1138. Balavaṃ suṭṭhu atīva kimuta su ati ete cha atisayatthe.
Balavaṃ, suṭṭhu, atīva, kimuta, su, ati — these six words refer to "excessive."
1138. Balavaṃ, suṭṭhu, atīva, kimuta, su, ati — sáu từ này dùng để chỉ sự vượt trội. Suṭṭhu cũng dùng để khen ngợi. Kimuta cũng dùng trong câu hỏi. Āho, kiṃ, kimu, udāhu, kimuta, uda — sáu từ này dùng trong vikappe (sự lựa chọn, sự phân vân).
Pasaṃsāyañca suṭṭhu. Pañhepi kimuta. Āho kiṃ kimu udāhu kimuta uda ete cha vikappe vitakke.
Suṭṭhu is also in praise. Kimuta is also in questioning. Āho, kiṃ, kimu, udāhu, kimuta, uda — these six refer to vikappe (doubt/deliberation).
Trong đó, từ āho có nguyên âm dài ở đầu.
Tatra āhosaddo dīghādi.
Among these, the word āho has a long vowel at the beginning.
Thật vậy, Bhāguri nói rằng: "Diṭṭho, āho, udāhu ca, vikappatthe vibhāvane" (Diṭṭho, āho, và udāhu dùng trong nghĩa lựa chọn và sự biểu lộ). Ví dụ: Khāṇurayamāho puriso (Đây là gốc cây hay là người?).
‘‘Diṭṭho āho udāhu ca, vikappatthe vibhāvane’’ti hi bhāguri. Khāṇurayamāho puriso.
Indeed, Bhāguri said, "Diṭṭha, āho, and udāhu are for doubt and clear manifestation." For example, "Is this a stump, or is it a man?"
Ruddo thì nói rằng từ có nguyên âm ngắn ở đầu "aho" dùng trong nghĩa chúa tể, sự vượt trội, sự lựa chọn, và sự ngạc nhiên.
Ruddo tu rassādimāha ‘‘issarepyadhikepi ca, vikappevimhayepyaho’’ti.
Rudda, however, states that the short vowel beginning aho means "in a lord, in excess, in doubt, and in wonder."
Từ Kimu có nguyên âm ngắn ở cuối.
Kimusaddo rassanto.
The word kimu ends in a short vowel.
Kimāyaṃ khāṇu, kimu puriso (Đây là gốc cây hay là người?).
Kimāyaṃ khāṇu, kimu puriso.
Is this a stump? Is it a man?
Từ Uda có nguyên âm ngắn ở đầu.
Udasaddo rassādi.
The word uda begins with a short vowel.
Dhūmoyamoda kāpotaṃ (Đây là khói hay là bồ câu?). Trong nghĩa tập hợp, có tiếp vĩ ngữ ṇo.
Dhūmoyamoda kāpotaṃ, samūhatthe ṇo.
Is this smoke or a flock of pigeons? The suffix ṇo is for a multitude.
Từ Kiñca cũng dùng trong nghĩa lựa chọn.
Kiñcasaddopi vikappe.
The word kiñca is also for doubt.
Từ Kimuta đã được nói là dùng trong nghĩa vượt trội.
Kimutasaddo atisayeti vutto.
The word kimuta was mentioned as meaning "excessive."
Từ Kimuta được đề cập trong ý nghĩa vượt trội.
1139. Bho are ambho hambho re je aṅga āvuso he hare ete dasa avhāne.
Bho, are, ambho, hambho, re, je, aṅga, āvuso, he, hare — these ten are for addressing.
Bho, are, ambho, hambho, re, je, aṅga, āvuso, he, hare — mười từ này dùng trong lời gọi.
Haṃ hosaddāpyatra.
The words haṃ ho are also here.
Các từ Haṃ và Ho cũng thuộc nhóm này.
Kathaṃ kiṃsu nanu kacci nu kiṃ ete cha samā samānatthā.
Kathaṃ, kiṃsu, nanu, kacci, nu, kiṃ — these six are samā (of similar meaning).
Kathaṃ, kiṃsu, nanu, kacci, nu, kiṃ — sáu từ này có nghĩa tương tự (trong câu hỏi).
1140. Adhunā, etarahi, idāni, sampati cāti cattāro idānītyatthe.
Adhunā, etarahi, idāni, sampati — these four are in the sense of idānī (now).
1140. Adhunā, etarahi, idāni, sampati — bốn từ này có nghĩa là bây giờ.
Aññadatthu taggha sasakkaṃ addhā kāmaṃ jātu ve have ete aṭṭha ekaṃse ekaṃsatthe.
Aññadatthu, taggha, sasakkaṃ, addhā, kāmaṃ, jātu, ve, have — these eight are for ekaṃse (certainty).
Aññadatthu, taggha, sasakkaṃ, addhā, kāmaṃ, jātu, ve, have — tám từ này mang nghĩa chắc chắn (ekaṃsa).
1141. Yāvatādayo satta paricchedavācakā.
1141. The seven words beginning with Yāvatā are indicative of measure/limit.
1141. Bảy từ bắt đầu bằng yāvatā là những từ chỉ sự giới hạn.
Tatra yāvatā, yāvāti dve aniyamaparicchedatthavācakā.
Among these, yāvatā and yāva are two words indicating indefinite measure.
Trong số đó, yāvatā và yāva là hai từ chỉ sự giới hạn không xác định.
Tāvatā, tāva, ettāvatāti niyamaparicchedatthavācakā.
Tāvatā, tāva, and ettāvatā are words indicating definite measure.
Tāvatā, tāva, ettāvatā là những từ chỉ sự giới hạn xác định.
Kittāvatā, kīveti paricchedapucchanatthavācakā.
Kittāvatā and kīva are words indicating inquiry about measure.
Kittāvatā, kīva là những từ dùng để hỏi về sự giới hạn.
1142-1143. Yathā tathā yatheva evaṃ yathānāma yathāhi seyyathāpi evamevaṃ vā tatheva yathāpi evampi seyyathāpi nāma yathariva yathā ca viya tathariva iccete sattarasa paṭibhāgatthe sadisatthe bhavanti.
1142-1143. Yathā, tathā, yatheva, evaṃ, yathānāma, yathāhi, seyyathāpi, evamevaṃ vā, tatheva, yathāpi, evampi, seyyathāpi nāma, yathariva, yathā ca, viya, tathariva — these seventeen words are for paṭibhāgatthe (similarity).
1142-1143. Yathā, tathā, yatheva, evaṃ, yathānāma, yathāhi, seyyathāpi, evamevaṃ, vā, tatheva, yathāpi, evampi, seyyathāpi nāma, yathariva, yathā ca, viya, tathariva — mười bảy từ này mang nghĩa tương tự (paṭibhāga), nghĩa là giống nhau.
1145. Yamādayo cha kāraṇatthesiyuṃ.
1145. The six words beginning with Ya are for "reason."
1145. Sáu từ bắt đầu bằng ya mang nghĩa nguyên nhân.
Canasaddo, cisaddo cāti dve asākalye asakalatthe.
The word cana and the word ci are two for asākalye (partiality/not whole).
Từ cana và từ ci — hai từ này mang nghĩa không toàn bộ (asākalya), nghĩa là không đầy đủ.
Kadācanaṃ, kadācītyādi payogo.
Examples include kadācanaṃ and kadāci.
Ví dụ: kadācanaṃ, kadāci.
Mudhāsaddo nipphale phalarahite, nippayojanetyattho.
The word mudhā is for nipphale (fruitless), meaning "useless."
Từ mudhā mang nghĩa không kết quả (nipphala), không có lợi ích.
Amūlepi ca mudhā.
Mudhā is also in the sense of "without origin."
Và mudhā cũng mang nghĩa không có gốc rễ.
1147. Na a no mā alaṃ nahi iccete cha nisedhe.
1147. Na, a, no, mā, alaṃ, nahi — these six are for prohibition.
1147. Na, a, no, mā, alaṃ, nahi — sáu từ này mang nghĩa phủ định.
Ce, sace, yadīti tayo yadyatthe.
Ce, sace, yadīti — these three are for "if."
Ce, sace, yadi — ba từ này mang nghĩa nếu.
Saddhaṃsaddo anukūlatthe.
The word saddhaṃ is for "suitable."
Từ saddhaṃ mang nghĩa phù hợp.
Nattaṃ doso ca rajanīyamiccatthe.
Nattaṃ and doso are for "attachment/staining."
Nattaṃ, doso ca mang nghĩa bị nhiễm ô.
Divāsaddo ahe ahanītyatthe.
The word divā is for ahe (day).
Từ divā mang nghĩa ban ngày (aha).
1150. Sudaṃ kho assu yagghe ve hādayo hakārādayo ca padapūraṇe siyuṃ.
1150. Sudaṃ, kho, assu, yagghe, ve, and those beginning with hā (hakārādayo) are for filling out the line.
1150. Sudaṃ, kho, assu, yagghe, ve, các từ bắt đầu bằng hā, và các từ bắt đầu bằng ha — có thể dùng để điền vào câu.
Antarena, antarā, anto cāti ete abbhantareiccatthe.
Antarena, antarā, anto — these are for "inside."
Antarena, antarā, anto ca — những từ này mang nghĩa bên trong.
Avassaṃ, nūna ca nicchayatthe.
Avassaṃ and nūna are for "certainty."
Avassaṃ, nūna ca mang nghĩa chắc chắn.
1152-1153. Yathāttanti saccaṃ.
1152-1153. Yathāttaṃ means truth.
1152-1153. Yathāttaṃ là sự thật.
Tathassa anatikkamo yathātathaṃ, yathātthe abyayībhāvo.
Yathātathaṃ is not transgressing the truth; it is an abyayībhāva compound in the sense of yathā.
Không vượt quá sự thật là yathātathaṃ, đây là abyayībhāva với nghĩa yathā.
Tathasaddoyaṃ bhūtapariyāyo.
This word tatha is a synonym for bhūta (truth/reality).
Từ tatha này là đồng nghĩa với bhūta (sự thật).
Sadāsaddo, sanaṃsaddo cāti nicce.
The word sadā and the word sanaṃ are for "always."
Từ sadā, từ sanaṃ — hai từ này mang nghĩa vĩnh viễn.
Sanasaddopyatra.
The word sana is also here.
Từ sana cũng ở đây.
Pāyo, bāhulyañca samā.
Pāyo and bāhulyaṃ have similar meanings.
Pāyo, bāhulyañca là đồng nghĩa.
Pañcakaṃ bāhye.
The group of five (words) is for "outside."
Năm từ này mang nghĩa bên ngoài.
Saṇikaṃsaddo asīghe.
The word saṇikaṃ is for "not quickly."
Từ saṇikaṃ mang nghĩa không nhanh.
1162-1163. Vibhatyantanāmasarākhyātapatirūpake abyaye dassetvā tadaññabhāve abyaye dassetumāha ‘‘ādikamme’’iccādi.
1162-1163. Having shown indeclinables that are like case-ending nouns, sounds, and verbs, the text now says ‘‘ādikamme’’ etc., to show other kinds of indeclinables.
1162-1163. Sau khi trình bày các abyaya (trạng từ) có hình thức giống như các từ tận cùng bằng vibhatti, danh từ, nguyên âm và động từ, để trình bày các abyaya không thuộc loại đó, kinh văn nói "ādikamme" v.v.
Tatra vibhatyantapatirūpakaṃ yathā – ‘‘cirassaṃ, ciraṃ, cireni’’ccādi.
For example, a pseudo-case-ending is: ‘‘cirassaṃ, ciraṃ, cireni’’ and so on.
Trong đó, abyaya có hình thức giống như từ tận cùng bằng vibhatti là "cirassaṃ, ciraṃ, cireni" v.v.
Nāmapatirūpakaṃ yathā – ‘‘āma, sāhu, lahu, opāyika’’miccādi.
For example, a pseudo-noun is: ‘‘āma, sāhu, lahu, opāyika’’ and so on.
Abyaya có hình thức giống như danh từ là "āma, sāhu, lahu, opāyika" v.v.
Sarapatirūpakaṃ yathā – ‘‘a’’-iccādi.
For example, a pseudo-sound is: ‘‘a’’- and so on.
Abyaya có hình thức giống như nguyên âm là "a" v.v.
Ākhyātapatirūpakaṃ yathā – ‘‘atthi’’iccādi.
For example, a pseudo-verb is: ‘‘atthi’’ and so on.
Abyaya có hình thức giống như động từ là "atthi" v.v.
Sambhavo pabhavo.
Sambhavo means origin.
Sambhavo là sự phát sinh.
Udiṇṇe pavuddhe vaḍḍhane.
Udiṇṇe means in increase, growth.
Udiṇṇe là sự phát triển, tăng trưởng.
Tisa pīṇane,ti, titti.
Tisa means in satisfaction, leading to titti.
Tisa là sự thỏa mãn, tức là titti.
Niyoge niyojane.
Niyoge means in appointment/commission.
Niyoge là sự chỉ định.
Agge uttame.
Agge means in supreme.
Agge là tối thượng.
Tappare tappadhāne.
Tappare means in having that as primary.
Tappare là điều chủ yếu.
Saṅge laggane.
Saṅge means in attachment.
Saṅge là sự bám víu.
Pakāre sadise, bhede vā.
Pakāre means in likeness, or in difference.
Pakāre là tương tự, hoặc là sự khác biệt.
Antobhāve pakkhitte.
Inclusion, insertion.
Antobhāve là sự bao gồm.
Viyoge pavāse.
Separation, parting.
Viyoge là sự chia ly.
Avayave padese.
A part, a region.
Avayave là một phần.
Dhitiyaṃ vīriye padhāne.
In steadfastness, energy, exertion.
Dhitiyaṃ là sự tinh tấn, nỗ lực.
Ete catthā dhātusaṃyogatthā vā nāmasaṃyogatthā vā bhavanti.
These meanings arise either from conjunction with verbal roots or from conjunction with nouns.
Những ý nghĩa này có thể là ý nghĩa kết hợp với căn hoặc ý nghĩa kết hợp với danh từ.
Asaṃyogassa pana nāmapadassa attho ‘‘po siyā paramatthasmiṃ, pātu vātesu pā bhave’’ti ekakkharakose* vutto.
But the meaning of a noun that is uncombined is stated in the Ekakkharakosa: "Po may be in the supreme meaning; pā may be in manifestation, in winds."
Tuy nhiên, ý nghĩa của danh từ không kết hợp được nói trong Ekakkharakosa như sau: "Po có thể mang nghĩa tối thượng, pā có thể mang nghĩa hiển lộ trong gió."
1171-1172. Atisayo atra adhimattaṃ.
1171-1172. Excess here means abundant.
1171-1172. Atisayo ở đây là sự vượt trội.
Bhusattho samantattho, tena samanta pariyāyopi bhusasaddo atthīti veditabbo.
Intense meaning is all-round meaning; by this it should be understood that the word bhusa is also a synonym for samanta.
Bhusattho là ý nghĩa bao trùm, do đó cần hiểu rằng từ bhusa cũng là đồng nghĩa với samanta.
Issariyo pabhūti.
Sovereignty is power.
Issariyo là quyền lực.
Accaye atikkame.
In transgression, going beyond.
Accaye là sự vượt quá.
Kalahe viggahe.
In dispute, quarrel.
Kalahe là sự tranh cãi.
Bhāse kathane, ‘‘bhāsāyā’’tipi pāṭho.
In speech, speaking; "bhāsāyā" is also a reading.
Bhāse là sự nói, cũng có bản đọc là "bhāsāyā".
Kucchane kucchāyaṃ.
In disparagement, contempt.
Kucchane là sự ghê tởm.
Anabhimukhatthe vimukho.
In the meaning of averted face, facing away.
Anabhimukhatthe là ý nghĩa quay lưng lại, tức là vimukho (quay mặt đi).
Moho vimati.
Delusion is doubt.
Moho là sự mê lầm, tức là vimati (sự nghi ngờ).
Padhāne visiṭṭhe.
In preeminence, distinguished.
Padhāne là điều nổi bật, tức là visiṭṭha (đặc biệt).
Dakkhatā chekatā.
Skillfulness is cleverness.
Dakkhatā là sự khéo léo.
Khede parissame.
In weariness, fatigue.
Khede là sự mệt mỏi.
1173. Jānane avagate.
1173. In knowing, understood.
1173. Jānane là sự hiểu biết.
Adhobhāge avaṃsire.
In the lower part, head downwards.
Adhobhāge là phần dưới, tức là cúi đầu.
Anicchaye aniṇṇaye.
In indecision, lack of determination.
Anicchaye là sự không quyết định.
Paribhave avaññāte.
In contempt, disregarded.
Paribhave là sự khinh miệt.
Deso ca byāpanañca hāni cāti dvando.
It is a dvanda compound of "region," "pervading," and "loss."
Deso, byāpanañca và hāni là một cặp từ.
Vacokriyāya vacanakriyāyaṃ.
In verbal action, in the act of speaking.
Vacokriyāya là hành động nói.
Theyye coriye.
In theft, stealing.
Theyye là sự trộm cắp.
Aññāṇe ca pattiādike ca.
And in ignorance, and in attainment etc.
Trong sự ngu dốt và trong sự đạt được, v.v.
1174. Pacchātthe anucaro.
1174. In the sense of "after" is a follower.
1174. Trong nghĩa sau thì là anucaro (người theo sau).
Bhusatthe anuggato.
In the sense of "very much" is renowned.
Trong nghĩa bao trùm thì là anuggato (nổi tiếng).
Sadise anurūpo.
In "similar" is appropriate.
Trong nghĩa tương tự thì là anurūpo (phù hợp).
Anuvattiyaṃ anveti.
In "following" means follows in succession.
Trong sự tiếp nối, nó theo sau.
Hīne anu sāriputtaṃ paññavanto.
In "inferior" are those wise ones inferior to Sāriputta.
Trong sự thấp kém, những người trí tuệ kém hơn Sāriputta.
Tatiyatthe nadimanvavasitā bārāṇasī.
In the sense of the instrumental case, Bārāṇasī is situated along the river.
Với nghĩa thứ ba, Bārāṇasī nằm dọc theo con sông.
Dese, lakkhaṇe, vicchāyaṃ, itthambhūte, bhāgādike ca anu. Lakkhaṇe rukkha’manu vijjotate cando.
Anu is used in the sense of place, sign, pervading, such a state, and a part, etc. In "sign": The moon shines along the tree.
Trong ý nghĩa về nơi chốn, dấu hiệu, sự bao trùm, trạng thái, và phần, v.v., là anu. Về dấu hiệu, mặt trăng chiếu sáng theo cây.
Vicchāyaṃ rukkhaṃ rukkhamanu tiṭṭhati.
In "pervading": He stands by every tree.
Trong sự bao trùm, nó đứng theo từng cây.
Itthambhūte sādhu devadatto mātara’manu.
In "such a state": Devadatta is good to his mother.
Trong trạng thái, Devadatta rất tốt đối với mẹ mình.
Bhāge yadettha maṃ anu siyā.
In "part": Whatever share of this belongs to me.
Trong phần, phần nào của ta ở đây sẽ là của ta.
1175. Āliṅgane parissajati.
1175. In embracing means embraces tightly.
1175. Trong sự ôm ấp, anh ta ôm.
Dosakkhāne paribhāsetvā.
In accusing of fault means having abused.
Trong việc chỉ trích lỗi lầm, sau khi mắng mỏ.
Nivāsane vatthaṃ paridahitvā.
In dressing means having put on clothes.
Trong việc mặc, sau khi mặc y phục.
Avañño paribhavo.
Disrespect is contempt.
Avañño là sự khinh miệt.
Ādhāre bhojane soke byāpane.
In support, in eating, in sorrow, in pervading.
Trong sự hỗ trợ, trong việc ăn, trong sự đau buồn, trong sự lan rộng.
Tatve sabhāve.
In reality, in nature.
Tatve là bản chất.
Lakkhaṇādo lakkhaṇavicchāitthambhūtabhāge.
In sign etc. means in sign, pervading, such a state, part.
Lakkhaṇādo là dấu hiệu, sự bao trùm, trạng thái, phần.
1176. Visiṭṭhe abhidhammo.
1176. In "distinguished" is Abhidhamma.
1176. Trong sự xuất sắc, Abhidhamma.
Uddhakamme sāruppe vuddhiyaṃ pūjāyaṃ adhike.
In ascending action, in conformity, in growth, in veneration, in excess.
Trong việc đi lên, trong sự tương tự, trong sự phát triển, trong sự tôn kính, trong sự vượt trội.
Kule abhijano.
In "family" is noble birth.
Trong gia đình, abhijano (người cao quý).
Asacce lakkhaṇādimhi catubbidhe* .
In "untrue", and in the fourfold sense of sign etc.
Trong sự không thật, trong bốn loại Lakkhaṇa, v.v.*.
1178-1179. Vāmādāne iti pāṭhe vāme paṭilome, ādāne gahaṇe.
1178-1179. In the reading " vāmādāne" means in "reversed," in "opposite," and in "taking," in grasping.
1178-1179. Vāmādāne – trong cách đọc này, vāme là trong sự phản đối, ādāne là trong sự chấp nhận.
Vācādāne paccassosi.
He acknowledged the word given.
Trong sự chấp nhận lời nói, anh ấy đã đồng ý.
Paṭinidhimhi mukhyasadise buddhasmā pati.
In substitution means in place of the Buddha, like the principal.
Paṭinidhimhi là trong sự tương tự chính yếu, pati từ Đức Phật.
Paṭibādhe nivattane.
In obstruction, in hindrance.
Paṭibādhe là trong sự ngăn cản.
Paṭiccatthe ‘‘paṭiccā’’ti padassa atthe.
In the meaning of paṭicca, in the meaning of the word "paṭicca."
Paṭiccatthe là trong ý nghĩa của từ "paṭiccā".
Lakkhaṇādike catubbidhe.
In the fourfold sense of sign etc.
Lakkhaṇādike là bốn loại.
1180-1181. Samīpe ādikammani mariyāde uddhakammani icchāyaṃ bandhane abhividhimhi ca ā. Kicche īsatthe nivattiyañca appasāde āsīsane saraṇe vākyasaraṇe ā evaṃ anussaraṃ.
1180-1181. Ā is used in proximity, in initial action, in boundary, in ascending action, in desire, in binding, and in comprehension. Ā is also used in difficulty, in the sense of "a little," in cessation, in displeasure, in wishing, in recollection, in remembering a statement, such as "thus remembering."
1180-1181. Trong sự gần gũi, trong hành động ban đầu, trong giới hạn, trong hành động đi lên, trong mong muốn, trong sự ràng buộc, trong sự bao gồm, và ā. Trong sự khó khăn, trong ý nghĩa "một chút", trong sự ngăn cản, trong sự không hài lòng, trong sự cầu mong, trong sự nương tựa, trong sự nương tựa lời nói, ā cũng vậy, ghi nhớ như thế.
Patiṭṭhāyaṃ, vimhayādīsu ca ā.
Ā is also used in establishment, and in wonder etc.
Trong sự thiết lập, trong sự ngạc nhiên, v.v., cũng là ā.
1184-1185. Apagato apeto.
1184-1185. Departed means gone away.
1184-1185. Apagato là đã rời đi.
Upapattiyaṃ yuttiyaṃ upekkhā.
In suitability, in appropriateness is equanimity.
Upapattiyaṃ là trong sự hợp lý, sự xả.
Ādhikye upakhāriyaṃ doṇo.
In abundance is a doṇa above a measure.
Ādhikye là một cái thùng chứa nhiều hơn một cái giỏ.
Pubbakammani buddhopakkamaṃ kilesacchedo.
In prior action, the Buddha's effort is the cutting off of defilements.
Pubbakammani là sự khởi xướng của Đức Phật, sự đoạn trừ phiền não.
Gayhākāre paccupaṭṭhānaṃ.
In the manner of grasping is manifestation.
Gayhākāre là sự hiện diện.
Uparitte uparibhāve upapanno.
In being superior, in the upper state is born.
Uparitte là trong trạng thái cao hơn, đã đạt được.
Anasane upavāso.
In non-eating is fasting.
Anasane là sự nhịn ăn.
Samāhāre cakkhu ca sotañca cakkhusotaṃ.
In aggregation: eye and ear are eye-and-ear.
Samāhāre – mắt và tai là cakkhusotaṃ (mắt-tai).
Anvācayo ekaṃ padhānabhāvena vatvā itarassa appadhānabhāvena vacanaṃ, tasmiṃ.
Anvācaya is stating one word as primary and the other as secondary, in that sense.
Anvācayo là việc nói một từ với tư cách chính yếu và từ kia với tư cách phụ; trong đó.
Sīlaṃ rakkhāhi, dānañca dehi.
Guard sīla, and give alms.
Hãy giữ giới, và cũng hãy bố thí.
Itarītare samaṇo ca brāhmaṇo ca samaṇabrāhmaṇā.
In reciprocal: a recluse and a brahmin are recluses-and-brahmins.
Itarītare – sa môn và Bà-la-môn là samaṇabrāhmaṇā.
Tatra kevalasamuccayo ca anvācayo ca samāse natthi, itaradvayaṃ samāseyeva.
Among these, simple collection and anvācaya do not occur in compounds; the other two occur only in compounds.
Trong đó, samuccaya thuần túy và anvācayo không có trong hợp chất, hai loại kia chỉ có trong hợp chất.
1189. Pajjaṃ vāsaddassatthe.
1189. The verse is in the meaning of the word vā.
1189. Pajjaṃ là trong ý nghĩa của từ vā.
Vavatthitavibhāsāyaṃ vā paro asarūpā.
In vaṭṭhitavibhāsā, vā means a subsequent vowel after a dissimilar vowel is dropped.
Trong vavatthitavibhāsā, vā là sau một nguyên âm không giống nhau.
Viavapubbo ṭhā gatinivattiyaṃ, to, ṭhātissa tho, asarūpadvittañca.
Ṭhā preceded by vi and ava is in the sense of cessation of motion; to is an affix; ṭhā becomes tho, and also dissimilar reduplication occurs.
Viava-tiền tố ṭhā là trong sự ngăn cản chuyển động, to, ṭhāti là tho, và cả sự lặp lại không giống nhau.
Vavatthitā niyamitā vibhāsā vavatthitavibhāsā. Avassaggeti avapubbo saja vissajjanāliṅgananimmānesu.
Determined vibhāsā is vavatthitavibhāsā. Ava preceding saja is in the sense of releasing, embracing, creating.
Vavatthitavibhāsā là sự phân biệt có quy tắc.
1193. Vākyārambhe ‘‘handa vadāmi te’’ti.
1193. At the beginning of a sentence: "Indeed, I will tell you."
1193. Vākyārambhe – "Này, ta sẽ nói cho ngươi."
Visāde khede.
In dismay, weariness.
Visāde là trong sự buồn bã.
Yāva tāva tūti yāvatāvasaddā sākalye niravasese.
The words yāva tāva tū and yāvatāva are in totality, completely.
Yāva tāva tū – các từ yāvatāva là trong sākalye (sự toàn bộ).
Yāvadatthaṃ tāva gahitaṃ.
As much as needed, that much was taken.
Đã lấy đủ theo ý muốn.
Māne pamāṇe.
In measure, estimation.
Māne là trong sự đo lường.
‘‘Yāva pamāṇamariyādā-vadhāraṇatthakaṃ mata’’miti bhāguri.
" Bhāguri considers 'yāva' to have the meaning of measure, limit, and ascertainment."
"Yāva được coi là có ý nghĩa về đo lường, giới hạn và xác định" – Bhāguri.
Avadhimhi paricchinne.
In the sense of a defined limit.
Avadhimhi là trong sự giới hạn.
1194. Puratthāsaddo pāciyaṃ disāyaṃ iccatthe, puratthe vakkhamāne, aggato samuddhe iccatthe ca paṭhamepi ādimhi vattati.
1194. The word puratthā is used in the sense of the eastern direction, in the sense of 'in front of' as will be stated (puratthe), in the sense of 'leading to the front' or 'foremost', and also in the sense of 'first' or 'beginning'.
1194. Từ puratthā có ý nghĩa trong phương pāciyaṃ (phía đông), trong puratthe (phía trước), trong aggato (phía trên), và cũng được dùng trong paṭhamepi (lúc ban đầu).
Pabandhe vākyaracanāyaṃ vākyapabandhe purāṇādike.
In composition, in the arrangement of sentences, in ancient literary works and the like.
Pabandhe là trong sự sắp xếp câu, trong sự cấu trúc câu, trong các câu chuyện cổ, v.v.
Cirantare atītabhūte.
In a long past, in a very long time ago.
Cirantare là trong thời gian đã qua.
Nikaṭe sannihite.
In proximity, near.
Nikaṭe là trong sự gần gũi.
Āgāmike anāgate.
In the future.
Āgāmike là trong tương lai.
1195. Khalusaddo nisedhe vākyālaṅkāre vākyabhūsāyaṃ avadhāraṇe evatthe, pasiddhiyañca vattati.
1195. The word khalu is used in the sense of prohibition, in adorning a sentence, in the emphasizing sense of eva, and in the sense of renown.
1195. Từ khalu được dùng trong sự phủ định, trong vākyālaṅkāre (sự trang trí câu), trong ý nghĩa avadhāraṇe eva (chỉ sự xác định), và trong sự nổi tiếng.
Abhitosaddo āsanne abhimukhe ubhayato iccatthe, ādinā sīghe, sākalye ca atthe vattati.
The word abhito is used in the sense of 'near', 'facing', 'on both sides'; and by extension, in the sense of 'quickly' and 'entirely'.
Từ abhito được dùng trong ý nghĩa gần gũi, đối diện, cả hai bên, và ādi (v.v.) cũng được dùng trong ý nghĩa nhanh chóng và toàn bộ.
Āsanne abhitoyaṃ nadī.
In the sense of near: This river is near.
Āsanne – con sông này gần.
Abhimukhe abhitova tātā.
In the sense of facing: Father, it is in front of you.
Abhimukhe – đối diện với cha.
Ubhayatoiccatthe abhito maggassa.
In the sense of on both sides: On both sides of the path.
Với ý nghĩa ubhayato – hai bên đường.
Sīghe abhito adhīyitvā.
In the sense of quickly: Having run quickly.
Sīghe – sau khi học nhanh chóng.
Sākalye abhito vanaṃ daḍḍhaṃ.
In the sense of entirely: The forest was entirely burnt.
Sākalye – toàn bộ khu rừng đã bị cháy.
1198. Nukāro saṃsaye, pañhe ca.
1198. The particle 'nu' is used in doubt and in questions.
1198. Nukāro là trong sự nghi ngờ và câu hỏi.
Nānāsaddo anekatthe, vajjane ca.
The word nānā is used in the sense of 'many' and 'avoidance'.
Từ nānā được dùng trong ý nghĩa nhiều và trong sự tránh né.
Kiṃsaddo pucchāyaṃ, jigucchāyañca, abyayo.
The word kiṃ is used in the sense of 'question' and 'disgust', as an indeclinable.
Từ kiṃ được dùng trong câu hỏi và trong sự ghê tởm, nó là một bất biến từ.
Tiliṅgo ca, niyame tu tiliṅgova.
It is also of three genders, but in determination, it is only of three genders.
Nó cũng có ba giống, nhưng trong sự xác định, nó chỉ có ba giống.
Vārimhi udake.
In vāri, in water.
Vārimhi là trong nước.
Muddhani sīse ca, kaṃ sukhepi, vuttañca nānatthasaṅgahe –
And in muddhani, in the head. The word kaṃ also means 'happiness'. It is also stated in the Nānātthasaṅgaha:
Muddhani là trên đầu, kaṃ cũng là trong hạnh phúc, và được nói trong nānatthasaṅgahe –
1199. Amāsaddo sahatthe, samīpatthe ca, amāvāsī, amāgato ca.
1199. The word amā is used in the sense of 'together' and 'nearness', as in amāvāsī (new moon) and amāgato (come near).
1199. Từ amā được dùng trong ý nghĩa cùng với, và trong ý nghĩa gần gũi; amāvāsī (đêm trăng khuyết), và amāgato (đã đến gần).
Punasaddo bhede visese.
The word puna is used in distinction, in particular.
Từ puna là trong bhede (sự khác biệt).
Apaṭhame puna dadāti.
In the sense of not first: He gives again.
Apaṭhame – lại cho.
Kirasaddo anussave anukkamena savane, aruciyañca.
The word kira is used in hearsay, in sequential hearing, and in displeasure.
Từ kira là trong anussave (sự nghe theo thứ tự), và trong sự không thích.
Udasaddo apyatthe pañhe.
The word uda is used in the sense of also, in questions.
Từ uda là trong ý nghĩa apyatthe (câu hỏi).
Vikappane atthantarassa vikappane ca.
And in option, in indicating another meaning by way of option.
Và trong vikappane (sự lựa chọn ý nghĩa khác).
1200. Pacchāsaddo patīciyaṃ disāyaṃ.
1200. The word pacchā is used in the western direction.
1200. Từ pacchā là trong phương patīciyaṃ (phía tây).
Carime anāgate kāle.
In the last time, in the future time.
Carime là trong thời gian tương lai.
Sāmisaddo tu addhe bhāge, jigucchane nindāyañca.
The word sāmi, however, is used in half, in a portion, and in disgust, in censure.
Từ sāmi là trong addhe (một nửa), và trong jigucchane (sự chỉ trích).
Addhe bhāge sāmi vuttaṃ, jigucchanepi tadeva.
In the sense of 'half', sāmi is used; in disgust, the same applies.
Từ sāmi được nói đến trong nghĩa một nửa phần, và cũng vậy trong nghĩa ghê tởm.
Pātu pakāse pakāsanīye, sambhave uppattiyañca.
Pātu in manifestation, in what is to be manifested, and in occurrence, in arising.
Từ pātu có nghĩa là biểu lộ, hiển lộ, và cũng trong nghĩa phát sinh.
Mithosaddo aññoññeiccatthe, rahoiccatthe ca.
The word mitho is used in the sense of 'mutually' and 'secretly'.
Từ mitho có nghĩa là lẫn nhau, và cũng trong nghĩa riêng tư.
1201. Hāsaddo khede, soke, dukkhe ca.
1201. The word hā is used in distress, sorrow, and suffering.
1201. Từ hā có nghĩa là mệt mỏi, buồn rầu, và khổ đau.
Ahahasaddo khede, vimhaye abbhute ca.
The word ahaha is used in distress and in wonder, in astonishment.
Từ ahaha có nghĩa là mệt mỏi, và cũng trong nghĩa kinh ngạc, lạ lùng.
Dhisaddo hiṃsāpane, nindāyañca.
The word dhi is used in harming and in censure.
Từ dhi có nghĩa là làm hại, và cũng trong nghĩa khiển trách.
Tiriyaṃ tirosaddā pidhāne vattanti.
The words tiriyaṃ and tiro are used in the sense of covering.
Các từ tiriyaṃ và tiro được dùng trong nghĩa che đậy.
Tiriyaṃ katvā kaṇḍaṅgato, tirokatvā vā.
Having set it crosswise, the arrow went inside; or having set it across.
Như: mũi tên bay tiriyaṃ (ngang qua) hoặc tiro (ngang qua).
1202-1203. Saṅkhyātāsaṅkhyātatthānaṃ upasagganipātasaṅkhyātānaṃ abyayānaṃ pasiddhe pacurappayoge ekacce vā dassetvā tadaññepi saṅkhepanayena dassetumāha ‘‘tuni’’ccādi.
1202-1203. Having shown some of the prominent and frequently used indeclinables, which are counted as upasaggas and nipātas, and also those whose meanings are numerous and limited, to show other indeclinables in brief, it states: " tuni", etc.
1202-1203. Sau khi trình bày một số từ bất biến (abyaya) phổ biến và thường dùng, bao gồm các tiền tố (upasagga) và tiểu từ (nipāta) có hoặc không có ý nghĩa số lượng, để trình bày những từ khác một cách tóm tắt, nên nói "tuni" và vân vân.
Ettha ca tunādisaddehi jjupariyantehi tadantāva gahitā, na hi kevalānaṃ etesaṃ abyayabhāvo sambhavati.
And here, by the words beginning with tuna and ending with jju, only those ending in them are taken, for the indeclinable nature of these words alone is not possible.
Ở đây, với các từ bắt đầu bằng tuna và kết thúc bằng jju, chỉ những từ có hậu tố đó được lấy, vì bản thân chúng không thể là từ bất biến.
Tassattho – tunapaccayanto ca tathā tvāna tave tvā tuṃ dhā so thā kkhattuṃ to tha tra hiñcanaṃ hiṃ haṃ dhi ha yakārato hiṃdha dhunā rahi dāni, kiṃsmā vo dācanaṃ dājjathaṃ thattaṃ jjhajjupaccayanto ca abyayībhāvasamāso ca tunādīnaṃ yādesanto ca abyayaṃ nāma bhaveti.
Its meaning is: a word ending in the suffix tuna, and similarly tvāna, tave, tvā, tuṃ, dhā, so, thā, kkhattuṃ, to, tha, tra, hiñcanaṃ, hiṃ, haṃ, dhi, ha, those ending in the letter ya, hiṃdha, dhunā, rahi, dāni, kiṃ, smā, vo, dācanaṃ, dā, jja, thaṃ, thattaṃ, jjhā, and the suffix jju, as well as an abyayībhāva compound, and those ending in the yā-substitute of tunādi, are indeed indeclinables.
Ý nghĩa của nó là – một từ có hậu tố tuna, và cũng vậy tvāna, tave, tvā, tuṃ, dhā, so, thā, kkhattuṃ, to, tha, tra, hiñcanaṃ, hiṃ, haṃ, dhi, ha, yakāra, hiṃdha, dhunā, rahi, dāni, kiṃsmā, vo, dācanaṃ, dājjathaṃ, thattaṃ, jjhajjupaccayanto, và một hợp chất (samāsa) abyayībhāva, và một từ kết thúc bằng yādesanto của tunādīnaṃ, được gọi là từ bất biến (abyaya).
Payogo yathā – ‘‘kātuna, katvāna, kātave, katvā, kātuṃ, sabbadhā, sabbaso, sabbathā, catukkhattuṃ, sabbato, sabbattha, sabbatra, kuhiñcanaṃ, kuhiṃ, kuhaṃ, sabbadhi, iha, yahiṃ, idha, adhunā, etarahi, idāni, kva, kudācanaṃ, kadā, ajja, kathaṃ, aññathattaṃ, ekajjhaṃ, sajju, upanagaraṃ, antopāsādaṃ, abhivandiya’’iccādi.
Examples of usage are: "kātuna, katvāna, kātave, katvā, kātuṃ, sabbadhā, sabbaso, sabbathā, catukkhattuṃ, sabbato, sabbattha, sabbatra, kuhiñcanaṃ, kuhiṃ, kuhaṃ, sabbadhi, iha, yahiṃ, idha, adhunā, etarahi, idāni, kva, kudācanaṃ, kadā, ajja, kathaṃ, aññathattaṃ, ekajjhaṃ, sajju, upanagaraṃ, antopāsādaṃ, abhivandiya," and so on.
Cách dùng như sau: “kātuna (đã làm), katvāna (đã làm), kātave (để làm), katvā (đã làm), kātuṃ (để làm), sabbadhā (bằng mọi cách), sabbaso (bằng mọi cách), sabbathā (bằng mọi cách), catukkhattuṃ (bốn lần), sabbato (từ mọi nơi), sabbattha (ở mọi nơi), sabbatra (ở mọi nơi), kuhiñcanaṃ (ở bất cứ đâu), kuhiṃ (ở đâu), kuhaṃ (ở đâu), sabbadhi (ở mọi nơi), iha (ở đây), yahiṃ (khi nào), idha (ở đây), adhunā (bây giờ), etarahi (hiện tại), idāni (bây giờ), kva (ở đâu), kudācanaṃ (khi nào), kadā (khi nào), ajja (hôm nay), kathaṃ (như thế nào), aññathattaṃ (sự khác biệt), ekajjhaṃ (cùng nhau), sajju (ngay lập tức), upanagaraṃ (gần thành phố), antopāsādaṃ (bên trong cung điện), abhivandiya (sau khi đảnh lễ)” v.v...
Idaṃ pana sabbesampi abyayānaṃ saṅkhepalakkhaṇaṃ.
This, however, is the summary definition of all indeclinables.
Đây là định nghĩa tóm tắt cho tất cả các từ bất biến.
2. ‘‘Tidive’’tyādinā toṭakena tassā payojanaṃ kathitaṃ.
2. By the verse beginning with " Tidive," in the Toṭaka metre, its purpose is stated.
2. Bằng câu "Tidive" và vân vân, lợi ích của nó được nói đến bằng một bài thơ toṭaka.
Tassattho – yo naro kattubhūto tidive devaloke, brahmaloke ca mahiyaṃ manussaloke, bhujagāvasathe nāgaloke cāti etesu tīsu ṭhānesu sannihitānaṃ sakalatthānaṃ sabbesaṃ abhidheyyānaṃ samavhayassa abhidhānassa dīpaniyaṃ pakāsaniyaṃ iha abhidhānappadīpikāyaṃ savanadhāraṇādinā kusalo cheko hoti, sa naro mahāmunino sammāsambuddhassa vacane suttābhidhammavinayasaṅkhāte vacane paṭu cheko hoti, paṭuttāyeva matimā nāma hotīti.
Its meaning is: that person who, being the agent, is skillful in hearing, remembering, etc., here in the Abhidhānappadīpikā which illuminates the nomenclature for all meanings pertaining to all objects in these three realms: in the heavenly realm (devaloka and brahmaloka), in the human realm on earth, and in the abode of serpents (nāgaloka); that person is expert in the teachings of the Great Sage, the Perfectly Self-Enlightened Buddha, that is, in the Suttas, Abhidhamma, and Vinaya; and due to his expertise, he is called wise.
Ý nghĩa của nó là – người nào (kattubhūto) khéo léo (kusalo) trong việc nghe, ghi nhớ, v.v., iha (ở đây) trong Abhidhānappadīpikā, là sự dīpaniyaṃ (chiếu sáng) của samavhayassa (tên gọi), của sakalatthānaṃ (tất cả các đối tượng được gọi tên) hiện diện tidive (ở cõi trời), cõi Phạm thiên, mahiyaṃ (ở cõi người), và bhujagāvasathe (ở cõi rồng), tức là ở ba nơi này, sa (người ấy) naro (người đó) sẽ paṭu (thành thạo) trong vacane (lời dạy) của mahāmunino (Đại Hiền Giả) là Đức Sammāsambuddha, tức là lời dạy được gọi là Suttanta, Abhidhamma, và Vinaya. Vì sự thành thạo đó, người ấy được gọi là matimā (người có trí tuệ).
Tatra dutiyā bhujaṅgappayātaṃ nāma.
Among these, the second is called Bhujagappayāta.
Trong số đó, bài thứ hai được gọi là Bhujaṅgappayāta.
Tāsaṃ ayaṃ sambandhādhippāyā atthavaṇṇanā – yo parakkamabhujo nāma bhūpālo rājā kāresi, rakkhesīti ca iminā sambandho.
This is the commentary on the meaning with its connection and intention: The king named Parakkamabhujo caused (it) to be done and protected (it); the connection is with this.
Đây là phần giải thích ý nghĩa và mối liên hệ của chúng: Vị vua (bhūpālo) tên là Parakkamabhujo đã xây dựng (kāresi) và bảo vệ (rakkhesi), có mối liên hệ với điều này.
Kiṃguṇo so rājā?
What were the qualities of that king?
Vị vua đó có những phẩm chất gì?
Guṇabhūsano saddhādiguṇālaṅkāradharo.
He was adorned with virtues, possessing the ornaments of virtues such as faith.
Ngài là Guṇabhūsano, người mang trang sức của những phẩm chất như đức tin (saddhā) v.v.
Tejassī tejoyutto.
He was resplendent with glory.
Ngài là Tejassī, người có uy đức.
Jayī arijayena yutto.
He was victorious, endowed with victory over enemies.
Ngài là Jayī, người chiến thắng kẻ thù.
Kesarivikkamo kesarasīho viya sūraguṇayutto, vīriyavā ca.
He was courageous like a lion, endowed with heroic qualities like a lion's mane, and also full of energy.
Ngài là Kesarivikkamo, người có phẩm chất dũng mãnh như sư tử có bờm, và có tinh tấn.
Sa kattha nivāsī?
Where did he reside?
Ngài cư trú ở đâu?
So rājā laṅkāyamāsi laṅkānāmake dīpe nivāsanasīlo.
That king resided in Laṅkā, in the island named Laṅkā.
Vị vua đó Laṅkāyamāsi, thường trú tại hòn đảo tên là Laṅkā.
Ciraṃ cirakālaṃ vibhinnaṃ tidhā vibhinnaṃ nikāyattayasmiṃ nikāyattayaṃ bhikkhusaṅghaṃ sammā nayena hetunā samagge samaggaṃ kāresi, kāritantoyaṃ karotīti kammiko, tathā sadehaṃva attano kāyaṃ iva niccādaro hutvā dīghakālaṃ mahagghehi ca paccayehi taṃ nikāyattayaṃ rakkhesi.
For a long time, he brought about the unity of the three Nikāya-aggregates (the community of bhikkhus), which had been divided into three, in a proper and rational way; this is a causative verb, meaning 'causes to do', thus it is a karmic action; and in the same way, being constantly devoted as if to his own body, for a long time, he protected that three-fold Nikāya-aggregate with costly requisites.
Ngài đã ciraṃ (lâu dài) sammā (một cách đúng đắn) và có lý do đã làm cho nikāyattayasmiṃ (ba bộ phái) tăng đoàn (bhikkhusaṅgha), đã bị vibhinnaṃ (chia rẽ) thành ba phần, trở nên samagge (hòa hợp); đây là một động từ nguyên nhân từ gốc karoti (làm). Tương tự, ngài đã bảo vệ ba bộ phái đó niccādaro (luôn luôn quan tâm) như sadehaṃva (chính thân thể của mình) trong một thời gian dài với các vật dụng (paccaya) mahagghehi (quý giá).
Tathā yassa rañño sabbakāmadadaṃ aññehi asādhāraṇaṃ anuggahaṃ patvā pāpuṇanahetu ahaṃ vibudhagocaraṃ paṇḍitavisayaṃ ganthakārattaṃ patto, tena raññā kārite pāsādagopurādivibhūsite, saggakaṇḍe devalokassa kaṇḍasadise, satoyāsayasmiṃ sādusalilāsayasamannāgate, paṭibimbite bhagavato nivāsanaṭṭhānajetavanamahāvihārassa paṭibimbabhūte, sādhusammate sādhuvihāroti sammate, sādhūhi vā sammate sarogāmasamūhamhi salilāsayabhikkhācārayuttagāmasamūhasamannāgate mahājetavanākhyamhi vihāre vasatā nivāsaṃ kubbatā santavuttinā santacārinā saddhammaṭṭhitikāmena dhīmatā atisayañāṇayuttena moggallānena sammāsambuddhassa dutiyaaggasāvakabhūtassa āyasmato iddhimato mahāmoggallānassa nāmadheyyena therena esā abhidhānappadīpikā racitāti.
Furthermore, having received the king’s unique favor, which grants all wishes and is not common to others, I attained the state of a scholar, a sphere for the wise, and became an author. This Abhidhānappadīpikā was composed by the Elder named Moggallāna, who possesses extraordinary wisdom, is of peaceful conduct, desires the long endurance of the Saddhamma, and resides in the Mahājetavana monastery — which was built by that king, adorned with palaces, gatehouses, and so forth, resembles a part of the deva-world, is endowed with pleasant water reservoirs, is a replica of the Jetavana Mahāvihāra, the abode of the Buddha, is considered a good monastery by the virtuous, and is complete with groups of villages suitable for alms-round near water reservoirs.
Cũng vậy, yassa (nhờ sự ủng hộ) phi thường và không ai sánh bằng của vị vua nào, tôi đã đạt được địa vị của một tác giả, một đối tượng của các bậc hiền triết; tena (bởi vị vua đó) đã xây dựng, được trang hoàng bằng các cung điện, cổng thành v.v., saggakaṇḍe (giống như một phần của cõi trời), satoyāsayasmiṃ (có đầy đủ các hồ nước ngọt), paṭibimbite (là hình ảnh phản chiếu) của Đại tu viện Jetavana, nơi cư ngụ của Đức Thế Tôn, sādhusammate (được các bậc thiện nhân chấp thuận) là một tu viện tốt, hoặc được các bậc thiện nhân chấp thuận; trong tu viện sarogāmasamūhamhi (có đầy đủ các làng mạc với hồ nước và nơi khất thực) nổi tiếng là Mahājetavana, vasatā (cư trú) santavuttinā (với hạnh kiểm thanh tịnh), saddhammaṭṭhitikāmena (mong muốn sự trường tồn của Chánh pháp), dhīmatā (có trí tuệ siêu việt), moggallānena (bởi vị Trưởng lão) mang tên của Tôn giả Mahāmoggallāna, vị Đại Thinh Văn thứ hai có thần thông của Đức Sammāsambuddha, tác phẩm Abhidhānappadīpikā này đã được biên soạn.