Bhagavati parinibbute pāṭaliputtanagare mahāseno nāma rājā rajjaṃ kāresi dhammiko dhammarājā.
When the Blessed One had passed into parinibbāna, in the city of Pāṭaliputta, a king named Mahāsena reigned; he was righteous, a king of righteousness.
Sau khi Đức Thế Tôn nhập Niết-bàn, tại thành Pāṭaliputta, có một vị vua tên Mahāsena trị vì đất nước, Ngài là một vị vua công chính, một vị Pháp vương.
So pana pitupitāmahādīnaṃ dhanarāsiṃ oloketvā ime imaṃ sāpateyyaṃ pahāya maccuno mukhamupagatā.
He, observing the accumulated wealth of his fathers and grandfathers, considered: "These have abandoned this wealth and succumbed to death.
Ngài đã nhìn thấy đống tài sản của cha, ông nội, và những người khác, những người đã bỏ lại tài sản này và đối mặt với cái chết.
Aho saṃsārikānaṃ aññāṇatā.
Alas, the ignorance of those in saṃsāra!
“Ôi, sự vô minh của những người luân hồi!”
Dhanaṃ ṭhapetvā attano vināsañca attānaṃ ṭhapetvā dhanavināsañca na jānantīti sampattiyā adhigamañca vināsaṃ cāti sabbaṃ cintetvā dhammañca sutvā paṭiladdhasaddho divase divase dasasahassānaṃ bhikkhūnaṃ madhurena annapānena santappento anekāni puññāni upacinanto ekadivasaṃ raho paṭisallino evaṃ cintesi.
They do not know their own destruction, leaving wealth behind, nor the destruction of wealth, leaving themselves behind." Having thus contemplated all things—the attainment and loss of prosperity—and having heard the Dhamma, he gained faith. Day by day, he gratified ten thousand bhikkhus with delicious food and drink, accumulating many merits. One day, while in private seclusion, he thought thus:
“Họ không biết sự hủy diệt của tài sản khi họ còn sống, và sự hủy diệt của chính họ khi có tài sản.” Sau khi suy nghĩ tất cả về sự đạt được và sự hủy diệt của tài sản, và sau khi nghe Pháp, Ngài đã có được niềm tin, và mỗi ngày Ngài đã làm hài lòng mười ngàn Tỳ-kheo bằng thức ăn và đồ uống ngon ngọt, tích lũy vô số công đức. Một ngày nọ, Ngài đã ẩn mình một mình và suy nghĩ như sau:
Evaṃ rājaniyogena janassa pīḷanaṃ katvā dinnadānato sahatthena kammaṃ katvā laddhena dinnadānaṃ mahapphalaṃ mahānisaṃsaṃ bhavissati, evaṃ mayā kātabbanti so suhadā maccassa rajjaṃ nīyyātetvā attano kaṇiṭṭhikaṃ ādāya kiñci ajānāpetvā aññataravesena nagarā nikkhamma uttaramadhuraṃ nāma nagaraṃ agamāsi, tattha mahāvibhavo eko seṭṭhi paṭivasati, te seṭṭhino samīpa mupagamma ṭhitā.
"Giving offerings acquired by oppressing the people through royal command will not yield as great fruit and benefit as giving offerings acquired by working with my own hands." Thus he resolved to act. So, entrusting the kingdom to his well-wishing ministers, he took his younger sister and, without informing anyone, left the city in another guise and went to a city named Uttaramadhura. There lived a wealthy setthi. They approached the setthi and stood there.
“Việc bố thí được thực hiện sau khi gây phiền hà cho dân chúng theo lệnh của vua sẽ không có quả báo lớn và lợi ích lớn bằng việc bố thí được thực hiện bằng tài sản kiếm được do tự tay làm việc. Ta phải làm như vậy.” Vì vậy, Ngài đã giao lại vương quốc cho một người bạn thân, và cùng với em trai mình, Ngài đã rời khỏi thành phố trong một hóa trang nào đó mà không cho ai biết, và đi đến một thành phố tên là Uttaramadhura. Ở đó, có một vị trưởng giả rất giàu có sinh sống. Họ đã đến gần vị trưởng giả đó và đứng lại.
Tena kimatthāyāgatāti vutte rājā tava gehe bhatiyā kammaṃ karissāmīti vatvā tenānuññāto tīṇi vassāni kamma makāsi, tato ekadivasaṃ seṭṭhi te disvā pakkositvā atīva tumhe sukhumālatarā.
When asked, "For what purpose have you come?" the king replied, "I will work as a laborer in your house." Having been permitted by him, he worked for three years. Then one day, the setthi saw them, called them over, and said, "You are exceedingly delicate.
Khi vị trưởng giả hỏi: “Các ông đến đây để làm gì?”, vị vua đã nói: “Chúng tôi sẽ làm công cho nhà ông.” Sau khi được vị trưởng giả cho phép, Ngài đã làm việc trong ba năm. Sau đó, một ngày nọ, vị trưởng giả đã nhìn thấy họ, gọi họ lại và nói: “Các ông rất mềm yếu.
Tathāpi imasmiṃ gehe kammakaraṇena ciraṃ vasittha, ettakaṃ kālaṃ kismiñci kammepi kusītattaṃ na paññāyati.
Yet you have lived long performing labor in this house, and during all this time, no laziness in any work has been observed.
Mặc dù vậy, các ông đã ở lại đây lâu để làm việc, và trong suốt thời gian đó, không có sự lười biếng nào được thể hiện trong bất kỳ công việc nào.
Pageva anācārampi, yāgubhattaṃ ṭhapetvā aññaṃ upakārampi mama santikā natthi, kenatthena kammaṃ karothāti pucchi.
Furthermore, besides gruel and rice, there has been no other help from me. For what reason do you perform this work?" he asked.
Hơn nữa, ngoài cháo và cơm, tôi không có sự giúp đỡ nào khác cho các ông. Các ông làm việc vì mục đích gì?”
Rājā tassa vacanaṃ sutvā imasmiṃ janapade sālino manāpabhāvo bahuso sūyati.
The king, hearing his words, said, "In this region, the excellent quality of rice is often heard. Therefore, we have come here for the sake of rice."
Vị vua đã nghe lời của ông ta và nói: “Ở vùng đất này, người ta thường nghe nói về chất lượng tuyệt vời của gạo.
Tasmā sālīnamatthāya idhā gatamhāti āha, taṃ sutvā tesaṃ tuṭṭho seṭṭhi sālīnaṃ sakaṭasahassaṃ adāsi, rājā sāliṃlabhitvā seṭṭhino evamāha, bho imaṃ amhākaṃ nagaraṃ pāpethāti, taṃ sutvā seṭṭhi sādhūti vatvā sāliparipuṇṇasakaṭasahassaṃ rañño nagaraṃ pāpesi, rājā nagaraṃ gantvā seṭṭhissa nānāvaṇṇavatthahiraññasuvaṇṇādīhi sakaṭe pūretvā paṭipesetvā mettiṃ thiraṃ katvā ābhatavīhayo rājagehe sannicayamakāsi, atha rājā katipāhaccayena musalaṃ paggayha sahattheneva vīhiṃ koṭṭeti, koṭṭitakoṭṭitaṃ kaṇiṭṭhikā papphoṭeti.
Hearing that, the setthi, pleased with them, gave a thousand cartloads of rice. The king, having received the rice, said to the setthi, "Please deliver this to our city." Hearing that, the setthi said, "So be it," and delivered a thousand cartloads of rice to the king's city. Having gone to the city, the king filled the setthi's carts with various colored cloths, silver, gold, and other treasures, and sent them back, establishing firm friendship. He then stored the acquired paddy in the royal palace. Then, after a few days, the king took a mortar and pounded the paddy with his own hands; his younger sister winnowed the pounded grains.
Vì vậy, chúng tôi đã đến đây vì gạo.” Nghe vậy, vị trưởng giả rất vui mừng và đã tặng một ngàn xe gạo. Vị vua sau khi nhận gạo đã nói với vị trưởng giả: “Này ông, hãy đưa số gạo này đến thành phố của chúng tôi.” Nghe vậy, vị trưởng giả đã nói: “Được thôi,” và đã đưa một ngàn xe gạo đầy đến thành phố của vua. Vị vua sau khi đến thành phố đã cho lấp đầy các xe của vị trưởng giả bằng các loại vải, vàng bạc, v.v., và gửi trả lại, thiết lập tình hữu nghị bền chặt, rồi tích trữ số lúa đã mang về trong cung điện. Sau đó, vài ngày sau, vị vua đã cầm chày và tự tay giã lúa. Em trai của Ngài đã sàng gạo đã được giã.
Evaṃ ubhopi taṇḍulānaṃ mahantaṃ rāsiṃ katvā dārūdakādayo āharitvā ambilabhattaṃ pacitvā rājagehe pañcasataāsanāni paññāpetvā kālaṃ ugghosesuṃ, āgacchantu ayyā anukampaṃ upādāya mama gehe bhuñjantūti.
Thus, both of them made a large pile of rice, brought firewood and water, cooked sour rice, set up five hundred seats in the royal palace, and announced the time, saying, "May the venerables, out of compassion, come and eat at my house."
Như vậy, cả hai đã tạo ra một đống gạo lớn, rồi mang củi, nước, v.v., nấu cơm chua, sắp xếp năm trăm chỗ ngồi trong cung điện, và thông báo thời gian: “Thưa các Tôn giả, xin hãy đến, vì lòng từ bi, và dùng bữa tại nhà của tôi.”
Taṃ sutvā pañcasatā bhikkhū ākāsena āgamiṃsu, rājā te yāvadatthaṃ parivisi, tato tesaṃ antare piyaṃgudīpavāsī eko mahāsivatthero nāma bhattaṃ gahetvā ete maṃ passantūti adhiṭṭhahitvā ākāsena piyaṃgudīpaṃ gantvā bhattaṃ pañcasatānaṃ bhikkhūnaṃ datvā paribhuñci.
Hearing that, five hundred bhikkhus came through the air. The king served them to their heart's content. Then, among them, one Elder Mahāsiva, who resided on Piyangudīpa, took food, and having resolved, 'May these (bhikkhus) see me,' went through the air to Piyangudīpa, gave food to the five hundred bhikkhus, and partook of it.
Nghe vậy, năm trăm vị Tỳ-kheo đến bằng đường không. Nhà vua đã cúng dường họ đầy đủ. Sau đó, trong số họ, một vị trưởng lão tên Mahāsiva, cư trú tại đảo Piyanggu, đã lấy thức ăn, với lời nguyện rằng "họ hãy nhìn thấy tôi", rồi đi đến đảo Piyanggu bằng đường không, cúng dường thức ăn cho năm trăm vị Tỳ-kheo và thọ dụng.
Taṃ tassānubhāvena sabbesaṃ yāvadatthaṃ ahosi.
By his power, that sufficed for all of them.
Nhờ oai lực của vị ấy, thức ăn đã đủ cho tất cả.
Evaṃ appakenāpi deyyadhammena sappurisā dāyakānaṃ manaṃ pasādetvā patiṭṭhaṃ karontīti.
Thus, even with a small offering, good people gladden the minds of donors and establish them.
Như vậy, dù với chút ít tài vật cúng dường, các bậc thiện nhân vẫn làm cho tâm của thí chủ hoan hỷ và vững chắc.
Vuttañhi.
For it has been said:
Đã được nói rằng:
Athassā mātā āgamma adhotāsane pūjitāni pupphāni disvā kasmā caṇḍālī adhotāsane bhagavato pupphāni pūjesi, ayuttaṃ tayā katanti āha, taṃ sutvā sā mātuyā kujjhitvā tvaṃ caṇḍālīti akkosi, sā ettakaṃ puññāpuññaṃ katvā aparabhāge tato cutā jambudīpe uttaramadhurāyaṃ ekassa caṇḍālagandhabbabrāhmaṇassa dhītā hutvā nibbatti, uttamarūpadharā ahosi, tassā sarīrato meghamukhato vijjullatāviya raṃsiyo niccharanti.
Then her mother came, and seeing the flowers offered on the unwashed seat, asked, "Why, O Caṇḍālī, did you offer flowers to the Blessed One on an unwashed seat? You have done something improper!" Hearing that, the daughter became angry with her mother and reviled her, saying, "You are a Caṇḍālī!" Having accumulated such merit and demerit, she passed away from that state and was reborn in Uttarā Madhurā in Jambudīpa as the daughter of a Caṇḍāla musician-Brahmin. She possessed supreme beauty, and from her body, rays emanated like streaks of lightning from a cloud's mouth.
Sau đó, mẹ cô bé đến, thấy hoa được dâng trên chỗ ngồi chưa rửa sạch, liền nói: "Tại sao con lại dâng hoa cho Đức Thế Tôn trên chỗ ngồi chưa rửa sạch, đồ tiện nữ? Con đã làm điều không đúng!" Nghe vậy, cô bé giận mẹ và mắng: "Bà là tiện nữ!" Sau khi tạo ra thiện nghiệp và bất thiện nghiệp như vậy, cô bé chết đi và tái sinh tại Uttaramadhurā, Jambudīpa, làm con gái của một bà-la-môn ca sĩ tiện dân. Cô có hình dáng tuyệt đẹp. Từ thân cô tỏa ra những luồng ánh sáng như tia chớp từ miệng mây. Trong phạm vi bốn cubit xung quanh, ánh sáng thân thể cô xua tan bóng tối. Từ miệng cô tỏa ra mùi hương hoa sen xanh, từ thân tỏa ra mùi hương gỗ đàn hương. Giữa hai bầu ngực cô có một nốt ruồi vàng, từ đó phát ra ánh sáng như mặt trời non. Hầu hết những ai nhìn thấy cô đều trở nên điên dại vì say đắm dục vọng, mất hết lý trí. Ôi, oai lực của thiện và bất thiện nghiệp!
Samantā catuhatthaṭṭhāne sarīrappabhāya andhakāre vidhamati.
Her bodily radiance dispelled darkness within a radius of four cubits.
Trong phạm vi bốn cubit xung quanh, ánh sáng thân thể cô xua tan bóng tối.
Mukhato uppalagandho vāyati, kāyato candanagandho, tassā dvinnaṃ thanāna mantare suvaṇṇavaṇṇaṃ ekaṃ tilakaṃ ahosi, tena bālasuriyassa viya pabhā niccharati.
From her mouth came the scent of blue water lilies, and from her body, the scent of sandalwood. Between her two breasts was a golden-colored mole (tilaka), from which radiance emanated like that of the morning sun.
Từ miệng cô tỏa ra mùi hương hoa sen xanh, từ thân tỏa ra mùi hương gỗ đàn hương, giữa hai bầu ngực cô có một nốt ruồi vàng, từ đó phát ra ánh sáng như mặt trời non.
Diṭṭhadiṭṭhā yebhuyyena ummattā viya kāmamadena visaññino honti, aho kusalākusalānaṃ ānubhāvo.
Most of those who saw her became as if insane, senseless with the intoxication of desire. Oh, the power of wholesome and unwholesome kamma!
Hầu hết những ai nhìn thấy cô đều trở nên điên dại vì say đắm dục vọng, mất hết lý trí. Ôi, oai lực của thiện và bất thiện nghiệp!
Tathā hi.
Thus:
Thật vậy:
Tato tassā mātāpitaro suvaṇṇatilakāti nāma makaṃsu.
Then her parents named her Suvaṇṇatilakā (Golden Mark). It is said that in that city, people, though captivated by her beauty and speech, did not propose marriage due to the fear of disgrace, thinking, "She is a Caṇḍāla girl."
Sau đó, cha mẹ cô đặt tên cho cô là Suvaṇṇatilakā (Nốt Ruồi Vàng). Nghe nói, ở thành phố đó, dù mọi người bị thu hút bởi vẻ đẹp và tiếng nói của cô, nhưng vì sợ bị khinh thường khi cô là con gái của một tiện dân, nên không ai cưới cô. Sau đó, con trai của một bà-la-môn tiện dân cấp cao trong thành phố đó đã gửi lễ vật như quần áo, trang sức, hương hoa đến cha mẹ cô, nói: "Xin hãy gả Suvaṇṇatilakā cho chúng tôi." Họ đã báo tin này cho cô. Cô khinh ghét và chế giễu anh ta.
Tasmiṃkira nagare manussā tassā rupadassanenaca savaṇenaca sampattāpi caṇḍāladhītā ayanti paribhavabhayena āvāhaṃ na karonti.
Although people in that city were attracted by her appearance and voice, they did not seek her hand in marriage due to the fear of disgrace, thinking, "She is a Caṇḍāla girl."
Nghe nói, ở thành phố đó, dù mọi người bị thu hút bởi vẻ đẹp và tiếng nói của cô, nhưng vì sợ bị khinh thường khi cô là con gái của một tiện dân, nên không ai cưới cô.
Atha tasmiṃ nagare jeṭṭhacaṇḍālabrāhmaṇassa putto etamatthāya tassā mātāpitunnaṃ santikaṃ vatthābharaṇagandhamālādayo pesesi suvaṇṇatilakaṃ amhākaṃ dadantūti, te taṃ pavattiṃ tassā ārocesuṃ.
Then, in that city, the son of the chief Caṇḍāla Brahmin sent clothes, ornaments, perfumes, garlands, etc., to her parents, asking, "Please give us Suvaṇṇatilakā." They reported this matter to her.
Sau đó, con trai của một bà-la-môn tiện dân cấp cao trong thành phố đó đã gửi lễ vật như quần áo, trang sức, hương hoa đến cha mẹ cô, nói: "Xin hãy gả Suvaṇṇatilakā cho chúng tôi." Họ đã báo tin này cho cô.
Sāssa jigucchantī parihāsa makāsi.
Despising him, she mocked him.
Cô khinh ghét và chế giễu anh ta.
Tato brāhmaṇassa putto lajjito rañño santikaṃ gantvā vīṇaṃ muñcetvā gāyamāno evamāha.
Then the Brahmin's son, ashamed, went to the king and, playing his lute and singing, spoke thus:
Sau đó, con trai của bà-la-môn xấu hổ, đến gặp nhà vua, gảy đàn vīṇā và hát như sau:
Evañca pana vatvā deva imasmiṃnagare suvaṇṇatilakā nāmekā caṇḍāladhītā atthi, sā samānajātikehi pesitapaṇṇākāraṃ na gaṇhāti, kulavanteyeva pattheti, kadā nāma kākī suvaṇṇahaṃsena samāgacchati devāti.
And having said this, he added, "O king, there is a Caṇḍāla girl named Suvaṇṇatilakā in this city. She does not accept the gifts sent by those of her own caste, but desires only men of noble birth. When, O king, will a crow ever associate with a golden swan?"
Nói như vậy rồi, anh ta thưa: "Tâu bệ hạ, trong thành phố này có một cô gái tiện dân tên là Suvaṇṇatilakā. Cô ấy không chấp nhận lễ vật do những người cùng đẳng cấp gửi đến, mà chỉ mong muốn những người thuộc dòng dõi cao quý. Làm sao một con quạ có thể kết hợp với một con thiên nga vàng, tâu bệ hạ?"
Rājā taṃ sutvā tassā pitaraṃ pakkosāpetvā tamatthaṃ vatvā saccaṃ bhaṇeti pucchi, sopi saccaṃ deva, sā jātisampannameva kāmetīti āha.
Hearing this, the king summoned her father, stated the matter, and asked if it was true. He replied, "It is true, O king. She desires only those of noble birth."
Nhà vua nghe vậy, cho gọi cha cô gái đến, kể lại sự việc và hỏi: "Có đúng không?" Người cha thưa: "Đúng vậy, tâu bệ hạ, con gái thần chỉ muốn người có dòng dõi cao quý."
Rājā evaṃ sati bhaṇe pañcamadhuranagare uddāḷabrāhmaṇo nāma atthi, so jātisampanno mātitoca pititoca anupakkuṭṭho, jegucchā paṭikkūlā etāti mātugāmena saddhiṃ na saṃvasati.
The king said, "In that case, listen! In the city of Pañcamadhura, there is a Brahmin named Uddāḷa. He is of noble birth, untainted by either mother or father. He considers women to be repulsive and loathsome, and does not associate with them.
Nhà vua nói: "Nếu vậy, này khanh, ở thành Pañcamadhura có một bà-la-môn tên là Uddāḷa. Ông ấy có dòng dõi cao quý, không bị chê bai cả về phía mẹ lẫn phía cha. Ông ấy ghê tởm và chán ghét phụ nữ, không sống chung với bất kỳ người phụ nữ nào.
Attano gehato rājagehaṃ gacchantoca āgacchanto ca soḷasakhīrodakaghaṭehi magge siñcāpesi.
When going from his house to the royal palace and returning, he had the path sprinkled with sixteen pitchers of milk and water.
Khi đi từ nhà mình đến cung vua và ngược lại, ông ấy luôn sai người rải nước sữa từ mười sáu bình dọc đường.
Mātugāme disvā kālakaṇṇī mayā diṭṭhāti khīrodakena mukhaṃ dhovati.
Seeing women, he would wash his face with milk and water, saying, 'I have seen an unlucky one!'
Khi nhìn thấy phụ nữ, ông ấy rửa mặt bằng nước sữa, nói: 'Ta đã nhìn thấy điều xui xẻo!'
Tava dhītā sakkontī tena saddhiṃ saṃvasatu, etamatthaṃ tava dhītaraṃ kathehīti āha, sopi taṃ sutvā gehaṃ gantvā dhītaraṃ pakkositvā raññā vuttaniyāmeneva tassā kathesi.
If your daughter is able, let her live with him. Tell this matter to your daughter." Hearing this, he went home, summoned his daughter, and told her exactly what the king had said.
Nếu con gái khanh có thể, hãy sống chung với ông ấy. Hãy kể điều này cho con gái khanh." Người cha nghe vậy, về nhà, gọi con gái đến và kể lại cho cô nghe đúng như nhà vua đã nói.
Tāya taṃ sutvā sakkontī ahaṃ uddāḷabrāhmaṇena saddhiṃ vasissāmi, mā tumhe cintetha, papañcampi mā karotha, pātova gamissāmīti vutte pitā panassā sādhūti sahassagghanakacittakambalakañcukena dhītu sarīraṃ pārupāpetvā vīṇādituriyabhaṇḍāni gāhāpetvā dhītuyā saddhiṃ addhānamaggaṃ paṭipajji.
Having heard her say, "I am able, I shall live with the Udḍāla Brahmin. Do not worry, and do not make a fuss. I shall go at dawn," her father, assenting, wrapped his daughter's body with a thousand-worth embroidered woolen cloak, had her take the lute and other musical instruments, and set out on the road with his daughter.
Nghe vậy, cô ấy có khả năng (nói): “Con sẽ sống với Bà-la-môn Uddāḷa. Các người đừng lo lắng, cũng đừng gây rắc rối. Con sẽ đi vào sáng sớm.” Khi cô ấy nói vậy, cha cô ấy đồng ý (nói): “Được thôi,” rồi đắp lên thân thể con gái mình chiếc áo choàng bằng vải len thêu hoa văn trị giá hàng ngàn (đồng), cho cô ấy mang theo đàn vīṇā và các nhạc cụ khác, và cùng con gái lên đường.
Gacchanto antarāmagge aññatarasmiṃ nagare rañño gandhabbaṃ karonto dhītaraṃ piṭṭhipasse nisīdāpetvā gandhabbamakāsi.
While traveling, in a certain city along the way, he performed a musical show for the king, having his daughter sit behind him.
Khi đang đi, trên đường, tại một thành phố nọ, ông ta biểu diễn âm nhạc cho nhà vua, để con gái ngồi phía sau lưng mình và biểu diễn.
Athassa piṭṭhipassanisinnā suvaṇṇatilakā nayanakoṭiyā diṭṭhiṃ pāpentī sarasena taṃ oloketvā pārutakañcukaṃ kiñci apanetvā sarīrappabhaṃ paññāpesi, rājā panassā sarīrappabhaṃca rūpasampadaṃca disvā kāmāturo vigatasañño sammūḷho hutvā muhuttena paṭiladdhassāso tassā sassāmikāssāmikabhāvaṃ pucchitvā caṇḍāladhītāti sutvā paribhavabhayena taṃ ānetu masakkonto evarūpaṃ vaṇṇapokkharasampannaṃ itthiratanaṃ alabhantassa me ko attho jīvitenāti socanto paridevanto kāmamucchito kattabbā kattabbaṃ ajānanto asiṃ gahetvā attano sīsaṃ sayameva chinditvā kāla makāsi.
Then Suvaṇṇatilakā, sitting behind him, cast her gaze with the corner of her eye towards him, and, looking at him with affection, removed a part of her covering cloak, revealing the radiance of her body. The king, seeing her bodily radiance and beauty, became consumed by desire, lost consciousness, and was bewildered. Having regained his composure in a moment, he asked about her marital status, and upon hearing that she was a Caṇḍāla girl, he was unable to bring her due to fear of disgrace. Lamenting and grieving, "What is the point of my life if I cannot obtain such a jewel of a woman endowed with such beauty and complexion?", he became infatuated with desire, not knowing what should and should not be done, took a sword, cut off his own head, and died.
Lúc đó, Suvaṇṇatilakā đang ngồi phía sau lưng cha, đưa ánh mắt từ khóe mắt nhìn ông ta một cách duyên dáng, rồi cởi bỏ một phần chiếc áo choàng đang mặc, để lộ ra vẻ đẹp rạng rỡ của thân thể. Nhà vua thấy vẻ đẹp rạng rỡ và sự hoàn hảo về sắc đẹp của cô ấy, liền bị dục vọng thiêu đốt, mất hết ý thức, trở nên mê muội. Sau một lúc tỉnh lại, ông hỏi về tình trạng hôn nhân của cô ấy. Nghe nói cô ấy là con gái của một người Caṇḍāla, vì sợ bị khinh miệt, ông không thể đưa cô ấy về. Ông than vãn, than khóc rằng: “Nếu ta không có được một người phụ nữ quý giá với vẻ đẹp và sự duyên dáng như thế này, thì cuộc sống của ta còn ý nghĩa gì?” Ông bị dục vọng mê hoặc, không biết nên làm gì, không nên làm gì, liền cầm gươm tự cắt đầu mình và chết.
Evameva antarāmagge pañcarājāno tassā rūpasampattimadamattā asinā chinnasīsā jīvitakkhayaṃ pāpuṇiṃsu.
In the same way, along the way, five kings, intoxicated by her beauty, met their end with their heads cut off by a sword.
Cũng vậy, trên đường đi, năm vị vua khác, say mê vẻ đẹp của cô ấy, cũng bị cắt đầu bằng gươm và mất mạng.
Tathā hi sattā hiraññasuvaṇṇadāsidāsa puttadārādīsu* piyaṃ nissāya kāmena mucchitā anayabyasanaṃ pāpuṇantīti.
Thus, beings, infatuated by desire for those they hold dear, such as money, gold, servants, slaves, sons, and daughters, fall into ruin and misfortune.
Quả thật, chúng sanh vì chấp vào những điều yêu thích như vàng bạc, tôi tớ, con cái, vợ chồng, v.v., bị dục vọng mê hoặc, liền rơi vào tai họa và khổ đau.
Vuttañhetaṃ bhagavatā.
This was said by the Blessed One:
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói:
Tato so anukkamena pañcamadhuranagaraṃ gantvā attano āgatabhāvaṃ raññā kathāpetvā tena anuññāto gantvā rājānaṃ addasa.
Then, gradually, he went to Pañcamadhura city, had his arrival reported to the king, and being permitted by him, he went and saw the king.
Sau đó, ông ta tuần tự đến thành phố Pañcamadhura, báo cho nhà vua biết việc mình đã đến, được nhà vua cho phép, rồi đi gặp nhà vua.
Tadā uddāḷabrāhmaṇo rañño avidūre kambalabhaddapīṭhe nisinno hoti, gandhabbabrāhmaṇopi dhītuyā saddhiṃ gandhabbaṃ kurumāno nisīdi.
At that time, the Udḍāla Brahmin was seated on a fine woolen mat not far from the king; the Gandhabba Brahmin also sat down, performing a musical show with his daughter.
Lúc đó, Bà-la-môn Uddāḷa đang ngồi trên một chiếc ghế quý bằng len không xa nhà vua. Bà-la-môn Gandhabba cũng ngồi xuống cùng con gái để biểu diễn âm nhạc.
Tasmiṃkhaṇe pitu piṭṭhipasse nisinnā suvaṇṇatilakā uddāḷabrāhmaṇo katamoti pucchitvā etasmiṃ bhaddapīṭhe nisinnoṃ esoti sutvā nilāmalalocanehi taṃ olokanti dasanaraṃsinā sambhinnasurattādharena mandahasitaṃ karontī taṃ oloketvā pārutakañcukaṃ apanetvā sarīrappabhaṃ vissajjesi.
At that moment, Suvaṇṇatilakā, seated behind her father, asked who Udḍāla Brahmin was, and upon hearing, "He is the one seated on this fine mat," she gazed at him with her dark blue eyes, smiled slightly with her red lips parted by the radiance of her teeth, and removing her covering cloak, she displayed the radiance of her body.
Ngay lúc đó, Suvaṇṇatilakā đang ngồi phía sau lưng cha, hỏi: “Bà-la-môn Uddāḷa là ai?” Nghe nói: “Đó là người đang ngồi trên chiếc ghế quý này,” cô ấy liền nhìn ông ta bằng đôi mắt xanh đen, mỉm cười nhẹ nhàng với đôi môi đỏ thắm tỏa ra ánh sáng từ hàm răng, rồi cởi bỏ chiếc áo choàng đang mặc, để lộ ra vẻ đẹp rạng rỡ của thân thể.
Taṃ disvā brāhmaṇo ummatto sokena paridaḍḍhagatto uṇhavātena pūritamukhanāso assunā kilinnanetto visaññī ahosi.
Seeing her, the Brahmin became frantic, his body consumed by sorrow, his mouth and nose filled with hot breath, his eyes wet with tears, and he fainted.
Thấy vậy, Bà-la-môn (Uddāḷa) trở nên điên dại, thân thể bị thiêu đốt bởi nỗi sầu muộn, mũi và miệng đầy hơi nóng, mắt ướt đẫm nước mắt, và bất tỉnh.
Tato so muhuttena laddhassāso rogīviya rañño sakāsā apasaranto attano gehaṃ gantvā suhade pakkositvā tesaṃ evamāha.
Then, having regained his composure in a moment, like a sick person, he withdrew from the king's presence, went to his house, called his friends, and said to them thus:
Sau đó, ông ta tỉnh lại trong giây lát, như một người bệnh, rời khỏi nhà vua, về nhà, gọi bạn bè đến và nói với họ như sau:
Bhavantettha.
"May you be here."
Các bạn ở đây.
Evañca pana vatvā tassā sassāmikāssāmikabhāvaṃ ñatvā ānethāti āha, te tathā akaṃsu.
And having said this, he ordered them to find out her marital status and bring her, which they did.
Nói như vậy, ông ta tìm hiểu tình trạng hôn nhân của cô ấy và nói: “Hãy đưa cô ấy về.” Họ đã làm như vậy.
Tato brāhmaṇo tāya gehaṃ āgatakālato paṭṭhāya cattāro māse rañño upaṭṭhānaṃ neva agamāsi.
From the time she came to his house, the Brahmin did not attend upon the king for four months.
Từ khi cô ấy về nhà, Bà-la-môn đã không đến phục vụ nhà vua trong bốn tháng.
Tassa pana brahmaṇassa santike pañcasatarājakumārā nānāvidhāni sippāni uggaṇhanti.
Five hundred princes used to learn various arts from this Brahmin.
Năm trăm hoàng tử đang học các môn nghệ thuật khác nhau từ vị Bà-la-môn này.
Te taṃ kāraṇaṃ ñatvā suvaṇṇatilakāya vijjamānāya amhākaṃ sippuggahaṇassa antarāyo bhavissati, yena kenaci upāyena etaṃ māretuṃ vaṭṭatīti, cintetvā te hatthā cariyaṃ pakkositvā lañjaṃ datvā evamāhaṃsu, hatthiṃ surāya mattaṃ katvā suvaṇṇatilakaṃ mārehīti.
Knowing this reason, they thought, "While Suvaṇṇatilakā is present, our learning of arts will be hindered. We must kill her by some means." So, they called the elephant trainer, gave him a bribe, and said, "Make the elephant drunk with liquor and kill Suvaṇṇatilakā."
Biết được lý do đó, họ nghĩ: “Nếu Suvaṇṇatilakā còn ở đây, việc học nghệ thuật của chúng ta sẽ bị cản trở. Chúng ta phải giết cô ta bằng mọi cách.” Rồi họ gọi người huấn luyện voi đến, hối lộ anh ta và nói: “Hãy làm cho con voi say rượu và giết Suvaṇṇatilakā.”
Tato te sabbe rājaṅgaṇe sannipatitvā dūtaṃ pāhesuṃ, ācariyaṃ daṭṭhukāmamhāti.
Then they all gathered in the royal courtyard and sent a messenger, saying, "We wish to see our teacher."
Sau đó, tất cả họ tập trung tại sân cung điện và cử sứ giả đi nói: “Chúng tôi muốn gặp thầy.”
Tato brāhmaṇena āgantvā nisinnena paṭisanthāraṃ katvā ācariya ācariyāniṃ passitukāmamhāti āhaṃsu.
Then, after the Brahmin came and sat down, they exchanged greetings and said, "Teacher, we wish to see the teacher's wife."
Khi Bà-la-môn đến và ngồi xuống, họ chào hỏi và nói: “Thưa thầy, chúng tôi muốn gặp cô giáo.”
Atha so suvaṇṇatilakaṃ gahetvā āgacchathāti manusse pesesi.
So he sent men, saying, "Bring Suvaṇṇatilakā."
Thế là ông ta sai người đi đón Suvaṇṇatilakā.
Te tathā kariṃsu, atha tassā vīthimajjhaṃ sampattakāle hatthiṃ vissajjāpesuṃ.
They did so, and when she reached the middle of the street, they released the elephant.
Họ đã làm như vậy. Khi cô ấy đến giữa đường, họ thả con voi ra.
So soṇḍāya bhūmiyaṃ paharanto* gacchanto upadhāvitvā soṇḍena taṃ ukkhipitvā kumbhe nisīdāpesi.
The elephant, striking the ground with its trunk, charged, lifted her with its trunk, and seated her on its head.
Con voi đập vòi xuống đất, chạy đến, dùng vòi nhấc cô ấy lên và đặt cô ấy lên đầu mình.
Tato rājāno tathā taṃ mārāpetu masakkontā puna divase manusse payojetvā rattiyaṃ mārāpesuṃ.
Then the kings, unable to kill her in that way, employed men on the following day and had her killed during the night.
Vì vậy, các hoàng tử không thể giết cô ấy bằng cách đó, vào ngày hôm sau, họ sai người giết cô ấy vào ban đêm.
Brāhmaṇopi evarūpaṃ itthiṃ alasitvā jīvanato matameva* seyyoti socanto paridevanto rājaṅgaṇe dārucitakaṃ kārāpetvā aggiṃpavisitvā matoti.
The Brahmin also, lamenting and grieving, thought, "It is better to be dead than to live without such a woman." He had a pyre built in the royal courtyard, entered the fire, and died.
Bà-la-môn cũng than vãn, than khóc rằng: “Thà chết còn hơn sống mà không có người phụ nữ như thế này.” Ông ta cho xây một giàn hỏa thiêu tại sân cung điện, tự mình bước vào lửa và chết.
Evaṃ mātugāmavasaṅgatā mahantaṃ anayabyasanañca maraṇañca pāpuṇantīti.
Thus, those who fall under the sway of women encounter great misfortune, ruin, and death.
Như vậy, những người bị phụ nữ mê hoặc phải chịu đựng tai họa lớn, khổ đau và cái chết.
Vuttañhetaṃ bhagavatā.
This was said by the Blessed One:
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói:
Bhagavati parinibbute jambudīpe tattha tattha bhikkhubhikkhuṇiyo ca upāsakaupāsikāyo ca jayamahābodhiṃ vandissāmīti yebhuyyena gantvā vandanti.
After the Blessed One's Parinibbāna, in Jambudīpa, bhikkhus and bhikkhunīs, laymen and laywomen, for the most part, went to venerate the victorious Mahābodhi, saying, "We will venerate the victorious Mahābodhi."
Sau khi Đức Thế Tôn nhập Niết Bàn, tại Jambudīpa (Diêm Phù Đề), các Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni, cư sĩ nam và cư sĩ nữ ở khắp nơi thường đi đến để đảnh lễ cây Đại Bồ-đề Chiến Thắng.
Athā parabhāge bahū bhikkhū saṅgamma mahābodhiṃ vandanatthāya gacchantā aññatarasmiṃ gāmake bhikkhāya caritvā āsanasālaṃ gantvā katabhattakiccā thokaṃ vissamiṃsu, tadā tattha ekā kapaṇā duggatitthī tathā nisinnabhikkhū disvā upasaṅkamitvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā ekamante ṭhitā ayyā kuhiṃ gacchantīti pucchi.
Later, many bhikkhus gathered and, while going to venerate the Mahābodhi, went for alms in a certain village, then proceeded to the assembly hall, and having finished their meal, rested for a while. At that time, a poor, destitute woman, seeing the bhikkhus seated thus, approached them, paid homage with the five-point prostration, and standing to one side, asked, "Sirs, where are you going?"
Sau đó, một số đông Tỳ-kheo tập hợp lại, đi đến đảnh lễ cây Đại Bồ-đề, sau khi khất thực ở một ngôi làng nọ, họ đến một hội trường dùng bữa và nghỉ ngơi một lát. Lúc đó, một phụ nữ nghèo khổ (kapaṇā) thấy các Tỳ-kheo đang ngồi như vậy, liền đến gần, đảnh lễ bằng năm chi phần chạm đất và đứng sang một bên hỏi: “Bạch các ngài, các ngài đi đâu vậy?”
Bhikkhū taṃ sutvā jayamahābodhissa ānubhāvañca taṃ vandanatthāya attānaṃ gamanañca kathentā evamāhaṃsu.
The bhikkhus, hearing her, spoke thus, describing the power of the victorious Mahābodhi and their own journey to venerate it.
Nghe vậy, các Tỳ-kheo kể về oai lực của cây Đại Bồ-đề Chiến Thắng và việc họ đi đến đảnh lễ cây ấy, rồi nói như sau:
Taṃ sutvā udaggā somanassajātā bhikkhūnaṃ evamāha.
Hearing that, filled with joy and delight, she spoke thus to the bhikkhus:
Nghe vậy, người phụ nữ vui mừng khôn xiết, nói với các Tỳ-kheo như sau:
Ahaṃ bhante parakule bhatiyā kammaṃ karontī dukkhena kasirena jīvikaṃ kappemi.
"Venerable sirs, I live with difficulty and hardship, working as a hired laborer in others' homes.
“Bạch chư Tăng, con làm công ở nhà người khác, sống một cuộc đời khổ sở và khó khăn.
Svātanāya me taṇḍulanālipi* natthi, pageva aññaṃ dhanaṃ, imaṃ vinā aññaṃ sāṭakampi natthi, kasmā pubbe akatapuññattā, tasmā imaṃ bhante sāṭakaṃ mamānuggahāya bodhimhi dhajaṃ bandhathāti yācitvā sāṭakaṃ dhovitvā tesaṃ adāsi.
For tomorrow, I do not even have a measure of rice, much less any other wealth. I have no other cloth apart from this. Why? Because I performed no merit in the past. Therefore, venerable sirs, please tie this cloth as a banner on the Bodhi tree for my benefit," she implored, and having washed the cloth, she gave it to them.
Ngày mai con không có một bát gạo nào, huống chi là tài sản khác. Con cũng không có chiếc áo nào khác ngoài chiếc này. Vì sao ư? Vì trước đây con đã không tạo phước. Vì vậy, bạch chư Tăng, xin các ngài vì lòng từ bi đối với con, hãy dùng chiếc áo này của con làm cờ treo ở cây Bồ-đề.” Sau khi thỉnh cầu như vậy, cô giặt chiếc áo và dâng lên các vị Tỳ-kheo.
Bhikkhūpi tassānuggahāya taṃ gahetvā agamaṃsu.
The bhikkhus, for her benefit, took it and departed.
Các Tỳ-kheo cũng vì lòng từ bi đối với cô mà nhận lấy chiếc áo và tiếp tục đi.
Sā sāṭakaṃ datvā pītipāmojjamānasā gehaṃ gantvā tadaheva rattiyā majjhimayāme satthakavātena upahatā kālaṃ katvā tesaṃ bhikkhūnaṃ gamanamagge ekasmiṃ ramaṇīye vanasaṇḍe bhummadevatā hutvā nibbattī, athassā puññānubhāvena tiyojanike ṭhāne dibbakapparukkhā pāturahaṃsu, tatta tatta nānāvirāgadhajapatākā olambanti.
Having given the cloth, filled with joy and happiness, she went home, and that very night, in the middle watch, afflicted by a cutting wind, she passed away. She was reborn as a terrestrial deity in a delightful grove along the path of those bhikkhus. Then, by the power of her merit, divine wish-fulfilling trees appeared at a distance of three leagues. Here and there, various colored banners and flags hung down.
Sau khi dâng áo, cô tràn đầy hoan hỷ và hân hoan trở về nhà. Ngay đêm đó, vào giữa đêm, cô qua đời do một cơn gió sắc bén (bệnh tật) và tái sinh thành một vị địa thần trong một khu rừng xinh đẹp trên đường đi của các Tỳ-kheo. Nhờ oai lực phước báu của cô, những cây Như Ý (kapparukkha) xuất hiện trong một khu vực rộng ba dojana (khoảng 24 dặm). Ở khắp nơi, những lá cờ và phướn với nhiều màu sắc khác nhau treo lủng lẳng.
Devaputtā ca devadhītaro ca sabbābharaṇavibhūsitā tatheva dhajapatākādayo gahetvā kīḷanti.
Devaputtas and devadhītās, adorned with all ornaments, likewise holding banners and flags, sported.
Các thiên tử và thiên nữ, được trang sức đầy đủ, cũng cầm cờ phướn và vui chơi như vậy.
Naccagītādinekāni acchariyāni payojenti.
They performed various astonishing acts of dancing, singing, and so on.
Họ biểu diễn nhiều điều kỳ diệu như ca múa và âm nhạc.
Atha dutiyadivase tepi bhikkhū bodhimaṇḍalaṃ gacchantā sāyaṇhe taṃ ṭhānaṃ patvā ajja imasmiṃ vanasaṇḍe vasitvā gamissāmāti tattha vāsaṃ upagamiṃsu, tato te rattibhāge nānāvaṇṇadhaje ca devatāhi payojiyamānā gītavāditādayo ca tiyojanaṭṭhāne kapparukkhāni ca idaṃ sabbaṃ devissariyaṃ tassānubhāvena nibbattabhāvaṃ disvā vimhitamānasā devadhītaraṃ āmantetvā tvaṃ kena kammena idha nibbattāti pucchiṃsu.
Then, on the second day, those bhikkhus, going towards the Bodhimaṇḍala, arrived at that place in the evening and decided, "Today we will stay in this grove and then proceed," so they took up residence there. Then, during the night, they saw the multi-colored banners, the singing and music performed by deities, the wish-fulfilling trees at a distance of three leagues, and all this divine splendor manifested by her power. Astonished, they addressed the devadhītā and asked, "By what karma were you reborn here?"
Vào ngày hôm sau, các Tỳ-kheo trên đường đến Bồ-đề Đạo Tràng, đến nơi đó vào buổi chiều và quyết định: “Hôm nay chúng ta sẽ ở lại khu rừng này rồi đi tiếp.” Họ nghỉ đêm ở đó. Trong đêm, họ thấy những lá cờ đủ màu sắc, tiếng ca múa do các vị thiên thần biểu diễn, và những cây Như Ý trong khu vực ba dojana. Nhận thấy tất cả những điều thần diệu này là do oai lực của vị thiên nữ ấy, họ kinh ngạc và hỏi vị thiên nữ: “Cô đã tái sinh ở đây nhờ nghiệp gì?”
Sā bhikkhū vanditvā añjaliṃ paggayha ṭhitā bhante maṃ na sañjānitthāti āha.
She worshipped the bhikkhus, held out her clasped hands, and said, "Venerable sirs, do you not recognize me?"
Vị thiên nữ đảnh lễ các Tỳ-kheo, chắp tay đứng và nói: “Bạch chư Tăng, các ngài không nhận ra con sao?”
Bhikkhūhi na mayaṃ sañjānāma bhaginīti vutte sā attano sabhāvaṃ kathentī evamāha.
When the bhikkhus said, "Sister, we do not recognize you," she spoke thus, explaining her true nature:
Khi các Tỳ-kheo nói: “Chúng tôi không nhận ra cô, thưa cô em,” cô liền kể lại câu chuyện của mình như sau:
Taṃ sutvā sabbe bhikkhū acchariyabbhutacittā ahesuṃ.
Hearing that, all the bhikkhus were filled with wonder and amazement.
Nghe vậy, tất cả các Tỳ-kheo đều kinh ngạc và ngạc nhiên.
Sā devatā tassā rattiyā accayena bhikkhū nimantetvā dibbehi khajjabhojjehi sahatthā santappetvā tehi saddhiṃ āgacchantī antarāmagge dānaṃ dadamānā mahābodhiṃ gantvā sabbehi dhajapatākā dīhi ca nānāvidhavaṇṇagandhasampannapupphehi ca dīpadhūpehi ca bodhiṃ pūjetvā bhikkhūnaṃ cīvaratthāya dibbavatthāni datvā āgamma tasmiṃyeva vanasaṇḍe vasantī nānāvidhāni puññāni katvā tāvatiṃsabhavane nibbatti.
After the passing of that night, the deity invited the bhikkhus, satisfied them with divine foods with her own hands, and accompanying them, giving alms along the way. She went to the Mahābodhi, worshipped the Bodhi with all sorts of banners and flags, various kinds of fragrant flowers, lamps, and incense. She gave divine cloths for the bhikkhus' robes, then returned and, residing in that same grove, performed various kinds of meritorious deeds, and was reborn in the Tāvatiṃsa realm.
Sau khi đêm đó trôi qua, vị thiên nữ mời các Tỳ-kheo, tự tay cúng dường họ bằng các món ăn thức uống của cõi trời. Sau đó, cô cùng đi với họ, trên đường đi, cô tiếp tục bố thí. Khi đến cây Đại Bồ-đề, cô cúng dường cây Bồ-đề bằng tất cả các loại cờ phướn, các loài hoa đầy đủ màu sắc và hương thơm, đèn và hương. Sau khi dâng các loại vải trời cho các Tỳ-kheo làm y, cô trở về và sống trong khu rừng đó, tạo nhiều phước báu khác nhau, rồi tái sinh vào cõi trời Tāvatiṃsa.
Bhikkhūpi taṃ acchariyaṃ tattha tattha pakāsentā bahūjane puññakamme niyojesuṃti.
The bhikkhus, too, proclaiming that marvel everywhere, engaged many people in meritorious actions.
Các Tỳ-kheo cũng kể lại câu chuyện kỳ diệu đó ở khắp nơi, khuyến khích nhiều người thực hành các việc thiện.
Amhākaṃ bhagavato parinibbāṇato orabhāge jambudīpe kira pāṭaliputtaṃ nāma nagaraṃ ahosi.
After the Parinibbāna of our Blessed One, it is said there was a city named Pāṭaliputta in Jambudīpa.
Sau khi Đức Thế Tôn của chúng ta nhập Niết Bàn, tại Jambudīpa (Diêm Phù Đề) có một thành phố tên là Pāṭaliputta.
Tattha dhammāsoko nāma mahiddhiko mahānubhāvo āṇācakkavatti rājā rajjaṃ kāreti.
There, a powerful and mighty emperor king named Dhammāsoka ruled the kingdom.
Ở đó, có một vị vua tên là Dhammāsoka, một vị Chuyển Luân Vương có đại thần lực và oai đức, đang trị vì vương quốc.
Uddhaṃ ākāsato heṭṭhā pathaviyā yojanappamāṇe sakalajambūdīpe tassa āṇā pavattati, tadā sakalajambudīpavāsino ca caturāsīti nagarasahasse rājāno ca attano attano balavāhane gahetvā āgamma dhammāsokamahārañño upaṭṭhānaṃ karonti.
His command extended throughout Jambudīpa, for a distance of a league above the sky and below the earth. At that time, residents of all Jambudīpa and kings of eighty-four thousand cities came with their respective armies and paid homage to King Dhammāsoka.
Quyền lực của ngài lan rộng khắp Jambudīpa, một dojana trên không và một dojana dưới đất. Lúc đó, cư dân của toàn Jambudīpa và các vị vua của tám mươi bốn ngàn thành phố đều mang theo quân đội và phương tiện của mình đến để phục vụ vua Dhammāsoka Đại Đế.
Tasmiṃ samaye devaputtanagare devaputto nāma mahārājā attano balavāhanaṃ gahetvā rañño upaṭṭhānaṃ agamāsi.
At that time, a great king named Devaputta from the city of Devaputta came with his army to pay homage to the king.
Vào thời điểm đó, một vị đại vương tên là Devaputta, từ thành phố của chư thiên (Devaputtanagara), đã mang theo quân đội và phương tiện của mình đến phục vụ nhà vua.
Dhammāsoko devaputtamahārājānaṃ disvā madhurapaṭisanthāraṃ katvā tumhākaṃ raṭṭhe bahussutā āgatāgamā mahāguṇavantā ayyā atthīti pucchi.
Having seen the great king Devaputta, Dhammāsoka made a pleasant greeting and asked, "Are there any highly learned, accomplished in the Dhamma, and greatly virtuous Venerables in your country?"
Vua Dhammāsoka thấy các vị thiên tử đại vương, đã có lời chào hỏi thân mật và hỏi: “Trong quốc độ của các vị có các bậc trưởng lão đa văn, đã thông suốt giáo pháp, có nhiều đức hạnh không?”
Taṃ sutvā devaputtarājā atthi deva tasmiṃ nagare sīhakumbhakaṃ nāma mahāvihāraṃ.
Hearing that, the king Devaputta said, "Yes, Your Majesty, in that city, there is a great monastery named Sīhakumbhaka.
Nghe vậy, vị thiên tử đại vương đáp: “Tâu Đại vương, trong thành phố ấy có một đại tự viện tên là Sīhakumbhaka.
Tattha anekasahassabhikkhū viharanti sīlavantā appicchā santuṭṭhā vivekakāmino.
Many thousands of bhikkhus, virtuous, of few wishes, content, and desirous of solitude, reside there.
Ở đó có hàng ngàn Tỳ-kheo đang an cư, họ là những vị giữ giới, ít dục, tri túc, ưa thích viễn ly.
Tesu sāṭṭhakathātipiṭakadharo indaguttatthero nāma tesaṃ pāmokkho ahosi.
Among them, the Elder Indagutta, a master of the Tipiṭaka with its commentaries, was their chief.
Trong số đó, Trưởng lão Indagutta, người thông suốt Tam Tạng cùng với các bản chú giải, là vị đứng đầu của họ.
So anekapariyāyena sanarāmarānaṃ bhikkhūnaṃ dhammaṃvaṇṇeti.
He expounded the Dhamma in various ways to humans, devas, and bhikkhus.
Ngài đã thuyết giảng giáo pháp cho cả chư thiên và loài người, các Tỳ-kheo bằng nhiều phương cách.
Guṇavā attano guṇaṃ nissāya loke pākaṭoti.
Being virtuous, he was renowned in the world based on his own virtues."
Một người có đức hạnh sẽ nổi tiếng trên thế gian nhờ vào đức hạnh của mình.”
Taṃ sutvā rājā tuṭṭhamānaso theraṃ passitukāmo hutvā samma tvameva gantvā theraṃ yācitvā idhā nehīti āha.
Hearing that, the king, with a gladdened mind, desirous of seeing the Elder, said, "Friend, you yourself go and invite the Elder to come here."
Nghe vậy, nhà vua vui mừng, muốn gặp Trưởng lão, và nói: “Này bạn, chính bạn hãy đi thỉnh Trưởng lão đến đây.”
Taṃ sutvā devaputtarājā attano hatthassabalavāhanā dimahā senaṅgaparivuto indaguttattherassa santikaṃ gantvā vanditvā ayya ayyaṃ dhammāsokamahārājā daṭṭhukāmoti āha.
Hearing that, the king Devaputta, surrounded by a great army with elephants, horses, and chariots, went to the Elder Indagutta, paid homage, and said, "Venerable Sir, the great king Dhammāsoka wishes to see you."
Nghe lời ấy, vị thiên tử đại vương cùng với đội quân hùng mạnh gồm voi, ngựa và các phương tiện khác, đã đến gặp Trưởng lão Indagutta, đảnh lễ Ngài và thưa: “Bạch Đại đức, Đại vương Dhammāsoka muốn gặp Đại đức.”
Therena sādhūti sampaṭicchite rājā therena sampaṭicchitabhāvaṃ dhammāsokamahārājino pesesi.
When the Elder assented with "Sādhu," the king sent word to the great king Dhammāsoka that the Elder had assented.
Khi Trưởng lão chấp thuận, nhà vua đã báo tin việc Trưởng lão chấp thuận cho Đại vương Dhammāsoka.
Tato dhammāsokamahārājā somanassappatto attano āṇāpavattitaṭṭhāne rājūnaṃ sāsanaṃ pesesi.
Thereupon, the great king Dhammāsoka, filled with joy, sent a message to the kings in the regions where his command prevailed:
Sau đó, Đại vương Dhammāsoka vô cùng hoan hỷ, đã gửi sắc lệnh đến các vị vua trong các vùng lãnh thổ dưới quyền cai trị của mình.
Sabbeva therāgamanamaggaṃ alaṅkarontūti.
"Let all adorn the path for the Elder's arrival!"
“Tất cả hãy trang hoàng con đường đón Trưởng lão đến.”
Atha te rājāno tuṭṭhapahaṭṭhā attano attano nagare bheriṃ carāpetvā devaputtanagarato yāva pāṭaliputtanagaraṃ etthantare pañcapaṇṇāsayojanikaṃ maggaṃ visamaṃ samaṃ karonto devatānaṃ dibbavīthimiva alaṅkaritvā dhammāsokamahānarindassa evaṃ sāsanaṃ pesesuṃ.
Then those kings, delighted and overjoyed, caused a drum to be beaten in their respective cities and, making the uneven path smooth for fifty-five yojanas from Devaputta City to Pāṭaliputta City, adorned it like a divine street for devas, and sent this message to the great king Dhammāsoka:
Sau đó, các vị vua ấy, vui mừng hớn hở, đã ra lệnh đánh trống trong các thành phố của mình, san bằng con đường dài năm mươi lăm dojana từ thành phố Devaputta cho đến thành phố Pāṭaliputta, trang hoàng nó như con đường thiêng liêng của các vị trời, và gửi thông điệp đến Đại vương Dhammāsoka rằng:
Bhavantettha.
"Your Majesty,
“Xin Đại vương hãy ở đây.”
Tampi sutvā asoko mahārājā tumheva theraṃ idhānethāti tesaṃyeva sāsanaṃ paṭipesesi, te sādhūti indaguttattherassa santikaṃ gantvā vanditvā bhante pāṭaliputtanagarassa gamanāya kāloti āhaṃsu, tato thero saṭṭhisahassamattehi bhikkhusaṅghehi parivuto pañcapaṇṇāsayojanamaggaṃ paṭipajji.
Hearing that too, King Asoka sent a return message to them, saying, "You yourselves bring the Elder here." They assented with "Sādhu," went to the Elder Indagutta, paid homage, and said, "Venerable Sir, it is time to go to the city of Pāṭaliputta." Thereupon, the Elder, surrounded by a community of sixty thousand bhikkhus, set out on the fifty-five yojana path. Then the residents of Devaputta City went forth, making offerings with various garlands, perfumes, fragrant powders, flags, banners, and many kinds of instrumental music, dancing, singing, and playing music. Then the Elder, being honored with great offerings by the inhabitants of Jambudīpa, gradually reached the bridge over the Candabhāgā Gaṅgā. Seeing the magnificent offerings there, he thought, "Such a splendid offering ceremony is not given to anyone else in Jambudīpa now; it has been made only for me. I alone am the most excellent, incomparable." Thus, he developed the conceit "I am superior to the superior" and stood there. At that moment, a certain Arahant Elder, seeing him standing with a mind swollen with conceit through his divine eye, approached him, paid homage, and admonishing the Elder, spoke thus:
Nghe điều đó, đại vương Asoka đã gửi lại thông điệp cho chính họ rằng: "Chính các ông hãy đưa Trưởng lão đến đây." Họ đáp "lành thay," rồi đi đến chỗ Trưởng lão Indagutta, đảnh lễ và thưa rằng: "Bạch ngài, đã đến lúc đi đến thành Pāṭaliputta." Sau đó, vị Trưởng lão, được vây quanh bởi Tăng chúng khoảng sáu mươi ngàn vị Tỳ-khưu, đã lên đường trên quãng đường năm mươi lăm do-tuần.
Athāparaṃ devaputtanagaravāsino anekavidhamālāgandhavāsacuṇṇaddhajapatākādīhi anekehi tālāvacarehi naccagītavāditehi pūjetvā agamaṃsu.
Then the residents of the city of devaputtas departed, having venerated with various kinds of garlands, fragrances, perfumed powders, banners, flags, and many kinds of instrumental music, dance, song, and instruments.
Sau đó, dân chúng ở thành Devaputta đã cúng dường và đi theo với nhiều loại hoa, hương, bột thơm, cờ, phướn, cùng nhiều điệu múa, ca hát và nhạc cụ.
Atha thero mahantena pūjāvidhānena jambudīpavāsīhi pūjiyamāno anukkamena candabhāgāya gaṅgāya setuṃ patvā tattha mahantaṃ pūjāvidhānaṃ olokento evaṃ cintesi, evaṃ uḷāraṃ pūjāvidhānaṃ idāni jambudīpe nāññassa hoti, mayhamevetaṃ kataṃ.
Then the Elder, being venerated by the residents of Jambudīpa with great acts of homage, gradually reached the bridge over the Candabhāgā river, and there, observing the magnificent acts of homage, he thought thus: “Such magnificent acts of homage are not performed for anyone else in Jambudīpa now; they are done only for me.
Bấy giờ, vị Trưởng lão, trong khi được dân chúng Jambudīpa cúng dường với nghi thức trọng thể, đã tuần tự đi đến cây cầu bắc qua sông Candabhāgā và sông Gaṅgā. Nhìn thấy nghi thức cúng dường trọng thể ở đó, ngài đã suy nghĩ như sau: "Hiện nay ở Jambudīpa, không có ai khác có được nghi thức cúng dường trang trọng như thế này; điều này được làm chỉ dành cho ta."
Ahamevetta uttamo appaṭimoti evaṃ seyyassa seyyohamasmīti mānaṃ uppādetvā aṭṭhāsi.
I alone am supreme in this, matchless.” Thus, having developed the conceit, “I am superior to the superior,” he stood.
"Chính ta là bậc tối thượng ở đây, không ai sánh bằng." Nghĩ như vậy, ngài đã khởi lên tâm mạn rằng "ta là người cao quý hơn cả những người cao quý" và đứng đó.
Tasmiṃ khaṇe eko khīṇāsavatthero taṃ mānenupatthaddhacetasā ṭhitaṃ dibbacakkhunā disvā upasaṅkamitvā vanditvā therassa ovadanto evamāha.
At that moment, an Arahant Elder (khīṇāsavatthero), seeing him standing with a mind swollen with conceit by means of the divine eye, approached, paid homage, and admonishing the Elder, spoke thus:
Vào khoảnh khắc ấy, một vị Trưởng lão A-la-hán, thấy ngài đang đứng với tâm kiêu mạn, đã dùng thiên nhãn thấy được, liền đi đến, đảnh lễ và khuyên dạy vị Trưởng lão ấy như sau.
Tasmā.
"Therefore,
Vì thế.
Taṃ sutvā thero saṃsāre nibbindo tattheva ṭhito tilakkhaṇaṃ paṭṭhapetvā karajakāyaṃ sammasanto sahapaṭi sambhidāhi arahattaṃ patvāva nikkhami.
Having heard that, the Elder, disenchanted with saṃsāra, stood right there, established the three characteristics, reflected on the aggregates, and departed only after attaining Arahantship with the four analytical knowledges (paṭisambhidā).
Nghe vậy, Trưởng lão chán nản với luân hồi, đứng ngay tại đó, thiết lập ba pháp ấn, quán xét thân thể do nghiệp sinh ra, đạt được A-la-hán cùng với các tuệ phân tích rồi mới rời đi.
Tato dhammāsokamahārājā balavāhanaparivuto mahantena pūjāvidhānena paṭimaggaṃ āgamma vanditvā tato diguṇaṃ pūjāsakkāraṃ kurumāno mahābhikkhusaṅghena saddhiṃ theraṃ attano nagaraṃ netvā tassa dhammakathaṃ sutvā pasannamānaso pañcasīle patiṭṭhāya mahantaṃ vihāraṃ kāretvā therena sahāgatānaṃ saṭṭhisahassānaṃ bhikkhūnaṃ catupaccayehi upaṭṭhāna makāsi, atha thero sāṭṭhakathaṃ piṭakattayaṃ pakāsento tasmiṃ ciraṃ vasitvā tattheva parinibbāyi.
Then King Dhammāsoka, surrounded by his forces and vehicles, came along the path with great acts of veneration, paid homage, and performing twice as much veneration and honour, led the Elder with the great community of bhikkhus to his city, heard his Dhamma talk, became delighted in mind, established himself in the Five Precepts, built a magnificent vihāra, and provided the four requisites to the sixty thousand bhikkhus who had come with the Elder. Then the Elder, expounding the Tipiṭaka with its commentaries, resided there for a long time and attained parinibbāna right there.
Sau đó, Đại vương Dhammāsoka, với đoàn quân và tùy tùng, đi ngược đường với nghi lễ cúng dường long trọng, đảnh lễ rồi cúng dường gấp đôi, cùng với đại Tăng đoàn rước Trưởng lão về kinh thành của mình. Nghe pháp thoại của ngài, tâm vương hoan hỷ, giữ gìn ngũ giới, xây dựng một đại tinh xá, và cúng dường bốn vật dụng cho sáu vạn Tỳ-kheo đã đến cùng Trưởng lão.
Tato rājā sapariso tassa sarīranikkhepaṃ kāretvā dhātuyo gahetvā mahantaṃ cetiyaṃ kārāpesīti.
Then the king and his retinue performed the interment of his body, took the relics, and had a magnificent cetiya built.
Sau đó, Trưởng lão thuyết giảng Tam Tạng cùng với các chú giải, sống ở đó một thời gian dài rồi nhập Niết Bàn tại đó. Sau đó, nhà vua cùng tùy tùng đã làm lễ an táng nhục thân của ngài, lấy xá lợi và xây dựng một đại bảo tháp.
Amhākaṃ bhagavā dasapāramiyo pūretvā anukkamena tusitabhavane nibbatto devehi ārādhito sakkarājakule paṭisandhiṃ gahetvā mātukucchito nikkhanto anukkamena paramābhisambodhiṃ patvā tato paṭṭhāya pañcacattālīsasaṃvaccharāni ṭhatvā caturāsītidhammakkhandhasahassāni desetvā gaṇanapathamatīte satte bhavakantārato santāretvā sabbabuddhakiccāni niṭṭhāpetvā kusinārāyaṃ upavattane mallānaṃ sālavane yamakasālāna mantare uttarasīsakaṃ paññatte mañcake vesākhapuṇṇadivase dakkhiṇena passena sato sampajāno anuṭṭhānaseyyāya nipanno pacchimayāme bhikkhū ovaditvā balavapaccū-sa samaye mahāpathaviṃkampento anupādisesāya nibbāṇadhātuyā parinibbāyi, nibbute pana bhagavati lokanāthe ānandatthero mallarājūnaṃ etaṃ pavattiṃ ārocesi.
Our Blessed One, having fulfilled the ten perfections, was progressively reborn in the Tusita heaven, was implored by the devas, took conception in the Sakya royal family, emerged from his mother's womb, progressively attained supreme perfect enlightenment, then remained for forty-five years from that time, taught eighty-four thousand Dhamma aggregates, rescued innumerable beings from the wilderness of existence, completed all the Buddha's tasks, lay down in Kusinārā in the Upavattana Sāla Grove, between the twin sāla trees, on a couch prepared with his head to the north, on the Vesākha full moon day, on his right side, mindful and fully aware, in the lion's posture of not rising, admonished the bhikkhus in the last watch of the night, and at the strong dawn, shaking the great earth, attained parinibbāna in the element of Nibbāna without any remainder of clinging.
Đức Thế Tôn của chúng ta, sau khi viên mãn mười Ba-la-mật, tuần tự tái sinh vào cõi trời Tusita, được chư thiên thỉnh cầu, thọ sinh vào hoàng tộc Sakya, ra khỏi thai mẹ, tuần tự đạt được Chánh Đẳng Chánh Giác. Từ đó, ngài trụ thế bốn mươi lăm năm, thuyết giảng tám vạn bốn ngàn pháp uẩn, cứu độ vô số chúng sinh vượt qua sa mạc luân hồi, hoàn thành mọi Phật sự, rồi tại Kusinārā, trong rừng Sāla của dòng họ Malla, giữa hai cây Sāla song sinh, trên chiếc giường đã được trải với đầu hướng về phía bắc, vào ngày rằm tháng Vesākha, ngài nằm nghiêng bên phải, tỉnh giác và chánh niệm, trong tư thế sư tử nằm. Vào canh cuối, ngài giáo huấn các Tỳ-kheo, rồi vào lúc rạng đông mạnh mẽ, làm chấn động đại địa, ngài nhập Niết Bàn vô dư y Niết Bàn giới. Khi Đức Thế Tôn, bậc lãnh đạo thế gian, đã nhập Niết Bàn, Trưởng lão Ānanda đã báo tin này cho các vị vua Malla.
Tato kosinārakā ca devabrahmādayo ca sannipatitvā naccagītavāditehi mālāgandhādīhi ca sakkarontā garukarontā mānentā pūjentā celavitānādayo karontā bhagavato sarīraṃ nagaramajjhe yattha makuṭabandhanaṃ nāma mallānaṃ cetiyaṃ, tattha netvā cakkavattissa sarīraṃ viya ahatena vatthena veṭhetvā tato vihatena kappāsena veṭhetvāti evaṃ pañcadussayugasatehi veṭhetvā āyasāya teladoṇiyā pakkhipitvā aññissāya āyasāya doṇiyā paṭikujjitvā sabbagandhānaṃ citakaṃ karitvā bhagavato sarīraṃ citakaṃ āropesuṃ.
When the World-Protector, the Blessed One, had attained parinibbāna, Elder Ānanda informed the Malla kings of this event. Then the Kosinārakas, along with devas and Brahmās, gathered, venerating and honouring, revering and paying homage with dance, song, instruments, garlands, perfumes, and so on, making canopies and so forth, they carried the Blessed One's body to the Mallas' cetiya called Makuṭabandhana in the middle of the city. There, like the body of a universal monarch, they wrapped it in new cloths, then wrapped it in beaten cotton—thus, wrapped it in five hundred pairs of cloths—placed it in an iron oil vessel, covered it with another iron vessel, made a pyre of all fragrant woods, and placed the Blessed One's body on the pyre.
Sau đó, dân chúng Kusinārā, cùng với chư thiên, Phạm thiên v.v., tụ họp lại, cúng dường, tôn kính, kính trọng và lễ bái bằng ca múa, nhạc cụ, vòng hoa, hương liệu v.v., dựng lều vải v.v., rước nhục thân của Đức Thế Tôn vào giữa thành phố, nơi có bảo tháp của dòng họ Malla tên là Makuṭabandhana. Tại đó, họ quấn nhục thân như của một vị Chuyển Luân Thánh Vương bằng vải mới, rồi quấn bằng vải bông đã được dệt, cứ thế quấn năm trăm đôi vải, đặt vào một cái quan tài dầu bằng sắt, rồi đậy lại bằng một cái quan tài sắt khác, làm giàn thiêu bằng tất cả các loại hương liệu, rồi đặt nhục thân của Đức Thế Tôn lên giàn thiêu.
Atha mahākassapattherena bhagavato pāde sirasā vandite devatānubhāvena citako samantā ekappahāreneva pajjali.
Then, when Mahākassapa Thera bowed his head at the Blessed One's feet, the pyre spontaneously ignited on all sides at once by the power of the devas.
Sau đó, khi Trưởng lão Mahākassapa đảnh lễ bàn chân của Đức Thế Tôn bằng đầu, do uy lực của chư thiên, giàn thiêu bốc cháy cùng lúc từ mọi phía.
Bhagavato pana sarīre daḍḍhe sumanamakuḷasadisā dhātuyo avasissiṃsu.
However, when the Blessed One's body was burnt, relics resembling jasmine buds remained.
Sau khi nhục thân của Đức Thế Tôn đã cháy, chỉ còn lại các xá lợi giống như nụ hoa sumana.
Tasmiṃ kira samaye kosalarañño janapade aññatarā gāmavāsikā itthī bhagavati parinibbute sādhukīḷhaṃ āgacchamānā antarāmagge attano sarīre uppannavātarogena upaddutā sādhukīḷhaṃ sampāpuṇituṃ asakkontī satthu āḷāhanaṃ gantvā bhagavato dhātusarīre tīṇi sākhapupphāni pūjetvā pasannamānasā pañcapatiṭṭhitena vanditvā gatā tāya eva rattiyā majjhimayāme kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane tiṃsayojanike kanakavimāne nibbatti.
At that time, a certain village woman from the Kosala king's country, coming for a festival when the Blessed One had attained parinibbāna, afflicted by a wind disease that arose in her body along the way, unable to reach the festival, went to the Teacher's cremation ground, offered three branch flowers to the Blessed One's relic-body, and with a gladdened mind, bowed down with the five-point prostration and departed. Having passed away in the middle watch of that very night, she was reborn in the Tāvatiṃsa heaven, in a thirty-yojana golden palace.
Vào thời điểm đó, một người phụ nữ sống ở một ngôi làng thuộc quốc độ của vua Kosala, khi Đức Thế Tôn đã nhập Niết Bàn, đang trên đường đến dự lễ hội vui chơi. Trên đường đi, cô bị bệnh phong hàn phát sinh trong cơ thể hành hạ, không thể đến được lễ hội. Cô đến nơi hỏa táng của Đức Đạo Sư, cúng dường ba cành hoa lên xá lợi của Đức Thế Tôn, với tâm hoan hỷ, đảnh lễ bằng ngũ thể đầu địa rồi ra về. Ngay trong đêm đó, vào canh giữa, cô qua đời và tái sinh vào cõi trời Tāvatiṃsa, trong một cung điện vàng cao ba mươi dojana.
Tassā pubbakammapakāsanatthaṃ cakkamattāni sākhapupphāni tatta tattha olambanti.
To declare her past kamma, branch flowers the size of wheels hung there and there.
Để hiển lộ nghiệp báo đã tạo trong quá khứ của cô, những bông hoa cành to bằng bánh xe treo lơ lửng khắp nơi.
Teheva sabbaṃ vimānaṃ ekobhāsī* ahosi.
By these, the entire palace became luminous.
Do đó, toàn bộ cung điện trở nên rực rỡ.
Tato sugandhakaraṇḍakaṃ viya ca ahosi, sā pana attano sobhaggappattaṃ attabhāvañca vimānasampadañca parivārasampattiyo ca disvā vimhitamānasā pubbe katena* kena me puññakammenā yaṃ laddhāti olokantī bhagavato dhātusarīrasmiṃ pūjitāni tīṇi sākhapupphāni disvā pasannamānasā mahācakkappamāṇaṃ sākhamālaṃ hatthena dhārentī dhātupūjanatthāya agamāsi.
It also became like a fragrant casket. She, seeing her own body, which had attained beauty, and the splendor of her celestial palace, and the perfections of her retinue, was astonished in mind. Looking for the cause, "By what meritorious deed done in the past did I obtain this?" she saw the three branch flowers offered to the Blessed One's relic-body, and with a gladdened mind, holding a great branch garland the size of a large wheel in her hand, she went to venerate the relics.
Và nó cũng giống như một cái hộp hương thơm. Cô ấy nhìn thấy thân thể xinh đẹp của mình, sự thịnh vượng của cung điện và sự giàu có của tùy tùng, với tâm kinh ngạc, tự hỏi: “Do công đức nào mà ta đã đạt được điều này?” Khi nhìn thấy ba cành hoa đã được cúng dường lên xá lợi của Đức Thế Tôn, với tâm hoan hỷ, cô cầm một vòng hoa cành to bằng bánh xe trong tay và đi đến để cúng dường xá lợi.
Tadā tattha sannipatitā manussā tassā rūpasampadañca hatte mahantaṃ sākhamālañca disvā vimhitamānasā amma tvaṃ kattha vāsikā.
Then the people gathered there, seeing her beautiful form and the great branch garland in her hand, were astonished in mind and asked, "Mother, where do you reside? And where did you obtain this flower?"
Lúc đó, những người đang tụ họp ở đó, nhìn thấy sắc đẹp của cô và vòng hoa cành lớn trong tay cô, với tâm kinh ngạc, hỏi: “Này cô, cô ở đâu? Cô đã có được những bông hoa này ở đâu?”
Kattha panimaṃ pupphaṃ paṭiladdhanti pucchiṃsu, taṃ sutvā devadhītā attanā bhagavato dhātusarīrassa pūjitasākhamālattayānubhāvena paṭiladdhasampattiyo ca dibbavimānañca pubbe matakalevaraṃ cāti sabbaṃ tesaṃ dassetvā dhammadesanāvasāne āha.
Having heard that, the deva-daughter showed them all: the prosperity she had obtained through the power of the three branch garlands offered to the Blessed One's relic-body, her divine palace, and her former dead body, and at the conclusion of the Dhamma teaching, she said:
Nghe vậy, vị thiên nữ đã chỉ cho họ thấy tất cả những sự thịnh vượng mà cô đã đạt được do uy lực của ba vòng hoa cành đã cúng dường xá lợi của Đức Thế Tôn, cung điện của chư thiên và thân thể đã chết của cô trong quá khứ. Sau khi kết thúc bài pháp, cô nói:
Amhākaṃ bhagavati parinibbute magadharaṭṭhe macalaṃ nāma mahāgāmaṃ ahosi.
When our Blessed One had passed into parinibbāna, there was a great village named Macala in the kingdom of Magadha.
Khi Đức Thế Tôn của chúng ta đã nhập Niết-bàn, có một đại thôn tên là Macala ở xứ Magadha.
Tattha moriyonāma brāhmaṇo paṭivasati saddho pasanno, tassa senānāme kā bhariyā atthi.
There resided a brāhmaṇa named Moriya, who was faithful and confident, and he had a wife named Senā.
Ở đó, có một Bà-la-môn tên là Moriya, có đức tin và tịnh tín, vợ ông ta tên là Sena.
Sāpi saddhā pasannā ratanattayesu.
She too was faithful and confident in the Triple Gem.
Bà ấy cũng có đức tin và tịnh tín vào Tam Bảo.
Te ubhopi samaggā sammodamānā bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā niccaṃ dānaṃ pavattentā cīvarādicatupaccayehi upaṭṭhahantā sīlaṃ rakkhantā uposathakammaṃ karontā divasaṃ vītināmenti.
Both of them, living in harmony and delight, would invite the Saṅgha of bhikkhus, continuously offer alms, attend to their needs with the four requisites such as robes, observe morality, and perform the Uposatha ceremony, thus passing their days.
Cả hai vợ chồng hòa thuận, vui vẻ, thỉnh chư Tăng đến, thường xuyên bố thí, cúng dường bốn vật dụng như y phục, giữ giới, thực hành Uposatha, và trải qua ngày tháng như vậy.
Athassa gehe vibhavaṃ yebhuyyena dānādīsu parikkhayamagamāsi.
Then, the wealth in his house mostly diminished due to generosity and other good deeds.
Sau đó, tài sản trong nhà ông ta phần lớn đã cạn kiệt do các việc bố thí.
Tato brāhmaṇī sāmi no gehe dhanaṃ parikkhīṇaṃ.
Thereupon, the brāhmaṇī informed her husband, "My dear, the wealth in our house is depleted.
Bấy giờ, Bà-la-môn nữ báo cho Bà-la-môn biết: “Thưa chồng, tiền bạc trong nhà chúng ta đã cạn kiệt.
Kathaṃ dānaṃ pavatteyyāmāti brāhmaṇassa ārocesi, tato brāhmaṇo mā bhadde cintesi.
How shall we continue to offer alms?" Then the brāhmaṇa said, "Do not worry, dear wife.
Chúng ta sẽ duy trì việc bố thí bằng cách nào?” Bà-la-môn liền nói: “Này hiền thê, đừng lo lắng.
Yenakenaci upāyena dānaṃ patiṭṭhapessāmāti vatvā tasmiṃyeva attano saussāhataṃ pakāsonto āha.
I will establish the offering of alms by some means," and expressing his determination in that very matter, he said:
Chúng ta sẽ thiết lập việc bố thí bằng mọi cách.” Nói xong, ông ta bày tỏ sự nhiệt tâm của mình ngay tại đó và nói:
Evañca pana vatvā bhadde vanaṃ pavisitvā anekavidhāni paṇṇāni ca phalāni ca pacchipūraṃ āharitvā vikkiṇitvāpi dānaṃ na upacchindissāmāti vatvā tato paṭṭhāya vanaṃ gantvā paṇṇāni ca phalāni ca āharitvā vikkiṇitvā dānaṃ dento paṭivasati.
Having said this, "Dear wife, I will enter the forest, gather various leaves and fruits to fill a basket, and even if I have to sell them, I will not interrupt our giving," he declared. From that time onwards, he went to the forest, gathered leaves and fruits, sold them, and continued to give alms.
Nói như vậy, ông ta bảo: “Này hiền thê, ta sẽ vào rừng, hái đầy giỏ các loại lá và quả, và ngay cả khi phải bán chúng, ta cũng sẽ không ngừng việc bố thí.” Nói xong, từ đó trở đi, ông ta đi vào rừng, hái lá và quả, bán chúng, và tiếp tục bố thí.
Athekadivasaṃ brāhmaṇo vanaṃ paviṭṭho paṇṇehi ca phalehi ca pacchiṃ pūretvā sīsenā dāya gehaṃ āgacchanto pupphaphalapallavehi vinataṃ nekatarugaṇanicitaṃ sammattānekacātakacatuppadanisevitaṃ vippakiṇṇānantapupphapattakiñjakkhacchannavāḷukātalaṃ sandamānasītalā malajalappavāhaṃ akaddamāninnasupatittehi sundaraṃ kandaraṃ disvā pacchiṃ tīre ṭhapetvā otiṇṇo nahāyati, tasmiṃ khaṇe tattha ekasmiṃ rukkhe adhivattho devaputto taṃ tattha nahāyantaṃ disvā kinnu kho esa kalyāṇajjhāsayo vā udāhu pāpajjhāsayo sattoti dibbacakkhunā upadhāranto acchariyapuriso eso duggatopi hutvā attano dānappaveṇiyā upacchijjanabhayena vanaṃ gantvā paṇṇāni ca phalāni ca āharitvā dukkhena kasirena jīvikaṃ kappento dānadhammaṃ na upacchindatīti cintetvā tassa guṇādayo paṭicca pacchiyaṃ ṭhapitapaṇṇāni ca phalāni ca sabbāni suvaṇṇāni hontūti adhiṭṭhāsi.
Then, one day, the brāhmaṇa entered the forest, filled a basket with leaves and fruits, and carrying it on his head, was returning home. He saw a beautiful grotto, adorned with many trees bent with flowers, fruits, and fresh shoots, frequented by numerous partridges and four-footed creatures, with sand-beds covered with scattered flowers, leaves, and stamens, and a cool, clean stream flowing through it without muddy depressions. He placed his basket on the bank and descended to bathe. At that moment, a devaputta dwelling in a tree there, seeing him bathing, pondered with his divine eye, "Is this being of good or evil disposition?" and realized, "This is an amazing person! Though poor, out of fear that his tradition of giving might be interrupted, he goes to the forest, gathers leaves and fruits, and painfully and with difficulty maintains his livelihood, yet does not discontinue the practice of giving." Thinking this, out of regard for his virtues, he resolved, "May all the leaves and fruits in his basket turn into gold!"
Rồi một ngày nọ, Bà-la-môn vào rừng, hái đầy giỏ lá và quả, đội trên đầu về nhà. Trên đường đi, ông thấy một thung lũng đẹp đẽ, đầy những hàng cây cong oằn vì hoa, quả và chồi non, được bao phủ bởi vô số loài chim và thú bốn chân, mặt đất cát trải đầy hoa, lá và nhụy hoa rải rác, có dòng nước mát lạnh chảy không bùn lầy, và những bãi tắm sạch sẽ. Ông đặt giỏ xuống bờ và xuống tắm. Ngay lúc đó, một vị thiên tử trú ngụ trên một cái cây ở đó, thấy ông đang tắm, liền dùng thiên nhãn quán sát: “Người này có ý định tốt hay xấu?” Vị ấy nghĩ: “Người này là một người phi thường, dù nghèo khổ nhưng vì sợ việc bố thí của mình bị gián đoạn, đã vào rừng hái lá và quả, sống một cách khó khăn chật vật nhưng không ngừng việc bố thí.” Nghĩ vậy, do công đức của ông ta, vị thiên tử quyết định: “Tất cả lá và quả trong giỏ hãy biến thành vàng!”
Athassānubhāvena sabbaṃ suvaṇṇaṃ ahobhi, atha so suvaṇṇapuṇṇapacchiyaṃ upari suvaṇṇarāsimatthake sabbakāmadadaṃ mahantaṃ maṇiratanaṃ ṭhapetvā antarahito paṭikkamma aṭṭhāsi, tato brāhmaṇo nahātvā uttiṇṇo pacchiyaṃ sampuṇṇasuvaṇṇavaṇṇaraṃsinā sambhinnavijjotamānamaṇiratanaṃ disvā kimetaṃti āsaṅkitaparisaṅkito pacchisamīpaṃ gantvā hatthaṃ pasāretuṃ avisahanto aṭṭhāsi.
Then, by his power, everything turned into gold. The devaputta then placed a large wish-fulfilling jewel on top of the heap of gold in the basket full of gold, and disappeared, withdrawing. Then, the brāhmaṇa, having bathed and come out, saw the basket, sparkling with the golden rays of the full gold and the glittering jewel, and, filled with apprehension and doubt, went near the basket but stood hesitant, unable to stretch out his hand.
Nhờ thần lực của vị ấy, tất cả đều biến thành vàng. Sau đó, vị ấy đặt một viên ngọc quý lớn, ban mọi ước muốn, lên trên đống vàng đầy ắp trong giỏ, rồi ẩn mình và đứng lùi lại. Bà-la-môn tắm xong lên bờ, thấy chiếc giỏ đầy vàng và viên ngọc quý phát sáng rực rỡ, liền nghi ngờ: “Đây là cái gì?” Ông ta đến gần giỏ, nhưng không dám đưa tay ra.
Taṃ disvā devaputto dissamānasarīrena ṭhatvā mā tvaṃ bhāyi brāhmaṇa.
Seeing this, the devaputta appeared in his visible body and said, "Do not fear, brāhmaṇa.
Thấy vậy, vị thiên tử hiện thân ra và nói: “Này Bà-la-môn, đừng sợ.
Mayā etāni nimmitāni, gahetvā gacchāhīti āha, atha brāhmaṇo devaputtassa kathaṃ sutvā ayaṃ devaputto imaṃ mayā nimmitaṃ, gahetvā gacchāti vadati.
These were created by me; take them and go." Then the brāhmaṇa, hearing the devaputta's words, thought, "This devaputta says, 'These were created by me; take them and go.'
Những thứ này do ta tạo ra, hãy cầm lấy và đi đi.” Bà-la-môn nghe lời vị thiên tử nói: “Vị thiên tử này nói ‘Ta đã tạo ra cái này, hãy cầm lấy và đi đi.’
Kinnu kho so attano ānubhāvena deti, udāhu mayā katapuññenāti pucchissāmi taṃti pañjalikova devaputtaṃ pucchanto āha.
Does he give them by his own power, or by the merit I have accumulated?" He decided, "I will ask him!" and, with clasped hands, asked the devaputta, saying:
Không biết là do thần lực của chính vị ấy ban cho, hay là do công đức mà ta đã tạo ra?” Ông ta nghĩ: “Ta sẽ hỏi vị ấy.” Rồi chắp tay cung kính hỏi vị thiên tử: