737. Vipassanācārassa matthakappattiyā saṅkhārupekkhāñāṇaṃ sikhāppattā vipassanā.
737. The knowledge of equanimity regarding formations, by reason of vipassanā reaching its peak, is called vipassanā that has reached its peak.
737. Trí tuệ xả hành (saṅkhārupekkhāñāṇa) là thiền quán đạt đến đỉnh cao (sikhāppattā vipassanā) do sự đạt đến đỉnh cao của sự thực hành thiền quán.
Sikhāppatti panassa udayabbayañāṇādīnaṃ attaṭṭhamānaṃvasena jātāti āha ‘‘aṭṭhannaṃ pana ñāṇānaṃ vasena sikhāppattā vipassanā’’ti.
Its reaching its peak, however, has arisen by means of the eight knowledges, beginning with the knowledge of arising and passing away, the knowledge of equanimity regarding formations itself being the eighth; thus, it is said, “vipassanā that has reached its peak by means of the eight knowledges.”
Tuy nhiên, sự đạt đến đỉnh cao của nó phát sinh do tám trí tuệ, trong đó trí tuệ xả hành là thứ tám, nên có nói “thiền quán đạt đến đỉnh cao do tám trí tuệ”.
Oḷārikoḷārikassa saccapaṭicchādakamohatamassa vigamanena saccappaṭivedhānukūlattā ‘‘saccānulomikañāṇa’’nti anulomañāṇamāha.
It refers to the knowledge conformable to the truths (anulomañāṇa) because of its suitability for penetrating the truths, due to the removal of the grossest and grossest darkness of delusion that conceals the truths.
Do sự biến mất của bóng tối si mê (mohatama) che lấp các chân lý một cách thô thiển, và do sự phù hợp với việc thấu hiểu các chân lý, nên trí tuệ thuận thứ (anulomañāṇa) được gọi là “trí tuệ thuận thứ chân lý” (saccānulomikañāṇa).
Tāni pana ñāṇāni sarūpato dassetuṃ ‘‘aṭṭhannanti cā’’tiādi āraddhaṃ.
To show the nature of those knowledges, “and of the eight” and so forth, is commenced.
Để trình bày các trí tuệ đó theo bản chất của chúng, có bắt đầu bằng “aṭṭhannaṃti cā” và các từ khác.
Tattha udayabbayadassanena saṅkhārānaṃ aniccalakkhaṇaṃ, tadanusārena itaralakkhaṇāni ca vibhāventīyeva udayabbayānupassanā pavattatīti katvā ‘‘vīthipaṭipannavipassanāsaṅkhātaṃ udayabbayānupassanāñāṇa’’nti vuttanti keci.
In that regard, some (teachers) say that the knowledge of contemplation of arising and passing away, which is called vipassanā practiced on the path, is stated because the contemplation of arising and passing away occurs by clearly manifesting the characteristic of impermanence of conditioned phenomena by seeing their arising and passing away, and by manifesting other characteristics in accordance with that.
Trong đó, một số vị nói rằng, vì tuệ quán về sự sinh diệt (udayabbayānupassanā) vận hành bằng cách làm hiển lộ tướng vô thường (aniccalakkhaṇaṃ) của các hành (saṅkhārānaṃ) qua việc quán thấy sự sinh diệt (udayabbayadassanena), và theo đó, cũng làm hiển lộ các tướng khác*, nên đã nói ‘tri kiến tuệ quán về sự sinh diệt, là vipassanā đã đi vào con đường’.
Tayidaṃ tassa sabbaso tīraṇapariññābhāvameva maññamānehi vuttaṃ.
This (statement), however, is uttered by those who perceive it as merely the state of tīraṇapariññā (comprehension by discerning) of that knowledge of arising and passing away in its entirety.
Lời giải thích này được nói bởi những vị cho rằng điều đó hoàn toàn là sự hiểu biết thấu triệt (tīraṇapariññā).
Kiñcāpi hi udayabbayañāṇaṃ tīraṇapariññantogadhameva, udayabbayādīnaṃ pana jānanaṭṭhena, paccakkhato dassanaṭṭhena ca ñāṇadassanāni, udayabbayañāṇādīni.
Indeed, although the knowledge of arising and passing away is included within tīraṇapariññā itself, the knowledges and visions of arising and passing away, etc., are so called in the sense of knowing and directly seeing arising and passing away, etc.
Mặc dù tri kiến về sự sinh diệt (udayabbayañāṇaṃ) được bao gồm trong sự hiểu biết thấu triệt (tīraṇapariññā), nhưng vì ý nghĩa của việc biết (jānanaṭṭhena) và thấy trực tiếp (paccakkhato dassanaṭṭhena) sự sinh diệt (udayabbayādīnaṃ) và những điều tương tự, nên chúng được gọi là tri kiến (ñāṇadassanāni), tri kiến về sự sinh diệt (udayabbayañāṇādīni).
Tāniyeva paṭipakkhato visuddhattā ñāṇadassanavisuddhi, sā eva ariyamaggo paṭipajjati etāyāti paṭipadā cāti paṭipadāñāṇadassanavisuddhīti vuttaṃ.
Those very (knowledges and visions), being purified from their opposites, are called knowledge-and-vision purification (ñāṇadassanavisuddhi), and that very (purification) is called path (ariyamaggo) because one progresses with it, and thus it is called purification by knowledge and vision of the path (paṭipadāñāṇadassanavisuddhi).
Chính những tri kiến đó, do được thanh tịnh khỏi các đối nghịch, nên là sự thanh tịnh về tri kiến (ñāṇadassanavisuddhi), và chính sự thanh tịnh đó là con đường (ariyamaggo) mà nhờ đó người ta thực hành, nên được gọi là sự thanh tịnh về tri kiến con đường (paṭipadāñāṇadassanavisuddhi).
Taṃ pana uppannamattaṃ appaguṇaṃ sandhāya vuttaṃ.
That, however, is stated with reference to the knowledge of arising and passing away which has just arisen and is not yet matured.
Tuy nhiên, điều đó được nói đến khi tri kiến vừa mới khởi lên và chưa được thuần thục.
Paguṇañhi niccasaññādipahānasiddhiyā pahānapariññāya adhiṭṭhānabhūtaṃ.
For matured knowledge of arising and passing away is the basis for pahānapariññā (comprehension by abandonment) through the achievement of abandoning the perception of permanence, etc.
Vì tri kiến đã thuần thục là nền tảng cho sự hiểu biết về sự đoạn trừ (pahānapariññā), cho sự thành tựu việc đoạn trừ các tưởng thường (niccasaññā) và những điều tương tự.
Yato tadavigamena aṭṭhārasasu mahāvipassanāsu ekaccā adhigatā eva honti.
Because through the acquisition of that (matured knowledge), some of the eighteen great insights are certainly attained.
Do đó, khi đạt được tri kiến đó, một số trong mười tám đại vipassanā đã được thành tựu.
Na hi udayabbayānaṃ paccakkhato paṭivedhena vinā sāmaññākārānaṃ tīraṇamattena sātisayaṃ paṭipakkhapahānaṃ sambhavati.
For without direct penetration of arising and passing away, it is not possible for the abandonment of the opposing defilements to occur in a superior manner merely by discerning common characteristics.
Thật vậy, nếu không có sự thâm nhập trực tiếp vào sự sinh diệt, thì việc đoạn trừ các đối nghịch một cách đặc biệt không thể xảy ra chỉ bằng sự suy xét các tướng chung.
Asati ca paṭipakkhapahāne kuto ñāṇādīnaṃ vajiramiva avihatavegatā, tikhiṇavisadāditā vā.
And when there is no abandonment of the opposing defilements, how can there be the unhindered swiftness, or the sharpness and clarity, etc., of knowledge, etc., like a diamond?
Và nếu không có sự đoạn trừ các đối nghịch, thì làm sao tri kiến và những điều tương tự có thể có sức mạnh không bị cản trở như kim cương, hoặc có tính sắc bén, trong sáng, v.v.?
Tasmā paguṇabhāvappattaṃ udayabbayañāṇaṃ pahānapariññāpakkhiyameva daṭṭhabbaṃ.
Therefore, the knowledge of arising and passing away that has reached maturity should be considered as belonging to pahānapariññā.
Vì vậy, tri kiến về sự sinh diệt đã đạt đến trạng thái thuần thục phải được xem là thuộc về sự hiểu biết về sự đoạn trừ.
Sabbasaṅkhārānaṃ bhaṅgasseva anupassanā bhaṅgānupassanā, tadeva ñāṇaṃ bhaṅgānupassanāñāṇaṃ.
The contemplation of only the dissolution of all conditioned phenomena is bhaṅgānupassanā (contemplation of dissolution); that very knowledge is knowledge of the contemplation of dissolution.
Quán sát sự hoại diệt của tất cả các hành (saṅkhārānaṃ) chính là tuệ quán về sự hoại diệt (bhaṅgānupassanā), chính tri kiến đó là tri kiến tuệ quán về sự hoại diệt (bhaṅgānupassanāñāṇaṃ).
Yathābhūtadassāvī bhāyati etasmāti bhayaṃ, tebhūmakadhammā, tesu bhayato upaṭṭhitesu bhāyitabbākāragāhiñāṇaṃ bhayatupaṭṭhānañāṇaṃ.
One who truly sees is afraid of this, hence fear (bhayaṃ) refers to the phenomena of the three planes of existence; the knowledge that apprehends the aspect of what is to be feared when those (phenomena) appear as fearful is knowledge of the appearance of fear (bhayatupaṭṭhānañāṇaṃ).
Sự sợ hãi (bhayaṃ) là do người thấy đúng như thật sợ hãi từ đó, tức là các pháp thuộc ba cõi (tebhūmakadhammā); tri kiến nắm giữ tướng đáng sợ khi chúng hiện ra như sự đáng sợ được gọi là tri kiến về sự hiện khởi của nỗi sợ hãi (bhayatupaṭṭhānañāṇaṃ).
Muñcituṃ icchatīti muñcitukamyaṃ, cittaṃ, puggalo vā, tassa bhāvo muñcitukamyatā, tadeva ñāṇaṃ muñcitukamyatāñāṇaṃ.
One desires to be free, hence desirous of freedom (muñcitukamyaṃ) refers to the mind or the person; the state of being desirous of freedom is muñcitukamyatā; that very knowledge is knowledge of the desire for freedom (muñcitukamyatāñāṇaṃ).
Muốn giải thoát (muñcituṃ icchatīti) là tâm (cittaṃ) hoặc người (puggalo), trạng thái muốn giải thoát đó là muñcitukamyatā, chính tri kiến đó là tri kiến về sự muốn giải thoát (muñcitukamyatāñāṇaṃ).
Puna paṭisaṅkhānākārena pavattaṃ ñāṇaṃ paṭisaṅkhānupassanāñāṇaṃ.
Again, the knowledge that proceeds by way of reflection is knowledge of the contemplation of reflection (paṭisaṅkhānupassanāñāṇaṃ).
Lại nữa, tri kiến vận hành theo cách quán xét (paṭisaṅkhānākārena) là tri kiến tuệ quán về sự quán xét (paṭisaṅkhānupassanāñāṇaṃ).
Nirapekkhatāya saṅkhārānaṃ upekkhanavasena pavattañāṇaṃ saṅkhārupekkhāñāṇaṃ.
The knowledge that proceeds by way of regarding conditioned phenomena with equanimity due to detachment is knowledge of equanimity towards conditioned phenomena (saṅkhārupekkhāñāṇaṃ).
Tri kiến vận hành theo cách xả bỏ (upekkhanavasena) các hành (saṅkhārānaṃ) do không chấp trước (nirapekkhatāya) là tri kiến xả hành (saṅkhārupekkhāñāṇaṃ).
Tasmāti yasmā upakkilesavimuttaṃ udayabbayañāṇādinavavidhañāṇaṃ paṭipadāñāṇadassanavisuddhi, tasmā.
Therefore: because the nine kinds of knowledge, such as the knowledge of arising and passing away, which are free from defilements, constitute paṭipadāñāṇadassanavisuddhi, therefore.
Vì vậy (tasmā), vì chín loại tri kiến như tri kiến về sự sinh diệt, v.v., đã thoát khỏi các phiền não phụ (upakkilesavimuttaṃ) là sự thanh tịnh về tri kiến con đường (paṭipadāñāṇadassanavisuddhi), nên.
738. ‘‘Upakkilesavimutta’’nti visesanena vibhāvitamatthaṃ anavabujjhanto codako ‘‘puna udayabbayañāṇe yogo kimatthiyo’’ti pucchati.
738. The questioner (codaka), not understanding the meaning clarified by the qualifier "free from defilements", asks: "What is the purpose of the effort in the knowledge of arising and passing away again?"
738. Người chất vấn, không hiểu ý nghĩa được làm rõ bởi tính từ “thoát khỏi các phiền não phụ (upakkilesavimutta)”, hỏi: “Vậy thì, việc rèn luyện trong tri kiến về sự sinh diệt có ý nghĩa gì?”.
Tattha kimatthiyoti kiṃ payojano niratthako, pageva nibbattitattā pakkassa pacanaṃ viyāti adhippāyo.
Here, "what is the purpose" means: "What is the benefit? Is it not useless, like cooking already cooked rice, since it has already arisen before?"
Trong đó, “có ý nghĩa gì (kimatthiyo)” có nghĩa là: “Có mục đích gì? Chẳng phải là vô ích sao, giống như việc nấu cơm đã chín rồi sao?”, đó là ý nghĩa.
Atha vā lakkhaṇasallakkhaṇādihetupaṭipāṭiggahaṇavasena tamatthaṃ ñāpetukāmo ācariyova kathetukamyatāvasena ‘‘kimatthiyo’’ti pucchati.
Alternatively, the teacher himself, wishing to explain that meaning by way of taking the sequence of causes such as rightly discerning characteristics, asks "what is the purpose" with a desire to state (it).
Hoặc là, chính vị giáo thọ, muốn làm rõ ý nghĩa đó bằng cách nắm giữ chuỗi nhân quả như sự nhận biết các tướng, v.v., đã hỏi “có ý nghĩa gì?” với ý muốn giải thích.
Lakkhaṇasallakkhaṇatthoti aniccādilakkhaṇānaṃ sammadeva upadhāraṇattho.
"The purpose of rightly discerning characteristics" means the purpose of rightly apprehending the characteristics of impermanence, etc.
“Có ý nghĩa là sự nhận biết các tướng (lakkhaṇasallakkhaṇattho)” có nghĩa là sự nhận thức đúng đắn các tướng vô thường, v.v.
Tattha kāraṇaṃ dassento ‘‘udayabbayañāṇaṃ hī’’tiādimāha.
In that regard, showing the reason, it is stated: "For the knowledge of arising and passing away..." and so forth.
Trong đó, để chỉ ra nguyên nhân, ngài nói “Vì tri kiến về sự sinh diệt (udayabbayañāṇaṃ hī)” và những điều tương tự.
Nanu ca udayabbayañāṇaṃ nāma saṅkhārānaṃ udayabbayameva passati, na aniccādilakkhaṇattayaṃ, tena kathaṃ aniccatādilakkhaṇattayasallakkhaṇaṃ hotīti?
But does the knowledge of arising and passing away only see the arising and passing away of conditioned phenomena, and not the three characteristics of impermanence, etc.? If so, how can it be the right discernment of the three characteristics of impermanence, etc.?
Chẳng phải tri kiến về sự sinh diệt chỉ thấy sự sinh diệt của các hành, chứ không thấy ba tướng vô thường, v.v. sao? Vậy thì làm sao nó có thể là sự nhận biết ba tướng vô thường, v.v. được?
Na kho panetaṃ evaṃ daṭṭhabbaṃ ‘‘udayabbayañāṇaṃ lakkhaṇattayavisayaṃ hotī’’ti.
However, this should not be understood as "the knowledge of arising and passing away has the three characteristics as its object."
Tuy nhiên, điều này không nên được hiểu là “tri kiến về sự sinh diệt có đối tượng là ba tướng”.
Udayabbaye pana paṭividdhe aniccalakkhaṇaṃ pākaṭaṃ hutvā upaṭṭhāti.
But when arising and passing away are penetrated, the characteristic of impermanence becomes evident.
Mà là, khi sự sinh diệt được thấu triệt, tướng vô thường trở nên hiển lộ.
Tato ‘‘yadaniccaṃ, taṃ dukkhaṃ.
From that, it is understood that "what is impermanent is suffering;
Từ đó, “cái gì vô thường, cái đó là khổ.
Yaṃ dukkhaṃ, tadanattā’’ti (saṃ. ni. 3.15; 45, 77; 4.1, 4; paṭi. ma. 2.10) itaralakkhaṇampi.
what is suffering is non-self" – thus other characteristics also become evident.
Cái gì là khổ, cái đó là vô ngã” (Saṃ. Ni. 3.15; 45, 77; 4.1, 4; Paṭi. Ma. 2.10), các tướng khác cũng vậy.
Atha vā udayabbayaggahaṇena hutvā abhāvākāro, abhiṇhasampaṭipīḷanākāro, avasavattanākāro ca vibhūtataro hotīti kāraṇabhāvena udayabbayañāṇe yogassa lakkhaṇattayasallakkhaṇatthatā veditabbā, na sammukheneva.
Alternatively, by the apprehension of arising and passing away, the aspect of having come into being and then ceasing to be, the aspect of being constantly oppressed, and the aspect of not being subject to one's will become more manifest. Thus, the purpose of the effort in the knowledge of arising and passing away being the right discernment of the three characteristics should be understood as being through its causal nature, not directly by itself.
Hoặc là, bằng cách nắm giữ sự sinh diệt, trạng thái không còn tồn tại sau khi sinh, trạng thái bị áp bức liên tục, và trạng thái không tự chủ trở nên rõ ràng hơn, nên việc rèn luyện trong tri kiến về sự sinh diệt có ý nghĩa là sự nhận biết ba tướng phải được hiểu theo nghĩa nguyên nhân, chứ không phải trực tiếp.
Heṭṭhāti maggāmaggañāṇadassanavisuddhito heṭṭhā.
"Below" means below the Purification of Knowledge and Vision of What is Path and Not Path.
“Phía dưới (heṭṭhā)” có nghĩa là phía dưới sự thanh tịnh về tri kiến đúng đường và sai đường (maggāmaggañāṇadassanavisuddhi).
Tañhi obhāsādiuppattihetutāya tikkhaṃ visadaṃ hutvā pavattampi diṭṭhiādīhi upakkiliṭṭhattā kuṇṭhaṃ avisadameva jātaṃ.
For that (knowledge of arising and passing away) below the Purification of Knowledge and Vision of What is Path and Not Path, even though it proceeds sharply and clearly due to being the cause of the arising of light, etc., it became dull and unclear due to being defiled by wrong views, etc.
Thật vậy, tri kiến đó, mặc dù sắc bén và trong sáng khi vận hành do là nguyên nhân khởi sinh ánh sáng, v.v., nhưng do bị các tà kiến, v.v. làm ô nhiễm, nên trở nên cùn mòn và không trong sáng.
Tenāha ‘‘dasahi…pe… nāsakkhī’’ti.
Therefore, it is stated: "with ten... etc.... was unable."
Vì vậy, ngài nói “mười…pe… không thể”.
739. Amanasikārāti hetumhi nissakkavacanaṃ.
739. The word "amanasikārā" is a locative case in the sense of cause.
739. “Do không tác ý (amanasikārā)” là một từ thuộc cách xuất xứ trong ý nghĩa nguyên nhân.
‘‘Kissa amanasikārā’’ti hi idaṃ ‘‘kena paṭicchannattā’’ti pucchitassa paṭicchādakassa hetupucchā.
Indeed, the question "due to not attending to what?" is a question about the cause of that which conceals, to one who asks "concealed by what?"
Thật vậy, câu hỏi “Do không tác ý điều gì (kissa amanasikārā)” này là câu hỏi về nguyên nhân của cái che đậy, khi được hỏi “do cái gì che đậy?”.
Santatiyā hissa paṭicchannattā aniccalakkhaṇaṃ na upaṭṭhāti, sā ca santati udayabbayāmanasikārena paṭicchādikā jātā.
Indeed, due to being concealed by continuity (santati), the characteristic of impermanence does not appear to him; and that continuity became a concealer due to non-attention to arising and passing away.
Thật vậy, do bị sự liên tục (santatiyā) che đậy, tướng vô thường (aniccalakkhaṇaṃ) không hiện khởi; và sự liên tục đó trở thành cái che đậy do không tác ý đến sự sinh diệt (udayabbayāmanasikārena).
Iriyāpathehi paṭicchannattā dukkhalakkhaṇaṃ na upaṭṭhāti, te ca iriyāpathā abhiṇhasampaṭipīḷanāmanasikārena paṭicchādakā jātā.
Due to being concealed by postures (iriyāpatha), the characteristic of suffering does not appear; and those postures became concealers due to non-attention to constant oppression.
Do bị các oai nghi (iriyāpathehi) che đậy, tướng khổ (dukkhalakkhaṇaṃ) không hiện khởi; và các oai nghi đó trở thành cái che đậy do không tác ý đến sự áp bức liên tục (abhiṇhasampaṭipīḷanāmanasikārena).
Ghanena paṭicchannattā anattalakkhaṇaṃ na upaṭṭhāti, te ca ghanā nānādhātuvinibbhogāmanasikārena paṭicchādakā jātāti.
Due to being concealed by compactness (ghana), the characteristic of non-self does not appear; and those compactnesses became concealers due to non-attention to the analysis of various elements.
Do bị sự tập hợp (ghanena) che đậy, tướng vô ngã (anattalakkhaṇaṃ) không hiện khởi; và các sự tập hợp đó trở thành cái che đậy do không tác ý đến sự phân tích các yếu tố khác nhau (nānādhātuvinibbhogāmanasikārena).
Udayabbayaṃ passato na udayāvatthā vayāvatthaṃ pāpuṇāti, vayāvatthā vā udayāvatthaṃ.
To one who sees arising and passing away, the state of arising does not reach the state of passing away, nor does the state of passing away reach the state of arising.
Khi quán thấy sự sinh diệt, trạng thái sinh không đạt đến trạng thái diệt, và trạng thái diệt cũng không đạt đến trạng thái sinh.
Aññova udayakkhaṇo, aññova vayakkhaṇoti ekopi dhammo khaṇavasena bhedato upaṭṭhāti, pageva atītādikoti āha ‘‘udayabbayaṃ pana…pe… upaṭṭhātī’’ti.
The moment of arising is one thing, and the moment of passing away is another. Thus, even a single phenomenon appears as differentiated by moments, how much more so with past, etc. Therefore, it is stated: "but arising and passing away... etc.... appears."
Khoảnh khắc sinh là một cái khác, khoảnh khắc diệt là một cái khác; như vậy, ngay cả một pháp cũng hiện khởi theo sự phân biệt từng khoảnh khắc, huống chi các pháp quá khứ, v.v. Vì vậy, ngài nói “Còn sự sinh diệt…pe… hiện khởi”.
Tattha santatiyā vikopitāyāti pubbāpariyena pavattamānānaṃ dhammānaṃ aññoññabhāvasallakkhaṇena santatiyā ugghāṭitāya.
Here, "when continuity is shattered" means when continuity is revealed by discerning the distinct nature of phenomena that occur in sequence.
Trong đó, “khi sự liên tục bị phá vỡ (santatiyā vikopitāyā)” có nghĩa là khi sự liên tục được mở ra bằng cách nhận biết sự khác biệt lẫn nhau của các pháp vận hành theo thứ tự trước sau.
Na hi sammadeva udayabbayaṃ sallakkhentassa dhammā sambandhabhāvena upaṭṭhahanti, atha kho ayosalākā viya asambandhabhāvenāti suṭṭhutaraṃ aniccalakkhaṇaṃ pākaṭaṃ hoti.
For to one who rightly discerns arising and passing away, phenomena do not appear as connected, but rather appear as disconnected, like iron bars. Thus, the characteristic of impermanence becomes even more manifest.
Thật vậy, đối với người quán xét đúng đắn sự sinh diệt, các pháp không hiện khởi theo cách liên kết, mà hiện khởi theo cách không liên kết, như những thanh sắt được sắp xếp riêng lẻ; do đó, tướng vô thường trở nên rõ ràng hơn rất nhiều.
Abhiṇhasampaṭipīḷanaṃ manasi katvāti yathāpariggahitaudayabbayavasena saṅkhārānaṃ nirantaraṃ paṭipīḷiyamānataṃ vibādhiyamānataṃ manasi karitvā.
"Attending to constant oppression" means attending to the continuous affliction and harassment of conditioned phenomena according to their apprehended arising and passing away.
“Tác ý đến sự áp bức liên tục (abhiṇhasampaṭipīḷanaṃ manasi katvā)” có nghĩa là tác ý đến trạng thái bị áp bức và bị quấy rầy liên tục của các hành theo cách quán xét sự sinh diệt đã được nắm giữ.
Iriyāpathe ugghāṭiteti iriyāpathe labbhamānadukkhapaṭicchādakabhāve ugghāṭite.
"When the postures are laid bare" means when the concealing nature of suffering obtained in the postures is laid bare.
“Khi các oai nghi được mở ra (iriyāpathe ugghāṭite)” có nghĩa là khi trạng thái che đậy khổ đau có được trong các oai nghi được mở ra.
Ekasmiñhi iriyāpathe uppannassa dukkhassa vinodakaṃ iriyāpathantaraṃ tassa paṭicchādakaṃ viya hoti, evaṃ sesāpīti iriyāpathānaṃ taṃtaṃdukkhapaṭicchādakabhāve yāthāvato ñāte tesaṃ dukkhapaṭicchādakabhāvo ugghāṭito nāma hoti saṅkhārānaṃ nirantaraṃ dukkhābhitunnatāya pākaṭabhāvato.
Indeed, just as a different posture alleviates the suffering that has arisen in one posture, thus it conceals it; the same applies to the rest. Therefore, when the concealing nature of suffering in those respective postures is truly known, their concealing nature of suffering is said to be laid bare, due to the continuous oppression of conditioned phenomena by suffering becoming manifest.
Thật vậy, một oai nghi khác làm tiêu tan khổ đau phát sinh trong một oai nghi, giống như nó che đậy khổ đau đó; các oai nghi còn lại cũng vậy. Như vậy, khi trạng thái che đậy khổ đau của các oai nghi được biết đúng như thật, thì trạng thái che đậy khổ đau của chúng được gọi là đã được mở ra, vì sự áp bức khổ đau liên tục của các hành trở nên hiển lộ.
Tenāha ‘‘dukkhalakkhaṇaṃ yāthāvasarasato upaṭṭhātī’’ti.
Therefore, it is stated: "the characteristic of suffering appears according to its true nature."
Vì vậy, ngài nói “tướng khổ hiện khởi đúng như thật”.
Nānādhātuyoti nānāvidhā pathavīādidhātuyo nānāvidhe sabhāvadhamme.
"Various elements" refers to various elements such as earth, etc., and various natural phenomena.
“Các yếu tố khác nhau (nānādhātuyo)” có nghĩa là các yếu tố đất, v.v., khác nhau, các pháp tự tánh khác nhau.
Vinibbhujitvāti ‘‘aññā pathavīdhātu, aññā āpodhātū’’tiādinā, ‘‘añño phasso, aññā vedanā’’tiādinā ca visuṃ visuṃ katvā.
"Having analyzed" means having distinguished them separately, such as "the earth element is one thing, the water element is another," and "contact is one thing, feeling is another," etc.
“Sau khi phân tích (vinibbhujitvā)” có nghĩa là sau khi phân chia riêng biệt, như “yếu tố đất là khác, yếu tố nước là khác”, v.v., và “xúc là khác, thọ là khác”, v.v.
Ghanavinibbhoge kateti samūhaghane, kiccārammaṇaghane ca pabhedite.
"When the compactness is analyzed" means when the compactness of aggregation and the compactness of function-and-object are differentiated.
“Khi sự phân tích sự tập hợp được thực hiện (ghanavinibbhoge kate)” có nghĩa là khi sự tập hợp theo nhóm và sự tập hợp theo chức năng và đối tượng được phân biệt.
Yā hesā aññamaññūpatthaddhesu samuditesu rūpārūpadhammesu ekattābhinivesavasena aparimadditasaṅkhārehi gayhamānā samūhaghanatā, tathā tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ kiccabhedassa satipi paṭiniyatabhāve ekato gayhamānā kiccaghanatā, tathā sārammaṇadhammānaṃ satipi ārammaṇakaraṇabhede ekato gayhamānā ārammaṇaghanatā ca, tā dhātūsu ñāṇena vinibbhujitvā dissamānā hatthena parimajjiyamāno pheṇapiṇḍo viya vilayaṃ gacchanti, ‘‘yathāpaccayaṃ pavattamānā suññā ete dhammā dhammamattā’’ti anattalakkhaṇaṃ pākaṭataraṃ hoti.
This compactness of collection which, among mutually supporting and aggregated rūpa and arūpa phenomena, is grasped by those whose saṅkhāras are not yet crushed, by way of the inclination towards oneness; and similarly, this compactness of function, which is grasped as one, even though there is a specifically determined difference in the functions of those various phenomena; and similarly, this compactness of object, which is grasped as one, even though there is a difference in making objects for phenomena that have an object—these three compactnesses, when analyzed into elements (dhātus) by wisdom and observed, vanish like a foam ball being rubbed by hand. Thus, the characteristic of non-self becomes more evident: "These phenomena arise according to their causes; they are empty, mere phenomena."
Cái khối tụ tập hợp này, tức là sự chấp thủ là một trong các pháp sắc và vô sắc đang nương tựa lẫn nhau và tập hợp lại, được những người chưa nghiền nát các hành chấp giữ, cùng với khối tụ chức năng, tức là sự chấp giữ là một dù có sự khác biệt về chức năng riêng biệt của các pháp ấy, và khối tụ đối tượng, tức là sự chấp giữ là một dù có sự khác biệt về việc tạo tác đối tượng của các pháp có đối tượng, khi được phân tích bằng tuệ vào các giới, chúng tan biến như một khối bọt được chà xát bằng tay. Khi đó, tướng vô ngã trở nên rõ ràng hơn, rằng: “Các pháp này vận hành theo duyên, là trống rỗng, chỉ là các pháp mà thôi.”
Tena vuttaṃ ‘‘nānādhātuyo…pe… upaṭṭhātī’’ti.
Therefore, it was said: “the various elements…pe… appear.”
Vì vậy đã nói: “nhiều giới…pe… hiện khởi”.
740. Dhuvabhāvapaṭikkhepato na niccanti aniccaṃ, khandhapañcakaṃ.
740. By rejecting the state of permanence, it is not permanent; hence it is impermanent (aniccaṃ), referring to the five aggregates.
740. Vô thường (aniccaṃ) là năm uẩn, do bác bỏ trạng thái thường hằng nên không thường.
Yathāha ‘‘rūpaṃ kho, rādha, aniccaṃ, vedanā… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ anicca’’nti (saṃ. ni. 3.172).
As it is said, “Rādha, rūpa is impermanent, feeling… perception… mental formations… consciousness is impermanent.”
Như đã nói: “Này Rādha, sắc là vô thường, thọ… tưởng… hành… thức là vô thường” (Saṃ. Ni. 3.172).
Tattha kāraṇaṃ vadanto ‘‘uppādavayaññathattabhāvā’’ti āha.
Speaking of the reason for this, it states: “due to the nature of arising, vanishing, and alteration.”
Nói về nguyên nhân trong đó, ngài nói: “do có sự sinh, diệt và biến dị”.
Uppādo nibbattilakkhaṇaṃ, vayo vipariṇāmalakkhaṇaṃ, aññathattaṃ jarā, tesaṃ sabbhāvatoti attho.
Arising (uppādo) is the characteristic of coming into being; vanishing (vayo) is the characteristic of change or transformation; alteration (aññathattaṃ) is aging. This means due to their existence.
Sinh (uppādo) là tướng phát sinh, diệt (vayo) là tướng biến đổi, biến dị (aññathattaṃ) là già yếu, nghĩa là do có sự hiện hữu của chúng.
Hutvā abhāvatoti uppajjitvā vinassanato.
“By having existed and then not existing” means by arising and then perishing.
Do đã có rồi không còn là do đã sinh rồi hoại diệt.
Ettha ca purimena jātijarāmaraṇasabbhāvato aniccanti dasseti, dutiyena pākabhāvaviddhaṃsābhāvato.
Here, by the former (reason), it is shown that the five aggregates are impermanent due to the existence of birth, aging, and death; by the latter (reason), due to the absence of existence prior to arising and absence through destruction.
Ở đây, điều trước chỉ ra rằng năm uẩn là “vô thường” do có sự sinh, già, chết; điều sau chỉ ra do không có sự hiện hữu trước khi sinh và sự hoại diệt.
Yassa bhāvena khandhapañcakaṃ ‘‘anicca’’nti vuccati, taṃ aniccalakkhaṇanti dassetuṃ ‘‘uppādavayaññathatta’’ntiādi vuttaṃ.
In order to show that the nature by which the five aggregates are called "impermanent" is the characteristic of impermanence, the passage beginning with "arising, vanishing, and alteration" was stated.
Để chỉ ra rằng tướng vô thường là cái mà do sự hiện hữu của nó, năm uẩn được gọi là “vô thường”, nên đã nói “sinh, diệt, biến dị” v.v.
Tena hi taṃ ‘‘anicca’’nti lakkhīyati.
For by that, it is characterized as "impermanent."
Bởi vì nhờ đó mà nó được nhận biết là “vô thường”.
Ākāravikāroti ākāravikati.
“Ākāravikāro” means alteration of form.
Ākāravikāro là sự biến đổi tướng trạng.
Abhāvākāro hi vikatirūpena labbhati, virūpattā na uppādākāro.
For the aspect of non-existence is taken in the form of alteration, not the aspect of arising, because it is altered (deformed).
Thật vậy, tướng không còn được nhận biết dưới dạng biến dị, do biến dạng nên không phải là tướng sinh.
Ākāravikāroti vā ākāraviseso.
Or “ākāravikāro” means a distinctive aspect.
Hoặc ākāravikāro là một tướng đặc biệt.
Hutvā abhāvo hi pākabhāvato bhinno viddhaṃsābhāvattā tattha ca aniccalakkhaṇaṃ niruḷhaṃ.
For non-existence after having been is distinct from non-existence prior to being, because it is non-existence by destruction; and the characteristic of impermanence is established in that.
Thật vậy, sự không còn sau khi đã có khác với sự không có trước khi sinh do là sự không còn của sự hoại diệt, và tướng vô thường được xác lập ở đó.
Aniccākāro hi dukkhānattākārehi viya uppādākārato ca visiṭṭho.
For the aspect of impermanence is also distinct from the aspect of arising, just as it is distinct from the aspects of suffering and non-self.
Thật vậy, tướng vô thường cũng đặc biệt hơn tướng sinh, như tướng khổ và vô ngã.
Tathā hi saddassa viddhaṃsābhāvo saṅkhatabhāvenapi sādhīyati.
Thus, the non-existence through destruction of sound is also established by its conditioned nature.
Như vậy, sự không còn của âm thanh cũng được chứng minh bằng trạng thái hữu vi.
Saṅkhatabhāvo ca atthato uppādavantatā.
And conditioned nature (saṅkhatabhāvo) means, in essence, having an origin.
Và trạng thái hữu vi (saṅkhatabhāvo), về mặt bản chất, là sự có sinh.
Uppādo ca pākabhāvasādhitā dharamānāvatthā.
And arising (uppādo) is the state of existence, established as being subsequent to prior non-existence.
Và sự sinh (uppādo) là trạng thái hiện hữu được xác lập bởi sự không có trước khi sinh.
Iminā nayena dukkhānattālakkhaṇāni veditabbāni.
In this way, the characteristics of suffering and non-self should be understood.
Theo cách này, các tướng khổ và vô ngã cần được hiểu.
Apica yathā niccapaṭikkhepato aniccanti niccākārapaṭikkhepato yathāvutto abhāvākārasaṅkhāto aniccākāro aniccalakkhaṇaṃ, evaṃ sukhapaṭikkhepato dukkhanti sukhākārapaṭikkhepato abhiṇhapaṭipīḷanākārasaṅkhāto dukkhākāro dukkhalakkhaṇaṃ, tathā attapaṭikkhepato anattāti attākārapaṭikkhepato avasavattanākārasaṅkhāto anattākāro anattalakkhaṇanti daṭṭhabbaṃ.
Moreover, just as impermanence is called aniccaṃ due to the rejection of permanence, and the aspect of impermanence, defined as the aspect of non-existence as stated, is the aniccalakkhaṇaṃ (characteristic of impermanence); so too, suffering is called dukkhaṃ due to the rejection of pleasure, and the aspect of suffering, defined as the aspect of continuous oppression, is the dukkhalakkhaṇaṃ (characteristic of suffering); and similarly, non-self is called anattā due to the rejection of self, and the aspect of non-self, defined as the aspect of non-subservience, is the anattalakkhaṇaṃ (characteristic of non-self)—this should be seen.
Hơn nữa, cũng như do bác bỏ sự thường hằng nên là vô thường, do bác bỏ tướng thường hằng nên tướng vô thường được gọi là tướng không còn như đã nói là tướng vô thường (aniccalakkhaṇaṃ); tương tự, do bác bỏ sự an lạc nên là khổ, do bác bỏ tướng an lạc nên tướng khổ được gọi là tướng bị bức bách liên tục là tướng khổ (dukkhalakkhaṇaṃ); và do bác bỏ tự ngã nên là vô ngã, do bác bỏ tướng tự ngã nên tướng vô ngã được gọi là tướng không tự chủ là tướng vô ngã (anattalakkhaṇa).
Te yime tayopi ākārā asabhāvadhammattā khandhapariyāpannā na honti.
And these three aspects are not included in the aggregates because they are not sabhāva-dhamma (phenomena with own-nature).
Ba tướng này, do không phải là các pháp tự tánh, nên không nằm trong các uẩn.
Khandhehi vinā anupalabbhanīyato khandhavinimuttāpi na honti.
Nor are they separate from the aggregates, because they cannot be comprehended without the aggregates.
Cũng không phải là tách rời khỏi các uẩn, vì không thể nhận biết nếu không có các uẩn.
Khandhe pana upādāya vohāravasena labbhamānā tadādīnavavibhāvanāya visesakāraṇabhūtā tajjāpaññattivisesāti veditabbā.
Rather, they should be understood as specific conceptual designations that are obtained based on the aggregates through conventional usage, serving as special reasons for illustrating the disadvantages thereof.
Tuy nhiên, chúng cần được hiểu là những khái niệm đặc biệt (paññatti) phát sinh từ các uẩn, được nhận biết theo cách gọi, và là nguyên nhân đặc biệt để làm rõ những tai họa của chúng.
Tayidaṃ sabbampīti yathāvuttalakkhaṇattayañceva lakkhitabbañca khandhapañcakaṃ.
“All this” refers to the three characteristics mentioned and the five aggregates that are to be characterized.
Tất cả những điều đó là ba tướng đã nói và năm uẩn là đối tượng được nhận biết.
‘‘Udayabbayānupassanāñāṇena yāthāvasarasato sallakkhetī’’ti idaṃ tadatthe tabbohāravasena vuttaṃ.
This statement, “one correctly apprehends according to reality with the knowledge of observing rise and fall,” was spoken with reference to that, by way of that designation.
Câu “nhận biết rõ ràng bản chất thực sự bằng tuệ quán sinh diệt” này được nói theo cách gọi đó trong ý nghĩa đó.
Udayabbayañāṇatthañhi lakkhaṇārammaṇikavipassanā ‘‘udayabbayañāṇa’’nti kathitā.
For the Vipassanā that has the characteristics as its object is called "knowledge of rise and fall" for the purpose of the knowledge of rise and fall.
Thật vậy, tuệ quán Vipassanā lấy các tướng làm đối tượng được gọi là “tuệ quán sinh diệt” vì lợi ích của tuệ quán sinh diệt.
Na hi udayabbayañāṇaṃ dukkhalakkhaṇādivisayaṃ.
For the knowledge of rise and fall does not have the characteristics of suffering, etc., as its object.
Tuệ quán sinh diệt không phải là đối tượng của tướng khổ v.v.
Tabbisayatte vā udayabbayañāṇameva na siyā, udayabbayañāṇaṃ pana tikkhaṃ, visadañca kātukāmena lakkhaṇattayatīraṇameva kātabbaṃ.
If it had them as its object, it would not be the knowledge of rise and fall itself. But for one who wishes to make the knowledge of rise and fall sharp and clear, the discernment of the three characteristics alone should be practiced.
Hoặc nếu là đối tượng đó, thì nó không phải là tuệ quán sinh diệt; nhưng ai muốn làm cho tuệ quán sinh diệt trở nên sắc bén và trong sáng thì phải thực hành sự phân biệt ba tướng.
Parikammasadisañhetaṃ tassa.
For this is like a preliminary effort for that.
Vì điều này giống như sự chuẩn bị cho tuệ quán đó.
Esa nayo sesañāṇesupīti.
This method applies to the remaining knowledges as well.
Cách này cũng áp dụng cho các tuệ khác.
741. Vahatīti pavattati.
741. “Vahatī” means it occurs continuously.
741. Vahatī có nghĩa là vận hành.
Ñāṇassa tikkhabhāvo bhāvanāya paguṇabhāvena.
The sharpness of wisdom is due to the proficiency in meditation.
Sự sắc bén của tuệ là do sự thuần thục trong tu tập.
Paguṇā ca bhāvanā vikkhepābhāvato ārammaṇe appitā viya pavattatīti ñāṇassa tikkhabhāvena saṅkhārānaṃ lahuupaṭṭhānatā dassitā.
And proficient meditation, due to the absence of distraction, flows as if it were fixed on the object; thus, the quick manifestation of saṅkhāras by the sharpness of wisdom is shown.
Và sự tu tập thuần thục, do không có sự phân tán, vận hành như thể đã được an trú vào đối tượng, do đó sự sắc bén của tuệ được chỉ ra là sự hiện khởi nhanh chóng của các hành.
Saṅkhāresu pana udayabbayavasena lahuṃ lahuṃ upaṭṭhahantesu udayadassanañca ‘‘uppādavato vināso’’ti yāvadeva vayadassanatthaṃ tassa nibbidāvahattāti vaye evassa ābhogasamannāhāro manasikāro pavattati, tena uppādādiṃ muñcitvā vayamevārabbha ñāṇaṃ uppajjati.
However, when the saṅkhāras appear quickly, quickly in terms of rise and fall, the observation of rise is only for the purpose of observing fall, which is "the destruction of what has arisen," because it brings disenchantment (nibbidā) with it. Therefore, one's concentrated attention (manasikāra) operates only on fall, abandoning rise and so on, and knowledge arises, taking only fall as its object.
Tuy nhiên, khi các hành hiện khởi nhanh chóng theo cách sinh diệt, thì sự thấy sinh chỉ là để thấy diệt, tức là sự hoại diệt của pháp có sinh, vì sự thấy đó dẫn đến sự nhàm chán; do đó, sự tác ý chú tâm của hành giả chỉ vận hành vào sự diệt mà thôi, bỏ qua sự sinh v.v., và tuệ phát sinh chỉ lấy sự diệt làm đối tượng.
Tena vuttaṃ ‘‘uppādaṃ vā’’tiādi.
Thus, it was said: “rise, or…” and so on.
Vì vậy đã nói: “sự sinh hoặc” v.v.
Tattha uppādanti nibbattivikāraṃ.
Therein, “rise (uppādaṃ)” refers to the distinct aspect of coming into being.
Trong đó, sự sinh (uppādaṃ) là sự biến đổi của sự phát sinh.
Ṭhitinti ṭhitippattaṃ, jaranti attho.
“Continuity (ṭhitiṃ)” refers to reaching a state of continuity, meaning aging.
Sự tồn tại (ṭhitiṃ) là trạng thái đạt đến sự tồn tại, nghĩa là sự già yếu.
Pavattanti upādinnakappavattaṃ.
“Occurrence (pavattaṃ)” refers to the continuity of the aggregates grasped by attachment.
Sự vận hành (pavattaṃ) là sự vận hành của các uẩn được chấp thủ.
Nimittanti saṅkhāranimittaṃ.
“Sign (nimittaṃ)” refers to the sign of saṅkhāras.
Tướng (nimittaṃ) là tướng của các hành.
Yaṃ saṅkhārānaṃ samudayādighanavasena, sakiccaparicchedatāya ca saviggahānaṃ viya upaṭṭhānaṃ, taṃ saṅkhāranimittaṃ.
That appearance of saṅkhāras as if they have a body due to the compactness of collection and so on, and due to the delimitation of their respective functions, is the sign of saṅkhāras.
Cái hiện khởi của các hành như thể có hình thể riêng biệt, do khối tụ tập hợp v.v. và do sự phân định chức năng riêng của chúng, đó là tướng của các hành.
Keci pana ‘‘pavattaṃ nāma saṅkhārānaṃ avicchedena pavattanaṃ uppādova, nimittaṃ nāma uppannānaṃ vijjamānatā ṭhānaparamparā, tasmā uppādameva gaṇhāti ce, pavattaṃ gaṇhāti nāma.
However, some say, " Occurrence (pavattaṃ) is merely the rise (uppāda) of saṅkhāras, their continuous arising without interruption; sign (nimittaṃ) is the continuous succession of states (ṭhāna-paramparā), the existence of arisen saṅkhāras. Therefore, if one apprehends rise, one apprehends occurrence. If one apprehends continuity, one apprehends sign."
Tuy nhiên, một số người nói: “Sự vận hành (pavattaṃ) là sự vận hành không gián đoạn của các hành, đó chính là sự sinh; tướng (nimittaṃ) là sự hiện hữu của những gì đã sinh, tức là chuỗi các trạng thái tồn tại. Vì vậy, nếu lấy sự sinh, tức là lấy sự vận hành. Nếu lấy sự tồn tại, tức là lấy tướng.”
Ṭhitiṃyeva gaṇhāti ce, nimittaṃ gaṇhāti nāmā’’ti vadanti, taṃ ‘‘uppādaṃ vā’’tiādivacanena virujjhati.
This contradicts the statement “rise, or…” and so on.
Điều đó mâu thuẫn với lời nói “sự sinh hoặc” v.v.
Na hi asati bhede vikappo yutto.
For discrimination is not appropriate when there is no distinction.
Thật vậy, không hợp lý khi có sự phân biệt nếu không có sự khác biệt.
Na sampāpuṇāti aggahaṇato.
“Does not reach” means due to not apprehending.
Không đạt đến vì không nắm giữ.
Kiṃ pana sampāpuṇātīti āha ‘‘khaya…pe… santiṭṭhatī’’ti.
What then does it reach? It says: “destruction…pe… persists.”
Vậy thì điều gì đạt đến? Ngài nói: “sự tiêu diệt…pe… an trú”.
Tattha nirodhasaddo anuppādepi dissatīti bhedasaddena visesitaṃ, bhedasaddo visesavācakopi hotīti vayasaddena visesitaṃ, sopi anirodhavācakopi atthīti khayasaddena visesitaṃ, khayavayabhedasaṅkhāte khaṇikanirodheti attho.
Here, since the word “cessation (nirodha)” is also seen in the sense of non-arising, it is specified by the word “breakup (bheda)”; and since the word “breakup” can also denote distinction, it is specified by the word “vanishing”; and since that (word, vanishing) can also denote non-cessation, it is specified by the word “destruction.” The meaning is momentary cessation, called destruction, vanishing, and breakup.
Trong đó, từ nirodha (diệt) cũng được thấy trong ý nghĩa không sinh, nên được phân biệt bằng từ bheda (phá vỡ); từ bheda cũng có nghĩa là đặc biệt, nên được phân biệt bằng từ vaya (hoại diệt); từ vaya cũng có nghĩa không diệt, nên được phân biệt bằng từ khaya (tiêu diệt). Nghĩa là sự diệt từng sát-na được gọi là tiêu diệt, hoại diệt, phá vỡ.
Sati santiṭṭhatīti satisīsena ñāṇamāha.
“Persists (santiṭṭhatī) through mindfulness (sati)” refers to knowledge through the heading of mindfulness.
Sati santiṭṭhatī (an trú với chánh niệm) nói về tuệ bằng cách lấy chánh niệm làm đầu.
Etasmiṃ ṭhāneti upakkilesavinimuttassa udayabbayañāṇassa tikkhabhāvāpattiyaṃ vuttanayena udayampi muñcitvā vayasseva manasikārakāle.
“In this state (etasmiṃ ṭhāne)” means at the time of concentrating solely on vanishing, even abandoning arising, in the manner stated for the attainment of sharpness of the knowledge of rise and fall, which is free from defilements.
Tại nơi này là lúc tác ý chỉ vào sự diệt mà thôi, bỏ qua cả sự sinh, theo cách đã nói về sự đạt đến trạng thái sắc bén của tuệ quán sinh diệt thoát khỏi các phiền não.
Ārammaṇapaṭisaṅkhāti rūpavedanādiārammaṇaṃ khayavayavaseneva paṭisaṅkhāya.
“Ārammaṇapaṭisaṅkhā” means comprehending objects like rūpa and vedanā solely in terms of destruction and vanishing.
Sự quán xét đối tượng (ārammaṇapaṭisaṅkhā) là quán xét đối tượng như sắc, thọ v.v. chỉ theo cách tiêu diệt và hoại diệt.
Yakāralopena hi niddeso ‘‘sayaṃ abhiññā’’tiādīsu (dī. ni. 1.28, 405) viya.
For the designation is by elision of the letter 'ya', as in “self-known,” etc.
Thật vậy, sự chỉ định này là do sự lược bỏ âm “ya”, như trong các trường hợp “sayaṃ abhiññā” v.v.
Yathāvuttassa vā ārammaṇassa khayavayabhedavasena paṭisaṅkhā ārammaṇapaṭisaṅkhā.
Alternatively, “ārammaṇapaṭisaṅkhā” is the comprehension of the aforementioned object in terms of destruction, vanishing, and breakup.
Hoặc ārammaṇapaṭisaṅkhā là sự quán xét đối tượng đã nói theo cách tiêu diệt và hoại diệt.
Bhaṅgānupassaneti yo tadārammaṇassa cittassa bhaṅgo, tassa anupassane.
“Bhaṅgānupassane” is in the continuous observation of the dissolution (bhaṅga) of the mind whose object is that (rūpa, vedanā, etc.).
Trong tuệ quán hoại diệt (Bhaṅgānupassane) là trong sự quán xét sự hoại diệt của tâm có đối tượng đó.
Paññāti pakārato jānanā.
“Paññā” means knowing in a differentiated manner.
Tuệ (Paññā) là sự hiểu biết một cách đặc biệt.
Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ idāneva saṃvaṇṇīyati.
What is to be said here will now be expounded.
Những gì cần nói ở đây, sẽ được giải thích ngay bây giờ.
Rūpārammaṇameva rūpārammaṇatā yathā ‘‘devo eva devatā’’ti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘rūpārammaṇaṃ citta’’nti vuttaṃ.
Just as “a deva is indeed a devatā,” so too rūpārammaṇatā is rūpārammaṇa (material object) itself; to show this meaning, it is said: “the mind having a material object.”
Chính rūpārammaṇa là rūpārammaṇatā, như “chính deva là devatā”, để chỉ ý nghĩa này, nên đã nói “tâm lấy sắc làm đối tượng”.
Rūpārammaṇatāti vā bhummatthe paccattavacananti dassento ‘‘atha vā rūpārammaṇabhāve’’ti āha.
Or, showing that rūpārammaṇatā is a nominative word in the sense of a locative, it says: “or in the state of having a material object.”
Hoặc, để chỉ rằng rūpārammaṇatā là từ ở ngôi sở thuộc, nên (văn bản) nói: “hoặc ở trạng thái lấy sắc làm đối tượng”.
Aparena cittena bhaṅgaṃ anupassatīti vipassanāvisayaṃ bhaṅgānupassanamāha.
One contemplates dissolution with another mind refers to bhaṅgānupassanā as the object of vipassanā.
Với câu “dùng một tâm khác quán sát sự hoại diệt”, (văn bản) nói về bhaṅgānupassanā là đối tượng của vipassanā.
Evañhi bhaṅgānupassanā paguṇā hoti, ārammaṇañcassa vibhūtataraṃ hutvā upaṭṭhāti.
For in this way, bhaṅgānupassanā becomes adept, and its object appears more distinct.
Chỉ khi đó, bhaṅgānupassanā mới trở nên thuần thục, và đối tượng hiện rõ hơn đối với vị ấy.
Ñātanti ārammaṇamāha anupassanāvasena ñātattā.
Known refers to the object, because it is known through contemplation.
Với từ “đã biết”, (văn bản) nói về đối tượng, vì nó đã được biết theo cách quán sát.
Ñāṇanti anupassanāñāṇaṃ.
Knowledge refers to the knowledge of contemplation.
Với từ “trí tuệ”, (văn bản) nói về trí tuệ quán sát.
Ubhopi vipassatīti tadubhayampi khayato vayato vipassatīti.
Both are contemplated means both (the object and the contemplating knowledge) are contemplated as perishing and passing away.
Với câu “quán sát cả hai”, nghĩa là quán sát cả hai (đối tượng và tâm) theo sự diệt tận, sự hoại diệt.
Ayaṃ hettha saṅkhepattho – rūpassa yāva jarāmaraṇassa khayato vayato dassanaṃ ārammaṇapaṭisaṅkhātaṃ, dassanakañāṇassa khayato vayato dassanaṃ ārammaṇapaṭisaṅkhāya bhaṅgassa anupassananti ubhayattha paññā.
This is the brief meaning here: the seeing of rūpa (materiality) up to old age and death as perishing and passing away is called ārammaṇapaṭisaṅkhāta (reflection on the object); the seeing of the knowledge that sees it as perishing and passing away is bhaṅgānupassanā (contemplation of dissolution) by reflecting on the object. Thus, wisdom (paññā) is in both.
Đây là ý nghĩa tóm tắt ở đây: sự thấy sắc cho đến già chết theo sự diệt tận, sự hoại diệt, được gọi là ārammaṇa-paṭisaṅkhā (trí tuệ phân tích đối tượng); sự thấy trí tuệ thấy đó theo sự diệt tận, sự hoại diệt, được gọi là bhaṅgānupassanā (trí tuệ quán sát sự hoại diệt) sau khi đã phân tích đối tượng – cả hai đều là paññā (tuệ).
Purimaṃ vā tadabhāve abhāvato pacchimāyaṃ pakkhipitvā pacchimā eva paññā vipassane ñāṇanti.
Alternatively, subsuming the former wisdom (paṭisaṅkhā-paññā) into the latter due to the non-existence of the latter in the absence of the former, only the latter wisdom is considered knowledge in vipassanā.
Hoặc, vì nếu không có cái trước thì cái sau cũng không có, nên cái trước được gộp vào cái sau, và chỉ có cái sau là paññā (tuệ) là trí tuệ trong vipassanā.
Idha saṅkhatadhammo nāma jātijarāmaraṇapakatiko, tassa jāti ādikoṭi, jarā majjhimakoṭi, maraṇaṃ osānakoṭi.
Here, saṅkhatadhamma (conditioned phenomenon) is of the nature of birth, old age, and death. Of this, birth is the initial stage, old age is the middle stage, and death is the final stage.
Ở đây, saṅkhatadhamma (pháp hữu vi) là pháp có bản chất sinh, già, chết. Trong đó, sinh là khởi điểm, già là trung điểm, chết là điểm cuối cùng.
Tattha kiñcāpi uppādāditividhampi saṅkhatalakkhaṇatāya aniccalakkhaṇaṃ, tathāpi jātijarāsu diṭṭhāsu na tathā aniccalakkhaṇaṃ pākaṭaṃ hutvā upaṭṭhāti yathā vayakkhaṇeti āha ‘‘bhaṅgo nāma aniccatāya paramā koṭī’’ti, uttamā koṭi pariyosānakoṭīti attho.
Although all three, production and so forth, are characteristics of impermanence due to being characteristics of conditioned phenomena, yet when birth and old age are seen, the characteristic of impermanence does not manifest as clearly as in the moment of dissolution. Therefore, it says: “Dissolution is the ultimate stage of impermanence,” meaning the highest stage, the final stage.
Mặc dù cả ba loại (sinh, già, chết) đều là vô thường vì là đặc tính của saṅkhata (hữu vi), nhưng khi thấy sinh và già, đặc tính vô thường không hiện rõ như khi thấy đặc tính hoại diệt. Do đó, (văn bản) nói: “sự hoại diệt là điểm tột cùng của vô thường”, nghĩa là điểm tối thượng, điểm kết thúc.
Yathā hi jarādhammaṃ, maraṇadhammameva ca jāyatīti jāti aniccatāya ādi koṭi, tathā jātidhammaṃ, maraṇadhammameva ca jīratīti jarā majjhimā koṭi, jātidhammaṃ, jarādhammameva ca bhijjatīti bhaṅgo paramā koṭīti.
Indeed, just as birth is the initial stage of impermanence because what is subject to old age and death is born, so too old age is the middle stage because what is subject to birth and death grows old, and dissolution is the ultimate stage because what is subject to birth and old age breaks up.
Như sự sinh là khởi điểm của vô thường, vì pháp có bản chất già và bản chất chết đều sinh; tương tự, sự già là trung điểm, vì pháp có bản chất sinh và bản chất chết đều già; và sự hoại diệt là điểm tột cùng, vì pháp có bản chất sinh và bản chất già đều hoại diệt.
Aniccato anupassatīti na kalāpato sammasanto viya ‘‘aniccaṃ khayaṭṭhenā’’ti (paṭi. ma. 1.48) anumānavasena, nāpi āraddhavipassako viya udayaggahaṇapubbakavayadassanavasena, atha kho udayabbayañāṇānubhāvena paccakkhato upaṭṭhitesu udayavayesu vuttanayena udayaṃ muñcitvā bhaṅgadassanavaseneva aniccato anupassati, evaṃ anupassato panassa niccagāhassa lesopi natthīti āha ‘‘no niccato’’ti.
One contemplates as impermanent does not mean inferring “impermanent in the sense of perishing” like one who contemplates in a mass, nor by seeing dissolution preceded by grasping arising like a beginner in vipassanā. Instead, by the power of the knowledge of arising and passing away, when arising and passing away manifest directly, one contemplates as impermanent primarily by seeing dissolution, having abandoned arising as taught. For one who contemplates thus, there is not even a trace of the perception of permanence, hence it says “not as permanent.”
Với câu “quán sát theo vô thường”, không phải như người quán sát từng nhóm (kalāpa) mà suy luận rằng “vô thường theo nghĩa hoại diệt”, cũng không phải như người mới bắt đầu vipassanā mà thấy sự hoại diệt sau khi nắm bắt sự sinh. Mà là, nhờ năng lực của trí tuệ sinh diệt, khi sự sinh và sự hoại diệt hiện rõ một cách trực tiếp, vị ấy quán sát theo vô thường bằng cách bỏ qua sự sinh và chỉ thấy sự hoại diệt theo cách đã nói. Khi quán sát như vậy, không có một chút nào của sự chấp thủ thường còn đối với vị ấy. Do đó, (văn bản) nói: “không phải theo thường còn”.
Tathā hesa niccasaññaṃ pajahatīti vuccati.
For indeed, such a person is said to abandon the perception of permanence.
Thật vậy, vị ấy được gọi là người từ bỏ niccasaññā (tưởng thường còn).
Ettha ca ‘‘aniccato eva anupassatī’’ti eva-kāro luttaniddiṭṭhoti tena nivattitamatthaṃ dassetuṃ ‘‘no niccato’’ti vuttaṃ.
Here, the eva-kāra (emphatic particle) in “aniccato eva anupassati” (contemplates as impermanent only) is to be understood as elided, and to show the meaning negated by it, it says “not as permanent.”
Ở đây, từ eva trong “chỉ quán sát theo vô thường” được hiểu ngầm, và để chỉ ý nghĩa bị từ chối bởi nó, nên đã nói “không phải theo thường còn”.
Na cettha dukkhato anupassanādinivattanamāsaṅkitabbaṃ paṭiyogīnivattanaparattā, eva-kārassa upari desanāruḷhattā ca tāsaṃ.
And here, the negation of contemplating as suffering, etc., should not be suspected, because the eva-kāra is intended to negate the opposite, and because those (contemplations) are established in the subsequent teachings.
Và ở đây, không nên nghi ngờ về sự từ chối quán sát theo khổ, v.v., vì từ eva chủ yếu dùng để từ chối đối tượng đối lập, và vì những quán sát đó được trình bày ở phần sau.
Dukkhato anupassatītiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to “contemplates as suffering,” etc.
Trong các câu như “quán sát theo khổ”, v.v., cũng theo cách tương tự.
Aniccato tāva anupassanā bhaṅgānupassakassa yuttā ‘‘bhaṅgo nāma aniccatāya paramā koṭī’’ti, dukkhādito pana kathanti āha ‘‘aniccassa dukkhattā’’tiādi.
Contemplation as impermanent is suitable for one contemplating dissolution, as “dissolution is the ultimate stage of impermanence.” But how is it suitable from the perspective of suffering, etc.? To this, it says “due to impermanence being suffering,” etc.
Quán sát theo vô thường là thích hợp đối với người quán sát sự hoại diệt, vì “sự hoại diệt là điểm tột cùng của vô thường”. Nhưng còn quán sát theo khổ, v.v., thì sao? Do đó, (văn bản) nói: “vì vô thường là khổ”, v.v.
Etena yaṃ aniccaṃ, taṃ ekantato dukkhaṃ anattā, tato ca na abhinandaniyādirūpaṃ.
By this, it shows that what is impermanent is invariably suffering and non-self, and therefore it is not something to be delighted in, and so on.
Điều này có nghĩa là cái gì vô thường thì nhất định là khổ và vô ngã, và do đó không phải là thứ đáng hoan hỷ, v.v.
Tasmā upari nibbattetabbato ñāṇaparikammatthañca itarāsampi channaṃ anupassanānaṃ vasena anupassatīti dasseti.
Therefore, to prepare for the knowledge to be developed later, and for the sake of the preliminary work for knowledge, one contemplates by way of the other six contemplations as well.
Vì vậy, (văn bản) chỉ ra rằng vị ấy quán sát theo sáu loại quán sát khác nữa, để làm tiền đề cho trí tuệ sẽ phát sinh sau này.
Keci panettha ‘‘aniccato anupassati, no niccatotiādinā visuṃ dassanakiccaṃ natthi, bhaṅgadassaneneva sabbaṃ diṭṭhaṃ hotī’’ti vadanti, taṃ bhaṅgānupassanāya matthakappattiyaṃ yuttaṃ, tato pana pubbabhāge anekākāravokārā anupassanā icchitabbāva.
Some here say: “There is no need for separate acts of seeing, such as ‘one contemplates as impermanent, not as permanent,’ etc.; everything is seen by merely seeing dissolution.” That is appropriate when bhaṅgānupassanā has reached its peak. However, in the earlier stage, contemplation involving many modes is desired.
Một số người nói rằng: “Ở đây, không cần thiết phải quán sát riêng rẽ theo ‘quán sát vô thường, không phải thường còn’, v.v., vì tất cả đều đã được thấy khi thấy sự hoại diệt”. Lời nói đó chỉ thích hợp khi bhaṅgānupassanā đã đạt đến đỉnh cao, nhưng trước giai đoạn đó, các loại quán sát phức tạp với nhiều phương diện là điều mong muốn.
Aññathā ‘‘aniccato anupassatī’’tiādikā (paṭi. ma. 1.51) pāḷi, ‘‘anekehi ākārehi punappunaṃ passatī’’ti āgatā tassā aṭṭhakathā ca virodhitā siyā.
Otherwise, the Pāli text such as “aniccato anupassati” etc., and its commentary which states “sees again and again in various ways,” would be contradictory.
Nếu không, thì Pāḷi như “quán sát theo vô thường”, v.v., và Aṭṭhakathā của nó nói rằng “thấy đi thấy lại với nhiều phương diện” sẽ mâu thuẫn.
Tadeva aniccato diṭṭhameva sabbasaṅkhāragataṃ.
That very whole realm of conditioned phenomena seen as impermanent.
Chính điều đó là tất cả các pháp hữu vi đã được thấy là vô thường.
Na taṃ abhinanditabbanti taṃ saṅkhāragataṃ taṇhādiṭṭhābhinandanavasena ‘‘etaṃ mama, eso me attā’’ti na abhinanditabbaṃ.
One should not delight in it means that realm of conditioned phenomena should not be delighted in by way of delighting due to craving and wrong view, thinking, “This is mine, this is my self.”
“Không nên hoan hỷ điều đó” nghĩa là không nên hoan hỷ pháp hữu vi đó theo cách hoan hỷ do taṇhā (ái) và diṭṭhi (kiến) rằng “cái này là của tôi, đây là tự ngã của tôi”.
Na tattha rañjitabbanti tattha saṅkhāragate rañjanavasena na pavattitabbaṃ, kāmarāgo, bhavarāgo vā na pavattetabboti attho.
One should not be attached to it means one should not engage in it by way of attachment to that realm of conditioned phenomena; that is, kāmarāga (sensual craving) or bhavarāga (craving for existence) should not be aroused.
“Không nên đắm trước vào đó” nghĩa là không nên hành động theo sự đắm trước vào pháp hữu vi đó, tức là không nên để kāmarāga (dục ái) hoặc bhavarāga (hữu ái) phát sinh.
Rāgaṃ nirodhetīti rāgaṃ vikkhambhananirodhaṃ pāpeti, vikkhambhetīti attho.
One suppresses craving means one brings craving to suppression by overcoming it, meaning one overcomes it.
“Vị ấy diệt trừ rāga” nghĩa là vị ấy đưa rāga đến sự diệt trừ bằng cách trấn áp, tức là trấn áp rāga.
Tenāha ‘‘lokikeneva tāva ñāṇenā’’ti.
Therefore, it says: “by mundane knowledge first of all.”
Do đó, (văn bản) nói: “trước hết là với trí tuệ thế gian”.
Sati ca vikkhambhane kathaṃ samudayoti āha ‘‘no samudeti, samudayaṃ na karotī’’ti.
And if there is overcoming, how can there be arising? So, it says: “it does not arise, it does not cause arising.”
Và khi có sự trấn áp, làm sao có sự tập khởi? Do đó, (văn bản) nói: “không tập khởi, không tạo ra sự tập khởi”.
Evaṃ paṭipannoti evaṃ vuttappakārena aniccānupassanādivasena paṭipanno.
"One who practices thus" means one who practices in the manner explained, through the contemplation of impermanence and so on.
“Vị ấy đã thực hành như vậy” nghĩa là vị ấy đã thực hành theo cách đã nói, theo sự quán sát vô thường, v.v.
Saddhiṃ khandhābhisaṅkhārehi kilesānaṃ pariccajanatoti khandhehi, abhisaṅkhārehi ca saha kilesānaṃ pajahanato.
"By abandoning defilements together with the aggregates and formations" means by abandoning defilements together with the aggregates and formations.
“Cùng với các uẩn và các hành, do sự từ bỏ các phiền não” nghĩa là do từ bỏ các phiền não cùng với các uẩn và các hành.
Kilese hi pajahanto tannimittakakammaṃ, tato nibbattanake khandhe ca pajahati nāma.
Indeed, one who abandons defilements is said to abandon the karma caused by them and the aggregates that arise from that karma.
Thật vậy, khi từ bỏ các phiền não, vị ấy cũng từ bỏ nghiệp là nguyên nhân của chúng, và các uẩn phát sinh từ nghiệp đó.
Saṅkhatadosadassanenāti saṅkhatadhammesu aniccadukkhatādiādīnavadassanena.
"By seeing the fault in conditioned things" means by seeing the disadvantages such as impermanence and suffering in conditioned phenomena.
“Do thấy lỗi của các pháp hữu vi” nghĩa là do thấy các tai hại như vô thường, khổ, v.v., trong các pháp hữu vi.
Tabbiparīteti niccasukhādisabhāve.
"In that which is contrary to it" refers to the nature of permanence, happiness, and so on.
“Ngược lại với điều đó” nghĩa là bản chất thường còn, an lạc, v.v.
Tanninnatāyāti tadadhimuttatāya.
"By inclination towards that" means by being resolute in that.
“Do sự hướng về điều đó” nghĩa là do sự quyết tâm hướng về điều đó.
Paṭinissaggasaddo pariccāgattho, pakkhandanattho cāti paṭinissaggassa duvidhatā vuttā.
The word paṭinissagga means abandonment and also rushing forth; thus, the twofold nature of paṭinissagga is stated.
Từ paṭinissagga có nghĩa là từ bỏ và cũng có nghĩa là lao tới, do đó đã nói về hai loại paṭinissagga.
Tattha pakkhandanaṃ adhimuccanaṃ.
Among these, "rushing forth" is resolution.
Trong đó, “lao tới” là sự quyết tâm.
Yathāvuttenāti tadaṅgādippahānappakārena, tanninnappakārena ca.
"In the manner described" means in the manner of temporary abandonment (tadaṅga-pahāna) and so on, and in the manner of inclination towards that.
“Theo cách đã nói” nghĩa là theo cách đoạn trừ từng phần, v.v., và theo cách hướng về điều đó.
Nibbattanavasenāti uppādanavasena.
"In the manner of producing" means in the manner of bringing forth.
“Theo cách phát sinh” nghĩa là theo cách tạo ra.
Nibbattento hi kilese ādiyatīti te anibbattento kilese na ādiyati nāma.
Indeed, one who produces defilements is said to take hold of them; by not producing them, one is said not to take hold of defilements.
Thật vậy, khi làm phát sinh các phiền não, vị ấy được gọi là chấp thủ các phiền não; khi không làm phát sinh chúng, vị ấy được gọi là không chấp thủ các phiền não.
Adosadassitāvasenāti dosānaṃ adassāvibhāvena.
"In the manner of not seeing fault" means in the state of not perceiving faults.
“Theo cách không thấy lỗi” nghĩa là theo cách không thấy các lỗi lầm.
Saṅkhatārammaṇaṃ ādiyatīti yojanā.
The connection is: one takes hold of a conditioned object.
Nghĩa là chấp thủ đối tượng hữu vi.
Anādīnavadassitāya hi saṅkhāre ādiyatīti ādīnavadassitāya te na ādiyati na gaṇhāti.
Indeed, by not seeing disadvantage, one takes hold of saṅkhāras; thus, by seeing disadvantage, one does not take hold of them, does not grasp them.
Thật vậy, do không thấy tai hại, vị ấy chấp thủ các hành; do thấy tai hại, vị ấy không chấp thủ, không nắm giữ chúng.
744. ‘‘Vatthusaṅkamanā’’ti ettha vipassanāya pavattiṭṭhānabhāvato rūpādiārammaṇaṃ ‘‘vatthū’’ti adhippetanti dassento ‘‘rūpassā’’tiādimāha.
744. In "transfer of object," meaning that sense objects such as form are intended as "object" because they are the basis for the occurrence of insight, it is said: "of form" and so on.
744. “Vatthusaṅkamanā” (sự chuyển dịch đối tượng) – ở đây, để chỉ rõ rằng đối tượng sắc (rūpa) và các đối tượng khác được xem là “đối tượng” (vatthu) vì chúng là nơi khởi sinh của tuệ quán (vipassanā), nên đã nói “của sắc” và tiếp theo.
Tattha saṅkamanāti vipassanābhāvasāmaññato ekattanayena vuttaṃ, aññathā aññadeva rūpabhaṅgavisayaṃ ñāṇaṃ, aññadeva tadārammaṇacittabhaṅgavisayanti kuto saṅkamanā.
Here, saṅkamanā (transfer) is stated as being of a single type due to the commonality of the state of insight (vipassanā). Otherwise, if the knowledge regarding the dissolution of form were one thing, and the knowledge regarding the dissolution of the mind with that object were another, how could there be transfer?
Ở đó, sự chuyển dịch được nói theo nghĩa đồng nhất do tính phổ quát của trạng thái tuệ quán (vipassanā), nếu không, tuệ về sự hoại diệt của sắc là một điều, và tuệ về sự hoại diệt của tâm có đối tượng đó là một điều khác, vậy thì làm sao có sự chuyển dịch?
Paññāvivaṭṭanāyapi eseva nayo.
The same applies to the "reversal of wisdom".
Đối với sự chuyển biến của tuệ (paññā-vivaṭṭanā) cũng theo cách đó.
Paññāyāti udayabbayadassanavasena pavattamānāya vipassanāpaññāya.
"Of wisdom" refers to the insight-wisdom (vipassanā-paññā) that proceeds by way of seeing arising and passing away.
Của tuệ có nghĩa là của tuệ quán (vipassanāpaññā) đang diễn tiến theo cách thấy sự sinh và diệt (udayabbayadassana).
Vayasseva gahaṇavasena udayato vinivaṭṭanā.
The reversal from arising is by way of grasping only the passing away.
Sự chuyển biến khỏi sự sinh (udaya) là do chỉ nắm bắt sự diệt (vaya) mà thôi.
Tenāha ‘‘udayaṃ pahāya vaye santiṭṭhanā’’ti.
Therefore, it is said: "abandoning arising and abiding in passing away."
Vì vậy đã nói: “buông bỏ sự sinh và an trụ nơi sự diệt”.
‘‘Anantarameva āvajjanasamatthatā’’ti iminā bhaṅgānupassanāya paguṇabalavabhāvamāha.
By "the ability to advert immediately," the highly trained and powerful nature of the contemplation of dissolution (bhaṅgānupassanā) is stated.
“Khả năng chú tâm ngay lập tức” – bằng cách này, đã nói lên trạng thái thuần thục và mạnh mẽ của tuệ quán hoại diệt (bhaṅgānupassanā).
Saṃvijjamānamhīti paccakkhato upalabbhamāne paccuppanne.
745. "In what is existing" means in the present, which is directly perceived.
Trong những gì đang hiện hữu có nghĩa là trong các pháp hữu vi hiện tại đang được nhận biết trực tiếp.
Visuddhadassanoti bhaṅgadassanassa paribandhavidhamanena visuddhañāṇo, suvisuddhabhaṅgadassanoti attho.
"With purified insight" means having purified knowledge by destroying the obstacles to the perception of dissolution; that is to say, having perfectly pure perception of dissolution.
Có cái thấy thanh tịnh có nghĩa là tuệ thanh tịnh do đã phá tan các chướng ngại của cái thấy sự hoại diệt; nghĩa là có cái thấy sự hoại diệt rất thanh tịnh.
Tadanvayaṃ netīti tassa paccuppannasaṅkhārabhaṅgadassino ñāṇassa anvayaṃ anugatabhūtaṃ ñāṇaṃ pavatteti.
"Leads it according to the analogy" means one causes the knowledge that follows the analogy of the knowledge that perceives the dissolution of present saṅkhāras to proceed.
Dẫn theo đó có nghĩa là làm cho tuệ tương ứng, tiếp nối với tuệ thấy sự hoại di diệt của các pháp hữu vi hiện tại, khởi lên.
Kattha pana pavattetīti āha ‘‘atītanāgate’’ti, atīte, anāgate ca saṅkhāragate.
Where does it proceed? In answer, it is said: "to the past and future," meaning to past and future saṅkhāras.
Vậy thì nó khởi lên ở đâu? Đã nói: “trong quá khứ và vị lai”, trong các pháp hữu vi đã qua và chưa đến.
Sabbepītiādi tassa pavattanākāradassanaṃ.
"All" and so on, shows the manner of its proceeding.
Tất cả và tiếp theo là cách trình bày sự khởi lên đó.
Na catthi aññoti ettha imasmiṃ loke añño khandhavinimutto attā nāma koci natthi.
"And there is no other" means that in this world, there is no self (atta) whatsoever apart from the aggregates.
Không có cái khác – ở đời này không có bất kỳ cái ngã nào khác biệt với các uẩn.
Tesaṃ khayaṃ passatīti tesaṃ dhammānaṃ khaṇe khaṇe upaṭṭhahantaṃ bhaṅgaṃ passati.
"He sees their destruction" means he sees the momentary dissolution of those phenomena as they arise at every moment.
Thấy sự tiêu diệt của chúng có nghĩa là thấy sự hoại diệt của các pháp đó hiện khởi từng sát-na.
Yathāvuttāya appamādapaṭipattiyā appamatto.
"Diligent" due to the practice of diligence as described.
Không phóng dật (appamatto) bằng sự thực hành không phóng dật như đã nói.
Yathā kiṃ?
Like what?
Giống như cái gì?
Maṇiṃva vijjhaṃ vajirena yoniso yathā nāma kusalo puriso upāyena maṇiṃ vijjhanto maṇissa chiddameva passati manasi karoti, na maṇissa vaṇṇādiṃ, evameva saṅkhārānaṃ nirantaraṃ bhaṅgameva yoniso manasi karoti, na saṅkhāreti adhippāyo.
"Skillfully piercing a gem with a diamond." Just as a skillful person, when piercing a gem by means, only sees and attends to the hole in the gem, not its color and so on, so too, it means that one attends appropriately only to the incessant dissolution of saṅkhāras, not to the saṅkhāras themselves.
Như người khéo léo dùng kim cương để đục ngọc (maṇiṃva vijjhaṃ vajirena yoniso) – như người khéo léo dùng phương tiện để đục ngọc, chỉ thấy và chú tâm vào lỗ hổng của viên ngọc, chứ không phải màu sắc hay các thứ khác của viên ngọc; cũng vậy, vị ấy chỉ chú tâm một cách khéo léo vào sự hoại diệt liên tục của các pháp hữu vi, chứ không phải các pháp hữu vi – đó là ý nghĩa.
Yathā vā vajirena maṇiṃ vijjhantassa viddhaṭṭhānaṃ na puna ruhati, evaṃ vajirasadisena bhaṅgānupassanāñāṇena bhaṅge diṭṭhe na puna niccagāho ruhati, evaṃ bhaṅgameva passatīti attho.
Or, just as the pierced spot of a gem, when pierced by a diamond, does not grow back again, so too, when dissolution is seen by the knowledge of dissolution, which is like a diamond, the grasp of permanence does not arise again; thus, it means one sees only dissolution.
Hoặc như khi dùng kim cương đục ngọc, chỗ đã đục sẽ không mọc lại; cũng vậy, khi thấy sự hoại diệt bằng tuệ quán hoại diệt (bhaṅgānupassanāñāṇa) giống như kim cương, sự chấp thủ thường hằng sẽ không mọc lại nữa; nghĩa là chỉ thấy sự hoại diệt mà thôi.
747. Aniccānupassanādīsūti aniccadukkhānattānupassanāsu.
747. "In contemplations of impermanence and so on" refers to contemplations of impermanence, suffering, and non-self.
747. Trong các tuệ quán vô thường và các tuệ quán khác có nghĩa là trong các tuệ quán vô thường, khổ, vô ngã.
Nibbidādīsūti nibbidāvirāganirodhapaṭinissaggānupassanāsu.
"In dispassion and so on" refers to contemplations of dispassion (nibbidā), detachment (virāga), cessation (nirodha), and relinquishment (paṭinissagga).
Trong các tuệ quán yếm ly và các tuệ quán khác có nghĩa là trong các tuệ quán yếm ly (nibbidā), ly tham (virāga), diệt (nirodha), xả ly (paṭinissagga).
Tayo upaṭṭhāneti aniccādivasena tividhe upaṭṭhāne.
"Three kinds of manifestation" refers to the three kinds of manifestation based on impermanence and so on.
Trong ba sự hiện khởi có nghĩa là trong ba loại hiện khởi theo vô thường, v.v.
Khayato vayato upaṭṭhānañhi aniccato upaṭṭhānaṃ, bhayato upaṭṭhānaṃ dukkhato, suññato upaṭṭhānaṃ anattatoti.
For, manifestation as passing away and dissolution is manifestation as impermanent; manifestation as fearful is manifestation as suffering; manifestation as empty is manifestation as non-self.
Sự hiện khởi do tiêu diệt, do hoại diệt là sự hiện khởi là vô thường; sự hiện khởi do đáng sợ là sự hiện khởi là khổ; sự hiện khởi là không là sự hiện khởi là vô ngã.
Diṭṭhīsūti diṭṭhinimittaṃ na vedhati.
"In views" means it does not tremble at the sign of views.
Trong các tà kiến có nghĩa là không lay động bởi nhân duyên tà kiến.
Tā hi asaṃhīratāya na calati.
For, those (views) do not waver due to their immovability.
Vì chúng không bị lôi kéo nên không lay động.
748. Dubbalabhājanassa viyāti tintaāmamattikābhājanassa viya bhedameva passatīti sambandho.
748. "Like a weak vessel" (tintaāmamattikābhājanassa viya - like a wet, unbaked clay pot) means the connection is that one sees only the breaking up.
748. Như cái bình yếu ớt có nghĩa là như cái bình đất sét ướt chưa nung, chỉ thấy sự vỡ nát – đó là sự liên kết.
Ettha ca dubbalabhājanūpamā sarasabhiduratādassanatthaṃ, vippakiriyamānasukhumarajūpamā aññamaññaṃ asambandhatādassanatthaṃ, bhijjiyamānatilūpamā khaṇe khaṇe bhijjanakabhāvadassanatthanti daṭṭhabbā.
Here, the analogy of a weak vessel is to show its inherent tendency to break; the analogy of fine dust scattered about is to show its disconnectedness from one another; and the analogy of sesame seeds being crushed is to show its momentary breaking up.
Ở đây, ví dụ về cái bình yếu ớt là để chỉ sự hoại diệt tự nhiên; ví dụ về những hạt bụi nhỏ bị phân tán là để chỉ sự không liên kết với nhau; ví dụ về hạt mè bị nung vỡ là để chỉ trạng thái hoại diệt từng sát-na – cần phải hiểu như vậy.
Bhedamevāti vināsameva passati uppādādīnaṃ aggahaṇato.
"Only destruction" means one sees only perishing, because one does not grasp arising and so on.
Chỉ sự hoại diệt có nghĩa là chỉ sự tiêu diệt mà thôi, vì không nắm bắt sự sinh, v.v.
Evamevāti yathā udakabubbuḷakāni udakatalādipaccayaṃ paṭicca uppannāni na ciraṭṭhitikāni sīghaṃ sīghaṃ bhijjanti, evameva sabbe rūpārūpadhammā kammādipaccayaṃ paṭicca uppannā khaṇaṭṭhitikā sīghaṃ sīghaṃ bhijjantīti bhedameva passati.
Just as water bubbles, having arisen dependent on causes such as the surface of the water, do not last long and quickly burst, even so, all rūpa and arūpa phenomena, having arisen dependent on causes such as kamma, last but a moment and quickly burst. Thus, one sees only disintegration.
Cũng vậy có nghĩa là như các bọt nước khởi lên do nhân duyên như mặt nước, không tồn tại lâu mà nhanh chóng vỡ tan; cũng vậy, tất cả các pháp sắc và vô sắc khởi lên do nhân duyên như nghiệp, v.v., tồn tại trong một sát-na rồi nhanh chóng vỡ tan; nghĩa là chỉ thấy sự hoại diệt.
Turitaturitañhi nesaṃ bhedadassanatthaṃ ‘‘bhijjanti bhijjantī’’ti āmeḍitavacanaṃ.
Indeed, the reduplicated expression 'bhijjanti bhijjanti' (they burst, they burst) is meant to show their extremely swift disintegration.
Lời lặp lại “diệt, diệt” là để chỉ sự thấy sự hoại diệt nhanh chóng của chúng.
749. Bhavadiṭṭhippahānanti sassatadiṭṭhiyā vikkhambhanaṃ.
749. Abandoning the view of existence is the suppression of the eternalist view (sassatadiṭṭhi).
749. Sự đoạn trừ kiến hữu (bhavadiṭṭhippahāna) có nghĩa là sự trấn áp thường kiến (sassatadiṭṭhi).
Na hi nirantaraṃ bhaṅgameva passato sassatadiṭṭhiyā avasaro atthi.
For one who constantly sees only disintegration, there is no opportunity for the eternalist view.
Vì thật vậy, đối với người chỉ thấy sự hoại diệt liên tục, không có cơ hội cho thường kiến.
Tato eva jīvite nirālayattā jīvitanikantipariccāgo.
It is for this very reason that there is renunciation of attachment to life, due to being free from craving for life.
Chính vì thế, do không còn bám víu vào sự sống, nên có sự từ bỏ sự chấp thủ vào sự sống (jīvitanikantipariccāga).
Sadāti sabbakālaṃ rattindivaṃ.
Constantly means all the time, day and night.
Luôn luôn (sadā) có nghĩa là suốt ngày đêm, mọi lúc.
Bhāvanāya yuttappayuttatā.
Being engaged and committed to development (bhāvanā).
Sự chuyên cần tinh tấn (yuttappayuttatā) trong sự tu tập.
Icchācārānaṃ dūrībhāvato visuddhājīvitā.
Purified livelihood due to the far removal of wrongful desires and conduct.
Do sự xa lánh các hành vi dục vọng, nên có sự sống thanh tịnh (visuddhājīvitā).
Ussukkappahānaṃ kiccākiccesu abyāvaṭatā tibbasaṃvegattā.
Abandoning preoccupation means not being involved in things to be done or not to be done, due to intense urgency (saṃvega).
Sự đoạn trừ sự bận tâm (ussukkappahānaṃ) là sự không bận rộn với các việc nên làm và không nên làm, do có sự xót xa mãnh liệt (tibbasamvega).
Vigatabhayatā kutocipi nibbhayatā attasinehābhāvato.
Freedom from fear means fearlessness from anything whatsoever, due to the absence of self-love.
Sự không sợ hãi (vigatabhayatā) là sự không sợ hãi từ bất cứ nơi nào, do không còn ái luyến bản thân.
Khantisoraccapaṭilābho aniccatāya sudiṭṭhattā.
Attainment of patience and gentle disposition due to having clearly seen impermanence.
Sự đạt được nhẫn nhục và hòa nhã (khantisoraccapaṭilābho) là do đã thấy rõ tính vô thường.
Pantasenāsanesu adhikusalesu ca aratiyā, kāmaguṇesu ratiyā ca sahanato abhibhavanato aratiratisahanatā.
Enduring disinclination and inclination means to endure and overcome both disinclination for remote abodes and superior wholesome practices, and inclination for sensual pleasures.
Sự chịu đựng không hoan hỷ và hoan hỷ (aratiratisahanatā) là do chịu đựng và chế ngự sự không hoan hỷ đối với các nơi ở vắng vẻ và các thiện pháp thù thắng, và sự hoan hỷ đối với các dục lạc.
750. Sabbasaṅkhārānanti tebhūmakānaṃ sabbasaṅkhārānaṃ.
750. All formations means all formations of the three planes of existence.
750. Sabbasaṅkhārāna (tất cả các pháp hữu vi) nghĩa là tất cả các pháp hữu vi trong ba cõi.
Adhikāravasena hi padesasabbavisayo idha sabbasaddo.
Indeed, the word 'sabba' (all) here refers to the specific totality within its context.
Quả thật, ở đây, từ sabba (tất cả) mang ý nghĩa bao hàm một phần, theo quyền hạn.
Āsevantassāti ādaravasena sevantassa pavattentassa.
Practicing (āsevantassa) means practicing or sustaining with respect.
Āsevantassa (người tinh tấn) nghĩa là người tinh tấn, thực hành với sự tôn kính.
Bhāventassāti vaḍḍhentassa brūhentassa.
Developing (bhāventassa) means making grow, increasing.
Bhāventassa (người tu tập) nghĩa là người phát triển, tăng trưởng.
Bahulīkarontassāti punappunaṃ karontassa yuñjantassa.
Cultivating repeatedly (bahulīkarontassa) means doing again and again, engaging constantly.
Bahulīkarontassa (người thường xuyên thực hành) nghĩa là người thực hành lặp đi lặp lại, chuyên cần.
Pabhedakāti khaṇe khaṇe bhijjanavasena pabhedakā.
Disintegrating (pabhedakā) means disintegrating moment by moment.
Pabhedakā (những thứ tan rã) nghĩa là những thứ tan rã từng khoảnh khắc, do sự tan rã từng khoảnh khắc.
Ājīvikā byādhiādinimittaṃ maritukāmassa, amaritukāmassāpi sūrassa bhāyitabbampi na bhayato upaṭṭhātīti ‘‘sukhena jīvitukāmassa bhīrukapurisassā’’ti vuttaṃ.
The text states "for one who desires to live happily, a timid person" because for one desiring to die due to reasons like livelihood or illness, or even for a brave person who does not desire to die, what is fearful does not manifest as fear.
Đối với người muốn chết vì lý do bệnh tật, sinh kế, v.v., hoặc ngay cả đối với người dũng cảm không muốn chết, điều đáng sợ cũng không hiện khởi như là đáng sợ. Vì vậy, đã nói “đối với người nhút nhát muốn sống an lạc”.
Yathā bhīrukajātikassa sīhādayo santāsanimittaṃ bhayānakabhāvato, tathā yogino bhaṅgato dissamānā saṅkhārāti āha ‘‘sīha…pe… upaṭṭhahantī’’ti.
Just as lions and the like cause terror to a timid person due to their terrifying nature, so too for a yogi, formations, as they appear from their disintegration, are causes of terror. Thus, it is said: "lions... manifest".
Giống như đối với người có bản tính nhút nhát, sư tử, v.v., hiện khởi như là nguyên nhân của sự sợ hãi vì bản chất đáng sợ của chúng, thì đối với hành giả, các pháp hữu vi được thấy từ sự hoại diệt cũng vậy. Vì vậy, đã nói “sư tử… và… hiện khởi”.
Paccuppannāti addhāpaccuppannā oḷārikā dīghatarapabandhā, khaṇapaccuppannā sukhumatarā ittarakālā, santatipaccuppannā majjhimā idha ādito pariggahetabbā.
Present (paccuppannā): here, the temporal present (addhāpaccuppannā) refers to coarse, longer continuities; the momentary present (khaṇapaccuppannā) refers to extremely subtle, short-lived states; the continuous present (santatipaccuppannā), which is of medium duration, should be initially understood.
Paccuppannā (hiện tại) ở đây, các pháp hữu vi hiện tại theo thời gian, thô thiển, có chuỗi dài hơn; các pháp hữu vi hiện tại từng khoảnh khắc, vi tế hơn, có thời gian ngắn hơn; các pháp hữu vi hiện tại theo dòng chảy, trung bình, nên được thâu tóm từ ban đầu.
Bhayato bhāyitabbato upatiṭṭhanakesu ñāṇaṃ bhayatupaṭṭhānañāṇaṃ.
The knowledge that arises in regard to formations as fearful, as objects to be feared, is knowledge of the manifestation of fear (bhayatupaṭṭhānañāṇa).
Tri thức về các pháp hữu vi hiện khởi như là đáng sợ, đáng sợ hãi, được gọi là bhayatupaṭṭhānañāṇa (Tuệ quán sự hiện khởi của đáng sợ).
Yathā pūtibhūtaṃ odanādi na sabhāvena tiṭṭhati vinassati, evaṃ yassā itthiyā vijātavijātā puttā na jīvanti maranti eva, sā ‘‘pūtipajā’’ti vuttā.
Just as putrid rice and other food do not remain in their natural state but perish, similarly, a woman whose children die as soon as they are born, without surviving, is called "one with putrid offspring" (pūtipajā).
Giống như cơm hay các món ăn khác đã thối rữa không còn giữ nguyên bản chất mà bị hoại diệt, thì người phụ nữ có con sinh ra rồi chết, không sống được, được gọi là “pūtipajā” (người có con chết yểu).
Pūtipajāggahaṇañcettha visesato gabbhagatamaraṇacintādassanena yogino anāgatasaṅkhāranirodhasanniṭṭhānadassanatthaṃ.
The mention of "one with putrid offspring" here is especially for showing the yogi's firm understanding of the cessation of future formations, by demonstrating the thought of death in the womb.
Việc đề cập đến pūtipajā ở đây đặc biệt nhằm chỉ ra sự quyết định của hành giả về sự diệt vong của các pháp hữu vi vị lai, thông qua việc quán tưởng cái chết của thai nhi.
Atītapaccuppannasaṅkhāranirodho hissa supākaṭo evāti na so upamāya sādhetabbo.
For him, the cessation of past and present formations is already evident, so it does not need to be proven by an analogy.
Bởi vì sự diệt vong của các pháp hữu vi quá khứ và hiện tại đã quá rõ ràng đối với vị ấy, nên không cần phải chứng minh bằng ví dụ.
Antimabhavikassa ca yogino sattakkhattuṃ paramādibhāvino atīte dukkhabahutāya, anāgatadukkhaparittatāya ca dassanatthaṃ bahupajāva itthī nidassitā.
And to show the abundance of suffering in the past for a yogi in his final existence (antimabhavika), who will be a seven-times-more-fortunate stream-enterer (sattakkhattuparama) or higher, and the rarity of future suffering, a woman with many children is presented as an example.
Và để chỉ ra sự khổ đau nhiều trong quá khứ và khổ đau ít trong vị lai của hành giả ở kiếp cuối cùng, người sẽ trở thành A-la-hán sau bảy kiếp tối đa, người phụ nữ có nhiều con đã được dùng làm ví dụ.
Tattha yathā tassā nava puttā matā, evaṃ ajjhattādippabhedā atītā saṅkhārā, vusitapubbā vā nava sattāvāsā daṭṭhabbā, mīyamānaputto viya paccuppannā saṅkhārā, pavattamāno vā sattāvāso daṭṭhabbo.
Therein, just as her nine children died, so too should past formations, categorized as internal and so forth, or nine former abodes of beings, be understood. The present formations should be seen like a child dying, or a currently existing abode of beings. Future formations should be seen like an unborn child, or a future abode of beings.
Ở đây, giống như chín đứa con của người phụ nữ ấy đã chết, thì các pháp hữu vi quá khứ được phân loại thành nội và ngoại, hoặc chín cõi trú của chúng sinh đã từng tồn tại nên được hiểu. Đứa con đang chết ví như các pháp hữu vi hiện tại, hoặc cõi trú của chúng sinh đang tồn tại nên được hiểu.
Ajātaputto viya anāgatā saṅkhārā, bhāvī vā sattāvāso daṭṭhabbo.
The future formations should be seen like an unborn child, or a future abode of beings.
Đứa con chưa sinh ví như các pháp hữu vi vị lai, hoặc cõi trú của chúng sinh sẽ tồn tại nên được hiểu.
Evamavaṭṭhite yadeke dasaputtamātaraṃ aggahetvā navaputtamātuggahaṇaṃ sātthakanti vadanti, tadapāhataṃ hoti.
When this is established, the argument that some make, saying it is meaningful to refer to a mother of nine children instead of a mother of ten, becomes refuted.
Khi đã xác định như vậy, thì lời nói của một số người cho rằng việc lấy ví dụ người mẹ có chín con thay vì mười con là có ý nghĩa, trở nên vô căn cứ.
Dārakānaṃ maraṇassa cirakālikattā maraṇānussaraṇanti vuttaṃ.
Recollection of death is stated due to the children's deaths being spread over a long period.
Do cái chết của những đứa trẻ kéo dài trong thời gian, nên được gọi là maraṇānussaraṇa (quán niệm về cái chết).
Gabbhagato appaccakkhatāya bhāvīpakkheyeva tiṭṭhatīti adhippāyena kucchigato anāgatasaṅkhāraṭṭhāniyo vutto.
The child in the womb is described as analogous to future formations, with the intention that, being imperceptible, it remains in the future category.
Đứa trẻ trong bụng mẹ được nói là tương đương với pháp hữu vi vị lai, với ý nghĩa rằng nó thuộc về khía cạnh vị lai do chưa hiện tiền.
Etasmiṃ khaṇeti bhaṅgadassanamukhena saṅkhārānaṃ bhayānakabhāvena upaṭṭhānakkhaṇe.
At that moment means at the moment when formations manifest as terrifying through the insight into their disintegration.
Etasmiṃ khaṇe (vào khoảnh khắc này) nghĩa là vào khoảnh khắc các pháp hữu vi hiện khởi như là đáng sợ thông qua sự quán thấy sự hoại diệt.
751. Na bhāyati ñāṇassa bhāyanākārena appavattanato.
751. Does not fear because knowledge does not manifest in the aspect of fear.
751. Na bhāyati (không sợ hãi) vì tuệ không vận hành theo cách sợ hãi.
Paṭighacittuppādavasena hi bhāyanaṃ, ñāṇaṃ pana bhāyitabbavatthuṃ bhāyitabbanti yāthāvato jānāti.
Fear arises from the production of a hostile thought (paṭighacittuppāda); knowledge, however, truly understands that the fearful object is to be feared.
Sự sợ hãi phát sinh do tâm sân hận, nhưng tuệ biết rõ bản chất của đối tượng đáng sợ là đáng sợ.
Tenāha ‘‘atītā…pe… tīraṇamattamevā’’ti, tisso aṅgārakāsuyo atitāpena tikkhamajjhamudubhedāti adhippāyo.
Therefore, it is said: "past... it is merely a discerning". The intention is that the three pits of glowing embers are distinguished by their intense, moderate, and mild heat.
Vì vậy, đã nói “quá khứ…pe… chỉ là sự phân định”, ý muốn nói ba hố than hồng khác nhau về mức độ nóng: cực nóng, trung bình và nhẹ.
Kāmabhavādīnañhi tiṇṇaṃ bhavānaṃ nidassanabhāvena tāsaṃ gahaṇaṃ, tathā khadirādisūlattayassa appaṇītādibhāvato.
Indeed, these are taken as examples of the three planes of existence, such as the sensual realm (kāmabhava), and similarly, the three spikes of acacia and so forth, due to their inferior nature and so on.
Việc nắm bắt ba hố than hồng này là để minh họa ba cõi: Dục giới, Sắc giới và Vô sắc giới; tương tự, ba cây cọc gai (khadira) cũng được dùng để chỉ ra sự không cao quý, v.v.
Tenāha ‘‘kevalaṃ hī’’tiādi.
Therefore, it is said: "It is merely..." and so forth.
Vì vậy, đã nói “chỉ là” và tiếp theo.
Assāti ñāṇassa.
Its refers to knowledge (ñāṇa).
Assā (của nó) nghĩa là của tuệ.
Byasanāpannāti nānāvidhavipulānatthapatitā.
Fallen into misfortune means fallen into various extensive and harmful states.
Byasanāpannā (saṅkhāra rơi vào tai họa) nghĩa là rơi vào vô số tai ương lớn lao.
Bhayatoti bhāyitabbato.
From fear means as something to be feared.
Bhayato (từ sự đáng sợ) nghĩa là từ điều đáng sợ.
Saṅkhāranimittanti ‘‘saṅkhārānaṃ samūhādighanavasena, sakiccaparicchedatāya ca saviggahānaṃ viya upaṭṭhāna’’nti vuttovāyamattho.
Sign of formations (saṅkhāranimitta) means 'the manifestation of formations as if they have substance, due to their density as a group and their functional distinctness,' this meaning has already been stated.
Saṅkhāranimitta (tướng của các pháp hữu vi) nghĩa là “sự hiện khởi của các pháp hữu vi như thể có hình thể, do sự tập hợp và sự phân định chức năng riêng biệt của chúng”, ý nghĩa này đã được nói đến.
Saṅkhārānaṃ pana tathā upaṭṭhānaṃ saṅkhāravinimuttaṃ na hotīti āha ‘‘atītā…pe… adhivacana’’nti.
However, the manifestation of formations in such a way is not apart from formations, so it is said: "past... merely a designation".
Tuy nhiên, sự hiện khởi của các pháp hữu vi như vậy không tách rời khỏi các pháp hữu vi. Vì vậy, đã nói “quá khứ…pe… danh xưng”.
Maraṇamevāti bhaṅgameva.
Death itself means disintegration itself.
Maraṇamevā (chỉ là cái chết) nghĩa là chỉ là sự hoại diệt.
Tenāti bhaṅgadassanena.
Thereby means by seeing disintegration.
Tenā (do đó) nghĩa là do sự quán thấy sự hoại diệt.
Khaṇe khaṇe bhaṅgameva passato hi nimittasaññitaṃ saṅkhāragataṃ aniccatāya vuttanayena sappaṭibhayaṃ hutvā upaṭṭhāti.
Indeed, for one who constantly sees only disintegration moment by moment, the aggregate of formations, called a sign (nimitta), becomes a source of dread, manifesting as fearful in the manner described for impermanence.
Quả thật, đối với người luôn quán thấy sự hoại diệt từng khoảnh khắc, các pháp hữu vi được gọi là tướng sẽ hiện khởi như là đáng sợ, kèm theo sự nguy hiểm, theo cách đã nói về tính vô thường.
Pavattaṃ nāma kāmaṃ sabbā bhavapavatti, matthakappattāya pana bhaṅgānupassanāya sabbabhavesu abhiṇhasampaṭipīḷanassa suṭṭhutaraṃ upaṭṭhānato santasukhābhimatāpi bhavā dukkhasabhāvatāya bhayato upaṭṭhahantīti dassanatthaṃ ‘‘pavattanti rūpārūpabhavapavattī’’tiādi vuttaṃ.
"Existence" (pavatta) generally refers to all becoming, but because the contemplation of disintegration, having reached its peak, causes the constant oppression in all existences to be seen more clearly, even existences that are considered peaceful and pleasurable manifest as fearful due to their nature as suffering. Thus, it is said: "the processes of rūpa and arūpa existence proceed" and so forth.
Pavattaṃ (sự tiếp diễn) được gọi là tất cả sự tiếp diễn của các cõi. Tuy nhiên, do sự quán hoại diệt đã đạt đến đỉnh cao, sự áp bức liên tục trong tất cả các cõi hiện khởi rõ ràng hơn, nên để chỉ ra rằng ngay cả những cõi được cho là an lạc và hạnh phúc cũng hiện khởi như là đáng sợ do bản chất khổ đau của chúng, đã nói “sự tiếp diễn của các cõi sắc và vô sắc tiếp diễn” và tiếp theo.
Ubhayanti nimittaṃ, pavattañca.
Both means the sign (nimitta) and the process of existence (pavatta).
Ubhaya (cả hai) nghĩa là cả tướng và sự tiếp diễn.
Dvayampi hi taṃ attasuññameva hutvā upaṭṭhahatīti.
For both of them manifest as empty of self.
Quả thật, cả hai đều hiện khởi như là vô ngã.
752. Tāṇanti saṅkhārahetukā anattato rakkhaṇaṃ.
752. Protection (tāṇa) is guarding from harm caused by formations as non-self.
752. Tāṇa (nơi nương tựa) là sự bảo vệ khỏi điều bất lợi do các pháp hữu vi gây ra.
Neva paññāyati sabbabhavādīnaṃ sādīnavatāya ekasadisattā.
Is not perceived because all existences and so forth are uniform in having disadvantages.
Neva paññāyati (không thể nhận ra) vì tất cả các cõi, v.v., đều có cùng bản chất là đầy rẫy tai họa.
Leṇanti tassa pariharaṇatāṇāya upalīyanaṃ.
Leṇa means a place for taking shelter, a hiding place, for warding off that demerit.
Leṇa (hang động) là nơi ẩn náu để tránh xa điều bất lợi đó.
Gatīti tadatthaṃ gantabbaṭṭhānaṃ.
Gati means the destination to be reached for that purpose.
Gatī (nơi đến) là nơi cần đến vì mục đích đó.
Paṭisaraṇanti tasseva paṭisaraṇaṭṭhānaṃ.
Paṭisaraṇa means the place of refuge for that very (demerit).
Paṭisaraṇa (nơi nương tựa) là nơi nương tựa để loại bỏ điều bất lợi đó.
Patthanāti āsīsanā na hoti.
Patthanā is not a longing.
Patthanā (mong ước) không phải là sự mong cầu.
Etena ‘‘netaṃ mamā’’ti taṇhāgāhābhāvamāha.
By this, it is stated that there is no grasping of craving (taṇhāgāha) in the sense of ‘This is not mine’.
Điều này chỉ ra rằng không có sự chấp thủ tham ái “cái này là của tôi”.
Parāmāsoti diṭṭhiparāmāso.
Parāmāsa means grasping of wrong view (diṭṭhiparāmāsa).
Parāmāso (sự chấp thủ) là sự chấp thủ tà kiến.
Tena ‘‘eso me attā’’ti diṭṭhigāhābhāvamāha.
By that, it is stated that there is no grasping of wrong view (diṭṭhigāha) in the sense of ‘This is my self’.
Điều này chỉ ra rằng không có sự chấp thủ tà kiến “đây là ngã của tôi”.
Taṇhāgāhābhāveneva cettha ‘‘esohamasmī’’ti mānagāhābhāvopi vuttoyeva hoti, vā-saddaggahaṇena vā.
And here, by the absence of craving-grasping (taṇhāgāha) alone, the absence of conceit-grasping (mānagāha) in the sense of ‘I am this’ is also stated, or it is implied by the inclusion of the word vā.
Do không có sự chấp thủ tham ái, sự không có chấp thủ ngã mạn “tôi là đây” cũng đã được nói đến ở đây, hoặc do việc dùng từ vā (hoặc).
Idāni patthanādīnamabhāve kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘tayo bhavā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show the reason for the absence of longing and so forth, it is stated: ‘the three existences (bhavas)’ and so on.
Bây giờ, để chỉ ra nguyên nhân của sự không có mong ước, v.v., đã nói “ba cõi” và tiếp theo.
Tattha tayo bhavā aṅgārakāsuyo viya jātiādidukkhādhiṭṭhānabhāvena mahābhitāpatāya.
Among these, the three existences are like pits of glowing embers, due to their intense heat, being the foundation for suffering such as birth and so forth.
Ở đây, ba cõi ví như hố than hồng vì chúng là nơi nương tựa của các khổ đau như sinh, v.v., và vì sự nóng bức tột độ của chúng.
Cattāro mahābhūtā kaṭṭhamukhapūtimukhaaggimukhasatthamukhasaṅkhātā ghoravisaāsīvisā viya kāyassa thaddhatāvissandanadāhacchedadukkhavidhānato visesato, avisesato pana āsayato, visavikārato, anatthadānato, durupacārato, durāsadato, akataññuto, avisesakārito, anekādīnavūpaddavato ca.
The four great elements (mahābhūtā), namely the wood-mouthed, putrid-mouthed, fire-mouthed, and weapon-mouthed, are like venomous asīvisā snakes in particular, due to their infliction of suffering: stiffness, discharge, burning, and cutting of the body; and in general, due to their being an abode, their poisonous distortion, their causing harm, their difficulty of treatment, their difficulty of approach, their ingratitude, their indiscriminate action, and their many dangers and misfortunes.
Bốn đại chủng ví như những con rắn độc có nọc độc khủng khiếp được gọi là rắn miệng gỗ, rắn miệng thối, rắn miệng lửa, rắn miệng dao, đặc biệt vì chúng gây ra các khổ đau như cứng đờ, chảy nước, cháy bỏng, cắt xẻ của thân thể; và nói chung, vì chúng là nơi trú ngụ, vì sự biến đổi của nọc độc, vì gây ra điều bất lợi, vì khó điều trị, vì khó tiếp cận, vì vô ơn, vì không phân biệt, và vì vô số tai họa và hiểm nguy.
‘‘Cattāro āsīvisā uggatejā ghoravisāti kho, bhikkhave, catunnetaṃ mahābhūtānaṃ adhivacana’’nti (saṃ. ni. 4.238) hi vuttaṃ.
For it is said: ‘‘Monks, ‘four asīvisā snakes, fierce and extremely venomous,’ is a designation for these four great elements.’’
Quả thật, đã nói: “Này các tỳ khưu, bốn con rắn độc có uy lực mạnh mẽ, có nọc độc khủng khiếp, đó là danh xưng của bốn đại chủng.”
Pañcakkhandhā ekakkhandhabhede aññakkhandhānavaṭṭhānato.
The five aggregates (pañcakkhandhā) are so because when one aggregate breaks down, the other aggregates cannot remain.
Năm uẩn ví như những kẻ hành hình cầm gươm giơ lên vì khi một uẩn bị phá vỡ, các uẩn khác không thể tồn tại.
Aññamaññāghātanato, maraṇadukkhāvahanato ca ukkhittāsikavadhakā viya.
They are like executioners with raised swords because they harm each other and bring the suffering of death.
Và vì chúng tự hủy diệt lẫn nhau, và vì chúng mang lại khổ đau của cái chết.
Vuttampi cetaṃ ‘‘ukkhittāsiko vadhakoti kho, bhikkhave, pañcannetaṃ upādānakkhandhānaṃ adhivacana’’nti.
And it is also said, ‘‘Monks, ‘an executioner with a raised sword’ is a designation for these five aggregates of clinging (upādānakkhandhā).’’
Điều này cũng đã được nói: “Này các tỳ khưu, kẻ hành hình cầm gươm giơ lên, đó là danh xưng của năm uẩn chấp thủ.”
Cha ajjhattikāyatanāni attattaniyabhāvena gahitānipi tato rittabhāvato suññagāmo viya bhojanādigayhupagamettha atthīti paviṭṭhasuññagāmo viya.
The six internal sense-bases (ajjhattikāyatanāni), though grasped as self or belonging to self, are empty of self, and thus are like a deserted village, or like entering a deserted village with the thought that there might be food and other usable things there.
Sáu nội xứ (ajjhattikāyatana), mặc dù được chấp thủ như là tự ngã và sở hữu của tự ngã, nhưng vì không có tự ngã và sở hữu của tự ngã ở đó, nên giống như một ngôi làng hoang vắng mà người ta bước vào với ý nghĩ rằng có thức ăn và những thứ khác có thể lấy được ở đó.
Tathā hi vuttaṃ –
For it is said:
Quả thật, điều đó đã được nói như sau:
Sasaddūlāti sabyagghā.
Sasaddūlā means with tigers.
Có hổ (sasaddūlā) nghĩa là có cọp.
Gāhā kumbhilādayo.
Gāhā are crocodiles and others.
Thủy quái (gāhā) là cá sấu v.v.
Rakkhaso dakarakkhaso.
Rakkhaso refers to a water demon.
Quỷ Dạ Xoa (rakkhaso) là quỷ Dạ Xoa nước (dakarakkhaso).
‘‘Nirasaṃ nirassāda’’nti iminā ādīnavassa abbokiṇṇataṃ dasseti.
By ‘‘Nirasaṃ nirassādaṃ’’ (devoid of essence, devoid of taste), it shows the uninterruptedness of danger.
Với cụm từ “không hương vị, không vị ngọt” (nirasaṃ nirassādaṃ), kinh chỉ ra rằng sự nguy hiểm là không gián đoạn.
Tathā hissa yogino sabbesu bhavādīsu sabbepi saṅkhārā nissaggato nirantaraṃ sappaṭibhayāva hutvā upaṭṭhahanti.
For to the meditator (yogī), all formations (saṅkhārā) in all existences and so forth naturally appear continuously fraught with danger.
Quả thật, đối với vị hành giả, tất cả các hành trong mọi cõi hữu v.v. đều hiện ra là liên tục đáng sợ một cách tự nhiên.
Yañca sappaṭibhayaṃ, taṃ sādīnavaṃ.
And whatever is fraught with danger, that is fraught with disadvantage (ādīnava).
Và cái gì đáng sợ thì cái đó có sự nguy hiểm.
Tenāha ‘‘tasseva’’ntiādi.
Therefore, it is stated: ‘‘tasseva’’ (of that very one) and so on.
Vì vậy, kinh nói “của chính nó” (tasseva) v.v.
Uppādo bhayanti saṅkhārānaṃ uppādo akhemaṭṭhena bhayavatthutāya bhayaṃ.
Uppādo bhaya (arising is fear) means the arising of formations is fear, due to its unsafe nature, being a cause for fear.
Sự sinh là sợ hãi (uppādo bhayaṃ) nghĩa là sự sinh của các hành là sợ hãi vì nó là đối tượng của sự sợ hãi do bản chất không an toàn.
Uppādamūlakañhi sabbaṃ taṃ sabbavatthukanti sabyasanaṃ.
For all that (danger), rooted in arising, has all things as its basis, and is therefore ruinous.
Vì tất cả mọi thứ đều có gốc rễ từ sự sinh, nên tất cả đều là đối tượng của sự tai họa.
Pavattaṃ bhayantiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to Pavattaṃ bhaya (continuation is fear) and so forth.
Trong các cụm từ như “sự tiếp diễn là sợ hãi” (pavattaṃ bhayaṃ) v.v. cũng theo cách tương tự.
Natthi etassa uppādo, na vā etasmiṃ adhigate saṅkhārānaṃ āyatiṃ uppādoti anuppādo, nibbānaṃ.
There is no arising of this (Nibbāna), or when this (Nibbāna) is attained, there is no future arising of formations, thus it is anuppādo (non-arising), which is Nibbāna.
Không có sự sinh của điều này, hoặc khi điều này được đạt đến thì không có sự sinh của các hành trong tương lai, đó là không sinh (anuppādo), tức Niết Bàn.
Tañca sabbaso bhayābhāvato paramassāsabhūtattā nibbhayaṭṭhena khemanti.
And that (Nibbāna) is khema (safe) in the sense of being free from fear, due to the complete absence of fear and its nature as supreme assurance.
Và điều đó được gọi là an toàn (khemaṃ) vì không có bất kỳ sự sợ hãi nào, và vì nó là sự an ủi tối thượng.
Santipadeti sabbasaṅkhārūpasamabhūte amatapade.
Santipade (in the state of peace) means in the immortal state (amatapade) which is the cessation of all formations.
Trong trạng thái an tịnh (santipade) nghĩa là trong trạng thái bất tử (amatapade), là sự chấm dứt của tất cả các hành.
Appavattantiādīhipi pavattādipaṭikkhepamukhena nibbānameva vadati.
By appavattaṃ (non-continuation) and so forth, Nibbāna itself is spoken of by way of refuting continuation and so forth.
Các cụm từ như “không tiếp diễn” (appavattaṃ) v.v. cũng chỉ nói về Niết Bàn thông qua việc phủ nhận sự tiếp diễn v.v.
Pavattiyaṃ ādīnavaṃ disvā tadanantarameva nivattiyaṃ ānisaṃsadassanavasena sīghaṃ vipassanaṃ ussukkāpentānaṃ vasena ‘‘uppādo bhayaṃ, anuppādo khema’’nti tatiyavāro vutto.
The third repetition ‘‘uppādo bhayaṃ, anuppādo khema’’ (arising is fear, non-arising is safe) is stated for meditators who, seeing the danger in continuation, immediately strive in insight by showing the benefit in non-continuation.
Lần thứ ba được nói là “sự sinh là sợ hãi, sự không sinh là an toàn” (uppādo bhayaṃ, anuppādo khemaṃ) theo cách thức của những người hành thiền nhanh chóng nỗ lực quán chiếu bằng cách thấy sự nguy hiểm trong sự tiếp diễn và ngay sau đó thấy lợi ích trong sự chấm dứt.
Eseva nayo chaṭṭhavārādīsupi.
The same method applies to the sixth repetition and so forth.
Tương tự cũng áp dụng cho lần thứ sáu v.v.
Ettha ca uppādo viseso, bhayaṃ visesitabbaṃ sāmaññabhāvatoti satipi dvinnaṃ padānaṃ samānādhikaraṇabhāve liṅgabhedo gahito.
Here, although uppādo (arising) is the qualifier (visesa) and bhayaṃ (fear) is the qualified (visesitabba), being a general characteristic, a difference in gender (liṅgabhedo) is adopted for the two terms having the same referent (samānādhikaraṇabhāve).
Ở đây, mặc dù có sự đồng nhất về đối tượng của hai từ “sinh” (uppādo) là đặc tính và “sợ hãi” (bhayaṃ) là đặc tính chung, nhưng sự khác biệt về giống ngữ pháp đã được chấp nhận.
Yathā ‘‘dukkhasamudayo ariyasacca’’nti (dī. ni. 3.354; ma. ni. 3.374).
Just as in ‘‘The origin of suffering is the Noble Truth’’.
Như trong câu “dukkhasamudayo ariyasaccaṃ” (Sự tập khởi của khổ là Thánh đế).
Esa nayo ‘‘gati bhaya’’ntiādīsupi.
The same method applies to ‘‘gati bhaya’’ (destination is fear) and so forth.
Cách tương tự cũng áp dụng cho các cụm từ như “sự tái sinh là sợ hãi” (gati bhayaṃ) v.v.
753. Kammapaccayā paccuppannabhave uppajjamānānaṃ saṅkhārānaṃ uppādo pākaṭataro hutvā upaṭṭhātīti āha ‘‘purimakammapaccayā idha uppattī’’ti.
753. The arising of formations that arise in the present existence due to past kamma appears more clearly, thus it is said: ‘‘arising here due to previous kamma’’.
753. Sự sinh của các hành đang sinh khởi trong đời hiện tại do duyên nghiệp trở nên rõ ràng hơn, vì vậy kinh nói “sự tái sinh ở đây do duyên nghiệp quá khứ” (purimakammapaccayā idha uppatti).
Pavattaṃ nāma idha pavattiyaṃ dhammappavattīti āha ‘‘uppannassa pavattī’’ti.
Continuation (pavatta) refers to the continuation of phenomena in this present existence, thus it is said: ‘‘the continuation of what has arisen’’.
Sự tiếp diễn (pavattaṃ) ở đây là sự tiếp diễn của các pháp trong đời hiện tại, vì vậy kinh nói “sự tiếp diễn của cái đã sinh” (uppannassa pavatti).
Sabbampīti tiyaddhagataṃ rūpārūpaṃ ajjhattabahiddhādivibhāgaṃ sabbampi.
Sabbampī (all) refers to all form and formless phenomena belonging to the three periods of time, including the division into internal and external and so forth.
Tất cả mọi thứ (sabbampi) nghĩa là tất cả các pháp sắc và vô sắc thuộc ba thời, được phân loại thành nội và ngoại v.v.
Kammanti etarahi pavattaṃ kammaṃ.
Kamma means the kamma that is present now.
Nghiệp (kammaṃ) là nghiệp đang tiếp diễn trong đời này.
Ettha ca uppādapavattaāyūhanaggahaṇena paccuppannaddhapariyāpannā saṅkhārā gahitā, paṭisandhiggahaṇena anāgataddhapariyāpannā upādittā.
Here, by the inclusion of arising (uppāda), continuation (pavatta), and accumulation (āyūhana), the formations pertaining to the present period are understood; by the inclusion of rebirth-linking (paṭisandhi), those pertaining to the future period are understood as clung to.
Ở đây, bằng cách nắm giữ sự sinh, sự tiếp diễn và sự tích lũy, các hành thuộc thời hiện tại được nắm giữ; bằng cách nắm giữ sự tái tục, các hành thuộc thời vị lai được bao gồm.
Uppādaggahaṇena ca atītaddhapariyāpannā kammasaṅkhārā ulliṅgattā.
And by the inclusion of arising (uppāda), the kamma-formations (kammasaṅkhārā) pertaining to the past period are indicated as the cause expressed by the result.
Và bằng cách nắm giữ sự sinh, các hành nghiệp thuộc thời quá khứ được ngụ ý.
Nimittaggahaṇena pana sabbepi gahitā.
By the inclusion of sign (nimitta), however, all (formations) are understood.
Tuy nhiên, bằng cách nắm giữ các dấu hiệu (nimittaggahaṇena), tất cả đều được nắm giữ.
Yāya gatiyā sā paṭisandhi hoti sā nirayādibhedā gati sucaritaduccaritavasena gantabbattā, sā panatthato taṃtaṃkammaniyamitā bhavasamaññārahā vipākakkhandhā, kaṭattā ca rūpanti veditabbā.
Yāya gatiyā sā paṭisandhi hoti (the destination by which that rebirth-linking occurs): that destination (gati), which is of the types such as hell and so on, is so called because it is to be reached by means of good and bad conduct. In reality, it should be understood as the resultant aggregates (vipākakkhandhā) determined by their respective kamma, which are worthy of the designation ‘existence’ (bhava), and also as kamma-born matter (kaṭattā rūpa).
Cõi tái sinh mà sự tái tục đó xảy ra (yāya gatiyā sā paṭisandhi hoti) là cõi tái sinh được phân loại thành địa ngục v.v., là nơi phải đi đến theo thiện hạnh và ác hạnh. Về bản chất, nó nên được hiểu là các uẩn quả dị thục (vipākakkhandhā) và sắc do nghiệp tạo ra (kaṭattā rūpaṃ) được quy định bởi nghiệp tương ứng, xứng đáng với tên gọi hữu.
Khandhānaṃ nibbattananti sabbesampi khandhānaṃ nibbattanaṃ.
Khandhānaṃ nibbattana means the arising of all the aggregates.
Sự sinh khởi của các uẩn (khandhānaṃ nibbattanaṃ) là sự sinh khởi của tất cả các uẩn.
Pākaṭā eva saccavibhaṅge lakkhaṇādivasena niddiṭṭhattā.
Pākaṭā eva means they are evident, having been fully explained in the Saccavibhaṅga according to their characteristics and so forth.
Rõ ràng (pākaṭā eva) vì chúng đã được giải thích theo đặc tính v.v. trong Saccavibhaṅga.
Vatthuvasenāti ārammaṇasaṅkhātapavattiṭṭhānavasena.
By way of basis means by way of the place of occurrence, which is called an object.
Theo đối tượng (vatthuvasena) nghĩa là theo nơi tiếp diễn được gọi là đối tượng.
Yadi te pañceva vatthubhāvena icchitā, atha kasmā sesā vuttāti āha ‘‘sesā tesaṃ vevacanavasenā’’ti.
If those five alone were desired as the basis, why then were the remaining terms mentioned? To this, it is said: “The others are by way of their synonyms.”
Nếu năm điều đó được mong muốn là đối tượng, thì tại sao những điều còn lại được nói đến? Kinh nói: “những điều còn lại là theo từ đồng nghĩa của chúng” (sesā tesaṃ vevacanavasena).
Tena vipassakānaṃ ñāṇavipphārassa visayasaṃvaḍḍhanatthaṃ desanā vaḍḍhitāti dasseti.
By this, it is shown that the teaching was expanded for the purpose of increasing the range of knowledge of those who practice Vipassanā.
Điều này chỉ ra rằng giáo pháp được mở rộng để tăng cường phạm vi của trí tuệ cho những người quán chiếu.
Anvayato dassitassa ādīnavañāṇassa byatirekato dassanatthaṃ paṭipakkhañāṇadassanaṃ ‘‘yattha uppādo natthi, tattha sabbena sabbaṃ bhayampi natthī’’ti.
To show the knowledge of danger, which was demonstrated directly, by way of its opposite, there is the demonstration of the opposing knowledge: "Where there is no origination, there is absolutely no fear."
Để trình bày trí tuệ về sự nguy hiểm đã được chỉ ra theo phương pháp thuận, theo phương pháp nghịch, sự chỉ ra trí tuệ đối lập là “nơi nào không có sự sinh, nơi đó hoàn toàn không có sự sợ hãi”.
‘‘Bhayatupaṭṭhānena vā’’tiādinā pavattiṃ dassetvā nivattidassanaṃ buddhānaṃ, anubuddhānañca āciṇṇametaṃ yathā purimaṃ saccadvayaṃ dassetvā nirodhasaccadesanāti dasseti.
By showing occurrence with phrases like “or by means of the appearance of fear,” and then showing cessation, it is demonstrated that this is the practice of the Buddhas and those enlightened after them, just as the teaching of the truth of cessation is given after showing the first two truths.
Bằng cách chỉ ra sự tiếp diễn với cụm từ “hoặc do sự hiện diện của sợ hãi” (bhayatupaṭṭhānena vā) v.v., và sau đó chỉ ra sự chấm dứt, đây là một truyền thống của chư Phật và chư vị A La Hán, như việc trình bày hai Thánh đế đầu tiên rồi sau đó giảng về Diệt đế.
Yathā loke kassaci ādīnavadassanaṃ niratthakampi hoti, na tathā idaṃ, idaṃ pana sātthakamevāti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘yasmā vā’’tiādi vuttaṃ.
To show that just as in the world the seeing of danger can sometimes be meaningless, it is not so in this case, but rather it is always beneficial, it is said “because” and so forth.
Để chỉ ra rằng việc thấy sự nguy hiểm của một số người trên thế gian có thể vô ích, nhưng điều này thì không như vậy, mà là hữu ích, kinh nói “vì lý do đó” (yasmā vā) v.v.
Tappaṭipakkhaninnaṃ cittaṃ hoti dāhābhibhūtassa sītaninnatā viya suṭṭhu diṭṭhādīnavato ekaṃsena muñcitukamyatābhāvato.
The mind is inclined to its opposite, just as one afflicted by heat is inclined to cold, because there is an unreserved desire to be freed from what has been clearly seen as dangerous.
Tâm hướng về điều đối lập (tappaṭipakkhaninnaṃ cittaṃ hoti) giống như người bị nóng bức hướng về sự mát mẻ, vì có ý muốn chắc chắn thoát khỏi các hành đã được thấy rõ sự nguy hiểm.
Bhayanti bhāyitabbaṃ.
Fear means that which is to be feared.
Sợ hãi (bhayaṃ) là điều đáng sợ.
‘‘Niyamato dukkha’’nti etenassa dukkhabhāvena bhāyitabbatāti bhāyitabbatā dukkhabhāvaṃ na byabhicaratīti dasseti.
By saying “necessarily suffering,” it is shown that its fearsomeness, due to its nature as suffering, does not deviate from being of the nature of suffering.
Với cụm từ “chắc chắn là khổ” (niyamato dukkhaṃ), kinh chỉ ra rằng sự đáng sợ không tách rời khỏi bản chất khổ của nó.
Vaṭṭāmisaṃ upādinnakkhandhāti vadanti.
They say that the bait of existence (vaṭṭāmisa) refers to the clinging aggregates.
Mồi luân hồi (vaṭṭāmisaṃ) được gọi là các uẩn được chấp thủ.
Tividhampi vaṭṭaṃ, vaṭṭasannissitañca vaṭṭāmisaṃ.
The three kinds of existence (vaṭṭa) and what is associated with existence are the bait of existence.
Cả ba loại luân hồi (vaṭṭa) và những gì nương tựa vào luân hồi đều là mồi luân hồi.
Kilesehi āmasitabbato lokāmisaṃ, pañca kāmaguṇā.
The world's bait (lokāmisa) refers to the five strands of sensual pleasure, because it is grasped by the defilements.
Mồi thế gian (lokāmisaṃ) là năm dục lạc, vì chúng bị các phiền não chạm đến.
Kilesā eva kilesāmisaṃ.
The defilements themselves are the bait of defilements (kilesāmisa).
Chính các phiền não là mồi phiền não (kilesāmisaṃ).
Saṅkhāramattamevā ti ettha eva-saddena visaṅkhāraṃ nivatteti.
In “only formations,” the word eva (only) excludes the unconditioned (Nibbāna).
Trong cụm từ saṅkhāramattamevā (chỉ thuần các hành), với từ eva (chỉ), nó loại bỏ phi-hành (visaṅkhāra), tức Nibbāna.
Na hi tattha sāmisatālesopi atthīti.
For there is not even a trace of bait there.
Quả thật, ở đó không có dù chỉ một chút dấu vết của sự dính mắc (sāmisa).
Matta-saddena pana aparipuṇṇataṃ vibhāveti.
The word matta (only), however, indicates incompleteness.
Còn với từ matta (chỉ thuần), nó làm rõ sự không hoàn hảo.
Na hi sabbasaṅkhāragataṃ sāmisanti.
For not all formations are bait.
Quả thật, không phải tất cả các hành đều dính mắc.
Tasmāti ‘‘bhaya’’nti vuttassa dukkhādibhāvena niyatattā.
Therefore, because what is called "fear" is necessarily of the nature of suffering and so forth.
Từ Tasmā (do đó) là vì cái đã được nói là "sợ hãi" thì nhất định có bản chất là khổ, v.v.
Yadi yaṃ bhayaṃ, taṃ dukkhādisabhāvameva, tathā sati bhayādīsu ekeneva atthasiddhi.
If whatever is fear is only of the nature of suffering and so forth, then one word among fear and the others would suffice to convey the meaning.
Nếu cái gì là sợ hãi, cái đó chính là bản chất của khổ, v.v., thì khi đó, chỉ cần một từ trong số sợ hãi, v.v. là đủ để hoàn thành ý nghĩa.
Kasmā sabbāni gahitānīti anuyogaṃ manasi katvā āha ‘‘evaṃ santepī’’tiādi.
Considering the question of why all were included, it is said: “even so,” and so forth.
Sau khi suy nghĩ về câu hỏi "Tại sao tất cả đều được nắm giữ?", ngài nói "evaṃ santepī" (dù là như vậy), v.v.
Yathā tesu eva saṅkhāresu aniccato dukkhato anattato pavattivasena ākāranānattato anupassanānānattaṃ, evaṃ bhayākārādiākāranānattato pavattivasenevettha ñāṇassa nānattaṃ.
Just as among those very formations there is a diversity of contemplation due to the diversity of aspects, such as impermanence, suffering, and non-self, by way of occurrence; similarly, there is diversity of knowledge by way of occurrence alone here, due to the diversity of aspects such as the aspect of fear and so forth.
Giống như trong chính các hành đó, có sự đa dạng của các quán tưởng (anupassanā) do sự đa dạng của các phương diện (ākāra) theo cách vận hành như vô thường, khổ, vô ngã, thì ở đây cũng có sự đa dạng của tuệ theo cách vận hành do sự đa dạng của các phương diện như phương diện sợ hãi (bhayākāra), v.v.
Tattha bhayākārena pavattaṃ ñāṇaṃ bhayatupaṭṭhānañāṇaṃ, itarākāravasena pavattaṃ ādīnavañāṇanti daṭṭhabbaṃ.
Among these, the knowledge that occurs with the aspect of fear should be understood as knowledge of the appearance of fear (bhayatupaṭṭhānañāṇa), and the knowledge that occurs with the other aspects as knowledge of danger (ādīnavañāṇa).
Trong đó, tuệ vận hành theo phương diện sợ hãi được xem là tuệ hiện khởi sự sợ hãi (bhayatupaṭṭhānañāṇa), và tuệ vận hành theo các phương diện khác được xem là tuệ về hiểm họa (ādīnavañāṇa).
Yasmā ādīnavañāṇassa visayabhāvena vuttā pannarasāpi atthā uppādādīsu pañcasveva antogadhā, tattha ca ñāṇaṃ anvayabyatirekavasena pavattanato dasavidhaṃ hoti.
Since all fifteen meanings mentioned as the object of knowledge of danger are encompassed within the five points of origination and so forth, and knowledge therein occurs by way of direct and inverse correlation, it becomes tenfold.
Vì mười lăm ý nghĩa được nói là đối tượng của tuệ về hiểm họa đều nằm trong năm điều: sự sinh khởi, v.v., và tuệ ở đó vận hành theo cách thuận và nghịch, nên có mười loại.
Tasmā āha ‘‘dasa ñāṇe pajānātī’’ti.
Therefore, it is said: “he understands the ten knowledges.”
Do đó, ngài nói "pajānāti dasa ñāṇe" (biết rõ mười tuệ).
Pajānanañca sātisayaṃ visayagatasammohavigamena asammūḷhaṃ, attanipi asammūḷhamevāti attānampi pajānantaṃ viya hotīti katvā vuttaṃ.
And this understanding is extraordinary, unconfused through the removal of delusion concerning the object, and itself unconfused, so it is said to be as if it understands itself.
Sự biết rõ đó là siêu việt, không mê lầm do sự loại bỏ mê lầm liên quan đến đối tượng, và cũng không mê lầm trong chính mình; do đó, nó được nói là giống như tự biết mình.
Tenāha ‘‘paṭivijjhati sacchikarotī’’ti.
Therefore, it is said: “he penetrates, he realizes.”
Vì vậy, ngài nói "paṭivijjhati sacchikaroti" (thâm nhập, chứng ngộ).
Dvinnanti dvīsu kusalasaddayogena hi bhummatthe sāmivacanaṃ yathā ‘‘kusalā naccagītassā’’ti (jā. 2.22.94).
Of the two (dvinnaṃ): here, the genitive case indicates the locative sense when combined with the word kusala, as in “skillful in dancing and singing” (kusalā naccagītassā).
Từ dvinnaṃ (của hai) là cách dùng sở thuộc cách (sāmivacana) ở nghĩa vị trí (bhummattha) do sự kết hợp với từ kusala, như trong "kusalā naccagītassā" (giỏi về múa hát).
Kusalatāti karaṇe paccattavacananti āha ‘‘dvinnaṃ kusalatāyā’’ti.
Skillfulness (kusalatā) is a nominative word in the instrumental sense, thus it is said “in the skillfulness of the two.”
Từ kusalatā (sự khéo léo) là một từ có tận cùng ở nghĩa công cụ (karaṇa), do đó ngài nói "dvinnaṃ kusalatāyā" (do sự khéo léo của hai).
Dvinnanti vā dvinnaṃ ñāṇānaṃ vasenāti attho.
Or, of the two means by way of the two knowledges.
Hoặc dvinnaṃ có nghĩa là do sức mạnh của hai tuệ.
Pavattiyā yāthāvato diṭṭhatāya tappaṭipakkhato santipadaṃ suvinicchitameva hutvā upaṭṭhāti.
Because the occurrence is seen as it truly is, the state of peace (Nibbāna) arises, being clearly determined as its opposite.
Vì sự vận hành đã được thấy một cách chân thật, nên từ Nibbāna, đối nghịch với sự vận hành đó, hiện khởi một cách đã được xác định rõ ràng.
Tenassa cittaṃ paramadiṭṭhadhammanibbānādimicchāgāhavasena na vicalati.
Therefore, his mind does not waver due to wrong views, such as the view of Nibbāna as the highest observable phenomenon.
Do đó, tâm của người đó không bị dao động bởi các tà kiến như Nibbāna được thấy trong hiện tại là tối thượng, v.v.
Tattha suparidiṭṭhādīnavattāti āha ‘‘nānādiṭṭhīsu na kampatī’’tiādi.
Since there is a well-seen danger therein, it is said: “he does not waver among various views,” and so forth.
Vì ở đó có sự thấy rõ hiểm họa một cách hoàn hảo, nên ngài nói "nānādiṭṭhīsu na kampatī" (không bị dao động bởi các tà kiến khác nhau), v.v.
Sesamettha uttānatthameva.
The rest here is self-explanatory.
Phần còn lại ở đây chỉ là ý nghĩa hiển nhiên.
Tattha anabhiramaṇassa upamaṃ dassetuṃ ‘‘seyyathāpī’’tiādi vuttaṃ.
To illustrate this lack of delight, it is said: “just as,” and so forth.
Để minh họa sự không hoan hỷ đó, đã được nói "seyyathāpī" (ví như), v.v.
Anotattadahaṃ parikkhipitvā ṭhitesu dviyojanasatubbedhesu yathākkamaṃ sānuañjanarajatasuvaṇṇasattaratanamayesugandhamādanakāḷakelāsasudassanacittakūṭabhedesu pañcasu himavato mahāsikharesu pacchimo cittakūṭapabbato nāma.
Among the five great Himalayan peaks—Gandhamādana, Kāḷakūṭa, Kelāsa, Sudassana, and Cittakūṭa—which surround Lake Anotatta and are two hundred yojanas high, made respectively of sapphire, collyrium, silver, gold, and the seven gems, the westernmost is named Mount Cittakūṭa.
Trong năm đỉnh núi lớn của Himavā, bao quanh hồ Anotatta, cao hai trăm dojanas, lần lượt là các núi Gandhamādana, Kāḷakelāsa, Sudassana, Cittakūṭa, được làm bằng ngọc, thuốc mắt, bạc, vàng và bảy loại báu, thì đỉnh núi phía tây được gọi là núi Cittakūṭa.
Sīhapapātādīsu sattasu mahāsaresu.
In the seven great lakes, such as Sīhapapāta, and so forth.
Trong bảy hồ lớn như Sīhapapāta, v.v.
755. Taṃ panetanti nibbidāñāṇamāha.
This refers to the knowledge of disenchantment.
755. Taṃ panetaṃ (cái đó) là nói về tuệ nhàm chán.
Ñāṇadvayenāti bhayatupaṭṭhānādīnavānupassanāñāṇadvayena.
By the two knowledges means by the two knowledges: bhayatupaṭṭhāna (appearance of fear) and ādīnavānupassanā (contemplation of danger).
Ñāṇadvayena (bằng hai tuệ) là bằng hai tuệ: tuệ hiện khởi sự sợ hãi (bhayatupaṭṭhānañāṇa) và tuệ quán chiếu hiểm họa (ādīnavānupassanāñāṇa).
Yasmā bhayato dissamānā eva saṅkhārā mahādīnavā, nibbinditabbā ca hutvā upaṭṭhahanti, tasmā ekampi taṃ ñāṇaṃ tathābhāvanābalappattiyā avatthāvisesayuttaṃ tividhakiccasāmatthiyavantaṃ hotīti vuttaṃ ‘‘atthato eka’’nti.
Because formations, when seen through fear, appear as greatly dangerous and fit to be disenchanted with, even that single knowledge, through attaining the power of such cultivation, becomes endowed with special states and capable of three kinds of functions; therefore, it is said: “in essence, one.”
Vì các hành được nhìn thấy là đáng sợ thì chính là những hiểm họa lớn, và chúng hiện khởi là đáng nhàm chán, nên dù chỉ là một tuệ, do đạt được sức mạnh của sự tu tập như vậy, nó có những trạng thái đặc biệt và có khả năng thực hiện ba chức năng, do đó được nói là "atthato eka" (về bản chất là một).
Tenāha ‘‘sabbasaṅkhāre’’tiādi.
Therefore, it is said: “all formations,” and so forth.
Vì vậy, ngài nói "sabbasaṅkhāre" (trong tất cả các hành), v.v.
756. Na sajjati bahvādīnavatāya diṭṭhattā.
He does not cling because he has seen the many dangers.
756. Na sajjati (không dính mắc) vì đã thấy có nhiều hiểm họa.
Muñcitukāmaṃ nissaritukāmaṃ hoti anādikālikassa khandhassa pariññāyamānattā.
He desires to be delivered, he desires to escape because the beginningless aggregates (khandha) are being fully understood.
Muñcitukāmaṃ nissaritukāmaṃ hoti (mong muốn giải thoát, mong muốn thoát ly) vì các uẩn vô thủy đã được nhận biết hoàn toàn.
Muñcitukāmatā tato attānaṃ nibbedhetukāmatā nissaritukāmatā apagantukāmatā.
Desire for deliverance is the desire to disengage oneself from that, the desire to escape, the desire to depart.
Muñcitukāmatā (sự mong muốn giải thoát) là sự mong muốn tự mình thoát ly, mong muốn rời bỏ, mong muốn lìa xa khỏi điều đó.
Pañjarapakkhittoti pañjarena samoruddho.
Thrown into a cage means firmly bound by a cage.
Pañjarapakkhitto (bị nhốt trong lồng) nghĩa là bị giam giữ trong lồng.
Evamādayoti ādi-saddena ādittaaṅgāraupasaṭṭhadesabyāḷasāpadākulavanagahanādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
Such as these – by the word ādi (and so forth), the inclusion of a burning house, a troublesome place, a forest thicket infested with venomous snakes and fierce beasts, and so forth, should be understood.
Evamādayo (những điều tương tự như vậy) là từ ādi (v.v.) bao gồm những điều như ngôi nhà đang cháy, nơi chốn bị quấy rầy bởi rắn độc và thú dữ, khu rừng rậm, v.v.
757. ‘‘Sabbabhava …pe… muñcitukāmo’’ti vatvā puna sabbasmā saṅkhāragatāti sabbaggahaṇaṃ sātisayamuttidassanatthaṃ adhikavacanaṃ aññamatthaṃ bodhetīti.
Having said “from all existence… desires to be delivered,” and then again “from all formations,” the use of “all” is an additional statement to show extraordinary deliverance, suggesting a different meaning.
757. Sau khi nói "sabbabhava…pe… muñcitukāmo" (mong muốn giải thoát khỏi mọi sự hiện hữu, v.v.), việc lặp lại sabbasmā saṅkhāragatā (khỏi tất cả các hành) là một cách diễn đạt nhấn mạnh để chỉ ra sự giải thoát siêu việt, cho thấy một ý nghĩa khác.
Yañhi saṅkhārehi ananubandhassa muñcanaṃ, taṃ sātisayaṃ muñcanaṃ.
Indeed, deliverance from formations without being followed by them is extraordinary deliverance.
Thật vậy, sự giải thoát khỏi các hành mà không bị ràng buộc là sự giải thoát siêu việt.
Taṃ pana vuccamānāya paṭisaṅkhānupassanāya hotīti taṃ dassetuṃ ‘‘puna te evaṃ saṅkhāre’’tiādi vuttaṃ.
That unsurpassed liberation arises through the paṭisaṅkhānupassanā which is to be spoken of. Therefore, in order to show that, the passage beginning with "again, those saṅkhāras thus" was stated.
Và điều đó xảy ra nhờ tuệ quán chiếu suy xét (paṭisaṅkhānupassanā) sẽ được nói đến, để chỉ ra điều đó, ngài nói "puna te evaṃ saṅkhāre" (lại quán chiếu các hành đó như vậy), v.v.
Tilakkhaṇaṃ āropetvā saṅkhārapariggaṇhanaṃ pubbepi katanti punaggahaṇaṃ.
The apprehension of saṅkhāras by applying the three characteristics (tilakkhaṇa) was done even before, hence the reiteration "again".
Việc nắm giữ các hành bằng cách áp dụng ba đặc tính đã được thực hiện trước đó, nên có từ puna (lại).
Bhavādigatassa saṅkhārassa aparitulitassa abhāvato ‘‘te’’ti vuttaṃ.
Because there are no unweighed saṅkhāras existing in the states of becoming (bhava) and so on, "those" was stated.
Từ te (các hành đó) được nói vì không có hành nào chưa được cân nhắc mà nằm trong sự hiện hữu, v.v.
Anupassanākārassa apubbassapi atthitāya ‘‘eva’’nti vuttaṃ.
Since the mode of contemplation is also new, "thus" was stated.
Từ evaṃ (như vậy) được nói vì có sự tồn tại của phương diện quán chiếu chưa từng có trước đây.
Idāni vuccamānākārenāti hi attho.
For indeed, the meaning is "by the mode that is now being stated".
Thật vậy, ý nghĩa là theo phương diện sẽ được nói đến bây giờ.
Saṅkhārānaṃ pariggaṇhanaṃ nāma paripuṇṇalakkhaṇavaseneva hotīti ‘‘tilakkhaṇaṃ āropetvā’’ti vuttaṃ.
The apprehension of saṅkhāras occurs only by way of complete characteristics, hence "by applying the three characteristics" was stated.
Việc nắm giữ các hành chỉ xảy ra theo cách của các đặc tính hoàn chỉnh, do đó ngài nói "tilakkhaṇaṃ āropetvā" (áp dụng ba đặc tính).
Ajaññatoti amanuññato, asobhanato vā.
Ajaññato means "from being disagreeable" or "from being unlovely".
Ajaññato (là không khả ái) nghĩa là không dễ chịu, hoặc không đẹp đẽ.
Jegucchatoti ‘‘dhī’’ti jigucchitabbato.
Jegucchato means "from being disgusting, to be reviled as 'fie!'".
Jegucchato (là đáng ghê tởm) nghĩa là đáng ghê tởm như "thật ghê tởm!".
Paṭikkūlatoti abhiruciyā paṭilomanena paṭikkūlabhāvato.
Paṭikkūlato means "from being repulsive, contrary to delight".
Paṭikkūlato (là đáng chán ghét) nghĩa là đáng chán ghét vì đối nghịch với sự hoan hỷ.
Na maṇḍanena hatā amaṇḍanahatā, amaṇḍanena sakkā etesaṃ subhabhāvaṃ hantunti attho.
Amaṇḍanahatā are those not destroyed by ornamentation, meaning it is possible to destroy their beauty by not ornamenting them.
Amaṇḍanahatā (không bị hủy hoại bởi sự trang sức) nghĩa là không thể hủy hoại vẻ đẹp của chúng bằng sự trang sức.
Amaṇḍanena vā tesaṃ asubhatā pākaṭā hotīti amaṇḍanahatā.
Or, their unpleasantness becomes obvious without ornamentation, thus amaṇḍanahatā.
Hoặc sự bất tịnh của chúng trở nên rõ ràng khi không trang sức, đó là amaṇḍanahatā.
Maṇḍanena vā na hantabbasabhāvā ‘‘asūriyapassā’’ti viya amaṇḍanahatā.
Or, they are of a nature not to be destroyed by ornamentation, like "those who do not see the sun", thus amaṇḍanahatā.
Hoặc chúng có bản chất không bị hủy hoại bởi sự trang sức, giống như "asūriyapassā" (không thấy mặt trời), đó là amaṇḍanahatā.
Tato amaṇḍanahatabhāvatoti rūpasaṅkhāre sandhāya vadati.
Therefore, "from being unaffectable by ornamentation" refers to rūpasaṅkhāras (material formations).
Từ đó, từ amaṇḍanahatabhāvato (vì bản chất không bị hủy hoại bởi sự trang sức) là nói đến các hành sắc.
Virūpatoti asundarato.
Virūpato means "from being ugly".
Virūpato (là xấu xí) nghĩa là không đẹp.
Paṭighasaṃyojanavatthutāya passante attani bandhatīti bībhacchaṃ ativiya virūpaṃ.
Bībhacchaṃ (loathsome) is extremely ugly, because it binds itself to those who see it, being the basis for the fetter of aversion (paṭighasaṃyojana).
Bībhacchaṃ (là kinh tởm) là rất xấu xí, vì khi nhìn thấy, nó ràng buộc người nhìn vào chính mình do là đối tượng của kiết sử sân hận (paṭighasaṃyojana).
Yaṃ diṭṭhamattameva domanassuppattinimittaṃ hoti.
That which, as soon as it is seen, becomes a cause for the arising of displeasure (domanassa).
Thứ mà chỉ cần nhìn thấy là nguyên nhân phát sinh sự ưu phiền.
Ajaññajigucchanīyatā hi gūthaṃ viya pariccajitabbaṃ vā bībhacchaṃ.
Or, bībhacchaṃ is that which should be abandoned like excrement due to its disagreeable and repulsive nature.
Bởi vì sự không đáng được ưa thích và đáng ghê tởm, nên cái gì đáng từ bỏ như phân thì được gọi là ghê tởm.
Idha ādi-saddena ‘‘asucito amanāpato’’ti evamādīnaṃ saṅgaho.
Here, by the word "ādi" is included "from being impure, from being disagreeable" and so on.
Ở đây, với từ ādi (vân vân), bao gồm những ý như “do bất tịnh, do không vừa ý”.
Macchagahaṇatthaṃ udake tattha tattha khipanti etanti khippaṃ, macchānaṃ gahaṇakūṭapaṃ.
Khippaṃ is that into which they cast here and there in the water to catch fish; it is a fish trap.
Cái mà người ta ném xuống nước đây đó để bắt cá được gọi là khippaṃ, cái bẫy để bắt cá.
Oḍḍāpesīti osāresi, khipīti attho.
Oḍḍāpesī means "lowered it, cast it", thus is the meaning.
Oḍḍāpesī (đã thả xuống) có nghĩa là đã đặt xuống, đã ném xuống.
Sappanti kaṇhasappaṃ.
Sappaṃ means a black snake (kaṇhasappa).
Sappaṃ (con rắn) là con rắn đen (kaṇhasappaṃ).
Gahaṇeti yathāgahitaṃ sappaṃ achaḍḍetvā gahaṇe.
Gahaṇe means in holding the snake as caught, without letting it go.
Gahaṇe (trong sự nắm giữ) là trong sự nắm giữ con rắn đã bắt được mà không buông ra.
Hatthaṃ nibbeṭhetvāti sappena attano bhogena veṭhitaṃ hatthapadesaṃ nibbeṭhetvā mocetvā.
Hatthaṃ nibbeṭhetvā means by disentangling and releasing the hand-area that was wrapped by the snake with its body.
Hatthaṃ nibbeṭhetvā (gỡ tay ra) là gỡ tay ra khỏi phần tay bị con rắn quấn bằng thân của nó.
Āvijjhitvā āveṭhikappahāpanena bhametvā.
Āvijjhitvā means by twirling it, by making it whirl by removing its coiling grip.
Āvijjhitvā (xoay tròn) là xoay tròn bằng cách loại bỏ sự quấn chặt.
Nissajjitvāti chaḍḍetvā.
Nissajjitvā means by casting it away.
Nissajjitvā (buông bỏ) là vứt bỏ.
Tatthātiādi upamāsaṃsandanaṃ.
Tatthātiādi (and so on with "there") is the comparison.
Tattha (trong đó) và những từ tương tự là sự đối chiếu ví dụ.
Tattha āditovāti viññutaṃ pattakāle.
There, āditovā (from the beginning) means at the time of attaining understanding.
Trong đó, āditovā (ngay từ đầu) là vào thời điểm đạt được sự hiểu biết.
Ghanavinibbhogaṃ katvāti kammaṭṭhānaṃ gahetvā samūhādighanaggahaṇaṃ bhinditvā.
Ghanavinibbhogaṃ katvā (having broken down the solidity) means having taken the meditation subject (kammaṭṭhānaṃ), breaking down the apprehension of solidity as a group and so on.
Ghanavinibbhogaṃ katvā (phá vỡ sự đặc chắc) là sau khi nắm giữ đề mục thiền, phá vỡ sự nắm giữ đặc chắc như khối, v.v.
Sumuttanti bhāvanapuṃsakaniddeso ‘‘visamaṃ candimasūriyā parivattantī’’tiādīsu (a. ni. 4.70) viya.
Sumuttaṃ is an adverbial (bhāvanapuṃsakaniddeso) usage, as in passages like "the moon and sun revolve unevenly" and so on.
Sumuttaṃ (được giải thoát tốt đẹp) là sự chỉ định trạng thái trung tính của động từ, giống như trong các câu “Mặt trăng và mặt trời quay không đều” và những câu tương tự.
Saṅkhārānaṃ niccādiākārena upaṭṭhātuṃ asamatthatā aniccasaññādibhedāya vipassanāya sātisayaṃ balavabhāvappattiyā, sā ca saṅkhārānaṃ aniccādiākārassa suṭṭhutaraṃ sallakkhaṇenāti āha ‘‘tilakkhaṇāropanena…pe… pāpetvā’’ti.
The inability of saṅkhāras to appear in the aspect of permanence and so on, is due to vipassanā's extraordinary strength, in the manner of the perception of impermanence and so on, and that strength comes from a very thorough discerning of the impermanent and other aspects of saṅkhāras, hence it states: "tilakkhaṇāropanena...pe... pāpetvā" (by applying the three characteristics... and so on... having caused to reach).
Sự bất lực của các hành để hiện hữu theo khía cạnh thường hằng, v.v., là do sự đạt đến trạng thái mạnh mẽ vượt trội của tuệ quán có sự phân biệt như vô thường tưởng, v.v., và sự đạt đến trạng thái mạnh mẽ đó là do sự nhận biết rõ ràng hơn về khía cạnh vô thường, v.v., của các hành. Do đó, kinh nói “bằng cách áp dụng tam tướng…pe… đạt đến”.
Yathā hi nibbuddhakaraṇe balavatarena paṭimallena tattha tattha muṭṭhippahārādinā vimathito itaro tena yujjhituṃ asamatthataṃ pāpito hoti.
Just as in a boxing match, one boxer, thoroughly battered by a stronger opponent with fist blows here and there, is made unable to fight him.
Thật vậy, giống như trong một trận đấu vật, một đối thủ mạnh hơn đã đánh đấm đối thủ kia ở khắp nơi bằng nắm đấm, v.v., khiến đối thủ đó không thể chống cự.
Na kevalaṃ asamatthataṃ pāpitova hoti, atha kho maraṇamattaṃ dukkhaṃ vā maraṇaṃ vā pāpuṇāti, evametepi saṅkhārā evaṃ dubbalabhāvaṃ pāpitā upariñāṇānubhāvena nibbisevanataṃ, sabbaso bhaṅgañca pāpuṇantīti.
Not only is he made unable to fight, but he also experiences suffering as much as death, or death itself; in the same way, these saṅkhāras, brought to such a state of weakness, attain to non-attachment and utter dissolution through the power of higher knowledge.
Không chỉ không thể chống cự, mà còn phải chịu đau khổ đến chết hoặc chết. Tương tự, những hành này khi đã đạt đến trạng thái yếu kém như vậy, nhờ sức mạnh của những tuệ cao hơn, sẽ đạt đến trạng thái không còn được sử dụng và sự tan rã hoàn toàn.
Ayaṃ pana viseso – ‘‘paṭisaṅkhā’’ti padassa ‘‘jānitvā’’ti atthaṃ vatvā paṭisaṅkhānuppajjanakiriyānaṃ samānakhaṇattā asatipi pubbāparakālatte saddavohāramattena evaṃ vuttanti dassento ‘‘kāma’’ntiādimāha.
This, however, is the distinction: having explained the meaning of the word paṭisaṅkhā as jānitvā (having known), he then states kāma and so on, to show that even though there is no sequence of prior and later time due to the simultaneity of the actions of contemplation and arising, it is expressed thus merely by way of verbal convention.
Tuy nhiên, có sự khác biệt này: Sau khi nói ý nghĩa của từ paṭisaṅkhā (quán xét) là “biết”, thì để chỉ ra rằng mặc dù không có sự khác biệt về thời gian trước sau do sự đồng thời của hành động quán xét và hành động phát sinh, nhưng cách nói này được dùng chỉ bằng từ ngữ thông thường, kinh nói “kāmaṃ” (mong muốn) và những từ tương tự.
Tena ‘‘kusalaṃ dhammaṃ paṭicca kusalo dhammo uppajjati hetupaccayā (paṭṭhā. 1.1.53), nihantvā timiraṃ sabbaṃ, uggatoyaṃ divākaro’’ti ca evamādīsu viya samānakālavasenāyaṃ saddapayogoti.
Hence, this linguistic usage is based on simultaneity, as in "conditioned by a wholesome phenomenon, a wholesome phenomenon arises due to root-condition" or "having dispelled all darkness, this sun has risen" and suchlike.
Do đó, cách dùng từ này là theo nghĩa đồng thời, giống như trong các câu “Pháp thiện sinh khởi từ pháp thiện do duyên hệ” và “Sau khi tiêu diệt mọi bóng tối, mặt trời này đã mọc lên” và những câu tương tự.
Tathā manañca dhamme ca paṭhamaṃ paṭicca pacchā na manoviññāṇassa uppatti, evamidhāpīti dassetuṃ ‘‘manañca paṭiccā’’tiādi vuttaṃ.
Similarly, in order to show that mind-consciousness does not arise later, conditioned first by mind and phenomena, it was stated "manañca paṭiccā" (conditioned by mind) and so on.
Tương tự, để chỉ ra rằng không có sự sinh khởi của ý thức sau khi ý và các pháp sinh khởi trước, ở đây cũng vậy, kinh nói “manañca paṭiccā” (nương vào ý) và những từ tương tự.
Ediso saddapayogo yebhuyyena loke pubbakālavaseneva dissatīti pubbakālavaseneva idhāpi taṃ dassetuṃ ‘‘ekattanayena vā…pe… veditabba’’nti āha.
Since such linguistic usage is mostly seen in the world as pertaining to a prior time, he states "ekattanayena vā...pe... veditabba" (or in the sense of unity... and so on... to be understood) to show it here also as pertaining to a prior time.
Cách dùng từ như vậy thường thấy trong đời sống theo nghĩa thời gian trước, nên để chỉ ra điều đó ở đây cũng theo nghĩa thời gian trước, kinh nói “ekattanayena vā…pe… veditabbaṃ” (hoặc theo một cách duy nhất…pe… nên được hiểu).
Tassattho – aparāparaṃ uppannesu ñāṇesu purimassa vasena paṭisaṅkhānakiriyā, tadaññassa vasena uppajjanakiriyā ca yojetabbā, na ca tāni bhedato apekkhitabbāni ekasantānapatitatāya ekattanayavasena gahitattāti.
Its meaning is: among the successive knowledges that have arisen, the act of contemplation should be connected with the earlier, and the act of arising with the other (later), and these should not be considered as separate, because they are taken in the sense of unity, falling within a single continuum.
Ý nghĩa của nó là: trong những tuệ sinh khởi liên tiếp, hành động quán xét nên được gắn với tuệ trước, và hành động sinh khởi nên được gắn với tuệ sau. Và chúng không nên được xem xét riêng biệt, vì chúng được nắm giữ theo một cách duy nhất do thuộc cùng một dòng chảy.
Itarasmiṃ padadvayeti ‘‘pavattaṃ paṭisaṅkhā, nimittañca pavattañca paṭisaṅkhā’’ti imasmiṃ padadvaye.
Itarasmiṃ padadvaye (in the other two phrases) refers to the two phrases: "having contemplated that which has arisen" and "having contemplated the sign and that which has arisen".
Itarasmiṃ padadvaye (trong hai từ kia) là trong hai từ này: “pavattaṃ paṭisaṅkhā” (quán xét sự diễn tiến) và “nimittañca pavattañca paṭisaṅkhā” (quán xét tướng và sự diễn tiến).
760. Saṅkhārānaṃ aniccadukkhākārādipariggaṇhanavasena pavattampi paṭisaṅkhānupassanāñāṇaṃ visesato anattākārapariggaṇhanapadhānanti vuttaṃ ‘‘sabbe saṅkhārā suññāti pariggahetvā’’tiādi.
760. Although the knowledge of contemplation-vipassanā proceeds by way of apprehending the aspects of impermanence and suffering of saṅkhāras, it is primarily concerned with apprehending the aspect of non-self (anattā), hence it was stated "having apprehended that all saṅkhāras are empty" and so on.
760. Mặc dù tuệ quán chiếu Paṭisaṅkhānupassanāñāṇa diễn ra bằng cách nắm giữ khía cạnh vô thường, khổ, v.v., của các hành, nhưng nó chủ yếu nắm giữ khía cạnh vô ngã. Do đó, kinh nói “sau khi nhận thức rằng tất cả các hành đều trống rỗng” và những từ tương tự.
Tasmiñhi sati saccasampaṭivedho ijjhati, na asati.
For when that is present, the penetration of the truths succeeds, but not when it is absent.
Khi có tuệ đó, sự thể nhập chân lý sẽ thành tựu; nếu không có, sẽ không thành tựu.
Tadabhāvato hi aniccadukkhalakkhaṇapaññāpakampi sarabhaṅgasatthārādīnaṃ sāsanaṃ aniyyānikameva jātaṃ.
Indeed, due to its absence, the teaching of teachers like Sarabhaṅga, even though it elucidated the characteristics of impermanence and suffering, merely became unliberating.
Vì không có tuệ đó, giáo pháp của các vị thầy như Sarabhaṅga, mặc dù giảng về tướng vô thường và khổ, vẫn trở nên không dẫn đến giải thoát.
Atha vā tesaṃ niccasārādīhi rittakaṃ sandhāya ‘‘sabbe saṅkhārā suññāti pariggahetvā’’ti vuttaṃ.
Alternatively, it was stated "having apprehended that all saṅkhāras are empty" with reference to their being devoid of permanent essence (niccasāra) and so on.
Hoặc, câu “sau khi nhận thức rằng tất cả các hành đều trống rỗng” được nói để chỉ sự trống rỗng của chúng khỏi bản chất thường hằng, v.v.
Yañhi yato rittakaṃ, taṃ tena suññanti.
For whatever is empty of something, is empty of that thing.
Thật vậy, cái gì trống rỗng khỏi cái gì, thì cái đó trống rỗng khỏi cái đó.
Saṅkhārānaṃ attasuññatāya duviññeyyabhāvato anekavāraṃ paṭividdhāyapi suññatānupassanāya daḷhībhāvāpādanatthaṃ ‘‘puna suññamida’’ntiādi āraddhaṃ.
To establish the suññatānupassanā (contemplation of emptiness) more firmly, even though it has been penetrated many times due to the difficulty of understanding the non-self nature of saṅkhāras, the passage beginning "puna suññamidaṃ" (again, this is empty) was initiated.
Vì sự trống rỗng tự ngã của các hành rất khó hiểu, nên để củng cố tuệ quán không (suññatānupassanā), mặc dù đã được thể nhập nhiều lần, kinh bắt đầu với “puna suññamidaṃ” (lại trống rỗng này) và những từ tương tự.
Tattha yadaggena saṅkhārā anattatā, tadaggena anattaniyā.
Therein, to the extent that saṅkhāras are non-self (anattatā), to that extent they are not belonging to a self (anattaniyā).
Trong đó, chừng nào các hành là vô ngã, chừng đó chúng không phải là của tự ngã.
Sati hi attani attaniyena bhavitabbanti vuttaṃ ‘‘suññamidaṃ attena vā attaniyena vā’’ti.
For if there were a self, there would be something belonging to a self, hence it was stated "suññamidaṃ attena vā attaniyena vā" (this is empty of self or of what belongs to self).
Thật vậy, khi có tự ngã, thì phải có cái thuộc về tự ngã. Do đó, kinh nói “cái này trống rỗng tự ngã hoặc cái thuộc về tự ngã”.
Dvikoṭikanti dviaṃsikaṃ, attānaṃ neva disvā ñāṇacakkhunā paccakkhato, anumānato ca tassa anupalabbhanīyatoti adhippāyo.
Dvikoṭika means having two aspects. The meaning is that one does not see the self (attā) with the eye of wisdom (ñāṇacakkhu), neither directly nor inferentially, because it is unapprehendable.
Dvikoṭikaṃ (hai khía cạnh) có nghĩa là hai phần. Ý nghĩa là không thấy tự ngã bằng nhãn tuệ trực tiếp, và cũng không thể tìm thấy nó bằng suy luận.
Paraṃ aññaṃ sattaṃ, saṅkhāraṃ vā parikkhārabhāve attano sukhadukkhasādhanabhāve ṭhitaṃ na disvāti yojanā.
The connection is that one does not see any other being or saṅkhāra existing as one's own instrument or means for happiness and suffering.
Không thấy chúng sinh khác hoặc hành khác hiện hữu như là tài sản hoặc là phương tiện mang lại hạnh phúc và khổ đau cho mình. Đó là cách kết nối.
Puna pariggaṇhātīti sambandho.
Again, the connection is "comprehends."
Lại nữa, có sự liên hệ rằng “nắm giữ”.
Etthāti etasmiṃ suññatānupassanādhikāre.
Ettha means in this section on the contemplation of voidness (suññatānupassanā).
Ettha (trong đây) là trong phần trình bày về tuệ quán không này (suññatānupassanādhikāra).
Kvacīti katthaci ṭhāne, kāle, dhamme vā.
Kvacī means in some place, time, or phenomenon.
Kvacī (ở đâu đó) là ở một nơi, thời điểm, hoặc pháp nào đó.
Atha vā kvacīti ajjhattaṃ, bahiddhā vā.
Alternatively, kvacī means internally or externally.
Hoặc, kvacī (ở đâu đó) là ở nội tại hoặc ngoại tại.
Attano attānanti sakattānaṃ.
Attano attānaṃ means one's own self (sakattānaṃ).
Attano attānaṃ (tự ngã của mình) là tự ngã của chính mình.
‘‘Ayaṃ kho bhavaṃ brahmā mahābrahmā…pe… seṭṭho sajitā vasī pitā bhūtabhabyāna’’ntiādinā (dī. ni. 1.42) parehi parikappitaṃ attānañca kassaci kiñcanabhūtaṃ na passatīti dassento ‘‘kassacī’’tiādimāha.
To show that one does not see the self conceived by others as anything belonging to anyone, as in “‘This venerable Brahmā is indeed the Great Brahmā…pe… the noblest, the creator, the controller, the father of all that has been and will be,’ etc.,” he says, “kassacī” and so forth.
Để chỉ ra rằng hành giả không thấy tự ngã do người khác tưởng tượng ra như “Vị Phạm thiên này, này các bạn, là Đại Phạm thiên…pe… là đấng tối thượng, là đấng tạo hóa, là đấng toàn năng, là cha của những gì đã và sẽ sinh ra,” và những điều tương tự, cũng như không thấy bất kỳ điều gì thuộc về mình, kinh nói “kassacī” (của bất cứ ai) và những từ tương tự.
Tattha parassāti ‘‘parajāti, paro puriso’’ti ca evaṃ gahitassa.
There, parassā refers to that which is taken as “another being, another person,” etc.
Trong đó, parassā (của người khác) là của người được hiểu là “chúng sinh khác, người khác”, v.v.
Na ca mama kvacanīti ettha mama-saddo aṭṭhāne payuttoti āha ‘‘mama-saddaṃ tāva ṭhapetvā’’ti.
Regarding na ca mama kvacanī, the word mama is used inappropriately, so he says, “setting aside the word mama for now.”
Trong câu “Na ca mama kvacanī” (và không có gì của tôi ở đâu cả), từ mama (của tôi) được dùng không đúng chỗ. Do đó, kinh nói “tạm gác từ mama”.
Parassa cāti attato aññassa.
Parassa cā means of another, different from oneself.
Parassa cā (và của người khác) là của người khác ngoài mình.
‘‘Paro puriso’’ti evaṃbhūto attho mamatthāya ṭhito, tassa vasena mayhaṃ sabbaṃ sijjhatīti evaṃ ekaccadiṭṭhigatikaparikappitavasena paraṃ attānaṃ tañca attano kiñcanabhūtaṃ na passatīti dassento ‘‘na ca kvacanī’’tiādimāha.
To show that one does not see another self as conceived by certain wrong-view holders—as in, “Another person exists for my benefit, and through their power, all things succeed for me”—and that this other self is not anything belonging to oneself, he says “na ca kvacanī” and so forth.
Để chỉ ra rằng hành giả không thấy tự ngã khác và không thấy tự ngã đó là của mình, theo cách tưởng tượng của một số người theo tà kiến rằng “một người khác được tạo ra để phục vụ lợi ích của tôi, và nhờ người đó mà mọi việc của tôi đều thành tựu”, kinh nói “na ca kvacanī” (và không có gì ở đâu cả) và những từ tương tự.
Ettha ca nāhaṃ kvacanīti sakaattano abhāvaṃ passati.
Here, nāhaṃ kvacanī means one sees the non-existence of one's own self.
Ở đây, với câu “nāhaṃ kvacanī” (tôi không ở đâu cả), hành giả thấy sự không hiện hữu của tự ngã của chính mình.
Na kassaci kiñcanatasminti sakaattano eva kassaci anattaniyataṃ passati.
Na kassaci kiñcanatasmi means one sees the non-possession (anattaniyatā) of one's own self by anyone.
Với câu “Na kassaci kiñcanatasmiṃ” (và không có gì của bất cứ ai thuộc về tôi), hành giả thấy sự không thuộc về tự ngã của chính mình đối với bất kỳ ai.
Na ca mamāti etaṃ dvayaṃ yathāsaṅkhyaṃ sambandhitabbaṃ.
These two should be connected in due order with na ca mamā.
Hai điều này nên được liên kết theo thứ tự tương ứng.
Atthīti paccekaṃ.
The word atthī applies to each separately.
Từ "Atthi" (có) là riêng biệt cho từng cái.
Na ca kvacani parassa attā atthīti parassa attano abhāvaṃ passati.
Na ca kvacani parassa attā atthī means one sees the non-existence of another's self.
Với câu "Na ca kvacani parassa attā atthī" (và không có tự ngã của người khác ở bất cứ đâu), người ấy thấy sự không có tự ngã của người khác.
Tassa parassa attano mama kiñcanatā na catthīti parassa attano anattaniyataṃ passati.
Tassa parassa attano mama kiñcanatā na catthī means one sees the non-possession of another's self as one's own.
Với câu "Tassa parassa attano mama kiñcanatā na catthī" (và không có bất cứ sở hữu nào của tự ngã người khác đối với ta), người ấy thấy sự không phải là sở hữu của tự ngã người khác.
Evaṃ ajjhattaṃ, bahiddhā ca khandhānaṃ attattaniyasuññatā suddhasaṅkhārapuñjatā catukoṭikasuññatāpariggaṇhanena diṭṭhā hoti.
Thus, the voidness of the aggregates (khandhas) of self (attā) and what belongs to self (attanīya), and their nature as a mere heap of pure saṅkhāras, is seen by comprehending the fourfold voidness, both internally and externally.
Như vậy, sự trống rỗng về tự ngã và sở hữu tự ngã của các uẩn, cả bên trong lẫn bên ngoài, tức là sự thuần túy là khối hành, được thấy qua việc nắm bắt Tánh không tứ cú.
Tena vuttaṃ ‘‘evamaya’’ntiādi.
Therefore, it is said, “evam-ayaṃ” and so forth.
Do đó, đã nói "evamaya" (như thế này) v.v.
761. ‘‘Chahākārehī’’tiādinā niddesādīsu tattha tattha āgate pakāre suññatānupassanāya paribrūhanaṃ saṅgahetvā dasseti.
761. By “chahākārehī” and so forth, he collects and shows the expansion of the contemplation of voidness (suññatānupassanā) through the various modes mentioned here and there in the Niddesa and so on.
761. Với câu "Chahākārehī" (bằng sáu phương diện) v.v., đoạn văn này trình bày cách phát triển quán Tánh không bằng cách tổng hợp các phương diện xuất hiện ở nhiều chỗ trong các bài giảng.
Tattha chahākārehīti chahi gahaṇākārehi, gahetabbākārehi vā.
There, chahākārehī means by six modes of apprehension, or by six apprehendable modes.
Trong đó, "chahākārehī" có nghĩa là bằng sáu phương diện nắm giữ, hoặc bằng sáu phương diện cần được nắm giữ.
Niccenāti ‘‘nicco’’ti parikappitena attanā vā aññena vā kenaci.
Niccenā means by any self or anything else conceived as permanent (nicca).
"Niccenā" (bằng cái thường còn) có nghĩa là bằng một tự ngã được giả định là thường còn, hoặc bằng bất cứ cái gì khác.
Niccenāti vā niccabhāvena.
Or niccenā means by way of permanence.
Hoặc "niccenā" có nghĩa là bằng trạng thái thường còn.
Dhuvādayo ‘‘nicco’’ti gahitasseva gahetabbākārā.
The terms “dhuvā” and so forth are modes of apprehension only of what is taken as permanent.
Các từ như "dhuva" (bền vững) v.v. là các phương diện cần được nắm giữ của cái đã được nắm giữ là "nicca" (thường còn).
Tabbibhāgena hi imassa chakkatā.
Indeed, the sixfoldness of this passage is due to its analysis (vibhāga) of that*.
Thật vậy, sự phân biệt này có sáu loại.
Tattha niccatā nāma kūṭaṭṭhatā.
There, permanence (niccatā) is the state of being unchangeable (kūṭaṭṭhatā).
Trong đó, "niccatā" (tính thường còn) là trạng thái kiên cố như đỉnh núi.
Dhuvabhāvo thiratā.
Stability (dhuvabhāva) is firmness (thiratā).
"Dhuvabhāvo" (trạng thái bền vững) là sự kiên cố.
Sadā bhāvitā sassatatā.
Ever-existing (sadā bhāvitā) is eternity (sassatatā).
"Sadā bhāvitā" (luôn hiện hữu) là "sassatatā" (tính vĩnh cửu).
Nibbikāratā avipariṇāmadhammatā.
Unchanging nature (nibbikāratā) is the characteristic of not undergoing alteration (avipariṇāmadhammatā).
"Nibbikāratā" (không biến đổi) là "avipariṇāmadhammatā" (bản chất không biến chuyển).
Yāva jarāmaraṇāti peyyālaṃ akatvā pariyosānapadameva dasseti.
Yāva jarāmaraṇā (until old age and death) shows only the final word without an ellipsis (peyyālaṃ).
"Yāva jarāmaraṇā" (cho đến già chết) chỉ nêu ra từ cuối cùng mà không dùng "peyyālaṃ" (v.v.).
762. Na sāranti asāraṃ, natthi etassa sāranti nissāraṃ.
762. It is not essential, hence asāraṃ (without essence); it has no essence, hence nissāraṃ (devoid of essence).
762. Không có tinh túy là asāraṃ (không có tinh túy); không có tinh túy của nó là nissāraṃ (không có tinh túy).
Sārato apagataṃ, sāraṃ vā tato apagatanti sārāpagataṃ.
It is gone from essence, or essence has gone from it, hence sārāpagataṃ (essence departed).
Đã lìa khỏi tinh túy, hoặc tinh túy đã lìa khỏi đó là sārāpagataṃ (tinh túy đã lìa).
Keci panettha ‘‘niccasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā’’ti pāḷīti adhippāyena ‘‘asāraṃ nissāraṃ sārāpagata’’nti padattayaṃ eko suññatāpariggahākāro, aññathā satteva ākārā siyuṃ, na aṭṭhāti vadanti.
Some here say that in the Pāḷi, the phrase is “by the essence of permanence, or by the essence of happiness, or by the essence of self,” with the intention that the three words “asāraṃ nissāraṃ sārāpagataṃ” constitute one mode of comprehending voidness (suññatāpariggahākāra); otherwise, there would be only seven modes, not eight. This is what they say.
Một số người ở đây nói rằng: "Pāḷi là 'niccasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā' (bằng tinh túy thường còn, hoặc bằng tinh túy an lạc, hoặc bằng tinh túy tự ngã), với ý nghĩa này, ba từ 'asāraṃ nissāraṃ sārāpagataṃ' là một phương diện nắm bắt Tánh không, nếu không thì sẽ có bảy phương diện chứ không phải tám."
Apare pana ‘‘subhasārasārenātipi pāḷiyaṃ atthīti ‘asāraṃ nissāraṃ sārāpagata’nti idaṃ padattayaṃ ‘niccasārasārenā’tiādīsu paccekaṃ yojetabba’’nti vadanti.
Others say that in the Pāḷi, there is also “by the essence of beauty (subhasārasārenātipi),” and therefore, these three words “asāraṃ nissāraṃ sārāpagataṃ” should be connected individually with “niccasārasārenā” and so forth. This is what they say.
Những người khác lại nói rằng: "Trong pāḷi cũng có 'subhasārasārenā' (bằng tinh túy tốt đẹp), do đó ba từ 'asāraṃ nissāraṃ sārāpagataṃ' này phải được ghép riêng vào 'niccasārasārenā' v.v."
Setavacchoti setavaruṇako.
Setavaccho means the white varuṇaka tree.
Setavaccho là cây setavaruṇaka.
‘‘Minarukkho’’tipi vadanti.
They also say it is the “minarukkha” tree.
Cũng có người gọi là "minarukkho".
Pāḷibhaddakoti kiṃsuko.
Pāḷibhaddako means the kiṃsuka tree.
Pāḷibhaddako là cây kiṃsuka.
763. Niccasārādīnaṃ abhāvato rittato passati.
763. One sees it rittato (as empty) due to the absence of permanence, essence, and so on.
763. Vì không có tinh túy thường còn v.v., người ấy thấy là rittato (trống rỗng).
Parittato, lāmakattā vā tucchato.
One sees it tucchato (as hollow) due to its insignificance or its worthlessness.
Vì nhỏ bé, hoặc vì kém cỏi, người ấy thấy là tucchato (hư không).
Attasārābhāvena suññato.
One sees it suññato (as void) due to the absence of the essence of self (attasāra).
Vì không có tinh túy tự ngã, người ấy thấy là suññato (trống không).
Sayaṃ anattatāya anattato.
One sees it anattato (as non-self) because it is inherently non-self.
Vì bản thân không phải tự ngã, người ấy thấy là anattato (không phải tự ngã).
Issariyassa abhāvato, kenaci issariyaṃ kāretuṃ asakkuṇeyyatāya ca anissariyato.
One sees it anissariyato (as powerless) due to the absence of mastery, and because no one can exercise mastery over it.
Vì không có quyền lực, và vì không thể khiến ai có quyền lực, người ấy thấy là anissariyato (không có quyền lực).
Pheṇapiṇḍena bhājanādiṃ kātukāmassa viya rūpassa niccatādiṃ kātukāmassa taṃ na sijjhati, sakaicchāvasena vā kāci kiriyā natthīti akāmakāriyato.
Just as one who desires to make a vessel out of a lump of foam cannot succeed, so too, one who desires to make form (rūpa) permanent and so on cannot succeed; or, there is no action according to one's own will, hence akāmakāriyato (as not acting according to will).
Giống như người muốn làm chén bát v.v. bằng cục bọt không thành công, người muốn tạo ra tính thường còn v.v. cho sắc cũng không thành công, hoặc không có hành động nào theo ý muốn của mình, nên người ấy thấy là akāmakāriyato (không hành động theo ý muốn).
‘‘Evaṃ rūpaṃ hotu, mā eva’’nti alabbhanīyato.
“Let this form be, let it not be so,” hence alabbhanīyato (as unattainable).
"Hãy để sắc là như thế này, đừng là như thế kia" là alabbhanīyato (không thể đạt được).
Sayaṃ aññassa vase na vattati, nāpi aññaṃ attano vase vattetīti avasavattakato.
One sees it avasavattakato (as not subject to control) because it does not operate under the control of another, nor can it make another operate under its own control.
Bản thân nó không vận hành theo ý người khác, cũng không khiến người khác vận hành theo ý mình, nên người ấy thấy là avasavattakato (không tự chủ).
Yasmiṃ santāne sayaṃ tassa paro viya avidheyyatāya parato.
One sees it parato (as other) because, in any continuum (santāna) in which one exists, it is unmanageable by oneself, like another.
Trong dòng tương tục đó, vì bản thân nó không bị chi phối như người khác, nên người ấy thấy là parato (người khác).
Kārakādi viya kāraṇehi, phalena ca vivittato.
One sees it vivittato (as detached) from causes and effects, like a doer and so on.
Giống như tác nhân v.v. tách rời khỏi nguyên nhân và kết quả, người ấy thấy là vivittato (tách biệt).
Na hi kāraṇena phalaṃ, phalena vā kāraṇaṃ sagabbhaṃ tiṭṭhati.
Indeed, an effect is not inherent in its cause, nor is a cause inherent in its effect.
Thật vậy, nguyên nhân và kết quả không tồn tại cùng nhau.
Esa nayo vedanādīsupi.
The same method applies to feeling (vedanā) and so on.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho thọ v.v.
764. Rūpaṃ na sattotiādīsu yo lokavohārena satto, rūpaṃ so na hotīti ayamattho idha nādhippeto tassāvuttasiddhattā.
764. In phrases like “Rūpaṃ na satto” (form is not a being), the meaning here is not that form is not a being in the conventional sense of the world, because that is self-evident without being stated.
764. Trong các câu như "Rūpaṃ na satto" (sắc không phải là chúng sinh) v.v., ý nghĩa ở đây không phải là cái mà thế gian gọi là chúng sinh thì sắc không phải là nó, vì điều đó đã rõ ràng không cần nói.
Na hi loko rūpamattaṃ ‘‘satto’’ti voharati, bāhirakaparikappito pana attā ‘‘satto’’ti adhippeto.
Indeed, the world does not conventionally refer to mere form as "being," but rather the self (attā) conceived by externalists is intended as "being."
Thật vậy, thế gian không gọi riêng sắc là "chúng sinh", mà "tự ngã" được ngoại đạo giả định mới là "chúng sinh".
So hi tehi rūpādīsu sattavisattatāya paresaṃ sañjāpanaṭṭhena ‘‘satto’’ti vuccati, rūpaṃ so na hotīti attho.
For by them, that* is called "being" (satto) because it clings and attaches to forms and so on, and because it causes others to attach themselves to it. The meaning is that form is not such a being.
Thật vậy, tự ngã đó được họ gọi là "chúng sinh" vì nó dính mắc vào sắc v.v. và vì nó khiến người khác dính mắc; ý nghĩa là sắc không phải là tự ngã đó.
Suññatāpariggaṇhanañhetanti.
This is the comprehension of voidness.
Đây là sự nắm bắt Tánh không.
Esa nayo na jīvotiādīsupi.
The same method applies to “na jīvo” (not a life-principle) and so on.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các câu như "na jīvo" (không phải sinh mạng) v.v.
Tattha jīvanaṭṭhena jīvo.
There, jīvo (life-principle) is so called by reason of living.
Trong đó, jīvo (sinh mạng) là do ý nghĩa của sự sống.
Naranaṭṭhena netubhāvena naro.
Naro (man) is so called by reason of leading, by way of being a leader.
Naro (người) là do ý nghĩa của sự dẫn dắt, tức là trạng thái của người dẫn dắt.
‘‘Ahamasmī’’ti mānuppattiṭṭhānatāya māno ettha vāti pavattatīti mānavo.
“I am” is a place where conceit (māna) arises, or conceit operates in this (attā), hence mānavo (human being).
"Ta là" là nơi phát sinh ngã mạn, nên ngã mạn phát sinh ở đây, do đó là mānavo (con người).
Thiyati ettha gabbhoti itthī.
A foetus is implanted in this (attā), hence itthī (woman).
Thai nhi được giữ ở đây, do đó là itthī (phụ nữ).
Padhānabhāvena puri setīti puriso.
One lies at the forefront by way of being pre-eminent, hence puriso (man).
Vì tồn tại ở phía trước với vai trò chủ yếu, do đó là puriso (đàn ông).
Āhito ahaṃmāno etthāti attā.
The conceit of "I" is placed in this (attā), hence attā (self).
Ngã mạn "ta là" được đặt vào đây, do đó là attā (tự ngã).
Paccattaṃ tassa tassa ahaṃkāravatthutāya ‘‘aha’’nti ca diṭṭhigatikehi attā vuccati, rūpaṃ pana tādisaṃ na hotīti suññatāpariggaṇhanavidhiṃ dassetuṃ ‘‘rūpaṃ na satto’’tiādi vuttaṃ.
Because the self is the object of the "I"-conceit of each individual, it is called "I" and "self" by those holding wrong views; but form is not of such a nature. To show this method of comprehending voidness, “rūpaṃ na satto” and so forth were said.
Tự ngã được những người có tà kiến gọi là "ta" vì nó là đối tượng của ngã mạn "ta là" của mỗi người, nhưng sắc không phải là cái như vậy, nên để trình bày phương pháp nắm bắt Tánh không, đã nói "rūpaṃ na satto" v.v.
Tasmā aṭṭhahipi padehi rūpassa attasuññatāva dassitā.
Therefore, by all eight terms, only the self-voidness of form is shown.
Do đó, bằng cả tám từ, chỉ trình bày sự trống rỗng về tự ngã của sắc.
Itarehi catūhi tassa kiñcanatābhāvo.
By the other four, the absence of attachment to it is shown.
Bốn từ còn lại trình bày sự không có sở hữu của tự ngã đó.
Tattha na mamāti mayhaṃ attano santakaṃ na hoti, tathā aññassa attano santakaṃ na hoti, kassacipi attano santakaṃ na hoti attanoyeva abhāvato.
There, na mamā means it does not belong to my self; similarly, it does not belong to another's self, and it does not belong to anyone's self, due to the very non-existence of self.
Trong đó, "na mamā" (không phải của ta) có nghĩa là không phải là sở hữu của tự ngã của ta, cũng như không phải là sở hữu của tự ngã của người khác, cũng không phải là sở hữu của tự ngã của bất cứ ai, vì tự ngã không tồn tại.
‘‘Na attaniya’’nti padena pakāsito evattho pariyāyantarehi tīhipi padehi pakāsito.
The same meaning expressed by the term “na attaniyaṃ” is expressed by the other three terms in different ways.
Ý nghĩa đã được trình bày bằng từ "na attaniyaṃ" (không phải sở hữu tự ngã) cũng được trình bày bằng ba từ khác theo cách khác.
Esa nayo vedanādīsupi.
The same method applies to feeling (vedanā) and so on.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho thọ v.v.
765. Heṭṭhā kalāpasammasanassa daḷhabhāvāya vuttasammasananayāpi suññatānupassanāya daḷhabhāvāya saṃvattantīti dassento ‘‘tīraṇapariññāvasenā’’tiādimāha.
765. To show that the modes of comprehension previously stated for the strengthening of the comprehension of aggregates (kalāpasammasana) also contribute to the strengthening of the contemplation of voidness (suññatānupassanā), he says “tīraṇapariññāvasenā” and so forth.
765. Để chỉ ra rằng các phương pháp quán sát đã được nói ở dưới để làm vững chắc sự quán sát theo nhóm cũng góp phần làm vững chắc quán Tánh không, nên nói "tīraṇapariññāvasenā" (bằng cách thấu triệt sự hiểu biết) v.v.
Tattha bhayassa ahiṃsanena asaraṇato.
There, asaraṇato (as without refuge) means by not harming suffering.
Trong đó, vì không làm hại sự sợ hãi, nên là asaraṇato (không nơi nương tựa).
‘‘Saraṇa’’nti gahetuṃ ayuttatāya asaraṇībhūtato.
Asaraṇībhūtato (as not having become a refuge) means because it is not fit to be taken as a refuge.
Vì không thích hợp để xem là "saraṇa" (nơi nương tựa), nên là asaraṇībhūtato (trở thành không nơi nương tựa).
‘‘Anassādato’’ti idaṃ pāḷiyaṃ natthi.
The word “Anassādato” is not found in the Pāḷi.
Từ "Anassādato" (không vị ngọt) không có trong pāḷi.
Sati ca tecattālīsa ākārā siyuṃ.
If it were present, there would be forty-three modes.
Nếu có, sẽ có bốn mươi ba phương diện.
Rūpappavattiyaṃ sabbādīnavūpaladdhiyā ādīnavato.
Ādīnavato (as full of drawback) means due to the apprehension of all perils in the arising of form (rūpappavatti).
Vì thấy tất cả các hiểm họa trong sự phát sinh của sắc, nên là ādīnavato (có hiểm họa).
‘‘Samudayato atthaṅgamato’’ti idaṃ dvayaṃ yathā aniccato dassanaṃ panāḷikāya, niccasāravirahadīpanena vā suññatāvibhāvanaṃ hoti, evaṃ suññatāvibhāvananti katvā vuttaṃ.
“From arising and ceasing”—this pair, just as the perception of impermanence by way of being dependent on others, or by manifesting the absence of a permanent essence, manifests emptiness, so too is it stated as manifesting emptiness, having included this idea.
Hai từ "Samudayato atthaṅgamato" (từ sự tập khởi, từ sự diệt tận) được nói với ý nghĩa rằng, giống như việc thấy là vô thường dẫn đến sự hiển bày Tánh không qua con đường gián tiếp, hoặc qua việc trình bày sự vắng mặt của tinh túy thường còn, thì đó cũng là sự hiển bày Tánh không.
Tathā ‘‘yaṃ kho rūpaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ rūpassa assādo’’ti (saṃ. ni. 3.26) dassanaṃ paccayapaccayuppannatāvibhāvanena suññatāvibhāvanaṃ.
Similarly, the perception, “Whatever pleasure and gladness arise dependent on material form, this is the gratification of material form,” manifests emptiness by manifesting the nature of cause and effect.
Tương tự, việc thấy "Yaṃ kho rūpaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ rūpassa assādo" (Ni. 3.26) (Thật vậy, lạc và hỷ nào phát sinh do duyên sắc, đó là vị ngọt của sắc) là sự hiển bày Tánh không qua việc trình bày trạng thái nhân duyên và duyên khởi.
‘‘Yaṃ rūpaṃ aniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, ayaṃ rūpassa ādīnavo’’ti (saṃ. ni. 3.26) ca dassanaṃ niccatādisuññatābhāvanato.
And the perception, “Whatever material form is impermanent, suffering, subject to change, this is the danger of material form,” manifests emptiness by manifesting the absence of permanence and so forth.
Và việc thấy "Yaṃ rūpaṃ aniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, ayaṃ rūpassa ādīnavo" (Ni. 3.26) (Sắc nào vô thường, khổ, có bản chất biến hoại, đó là hiểm họa của sắc) là do quán Tánh không về tính thường còn v.v.
Tathā ‘‘yo rūpe chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ, idaṃ rūpassa nissaraṇa’’nti evaṃ samudayādidassanānaṃ, itaresañca yathārahaṃ suññatānupassanānubrūhanatā daṭṭhabbā.
Similarly, “The removal of desire and lust for material form, the abandonment of desire and lust for material form—this is the escape from material form”—in this way, the development of the perception of emptiness should be understood for the perceptions of origination and so forth, and for others, as appropriate.
Tương tự, sự phát triển quán Tánh không của việc thấy sự tập khởi v.v. và các điều khác phải được hiểu một cách thích đáng là "Yo rūpe chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ, idaṃ rūpassa nissaraṇaṃ" (Sự đoạn trừ dục tham, sự từ bỏ dục tham trong sắc, đó là sự xuất ly của sắc).
Yaṃ pana ādīnavato dassanaṃ, pubbe vatvāpi puna vacanaṃ assādapaṭikkhepato dassanaṃ sandhāya vuttanti veditabbaṃ.
It should be understood that the statement regarding the perception of danger, though mentioned before, is repeated here with reference to the perception of the rejection of gratification.
Việc thấy có hiểm họa, mặc dù đã nói trước đó, nhưng việc nói lại là để ám chỉ việc thấy sự từ bỏ vị ngọt.
Sesaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
The rest is in the same manner as stated below.
Phần còn lại giống như phương pháp đã nói ở trên.
Vedanādīsupi dvācattālīsa ākārā netabbāti āha ‘‘vedanaṃ…pe… viññāṇaṃ aniccato…pe… nissaraṇato passatī’’ti.
In feelings and so forth, too, the forty-two modes should be applied, hence it is said: “perceives feeling…and consciousness as impermanent…and as an escape.”
Cũng phải áp dụng bốn mươi hai phương diện cho thọ v.v., nên nói "vedanaṃ…pe… viññāṇaṃ aniccato…pe… nissaraṇato passatī" (thấy thọ…v.v… thức là vô thường…v.v… là xuất ly).
766. Evaṃ tīraṇapariññāvasena paccekaṃ khandhesu dvācattālīsāya ākārehi suññataṃ pariggahetvāpi tividhānupassanāvaseneva bhāvanaṃ anuyuñjantassa saṅkhārupekkhāñāṇuppattīti dassento ‘‘evaṃ suññato’’tiādimāha.
766. Thus, having grasped emptiness in forty-two modes for each of the aggregates by way of discerning comprehension, the knowledge of equanimity regarding formations arises in the yogi who practices contemplation solely by way of the three anupassanās; thus showing, it is said: “when one grasps emptiness in this way…”
766. Để chỉ ra rằng khi một người thực hành thiền định bằng cách nắm bắt Tánh không theo bốn mươi hai phương diện trong từng uẩn riêng biệt thông qua sự thấu triệt hiểu biết, và cũng chỉ bằng ba loại quán sát, thì trí tuệ xả bỏ các hành sẽ phát sinh, nên nói "evaṃ suññato" (như vậy là trống không) v.v.
Tattha pariggaṇhantoti sammasanto.
Therein, pariggaṇhanto means 'comprehending'.
Trong đó, pariggaṇhanto (nắm bắt) có nghĩa là quán sát.
Bhayañca nandiñca vippahāyāti ajjhupekkhakatāya saṅkhārānaṃ vipattiṃ nissāya uppajjanakabhayañceva tesaṃ sampattiṃ nissāya uppajjanakapītiñca pajahitvā.
Abandoning fear and delight means abandoning the fear that arises due to the adversity of formations, and the delight that arises due to their prosperity, by means of equanimity.
Từ bỏ sợ hãi và hân hoan có nghĩa là do trạng thái xả ly, từ bỏ sự sợ hãi phát sinh do sự suy bại của các hành (saṅkhāra) và từ bỏ sự hoan hỷ phát sinh do sự thành tựu của chúng.
Atha vā bhayatupaṭṭhānavasena uppajjanakañāṇabhayañca sammasanavasena uppajjanakapītisaṅkhātaṃ nandiñca pahāya.
Or, abandoning the fear of knowledge that arises by way of the manifestation of fear, and the delight, which is called rapture, that arises by way of comprehension.
Hoặc là, từ bỏ sự sợ hãi của tuệ (ñāṇa) phát sinh do sự hiện khởi của nỗi sợ hãi, và từ bỏ sự hân hoan được gọi là hoan hỷ (pīti) phát sinh do sự quán xét.
Na hi sabbaso suññatāya diṭṭhāya bhayanandīnaṃ avasaro atthi, atha kho upekkhāva saṇṭhāti.
For when emptiness is seen in all respects, there is no room for fear and delight; rather, only equanimity remains.
Thật vậy, khi tánh không (suññatā) được thấy hoàn toàn, không có chỗ cho sợ hãi và hân hoan, mà chỉ có xả (upekkhā) vững chắc.
Tenāha ‘‘saṅkhāresu udāsīno hotī’’ti.
Therefore, it is said: “one becomes indifferent to formations.”
Vì thế, Ngài nói: “vị ấy trở nên xả ly đối với các hành”.
Tattha yena micchāgāhena anudāsīnatā siyā, tadabhāvaṃ dassento ‘‘ahanti vā mamanti vā na gaṇhātī’’ti āha.
Therein, showing the absence of the wrong view by which one might not be indifferent, it is said: “one does not grasp ‘I am’ or ‘mine’.”
Ở đây, để chỉ ra sự không hiện hữu của tà kiến (micchāgāha) mà do đó có thể dẫn đến sự không xả ly, Ngài nói: “không nắm giữ ‘ta’ hay ‘của ta’”.
Idānissa udāsīnatāya upamaṃ dassento ‘‘vissaṭṭhabhariyo viya puriso’’tiādimāha.
Now, showing an analogy for this indifference, it is said: “like a man whose wife is divorced,” and so forth.
Bây giờ, để đưa ra ví dụ về sự xả ly của vị ấy, Ngài nói: “như một người đàn ông đã từ bỏ vợ” và những điều tương tự.
Tattha anudāsīnatāpubbikā udāsīnatā vuccamānā idha opammatthaṃ pharatīti dassetuṃ ‘‘iṭṭhā kantā’’tiādi vuttaṃ.
Therein, to show that the indifference, which is preceded by non-indifference and spoken of, here extends to the meaning of the simile, it is said: “beloved and pleasing,” and so forth.
Ở đây, để chỉ ra rằng sự xả ly được nói đến ở đây, vốn có trước là sự không xả ly, có ý nghĩa như một ví dụ (opammattha), nên đã nói “đáng yêu, khả ái” v.v.
Ativiya naṃ mamāyeyya itthīnaṃ sāṭheyyakūṭeyyavaṅkeyyādīnaṃ ajānanato.
“One would cherish her excessively” because of not knowing the deceit, trickery, crookedness, etc., of women.
Yêu quý cô ấy quá mức vì không biết những mưu mô, xảo trá, quanh co của phụ nữ.
Muñcitukāmo hutvāti muñcitukāmova hutvā, taṃ vissajjeyya nirapekkhatāya vasenevāti adhippāyo.
Having desired to release means having simply desired to release; he would divorce her implies that it is done solely out of detachment.
Sau khi muốn buông bỏ có nghĩa là sau khi chỉ muốn buông bỏ, vị ấy sẽ từ bỏ cô ấy với ý định hoàn toàn không còn luyến ái.
Ayaṃ yogāvacaro.
Ayaṃ refers to this yogī.
Đây là hành giả (yogāvacara).
Muñcitukāmatāya uddhaṃ yāva saṅkhārupekkhāñāṇaṃ na uppajjati, tāva pavattā vipassanā paṭisaṅkhānupassanā evāti āha ‘‘paṭisaṅkhānupassanāya saṅkhāre pariggaṇhanto’’ti.
It is said: “while grasping formations by means of discerning contemplation,” because the Vipassanā that continues until the Saṅkhārupekkhāñāṇa arises from the desire to release, is none other than paṭisaṅkhānupassanā.
Cho đến khi tuệ xả ly các hành (saṅkhārupekkhāñāṇa) chưa phát sinh, thì tuệ quán (vipassanā) đang diễn ra chỉ là tuệ quán quán xét (paṭisaṅkhānupassanā), vì thế Ngài nói: “người quán xét các hành bằng tuệ quán quán xét”.
767. Tikkhavisadasūrabhāvena saṅkhāresu ajjhupekkhane sijjhamāne taṃ panetaṃ saṅkhārupekkhāñāṇaṃ anekavāraṃ pavattamānaṃ paripākagamanena anulomañāṇassa paccayabhāvaṃ gacchantaṃ nibbānaṃ santato passati nāma.
767. When this indifference to formations is perfected through keenness, clarity, and courage, then that Saṅkhārupekkhāñāṇa, repeatedly occurring and reaching maturity, becomes a cause for Anulomañāṇa, and is called “seeing Nibbāna as peaceful.”
767. Khi sự xả ly đối với các hành (saṅkhāra) được thành tựu nhờ sự sắc bén, trong sáng và dũng mãnh, tuệ xả ly các hành (saṅkhārupekkhāñāṇa) ấy, khi diễn ra nhiều lần và đạt đến sự chín muồi, trở thành nhân duyên cho tuệ thuận thứ (anulomañāṇa), thì được gọi là thường xuyên thấy Niết Bàn (nibbāna).
Tathābhūtañca sabbaṃ saṅkhārappavattaṃ vissajjetvā nibbānameva pakkhandati nāma.
And such a one is called “abandoning all formation-activity and rushing towards Nibbāna itself.”
Và tuệ như vậy được gọi là từ bỏ mọi sự vận hành của các hành và chỉ hướng về Niết Bàn.
Tayidaṃ idha ñāṇaṃ anulomagotrabhuñāṇehi saddhiṃ ekattaṃ netvā vuttaṃ ekattanayavasena.
This knowledge here is stated by way of a unified method, uniting it with Anuloma and Gotrabhū knowledge.
Điều này được nói ở đây bằng cách hợp nhất tuệ này với tuệ thuận thứ (anulomañāṇa) và tuệ chuyển tộc (gotrabhuñāṇa), theo phương pháp hợp nhất.
No ce nibbānaṃ santato passatīti tāva saṅkhārupekkhāñāṇassa aparipakkatamevāha.
“If one does not see Nibbāna as peaceful” thus refers to the immaturity of Saṅkhārupekkhāñāṇa for that entire period.
Nếu không thường xuyên thấy Niết Bàn chỉ nói về sự chưa chín muồi của tuệ xả ly các hành.
Samuddaṃ tarantīti sāmuddikā, saṃyattikā.
Those who cross the ocean are sāmuddikā, i.e., seafarers.
Những người vượt biển được gọi là thủy thủ (sāmuddikā), tức là những người đi thuyền.
Disājānanako kāko disākāko, lakkhaṇamattañcetaṃ yo koci tādiso sakunto veditabbo.
A crow that knows the directions is a disākāka; this is merely an example, and any such bird should be understood.
Con quạ biết phương hướng được gọi là quạ biết phương hướng (disākāko); đây chỉ là một đặc điểm, bất kỳ loài chim nào như vậy cũng nên được hiểu là có ý nghĩa tương tự.
Videsanti adesaṃ samudde aparicitaṭṭhānaṃ.
Videsaṃ means 'a non-place', an unfamiliar spot in the ocean.
Vùng đất xa lạ có nghĩa là một nơi không quen thuộc trên biển.
Anugantvāti anu anu gantvā.
Anugantvā means 'going again and again'.
Đi theo có nghĩa là đi theo từng bước.
Tayidaṃ vipassanāñāṇaṃ.
Tayidaṃ refers to this Vipassanā knowledge.
Tuệ quán (vipassanāñāṇa) ấy.
Piṭṭhaṃ vaṭṭayamānaṃ viyāti thūlathūlato vivecanavasena nipphoṭiyamānaṃ saṇhaṃ saṇhaṃ piṭṭhacuṇṇaṃ viya.
Like rolling flour means like very fine flour being sifted or beaten to separate it from coarser flour.
Như bột được sàng có nghĩa là như bột mịn được sàng lọc bằng cách tách ra khỏi những hạt thô hơn.
Nibbaṭṭitakappāsanti nibbaṭṭitabījaṃ kappāsaṃ.
Nibbaṭṭitakappāsaṃ refers to cotton with its seeds removed.
Bông gòn đã tách hạt có nghĩa là bông gòn đã được tách hạt.
Vihanamānaṃ viyāti dhanukena vihaññamānaṃ viya.
Like being beaten means like being beaten with a bow (as cotton is fluffed).
Như được đánh bằng cung có nghĩa là như được đánh bằng cung (cung bật bông).
Upamādvayenapi punappunaṃ sammasanena vipassanāñāṇassa sukhumatarabhāvāpattimāha.
By both similes, the text indicates that Vipassanā knowledge becomes extremely subtle through repeated comprehension.
Cả hai ví dụ đều nói lên sự vi tế hơn của tuệ quán do quán xét lặp đi lặp lại.
Yathā yathā hi vipassanābhāvanābalena tikkhā, visadā, sūrā ca hoti, tathā tathā sukhumatarāpi hotīti.
For indeed, the more Vipassanā becomes keen, clear, and courageous through the power of development, the more subtle it becomes.
Quả thật, tuệ quán càng sắc bén, trong sáng và dũng mãnh nhờ sức mạnh của sự tu tập tuệ quán, thì nó càng trở nên vi tế hơn.
Saṅkhāravicinaneti pavicayassa sikhāppattatāya saṅkhāresu viya tesaṃ vicinanepi udāsīnaṃ hutvā tividhānupassanāvasena tiṭṭhati pakārantarassa abhāvato.
In discerning formations means that due to the culmination of investigation, just as one is indifferent to formations, so too is one indifferent in discerning them, and one remains by way of the three anupassanās, because there is no other way.
Trong việc phân tích các hành có nghĩa là, do sự quán xét đã đạt đến đỉnh cao, vị ấy trở nên xả ly không chỉ đối với các hành mà còn đối với việc phân tích chúng, và duy trì trong ba loại quán xét (anupassanā) vì không có phương pháp nào khác.
‘‘Sattadhā aṭṭhārasadhā’’tiādinā vibhattāpi hi anupassanāpakārā aniccānupassanādīsveva tīsu antogadhāti matthakappattā vipassanā tāsaṃ eva vasena tiṭṭhati.
For even the types of anupassanā, divided as sevenfold, eighteenfold, etc., are included within the three, namely aniccānupassanā and so forth; thus, Vipassanā, having reached its peak, abides solely by means of these.
Thật vậy, các loại quán xét, dù được phân chia thành bảy hoặc mười tám loại, đều nằm trong ba loại quán xét vô thường (aniccānupassanā) v.v., vì vậy tuệ quán đã đạt đến đỉnh cao chỉ duy trì theo ba loại đó.
768. Tatrāti tasmiṃ vimokkhamukhabhāvāpajjane, ariyapuggalavibhāgapaccayatthe ca.
768. Tatra means 'in that attainment of the state of a liberation-door, and in the condition for the classification of noble persons'.
768. Ở đó có nghĩa là trong việc đạt được trạng thái giải thoát môn (vimokkhamukha) đó, và trong nhân duyên phân biệt các bậc Thánh (ariyapuggala).
Idaṃ vipassanāñāṇaṃ.
Idaṃ refers to this Vipassanā knowledge.
Tuệ quán (vipassanāñāṇa) này.
Tiṇṇaṃ indriyānanti saddhindriyasamādhindriyapaññindriyānaṃ.
Of the three faculties refers to the faculties of faith (saddhindriya), concentration (samādhindriya), and wisdom (paññindriya).
Ba căn có nghĩa là tín căn (saddhindriya), định căn (samādhindriya), và tuệ căn (paññindriya).
Ādhipateyyavasenāti sampayuttadhammānaṃ adhipatibhāvavasena.
By way of dominance means 'by way of the dominant nature of the associated phenomena'.
Theo quyền năng tối thượng có nghĩa là theo sự tối thượng của các pháp tương ưng.
Aniccānupassanābahulassa hi saddhindriyaṃ balavaṃ hoti, dukkhānupassanābahulassa samādhindriyaṃ, anattānupassanābahulassa paññindriyanti tissannaṃ anupassanānaṃ vasena balavatarabhāvaṃ pattāni imāni tīṇi indriyāni vimokkhamukhabhāvaṃ āpādentīti āha ‘‘tividhānupassanā…pe… āpajjati nāmā’’ti.
Indeed, for one who frequently practices aniccānupassanā, the faculty of faith becomes strong; for one who frequently practices dukkhānupassanā, the faculty of concentration; and for one who frequently practices anattānupassanā, the faculty of wisdom. Thus, these three faculties, having become exceedingly strong by way of the three anupassanās, lead to the state of a liberation-door; therefore, it is said: “the three anupassanās… attain the state of three liberation-doors.”
Thật vậy, đối với người thiên về quán vô thường (aniccānupassanā), tín căn trở nên mạnh mẽ; đối với người thiên về quán khổ (dukkhānupassanā), định căn trở nên mạnh mẽ; đối với người thiên về quán vô ngã (anattānupassanā), tuệ căn trở nên mạnh mẽ. Vì vậy, ba căn này, đã trở nên mạnh mẽ hơn theo ba loại quán xét, dẫn đến trạng thái giải thoát môn. Do đó, Ngài nói: “ba loại quán xét... đạt được trạng thái ba giải thoát môn”.
Tividhavimokkhamukhabhāvanti ettha ke pana tayo vimokkhā, kāni vā tīṇi vimokkhamukhānīti antolīne anuyoge vimokkhamukhādhīnattā vimokkhādhigamassa vimokkhamukhāni tāva dassento ‘‘tisso hi…pe… vuccantī’’ti vatvā ayañca attho pāḷito eva viññāyatīti dassento ‘‘yathāhā’’tiādimāha.
In the phrase tividhavimokkhamukhabhāva, in response to the implicit questions “What are the three liberations?” and “What are the three liberation-doors?”, the text first states the liberation-doors, because the attainment of liberation is dependent on the liberation-doors, saying: “for indeed, three…are called,” and then, to show that this meaning is understood from the Pāli itself, it says: “as it is said,” and so forth.
Trong trạng thái ba giải thoát môn này, đối với câu hỏi ngầm ẩn là ba giải thoát (vimokkha) đó là gì, hoặc ba giải thoát môn (vimokkhamukha) đó là gì, Ngài trước tiên chỉ ra các giải thoát môn vì sự chứng đắc giải thoát phụ thuộc vào các giải thoát môn, bằng cách nói: “có ba... được gọi là”, và để chỉ ra rằng ý nghĩa này có thể được hiểu từ chính kinh điển (pāḷi), Ngài nói: “như đã nói” v.v.
Lokaniyyānāyāti lokato nikkhamanāya, sattalokassa vā vaṭṭadukkhato nikkhamanāya.
Lokaniyyānāya means 'for departing from the world', or 'for departing from the suffering of saṃsāra for the sentient world'.
Để thoát khỏi thế gian có nghĩa là để thoát khỏi thế gian, hoặc để thoát khỏi khổ luân hồi (vaṭṭadukkha) của chúng sinh.
Paricchedaparivaṭumatoti udayabbayavasena paricchedato ceva parivaṭumato ca.
Paricchedaparivaṭumato means 'by way of delimitation and encompassing', i.e., by way of delimitation and boundary according to arising and ceasing.
Do sự giới hạn và bao quanh có nghĩa là do sự giới hạn và bao quanh theo sự sinh diệt.
Samanupassanatāyāti sammadeva anu anu passanāya saṃvattantīti sambandho.
Samanupassanatāyāti means 'it leads to seeing repeatedly and thoroughly'; thus is the connection.
Do sự quán sát đúng đắn có liên quan đến việc quán sát đúng đắn lặp đi lặp lại.
Aniccānupassanā hi saṅkhāre ādito udayena, antato vayena paricchinne passati.
Impermanence contemplation (aniccānupassanā) indeed sees the formations (saṅkhārā) as defined by their arising at the beginning and their passing away at the end.
Thật vậy, quán vô thường thấy các hành bị giới hạn từ khởi đầu bằng sự sinh, và cuối cùng bằng sự diệt.
Ādiantavantatāya hi te aniccāti.
For it is by having a beginning and an end that they are impermanent.
Vì chúng có khởi đầu và kết thúc, nên chúng là vô thường.
Animittāya ca dhātuyāti sabbasaṅkhāranimittavirahato ‘‘animittā’’ti laddhanāmāya asaṅkhatāya dhātuyā.
Animittāya ca dhātuyā means the unconditioned element (asaṅkhata-dhātu), which has gained the name "animittā" (signless) due to being devoid of all saṅkhāra-signs (nimitta).
Và trong giới vô tướng (animittāya ca dhātuyā) có nghĩa là trong giới vô hành (asaṅkhata dhātu) được gọi là “vô tướng” vì không có mọi tướng (nimitta) của các hành.
Cittasampakkhandanatāyāti paricchinditvā anulomañāṇādibhāvena sammadeva adhicittassa anupavisanatthāya.
Cittasampakkhandanatāyāti means for the mind (adhicitta) to enter thoroughly and correctly, by discerning and by way of ಅನುಲೋಮ ဉာṇa and so forth.
Do tâm hướng đến có nghĩa là để tâm cao thượng (adhicitta) thâm nhập đúng đắn bằng tuệ thuận thứ (anulomañāṇa) v.v., sau khi đã phân biệt.
Appaṇihitāyāti rāgapaṇidhiādīnaṃ abhāvena ‘‘appaṇihitā’’ti laddhanāmāya.
Appaṇihitāyāti means that which has gained the name "appaṇihitā" (undesiring) due to the absence of longing (rāgapaṇidhi) and so forth.
Vô nguyện (appaṇihitāya) có nghĩa là được gọi là “vô nguyện” vì không có các sự ước muốn (paṇidhi) như tham ái (rāga).
Suññatāyāti attasuññatāya ‘‘suññatā’’ti laddhanāmāya.
Suññatāyāti means that which has gained the name "suññatā" (empty) due to the emptiness of self (attasuññatā).
Tánh không (suññatāya) có nghĩa là được gọi là “tánh không” vì tánh không của tự ngã (attasuññatā).
Gatinti nibbattiṃ.
Gatinti means accomplishment.
Sự thành tựu có nghĩa là sự hoàn thành.
Saṅkhārānaṃ sabhāvavibhāvanena saṃvejiyamānaṃ cittaṃ sammāpaṭipattiyaṃ samuttejitaṃ nāma hotīti āha ‘‘manosamuttejanatāyāti cittasaṃvejanatāyā’’ti.
The mind, being moved to urgency by the disclosure of the true nature of formations, is said to be properly incited to right practice (sammāpaṭipatti); thus it is said: manosamuttejanatāyāti cittasaṃvejanatāyā (incitement of the mind means urgency of the mind).
Tâm được lay động (saṃvejiyamāna) do sự hiển lộ bản chất của các hành được gọi là được thúc đẩy đúng đắn vào sự thực hành chân chính (sammāpaṭipatti), vì thế Ngài nói: “do sự thúc đẩy tâm có nghĩa là do sự lay động tâm”.
Mamaṃkārena attaniyasaññitassa vatthuno sāmibhūto attā paṭhamaṃ parāmasīyati, tato attaniyanti āha ‘‘nāhaṃ, na mamāti evaṃ anattato samanupassanatāyā’’ti.
By the sense of 'mine' (mamaṃkāra), the self, as owner of what is perceived as its own, is first grasped; thereafter, what is its own. Thus it is said: nāhaṃ, na mamāti evaṃ anattato samanupassanatāyā (this is not I, this is not mine; thus contemplating as non-self).
Do sự chấp “của ta” (mamaṃkāra), tự ngã (attā), là chủ sở hữu của vật được nhận thức là “của tự ngã”, được nhận thức trước tiên; sau đó là “của tự ngã”, vì thế Ngài nói: “do quán sát đúng đắn là vô ngã như ‘không phải ta, không phải của ta’”.
Tīṇi padānīti paricchedaparivaṭuma, manosamuttejana, samanupassanapadānīti vadanti, ‘‘sabbasaṅkhāre’’tiādīni pana tīṇi vākyāni tīṇi padānīti veditabbāni.
They say tīṇi padānī (three terms) refers to the terms of discernment (pariccheda), turning away (parivaṭṭuma), incitement of the mind (manosamuttejana), and contemplation (samanupassanā). However, the three sentences beginning with sabbasaṅkhāre etc., should be understood as the three terms.
Ba từ (tīṇi padāni) được cho là các từ “giới hạn và bao quanh”, “thúc đẩy tâm”, và “quán sát đúng đắn”; nhưng ba câu “tất cả các hành” v.v. nên được hiểu là ba từ.
Tenevāti aniccānupassanādīnaṃ vasena tesaṃ tiṇṇaṃ padānaṃ vuttattā eva.
Tenevā means precisely because those three terms have been stated by way of contemplation of impermanence (aniccānupassanā) and so forth.
Vì thế có nghĩa là vì ba từ đó đã được nói đến theo quán vô thường v.v.
Pañhavissajjaneti ‘‘aniccato manasi karoto kathaṃ saṅkhārā upaṭṭhahantī’’ti pañhassa vissajjane.
Pañhavissajjane means in answering the question: "When one attends to impermanence, how do formations appear?"
Trong việc giải đáp câu hỏi có nghĩa là trong việc giải đáp câu hỏi “khi tác ý vô thường, các hành hiện khởi như thế nào?”
769. Evaṃ vimokkhamukhāni dassetvā idāni vimokkhe dassetuṃ ‘‘katame panā’’tiādi vuttaṃ.
769. Having thus shown the gateways to liberation (vimokkhamukhāni), the passage beginning with katame panā (what then?) is stated to show the liberations themselves.
769. Sau khi chỉ ra các giải thoát môn như vậy, bây giờ để chỉ ra các giải thoát, Ngài nói: “nhưng những giải thoát đó là gì?” v.v.
Aniccato manasi karontoti aniccānupassanaṃ anuyuñjanto.
Aniccato manasi karonto means one who engages in the contemplation of impermanence (aniccānupassanā).
Aniccato manasi karonto (quán niệm về vô thường) có nghĩa là hành giả thực hành aniccānupassanā (quán vô thường).
Adhimokkhabahuloti saddhindriyabahulo.
Adhimokkhabahulo means one who has an abundance of the faculty of faith (saddhindriya).
Adhimokkhabahulo (có nhiều sự quyết định) có nghĩa là có nhiều tín căn (saddhindriya).
Yassa visesato aniccānupassanā tikkhā sūrā hoti, tassa saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti.
For whom the contemplation of impermanence is especially keen and brave, for that person the faculty of faith is exceedingly strong.
Đối với người mà sự quán vô thường (aniccānupassanā) đặc biệt sắc bén và dũng mãnh, thì tín căn (saddhindriya) của người ấy sẽ vượt trội.
‘‘Aniccā saṅkhārā’’ti hi ādito saddhāmattakena paṭipajjitvā vipassanāya ukkaṃsagatāya tarupallavādīsu viya maṇikanakādīsupi tesaṃ aniccataṃ sātisayaṃ paccakkhato passato ‘‘sammāsambuddho vata so bhagavā’’ti satthari saddhā balavatī pavattatīti so adhimokkhabahulo, adhimattasaddho ca hoti.
Having first practiced with mere faith, thinking "formations are impermanent," when insight (vipassanā) reaches its peak, one directly perceives the impermanence of formations in things like jewels and gold, as one would in tender shoots. Then, strong faith arises in the Teacher, thinking, "truly, that Blessed One is perfectly enlightened (sammāsambuddha)." Thus, such a person is abundant in resolution and exceedingly faithful.
Thật vậy, ban đầu hành giả thực hành với một chút niềm tin rằng “các pháp hữu vi (saṅkhārā) là vô thường”, rồi khi thiền quán (vipassanā) đã đạt đến mức độ cao, người ấy trực tiếp thấy sự vô thường của chúng một cách đặc biệt, không chỉ trong lá non hay cành cây, mà còn trong ngọc ngà vàng bạc, thì niềm tin (saddhā) vào Bậc Đạo Sư trở nên mạnh mẽ, rằng “Thật sự, Thế Tôn ấy là bậc Chánh Đẳng Chánh Giác”. Do đó, người ấy có nhiều sự quyết định, và cũng có niềm tin vượt trội.
Tassa aniccānupassanābahulatāya aniccākārato vuṭṭhānaṃ hotīti so ‘‘animittaṃ vimokkhaṃ paṭilabhatī’’ti vuttaṃ.
Because of that abundance of impermanence contemplation, there is a rising up (vuṭṭhāna) in the aspect of impermanence. Thus it is said, "he attains the signless liberation (animittaṃ vimokkhaṃ paṭilabhati)."
Vì người ấy có nhiều sự quán vô thường (aniccānupassanā), nên sự xuất ly (vuṭṭhāna) khỏi tướng vô thường xảy ra, vì vậy được nói rằng người ấy “đắc vô tướng giải thoát (animittaṃ vimokkhaṃ paṭilabhati)”.
Passaddhibahuloti dukkhānupassanaṃ anuyuñjanto ‘‘dukkhā saṅkhārā, tappaṭipakkhato sukho nirodho’’ti ca manasikāravasena nibbānassa santapaṇītasukhabhāvaṃ adhimuccanto abhiṇhaṃ pītipāmojjasamāyogato passaddhibahulo hoti.
Passaddhibahulo means one who engages in the contemplation of suffering (dukkhānupassanā), and by attending to "formations are suffering" and "cessation (nirodha) is pleasant, being the opposite of suffering," resolutely understands the peaceful, refined, and pleasant nature of Nibbāna. Due to frequent association with rapture and joy, such a person is abundant in tranquility (passaddhi).
Passaddhibahulo (có nhiều sự khinh an) có nghĩa là hành giả thực hành quán khổ (dukkhānupassanā), và do quán niệm rằng “các pháp hữu vi là khổ, và sự đoạn diệt (nirodha) là lạc do đối lập với khổ”, người ấy thường xuyên có nhiều sự khinh an (passaddhi) do thường xuyên kết hợp với hỷ và hoan hỷ, tin tưởng vào trạng thái an tịnh, thù thắng và an lạc của Nibbāna.
Tato ca adhimattasamādhindriyapaṭilābhena rāgapaṇidhiyā dūrībhāvato appaṇihitavimokkhasamadhigamo hotīti vuttaṃ ‘‘dukkhato…pe… paṭilabhatī’’ti.
Then, due to the attainment of an exceedingly strong faculty of concentration (samādhindriya), and the remoteness of the aspiration for craving (rāgapaṇidhiyā), the attainment of the undistracted liberation (appaṇihita-vimokkha) occurs. Thus it is said: dukkhato…pe… paṭilabhatī (from suffering... etc. ...attains).
Từ đó, do đạt được định căn (samādhindriya) vượt trội và sự khao khát (rāgapaṇidhiyā) được loại bỏ, nên sự thành tựu vô nguyện giải thoát (appaṇihitavimokkha) xảy ra, vì vậy được nói “do khổ… đắc*”.
Vedabahuloti anattānupassanaṃ anuyuñjanto attasuññatāya nipuṇañāṇavisayattā ñāṇabahulo hoti.
Vedabahulo means one who engages in the contemplation of non-self (anattānupassanā), and due to the non-self emptiness (attasuññatāya) being an object of subtle knowledge (ñāṇa), is abundant in knowledge.
Vedabahulo (có nhiều sự hiểu biết) có nghĩa là hành giả thực hành quán vô ngã (anattānupassanā), và do tính chất không có tự ngã (attasuññatāya) là đối tượng của trí tuệ vi tế, người ấy có nhiều trí tuệ (ñāṇabahulo).
Tato ca adhimattapaññindriyapaṭilābhena mohassa dūrībhāvato suññatavimokkhasamadhigamo hotīti āha ‘‘anattato…pe… paṭilabhatī’’ti.
Then, due to the attainment of an exceedingly strong faculty of wisdom (paññindriya), and the remoteness of delusion (moha), the attainment of the emptiness liberation (suññata-vimokkha) occurs. Thus it is said: anattato…pe… paṭilabhatī (from non-self... etc. ...attains).
Từ đó, do đạt được tuệ căn (paññindriya) vượt trội và sự si mê (moha) được loại bỏ, nên sự thành tựu không giải thoát (suññatavimokkha) xảy ra, vì vậy có lời dạy “do vô ngã… đắc*”.
Yo aniccānupassanāya nimittavasena saṅkhāre pariggahetvā vipassanaṃ anuyuñjanto yattha idaṃ saṅkhāranimittaṃ sabbaso natthi, taṃ ‘‘animittaṃ nibbāna’’nti animittākārena adhimuccanto vuṭṭhānagāminimaggena ghaṭeti.
A person who, by means of contemplation of impermanence, comprehends formations in terms of their sign and practices vipassanā, and who resolutely understands that Nibbāna, where the sign of formations is utterly absent, is "signless Nibbāna" (animittaṃ nibbānaṃ) in its signless aspect, connects with the path leading to emergence (vuṭṭhānagāminīmagga).
Hành giả nào nương vào sự quán vô thường (aniccānupassanā), nắm giữ các pháp hữu vi (saṅkhāra) theo tướng (nimitta) và thực hành thiền quán (vipassanā), thì khi xuất ly (vuṭṭhāna) đến chỗ mà tướng của các pháp hữu vi này hoàn toàn không còn, người ấy tin tưởng vào “Nibbāna vô tướng (animittaṃ Nibbānaṃ)” với tướng vô tướng, và kết nối nó với con đường dẫn đến xuất ly (vuṭṭhānagāminimagga).
Tassa maggo animittato nibbānaṃ sacchikarotīti vuccatīti āha ‘‘animittākārena nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā pavatto ariyamaggo’’ti.
That person's path is said to realize Nibbāna in its signless aspect. Thus it is said: animittākārena nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā pavatto ariyamaggo (the Noble Path which proceeds, taking Nibbāna in its signless aspect as its object).
Con đường của người ấy được gọi là chứng ngộ Nibbāna một cách vô tướng (animittato Nibbānaṃ sacchikaroti), vì vậy có lời dạy “con đường Thánh (ariyamagga) phát sinh do lấy Nibbāna làm đối tượng với tướng vô tướng (animittākārena Nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā pavatto ariyamaggo)”.
Svāyaṃ nibbānassa animittākāro neva maggena kato, na vipassanāya, atha kho sabhāvasiddho.
This signless aspect of Nibbāna is not produced by the path, nor by vipassanā, but is naturally existent.
Tướng vô tướng của Nibbāna này không phải do con đường (magga) tạo ra, cũng không phải do thiền quán (vipassanā), mà nó tự có theo bản chất.
Tadārammaṇatāya ca maggo animittoti vuccatīti dassento āha ‘‘animittāya dhātuyā uppannattā animitto’’ti.
And showing that the path is called signless because Nibbāna is its object, it is said: animittāya dhātuyā uppannattā animitto (it is signless because it arises with the signless element as its object).
Để chỉ ra rằng con đường (magga) được gọi là vô tướng (animitta) do lấy tướng vô tướng làm đối tượng, có lời dạy “vô tướng (animitto) do phát sinh từ yếu tố vô tướng (animittāya dhātuyā uppannattā)”.
Yo dukkhānupassanāvasena paṇidhiyā dūrībhāvakaraṇena appaṇihitaṃ adhimuccanto, yo anattānupassanāvasena attūpaladdhiyā dūrībhāvakaraṇena suññataṃ adhimuccantoti ca ādinā yojetabbaṃ.
Similarly, it should be connected with: "one who by means of contemplation of suffering, resolutely understands the undistracted (appaṇihitaṃ) by bringing about the remoteness of aspiration (paṇidhiyā)," and "one who by means of contemplation of non-self, resolutely understands the empty (suññataṃ) by bringing about the remoteness of the perception of self (attūpaladdhiyā)."
Tương tự, cần phải kết nối với ý nghĩa rằng: hành giả nào nương vào sự quán khổ (dukkhānupassanā), tin tưởng vào vô nguyện (appaṇihita) do loại bỏ sự khao khát (paṇidhiyā); hành giả nào nương vào sự quán vô ngã (anattānupassanā), tin tưởng vào không (suññata) do loại bỏ sự chấp thủ tự ngã (attūpaladdhiyā).
Tenāha ‘‘eteneva nayenā’’tiādi.
Therefore, it is said: eteneva nayenā (by this same method) and so forth.
Vì vậy, có lời dạy “theo cách này” v.v.
770. Yadi ariyamaggo tividhampi vimokkhanāmaṃ labhati, atha kasmā abhidhamme vimokkhadvayameva āgatanti codanaṃ sandhāyāha ‘‘yaṃ panā’’tiādi.
770. If the Noble Path (ariyamagga) attains all three kinds of liberation, then why is it that in the Abhidhamma only two kinds of liberation are mentioned? Addressing this question, it is said: yaṃ panā (but that which is stated) and so forth.
770. Nếu con đường Thánh (ariyamagga) đạt được cả ba loại giải thoát (vimokkha), vậy tại sao trong A Tỳ Đàm (Abhidhamma) chỉ đề cập đến hai loại giải thoát? Để giải đáp câu hỏi này, có lời dạy “nhưng điều đó” v.v.
Tattha tanti abhidhamme vimokkhadvayavacanaṃ.
There, taṃ refers to the statement of two liberations in the Abhidhamma.
Trong đó, “điều đó” (taṃ) là lời nói về hai loại giải thoát trong A Tỳ Đàm.
Nippariyāyato vipassanāgamanaṃ sandhāyāti ujukameva vipassanato maggassa nāmāgamanaṃ sandhāya vuttaṃ.
Nippariyāyato vipassanāgamanaṃ sandhāyā means that it is stated with reference to the direct coming of the name of the path from vipassanā.
Nippariyāyato vipassanāgamanaṃ sandhāyā (do liên quan đến sự đến của thiền quán một cách trực tiếp) có nghĩa là được nói đến do liên quan đến sự đến của tên của con đường một cách trực tiếp từ thiền quán.
Animittavipassanā āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano maggassa nāmaṃ dātuṃ na sakkoti.
The signless vipassanā (animittavipassanā), standing at the point of coming forth, cannot give its name to its own path.
Thiền quán vô tướng (animittavipassanā) không thể tự đặt tên cho con đường của mình khi đứng ở vị trí của sự đến.
Kāmaṃ sutte ‘‘animittañca bhāvehi, mānānusayamujjahā’’ti (su. ni. 344) animittavipassanā kathitā, sā pana niccanimittadhuvanimittaattanimittāni ugghāṭentīpi sayaṃ nimittadhammesu eva caratīti sanimittāva hotīti.
Although the signless vipassanā is taught in the Suttas, as in "cultivate the signless and abandon the latent tendency of conceit" (Sn 344), yet even though it uproots the signs of permanence, stability, and self, it itself still operates within the domain of signs and is therefore with signs.
Mặc dù trong Kinh Tạng (Sutta) có đề cập đến thiền quán vô tướng: “Hãy tu tập vô tướng (animittañca bhāvehi), hãy từ bỏ ngã mạn tùy miên (mānānusayamujjahā)” (Su. Ni. 344), nhưng thiền quán vô tướng này, dù loại bỏ các tướng thường hằng (niccanimitta), tướng kiên cố (dhuvaminitta), tướng tự ngã (attanimitta), vẫn tự mình vận hành trong các pháp có tướng, nên nó vẫn là có tướng.
Apica abhidhammo nāma paramatthadesanā, animittamaggassa ca paramatthato hetuvekallameva.
Furthermore, the Abhidhamma is a teaching of ultimate reality (paramatthadesanā), and the signless path, in ultimate sense, is lacking in its cause.
Hơn nữa, A Tỳ Đàm (Abhidhamma) là giáo lý về chân đế (paramatthadesanā), và đối với con đường vô tướng (animittamagga), về mặt chân đế, nó chỉ thiếu nhân tố.
Aniccānupassanāvasena hi animittavimokkho kathito.
For the animittavimokkho (signless liberation) is taught in terms of contemplation of impermanence (aniccānupassanā).
Thật vậy, vô tướng giải thoát (animittavimokkho) được nói đến theo cách quán vô thường (aniccānupassanā).
Tattha ca saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, taṃ ariyamagge ekaṅgampi na hoti, amaggaṅgattā attano maggassa nāmaṃ dātuṃ na sakkoti.
And in that, the faculty of faith (saddhindriya) is predominant, but it is not even a single factor of the Noble Path, and as it is not a path factor, it cannot give its name to its own path.
Trong đó, tín căn (saddhindriya) là vượt trội, nhưng nó không phải là một chi phần của con đường Thánh (ariyamagga), và do không phải là chi phần của con đường, nó không thể tự đặt tên cho con đường.
Itaresu dukkhānupassanāya vasena appaṇihitavimokkho, anattānupassanāya vasena suññatavimokkho.
As for the others, the appaṇihitavimokkho (undesiring liberation) is taught in terms of contemplation of suffering, and the suññatavimokkho (emptiness liberation) in terms of contemplation of non-self.
Trong các loại giải thoát khác, vô nguyện giải thoát (appaṇihitavimokkho) là theo cách quán khổ (dukkhānupassanā), và không giải thoát (suññatavimokkho) là theo cách quán vô ngã (anattānupassanā).
Tesu appaṇihitavimokkhena samādhindriyaṃ, suññatavimokkhena paññindriyaṃ adhimattaṃ hotīti tāni ariyamaggassa aṅgattā attano maggassa nāmaṃ dātuṃ sakkonti, na animittamaggo tadabhāvatoti keci.
Among these, in the appaṇihita-vimokkha, the faculty of concentration (samādhindriya) is predominant, and in the suññata-vimokkha, the faculty of wisdom (paññindriya) is predominant. Since these are factors of the Noble Path, they can give their names to their respective paths, but the signless path cannot, due to the absence of such a factor, say some.
Trong số đó, với vô nguyện giải thoát (appaṇihitavimokkha) thì định căn (samādhindriya) là vượt trội, và với không giải thoát (suññatavimokkha) thì tuệ căn (paññindriya) là vượt trội. Vì chúng là chi phần của con đường Thánh (ariyamagga), nên chúng có thể tự đặt tên cho con đường của mình, nhưng con đường vô tướng (animittamagga) thì không thể do thiếu điều đó, một số người nói như vậy.
Ye pana vadanti ‘‘animittamaggo āgamanato nāmaṃ alabhantopi saguṇato ca ārammaṇato ca nāmaṃ labhatī’’ti, tesaṃ matena appaṇihitasuññatamaggāpi saguṇato eva, ārammaṇato eva ca nāmaṃ labheyyunti?
But for those who say that "the signless path, though not receiving a name from its arising, receives its name from its quality and its object," then according to their view, the appaṇihita and suññata paths would also receive their names only from their quality and only from their object, would they not?
Nhưng những người nói rằng “con đường vô tướng (animittamagga), dù không nhận được tên từ sự đến (āgamana), nhưng nhận được tên từ phẩm chất của nó (saguṇato) và từ đối tượng của nó (ārammaṇato)”, thì theo quan điểm của họ, các con đường vô nguyện (appaṇihita) và không (suññata) cũng sẽ nhận được tên chỉ từ phẩm chất và từ đối tượng của chúng ư?
Taṃ ayuttaṃ.
That is not correct.
Điều đó không hợp lý.
Maggo hi dvīhi kāraṇehi nāmaṃ labhati sarasato ca paccanīkato cāti, sabhāvato ca paṭipakkhato cāti attho.
For the path receives its name due to two reasons: from its intrinsic nature and from its opposition. That is to say, from its inherent quality and from its being a counter-agent.
Thật vậy, con đường (magga) nhận được tên từ hai nguyên nhân: từ bản chất của nó (sarasato) và từ sự đối lập của nó (paccanīkato), nghĩa là từ bản chất (sabhāvato) và từ sự đối nghịch (paṭipakkhato).
Appaṇihitamaggo hi rāgapaṇidhiādīhi vimutto, suññatamaggo rāgādīhi suñño evāti te sarasato nāmaṃ labhanti.
For the appaṇihitamaggo (undesiring path) is liberated from the aspiration for craving (rāgapaṇidhi) and so forth, and the suññatamaggo (emptiness path) is empty of craving (rāga) and so forth. Thus, they receive their names from their intrinsic nature.
Con đường vô nguyện (Appaṇihitamaggo) được giải thoát khỏi sự khao khát tham ái (rāgapaṇidhi) v.v., và con đường không (suññatamaggo) hoàn toàn trống rỗng khỏi tham ái (rāga) v.v., vì vậy chúng nhận được tên từ bản chất của mình.
Tathā appaṇihitamaggo paṇidhissa paṭipakkho, suññatamaggo attābhinivesassa evāti te paccanīkato nāmaṃ labhanti, animittamaggo pana rāgādinimittānaṃ, niccanimittādīnaṃ vā abhāvena sarasato eva nāmaṃ labhati, no paccanīkato.
The non-aspiring path (appaṇihitamaggo) is indeed the opposite of aspiration, and the emptiness path (suññatamaggo) is indeed the opposite of clinging to self. Thus, they acquire their names from their opposition. However, the signless path (animittamaggo) acquires its name inherently due to the absence of the signs of lust, etc., or the signs of permanence, etc.; it does not acquire it from opposition.
Tương tự, con đường vô nguyện (appaṇihitamaggo) là đối nghịch với sự khao khát (paṇidhi), và con đường không (suññatamaggo) là đối nghịch với sự chấp thủ tự ngã (attābhinivesa), vì vậy chúng nhận được tên từ sự đối lập của mình. Tuy nhiên, con đường vô tướng (animittamaggo) chỉ nhận được tên từ bản chất của nó do không có các tướng tham ái (rāgādinimitta) hoặc các tướng thường hằng (niccanimitta) v.v., chứ không phải từ sự đối lập.
Na hi so saṅkhāranimittārammaṇāya aniccānupassanāya paṭipakkho, sā panassa anulomabhāve ṭhitāti sabbathāpi abhidhammapariyāyena animittamaggo na labbhati.
Indeed, that path is not an opponent of the contemplation of impermanence (aniccānupassanā) which has the signs of formations as its object; rather, that contemplation stands in concord with it. Therefore, in all respects, the animitta path is not found in the Abhidhamma style.
Thật vậy, nó không phải là đối nghịch với sự quán vô thường (aniccānupassanā) có đối tượng là tướng của các pháp hữu vi (saṅkhāranimitta), mà sự quán đó lại ở trong trạng thái thuận lợi cho nó. Vì vậy, bằng mọi cách, theo phương pháp A Tỳ Đàm (Abhidhammapariyāya), con đường vô tướng (animittamagga) không được chấp nhận.
Tena vuttaṃ ‘‘taṃ nippariyāyato vipassanāgamanaṃ sandhāyā’’ti.
Thus, it is said, "This refers to the vipassanā-going that is direct."
Vì vậy, có lời dạy “điều đó liên quan đến sự đến của thiền quán một cách trực tiếp (taṃ nippariyāyato vipassanāgamanaṃ sandhāyā)”.
Yasmā suttantapariyāyena animittamaggo labbhati.
Because the animitta path is found in the Suttanta style.
Vì theo phương pháp Kinh Tạng (suttantapariyāya), con đường vô tướng (animittamagga) được chấp nhận.
Vuṭṭhānagāminī hi vipassanā yaṃ yaṃ sammasantī vuṭṭhānaṃ gacchati, tassa tassa vasena āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano maggassa nāmaṃ deti, tattha aniccato vuṭṭhahantassa maggo animitto hoti, dukkhato vuṭṭhahantassa appaṇihito, anattato vuṭṭhahantassa suññato, tasmā suttantasaṃvaṇṇanā esāti katvā idha tayopi vimokkhā uddhaṭā.
For the insight (vipassanā) that leads to emergence, by thoroughly comprehending whatever it emerges from, it assigns a name to its path by standing in the position of that emergence. In this, the path of one emerging from impermanence is signless (animitta); of one emerging from suffering, non-aspiring (appaṇihita); of one emerging from non-self, empty (suññata). Therefore, considering this to be a Suttanta explanation, all three liberations (vimokkha) are adduced here.
Thật vậy, thiền quán dẫn đến xuất ly (vuṭṭhānagāminī vipassanā), khi quán xét điều gì mà đạt đến sự xuất ly, thì nó sẽ đặt tên cho con đường của mình dựa trên điều đó, khi đứng ở vị trí của sự đến. Trong đó, con đường của người xuất ly khỏi vô thường (aniccato) là vô tướng (animitta); con đường của người xuất ly khỏi khổ (dukkhato) là vô nguyện (appaṇihita); con đường của người xuất ly khỏi vô ngã (anattato) là không (suññata). Vì vậy, đây là một giải thích theo Kinh Tạng, và do đó, cả ba loại giải thoát (vimokkha) đều được đề cập ở đây.
Yaṃ pana paṭisambhidāmagge abhinivesanimittapaṇidhimuñcanaṃ upādāya tissannampi anupassanānaṃ tadāgamanavasena tadanvayassa maggassa ca suññatavimokkhādibhāvo niddiṭṭho, tassa pariyāyabhāve vattabbameva natthīti dassetuṃ ‘‘vipassanāñāṇaṃ hī’’tiādi vuttaṃ.
But to show that there is nothing more to be said about the indirect nature of that which, in the Paṭisambhidāmagga, has been designated as the emptiness liberation (suññatavimokkha), etc., of the path connected therewith, in accordance with the coming of the three contemplations, based on the release from clinging (abhinivesa), signs (nimitta), and aspirations (paṇidhi), the words "For insight-knowledge (vipassanāñāṇaṃ hī)" and so on were stated.
Còn điều được chỉ ra trong Paṭisambhidāmagga về trạng thái không giải thoát (suññatavimokkha) v.v. của con đường tùy thuộc vào ba loại thiền quán (anupassanā) đó, dựa trên sự từ bỏ chấp thủ (abhinivesa), tướng (nimitta), và khao khát (paṇidhi), thì để chỉ ra rằng không có gì để nói về trạng thái phương tiện của nó, có lời dạy “Trí tuệ thiền quán (vipassanāñāṇa) thật vậy” v.v.
Vipassanāñāṇaṃ paṭisambhidāmagge ‘‘appaṇihito, vimokkho’’ti ca kiñcāpi vuttanti sambandho.
The connection is that "insight-knowledge, in the Paṭisambhidāmagga, is indeed called the 'non-aspiring liberation' (appaṇihito vimokkho), etc."
Mặc dù trí tuệ thiền quán (vipassanāñāṇa) được nói trong Paṭisambhidāmagga là “vô nguyện, giải thoát” v.v., đây là sự kết nối.
Tanti tividhaṃ vipassanāñāṇaṃ.
That (taṃ) refers to the three kinds of insight-knowledge.
Đó (taṃ) là ba loại tuệ quán (vipassanāñāṇa).
Tattha yassa pariyāyato, yassa ca nippariyāyato nāmalābho, taṃ dassetuṃ ‘‘saṅkhāranimittassā’’tiādi vuttaṃ.
To show which of them acquires its name indirectly (pariyāya) and which directly (nippariyāya), "of the sign of formations (saṅkhāranimittassā)" and so on, was stated.
Để chỉ ra cái nào được gọi theo nghĩa gián tiếp (pariyāya) và cái nào được gọi theo nghĩa trực tiếp (nippariyāya), nên đã nói "của tướng các hành" (saṅkhāranimittassa) v.v.
Na nippariyāyena, atha kho pariyāyenāti attho.
The meaning is, "not directly, but indirectly."
Nghĩa là: không phải theo nghĩa trực tiếp, mà là theo nghĩa gián tiếp.
Tasmāti nippariyāyakathābhāvato.
Therefore (tasmā) means, because it is a direct discourse.
Do đó (tasmā), vì không phải là lời thuyết giảng theo nghĩa trực tiếp.
Vimokkhadvayameva vuttaṃ abhidhammeti adhippāyo.
The intention is that only the two liberations are mentioned in the Abhidhamma.
Ý nghĩa là trong Vi Diệu Pháp (Abhidhamma) chỉ nói về hai loại giải thoát.
Etthāti etasmiṃ vipassanādhikāre.
Here (etthā) means, in this section on insight.
Trong trường hợp này (ettha) là trong phạm vi tuệ quán này.
‘‘Tividhavimokkhamukhabhāvaṃ āpajjitvā’’ti etasmiṃ vā uddesavacane.
Or, in this summary statement, "having attained the state of the three doors to liberation."
Hoặc trong lời tuyên bố tóm tắt "đã đạt đến trạng thái ba cửa giải thoát" này.
772. Saddhindriyaṃ paṭilabhatīti saddhānusāribhāvitākāraṇabhūtaṃ adhimattaṃ saddhindriyaṃ paṭilabhati.
772. Acquires the faculty of faith (saddhindriyaṃ paṭilabhati) means acquires the abundant faculty of faith, which is the cause for becoming a faith-devoted person.
772. Đạt được Tín căn (saddhindriyaṃ paṭilabhati) là đạt được Tín căn mạnh mẽ, là nguyên nhân để trở thành Tùy Tín Hành.
Adhimokkhabahulatāya, saddhindriyādhimattatāya ca kāraṇaṃ heṭṭhā vuttameva.
The cause for the abundance of resolution (adhimokkha) and the excess of the faculty of faith (saddhindriyādhimatta) has already been stated below.
Nguyên nhân của sự ưu thắng về Tín căn và sự dồi dào về sự quyết định đã được nói ở trên.
Apica ayamettha saṅkhepattho – aniccākārasallakkhaṇassa saddhābhibuddhiyā upanissayabhāvato tadanvaye magge saddhā tikkhatarā hoti, tena aṭṭhamako saddhānusārī nāma hoti.
Moreover, the brief meaning here is: because the excellent discernment of the aspect of impermanence is a strong condition for the growth of faith, faith becomes sharper in the path connected with it. Therefore, the eighth noble individual is called faith-devoted (saddhānusārī).
Hơn nữa, đây là ý nghĩa tóm tắt ở đây: do sự chú tâm vào tướng vô thường là nhân duyên cho sự tăng trưởng của tín, nên tín trở nên sắc bén hơn trên con đường tương ứng đó, do đó bậc Thánh thứ tám được gọi là Tùy Tín Hành.
Sesesu sattasu ṭhānesūti paṭhamaphalato paṭṭhāya yāva aggaphalā sattasu ṭhānesu.
In the remaining seven stages (sesesu sattasu ṭhānesū) means in the seven stages, from the first fruition up to the highest fruition.
Trong bảy trường hợp còn lại (sesesu sattasu ṭhānesu) là từ quả vị đầu tiên cho đến quả vị tối thượng, trong bảy trường hợp đó.
‘‘Sattasu ṭhānesū’’ti kasmā vuttaṃ, nanu sesesu chasu ṭhānesu saddhāvimutto, aggaphale pana sacāyaṃ arūpajjhānalābhī, ubhatobhāgavimutto hoti, no ce arūpajjhānalābhī, paññāvimutto, na saddhāvimutto.
"Why is it said 'in the seven stages'? Is it not the case that in the remaining six stages (from the second fruition up to the path of Arahantship) one is a faith-liberated (saddhāvimutta)? And in the highest fruition, if this person has attained formless absorptions, he is liberated in both ways (ubhatobhāgavimutto); if not, he is wisdom-liberated (paññāvimutto), not faith-liberated (saddhāvimutto)?"
Tại sao lại nói "trong bảy trường hợp"? Chẳng phải trong sáu trường hợp còn lại là Tín Giải Thoát (saddhāvimutto), nhưng nếu vị A-la-hán này là người đắc các thiền vô sắc, thì là Giải Thoát Cả Hai Phần (ubhatobhāgavimutto), còn nếu không đắc các thiền vô sắc, thì là Tuệ Giải Thoát (paññāvimutto), chứ không phải Tín Giải Thoát sao?
Abhidhamme hi –
Indeed, in the Abhidhamma it is stated:
Vì trong Vi Diệu Pháp (Abhidhamma) có nói:
‘‘Katamo ca puggalo saddhāvimutto?
"Which person is a faith-liberated (saddhāvimutto) person?
"Thế nào là bậc Tín Giải Thoát (saddhāvimutto)?
Idhekacco puggalo ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhasamudayo’ti, ‘ayaṃ dukkhanirodho’ti, ‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
Here, a certain person understands, as it really is, 'This is suffering,' 'This is the origin of suffering,' 'This is the cessation of suffering,' 'This is the path leading to the cessation of suffering.'
Ở đây, một người biết như thật: 'Đây là Khổ', 'Đây là Khổ tập', 'Đây là Khổ diệt', 'Đây là Con đường đưa đến Khổ diệt'.
Tathāgatappaveditā cassa dhammā paññāya diṭṭhā honti, paññāya cassa disvā ekacce āsavā parikkhīṇā honti, no ca kho yathādiṭṭhippattassa.
The Dhamma proclaimed by the Tathāgata is seen by him with wisdom, and having seen it with wisdom, some of his defilements (āsava) are destroyed, but not as they are for one who has attained to right view (diṭṭhippatta).
Các pháp được Đức Như Lai thuyết giảng đã được người ấy thấy bằng trí tuệ, và sau khi thấy bằng trí tuệ, một số lậu hoặc của người ấy đã được đoạn trừ, nhưng không phải như của bậc Đắc Kiến (diṭṭhippatta).
Ayaṃ vuccati puggalo saddhāvimutto’’ti (pu. pa. 208) –
This person is called faith-liberated."
Người này được gọi là Tín Giải Thoát."
Ekaccāsavaparikkhayavacanato saddhāvimuttassa sekkhabhāvo viññāyati, na asekkhabhāvo.
From the mention of the destruction of some defilements, the faith-liberated is known to be a trainee (sekkhabhāvo), not an Arahant (asekkhabhāvo).
Do lời nói về sự đoạn trừ một số lậu hoặc, nên Tín Giải Thoát được hiểu là bậc Hữu Học (sekkhabhāvo), không phải bậc Vô Học (asekkhabhāvo).
Aṭṭhakathāyañca ‘‘dve dhurāni, dve abhinivesā, dve sīsānī’’ti vacanato natthi arahato saddhāvimuttatāti?
And in the commentaries (Aṭṭhakathā), it is stated: "There are two aspects, two clingings, two heads," which means that there is no faith-liberation for an Arahant. Is this not so?
Và trong Chú Giải (Aṭṭhakathā) có câu: "Có hai gánh nặng, hai sự chấp thủ, hai đỉnh", vậy không có Tín Giải Thoát cho bậc A-la-hán sao?
Saccametaṃ nippariyāyato.
This is true in the direct sense (nippariyāya).
Điều này là thật theo nghĩa trực tiếp (nippariyāya).
Nippariyāyakathā hi abhidhammo, idha pana pariyāyena evaṃ vuttaṃ.
For the Abhidhamma is a discourse in the direct sense, but here it is stated thus indirectly (pariyāya).
Thật vậy, Vi Diệu Pháp là lời thuyết giảng theo nghĩa trực tiếp, nhưng ở đây lại nói theo nghĩa gián tiếp (pariyāya).
Yadi pariyāyato arahato saddhāvimuttatā, ko pana so pariyāyo?
If there is faith-liberation for an Arahant in the indirect sense, what then is that indirect sense?
Nếu Tín Giải Thoát là của bậc A-la-hán theo nghĩa gián tiếp, vậy đó là nghĩa gián tiếp nào?
Saddhāvimuttanvayatā.
It is the state of being aligned with the faith-liberated.
Là sự tương ứng với Tín Giải Thoát.
Yo hi aggamaggakkhaṇe saddhāvimutto hoti, so aggaphalakkhaṇepi tadanvayatāya saddhāvimuttoti paṭisambhidāmagge pariyāyena vuttoti idhāpi tatheva vuttaṃ.
For he who is faith-liberated at the moment of the highest path is also faith-liberated at the moment of the highest fruition due to being aligned with it. This is how it is said indirectly in the Paṭisambhidāmagga, and the same is said here.
Thật vậy, người nào là Tín Giải Thoát vào khoảnh khắc Đạo tối thượng, thì vào khoảnh khắc Quả tối thượng cũng là Tín Giải Thoát do sự tương ứng đó. Điều này được nói theo nghĩa gián tiếp trong Paṭisambhidāmagga, nên ở đây cũng được nói như vậy.
Atha vā saddhāvimuttasadisatāya arahā saddhāvimutto.
Alternatively, an Arahant is faith-liberated due to being similar to a faith-liberated person.
Hoặc là, bậc A-la-hán là Tín Giải Thoát do sự tương tự với Tín Giải Thoát.
Kā panettha sadisatā?
What is the similarity here?
Vậy sự tương tự ở đây là gì?
Yathā saddhāvimuttassa sekkhassa kilesakkhayo kuṇṭhena asinā kadalicchedasadiso ‘‘no ca kho yathādiṭṭhippattassā’’ti vacanato, evaṃ tadanvayassāpi arahatoti ayamettha sadisatā.
Just as the destruction of defilements for a faith-liberated trainee is like cutting a plantain stalk with a blunt sword, according to the statement "not as they are for one who has attained to right view," so too is it for the Arahant who is aligned with him. This is the similarity here.
Như sự đoạn trừ phiền não của bậc Hữu Học Tín Giải Thoát giống như việc dùng thanh gươm cùn chặt cây chuối, theo lời "nhưng không phải như của bậc Đắc Kiến", thì sự đoạn trừ phiền não của bậc A-la-hán tương ứng cũng vậy. Đó là sự tương tự ở đây.
Kiṃ pana nesaṃ kilesapahāne nānattaṃ atthīti?
But is there a difference in their abandonment of defilements?
Vậy sự đoạn trừ phiền não của họ có khác biệt gì không?
Natthi.
No, there is not.
Không có.
Atha kasmā saddhāvimutto diṭṭhippattaṃ na pāpuṇātīti?
Then why does a faith-liberated person not reach the state of one who has attained to right view?
Vậy tại sao Tín Giải Thoát không đạt đến Đắc Kiến?
Āgamanīyanānattena.
Because of the difference in their approach.
Do sự khác biệt về con đường đã đi qua.
Diṭṭhippatto hi āgamanamhi kilese vikkhambhento appakasirena akilamanto vikkhambhetuṃ sakkoti, saddhāvimutto kicchena kasirena vikkhambhetuṃ sakkoti.
For one who has attained to right view can suppress defilements in their approach with little difficulty and without weariness, while a faith-liberated person can suppress them with great difficulty and effort.
Thật vậy, bậc Đắc Kiến, trong con đường đã đi qua, có thể chế ngự các phiền não một cách dễ dàng, không mệt mỏi; còn Tín Giải Thoát thì phải khó khăn, vất vả mới có thể chế ngự được.
Apica paññāyapi nesaṃ vemattatā.
Moreover, there is also a difference in their wisdom.
Hơn nữa, trí tuệ của họ cũng có sự khác biệt.
Sā ca yāvatikā labbhatevāti vadanti.
They say that this (wisdom) is obtained to whatever extent it can be.
Và họ nói rằng trí tuệ đó được đạt đến tùy theo mức độ.
Evañca katvā paṭhamamaggādīsu satipi indriyasamatte saddhādīnaṃ tikkhatāvacanampi samatthitaṃ hoti.
And by stating it thus, even with equality of faculties in the first path and so on, the statement of the sharpness of faith and so on is also supported.
Và khi làm như vậy, việc nói về sự sắc bén của tín v.v. cũng được chứng minh, mặc dù các căn bằng nhau trong Đạo đầu tiên v.v.
Ekaccāsavaparikkhayavacanato kāyasakkhino sekkhabhāvova viññāyatīti?
From the mention of the destruction of some defilements, is it not understood that a body-witness is a trainee?
Do lời nói về sự đoạn trừ một số lậu hoặc, nên Thân Chứng được hiểu là bậc Hữu Học sao?
Saccametaṃ nippariyāyato, idha pana pariyāyena vuttaṃ.
This is true in the direct sense, but here it is stated indirectly.
Điều này là thật theo nghĩa trực tiếp, nhưng ở đây lại nói theo nghĩa gián tiếp.
Ko pana so pariyāyoti?
"What then is that indirect sense?"
Vậy nghĩa gián tiếp đó là gì?
Kāyasakkhisadisatā.
The similarity to a body-witness.
Là sự tương tự với Thân Chứng.
Upacārarūpajjhānasamādhito hi sātisayaṃ arūpasamādhisamphassaṃ laddhā nibbattīti ekaccāsavaparikkhayaṃ upādāya ‘‘kāyasakkhī’’ti vattabbapuggalena sātisayasamādhisamphassatadadhiṭṭhānāsavaparikkhayasāmaññaṃ apekkhitvā kāyasakkhī viya kāyasakkhīti arahā paṭisambhidāmagge vuttoti idhāpi tameva nayaṃ gahetvā arahatopi kāyasakkhitā vuttā.
For, having attained a more excellent experience of arūpa-samādhi from the upacāra-rūpajhāna-samādhi, it arises (thus). Therefore, with reference to the destruction of some asavas, considering the similarity of an exceedingly superior samādhi-experience and the destruction of asavas based thereon, the Arahant is called a "body-witness" (kāyasakkhī) in the Paṭisambhidāmagga, like a body-witness. Hence, in this (Visuddhimagga) too, following that very method, the state of being a body-witness is ascribed even to the Arahant.
Thật vậy, do đã đạt được sự tiếp xúc đặc biệt với thiền vô sắc (arūpasamādhi) hơn là thiền sắc (rūpajjhāna) cận định (upacāra), và do sự đoạn trừ một số lậu hoặc, nên bậc A-la-hán được gọi là Thân Chứng trong Paṭisambhidāmagga, giống như Thân Chứng, với ý nghĩa tương đồng về sự tiếp xúc thiền định đặc biệt và sự đoạn trừ lậu hoặc dựa trên thiền định đó. Ở đây cũng vậy, theo cùng một cách, Thân Chứng cũng được nói là của bậc A-la-hán.
Suttantasaṃvaṇṇanā hesāti.
Indeed, this is an exposition of the Suttantas.
Vì đây là lời giải thích Kinh điển.
Nippariyāyena pana paṭhamaphalato paṭṭhāya chasu ṭhānesu kāyasakkhī nāma hoti, so ca kho aṭṭhasamāpattilābhī, na vipassanāyāniko sukkhavipassako, upacāramattalābhī, rūpajjhānamattalābhī vā.
However, in the ultimate sense, a body-witness is one who has attained the first fruit and is present in six states, and such a person is an attainer of the eight attainments, not a vipassanā-yānika dry-insight meditator, nor one who has merely attained upacāra, nor one who has merely attained rūpajhāna.
Tuy nhiên, theo nghĩa trực tiếp, Thân Chứng là từ quả vị đầu tiên cho đến sáu trường hợp, và đó là người đắc tám thiền định, không phải là người hành thiền quán thuần túy (sukkhavipassako) chỉ đạt đến cận định (upacāramattalābhī) hoặc chỉ đắc thiền sắc (rūpajjhānamattalābhī).
Passaddhibahuloti ca passaddhisīsena samādhi vuttoti sātisayasamādhilābhī samathayānikova adhippeto, samathayānikasseva ca kāyasakkhibhāvo heṭṭhā vutto.
And by "passaddhi-bahulo" (abundant in tranquility), samādhi is referred to with tranquility as its essence, and therefore, an attainer of exceedingly superior samādhi is intended as one who follows the path of calm (samatha-yānika), and the state of being a body-witness for a samatha-yānika has been stated below.
Và dồi dào sự khinh an (passaddhibahulo) là chỉ định định (samādhi) thông qua khinh an (passaddhi), nên chỉ có người đắc định đặc biệt, người hành thiền chỉ tịnh (samathayānika) mới được đề cập, và trạng thái Thân Chứng của người hành thiền chỉ tịnh đã được nói ở trên.
Arūpajjhānanti catubbidhaṃ arūpajjhānaṃ.
"Arūpajjhāna" refers to the four kinds of arūpajjhāna.
Thiền vô sắc (arūpajjhāna) là bốn loại thiền vô sắc.
Tattha pana ekampi laddhā arahattaṃ patto ubhatobhāgavimutto eva hotīti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘arūpajjhāna’’micceva vuttaṃ, na ‘‘cattāri arūpajjhānānī’’ti.
However, to show that by attaining even one of them, one who reaches Arahantship is indeed an ubhatobhāgavimutta, the term "arūpajjhāna" is used, not "cattāri arūpajjhānāni" (four arūpajjhānas).
Tuy nhiên, để chỉ ra rằng người nào đắc dù chỉ một thiền trong số đó và đạt đến quả vị A-la-hán thì vẫn là Giải Thoát Cả Hai Phần (ubhatobhāgavimutto), nên chỉ nói "thiền vô sắc" chứ không nói "bốn thiền vô sắc".
Tenāyaṃ catunnaṃ arūpasamāpattīnaṃ, nirodhasamāpattiyā ca vasena pañcavidho hoti.
Thus, this (person) is five-fold by way of the four arūpasamāpattis and the nirodhasamāpatti.
Do đó, vị này có năm loại tùy theo bốn thiền vô sắc và Diệt Thọ Tưởng Định (nirodhasamāpatti).
Esa nayo kāyasakkhimhipi.
The same method applies to the body-witness.
Cách này cũng tương tự đối với Thân Chứng.
Dvīhi bhāgehi dve vāre vimuttoti ubhatobhāgavimutto.
One who is liberated twice by two parts is called "ubhatobhāgavimutto".
Được giải thoát hai lần bằng hai phần, nên gọi là Giải Thoát Cả Hai Phần (ubhatobhāgavimutto).
Phuṭṭhantaṃ sacchikatoti phuṭṭhānaṃ anantaraṃ phuṭṭhanto, phuṭṭhānaṃ arūpajjhānānaṃ anantaro kāloti adhippāyo, accantasaṃyoge cetaṃ upayogavacanaṃ, phuṭṭhānantarakālameva sacchikaraṇūpāyena sacchikātabbaṃ sacchākāsīti vuttaṃ hoti.
"Phuṭṭhantaṃ sacchikato" means the end of what has been touched; the intention is that the time immediately following the touching, i.e., of the arūpajjhānas, is the end of what has been touched. And this is a usage of the accusative case in the sense of complete conjunction, meaning that one actualized what was to be actualized by way of actualization immediately after touching.
Phuṭṭhantaṃ sacchikato có nghĩa là ngay sau khi chạm đến, đó là thời điểm ngay sau các thiền vô sắc (arūpajjhāna). Đây là một từ ngữ được dùng trong nghĩa liên kết tuyệt đối, có nghĩa là đã chứng đắc điều cần chứng đắc bằng phương tiện chứng đắc ngay sau khi chạm đến.
Bhāvanapuṃsakaṃ vā etaṃ yathā ‘‘ekamanta’’nti (pārā. 2).
Or this is a neuter noun expressing an action, like "ekamantaṃ".
Hoặc đây là một danh từ trung tính biểu thị trạng thái, như trong ‘‘ekamantaṃ’’.
Yo hi arūpajjhānena rūpakāyato, nāmakāyekadesato ca vikkhambhanavimokkhena vimutto, tena nirodhasaṅkhāto vimokkho ālocito pakāsito viya hoti, na pana kāyena sacchikato, nirodhaṃ pana ārammaṇaṃ katvā ekaccesu āsavesu khepitesu tena so sacchikatova hoti.
Indeed, one who is liberated from the rūpa-kāya and from a part of the nāma-kāya by the arūpajjhāna through vikkhambhana-vimokkha, for him, the liberation called nirodha is as if contemplated or made manifest. However, it is not yet actualized by the body. But when some asavas are expended by making nirodha the object, then it is as if actualized by him.
Thật vậy, người đã được giải thoát khỏi thân sắc và một phần thân danh bằng sự giải thoát trấn áp (vikkhambhanavimokkha) thông qua thiền vô sắc, đối với người ấy, sự giải thoát gọi là diệt tận (nirodha) dường như đã được nhận biết, đã được hiển lộ, nhưng chưa được chứng đắc bằng thân. Tuy nhiên, khi đã lấy niết bàn (nirodha) làm đối tượng và đã diệt trừ một số lậu hoặc (āsava), người ấy đã chứng đắc niết bàn.
Tasmā so sacchikātabbaṃ yathāālocitaṃ nāmakāyena sacchākāsīti kāyasakkhīti vuccati, na tu vimutto ekaccānaṃ āsavānaṃ aparikkhīṇattā.
Therefore, because he actualized by the nāma-kāya what was to be actualized as contemplated, he is called a kāyasakkhī, but he is not yet liberated because some asavas are not exhausted.
Vì vậy, người ấy được gọi là kāyasakkhī (thân chứng) vì đã chứng đắc điều cần chứng đắc như đã nhận biết bằng thân danh, nhưng chưa được giải thoát vì một số lậu hoặc chưa được diệt trừ.
Diṭṭhantaṃ pattoti dassanasaṅkhātassa sotāpattimaggañāṇassa anantaraṃ pattoti vuttaṃ hoti.
"Diṭṭhantaṃ patto" means one who has attained immediately after the knowledge of the Stream-entry path, which is called 'seeing'.
Diṭṭhantaṃ patto có nghĩa là đã đạt được ngay sau tuệ đạo Dự Lưu (sotāpattimaggañāṇa) được gọi là cái thấy.
Paṭhamaphalato paṭṭhāya hi yāva aggamaggā diṭṭhippattoti.
Indeed, from the first fruit up to the highest path, one is called 'diṭṭhippatta'.
Thật vậy, từ quả vị thứ nhất cho đến đạo quả tối thượng đều gọi là diṭṭhippatta (đạt đến cái thấy).
‘‘Diṭṭhiyā patto’’ti vā pāṭho, catusaccadassanasaṅkhātāya diṭṭhiyā nirodhaṃ pattoti attho.
Or the reading is "diṭṭhiyā patto", meaning one who has attained nirodha by the seeing, which is the seeing of the Four Noble Truths.
Hoặc, có bản đọc là ‘‘Diṭṭhiyā patto’’, có nghĩa là đã đạt đến niết bàn bằng cái thấy gọi là cái thấy Tứ Thánh Đế.
Ime ca saddhāvimuttādayo tayo paramatthato apariyositañāṇakiccāti taṃ nayaṃ dassetuṃ ‘‘saddahanto vimuccatī’’tiādi vuttaṃ.
These three, saddhāvimutta and so on, are, in the ultimate sense, those whose knowledge-functions are not yet completed. To show that method, "saddahanto vimuccatī" and so on is stated.
Và ba loại người này, Saddhāvimutta và các loại khác, xét theo nghĩa tối hậu, vẫn chưa hoàn thành công việc của tuệ giác. Để chỉ ra phương pháp đó, lời dạy ‘‘saddahanto vimuccatī’’ (người tin mà được giải thoát), v.v. đã được nói.
Jhānaphassanti sātisayaṃ jhānaphassaṃ.
"Jhāna-phassa" means an exceedingly superior jhāna-phassa.
Jhānaphassaṃ là thiền xúc siêu việt.
Tena arūpajjhānaphasso saṅgahito hoti.
Thereby, the arūpajjhāna-phassa is included.
Với điều đó, thiền xúc vô sắc được bao gồm.
‘‘Dukkhā saṅkhārāti ñātaṃ hotī’’ti iminā dukkhasaccapaṭivedhamāha, ‘‘sukho nirodhoti ñātaṃ hotī’’ti iminā nirodhasaccapaṭivedhaṃ.
By "Dukkhā saṅkhārā, it is known", the penetration of the Truth of Suffering is stated. By "Sukho nirodho, it is known", the penetration of the Truth of Cessation is stated.
Với câu ‘‘Dukkhā saṅkhārāti ñātaṃ hotī’’ (các hành là khổ, điều đó đã được biết), điều này nói về sự thấu hiểu Khổ Đế. Với câu ‘‘Sukho nirodhoti ñātaṃ hotī’’ (sự diệt tận là an lạc, điều đó đã được biết), điều này nói về sự thấu hiểu Diệt Đế.
Tadubhayena ca samudayamaggasaccapaṭivedhaṃ nānantariyakabhāvato.
And by both of these, the penetration of the Truth of Origin and the Truth of the Path is stated, due to their inherent connection.
Và với cả hai điều đó, nói về sự thấu hiểu Tập Đế và Đạo Đế vì chúng không thể tách rời.
‘‘Ñātaṃ hotī’’ti iminā dutiyamaggakiccaṃ, ‘‘diṭṭhaṃ hotī’’ti iminā tatiyamaggakiccaṃ, ‘‘viditaṃ hotī’’ti iminā catutthamaggakiccaṃ, ‘‘sacchikata’’nti iminā paṭhamaphalakiccaṃ, ‘‘phusita’’nti iminā sesaphaladvayakiccaṃ.
By "it is known", the function of the second path is stated; by "it is seen", the function of the third path is stated; by "it is discerned", the function of the fourth path is stated; by "actualized", the function of the first fruit is stated; by "experienced", the functions of the remaining two fruits.
Với câu ‘‘ñātaṃ hotī’’ (đã được biết), đó là công việc của đạo thứ hai. Với câu ‘‘diṭṭhaṃ hotī’’ (đã được thấy), đó là công việc của đạo thứ ba. Với câu ‘‘viditaṃ hotī’’ (đã được nhận thức), đó là công việc của đạo thứ tư. Với câu ‘‘sacchikata’’ (đã được chứng đắc), đó là công việc của quả vị thứ nhất. Với câu ‘‘phusita’’ (đã được chạm đến), đó là công việc của hai quả vị còn lại.
Iti diṭṭhippattassa maggaphalañāṇabyāpāradassanāni imāni padānīti vadanti.
Thus, they say these terms show the functions of path and fruition knowledge of the diṭṭhippatta.
Vì vậy, các từ ngữ này được cho là sự trình bày về hoạt động của tuệ đạo và tuệ quả của người đã đạt đến cái thấy (diṭṭhippatta).
777. Itaresūti saddhānusāriādipadesu.
777. In the others means in terms like saddhānusārī and so on.
777. Itaresu là trong các từ như saddhānusārī (tùy tín).
Saddhaṃ anusaratīti āgamanīyaṭṭhāne ṭhitaṃ saddhaṃ anugacchati.
"Saddhaṃ anusarati" means one follows faith that is established in the place of arrival.
Saddhaṃ anusaratī có nghĩa là đi theo niềm tin đã được thiết lập ở nơi cần đến.
Yathā sā tikkhā sūrā ahosi, maggakkhaṇepi tadanurūpameva pavattetīti attho.
This means that just as that faith was keen and bold, so it proceeds in accordance with that at the moment of the path.
Có nghĩa là, niềm tin đó đã từng sắc bén và dũng mãnh như thế nào, nó cũng vận hành tương tự như vậy ngay cả trong khoảnh khắc đạo.
Saddhāya vā anusaratīti saddhāya kāraṇabhūtāya saccapaṭivedhassa anurūpaṃ sarati gacchati, paṭipajjatīti attho.
Or "saddhāya vā anusarati" means by faith, which is the cause, one goes or practices in accordance with the penetration of the Truth.
Hoặc saddhāya vā anusaratī có nghĩa là đi theo, thực hành phù hợp với sự thấu hiểu chân lý, với niềm tin là nguyên nhân.
Dvīhipi atthavikappehi saddhāya adhimattataṃyeva vibhāveti.
By both interpretations of the meaning, the predominance of faith is clearly shown.
Bằng cả hai cách giải thích ý nghĩa này, điều đó làm rõ sự vượt trội của niềm tin.
Dhammānusārīti etthāpi eseva nayo.
The same method applies to dhammānusārī.
Trong Dhammānusārī (tùy pháp) cũng theo cách tương tự.
Ubhatobhāgavimuttoti dvīhi bhāgehi dve vāre vimutto, rūpakāyato ca nāmakāyato ca vikkhambhanavasena, samucchedavasena ca vimuttoti attho.
"Ubhatobhāgavimutto" means one who is liberated twice by two parts, meaning liberated from the rūpa-kāya and from the nāma-kāya by way of vikkhambhana and by way of samuccheda.
Ubhatobhāgavimutto có nghĩa là được giải thoát hai lần bằng hai phương diện, tức là được giải thoát khỏi thân sắc và thân danh bằng cách trấn áp, và được giải thoát bằng cách đoạn trừ hoàn toàn.
Arūpajjhānena rūpakāyato ca nāmakāyekadesato ca vimutto, ariyamaggena nāmakāyato vimuttoti ubhohi bhāgehi dve vāre vimuttattā ubhatobhāgavimutto.
One is liberated from the rūpa-kāya and from a part of the nāma-kāya by arūpajjhāna, and liberated from the nāma-kāya by the Noble Path. Because one is thus liberated twice by both parts, one is called ubhatobhāgavimutta.
Người được giải thoát khỏi thân sắc và một phần thân danh bằng thiền vô sắc, và được giải thoát khỏi thân danh bằng Thánh đạo, vì được giải thoát hai lần bằng cả hai phương diện, nên được gọi là Ubhatobhāgavimutto (giải thoát cả hai phần).
Pajānanto vimuttoti paṭhamajjhānaphassena vinā parijānanādippakārehi cattāri ariyasaccāni jānanto paṭivijjhanto tesaṃ kiccānaṃ matthakappattiyā niṭṭhitakiccatāya visesena muttoti vimutto.
"Pajānanto vimutto" means one who, knowing and penetrating the Four Noble Truths by ways such as fully knowing, without the experience of the first jhāna, is exceptionally liberated (vimutta) due to having reached the pinnacle of their functions and having completed their tasks.
Pajānanto vimutto có nghĩa là người giải thoát đặc biệt (vimutto) vì đã hoàn thành công việc của mình bằng cách biết và thấu hiểu Tứ Thánh Đế bằng nhiều cách như biết rõ, v.v., mà không cần thiền xúc đầu tiên, đạt đến đỉnh cao của các công việc đó.
Ayaṃ panettha nippariyāyato saṅkhepakathā – yassa aniccākārato vuṭṭhānaṃ hoti, so adhimokkhabahulo saddhindriyassa tikkhabhāvena paṭhamamaggakkhaṇe saddhānusārī nāma hoti, majjhe chasu ṭhānesu saddhāvimutto.
This, in brief, is the straightforward explanation here: one whose emergence is by way of the impermanent aspect (anicca-ākāra), due to being abundant in resolute faith and the keenness of the faculty of faith, is called a saddhānusārī at the moment of the first path, and in the middle, in six instances, a saddhāvimutta.
Đây là lời giải thích tóm tắt trực tiếp ở đây: Người nào có sự xuất khởi (vuṭṭhāna) theo khía cạnh vô thường, người đó có nhiều sự quyết định (adhimokkha), do tín căn sắc bén, trong khoảnh khắc đạo đầu tiên được gọi là saddhānusārī (tùy tín), ở giữa trong sáu trường hợp được gọi là saddhāvimutto (giải thoát bằng niềm tin).
Aggaphalakkhaṇe paññāvimutto nāma hoti.
At the moment of the highest fruition, he is called a paññāvimutta.
Trong khoảnh khắc quả vị tối thượng (aggaphala), người đó được gọi là paññāvimutto (giải thoát bằng tuệ giác).
Tathā yassa dukkhākārato vuṭṭhānaṃ hoti, tassa passaddhibahulatāya samādhindriyaṃ adhimattaṃ hoti dukkhupanisāya saddhāyapi tibbatarattā, dhuraniyamato ca.
Likewise, for one whose emergence is by way of the aspect of suffering (dukkha-ākāra), his faculty of samādhi is abundant due to being abundant in tranquility, and also due to the greater intensity of faith, which is a condition for suffering, and due to the fixedness of the two courses.
Tương tự, người nào có sự xuất khởi theo khía cạnh khổ, do sự an tịnh (passaddhi) nhiều, định căn của người đó trở nên vượt trội, và cũng do niềm tin sắc bén hơn nhờ khổ làm căn bản, và do sự kiên định về mục tiêu.
Sopi paṭhamamaggakkhaṇe saddhānusārī eva hoti, majjhe chasu ṭhānesu saddhāvimutto, ante paññāvimutto ca hoti.
That person, too, is a saddhānusārī at the moment of the first path, a saddhāvimutta in the middle in six instances, and a paññāvimutta at the end.
Người đó cũng trong khoảnh khắc đạo đầu tiên được gọi là saddhānusārī, ở giữa trong sáu trường hợp được gọi là saddhāvimutto, và cuối cùng được gọi là paññāvimutto.
Yassa pana anattākārato vuṭṭhānaṃ hoti, so vedabahulo paññindriyassa tikkhabhāvena paṭhamamaggakkhaṇe dhammānusārī eva hoti, majjhe chasu ṭhānesu diṭṭhippatto, ante paññāvimutto eva hoti.
For whom there is emergence from the aspect of non-self (anattā), that person, being abundant in wisdom and having a sharp wisdom-faculty, is certainly a dhammānusārī at the moment of the first path, a diṭṭhippatto in the six intermediate stages, and certainly a paññāvimutto at the end.
Còn người nào có sự xuất khởi theo khía cạnh vô ngã, người đó có nhiều sự hiểu biết (veda), do tuệ căn sắc bén, trong khoảnh khắc đạo đầu tiên được gọi là dhammānusārī (tùy pháp), ở giữa trong sáu trường hợp được gọi là diṭṭhippatto (đạt đến cái thấy), và cuối cùng được gọi là paññāvimutto.
Ime pana na aṭṭhavimokkhalābhino, aṭṭhavimokkhalābhī pana paṭhamamaggakkhaṇe saddhānusārī vā dhammānusārī vā siyā.
These individuals, however, are not attainers of the eight liberations (aṭṭhavimokkha). But one who has attained the eight liberations may be either a saddhānusārī or a dhammānusārī at the moment of the first path.
Tuy nhiên, những người này không phải là người đạt được tám giải thoát (aṭṭhavimokkha). Nhưng người đạt được tám giải thoát có thể là saddhānusārī hoặc dhammānusārī trong khoảnh khắc đạo đầu tiên.
Majjhe chasu ṭhānesu kāyasakkhī, pariyosāne ubhatobhāgavimuttoti.
In the six intermediate stages, he is a kāyasakkhī, and at the end, he is an ubhatobhāgavimutto.
Ở giữa trong sáu trường hợp được gọi là kāyasakkhī (thân chứng), và cuối cùng được gọi là ubhatobhāgavimutto (giải thoát cả hai phần).
778. Yaṃ taṃ vimokkhamukhabhāvaṃ āpajjitvā sattaariyapuggalavibhāgāya ca paccayo hotīti vuttaṃ, taṃ panetaṃ saṅkhārupekkhāñāṇaṃ.
That knowledge which was stated to become a gateway to liberation and a condition for the classification of the seven noble persons is this saṅkhārupekkhāñāṇa (knowledge of equanimity regarding formations).
778. Tuệ xả hành (saṅkhārupekkhāñāṇa) đó chính là điều đã được nói rằng nó trở thành cửa ngõ giải thoát và là yếu tố để phân loại bảy bậc Thánh nhân.
Purimena ñāṇadvayenāti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhānupassanāñāṇadvayena atthato ekaṃ, pavattiākārabhedato nānanti adhippāyo.
By the former two knowledges means the two knowledges of the desire for release (muñcitukamyatā) and reflective contemplation (paṭisaṅkhānupassanā), which are one in meaning but different in their mode of occurrence, such is the intention.
Purimena ñāṇadvayena (với hai tuệ trước) có nghĩa là về mặt ý nghĩa thì là một với hai tuệ là muñcitukamyatā (tuệ muốn thoát ly) và paṭisaṅkhānupassanā (tuệ quán xét), nhưng khác nhau về phương thức vận hành.
Yathāvuttamatthaṃ aṭṭhakathāya, pāḷiyā ca sādhetuṃ ‘‘tenāhū’’tiādi vuttaṃ.
To establish the aforementioned meaning through the commentary and the Pāli text, it is said, "Therefore it is said," and so on.
Để chứng minh ý nghĩa đã nói bằng chú giải và Pāḷi, lời dạy ‘‘Tenāhū’’ (Vì vậy, họ đã nói), v.v. đã được đề cập.
Muñcitukamyatāmuñcanupāyakaraṇañāṇānipi saṅkhāresu udāsīnabhāveneva pavattanato saṅkhārupekkhāsamaññāneva hontīti vuttaṃ ‘‘idaṃ saṅkhārupekkhāñāṇaṃ ekameva tīṇi nāmāni labhatī’’ti.
And since the knowledges of the desire for release and the means of release also occur with an attitude of indifference towards formations (saṅkhārā), they are also called saṅkhārupekkhā (equanimity regarding formations). Therefore it is said, "This saṅkhārupekkhāñāṇa is one and the same, yet it obtains three names."
Các tuệ như muñcitukamyatā (tuệ muốn thoát ly) và muñcanupāyakaraṇañāṇa (tuệ thực hiện phương tiện thoát ly) cũng được gọi là saṅkhārupekkhā (tuệ xả hành) vì chúng vận hành với thái độ thờ ơ đối với các hành. Vì vậy, đã nói rằng ‘‘tuệ xả hành này chỉ có một nhưng có ba tên gọi’’.
Tena saṅkhārupekkhāvohāro muñcitukamyatādiñāṇasamudāyavisayoti dasseti.
This shows that the term 'saṅkhārupekkhā' refers to the aggregate of the knowledges such as the desire for release.
Điều đó cho thấy rằng thuật ngữ saṅkhārupekkhā (tuệ xả hành) bao gồm toàn bộ các tuệ như muñcitukamyatā, v.v.
780. Uppādādīnīti uppādapavattādiapadesena vutte saṅkhāre.
Uppādādīni refers to formations as stated by designations such as arising (uppāda) and occurrence (pavatta).
780. Uppādādīnī là các hành được nói đến bằng các từ như sự sinh khởi (uppāda) và sự tiếp diễn (pavatta), v.v.
Pariccajitukāmatāti tappaṭibandhachandarāgappahānena vissajjitukāmatā.
Pariccajitukāmatā means the desire to abandon, by relinquishing the craving and attachment related to that.
Pariccajitukāmatā là ý muốn từ bỏ bằng cách đoạn trừ tham ái (chandarāga) ràng buộc với chúng.
Paṭisaṅkhānanti punappunaṃ tīraṇaṃ.
Paṭisaṅkhānaṃ is repeated discernment.
Paṭisaṅkhānaṃ là sự quán xét lặp đi lặp lại.
Muñcitvāti nirālayabhāvāpattiyā apekkhāvissajjanavasena vissajjitvā.
Muñcitvā means having relinquished by abandoning attachment, by entering a state of non-clinging.
Muñcitvā là đã từ bỏ bằng cách buông bỏ sự chấp trước, đạt đến trạng thái không còn bám víu.
Avasāneti tathākaraṇassa uttarakālaṃ.
Avasāne means after performing in that manner.
Avasāne là thời điểm sau khi thực hiện điều đó.
Yāva nibbānasampakkhandanā na ijjhati, tāva vicinanepi udāsīnatāya ñāṇassa santānavasena pavattiṃ sandhāyāha ‘‘ajjhupekkhanaṃ santiṭṭhanā’’ti.
Referring to the continuous occurrence of knowledge with indifference in the investigation, so long as the rushing into Nibbāna is not accomplished, it is said, "Indifference is firm establishment."
Lời dạy ‘‘ajjhupekkhanaṃ santiṭṭhanā’’ (sự thờ ơ là sự an trú) đề cập đến sự tiếp diễn của tuệ giác theo dòng tương tục với thái độ thờ ơ ngay cả trong việc quán xét, cho đến khi sự hướng đến Niết Bàn chưa hoàn thành.
Evanti ajjhupekkhanākārasāmaññato ‘‘muñcitukamyatā ca sā santiṭṭhanā cā’’ti vuttākārena.
Evaṃ (Thus) means in the manner stated, "It is both the desire for release and that firm establishment," due to the common characteristic of indifference.
Evaṃ (như vậy) là theo cách đã nói rằng ‘‘đó là sự muốn thoát ly và đó là sự an trú’’ do sự tương đồng về phương thức thờ ơ.
782. Vuṭṭhānagāminī hoti vuṭṭhānagamanato.
Vuṭṭhānagāminī hoti means it becomes leading to emergence, because it leads to emergence.
782. Vuṭṭhānagāminī hoti là vì đạt đến con đường gọi là vuṭṭhāna.
Saṅkhārupekkhādiñāṇattayassāti saṅkhārupekkhānulomagotrabhusaññitassa ñāṇattayassa.
Saṅkhārupekkhādiñāṇattayassa refers to the three knowledges named Saṅkhārupekkhā, Anuloma, and Gotrabhū.
Saṅkhārupekkhādiñāṇattayassā có nghĩa là của ba loại tuệ được gọi là saṅkhārupekkhā (tuệ xả ly hành), anuloma (tuệ thuận thứ) và gotrabhū (tuệ chuyển tộc).
Kiccavasena pavattiṭṭhānavasenapi lokiyañāṇānaṃ upari ṭhitattā vuttaṃ ‘‘uttamabhāvaṃ pattattā’’ti.
It is said "having attained the highest state" because it stands above mundane knowledges in terms of its function and the place of its occurrence.
Vì đứng trên các tuệ thế gian theo phương diện chức năng và theo phương diện nơi phát sinh, nên được nói là “uttamabhāvaṃ pattattā” (đạt đến trạng thái tối thượng).
Nimittabhūtatoti vipassanāya ārammaṇabhūtato khandhapañcakato.
Nimittabhūtato means from the five aggregates, which are the objects of insight (vipassanā).
Nimittabhūtato có nghĩa là từ năm uẩn là đối tượng của tuệ quán (vipassanā).
Tenāha ‘‘abhiniviṭṭhavatthuto’’ti.
Therefore, it is said, "from the objects clung to."
Do đó, nói “abhiniviṭṭhavatthuto” (từ đối tượng đã được an trú).
Tañhi vipassanāya gocarakaraṇasaṅkhātena abhinivesena abhiniviṭṭhavatthunti pavuccati.
Indeed, that is called "objects clung to" because of the clinging, which consists in making it the domain of insight.
Vì đối tượng đó được gọi là abhiniviṭṭhavatthu (đối tượng đã được an trú) do sự an trú, tức là việc biến nó thành đối tượng của tuệ quán (vipassanā).
Taṃ panetaṃ sasantatipariyāpannampi parato diṭṭhitāya ‘‘bahiddhā’’ti vuttaṃ.
And though that (object) is included within one's own continuum, it is called "bahiddhā" (external) because it is seen as apart (from self).
Mặc dù đối tượng đó nằm trong dòng tương tục của tự thân, nhưng được nói là “bên ngoài” (bahiddhā) vì được quán chiếu như một cái gì đó khác.
Tadeva hi ‘‘bahiddhā sabbanimittānī’’ti tattha tattha vuccati.
Indeed, it is that very thing which is referred to everywhere as "all external signs."
Chính đối tượng đó được gọi là “bahiddhā sabbanimittāni” (tất cả các tướng bên ngoài) ở nhiều chỗ khác nhau.
Ajjhattapavattatoti sasantāne micchādiṭṭhipavattanaādito, tadanuvattakakilesakkhandhehi ca.
Ajjhattapavattato means from the occurrence of wrong views and so forth in one's own continuum, and from the defilements and aggregates that follow them.
Ajjhattapavattato có nghĩa là từ sự phát sinh của tà kiến trong dòng tương tục của tự thân, v.v., và từ các uẩn phiền não đi theo nó.
Tañhi sasantatiyaṃ kilesappavattabhāvato, tannimittaṃ asati maggabhāvanāya uppajjanakaupādinnakkhandhapavattabhāvato ca tathā vuttaṃ.
Indeed, it is called such because of the occurrence of defilements within one's own continuum, and because of the occurrence of the appropriated aggregates that would arise in the future if the development of the path were absent, due to those defilements as causes.
Vì sự phát sinh của các phiền não trong dòng tương tục của tự thân, và vì sự phát sinh của các uẩn chấp thủ (upādinnakkhandha) sẽ phát sinh do nguyên nhân đó nếu không có sự tu tập đạo, nên được nói như vậy.
Vuṭṭhahanañca nesaṃ ārammaṇākaraṇaṃ, āyatiṃ anuppattidhammatāpādanañca.
And emergence means not making them objects, and bringing about their non-arising in the future.
Sự thoát ly (vuṭṭhahana) là không biến chúng thành đối tượng, và biến chúng thành pháp không tái sinh trong tương lai.
Ghaṭiyati attano anantarameva maggasamuppattito.
Ghaṭiyati means it is connected, because the path arises immediately after it.
Ghaṭiyati (được kết nối) là vì sự phát sinh của Đạo (Magga) ngay sau đó.
783. Tatrāti tasmiṃ ‘‘abhiniviṭṭhavatthuto vuṭṭhahanato’’ti saṅkhepavacane.
Tatra refers to the concise statement: "from emergence from the objects clung to."
783. Tatrā có nghĩa là trong lời nói tóm tắt “thoát ly khỏi đối tượng đã được an trú”.
Ajjhattabahiddhā rūpārūpapapañcakkhandhalakkhaṇattayavasena ayaṃ mātikā uddeso.
This mātikā (matrix) is an outline based on the internal and external, form and formless, the five aggregates, and the three characteristics.
Đây là sự trình bày mātikā (đề cương) theo phương diện nội tại (ajjhatta) và ngoại tại (bahiddhā), sắc (rūpa) và vô sắc (arūpa), năm uẩn (pañcakkhandha) và ba tướng (lakkhaṇa).
Ajjhattaṃ abhinivisitvāti sasantatipariyāpannesu khandhesu vipassanaṃ paṭṭhapetvā.
Ajjhattaṃ abhinivisitvā means having established insight in the aggregates included within one's own continuum.
Ajjhattaṃ abhinivisitvā có nghĩa là thiết lập tuệ quán (vipassanā) trên các uẩn thuộc dòng tương tục của tự thân.
‘‘Ajjhattā vuṭṭhātī’’ti idaṃ vuṭṭhānagāminiyā ajjhattadhammārammaṇattā pariyāyato vuttaṃ, nippariyāyato pana maggo sabbatopi vuṭṭhāti.
The statement "ajjhattā vuṭṭhāti" (one emerges from the internal) is said figuratively, because the knowledge leading to emergence has internal dhammas as its object. In an ultimate sense, however, the path emerges from all things.
Lời nói “Ajjhattā vuṭṭhātī” (thoát ly khỏi nội tại) này được nói một cách gián tiếp, vì tuệ quán dẫn đến sự thoát ly (vuṭṭhānagāminī) có đối tượng là các pháp nội tại; nhưng một cách trực tiếp, Đạo (Magga) thoát ly khỏi tất cả.
Bahiddhā vuṭṭhātītiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to "bahiddhā vuṭṭhāti" (one emerges from the external) and so forth.
Cũng nguyên tắc đó áp dụng cho Bahiddhā vuṭṭhātī (thoát ly khỏi ngoại tại), v.v.
Ekappahārenāti ekajjhaṃ, taṃ pana ajjhattādivibhāgaṃ akatvā ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti (dī. ni. 1.298; saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 16; paṭi. ma. 2.30) avibhāgena vuṭṭhānagāminiyā pavattivasena veditabbaṃ, tayidaṃ satthu sammukhā desanānusārena ñāṇaṃ pesentassa ñāṇuttarassa sambhavatīti vadanti.
Ekappahārenā means all at once. This should be understood as the occurrence of the knowledge leading to emergence without distinguishing between internal and so forth, by stating, "Whatever is subject to arising, all that is subject to cessation." They say that this (kind of emergence) is possible for one whose knowledge is superior, who directs his knowledge according to the teaching, in the presence of the Teacher.
Ekappahārenā có nghĩa là đồng thời, và điều đó cần được hiểu theo phương diện sự phát sinh của tuệ quán dẫn đến sự thoát ly (vuṭṭhānagāminī) không phân biệt nội tại, v.v., mà nói rằng “bất cứ pháp nào có tính chất sanh khởi, tất cả pháp đó có tính chất diệt tận”. Và điều này, họ nói, có thể xảy ra đối với người có tuệ vượt trội khi hướng tuệ của mình theo lời dạy trực tiếp của Đức Phật.
785. Rāsiṃ katvāti bhūtupādāyavasena duvidhaṃ antarabhedavasena anekabhedampi ‘‘ruppanaṭṭhena rūpa’’nti piṇḍato gahetvā.
Rāsiṃ katvā means having taken form (rūpa) collectively as "that which is afflicted (ruppanaṭṭhena) is rūpa," even though it is of two kinds by way of material elements and derivative forms, and of many kinds by way of internal distinctions.
785. Rāsiṃ katvā có nghĩa là gom lại thành một khối, tức là mặc dù có hai loại theo phương diện sắc đại hiển (bhūta) và sắc sở tạo (upādāya), và có nhiều loại theo phương diện phân biệt bên trong, nhưng được hiểu một cách tổng quát là “sắc (rūpa) theo nghĩa bị hoại diệt (ruppana)”.
Yathā rūpe vipassanābhiniveso yebhuyyena vipassanāyānikassa, evaṃ arūpe vipassanābhiniveso yebhuyyena samathayānikassa hoti.
Just as the initial application of insight to form (rūpa) mostly occurs for one who is a vipassanā-yānika (one whose vehicle is insight), so too the initial application of insight to the formless (arūpa) mostly occurs for one who is a samatha-yānika (one whose vehicle is tranquility).
Cũng như sự an trú tuệ quán (vipassanā) vào sắc pháp chủ yếu thuộc về người tuệ quán thuần túy (vipassanāyānika), thì sự an trú tuệ quán vào vô sắc pháp chủ yếu thuộc về người chỉ tịnh thuần túy (samathayānika).
Abhinivesoti ca vipassanāya pubbabhāge kattabbanāmarūpaparicchedo veditabbo.
And abhiniveso (initial application) should be understood as the discernment of name-and-form that must be done in the preceding part of insight.
Và abhiniveso (sự an trú) cần được hiểu là sự phân biệt danh sắc (nāmarūpa) cần được thực hiện ở giai đoạn đầu của tuệ quán (vipassanā).
Tasmā paṭhamaṃ rūpapariggaṇhanaṃ rūpe abhiniveso.
Therefore, the initial apprehension of form is the initial application to form.
Do đó, sự thâu tóm sắc pháp ban đầu là sự an trú vào sắc pháp.
Esa nayo sesesupi.
The same method applies to the rest.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các trường hợp còn lại.
786. Yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhammanti kāmaṃ udayabbayapariggaṇhanaṃ abhinivesoti dassitaṃ, yathāupaṭṭhite pana rūpārūpadhamme, tesañca paccaye pariggahetvā saṅkhepeneva vipassanāñāṇaṃ cārento ñāṇuttaro yathānisinnova ñāṇapaṭipāṭiyā khippameva saccāni paṭivijjhanto ekappahārena pañcahi khandhehi vuṭṭhāti nāma.
Yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhammaṃ (Whatever is subject to arising, all that is subject to cessation) indeed shows that the comprehension of arising and passing away is the initial application. However, a ñāṇuttaro (one with superior knowledge) who directs his insight-knowledge concisely, having comprehended the manifested form and formless dhammas and their conditions, truly emerges from the five aggregates all at once, perceiving the truths swiftly in the sequence of knowledge, right where he is seated.
786. Mặc dù đã chỉ ra rằng việc thâu tóm sự sanh diệt là sự an trú (abhiniveso) theo câu “bất cứ pháp nào có tính chất sanh khởi, tất cả pháp đó có tính chất diệt tận”, nhưng người có tuệ vượt trội (ñāṇuttaro), sau khi thâu tóm các pháp sắc và vô sắc hiện hữu và các nhân duyên của chúng, thực hành tuệ quán (vipassanāñāṇa) một cách tóm tắt, thì khi đang ngồi, theo thứ tự của tuệ, sẽ nhanh chóng thấu hiểu các Chân lý và thoát ly khỏi năm uẩn trong một khoảnh khắc.
Aññathā ekeneva lokiyacittena pañcannaṃ khandhānaṃ pariggahaparijānanādīnaṃ asambhavato.
Otherwise, it would be impossible for a single mundane mind to comprehend and fully understand the five aggregates.
Nếu không, thì không thể có việc thâu tóm, thấu hiểu, v.v., năm uẩn bằng một tâm thế gian duy nhất.
Na hi sanidassanasappaṭighādiṃ ekajjhaṃ ārammaṇaṃ kātuṃ sakkā.
Indeed, it is not possible to make visible-with-resistance and so forth, an object all at once.
Thật vậy, không thể đồng thời biến các pháp hữu kiến (sanidassana) và hữu đối (sappaṭigha), v.v., thành một đối tượng duy nhất.
Yassa pana ekavāraṃ ñāṇena phassitaṃ, puna taṃ phassitabbameva, tādisassa vasena vuttanti vadanti.
They say this is stated with reference to one for whom something has been touched by knowledge once, and then it does not need to be touched again.
Họ nói rằng điều này được nói theo ý nghĩa của một người mà đối tượng đã được tuệ chạm đến một lần, thì không cần phải chạm đến nó nữa.
792. Attatthādīnaṃ anavabujjhanato ‘‘ahaṃ, mamā’’ti gahaṇassa niddokkamanasadisatā.
792. The state of grasping ‘I, mine’ being like slipping into sleep is due to not comprehending self-interest and so on.
792. Sự nắm giữ “ta, của ta” giống như việc thoát khỏi giấc ngủ do không thấu hiểu tự ngã, v.v.
Muñcitukamyatāggahaṇeneva paṭisaṅkhā santiṭṭhanāpi gahitā.
By including the grasp of ‘desire to be released,’ the state of paṭisaṅkhā and santiṭṭhanā are also included.
Bằng cách nắm giữ Muñcitukamyatā (tuệ mong muốn giải thoát), Paṭisaṅkhā (tuệ quán xét) và Santiṭṭhanā (tuệ an trú) cũng được bao gồm.
Tissannampi tāsaṃ saṃsārato nikkhamanādhimuttatāya nikkhamanamaggolokanasadisatā.
The state of looking at the path of escape is due to the inclination of all three of these (knowledges) to depart from saṃsāra.
Sự nhìn con đường thoát ly (nikkhamanamagga) giống như việc cả ba tuệ đó đều hướng đến sự thoát ly khỏi luân hồi.
Magge diṭṭhe maggapaṭipatti viya anulome siddhe maggo siddho evāti anulomassa maggadassanasadisatā.
The state of anuloma showing the path is such that when the path is seen, the practice of the path is accomplished, just as when anuloma is accomplished, the path itself is accomplished.
Sự hiển lộ Đạo (Magga) của tuệ thuận thứ (anuloma) giống như việc khi Đạo (Magga) đã được thấy, sự thực hành Đạo (Magga) đã hoàn thành; cũng vậy, khi tuệ thuận thứ (anuloma) đã hoàn thành, Đạo (Magga) đã hoàn thành.
Saṅkhāranimittato nikkhantattā ādittagharato nikkhamanaṃ viya gotrabhuñāṇaṃ.
The gotrabhuñāṇa is like departing from a burning house because it has emerged from the sign of conditioned phenomena.
Nikkhamanaṃ viya gotrabhuñāṇaṃ (tuệ chuyển tộc giống như việc thoát ra khỏi) ngôi nhà đang cháy vì đã thoát ra khỏi tướng hữu vi (saṅkhāranimitta).
Vegena gamanaṃ viya maggañāṇaṃ vissajjetabbagahetabbapadesesu sādhanakiccavisesayogato.
The maggañāṇa is like proceeding with speed because it is endowed with specific functions of accomplishment in the areas to be relinquished and to be taken up.
Vegena gamanaṃ viya maggañāṇaṃ (tuệ Đạo giống như việc đi nhanh) là do sự kết hợp của các chức năng đặc biệt trong việc hoàn thành ở những nơi cần buông bỏ và những nơi cần nắm giữ.
796. Vuṭṭhānagāminiyā…pe… dassanatthaṃ vuttā, na purimāsu viya bhayatupaṭṭhānādīsu ṭhitassa bhāyanādiākāradassanatthanti adhippāyo.
796. The intention is that it is stated for the purpose of seeing…pe… the vuṭṭhānagāminī vipassanā, and not for the purpose of seeing the state of fear and so on of one who stands in fear-manifestation and so on, as in the previous similes.
796. (Vipassanā) dẫn đến sự xuất khởi… được nói đến để chỉ sự thấy, không phải để chỉ sự sợ hãi, v.v., của người an trú trong sự hiện khởi của nỗi sợ hãi, v.v., như trong các ví dụ trước; đó là ý nghĩa.
Aparāparuppattito, cirānubandhato, dussahato ca vaṭṭadukkhasadisaṃ jighacchādukkhanti āha ‘‘saṃsāravaṭṭajighacchāyā’’ti.
He said ‘the hunger of the saṃsāra-round’ because the suffering of hunger is similar to the suffering of the round of existence, due to its successive occurrence, its prolonged duration, and its being difficult to endure.
Vì sự tái sinh liên tục, sự ràng buộc lâu dài và sự khó chịu đựng, nên nỗi khổ đói khát giống như nỗi khổ của vòng luân hồi, nên Ngài nói “khổ đói khát của vòng luân hồi (saṃsāravaṭṭajighacchā)”.
Kāyagatāsati eva bhojanaṃ kāyagatāsatibhojanaṃ.
Mindfulness of the body itself is food; this is ‘the food of mindfulness of the body.’
Chính niệm thân (kāyagatāsati) là thực phẩm, kāyagatāsatibhojanaṃ.
Sā panettha maggasampayuttā sammāsati kāyānupassanādikiccasādhanavasena amatarasaparibhogatāya ca ‘‘amatarasaṃ kāyagatāsatibhojana’’nti vuttā.
Here, that right mindfulness associated with the path is called ‘the ambrosial food of mindfulness of the body’ because it accomplishes functions such as contemplation of the body and partakes of the taste of immortality.
Ở đây, chánh niệm (sammāsati) tương ưng với đạo lộ, được gọi là “thực phẩm niệm thân (kāyagatāsati) là vị cam lồ (amatarasaṃ)” vì nó hoàn thành các chức năng như quán thân (kāyānupassanā) và vì nó là sự thọ hưởng vị cam lồ.
Tenāha bhagavā ‘‘amataṃ te, bhikkhave, paribhuñjanti, ye kāyagatāsatiṃ paribhuñjantī’’tiādi (a. ni. 1.600).
Therefore, the Blessed One said, “Monks, those who partake of mindfulness of the body partake of the deathless,” and so on.
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các Tỳ-khưu, những ai thọ hưởng niệm thân, tức là họ thọ hưởng cam lồ,” v.v. (A.I, 600).
797. Nirālayatāya taṇhāvasena bhavādīsu avisaṭajjhāsayo hutvā tato saṅkucitacitto patilīnabhāvena carati pavattatīti patilīnacaro, tassa patilīnacarassa.
797. For such a one, the recluse (bhikkhu), who, being free from attachment, does not have a mind that is expansive in existences due to craving, but rather has a mind that is contracted from them, and thus acts in a withdrawn manner.
797. Do không có sự chấp thủ (nirālayatāya), không có ý định lan rộng trong các cõi hữu, v.v., do tham ái, và với tâm thu rút lại, vị ấy hành xử trong trạng thái ẩn dật, tức là patilīnacaro (người hành xử ẩn dật).
Saṃsāre bhayassa ikkhanatāya bhikkhuno kāyacittavivekasiddhiyā vivittamāsanaṃ bhajamānassa.
For the bhikkhu who sees danger in saṃsāra and resorts to a secluded seat for the accomplishment of bodily and mental seclusion.
Vị Tỳ-khưu (bhikkhuno) thọ dụng chỗ ngồi vắng vẻ (vivittamāsanaṃ bhajamānassa) để thành tựu sự độc cư thân và tâm, vì vị ấy thấy sự nguy hiểm trong vòng luân hồi.
Sāmaggiyanti yuttaṃ, patirūpanti attho.
‘Appropriateness’ means suitable, fitting.
Sāmaggiyaṃ có nghĩa là thích hợp, phù hợp.
Bhavaneti kāmabhavādike tividhepi bhave.
‘In existence’ refers to all three kinds of existence, such as the sensual existence.
Bhavane có nghĩa là trong ba cõi hữu, như cõi dục, v.v.
So hi idha bhavanaṭṭhena bhavanti vutto.
For he is here called ‘existence’ in the sense of existing.
Cõi hữu đó ở đây được gọi là bhava vì nó có nghĩa là sự tồn tại.
Na dassayeti anuppajjanavasena na dasseyya.
‘Should not show’ means should not appear, in the sense of not arising.
Na dassaye có nghĩa là không biểu lộ, không phát sinh.
Tassa taṃ adassanaṃ sāmaggiyanti buddhādayo ariyā āhūti yojanā.
The construction is: ‘Ariyas’ such as the Buddhas declared that his not showing that is appropriate.
Các bậc Thánh như chư Phật, v.v., nói (āhū) rằng sự không biểu lộ đó là thích hợp (sāmaggiyanti) cho vị ấy; đó là cách kết nối.
Niyametvāti niyataṃ ekaṃsikaṃ katvā.
‘Having determined’ means having made it definite and conclusive.
Niyametvā có nghĩa là làm cho chắc chắn, không thay đổi.
Bojjhaṅgavisesaṃ, maggaṅgavisesaṃ, jhānaṅgavisesaṃ, paṭipadāvisesaṃ, vimokkhavisesanti visesasaddo paccekaṃ yojetabbo.
The word visesa (special characteristic) should be applied individually to the special characteristic of the constituents of awakening, the special characteristic of the path-factors, the special characteristic of the jhāna-factors, the special characteristic of the practice, and the special characteristic of liberation.
Từ “visesa” (đặc điểm) phải được kết nối riêng với từng từ: đặc điểm của các chi giác ngộ (bojjhaṅgavisesaṃ), đặc điểm của các chi đạo (maggaṅgavisesaṃ), đặc điểm của các chi thiền (jhānaṅgavisesaṃ), đặc điểm của con đường thực hành (paṭipadāvisesaṃ), đặc điểm của sự giải thoát (vimokkhavisesaṃ).
Visesanti chasattabhāvo sattaṭṭhabhāvo pañcādibhāvoti imaṃ yathākkamaṃ bojjhaṅgādīnaṃ ariyamagge labbhamānabhedaṃ.
‘Special characteristic’ refers to the distinctions found in the noble path for the constituents of awakening and so on, such as having six or seven, seven or eight, or five and so on, respectively.
Visesaṃ (đặc điểm) là sự khác biệt có được trong Thánh đạo của các chi giác ngộ, v.v., theo thứ tự: trạng thái sáu hoặc bảy, trạng thái bảy hoặc tám, trạng thái năm, v.v.
Pādakajjhānanti maggassa āsannavuṭṭhānagāminiyā vipassanāya padaṭṭhānabhūtaṃ jhānaṃ.
‘Foundational jhāna’ refers to the jhāna that serves as the basis for vuṭṭhānagāminī vipassanā, which is close to the path.
Pādakajjhānaṃ là thiền định làm nền tảng cho vipassanā dẫn đến sự xuất khởi gần với Đạo lộ.
Vipassanāya ārammaṇabhūtāti maggāsannāya eva vuṭṭhānagāminiyā vipassanāya gocarabhūtā vipassitā.
‘Being the object of vipassanā’ means phenomena that have been discerned and have become the object of vuṭṭhānagāminī vipassanā, which is indeed close to the path.
Vipassanāya ārammaṇabhūtā có nghĩa là các pháp đã được quán chiếu, là đối tượng của vipassanā dẫn đến sự xuất khởi, vốn rất gần với Đạo lộ.
Puggalajjhāsayoti ubhinnaṃ bhede sati vipassakassa ajjhāsayo.
‘The inclination of the individual’ means the inclination of the meditator when there is a distinction between the two.
Puggalajjhāsayo có nghĩa là khuynh hướng của người quán chiếu khi có sự khác biệt giữa hai thứ.
Ettha ca paṭhamaṃ kecīti vutto tipiṭakacūḷanāgatthero.
Here, the first ‘some’ refers to Tipiṭakacūḷanāgatthera.
Ở đây, vị trưởng lão đầu tiên được gọi là kecī là Tipiṭakacūḷanāgatthera.
Dutiyaṃ kecīti vutto moravāpīvāsimahādattatthero.
The second ‘some’ refers to Moravāpīvāsimahādattatthera.
Vị trưởng lão thứ hai được gọi là kecī là Moravāpīvāsimahādattatthera.
Tatiyaṃ kecīti vutto tipiṭakacūḷābhayatthero.
The third ‘some’ refers to Tipiṭakacūḷābhayatthera.
Vị trưởng lão thứ ba được gọi là kecī là Tipiṭakacūḷābhayatthera.
Tesampi vādesu ayaṃ pubbabhāgavuṭṭhānagāminivipassanā niyametiyevāti veditabbā.
It should be understood that this pre-path vuṭṭhānagāminī vipassanā definitely determines these views as well.
Cần biết rằng vipassanā dẫn đến sự xuất khởi sơ khởi này là yếu tố quyết định ngay cả trong các quan điểm của các vị ấy.
Vipassanāniyameneva hi paṭhamattheravādepi apādakapaṭhamajjhānapādakamaggā paṭhamajjhānikāva honti, itare ca dutiyajjhānikādimaggā pādakajjhānavipassanāniyamehi taṃtaṃjhānikāva tato tato dutiyādipādakajjhānato uppannassa saṅkhārupekkhāñāṇassa pādakajjhānātikkantānaṃ aṅgānaṃ asamāpajjitukāmatāvirāgabhāvanābhāvato, itarassa ca atabbhāvato.
For in the first elder’s view too, the paths with first jhāna as their foundation (or without a foundational jhāna) are associated with the first jhāna, and the other paths, those associated with the second jhāna and so on, are associated with their respective jhānas through the determination of the foundational jhāna and vipassanā. This is because saṅkhārupekkhāñāṇa arising from the second and subsequent foundational jhānas involves the development of dispassion, a disinclination to enter the factors that transcend the foundational jhāna, whereas with the other (first jhāna) it is not so.
Vì chỉ có sự quyết định của vipassanā mà trong quan điểm của vị trưởng lão đầu tiên, các đạo lộ không có thiền nền tảng và các đạo lộ có thiền thứ nhất làm nền tảng đều là các đạo lộ tương ưng với thiền thứ nhất. Còn các đạo lộ tương ưng với thiền thứ hai, v.v., là các đạo lộ tương ưng với thiền tương ứng đó do sự quyết định của thiền nền tảng và vipassanā, bởi vì không có sự tu tập ly tham, không muốn nhập vào các chi đã vượt qua thiền nền tảng đối với trí xả hành (saṅkhārupekkhāñāṇa) phát sinh từ thiền nền tảng thứ hai, v.v., và vì điều đó không xảy ra đối với cái khác.
Yathā hi maggāsannāya vipassanāya somanassasahagatatte maggassa paṭhamādijhānikatā ca upekkhāsahagatatte pañcamajjhānikatā eva ca hoti, tato ca bojjhaṅgādīnaṃ visesoti tesaṃ niyamane āsannakāraṇaṃ, padhānakāraṇañca vuṭṭhānagāminivipassanā, na evaṃ pādakajjhānādayo.
Just as the path is associated with the first and subsequent jhānas when the vipassanā close to the path is accompanied by joy, and it is associated with the fifth jhāna when accompanied by equanimity, and from that comes the distinctiveness of the bojjhaṅgas and so on; so, vuṭṭhānagāminī vipassanā is the proximate and principal cause in their determination, not foundational jhānas and so on.
Cũng như khi vipassanā gần với đạo lộ tương ưng với hỷ, thì đạo lộ tương ưng với thiền thứ nhất, v.v., và khi tương ưng với xả, thì đạo lộ tương ưng với thiền thứ năm. Từ đó có sự khác biệt của các chi giác ngộ, v.v. Vì vậy, yếu tố gần gũi và yếu tố chính trong việc quyết định chúng là vipassanā dẫn đến sự xuất khởi, chứ không phải các thiền nền tảng, v.v.
Yasmā pana pādakajjhānena vinā vipassanāva imaṃ yathāvuttavisesaṃ niyametuṃ na sakkoti, vuttanayena pana padhānakāraṇaṃ hotiyeva, tasmā ‘‘vuṭṭhānagāminivipassanāva niyametī’’ti avatvā ‘‘vuṭṭhānagāminivipassanā niyametiyevā’’ti vuttaṃ.
However, since insight alone cannot determine this aforementioned specific characteristic without foundational jhāna, but it is indeed the primary cause in the manner stated, therefore, instead of saying, “insight leading to emergence determines,” it was said, “insight leading to emergence indeed determines.”
Tuy nhiên, vì vipassanā không thể tự mình quyết định sự đặc biệt đã nói trên nếu không có thiền nền tảng, nhưng theo cách đã nói, nó vẫn là yếu tố chính, nên thay vì nói “chỉ có vipassanā dẫn đến sự xuất khởi mới quyết định”, Ngài đã nói “chỉ có vipassanā dẫn đến sự xuất khởi mới quyết định”.
Evaṃ sesavādesupi vipassanāniyamo yathāsambhavaṃ yojetabbo.
Thus, in other expositions too, the determination by insight should be applied as appropriate.
Tương tự, trong các quan điểm còn lại, sự quyết định của vipassanā phải được kết nối tùy theo khả năng.
Yathā hi pādakajjhānātikkantānaṃ aṅgānaṃ asamāpajjitukāmatāvirāgabhāvanābhūtā vuṭṭhānagāminivipassanā adhiṭṭhānabhūtena pādakajjhānena āhitavisesā maggassa bojjhaṅgādivisesaniyāmikā hoti, evaṃ ārammaṇabhūtasammasitajjhānātikkantānaṃ aṅgānaṃ jigucchanākāravirāgabhāvanābhūtā sammasitajjhānena āhitavisesā, ubhayasabbhāve ajjhāsayavasena tato aññatarena āhitavisesā ca vuṭṭhānagāminivipassanā maggassa bojjhaṅgādivisesaṃ niyametīti.
For just as insight leading to emergence, being a cultivation of dispassion in the form of not desiring to enter the jhāna factors that have been transcended by the foundational jhāna, and possessing a specific quality imparted by the foundational jhāna which serves as its basis, determines the bojjhanga (factors of awakening) and other characteristics of the path, so too, insight leading to emergence, being a cultivation of dispassion in the form of disgust for the jhāna factors that have been transcended by the contemplated jhāna which serves as its object, and possessing a specific quality imparted by the contemplated jhāna, or, when both are present, possessing a specific quality imparted by either one according to intention, determines the bojjhanga and other characteristics of the path.
Cũng như vipassanā dẫn đến sự xuất khởi, vốn là sự tu tập ly tham không muốn nhập vào các chi đã vượt qua thiền nền tảng, và được đặc biệt hóa bởi thiền nền tảng làm cơ sở, là yếu tố quyết định sự đặc biệt của các chi giác ngộ, v.v., của đạo lộ. Tương tự, vipassanā dẫn đến sự xuất khởi, vốn là sự tu tập ly tham với thái độ ghê tởm các chi đã vượt qua thiền quán chiếu làm đối tượng, và được đặc biệt hóa bởi thiền quán chiếu, hoặc khi cả hai đều hiện diện, được đặc biệt hóa bởi một trong hai tùy theo khuynh hướng, cũng quyết định sự đặc biệt của các chi giác ngộ, v.v., của đạo lộ.
798. Tatra tasmiṃ bojjhaṅgādivisesaniyamane.
798. Therein, in that determination of the specific characteristics of the bojjhaṅgas and so forth.
798. Tatra có nghĩa là trong sự quyết định đặc điểm của các chi giác ngộ, v.v.
Ajhānalābhī suddhavipassanāyānikova sukkhavipassako.
One who has not attained jhāna, whose only vehicle is pure insight, is a sukkhavipassaka (dry-insight practitioner).
Người không đắc thiền là người chỉ có vipassanā thuần túy, người tu vipassanā khô khan.
So hi jhānasinehena vipassanāya asiniddhabhāvato sukkhā lūkhā vipassanā etassāti sukkhavipassakoti vuccati.
Indeed, such a one is called a sukkhavipassaka because their insight is not moistened by the sap of jhāna, being dry and harsh.
Vị ấy được gọi là sukkhavipassako (người tu vipassanā khô khan) vì vipassanā của vị ấy không được làm cho mềm mại bởi sự trơn tru của thiền định, nên vipassanā của vị ấy là khô khan, thô ráp.
Pakiṇṇakasaṅkhāreti pādakajjhānato aññe saṅkhāre.
Miscellaneous formations means formations other than the foundational jhāna.
Pakiṇṇakasaṅkhāre có nghĩa là các hành (saṅkhāra) khác ngoài thiền nền tảng.
Tena pādakajjhānasaṅkhāresu sammasitesu vattabbameva natthīti dasseti.
This shows that there is nothing to be said when the formations of the foundational jhāna are contemplated.
Điều đó cho thấy rằng không có gì để nói khi các hành của thiền nền tảng được quán chiếu.
‘‘Paṭhamaṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā’’ti hi vuttaṃ.
For it was said, ‘‘making the first jhāna the foundation’’.
Vì đã nói “lấy thiền thứ nhất làm nền tảng”.
Ettha ca sukkhavipassakādiggahaṇaṃ vipassanāniyamassa ekantikabhāvadassanatthaṃ.
And here, the inclusion of sukkhavipassaka and so forth is to show the exclusive nature of the determination by insight.
Ở đây, việc đề cập đến người tu vipassanā khô khan, v.v., là để chỉ ra tính tuyệt đối của sự quyết định của vipassanā.
Na hi vuṭṭhānagāminiṃ vinā kevalaṃ pādakajjhānādayo niyamahetū diṭṭhā, vuṭṭhānagāminī pana pādakajjhānādīnaṃ abhāvepi sukkhavipassakādīnaṃ maggassa paṭhamajjhānikabhāvahetu, tasmā sā bojjhaṅgādivisesaniyamane ekantikahetūti.
For without insight leading to emergence, foundational jhāna and so forth are not seen to be causes of determination; but insight leading to emergence is the cause for sukkhavipassakas and so forth to have paths associated with the first jhāna, even in the absence of foundational jhāna and so forth. Therefore, it is the exclusive cause in determining the specific characteristics of the bojjhanga and so forth.
Thật vậy, không có thiền nền tảng, v.v., đơn thuần được xem là nguyên nhân quyết định nếu không có vipassanā dẫn đến sự xuất khởi. Nhưng vipassanā dẫn đến sự xuất khởi là nguyên nhân làm cho đạo lộ của người tu vipassanā khô khan, v.v., trở thành thiền thứ nhất, ngay cả khi không có thiền nền tảng, v.v. Do đó, nó là nguyên nhân tuyệt đối trong việc quyết định đặc điểm của các chi giác ngộ, v.v.
Idāni yathāvuttamatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘tesaṃ hī’’tiādi vuttaṃ.
Now, in order to make the aforementioned meaning clearer, ‘‘for them’’ and so forth was said.
Bây giờ, để làm cho ý nghĩa đã nói rõ ràng hơn, Ngài đã nói “vì của các vị ấy”, v.v.
Ayaṃ visesoti ayaṃ jhānādīnaṃ caturaṅgikādiviseso, na pubbe viya vipassanāniyameneva, atha kho pādakajjhānaniyamena ceva vipassanāniyamena ca.
This distinction means this four-factored and other specific characteristics of jhānas, etc., is not solely by the determination of insight as before, but by the determination of both foundational jhāna and insight.
Sự đặc biệt này (Ayaṃ viseso) là sự đặc biệt của thiền định, v.v., có bốn yếu tố, v.v., không phải chỉ do sự quyết định của vipassanā như trước, mà là do sự quyết định của thiền nền tảng và sự quyết định của vipassanā.
Tesampīti pañcakanaye dutiyatatiyacatutthajjhānāni pādakāni katvā uppāditamaggānampi.
For them too means also for those paths generated by making the second, third, and fourth jhānas the foundation in the five-fold system.
Của các vị ấy (Tesampi) có nghĩa là của những người đã phát sinh đạo lộ bằng cách lấy thiền thứ hai, thứ ba, thứ tư làm nền tảng trong cách thức năm thiền.
‘‘Āsannapadese’’ti iminā vipassakena antarantarā paviṭṭhasamāpattiyā vasena ayaṃ viseso natthīti dasseti.
By ‘‘in the nearby region,’’ it shows that this distinction does not exist by way of the contemplator entering samāpatti intermittently.
Với từ "Āsannapadese" (ở những nơi gần kề), điều này cho thấy rằng đối với hành giả vipassanā, không có sự đặc biệt này theo cách nhập samāpatti (thiền định) xen kẽ.
800. Tanti taṃtaṃjhānasadisabhavaṃ.
800. That refers to being similar to each respective jhāna.
800. "Taṃ" (điều đó) là sự hiện hữu tương tự với thiền định tương ứng.
Svāyamattho pādakajjhānasammasitajjhānupanissayehi vinā ajjhāsayamattena asijjhanaṃ upanissayena vinā saṅkappamattena sakadāgāmiphalādīnaṃ asijjhanadīpakena nandakovādena dīpetabbo.
This meaning should be illuminated by the Nandaka-ovāda which illustrates the non-completion of sakadāgāmi-phala and so forth merely by intention without the pre-requisite of foundational jhāna and contemplated jhāna, or merely by resolve without a pre-requisite.
Ý nghĩa này phải được làm sáng tỏ bằng Nandakovāda (lời khuyên của Trưởng lão Nanda), điều này chỉ ra rằng các quả vị Sakadāgāmi, v.v., không thể thành tựu chỉ bằng ý định mà không có duyên hỗ trợ là thiền định làm nền tảng và thiền định đã được quán xét, cũng như không thể thành tựu chỉ bằng ý định mà không có duyên hỗ trợ.
Tattha hi yathā sotāpannāyapi paripuṇṇasaṅkappataṃ vadantena bhagavatā ‘‘yassa yassa upanissayo atthi, tassa tasseva ajjhāsayo niyāmako, nāññassā’’ti tena tena paripuṇṇasaṅkappatā hoti, na tato paraṃ, saṅkappasabbhāve satipi asijjhanatoti ayamattho dīpito, evamidhāpi yassa yassa dutiyādijhānikassa maggassa yathāvutto upanissayo atthi, tassa tasseva ajjhāsayo niyāmako, nāññassa satipi tasmiṃ asijjhanato.
For just as in that sutta, by saying that even a stream-entrant bhikkhunī possesses perfect resolve, the Blessed One illuminated the meaning that ‘‘for whosoever there is a prerequisite, for that very one, the intention is determinant, not for another, for it is not completed even if resolve exists beyond that,’’ similarly here, for whichever path associated with the second jhāna and so forth, there is the aforementioned prerequisite, for that very one, the intention is determinant, not for another, for it is not completed even if it exists.
Ở đó, như Đức Thế Tôn đã nói về ý định hoàn hảo của ngay cả một nữ cư sĩ nhập lưu: "Duyên hỗ trợ của quả vị nào có, thì ý định của người đó mới có thể quy định quả vị đó, chứ không phải quả vị khác"; điều này có nghĩa là ngay cả khi có ý định, nếu không có duyên hỗ trợ thì không thể thành tựu được. Tương tự như vậy ở đây, đối với đạo lộ của thiền định thứ hai, v.v., của vị thiền giả nào có duyên hỗ trợ như đã nói, thì ý định của vị đó mới có thể quy định đạo lộ đó, chứ không phải của vị khác, vì ngay cả khi có ý định, nếu không có duyên hỗ trợ thì không thể thành tựu được.
Imasmiṃ pana vāde pādakasammasitajjhānupanissayasabbhāve ajjhāsayo ekantena hoti taṃtaṃphalūpanissayasabbhāve taṃtaṃsaṅkappo viyāti tadabhāvābhāvato ‘‘ajjhāsayo niyametī’’ti vuttaṃ.
However, in this exposition, because there is no absence of intention when there is the prerequisite of foundational and contemplated jhāna, just as resolve is definitely present when there is the prerequisite of each respective fruit, it is said, ‘‘intention determines.’’
Trong luận thuyết này, khi có duyên hỗ trợ là thiền định làm nền tảng và thiền định đã được quán xét, ý định chắc chắn sẽ phát sinh, giống như khi có duyên hỗ trợ cho các quả vị tương ứng, ý định tương ứng sẽ phát sinh; do đó, vì không có sự thiếu vắng của điều đó, nên mới nói "ý định quy định".
Etthāpīti tatiyattheravādepi.
And here too means also in the third Elder’s exposition.
"Etthāpi" (cũng ở đây) là trong luận thuyết của vị Trưởng lão thứ ba.
Vuttanayenevāti ‘‘yato yato samāpattito vuṭṭhāyā’’tiādinā vuttanayena.
In the manner stated means in the manner stated beginning with ‘‘from whatever attainment one emerges’’.
"Vuttanayeneva" (theo cách đã nói) là theo cách đã nói với "yato yato samāpattito vuṭṭhāyā" (từ bất kỳ samāpatti nào mà người ta xuất ra), v.v.
Tasmā ‘‘tatrāpi hi vipassanā’’tiādinā idha vuttanayena tadattho veditabbo.
Therefore, that meaning should be understood in the manner stated here, beginning with ‘‘And there too, insight’’.
Vì vậy, ý nghĩa của điều đó phải được hiểu theo cách đã nói ở đây với "tatrāpi hi vipassanā" (và ở đó, vipassanā), v.v.
801. Evaṃ vipassanāya bojjhaṅgādiniyāmikataṃ dassetvā idāni paṭipadādiniyāmikataṃ dassento ‘‘sace panāya’’ntiādimāha.
801. Having thus shown insight’s role in determining the factors of awakening, now, demonstrating its role in determining the path and so forth, he states, ‘‘If, however, this* ’’ and so forth.
801. Sau khi chỉ ra rằng vipassanā quy định các chi giác ngộ, v.v., như vậy, bây giờ để chỉ ra rằng nó quy định các paṭipadā (con đường thực hành), Ngài nói "Sace panāyaṃ" (nhưng nếu điều này), v.v.
Tattha ayanti saṅkhārupekkhā vuttā.
Therein, this refers to equanimity regarding formations (saṅkhārupekkhā) as described.
Ở đó, "ayaṃ" (điều này) được nói đến là saṅkhārupekkhā (xả đối với các hành).
Sāpi hi kāmaṃ ‘‘imaṃ vāraṃ rocesu’’nti ettha kalāpasammasanāvasāne udayabbayānupassanāya pavattamānāya uppannassa vipassanupakkilesassa tikkhattuṃ vikkhambhanena kicchatāvāraṃ dukkhāpaṭipadāti rocesunti vadanti, aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘vipassanāñāṇe tikkhe sūre pasanne vahante uppannaṃ vipassanānikantiṃ dukkhena kasirena kilamanto pariyādiyatī’’ti vuttattā pubbabhāge muñcitukamyatādibhāvena pavattamānā saṅkhārupekkhā attano paṭipakkhe kicchena kasirena vikkhambhentī dukkhāpaṭipadāpakkheyeva tiṭṭhatīti.
It is said that this insight is called ‘Dukkhāpaṭipadā’ (arduous path) because at the end of contemplating clusters (kalāpasammasanā), when the contemplation of rise and fall (udayabbayānupassanā) is occurring, practitioners overcome the arisen defilements of insight three times with difficulty, thus choosing the difficult round. However, in the Commentary, it is stated that ‘‘when the insight-knowledge is keen, brave, clear, and flows, it eliminates the arisen attachment to insight with suffering and hardship, to the point of exhaustion.’’ Therefore, in its prior stage, saṅkhārupekkhā, proceeding with the desire to be freed, etc., remains in the realm of Dukkhāpaṭipadā by overcoming its adversaries with difficulty and hardship.
Mặc dù người ta nói rằng ở đây, trong "imaṃ vāraṃ rocesuṃ" (họ đã chấp nhận lượt này), sau khi quán xét theo từng nhóm (kalāpasammasanā), khi sự quán chiếu về sự sanh diệt (udayabbayānupassanā) đang diễn ra, sự khó khăn trong việc ba lần chế ngự các cấu uế của vipassanā đã phát sinh, họ đã chấp nhận lượt đó là dukkhāpaṭipadā (con đường thực hành khổ hạnh); nhưng trong Aṭṭhakathā (chú giải), vì đã nói rằng "khi trí tuệ vipassanā sắc bén, dũng mãnh, thanh tịnh và đang vận hành, nó sẽ tiêu diệt sự ham muốn (nikanti) đối với vipassanā đã phát sinh một cách khó khăn, vất vả và mệt mỏi", nên saṅkhārupekkhā, đang diễn ra ở giai đoạn trước dưới dạng mong muốn thoát ly, v.v., khi chế ngự các đối thủ của nó một cách khó khăn và vất vả, thì nó nằm trong phạm vi của dukkhāpaṭipadā.
Tenāha ‘‘ādito kilese vikkhambhayamānā’’tiādi.
Therefore, he said, ‘‘first overcoming defilements’’ and so forth.
Vì vậy, Ngài nói "ādito kilese vikkhambhayamānā" (lúc đầu chế ngự các phiền não), v.v.
Keci pana ‘‘yena ñāṇena vipassanupakkilesā vikkhambhitā, tena saddhiṃ idaṃ ñāṇaṃ ekattanayavasena ekaṃ katvā ‘ādito kilese vikkhambhayamānā’ti vutta’’nti vadanti.
However, some say, ‘‘This knowledge, together with the knowledge by which the defilements of insight were overcome, is made one according to the method of oneness, and thus it is said, ‘first overcoming defilements’.’’
Một số người nói rằng "trí tuệ này được nói là 'ādito kilese vikkhambhayamānā' bằng cách hợp nhất trí tuệ đã chế ngự các cấu uế của vipassanā với trí tuệ này theo cách đồng nhất".
Sappayogenāti cittappayogasaṅkhātena saussāhanena.
With effort refers to strenuous exertion, known as the application of mind.
"Sappayogenā" (với sự nỗ lực) là với sự cố gắng, tức là sự nỗ lực của tâm.
Sasaṅkhārenāti tasseva vevacanaṃ.
With mental formations is merely a synonym for that very term.
"Sasaṅkhārenā" (với sự tạo tác) là một từ đồng nghĩa với từ đó.
Ubhayenāpi vikkhambhanassa kicchasiddhimeva vadati.
By both, he speaks of the difficulty of achieving the suppression.
Cả hai đều nói về sự thành tựu khó khăn của việc chế ngự.
Vipariyāyenāti adukkhena appayogena asaṅkhārena.
Conversely means without suffering, without exertion, without formations.
"Vipariyāyenā" (ngược lại) là không khổ, không nỗ lực, không tạo tác.
Maggasaññitaṃ icchitaṭṭhānaṃ anugantvā parivasati vippavasati etthāti parivāso, vipassanā parivāso etassa atthīti vipassanāparivāso, maggapātubhāvo, taṃ pana sīghaṃ kurumānā khippābhiññā nāma hotīti vuttaṃ ‘‘saṇika’’nti.
Parivāso is that wherein one dwells, having gone to the desired place which is designated as the path; vipassanā is the parivāsa of this, hence vipassanāparivāsa; this is the manifestation of the path. If one performs it quickly, it is called quick comprehension (khippābhiññā); thus, it is said, ‘‘slowly.’’
Parivāsa là nơi mà người ta sống tách biệt, không đi đến nơi mong muốn được gọi là đạo lộ; vipassanā có parivāsa này, do đó gọi là vipassanāparivāsa, tức là sự xuất hiện của đạo lộ; và điều đó, khi được thực hiện nhanh chóng, được gọi là khippābhiññā (trực giác nhanh chóng); do đó, từ "saṇikaṃ" (chậm rãi) được nói đến.
Kurumānā ayaṃ saṅkhārupekkhāti yojanā.
The construction is: ‘‘this saṅkhārupekkhā, when performing...’’
Sự kết nối là: Saṅkhārupekkhā này, khi thực hành.
Yato maggo āgacchati, taṃ āgamanīyaṭṭhānaṃ, tasmiṃ āgamanīyaṭṭhāne.
The place of arrival is that from which the path comes.
Nơi mà đạo lộ đến, đó là nơi đến, ở nơi đến đó.
Maggassa pabhavaṭṭhāne ṭhatvā nāmaṃ detīti sambandho.
The connection is: ‘‘having stood at the origin of the path, it gives it a name.’’
Sự kết nối là: Nó đứng ở nơi phát sinh của đạo lộ và đặt tên cho nó.
Dukkhāpaṭipadādandhābhiññādivipassanānayo añño, añño eva maggoti āha ‘‘attano attano maggassā’’ti.
The method of insight such as Dukkhāpaṭipadā Dandhābhiññā (arduous practice with slow comprehension) is one thing, and the path itself is another, therefore he said, ‘‘each respective path.’’
Cách vipassanā của dukkhāpaṭipadā (con đường thực hành khổ hạnh), dandhābhiññā (trực giác chậm chạp), v.v., là một điều khác, và đạo lộ là một điều khác; vì vậy, Ngài nói "attano attano maggassā" (của mỗi đạo lộ riêng).
Tena āgamanato laddhanāmena ‘‘dukkhāpaṭipadā dandhābhiññā’’tiādīni cattāri nāmāni labhati.
By that name received from its origin, it obtains the four names: ‘‘Dukkhāpaṭipadā Dandhābhiññā’’ (arduous practice with slow comprehension) and so forth.
Do đó, đạo lộ nhận được bốn tên gọi là "dukkhāpaṭipadā dandhābhiññā" (con đường thực hành khổ hạnh, trực giác chậm chạp), v.v., bằng cái tên đã nhận được từ sự đến.
Na hi maggassa sarasato edisaṃ nāmaṃ atthi.
For the path itself does not inherently possess such a name.
Vì đạo lộ không có tên như vậy theo bản chất của nó.
Sā panāyaṃ vuttappabhedā paṭipadā.
This practice of the described types,
Paṭipadā này, với các phân loại đã nói, "nānā hoti" (là khác nhau).
Nānā hotīti visuṃ visuṃ hoti.
is diverse; it is separate and distinct.
Nó trở nên riêng biệt.
Ekassa bhikkhuno catūsupi maggesu ekāva hotīti niyamo natthi calanato.
There is no rule that for a certain bhikkhu, it is one and the same across all four paths, because it changes.
Không có quy định rằng "đối với một vị tỳ khưu, chỉ có một" paṭipadā trong tất cả bốn đạo lộ, vì nó có thể thay đổi.
Ahesunti vuttaṃ, amhākaṃ bhagavantaṃ sandhāya hontīti pana vattabbaṃ.
It is said, " Ahesun," with reference to our Blessed One; but it should be said, "they honti (are)."
Đã nói là "ahesuṃ" (đã có), nhưng phải nói là "hontīti" (sẽ có) khi nói về Đức Thế Tôn của chúng ta.
Sabbesampi hi sammāsambuddhānaṃ cattāropi maggā sukhāpaṭipadā khippābhiññāva hontīti.
For indeed, for all Sammāsambuddhas, all four paths are both pleasant in practice (sukhāpaṭipadā) and swift in realization (khippābhiññā).
Vì tất cả các vị Sammāsambuddha (Chánh Đẳng Giác), cả bốn đạo lộ đều là sukhāpaṭipadā (con đường thực hành an lạc) và khippābhiññā (trực giác nhanh chóng).
Paṭipadāpasaṅgena adhipatimpi dassetuṃ ‘‘yathā cā’’tiādi vuttaṃ.
And in connection with the practice, to show the dominants (adhipati) as well, the phrase " yathā cā" and so on was stated.
Để chỉ ra adhipati (sự thống trị) liên quan đến paṭipadā, Ngài nói "yathā cā" (và như thế), v.v.
Adhipatayoti chandādiadhipatayo.
" Adhipatayo" means the dominants such as zeal (chanda).
"Adhipatayo" (các sự thống trị) là các adhipati như chanda (ý muốn), v.v.
Pubbābhisaṅkhārānurūpañhi maggo paccekaṃ chandādhipateyyo vā hoti vīriyādīsu aññatarādhipateyyo vā, na kassaci niyamo atthi.
For the path is indeed dominant by zeal, or by any of the others such as energy (viriya), in accordance with prior volitional formations (pubbābhisaṅkhāra); there is no fixed rule for anyone.
Thật vậy, đạo lộ, tùy theo sự tạo tác trước đó, có thể là do chanda-adhipateyya (sự thống trị của ý muốn) hoặc do một trong các adhipati như viriya (tinh tấn), v.v.; không có quy định nào cho bất kỳ ai.
Tenāha ‘‘kassaci bhikkhuno’’tiādi.
That is why it is said, " kassaci bhikkhuno" (for a certain bhikkhu) and so on.
Vì vậy, Ngài nói "kassaci bhikkhuno" (của một vị tỳ khưu nào đó), v.v.
Kāmañcettha yathā āgamanena vinā saguṇena, ārammaṇena ca maggassa nāmalābho avavatthito, evaṃ paccanīkena vinā saraseneva nāmalābho, tathāpi sarasādayo paccekaṃ nāmalābhassa kāraṇamevāti dassetuṃ ‘‘sarasena vā’’tiādinā sabbattha aniyamattho vā-saddo vutto.
Although here, just as the path's name-acquisition through its own quality (saguṇa) and object (ārammaṇa) without connection (āgamana) is undetermined, so too its name-acquisition through its own nature (sarasa) alone without opposition (paccanīka) is also undetermined; nevertheless, to show that its own nature and so on are each a cause for name-acquisition, the word " vā" (or) indicating an indefinite meaning, is stated everywhere with " sarasena vā" and so on.
Mặc dù ở đây, việc đạo lộ nhận tên gọi theo phẩm chất của nó và theo đối tượng mà không cần sự đến là không xác định, cũng như việc nó nhận tên gọi chỉ theo bản chất của nó mà không cần sự đối lập; tuy nhiên, để chỉ ra rằng bản chất, v.v., là nguyên nhân của việc nhận tên gọi riêng biệt, từ "vā" (hoặc) đã được nói ở khắp mọi nơi với ý nghĩa không xác định trong "sarasena vā" (hoặc theo bản chất của nó), v.v.
Te ca asaṅkarato dassetuṃ ‘‘sace hī’’tiādi āraddhaṃ.
And to show them without confusion, " sace hī" and so on was commenced.
Và để chỉ ra những điều đó một cách không lẫn lộn, "sace hī" (nếu vậy), v.v., đã được bắt đầu.
Tattha sammasitvāti sammasanahetu.
Therein, " sammasitvā" means due to reflecting (sammasanahetu).
Ở đó, "sammasitvā" (sau khi quán xét) là do nguyên nhân của sự quán xét.
Hetuattho hi ayaṃ tvā-saddo ‘‘ghataṃ pivitvā balaṃ hoti, sīhaṃ disvā bhayaṃ hotī’’tiādīsu viya, maggakattukāya vuṭṭhānakiriyāya ekantikahetubhūtā saṅkhārupekkhā phalūpacārena ‘‘vuṭṭhātī’’ti vuttā.
Indeed, this tvā-suffix has the meaning of 'cause' (hetu), as in "by drinking ghee, one becomes strong" or "seeing a lion, fear arises," and so forth; the equanimity regarding formations (saṅkhārupekkhā), which is the absolute cause for the path-producing emergence (vuṭṭhānakiriyā), is called " vuṭṭhāti" (emerges) by way of referring to the result (phalūpacāra).
Thật vậy, tiếp vĩ ngữ "tvā" này có ý nghĩa nguyên nhân, như trong "ghataṃ pivitvā balaṃ hoti" (uống bơ thì có sức mạnh) và "sīhaṃ disvā bhayaṃ hoti" (thấy sư tử thì sợ hãi), v.v.; saṅkhārupekkhā, là nguyên nhân tuyệt đối của hành động xuất ra mà đạo lộ là chủ thể, được nói là "vuṭṭhāti" (xuất ra) theo cách ẩn dụ về quả vị.
Yasmā vā saṅkhārupekkhāti vuṭṭhānagāminiyā etaṃ upalakkhaṇaṃ, tadantogadhañca gotrabhuñāṇaṃ nimittato vuṭṭhāti, tasmā vuttaṃ ekattanayena ‘‘sammasitvā vuṭṭhātī’’ti.
Or, because equanimity regarding formations (saṅkhārupekkhā) is an indicator of the path leading to emergence (vuṭṭhānagāminī), and the Gotrabhū knowledge (gotrabhuñāṇa) included within it emerges from the sign, therefore it is stated as " sammasitvā vuṭṭhātī" (having reflected, one emerges) by way of identity.
Hoặc vì saṅkhārupekkhā là dấu hiệu của sự dẫn đến xuất ra, và gotrabhuñāṇa (trí tuệ chuyển đổi dòng tộc) bao gồm trong đó cũng xuất ra khỏi dấu hiệu, nên được nói là "sammasitvā vuṭṭhāti" (quán xét rồi xuất ra) theo cách đồng nhất.
Animittavimokkhena vimuccatīti animittasaññitena vimuccanena vimuccati, ‘‘maggo’’ti ānetvā sambandhitabbaṃ.
" Animittavimokkhena vimuccatī" means one is liberated by the liberation called signless (animittasaññitena vimuccanena vimuccati); it should be connected by understanding "the path".
"Animittavimokkhena vimuccatī" (được giải thoát bằng vô tướng giải thoát) là được giải thoát bằng sự giải thoát được gọi là vô tướng; phải kết nối với "maggo" (đạo lộ).
Vimuccatīti vā taṃsamaṅgī ariyapuggalo.
Or " vimuccatī" refers to the noble person endowed with that (liberation).
Hoặc "vimuccatī" (được giải thoát) là vị Thánh nhân đầy đủ với sự giải thoát đó.
Sesadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two.
Hai điều còn lại cũng theo cách tương tự.
Idaṃ sarasato nāmaṃ nāmāti idaṃ nimittādivirahato animittaṃ appaṇihitaṃ suññatanti tividhampi maggassa sabhāvato siddhanāmaṃ nāma.
" Idaṃ sarasato nāmaṃ nāmā" means this name, which is threefold—signless (animitta), undefiled (appaṇihita), and empty (suññata) due to the absence of signs (nimitta) and so forth—is indeed a name established for the path by its intrinsic nature.
"Idaṃ sarasato nāmaṃ nāmā" (đây là tên gọi theo bản chất) là ba loại tên gọi này của đạo lộ – vô tướng (animitta), vô nguyện (appaṇihita), và không (suññata) – do không có dấu hiệu, v.v., là tên gọi được thành tựu theo bản chất của đạo lộ.
Suññattāti vivittattā.
" Suññattā" means due to emptiness (vivittattā).
Suññattā (do tánh không) là do vắng lặng (vivittattā).
Na hi magge rāgādayo santi.
For indeed, there are no defilements like lust in the path.
Thật vậy, trên con đường không có tham ái (rāga), v.v.
Rūpanimittādīnanti rūpanimittavedanānimittādīnaṃ gahetabbānanti adhippāyo.
" Rūpanimittādīna" means the intention is for such as the sign of form (rūpanimitta), the sign of feeling (vedanānimitta), and so forth, to be taken.
Rūpanimittādīnaṃ (các dấu hiệu của sắc, v.v.) có nghĩa là các dấu hiệu của sắc (rūpanimitta), các dấu hiệu của thọ (vedanānimitta), v.v., cần phải nắm giữ.
Rāganimittādīnanti etthāpi eseva nayo.
The same method applies here too, regarding " rāganimittādīna" (signs of lust, etc.).
Trong câu Rāganimittādīnaṃ (các dấu hiệu của tham ái, v.v.) cũng theo cách tương tự.
Saviggahānaṃ viya upaṭṭhānañhettha nimittanti adhippetaṃ.
Here, 'sign' (nimitta) is intended to mean the manifestation of objects as if they possess substance.
Ở đây, ý nghĩa của nimitta (dấu hiệu) là sự hiện khởi như những vật thể có hình tướng (saviggahānaṃ viya upaṭṭhānaṃ).
Idamassa saguṇato nāmanti idaṃ rāgādivivittattā rūpanimittādipaṇidhiādiabhāvavasena assa maggassa saguṇato siddhaṃ nāmaṃ.
" Idamassa saguṇato nāma" means this name of the path, established by its own quality (saguṇa) due to its emptiness of lust and so forth, and the absence of the sign of form and so forth, and longing, is its name by its own quality.
Đây là tên gọi của nó từ phương diện phẩm chất (saguṇato nāmaṃ) có nghĩa là tên gọi được thành tựu của con đường này từ phương diện phẩm chất, do sự vắng lặng các tham ái (rāga), v.v., và sự không có các dấu hiệu của sắc (rūpanimitta), sự mong cầu (paṇidhi), v.v.
Svāyanti so ayaṃ maggo.
" Svāyan" means this path.
Svāyaṃ (con đường đó) là con đường này.
Suññatanti sabbasaṅkhārasuññato, attasuññato ca suññataṃ.
" Suññata" is empty (suññata) due to being empty of all formations (sabbasaṅkhārasuññata), and empty of self (attasuññata).
Suññataṃ (tánh không) là tánh không từ tất cả các hành (sabbasaṅkhārasuññato) và tánh không từ tự ngã (attasuññato).
Sabbasaṅkhāranimittābhāvato animittaṃ.
It is animitta (signless) due to the absence of the signs of all formations.
Animittaṃ (vô tướng) là do không có tất cả các dấu hiệu của hành (sabbasaṅkhāranimittābhāvato).
Taṇhāpaṇidhiādīnaṃ abhāvena appaṇihitaṃ.
It is appaṇihita (undirected/undefiled) due to the absence of longing (taṇhāpaṇidhi) and so forth.
Appaṇihitaṃ (vô nguyện) là do không có sự mong cầu (taṇhāpaṇidhi), v.v.
Idamassa ārammaṇato nāmanti yathā sukhārammaṇaṃ rūpaṃ ‘‘sukha’’nti vuccati, evaṃ suññatādināmassa nibbānassa ārammaṇakaraṇato idaṃ assa maggassa suññatādibhedaṃ ārammaṇato siddhaṃ nāmaṃ.
" Idamassa ārammaṇato nāma" means just as a form that is a pleasant object is called "pleasant," so this name of the path—distinguished as empty (suññata) and so forth—is established by way of its object (ārammaṇa), due to its making Nibbāna, which has the names empty and so forth, its object.
Đây là tên gọi của nó từ phương diện đối tượng (ārammaṇato nāmaṃ) có nghĩa là, giống như sắc là đối tượng của lạc (sukhārammaṇaṃ rūpaṃ) được gọi là "lạc" (sukhaṃ), tương tự như vậy, đây là tên gọi đã được thành tựu của con đường này, có sự phân biệt tánh không (suññatā), v.v., từ phương diện đối tượng, do nó lấy Nibbāna có tên gọi tánh không, v.v., làm đối tượng.
803. Anattānupassanā attasuññatāya diṭṭhattā sarasato suññatā nāma.
803. The contemplation of not-self (anattānupassanā) is called suññatā (emptiness) by way of its intrinsic nature (sarasato) because it perceives the emptiness of self (attasuññata).
803. Tuệ quán vô ngã (anattānupassanā), do thấy được tánh không của tự ngã (attasuññatāya diṭṭhattā), tự thân nó được gọi là Suññatā (tánh không).
Tassā suññatāvipassanāya maggo vipassanāgamanena suññato.
The path of that contemplation of emptiness (suññatā-vipassanā) is suññata by way of Vipassanā's approach.
Con đường của tuệ quán tánh không đó, do sự tiến hành tuệ quán, được gọi là Suññato (tánh không).
Animittā nāma niccanimittādīnaṃ ugghāṭanato.
It is called animittā (signless) due to the removal of permanent signs and so forth.
Animittā (vô tướng) là do loại bỏ các thường tướng (niccanimitta), v.v.
Idaṃ pana maggassa animittanāmaṃ na abhidhammapariyāyena labbhati.
However, this name "signless" (animitta) for the path is not obtained through the Abhidhamma method.
Tuy nhiên, tên gọi vô tướng (animitta) của con đường này không được chấp nhận theo phương pháp Abhidhamma.
Kiṃ kāraṇaṃ?
What is the reason?
Vì lý do gì?
Abhidhamme sarasaṃ anāmasitvā paccanīkato nāmalābhato.
Because in the Abhidhamma, the name is acquired by way of opposition, without considering its intrinsic nature.
Vì trong Abhidhamma, việc đạt được tên gọi là từ phương diện đối nghịch (paccanīkato), không phải do xem xét tự tánh (sarasaṃ anāmasitvā).
Yo hi saguṇārammaṇehi nāmalābho, so sarasappadhāno hoti, saraseneva ca nāmalābhe sabbamaggānaṃ suññatādibhāvoti vavatthānaṃ na siyā.
Indeed, the name-acquisition based on intrinsic qualities (saguṇa) and object (ārammaṇa) is primary (sarasappadhāna); and if name-acquisition were solely by intrinsic nature (sarasa), there would be no distinction that all paths are of the nature of emptiness and so forth.
Thật vậy, việc đạt được tên gọi từ các đối tượng có phẩm chất (saguṇārammaṇehi) là do tự tánh là chính yếu (sarasappadhāno), và nếu việc đạt được tên gọi chỉ do tự tánh, thì sự phân định rằng tất cả các con đường đều có tánh không (suññatādibhāvo), v.v., sẽ không xảy ra.
Tasmā abhidhamme satipi dvīhipi kāraṇehi animittanāmalābhe paccanīkatova nāmavavatthānakaraṇaṃ gayhatīti tadabhāvā na labbhati.
Therefore, even if there are two causes for the name "signless" (animitta) in the Abhidhamma, only the determination of the name by way of opposition is taken; due to the absence of that (opposition), it is not obtained.
Vì vậy, mặc dù trong Abhidhamma có hai lý do để đạt được tên gọi vô tướng (animitta), nhưng sự phân định tên gọi chỉ được chấp nhận từ phương diện đối nghịch (paccanīkatova), và do sự thiếu vắng điều đó, nên nó không được chấp nhận.
Atha vā na labbhatīti aññanirapekkhehi saguṇārammaṇehi na labbhati.
Alternatively, " na labbhatī" (is not obtained) means it is not obtained by intrinsic qualities (saguṇa) and object (ārammaṇa) independent of others.
Hoặc, không được chấp nhận (na labbhati) có nghĩa là không được chấp nhận từ các đối tượng có phẩm chất mà không phụ thuộc vào yếu tố khác.
Kiṃ kāraṇaṃ?
What is the reason?
Vì lý do gì?
Abhidhamme sarasapaccanīkehi sahitehi nāmalābhato.
Because in the Abhidhamma, name-acquisition occurs with both intrinsic nature (sarasa) and opposition (paccanīka).
Vì trong Abhidhamma, việc đạt được tên gọi là từ tự tánh (sarasa) kết hợp với các yếu tố đối nghịch (paccanīkehi sahitehi).
Paccanīkañhi vavatthānakaraṇaṃ anapekkhitvā kevalassa sarasassa nāmahetubhāvo abhidhamme natthi, avavatthānāpattito.
Indeed, without relying on opposition (paccanīka) as the means of determination, the intrinsic nature (sarasa) alone is not a cause for naming in the Abhidhamma, as it would lead to an undetermined state.
Thật vậy, trong Abhidhamma, không có việc tự tánh thuần túy là nguyên nhân của tên gọi mà không cần đến yếu tố đối nghịch để phân định, vì nếu không sẽ dẫn đến tình trạng không có sự phân định.
Tasmā attābhinivesapaṇidhipaṭipakkhavipassanānulomā maggā satipi sarasantare paccanīkasahitena sarasena nāmaṃ labhanti.
Therefore, paths that align with vipassanā that oppose the clinging to self (attābhinivesa) and longing (paṇidhi), obtain their name by intrinsic nature accompanied by opposition, even when there is another intrinsic nature.
Vì vậy, các con đường phù hợp với tuệ quán đối nghịch với sự chấp thủ tự ngã (attābhinivesa) và sự mong cầu (paṇidhi), mặc dù có tự tánh khác, vẫn đạt được tên gọi bằng tự tánh kết hợp với yếu tố đối nghịch.
Animittamaggassa pana vipassanā nimittapaṭipakkhā na hoti, sayaṃ nimittaggahaṇato nimittaggahaṇānivāraṇāti tadanulomo maggopi na nimittassa paṭipakkho.
But for the signless path (animittamagga), the vipassanā is not opposed to the sign, because it itself grasps the sign (nimitta), and it does not prevent the grasping of the sign; therefore, the path aligned with it is also not opposed to the sign.
Tuy nhiên, tuệ quán của con đường vô tướng (animittamagga) không phải là đối nghịch với tướng (nimitta), vì nó tự nắm giữ tướng (sayaṃ nimittaggahaṇato) và không ngăn cản việc nắm giữ tướng (nimittaggahaṇānivāraṇā); vì vậy, con đường phù hợp với nó cũng không phải là đối nghịch với tướng.
Yadi siyā, nimittagatavipassanāyapi paṭipakkho siyā, tasmā vijjamānopi saraso vavatthānakarapaccanīkābhāvā abhidhamme animittanāmadāyako na gayhatīti.
If it were, it would also be opposed to vipassanā dwelling on the sign; therefore, even though an intrinsic nature exists, it is not taken as giving the name "signless" in the Abhidhamma due to the absence of an opposition that determines it.
Nếu có, thì tuệ quán liên quan đến tướng (nimittagatavipassanā) cũng sẽ là đối nghịch. Do đó, mặc dù có tự tánh hiện hữu, nhưng do thiếu yếu tố đối nghịch để phân định, nên nó không được chấp nhận là yếu tố tạo ra tên gọi vô tướng trong Abhidhamma.
Yadi evaṃ, aniccānupassanānulomo maggo abhidhamme asaṅgahito siyāti?
If so, would the path aligned with the contemplation of impermanence (aniccānupassanā) not be included in the Abhidhamma?
Nếu vậy, con đường phù hợp với tuệ quán vô thường (aniccānupassanānulomo maggo) sẽ không được bao gồm trong Abhidhamma ư?
Na, suddhikapaṭipadānaye tassa saṅgahitattā.
No, because it is included in the method of pure practice (suddhikapaṭipadā).
Không, vì nó đã được bao gồm trong phương pháp thực hành thuần túy (suddhikapaṭipadānaye).
Tasmā eva hi so vutto.
That is why it was stated thus.
Chính vì lý do đó mà nó đã được nói đến.
Suttante pana pariyāyadesanattā saguṇārammaṇamattenapi nāmaṃ gayhatīti āha ‘‘suttantapariyāyena labbhatī’’ti.
In the Suttanta, however, because it is a teaching by way of an indirect statement (pariyāyadesanā), the name is taken even by mere intrinsic quality (saguṇa) and object (ārammaṇa); hence it is said, " suttantapariyāyena labbhati" (it is obtained by the Suttanta method).
Còn trong Kinh tạng (Suttanta), vì là lời dạy theo phương tiện (pariyāyadesanattā), nên tên gọi được chấp nhận chỉ bằng đối tượng có phẩm chất (saguṇārammaṇamattenapi). Vì thế, đã nói "được chấp nhận theo phương pháp Kinh tạng" (suttantapariyāyena labbhati).
Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva.
What needs to be said here has already been stated below.
Những gì cần nói ở đây đã được nói ở phần dưới.
Āgamanavasenapi maggassa animittanāmaṃ labbhatiyevāti dassetuṃ ‘‘tatrā hī’’tiādi vuttaṃ.
To show that the name "signless" for the path is also obtained by way of approach (āgamana), the phrase " tatrā hī" and so on was stated.
Để chỉ ra rằng tên gọi vô tướng (animitta) của con đường cũng được chấp nhận theo phương pháp truyền thống (āgamanavasena), nên đã nói "Ở đó" (tatrā hi), v.v.
Āgamanīyaṭṭhāneti āgamanapaṭipadāṭhāne.
" Āgamanīyaṭṭhāne" means in the context of the approaching practice (āgamanapaṭipadāṭṭhāne).
Āgamanīyaṭṭhāne (trong vị trí cần đến) là trong vị trí của con đường cần đến.
Sesaṃ vuttanayattā uttānamevāti.
The rest is clear, as it follows the stated method.
Phần còn lại là rõ ràng vì đã được nói đến theo phương pháp.
804. Adhimokkhasaddhāti pasādabhūto vatthugato nicchayo adhimokkho.
804. " Adhimokkhasaddhā" means faith (saddhā) that is firm resolve (adhimokkha), being serene and established in a trustworthy object.
804. Adhimokkhasaddhā (tín giải) là sự quyết định (nicchayo) được thiết lập trên đối tượng (vatthugato) có tính chất thanh tịnh (pasādabhūto) là đáng tin cậy.
Tasmā tathābhūtā bhāvanāvisesena kiccato adhimattatāya balavatarā nibbattati.
Therefore, such faith, due to a special development, arises with intense vigor, being very powerful due to its excessiveness in function.
Vì vậy, tín tâm như vậy (tathābhūtā saddhā) phát sinh mạnh mẽ hơn (balavatarā) do sự đặc biệt của sự tu tập (bhāvanāvisesena) và do tính chất vượt trội (adhimattatāya) về chức năng (kiccato).
Supaggahitanti suṭṭhu paggahitaṃ.
" Supaggahita" means well-grasped.
Supaggahitaṃ (được nắm giữ tốt) là được nắm giữ một cách vững chắc (suṭṭhu paggahitaṃ).
Asallīnaṃ paṭutarabhāvena paṭipakkhavidhamanasamatthaṃ vīriyaṃ hoti.
Energy (viriya) that is unshrinking, capable of dispelling the opponent due to its sharp keenness, arises.
Năng lực (vīriya) trở nên không chùn bước (asallīnaṃ) và có khả năng tiêu diệt đối nghịch (paṭipakkhavidhamanasamatthaṃ) do tính chất sắc bén đặc biệt (paṭutarabhāvena).
Sūpaṭṭhitāti tikkhataratāya ārammaṇābhimukhabhāvena suṭṭhu upaṭṭhitā sati hoti.
" Sūpaṭṭhitā" means mindfulness (sati) that is well-established, being very keen, facing the object.
Chánh niệm (sati) trở nên sūpaṭṭhitā (thiết lập tốt) do tính chất cực kỳ sắc bén (tikkhataratāya) và sự hướng về đối tượng (ārammaṇābhimukhabhāvena).
Susamāhitanti passaddhisukhānaṃ sātisayatāya suṭṭhu samāhitaṃ ārammaṇe sammadeva ṭhapitaṃ appitaṃ viya hoti.
" Susamāhita" means concentration (samādhi) that is well-composed, being settled firmly on the object, as if fixed, due to the abundance of tranquility (passaddhi) and happiness (sukha).
Tâm trở nên susamāhitaṃ (tập trung tốt), được đặt vững chắc trên đối tượng (ārammaṇe sammadeva ṭhapitaṃ) như thể đã được an trú (appitaṃ viya), do sự vượt trội của sự an tịnh (passaddhi) và an lạc (sukha).
Tikkhatarāti anulomañāṇuppattiyā paccayo bhavituṃ samatthabhāvena sātisayaṃ tikkhā sūrā.
" Tikkhatarā" means very sharp and courageous, being exceptionally keen due to its ability to be a condition for the arising of Anuloma-ñāṇa.
Tikkhatarā (cực kỳ sắc bén) là cực kỳ sắc bén (sātisayaṃ tikkhā) và dũng mãnh (sūrā) do có khả năng trở thành điều kiện cho sự phát sinh của tuệ thuận thứ (anulomañāṇuppattiyā paccayo bhavituṃ samatthabhāvena).
Saṅkhārānaṃ vicinanepi majjhattabhūta saṅkhārupekkhā paññā uppajjati.
The wisdom of saṅkhārupekkhā, which is neutral even in scrutinizing conditioned phenomena, arises.
Tuệ xả ly hành (saṅkhārupekkhā paññā), là sự xả ly trung lập (majjhattabhūtā) trong việc phân tích các hành (saṅkhārānaṃ vicinanepi), phát sinh (uppajjati).
Aniccāti vā…pe… sammasitvā bhavaṅgaṃ otaratīti aniccādīsu ekenākārena sammasantī sattakkhattuṃ pavattitvā bhijjantī bhavaṅgaṃ otiṇṇā nāma hoti tato paraṃ bhavaṅgassa vāroti katvā.
"Or by impermanence, etc. … having contemplated, it descends into the bhavanga" means that having contemplated in one of the modes of impermanence, etc., and having occurred seven times and then ceased, it is said to have descended into the bhavanga, because after that, it is the turn of the bhavanga.
Aniccāti vā…pe… sammasitvā bhavaṅgaṃ otaratī (hoặc là vô thường… v.v… sau khi quán sát, đi vào hữu phần) có nghĩa là, sau khi quán sát theo một trong các phương diện như vô thường (anicca), v.v., nó vận hành bảy lần và khi tan rã, nó được gọi là đã đi vào hữu phần (bhavaṅgaṃ otiṇṇā), vì sau đó là đến lượt của hữu phần.
Saṅkhārupekkhāya katanayenevāti aniccādinā ālambanakaraṇanayeneva, na sammasitanayena.
"In the manner of saṅkhārupekkhā" refers to the method of taking impermanence, etc., as the object, and not the method of contemplating.
Saṅkhārupekkhāya katanayenevā (chỉ theo cách đã làm của tuệ xả ly hành) là chỉ theo cách lấy vô thường (anicca), v.v., làm đối tượng, chứ không phải theo cách quán sát.
Tenāha ‘‘ārammaṇaṃ kurumāna’’nti.
Therefore, it is said, "making it an object."
Vì vậy, đã nói "lấy làm đối tượng" (ārammaṇaṃ kurumānaṃ).
Āvaṭṭetvāti nivattetvā cittassa bhavaṅgavasena vattituṃ adatvā.
"Having turned away" means having made it turn away, not allowing the mind to occur according to the bhavanga.
Āvaṭṭetvā (xoay chuyển) là không cho tâm vận hành theo hữu phần, mà quay trở lại.
Visadisacittapavattisaṅkhātāya vīciyā abhāvena avīcikā, cittasantati.
Due to the absence of a vīci (wave, interval) consisting of the occurrence of dissimilar minds, it is without intervals, a continuum of consciousness.
Sự liên tục của tâm (cittasantati) là không có gián đoạn (avīcikā) do không có chuỗi (vīci) được gọi là sự vận hành của tâm không đồng nhất (visadisacittapavattisaṅkhātāya).
Kiriyamanodhātuyā hi bhavaṅge āvaṭṭite kiriyamayacittapavattivipākacittuppattiyā savīcikā santarā, na evaṃ manodvārāvajjanenāti vuttaṃ ‘‘avīcikaṃ cittasantatiṃ anuppabandhamāna’’nti.
When the bhavanga is turned away by the kiriyamanodhātu, the occurrence of kiriyamaya-consciousness and the arising of resultant consciousness are accompanied by vīci and santaram, but not so when turned away by the manodvārāvajjanā; hence it is said, "not interrupting the continuum of consciousness, making it without intervals."
Thật vậy, khi ý giới tác ý (kiriyamanodhātu) xoay chuyển hữu phần (bhavaṅge āvaṭṭite), sự vận hành của tâm có tính chất tác ý (kiriyamayacittapavatti) và sự phát sinh của tâm quả (vipākacittuppattiyā) có gián đoạn (savīcikā santarā). Nhưng khi ý môn tác ý (manodvārāvajjanena) xoay chuyển hữu phần thì không như vậy. Vì thế, đã nói "không làm gián đoạn sự liên tục của tâm" (avīcikaṃ cittasantatiṃ anuppabandhamānaṃ).
Tathevāti yathā atītāsu dvattiṃsajavanavīthīsu saṅkhārupekkhā ‘‘aniccā’’ti vā ‘‘dukkhā’’ti vā ‘‘anattā’’ti vā saṅkhāre ārammaṇamakāsi, tatheva.
"Just as before" means just as in the preceding two or three javana-vīthis, the saṅkhārupekkhā made saṅkhāras its object as "impermanent" or "suffering" or "non-self," so too now.
Tathevā (cũng vậy) là giống như tuệ xả ly hành (saṅkhārupekkhā) trong các chuỗi tâm cận tử (javana vīthī) đã qua, đã lấy các hành (saṅkhāra) làm đối tượng bằng cách quán sát "vô thường" (anicca) hay "khổ" (dukkha) hay "vô ngã" (anattā), thì cũng vậy.
Parikammanti vuccati maggassa parikammattā paṭisaṅkhārakattā.
"It is called parikamma" because it is preparatory work for the path, and a preliminary preparation.
Được gọi là Parikamma (chuẩn bị) vì là sự chuẩn bị (parikammattā) cho con đường và là sự sửa soạn trước (paṭisaṅkhārakattā).
Upacāranti vuccati maggassa āsannattā, samīpacārikattā vā.
"It is called upacāra" because it is near the path, or because it moves in proximity.
Được gọi là Upacāra (cận hành) vì gần với con đường (maggassa āsannattā) hoặc vì vận hành gần đó (samīpacārikattā).
Anulomattaṃ sayameva vadati.
Its nature of being in conformity is self-evident.
Chính nó nói về tính chất thuận thứ (anulomattaṃ).
Ayañca nayo kāmaṃ maggavīthiyaṃ paṭhamajavanassa paṭisaṅkharaṇaṭṭho, dutiyassa tato āsannaṭṭho, tatiyassa heṭṭhimuparimānaṃ anulomaṭṭho ca yuttoti vutto, tathāpi sabbesampi imā samaññā sambhavantīti dassetuṃ ‘‘avisesena panā’’tiādi vuttaṃ.
Though this method, for the first javana in the path-series, is appropriately called "preparatory," for the second, "nearer," and for the third, "in conformity" with what is below and above, it is nevertheless said, "But without distinction," etc., to show that these designations are possible for all of them.
Mặc dù phương pháp này được nói là hợp lý cho ý nghĩa của sự chuẩn bị (paṭisaṅkharaṇaṭṭho) của tâm javana đầu tiên, ý nghĩa của sự gần gũi hơn (āsannaṭṭho) của tâm thứ hai, và ý nghĩa của sự thuận thứ (anulomaṭṭho) của tâm thứ ba đối với các pháp ở dưới và trên trong tiến trình tâm Đạo (maggavīthiyaṃ), nhưng để chỉ ra rằng những tên gọi này cũng có thể xảy ra cho tất cả (sabbesampi), đã nói "tuy nhiên, một cách không phân biệt" (avisesena panā), v.v.
Tattha āsevananti ādarena sevanaṃ.
There, "cultivation" means respectful cultivation.
Trong đó, āsevanaṃ (thường xuyên thực hành) là sự thực hành một cách cẩn trọng (ādarena sevanaṃ).
Purimabhāgapacchimabhāgānanti heṭṭhimānaṃ, uparimānañca dhammakoṭṭhāsānaṃ.
"Of the earlier and later parts" refers to the lower and upper sections of phenomena.
Purimabhāgapacchimabhāgānaṃ (của các phần trước và sau) là của các phần pháp (dhammakoṭṭhāsānaṃ) ở dưới (heṭṭhimānaṃ) và ở trên (uparimānaṃ).
Aṭṭhannanti udayabbayañāṇādīnaṃ aṭṭhannaṃ.
"Of the eight" refers to the eight knowledges, beginning with the knowledge of rise and fall.
Aṭṭhannaṃ (của tám) là của tám pháp như tuệ sinh diệt (udayabbayañāṇa), v.v.
Sabbāpi vipassanā lakkhaṇattayasammasanakiccāva, idampi tathevāti vuttaṃ ‘‘tathakiccatāyā’’ti.
All vipassanā has the function of contemplating the three characteristics, and this is also such; hence it is said, "due to having such a function."
Tất cả các tuệ quán (vipassanā) đều có chức năng quán sát ba tướng (lakkhaṇattayasammasanakiccāva), và điều này cũng vậy. Vì thế, đã nói "do có chức năng như vậy" (tathakiccatāya).
Uparīti magge.
"Above" means in the path.
Uparī (ở trên) là trên con đường (magge).
Bodhipakkhiyadhammānaṃ tathakiccatāya anulometi sammosādipaṭipakkhavidhamanato.
It brings the bodhipakkhiyadhammas into conformity due to their having such a function, by dispelling their opposites such as confusion.
Nó phù hợp (anulometi) với chức năng như vậy (tathakiccatāya) của các pháp giác chi (bodhipakkhiyadhammānaṃ) do sự tiêu diệt các yếu tố đối nghịch như sự lầm lạc (sammosādipaṭipakkhavidhamanato).
Idāni anulomañāṇassa tadubhayakiccānulomaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘tañhī’’tiādi vuttaṃ.
Now, in order to show in detail the conformity of the anuloma-ñāṇa to both of these functions, "For it" etc., is said.
Bây giờ, để trình bày chi tiết sự phù hợp của tuệ thuận thứ (anulomañāṇa) với cả hai chức năng đó, đã nói "vì nó" (tañhi), v.v.
Tattha anulomañāṇaṃ saccapaṭicchādakamohakkhandhādīnaṃ sātisayaṃ vidhamanena lokiyañāṇesu ukkaṃsapariyantagataṃ, tato eva heṭṭhā nibbattitaudayabbayañāṇādīnampi kiccaṃ paṭipakkhadūrībhāvena atthato sādhentameva hutvā pavattati, tathāpavattamānañca tesaṃ kiccaṃ anulomentaṃ viya hotīti āha ‘‘udayabbayavantānaṃ…pe… tathakiccatāya anulometī’’ti.
There, the anuloma-ñāṇa, by forcefully dispelling the obscuring delusion-aggregates of the truths, reaches the extreme limit of mundane knowledges. For this very reason, it also functions as fulfilling the task of the udayabbaya-ñāṇa, etc., that arose below it, by keeping the opposition far away. And functioning in this way, it is as if it brings their task into conformity. Hence it is said, "It conforms to the function of the udayabbaya-possessing... etc."
Trong đó, Anulomañāṇa (thuận thứ trí), bằng cách đặc biệt xua tan các khối si mê che lấp các Chân đế, v.v., đạt đến đỉnh cao nhất trong các tri kiến thế gian. Chính vì thế, nó diễn ra bằng cách làm cho công việc của Udayabbayañāṇa (tri kiến sinh diệt) và các tri kiến khác đã phát sinh bên dưới chỉ hoàn thành về mặt ý nghĩa bằng cách làm cho đối nghịch trở nên xa. Và khi nó diễn ra như vậy, nó dường như làm cho công việc của chúng phù hợp, do đó (Ông ấy) nói: “Nó làm cho phù hợp với chức năng của các tri kiến sinh diệt…pe…”.
Tattha ‘‘bhayato upaṭṭhita’’nti imināpi ārammaṇasīsena ñāṇabyāpārameva vadati sappaṭibhayānaṃ saṅkhārānaṃ yathāsabhāvadassanadīpanato.
There, "arisen as fearful" refers to the activity of knowledge primarily through the object, as it reveals and makes visible the true nature of saṅkhāras that are fraught with danger.
Trong đó, bằng câu “phát khởi từ sợ hãi” này, (Ông ấy) chỉ nói về hoạt động của tri kiến theo khía cạnh đối tượng, vì nó làm hiển lộ sự thấy rõ bản chất của các hành (saṅkhāra) đáng sợ.
Sesesu pana sattasupi ṭhānesu ñāṇabyāpārova dassito.
In the other seven instances, it is only the activity of knowledge that is shown.
Còn ở bảy chỗ còn lại, chỉ có hoạt động của tri kiến được trình bày.
Yasmā etaṃ anulomañāṇaṃ aniccādīsu aññataralakkhaṇavaseneva saṅkhāre ārabbha pavattati, tasmā vuttaṃ ‘‘aniccalakkhaṇādivasena saṅkhāre ārabbha pavattattā’’ti.
Since this anuloma-ñāṇa occurs by taking saṅkhāras as its object in the mode of one of the characteristics such as impermanence, it is said, "because it occurs by taking saṅkhāras as its object in the mode of the characteristic of impermanence, etc."
Vì Anulomañāṇa này diễn ra bằng cách lấy các hành (saṅkhāra) làm đối tượng theo một trong các đặc tính vô thường, v.v., nên đã nói: “Vì nó diễn ra bằng cách lấy các hành làm đối tượng theo đặc tính vô thường, v.v.”.
Tāya paṭipattiyāti yā sā anulomañāṇassa thūlathūlasaccapaṭicchādakasaṃkilesavikkhambhanapaṭipatti, tāya.
"By that practice" refers to that practice of the anuloma-ñāṇa which is the suppression of gross defilements that obscure the truths.
Bằng pháp hành đó có nghĩa là bằng pháp hành của Anulomañāṇa, tức là sự trấn áp các phiền não thô thiển che lấp Chân đế.
Na hi anulomañāṇe tathā anuppanne gotrabhuñāṇaṃ nibbānaṃ ālambituṃ sakkoti, gotrabhuñāṇe vā anuppanne maggañāṇaṃ uppajjatīti.
For, if the anuloma-ñāṇa does not arise in that manner, the gotrabhū-ñāṇa cannot take Nibbāna as its object, nor can the path-knowledge arise if the gotrabhū-ñāṇa has not arisen.
Thật vậy, nếu Anulomañāṇa không phát sinh như vậy, Gotrabhuñāṇa (chuyển tộc trí) không thể lấy Nibbāna làm đối tượng, và nếu Gotrabhuñāṇa không phát sinh, Maggañāṇa (đạo trí) cũng không thể phát sinh.
Vuttamatthaṃ opammena pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ.
To make the explained meaning clearer with an simile, "Just as," etc., is said.
Để làm rõ hơn ý nghĩa đã nói bằng ví dụ, (Ông ấy) đã nói “Giống như…” và tiếp theo.
Tattha aṭṭhannaṃ vohārikamahāmattānaṃ agatigamanaṃ pahāya taṃtaṃvinicchayakaraṇaṃ viya aṭṭhannaṃ ñāṇānaṃ yathāsakaṃ paṭipakkhaṃ pahāya saṅkhāresu udayabbayādipaṭipatti, rañño majjhattabhāvo viya anulomañāṇassa purimapacchimadhammakoṭṭhāsassa anukūlatā.
There, the udayabbaya, etc., practice with respect to saṅkhāras for the eight knowledges, abandoning their respective opposites, is like the making of various decisions by the eight administrative officials, abandoning partiality. The anuloma-ñāṇa's suitability for the earlier and later parts of phenomena is like the impartiality of a king.
Trong đó, giống như việc tám vị đại thần xử án không theo thiên vị mà đưa ra các phán quyết tương ứng, thì tám tri kiến cũng vậy, từ bỏ đối nghịch của riêng mình mà thực hành tri kiến sinh diệt, v.v., đối với các hành (saṅkhāra); và sự phù hợp của Anulomañāṇa với phần pháp trước và sau, giống như sự trung lập của nhà vua.
Tenevāti heṭṭhimañāṇānaṃ anulomanamukhena uparibodhipakkhiyānaṃ anulomanatoyeva.
"For that very reason" means solely due to bringing the lower knowledges into conformity, and thereby bringing the higher bodhipakkhiyas into conformity.
Chính vì thế có nghĩa là chính vì sự phù hợp với các pháp thuộc Bồ-đề (bodhipakkhiya-dhamma) ở trên thông qua sự phù hợp với các tri kiến bên dưới.
Saccānulomikanti vuccati maggasaccassa anulomikattā.
"It is called saccānulomika" because it conforms to the Noble Truth of the Path.
Được gọi là Saccānulomika (thuận thứ Chân đế) vì nó phù hợp với Đạo đế (Magga-sacca).
805. Kiñci asaṅkhatārammaṇampi ñāṇaṃ vuṭṭhānagāminiyā ekasaṅgahanti katvā ‘‘saṅkhārārammaṇāyā’’ti visesanaṃ kataṃ.
The qualification "having saṅkhāras as its object" is made, considering that any knowledge, even one with the Unconditioned as its object, is included under vuṭṭhānagāminī.
805. Bằng cách coi Gotrabhuñāṇa (chuyển tộc trí), dù có đối tượng là bất hành (asaṅkhata), cũng là một phần của Vuṭṭhānagāminī (minh sát dẫn đến xuất ly), nên đã dùng từ đặc biệt “có đối tượng là các hành”.
Tañhi visesato vuṭṭhānaṃ ariyamaggaṃ gacchati upetīti vuṭṭhānagāminīti vattabbataṃ labhati.
For, it (that knowledge) especially proceeds to, or approaches, the Noble Path, which is an emerging (from the conditioned), hence it obtains the designation vuṭṭhānagāminī.
Vì nó đặc biệt dẫn đến (gacchati) và đạt đến (upeti) Thánh đạo (ariyamagga), tức là sự xuất ly, nên nó được gọi là Vuṭṭhānagāminī.
Tenāha ‘‘sabbena sabba’’ntiādi.
Therefore, it is said, "altogether," etc.
Do đó, (Ông ấy) nói “hoàn toàn và đầy đủ” và tiếp theo.
Asammohatthanti tattha tattha sutte pariyāyantarehi āgatāya sammohābhāvatthaṃ.
"For the sake of non-confusion" means for the absence of confusion regarding the vuṭṭhānagāminīvipassanā that appears in different ways in various suttas.
Để tránh sự nhầm lẫn có nghĩa là để tránh sự nhầm lẫn trong Vuṭṭhānagāminīvipassanā (minh sát dẫn đến xuất ly) được đề cập trong các bài kinh ở nhiều cách diễn đạt khác nhau.
Suttasaṃsandanāti suttānaṃ tesaṃ tesaṃ suttapadānaṃ anusandānaṃ.
"Connection of suttas" means the connection and correlation of those various sutta passages.
Suttasaṃsandanā là sự liên kết các bài kinh, các từ ngữ trong kinh đó.
Ye lokiye saṅkhāre ārabbha anulomapariyosānā vuṭṭhānagāminivipassanā pavattati, taṃsannissitā tappaṭibaddhā taṇhā tehi vinā appavattanato tammayā nāma, tammayāva tammayatā, tammayā vā taṇhāsampayuttā khandhā, tesaṃ bhāvo tammayatā, sā eva taṇhā.
The craving (taṇhā) that is dependent on and connected with the mundane saṅkhāras which are the objects of vuṭṭhānagāminīvipassanā (which culminates in anuloma-ñāṇa), is called tammayā because it does not arise without them. Tammayā itself is tammayatā. Or, tammayā refers to the khandhas associated with taṇhā. The state of these khandhas is tammayatā, which is just that taṇhā itself.
Tham ái (taṇhā) nương tựa vào và ràng buộc với các hành thế gian mà Vuṭṭhānagāminīvipassanā (minh sát dẫn đến xuất ly) diễn ra cho đến Anuloma (thuận thứ trí), được gọi là tammayā (tùy thuộc vào chúng), vì nó không thể phát sinh nếu không có chúng. Tammayā chính là tammayatā (tính tùy thuộc). Hoặc, các uẩn (khandha) đi kèm với tham ái là tammayā, trạng thái của chúng là tammayatā, chính tham ái đó.
Tappaṭipakkhā vuṭṭhānagāminivipassanā atammayatā.
The vuṭṭhānagāminīvipassanā, which is its opposite, is atammayatā.
Vuṭṭhānagāminīvipassanā, đối nghịch với nó, là atammayatā (không tùy thuộc).
Tena vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tammayatā nāma taṇhā, tassā pariyādiyanato vuṭṭhānagāminivipassanā atammayatāti vuccatī’’ti (ma. ni. aṭṭha. 3.310).
Therefore, it is stated in the Aṭṭhakathā: "Craving is called tammayatā, and the vuṭṭhānagāminīvipassanā is called atammayatā because it eradicates that (craving)."
Do đó, trong Aṭṭhakathā (Chú giải) có nói: “Tammayatā là tham ái, vì nó làm tiêu diệt tham ái, nên Vuṭṭhānagāminīvipassanā được gọi là atammayatā” (Ma. Ni. Aṭṭha. 3.310).
Nissāyāti taṃ atammayataṃ nissayaṃ katvā, bhāvetvāti attho.
"By relying" means by making that atammayatā a support, that is, by developing it.
Nissāyā có nghĩa là dựa vào atammayatā đó, tức là phát triển nó.
Ekattāti ettha ayaṃ pāḷi ‘‘atthi, bhikkhave, upekkhā rūpesu…pe… phoṭṭhabbesu, ayaṃ, bhikkhave, upekkhā nānattā nānattasitā’’ti (ma. ni. 3.310), sayampi nānāsabhāvā, nānārammaṇanissitā cāti attho.
Here, regarding "oneness" (ekattā), this is the Pāḷi: "There is, bhikkhus, equanimity towards forms… towards contacts. This equanimity, bhikkhus, is manifold, dependent on manifoldness." This means that it is of diverse nature itself and dependent on diverse objects.
Ekattā (nhất tính) ở đây, đoạn kinh là: “Này các Tỳ-khưu, có xả đối với sắc…pe… đối với xúc, xả này, này các Tỳ-khưu, là dị tính, nương tựa dị tính” (Ma. Ni. 3.310). Nghĩa là bản thân nó có nhiều trạng thái khác nhau và nương tựa vào nhiều đối tượng khác nhau.
Sā pana samādhisampayuttā vipassanupekkhā veditabbā.
But that upekkhā should be understood as vipassanā-upekkhā associated with concentration.
Xả này nên được hiểu là xả minh sát (vipassanupekkhā) đi kèm với định (samādhi).
‘‘Atthi, bhikkhave, upekkhā ākāsānañcāyatananissitā…pe… nevasaññānāsaññāyatananissitā, ayaṃ, bhikkhave, upekkhā ekattā ekattasitā’’ti (ma. ni. 3.310).
"There is, bhikkhus, equanimity dependent on the base of infinite space… dependent on the base of neither perception nor non-perception. This equanimity, bhikkhus, is unitary, dependent on oneness."
“Này các Tỳ-khưu, có xả nương tựa vào không vô biên xứ…pe… nương tựa vào phi tưởng phi phi tưởng xứ, xả này, này các Tỳ-khưu, là nhất tính, nương tựa nhất tính” (Ma. Ni. 3.310).
Yā hi taṃtaṃarūpacittuppādapariyāpannā upekkhā, sā ekasabhāvattā, ekārammaṇattā ca ekattā, ekattasitā cāti vuccati, sā pana taṃtaṃjhānasahagatavedanupekkhā ca tadārammaṇavipassanupekkhā cāti vadanti.
The upekkhā that falls within those arūpa cittuppādas is called ekattā and ekattasitā because it is of a single nature and has a single object. They say that this refers to the vedanā-upekkhā associated with those jhānas and the vipassanā-upekkhā that has those jhānas as its object.
Xả thuộc về sự phát sinh tâm vô sắc (arūpacittuppāda) đó, được gọi là nhất tính và nương tựa nhất tính vì nó có một trạng thái duy nhất và một đối tượng duy nhất. (Các vị) nói rằng xả này là xả cảm thọ (vedanupekkhā) đi kèm với thiền đó và xả minh sát có đối tượng là thiền đó.
Taṃ pajahathāti tadārammaṇakilesapahānena pajahatha.
"Abandon that" means abandon it by abandoning the defilements whose object is that (equanimity).
Hãy từ bỏ nó có nghĩa là hãy từ bỏ bằng cách đoạn trừ các phiền não có đối tượng là xả đó.
Tenāha ‘‘taṃ samatikkamathā’’ti.
Therefore, it is said, "Overcome that."
Do đó, (Ông ấy) nói “Hãy vượt qua nó”.