374. ‘‘Kathañca pana, bhikkhave, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati?
374. “And how, monks, does a bhikkhu dwell contemplating the body in the body?
374. “Và này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu an trú quán thân trên thân như thế nào?
Idha, bhikkhave, bhikkhu araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā.
Here, monks, a bhikkhu, having gone to the wilderness, or to the foot of a tree, or to an empty hut, sits down, having folded his legs crosswise, set his body erect, and established mindfulness in front of him.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu đi vào rừng, hay đến gốc cây, hay đến một ngôi nhà trống, ngồi kiết già, giữ thân thẳng, và an trú niệm trước mặt.
So satova assasati, satova passasati.
Mindful, he breathes in; mindful, he breathes out.
Vị ấy chánh niệm khi thở vào, chánh niệm khi thở ra.
Dīghaṃ vā assasanto ‘dīghaṃ assasāmī’ti pajānāti, dīghaṃ vā passasanto ‘dīghaṃ passasāmī’ti pajānāti.
Breathing in long, he discerns: ‘I breathe in long’; breathing out long, he discerns: ‘I breathe out long’.
Khi thở vào dài, vị ấy biết: ‘Tôi thở vào dài’; khi thở ra dài, vị ấy biết: ‘Tôi thở ra dài’.
Rassaṃ vā assasanto ‘rassaṃ assasāmī’ti pajānāti, rassaṃ vā passasanto ‘rassaṃ passasāmī’ti pajānāti.
Breathing in short, he discerns: ‘I breathe in short’; breathing out short, he discerns: ‘I breathe out short’.
Khi thở vào ngắn, vị ấy biết: ‘Tôi thở vào ngắn’; khi thở ra ngắn, vị ấy biết: ‘Tôi thở ra ngắn’.
‘Sabbakāyapaṭisaṃvedī assasissāmī’ti sikkhati, ‘sabbakāyapaṭisaṃvedī passasissāmī’ti sikkhati.
He trains himself: ‘I shall breathe in experiencing the whole body’. He trains himself: ‘I shall breathe out experiencing the whole body’.
Vị ấy học: ‘Tôi sẽ thở vào, cảm nhận toàn thân’; vị ấy học: ‘Tôi sẽ thở ra, cảm nhận toàn thân’.
‘Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmī’ti sikkhati, ‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī’ti sikkhati.
He trains himself: ‘I shall breathe in tranquilizing the bodily formation’. He trains himself: ‘I shall breathe out tranquilizing the bodily formation’.
Vị ấy học: ‘Tôi sẽ thở vào, làm an tịnh thân hành’; vị ấy học: ‘Tôi sẽ thở ra, làm an tịnh thân hành’.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, dakkho bhamakāro vā bhamakārantevāsī vā dīghaṃ vā añchanto ‘dīghaṃ añchāmī’ti pajānāti, rassaṃ vā añchanto ‘rassaṃ añchāmī’ti pajānāti evameva kho, bhikkhave, bhikkhu dīghaṃ vā assasanto ‘dīghaṃ assasāmī’ti pajānāti, dīghaṃ vā passasanto ‘dīghaṃ passasāmī’ti pajānāti, rassaṃ vā assasanto ‘rassaṃ assasāmī’ti pajānāti, rassaṃ vā passasanto ‘rassaṃ passasāmī’ti pajānāti.
Just as, monks, a skilled turner or a turner’s apprentice, when making a long turn, discerns: ‘I am making a long turn’; or when making a short turn, discerns: ‘I am making a short turn’; even so, monks, a bhikkhu, breathing in long, discerns: ‘I breathe in long’; breathing out long, he discerns: ‘I breathe out long’; breathing in short, he discerns: ‘I breathe in short’; breathing out short, he discerns: ‘I breathe out short’.
Ví như, này các Tỳ-khưu, một người thợ tiện khéo léo hay đệ tử của người thợ tiện khéo léo, khi kéo dài, vị ấy biết: ‘Tôi kéo dài’; khi kéo ngắn, vị ấy biết: ‘Tôi kéo ngắn’. Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu khi thở vào dài, vị ấy biết: ‘Tôi thở vào dài’; khi thở ra dài, vị ấy biết: ‘Tôi thở ra dài’; khi thở vào ngắn, vị ấy biết: ‘Tôi thở vào ngắn’; khi thở ra ngắn, vị ấy biết: ‘Tôi thở ra ngắn’.
‘Sabbakāyapaṭisaṃvedī assasissāmī’ti sikkhati, ‘sabbakāyapaṭisaṃvedī passasissāmī’ti sikkhati, ‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmī’ti sikkhati, ‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī’ti sikkhati.
He trains himself: ‘I shall breathe in experiencing the whole body’. He trains himself: ‘I shall breathe out experiencing the whole body’. He trains himself: ‘I shall breathe in tranquilizing the bodily formation’. He trains himself: ‘I shall breathe out tranquilizing the bodily formation’.
Vị ấy học: ‘Tôi sẽ thở vào, cảm nhận toàn thân’; vị ấy học: ‘Tôi sẽ thở ra, cảm nhận toàn thân’; vị ấy học: ‘Tôi sẽ thở vào, làm an tịnh thân hành’; vị ấy học: ‘Tôi sẽ thở ra, làm an tịnh thân hành’.
Iti ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati.
Thus he dwells contemplating the body in the body internally, or he dwells contemplating the body in the body externally, or he dwells contemplating the body in the body both internally and externally.
Như vậy, vị ấy an trú quán thân trên thân nội tại, hoặc an trú quán thân trên thân ngoại tại, hoặc an trú quán thân trên thân nội tại và ngoại tại.
Samudayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati, vayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati, samudayavayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati.
He dwells contemplating the nature of origination in the body, or he dwells contemplating the nature of dissolution in the body, or he dwells contemplating the nature of both origination and dissolution in the body.
Vị ấy an trú quán tánh sanh khởi trên thân, hoặc an trú quán tánh hoại diệt trên thân, hoặc an trú quán tánh sanh khởi và hoại diệt trên thân.
‘Atthi kāyo’ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya paṭissatimattāya anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati.
Or his mindfulness that ‘there is a body’ is established in him to the extent necessary for bare knowledge and bare mindfulness. And he dwells unattached, and he grasps at nothing in the world.
Hoặc chánh niệm của vị ấy hiện tiền chỉ với mục đích đạt được trí tuệ và chánh niệm, vị ấy sống không nương tựa, và không chấp thủ bất cứ điều gì trên đời.
Evampi kho* , bhikkhave, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.
Thus, monks, a bhikkhu dwells contemplating the body in the body.
Như vậy, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu an trú quán thân trên thân.
375. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu gacchanto vā ‘gacchāmī’ti pajānāti, ṭhito vā ‘ṭhitomhī’ti pajānāti, nisinno vā ‘nisinnomhī’ti pajānāti, sayāno vā ‘sayānomhī’ti pajānāti, yathā yathā vā panassa kāyo paṇihito hoti, tathā tathā naṃ pajānāti.
375. “Furthermore, monks, when a bhikkhu is walking, he discerns: ‘I am walking’; when standing, he discerns: ‘I am standing’; when sitting, he discerns: ‘I am sitting’; when lying down, he discerns: ‘I am lying down’. Or however his body is disposed, he discerns it accordingly.
375. “Hơn nữa, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu khi đi, vị ấy biết: ‘Tôi đang đi’; khi đứng, vị ấy biết: ‘Tôi đang đứng’; khi ngồi, vị ấy biết: ‘Tôi đang ngồi’; khi nằm, vị ấy biết: ‘Tôi đang nằm’. Hoặc thân của vị ấy được đặt trong tư thế nào, vị ấy biết thân trong tư thế ấy.
Iti ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati.
Thus he dwells contemplating the body in the body internally, or he dwells contemplating the body in the body externally, or he dwells contemplating the body in the body both internally and externally.
Như vậy, vị ấy an trú quán thân trên thân nội tại, hoặc an trú quán thân trên thân ngoại tại, hoặc an trú quán thân trên thân nội tại và ngoại tại.
Samudayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati, vayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati, samudayavayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati.
He dwells contemplating the nature of origination in the body, or he dwells contemplating the nature of dissolution in the body, or he dwells contemplating the nature of both origination and dissolution in the body.
Vị ấy an trú quán tánh sanh khởi trên thân, hoặc an trú quán tánh hoại diệt trên thân, hoặc an trú quán tánh sanh khởi và hoại diệt trên thân.
‘Atthi kāyo’ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya paṭissatimattāya anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati.
Or his mindfulness that ‘there is a body’ is established in him to the extent necessary for bare knowledge and bare mindfulness. And he dwells unattached, and he grasps at nothing in the world.
Hoặc chánh niệm của vị ấy hiện tiền chỉ với mục đích đạt được trí tuệ và chánh niệm, vị ấy sống không nương tựa, và không chấp thủ bất cứ điều gì trên đời.
Evampi kho, bhikkhave, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.
Thus, monks, a bhikkhu dwells contemplating the body in the body.
Như vậy, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu an trú quán thân trên thân.
376. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu abhikkante paṭikkante sampajānakārī hoti, ālokite vilokite sampajānakārī hoti, samiñjite pasārite sampajānakārī hoti, saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sampajānakārī hoti, asite pīte khāyite sāyite sampajānakārī hoti, uccārapassāvakamme sampajānakārī hoti, gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sampajānakārī hoti.
376. “Furthermore, monks, a bhikkhu applies clear comprehension when going forward and returning, when looking ahead and looking around, when bending and stretching his limbs, when wearing his robes and carrying his outer robe and bowl, when eating, drinking, chewing, and tasting, when defecating and urinating, when walking, standing, sitting, sleeping, waking, speaking, and remaining silent.
376. “Hơn nữa, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu khi bước tới, bước lui, vị ấy hành động với tỉnh giác; khi nhìn tới, nhìn lui, vị ấy hành động với tỉnh giác; khi co tay, duỗi chân, vị ấy hành động với tỉnh giác; khi mang y Tăng-già-lê (saṅghāṭī), bát (patta) và y (cīvara), vị ấy hành động với tỉnh giác; khi ăn, uống, nhai, nếm, vị ấy hành động với tỉnh giác; khi đại tiện, tiểu tiện, vị ấy hành động với tỉnh giác; khi đi, đứng, ngồi, ngủ, thức, nói, im lặng, vị ấy hành động với tỉnh giác.
Iti ajjhattaṃ vā…pe… evampi kho, bhikkhave, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.
Thus he dwells internally… and so, monks, a bhikkhu dwells contemplating the body in the body.
Như vậy, vị ấy an trú quán thân trên thân nội tại… Như vậy, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu an trú quán thân trên thân.
377. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu imameva kāyaṃ uddhaṃ pādatalā adho kesamatthakā tacapariyantaṃ pūraṃ nānappakārassa asucino paccavekkhati – ‘atthi imasmiṃ kāye kesā lomā nakhā dantā taco, maṃsaṃ nhāru aṭṭhi aṭṭhimiñjaṃ vakkaṃ, hadayaṃ yakanaṃ kilomakaṃ pihakaṃ papphāsaṃ, antaṃ antaguṇaṃ udariyaṃ karīsaṃ* , pittaṃ semhaṃ pubbo lohitaṃ sedo medo, assu vasā kheḷo siṅghāṇikā lasikā mutta’nti.
377. “Furthermore, monks, a bhikkhu reflects on this very body, from the soles of the feet upwards, and from the crown of the head downwards, enclosed by skin, as full of various kinds of impurities: ‘There are in this body hair of the head, body hair, nails, teeth, skin, flesh, sinews, bones, bone marrow, kidneys, heart, liver, diaphragm, spleen, lungs, intestines, intestinal mesentery, stomach, excrement, bile, phlegm, pus, blood, sweat, fat, tears, grease, saliva, mucus, joint-fluid, urine.’
377. “Hơn nữa, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu quán sát chính thân này, từ lòng bàn chân trở lên, từ ngọn tóc trở xuống, bao bọc bởi da, chứa đầy các thứ bất tịnh khác nhau: ‘Trong thân này có tóc, lông, móng, răng, da; thịt, gân, xương, tủy xương, thận; tim, gan, hoành cách mô, lá lách, phổi; ruột, màng ruột, dạ dày, phân; mật, đờm, mủ, máu, mồ hôi, mỡ, nước mắt, mỡ da, nước miếng, nước mũi, nước khớp xương, nước tiểu’.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, ubhatomukhā putoḷi* pūrā nānāvihitassa dhaññassa, seyyathidaṃ sālīnaṃ vīhīnaṃ muggānaṃ māsānaṃ tilānaṃ taṇḍulānaṃ.
“Just as, monks, a double-mouthed provision bag full of various kinds of grain—that is, rice, paddy, mung beans, kidney beans, sesame seeds, and husked rice.
Ví như, này các Tỳ-khưu, một cái túi hai miệng đầy các loại hạt khác nhau, như lúa, gạo, đậu xanh, đậu đen, mè, gạo đã xay.
Tamenaṃ cakkhumā puriso muñcitvā paccavekkheyya – ‘ime sālī, ime vīhī ime muggā ime māsā ime tilā ime taṇḍulā’ti.
Then a sharp-eyed man might untie it and reflect: ‘These are rice, these are paddy, these are mung beans, these are kidney beans, these are sesame seeds, these are husked rice’.
Một người có mắt mở túi ra và xem xét: ‘Đây là lúa, đây là gạo, đây là đậu xanh, đây là đậu đen, đây là mè, đây là gạo đã xay’.
Evameva kho, bhikkhave, bhikkhu imameva kāyaṃ uddhaṃ pādatalā adho kesamatthakā tacapariyantaṃ pūraṃ nānappakārassa asucino paccavekkhati – ‘atthi imasmiṃ kāye kesā lomā…pe… mutta’nti.
Even so, monks, a bhikkhu reflects on this very body, from the soles of the feet upwards, and from the crown of the head downwards, enclosed by skin, as full of various kinds of impurities: ‘There are in this body hair of the head, body hair… and urine.’
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu quán sát chính thân này, từ lòng bàn chân trở lên, từ ngọn tóc trở xuống, bao bọc bởi da, chứa đầy các thứ bất tịnh khác nhau: ‘Trong thân này có tóc, lông… nước tiểu’.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṃ sivathikāya chaḍḍitaṃ aṭṭhikasaṅkhalikaṃ samaṃsalohitaṃ nhārusambandhaṃ…pe… aṭṭhikasaṅkhalikaṃ nimaṃsalohitamakkhitaṃ nhārusambandhaṃ…pe… aṭṭhikasaṅkhalikaṃ apagatamaṃsalohitaṃ nhārusambandhaṃ…pe… aṭṭhikāni apagatasambandhāni* disā vidisā vikkhittāni, aññena hatthaṭṭhikaṃ aññena pādaṭṭhikaṃ aññena gopphakaṭṭhikaṃ* aññena jaṅghaṭṭhikaṃ aññena ūruṭṭhikaṃ aññena kaṭiṭṭhikaṃ* aññena phāsukaṭṭhikaṃ aññena piṭṭhiṭṭhikaṃ aññena khandhaṭṭhikaṃ* aññena gīvaṭṭhikaṃ aññena hanukaṭṭhikaṃ aññena dantaṭṭhikaṃ aññena sīsakaṭāhaṃ.
“Again, bhikkhus, a bhikkhu might see a body discarded in a charnel ground, a skeleton with flesh and blood, held together by tendons…pe… a skeleton smeared with blood but devoid of flesh, held together by tendons…pe… a skeleton devoid of flesh and blood, held together by tendons…pe… bones disconnected from each other, scattered in all directions; a hand-bone in one place, a foot-bone in another, an ankle-bone in another, a shin-bone in another, a thigh-bone in another, a hip-bone in another, a rib-bone in another, a back-bone in another, a shoulder-bone in another, a neck-bone in another, a jaw-bone in another, a tooth-bone in another, a skull in another.
“Hơn nữa, này các Tỳ-khưu, ví như một Tỳ-khưu thấy một tử thi bị quăng trong nghĩa địa là một bộ xương còn dính thịt và máu, còn gân cốt nối liền…pe… một bộ xương không thịt và máu, còn gân cốt nối liền…pe… một bộ xương đã mất thịt và máu, còn gân cốt nối liền…pe… những khúc xương đã rời rạc, vương vãi khắp các phương hướng, một khúc xương tay ở một nơi, một khúc xương chân ở một nơi, một khúc xương mắt cá chân ở một nơi, một khúc xương ống chân ở một nơi, một khúc xương đùi ở một nơi, một khúc xương hông ở một nơi, một khúc xương sườn ở một nơi, một khúc xương sống ở một nơi, một khúc xương vai ở một nơi, một khúc xương cổ ở một nơi, một khúc xương hàm ở một nơi, một khúc xương răng ở một nơi, một sọ đầu ở một nơi.
So imameva kāyaṃ upasaṃharati – ‘ayampi kho kāyo evaṃdhammo evaṃbhāvī evaṃanatīto’ti.
He applies this same body to himself: ‘This body of mine is also of such a nature, will become like that, and is not exempt from that.’
Vị ấy suy xét về chính thân này – ‘Thân này cũng có bản chất như vậy, sẽ trở thành như vậy, không thể thoát khỏi tình trạng như vậy’.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṃ sivathikāya chaḍḍitaṃ aṭṭhikāni setāni saṅkhavaṇṇapaṭibhāgāni…pe… aṭṭhikāni puñjakitāni terovassikāni …pe… aṭṭhikāni pūtīni cuṇṇakajātāni.
“Again, bhikkhus, a bhikkhu might see a body discarded in a charnel ground, bones white like conch shells…pe… bones piled up, more than a year old…pe… bones rotted and crumbled to dust.
“Hơn nữa, này các Tỳ-khưu, ví như một Tỳ-khưu thấy một tử thi bị quăng trong nghĩa địa là những khúc xương trắng như vỏ ốc…pe… những khúc xương chất đống đã qua một năm…pe… những khúc xương đã mục nát thành bột.
So imameva kāyaṃ upasaṃharati – ‘ayampi kho kāyo evaṃdhammo evaṃbhāvī evaṃanatīto’ti.
He applies this same body to himself: ‘This body of mine is also of such a nature, will become like that, and is not exempt from that.’
Vị ấy suy xét về chính thân này – ‘Thân này cũng có bản chất như vậy, sẽ trở thành như vậy, không thể thoát khỏi tình trạng như vậy’.
Iti ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati.
Thus he dwells contemplating the body in the body internally, or he dwells contemplating the body in the body externally, or he dwells contemplating the body in the body both internally and externally.
Như vậy, vị ấy an trú quán thân trên nội thân, hoặc an trú quán thân trên ngoại thân, hoặc an trú quán thân trên cả nội thân và ngoại thân.
Samudayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati, vayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati, samudayavayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati.
He dwells contemplating the phenomenon of origination in the body, or he dwells contemplating the phenomenon of dissolution in the body, or he dwells contemplating the phenomenon of both origination and dissolution in the body.
Vị ấy an trú quán thân theo pháp khởi lên, hoặc an trú quán thân theo pháp hoại diệt, hoặc an trú quán thân theo cả pháp khởi lên và pháp hoại diệt.
‘Atthi kāyo’ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya paṭissatimattāya anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati.
Or else, his mindfulness is established with the thought: ‘There is body,’ to the extent necessary for bare knowledge and bare mindfulness, and he dwells unattached, and he grasps at nothing in the world.
Hoặc niệm ‘có thân này’ hiện hữu nơi vị ấy chỉ để đạt đến trí tuệ và chánh niệm, vị ấy sống không nương tựa, không chấp thủ bất cứ điều gì trên thế gian.
Evampi kho, bhikkhave, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.
Even so, bhikkhus, a bhikkhu dwells contemplating the body in the body.
Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu an trú quán thân trên thân là như vậy.”
380. ‘‘Kathañca pana, bhikkhave, bhikkhu vedanāsu vedanānupassī viharati?
380. “And how, bhikkhus, does a bhikkhu dwell contemplating feelings in feelings?
380. “Và này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu an trú quán thọ trên các cảm thọ như thế nào?
Idha, bhikkhave, bhikkhu sukhaṃ vā vedanaṃ vedayamāno ‘sukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti.
Here, bhikkhus, when feeling a pleasant feeling, a bhikkhu understands: ‘I feel a pleasant feeling.’
Ở đây, này các Tỳ-khưu, khi cảm nhận một cảm thọ lạc, vị ấy biết rõ ‘tôi cảm nhận một cảm thọ lạc’.
Dukkhaṃ vā vedanaṃ vedayamāno ‘dukkhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti.
When feeling a painful feeling, he understands: ‘I feel a painful feeling.’
Khi cảm nhận một cảm thọ khổ, vị ấy biết rõ ‘tôi cảm nhận một cảm thọ khổ’.
Adukkhamasukhaṃ vā vedanaṃ vedayamāno ‘adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti.
When feeling a neither-pleasant-nor-painful feeling, he understands: ‘I feel a neither-pleasant-nor-painful feeling.’
Khi cảm nhận một cảm thọ không khổ không lạc, vị ấy biết rõ ‘tôi cảm nhận một cảm thọ không khổ không lạc’.
Sāmisaṃ vā sukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘sāmisaṃ sukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti, nirāmisaṃ vā sukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘nirāmisaṃ sukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti.
When feeling a pleasant feeling connected with worldliness, he understands: ‘I feel a pleasant feeling connected with worldliness’; when feeling a pleasant feeling unconnected with worldliness, he understands: ‘I feel a pleasant feeling unconnected with worldliness.’
Khi cảm nhận một cảm thọ lạc có dục nhiễm, vị ấy biết rõ ‘tôi cảm nhận một cảm thọ lạc có dục nhiễm’; khi cảm nhận một cảm thọ lạc không dục nhiễm, vị ấy biết rõ ‘tôi cảm nhận một cảm thọ lạc không dục nhiễm’.
Sāmisaṃ vā dukkhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘sāmisaṃ dukkhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti, nirāmisaṃ vā dukkhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘nirāmisaṃ dukkhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti.
When feeling a painful feeling connected with worldliness, he understands: ‘I feel a painful feeling connected with worldliness’; when feeling a painful feeling unconnected with worldliness, he understands: ‘I feel a painful feeling unconnected with worldliness.’
Khi cảm nhận một cảm thọ khổ có dục nhiễm, vị ấy biết rõ ‘tôi cảm nhận một cảm thọ khổ có dục nhiễm’; khi cảm nhận một cảm thọ khổ không dục nhiễm, vị ấy biết rõ ‘tôi cảm nhận một cảm thọ khổ không dục nhiễm’.
Sāmisaṃ vā adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘sāmisaṃ adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti, nirāmisaṃ vā adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘nirāmisaṃ adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti.
When feeling a neither-pleasant-nor-painful feeling connected with worldliness, he understands: ‘I feel a neither-pleasant-nor-painful feeling connected with worldliness’; when feeling a neither-pleasant-nor-painful feeling unconnected with worldliness, he understands: ‘I feel a neither-pleasant-nor-painful feeling unconnected with worldliness.’
Khi cảm nhận một cảm thọ không khổ không lạc có dục nhiễm, vị ấy biết rõ ‘tôi cảm nhận một cảm thọ không khổ không lạc có dục nhiễm’; khi cảm nhận một cảm thọ không khổ không lạc không dục nhiễm, vị ấy biết rõ ‘tôi cảm nhận một cảm thọ không khổ không lạc không dục nhiễm’.
Iti ajjhattaṃ vā vedanāsu vedanānupassī viharati, bahiddhā vā vedanāsu vedanānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā vedanāsu vedanānupassī viharati.
Thus he dwells contemplating feelings in feelings internally, or he dwells contemplating feelings in feelings externally, or he dwells contemplating feelings in feelings both internally and externally.
Như vậy, vị ấy an trú quán thọ trên nội thọ, hoặc an trú quán thọ trên ngoại thọ, hoặc an trú quán thọ trên cả nội thọ và ngoại thọ.
Samudayadhammānupassī vā vedanāsu viharati, vayadhammānupassī vā vedanāsu viharati, samudayavayadhammānupassī vā vedanāsu viharati.
He dwells contemplating the phenomenon of origination in feelings, or he dwells contemplating the phenomenon of dissolution in feelings, or he dwells contemplating the phenomenon of both origination and dissolution in feelings.
Vị ấy an trú quán thọ theo pháp khởi lên, hoặc an trú quán thọ theo pháp hoại diệt, hoặc an trú quán thọ theo cả pháp khởi lên và pháp hoại diệt.
‘Atthi vedanā’ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya paṭissatimattāya anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati.
Or else, his mindfulness is established with the thought: ‘There is feeling,’ to the extent necessary for bare knowledge and bare mindfulness, and he dwells unattached, and he grasps at nothing in the world.
Hoặc niệm ‘có cảm thọ’ hiện hữu nơi vị ấy chỉ để đạt đến trí tuệ và chánh niệm, vị ấy sống không nương tựa, không chấp thủ bất cứ điều gì trên thế gian.
Evampi kho, bhikkhave, bhikkhu vedanāsu vedanānupassī viharati.
Even so, bhikkhus, a bhikkhu dwells contemplating feelings in feelings.
Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu an trú quán thọ trên các cảm thọ là như vậy.”
381. ‘‘Kathañca pana, bhikkhave, bhikkhu citte cittānupassī viharati?
381. “And how, bhikkhus, does a bhikkhu dwell contemplating consciousness in consciousness?
381. “Và này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu an trú quán tâm trên tâm như thế nào?
Idha, bhikkhave, bhikkhu sarāgaṃ vā cittaṃ ‘sarāgaṃ citta’nti pajānāti, vītarāgaṃ vā cittaṃ ‘vītarāgaṃ citta’nti pajānāti.
Here, bhikkhus, a bhikkhu understands a consciousness with lust as ‘consciousness with lust,’ and a consciousness without lust as ‘consciousness without lust.’
Ở đây, này các Tỳ-khưu, khi tâm có tham (sarāgaṃ), vị ấy biết rõ ‘tâm có tham’; khi tâm không tham (vītarāgaṃ), vị ấy biết rõ ‘tâm không tham’.
Sadosaṃ vā cittaṃ ‘sadosaṃ citta’nti pajānāti, vītadosaṃ vā cittaṃ ‘vītadosaṃ citta’nti pajānāti.
He understands a mind with hatred as ‘a mind with hatred,’ and a mind without hatred as ‘a mind without hatred.’
Hoặc biết tâm có sân là ‘tâm có sân’, hoặc biết tâm không sân là ‘tâm không sân’.
Samohaṃ vā cittaṃ ‘samohaṃ citta’nti pajānāti, vītamohaṃ vā cittaṃ ‘vītamohaṃ citta’nti pajānāti.
He understands a mind with delusion as ‘a mind with delusion,’ and a mind without delusion as ‘a mind without delusion.’
Hoặc biết tâm có si là ‘tâm có si’, hoặc biết tâm không si là ‘tâm không si’.
Saṅkhittaṃ vā cittaṃ ‘saṅkhittaṃ citta’nti pajānāti, vikkhittaṃ vā cittaṃ ‘vikkhittaṃ citta’nti pajānāti.
He understands a contracted mind as ‘a contracted mind,’ and a scattered mind as ‘a scattered mind.’
Hoặc biết tâm co rút là ‘tâm co rút’, hoặc biết tâm tán loạn là ‘tâm tán loạn’.
Mahaggataṃ vā cittaṃ ‘mahaggataṃ citta’nti pajānāti, amahaggataṃ vā cittaṃ ‘amahaggataṃ citta’nti pajānāti.
He understands a developed mind as ‘a developed mind,’ and an undeveloped mind as ‘an undeveloped mind.’
Hoặc biết tâm quảng đại là ‘tâm quảng đại’, hoặc biết tâm không quảng đại là ‘tâm không quảng đại’.
Sauttaraṃ vā cittaṃ ‘sauttaraṃ citta’nti pajānāti, anuttaraṃ vā cittaṃ ‘anuttaraṃ citta’nti pajānāti.
He understands a mind with something higher than itself as ‘a mind with something higher than itself,’ and a mind with nothing higher than itself as ‘a mind with nothing higher than itself.’
Hoặc biết tâm hữu thượng là ‘tâm hữu thượng’, hoặc biết tâm vô thượng là ‘tâm vô thượng’.
Samāhitaṃ vā cittaṃ ‘samāhitaṃ citta’nti pajānāti, asamāhitaṃ vā cittaṃ ‘asamāhitaṃ citta’nti pajānāti.
He understands a concentrated mind as ‘a concentrated mind,’ and an unconcentrated mind as ‘an unconcentrated mind.’
Hoặc biết tâm định tĩnh là ‘tâm định tĩnh’, hoặc biết tâm không định tĩnh là ‘tâm không định tĩnh’.
Vimuttaṃ vā cittaṃ ‘vimuttaṃ citta’nti pajānāti.
He understands a liberated mind as ‘a liberated mind.’
Hoặc biết tâm giải thoát là ‘tâm giải thoát’.
Avimuttaṃ vā cittaṃ ‘avimuttaṃ citta’nti pajānāti.
He understands an unliberated mind as ‘an unliberated mind.’
Hoặc biết tâm chưa giải thoát là ‘tâm chưa giải thoát’.
Iti ajjhattaṃ vā citte cittānupassī viharati, bahiddhā vā citte cittānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā citte cittānupassī viharati.
Thus, he dwells observing the mind internally, or he dwells observing the mind externally, or he dwells observing the mind internally and externally.
Như vậy, vị Tỳ-kheo sống quán tâm trên nội tâm, hoặc sống quán tâm trên ngoại tâm, hoặc sống quán tâm trên cả nội tâm và ngoại tâm.
Samudayadhammānupassī vā cittasmiṃ viharati, vayadhammānupassī vā cittasmiṃ viharati, samudayavayadhammānupassī vā cittasmiṃ viharati, ‘atthi citta’nti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya paṭissatimattāya anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati.
He dwells observing the phenomena of arising in the mind, or he dwells observing the phenomena of passing away in the mind, or he dwells observing the phenomena of both arising and passing away in the mind. Or else, his mindfulness is established with the thought, ‘there is mind,’ to the extent necessary for bare knowledge and bare mindfulness. He dwells unattached and grasps at nothing in the world.
Vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên tâm, hoặc sống quán tánh hoại diệt trên tâm, hoặc sống quán tánh sanh diệt trên tâm, hoặc niệm ‘có tâm’ được an trú nơi vị ấy, chỉ với mức độ cần thiết cho trí tuệ và chánh niệm, vị ấy sống không nương tựa, và không chấp thủ bất cứ điều gì trên đời.
Evampi kho, bhikkhave, bhikkhu citte cittānupassī viharati.
It is in this way, bhikkhus, that a bhikkhu dwells observing the mind as mind.
Này các Tỳ-kheo, đó là cách Tỳ-kheo sống quán tâm trên tâm.
383. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati pañcasu upādānakkhandhesu.
383. ‘‘Furthermore, bhikkhus, a bhikkhu dwells observing dhammas as dhammas in terms of the five aggregates of clinging (upādānakkhandha).
383. ‘‘Lại nữa, này các Tỳ-kheo, Tỳ-kheo sống quán pháp trên các pháp là năm thủ uẩn (upādānakkhandha).
Kathañca pana, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati pañcasu upādānakkhandhesu?
And how, bhikkhus, does a bhikkhu dwell observing dhammas as dhammas in terms of the five aggregates of clinging?
Này các Tỳ-kheo, thế nào là Tỳ-kheo sống quán pháp trên các pháp là năm thủ uẩn?
Idha, bhikkhave, bhikkhu – ‘iti rūpaṃ, iti rūpassa samudayo, iti rūpassa atthaṅgamo; iti vedanā, iti vedanāya samudayo, iti vedanāya atthaṅgamo; iti saññā, iti saññāya samudayo, iti saññāya atthaṅgamo; iti saṅkhārā, iti saṅkhārānaṃ samudayo, iti saṅkhārānaṃ atthaṅgamo, iti viññāṇaṃ, iti viññāṇassa samudayo, iti viññāṇassa atthaṅgamo’ti, iti ajjhattaṃ vā dhammesu dhammānupassī viharati, bahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati.
Here, bhikkhus, a bhikkhu understands: ‘Such is form, such is the origin of form, such is the disappearance of form; such is feeling, such is the origin of feeling, such is the disappearance of feeling; such is perception, such is the origin of perception, such is the disappearance of perception; such are mental formations, such is the origin of mental formations, such is the disappearance of mental formations; such is consciousness, such is the origin of consciousness, such is the disappearance of consciousness.’ Thus, he dwells observing dhammas as dhammas internally, or he dwells observing dhammas as dhammas externally, or he dwells observing dhammas as dhammas internally and externally.
Này các Tỳ-kheo, ở đây, Tỳ-kheo quán: ‘Đây là sắc (rūpa), đây là sự sanh khởi của sắc, đây là sự diệt tận của sắc; đây là thọ (vedanā), đây là sự sanh khởi của thọ, đây là sự diệt tận của thọ; đây là tưởng (saññā), đây là sự sanh khởi của tưởng, đây là sự diệt tận của tưởng; đây là hành (saṅkhārā), đây là sự sanh khởi của hành, đây là sự diệt tận của hành; đây là thức (viññāṇa), đây là sự sanh khởi của thức, đây là sự diệt tận của thức’; như vậy, vị ấy sống quán pháp trên nội pháp, hoặc sống quán pháp trên ngoại pháp, hoặc sống quán pháp trên cả nội pháp và ngoại pháp.
Samudayadhammānupassī vā dhammesu viharati, vayadhammānupassī vā dhammesu viharati, samudayavayadhammānupassī vā dhammesu viharati.
He dwells observing the phenomena of arising in dhammas, or he dwells observing the phenomena of passing away in dhammas, or he dwells observing the phenomena of both arising and passing away in dhammas.
Vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên các pháp, hoặc sống quán tánh hoại diệt trên các pháp, hoặc sống quán tánh sanh diệt trên các pháp.
‘Atthi dhammā’ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya paṭissatimattāya, anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati.
‘Or else, his mindfulness is established with the thought, ‘there are dhammas,’ to the extent necessary for bare knowledge and bare mindfulness. He dwells unattached and grasps at nothing in the world.
Niệm ‘có pháp’ được an trú nơi vị ấy, chỉ với mức độ cần thiết cho trí tuệ và chánh niệm, vị ấy sống không nương tựa, và không chấp thủ bất cứ điều gì trên đời.
Evampi kho, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati pañcasu upādānakkhandhesu.
It is in this way, bhikkhus, that a bhikkhu dwells observing dhammas as dhammas in terms of the five aggregates of clinging.
Này các Tỳ-kheo, đó là cách Tỳ-kheo sống quán pháp trên các pháp là năm thủ uẩn.
‘‘Iti ajjhattaṃ vā dhammesu dhammānupassī viharati, bahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati.
“Thus he dwells contemplating phenomena in phenomena internally, or he dwells contemplating phenomena in phenomena externally, or he dwells contemplating phenomena in phenomena both internally and externally.
Như vậy, vị ấy sống quán pháp trên các pháp nội tại, hoặc sống quán pháp trên các pháp ngoại tại, hoặc sống quán pháp trên các pháp nội tại và ngoại tại.
Samudayadhammānupassī vā dhammesu viharati, vayadhammānupassī vā dhammesu viharati, samudayavayadhammānupassī vā dhammesu viharati.
He dwells contemplating the phenomena of origination in phenomena, or he dwells contemplating the phenomena of dissolution in phenomena, or he dwells contemplating the phenomena of both origination and dissolution in phenomena.
Vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên các pháp, hoặc sống quán tánh hoại diệt trên các pháp, hoặc sống quán tánh sanh khởi và hoại diệt trên các pháp.
‘Atthi dhammā’ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya paṭissatimattāya, anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati.
Or else, his mindfulness is established with the thought, ‘There are phenomena,’ to the extent necessary for bare knowledge and bare mindfulness, and he dwells unattached, and he grasps at nothing in the world.
Hoặc chánh niệm ‘có các pháp’ được thiết lập nơi vị ấy, chỉ với mức độ tri kiến, với mức độ chánh niệm, và vị ấy sống không nương tựa, không chấp thủ bất cứ điều gì trong thế gian.
Evampi kho, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati chasu ajjhattikabāhiresu āyatanesu.
It is in this way, bhikkhus, that a bhikkhu dwells contemplating phenomena in phenomena, in relation to the six internal and external sense bases.”
Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu sống quán pháp trên các pháp, trong sáu xứ nội và ngoại là như vậy.
385. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati sattasu bojjhaṅgesu.
385. “Furthermore, bhikkhus, a bhikkhu dwells contemplating phenomena in phenomena, in relation to the seven factors of enlightenment (bojjhaṅga).
385. “Này các Tỳ-khưu, hơn nữa, một Tỳ-khưu sống quán pháp trên các pháp, trong bảy chi phần giác ngộ (bojjhanga).
Kathañca pana, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati sattasu bojjhaṅgesu?
And how, bhikkhus, does a bhikkhu dwell contemplating phenomena in phenomena, in relation to the seven factors of enlightenment?
Và này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu sống quán pháp trên các pháp, trong bảy chi phần giác ngộ như thế nào?
Idha, bhikkhave, bhikkhu santaṃ vā ajjhattaṃ satisambojjhaṅgaṃ ‘atthi me ajjhattaṃ satisambojjhaṅgo’ti pajānāti, asantaṃ vā ajjhattaṃ satisambojjhaṅgaṃ ‘natthi me ajjhattaṃ satisambojjhaṅgo’ti pajānāti, yathā ca anuppannassa satisambojjhaṅgassa uppādo hoti tañca pajānāti, yathā ca uppannassa satisambojjhaṅgassa bhāvanāya pāripūrī hoti tañca pajānāti.
Here, bhikkhus, when the factor of enlightenment of mindfulness is present in him, he understands: ‘The factor of enlightenment of mindfulness is present in me’; when the factor of enlightenment of mindfulness is not present in him, he understands: ‘The factor of enlightenment of mindfulness is not present in me’; he understands how the arising of the unarisen factor of enlightenment of mindfulness comes to be; and he understands how the development and perfection of the arisen factor of enlightenment of mindfulness comes to be.
Này các Tỳ-khưu, ở đây, một Tỳ-khưu biết rõ ‘có niệm giác chi (satisambojjhaṅga) nội tại nơi ta’ khi có niệm giác chi nội tại; biết rõ ‘không có niệm giác chi nội tại nơi ta’ khi không có niệm giác chi nội tại; biết rõ sự khởi lên của niệm giác chi chưa sanh; và biết rõ sự viên mãn phát triển của niệm giác chi đã sanh.
‘‘Iti ajjhattaṃ vā dhammesu dhammānupassī viharati, bahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati.
Thus, he dwells contemplating phenomena in phenomena internally, or he dwells contemplating phenomena in phenomena externally, or he dwells contemplating phenomena in phenomena both internally and externally.
Như vậy, vị ấy sống quán sát các pháp trên nội thân, hoặc sống quán sát các pháp trên ngoại thân, hoặc sống quán sát các pháp trên cả nội thân và ngoại thân.
Samudayadhammānupassī vā dhammesu viharati, vayadhammānupassī vā dhammesu viharati, samudayavayadhammānupassī vā dhammesu viharati ‘atthi dhammā’ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya paṭissatimattāya anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati.
He dwells contemplating phenomena with a view to their arising, or he dwells contemplating phenomena with a view to their passing away, or he dwells contemplating phenomena with a view to both their arising and passing away. Or else, his mindfulness is established with the thought, ‘There are phenomena,’ to the extent necessary just for knowledge and for recollection. And he dwells unattached and grasps at nothing in the world.
Vị ấy sống quán sát các pháp theo pháp sanh khởi, hoặc sống quán sát các pháp theo pháp hoại diệt, hoặc sống quán sát các pháp theo pháp sanh khởi và hoại diệt. Hoặc chánh niệm ‘có các pháp’ được thiết lập nơi vị ấy, chỉ cốt để đạt đến tuệ tri và chánh niệm, vị ấy sống không nương tựa, và không chấp thủ bất cứ điều gì trên đời.
Evampi kho, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati sattasu bojjhaṅgesu.
It is in this way, bhikkhus, that a bhikkhu dwells contemplating phenomena in phenomena, with regard to the seven factors of awakening.
Này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu sống quán sát các pháp trong bảy chi phần giác ngộ (bojjhaṅga) là như vậy.
386. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati catūsu ariyasaccesu.
386. “Furthermore, bhikkhus, a bhikkhu dwells contemplating phenomena in phenomena, with regard to the Four Noble Truths.
386. “Lại nữa, này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu sống quán sát các pháp trong bốn Thánh Đế.
Kathañca pana, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati catūsu ariyasaccesu?
And how, bhikkhus, does a bhikkhu dwell contemplating phenomena in phenomena, with regard to the Four Noble Truths?
Và này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu sống quán sát các pháp trong bốn Thánh Đế như thế nào?
Idha, bhikkhave, bhikkhu ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhasamudayo’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhanirodho’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
Here, bhikkhus, a bhikkhu comprehends, as it actually is, ‘This is suffering’; he comprehends, as it actually is, ‘This is the origin of suffering’; he comprehends, as it actually is, ‘This is the cessation of suffering’; he comprehends, as it actually is, ‘This is the path leading to the cessation of suffering.’
Ở đây, này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu biết rõ: ‘Đây là khổ’ đúng như thật; vị ấy biết rõ: ‘Đây là nguyên nhân của khổ’ đúng như thật; vị ấy biết rõ: ‘Đây là sự diệt khổ’ đúng như thật; vị ấy biết rõ: ‘Đây là con đường đưa đến sự diệt khổ’ đúng như thật.
396. ‘‘Katamo ca, bhikkhave, appiyehi sampayogo dukkho?
396. “And what, bhikkhus, is association with what is disliked, which is suffering?
396. “Và này các Tỳ-khưu, hội ngộ với những gì không ưa thích là khổ là gì?
Idha yassa te honti aniṭṭhā akantā amanāpā rūpā saddā gandhā rasā phoṭṭhabbā dhammā, ye vā panassa te honti anatthakāmā ahitakāmā aphāsukakāmā ayogakkhemakāmā, yā tehi saddhiṃ saṅgati samāgamo samodhānaṃ missībhāvo, ayaṃ vuccati, bhikkhave, appiyehi sampayogo dukkho.
Here, when there are disagreeable, unpleasant, undesirable forms, sounds, odors, tastes, tactile objects, or mental phenomena for someone; or those who wish him ill, who wish him harm, who wish him discomfort, who wish him no security from bondage—the coming together, the meeting, the mingling, the blending with these, bhikkhus, is called association with what is disliked, which is suffering.
Ở đây, những sắc, thinh, hương, vị, xúc, pháp mà người ấy không ưa thích, không vừa ý, không vừa lòng; hoặc những người không mong cầu lợi ích, không mong cầu hạnh phúc, không mong cầu sự an ổn, không mong cầu sự giải thoát cho người ấy; sự gặp gỡ, sự tụ họp, sự kết hợp, sự hòa trộn với những điều ấy, đây được gọi là hội ngộ với những gì không ưa thích là khổ.
397. ‘‘Katamo ca, bhikkhave, piyehi vippayogo dukkho?
397. “And what, bhikkhus, is separation from what is liked, which is suffering?
397. “Và này các Tỳ-khưu, xa lìa những gì ưa thích là khổ là gì?
Idha yassa te honti iṭṭhā kantā manāpā rūpā saddā gandhā rasā phoṭṭhabbā dhammā, ye vā panassa te honti atthakāmā hitakāmā phāsukakāmā yogakkhemakāmā mātā vā pitā vā bhātā vā bhaginī vā mittā vā amaccā vā ñātisālohitā vā, yā tehi saddhiṃ asaṅgati asamāgamo asamodhānaṃ amissībhāvo, ayaṃ vuccati, bhikkhave, piyehi vippayogo dukkho.
Here, when there are agreeable, pleasant, desirable forms, sounds, odors, tastes, tactile objects, or mental phenomena for someone; or those who wish him well, who wish him benefit, who wish him comfort, who wish him security from bondage—whether mother or father, brother or sister, friends or colleagues, relatives or kinsmen—the not coming together, the not meeting, the not mingling, the not blending with these, bhikkhus, is called separation from what is liked, which is suffering.
Ở đây, những sắc, thinh, hương, vị, xúc, pháp mà người ấy ưa thích, vừa ý, vừa lòng; hoặc những người mong cầu lợi ích, mong cầu hạnh phúc, mong cầu sự an ổn, mong cầu sự giải thoát cho người ấy, như mẹ, cha, anh, chị, bạn bè, quyến thuộc, bà con; sự không gặp gỡ, sự không tụ họp, sự không kết hợp, sự không hòa trộn với những điều ấy, đây được gọi là xa lìa những gì ưa thích là khổ.
398. ‘‘Katamañca, bhikkhave, yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ?
398. “And what, bhikkhus, is not getting what one wants, which is suffering?
398. “Và này các Tỳ-khưu, mong cầu mà không đạt được cũng là khổ là gì?
Jātidhammānaṃ, bhikkhave, sattānaṃ evaṃ icchā uppajjati – ‘aho vata mayaṃ na jātidhammā assāma, na ca vata no jāti āgaccheyyā’ti.
Bhikkhus, among beings subject to birth, such a wish arises: ‘Oh, may we not be subject to birth! May birth not come to us!’
Này các Tỳ-khưu, đối với các chúng sanh có bản chất sanh, ước muốn này sanh khởi: ‘Ôi, ước gì chúng ta không có bản chất sanh, và ước gì sự sanh không đến với chúng ta!’
Na kho panetaṃ icchāya pattabbaṃ, idampi yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ.
But this is not to be attained by wishing; this too, not getting what one wants, is suffering.
Nhưng điều này không thể đạt được bằng ước muốn, đây cũng là mong cầu mà không đạt được cũng là khổ.
Jarādhammānaṃ, bhikkhave, sattānaṃ evaṃ icchā uppajjati – ‘aho vata mayaṃ na jarādhammā assāma, na ca vata no jarā āgaccheyyā’ti.
Bhikkhus, among beings subject to old age, such a wish arises: ‘Oh, may we not be subject to old age! May old age not come to us!’
Này các Tỳ-khưu, đối với các chúng sanh có bản chất già, ước muốn này sanh khởi: ‘Ôi, ước gì chúng ta không có bản chất già, và ước gì sự già không đến với chúng ta!’
Na kho panetaṃ icchāya pattabbaṃ, idampi yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ.
But this is not to be attained by wishing; this too, not getting what one wants, is suffering.
Nhưng điều này không thể đạt được bằng ước muốn, đây cũng là mong cầu mà không đạt được cũng là khổ.
Byādhidhammānaṃ, bhikkhave, sattānaṃ evaṃ icchā uppajjati ‘aho vata mayaṃ na byādhidhammā assāma, na ca vata no byādhi āgaccheyyā’ti.
Bhikkhus, among beings subject to sickness, such a wish arises: ‘Oh, may we not be subject to sickness! May sickness not come to us!’
Này các Tỳ-khưu, đối với các chúng sanh có bản chất bệnh, ước muốn này sanh khởi: ‘Ôi, ước gì chúng ta không có bản chất bệnh, và ước gì bệnh tật không đến với chúng ta!’
Na kho panetaṃ icchāya pattabbaṃ, idampi yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ.
But this is not to be attained by wishing; this too, not getting what one wants, is suffering.
Nhưng điều này không thể đạt được bằng ước muốn, đây cũng là mong cầu mà không đạt được cũng là khổ.
Maraṇadhammānaṃ, bhikkhave, sattānaṃ evaṃ icchā uppajjati ‘aho vata mayaṃ na maraṇadhammā assāma, na ca vata no maraṇaṃ āgaccheyyā’ti.
Monks, for beings subject to death, this wish arises: ‘Oh, if only we were not subject to death, and if only death would not come to us!’
Này các Tỳ-khưu, đối với các chúng sanh có bản chất là chết, ước muốn như vầy khởi lên: ‘Ôi chao, ước gì chúng ta không có bản chất là chết, và ước gì cái chết sẽ không đến với chúng ta!’
Na kho panetaṃ icchāya pattabbaṃ, idampi yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ.
But this cannot be attained by wishing; not getting what one wishes for is also suffering.
Nhưng điều đó không thể đạt được bằng ước muốn. Điều gì không đạt được điều mình muốn, đó cũng là khổ.
Sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadhammānaṃ, bhikkhave, sattānaṃ evaṃ icchā uppajjati ‘aho vata mayaṃ na sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadhammā assāma, na ca vata no sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadhammā āgaccheyyu’nti.
Monks, for beings subject to sorrow, lamentation, pain, distress, and despair, this wish arises: ‘Oh, if only we were not subject to sorrow, lamentation, pain, distress, and despair, and if only sorrow, lamentation, pain, distress, and despair would not come to us!’
Này các Tỳ-khưu, đối với các chúng sanh có bản chất là sầu muộn, than vãn, đau khổ, ưu phiền, tuyệt vọng, ước muốn như vầy khởi lên: ‘Ôi chao, ước gì chúng ta không có bản chất là sầu muộn, than vãn, đau khổ, ưu phiền, tuyệt vọng, và ước gì sầu muộn, than vãn, đau khổ, ưu phiền, tuyệt vọng sẽ không đến với chúng ta!’
Na kho panetaṃ icchāya pattabbaṃ, idampi yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ.
But this cannot be attained by wishing; not getting what one wishes for is also suffering.
Nhưng điều đó không thể đạt được bằng ước muốn. Điều gì không đạt được điều mình muốn, đó cũng là khổ.
399. ‘‘Katame ca, bhikkhave, saṅkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā?
399. "And what, monks, in brief, are the five aggregates of clinging that are suffering?
399. “Này các Tỳ-khưu, tóm lại, năm thủ uẩn nào là khổ?
Seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho, vedanupādānakkhandho, saññupādānakkhandho, saṅkhārupādānakkhandho, viññāṇupādānakkhandho.
That is to say, the aggregate of clinging to form, the aggregate of clinging to feeling, the aggregate of clinging to perception, the aggregate of clinging to mental formations, the aggregate of clinging to consciousness.
Đó là: sắc thủ uẩn, thọ thủ uẩn, tưởng thủ uẩn, hành thủ uẩn, thức thủ uẩn.
Ime vuccanti, bhikkhave, saṅkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā.
These, monks, are called in brief the five aggregates of clinging that are suffering.
Này các Tỳ-khưu, tóm lại, năm thủ uẩn này được gọi là khổ.
Idaṃ vuccati, bhikkhave, dukkhaṃ ariyasaccaṃ.
This, monks, is called the noble truth of suffering.
Này các Tỳ-khưu, đây được gọi là Khổ Thánh đế.
‘‘Katamo ca, bhikkhave, sammāvāyāmo?
‘‘And what, bhikkhus, is right effort?
“Này các Tỳ-khưu, thế nào là Chánh Tinh Tấn?
Idha, bhikkhave, bhikkhu anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati; uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati; anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati; uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
Here, bhikkhus, a bhikkhu generates desire for the non-arising of unarisen evil unwholesome states, he exerts himself, arouses energy, applies his mind, and strives; he generates desire for the abandonment of arisen evil unwholesome states, he exerts himself, arouses energy, applies his mind, and strives; he generates desire for the arising of unarisen wholesome states, he exerts himself, arouses energy, applies his mind, and strives; he generates desire for the maintenance, non-confusion, increase, amplification, development, and perfection of arisen wholesome states, he exerts himself, arouses energy, applies his mind, and strives.
Này các Tỳ-khưu, ở đây, vị Tỳ-khưu phát sinh ý muốn, tinh tấn, nỗ lực, kiên trì, cố gắng để các pháp bất thiện, ác chưa sinh không sinh khởi; phát sinh ý muốn, tinh tấn, nỗ lực, kiên trì, cố gắng để các pháp bất thiện, ác đã sinh được đoạn trừ; phát sinh ý muốn, tinh tấn, nỗ lực, kiên trì, cố gắng để các pháp thiện chưa sinh được sinh khởi; phát sinh ý muốn, tinh tấn, nỗ lực, kiên trì, cố gắng để các pháp thiện đã sinh được duy trì, không bị lãng quên, được tăng trưởng, được phát triển, được tu tập, được viên mãn.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, sammāvāyāmo.
This, bhikkhus, is called right effort.
Đây được gọi là Chánh Tinh Tấn.
‘‘Katamā ca, bhikkhave, sammāsati?
‘‘And what, bhikkhus, is right mindfulness?
“Này các Tỳ-khưu, thế nào là Chánh Niệm?
Idha, bhikkhave, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ; vedanāsu vedanānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ; citte cittānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ; dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
Here, bhikkhus, a bhikkhu dwells contemplating the body in the body, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and displeasure concerning the world; he dwells contemplating feelings in feelings, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and displeasure concerning the world; he dwells contemplating mind in mind, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and displeasure concerning the world; he dwells contemplating phenomena in phenomena, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and displeasure concerning the world.
Này các Tỳ-khưu, ở đây, vị Tỳ-khưu sống quán thân trên thân, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, chế ngự tham ưu ở đời; sống quán thọ trên các cảm thọ, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, chế ngự tham ưu ở đời; sống quán tâm trên tâm, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, chế ngự tham ưu ở đời; sống quán pháp trên các pháp, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, chế ngự tham ưu ở đời.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, sammāsati.
This, bhikkhus, is called right mindfulness.
Đây được gọi là Chánh Niệm.
‘‘Katamo ca, bhikkhave, sammāsamādhi?
‘‘And what, bhikkhus, is right concentration?
“Này các Tỳ-khưu, thế nào là Chánh Định?
Idha, bhikkhave, bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
Here, bhikkhus, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unwholesome states, a bhikkhu enters and dwells in the first jhāna, which is accompanied by vitakka and vicāra, with joy and pleasure born of seclusion.
Này các Tỳ-khưu, ở đây, vị Tỳ-khưu ly dục, ly các pháp bất thiện, chứng và trú Thiền thứ nhất, có tầm, có tứ, do ly sinh hỷ lạc.
Vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
With the subsiding of vitakka and vicāra, he attains to internal tranquility and unification of mind, and enters and dwells in the second jhāna, which is without vitakka and vicāra, with joy and pleasure born of concentration.
Diệt tầm, tứ, nội tĩnh nhất tâm, chứng và trú Thiền thứ hai, không tầm, không tứ, do định sinh hỷ lạc.
Pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati, sato ca sampajāno, sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti ‘upekkhako satimā sukhavihārī’ti tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
With the fading away of joy as well, he dwells in equanimity, mindful and clearly comprehending, and experiences pleasure with the body; he enters and dwells in the third jhāna, of which the Noble Ones declare: ‘He is equanimous and mindful, dwelling in pleasure.’
Ly hỷ trú xả, chánh niệm tỉnh giác, thân cảm lạc thọ mà các bậc Thánh gọi là ‘xả niệm lạc trú’, chứng và trú Thiền thứ ba.
Sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
With the abandoning of pleasure and pain, and with the disappearance of former gladness and sadness, he enters and dwells in the fourth jhāna, which is neither painful nor pleasant, and is purified by equanimity and mindfulness.
Xả lạc, xả khổ, diệt hỷ ưu đã cảm thọ trước, chứng và trú Thiền thứ tư, không khổ không lạc, xả niệm thanh tịnh.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, sammāsamādhi.
This, bhikkhus, is called right concentration.
Đây được gọi là Chánh Định.
Idaṃ vuccati, bhikkhave, dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ.
This, bhikkhus, is called the Noble Truth of the Path Leading to the Cessation of Suffering.
Này các Tỳ-khưu, đây được gọi là Khổ Diệt Đạo Lộ Thánh Đế.
403. ‘‘Iti ajjhattaṃ vā dhammesu dhammānupassī viharati, bahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati.
403. ‘‘Thus he dwells contemplating phenomena in phenomena internally, or he dwells contemplating phenomena in phenomena externally, or he dwells contemplating phenomena in phenomena both internally and externally.
403. “Như vậy, vị ấy sống quán pháp trên các pháp nội tại, hoặc sống quán pháp trên các pháp ngoại tại, hoặc sống quán pháp trên các pháp nội tại và ngoại tại.
Samudayadhammānupassī vā dhammesu viharati, vayadhammānupassī vā dhammesu viharati, samudayavayadhammānupassī vā dhammesu viharati.
He dwells contemplating the nature of origination in phenomena, or he dwells contemplating the nature of dissolution in phenomena, or he dwells contemplating the nature of both origination and dissolution in phenomena.
Vị ấy sống quán tánh sinh khởi trên các pháp, hoặc sống quán tánh hoại diệt trên các pháp, hoặc sống quán tánh sinh khởi và hoại diệt trên các pháp.
‘Atthi dhammā’ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya paṭissatimattāya anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati.
Or else his mindfulness is established with the thought: ‘There are phenomena,’ to the extent necessary for bare knowledge and bare remembrance, and he dwells unattached, and he does not cling to anything in the world.
Hoặc niệm ‘có các pháp’ được thiết lập nơi vị ấy chỉ với mức độ tri kiến, với mức độ chánh niệm; vị ấy sống không nương tựa, và không chấp thủ bất cứ điều gì ở đời.
Evampi kho, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati catūsu ariyasaccesu.
It is in this way, bhikkhus, that a bhikkhu dwells contemplating phenomena in phenomena with regard to the four Noble Truths.
Này các Tỳ-khưu, như vậy vị Tỳ-khưu sống quán pháp trên các pháp trong Bốn Thánh Đế.
406. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ āyasmā kumārakassapo kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi yena setabyā nāma kosalānaṃ nagaraṃ tadavasari.
406. Thus have I heard: On one occasion, the venerable Kumārakassapa, while wandering in the Kosala country with a large community of bhikkhus, numbering five hundred, arrived at a Kosalan town called Setabyā.
406. Tôi nghe như vầy: Một thời, Tôn giả Kumārakassapa đang du hành trong xứ Kosala cùng với đại Tăng đoàn gồm khoảng năm trăm Tỳ-khưu, đã đến thành phố tên là Setabyā của xứ Kosala.
Tatra sudaṃ āyasmā kumārakassapo setabyāyaṃ viharati uttarena setabyaṃ siṃsapāvane* .
There, the venerable Kumārakassapa resided at Setabyā, to the north of Setabyā, in the Siṃsapāvana.
Khi ấy, Tôn giả Kumārakassapa cư ngụ tại Setabyā, ở khu rừng Sīsapāvana phía bắc Setabyā.
Tena kho pana samayena pāyāsi rājañño setabyaṃ ajjhāvasati sattussadaṃ satiṇakaṭṭhodakaṃ sadhaññaṃ rājabhoggaṃ raññā pasenadinā kosalena dinnaṃ rājadāyaṃ brahmadeyyaṃ.
Now at that time, Pāyāsi, the Rājañña, lived in Setabyā, which was populous, abounding in grass, wood, and water, rich in grain, a royal domain given by King Pasenadi of Kosala as a royal grant, a brahmadeyya.
Vào thời điểm đó, vương tử Pāyāsi đang cai quản Setabyā, một vùng đất trù phú với dân cư đông đúc, có cỏ cây, nước uống và ngũ cốc dồi dào, là đất phong của vua, do vua Pasenadi xứ Kosala ban tặng, là một món quà của hoàng gia và là đất cúng dường cho Bà-la-môn.
407. Tena kho pana samayena pāyāsissa rājaññassa evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ hoti – ‘‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ* kammānaṃ phalaṃ vipāko’’ti.
407. Now at that time, such a wicked view had arisen in Rājañña Pāyāsi: “There is no other world, there are no spontaneously arisen beings, there is no fruit or result of good and bad actions.”
407. Vào thời điểm đó, vương tử Pāyāsi đã phát sanh một tà kiến như sau: “Không có đời sau, không có chúng sanh hóa sanh, không có quả báo nghiệp thiện ác.”
Assosuṃ kho setabyakā brāhmaṇagahapatikā – ‘‘samaṇo khalu bho kumārakassapo samaṇassa gotamassa sāvako kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi setabyaṃ anuppatto setabyāyaṃ viharati uttarena setabyaṃ siṃsapāvane.
The brahmin householders of Setabyā heard: “Indeed, friends, the ascetic Kumārakassapa, a disciple of the ascetic Gotama, while wandering in the Kosala country with a large community of bhikkhus, numbering five hundred, has arrived at Setabyā and is residing in Setabyā, to the north of Setabyā, in the Siṃsapāvana.
Các Bà-la-môn và gia chủ ở Setabyā đã nghe rằng: “Thưa quý vị, Sa-môn Kumārakassapa, đệ tử của Sa-môn Gotama, đang du hành trong xứ Kosala cùng với đại Tăng đoàn gồm khoảng năm trăm Tỳ-khưu, đã đến Setabyā và đang cư ngụ tại Setabyā, ở khu rừng Sīsapāvana phía bắc Setabyā.
Taṃ kho pana bhavantaṃ kumārakassapaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘paṇḍito byatto medhāvī bahussuto cittakathī kalyāṇapaṭibhāno vuddho* ceva arahā ca.
This good reputation has spread concerning the venerable Kumārakassapa: ‘He is wise, competent, intelligent, learned, a brilliant speaker, of keen intellect, an elder, and an Arahant.’
Tiếng lành về Tôn giả Kumārakassapa đã lan truyền như sau: ‘Ngài là một bậc hiền trí, thông tuệ, có trí nhớ siêu việt, học rộng, thuyết pháp hùng biện, có trí tuệ sắc bén, là một bậc trưởng lão và là một vị A-la-hán.
Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī’’’ti.
Indeed, it is good to see such Arahants.”
Thật tốt lành khi được gặp những vị A-la-hán như vậy.’”
Atha kho setabyakā brāhmaṇagahapatikā setabyāya nikkhamitvā saṅghasaṅghī gaṇībhūtā uttarenamukhā gacchanti yena siṃsapāvanaṃ* .
Then the brahmin householders of Setabyā, having left Setabyā, gathered in groups and companies, proceeded northward towards the Siṃsapāvana.
Khi ấy, các Bà-la-môn và gia chủ ở Setabyā rời khỏi Setabyā, từng nhóm từng đoàn, đi về phía bắc, hướng đến khu rừng Sīsapāvana.
‘‘Atthi kho, bho, samaṇo kumārakassapo, samaṇassa gotamassa sāvako kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi setabyaṃ anuppatto setabyāyaṃ viharati uttarena setabyaṃ siṃsapāvane.
“Sir, there is the ascetic Kumārakassapa, a disciple of the ascetic Gotama, who, while wandering in the Kosala country with a large community of bhikkhus, numbering five hundred, has arrived at Setabyā and is residing in Setabyā, to the north of Setabyā, in the Siṃsapāvana.
“Thưa Đại vương, có Sa-môn Kumārakassapa, đệ tử của Sa-môn Gotama, đang du hành trong xứ Kosala cùng với đại Tăng đoàn gồm khoảng năm trăm Tỳ-khưu, đã đến Setabyā và đang cư ngụ tại Setabyā, ở khu rừng Sīsapāvana phía bắc Setabyā.
Taṃ kho pana bhavantaṃ kumārakassapaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘paṇḍito byatto medhāvī bahussuto cittakathī kalyāṇapaṭibhāno vuddho ceva arahā cā’ti* .
This good reputation has spread concerning the venerable Kumārakassapa: ‘He is wise, competent, intelligent, learned, a brilliant speaker, of keen intellect, an elder, and an Arahant.’
Tiếng lành về Tôn giả Kumārakassapa đã lan truyền như sau: ‘Ngài là một bậc hiền trí, thông tuệ, có trí nhớ siêu việt, học rộng, thuyết pháp hùng biện, có trí tuệ sắc bén, là một bậc trưởng lão và là một vị A-la-hán.’
Tamete* bhavantaṃ kumārakassapaṃ dassanāya upasaṅkamantī’’ti.
They are going to see that venerable Kumārakassapa.”
Họ đang đi đến để yết kiến Tôn giả Kumārakassapa.”
‘‘Tena hi, bho khatte, yena setabyakā brāhmaṇagahapatikā tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā setabyake brāhmaṇagahapatike evaṃ vadehi – ‘pāyāsi, bho, rājañño evamāha – āgamentu kira bhavanto, pāyāsipi rājañño samaṇaṃ kumārakassapaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’ti.
“Then, good charioteer, go to where the brahmin householders of Setabyā are; having gone, tell the brahmin householders of Setabyā thus: ‘Friends, Rājañña Pāyāsi says this: Please wait, for Rājañña Pāyāsi will also go to see the ascetic Kumārakassapa.’
“Vậy thì, này cận thần, hãy đi đến chỗ các Bà-la-môn và gia chủ ở Setabyā; sau khi đến, hãy nói với các Bà-la-môn và gia chủ ở Setabyā như sau: ‘Thưa quý vị, vương tử Pāyāsi nói rằng: Xin quý vị hãy đợi, vương tử Pāyāsi cũng sẽ đến yết kiến Sa-môn Kumārakassapa.’
Purā samaṇo kumārakassapo setabyake brāhmaṇagahapatike bāle abyatte saññāpeti – ‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’ti.
Lest the ascetic Kumārakassapa might convince the foolish, ignorant brahmin householders of Setabyā that: ‘Indeed, there is another world, there are spontaneously arisen beings, there is fruit and result of good and bad actions.’
Trước khi Sa-môn Kumārakassapa thuyết phục những Bà-la-môn và gia chủ ở Setabyā ngu dốt, thiếu hiểu biết rằng: ‘Có đời sau, có chúng sanh hóa sanh, có quả báo nghiệp thiện ác.’
Natthi hi, bho khatte, paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’ti.
For, good charioteer, there is no other world, there are no spontaneously arisen beings, there is no fruit or result of good and bad actions.”
Vì, này cận thần, không có đời sau, không có chúng sanh hóa sanh, không có quả báo nghiệp thiện ác.”
‘‘Evaṃ bho’’ti kho so khattā pāyāsissa rājaññassa paṭissutvā yena setabyakā brāhmaṇagahapatikā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā setabyake brāhmaṇagahapatike etadavoca – ‘‘pāyāsi, bho, rājañño evamāha, āgamentu kira bhavanto, pāyāsipi rājañño samaṇaṃ kumārakassapaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’ti.
“Yes, sir,” the charioteer replied to Rājañña Pāyāsi. Having replied, he went to where the brahmin householders of Setabyā were; having gone, he told the brahmin householders of Setabyā this: “Friends, Rājañña Pāyāsi says this: Please wait, for Rājañña Pāyāsi will also go to see the ascetic Kumārakassapa.”
“Vâng, thưa Đại vương,” người cận thần ấy vâng lời vương tử Pāyāsi, rồi đi đến chỗ các Bà-la-môn và gia chủ ở Setabyā; sau khi đến, ông ta nói với các Bà-la-môn và gia chủ ở Setabyā rằng: “Thưa quý vị, vương tử Pāyāsi nói rằng: Xin quý vị hãy đợi, vương tử Pāyāsi cũng sẽ đến yết kiến Sa-môn Kumārakassapa.”
409. Atha kho pāyāsi rājañño setabyakehi brāhmaṇagahapatikehi parivuto yena siṃsapāvanaṃ yenāyasmā kumārakassapo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmatā kumārakassapena saddhiṃ sammodi, sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
409. Then Rājañña Pāyāsi, surrounded by the brahmin householders of Setabyā, went to the Siṃsapāvana, to where the venerable Kumārakassapa was; having gone, he exchanged greetings with the venerable Kumārakassapa, and after exchanging courteous and amiable talk, he sat down to one side.
409. Khi ấy, vương tử Pāyāsi, được các Bà-la-môn và gia chủ ở Setabyā vây quanh, đi đến khu rừng Sīsapāvana, nơi Tôn giả Kumārakassapa đang ở; sau khi đến, vương tử chào hỏi Tôn giả Kumārakassapa, trao đổi những lời chào hỏi thân mật và đáng ghi nhớ, rồi ngồi xuống một bên.
Setabyakāpi kho brāhmaṇagahapatikā appekacce āyasmantaṃ kumārakassapaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu; appekacce āyasmatā kumārakassapena saddhiṃ sammodiṃsu; sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Some of the brahmin householders of Setabyā, too, having paid homage to the venerable Kumārakassapa, sat down to one side; some exchanged greetings with the venerable Kumārakassapa, and after exchanging courteous and amiable talk, sat down to one side.
Một số Bà-la-môn và gia chủ ở Setabyā sau khi đảnh lễ Tôn giả Kumārakassapa, ngồi xuống một bên; một số khác sau khi chào hỏi Tôn giả Kumārakassapa, trao đổi những lời chào hỏi thân mật và đáng ghi nhớ, rồi ngồi xuống một bên.
Appekacce yenāyasmā kumārakassapo tenañjaliṃ paṇāmetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Some, having respectfully saluted the venerable Kumārakassapa with folded hands, sat down to one side.
Một số khác sau khi chắp tay hướng về Tôn giả Kumārakassapa, ngồi xuống một bên.
Appekacce nāmagottaṃ sāvetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Some, having announced their name and clan, sat down to one side.
Một số khác sau khi xưng danh và họ, ngồi xuống một bên.
Appekacce tuṇhībhūtā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Some sat down to one side in silence.
Một số khác thì im lặng ngồi xuống một bên.
411. ‘‘Tena hi, rājañña, taññevettha paṭipucchissāmi, yathā te khameyya, tathā naṃ byākareyyāsi.
411. ‘In that case, Prince, I will question you on this matter. You should answer it as you deem fit.
"Vậy thì, này vương tử, tôi sẽ hỏi lại ông về điều này. Ông hãy trả lời theo ý ông chấp nhận.
Taṃ kiṃ maññasi, rājañña, ime candimasūriyā imasmiṃ vā loke parasmiṃ vā, devā vā te manussā vā’’ti?
What do you think, Prince, are these sun and moon in this world or in another world? Are they deities or humans?’
Này vương tử, ông nghĩ sao, mặt trăng và mặt trời này thuộc thế giới này hay thế giới khác, chúng là chư thiên hay loài người?"
‘‘Ime, bho kassapa, candimasūriyā parasmiṃ loke, na imasmiṃ; devā te na manussā’’ti.
‘These sun and moon, Venerable Kassapa, are in another world, not in this world; they are deities, not humans.’
"Này Kassapa, mặt trăng và mặt trời này thuộc thế giới khác, không phải thế giới này; chúng là chư thiên, không phải loài người."
‘‘Imināpi kho te, rājañña, pariyāyena evaṃ hotu – itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’ti.
‘By this reasoning too, Prince, let it be thus for you: “Indeed, there is another world, there are spontaneously born beings, there is fruit and result of good and bad actions.”’
"Này vương tử, với phương cách này, ông hãy tin rằng: 'Có thế giới bên kia, có chúng sinh hóa sinh, có quả báo của các nghiệp thiện ác.'"
412. ‘‘Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me ettha hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
412. ‘Even though the Venerable Kassapa says this, still it is thus for me: “Indeed, there is no other world, there are no spontaneously born beings, there is no fruit or result of good and bad actions.”’
"Mặc dù Tôn giả Kassapa nói như vậy, nhưng tôi vẫn nghĩ rằng: 'Không có thế giới bên kia, không có chúng sinh hóa sinh, không có quả báo của các nghiệp thiện ác.'"
‘‘Atthi pana, rājañña, pariyāyo, yena te pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti?
‘Is there, Prince, any reasoning by which it is thus for you: “Indeed, there is no other world, there are no spontaneously born beings, there is no fruit or result of good and bad actions”?’
"Này vương tử, có cách nào khiến ông nghĩ rằng: 'Không có thế giới bên kia, không có chúng sinh hóa sinh, không có quả báo của các nghiệp thiện ác' không?"
‘‘Atthi, bho kassapa, pariyāyo, yena me pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
‘There is, Venerable Kassapa, a reasoning by which it is thus for me: “Indeed, there is no other world, there are no spontaneously born beings, there is no fruit or result of good and bad actions.”’
"Này Kassapa, có cách khiến tôi nghĩ rằng: 'Không có thế giới bên kia, không có chúng sinh hóa sinh, không có quả báo của các nghiệp thiện ác.'"
‘‘Yathā kathaṃ viya, rājaññā’’ti?
‘How is that, Prince?’
"Này vương tử, đó là cách nào?"
‘‘Idha me, bho kassapa, mittāmaccā ñātisālohitā pāṇātipātī adinnādāyī kāmesumicchācārī musāvādī pisuṇavācā pharusavācā samphappalāpī abhijjhālū byāpannacittā micchādiṭṭhī.
‘Here, Venerable Kassapa, my friends, ministers, relatives, and kinsmen were destroyers of life, takers of what is not given, given to wrong conduct in sensual pleasures, speakers of falsehood, speakers of divisive speech, speakers of harsh speech, speakers of idle chatter, covetous, ill-willed in mind, and held wrong views.
"Này Kassapa, ở đây, bạn bè, quan lại, bà con thân thuộc của tôi là những người sát sinh, trộm cắp, tà dâm, nói dối, nói lời đâm thọc, nói lời thô tục, nói lời vô ích, tham lam, tâm đầy ác ý, và tà kiến.
Te aparena samayena ābādhikā honti dukkhitā bāḷhagilānā.
After some time, they became afflicted, suffering, gravely ill.
Sau đó, họ bị bệnh, đau đớn, bệnh nặng.
Yadāhaṃ jānāmi – ‘na dānime imamhā ābādhā vuṭṭhahissantī’ti tyāhaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadāmi – ‘santi kho, bho, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ye te pāṇātipātī adinnādāyī kāmesumicchācārī musāvādī pisuṇavācā pharusavācā samphappalāpī abhijjhālū byāpannacittā micchādiṭṭhī, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjantī’ti.
When I knew, “They will certainly not recover from this affliction,” I approached them and said: “There are, good sirs, certain recluses and brahmins who hold this view, who declare this: ‘Those who are destroyers of life, takers of what is not given, given to wrong conduct in sensual pleasures, speakers of falsehood, speakers of divisive speech, speakers of harsh speech, speakers of idle chatter, covetous, ill-willed in mind, and held wrong views—they, upon the dissolution of the body, after death, are reborn in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell.’
Khi tôi biết rằng: 'Họ sẽ không thể khỏi bệnh này,' thì tôi đến gặp họ và nói: 'Này các bạn, có một số Sa-môn, Bà-la-môn có quan điểm và chủ trương như thế này: "Những ai sát sinh, trộm cắp, tà dâm, nói dối, nói lời đâm thọc, nói lời thô tục, nói lời vô ích, tham lam, tâm đầy ác ý, và tà kiến, sau khi thân hoại mạng chung, họ sẽ tái sinh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục."
Bhavanto kho pāṇātipātī adinnādāyī kāmesumicchācārī musāvādī pisuṇavācā pharusavācā samphappalāpī abhijjhālū byāpannacittā micchādiṭṭhī.
You, good sirs, were destroyers of life, takers of what is not given, given to wrong conduct in sensual pleasures, speakers of falsehood, speakers of divisive speech, speakers of harsh speech, speakers of idle chatter, covetous, ill-willed in mind, and held wrong views.
Các bạn là những người sát sinh, trộm cắp, tà dâm, nói dối, nói lời đâm thọc, nói lời thô tục, nói lời vô ích, tham lam, tâm đầy ác ý, và tà kiến.
Sace tesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ, bhavanto kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjissanti.
If the words of those recluses and brahmins are true, then you, good sirs, upon the dissolution of the body, after death, will be reborn in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell.
Nếu lời nói của các Sa-môn, Bà-la-môn đó là sự thật, thì sau khi thân hoại mạng chung, các bạn sẽ tái sinh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.
Sace, bho, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyyātha, yena me āgantvā āroceyyātha – ‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’ti.
If, good sirs, upon the dissolution of the body, after death, you are reborn in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell, then you should come back and inform me: ‘Indeed, there is another world, there are spontaneously born beings, there is fruit and result of good and bad actions.’
Này các bạn, nếu sau khi thân hoại mạng chung, các bạn tái sinh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục, thì các bạn hãy đến báo cho tôi biết rằng: "Có thế giới bên kia, có chúng sinh hóa sinh, có quả báo của các nghiệp thiện ác."
Bhavanto kho pana me saddhāyikā paccayikā, yaṃ bhavantehi diṭṭhaṃ, yathā sāmaṃ diṭṭhaṃ evametaṃ bhavissatī’ti.
You, good sirs, are trustworthy and credible to me, and what you have seen, as if seen by yourselves, so it will be.”’
Các bạn là những người đáng tin cậy của tôi; những gì các bạn thấy, sẽ là như vậy như chính các bạn đã thấy.'
Te me ‘sādhū’ti paṭissutvā neva āgantvā ārocenti, na pana dūtaṃ pahiṇanti.
‘They, having assented to me with “Very good,” neither came back to inform me nor sent a messenger.
Họ đồng ý 'Lành thay' với tôi, nhưng họ không đến báo cho tôi biết, cũng không gửi sứ giả nào.
Ayampi kho, bho kassapa, pariyāyo, yena me pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
This too, Venerable Kassapa, is a reasoning by which it is thus for me: “Indeed, there is no other world, there are no spontaneously born beings, there is no fruit or result of good and bad actions.”’
Này Kassapa, đây là một cách khiến tôi nghĩ rằng: 'Không có thế giới bên kia, không có chúng sinh hóa sinh, không có quả báo của các nghiệp thiện ác.'"
413. ‘‘Tena hi, rājañña, taññevettha paṭipucchissāmi.
413. ‘In that case, Prince, I will question you on this matter.
"Vậy thì, này vương tử, tôi sẽ hỏi lại ông về điều này.
Yathā te khameyya tathā naṃ byākareyyāsi.
You should answer it as you deem fit.
Ông hãy trả lời theo ý ông chấp nhận.
Taṃ kiṃ maññasi, rājañña, idha te purisā coraṃ āgucāriṃ gahetvā dasseyyuṃ – ‘ayaṃ te, bhante, coro āgucārī; imassa yaṃ icchasi, taṃ daṇḍaṃ paṇehī’ti.
What do you think, Prince, if here your men were to seize a thief, an evildoer, and present him to you, saying: “This, master, is a thief, an evildoer; inflict upon him whatever punishment you wish”?
Này vương tử, ông nghĩ sao, nếu có người bắt được một tên trộm phạm tội và trình lên ông: 'Thưa ngài, đây là tên trộm phạm tội; ngài muốn trừng phạt nó thế nào thì cứ ra lệnh'?
Te tvaṃ evaṃ vadeyyāsi – ‘tena hi, bho, imaṃ purisaṃ daḷhāya rajjuyā pacchābāhaṃ gāḷhabandhanaṃ bandhitvā khuramuṇḍaṃ karitvā* kharassarena paṇavena rathikāya rathikaṃ* siṅghāṭakena siṅghāṭakaṃ parinetvā dakkhiṇena dvārena nikkhamitvā dakkhiṇato nagarassa āghātane sīsaṃ chindathā’ti.
And you would say to them: “Then, good sirs, bind this man tightly with strong ropes with his arms twisted behind his back, shave his head, and lead him around from street to street, from crossroads to crossroads with a harsh-sounding drum, and then, exiting by the southern gate, cut off his head at the execution ground to the south of the city.”
Ông sẽ nói với họ rằng: 'Vậy thì, này các bạn, hãy trói chặt người này hai tay ra sau lưng bằng dây thừng chắc chắn, cạo trọc đầu, sau đó dùng tiếng trống vang dội dẫn đi từ đường này sang đường khác, từ ngã tư này sang ngã tư khác, rồi ra khỏi cổng phía nam và chém đầu nó ở nơi hành hình phía nam thành phố.'
Te ‘sādhū’ti paṭissutvā taṃ purisaṃ daḷhāya rajjuyā pacchābāhaṃ gāḷhabandhanaṃ bandhitvā khuramuṇḍaṃ karitvā kharassarena paṇavena rathikāya rathikaṃ siṅghāṭakena siṅghāṭakaṃ parinetvā dakkhiṇena dvārena nikkhamitvā dakkhiṇato nagarassa āghātane nisīdāpeyyuṃ.
They, having assented with “Very good,” would bind that man tightly with strong ropes with his arms twisted behind his back, shave his head, lead him around from street to street, from crossroads to crossroads with a harsh-sounding drum, and then, exiting by the southern gate, seat him at the execution ground to the south of the city.
Họ đồng ý 'Lành thay' và trói chặt người đó hai tay ra sau lưng bằng dây thừng chắc chắn, cạo trọc đầu, sau đó dùng tiếng trống vang dội dẫn đi từ đường này sang đường khác, từ ngã tư này sang ngã tư khác, rồi ra khỏi cổng phía nam và đặt ngồi ở nơi hành hình phía nam thành phố.
Labheyya nu kho so coro coraghātesu – ‘āgamentu tāva bhavanto coraghātā, amukasmiṃ me gāme vā nigame vā mittāmaccā ñātisālohitā, yāvāhaṃ tesaṃ uddisitvā āgacchāmī’ti, udāhu vippalapantasseva coraghātā sīsaṃ chindeyyu’’nti?
Would that thief be able to say to the executioners: “Wait, good sirs, executioners, my friends, ministers, relatives, and kinsmen are in such and such a village or town; let me go and instruct them, and then I will return,” or would the executioners cut off his head while he was still babbling?’
Liệu tên trộm đó có thể xin những người hành hình rằng: 'Xin các ngài hành hình hãy đợi một chút, tôi có bạn bè, quan lại, bà con thân thuộc ở làng hay thị trấn kia, để tôi đến thăm họ rồi sẽ quay lại' không, hay những người hành hình sẽ chém đầu nó ngay khi nó đang nói lung tung?"
‘‘Na hi so, bho kassapa, coro labheyya coraghātesu – ‘āgamentu tāva bhavanto coraghātā amukasmiṃ me gāme vā nigame vā mittāmaccā ñātisālohitā, yāvāhaṃ tesaṃ uddisitvā āgacchāmī’ti.
‘No, Venerable Kassapa, that thief would not be able to say to the executioners: “Wait, good sirs, executioners, my friends, ministers, relatives, and kinsmen are in such and such a village or town; let me go and instruct them, and then I will return.”
"Này Kassapa, tên trộm đó sẽ không thể xin những người hành hình rằng: 'Xin các ngài hành hình hãy đợi một chút, tôi có bạn bè, quan lại, bà con thân thuộc ở làng hay thị trấn kia, để tôi đến thăm họ rồi sẽ quay lại.'
Atha kho naṃ vippalapantasseva coraghātā sīsaṃ chindeyyu’’nti.
Rather, the executioners would cut off his head while he was still babbling.’
Mà những người hành hình sẽ chém đầu nó ngay khi nó đang nói lung tung."
‘‘So hi nāma, rājañña, coro manusso manussabhūtesu coraghātesu na labhissati – ‘āgamentu tāva bhavanto coraghātā, amukasmiṃ me gāme vā nigame vā mittāmaccā ñātisālohitā, yāvāhaṃ tesaṃ uddisitvā āgacchāmī’ti.
‘If, Prince, that human thief would not be able to say to human executioners: “Wait, good sirs, executioners, my friends, ministers, relatives, and kinsmen are in such and such a village or town; let me go and instruct them, and then I will return”—
"Này vương tử, ngay cả tên trộm đó, một con người giữa những người hành hình là con người, cũng không thể xin: 'Xin các ngài hành hình hãy đợi một chút, tôi có bạn bè, quan lại, bà con thân thuộc ở làng hay thị trấn kia, để tôi đến thăm họ rồi sẽ quay lại.'
Kiṃ pana te mittāmaccā ñātisālohitā pāṇātipātī adinnādāyī kāmesumicchācārī musāvādī pisuṇavācā pharusavācā samphappalāpī abhijjhālū byāpannacittā micchādiṭṭhī, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā labhissanti nirayapālesu – ‘āgamentu tāva bhavanto nirayapālā, yāva mayaṃ pāyāsissa rājaññassa gantvā ārocema – ‘‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti?
then how could your friends, ministers, relatives, and kinsmen, who were destroyers of life, takers of what is not given, given to wrong conduct in sensual pleasures, speakers of falsehood, speakers of divisive speech, speakers of harsh speech, speakers of idle chatter, covetous, ill-willed in mind, and held wrong views—those who, upon the dissolution of the body, after death, were reborn in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell—how could they say to the guardians of hell: “Wait, good sirs, guardians of hell, until we go and inform Prince Pāyāsi: ‘Indeed, there is another world, there are spontaneously born beings, there is fruit and result of good and bad actions’”’?
Vậy thì những bạn bè, quan lại, bà con thân thuộc của ông, những người sát sinh, trộm cắp, tà dâm, nói dối, nói lời đâm thọc, nói lời thô tục, nói lời vô ích, tham lam, tâm đầy ác ý, và tà kiến, sau khi thân hoại mạng chung, đã tái sinh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục, liệu họ có thể xin những người cai ngục địa ngục rằng: 'Xin các ngài cai ngục địa ngục hãy đợi một chút, để chúng tôi đến báo cho vương tử Pāyāsi biết rằng: "Có thế giới bên kia, có chúng sinh hóa sinh, có quả báo của các nghiệp thiện ác"' không?
Imināpi kho te, rājañña, pariyāyena evaṃ hotu – ‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
By this reasoning too, Prince, let it be thus for you: “Indeed, there is another world, there are spontaneously born beings, there is fruit and result of good and bad actions.”’
Này vương tử, với phương cách này, ông hãy tin rằng: 'Có thế giới bên kia, có chúng sinh hóa sinh, có quả báo của các nghiệp thiện ác.'"
414. ‘‘Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me ettha hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’ti.
414. ‘‘Even though Venerable Kassapa says this, yet it seems to me that ‘there is no other world, there are no spontaneously arisen beings, there is no fruit or result of good and bad deeds’."
414. “Dù Tôn giả Kassapa nói như vậy, nhưng đối với tôi, điều này là như thế này: ‘Không có thế giới bên kia, không có chúng sinh hóa sinh, không có quả báo của các nghiệp thiện ác’”.
‘‘Atthi pana, rājañña, pariyāyo yena te pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti?
"But, chieftain, is there a way by which you come to think: ‘There is no other world, there are no spontaneously arisen beings, there is no fruit or result of good and bad deeds’?"
“Này vương tử, có một lý do nào đó mà ngài có ý nghĩ như vậy: ‘Không có thế giới bên kia, không có chúng sinh hóa sinh, không có quả báo của các nghiệp thiện ác’ không?”
‘‘Atthi, bho kassapa, pariyāyo, yena me pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
"There is, Venerable Kassapa, a way by which I come to think: ‘There is no other world, there are no spontaneously arisen beings, there is no fruit or result of good and bad deeds’."
“Thưa Tôn giả Kassapa, có một lý do mà tôi có ý nghĩ như vậy: ‘Không có thế giới bên kia, không có chúng sinh hóa sinh, không có quả báo của các nghiệp thiện ác’”.
‘‘Yathā kathaṃ viya, rājaññā’’ti?
"How is that, chieftain?"
“Này vương tử, đó là lý do như thế nào?”
‘‘Idha me, bho kassapa, mittāmaccā ñātisālohitā pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesumicchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā pisuṇāya vācāya paṭiviratā pharusāya vācāya paṭiviratā samphappalāpā paṭiviratā anabhijjhālū abyāpannacittā sammādiṭṭhī.
"Here, Venerable Kassapa, my friends, ministers, relatives, and kin are abstinent from the destruction of life, abstinent from taking what is not given, abstinent from misconduct in sensual pleasures, abstinent from false speech, abstinent from divisive speech, abstinent from harsh speech, abstinent from idle chatter, not covetous, with benevolent minds, and of right view."
“Thưa Tôn giả Kassapa, ở đây, bạn bè, quan lại, bà con thân thuộc của tôi là những người từ bỏ sát sinh, từ bỏ trộm cắp, từ bỏ tà hạnh trong các dục, từ bỏ nói dối, từ bỏ nói lời chia rẽ, từ bỏ nói lời thô ác, từ bỏ nói lời vô ích, không tham lam, không có tâm sân hận, có chánh kiến.
Te aparena samayena ābādhikā honti dukkhitā bāḷhagilānā.
Later, they become afflicted, suffering, gravely ill.
Sau một thời gian, họ bị bệnh, đau khổ, bệnh nặng.
Yadāhaṃ jānāmi – ‘na dānime imamhā ābādhā vuṭṭhahissantī’ti tyāhaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadāmi – ‘santi kho, bho, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ye te pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesumicchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā pisuṇāya vācāya paṭiviratā pharusāya vācāya paṭiviratā samphappalāpā paṭiviratā anabhijjhālū abyāpannacittā sammādiṭṭhī te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjantīti.
When I know, ‘They will not recover from this illness,’ I approach them and say this: ‘There are some ascetics and brahmins who speak and hold this view: “Those who are abstinent from the destruction of life, abstinent from taking what is not given, abstinent from misconduct in sensual pleasures, abstinent from false speech, abstinent from divisive speech, abstinent from harsh speech, abstinent from idle chatter, not covetous, with benevolent minds, and of right view—they, upon the breaking up of the body, after death, are reborn in a good destination, a heavenly world.”’
Khi tôi biết: ‘Họ sẽ không thể hồi phục khỏi bệnh này’, tôi đến gặp họ và nói: ‘Này các vị, có một số Sa-môn, Bà-la-môn có quan điểm và lời nói như thế này: ‘Những ai từ bỏ sát sinh, từ bỏ trộm cắp, từ bỏ tà hạnh trong các dục, từ bỏ nói dối, từ bỏ nói lời chia rẽ, từ bỏ nói lời thô ác, từ bỏ nói lời vô ích, không tham lam, không có tâm sân hận, có chánh kiến, thì sau khi thân hoại mạng chung, họ sẽ tái sinh vào cõi thiện, cõi trời’.
Bhavanto kho pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesumicchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā pisuṇāya vācāya paṭiviratā pharusāya vācāya paṭiviratā samphappalāpā paṭiviratā anabhijjhālū abyāpannacittā sammādiṭṭhī.
You, indeed, are abstinent from the destruction of life, abstinent from taking what is not given, abstinent from misconduct in sensual pleasures, abstinent from false speech, abstinent from divisive speech, abstinent from harsh speech, abstinent from idle chatter, not covetous, with benevolent minds, and of right view.
Các vị đây đã từ bỏ sát sinh, từ bỏ trộm cắp, từ bỏ tà hạnh trong các dục, từ bỏ nói dối, từ bỏ nói lời chia rẽ, từ bỏ nói lời thô ác, từ bỏ nói lời vô ích, không tham lam, không có tâm sân hận, có chánh kiến.
Sace tesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ, bhavanto kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissanti.
‘If the words of those venerable ascetics and brahmins are true, then you, upon the breaking up of the body, after death, will be reborn in a good destination, a heavenly world.
Nếu lời nói của các Sa-môn, Bà-la-môn đó là sự thật, thì sau khi thân hoại mạng chung, các vị sẽ tái sinh vào cõi thiện, cõi trời.
Sace, bho, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjeyyātha, yena me āgantvā āroceyyātha – ‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’ti.
If, sirs, upon the breaking up of the body, after death, you are reborn in a good destination, a heavenly world, then you should come back and report to me: “There is an other world, there are spontaneously arisen beings, there is fruit and result of good and bad deeds.”’
Này các vị, nếu sau khi thân hoại mạng chung, các vị tái sinh vào cõi thiện, cõi trời, thì xin hãy trở lại báo cho tôi biết: ‘Có thế giới bên kia, có chúng sinh hóa sinh, có quả báo của các nghiệp thiện ác’.
Bhavanto kho pana me saddhāyikā paccayikā, yaṃ bhavantehi diṭṭhaṃ, yathā sāmaṃ diṭṭhaṃ evametaṃ bhavissatī’ti.
‘You are indeed faithful and trustworthy to me; what you have seen, that is how it will be,’ I say.
Các vị đây là những người đáng tin cậy của tôi, điều các vị thấy, chính là điều sẽ xảy ra như tự mình thấy’.
Te me ‘sādhū’ti paṭissutvā neva āgantvā ārocenti, na pana dūtaṃ pahiṇanti.
They, having agreed to me, ‘So be it,’ neither come back and report, nor do they send a messenger.
Họ ‘Vâng’ lời tôi, nhưng không trở lại báo tin, cũng không gửi sứ giả.
Ayampi kho, bho kassapa, pariyāyo, yena me pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
This, too, Venerable Kassapa, is a way by which I come to think: ‘There is no other world, there are no spontaneously arisen beings, there is no fruit or result of good and bad deeds’."
Thưa Tôn giả Kassapa, đây cũng là lý do mà tôi có ý nghĩ như vậy: ‘Không có thế giới bên kia, không có chúng sinh hóa sinh, không có quả báo của các nghiệp thiện ác’”.
415. ‘‘Tena hi, rājañña, upamaṃ te karissāmi.
415. ‘‘In that case, chieftain, I will make a simile for you.
415. “Vậy thì, này vương tử, tôi sẽ kể cho ngài một ví dụ.
Upamāya midhekacce* viññū purisā bhāsitassa atthaṃ ājānanti.
By a simile, some discerning persons here understand the meaning of what is said.
Ở đây, một số người trí hiểu được ý nghĩa của lời nói qua ví dụ.
Seyyathāpi, rājañña, puriso gūthakūpe sasīsakaṃ* nimuggo assa.
Just as, chieftain, there might be a man sunk head-first in a pit of excrement.
Ví như, này vương tử, có một người bị lún đầu xuống hố phân.
Atha tvaṃ purise āṇāpeyyāsi – ‘tena hi, bho, taṃ purisaṃ tamhā gūthakūpā uddharathā’ti.
Then you would order men: ‘Come, sirs, lift that man out of that pit of excrement.’
Sau đó, ngài ra lệnh cho người của mình: ‘Này các người, hãy kéo người đó ra khỏi hố phân đó’.
Te ‘sādhū’ti paṭissutvā taṃ purisaṃ tamhā gūthakūpā uddhareyyuṃ.
They, having agreed, ‘So be it,’ would lift that man out of that pit of excrement.
Họ ‘Vâng’ lời và kéo người đó ra khỏi hố phân.
Te tvaṃ evaṃ vadeyyāsi – ‘tena hi, bho, tassa purisassa kāyā veḷupesikāhi gūthaṃ sunimmajjitaṃ nimmajjathā’ti.
Then you would say to them: ‘Come, sirs, thoroughly wipe off the excrement from that man’s body with bamboo splinters.’
Ngài lại nói với họ: ‘Này các người, hãy dùng những mảnh tre cạo sạch phân trên thân người đó’.
Te ‘sādhū’ti paṭissutvā tassa purisassa kāyā veḷupesikāhi gūthaṃ sunimmajjitaṃ nimmajjeyyuṃ.
They, having agreed, ‘So be it,’ would thoroughly wipe off the excrement from that man’s body with bamboo splinters.
Họ ‘Vâng’ lời và dùng những mảnh tre cạo sạch phân trên thân người đó.
Te tvaṃ evaṃ vadeyyāsi – ‘tena hi, bho, tassa purisassa kāyaṃ paṇḍumattikāya tikkhattuṃ subbaṭṭitaṃ ubbaṭṭethā’ti* .
Then you would say to them: ‘Come, sirs, scrub that man’s body thoroughly three times with yellow clay.’
Ngài lại nói với họ: ‘Này các người, hãy dùng đất sét vàng chà xát thân người đó ba lần cho sạch’.
Te tassa purisassa kāyaṃ paṇḍumattikāya tikkhattuṃ subbaṭṭitaṃ ubbaṭṭeyyuṃ.
They would scrub that man’s body thoroughly three times with yellow clay.
Họ dùng đất sét vàng chà xát thân người đó ba lần cho sạch.
Te tvaṃ evaṃ vadeyyāsi – ‘tena hi, bho, taṃ purisaṃ telena abbhañjitvā sukhumena cuṇṇena tikkhattuṃ suppadhotaṃ karothā’ti.
Then you would say to them: ‘Come, sirs, anoint that man with oil and thoroughly wash him three times with fine powder.’
Ngài lại nói với họ: ‘Này các người, hãy xoa dầu cho người đó và dùng bột mịn gội rửa ba lần cho thật sạch’.
Te taṃ purisaṃ telena abbhañjitvā sukhumena cuṇṇena tikkhattuṃ suppadhotaṃ kareyyuṃ.
They would anoint that man with oil and thoroughly wash him three times with fine powder.
Họ xoa dầu cho người đó và dùng bột mịn gội rửa ba lần cho thật sạch.
Te tvaṃ evaṃ vadeyyāsi – ‘tena hi, bho, tassa purisassa kesamassuṃ kappethā’ti.
Then you would say to them: ‘Come, sirs, cut that man’s hair and beard.’
Ngài lại nói với họ: ‘Này các người, hãy cắt tóc và râu cho người đó’.
Te tassa purisassa kesamassuṃ kappeyyuṃ.
They would cut that man’s hair and beard.
Họ cắt tóc và râu cho người đó.
Te tvaṃ evaṃ vadeyyāsi – ‘tena hi, bho, tassa purisassa mahagghañca mālaṃ mahagghañca vilepanaṃ mahagghāni ca vatthāni upaharathā’ti.
Then you would say to them: ‘Come, sirs, bring that man an expensive garland, an expensive perfume, and expensive clothes.’
Ngài lại nói với họ: ‘Này các người, hãy mang đến cho người đó vòng hoa quý giá, dầu thơm quý giá và y phục quý giá’.
Te tassa purisassa mahagghañca mālaṃ mahagghañca vilepanaṃ mahagghāni ca vatthāni upahareyyuṃ.
They would bring that man an expensive garland, an expensive perfume, and expensive clothes.
Họ mang đến cho người đó vòng hoa quý giá, dầu thơm quý giá và y phục quý giá.
Te tvaṃ evaṃ vadeyyāsi – ‘tena hi, bho, taṃ purisaṃ pāsādaṃ āropetvā pañcakāmaguṇāni upaṭṭhāpethā’ti.
Then you would say to them: ‘Come, sirs, lead that man up to the palace and provide him with the five strands of sensual pleasure.’
Ngài lại nói với họ: ‘Này các người, hãy đưa người đó lên cung điện và cung cấp năm món dục lạc’.
Te taṃ purisaṃ pāsādaṃ āropetvā pañcakāmaguṇāni upaṭṭhāpeyyuṃ.
They would lead that man up to the palace and provide him with the five strands of sensual pleasure.
Họ đưa người đó lên cung điện và cung cấp năm món dục lạc.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, rājañña, api nu tassa purisassa sunhātassa suvilittassa sukappitakesamassussa āmukkamālābharaṇassa odātavatthavasanassa uparipāsādavaragatassa pañcahi kāmaguṇehi samappitassa samaṅgībhūtassa paricārayamānassa punadeva tasmiṃ gūthakūpe nimujjitukāmatā* assā’’ti?
‘‘What do you think, chieftain, would that man, having bathed well, anointed well, with hair and beard well-trimmed, adorned with garlands and ornaments, dressed in white clothes, having ascended to the excellent palace, endowed and furnished with the five strands of sensual pleasure, serving himself, wish to plunge into that pit of excrement again?"
“Này vương tử, ngài nghĩ sao, liệu người đó, sau khi đã tắm rửa sạch sẽ, xoa dầu thơm, cắt tóc râu gọn gàng, đeo vòng hoa trang sức, mặc y phục trắng tinh, lên đến đỉnh cung điện, đang hưởng thụ năm món dục lạc một cách trọn vẹn, có còn muốn lún mình vào hố phân đó nữa không?”
‘‘No hidaṃ, bho kassapa’’.
"No, Venerable Kassapa."
“Không, thưa Tôn giả Kassapa.”
‘‘Taṃ kissa hetu’’?
"For what reason?"
“Vì sao?”
‘‘Asuci, bho kassapa, gūthakūpo asuci ceva asucisaṅkhāto ca duggandho ca duggandhasaṅkhāto ca jeguccho ca jegucchasaṅkhāto ca paṭikūlo ca paṭikūlasaṅkhāto cā’’ti.
"That pit of excrement, Venerable Kassapa, is impure, considered impure; it is foul-smelling, considered foul-smelling; it is disgusting, considered disgusting; it is repulsive, considered repulsive."
“Thưa Tôn giả Kassapa, hố phân đó là ô uế, được xem là ô uế; hôi thối, được xem là hôi thối; ghê tởm, được xem là ghê tởm; đáng kinh tởm, được xem là đáng kinh tởm.”
‘‘Evameva kho, rājañña, manussā devānaṃ asucī ceva asucisaṅkhātā ca, duggandhā ca duggandhasaṅkhātā ca, jegucchā ca jegucchasaṅkhātā ca, paṭikūlā ca paṭikūlasaṅkhātā ca.
"Just so, chieftain, humans are impure, considered impure; foul-smelling, considered foul-smelling; disgusting, considered disgusting; repulsive, considered repulsive to the devas.
“Cũng vậy, này vương tử, loài người đối với chư thiên là ô uế, được xem là ô uế; hôi thối, được xem là hôi thối; ghê tởm, được xem là ghê tởm; đáng kinh tởm, được xem là đáng kinh tởm.
Yojanasataṃ kho, rājañña, manussagandho deve ubbādhati.
Indeed, chieftain, the smell of humans causes discomfort to the devas for a hundred leagues.
Này vương tử, mùi của loài người bay xa cả trăm do-tuần đến chư thiên.
Kiṃ pana te mittāmaccā ñātisālohitā pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesumicchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā pisuṇāya vācāya paṭiviratā pharusāya vācāya paṭiviratā samphappalāpā paṭiviratā anabhijjhālū abyāpannacittā sammādiṭṭhī, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā te āgantvā ārocessanti – ‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’ti?
Why would your friends, ministers, relatives, and kin, who are abstinent from the destruction of life, abstinent from taking what is not given, abstinent from misconduct in sensual pleasures, abstinent from false speech, abstinent from divisive speech, abstinent from harsh speech, abstinent from idle chatter, not covetous, with benevolent minds, and of right view, and who upon the breaking up of the body, after death, have been reborn in a good destination, a heavenly world, come back and report: ‘There is an other world, there are spontaneously arisen beings, there is fruit and result of good and bad deeds’?"
Vậy thì, những bạn bè, quan lại, bà con thân thuộc của ngài, những người từ bỏ sát sinh, từ bỏ trộm cắp, từ bỏ tà hạnh trong các dục, từ bỏ nói dối, từ bỏ nói lời chia rẽ, từ bỏ nói lời thô ác, từ bỏ nói lời vô ích, không tham lam, không có tâm sân hận, có chánh kiến, sau khi thân hoại mạng chung, đã tái sinh vào cõi thiện, cõi trời, liệu họ có trở lại báo cho ngài biết: ‘Có thế giới bên kia, có chúng sinh hóa sinh, có quả báo của các nghiệp thiện ác’ không?”
Imināpi kho te, rājañña, pariyāyena evaṃ hotu – ‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
By this means too, O rājañña, may you come to this conclusion: ‘There is indeed another world, there are beings reborn spontaneously, there is fruit and result of good and bad deeds.’”
Này vương tử, với phương pháp này, ngươi hãy nghĩ rằng: ‘Quả thật có thế giới khác, có các chúng sinh hóa sinh, có quả báo của các nghiệp thiện ác’.
416. ‘‘Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me ettha hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
416. “Though Venerable Kassapa speaks thus, yet here it occurs to me thus: ‘There is no other world, there are no beings reborn spontaneously, there is no fruit and result of good and bad deeds.’”
416. “Mặc dù Tôn giả Kassapa nói như vậy, nhưng tôi vẫn nghĩ rằng: ‘Không có thế giới khác, không có các chúng sinh hóa sinh, không có quả báo của các nghiệp thiện ác’.”
‘‘Atthi pana, rājañña, pariyāyo …pe… ‘‘atthi, bho kassapa, pariyāyo…pe…
“Is there, O rājañña, a way… (pe)… “There is, Venerable Kassapa, a way… (pe)… How so, O rājañña?”
“Này vương tử, có phương pháp nào…pe… “Thưa Tôn giả Kassapa, có phương pháp…pe… “Này vương tử, đó là cách nào?”
‘‘Idha me, bho kassapa, mittāmaccā ñātisālohitā pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesumicchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭiviratā, te aparena samayena ābādhikā honti dukkhitā bāḷhagilānā.
“Here, Venerable Kassapa, my friends and companions, relatives and kinsmen, who abstained from taking life, abstained from taking what is not given, abstained from misconduct in sensual pleasures, abstained from false speech, abstained from intoxicants, the cause of heedlessness— they, after some time, become afflicted, suffering, severely ill.
“Thưa Tôn giả Kassapa, ở đây, bạn bè, thân quyến, bà con huyết thống của tôi, những người đã từ bỏ sát sinh, từ bỏ trộm cắp, từ bỏ tà hạnh trong các dục, từ bỏ nói dối, từ bỏ uống rượu và các chất say gây lơ là, sau một thời gian, họ bị bệnh, đau khổ, bệnh nặng.
Yadāhaṃ jānāmi – ‘na dānime imamhā ābādhā vuṭṭhahissantī’ti tyāhaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadāmi – ‘santi kho, bho, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ye te pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesumicchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭiviratā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjanti devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyatanti.
When I know, ‘These will not recover from this illness,’ I approach them and say this: ‘Indeed, sirs, there are some ascetics and brahmins who speak thus and hold this view: “Those who abstained from taking life, abstained from taking what is not given, abstained from misconduct in sensual pleasures, abstained from false speech, abstained from intoxicants, the cause of heedlessness— upon the dissolution of the body, after death, they are reborn in a good destination, a heavenly world, in companionship with the Tāvatiṃsa devas.”
Khi tôi biết rằng: ‘Bây giờ họ sẽ không bình phục khỏi căn bệnh này’, tôi đến gặp họ và nói như vậy: ‘Này các bạn, có một số Sa-môn, Bà-la-môn có lời dạy và quan điểm như sau: ‘Những ai từ bỏ sát sinh, từ bỏ trộm cắp, từ bỏ tà hạnh trong các dục, từ bỏ nói dối, từ bỏ uống rượu và các chất say gây lơ là, sau khi thân hoại mạng chung, họ sẽ tái sinh vào cõi thiện, cõi trời, làm bạn với chư thiên Đao-lợi’.
Bhavanto kho pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesumicchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭiviratā.
You, sirs, abstained from taking life, abstained from taking what is not given, abstained from misconduct in sensual pleasures, abstained from false speech, abstained from intoxicants, the cause of heedlessness.
Các bạn đã từ bỏ sát sinh, từ bỏ trộm cắp, từ bỏ tà hạnh trong các dục, từ bỏ nói dối, từ bỏ uống rượu và các chất say gây lơ là.
Sace tesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ, bhavanto kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissanti, devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyataṃ.
If the words of those venerable ascetics and brahmins are true, then you, upon the dissolution of the body, after death, will be reborn in a good destination, a heavenly world, in companionship with the Tāvatiṃsa devas.
Nếu lời nói của các Sa-môn, Bà-la-môn đó là sự thật, thì sau khi thân hoại mạng chung, các bạn sẽ tái sinh vào cõi thiện, cõi trời, làm bạn với chư thiên Đao-lợi.
Sace, bho, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjeyyātha devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyataṃ, yena me āgantvā āroceyyātha – `itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipākoti.
So, sirs, if you are reborn, upon the dissolution of the body, after death, in a good destination, a heavenly world, in companionship with the Tāvatiṃsa devas, then you should come and inform me: “There is indeed another world, there are beings reborn spontaneously, there is fruit and result of good and bad deeds.”
Này các bạn, nếu sau khi thân hoại mạng chung, các bạn tái sinh vào cõi thiện, cõi trời, làm bạn với chư thiên Đao-lợi, thì xin hãy trở về báo cho tôi biết rằng: ‘Quả thật có thế giới khác, có các chúng sinh hóa sinh, có quả báo của các nghiệp thiện ác’.
Bhavanto kho pana me saddhāyikā paccayikā, yaṃ bhavantehi diṭṭhaṃ, yathā sāmaṃ diṭṭhaṃ evametaṃ bhavissatīti.
You are trustworthy and reliable to me, so what you have seen, as if seen by myself, will certainly be so.’
Các bạn là những người đáng tin cậy của tôi, những gì các bạn đã thấy, sẽ giống như tôi tự mình đã thấy vậy’.
Te me ‘sādhū’ti paṭissutvā neva āgantvā ārocenti, na pana dūtaṃ pahiṇanti.
They agree to me, saying ‘Very well,’ but they neither come and inform me nor send a messenger.
Họ đáp ‘Được’ và hứa với tôi, nhưng họ không trở về báo, cũng không gửi sứ giả.
Ayampi kho, bho kassapa, pariyāyo, yena me pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
This too, Venerable Kassapa, is a way by which I hold this view: ‘There is no other world, there are no beings reborn spontaneously, there is no fruit and result of good and bad deeds.’”
Thưa Tôn giả Kassapa, đây cũng là một phương pháp mà với phương pháp này, tôi nghĩ rằng: ‘Không có thế giới khác, không có các chúng sinh hóa sinh, không có quả báo của các nghiệp thiện ác’.”
417. ‘‘Tena hi, rājañña, taññevettha paṭipucchissāmi; yathā te khameyya, tathā naṃ byākareyyāsi.
417. “Then, O rājañña, I will question you on this matter; you should answer as you see fit.
417. “Vậy thì, này vương tử, Ta sẽ hỏi lại ngươi về điều này; ngươi hãy trả lời theo ý ngươi chấp nhận.
Yaṃ kho pana, rājañña, mānussakaṃ vassasataṃ, devānaṃ tāvatiṃsānaṃ eso eko rattindivo* , tāya rattiyā tiṃsarattiyo māso, tena māsena dvādasamāsiyo saṃvaccharo, tena saṃvaccharena dibbaṃ vassasahassaṃ devānaṃ tāvatiṃsānaṃ āyuppamāṇaṃ.
O rājañña, a hundred human years is one day and night for the Tāvatiṃsa devas; thirty such nights make a month; twelve such months make a year; a thousand such divine years is the lifespan of the Tāvatiṃsa devas.
Này vương tử, một trăm năm của loài người là một ngày đêm của chư thiên Đao-lợi, ba mươi đêm như vậy là một tháng, mười hai tháng như vậy là một năm, một ngàn năm của chư thiên là tuổi thọ của chư thiên Đao-lợi.
Ye te mittāmaccā ñātisālohitā pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesumicchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭiviratā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyataṃ.
Those friends and companions, relatives and kinsmen of yours, who abstained from taking life, abstained from taking what is not given, abstained from misconduct in sensual pleasures, abstained from false speech, abstained from intoxicants, the cause of heedlessness— upon the dissolution of the body, after death, they were reborn in a good destination, a heavenly world, in companionship with the Tāvatiṃsa devas.
Những bạn bè, thân quyến, bà con huyết thống của ngươi, những người đã từ bỏ sát sinh, từ bỏ trộm cắp, từ bỏ tà hạnh trong các dục, từ bỏ nói dối, từ bỏ uống rượu và các chất say gây lơ là, sau khi thân hoại mạng chung, họ đã tái sinh vào cõi thiện, cõi trời, làm bạn với chư thiên Đao-lợi.
Sace pana tesaṃ evaṃ bhavissati – ‘yāva mayaṃ dve vā tīṇi vā rattindivā dibbehi pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā paricārema, atha mayaṃ pāyāsissa rājaññassa gantvā āroceyyāma – ‘‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’ti.
What if it were to occur to them: ‘Let us enjoy the five divine sense-pleasures, replete and fully endowed, for two or three days and nights, and then we will go and inform Prince Pāyāsi: “There is indeed another world, there are beings reborn spontaneously, there is fruit and result of good and bad deeds.”’
Nếu họ nghĩ như vậy: ‘Chúng ta hãy tận hưởng năm dục lạc thiêng liêng trong hai hoặc ba ngày đêm, sau đó chúng ta sẽ đến báo cho vương tử Pāyāsi rằng: ‘‘Quả thật có thế giới khác, có các chúng sinh hóa sinh, có quả báo của các nghiệp thiện ác’’’.
Api nu te āgantvā āroceyyuṃ – ‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti?
Would they then come and inform you: ‘There is indeed another world, there are beings reborn spontaneously, there is fruit and result of good and bad deeds’?”
Liệu họ có trở về báo cho ngươi biết rằng: ‘Quả thật có thế giới khác, có các chúng sinh hóa sinh, có quả báo của các nghiệp thiện ác’ không?”
‘‘No hidaṃ, bho kassapa.
“No, Venerable Kassapa.
“Thưa Tôn giả Kassapa, chắc chắn là không.
Api hi mayaṃ, bho kassapa, ciraṃ kālaṅkatāpi bhaveyyāma.
Indeed, Venerable Kassapa, we would have long since died.”
Thưa Tôn giả Kassapa, có lẽ chúng tôi đã chết từ lâu rồi.
Ko panetaṃ bhoto kassapassa āroceti – ‘atthi devā tāvatiṃsā’ti vā ‘evaṃdīghāyukā devā tāvatiṃsā’ti vā.
“But who tells Venerable Kassapa this: ‘There are Tāvatiṃsa devas,’ or ‘The Tāvatiṃsa devas have such a long lifespan’?
Ai đã báo cho Tôn giả Kassapa biết rằng: ‘Có chư thiên Đao-lợi’ hoặc ‘Chư thiên Đao-lợi có tuổi thọ dài như vậy’?
Na mayaṃ bhoto kassapassa saddahāma – ‘atthi devā tāvatiṃsā’ti vā ‘evaṃdīghāyukā devā tāvatiṃsā’ti vā’’ti.
We do not believe Venerable Kassapa: ‘There are Tāvatiṃsa devas,’ or ‘The Tāvatiṃsa devas have such a long lifespan.’”
Chúng tôi không tin Tôn giả Kassapa rằng: ‘Có chư thiên Đao-lợi’ hoặc ‘Chư thiên Đao-lợi có tuổi thọ dài như vậy’.”
418. ‘‘Seyyathāpi, rājañña, jaccandho puriso na passeyya kaṇha – sukkāni rūpāni, na passeyya nīlakāni rūpāni, na passeyya pītakāni* rūpāni, na passeyya lohitakāni rūpāni, na passeyya mañjiṭṭhakāni rūpāni, na passeyya samavisamaṃ, na passeyya tārakāni rūpāni, na passeyya candimasūriye.
418. “Suppose, O rājañña, a man born blind could not see black and white forms, could not see blue forms, could not see yellow forms, could not see red forms, could not see crimson forms, could not see uneven and even ground, could not see starry forms, could not see the moon and sun.
418. “Ví như, này vương tử, một người mù bẩm sinh không nhìn thấy các sắc đen trắng, không nhìn thấy các sắc xanh, không nhìn thấy các sắc vàng, không nhìn thấy các sắc đỏ, không nhìn thấy các sắc son, không nhìn thấy chỗ bằng phẳng hay gồ ghề, không nhìn thấy các sắc sao, không nhìn thấy mặt trăng mặt trời.
So evaṃ vadeyya – ‘natthi kaṇhasukkāni rūpāni, natthi kaṇhasukkānaṃ rūpānaṃ dassāvī.
He would say: ‘There are no black and white forms, there is no seer of black and white forms.
Người ấy nói như vậy: ‘Không có các sắc đen trắng, không có người nhìn thấy các sắc đen trắng.
Natthi nīlakāni rūpāni, natthi nīlakānaṃ rūpānaṃ dassāvī.
There are no blue forms, there is no seer of blue forms.
Không có các sắc xanh, không có người nhìn thấy các sắc xanh.
Natthi pītakāni rūpāni, natthi pītakānaṃ rūpānaṃ dassāvī.
There are no yellow forms, there is no seer of yellow forms.
Không có các sắc vàng, không có người nhìn thấy các sắc vàng.
Natthi lohitakāni rūpāni, natthi lohitakānaṃ rūpānaṃ dassāvī.
There are no red forms, there is no seer of red forms.
Không có các sắc đỏ, không có người nhìn thấy các sắc đỏ.
Natthi mañjiṭṭhakāni rūpāni, natthi mañjiṭṭhakānaṃ rūpānaṃ dassāvī.
There are no crimson forms, there is no seer of crimson forms.
Không có các sắc son, không có người nhìn thấy các sắc son.
Natthi samavisamaṃ, natthi samavisamassa dassāvī.
There is no uneven and even ground, there is no seer of uneven and even ground.
Không có chỗ bằng phẳng hay gồ ghề, không có người nhìn thấy chỗ bằng phẳng hay gồ ghề.
Natthi tārakāni rūpāni, natthi tārakānaṃ rūpānaṃ dassāvī.
There are no starry forms, there is no seer of starry forms.
Không có các sắc sao, không có người nhìn thấy các sắc sao.
Natthi candimasūriyā, natthi candimasūriyānaṃ dassāvī.
There are no moon and sun, there is no seer of moon and sun.
Không có mặt trăng mặt trời, không có người nhìn thấy mặt trăng mặt trời.
Ahametaṃ na jānāmi, ahametaṃ na passāmi, tasmā taṃ natthī’ti.
I do not know this, I do not see this, therefore it does not exist.’
Tôi không biết điều đó, tôi không thấy điều đó, vì vậy điều đó không tồn tại’.
Sammā nu kho so, rājañña, vadamāno vadeyyā’’ti?
Would that man, O rājañña, be speaking rightly?”
Này vương tử, người ấy nói như vậy có đúng không?”
‘‘No hidaṃ, bho kassapa.
“No, Venerable Kassapa.
“Thưa Tôn giả Kassapa, chắc chắn là không.
Atthi kaṇhasukkāni rūpāni, atthi kaṇhasukkānaṃ rūpānaṃ dassāvī.
There are black and white forms, there is a seer of black and white forms.
Có các sắc đen trắng, có người nhìn thấy các sắc đen trắng.
Atthi nīlakāni rūpāni, atthi nīlakānaṃ rūpānaṃ dassāvī…pe… atthi samavisamaṃ, atthi samavisamassa dassāvī.
There are blue forms, there is a seer of blue forms… (pe)… there is uneven and even ground, there is a seer of uneven and even ground.
Có các sắc xanh, có người nhìn thấy các sắc xanh…pe… có chỗ bằng phẳng hay gồ ghề, có người nhìn thấy chỗ bằng phẳng hay gồ ghề.
Atthi tārakāni rūpāni, atthi tārakānaṃ rūpānaṃ dassāvī.
There are starry forms, there is a seer of starry forms.
Có các sắc sao, có người nhìn thấy các sắc sao.
Atthi candimasūriyā, atthi candimasūriyānaṃ dassāvī.
There are moon and sun, there is a seer of moon and sun.
Có mặt trăng mặt trời, có người nhìn thấy mặt trăng mặt trời.
‘Ahametaṃ na jānāmi, ahametaṃ na passāmi, tasmā taṃ natthī’ti.
That he would say, ‘I do not know this, I do not see this, therefore it does not exist’—
‘Tôi không biết điều đó, tôi không thấy điều đó, vì vậy điều đó không tồn tại’.
Na hi so, bho kassapa, sammā vadamāno vadeyyā’’ti.
No, Venerable Kassapa, that man would not be speaking rightly.”
Thưa Tôn giả Kassapa, người ấy nói như vậy là không đúng.”
‘‘Evameva kho tvaṃ, rājañña, jaccandhūpamo maññe paṭibhāsi yaṃ maṃ tvaṃ evaṃ vadesi’’.
“Just so, O rājañña, you appear to me like a man born blind when you speak thus to me.”
“Cũng vậy, này vương tử, Ta nghĩ ngươi giống như người mù bẩm sinh khi ngươi nói với Ta như vậy.”
‘‘Ko panetaṃ bhoto kassapassa āroceti – ‘atthi devā tāvatiṃsā’’ti vā, ‘evaṃdīghāyukā devā tāvatiṃsā’ti vā?
“Who tells Venerable Kassapa this: ‘There are Tāvatiṃsa devas,’ or ‘The Tāvatiṃsa devas have such a long lifespan’?
“Ai đã báo cho Tôn giả Kassapa biết rằng: ‘Có chư thiên Đao-lợi’ hoặc ‘Chư thiên Đao-lợi có tuổi thọ dài như vậy’?
Na mayaṃ bhoto kassapassa saddahāma – ‘atthi devā tāvatiṃsā’ti vā ‘evaṃdīghāyukā devā tāvatiṃsā’ti vā’’ti.
We do not believe Venerable Kassapa: ‘There are Tāvatiṃsa devas,’ or ‘The Tāvatiṃsa devas have such a long lifespan.’”
Chúng tôi không tin Tôn giả Kassapa rằng: ‘Có chư thiên Đao-lợi’ hoặc ‘Chư thiên Đao-lợi có tuổi thọ dài như vậy’.”
‘‘Na kho, rājañña, evaṃ paro loko daṭṭhabbo, yathā tvaṃ maññasi iminā maṃsacakkhunā.
“Indeed, O rājañña, the other world is not to be seen in the way you imagine, with this fleshly eye.
“Này vương tử, thế giới khác không thể được nhìn thấy theo cách mà ngươi nghĩ, bằng con mắt thịt này.”
Ye kho te rājañña samaṇabrāhmaṇā araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevanti, te tattha appamattā ātāpino pahitattā viharantā dibbacakkhuṃ visodhenti.
"Those ascetics and brahmins, Rājañña, who resort to remote forest dwellings, dwelling there diligently, ardently, with resolute minds, purify the divine eye.
Này vương tử, những sa-môn, bà-la-môn nào sống ở những trú xứ hẻo lánh trong rừng sâu, không phóng dật, tinh cần, chuyên tâm, thì ở đó họ làm cho thiên nhãn được thanh tịnh.
Te dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena imaṃ ceva lokaṃ passanti parañca satte ca opapātike.
With that purified divine eye, which surpasses human sight, they see both this world and the next, and spontaneously reborn beings.
Với thiên nhãn đã được thanh tịnh, vượt xa phàm nhãn, họ thấy được cả thế giới này và thế giới bên kia, cùng các chúng sinh hóa sinh.
Evañca kho, rājañña, paro loko daṭṭhabbo; natveva yathā tvaṃ maññasi iminā maṃsacakkhunā.
It is in this way, Rājañña, that the other world is to be seen; not, as you imagine, with this physical eye.
Này vương tử, thế giới bên kia phải được thấy như vậy, chứ không phải như ngươi nghĩ, bằng nhục nhãn này.
Imināpi kho te, rājañña, pariyāyena evaṃ hotu – ‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
By this means too, Rājañña, may you understand thus: ‘There is indeed an other world; there are spontaneously reborn beings; there is fruit and result of good and bad deeds.’"
Này vương tử, với phương cách này, ngươi cũng hãy nghĩ rằng: ‘Thật vậy, có thế giới bên kia, có chúng sinh hóa sinh, có quả báo của các nghiệp thiện và ác.’
419. ‘‘Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me ettha hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’ti.
419. "Although Venerable Kassapa speaks thus, yet it occurs to me thus: ‘Indeed, there is no other world; there are no spontaneously reborn beings; there is no fruit and result of good and bad deeds.’"
419. “Mặc dù Tôn giả Kassapa nói như vậy, nhưng tôi lại nghĩ rằng: ‘Thật vậy, không có thế giới bên kia, không có chúng sinh hóa sinh, không có quả báo của các nghiệp thiện và ác.’
‘‘Atthi pana, rājañña, pariyāyo…pe… atthi, bho kassapa, pariyāyo…pe… yathā kathaṃ viya, rājaññā’’ti?
"Is there then, Rājañña, a means by which…pe… There is, Venerable Kassapa, a means by which…pe… How so, Rājañña?"
“Này vương tử, có phương cách nào… (văn bản lặp lại)… Có, Tôn giả Kassapa, có phương cách… (văn bản lặp lại)… Này vương tử, đó là cách nào?”
‘‘Idhāhaṃ, bho kassapa, passāmi samaṇabrāhmaṇe sīlavante kalyāṇadhamme jīvitukāme amaritukāme sukhakāme dukkhapaṭikūle.
"Here, Venerable Kassapa, I see ascetics and brahmins who are virtuous, of good character, desirous of life, unwilling to die, desirous of happiness, averse to suffering.
“Ở đây, Tôn giả Kassapa, tôi thấy các sa-môn, bà-la-môn có giới hạnh, có pháp lành, muốn sống, không muốn chết, muốn an lạc, ghê tởm đau khổ.
Tassa mayhaṃ, bho kassapa, evaṃ hoti – sace kho ime bhonto samaṇabrāhmaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā evaṃ jāneyyuṃ – ‘ito no matānaṃ seyyo bhavissatī’ti.
It occurs to me, Venerable Kassapa, thus: ‘If these virtuous ascetics and brahmins of good character knew thus: “It would be better for us after dying from here” –
Tôi nghĩ thế này, Tôn giả Kassapa: Nếu những tôn giả sa-môn, bà-la-môn có giới hạnh, có pháp lành này biết rằng: ‘Sau khi chết, chúng ta sẽ được tốt đẹp hơn,’
Idānime bhonto samaṇabrāhmaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā visaṃ vā khādeyyuṃ, satthaṃ vā āhareyyuṃ, ubbandhitvā vā kālaṅkareyyuṃ, papāte vā papateyyuṃ.
then these virtuous ascetics and brahmins of good character would presently eat poison, or wield a weapon, or hang themselves and die, or throw themselves down a precipice.
thì ngay bây giờ những tôn giả sa-môn, bà-la-môn có giới hạnh, có pháp lành này sẽ ăn thuốc độc, hoặc dùng dao tự sát, hoặc treo cổ chết, hoặc nhảy xuống vực sâu.
Yasmā ca kho ime bhonto samaṇabrāhmaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā na evaṃ jānanti – ‘ito no matānaṃ seyyo bhavissatī’ti, tasmā ime bhonto samaṇabrāhmaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā jīvitukāmā amaritukāmā sukhakāmā dukkhapaṭikūlā attānaṃ na mārenti* .
But since these virtuous ascetics and brahmins of good character do not know thus: “It would be better for us after dying from here”, therefore these virtuous ascetics and brahmins of good character, desirous of life, unwilling to die, desirous of happiness, averse to suffering, do not take their own lives.
Vì những tôn giả sa-môn, bà-la-môn có giới hạnh, có pháp lành này không biết rằng: ‘Sau khi chết, chúng ta sẽ được tốt đẹp hơn,’ nên những tôn giả sa-môn, bà-la-môn có giới hạnh, có pháp lành này muốn sống, không muốn chết, muốn an lạc, ghê tởm đau khổ, không tự sát.
Ayampi kho, bho kassapa, pariyāyo, yena me pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
This too, Venerable Kassapa, is a means by which it occurs to me thus: ‘Indeed, there is no other world; there are no spontaneously reborn beings; there is no fruit and result of good and bad deeds.’"
Này Tôn giả Kassapa, đây cũng là một phương cách mà tôi nghĩ rằng: ‘Thật vậy, không có thế giới bên kia, không có chúng sinh hóa sinh, không có quả báo của các nghiệp thiện và ác.’”
420. ‘‘Tena hi, rājañña, upamaṃ te karissāmi.
420. "In that case, Rājañña, I will make a simile for you.
420. “Vậy thì, này vương tử, Ta sẽ kể cho ngươi một ví dụ.
Upamāya midhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ ājānanti.
By a simile, some discerning persons here understand the meaning of what is spoken.
Qua ví dụ, một số người trí tuệ ở đây có thể hiểu được ý nghĩa của lời nói.
Bhūtapubbaṃ, rājañña, aññatarassa brāhmaṇassa dve pajāpatiyo ahesuṃ.
Formerly, Rājañña, a certain brahmin had two wives.
Thuở xưa, này vương tử, có một bà-la-môn có hai người vợ.
Ekissā putto ahosi dasavassuddesiko vā dvādasavassuddesiko vā, ekā gabbhinī upavijaññā.
One had a son, about ten or twelve years old, and the other was pregnant and about to give birth.
Một người có con trai khoảng mười hay mười hai tuổi, một người đang mang thai sắp sinh.
Atha kho so brāhmaṇo kālamakāsi.
Then that brahmin passed away.
Sau đó, người bà-la-môn ấy qua đời.
Atha kho so māṇavako mātusapattiṃ* etadavoca – ‘yamidaṃ, bhoti, dhanaṃ vā dhaññaṃ vā rajataṃ vā jātarūpaṃ vā, sabbaṃ taṃ mayhaṃ; natthi tuyhettha kiñci.
Then that young man said to his stepmother: ‘Whatever wealth or grain or silver or gold there is, lady, all that belongs to me; there is nothing here for you.
Rồi, người con trai ấy nói với mẹ kế rằng: ‘Này bà, tất cả tài sản, ngũ cốc, bạc, vàng này đều là của con; bà không có gì ở đây cả.
Pitu me* bhoti, dāyajjaṃ niyyādehī’ti* .
Lady, hand over my father’s inheritance to me.’
Này bà, hãy giao cho con phần thừa kế của cha con.’
Evaṃ vutte sā brāhmaṇī taṃ māṇavakaṃ etadavoca – ‘āgamehi tāva, tāta, yāva vijāyāmi.
When this was said, that brahmin woman said to that young man: ‘Wait, my dear, until I give birth.
Khi được nói như vậy, người bà-la-môn ấy nói với người con trai rằng: ‘Con hãy đợi một chút, con trai, cho đến khi mẹ sinh con.
Sace kumārako bhavissati, tassapi ekadeso bhavissati; sace kumārikā bhavissati, sāpi te opabhoggā* bhavissatī’ti.
If it is a boy, he too will have a share; if it is a girl, she too will be at your service.’
Nếu là con trai, nó cũng sẽ có một phần; nếu là con gái, nó cũng sẽ là tài sản của con để sử dụng.’
Dutiyampi kho so māṇavako mātusapattiṃ etadavoca – ‘yamidaṃ, bhoti, dhanaṃ vā dhaññaṃ vā rajataṃ vā jātarūpaṃ vā, sabbaṃ taṃ mayhaṃ; natthi tuyhettha kiñci.
A second time that young man said to his stepmother: ‘Whatever wealth or grain or silver or gold there is, lady, all that belongs to me; there is nothing here for you.
Lần thứ hai, người con trai ấy lại nói với mẹ kế rằng: ‘Này bà, tất cả tài sản, ngũ cốc, bạc, vàng này đều là của con; bà không có gì ở đây cả.
Pitu me, bhoti, dāyajjaṃ niyyādehī’ti.
Lady, hand over my father’s inheritance to me.’
Này bà, hãy giao cho con phần thừa kế của cha con.’
Dutiyampi kho sā brāhmaṇī taṃ māṇavakaṃ etadavoca – ‘āgamehi tāva, tāta, yāva vijāyāmi.
A second time that brahmin woman said to that young man: ‘Wait, my dear, until I give birth.
Lần thứ hai, người bà-la-môn ấy lại nói với người con trai rằng: ‘Con hãy đợi một chút, con trai, cho đến khi mẹ sinh con.
Sace kumārako bhavissati, tassapi ekadeso bhavissati; sace kumārikā bhavissati sāpi te opabhoggā* bhavissatī’ti.
If it is a boy, he too will have a share; if it is a girl, she too will be at your service.’
Nếu là con trai, nó cũng sẽ có một phần; nếu là con gái, nó cũng sẽ là tài sản của con để sử dụng.’
Tatiyampi kho so māṇavako mātusapattiṃ etadavoca – ‘yamidaṃ, bhoti, dhanaṃ vā dhaññaṃ vā rajataṃ vā jātarūpaṃ vā, sabbaṃ taṃ mayhaṃ; natthi tuyhettha kiñci.
A third time that young man said to his stepmother: ‘Whatever wealth or grain or silver or gold there is, all that belongs to me; there is nothing here for you.
Lần thứ ba, người con trai ấy lại nói với mẹ kế rằng: ‘Này bà, tất cả tài sản, ngũ cốc, bạc, vàng này đều là của con; bà không có gì ở đây cả.
Pitu me, bhoti, dāyajjaṃ niyyādehī’ti.
Lady, hand over my father’s inheritance to me.’
Này bà, hãy giao cho con phần thừa kế của cha con.’
‘‘Atha kho sā brāhmaṇī satthaṃ gahetvā ovarakaṃ pavisitvā udaraṃ opādesi* – ‘yāva vijāyāmi yadi vā kumārako yadi vā kumārikā’ti.
"Then that brahmin woman, taking a knife, entered a chamber and cut open her belly, saying: ‘So that I may give birth, whether it be a boy or a girl.’
“Rồi, người bà-la-môn ấy cầm dao, vào phòng riêng, mổ bụng để ‘xem là con trai hay con gái’.
Sā attānaṃ ceva jīvitañca gabbhañca sāpateyyañca vināsesi.
She destroyed herself, her life, the fetus, and the inheritance.
Bà ta đã hủy hoại cả bản thân, mạng sống, thai nhi và tài sản.
Yathā taṃ bālā abyattā anayabyasanaṃ āpannā ayoniso dāyajjaṃ gavesantī, evameva kho tvaṃ, rājañña, bālo abyatto anayabyasanaṃ āpajjissasi ayoniso paralokaṃ gavesanto; seyyathāpi sā brāhmaṇī bālā abyattā anayabyasanaṃ āpannā ayoniso dāyajjaṃ gavesantī.
Just as that foolish, unwise brahmin woman fell into calamity and ruin, seeking the inheritance improperly, even so, Rājañña, you, foolish and unwise, will fall into calamity and ruin, seeking the other world improperly; just as that foolish, unwise brahmin woman fell into calamity and ruin, seeking the inheritance improperly.
Giống như người bà-la-môn ngu si, thiếu hiểu biết ấy đã rơi vào cảnh tai họa, bất hạnh vì tìm kiếm tài sản một cách sai lầm, thì ngươi cũng vậy, này vương tử, ngươi ngu si, thiếu hiểu biết sẽ rơi vào cảnh tai họa, bất hạnh vì tìm kiếm thế giới bên kia một cách sai lầm; giống như người bà-la-môn ngu si, thiếu hiểu biết ấy đã rơi vào cảnh tai họa, bất hạnh vì tìm kiếm tài sản một cách sai lầm.
Na kho, rājañña, samaṇabrāhmaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā apakkaṃ paripācenti; api ca paripākaṃ āgamenti.
Indeed, Rājañña, virtuous ascetics and brahmins of good character do not hasten the unripe; rather, they await its ripening.
Này vương tử, các sa-môn, bà-la-môn có giới hạnh, có pháp lành không làm cho quả chưa chín trở nên chín; mà họ chờ đợi quả chín.
Paṇḍitānaṃ attho hi, rājañña, samaṇabrāhmaṇānaṃ sīlavantānaṃ kalyāṇadhammānaṃ jīvitena.
For the wise, Rājañña, there is purpose in the life of virtuous ascetics and brahmins of good character.
Này vương tử, cuộc sống của các sa-môn, bà-la-môn có giới hạnh, có pháp lành là có ý nghĩa đối với người trí.
Yathā yathā kho, rājañña, samaṇabrāhmaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭhanti, tathā tathā bahuṃ puññaṃ pasavanti, bahujanahitāya ca paṭipajjanti bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ.
The longer, Rājañña, virtuous ascetics and brahmins of good character remain for a long time, the more merit they generate, and the more they practice for the welfare of many people, for the happiness of many people, out of compassion for the world, for the good, benefit, and happiness of devas and humans.
Này vương tử, các sa-môn, bà-la-môn có giới hạnh, có pháp lành càng sống lâu, càng tích lũy nhiều công đức, và càng thực hành vì lợi ích của nhiều người, vì hạnh phúc của nhiều người, vì lòng từ bi đối với thế gian, vì lợi ích, vì hạnh phúc của chư thiên và loài người.
Imināpi kho te, rājañña, pariyāyena evaṃ hotu – ‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
By this means too, Rājañña, may you understand thus: ‘There is indeed an other world; there are spontaneously reborn beings; there is fruit and result of good and bad deeds.’"
Này vương tử, với phương cách này, ngươi cũng hãy nghĩ rằng: ‘Thật vậy, có thế giới bên kia, có chúng sinh hóa sinh, có quả báo của các nghiệp thiện và ác.’
421. ‘‘Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me ettha hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
421. "Although Venerable Kassapa speaks thus, yet it occurs to me thus: ‘Indeed, there is no other world; there are no spontaneously reborn beings; there is no fruit and result of good and bad deeds.’"
421. “Mặc dù Tôn giả Kassapa nói như vậy, nhưng tôi lại nghĩ rằng: ‘Thật vậy, không có thế giới bên kia, không có chúng sinh hóa sinh, không có quả báo của các nghiệp thiện và ác.’
‘‘Atthi pana, rājañña, pariyāyo…pe… atthi, bho kassapa, pariyāyo…pe… yathā kathaṃ viya, rājaññā’’ti?
"Is there then, Rājañña, a means by which…pe… There is, Venerable Kassapa, a means by which…pe… How so, Rājañña?"
“Này vương tử, có phương cách nào… (văn bản lặp lại)… Có, Tôn giả Kassapa, có phương cách… (văn bản lặp lại)… Này vương tử, đó là cách nào?”
‘‘Idha me, bho kassapa, purisā coraṃ āgucāriṃ gahetvā dassenti – ‘ayaṃ te, bhante, coro āgucārī; imassa yaṃ icchasi, taṃ daṇḍaṃ paṇehī’ti.
"Here, Venerable Kassapa, my men seize a criminal and present him to me: ‘Venerable Sir, this is a criminal; inflict upon him whatever punishment you wish.’
“Ở đây, Tôn giả Kassapa, các người của tôi bắt một tên trộm, kẻ phạm tội, rồi trình tôi rằng: ‘Thưa ngài, đây là tên trộm, kẻ phạm tội; ngài muốn xử phạt nó thế nào thì cứ ra lệnh.’
Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘tena hi, bho, imaṃ purisaṃ jīvantaṃyeva kumbhiyā pakkhipitvā mukhaṃ pidahitvā allena cammena onandhitvā allāya mattikāya bahalāvalepanaṃ* karitvā uddhanaṃ āropetvā aggiṃ dethā’ti.
Then I say to them: ‘Well then, sirs, put this man alive into a pot, close its mouth, bind it with wet leather, plaster it thickly with wet clay, place it on a hearth, and set it on fire.’
Tôi nói với họ rằng: ‘Vậy thì, này các người, hãy bỏ người này vào trong một cái nồi khi còn sống, bịt miệng lại, dùng da tươi bọc kín, rồi trát đất sét ướt dày đặc bên ngoài, đặt lên lò và đốt lửa.’
Te me ‘sādhū’ti paṭissutvā taṃ purisaṃ jīvantaṃyeva kumbhiyā pakkhipitvā mukhaṃ pidahitvā allena cammena onandhitvā allāya mattikāya bahalāvalepanaṃ karitvā uddhanaṃ āropetvā aggiṃ denti.
They, assenting with ‘Yes, sir,’ put that man alive into a pot, close its mouth, bind it with wet leather, plaster it thickly with wet clay, place it on a hearth, and set it on fire.
Họ vâng lời tôi, bỏ người ấy vào trong một cái nồi khi còn sống, bịt miệng lại, dùng da tươi bọc kín, rồi trát đất sét ướt dày đặc bên ngoài, đặt lên lò và đốt lửa.”
Yadā mayaṃ jānāma ‘kālaṅkato so puriso’ti, atha naṃ kumbhiṃ oropetvā ubbhinditvā mukhaṃ vivaritvā saṇikaṃ nillokema* – ‘appeva nāmassa jīvaṃ nikkhamantaṃ passeyyāmā’ti.
When we know, ‘This person has passed away,’ then we place him in a pot, break it open, reveal his face, and slowly observe him—‘Perhaps we might see his life departing.’
Khi chúng ta biết ‘người ấy đã chết’, thì chúng ta đặt người ấy vào một cái chum, đập vỡ, mở miệng ra và từ từ nhìn vào – ‘mong rằng chúng ta sẽ thấy sinh mạng của người ấy thoát ra’.
Nevassa mayaṃ jīvaṃ nikkhamantaṃ passāma.
But we do not see his life departing.
Chúng ta không thấy sinh mạng của người ấy thoát ra.
Ayampi kho, bho kassapa, pariyāyo, yena me pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
This too, good Kassapa, is a reason by which I come to think: ‘There is no other world, there are no spontaneously arisen beings, there is no fruit or result of good and bad deeds.’
Này Tôn giả Kassapa, đây cũng là một phương cách mà nhờ đó tôi nghĩ rằng – ‘không có thế giới bên kia, không có chúng sinh hóa sinh, không có quả báo của các hành động thiện ác’.
422. ‘‘Tena hi, rājañña, taññevettha paṭipucchissāmi, yathā te khameyya, tathā naṃ byākareyyāsi.
“Then, O Rājañña, I shall question you on this very matter; you should answer as you deem fit.
‘‘Vậy thì, này vương tử, tôi sẽ hỏi lại ngài về điều này, ngài hãy trả lời theo cách ngài thấy phù hợp.
Abhijānāsi no tvaṃ, rājañña, divā seyyaṃ upagato supinakaṃ passitā ārāmarāmaṇeyyakaṃ vanarāmaṇeyyakaṃ bhūmirāmaṇeyyakaṃ pokkharaṇīrāmaṇeyyaka’’nti?
Do you, O Rājañña, recall having a dream, while lying down during the day, of charming parks, charming forests, charming lands, and charming ponds?”
Này vương tử, ngài có nhớ rằng khi ngài ngủ trưa, ngài đã thấy một giấc mơ về những cảnh vườn đẹp đẽ, những khu rừng đẹp đẽ, những vùng đất đẹp đẽ, những hồ sen đẹp đẽ không?
‘‘Abhijānāmahaṃ, bho kassapa, divāseyyaṃ upagato supinakaṃ passitā ārāmarāmaṇeyyakaṃ vanarāmaṇeyyakaṃ bhūmirāmaṇeyyakaṃ pokkharaṇīrāmaṇeyyaka’’nti.
“I do recall, good Kassapa, having a dream, while lying down during the day, of charming parks, charming forests, charming lands, and charming ponds.”
‘‘Thưa Tôn giả Kassapa, tôi nhớ rằng khi tôi ngủ trưa, tôi đã thấy một giấc mơ về những cảnh vườn đẹp đẽ, những khu rừng đẹp đẽ, những vùng đất đẹp đẽ, những hồ sen đẹp đẽ.”
‘‘Rakkhanti taṃ tamhi samaye khujjāpi vāmanakāpi velāsikāpi* komārikāpī’’ti?
“Were you, at that time, being protected by dwarves, dwarfs, jesters, or young girls?”
‘‘Lúc đó, những người lùn, người thấp bé, người hầu cận, người hầu gái có bảo vệ ngài không?
‘‘Evaṃ, bho kassapa, rakkhanti maṃ tamhi samaye khujjāpi vāmanakāpi velāsikāpi* komārikāpī’’ti.
“Yes, good Kassapa, at that time I was being protected by dwarves, dwarfs, jesters, and young girls.”
‘‘Vâng, thưa Tôn giả Kassapa, lúc đó, những người lùn, người thấp bé, người hầu cận, người hầu gái có bảo vệ tôi.”
‘‘Api nu tā tuyhaṃ jīvaṃ passanti pavisantaṃ vā nikkhamantaṃ vā’’ti?
“Did they see your life entering or departing?”
‘‘Thế họ có thấy sinh mạng của ngài đi vào hay đi ra không?”
‘‘No hidaṃ, bho kassapa’’.
“No, good Kassapa.”
‘‘Không, thưa Tôn giả Kassapa.”
‘‘Tā hi nāma, rājañña, tuyhaṃ jīvantassa jīvantiyo jīvaṃ na passissanti pavisantaṃ vā nikkhamantaṃ vā.
“Since they, O Rājañña, could not see your life entering or departing while you were alive, how could you see the life of one who has passed away, entering or departing?
‘‘Này vương tử, những người đó, khi ngài còn sống, họ còn sống, mà họ không thấy sinh mạng của ngài đi vào hay đi ra.
Kiṃ pana tvaṃ kālaṅkatassa jīvaṃ passissasi pavisantaṃ vā nikkhamantaṃ vā.
How could you see the life of one who has passed away, entering or departing?
Thế thì làm sao ngài có thể thấy sinh mạng của người đã chết đi vào hay đi ra được?
Imināpi kho te, rājañña, pariyāyena evaṃ hotu – ‘‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
By this reasoning too, O Rājañña, you should come to think: ‘There is another world, there are spontaneously arisen beings, there is fruit and result of good and bad deeds.’”
Này vương tử, nhờ phương cách này, ngài hãy nghĩ rằng – ‘có thế giới bên kia, có chúng sinh hóa sinh, có quả báo của các hành động thiện ác’.
423. ‘‘Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me ettha hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
“Although good Kassapa speaks thus, still I think: ‘There is no other world, there are no spontaneously arisen beings, there is no fruit or result of good and bad deeds.’”
423. ‘‘Mặc dù Tôn giả Kassapa nói như vậy, nhưng tôi vẫn nghĩ rằng – ‘không có thế giới bên kia, không có chúng sinh hóa sinh, không có quả báo của các hành động thiện ác’.
‘‘Atthi pana, rājañña, pariyāyo…pe… ‘‘atthi, bho kassapa, pariyāyo…pe… yathā kathaṃ viya rājaññā’’ti?
“Is there, O Rājañña, a reason… (repeated) … ‘There is, good Kassapa, a reason… (repeated) … What kind of reason, O Rājañña?”
‘‘Này vương tử, có phương cách nào khác không?…pe… Có, thưa Tôn giả Kassapa, có phương cách khác…pe… như thế nào, này vương tử?”
‘‘Idha me, bho kassapa, purisā coraṃ āgucāriṃ gahetvā dassenti – ‘ayaṃ te, bhante, coro āgucārī; imassa yaṃ icchasi, taṃ daṇḍaṃ paṇehī’ti.
“Here, good Kassapa, men apprehend a criminal, a wrongdoer, and bring him before me, saying: ‘Venerable sir, this is a criminal, a wrongdoer; inflict upon him whatever punishment you wish.’
‘‘Thưa Tôn giả Kassapa, ở đây, các người của tôi bắt một tên trộm, một kẻ phạm tội, và trình lên tôi – ‘Bạch đức vua, đây là tên trộm, kẻ phạm tội; xin đức vua hãy ra hình phạt mà ngài muốn cho hắn’.
Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘tena hi, bho, imaṃ purisaṃ jīvantaṃyeva tulāya tuletvā jiyāya anassāsakaṃ māretvā punadeva tulāya tulethā’ti.
Then I tell them: ‘Well then, sirs, weigh this man while he is alive, then kill him by strangulation until he can breathe no more, and weigh him again.’
Tôi nói với họ rằng – ‘Vậy thì, các người hãy cân người này khi hắn còn sống, sau đó giết hắn bằng cách siết cổ cho đến khi hắn không thở được, rồi cân lại lần nữa’.
Te me ‘sādhū’ti paṭissutvā taṃ purisaṃ jīvantaṃyeva tulāya tuletvā jiyāya anassāsakaṃ māretvā punadeva tulāya tulenti.
They agree, saying ‘Yes, sir,’ and weigh that man while he is alive, then kill him by strangulation until he can breathe no more, and weigh him again.
Họ vâng lời tôi, cân người đó khi còn sống, giết hắn bằng cách siết cổ cho đến khi hắn không thở được, rồi cân lại lần nữa.
Yadā so jīvati, tadā lahutaro ca hoti mudutaro ca kammaññataro ca.
When he is alive, he is lighter, softer, and more workable.
Khi hắn còn sống, hắn nhẹ hơn, mềm mại hơn và dễ uốn nắn hơn.
Yadā pana so kālaṅkato hoti tadā garutaro ca hoti patthinnataro ca akammaññataro ca.
But when he has passed away, he is heavier, more solid, and unworkable.
Nhưng khi hắn đã chết, hắn nặng hơn, cứng đờ hơn và khó uốn nắn hơn.
Ayampi kho, bho kassapa, pariyāyo, yena me pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
This too, good Kassapa, is a reason by which I come to think: ‘There is no other world, there are no spontaneously arisen beings, there is no fruit or result of good and bad deeds.’”
Này Tôn giả Kassapa, đây cũng là một phương cách mà nhờ đó tôi nghĩ rằng – ‘không có thế giới bên kia, không có chúng sinh hóa sinh, không có quả báo của các hành động thiện ác’.
424. ‘‘Tena hi, rājañña, upamaṃ te karissāmi.
“Then, O Rājañña, I shall give you a simile.
424. ‘‘Vậy thì, này vương tử, tôi sẽ đưa cho ngài một ví dụ.
Upamāya midhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ ājānanti.
By a simile, some intelligent people understand the meaning of what is said here.
Ở đây, một số người thông minh hiểu được ý nghĩa của lời nói qua ví dụ.
Seyyathāpi, rājañña, puriso divasaṃ santattaṃ ayoguḷaṃ ādittaṃ sampajjalitaṃ sajotibhūtaṃ tulāya tuleyya.
Just as, O Rājañña, a man might weigh a day-long heated iron ball, blazing, aflame, glowing with light.
Ví như, này vương tử, một người cân một cục sắt nung đỏ, đang cháy rực, sáng chói suốt cả ngày.
Tamenaṃ aparena samayena sītaṃ nibbutaṃ tulāya tuleyya.
Then, at another time, he might weigh it when it is cold and extinguished.
Sau đó, vào một thời điểm khác, người ấy cân cục sắt đó khi nó đã nguội lạnh.
Kadā nu kho so ayoguḷo lahutaro vā hoti mudutaro vā kammaññataro vā, yadā vā āditto sampajjalito sajotibhūto, yadā vā sīto nibbuto’’ti?
When, then, would that iron ball be lighter or softer or more workable: when it is blazing, aflame, glowing with light, or when it is cold and extinguished?”
Khi nào cục sắt đó nhẹ hơn, mềm mại hơn hay dễ uốn nắn hơn, khi nó đang cháy rực, sáng chói, hay khi nó đã nguội lạnh?”
‘‘Yadā so, bho kassapa, ayoguḷo tejosahagato ca hoti vāyosahagato ca āditto sampajjalito sajotibhūto, tadā lahutaro ca hoti mudutaro ca kammaññataro ca.
“When, good Kassapa, that iron ball is accompanied by heat and accompanied by wind, blazing, aflame, glowing with light, then it is lighter, softer, and more workable.
‘‘Thưa Tôn giả Kassapa, khi cục sắt đó có lửa và có gió, đang cháy rực, sáng chói, thì nó nhẹ hơn, mềm mại hơn và dễ uốn nắn hơn.
Yadā pana so ayoguḷo neva tejosahagato hoti na vāyosahagato sīto nibbuto, tadā garutaro ca hoti patthinnataro ca akammaññataro cā’’ti.
But when that iron ball is neither accompanied by heat nor accompanied by wind, cold and extinguished, then it is heavier, more solid, and unworkable.”
Nhưng khi cục sắt đó không có lửa và không có gió, đã nguội lạnh, thì nó nặng hơn, cứng đờ hơn và khó uốn nắn hơn.”
‘‘Evameva kho, rājañña, yadāyaṃ kāyo āyusahagato ca hoti usmāsahagato ca viññāṇasahagato ca, tadā lahutaro ca hoti mudutaro ca kammaññataro ca.
“Even so, O Rājañña, when this body is accompanied by life-span, accompanied by warmth, and accompanied by consciousness, then it is lighter, softer, and more workable.
‘‘Cũng vậy, này vương tử, khi thân này có tuổi thọ, có hơi ấm và có thức, thì nó nhẹ hơn, mềm mại hơn và dễ uốn nắn hơn.
Yadā panāyaṃ kāyo neva āyusahagato hoti na usmāsahagato na viññāṇasahagato tadā garutaro ca hoti patthinnataro ca akammaññataro ca.
But when this body is neither accompanied by life-span nor accompanied by warmth nor accompanied by consciousness, then it is heavier, more solid, and unworkable.
Nhưng khi thân này không có tuổi thọ, không có hơi ấm và không có thức, thì nó nặng hơn, cứng đờ hơn và khó uốn nắn hơn.
Imināpi kho te, rājañña, pariyāyena evaṃ hotu – ‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
By this reasoning too, O Rājañña, you should come to think: ‘There is another world, there are spontaneously arisen beings, there is fruit and result of good and bad deeds.’”
Này vương tử, nhờ phương cách này, ngài hãy nghĩ rằng – ‘có thế giới bên kia, có chúng sinh hóa sinh, có quả báo của các hành động thiện ác’.
425. ‘‘Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me ettha hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
“Although good Kassapa speaks thus, still I think: ‘There is no other world, there are no spontaneously arisen beings, there is no fruit or result of good and bad deeds.’”
425. ‘‘Mặc dù Tôn giả Kassapa nói như vậy, nhưng tôi vẫn nghĩ rằng – ‘không có thế giới bên kia, không có chúng sinh hóa sinh, không có quả báo của các hành động thiện ác’.
‘‘Atthi pana, rājañña, pariyāyo…pe… atthi, bho kassapa, pariyāyo…pe… yathā kathaṃ viya rājaññā’’ti?
“Is there, O Rājañña, a reason… (repeated) … ‘There is, good Kassapa, a reason… (repeated) … What kind of reason, O Rājañña?”
‘‘Này vương tử, có phương cách nào khác không?…pe… Có, thưa Tôn giả Kassapa, có phương cách khác…pe… như thế nào, này vương tử?”
‘‘Idha me, bho kassapa, purisā coraṃ āgucāriṃ gahetvā dassenti – ‘ayaṃ te, bhante, coro āgucārī; imassa yaṃ icchasi, taṃ daṇḍaṃ paṇehī’ti.
“Here, good Kassapa, men apprehend a criminal, a wrongdoer, and bring him before me, saying: ‘Venerable sir, this is a criminal, a wrongdoer; inflict upon him whatever punishment you wish.’
‘‘Thưa Tôn giả Kassapa, ở đây, các người của tôi bắt một tên trộm, một kẻ phạm tội, và trình lên tôi – ‘Bạch đức vua, đây là tên trộm, kẻ phạm tội; xin đức vua hãy ra hình phạt mà ngài muốn cho hắn’.
Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘tena hi, bho, imaṃ purisaṃ anupahacca chaviñca cammañca maṃsañca nhāruñca aṭṭhiñca aṭṭhimiñjañca jīvitā voropetha, appeva nāmassa jīvaṃ nikkhamantaṃ passeyyāmā’ti.
Then I tell them: ‘Well then, sirs, kill this man, without harming his skin, hide, flesh, sinews, bones, or bone marrow, perhaps we might see his life departing.’
Tôi nói với họ rằng – ‘Vậy thì, các người hãy tước đoạt sinh mạng của người này mà không làm tổn hại đến da, thịt, gân, xương và tủy xương của hắn, mong rằng chúng ta sẽ thấy sinh mạng của hắn thoát ra’.
Te me ‘sādhū’ti paṭissutvā taṃ purisaṃ anupahacca chaviñca…pe… jīvitā voropenti.
They agree, saying ‘Yes, sir,’ and kill that man, without harming his skin… (repeated) … his life.
Họ vâng lời tôi, tước đoạt sinh mạng của người đó mà không làm tổn hại đến da…pe… của hắn.
Yadā so āmato hoti, tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘tena hi, bho, imaṃ purisaṃ uttānaṃ nipātetha, appeva nāmassa jīvaṃ nikkhamantaṃ passeyyāmā’ti.
When he is dead, I tell them: ‘Well then, sirs, lay this man face up, perhaps we might see his life departing.’
Khi hắn đã chết, tôi nói với họ rằng – ‘Vậy thì, các người hãy đặt người này nằm ngửa, mong rằng chúng ta sẽ thấy sinh mạng của hắn thoát ra’.
Te taṃ purisaṃ uttānaṃ nipātenti.
They lay that man face up.
Họ đặt người đó nằm ngửa.
Nevassa mayaṃ jīvaṃ nikkhamantaṃ passāma.
But we do not see his life departing.
Chúng ta không thấy sinh mạng của hắn thoát ra.
Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘tena hi, bho, imaṃ purisaṃ avakujjaṃ nipātetha… passena nipātetha… dutiyena passena nipātetha… uddhaṃ ṭhapetha… omuddhakaṃ ṭhapetha… pāṇinā ākoṭetha… leḍḍunā ākoṭetha… daṇḍena ākoṭetha… satthena ākoṭetha… odhunātha sandhunātha niddhunātha, appeva nāmassa jīvaṃ nikkhamantaṃ passeyyāmā’ti.
Then I tell them: ‘Well then, sirs, lay this man face down… lay him on his right side… lay him on his left side… stand him upright… stand him upside down… strike him with the hand… strike him with a clod of earth… strike him with a stick… strike him with a knife… shake him, toss him, agitate him, perhaps we might see his life departing.’
Tôi nói với họ rằng – ‘Vậy thì, các người hãy đặt người này nằm sấp… nằm nghiêng bên này… nằm nghiêng bên kia… đặt đứng lên… đặt lộn đầu xuống… đấm bằng tay… ném đá… đánh bằng gậy… chém bằng dao… lay, giũ, rũ, mong rằng chúng ta sẽ thấy sinh mạng của hắn thoát ra’.
Te taṃ purisaṃ odhunanti sandhunanti niddhunanti.
They shake that man, toss him, agitate him.
Họ lay, giũ, rũ người đó.
Nevassa mayaṃ jīvaṃ nikkhamantaṃ passāma.
But we do not see his life departing.
Chúng ta không thấy sinh mạng của hắn thoát ra.
Tassa tadeva cakkhu hoti te rūpā, tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti.
That same eye remains, those forms remain, but that faculty does not experience.
Mắt của hắn vẫn là mắt đó, các sắc vẫn là các sắc đó, nhưng hắn không cảm nhận được giác quan đó.
Tadeva sotaṃ hoti te saddā, tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti.
The same ear exists, those sounds exist, but that sense-sphere does not experience them.
Cái tai ấy là những âm thanh ấy, nhưng nó không cảm nhận được xứ ấy.
Tadeva ghānaṃ hoti te gandhā, tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti.
The same nose exists, those smells exist, but that sense-sphere does not experience them.
Cái mũi ấy là những mùi hương ấy, nhưng nó không cảm nhận được xứ ấy.
Sāva jivhā hoti te rasā, tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti.
The same tongue exists, those tastes exist, but that sense-sphere does not experience them.
Cái lưỡi ấy là những vị ấy, nhưng nó không cảm nhận được xứ ấy.
Sveva kāyo hoti te phoṭṭhabbā, tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti.
The same body exists, those tactile objects exist, but that sense-sphere does not experience them.
Cái thân ấy là những xúc chạm ấy, nhưng nó không cảm nhận được xứ ấy.
Ayampi kho, bho kassapa, pariyāyo, yena me pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
This too, Venerable Kassapa, is a reason by which I hold such a view: ‘There is no other world, there are no spontaneously arisen beings, there is no fruit or result of good and bad actions.’’’
Này Tôn giả Kassapa, đây cũng là một phương cách mà theo đó tôi nghĩ rằng: ‘Không có thế giới khác, không có chúng sinh hóa sinh, không có quả dị thục của các nghiệp thiện ác’.
426. ‘‘Tena hi, rājañña, upamaṃ te karissāmi.
426. ‘‘In that case, O Rājañña, I will make you a comparison.
426. “Vậy thì, này Rājañña, tôi sẽ kể cho ông một ví dụ.
Upamāya midhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ ājānanti.
By a comparison, some discerning people understand the meaning of what is said.
Qua ví dụ, một số người trí tuệ ở đây hiểu được ý nghĩa của lời nói.
Bhūtapubbaṃ, rājañña, aññataro saṅkhadhamo saṅkhaṃ ādāya paccantimaṃ janapadaṃ agamāsi.
Once upon a time, O Rājañña, a certain conch blower took a conch and went to a border region.
Thuở xưa, này Rājañña, có một người thổi ốc mang theo một vỏ ốc đi đến một vùng biên giới.
So yena aññataro gāmo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā majjhe gāmassa ṭhito tikkhattuṃ saṅkhaṃ upalāpetvā saṅkhaṃ bhūmiyaṃ nikkhipitvā ekamantaṃ nisīdi.
He approached a certain village, and standing in the middle of the village, he blew the conch three times, then laid the conch on the ground and sat down to one side.
Người ấy đi đến một ngôi làng nọ; đến nơi, người ấy đứng giữa làng, thổi ốc ba lần, rồi đặt vỏ ốc xuống đất và ngồi sang một bên.
Atha kho, rājañña, tesaṃ paccantajanapadānaṃ* manussānaṃ etadahosi – ‘ambho kassa nu kho* eso saddo evaṃrajanīyo evaṃkamanīyo evaṃmadanīyo evaṃbandhanīyo evaṃmucchanīyo’ti.
Then, O Rājañña, it occurred to the people of that border region: ‘Oh, whose is this sound that is so captivating, so charming, so intoxicating, so binding, so enchanting?’
Bấy giờ, này Rājañña, những người dân ở vùng biên giới ấy nghĩ rằng: ‘Ôi, tiếng động này của ai mà quyến rũ đến thế, mà mê hoặc đến thế, mà say đắm đến thế, mà trói buộc đến thế, mà làm cho mê muội đến thế?’
Sannipatitvā taṃ saṅkhadhamaṃ etadavocuṃ – ‘ambho, kassa nu kho eso saddo evaṃrajanīyo evaṃkamanīyo evaṃmadanīyo evaṃbandhanīyo evaṃmucchanīyo’ti.
They gathered together and said to that conch blower: ‘Oh, whose is this sound that is so captivating, so charming, so intoxicating, so binding, so enchanting?’
Họ tụ tập lại và nói với người thổi ốc ấy: ‘Này ông, tiếng động này của ai mà quyến rũ đến thế, mà mê hoặc đến thế, mà say đắm đến thế, mà trói buộc đến thế, mà làm cho mê muội đến thế?’
‘Eso kho, bho, saṅkho nāma yasseso saddo evaṃrajanīyo evaṃkamanīyo evaṃmadanīyo evaṃbandhanīyo evaṃmucchanīyo’ti.
‘This, sirs, is a conch, and its sound is so captivating, so charming, so intoxicating, so binding, so enchanting.’
‘Này các ông, đây là một vỏ ốc, tiếng động của nó quyến rũ đến thế, mê hoặc đến thế, say đắm đến thế, trói buộc đến thế, làm cho mê muội đến thế’.
Te taṃ saṅkhaṃ uttānaṃ nipātesuṃ – ‘vadehi, bho saṅkha, vadehi, bho saṅkhā’ti.
They placed that conch face up and said: ‘Speak, O conch! Speak, O conch!’
Họ đặt vỏ ốc ngửa lên: ‘Này vỏ ốc, hãy nói đi! Này vỏ ốc, hãy nói đi!’
Neva so saṅkho saddamakāsi.
But that conch made no sound.
Nhưng vỏ ốc ấy không phát ra tiếng động.
Te taṃ saṅkhaṃ avakujjaṃ nipātesuṃ, passena nipātesuṃ, dutiyena passena nipātesuṃ, uddhaṃ ṭhapesuṃ, omuddhakaṃ ṭhapesuṃ, pāṇinā ākoṭesuṃ, leḍḍunā ākoṭesuṃ, daṇḍena ākoṭesuṃ, satthena ākoṭesuṃ, odhuniṃsu sandhuniṃsu niddhuniṃsu – ‘vadehi, bho saṅkha, vadehi, bho saṅkhā’ti.
They placed that conch face down, on its side, on its other side, stood it upright, placed it upside down, struck it with their hands, struck it with clods of earth, struck it with sticks, struck it with weapons, shook it, stirred it, and swayed it – ‘Speak, O conch! Speak, O conch!’
Họ đặt vỏ ốc úp xuống, đặt nghiêng một bên, đặt nghiêng bên kia, đặt đứng lên, đặt lộn ngược, dùng tay đập, dùng cục đất đập, dùng gậy đập, dùng dao đập, lắc, rung, giũ – ‘Này vỏ ốc, hãy nói đi! Này vỏ ốc, hãy nói đi!’
Neva so saṅkho saddamakāsi.
But that conch made no sound.
Nhưng vỏ ốc ấy vẫn không phát ra tiếng động.
‘‘Atha kho, rājañña, tassa saṅkhadhamassa etadahosi – ‘yāva bālā ime paccantajanapadāmanussā, kathañhi nāma ayoniso saṅkhasaddaṃ gavesissantī’ti.
‘‘Then, O Rājañña, it occurred to that conch blower: ‘How foolish are these people of the border region, that they seek the sound of the conch improperly!’
“Bấy giờ, này Rājañña, người thổi ốc ấy nghĩ rằng: ‘Những người dân vùng biên giới này thật ngu ngốc, sao lại tìm kiếm tiếng vỏ ốc một cách sai lầm như vậy?’
Tesaṃ pekkhamānānaṃ saṅkhaṃ gahetvā tikkhattuṃ saṅkhaṃ upalāpetvā saṅkhaṃ ādāya pakkāmi.
While they watched, he picked up the conch, blew it three times, and departed with the conch.
Trước sự chứng kiến của họ, người ấy cầm vỏ ốc lên, thổi ba lần, rồi mang vỏ ốc đi mất.
Atha kho, rājañña, tesaṃ paccantajanapadānaṃ manussānaṃ etadahosi – ‘yadā kira, bho, ayaṃ saṅkho nāma purisasahagato ca hoti vāyāmasahagato* ca vāyusahagato ca, tadāyaṃ saṅkho saddaṃ karoti, yadā panāyaṃ saṅkho neva purisasahagato hoti na vāyāmasahagato na vāyusahagato, nāyaṃ saṅkho saddaṃ karotī’ti.
Then, O Rājañña, it occurred to the people of that border region: ‘Indeed, sirs, when this conch is accompanied by a person, accompanied by effort, and accompanied by wind, then this conch makes a sound. But when this conch is not accompanied by a person, not accompanied by effort, and not accompanied by wind, this conch does not make a sound.’
Bấy giờ, này Rājañña, những người dân vùng biên giới ấy nghĩ rằng: ‘Thật vậy, này các ông, khi vỏ ốc này có sự phối hợp của con người, có sự phối hợp của nỗ lực, có sự phối hợp của hơi thở, thì vỏ ốc này mới phát ra tiếng động; nhưng khi vỏ ốc này không có sự phối hợp của con người, không có sự phối hợp của nỗ lực, không có sự phối hợp của hơi thở, thì vỏ ốc này không phát ra tiếng động’.
Evameva kho, rājañña, yadāyaṃ kāyo āyusahagato ca hoti usmāsahagato ca viññāṇasahagato ca, tadā abhikkamatipi paṭikkamatipi tiṭṭhatipi nisīdatipi seyyampi kappeti, cakkhunāpi rūpaṃ passati, sotenapi saddaṃ suṇāti, ghānenapi gandhaṃ ghāyati, jivhāyapi rasaṃ sāyati, kāyenapi phoṭṭhabbaṃ phusati, manasāpi dhammaṃ vijānāti.
Even so, O Rājañña, when this body is accompanied by life, accompanied by warmth, and accompanied by consciousness, then it moves forward and backward, stands, sits, and lies down; it sees forms with the eye, hears sounds with the ear, smells odours with the nose, tastes flavours with the tongue, touches tangibles with the body, and discerns mental phenomena with the mind.
Cũng vậy, này Rājañña, khi thân này có sự phối hợp của tuổi thọ, có sự phối hợp của hơi ấm, có sự phối hợp của thức, thì nó mới bước tới, bước lui, đứng, ngồi, nằm xuống, dùng mắt thấy sắc, dùng tai nghe tiếng, dùng mũi ngửi mùi, dùng lưỡi nếm vị, dùng thân xúc chạm, dùng ý biết pháp.
Yadā panāyaṃ kāyo neva āyusahagato hoti, na usmāsahagato, na viññāṇasahagato, tadā neva abhikkamati na paṭikkamati na tiṭṭhati na nisīdati na seyyaṃ kappeti, cakkhunāpi rūpaṃ na passati, sotenapi saddaṃ na suṇāti, ghānenapi gandhaṃ na ghāyati, jivhāyapi rasaṃ na sāyati, kāyenapi phoṭṭhabbaṃ na phusati, manasāpi dhammaṃ na vijānāti.
But when this body is not accompanied by life, not accompanied by warmth, and not accompanied by consciousness, then it neither moves forward nor backward, neither stands nor sits nor lies down; it does not see forms with the eye, does not hear sounds with the ear, does not smell odours with the nose, does not taste flavours with the tongue, does not touch tangibles with the body, and does not discern mental phenomena with the mind.
Nhưng khi thân này không có sự phối hợp của tuổi thọ, không có sự phối hợp của hơi ấm, không có sự phối hợp của thức, thì nó không bước tới, không bước lui, không đứng, không ngồi, không nằm xuống, không dùng mắt thấy sắc, không dùng tai nghe tiếng, không dùng mũi ngửi mùi, không dùng lưỡi nếm vị, không dùng thân xúc chạm, không dùng ý biết pháp.
Imināpi kho te, rājañña, pariyāyena evaṃ hotu – ‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’ti* .
By this reason too, O Rājañña, may you hold such a view: ‘There is an other world, there are spontaneously arisen beings, there is a fruit and result of good and bad actions.’’’
Này Rājañña, qua phương cách này, ông hãy nghĩ rằng: ‘Có thế giới khác, có chúng sinh hóa sinh, có quả dị thục của các nghiệp thiện ác’.
427. ‘‘Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me ettha hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
427. ‘‘Although Venerable Kassapa says this, I still hold the view: ‘There is no other world, there are no spontaneously arisen beings, there is no fruit or result of good and bad actions.’’’
427. “Mặc dù Tôn giả Kassapa nói như vậy, nhưng tôi vẫn nghĩ rằng: ‘Không có thế giới khác, không có chúng sinh hóa sinh, không có quả dị thục của các nghiệp thiện ác’.
‘‘Atthi pana, rājañña, pariyāyo…pe… atthi, bho kassapa, pariyāyo…pe… yathā kathaṃ viya rājaññā’’ti?
‘‘Is there, O Rājañña, another reason…?” “There is, Venerable Kassapa, another reason… How is that, O Rājañña?”
“Này Rājañña, có phương cách nào khác không… (văn bản bị lược bỏ)… Có, này Tôn giả Kassapa, có phương cách khác… (văn bản bị lược bỏ)… Này Rājañña, như thế nào?”
‘‘Idha me, bho kassapa, purisā coraṃ āgucāriṃ gahetvā dassenti – ‘ayaṃ te, bhante, coro āgucārī, imassa yaṃ icchasi, taṃ daṇḍaṃ paṇehī’ti.
‘‘Here, Venerable Kassapa, my men seize a criminal, a wrongdoer, and bring him to me, saying: ‘This man, venerable sir, is a criminal, a wrongdoer. Inflict upon him whatever punishment you wish.’
“Ở đây, này Tôn giả Kassapa, các người của tôi bắt được một tên trộm, một kẻ phạm tội, và trình lên tôi: ‘Bạch Tôn giả, đây là tên trộm, kẻ phạm tội; xin Tôn giả hãy ra hình phạt mà Tôn giả muốn cho hắn’.
Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘tena hi, bho, imassa purisassa chaviṃ chindatha, appeva nāmassa jīvaṃ passeyyāmā’ti.
Then I say to them: ‘In that case, sirs, cut off this man’s skin, perhaps we might see his life.’
Tôi nói với họ rằng: ‘Vậy thì, này các ông, hãy cắt da của người này, may ra chúng ta có thể thấy được sự sống của hắn’.
Te tassa purisassa chaviṃ chindanti.
They cut off that man’s skin.
Họ cắt da của người ấy.
Nevassa mayaṃ jīvaṃ passāma.
But we do not see his life.
Chúng tôi không thấy được sự sống của hắn.
Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘tena hi, bho, imassa purisassa cammaṃ chindatha, maṃsaṃ chindatha, nhāruṃ chindatha, aṭṭhiṃ chindatha, aṭṭhimiñjaṃ chindatha, appeva nāmassa jīvaṃ passeyyāmā’ti.
Then I say to them: ‘In that case, sirs, cut off this man’s hide, cut off his flesh, cut off his sinews, cut off his bones, cut off his bone marrow, perhaps we might see his life.’
Tôi nói với họ rằng: ‘Vậy thì, này các ông, hãy cắt da thịt của người này, cắt gân của hắn, cắt xương của hắn, cắt tủy xương của hắn, may ra chúng ta có thể thấy được sự sống của hắn’.
Te tassa purisassa aṭṭhimiñjaṃ chindanti, nevassa mayaṃ jīvaṃ passeyyāma.
They cut off that man’s bone marrow, but we do not see his life.
Họ cắt tủy xương của người ấy, nhưng chúng tôi không thấy được sự sống của hắn.
Ayampi kho, bho kassapa, pariyāyo, yena me pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
This too, Venerable Kassapa, is a reason by which I hold such a view: ‘There is no other world, there are no spontaneously arisen beings, there is no fruit or result of good and bad actions.’’’
Này Tôn giả Kassapa, đây cũng là một phương cách mà theo đó tôi nghĩ rằng: ‘Không có thế giới khác, không có chúng sinh hóa sinh, không có quả dị thục của các nghiệp thiện ác’.
428. ‘‘Tena hi, rājañña, upamaṃ te karissāmi.
428. ‘‘In that case, O Rājañña, I will make you a comparison.
428. “Vậy thì, này Rājañña, tôi sẽ kể cho ông một ví dụ.
Upamāya midhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ ājānanti.
By a comparison, some discerning people understand the meaning of what is said.
Qua ví dụ, một số người trí tuệ ở đây hiểu được ý nghĩa của lời nói.
Bhūtapubbaṃ, rājañña, aññataro aggiko jaṭilo araññāyatane paṇṇakuṭiyā sammati* .
Once upon a time, O Rājañña, a certain fire-worshipping ascetic dwelt in a leaf-hut in a forest hermitage.
Thuở xưa, này Rājañña, có một đạo sĩ thờ lửa, tóc bện bím, sống trong một túp lều lá ở khu rừng.
Atha kho, rājañña, aññataro janapade sattho* vuṭṭhāsi.
Then, O Rājañña, a certain caravan halted in the countryside.
Bấy giờ, này Rājañña, có một đoàn lữ hành lớn xuất phát từ một vùng đất.
Atha kho so sattho* tassa aggikassa jaṭilassa assamassa sāmantā ekarattiṃ vasitvā pakkāmi.
Then that caravan stayed for one night near the fire-worshipping ascetic’s hermitage and then departed.
Sau đó, đoàn lữ hành ấy dừng chân một đêm gần am thất của vị đạo sĩ thờ lửa ấy rồi đi tiếp.
Atha kho, rājañña, tassa aggikassa jaṭilassa etadahosi – ‘yaṃnūnāhaṃ yena so satthavāso tenupasaṅkameyyaṃ, appeva nāmettha kiñci upakaraṇaṃ adhigaccheyya’nti.
Then, O Rājañña, it occurred to that fire-worshipping ascetic: ‘What if I were to approach where that caravan halted, perhaps I might find some useful items there?’
Bấy giờ, này Rājañña, vị đạo sĩ thờ lửa ấy nghĩ rằng: ‘Hay là mình nên đi đến nơi đoàn lữ hành ấy đã dừng chân, may ra mình có thể tìm được thứ gì hữu dụng’.
Atha kho so aggiko jaṭilo kālasseva vuṭṭhāya yena so satthavāso tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā addasa tasmiṃ satthavāse daharaṃ kumāraṃ mandaṃ uttānaseyyakaṃ chaḍḍitaṃ.
Then that fire-worshipping ascetic rose early in the morning and approached where that caravan had halted; approaching, he saw a young boy, neglected and lying on his back, in that place where the caravan had halted.
Thế rồi, vị đạo sĩ thờ lửa ấy dậy sớm, đi đến nơi đoàn lữ hành ấy đã dừng chân; đến nơi, ông thấy một đứa bé trai còn nhỏ, yếu ớt, bị bỏ rơi, nằm ngửa trong nơi đoàn lữ hành ấy đã dừng chân.
Disvānassa etadahosi – ‘na kho me taṃ patirūpaṃ yaṃ me pekkhamānassa manussabhūto kālaṅkareyya; yaṃnūnāhaṃ imaṃ dārakaṃ assamaṃ netvā āpādeyyaṃ poseyyaṃ vaḍḍheyya’nti.
Seeing him, it occurred to him: ‘It is not proper for me that a human being should die while I am watching. What if I were to take this boy to my hermitage and raise, nurture, and develop him?’
Thấy vậy, người ấy nghĩ: ‘Thật không phải phép nếu một người chết trước mắt ta; ta hãy đưa đứa bé này về tu viện, nuôi dưỡng và chăm sóc nó.’
Atha kho so aggiko jaṭilo taṃ dārakaṃ assamaṃ netvā āpādesi posesi vaḍḍhesi.
So the fire-worshipping ascetic took the boy to his hermitage and raised, nurtured, and developed him.
Sau đó, vị đạo sĩ thờ lửa Jaṭila ấy đưa đứa bé về am thất, nuôi dưỡng, chăm sóc và làm cho lớn lên.
Yadā so dārako dasavassuddesiko vā hoti* dvādasavassuddesiko vā, atha kho tassa aggikassa jaṭilassa janapade kañcideva karaṇīyaṃ uppajji.
When that boy was about ten or twelve years old, some urgent business arose for that fire-worshipping ascetic in the country.
Khi đứa bé ấy được mười tuổi hoặc mười hai tuổi, bấy giờ vị đạo sĩ thờ lửa Jaṭila ấy có một việc cần làm ở vùng dân cư.
Atha kho so aggiko jaṭilo taṃ dārakaṃ etadavoca – ‘icchāmahaṃ, tāta, janapadaṃ* gantuṃ; aggiṃ, tāta, paricareyyāsi.
Then the fire-worshipping ascetic said to the boy: ‘Son, I wish to go to the country. Son, you should tend the fire.
Bấy giờ vị đạo sĩ thờ lửa Jaṭila ấy nói với đứa bé rằng: ‘Này con, ta muốn đi đến vùng dân cư; này con, con hãy chăm sóc lửa.
Mā ca te aggi nibbāyi.
And may your fire not go out.
Chớ để lửa của con bị tắt.
Sace ca te aggi nibbāyeyya, ayaṃ vāsī imāni kaṭṭhāni idaṃ araṇisahitaṃ, aggiṃ nibbattetvā aggiṃ paricareyyāsī’ti.
If your fire should go out, here is an axe, here are sticks, and here is a fire-drill set; generate fire and tend the fire.’
Nếu lửa của con bị tắt, đây là lưỡi rìu, đây là những khúc củi, đây là bộ mộc toại (dụng cụ tạo lửa bằng cách cọ xát gỗ), con hãy tạo ra lửa và chăm sóc lửa’.
Atha kho so aggiko jaṭilo taṃ dārakaṃ evaṃ anusāsitvā janapadaṃ agamāsi.
Then the fire-worshipping ascetic, having thus advised the boy, went to the country.
Bấy giờ vị đạo sĩ thờ lửa Jaṭila ấy đã dạy dỗ đứa bé như vậy rồi đi đến vùng dân cư.
Tassa khiḍḍāpasutassa aggi nibbāyi.
While he was engrossed in play, the fire went out.
Vì mải mê vui chơi, lửa của đứa bé bị tắt.
‘‘Atha kho tassa dārakassa etadahosi – ‘pitā kho maṃ evaṃ avaca – ‘‘aggiṃ, tāta, paricareyyāsi.
“Then it occurred to that boy: ‘My father said to me: ‘‘Son, you should tend the fire.
‘‘Bấy giờ đứa bé ấy khởi lên ý nghĩ: ‘Cha đã nói với ta như thế này: ‘‘Này con, con hãy chăm sóc lửa.
Mā ca te aggi nibbāyi.
And may your fire not go out.
Chớ để lửa của con bị tắt.
Sace ca te aggi nibbāyeyya, ayaṃ vāsī imāni kaṭṭhāni idaṃ araṇisahitaṃ, aggiṃ nibbattetvā aggiṃ paricareyyāsī’’ti.
If your fire should go out, here is an axe, here are sticks, and here is a fire-drill set; generate fire and tend the fire.’’
Nếu lửa của con bị tắt, đây là lưỡi rìu, đây là những khúc củi, đây là bộ mộc toại, con hãy tạo ra lửa và chăm sóc lửa’’.
Yaṃnūnāhaṃ aggiṃ nibbattetvā aggiṃ paricareyya’nti.
What if I were to generate fire and tend the fire?’
Vậy thì ta hãy tạo ra lửa và chăm sóc lửa’.
Atha kho so dārako araṇisahitaṃ vāsiyā tacchi – ‘appeva nāma aggiṃ adhigaccheyya’nti.
Then the boy chipped at the fire-drill set with the axe, thinking: ‘Perhaps I might get fire.’
Bấy giờ đứa bé ấy dùng rìu đẽo bộ mộc toại – ‘mong rằng ta sẽ có được lửa’.
Neva so aggiṃ adhigacchi.
But he did not get fire.
Nhưng nó không có được lửa.
Araṇisahitaṃ dvidhā phālesi, tidhā phālesi, catudhā phālesi, pañcadhā phālesi, dasadhā phālesi, satadhā* phālesi, sakalikaṃ sakalikaṃ akāsi, sakalikaṃ sakalikaṃ karitvā udukkhale koṭṭesi, udukkhale koṭṭetvā mahāvāte opuni* – ‘appeva nāma aggiṃ adhigaccheyya’nti.
He split the fire-drill set into two, into three, into four, into five, into ten, into a hundred pieces; he made it into splinters, and having made it into splinters, he pounded it in a mortar, and having pounded it in a mortar, he scattered it in a strong wind, thinking: ‘Perhaps I might get fire.’
Nó chẻ bộ mộc toại ra làm hai, làm ba, làm bốn, làm năm, làm mười, làm một trăm mảnh, làm thành từng mảnh vụn, sau khi làm thành từng mảnh vụn, nó giã trong cối, sau khi giã trong cối, nó tung ra giữa gió lớn – ‘mong rằng ta sẽ có được lửa’.
Neva so aggiṃ adhigacchi.
But he did not get fire.
Nhưng nó không có được lửa.
‘‘Atha kho so aggiko jaṭilo janapade taṃ karaṇīyaṃ tīretvā yena sako assamo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā taṃ dārakaṃ etadavoca – ‘kacci te, tāta, aggi na nibbuto’ti?
“Then that fire-worshipping ascetic, having completed his business in the country, approached his own hermitage; having approached, he said to the boy: ‘Son, is your fire not extinguished?’
‘‘Bấy giờ vị đạo sĩ thờ lửa Jaṭila ấy đã hoàn tất công việc ở vùng dân cư rồi đến am thất của mình; sau khi đến, ông nói với đứa bé ấy: ‘Này con, lửa của con không bị tắt chứ?’
‘Idha me, tāta, khiḍḍāpasutassa aggi nibbāyi.
‘Here, father, while I was engrossed in play, the fire went out.
‘Thưa cha, vì mải mê vui chơi, lửa của con đã bị tắt.
Tassa me etadahosi – ‘‘pitā kho maṃ evaṃ avaca aggiṃ, tāta, paricareyyāsi.
Then it occurred to me: ‘‘My father said to me: Son, you should tend the fire.
Con khởi lên ý nghĩ: ‘‘Cha đã nói với con như thế này: Này con, con hãy chăm sóc lửa.
Mā ca te, tāta, aggi nibbāyi.
And may your fire not go out, son.
Này con, chớ để lửa của con bị tắt.
Sace ca te aggi nibbāyeyya, ayaṃ vāsī imāni kaṭṭhāni idaṃ araṇisahitaṃ, aggiṃ nibbattetvā aggiṃ paricareyyāsīti.
If your fire should go out, here is an axe, here are sticks, and here is a fire-drill set; generate fire and tend the fire.’’
Nếu lửa của con bị tắt, đây là lưỡi rìu, đây là những khúc củi, đây là bộ mộc toại, con hãy tạo ra lửa và chăm sóc lửa’’.
Yaṃnūnāhaṃ aggiṃ nibbattetvā aggiṃ paricareyya’’nti.
What if I were to generate fire and tend the fire?’’’
Vậy thì con hãy tạo ra lửa và chăm sóc lửa’’.
Atha khvāhaṃ, tāta, araṇisahitaṃ vāsiyā tacchiṃ – ‘‘appeva nāma aggiṃ adhigaccheyya’’nti.
‘Then, father, I chipped at the fire-drill set with the axe, thinking: ‘‘Perhaps I might get fire.’’
Thưa cha, bấy giờ con dùng rìu đẽo bộ mộc toại – ‘‘mong rằng con sẽ có được lửa’’.
Nevāhaṃ aggiṃ adhigacchiṃ.
But I did not get fire.
Nhưng con không có được lửa.
Araṇisahitaṃ dvidhā phālesiṃ, tidhā phālesiṃ, catudhā phālesiṃ, pañcadhā phālesiṃ, dasadhā phālesiṃ, satadhā phālesiṃ, sakalikaṃ sakalikaṃ akāsiṃ, sakalikaṃ sakalikaṃ karitvā udukkhale koṭṭesiṃ, udukkhale koṭṭetvā mahāvāte opuniṃ – ‘‘appeva nāma aggiṃ adhigaccheyya’’nti.
I split the fire-drill set into two, into three, into four, into five, into ten, into a hundred pieces; I made it into splinters, and having made it into splinters, I pounded it in a mortar, and having pounded it in a mortar, I scattered it in a strong wind, thinking: ‘‘Perhaps I might get fire.’’
Con chẻ bộ mộc toại ra làm hai, làm ba, làm bốn, làm năm, làm mười, làm một trăm mảnh, làm thành từng mảnh vụn, sau khi làm thành từng mảnh vụn, con giã trong cối, sau khi giã trong cối, con tung ra giữa gió lớn – ‘‘mong rằng con sẽ có được lửa’’.
Nevāhaṃ aggiṃ adhigacchi’’’nti.
But I did not get fire.’’’
Nhưng con không có được lửa’’’.
Atha kho tassa aggikassa jaṭilassa etadahosi – ‘yāva bālo ayaṃ dārako abyatto, kathañhi nāma ayoniso aggiṃ gavesissatī’ti.
Then it occurred to that fire-worshipping ascetic: ‘How foolish and inexperienced this boy is, that he would seek fire in such an improper way!’
Bấy giờ vị đạo sĩ thờ lửa Jaṭila ấy khởi lên ý nghĩ: ‘Đứa bé này thật ngu si và không hiểu biết, làm sao nó lại tìm kiếm lửa một cách sai lầm như vậy!’
Tassa pekkhamānassa araṇisahitaṃ gahetvā aggiṃ nibbattetvā taṃ dārakaṃ etadavoca – ‘evaṃ kho, tāta, aggi nibbattetabbo.
While he watched, he took the fire-drill set, generated fire, and said to the boy: ‘This is how, son, fire should be generated.
Trong khi đứa bé đang nhìn, ông lấy bộ mộc toại tạo ra lửa và nói với đứa bé ấy: ‘Này con, lửa phải được tạo ra như thế này.
Na tveva yathā tvaṃ bālo abyatto ayoniso aggiṃ gavesī’ti.
Not like you, foolish and inexperienced, seeking fire improperly.’
Không phải như con, đứa bé ngu si và không hiểu biết, đã tìm kiếm lửa một cách sai lầm’.
Evameva kho tvaṃ, rājañña, bālo abyatto ayoniso paralokaṃ gavesissasi.
In the same way, O Rājañña, you are foolish and inexperienced, seeking the next world improperly.
Cũng vậy, này Rājañña, ông ngu si và không hiểu biết, sẽ tìm kiếm cõi đời sau một cách sai lầm.
Paṭinissajjetaṃ, rājañña, pāpakaṃ diṭṭhigataṃ, paṭinissajjetaṃ, rājañña, pāpakaṃ diṭṭhigataṃ, mā te ahosi dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyā’’ti.
Abandon this evil view, O Rājañña, abandon this evil view, O Rājañña, lest it lead to your harm and suffering for a long time.”
Này Rājañña, hãy từ bỏ tà kiến xấu xa ấy, này Rājañña, hãy từ bỏ tà kiến xấu xa ấy, chớ để nó mang lại điều bất lợi và khổ đau cho ông trong thời gian dài.”
429. ‘‘Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho nevāhaṃ sakkomi idaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ paṭinissajjituṃ.
429. “Although Venerable Kassapa speaks thus, I am unable to abandon this evil view.
429. ‘‘Mặc dù Tôn giả Kassapa nói như vậy, nhưng tôi không thể từ bỏ tà kiến xấu xa này.
Rājāpi maṃ pasenadi kosalo jānāti tirorājānopi – ‘pāyāsi rājañño evaṃvādī evaṃdiṭṭhī – ‘‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’ti.
King Pasenadi of Kosala knows me, and so do other kings, as: ‘Pāyāsi Rājañña holds such a view and makes such a statement: ‘‘There is no other world, there are no spontaneously arisen beings, there is no fruit or result of good and bad actions.’’
Đức vua Pasenadi Kosala biết tôi, các vị vua nước ngoài cũng biết tôi – ‘Rājañña Pāyāsi có lời nói và tà kiến như thế này – ‘‘không có cõi đời sau, không có chúng sanh hóa sanh, không có quả dị thục của các nghiệp thiện ác’’’.
Sacāhaṃ, bho kassapa, idaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ paṭinissajjissāmi, bhavissanti me vattāro – ‘yāva bālo pāyāsi rājañño abyatto duggahitagāhī’ti.
If I, Venerable Kassapa, were to abandon this evil view, there would be those who say: ‘How foolish is Pāyāsi Rājañña, how inexperienced, how stubbornly he held his view!’
Thưa Tôn giả Kassapa, nếu tôi từ bỏ tà kiến xấu xa này, sẽ có những người nói về tôi – ‘Rājañña Pāyāsi thật ngu si, không hiểu biết, ôm giữ tà kiến một cách sai lầm’.
Kopenapi naṃ harissāmi, makkhenapi naṃ harissāmi, palāsenapi naṃ harissāmī’’ti.
I will endure this disgrace, I will endure this shame, I will endure this contempt.”
Tôi sẽ mang nó vì sự phẫn nộ, tôi sẽ mang nó vì sự khinh bỉ, tôi sẽ mang nó vì sự ganh tị.”
430. ‘‘Tena hi, rājañña, upamaṃ te karissāmi.
430. “In that case, Rājañña, I will make you an analogy.
430. ‘‘Vậy thì, này Rājañña, tôi sẽ kể cho ông một ví dụ.
Upamāya midhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ ājānanti.
By an analogy, some discerning people understand the meaning of what is said.
Ở đây, một số người trí tuệ hiểu được ý nghĩa của lời nói qua ví dụ.
Bhūtapubbaṃ, rājañña, mahāsakaṭasattho sakaṭasahassaṃ puratthimā janapadā pacchimaṃ janapadaṃ agamāsi.
Once upon a time, Rājañña, a great caravan of a thousand carts went from the eastern country to the western country.
Này Rājañña, thuở xưa, một đoàn xe lớn gồm một ngàn cỗ xe đi từ vùng dân cư phía đông sang vùng dân cư phía tây.
So yena yena gacchi, khippaṃyeva pariyādiyati tiṇakaṭṭhodakaṃ haritakapaṇṇaṃ.
Wherever it went, grass, wood, water, and green leaves were quickly exhausted.
Nó đi đến đâu, cỏ, củi, nước và lá xanh nhanh chóng cạn kiệt đến đó.
Tasmiṃ kho pana satthe dve satthavāhā ahesuṃ eko pañcannaṃ sakaṭasatānaṃ, eko pañcannaṃ sakaṭasatānaṃ.
In that caravan, there were two caravan leaders, one for five hundred carts, and one for five hundred carts.
Trong đoàn xe ấy có hai chủ đoàn xe, một người phụ trách năm trăm cỗ xe, một người phụ trách năm trăm cỗ xe.
Atha kho tesaṃ satthavāhānaṃ etadahosi – ‘ayaṃ kho mahāsakaṭasattho sakaṭasahassaṃ; te mayaṃ yena yena gacchāma, khippameva pariyādiyati tiṇakaṭṭhodakaṃ haritakapaṇṇaṃ.
Then it occurred to those caravan leaders: ‘This great caravan has a thousand carts; wherever we go, grass, wood, water, and green leaves are quickly exhausted.
Bấy giờ các chủ đoàn xe ấy khởi lên ý nghĩ: ‘Đoàn xe lớn này gồm một ngàn cỗ xe; chúng ta đi đến đâu, cỏ, củi, nước và lá xanh nhanh chóng cạn kiệt đến đó.
Yaṃnūna mayaṃ imaṃ satthaṃ dvidhā vibhajeyyāma – ekato pañca sakaṭasatāni ekato pañca sakaṭasatānī’ti.
What if we were to divide this caravan into two parts—five hundred carts on one side and five hundred carts on the other?’
Vậy thì chúng ta hãy chia đoàn xe này ra làm hai – một bên năm trăm cỗ xe, một bên năm trăm cỗ xe’.
Te taṃ satthaṃ dvidhā vibhajiṃsu* ekato pañca sakaṭasatāni, ekato pañca sakaṭasatāni.
They divided that caravan into two parts: five hundred carts on one side, and five hundred carts on the other.
Họ chia đoàn xe ấy ra làm hai: một bên năm trăm cỗ xe, một bên năm trăm cỗ xe.
Eko satthavāho bahuṃ tiṇañca kaṭṭhañca udakañca āropetvā satthaṃ payāpesi* .
One caravan leader loaded much grass, wood, and water, and set out with the caravan.
Một chủ đoàn xe chất nhiều cỏ, củi và nước lên xe rồi cho đoàn xe khởi hành.
Dvīhatīhapayāto kho pana so sattho addasa purisaṃ kāḷaṃ lohitakkhaṃ* sannaddhakalāpaṃ* kumudamāliṃ allavatthaṃ allakesaṃ kaddamamakkhitehi cakkehi bhadrena rathena paṭipathaṃ āgacchantaṃ’, disvā etadavoca – ‘kuto, bho, āgacchasī’ti?
After travelling for two or three days, that caravan saw a man coming from the opposite direction, dark-skinned, with red eyes, wearing a quiver, garlanded with water lilies, with wet clothes, wet hair, in a fine chariot with wheels caked in mud. Seeing him, he said: ‘From where, sir, do you come?’
Sau khi đi được hai hoặc ba ngày, đoàn xe ấy thấy một người đàn ông da đen, mắt đỏ, đeo cung tên, đội vòng hoa sen, quần áo ướt, tóc ướt, đang đi ngược chiều trên một cỗ xe đẹp với bánh xe dính bùn, sau khi thấy, ông ta nói: ‘Này bạn, bạn từ đâu đến?’
‘Amukamhā janapadā’ti.
‘From such and such a country.’
‘Từ vùng dân cư kia’.
‘Kuhiṃ gamissasī’ti?
‘Where will you go?’
‘Bạn sẽ đi đâu?’
‘Amukaṃ nāma janapada’nti.
‘To such and such a country.’
‘Đến vùng dân cư tên là kia’.
‘Kacci, bho, purato kantāre mahāmegho abhippavuṭṭho’ti?
‘Sir, has a heavy rain cloud rained ahead in the wilderness?’
‘Này bạn, phía trước sa mạc có mưa lớn không?’
‘Evaṃ, bho, purato kantāre mahāmegho abhippavuṭṭho, āsittodakāni vaṭumāni, bahu tiṇañca kaṭṭhañca udakañca.
‘Yes, sir, a heavy rain cloud has rained ahead in the wilderness, the roads are filled with water, and there is much grass, wood, and water.
‘Vâng, này bạn, phía trước sa mạc có mưa lớn, các con đường đều ngập nước, có nhiều cỏ, củi và nước.
Chaḍḍetha, bho, purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni, lahubhārehi sakaṭehi sīghaṃ sīghaṃ gacchatha, mā yoggāni kilamitthā’ti.
Throw away, sirs, the old grass, wood, and water; go quickly with lightened carts, lest your oxen become weary.’
Này bạn, hãy vứt bỏ cỏ, củi và nước cũ đi, hãy đi nhanh chóng với những cỗ xe nhẹ nhàng, đừng để gia súc mệt mỏi’.
‘‘Atha kho so satthavāho satthike āmantesi – ‘ayaṃ, bho, puriso evamāha – ‘‘purato kantāre mahāmegho abhippavuṭṭho, āsittodakāni vaṭumāni, bahu tiṇañca kaṭṭhañca udakañca.
Then that caravan leader addressed the caravan-folk: ‘Friends, this man says this: “A great rain cloud has burst forth ahead in the wilderness, the paths are waterlogged, and there is much grass, wood, and water.
‘‘Rồi vị trưởng đoàn lữ hành ấy gọi các thương nhân lại và nói: ‘Này các ông, người này nói như vầy: ‘‘Phía trước trên con đường hoang vắng có mưa lớn đổ xuống, đường sá ngập nước, có nhiều cỏ, củi và nước.
Chaḍḍetha, bho, purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni, lahubhārehi sakaṭehi sīghaṃ sīghaṃ gacchatha, mā yoggāni kilamitthā’’ti.
Friends, discard the old grass, wood, and water. Go quickly with lightened carts, lest your oxen become weary.” ’
Này các ông, hãy vứt bỏ cỏ, củi, và nước cũ đi, hãy đi nhanh chóng với những chiếc xe nhẹ nhàng, đừng để các con vật kéo xe bị mệt mỏi.’’
Chaḍḍetha, bho, purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni, lahubhārehi sakaṭehi satthaṃ payāpethā’ti.
‘Friends, discard the old grass, wood, and water, and lead the caravan with lightened carts.’
Này các ông, hãy vứt bỏ cỏ, củi, và nước cũ đi, hãy đưa đoàn xe đi với những chiếc xe nhẹ nhàng.’
‘Evaṃ, bho’ti kho te satthikā tassa satthavāhassa paṭissutvā chaḍḍetvā purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni lahubhārehi sakaṭehi satthaṃ payāpesuṃ.
‘Yes, sir,’ those caravan-folk replied to that caravan leader. They discarded the old grass, wood, and water, and led the caravan with lightened carts.
‘Vâng, thưa ông,’ các thương nhân ấy vâng lời vị trưởng đoàn lữ hành, vứt bỏ cỏ, củi, và nước cũ, rồi đưa đoàn xe đi với những chiếc xe nhẹ nhàng.
Te paṭhamepi satthavāse na addasaṃsu tiṇaṃ vā kaṭṭhaṃ vā udakaṃ vā.
In the first camping ground, they found neither grass, wood, nor water.
Họ không tìm thấy cỏ, củi, hay nước ở trạm dừng đầu tiên.
Dutiyepi satthavāse… tatiyepi satthavāse… catutthepi satthavāse… pañcamepi satthavāse… chaṭṭhepi satthavāse… sattamepi satthavāse na addasaṃsu tiṇaṃ vā kaṭṭhaṃ vā udakaṃ vā.
In the second camping ground… in the third camping ground… in the fourth camping ground… in the fifth camping ground… in the sixth camping ground… in the seventh camping ground, they found neither grass, wood, nor water.
Cũng không tìm thấy ở trạm dừng thứ hai… ở trạm dừng thứ ba… ở trạm dừng thứ tư… ở trạm dừng thứ năm… ở trạm dừng thứ sáu… ở trạm dừng thứ bảy.
Sabbeva anayabyasanaṃ āpajjiṃsu.
All of them met with misfortune and ruin.
Tất cả đều rơi vào cảnh tai họa và hủy diệt.
Ye ca tasmiṃ satthe ahesuṃ manussā vā pasū vā, sabbe so yakkho amanusso bhakkhesi.
And all the humans and beasts in that caravan were devoured by that yakkha, that non-human.
Tất cả những người và súc vật trong đoàn xe đó đều bị con quỷ phi nhân ấy ăn thịt.
Aṭṭhikāneva sesāni.
Only bones remained.
Chỉ còn lại xương cốt.
‘‘Yadā aññāsi dutiyo satthavāho – ‘bahunikkhanto kho, bho, dāni so sattho’ti bahuṃ tiṇañca kaṭṭhañca udakañca āropetvā satthaṃ payāpesi.
When the second caravan leader knew: ‘Friends, that caravan has now gone far,’ he loaded much grass, wood, and water, and led his caravan forth.
‘‘Khi vị trưởng đoàn lữ hành thứ hai biết rằng – ‘Này các ông, đoàn xe đó đã đi xa rồi,’ ông ấy chất nhiều cỏ, củi và nước lên xe rồi cho đoàn xe khởi hành.
Dvīhatīhapayāto kho pana so sattho addasa purisaṃ kāḷaṃ lohitakkhaṃ sannaddhakalāpaṃ kumudamāliṃ allavatthaṃ allakesaṃ kaddamamakkhitehi cakkehi bhadrena rathena paṭipathaṃ āgacchantaṃ, disvā etadavoca – ‘kuto, bho, āgacchasī’ti?
Having traveled for two or three days, that caravan saw a man, dark, with red eyes, wearing a tied quiver, a garland of water lilies, wet clothes, and wet hair, coming along the road in a fine chariot with muddy wheels. Seeing him, he said: ‘Friend, where do you come from?’
Sau hai hoặc ba ngày đi đường, đoàn xe ấy nhìn thấy một người đàn ông da đen, mắt đỏ, đeo cung tên, đội vòng hoa sen, quần áo ướt, tóc ướt, đang đi ngược chiều trên một chiếc xe đẹp với bánh xe dính bùn, nhìn thấy rồi nói: ‘Này ông, ông từ đâu đến?’
‘Amukamhā janapadā’ti.
‘From such-and-such a district.’
‘Từ xứ sở kia.’
‘Kuhiṃ gamissasī’ti?
‘Where are you going?’
‘Ông sẽ đi đâu?’
‘Amukaṃ nāma janapada’nti.
‘To such-and-such a district.’
‘Đến xứ sở tên là kia.’
‘Kacci, bho, purato kantāre mahāmegho abhippavuṭṭho’ti?
‘Friend, has a great rain cloud burst forth ahead in the wilderness?’
‘Này ông, phải chăng phía trước trên con đường hoang vắng có mưa lớn đổ xuống?’
‘Evaṃ, bho, purato kantāre mahāmegho abhippavuṭṭho.
‘Yes, friend, a great rain cloud has burst forth ahead in the wilderness.
‘Vâng, thưa ông, phía trước trên con đường hoang vắng có mưa lớn đổ xuống.
Āsittodakāni vaṭumāni, bahu tiṇañca kaṭṭhañca udakañca.
The paths are waterlogged, and there is much grass, wood, and water.
Đường sá ngập nước, có nhiều cỏ, củi và nước.
Chaḍḍetha, bho, purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni, lahubhārehi sakaṭehi sīghaṃ sīghaṃ gacchatha, mā yoggāni kilamitthā’ti.
Friends, discard the old grass, wood, and water. Go quickly with lightened carts, lest your oxen become weary.’
Này các ông, hãy vứt bỏ cỏ, củi, và nước cũ đi, hãy đi nhanh chóng với những chiếc xe nhẹ nhàng, đừng để các con vật kéo xe bị mệt mỏi.’
‘‘Atha kho so satthavāho satthike āmantesi – ‘ayaṃ, bho, ‘‘puriso evamāha – purato kantāre mahāmegho abhippavuṭṭho, āsittodakāni vaṭumāni, bahu tiṇañca kaṭṭhañca udakañca.
Then that caravan leader addressed the caravan-folk: ‘Friends, this man says: “A great rain cloud has burst forth ahead in the wilderness, the paths are waterlogged, and there is much grass, wood, and water.
‘‘Rồi vị trưởng đoàn lữ hành ấy gọi các thương nhân lại và nói: ‘Này các ông, người này nói như vầy: ‘‘Phía trước trên con đường hoang vắng có mưa lớn đổ xuống, đường sá ngập nước, có nhiều cỏ, củi và nước.
Chaḍḍetha, bho, purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni, lahubhārehi sakaṭehi sīghaṃ sīghaṃ gacchatha; mā yoggāni kilamitthā’’ti.
Friends, discard the old grass, wood, and water. Go quickly with lightened carts, lest your oxen become weary.”
Này các ông, hãy vứt bỏ cỏ, củi, và nước cũ đi, hãy đi nhanh chóng với những chiếc xe nhẹ nhàng; đừng để các con vật kéo xe bị mệt mỏi.’’
Ayaṃ bho puriso neva amhākaṃ mitto, na ñātisālohito, kathaṃ mayaṃ imassa saddhāya gamissāma.
Friends, this man is neither our friend nor a relative by blood. How can we go on trusting him?
Này các ông, người này không phải là bạn của chúng ta, cũng không phải là bà con ruột thịt, làm sao chúng ta có thể tin lời người này mà đi được?
Na vo chaḍḍetabbāni purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni, yathābhatena bhaṇḍena satthaṃ payāpetha.
You should not discard the old grass, wood, and water. Lead the caravan with the goods as they are loaded.
Các ông đừng vứt bỏ cỏ, củi, và nước cũ, hãy đưa đoàn xe đi với hàng hóa đã chất sẵn.
Na no purāṇaṃ chaḍḍessāmā’ti.
We will not discard our old supplies.’
Chúng ta sẽ không vứt bỏ đồ cũ của mình.’
‘Evaṃ, bho’ti kho te satthikā tassa satthavāhassa paṭissutvā yathābhatena bhaṇḍena satthaṃ payāpesuṃ.
‘Yes, sir,’ those caravan-folk replied to that caravan leader. They led the caravan with the goods as they were loaded.
‘Vâng, thưa ông,’ các thương nhân ấy vâng lời vị trưởng đoàn lữ hành, rồi đưa đoàn xe đi với hàng hóa đã chất sẵn.
Te paṭhamepi satthavāse na addasaṃsu tiṇaṃ vā kaṭṭhaṃ vā udakaṃ vā.
In the first camping ground, they found neither grass, wood, nor water.
Họ không tìm thấy cỏ, củi, hay nước ở trạm dừng đầu tiên.
Dutiyepi satthavāse… tatiyepi satthavāse… catutthepi satthavāse… pañcamepi satthavāse… chaṭṭhepi satthavāse… sattamepi satthavāse na addasaṃsu tiṇaṃ vā kaṭṭhaṃ vā udakaṃ vā.
In the second camping ground… in the third camping ground… in the fourth camping ground… in the fifth camping ground… in the sixth camping ground… in the seventh camping ground, they found neither grass, wood, nor water.
Cũng không tìm thấy ở trạm dừng thứ hai… ở trạm dừng thứ ba… ở trạm dừng thứ tư… ở trạm dừng thứ năm… ở trạm dừng thứ sáu… ở trạm dừng thứ bảy.
Tañca satthaṃ addasaṃsu anayabyasanaṃ āpannaṃ.
And they saw that caravan which had met with misfortune and ruin.
Và họ nhìn thấy đoàn xe kia đã rơi vào cảnh tai họa và hủy diệt.
Ye ca tasmiṃ satthepi ahesuṃ manussā vā pasū vā, tesañca aṭṭhikāneva addasaṃsu tena yakkhena amanussena bhakkhitānaṃ.
And they saw only the bones of the humans and beasts that had been in that caravan, devoured by that yakkha, that non-human.
Và họ chỉ nhìn thấy xương cốt của những người và súc vật trong đoàn xe đó đã bị con quỷ phi nhân ấy ăn thịt.
‘‘Atha kho so satthavāho satthike āmantesi – ‘ayaṃ kho, bho, sattho anayabyasanaṃ āpanno, yathā taṃ tena bālena satthavāhena pariṇāyakena.
Then that caravan leader addressed the caravan-folk: ‘Friends, this caravan has met with misfortune and ruin, due to that foolish and incompetent caravan leader.
‘‘Rồi vị trưởng đoàn lữ hành ấy gọi các thương nhân lại và nói: ‘Này các ông, đoàn xe này đã rơi vào cảnh tai họa và hủy diệt, đúng như do vị trưởng đoàn lữ hành ngu ngốc kia dẫn dắt.
Tena hi, bho, yānamhākaṃ satthe appasārāni paṇiyāni, tāni chaḍḍetvā, yāni imasmiṃ satthe mahāsārāni paṇiyāni, tāni ādiyathā’ti.
Therefore, friends, discard the goods in our caravan that are of little value, and take the goods from this caravan that are of great value.’
Vậy thì, này các ông, hãy vứt bỏ những món hàng ít giá trị trong đoàn xe của chúng ta, và hãy lấy những món hàng có giá trị lớn trong đoàn xe này.’
‘Evaṃ, bho’ti kho te satthikā tassa satthavāhassa paṭissutvā yāni sakasmiṃ satthe appasārāni paṇiyāni, tāni chaḍḍetvā yāni tasmiṃ satthe mahāsārāni paṇiyāni, tāni ādiyitvā sotthinā taṃ kantāraṃ nitthariṃsu, yathā taṃ paṇḍitena satthavāhena pariṇāyakena.
‘Yes, sir,’ those caravan-folk replied to that caravan leader. They discarded the goods of little value in their own caravan and took the goods of great value from that caravan. They crossed that wilderness safely, due to that wise and competent caravan leader.
‘Vâng, thưa ông,’ các thương nhân ấy vâng lời vị trưởng đoàn lữ hành, vứt bỏ những món hàng ít giá trị trong đoàn xe của mình, rồi lấy những món hàng có giá trị lớn trong đoàn xe kia, và đã vượt qua con đường hoang vắng ấy một cách an toàn, đúng như do vị trưởng đoàn lữ hành khôn ngoan kia dẫn dắt.
Evameva kho tvaṃ, rājañña, bālo abyatto anayabyasanaṃ āpajjissasi ayoniso paralokaṃ gavesanto seyyathāpi so purimo satthavāho.
Just so, Rājañña, you, foolish and unskilled, will meet with misfortune and ruin, seeking the other world wrongly, just like that former caravan leader.
Cũng vậy, này Rājañña, ông là người ngu si, kém hiểu biết, sẽ rơi vào cảnh tai họa và hủy diệt khi tìm cầu thế giới bên kia một cách không đúng đắn, giống như vị trưởng đoàn lữ hành đầu tiên kia.
Yepi tava* sotabbaṃ saddhātabbaṃ* maññissanti, tepi anayabyasanaṃ āpajjissanti, seyyathāpi te satthikā.
And those who will deem you worthy of listening to and trusting will also meet with misfortune and ruin, just like those caravan-folk.
Những ai tin tưởng và lắng nghe lời ông, họ cũng sẽ rơi vào cảnh tai họa và hủy diệt, giống như các thương nhân kia.
Paṭinissajjetaṃ, rājañña, pāpakaṃ diṭṭhigataṃ; paṭinissajjetaṃ, rājañña, pāpakaṃ diṭṭhigataṃ.
Relinquish this evil view, Rājañña! Relinquish this evil view, Rājañña!
Này Rājañña, hãy từ bỏ tà kiến xấu xa ấy; này Rājañña, hãy từ bỏ tà kiến xấu xa ấy.
Mā te ahosi dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyā’’ti.
May it not lead to your harm and suffering for a long time!”
Đừng để nó gây hại và đau khổ cho ông trong một thời gian dài.’’
431. ‘‘Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho nevāhaṃ sakkomi idaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ paṭinissajjituṃ.
“Even though Master Kassapa says so, I am unable to relinquish this evil view.
431. ‘‘Dù Tôn giả Kassapa nói như vậy, nhưng tôi không thể từ bỏ tà kiến xấu xa này.
Rājāpi maṃ pasenadi kosalo jānāti tirorājānopi – ‘pāyāsi rājañño evaṃvādī evaṃdiṭṭhī – ‘‘itipi natthi paro loko…pe… vipāko’’’ti.
King Pasenadi of Kosala also knows me, and other kings know me as Rājañña, who holds such a view, such an opinion: ‘There is no other world… there is no result of deeds.’
Đức vua Pasenadi của Kosala cũng biết tôi, các vị vua khác cũng biết tôi – ‘Rājañña Pāyāsi là người có lời nói và quan điểm như vầy – ‘‘Không có thế giới bên kia… và không có quả báo’’’.
Sacāhaṃ, bho kassapa, idaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ paṭinissajjissāmi, bhavissanti me vattāro – ‘yāva bālo pāyāsi rājañño, abyatto duggahitagāhī’ti.
If I, Master Kassapa, were to relinquish this evil view, there would be those who would say: ‘How foolish is Rājañña! How unskilled! How he clung to a wrongly grasped view!’
Nếu tôi, Tôn giả Kassapa, từ bỏ tà kiến xấu xa này, sẽ có những người nói về tôi – ‘Rājañña Pāyāsi thật là ngu si, kém hiểu biết, chấp giữ một quan điểm sai lầm.’
Kopenapi naṃ harissāmi, makkhenapi naṃ harissāmi, palāsenapi naṃ harissāmī’’ti.
I will bear it even with anger, I will bear it even with conceit, I will bear it even with hypocrisy!”
Tôi sẽ giữ nó vì sự tức giận, tôi sẽ giữ nó vì sự khinh miệt, tôi sẽ giữ nó vì sự ganh tỵ.’’
432. ‘‘Tena hi, rājañña, upamaṃ te karissāmi.
“In that case, Rājañña, I will make a comparison for you.
432. ‘‘Vậy thì, này Rājañña, tôi sẽ kể cho ông một ví dụ.
Upamāya midhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ ājānanti.
By means of a comparison, some intelligent people here understand the meaning of what is said.
Ở đây, một số người thông minh hiểu được ý nghĩa của lời nói qua ví dụ.
Bhūtapubbaṃ, rājañña, aññataro sūkaraposako puriso sakamhā gāmā aññaṃ gāmaṃ agamāsi.
Once upon a time, Rājañña, a pig-herder went from his own village to another village.
Này Rājañña, thuở xưa, có một người nuôi heo đi từ làng của mình đến một làng khác.
Tattha addasa pahūtaṃ sukkhagūthaṃ chaḍḍitaṃ.
There he saw much dry excrement discarded.
Ở đó, anh ta thấy rất nhiều phân heo khô bị vứt bỏ.
Disvānassa etadahosi – ‘ayaṃ kho pahuto sukkhagūtho chaḍḍito, mama ca sūkarabhattaṃ* ; yaṃnūnāhaṃ ito sukkhagūthaṃ hareyya’nti.
Having seen it, he thought: ‘This is much dry excrement discarded, and it is food for my pigs. Why don’t I carry this dry excrement from here?’
Sau khi nhìn thấy, anh ta nghĩ: ‘Đây là rất nhiều phân heo khô bị vứt bỏ, và đó là thức ăn cho heo của ta; vậy ta hãy mang phân heo khô này về.’
So uttarāsaṅgaṃ pattharitvā pahūtaṃ sukkhagūthaṃ ākiritvā bhaṇḍikaṃ bandhitvā sīse ubbāhetvā* agamāsi.
So he spread out his upper robe, heaped up much dry excrement, tied it into a bundle, and carried it on his head.
Anh ta trải áo choàng ra, chất đầy phân heo khô vào, gói thành một bó, rồi đội lên đầu và đi.
Tassa antarāmagge mahāakālamegho pāvassi.
Along the way, a heavy untimely rain fell.
Trên đường đi, có một trận mưa trái mùa lớn đổ xuống.
So uggharantaṃ paggharantaṃ yāva agganakhā gūthena makkhito gūthabhāraṃ ādāya agamāsi.
He, dripping and flowing, covered in excrement up to his fingertips, continued carrying the burden of excrement.
Anh ta đội gánh phân heo ướt sũng, chảy tràn, dính đầy phân từ đầu đến chân, và tiếp tục đi.
Tamenaṃ manussā disvā evamāhaṃsu – ‘kacci no tvaṃ, bhaṇe, ummatto, kacci viceto, kathañhi nāma uggharantaṃ paggharantaṃ yāva agganakhā gūthena makkhito gūthabhāraṃ harissasī’ti.
People saw him and said: ‘Hey, are you mad? Are you out of your mind? How can you carry a burden of excrement, dripping and flowing, covered in excrement up to your fingertips?’
Mọi người nhìn thấy anh ta và nói: ‘Này anh, có phải anh bị điên không, có phải anh mất trí không, tại sao anh lại đội gánh phân heo ướt sũng, chảy tràn, dính đầy phân từ đầu đến chân như vậy?’
‘Tumhe khvettha, bhaṇe, ummattā, tumhe vicetā, tathā hi pana me sūkarabhatta’nti.
‘You, sirs, are mad! You are out of your minds! For this is food for my pigs!’”
‘Này các anh, chính các anh mới là những người điên, chính các anh mới là những người mất trí, vì đây là thức ăn cho heo của ta!’
Evameva kho tvaṃ, rājañña, gūthabhārikūpamo* maññe paṭibhāsi.
Even so, rājañña, I think you appear like one who carries a burden of excrement.
Cũng vậy, này Rājañña, tôi nghĩ ông giống như người chở phân.
Paṭinissajjetaṃ, rājañña, pāpakaṃ diṭṭhigataṃ.
Renounce this wicked view, rājañña.
Này Rājañña, hãy từ bỏ tà kiến xấu xa ấy.
Paṭinissajjetaṃ, rājañña, pāpakaṃ diṭṭhigataṃ.
Renounce this wicked view, rājañña.
Này Rājañña, hãy từ bỏ tà kiến xấu xa ấy.
Mā te ahosi dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyā’’ti.
May it not be for your harm and suffering for a long time.”
Mong rằng điều đó sẽ không mang lại bất lợi và khổ đau cho ngài trong một thời gian dài.”
433. ‘‘Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho nevāhaṃ sakkomi idaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ paṭinissajjituṃ.
433. “Although Master Kassapa says so, I am unable to renounce this wicked view.
433. “Mặc dù tôn giả Kassapa nói như vậy, nhưng tôi không thể từ bỏ tà kiến xấu xa này.
Rājāpi maṃ pasenadi kosalo jānāti tirorājānopi – ‘pāyāsi rājañño evaṃvādī evaṃdiṭṭhī – ‘‘itipi natthi paro loko…pe… vipāko’’ti.
King Pasenadi of Kosala knows me, and so do other kings, that ‘Rājañña Pāyāsi holds such a doctrine and such a view—‘‘there is no other world…pe… result.’’
Vua Pasenadi của Kosala cũng biết tôi, và các vị vua khác cũng biết tôi – ‘Hoàng thân Pāyāsi có lời nói như vậy, có tà kiến như vậy – “không có thế giới bên kia… (vân vân)… quả báo”’.
Sacāhaṃ, bho kassapa, idaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ paṭinissajjissāmi, bhavissanti me vattāro – ‘yāva bālo pāyāsi rājañño abyatto duggahitagāhī’ti.
If, Master Kassapa, I were to renounce this wicked view, there would be those who would say about me: ‘How foolish is Rājañña Pāyāsi, how ignorant, how stubbornly he holds to a wrong view!’
Nếu tôi, này tôn giả Kassapa, từ bỏ tà kiến xấu xa này, sẽ có những người nói về tôi rằng – ‘Hoàng thân Pāyāsi thật ngu dốt, thiếu hiểu biết, chấp giữ tà kiến một cách sai lầm’.
Kopenapi naṃ harissāmi, makkhenapi naṃ harissāmi, palāsenapi naṃ harissāmī’’ti.
Therefore, I will cling to it with anger, I will cling to it with contempt, I will cling to it with rivalry.”
Tôi sẽ chấp giữ nó vì sự phẫn nộ, tôi sẽ chấp giữ nó vì sự bất mãn, tôi sẽ chấp giữ nó vì sự ganh tị.”
434. ‘‘Tena hi, rājañña, upamaṃ te karissāmi, upamāya midhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ ājānanti.
434. “In that case, rājañña, I shall make a simile for you, for by a simile some discerning men understand the meaning of what is said.
434. “Vậy thì, này hoàng thân, tôi sẽ kể cho ngài một ví dụ; qua ví dụ này, một số người thông minh sẽ hiểu được ý nghĩa của lời nói.
Bhūtapubbaṃ, rājañña, dve akkhadhuttā akkhehi dibbiṃsu.
Formerly, rājañña, two gamblers were playing with dice.
Thuở xưa, này hoàng thân, có hai người chơi xúc xắc đang chơi.
Eko akkhadhutto āgatāgataṃ kaliṃ gilati.
One gambler swallowed every losing throw.
Một người chơi xúc xắc nuốt chửng mỗi lần thua.
Addasā kho dutiyo akkhadhutto taṃ akkhadhuttaṃ āgatāgataṃ kaliṃ gilantaṃ, disvā taṃ akkhadhuttaṃ etadavoca – ‘tvaṃ kho, samma, ekantikena jināsi, dehi me, samma, akkhe pajohissāmī’ti.
The second gambler saw that gambler swallowing every losing throw, and seeing him, he said to that gambler: ‘Friend, you are certainly losing consistently. Give me the dice, friend, I will play.’
Người chơi xúc xắc thứ hai thấy người chơi xúc xắc kia nuốt chửng mỗi lần thua, thấy vậy liền nói với người chơi xúc xắc kia: ‘Này bạn, bạn đang thắng một cách tuyệt đối, hãy đưa xúc xắc cho tôi, tôi sẽ chơi!’
‘Evaṃ sammā’ti kho so akkhadhutto tassa akkhadhuttassa akkhe pādāsi.
‘Yes, friend,’ said that gambler, and he gave the dice to the other gambler.
‘Vâng, bạn,’ người chơi xúc xắc kia liền đưa xúc xắc cho người chơi xúc xắc này.
Atha kho so akkhadhutto akkhe visena paribhāvetvā taṃ akkhadhuttaṃ etadavoca – ‘ehi kho, samma, akkhehi dibbissāmā’ti.
Then that gambler smeared the dice with poison and said to that gambler: ‘Come, friend, let us play with dice.’
Rồi người chơi xúc xắc này tẩm độc vào xúc xắc và nói với người chơi xúc xắc kia: ‘Này bạn, chúng ta hãy chơi xúc xắc!’
‘Evaṃ sammā’ti kho so akkhadhutto tassa akkhadhuttassa paccassosi.
‘Yes, friend,’ replied that gambler to the other gambler.
‘Vâng, bạn,’ người chơi xúc xắc kia liền đồng ý với người chơi xúc xắc này.
Dutiyampi kho te akkhadhuttā akkhehi dibbiṃsu.
The two gamblers then played with dice a second time.
Lần thứ hai, hai người chơi xúc xắc đó lại chơi.
Dutiyampi kho so akkhadhutto āgatāgataṃ kaliṃ gilati.
And a second time that gambler swallowed every losing throw.
Lần thứ hai, người chơi xúc xắc kia lại nuốt chửng mỗi lần thua.
Addasā kho dutiyo akkhadhutto taṃ akkhadhuttaṃ dutiyampi āgatāgataṃ kaliṃ gilantaṃ, disvā taṃ akkhadhuttaṃ etadavoca –
The second gambler saw that gambler swallowing every losing throw a second time, and seeing him, he said to that gambler:
Người chơi xúc xắc thứ hai thấy người chơi xúc xắc kia lần thứ hai lại nuốt chửng mỗi lần thua, thấy vậy liền nói với người chơi xúc xắc kia –
435. ‘‘Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho nevāhaṃ sakkomi idaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ paṭinissajjituṃ.
435. “Although Master Kassapa says so, I am unable to renounce this wicked view.
435. “Mặc dù tôn giả Kassapa nói như vậy, nhưng tôi không thể từ bỏ tà kiến xấu xa này.
Rājāpi maṃ pasenadi kosalo jānāti tirorājānopi – ‘pāyāsi rājañño evaṃvādī evaṃdiṭṭhī – ‘‘itipi natthi paro loko…pe… vipāko’’ti.
King Pasenadi of Kosala knows me, and so do other kings, that ‘Rājañña Pāyāsi holds such a doctrine and such a view—‘‘there is no other world…pe… result.’’
Vua Pasenadi của Kosala cũng biết tôi, và các vị vua khác cũng biết tôi – ‘Hoàng thân Pāyāsi có lời nói như vậy, có tà kiến như vậy – “không có thế giới bên kia… (vân vân)… quả báo”’.
Sacāhaṃ, bho kassapa, idaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ paṭinissajjissāmi, bhavissanti me vattāro – ‘yāva bālo pāyāsi rājañño abyatto duggahitagāhī’ti.
If, Master Kassapa, I were to renounce this wicked view, there would be those who would say about me: ‘How foolish is Rājañña Pāyāsi, how ignorant, how stubbornly he holds to a wrong view!’
Nếu tôi, này tôn giả Kassapa, từ bỏ tà kiến xấu xa này, sẽ có những người nói về tôi rằng – ‘Hoàng thân Pāyāsi thật ngu dốt, thiếu hiểu biết, chấp giữ tà kiến một cách sai lầm’.
Kopenapi naṃ harissāmi, makkhenapi naṃ harissāmi, palāsenapi naṃ harissāmī’’ti.
Therefore, I will cling to it with anger, I will cling to it with contempt, I will cling to it with rivalry.”
Tôi sẽ chấp giữ nó vì sự phẫn nộ, tôi sẽ chấp giữ nó vì sự bất mãn, tôi sẽ chấp giữ nó vì sự ganh tị.”
436. ‘‘Tena hi, rājañña, upamaṃ te karissāmi, upamāya midhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ ājānanti.
436. “In that case, rājañña, I shall make a simile for you, for by a simile some discerning men understand the meaning of what is said.
436. “Vậy thì, này hoàng thân, tôi sẽ kể cho ngài một ví dụ; qua ví dụ này, một số người thông minh sẽ hiểu được ý nghĩa của lời nói.
Bhūtapubbaṃ, rājañña, aññataro janapado vuṭṭhāsi.
Formerly, rājañña, a certain country was ravaged.
Thuở xưa, này hoàng thân, có một vùng đất bị nạn đói.
Atha kho sahāyako sahāyakaṃ āmantesi – ‘āyāma, samma, yena so janapado tenupasaṅkamissāma, appeva nāmettha kiñci dhanaṃ adhigaccheyyāmā’ti.
Then a friend addressed another friend: ‘Come, friend, let us go to that country; perhaps we might obtain some wealth there.’
Rồi một người bạn gọi người bạn của mình: ‘Này bạn, chúng ta hãy đi đến vùng đất đó, may ra chúng ta có thể kiếm được chút tài sản nào đó.’
‘Evaṃ sammā’ti kho sahāyako sahāyakassa paccassosi.
‘Yes, friend,’ replied the friend to the other friend.
‘Vâng, bạn,’ người bạn kia liền đồng ý với người bạn của mình.
Te yena so janapado, yena aññataraṃ gāmapaṭṭaṃ* tenupasaṅkamiṃsu, tattha addasaṃsu pahūtaṃ sāṇaṃ chaḍḍitaṃ, disvā sahāyako sahāyakaṃ āmantesi – ‘idaṃ kho, samma, pahūtaṃ sāṇaṃ chaḍḍitaṃ, tena hi, samma, tvañca sāṇabhāraṃ bandha, ahañca sāṇabhāraṃ bandhissāmi, ubho sāṇabhāraṃ ādāya gamissāmā’ti.
They went to that country, to a certain village region, and there they saw a large quantity of discarded hemp. Seeing it, the friend addressed the other friend: ‘Friend, this is a large quantity of discarded hemp. So, friend, you tie a bundle of hemp, and I will tie a bundle of hemp, and we will both take our bundles of hemp and go.’
Họ đi đến vùng đất đó, đến một làng nọ, và ở đó họ thấy rất nhiều sợi đay bị vứt bỏ; thấy vậy, một người bạn gọi người bạn của mình: ‘Này bạn, đây là rất nhiều sợi đay bị vứt bỏ, vậy thì, này bạn, bạn hãy bó một gánh sợi đay, và tôi cũng sẽ bó một gánh sợi đay, cả hai chúng ta sẽ mang gánh sợi đay này mà đi.’
‘Evaṃ sammā’ti kho sahāyako sahāyakassa paṭissutvā sāṇabhāraṃ bandhitvā te ubho sāṇabhāraṃ ādāya yena aññataraṃ gāmapaṭṭaṃ tenupasaṅkamiṃsu.
‘Yes, friend,’ replied the friend to the other friend. Having tied a bundle of hemp, they both took their bundles of hemp and went to a certain village region.
‘Vâng, bạn,’ người bạn kia liền đồng ý với người bạn của mình, bó một gánh sợi đay, rồi cả hai người mang gánh sợi đay đó đi đến một làng nọ.
Tattha addasaṃsu pahūtaṃ sāṇasuttaṃ chaḍḍitaṃ, disvā sahāyako sahāyakaṃ āmantesi – ‘yassa kho, samma, atthāya iccheyyāma sāṇaṃ, idaṃ pahūtaṃ sāṇasuttaṃ chaḍḍitaṃ.
There they saw a large quantity of discarded hemp thread. Seeing it, the friend addressed the other friend: ‘Friend, for which we desired hemp, here is a large quantity of discarded hemp thread.
Ở đó họ thấy rất nhiều sợi đay thô bị vứt bỏ; thấy vậy, một người bạn gọi người bạn của mình: ‘Này bạn, mục đích chúng ta muốn sợi đay là đây, có rất nhiều sợi đay thô bị vứt bỏ.
Tena hi, samma, tvañca sāṇabhāraṃ chaḍḍehi, ahañca sāṇabhāraṃ chaḍḍessāmi, ubho sāṇasuttabhāraṃ ādāya gamissāmā’ti.
So, friend, you discard your bundle of hemp, and I will discard my bundle of hemp, and we will both take our bundles of hemp thread and go.’
Vậy thì, này bạn, bạn hãy vứt bỏ gánh sợi đay của bạn, và tôi cũng sẽ vứt bỏ gánh sợi đay của tôi, cả hai chúng ta sẽ mang gánh sợi đay thô này mà đi.’
‘Ayaṃ kho me, samma, sāṇabhāro dūrābhato ca susannaddho ca, alaṃ me tvaṃ pajānāhī’ti.
‘Friend, this bundle of hemp of mine has been brought from afar and is well tied. Let me be, you understand.’
‘Này bạn, gánh sợi đay này của tôi đã được mang đi xa và đã được buộc chặt, đủ cho tôi rồi, bạn hãy tự biết đi.’
Atha kho so sahāyako sāṇabhāraṃ chaḍḍetvā sāṇasuttabhāraṃ ādiyi.
Then that friend discarded his bundle of hemp and took up a bundle of hemp thread.
Rồi người bạn kia vứt bỏ gánh sợi đay của mình và lấy gánh sợi đay thô.
‘‘Te yena aññataraṃ gāmapaṭṭaṃ tenupasaṅkamiṃsu.
“They went to a certain village region.
“Họ đi đến một làng nọ.
Tattha addasaṃsu pahūtā sāṇiyo chaḍḍitā, disvā sahāyako sahāyakaṃ āmantesi – ‘yassa kho, samma, atthāya iccheyyāma sāṇaṃ vā sāṇasuttaṃ vā, imā pahūtā sāṇiyo chaḍḍitā.
There they saw many discarded hemp cloths. Seeing them, the friend addressed the other friend: ‘Friend, for which we desired hemp or hemp thread, here are many discarded hemp cloths.
Ở đó họ thấy rất nhiều vải đay bị vứt bỏ; thấy vậy, một người bạn gọi người bạn của mình: ‘Này bạn, mục đích chúng ta muốn sợi đay hay sợi đay thô là đây, có rất nhiều vải đay bị vứt bỏ.
Tena hi, samma, tvañca sāṇabhāraṃ chaḍḍehi, ahañca sāṇasuttabhāraṃ chaḍḍessāmi, ubho sāṇibhāraṃ ādāya gamissāmā’ti.
So, friend, you discard your bundle of hemp, and I will discard my bundle of hemp thread, and we will both take our bundles of hemp cloths and go.’
Vậy thì, này bạn, bạn hãy vứt bỏ gánh sợi đay của bạn, và tôi cũng sẽ vứt bỏ gánh sợi đay thô của tôi, cả hai chúng ta sẽ mang gánh vải đay này mà đi.’
‘Ayaṃ kho me, samma, sāṇabhāro dūrābhato ca susannaddho ca, alaṃ me, tvaṃ pajānāhī’ti.
‘Friend, this bundle of hemp of mine has been brought from afar and is well tied. Let me be, you understand.’
‘Này bạn, gánh sợi đay này của tôi đã được mang đi xa và đã được buộc chặt, đủ cho tôi rồi, bạn hãy tự biết đi.’
Atha kho so sahāyako sāṇasuttabhāraṃ chaḍḍetvā sāṇibhāraṃ ādiyi.
Then that friend discarded his bundle of hemp thread and took up a bundle of hemp cloths.
Rồi người bạn kia vứt bỏ gánh sợi đay thô của mình và lấy gánh vải đay.
‘‘Te yena aññataraṃ gāmapaṭṭaṃ tenupasaṅkamiṃsu.
“They went to a certain village region.
“Họ đi đến một làng nọ.
Tattha addasaṃsu pahūtaṃ khomaṃ chaḍḍitaṃ, disvā…pe… pahūtaṃ khomasuttaṃ chaḍḍitaṃ, disvā… pahūtaṃ khomadussaṃ chaḍḍitaṃ, disvā… pahūtaṃ kappāsaṃ chaḍḍitaṃ, disvā… pahūtaṃ kappāsikasuttaṃ chaḍḍitaṃ, disvā… pahūtaṃ kappāsikadussaṃ chaḍḍitaṃ, disvā… pahūtaṃ ayaṃ* chaḍḍitaṃ, disvā… pahūtaṃ lohaṃ chaḍḍitaṃ, disvā… pahūtaṃ tipuṃ chaḍḍitaṃ, disvā… pahūtaṃ sīsaṃ chaḍḍitaṃ, disvā… pahūtaṃ sajjhaṃ* chaḍḍitaṃ, disvā… pahūtaṃ suvaṇṇaṃ chaḍḍitaṃ, disvā sahāyako sahāyakaṃ āmantesi – ‘yassa kho, samma, atthāya iccheyyāma sāṇaṃ vā sāṇasuttaṃ vā sāṇiyo vā khomaṃ vā khomasuttaṃ vā khomadussaṃ vā kappāsaṃ vā kappāsikasuttaṃ vā kappāsikadussaṃ vā ayaṃ vā lohaṃ vā tipuṃ vā sīsaṃ vā sajjhaṃ vā, idaṃ pahūtaṃ suvaṇṇaṃ chaḍḍitaṃ.
There they saw a large quantity of discarded flax, and seeing it…pe… a large quantity of discarded flax thread, and seeing it… a large quantity of discarded flax cloth, and seeing it… a large quantity of discarded cotton, and seeing it… a large quantity of discarded cotton thread, and seeing it… a large quantity of discarded cotton cloth, and seeing it… a large quantity of discarded iron, and seeing it… a large quantity of discarded copper, and seeing it… a large quantity of discarded tin, and seeing it… a large quantity of discarded lead, and seeing it… a large quantity of discarded silver, and seeing it… a large quantity of discarded gold. Seeing it, the friend addressed the other friend: ‘Friend, for which we desired hemp or hemp thread or hemp cloths or flax or flax thread or flax cloth or cotton or cotton thread or cotton cloth or iron or copper or tin or lead or silver, here is a large quantity of discarded gold.
Ở đó họ thấy rất nhiều vải lanh bị vứt bỏ, thấy vậy… (vân vân)… rất nhiều sợi lanh bị vứt bỏ, thấy vậy… rất nhiều vải lanh bị vứt bỏ, thấy vậy… rất nhiều bông gòn bị vứt bỏ, thấy vậy… rất nhiều sợi bông gòn bị vứt bỏ, thấy vậy… rất nhiều vải bông gòn bị vứt bỏ, thấy vậy… rất nhiều sắt bị vứt bỏ, thấy vậy… rất nhiều đồng bị vứt bỏ, thấy vậy… rất nhiều thiếc bị vứt bỏ, thấy vậy… rất nhiều chì bị vứt bỏ, thấy vậy… rất nhiều bạc bị vứt bỏ, thấy vậy… rất nhiều vàng bị vứt bỏ; thấy vậy, một người bạn gọi người bạn của mình: ‘Này bạn, mục đích chúng ta muốn sợi đay, hay sợi đay thô, hay vải đay, hay vải lanh, hay sợi lanh, hay vải lanh, hay bông gòn, hay sợi bông gòn, hay vải bông gòn, hay sắt, hay đồng, hay thiếc, hay chì, hay bạc là đây, có rất nhiều vàng bị vứt bỏ.
Tena hi, samma, tvañca sāṇabhāraṃ chaḍḍehi, ahañca sajjhabhāraṃ* chaḍḍessāmi, ubho suvaṇṇabhāraṃ ādāya gamissāmā’ti.
“Well then, friend, you discard the load of flax, and I will discard the load of silver; both of us will take the load of gold and go.”
“Vậy thì, bạn hiền, bạn hãy bỏ gánh dây gai đi, tôi cũng sẽ bỏ gánh bạc đi, cả hai chúng ta sẽ mang gánh vàng mà đi.”
‘Ayaṃ kho me, samma, sāṇabhāro dūrābhato ca susannaddho ca, alaṃ me tvaṃ pajānāhī’ti.
“Indeed, friend, this load of flax has been brought from afar and is well-bound; it is enough for me, you understand.”
“Này bạn hiền, gánh dây gai này của tôi đã được mang từ xa đến và được buộc chặt, đối với tôi là đủ rồi, bạn hãy biết điều đó.”
Atha kho so sahāyako sajjhabhāraṃ chaḍḍetvā suvaṇṇabhāraṃ ādiyi.
Then that companion discarded the load of silver and took the load of gold.
Rồi thì người bạn ấy đã bỏ gánh bạc đi và lấy gánh vàng.
‘‘Te yena sako gāmo tenupasaṅkamiṃsu.
They approached their own village.
Họ đã đi đến ngôi làng của mình.
Tattha yo so sahāyako sāṇabhāraṃ ādāya agamāsi, tassa neva mātāpitaro abhinandiṃsu, na puttadārā abhinandiṃsu, na mittāmaccā abhinandiṃsu, na ca tatonidānaṃ sukhaṃ somanassaṃ adhigacchi.
There, the companion who had taken the load of flax, neither his parents rejoiced, nor his children and wife rejoiced, nor his friends and associates rejoiced, nor did he obtain happiness and joy on account of it.
Ở đó, người bạn đã mang gánh dây gai đi, cha mẹ người ấy không hoan hỷ, vợ con người ấy không hoan hỷ, bạn bè quyến thuộc người ấy không hoan hỷ, và người ấy không đạt được hạnh phúc, hỷ lạc nào từ đó.
Yo pana so sahāyako suvaṇṇabhāraṃ ādāya agamāsi, tassa mātāpitaropi abhinandiṃsu, puttadārāpi abhinandiṃsu, mittāmaccāpi abhinandiṃsu, tatonidānañca sukhaṃ somanassaṃ adhigacchi.
But the companion who had taken the load of gold, his parents rejoiced, his children and wife rejoiced, his friends and associates also rejoiced, and on account of it, he obtained happiness and joy.
Còn người bạn đã mang gánh vàng đi, cha mẹ người ấy hoan hỷ, vợ con người ấy hoan hỷ, bạn bè quyến thuộc người ấy hoan hỷ, và người ấy đã đạt được hạnh phúc, hỷ lạc từ đó.
‘‘Evameva kho tvaṃ, rājañña, sāṇabhārikūpamo maññe paṭibhāsi.
“Even so, O king, I think you appear to be like the one with the load of flax.
Này vương tử, ta nghĩ rằng ngài cũng giống như người mang gánh dây gai.
Paṭinissajjetaṃ, rājañña, pāpakaṃ diṭṭhigataṃ; paṭinissajjetaṃ, rājañña, pāpakaṃ diṭṭhigataṃ.
Abandon this evil view, O king; abandon this evil view, O king.
Này vương tử, hãy từ bỏ tà kiến xấu ác ấy; này vương tử, hãy từ bỏ tà kiến xấu ác ấy.
Mā te ahosi dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyā’’ti.
May it not be for your harm and suffering for a long time.”
Chớ để nó trở thành bất lợi và đau khổ cho ngài trong một thời gian dài.”
437. ‘‘Purimeneva ahaṃ opammena bhoto kassapassa attamano abhiraddho.
“Previously, I was already pleased and delighted by venerable Kassapa’s simile.
437. “Trước đây, tôi đã rất hoan hỷ và tin tưởng vào Tôn giả Kassapa qua ví dụ.
Api cāhaṃ imāni vicitrāni pañhāpaṭibhānāni sotukāmo evāhaṃ bhavantaṃ kassapaṃ paccanīkaṃ kātabbaṃ amaññissaṃ.
Nevertheless, desiring to hear these varied insightful questions, I thought that I should challenge venerable Kassapa.
Tuy nhiên, vì muốn nghe những câu trả lời khéo léo và đa dạng này, tôi đã nghĩ rằng cần phải đối kháng với Tôn giả Kassapa.
Abhikkantaṃ, bho kassapa, abhikkantaṃ, bho kassapa.
Excellent, venerable Kassapa! Excellent, venerable Kassapa!
Tuyệt vời thay, Tôn giả Kassapa! Tuyệt vời thay, Tôn giả Kassapa!
Seyyathāpi, bho kassapa, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti evamevaṃ bhotā kassapena anekapariyāyena dhammo pakāsito.
Just as, venerable Kassapa, one might set upright what was overturned, or reveal what was hidden, or point out the way to one who was lost, or hold up a lamp in the darkness so that those with eyes might see forms—in the same way has the Dhamma been made clear by venerable Kassapa in various ways.
Thưa Tôn giả Kassapa, ví như người ta dựng đứng cái bị úp xuống, phơi bày cái bị che giấu, chỉ đường cho người lạc lối, hoặc cầm đèn dầu trong bóng tối để ‘những người có mắt có thể thấy các sắc pháp’, cũng vậy, Tôn giả Kassapa đã thuyết giảng Pháp bằng nhiều phương cách.
Esāhaṃ, bho kassapa, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi, dhammañca, bhikkhusaṅghañca.
I go for refuge to that venerable Gotama, to the Dhamma, and to the Bhikkhu Saṅgha.
Thưa Tôn giả Kassapa, con xin quy y Đức Gotama, quy y Pháp và quy y Tăng.
Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ kassapo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gataṃ.
May venerable Kassapa remember me as a lay follower who has gone for refuge from this day forth as long as life lasts.”
Xin Tôn giả Kassapa hãy chấp nhận con là một cận sự nam đã quy y trọn đời kể từ hôm nay.”
438. ‘‘Yathārūpe kho, rājañña, yaññe gāvo vā haññanti ajeḷakā vā haññanti, kukkuṭasūkarā vā haññanti, vividhā vā pāṇā saṃghātaṃ āpajjanti, paṭiggāhakā ca honti micchādiṭṭhī micchāsaṅkappā micchāvācā micchākammantā micchāājīvā micchāvāyāmā micchāsatī micchāsamādhī, evarūpo kho, rājañña, yañño na mahapphalo hoti na mahānisaṃso na mahājutiko na mahāvipphāro.
“O king, a sacrifice in which cattle are slaughtered, or goats and sheep are slaughtered, or chickens and pigs are slaughtered, or various living beings meet destruction, and where the recipients are those with wrong view, wrong intention, wrong speech, wrong action, wrong livelihood, wrong effort, wrong mindfulness, wrong concentration—such a sacrifice, O king, is not of great fruit, not of great benefit, not of great splendor, not of great pervading power.
438. “Này vương tử, trong những lễ cúng dường mà bò bị giết, dê cừu bị giết, gà heo bị giết, nhiều loài sinh vật bị sát hại, và những người thọ nhận có tà kiến, tà tư duy, tà ngữ, tà nghiệp, tà mạng, tà tinh tấn, tà niệm, tà định, thì này vương tử, lễ cúng dường như vậy không có đại quả, không có đại lợi ích, không có đại uy lực, không có đại ảnh hưởng.
Seyyathāpi, rājañña, kassako bījanaṅgalaṃ ādāya vanaṃ paviseyya.
Just as, O king, a farmer might take seeds and a plow and enter a forest.
Này vương tử, ví như một người nông dân mang hạt giống và cày bừa vào rừng.
So tattha dukkhette dubbhūme avihatakhāṇukaṇṭake bījāni patiṭṭhāpeyya khaṇḍāni pūtīni vātātapahatāni asāradāni asukhasayitāni.
There he might plant broken, rotten, wind- and sun-scorched, infertile, poorly-preserved seeds in a poor field, on poor soil, with stumps and thorns not cleared away.
Ở đó, ông ta gieo những hạt giống sứt mẻ, thối rữa, bị gió và nắng làm hư hại, không có chất lượng, không được bảo quản tốt, trên đất xấu, đất không màu mỡ, đầy gốc cây và gai góc chưa được dọn sạch.
Devo ca na kālena kālaṃ sammādhāraṃ anuppaveccheyya.
And the rain might not fall at the proper time in due measure.
Và trời không mưa đúng lúc, đúng mức.
Api nu tāni bījāni vuddhiṃ virūḷhiṃ* vepullaṃ āpajjeyyuṃ, kassako vā vipulaṃ phalaṃ adhigaccheyyā’’ti?
Would those seeds attain growth, sprouting, and maturity, or would the farmer obtain abundant fruit?”
Vậy thì, những hạt giống ấy có thể tăng trưởng, nảy mầm, phát triển mạnh mẽ, hay người nông dân có thể đạt được nhiều hoa lợi không?”
‘‘No hidaṃ* bho kassapa’’.
“No, venerable Kassapa.”
“Thưa Tôn giả Kassapa, không thể được.”
‘‘Evameva kho, rājañña, yathārūpe yaññe gāvo vā haññanti, ajeḷakā vā haññanti, kukkuṭasūkarā vā haññanti, vividhā vā pāṇā saṃghātaṃ āpajjanti, paṭiggāhakā ca honti micchādiṭṭhī micchāsaṅkappā micchāvācā micchākammantā micchāājīvā micchāvāyāmā micchāsatī micchāsamādhī, evarūpo kho, rājañña, yañño na mahapphalo hoti na mahānisaṃso na mahājutiko na mahāvipphāro.
“Even so, O king, a sacrifice in which cattle are slaughtered, or goats and sheep are slaughtered, or chickens and pigs are slaughtered, or various living beings meet destruction, and where the recipients are those with wrong view, wrong intention, wrong speech, wrong action, wrong livelihood, wrong effort, wrong mindfulness, wrong concentration—such a sacrifice, O king, is not of great fruit, not of great benefit, not of great splendor, not of great pervading power.”
“Cũng vậy, này vương tử, trong những lễ cúng dường mà bò bị giết, dê cừu bị giết, gà heo bị giết, nhiều loài sinh vật bị sát hại, và những người thọ nhận có tà kiến, tà tư duy, tà ngữ, tà nghiệp, tà mạng, tà tinh tấn, tà niệm, tà định, thì này vương tử, lễ cúng dường như vậy không có đại quả, không có đại lợi ích, không có đại uy lực, không có đại ảnh hưởng.
‘‘Yathārūpe ca kho, rājañña, yaññe neva gāvo haññanti, na ajeḷakā haññanti, na kukkuṭasūkarā haññanti, na vividhā vā pāṇā saṃghātaṃ āpajjanti, paṭiggāhakā ca honti sammādiṭṭhī sammāsaṅkappā sammāvācā sammākammantā sammāājīvā sammāvāyāmā sammāsatī sammāsamādhī, evarūpo kho, rājañña, yañño mahapphalo hoti mahānisaṃso mahājutiko mahāvipphāro.
“But, O king, a sacrifice in which neither cattle are slaughtered, nor goats and sheep are slaughtered, nor chickens and pigs are slaughtered, nor do various living beings meet destruction, and where the recipients are those with right view, right intention, right speech, right action, right livelihood, right effort, right mindfulness, right concentration—such a sacrifice, O king, is of great fruit, of great benefit, of great splendor, of great pervading power.
Nhưng này vương tử, trong những lễ cúng dường mà không có bò bị giết, không có dê cừu bị giết, không có gà heo bị giết, không có nhiều loài sinh vật bị sát hại, và những người thọ nhận có chánh kiến, chánh tư duy, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng, chánh tinh tấn, chánh niệm, chánh định, thì này vương tử, lễ cúng dường như vậy có đại quả, có đại lợi ích, có đại uy lực, có đại ảnh hưởng.
Seyyathāpi, rājañña, kassako bījanaṅgalaṃ ādāya vanaṃ paviseyya.
Just as, O king, a farmer might take seeds and a plow and enter a forest.
Này vương tử, ví như một người nông dân mang hạt giống và cày bừa vào rừng.
So tattha sukhette subhūme suvihatakhāṇukaṇṭake bījāni patiṭṭhapeyya akhaṇḍāni apūtīni avātātapahatāni sāradāni sukhasayitāni.
There he might plant unbroken, unrotten, un-wind- and sun-scorched, fertile, well-preserved seeds in a good field, on good soil, with stumps and thorns well-cleared away.
Ở đó, ông ta gieo những hạt giống nguyên vẹn, không thối rữa, không bị gió và nắng làm hư hại, có chất lượng, được bảo quản tốt, trên đất tốt, đất màu mỡ, đã được dọn sạch gốc cây và gai góc.
Devo ca kālena kālaṃ sammādhāraṃ anuppaveccheyya.
And the rain might fall at the proper time in due measure.
Và trời mưa đúng lúc, đúng mức.
Api nu tāni bījāni vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyyuṃ, kassako vā vipulaṃ phalaṃ adhigaccheyyā’’ti?
Would those seeds attain growth, sprouting, and maturity, or would the farmer obtain abundant fruit?”
Vậy thì, những hạt giống ấy có thể tăng trưởng, nảy mầm, phát triển mạnh mẽ, hay người nông dân có thể đạt được nhiều hoa lợi không?”
‘‘Evaṃ, bho kassapa’’.
“Yes, venerable Kassapa.”
“Thưa Tôn giả Kassapa, có thể được.”
‘‘Evameva kho, rājañña, yathārūpe yaññe neva gāvo haññanti, na ajeḷakā haññanti, na kukkuṭasūkarā haññanti, na vividhā vā pāṇā saṃghātaṃ āpajjanti, paṭiggāhakā ca honti sammādiṭṭhī sammāsaṅkappā sammāvācā sammākammantā sammāājīvā sammāvāyāmā sammāsatī sammāsamādhī, evarūpo kho, rājañña, yañño mahapphalo hoti mahānisaṃso mahājutiko mahāvipphāro’’ti.
“Even so, O king, a sacrifice in which neither cattle are slaughtered, nor goats and sheep are slaughtered, nor chickens and pigs are slaughtered, nor do various living beings meet destruction, and where the recipients are those with right view, right intention, right speech, right action, right livelihood, right effort, right mindfulness, right concentration—such a sacrifice, O king, is of great fruit, of great benefit, of great splendor, of great pervading power.”
“Cũng vậy, này vương tử, trong những lễ cúng dường mà không có bò bị giết, không có dê cừu bị giết, không có gà heo bị giết, không có nhiều loài sinh vật bị sát hại, và những người thọ nhận có chánh kiến, chánh tư duy, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng, chánh tinh tấn, chánh niệm, chánh định, thì này vương tử, lễ cúng dường như vậy có đại quả, có đại lợi ích, có đại uy lực, có đại ảnh hưởng.”
439. Atha kho pāyāsi rājañño dānaṃ paṭṭhapesi samaṇabrāhmaṇakapaṇaddhikavaṇibbakayācakānaṃ.
Then King Payasi established a donation for ascetics, brahmins, the poor, the destitute, traders, and beggars.
439. Rồi thì vương tử Pāyāsi đã thiết lập một cuộc bố thí cho các Sa-môn, Bà-la-môn, những người nghèo khổ, những người khốn khó, những người hành khất.
Tasmiṃ kho pana dāne evarūpaṃ bhojanaṃ dīyati kaṇājakaṃ bilaṅgadutiyaṃ, dhorakāni* ca vatthāni guḷavālakāni* .
Indeed, in that donation, such food was given as broken rice with sour gruel as a second ingredient, and coarse garments made of spun cotton.
Trong cuộc bố thí ấy, thức ăn được ban cho là cơm tấm với cháo đặc, và những tấm vải thô, vải vụn.
Tasmiṃ kho pana dāne uttaro nāma māṇavo vāvaṭo* ahosi.
In that donation, there was a young man named Uttara who was in charge.
Trong cuộc bố thí ấy, có một thanh niên tên Uttara đã làm việc.
So dānaṃ datvā evaṃ anuddisati – ‘‘imināhaṃ dānena pāyāsiṃ rājaññameva imasmiṃ loke samāgacchiṃ, mā parasmi’’nti.
Having given the donation, he dedicated it thus: “By this donation, may I meet only King Payasi in this world, not in the next.”
Sau khi bố thí, anh ta đã nguyện như sau: “Với cuộc bố thí này, mong rằng con sẽ được gặp lại vương tử Pāyāsi ở thế giới này, chứ không phải ở thế giới khác.”
Assosi kho pāyāsi rājañño – ‘‘uttaro kira māṇavo dānaṃ datvā evaṃ anuddisati – ‘imināhaṃ dānena pāyāsiṃ rājaññameva imasmiṃ loke samāgacchiṃ, mā parasmi’’’nti.
King Payasi heard that “the young man Uttara, having given a donation, dedicates it thus: ‘By this donation, may I meet only King Payasi in this world, not in the next.’”
Vương tử Pāyāsi đã nghe nói rằng: “Thanh niên Uttara sau khi bố thí đã nguyện như sau: ‘Với cuộc bố thí này, mong rằng con sẽ được gặp lại vương tử Pāyāsi ở thế giới này, chứ không phải ở thế giới khác.’”
Atha kho pāyāsi rājañño uttaraṃ māṇavaṃ āmantāpetvā etadavoca – ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, tāta uttara, dānaṃ datvā evaṃ anuddisasi – ‘imināhaṃ dānena pāyāsiṃ rājaññameva imasmiṃ loke samāgacchiṃ, mā parasmi’’’nti?
Then King Payasi summoned Uttara the young man and said to him: “Is it true, dear Uttara, that having given a donation, you dedicate it thus: ‘By this donation, may I meet only King Payasi in this world, not in the next’?”
Rồi thì vương tử Pāyāsi đã cho gọi thanh niên Uttara và nói với anh ta: “Này con Uttara, có thật là con đã bố thí rồi nguyện như sau: ‘Với cuộc bố thí này, mong rằng con sẽ được gặp lại vương tử Pāyāsi ở thế giới này, chứ không phải ở thế giới khác’ không?”
‘‘Evaṃ, bho’’.
“Yes, venerable sir.”
“Thưa Đại vương, đúng vậy.”
‘‘Kissa pana tvaṃ, tāta uttara, dānaṃ datvā evaṃ anuddisasi – ‘imināhaṃ dānena pāyāsiṃ rājaññameva imasmiṃ loke samāgacchiṃ, mā parasmi’nti?
“But why, dear Uttara, having given a donation, do you dedicate it thus: ‘By this donation, may I meet only King Payasi in this world, not in the next’?”
“Này con Uttara, tại sao con lại bố thí rồi nguyện như vậy: ‘Với cuộc bố thí này, mong rằng con sẽ được gặp lại vương tử Pāyāsi ở thế giới này, chứ không phải ở thế giới khác’?
Nanu mayaṃ, tāta uttara, puññatthikā dānasseva phalaṃ pāṭikaṅkhino’’ti?
“Are we not, dear Uttara, seekers of merit, desiring the fruit of giving?”
Này con Uttara, chẳng phải chúng ta là những người mong cầu phước báu, mong đợi quả báo của sự bố thí sao?”
‘‘Bhoto kho dāne evarūpaṃ bhojanaṃ dīyati kaṇājakaṃ bilaṅgadutiyaṃ, yaṃ bhavaṃ pādāpi* na iccheyya samphusituṃ* , kuto bhuñjituṃ, dhorakāni ca vatthāni guḷavālakāni, yāni bhavaṃ pādāpi* na iccheyya samphusituṃ, kuto paridahituṃ.
‘‘In your alms-giving, such food is offered as broken-rice gruel with a pickle as the second dish, which you yourself would not wish to touch with your foot, let alone eat; and coarse, tangled clothes, which you would not wish to touch with your foot, let alone wear.
“Trong lễ cúng dường của ngài, đồ ăn được dâng là cơm tấm với canh rau dại, thứ mà ngài còn không muốn chạm bằng chân, huống chi là ăn; và những tấm y phục thô ráp, xù xì, thứ mà ngài còn không muốn chạm bằng chân, huống chi là mặc.
Bhavaṃ kho panamhākaṃ piyo manāpo, kathaṃ mayaṃ manāpaṃ amanāpena saṃyojemā’’ti?
But you are dear and pleasing to us. How can we connect what is pleasing with what is unpleasing?’’
Ngài là người yêu quý và được chúng tôi kính trọng, làm sao chúng tôi lại có thể kết hợp người được kính trọng với những thứ không được kính trọng như vậy?”
‘‘Tena hi tvaṃ, tāta uttara, yādisāhaṃ bhojanaṃ bhuñjāmi, tādisaṃ bhojanaṃ paṭṭhapehi.
‘‘Then, my dear Uttara, prepare such food as I eat.
“Vậy thì, này con Uttara, hãy chuẩn bị thức ăn giống như loại thức ăn ta dùng.
Yādisāni cāhaṃ vatthāni paridahāmi, tādisāni ca vatthāni paṭṭhapehī’’ti.
And prepare such clothes as I wear.’’
Và hãy chuẩn bị y phục giống như loại y phục ta mặc.”
‘‘Evaṃ, bho’’ti kho uttaro māṇavo pāyāsissa rājaññassa paṭissutvā yādisaṃ bhojanaṃ pāyāsi rājañño bhuñjati, tādisaṃ bhojanaṃ paṭṭhapesi.
‘‘Yes, sire,’’ Uttara the brahmin replied to Pāyāsi the chieftain, and then prepared such food as Pāyāsi the chieftain ate.
“Vâng, thưa ngài,” Uttara, người thanh niên, đã vâng lời Pāyāsi Rājañña, và chuẩn bị thức ăn giống như loại thức ăn mà Pāyāsi Rājañña dùng.
Yādisāni ca vatthāni pāyāsi rājañño paridahati, tādisāni ca vatthāni paṭṭhapesi.
And he prepared such clothes as Pāyāsi the chieftain wore.
Và y phục giống như loại y phục mà Pāyāsi Rājañña mặc.
440. Atha kho pāyāsi rājañño asakkaccaṃ dānaṃ datvā asahatthā dānaṃ datvā acittīkataṃ dānaṃ datvā apaviddhaṃ dānaṃ datvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā cātumahārājikānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajji suññaṃ serīsakaṃ vimānaṃ.
440. Then Pāyāsi the chieftain, having given gifts disrespectfully, having given gifts not with his own hands, having given gifts without concern, having given gifts to be discarded, with the breaking up of the body, after death, reappeared in the company of the devas of the Cātumahārājika realm, in the empty Serīsaka vimāna.
440. Sau đó, Pāyāsi Rājañña, sau khi bố thí một cách không cung kính, không tự tay bố thí, bố thí một cách không hoan hỷ, bố thí một cách bỏ bê, sau khi thân hoại mạng chung, đã tái sinh vào sự cộng trú với chư thiên Tứ Đại Thiên Vương, trong cung điện Serīsaka trống rỗng.
Yo pana tassa dāne vāvaṭo ahosi uttaro nāma māṇavo.
But Uttara, the brahmin who was engaged in his alms-giving,
Còn Uttara, người thanh niên, người đã phụ trách việc bố thí đó của ông ta,
So sakkaccaṃ dānaṃ datvā sahatthā dānaṃ datvā cittīkataṃ dānaṃ datvā anapaviddhaṃ dānaṃ datvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajji devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyataṃ.
having given gifts respectfully, having given gifts with his own hands, having given gifts with concern, having given gifts not to be discarded, with the breaking up of the body, after death, reappeared in a good destination, the heavenly world, in the company of the Tāvatiṃsa devas.
sau khi bố thí một cách cung kính, tự tay bố thí, bố thí một cách hoan hỷ, bố thí một cách không bỏ bê, sau khi thân hoại mạng chung, đã tái sinh vào cõi thiện thú, cõi trời, vào sự cộng trú với chư thiên Ba Mươi Ba.