53. Kamalakuharagabbhamalādisaṃsedaṭṭhānesu jātā saṃsedajā.
53. Those born in moist, decaying places such as lotus-wombs, uterine impurities, and so forth, are saṃsedajā (sweat-born).
Những chúng sanh sanh ra ở những nơi ẩm ướt như trong đài sen, trong chất bẩn của bào thai v.v. được gọi là saṃsedajā (thai sanh ẩm ướt).
Upapāto nesaṃ atthīti opapātikā, ukkaṃsagatiparicchedavasena cettha visiṭṭhaupapāto gahito yathā ‘‘abhirūpassa kaññā dātabbā’’ti.
Because rebirth (upapāta) exists for them, they are called opapātikā (spontaneously arisen); here, a superior form of upapāta is taken, based on a distinction of elevated destiny, just as one says, “A maiden should be given to a handsome man.”
Vì chúng có sự hóa sanh (upapāta), nên chúng được gọi là opapātikā (hóa sanh); ở đây, sự hóa sanh đặc biệt được hiểu theo nghĩa phân loại các cõi giới vượt trội, giống như câu “một cô gái xinh đẹp nên được gả cho người đàn ông đẹp trai”.
Satta dasakāni pātubhavanti paripuṇṇāyatanabhāvena upalabbhanato.
Seven decads arise because they are perceived as having complete sense faculties.
Bảy dasaka xuất hiện vì chúng được nhận thấy là có các căn đầy đủ.
Kadāci na labbhanti jaccandhajaccabadhirajaccāghānanapuṃsakaādikappikānaṃ vasena.
Sometimes they are not obtained in the case of congenital blind, deaf, anosmic individuals, hermaphrodites, and primordial beings.
Đôi khi không có được là do những chúng sanh không có bhāva-rūpa (sắc giới tính).
Tattha sugatiyaṃ mahānubhāvena kammunā nibbattamānānaṃ opapātikānaṃ indriyavekallāyogato cakkhusotaghānālābho saṃsedajānaṃ, bhāvālābho paṭhamakappikaopapātikānaṃ vasenapi.
Among these, the non-obtainment of eye, ear, and nose faculties applies to the sweat-born, due to the inappropriateness of defective faculties for the spontaneously arisen who are born in good destinations by kamma of great potency; the non-obtainment of the bhāva-rūpa also applies to the spontaneously arisen of the primordial epoch.
Trong đó, đối với những chúng sanh hóa sanh được tạo ra bởi nghiệp lực lớn ở cõi thiện thệ, việc thiếu nhãn, nhĩ, khứu căn là do không có sự khiếm khuyết về căn; việc thiếu bhāva-rūpa là do những chúng sanh hóa sanh ở thời kỳ đầu tiên của kiếp (ādikappika-opapātika).
Duggatiyaṃ pana cakkhusotabhāvālābho dvinnampi vasena, ghānālābho saṃsedajānameva vasena, na opapātikānaṃ vasenāti daṭṭhabbaṃ.
In woeful destinations, however, the non-obtainment of eye, ear, and bhāva-rūpa applies to both types, while the non-obtainment of the nose applies only to the sweat-born, not to the spontaneously arisen; this should be understood.
Còn ở cõi ác, việc thiếu nhãn, nhĩ, bhāva-rūpa là do cả hai loại (saṃsedaja và opapātika), còn việc thiếu khứu căn chỉ là do loại saṃsedaja, chứ không phải do loại opapātika.
Tathā hi dhammahadayavibhaṅge ‘‘kāmadhātuyā upapattikkhaṇe kassaci ekādasāyatanāni pātubhavanti, kassaci dasa, kassaci aparānipi dasa, kassaci nava, kassaci sattā’’ti (vibha. 1007) vacanato paripuṇṇindriyassa opapātikassa saddāyatanavajjitāni ekādasāyatanāni vuttāni.
Thus, in the Dhammahadayavibhaṅga, it is said: “At the moment of rebirth in the kāma-sphere, for some, eleven āyatanas arise; for some, ten; for some others, ten; for some, nine; for some, seven” — meaning that for a spontaneously arisen being with complete faculties, eleven āyatanas are mentioned, excluding the sound āyatana.
Thật vậy, trong Dhammahadayavibhaṅga có nói: “Vào khoảnh khắc tái sanh ở cõi dục giới, có người xuất hiện mười một căn, có người mười, có người khác cũng mười, có người chín, có người bảy” (Vibh. 1007), theo đó, mười một căn (trừ âm thanh) được nói đến cho chúng sanh hóa sanh có các căn đầy đủ.
Andhassa cakkhāyatanavajjitāni dasa, tathā badhirassa sotāyatanavajjitāni, andhabadhirassa tadubhayavajjitāni nava, gabbhaseyyakassa cakkhusotaghānajivhāsaddāyatanavajjitānisattāyatanāni vuttāni.
For the blind, ten are mentioned, excluding the eye āyatana; likewise for the deaf, ten, excluding the ear āyatana; for the blind and deaf, nine, excluding both; and for the embryo, seven āyatanas are mentioned, excluding the eye, ear, nose, tongue, and sound āyatanas.
Mười căn (trừ nhãn căn) cho người mù, tương tự, mười căn (trừ nhĩ căn) cho người điếc, chín căn (trừ cả hai) cho người mù điếc, và bảy căn (trừ nhãn, nhĩ, khứu, thiệt, âm thanh) được nói đến cho chúng sanh thai sanh (gabbhaseyyaka).
Yadi pana aghānakopi opapātiko siyā, andhabadhirāghānakānaṃ vasena tikkhattuṃ dasa, andhabadhiraandhāghānakabadhirāghānakānaṃ vasena tikkhattuṃ nava, andhabadhirāghānakassa vasena ca aṭṭha āyatanāni vattabbāni siyuṃ, na panevaṃ vuttāni.
If a spontaneously arisen being were also anosmic, then ten āyatanas would have to be mentioned thrice for the blind, deaf, and anosmic; nine thrice for the blind and deaf, the blind and anosmic, and the deaf and anosmic; and eight āyatanas for the blind, deaf, and anosmic, but they are not stated thus.
Nếu có một chúng sanh hóa sanh không có khứu căn, thì phải nói đến mười căn ba lần cho người mù, người điếc, người không khứu căn; chín căn ba lần cho người mù điếc, người mù không khứu căn, người điếc không khứu căn; và tám căn cho người mù điếc không khứu căn, nhưng điều đó không được nói đến như vậy.
Tasmā natthi opapātikassa ghānavekallanti.
Therefore, there is no defect of the nose in a spontaneously arisen being.
Do đó, không có sự khiếm khuyết khứu căn ở chúng sanh hóa sanh.
Tathā ca vuttaṃ yamakaṭṭhakathāyaṃ ‘‘aghānako opapātiko natthi.
And thus it is stated in the Yamaka-aṭṭhakathā: “There is no spontaneously arisen being who is anosmic.
Và điều đó cũng được nói trong Yamakaṭṭhakathā: “Không có chúng sanh hóa sanh nào không có khứu căn.
Yadi bhaveyya, kassaci aṭṭhāyatanānīti vadeyyā’’ti (yama. aṭṭha. āyatanayamaka. 18-21).
If there were, it would be said that for some, there are eight āyatanas.”
Nếu có, thì phải nói đến tám căn cho người đó.”
Saṃsedajānaṃ pana ghānābhāvo na sakkā nivāretuṃ ‘‘kāmadhātuyā upapattikkhaṇe’’tyādipāḷiyā (vibha. 1007) opapātikayonimeva sandhāya, sattāyatanaggahaṇassa ca aññesaṃ asambhavato gabbhaseyyakameva sandhāya vuttattā.
However, the non-existence of the nose for the sweat-born cannot be denied, because the Pāḷi statement “at the moment of rebirth in the kāma-sphere” and so forth refers exclusively to the opapātika origin, and the mention of seven āyatanas, being impossible for others, refers exclusively to the embryo.
Tuy nhiên, không thể phủ nhận sự thiếu khứu căn ở chúng sanh saṃsedaja, vì đoạn Pāḷi “kāmadhātuyā upapattikkhaṇe” (Vibh. 1007) v.v. chỉ đề cập đến yoni hóa sanh, và việc nói đến bảy căn là không thể xảy ra đối với các loại khác, mà chỉ đề cập đến chúng sanh thai sanh.
Yaṃ pana ‘‘saṃsedajayonikā paripuṇṇāyatanabhāvena opapātikasaṅgahaṃ katvā vuttā’’ti aṭṭhakathāvacanaṃ, tampi paripuṇṇāyatanaṃyeva saṃsedajānaṃ opapātikesu saṅgahavasena vuttaṃ.
As for the statement in the Aṭṭhakathā that “the saṃsedaja-born are included among the opapātikā due to their complete sense faculties,” this refers to the inclusion of only those saṃsedaja-born who have complete sense faculties among the opapātikā.
Còn lời của Aṭṭhakathā rằng “chúng sanh thuộc yoni saṃsedaja được bao gồm trong loại hóa sanh vì có các căn đầy đủ” cũng chỉ nói rằng những chúng sanh saṃsedaja có các căn đầy đủ được bao gồm trong loại hóa sanh.
Apare pana yamake ghānajivhānaṃ sahacāritā vuttāti ajivhassa asambhavato aghānakassapi abhāvameva vaṇṇenti, tatthāpi yathā cakkhusotāni rūpabhave ghānajivhāhi vinā pavattanti, na evaṃ ghānajivhā aññamaññaṃ vinā pavattanti dvinnampi rūpabhave anuppajjanatoti evaṃ visuṃ visuṃ kāmabhave appavattivasena tesaṃ sahacāritā vuttāti na na sakkā vattunti.
Others, however, explain that in the Yamaka, the co-existence of nose and tongue is stated; hence, since a tongueless being is impossible, an anosmic being is also non-existent. But even there, just as the eye and ear function without the nose and tongue in the rūpa-bhava, the nose and tongue do not function without each other, as both do not arise in the rūpa-bhava. Thus, their co-existence is stated in terms of their non-occurrence individually in the kāma-bhava, and it is not impossible to state this.
Các vị khác lại giải thích rằng trong Yamaka, khứu căn và thiệt căn được nói là cùng tồn tại, và vì không thể có chúng sanh không có thiệt căn, nên cũng không có chúng sanh không có khứu căn. Tuy nhiên, ở đây, giống như nhãn căn và nhĩ căn hoạt động độc lập với khứu căn và thiệt căn ở cõi sắc, khứu căn và thiệt căn không hoạt động độc lập với nhau, vì cả hai đều không phát sanh ở cõi sắc. Do đó, sự cùng tồn tại của chúng được nói đến theo nghĩa không phát sanh riêng biệt ở cõi dục, và không thể nói là không thể xảy ra.
54. Gabbhe mātukucchiyaṃ sentīti gabbhaseyyakā, teyeva rūpādīsu sattatāya sattāti gabbhaseyyakasattā.
54. Those who lie in the womb of the mother are called gabbhaseyyakā (womb-born); these very beings are called gabbhaseyyakasattā (womb-born beings) because they cling to rūpa and so forth.
Những chúng sanh nằm trong bụng mẹ (mātukucchiyaṃ) được gọi là gabbhaseyyakā (thai sanh); chính những chúng sanh đó, vì bám víu vào sắc v.v. nên được gọi là sattā (chúng sanh), do đó là gabbhaseyyakasattā (chúng sanh thai sanh).
Ete aṇḍajajalābujā.
These are the egg-born and the womb-born.
Đây là những chúng sanh noãn sanh và thai sanh.
Tīṇi dasakāni pātubhavanti, yāni ‘‘kalalarūpa’’nti vuccanti, paripiṇḍitāni ca tāni jātiuṇṇāya ekassa aṃsuno pasannatilatele pakkhipitvā uddhaṭassa paggharitvā agge ṭhitabindumattāni acchāni vippasannāni.
Three decads appear, which are called ‘kalala-rūpa’; these, when aggregated, are as minute as a drop of oil clinging to the tip of a strand of fresh sheep’s wool after being dipped in clear, refined sesame oil, and they are lucid and exceedingly clear.
Ba dasaka xuất hiện, chúng được gọi là “kalalarūpa” (sắc kalala), và khi được kết hợp lại, chúng có kích thước bằng một giọt dầu trong suốt, tinh khiết, chảy ra từ một sợi lông cừu vừa mới được nhúng vào dầu mè trong suốt rồi nhấc ra.
Kadāci na labbhati abhāvakasattānaṃ vasena.
Sometimes they are not obtained in the case of beings without bhāva-rūpa.
Đôi khi không có được là do những chúng sanh không có bhāva-rūpa (sắc giới tính).
Tato paranti paṭisandhito paraṃ.
Tato paraṃ (after that) means after the paṭisandhi (rebirth-linking).
Tato paraṃ (sau đó) có nghĩa là sau khi tái sanh (paṭisandhi).
Pavattikāleti sattame sattāhe, ṭīkākāramatena ekādasame sattāhe vā.
Pavattikāle (during the life-continuum period) means in the seventh week, or in the eleventh week according to the Ṭīkākāra (commentator of the sub-commentary).
Pavattikāle (trong thời kỳ phát sanh) có nghĩa là vào tuần thứ bảy, hoặc theo quan điểm của các nhà chú giải, vào tuần thứ mười một.
Kamenāti cakkhudasakapātubhāvato sattāhātikkamena sotadasakaṃ, tato sattāhātikkamena ghānadasakaṃ, tato sattāhātikkamena jivhādasakanti evaṃ anukkamena.
Kamenā (in sequence) means in sequence, such as the ear-decad appearing after seven weeks from the appearance of the eye-decad, then the nose-decad after seven more weeks, and then the tongue-decad after another seven weeks.
Kamena (theo thứ tự) có nghĩa là sau bảy ngày kể từ khi nhãn dasaka xuất hiện, nhĩ dasaka xuất hiện; sau bảy ngày nữa, khứu dasaka xuất hiện; và sau bảy ngày nữa, thiệt dasaka xuất hiện, cứ thế theo thứ tự.
Aṭṭhakathāyampi hi ayamattho dassitova.
Indeed, this meaning is also shown in the Aṭṭhakathā.
Thật vậy, ý nghĩa này đã được trình bày trong Aṭṭhakathā.
55. Ṭhitikālanti paṭisandhicittassa ṭhitikālaṃ.
55. Ṭhitikālaṃ (the static moment) means the static moment of the paṭisandhi-citta (rebirth-linking consciousness).
Ṭhitikālaṃ (thời kỳ tồn tại) có nghĩa là thời kỳ tồn tại của tâm tái sanh (paṭisandhicitta).
Paṭisandhicittasahajātā hi utu ṭhānappattā tassa ṭhitikkhaṇe suddhaṭṭhakaṃ samuṭṭhāpeti, tadā uppannā bhaṅgakkhaṇetyādinā anukkamena utu rūpaṃ janeti.
For the temperature (utu) co-arising with the paṭisandhi-citta, having reached its static moment, generates the suddhaṭṭhaka (pure octad) at the static moment of that*; then the utu that arose at that time generates rūpa in sequence, starting from the dissolution moment.
Thật vậy, nhiệt độ (utu) đồng sanh với tâm tái sanh, khi đạt đến trạng thái tồn tại, sẽ tạo ra suddhaṭṭhaka (tám sắc thanh tịnh) vào khoảnh khắc tồn tại của tâm đó. Sau đó, nhiệt độ phát sanh vào khoảnh khắc hoại diệt v.v. sẽ tạo ra sắc pháp theo thứ tự.
Ojāpharaṇamupādāyāti gabbhaseyyakassa mātu ajjhohaṭāhārato saṃsedajopapātikānañca mukhagatasemhādito ojāya rasaharaṇīanusārena sarīre pharaṇakālato paṭṭhāya.
Ojāpharaṇamupādāyā (starting from the diffusion of nutritive essence) refers to the period starting from the diffusion of nutritive essence (ojā) throughout the body of a womb-born being from the food consumed by the mother, and for the sweat-born and spontaneously arisen beings, from the phlegm and so forth in their mouth, following the channels of rasa (nutritive fluid).
Ojāpharaṇamupādāyā (bắt đầu từ sự lan tỏa của chất dinh dưỡng) có nghĩa là bắt đầu từ thời điểm chất dinh dưỡng (ojā) lan tỏa khắp cơ thể theo các mạch dẫn dưỡng chất, từ thức ăn mà người thai sanh nuốt vào, và từ đờm dãi v.v. trong miệng của chúng sanh saṃsedaja và opapātika.
58. Rūpaloke ghānajivhākāyānaṃ abhāve kāraṇaṃ vuttameva.
58. The reason for the absence of nose, tongue, and body faculties in the rūpa realm has already been stated.
58. Nguyên nhân của việc không có ghānappasāda, jivhāppasāda và kāyappasāda ở cõi Sắc đã được nói đến.
Bhāvadvayaṃ pana bahalakāmarāgūpanissayattā brahmānañca tadabhāvato tattha na pavattati.
The two bhāva rūpas, however, do not arise there because they are conditioned by strong sensual craving (kāmarāga), and this is absent in the Brahmās.
Còn hai sắc tính (bhāvadvaya) không diễn tiến ở đó vì chúng là cận y duyên của ái dục mãnh liệt, và các vị Phạm thiên thì không có ái dục đó.
Āhārajakalāpāni ca na labbhanti ajjhohaṭāhārābhāvena sarīragatassapi āhārassa rūpasamuṭṭhāpanābhāvato.
Nutriment-born kalāpas are also not obtained due to the absence of ingested nutriment and the inability of nutriment present in the body to produce matter.
Và các kalāpa do vật thực sanh cũng không thể có được, vì không có vật thực được nuốt vào, và vật thực đã có trong cơ thể cũng không thể làm phát sanh sắc.
Bāhirañhi utuṃ, āhārañca upanissayaṃ labhitvā utuāhārā rūpaṃ samuṭṭhāpenti.
Indeed, external temperature (utu) and nutriment, having obtained a strong condition, cause internal temperature and internal nutriment to produce matter.
Thật vậy, khi có được utu và vật thực bên ngoài làm cận y duyên, thì utu và vật thực (bên trong) mới làm phát sanh sắc.
Jīvitanavakanti kāyābhāvato kāyadasakaṭṭhāniyaṃ jīvitanavakaṃ.
Life-decad means a life-octad in place of a body-decad, due to the absence of the kāya (body-faculty).
Jīvitanavaka (nhóm chín sắc với mạng quyền) là nhóm chín sắc với mạng quyền đứng ở vị trí của kāyadasaka (nhóm mười sắc với thân tịnh sắc), vì không có kāyappasāda.
61. Rūpesu tevīsati ghānajivhākāyabhāvadvayavasena pañcannaṃ abhāvato.
61. Twenty-three kinds of matter due to the absence of five: the nose, tongue, body faculties, and the two bhāva rūpas.
61. Hai mươi ba sắc ở các cõi Sắc, vì không có năm sắc, tức là ghānappasāda, jivhāppasāda, kāyappasāda và hai sắc tính.
Keci pana ‘‘lahutādittayampi tesu natthi dandhattakarādidhātukkhobhābhāvato’’ti vadanti, taṃ akāraṇaṃ.
Some say that "the triad of lightness, etc., is also not present in them, due to the absence of disturbances of elements such as sluggishness," but this is not a valid reason.
Tuy nhiên, một số vị cho rằng: "Ba sắc nhẹ nhàng v.v... cũng không có ở các cõi ấy, vì không có sự xáo trộn của các đại như sự chậm chạp v.v...", nhưng điều đó không có lý do.
Na hi vūpasametabbāpekkhā tabbirodhidhammappavatti tathā sati sahetukakiriyacittesu lahutādīnaṃ abhāvappasaṅgato.
For the activity of qualities opposite to those disturbances does not depend on disturbances needing to be appeased; if it were so, lightness, etc., would be absent in sahetukiriya consciousnesses.
Bởi vì sự diễn tiến của các pháp đối nghịch với chúng không phụ thuộc vào đối tượng cần được làm cho lắng dịu; nếu như vậy, sẽ dẫn đến việc không có các pháp nhẹ nhàng v.v... trong các tâm tác hành hữu nhân.
‘‘Saddo vikāro’’tyādi sabbesampi sādhāraṇavasena vuttaṃ.
"Sound is a transformation" and so on, is stated as common to all.
"Saddo vikāro" v.v... được nói theo cách chung cho tất cả.
62. Ettāvatā cittacetasikarūpāni vibhāgato niddisitvā idāni nibbānaṃ niddisanto āha ‘‘nibbānaṃ panā’’tyādi.
62. Having thus explained mind, mental factors, and matter in detail, the teacher now describes Nibbāna, saying, "Nibbāna, however," and so on.
62. Sau khi đã trình bày các pháp tâm, sở hữu và sắc theo từng phần như vậy, bây giờ, để trình bày về Nibbāna, ngài nói "Nibbānaṃ pana" v.v...
‘‘Catumaggañāṇena sacchikātabba’’nti iminā nibbānassa taṃtaṃariyapuggalānaṃ paccakkhasiddhataṃ dasseti.
By saying "to be realized by the knowledge of the four paths," it shows that Nibbāna is directly evident to the respective noble individuals.
Với câu "cần được chứng ngộ bằng Tuệ của bốn Đạo", ngài chỉ ra rằng Nibbāna là điều được các bậc Thánh nhân chứng thực trực tiếp.
‘‘Maggaphalānamārammaṇabhūta’’nti iminā kalyāṇaputhujjanānaṃ anumānasiddhataṃ.
By saying "being the object of path and fruit" it shows that it is knowable by inference for virtuous ordinary people (kalyāṇaputhujjanā).
Với câu "là đối tượng của Đạo và Quả", ngài chỉ ra rằng đó là điều được các vị thiện phàm phu chứng thực qua suy luận.
Saṅkhatadhammārammaṇañhi, paññattārammaṇaṃ vā ñāṇaṃ kilesānaṃ samucchedapaṭippassambhane asamatthaṃ, atthi ca loke kilesasamucchedādi.
Indeed, knowledge with a conditioned phenomenon as its object, or with a concept as its object, is unable to eradicate and suppress defilements, yet the eradication, etc., of defilements exists in the world.
Thật vậy, trí tuệ có đối tượng là pháp hữu vi hoặc pháp chế định thì không có khả năng đoạn trừ và làm lắng dịu các phiền não, nhưng trên đời vẫn có sự đoạn trừ phiền não v.v...
Tasmā atthi saṅkhatasammutidhammaviparīto kilesānaṃ samucchedapaṭippassaddhikarānaṃ maggaphalānaṃ ārammaṇabhūto nibbānaṃ nāma eko dhammoti siddhaṃ.
Therefore, it is established that there exists a phenomenon called Nibbāna, which is contrary to conditioned and conceptual phenomena, and which is the object of the paths and fruits that eradicate and suppress defilements.
Do đó, đã chứng minh rằng có một pháp tên là Nibbāna, đối nghịch với các pháp hữu vi và pháp tục đế, là đối tượng của Đạo và Quả, những pháp có khả năng đoạn trừ và làm lắng dịu các phiền não.
Paccakkhānumānasiddhatāsandassanena ca abhāvamattaṃ nibbānanti vippaṭipannānaṃ vādaṃ nisedhetīti alamatippapañcena.
By indicating its knowability through direct experience and inference, it refutes the view of those who erroneously believe that Nibbāna is merely a state of non-existence. Enough of this excessive elaboration.
Và bằng cách chỉ ra rằng Nibbāna được chứng thực qua trực giác và suy luận, ngài bác bỏ quan điểm của những người lầm lạc cho rằng Nibbāna chỉ là sự không có mà thôi. Thôi, không cần phải nói nhiều thêm nữa.
Khandhādibhede tebhūmakadhamme heṭṭhupariyavasena vinanato saṃsibbanato vānasaṅkhātāya taṇhāya nikkhantattā visayātikkamavasena atītattā.
Due to being freed from vāna, which is craving, which binds and interweaves the three-realm phenomena, such as aggregates, in terms of their lower and higher aspects, and due to transcending the realm of craving.
Vì đã thoát khỏi ái dục, được gọi là vāna, do nó dệt nên, kết nối các pháp trong ba cõi, vốn có sự phân chia thành uẩn v.v..., theo cách từ dưới lên trên và từ trên xuống dưới; và vì đã vượt qua, tức là đã thoát khỏi phạm vi của ái dục.
64. Ārammaṇato, sampayogato ca rāgadosamohehi suññattā suññaṃ, suññameva suññataṃ, tathā rāgādinimittarahitattā animittaṃ.
64. It is suñña (empty) due to being devoid of lust, hatred, and delusion as an object and as an associated factor; that very emptiness is suññatā (emptiness). Similarly, it is animitta (signless) due to being without the signs of lust, etc.
64. Vì trống không khỏi tham, sân, si về mặt đối tượng và tương ưng, nên gọi là suñña (không). Chính suñña là suññata (tánh không). Tương tự, vì không có các tướng như tham v.v..., nên gọi là animitta (vô tướng).
Rāgādipaṇidhirahitattā appaṇihitaṃ.
It is appaṇihita (desireless) due to being without the aspirations for lust, etc.
Vì không có sự mong cầu như tham v.v..., nên gọi là appaṇihita (vô nguyện).
Sabbasaṅkhārehi vā suññattā suññataṃ.
Alternatively, it is suññatā due to being empty of all conditioned formations (saṅkhārā).
Hoặc, vì trống không khỏi tất cả các pháp hữu vi, nên gọi là suññata.
Sabbasaṅkhāranimittābhāvato animittaṃ.
It is animitta due to the absence of all signs of conditioned formations, or due to the absence of the form (substance) of all conditioned formations.
Vì không có tướng của tất cả các pháp hữu vi, nên gọi là animitta.
Taṇhāpaṇidhiyā abhāvato appaṇihitaṃ.
It is appaṇihita due to the absence of the aspiration of craving (taṇhāpaṇidhi).
Vì không có sự mong cầu của ái dục, nên gọi là appaṇihita.
65. Cavanābhāvato accutaṃ.
65. It is accuta (unshaken) due to the absence of falling away.
65. Vì không có sự chuyển dời, nên gọi là accuta (bất động).
Antassa pariyosānassa atikkantattā accantaṃ.
It is accanta (ultimate) due to transcending the end, which is cessation.
Vì đã vượt qua sự kết thúc, tức là sự tận cùng, nên gọi là accanta (vĩnh cửu).
Paccayehi asaṅkhatattā asaṅkhataṃ.
It is asaṅkhata (unconditioned) due to not being constructed by conditions.
Vì không được tạo tác bởi các duyên, nên gọi là asaṅkhata (vô vi).
Attano uttaritarassa abhāvato, sahadhammena vattabbassa uttarassa vā abhāvato anuttaraṃ.
It is anuttara (unsurpassed) due to having nothing superior to itself, or due to the absence of any superior phenomenon to be described by consistent reasoning.
Vì không có gì cao hơn chính nó, hoặc vì không có gì cao hơn có thể được nói đến cùng với pháp tương đương, nên gọi là anuttara (vô thượng).
Vānato taṇhāto muttattā sabbaso apagatattā vānamuttā.
Those who are freed from vāna, which is craving, and completely detached from it, are vānamuttā (freed from craving).
Vì đã giải thoát khỏi vāna, tức là ái dục, đã hoàn toàn thoát ly, nên gọi là vānamuttā (những người đã thoát khỏi ái dục).
Mahante sīlakkhandhādike esanti gavesantīti mahesayo.
They seek and search for great virtues such as the aggregate of morality; therefore, they are mahesaya (great seekers).
Các ngài tìm cầu những điều vĩ đại như giới uẩn v.v..., nên gọi là mahesayo (bậc Đại sĩ).
‘‘Iti citta’’ntyādi chahi paricchedehi vibhattānaṃ cittādīnaṃ nigamanaṃ.
"Thus mind," etc., is the conclusion of mind and other ultimate realities, which have been divided into six sections.
"Iti cittaṃ" v.v... là lời kết cho các pháp tâm v.v... đã được phân tích trong sáu chương.
3. Pubbakoṭiyā apaññāyanato cirapārivāsiyaṭṭhena, vaṇato vā vissandamānayūsā viya cakkhādito visayesu vissandanato āsavā.
3. They are āsavā (cankers) because their prior beginning (pubbakoṭi) is not discernible, or by the meaning of having long permeated, or by flowing forth from the eye, etc., into objects like pus oozing from a sore.
3. Vì không nhận biết được khởi điểm ban đầu, nên có ý nghĩa là đã thấm nhuần từ lâu; hoặc vì chúng rỉ ra từ các căn như mắt v.v... vào các đối tượng, giống như mủ rỉ ra từ vết thương, nên gọi là āsavā (lậu hoặc).
Atha vā bhavato ābhavaggaṃ dhammato āgotrabhuṃ savanti pavattantīti āsavā.
Alternatively, they are āsavā because they flow forth and continue from existence (bhava) up to the highest existence (bhavagga), and from phenomena (dhammata) up to the change-of-lineage (gotrabhū).
Hoặc, chúng chảy, tức là diễn tiến, đến tận cõi hữu đảnh về mặt cõi hữu, và đến tận gotrabhū về mặt pháp, nên gọi là āsavā.
Avadhiattho cettha ā-kāro, avadhi ca mariyādābhividhivasena duvidho.
Here, the prefix ā- carries the meaning of a limit (avadhiattha), and this limit is twofold by way of mariyāda (exclusion) and abhividhi (inclusion).
Ở đây, chữ ā có nghĩa là giới hạn, và giới hạn có hai loại: mariyādā (biên giới) và abhividhi (bao trùm).
Tattha ‘‘āpāṭaliputtaṃ vuṭṭho devo’’tyādīsu viya kiriyaṃ bahi katvā pavatto mariyādo.
Among these, mariyāda (exclusive limit) is that which occurs by excluding the action, as in "the god rained up to Pāṭaliputta," etc.
Trong đó, loại diễn tiến bằng cách đặt hành động ra bên ngoài, như trong các ví dụ "Trời đã mưa đến Pāṭaliputta", là mariyādo.
‘‘Ābhavaggaṃ saddo abbhuggato’’tyādīsu viya kiriyaṃ byāpetvā pavatto abhividhi.
Abhividhi (inclusive limit) is that which occurs by permeating the action, as in "the sound ascended up to the highest existence," etc.
Loại diễn tiến bằng cách bao trùm hành động, như trong các ví dụ "Tiếng tăm vang đến cõi hữu đảnh", là abhividhi.
Idha pana abhividhimhi daṭṭhabbo.
Here, however, it should be understood in the sense of abhividhi.
Ở đây, nên hiểu theo nghĩa abhividhi.
Tathā hete nibbattiṭṭhānabhūte ca bhavagge, gotrabhumhi ca ārammaṇabhūte pavattanti.
Indeed, these āsavā arise in the highest existence (bhavagga), which is the place of their origination, and also in the change-of-lineage (gotrabhū), which is their object.
Bởi vì chúng diễn tiến cả ở cõi hữu đảnh, là nơi sanh khởi, và cả ở gotrabhū, là đối tượng.
Vijjamānesu ca aññesu ābhavaggaṃ, āgotrabhuñca savantesu mānādīsu attattaniyaggahaṇavasena abhibyāpanato madakaraṇaṭṭhena āsavasadisatāya ca eteyeva āsavabhāvena niruḷhāti daṭṭhabbaṃ.
And although other defilements like conceit (māna) also flow up to the highest existence and change-of-lineage, these very āsavā (greed, false view, and delusion) are specifically designated as āsavā due to their extreme pervasiveness by way of grasping "self" and "what belongs to self," and due to their intoxicating nature, being similar to fermented liquor.
Và mặc dù có các pháp khác như mạn v.v... cũng chảy đến cõi hữu đảnh và đến gotrabhū, nhưng chỉ những pháp này mới được xác lập là āsava, vì chúng bao trùm rộng khắp qua việc chấp thủ tự ngã và sở hữu của ngã, và vì chúng giống như rượu men, có tác dụng làm say đắm. Cần phải hiểu như vậy.
Kāmoyeva āsavo kāmāsavo, kāmarāgo.
Craving for sensuality itself is an āsava, thus kāmāsava is sensual craving.
Chính dục ái là lậu hoặc, gọi là kāmāsavo (dục lậu); đó là tham ái trong cõi Dục.
Rūpārūpabhavesu chandarāgo bhavāsavo.
Craving and lust (chandarāga) for the rūpa and arūpa existences is bhavāsava.
Dục và tham trong các cõi Sắc và Vô Sắc là bhavāsavo (hữu lậu).
Jhānanikantisassatadiṭṭhisahagato ca rāgo ettheva saṅgayhati.
Lust associated with delight in jhāna and eternalist views (sassatadiṭṭhi) is also included in this bhavāsava.
Tham ái trong việc ưa thích thiền và tham ái đi cùng với thường kiến cũng được bao gồm trong đây.
Tattha paṭhamo upapattibhavesu rāgo, dutiyo kammabhave, tatiyo bhavadiṭṭhisahagato.
Among these, the first (kāmāsava) is lust for existences by rebirth, the second (jhānanikanti) is lust in karma-existence, and the third (sassatadiṭṭhisahagata-rāga) is associated with the view of eternalism (bhavadiṭṭhi).
Trong đó, loại thứ nhất là tham ái trong các cõi sanh hữu, loại thứ hai là trong cõi nghiệp, loại thứ ba là tham ái đi cùng với hữu kiến.
Dvāsaṭṭhividhā diṭṭhi diṭṭhāsavo.
The sixty-two kinds of false views (diṭṭhi) constitute diṭṭhāsava.
Sáu mươi hai loại tà kiến là diṭṭhāsavo (kiến lậu).
Dukkhādīsu catūsu saccesu, pubbante, aparante, pubbāparante, paṭiccasamuppādesu cāti aṭṭhasu ṭhānesu aññāṇaṃ avijjāsavo.
Ignorance in the four truths of suffering, and so on, in the past extreme, the future extreme, both past and future extremes, and in dependent origination—these eight instances of ignorance constitute the āsava of ignorance.
Sự không biết (aññāṇaṃ) về bốn Thánh đế (Dukkha, v.v.), về quá khứ, về tương lai, về cả quá khứ và tương lai, và về Duyên khởi (Paṭiccasamuppāda) – tức là sự không biết trong tám trường hợp này – đó là avijjāsavo (lậu hoặc vô minh).
6. Nāmakāyena rūpakāyaṃ, paccuppannakāyena vā anāgatakāyaṃ ganthenti duppamuñcaṃ veṭhentīti kāyaganthā.
6. They bind the mind-body (nāmakāya) to the physical body (rūpakāya), or the present body to the future body, wrapping them in an unbreakable bond; hence, they are called kāyaganthā.
6. Chúng được gọi là kāyaganthā (thân phược) vì chúng cột chặt danh thân (nāmakāya) với sắc thân (rūpakāya), hoặc thân hiện tại (paccuppannakāya) với thân vị lai (anāgatakāya), quấn chặt không thể gỡ bỏ.
Gosīlādinā sīlena, vatena, tadubhayena ca suddhīti evaṃ parato asabhāvato āmasanaṃ parāmāso.
Parāmāso is the erroneous grasping of purity through practices like bovine asceticism, or other vows, or both, as if they were real, when they are not.
Sự chấp thủ vào các điều như giới hạnh (sīla), cấm giới (vata) của loài bò, v.v., hoặc cả hai, với ý nghĩ rằng “nhờ giới hạnh và cấm giới này mà có sự thanh tịnh trong luân hồi” – đó là parāmāso (chấp thủ sai lầm) hay chấp thủ vào những điều không phải là sự thật.
‘‘Idameva saccaṃ, moghamañña’’nti abhinivisanaṃ daḷhaggāho idaṃ saccābhiniveso.
Idaṃsaccābhiniveso is the firm adherence and strong conviction that "This alone is true, all else is empty."
Sự chấp chặt, kiên cố vào quan điểm “chỉ có điều này là sự thật, những điều khác đều vô nghĩa” – đó là idaṃsaccābhiniveso (chấp thủ vào đây là sự thật).
7. Maṇḍūkaṃ pannago viya bhusaṃ daḷhaṃ ārammaṇaṃ ādiyantīti upādānāni.
7. Upādāna are so called because they grasp objects very firmly and tightly, like a snake seizing a frog.
7. Các upādāna (thủ) được gọi như vậy vì chúng bám chặt vào đối tượng một cách kiên cố, giống như rắn (pannago) bắt chặt ếch (maṇḍūkaṃ).
Kāmoyeva upādānaṃ, kāme upādiyatīti vā kāmupādānaṃ.
Kāma itself is the upādāna, or it is called kāmupādāna because it strongly clings to sensual pleasures.
Chính tham ái dục lạc là upādāna, hoặc chúng được gọi là kāmupādānaṃ (dục thủ) vì chúng chấp thủ vào dục lạc.
‘‘Iminā me sīlavatādinā saṃsārasuddhī’’ti evaṃ sīlavatādīnaṃ gahaṇaṃ sīlabbatupādānaṃ.
The grasping of morality, vows, and so on, with the thought, "By these moral practices and vows, I shall be purified from saṃsāra," is sīlabbatupādāna.
Sự chấp thủ vào giới hạnh và cấm giới (sīlabbata), v.v., với ý nghĩ “nhờ giới hạnh và cấm giới này mà có sự thanh tịnh trong luân hồi” – đó là sīlabbatupādānaṃ (giới cấm thủ).
Vadanti etenāti vādo, khandhehi byatirittābyatirittavasena vīsati parikappitassa attano vādo attavādo.
A view is called vāda because people speak with it. Attavāda is the view of a self that is conceived in twenty ways, either as identical with or separate from the aggregates.
Vadanti etena (người ta nói bằng điều này), đó là vāda (luận thuyết). Luận thuyết về tự ngã (atta) được tưởng tượng theo hai mươi cách, hoặc là khác biệt hoặc không khác biệt với các uẩn – đó là attavādo (ngã luận).
Soyeva upādānanti attavādupādānaṃ.
That very self-view is the upādāna, hence attavādupādāna.
Chính ngã luận đó là upādāna, nên gọi là attavādupādānaṃ (ngã kiến thủ).
8. Jhānādivasena uppajjanakakusalacittaṃ nisedhenti tathā tassa uppajjituṃ na dentīti nīvaraṇāni, paññācakkhuno vā āvaraṇaṭṭhena nīvaraṇā.
8. They obstruct the wholesome thoughts arising from jhāna, and so on, and do not allow them to arise; therefore, they are called nīvaraṇāni, or they are called nīvaraṇā because they obstruct the eye of wisdom.
8. Chúng được gọi là nīvaraṇāni (triền cái) vì chúng ngăn cản tâm thiện (kusalacitta) khởi lên theo thiền định (jhāna), v.v., và không cho phép tâm đó khởi lên. Hoặc chúng được gọi là nīvaraṇā vì chúng che chướng con mắt trí tuệ (paññācakkhu).
Pañcasu kāmaguṇesu adhimattarāgasaṅkhāto kāmoyeva chandanaṭṭhena chando cāti kāmacchando.
Sensual desire is called kāmacchanda, which is the intense desire (rāga) for the five strands of sensuality, by virtue of its wishing nature.
Chính dục (kāma) là tham ái quá mức đối với năm dục lạc, và cũng là chandana (ý muốn) vì nó mong muốn – đó là kāmacchando (dục tham).
Soyeva nīvaraṇanti kāmacchandanīvaraṇaṃ.
That very sensual desire is a hindrance, hence kāmacchandanīvaraṇaṃ.
Chính dục tham đó là triền cái, nên gọi là kāmacchandanīvaraṇaṃ (dục tham triền cái).
Byāpajjati vinassati etena cittanti byāpādo, ‘‘anatthaṃ me acarī’’tyādinayappavattanavavidhaāghātavatthupadaṭṭhānatāya navavidho, aṭṭhānakopena saha dasavidho vā doso, soyeva nīvaraṇanti byāpādanīvaraṇaṃ.
The mind becomes agitated and perishes by this (dosa), hence it is called byāpāda. It is of nine kinds, being rooted in nine objects of resentment, such as "He harmed me," and so on. Or, together with anger in inappropriate situations, it is of ten kinds. That very hatred is a hindrance, hence byāpādanīvaraṇaṃ.
Chính do điều này mà tâm bị hư hoại, bị hủy diệt, đó là byāpādo (sân hận). Sân hận có chín loại dựa trên các đối tượng sân hận khởi lên theo cách “người ấy đã làm điều bất lợi cho tôi”, v.v., hoặc mười loại nếu tính cả sự nổi giận vô cớ (aṭṭhānakopa). Chính sân hận đó là triền cái, nên gọi là byāpādanīvaraṇaṃ (sân hận triền cái).
Thinamiddhameva nīvaraṇaṃ thinamiddhanīvaraṇaṃ.
Sloth and torpor itself is a hindrance, hence thinamiddhanīvaraṇaṃ.
Chính hôn trầm và thụy miên là triền cái, nên gọi là thinamiddhanīvaraṇaṃ (hôn trầm thụy miên triền cái).
Tathā uddhaccakukkuccanīvaraṇaṃ.
Similarly, uddhaccakukkuccanīvaraṇaṃ (restlessness and remorse).
Cũng vậy, uddhaccakukkuccanīvaraṇaṃ (trạo cử hối hận triền cái).
Kasmā panete bhinnadhammā dve dve ekanīvaraṇabhāvena vuttāti?
But why are these distinct phenomena, two by two, stated as a single hindrance?
Vì sao những pháp khác nhau này lại được nói là hai, hai thành một triền cái?
Kiccāhārapaṭipakkhānaṃ samānabhāvato.
Because their functions, causes, and antagonists are similar.
Vì chức năng (kicca), nhân (āhāra) và đối pháp (paṭipakkha) của chúng giống nhau.
Thinamiddhānañhi cittuppādassa layāpādanakiccaṃ samānaṃ, uddhaccakukkuccānaṃ avūpasantabhāvakāraṇaṃ.
For sloth and torpor, the function of causing the mind's arising (cittuppāda) to become sluggish is the same. For restlessness and remorse, the function is to cause an unpacified state.
Thật vậy, chức năng của hôn trầm và thụy miên là làm cho tâm bị co rút, còn chức năng của trạo cử và hối hận là gây ra trạng thái bất an.
Tathā purimānaṃ dvinnaṃ tandīvijambhitā āhāro, hetūtyattho, pacchimānaṃ ñātibyasanādivitakkanaṃ.
Similarly, for the first two (sloth and torpor), idleness and lassitude are the cause, meaning the root; for the latter two (restlessness and remorse), reflections on relatives' misfortunes, and so on.
Cũng vậy, nhân của hai pháp trước (hôn trầm và thụy miên) là sự uể oải và duỗi người, có nghĩa là nguyên nhân; còn nhân của hai pháp sau (trạo cử và hối hận) là sự suy nghĩ về tai họa của người thân, v.v.
Purimānañca dvinnaṃ vīriyaṃ paṭipakkhabhūtaṃ, pacchimānaṃ samathoti, tenāhu porāṇā –
And for the first two, energy (vīriya) is the antagonist; for the latter two, tranquility (samatha). Therefore, the ancients said:
Và tinh tấn là đối pháp của hai pháp trước, còn định (samatha) là đối pháp của hai pháp sau. Vì vậy, các bậc cổ đức đã nói:
9. Appahīnaṭṭhena anu anu santāne sentīti anusayā, anurūpaṃ kāraṇaṃ labhitvā uppajjantītyattho.
9. They lie dormant (senti) continuously (anu anu) in the mental continuum because they are not yet abandoned (appahīnaṭṭhena); that is, they arise having obtained a suitable condition.
9. Chúng được gọi là anusayā (tùy miên) vì chúng ẩn tàng liên tục (anu anu senti) trong dòng tâm thức do chưa được đoạn trừ (appahīnaṭṭhena). Ý nghĩa là chúng khởi lên khi có điều kiện thích hợp.
Appahīnā hi kilesā kāraṇalābhe sati upajjanārahā santāne anu anu sayitā viya hontīti tadavatthā ‘‘anusayā’’ti vuccanti.
For the unabandoned defilements, when they receive the condition (for their arising), they become ready to arise, and it is as if they lie dormant continuously in the mental continuum; therefore, defilements in that state are called anusayā.
Thật vậy, các phiền não chưa được đoạn trừ, khi có điều kiện, có khả năng khởi lên và dường như ẩn tàng liên tục trong dòng tâm thức, nên các phiền não ở trạng thái đó được gọi là “anusayā” (tùy miên).
Te pana nippariyāyato anāgatā kilesā, atītapaccuppannāpi taṃsabhāvattā tathā vuccanti.
These latent tendencies (anusayā) are, in an absolute sense, defilements that have not yet arisen. However, past and present defilements are also called such due to their inherent nature.
Những tùy miên này, theo nghĩa tuyệt đối, là các phiền não vị lai; các phiền não quá khứ và hiện tại cũng được gọi như vậy vì chúng có cùng bản chất.
Na hi kālabhedena dhammānaṃ sabhāvabhedo atthi, yadi appahīnaṭṭhena anusayā, nanu sabbepi kilesā appahīnā anusayā bhaveyyunti?
Indeed, there is no difference in the inherent nature of phenomena due to temporal divisions. If they are latent tendencies due to being unabandoned, then surely all unabandoned defilements would be latent tendencies?
Thật vậy, bản chất của các pháp không thay đổi theo thời gian. Nếu tùy miên được định nghĩa là chưa được đoạn trừ, vậy chẳng phải tất cả các phiền não chưa được đoạn trừ đều là tùy miên sao?
Na mayaṃ appahīnatāmattena ‘‘anusayā’’ti vadāma, atha kho appahīnaṭṭhena thāmagatā kilesā anusayāti.
We do not say they are "anusayā" merely because they are unabandoned, but rather that defilements that have gained strength due to being unabandoned are anusayā.
Chúng tôi không nói rằng chỉ vì chưa được đoạn trừ mà chúng là “anusayā”, mà là các phiền não đã trở nên mạnh mẽ (thāmagatā) do chưa được đoạn trừ mới là tùy miên.
Thāmagamanañca anaññasādhāraṇo kāmarāgādīnameva āveṇiko sabhāvoti alaṃ vivādena.
And this thāmagamanañca (gaining strength) is a unique characteristic belonging exclusively to kāmarāga, and so on; thus, enough of this dispute.
Và sự trở nên mạnh mẽ (thāmagamana) là một bản chất đặc biệt chỉ có ở dục tham (kāmarāga), v.v., không chia sẻ với các pháp khác. Vậy không cần tranh cãi thêm nữa.
Kāmarāgoyeva anusayo kāmarāgānusayo.
Sensual lust itself is a latent tendency, hence kāmarāgānusayo.
Chính dục tham là tùy miên, nên gọi là kāmarāgānusayo (dục tham tùy miên).
14. Āsavā ca oghā ca yogā ca ganthā ca vatthuto dhammato vuttanayena tayo.
14. As to āsavā ca oghā ca yogā ca ganthā ca, there are three types based on reality (vatthuto), according to the method explained.
14. Các āsava (lậu hoặc), ogha (thắng lưu), yoga (kiết sử) và gantha (phược) đều có ba loại theo bản chất (vatthuto) hoặc theo pháp (dhammato) như đã giải thích.
Tathā upādānā duve vuttā taṇhādiṭṭhivasena.
Tathā upādānā are stated as two, based on craving (taṇhā) and wrong view (diṭṭhi).
Cũng vậy, các upādāna (thủ) được nói là hai loại theo tham ái (taṇhā) và tà kiến (diṭṭhi).
Nīvaraṇā aṭṭha siyuṃ thinamiddhauddhaccakukkuccānaṃ visuṃ gahaṇato.
Nīvaraṇā aṭṭha siyuṃ (hindrances are eight) due to sloth, torpor, restlessness, and remorse being taken separately.
Các nīvaraṇa (triền cái) có thể là tám loại, do hôn trầm, thụy miên, trạo cử và hối hận được tính riêng.
Anusayā chaḷeva honti kāmarāgabhavarāgānusayānaṃ taṇhāsabhāvena ekato gahitattā.
Anusayā chaḷeva honti (latent tendencies are only six) because the kāmarāgānusaya and bhavarāgānusaya are included as aspects of craving (taṇhā).
Các anusayā (tùy miên) chỉ có sáu loại, vì dục tham tùy miên (kāmarāgānusaya) và hữu tham tùy miên (bhavarāgānusaya) được gom chung vào bản chất của tham ái.
Nava saṃyojanā matā ubhayattha vuttānaṃ taṇhāsabhāvānaṃ, diṭṭhisabhāvānañca ekekaṃ saṅgahitattā.
Nava saṃyojanā matā (nine fetters are known) because the fetters of the nature of craving and the nature of wrong view, mentioned in both instances (suttanta and abhidhamma), are each counted as one.
Các saṃyojanā (kiết sử) được biết là chín loại, vì các bản chất của tham ái và bản chất của tà kiến được nói trong cả hai (kinh tạng và Abhidhamma) đều được gom lại thành một.
Kilesā pana suttantavasena, abhidhammavasenapi dasa.
However, there are ten defilements according to the Suttantas and also according to the Abhidhamma.
Còn các kilesā (phiền não) thì có mười loại, theo cách trình bày trong kinh tạng và Abhidhamma.
Iti evaṃ pāpānaṃ akusalānaṃ saṅgaho navadhā vutto.
Iti (thus), the compilation of pāpānaṃ (unwholesome states) is described in nine ways.
Iti (như vậy), sự tổng hợp các pháp pāpānaṃ (bất thiện) đã được nói theo chín cách.
Ettha ca –
And here:
Ở đây –
16. Ārammaṇaṃ upagantvā cintanasaṅkhātena upanijjhāyanaṭṭhena yathārahaṃ paccanīkadhammajhāpanaṭṭhena ca jhānāni ca tāni aṅgāni ca samuditānaṃ avayavabhāvena aṅgīyanti ñāyantīti jhānaṅgāni.
16. Jhānas are so called because they approach the object and contemplate it, which is called upanijjhāyana, and because they burn away opposing defilements (nīvaraṇas) in a fitting manner. They are also called aṅgas (factors) because they are known as parts (avayava) of the composite jhāna. Thus, jhānaṅgāni (jhāna factors).
16. Các jhāna (thiền) được gọi là jhānaṅgāni (thiền chi) vì chúng được biết đến như các chi phần (aṅga) của một tổng thể (samuditānaṃ), do ý nghĩa của sự quán chiếu (upanijjhāyanaṭṭhena) bằng cách tiếp cận đối tượng và suy tư, và do ý nghĩa của việc thiêu đốt các pháp đối nghịch một cách thích đáng.
Avayavavinimuttassa ca samudāyassa abhāvepi senaṅgarathaṅgādayo viya visuṃ visuṃ aṅgabhāvena vuccanti ekato hutvā jhānabhāvena.
Even though there is no aggregate (samudāya) separate from its parts (avayava), these are individually called factors, like the factors of an army or a chariot, when they combine to form a jhāna.
Mặc dù không có tổng thể nào tách rời khỏi các chi phần, nhưng chúng được gọi là các chi phần riêng lẻ, như các chi phần của quân đội (senaṅga) hoặc xe cộ (rathaṅga), khi chúng hợp lại thành thiền định.
Domanassañcettha akusalajhānaṅgaṃ, sesāni kusalākusalābyākatajhānaṅgāni.
Here, mental pain (domanassa) is an unwholesome jhāna factor; the rest (vitakka, and so on) are wholesome, unwholesome, and indeterminate jhāna factors.
Ở đây, ưu sầu (domanassa) là một thiền chi bất thiện, còn các pháp còn lại là thiền chi thiện, bất thiện hoặc vô ký.
17. Sugatiduggatīnaṃ, nibbānassa ca abhimukhaṃ pāpanato maggā, tesaṃ pathabhūtāni aṅgāni, maggassa vā aṭṭhaṅgikassa aṅgāni maggaṅgāni.
17. They are paths (maggā) because they lead directly to good and bad destinations, and to Nibbāna. Their constituent parts are called maggaṅgāni. Alternatively, they are the factors of the eightfold path.
17. Chúng được gọi là maggā (đạo) vì chúng dẫn đến thiện thú (sugati), ác thú (duggati) và Niết Bàn. Các chi phần (aṅga) là con đường dẫn đến chúng, hoặc là các chi phần của Bát Chánh Đạo, nên gọi là maggaṅgāni (đạo chi).
Sammā aviparītato passatīti sammādiṭṭhi.
One sees correctly, without perversion, hence sammādiṭṭhi (right view).
Sự thấy biết đúng đắn, không sai lệch, đó là sammādiṭṭhi (chánh kiến).
Sā pana ‘‘atthi dinna’’ntyādivasena dasavidhā, pariññādikiccavasena catubbidhā vā.
That* is, however, ten-fold in terms of "there is what is given" and so forth, or four-fold in terms of the functions of full understanding (pariññā) and so forth.
Chánh kiến này có mười loại theo cách “có sự bố thí”, v.v., hoặc bốn loại theo chức năng nhận biết, v.v.
Sammā saṅkappenti etenāti sammāsaṅkappo.
That by which one resolves correctly is called sammāsaṅkappo (Right Resolve).
Sự suy nghĩ đúng đắn bởi điều này, đó là sammāsaṅkappo (chánh tư duy).
So nekkhammasaṅkappaabyāpādasaṅkappaavihiṃsāsaṅkappavasena tividho.
It is three-fold in terms of the resolve of renunciation (nekkhamma-saṅkappa), the resolve of non-ill-will (abyāpāda-saṅkappa), and the resolve of non-harming (avihiṃsā-saṅkappa).
Chánh tư duy này có ba loại: tư duy xuất ly (nekkhamma), tư duy không sân hận (abyāpāda) và tư duy không hại (avihiṃsā).
Sammāvācādayo heṭṭhā vibhāvitāva.
Right Speech (sammāvācā) and the others have already been explained below.
Chánh ngữ (sammāvācā), v.v., đã được giải thích rõ ở trên.
Sammā vāyamanti etenāti sammāvāyāmo.
That by which one strives correctly is called sammāvāyāmo (Right Effort).
Sự tinh tấn đúng đắn bởi điều này, đó là sammāvāyāmo (chánh tinh tấn).
Sammā saranti etāyāti sammāsati.
That by which one recollects correctly is called sammāsati (Right Mindfulness).
Sự ghi nhớ đúng đắn bởi điều này, đó là sammāsati (chánh niệm).
Imesaṃ pana bhedaṃ upari vakkhati.
However, the distinctions of these will be explained above.
Sự phân loại của những pháp này sẽ được nói ở phần sau.
Sammā sāmañca ādhīyati etena cittanti sammāsamādhi, paṭhamajjhānādivasena pañcavidhā ekaggatā.
By this, the mind is firmly established and by oneself; thus, it is Right Concentration (sammāsamādhi), which is the fivefold one-pointedness of mind (ekaggatā) in terms of the first jhāna and so forth.
Do đó, tâm được thiết lập một cách đúng đắn và tự thân bởi pháp này, nên gọi là chánh định (sammāsamādhi); đó là sự nhất tâm (ekaggatā) có năm loại theo cách thiền thứ nhất và các loại khác.
Micchādiṭṭhiādayo duggatimaggattā maggaṅgāni.
Wrong view (micchādiṭṭhi) and so forth are components of the path (maggaṅgāni) because they are paths to woeful states (duggati).
Tà kiến (micchādiṭṭhi) và những pháp khác là các chi phần của đạo (maggaṅgāni) vì chúng là con đường dẫn đến khổ cảnh.
18. Dassanādīsu cakkhuviññāṇādīhi, yebhuyyena taṃsahitasantānappavattiyaṃ liṅgādīhi, jīvane jīvantehi kammajarūpasampayuttadhammehi, manane jānane sampayuttadhammehi, sukhitādibhāve sukhitādīhi sahajātehi, saddahanādīsu saddahanādivasappavattehi teheva, ‘‘anaññātaṃ ñassāmī’’ti pavattiyaṃ tathāpavattehi sahajātehi, ājānane aññabhāvibhāve ca ājānanādivasappavattehi sahajātehi attānaṃ anuvattāpentā dhammā issaraṭṭhena indriyāni nāmāti āha ‘‘cakkhundriya’’ntyādi.
18. In the matters of seeing and so forth, the eye-consciousness (cakkhuviññāṇa) and so forth; in the occurrence of the continuum (santāna) accompanied by that (bhāvarūpa), for the most part, the gender (liṅga) and so forth; in life, the karma-born rūpas and associated mental states (sampayutta dhammā) existing during life; in thinking and knowing, the associated mental states; in the state of being happy and so forth, the co-arisen (sahajāta) states of happiness and so forth; in believing and so forth, those very states occurring according to belief and so forth; in the occurrence of "I shall know what is unknown," the co-arisen states occurring in that manner; and in perfect comprehension and the state of one who has known, the co-arisen states occurring according to perfect comprehension and so forth—these Dhammas, by making the self (i.e., the sense faculty) function according to them, are called faculties (indriyāni) due to their lordly power (issaraṭṭha), as stated in "Eye-faculty (cakkhundriya)" and so forth.
18. Trong các việc như thấy, v.v., các pháp như nhãn thức (cakkhuviññāṇa), v.v., hoặc trong sự tiếp diễn của dòng tương tục phần lớn đi kèm với sắc bản chất (bhāva-rūpa), các pháp như tướng (liṅga), v.v., hoặc trong sự sống, các pháp sắc do nghiệp sinh và tâm sở tương ưng đang sống, hoặc trong sự suy nghĩ và hiểu biết, các pháp tương ưng, hoặc trong trạng thái an lạc, v.v., các pháp đồng sinh với an lạc, v.v., hoặc trong các việc như tin tưởng, v.v., các pháp tiếp diễn theo cách tin tưởng, v.v., hoặc trong sự tiếp diễn của ý muốn “tôi sẽ biết điều chưa biết,” các pháp đồng sinh tiếp diễn như vậy, hoặc trong sự hiểu biết và trạng thái đã biết, các pháp đồng sinh tiếp diễn theo cách hiểu biết, v.v., những pháp làm cho tự thân tuân theo mình, được gọi là các quyền (indriya) theo nghĩa là chủ tể (issaraṭṭha). Vì vậy, nói “nhãn quyền (cakkhundriya)”, v.v.
Aṭṭhakathāyaṃ (vibha. aṭṭha. 219; visuddhi. 2.525) pana aparepi indaliṅgaṭṭhādayo indriyaṭṭhā vuttā.
However, in the Commentary (Vibha. A. 219; Visuddhi. 2.525), other meanings of indriya, such as "possessing a mark of sovereignty (indaliṅgaṭṭha)," are also stated.
Tuy nhiên, trong Aṭṭhakathā (Vibha. Aṭṭha. 219; Visuddhi. 2.525), các nghĩa khác của quyền (indriya) như tướng của chủ tể (indaliṅgaṭṭha), v.v., cũng được nói đến.
Jīvitindriyanti rūpārūpavasena duvidhaṃ jīvitindriyaṃ.
Life-faculty (jīvitindriya) is of two kinds, in terms of rūpa and arūpa.
Mạng quyền (Jīvitindriya) là mạng quyền có hai loại: sắc và danh.
‘‘Anamatagge saṃsāre anaññātaṃ amataṃ padaṃ, catusaccadhammameva vā ñassāmī’’ti evamajjhāsayena paṭipannassa indriyaṃ anaññātaññassāmītindriyaṃ.
The faculty of one who practices with the resolve, "I shall know the deathless state, unknown in the beginningless saṃsāra, or indeed, the four Noble Truths," is the faculty of knowing the unknown (anaññātaññassāmītindriya).
Quyền của người thực hành với ý định “tôi sẽ biết Niết Bàn (amata pada) chưa từng được biết trong luân hồi vô thủy (anamatagge saṃsāre), hoặc chỉ biết các pháp Tứ Thánh Đế (catusaccadhamma)” được gọi là Quyền sẽ biết điều chưa biết (anaññātaññassāmītindriya).
Ājānāti paṭhamamaggena diṭṭhamariyādaṃ anatikkamitvā jānāti indriyañcāti aññindriyaṃ.
It perfectly comprehends, knowing without transgressing the boundary seen by the first path, and it is a faculty; thus, it is the faculty of knowing (aññindriya).
Quyền của người biết (ājānāti) mà không vượt quá giới hạn đã thấy bằng đạo thứ nhất, và là quyền, được gọi là Quyền đã biết (aññindriya).
Aññātāvino cattāri saccāni paṭivijjhitvā ṭhitassa arahato indriyaṃ aññātāvindriyaṃ.
The faculty of an Arahant who has penetrated the four Noble Truths and stands as one who has known is the faculty of one who has known (aññātāvindriya).
Quyền của vị A-la-hán đã thâm nhập Tứ Thánh Đế và an trú trong trạng thái đã biết, được gọi là Quyền của bậc đã biết (aññātāvindriya).
Dhammasarūpavibhāvanatthañcettha paññindriyaggahaṇaṃ, puggalajjhāsayakiccavisesavibhāvanatthaṃ anaññātaññassāmītindriyādīnaṃ gahaṇaṃ.
Here, the inclusion of the faculty of wisdom (paññindriya) is for clarifying the intrinsic nature of Dhammas, and the inclusion of the faculties of knowing the unknown and so forth is for clarifying the specific functions according to the individual's disposition.
Ở đây, sự nắm bắt tuệ quyền (paññindriya) là để làm rõ bản chất của pháp, còn sự nắm bắt Quyền sẽ biết điều chưa biết, v.v., là để làm rõ sự đặc biệt về ý định và công việc của cá nhân.
Ettha ca sattapaññattiyā visesanissayattā ajjhattikāyatanāni ādito vuttāni, manindriyaṃ pana ajjhattikāyatanabhāvasāmaññena ettheva vattabbampi arūpindriyehi saha ekato dassanatthaṃ jīvitindriyānantaraṃ vuttaṃ, sāyaṃ paññatti imesaṃ vasena ‘‘itthī puriso’’ti vibhāgaṃ gacchatīti dassanatthaṃ tadanantaraṃ bhāvadvayaṃ, tayime upādinnadhammā imassa vasena tiṭṭhantīti dassanatthaṃ tato paraṃ jīvitindriyaṃ, sattasaññito dhammapuñjo pabandhavasena pavattamāno imāhi vedanāhi saṃkilissatīti dassanatthaṃ tato vedanāpañcakaṃ, tāhi pana visuddhikāmānaṃ vodānasambhāradassanatthaṃ tato saddhādipañcakaṃ, sambhūtavodānasambhārā ca imehi visujjhantīti visuddhippattā, niṭṭhitakiccā ca hontīti dassanatthaṃ ante tīṇi vuttāni.
Here, since the internal sense bases (ajjhattikāyatana) are specific supports for the designation of living beings (sattapaññatti), they are stated first. The mind-faculty (manindriya), although it could have been mentioned here due to its commonality as an internal sense base, is mentioned after the life-faculty (jīvitindriya) in order to present it together with the formless faculties (arūpindriya). Then, following that, the two faculties of gender (bhāvadvaya) are stated to show that this designation of living beings is differentiated as "woman" or "man" based on these. Then, following that, the life-faculty is stated to show that these kamma-born rūpa Dhammas endure by means of this. Then, the group of five feelings (vedanāpañcaka) is stated to show that the aggregate of Dhammas designated as "living being," when occurring in continuity, becomes defiled by these feelings. Then, following that, the group of five faculties beginning with faith (saddhādipañcaka) is stated to show the means of purification for those desiring purity from those feelings. And finally, the three faculties are stated to show that those who have accumulated the means of purification become purified by these and have completed their task.
Ở đây, các nội xứ (ajjhattikāyatana) được nói đến trước tiên vì chúng là chỗ nương đặc biệt của sự chế định chúng sinh (sattapaññatti). Tuy nhiên, ý quyền (manindriya), mặc dù cũng nên được nói đến ở đây vì có cùng tính chất là nội xứ, nhưng lại được nói đến sau mạng quyền (jīvitindriya) để trình bày cùng với các danh quyền khác. Sau đó là hai quyền bản chất (bhāvadvaya) để chỉ ra rằng sự chế định này phân chia thành “nữ và nam” dựa trên các quyền này. Sau đó là mạng quyền để chỉ ra rằng các pháp hữu thủ (upādinnadhamma) này tồn tại dựa trên mạng quyền này. Sau đó là năm thọ quyền (vedanāpañcaka) để chỉ ra rằng khối pháp được gọi là chúng sinh, khi tiếp diễn theo dòng tương tục, bị ô nhiễm bởi các thọ này. Sau đó là năm quyền tín (saddhādipañcaka) để chỉ ra các yếu tố thanh tịnh của những người mong muốn thanh tịnh từ các thọ đó. Cuối cùng, ba quyền được nói đến để chỉ ra rằng những người đã tích lũy các yếu tố thanh tịnh này thì trở nên thanh tịnh và hoàn thành công việc nhờ các quyền này.
Ettāvatā adhippetatthasiddhīti aññesaṃ aggahaṇanti idametesaṃ anukkamena desanāya kāraṇanti alamatippapañcena.
Thus, the intended meaning is accomplished, and the non-inclusion of other Dhammas indicates this as the reason for teaching them in this order. Let there be no further elaboration.
Việc không nắm bắt các pháp khác là vì ý nghĩa mong muốn đã được thành tựu đến mức này. Đây là lý do cho sự thuyết giảng các quyền này theo thứ tự. Thôi không cần giải thích quá nhiều.
20. Attādhīnappavattīnaṃ patibhūtā dhammā adhipatī.
20. Dhammas that are lords over co-arisen Dhammas whose occurrence is dependent on them are predominants (adhipatī).
20. Các pháp là chủ tể của các pháp tương ưng có sự tiếp diễn tùy thuộc vào chúng được gọi là tăng thượng (adhipatī).
‘‘Chandavato kiṃnāma na sijjhatī’’tyādikaṃ hi pubbābhisaṅkhārūpanissayaṃ labhitvā uppajjamāne citte chandādayo dhurabhūtā sayaṃ sampayuttadhamme sādhayamānā hutvā pavattanti, te ca tesaṃ vasena pavattanti, tena te attādhīnānaṃ patibhāvena pavattanti.
Indeed, in a mind that arises having obtained a strong supporting condition (upanissaya) of prior volitional formations (pubbābhisaṅkhāra), such as "What is it that is not accomplished by one who has zeal (chanda)?", zeal (chanda) and so forth act as leading factors, accomplishing their co-arisen Dhammas. And those (co-arisen Dhammas) occur by means of these (predominants). Therefore, these (predominants) occur as lords over those (co-arisen Dhammas) that are dependent on them.
Thật vậy, trong tâm phát sinh do có được sự nương tựa từ các hành động đã tạo tác trước đó, như câu “Người có ý muốn thì không việc gì không thành tựu,” v.v., các pháp như ý muốn (chanda), v.v., trở thành chủ yếu, tự mình làm cho các pháp tương ưng được thành tựu và tiếp diễn. Và các pháp tương ưng đó tiếp diễn tùy thuộc vào chúng. Vì vậy, chúng tiếp diễn với vai trò là chủ tể của các pháp tùy thuộc vào chúng.
Aññesaṃ adhipatidhammānaṃ adhipatibhāvanivāraṇavasena issariyaṃ adhipatitā.
Predominance (adhipatitā) is lordship (issariya), in the sense of preventing other potential predominant Dhammas from becoming predominant.
Sự làm chủ (issariya) theo cách ngăn chặn tính tăng thượng của các pháp tăng thượng khác là tính tăng thượng (adhipatitā).
Santesupi indriyantaresu kevalaṃ dassanādīsu cakkhuviññāṇādīhi anuvattāpanamattaṃ indriyatāti ayaṃ adhipatiindriyānaṃ viseso.
Even though other faculties exist, the mere leading of eye-consciousness and so forth in the acts of seeing and so forth is the meaning of faculty (indriya). This is the distinction between predominant faculties (adhipati indriya).
Đây là sự khác biệt giữa tăng thượng và quyền: mặc dù có các quyền khác, nhưng chỉ riêng việc nhãn thức (cakkhuviññāṇa), v.v., làm cho các pháp khác tuân theo trong các việc như thấy, v.v., mới là quyền.
21. Ojaṭṭhamakarūpādayo āharantīti āhārā.
21. They bring forth (āharanti) the eight primary constituents of nutriment (ojaṭṭhamakarūpa) and so forth; thus, they are nutriments (āhārā).
21. Các pháp mang lại sắc chất dinh dưỡng (ojāṭṭhamaka-rūpa), v.v., được gọi là vật thực (āhārā).
Kabaḷīkārāhāro hi ojaṭṭhamakarūpaṃ āharati, phassāhāro tisso vedanā, manosañcetanāhārasaṅkhātaṃ kusalākusalakammaṃ tīsu bhavesu paṭisandhiṃ.
Indeed, edible food (kabaḷīkārāhāra) brings forth the eight primary constituents of nutriment. Contact (phassāhāra) brings forth the three feelings (vedanā). Volition (manosañcetanāhārasaṅkhāta), in the form of wholesome or unwholesome kamma, brings forth rebirth-linking (paṭisandhi) in the three planes of existence.
Thật vậy, vật thực đoàn thực (kabaḷīkārāhāra) mang lại sắc chất dinh dưỡng. Xúc thực (phassāhāra) mang lại ba thọ. Tư thực (manosañcetanāhāra) là nghiệp thiện và bất thiện, mang lại tái sinh trong ba cõi.
Viññāṇāhārasaṅkhātaṃ paṭisandhiviññāṇaṃ sahajātanāmarūpeāharati, kiñcāpi sakasakapaccayuppanne āharantā aññepi atthi.
Consciousness (viññāṇāhārasaṅkhāta), in the form of rebirth-linking consciousness (paṭisandhiviññāṇa), brings forth co-arisen mind-and-matter (nāmarūpa). Although there are others that bring forth their respective resultant states,
Thức thực (viññāṇāhāra) là thức tái sinh, mang lại danh sắc đồng sinh. Mặc dù có những pháp khác cũng mang lại các pháp tùy thuộc vào duyên của chính chúng.
Ajjhattikasantatiyā pana visesapaccayattā imeyeva cattāro ‘‘āhārā’’ti vuttā.
only these four are called "nutriments" because they are specific conditions for the internal continuum.
Nhưng chỉ bốn pháp này được gọi là “vật thực” vì chúng là duyên đặc biệt cho dòng tương tục nội tại.
Kabaḷīkārāhārabhakkhānañhi sattānaṃ rūpakāyassa kabaḷīkārāhāro visesapaccayo kammādijanitassapi tassa kabaḷīkārāhārūpatthambhabaleneva dasavassādippavattisambhavato.
Indeed, for beings sustained by edible food, edible food (kabaḷīkārāhāra) is a specific condition for the body (rūpakāya), because even if it is generated by kamma and so forth, its continuity for ten years and so forth is possible only through the strengthening power of edible food.
Thật vậy, đối với chúng sinh ăn đoàn thực, đoàn thực (kabaḷīkārāhāra) là duyên đặc biệt cho thân sắc, vì sự tiếp diễn của thân sắc đó trong mười năm, v.v., dù do nghiệp, v.v., sinh ra, chỉ có thể xảy ra nhờ sức mạnh hỗ trợ của đoàn thực.
Tathā hesa ‘‘dhāti viya kumārassa, upatthambhanakayantaṃ viya gehassā’’ti vutto.
Thus, it is said, "It is like a wet nurse for a child, or like a supporting brace for a house."
Thật vậy, đoàn thực được nói là “như người vú em đối với đứa trẻ, như cột chống đối với ngôi nhà.”
Phassopi sukhādivatthubhūtaṃ ārammaṇaṃ phusantoyeva sukhādivedanāpavattanena sattānaṃ ṭhitiyā paccayo hoti.
Contact (phasso), by merely touching the object that is the basis for happiness and so forth, becomes a condition for the continuity of beings by causing the occurrence of feelings such as happiness.
Xúc (Phassa) cũng là duyên cho sự tồn tại của chúng sinh bằng cách tiếp xúc với đối tượng là nền tảng của các thọ như lạc, v.v., và làm cho các thọ như lạc, v.v., tiếp diễn.
Manosañcetanā kusalākusalakammavasena āyūhamānāyeva bhavamūlanipphādanato sattānaṃ ṭhitiyā paccayo hoti.
Mental volition (manosañcetanā), by merely exerting itself in the form of wholesome or unwholesome kamma, becomes a condition for the continuity of beings by producing the root of existence (bhavamūla).
Tư ý (Manosañcetanā) là duyên cho sự tồn tại của chúng sinh bằng cách nỗ lực theo nghiệp thiện và bất thiện, và tạo ra gốc rễ của hữu (bhava-mūla).
Viññāṇaṃ vijānantameva nāmarūpappavattanena sattānaṃ ṭhitiyā paccayo hotīti evameteyeva ajjhattasantānassa visesapaccayattā ‘‘āhārā’’ti vuttā, phassādīnaṃ dutiyādibhāvo desanākkamato, na uppattikkamato.
Consciousness (viññāṇa), by merely knowing, becomes a condition for the continuity of beings by causing the occurrence of mind-and-matter (nāmarūpa). Thus, only these four are called "nutriments" due to their being specific conditions for the internal continuum. The secondary and subsequent positions of contact and so forth are according to the order of exposition, not the order of occurrence.
Thức (Viññāṇa) là duyên cho sự tồn tại của chúng sinh bằng cách biết và làm cho danh sắc tiếp diễn. Như vậy, chỉ bốn pháp này được gọi là “vật thực” vì chúng là duyên đặc biệt cho dòng tương tục nội tại. Thứ tự thứ hai, v.v., của xúc, v.v., là theo thứ tự thuyết giảng, không phải theo thứ tự phát sinh.
26. Pañcaviññāṇānaṃ vitakkavirahena ārammaṇesu abhinipātamattattā tesu vijjamānānipi upekkhāsukhadukkhāni upanijjhānākārassa abhāvato jhānaṅgabhāvena na uddhaṭāni.
26. In the fivefold consciousnesses (pañcaviññāṇa), due to the absence of initial application (vitakka) and their being merely the falling upon objects, even though equanimity (upekkhā), happiness (sukha), and suffering (dukkha) exist in them, they are not brought forth as jhāna factors due to the absence of the mode of close contemplation.
Năm thức song ngũ (pañcaviññāṇa) không có tầm (vitakka), chỉ là sự rơi vào đối tượng. Do đó, dù có xả (upekkhā), lạc (sukha), khổ (dukkha) trong chúng, nhưng vì không có khía cạnh quán sát kỹ lưỡng, chúng không được nêu ra là chi phần thiền (jhānaṅga).
‘‘Vitakkapacchimakaṃ hi jhānaṅga’’nti vuttaṃ.
For it is said, "A jhāna factor has initial application as its last (or primary) characteristic."
Thật vậy, đã nói rằng “chi phần thiền có tầm là cuối cùng.”
Dvipañcaviññāṇamanodhātuttikasantīraṇattikavasena soḷasacittesu vīriyābhāvato tattha vijjamānopi samādhi balabhāvaṃ na gacchati.
In the sixteen cittas, consisting of the ten dvipañcaviññāṇas, the three manodhātu, and the three santīraṇa cittas, even though concentration (samādhi) exists, it does not attain the state of a force (bala) due to the absence of energy (vīriya).
Trong mười sáu tâm (soḷasacitta) theo cách mười thức song ngũ, ba ý giới (manodhātu) và ba tâm thẩm tấn (santīraṇa), vì không có tinh tấn (vīriya), định (samādhi) dù có mặt trong đó cũng không đạt đến trạng thái lực (bala).
‘‘Vīriyapacchimakaṃ bala’’nti hi vuttaṃ.
For it is said, "A force has energy as its last (or primary) characteristic."
Thật vậy, đã nói rằng “lực có tinh tấn là cuối cùng.”
Tathā aṭṭhārasāhetukesu hetuvirahato maggaṅgāni na labbhanti.
Similarly, in the eighteen rootless (ahetuka) cittas, path factors (maggaṅga) are not found due to the absence of roots (hetu).
Tương tự, trong mười tám tâm vô nhân (aṭṭhārasāhetuka), vì không có nhân (hetu), các chi phần đạo (maggaṅga) không thể có được.
‘‘Hetupacchimakaṃ maggaṅga’’nti (dha. sa. aṭṭha. 438) hi vuttanti imamatthaṃ manasi nidhāyāha ‘‘dvipañcaviññāṇesū’’tyādi.
For it is said, "A path factor has roots as its last (or primary) characteristic." Bearing this meaning in mind, it is said "in the fivefold consciousnesses" and so forth.
Thật vậy, đã nói rằng “chi phần đạo có nhân là cuối cùng” (Dha. Sa. Aṭṭha. 438). Vì vậy, để ghi nhớ ý nghĩa này, Ngài nói “trong năm thức song ngũ (dvipañcaviññāṇesu)”, v.v.
Jhānaṅgāni na labbhantīti sambandho.
The connection is that jhāna factors are not found.
“Các chi phần thiền không thể có được” là sự liên kết.
28. Dvihetukatihetukaggahaṇena ekahetukesu adhipatīnaṃ abhāvaṃ dasseti.
28. The mention of two-rooted (dvihetuka) and three-rooted (tihetuka) cittas indicates the absence of predominants (adhipatī) in one-rooted (ekahetuka) cittas.
28. Bằng cách đề cập đến hai nhân (dvihetuka) và ba nhân (tihetuka), Ngài chỉ ra sự vắng mặt của tăng thượng (adhipatī) trong các tâm một nhân (ekahetuka).
Javanesvevāti avadhāraṇaṃ lokiyavipākesu adhipatīnaṃ asambhavadassanatthaṃ.
The emphatic particle "only" in "only in javanas" is to show the impossibility of predominants in mundane resultant (lokiyavipāka) cittas.
Sự nhấn mạnh “chỉ trong các tâm tốc hành (javanesveva)” là để chỉ ra sự không thể có của tăng thượng trong các tâm dị thục thế gian (lokiyavipāka).
Na hi te chandādīni purakkhatvā pavattanti.
Indeed, they do not occur by prioritizing zeal (chanda) and so forth.
Thật vậy, chúng không tiếp diễn bằng cách lấy ý muốn (chanda), v.v., làm chủ đạo.
Vīmaṃsādhipatino dvihetukajavanesu asambhavato cittābhisaṅkhārūpanissayassa ca sambhavānurūpato labbhamānataṃ sandhāyāha ‘‘yathāsambhava’’nti.
Bearing in mind the impossibility of the predominant of investigation (vīmaṃsādhipati) in two-rooted javana cittas, and the obtainability according to the possibility of the strong supporting condition (upanissaya) of mental formation, it is said "as far as possible" (yathāsambhava).
Ngài nói “tùy theo sự khả hữu (yathāsambhava)” để chỉ sự có được của tăng thượng trí (vīmaṃsādhipati) tùy theo sự tương thích của duyên hỗ trợ (upanissaya) cho các hành động của tâm, vì tăng thượng trí không thể có trong các tâm tốc hành hai nhân.
Ekova labbhati, itarathā adhipatibhāvāyogato, teneva hi bhagavatā ‘‘hetū hetusampayuttakānaṃ dhammānaṃ hetupaccayena paccayo’’tyādinā (paṭṭhā. 1.1.1) hetupaccayaniddese viya ‘‘adhipatī adhipatisampayuttakāna’’ntyādinā avatvā ‘‘chandādhipati chandasampayuttakāna’’ntyādinā (paṭṭhā. 1.1.3) ekekādhipativaseneva adhipatipaccayo uddhaṭo.
Only one is obtained, otherwise, it would be improper for it to be an adhipati. It is precisely for this reason that the Blessed One, instead of stating "an adhipati to adhipati-associated dhammas," etc., as in the exposition of the hetu-paccaya, "a hetu to hetu-associated dhammas by way of hetu-paccaya," etc., expounded the adhipati-paccaya solely by referring to each adhipati individually, such as "chanda as adhipati to chanda-associated dhammas," etc.
Chỉ một được nhận, nếu không thì không phù hợp với trạng thái tối thắng (adhipati). Chính vì thế, Đức Thế Tôn đã không thuyết ‘‘adhipati đối với các pháp tương ưng với adhipati’’ v.v., như trong phần trình bày duyên nhân (hetupaccaya-niddesa) với lời ‘‘nhân là duyên nhân đối với các pháp tương ưng với nhân’’ v.v., mà Ngài đã nêu duyên tối thắng (adhipati-paccaya) chỉ với năng lực của từng adhipati một, như ‘‘ý muốn (chanda) là tối thắng đối với các pháp tương ưng với ý muốn’’ v.v.
29. Vatthuto dhammavasena hetudhammā cha, jhānaṅgāni pañca somanassadomanassupekkhānaṃ vedanāvasena ekato gahitattā, maggaṅgā nava micchāsaṅkappavāyāmasamādhīnaṃ vitakkavīriyacittekaggatāsabhāvena sammāsaṅkappādīhi ekato gahitattā.
29. In reality, in terms of dhammas, there are six hetu-dhammas. The jhāna factors are five, because joy, sorrow, and equanimity are taken together as one by way of vedanā. The magga factors are nine, because wrong thought, wrong effort, and wrong concentration are taken together as one with right thought, etc., by way of their nature as vitakka, viriya, and citta-ekaggatā.
29. Về mặt thực chất (vatthuto), theo phương diện các pháp, có sáu pháp nhân (hetu-dhammā); năm chi thiền (jhānaṅgāni) vì các cảm thọ hỷ (somanassa), ưu (domanassa) và xả (upekkhā) được gộp chung theo phương diện thọ; chín chi đạo (maggaṅgā) vì tà tư duy (micchāsaṅkappa), tà tinh tấn (micchāvāyāma) và tà định (micchāsamādhi) được gộp chung với chánh tư duy (sammāsaṅkappa) v.v. theo bản chất của tầm (vitakka), tinh tấn (vīriya) và nhất tâm (cittekaggatā).
Indriyadhammā soḷasa pañcannaṃ vedanindriyānaṃ vedanāsāmaññena, tiṇṇaṃ lokuttarindriyānaṃ paññindriyassa ca ñāṇasāmaññena ekato gahitattā, rūpārūpajīvitindriyānañca visuṃ gahitattā, baladhammā pana yathāvuttanayeneva nava īritā, adhipatidhammā cattāro vuttā, āhārā tathā cattāro vuttāti kusalādīhi tīhi samākiṇṇo tatoyeva missakasaṅgaho evaṃnāmako saṅgaho sattadhā vutto.
The indriya-dhammas are sixteen, because the five vedanindriyas are taken together as one by virtue of their commonality as vedanā, and the three lokuttara indriyas and paññindriya are taken together as one by virtue of their commonality as knowledge, and the rūpajīvitindriya and arūpajīvitindriya are taken separately. The bala-dhammas, however, are said to be nine in the manner already stated. The adhipati-dhammas are said to be four, and the āhāras are likewise said to be four. Thus, this Miscellaneous Compendium, so named because it is mixed with the three types of wholesome, etc., is described in seven ways.
Mười sáu pháp quyền (indriya-dhammā soḷasa) vì năm quyền thọ (vedanindriya) được gộp chung theo sự tương đồng về thọ, ba quyền siêu thế (lokuttarindriya) và quyền tuệ (paññindriya) được gộp chung theo sự tương đồng về trí, và quyền sinh mạng sắc (rūpajīvitindriya) cùng quyền sinh mạng danh (arūpajīvitindriya) được lấy riêng biệt. Còn các pháp lực (bala-dhammā) được nói là chín theo cách đã nêu. Bốn pháp tối thắng (adhipati-dhammā) đã được nói. Bốn pháp vật thực (āhārā) cũng được nói như vậy. Như thế, phần tổng hợp hỗn hợp (missakasaṅgaho) này, được trộn lẫn với ba pháp thiện (kusala) v.v. từ đó, được trình bày thành bảy loại.
Ettha ca –
And here –
Ở đây:
30. Paṭṭhātīti paṭṭhānaṃ, asubhaggahaṇādivasena anupavisitvā kāyādiārammaṇe pavattatītyattho, satiyeva paṭṭhānaṃ satipaṭṭhānaṃ.
30. That which is firmly established is satipaṭṭhāna. The meaning is that it enters into the objects of body, etc., by way of grasping unloveliness, etc., and operates there. Mindfulness itself is a firm establishment, hence satipaṭṭhāna.
30. Paṭṭhāti (anupavisitvā pavattatīti) có nghĩa là đi vào và duy trì trên đối tượng, như việc nắm giữ bất tịnh v.v. Niệm (sati) chính là sự duy trì trên đối tượng (paṭṭhāna) – đó là niệm xứ (satipaṭṭhāna).
Taṃ pana kāyavedanācittadhammesu asubhadukkhāniccānattākāraggahaṇavasena, subhasukhaniccaattasaññāvipallāsappahānavasena ca catubbidhanti vuttaṃ ‘‘cattāro satipaṭṭhānā’’ti.
This satipaṭṭhāna is said to be fourfold, as stated in "the four satipaṭṭhānas," by way of apprehending body, feeling, mind, and dhammas as unlovely, suffering, impermanent, and not-self, and by way of abandoning perversions of perception of loveliness, pleasure, permanence, and self.
Niệm xứ đó, theo cách nắm giữ các khía cạnh bất tịnh (asubha), khổ (dukkha), vô thường (anicca), vô ngã (anattā) trên thân (kāya), thọ (vedanā), tâm (citta) và pháp (dhamma), và theo cách đoạn trừ các tà kiến về tịnh (subha), lạc (sukha), thường (nicca), ngã (atta), được nói là có bốn loại, như trong câu ‘‘bốn niệm xứ (cattāro satipaṭṭhānā)’’.
Kucchitānaṃ kesādīnaṃ āyoti kāyo, sarīraṃ, assāsapassāsānaṃ vā samūho kāyo, tassa anupassanā parikammavasena, vipassanāvasena ca saraṇaṃ kāyānupassanā.
The body is the resort of despised things like hair, etc., it is the corporeal body, or the aggregate of in-breaths and out-breaths is the body. The recollection of it, by way of preliminary work and vipassanā, is kāyānupassanā.
Thân (kāya) là nơi phát sinh của những thứ đáng ghê tởm như tóc v.v., tức là cơ thể; hoặc thân là tập hợp của hơi thở vào và hơi thở ra. Sự ghi nhớ (saraṇa), theo phương diện chuẩn bị (parikamma) và tuệ quán (vipassanā), về thân đó là quán thân (kāyānupassanā).
Dukkhadukkhavipariṇāmadukkhasaṅkhāradukkhabhūtānaṃ vedanānaṃ vasena anupassanā vedanānupassanā.
The contemplation of feelings as being suffering of suffering, suffering of change, and suffering of formations, is vedanānupassanā.
Sự quán xét (anupassanā) các cảm thọ (vedanā) theo phương diện chúng là khổ khổ (dukkha-dukkha), hoại khổ (vipariṇāma-dukkha) và hành khổ (saṅkhāra-dukkha) là quán thọ (vedanānupassanā).
Tathā sarāgamahaggatādivasena sampayogabhūmibhedena bhinnasseva cittassa anupassanā cittānupassanā.
Likewise, the contemplation of the mind itself, which is differentiated by its association and plane of existence, such as being associated with lust or being exalted, is cittānupassanā.
Tương tự, sự quán xét tâm (citta) đã phân biệt theo sự tương ưng (sampayoga) và cảnh giới (bhūmi), như tâm hữu tham (sarāga) hoặc tâm đại hành (mahaggata) v.v., là quán tâm (cittānupassanā).
Saññāsaṅkhārānaṃ dhammānaṃ bhinnalakkhaṇānameva anupassanā dhammānupassanā.
The contemplation of saññā and saṅkhāras, which are dhammas with distinct characteristics, is dhammānupassanā.
Sự quán xét các pháp (dhamma), tức là tưởng (saññā) và hành (saṅkhāra), vốn có những đặc tính khác nhau, là quán pháp (dhammānupassanā).
35. Bujjhatīti bodhi, āraddhavipassakato paṭṭhāya yogāvacaro.
35. One who awakens is a Bodhi, meaning a yogāvacara from the time he begins vipassanā.
35. Bujjhati có nghĩa là giác ngộ, từ người hành thiền quán (vipassaka) đã khởi sự trở đi, đó là yogāvacara (người hành thiền).
Yāya vā so satiādikāya dhammasāmaggiyā bujjhati saccāni paṭivijjhati, kilesaniddāto vā vuṭṭhāti, kilesasaṅkocābhāvato vā maggaphalappattiyā vikasati, sā dhammasāmaggī bodhi, tassa bodhissa, tassā vā bodhiyā aṅgabhūtā kāraṇabhūtāti bojjhaṅgā, te pana dhammavasena sattavidhāti āha ‘‘satisambojjhaṅgo’’tyādi.
Or, the aggregate of dhammas such as sati, etc., by which he awakens and penetrates the truths, or rises from the slumber of defilements, or blossoms into the attainment of path and fruit due to the absence of defilement contraction, that aggregate of dhammas is Bodhi. The factors of that Bodhi, or of that awakening, are the bojjhaṅgas, which are the causes. These, in terms of dhammas, are sevenfold, as stated in "satisambojjhaṅga," etc.
Hoặc sự hòa hợp các pháp như niệm v.v. mà nhờ đó người đó giác ngộ (bujjhati) và thấu triệt các sự thật (saccāni paṭivijjhati), hoặc thức dậy từ giấc ngủ phiền não (kilesa-niddā), hoặc nở rộ nhờ không có sự co rút của phiền não (kilesa-saṅkocābhāva) do sự chứng đắc đạo quả (magga-phalappatti), thì sự hòa hợp các pháp đó là giác ngộ (bodhi). Các chi của sự giác ngộ đó, hoặc là nguyên nhân của sự giác ngộ đó, nên gọi là các chi giác ngộ (bojjhaṅgā). Các chi đó, theo phương diện các pháp, có bảy loại, nên Ngài nói ‘‘niệm giác chi (satisambojjhaṅgo)’’ v.v.
Satiyeva sundaro bojjhaṅgo, sundarassa vā bodhissa, sundarāya vā bodhiyā aṅgoti satisambojjhaṅgo.
Sati itself is a beautiful bojjhaṅga, or it is a factor of a beautiful Bodhi, or of beautiful awakening, hence satisambojjhaṅga.
Niệm (sati) chính là giác chi tốt đẹp, hoặc là chi của sự giác ngộ tốt đẹp, hoặc là chi của sự giác ngộ tốt đẹp – đó là niệm giác chi (satisambojjhaṅgo).
Dhamme vicināti upaparikkhatīti dhammavicayo, vipassanāpaññā.
One investigates and examines dhammas, hence dhammavicaya, which is vipassanā paññā.
Tìm hiểu và quán sát các pháp (dhamme vicināti upaparikkhatīti) là trạch pháp (dhammavicayo), tức là tuệ quán (vipassanā-paññā).
Upekkhāti idha tatramajjhattupekkhā.
Upekkhā here refers to tatramajjhattatā-upekkhā.
Xả (upekkhā) ở đây là xả trung lập (tatramajjhattatā-upekkhā).
40. ‘‘Sattadhā tattha saṅgaho’’ti vatvāna puna taṃ dassetuṃ ‘‘saṅkappapassaddhi cā’’tyādi vuttaṃ.
40. Having stated "sevenfold is the inclusion there," it is then said "saṅkappa and passaddhi," etc., to show it again.
40. Sau khi nói ‘‘có bảy loại tổng hợp ở đó’’, để trình bày lại điều đó, Ngài đã nói ‘‘tư duy và khinh an (saṅkappapassaddhi cā)’’ v.v.
Tattha vīriyaṃ navaṭṭhānaṃ sammappadhānacatukkavīriyiddhipādavīriyindriyavīriyabalasambojjhaṅgasammāvāyāmavasena navakiccattā, sati aṭṭhaṭṭhānā satipaṭṭhānacatukkasatindriyasatibalasatisambojjhaṅgasammāsativasena aṭṭhakiccattā.
Here, viriya has nine functions due to its nine tasks as the four sammappadhānas, viriyiddhipāda, viriyindriya, viriyabala, viriyasambojjhaṅga, and sammāvāyāma. Sati has eight functions due to its eight tasks as the four satipaṭṭhānas, satindriya, satibala, satisambojjhaṅga, and sammāsati.
Trong đó, tinh tấn (vīriya) có chín chỗ (navaṭṭhānaṃ) vì có chín chức năng theo bốn chánh tinh tấn (sammappadhāna-catukka), tinh tấn thần thông túc (vīriyiddhipāda), tinh tấn quyền (vīriyindriya), tinh tấn lực (vīriyabala), tinh tấn giác chi (vīriyasambojjhaṅga) và chánh tinh tấn (sammāvāyāma). Niệm (sati) có tám chỗ (aṭṭhaṭṭhānā) vì có tám chức năng theo bốn niệm xứ (satipaṭṭhāna-catukka), niệm quyền (satindriya), niệm lực (satibala), niệm giác chi (satisambojjhaṅga) và chánh niệm (sammāsati).
Samādhi catuṭṭhāno samādhindriyasamādhibalasamādhisambojjhaṅgasammāsamādhivasena catukiccattā, paññā pañcaṭṭhānā vīmaṃsiddhipādapaññindriyapaññābaladhammavicayasambojjhaṅgasammādiṭṭhivasena pañcakiccattā, saddhā dviṭṭhānā saddhindriyasaddhābalavasena dvikiccattā.
Samādhi has four functions due to its four tasks as samādhindriya, samādhibala, samādhisambojjhaṅga, and sammāsamādhi. Paññā has five functions due to its five tasks as vīmaṃsiddhipāda, paññindriya, paññābala, dhammavicayasambojjhaṅga, and sammādiṭṭhi. Saddhā has two functions due to its two tasks as saddhindriya and saddhābala.
Định (samādhi) có bốn chỗ (catuṭṭhāno) vì có bốn chức năng theo định quyền (samādhindriya), định lực (samādhibala), định giác chi (samādhisambojjhaṅga) và chánh định (sammāsamādhi). Tuệ (paññā) có năm chỗ (pañcaṭṭhānā) vì có năm chức năng theo tuệ thần thông túc (vīmaṃsiddhipāda), tuệ quyền (paññindriya), tuệ lực (paññābala), trạch pháp giác chi (dhammavicayasambojjhaṅga) và chánh kiến (sammādiṭṭhi). Tín (saddhā) có hai chỗ (dviṭṭhānā) vì có hai chức năng theo tín quyền (saddhindriya) và tín lực (saddhābala).
Eso uttamānaṃ bodhipakkhiyabhāvena visiṭṭhānaṃ sattatiṃsa dhammānaṃ pavaro uttamo vibhāgo.
This is the excellent, supreme classification of the thirty-seven dhammas, which are superior by virtue of being Bodhipakkhiya.
Đây là sự phân loại cao quý (pavaro) và tối thượng (uttamo) của ba mươi bảy pháp thù thắng (visiṭṭha) theo trạng thái Bồ-đề phần (bodhipakkhiya).
42. Atītānāgatapaccuppannādibhedabhinnā te te sabhāgadhammā ekajjhaṃ rāsaṭṭhena khandhā.
42. The similar dhammas, differentiated by distinctions such as past, future, and present, are gathered into one heap, hence khandhas.
42. Các pháp đồng loại (sabhāga-dhamma) khác nhau theo quá khứ, vị lai, hiện tại v.v. được tập hợp lại thành một đống (rāsaṭṭhena) là các uẩn (khandhā).
Tenāha bhagavā – ‘‘tadekajjhaṃ abhisaṃyūhitvā abhisaṅkhipitvā ayaṃ vuccati rūpakkhandho’’tyādi (vibha. 2), te panete khandhā bhājanabhojanabyañjanabhattakārakabhuñjakavikappavasena pañceva vuttāti āha ‘‘rūpakkhandho’’tyādi.
Therefore, the Blessed One said: "Having gathered them together, having aggregated them into one heap, this is called the rūpakkhandha," etc. These khandhas are said to be only five, as stated in "rūpakkhandha," etc., by way of being likened to a vessel, food, condiment, cook, and eater.
Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói: ‘‘Sau khi tập hợp và tóm tắt tất cả lại, đây được gọi là sắc uẩn (rūpakkhandho)’’ v.v. (Vibh. 2). Các uẩn này được nói là chỉ có năm theo cách ví dụ về vật chứa, thức ăn, gia vị, người nấu cơm và người ăn, nên Ngài nói ‘‘sắc uẩn (rūpakkhandho)’’ v.v.
Rūpañhi vedanānissayattā bhājanaṭṭhāniyaṃ, vedanā bhuñjitabbattā bhojanaṭṭhāniyā, saññā vedanāssādalābhahetuttā byañjanaṭṭhāniyā, saṅkhārā abhisaṅkharaṇato bhattakārakaṭṭhāniyā, viññāṇaṃ upabhuñjakattā bhuñjakaṭṭhāniyaṃ.
For rūpa is like a vessel because it is the support for feeling; vedanā is like food because it is to be experienced; saññā is like a condiment because it is the cause for obtaining the taste of feeling; saṅkhāras are like a cook because they arrange and prepare; and viññāṇa is like an eater because it experiences and consumes.
Sắc (rūpa) là vật chứa vì là nơi nương tựa của thọ (vedanā); thọ là thức ăn vì là thứ cần được cảm nhận; tưởng (saññā) là gia vị vì là nguyên nhân của việc đạt được sự thích thú trong thọ; hành (saṅkhārā) là người nấu cơm vì chúng tạo tác; thức (viññāṇa) là người ăn vì nó thọ hưởng.
Ettāvatā ca adhippetatthasiddhīti pañceva vuttā.
And with this much, the intended purpose is achieved, so only five are mentioned.
Và với chừng đó, mục đích đã đạt được, nên chỉ có năm được nói đến.
Desanākkamepi idameva kāraṇaṃ yattha bhuñjati, yañca bhuñjati, yena ca bhuñjati, yo ca bhojako, yo ca bhuñjitā, tesaṃ anukkamena dassetukāmattā.
Even in the order of teaching, this is the reason: desiring to show in sequence the place where one eats, what one eats, with what one eats, who is the server, and who is the eater.
Trong trình tự thuyết giảng cũng vậy, đây chính là lý do, vì Ngài muốn trình bày theo thứ tự: nơi ăn, vật được ăn, thứ dùng để ăn, người phục vụ thức ăn, và người ăn.
43. Upādānānaṃ gocarā khandhā upādānakkhandhā, te pana upādānavisayabhāvena gahitā rūpādayo pañcevāti vuttaṃ ‘‘rūpupādānakkhandho’’tyādi.
43. The khandhas that are objects of upādāna are upādānakkhandhas. These rūpa, etc., when taken as objects of upādāna, are just five, as stated in "rūpupādānakkhandha," etc.
43. Các uẩn (khandhā) là đối tượng của các thủ (upādāna) là các thủ uẩn (upādānakkhandhā). Các thủ uẩn này, được nắm giữ theo phương diện là đối tượng của thủ, chỉ có năm là sắc (rūpa) v.v., nên Ngài nói ‘‘sắc thủ uẩn (rūpupādānakkhandho)’’ v.v.
Sabbasabhāgadhammasaṅgahatthaṃ hi sāsavā, anāsavāpi dhammā avisesato ‘‘pañcakkhandhā’’ti desitā.
Indeed, for the purpose of including all similar dhammas, both sāsava and anāsava dhammas are taught as "the five khandhas" without distinction.
Để bao gồm tất cả các pháp đồng loại, các pháp hữu lậu (sāsava) và vô lậu (anāsava) đều được thuyết giảng là ‘‘năm uẩn (pañcakkhandhā)’’ một cách không phân biệt.
Vipassanābhūmisandassanatthaṃ pana sāsavāva ‘‘upādānakkhandhā’’ti.
However, for the purpose of showing the domain of insight-knowledge, only those mundane phenomena that are accompanied by or are objects of the asavas are called 'upādānakkhandhā'.
Tuy nhiên, để chỉ ra cảnh giới của tuệ quán (vipassanā), chỉ có các pháp hữu lậu (sāsavā) mới được gọi là "các uẩn chấp thủ" (upādānakkhandhā).
Yathā panettha vedanādayo sāsavā, anāsavā ca, na evaṃ rūpaṃ, ekantakāmāvacarattā.
However, among these aggregates, just as feelings and so on are sāsava and anāsava, matter is not so, because it is exclusively of the sensuous sphere.
Ở đây, như các pháp thọ (vedanā) và các pháp khác có cả hữu lậu (sāsavā) và vô lậu (anāsavā), thì sắc (rūpa) không phải như vậy, vì nó hoàn toàn thuộc cõi Dục.
Sabhāgarāsivasena pana taṃ khandhesu desitaṃ, upādāniyabhāvena, pana rāsivasena ca upādānakkhandhesūti daṭṭhabbaṃ.
Although it is not classified into two types (sāsava, anāsava) in that way, that matter is taught in the aggregates (khandha-desanā) by way of a collection of similar material phenomena; and in the upādānakkhandhā, it should be understood as being taught by way of being an object of clinging and also by way of a collection of material phenomena.
Tuy nhiên, sắc được thuyết trong các uẩn (khandha) theo nghĩa nhóm các pháp đồng loại; còn trong các uẩn chấp thủ (upādānakkhandha) thì được thuyết theo nghĩa là đối tượng của chấp thủ (upādāniya) và theo nghĩa nhóm. Điều này cần được hiểu rõ.
44. Āyatanti ettha taṃtaṃdvārārammaṇā cittacetasikā tena tena kiccena ghaṭṭenti vāyamanti, āyabhūte vā te dhamme etāni tanonti vitthārenti, āyataṃ vā saṃsāradukkhaṃ nayanti pavattenti, cakkhuviññāṇādīnaṃ kāraṇabhūtānīti vā āyatanāni.
44. Here, those cittacetasikā (mind and mental factors) that have those respective doors and objects strive and endeavor in those respective functions; or these extend and expand those phenomena that are the source of income; or they lead and cause the long duration of the suffering of saṃsāra; or they are the cause of eye-consciousness and so on—therefore, they are āyatanas.
44. Ở đây, các tâm và tâm sở có cửa (dvāra) và đối tượng (ārammaṇa) tương ứng, chúng tác động hoặc nỗ lực với chức năng tương ứng; hoặc các pháp này mở rộng (tanonti, vitthārenti) các pháp đó (tâm và tâm sở) vốn là nguồn gốc (āya); hoặc chúng dẫn dắt (nayanti) và duy trì (pavattenti) khổ luân hồi (saṃsāradukkha) lâu dài (āyataṃ); hoặc chúng là nguyên nhân (kāraṇabhūtāni) của nhãn thức (cakkhuviññāṇa) và các thức khác. Vì vậy, chúng được gọi là āyatanāni (xứ).
Apica loke nivāsaākarasamosaraṇasañjātiṭṭhānaṃ ‘‘āyatana’’nti vuccati, tasmā etepi taṃtaṃdvārikānaṃ, taṃtadārammaṇānañca cakkhuviññāṇādīnaṃ nivāsaṭṭhānatāya, tesameva ākiṇṇabhāvena pavattānaṃ ākaraṭṭhānatāya, dvārārammaṇato samosarantānaṃ samosaraṇaṭṭhānatāya, tattheva uppajjantānaṃ sañjātiṭṭhānatāya ca āyatanāni.
Furthermore, in the world, the place of abode, origin, convergence, and arising is called an “āyatana”; therefore, these eye-sensitivities and so on are also āyatanas because they are the place of abode for eye-consciousness and so on, which occur at their respective doors and have their respective objects; because they are the place of origin for those very phenomena that occur with a mingled nature; because they are the place of convergence for those that converge from door and object; and because they are the place of arising for those that arise right there.
Hơn nữa, trong thế gian, nơi cư trú (nivāsa), nơi xuất hiện (ākara), nơi hội tụ (samosaraṇa), nơi phát sinh (sañjātiṭṭhāna) được gọi là "āyatana". Do đó, các pháp này cũng là āyatana vì chúng là nơi cư trú của nhãn thức và các thức khác, vốn thuộc về các cửa và đối tượng tương ứng; là nơi xuất hiện của chính các thức đó khi chúng hoạt động trong sự hòa trộn; là nơi hội tụ của các thức đến từ cửa và đối tượng; và là nơi phát sinh của các thức khởi lên ngay tại đó.
Tāni pana dvārabhūtāni ajjhattikāyatanāni cha, ārammaṇabhūtāni ca bāhirāyatanāni chāti dvādasavidhānīti āha ‘‘cakkhāyatana’’ntyādi.
These āyatanas, however, are twelve-fold: six internal āyatanas which are doors, and six external āyatanas which are objects. Thus, it is said ‘eye-ayatana’ and so on.
Các xứ ấy có mười hai loại: sáu nội xứ (ajjhattikāyatana) là các cửa, và sáu ngoại xứ (bāhirāyatana) là các đối tượng. Vì vậy, Đức Phật đã dạy "cakkhāyatana" (nhãn xứ) và các xứ khác.
Cakkhu ca taṃ āyatanañcāti cakkhāyatanaṃ.
The eye is also that āyatana, and that is also an āyatana; hence, cakkhāyatanaṃ (eye-ayatana).
Cái gì là mắt (cakkhu) và cái gì là xứ (āyatana), đó là nhãn xứ (cakkhāyatana).
Evaṃ sesesupi.
The same applies to the rest.
Tương tự với các xứ còn lại.
Ettha ajjhattikāyatanesu sanidassanasappaṭighārammaṇattā cakkhāyatanaṃ vibhūtanti taṃ paṭhamaṃ vuttaṃ, tadanantaraṃ anidassanasappaṭighārammaṇāni itarāni, tatthāpi asampattaggāhakasāmaññena cakkhāyatanānantaraṃ sotāyatanaṃ vuttaṃ, itaresu sīghataraṃ ārammaṇaggahaṇasamatthattā ghānāyatanaṃ paṭhamaṃ vuttaṃ.
Among the internal āyatanas here, the eye-ayatana is prominent because it has a visible and impinging object, therefore it is mentioned first. Immediately after it, the other āyatanas (ear, nose, tongue, body) are mentioned as having invisible and impinging objects. Among these, the ear-ayatana is mentioned immediately after the eye-ayatana due to the common characteristic of not directly contacting the object. Among the remaining directly contacting āyatanas, the nose-ayatana is mentioned first because it is capable of grasping its object more quickly.
Trong các nội xứ (ajjhattikāyatana) ở đây, nhãn xứ (cakkhāyatana) được thuyết trước tiên vì nó là đối tượng có thể nhìn thấy (sanidassana) và có thể va chạm (sappaṭigha). Sau đó là các xứ khác, không thể nhìn thấy (anidassana) nhưng có thể va chạm (sappaṭigha). Trong số đó, nhĩ xứ (sotāyatana) được thuyết sau nhãn xứ vì cả hai đều là những pháp không tiếp xúc (asampattaggāhaka). Trong số các xứ còn lại, khứu xứ (ghānāyatana) được thuyết trước tiên vì nó có khả năng nắm bắt đối tượng nhanh hơn.
Purato ṭhapitamattassa hi bhojanādikassa gandho vātānusārena ghāne paṭihaññati, tadanantaraṃ pana padesavuttisāmaññena jivhāyatanaṃ vuttaṃ, tato sabbaṭṭhānikaṃ kāyāyatanaṃ, tato pañcannampi gocaraggahaṇasamatthaṃ manāyatanaṃ, yathāvuttānaṃ pana anukkamena tesaṃ tesaṃ ārammaṇāni rūpāyatanādīni vuttāni.
Indeed, the scent of food and so on, when merely placed in front, impinges on the nose carried by the wind. After that, the tongue-ayatana is mentioned due to the common characteristic of being situated in a specific area. Then, the body-ayatana, which is located throughout the entire body. From that, the mind-ayatana, which is capable of grasping the objects of all five senses, is mentioned. Then, in the order of the aforementioned internal āyatanas, their respective objects, such as the rūpāyatana and so on, are mentioned.
Thật vậy, mùi hương của thức ăn và các thứ khác, khi được đặt phía trước, sẽ va chạm vào mũi theo chiều gió. Sau đó, thiệt xứ (jivhāyatana) được thuyết vì nó có tính chất chung là nằm ở một vùng cụ thể của cơ thể. Kế đến là thân xứ (kāyāyatana) vốn có mặt khắp mọi nơi, và sau đó là ý xứ (manāyatana) có khả năng nắm bắt đối tượng của cả năm xứ kia. Các đối tượng của chúng, tức là sắc xứ (rūpāyatana) và các xứ khác, được thuyết theo thứ tự tương ứng với các xứ đã nêu.
45. Attano sabhāvaṃ dhārentīti dhātuyo.
45. They uphold their own nature, hence dhātus.
45. Những gì duy trì bản chất của chính nó được gọi là dhātuyo (giới).
Atha vā yathāsambhavaṃ anekappakāraṃ saṃsāradukkhaṃ vidahanti, bhārahārehi viya ca bhāro sattehi dhīyanti dhāriyanti, avasavattanato dukkhavidhānamattameva cetā, sattehi ca saṃsāradukkhaṃ anuvidhīyati etāhi, tathāvihitañca etāsveva mīyati ṭhapiyati, rasasoṇitādisarīrāvayavadhātuyo viya, haritālamanosilādiselāvayavadhātuyo viya ca ñeyyāvayavabhūtā cāti dhātuyo.
Or, in another way, they bring forth the manifold suffering of saṃsāra as is possible; and just as a burden is carried by porters, living beings carry and bear them, therefore they are dhātus. Also, by being uncontrollable, they are merely the arrangement of suffering; and by them, living beings arrange the suffering of saṃsāra, and thus arranged suffering is placed and established in them. And like the corporeal elements such as lymph and blood, and like the mineral elements such as orpiment and realgar, they are known as parts of knowable phenomena, hence they are dhātus.
Hoặc, chúng sắp đặt (vidahanti) vô số loại khổ luân hồi (saṃsāradukkha) tùy theo sự phát sinh; và chúng được chúng sinh gánh chịu (dhīyanti, dhāriyanti) như gánh nặng được người gánh chịu. Do không thể kiểm soát, chúng chỉ là sự sắp đặt của khổ. Và bởi chúng sinh, khổ luân hồi được sắp đặt bởi chúng; và khổ đã được sắp đặt như vậy được đặt (mīyati, ṭhapiyati) trong chính chúng. Chúng là những phần tử của các pháp cần được biết đến, giống như các yếu tố cấu thành cơ thể như chất dinh dưỡng (rasa), máu (soṇita), v.v., và giống như các yếu tố cấu thành đá như thạch tín (haritāla), hùng hoàng (manosilā), v.v. Vì vậy, chúng được gọi là dhātuyo (giới).
Yathāhu –
As it is said:
Như đã nói:
46. Ariyakarattā ariyāni, tacchabhāvato saccānīti ariyasaccāni.
46. They make one noble, hence they are noble; they are true because of their inherent reality, hence noble truths.
46. Chúng là cao quý (ariyāni) vì chúng tạo ra các bậc Thánh (ariyā); chúng là sự thật (saccāni) vì chúng là chân lý. Vì vậy, chúng là ariyasaccāni (Diệu đế).
Imāni hi cattāro paṭipannake, cattāro phalaṭṭheti aṭṭhaariyapuggale sādhenti asati saccappaṭivedhe tesaṃ ariyabhāvānupagamanato, sati ca tasmiṃ ekantena tabbhāvūpagamanato ca.
Indeed, these truths lead to perfection the eight noble individuals, namely, the four who are on the path and the four who are established in the fruit; for without the penetration of these truths, they do not attain nobility, and with such penetration, they inevitably attain that state.
Thật vậy, các Diệu đế này làm cho tám hạng Thánh nhân (ariyapuggala) thành tựu – bốn hạng đang thực hành (paṭipannaka) và bốn hạng đã đạt quả (phalaṭṭha). Bởi vì nếu không có sự thấu hiểu các sự thật này, họ không thể đạt được trạng thái Thánh nhân; và khi có sự thấu hiểu đó, họ chắc chắn sẽ đạt được trạng thái ấy.
Dukkhasamudayanirodhamaggānameva pana yathākkamaṃ bādhakattaṃ pabhavattaṃ nissaraṇattaṃ niyyānikattaṃ, nāññesaṃ, bādhakādibhāvoyeva ca dukkhādīnaṃ, na abādhakādibhāvo, tasmā aññatthābhāvatatthabyāpitāsaṅkhātena lakkhaṇena etāni tacchāni.
It is only for suffering, its origin, its cessation, and the path leading to its cessation, in that order, that there is the nature of affliction, origination, escape, and leading to liberation, and not for other phenomena. And it is only the nature of affliction and so on for suffering and so on, not the nature of non-affliction and so on. Therefore, these are true by the characteristic of being non-existent elsewhere and pervading only there.
Chỉ có Khổ (Dukkha), Tập khởi (Samudaya), Diệt (Nirodha) và Đạo (Magga) mới có tính chất gây chướng ngại (bādhakattaṃ), tính chất phát sinh (pabhavattaṃ), tính chất thoát ly (nissaraṇattaṃ) và tính chất dẫn đến giải thoát (niyyānikattaṃ) theo thứ tự tương ứng, chứ không phải các pháp khác. Và chỉ có Khổ và các pháp khác mới có tính chất gây chướng ngại, v.v., chứ không phải tính chất không gây chướng ngại, v.v. Do đó, các sự thật này là chân lý (tacchāni) theo đặc tính không hiện hữu ở nơi khác và bao trùm toàn bộ các pháp đó.
Tenāhu porāṇā –
Therefore, the ancients said:
Vì vậy, các bậc cổ đức đã nói:
Ariyānaṃ vā saccāni tehi paṭivijjhitabbattā, ariyassa vā sammāsambuddhassa saccāni tena desitattāti ariyasaccāni.
Or, they are the truths of the noble ones because they are to be penetrated by them, or they are the truths of the Noble Sammāsambuddha because they were taught by Him; hence ariyasaccāni (noble truths).
Hoặc chúng là các sự thật của các bậc Thánh (ariyānaṃ saccāni) vì chúng cần được các bậc Thánh thấu hiểu; hoặc chúng là các sự thật của Đức Chánh Đẳng Giác (ariyassa sammāsambuddhassa saccāni) vì chúng được Ngài thuyết giảng. Vì vậy, chúng là ariyasaccāni (Diệu đế).
Tāni pana saṃkiliṭṭhāsaṃkiliṭṭhaphalahetuvasena catubbidhānīti āha ‘‘cattāri ariyasaccānī’’tyādi.
These truths, moreover, are four-fold by way of defiled and undefiled fruit and cause; thus, it is said ‘the four noble truths’ and so on.
Các Diệu đế đó có bốn loại theo nghĩa quả và nhân bị ô nhiễm và không bị ô nhiễm. Vì vậy, Đức Phật đã dạy "bốn Thánh đế" (cattāri ariyasaccānī) và các đế khác.
Tattha kucchitattā, tucchattā ca dukkhaṃ.
Among these, dukkhaṃ (suffering) is so called due to its repugnant nature and its emptiness.
Trong đó, vì đáng ghê tởm (kucchitattā) và trống rỗng (tucchattā), nên gọi là khổ (dukkha).
Kammādipaccayasanniṭṭhāne dukkhuppattinimittatāya samudayo samudeti etasmā dukkhanti katvā, dukkhassa samudayo dukkhasamudayo.
Dukkhasamudayo (the origin of suffering) is the origin of suffering, so called because in the presence of causes such as kamma, it is the cause for the arising of suffering, or because suffering arises from it.
Sự tập khởi (samudaya) là nguyên nhân của khổ, vì khi các duyên như nghiệp (kamma) hội tụ, khổ phát sinh từ đó. Vì vậy, sự tập khởi của khổ là dukkhasamudayo (khổ tập đế).
Dukkhassa anuppādanirodho ettha, etenāti vā dukkhanirodho.
Dukkhanirodho (the cessation of suffering) is so called because in this (Nibbāna) there is the cessation of the non-arising of suffering, or because by this (Nibbāna) there is the cessation of suffering's non-arising.
Sự diệt trừ khổ (dukkhanirodho) là sự không phát sinh trở lại của khổ trong pháp này, hoặc nhờ pháp này.
Dukkhanirodhaṃ gacchati, paṭipajjanti ca taṃ etāyāti dukkhanirodhagāminipaṭipadā.
Dukkhanirodhagāminipaṭipadā (the path leading to the cessation of suffering) is so called because it leads to the cessation of suffering, and beings undertake it to reach that cessation of suffering.
Con đường dẫn đến sự diệt khổ (dukkhanirodhagāminipaṭipadā) là con đường đi đến Niết Bàn, nơi khổ được diệt trừ, và nhờ con đường này mà chúng sinh thực hành và đạt đến Niết Bàn.
49. Sesā cetasikāti vedanāsaññāhi sesā paññāsa cetasikā.
49. The remaining mental factors refers to the fifty mental factors other than feeling and perception.
49. Các tâm sở còn lại (sesā cetasikā) là năm mươi tâm sở còn lại sau thọ (vedanā) và tưởng (saññā).
Kasmā pana vedanāsaññā visuṃ katāti?
But why are feeling and perception made separate?
Tại sao thọ và tưởng lại được tách riêng?
Vaṭṭadhammesu assādatadupakaraṇabhāvato.
Because they are the means of enjoyment and the means to that enjoyment in the phenomena of saṃsāra.
Vì chúng là phương tiện chính để hưởng thụ (assāda) trong các pháp luân hồi (vaṭṭadhamma).
Tebhūmakadhammesu hi assādavasappavattā vedanā, asubhe subhādisaññāvipallāsavasena ca tassā tadākārappavattīti tadupakaraṇabhūtā saññā, tasmā saṃsārassa padhānahetutāya etā vinibhujjitvā desitāti.
Indeed, among the phenomena of the three planes, feeling arises by way of enjoyment, and perception arises in that manner by way of vipallāsa (perversion) such as perceiving the ugly as beautiful, thus perception serves as a means to that (feeling). Therefore, they are taught separately, being distinguished due to their being the primary causes of saṃsāra.
Thật vậy, trong các pháp thuộc ba cõi (tebhūmaka), thọ (vedanā) khởi lên theo sự hưởng thụ, và tưởng (saññā) là phương tiện hỗ trợ cho sự khởi lên của thọ theo hình thức đó, do sự đảo lộn của tưởng (saññāvipallāsa) về cái đẹp, v.v., trong cái không đẹp. Do đó, vì chúng là nguyên nhân chính của luân hồi (saṃsāra), nên chúng được tách riêng để thuyết giảng.
Vuttañhetaṃ ācariyena –
This was said by the Teacher:
Điều này đã được vị đạo sư nói:
52. Tisso bhūmiyo imassāti tibhūmaṃ, tibhūmaṃyeva tebhūmakaṃ.
52. This (saṃsāra) has three planes, hence it is tibhūmaṃ; tibhūmaṃ itself is tebhūmakaṃ (of the three planes).
52. Cái gì có ba cõi (bhūmi) thì gọi là tibhūmaṃ; chính tibhūmaṃ là tebhūmakaṃ (thuộc ba cõi).
Vattati ettha kammaṃ, tabbipāko cāti vaṭṭaṃ.
Here kamma and its results occur, hence it is vaṭṭaṃ (the round).
Nghiệp (kamma) và quả của nghiệp (vipāka) khởi lên trong đó. Vì vậy, đó là vaṭṭaṃ (luân hồi).
Taṇhāti kāmataṇhādivasena tividhā, puna chaḷārammaṇavasena aṭṭhārasavidhā, atītānāgatapaccuppannavasena catupaññāsavidhā, ajjhattikabāhiravasena aṭṭhasatappabhedā taṇhā.
Taṇhā (craving) is of three kinds by way of sensuous craving and so on; further, it is of eighteen kinds by way of the six objects; of fifty-four kinds by way of past, future, and present; and it has a hundred and eight divisions by way of internal and external.
Tham ái (taṇhā) có ba loại theo nghĩa dục ái (kāmataṇhā), v.v.; lại có mười tám loại theo nghĩa sáu đối tượng; có năm mươi bốn loại theo nghĩa quá khứ, vị lai và hiện tại; và có một trăm lẻ tám loại theo sự phân biệt nội và ngoại.
Kasmā pana aññesupi dukkhahetūsu santesu taṇhāyeva samudayoti vuttāti?
But why, among other causes of suffering, is craving alone called the origin?
Tại sao, khi có những nguyên nhân khác của khổ, chỉ có tham ái được gọi là tập khởi (samudaya)?
Padhānakāraṇattā.
Due to being the principal cause.
Do là nguyên nhân chính.
Kammavicittatāhetubhāvena, hi kammasahāyabhāvūpagamanena ca dukkhavicittatākāraṇattā taṇhā dukkhassa visesakāraṇanti.
For indeed, because it is the cause of the diversity of kamma, and because it accompanies kamma, giving rise to the cause of the diversity of suffering, craving is a special cause of suffering.
Thật vậy, do là nguyên nhân của sự đa dạng của nghiệp, và do trở thành bạn đồng hành với nghiệp, nên tham ái là nguyên nhân đặc biệt của khổ, vì nó là nguyên nhân của sự đa dạng của khổ.
Maggo dukkhanirodhagāminipaṭipadānāmena vutto maggo lokuttaro matoti maggoti puna maggaggahaṇaṃ yojetabbaṃ.
The Path, which is called the practice leading to the cessation of suffering, is understood as the Noble Path; hence, the word "maggo" (path) should be connected with "maggo lokuttaro mato" (the Path is known as supramundane).
Con đường đã được nói đến với tên gọi là đạo lộ dẫn đến sự đoạn diệt khổ, con đường siêu thế được xem là đạo lộ. Do đó, việc lặp lại từ “đạo lộ” (maggo) cần được kết hợp.
53. Maggayuttā aṭṭhaṅgikavinimuttā sesā maggasampayuttā phassādayo phalañceva sasampayuttanti ete catūhi saccehi vinissaṭā viniggatā nippariyāyato, pariyāyato pana aññātāvindriyaniddesepi ‘‘maggaṅgaṃ maggapariyāpanna’’nti (dha. sa. 555) vuttattā phaladhammesu sammādiṭṭhādīnaṃ maggasacce, itaresañca maggaphalasampayuttānaṃ saṅkhāradukkhasāmaññena dukkhasacce saṅgaho sakkā kātuṃ.
53. The Path-associated states, namely feelings and so on, other than the eightfold Path, and the Fruit together with its associated states—these are directly disconnected and disjoined from the Four Noble Truths. However, indirectly, as it is stated in the description of the aññātāvindriya (faculty of one who knows the unknown) that "the path factor is included in the Path," it is possible to include Right View and the other factors among the Fruit-states in the Path Truth, and the other states associated with the Path and the Fruit in the Suffering Truth, on account of their common characteristic as saṅkhāra-dukkha (suffering due to conditioned existence).
53. Maggayuttā (các pháp đồng sanh với Đạo) là các pháp còn lại, không phải Bát Chánh Đạo, như xúc (phassa) và các pháp khác đồng sanh với Đạo, phalañceva (và quả) cùng với các pháp đồng sanh với nó. Những pháp này được tách rời, thoát ra khỏi Tứ Diệu Đế theo nghĩa tối hậu (nippariyāyato). Tuy nhiên, theo nghĩa gián tiếp (pariyāyato), trong phần trình bày về Aññātāvindriya (căn biết rõ), vì đã được nói rằng “maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ” (chi phần Đạo được bao gồm trong Đạo), nên các pháp quả (phaladhamma) như Chánh kiến (sammādiṭṭhi) và các pháp khác có thể được bao gồm trong Đạo đế, và các pháp đồng sanh với Đạo và quả có thể được bao gồm trong Khổ đế, do sự tương đồng của khổ uẩn (saṅkhāradukkha).
Evañhi sati saccadesanāyapi sabbasaṅgāhikatā upapannā hoti.
If this is the case, then the teaching of the Truths encompasses all phenomena.
Như vậy, sự thuyết giảng về các Chân lý cũng trở nên bao trùm tất cả.
Kasmā panete khandhādayo bahū dhammā vuttāti?
Why then are these many phenomena like the aggregates taught?
Tại sao lại nói đến nhiều pháp như các uẩn (khandha) và các pháp khác?
Bhagavatāpi tatheva desitattā.
Because the Blessed One taught them in that very way.
Vì Đức Thế Tôn cũng đã thuyết giảng như vậy.
Bhagavatāpi kasmā tathā desitāti?
And why did the Blessed One teach them in that way?
Tại sao Đức Thế Tôn lại thuyết giảng như vậy?
Tividhasattānuggahassa adhippetattā.
Because his intention was to benefit the three kinds of beings.
Vì Ngài có ý định giúp đỡ ba hạng chúng sanh.
Nāmarūpatadubhayasammuḷhavasena hi tikkhanābhitikkhamudindriyavasena, saṅkhittamajjhimavitthārarucivasena ca tividhā sattā.
For beings are threefold: those bewildered by Nāma (mentality), those bewildered by Rūpa (materiality), and those bewildered by both; those with keen, exceedingly keen, or dull faculties; and those preferring brevity, medium exposition, or detailed exposition.
Thật vậy, có ba hạng chúng sanh: những người mê lầm về danh (nāma), những người mê lầm về sắc (rūpa), và những người mê lầm về cả hai; những người có căn tánh sắc bén, những người có căn tánh rất sắc bén, và những người có căn tánh yếu kém; và những người ưa thích tóm tắt, trung bình, và chi tiết.
Tesu nāmasammuḷhānaṃ khandhaggahaṇaṃ nāmassa tattha catudhā vibhattattā, rūpasammuḷhānaṃ āyatanaggahaṇaṃ rūpassa tattha aḍḍhekādasadhā vibhattattā, ubhayamuḷhānaṃ dhātuggahaṇaṃ ubhayesampi tattha vitthārato vibhattattā, tathā tikkhindriyānaṃ, saṅkhittarucikānañca khandhāggahaṇantyādi yojetabbaṃ.
Among these, for those bewildered by Nāma, the teaching of the aggregates is appropriate, as Nāma is divided into four there. For those bewildered by Rūpa, the teaching of the sense bases is appropriate, as Rūpa is divided into eleven and a half there. For those bewildered by both, the teaching of the elements is appropriate, as both are extensively divided there. Similarly, for those with keen faculties and those who prefer brevity, the teaching of the aggregates is appropriate, and so on, should be understood.
Trong số đó, việc nắm giữ các uẩn (khandhaggahaṇaṃ) dành cho những người mê lầm về danh, vì danh được phân chia thành bốn loại ở đó; việc nắm giữ các xứ (āyatanaggahaṇaṃ) dành cho những người mê lầm về sắc, vì sắc được phân chia thành mười một loại ở đó; việc nắm giữ các giới (dhātuggahaṇaṃ) dành cho những người mê lầm về cả hai, vì cả hai đều được phân chia chi tiết ở đó; tương tự, việc nắm giữ các uẩn dành cho những người có căn tánh sắc bén và những người ưa thích tóm tắt, v.v., cần được kết hợp.
Taṃ panetaṃ tividhampi pavattinivattitadubhayahetuvasena diṭṭhameva upakārāvahaṃ.
This threefold (teaching) is seen to be beneficial only when viewed in terms of the cause of existence, the cause of cessation, and the cause of both.
Tuy nhiên, ba loại này chỉ hữu ích khi được nhìn nhận theo cách là nguyên nhân của sự tiếp diễn, nguyên nhân của sự đoạn diệt, và nguyên nhân của cả hai.
No aññathāti saccaggahaṇanti daṭṭhabbaṃ.
Otherwise, not. Therefore, the understanding of the Truths should be seen as such.
Không phải cách khác, nên cần hiểu là việc nắm giữ các Chân lý.
1. Idāni yathāvuttanāmarūpadhammānaṃ paṭiccasamuppādapaṭṭhānanayavasena paccaye dassetuṃ ‘‘yesa’’ntyādi āraddhaṃ.
1. Now, in order to show the conditions of the aforementioned mental and material phenomena according to the method of Dependent Origination and the Paṭṭhāna method, the section beginning with “yesaṁ” has been commenced.
1. Bây giờ, để trình bày các duyên của các pháp danh-sắc đã nói trên theo phương pháp Duyên khởi (Paṭiccasamuppāda) và phương pháp Phát thú (Paṭṭhāna), nên bắt đầu với “yesaṃ” (của những pháp nào) và các từ tiếp theo.
Yesaṃ paccayehi saṅkhatattā saṅkhatānaṃ paccayuppannadhammānaṃ ye paccayadhammā yathā yenākārena paccayā ṭhitiyā, uppattiyā ca upakārakā, taṃ vibhāgaṃ tesaṃ paccayuppannānaṃ, tesaṃ paccayānaṃ, tassa ca paccayākārassa pabhedaṃ iha imasmiṃ samuccayasaṅgahānantare ṭhāne yathārahaṃ taṃtaṃpaccayuppannadhamme sati taṃtaṃpaccayānaṃ taṃtaṃpaccayabhāvākārānurūpaṃ idāni pavakkhāmīti yojanā.
The construction is: “yesaṁ saṅkhatānaṁ” (of those conditioned things) which are conditioned by conditions, “ye paccayadhammā” (which conditioning phenomena) are supportive “yathā” (in what manner), for their existence and origination, “taṁ vibhāgaṁ” (that division)—the divisions of those conditioned phenomena, those conditions, and that manner of conditioning— “iha” (here), in this place immediately following the Compendium of Collections, “yathārahaṁ” (as appropriate), according to the respective conditioned phenomena, for the respective conditions, and in accordance with the respective modes of being conditions, “idāni pavakkhāmi” (now I will explain).
Yesaṃ (của những pháp nào) là các pháp do duyên sanh (paccayuppannadhamma), được tạo tác (saṅkhata) bởi các duyên (paccaya) của chúng. Ye (những pháp nào) là các pháp duyên (paccayadhamma) yathā (theo cách nào) paccayā (là duyên) để hỗ trợ sự tồn tại (ṭhiti) và sự sanh khởi (uppatti). Taṃ vibhāgaṃ (sự phân loại đó) là sự phân loại của các pháp do duyên sanh đó, của các pháp duyên đó, và của cách thức duyên đó. Iha (ở đây), tại vị trí này, sau phần tóm lược (samuccayasaṅgaha), yathārahaṃ (tùy nghi) là phù hợp với cách thức duyên của các duyên đó đối với các pháp do duyên sanh đó. Bây giờ tôi sẽ trình bày (pavakkhāmi) – đây là cách kết nối câu.
3. Tatthāti tesu dvīsu nayesu.
3. Tattha (Therein) refers to those two methods.
3. Tatthā (trong đó) là trong hai phương pháp đó.
Tassa paccayadhammassa bhāvena bhavanasīlassa bhāvo tabbhāvabhāvībhāvo, soyeva ākāramattaṃ, tena upalakkhito tabbhāvabhāvībhāvākāramattopalakkhito.
Tabbhāvabhāvībhāvākāramattopalakkhito means characterized merely by the mode of "that arising, this arises" (the arising of that being whose nature is to arise due to the arising of that conditioning phenomenon). That very arising is merely a mode.
Tabbhāvabhāvībhāvākāramattopalakkhito (đặc trưng bởi chỉ trạng thái của sự hiện hữu đó, sự hiện hữu của trạng thái đó) là trạng thái của sự hiện hữu của một pháp có bản chất hiện hữu do sự hiện hữu của pháp duyên đó, và đó chỉ là một trạng thái. Nó được đặc trưng bởi điều đó.
Eteneva tadabhāvābhāvākāramattopalakkhitatāpi atthato dassitā hoti.
By this (explanation), the characteristic of "that not arising, this does not arise" is also implicitly shown in essence.
Bằng cách này, ý nghĩa của việc được đặc trưng bởi chỉ trạng thái của sự không hiện hữu đó, sự không hiện hữu của trạng thái đó, cũng được trình bày theo nghĩa thực.
Anvayabyatirekavasena hi paccayalakkhaṇaṃ dassetabbaṃ.
For the characteristic of conditionality should be demonstrated by way of positive and negative concomitance.
Thật vậy, đặc tính của duyên cần được trình bày theo phương pháp thuận (anvaya) và nghịch (vyatireka).
Tenāha bhagavā – ‘‘imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassuppādā idamuppajjati.
Therefore, the Blessed One said: "When this exists, that comes to be; with the arising of this, that arises.
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã dạy: “Khi cái này hiện hữu, cái kia hiện hữu; do sự sanh khởi của cái này, cái kia sanh khởi.
Imasmiṃ asati idaṃ na hoti, imassa nirodhā idaṃ nirujjhatī’’ti (ma. ni. 1.404, 406; saṃ. ni. 2.21; udā. 1, 2).
When this does not exist, that does not come to be; with the cessation of this, that ceases."
Khi cái này không hiện hữu, cái kia không hiện hữu; do sự đoạn diệt của cái này, cái kia đoạn diệt.”
Paṭicca phalaṃ eti etasmāti paccayo.
Paccayo (condition) is that from which the fruit comes by relying on it.
Paccaya là cái mà quả nương tựa vào để sanh khởi (paṭicca phalaṃ eti etasmāti).
Tiṭṭhati phalaṃ ettha tadāyattavuttitāyāti ṭhiti, āhacca visesetvā pavattā paccayasaṅkhātā ṭhiti āhaccapaccayaṭṭhiti.
Ṭhiti (stand, existence) is that in which the fruit stands, due to its dependent existence. Āhaccapaccayaṭṭhiti (condition of direct existence) is a condition that arises distinctly and is called a condition, causing the existence of the result.
Ṭhiti là nơi quả tồn tại do sự phụ thuộc vào đó. Āhaccapaccayaṭhiti là sự tồn tại của duyên đã được trình bày một cách đặc biệt, tức là duyên được gọi là duyên.
Paṭiccasamuppādanayo hi tabbhāvabhāvībhāvākāramattaṃ upādāya pavattattā hetādipaccayaniyamavisesaṃ anapekkhitvā avisesatova pavattati, ayaṃ pana hetāditaṃtaṃpaccayānaṃ tassa tassa dhammantarassa taṃtaṃpaccayabhāvasāmatthiyākāravisesaṃ upādāya visesetvā pavattoti āhaccapaccayaṭṭhitimārabbha pavuccatīti.
For the method of Paṭiccasamuppāda operates merely by taking the mode of "when that exists, this arises," without regard for specific distinctions of conditions such as root-conditions, and thus operates in an undifferentiated manner. This method, however, operates by distinguishing and taking the specific mode of the causal power of each individual condition, such as root-conditions, for each different phenomenon. Therefore, it is said to refer to the condition of direct existence.
Thật vậy, phương pháp Duyên khởi (Paṭiccasamuppādanaya) được vận hành bằng cách nương tựa vào chỉ trạng thái của sự hiện hữu đó, sự hiện hữu của trạng thái đó, không cần quan tâm đến sự đặc thù của các duyên như nhân duyên (hetu-paccaya) v.v., mà chỉ vận hành một cách tổng quát. Còn phương pháp này (Paṭṭhāna) được vận hành một cách đặc biệt bằng cách nương tựa vào trạng thái đặc thù của năng lực duyên đó của các duyên như nhân duyên v.v. đối với các pháp khác nhau, nên được nói đến bằng cách đề cập đến Āhaccapaccayaṭhiti.
Keci pana ‘‘āhacca kaṇṭhatāluādīsu paharitvā vuttā ṭhiti āhaccapaccayaṭṭhitī’’ti vaṇṇenti.
Some, however, explain “āhaccapaccayaṭṭhiti” (condition of direct existence) as the condition stated by striking the throat, palate, and so on.
Tuy nhiên, một số người chú giải rằng “Āhaccapaccayaṭhiti là sự tồn tại được nói ra bằng cách chạm vào cổ họng, vòm miệng, v.v.”.
Taṃ pana savanamatteneva tesaṃ avahasitabbavacanataṃ pakāseti.
That explanation reveals their statement to be laughable merely upon hearing it.
Điều đó chỉ cho thấy lời nói của họ đáng bị chế giễu chỉ bằng cách nghe.
Na hi paṭiccasamuppādanayo, añño vā koci nayo kaṇṭhatāluādīsu anāhacca desetuṃ sakkāti.
For neither the Paṭiccasamuppāda method nor any other method can be taught without striking the throat, palate, and so on.
Thật vậy, không có phương pháp Duyên khởi hay bất kỳ phương pháp nào khác có thể được thuyết giảng mà không chạm vào cổ họng, vòm miệng, v.v.
Vomissetvāti paṭṭhānanayampi paṭiccasamuppādeyeva pakkhipitvā tabbhāvabhāvībhāvena hetādipaccayavasena ca missetvā ācariyā saṅgahakārādayo papañcenti vitthārenti, mayaṃ pana visuṃ visuṃyeva dassayissāmātyadhippāyo.
Vomissetvā means mixing the Paṭṭhāna method also into the Paṭiccasamuppāda method, intermingling it by means of "that arising, this arises" and by means of conditions such as root-conditions. Thus, the teachers such as the compilers of the Aṭṭhakathā (commentaries) papañcenti (elaborate). But we will present them separately—this is the intention.
Vomissetvā (pha trộn) nghĩa là các vị thầy (ācariyā) như các tác giả của bản tóm lược (saṅgahakārādayo) đã trình bày rộng rãi (papañcenti vitthārenti) bằng cách đưa cả phương pháp Phát thú (Paṭṭhānanaya) vào Duyên khởi (Paṭiccasamuppāda) và pha trộn chúng theo trạng thái của sự hiện hữu đó, sự hiện hữu của trạng thái đó, và theo cách thức của các duyên như nhân duyên v.v. Nhưng chúng tôi có ý định sẽ trình bày riêng biệt từng cái một.
4. Na vijānātīti avijjā, avindiyaṃ vā kāyaduccaritādiṃ vindati paṭilabhati, vindiyaṃ vā kāyasucaritādiṃ na vindati, veditabbaṃ vā catusaccādikaṃ na viditaṃ karoti, avijjamāne vā javāpeti, vijjamāne vā na javāpetīti avijjā, catūsu ariyasaccesu pubbantādīsu catūsu aññāṇassetaṃ nāmaṃ.
4. Not knowing is Avijjā (ignorance). Or, that which obtains (vindati) what should not be obtained (avindiyaṁ), such as bodily misconduct, or does not obtain what should be obtained (vindiyaṁ), such as bodily good conduct; or that which does not make known (na viditaṁ karoti) what should be known (veditabbaṁ), such as the Four Noble Truths; or that which causes beings to rush (javāpeti) towards what is non-existent (avijjamāne); or that which does not cause beings to rush (na javāpeti) towards what is existent (vijjamāne)—that is Avijjā. This is the name for unknowing regarding the Four Noble Truths, the past, and so on.
4. Không biết nên gọi là vô minh (avijjā). Hoặc, cái không nên nhận được như ác hạnh thân (kāyaduccarita) v.v. lại nhận được (vindati paṭilabhati), hoặc cái nên nhận được như thiện hạnh thân (kāyasucarita) v.v. lại không nhận được (na vindati), hoặc cái cần phải biết như Tứ diệu đế v.v. lại không làm cho biết (na viditaṃ karoti), hoặc làm cho chúng sanh nhanh chóng sanh khởi trong những gì không hiện hữu (avijjamāne vā javāpeti), hoặc không làm cho chúng sanh nhanh chóng sanh khởi trong những gì hiện hữu (vijjamāne vā na javāpetīti) – đó là vô minh. Đây là tên gọi của sự không biết về Tứ diệu đế, về quá khứ (pubbanta) v.v. trong bốn lĩnh vực.
Avijjā eva paccayo avijjāpaccayo.
Avijjā itself is the condition, hence avijjāpaccayo (ignorance as condition).
Vô minh chính là duyên, nên gọi là avijjāpaccayo (duyên vô minh).
Tato avijjāpaccayā saṅkhatamabhisaṅkharontīti saṅkhārā, kusalākusalakammāni.
From that condition of Avijjā, they construct (abhisaṅkharonti) the conditioned (saṅkhataṁ); therefore, they are saṅkhārā (formations), referring to wholesome and unwholesome kamma.
Từ duyên vô minh đó, chúng tạo tác các pháp hữu vi (saṅkhata) nên gọi là saṅkhārā (hành), tức là các nghiệp thiện và bất thiện.
Te tividhā puññābhisaṅkhāro apuññābhisaṅkhāro āneñjābhisaṅkhāroti.
These are of three kinds: puññābhisaṅkhāra (meritorious formation), apuññābhisaṅkhāra (demeritorious formation), and āneñjābhisaṅkhāra (imperturbable formation).
Chúng có ba loại: phước hành (puññābhisaṅkhāro), phi phước hành (apuññābhisaṅkhāro), và bất động hành (āneñjābhisaṅkhāro).
Tatthakāmarūpāvacarā terasa kusalacetanā puññābhisaṅkhāro, dvādasa akusalacetanā apuññābhisaṅkhāro, catasso āruppacetanā āneñjābhisaṅkhāroti evametā ekūnatiṃsa cetanā saṅkhārā nāma.
Among these, the thirteen wholesome volitions of the sense-sphere and fine-material sphere are puññābhisaṅkhāra; the twelve unwholesome volitions are apuññābhisaṅkhāra; and the four immaterial-sphere volitions are āneñjābhisaṅkhāra. Thus, these twenty-nine volitions are called saṅkhārā.
Trong đó, mười ba tâm sở tư (cetanā) thiện thuộc cõi Dục và cõi Sắc là phước hành; mười hai tâm sở tư bất thiện là phi phước hành; bốn tâm sở tư vô sắc là bất động hành. Như vậy, hai mươi chín tâm sở tư này được gọi là hành.
Paṭisandhivasena ekūnavīsatividhaṃ, pavattivasena dvattiṃsavidhaṃ vipākacittaṃ viññāṇaṃ nāma.
Viññāṇa (consciousness) refers to the nineteen kinds of resultant consciousness at the moment of rebirth-linking (paṭisandhi-vasena), and the thirty-two kinds of resultant consciousness in the course of existence (pavatti-vasena).
Tâm quả (vipākacitta) có mười chín loại theo phương diện tái sanh (paṭisandhi) và ba mươi hai loại theo phương diện tiếp diễn (pavatti) được gọi là viññāṇaṃ (thức).
Nāmañca rūpañca nāmarūpaṃ.
Nāma (mentality) and Rūpa (materiality) together are Nāmarūpa (mentality-materiality).
Danh và sắc là nāmarūpaṃ (danh-sắc).
Tattha nāmaṃ idha vedanādikkhandhattayaṃ, rūpaṃ pana bhūtupādāyabhedato duvidhaṃ kammasamuṭṭhānarūpaṃ, tadubhayampi idha paṭisandhiviññāṇasahagatanti daṭṭhabbaṃ.
Among these, Nāma here refers to the three aggregates of feeling and so on. Rūpa, on the other hand, is twofold by way of elemental and derived forms, referring to kamma-born materiality. Both of these should be understood as accompanied by rebirth-linking consciousness (paṭisandhi-viññāṇa).
Trong đó, danh ở đây là ba uẩn: thọ (vedanā), tưởng (saññā), hành (saṅkhāra); còn sắc là sắc do nghiệp sanh, có hai loại theo sự phân biệt giữa đại hiển sắc (bhūta) và sở y sắc (upādāya). Cả hai đều được hiểu là đồng sanh với thức tái sanh (paṭisandhiviññāṇa) ở đây.
Nāmarūpapaccayāti ettha nāmañca rūpañca nāmarūpañca nāmarūpanti sarūpekaseso veditabbo.
In Nāmarūpapaccayā (conditioned by mentality-materiality), the compound nāmarūpa should be understood as sarūpekasesa (a single remaining form for multiple like forms): Nāma, Rūpa, and Nāmarūpa are Nāmarūpa.
Trong Nāmarūpapaccayā (duyên danh-sắc), cần hiểu là danh và sắc, danh và sắc, theo nghĩa rút gọn một từ (sarūpekaseso).
Cakkhādīni cha ajjhattikāyatanāni, kesañci matena rūpādīni cha bāhirāyatanānipi vā āyatanaṃ nāma.
The six internal sense bases such as the eye, or, according to some teachers, the six external sense bases such as forms, are called āyatana (sense base).
Sáu nội xứ (ajjhattikāyatana) như nhãn (cakkhu) v.v. được gọi là xứ (āyatana). Theo ý kiến của một số vị, sáu ngoại xứ (bāhirāyatana) như sắc (rūpa) v.v. cũng được gọi là xứ.
Cha āyatanāni ca chaṭṭhāyatanañca saḷāyatanaṃ.
The six sense bases and the sixth sense base (mind base) are Saḷāyatana (the sixfold sense base).
Sáu xứ và xứ thứ sáu (ý xứ) là saḷāyatanaṃ (lục nhập).
Cakkhusamphassādivasena chadvāriko phasso phasso nāma.
The contact (phasso) that occurs at the six doors, such as eye-contact, is called Phassa (contact).
Xúc (phassa) sanh khởi ở sáu cửa (chadvāriko) theo cách như nhãn xúc (cakkhusamphassa) v.v. được gọi là phasso (xúc).
Sukhadukkhupekkhāvasena tividhā vedanā.
Feeling (vedanā) is threefold: feeling of pleasure, feeling of pain, and feeling of equanimity.
Cảm thọ ( vedanā) có ba loại: lạc thọ, khổ thọ và xả thọ.
Kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhāti tividhā taṇhā.
Craving (taṇhā) is threefold: sensual craving, craving for existence, and craving for non-existence.
Tham ái ( taṇhā) có ba loại: dục ái, hữu ái và vô hữu ái.
Chaḷārammaṇādivasena pana aṭṭhasatappabhedā honti kāmupādānādivasena cattāri upādānāni.
However, craving can be of a hundred and eight kinds according to the six sense objects, etc., and there are four kinds of clinging (upādāna) according to clinging to sensuality, etc.
Tuy nhiên, do sáu đối tượng (sáu trần) mà tham ái có một trăm lẻ tám loại; do dục thủ v.v. mà có bốn loại thủ.
Ettha ca dubbalā taṇhā taṇhā nāma, balavatī upādānaṃ.
Here, weak craving is called craving, while strong craving is clinging.
Ở đây, tham ái yếu gọi là taṇhā, tham ái mạnh gọi là upādāna.
Asampattavisayapatthanā vā taṇhā tamasi corānaṃ hatthappasāraṇaṃ viya, sampattavisayaggahaṇaṃ upādānaṃ corānaṃ hatthappattassa gahaṇaṃ viya.
Craving is the longing for an unobtained object, like a thief stretching out his hand in the dark; clinging is the taking possession of an obtained object, like a thief seizing what has come into his hand.
Hoặc, tham ái là sự khao khát đối với các đối tượng chưa đạt được, giống như kẻ trộm vươn tay trong bóng tối; thủ là sự nắm giữ các đối tượng đã đạt được, giống như kẻ trộm nắm giữ vật đã ở trong tay.
Appicchatāpaṭipakkhā taṇhā, santosappaṭipakkhaṃ upādānaṃ.
Craving is the opposite of fewness of wishes (appicchatā); clinging is the opposite of contentment (santosa).
Tham ái đối lập với sự thiểu dục (appicchatā), thủ đối lập với sự tri túc (santosā).
Pariyesanadukkhamūlaṃ taṇhā, ārakkhadukkhamūlaṃ upādānanti ayametesaṃ viseso.
Craving is the root of the suffering of seeking, and clinging is the root of the suffering of guarding—this is the distinction between them.
Tham ái là gốc rễ của khổ đau do tìm cầu, thủ là gốc rễ của khổ đau do bảo vệ – đây là sự khác biệt giữa chúng.
Kammabhavo upapattibhavoti duvidho bhavo.
Existence (bhava) is twofold: kamma-existence (kammabhava) and rebirth-existence (upapattibhava).
Hữu ( bhavo) có hai loại: nghiệp hữu và tái sanh hữu (upapattibhava).
Tattha paṭhamo bhavati etasmā phalanti bhavo, so kāmāvacarakusalākusalādivasena ekūnatiṃsavidho.
Among these, the first (kammabhava) is called "bhava" because results (phala) arise from it. This is of twenty-nine kinds, according to meritorious and demeritorious kamma in the sensual realm, etc.
Trong đó, nghiệp hữu là cái mà từ đó quả sanh ra (bhavati etasmā phalaṃ), nó có hai mươi chín loại tùy theo thiện và bất thiện thuộc Dục giới v.v.
Dutiyo pana bhavatīti bhavo, so kāmabhavādivasena navavidho.
The second (upapattibhava), however, is called "bhava" because it comes into being. This is of nine kinds, according to sensual existence, etc.
Còn tái sanh hữu là cái sanh ra (bhavati), nó có chín loại tùy theo Dục hữu v.v.
Upādānapaccayā bhavoti cettha upapattibhavopi adhippeto.
Here, in " Existence conditioned by clinging," rebirth-existence is also intended.
Ở đây, trong câu Upādānapaccayā bhavo (Thủ duyên Hữu), tái sanh hữu cũng được hàm ý.
Bhavapaccayā jātīti kammabhavova.
In " Birth conditioned by existence," only kamma-existence is intended.
Trong câu Bhavapaccayā jātī (Hữu duyên Sanh), chỉ có nghiệp hữu được hàm ý.
So hi jātiyā paccayo hoti, na itaro.
For kamma-existence is the condition for birth, not the other.
Bởi vì nghiệp hữu là nhân duyên cho sanh, còn tái sanh hữu thì không.
So hi paṭhamābhinibbattakkhandhasabhāvo jātiyeva, na ca tadeva tassa kāraṇaṃ yuttaṃ.
For that other (rebirth-existence) is simply birth itself, the nature of the first arisen aggregates; and it is not proper that it itself should be its own cause.
Bởi vì tái sanh hữu chính là sự sanh khởi đầu tiên của các uẩn, đó chính là sanh, và không hợp lý khi nói chính nó là nhân duyên của nó.
Tesaṃ tesaṃ sattānaṃ taṃtaṃgatiādīsu attabhāvapaṭilābho jāti.
The acquisition of self-existence for those various beings in those various destinations, etc., is birth (jāti).
Sự thọ sanh (attabhāvapaṭilābho) của các chúng sanh trong các cõi (gati) tương ứng là sanh ( jāti).
Tathānibbattassa ca attabhāvassa purāṇabhāvo jarā.
And the old age of such a arisen self-existence is aging (jarā).
Sự già nua của thân thể đã sanh như vậy là già ( jarā).
Etasseva ekabhavaparicchinnassa pariyosānaṃ maraṇaṃ.
The ending of this very self-existence, confined to a single life, is death (maraṇa).
Sự chấm dứt của chính thân thể giới hạn trong một đời này là chết ( maraṇaṃ).
Ñātibyasanādīhi phuṭṭhassa cittasantāpo soko.
The mental anguish of one afflicted by the loss of relatives, etc., is sorrow (soko).
Sự đau khổ trong tâm của người bị tác động bởi sự mất mát người thân v.v. là sầu ( soko).
Tasseva vacīpalāpo paridevo.
The lamentation by speech of that same person is lamentation (paridevo).
Lời than vãn của chính người đó là bi ( paridevo).
Kāyikadukkhavedanā dukkhaṃ.
Bodily painful feeling is pain (dukkhaṃ).
Cảm thọ khổ về thân là khổ ( dukkhaṃ).
Mānasikadukkhavedanā domanassaṃ.
Mental painful feeling is grief (domanassaṃ).
Cảm thọ khổ về tâm là ưu ( domanassaṃ).
Ñātibyasanādīhi phuṭṭhassa adhimattacetodukkhappabhāvito bhuso āyāso upāyāso.
The intense mental distress, greatly aroused in one afflicted by the loss of relatives, etc., is despair (upāyāso).
Sự phiền não tột độ, phát sinh từ nỗi khổ tâm quá mức của người bị tác động bởi sự mất mát người thân v.v. là não ( upāyāso).
Ettha ca satipi vatthārammaṇādike paccayantare avijjādiekekapaccayaggahaṇaṃ padhānabhāvato, pākaṭabhāvato cāti daṭṭhabbaṃ.
And here, it should be understood that even though there are other conditions such as object-support, etc., the inclusion of each individual condition, such as ignorance, etc., is due to their prominence and their evident nature.
Ở đây, cần phải hiểu rằng mặc dù có những nhân duyên khác như vật và cảnh, nhưng việc chỉ lấy từng nhân duyên như vô minh v.v. là do chúng có tính chủ yếu và hiển nhiên.
Ettha ca avijjānusayiteyeva santāne saṅkhārānaṃ vipākadhammabhāvena pavattanato avijjāpaccayāsaṅkhārāsambhavanti, viññāṇañca saṅkhārajanitaṃ hutvā bhavantare patiṭṭhāti.
And here, in this method, because the volitional formations (saṅkhārā) arise as results only in a continuum permeated by ignorance, volitional formations are conditioned by ignorance; and consciousness, having been generated by volitional formations, becomes established in another existence.
Ở đây, các hành sanh khởi với bản chất là pháp quả trong dòng tâm thức mà vô minh tiềm ẩn, và thức sau khi được hành tạo ra thì an trú trong đời sống kế tiếp.
Na hi janakābhāve tassuppatti siyā, tasmā saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ.
For if there were no generator, its arising would not be possible; therefore, consciousness is conditioned by volitional formations.
Thật vậy, nếu không có nhân tạo tác thì thức không thể sanh khởi, do đó, hành duyên thức.
Nāmarūpañca pubbaṅgamādhiṭṭhānabhūtaviññāṇupatthaddhaṃ paṭisandhipavattīsu patiṭṭhahatīti viññāṇapaccayānāmarūpaṃ, saḷāyatanañca nāmarūpanissayameva chabbidhaphassassa dvārabhāvena yathārahaṃ pavattati, no aññathāti nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ.
And mentality-materiality (nāmarūpa), supported by consciousness which is both its forerunner and its foundation, becomes established in rebirth and during existence. Therefore, mentality-materiality is conditioned by consciousness. And the six sense bases (saḷāyatana), being dependent on mentality-materiality, function appropriately as the doors for the six kinds of contact; it is not otherwise. Therefore, the six sense bases are conditioned by mentality-materiality.
Danh sắc, được thức nâng đỡ, thức là tiền đạo và là chỗ nương tựa, an trú trong tái sanh và trong quá trình tiếp diễn; không thể khác được, do đó, thức duyên danh sắc; và sáu xứ, nương vào danh sắc, sanh khởi một cách thích đáng như là cửa ngõ cho sáu loại xúc.
Phasso ca saḷāyatanasambhaveyeva ārammaṇaṃ phusati.
And contact (phassa) touches an object only when the six sense bases exist.
Xúc chỉ chạm vào đối tượng khi sáu xứ sanh khởi.
Na hi dvārābhāve tassuppatti siyāti saḷāyatanapaccayā phasso.
For if there were no doors, its arising would not be possible; therefore, contact is conditioned by the six sense bases.
Thật vậy, nếu không có cửa ngõ thì xúc không thể sanh khởi, do đó, sáu xứ duyên xúc.
Iṭṭhāniṭṭhamajjhattañca ārammaṇaṃ phusantoyeva vedanaṃ vedayati, no aññathāti phassapaccayā vedanā.
And one experiences feeling (vedanā) only by touching a desirable, undesirable, or neutral object; it is not otherwise. Therefore, feeling is conditioned by contact.
Và người cảm thọ chỉ cảm thọ khi chạm vào đối tượng khả ái, bất khả ái, hoặc trung tính; không thể khác được, do đó, xúc duyên thọ.
Vedanīyesu ca dhammesu assādānupassino vedanāhetukā taṇhā samuṭṭhātīti vedanāpaccayā taṇhā.
And craving (taṇhā), having feeling as its cause, arises in one who repeatedly observes gratification in phenomena to be felt. Therefore, craving is conditioned by feeling.
Và tham ái, có nhân duyên là thọ, sanh khởi ở người thường xuyên quán xét sự vị ngọt trong các pháp đáng cảm thọ, do đó, thọ duyên tham ái.
Taṇhāsinehapipāsitāyeva ca upādāniyesu dhammesu upādāya daḷhabhāvāya saṃvattanti.
And those who are thirsty with the moisture of craving cling to objects of clinging to become firm.
Và những người khát khao, bị thấm nhuần bởi chất dầu của tham ái, chỉ bám víu vào các pháp đáng bám víu để đạt được sự kiên cố.
Taṇhāya hi rūpādīni assādetvā assādetvā kāmesu pātabyataṃ āpajjantīti taṇhā kāmupādānassa paccayo.
For by craving, having repeatedly savored material forms, etc., people fall into the state of being consumable in sensual pleasures. Therefore, craving is a condition for clinging to sensuality (kāmupādāna).
Thật vậy, do tham ái, sau khi nếm đi nếm lại vị ngọt của sắc v.v., người ta rơi vào trạng thái hưởng thụ dục lạc, do đó, tham ái là nhân duyên của dục thủ.
Tathā rūpādibhedegadhito ‘‘natthi dinna’’ntyādinā micchādassanaṃ saṃsārato muccitukāmo asuddhimagge suddhimaggaparāmāsaṃ khandhesu attattaniyagāhabhūtaṃ attavādadassanadvayañca gaṇhāti, tasmā diṭṭhupādādīnampi paccayoti taṇhāpaccayā upādānaṃ.
Similarly, one who is infatuated with various kinds of material forms, etc., takes up wrong views such as "there is no giving," etc.; and desiring to be liberated from saṃsāra, clings to an impure path as a pure path, and embraces the two views of self-theory (attavādadiṭṭhi) which consist of the perception of "self" and "what belongs to self" in the aggregates. Therefore, craving is also a condition for clinging to views, etc. Thus, clinging is conditioned by craving.
Tương tự, người say mê các đối tượng như sắc v.v. nắm giữ tà kiến như “không có bố thí” v.v., và sự bám víu vào con đường thanh tịnh một cách sai lầm trên con đường không thanh tịnh, mong muốn thoát khỏi luân hồi, và hai loại tà kiến về ngã (attavāda) là chấp ngã và chấp ngã sở hữu trong các uẩn; do đó, tham ái cũng là nhân duyên của kiến thủ v.v., và do đó, tham ái duyên thủ.
Yathārahaṃ sampayogānusayavasena upādānapatiṭṭhitāyeva sattā kammāyūhanāya saṃvattantīti upādānaṃ bhavassa paccayo.
Beings, firmly established in clinging according to their respective association and underlying tendencies, engage in kamma. Therefore, existence is conditioned by clinging.
Các chúng sanh, được an trú trong thủ do sự tương ưng và tùy miên một cách thích đáng, hành động để tạo nghiệp, do đó, thủ là nhân duyên của hữu.
Upapattibhavasaṅkhātā ca jāti kammabhavahetukāyeva.
And birth, which is rebirth-existence, is conditioned solely by kamma-existence.
Và sanh, được gọi là tái sanh hữu, chỉ có nhân duyên là nghiệp hữu.
Bījato aṅkuro viya tattha tattha samupalabbhatīti bhavo jātiyā paccayo nāma.
Just as a sprout is obtained from a seed, so it is obtained in various existences. Therefore, existence is a condition for birth.
Giống như mầm cây từ hạt giống, nó được tìm thấy ở khắp mọi nơi, do đó, hữu là nhân duyên của sanh.
Sati ca jātiyā eva jarāmaraṇasambhavo.
And the arising of aging and death is possible only when there is birth.
Và khi có sanh thì già và chết mới có thể sanh khởi.
Na hi ajātānaṃ jarāmaraṇasambhavo hotīti jāti jarāmaraṇānaṃ paccayoti evametesaṃ tabbhāvabhāvībhāvo daṭṭhabbo.
For there is no arising of aging and death for those who are not born. Therefore, birth is a condition for aging and death. Thus, this conditioned arising of these phenomena should be understood.
Thật vậy, già và chết không thể sanh khởi ở những chúng sanh chưa sanh, do đó, sanh là nhân duyên của già và chết. Như vậy, cần phải hiểu sự sanh khởi của chúng là do sự sanh khởi của cái này thì cái kia sanh khởi.
6. Avijjāsaṅkhārā atīto addhā atītabhavapariyāpannahetūnamevettha adhippetattā, addhāggahaṇena ca avijjādīnaṃ dhammānameva gahaṇaṃ tabbinimuttassa kassaci kālassa anupalabbhanato.
6. Ignorance and volitional formations are the past time. This is because only the causes pertaining to past existence are intended here, and by the term "time," only these phenomena such as ignorance, etc., are meant, as no time separate from them can be found.
6. Avijjāsaṅkhārā atīto addhā (Vô minh và hành là thời quá khứ) là vì ở đây chỉ hàm ý các nhân duyên thuộc về kiếp quá khứ; và việc lấy từ "addhā" là để chỉ các pháp như vô minh v.v., vì không có thời gian nào khác tồn tại ngoài các pháp đó.
Niruddhānuppādā eva hi dhammā atītānāgatakālavasena uppādādikkhaṇattayapariyāpannā ca paccuppannakālavasena voharīyanti.
For phenomena that have ceased or have not yet arisen are spoken of as past and future time, respectively, and those that are comprised within the three moments of arising, etc., are spoken of as present time.
Thật vậy, các pháp đã diệt và chưa sanh được gọi là thời quá khứ và vị lai, và các pháp thuộc ba sát na sanh, trụ, diệt được gọi là thời hiện tại.
Jātijarāmaraṇaṃ anāgato addhā paccuppannahetuto anāgate nibbattanato.
Birth, aging, and death are the future time, because they arise in the future from present causes.
Jātijarāmaraṇaṃ anāgato addhā (Sanh, già, chết là thời vị lai) là vì chúng sanh khởi trong tương lai do nhân hiện tại.
Majjhe paccuppanno addhā atītahetuto idha nibbattanakaphalasabhāvattā, anāgataphalassa idha hetusabhāvattā ca majjhe viññāṇādīni aṭṭhaṅgāni paccuppanno addhā.
The middle eight factors, from consciousness onwards, are the present time. This is because they are the results arising in this present existence due to past causes, and because they are the causes in this existence for future results.
Majjhe paccuppanno addhā (Ở giữa là thời hiện tại): tám chi phần như thức v.v. ở giữa là thời hiện tại, vì chúng có bản chất là quả sanh khởi ở đây trong hiện tại do nhân quá khứ, và có bản chất là nhân ở đây cho quả vị lai.
9. Taṇhupādānabhavāpi gahitā hontīti kilesabhāvasāmaññato avijjāggahaṇena taṇhupādānāni, kammabhavasāmaññato saṅkhāraggahaṇena kammabhavo gahito.
9. " Craving, clinging, and existence are also included." Due to the common nature of defilements, craving and clinging are included by the term "ignorance," and kamma-existence is included by the term "volitional formations" due to the common nature of kamma-existence.
9. Taṇhupādānabhavāpi gahitā hontīti (Tham ái, thủ, hữu cũng được bao gồm): do sự tương đồng về bản chất là phiền não, tham ái và thủ được bao gồm trong việc lấy vô minh; do sự tương đồng về bản chất là nghiệp hữu, nghiệp hữu được bao gồm trong việc lấy hành.
Tathā taṇhupādānabhavaggahaṇena ca avijjāsaṅkhārā gahitāti sambandho.
Similarly, by the inclusion of craving, clinging, and existence, ignorance and volitional formations are included—this is the connection.
Tương tự, do việc lấy tham ái, thủ và hữu, vô minh và hành cũng được bao gồm – đó là sự liên kết.
Etthāpi vuttanayena tesaṃ gahaṇena tesaṃ saṅgaho daṭṭhabbo, viññāṇanāmarūpasaḷāyatanaphassavedanānaṃ jātijarābhaṅgāva jātijarāmaraṇanti ca vuttāti āha ‘‘jātijarāmaraṇaggahaṇenā’’tyādi.
Here too, the inclusion of those (defilements) by their enumeration should be understood in the manner stated, and because the arising, aging, and dissolution of consciousness, mentality-materiality, the six sense bases, contact, and feeling are referred to as "birth" and "aging-and-death," he states, " By the inclusion of birth, aging, and death, etc."
Ở đây cũng vậy, cần phải hiểu rằng việc bao gồm các pháp đó là do cách đã nói, và sự sanh, già, hoại của các thọ, thức, danh sắc, sáu xứ, xúc, thọ được nói đến là sanh, già và chết. Do đó, Ngài nói: “jātijarāmaraṇaggahaṇenā” v.v.
10. Atīte hetavo pañcāti sarūpato vuttānaṃ dvinnaṃ avijjāsaṅkhārānaṃ, saṅgahavasena gahitānaṃ tiṇṇaṃ taṇhupādānabhavānañca vasena paccuppannaphalassa paccayā atītabhave nibbattā hetavo pañca, idāni phalapañcakanti atītahetupaccayā idha paccuppanne nibbattaṃ viññāṇādiphalapañcakaṃ.
10. " Five causes in the past" refers to the five causes that arose in the past existence as conditions for the present result, namely, the two, ignorance and volitional formations, stated explicitly, and the three, craving, clinging, and existence, included by implication. " Now, the five results" refers to the group of five results, consciousness, etc., which have arisen in this present existence due to the past causes.
10. Atīte hetavo pañcāti (Trong quá khứ có năm nhân): năm nhân sanh khởi trong kiếp quá khứ là nhân duyên cho quả hiện tại, đó là hai pháp vô minh và hành được nói rõ, và ba pháp tham ái, thủ, hữu được bao gồm. Idāni phalapañcakanti (Bây giờ là năm quả): năm quả như thức v.v. sanh khởi ở đây trong hiện tại do nhân duyên quá khứ.
Idāni hetavo pañcāti sarūpato vuttānaṃ taṇhādīnaṃ tiṇṇaṃ, saṅgahato laddhānaṃ avijjāsaṅkhārānaṃ dvinnañca vasena āyatiṃ phalassa paccayā idāni hetavo pañca.
Now there are five causes means that the five causes, which are conditions for future fruit, are those stated by way of the three (factors) such as craving, attachment, and kamma-bhava, according to their nature, and by way of the two (factors) of ignorance and volitional formations, which are obtained by way of compilation, that arose in past existences and are conditions for the five present fruits.
Hiện tại có năm nhân là năm nhân hiện tại, vốn là các duyên cho quả trong tương lai, theo cách được nói đến về bản chất thì có ba (ái, thủ, hữu), và theo cách được thâu tóm thì có hai (vô minh, hành).
Āyatiṃ phalapañcakanti jātijarāmaraṇaggahaṇena vuttaṃ paccuppannahetupaccayā anāgate nibbattanakaviññāṇādiphalapañcakanti evaṃ vīsati atītādīsu tattha tattha ākiriyantīti ākārā.
"The five fruits in the future" refers to the five aggregates of fruit such as consciousness that will arise in the future, due to present causes, as stated by the inclusion of birth, aging, and death. Thus, these twenty (factors) are scattered here and there in the past and so on; hence they are called "aspects".
Năm quả trong tương lai là năm quả như thức v.v. sẽ sinh khởi trong tương lai do các duyên là nhân hiện tại, được nói đến qua sự thâu tóm sinh, già, chết. Như vậy, hai mươi pháp này được rải rác ở các thời quá khứ v.v. nên gọi là các khía cạnh (ākārā).
Atītahetūnaṃ, idāni phalapañcakassa ca antarā eko sandhi, idāni phalapañcakassa, idāni hetūnañca antarā eko, idāni hetūnaṃ, āyatiṃ phalassa ca antarā ekoti evaṃ tisandhi.
There is one connection between the past causes and the present five fruits, one between the present five fruits and the present causes, and one between the present causes and the future fruit. Thus, there are three connections.
Có một mối nối giữa các nhân quá khứ và năm quả hiện tại; một mối nối giữa năm quả hiện tại và các nhân hiện tại; và một mối nối giữa các nhân hiện tại và quả trong tương lai. Như vậy, có ba mối nối.
Vuttañhetaṃ – ‘‘saṅkhāraviññāṇānamantarā eko, vedanātaṇhānamantarā eko, bhavajātīnamantarā eko sandhī’’ti.
For it is said: ‘‘One connection between volitional formations and consciousness, one between feeling and craving, one between existence and birth are the connections’’.
Điều này đã được nói đến: “Có một mối nối giữa các hành và thức, một mối nối giữa thọ và ái, một mối nối giữa hữu và sinh”.
Ettha hi hetutophalassa avicchedappavattibhāvato hetuphalasambandhabhūto paṭhamo sandhi, tathā tatiyo, dutiyo pana phalato hetuno avicchedappavattibhāvato phalahetusambandhabhūto.
Here, the first connection is that of cause and effect, due to the uninterrupted progression from cause to effect; likewise is the third. The second, however, is that of effect and cause, due to the uninterrupted progression from effect to cause.
Ở đây, mối nối thứ nhất là mối liên hệ nhân-quả vì quả tiếp diễn không gián đoạn từ nhân, và mối nối thứ ba cũng vậy. Còn mối nối thứ hai là mối liên hệ quả-nhân vì nhân tiếp diễn không gián đoạn từ quả.
Phalabhūtopi hi dhammo aññassa hetusabhāvassa dhammassa paccayoti.
For even a phenomenon that is an effect can be a condition for another phenomenon that is of the nature of a cause.
Vì một pháp là quả cũng là duyên cho một pháp khác có bản chất là nhân.
Saṅkhipīyanti ettha avijjādayo, viññāṇādayo cāti saṅkhepo, atītahetu, etarahi vipāko, etarahi hetu āyatiṃ vipākoti cattāro saṅkhepāti catusaṅkhepā.
Ignorance and so on, and consciousness and so on, are summarized here, thus it is a summary. Past cause, present result, present cause, future result—these are the four summaries; hence "four summaries".
Vô minh v.v. và thức v.v. được tóm tắt ở đây nên gọi là tóm tắt (saṅkhepo). Nhân quá khứ, quả hiện tại, nhân hiện tại, quả tương lai – bốn sự tóm tắt này gọi là bốn tóm tắt (catusaṅkhepā).
11. Kammabhavasaṅkhāto bhavekadesoti ettha āyatiṃ paṭisandhiyā paccayacetanā bhavo nāma, purimakammabhavasmiṃ idha paṭisandhiyā paccayacetanā saṅkhārāti veditabbā.
11. In "a part of existence, called kamma-bhava", the volition that is a condition for rebirth in the future is called bhava (existence). The volition that was a condition for rebirth here in a previous kamma-bhava (kamma-existence) should be understood as saṅkhāra (volitional formations).
11. Trong cụm từ một phần của hữu được gọi là nghiệp hữu, cần hiểu rằng nghiệp sở hữu (cetanā) là duyên cho sự tái sinh trong tương lai được gọi là hữu, còn nghiệp sở hữu là duyên cho sự tái sinh ở đây trong kiếp nghiệp hữu trước được gọi là hành.
Avasesā cāti viññāṇādipañcakajātijarāmaraṇavasena sattavidhā paccuppannaphalavasena vuttadhammā.
"The remaining" refers to the seven kinds of phenomena stated as present fruits: the aggregate of five (factors) such as consciousness, birth, aging, and death.
Và những phần còn lại là các pháp được nói đến như quả hiện tại, có bảy loại theo thức v.v. năm pháp (thức, danh sắc, lục nhập, xúc, thọ), sinh, già, chết.
Upapattibhavasaṅkhāto bhavekadesoti pana anāgatapariyāpannā veditabbā.
"A part of existence, called rebirth-existence" should be understood as pertaining to the future.
Còn một phần của hữu được gọi là tái sinh hữu thì cần hiểu là thuộc về tương lai.
Bhava-saddena kammabhavassapi vuccamānattā bhavekadesa-saddo vutto.
Since the word "bhava" also refers to kamma-bhava, the word "bhavekadesa" (a part of existence) is used.
Từ “một phần của hữu” được nói đến vì từ “hữu” cũng được dùng để chỉ nghiệp hữu.
13. Tesameva avijjātaṇhāsaṅkhātānaṃ vaṭṭa mūlānaṃ nirodhena anuppādadhammatāpattiyā saccappaṭivedhato siddhāya appavattiyā vaṭṭaṃ nirujjhati.
13. By the cessation of these very roots of the round, namely ignorance and craving, the round ceases through their non-arising, which is accomplished by the penetration of the truths, leading to their non-progression.
13. Do sự diệt tận của chính những cội rễ luân hồi đó, tức vô minh và ái, do sự đạt đến trạng thái không sinh khởi trở lại, do sự quán triệt chân lý mà sự không tiếp diễn được thành tựu, nên luân hồi bị diệt tận.
Abhiṇhaso abhikkhaṇaṃ jarāmaraṇasaṅkhātāya mucchāya pīḷitānaṃ sattānaṃ sokādisamappitānaṃ kāmāsavādi āsavānaṃ samuppādato puna avijjā ca pavattati.
When beings are repeatedly tormented by the stupor of aging and death, overwhelmed by sorrow and so on, the āsavas such as the canker of sensual desire arise, and ignorance begins again.
Do sự sinh khởi của các lậu hoặc như dục lậu v.v. nơi các chúng sinh bị dày vò bởi sự mê muội được gọi là già và chết liên tục (abhiṇhaso), bị chi phối bởi sầu v.v., nên vô minh lại tiếp diễn.
‘‘Āsavasamudayā avijjāsamudayo’’ti (ma. ni. 1.103) hi vuttaṃ.
For it is said, ‘‘From the arising of the āsavas comes the arising of ignorance’’.
Thật vậy, đã nói: “Do sự tập khởi của các lậu hoặc mà vô minh tập khởi”.
Etena avijjāyapi paccayo dassito hoti, itarathā paṭiccasamuppādacakkaṃ abaddhaṃ siyāti.
Thereby, the condition for ignorance is also shown, otherwise the cycle of dependent origination would be unconnected.
Với điều này, duyên của vô minh cũng được chỉ rõ, nếu không thì vòng Duyên khởi sẽ không được kết nối.
Iccevaṃ vuttanayena ābaddhaṃ avicchinnaṃ anādikaṃ ādirahitaṃ tibhūmakapariyāpannattā tebhūmakaṃ kilesakammavipākavasena tivaṭṭabhūtaṃ paṭiccasamuppādoti paṭṭhapesi paññapesi mahāmuni sammāsambuddho.
Thus, the Great Sage (Sammāsambuddha) established and declared the Paṭiccasamuppāda to be bound (unbroken), without beginning (having no origin), of the three planes (being comprised within the three planes of existence), and of the three rounds (being the rounds of defilements, kamma, and results), according to the method described.
Như vậy, với phương pháp đã được nói đến, Đại Hiền Giả (Sammāsambuddha) đã thiết lập (paṭṭhapesi), tức đã tuyên bố, Duyên khởi là liên kết (ābaddhaṃ) không gián đoạn, không có khởi đầu (anādikaṃ) vì không có điểm bắt đầu, thuộc ba cõi (tebhūmakaṃ) vì thuộc phạm vi ba cõi, và có ba vòng (tivaṭṭabhūtaṃ) theo phiền não, nghiệp và quả.
14. Evaṃ paṭiccasamuppādanayaṃ vibhāgato dassetvā idāni paṭṭhānanayaṃ dassetuṃ ‘‘hetupaccayo’’tyādi vuttaṃ.
14. Having thus explained the method of Dependent Origination in detail, now, in order to explain the method of Paṭṭhāna, the phrase ‘‘hetupaccayo’’ and so on is stated.
14. Sau khi trình bày phương pháp Duyên khởi một cách phân tích, bây giờ để trình bày phương pháp Paṭṭhāna, đã nói “Hetupaccayo” v.v.
Tattha hinoti patiṭṭhāti etenāti hetu.
Among these, hinoti patiṭṭhāti etanā'ti hetu means: that by which (the result) establishes itself; thus, it is a cause (hetu).
Trong đó, pháp nào nương tựa vào (hinoti patiṭṭhāti) pháp kia thì pháp ấy là nhân (hetu).
Anekatthattā dhātusaddānaṃ hi-saddo idha patiṭṭhatthoti daṭṭhabbo.
Since verbal roots have many meanings, the word hi here should be understood as having the meaning of patiṭṭhāti (to establish).
Vì các từ căn có nhiều nghĩa, nên ở đây từ “hi” cần được hiểu là có nghĩa “nương tựa vào”.
Hinoti vā etena kammanidānabhūtena uddhaṃ ojaṃ abhiharantena mūlena viya pādapo tappaccayaṃ phalaṃ gacchati pavattati vuddhiṃ virūḷhiṃ āpajjatīti hetu.
Alternatively, hinoti means that by this (cause), which is the basis of kamma, bringing up nutrients like a root, the plant goes (gacchati), develops (pavattati), and attains growth and blossoming; thus, it is a cause (hetu).
Hoặc, như cây cối nhờ rễ mà vươn lên, mang tinh chất lên trên, đạt đến quả do duyên đó, tiếp diễn, đạt đến sự tăng trưởng, sự phát triển, thì nhân (hetu) cũng vậy, do nhân này, vốn là căn nguyên của nghiệp, mà quả có duyên đó tiếp diễn, đạt đến sự tăng trưởng, sự phát triển.
Hetu ca so paccayo cāti hetupaccayo.
It is a cause (hetu) and it is a condition (paccayo); thus, hetupaccayo (root-condition).
Pháp vừa là nhân (hetu) vừa là duyên (paccaya) nên gọi là nhân duyên (hetupaccayo).
Hetu hutvā paccayo, hetubhāvena paccayoti vuttaṃ hoti.
It means that it is a condition by being a root, a condition by way of its root-nature.
Có nghĩa là, pháp là duyên sau khi đã là nhân, là duyên với bản chất của nhân.
Mūlaṭṭhena hetu, upakāraṭṭhena paccayoti saṅkhepato mūlaṭṭhena upakārako dhammo hetupaccayo.
A cause in the sense of a root, a condition in the sense of a helper; in brief, a phenomenon that helps in the sense of a root is a hetupaccayo.
Theo nghĩa là cội rễ thì là nhân, theo nghĩa là trợ giúp thì là duyên. Tóm lại, pháp trợ giúp với nghĩa cội rễ là nhân duyên.
So pana pavatte cittasamuṭṭhānānaṃ, paṭisandhiyaṃ kammasamuṭṭhānānañca rūpānaṃ ubhayattha sampayuttānaṃ nāmadhammānañca rukkhassa mūlāni viya suppatiṭṭhitabhāvasādhanasaṅkhātamūlaṭṭhena upakārakā cha dhammāti daṭṭhabbaṃ.
This should be understood as the six phenomena (greed, hatred, delusion, non-greed, non-hatred, non-delusion) that act as helpers by way of their root-nature, which serves to establish firmly, like the roots of a tree, the mind-born rūpas in the course of existence, the kamma-born rūpas at the time of rebirth, and the conascent nāma-dhammas in both instances.
Sáu pháp này (tham, sân, si, vô tham, vô sân, vô si) cần được hiểu là các pháp trợ giúp với nghĩa cội rễ, tức là phương tiện để thiết lập vững chắc, như rễ cây đối với cây, cho các sắc pháp do tâm sinh khởi trong giai đoạn hiện hành, và do nghiệp sinh khởi trong giai đoạn tái sinh, cũng như cho các danh pháp tương ưng ở cả hai giai đoạn.
Na vijjati paccayuppannena saha antaraṃ etassa paccayassāti anantarapaccayo.
There is no interval for this condition together with its conditioned phenomenon; thus, it is anantarapaccayo (contiguity condition).
Không có khoảng cách (antaraṃ) giữa duyên này với pháp sở duyên thì gọi là vô gián duyên (anantarapaccayo).
Saṇṭhānābhāvena suṭṭhu anantarapaccayo samanantarapaccayo.
The very contiguity condition, due to the absence of spatial separation, is samanantarapaccayo (immediate contiguity condition).
Vô gián duyên một cách hoàn hảo (suṭṭhu) do không có sự thiết lập (saṇṭhānābhāvena) thì gọi là đẳng vô gián duyên (samanantarapaccayo).
Attano attano anantaraṃ anurūpacittuppādajananasamattho purimapurimaniruddho dhammo ‘‘anantarapaccayo’’, ‘‘samanantarapaccayo’’ti ca vuccati.
The preceding phenomenon that has ceased, being capable of generating a suitable mind-moment immediately after itself, is called "anantarapaccayo" and "samanantarapaccayo".
Pháp đã diệt trước đó, có khả năng sinh khởi tâm sở hữu tương ứng ngay sau đó, được gọi là “vô gián duyên” và “đẳng vô gián duyên”.
Byañjanamatteneva hi nesaṃ viseso.
Indeed, the distinction between them is merely in the expression.
Thật vậy, sự khác biệt giữa chúng chỉ là ở mặt từ ngữ (byañjanamatteneva).
Atthato pana ubhayampi samanantaraniruddhassevādhivacanaṃ.
But in meaning, both refer to that which has ceased immediately.
Tuy nhiên, về nghĩa thực (atthato), cả hai đều là từ đồng nghĩa của pháp đã diệt ngay sau đó (samanantaraniruddhasseva).
Na hi tesaṃ atthato bhedo upalabbhati.
For no distinction in meaning is found between them.
Thật vậy, không tìm thấy sự khác biệt về nghĩa giữa chúng.
Yaṃ pana keci vadanti ‘‘atthānantaratāya anantarapaccayo, kālānantaratāya samanantarapaccayo’’ti, taṃ ‘‘nirodhā vuṭṭhahantassa nevasaññānāsaññāyatanaṃ phalasamāpattiyā samanantarapaccayena paccayo’’tyādīhi (paṭṭhā. 1.1.417) virujjhati.
As for what some say, that "anantarapaccayo is due to contiguity in meaning, samanantarapaccayo is due to contiguity in time," this is contradicted by statements such as "the āyatana of neither perception nor non-perception, when emerging from cessation, is a samanantarapaccayo for the attainment of fruit".
Điều mà một số người nói rằng “vô gián duyên là do không có khoảng cách về nghĩa, đẳng vô gián duyên là do không có khoảng cách về thời gian”, thì điều đó mâu thuẫn với các câu như “thiền phi tưởng phi phi tưởng xứ là đẳng vô gián duyên cho quả nhập định của người xuất khỏi diệt tận định” v.v.
Nevasaññānāsaññāyatanaṃ hi sattāhādikālaṃ niruddhaṃ phalasamāpattiyā samanantarapaccayo, tasmā abhinivesaṃ akatvā byañjanamattatovettha nānākaraṇaṃ paccetabbaṃ, na atthato.
For the āyatana of neither perception nor non-perception, having ceased for a period of seven days or more, is a samanantarapaccayo for the attainment of fruit. Therefore, without insisting (on this distinction), the difference here should be accepted as being merely in the expression, not in the meaning.
Thật vậy, thiền phi tưởng phi phi tưởng xứ đã diệt trong khoảng thời gian bảy ngày v.v. là đẳng vô gián duyên cho quả nhập định. Do đó, không nên chấp trước mà chỉ nên chấp nhận sự khác biệt ở đây là do mặt từ ngữ, chứ không phải về nghĩa.
Pubbadhammanirodhassa hi pacchājātadhammuppādanassa ca antarābhāvena uppādanasamatthatāya nirodho anantarapaccayatā, ‘‘idamito uddhaṃ, idaṃ heṭṭhā, idaṃ samantato’’ti attanā ekattaṃ upanetvā viya suṭṭhu anantarabhāvena uppādetuṃ samatthaṃ hutvā nirodho samanantarapaccayatāti evaṃ byañjanamattatova bhedo.
For the cessation of the preceding phenomenon and the arising of the subsequent phenomenon, due to the absence of an interval and the ability to cause arising, is anantarapaccayatā. The cessation, being capable of causing arising by bringing itself into a unified state, as if saying "this is above it, this is below it, this is all around it," with supreme immediacy, is samanantarapaccayatā. Thus, the distinction is merely in the expression.
Thật vậy, sự diệt của pháp trước là vô gián duyên vì không có khoảng cách giữa sự diệt của pháp trước và sự sinh khởi của pháp sau, có khả năng làm cho pháp sau sinh khởi. Còn sự diệt là đẳng vô gián duyên vì có khả năng làm cho pháp sau sinh khởi một cách hoàn hảo không có khoảng cách, như thể tự mình hợp nhất thành một, không phân chia “cái này ở trên, cái này ở dưới, cái này ở xung quanh”. Như vậy, sự khác biệt chỉ là ở mặt từ ngữ.
Nirodhapaccayassapi hi nevasaññānāsaññāyatanassa asaññuppattiyā purimassa ca cuticittassa kālantarepi uppajjantānaṃ phalapaṭisandhīnaṃ antarā samānajātiyena arūpadhammena byavadhānābhāvato bhinnajātikānañca rūpadhammānaṃ byavadhānakaraṇe asamatthatāya nirantaruppādane ekattaṃ upanetvā viya uppādane ca samatthatā atthīti tesampi anantarasamanantarapaccayatā labbhati, tasmā dhammato avisesepi tathā tathā bujjhanakānaṃ veneyyānaṃ vasena upasaggatthavisesamattatova bhedo paccetabboti.
Even for the nirodha-paccaya, namely the jhāna of neither perception nor non-perception and the previous death-consciousness before arising in the non-percipient realm, since there is no obstruction by mental phenomena of the same kind, and rūpa-dhammas of different kinds are incapable of causing obstruction, and there is the ability to cause continuous arising and to cause arising as if bringing them into a unified state; therefore, the anantara- and samanantara-paccayatā are obtainable for them. Thus, even if there is no difference in reality, the distinction should be understood as being merely in the special meaning of the prefixes, according to the diverse comprehension of those who can be trained.
Thật vậy, ngay cả đối với thiền phi tưởng phi phi tưởng xứ, vốn là duyên của diệt tận định, và tâm tử của kiếp trước khi sinh vào cõi vô tưởng, cũng có khả năng làm cho quả tái sinh sinh khởi không có khoảng cách, như thể hợp nhất thành một, vì không có sự gián đoạn bởi các danh pháp cùng loại giữa chúng, và các sắc pháp khác loại không có khả năng tạo ra sự gián đoạn. Do đó, mặc dù không có sự khác biệt về pháp tính, nhưng do sự khác biệt về ý nghĩa của tiền tố (upasagga) tùy theo các chúng sinh có khả năng hiểu biết theo cách này hay cách khác, nên cần chấp nhận sự khác biệt.
Aññamaññaṃ upatthambhayamānaṃ tidaṇḍaṃ viya attano upakārakadhammānaṃ upatthambhakabhāvena paccayo aññamaññapaccayo.
Just as three pieces of wood support each other, so too, the condition that supports its own beneficial dhammas by way of mutual support is Aññamaññapaccaya (the Mutuality Condition).
Duyên hỗ trợ các pháp có lợi ích cho chính nó bằng cách nâng đỡ lẫn nhau, ví như ba cây gậy chống đỡ lẫn nhau. Đó là Aññamaññapaccaya (Duyên Hỗ Tương).
Aññamaññatāvaseneva ca upakārakatā aññamaññapaccayatā, na sahajātamattenāti ayametesaṃ dvinnaṃ viseso.
And it is only by way of mutuality that there is beneficial action, which is aññamaññapaccayatā, not merely by co-nascence. This is the distinction between these two.
Sự hỗ trợ lẫn nhau chỉ là Aññamaññapaccayatā (Tính Hỗ Tương), không chỉ đơn thuần là đồng sinh. Đây là sự khác biệt giữa hai duyên này.
Tathā hi sahajātapaccayabhāvīyeva koci aññamaññapaccayo na hoti cittajarūpānaṃ sahajātapaccayabhāvino nāmassa upādārūpānaṃ sahajātapaccayabhāvīnaṃ mahābhūtānañca aññamaññapaccayabhāvassa anuddhaṭattā.
Indeed, some things that are of the nature of the co-nascence condition are not the mutuality condition, because the mutuality condition-status of nāma, which is a co-nascence condition for mind-born rūpa, and of the great elements, which are co-nascence conditions for derived rūpa, is not pointed out.
Thật vậy, một số pháp là duyên đồng sinh nhưng không phải là duyên hỗ tương, vì duyên hỗ tương của danh pháp là duyên đồng sinh của các sắc do tâm sinh và của các đại oai nghi là duyên đồng sinh của các sắc y sinh, không được đề cập (trong phần giải thích về Aññamaññapaccaya).
Yadi hi sahajātabhāveneva attano upakārakānaṃ upakārakatā aññamaññapaccayatā siyā, tadā sahajātaaññamaññapaccayehi samānehi bhavitabbanti.
For if beneficial action for one's own beneficial dhammas were aññamaññapaccayatā merely by co-nascence, then the sahajāta and aññamañña conditions would have to be identical.
Nếu sự hỗ trợ các pháp có lợi ích cho chính nó chỉ là duyên hỗ tương do đồng sinh, thì các duyên đồng sinh và hỗ tương sẽ giống nhau.
Purimapurimaparicitagantho viya uttarauttaraganthassa kusalādibhāvena attasadisassa paguṇabalavabhāvavisiṭṭhaattasamānajātiyatāgāhaṇaṃ āsevanaṃ, tena paccayā sajātiyadhammānaṃ sajātiyadhammāva āsevanapaccayo.
Just as previous familiar texts condition later texts by way of proficiency and strength, so too, the assimilation of a state similar to oneself, characterized by proficiency, strength, and being of a similar genus (sajātiya) in terms of wholesome states and so forth, is called āsevana. By this condition, dhammas of similar genus become conditions for other dhammas of similar genus. This is Āsevanapaccaya (the Recurrence Condition).
Việc thực hành, ví như một cuốn sách đã đọc kỹ từ trước hỗ trợ cho cuốn sách sau, là sự nắm bắt tính chất cùng loại với chính nó, có được trạng thái mạnh mẽ và thuần thục, ví dụ như thiện pháp. Do đó, các pháp cùng loại hỗ trợ cho các pháp cùng loại là Āsevanapaccayo (Duyên Tăng Thượng).
Bhinnajātikā hi bhinnajātikehi āsevanapaguṇena paguṇabalavabhāvavisiṭṭhaṃ kusalādibhāvasaṅkhātaṃ attano gatiṃ gāhāpetuṃ na sakkonti, na ca sayaṃ tato gaṇhanti, te pana anantarātītāni lokiyakusalākusalāni ceva anāvajjanakiriyajavanāni cāti daṭṭhabbaṃ.
For dhammas of different genera cannot make dhammas of different genera take on their own mode (gati), characterized by proficiency, strength, and wholesomeness, through the quality of recurrence; nor do they themselves take (such a mode) from them. These (āsevana conditions) should be understood as the immediately past wholesome and unwholesome mundane javana impulses, and the kiriya javana impulses other than the āvajjanas.
Thật vậy, các pháp khác loại không thể khiến các pháp khác loại nắm bắt trạng thái của chính nó, tức là trạng thái thiện pháp, được đặc trưng bởi sự thuần thục và mạnh mẽ do duyên tăng thượng; và chúng cũng không tự mình nắm bắt được từ đó. Các pháp đó là các tâm javana thiện và bất thiện thế gian đã diệt ngay trước đó, và các tâm javana hành phi-āvajjanā.
Cittappayogasaṅkhātakiriyābhāvena sahajātānaṃ nānākkhaṇikānaṃ vipākānaṃ, kaṭattārūpānañca upakārikā cetanā kammapaccayo.
Cetanā (volition), which supports co-nascent nāma-rūpa (i.e., mind, mental factors, and mind-born rūpa) and vipāka (resultant mind and mental factors), and kaṭattārūpa (kamma-born rūpa) that arise at different moments, by way of the volitional action (cittappayoga), is Kammapaccaya (the Kamma Condition).
Ý chí (cetanā) hỗ trợ các quả dị thục và các sắc do nghiệp sinh, vốn đồng sinh với hành động do tâm tạo và tồn tại ở các khoảnh khắc khác nhau. Đó là Kammapaccayo (Duyên Nghiệp).
Attano nirussāhasantabhāvena sahajātanāmarūpānaṃ nirussāhasantabhāvāya upakārakā vipākacittacetasikā vipākapaccayo.
The resultant mind and mental factors, by virtue of their own tranquil and effortless nature, which support co-nascent nāma-rūpa in developing a tranquil and effortless nature, are Vipākapaccaya (the Resultant Condition).
Các tâm và sở hữu tâm quả dị thục hỗ trợ danh sắc đồng sinh đạt được trạng thái tĩnh lặng, không nỗ lực, bởi chính trạng thái tĩnh lặng, không nỗ lực của chúng. Đó là Vipākapaccayo (Duyên Quả Dị Thục).
Te hi payogena asādhetabbatāya kammassa kaṭattā nipphajjamānamattato nirussāhasantabhāvā honti, na kilesavūpasamasantabhāvā.
Indeed, these (resultant dhammas), being unachievable through effort and simply resulting from kamma performed, are tranquil and effortless, but not tranquil in the sense of the appeasement of defilements.
Thật vậy, chúng đạt trạng thái tĩnh lặng, không nỗ lực chỉ do là các pháp quả được tạo ra bởi nghiệp, không cần đến sự nỗ lực, chứ không phải trạng thái tĩnh lặng do sự lắng dịu của phiền não.
Tathā santabhāvatoyeva hi bhavaṅgādayo dubbiññeyyā.
It is precisely because of such a tranquil nature that bhavaṅga and similar states are difficult to discern.
Chính vì trạng thái tĩnh lặng đó mà bhavaṅga và các tâm tương tự khó nhận biết.
Abhinipātasampaṭicchanasantīraṇamattā pana vipākā dubbiññeyyāva.
However, the mere impingement, reception, and investigation of resultant states are indeed difficult to discern.
Tuy nhiên, các quả dị thục chỉ ở mức tiếp nhận, chấp thủ và thẩm tra thì khó nhận biết.
Javanappavattiyāva nesaṃ rūpādiggahitatā viññāyati.
It is only through the occurrence of javana that their apprehension of visible forms and so forth becomes known.
Chỉ qua sự vận hành của tâm javana mà sự nắm bắt các sắc v.v. của chúng mới được nhận ra.
Rūpārūpānaṃ upatthambhakattena upakārakā cattāro āhārā āhārapaccayo.
The four nutriments (āhārā) that support both rūpa and arūpa are Āhārapaccaya (the Nutriment Condition).
Bốn loại thực phẩm (āhāra) hỗ trợ sắc và vô sắc bằng cách nâng đỡ chúng. Đó là Āhārapaccayo (Duyên Thực Phẩm).
Satipi hi janakabhāve upatthambhakattameva āhārassa padhānakiccaṃ.
Even though nutriment causes generation, its primary function is support.
Mặc dù có tính chất sinh khởi, chức năng chính của thực phẩm là nâng đỡ.
Janayantopi āhāro avicchedavasena upatthambhento va janetīti upatthambhakabhāvo va āhārabhāvo.
Even when generating, nutriment generates by continuously supporting; thus, the state of being nutriment is the state of supporting.
Thực phẩm, dù sinh khởi, vẫn sinh khởi bằng cách nâng đỡ không gián đoạn. Do đó, tính chất nâng đỡ chính là tính chất thực phẩm.
Tesu tesu kiccesu paccayuppannadhammehi attānaṃ anuvattāpanasaṅkhātādhipatiyaṭṭhena paccayo indriyapaccayo.
The condition that enables the resultant dhammas to follow oneself in their respective functions, by way of paramountcy (adhipatiyaṭṭhena), is Indriyapaccaya (the Faculty Condition).
Duyên hỗ trợ bằng cách chi phối, tức là khiến các pháp quả tuân theo chính nó trong các chức năng khác nhau. Đó là Indriyapaccayo (Duyên Quyền).
Paccuppannasabhāvasaṅkhātena atthibhāvena tādisasseva dhammassa upatthambhakattena upakārakā ‘‘sahajātaṃ purejāta’’ntyādinā vakkhamānadhammā atthipaccayo.
Dhammas, such as "co-nascent" and "pre-nascent" which will be explained later, that assist by supporting another such dhamma through its present existence (atthibhāva) are Atthipaccayo (the Presence Condition).
Các pháp sẽ được đề cập như "đồng sinh, tiền sinh" v.v. hỗ trợ các pháp tương tự bằng cách nâng đỡ chúng với tính chất hiện hữu, tức là trạng thái hiện tại. Đó là Atthipaccayo (Duyên Hiện Hữu).
Satipi hi janakatte ṭhitiyaṃyeva sātisayo atthipaccayānaṃ byāpāroti upatthambhakatāva tesaṃ gahitā.
Even though they cause generation, the activity of the presence conditions is especially prominent in their endurance, so their supportive role is emphasized.
Mặc dù có tính chất sinh khởi, hoạt động của các duyên hiện hữu là đặc biệt ở giai đoạn tồn tại. Do đó, tính chất nâng đỡ của chúng được chấp nhận.
Ekasmiṃ phassādisamudāye pavattamāne dutiyassa abhāvato attano ṭhitiyā okāsaṃ alabhantānaṃ anantaramuppajjamānakacittacetasikānaṃ okāsadānavasena upakārakā anantaraniruddhā cittacetasikā natthipaccayo.
The citta and cetasikā dhammas that have ceased immediately before, assist by providing opportunity for the citta and cetasikā dhammas that are about to arise immediately after, as these (latter) dhammas cannot find a place for their own existence due to the absence of a second aggregate of contact, and so forth, when one aggregate of contact, and so forth, is occurring. This is Natthipaccayo (the Absence Condition).
Các tâm và sở hữu tâm đã diệt ngay lập tức hỗ trợ các tâm và sở hữu tâm sắp sinh khởi ngay sau đó bằng cách tạo cơ hội cho chúng sinh khởi, vì khi một tập hợp các pháp xúc v.v. đang vận hành, không có cơ hội cho tập hợp thứ hai tồn tại. Đó là Natthipaccayo (Duyên Bất Hiện Hữu).
Attano sabhāvāvigamanena appavattamānānaṃ vigatabhāvena upakārakāyeva dhammā vigatapaccayo.
Those dhammas that assist by their departed state for those that cannot arise due to the non-departure of their own nature are indeed Vigatapaccayo (the Abeyance Condition).
Các pháp hỗ trợ bằng cách không còn tồn tại, không còn vận hành do bản chất của chúng đã biến mất. Đó là Vigatapaccayo (Duyên Đã Diệt).
Nirodhānupagamanavasena upakārakā atthipaccayā va avigatapaccayo.
The presence conditions themselves, by assisting through their non-cessation, are Avigatapaccayo (the Non-Abeyance Condition).
Các duyên hiện hữu hỗ trợ bằng cách không đi đến sự diệt vong. Đó là Avigatapaccayo (Duyên Bất Diệt).
Sasabhāvatāmattena upakārakatā atthipaccayatā, nirodhānupagamanavasena upakārakatā avigatapaccayatāti paccayatāviseso nesaṃ dhammāvisesepi daṭṭhabbo.
The distinctness of their conditionality should be understood in the case of dhammas that are not essentially different: atthipaccayatā is assisting merely by one's own nature being present, and avigatapaccayatā is assisting by way of non-cessation.
Sự hỗ trợ chỉ bằng trạng thái tự thân là Atthipaccayatā (Tính Hiện Hữu), sự hỗ trợ bằng cách không đi đến sự diệt vong là Avigatapaccayatā (Tính Bất Diệt). Sự khác biệt về tính chất duyên này cần được hiểu ngay cả khi không có sự khác biệt về pháp.
Dhammānañhi samatthatāvisesaṃ sabbākārena ñatvā bhagavatā catuvīsatipaccayā desitāti bhagavati saddhāya ‘‘evaṃ visesā ete dhammā’’ti sutamayañāṇaṃ uppādetvā cintābhāvanāmayañāṇehi tadabhisamayāya yogo karaṇīyo.
For the Buddha, having fully understood the special capacities of dhammas, expounded the twenty-four conditions. Therefore, one should cultivate faith in the Buddha, generate knowledge by hearing that "these dhammas have such distinctions," and then strive for their realization through knowledge born of contemplation and meditation.
Thật vậy, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng 24 duyên sau khi biết rõ hoàn toàn sự đặc biệt về năng lực của các pháp. Do đó, với niềm tin vào Đức Thế Tôn, cần phải phát sinh tuệ văn (sutamayañāṇa) rằng "các pháp này có những đặc tính đặc biệt như vậy", rồi nỗ lực để thấu hiểu chúng bằng tuệ tư (cintāmayañāṇa) và tuệ tu (bhāvanāmayañāṇa).
Avisesepi hi dhammasāmaggiyassa tathā tathā vinetabbapuggalānaṃ vasena heṭṭhā vuttopi paccayo puna pakārantena vuccati ahetukadukaṃ vatvāpi hetuvippayuttadukaṃ viyāti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that even when there is no essential difference in the aggregate of dhammas, the same condition explained previously is spoken of again in a different manner, according to the individuals to be trained in various ways, just as the hetuvippayutta-duka is explained after the ahetuka-duka.
Ngay cả khi không có sự khác biệt trong sự hòa hợp của các pháp, duyên đã được đề cập trước đó vẫn được nói đến theo một cách khác tùy theo loại người cần được giáo hóa, giống như sau khi nói về ahetukaduka (nhóm hai pháp vô nhân), lại nói về hetuvippayuttaduka (nhóm hai pháp không tương ưng với nhân).
16. Vipākabyākataṃ kammavasena vipākabhāvappattaṃ kammavegakkhittapatitaṃ viya hutvā pavattamānaṃ attano sabhāvaṃ gāhetvā paribhāvetvā neva aññaṃ pavatteti, na ca purimavipākānubhāvaṃ gahetvā uppajjati.
16. Resultant-undetermined (vipāka-abyākata), having attained the state of resultant by the power of kamma, occurring as if thrown down by the momentum of kamma, does not cause another* to arise by taking and imbuing its own nature, nor does it arise by taking the power of a former resultant.
16. Vipāka-abyākata, do sức mạnh của nghiệp mà đạt đến trạng thái quả báo, xảy ra như thể bị sức mạnh của nghiệp ném xuống và rơi vào, không thể khiến tâm khác phát sinh sau khi nắm giữ và thấm nhuần bản chất của chính nó, cũng không phát sinh sau khi nắm giữ sức mạnh của quả báo đã xảy ra trước đó.
‘‘Na maggapaccayā āsevane eka’’nti (paṭṭhā. 1.1.221) vacanato ca ahetukakiriyesu hasituppādasseva āsevanatāuddharaṇena āvajjanadvayaṃ āsevanapaccayo na hoti, tasmā javanāneva āsevanapaccayabhāvaṃ gacchantīti āha ‘‘purimāni javanānī’’tyādi.
And because of the teaching, ‘‘Path factors are not one in the sense of āsevanā,’’ and because the dual attention (āvajjana-dvaya) is not a repetition condition (āsevana-paccaya) due to the explanation of only the arising of laughter among ahetuka-kiriya minds being repetition (āsevanā), it states ‘‘purimāni javanāni’’ (former javanas) and so on, because only javanas become repetition conditions (āsevana-paccaya).
Và do lời dạy ‘‘Không có một nhân duyên đạo nào trong āsevana’’ (Paṭṭhā. 1.1.221), và do việc chỉ nêu lên sự phát sinh của tâm cười (hasituppāda) như là āsevanatā trong các tâm kriyā vô nhân, hai tâm āvajjanā không phải là duyên āsevana; vì vậy, chỉ có các javana mới đi đến trạng thái duyên āsevana. Do đó, lời dạy ‘‘các javana trước’’ v.v. đã được nói.
Avisesavacanepettha lokiyakusalākusalābyākatajavanāneva daṭṭhabbāni lokuttarajavanānaṃ āsevanabhāvassa anuddhaṭattā.
Here, despite the non-specific statement, only mundane wholesome, unwholesome, and undetermined javanas should be understood, because the state of repetition (āsevanā) for supramundane javanas has not been explicitly mentioned.
Trong lời dạy không phân biệt này, chỉ nên hiểu là các javana thiện, bất thiện, và vô ký thuộc thế gian, vì các javana siêu thế không được nêu lên là có trạng thái āsevana.
Evañca katvā vuttaṃ paṭṭhānaṭṭhakathāyaṃ (paṭṭhā. aṭṭha. 1.12) ‘‘lokuttaro pana āsevanapaccayo nāma natthī’’ti.
Thus, it is stated in the Paṭṭhānaṭṭhakathā (Paṭṭhāna Commentary) that ‘‘there is no supramundane repetition condition (āsevana-paccaya).’’
Và do đó, trong Paṭṭhāna Aṭṭhakathā (Paṭṭhā. Aṭṭha. 1.12) đã nói: ‘‘Không có āsevana-paccaya siêu thế nào cả.’’
Tattha hi kusalaṃ bhinnajātikassa purecarattā na tena āsevanaguṇaṃ gaṇhāpeti, phalacittāni ca javanavasena uppajjamānānipi vipākābyākate vuttanayena āsevanaṃ na gaṇhanti, na ca aññaṃ gāhāpenti.
For there, the wholesome, being different in kind (bhinnajātika), as a precursor, does not cause it to acquire the quality of repetition through it. And resultant consciousness (phalacittāni), though arising as javanas, do not acquire repetition (āsevanā) in the manner described for vipāka-abyākata, nor do they cause others to acquire it.
Ở đó, tâm thiện, do là đi trước một tâm khác loại, không khiến tâm đó nắm giữ phẩm chất āsevana; và các tâm quả, dù phát sinh theo cách javana, cũng không nắm giữ āsevana theo cách đã nói trong vipāka-abyākata, và cũng không khiến tâm khác nắm giữ.
Yampi ‘‘āsevanavinimuttaṃ javanaṃ natthī’’ti ācariyadhammapālattherena vuttaṃ, tampi yebhuyyavasena vuttanti viññāyati.
What was said by Acariya Dhammapāla Thera, ‘‘There is no javana without repetition (āsevanā),’’ is also understood to have been stated predominantly.
Và điều mà Trưởng lão Sư Dhammapāla đã nói rằng ‘‘Không có javana nào không thoát khỏi āsevana’’, điều đó cũng được hiểu là nói theo ý nghĩa phần lớn.
Itarathā ācariyassa asamapekkhitābhidhāyakattappasaṅgo siyā.
Otherwise, there would be the fault of the Acariya speaking without due consideration.
Nếu không, sẽ có sự sai lầm rằng vị Sư đã nói mà không suy xét.
Maggo pana gotrabhuto āsevanaṃ na gaṇhātīti natthi bhūmiādivasena nānājātitāya anadhippetattā.
However, the Path, as gotrabhū, does not acquire repetition (āsevanā); this is because it is not intended to be of different kinds based on planes (bhūmi) and so on.
Tuy nhiên, đạo (magga), khi là gotrabhū, không nắm giữ āsevana, vì không có ý định về sự khác biệt về loại theo bhūmi (cõi) v.v.
Tathā hi vuttaṃ paṭṭhāne ‘‘gotrabhu maggassa āsevanapaccayena paccayo, vodānaṃ maggassa āsevanapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.426).
Thus it is stated in the Paṭṭhāna: ‘‘Gotrabhū is a condition for the Path by way of repetition (āsevana-paccaya), vodāna is a condition for the Path by way of repetition (āsevana-paccaya).’’
Như đã nói trong Paṭṭhāna: ‘‘Gotrabhū là duyên cho đạo bằng duyên āsevana, vodāna là duyên cho đạo bằng duyên āsevana’’ (Paṭṭhā. 1.1.426).
Ekuppādādicatubbidhasampayogalakkhaṇābhāvato sahuppannānampi rūpadhammānaṃ sampayuttapaccayatā natthīti vuttaṃ ‘‘cittacetasikā dhammā aññamañña’’nti.
Because the four characteristics of association, such as simultaneous arising, are absent, even for rūpadhammas that arise together, there is no associated condition (sampayutta-paccayatā); thus it is stated ‘‘mental and mental concomitant phenomena are mutually’’ (cittacetasikā dhammā aññamaññaṃ).
Do không có bốn đặc tính của sampayoga (tương ưng) như ekuppāda (đồng sinh) v.v., nên ngay cả các pháp sắc đồng sinh cũng không có sampayutta-paccayatā (duyên tương ưng). Vì vậy, đã nói ‘‘các pháp tâm và sở hữu tâm tương ưng lẫn nhau’’.
17. Hetujhānaṅgamaggaṅgāni sahajātānaṃ nāma rūpānanti tayopete paṭisandhiyaṃ kammasamuṭṭhānānaṃ, pavattiyaṃ cittasamuṭṭhānānañca rūpānaṃ, ubhayattha sahajātānaṃ nāmānañca hetādipaccayena paccayā honti.
17. Roots, jhāna factors, and path factors for name and form factors that have arisen together (sahajātānaṃ nāma rūpānaṃ)—all three of these are conditions, by way of the root (hetu) and other conditions, for rūpas arisen due to kamma at rebirth (paṭisandhi) and for rūpas arisen due to citta during the life-process (pavatti), and for nāmas (mentality factors) that have arisen together with them in both instances.
17. Các nhân, chi thiền, chi đạo cho các danh và sắc đồng sinh—cả ba điều này là duyên theo duyên nhân v.v. cho các sắc do nghiệp sinh khởi trong thời kỳ tái tục (paṭisandhi), và cho các sắc do tâm sinh khởi trong thời kỳ diễn tiến (pavatti), và cho các danh đồng sinh trong cả hai thời kỳ.
‘‘Sahajātarūpanti hi sabbattha paṭisandhiyaṃ kammasamuṭṭhānānaṃ, pavattiyaṃ cittasamuṭṭhānāna’’nti vakkhati.
For it will be stated: ‘‘Rūpa arisen together (sahajātarūpa) always refers to rūpas arisen due to kamma at rebirth and rūpas arisen due to citta during the life-process.’’
Quả thật, sẽ nói rằng ‘‘Sắc đồng sinh ở khắp mọi nơi là các sắc do nghiệp sinh khởi trong thời kỳ tái tục, và các sắc do tâm sinh khởi trong thời kỳ diễn tiến.’’
Sahajātā cetanāti antamaso cakkhuviññāṇādīhipi sahajātacetanā.
Cetanā arisen together (sahajātā cetanā): This refers to cetanā that arises together even with eye-consciousness (cakkhuviññāṇa) and so on.
Cetanā đồng sinh—ngay cả cetanā đồng sinh với nhãn thức v.v.
Sahajātānaṃ nāma rūpānanti sabbāpi cetanā nāmānaṃ, paṭisandhisahagatā cetanā kammasamuṭṭhānarūpānaṃ, pavattiyaṃ rūpasamuṭṭhāpakacittasahagatā cetanā cittasamuṭṭhānarūpānañca.
For name and form factors that have arisen together (sahajātānaṃ nāma rūpānaṃ): All cetanā are for name factors (nāmā), and cetanā associated with rebirth consciousness (paṭisandhi) are for rūpas arisen due to kamma, and cetanā associated with citta that produces rūpa during the life-process are for rūpas arisen due to citta.
Cho các danh và sắc đồng sinh—tất cả cetanā đều cho các danh; cetanā đi kèm với paṭisandhi (tái tục) là cho các sắc do nghiệp sinh khởi; cetanā đi kèm với các tâm sinh khởi sắc trong thời kỳ diễn tiến là cho các sắc do tâm sinh khởi.
Nānākkhaṇikā cetanāti vipākakkhaṇato nānākkhaṇe atītabhavādīsu nibbattā kusalākusalacetanā.
Cetanā of different moments (nānākkhāṇikā cetanā): This refers to wholesome and unwholesome cetanā that arose in different moments from the moment of resultant, in past existences and so on.
Cetanā khác thời điểm—là cetanā thiện và bất thiện đã được tạo ra trong các thời điểm khác nhau, như trong các kiếp quá khứ v.v., khác với thời điểm của quả báo.
Nāmarūpānanti ubhayatthāpi nāmarūpānaṃ.
For name and form factors (nāmarūpānaṃ): This refers to name and form factors in both instances.
Cho các danh và sắc—cho các danh và sắc trong cả hai trường hợp.
Vipākakkhandhāti paṭisandhiviññāṇādikā vipākā arūpakkhandhā.
Resultant aggregates (vipākakkhandhā): These are the resultant immaterial aggregates (arūpakkhandhā) such as rebirth consciousness (paṭisandhiviññāṇa) and so on.
Các uẩn quả báo—là các uẩn vô sắc quả báo như paṭisandhi-viññāṇa (thức tái tục) v.v.
Kammasamuṭṭhānampi hi rūpaṃ vipākavohāraṃ na labhati arūpadhammabhāvena, sārammaṇabhāvena ca kammasadisesu arūpadhammesveva vipāka-saddassa niruḷhattā.
Even rūpa arisen due to kamma does not acquire the designation of resultant because it is not an immaterial phenomenon (arūpadhamma) and because the term ‘resultant’ is specifically used for immaterial phenomena similar to kamma, which have objects (sārammaṇa).
Sắc do nghiệp sinh khởi cũng không nhận được danh xưng vipāka (quả báo), vì nó là pháp vô sắc và vì từ vipāka chỉ được dùng cho các pháp vô sắc tương tự nghiệp, có đối tượng.
19. Paṭisandhiyaṃ cakkhādivatthūnaṃ asambhavato, sati ca sambhave taṃtaṃviññāṇānaṃ paccayabhāvānupagamanato, hadayavatthuno ca paṭisandhiviññāṇena sahuppannassa purejātakatābhāvato vuttaṃ ‘‘chavatthūni pavattiya’’nti.
19. Because sense bases (cakkhu-ādi-vatthūni) are not present at rebirth (paṭisandhi), and even if they were present, the respective consciousnesses would not become conditions, and because the heart-base (hadayavatthu) which arises simultaneously with rebirth consciousness (paṭisandhiviññāṇa) is not a prior-arising (purejāta) factor, it is stated ‘‘the six bases (chavatthūni) during the life-process (pavattiyaṃ)’’.
19. Do không thể có các căn như mắt v.v. trong thời kỳ tái tục, và ngay cả khi có thể có, các thức tương ứng cũng không trở thành duyên, và do tâm sở y (hadayavatthu) đồng sinh với thức tái tục không có trạng thái tiền sinh, nên đã nói ‘‘sáu căn trong thời kỳ diễn tiến’’.
‘‘Pañcārammaṇāni pañcaviññāṇavīthiyā’’ti ca idaṃ ārammaṇapurejātaniddese āgataṃ sandhāya vuttaṃ.
And the statement ‘‘the five objects (pañcārammaṇāni) for the five consciousness-processes (pañcaviññāṇavīthiyā)’’ is made in reference to what is found in the exposition of prior-arising object (ārammaṇa-purejāta).
Và lời dạy ‘‘năm đối tượng trong năm lộ trình thức’’ được nói để chỉ điều đã được đề cập trong phần trình bày về ārammaṇa-purejāta (đối tượng tiền sinh).
Pañhāvāre pana ‘‘sekkhā vā puthujjanā vā cakkhuṃ aniccato dukkhato anattato vipassantī’’tyādinā (paṭṭhā. 1.1.424) avisesena paccuppannacakkhādīnampi gahitattā dhammārammaṇampi ārammaṇapurejātaṃ manoviññāṇavīthiyā labbhati.
However, in the Pañhā-vāra, since even present eye-bases (paccuppanna cakkhu-ādīni) and so on are taken without distinction, as in ‘‘whether trainees (sekkhā) or ordinary individuals (puthujjanā) contemplate the eye as impermanent, suffering, or non-self,’’ the mental object (dhammārammaṇa) is also obtained as a prior-arising object (ārammaṇa-purejāta) for the mind-door consciousness-process (manoviññāṇavīthiyā).
Tuy nhiên, trong Pañhāvāra, do việc nắm giữ các căn hiện tại như mắt v.v. một cách không phân biệt qua lời dạy ‘‘người hữu học hay phàm phu quán chiếu mắt là vô thường, khổ, vô ngã’’ v.v. (Paṭṭhā. 1.1.424), nên dhammārammaṇa (pháp cảnh) cũng được coi là ārammaṇa-purejāta cho lộ trình ý thức.
Atthato hetaṃ siddhaṃ, yaṃ paccuppannadhammārammaṇaṃ gahetvā manodvārikavīthi pavattati, taṃ tassa ārammaṇapurejātaṃ hotīti.
Indeed, it is established in meaning that when a mind-door process (manodvārikavīthi) occurs by taking a present mental object (paccuppannadhammārammaṇa), that* becomes a prior-arising object (ārammaṇa-purejāta) for it.
Điều này đã được chứng minh về mặt ý nghĩa, rằng khi lộ trình ý môn phát sinh dựa trên một dhammārammaṇa hiện tại, thì dhammārammaṇa đó là ārammaṇa-purejāta của nó.
22. Pakatiyā eva paccayantararahitena attano sabhāveneva upanissayo pakatūpanissayo.
22. The natural strong dependence (pakatūpanissayo) is strong dependence (upanissaya) by its own nature, naturally devoid of other conditions.
22. Upanissaya tự nhiên, không có duyên nào khác, chỉ bằng bản chất của chính nó, được gọi là pakatūpanissaya.
Ārammaṇānantarehi asaṃmisso puthageva koci upanissayoti vuttaṃ hoti.
This means that it is some strong dependence (upanissaya) that is separate, unmixed with object (ārammaṇa) and contiguity (anantara) conditions.
Điều này có nghĩa là một upanissaya nào đó hoàn toàn riêng biệt, không trộn lẫn với ārammaṇa và anantara.
Atha vā pakato upanissayo pakatūpanissayo.
Alternatively, strong dependence that is fundamental (pakato upanissayo) is natural strong dependence (pakatūpanissayo).
Hoặc, upanissaya đã được tạo ra là pakatūpanissaya.
Pakatoti cettha pa-kāro upasaggo, so attano phalassa uppādanasamatthabhāvena santāne nipphāditabhāvaṃ, āsevitabhāvañca dīpeti, tasmā attano santāne nipphanno rāgādi, saddhādi, upasevito vā utubhojanādi pakatūpanissayo.
Here, in pakato, the prefix ‘pa-’ indicates the state of being accomplished or cultivated in one’s own continuum, capable of producing its own result. Therefore, lust and so on, faith and so on, which have arisen in one’s own continuum, or season and food and so on, which have been partaken of, are natural strong dependence (pakatūpanissayo).
Ở đây, tiền tố ‘pa-’ chỉ ra trạng thái đã được tạo ra trong dòng tâm thức hoặc trạng thái đã được thực hành, bằng khả năng tạo ra quả của chính nó. Do đó, tham ái v.v. đã phát sinh trong dòng tâm thức của chính mình, hoặc tín v.v., hoặc thời tiết, thực phẩm v.v. đã được thực hành, là pakatūpanissaya.
Tathā ceva niddisati.
It is explained in the same way.
Và nó cũng được giải thích như vậy.
Tattha kāmarāgādayo nissāya kāmabhavādīsu nibbattanatthaṃ, rāgādivūpasamatthañca dānasīlauposathajjhānābhiññāvipassanāmaggabhāvanā, rāgādihetukā ca uparūparirāgādayo hontīti yathārahaṃ daṭṭhabbaṃ.
There, relying on sensual desires and so forth, for the purpose of being reborn in the sensual realms and so forth, and for the pacification of desires and so forth, there is the development of giving (dāna), morality (sīla), observance of uposatha, jhāna, abhiññā, vipassanā, and the path (magga). And desires and so forth arise successively, conditioned by desires and so forth. This should be understood appropriately.
Ở đây, cần phải hiểu tùy theo trường hợp rằng: dựa vào tham ái dục và các thứ khác mà tái sinh trong các cõi dục và các thứ khác; và sự tu tập bố thí, giới, trai giới, thiền định, thắng trí, tuệ quán, đạo là để làm lắng dịu tham ái dục và các thứ khác; và tham ái dục và các thứ khác do tham ái dục và các thứ khác làm nhân sẽ sinh khởi tầng tầng lớp lớp.
Yaṃ yañhi nissāya yassa yassa sambhavo, taṃ taṃ tassa tassa pakatūpanissayo hoti.
For indeed, whatever cause that which is relied upon, and for whatever result there is occurrence, that cause is the natural upanissaya for that result.
Quả thật, bất cứ nhân nào mà nương tựa vào đó mà quả nào sinh khởi, thì nhân đó là pakatūpanissaya (cận y duyên tự nhiên) của quả đó.
Paccayamahāpadeso hesa, yadidaṃ ‘‘upanissayapaccayo’’ti vuttaṃ.
For this is a great domain of conditionality, namely, that which is called the "upanissaya condition".
Đây là một phần rộng lớn của các duyên, điều mà đã được nói là “upanissaya-paccaya” (cận y duyên).
Tathā cāha ‘‘bahudhā hoti pakatūpanissayo’’ti.
Thus it is said: "Natural upanissaya is manifold."
Và như vậy đã nói: “pakatūpanissaya có nhiều cách”.
Saddhādayoti sīlasutacāgapaññā.
Faith and so forth (saddhādayo) means morality (sīla), learning (suta), generosity (cāga), and wisdom (paññā).
Saddhādayo (tín và các thứ khác) là sīla (giới), suta (nghe), cāga (bố thí), paññā (tuệ).
Attano saddhādikañhi upanissāya attano dānasīlādayo, tathā kalyāṇamittānaṃ saddhādayo upanissāya paresañca dānasīlādayo hontīti pākaṭametaṃ.
It is evident that one's own giving (dāna), morality (sīla), and so forth arise by relying on one's own faith (saddhā) and so forth, and similarly, the giving (dāna), morality (sīla), and so forth of others arise by relying on the faith (saddhā) and so forth of noble friends.
Quả thật, việc bố thí, giữ giới và các thứ khác của chính mình là do nương tựa vào tín và các thứ khác của chính mình; và việc bố thí, giữ giới và các thứ khác của người khác là do nương tựa vào tín và các thứ khác của bạn lành. Điều này là rõ ràng.
Sukhaṃ dukkhanti kāyikaṃ sukhaṃ dukkhaṃ.
Pleasure and pain (sukhaṃ dukkhaṃ) means bodily pleasure and pain.
Sukhaṃ dukkhaṃ (lạc, khổ) là lạc và khổ thuộc về thân.
Puggaloti kalyāṇamittādipuggalo.
Person (puggalo) means a person such as a noble friend.
Puggalo (người) là người bạn lành và các người khác.
Bhojananti sappāyādibhojanaṃ, utupi tādisova.
Food (bhojanaṃ) means suitable food and so forth, and climate (utu) is also of that nature.
Bhojanaṃ (thức ăn) là thức ăn thích hợp và các thứ khác; utu (thời tiết) cũng tương tự.
27. ‘‘Adhipati…pe… paccayā hontī’’ti saṅkhepena vuttamatthaṃ vitthāretuṃ ‘‘tattha garukatamārammaṇa’’ntyādi vuttaṃ.
To elaborate on the meaning concisely stated as "Adhipati...pe... become conditions," the phrase "therein, a gravely regarded object" and so forth is stated.
27. Để giải thích ý nghĩa đã được nói tóm tắt là “Adhipati…pe… paccayā hontī” (Các duyên…pe… là adhipati), đã nói “tattha garukatamārammaṇa” (trong đó, đối tượng được tôn trọng) v.v.
Garukatamārammaṇanti paccavekkhaṇaassādādinā garukataṃ ārammaṇaṃ.
A gravely regarded object (garukatamārammaṇaṃ) is an object regarded with importance through reflection, enjoyment, and so forth.
Garukatamārammaṇaṃ (đối tượng được tôn trọng) là đối tượng được tôn trọng bằng cách quán xét, hoan hỷ, v.v.
Tañhi jhānamaggaphalavipassanānibbānādibhedaṃ paccavekkhaṇaassādādimaggaphalādidhamme attādhīne karotīti ārammaṇādhipati nāma.
For this, being of various types such as jhāna, path (magga), fruition (phala), vipassanā, and Nibbāna, makes the qualities of reflection, enjoyment, path, fruition, and so forth, dependent on oneself; hence, it is called the ārammaṇādhipati.
Quả thật, đối tượng đó, có sự phân biệt như thiền, đạo, quả, tuệ quán, Nibbāna, v.v., làm cho các pháp như quán xét, hoan hỷ, đạo, quả, v.v., thuộc về mình. Vì vậy, nó được gọi là ārammaṇādhipati (trưởng duyên đối tượng).
Garukātabbatāmattena ārammaṇādhipati.
It is ārammaṇādhipati merely by virtue of being an object that ought to be regarded gravely.
Ārammaṇādhipati chỉ là sự cần phải tôn trọng.
Garukatopi balavakāraṇaṭṭhena ārammaṇūpanissayoti ayametesaṃ viseso.
The distinction between these is that even if it is gravely regarded, it is ārammaṇūpanissaya by virtue of being a strong cause.
Sự khác biệt giữa chúng là: đối tượng được tôn trọng (garukata) là ārammaṇūpanissaya (cận y duyên đối tượng) do là nhân mạnh mẽ.
Sahajātā…pe… nāmarūpānanti chandacittavīriyavīmaṃsānaṃ, vasena catubbidhopi sahajātādhipati yathārahaṃ sahajātanāmarūpānaṃ pavattiyaṃyeva sahajātādhipativasena paccayo.
Co-arisen...pe... of nāma-rūpa (nāmarūpānaṃ) means that the fourfold co-arisen adhipati – by way of desire (chanda), consciousness (citta), energy (vīriya), and investigation (vīmaṃsā) – is appropriately a condition for co-arisen nāma-rūpa by way of co-arisen adhipati only during their occurrence.
Sahajātā…pe… nāmarūpānaṃ (đồng sinh…pe… của danh sắc) là: bốn loại sahajātādhipati (trưởng duyên đồng sinh) theo ý muốn (chanda), tâm (citta), tinh tấn (vīriya), thẩm sát (vīmaṃsā), tùy theo trường hợp, là duyên theo sức mạnh của sahajātādhipati chỉ trong sự sinh khởi của danh sắc đồng sinh.
32. ‘‘Pañca pasādā’’tyādīsu nanu itthindriyapurisindriyā na gahitāti?
In "The five sense-faculties (pañca pasādā)" and so forth, are not the femininity faculty (itthindriya) and masculinity faculty (purisindriya) included?
32. Trong “Pañca pasādā” (năm tịnh sắc) v.v., chẳng phải itthindriya (nữ quyền) và purisindriya (nam quyền) không được bao gồm sao?
Saccaṃ na gahitā.
Indeed, they are not included.
Đúng vậy, chúng không được bao gồm.
Yadipi tesaṃ liṅgādīhi anuvattanīyatā atthi, sā pana na paccayabhāvato.
Even if their dependence on gender signs and so forth exists, that is not due to their being conditions.
Mặc dù có sự tùy thuộc của chúng vào các dấu hiệu (liṅga) v.v., nhưng điều đó không phải do chúng là duyên.
Yathā hi jīvitāhārā yesaṃ paccayā honti, tesaṃ anupālakā upatthambhakā atthi, avigatapaccayabhūtā ca honti, na evaṃ itthipurisabhāvā liṅgādīnaṃ kenaci upakārena upakārā honti.
For just as the life faculty (jīvitindriya) and food (āhāra) are conditions for those for whom they are conditions, being their maintainers and supporters, and existing as avigata conditions, the states of femininity and masculinity do not assist gender signs and so forth in any way.
Giống như jīvitāhāra (mạng căn và vật thực) là duyên cho những gì mà chúng duy trì và hỗ trợ, và chúng là duyên bất ly, thì itthipurisabhāva (sắc nữ tính và sắc nam tính) không hỗ trợ các dấu hiệu (liṅga) v.v. bằng bất kỳ cách nào.
Kevalaṃ pana yathāsakeheva kammādipaccayehi pavattamānaṃ liṅgādīnaṃ yathā itthādiggahaṇassa paccayabhāvo hoti, tato aññenākārena taṃ-sahitasantāne appavattito liṅgādīhi anuvattanīyatā, indriyatā ca nesaṃ vuccati, tasmā na tesaṃ indriyapaccayabhāvo vutto.
Rather, it is merely that the dependence of gender signs and so forth, and their nature as faculties, is spoken of only in the sense that they are causes for the apprehension of being female or male, just as the gender signs and so forth arise by their respective karma and other conditions, and because there is no occurrence of those* in a continuum associated with these* in any other way; therefore, their conditionality as faculties (indriyapaccaya-bhāva) is not stated.
Tuy nhiên, chỉ vì sự sinh khởi của các dấu hiệu (liṅga) v.v. do các duyên nghiệp (kamma) và các duyên khác của riêng chúng, mà chúng là duyên cho sự nhận biết nữ tính, v.v., và vì chúng không sinh khởi trong dòng tương tục cùng với chúng theo một cách khác, nên sự tùy thuộc vào các dấu hiệu (liṅga) v.v. và quyền năng (indriya) của chúng được nói đến. Do đó, duyên quyền năng của chúng không được nói đến.
33. Yesaṃ nāmānaṃ cakkhādīnaṃ abbhantarato nikkhamantānaṃ viya pavattānaṃ, yesañca rūpānaṃ nāmasannissayeneva uppajjamānānaṃ sampayogāsaṅkā hoti, tesameva vippayuttapaccayatā.
The dissociated conditionality (vippayuttapaccayatā) exists only for those nāmas, like the eye and so forth, which occur as if emerging from within, and for those rūpas concerning which there is a doubt about their association (sampayoga) because they arise solely by relying on nāma.
33. Chỉ những danh pháp như nhãn thức v.v. sinh khởi như thể chúng thoát ra từ bên trong, và những sắc pháp sinh khởi chỉ dựa vào danh pháp, mà có thể có nghi ngờ về sự tương ưng (sampayoga), thì mới có duyên bất tương ưng (vippayutta-paccayatā).
Rūpānaṃ pana rūpehi sāsaṅkā natthi.
However, there is no such doubt regarding rūpas by rūpas.
Tuy nhiên, đối với các sắc pháp, không có nghi ngờ về sự tương ưng với các sắc pháp khác.
Vatthusannissayeneva jāyantānaṃ visayabhāvamattaṃ ārammaṇanti tenāpi tesaṃ sampayogāsaṅkā natthīti yesaṃ sampayogāsaṅkā atthi, tesameva vippayuttapaccayatāpi vuttāti āha ‘‘okkantikkhaṇe vatthū’’tyādi.
The mere state of being an object (visaya-bhāvamattaṃ) for those that arise solely by relying on a base (vatthu) is the object (ārammaṇa); therefore, there is also no doubt about their association with that. Thus, dissociated conditionality is spoken of only for those concerning which there is a doubt about their association. Hence, it is said: "The base at the moment of rebirth (okkantikkhaṇe vatthu)" and so forth.
Chỉ là đối tượng (ārammaṇa) của các pháp sinh khởi chỉ dựa vào vatthu (nền tảng) là trạng thái đối tượng đơn thuần. Vì thế, cũng không có nghi ngờ về sự tương ưng của chúng. Do đó, duyên bất tương ưng cũng được nói đến chỉ đối với những pháp có nghi ngờ về sự tương ưng. Vì vậy, đã nói “okkantikkhaṇe vatthū” (vatthu vào khoảnh khắc tái sinh) v.v.
34. Sabbathā sabbākārena yathārahaṃ nāmavasena vuttaṃ tividhaṃ sahajātaṃ, duvidhaṃ purejātaṃ, ekavidhaṃ pacchājātañca paccayajātaṃ, āhāresu kabaḷīkāro āhāro, rūpajīvitindriyanti ayaṃ pañcavidhopi atthipaccayo, avigatapaccayo ca hoti.
In every way (sabbathā), the three kinds of co-arisen (sahajāta), two kinds of pre-arisen (purejāta), and one kind of post-arisen (pacchājāta) conditions, mentioned appropriately by way of nāma, along with physical food (kabaḷīkāro āhāro) among foods, and the rūpa life faculty (rūpajīvitindriya) – these five types of conditions are also existing conditions (atthipaccaya) and non-disappearing conditions (avigatapaccaya).
34. Sabbathā (bằng mọi cách), theo mọi phương diện, duyên đồng sinh ba loại, duyên tiền sinh hai loại, và duyên hậu sinh một loại, đã được nói theo ý nghĩa của danh pháp tùy theo trường hợp; trong các thức ăn, thức ăn đoàn thực (kabaḷīkāro āhāro) và rūpajīvitindriya (mạng căn sắc) – năm loại duyên này là atthipaccaya (hiện hữu duyên) và avigatapaccaya (bất ly duyên).
Paccuppannasabhāvena atthibhāvena tādisasseva dhammassa upatthambhakattā atthibhāvābhāvena anupakārakānameva atthibhāvena upakārakatā atthipaccayabhāvoti natthi nibbānassa sabbadā bhāvino atthipaccayatā, avigatapaccayatā ca.
Because existing conditions provide support for phenomena of the same kind that exist in the present, and because existing conditions provide support for phenomena that do not exist by virtue of their non-existence, Nibbāna, which exists at all times, does not have existing conditionality (atthipaccayatā) or non-disappearing conditionality (avigatapaccayatā).
Do sự hỗ trợ của một pháp có bản chất hiện tại, có trạng thái hiện hữu, mà sự hỗ trợ của một pháp có bản chất tương tự là atthipaccayabhāva (trạng thái hiện hữu duyên). Do đó, không có atthipaccayatā (trạng thái hiện hữu duyên) và avigatapaccayatā (trạng thái bất ly duyên) của Nibbāna, vì Nibbāna luôn hiện hữu.
Uppādādiyuttānaṃ vā natthibhāvopakārakatāviruddho, vigatabhāvopakārakatāviruddho ca upakārakabhāvo atthipaccayatādikāti na tassa tappaccayattappasaṅgo.
Alternatively, the supportive nature which is contrary to the unreality of things endowed with arising, etc., and which is contrary to the unreality of disappearing things, is existing conditionality and so forth. Therefore, Nibbāna is not subject to the implication of being such a condition.
Hoặc, trạng thái hỗ trợ không mâu thuẫn với sự hỗ trợ của trạng thái không hiện hữu, không mâu thuẫn với sự hỗ trợ của trạng thái đã qua, là atthipaccayatā v.v. Do đó, không có sự liên quan đến việc Nibbāna là duyên đó.
Rūpajīvitindriyañcettha ojā viya ṭhitikkhaṇeva upakārakattā sahajātapaccayesu na gayhatīti visuṃ vuttaṃ.
And here, the rūpa life faculty (rūpajīvitindriya) is stated separately because it provides support only at the moment of persistence, like nutrient essence (ojā), and is not included among co-arisen conditions.
Ở đây, rūpajīvitindriya được nói riêng vì nó hỗ trợ chỉ ở khoảnh khắc tồn tại, giống như oja (chất dinh dưỡng), nên nó không được bao gồm trong các duyên đồng sinh.
36. Idāni yaṃ vuttaṃ tattha tattha ‘‘sahajātarūpa’’nti, taṃ sabbaṃ na avisesato daṭṭhabbanti dassetuṃ ‘‘sahajātarūpa’’ntyādi vuttaṃ.
Now, to show that what is stated as "co-arisen rūpa" (sahajātarūpa) in various places should not be understood indistinctly, the phrase "co-arisen rūpa" and so forth is stated.
36. Bây giờ, để chỉ ra rằng tất cả những gì đã nói ở mỗi nơi là “sahajātarūpa” (sắc đồng sinh) không nên được hiểu một cách không phân biệt, đã nói “sahajātarūpa” (sắc đồng sinh) v.v.
Paṭisandhiyañhi cittasamuṭṭhānarūpābhāvato pavattiyaṃ kammasamuṭṭhānānañca cittacetasikehi sahuppattiniyamābhāvato sahajātarūpanti sabbatthāpi pavatte cittasamuṭṭhānānaṃ rūpānaṃ, paṭisandhiyaṃ kaṭattārūpasaṅkhātakammajarūpānañca vasena duvidhaṃ hoti.
For at the moment of rebirth (paṭisandhi), due to the absence of mind-born rūpas, and during the course of existence, due to the absence of a fixed rule for karma-born rūpas to co-arise with consciousness and mental concomitants, co-arisen rūpa is of two kinds: by way of mind-born rūpas occurring everywhere, and by way of karma-born rūpas, called kaṭattā-rūpas, at the moment of rebirth.
Quả thật, ở thời điểm tái sinh, do không có sắc do tâm sinh khởi, và trong sự vận hành, do không có quy tắc về sự đồng sinh của các sắc do nghiệp sinh khởi với tâm và sở hữu tâm, nên sắc đồng sinh có hai loại: sắc do tâm sinh khởi trong mọi trường hợp vận hành, và sắc do nghiệp sinh khởi, được gọi là kaṭattārūpa, ở thời điểm tái sinh.
Kammassa katattā nibbattamānāni rūpāni kaṭattārūpāni.
Rūpas that arise due to karma being performed are kaṭattā-rūpas.
Các sắc sinh khởi do nghiệp đã tạo tác được gọi là kaṭattārūpāni.
37. Iti evaṃ vuttanayena sambhavā yathāsambhavaṃ tekālikā anantarasamanantaraāsevananatthivigatavasena pañcannaṃ atītakālikānaṃ, kammapaccayassa atītavattamānavasena dvikālikassa, ārammaṇaadhipatiupanissayapaccayānaṃ tikālikānaṃ, itaresaṃ pannarasannaṃ paccuppannakālikānañca vasena kālattayavanto, nibbānapaññattivasena kālavimuttā ca, cakkhādirāgādisaddhādivasena ajjhattikā ca, puggalautubhojanādivasena tato bahiddhā ca, paccayuppannabhāvena saṅkhatā ca, kathā tappaṭipakkhabhāvena asaṅkhatā ca dhammā paññattināmarūpānaṃ vasena saṅkhepato tividhā ṭhitā sabbathā paṭṭhāne anantanayasamantapaṭṭhāne pakaraṇe catuvīsatisaṅkhātā paccayā nāmāti yojanā.
37. Iti Thus, kathā the discourses — that is, the phenomena which are sambhavā possible, tekālikā existing in the three times (past, present, future) by way of the five past conditions (Anantara, Samanantara, Āsevana, Natthi, and Vigata), the Kamma condition existing in two times (past and present), the Ārammaṇa, Adhipati, and Upanissaya conditions existing in three times, and the remaining fifteen conditions existing in the present time — and which are beyond time by way of Nibbāna and paññattis; ajjhattikā internal by way of the eye, greed, faith, and so on; bahiddhā ca and external (to that internal) by way of persons, seasons, food, and so on; saṅkhatā ca conditioned by being produced by conditions; and asaṅkhatā ca unconditioned by being the opposite of such conditioned phenomena — are briefly of three kinds, by way of paññatti, nāma, and rūpa, and are established sabbathā in all respects paṭṭhāne in the treatise called Anantanayasamanta Paṭṭhāna; catuvīsatisaṅkhātā paccayā nāmāti yojanā it is thus explained that these are called the twenty-four conditions.
37. Như vậy, theo phương pháp đã nói, các pháp có thể có (sambhavā) tùy theo sự khả dĩ, có ba thời (tekālikā) – có ba thời theo cách của năm pháp quá khứ (anantara, samanantara, āsevana, natthi, vigata), có hai thời (quá khứ và hiện tại) theo cách của duyên nghiệp (kamma-paccaya), có ba thời theo cách của các duyên đối tượng (ārammaṇa), chủ tể (adhipati), và cận y (upanissaya), và có ba thời theo cách của mười lăm duyên còn lại (chỉ hiện tại); và vô thời (kālavimuttā) theo cách của Nibbāna và paññatti. Lại nữa, thuộc nội phần (ajjhattikā) theo cách của tham ái mắt v.v., tín v.v.; thuộc ngoại phần (bahiddhā) theo cách của chúng sanh, thời tiết, món ăn v.v. Các pháp hữu vi (saṅkhatā) do sự sanh khởi bởi duyên, và các pháp vô vi (asaṅkhatā) do là đối nghịch của hữu vi, được tóm tắt thành ba loại: paññatti, nāma và rūpa. Trong Paṭṭhāna, tức trong bộ Anantanaya-samantapaṭṭhāna, các duyên được gọi là hai mươi bốn loại, đó là sự kết nối. (iti yojanā)
39. Vacanīyavācakabhedā duvidhā paññattīti vuttaṃ ‘‘paññāpiyattā’’tyādi.
39. It is stated that paññatti is of two kinds: the object to be designated (Atthapaññatti) and the designator (Nāmapaññatti), starting with ‘‘paññāpiyattā’’.
39. Paññatti được nói là có hai loại: loại được nói đến (vacanīya) và loại nói ra (vācaka), như trong ‘‘paññāpiyattā’’ (do được chỉ định) v.v.
Paññāpiyattāti tena tena pakārena ñāpetabbattā, iminā rūpādidhammānaṃ samūhasantānādiavatthāvisesādibhedā sammutisaccabhūtā upādāpaññattisaṅkhātā atthapaññatti vuttā.
Paññāpiyattāti means "due to being made known in various ways". By this, Atthapaññatti, which is also called Upādāpaññatti (derivative concept) and is a conventional truth, distinguished by groups, continuity, specific states of phenomena like rūpa, and so on, is explained. That (Atthapaññatti) is made known by Nāmapaññatti. Paññāpanatoti means "due to making known Atthapaññatti by various ways". By this, Nāmapaññatti, which is the designation of the meanings that obtain the name ‘Paññatti’ because they make known (things), is explained.
Paññāpiyattā (do được chỉ định) có nghĩa là do có thể được biết đến bằng nhiều cách khác nhau. Với cách nói này, atthapaññatti (khái niệm ý nghĩa), được gọi là upādāpaññatti (khái niệm nương tựa), là một sự thật quy ước (sammutisacca) được nói đến, với các loại như nhóm (samūha), dòng chảy (santāna), và trạng thái đặc biệt (avatthāvisesa) của các pháp sắc v.v.
Sā hi nāmapaññattiyā paññāpīyati.
That (Atthapaññatti) is made known by Nāmapaññatti.
Thật vậy, nó được chỉ định bởi nāmapaññatti (khái niệm danh xưng).
Paññāpanatoti pakārehi atthapaññattiyā ñāpanato.
Paññāpanatoti means "due to making known Atthapaññatti by various ways".
Paññāpanato (do sự chỉ định) có nghĩa là do sự chỉ định atthapaññatti bằng nhiều cách.
Iminā hi paññāpetīti ‘‘paññattī’’ti laddhanāmānaṃ atthānaṃ abhidhānasaṅkhātā nāmapaññatti vuttā.
By this, Nāmapaññatti, which is the designation of the meanings that obtain the name ‘Paññatti’ because they make known (things), is explained.
Với cách nói này, nāmapaññatti, tức abhidhāna (danh xưng) của các ý nghĩa được gọi là ‘‘paññatti’’ (khái niệm) vì nó chỉ định, được nói đến.
40. Bhūtapariṇāmākāramupādāyāti pathavādikānaṃ mahābhūtānaṃ pabandhavasena pavattamānānaṃ patthaṭasaṅgahatādiākārena pariṇāmākāraṃ pariṇatabhāvasaṅkhātaṃ ākāraṃ upādāya nissayaṃ katvā.
40. Bhūtapariṇāmākāramupādāyāti means taking as a support (upādāya) the form of transformation (pariṇāmākāraṃ), which is the state of transformation (pariṇatabhāvasaṅkhātaṃ) in the forms of spreading, encompassing, and so on (patthaṭasaṅgahatādiākārena) of the great primary elements (mahābhūtānaṃ) such as earth, and so on, which arise in a continuous succession (pabandhavasena).
40. Bhūtapariṇāmākāramupādāyā (nương vào hình thái biến đổi của các yếu tố) có nghĩa là nương vào hình thái biến đổi, tức trạng thái biến đổi, của các đại yếu tố như đất v.v., đang vận hành theo dòng chảy, với các hình thái như lan rộng (patthaṭa) và tập hợp (saṅgahata).
Tathā tathāti bhūmādivasena.
Tathā tathāti means in the manner of ground, mountain, and so on.
Tathā tathā (theo cách này cách kia) có nghĩa là theo cách của đất v.v.
Bhūmipabbatādikāti bhūmipabbatarukkhādikā santānapaññatti.
Bhūmipabbatādikāti means the Santāna Paññatti (concept of continuity) such as ground, mountain, tree, and so on.
Bhūmipabbatādikā (đất, núi v.v.) là santānapaññatti (khái niệm dòng chảy) như đất, núi, cây cối v.v.
Sambhārasannivesākāranti dārumattikātantādīnaṃ sambhārānaṃ upakaraṇānaṃ sannivesākāraṃ racanādivisiṭṭhataṃtaṃsaṇṭhānādiākāraṃ.
Sambhārasannivesākāranti means the form of arrangement (sannivesākāraṃ), which is the form of structure (saṇṭhānādiākāraṃ) specified by construction, and so on, of materials (sambhārānaṃ upakaraṇānaṃ) such as wood, clay, threads, and so on.
Sambhārasannivesākāraṃ (hình thái sắp đặt các thành phần) là hình thái sắp đặt các thành phần, tức các vật liệu như gỗ, đất sét, sợi v.v., tức hình thái cấu trúc đặc biệt như sự sắp xếp v.v., và các hình thái hình dạng tương ứng.
Rathasakaṭādikāti rathasakaṭagāmaghaṭapaṭādikā samūhapaññatti.
Rathasakaṭādikāti means the Samūha Paññatti (concept of a collection) such as a chariot, cart, village, pot, cloth, and so on.
Rathasakaṭādikā (xe cộ v.v.) là samūhapaññatti (khái niệm tập hợp) như xe, cộ, làng, chum, vải v.v.
Candāvaṭṭanādikanti candimasūriyanakkhattānaṃ sineruṃ padakkhiṇavasena udayādiāvaṭṭanākāraṃ.
Candāvaṭṭanādikanti means the revolving (āvaṭṭanākāraṃ) of the moon, sun, and stars, which includes their rising and so on, in a clockwise circumambulation of Mount Sineru.
Candāvaṭṭanādikaṃ (sự xoay chuyển của mặt trăng v.v.) là hình thái xoay chuyển như sự mọc v.v. của mặt trăng, mặt trời, các vì sao theo cách đi quanh núi Sineru theo chiều kim đồng hồ.
Disākālādikāti puratthimadisādikā disāpaññatti, pubbaṇhādikā kālapaññatti, māsotuvesākhamāsādikā taṃtaṃnāmavisiṭṭhā māsādipaññatti ca.
Disākālādikāti refers to the Disā Paññatti (concept of direction) such as the eastern direction, and so on; the Kāla Paññatti (concept of time) such as the forenoon, and so on; and the Māsādi Paññatti (concept of months, seasons, etc.) such as the Vesākha month, and so on, specified by various names for months and seasons.
Disākālādikā (phương hướng, thời gian v.v.) là disāpaññatti (khái niệm phương hướng) như phương đông v.v.; kālapaññatti (khái niệm thời gian) như buổi sáng v.v.; và māsādipaññatti (khái niệm tháng v.v.) đặc trưng bởi các tên gọi tương ứng như tháng, mùa, tháng Vesākha v.v.
Asamphuṭṭhākāranti taṃtaṃrūpakalāpehi asamphuṭṭhaṃ susirādiākāraṃ.
Asamphuṭṭhākāranti means the form of a hollow, and so on (susirādiākāraṃ), which is untouched (asamphuṭṭhaṃ) by those rūpa-kalāpas (aggregates of material qualities).
Asamphuṭṭhākāraṃ (hình thái không tiếp xúc) là hình thái trống rỗng v.v., không tiếp xúc với các nhóm sắc pháp tương ứng.
Kūpaguhādikā ti kūpaguhachiddādikā ākāsapaññatti.
Kūpaguhādikāti means the Ākāsa Paññatti (concept of space) such as a well, cave, hole, and so on.
Kūpaguhādikā (giếng, hang v.v.) là ākāsapaññatti (khái niệm không gian) như giếng, hang, lỗ hổng v.v.
Taṃtaṃbhūtanimittanti pathavīkasiṇāditaṃtaṃbhūtanimittaṃ.
Taṃtaṃbhūtanimittanti means the respective primary element nimittas such as earth kasiṇa, and so on.
Taṃtaṃbhūtanimittaṃ (tướng của các yếu tố tương ứng) là tướng của các yếu tố tương ứng như kasiṇa đất v.v.
Bhāvanāvisesanti parikammādibhedaṃ bhāvanāya pabandhavisesaṃ.
Bhāvanāvisesanti means the specific continuation (pabandhavisesaṃ) of development (bhāvanāya), distinguished by preliminary work (parikamma), and so on.
Bhāvanāvisesaṃ (sự đặc biệt của sự tu tập) là sự đặc biệt của dòng chảy tu tập, với các loại như parikamma (chuẩn bị).
Kasiṇanimittādikāti kasiṇāsubhanimittādibhedā yogīnaṃ upaṭṭhitā uggahapaṭibhāgādibhedā nimittapaññatti.
Kasiṇanimittādikāti means the Nimitta Paññatti (concept of signs) that appear to yogis, such as kasiṇa-nimitta, asubha-nimitta, and so on, distinguished by Uggaha Nimitta, Paṭibhāga Nimitta, and so on.
Kasiṇanimittādikā (tướng kasiṇa v.v.) là nimittapaññatti (khái niệm tướng) với các loại như tướng kasiṇa, tướng bất tịnh v.v., hiện hữu đối với các hành giả, với các loại như tướng học (uggahanimitta) và tướng đối chiếu (paṭibhāganimitta).
Evamādippabhedāti kasiṇugghāṭimākāsanirodhakasiṇādibhedā ca.
Evamādippabhedāti also refers to concepts such as kasiṇuggāṭimākāsa (space created by removing kasiṇa), nirodha (cessation), and other kinds of kasiṇa.
Evamādippabhedā (các loại tương tự như vậy) là các loại như kasiṇuggāṭimākāsa-nirodha-kasiṇa v.v.
Atthacchāyākārenāti paramatthadhammassa chāyākārena paṭibhāgākārena.
Atthacchāyākārenāti means in the form of a reflection or likeness (chāyākārena paṭibhāgākārena) of ultimate realities.
Atthacchāyākārenā (theo hình thái bóng của ý nghĩa) có nghĩa là theo hình thái bóng, tức hình thái đối chiếu, của pháp paramattha.
41. Nāmanāmakammādināmenāti nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti byañjanaṃ abhilāpoti imehi chahi nāmehi.
41. Nāmanāmakammādināmenāti means by these six names: nāma, nāmakamma, nāmadheyya, nirutti, byañjana, and abhilāpa.
41. Nāmanāmakammādināmenā (bằng các tên gọi như nāma, nāmakamma v.v.) có nghĩa là bằng sáu tên gọi này: nāma, nāmakamma, nāmadheyya, nirutti, byañjana, abhilāpa.
Tattha atthesu namatīti nāmaṃ.
Among these, nāmaṃ is that which bends towards meanings (atthesu namati).
Trong đó, cái gì hướng về các ý nghĩa thì gọi là nāma.
Taṃ anvattharuḷhīvasena duvidhaṃ, sāmaññaguṇakiriyāyadicchāvasena catubbidhaṃ.
That (nāma) is of two kinds by way of meaning-conveying and conventionally-rooted, and of four kinds by way of common, qualitative, active, and arbitrary.
Nó có hai loại theo cách anvattharuḷhī (nghĩa đích thực và nghĩa thông thường), và bốn loại theo cách sāmañña (chung), guṇakiriya (phẩm chất và hành động), yadicchā (tùy ý).
Nāmameva nāmakammaṃ.
Nāma itself is nāmakammaṃ.
Chính nāma là nāmakamma.
Tathā nāmadheyyaṃ.
Similarly, nāmadheyyaṃ.
Cũng vậy là nāmadheyya.
Akkharadvārena atthaṃ nīharitvā utti kathanaṃ nirutti, atthaṃ byañjayatīti byañjanaṃ.
Nirutti is the utterance, the saying, expressing the meaning through letters; byañjanaṃ is that which manifests the meaning.
Nirutti là sự phát biểu, tức sự nói ra ý nghĩa thông qua các chữ cái; byañjana là cái làm hiển bày ý nghĩa.
Abhilapatīti abhilāpo, saddagataakkharasannivesakkamo.
Abhilāpo is that which speaks forth (abhilapati), the sequence of arrangement of words and letters.
Abhilāpa là cái nói ra ý nghĩa, tức thứ tự sắp xếp các chữ cái trong lời nói.
Sā panāyaṃ nāmapaññatti vijjamānaavijjamānatadubhayasaṃyogavasena chabbidhā hotīti dassetuṃ ‘‘vijjamānapaññattī’’tyādi vuttaṃ, etāya paññāpentīti ‘‘rūpavedanā’’tyādinā pakāsenti.
To show that this Nāmapaññatti is of six kinds by way of existing, non-existing, and a combination of both, it is said ‘‘vijjamānapaññattī’’tyādi, and etāya paññāpentīti means they explain by terms like "rūpa, vedanā," and so on.
Để chỉ ra rằng nāmapaññatti này có sáu loại theo cách kết hợp giữa hiện hữu và không hiện hữu, và cả hai, nên đã nói ‘‘vijjamānapaññattī’’ (khái niệm hiện hữu) v.v., và etāya paññāpentī (bằng cách này họ chỉ định) có nghĩa là họ làm rõ bằng ‘‘sắc, thọ’’ v.v.
42. Ubhinnanti vijjamānāvijjamānānaṃ dvinnaṃ.
42. Ubhinnanti refers to the two (kinds) of existing (vijjamāna) and non-existing (avijjamāna).
42. Ubhinnaṃ (của cả hai) có nghĩa là của hai loại: hiện hữu (vijjamāna) và không hiện hữu (avijjamāna).
Pañcābhiññā, āsavakkhayañāṇanti cha abhiññā assāti chaḷabhiñño.
One who possesses the five mundane Abhiññās and the Āsavakkhayañāṇa (knowledge of the destruction of cankers), which is a supramundane Abhiññā, making a total of six Abhiññās, is called chaḷabhiñño (one with six supernormal powers).
Có năm thắng trí (abhiññā) và tuệ diệt trừ lậu hoặc (āsavakkhayañāṇa), tức sáu thắng trí, nên gọi là chaḷabhiñño (người có sáu thắng trí).
Ettha ca abhiññānaṃ vijjamānattā, tappaṭilābhino puggalassa avijjamānattā ca ayaṃ vijjamānena avijjamānapaññatti nāma.
Here, because the Abhiññās are existent (in ultimate sense), and the person who has attained them is non-existent (in ultimate sense), this is called vijjamānena avijjamānapaññatti (concept of non-existent by means of existent).
Ở đây, do các thắng trí là hiện hữu, còn người đạt được chúng là không hiện hữu, nên đây là vijjamānena avijjamānapaññatti (khái niệm không hiện hữu bằng cái hiện hữu).
Tathā itthiyā avijjamānattā, saddassa ca vijjamānattā itthisaddoti avijjamānena vijjamānapaññatti.
Similarly, because the woman (itthiyā) is non-existent (in ultimate sense) and the sound (saddassa) is existent (in ultimate sense), itthisaddo (sound of a woman) is avijjamānena vijjamānapaññatti (concept of existent by means of non-existent).
Cũng vậy, do người nữ là không hiện hữu, còn âm thanh là hiện hữu, nên ‘‘itthisadda’’ (tiếng người nữ) là avijjamānena vijjamānapaññatti (khái niệm hiện hữu bằng cái không hiện hữu).
Pasādacakkhuno, tannissitaviññāṇassa ca vijjamānattā cakkhuviññāṇanti vijjamānena vijjamānapaññatti.
Because the sensitive eye (pasādacakkhuno) and the consciousness based on it (tannissitaviññāṇassa) are both existent (in ultimate sense), cakkhuviññāṇaṃ (eye-consciousness) is vijjamānena vijjamānapaññatti (concept of existent by means of existent).
Do nhãn căn tịnh sắc (pasādacakkhu) và thức nương vào đó đều hiện hữu, nên ‘‘cakkhuviññāṇa’’ (nhãn thức) là vijjamānena vijjamānapaññatti (khái niệm hiện hữu bằng cái hiện hữu).
Rañño ca puttassa ca sammutisaccabhūtattā rājaputtoti avijjamānena avijjamānapaññatti.
Because both the king (rañño) and the son (puttassa) are conventional truths, rājaputto (king's son) is avijjamānena avijjamānapaññatti (concept of non-existent by means of non-existent).
Do vua và con trai đều là sự thật quy ước, nên ‘‘rājaputta’’ (con vua) là avijjamānena avijjamānapaññatti (khái niệm không hiện hữu bằng cái không hiện hữu).
43. Vacīghosānusārenāti bhūmipabbatarūpavedanādivacīmayasaddassa anusārena anugamanena anussaraṇena ārammaṇakaraṇena pavattāya sotaviññāṇavīthiyā pavattito anantaraṃ uppannassa manodvārassa nāmacintanākārappavattassa manodvārikaviññāṇasantānassa ‘‘idamīdisassa atthassa nāma’’nti pubbeyeva gahitasaṅketopanissayassa gocarā ārammaṇabhūtā tato nāmaggahaṇato paraṃ yassā sammutiparamatthavisayāya nāmapaññattiyā anusārena anugamanena atthā sammutiparamatthabhedā viññāyanti, sāyaṃ bhūmipabbatarūpavedanādikā paññāpetabbatthapaññāpikā lokasaṅketena nimmitā lokavohārena siddhā, manodvāraggahitā akkharāvalibhūtā paññatti viññeyyā paññāpanato paññattisaṅkhātā nāmapaññattīti viññeyyā.
43. Vacīghosānusārenāti means that immediately after the occurrence of the sotaviññāṇavīthiyā (ear-consciousness process) which arose by following, recollecting, and taking as an object the verbal sound (vacīghosassa) of ground, mountain, rūpa, vedanā, and so on; there arises a mind-door (manodvārassa) that proceeds with the thought of the name, belonging to a continuous stream of mind-door consciousness (manodvārikaviññāṇasantānassa) which has previously grasped the convention (gahitasaṅketopanissayassa) that "this name belongs to this meaning"; that (consciousness stream) is the gocarā (object of perception), and tato from the grasping of that name, paraṃ subsequently, yassā by following (anusārena) which Nāmapaññatti (name-concept), whether it pertains to conventional or ultimate truths, atthā meanings, distinguished as conventional or ultimate, viññāyanti are understood; sāyaṃ that Paññatti (concept), which is the paññāpetabbatthapaññāpikā (designator of the meaning to be designated) such as ground, mountain, rūpa, vedanā, and so on, lokasaṅketena nimmitā created by worldly convention, siddhā established by worldly usage, and manodvāraggahitā grasped by the mind-door as a series of letters (akkharāvalibhūtā), viññeyyā is to be understood as Nāmapaññatti, designated as Paññatti because it makes known.
43. Vacīghosānusārenā (theo âm thanh lời nói) có nghĩa là sau khi chuỗi thức nhĩ (sotaviññāṇavīthi) đã vận hành theo sự tuân thủ, sự ghi nhớ, sự làm đối tượng của âm thanh lời nói như đất, núi, sắc, thọ v.v., thì ngay sau đó, đối tượng của chuỗi thức ý môn (manodvārikaviññāṇasantāna) đã sanh khởi, vận hành theo cách suy nghĩ về danh xưng, và đã có những quy ước được chấp nhận từ trước rằng ‘‘đây là tên của ý nghĩa như thế này’’. Sau khi nắm bắt được danh xưng đó, theo sự tuân thủ (anusārena) của nāmapaññatti (khái niệm danh xưng) nào, dù thuộc phạm vi quy ước hay tối hậu, mà các ý nghĩa (atthā) được biết đến (viññāyanti) – các loại ý nghĩa quy ước và tối hậu – thì paññatti (khái niệm) đó, tức paññatti chỉ định ý nghĩa cần được chỉ định, như đất, núi, sắc, thọ v.v., là do quy ước thế gian tạo ra (lokasaṅketena nimmitā), được thiết lập bởi tục ngữ thế gian, là chuỗi chữ cái được ý môn nắm bắt, nên cần được hiểu là nāmapaññatti (khái niệm danh xưng) được gọi là paññatti do sự chỉ định.