Purāṇakaviracanāyaṃ ‘‘vara’’nti padassa viya.
Similar to the word " varaṃ" in ancient poetic compositions.
Như trong bài thơ cổ, từ “vara”.
Evaṃ varetīti varanto.
Thus, one who wishes is varanto.
Như vậy, người mong muốn là varanto.
Vareti varemi icchāmi yācāmi.
Vare means 'I wish, I desire, I beg'.
Vare là tôi mong muốn, tôi ước nguyện, tôi cầu xin.
Kārite ‘‘pavāretī’’ti rūpaṃ, icchāpetīti attho.
In the causative, the form is "pavāreti", meaning 'causes to wish'.
Trong thể nhân quả, “pavāreti” là dạng thức, có nghĩa là “làm cho mong muốn.”
Nisedhanatthe panidaṃ kāritaṃ na hoti.
In the sense of prohibition, this is not a causative.
Tuy nhiên, trong nghĩa ngăn cấm, đây không phải là thể nhân quả.
Sūra vīra vikkantiyaṃ.
Sūra, vīra (to be brave, valiant).
Sūra, vīra trong nghĩa “dũng mãnh, anh hùng”.
Vikkanti vikkamanaṃ.
Vikkanti means 'valiance, mighty stride'.
Vikkanti là “sự dũng mãnh”.
Sūreti, sūrayati.
Sūreti, sūrayati.
Sūreti, sūrayati.
Vīreti, vīrayati.
Vīreti, vīrayati.
Vīreti, vīrayati.
Sūro, vīro.
Sūra (hero), vīra (hero).
Sūro, vīro.
Sāsanikehi pana saddhammavidūhi evaṃ dhātusabhāvānampi sūravīrasaddānaṃ nibbacanaṃ na dassitaṃ, kevalaṃ pana tattha tattha ‘‘sūroti visiṭṭhauro’’ti ca ‘‘mahāvīroti mahāvikkanto’’ti ca ‘‘vīroti vīriyavā’’ti ca atthavivaraṇamattameva dassitaṃ.
However, among those conversant with the Saddhamma, no such etymology of the roots sūra and vīra has been shown; only explanations of their meaning have been given here and there, such as "sūra means a distinguished chest" and "mahāvīra means very valiant" and "vīra means energetic".
Tuy nhiên, những người thông thạo Chánh Pháp trong giáo pháp đã không giải thích bản chất gốc từ của các từ sūra và vīra như vậy, mà chỉ giải thích ý nghĩa ở từng chỗ như “sūro là người có ngực đặc biệt” và “mahāvīro là người rất dũng mãnh” và “vīro là người có tinh tấn.”
Pāra tīra kammasampattiyaṃ.
Pāra, Tīra (to complete work).
Pāra, tīra trong nghĩa “hoàn thành công việc”.
Kammasampatti nāma kammassa parisamāpanaṃ niṭṭhāpanaṃ.
Kammasampatti means 'completion of work, bringing work to an end'.
Kammasampatti là sự hoàn thành công việc, sự kết thúc công việc.
Pāreti, pārayati.
Pāreti, pārayati.
Pāreti, pārayati.
Tīreti, tīrayati.
Tīreti, tīrayati.
Tīreti, tīrayati.
Pāraṃ.
Pāra (the far shore, completion).
Pāraṃ.
Tīraṃ.
Tīra (shore, completion).
Tīraṃ.
Vikkamāmi na pāremi, bhūmiṃ sumbhāmi vegasā.
I strive, but I cannot complete (it); I tear up the ground with speed.
Ta bước đi nhưng không thể vượt qua, ta xới tung đất với sức mạnh.
Taṃ kiccaṃ tīretvā gato.
Having completed that task, he went.
Hoàn thành công việc đó rồi đi.
Santīraṇaṃ, tīraṇapariññāti ca ādīni ettha dassetabbāni.
Santīraṇa (investigation), tīraṇapariññā (understanding by investigation) and so forth should be shown here.
Santīraṇa, tīraṇapariññā và các từ khác cần được chỉ ra ở đây.
Vara āvaraṇe.
Vara (to obstruct, to encompass).
Vara trong nghĩa “che chắn”.
Vāreti, vārayati.
Vāreti, vārayati.
Vāreti, vārayati.
Nivāreti, nivārayati.
Nivāreti, nivārayati.
Nivāreti, nivārayati.
Nivāretā.
Nivāretā (one who prevents).
Nivāretā.
Parivāreti, parivārayati.
Parivāreti, parivārayati.
Parivāreti, parivārayati.
Parivāro.
Parivāro (retinue, enclosure).
Parivāro.
Pavāreti, pavārayati.
Pavāreti, pavārayati.
Pavāreti, pavārayati.
Pavāraṇaṃ.
Pavāraṇa (invitation).
Pavāraṇaṃ.
Pavāraṇanti nisedhanaṃ vā kāmyadānaṃ vā.
Pavāraṇa means 'prohibition' or 'desirable giving'.
Pavāraṇa là sự ngăn cấm hoặc sự bố thí tùy ý.
Tattha dhammoti anekavidhesu dhammesu lokuttaro uppādito sacchikato ca catūsu apāyesu saṃsāre vā satte apatamāne dhāretīti dhammo.
There, dhamma means 'that which holds beings from falling into the four lower realms or saṃsāra' among the various kinds of dhammas, namely the supramundane dhamma that has been produced and realized.
Trong đó, dhammo là Pháp (Dhamma) vì trong nhiều loại pháp, Pháp siêu thế đã được phát sinh và chứng đắc, giữ gìn chúng sinh không rơi vào bốn đường khổ hoặc luân hồi.
Atha vā sotāpannādīhi ariyehi dhāriyati, nu puthujjanehītipi dhammo.
Alternatively, dhamma is that which is upheld by noble ones like stream-enterers, not by ordinary individuals.
Hoặc, dhammo là Pháp vì được các bậc Thánh như vị Nhập Lưu nắm giữ, chứ không phải bởi phàm phu.
Catubhūmiko pana sakalakkhaṇaṃ dhāretīti dhammo.
But dhamma is that which holds all characteristics of the four planes (kāmabhūmi, rūpabhūmi, arūpabhūmi, lokuttarabhūmi).
Pháp tứ địa là dhammo vì nó nắm giữ tất cả các đặc tính.
Kakkhaḷattādinā phusanādinā santiādinā sakasakabhāvena paṇḍitehi dhāriyati sallakkhiyatītipi dhammo.
Dhamma is also that which is held and distinguished by the wise through its own nature, such as hardness, touching, or tranquility.
Pháp cũng là dhammo vì được các bậc hiền trí nắm giữ và nhận biết bằng cách xúc chạm với sự cứng rắn v.v., sự xúc chạm v.v., sự an tịnh v.v., với bản chất riêng của chúng.
Tepiṭako pana pāḷidhammo sakatthaparatthādibhee atthe dhāretīti dhammo.
And dhamma refers to the Tipiṭaka Pāḷi Dhamma, which holds meanings such as one's own welfare and the welfare of others.
Pháp Pāḷi Tam Tạng là dhammo vì nó nắm giữ các ý nghĩa khác nhau như nghĩa tự lợi và tha lợi.
Keci tu vidū ‘‘pāpake akusale dhamme dhunāti kampeti viddhaṃsetīti dhammo’’ti dhūdhātuvasenapi nibbacanaṃ vadanti, taṃ maggadhamme atīva yujjati, phalanibbānapariyattidhammesu pana pariyāyena yujjati.
Some scholars, however, say that " dhamma" is also an etymology based on the root dhū (to shake, to vibrate, to destroy), meaning 'that which shakes, causes to tremble, or destroys evil unwholesome dhammas'; this applies very well to the path-dhamma, but applies circumstantially to the fruition, nibbāna, and textual dhammas.
Một số học giả cũng giải thích dhammo theo gốc từ dhū (rung chuyển, làm rung động, phá hủy) là “rung chuyển, làm rung động, phá hủy các pháp bất thiện, ác nghiệp”, điều này rất phù hợp với Pháp Đạo, nhưng chỉ phù hợp một cách gián tiếp với Pháp Quả, Niết Bàn và Pháp Ba-la-mật.
Dhammasaddo pariyattihetuguṇanissattanijjīvatādīsu dissati.
The word dhamma is seen in the senses of textual recitation, cause, quality, absence of self, absence of soul, and so forth.
Từ Dhamma được thấy trong nghĩa kinh điển, nhân, đức, vô ngã, vô sinh v.v.
Ayañhi ‘‘dhammaṃ pariyāpuṇāti suttaṃ geyya’’ntiādīsu pariyattiyaṃ dissati.
Indeed, it is seen in the sense of textual recitation in passages like "He learns the Dhamma, Sutta, Geyya," etc.
Từ này được thấy trong nghĩa kinh điển trong các câu như “học thuộc Pháp, kinh Sutta, kinh Geyya”.
‘‘Hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’tiādīsu hetumhi.
In the sense of 'cause' in passages like "Knowledge of the cause is dhammapaṭisambhidā (analytical knowledge of the Dhamma)".
Trong nghĩa nhân trong các câu như “trí tuệ về nhân là Pháp Vô Ngại Giải”.
Ādīsu guṇe.
and so forth, in the sense of 'quality'.
Trong nghĩa đức trong các câu như trên.
‘‘Tasmiṃ kho pana samaye dhammā honti.
‘‘Indeed, at that time, there are phenomena.
“Vào thời điểm đó, các pháp tồn tại.
Dhammesu dhammānupassī viharatī’’tiādīsu nissattanijjīvatāyaṃ.
He abides contemplating phenomena in phenomena,’’ and so on, refers to the absence of a self and living entity.
Trú trong quán Pháp trên các pháp” v.v. trong nghĩa vô ngã, vô sinh.
Atha vā dhammasaddo sabhāvapaññāpuññapaññattiāpattipariyattinissattanijjīvatāvikāraguṇapacca- yapaccayuppannādīsu dissati.
Alternatively, the word dhamma is seen in the senses of intrinsic nature, wisdom, merit, designation, transgression, scriptural study, absence of a self and living entity, alteration, quality, condition, and the conditioned by a condition, and so on.
Hoặc, từ dhamma được thấy trong nghĩa bản chất, trí tuệ, công đức, khái niệm, phạm lỗi, kinh điển, vô ngã, vô sinh, biến đổi, đức tính, nhân duyên, pháp duyên sinh v.v.
Ayañhi ‘‘kusalā dhammā akusalā dhammā abyākatā dhammā’’tiādīsu sabhāve dissati.
Indeed, this* is seen in the sense of nature in phrases such as "wholesome phenomena, unwholesome phenomena, indeterminate phenomena."
Điều này được thấy trong nghĩa bản chất (sabhāva) ở các trường hợp như “các pháp thiện, các pháp bất thiện, các pháp vô ký”.
Puññe.
In the sense of merit.
Trong các trường hợp như trên, (được thấy) trong nghĩa phước đức (puñña).
‘‘Paññattidhammā, niruttidhammā, adhivacanādhammā’’tiādīsu paññattiyaṃ.
In the sense of designation, in phrases such as "designated phenomena, linguistic phenomena, conventional phenomena."
Trong các trường hợp như “pháp chế định (paññatti-dhamma), pháp ngữ nghĩa (nirutti-dhamma), pháp từ ngữ (adhivacana-dhamma)”, (được thấy) trong nghĩa chế định (paññatti).
‘‘Pārājikā dhammā, saṅghādisesā dhammā’’tiādīsu āpattiyaṃ.
In the sense of offense, in phrases such as "pārājika offenses, saṅghādisesa offenses."
Trong các trường hợp như “các pháp Pārājika, các pháp Saṅghādisesa”, (được thấy) trong nghĩa tội (āpatti).
‘‘Idha bhikkhu dhammaṃ jānāti suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇa’’ntiādīsu pariyattiyaṃ.
In the sense of study (pariyatti), in phrases such as "Here a bhikkhu knows the Dhamma: sutta, geyya, veyyākaraṇa."
Trong các trường hợp như “Ở đây, Tỳ-kheo biết pháp, kinh, kệ, giải thích”, (được thấy) trong nghĩa học tập (pariyatti).
‘‘Tasmiṃ kho pana samaye dhammā honti.
In phrases such as "At that time, phenomena exist.
“Vào thời điểm đó, các pháp hiện hữu.
Dhammesu dhammānupassī viharatī’’tiādīsu nissattanijjīvatāyaṃ.
He dwells contemplating phenomena in phenomena," and so forth, in the sense of being without essence or soul (nissattanijjīvatā).
Vị ấy an trú quán pháp trên các pháp,” trong các trường hợp như trên, (được thấy) trong nghĩa vô ngã vô sinh (nissattanijjīvatā).
‘‘Jātidhammā jarādhammā maraṇadhammā’’tiādīsu vikāre.
In the sense of change, in phrases such as "subject to birth, subject to aging, subject to death."
Trong các trường hợp như “các pháp sinh, các pháp già, các pháp chết”, (được thấy) trong nghĩa biến hoại (vikāra).
‘‘Channaṃ buddhadhammāna’’ntiādīsu guṇe.
In the sense of quality, in phrases such as "of the six Buddha-dhamma (qualities of the Buddha)."
Trong các trường hợp như “sáu Phật pháp”, (được thấy) trong nghĩa đức tính (guṇa).
‘‘Hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’tiādīsu paccaye.
In the sense of cause, in phrases such as "Knowledge of the cause is dhammapaṭisambhidā."
Trong các trường hợp như “Trí về nhân là dhammapaṭisambhidā (vô ngại giải về pháp)”, (được thấy) trong nghĩa nhân (paccaya).
‘‘Ṭhitāvasā dhātu dhammaṭṭhitatā dhammaniyāmatā’’tiādīsu paccayuppanne.
In the sense of results arisen from causes, in phrases such as "the established element, the regularity of phenomena, the fixed nature of phenomena."
Trong các trường hợp như “Giới ổn định, giới thường tại, sự ổn định của pháp, quy luật của pháp”, (được thấy) trong nghĩa quả của nhân (paccayuppanna).
Atha vā dhammasaddo pariyattisaccasamādhipaññāpakatipuññāpattiñeyyādīsu bahūsu atthesu diṭṭhappayogo.
Alternatively, the word dhamma is observed to be used in many senses such as study (pariyatti), truth, concentration, wisdom, nature, merit, offense, and knowables.
Hoặc là, từ dhamma được dùng phổ biến trong nhiều nghĩa như học tập, chân lý, định, tuệ, bản chất, phước đức, tội, đối tượng nhận biết, v.v.
Tathā hi ‘‘idha bhikkhu dhammaṃ pariyāpuṇātī’’tiādīsu pariyattiyaṃ dissati.
Thus, it is seen in the sense of study (pariyatti) in phrases such as "Here a bhikkhu masters the Dhamma."
Thật vậy, nó được thấy trong nghĩa học tập ở các trường hợp như “Ở đây, Tỳ-kheo học tập pháp”.
‘‘Diṭṭhadhammo pattadhammo’’tiādīsu sacce.
In the sense of truth, in phrases such as "seen Dhamma, attained Dhamma."
Trong nghĩa chân lý ở các trường hợp như “đã thấy pháp, đã đạt pháp”.
‘‘Evaṃdhammā te bhagavanto ahesu’’ntiādīsu samādhimhi.
In the sense of concentration, in phrases such as "Such were those Bhagavants in Dhamma."
Trong nghĩa định ở các trường hợp như “Các Đức Thế Tôn ấy có định như vậy”.
‘‘Saccaṃ dhammo dhiti cāgo’’ti evamādīsu paññāyaṃ.
In the sense of wisdom, in phrases such as "Truth, Dhamma, fortitude, generosity," and so forth.
Trong nghĩa trí tuệ ở các trường hợp như “Chân lý, pháp, kiên trì, xả ly” và tương tự.
‘‘Jātidhammānaṃ bhikkhave sattāna’’nti evamādīsu pakatiyaṃ.
In the sense of nature, in phrases such as "O bhikkhus, beings subject to birth," and so forth.
Trong nghĩa bản chất ở các trường hợp như “Này các Tỳ-kheo, các chúng sinh có bản chất sinh” và tương tự.
‘‘Dhammo have rakkhati dhammacāri’’nti evamādīsu puññe.
In the sense of merit, in phrases such as "Indeed, Dhamma protects the one who practices Dhamma," and so forth.
Trong nghĩa phước đức ở các trường hợp như “Pháp chắc chắn bảo vệ người hành pháp” và tương tự.
‘‘Cattāro pārājikā dhammā’’tiādīsu āpattiyaṃ.
In the sense of offense, in phrases such as "the four pārājika offenses."
Trong nghĩa tội ở các trường hợp như “bốn pháp Pārājika” và tương tự.
‘‘Kusalā dhammā’’tiādīsu ñeyye.
In the sense of knowables, in phrases such as "wholesome phenomena."
Trong nghĩa đối tượng nhận biết ở các trường hợp như “các pháp thiện” và tương tự.
Evaṃ dhammasaddappavattivisayā vividhā aṭṭhakathācariyehi dassitā, tattha tattha pana ādisaddena yuttivisayādayo ca atthā gahetabbā.
Thus, various scopes of the application of the word Dhamma have been shown by the Aṭṭhakathā teachers; in those places, by the word "etc." (ādi), meanings such as 'justice' (yutti) and 'object' (visaya) should be understood.
Như vậy, các Aṭṭhakathācariya (Luận sư) đã chỉ ra các phạm vi sử dụng khác nhau của từ dhamma, và ở mỗi nơi, các nghĩa như sự hợp lý, đối tượng, v.v., cũng cần được hiểu qua từ “v.v.”.
Tathā hi dhammasaddo –
Thus, the word dhamma —
Thật vậy, từ dhamma –
Ādīsu yuttiyaṃ vattati.
And so forth, it is used in the sense of justice.
Trong các trường hợp như trên, được dùng trong nghĩa sự hợp lý (yutti).
‘‘Manañca paṭicca dhamme ca uppajjati manoviññāṇa’’ntiādīsu visaye.
In phrases such as "Dependent on the mind and phenomena, mind-consciousness arises," in the sense of object.
Trong các trường hợp như “Do nương vào ý và các pháp mà ý thức sinh khởi”, (được dùng) trong nghĩa đối tượng (visaya).
‘‘Satañca dhammo na jaraṃ upetī’’ti ettha nibbāne vattati.
In "The Dhamma of the virtuous does not decay," it is used in the sense of Nibbāna.
Ở câu “Pháp của các bậc hiền trí không già nua”, (được dùng) trong nghĩa Nibbāna.
Tatra yā nissattatā, sā eva nijjīvatā.
Here, being without essence (nissattatā) is indeed being without soul (nijjīvatā).
Ở đây, sự vô ngã chính là sự vô sinh.
Yo ca hetu, so eva paccayo.
And what is a cause (hetu) is indeed a condition (paccaya).
Và nhân chính là duyên (paccaya).
Pāla rakkhaṇe.
Pāla in the sense of protecting.
Pāla có nghĩa bảo vệ.
‘‘Rakkhaṇaṃ, tāṇaṃ, gopanaṃ, avanaṃ, pālanaṃ, rakkhā, rakkhaṇā, gutti’’ iccete pariyāyā.
"Protecting, saving, guarding, defending, safeguarding, protection, safeguarding, security" – these are synonyms.
“Bảo vệ, cứu giúp, che chở, giữ gìn, nuôi dưỡng, sự bảo vệ, sự bảo hộ, sự giữ gìn” là các từ đồng nghĩa.
Pāleti, pālayati.
Pāleti, pālayati (he protects).
Pāleti, pālayati (bảo vệ).
Pālako, buddhapālo.
Pālako (protector), Buddhapālo (Buddha's protector).
Pālako (người bảo vệ), Buddhapālo (người bảo vệ của Đức Phật).
Ambapālī gaṇikā.
Ambapālī the courtesan.
Ambapālī (nữ kỹ nữ Ambapālī).
Samo bhavatu pālinā.
May he be equal to Pālī (a king's name).
Hãy bình đẳng như Pāli.
Pālito, pālanaṃ, pāḷi.
Pālito (protected), pālanaṃ (protection), pāḷi (Pali text).
Pālito (được bảo vệ), pālanaṃ (sự bảo vệ), pāḷi (kinh điển).
Ettha pāḷīti atthaṃ pāletīti pāḷi, lassa ḷattaṃ.
Here, pāḷī means that which protects the meaning, hence pāḷi, with la changed to ḷa.
Ở đây, pāḷī có nghĩa là pāḷi vì nó bảo vệ ý nghĩa (atthaṃ pāleti), chữ la biến thành ḷa.
Atha vā antodakaṃ rakkhaṇaṭṭhena mahato taḷākassa thirā mahatīti pāḷi viyāti pāḷi, pariyattidhammo.
Alternatively, pāḷi is like the strong, great embankment of a large pond that protects the water inside, hence pāḷi, meaning the textual Dhamma (pariyattidhamma).
Hoặc là, pāḷi (kinh điển) giống như một bờ đê lớn và vững chắc của một cái hồ lớn, bảo vệ nước bên trong, đó là pháp học (pariyattidhamma).
Aparo nayo pakaṭṭhānaṃ ukkaṭṭhānaṃ sīlādiatthānaṃ bodhanato sabhāvaniruttibhāvato buddhādīhi bhāsitattā ca pakaṭṭhānaṃ vacanappabandhānaṃ āḷīti pāḷi.
Another explanation: pāḷi is a line (āḷī) of excellent (pakaṭṭha), superior meanings like Sīla (moral conduct), which brings understanding, has the nature of intrinsic utterance, and is spoken by the Buddhas, hence a line of excellent verbal compositions.
Một cách khác, pāḷi là một chuỗi lời nói (vacanappabandha) xuất sắc (pakaṭṭha) vì nó làm hiển lộ các ý nghĩa cao thượng (ukkaṭṭha) như giới (sīla), v.v., vì nó là bản chất của ngữ nghĩa (sabhāvanirutti-bhāva), và vì nó được các Đức Phật, v.v., thuyết giảng.
Ayañhi ‘‘pāḷiyā atthamupaparikkhantī’’tiādīsu pariyattidhammasaṅkhāte pāḷidhamme dissati.
Indeed, this is seen in the textual Dhamma, called pāḷi-dhamma, in phrases such as "examining the meaning in the Pāli text."
Thật vậy, nó được thấy trong pāḷidhamma, tức là pháp học, ở các trường hợp như “xem xét ý nghĩa trong pāḷi”.
‘‘Mahato taḷākassa pāḷī’’tiādīsu taḷākapāḷiyaṃ.
In the embankment of a pond, in phrases such as "the embankment of a large pond."
Trong bờ đê của hồ ở các trường hợp như “bờ đê của một cái hồ lớn”.
‘‘Pāḷiyā nisīdiṃsū’’tiādīsu pantiyaṃ, paṭipāṭiyā nisīdiṃsūti attho.
In the sense of a row, in phrases such as "they sat in a row," meaning they sat in sequence.
Trong hàng ở các trường hợp như “họ ngồi thành hàng”, nghĩa là họ ngồi theo thứ tự.
Imasmiṃ panatthe dhātuyā kiccaṃ natthi.
In this sense, there is no function for the root verb.
Trong nghĩa này, không có vai trò của động từ căn.
Pāṭipadiko hi pantivācako pāḷisaddo.
For the word pāḷi meaning 'row' is a nominal stem.
Thật vậy, từ pāḷi là một từ nguyên thủy (pāṭipadika) chỉ hàng.
Tattha tiloti tilagaccho.
Here, tilo means the sesame plant.
Ở đây, tilo là cây mè.
Tilanti tapphalaṃ.
Tilaṃ means its fruit (seed).
Tilaṃ là quả của nó.
Tato pana nikkhanto sineho telaṃ.
And the unction (sineha) extracted from that is telaṃ (oil).
Chất bôi trơn (sineha) được chiết xuất từ đó là telaṃ (dầu).
So hi ‘‘tilānaṃ idanti tela’’nti vuccati.
For it is called "this oil is of sesame seeds."
Nó được gọi là “dầu của mè” (tilānaṃ idanti tela).
Yadi evaṃ ‘‘sāsapatela’’ntiādivacanaṃ na yujjeyyāti?
If so, would the phrase "sāsapatelaṃ (mustard oil)" and so forth, not be appropriate?
Nếu vậy, cách nói “dầu mù tạt” (sāsapatelaṃ) và tương tự sẽ không hợp lý sao?
No na yujjati, ‘‘tilasinehane’’ti evaṃ vuttāya tiladhātuyā sāmaññato yassa kassaci sinehassa vacanato.
No, it is not inappropriate, because the root tila as stated "tilasinehane" (in the sense of anointing/lubricating) generally applies to any unction.
Không, nó không phải là không hợp lý, vì từ căn tila được nói là “sinehane” (bôi trơn) một cách tổng quát, nên nó có thể chỉ bất kỳ chất bôi trơn nào.
Tena ‘‘sāsapatelaṃ, madhukatela’’ntiādayo sāsane payogā dissanti.
Therefore, uses like "sāsapatelaṃ (mustard oil), madhukatelaṃ (madhuka oil)" are seen in the scriptures.
Do đó, trong giáo pháp, các cách dùng như “dầu mù tạt” (sāsapatelaṃ), “dầu madhuka” (madhukatelaṃ) và tương tự được thấy.
Mayaṃ pana tiladhātuvasena nipphannānaṃ tilagacchatapphalavācakānaṃ ‘‘tilo, tila’’nti saddarūpānaṃ pakāsanamukhena ‘‘tilānaṃ idanti tela’’nti vadāma, na pana tena vacanena sāsapādīnaṃ sinehassa atelattaṃ vadāma.
But we say "this oil is of sesame seeds" by way of explaining the words "tilo, tilaṃ" which mean the sesame plant and its fruit, derived from the root tila, and we do not say by that statement that the oil of mustard and so forth is not oil.
Chúng tôi, thông qua việc làm rõ các dạng từ “tilo, tilaṃ” chỉ cây mè và quả của nó, được hình thành từ từ căn tila, nói rằng “đây là dầu của mè” (tilānaṃ idanti tela), nhưng chúng tôi không nói rằng chất bôi trơn của mù tạt, v.v., không phải là dầu bằng cách nói đó.
Atha kiñcarahīti ce?
What then?
Nếu vậy thì là gì?
Taddhitavidhāne viññunaṃ kosallatthaṃ tilasaddaṃ paṭicca ‘‘tilānaṃ idanti tela’’nti vadāma.
We say "this oil is of sesame seeds" with reference to the word tila for the sake of the skill of the wise in the rule of taddhita (derivational suffixes).
Trong phần ngữ pháp Taddhita, để giúp người hiểu biết tinh thông, chúng tôi nói “đây là dầu của mè” (tilānaṃ idanti tela) dựa trên từ tila.
Sinehasaṅkhātassa sāsapādīnaṃ telassa vacanaṃ na jahāma, tasmā udāharaṇappakāsane ‘‘tilo, tilaṃ, tela’’nti avatvā ‘‘telaṃ, tilo, tila’’nti amhehi vuttaṃ.
We do not abandon the naming of the oil of mustard and so forth, which is of the nature of unction. Therefore, in illustrating examples, we did not say "tilo, tilaṃ, telaṃ," but "telaṃ, tilo, tilaṃ."
Chúng tôi không bỏ qua việc gọi chất bôi trơn của mù tạt, v.v., là dầu, do đó, trong phần trình bày ví dụ, chúng tôi đã nói “telaṃ, tilo, tilaṃ” chứ không phải “tilo, tilaṃ, telaṃ”.
Idañhi vacanaṃ telassa sāmaññato sinehe pavattiṃ dīpeti.
Indeed, this statement indicates the general application of 'oil' to unction.
Cách nói này cho thấy sự phổ biến của dầu (tela) trong nghĩa chất bôi trơn (sineha).
Teneva ca sāsane ‘‘tilatelaṃ, sāsapatela’’ntiādinā visesavacanampi dissatīti niṭṭhametthāvagantabbaṃ.
And it is for this reason that specific terms like "tilatelaṃ (sesame oil), sāsapatelaṃ (mustard oil)" are seen in the scriptures; this conclusion should be understood here.
Và chính vì thế, trong giáo pháp, cách nói đặc biệt như “dầu mè” (tilatelaṃ), “dầu mù tạt” (sāsapatelaṃ) và tương tự cũng được thấy, điều này cần được hiểu rõ ở đây.
Apica telasaddo yebhuyyena tilatele vattati, yathā migasaddo hariṇamigetipi daṭṭhabbaṃ.
Furthermore, the word tela is mostly used for sesame oil, just as the word miga (deer) should be understood as referring to the hariṇa deer in particular.
Hơn nữa, từ tela chủ yếu được dùng cho dầu mè, giống như từ miga cũng được dùng cho hươu (hariṇa) và các loài thú (miga) khác.
Ettha tāloti tiṇarājarukkho.
Here, tālo means the king of grasses, the palm tree.
Ở đây, tālo là cây thốt nốt (vua của các loại cỏ).
Talanti pāṇitalabhūmitalādi.
Talaṃ means the palm of the hand, the surface of the earth, and so forth.
Talaṃ là lòng bàn tay, mặt đất, v.v.
Tañhi tālayati patiṭṭhāti ettha vatthujātanti talaṃ.
For it establishes (tālayati), or things are established (patiṭṭhāti) on it, hence talaṃ.
Nó được gọi là talaṃ vì các vật thể được thiết lập (tālayati) và đứng vững (patiṭṭhāti) trên đó.
Maccu pana kālayati tesaṃ tesaṃ sattānaṃ jīvitaṃ khepeti samucchedavasena nāsetīti kāloti vuccati.
But death is called kāla because it destroys (kālayati) the life of those beings by annihilating it completely.
Còn tử thần được gọi là kāla vì nó tiêu hủy (kālayati) sinh mạng của các chúng sinh đó, hủy diệt chúng theo cách đoạn diệt.
Tenāhu aṭṭhakathācariyā ‘‘kāloti maccu.
Therefore, the Aṭṭhakathācariyā say, " Kāla means death.
Vì thế, các vị Aṭṭhakathācariya đã nói: “ Kāla là tử thần.
Kālayati sattānaṃ jīvitaṃ nāsetīti kālo.
It is kāla because it destroys the lives of beings.
Nó hủy diệt (nāseti) sinh mạng của chúng sinh, nên gọi là kāla.
Kālena maccunā kato nāsitoti kālakato’’ti.
That which is destroyed by kāla, by death, is kālakato (dead)."
Được tử thần (kālena maccunā) hủy diệt (kato nāsito) nên gọi là kālakato.”
‘‘Maraṇaṃ hindaṃ maccu maṭṭu cuti kālo antako nikkhepo’’ti maraṇassābhidhānāni.
"Maraṇa, hinda, maccu, maṭṭu, cuti, kāla, antako, nikkhepo" are synonyms for death.
“Maraṇaṃ, hindaṃ, maccu, maṭṭu, cuti, kālo, antako, nikkhepo” là các tên gọi của sự chết.
Ettha sīlanti sīleti upadhāreti taṃsamaṅgīpuggalaṃ apāyesu uppattinivāraṇavasena bhuso dhāretīti sīlaṃ.
Here, sīla means that which upholds (sīleti upadhāreti) the person endowed with it, firmly sustaining them by preventing their rebirth in states of woe, thus it is sīla.
Ở đây, sīla là cái nắm giữ mạnh mẽ (sīleti upadhāreti) người có đầy đủ nó (taṃsamaṅgīpuggalaṃ), ngăn chặn sự tái sinh vào các khổ cảnh, nên gọi là sīla.
Atha vāsīliyati upacāriyati sappurisehi hadayamaṃsantaraṃ upanetvā dhāriyatīti sīlaṃ.
Or, it is sīla because it is practiced (sīliyati) and observed (upacāriyati) by good people, being held close to their hearts.
Hoặc là, sīla là cái được người thiện trí thực hành (sīliyati upacāriyati), được giữ gìn bằng cách mang vào tận tâm can, nên gọi là sīla.
Sīlana nti bhūvādigaṇe avippakiṇṇatāsaṅkhātaṃ samādhānaṃ vuccati.
Sīlana in the bhūvādi class refers to concentration, which is non-distraction.
Sīlana trong nhóm động từ Bhūvādi được nói đến như là sự tập trung (samādhānaṃ) được gọi là sự không phân tán.
Tattha ‘‘sīlatī’’ti rūpaṃ, idha pana ādhārabhāvasaṅkhātaṃ upadhāraṇaṃ vuccati.
There, the form is "sīlati," but here, upholding, which is being a support, is spoken of.
Ở đó, hình thái là "sīlati", nhưng ở đây, nó được nói đến như là sự nắm giữ (upadhāraṇaṃ) được gọi là trạng thái làm nền tảng.
Ettha ca ‘‘sīleti, sīlayatī’’ti rūpāni.
And here, the forms are "sīleti, sīlayati."
Ở đây, các hình thái là "sīleti, sīlayati".
Aṭṭhakathāsu hi ‘‘kusalānaṃ dhammānaṃ patiṭṭhāvasena ādhārabhāvo upadhāraṇa’’nti vutto.
Indeed, in the Aṭṭhakathās, "upholding by way of being a foundation for wholesome states" is stated.
Trong các Aṭṭhakathā, nó được nói là "sự nắm giữ là trạng thái làm nền tảng cho các pháp thiện theo nghĩa thiết lập".
Pala mūla lavanapavanesu.
Pala in rooting, cutting, cleansing.
Pala (gốc rễ, cắt, thanh lọc).
Lavanaṃ chedanaṃ, pavanaṃ sodhanaṃ.
Lavanaṃ is cutting, pavanaṃ is cleansing.
Lavanaṃ là cắt, pavanaṃ là thanh lọc.
Pāleti, pālayati.
Pāleti, pālayati.
Pāleti, pālayati.
Palaṃ nāma mānaviseso.
Pala is a particular measure.
Pala là một đơn vị đo lường.
Lokassa vimatiṃ pāleti lunāti sodheti cāti palaṃ.
It is pala because it protects (pāleti), cuts (lunāti), and cleanses (sodheti) the doubt of the world.
Nó bảo vệ (pāleti), cắt bỏ (lunāti), và thanh lọc (sodheti) sự nghi ngờ của thế gian, nên gọi là pala.
Mūleti, mūlayati.
Mūleti, mūlayati.
Mūleti, mūlayati.
Saddasatthavidū pana ‘‘mūlayati kedāraṃ, mūlayati dhañña’’nti payogaṃ vadanti.
However, grammarians speak of the usage "mūlayati kedāraṃ, mūlayati dhaññaṃ" (he roots the field, he roots the grain).
Tuy nhiên, các nhà ngữ pháp học nói về cách dùng "mūlayati kedāraṃ, mūlayati dhaññaṃ" (mūlayati cánh đồng, mūlayati lúa).
Pala gatiyaṃ.
Pala in moving.
Pala (đi).
Paleti, palayati.
Paleti, palayati.
Paleti, palayati.
Atthaṃ paleti na upeti saṅkhaṃ.
It goes to destruction, it does not come into reckoning.
Atthaṃ paleti na upeti saṅkhaṃ (đi đến sự diệt vong, không thể đếm được).
Paleti rasamādāya.
It moves, taking the essence.
Paleti rasamādāya (đi lấy tinh chất).
Yathā suttaguḷaṃ yattakehi suttehi veṭhitaṃ, tattakehi eva palayati.
Just as a ball of thread, wrapped with as many threads, so far it unravels.
Cũng như một cuộn chỉ, nó đi xa bao nhiêu sợi chỉ được cuộn vào bấy nhiêu.
Ciṅgula paribbhamane.
Ciṅgula in whirling around.
Ciṅgula (xoay quanh).
Ciṅguleti, ciṅgulayati.
Ciṅguleti, ciṅgulayati.
Ciṅguleti, ciṅgulayati.
Ciṅgulayitvā.
Having whirled around.
Ciṅgulayitvā.
Atrāyaṃ pāḷi ‘‘yāvatikā abhisaṅkhārassa gati, tāvatikaṃ gantvā ciṅgulayitvā bhūmiyaṃ papatī’’ti.
Here is the Pali passage: "yāvatikā abhisaṅkhārassa gati, tāvatikaṃ gantvā ciṅgulayitvā bhūmiyaṃ papatī" (As far as the course of volitional formation extends, having gone that far and whirled around, it falls to the ground).
Ở đây, đoạn Pāḷi là: "yāvatikā abhisaṅkhārassa gati, tāvatikaṃ gantvā ciṅgulayitvā bhūmiyaṃ papatī" (đi xa đến mức độ của hành, sau khi xoay quanh thì rơi xuống đất).
Tattha ciṅgulayitvāti paribbhamitvā.
Here, ciṅgulayitvā means having whirled around.
Ở đó, ciṅgulayitvā có nghĩa là xoay quanh.
Pusa posane.
Pusa in nourishing.
Pusa (nuôi dưỡng).
Poseti, posayati.
Poseti, posayati.
Poseti, posayati.
Imāni rūpāni kiñcāpi bhūvādigaṇikaṃ ‘‘posetī’’ti rūpaṃ paṭicca hetukatturūpāni viya dissanti, tathāpi ‘‘aññepi devo posetī’’tiādikassa curādigaṇikarūpassa dassanato suddhakattuvasena vuttānīti daṭṭhabbaṃ.
Although these forms "poseti" appear as if they are derived forms (kārita) in relation to the bhūvādi class form "poseti," they should be understood to be stated as original forms (suddha) for showing the form belonging to the curādi class, as in "aññepi devo posetī" (the devas also nourish others).
Mặc dù những hình thái này trông giống như các hình thái động từ gây khiến (kārita) dựa trên hình thái "poseti" thuộc nhóm động từ Bhūvādi, nhưng cần hiểu rằng chúng được nói đến như là các hình thái động từ gây khiến thuộc nhóm Curādi của "aññepi devo posetī" (vị trời khác cũng nuôi dưỡng), v.v.
Ubhinnaṃ pana kāritaṭṭhāne ‘‘posāpeti, posāpayatī’’ti hetukatturūpāni icchitabbāni.
However, in the causative forms of both, "posāpeti, posāpayati" are to be desired as the derived forms.
Tuy nhiên, ở vị trí gây khiến của cả hai, các hình thái động từ gây khiến "posāpeti, posāpayati" là đáng mong muốn.
Tattha na puṃsakoti itthibhāvapumbhāvarahito puggalo.
Here, na puṃsako means a person devoid of femaleness and maleness.
Ở đó, na puṃsako là một người không có tính nữ và tính nam.
So hi puriso viya sātisayaṃ paccāmitte na puṃseti abhimaddanaṃ kātuṃ na sakkotīti napuṃsakoti vuccati.
Indeed, he is called napuṃsako because he cannot crush (na puṃseti) enemies vigorously like a man.
Người đó không thể nghiền nát (na puṃseti abhimaddanaṃ kātuṃ na sakkoti) kẻ thù một cách mạnh mẽ như một người đàn ông, nên gọi là napuṃsako.
Keci pana ‘‘na pumā, na itthī’’ti napuṃsakoti vacanatthaṃ vadanti.
Some, however, state the meaning of napuṃsaka as "not male, not female."
Một số người khác giải thích ý nghĩa của napuṃsako là "không phải nam, không phải nữ".
Tathā hi saddasatthavidū taṃ puggalaṃ napuṃsakaliṅgavasena napuṃsakanti vadanti.
Indeed, grammarians refer to that person as napuṃsaka in the sense of the neuter gender.
Quả thật, các nhà ngữ pháp học gọi người đó là napuṃsako theo nghĩa giống trung tính.
Lasa silyayoge.
Lasa in dancing.
Lasa (kết hợp với sự nhảy múa).
Silyayogo lāsiyaṃ nāṭakanāṭanaṃ recakadānaṃ.
Silyayogo is dancing a performance, giving a posture.
Silyayogo là điệu múa, diễn kịch, và sự cho đi (recakadānaṃ).
Lāseti, lāsayati.
Lāseti, lāsayati.
Lāseti, lāsayati.
Lāsento, lāsentī.
Dancing, swaying.
Lāsento, lāsentī.
Atrāyaṃ pāḷi ‘‘vādentiyāpi lāsenti, naccantiyāpi lāsenti, lāsentiyāpi naccantī’’ti.
Here is the Pali text: “They dance while playing, they dance while performing, they perform while dancing.”
Ở đây có đoạn Pāḷi này: “Ngay cả khi tấu nhạc, họ cũng vui đùa; ngay cả khi múa, họ cũng vui đùa; ngay cả khi vui đùa, họ cũng múa.”
Tattha lāsentīti yā uplavamānā viya uṭṭhahitvā lāsiyanāṭakaṃ nāṭenti, recakaṃ denti.
Here, lāsentī means those who rise up as if floating and perform a graceful dance, making a specific movement.
Trong đó, lāsentī là những người đứng dậy như đang bay bổng và trình diễn điệu múa lāsiyā, tạo ra những động tác (recaka).
Tattha rasetīti sinehati.
Here, rasetī means it moistens.
Trong đó, rasetī có nghĩa là yêu thương.
Rasoti sineho, sinehasambandho sāmaggirasoti vuccati, yaṃ sandhāya brāhmaṇā bhagavantaṃ ‘‘arasarūpo samaṇo gotamo’’ti avocuṃ.
Raso means moisture, cohesion, which is called sāmaggirasa, and it is with reference to this that brahmins said to the Blessed One, “The recluse Gotama is without rasa (essence/affection).”
Raso là tình yêu, sự gắn kết yêu thương được gọi là sāmaggiraso, điều mà các Bà-la-môn đã nói về Đức Thế Tôn là “sa-môn Gotama không có tình yêu (arasarūpo)”.
Siya asabbappayoge.
Siya (is) in the sense of improper usage.
Siya có nghĩa là không sử dụng mọi thứ.
Seseti, sesayati.
Seseti, sesayati.
Seseti, sesayati.
Vipubbo atisaye, vipubbo atisaye, vipubbo sisadhātu atisaye vattati, viseseti, visesayati.
With the prefix vi, the root sisa is used in the sense of excess or distinction: viseseti, visesayati.
Tiền tố vi mang nghĩa vượt trội, tiền tố vi mang nghĩa vượt trội, căn sisa với tiền tố vi mang nghĩa vượt trội, viseseti, visesayati.
Viseso, visiṭṭho, visesanaṃ.
Viseso, visiṭṭho, visesanaṃ.
Viseso, visiṭṭho, visesanaṃ.
Missa sammisse.
Missa (is) in the sense of mixing.
Missa có nghĩa là pha trộn.
Misseti, missayati.
Misseti, missayati.
Misseti, missayati.
Sammisseti, sammissayati.
Sammisseti, sammissayati.
Sammisseti, sammissayati.
Misso, misso, missito, sammissito, sammisso iccādīni.
Misso, misso, missito, sammissito, sammisso, and so on.
Misso, misso, missito, sammissito, sammisso, v.v...
Alambusājātake missāti itthīnaṃ vattabbanāmaṃ, purisehi saddhiṃ sammissanatāya.
In the Alambusajātaka, missā is a name for women, because of their mixing with men.
Trong kinh Alambusajātaka, missā là tên gọi dành cho phụ nữ, vì họ hòa lẫn với đàn ông.