Bhaveti ādānanikkhepaparicchinno dhammappabandho bhavo, tasmiṃ bhave.
“Bhave” (in existence) – a continuous series of phenomena delimited by taking and depositing is existence; in that existence.
“Bhave” (trong hữu) là một chuỗi các pháp được giới hạn bởi sự nắm giữ và buông bỏ, đó là hữu (bhava), trong hữu ấy.
So hi jāyati ettha yonigatiādivibhāgoti jātīti vuccati, jāyanti ettha sattā samānanvayāti jāti, nikāyo.
That (existence) is called birth (jāti) because distinctions of origin, destiny, etc., arise therein. Or, beings are born there in common lineage, thus jāti means a class.
Hữu được gọi là sinh (jāti) vì các loài chúng sinh được sinh ra ở đó theo các loại như thai sinh, noãn sinh, v.v. Jāti cũng có nghĩa là một nhóm, một tập hợp, nơi các chúng sinh có cùng dòng dõi được sinh ra.
Saṅkhatalakkhaṇeti yattha katthaci uppāde.
“Saṅkhatalakkhaṇe” (in the characteristic of the conditioned) refers to arising wherever it may be.
“Saṅkhatalakkhaṇe” (trong tướng hữu vi) là bất cứ nơi nào có sự phát sinh.
So hi jananaṭṭhena jāti.
Indeed, that (arising) is birth in the sense of production.
Sự phát sinh ấy được gọi là sinh (jāti) theo nghĩa là sự tạo ra.
Paṭisandhiyanti paṭisandhicittakkhaṇe.
“Paṭisandhiyaṃ” (at rebirth) refers to the moment of rebirth-consciousness.
“Paṭisandhiyaṃ” (trong tái tục) là vào khoảnh khắc tâm tái tục.
Sampātijātoti ettha jātisaddena labbhamānaṃ mātukucchito nikkhamanasaṅkhātaṃ jāyanatthaṃ sandhāyāha ‘‘pasūtiya’’nti, abhijātiyanti attho.
In “sampātijāto,” the term jāti is used to mean the act of being born, specifically emerging from the mother’s womb, and thus he says “pasūtiyaṃ” (at delivery), meaning at birth.
Trong từ “sampātijāto”, từ “jāti” chỉ sự sinh ra từ bụng mẹ, tức là “pasūtiyaṃ” (sự sinh nở), có nghĩa là sự xuất hiện.
Jāyati etāya khattiyādisamaññāti jāti, kulaṃ.
That by which a designation like khattiya arises is jāti, meaning family.
Jāti (dòng dõi) là cái mà nhờ đó các danh xưng như Khattiya, v.v., được phát sinh, tức là dòng họ.
538. Sayanti etthāti seyyā, mātukucchisaṅkhāto gabbho seyyā etesanti gabbhaseyyakā, aṇḍajā, jalābujā ca.
538. They lie there, thus it is seyyā (a couch); the womb, called the mother’s womb, is the seyyā for these (beings), thus they are gabbhaseyyakā (womb-born), namely the egg-born and the viviparous.
538. Nơi chúng nằm xuống được gọi là seyyā (chỗ nằm). Những chúng sinh có chỗ nằm là bào thai trong bụng mẹ được gọi là gabbhaseyyakā (thai sinh), tức là noãn sinh và thấp sinh.
Itaresanti saṃsedajānaṃ, opapātikānañca.
“Itaresaṃ” refers to the moisture-born and the spontaneously arisen.
“Itaresaṃ” (đối với những loài khác) là đối với các loài thấp sinh và hóa sinh.
Ayampi cāti ‘‘paṭisandhikhandhesvevā’’ti anantaraṃ vuttakathāpi, pageva ‘‘paṭisandhito paṭṭhāyā’’ti vuttakathāyaṃ.
“Ayampi ca” (this too) refers to the statement made just before, “only in the rebirth aggregates,” and even earlier, to the statement “starting from rebirth.”
“Ayampi cā” (và điều này cũng vậy) là lời giải thích vừa được nói đến “chỉ trong các uẩn tái tục”, và trước đó là lời giải thích “từ khi tái tục trở đi”.
Tenāha ‘‘tesaṃ tesaṃ paṭhamapātubhāvo jātī’’ti.
Therefore, he says, “tesaṃ tesaṃ paṭhamapātubhāvo jātī” (the first appearance of these various beings is birth).
Vì vậy, (Đức Phật) đã nói: “Sự xuất hiện đầu tiên của các uẩn ấy là sinh (jāti).”
539. ‘‘Kasmā panā’’ti vadato codakassāyamadhippāyo – ekantadukkhe niraye tāva jātidukkhā hotu, aññāsupi vā duggatīsu pāpakammasamuṭṭhānato sukhasaṃvattaniyakammasamuṭṭhānāsu pana sugatīsu kathanti.
539. The questioner’s intention in saying “kasmā panā” (but why) is this: Let it be that birth is suffering in hell, which is solely suffering, or in other lower realms due to the arising of evil kamma. But how is it suffering in the higher realms, which arise from kamma conducive to happiness?
539. Ý của người chất vấn khi nói “Kasmā panā” (nhưng tại sao) là: “Trong địa ngục, nơi khổ đau tuyệt đối, sinh có thể là khổ. Nhưng trong các cõi thiện giới, nơi sinh ra do nghiệp lành tạo ra hạnh phúc, thì làm sao sinh lại là khổ?”
Itaro ‘‘nāyaṃ jāti sabhāvadukkhavasena dukkhāti vuttā, na hi kāci paṭisandhi dukkhavedanāsampayuttā atthi, atha kho dukkhassa adhiṭṭhānabhāvato’’ti dassento ‘‘anekesaṃ dukkhānaṃ vatthubhāvato’’tiādimāha.
The other, demonstrating that “this birth is not called suffering in the sense of being intrinsically suffering, for no rebirth is associated with painful feeling, but rather because it is the foundation of suffering,” states “anekesaṃ dukkhānaṃ vatthubhāvato” (due to being the basis of many sufferings) and so on.
Vị kia, để chỉ ra rằng “sinh này không được nói là khổ theo bản chất của khổ, vì không có tái tục nào đi kèm với cảm thọ khổ, mà là do nó là nền tảng của khổ”, đã nói “anekesaṃ dukkhānaṃ vatthubhāvato” (vì nó là nền tảng của vô số khổ đau), v.v.
Adukkhasabhāvampi pariyāyato dukkhanti vuccatīti dukkhasabhāvaṃ dukkhasaddena visesetvā vuttaṃ ‘‘dukkhadukkha’’nti yathā rūparūpanti.
Even that which is not suffering by nature is called suffering by way of implication; thus, having qualified suffering by nature with the word “suffering,” it is called “dukkhadukkhaṃ” (suffering of suffering), just as in “rūparūpaṃ” (form of form).
Ngay cả những gì không phải là bản chất của khổ cũng được gọi là khổ một cách gián tiếp. Vì vậy, để phân biệt khổ theo bản chất, đã nói “dukkhadukkhaṃ” (khổ khổ), giống như “rūparūpaṃ” (sắc sắc).
540. Puṇḍarīkādīsūti ādi-saddena na maṇikanakarajatapavāḷādiratanasanniccaye, nāpi aṇḍajameṇḍajavāyajātike subhamanuññasayanatale, nāpi ratanamayakuṭṭimamanohare pāsādatale, nāpi sittasammaṭṭhakusumopahāravati pāsādūpacāre, nāpi muttājālasadisavālikāvikiṇṇe viviṭaṅgaṇe, nāpi haritakambalasadisamudusaddalasamotale bhūmibhāgeti evamādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
540. In “puṇḍarīkādīsu,” the word “ādi” (and so on) should be understood to include: not in a collection of jewels such as gems, gold, silver, or coral; nor on a beautiful and delightful couch made of, for example, elephant-hide; nor on a charming palace floor adorned with gem-encrusted mosaics; nor in the precincts of a palace where flowers are scattered, swept, and arranged as offerings; nor in a spacious courtyard strewn with pearl-like sand; nor on a ground surface as soft and lush as a green carpet—such examples should be included.
540. Trong “Puṇḍarīkādīsu” (trong hoa sen, v.v.), từ “ādi” (v.v.) bao gồm các trường hợp như không phải trong sự tích tụ các loại đá quý như ngọc, vàng, bạc, san hô, v.v.; không phải trên giường ngủ đẹp đẽ, dễ chịu làm từ các loại da thú như voi, cừu, v.v.; không phải trên sàn cung điện lát đá quý lộng lẫy; không phải trong khu vực xung quanh cung điện được tưới tắm, quét dọn, dâng hoa; không phải trên sân trống trải rải đầy cát trắng như mạng lưới ngọc trai; không phải trên mặt đất mềm mại, xanh tươi như tấm thảm xanh. V.v., cần được hiểu là bao gồm các trường hợp như vậy.
Paramasambādheti ativiya sambādhe.
“Paramasambādhe” (extremely confined) means extremely constricted.
“Paramasambādhe” (trong nơi cực kỳ chật hẹp) là trong nơi vô cùng chật hẹp.
Tibbandhakāreti bahalandhakāre.
“Tibbandhakāre” (intense darkness) means thick darkness.
“Tibbandhakāre” (trong bóng tối dày đặc) là trong bóng tối u ám.
Pittasemhapubbaruhiragūthodariyādi nānākuṇapasambādhe.
“Nānākuṇapasambādhe” (crowded with various impurities) refers to being crowded with various impurities like bile, phlegm, pus, blood, feces, intestinal contents, and so on.
“Nānākuṇapasambādhe” (trong nơi chật hẹp đầy rẫy các loại xác thối) là nơi chật hẹp đầy rẫy các loại xác thối như mật, đàm, mủ, máu, phân, ruột, v.v.
Mātā yadi vīsativassā, atha tiṃsa, cattālīsādivassā, tattakaṃ kālaṃ adhotavaccakūpasadisatāya adhimattajegucche.
If the mother is twenty years old, or thirty, or forty, etc., that much time (the womb is) adhimattajegucche (extremely repulsive) due to being like an uncleaned latrine.
Nếu người mẹ hai mươi tuổi, hoặc ba mươi, bốn mươi tuổi, v.v., thì trong suốt thời gian đó, (bào thai ở) “adhimattajegucche” (nơi vô cùng ghê tởm) giống như một hố phân chưa được rửa sạch.
Pūtimacchā di sabbaṃ na sadisūpammaṃ tassa vātādivasena ekaccaduggandhāpagamasabbhāvato.
All things like rotten fish and so on are not perfectly analogous, because their bad odor can sometimes disappear due to wind and so forth.
Tất cả các ví dụ như “pūtimacchā” (cá thối), v.v., không phải là ví dụ tương đồng hoàn toàn, vì mùi hôi của chúng có thể biến mất một phần do gió, v.v.
Dasa māseti accantasaṃyoge upayogavacanaṃ, yebhuyyavasena vuttaṃ tato bhiyyopi ekaccānaṃ tatthāvaṭṭhānasambhavato.
"Ten months" is a phrase used in absolute conjunction, and it is said by way of the majority, because for some, it is possible to remain there for even longer.
Mười tháng là cách dùng từ chỉ sự liên kết tuyệt đối, được nói theo đa số vì vẫn có khả năng một số người ở trong đó lâu hơn.
Attano adhomukhaṃ ṭhapitasaṅkucitahatthadvayassa ukkuṭikasseva nisīdato samijjanappasāraṇādirahito.
One who is sitting squatting with both hands placed bent downwards before one's face is devoid of bending and stretching, and so on.
Ngồi xổm, mặt úp xuống, hai tay co lại, không thể co duỗi hay cử động.
Abhimukhaṃ kaḍḍhanaṃ ākaḍḍhanaṃ.
Pulling towards oneself is ākaḍḍhanaṃ.
Kéo về phía trước là ākaḍḍhanaṃ (kéo vào).
Parito samantato kaḍḍhanaṃ parikaḍḍhanaṃ.
Pulling all around, from every side, is parikaḍḍhanaṃ.
Kéo từ mọi phía xung quanh là parikaḍḍhanaṃ (kéo xung quanh).
Heṭṭhā dhunanaṃ odhūnanaṃ.
Shaking down is odhūnanaṃ.
Lắc xuống dưới là odhūnanaṃ (lắc xuống).
Nidhāya nidhāya dhūnanaṃ niddhūnanaṃ.
Shaking repeatedly is niddhūnanaṃ.
Đặt xuống rồi lắc là niddhūnanaṃ (lắc kỹ).
Ākaḍḍhanādisadisañcettha ‘‘ākaḍḍhanādī’’ti vuttaṃ.
And here, that which is similar to pulling and so on is called " ākaḍḍhanādī."
Ở đây, những gì tương tự như kéo vào được gọi là “kéo vào, v.v.”.
Taruṇavaṇasadisaṃ ativiya sukhumālaṃ gabbhagataṃ sarīraṃ sītādiappakampi na sahatīti sītanarakūpapannatādi nidassitaṃ.
The body in the womb, which is extremely delicate, like a fresh wound, cannot endure even a little cold and so on; thus, its falling into a cold hell and so forth is illustrated.
Thân thể trong bụng mẹ, mềm mại như vết thương non, không chịu đựng được dù chỉ một chút lạnh, v.v., nên đã được minh họa bằng việc rơi vào địa ngục lạnh, v.v.
Tañhi tassa ativiya sītaṃ, ativiya uṇhañca hutvā upatiṭṭhati.
For indeed, that* manifests to that child's body as exceedingly cold and exceedingly hot.
Vì đối với nó, cái lạnh quá mức và cái nóng quá mức đều hiện diện.
Sarīraṃ vāsiyādīhi tacchetvā khārāvasecanakaraṇaṃ khārāpaṭicchakaṃ.
To scrape the body with an adze and so forth, and then to drench it with caustic liquid, is khārāpaṭicchakaṃ.
Việc dùng rìu, v.v., gọt thân thể rồi rưới nước kiềm lên là khārāpaṭicchakaṃ (rưới kiềm).
Dukkhuppattiṭṭhāneti gabbhāsayasaññitaṃ tatiyaṃ āvaṭṭaṃ sandhāyāha.
By the phrase " dukkhuppattiṭṭhāne," the third convolution, identified as the womb, is intended.
Tại nơi phát sinh khổ là nói đến vòng xoáy thứ ba, tức là tử cung.
Imassāti yathāvuttassa sattavidhassa.
Imassā refers to the sevenfold suffering already described.
Của cái này là của bảy loại khổ đã nói.
Sabbassāpīti gabbhakālādīsu tāpanamaddanādinirayaggidāhādisañjanitassa sakalassāpi.
Sabbassāpi refers to all of it, generated by the heating, crushing, and so on, during the embryonic period, and by the burning of hell-fire, and so on.
Của tất cả là của tất cả những khổ phát sinh do sự nung đốt, giày vò, v.v., trong thời kỳ thai nghén, và do sự thiêu đốt của lửa địa ngục, v.v.
Vatthumeva hoti tadabhāve abhāvato.
It is indeed the basis, because without it, it does not exist.
Chính là căn nguyên vì nếu không có nó thì không có.
Tenevāha ‘‘jāyetha no ce’’tiādi.
Therefore, it is said, " If it were not born," and so on.
Chính vì vậy mà nói “nếu không sinh ra”, v.v.
542. Saṅkhātalakkhaṇanti ‘‘ṭhitassa aññathatta’’nti (saṃ. ni. 3.38; a. ni. 3.47; kathā. 214) vuttaṃ khaṇikajaraṃ sandhāyāha.
542. Saṅkhātalakkhaṇaṃ here refers to momentary old age, which is described as "the alteration of what is established."
542. Saṅkhātalakkhaṇaṃ (đặc tính của hành) là nói đến sự già sát na, được mô tả là “sự thay đổi của cái đang tồn tại”.
Khaṇḍiccādisammatoti khaṇḍiccapāliccavalittacatādinā samaññato.
Khaṇḍiccādisammato means recognized by broken teeth, grey hair, wrinkled skin, and so on.
Được biết đến bằng sự rụng răng, v.v. là được biết đến bằng sự rụng răng, bạc tóc, nhăn nheo, v.v.
Sāti khandhapurāṇabhāvasaññitā pākaṭajarā.
Sā refers to the evident old age, known as the aging of the aggregates.
Sā (nó) là sự già rõ ràng được gọi là sự cũ kỹ của các uẩn.
Khandhaparipāko ekabhavapariyāpannānaṃ khandhānaṃ purāṇabhāvo.
Khandhaparipāko is the aging of the aggregates pertaining to one existence.
Khandhaparipāko (sự chín muồi của các uẩn) là sự cũ kỹ của các uẩn thuộc về một đời sống.
543. Saṅkhatalakkhaṇanti saṅkhārānaṃ vayasaññitaṃ khaṇikamaraṇamāha.
543. Saṅkhatalakkhaṇaṃ refers to the momentary death, known as the dissolution of the conditioned phenomena.
543. Saṅkhatalakkhaṇaṃ (đặc tính của hành) là nói đến sự chết sát na được gọi là sự hoại diệt của các hành.
Yaṃ sandhāyāti yaṃ khaṇikamaraṇaṃ sandhāya, ‘‘jarāmaraṇaṃ dvīhi khandhehi saṅgahita’’nti (dhātu. 71) ettha ‘‘maraṇa’’nti vuttanti attho.
Yaṃ sandhāyā means "referring to which momentary death, it is said 'death' in 'old age and death are comprised of two aggregates'."
Dựa vào đó là dựa vào sự chết sát na, nghĩa là “cái chết” được nói đến trong câu “già và chết được bao gồm trong hai uẩn”.
Tanti jīvitindriyupaccedasaññitaṃ pākaṭamaraṇaṃ.
Taṃ refers to the evident death, known as the cutting off of the life faculty.
Taṃ (nó) là cái chết rõ ràng được gọi là sự gián đoạn của sinh mạng.
‘‘Cavana’’nti lakkhitabbatāya cutilakkhaṇaṃ.
It is characterized by passing away because it is to be understood as "passing away," hence cutilakkhaṇaṃ.
Cutilakkhaṇaṃ (đặc tính của sự rời đi) vì nó được đánh dấu bằng “sự rời đi”.
Viyogarasanti yathādhigatehi sattasaṅkhārehi viyojanarasaṃ.
Viyogarasaṃ means the function of separation from the aggregates of existence as they are attained.
Viyogarasaṃ (vị của sự chia lìa) là vị của sự chia lìa khỏi các hành chúng sinh đã đạt được.
Yathūpapannāya gatiyā vippavāsavasena gayhatīti gativippavāsapaccupaṭṭhānaṃ.
It manifests as separation from the destination, as it is experienced as severance from the state of existence into which one has been reborn; hence, gativippavāsapaccupaṭṭhānaṃ.
Gativippavāsapaccupaṭṭhānaṃ (sự hiện diện của sự rời bỏ cõi) vì nó được hiểu theo nghĩa rời bỏ cõi đã tái sinh.
Pāpassāti pāpayogena pāpassa, upacitapāpakammassāti attho.
Pāpassā means for one who is associated with demerit, that is, for one who has accumulated demeritorious kamma.
Của kẻ ác là của kẻ có nghiệp ác, nghĩa là của kẻ đã tích lũy nghiệp ác.
Pāpakammādinimittanti pāpakammakammanimittagatinimittasaṅkhātaṃ maraṇakāle upaṭṭhitaṃ akusalavipākārammaṇaṃ.
Pāpakammādinimittaṃ means the sign of demeritorious kamma, kamma nimitta, or destiny nimitta, which appears at the time of death, being an object of akusala vipāka (unwholesome result).
Dấu hiệu của nghiệp ác, v.v. là đối tượng của quả bất thiện (akusalavipāka) xuất hiện vào lúc chết, được gọi là dấu hiệu của nghiệp ác, dấu hiệu của nghiệp, dấu hiệu của cõi tái sinh.
Tamhi passantasseva kassaci anubhavantassa viya mahādukkhaṃ hoti.
While one is merely seeing it, immense suffering arises for some, as if they are experiencing it directly.
Khi nhìn thấy điều đó, một số người cảm thấy đau khổ lớn như thể đang trải nghiệm nó.
Bhaddassāti bhaddakammassa, katakusalassāti attho.
Bhaddassā means for one who has wholesome kamma, that is, for one who has done good deeds.
Của người thiện là của người có nghiệp thiện, nghĩa là của người đã làm điều thiện.
Tassa pana kāmaṃ iṭṭhameva ārammaṇaṃ upaṭṭhāti, piyavippayogavatthukaṃ pana mahantaṃ dukkhaṃ ārammaṇaṃ upaṭṭhāti, piyavippayogavatthukaṃ pana mahantaṃ dukkhaṃ uppajjatīti āha ‘‘asahantassa viyogaṃ piyavatthuka’’nti.
For such a person, indeed, a desirable object appears; however, great suffering rooted in separation from loved ones also arises, hence it is said, " unable to bear separation from loved ones."
Đối với người đó, đối tượng mong muốn xuất hiện, nhưng lại phát sinh khổ lớn liên quan đến sự chia lìa khỏi những gì thân yêu, nên nói “không chịu đựng được sự chia lìa khỏi những gì thân yêu”.
Avisesatoti pāpassa, bhaddassa ca sāmaññato.
Avisesato means commonly, for both the demeritorious and the wholesome.
Không phân biệt là không phân biệt giữa kẻ ác và người thiện.
‘‘Avisesato’’ti vatvāpi ‘‘sabbesa’’nti vacanaṃ taṃ idaṃ dukkhaṃ parimadditasaṅkhārānaṃ ekaccānaṃ khīṇāsavānampi hotiyevāti dassanatthaṃ.
Even after saying "indiscriminately," the statement " for all" is made to show that this suffering may arise even for some Arahants whose conditioned phenomena have been crushed.
Mặc dù nói “không phân biệt”, nhưng việc nói “của tất cả” là để chỉ ra rằng cái khổ này cũng xảy ra đối với một số A-la-hán, những người đã nghiền nát các hành.
Vitujjamānamammānanti sandhibandhanāvacchedakavāyunā vijjhiyamānamammaṭṭhānānaṃ.
Vitujjamānamammānaṃ means for those whose vital points are pierced by the wind that cuts through the bonds of the joints.
Những điểm yếu bị đâm xuyên là những điểm yếu bị đâm xuyên bởi gió cắt đứt các mối nối và liên kết.
544. Soti soko.
544. So means sorrow.
544. So (nó) là sự sầu (soka).
Atthato domanassameva hoti cetasikantarābhāvato.
Atthato domanassameva hoti because there is no other mental factor.
Về bản chất, đó chính là sự ưu phiền (domanassa) vì không có tâm sở nào khác.
Domanassaviseso pana hoti visayavisese pavattiākāravisesasabbhāvatoti taṃ visesaṃ lakkhaṇādito dassetuṃ ‘‘evaṃ santepī’’tiādi vuttaṃ.
However, there is a distinct type of mental pain due to the existence of a specific mode of arising in a particular object; therefore, "evaṃ santepī" and so on is stated to show this distinction from its characteristic and so on.
Tuy nhiên, đó là một loại ưu phiền đặc biệt vì có sự khác biệt về đối tượng và cách biểu hiện, nên đã nói “dù là như vậy”, v.v., để chỉ ra sự khác biệt đó qua các đặc tính.
Anto nijjhānaṃ cittasantāpo.
Anto nijjhānaṃ is mental torment.
Nung nấu bên trong là sự phiền não trong tâm.
Parijjhāpanaṃ rāgadosapariḷāhavisiṭṭhaṃ dahanaṃ.
Parijjhāpanaṃ is a burning more intense than the heat of lust and hatred.
Parijjhāpanaṃ (sự thiêu đốt hoàn toàn) là sự thiêu đốt đặc biệt với nhiệt não của tham và sân.
Katākatakusalākusalavisayaṃ vippaṭisārākārena pavattaṃ anusocanaṃ kukkuccaṃ, ñātibyasanādivisayaṃ kevalaṃ cittasanthāpabhūtaṃ anusocanaṃ sokoti anusocanapaccupaṭṭhānattepi ayametesaṃ viseso.
Kukkuccaṃ is remorse arising from actions done or not done, pertaining to wholesome or unwholesome deeds, taking the form of regret; soko is sorrow, a mere mental torment related to loss of relatives and so on. This is the distinction between them, even though both manifest as repeated lamentation.
Kukkuccaṃ (hối hận) là sự than vãn liên tục xảy ra dưới dạng hối tiếc về những điều thiện và bất thiện đã làm hoặc chưa làm; soko (sầu) là sự than vãn liên tục chỉ là sự phiền não trong tâm về những tai họa của người thân, v.v. Đây là sự khác biệt giữa chúng mặc dù cả hai đều biểu hiện dưới dạng than vãn.
547. Manovighātarasanti byāpādasampayogavasena manaso vihaññanakiccaṃ.
547. Manovighātarasaṃ refers to the function of afflicting the mind through association with ill-will.
547. Manovighātarasaṃ (vị của sự giày vò tâm) là chức năng làm tổn thương tâm do liên kết với sự sân hận.
Cetodukkhasamappitāti cetasikadukkhasamaṅgino.
Cetodukkhasamappitā means endowed with mental suffering.
Cetodukkhasamappitā (được ban cho khổ tâm) là những người cùng khổ tâm.
Āvaṭṭantīti āmukhaṃ vaṭṭanti, yaṃdisābhimukhaṃ patitā, taṃdisābhimukhā eva vaṭṭanti.
Āvaṭṭantī means they roll forward; they roll exactly in the direction towards which they have fallen.
Āvaṭṭantī (quay tròn) là quay về phía trước, họ quay về phía mà họ đã ngã xuống.
Vivaṭṭantīti viparivattanavasena vaṭṭanti.
Vivaṭṭantī means they roll by turning over.
Vivaṭṭantī (quay ngược) là quay theo chiều ngược lại.
Uddhaṃpādaṃ papatantīti uddhaṃmukhapādā hutvā patanti.
Uddhaṃpādaṃ papatantī means they fall with their feet upwards.
Uddhaṃpādaṃ papatantī (ngã lộn đầu) là ngã với chân chổng lên.
Satthaṃ āharantīti attano sarīrassa vijjhanabhedanavasena satthaṃ upanenti.
Satthaṃ āharantī means they bring a weapon for piercing and cutting their own body.
Satthaṃ āharantī (mang vũ khí) là mang vũ khí để đâm hoặc cắt thân thể của mình.
548. Dosoyevāti kāyacittānaṃ āyāsanavasena dosasseva pavattiākāroti attho, yato bhuso āyāsoti upāyāsoti vuccati yathā bhusamādānaṃ upādānanti.
548. Dosoyevā means the mode of occurrence of hatred itself, through the exhaustion of body and mind; this is the meaning, just as "upādānaṃ" (clinging) is said because it is "bhusamādānaṃ" (strong grasping), so "upāyāso" is said because it is "bhuso āyāso" (excessive exhaustion).
548. Dosoyevā (chính là sân) nghĩa là đó là cách sân biểu hiện dưới dạng làm kiệt sức thân và tâm, vì sự kiệt sức quá mức được gọi là upāyāsa, giống như sự chấp thủ quá mức được gọi là upādāna.
Eko dhammoti cuddasahi akusalacetasikehi añño eko cetasikadhammo, yaṃ ‘‘visādo’’ti ca vadanti.
Eko dhammo means one mental factor other than the fourteen unwholesome mental factors, which is also called "visādo" (dejection).
Eko dhammo (một pháp) là một pháp tâm sở khác ngoài mười bốn tâm sở bất thiện, mà người ta cũng gọi là “visāda” (sự chán nản).
Nitthunanavasena sampajjanato nitthunanaraso, kāye vā nitthunanakaraṇakicco.
Because it is characterized by lamenting, it is the characteristic of lamenting, or it is the action of lamenting in the body.
Do sự hoàn thành theo cách rên rỉ, nên là vị rên rỉ, hoặc có chức năng rên rỉ trong thân.
‘‘Saṅkhāradukkhabhāvato’’ti vatvā so panettha sātisayoti dassento ‘‘cittaparidahanato, kāyavisādanato cā’’ti āha.
Having said "because of the nature of saṅkhāra-suffering," showing that it is excessive here, he said: " because of the burning of the mind and the weariness of the body."
Sau khi nói “do bản chất khổ của các hành”, để chỉ ra rằng điều đó là đặc biệt ở đây, nên đã nói: “do sự bức bách của tâm và sự mỏi mệt của thân”.
551. Icchitālābho nāma yassa kassaci attanā icchitassa vatthuno alābho.
Not obtaining what is desired refers to the non-acquisition of any object that one desires.
Việc không đạt được điều mong muốn (icchitālābho) là sự không đạt được bất kỳ điều gì mà tự mình mong muốn.
‘‘Yampicchaṃ na labhatī’’ti hi vuttaṃ.
For it is said, "Not to obtain what one desires."
Quả thật đã nói: “Không đạt được điều gì mình mong muốn”.
Matthakappattaṃ pana icchitālābhaṃ dassetuṃ pāḷiyaṃ ‘‘jātidhammānaṃ sattāna’’ntiādinā niddiṭṭhanti tameva dassetuṃ ‘‘aho vatā’’tiādi vuttaṃ.
To show the ultimate stage of not obtaining what is desired, it is expounded in the Pāḷi text with "beings subject to birth," etc.; to show that very point, it was said: " Alas! If only," etc.
Tuy nhiên, để chỉ ra việc không đạt được điều mong muốn đã đạt đến đỉnh điểm, trong kinh tạng đã được giải thích bằng câu “đối với những chúng sanh có bản chất sanh” v.v. Để chỉ ra điều đó, nên đã nói “mong sao” v.v.
Icchāvāti ettha icchāsahito alābhovāti ca vadanti.
Here, some also say that desire means non-acquisition accompanied by desire.
Trong câu “icchāvā” này, cũng có người nói rằng đó là sự không đạt được kèm theo mong muốn.
Tappariyesanarasāti tesaṃ alabbhaneyyavatthūnaṃ pariyesanarasā.
The characteristic of seeking them refers to the characteristic of seeking those unobtainable objects.
Tappariyesanarasā là vị của sự tìm kiếm những vật không thể đạt được đó.
Appatti alābho.
Non-attainment is non-acquisition.
Appatti là sự không đạt được.
552. Yaṃ vuttamidhāti idha saccaniddese yaṃ sarūpato vuttaṃ.
" That which has been spoken of here" refers to what has been explicitly stated in this exposition of the Truths.
Yaṃ vuttamidhā là điều đã được nói về bản chất trong phần giải thích về Chân lý này.
Avuttanti aññattha dukkhakkhandhabālapaṇḍitasuttādīsu vuttampi idha sarūpato avuttaṃ.
" Unspoken" refers to what has been taught elsewhere in discourses like the Discourse on the Aggregates of Suffering and the Discourse to the Fools and the Wise, but not explicitly stated here.
Avuttaṃ là điều dù đã được nói về bản chất ở nơi khác, như trong các kinh Dukkhakkhandhabālapaṇḍitasutta v.v., nhưng chưa được nói về bản chất ở đây.
Tañca sabbaṃ ime upādānakkhandhe vinā na labbhatīti tattha khandhasannissayameva dukkhaṃ khandhe vibādhatīti dassetuṃ ‘‘indanamiva pāvako’’ti vuttaṃ.
And to show that all that suffering is not obtainable without these aggregates of clinging, and that suffering dependent on the aggregates afflicts the aggregates themselves, it was said: " like fire to fuel."
Để chỉ ra rằng tất cả những điều đó không thể có được nếu không có những uẩn chấp thủ này, và khổ chỉ dựa vào các uẩn mới làm phiền nhiễu các uẩn, nên đã nói “như lửa đối với củi”.
Yathā vā lakkhaṃ paharaṇapahārassa vatthu, evaṃ khandhā saṃsāradukkhassa.
Just as a target is the object of a thrown weapon, so are the aggregates the object of the suffering of Saṃsāra.
Hoặc như mục tiêu là đối tượng của sự tấn công bằng vũ khí, thì các uẩn cũng là đối tượng của khổ luân hồi.
Yathā ca gorūpaṃ ḍaṃsamakasādivibādhāya, yathā ca khettaṃ nipphannasassalāyanassa, gāmo ca gāmaghātakavibādhāya, evaṃ khandhā jātiādidukkhassa vatthūti dassetuṃ ‘‘lakkhamivā’’tiādi vuttaṃ.
And to show that just as a cow is the object of affliction by gadflies and mosquitoes, and as a field is for harvesting ripened grain, and a village for affliction by village-destroyers, so too are the aggregates the object of suffering such as birth, it was said: " like a target," etc.
Và để chỉ ra rằng như đàn bò là đối tượng của sự phiền nhiễu từ ruồi, muỗi v.v., như cánh đồng là nơi để thu hoạch mùa màng, và như làng mạc là đối tượng của sự tàn phá của bọn cướp làng, thì các uẩn cũng là đối tượng của khổ sanh v.v., nên đã nói “như mục tiêu” v.v.
Yebhuyyena loke vibādhakā vibādhetabbādhīnā na honti, ime pana vibādhetabbādhīnā evāti dassetuṃ ‘‘tiṇalatādīnī’’ti vuttaṃ.
In the world, generally, those who afflict are not subject to those who are to be afflicted; but to show that these are indeed subject to those who are to be afflicted, it was said: " grass, creepers, etc."
Để chỉ ra rằng những kẻ quấy nhiễu trên đời thường không bị lệ thuộc vào những thứ bị quấy nhiễu, nhưng những thứ này lại bị lệ thuộc vào những thứ bị quấy nhiễu, nên đã nói “cỏ, dây leo v.v.”.
Kāmaṃ anādimati saṃsāre ādi nāma kassaci natthi, ekabhavaparicchinnassa pana khandhasantānassa vasena vuttaṃ ‘‘ādidukkhaṃ jātī’’ti.
While there is no beginning for anyone in beginningless Saṃsāra, " birth is suffering at the beginning" was said with reference to a continuum of aggregates confined to a single existence.
Dù trong luân hồi vô thủy không có khởi đầu cho bất cứ ai, nhưng “sanh là khổ khởi đầu” được nói theo dòng chảy các uẩn bị giới hạn trong một kiếp.
Tenevāha ‘‘pariyosānadukkhaṃ maraṇa’’nti.
That is why he said: " death is suffering at the end."
Chính vì vậy đã nói “chết là khổ kết thúc”.
Na hettha samucchedamaraṇameva adhippetaṃ.
Here, it is not merely cutting-off death that is intended.
Ở đây không chỉ có cái chết đoạn diệt được đề cập.
Maraṇassa antike āsanne jātaṃ dukkhaṃ māraṇantikadukkhaṃ.
The suffering that arises near or close to death is the suffering at the time of death.
Khổ phát sinh gần kề cái chết là māraṇantikadukkhaṃ (khổ cận tử).
Paridayhanaṃ cittasantāpo.
Burning is mental distress.
Paridayhanaṃ là sự phiền não của tâm.
Lālappanaṃ ativiya vippalāpo.
Wailing is excessive lamentation.
Lālappanaṃ là sự than vãn quá mức.
Anutthunanaṃ anto nijjhāyanaṃ.
Groaning is internal brooding.
Anutthunanaṃ là sự rên rỉ nội tâm.
Ekamekanti jātiādīnaṃ antarabhedabhinnānaṃ, jātiādīnameva vā upādānakkhandhapañcakānaṃ vā ekamekaṃ.
" Each one" refers to each individual suffering among those differentiated by internal distinctions such as birth, etc., or among the five aggregates of clinging, which are themselves birth, etc.
Ekamekaṃ là từng khổ một trong các loại khổ khác nhau như sanh v.v., hoặc từng khổ một trong năm uẩn chấp thủ như sanh v.v.
Saṅkhipitvāti samāsetvā, sāmaññaniddesena vā saṅkhepaṃ katvā.
" Having summarized" means having condensed, or having made a summary by a general exposition.
Saṅkhipitvā là tóm tắt, hoặc rút gọn bằng cách giải thích chung.
553. Punabbhavakaraṇaṃ punabbhavo uttarapadalopena, yathā vā apūpabhakkhanasīlo āpūpiko, evaṃ punabbhavakaraṇasīlā, punabbhavaṃ vā phalaṃ arahati, so vā etissā payojananti ponobhavikā.
That which causes renewed existence is renewed existence (punabbhava), by elision of the latter part of the compound; or, just as one who habitually eats cakes is a baker, so too is craving that habitually causes renewed existence; or that craving is worthy of renewed existence as its fruit, or renewed existence is its purpose, hence it is leading to renewed existence (ponobhavikā).
553. Punabbhavakaraṇaṃ punabbhavo (tạo ra sự tái sanh là tái sanh) bằng cách lược bỏ hậu tố, hoặc như người thường ăn bánh là āpūpiko, thì đây là những điều có thói quen tạo ra sự tái sanh, hoặc xứng đáng với quả tái sanh, hoặc điều đó là mục đích của nó, nên là ponobhavikā.
Nandanato, rañjanato ca nandīrāgabhāvaṃ sabbāsu avatthāsu apaccakkhāya vuttiyā nandīrāgasahagatā.
Because it delights and is infatuated, not abandoning the state of delight and attachment in all circumstances, it is accompanied by delight and attachment.
Do sự hoan hỷ và sự đắm trước, không bỏ qua trạng thái hoan hỷ và đắm trước trong mọi hoàn cảnh, nên là nandīrāgasahagatā (đi kèm với hoan hỷ và đắm trước).
Tāya ca sattā tattha tattha bhavādike kimikīṭapaṭaṅgādiattabhāvepi nandanti, rūpābhinandanādibhūtāya rañjanti cāti tatratatrābhinandinī.
And by that craving, beings delight in those various existences, such as becoming worms, insects, moths, etc., and are infatuated by craving that takes the form of delighting in forms, etc., hence it is delighting here and there.
Và do đó, chúng sanh hoan hỷ trong các cõi tồn tại đó, ngay cả trong các thân như côn trùng, sâu bọ v.v., và chúng đắm trước trong các đối tượng như sắc v.v., nên là tatratatrābhinandinī (hoan hỷ ở khắp mọi nơi).
Tenāha ‘‘nandīrāgena sahagatā’’tiādi.
Therefore, he said: " accompanied by delight and attachment," etc.
Vì vậy đã nói: “đi kèm với hoan hỷ và đắm trước” v.v.
Tabbhāvattho hi esa sahagatasaddo.
For this word sahagata means 'of that nature'.
Quả thật, từ sahagata (đi kèm) này có nghĩa là trạng thái đó.
Kāmabhavavibhavabhedavasena pavattiyā kāmataṇhā, bhavataṇhā, vibhavataṇhā ca veditabbā.
Craving for sensuality (kāmataṇhā), craving for existence (bhavataṇhā), and craving for non-existence (vibhavataṇhā) should be understood as arising due to the distinctions of sensuous existence, fine-material existence, and immaterial existence.
Tham ái dục giới (kāmataṇhā), tham ái hữu (bhavataṇhā), và tham ái phi hữu (vibhavataṇhā) cần phải được hiểu theo sự phát sinh của chúng dưới các dạng dục hữu, hữu và phi hữu.
Kāmataṇhādibhedaṃ anāmasitvā kevalaṃ taṇhābhāveneva ekabhāvaggahaṇena ekattaṃ upanetvā kassacipi sattassa kenaci sadisatābhāvato taṃtaṃvicittabhāvajanakakammanipphādanena ativicittasabhāvā sakalassa dukkhassa hetubhāvato dukkhasamudayo ariyasaccaṃ.
Without mentioning the distinctions of craving for sensuality, etc., but taking the single state of craving itself, reducing it to a unity, and because there is no similarity of any being with any other, it is exceedingly diverse in nature, producing kamma that generates those various diverse states; therefore, because it is the cause of all suffering, the noble truth of the origin of suffering is thus called craving.
Không đề cập đến sự phân loại tham ái dục giới v.v., chỉ đơn thuần chấp nhận trạng thái tham ái là một, đưa nó về một thể duy nhất, và do không có sự tương đồng với bất kỳ chúng sanh nào, thông qua việc tạo ra các nghiệp dẫn đến các trạng thái đa dạng khác nhau, tham ái có bản chất vô cùng đa dạng, và là nguyên nhân của mọi khổ đau, nên là dukkhasamudayo ariyasaccaṃ (Khổ tập Thánh đế).
Kasmā panettha taṇhāva samudayasaccaṃ vuttāti?
Why is craving alone called the Truth of the Origin here?
Tại sao ở đây chỉ có tham ái được nói là Khổ tập Thánh đế?
Visesahetubhāvato.
Because it is the pre-eminent cause.
Vì nó là nguyên nhân đặc biệt.
Avijjā hi bhavesu ādīnavaṃ paṭicchādentī, diṭṭhiādiupādānañca tattha tattha abhinivisamānaṃ taṇhaṃ abhivaḍḍhentī dosādayopi kammassa kāraṇaṃ honti, taṇhā pana taṃtaṃbhavayonigativiññāṇaṭṭhitisattāvāsasattanikāyakulabhogissariyādivicittataṃ abhipatthentī, kammavicittatāya upanissayataṃ kammassa ca sahāyabhāvaṃ upagacchantī bhavādivicittataṃ niyameti, tasmā dukkhassa visesahetubhāvato aññesupi avijjāupādānakammādīsu sutte (dī. ni. 2.400; ma. ni. 1.133; 3.374) abhidhamme (vibha. 203) ca avasesakilesākusalamūlādīsu vuttesu dukkhahetūsu vijjamānesu taṇhāva samudayasaccanti vuttāti veditabbaṃ.
For ignorance conceals the danger in existences, and clinging, such as wrong views, constantly applies itself to various objects, thereby intensifying craving. Ill-will and other defilements also become causes for kamma. But craving, desiring the diversity of various existences, wombs, destinations, consciousness-abodes, dwelling places of beings, groups of beings, families, possessions, lordship, etc., and becoming the supporting condition for the diversity of kamma and an assistant to kamma, determines the diversity of existences, etc. Therefore, it should be understood that craving alone is called the Truth of the Origin of Suffering, even though other causes of suffering such as ignorance, clinging, and kamma are mentioned in the Suttas and Abhidhamma, and other defilements, unwholesome roots, etc., are also present.
Vô minh che giấu sự nguy hiểm trong các cõi tồn tại, và chấp thủ như tà kiến v.v. bám víu vào đó, làm tăng trưởng tham ái, và các sân hận v.v. cũng là nguyên nhân của nghiệp. Nhưng tham ái, mong muốn sự đa dạng của các cõi tồn tại, chủng loại, cảnh giới, thức trụ, nơi ở của chúng sanh, nhóm chúng sanh, gia đình, tài sản, quyền lực v.v., và trở thành duyên trợ cho sự đa dạng của nghiệp, cũng như là bạn đồng hành của nghiệp, nó quy định sự đa dạng của các cõi tồn tại v.v. Do đó, cần phải hiểu rằng, mặc dù có những nguyên nhân của khổ khác như vô minh, chấp thủ, nghiệp v.v. được nói trong kinh tạng và các phiền não còn lại, các căn bất thiện v.v. được nói trong Abhidhamma, nhưng chỉ có tham ái được nói là Khổ tập Thánh đế vì nó là nguyên nhân đặc biệt của khổ.
554. Tassāyevāti yadaggena taṇhā samudayasaccanti vuttā, tadaggena tassāyevāti avadhāraṇaṃ.
" Of that very craving" is an emphatic statement, meaning that in the same way craving was called the Truth of the Origin, in that same way it refers to that very craving.
554. Tassāyevā là sự xác định rằng “chỉ của nó” (tức là của tham ái), bởi vì tham ái được nói là Khổ tập Thánh đế.
Sati hi padhānahetunirodhe tadaññahetū niruddhāyeva hontīti byādhinimittavūpasamanena byādhivūpasamo viya hetunirodhena phalanirodhoti āha ‘‘samudayanirodhena dukkhanirodho’’ti.
For when the principal cause ceases, other causes also cease. Thus, just as the alleviation of disease occurs through the alleviation of the cause of disease, so too is the cessation of the result through the cessation of the cause, hence he said: " the cessation of suffering is by the cessation of the origin."
Quả thật, khi nguyên nhân chính bị diệt, các nguyên nhân khác cũng bị diệt. Vì vậy, như sự diệt bệnh do sự diệt nguyên nhân của bệnh, thì sự diệt quả do sự diệt nguyên nhân, nên đã nói “Khổ diệt do sự diệt Khổ tập”.
Na aññathāti yathāvuttassa atthassa ekantikataṃ dasseti.
" Not otherwise" shows the absolute nature of the meaning as stated.
Na aññathā (không cách nào khác) chỉ ra tính tuyệt đối của ý nghĩa đã nói.
Yathā sīho yenattani saro khitto, tattheva attano balaṃ dasseti, na sare, tathā buddhānaṃ kāraṇe paṭipatti, na phale.
Just as a lion displays its strength against the person who shot an arrow at it, not against the arrow, so too is the practice of the Buddhas directed at the cause, not at the effect.
Như sư tử chỉ thể hiện sức mạnh của mình đối với người đã bắn tên vào nó, chứ không phải đối với mũi tên, thì sự thực hành của chư Phật là ở nguyên nhân, không phải ở kết quả.
Yathā pana sārameyyā kenaci leḍḍuppahāre dinne bhussantā leḍḍuṃ khādanti, na pahāradāyake uṭṭhahanti, evaṃ aññatitthiyā dukkhaṃ nirodhetukāmā kāyacchedamanuyuñjanti, na kilesanirodhananti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘sīhasamānavuttino’’tiādi vuttaṃ.
However, just as dogs, when struck by someone with a clod, bark and chew the clod, but do not attack the thrower, so too, other sects, desiring to stop suffering, devote themselves to bodily mortification, not to the cessation of defilements. It is to show this meaning that “those whose conduct is like a lion” and so on was stated.
Tuy nhiên, như những con chó, khi bị ai đó ném đá, chúng sủa và cắn cục đá, chứ không hướng về người ném đá. Cũng vậy, các ngoại đạo, muốn diệt khổ, lại thực hành việc cắt xẻ thân thể (tự hành hạ thân thể), chứ không phải diệt trừ phiền não. Để chỉ rõ ý nghĩa này, đoạn “sīhasamānavuttino” (có hành xử như sư tử) v.v. đã được nói đến.
555. Virajjati palujjati chijjati samudayo etenāti virāgo vuccati maggo.
555. Because by this path the origin (craving) fades away, crumbles, and is cut off, the path is called virāga.
555. Vì nhờ con đường này mà tập khởi (samudaya) được ly tham (virajjati), hoại diệt (palujjati), đoạn trừ (chijjati), nên con đường này được gọi là Virāga (ly tham).
Virajjanaṃ palujjanaṃ samucchindanaṃ virāgoti pahānaṃ vuccati.
Virāga means abandonment: fading away, crumbling, utter extirpation.
Sự ly tham, sự hoại diệt, sự đoạn tận hoàn toàn được gọi là Virāga, tức là sự đoạn trừ (pahāna).
Tasmāti yasmā pahānapariyāyo virāgasaddo, nirodhasaddo ca, tasmā.
Therefore, because the word virāga and the word nirodha are synonyms for abandonment, for that reason.
Tasmā (Do đó), bởi vì từ Virāga và từ Nirodha (diệt) là các từ đồng nghĩa với pahāna (đoạn trừ), nên.
Anusayasamugghātato aseso virāgo aseso nirodhoti sambandhanīyaṃ.
It should be connected thus: the complete virāga is complete nirodha due to the complete eradication of latent tendencies (anusaya).
Cần liên kết rằng: do đoạn trừ hoàn toàn các tùy miên (anusaya), nên có sự ly tham hoàn toàn, sự diệt trừ hoàn toàn.
Cāgādipadānipi gahetvā vadati sabbāneva etānīti.
Taking also the terms like 'giving up' (cāga), it states all these.
Lấy cả các từ cāga (xả bỏ) v.v., đoạn văn nói “tất cả những điều này”.
Yasmā nibbānaṃ vuccati, na dukkhassa nirujjhanamattaṃ, tasmā taṇhāya asesavirāganirodhādipadānipi nibbānavevacanānīti.
Because Nibbāna is spoken of as not merely the cessation of suffering, therefore the terms 'complete fading away of craving' (taṇhāya asesavirāga), 'cessation' (nirodha), etc., are also synonyms for Nibbāna.
Bởi vì được gọi là Nibbāna, chứ không chỉ là sự diệt tận của khổ, nên các từ như ly tham hoàn toàn, diệt trừ hoàn toàn ái v.v. cũng là các từ đồng nghĩa với Nibbāna.
Vuttamevatthaṃ samattheti ‘‘yasmā panā’’tiādi.
It affirms the meaning already stated with “because,” etc.
Đoạn văn “yasmā panā” (vì vậy) v.v. củng cố ý nghĩa đã được nói đến.
Yathā virāgādipadāni nibbāne yujjanti, taṃdassanaṃ.
This is to show how terms like virāga are applicable to Nibbāna.
Đây là sự trình bày cách các từ virāga v.v. phù hợp với Nibbāna.
Tattha taṃ āgammāti taṃ nibbānaṃ ārammaṇakaraṇavasena patvā.
There, “having resorted to that” means having attained that Nibbāna by making it the object (ārammaṇa).
Trong đó, “taṃ āgammā” (nương vào đó) có nghĩa là đạt đến Nibbāna bằng cách lấy nó làm đối tượng.
Taṇhā virajjatīti ariyamaggena accantavirāgavasena taṇhā virajjīyati.
“Craving fades away” means craving is made to fade away through the Noble Path (ariyamagga) by way of absolute fading away.
“Taṇhā virajjati” (ái được ly tham) có nghĩa là ái được ly tham hoàn toàn nhờ Thánh đạo (ariyamagga).
Nirujjhatīti nirodhīyati, tena virāganirodhasaddānaṃ adhikaraṇasādhanatamāha.
“Cessation” means it is ceased. By that, it states the locative sense (adhikaraṇa) of the words virāga and nirodha.
“Nirujjhati” (diệt trừ) có nghĩa là được diệt trừ. Do đó, từ này nói về cách các từ virāga và nirodha được dùng làm phương tiện chỉ định.
Tadevāti nibbānameva.
“That very thing” refers to Nibbāna itself.
“Tadevā” (chỉ chính điều đó) có nghĩa là chỉ chính Nibbāna.
Cāgādayo hontīti cāgādihetuṃ phalavohārena vadati.
“Giving up, etc., come to be” states the cause of giving up, etc., using the term for the effect.
“Cāgādayo honti” (sự xả bỏ v.v. xảy ra) nói về nguyên nhân của sự xả bỏ v.v. bằng cách gọi nó bằng tên của quả.
‘‘Kāmaguṇālayesū’’ti potthakesu likhanti, ‘‘kāmaguṇālayādīsū’’ti pana pāṭho.
In books, they write “in the abodes of sense pleasures” (kāmaguṇālayesu); however, the correct reading is “in the abodes of sense pleasures, etc.” (kāmaguṇālayādīsu).
Trong các bản sách, người ta viết “kāmaguṇālayesū”, nhưng bản đọc đúng là “kāmaguṇālayādīsū” (trong các chỗ trú của dục lạc v.v.).
556. Tayidantiādi na porāṇapāṭho, saccatthadīpane pana vuttaniyāmena tato ānetvā pacchā ṭhapitaṃ.
556. “This” (tayidaṃ), etc., is not an ancient reading; it was brought from the Saccatthadīpanā and placed later according to the method stated there.
556. Đoạn “tayidaṃ” (điều này) v.v. không phải là bản Pali cổ, mà được lấy từ Saccatthadīpanā theo phương pháp đã nói đến và được đặt vào sau.
Tathā hi pubbe vuttānipi lakkhaṇādīni punapi vuttāni.
Indeed, even the characteristics (lakkhaṇa) mentioned earlier are stated again.
Thật vậy, các đặc tính v.v. đã được nói đến trước đây cũng được nói lại.
Saṃsāradukkhato nibbinnamānasassa assāsaṃ karonto viya hotīti assāsakaraṇarasaṃ.
It is like giving comfort to one whose mind is wearied by the suffering of Saṃsāra; thus, its flavor is that of providing comfort.
Nó giống như việc mang lại sự an ủi cho người có tâm chán ghét khổ đau luân hồi, nên nó là hương vị của sự an ủi (assāsakaraṇarasaṃ).
Rāgādisabbapapañcavūpasamanimittatāya nippapañcataṃ paccupaṭṭhapetīti nippapañcapaccupaṭṭhānaṃ.
It presents non-proliferation (nippapañcatā) as its manifestation because it is the cause for the appeasement of all proliferations (papañca) such as lust (rāga).
Nó biểu hiện sự không hý luận (nippapañca) do là nguyên nhân làm lắng dịu tất cả các hý luận (papañca) như tham ái v.v., nên nó là sự biểu hiện của sự không hý luận (nippapañcapaccupaṭṭhānaṃ).
557. Nattheva nibbānanti yadi sāmaññato paṭiññā, attanā adhippetanibbānassapi abhāvo āpajjati, tathā sati paṭiññāvirodho.
557. “Nibbāna simply does not exist” (nattheva nibbānaṃ): If this is a general assertion, then even the Nibbāna intended by oneself would become nonexistent, in which case there would be a contradiction of the assertion.
557. “Natthi eva nibbānaṃ” (Nibbāna không có) – nếu đây là một lời tuyên bố chung, thì sự không tồn tại của Nibbāna mà người đó muốn nói đến cũng sẽ xảy ra. Khi đó, sẽ có sự mâu thuẫn trong lời tuyên bố.
Atha parābhimataṃ nibbānaṃ pati, evaṃ sati dhammiasiddhi, tato ca nissayāsiddho hetu.
If it is against the Nibbāna accepted by others, then the quality (dhammi) is not established, and from that, the reason (hetu) with respect to its basis (nissaya) is not established.
Nếu nó hướng đến Nibbāna mà người khác chấp nhận, thì khi đó sẽ có sự không thành tựu của pháp (dhammāsiddhi), và do đó, nguyên nhân (hetu) sẽ không thành tựu do không có chỗ nương tựa (nissayāsiddho).
Anupalabbhanīyatoti kiṃ paccakkhato, udāhu anumānato?
“Because it cannot be apprehended”: Is this by direct perception (paccakkha), or by inference (anumāna)?
“Anupalabbhanīyato” (do không thể nhận biết được) – là do không thể nhận biết bằng trực giác (paccakkha) hay bằng suy luận (anumāna)?
Purimasmiṃ pakkhe cakkhādīhi anekantikatā, dutiyasmiṃ paraṃ pati asiddho hetu.
In the former case, there is non-exclusiveness (anekantikatā) with respect to eyes, etc.; in the latter, the reason is not established as far as others are concerned.
Trong trường hợp đầu, có sự không nhất quán với mắt v.v.; trong trường hợp thứ hai, nguyên nhân không thành tựu đối với người khác.
Tenāha ‘‘na, upāyena upalabbhanīyato’’tiādi.
Therefore, it is said, “No, because it can be apprehended by means”, etc.
Do đó, đoạn văn nói “Không, vì nó có thể được nhận biết bằng phương tiện” v.v.
Tattha yathā cetopariyañāṇalābhino eva ariyā paresaṃ lokuttaracittaṃ jānanti, tatthāpi ca arahā eva sabbesaṃ, na sabbe, evaṃ nibbānampi sīlasamādhipaññāsaṅkhātasammāpaṭipattibhūtena upāyena upalabbhatīti atthavacanaṃ cetaṃ daṭṭhabbaṃ, na payogavacanaṃ.
There, it should be understood that this is a statement of meaning, not a statement of usage, that just as only noble ones (ariyā) who have attained the knowledge of discerning others' minds (cetopariyañāṇa) know the supramundane (lokuttara) minds of others—and even among those, only Arahants know the minds of all, not all noble ones know all minds—so too, Nibbāna is apprehended by the means consisting of wholesome practice (sammāpaṭipatti), which is composed of morality (sīla), concentration (samādhi), and wisdom (paññā).
Trong đó, điều này cần được hiểu là một lời nói về ý nghĩa (atthavacanaṃ), chứ không phải là một lời nói về việc sử dụng (payogavacanaṃ), rằng: giống như chỉ những bậc Thánh (ariya) nào có được tâm thông (cetopariyañāṇa) mới biết được tâm siêu thế của người khác, và ngay cả trong số đó, chỉ có các vị A-la-hán mới biết được tất cả, chứ không phải tất cả các vị Thánh đều biết, thì Nibbāna cũng vậy, được nhận biết bằng phương tiện là chánh hạnh (sammāpaṭipatti) bao gồm giới (sīla), định (samādhi) và tuệ (paññā).
Taṃ parato āvi bhavissati.
That will become clear later.
Điều đó sẽ được làm rõ sau.
558. Natthīti na vattabbaṃ, ariyehi upalabbhanīyatoti adhippāyo.
558. “It should not be said that it does not exist,” the intention being that it is apprehended by the Noble Ones (ariyā).
558. “Natthīti na vattabbaṃ” (Không nên nói là không có), ý nghĩa là: vì nó có thể được các bậc Thánh nhận biết.
Saṃsārato saṃviggamānasā sammāpaṭipattiyā nibbānaṃ adhigacchantīti sabbasamayasiddhoyaṃ nayo.
This method, that those whose minds are agitated by Saṃsāra attain Nibbāna through wholesome practice, is established in all teachings.
Đây là một phương pháp được chấp nhận bởi tất cả các trường phái, rằng những người có tâm chán ghét luân hồi đạt đến Nibbāna bằng chánh hạnh.
Tattha sāsanikameva nissāya vadati ‘‘paṭipattiyā vañcubhāvāpajjanato’’ti.
There, relying solely on the Buddha's Teaching (sāsana), it states “because the practice would become barren.”
Trong đó, đoạn văn “paṭipattiyā vañcubhāvāpajjanato” (vì chánh hạnh sẽ trở nên vô ích) chỉ dựa vào giáo pháp.
Tenāha ‘‘asati hī’’tiādi.
Therefore, it states “If there were no,” etc.
Do đó, đoạn văn nói “asati hī” (nếu không có) v.v.
Sammādiṭṭhipurejavāyāti sammādiṭṭhipubbaṅgamāya.
“Preceded by right view” (sammādiṭṭhipurejavāya) means preceded by right view (sammādiṭṭhipubbaṅgamāya).
“Sammādiṭṭhipurejavāyā” (có chánh kiến dẫn đầu) có nghĩa là có chánh kiến làm tiền đạo.
Pubbaṅgamatā cassā padhānabhāvato.
Its being preceded is due to its primary nature.
Và sự dẫn đầu của nó là do tính ưu việt của nó.
Tathā hi sā paṭhamaṃ desanāruḷhā, na sabbapaṭhamaṃ uppajjanato.
Indeed, it is introduced first in the teaching (desanā), not because it arises first of all.
Thật vậy, nó được trình bày đầu tiên trong giáo lý, chứ không phải là nó phát sinh đầu tiên trong tất cả.
Na cāyaṃ sammāpaṭipatti vañjhā, nibbānapāpanato nibbānassa sampāpakato.
And this wholesome practice is not barren, because it leads to Nibbāna, because it brings about Nibbāna.
Và chánh hạnh này không vô ích, vì nó dẫn đến Nibbāna (nibbānapāpanato), tức là vì nó là phương tiện đưa đến Nibbāna.
Tava matena pana nibbānasseva abhāvato vañjhabhāvo āpajjatīti yojanā.
But according to your view, since Nibbāna itself is nonexistent, barrenness would result; this is the connection.
Nhưng theo quan điểm của ông, do không có Nibbāna, nên nó sẽ trở nên vô ích.
Abhāvapāpakattāti sammāpaṭipattiyā kilesasamucchindanamukhena khandhānaṃ abhāvasampāpakabhāvato, na vañjhabhāvāpattīti ce vadeyyāsīti attho.
“Because it brings about non-existence”: If you were to say that by stating "because it brings about non-existence," you mean that through the utter eradication of defilements, wholesome practice brings about the non-existence of aggregates (khandhā), and thus there is no barrenness, this is the meaning.
“Abhāvapāpakattā” (do dẫn đến sự không tồn tại) có nghĩa là: nếu ông nói rằng chánh hạnh không trở nên vô ích vì nó dẫn đến sự không tồn tại của các uẩn (khandha) thông qua việc đoạn tận hoàn toàn các phiền não.
Na iti paṭikkhepe.
“No” is a denial.
“Na” (không) là phủ định.
Yaṃ tayā ‘‘abhāvapāpakattā’’ti vadantena khandhābhāvo nibbānanti paṭiññātaṃ, taṃ na.
That which you asserted, by saying "because it brings about non-existence," that the non-existence of aggregates is Nibbāna—that is not so.
Điều mà ông đã tuyên bố khi nói “abhāvapāpakattā” rằng sự không tồn tại của các uẩn là Nibbāna, điều đó là không đúng.
Atītānāgatābhāvepi nibbānappattiyā abhāvato.
“Because even with the non-existence of past and future (aggregates), there is no attainment of Nibbāna.”
Vì ngay cả khi các uẩn quá khứ và vị lai không tồn tại, thì cũng không có sự đạt đến Nibbāna.
Atītānāgatā hi khandhā na santīti tasmiṃ abhāve nibbānaṃ adhigataṃ nāma siyā, so pana natthīti.
For if past and future aggregates do not exist, then in that non-existence, Nibbāna would be considered attained, but that is not the case.
Thật vậy, các uẩn quá khứ và vị lai không tồn tại, nên trong sự không tồn tại đó, Nibbāna có thể được coi là đã đạt được, nhưng điều đó không có.
Na kevalaṃ atītānāgatānameva, atha kho vattamānānampīti tiyaddhagatānaṃ sabbesaṃ khandhānaṃ abhāvo nibbānaṃ.
Not only the non-existence of past and future ones, but also the non-existence of present ones—the non-existence of all aggregates belonging to the three times (tiyaddhagata) is Nibbāna.
Không chỉ sự không tồn tại của các uẩn quá khứ và vị lai, mà sự không tồn tại của các uẩn hiện tại cũng vậy, tức là sự không tồn tại của tất cả các uẩn trong ba thời là Nibbāna.
Na hi taṃ ekadesābhāvo bhavituṃ yuttanti vattamānā ce, na na santi, na santi ce, na vattamānāti ‘‘vattamānā, na santi cā’’ti vippaṭisiddhametanti āha ‘‘na, tesaṃ…pe… pajjanato’’ti.
For it is not proper for it to be the non-existence of a part. If they are present, they do not not exist; if they do not exist, they are not present. This is a contradiction, "present, and do not not exist." Thus it says “No, of those... (pe)... results.”
Không thể nói rằng đó là sự không tồn tại một phần. Vì vậy, nếu các uẩn hiện tại không tồn tại, thì chúng không phải là hiện tại; nếu chúng không hiện tại, thì chúng không tồn tại. Điều này là mâu thuẫn. Do đó, đoạn văn nói “Na, tesaṃ…pe… pajjanato” (Không, vì sự xảy ra của chúng… v.v.).
Kiñca bhiyyo – yadi vattamānābhāvo nibbānaṃ, yadā ariyamaggo vattati, tadā tassa nissayabhūtā khandhā vattamānāti katvā tadā nibbānassa abhāvo siyā.
Furthermore, if the non-existence of present aggregates were Nibbāna, then when the Noble Path (ariyamagga) is occurring, the aggregates that serve as its basis are present. Consequently, Nibbāna would be nonexistent at that time.
Hơn nữa, nếu sự không tồn tại của các uẩn hiện tại là Nibbāna, thì khi Thánh đạo (ariyamagga) đang vận hành, các uẩn làm chỗ nương tựa của nó đang hiện hữu, và do đó, khi đó Nibbāna sẽ không tồn tại.
Tathā ca sati maggakkhaṇepi nibbānasacchikiriyāya abhāvo āpajjatīti dassento ‘‘vattamāna…pe… dosato’’ti āha.
To show that in such a case the realization of Nibbāna would also be absent even at the moment of the path, it states “present... (pe)... fault.”
Và khi đó, ngay cả trong khoảnh khắc của đạo, sự chứng đắc Nibbāna cũng sẽ không xảy ra. Để chỉ ra điều này, đoạn văn nói “vattamāna…pe… dosato” (hiện tại… v.v. do lỗi).
Na mayaṃ sabbesaṃyeva avattamānatāya nibbānaṃ vadāma.
We do not say that Nibbāna is the non-occurrence of all aggregates.
Chúng tôi không nói Nibbāna là sự không tồn tại của tất cả các uẩn.
Kiñcarahīti, tadā maggakkhaṇe kilesānaṃ avattamānattā, tasmā na doso yathāvuttadosābhāvoti?
Then what? It states “at that time,” at the moment of the path, “due to the non-occurrence of defilements,” therefore “there is no fault,” meaning there is no aforementioned fault.
Vậy thì là gì? Khi đó, trong khoảnh khắc của đạo, do sự không tồn tại của các phiền não, nên không có lỗi (na doso), tức là không có lỗi đã nói ở trên.
Yadi kilesānaṃ avattamānatāsaṅkhāto abhāvo nibbānaṃ, evaṃ sati ariyamaggassa niratthakatā āpajjati maggakkhaṇato pubbepi tadabhāvasiddhito.
If Nibbāna were the non-occurrence of defilements, which amounts to their non-existence, then the Noble Path (ariyamagga) would become pointless, because their non-existence would be established even before the moment of the path.
Nếu sự không tồn tại của các phiền não, tức là sự không tồn tại của chúng, là Nibbāna, thì khi đó Thánh đạo sẽ trở nên vô nghĩa, vì sự không tồn tại đó đã được thành tựu ngay cả trước khoảnh khắc của đạo.
Tenāha ‘‘ariyamaggassā’’tiādi.
Therefore, it states “of the Noble Path (ariyamaggassā),” etc.
Do đó, đoạn văn nói “ariyamaggassā” (của Thánh đạo) v.v.
Tasmā akāraṇametanti yasmā na nibbānassa anupalabbhanīyatā, abhāvamattatā, paṭipattiyā vañjhabhāvo, atītānāgatābhāve nibbānādhigamo ca āpajjati, vattamānānaṃ abhāvopi na sambhavati, pageva kilesānaṃ avattamānatā, ariyamaggassa ca niratthakabhāvāpatti, tasmā nibbānassa abhāvasādhanatthaṃ yadidaṃ ‘‘anupalabbhanīyato, abhāvapāpakattā, tadā kilesānaṃ avattamānattā’’ti ca kāraṇaṃ vuttaṃ, akāraṇametaṃ, ayuttiresāti attho.
“Therefore, this is not a reason,” means that because the non-apprehensibility of Nibbāna, mere non-existence, the barrenness of the practice, and the attainment of Nibbāna in the non-existence of past and future aggregates would result, and the non-existence of present aggregates is also not possible—let alone the non-occurrence of defilements, and the Noble Path becoming pointless—therefore, the reasons given to establish the non-existence of Nibbāna, such as "because it cannot be apprehended," "because it brings about non-existence," and "because defilements do not occur at that time," are not valid reasons; this is an impropriety.
“Tasmā akāraṇametaṃ” (Do đó, đây không phải là nguyên nhân) có nghĩa là: bởi vì sự không thể nhận biết của Nibbāna, sự không tồn tại đơn thuần, sự vô ích của chánh hạnh, và sự đạt đến Nibbāna trong sự không tồn tại của các uẩn quá khứ và vị lai đều không xảy ra; sự không tồn tại của các uẩn hiện tại cũng không thể có, huống chi là sự không tồn tại của các phiền não trước khi Thánh đạo phát sinh, và sự vô ích của Thánh đạo cũng không xảy ra. Do đó, điều được nói là nguyên nhân để chứng minh sự không tồn tại của Nibbāna, tức là “do không thể nhận biết được, do dẫn đến sự không tồn tại, và do sự không tồn tại của các phiền não khi đó”, thì điều này không phải là nguyên nhân, đây là một sự không hợp lý.
559. Ādivacanatoti ādi-saddena avasiṭṭhaṃ jambukhādakasuttapadesaṃ (saṃ. ni. 4.314 ādayo), aññampi asaṅkhatāya dhātuyā niddesapāḷiṃ saṅgaṇhāti.
559. “From the initial statement” (ādivacanato): With the word ādi, it includes the remaining passage from the Jambukhādaka Sutta, and also other Pāḷi texts that describe the unconditioned element (asaṅkhatā dhātu).
559. “Ādivacanato” (từ lời nói v.v.) – với từ “ādi” (v.v.), nó bao gồm phần còn lại của bài kinh Jambukhādaka (Saṃyutta Nikāya 4.314 v.v.), và các đoạn Pali khác nói về yếu tố vô vi (asaṅkhata dhātu).
Tathā hi ‘‘nibbānaṃ nibbānanti, āvuso sāriputta, vuccati, katamaṃ nu kho, āvuso, nibbānanti?
Indeed, in the Jambukhādaka Sutta, it is stated: “’Nibbāna, Nibbāna,’ friend Sāriputta, it is said. What then, friend, is Nibbāna?” “Friend, the destruction of lust (rāgakkhaya), the destruction of hatred (dosakkhaya), the destruction of delusion (mohakkhaya)—this is called Nibbāna.”
Thật vậy, trong kinh Jambukhādaka (Saṃyutta Nikāya 4.314 v.v.) có nói: “Này hiền giả Sāriputta, Nibbāna, Nibbāna được nói đến. Này hiền giả, Nibbāna là gì?”
Yo kho, āvuso, rāgakkhayo dosakkhayo mohakkhayo, idaṃ vuccati nibbāna’’nti jambukhādakasutte (saṃ. ni. 4.314 ādayo), ‘‘tattha katamā asaṅkhatā dhātu?
And in the Āyatanavibhaṅga, it is stated: “Among these, what is the unconditioned element? The destruction of lust, the destruction of hatred, the destruction of delusion.”
“Này hiền giả, sự diệt tận tham, sự diệt tận sân, sự diệt tận si, điều này được gọi là Nibbāna.”
Rāgakkhayo dosakkhayo mohakkhayo’’ti (vibha. 184) āyatanavibhaṅge vuttaṃ.
"The destruction of lust, the destruction of hatred, the destruction of delusion" is stated in the Āyatanavibhaṅga.
Và trong Āyatanavibhaṅga (Phân tích các xứ) có nói: “Trong đó, yếu tố vô vi là gì? Sự diệt tận tham, sự diệt tận sân, sự diệt tận si.”
Tatrāyamattho – nibbānaṃ asaṅkhatā dhātu asaṅkhatasabhāvo dhammo.
Here is the meaning: Nibbāna is the unconditioned element, a phenomenon of unconditioned nature.
Ý nghĩa ở đây là: Nibbāna là yếu tố vô vi, là pháp có bản chất vô vi.
Yasmā taṃ āgamma rāgādayo khīyanti, tasmā rāgakkhayo, dosakkhayo, mohakkhayoti ca vuccatīti.
Because lust and so on are destroyed by attaining it, it is also called the destruction of lust, the destruction of hatred, and the destruction of delusion.
Vì nương tựa vào Niết Bàn đó mà các tham ái (rāga), sân hận (dosa), si mê (moha) v.v... diệt tận, nên được gọi là ‘tham ái diệt tận’ (rāgakkhaya), ‘sân hận diệt tận’ (dosakkhaya), ‘si mê diệt tận’ (mohakkhaya).
Āgammāti ca sabbasaṅkhārehi nibbinnassa visaṅkhāraninnassa gotrabhunā vivaṭṭitamānasassa maggena sacchikaraṇenāti attho.
And the meaning of the word Āgammā is by realizing* by the path, for one who is disgusted with all formations, whose mind is inclined towards that which is free from formations, and whose mind is turned away* by the gotrabhū.
Và từ Āgammā có nghĩa là: do chứng ngộ (sacchikaraṇa) qua con đường (magga) của người đã nhàm chán tất cả các hành (saṅkhāra), đã hướng tâm về sự phi hành (visaṅkhāra), đã chuyển đổi tâm ý nhờ Gotrabhū.
Sacchikiriyamānañhi taṃ adhigantvā ārammaṇapaccayabhūtañca paṭicca adhipatipaccayabhūte ca tasmiṃ paramassāsabhāvena vinimuttasaṅkhārassa paramagatibhāvena ca patiṭṭhānabhūte patiṭṭhāya khayasaṅkhāto maggo rāgādayo khepetīti taṃsacchikaraṇābhāve rāgādīnaṃ anuppattinirodhagamanābhāvā taṃ āgamma rāgādayo khīyantīti vuccanti.
For indeed, having attained that Nibbāna, which is being realized, and depending on it as the object condition, and having established oneself in it as the determining condition, which is the supreme ease and the supreme destination for the Arahant whose formations are released, the path called khaya (cessation) causes defilements such as craving to be eradicated. Thus, if that realization is absent, there is no arrival at the cessation of the non-arising of defilements such as craving. Therefore, it is said that defilements such as craving cease by relying on it.
Thật vậy, khi Niết Bàn được chứng ngộ, con đường dẫn đến sự diệt tận (khaya), sau khi đạt được Niết Bàn đó, nương vào Niết Bàn như một đối tượng duyên (ārammaṇapaccaya) và nương vào Niết Bàn như một duyên chi phối (adhipatipaccaya) với trạng thái an ổn tối thượng, với trạng thái là nơi nương tựa tối thượng cho người đã giải thoát khỏi các hành (saṅkhāra), làm cho tham ái v.v... diệt tận. Do đó, nếu không có sự chứng ngộ Niết Bàn, thì tham ái v.v... sẽ không đạt đến sự diệt tận, không tái sinh, nên được gọi là tham ái v.v... diệt tận do nương vào Niết Bàn.
Ekaṃsena cetaṃ evaṃ sampaṭicchitabbaṃ, itarathā yathārutavasena pāḷiyā atthe gayhamāne bahū dosā āpajjantīti te dassetuṃ ‘‘arahattassāpī’’tiādi vuttaṃ.
And this meaning should be accepted unequivocally in this way; otherwise, if the meaning of the Pāḷi is taken literally, many faults would arise. To show these, the phrase ‘even of Arahantship’ and so forth was stated.
Điều này phải được chấp nhận một cách dứt khoát như vậy, nếu không, khi nghĩa của Pāḷi được hiểu theo cách diễn đạt thông thường, nhiều lỗi sẽ phát sinh. Để chỉ ra những lỗi đó, đoạn "arahattassāpī" v.v... đã được nói đến.
Arahattañhi aggaphalapamukhā cattāro khandhāti na tassa rāgādikhayamattatā yuttā.
For Arahantship consists of the four aggregates headed by the highest fruit; thus, it is not fitting that it is merely the cessation of craving and other defilements.
Thật vậy, Arahantship là bốn uẩn đứng đầu bởi quả vị tối thượng, nên không hợp lý khi nói rằng đó chỉ là sự diệt tận của tham ái v.v...
Tampi hi…pe… niddiṭṭhaṃ.
That too…pe… is designated.
Điều đó cũng... v.v... đã được chỉ ra.
Tattha yathā rāgādīnaṃ khīṇante uppannattā arahattaṃ ‘‘rāgakkhayo’’tiādinā niddiṭṭhanti suttassa neyyatthattā.
There, just as Arahantship is designated as ‘the cessation of craving’ and so forth because it arises at the end of the cessation of craving and other defilements, due to the interpretable meaning (neyyatthatā) of the Sutta.
Ở đó, như Arahantship được chỉ ra bằng các từ "rāgakkhayo" v.v... vì nó phát sinh khi tham ái v.v... đã diệt tận, điều này cho thấy ý nghĩa cần được giải thích của kinh.
Evaṃ nibbānaṃ āgamma rāgādayo khīyantīti nibbānaṃ ‘‘rāgakkhayo’’tiādinā niddiṭṭhanti imassāpi suttassa neyyatthatā veditabbā.
In the same way, it should be understood that this Sutta, which states that defilements such as craving cease by relying on Nibbāna, and thus Nibbāna is designated as ‘the cessation of craving’ and so forth, also has an interpretable meaning (neyyatthatā).
Tương tự, cũng cần hiểu rằng kinh này có ý nghĩa cần được giải thích, đó là: do nương tựa vào Niết Bàn mà tham ái v.v... diệt tận, nên Niết Bàn được chỉ ra bằng các từ "rāgakkhayo" v.v...
Nibbānassa rāgādikkhayamattatāya bahūdosā āpajjantīti dassetuṃ ‘‘kiñca bhiyyo’’tiādi āraddhaṃ.
To show that many faults would arise if Nibbāna were merely the cessation of craving and other defilements, the phrase ‘and furthermore’ and so forth was commenced.
Để chỉ ra rằng nhiều lỗi sẽ phát sinh nếu Niết Bàn chỉ là sự diệt tận của tham ái v.v..., đoạn "kiñca bhiyyo" v.v... đã được bắt đầu.
Tattha ittarakālādippattidosatoti rāgādīnaṃ khayamattatāya parittakālatā, saṅkhatalakkhaṇatā, payogena vinā saraseneva adhigandhabbatā, rāgādīhi aparimuttatā, ādittatā, dukkhatā, anupasantatā, bahubhāvo, oḷārikatā, gotrabhumaggānaṃ anārammaṇatāti evamādidosāpajjanato.
There, due to the fault of temporary duration and so forth means that if it were merely the cessation of defilements such as craving, there would arise faults such as its being of short duration, having the characteristic of formations, being attainable simply by its own nature without effort, not being freed from defilements such as craving, being aflame, being suffering, being unrestful, being numerous, being coarse, and not being an object for gotrabhū and the paths.
Ở đó, ittarakālādippattidosato có nghĩa là: do sự phát sinh các lỗi như thời gian ngắn ngủi, đặc tính hữu vi, sự chứng đắc tự nhiên mà không cần nỗ lực, sự chưa giải thoát khỏi tham ái v.v..., sự bốc cháy (bởi lửa tham ái), sự khổ, sự không an tịnh, sự nhiều, sự thô thiển, và sự không là đối tượng của Gotrabhū và các đạo.
Rāgasseva khayo rāgakkhayo, na dosādīnaṃ.
The cessation of craving itself is rāgakkhaya (cessation of craving), not the cessation of ill-will and delusion.
Rāgakkhayo là sự diệt tận của chỉ tham ái (rāga), không phải của sân hận (dosa) v.v...
Tathā dosakkhayādayopīti añño rāgakkhayo, añño dosakkhayo, añño mohakkhayoti tiṇṇaṃ akusalamūlānaṃ khayabhūtāni tīṇi nibbānāni, catunnaṃ upādānānaṃ khaye cattāri, pañcannaṃ nīvaraṇānaṃ khaye pañca, channaṃ taṇhākāyānaṃ khaye cha, sattannaṃ anusayānaṃ khaye satta, aṭṭhannaṃ micchattānaṃ khaye aṭṭha, navannaṃ taṇhāmūlakānaṃ khaye nava, dasannaṃ saṃyojanānaṃ khaye dasa, diyaḍḍhakilesasahassassa khaye pāṭiyekkaṃ nibbānanti bahūni nibbānāni honti.
Similarly, the cessations of ill-will and so forth*. Thus, there would be one Nibbāna as the cessation of craving, another as the cessation of ill-will, and another as the cessation of delusion; three Nibbānas as the cessation of the three unwholesome roots, four as the cessation of the four clingings, five as the cessation of the five hindrances, six as the cessation of the six bodies of craving, seven as the cessation of the seven latent tendencies, eight as the cessation of the eight wrong courses, nine as the cessation of the nine craving-rooted things, ten as the cessation of the ten fetters, and a distinct Nibbāna for the cessation of one thousand five hundred defilements—many Nibbānas would exist.
Tương tự, sự diệt tận của sân hận v.v... cũng vậy. Do đó, có ba Niết Bàn khác nhau là sự diệt tận của ba căn bất thiện (akusalamūla): tham ái diệt tận (rāgakkhaya), sân hận diệt tận (dosakkhaya), si mê diệt tận (mohakkhaya). Bốn Niết Bàn khi diệt tận bốn thủ (upādāna), năm Niết Bàn khi diệt tận năm triền cái (nīvaraṇa), sáu Niết Bàn khi diệt tận sáu thân ái (taṇhākāya), bảy Niết Bàn khi diệt tận bảy tùy miên (anusaya), tám Niết Bàn khi diệt tận tám tà kiến (micchatta), chín Niết Bàn khi diệt tận chín căn ái (taṇhāmūlaka), mười Niết Bàn khi diệt tận mười kiết sử (saṃyojana), và một Niết Bàn riêng lẻ khi diệt tận một ngàn rưỡi phiền não (kilesa) – như vậy sẽ có rất nhiều Niết Bàn.
Rāgādikkhayo nāma andhabālānampi pākaṭo, antamaso dīpimigamakkaṭādīnampi suviññeyyoti oḷārikaṃ nibbānaṃ hoti.
The cessation of defilements such as craving is obvious even to the blind and foolish, and easily understood even by leopards, deer, monkeys, and so forth, thus Nibbāna would be coarse.
Sự diệt tận của tham ái v.v... thì rõ ràng ngay cả đối với những kẻ ngu dốt, thậm chí dễ hiểu đối với cả báo, hươu, khỉ v.v... Do đó, Niết Bàn sẽ trở nên thô thiển.
Gotrabhukkhaṇe kilesakkhayassa abhāvato, maggakkhaṇe ca akhīṇattā, ārammaṇakaraṇassa ca asambhavo eva.
Because there is no cessation of defilements at the moment of gotrabhū, and they are not completely ceased at the moment of the path, it is impossible for them to be an object.
Vì không có sự diệt tận phiền não vào khoảnh khắc Gotrabhū, và chưa diệt tận vào khoảnh khắc đạo (magga), nên việc lấy đó làm đối tượng là điều không thể.
Tassa nibbānabhāvatoti sabbapariyosānassa rāgādikkhayassa nibbānabhāvato.
Because that is Nibbāna means because the ultimate cessation of craving and other defilements is Nibbāna.
Tassa nibbānabhāvato có nghĩa là: vì sự diệt tận của tham ái v.v... là Niết Bàn cuối cùng của tất cả.
Yato khayato paṭṭhāya rāgādīnaṃ pavatti na hoti, so ‘‘ayaṃ nāmā’’ti niyametabbo maggaphalañāṇānaṃ ārammaṇabhūto natthīti āha ‘‘na tādisassa khayassa abhāvato’’ti.
He says, "Because there is no such cessation", meaning there is no such cessation that can be definitively identified as "this one," which is the object of the knowledge of the path and fruit, from which point the occurrence of defilements such as craving ceases.
Vì từ sự diệt tận đó trở đi, tham ái v.v... không còn phát sinh, nên không có sự diệt tận như vậy được xác định là đối tượng của các trí đạo và quả. Do đó, Ngài nói "na tādisassa khayassa abhāvato" (không phải vì không có sự diệt tận như vậy).
Kiñca bhiyyo – yo pacchimabhavato tatiyattabhāveyeva rāgādīsu ādīnavaṃ disvā jhānabhāvanāya te vikkhambhetvā aparihīnajjhāno kālaṃ katvā brahmalokaṃ upapanno, tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā idhāgatopi kāmesu vītarāgova hutvā pabbajitvā arahattaṃ patto, yo ca paṭhamavaye eva rāgādito nibbinno te ca jhānena vikkhambhetvā pacchimavaye arahattaṃ patto, tesaṃ rāgādīnaṃ vikkhambhanato paṭṭhāya anuppajjanato nirodhasadisatāya anuppattiyeva nirodho.
Furthermore, the person who, in the third existence from his last existence, seeing the danger in defilements such as craving, suppressed them by the development of jhāna, and without losing his jhāna, passed away and was reborn in the Brahmā world, where he remained for the full lifespan, and then, having come back here, became dispassionate towards sensual pleasures, went forth, and attained Arahantship; and also the person who, in the first stage of life, became disgusted with defilements such as craving, suppressed them with jhāna, and attained Arahantship in his later life—for them, from the time of suppressing defilements such as craving, there is no further arising. This non-arising is cessation, resembling actual cessation.
Hơn nữa, một người đã thấy sự nguy hiểm trong tham ái v.v... ngay trong kiếp thứ ba kể từ kiếp cuối cùng, đã chế ngự chúng bằng sự tu tập thiền định, và sau khi chết với thiền định không suy thoái, đã tái sinh vào cõi Phạm thiên. Sau khi sống hết tuổi thọ ở đó, người đó trở lại đây, xuất gia với tâm đã ly tham đối với dục lạc và đạt đến Arahantship. Hoặc một người đã nhàm chán tham ái v.v... ngay từ tuổi đầu, đã chế ngự chúng bằng thiền định và đạt đến Arahantship vào tuổi cuối. Đối với những người đó, từ khi tham ái v.v... được chế ngự, chúng không còn phát sinh, sự không phát sinh này giống như sự diệt tận, nên sự không phát sinh chính là sự diệt tận.
Te nibbānappattā nāma siyuṃ, na ca honti, tasmā na tādisassa khayassa nibbānabhāvo.
These individuals would be called those who have attained Nibbāna, but they are not; therefore, the Nibbāna-ness of such a cessation is not*.
Những người đó đáng lẽ phải được gọi là đã đạt Niết Bàn, nhưng họ không phải vậy. Do đó, sự diệt tận như vậy không phải là Niết Bàn.
Tassāpi ittarakālatādidosasamāyogo evāti āha ‘‘bhāvepi cā’’tiādi.
And that too would entail the same fault of temporariness and so forth, thus the phrase ‘and even if it exists’ was stated.
Sự diệt tận đó cũng có những lỗi như thời gian ngắn ngủi v.v... Do đó, Ngài nói "bhāvepi cā" v.v...
Yathā niruddhā na santi, evaṃ anuppannāpīti abhāvasāmaññato nirodhasadisatāya anuppatti eva nirodho anuppattinirodho.
Just as those that have ceased no longer exist, so too those that have not arisen no longer exist. Thus, by the commonality of non-existence, non-arising itself is cessation, due to its resemblance to cessation; this is non-arising-cessation.
Như những gì đã diệt thì không còn tồn tại, những gì chưa phát sinh cũng vậy. Do sự tương đồng về sự không tồn tại, sự không phát sinh chính là sự diệt tận, gọi là anuppattinirodho (sự diệt tận do không phát sinh).
Ayañhi maggena khepetabbākāro, yadidaṃ uppajjanārahassa anuppattidhammatāpādananti ‘‘khayo’’ti ca vuccatīti.
And this is the manner in which defilements that are fit to arise should be eradicated by the path—namely, by bringing about their state of non-arising. And this is also called "cessation".
Điều này chính là cách mà đạo (magga) phải làm cho diệt tận, tức là làm cho những gì đáng lẽ phải phát sinh trở thành không phát sinh. Và điều này cũng được gọi là "khaya" (diệt tận).
Taṃ itarakhayato visesento ‘‘anuppattinirodhasaṅkhātassa pana khayassā’’ti āha.
Distinguishing it from other cessations, he states, ‘‘but of the cessation called non-arising-cessation’’.
Để phân biệt sự diệt tận này với các loại diệt tận khác, Ngài nói "anuppattinirodhasaṅkhātassa pana khayassā" (nhưng đối với sự diệt tận được gọi là anuppattinirodha).
Anipphannatā pana tassa khayassa pariyāyena upanissayattāti vuttaṃ.
The non-accomplishment of that cessation is said to be ‘‘indirectly a strong support’’.
Tuy nhiên, sự không hoàn thành của sự diệt tận đó được nói là "pariyāyena upanissayattā" (do là duyên y chỉ mạnh theo cách gián tiếp).
Anuppattinirodhakkhayakarassa hi maggassa ārammaṇabhūtaṃ nibbānaṃ atthato tassa upanissayo viyāti vattabbataṃ labhati.
For Nibbāna, which is the object of the path that effects the cessation of non-arising, in its true sense, becomes worthy of being called a strong support for that cessation, as it were.
Thật vậy, Niết Bàn, là đối tượng của đạo (magga) làm cho sự diệt tận không phát sinh, có thể được gọi là duyên y chỉ mạnh của sự diệt tận đó theo nghĩa thực sự.
Tadupacārenāti atthato phalabhūtakhayavohārena.
By that metaphorical expression means by the designation of cessation which is, in essence, the fruit.
Tadupacārenā có nghĩa là: theo cách gọi sự diệt tận là quả.
Phalūpacārena hi kāraṇaṃ voharīyati yathā ‘‘āyu ghataṃ, semho guḷo’’ti ca.
Indeed, the cause is metaphorically expressed by the fruit, as in "ghee is life" and "molasses is phlegm".
Thật vậy, nguyên nhân được gọi bằng tên của quả, như "bơ là tuổi thọ", "đường là đờm".
560. Yadi nibbānaṃ nāma sabhāvadhammo atthi sattasantānapariyāpanno ca, atha kasmā catumahāpathe sabhā viya sabbasādhāraṇā na labbhatīti āha ‘‘maggasamaṅginā pattabbato asādhāraṇa’’nti.
560. If Nibbāna is an existent reality (sabhāva dhamma) and is included within the continuum of beings, then why is it not found everywhere like a communal hall at a crossroads? To this, he replies: "It is not common, because it is to be attained by one who possesses the path."
560. Nếu Niết Bàn là một pháp có tự tánh và nằm trong dòng tương tục của chúng sinh, thì tại sao nó không được tìm thấy phổ biến như một hội trường ở ngã tư đường? Để trả lời, Ngài nói "maggasamaṅginā pattabbato asādhāraṇaṃ" (không phải là phổ biến vì nó phải được đạt đến bởi người đã thành tựu đạo).
‘‘Asukassa sammāsambuddhassa kāle uppanna’’nti evaṃ purimāya koṭiyā abhāvato appabhavaṃ.
Appabhavaṃ (without origin) means without a former extremity, as in "It arose in the time of such-and-such a Fully Enlightened One."
Appabhavaṃ (không có khởi nguyên) vì không có điểm khởi đầu như "Nó phát sinh vào thời của Đức Sammāsambuddha này".
Maggabhāveti ariyamaggassa atthibhāve.
In the existence of the path means in the presence of the Noble Path.
Maggabhāve có nghĩa là: khi có đạo Thánh (ariyamagga).
Bhāvato vijjamānato laddhabbato.
From its being means from its existing, from its being attainable.
Bhāvato (do sự tồn tại) có nghĩa là: do sự hiện hữu mà nó phải được đạt đến.
Aṇuādīnanti aṇupakatikālapurisādīnaṃ.
Of atoms and so forth means of atomic particles, time, individuals, and so forth.
Aṇuādīnaṃ có nghĩa là: của các hạt nguyên tử (aṇu), thời gian (kāla), con người (purisa) v.v...
Niccabhāvāpattīti sassatabhāvasiddhi.
Resulting in permanence means the establishment of eternality.
Niccabhāvāpattī có nghĩa là: sự thành tựu của trạng thái vĩnh cửu.
Kūṭaṭṭhaniccatā hi idhādhippetā.
For here, permanent unchanging eternality (kūṭaṭṭhaniccatā) is intended.
Ở đây, ý muốn nói đến sự thường hằng như đỉnh núi.
Hetuno abhāvāti upapattiyā sādhanahetuno abhāvā.
Due to the absence of a cause means due to the absence of a supporting cause for existence.
Hetuno abhāvā có nghĩa là: do không có nguyên nhân chứng minh sự phát sinh.
Niccā te aṇuādayo.
Those atoms and so forth are permanent.
Các hạt nguyên tử v.v... niccā (thường hằng).
Nibbānassa niccattāti apekkhadhammattāti hetulakkhaṇānupapatti.
Due to Nibbāna’s permanence means because it is a dependent phenomenon, the characteristic of a reason is not established.
Nibbānassa niccattā (do Niết Bàn là thường hằng) có nghĩa là: sự không phù hợp với đặc tính của nguyên nhân do là pháp phụ thuộc.
‘‘Aṇuādīnaṃ asiddhattā’’ti etena ‘‘niccā aṇuādayo’’ti paṭiññāya dhammiasiddhi, tato ca nissayāsiddho hetūti dasseti.
By the statement ‘‘Due to the non-establishment of atoms and so forth’’, he shows the non-establishment of the property (dhammī) in the assertion "Atoms and so forth are permanent," and from that, the reason (hetu) is unestablished in its substratum (nissayāsiddho).
Bằng câu "Aṇuādīnaṃ asiddhattā" (do các hạt nguyên tử v.v... không được chứng minh), Ngài chỉ ra rằng có sự không thành tựu của pháp (dhammi) trong lời tuyên bố "Các hạt nguyên tử v.v... là thường hằng", và từ đó, nguyên nhân (hetu) không được chứng minh dựa trên cơ sở (nissaya) của nó.
561. Yathāvuttayuttisabbhāvatoti ‘‘appabhavattā’’ti attanā vuttaṃ hetuṃ sandhāyāha.
561. "Yathāvuttayuttisabbhāvato" – this refers to the reason “appabhavattā” stated by oneself.
561. Yathāvuttayuttisabbhāvato (vì có sự thật của lý lẽ đã nói) – điều này được nói đến để chỉ nguyên nhân đã được tự thân (Đức Phật) nói là "appabhavattā" (vì không có nguồn gốc).
Appabhavatā cassa apaccayatāya daṭṭhabbā, tāya tassa purimāya koṭiyā abhāvo.
And its non-origination (appabhavatā) should be understood as being without conditions (apaccayatāya); by that, there is the absence of its prior limit.
Và sự không có nguồn gốc của Niết Bàn cần được hiểu là không có duyên, do đó không có khởi thủy của nó.
‘‘Rūpasabhāvātikkamato’’ti etena yathā rūpadhammānaṃ ruppanasabhāvo, paṭighātavantatāya kalāpaso vuttiyā padesasambandho ca sabhāvo, evaṃ nibbānassa katthaci paṭighāto, sappadesatā ca natthīti dasseti.
By “rūpasabhāvātikkamato” (transcendence of the nature of form), it is shown that just as physical phenomena have the nature of being oppressed and a connection to place through their occurrence in aggregates due to being subject to impingement, so Nibbāna has no impingement or spatiality anywhere.
Với câu “Rūpasabhāvātikkamato” (vì vượt qua bản chất của sắc pháp), điều này cho thấy rằng, giống như các sắc pháp có bản chất bị hoại diệt, có sự va chạm và sự liên hệ với không gian theo từng nhóm, thì Niết Bàn không có sự va chạm hay sự liên hệ với không gian ở bất cứ nơi nào.
Na hi nibbānaṃ ‘‘asukadisāya, asukadese’’ti vā niddisīyati, yato taṃ appatiṭṭhamevāti.
Indeed, Nibbāna is not designated as “in such and such a direction, in such and such a place,” because it is unestablished.
Niết Bàn không được chỉ định là “ở hướng này, ở nơi này”, vì nó không có chỗ đứng.
‘‘Asithila …pe… gamanīyato’’ti etena nibbānassa ariyānaṃ paccakkhasiddhataṃ dasseti.
By “Asithila …pe… gamanīyato”, it shows that Nibbāna is directly perceived by the Noble Ones.
Với câu “Asithila …pe… gamanīyato” (vì không lay chuyển… có thể đạt đến), điều này cho thấy Niết Bàn là điều được các bậc Thánh chứng ngộ trực tiếp.
‘‘Sabbaññuvacanato’’ti etena tadaññesaṃ anumānasiddhataṃ, tadubhayena ‘‘anupalabbhanīyato’’ti panassa hetuno asiddhataṃ dasseti.
By “Sabbaññuvacanato” (by the word of the Omniscient One), it shows that it is inferred by others, and by both of these, the reason “anupalabbhanīyato” (unperceivable) is shown to be unsubstantiated.
Với câu “Sabbaññuvacanato” (từ lời của bậc Toàn Giác), điều này cho thấy Niết Bàn được những người khác chứng ngộ bằng suy luận. Với cả hai điều này, nguyên nhân “anupalabbhanīyato” (vì không thể nhận biết) được chứng minh là không đúng.
Paramatthena nāvijjamānaṃ vijjamānamevāti yathāraddhamatthaṃ nigametvā tadatthasādhanaṃ āgamaṃ dassento ‘‘vuttañheta’’nti-.
Concluding the matter as "that which does not exist in the ultimate sense, actually exists," and showing the scriptural authority that proves this meaning, he begins with “Vuttañheta”.
Sau khi kết luận ý nghĩa đã được thiết lập rằng “điều không tồn tại theo nghĩa tối hậu thì thực sự tồn tại”, và để trình bày kinh điển chứng minh cho ý nghĩa đó, Ngài nói câu “vuttañheta” (điều này đã được nói đến)—
ādimāha.
This is what he says.
và các câu tiếp theo.
Tattha ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhatanti (udā. 73; netti. 41) cattāripi padāni aññamaññavevacanāni.
In this regard, the four terms ajātaṃ (unborn), abhūtaṃ (unbecome), akataṃ (unmade), asaṅkhataṃ (unconditioned) are all synonyms of one another.
Trong đó, bốn từ ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhataṃ (không sinh, không hiện hữu, không được tạo tác, không hữu vi) đều là những từ đồng nghĩa với nhau.
Atha vā vedanādayo viya hetupaccayasamavāyasaṅkhātāya kāraṇasāmaggiyā na jātaṃ na nibbattanti ajātaṃ.
Alternatively, ajātaṃ means that it is not born or arisen from the causal confluence, such as the collective conditions of generative and supporting causes, like feelings (vedanā) and so forth.
Hoặc, ajātaṃ (không sinh) nghĩa là không sinh ra, không được tạo thành bởi sự kết hợp của các nhân duyên, tức là sự hòa hợp của các điều kiện được gọi là nhân duyên, như cảm thọ (vedanā) và các pháp khác.
Kāraṇena vinā, sayameva ca na bhūtaṃ na pātubhūtaṃ na uppannanti abhūtaṃ.
Abhūtaṃ means that it is not become, not manifest, not arisen by itself, or without a cause.
Abhūtaṃ (không hiện hữu) nghĩa là không tự nhiên hiện hữu, không tự nhiên xuất hiện, không tự nhiên sinh khởi mà không có nhân duyên.
Evaṃ ajātattā, abhūtattā ca yena kenaci kāraṇena na katanti akataṃ.
Similarly, because it is unborn and unbecome, akataṃ means it is not made by any cause whatsoever.
Như vậy, vì không sinh và không hiện hữu, nên akataṃ (không được tạo tác) nghĩa là không được tạo tác bởi bất kỳ nhân duyên nào.
Jātabhūtakatabhāvo ca nāma rūpādīnaṃ saṅkhatadhammānaṃ hoti, na asaṅkhatabhāvassa nibbānassāti dassanatthaṃ ‘‘asaṅkhata’’nti vuttaṃ.
The state of being born, become, and made pertains to conditioned phenomena (saṅkhatadhamma) such as material form (rūpa) and so forth, not to Nibbāna, which is unconditioned; to show this, “asaṅkhata” is stated.
Và để chỉ ra rằng trạng thái sinh, hiện hữu, và được tạo tác là của các pháp hữu vi như sắc pháp, chứ không phải của Niết Bàn, vốn là pháp vô vi, nên từ “asaṅkhata” (vô vi) đã được nói đến.
Paṭilomato vā samecca sambhūya paccayehi katanti saṅkhataṃ, tathā na saṅkhataṃ saṅkhatalakkhaṇarahitanti ca asaṅkhatanti evaṃ anekehi kāraṇehi nibbattitabhāve paṭisiddhe ‘‘pakativādīnaṃ pakati viya siyā nu kho ekeneva kāraṇena etaṃ kata’’nti āsaṅkāyaṃ kenaci na katanti dassanatthaṃ ‘‘akata’’nti vuttaṃ.
Or, conversely, that which is made by causes coming together and combining is saṅkhata (conditioned); and that which is not so made, but is devoid of the characteristics of the conditioned, is asaṅkhata. Thus, when the state of being produced by many causes is negated in this way, if there is a doubt, "Perhaps this is made by a single cause, like the primal nature (pakati) of the naturalists," then to show that it is not made by anyone, “akata” is stated.
Hoặc ngược lại, saṅkhata (hữu vi) là pháp được tạo tác bởi các duyên kết hợp lại; và asaṅkhata (vô vi) là pháp không được tạo tác như vậy, tức là không có đặc tính của pháp hữu vi. Như vậy, khi trạng thái được tạo thành bởi nhiều nhân duyên bị phủ nhận, để loại bỏ sự nghi ngờ rằng “phải chăng pháp này được tạo tác bởi một nhân duyên duy nhất, giống như pakati (bản nguyên) của những người theo thuyết pakati?”, nên từ “akata” (không được tạo tác) đã được nói đến.
Evaṃ apaccayampi samānaṃ ‘‘sayameva nu kho idaṃ bhūtaṃ pātubhūta’’nti āsaṅkāyaṃ taṃ nivattanatthaṃ ‘‘abhūta’’nti vuttaṃ.
Even though it is without conditions (apaccaya), if there is a doubt, "Did this become manifest by itself?" then to dispel that doubt, “abhūta” is stated.
Và mặc dù là pháp không có duyên, để loại bỏ sự nghi ngờ rằng “phải chăng pháp này tự nó hiện hữu, tự nó xuất hiện?”, nên từ “abhūta” (không hiện hữu) đã được nói đến.
Ayañcetassa asaṅkhatākatābhūtabhāvo sabbena sabbaṃ ajātidhammattāti dassetuṃ ‘‘ajāta’’nti vuttaṃ.
And to show that this unconditioned, unmade, unbecome nature is entirely due to its quality of being not subject to birth, “ajāta” is stated.
Và để chỉ ra rằng trạng thái vô vi, không tạo tác, không hiện hữu này của nó hoàn toàn là do bản chất không sinh, nên từ “ajāta” (không sinh) đã được nói đến.
‘‘No cetaṃ, bhikkhave, abhavissa ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhataṃ, nayidha jātassa bhūtassa katassa saṅkhatassa nissaraṇaṃ paññāyetha.
“Monks, if there were no unborn, unbecome, unmade, unconditioned, then there would be no escape apparent from the born, become, made, conditioned.
“Này các Tỳ-kheo, nếu không có cái không sinh, không hiện hữu, không tạo tác, không hữu vi ấy, thì sẽ không có sự xuất ly khỏi cái đã sinh, đã hiện hữu, đã tạo tác, đã hữu vi này.
Yasmā ca kho, bhikkhave, atthi ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhataṃ, tasmā jātassa bhūtassa katassa saṅkhatassa nissaraṇaṃ paññāyatī’’ti (udā. 73; netti. 41).
But because there is, monks, an unborn, unbecome, unmade, unconditioned, therefore an escape from the born, become, made, conditioned is apparent.”
Nhưng này các Tỳ-kheo, vì có cái không sinh, không hiện hữu, không tạo tác, không hữu vi, nên có sự xuất ly khỏi cái đã sinh, đã hiện hữu, đã tạo tác, đã hữu vi này.”
Tassattho – bhikkhave, yadi ajātādisabhāvā asaṅkhatā dhātu na abhavissa na siyā, idha loke jātādisabhāvassa rūpādikkhandhapañcakasaṅkhātassa saṅkhatassa nissaraṇaṃ anavasesavūpasamo na paññāyeyya na upalabbheyya na sambhaveyya.
Its meaning is this: Monks, if the unconditioned element (asaṅkhatā dhātu) with the nature of being unborn, etc., did not exist, then in this world, an escape from the conditioned, from the five aggregates such as form, etc., which have the nature of being born, etc.—that is, the complete cessation of defilements—would not be apparent, would not be obtained, would not be possible.
Ý nghĩa của câu đó là: Này các Tỳ-kheo, nếu pháp giới vô vi, có bản chất không sinh, v.v., không tồn tại, thì trong thế gian này, sự xuất ly, tức sự diệt tận hoàn toàn, khỏi pháp hữu vi được gọi là năm uẩn sắc, v.v., có bản chất đã sinh, v.v., sẽ không được nhận biết, không được tìm thấy, không thể xảy ra.
Nibbānañhi ārammaṇaṃ katvā pavattamānā sammādiṭṭhiādayo ariyamaggadhammā anavasesaṃ saṃkilese samucchindanti, tenettha sabbassāpi vaṭṭadukkhassa apagamo nissaraṇaṃ paññāyati.
For the Noble Path factors, such as Right View, which proceed by taking Nibbāna as their object, totally eradicate defilements without remainder; thereby, the cessation of all suffering of saṃsāra, this escape, becomes apparent.
Vì các pháp đạo Thánh như chánh kiến, v.v., khi lấy Niết Bàn làm đối tượng, sẽ diệt trừ hoàn toàn các phiền não, do đó, sự chấm dứt mọi khổ đau trong vòng luân hồi, tức sự xuất ly, được nhận biết ở đây.
Evaṃ byatirekavasena nibbānassa atthibhāvaṃ dassetvā idāni anugamanavasenapi taṃ dassetvā nigametuṃ ‘‘yasmā ca kho’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the existence of Nibbāna by way of negation (byatireka), now to show it by way of affirmation (anugama) and conclude it, “yasmā ca kho” and so forth is stated.
Sau khi trình bày sự tồn tại của Niết Bàn theo phương pháp phản chứng như vậy, bây giờ để trình bày và kết luận điều đó theo phương pháp thuận chứng, câu “yasmā ca kho” (vì vậy)—
Tassattho vuttanayeneva veditabbo.
Its meaning should be understood in the manner already explained.
đã được nói đến. Ý nghĩa của nó cần được hiểu theo cách đã nói.
Ettha ca yasmā ‘‘appaccayā dhammā asaṅkhatā dhammā (dha. sa. dukamātikā 7-8).
Here, since the existence of the Nibbāna-dhātu in the ultimate sense has been proclaimed by the Perfectly Enlightened One, out of compassion for all beings, through numerous scriptural passages such as "Uncaused phenomena, unconditioned phenomena,"
Và ở đây, vì sự tồn tại của pháp giới Niết Bàn theo nghĩa tối hậu đã được Đức Chánh Đẳng Giác, với lòng từ bi đối với tất cả chúng sinh, tuyên bố bằng nhiều đoạn kinh khác nhau như “Các pháp không duyên là các pháp vô vi.
Atthi, bhikkhave, tadāyatanaṃ, yattha neva pathavī (udā. 71).
“Monks, there is that dimension where there is neither earth…”,
Này các Tỳ-kheo, có một xứ mà ở đó không có đất.
Idampi kho ṭhānaṃ sududdasaṃ, yadidaṃ sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo (dī. ni. 2.64, 67; ma. ni. 2.337; saṃ. ni. 2.172; mahāva. 7-8).
“This state, too, is very difficult to see, namely, the calming of all formations, the relinquishment of all acquisitions,”
Và đây là một vị trí rất khó thấy, đó là sự an tịnh của tất cả các hành, sự từ bỏ mọi chấp thủ.
Asaṅkhatañca vo, bhikkhave, dhammaṃ desessāmi asaṅkhatagāminiñca paṭipada’’ntiādīhi (saṃ. ni. 4.366) anekehi suttapadehi ‘‘atthi, bhikkhave, ajāta’’nti (udā. 73; netti. 41) iminā ca suttapadena nibbānadhātuyā paramatthato sabbhāvo sabbalokaṃ anukampamānena sammāsambuddhena pakāsito, tasmā yadipi kattha apaccakkhakārīnampi sāsane abhippasannānaṃ viññūnaṃ saṃsayo natthiyeva.
and “Monks, I shall teach you the unconditioned Dhamma and the path leading to the unconditioned,” and also by this scriptural passage “Monks, there is an unborn,” therefore, even for those who have not realized it directly but have firm faith in the Teaching, there is no doubt.
Và này các Tỳ-kheo, Ta sẽ thuyết giảng cho các ông về pháp vô vi và con đường dẫn đến vô vi”, và bằng đoạn kinh “Này các Tỳ-kheo, có cái không sinh” này, nên dù những người chưa chứng ngộ trực tiếp nhưng có niềm tin kiên cố vào giáo pháp, những người có trí tuệ, thì không hề có sự nghi ngờ nào.
Ye pana paraneyyabuddhino puggalā, tesaṃ vimativinodanatthaṃ ayamettha adhippāyaniddhāraṇamukhena yuttivicāraṇā.
However, for those individuals whose wisdom is guided by others (paraneyyabuddhino), this logical analysis is made here by way of determining the intention, to remove their perplexity.
Tuy nhiên, đối với những người có trí tuệ cần được người khác hướng dẫn, sự xem xét lý lẽ này được thực hiện ở đây thông qua việc xác định ý nghĩa để loại bỏ sự hoài nghi của họ.
Yathā pariññeyyatāya sauttarānaṃ kāmānaṃ, rūpānañca paṭipakkhabhūtaṃ tabbidhurasabhāvaṃ nissaraṇaṃ paññāyati, evaṃ sabhāvānaṃ sabbesampi saṅkhatadhammānaṃ paṭipakkhabhūtena tabbidhurasabhāvena nissaraṇena bhavitabbaṃ.
Just as an escape (nissaraṇa) from sensual pleasures (kāma) and material forms (rūpa), which are superior and to be fully understood, is apparent, being the opposite and dissimilar nature to them, so too there must be an escape for all conditioned phenomena (saṅkhatadhamma) of such a nature, an escape that is the opposite and dissimilar nature to them.
Giống như sự xuất ly, vốn có bản chất khác biệt với các dục giới và sắc giới (vốn là những pháp có sự vượt trội và cần được hiểu rõ), được nhận biết, thì tất cả các pháp hữu vi có bản chất đã sinh, v.v., cũng phải có một sự xuất ly, vốn có bản chất khác biệt với chúng.
Yañca taṃ nissaraṇaṃ, sā asaṅkhatā dhātu.
And that escape is the unconditioned element (asaṅkhatā dhātu).
Và sự xuất ly đó chính là pháp giới vô vi.
Kiñca bhiyyo – saṅkhatadhammārammaṇavipassanāñāṇaṃ, apica anulomañāṇaṃ kilese tadaṅgavasena pajahati, na samucchedavasena pajahituṃ sakkoti.
Furthermore, vipassanā-ñāṇa (insight knowledge) focused on conditioned phenomena, and also anuloma-ñāṇa (adaptation knowledge), abandon defilements by way of temporary suppression (tadaṅga-pahāna), but cannot abandon them by way of eradication (samuccheda-pahāna).
Hơn nữa, tuệ quán lấy các pháp hữu vi làm đối tượng, và cả tuệ thuận thứ, chỉ từ bỏ phiền não theo từng phần (tadaṅga), không thể từ bỏ hoàn toàn (samuccheda).
Tathā sammutisaccārammaṇaṃ paṭhamajjhānādīsu ñāṇaṃ vikkhambhanavaseneva kilese pajahati, na samucchedavasena.
Similarly, knowledge in the first jhāna and so forth, focused on conventional truth (sammuti sacca), abandons defilements only by way of suppression (vikkambhana-pahāna), not by way of eradication.
Tương tự, tuệ trong các thiền định sơ thiền, v.v., lấy chân lý quy ước làm đối tượng, chỉ từ bỏ phiền não bằng cách trấn áp (vikkhambhana), không phải bằng cách từ bỏ hoàn toàn.
Iti saṅkhatadhammārammaṇassa, sammutisaccārammaṇassa ca ñāṇassa kilesānaṃ samucchedappahāne asamatthabhāvato tesaṃ samucchedappahānakarassa ariyamaggañāṇassa tadubhayaviparītasabhāvena ārammaṇena bhavitabbaṃ, sā asaṅkhatā dhātu.
Thus, since knowledge focused on conditioned phenomena and knowledge focused on conventional truth are incapable of abandoning defilements by way of eradication, the Noble Path knowledge (ariyamagga-ñāṇa), which brings about their eradication, must have an object (ārammaṇa) of a nature contrary to both of these; that is the unconditioned element (asaṅkhatā dhātu).
Do đó, vì tuệ lấy các pháp hữu vi làm đối tượng và tuệ lấy chân lý quy ước làm đối tượng không có khả năng từ bỏ hoàn toàn phiền não, nên tuệ đạo Thánh, vốn có khả năng từ bỏ hoàn toàn phiền não, phải có một đối tượng có bản chất khác biệt với cả hai loại đối tượng trên; đó chính là pháp giới vô vi.
Tathā ‘‘atthi, bhikkhave, ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhata’’nti (udā. 73; netti. 41) evamādi nibbānassa paramatthato atthibhāvajotakavacanaṃ aviparītatthaṃ bhagavatā bhāsitattā.
Likewise, the statement “Monks, there is an unborn, unbecome, unmade, unconditioned,” and so forth, which reveals the ultimate existence of Nibbāna, has an unperverted meaning because it was spoken by the Blessed One.
Tương tự, lời nói “Này các Tỳ-kheo, có cái không sinh, không hiện hữu, không tạo tác, không hữu vi” và các lời tương tự, vốn là những lời chỉ rõ sự tồn tại của Niết Bàn theo nghĩa tối hậu, là những lời có ý nghĩa không sai lệch, vì đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng.
Yañhi bhagavatā bhāsitaṃ, taṃ aviparītatthaṃ yathā taṃ ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā, sabbe saṅkhārā dukkhā, sabbe dhammā anattā’’ti (ma. ni. 1.353, 356; dha. pa. 277-279; theragā. 676-678; netti. 5), tathā nibbānasaddo katthaci visaye yathābhūtaparamatthavisayo upacāravuttisabbhāvato.
For whatever was spoken by the Blessed One has an unperverted meaning, just as “All formations are impermanent, all formations are suffering, all phenomena are non-self,” and similarly, the term Nibbāna, in some contexts, refers to the ultimate reality as it is, due to its nature of being used metaphorically.
Vì những gì Đức Thế Tôn đã thuyết giảng đều có ý nghĩa không sai lệch, giống như “Tất cả các hành là vô thường, tất cả các hành là khổ, tất cả các pháp là vô ngã”, và cũng vì từ Niết Bàn trong một số trường hợp có bản chất là một cách nói ẩn dụ (upacāravutti), giống như từ “sư tử” (sīhasaddo).
Seyyathāpi sīhasaddoti evamādīhi nayehi yuttitopi asaṅkhatāya dhātuyā paramatthato atthibhāvo veditabbo.
Just as the term ‘lion’ is used metaphorically—in these and other ways, the ultimate existence of the unconditioned element should be understood through logical reasoning as well.
Bằng những phương pháp này và các phương pháp khác, sự tồn tại của pháp giới vô vi theo nghĩa tối hậu cần được hiểu bằng lý lẽ.
Aparo nayo – yadi pana nibbānaṃ abhāvamattameva siyā, tassa ‘‘gambhīro duddaso duranubodho santo paṇīto atakkāvacaro nipuṇo paṇḍitavedanīyo’’ti (dī. ni. 2.64, 67; ma. ni. 2.337; saṃ. ni. 1.172; mahāva. 7-8) gambhīrāditā, ‘‘asaṅkhatañca vo, bhikkhave, dhammaṃ desessāmī’’tiādinā (saṃ. ni. 4.366) asaṅkhatāditā, ‘‘abyākatā dhammā apaccayādhammā’’tiādinā abyākatadhammāditā ca na vattabbā siyā.
Another method: if Nibbāna were merely a non-existence, then its profound nature as ‘profound, hard to see, hard to understand, peaceful, excellent, beyond the scope of reasoning, subtle, to be known by the wise,’ its unconditioned nature as in the statement ‘Bhikkhus, I shall teach you the unconditioned Dhamma,’ and its indeterminate nature as in the statement ‘indeterminate phenomena, unconditioned phenomena’ would not be able to be spoken of.
Một phương cách khác – nếu Niết Bàn chỉ là sự vắng mặt (abhāva) thuần túy, thì không thể nói về Niết Bàn là "thâm sâu, khó thấy, khó thấu hiểu, tịch tịnh, vi diệu, vượt ngoài lý luận, vi tế, chỉ bậc trí mới thấu hiểu", cũng như không thể nói về tính vô vi (asaṅkhata) của nó qua câu "Này các Tỳ-khưu, Ta sẽ thuyết về pháp vô vi", và không thể nói về tính vô ký (abyākata) của nó qua câu "các pháp vô ký, các pháp không duyên".
Na hi abhāvassa koci sabhāvo atthi, yena so gambhīrāsaṅkhatādiākārato viññāyeyya.
For there is no real characteristic of non-existence, by which it could be understood through profound, unconditioned, and other such aspects.
Quả thật, sự vắng mặt không có bản chất (sabhāva) nào để có thể được nhận biết theo các khía cạnh như thâm sâu, vô vi, v.v.
Abhāvo hi abhāvo eva, kuto tassa gambhīrāsaṅkhātādibhāvasambandho.
Indeed, non-existence is merely non-existence; whence could there be a connection to its profound, unconditioned, and other such states?
Sự vắng mặt chỉ là sự vắng mặt mà thôi, làm sao nó có thể liên quan đến các trạng thái như thâm sâu, vô vi, v.v.?
Kiñcāyamabhāvo sabbesaṃ kilesānaṃ sabbasattasantānagatānaṃ eko vā bhaveyya aneko vā.
Furthermore, this non-existence of all defilements existing in the mind-streams of all beings would either be one or many.
Hơn nữa, sự vắng mặt này của tất cả các phiền não (kilesa) trong dòng tâm thức của tất cả chúng sinh là một hay nhiều?
Yadi eko, ekeneva maggena sabbakilesābhāvo kato, sacchikato cāti aññassa, aññesañca maggānaṃ niratthakatāti na siyā maggabahutā, ekajjhañca sabbasattānaṃ nibbānādhigamo āpajjati.
If it were one, then the non-existence of all defilements would have been accomplished and realized by a single path, meaning that other paths and other beings’ paths would be useless, and all beings would attain Nibbāna at once.
Nếu là một, thì sự vắng mặt của tất cả phiền não được thực hiện và chứng ngộ chỉ bằng một con đường (magga), và như vậy, các con đường khác sẽ trở nên vô ích, không có nhiều con đường, và tất cả chúng sinh sẽ đạt Niết Bàn cùng một lúc.
Siyā panevaṃ eko eva so nibbānasaññito kilesābhāvo, so pana na maggehi kātabbo, atha kho sacchikātabboti.
It might be said that this non-existence of defilements, called Nibbāna, is indeed one, but it is not to be produced by paths, but rather to be realized.
Có thể nói rằng sự vắng mặt của phiền não được gọi là Niết Bàn đó chỉ là một, nhưng nó không phải là cái phải được tạo ra bởi các con đường, mà là cái phải được chứng ngộ.
Evaṃ sati visesato maggassa niratthakatā āpajjati, kilesānaṃ appahānatoti ekopi maggo na siyā.
If this were so, then the path would become useless, specifically due to the non-abandonment of defilements, and thus there would not even be a single path.
Trong trường hợp đó, con đường sẽ trở nên vô ích một cách đặc biệt, vì phiền não không được đoạn trừ, và như vậy sẽ không có ngay cả một con đường nào.
Asati ca kilesappahāne dukkhassa anupacchedanato kilesābhāvasacchikiriyā kimatthiyā siyā, atha pana maggānaṃ santānagatasaṃyojanattayappahānādipaṭiniyatakiccatāya catūsu maggesu pāṭiyekkaṃ kilesābhāvo.
And if there is no abandonment of defilements, what would be the purpose of realizing the non-existence of defilements, since suffering would not be severed? If, however, there is a distinct non-existence of defilements for each of the four paths, due to the specific function of the paths in abandoning the three fetters existing in the mind-stream, etc.,
Nếu phiền não không được đoạn trừ, thì sự đau khổ sẽ không chấm dứt; vậy thì việc chứng ngộ sự vắng mặt của phiền não có ý nghĩa gì? Hay là, do các con đường có chức năng riêng biệt như đoạn trừ ba kiết sử (saṃyojana) trong dòng tâm thức, nên sự vắng mặt của phiền não là riêng biệt trong bốn con đường?
Evaṃ sati sabhāvapabhedena vinā na bahubhāvoti so kilesakkhayapariyāyena vutto sabhāvadhammo eva siyā.
then, in that case, without a differentiation of intrinsic nature, there would be no multiplicity. Therefore, that non-existence of defilements, spoken of as the cessation of defilements, would be an intrinsic phenomenon (sabhāva dhamma) itself.
Trong trường hợp đó, nếu không có sự phân biệt về bản chất (sabhāva), thì không thể có sự đa dạng, và như vậy, sự vắng mặt đó, được gọi là sự đoạn tận phiền não (kilesakkhaya), sẽ là một pháp hữu bản chất (sabhāva dhamma).
Yesaṃ abhāvo, tappabhedena abhāve bhedopacāroti ce?
If you say that the conventional distinction (bhedopacāra) in non-existence is due to the distinction of those defilements whose non-existence it is?
Nếu nói rằng sự phân biệt về sự vắng mặt là do sự phân biệt của những gì vắng mặt?
Yesaṃ abhāvo, tesaṃ sasabhāvatāya tassa sabhāvopacāropi siyā.
Then, since those defilements whose non-existence it is have their own intrinsic nature (sasabhāvatā), a conventional term for its intrinsic nature (sabhāvopacāra) would also be possible.
Thì những gì vắng mặt, do có tự tánh của chúng, cũng có thể được gán cho sự tồn tại của bản chất.
Tathā ca te saṃkilesasaṅkhatatādito kilesasaṅkhatatādiupacārāpi siyuṃ.
And similarly, those conventional terms of defilement and conditioned nature, etc., would also apply to them due to their defiled and conditioned nature, etc.
Và như vậy, chúng cũng có thể được gán cho các khái niệm như phiền não, hữu vi, v.v., do sự ô nhiễm và hữu vi của chúng.
No ce te icchitā, tappabhedena bhedopacāropi na icchitabbo.
If these are not desired, then the conventional distinction based on their differences should also not be desired.
Nếu những điều đó không được chấp nhận, thì sự gán ghép phân biệt theo sự phân biệt của chúng cũng không nên được chấp nhận.
Na ca pahoti upacarito bahubhāvo atthato bahubhāvāya.
And a conventionally designated multiplicity (upacarito bahubhāvo) cannot truly be a real multiplicity (atthato bahubhāvāya).
Và sự đa dạng được gán ghép không thể trở thành sự đa dạng thực sự.
Na hi jalaṃ analanti upacaritaṃ dahati, pacati vā.
Indeed, water, if conventionally called fire, does not burn or cook.
Nước được gán là lửa thì không thể đốt cháy hay nấu chín.
Ekattapañhampi cāyamabhāvo asabhāvatāya na sahatīti na sakkā vattuṃ natthibhāvasāmaññato abhedavohāro yuttarūpoti.
And this non-existence, being without intrinsic nature, cannot bear the question of oneness, so it cannot be said that the designation of non-difference is appropriate due to the common characteristic of non-being.
Và sự vắng mặt này, do không có bản chất, không thể chịu đựng được vấn đề về tính duy nhất, nên không thể nói rằng việc gọi là không phân biệt là hợp lý do tính phổ biến của sự không tồn tại.
Ekatte ca pubbe vuttā eva dosā, bahubhāve pana sati vuttanayeneva siddhā sabhāvadhammatā.
And regarding oneness, the same faults as mentioned before would arise. But if there is multiplicity, then its nature as an intrinsic phenomenon is established by the method already described.
Còn về tính duy nhất, những lỗi đã nêu trước đó sẽ xảy ra, nhưng nếu có tính đa dạng, thì bản chất của pháp sẽ được thiết lập theo cách đã nói.
Sabhāvadhammattepi ca bahubhāvo viya bhāvaṃ bhāvopi bahubhāvaṃ na byabhicareyyāti nibbānassa bahubhāvapasaṅgo siyāti ce?
If it is argued that even in its nature as an intrinsic phenomenon, existence would not fail to be multitudinous, just as hardness does not fail to be existence, and thus Nibbāna would be subject to the implication of multiplicity?
Nếu nói rằng ngay cả khi có bản chất của pháp, sự đa dạng cũng không thể vượt ra ngoài sự tồn tại, giống như sự tồn tại không vượt ra ngoài sự đa dạng, vậy thì Niết Bàn sẽ có nguy cơ trở thành đa dạng?
Na bahubhāvasseva abhāvappasaṅgato.
No, because multiplicity itself would be subject to the implication of non-existence.
Không, vì chính sự đa dạng có nguy cơ trở thành không tồn tại.
Yadi hi yathā kakkhaḷatā bhāvaṃ, evaṃ bhāvopi kakkhaḷataṃ na byabhicareyya.
For if, just as hardness does not fail to be existence, so too existence would not fail to be hardness,
Nếu tính thô cứng không vượt ra ngoài sự tồn tại, thì sự tồn tại cũng không vượt ra ngoài tính thô cứng.
Evaṃ sati sabbesaṃ bhāvānaṃ pathavībhāvāpattito kuto bhāvassa bahubhāvo, tasmā lokavohārānaṃ vicittatāya yadipi bahutā bhāvāpekkhā, bhāvatā pana na bahutāpekkhāti na bhāvassa sato nibbānassa bahubhāvo ‘‘ekā niṭṭhā na puthu niṭṭhā’’ti vacanato.
then all existences would become earth-existence. Whence, then, would there be multiplicity of existence? Therefore, due to the diversity of worldly conventions, although multiplicity depends on existence, existence does not depend on multiplicity. Thus, Nibbāna, being an existent, real phenomenon, does not have multiplicity, according to the saying, "There is one consummation, not many consummations."
Trong trường hợp đó, do tất cả các pháp hữu vi sẽ trở thành trạng thái của đất, thì làm sao có sự đa dạng của sự tồn tại? Do đó, vì sự đa dạng của các cách nói thông thường trên thế gian, mặc dù tính đa dạng phụ thuộc vào sự tồn tại, nhưng sự tồn tại không phụ thuộc vào tính đa dạng, nên Niết Bàn, là pháp hữu vi, không có tính đa dạng theo nguyên tắc "một là cứu cánh, không phải nhiều cứu cánh".
Ekasmiṃyeva ca dassanabhāvanādvayaṃ sambhavati.
And in this one Nibbāna, the duality of seeing (dassana) and development (bhāvanā) is possible.
Và trong một Niết Bàn duy nhất, hai khía cạnh thấy và tu tập (dassanabhāvanā) có thể cùng tồn tại.
Parinibbutānaṃ paccekaṃ nibbānabhāve sattasantānaniyataṃ nāma nibbānaṃ siyā.
If for each of the fully extinguished ones (parinibbutānaṃ) there were a Nibbāna-state, then Nibbāna would be fixed to the mind-stream of beings.
Nếu có một Niết Bàn riêng biệt cho mỗi vị đã nhập diệt hoàn toàn (parinibbuta), thì Niết Bàn sẽ được xác định theo dòng tâm thức của chúng sinh.
Tathā ca sati saṅkhatatādidosānativattiyeva, kilesappahānaṃ vā maggakiccaṃ kilesānaṃ abhāvo.
And if that were the case, it would not escape the fault of being conditioned, etc. Or, the abandonment of defilements is the function of the path, which is the non-existence of defilements.
Và như vậy, sẽ không thể vượt qua được các lỗi như tính hữu vi (saṅkhata). Hoặc sự đoạn trừ phiền não là chức năng của con đường, là sự vắng mặt của phiền não.
Tassa ca ekatte na maggabahutā kiccantarassa kattabbassa abhāvato.
And if this non-existence is one, there would be no multiplicity of paths, due to the absence of any other task to be done.
Và nếu sự vắng mặt đó là duy nhất, thì sẽ không có nhiều con đường, vì không có chức năng khác cần phải thực hiện.
Maggabahubhāvo ca maggehi sacchikātabbe ekasmiṃ dhamme indriyānaṃ apāṭavapāṭavapāṭavatarapāṭavatamabhāvena sacchikiriyāvisesena kilesānaṃ pahānabhedena hotīti nibbānassa sabhāvadhammatte eva siyā.
But the multiplicity of paths arises from the different ways of realization, due to the dullness, acuteness, greater acuteness, and extreme acuteness of the faculties, in the one Dhamma (Nibbāna) to be realized by the paths, and due to the differences in the abandonment of defilements; this would only be possible if Nibbāna is an intrinsic phenomenon.
Sự đa dạng của các con đường xảy ra do sự khác biệt trong việc chứng ngộ một pháp duy nhất (Niết Bàn) cần được chứng ngộ bằng các con đường, do sự khác biệt về năng lực của các căn (indriya) (không sắc bén, sắc bén, sắc bén hơn, sắc bén nhất), và do sự khác biệt trong việc đoạn trừ phiền não; điều này chỉ có thể xảy ra khi Niết Bàn là một pháp hữu bản chất (sabhāva dhamma).
Abhāvopi ca kilesānaṃ maggena sakiccakatāya kātabbo eva siyā, na sacchikātabbo.
And the non-existence of defilements would have to be made by the path as its function, not realized.
Và sự vắng mặt của phiền não cũng phải được tạo ra bởi con đường do chức năng của nó, chứ không phải là cái phải được chứng ngộ.
Ko hi sabhāvo abhāvassa?
What intrinsic nature does non-existence have?
Bản chất của sự vắng mặt là gì?
Yo sacchikātabbo siyā, so ce nibbānaṃ ekeneva maggena sabbakilesānaṃ abhāvo eko abhinno kātabbo āpanno.
If that which is to be realized were Nibbāna, then the single, undifferentiated non-existence of all defilements would become something to be made by a single path.
Nếu cái phải được chứng ngộ là Niết Bàn, thì sự vắng mặt duy nhất, không phân biệt của tất cả phiền não sẽ được tạo ra chỉ bằng một con đường.
Aññathā maggavasena catubbidhabhāve nibbānassa catubbidhabhāvappasaṅgo, nibbānavisesappasaṅgo ca āpajjeyyāti maggakiccassa ekattena maggabahutā siyā.
Otherwise, Nibbāna would be subject to the implication of being fourfold in nature according to the four paths, and also to the implication of being distinct Nibbānas, meaning that with the singleness of the path's function, there would be multiplicity of paths.
Nếu không, thì theo các con đường, nếu có bốn loại vắng mặt, sẽ có nguy cơ Niết Bàn cũng có bốn loại, và nguy cơ có các loại Niết Bàn khác nhau sẽ xảy ra, và như vậy, sẽ có nhiều con đường do chức năng duy nhất của con đường.
Bahubhāve pana tesaṃ so vuttanayena ekasmiṃ dhamme sacchikiriyāvisesatoti siddhā nibbānassa sabhāvadhammatā.
However, if there is multiplicity, then the non-existence of defilements is, as explained, a distinct realization of one Dhamma, which establishes Nibbāna's nature as an intrinsic phenomenon.
Nhưng nếu có nhiều con đường, thì sự vắng mặt đó của phiền não được chứng ngộ trong một pháp duy nhất (Niết Bàn) theo cách đã nói là do sự khác biệt trong việc chứng ngộ, và như vậy, bản chất của Niết Bàn là một pháp hữu bản chất (sabhāva dhamma) đã được thiết lập.
Khayādhigantabbatāya panetaṃ ‘‘khayo’’ti vuttaṃ.
And it is called "cessation" (khaya) because it is to be attained through cessation.
Và Niết Bàn này được gọi là "khayā" (đoạn tận) vì nó phải được đạt đến qua sự đoạn tận.
‘‘Khaye ñāṇa’’nti (dha. sa. dukamātikā 142; 1382) hi vacanato ariyamaggo khayo nāma.
For, according to the statement, "Knowledge in cessation," the Noble Path is called cessation.
Theo câu "Trí tuệ trong sự đoạn tận", con đường Thánh (ariyā magga) được gọi là khayā.
Tena cetaṃ adhigantabbaṃ sacchikātabbaṃ, tasmā ‘‘khayo’’ti vuttanti.
And Nibbāna is to be attained and realized by that path; therefore, it is called "cessation."
Và Niết Bàn này phải được đạt đến và chứng ngộ bằng con đường đó, vì vậy nó được gọi là "khayā".
562. Aṭṭha dhammāti ‘‘katamaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasacca’’nti ārabhitvā ‘‘sammādiṭṭhī’’tiādinā pāḷiyaṃ (vibha. 205) dukkhanirodhagāminipaṭipadāniddese āgatā, tameva ca pāḷiṃ ānetvā uddesavasena idha ca vuttā sammādiṭṭhiādayo aṭṭha dhammā atthato pakāsitā, na maggasaccaniddesavasenāti adhippāyo.
The eight phenomena, such as Right View, which appear in the Pāḷi text in the description of the path leading to the cessation of suffering, beginning with "What is the Noble Truth of the Path leading to the cessation of suffering?", are here presented by way of summary, bringing that very Pāḷi text, and explained in terms of their actual meaning, not in terms of describing the truth of the path. This is the intention.
Tám pháp (Aṭṭha dhammā): Tám pháp này, như Chánh kiến (sammādiṭṭhi) và các pháp khác, được đề cập trong phần trình bày về con đường dẫn đến sự diệt khổ (dukkhanirodhagāminī paṭipadā) trong Kinh điển (pāḷi), bắt đầu bằng câu "Thánh đế về con đường dẫn đến sự diệt khổ là gì?". Ý nghĩa là tám pháp này, được dẫn ra từ chính Kinh điển và được trình bày tóm tắt ở đây, được giải thích theo nghĩa thực chất (attha), chứ không phải theo cách trình bày về Đạo Thánh đế (magga sacca).
Yadi atthato pakāsitā, kimatthiyaṃ pana idha kathananti āha ‘‘idha panā’’tiādi.
If they are explained in terms of their actual meaning, what is the purpose of speaking of them here? He says, "Here, however," etc.
Nếu chúng được giải thích theo nghĩa thực chất, vậy tại sao lại đề cập đến chúng ở đây? Câu trả lời là "Ở đây thì..." và tương tự.
Tattha ‘‘ekakkhaṇe pavattamānāna’’nti idaṃ lokiyakusalacittuppādesu viratiyo nānākkhaṇikā eva hontīti katvā vuttaṃ.
Among these, the phrase "occurring in a single moment" is stated because the abstinences (virati) in mundane wholesome consciousnesses occur at different moments.
Trong đó, cụm từ "diễn ra trong cùng một sát na" được nói vì các sự kiêng cữ (virati) trong các tâm thiện (kusalacittuppāda) thế gian chỉ xuất hiện trong các sát na khác nhau.
Sesamaggadhammā pana tatthāpi ekajjhaṃ uppajjantiyeva.
However, the other path-constituents (maggadhammā) arise together in those as well.
Tuy nhiên, các pháp Đạo khác cũng đồng thời phát sinh trong các tâm đó.
Visesāvabodhanatthanti paṭipakkhasamugghātādipavattiākāravisesassa avabodhanatthaṃ.
"For the sake of understanding their distinctiveness" means for the sake of understanding the particular manner of their occurrence, such as the complete eradication of their opponents.
Để thấu hiểu sự đặc biệt có nghĩa là để thấu hiểu sự đặc biệt về cách thức hoạt động như sự đoạn trừ hoàn toàn đối thủ.
Vitthārato maggakathā parato āvi bhavissatīti āha ‘‘saṅkhepato’’ti.
The detailed discourse on the path will become clear later, so he says, "In brief,".
Vì bài thuyết giảng về Đạo sẽ được trình bày chi tiết sau này, nên ở đây nói "tóm tắt".
Catusaccapaṭivedhāya paṭipannassāti yathā catusaccābhisamayo hoti, evaṃ sabbaso pubbabhāgapaṭipattiyā paripūraṇavasena paṭipannassa.
"One who has entered the path for the penetration of the Four Noble Truths" means one who has perfected the preliminary practice in every way, so that the comprehension of the Four Noble Truths may occur.
Đối với người đã thực hành để thấu triệt Tứ Thánh đế có nghĩa là đối với người đã thực hành để hoàn thiện toàn bộ sự thực hành ở giai đoạn trước (pubbabhāgapaṭipatti) sao cho có thể thấu triệt Tứ Thánh đế.
Ariyamaggasaṅkhātassa yogassa sabbhāvato yogino.
"For the yogi" (yogino), because of the existence of the yoga (practice) known as the Noble Path.
Yogī (hành giả) là người có sự tồn tại của yoga, tức là Thánh đạo (ariyamagga).
Kāmaṃ avijjānusayasamugghāte tadekaṭṭhakilesānaṃ lesopi nāvasissati, vijjāya pana avijjā ujuvipaccanīkadhammoti dassanatthaṃ ‘‘avijjānusayasamugghātaka’’nti vuttaṃ.
Although, upon the eradication of the latent tendency of ignorance (avijjānusaya), not even a trace of the defilements associated with it remains, the phrase "eradicator of the latent tendency of ignorance" is stated to show that ignorance is a direct opponent of wisdom.
Mặc dù khi tùy miên vô minh (avijjānusaya) được đoạn trừ hoàn toàn, không một chút phiền não nào có cùng nền tảng với nó còn sót lại, nhưng để chỉ ra rằng vô minh là pháp đối nghịch trực tiếp với minh (vijjā), nên đã nói "đoạn trừ tùy miên vô minh".
Parato micchāsaṅkappādiggahaṇepi eseva nayo.
The same principle applies to the mentioning of wrong resolve, etc., later.
Nguyên tắc này cũng tương tự khi đề cập đến tà tư duy (micchāsaṅkappa) và các pháp khác sau này.
Dhātuppakāsanarasāti paramatthapakāsanarasā, catusaccavibhāvanakiccāti attho.
"Having the flavor of manifesting ultimate reality" means having the function of manifesting ultimate reality; it has the function of illuminating the Four Noble Truths.
Bản chất là làm sáng tỏ yếu tố có nghĩa là bản chất là làm sáng tỏ chân lý tối hậu (paramattha), tức là chức năng làm rõ Tứ Thánh đế.
Maggadhammānaṃ paṭipakkhavidhamanākāro sātisayaṃ pākaṭo hutvā upaṭṭhātīti avijjānusayasamugghātakataṃ sammādiṭṭhiyā vatvāpi avijjandhakāraviddhaṃsanapaccupaṭṭhānatā vuttā.
Although it has been said that Right View eradicates the latent tendency of ignorance, the appearance as the destroyer of the darkness of ignorance is also stated, because the manner in which the path-constituents dispel their opponents becomes exceedingly manifest.
Dù đã nói Chánh kiến (sammādiṭṭhi) có chức năng đoạn trừ tùy miên vô minh (avijjānusayasamugghātakataṃ), nhưng cũng nói "hiện hữu như sự tiêu diệt bóng tối vô minh" vì cách thức các pháp Đạo tiêu diệt đối thủ trở nên cực kỳ rõ ràng.
Tathā sampannadiṭṭhinoti yathā avijjānusayasamugghāto hoti, tathā maggasammādiṭṭhiyā sampannadiṭṭhino.
Tathā sampannadiṭṭhino means, for the person whose discernment is endowed with Right View of the Path in such a way that the latent tendency of ignorance is eradicated.
Người có chánh kiến đầy đủ như vậy là người có chánh kiến đầy đủ bằng Chánh kiến Đạo (maggasammādiṭṭhiyā), như sự đoạn trừ các tùy miên vô minh (avijjānusayasamugghāto) xảy ra.
Evañhi catusaccapaṭivedhāya paṭipannassa yoginoti imamatthaṃ tathā-saddo upasaṃharati.
Indeed, if taken thus, the word “tathā” (in such a way) conveys this meaning for the yogi who is committed to the penetration of the Four Noble Truths.
Thật vậy, từ tathā (như vậy) mang ý nghĩa này: đối với hành giả đã thực hành để thâm nhập Tứ Thánh Đế.
Nibbānārammaṇatā pana taṃsampayuttavacaneneva bodhitā.
However, the characteristic of having Nibbāna as its object is made known by the very word indicating its association.
Tuy nhiên, việc lấy Nibbāna làm đối tượng đã được chỉ rõ bằng chính lời nói liên quan đến nó.
Micchāsaṅkappanighātakanti kāmasaṅkappādimicchāsaṅkappasamucchedakaṃ.
Micchāsaṅkappanighātaka means that which completely eradicates wrong thoughts such as sensual thoughts.
Đoạn trừ tà tư duy nghĩa là đoạn trừ hoàn toàn các tà tư duy như dục tư duy (kāmasaṅkappa).
Appanārasoti nibbānārammaṇe maggacittassa samuppādavasena pavattanato appanākicco.
Appanāraso means having the function of attainment because it proceeds in the mode of causing the mind of the Path to arise with Nibbāna as its object.
Bản chất là an chỉ nghĩa là có chức năng an chỉ (appanākicco) do phát sinh tâm Đạo trên đối tượng Nibbāna.
Tathā passato vitakkayato cāti vuttappakārāya sammādiṭṭhiyā passato, nibbānārammaṇe ca sammāsaṅkappena cittaṃ abhiniropayato.
Tathā passato vitakkayato cā means seeing with the aforementioned Right View, and directing the mind by right thought towards Nibbāna as its object.
Đối với người thấy như vậy và tư duy như vậy nghĩa là đối với người thấy bằng Chánh kiến đã nói ở trên, và đối với người hướng tâm đến Nibbāna làm đối tượng bằng Chánh tư duy.
Vacīduccaritasamugghātikāti catubbidhassapi vacīduccaritassa samucchedikā.
Vacīduccaritasamugghātikā means the complete eradication of all four kinds of wrong speech.
Đoạn trừ ác hạnh về lời nói nghĩa là đoạn trừ hoàn toàn bốn loại ác hạnh về lời nói.
Musāvādādīnaṃ visaṃvādanādikiccatāya lūkhānaṃ apariggāhakānaṃ paṭipakkhabhāvato siniddhabhāvena sampayuttadhammānaṃ pariggāhakasabhāvā sammāvācāti āha ‘‘sā pariggahalakkhaṇā’’ti.
Right Speech has the characteristic of embracing the associated phenomena because it is soft and embraces them, being the opposite of harsh and not embracing wrong speech such as lying, due to its function of deceiving and so forth.
Chánh ngữ có bản chất thâu nhiếp các pháp tương ưng, do đối lập với ác hạnh về lời nói thô thiển, không thâu nhiếp, có chức năng lừa dối v.v. như nói dối v.v., nên được nói là có đặc tính thâu nhiếp.
Kāyikakiriyā kiñci kattabbaṃ samuṭṭhāpeti, sayañca samuṭṭhahanaṃ ghaṭanaṃ hotīti sammākammantasaṅkhātā viratipi samuṭṭhānasabhāvā vuttā.
Physical action gives rise to something to be done, and the arising itself is an effort; thus, abstinence, termed Right Action, is also said to have the nature of arising.
Hành động thân thể phát khởi một điều gì đó cần phải làm, và chính sự phát khởi đó là sự nỗ lực, nên sự kiêng cữ được gọi là Chánh nghiệp cũng được nói là có bản chất phát khởi.
Sampayuttadhammānaṃ vā ukkhipanaṃ samuṭṭhāpanaṃ kāyikakiriyāya bhārukkhipanaṃ viya.
Alternatively, samuṭṭhāpanaṃ is the uplifting of associated phenomena, just like lifting a burden by physical action.
Hoặc sự nâng đỡ các pháp tương ưng là sự phát khởi, giống như nâng đỡ gánh nặng bằng hành động thân thể.
Assāti yogino.
Assā means, for the yogi.
Của người ấy nghĩa là của hành giả.
Tasmiṃ sati visujjhanato visuddhibhūtā.
It becomes visuddhibhūtā (a means of purification) because there is purification when it is present.
Do sự thanh tịnh khi có điều đó, nên là sự thanh tịnh.
Jīvamānassa sattassa, sampayuttadhammānaṃ vā suddhi vodānaṃ, ājīvasseva vā jīvitindriyavuttiyā.
Vodānaṃ (purification) is the purity of a living being, or of associated phenomena, or of livelihood itself in the function of the life faculty.
Sự thanh tịnh của chúng sanh đang sống, hoặc của các pháp tương ưng, hay sự vận hành của sinh mạng (jīvitindriya) của chính sự sống, được gọi là sự trong sạch.
Ñāyājīvassa abuddhapaṭikuṭṭhāya sammājīvikāya pavattihetutāya ñāyājīvapavattiraso.
Ñāyājīvapavattiraso means having the function of causing righteous livelihood to proceed, because it is the cause for the continuation of a proper livelihood that is not condemned by the Buddha.
Bản chất là sự vận hành của Chánh mạng do là nguyên nhân của sự vận hành Chánh mạng không bị Đức Phật quở trách, tức là sự sống chân chính.
Imassa hi pavattito paṭṭhāya micchājīvo na pavattatīti.
For, starting from its occurrence, wrong livelihood does not occur.
Thật vậy, từ khi điều này vận hành, tà mạng không còn vận hành nữa.
Sabbākusalaviddhaṃsakopi sammāvāyāmo ujupaṭipakkhadassanavasena kosajjasamucchedako vutto.
Though Right Effort eradicates all unwholesome states, it is said to be kosajjasamucchedako (eradicator of idleness) by showing it as the direct opposite.
Chánh tinh tấn (sammāvāyāmo), dù đoạn trừ tất cả các pháp bất thiện, nhưng do hiển bày sự đối lập trực tiếp, nên được gọi là đoạn trừ sự biếng nhác.
Saṃkilesapakkhatopi tassa paggaṇhanaṃ paggaho.
Paggaho is the uplifting of that Right Effort from the side of defilements.
Sự nâng đỡ của nó (Chánh tinh tấn) cũng là sự nâng đỡ từ phía các phiền não.
Kāyādīsu subhādiākārupadhāraṇavasena pavattā subhasaññādipubbaṅgamā akusalakkhandhā micchāsati, tassā viddhaṃsano micchāsativiniddhunano.
Unwholesome aggregates, preceded by perceptions of beauty and so forth, which arise by apprehending beautiful and other aspects in the body and so forth, are wrong mindfulness (micchāsati); the eradication of that wrong mindfulness is micchāsativiniddhunano.
Các uẩn bất thiện, có tưởng thanh tịnh v.v. đi trước, vận hành theo cách nhận biết các tướng thanh tịnh v.v. trong thân thể v.v., là tà niệm (micchāsati); sự đoạn trừ nó là đoạn trừ tà niệm.
Asammosoti sammosaviddhaṃsanato tappaṭipakkho.
Asammoso is the opposite of forgetfulness, because it eradicates forgetfulness.
Không lầm lẫn là đối lập với sự lầm lẫn, do đoạn trừ sự lầm lẫn.
Ārammaṇassa yathāsabhāvasallakkhaṇaṃ upaṭṭhānaṃ.
Upaṭṭhānaṃ is the clear discernment of the object as it is in its true nature.
Sự nhận biết đúng bản chất của đối tượng là sự hiện tiền.
‘‘Ārakkhapaccupaṭṭhānā’’ti, ‘‘satārakkhena cetasā’’ti (dī. ni. 3.348) ca vacanato visesato sati kusalacittassa ārakkhāti āha ‘‘satiyā saṃrakkhiyamānacittassā’’ti.
As it is said, "having the manifestation of guarding" and "with a mind guarded by mindfulness," mindfulness is especially the guardian of wholesome consciousness; therefore, it is said "satiyā saṃrakkhiyamānacittassā" (of the mind being guarded by mindfulness).
Vì niệm là sự bảo vệ đặc biệt của tâm thiện, như trong câu "có sự hiện tiền của sự bảo vệ" và "với tâm được bảo vệ bởi niệm", nên nói là của tâm được niệm bảo vệ.
563. Saccañāṇassāti saccāni ārabbha pavattanakañāṇassa, na paṭivedhañāṇaṃ viya sakideva bujjhati, atha kho punappunaṃ uppajjanato anu anu bodho anubodho, anussavākāraparivitakkadiṭṭhinijjhānakkhantianugato vā bodho anubodho, tadeva ñāṇanti anubodhañāṇaṃ.
Saccañāṇassā means the knowledge that proceeds with regard to the Truths; it does not penetrate like penetrative knowledge (paṭivedhañāṇa) all at once, but rather, since it arises repeatedly, "anubodha" (repeated comprehension) is understanding again and again; or anubodha is understanding accompanied by listening, reflecting, discerning with wisdom, and having conviction; that itself is knowledge, thus anubodhañāṇaṃ.
563. Của trí tuệ về các Chân lý nghĩa là của trí tuệ vận hành liên quan đến các Chân lý. Nó không nhận biết chỉ một lần như trí tuệ thâm nhập, mà do phát sinh lặp đi lặp lại nên sự nhận biết lặp đi lặp lại là anubodha (tùy giác), hoặc sự nhận biết theo sau sự nghe, sự suy xét các tướng, sự quán chiếu bằng tuệ, và sự chấp nhận, chính trí tuệ đó là anubodhañāṇaṃ (tùy giác trí).
Na hi taṃ paccakkhato bujjhati, anussavādivasena pana kappanamukhena bujjhati.
Indeed, that anubodha knowledge does not perceive directly, but rather it perceives through the mode of conceptualization based on listening and so forth.
Thật vậy, trí tuệ đó không nhận biết một cách trực tiếp, mà nhận biết thông qua sự suy luận dựa trên sự nghe v.v.
Kiccatoti parijānanādito.
Kiccato means by its function, such as knowing completely.
Về mặt chức năng nghĩa là về mặt chức năng nhận biết v.v.
Taṃkiccakaraṇeneva hi pariññeyyādīni viya tānipi tassa pākaṭāni honti.
For, by performing its functions, the Four Truths also become evident to that penetrative knowledge, just like what is to be fully understood and so forth.
Thật vậy, chỉ bằng cách thực hiện chức năng đó, các Chân lý đó cũng trở nên rõ ràng đối với trí tuệ đó, giống như các pháp cần được nhận biết (pariññeyya) v.v.
Vivaṭṭānupassanāya hi saṅkhārehi patilīyamānamānasassa uppajjamānaṃ maggañāṇaṃ visaṅkhāraṃ dukkhanissaraṇaṃ ārammaṇaṃ katvā dukkhaṃ paricchindati, dukkhagatañca taṇhaṃ pajahati, nirodhañca sacchikaroti phusati.
Indeed, for the yogi whose mind shrinks from the conditioned due to anupassanā (contemplation of turning away), the path-knowledge that arises, taking the unconditioned, the escape from suffering, Nibbāna, as its object, comprehends suffering, abandons craving that is rooted in suffering, and realizes and touches cessation.
Thật vậy, trí tuệ Đạo (maggañāṇaṃ) phát sinh nơi hành giả có tâm đang rút lui khỏi các pháp hữu vi (saṅkhāra) do quán chiếu sự thoát ly (vivaṭṭānupassanā), lấy sự không hữu vi (visaṅkhāra), sự thoát ly khỏi khổ làm đối tượng, đoạn trừ Khổ đế, đoạn trừ ái (taṇhā) nằm trong khổ, và chứng ngộ, xúc chạm Diệt đế.
Ādicco viya pabhāya sammāsaṅkappādīhi saha samuppannaṃ taṃ maggaṃ bhāveti, na ca saṅkhāre amuñcitvā pavattamānena ñāṇena etaṃ sabbaṃ kātuṃ sakkā nimittapavattehi avuṭṭhitattā.
It develops that path, which arises together with right thought and so forth, like the sun with its light; and it is not possible to do all this with mundane knowledge that operates without abandoning the conditioned, because it has not emerged from the proliferation of signs.
Trí tuệ đó phát triển Đạo đó, đồng thời phát sinh cùng với Chánh tư duy v.v. như mặt trời với ánh sáng. Không thể thực hiện tất cả những điều này bằng trí tuệ vận hành mà không buông bỏ các pháp hữu vi, vì nó chưa thoát khỏi các tướng (nimitta) đang vận hành.
Tasmā etāni kiccāni karontaṃ taṃ ñāṇaṃ dukkhādīni vibhāveti tattha sammohanivattanenāti ‘‘cattāripi saccāni paṭivijjhatī’’ti vuttaṃ, ekapaṭivedhenāti adhippāyo.
Therefore, that knowledge, while performing these functions, elucidates suffering and so forth by removing delusion therein, thus it is said "cattāripi saccāni paṭivijjhatī" (it penetrates all four Truths), meaning by a single penetration.
Do đó, khi trí tuệ đó thực hiện các chức năng này, nó làm rõ Khổ v.v. bằng cách đoạn trừ sự mê mờ ở đó, nên được nói là "thâm nhập cả bốn Chân lý", ý muốn nói là thâm nhập một lần.
Dukkhasamudayampi so passatīti kālantaradassanaṃ sandhāya vuttanti ce?
If it is said that "Dukkhasamudayampi so passati" (he also sees the origin of suffering) is stated with reference to seeing at a different time?
Nếu nói rằng câu "người ấy cũng thấy Khổ tập" được nói với ý nghĩa thấy trong một thời gian khác?
Na, ‘‘yo nu kho, āvuso, dukkhaṃ passati, dukkhasamudayampi so passatī’’tiādinā (saṃ. ni. 5.1100) ekadassino aññattayadassitāvicāraṇāyaṃ taṃsādhanatthaṃ āyasmatā gavampatittherena imassa suttassa ānītattā, paccekañca saccesu dissamānesu aññattayadassanassa yojitattā.
No, because in the inquiry into the seeing of the other three Truths by one who sees one Truth, as in "Whoever, friend, sees suffering, he also sees the origin of suffering," and so forth, this sutta was brought forth by Venerable Gavampati in order to establish that meaning, and the seeing of the other three Truths is applied when each Truth is seen.
Không phải vậy, vì để chứng minh điều đó trong sự suy xét về việc một người thấy một Chân lý thì thấy ba Chân lý còn lại, như trong câu "Này các hiền giả, ai thấy khổ, người ấy cũng thấy khổ tập", Tôn giả Gavampati đã đưa bài kinh này, và việc thấy ba Chân lý còn lại cũng được áp dụng khi thấy từng Chân lý riêng lẻ.
Aññathā anupubbābhisamaye purimadiṭṭhassa pacchā adassanato samudayādidassino dukkhādidassitā na yojetabbā siyā.
Otherwise, in the gradual penetration, the seeing of suffering and so forth by one who sees the origin and so forth could not be applied, due to not seeing what was seen previously later.
Nếu không, trong sự chứng ngộ tuần tự, việc thấy khổ v.v. của người thấy tập v.v. sẽ không thể áp dụng được, vì không thấy những gì đã thấy trước đó sau này.
Yojitā ca sā ‘‘yo dukkhasamudayaṃ passati, dukkhampi so passatī’’tiādinā (saṃ. ni. 5.1100).
And it is applied thus: "Whoever sees the origin of suffering, he also sees suffering," and so forth.
Và điều đó đã được áp dụng như trong câu "Ai thấy khổ tập, người ấy cũng thấy khổ".
Lokiyaṃ saccañāṇaṃ.
Lokiyaṃ refers to mundane Truth-knowledge.
Trí tuệ về các Chân lý thuộc thế gian.
Tattha lokiyañāṇe.
Tattha refers to that mundane knowledge.
Ở đó là trong trí tuệ thế gian.
Pariyuṭṭhānasaṅkhāto abhibhavo pariyuṭṭhānābhibhavo, tassa vasena.
The overcoming that is called an obsession is pariyuṭṭhānābhibhavo, by means of it.
Sự chế ngự được gọi là sự bao vây (pariyuṭṭhāna), sự chế ngự do bao vây, theo cách đó.
Suddhasaṅkhārapuñjamattadassanato sakkāyadiṭṭhipariyuṭṭhānaṃ nivatteti.
By merely seeing the aggregates as a pure heap of formations, the obsession of sakkāya-diṭṭhi (identity view) is removed.
Do chỉ thấy một khối các pháp hữu vi thuần túy, nó đoạn trừ sự bao vây của tà kiến thân kiến (sakkāyadiṭṭhi).
‘‘Lokasamudayaṃ kho, kaccāna, yathābhūtaṃ sammappaññāya passato yā loke natthitā, sā na hotī’’ti (saṃ. ni. 2.15) vacanato samudayadassanaṃ hetuphalapabandhāvicchedadassanato pariyuṭṭhānābhibhavavasena pavattamānaṃ ucchedadiṭṭhiṃ nivatteti.
As it is said, "Kaccāna, when one sees the origin of the world as it actually is with perfect wisdom, that non-existence in the world does not occur," the seeing of the origin, by seeing the uninterrupted sequence of cause and effect, acting by way of overcoming obsession, removes ucchedadiṭṭhi (annihilation view).
Do câu "Này Kaccāna, khi một người thấy sự tập khởi của thế gian một cách chân thật bằng chánh tuệ, thì sự không tồn tại trong thế gian không còn nữa", việc thấy sự tập khởi, do thấy sự liên tục không gián đoạn của chuỗi nhân quả, vận hành theo cách chế ngự sự bao vây, đoạn trừ tà kiến đoạn diệt (ucchedadiṭṭhi).
‘‘Lokanirodhaṃ kho…pe… passato yā loke atthitā, sā na hotī’’ti (saṃ. ni. 2.15) vacanato nirodhadassanaṃ hetunirodhā phalanirodhadassanato sassatadiṭṭhiṃ nivatteti.
As it is said, "Kaccāna, when one sees the cessation of the world... that existence in the world does not occur," the seeing of cessation, by seeing the cessation of the effect due to the cessation of the cause, removes sassatadiṭṭhi (eternalism view).
Do câu "Này Kaccāna, khi một người thấy sự đoạn diệt của thế gian... thì sự tồn tại trong thế gian không còn nữa", việc thấy sự đoạn diệt, do thấy sự đoạn diệt của quả từ sự đoạn diệt của nhân, đoạn trừ tà kiến thường còn (sassatadiṭṭhi).
Attakārassa paccakkhadassanato maggadassanaṃ ‘‘natthi attakāre, natthi parakāre, natthi purisakāre’’tiādikaṃ (dī. ni. 1.168) akiriyadiṭṭhiṃ pajahati.
The seeing of the Path, by seeing the non-existence of a doer (self-doer), abandons the akiriyadiṭṭhi (non-action view) which states "There is no self-doer, there is no other-doer, there is no human effort," and so forth.
Việc thấy Đạo, do thấy trực tiếp sự tự làm, đoạn trừ tà kiến vô tác (akiriyadiṭṭhi) như "không có sự tự làm, không có sự làm của người khác, không có sự làm của người".
‘‘Natthi hetu, natthi paccayo sattānaṃ saṃkilesāya, ahetū appaccayā sattā saṃkilissanti, natthi hetu…pe… visuddhiyā, ahetū appaccayā sattā visujjhantī’’tiādikā (dī. ni. 1.168; ma. ni. 2.101, 227; saṃ. ni. 3.212) ahetukadiṭṭhi ca idha akiriyādiṭṭhiggahaṇeneva gahitāti daṭṭhabbā.
And the ahetukadiṭṭhi (unfathomable causation view), which states "There is no cause, no condition for the defilement of beings; without cause, without condition, beings are defiled; there is no cause... for purification; without cause, without condition, beings are purified," and so forth, should be understood as included here by the inclusion of akiriyadiṭṭhi.
Tà kiến vô nhân (ahetukadiṭṭhi) như "không có nhân, không có duyên cho sự ô nhiễm của chúng sanh, chúng sanh ô nhiễm không nhân không duyên; không có nhân... cho sự thanh tịnh, chúng sanh thanh tịnh không nhân không duyên" cũng được bao gồm ở đây bằng cách bao gồm tà kiến vô tác.
Sāpi hi visuddhimaggadassanena pahīyatīti.
For that also is abandoned by seeing the path to purification.
Tà kiến đó cũng được đoạn trừ bằng cách thấy con đường thanh tịnh.
Dukkhe ñāṇaṃ samudayaphalassa dukkhassa addhuvādibhāvaṃ passatīti phale vippaṭipattiṃ nivatteti.
The knowledge regarding suffering, seeing the impermanent nature and so forth of the suffering that is the result of the origin, removes phale vippaṭipattiṃ (the error regarding the result).
Trí tuệ về khổ thấy sự không thường còn v.v. của khổ là quả của tập khởi, nên đoạn trừ sự sai lầm về quả.
Kālavādino.
These are the Kālavādino (Time-theorists).
Những người theo thuyết Thời Gian.
Kaṇṭakassa tikhiṇabhāvo viya, kapiṭṭhaphalādīnaṃ parimaṇḍalatā viya, migapakkhisarīsapādīnaṃ vicittatā viya ca sabhāveneva loko sambhoti, vibhoti cāti sabhāvavādino.
Sabhāvavādino (Nature-theorists) say that the world arises and perishes simply by its own nature, like the sharpness of a thorn, the roundness of a bael fruit, or the variegated colours of deer, birds, and reptiles.
Những người theo thuyết Bản Tính Tự Nhiên nói rằng thế gian phát sinh và hủy diệt chỉ do bản tính tự nhiên, giống như sự sắc bén của gai, sự tròn trịa của quả mộc qua v.v., và sự đa dạng của các loài thú, chim, bò sát v.v.
Ādi -saddena aṇūhi loko pavattati, sabbaṃ pubbekatahetu, loko niyato acchejjasuttāvutābhejjamaṇisadiso, na ettha kassaci purisakāroti niyativādino.
Niyativādins (Determinists) say: “By the term ādi (beginning), the world proceeds from atoms; everything is due to past karma; the world is determined, like an uncuttable, unbreakable, unpierceable jewel strung on a thread, and there is no human exertion here for anyone.”
Với từ ādi-saddena, thế gian vận hành bởi các nguyên tử (aṇūhi); tất cả đều do nghiệp đã làm trong kiếp trước làm nhân (pubbekatahetu); thế gian là cố định (niyato), giống như một viên ngọc quý không thể cắt đứt, không thể phá vỡ, được xâu bằng sợi chỉ không thể cắt đứt, không thể phá vỡ; ở đây không có sự nỗ lực của bất kỳ người nào – đó là lời của niyativādino (thuyết định mệnh).
Yadicchāvādino, ye adhiccasamuppattivādinoti ca vuccanti.
These are the Yadicchāvādins (Randomists), who are also called adhiccasamuppattivādins (Fortuitous-originists).
Đó là lời của Yadicchāvādino (thuyết ngẫu nhiên), những người cũng được gọi là adhiccasamuppattivādino (thuyết vô nhân sinh).
Evamādiakāraṇavādasaṅgaho daṭṭhabbo.
Thus, a collection of such causeless doctrines should be understood.
Cần hiểu đây là sự tổng hợp các thuyết vô nhân như vậy.
Rāmudakaāḷārādīnaṃ viya, arūpaloke nigaṇṭhānaṃ viya ca lokathūpikāyaṃ apavaggo mokkhoti gahaṇaṃ apavaggagāho.
The conception that liberation ( apavaggo) is attained in the highest sphere of existence (lokathūpikāyaṃ) – like that of Rāma, Udaka, Āḷāra, and others, or like the Jain ascetics in the formless realms – is the apavaggagāho (grasping at liberation).
Sự chấp thủ rằng sự giải thoát (apavaggo) là sự chấm dứt trong thế giới vô sắc (arūpaloke) như Rāma, Udaka, Āḷāra và những người khác, hoặc trong cõi Vô tưởng (lokathūpikāyaṃ) như các Ni-kiền-tử (nigaṇṭhānaṃ), được gọi là apavaggagāho (sự chấp thủ về giải thoát).
Ādi-saddena padhānassa appavatti, guṇaviyuttassa attano sakattani avaṭṭhānaṃ, brahmunā salokatā, samīpatā, saṃyogo, diṭṭhadhammanibbānavādāti evamādīnaṃ gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
By the term ādi, one should understand the cessation of the pradhāna (primordial matter), the self remaining in its own nature free from qualities (guṇaviyuttassa attano sakattani avaṭṭhānaṃ), union with Brahmā, proximity to Brahmā, communion with Brahmā, and the doctrine of Nibbāna in this very life (diṭṭhadhammanibbānavāda), and so on.
Với từ ādi-saddena, cần hiểu là sự không phát sinh của Padhāna (nguyên chất), sự an trú của tự ngã (attano) không có các thuộc tính (guṇaviyuttassa) trong tự ngã của chính nó, sự đồng cõi với Phạm thiên (brahmunā salokatā), sự gần gũi (samīpatā) với Ngài, sự hợp nhất (saṃyogo) với Ngài, thuyết Niết-bàn hiện tại (diṭṭhadhammanibbānavādā), v.v.
Ettha ca padhānassa appavatti mahatādibhāvena apariṇāmo, anabhibyatti vā.
Here, padhānassa appavatti means the non-transformation of pradhāna into mahat and so forth, or its non-manifestation.
Ở đây, padhānassa appavatti là sự không chuyển hóa, hoặc sự không hiển lộ của Padhāna (nguyên chất) dưới dạng Mahat và các yếu tố khác.
‘‘Ahamañño, pakati aññā’’ti evaṃ pavattapakatipurisantarajānanena attasukhadukkhamohesu avibhāgaggahaṇe kira nivattite vuttanayena padhānaṃ nappavattati, so vimokkhoti kāpilā.
The Kāpila (followers of Kapila) say that when the misconception of non-distinction between self, happiness, suffering, and delusion, or between self and pradhāna – which arises from the thought “I am separate, pradhāna is separate” – is eliminated, then pradhāna does not arise in the manner stated, and that is liberation.
Các nhà Kapila (Kāpilā) nói rằng: “Ta khác, tự nhiên (pakati) khác” – khi sự chấp thủ sự không phân biệt giữa tự ngã với hạnh phúc, khổ đau và si mê được loại bỏ bằng cách biết sự khác biệt giữa tự nhiên và cá nhân đã phát sinh như vậy, thì Padhāna (nguyên chất) không phát sinh nữa, đó là sự giải thoát (vimokkho).
Guṇaviyuttassāti buddhisukhadukkhaicchādosappayattadhammādhammasaṅkhārehi navahi attaguṇehi viyuttassāti kaṇādamatānusārino.
Guṇaviyuttassāti, according to the Kanāda school, means being free from the nine qualities of the self, which are consciousness, happiness, suffering, desire, aversion, effort, dharma, adharma, and mental formations (saṅkhāra).
Guṇaviyuttassāti (không có các thuộc tính) là không có chín thuộc tính của tự ngã, bao gồm trí tuệ (buddhi), hạnh phúc (sukha), khổ đau (dukkha), ước muốn (icchā), sân hận (dosa), nỗ lực (appayatta), thiện pháp (dhamma) và bất thiện pháp (adhamma) – đó là lời của những người theo học thuyết Kaṇāda (kaṇādamatānusārino).
Salokatā brahmunā samānalokatā.
Salokatā is having the same world as Brahmā.
Salokatā là sự đồng cõi với Phạm thiên.
Samīpatā tassa samīpappavattitā.
Samīpatā is being near to him.
Samīpatā là sự tồn tại gần gũi với Ngài.
Saṃyogo tena ekībhāvūpagamanaṃ.
Saṃyogo is becoming one with him.
Saṃyogo là sự hợp nhất với Ngài.
‘‘Indriyatappanaputtamukhadassanādīhi vinā apavaggo natthī’’ti gahetvā tathā pavattanaṃ kāmasukhallikānuyogo.
The adherence to sensual pleasures ( kāmasukhallikānuyogo) is when one holds the view that there is no liberation without satisfying the senses, seeing the faces of one's children, and so on, and then acts accordingly.
Chấp thủ rằng “không có giải thoát nếu không có sự thỏa mãn các giác quan, nhìn thấy mặt con cái, v.v.” và hành động như vậy được gọi là kāmasukhallikānuyogo (thực hành theo dục lạc).
Anasanakesaluñcanāditapacariyāya naggasīlagosīlakukkurasīlādīhi ca attaparitāpanena mokkho hotīti attakilamatho.
The self-mortification ( attakilamatho) is the belief that liberation comes from practices of austerity such as fasting, plucking out hair with a palm fruit, or from practices like being naked, practicing the cow-vow, the dog-vow, and so on, thereby tormenting oneself.
Chấp thủ rằng giải thoát đạt được bằng cách hành khổ thân (attaparitāpanena) thông qua các khổ hạnh như nhịn ăn (anasanā), nhổ tóc (kesaluñcanā), v.v., và các giới hạnh như khỏa thân (naggasīla), giới hạnh bò (gosīla), giới hạnh chó (kukkurasīla), v.v., được gọi là attakilamatho (khổ hạnh).
564. Sesā sabbadhammāti sesā ekāsīti lokiyadhammā.
Sesā sabbadhammāti (the remaining all phenomena) refers to the remaining eighty-one mundane phenomena.
564. Sesā sabbadhammā (tất cả các pháp còn lại) là 81 pháp thế gian (lokiyadhammā) còn lại.
Ajjhattikabāhiresu dvādasasu āyatanesu kāmabhavavibhavataṇhāvasena dvādasatikā chattiṃsa taṇhāvicaritāni, khuddakavatthuvibhaṅge vā āgatanayena kālavibhāgaṃ anāmasitvā vuttāni.
The chattiṃsa taṇhāvicaritāni (thirty-six modes of craving) are the twelve triads (dvādasatikā) based on craving for sensual pleasures (kāmataṇhā), craving for existence (bhavataṇhā), and craving for non-existence (vibhavataṇhā) in the twelve internal and external sense-bases (āyatanas), or they are stated in the manner found in the Khuddakavatthuvibhaṅga without referring to temporal divisions.
Chattiṃsa taṇhāvicaritāni (36 hành vi của tham ái) là 12 nhóm ba (dvādasatikā) theo các ái dục (kāmataṇhā), ái hữu (bhavataṇhā) và ái vô hữu (vibhavataṇhā) trong 12 xứ nội và ngoại; hoặc được nói theo cách đã trình bày trong Khuddakavatthuvibhaṅga mà không đề cập đến sự phân chia theo thời gian (kālavibhāgaṃ anāmasitvā).
Tadāmasane hi aṭṭhasataṃ honti.
For if they were referred to, they would be one hundred and eight.
Thật vậy, nếu đề cập đến sự phân chia đó, chúng sẽ là 108.
Asammissanti ekakattā kenaci asammissaṃ, kuto tadantogadhappabhedoti adhippāyo.
Asammissaṃ (unmixed) means unmixed with anything because it is unique; the intention is that there are no classifications subsumed within it.
Asammissaṃ (không lẫn lộn) có nghĩa là không lẫn lộn với bất cứ điều gì vì nó là một (ekakattā); ý nghĩa là làm sao có thể có sự phân biệt các loại nằm trong đó?
Vīmaṃsiddhipādādīnaṃ bodhipakkhiyānaṃ satipi kiccanānatte atthato ekattā sammādiṭṭhiyā saṅgahoti sammādiṭṭhimukhena tadantogadhatā vuttā.
Even though the faculties of investigation (vīmaṃsiddhipāda) and other factors conducive to awakening (bodhipakkhiyā) have different functions, they are included in right view (sammādiṭṭhi) because they are essentially one; thus, their inclusion within right view is stated.
Mặc dù có sự khác biệt về chức năng (kiccanānatte) giữa các chi phần giác ngộ (bodhipakkhiyānaṃ) như Tứ Như Ý Túc (Iddhipāda) có trí tuệ (vīmaṃsiddhipāda), v.v., nhưng vì bản chất (atthato) chúng là một, nên chúng được bao gồm trong chánh kiến (sammādiṭṭhiyā saṅgaho); do đó, sự bao gồm chúng trong đó được nói đến thông qua chánh kiến.
Tayo nekkhammavitakkādayoti lokiyakkhaṇe alobhamettākaruṇāsampayogavasena bhinnā, maggakkhaṇe lobhabyāpādavihiṃsāsamucchedanavasena tayoti ekopi vutto.
The tayo nekkhammavitakkādayo (three thoughts of renunciation and so on) are distinct in the mundane moment due to their association with non-greed (alobha), loving-kindness (mettā), and compassion (karuṇā); in the path moment, they are said to be three due to the eradication of greed (lobha), ill-will (byāpāda), and harmfulness (vihiṃsā), and thus even one is spoken of as three.
Tayo nekkhammavitakkādayo (ba loại tầm ly dục, v.v.) được chia thành ba trong giai đoạn thế gian (lokiyakkhaṇe) theo sự tương ưng với vô tham (alobha), từ (mettā) và bi (karuṇā); và trong giai đoạn Đạo (maggakkhaṇe), chúng được gọi là ba theo sự đoạn trừ tham (lobha), sân (byāpāda) và hại (vihiṃsā), mặc dù chúng là một.
Esa nayo sammāvācādīsu.
The same method applies to sammāvācā (right speech) and others.
Tương tự như vậy đối với sammāvācādīsu (chánh ngữ, v.v.).
Appicchatāsantuṭṭhitānaṃ pana bhāve sammāājīvasambhavato tena tesaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
However, the inclusion of contentment (appicchatā) and satisfaction (santuṭṭhitā) by right livelihood (sammāājīva) should be understood, as right livelihood arises when these qualities are present.
Tuy nhiên, vì chánh mạng (sammāājīva) có thể phát sinh khi có thiểu dục (appicchatā) và tri túc (santuṭṭhitā), nên cần hiểu rằng thiểu dục và tri túc được bao gồm trong chánh mạng.
Bhavantarepi jīvitahetupi ariyehi avītikkamanīyattā ariyakantānaṃ sammāvācādisīlānaṃ gahaṇena yena saddhāhatthena tāni gahetabbāni, so saddhāhattho gahito eva hotīti tato anaññāni saddhindriyasaddhābalāni tattha antogadhāni vuttāni.
Because the virtues of right speech and so forth (sammāvācādisīlānaṃ), which are ariyakanta (cherished by the Noble Ones), are not transgressed by the Noble Ones even in other existences or for the sake of life, the faith-hand (saddhāhattha) by which they are to be grasped is already grasped. Therefore, the faculty of faith (saddhindriya) and the power of faith (saddhābala), which are not different from it, are stated as being included therein.
Vì các giới hạnh như chánh ngữ (sammāvācā) và các giới hạnh khác, được gọi là ariyakantānaṃ (được các bậc Thánh ưa thích), không thể bị các bậc Thánh vi phạm ngay cả trong các kiếp sau hoặc vì sinh mạng, nên khi chấp nhận các giới hạnh đó bằng bàn tay của đức tin (saddhāhatthena), bàn tay của đức tin đó đã được chấp nhận; do đó, các căn tín (saddhindriya) và lực tín (saddhābala) không khác biệt được nói là nằm trong đó.
Chando pana saddhānuguṇoti katvā chandiddhipādassāpi tadantogadhatā vuttā.
As zeal (chanda) is in accordance with faith, the faculty of zeal (chandiddhipāda) is also stated as being included therein.
Còn dục (chando) thì tương ưng với tín (saddhā), do đó, dục như ý túc (chandiddhipāda) cũng được nói là nằm trong đó.
Tesaṃ atthitāyāti saddhindriyasaddhābalachandiddhipādānaṃ atthitāya sīlassa atthibhāvato tividhenāpi sīlena te tayopi gahitāti tattha antogadhā.
Tesaṃ atthitāyāti (due to their existence): due to the existence of the faculty of faith, the power of faith, and the faculty of zeal, virtue exists. Thus, those three (faith-faculty, faith-power, zeal-faculty) are included therein, having been encompassed by virtue in all three ways.
Tesaṃ atthitāyāti (vì sự hiện hữu của chúng) có nghĩa là vì sự hiện hữu của căn tín, lực tín và dục như ý túc, và vì sự hiện hữu của giới (sīla), nên ba loại giới (tividhenāpi sīlena) đã bao gồm cả ba yếu tố đó; do đó, chúng nằm trong đó.
Cittasamādhīti cittiddhipādaṃ vadati.
Cittasamādhī (concentration of mind) refers to the faculty of mind (cittiddhipāda).
Cittasamādhīti (định tâm) đề cập đến tâm như ý túc (cittiddhipāda).
‘‘Cittaṃ paññañca bhāvaya’’nti (saṃ. ni. 1.23, 192; peṭako. 22; mi. pa. 2.1.9) hi cittamukhena samādhi vuttoti samādhimukhena cittampi vattabbataṃ arahati.
Indeed, as concentration (samādhi) is mentioned by means of the mind in “Develop mind and wisdom,” the mind is also fit to be spoken of by means of concentration.
Thật vậy, định (samādhi) được nói đến thông qua tâm (citta) trong câu “Hãy tu tập tâm và tuệ” (Cittaṃ paññañca bhāvaya); do đó, tâm cũng xứng đáng được nói đến thông qua định.
Cittiddhipādabhāvanāya pana samādhipi adhimatto hotīti vīmaṃsiddhipādādivacanaṃ viya cittiddhipādoti avatvā idha ‘‘cittasamādhī’’ti vuttaṃ.
However, by the development of the faculty of mind (cittiddhipāda), concentration also becomes intense. Therefore, instead of saying “cittiddhipāda” (as in the case of vīmaṃsiddhipāda and so on), it is said “cittasamādhī” here.
Tuy nhiên, khi tu tập tâm như ý túc (cittiddhipādabhāvanāya), định cũng trở nên mạnh mẽ (adhimatto); do đó, thay vì nói “tâm như ý túc” như cách nói về trí tuệ như ý túc (vīmaṃsiddhipādādivacanaṃ), ở đây lại nói là “cittasamādhī”.
‘‘Pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyatī’’ti (dī. ni. 1.466; 3.359; saṃ. ni. 5.376; a. ni. 3.96; 11.12) vacanato samādhiupakārā pītipassaddhiyo, tasmā samādhiggahaṇena gahitā.
Pītipassaddhiyo (joy and tranquility) are aids to concentration, as it is stated: “For one who is joyful, the body becomes tranquil; one whose body is tranquil experiences happiness; the mind of one who is happy becomes concentrated.” Therefore, they are included by the encompassing of concentration.
Theo câu “Thân của người có hỷ được an tịnh, thân an tịnh cảm nhận được lạc, tâm của người có lạc được định tĩnh” (Pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyatī), pītipassaddhiyo (hỷ và khinh an) là những yếu tố hỗ trợ định (samādhiupakārā); do đó, chúng được bao gồm khi nói đến định.
Upekkhā pana samādhiupakārakato, taṃsadisakiccato ca.
Equanimity (upekkhā), however, is included because it is an aid to concentration and has a similar function.
Còn xả (upekkhā) thì do là yếu tố hỗ trợ định, và do có chức năng tương tự như định.
Tasmā samādhisīsena etesaṃ antogadhatā daṭṭhabbā.
Therefore, their inclusion under the heading of concentration should be understood.
Do đó, cần hiểu rằng những yếu tố này được bao gồm dưới tiêu đề định (samādhisīsena).
565. Bhāro viya dukkhasaccaṃ vighātakattā, saṃharaṇīyavasena vihantabhāvatoti attho.
565. Bhāro viya dukkhasaccaṃ (The Truth of Suffering is like a burden) because it is destructive, meaning that it is to be overcome by being carried away (or put aside).
565. Bhāro viya dukkhasaccaṃ (Khổ đế như gánh nặng) có nghĩa là vì nó gây hại (vighātakattā), và vì nó phải được loại bỏ (vihantabhāvatoti) theo cách di chuyển nó.
Bhārādānamiva tattha tattha bhave uppajjanakavighātassa hetubhāvato.
Bhārādānamiva (like the taking up of a burden) because it is the cause of the afflictions that arise in each existence.
Bhārādānamiva (như việc gánh vác gánh nặng) là vì nó là nguyên nhân của sự gây hại phát sinh trong mỗi kiếp.
Bhāranikkhepanamiva pavattidukkhavūpasamabhāvato.
Bhāranikkhepanamiva (like the laying down of a burden) because it is the calming of the suffering of continuance.
Bhāranikkhepanamiva (như việc đặt xuống gánh nặng) là vì nó là sự chấm dứt của khổ đau liên tục.
Rogo viya, dubbhikkhamiva ca bādhakattā.
Rogo viya, dubbhikkhamiva ca (like a disease and like a famine) because it causes hindrance.
Rogo viya, dubbhikkhamiva ca (như bệnh tật, như nạn đói) là vì nó gây chướng ngại.
Roganidānaṃ viya, dubbuṭṭhi viya ca pabhavalakkhaṇattā.
Roganidānaṃ viya, dubbuṭṭhi viya ca (like the cause of a disease and like a bad harvest) because it has the characteristic of origin.
Roganidānaṃ viya, dubbuṭṭhi viya ca (như nguyên nhân bệnh tật, như hạn hán/lụt lội) là vì nó có đặc tính là nguồn gốc (pabhavalakkhaṇattā).
Dubbuṭṭhīti ca avassanaṃ vā ativassanaṃ vā.
Dubbuṭṭhīti (bad harvest) means either no rain or excessive rain.
Dubbuṭṭhīti (hạn hán/lụt lội) là sự không mưa hoặc mưa quá nhiều.
Rogavūpasamo viya, subhikkhamiva ca santilakkhaṇattā, sukhabhāvato.
Rogavūpasamo viya, subhikkhamiva ca (like the cessation of a disease and like an abundant harvest) because it has the characteristic of peace and the nature of happiness.
Rogavūpasamo viya, subhikkhamiva ca (như sự chấm dứt bệnh tật, như mùa màng bội thu) là vì nó có đặc tính an tịnh (santilakkhaṇattā), và vì nó là hạnh phúc.
‘‘Nibbānaṃ paramaṃ sukha’’nti (dha. pa. 203-204) hi vuttaṃ.
Indeed, it is stated: “Nibbāna is supreme happiness.”
Thật vậy, đã nói rằng “Niết-bàn là hạnh phúc tối thượng” (Nibbānaṃ paramaṃ sukha).
Bhesajjamiva, suvuṭṭhi viya ca dukkhassa hetupacchedato, tassa ca apagamūpāyabhāvato.
Bhesajjamiva, suvuṭṭhi viya ca (like medicine and like a good rainfall) because it severs the cause of suffering and is the means for its disappearance.
Bhesajjamiva, suvuṭṭhi viya ca (như thuốc, như mưa thuận lợi) là vì nó đoạn trừ nguyên nhân của khổ đau, và vì nó là phương tiện để thoát khỏi khổ đau đó.
Niyyānalakkhaṇañhi maggasaccaṃ.
For the Path Truth (maggasacca) has the characteristic of leading out (niyyāna).
Thật vậy, Đạo đế (maggasaccaṃ) có đặc tính là sự giải thoát (niyyānalakkhaṇaṃ).
Aniṭṭhabhāvato, sāsaṅkasappaṭibhayato ca dukkhaṃ verivisarukkhabhayaorimatīrūpamaṃ.
Suffering (dukkha) is compared to an enemy, a poison tree, danger, or the near bank, because it is undesirable and is accompanied by apprehension and fear.
Vì nó không mong muốn (aniṭṭhabhāvato), vì nó đáng sợ và nguy hiểm (sāsaṅkasappaṭibhayato), nên khổ đau được ví như kẻ thù, cây độc, nỗi sợ hãi, và bờ bên này.
Veraṃ byāpādo, paccatthikabhāvo vā.
Veraṃ (enmity) is ill-will, or the state of being an adversary.
Veraṃ (thù hận) là sự ác ý (byāpādo), hoặc là trạng thái đối địch (paccatthikabhāvo).
Verasamugghāto veravūpasamo mettā.
Verasamugghāto (eradication of enmity) is the calming of enmity, which is loving-kindness (mettā).
Verasamugghāto (sự nhổ tận gốc thù hận) là sự chấm dứt thù hận, tức là lòng từ (mettā).
Verasamugghātupāyo saṅgahavatthūni.
Verasamugghātupāyo (means for eradicating enmity) refers to the articles of sympathy (saṅgahavatthūni).
Verasamugghātupāyo (phương tiện để nhổ tận gốc thù hận) là Tứ nhiếp pháp (saṅgahavatthūni).
566. Esa nayo samudayādīsūti atthi cettha samudayo, na ariyasaccaṃ, atthi ariyasaccaṃ, na samudayo, atthi samudayo ceva ariyasaccañca, atthi neva samudayo na ariyasaccanti.
566. Esa nayo samudayādīsūti (The same method applies to the origin and so on): Here, there is that which is merely origin (samudaya) but not a Noble Truth; there is that which is a Noble Truth but not origin; there is that which is both origin and a Noble Truth; and there is that which is neither origin nor a Noble Truth.
566. Esa nayo samudayādīsūti (Cách này cũng tương tự đối với Tập đế, v.v.) có nghĩa là: ở đây có pháp là Tập đế nhưng không phải là Thánh đế; có pháp là Thánh đế nhưng không phải là Tập đế; có pháp vừa là Tập đế vừa là Thánh đế; và có pháp không phải là Tập đế cũng không phải là Thánh đế.
Sesasaccadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two truths (cessation and path).
Đối với hai Thánh đế còn lại cũng tương tự như vậy.
Na ariyasaccaṃ pariññeyyapahātabbāsaṅkhataniyyānabhāvābhāvato.
Na ariyasaccaṃ (not a Noble Truth) because it does not possess the nature of being to be comprehended, to be abandoned, unconditioned, or leading out.
Na ariyasaccaṃ (không phải là Thánh đế) là vì nó không có trạng thái cần được hiểu biết, cần được đoạn trừ, vô vi, hay sự giải thoát.
Itaraṃ pana ariyasaccadvayanti samudayamaggasaccadvayamāha.
Itaraṃ pana ariyasaccadvayaṃti refers to the two Noble Truths of origin (samudaya) and path (magga).
Itaraṃ pana ariyasaccadvayanti (hai Thánh đế còn lại) là nói về Tập đế và Đạo đế.
Siyā dukkhaṃ saṅkhāradukkhatāya.
Siyā dukkhaṃ (It might be suffering) due to being suffering of formations (saṅkhāradukkhatāya).
Siyā dukkhaṃ (có thể là khổ) là vì nó là khổ hữu vi (saṅkhāradukkhatāya).
Tenāha ‘‘aniccato’’ti.
Therefore, it says “aniccato” (impermanent).
Do đó, Ngài nói “aniccato” (vì vô thường).
Tathattenāti tathasabhāvena, pariññeyyabhāvenāti attho.
Tathattenāti (by being such) means by its true nature, by the nature of being comprehensible (pariññeyya).
Tathattenāti (bằng bản chất như vậy) có nghĩa là bằng bản chất như vậy, tức là bằng trạng thái cần được hiểu biết (pariññeyyabhāvenāti).
Etena taṃ ariyasaccadvayaṃ ‘‘siyā dukkhaṃ, na ariyasaccaṃ, siyā ariyasaccaṃ, na dukkha’’nti imamatthaṃ dasseti.
By this, it shows the meaning that those two Noble Truths might be suffering but not a Noble Truth, and might be a Noble Truth but not suffering.
Điều này cho thấy ý nghĩa rằng hai Thánh đế đó “có thể là khổ nhưng không phải là Thánh đế, có thể là Thánh đế nhưng không phải là khổ”.
Ariyasaccasaddaparā hi dukkhādisaddā pariññeyyādibhāvaṃ vadanti.
For the words “suffering” and so on, when followed by the word “Noble Truth,” refer to the state of being comprehensible and so on.
Thật vậy, các từ như “khổ” (dukkha), v.v., khi đi sau từ “Thánh đế” (ariyasacca), nói lên trạng thái cần được hiểu biết, v.v.
Teneva ariyasaccasaddānapekkhaṃ dukkhasaddaṃ sandhāya maggasampayuttasāmaññaphaladhammānaṃ ādipadasaṅgaho vutto, ariyasaccasaddāpekkhaṃ pana sandhāya catutthapadasaṅgaho.
Therefore, referring to the term ‘dukkha’ without regard for the term ‘ariyasacca,’ the enumeration as the first term is stated for the qualities associated with the path and the fruits of recluseship; but referring to (the term ‘dukkha’) with regard for the term ‘ariyasacca,’ the enumeration as the fourth term is stated.
Chính vì lẽ đó, không dựa vào từ "ariyasacca" (Thánh đế) mà dựa vào từ "dukkha" (khổ), sự thâu tóm các pháp liên quan đến Đạo và các quả Sa-môn được nói đến bằng từ đầu tiên. Còn dựa vào từ "ariyasacca", sự thâu tóm được nói đến bằng từ thứ tư.
Sabbākārenāti sabbappakārena.
Sabbākārena means by all aspects.
Sabbākārena có nghĩa là bằng mọi cách.
Yathā maggasampayuttadhammādayo ekaṅgavikalā, evaṃ ahutvā sabbaṅgayogena dukkhatāya ceva ariyasaccatāya cāti attho.
The meaning is that the qualities associated with the path and so on, not being deficient in any single factor like those that are, are complete in all factors, both in their nature as suffering and as an Ariya Sacca.
Ý nghĩa là: không phải như các pháp liên quan đến Đạo, v.v., bị thiếu một phần, mà là bằng sự kết hợp của tất cả các phần, vừa là khổ vừa là Thánh đế.
‘‘Upādānakkhandhapañcaka’’nti vutte taṇhāyapi saṅgaho siyāti taṃnivattanatthaṃ ‘‘aññatra taṇhāyā’’ti vuttaṃ tassā visuṃ ariyasaccabhāvato.
When “the five aggregates of clinging” is said, there could be an inclusion of craving (taṇhā); to prevent this, it is stated “except for craving,” because craving has its own status as an Ariya Sacca.
Khi nói “năm uẩn chấp thủ” thì có thể bao gồm cả ái (taṇhā), để loại bỏ điều đó, đã nói “trừ ái”, vì ái có Thánh đế riêng.
Samudayādīsu avasesakilesādayo pabhavaṭṭhena samudayo, na ariyasaccaṃ suttantasaṃvaṇṇanā ayanti katvā.
In the case of Samudaya and so forth, the remaining defilements and so on are called Samudaya in the sense of being the origin, but not an Ariya Sacca, taking this as an explanation according to the Suttantas.
Trong tập đế (samudaya) và các Thánh đế khác, các phiền não còn lại, v.v., là tập đế theo nghĩa là nguồn gốc, nhưng không phải là Thánh đế theo cách giải thích của kinh điển.
Nirodho ariyasaccaṃ, na samudayo.
Nirodha is an Ariya Sacca, not Samudaya.
Diệt đế là Thánh đế, không phải tập đế.
Itaraṃ pana ariyasaccadvayaṃ siyā samudayo attano phalassa paccayaṭṭhena, na pana yassa pahānāya bhagavati brahmacariyaṃ vussati tathattena, sabbākārena pana taṇhāsamudayo ceva ariyasaccañca.
The other two Ariya Saccas, however, might be Samudaya in the sense of being a condition for their own fruit, but not in the sense by which the holy life is lived in the Blessed One for their abandonment; but in all respects, craving is both Samudaya and an Ariya Sacca.
Còn hai Thánh đế kia có thể là tập đế theo nghĩa là nhân cho quả của chúng, nhưng không phải theo nghĩa là điều mà phạm hạnh được thực hành trong Giáo pháp của Đức Phật để đoạn trừ. Tuy nhiên, bằng mọi cách, ái là tập đế và cũng là Thánh đế.
Maggasampayuttadhammā, sāmaññaphalāni ca yassa pahānāya bhagavati brahmacariyaṃ vussati tathattena neva samudayo, na ariyasaccaṃ.
The qualities associated with the path and the fruits of recluseship are neither Samudaya nor Ariya Sacca in the sense by which the holy life is lived in the Blessed One for their abandonment.
Các pháp liên quan đến Đạo và các quả Sa-môn thì không phải là tập đế, cũng không phải là Thánh đế theo nghĩa là điều mà phạm hạnh được thực hành trong Giáo pháp của Đức Phật để đoạn trừ.
Saṅkhāranirodho, nirodhasamāpatti ca nirodho, na ariyasaccaṃ.
The cessation of formations (saṅkhāra) and the attainment of cessation (nirodhasamāpatti) are nirodha, but not an Ariya Sacca.
Sự diệt của các hành và diệt thọ tưởng định là diệt, không phải Thánh đế.
Samudayo ariyasaccaṃ, na nirodho.
Samudaya is an Ariya Sacca, not nirodha.
Tập đế là Thánh đế, không phải diệt.
Itaraṃ pana ariyasaccadvayaṃ siyā nirodho khaṇanirodhasabbhāvato, na pana yassa sacchikiriyāya bhagavati brahmacariyaṃ vussati tathattena.
The other two Ariya Saccas, however, might be nirodha due to the existence of momentary cessation, but not in the sense by which the holy life is lived in the Blessed One for their realization.
Còn hai Thánh đế kia có thể là diệt do có sự diệt từng sát-na, nhưng không phải theo nghĩa là điều mà phạm hạnh được thực hành trong Giáo pháp của Đức Phật để chứng ngộ.
Sabbākārena pana asaṅkhatā dhātu nirodho ceva ariyasaccañca.
But in all respects, the Unconditioned Element (asaṅkhatā dhātu) is both nirodha and an Ariya Sacca.
Tuy nhiên, bằng mọi cách, pháp vô vi là diệt và cũng là Thánh đế.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as stated.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
Ariyamaggato aññāni maggāni maggo, na ariyasaccaṃ.
Paths other than the Ariya Path are a path, but not an Ariya Sacca.
Các đạo khác ngoài Thánh đạo là đạo, không phải Thánh đế.
Nirodho ariyasaccaṃ, na maggo.
Nirodha is an Ariya Sacca, not a path.
Diệt đế là Thánh đế, không phải đạo.
Itaraṃ pana saccadvayaṃ siyā maggo bhavagāminipaṭipadābhāvato, na pana yassa bhāvanāya bhagavati brahmacariyaṃ vussati tathattena, sabbākārena pana nirodhagāminipaṭipadā maggo ceva ariyasaccañca.
The other two Saccas, however, might be a path due to being a practice leading to existence, but not in the sense by which the holy life is lived in the Blessed One for their development; but in all respects, the practice leading to nirodha is both a path and an Ariya Sacca.
Còn hai Thánh đế kia có thể là đạo do là con đường dẫn đến tái sinh, nhưng không phải theo nghĩa là điều mà phạm hạnh được thực hành trong Giáo pháp của Đức Phật để tu tập. Tuy nhiên, bằng mọi cách, con đường dẫn đến diệt là đạo và cũng là Thánh đế.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as stated.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
‘‘Dukkhamevā’’ti avadhāraṇena nivattitamatthaṃ dassetuṃ ‘‘na koci dukkhito’’ti vuttaṃ.
To show the meaning negated by the emphatic “Dukkhameva” (suffering only), it is stated “there is no sufferer.”
Để chỉ rõ ý nghĩa được loại trừ bằng từ khẳng định “chỉ có khổ”, đã nói “không có ai đau khổ”.
Kiriyāva vijjatīti samudayasaccaṃ sandhāya vadati.
“Only action exists” refers to the Truth of Origin (samudaya sacca).
Kiriyāva vijjatī (chỉ có hành động) được nói đến để chỉ tập đế.
Purimasaccadvayassa vipākavaṭṭakammavaṭṭasaṅgahato kārakassa vā dukkhasaccasabhāvamāha.
Or, he states the nature of the Truth of Suffering (dukkha sacca) as belonging to an agent, because the first two truths are included in the round of results (vipākavaṭṭa) and the round of kamma (kammavaṭṭa).
Hoặc nói về bản chất của khổ đế là người tạo tác, vì hai Thánh đế trước được bao gồm trong vòng luân hồi của quả và vòng luân hồi của nghiệp.
Kātabbāpi hi kiriyā kārakarahitā kevalaṃ attano paccayehi tāya pavattamānāya dukkhasaññite dhammappabandhe kiriyaṃ karotīti vohāramattaṃ hoti.
Even an action to be performed is devoid of an agent; it is merely a conventional expression that action performs an action in the continuous stream of phenomena called suffering, when that action occurs due to its own conditions.
Ngay cả hành động cần phải làm cũng không có người làm, chỉ là một cách gọi khi khổ tự vận hành do các duyên của nó trong dòng pháp được gọi là khổ.
Nibbutagamakesupi eseva nayo.
The same principle applies to the 'attainer of Nibbāna' (nibbutagamaka) and so on.
Điều này cũng tương tự đối với những người đi đến Niết-bàn.
‘‘Maggo atthī’’ti vattabbe ‘‘maggamatthī’’ti okārassa abhāvo katoti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that when “Maggo atthī” (there is a path) should have been said, the omission of the long 'o' vowel makes it “Maggeramatthī”.
Khi đáng lẽ phải nói “Maggo atthī” (có đạo), thì việc thiếu âm “o” trong “Maggamatthī” cần được hiểu là đã được thực hiện.
Gamakoti nibbutiṃ gantā.
Gamako means one who goes to Nibbāna.
Gamako có nghĩa là người đi đến Niết-bàn.
Samudaye dukkhassābhāvatoti ponobhavikāya taṇhāya punabbhavassa abhāvato.
“Because suffering is absent in Samudaya” means because there is no renewed existence for the craving that leads to renewed existence.
Samudaye dukkhassābhāvato (do không có khổ trong tập đế) có nghĩa là do không có tái sinh trong ái dẫn đến tái sinh.
Yathā vā pakativādīnaṃ vikārā avikāribhāvato, pubbe patipalīnā ca pakatibhāveneva tiṭṭhanti, na evaṃ samudayasampayuttampi dukkhaṃ samudayabhāvena tiṭṭhatīti āha ‘‘samudaye dukkhassābhāvato’’ti.
Or, just as for the Pakativādins, the transformations are non-transforming, and having dissolved before, they remain in their original state, so too suffering associated with samudaya does not remain in the state of samudaya, as he states: “because suffering is absent in Samudaya.”
Hoặc, như các biến đổi của những người theo thuyết tự tánh (pakativādī) không phải là không biến đổi, và những gì đã chìm đắm trước đó vẫn tồn tại dưới dạng tự tánh, thì khổ liên quan đến tập đế cũng không tồn tại dưới dạng tập đế. Vì vậy, đã nói “do không có khổ trong tập đế”.
Magge ca nirodhassa abhāvatoti sambandho.
And the connection is, “and because nirodha is absent in the path.”
Và trong Đạo đế cũng không có diệt đế, đó là sự liên kết.
Yathā avibhattehi vikārehi mahāhaṅkāratammattavisesindriyabhūtavisesehi pakatibhāveneva ṭhitehi pakati sagabbhā icchitā pakativādīhi, evaṃ na phalena sagabbho hetūti attho.
The meaning is that just as the Pakativādins desired Pakati (primal nature) to be pregnant with its effects, being not empty due to the contained causes, by the undivided transformations—namely, Mahāhaṅkāra, the five sense data (tammattā), the special faculties, and the special elements—which remain in their original state, so too a cause is not pregnant with its effect.
Ý nghĩa là: như những người theo thuyết tự tánh mong muốn tự tánh có thai với quả, bởi các biến đổi không phân chia như đại ngã (mahāhaṅkāra), các căn đặc biệt của các yếu tố (tammattavisesindriyabhūtavisesa) vẫn tồn tại dưới dạng tự tánh, thì nhân không có thai với quả.
‘‘Dukkhasamudayānaṃ nirodhamaggānañca asamavāyā’’ti etaṃ vivaranto āha ‘‘na hetusamavetaṃ hetuphala’’ntiādi.
Explaining this statement, “Dukkha and Samudaya, and Nirodha and Magga, are not in inherent concomitance,” he states “the effect is not inherently concomitant with the cause,” and so on.
Giải thích câu “Dukkhasamudayānaṃ nirodhamaggānañca asamavāyā” (do không có sự kết hợp của khổ và tập đế, diệt và đạo đế), đã nói “na hetusamavetaṃ hetuphalaṃ” (quả không kết hợp với nhân) và tiếp theo.
Tattha ‘‘idha tantūsu paṭo, kapālesu ghaṭo, bīraṇesu kaṭo dvīsu aṇūsu dviaṇuka’’ntiādinā idha vuddhivohārajanako avisuṃ siddhānaṃ sambandho samavāyo, tena samavāyena kāraṇesu dvīsu aṇūsu dviaṇukaṃ phalaṃ samavetaṃ ekībhūtamiva sambaddhaṃ, tīsu aṇūsu tiaṇukanti evaṃ mahāpathavīmahāudakamahāaggimahāvātakkhandhapariyantaṃ phalaṃ attano kāraṇesu samavetanti samavāyavādino vadanti.
There, the inherent concomitance theorists say that in this world, “a cloth in threads, a pot in potsherds, a mat in reeds, a di-atom in two atoms,” and so on, that relationship of non-separate entities which produces the concepts and terms “in this” (idha) is inherent concomitance (samavāya). By that inherent concomitance, the di-atom effect is inherently concomitant, connected as if unified, in the two atom causes; and the tri-atom in three atoms, and so on, up to the great earth, great water, great fire, and great wind aggregates, the effect is inherently concomitant in its own causes.
Trong đó, “ở đây, tấm vải trong các sợi chỉ, cái bình trong các mảnh gốm, cái chiếu trong các cây sậy, vật hai nguyên tử trong hai nguyên tử”, v.v., bằng cách này, sự kết hợp của những vật không tồn tại riêng biệt, tạo ra nhận thức và cách gọi ở đây, được gọi là samavāya (kết hợp). Bằng samavāya đó, quả là vật hai nguyên tử kết hợp với hai nguyên tử là nhân, như thể trở thành một. Vật ba nguyên tử trong ba nguyên tử, v.v., quả cho đến các uẩn của đại địa, đại thủy, đại hỏa, đại phong đều kết hợp với nhân của chúng, đó là điều những người theo thuyết samavāya nói.
Evaṃ pana vadantehi aparimāṇesu kāraṇesu mahāparimāṇaṃ ekaṃ phalaṃ samavetaṃ attano antogadhehi kāraṇehi sagabbhaṃ asuññanti vuttaṃ hoti.
By speaking thus, it is implied that one great effect is inherently concomitant in innumerable causes, being pregnant with its contained causes and not empty.
Khi nói như vậy, có nghĩa là một quả có kích thước lớn kết hợp với vô số nhân, mang thai với các nhân được bao gồm trong nó, và không trống rỗng.
Evamidha samavāyābhāvā phale hetu natthīti hetusuññaṃ phalanti attho.
In this way, due to the absence of inherent concomitance here, there is no cause in the effect, which means the effect is devoid of cause.
Tương tự như vậy, ở đây, do không có samavāya, không có nhân trong quả, ý nghĩa là quả trống rỗng khỏi nhân.