ là nghiệp riêng”, thì cũng theo cách đó.
Tasmā bhagavā kammassakatādīpanatthaṃ puggalakathaṃ katheti.
Therefore, the Blessed One speaks about individuals for the purpose of clarifying ownership of kamma.
Do đó, Đức Thế Tôn thuyết giảng về các hạng người để làm sáng tỏ sự nghiệp riêng.
‘‘Veḷuvanādayo mahāvihārā khandhehi kārāpitā, dhātūhi āyatanehī’’ti vuttepi eseva nayo.
This same method applies when it is said, “Great monasteries such as the Veḷuvana were caused to be made by aggregates, elements, and sense bases.”
Khi nói: “Các đại tự viện như Trúc Lâm, v.v… được xây dựng bởi các uẩn, các giới, các xứ”, thì cũng theo cách đó.
Tasmā bhagavā paccattapurisakāradīpanatthaṃ puggalakathaṃ katheti.
Therefore, the Blessed One speaks about individuals for the purpose of clarifying individual effort.
Do đó, Đức Thế Tôn thuyết giảng về các hạng người để làm sáng tỏ sự nỗ lực cá nhân.
‘‘Khandhā mātaraṃ jīvitā voropenti, pitaraṃ arahantaṃ, ruhiruppādakammaṃ saṅghabhedaṃ karonti, dhātuyo āyatanānī’’ti vuttepi eseva nayo.
Even if it is said, "The aggregates (khandhā), elements (dhātuyo), and sense bases (āyatanāni) deprive a mother of life, a father, an Arahant, perform the act of shedding blood, and cause a schism in the Saṅgha," the same reasoning applies.
‘‘Các uẩn (khandhā), các giới (dhātuyo), các xứ (āyatanāni) giết mẹ, giết cha là bậc A-la-hán, gây nghiệp làm chảy máu, gây chia rẽ Tăng-già (saṅghabheda)’’—khi nói như vậy thì cũng theo cách tương tự.
Tasmā bhagavā ānantariyadīpanatthaṃ puggalakathaṃ katheti.
Therefore, the Blessed One speaks of individuals to reveal the nature of the anantariya kamma (heinous deeds).
Do đó, Đức Thế Tôn thuyết về puggalakatha (lời nói về cá nhân) ānantariyadīpanatthaṃ (để chỉ rõ nghiệp vô gián).
‘‘Khandhā mettāyanti, dhātuyo āyatanānī’’ti vuttepi eseva nayo.
Even if it is said, "The aggregates (khandhā), elements (dhātuyo), and sense bases (āyatanāni) practise loving-kindness (mettā)," the same reasoning applies.
‘‘Các uẩn, các giới, các xứ khởi tâm từ (mettāyanti)’’—khi nói như vậy thì cũng theo cách tương tự.
Tasmā bhagavā brahmavihāradīpanatthaṃ puggalakathaṃ katheti.
Therefore, the Blessed One speaks of individuals to reveal the Brahmavihāras.
Do đó, Đức Thế Tôn thuyết về puggalakatha để brahmavihāradīpanatthaṃ (chỉ rõ các Phạm trú).
‘‘Khandhā pubbenivāsaṃ anussaranti, dhātuyo āyatanānī’’ti vuttepi eseva nayo.
Even if it is said, "The aggregates (khandhā), elements (dhātuyo), and sense bases (āyatanāni) recollect past lives," the same reasoning applies.
‘‘Các uẩn, các giới, các xứ nhớ lại các kiếp sống trước (pubbenivāsaṃ anussaranti)’’—khi nói như vậy thì cũng theo cách tương tự.
Tasmā bhagavā pubbenivāsadīpanatthaṃ puggalakathaṃ katheti.
Therefore, the Blessed One speaks of individuals to reveal the recollection of past lives (pubbenivāsa).
Do đó, Đức Thế Tôn thuyết về puggalakatha để pubbenivāsadīpanatthaṃ (chỉ rõ túc mạng).
‘‘Khandhā dānaṃ paṭiggaṇhanti, dhātuyo āyatanānī’’ti vuttepi mahājano na jānāti, sammohamāpajjati, paṭisattu hoti ‘‘kimidaṃ khandhā dhātuyo āyatanāni paṭiggaṇhanti nāmā’’ti.
Even if it is said, "The aggregates (khandhā), elements (dhātuyo), and sense bases (āyatanāni) receive gifts," the general public does not understand; they fall into confusion and become antagonistic, thinking, "What does it mean for aggregates, elements, and sense bases to receive gifts?"
‘‘Các uẩn, các giới, các xứ thọ nhận vật cúng dường (dānaṃ paṭiggaṇhanti)’’—khi nói như vậy thì đại chúng không hiểu, rơi vào sự hoang mang, trở thành đối địch (paṭisattu) với lời dạy, nghĩ ‘‘cái gì mà các uẩn, các giới, các xứ thọ nhận vật cúng dường?’’
‘‘Puggalā paṭiggaṇhanti sīlavanto kalyāṇadhammā’’ti vutte pana jānāti, na sammohamāpajjati, na paṭisattu hoti.
However, when it is said, "Individuals, virtuous and of good character, receive gifts," they understand, do not fall into confusion, and do not become antagonistic.
Nhưng khi nói ‘‘Các cá nhân (puggalā) giữ giới (sīlavanto) có pháp lành (kalyāṇadhammā) thọ nhận vật cúng dường’’, thì họ hiểu, không hoang mang, không trở thành đối địch.
Tasmā bhagavā dakkhiṇāvisuddhidīpanatthaṃ puggalakathaṃ katheti.
Therefore, the Blessed One speaks of individuals to reveal the purification of offerings (dakkhiṇāvisuddhi).
Do đó, Đức Thế Tôn thuyết về puggalakatha để dakkhiṇāvisuddhidīpanatthaṃ (chỉ rõ sự thanh tịnh của vật cúng dường).
Lokasammutiñca buddhā bhagavanto na vijahanti, lokasamaññāya lokaniruttiyā lokābhilāpe ṭhitāyeva dhammaṃ desenti.
Blessed Buddhas do not abandon worldly convention; they teach the Dhamma while standing in worldly appellations, worldly expressions, and worldly discourse.
Chư Phật, chư Thế Tôn không từ bỏ tục đế (lokasammuti). Chư vị thuyết pháp dựa trên các danh xưng, cách diễn đạt, và lời nói thông thường của thế gian.
Tasmā bhagavā lokasammutiyā appahānatthampi puggalakathaṃ katheti, tasmā iminā ca adhippāyena bhagavato puggaladesanā, na paramatthadesanāti evaṃ adhippāyaṃ ajānantoti vuttaṃ hoti.
Therefore, the Blessed One also speaks of individuals for the purpose of not abandoning worldly convention. Thus, it is said that they do not understand that the Blessed One's teaching on individuals is with this intention, not a teaching on ultimate reality.
Do đó, Đức Thế Tôn thuyết về puggalakatha lokasammutiyā appahānatthampi (cũng vì không từ bỏ tục đế). Vì vậy, lời dạy về cá nhân của Đức Thế Tôn là vì ý nghĩa này, không phải là lời dạy về chân đế (paramatthadesanā). Điều đó có nghĩa là người đó không hiểu được ý nghĩa như vậy.
Duggahitaṃ gaṇhātīti ‘‘tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, yathā tadevidaṃ viññāṇaṃ sandhāvati saṃsarati, anañña’’ntiādinā duggahitaṃ katvā gaṇhāti, viparītaṃ gaṇhātīti vuttaṃ hoti.
Takes it wrongly means that one wrongly takes it, or takes it in a perverted way, by saying, "Thus I understand the Dhamma taught by the Blessed One, that this very same consciousness runs on and transmigrates, not another," and so on.
Duggahitaṃ gaṇhāti (nắm giữ sai lầm) có nghĩa là nắm giữ một cách sai lầm, tức là nắm giữ một cách sai lệch, như trong câu ‘‘Tôi hiểu giáo pháp do Đức Thế Tôn thuyết giảng như thế này, rằng chính thức này (viññāṇaṃ) tiếp tục trôi lăn, luân hồi, không phải là cái khác’’.
Duggahitanti hi bhāvanapuṃsakaniddeso.
Indeed, duggahitaṃ (wrongly taken) is an expression in the abstract neuter gender.
Quả thật, duggahitaṃ là một từ chỉ trạng thái (bhāvanapuṃsakaniddeso).
Yaṃ sandhāyāti yaṃ duggahitagāhaṃ sandhāya.
Referencing which means referencing that wrong taking.
Yaṃ sandhāya (nhắm vào điều gì) có nghĩa là nhắm vào sự nắm giữ sai lầm đó.
Attanā duggahitena dhammenāti pāṭhaseso veditabbo.
The remaining part of the sentence should be understood as: "by the Dhamma wrongly taken by oneself."
Phần còn lại của câu phải được hiểu là ‘‘bằng giáo pháp mà mình đã nắm giữ sai lầm’’.
Atha vā duggahaṇaṃ duggahitaṃ.
Or, wrong apprehension is duggahitaṃ.
Hoặc duggahaṇaṃ (sự nắm giữ sai lầm) là duggahitaṃ (cái đã bị nắm giữ sai lầm).
Attanāti ca sāmiatthe karaṇavacanaṃ, tasmā attano duggahaṇena viparītagāhenāti vuttaṃ hoti.
And the word attanā is an instrumental case used in the sense of possession; therefore, it means "by one's own wrong apprehension, by a perverted taking."
Và attanā (bởi chính mình) là một từ ở cách công cụ (karaṇavacanaṃ) với nghĩa sở hữu (sāmiatthe). Do đó, nó có nghĩa là ‘‘bởi sự nắm giữ sai lầm của chính mình, bởi sự nắm giữ sai lệch’’.
Amhe ceva abbhācikkhatīti amhākañca abbhācikkhanaṃ karoti.
Both slanders us means he makes an accusation against us.
Amhe ceva abbhācikkhatī (vu khống chúng ta) có nghĩa là vu khống chúng ta.
Attānañca khanatīti attano kusalamūlāni khananto attānaṃ khanati nāma.
And digs up himself means that by digging up his own roots of wholesome deeds, he is said to be digging up himself.
Attānañca khanatī (tự đào bới chính mình) có nghĩa là tự đào bới chính mình bằng cách đào bới các căn lành (kusalamūlāni) của mình.
‘‘Cattārimāni, bhikkhave, acinteyyāni na cintetabbāni, yāni cintento ummādassa vighātassa bhāgī assa.
"There are these four imponderables, bhikkhus, that should not be pondered, pondering which would lead to madness and vexation.
‘‘Này các Tỳ-khưu, có bốn điều không thể nghĩ bàn (acinteyyāni), không nên nghĩ bàn, vì nếu nghĩ bàn thì sẽ rơi vào sự điên loạn và tổn hại.
Katamāni cattāri?
Which four?
Bốn điều đó là gì?
Buddhānaṃ bhikkhave buddhavisayo acinteyyo na cintetabbo, yaṃ cintento ummādassa vighātassa bhāgī assa.
The Buddha-domain of the Buddhas, bhikkhus, is an imponderable that should not be pondered, pondering which would lead to madness and vexation.
Này các Tỳ-khưu, phạm vi của chư Phật (buddhavisaya) là không thể nghĩ bàn, không nên nghĩ bàn, vì nếu nghĩ bàn thì sẽ rơi vào sự điên loạn và tổn hại.
Jhāyissa, bhikkhave, jhānavisayo acinteyyo na cintetabbo…pe… kammavipāko, bhikkhave, acinteyyo na cintetabbo…pe… lokacintā bhikkhave acinteyyā na cintetabbā…pe… imāni, bhikkhave, cattāri acinteyyāni na cintetabbāni, yāni cintento ummādassa vighātassa bhāgī assā’’ti (a. ni. 4.77).
The jhāna-domain of one practicing jhāna, bhikkhus, is an imponderable that should not be pondered... The result of kamma, bhikkhus, is an imponderable that should not be pondered... World-speculation, bhikkhus, is an imponderable that should not be pondered... These, bhikkhus, are the four imponderables that should not be pondered, pondering which would lead to madness and vexation."
Này các Tỳ-khưu, phạm vi của thiền giả (jhāyissa jhānavisayo) là không thể nghĩ bàn, không nên nghĩ bàn... (tương tự)... Này các Tỳ-khưu, quả của nghiệp (kammavipāko) là không thể nghĩ bàn, không nên nghĩ bàn... (tương tự)... Này các Tỳ-khưu, sự suy tư về thế gian (lokacintā) là không thể nghĩ bàn, không nên nghĩ bàn... (tương tự)... Này các Tỳ-khưu, bốn điều này là không thể nghĩ bàn, không nên nghĩ bàn, vì nếu nghĩ bàn thì sẽ rơi vào sự điên loạn và tổn hại’’ (A. IV, 77).
Tattha ‘‘acinteyyānī’’ti tesaṃ sabhāvanidassanaṃ.
There, "imponderables" is a designation of their nature.
Trong đó, ‘‘acinteyyānī’’ là sự chỉ rõ bản chất của chúng.
‘‘Na cintetabbānī’’ti tattha kattabbatānidassanaṃ.
"Should not be pondered" is a designation of what ought to be done in that regard.
‘‘Na cintetabbānī’’ là sự chỉ rõ điều cần làm đối với chúng.
Tattha acinteyyānīti cintetumasakkuṇeyyāni, cintetuṃ araharūpāni na hontīti attho.
There, imponderables means things that cannot be pondered, or that are not fit to be pondered, is the meaning.
Trong đó, acinteyyānī có nghĩa là không thể suy nghĩ, tức là không xứng đáng để suy nghĩ.
Acinteyyattā eva na cintetabbāni, kāmaṃ acinteyyānipi cha asādhāraṇādīni anussarantassa kusaluppattihetubhāvato tāni cintetabbāni, imāni pana evaṃ na hontīti aphalabhāvato na cintetabbānīti adhippāyo.
They should not be pondered precisely because they are imponderable. Though things like the six extraordinary knowledges, etc., are also imponderable, they should be pondered because recollecting them is a cause for the arising of wholesome states. But these are not like that; therefore, the intention is that they should not be pondered because they are fruitless.
Chính vì không thể nghĩ bàn nên không nên nghĩ bàn. Mặc dù có sáu điều phi thường (asādhāraṇādīni) v.v... cũng là không thể nghĩ bàn, nhưng vì chúng là nguyên nhân phát sinh các thiện pháp khi được nhớ lại, nên chúng nên được nghĩ bàn. Tuy nhiên, những điều này thì không như vậy, do đó, ý nghĩa là không nên nghĩ bàn vì chúng không mang lại lợi ích.
Tenevāha ‘‘yāni cintento ummādassa vighātassa bhāgī assā’’ti.
That is why it is said, "pondering which would lead to madness and vexation."
Chính vì thế mà nói ‘‘yāni cintento ummādassa vighātassa bhāgī assā’’ (nếu ai nghĩ bàn về chúng thì sẽ rơi vào sự điên loạn và tổn hại).
Tesanti tesaṃ piṭakānaṃ.
Of them means of those Piṭakas.
Tesaṃ (của chúng) có nghĩa là của các tạng (piṭakānaṃ) đó.
Etanti etaṃ buddhavacanaṃ.
This means this word of the Buddha.
Etaṃ (điều này) có nghĩa là lời Phật dạy này.
Tivaggasaṅgahānīti sīlakkhandhavaggamahāvaggapāthikavaggasaṅkhātehi tīhi vaggehi saṅgaho etesanti tivaggasaṅgahāni.
Comprised in three vaggas means that they are comprised in three vaggas, namely, the Sīlakkhandhavagga, the Mahāvagga, and the Pāthikavagga.
Tivaggasaṅgahānī (được tập hợp trong ba phẩm) có nghĩa là chúng được tập hợp bởi ba phẩm được gọi là Sīlakkhandhavagga (Phẩm Giới Uẩn), Mahāvagga (Phẩm Lớn), và Pāthikavagga (Phẩm Pāthika).
Catuttiṃseva suttantāti gāthāya evamatthayojanā veditabbā – yassa nikāyassa suttagaṇanāto catuttiṃseva ca suttantā vaggasaṅgahavasena tayo vaggā assa saṅgahassāti tivaggo saṅgaho.
Only thirty-four suttantas – in the verse, the meaning should be applied as follows: for the Nikāya, the number of suttas is only thirty-four, and there are three vaggas in its compilation, thus it is a compilation of three vaggas.
Catuttiṃseva suttantā (chỉ có ba mươi bốn bài kinh) thì cách giải thích ý nghĩa của bài kệ cần được hiểu như sau: Nikāya nào mà số lượng kinh chỉ có ba mươi bốn bài kinh, và có ba phẩm theo cách tập hợp các phẩm, thì đó là tivaggo saṅgaho (sự tập hợp ba phẩm).
Esa paṭhamo nikāyo dīghanikāyoti anulomiko apaccanīko, atthānulomanato anvatthanāmoti vuttaṃ hoti.
This first Nikāya, the Dīgha Nikāya, is anulomika (in accordance), not contrary, meaning it is aptly named because it is in accordance with the meaning.
Nikāya đầu tiên này, tức Dīghanikāya (Trường Bộ Kinh), được gọi là anulomiko (thuận theo), không đối nghịch (apaccanīko), có nghĩa là nó có tên phù hợp (anvatthanāmo) vì nó thuận theo ý nghĩa.
Atthānulomanato anulomiko, anulomikattaṃyeva vibhāvetuṃ ‘‘kasmā panā’’tiādimāha.
It is called anulomika (in accordance) because it accords with the meaning. To clarify its nature of being in accordance, the text states, "But why," and so on.
Để giải thích rằng nó là thuận theo ý nghĩa, tức là anulomiko (thuận theo), nên nói ‘‘kasmā panā’’ (nhưng tại sao) v.v...
Ekanikāyampīti ekasamūhampi.
Even one nikāya means even one collection.
Ekanikāyampi (ngay cả một tập hợp) có nghĩa là ngay cả một nhóm (ekasamūhampi).
Evaṃ cittanti evaṃ vicittaṃ.
So varied means so diverse.
Evaṃ cittaṃ (đa dạng như vậy) có nghĩa là đa dạng như vậy (evaṃ vicittaṃ).
Yathayidanti yathā ime.
As these means as these (beings).
Yathayidaṃ (như thế này) có nghĩa là như những điều này.
Poṇikā cikkhallikā ca khattiyā, tesaṃ nivāso poṇikanikāyo cikkhallikanikāyoti vuccati.
The Khattiyas named Poṇika and Cikkhallika have their dwelling place called Poṇikanikāya and Cikkhallikanikāya respectively.
Các vương tộc Poṇikā và Cikkhallikā, nơi ở của họ được gọi là Poṇikanikāyo và Cikkhallikanikāyo.
Evamādīni cettha sādhakāni sāsanato ca lokato cāti evamādīni udāharaṇāni ettha nikāyasaddassa samūhanivāsānaṃ vācakabhāve sāsanato ca vohārato ca sādhakāni pamāṇānīti attho.
And such instances are substantiating, from the Sāsana and from common usage means that such examples here are proofs or authorities from the Sāsana and from common usage for the word nikāya meaning "collection" or "dwelling place."
Evamādīni cettha sādhakāni sāsanato ca lokato cā (những ví dụ như vậy ở đây là bằng chứng từ giáo pháp và từ thế gian) có nghĩa là những ví dụ như vậy ở đây là bằng chứng, là tiêu chuẩn từ giáo pháp và từ cách dùng thông thường của thế gian, để chứng minh rằng từ nikāya có nghĩa là tập hợp hoặc nơi ở.
Ettha paṭhamamudāharaṇaṃ sāsanato sādhakavacanaṃ, dutiyaṃ lokatoti veditabbaṃ.
Here, the first example should be understood as a substantiating statement from the Sāsana, and the second from common usage.
Trong đó, ví dụ đầu tiên là lời chứng minh từ giáo pháp, và ví dụ thứ hai là từ thế gian.
Pubbe nidassitāti suttantapiṭakaniddese nidassitā.
Indicated previously means indicated in the explanation of the Suttanta Piṭaka.
Pubbe nidassitā (đã được chỉ rõ trước đây) có nghĩa là đã được chỉ rõ trong phần giải thích về Suttantapiṭaka (Tạng Kinh).
Vuttameva pakārantarena saṅkhipitvā dassetuṃ ‘‘ṭhapetvā cattāro nikāye avasesaṃ buddhavacana’’nti vuttaṃ.
To show the same thing that was said but summarized in another way, it is stated, "excluding the four Nikāyas, the remaining word of the Buddha."
Để tóm tắt và trình bày lại điều đã nói bằng một cách khác, nên nói ‘‘ṭhapetvā cattāro nikāye avasesaṃ buddhavacana’’ (trừ bốn nikāya, phần còn lại là lời Phật dạy).
Sakalaṃ vinayapiṭakantiādinā niddiṭṭhameva hi iminā pakārantarena saṅkhipitvā vuttaṃ.
Indeed, what was already defined by "the entire Vinaya Piṭaka," etc., is stated here in a summarized form through this other method.
Quả thật, điều đã được chỉ rõ bằng sakalaṃ vinayapiṭakaṃ (toàn bộ Tạng Luật) v.v... đã được tóm tắt và nói bằng cách khác này.
Tenevāha ‘‘ṭhapetvā caturopete’’tiādi.
That is why it says, "excluding these four," and so on.
Chính vì thế mà nói ‘‘ṭhapetvā caturopete’’ (trừ bốn điều này) v.v...
Tadaññanti tehi catūhi nikāyehi aññaṃ avasesanti attho.
That other means the remaining part other than those four Nikāyas.
Tadaññaṃ (cái khác) có nghĩa là cái còn lại khác với bốn nikāya đó.
Sabbameva 2 hidanti sabbameva idaṃ buddhavacanaṃ.
All of this means all of this word of the Buddha.
Sabbameva hidaṃ (tất cả điều này) có nghĩa là tất cả lời Phật dạy này.
Navappabhedanti ettha kathaṃ panetaṃ navappabhedaṃ hoti.
How is this ninefold?
Chín thể loại ở đây, làm thế nào mà lại có chín thể loại?
Tathā hi navahi aṅgehi vavatthitehi aññamaññasaṅkararahitehi bhavitabbaṃ, tathā ca sati asuttasabhāvāneva geyyaṅgādīni siyuṃ, atha suttasabhāvāneva geyyaṅgādīni, evaṃ sati suttanti visuṃ suttaṅgameva na siyā, evaṃ sante aṭṭhaṅgaṃ sāsananti āpajjati.
For it should be that the nine factors are distinctly established and free from mutual admixture; in that case, the Geyya and other factors would be non-sutta in nature. If the Geyya and other factors were Sutta in nature, then Sutta itself would not be a distinct Suttaṅga; in that case, the teaching would become eight-factored.
Bởi vì, cần phải có sự phân định thành chín chi phần, không lẫn lộn với nhau. Nếu như vậy, thì các chi phần như Geyya v.v... sẽ không có bản chất của Sutta. Còn nếu các chi phần như Geyya v.v... có bản chất của Sutta, thì trong trường hợp đó, sẽ không có một chi phần Sutta riêng biệt gọi là Sutta. Nếu vậy, sẽ dẫn đến kết luận rằng giáo pháp chỉ có tám chi phần. Hơn nữa, trong Chú giải có nói: "Kinh có kệ gọi là Geyya, kinh không có kệ gọi là Veyyākaraṇa".
Apica ‘‘sagāthakaṃ suttaṃ geyyaṃ, niggāthakaṃ suttaṃ veyyākaraṇa’’nti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.
Moreover, it is stated in the Aṭṭhakathā: “‘Sutta with verses is Geyya, sutta without verses is Veyyākaraṇa.’”
Hơn nữa, trong Chú giải có nói: "Kinh có kệ gọi là Geyya, kinh không có kệ gọi là Veyyākaraṇa".
Suttañca nāma sagāthakaṃ vā siyā niggāthakaṃ vāti aṅgadvayeneva tadubhayaṃ saṅgahitanti tadubhayavinimuttañca suttaṃ udānādivisesasaññārahitaṃ natthi, yaṃ suttaṅgaṃ siyā, athāpi kathañci visuṃ suttaṅgaṃ siyā, maṅgalasuttādīnaṃ suttaṅgasaṅgaho vā na siyā gāthābhāvato dhammapadādīnaṃ viya, geyyaṅgasaṅgaho vā siyā sagāthakattā sagāthakavaggassa viya, tathā ubhatovibhaṅgādīsu sagāthakappadesānanti?
A sutta, by definition, can be either with verses or without verses, meaning both are comprised within these two factors. Therefore, there is no sutta distinct from these two, devoid of specific designations like Udāna and so forth, that could be a Suttaṅga. Or, if Suttaṅga were to be distinct in some way, then the Maṅgala Sutta and similar texts would not be classified as Suttaṅga due to their nature as verses, like the Dhammapada and others. Or, would they be classified as Geyyaṅga due to having verses, like the Sagāthaka-vagga, and similarly the sections with verses in the Ubhatovibhaṅga and other texts?
Và Sutta có thể có kệ hoặc không có kệ, do đó cả hai loại này đã được bao gồm trong hai chi phần. Vì vậy, không có Sutta nào nằm ngoài hai loại này mà lại không có tên gọi đặc biệt như Udāna v.v... để có thể được gọi là chi phần Sutta. Hoặc giả, nếu có một chi phần Sutta riêng biệt nào đó, thì các kinh như Maṅgalasutta v.v... sẽ không được xếp vào chi phần Sutta vì không có kệ, giống như Dhammapada v.v...; hoặc sẽ được xếp vào chi phần Geyya vì có kệ, giống như Sagāthakavagga. Tương tự như vậy đối với các đoạn có kệ trong Ubhatovibhaṅga v.v... thì sao?
Vuccate –
It is stated:
Xin được trả lời:
Sabbassapi hi buddhavacanassa suttanti ayaṃ sāmaññavidhi.
The designation ‘sutta’ for all the Buddha’s words is a general rule.
Đối với toàn bộ lời Phật dạy, Sutta là quy định chung.
Tathā hi ‘‘ettakaṃ tassa bhagavato suttāgataṃ suttapariyāpannaṃ, sāvatthiyā suttavibhaṅge, sakavāde pañca suttasatānī’’tiādivacanato vinayābhidhammapariyattivisesesupi suttavohāro dissati.
Thus, the term ‘sutta’ is seen in specialized texts like the Vinaya and Abhidhamma, as in sayings such as: “So much of the Blessed One’s teaching has come in the suttas, is included in the suttas, five hundred suttas in the Suttavibhaṅga in Sāvatthī, in Sakavāda,” and so on.
Thật vậy, qua các câu như "Bấy nhiêu là kinh điển, thuộc về kinh tạng của Đức Thế Tôn ấy; trong Suttavibhaṅga ở Sāvatthī, có năm trăm bài kinh trong phái của mình", ta thấy thuật ngữ Sutta cũng được dùng cho các phần đặc biệt của tạng Luật và tạng Vi Diệu Pháp.
Teneva ca āyasmā mahākaccāno nettiyaṃ (netti. saṅgahavāra) āha – ‘‘navavidhasuttantapariyeṭṭhī’’ti.
It is for this very reason that Venerable Mahākaccāna said in the Nettipakaraṇa: “the ninefold search for the Suttantas.”
Chính vì thế, Tôn giả Mahākaccāno đã nói trong Netti: "sự tìm cầu kinh điển theo chín cách".
Tattha hi suttādivasena navaṅgassa sāsanassa pariyeṭṭhi pariyesanā atthavicāraṇā ‘‘navavidhasuttantapariyeṭṭhī’’ti vuttā.
There, the search and investigation into the meaning of the nine-factored teaching, in terms of Sutta and so forth, is called “the ninefold search for the Suttantas.”
Ở đó, sự tìm cầu, sự tra cứu ý nghĩa của giáo pháp có chín chi phần, theo Sutta v.v..., được gọi là "sự tìm cầu kinh điển theo chín cách".
Tadekadesesu pana geyyādayo visesavidhayo tena tena nimittena patiṭṭhitā.
However, in specific sections thereof, Geyya and others are specific rules, established by their respective distinguishing marks.
Tuy nhiên, trong từng phần của những lời dạy đó, Geyya và các thể loại khác là những quy định riêng, được thiết lập dựa trên những dấu hiệu riêng biệt.
Tathā hi geyyassa sagāthakattaṃ tabbhāvanimittaṃ.
Thus, the characteristic of having verses is the distinguishing mark of Geyya.
Cụ thể, việc có kệ là dấu hiệu để một bài kinh trở thành Geyya.
Lokepi hi sasilokaṃ sagāthakaṃ vā cuṇṇiyaganthaṃ ‘‘geyya’’nti vadanti.
Even in the world, a prose composition with verses or with stanzas is called ‘Geyya’.
Ngay cả trong đời thường, người ta cũng gọi một tác phẩm văn xuôi có xen kẽ thơ hoặc kệ là "geyya".
Gāthāvirahe pana sati pucchaṃ katvā visajjanabhāvo veyyākaraṇassa tabbhāvanimittaṃ.
However, in the absence of verses, the act of asking a question and giving an answer is the distinguishing mark of Veyyākaraṇa.
Còn khi không có kệ, việc đặt câu hỏi rồi giải đáp là dấu hiệu để một bài kinh trở thành Veyyākaraṇa.
Pucchāvisajjanañhi ‘‘byākaraṇa’’nti vuccati.
Indeed, question and answer is called ‘byākaraṇa’.
Việc hỏi và đáp được gọi là "byākaraṇa".
Byākaraṇameva veyyākaraṇaṃ.
Byākaraṇa itself is Veyyākaraṇa.
Byākaraṇa chính là Veyyākaraṇa.
Evaṃ sante sagāthakādīnampi pucchaṃ katvā visajjanavasena pavattānaṃ veyyākaraṇabhāvo āpajjatīti?
If this is so, then even texts with verses that proceed by way of question and answer would fall into the category of Veyyākaraṇa, wouldn’t they?
Nếu vậy, ngay cả những bài kinh có kệ v.v... được trình bày dưới hình thức hỏi-đáp cũng sẽ trở thành Veyyākaraṇa sao?
Nāpajjati.
No, they would not.
Không trở thành.
Geyyādisaññānaṃ anokāsabhāvato saokāsato anokāsavidhi balavāti ‘‘gāthāvirahe satī’’ti visesitattā ca.
This is because the designations like Geyya are not applicable in that context, and a specific rule is stronger than a general rule. Furthermore, it is specified “in the absence of verses.”
Vì các tên gọi như Geyya v.v... có phạm vi hẹp hơn, và quy định có phạm vi hẹp sẽ mạnh hơn quy định có phạm vi rộng, và cũng vì đã được xác định rõ là "khi không có kệ".
Tathā hi dhammapadādīsu kevalaṃ gāthābandhesu sagāthakattepi somanassañāṇamayikagāthāyuttesu ‘‘vuttañheta’’ntiādivacanasambandhesu abbhutadhammapaṭisaṃyuttesu ca suttavisesesu yathākkamaṃ gāthāudānaitivuttakaabbhutadhammasaññā patiṭṭhitā.
Thus, in texts like the Dhammapada, which are composed solely of verses, even though they contain verses, the designations Gāthā, Udāna, Itivuttaka, and Abhutadhamma are established in sequence for specific Suttas which contain verses born of joyful knowledge, which are connected with statements like “this was said,” and which are associated with wonderful phenomena.
Thật vậy, trong các kinh đặc biệt như Dhammapada v.v... chỉ thuần là kệ, hoặc những kinh có kệ đi kèm với hỷ và trí, hoặc những kinh liên quan đến câu "Điều này đã được nói" v.v..., hoặc những kinh liên quan đến các pháp hy hữu, thì các tên gọi Gāthā, Udāna, Itivuttaka, Abbhutadhamma đã được thiết lập theo thứ tự tương ứng.
Ettha hi satipi saññantaranimittayoge anokāsasaññānaṃ balavabhāveneva gāthādisaññā patiṭṭhitā, tathā satipi gāthābandhabhāve bhagavato atītāsu jātīsu cariyānubhāvappakāsakesu jātakasaññā patiṭṭhitā, satipi pañhāvisajjanabhāve sagāthakatte ca kesuci suttantesu vedassa labhāpanato vedallasaññā patiṭṭhitāti evaṃ tena tena sagāthakattādinā nimittena tesu tesu suttavisesesu geyyādisaññā patiṭṭhitāti visesavidhayo suttaṅgato pare geyyādayo.
Here, even if there is a connection with another distinguishing mark for a designation, designations such as Gāthā are established solely by the strength of the non-applicable designations. Similarly, even when there is the presence of verses, the designation Jātaka is established for those that declare the power of the Bodhisatta’s practices in past lives. Even when there is the nature of question and answer and the presence of verses in some suttantas, the designation Vedalla is established because they cause the acquisition of joy. Thus, in these respective special suttas, designations like Geyya are established by their specific distinguishing marks such as having verses. Therefore, Geyya and the others are specific rules distinct from the Suttaṅga.
Ở đây, mặc dù có thể có dấu hiệu của các tên gọi khác, nhưng các tên gọi như Gāthā v.v... được thiết lập chính vì các tên gọi có phạm vi hẹp có sức mạnh hơn. Tương tự, mặc dù có hình thức kệ, nhưng những bài kinh nói về công hạnh của Đức Thế Tôn trong các tiền kiếp thì tên gọi Jātaka đã được thiết lập. Mặc dù có hình thức hỏi-đáp và có kệ, nhưng trong một số kinh, vì mang lại sự hân hoan (veda), nên tên gọi Vedalla đã được thiết lập. Cứ như vậy, dựa vào các dấu hiệu riêng như có kệ v.v..., các tên gọi như Geyya v.v... được thiết lập cho các kinh đặc biệt đó. Do đó, Geyya và các thể loại khác, ngoài chi phần Sutta, là những quy định riêng.
Yaṃ panettha geyyaṅgādinimittarahitaṃ, taṃ suttaṅgaṃ visesasaññāparihārena sāmaññasaññāya pavattanato.
That which among these is devoid of the distinguishing marks of Geyyaṅga and the others, is Suttaṅga, because it functions under a general designation, excluding specific designations.
Trong số này, những gì không có dấu hiệu của Geyya v.v... thì đó là chi phần Sutta, vì nó được gọi theo tên chung khi đã loại bỏ các tên gọi đặc biệt.
Nanu ca evaṃ santepi sagāthakaṃ suttaṃ geyyaṃ, niggāthakaṃ suttaṃ veyyākaraṇanti suttaṅgaṃ na sambhavatīti codanā tadavatthā evāti?
But then, even if this is the case, the objection remains that a Suttaṅga is impossible if a sutta with verses is Geyya and a sutta without verses is Veyyākaraṇa, is it not?
Chẳng phải nếu vậy thì câu chất vấn "kinh có kệ là Geyya, kinh không có kệ là Veyyākaraṇa, do đó không thể có chi phần Sutta" vẫn còn nguyên đó sao?
Na tadavatthā.
No, it does not remain.
Không còn nguyên đó.
Sodhitattā.
It has been clarified.
Vì đã được giải quyết.
Sodhitañhi pubbe gāthāvirahe sati pucchāvisajjanabhāvo veyyākaraṇassa tabbhāvanimittanti.
For it was clarified earlier that the characteristic of Veyyākaraṇa is the presence of question and answer in the absence of verses.
Trước đó đã giải quyết rằng: khi không có kệ, việc hỏi-đáp là dấu hiệu để một bài kinh trở thành Veyyākaraṇa.
Yañca vuttaṃ ‘‘gāthābhāvato maṅgalasuttādīnaṃ suttaṅgasaṅgaho na siyā’’ti, taṃ na, niruḷhattāti.
And what was said, that “the Maṅgala Sutta and similar texts would not be classified as Suttaṅga due to their nature as verses,” that is not so, because it is by convention.
Và điều đã nói rằng "vì không có kệ nên các kinh như Maṅgalasutta v.v... sẽ không được xếp vào chi phần Sutta", điều đó không đúng, vì đã thành thông lệ.
Niruḷho hi maṅgalasuttādīnaṃ suttabhāvo.
Indeed, the nature of Sutta for the Maṅgala Sutta and others is established by convention.
Bởi vì việc gọi Maṅgalasutta v.v... là Sutta đã trở thành thông lệ.
Na hi tāni dhammapadabuddhavaṃsādayo viya gāthābhāvena paññātāni, atha kho suttabhāveneva.
For they are not known as being in the nature of verses, like the Dhammapada, Buddhavaṃsa, and others, but rather in the nature of Sutta.
Những kinh đó không được biết đến vì bản chất là kệ như Dhammapada, Buddhavaṃsa v.v..., mà được biết đến chính vì bản chất là Sutta.
Teneva hi aṭṭhakathāyaṃ suttanāmakanti nāmaggahaṇaṃ kataṃ.
It is for this very reason that the designation ‘sutta’ is used in the Aṭṭhakathā when referring to them.
Chính vì thế mà trong Chú giải, từ "nāma" (tên gọi) đã được dùng trong cụm từ "suttanāmakaṃ" (mang tên Sutta).
Yaṃ pana vuttaṃ ‘‘sagāthakattā geyyaṅgasaṅgaho siyā’’ti, tampi natthi.
What was said, that “they would be classified as Geyyaṅga due to having verses,” that also is not so.
Còn điều đã nói rằng "vì có kệ nên sẽ được xếp vào chi phần Geyya", điều đó cũng không đúng.
Yasmā sahatāññena.
Because it is accompanied by another.
Bởi vì nó phải đi cùng với cái khác.
Sahabhāvo hi nāma atthato aññena hoti, saha gāthāhīti ca sagāthakaṃ.
The nature of accompaniment means it is with another, from the aspect of meaning; and ‘sagāthaka’ means “with verses.”
Sự "đi cùng" (saha) là đi cùng với một cái gì đó khác về bản chất, và "sagāthakaṃ" có nghĩa là "cùng với các kệ".
Na ca maṅgalasuttādīsu gāthāvinimutto koci suttappadeso atthi, yo ‘‘saha gāthāhī’’ti vucceyya.
And there is no part of the Maṅgala Sutta or similar texts that is distinct from verses, that could be called “with verses.”
Và trong các kinh như Maṅgalasutta v.v..., không có bất kỳ phần kinh nào tách rời khỏi các kệ để có thể nói là "cùng với các kệ".
Nanu ca gāthāsamudāyo gāthāhi añño hoti, tathā ca tassa vasena saha gāthāhīti sagāthakanti sakkā vattunti?
But can’t it be said that a collection of verses is distinct from the verses, and thus, by virtue of that, it is ‘sagāthaka’ or “with verses”?
Chẳng phải tập hợp các kệ là khác với các kệ riêng lẻ, và do đó, dựa vào tập hợp đó, có thể nói là "sagāthakaṃ" (cùng với các kệ) sao?
Taṃ na.
That is not correct.
Điều đó không đúng.
Na hi avayavavinimutto samudāyo nāma koci atthi.
For there is no such thing as a collection distinct from its components.
Bởi vì không có cái gọi là "tập hợp" mà lại tách rời khỏi các thành phần của nó.
Yampi vuttaṃ ‘‘ubhatovibhaṅgādīsu sagāthakappadesānaṃ geyyaṅgasaṅgaho siyā’’ti, tampi na aññato.
And what was said, that “the sections with verses in the Ubhatovibhaṅga and similar texts would be classified as Geyyaṅga,” that is also not due to itself.
Và điều đã nói rằng "các đoạn có kệ trong Ubhatovibhaṅga v.v... sẽ được xếp vào chi phần Geyya", điều đó cũng không đúng, vì chúng thuộc về một loại khác.
Aññāyeva hi tā gāthā jātakādipariyāpannattā.
For those verses are distinct, being included in the Jātakas and other collections.
Bởi vì những kệ đó thực sự thuộc loại khác, do chúng nằm trong Jātaka v.v...
Atho na tāhi ubhatovibhaṅgādīnaṃ geyyaṅgabhāvoti evaṃ suttādīnaṃ aṅgānaṃ aññamaññasaṅkarābhāvo veditabbo.
Thus, it should be understood that there is no mutual admixture among the factors such as Sutta.
Do đó, Ubhatovibhaṅga v.v... không trở thành chi phần Geyya nhờ vào những kệ đó. Cứ như vậy, cần phải hiểu rằng các chi phần Sutta v.v... không bị lẫn lộn với nhau.
Ādinā āgatassa khaggavisāṇasuttassa ca tadatthavibhāgavasena satthukappena āyasmatā dhammasenāpati sāriputtattherena kato niddeso mahāniddeso cūḷaniddesoti ca vuccati.
This Niddesa is also called Mahāniddesa and Cūḷaniddesa. Thus, it should be understood that the Venerable Buddhaghosa Ācariya has shown the inclusion of Niddesa in Suttaṅga here.
và của Khaggavisāṇasutta, được bắt đầu bằng câu trên, thì Niddesa là phần giải thích ý nghĩa của chúng, do Tôn giả Sāriputta, vị Pháp Tướng Quân, bậc được ví như Đức Đạo Sư, biên soạn, và được gọi là Mahāniddesa và Cūḷaniddesa.
Evamidha niddesassa suttaṅgasaṅgaho bhadantabuddhaghosācariyena dassitoti veditabbo.
Moreover, in other places as well, in all the Dīghanikāya Aṭṭhakathā and other commentaries, the inclusion of Niddesa in Suttaṅga is shown with the phrase “Ubhatovibhaṅga, Niddesa, Khandhakas, Parivāra.”
Như vậy, ở đây, cần phải hiểu rằng việc xếp Niddesa vào Suttaṅga đã được ngài Bhadantabuddhaghosa chỉ ra.
Aññatthāpi ca dīghanikāyaṭṭhakathādīsu sabbattha ubhatovibhaṅganiddesakhandhakaparivārāti niddesassa suttaṅgasaṅgaho eva dassito.
And elsewhere, in the commentaries on the Dīgha Nikāya and so on, the inclusion of the Niddesa in the suttaṅga alone is shown everywhere.
Và ở những nơi khác, trong các Chú giải Trường Bộ Kinh v.v..., ở khắp mọi nơi, việc xếp Niddesa vào Suttaṅga cũng đã được chỉ ra qua đoạn “Ubhatovibhaṅga, Niddesa, Khandhaka, Parivāra”.
Ācariyadhammapālattherenapi nettipakaraṇaṭṭhakathāyaṃ evametassa suttaṅgasaṅgahova kathito.
By the Elder Ācariya Dhammapāla too, in the commentary on the Nettipakaraṇa, its inclusion in the suttaṅga is likewise stated.
Ngài Ācariyadhammapāla trong Chú giải Nettipakaraṇa cũng đã nói về việc xếp Niddesa vào Suttaṅga như vậy.
Keci pana niddesassa gāthāveyyākaraṇaṅgesu dvīsu saṅgahaṃ vadanti.
Some, however, say that the Niddesa is included in two components: gāthā and veyyākaraṇa.
Tuy nhiên, một số vị lại cho rằng Niddesa được xếp vào hai chi phần là Gāthā và Veyyākaraṇa.
Vuttañhetaṃ niddesaaṭṭhakathāyaṃ upasenattherena –
This was stated in the commentary on the Niddesa by the Elder Upasena –
Điều này đã được ngài Upasena nói trong Chú giải Niddesa –
‘‘Tadetaṃ vinayapiṭakaṃ suttantapiṭakaṃ abhidhammapiṭakanti tīsu piṭakesu suttantapiṭakapariyāpannaṃ, dīghanikāyo majjhimanikāyo saṃyuttanikāyo aṅguttaranikāyo khuddakanikāyoti pañcasu mahānikāyesu khuddakamahānikāye pariyāpannaṃ, suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthā udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallanti navasu satthusāsanaṅgesu yathāsambhavaṃ gāthāveyyākaraṇaṅgadvayasaṅgahita’’nti (mahāni. aṭṭha. ganthārambhakathā).
“This Vinaya Piṭaka, Suttanta Piṭaka, and Abhidhamma Piṭaka—among these three Piṭakas, it is included in the Suttanta Piṭaka; Dīgha Nikāya, Majjhima Nikāya, Saṃyutta Nikāya, Aṅguttara Nikāya, and Khuddaka Nikāya—among these five great Nikāyas, it is included in the Khuddaka Mahānikāya; Sutta, Geyya, Veyyākaraṇa, Gāthā, Udāna, Itivuttaka, Jātaka, Abbhutadhamma, and Vedalla—among these nine components of the Teacher’s Dispensation, it is included, as may be appropriate, in the two components of gāthā and veyyākaraṇa.”
“Bộ này, trong ba tạng là Tạng Luật, Tạng Kinh và Tạng Vi Diệu Pháp, thuộc về Tạng Kinh; trong năm bộ Nikāya lớn là Dīghanikāya, Majjhimanikāya, Saṃyuttanikāya, Aṅguttaranikāya và Khuddakanikāya, thuộc về Khuddakanikāya; trong chín chi phần giáo pháp của Bậc Đạo Sư là Sutta, Geyya, Veyyākaraṇa, Gāthā, Udāna, Itivuttaka, Jātaka, Abbhutadhamma và Vedalla, được xếp vào hai chi phần Gāthā và Veyyākaraṇa tùy theo trường hợp.” (mahāni. aṭṭha. ganthārambhakathā).
Ettha tāva katthaci pucchāvisajjanasabhāvato niddesekadesassa veyyākaraṇaṅgasaṅgaho yujjatu nāma, gāthaṅgasaṅgaho pana kathaṃ yujjeyyāti idamettha vīmaṃsitabbaṃ.
Herein, while the inclusion of a part of the Niddesa in the veyyākaraṇa component might be plausible due to its nature of questions and answers in some places, how could its inclusion in the gāthā component be plausible? This should be investigated here.
Ở đây, trước hết, việc xếp một phần của Niddesa vào Veyyākaraṇaṅga do có tính chất hỏi-đáp ở một số nơi có thể là hợp lý, nhưng việc xếp vào Gāthaṅga thì hợp lý như thế nào? Điều này cần được xem xét ở đây.
Dhammapadādīnaṃ viya hi kevalaṃ gāthābandhabhāvo gāthaṅgassa tabbhāvanimittaṃ.
For the term gāthā is established for what is purely composed in verse, like the Dhammapada and so on.
Bởi vì, giống như Dhammapada v.v..., việc chỉ đơn thuần là một thể loại kệ ngôn chính là đặc điểm để được gọi là Gāthaṅga.
Dhammapadādīsu hi kevalaṃ gāthābandhesu gāthāsamaññā patiṭṭhitā, niddese ca na koci kevalo gāthābandhappadeso upalabbhati.
In the Dhammapada and other texts, which are composed purely in verse, the designation gāthā is established, but in the Niddesa, no section composed purely in verse is found.
Thật vậy, trong Dhammapada v.v..., vốn chỉ thuần là kệ ngôn, danh xưng Gāthā đã được xác lập; còn trong Niddesa, không tìm thấy phần nào chỉ thuần là kệ ngôn.
Sammāsambuddhena bhāsitānaṃyeva hi aṭṭhakavaggādisaṅgahitānaṃ gāthānaṃ niddesamattaṃ dhammasenāpatinā kataṃ.
Only the exposition of the verses included in the Aṭṭhakavagga and so on, which were spoken by the Perfectly Enlightened One, was done by the General of the Dhamma.
Chỉ có sự diễn giải các kệ ngôn trong Aṭṭhakavagga v.v... do chính Đức Chánh Đẳng Giác thuyết giảng mới được ngài Pháp Tướng Quân thực hiện.
Atthavibhajanatthaṃ ānītāpi hi tā aṭṭhakavaggādisaṅgahitā niddisitabbā mūlagāthāyo suttanipātapariyāpannattā aññāyevāti na niddesasaṅkhyaṃ gacchanti ubhatovibhaṅgādīsu āgatabhāvepi taṃ vohāraṃ alabhamānā jātakādigāthāpariyāpannā gāthāyo viya, tasmā kāraṇantaramettha gavesitabbaṃ, yuttataraṃ vā gahetabbaṃ.
Those original verses that are to be expounded, which are included in the Aṭṭhakavagga and so on, although brought in for the purpose of analyzing the meaning, are in fact distinct because they are included in the Suttanipāta; therefore, they are not counted as part of the Niddesa, just as the verses included in the Jātakas and so on, although appearing in the two Vibhaṅgas and elsewhere, do not receive that designation. Therefore, another reason should be sought here, or a more suitable one should be accepted.
Bởi vì những kệ ngôn gốc cần được diễn giải, được trích dẫn để phân tích ý nghĩa, vốn được thu thập trong Aṭṭhakavagga v.v..., là những kệ ngôn khác thuộc Suttanipāta, nên chúng không được tính vào Niddesa, giống như các kệ ngôn thuộc Jātaka v.v..., dù xuất hiện trong Ubhatovibhaṅga v.v... cũng không được gọi bằng danh xưng đó. Do vậy, cần phải tìm một lý do khác ở đây, hoặc phải chấp nhận một quan điểm hợp lý hơn.
Nālakasuttatuvaṭṭakasuttānīti ettha nālakasuttaṃ nāma padumuttarassa bhagavato sāvakaṃ moneyyapaṭipadaṃ paṭipannaṃ disvā tadatthaṃ abhikaṅkhamānena tato pabhuti kappasatasahassaṃ pāramiyo pūretvā āgatena asitassa isino bhāgineyyena nālakattherena dhammacakkappavattitadivasato sattame divase ‘‘aññātameta’’ntiādīhi dvīhi gāthāhi moneyyapaṭipadaṃ puṭṭhena bhagavatā ‘‘moneyyaṃ te upaññissa’’ntiādinā (su. ni. 706) nālakattherassa bhāsitaṃ moneyyapaṭipadāparidīpakaṃ suttaṃ.
In the phrase “the Nālakasutta and the Tuvaṭṭakasutta,” the Nālakasutta is the sutta spoken by the Blessed One to the Elder Nālaka, clarifying the practice of the sage (moneyyapaṭipadā). Having seen a disciple of the Blessed One Padumuttara who was practicing the moneyyapaṭipadā, and aspiring for that state, he fulfilled the perfections for a hundred thousand aeons. This Nālaka, the nephew of the seer Asita, on the seventh day after the turning of the Wheel of Dhamma, asked the Blessed One about the practice of the sage with two verses beginning “This has been understood.” The Blessed One then spoke to him, beginning with “I will explain the sage’s practice to you.”
Trong đoạn Nālakasutta và Tuvaṭṭakasutta, Nālakasutta là bài kinh nói về con đường tu tập moneyya (hạnh của bậc ẩn sĩ), được Đức Thế Tôn thuyết cho ngài Nālakatthera, người cháu của ẩn sĩ Asita. Ngài Nālakatthera, sau khi thấy một vị đệ tử của Đức Thế Tôn Padumuttara thực hành con đường moneyya, đã mong mỏi điều đó, và từ đó đã tích lũy các pāramī trong một trăm ngàn kiếp. Vào ngày thứ bảy sau khi Đức Thế Tôn chuyển Pháp luân, ngài đã hỏi về con đường moneyya qua hai câu kệ bắt đầu bằng “aññātametaṃ”, và Đức Thế Tôn đã thuyết giảng bắt đầu bằng “moneyyaṃ te upaññissaṃ” (su. ni. 706).
Tuvaṭṭakasuttaṃ pana mahāsamayasuttantadesanāya sannipatitesu devesu ‘‘kā nu kho arahattappattiyā paṭipattī’’ti uppannacittānaṃ ekaccānaṃ devatānaṃ tamatthaṃ pakāsetuṃ ‘‘pucchāmi taṃ ādiccabandhū’’tiādinā (su. ni. 921; mahāni. 150 ) nimmitabuddhena attānaṃ pucchāpetvā ‘‘mūlaṃ papañcasaṅkhāyā’’tiādinā (su. ni. 922) bhāsitaṃ suttaṃ.
The Tuvaṭṭakasutta, however, is the sutta spoken to clarify the practice for certain devas who, having assembled during the discourse on the Mahāsamayasuttanta, had the thought, “What, indeed, is the practice for attaining arahatship?” To reveal this matter, the Blessed One had a created Buddha ask him, beginning with, “I ask you, kinsman of the sun,” and then he spoke, beginning with, “The root of the proliferation of concepts.”
Còn Tuvaṭṭakasutta là bài kinh được thuyết giảng để làm sáng tỏ con đường tu tập đạt đến A-la-hán cho một số chư thiên có tâm khởi lên rằng “Con đường tu tập để đạt đến A-la-hán là gì?” trong số các chư thiên đã hội tụ tại buổi thuyết giảng Mahāsamayasuttanta. Đức Thế Tôn đã khiến một vị Phật hóa thân tự hỏi Ngài qua các câu kệ bắt đầu bằng “pucchāmi taṃ ādiccabandhū” (su. ni. 921; mahāni. 150), rồi Ngài đã thuyết giảng bắt đầu bằng “mūlaṃ papañcasaṅkhāyā” (su. ni. 922).
Evamidhasuttanipāte āgatānaṃ maṅgalasuttādīnaṃ suttaṅgasaṅgaho dassito, tattheva āgatānaṃ asuttanāmikānaṃ suddhikagāthānaṃ gāthaṅgasaṅgahañca dassayissati, evaṃ sati suttanipātaṭṭhakathārambhe –
Thus, the inclusion of the Maṅgalasutta and other suttas that appear in the Suttanipāta is shown here in the suttaṅga. And he will show the inclusion of the pure verses (suddhikagāthā), also found therein, which are not named as suttas, in the gāthāṅga. This being the case, at the beginning of the Suttanipāta commentary –
Như vậy, ở đây, việc xếp các bài kinh như Maṅgalasutta v.v... trong Suttanipāta vào Suttaṅga đã được chỉ ra, và việc xếp các kệ ngôn thuần túy không có tên kinh (asuttanāmika) cũng trong bộ đó vào Gāthaṅga sẽ được chỉ ra. Nếu vậy, ở phần đầu Chú giải Suttanipāta –
Sakalassapi suttanipātassa geyyaveyyākaraṇaṅgasaṅgaho kasmā coditoti?
Why is the inclusion of the entire Suttanipāta in the components of geyya and veyyākaraṇa challenged?
Tại sao toàn bộ Suttanipāta lại bị chất vấn về việc được xếp vào Geyya và Veyyākaraṇaṅga?
Nāyaṃ virodho.
This is not a contradiction.
Đây không phải là một sự mâu thuẫn.
Kevalañhi tattha codakena sagāthakattaṃ katthaci pucchāvisajjanamattañca gahetvā codanāmattaṃ katanti gahetabbaṃ.
It should be understood that there, the questioner has merely raised an objection by taking into account only its nature of having verses and, in some places, being in the form of question and answer.
Cần phải hiểu rằng, ở đó, người chất vấn chỉ đơn thuần đưa ra sự chất vấn dựa trên việc nó có kệ ngôn và ở một số nơi chỉ có hình thức hỏi-đáp.
Aññathā suttanipāte niggāthakassa suttasseva abhāvato veyyākaraṇaṅgasaṅgaho na codetabbo siyāti.
Otherwise, since there are no suttas without verses in the Suttanipāta, the inclusion in the veyyākaraṇa component should not be challenged.
Nếu không, vì trong Suttanipāta không có bài kinh nào không có kệ ngôn, nên việc xếp vào Veyyākaraṇaṅga đáng lẽ không nên bị chất vấn.
Sagāthāvaggo geyyanti yojetabbaṃ.
A section with verses should be connected with geyya.
Nên hiểu rằng: “Phẩm có kệ ngôn là Geyya.”
‘‘Aṭṭhahi aṅgehi asaṅgahitaṃ nāma paṭisambhidādī’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
“That which is not included in the eight components is the Paṭisambhidāmagga and so on,” is stated in all three Gaṇṭhipadas.
Trong cả ba Gaṇṭhipada đều nói: “Pháp không được xếp vào tám chi phần là Paṭisambhidā v.v...”
Keci pana paṭisambhidāmaggassa geyyaveyyākaraṇaṅgadvayasaṅgahaṃ vadanti.
Some, however, say that the Paṭisambhidāmagga is included in the two components of geyya and veyyākaraṇa.
Tuy nhiên, một số vị lại cho rằng Paṭisambhidāmagga được xếp vào hai chi phần Geyya và Veyyākaraṇa.
Vuttañhetaṃ paṭisambhidāmaggaṭṭhakathāyaṃ (paṭi. ma. aṭṭha. 1.ganthārambhakathā) ‘‘navasu satthusāsanaṅgesu yathāsambhavaṃ geyyaveyyākaraṇaṅgadvayasaṅgahita’’nti.
This has been stated in the commentary on the Paṭisambhidāmagga: “among the nine components of the Teacher’s Dispensation, it is included, as may be appropriate, in the two components of geyya and veyyākaraṇa.”
Điều này đã được nói trong Chú giải Paṭisambhidāmagga (paṭi. ma. aṭṭha. 1.ganthārambhakathā): “Trong chín chi phần giáo pháp của Bậc Đạo Sư, được xếp vào hai chi phần Geyya và Veyyākaraṇa tùy theo trường hợp.”
Tasmā nālakasuttassa vatthugāthāyo nālakasuttaggahaṇeneva saṅgahitāti pārāyanikavaggassa vatthugāthāyo idha suddhikagāthāti gahetabbaṃ.
Therefore, since the narrative verses of the Nālakasutta are included by the mention of the Nālakasutta itself, the narrative verses of the Pārāyanikavagga should be taken here as the suddhikagāthā.
Do đó, vì các Vatthugāthā của Nālakasutta đã được bao gồm trong việc đề cập đến Nālakasutta, nên ở đây cần hiểu rằng Vatthugāthā của Pārāyanikavagga là Suddhikagāthā.
Tattheva panassa pārāyaniyavagge ajitamāṇavakādīnaṃ soḷasannaṃ brāhmaṇānaṃ pucchāgāthā bhagavato visajjanagāthā ca idha suddhikagāthāti evampi vattuṃ yujjati.
Furthermore, in that very Pārāyanikavagga, the verses of question from the sixteen brahmins starting with Ajita, and the verses of reply from the Blessed One, may also be appropriately called suddhikagāthā here.
Mặt khác, cũng có thể nói rằng, trong chính Pārāyaniyavagga đó, các kệ ngôn câu hỏi của mười sáu vị Bà-la-môn như Ajitamāṇavaka v.v... và các kệ ngôn trả lời của Đức Thế Tôn ở đây là Suddhikagāthā.
Tāpi hi pāḷiyaṃ suttanāmena avatvā ‘‘ajitamāṇavakapucchā tissamettayyamāṇavakapucchā’’tiādinā (su. ni. 1038-1048) āgatattā cuṇṇiyaganthehi amissattā ca nosuttanāmikā suddhikagāthā nāmāti vattuṃ vaṭṭati.
Since those verses are not referred to by the name ‘sutta’ in the Pāḷi, but are presented with names such as “The Question of the young brahmin Ajita,” “The Question of the young brahmin Tissamettayya,” and also because they are not mixed with prose texts, it is proper to call them nosuttanāmikā suddhikagāthā (pure verses not named as suttas).
Bởi vì những kệ ngôn đó, trong bản Pāḷi, không được gọi bằng tên kinh mà được ghi là “Ajitamāṇavakapucchā, Tissamettayyamāṇavakapucchā” v.v... (su. ni. 1038-1048), và vì chúng không bị trộn lẫn với các văn bản văn xuôi, nên cũng có thể gọi chúng là Suddhikagāthā không có tên kinh.
Idāni udānaṃ sarūpato vavatthapento āha ‘‘somanassañāṇamayikagāthāpaṭisaṃyuttā’’tiādi.
Now, defining the udāna by its intrinsic nature, he says “connected with verses of joyful wisdom,” and so on.
Hiện nay, khi xác định udāna theo bản chất,* nói “liên quan đến những bài kệ do trí tuệ và sự hoan hỷ tạo thành”, v.v.
Kenaṭṭhena (udā. aṭṭha. ganthārambhakathā) panetaṃ ‘‘udāna’’nti vuccati?
For what reason is this called the “Udāna”?
Nhưng vì ý nghĩa nào mà điều này được gọi là “udāna”?
Udānanaṭṭhena.
By the meaning of a joyful utterance.
Vì ý nghĩa của sự hoan hỷ (udānana).
Kimidaṃ udānaṃ nāma?
What is this thing called udāna?
Udāna này là gì?
Pītivegasamuṭṭhāpito udāhāro.
An utterance produced by the force of joyful zest.
Là lời nói phát sinh do sự thúc đẩy của hỷ (pīti).
Yathā hi yaṃ telādi minitabbavatthu mānaṃ gahetuṃ na sakkoti, vissanditvā gacchati, taṃ ‘‘avaseko’’ti vuccati, yañca jalaṃ taḷākaṃ gahetuṃ na sakkoti, ajjhottharitvā gacchati, taṃ ‘‘mahogho’’ti vuccati, evameva yaṃ pītivegasamuṭṭhāpitaṃ vitakkavipphāraṃ hadayaṃ sandhāretuṃ na sakkoti, so adhiko hutvā anto asaṇṭhahitvā bahi vacīdvārena nikkhanto paṭiggāhakanirapekkho udāhāraviseso ‘‘udāna’’nti vuccati.
Just as oil and other measurable substances cannot be contained by a measure, but overflow—this is called an ‘overflow’—and just as water cannot be contained by a pond, but flows over—this is called a ‘great flood’—even so, when the heart cannot retain the expansion of thought brought forth by the rush of joy (pīti), that special utterance, arising excessively, unable to stay within, coming forth through the door of speech, and independent of any recipient, is called “udāna.”
Cũng như, một vật cần được đong đo như dầu, v.v., không thể được chứa trong vật chứa mà tràn ra ngoài, thì được gọi là “avaseka” (tràn ra). Và cũng như nước không thể được chứa trong hồ mà tràn ngập ra ngoài, thì được gọi là “mahogha” (lũ lớn). Tương tự như vậy, sự lan tỏa của tư duy được khởi lên bởi sự dâng trào của hỷ (pīti) mà tâm không thể giữ lại được, khi nó trở nên quá mức, không ở lại bên trong mà thoát ra ngoài qua cửa lời nói, một lời nói đặc biệt không cần người tiếp nhận, thì được gọi là “udāna” (tự thán).
Dhammasaṃvegavasenapi ayamākāro labbhateva.
This manner of expression is also attained by way of a sense of urgency (saṃvega) regarding the Dhamma.
Cách thức này cũng có thể đạt được do sự xúc động về Pháp (dhammasaṃvega).
Tayidaṃ katthaci gāthābandhavasena katthaci vākyavasena pavattaṃ.
This udāna occurs sometimes in verse form, sometimes in prose form.
Udāna này đôi khi xuất hiện dưới dạng kệ tụng, đôi khi dưới dạng văn xuôi.
Tathā hi –
Thus—
Chẳng hạn như –
‘‘Tena kho pana samayena bhagavā bhikkhū nibbānapaṭisaṃyuttāya dhammiyā kathāya sandasseti samādapeti samuttejeti sampahaṃseti.
‘‘At that time, the Blessed One instructed, exhorted, inspired, and gladdened the bhikkhus with a Dhamma talk connected with Nibbāna.
“Vào lúc bấy giờ, Đức Thế Tôn đã khích lệ, khuyến tấn, làm cho phấn khởi, làm cho hoan hỷ các tỳ khưu bằng bài Pháp thoại liên quan đến Nibbāna.
Tedha bhikkhū aṭṭhiṃ katvā manasi katvā sabbaṃ cetasā samannāharitvā ohitasotā dhammaṃ suṇanti.
Those bhikkhus, having paid attention, having fixed their minds, having directed their whole hearts, listened to the Dhamma with open ears.
Các tỳ khưu ấy đã chú tâm, ghi nhớ, dồn hết tâm ý lắng tai nghe Pháp.
Atha kho bhagavā etamatthaṃ viditvā tāyaṃ velāyaṃ imaṃ udānaṃ udānesi ‘atthi, bhikkhave, tadāyatanaṃ, yattha neva pathavī na āpo’’’ti (udā. 71-72) –
Then the Blessed One, knowing this matter, at that moment uttered this udāna: ‘There is, bhikkhus, that dimension, where there is neither earth nor water’’’ (Ud. 71–72)—
Bấy giờ, Đức Thế Tôn biết rõ điều này, vào lúc ấy, đã tự thán Udāna này: ‘Này các tỳ khưu, có một xứ (āyatana) ấy, nơi đó không có đất, không có nước.’”
Nanu ca udānaṃ nāma pītisomanassasamuṭṭhāpito dhammasaṃvegasamuṭṭhāpito vā dhammapaṭiggāhakanirapekkho udāhāro tathā ceva sabbattha āgataṃ, idha kasmā bhagavā udānento bhikkhū āmantesīti?
But is it not true that udāna is an utterance arising from joy and gladness, or arising from a sense of urgency regarding the Dhamma, independent of a recipient of the Dhamma, and that it appears everywhere in this way? Why did the Blessed One address the bhikkhus when uttering the udāna here?
Há chẳng phải Udāna là lời tự thán được khởi lên từ hỷ lạc (pītisomanassa) hoặc được khởi lên từ sự xúc động về Pháp (dhammasaṃvega), không cần người tiếp nhận, và ở mọi nơi đều được ghi nhận như vậy sao? Tại sao ở đây Đức Thế Tôn khi tự thán Udāna lại gọi các tỳ khưu?
Tesaṃ bhikkhūnaṃ saññāpanatthaṃ.
It was for the purpose of making those bhikkhus understand.
Đó là để làm cho các tỳ khưu ấy hiểu rõ.
Nibbānapaṭisaṃyuttañhi bhagavā tesaṃ bhikkhūnaṃ dhammaṃ desetvā nibbānaguṇānussaraṇena uppannapītisomanassena udānaṃ udānento ‘‘idha nibbānavajjo sabbo sabhāvadhammo paccayāyattavuttikova upalabbhati, na paccayanirapekkho, ayaṃ pana nibbānadhammo kathamappaccayo upalabbhatī’’ti tesaṃ bhikkhūnaṃ cetoparivitakkamaññāya tesaṃ ñāpetukāmo ‘‘atthi, bhikkhave, tadāyatana’’nti (udā. 71)-ādimāha.
For after teaching the bhikkhus the Dhamma connected with Nibbāna, the Blessed One, with joy and gladness arisen from reflecting on the qualities of Nibbāna, uttered the udāna, wishing to make them understand, knowing their thoughts, that ‘here, all conditioned phenomena apart from Nibbāna are found to exist dependent on conditions, not independent of conditions; but how is this Nibbāna phenomenon found to exist without conditions?’ Thus he spoke: ‘‘There is, bhikkhus, that dimension’’ (Ud. 71)—and so forth.
Thật vậy, sau khi Đức Thế Tôn đã thuyết Pháp liên quan đến Nibbāna cho các tỳ khưu ấy, với hỷ lạc phát sinh do hồi tưởng các đức tính của Nibbāna, Ngài muốn tự thán Udāna, và vì Ngài biết được ý nghĩ trong tâm của các tỳ khưu ấy rằng: “Ở đây, tất cả các pháp hữu vi, trừ Nibbāna, đều được tìm thấy là do duyên sinh, không phải không duyên. Vậy pháp Nibbāna này được tìm thấy là không duyên như thế nào?”, Ngài muốn làm cho các tỳ khưu ấy hiểu rõ nên đã nói: “Này các tỳ khưu, có một xứ ấy…”
Na ekantato te paṭiggāhake katvāti veditabbaṃ.
It should be understood that he did not do so exclusively by making them recipients.
Không nên hiểu rằng Ngài hoàn toàn xem họ là những người tiếp nhận.
Idampi dhammasaṃvegavasappavattaṃ udānanti vadanti.
They say that this too is an udāna occurring by way of a sense of urgency regarding the Dhamma.
Lời này cũng được nói là Udāna xuất phát từ sự xúc động về Pháp (dhammasaṃvega).
Tathā hi ekasmiṃ samaye sambahulā gopālakā antarā ca sāvatthiṃ antarā ca jetavanaṃ ahiṃ daṇḍehi hananti.
For, on one occasion, many cowherds were killing a snake with sticks between Sāvatthī and Jetavana.
Thật vậy, một lần nọ, nhiều người chăn bò đang dùng gậy đánh một con rắn giữa Sāvatthī và Jetavana.
Tena ca samayena bhagavā sāvatthiṃ piṇḍāya gacchanto antarāmagge te dārake ahiṃ daṇḍena hanante disvā ‘‘kasmā kumārakā imaṃ ahiṃ daṇḍena hanathā’’ti pucchitvā ‘‘ḍaṃsanabhayena bhante’’ti ca vutte ‘‘ime ‘attano sukhaṃ karissāmā’ti imaṃ paharantā nibbattaṭṭhāne dukkhaṃ anubhavissanti, aho avijjāya nikatikosalla’’nti dhammasaṃvegaṃ uppādesi.
At that time, the Blessed One, going to Sāvatthī for alms, saw those boys killing the snake with sticks on the way, and having asked, ‘‘Why, young men, do you kill this snake with sticks?’’ and when told, ‘‘Because of fear of biting, Venerable Sir,’’ the Blessed One aroused a sense of urgency, saying, ‘‘These ones, striking this snake thinking, ‘We will make ourselves happy,’ will experience suffering in the place where they are reborn. Oh, the cleverness of delusion!’’
Vào lúc ấy, Đức Thế Tôn đang đi khất thực ở Sāvatthī, trên đường đi, Ngài thấy những người trẻ ấy đang dùng gậy đánh con rắn, Ngài hỏi: “Này các chú bé, tại sao các con lại dùng gậy đánh con rắn này?”, và khi họ trả lời: “Bạch Thế Tôn, vì sợ bị cắn”, Ngài đã khởi lên sự xúc động về Pháp rằng: “Những người này, khi đánh con rắn này với ý nghĩ ‘chúng ta sẽ làm cho mình hạnh phúc’, sẽ phải chịu khổ ở nơi tái sinh. Ôi, sự khéo léo trong lừa dối của vô minh!”
Teneva ca dhammasaṃvegena imaṃ udānaṃ udānesi.
And with that very sense of urgency, he uttered this udāna.
Chính với sự xúc động về Pháp ấy, Ngài đã tự thán Udāna này.
Evametaṃ katthaci gāthābandhavasena katthaci vākyavasena katthaci somanassavasena katthaci dhammasaṃvegavasena pavattanti veditabbaṃ.
Thus, it should be understood that this occurs sometimes in verse form, sometimes in prose form, sometimes by way of joy, and sometimes by way of a sense of urgency regarding the Dhamma.
Như vậy, Udāna này đôi khi xuất hiện dưới dạng kệ tụng, đôi khi dưới dạng văn xuôi, đôi khi do hoan hỷ, đôi khi do xúc động về Pháp, nên cần được hiểu như vậy.
Tasmā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘somanassañāṇamayikagāthāpaṭisaṃyuttānī’’ti yaṃ udānalakkhaṇaṃ vuttaṃ, taṃ yebhuyyavasena vuttanti gahetabbaṃ.
Therefore, the definition of udāna given in the Aṭṭhakathā as ‘‘connected with verses born of knowledge accompanied by joy’’ should be taken as being stated in a general sense.
Vì vậy, đặc điểm của Udāna được nói trong Chú Giải rằng “liên quan đến các kệ tụng được tạo ra bởi trí tuệ kèm theo sự hoan hỷ” nên được hiểu là được nói theo phần lớn.
Yebhuyyena hi udānaṃ gāthābandhavasena bhāsitaṃ pītisomanassasamuṭṭhāpitañca.
For udāna is mostly spoken in verse form and arises from joy and gladness.
Vì Udāna phần lớn được nói dưới dạng kệ tụng và được khởi lên từ hỷ lạc.
Therigāthāsu (therīgā. 15) ca āgatāni.
Are found in the Therīgāthā.
Và trong Trưởng Lão Ni Kệ (Therīgāthā).
Aññānipi sakkādīhi devehi bhāsitāni ‘‘aho dānaṃ paramadānaṃ kassape supatiṭṭhita’’ntiādīni (udā. 27), soṇadaṇḍabrāhmaṇādīhi manussehi ca bhāsitāni ‘‘namo tassa bhagavato’’tiādīni (dī. ni. 2.371; ma. ni. 1.290) tisso saṅgītiyo āruḷhāni udānāni santi eva, na tāni idha adhippetāni.
There are indeed other udānas spoken by deities like Sakka, such as ‘‘Alas, supreme is the offering well-established in Kassapa’’ and so on, and those spoken by humans like the brahmin Soṇadaṇḍa, such as ‘‘Homage to that Blessed One’’ and so on, which were included in the three recitations, but these are not what is intended here.
Cũng có những Udāna khác được Chư Thiên như Sakka, v.v., thuyết, như “Ôi, sự bố thí tối thượng, được thiết lập vững chắc nơi Kassapa,” v.v., và được loài người như Bà La Môn Soṇadaṇḍa, v.v., thuyết, như “Kính lễ Đức Thế Tôn ấy,” v.v., đã được kết tập vào ba kỳ Đại Kết Tập, nhưng những Udāna ấy không được đề cập ở đây.
Yāni pana sammāsambuddhena sāmaṃ āhaccabhāsitāni jinavacanabhūtāni, tāneva ca dhammasaṅgāhakehi ‘‘udāna’’nti saṅgītaṃ.
Rather, it is only those utterances spoken spontaneously by the Sammāsambuddha, which are the words of the Buddha, that were recited as ‘‘udāna’’ by the Dhamma reciters.
Chỉ những lời Phật ngôn do Đức Chánh Đẳng Giác tự thân thuyết, đã được các vị kết tập Pháp kết tập là “Udāna” mới được đề cập.
Etāniyeva ca sandhāya bhagavato pariyattidhammaṃ navavidhā vibhajitvā uddisantena udānanti vuttaṃ.
And it is these very udānas that were referred to when the pariyatti Dhamma of the Blessed One was divided into nine types and enumerated as udāna.
Chính những Udāna này được đề cập khi phân chia Pháp học của Đức Thế Tôn thành chín loại và liệt kê là Udāna.
Yā pana ‘‘anekajātisaṃsāra’’ntiādigāthā bhagavatā bodhiyā mūle udānavasena pavattitā anekasatasahassānaṃ sammāsambuddhānaṃ udānabhūtā ca, tā aparabhāge dhammabhaṇḍāgārikassa bhagavatā desitattā dhammasaṅgāhakehi udānapāḷiyaṃ saṅgahaṃ anāropetvā dhammapade saṅgahitā.
However, the verse ‘‘Through many a birth I wandered...’’ and so on, which was uttered by the Blessed One as an udāna at the foot of the Bodhi tree, and which also became the udāna of many hundreds of thousands of Sammāsambuddhas, was not included in the Udāna Pāli by the Dhamma reciters, but was included in the Dhammapada, because it was taught by the Blessed One to the Dhamma treasurer at a later stage.
Còn về kệ tụng “anekajātisaṃsāra” (Ta đã lang thang trong luân hồi nhiều kiếp), v.v., được Đức Thế Tôn tự thán dưới gốc Bồ đề, và cũng là Udāna của hàng trăm ngàn Đức Chánh Đẳng Giác, thì sau này, vì Đức Thế Tôn đã thuyết cho Tôn giả Ānanda, vị giữ kho Pháp, nên các vị kết tập Pháp đã không đưa vào Udānapāḷi mà đã kết tập vào Dhammapada.
Yañca ‘‘aññāsi vata bho koṇḍañño’’ti udānavacanaṃ dasasahassilokadhātuyā devamanussānaṃ pavedanasamatthanigghosavipphāraṃ bhagavatā bhāsitaṃ, tadapi paṭhamabodhiyaṃ sabbesaṃ eva bhikkhūnaṃ sammāpaṭipattipaccavekkhaṇahetukaṃ ‘‘ārādhayiṃsu vata maṃ bhikkhū ekaṃ samaya’’ntiādivacanaṃ (ma. ni. 1.225) viya dhammacakkappavattanasuttadesanāpariyosāne attanā adhigatadhammekadesassa yathādesitassa ariyamaggassa sāvakesu sabbapaṭhamaṃ therena adhigatattā attano parissamassa saphalabhāvapaccavekkhaṇahetukaṃ pītisomanassajanitaṃ udāhāramattāṃ, na ‘‘yadā have pātubhavanti dhammā’’tiādivacanaṃ (mahāva. 1-3; udā. 1-3) viya pavattiyā nivattiyā vā pakāsananti na dhammasaṅgāhakehi udānapāḷiyaṃ saṅgītanti daṭṭhabbaṃ.
And the udāna utterance ‘‘Indeed, Master Koṇḍañña has understood!’’ which was spoken by the Blessed One with a resounding voice capable of making it known to devas and humans throughout the ten-thousand-world system, is also merely an utterance born of joy and gladness, caused by the reflection on the successful practice of all the bhikkhus at the first enlightenment, and caused by the reflection on the fruitfulness of his own effort due to the Elder Koṇḍañña being the first among the disciples to attain that part of the Dhamma, the Noble Path, as it was taught, just like the statement ‘‘Indeed, the bhikkhus gladdened me at one time’’; it is not, however, a declaration of either existence or cessation, like the words ‘‘When the truths appear to the ardent, meditating brahmin’’ and so on, and therefore it should be understood that it was not recited in the Udāna Pāli by the Dhamma reciters.
Và lời Udāna “Aññāsi vata bho Koṇḍañño” (Ôi, Tôn giả Koṇḍañña đã hiểu rõ!), được Đức Thế Tôn thuyết với âm thanh vang dội có khả năng làm cho chư thiên và loài người trong mười ngàn thế giới hiểu rõ, thì đó cũng chỉ là một lời tự thán phát sinh từ hỷ lạc, do sự quán xét sự thực hành đúng đắn của tất cả các tỳ khưu trong kỳ giác ngộ đầu tiên, giống như lời “Các tỳ khưu đã làm ta hài lòng vào một thời điểm,” v.v., và do sự quán xét sự thành công của nỗ lực của chính Ngài vì Tôn giả trưởng lão là người đầu tiên trong các đệ tử đã chứng đắc con đường Thánh (ariyamagga) được thuyết giảng như một phần của Pháp mà Ngài đã chứng ngộ khi kết thúc bài thuyết Pháp Chuyển Pháp Luân; đó không phải là sự tuyên bố về sự sinh khởi hay diệt tận như lời “yadā have pātubhavanti dhammā” (Khi các pháp xuất hiện), v.v., nên các vị kết tập Pháp đã không kết tập vào Udānapāḷi.
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘vuttamarahatāti me sutaṃ.
This was said by the Blessed One: “Thus have I heard it was spoken by the Arahant.
Đức Thế Tôn đã nói điều này: “Tôi đã nghe điều này được các vị A-la-hán nói.
Ekadhammaṃ, bhikkhave, pajahatha, ahaṃ vo pāṭibhogo anāgāmitāya.
Bhikkhus, abandon one thing, and I am your guarantor for non-returning.
Này các Tỳ-khưu, hãy từ bỏ một pháp, Ta bảo đảm cho các ông sẽ không còn tái sinh (anāgāmitāya).
Katamaṃ ekadhammaṃ?
What one thing?
Pháp nào là một pháp?
Lobhaṃ, bhikkhave, ekadhammaṃ pajahatha, ahaṃ vo pāṭibhogo anāgāmitāyā’’ti evamādinā ekakadukatikacatukkavasena itivuttakapāḷiyaṃ (itivu. 1) saṅgahamāropitāni dvādasuttarasatasuttantāni itivuttakaṃ nāmāti dassento āha ‘‘vuttañheta’’ntiādi.
Bhikkhus, abandon greed, that one thing, and I am your guarantor for non-returning.” To show that the one hundred and twelve suttantas compiled in the Itivuttaka Pāḷi by way of ones, twos, threes, and fours, beginning with this, are named the Itivuttaka, he said “This was said” and so on.
Này các Tỳ-khưu, hãy từ bỏ một pháp là tham ái (lobha), Ta bảo đảm cho các ông sẽ không còn tái sinh.” Bằng cách này, để chỉ ra rằng một trăm mười hai bản kinh (suttanta) được sắp xếp trong Itivuttaka Pāḷi (Itivu. 1) theo cách phân loại một, hai, ba và bốn pháp, được gọi là Itivuttaka, Ngài nói “vuttañheta” v.v.
Dasuttarasatasuttantāti etthāpi ‘‘dvādasuttarasatasuttantā’’ti pāṭhena bhavitabbaṃ.
Here also in the phrase “one hundred and ten suttantas,” the reading should be “one hundred and twelve suttantas.”
Trong cụm từ “một trăm mười bản kinh” này cũng phải là “một trăm mười hai bản kinh”.
Tathā hi ekakanipāte tāva sattavīsati suttāni, dukanipāte dvāvīsati, tikanipāte paññāsa, catukkanipāte terasāti dvādasuttarasatasuttantāneva itivuttakapāḷiyaṃ āgatāni.
Indeed, in the Chapter of Ones there are twenty-seven suttas, in the Chapter of Twos twenty-two, in the Chapter of Threes fifty, and in the Chapter of Fours thirteen, thus one hundred and twelve suttantas have come down in the Itivuttaka Pāḷi.
Thật vậy, trong Ekakanipāta có hai mươi bảy bản kinh, trong Dukanipāta có hai mươi hai, trong Tikanipāta có năm mươi, và trong Catukkanipāta có mười ba, tổng cộng là một trăm mười hai bản kinh đã được trình bày trong Itivuttaka Pāḷi.
Tatoyeva ca pāḷiyaṃ –
For this very reason, in the Pāḷi –
Và từ chính Pāḷi đó—
‘‘Cattārome, bhikkhave, acchariyā abbhutā dhammā ānande.
“Bhikkhus, there are these four wonderful and marvelous qualities in Ānanda.
“Này các Tỳ-khưu, có bốn pháp kỳ diệu và phi thường nơi Ānanda.
Katame cattāro?
What four?
Bốn điều nào?
Sace, bhikkhave, bhikkhuparisā ānandaṃ dassanāya upasaṅkamati, dassanenapi sā attamanā hoti.
If, Bhikkhus, an assembly of bhikkhus approaches Ānanda to see him, they are pleased by the very sight of him.
Này các Tỳ-khưu, nếu một hội chúng Tỳ-khưu đến gặp Ānanda, họ hoan hỷ chỉ với việc nhìn thấy.
Tattha ce ānando dhammaṃ bhāsati, bhāsitenapi sā attamanā hoti, atittāva, bhikkhave, bhikkhuparisā hoti, atha ānando tuṇhī bhavati.
And if Ānanda speaks the Dhamma there, they are pleased by what he says, and the assembly of bhikkhus, Bhikkhus, is not satisfied before Ānanda becomes silent.
Nếu Ānanda thuyết pháp ở đó, họ cũng hoan hỷ với bài thuyết pháp, nhưng này các Tỳ-khưu, hội chúng Tỳ-khưu vẫn chưa thỏa mãn, rồi Ānanda im lặng.
Sace bhikkhunīparisā…pe… upāsakaparisā…pe… upāsikā parisā ānandaṃ dassanāya upasaṅkamati, dassanenapi sā attamanā hoti.
If an assembly of bhikkhunīs... an assembly of male lay followers... an assembly of female lay followers approaches Ānanda to see him, they are pleased by the very sight of him.
Nếu một hội chúng Tỳ-khưu-ni… v.v… một hội chúng cư sĩ nam… v.v… một hội chúng cư sĩ nữ đến gặp Ānanda, họ hoan hỷ chỉ với việc nhìn thấy.
Tattha ce ānando dhammaṃ bhāsati, bhāsitenapi sā attamanā hoti, atittāva, bhikkhave, upāsikāparisā hoti, atha ānando tuṇhī bhavati.
And if Ānanda speaks the Dhamma there, they are pleased by what he says, and the assembly of female lay followers, Bhikkhus, is not satisfied before Ānanda becomes silent.
Nếu Ānanda thuyết pháp ở đó, họ cũng hoan hỷ với bài thuyết pháp, nhưng này các Tỳ-khưu, hội chúng cư sĩ nữ vẫn chưa thỏa mãn, rồi Ānanda im lặng.
Ime kho, bhikkhave, cattāro acchariyā abbhutā dhammā ānande’’ti (a. ni. 4.129) evamādinayappavattā sabbepi acchariyaabbhutadhammapaṭisaṃyuttā suttantā abbhutadhammaṃ nāmāti dassento āha ‘‘cattārome, bhikkhave’’tiādi.
These, Bhikkhus, are the four wonderful and marvelous qualities in Ānanda.” To show that all suttantas connected with wonderful and marvelous phenomena, which proceed in a manner starting with this, are named the Abbhutadhamma, he said “Bhikkhus, there are these four” and so on.
Này các Tỳ-khưu, đây là bốn pháp kỳ diệu và phi thường nơi Ānanda.” (A. Ni. 4.129) Bằng cách này, để chỉ ra rằng tất cả các bản kinh liên quan đến các pháp kỳ diệu và phi thường đều được gọi là Abbhutadhamma, Ngài nói “Này các Tỳ-khưu, có bốn” v.v.
Cūḷavedallādīsu (ma. ni. 1.460 ādayo) visākhena nāma upāsakena puṭṭhāya dhammadinnāya nāma bhikkhuniyā bhāsitaṃ suttaṃ cūḷavedallanti veditabbaṃ.
Among the Cūḷavedalla and others, the sutta spoken by the bhikkhunī named Dhammadinnā, when she was questioned by the male lay follower named Visākha, should be known as the Cūḷavedalla.
Trong các kinh như Cūḷavedalla (Ma. Ni. 1.460 v.v.), bản kinh được Tỳ-khưu-ni Dhammadinnā thuyết giảng khi được cư sĩ Visākha hỏi, nên được biết là Cūḷavedalla.
Mahāvedallaṃ (ma. ni. 1.449 ādayo) pana mahākoṭṭhikattherena pucchitena āyasmatā sāriputtattherena bhāsitaṃ.
The Mahāvedalla, however, was spoken by the Venerable Sāriputta Thera when he was questioned by Mahākoṭṭhika Thera.
Còn Mahāvedalla (Ma. Ni. 1.449 v.v.) thì được Tôn giả Sāriputta thuyết giảng khi được Đại Trưởng lão Mahākoṭṭhika hỏi.
Sammādiṭṭhisuttampi (ma. ni. 1.89 ādayo) bhikkhūhi puṭṭhena tenevāyasmatā sāriputtattherena bhāsitaṃ.
The Sammādiṭṭhi Sutta was also spoken by that same Venerable Sāriputta Thera when he was questioned by the bhikkhus.
Sammādiṭṭhisutta (Ma. Ni. 1.89 v.v.) cũng được chính Tôn giả Sāriputta thuyết giảng khi được các Tỳ-khưu hỏi.
Etāni majjhimanikāyapariyāpannāni.
These are included in the Majjhima Nikāya.
Những kinh này thuộc về Majjhimanikāya.
Sakkapañhaṃ (dī. ni. 2.344 ādayo) pana sakkena puṭṭho bhagavā abhāsi, tañca dīghanikāyapariyāpannanti veditabbaṃ.
The Sakkapañha, however, was spoken by the Blessed One when he was questioned by Sakka, and it should be known that this is included in the Dīgha Nikāya.
Còn Sakkapañha (Dī. Ni. 2.344 v.v.) thì Đức Thế Tôn đã thuyết giảng khi được Sakka hỏi, và kinh này thuộc về Dīghanikāya.
Mahāpuṇṇamasuttampi (ma. ni. 3.85 ādayo) tadahuposathe pannarase puṇṇamāya rattiyā aññatarena bhikkhunā puṭṭhena bhagavatā bhāsitaṃ, taṃ pana majjhimanikāyapariyāpannanti veditabbaṃ.
The Mahāpuṇṇama Sutta was also spoken by the Blessed One when he was questioned by a certain bhikkhu on the night of the full moon, on the fifteenth day of that Uposatha day, and it should be known that this is included in the Majjhima Nikāya.
Mahāpuṇṇamasutta (Ma. Ni. 3.85 v.v.) cũng được Đức Thế Tôn thuyết giảng vào đêm trăng tròn, ngày Rằm, khi được một Tỳ-khưu nào đó hỏi, và kinh này thuộc về Majjhimanikāya.
Vedanti ñāṇaṃ.
Veda means knowledge.
Veda là trí tuệ.
Tuṭṭhinti yathābhāsitadhammadesanaṃ viditvā ‘‘sādhu ayye, sādhāvuso’’tiādinā abbhanumodanavasappavattaṃ pītisomanassaṃ.
Tuṭṭhi means the joy and gladness that arise from expressing appreciation with such words as “Excellent, venerable lady! Excellent, friend!” after having understood the teaching of the Dhamma as it was spoken.
Tuṭṭhi là sự hoan hỷ, sự vui mừng phát sinh do sự tán thán như “Lành thay, thưa Tôn giả, lành thay, thưa Hiền giả” sau khi hiểu được lời thuyết pháp.
Laddhā laddhāti labhitvā labhitvā, punappunaṃ labhitvāti vuttaṃ hoti.
Laddhā laddhā means having obtained, having obtained; that is to say, having obtained again and again.
Laddhā laddhā có nghĩa là “đã đạt được, đã đạt được”, tức là “đã đạt được nhiều lần”.
Evaṃ aṅgavasena sakalampi buddhavacanaṃ vibhajitvā idāni dhammakkhandhavasena vibhajitvā kathetukāmo āha ‘‘kathaṃ dhammakkhandhavasenā’’tiādi.
Having thus divided the entire word of the Buddha according to its divisions, now, wishing to speak after dividing it according to the aggregates of Dhamma, he said “How is it according to the aggregates of Dhamma?” and so on.
Sau khi phân loại toàn bộ lời Phật dạy theo các chi phần như vậy, bây giờ Ngài muốn phân loại và trình bày theo các uẩn pháp (dhammakkhandha), nên Ngài nói “kathaṃ dhammakkhandhavasenā” v.v.
Tattha dhammakkhandhavasenāti dhammarāsivasena.
Therein, according to the aggregates of Dhamma means according to the masses of Dhamma.
Trong đó, dhammakkhandhavasenā có nghĩa là theo nhóm pháp (dhammarāsi).
Dvāsīti sahassāni buddhato gaṇhiṃ, dve sahassāni bhikkhuto gaṇhinti sambandho.
The connection is: “I received eighty-two thousand from the Buddha; I received two thousand from the bhikkhus.”
Có sự liên kết rằng tôi đã nhận tám mươi hai ngàn từ Đức Phật, và hai ngàn từ các Tỳ-khưu.
Tattha buddhato gaṇhinti sammāsambuddhato uggaṇhiṃ, dvesahassādhikāni asīti dhammakkhandhasahassāni satthu santikā adhigaṇhinti attho.
Therein, I received from the Buddha means I learned from the Perfectly Enlightened One; the meaning is, I received eighty-two thousand aggregates of Dhamma from the Teacher.
Trong đó, buddhato gaṇhiṃ có nghĩa là tôi đã học từ Đức Chánh Đẳng Giác, tức là tôi đã thọ nhận tám mươi ngàn hai ngàn uẩn pháp từ Đức Đạo Sư.
Dve sahassāni bhikkhutoti dve dhammakkhandhasahassāni bhikkhuto uggaṇhiṃ, dhammasenāpatiādīnaṃ bhikkhūnaṃ santikā adhigaṇhiṃ.
Two thousand from the bhikkhus means I learned two thousand aggregates of Dhamma from the bhikkhus; I received them from bhikkhus such as the General of the Dhamma and others.
Dve sahassāni bhikkhuto có nghĩa là tôi đã học hai ngàn uẩn pháp từ các Tỳ-khưu, tức là tôi đã thọ nhận từ các Tỳ-khưu như Pháp tướng quân (Dhammasenāpati) v.v.
Sāriputtattherādīhi bhāsitānaṃ sammādiṭṭhisuttantādīnaṃ vasena hi ‘‘dve sahassāni bhikkhuto’’ti vuttaṃ.
Indeed, it is said “two thousand from the bhikkhus” by way of the Sammādiṭṭhi Sutta and others spoken by Sāriputta Thera and others.
Thật vậy, “hai ngàn từ các Tỳ-khưu” được nói đến theo các kinh như Sammādiṭṭhisutta đã được các Trưởng lão Sāriputta v.v. thuyết giảng.
Caturāsīti sahassānīti tadubhayaṃ samodhānetvā catusahassādhikāni asīti sahassāni.
Eighty-four thousand means, combining those two, eighty-four thousand.
Caturāsīti sahassāni là tổng cộng cả hai, tức là tám mươi bốn ngàn.
Ye me dhammā pavattinoti ye dhammā mama pavattino pavattamānā paguṇā vācuggatā jivhagge parivattanti, te dhammā caturāsīti dhammakkhandhasahassānīti vuttaṃ hoti.
These Dhammas of mine that are current means: those Dhammas that are current for me, are ongoing, are proficient, are memorized by speech, and revolve on the tip of my tongue, those Dhammas are eighty-four thousand aggregates of Dhamma. This is what is said.
Ye me dhammā pavattino có nghĩa là những pháp nào thuộc về tôi, đang diễn ra, đã được thuần thục, đã được ghi nhớ, đang được lặp đi lặp lại trên đầu lưỡi, những pháp đó là tám mươi bốn ngàn uẩn pháp.
Keci pana ‘‘ye ime’’ti padacchedaṃ katvā ‘‘ye ime dhammā buddhassa bhagavato bhikkhūnañca pavattino, tehi pavattitā, tesvāhaṃ dvāsīti sahassāni buddhato gaṇhiṃ, dve sahassāni bhikkhutoti evaṃ caturāsīti dhammakkhandhasahassānī’’ti evamettha sambandhaṃ vadanti.
However, some, making the division of the words as ‘ye ime,’ say that the connection here should be thus: “These dhammas which are the teachings of the Buddha, the Blessed One, and of the bhikkhus, were promulgated by them. Among them, I received eighty-two thousand from the Buddha, and two thousand from the bhikkhus; thus there are eighty-four thousand aggregates of Dhamma.”
Tuy nhiên, một số vị thầy lại tách từ thành ‘ye ime’ (những pháp này) và nói rằng: ‘Những pháp này được Đức Phật và các Tỳ-kheo khởi xướng, được các vị ấy thuyết giảng. Trong số đó, tôi đã thọ nhận tám mươi hai ngàn (pháp uẩn) từ Đức Phật, và hai ngàn (pháp uẩn) từ các Tỳ-kheo. Như vậy là tám mươi bốn ngàn pháp uẩn.’ Họ thiết lập mối liên hệ như thế này ở đây.
Ettha ca subhasuttaṃ (dī. ni. 1.444 ādayo) gopakamoggallānasuttañca (ma. ni. 3.79 ādayo) parinibbute bhagavati ānandattherena vuttattā caturāsītidhammakkhandhasahassesu antogadhaṃ hoti, na hotīti?
And here, since the Subha Sutta and the Gopakamoggallāna Sutta were spoken by the Venerable Ānanda after the Blessed One had attained Parinibbāna, are they included in the eighty-four thousand aggregates of Dhamma, or are they not?
Ở đây, liệu kinh Subha và kinh Gopakamoggallāna được Tôn giả Ānanda thuyết giảng sau khi Đức Thế Tôn đã nhập Niết-bàn, có được bao gồm trong tám mươi bốn ngàn pháp uẩn hay không?
Tattha paṭisambhidāgaṇṭhipade tāva idaṃ vuttaṃ ‘‘sayaṃ vuttadhammakkhandhānaṃ bhikkhuto gahiteyeva saṅgahetvā evamāhāti daṭṭhabba’’nti.
Regarding this, in the Paṭisambhidāgaṇṭhipada, it is first stated: “It should be seen that he spoke thus, having included the aggregates of Dhamma spoken by himself only within those received from the bhikkhus.”
Trước hết, trong Paṭisambhidāgaṇṭhipada, điều này đã được nói: “Nên hiểu rằng các pháp uẩn do chính mình thuyết giảng được gom lại trong số những pháp đã thọ nhận từ các Tỳ-kheo, rồi nói như vậy.”
Bhagavatā pana dinnanaye ṭhatvā bhāsitattā sayaṃ vuttadhammakkhandhānampi ‘‘buddhato gaṇhi’’nti ettha saṅgahaṃ katvā vuttanti evamettha vattuṃ yuttataraṃ viya dissati.
However, because they were spoken while standing in the method given by the Blessed One, it seems more suitable to say here that even the aggregates of Dhamma spoken by himself were included in “received from the Buddha” and thus stated.
Tuy nhiên, vì các pháp uẩn do chính mình thuyết giảng cũng được nói ra theo phương pháp do Đức Thế Tôn đã ban, nên việc gom chúng vào câu “tôi đã thọ nhận từ Đức Phật” có vẻ hợp lý hơn ở đây.
Bhagavatāyeva hi dinnanaye ṭhatvā sāvakā dhammaṃ desenti.
For the disciples teach the Dhamma only while standing in the method given by the Blessed One.
Thật vậy, các đệ tử thuyết giảng Pháp theo phương pháp do chính Đức Thế Tôn đã ban.
Teneva hi tatiyasaṅgītiyañca moggaliputtatissattherena bhāsitampi kathāvatthuppakaraṇaṃ buddhabhāsitaṃ nāma jātaṃ, tatoyeva ca attanā bhāsitampi subhasuttādi saṅgītiṃ āropentena āyasmatā ānandattherena ‘‘evaṃ me suta’’nti vuttaṃ.
For that very reason, at the Third Council, the Kathāvatthuppakaraṇa, though spoken by the Elder Moggaliputtatissa, came to be called a teaching of the Buddha. And for that very reason, the Venerable Ānanda, when elevating the Subha Sutta and others spoken by himself to the level of the Council Recitation, said, “Thus have I heard.”
Chính vì lẽ đó, trong kỳ Kết tập Tam tạng lần thứ ba, tập Kathāvatthu-pakaraṇa do Trưởng lão Moggaliputtatissa thuyết giảng cũng được gọi là Phật thuyết. Và cũng chính vì lẽ đó, Tôn giả Ānanda, khi đưa kinh Subha và các kinh khác do chính mình thuyết giảng vào kỳ kết tập, đã nói “Evaṃ me sutaṃ” (Như vầy tôi nghe).
Evaṃ paridīpitadhammakkhandhavasenāti gopakamoggallānena brāhmaṇena ‘‘tvaṃ bahussutoti buddhasāsane pākaṭo, kittakā dhammā te satthārā bhāsitā, tayā dhāritā’’ti pucchite tassa paṭivacanaṃ dentena āyasmatā ānandattherena evaṃ ‘‘dvāsīti buddhato gaṇhi’’ntiādinā paridīpitadhammakkhandhānaṃ vasena.
By way of the aggregates of Dhamma thus elucidated means: by way of the aggregates of Dhamma elucidated with the words beginning “Eighty-two thousand I received from the Buddha,” by the Venerable Elder Ānanda when giving a reply to the brahmin Gopaka Moggallāna, who had asked, “You are renowned in the Buddha’s Dispensation as one of much learning. How many dhammas were spoken by your teacher, and memorized by you?”
Theo cách phân loại pháp uẩn đã được giải thích như vậy: Khi Bà-la-môn Gopakamoggallāna hỏi Tôn giả Ānanda rằng: “Ngài nổi tiếng trong giáo pháp của Đức Phật là người đa văn, vậy Đức Đạo Sư của ngài đã thuyết giảng bao nhiêu pháp, và ngài đã thọ trì bao nhiêu pháp?”, Tôn giả Ānanda đã trả lời và giải thích các pháp uẩn như đã nói “tôi đã thọ nhận tám mươi hai ngàn từ Đức Phật” và vân vân.
Ekānusandhikaṃ suttaṃ satipaṭṭhānādi.
A sutta with a single connection is the Satipaṭṭhāna Sutta, etc.
Kinh có một mạch văn thống nhất là kinh Tứ Niệm Xứ và các kinh tương tự.
Satipaṭṭhānasuttañhi ‘‘ekāyano ayaṃ, bhikkhave, maggo sattānaṃ visuddhiyā’’tiādinā (dī. ni. 2.373) cattāro satipaṭṭhāne ārabhitvā tesaṃyeva vibhāgadassanavasena pavattattā ‘‘ekānusandhika’’nti vuccati.
The Satipaṭṭhāna Sutta, having begun with the four establishments of mindfulness with the words beginning, “This is the one and only way, O bhikkhus, for the purification of beings,” proceeds by way of showing the analysis of just those, and is therefore called “with a single connection.”
Thật vậy, kinh Tứ Niệm Xứ được gọi là “có một mạch văn thống nhất” vì nó bắt đầu bằng “Này các Tỳ-kheo, đây là con đường độc nhất để thanh tịnh hóa chúng sinh” và vân vân, rồi tiếp tục bằng cách trình bày chi tiết về bốn niệm xứ đó.
Anekānusandhikanti nānānusandhikaṃ parinibbānasuttādi.
With multiple connections means having various connections, like the Parinibbāna Sutta, etc.
Kinh có nhiều mạch văn thống nhất là kinh Đại Bát Niết-bàn và các kinh tương tự, có nhiều mạch văn khác nhau.
Parinibbānasuttañhi nānāṭhānesu nānādhammadesanānaṃ vasena pavattattā ‘‘anekānusandhika’’nti vuccati.
The Parinibbāna Sutta, because it proceeds by way of various Dhamma teachings in various places, is called “with multiple connections.”
Thật vậy, kinh Đại Bát Niết-bàn được gọi là “có nhiều mạch văn thống nhất” vì nó được thuyết giảng với nhiều bài pháp khác nhau ở nhiều nơi khác nhau.
Gāthābandhesu pañhapucchananti –
The asking of a question in verse-form means—
Việc hỏi các câu hỏi bằng kệ ngôn –
Evamādinayappavattaṃ visajjananti veditabbaṃ.
The answering that proceeds in this and similar ways should be understood.
Nên hiểu rằng câu trả lời theo cách này là một pháp uẩn.
Tikadukabhājanaṃ nikkhepakaṇḍaaṭṭhakathākaṇḍavasena veditabbaṃ.
The analysis of triads and dyads should be understood by way of the Nikkhepakaṇḍa (Exposition Section) and the Aṭṭhakathākaṇḍa (Commentary Section).
Phân loại theo bộ ba và bộ hai nên được hiểu theo phần Nikkhepa-kaṇḍa (phần tóm tắt) và Aṭṭhakathā-kaṇḍa (phần chú giải).
Tasmā ‘‘kusalā dhammā, akusalā dhammā, abyākatā dhammā, sukhāya vedanāya sampayuttā dhammā, dukkhāya vedanāya sampayuttā dhammā, adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttā dhammā’’ti evamādīsu tikesu kusalattikassa vibhajanavasena yaṃ vuttaṃ nikkhepakaṇḍe (dha. sa. 985-987) –
Therefore, among the triads beginning “wholesome states, unwholesome states, indeterminate states; states associated with pleasant feeling, states associated with painful feeling, states associated with neither-painful-nor-pleasant feeling,” what was said in the Nikkhepakaṇḍa by way of analyzing the wholesome triad—
Do đó, trong các bộ ba như “các pháp thiện, các pháp bất thiện, các pháp vô ký, các pháp tương ưng với thọ lạc, các pháp tương ưng với thọ khổ, các pháp tương ưng với thọ không khổ không lạc”, những gì được nói trong Nikkhepa-kaṇḍa khi phân tích bộ ba thiện (kusalattika) –
‘‘Katame dhammā kusalā?
“What are the wholesome states?
“Những pháp nào là thiện?
Catūsu bhūmīsu kusalaṃ.
The wholesome in the four planes.
Thiện pháp trong bốn cõi.
Ime dhammā kusalā.
These are the wholesome states.
Những pháp này là thiện.
Katame dhammā akusalā?
What are the unwholesome states?
Những pháp nào là bất thiện?
Dvādasa akusalacittuppādā.
The twelve unwholesome consciousness-arisings.
Mười hai tâm sinh bất thiện.
Ime dhammā akusalā.
These are the unwholesome states.
Những pháp này là bất thiện.
Katame dhammā abyākatā?
What are the indeterminate states?
Những pháp nào là vô ký?
Catūsu bhūmīsu vipāko tīsu bhūmīsu kiriyābyākataṃ rūpañca nibbānañca.
Resultant consciousness in four planes, functional-indeterminate in three planes, and material form and Nibbāna.
Quả trong bốn cõi, vô ký hành động trong ba cõi, sắc pháp và Nibbāna.
Ime dhammā abyākatā’’ti –
These are the indeterminate states.”—
Những pháp này là vô ký.” –
Evamādinayappavatte cittuppādakaṇḍe ekamekaṃ cittavārabhājanaṃ ekeko dhammakkhandhoti gahetabbaṃ.
in the Cittuppādakaṇḍa (Section on the Arising of Consciousness) that proceeds in this and similar ways, each single analysis of a cittavāra (consciousness-occasion) should be taken as a single aggregate of Dhamma.
Nên hiểu rằng mỗi phân loại theo lượt tâm trong phần Cittuppāda-kaṇḍa (phần tâm sinh) diễn ra theo cách này là một pháp uẩn.
Eko dhammakkhandhoti ettha ‘‘ekekatikadukabhājanaṃ ekamekaṃ cittavārabhājana’’nti vuttattā ekeko dhammakkhandhoti attho veditabbo.
Here, in one aggregate of Dhamma, because it was said that “each analysis of a triad and dyad, each analysis of a cittavāra,” the meaning “each single aggregate of Dhamma” should be understood.
Ở đây, trong cụm từ “một pháp uẩn”, vì đã nói “mỗi phân loại bộ ba và bộ hai, mỗi phân loại theo lượt tâm”, nên ý nghĩa là mỗi pháp uẩn.
‘‘Ekeko’’ti avuttepi hi ayamattho atthato viññāyamānova hotīti ‘‘eko dhammakkhandho’’ti vuttaṃ.
For even if “each single” is not said, this meaning is indeed understood by implication; therefore, “one aggregate of Dhamma” was said.
Thật vậy, ngay cả khi không nói “mỗi”, ý nghĩa này vẫn được hiểu một cách tự nhiên, nên đã nói “một pháp uẩn”.
Atthi vatthūtiādīsu vatthu nāma sudinnakaṇḍādi.
In “There is the case,” etc., case means the Sudinna Section, and so on.
Trong các cụm từ như “có sự việc” và vân vân, sự việc (vatthu) là phần Sudinnakaṇḍa và các phần tương tự.
Mātikāti ‘‘yo pana bhikkhu bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno’’tiādinā (pārā. 44) tasmiṃ tasmiṃ ajjhācāre paññattasikkhāpadaṃ.
Mātikā means the training rule laid down for each and every transgression, beginning with “Whatever bhikkhu, being possessed of the training and livelihood of the bhikkhus…”
Mātikā là giới luật được chế định cho từng hành vi sai phạm, bắt đầu bằng “Vị Tỳ-kheo nào sống theo giới học…”
Padabhājanīyanti tassa tassa sikkhāpadassa ‘‘yo panāti yo yādiso’’tiādinayappavattaṃ (pārā. 45) vibhajanaṃ.
Padabhājanīya means the analysis of each and every training rule that proceeds in the manner of “‘Whatever’ means whoever, of whatever kind…”
Padabhājanīya là sự phân tích từng giới luật đó, bắt đầu bằng “Yo pana có nghĩa là người nào, loại người nào…”
Antarāpattīti ‘‘paṭilātaṃ ukkhipati, āpatti dukkaṭassā’’ti (pāci. 355) evamādinā sikkhāpadantaresu paññattā āpatti.
Antarāpatti means an offense laid down in between training rules, such as ‘he throws up the robe, there is an offense of dukkaṭa’.
Antarāpatti (tội giữa chừng) là lỗi được chế định giữa các giới luật, như trong trường hợp “vứt bỏ y đã nhận, phạm tội dukkaṭa”.
Anāpattīti ‘‘anāpatti ajānantassa asādiyantassa ummattakassa khittacittassa vedanāṭṭassa ādikammikassā’’tiādinayappavatto kacchedoti ‘‘dasāhātikkante atikkantasaññī nissaggiyaṃ pācittiyaṃ, dasāhātikkante vematiko nissaggiyaṃ pācittiyaṃ, dasāhātikkante anatikkantasaññī nissaggiyaṃ pācittiya’’nti (pārā. 468) evamādinayappavatto tikapācittiyatikadukkaṭādibhedo tikaparicchedo.
Anāpatti means a non-offense clause, such as, ‘there is no offense for one who does not know, who does not consent, for an insane person, for one with a disturbed mind, for one afflicted by pain, for the first doer.’ The kaccheda (division into three) is a section of three, divided into groups of three pācittiyas and three dukkaṭas, as found in the method of ‘when ten days have passed, if he perceives it as having passed, it is a nissaggiya pācittiya; when ten days have passed, if he is in doubt, it is a nissaggiya pācittiya; when ten days have passed, if he perceives it as not having passed, it is a nissaggiya pācittiya’.
Anāpatti (không phạm lỗi) là phần không phạm lỗi được trình bày theo cách thức như “không phạm lỗi đối với người không biết, không chấp nhận, người điên, người tâm loạn, người bị đau khổ, người phạm lỗi lần đầu”. Kaccheda (phần phân loại) là phần phân loại ba loại, gồm các loại pācittiya ba loại và dukkaṭa ba loại, được trình bày theo cách thức như “khi đã quá mười ngày, nếu nghĩ là đã quá, thì phạm pācittiya xả; khi đã quá mười ngày, nếu nghi ngờ, thì phạm pācittiya xả; khi đã quá mười ngày, nếu nghĩ là chưa quá, thì phạm pācittiya xả”.
Idāni evametaṃ abhedato rasavasena ekavidhantiādinā ‘‘ayaṃ dhammo, ayaṃ vinayo…pe… imāni caturāsīti dhammakkhandhasahassānī’’ti buddhavacanaṃ dhammavinayādibhedena vavatthapetvā saṅgāyantena mahākassapapamukhena vasīgaṇena anekacchariyapātubhāvapaṭimaṇḍitāya saṅgītiyā imassa piṭakassa vinayabhāvo majjhimabuddhavacanādibhāvo ca vavatthāpitoti dasseti.
Now, beginning with ‘this is onefold by way of essence due to being non-divided,’ it shows that the Arahant assembly, led by Mahākassapa, who recited the Dhamma and Vinaya, categorized the Buddha’s words, such as ‘this is Dhamma, this is Vinaya… and these eighty-four thousand Dhamma-sections,’ into Dhamma, Vinaya, and so forth, and thereby established the Vinaya nature and the Majjhima Buddha-word nature of this Piṭaka at the Saṅgīti, which was adorned with countless marvelous occurrences.
Giờ đây, với câu “ theo cách này, không phân biệt, theo phương diện vị, thì là một loại” và tiếp theo là “đây là Pháp, đây là Luật…v.v… đây là tám vạn bốn ngàn pháp uẩn”, lời dạy của Đức Phật đã được phân loại theo Pháp, Luật, v.v… và trong kỳ Kết tập được trang hoàng với vô số sự kiện hy hữu, bởi hội chúng các bậc A-la-hán do Đại Trưởng lão Mahākassapa đứng đầu, đã xác định rằng bộ kinh này là phần Luật tạng và là phần lời dạy Trung Đạo của Đức Phật.
Na kevalaṃ imamevimassa yathāvuttappabhedaṃ vavatthapetvā saṅgītaṃ, atha kho aññampīti dassento āha ‘‘na kevalañca imamevā’’tiādi.
It was not merely this aforementioned classification that was recited, but also others, as is stated, ‘ not only this’ and so on.
Không chỉ riêng sự phân loại đã được nói ở trên của bộ kinh này được kết tập, mà còn có những phần khác nữa, để chỉ rõ điều đó, văn bản nói: “ Không chỉ riêng điều này” v.v….
Tattha uddānasaṅgaho paṭhamapārājikādīsu āgatānaṃ vinītavatthuādīnaṃ saṅkhepato saṅgahadassanavasena dhammasaṅgāhakehi kathitā –
Among these, the uddāna-saṅgaha (summary collection) refers to the verses spoken by the Dhamma reciters, by way of showing a concise collection of the matters pertaining to discipline, etc., which appear in the first pācittiya and so forth –
Trong đó, uddāna-saṅgaha (tập hợp các đề mục) là những bài kệ được các vị kết tập Pháp tụng đọc để tóm tắt các sự việc đã được giải quyết, v.v… đã được đề cập trong các điều pāraājika đầu tiên, v.v… –
Ādikā gāthāyo.
These are the verses beginning with that.
Những bài kệ khởi đầu.
Sīlakkhandhavaggamūlapariyāyavaggādivasena saṅgaho vaggasaṅgaho.
The collection by way of Sīlakkhandha Vagga, Mūlapariyāya Vagga, etc., is the Vagga-saṅgaha (chapter collection).
Vagga-saṅgaha (tập hợp theo chương) là sự tập hợp theo các chương như Sīlakkhandhavagga (Chương về các uẩn giới), Mūlapariyāyavagga (Chương về căn bản các pháp), v.v…
Uttarimanussadhammapeyyālanīlacakkapeyyālādivavatthāpanavasena peyyālasaṅgaho.
The collection by way of establishing Uttarimanussadhamma peyyāla, Nīlacakka peyyāla, etc., is the Peyyāla-saṅgaha (repetition collection).
Peyyāla-saṅgaha (tập hợp theo các đoạn lặp lại) là sự xác định các đoạn lặp lại như Uttarimanussadhammapeyyāla (đoạn lặp lại về pháp siêu nhân), Nīlacakkapeyyāla (đoạn lặp lại về bánh xe xanh), v.v…
Aṅguttaranikāyādīsu ekakanipātādisaṅgaho.
The Ekakanipāta-saṅgaha, etc., is in the Aṅguttaranikāya, etc.
Ekakanipāta-saṅgaha (tập hợp theo các tập một pháp), v.v… trong Aṅguttaranikāya, v.v…
Saṃyuttanikāye devatāsaṃyuttādivasena saṃyuttasaṅgaho.
The Saṃyutta-saṅgaha (connected discourses collection) is in the Saṃyuttanikāya, by way of Devatā-saṃyutta, etc.
Saṃyutta-saṅgaha (tập hợp theo các tương ưng) là sự tập hợp theo các tương ưng như Devatāsaṃyutta (Tương ưng chư thiên), v.v… trong Saṃyuttanikāya.
Majjhimanikāyādīsu mūlapaṇṇāsakādivasena paṇṇāsakasaṅgaho.
The Paṇṇāsaka-saṅgaha (fifty-discourse collection) is in the Majjhimanikāya, by way of Mūlapaṇṇāsaka, etc.
Paṇṇāsaka-saṅgaha (tập hợp theo các nhóm năm mươi kinh) là sự tập hợp theo các nhóm năm mươi kinh như Mūlapaṇṇāsaka (Năm mươi kinh đầu), v.v… trong Majjhimanikāya, v.v…
Assa buddhavacanassa saṅgītipariyosāne sādhukāraṃ dadamānā viyāti sambandho.
The connection is that it was as if they were giving applause at the end of the recitation of this Buddha’s word.
Có mối liên hệ như thể họ đang tán thán lời dạy của Đức Phật khi kết thúc kỳ Kết tập.
Saṅkampīti uddhaṃ uddhaṃ gacchantī suṭṭhu kampi.
Saṅkampī means that it trembled greatly, going upwards and upwards.
Saṅkampī (rung chuyển) là rung chuyển mạnh mẽ, đi lên trên.
Sampakampīti uddhaṃ adho ca gacchantī sampakampi.
Sampakampī means that it trembled thoroughly, going upwards and downwards.
Sampakampī (rung động) là rung động mạnh mẽ, đi lên và xuống.
Sampavedhīti catūsu disāsu gacchantī suṭṭhu pavedhi.
Sampavedhī means that it shook intensely, going in the four directions.
Sampavedhī (rung lắc) là rung lắc mạnh mẽ, đi về bốn phương.
Accharaṃ paharituṃ yuttāni acchariyāni, pupphavassacelukkhepādīni.
Acchariyāni are things suitable for striking with the hand, such as showers of flowers and tossing of cloths.
Acchariyāni (những điều kỳ diệu) là những điều thích hợp để vỗ tay, như mưa hoa, tung y, v.v…
Yā paṭhamamahāsaṅgīti dhammasaṅgāhakehi mahākassapādīhi pañcahi satehi yena katā saṅgītā, tena pañcasatāni etissā atthīti ‘‘pañcasatā’’ti ca, thereheva katattā therā mahākassapādayo etissā atthīti ‘‘therikā’’ti ca loke vuccati, ayaṃ paṭhamamahāsaṅgīti nāmāti sambandho.
The connection is that the first great Saṅgīti, which was performed and recited by the five hundred Dhamma reciters led by Mahākassapa, is called ‘ Pañcasatā’ (that with five hundred) because it had five hundred, and it is called ‘ Therikā’ (that of the Elders) in the world because it was performed by the Elders such as Mahākassapa; this is called the first great Saṅgīti.
Có mối liên hệ rằng kỳ Đại kết tập đầu tiên này được gọi là Pañcasatā (năm trăm) vì nó được thực hiện bởi năm trăm vị kết tập Pháp, đứng đầu là Đại Trưởng lão Mahākassapa; và nó được gọi là Therikā (của các Trưởng lão) trong thế gian vì nó được thực hiện bởi chính các Trưởng lão như Mahākassapa, v.v…
Evaṃ paṭhamamahāsaṅgītiṃ dassetvā yadatthaṃ sā idha nidassitā, taṃ nigamanavasena dassento ‘‘imissā’’tiādimāha.
Having thus shown the first great Saṅgīti, the teacher, wishing to show the purpose for which it was mentioned here by way of a conclusion, says ‘ imissā’ (of this) and so on.
Sau khi trình bày về kỳ Đại kết tập đầu tiên như vậy, để chỉ ra mục đích mà nó được nêu ở đây, văn bản đã nói “ Imissā” v.v… theo cách kết luận.
Āyasmatā upālittherena vuttanti ‘‘tena samayenā’’tiādi vakkhamānaṃ sabbaṃ nidānavacanaṃ vuttaṃ.
Spoken by Venerable Upāli Thera means that all the introductory words, starting with ‘at that time,’ which will be spoken, were uttered.
Được nói bởi Trưởng lão Upāli tôn giả nghĩa là tất cả lời mở đầu sẽ được nói như “Vào thời điểm đó” v.v… đã được nói.
Kimatthaṃ panettha dhammavinayasaṅgahe kathiyamāne nidānavacanaṃ vuttaṃ, nanu ca bhagavatā bhāsitavacanasseva saṅgaho kātabboti?
Why were introductory words spoken here when the collection of Dhamma and Vinaya was being discussed? Should not only the words spoken by the Bhagavā be collected?
Tại sao trong khi đang nói về sự kết tập Pháp và Luật, lại nói lời mở đầu ở đây? Chẳng phải chỉ nên kết tập lời dạy đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng sao?
Vuccate – desanāya ṭhitiasammosasaddhaeyyabhāvasampādanatthaṃ.
It is said: for the purpose of ensuring the stability, unforgetfulness, and trustworthiness of the teaching.
Được nói rằng: Để làm cho bài thuyết pháp được tồn tại lâu dài, không bị nhầm lẫn và đáng tin cậy.
Kāladesadesakaparisāpadesehi upanibandhitvā ṭhapitā hi desanā ciraṭṭhitikā hoti asammosadhammā saddheyyā ca, desakālakattuhetunimittehi upanibandho viya vohāravinicchayo.
Indeed, a teaching that is established by being bound together by time, place, speaker, and assembly locations is long-lasting, unforgetting, and trustworthy, like the decision of a case that is bound by the agent, time, doer, cause, and signs.
Thật vậy, một bài thuyết pháp được ghi lại và sắp xếp theo thời gian, địa điểm, người thuyết, và hội chúng sẽ tồn tại lâu dài, không bị nhầm lẫn và đáng tin cậy, giống như một phán quyết pháp lý được ghi lại theo người thuyết, thời gian, người thực hiện, nguyên nhân và dấu hiệu.
Teneva ca āyasmatā mahākassapena ‘‘paṭhamapārājikaṃ āvuso, upāli, kattha paññatta’’ntiādinā desādipucchāsu katāsu tāsaṃ visajjanaṃ karontena āyasmatā upālittherena ‘‘tena samayenā’’tiādinā paṭhamapārājikassa nidānaṃ bhāsitaṃ.
It was for this very reason that when Venerable Mahākassapa asked about the place and so forth, saying, “Where, friend Upāli, was the first pācittiya laid down?” Venerable Upāli Thera, in answering those questions, spoke the introduction to the first pācittiya, beginning with “at that time.”
Chính vì lý do đó, khi Trưởng lão Mahākassapa đã đặt ra các câu hỏi về địa điểm, v.v… như “Thưa tôn giả Upāli, điều pāraājika đầu tiên được chế định ở đâu?”, Trưởng lão Upāli đã thuyết giảng lời mở đầu của điều pāraājika đầu tiên bằng cách nói “Vào thời điểm đó” v.v… để giải đáp các câu hỏi đó.
Apica sāsanasampattipakāsanatthaṃ nidānavacanaṃ.
Furthermore, the introductory words are for proclaiming the prosperity of the Sāsana.
Hơn nữa, lời mở đầu cũng nhằm mục đích làm sáng tỏ sự thành tựu của giáo pháp.
Ñāṇakaruṇāpariggahitasabbakiriyassa hi bhagavato natthi niratthakā paṭipatti attahitatthā vā, tasmā paresaṃyevatthāya pavattasabbakiriyassa sammāsambuddhassa sakalampi kāyavacīmanokammaṃ yathāpavattaṃ vuccamānaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi yathārahaṃ sattānaṃ anusāsanaṭṭhena sāsanaṃ, na kabbaracanā.
Indeed, there is no purposeless practice for the Bhagavā, whose every action is encompassed by wisdom and compassion, nor is there any practice for his own benefit. Therefore, all the bodily, verbal, and mental actions of the Perfectly Self-Enlightened One, whose every action arises for the benefit of others, when spoken as they occurred, constitute the Sāsana (Teaching) by way of instructing beings appropriately with present benefit, future benefit, and ultimate benefit, not merely a poetic composition.
Thật vậy, đối với Đức Thế Tôn, người có mọi hành động được bao hàm bởi trí tuệ và lòng bi mẫn, không có hành vi vô ích hay vì lợi ích riêng của bản thân. Do đó, tất cả các hành động thân, khẩu, ý của Đức Chánh Đẳng Giác, người có mọi hành động vì lợi ích của người khác, khi được kể lại đúng như đã xảy ra, thì đó chính là giáo pháp, vì nó là sự giáo huấn cho chúng sinh một cách thích hợp với các ý nghĩa tối thượng trong hiện tại và tương lai, chứ không phải là một tác phẩm thơ ca.
Tayidaṃ satthuracitaṃ kāladesadesakaparisāpadesehi saddhiṃ tattha tattha nidānavacanehi yathārahaṃ pakāsīyati.
This Sāsana, composed by the Teacher, is appropriately proclaimed in various places by means of introductory words, along with the time, place, speaker, and assembly locations.
Giáo pháp này, do Bậc Đạo Sư sáng tác, được làm sáng tỏ một cách thích hợp ở từng nơi bằng các lời mở đầu, cùng với thời gian, địa điểm, người thuyết và hội chúng.
Tatrāyaṃ ācariyaparamparāti tasmiṃ jambudīpe ayaṃ ācariyānaṃ paramparā paveṇī paṭipāṭi.
Tatrāyaṃ ācariyaparamparā means, in Jambudīpa, this is the succession, lineage, and sequence of teachers.
Tatrāyaṃ ācariyaparamparā (Đây là truyền thống các vị thầy ở đó) nghĩa là ở Jambudīpa (Ấn Độ), đây là truyền thống, dòng dõi, thứ tự kế thừa của các vị thầy.
Upāli dāsakotiādīsu upālitthero pākaṭoyeva, dāsakattherādayo pana evaṃ veditabbā.
Among the names Upāli Dāsaka, etc., Venerable Upāli is well-known; Venerable Dāsaka and others should be understood as follows.
Trong các từ như Upāli Dāsako, v.v…, Trưởng lão Upāli thì đã rõ ràng, còn các vị Trưởng lão Dāsaka, v.v… thì cần được hiểu như sau:
Vesāliyaṃ kira eko dāsako nāma brāhmaṇamāṇavo tiṇṇaṃ antevāsikasatānaṃ jeṭṭhantevāsiko hutvā ācariyassa santike sippaṃ uggaṇhanto dvādasavassikoyeva tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū ahosi.
It is said that in Vesālī, there was a young Brahmin named Dāsaka who, as the chief pupil among three hundred pupils, learned his craft from his teacher and became a master of the three Vedas at only twelve years old.
Nghe nói, ở Vesāli, có một thanh niên Bà-la-môn tên là Dāsaka, là đệ tử lớn nhất trong ba trăm đệ tử. Khi học nghề với thầy, cậu bé mới mười hai tuổi đã thông thạo ba bộ Veda.
So ekadivasaṃ antevāsikaparivuto dhammavinayaṃ saṅgāyitvā vālikārāme nivasantaṃ āyasmantaṃ upālittheraṃ upasaṅkamitvā attano vedesu sabbāni gaṇṭhiṭṭhānāni theraṃ pucchi.
One day, accompanied by his pupils, he approached Venerable Upāli Thera, who was residing in Vālikārāma after having recited the Dhamma and Vinaya, and asked the Thera about all the difficult points in his Vedas.
Một ngày nọ, cùng với các đệ tử của mình, cậu đến gặp Trưởng lão Upāli, người đang an trú tại tu viện Vālikārāma sau khi kết tập Pháp và Luật, và hỏi Trưởng lão về tất cả những điểm khó trong các bộ Veda của mình.
Theropi sabbaṃ byākaritvā sayampi ekaṃ pañhaṃ pucchanto nāmaṃ sandhāya imaṃ pañhaṃ pucchi ‘‘ekadhammo kho, māṇava, sabbesu dhammesu anupatati, sabbepi, māṇava, dhammā ekadhammasmiṃ osaranti, katamo nu kho so, māṇavaka, dhammo’’ti.
The Thera, having explained everything, also asked a question himself, referring to his name: “There is one Dhamma, young man, that pervades all dhammas, and all dhammas, young man, converge into that one Dhamma. What, then, young man, is that Dhamma?”
Trưởng lão cũng giải thích tất cả, và chính Ngài cũng muốn hỏi một câu hỏi, nên đã hỏi câu này, ám chỉ đến tên: “Này thanh niên, có một pháp duy nhất chi phối tất cả các pháp, và tất cả các pháp đều quy về một pháp duy nhất đó. Này thanh niên, pháp đó là gì?”
Sopi kho māṇavo pañhassa atthaṃ ajānanto ‘‘kimidaṃ bho pabbajitā’’ti āha.
That young man, not understanding the meaning of the question, said, “What is this, sir ascetic?”
Thanh niên đó, không hiểu ý nghĩa của câu hỏi, liền nói: “Thưa các vị tu sĩ, đây là gì?”
Buddhamantoyaṃ māṇavāti.
“This, young man, is the Buddha’s mantra,” he replied.
“Này thanh niên, đây là thần chú của Đức Phật.”
Sakkā panāyaṃ bho mayhampi dātunti.
“Is it possible, sir, to give this to me as well?” he asked.
“Thưa các vị, liệu tôi có thể được ban cho nó không?”
Sakkā, māṇava, amhehi gahitapabbajjaṃ gaṇhantassa dātunti.
“It is possible, young man, to give it to one who undertakes the going forth that we have undertaken,” he replied.
“Này thanh niên, có thể được ban cho người nào thọ giới xuất gia như chúng tôi đã thọ.”
‘‘Sādhu kho bho pabbajitā’’ti māṇavo sampaṭicchitvā attano mātaraṃ pitaraṃ ācariyañca anujānāpetvā tīhi antevāsikasatehi saddhiṃ therassa santike pabbajitvā paripuṇṇavīsativasso upasampadaṃ labhitvā arahattaṃ pāpuṇi.
“It is good, oh renunciants,” having accepted this, the young man obtained permission from his mother, father, and teacher, and together with three hundred disciples, he went forth in the presence of the Elder. Having completed twenty years of age, he received the higher ordination and attained arahantship.
“Thưa Tôn giả, tốt lắm!” người thanh niên ấy chấp nhận, sau khi được mẹ, cha và thầy của mình cho phép, cùng với ba trăm đệ tử, đã xuất gia dưới sự hướng dẫn của Trưởng lão, và khi đủ hai mươi tuổi, đã thọ giới Tỳ-khưu, rồi chứng đắc A-la-hán.
Thero taṃ dhuraṃ katvā khīṇāsavasahassassa piṭakattayaṃ vācesi.
The Elder, making him (Dāsaka) the chief, taught the Three Piṭakas to a thousand bhikkhus who had destroyed their defilements.
Vị Trưởng lão đã lấy Dāsaka làm người đứng đầu và dạy Tam Tạng cho một ngàn vị A-la-hán.
Soṇako pana dāsakattherassa saddhivihāriko.
Furthermore, Soṇaka was a co-resident disciple of Elder Dāsaka.
Còn Soṇaka là đệ tử của Trưởng lão Dāsaka.
So kira kāsīsu ekassa vāṇijakassa putto hutvā pañcadasavassuddesiko ekaṃ samayaṃ mātāpitūhi saddhiṃ vāṇijjāya giribbajaṃ gato.
It is said that he, being the son of a certain merchant in Kāsi, having reached the age of fifteen, on one occasion went to Rājagaha, named Giribbaja, for trade, together with his parents.
Nghe nói, Soṇaka là con trai của một thương gia ở xứ Kāsī. Một lần nọ, khi mười lăm tuổi, Soṇaka cùng cha mẹ đi buôn bán đến Giribbaja.
Tato pañcapaññāsadārakehi saddhiṃ veḷuvanaṃ gantvā tattha dāsakattheraṃ saparisaṃ disvā ativiya pasanno pabbajjaṃ yācitvā therena mātāpitaro anujānāpetvā ‘‘pabbajāhī’’ti vutto mātāpitusantikaṃ gantvā tamatthaṃ ārocetvā tesu anicchantesu chinnabhatto hutvā mātāpitaro anujānāpetvā pañcapaññāsāya dārakehi saddhiṃ therassa santike pabbajitvā laddhūpasampado arahattaṃ pāpuṇi.
From there, together with fifty-five young men, he went to Veḷuvana. There, seeing Elder Dāsaka with his retinue, he was exceedingly pleased and requested ordination. The Elder obtained permission from his parents. When told, “Go forth,” he went to his parents and informed them of his intention. When they were unwilling, he became one who had rejected food and obtained permission from his parents. Together with the fifty-five young men, he went forth in the presence of the Elder, received higher ordination, and attained arahantship.
Từ đó, cùng với năm mươi lăm người bạn trẻ, Soṇaka đến Veluvana, thấy Trưởng lão Dāsaka cùng với chúng hội ở đó, Soṇaka vô cùng hoan hỷ, xin xuất gia. Sau khi được Trưởng lão cho phép cha mẹ mình, và được Trưởng lão bảo “Hãy xuất gia!”, Soṇaka trở về gặp cha mẹ, trình bày ý định đó. Khi cha mẹ không đồng ý, Soṇaka đã tuyệt thực để thuyết phục cha mẹ cho phép, rồi cùng với năm mươi lăm người bạn trẻ, xuất gia dưới sự hướng dẫn của Trưởng lão. Sau khi thọ giới Tỳ-khưu, Soṇaka đã chứng đắc A-la-hán.
Taṃ thero sakalaṃ buddhavacanaṃ uggaṇhāpesi.
The Elder made him learn the entire Buddha’s teaching.
Vị Trưởng lão đã dạy Soṇaka toàn bộ Phật Ngôn.
Sopi gaṇapāmokkho hutvā bahūnaṃ dhammavinayaṃ vācesi.
He also became the chief of a group and taught the Dhamma and Vinaya to many.
Soṇaka cũng trở thành vị trưởng nhóm và đã dạy Pháp và Luật cho nhiều người.
Siggavatthero pana soṇakattherassa saddhivihāriko ahosi.
Furthermore, Elder Siggava was a co-resident disciple of Elder Soṇaka.
Còn Trưởng lão Siggava là đệ tử của Trưởng lão Soṇaka.
So kira pāṭaliputte siggavo nāma amaccaputto hutvā tiṇṇaṃ utūnaṃ anucchavikesu tīsu pāsādesu sampattiṃ anubhavamāno ekadivasaṃ attano sahāyena caṇḍavajjinā seṭṭhiputtena saddhiṃ saparivāro kukkuṭārāmaṃ gantvā tattha soṇakattheraṃ nirodhasamāpattiṃ samāpajjitvā nisinnaṃ disvā vanditvā attanā saddhiṃ anālapantaṃ ñatvā gantvā taṃ kāraṇaṃ bhikkhusaṅghaṃ pucchitvā bhikkhūhi ‘‘samāpattiṃ samāpannā nālapantī’’ti vutto ‘‘kathaṃ, bhante, samāpattito vuṭṭhahantī’’ti puna pucchitvā tehi ca bhikkhūhi ‘‘satthuno ceva saṅghassa ca pakkosanāya yathāparicchinnakālato āyusaṅkhayā ca vuṭṭhahantī’’ti vatvā tassa saparivārassa upanissayaṃ disvā saṅghassa vacanena nirodhā vuṭṭhāpitaṃ soṇakattheraṃ disvā ‘‘kasmā, bhante, mayā saddhiṃ nālapitthā’’ti pucchitvā therena ‘‘bhuñjitabbakaṃ kumāra bhuñjimhā’’ti vutte ‘‘sakkā nu kho, bhante, amhehipi taṃ bhojetu’’nti pucchitvā ‘‘sakkā, kumāra, amhādise katvā bhojetu’’nti vutte tamatthaṃ mātāpitūnaṃ ārocetvā tehi anuññāto attano sahāyena caṇḍavajjinā tehi ca pañcahi purisasatehi saddhiṃ soṇakattherassa santike pabbajitvā upasampanno ahosi.
It is said that he, being a minister’s son named Siggava in Pāṭaliputta, was enjoying prosperity in three palaces suitable for the three seasons. One day, accompanied by his friend, the merchant’s son Caṇḍavajjī, and his retinue, he went to Kukkuṭārāma. There, he saw Elder Soṇaka seated, absorbed in the attainment of cessation (nirodhasamāpatti). Realizing that the Elder did not speak with him, he left and asked the Sangha the reason. When the bhikkhus told him, “Those who have entered attainment do not speak,” he asked again, “How, Venerable sirs, do they emerge from attainment?” When those bhikkhus told him, “They emerge at the call of the Teacher or the Sangha, or at the end of the stipulated time, or at the exhaustion of their life-span,” and seeing the supporting conditions for Siggava and his retinue, they roused Elder Soṇaka from cessation at the instruction of the Sangha. Siggava, seeing him, asked, “Why, Venerable sir, did you not speak with me?” When the Elder replied, “Young man, we were enjoying what was to be enjoyed,” he asked, “Is it possible, Venerable sir, for us also to enjoy that?” When the Elder replied, “Young man, it is possible if you become like us and enjoy it,” he reported the matter to his parents. Having obtained their permission, he went forth and received higher ordination in the presence of Elder Soṇaka, together with his friend Caṇḍavajjī and those five hundred young men.
Nghe nói, Siggava là con trai của một vị quan ở Pāṭaliputta, đang hưởng thụ sự giàu sang trong ba tòa lâu đài phù hợp với ba mùa. Một ngày nọ, cùng với người bạn là con trai của nhà trưởng giả Caṇḍavajjī và đoàn tùy tùng, Siggava đến Kukkuṭārāma. Ở đó, Siggava thấy Trưởng lão Soṇaka đang nhập Diệt thọ định. Sau khi đảnh lễ và biết rằng Trưởng lão không nói chuyện với mình, Siggava đi hỏi chư Tỳ-khưu về lý do đó. Khi chư Tỳ-khưu nói rằng: “Những vị đã nhập định thì không nói chuyện”, Siggava lại hỏi: “Bạch chư Tôn giả, làm thế nào để các vị ấy xuất định?”. Chư Tỳ-khưu trả lời: “Các vị ấy xuất định khi được Đức Đạo Sư hoặc Tăng chúng gọi, hoặc khi thời gian định đã được quy định kết thúc, hoặc khi tuổi thọ đã hết.” Sau khi thấy được duyên lành của Siggava cùng đoàn tùy tùng, theo lời của Tăng chúng, Trưởng lão Soṇaka đã được cho xuất khỏi định. Siggava hỏi: “Bạch Tôn giả, vì sao Tôn giả không nói chuyện với con?”. Khi Trưởng lão nói: “Này thanh niên, chúng tôi đã thọ hưởng những gì cần thọ hưởng”, Siggava hỏi: “Bạch Tôn giả, chúng con có thể cúng dường món đó cho Tôn giả được không?”. Khi Trưởng lão nói: “Này thanh niên, có thể cúng dường nếu con trở thành người như chúng tôi”, Siggava đã trình bày ý định đó với cha mẹ. Được cha mẹ cho phép, Siggava cùng với người bạn Caṇḍavajjī và năm trăm người bạn khác đã xuất gia dưới sự hướng dẫn của Trưởng lão Soṇaka và thọ giới Tỳ-khưu.
Tattha siggavo ca caṇḍavajjī ca dve upajjhāyasseva santike dhammavinayaṃ pariyāpuṇitvā aparabhāge chaḷabhiññā ahesuṃ.
Among them, Siggava and Caṇḍavajjī, both having learned the Dhamma and Vinaya from their preceptor, later became those with the six supernormal powers (chaḷabhiññā).
Trong số đó, Siggava và Caṇḍavajjī, cả hai đã học Pháp và Luật dưới sự hướng dẫn của chính vị thầy tế độ của mình, và sau này đều trở thành những bậc Lục thông.
Tissassa pana moggaliputtassa anupubbakathā parato āvi bhavissati.
The sequential story of Tissa Moggaliputta will appear later.
Câu chuyện về Tissa Moggaliputta sẽ được trình bày chi tiết sau.
Vijitāvinoti vijitasabbakilesapaṭipakkhattā vijitavanto.
Vijitāvino means those who have conquered, because they have conquered all opposing defilements.
Vijitāvino (những người đã chiến thắng) là những người đã chiến thắng tất cả các phiền não đối nghịch.
Paramparāyāti paṭipāṭiyā, anukkamenāti vuttaṃ hoti.
Paramparāyā means in succession, by gradual order, it is said.
Paramparāyā nghĩa là theo thứ tự, theo tuần tự.
Jambusirivhayeti jambusadisanāme, jambunāmaketi vuttaṃ hoti.
Jambusirivhaye means having a name like a jambu tree, or named Jambu, it is said.
Jambusirivhaye nghĩa là có tên giống như cây Jambu, tức là có tên là Jambu.
Mahantena hi jamburukkhena abhilakkhitattā dīpopi ‘‘jambū’’ti vuccati.
Indeed, due to being characterized by a great jambu tree, the island is also called “Jambu.”
Thật vậy, hòn đảo này cũng được gọi là “Jambu” vì nó được đánh dấu bởi một cây Jambu lớn.
Acchijjamānaṃ avinassamānaṃ katvā.
Acchijjamānaṃ means without interruption, without perishing.
Acchijjamānaṃ nghĩa là không bị gián đoạn, không bị hủy hoại.
‘‘Yadā nibbāyiṃsū’’ti sambandho.
“When they attained Nibbāna” is the connection.
Liên kết với câu “Khi các vị ấy nhập Niết-bàn”.
Jotayitvā ca sabbadhīti tameva saddhammaṃ sabbattha pakāsayitvā.
Jotayitvā ca sabbadhī means having illuminated that same true Dhamma everywhere.
Jotayitvā ca sabbadhī nghĩa là đã làm cho Chánh pháp ấy rạng rỡ khắp mọi nơi.
‘‘Jutimanto’’ti vattabbe gāthābandhavasena ‘‘jutīmanto’’ti vuttaṃ, paññājotisampannāti attho, tejavantoti vā, mahānubhāvāti vuttaṃ hoti.
Instead of saying “Jutimanto,” it is said “jutīmanto” due to metrical requirements; it means endowed with the light of wisdom, or powerful, or of great might, it is said.
Đáng lẽ phải nói là “Jutimanto”, nhưng để phù hợp với thể thơ (gāthābandhavasena), đã nói là “jutīmanto”, có nghĩa là đầy đủ ánh sáng trí tuệ, hoặc có uy lực, tức là có đại oai đức.
Nibbāyiṃsūti anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyiṃsu.
Nibbāyiṃsū means they attained parinibbāna with the element of Nibbāna without any remainder of clinging.
Nibbāyiṃsū nghĩa là các vị ấy đã nhập Đại Niết-bàn với Niết-bàn giới vô dư y (anupādisesāya nibbānadhātuyā).
Pahīnasabbakilesattā natthi etesaṃ katthaci ālayo taṇhāti anālayā, vītarāgāti vuttaṃ hoti.
Because all defilements are abandoned, there is no attachment or craving anywhere for them, thus anālayā means free from craving, it is said.
Vì đã đoạn trừ tất cả các phiền não (pahīnasabbakilesattā), nên các vị ấy không còn chấp trước (ālayo) hay tham ái (taṇhā) vào bất cứ nơi nào, do đó được gọi là anālayā, tức là đã ly tham (vītarāgā).
Vassasataparinibbute bhagavatīti vassasataṃ parinibbutassa assāti vassasataparinibbuto, bhagavā, tasmiṃ parinibbānato vassasate atikkanteti vuttaṃ hoti.
Vassasataparinibbute bhagavatī means when a hundred years had passed since the Blessed One attained parinibbāna, it is said.
Vassasataparinibbute bhagavatī nghĩa là Đức Thế Tôn đã nhập Niết-bàn được một trăm năm, tức là đã một trăm năm trôi qua kể từ khi Ngài nhập Niết-bàn.
Vesālikāti vesālīnivāsino.
Vesālikā means residents of Vesālī.
Vesālikā là những người dân sống ở Vesālī.
Vajjiputtakāti vajjiraṭṭhe vesāliyaṃ kulānaṃ puttā.
Vajjiputtakā means sons of families in Vesālī in the Vajji country.
Vajjiputtakā là con cái của các gia đình ở Vesālī, thuộc xứ Vajji.
Kappati siṅgīloṇakappoti siṅgena loṇaṃ pariharitvā pariharitvā aloṇakapiṇḍapātena saddhiṃ bhuñjituṃ kappati, na sannidhiṃ karotīti adhippāyo.
Kappati siṅgīloṇakappo means it is allowable to carry salt in a horn and consume it with unseasoned food, the intention being that one does not make a store of it.
Kappati siṅgīloṇakappo nghĩa là được phép mang muối trong sừng để ăn với món cơm không muối, ý là không được tích trữ.
Kappati dvaṅgulakappoti dvaṅgulaṃ atikkantāya chāyāya vikāle bhojanaṃ bhuñjituṃ kappatīti attho.
Kappati dvaṅgulakappo means it is allowable to eat food in the afternoon when the shadow has exceeded two fingerbreadths.
Kappati dvaṅgulakappo nghĩa là được phép ăn vào buổi chiều muộn, ngay cả khi bóng đã quá hai ngón tay.
Kappati gāmantarakappoti ‘‘gāmantaraṃ gamissāmī’’ti pavāritena anatirittabhojanaṃ bhuñjituṃ kappatīti attho.
Kappati gāmantarakappo means it is allowable for a bhikkhu who has been invited, thinking “I will go to another village,” to eat food that is not surplus.
Kappati gāmantarakappo nghĩa là được phép ăn thức ăn không phải là đồ dư (anatirittabhojanaṃ) sau khi đã tuyên bố (pavārita) rằng “Tôi sẽ đi đến làng khác”.
Kappati āvāsakappoti ekasīmāyaṃ nānāsenāsanesu visuṃ visuṃ uposathādīni saṅghakammāni kātuṃ vaṭṭatīti attho.
Kappati āvāsakappo means it is allowable to perform Sangha acts such as Uposatha separately in different dwellings within the same boundary.
Kappati āvāsakappo nghĩa là được phép thực hiện các nghi thức Tăng sự như Uposatha riêng biệt ở nhiều chỗ ở khác nhau trong cùng một giới hạn (sīmā).
Kappati anumatikappoti ‘‘anāgatānaṃ āgatakāle anumatiṃ gahessāmī’’ti tesu anāgatesuyeva vaggena saṅghena kammaṃ katvā pacchā anumatiṃ gahetuṃ kappati, vaggakammaṃ na hotīti adhippāyo.
Kappati anumatikappo means it is allowable for a group of bhikkhus to perform a Sangha act in the absence of other bhikkhus, thinking “We will obtain their consent when they arrive,” and then to obtain their consent afterwards; the intention is that it does not become an invalid act of a faction.
Kappati anumatikappo nghĩa là được phép thực hiện một nghi thức Tăng sự bởi một nhóm Tỳ-khưu (vaggena saṅghena) khi các Tỳ-khưu khác chưa đến, với ý định “Chúng tôi sẽ xin phép những vị chưa đến khi họ đến”, và sau đó xin phép họ; ý là đó không phải là một nghi thức Tăng sự bị chia rẽ (vaggakammaṃ).
Kappati āciṇṇakappoti ācariyupajjhāyehi āciṇṇo kappatīti attho.
Kappati āciṇṇakappo means a practice observed by teachers and preceptors is allowable.
Kappati āciṇṇakappo nghĩa là được phép thực hành theo những gì các vị thầy và thầy tế độ đã thực hành.
So pana ekacco kappati dhammiko, ekacco na kappati adhammikoti veditabbo.
It should be understood that some such practices are allowable because they are righteous, while others are not allowable because they are unrighteous.
Tuy nhiên, cần biết rằng có những thực hành được phép (dhammiko) và có những thực hành không được phép (adhammiko).
Kappati amathitakappoti yaṃ khīraṃ khīrabhāvaṃ vijahitaṃ dadhibhāvaṃ asampattaṃ, taṃ bhuttāvinā pavāritena anatirittaṃ bhuñjituṃ kappatīti attho.
Kappati amathitakappo means it is allowable for a bhikkhu who has eaten and is forbidden (to eat more) to consume milk that has lost its milky state but has not yet become curds, if it is not surplus.
Kappati amathitakappo nghĩa là được phép ăn sữa chưa biến thành sữa đông (chưa đạt đến trạng thái sữa đông) mà không cần nghi thức dư thừa (anatirittaṃ), ngay cả khi đã ăn xong và tuyên bố (pavārita).
Kappati jalogiṃ pātunti ettha jalogīti taruṇasurā.
Here, in Kappati jalogiṃ pātuṃ, jalogī means young toddy.
Trong câu Kappati jalogiṃ pātuṃ, jalogī là rượu non.
Yaṃ majjasambhāraṃ ekato kataṃ majjabhāvamasampattaṃ, taṃ pātuṃ vaṭṭatīti adhippāyo.
The intention is that it is allowable to drink alcoholic preparations that have been mixed together but have not yet reached the state of alcohol.
Ý nghĩa là được phép uống rượu non đã được pha chế nhưng chưa đạt đến trạng thái rượu.
Jātarūparajatanti sarasato vikāraṃ anāpajjitvā sabbadā jātaṃ rūpameva hotīti jātaṃ rūpametassāti jātarūpaṃ, suvaṇṇaṃ.
Jātarūparajataṃ means gold, for it maintains its intrinsic nature without alteration and is always of an uncompounded nature, thus it is called jātarūpa.
Jātarūparajataṃ: Jātarūpa là vàng, vì nó luôn giữ nguyên hình dạng tự nhiên mà không bị biến đổi, tức là có hình dạng tự nhiên.
Dhavalasabhāvatāya rājatīti rajataṃ, rūpiyaṃ.
Rajataṃ means silver, for it shines with a white nature.
Rajata là bạc, vì nó sáng trắng tự nhiên.
Susunāgaputtoti susunāgassa putto.
Susunāgaputto means the son of Susunāga.
Susunāgaputto là con trai của Susunāga.
Kākaṇḍakaputtoti kākaṇḍakabrāhmaṇassa putto.
Kākaṇḍakaputto means the son of the brahmin Kākaṇḍaka.
Kākaṇḍakaputto là con trai của Bà-la-môn Kākaṇḍaka.
Vajjīsūti janapadavacanattā bahuvacanaṃ kataṃ.
Vajjīsu is in the plural because it refers to a country.
Trong từ Vajjīsu, đã sử dụng số nhiều vì nó là từ chỉ một vùng đất (janapadavacana).
Ekopi hi janapado ruḷhīsaddattā bahuvacanena vuccati.
Indeed, even a single region is referred to by the plural due to idiomatic usage.
Quả thật, một quốc độ duy nhất cũng được gọi bằng số nhiều do thói quen dùng từ.
Yena vesālī, tadavasarīti yena disābhāgena vesālī avasaritabbā, yasmiṃ vā padese vesālī, tadavasari, taṃ pattoti attho.
" Whither Vesālī, thither he went" means the direction in which Vesālī was to be approached, or the region where Vesālī was; he reached it. This is the meaning.
"Yena Vesālī, tadavasarī" có nghĩa là: "đến hướng nào có Vesālī, hoặc đến nơi nào có Vesālī", tức là đã đến nơi đó.
Mahāvane kūṭāgārasālāyanti ettha mahāvanaṃ nāma sayaṃjātamaropimaṃ saparicchedaṃ mahantaṃ vanaṃ.
In " the Mahāvana, at the kūṭāgārasālā," Mahāvana refers to a great forest that grew naturally, was not planted, and had boundaries.
Trong cụm từ "Mahāvane kūṭāgārasālāya", "Mahāvana" (Đại Lâm) có nghĩa là một khu rừng rộng lớn, tự nhiên, không trồng trọt và có giới hạn.
Kapilavatthusāmantā pana mahāvanaṃ himavantena saha ekābaddhaṃ aparicchedaṃ hutvā mahāsamuddaṃ āhacca ṭhitaṃ, idaṃ tādisaṃ na hotīti saparicchedaṃ mahantaṃ vananti mahāvanaṃ.
However, the Mahāvana near Kapilavatthu, being continuous with the Himālaya and extending to the great ocean without boundaries, is not like this. Thus, a great forest with boundaries is called Mahāvana.
Tuy nhiên, khu rừng lớn gần Kapilavatthu thì liền một dải với dãy Hy Mã Lạp Sơn, không có giới hạn, kéo dài đến đại dương, khu rừng này không phải loại như vậy. Vì thế, (Mahāvana ở đây) là một khu rừng rộng lớn có giới hạn.
Kūṭāgārasālā pana mahāvanaṃ nissāya kate ārāme kūṭāgāraṃ anto katvā haṃsavaṭṭakacchannena haṃsamaṇḍalākārena katā.
The kūṭāgārasālā was constructed in a park built relying on the Mahāvana, with a kūṭāgāra inside, roofed in the manner of a swan's wing or in the shape of a swan's circle.
Còn Kūṭāgārasālā (Chánh Đường có chóp nhọn) được xây dựng trong khu vườn (ārāma) gần Mahāvana, có chóp nhọn bên trong, được lợp mái hình tròn như vòng chim thiên nga (haṃsavaṭṭaka).
Tadahuposatheti ettha tadahūti tasmiṃ ahani, tasmiṃ divaseti attho.
In " on that Uposatha day," tadahū means on that day, on that specific day. This is the meaning.
Trong cụm từ "Tadahuposathe", "tadahū" có nghĩa là vào ngày đó, vào dịp đó.
Upavasanti etthāti uposatho, upavasitabbadivaso.
Because people reside in it, it is called Uposatha, the day to reside in.
"Uposatha" là nơi người ta giữ giới; là ngày cần phải giữ giới.
Upavasantīti ca sīlena vā sabbaso āhārassa ca abhuñjanasaṅkhātena anasanena vā khīrapānamadhupānādimattena vā upetā hutvā vasantīti attho.
And Upavasanti means that they observe, being endowed with morality, or with fasting involving complete abstention from food, or with merely drinking milk or honey, etc.
"Upavasanti" có nghĩa là giữ giới hoặc giữ chay hoàn toàn không ăn uống, hoặc chỉ dùng sữa, mật ong, v.v.
So panesa divaso aṭṭhamīcātuddasīpannarasībhedena tividho.
This day is threefold, distinguished as the eighth, fourteenth, and fifteenth days.
Ngày này có ba loại: ngày mùng tám, ngày mười bốn và ngày rằm.
Katthaci pana pātimokkhepi sīlepi upavāsepi paññattiyampi uposathasaddo āgato.
Sometimes, the word Uposatha appears in reference to the Pātimokkha, to morality, to fasting, and to designation.
Tuy nhiên, từ "uposatha" đôi khi cũng xuất hiện trong Pātimokkha, trong giới, trong sự giữ chay và trong sự chế định.
Tathā hesa ‘‘āyāmāvuso kappina, uposathaṃ gamissāmā’’tiādīsu pātimokkhuddese āgato.
Thus, it appears in the recitation of the Pātimokkha in phrases like "Come, friend Kappina, we shall go to the Uposatha."
Chẳng hạn, nó xuất hiện trong việc đọc Pātimokkha ở những câu như: "Này hiền giả Kappina, chúng ta hãy đi tụng Pātimokkha."
‘‘Evaṃ aṭṭhaṅgasamannāgato kho visākhe uposatho upavuttho’’tiādīsu (a. ni. 8.43) sīle.
In morality, in phrases like "Indeed, Visākhā, an Uposatha observed, endowed with these eight factors..."
Trong giới, ở những câu như: "Này Visākhā, Uposatha được giữ với tám chi phần như vậy."
‘‘Suddhassa ve sadā pheggu, suddhassuposatho sadā’’tiādīsu (ma. ni. 1.79) upavāse.
In fasting, in phrases like "For the pure, indeed, there is always the auspicious constellation; for the pure, there is always Uposatha."
Trong sự giữ chay, ở những câu như: "Quả thật, đối với người thanh tịnh, luôn có phước báu; đối với người thanh tịnh, luôn có Uposatha."
‘‘Uposatho nāma nāgarājā’’tiādīsu (dī. ni. 2.246; ma. ni. 3.258) paññattiyañca āgato.
And in designation, in phrases like "There was a Nāga king named Uposatha."
Và trong sự chế định, ở những câu như: "Vua rồng tên là Uposatha."
Tattha upecca vasitabbato uposatho pātimokkhuddeso.
Among these, the recitation of the Pātimokkha is Uposatha because it is to be approached and observed.
Trong số đó, Pātimokkha được gọi là "uposatha" vì nó là điều cần được tụng đọc.
Upetena samannāgatena hutvā vasitabbato santāne vāsetabbato uposatho sīlaṃ.
Morality is Uposatha because it is to be observed, being endowed and complete, or because it is to be cultivated in one's continuum.
Giới (sīla) được gọi là "uposatha" vì nó là điều cần được giữ gìn và thấm nhuần trong dòng tâm thức.
Asanādisaṃyamādiṃ vā upecca vasantīti uposatho upavāso.
Fasting is Uposatha because people approach and observe restraint from eating, etc.
Sự giữ chay (upavāsa) được gọi là "uposatha" vì người ta giữ gìn sự tiết chế trong việc ăn uống, v.v.
Tathārūpe hatthiassavisese uposathoti samaññāmattato uposatho paññatti.
Designation is Uposatha because it is merely a name for such special elephants or horses, being Uposatha.
Sự chế định (paññatti) được gọi là "uposatha" chỉ vì nó là tên gọi cho những loài voi, ngựa đặc biệt như vậy.
Idha pana ‘‘na, bhikkhave, tadahuposathe sabhikkhukā āvāsā’’tiādīsu (mahāva. 181) viya uposathadivaso adhippeto, tasmā tadahuposatheti tasmiṃ uposathadivaseti attho.
Here, however, the Uposatha day is intended, as in phrases like "Monks, on the Uposatha day, residences should not be without bhikkhus." Therefore, tadahuposathe means on that Uposatha day.
Tuy nhiên, ở đây, ngày Uposatha được đề cập đến, như trong câu: "Này các Tỳ-khưu, vào ngày Uposatha đó, các trú xứ không có Tỳ-khưu." Do đó, "tadahuposathe" có nghĩa là vào ngày Uposatha đó.
Kaṃsapātinti suvaṇṇapātiṃ.
Kaṃsapāti refers to a golden bowl.
"Kaṃsapāti" là bát vàng.
Kahāpaṇampītiādīsu kahāpaṇassa samabhāgo aḍḍho.
In " a kahāpaṇa also," etc., aḍḍho is half, an equal part of a kahāpaṇa.
Trong các câu như "kahāpaṇampī", "aḍḍho" là một nửa đồng kahāpaṇa.
Pādo catutthabhāgo.
Pādo is a quarter, the fourth part.
"Pādo" là một phần tư.
Māsakoyeva māsakarūpaṃ.
Māsakarūpaṃ is just a māsaka.
"Māsakarūpaṃ" là một đồng māsaka.
Sabbaṃ tāva vattabbanti iminā sattasatikakkhandhake (cūḷava. 446 ādayo) āgatā sabbāpi pāḷi idha ānetvā vattabbāti dasseti.
" Everything should be said" indicates that all the Pali passages found in the chapter of seven hundred (bhikkhus) should be brought here and stated.
"Sabbaṃ tāva vattabbaṃ" (tất cả những gì cần nói) chỉ ra rằng tất cả các bài kệ (pāḷi) xuất hiện trong chương bảy trăm (Sattasatikakkhandhaka) cần được đưa vào và nói ở đây.
Sā kuto vattabbāti āha ‘‘yāva imāya pana vinayasaṅgītiyā’’tiādi.
He asks where that Pali should be stated and then says, " up to this Vinaya-Saṅgīti," etc.
Từ đâu mà những bài kệ đó cần được nói? Câu trả lời là "yāva imāya pana vinayasaṅgītiyā" (cho đến khi có cuộc kết tập Vinaya này), v.v.
Saṅgāyitasadisameva saṅgāyiṃsūti sambandho.
The connection is that they recited (the Dhamma) exactly as it was recited (in the first Saṅgīti).
Sự liên kết là: họ đã kết tập giống hệt như đã được kết tập.
Pubbe kataṃ upādāyāti pubbe kataṃ paṭhamasaṅgītimupādāya.
" Based on what was done previously" means based on the First Council previously held.
"Pubbe kataṃ upādāyā" (dựa vào điều đã làm trước đó) có nghĩa là dựa vào cuộc kết tập đầu tiên đã được thực hiện trước đó.
Sā panāyaṃ saṅgītīti sambandho.
The connection is that this Council was then held.
Sự liên kết là: đây là cuộc kết tập đó.
Tesūti tesu saṅgītikārakesu theresu.
" Among them" refers to those Elders who conducted the Council.
"Tesū" (trong số đó) có nghĩa là trong số các trưởng lão đã thực hiện cuộc kết tập đó.
Vissutāti gaṇapāmokkhatāya vissutā sabbattha pākaṭā.
" Well-known" means well-known as leaders of the Saṅgha, renowned everywhere.
"Vissutā" (nổi tiếng) có nghĩa là nổi tiếng khắp nơi vì là trưởng nhóm.
Tasmiñhi sannipāte aṭṭheva gaṇapāmokkhā mahātherā ahesuṃ, tesu ca vāsabhagāmī sumanoti dve therā anuruddhattherassa saddhivihārikā, avasesā cha ānandattherassa.
Indeed, at that assembly, there were only eight leading Mahātheras. Among them, the two Elders Vāsabhagāmī and Sumana were disciples of Venerable Anuruddha, and the remaining six were disciples of Venerable Ānanda.
Trong cuộc tập hợp đó, có tám vị Đại Trưởng lão là trưởng nhóm. Trong số đó, hai vị trưởng lão là Vāsabhagāmī và Sumana là đệ tử của Trưởng lão Anuruddha, sáu vị còn lại là đệ tử của Trưởng lão Ānanda.
Ete pana sabbepi aṭṭha mahātherā bhagavantaṃ diṭṭhapubbā.
All these eight Mahātheras had seen the Buddha before.
Tất cả tám vị Đại Trưởng lão này đều đã từng gặp Đức Thế Tôn.
Idāni te there sarūpato dassento āha ‘‘sabbakāmī cā’’tiādi.
Now, showing these Elders by their characteristics, he says, " Sabbakāmī," etc.
Bây giờ, để chỉ ra hình dáng của các vị trưởng lão đó, (văn bản) nói: "sabbakāmī cā" (và Sabbakāmī), v.v.
Sāṇasambhūtoti sāṇadesavāsī sambhūtatthero.
" Sāṇasambhūta" refers to the Elder Sambhūta, who lived in the Sāṇa region.
"Sāṇasambhūto" là Trưởng lão Sambhūta, người sống ở vùng Sāṇa.
Dutiyo saṅgahoti sambandho.
The connection is that this was the second council.
Sự liên kết là: cuộc kết tập thứ hai.
Pannabhārāti patitakkhandhabhārā.
" With burdens laid down" means those whose burden of the aggregates has fallen.
"Pannabhārā" (đã đặt gánh nặng xuống) có nghĩa là gánh nặng trên vai đã được đặt xuống.
‘‘Bhārā have pañcakkhandhā’’ti (saṃ. ni. 3.22) hi vuttaṃ.
For it has been said, "Indeed, the five aggregates are burdens."
Quả thật, đã được nói rằng: "Năm uẩn là gánh nặng."
Katakiccāti catūsu saccesu catūhi maggehi kattabbassa pariññāpahānasaachakiriyābhāvanāsaṅkhātassa soḷasavidhassapi kiccassa pariniṭṭhitattā katakiccā.
" Having accomplished their task" means having accomplished their task of sixteen kinds—comprehension, abandonment, realization, and development—which is to be done through the four paths in the four Noble Truths.
"Katakiccā" (đã hoàn thành việc cần làm) có nghĩa là đã hoàn thành tất cả mười sáu loại công việc cần làm thông qua bốn đạo lộ đối với bốn sự thật, đó là sự hiểu biết trọn vẹn (pariññā), sự đoạn trừ (pahāna), sự chứng ngộ (sacchikiriyā) và sự tu tập (bhāvanā).
Abbudanti upaddavaṃ vadanti corakammampi bhagavato vacanaṃ thenetvā attano vacanassa dīpanato.
They call abbuda an affliction, even an act of theft of the Buddha's word, by presenting one's own word.
"Abbudaṃ" (ung nhọt) có nghĩa là tai họa, hoặc là hành vi trộm cắp lời dạy của Đức Thế Tôn để làm nổi bật lời nói của mình.
Gaṇṭhipade pana ‘‘abbudaṃ gaṇḍo’’ti vuttaṃ.
However, in the Gaṇṭhipada, it is said, "An abbuda is a tumor."
Tuy nhiên, trong Gaṇṭhipada, đã nói rằng: "Abbudaṃ là gaṇḍo (ung nhọt)."
Imanti vakkhamānanidassanaṃ.
" This" refers to the following illustration.
"Imaṃ" (cái này) là sự minh họa sẽ được nói đến.
Sandissamānā mukhā sammukhā.
Faces that are visible are sammukhā (face to face).
"Sammukhā" là trực diện, đối mặt.
Uparibrahmalokūpapattiyā bhāvitamagganti uparibrahmaloke upapattiyā uppāditajjhānaṃ.
" The path cultivated for rebirth in the higher Brahma-world" refers to the jhānas developed for rebirth in the higher Brahma-world.
"Uparibrahmalokūpapattiyā bhāvitamaggaṃ" (đạo lộ đã được tu tập để tái sinh vào các cõi Phạm thiên cao hơn) có nghĩa là thiền định được tạo ra để tái sinh vào các cõi Phạm thiên cao hơn.
Jhānañhi tatrūpapattiyā upāyabhāvato idha ‘‘maggo’’ti vuttaṃ.
For jhāna is called a "path" here because it is a means to rebirth there.
Thiền định được gọi là "đạo lộ" ở đây vì nó là phương tiện để tái sinh vào các cõi đó.
Upāyo hi ‘‘maggo’’ti vuccati.
Indeed, a means is called a "path."
Quả thật, phương tiện được gọi là "đạo lộ" (magga).
Vacanattho panettha – taṃ taṃ upapattiṃ maggati gavesati janeti nipphādetīti maggoti evaṃ veditabbo.
The etymological meaning here is: it is to be understood as "path" because it "seeks," "investigates," "generates," or "produces" that particular rebirth.
Ở đây, ý nghĩa của từ là: "đạo lộ" là cái tìm kiếm (maggati), khám phá (gavesati), sinh ra (janeti), hoặc tạo ra (nipphādeti) sự tái sinh đó. Như vậy, cần phải hiểu.
Atthato cāyaṃ maggo nāma cetanāpi hoti cetanāsampayuttadhammāpi tadubhayampi.
In terms of meaning, this path can be volition (cetanā), or mental factors associated with volition (cetanāsampayutta-dhammā), or both.
Về ý nghĩa, "đạo lộ" này có thể là ý chí (cetanā), hoặc các pháp tương ưng với ý chí (cetanāsampayuttadhammā), hoặc cả hai.
‘‘Nirayañcāhaṃ, sāriputta, jānāmi nirayagāmiñca magga’’nti (ma. ni. 1.153) hi ettha cetanā maggo nāma.
For in "Sāriputta, I know hell, and I know the path leading to hell," volition is called the path.
Quả thật, ở đây, trong câu: "Này Sāriputta, ta biết địa ngục và con đường dẫn đến địa ngục", ý chí được gọi là đạo lộ.
Moggalibrāhmaṇassāti lokasammatassa aputtakassa moggalināmabrāhmaṇassa.
" Of the Brāhmaṇa Moggalī" refers to the childless Brāhmaṇa named Moggalī, who was respected by people.
"Moggalibrāhmaṇassa" (của Bà-la-môn Moggali) có nghĩa là của Bà-la-môn tên Moggali, người được mọi người công nhận là không có con.
Nanu ca kathametaṃ nāma vuttaṃ ‘‘moggalibrāhmaṇassa gehe paṭisandhiṃ gahessatī’’ti.
But how was it said, "He will take rebirth in the house of the Brāhmaṇa Moggalī"?
Há không phải đã nói rằng: "sẽ tái sinh trong nhà của Bà-la-môn Moggali" sao?
Kiṃ uparūpapattiyā paṭiladdhasamāpattīnampi kāmāvacare uppatti hotīti?
Does rebirth in the sense-sphere occur even for those who have attained absorption (samāpatti) for higher rebirths?
Liệu những người đã đạt được các tầng thiền định cao hơn có thể tái sinh vào cõi Dục giới không?
Hoti.
Yes, it does.
Có thể.
Sā ca katādhikārānaṃ mahāpuññānaṃ cetopaṇidhivasena hoti, na sabbesanti daṭṭhabbaṃ.
And that rebirth occurs for those great beings who have fulfilled their aspirations (adhikāra) and possess great merit, by way of their mental aspiration (cetopaṇidhi), not for all; this should be understood.
Sự tái sinh đó xảy ra do sự ước nguyện của tâm (cetopaṇidhivasena) đối với những người đã tạo công đức lớn, chứ không phải với tất cả mọi người. Điều này cần được hiểu như vậy.
Atha mahaggatassa garukakammassa vipākaṃ paṭibāhitvā parittakammaṃ kathamattano vipākassa okāsaṃ karotīti?
Then how can a minor kamma, by suppressing the result of a weighty kamma (garukakamma), make room for its own result?
Vậy thì, làm thế nào mà một nghiệp nhỏ (parittakamma) có thể tạo cơ hội cho quả báo của chính nó, trong khi ngăn cản quả báo của một nghiệp nặng (garukakamma) ở cõi sắc giới (mahaggata)?
Ettha ca tāva tīsupi gaṇṭhipadesu idaṃ vuttaṃ ‘‘nikantibaleneva jhānā parihāyati, tato parihīnajjhānā nibbattantī’’ti.
Here, indeed, it is stated in all three Gaṇṭhipadas: "One falls away from jhāna solely by the power of craving (nikanti); then, having fallen away from jhāna, they are reborn."
Ở đây, trong cả ba Gaṇṭhipada đều nói rằng: "Người đó bị suy giảm thiền định chỉ do sức mạnh của sự tham ái (nikanti), và từ đó, những người có thiền định suy giảm sẽ tái sinh (vào cõi Dục giới)."
Keci pana ‘‘anīvaraṇāvatthāya nikantiyā jhānassa parihāni vīmaṃsitvā gahetabbā’’ti vatvā evamettha kāraṇaṃ vadanti ‘‘satipi mahaggatakammuno vipākapaṭibāhanasamatthassa parittakammassapi abhāve ‘ijjhati, bhikkhave, sīlavato cetopaṇidhi visuddhattā’ti (dī. ni. 3.337; a. ni. 8.35; saṃ. ni. 4.352) vacanato kāmabhave cetopaṇidhi mahaggatakammassa vipākaṃ paṭibāhitvā parittakammuno vipākassa okāsaṃ karotī’’ti.
Some teachers, however, say that "the falling away from jhāna due to craving should be investigated and taken as occurring in a state free from hindrances," and explain the reason thus: "Even if there is no minor kamma capable of suppressing the result of a weighty kamma, due to the saying 'Bhikkhus, the mental aspiration of one who is moral is successful because of its purity,' mental aspiration in the sense-sphere existence suppresses the result of the weighty kamma and makes room for the result of a minor kamma."
Tuy nhiên, một số vị nói rằng: "Sự suy giảm thiền định do tham ái cần được xem xét và chấp nhận như là một trạng thái không có chướng ngại (anīvaraṇa)." Và họ đưa ra lý do như sau: "Ngay cả khi không có nghiệp nhỏ có khả năng ngăn cản quả báo của nghiệp lớn, thì theo lời dạy: 'Này các Tỳ-khưu, sự ước nguyện của tâm (cetopaṇidhi) của người giữ giới được thành tựu do sự thanh tịnh', sự ước nguyện của tâm trong cõi Dục giới có thể ngăn cản quả báo của nghiệp lớn và tạo cơ hội cho quả báo của nghiệp nhỏ."
Sādhu sappurisāti ettha sādhūti āyācanatthe nipāto, taṃ yācāmāti attho.
In " Sādhu, good people," sādhu is a particle in the sense of a request; the meaning is, "We request that."
Trong cụm từ "Sādhu sappurisā", "sādhu" là một giới từ dùng để cầu xin, có nghĩa là "chúng tôi cầu xin điều đó".
Haṭṭhapahaṭṭhoti cittapīṇanavasena punappunaṃ santuṭṭho.
Glad and overjoyed means repeatedly satisfied through the pleasing of the mind.
Haṭṭhapahaṭṭho có nghĩa là hoan hỷ hết sức, tâm ý vui mừng, hết lần này đến lần khác.
Udaggudaggoti sarīravikāruppādanapītivasena udaggudaggo.
Extremely elated means extremely elated by the power of joy that causes bodily transformation.
Udaggudaggo có nghĩa là hết sức hoan hỷ, do sự hân hoan làm cho thân thể biến đổi.
Pītimā hi puggalo kāyacittānaṃ uggatattā abbhuggatattā ‘‘udaggo’’ti vuccati.
For a person full of joy is called "elated" because of the uplifted and elevated state of their body and mind.
Quả thật, người có hỷ được gọi là “udaggo” vì thân và tâm đều hưng phấn, phấn chấn.
Sādhūti paṭissuṇitvāti ‘‘sādhū’’ti paṭivacanaṃ datvā.
Having assented with "Excellent!" means having given the reply "Excellent!".
Sādhūti paṭissuṇitvā có nghĩa là đã đáp lại rằng “Lành thay!”.
Tīretvāti niṭṭhapetvā.
Having brought to a conclusion means having finished.
Tīretvā có nghĩa là đã hoàn tất.
Puna paccāgamiṃsūti puna āgamiṃsu.
They returned again means they came again.
Puna paccāgamiṃsū có nghĩa là đã trở lại.
Tena kho pana samayenāti yasmiṃ samaye dutiyasaṅgītiṃ akaṃsu, tasmiṃ samayeti attho.
At that particular time means at the time when they held the Second Council.
Tena kho pana samayenā có nghĩa là vào thời điểm mà họ đã làm cuộc Kết tập thứ hai.
Navakāti vuttamevatthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘daharabhikkhū’’ti vuttaṃ.
Junior: to clarify the meaning already stated, "young bhikkhus" is said.
Navakā có nghĩa là đã nói “daharabhikkhū” để làm rõ ý nghĩa đã được nêu.
Taṃ adhikaraṇaṃ na sampāpuṇiṃsūti taṃ vajjiputtakehi uppāditaṃ adhikaraṇaṃ vinicchinituṃ na sampāpuṇiṃsu nāgamiṃsu.
They did not reach that legal issue means they did not come to settle the legal issue raised by the Vajjiputtakas.
Taṃ adhikaraṇaṃ na sampāpuṇiṃsū có nghĩa là họ đã không đến để phân xử vụ tranh chấp do các Tỳ-khưu Vajjiputtaka gây ra.
No ahuvatthāti sambandho.
The connection is: "it did not happen."
Có sự liên kết với câu “No ahuvattha” (không có).
Idaṃ daṇḍakammanti idāni vattabbaṃ sandhāya vuttaṃ.
This punitive act: this was said in reference to what will be stated now.
Idaṃ daṇḍakamma được nói đến để chỉ điều sắp được nói.
Yāvatāyukaṃ ṭhatvā parinibbutāti sambandho, yāva attano attano āyuparimāṇaṃ, tāva ṭhatvā parinibbutāti attho.
The connection is: "having remained for the duration of their lifespan, they attained Parinibbāna." The meaning is: having remained for as long as their individual lifespans lasted, they attained Parinibbāna.
Có sự liên kết với câu “Yāvatāyukaṃ ṭhatvā parinibbutā” (đã an trú cho đến hết tuổi thọ và nhập Niết-bàn), nghĩa là đã an trú cho đến hết tuổi thọ của mỗi vị rồi nhập Niết-bàn.
Kiṃ pana katvā te therā parinibbutāti āha ‘‘dutiyaṃ saṅgahaṃ katvā’’tiādi.
Having done what, then, did those elders attain Parinibbāna? He says: "Having held the Second Collection," and so on.
Để trả lời câu hỏi: “Các vị Trưởng lão ấy đã làm gì rồi mới nhập Niết-bàn?”, vị ấy đã nói: “dutiyaṃ saṅgahaṃ katvā” (sau khi đã kết tập lần thứ hai) và cứ thế.
Anāgatepi saddhammavuḍḍhiyā hetuṃ katvā parinibbutāti sambandho.
The connection is: having established a cause for the growth of the true Dhamma in the future as well, they attained Parinibbāna.
Có sự liên kết với câu “anāgatepi saddhammavuḍḍhiyā hetuṃ katvā parinibbutā” (sau khi đã tạo nhân cho sự phát triển của Chánh pháp trong tương lai, các vị ấy đã nhập Niết-bàn).
Idāni ‘‘tepi nāma evaṃ mahānubhāvā therā aniccatāya vasaṃ gatā, kimaṅgaṃ pana aññe’’ti saṃvejetvā ovadanto āha ‘‘khīṇāsavā’’tiādi.
Now, to evoke a sense of spiritual urgency and to give admonition, saying, "Even those elders of such great power fell under the sway of impermanence, what to speak of others?", he said: "Those with cankers destroyed," and so on.
Giờ đây, để thức tỉnh và khuyên răn, rằng: “Ngay cả các vị Trưởng lão có đại thần thông như thế cũng phải chịu sự vô thường, huống chi những người khác?”, vị ấy đã nói: “khīṇāsavā” (các vị đã diệt tận lậu hoặc) và cứ thế.
Aniccatāvasanti aniccatāvasattaṃ, aniccatāyattabhāvaṃ aniccatādhīnabhāvanti vuttaṃ hoti.
Under the sway of impermanence means into the state of being subject to impermanence, into the state of being dependent on impermanence, into the state of being controlled by impermanence.
Aniccatāvasa có nghĩa là sự lệ thuộc vào vô thường, sự bị vô thường chi phối.
Jammiṃ lāmakaṃ durabhisambhavaṃ anabhibhavanīyaṃ atikkamituṃ asakkuṇeyyaṃ aniccataṃ evaṃ ñatvāti sambandho.
The connection is: having thus known impermanence to be base and vile, difficult to overcome, unconquerable, and impossible to transcend.
Có sự liên kết với câu “Jammiṃ lāmakaṃ durabhisambhavaṃ aniccataṃ evaṃ ñatvā” (sau khi đã biết rõ sự vô thường thấp kém, khó vượt qua, không thể chiến thắng, không thể vượt qua như vậy).
Keci pana ‘‘durabhisambhava’’nti ettha ‘‘pāpuṇituṃ asakkuṇeyya’’nti imamatthaṃ gahetvā ‘‘yaṃ durabhisambhavaṃ niccaṃ amataṃ padaṃ, taṃ pattuṃ vāyame dhīro’’ti sambandhaṃ vadanti.
However, some, taking the meaning of difficult to overcome here as "impossible to attain," state the connection thus: "The wise should strive to attain that permanent, deathless state which is difficult to reach."
Một số người khác, khi đề cập đến từ “durabhisambhava”, đã hiểu theo nghĩa “không thể đạt được” và nói rằng có sự liên kết với câu “dhīro vāyame taṃ pattuṃ yaṃ durabhisambhavaṃ niccaṃ amataṃ padaṃ” (người trí nên tinh tấn để đạt được Niết-bàn, một trạng thái thường hằng, bất tử, khó đạt được).
Sabbākārenāti sabbappakārena vattabbaṃ kiñcipi asesetvā dutiyasaṅgīti saṃvaṇṇitāti adhippāyo.
In every way means that the explanation of the Second Council has been described in all its aspects, without leaving out anything that should be said; this is the intention.
Sabbākārenā có nghĩa là cuộc Kết tập thứ hai đã được trình bày đầy đủ mọi phương diện, không bỏ sót bất cứ điều gì cần phải nói.