218. Paṭisaṅkhānabalena kodhavinayena akkodhano, na bhāvanābalenāti dassetuṃ ‘‘na anāgāmimaggenā’’tiādi vuttaṃ.
218. To show that he is without anger through the power of reflection and the suppression of anger, not through the power of development, it is stated "not by the Anāgāmī path," and so on.
218. Để cho thấy rằng không sân hận là nhờ sức mạnh của sự suy xét và sự chế ngự sân hận, chứ không phải nhờ sức mạnh của sự tu tập, nên đã nói “không phải bằng đạo quả Bất Lai” và vân vân.
Evaṃ akkodhavasikattāti evaṃ maghamāṇavo viya na kodhavasaṃ gatattā.
Thus, being free from the sway of anger means thus, not having fallen under the sway of anger, like Magha the youth.
Do vậy, vì không bị sân hận chi phối có nghĩa là vì không bị sân hận chi phối như Maṇava Magha.
Nābhisajjīti kujjhanavaseneva na abhisajji.
Did not become hostile means did not become hostile merely through being angry.
Không oán hận có nghĩa là không oán hận do bị chi phối bởi sự sân hận.
Yañhi kodhassa uppattiṭṭhānabhūte ārammaṇe upanāhassa paccayabhūtaṃ kujjhanavasena abhisajjanaṃ, taṃ idhādhippetaṃ, na lubbhanavasena.
That becoming hostile through anger, which is the condition for resentment on an object that is the ground for the arising of anger, is intended here, not becoming hostile through greed.
Sự oán hận do bị chi phối bởi sự sân hận, là nguyên nhân của sự căm ghét phát sinh trên đối tượng là nơi phát sinh sân hận, điều đó được đề cập ở đây, không phải sự oán hận do bị chi phối bởi sự tham lam.
Tenāha ‘‘kuṭilakaṇṭako viyā’’tiādi.
Therefore it is said "like a barbed thorn," and so on.
Do đó, đã nói “như gai nhọn” và vân vân.
So hi yattha laggati, taṃ khobhento eva laggati.
For when it clings, it clings by disturbing it.
Nó bám vào đâu thì làm tổn thương chỗ đó.
Tattha tatthāti tasmiṃ tasmiṃ mammaṭṭhāne.
In each place means in each vital spot.
Ở nơi đó, ở nơi đó có nghĩa là ở mỗi chỗ hiểm yếu.
Mammanti phuṭṭhamattepi rujjanaṭṭhānaṃ.
Vital spot means a place that hurts even when merely touched.
Chỗ hiểm yếu là chỗ đau khi chỉ chạm nhẹ.
Pubbuppattikoti paṭhamuppanno.
First arisen means first manifested.
Phát sinh trước có nghĩa là phát sinh đầu tiên.
Tato balavataro byāpādo laddhāsevanatāya cittassa byāpajjanato.
More powerful ill-will is due to the mind becoming corrupt through repeated indulgence.
Sự ác ý mạnh mẽ hơn là do tâm bị ác ý chi phối do thói quen tích lũy.
Tato balavatarā patitthiyanāti sātisayaṃ laddhāsevanatāya tato byāpādāvatthāyapi balavatarā patitthiyanā paccatthikabhāvena thāmappattito.
More powerful determination is due to extremely repeated indulgence, thus more powerful even than the state of ill-will, having gained strength by becoming an enemy.
Sự căm ghét mạnh mẽ hơn có nghĩa là sự căm ghét mạnh mẽ hơn cả trạng thái ác ý, do sự tích lũy thói quen quá mức, đạt đến sức mạnh do bản chất đối địch.
220. Samānetāti sammadeva ānetā samāgametā.
220. One who brings together means one who brings together perfectly, one who unites.
220. Người kết nối có nghĩa là người kết nối một cách hoàn hảo, người tụ hợp.
Rajje patiṭṭhitena sakkā kātuṃ bahubhatikasseva ijjhanato.
Possible to accomplish for one established in kingship because it is achieved only by one with many servants.
Có thể làm được khi ở trong vương quốc vì chỉ những người có nhiều thuộc hạ mới có thể thành công.
Kattā nāma natthīti vajjaṃ paṭicchādentīti ānetvā sambandho, karonti vajjapaṭicchādanakammanti vā.
Saying that there is no doer, they conceal the fault, so it is connected as "having brought"; or, they perform the act of concealing faults.
Không có người tạo tác, có nghĩa là che giấu lỗi lầm, nên có mối liên hệ là “kết nối”, hoặc là “họ làm công việc che giấu lỗi lầm”.
Nanu vajjapaṭicchādanakammaṃ nāma sāvajjanti?
But is not the act of concealing faults blameworthy?
Há chẳng phải công việc che giấu lỗi lầm là có tội sao?
Saccaṃ sāvajjaṃ saṃkiliṭṭhacittena paṭicchādentassa, idaṃ pana asaṃkiliṭṭhacittena parassa uppajjanakaanatthaṃ pariharaṇavasena pavattaṃ adhippetaṃ.
Indeed, it is blameworthy for one who conceals with a defiled mind. However, this is intended as something done with an undefiled mind, for the purpose of averting harm that might arise for another.
Đúng vậy, là có tội đối với người che giấu bằng tâm ô nhiễm, nhưng ở đây ý muốn nói việc đó được thực hiện với tâm không ô nhiễm, nhằm tránh điều bất lợi có thể phát sinh cho người khác.
‘‘Ñātisaṅgahaṃ karontenā’’ti etena ñātatthacariyāvasena taṃ kammaṃ pavattatīti dasseti.
By "while protecting relatives," it is shown that such an action proceeds for the welfare of relatives.
“Khi làm việc lợi ích cho bà con” cho thấy rằng công việc đó được thực hiện vì lợi ích của bà con.
222. Samanti samānaṃ.
222. Equal means the same.
222. Bình đẳng có nghĩa là giống nhau.
Tena tena loke viññātaguṇena samaṃ samānaṃ jānāti, yato tattha paṭipajjanavidhināva itarasmiṃ paṭipajjati.
He knows that this and that are equal (samaṃ) to the quality known in the world, because he acts in the other in the same way as he acts in that.
Biết bình đẳng với những phẩm chất được biết đến ở nơi đó, ở nơi đó trong thế gian, vì người đó thực hành ở cái kia theo phương pháp thực hành ở cái này.
Sayaṃ jānātīti aparaneyyo hutvā sayameva jānāti.
Knows by himself means knows by himself, not being led by others.
Tự mình biết có nghĩa là tự mình biết mà không cần người khác dẫn dắt.
Purisaṃ jānātīti vā ‘‘ayaṃ seṭṭho, ayaṃ majjhimo, ayaṃ nihīno’’ti taṃ taṃ purisaṃ yāthāvato jānāti.
Or, knows persons means he truly knows each particular person, saying, "This one is superior, this one is mediocre, this one is inferior."
Hoặc là biết người có nghĩa là biết rõ từng người đó, “người này là bậc thượng, người này là bậc trung, người này là bậc hạ”.
Purisavisesaṃ jānātīti tasmiṃ tasmiṃ purise vijjamānaṃ visesaṃ jānāti, yato tattha tattha anurūpadānapadānādipaṭipattiyā yuttapattakārī hoti.
Knows the distinction of persons means he knows the distinction existing in each person, because in each case he acts appropriately with suitable giving and receiving, and so on.
Biết sự đặc biệt của người có nghĩa là biết sự đặc biệt hiện hữu trong mỗi người đó, vì người đó hành xử một cách thích hợp bằng cách ban bố và nhận lãnh phù hợp ở mỗi nơi.
Tenāha ‘‘ayamidamarahatī’’tiādi.
Therefore, it is said "this one deserves this," and so on.
Do đó, đã nói “người này xứng đáng điều này” và vân vân.
225. Okappanasaddhā saddheyyavatthuṃ okkanditvā pakkhanditvā saddahanasaddhā.
225. Resolving faith is faith that plunges into and deeply believes in a trustworthy object.
225. Niềm tin chấp nhận là niềm tin tin tưởng, chấp nhận đối tượng đáng tin.
Sā eva pasādanīyavatthusmimpi abhippasīdanavasena pavattiyā pasādasaddhā. Pariyattisavanenāti sattānaṃ hitasukhāvahāya pariyattiyā savanena.
That very faith is also clear-minded faith due to its manifestation as profound clarity regarding an object that causes clarity. By hearing the Dhamma (Pariyatti) means by hearing the Pariyatti, which brings welfare and happiness to beings.
Chính niềm tin đó, do sự hoạt động của nó trong việc hoàn toàn tịnh tín vào đối tượng đáng tịnh tín, nên gọi là niềm tin tịnh tín. Bằng sự lắng nghe giáo pháp có nghĩa là bằng sự lắng nghe giáo pháp mang lại lợi ích và hạnh phúc cho chúng sinh.
Dhāraṇaparicayādīnaṃ taṃmūlakattā tathā vuttaṃ.
This is said because retention, familiarity, and so on are rooted in it.
Vì sự thọ trì, sự quen thuộc, v.v., đều bắt nguồn từ đó, nên đã nói như vậy.
Etesanti saddhādīnaṃ.
Of these means of faith and so on.
Của những điều này có nghĩa là của niềm tin, v.v.
Saha hānadhammenāti sahānadhammo, na sahānadhammoti asahānadhammo, tassa bhāvo asahānadhammatā, taṃ asahānadhammataṃ, aparihāniyasabhāvanti attho.
That which is with the nature of decline is sahānadhammo; that which is not with the nature of decline is asahānadhammo. Its state is asahānadhammatā, meaning non-declinable nature, which implies an unperishable nature.
Cùng với pháp suy giảm là sahānadhammo, không cùng với pháp suy giảm là asahānadhammo, trạng thái của nó là asahānadhammatā, tức là asahānadhammataṃ, có nghĩa là bản chất không suy giảm.
Ārogyakaraṇakammanti arogabhāvakaraṃ sattānaṃ aviheṭhanakammaṃ.
The action that causes health means the action that brings about a state of good health, the action of not harming beings.
Nghiệp tạo ra sức khỏe có nghĩa là nghiệp không làm tổn hại chúng sinh, tạo ra trạng thái không bệnh tật.
Madhurādibhedaṃ rasaṃ gasati harati etehi, sayameva vā taṃ gasanti gilanti anto pavesentīti rasaggasā, rasaggasānaṃ aggā rasaggasaggā, te ettha santīti rasaggasaggī, tadeva lakkhaṇaṃ.
Through these, one takes and removes various tastes such as sweet, or they themselves absorb, swallow, and bring them inside, therefore they are rasaggasā (taste-absorbers). The best of the taste-absorbers are rasaggasaggā. Those in whom these are present are rasaggasaggī. This is the characteristic.
Nuốt, lấy đi hương vị ngọt ngào và các loại khác bằng những thứ này, hoặc tự chúng nuốt, nuốt chửng, đưa vào bên trong, nên gọi là rasaggasā (kẻ nuốt hương vị). Những kẻ đứng đầu trong số những kẻ nuốt hương vị là rasaggasaggā. Chúng có mặt ở đây, nên gọi là rasaggasaggī. Đó là đặc tướng.
Bhavati hi abhinnepi vatthusmiṃ taggatavisesāvabodhanatthaṃ bhinnaṃ viya katvā vohāro yathā ‘‘silāputtakassa sarīra’’nti.
Indeed, even in an undifferentiated object, to understand a specific aspect contained within it, a distinction is made in common usage, just as "the body of the stone-sculptor's son."
Quả thật, ngay cả trong một sự vật không phân biệt, vẫn có cách nói như thể đã phân biệt để làm rõ sự đặc thù của nó, như trong câu “thân thể của con trai tảng đá”.
Rasaggasaggitāsaṅkhātaṃ vā lakkhaṇaṃ rasaggasaggilakkhaṇaṃ.
Or the characteristic known as rasaggasaggitā (the state of being the best of taste-absorbers) is the rasaggasaggilakkhaṇa.
Hoặc đặc tướng được gọi là rasaggasaggilakkhaṇaṃ (đặc tướng của kẻ đứng đầu trong số những kẻ nuốt hương vị).
228. Visaṭanti kujjhanavasena vinisaṭaṃ katvā.
228. Visaṭaṃ means having spread out due to anger.
228. Visaṭaṃ (mở rộng) là làm cho lan rộng ra do tức giận.
Tenāha ‘‘kakkaṭako viyā’’tiādi.
Therefore, it is said "like a crab," and so on.
Do đó, đã nói “kakkaṭako viyā” (như con cua) và các câu tương tự.
Visācīti virūpaṃ sācitakaṃ, vijimhanti attho.
Visācī means a distorted glance, meaning crooked.
Visācī (mắt nhìn xéo) là nhìn xéo một cách dị dạng, nghĩa là nhìn nghiêng.
Tenāha ‘‘vaṅkakkhikoṭiyā’’ti, kuṭilaakkhikoṭipātenāti attho.
Therefore, it is said "with a crooked corner of the eye," meaning by casting a glance with a crooked corner of the eye.
Do đó, đã nói “vaṅkakkhikoṭiyā” (bằng khóe mắt cong), nghĩa là bằng cách liếc mắt nghiêng.
Viceyya pekkhitāti ujukaṃ anoloketvā diṭṭhipātaṃ vicāretvā oloketvā.
Viceyya pekkhitā means not looking straight, but scattering the gaze and looking.
Viceyya pekkhitā (nhìn dò xét) là không nhìn thẳng mà nhìn dò xét ánh mắt.
Tenāha ‘‘yo kujjhitvā’’tiādi.
Therefore, it is said "one who, being angry," and so on.
Do đó, đã nói “yo kujjhitvā” (người nào tức giận) và các câu tương tự.
Paroti kujjhito.
Paro means the one who is angry.
Paro (người khác) là người bị tức giận.
Na oloketi taṃ sammukhā gacchantaṃ kujjhitvā na oloketi, parammukhā.
Na oloketi means one who, being angry, does not look straight at the one who comes before him, but looks away.
Na oloketi (không nhìn) là không nhìn thẳng vào người đi ngang qua khi tức giận, mà nhìn tránh mặt.
Viteyyāti virūpaṃ tiriyaṃ, viññūnaṃ olokanakkamaṃ vītikkamitvāti attho.
Viteyyā means crookedly, transversely, meaning having transgressed the manner of looking for discerning persons.
Viteyyā (nhìn nghiêng) là nhìn lệch một cách dị dạng, nghĩa là vượt quá cách nhìn của người trí.
Jimhaṃ anoloketvā ujukaṃ olokanaṃ nāma kuṭilabhāvakarānaṃ pāpadhammānaṃ abhājanaujukatacittatasseva hotīti āha ‘‘ujumano hutvā ujuṃ pekkhitā’’ti.
Not looking crookedly, but looking straight means that it belongs only to one whose mind is straight, free from the evil qualities that cause crookedness. Therefore, it is said "having a straight mind, looking straight."
Việc không nhìn nghiêng mà nhìn thẳng chỉ có ở người có tâm ngay thẳng, không chứa đựng các pháp ác gây ra sự cong vẹo, nên đã nói “ujumano hutvā ujuṃ pekkhitā” (có tâm ngay thẳng và nhìn thẳng).
Yathā ca ujuṃ pekkhitā hotīti ānetvā sambandho.
And how one looks straight, this is brought forward and connected.
Và mối liên hệ được thiết lập bằng cách đưa vào câu “như thế nào mà nhìn thẳng”.
Pasaṭanti ummīlanavasena sammadeva patthaṭaṃ.
Pasaṭaṃ means well-spread out by way of opening the eyes.
Pasaṭaṃ (lan rộng) là hoàn toàn trải rộng ra do mở mắt.
Vipulaṃ vitthatanti tasseva vevacanaṃ.
Vipulaṃ vitthataṃ are synonyms for that.
Vipulaṃ vitthataṃ (rộng lớn, bao la) là từ đồng nghĩa của từ đó.
Piyaṃ piyāyitabbaṃ dassanaṃ olokanaṃ etassāti piyadassano.
His seeing or looking is pleasing and to be cherished, therefore he is piyadassano (of pleasing appearance).
Piyadassano (có cái nhìn đáng yêu) là người có cái nhìn, sự nhìn ngắm đáng yêu, đáng được yêu mến.
Kāṇoti akkhīni nimmīletvā pekkhanako.
Kāṇo means one who looks with eyes closed.
Kāṇo (mắt mù) là người nhìn bằng cách nhắm mắt.
Kākakkhīti kekarakkho.
Kākakkhī means one with squinting eyes.
Kākakkhī (mắt quạ) là mắt lé.
Vaṅkakkhīti jimhapekkhanako.
Vaṅkakkhī means one who looks crookedly.
Vaṅkakkhī (mắt cong) là người nhìn nghiêng.
Āvilakkhīti ākuladiṭṭhipāto.
Āvilakkhī means one whose gaze is confused.
Āvilakkhī (mắt đục) là người có ánh mắt hỗn loạn.
Nīlapītalohitasetakāḷavaṇṇānaṃ vasena pañcavaṇṇo. Tattha pītalohitavaṇṇā setamaṇḍalagatarājivasena, nīlasetakāḷavaṇṇā pana taṃtaṃmaṇḍalavaseneva veditabbā.
Pañcavaṇṇo means five-colored, by way of blue, yellow, red, white, and black. Therein, the yellow and red colors are to be understood as being in the rays located in the white circle, while the blue, white, and black colors are to be understood as being in their respective circles.
Pañcavaṇṇo (năm màu) là do có các màu xanh, vàng, đỏ, trắng, đen. Trong đó, màu vàng và đỏ nên được hiểu là do các đường vân trên vòng trắng, còn màu xanh, trắng và đen nên được hiểu là do các vòng tương ứng.
‘‘Pasādoti pana tesaṃ vaṇṇānaṃ pasannākāraṃ sandhāya vutta’’nti keci.
Some say "pasādo here is said with reference to the clear appearance of those colors."
Một số người nói rằng: “ Pasādo (trong sáng) được nói đến để chỉ trạng thái trong sáng của những màu sắc đó.”
Pañcavaṇṇo pasādoti pana yathāvuttapañcavaṇṇaparivāro, tehi vā paṭimaṇḍito pasādoti attho.
Pañcavaṇṇo pasādo means surrounded by the aforesaid five colors, or it means clarity adorned by those colors.
Còn pañcavaṇṇo pasādo (sự trong sáng năm màu) có nghĩa là sự trong sáng được bao quanh bởi năm màu như đã nói, hoặc sự trong sáng được tô điểm bởi chúng.
Nettasampattikarānīti ‘‘pañcavaṇṇapasādatā tirohitavidūragatadassanasamatthatā’’ti evamādi cakkhusampadāya kāraṇāni.
Nettasampattikarāni means the causes for excellent eyesight, such as "the clarity of five colors, the ability to see things far and hidden."
Nettasampattikarānī (những điều mang lại sự hoàn hảo cho mắt) là những nguyên nhân của sự hoàn hảo về mắt, như “sự trong sáng năm màu và khả năng nhìn thấy những vật ở xa bị che khuất” và các điều tương tự.
Lakkhaṇasatthe yuttāti lakkhaṇasatthe āyuttā sukusalā.
Lakkhaṇasatthe yuttā means skilled and proficient in the science of characteristics.
Lakkhaṇasatthe yuttā (thành thạo trong khoa tướng số) là những người thành thạo, rất giỏi trong khoa tướng số.
Pubbaṅgamatāti pubbaṅgamassa kammaṃ.
Pubbaṅgamatā means the action of a leader.
Pubbaṅgamatā (sự đi trước) là hành động của người đi trước.
Yassa hi kāyasucaritādikammassa vasena mahāpuriso bahujanassa pubbaṅgamo ahosi, tadassa kammaṃ ‘‘pubbaṅgamatā’’ti adhippetaṃ, na pubbaṅgamabhāvo.
For the Mahāpurisa, because of whose actions, such as good conduct of body, he became a leader for many people, that action is intended here as "pubbaṅgamatā," not the state of being a leader.
Hành động mà nhờ đó, vị Đại Nhân đã trở thành người đi trước của số đông do các hành vi thiện như thân thiện, v.v., thì hành động đó được hiểu là “pubbaṅgamatā”, chứ không phải là trạng thái đi trước.
Tenāha ‘‘idha kammaṃ nāma pubbaṅgamatā’’ti.
Therefore, it is said "here, action is pubbaṅgamatā."
Do đó, đã nói “idha kammaṃ nāma pubbaṅgamatā” (ở đây, hành động chính là sự đi trước).
Pītipāmojjena paripuṇṇasīsoti pītiyā, pāmojjena ca sampuṇṇapaññāsīso bahulaṃ somanassasahagatañāṇasampayuttacittasamaṅgī eva hutvā vicarati.
Pītipāmojjena paripuṇṇasīso means he walks with a head full of perfect wisdom, always endowed with a mind connected with abundant joy and gladness.
Pītipāmojjena paripuṇṇasīso (đầu đầy hỷ lạc) là người có trí tuệ viên mãn do hỷ và lạc, thường xuyên sống với tâm tương ưng với trí tuệ đi kèm với sự hoan hỷ, và vicarati (đi lại).
Mahāpurisoti mahāpurisajātiko.
Mahāpuriso means one born of the lineage of great men.
Mahāpuriso (Đại Nhân) là người thuộc dòng dõi Đại Nhân.
231. Bahujananti sāmiatthe upayogavacananti āha ‘‘bahujanassā’’ti.
231. Bahujanaṃ is in the possessive case for the meaning of ownership, so it is said "of many people."
231. Bahujanaṃ (số đông) là cách dùng từ thuộc sở hữu cách, nên đã nói “bahujanassā” (của số đông).
Paribhuñjanaṭṭhena paṭibhogo, upayogavatthu paṭibhogo, tassa hitāti paṭibhogiyā. Desakālaṃ ñatvā tadupakaraṇūpaṭṭhānādi veyyāvaccakarā sattā.
Paṭibhogo means enjoyment, a suitable object for use; those who are beneficial to it are paṭibhogiyā. Beings who are veyyāvaccakarā (service-doers) understand the time and place and attend to providing suitable provisions and so forth.
Paṭibhogo (sự hưởng thụ) là sự hưởng thụ, vật dụng để sử dụng, paṭibhogiyā (thuộc về sự hưởng thụ) là những thứ có lợi cho nó. Veyyāvaccakarā (những người phục vụ) là những chúng sinh biết thời gian, địa điểm và thực hiện các việc phục vụ, cung cấp vật dụng, v.v.
Abhiharantīti byāharanti.
Abhiharanti means they declare.
Abhiharantī (mang đến) là nói ra.
Tassa tassa veyyāvaccassa paṭiharaṇato pavattanakaraṇato paṭihāro, veyyāvaccakaro, tassa bhāvo paṭihārakanti āha ‘‘veyyāvaccakarabhāva’’nti.
Because of performing and carrying out each act of service, it is paṭihāro, a service-doer; the state of being such is paṭihāraka. Therefore, it is said "the state of being a service-doer."
Do việc mang lại và thực hiện các dịch vụ đó, nên gọi là paṭihāro (người phục vụ), tức là người làm công việc phục vụ; trạng thái của người đó là paṭihārakaṃ, nên đã nói “veyyāvaccakarabhāva” (trạng thái của người phục vụ).
Visavanaṃ visavo, kāmakāro vasitā, so etassa atthīti visavīti āha ‘‘ciṇṇavasī’’ti.
Dominance is visavo, freedom of will and mastery; one who has this is visavī. Therefore, it is said "one who has practiced mastery."
Sự kiểm soát là visavo (sự kiểm soát), sự tự do, sự làm chủ; người có điều đó là visavī, nên đã nói “ciṇṇavasī” (người đã thực hành sự làm chủ).
Baddhajivhāti yathā sukhena parivattati, evaṃ sirādīhi palibuddhajivhā.
Baddhajivhā means a tongue bound by nerves and so forth, so that it can move easily.
Baddhajivhā (lưỡi bị ràng buộc) là lưỡi bị ràng buộc bởi các khớp, v.v., sao cho không thể xoay chuyển dễ dàng.
Gūḷhajivhāti rasabahalatāya gūḷhagaṇḍasadisajivhā.
Gūḷhajivhā means a tongue like a hidden tumor due to its abundance of taste.
Gūḷhajivhā (lưỡi ẩn) là lưỡi giống như một cục u ẩn do quá nhiều nước bọt.
Dvijivhāti agge kappabhāvena dvidhābhūtajivhā.
Dvijivhā means a tongue split into two at the tip due to a fissure.
Dvijivhā (lưỡi chẻ đôi) là lưỡi bị chẻ đôi ở đầu.
Mammanāti apparippuṭatalāpā.
Mammanā means indistinct articulation.
Mammanā (nói lắp) là nói không rõ ràng.
Kharapharusakakkasādivasena saddo bhijjati bhinnakāro hoti.
The saddo bhijjati (voice breaks) or becomes of a broken kind due to being harsh, rough, coarse, and so forth.
Saddo bhijjati (âm thanh bị vỡ) là âm thanh có vẻ bị vỡ, do thô ráp, cứng nhắc, chói tai, v.v.
Vicchinditvā pavattassaratāya chinnassarā vā. Anekākāratāya bhinnassarā vā. Kākassa viya amanuññassaratāya kākassarā vā.
Or chinnassarā (broken voice) due to a sound that proceeds intermittently. Or bhinnassarā (divided voice) due to various kinds. Or kākassarā (crow's voice) due to an unpleasant sound like that of a crow.
Hoặc chinnassarā (âm thanh bị cắt đứt) do âm thanh phát ra bị ngắt quãng. Hoặc bhinnassarā (âm thanh bị vỡ) do có nhiều dạng khác nhau. Hoặc kākassarā (âm thanh như quạ) do âm thanh không dễ chịu như tiếng quạ.
Madhuroti iṭṭhe, kammaphalena vatthuno suvisuddhattā.
Madhuro means pleasing, due to the extreme purity of the object resulting from karma.
Madhuro (ngọt ngào) là dễ chịu, do sự trong sạch tuyệt đối của sự vật nhờ quả nghiệp.
Pemanīyoti pītisañjanano, piyāyitabbo vā.
Pemanīyo means generating affection, or to be cherished.
Pemanīyo (đáng yêu) là tạo ra niềm vui, hoặc đáng được yêu mến.
237. Akkosayuttattāti akkosupasañhitattā akkosavatthusahitattā.
237. Akkosayuttattā means being connected with abuse, being accompanied by causes of abuse.
237. Akkosayuttattā (do liên quan đến sự chửi rủa) là do có liên quan đến sự chửi rủa, chứa đựng các yếu tố chửi rủa.
Ābādhakarinti ghaṭṭanavasena paresaṃ pīḷāvahaṃ.
Ābādhakariṃ means causing affliction to others by way of collision.
Ābādhakariṃ (gây đau khổ) là gây ra đau khổ cho người khác bằng cách va chạm.
Bahuno janassa avamaddanato, pamaddābhāvakaraṇato vā bahujanappamaddanaṃ.
Bahujanappamaddanaṃ means crushing many people, or causing the absence of crushing many people.
Bahujanappamaddanaṃ (sự đè nén số đông) là do đè nén số đông, hoặc do không gây ra sự đè nén.
Abāḷha nti vā ettha a -kāro vuddhiattho ‘‘asekkhā dhammā’’tiādīsu (dha. sa. tikamātikā 11) viya, tasmā ativiya bāḷhaṃ pharusaṃ giranti evamettha attho veditabbo.
In "Abāḷha," the letter 'a' here has the meaning of intensification, as in "asekkhā dhammā" etc.; therefore, the meaning here should be understood as speech that is exceedingly harsh.
Ở đây, chữ "a" trong từ abāḷha có nghĩa tăng cường, giống như trong các trường hợp "các pháp vô học" (asekkhā dhammā) v.v. Do đó, ở đây, ý nghĩa của gira phải được hiểu là lời nói cực kỳ gay gắt, thô lỗ.
Na bhaṇīti cettha ‘‘na abhaṇi na bhaṇī’’ti saralopena niddeso.
And here, "Na bhaṇī" is a designation by vowel elision for "na abhaṇi na bhaṇī."
Ở đây, na bhaṇī là cách diễn đạt bằng cách lược bỏ nguyên âm, tức là "na abhaṇi" (không nói).
Susaṃhitanti suṭṭhu saṃhitaṃ.
"Susaṃhita" means well-arranged.
Susaṃhita (hòa hợp tốt đẹp) là hoàn toàn hòa hợp (suṭṭhu saṃhitaṃ).
Kena pana suṭṭhu saṃhitaṃ?
But by what is it well-arranged?
Nhưng hòa hợp tốt đẹp bởi điều gì?
‘‘Madhura’’nti anantarameva vuttattā madhuratāyāti viññāyati, kā panassa madhuratāti āha ‘‘suṭṭhu pemasaṃhita’’nti.
Since "Madhura" was just mentioned, it is understood as by sweetness. And what is its sweetness? It is said: "suṭṭhu pemasaṃhita" (very delightful).
Vì ngay lập tức đã nói "ngọt ngào" (madhura), nên được hiểu là do sự ngọt ngào. Vậy sự ngọt ngào của nó là gì? Nên nói “suṭṭhu pemasaṃhita” (hoàn toàn hòa hợp với lòng từ ái).
Upayogaputhuttavisayo yaṃ vācā-saddoti āha ‘‘vācāyo’’ti, sā cassā upayogaputhuttavisayatā ‘‘hadayagāminiyo’’ti padena samānādhikaraṇatāya daṭṭhabbā.
The word "vācā" is of manifold application, so it is said "vācāyo"; and its manifold application should be seen as in apposition with the phrase "hadayagāminiyo" (going to the heart).
Vì từ vācā (lời nói) là đối tượng của nhiều cách sử dụng, nên nói “vācāyo” (nhiều lời nói). Sự đa dạng trong cách sử dụng của nó phải được hiểu qua sự đồng vị ngữ với cụm từ "đi vào lòng người" (hadayagāminiyo).
‘‘Kaṇṇasukha’’nti pāṭhe bhāvanapuṃsakaniddesoyanti dassetuṃ ‘‘yathā’’tiādi vuttaṃ.
In the reading "Kaṇṇasukha," "yathā" etc. is stated to show that this is a designation in the impersonal neuter.
Trong bản đọc “kaṇṇasukha” (dễ chịu tai), để chỉ ra rằng đây là cách diễn đạt ở thể trung tính chỉ sự cảm nhận, nên đã nói “yathā” v.v.
Vedayathāti kālavipallāsenāyaṃ niddesoti āha ‘‘vedayitthā’’ti.
"Vedayathā" is a designation with a reversal of tense, so it is said "vedayitthā."
Vedayathā là cách diễn đạt có sự đảo lộn thì, nên nói “vedayitthā” (đã cảm nhận).
Brahmassaratanti seṭṭhassarataṃ, brahmuno sarasadisassarataṃ vā.
"Brahmassarata" means having the best voice, or having a voice similar to that of Brahmā.
Brahmassarata là âm thanh tuyệt hảo, hoặc âm thanh giống như âm thanh của Phạm thiên.
Bahūnaṃ bahunti bahūnaṃ janānaṃ bahuṃ subhaṇitanti yojanā.
"Bahūnaṃ bahu" is to be construed as "much excellent speech for many people."
Bahūnaṃ bahu (nhiều cho nhiều người) là cách kết hợp câu "lời nói hay nhiều cho nhiều người".
239. Vikiṇṇavacanā nāma samphappalāpino, tappaṭikkhepena avikiṇṇavacanā mahābodhisattā.
239. "Vikiṇṇavacanā" refers to those who speak frivolously; by contrast, "avikiṇṇavacanā" refers to the Mahābodhisattas.
239. Vikiṇṇavacanā là những người nói lời vô ích, ba hoa. Ngược lại, avikiṇṇavacanā là các vị Đại Bồ Tát.
Vācā eva tadatthādhigamupāyatāya ‘‘byāppatho’’ti vuttāti āha ‘‘avikiṇṇa…pe… vacanapatho assā’’ti.
Speech itself is called "byāppatho" as a means to achieve its purpose, so it is said: "avikiṇṇa...pe... vacanapatho assa" (whose path of speech is not scattered).
Vì lời nói là phương tiện để đạt được ý nghĩa đó, nên được gọi là “byāppatho” (con đường diễn đạt), do đó nói “avikiṇṇa…pe… vacanapatho assā” (có con đường lời nói không phân tán).
‘‘Dvīhi dvīhī’’ti nayidaṃ āmeḍitavacanaṃ asamānādhikaraṇato, atha kho dvīhi diguṇatādassananti āha ‘‘dvīhi dvīhīti catūhī’’ti.
"Dvīhi dvīhi" is not a reduplicated word due to incongruity, but rather shows a double quantity, so it is said "dvīhi dvīhīti catūhi" (by two by two means by four).
“Dvīhi dvīhī” không phải là từ lặp lại vì không đồng vị ngữ, mà là để chỉ sự gấp đôi, do đó nói “dvīhi dvīhīti catūhī” (dvīhi dvīhi là bốn).
Tasmā ‘‘dvidugamā’’ti catugamā vuttāti āha ‘‘catuppadāna’’nti.
Therefore, "dvidugamā" refers to those who go by four, so it is said "catuppadāna" (quadrupeds).
Do đó, "dvidugamā" được nói là bốn bước chân, nên nói “catuppadāna” (của bốn chân).
Tathāsabhāvoti yathāssa vuttanayena kenaci appadhaṃsiyatā hoti guṇehi, tathāsabhāvo.
"Tathāsabhāvo" means 'such is his nature, that he is unassailable by anyone in terms of his qualities, in the manner stated.'
Tathāsabhāvo là có bản chất như vậy, tức là không thể bị ai áp đảo về phẩm chất theo cách đã nói.
241. Pahāsīti tadaṅgavasena, vikkhambhanavasena ca pariccaji.
241. "Pahāsī" means 'he gave up or abandoned by way of suppression of defilements and by way of overcoming.'
241. Pahāsī là đã từ bỏ theo cách đoạn trừ từng phần và theo cách trấn áp.
Tidivaṃ tāvatiṃsabhavanaṃ puraṃ nagaraṃ etesanti tidivapurā, tāvatiṃsadevā, tesaṃ varo tidivapuravaro, indo.
"Tidivapurā" means 'Tāvatiṃsa devas,' for whom the Tāvatiṃsa abode is a city. "Tidivapuravaro" is the chief of these, namely Sakka.
Tidivapurā là những người có cõi trời, cung điện Tam Thập Tam Thiên là thành phố của họ, tức là các vị chư thiên Tam Thập Tam Thiên. Vị tối thượng của họ là tidivapuravaro, tức là Đế Thích.
Tena tidivapuravarena. Tenāha ‘‘sakkenā’’ti.
By that "tidivapuravarena." Therefore, it is said "sakkenā" (by Sakka).
Bởi tidivapuravarena (vị tối thượng của cõi trời). Do đó nói “sakkenā” (bởi Đế Thích).
Lapanti kathenti etenāti lapanaṃ, mukhanti āha ‘‘lapanajanti mukhaja’’nti.
"Lapanaṃ" is that by which they speak or tell, meaning the mouth. So it is said "lapanajanti mukhaja" (lapana-born means mouth-born).
Người ta nói, người ta kể bằng cái này, nên nó là lapanaṃ (cái để nói), tức là cái miệng, nên nói “lapanajanti mukhaja” (sinh ra từ miệng).
Suṭṭhu dhavalatāya sukkā, īsakampi asaṃkiliṭṭhatāya suci. Sundarasaṇṭhānatāya suṭṭhu bhāvanato, vipassanato ca sobhanā. Kāmaṃ janānaṃ manussānaṃ nivāsanaṭṭhānādibhāvena patiṭṭhābhūto desaviseso ‘‘janapado’’ti vuccati, idha pana saparivāracatumahādīpasaññito sabbo padeso tathā vuttoti āha ‘‘cakkavāḷaparicchinno janapado’’ti.
"Sukkā" means 'very white,' due to extreme whiteness. "Suci" means 'pure,' due to not being even slightly stained. "Sobhanā" means 'beautiful,' due to being well-formed, well-developed, and clear. A particular region, serving as a dwelling place etc. for people, is called a "janapada"; here, however, the entire region, encompassing the four great continents with their retinues, is thus referred to, so it is said "cakkavāḷaparicchinno janapado" (the region delimited by the cakkavāḷa).
Rất trắng do sự trắng sáng, sukkā. Trong sạch, suci, không chút ô nhiễm. Đẹp, sobhanā, do hình dáng đẹp đẽ và do sự phát triển, sự trong sáng. Một vùng đất đặc biệt là nơi cư trú, nơi nương tựa của con người được gọi là "janapado" (quốc độ). Ở đây, toàn bộ vùng đất bao gồm bốn đại châu cùng với quyến thuộc được nói như vậy, nên nói “cakkavāḷaparicchinno janapado” (quốc độ được bao bọc bởi vũ trụ).
Nanu ca yathāvutto padeso samuddaparicchinno, na cakkavāḷapabbataparicchinnoti?
But is not the region as described delimited by the ocean, not by the Cakkavāḷa mountain?
Chẳng phải vùng đất đã nói được bao bọc bởi biển, chứ không phải bởi núi Cakkavāḷa sao?
So padeso cakkavāḷaparicchinnopi hotīti tathā vuttaṃ.
That region is also delimited by the Cakkavāḷa, and so it is stated.
Vùng đất đó cũng được bao bọc bởi Cakkavāḷa, nên đã nói như vậy.
Ye vā samuddanissitā, cakkavāḷapādanissitā ca sattā, tesaṃ te te padesā patiṭṭhāti tepi saṅgaṇhanto ‘‘cakkavāḷaparicchinno’’ti avoca.
Or, to include those beings who depend on the ocean and those who depend on the foot of the Cakkavāḷa, whose respective regions are their foundation, he said "cakkavāḷaparicchinno."
Hoặc là, những chúng sinh nương tựa vào biển, và những chúng sinh nương tựa vào chân núi Cakkavāḷa, những vùng đất đó là nơi nương tựa của họ, bao gồm cả những điều đó, nên đã nói “cakkavāḷaparicchinno”.
Cakkavāḷaparicchinnoti ca cakkavāḷena paricchinnoti evamettha attho daṭṭhabbo.
And "cakkavāḷaparicchinno" means 'delimited by the Cakkavāḷa'; this is how the meaning here should be understood.
Và cakkavāḷaparicchinno phải được hiểu là "được bao bọc bởi Cakkavāḷa".
Tassāti tassa cakkavattino.
"Tassā" means 'of that Cakkavatti.'
Tassā là của vị Chuyển Luân Vương đó.
Puna tassāti tassa janapadassa.
Again, "tassā" means 'of that region.'
Lại tassā là của quốc độ đó.
Bahujana sukhanti ettha paccattabahuvacanalopena bahujanaggahaṇanti āha ‘‘bahujanā’’ti.
In "bahujana sukha," "bahujana" is taken as a plural by elision of the accusative plural ending, so it is said "bahujanā" (many people).
Ở đây, bahujana sukha (hạnh phúc của nhiều người) là sự đề cập đến nhiều người bằng cách lược bỏ số nhiều ở cách sở hữu, nên nói “bahujanā” (nhiều người).
Yathā pana te hitasukhaṃ caranti, taṃ vidhiṃ dassetuṃ ‘‘samānasukhadukkhā hutvā’’ti vuttaṃ.
And to show the manner in which they conduct themselves for their well-being and happiness, it is said "samānasukhadukkhā hutvā" (having common happiness and suffering).
Để chỉ ra cách mà họ sống trong lợi ích và hạnh phúc, nên đã nói “samānasukhadukkhā hutvā” (trở nên có cùng hạnh phúc và khổ đau).
Vigatapāpoti sabbaso samucchindanena viniddhutapāpadhammo.
"Vigatapāpo" means 'one whose defiling states (pāpa) are entirely expelled by eradication.'
Vigatapāpo là người đã hoàn toàn loại bỏ các pháp bất thiện bằng cách nhổ tận gốc.
Daratho vuccati kāyiko, cetasiko ca pariḷāho.
"Daratho" refers to physical and mental distress (pariḷāha).
Daratho được gọi là sự nóng nảy về thân và tâm.
Tattha cetasikapariḷāho ‘‘vigatapāpo’’ti imināva vuttoti āha ‘‘vigatakāyikadarathakilamatho’’ti.
Here, mental distress is already conveyed by "vigatapāpo," so it is said "vigatakāyikadarathakilamatho" (freed from physical distress and fatigue).
Trong đó, sự nóng nảy về tâm đã được nói bằng “vigatapāpo” (đã loại bỏ bất thiện), nên nói “vigatakāyikadarathakilamatho” (đã loại bỏ sự nóng nảy và mệt mỏi về thân).
Rāgādayo yasmiṃ santāne uppannā, tassa malīnabhāvakaraṇena malā. Kacavarabhāvena khilā. Sattānaṃ mahānatthakarattā visesato doso kalīti vuttaṃ ‘‘dosakalīnañcā’’ti.
Rāga and other defilements, when arisen in one's continuum, are "malā" (stains) due to causing impurity. They are "khilā" (waste) due to being like rubbish. "Dosakalī" is specifically said to be "kalī" (evil) due to being a great misfortune for beings, hence "dosakalīnañcā" (and of the evil of hatred).
Tham ái v.v. khi phát sinh trong dòng tâm thức, làm cho nó ô uế, nên gọi là malā (ô uế). Do là rác rưởi, nên gọi là khilā (chướng ngại). Đặc biệt là sân hận, vì gây ra đại bất hạnh cho chúng sinh, nên được gọi là kalī, do đó nói “dosakalīnañcā” (và những sân hận).
Panūdehīti samucchindanavasena sasantānato nīhārakehi, pajahanakehīti attho.
"Panūdehī" means 'those who have removed them from their own continuum by eradication, those who have abandoned them.'
Panūdehī là những người đã loại bỏ, đã từ bỏ khỏi dòng tâm thức của mình bằng cách nhổ tận gốc.
Sesaṃ suviññeyyameva.
The rest is easily understood.
Phần còn lại thì dễ hiểu.
Ettha ca yasmā sabbesampi lakkhaṇānaṃ mahāpurisasantānagatapuññasambhārahetukabhāvena sabbaṃyeva taṃ puññakammaṃ sabbassa lakkhaṇassa kāraṇaṃ visiṭṭharūpattā phalassa.
Here, since all characteristics are caused by the accumulation of merit existing in the continuum of a Mahāpurisa, all that meritorious kamma is the cause of all characteristics, due to the distinctive nature of the fruit.
Ở đây, vì tất cả các tướng đều do tích lũy công đức trong dòng tâm thức của bậc Đại Nhân mà thành, nên tất cả những thiện nghiệp đó là nguyên nhân của tất cả các tướng, do quả có hình thái đặc biệt.
Na hi abhinnarūpakāraṇaṃ bhinnasabhāvassa phalassa paccayo bhavituṃ sakkoti, tasmā yassa yassa lakkhaṇassa yaṃ yaṃ puññakammaṃ visesakāraṇaṃ, taṃ taṃ vibhāgena dassentī ayaṃ desanā pavattā.
Indeed, a cause of undifferentiated nature cannot be a condition for a fruit of differentiated nature. Therefore, this discourse proceeds by distinguishing and showing which specific meritorious kamma is the particular cause for each characteristic.
Không thể có chuyện nguyên nhân không khác biệt về hình thái lại là duyên cho quả có bản chất khác biệt. Do đó, lời dạy này được trình bày để chỉ rõ từng thiện nghiệp đặc biệt là nguyên nhân của từng tướng.
Tattha yathā yādisaṃ kāyasucaritādipuññakammaṃ suppatiṭṭhitapādatāya kāraṇaṃ vuttaṃ, tādisameva ‘‘uṇhīsasīsatāya’’ kāraṇanti na sakkā vattuṃ daḷhasamādānatāvisiṭṭhassa tassa suppatiṭṭhitapādatāya kāraṇabhāvena vuttattā, itarassa ca pubbaṅgamatāvisiṭṭhassa vuttattā, evaṃ yādisaṃ āyatapaṇhitāya kāraṇaṃ, na tādisameva dīghaṅgulitāya, brahmujugattatāya ca kāraṇaṃ visiṭṭharūpattā phalassa.
For example, it cannot be said that the same kind of meritorious kamma, such as wholesome bodily conduct, which is stated as the cause for having well-planted feet, is also the cause for having an ūṇhīsa-head, because the former is stated as the cause for having well-planted feet, which is characterized by strong adherence, while the latter is characterized by being a precursor. Similarly, the kamma that is the cause for long arms cannot be the same kamma that causes long fingers and an upright Brahma-like body, due to the distinctive nature of the fruit.
Trong đó, không thể nói rằng thiện nghiệp như thân hành thiện v.v. được nói là nguyên nhân của tướng bàn chân vững chắc, cũng là nguyên nhân của tướng đỉnh đầu có nhục kế (uṇhīsasīsatāya), vì cái trước được nói là nguyên nhân của tướng bàn chân vững chắc với đặc tính kiên cố, còn cái sau được nói với đặc tính đi trước, tương tự như vậy, thiện nghiệp là nguyên nhân của tướng gót chân dài không phải là nguyên nhân của tướng ngón tay dài và thân thẳng như Phạm thiên, vì quả có hình thái đặc biệt.
Na hi abhinnarūpakāraṇaṃ bhinnasabhāvassa phalassa paccayo bhavituṃ sakkoti.
Indeed, a cause of undifferentiated nature cannot be a condition for a fruit of differentiated nature.
Không thể có chuyện nguyên nhân không khác biệt về hình thái lại là duyên cho quả có bản chất khác biệt.
Tattha yathā ekeneva kammunā cakkhādinānindriyuppattiyaṃ avatthābhedato, sāmatthiyabhedato vā kammabhedo icchitabbo.
Here, just as with one kamma, in the origination of various sense faculties like the eye, a difference in kamma should be posited due to a difference in basis or a difference in potential.
Trong đó, giống như sự phát sinh của nhiều căn như mắt v.v. chỉ từ một nghiệp, phải chấp nhận sự khác biệt của nghiệp do sự khác biệt của trạng thái hoặc sự khác biệt của năng lực.
Na hi yadavatthaṃ kammaṃ cakkhussa kāraṇaṃ, tadavatthameva sotādīnaṃ kāraṇaṃ hoti abhinnasāmatthiyaṃ vā, tasmā pañcāyatanikattabhāvapatthanābhūtā purimanipphannā kāmataṇhā paccayavasena visiṭṭhasabhāvā kammassa visiṭṭhasabhāvaphalanibbattanasamatthatāsādhanavasena paccayo hotīti ekampi anekavidhaphalanibbattanasamatthatāvasena anekarūpataṃ āpannaṃ viya hoti, evamidhāpi ‘‘ekampi pāṇātipātā veramaṇivasena pavattaṃ kusalakammaṃ āyatapaṇhitādīnaṃ tiṇṇampi lakkhaṇānaṃ nibbattakaṃ hotī’’ti vuccamānepi na koci virodho.
Indeed, the particular kind of kamma that is the cause for the eye is not the same kind of cause for the ear and so forth, nor does it have an undifferentiated capacity; therefore, past-arisen craving for sensual pleasures, being the aspiration for the state of having five sense-bases, becomes a cause by way of its distinct nature, by way of making the kamma capable of producing distinct results. Thus, even one (kamma) becomes as if multifarious due to its capacity to produce various kinds of results. Similarly, even when it is said here that "even one wholesome kamma, arisen from abstaining from killing, produces all three marks such as the developed feet," there is no contradiction.
Quả thật, nghiệp là nguyên nhân cho mắt không phải là nguyên nhân cho tai và các căn khác ở cùng một mức độ, hoặc với khả năng không phân biệt. Do đó, kāmataṇhā (ái dục) đã phát sinh trước đây, là sự khao khát có được trạng thái năm căn, trở thành nhân duyên theo cách đặc biệt, bằng cách thiết lập khả năng tạo ra những quả dị thục đặc biệt của nghiệp. Như vậy, một nghiệp duy nhất cũng trở nên như có nhiều hình thức do khả năng tạo ra nhiều loại quả. Tương tự ở đây, khi nói rằng “ngay cả một thiện nghiệp được thực hiện bằng cách tránh sát sinh cũng là nhân tạo ra ba tướng như āyatapaṇhita (gót chân dài)”, cũng không có gì mâu thuẫn.
Tena vuttaṃ ‘‘so tassa kammassa katattā…pe… imāni tīṇi mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhatī’’ti nānākammunā pana tesaṃ nibbattiyaṃ vattabbameva natthi, pāḷiyaṃ pana ‘‘tassa kammassā’’ti ekavacananiddeso sāmaññavasenāti daṭṭhabbo.
Therefore, it is said: "Having done that kamma... he obtains these three marks of a Great Man." There is indeed nothing to say about their production by various kammas. However, the singular expression "that kamma" in the Pāḷi should be understood in a general sense.
Vì vậy, có lời dạy rằng: “Do đã thực hiện nghiệp ấy… (văn tắt)… người ấy đạt được ba tướng đại nhân này.” Còn về sự phát sinh của các tướng ấy do nhiều nghiệp khác nhau thì không cần phải nói. Tuy nhiên, trong Pāḷi, cách dùng danh từ số ít “tassa kammassā” (của nghiệp ấy) nên được hiểu là theo nghĩa chung.
Evañca katvā satapuññalakkhaṇavacanaṃ samatthitaṃ hoti.
And having done so, the statement about the hundred marks of merit becomes tenable.
Và khi làm như vậy, lời nói về một trăm tướng phước được xác nhận.
‘‘Imāni dve mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhatī’’tiādīsupi eseva nayoti.
The same principle applies to phrases such as "he obtains these two marks of a Great Man."
Tương tự như vậy đối với các trường hợp như “người ấy đạt được hai tướng đại nhân này.”
Bhagavā gahapatiputtena namassitabbā cha disā pucchito desanākusalatāya ādito eva tā akathetvā tassa tāva paṭipattiyā naṃ bhājanabhūtaṃ kātuṃ vajjanīyavajjanatthañceva sevitabbasevanatthañca ovādaṃ dento ‘‘yato kho gahapatiputtā’’tiādinā desanaṃ ārabhi.
When asked by the householder's son about the six directions to be worshipped, the Bhagavā, being skilled in teaching, did not speak of them immediately. Instead, intending to make the householder's son a fit recipient for the practice, and to instruct him on what to avoid and what to cultivate, he began his discourse with " Yato kho gahapatiputtā..." (Since, householder's son...).
Đức Thế Tôn, khi được con trai gia chủ hỏi về sáu phương cần đảnh lễ, do khéo léo trong việc thuyết pháp, đã không nói ngay về chúng, mà trước hết để làm cho người ấy trở thành người xứng đáng với sự thực hành, để tránh những điều cần tránh và thực hành những điều cần thực hành, đã bắt đầu bài thuyết pháp bằng lời “Yato kho gahapatiputtā” (Này gia chủ tử, khi nào) v.v.
Tattha kammakilesāti kammabhūtā saṃkilesā.
There, kamma defilements means defilements that are kamma.
Trong đó, kammakilesā (phiền não nghiệp): những phiền não là nghiệp.
Kilissantīti kiliṭṭhā malīnā viya ṭhitā, upatāpitā ca hontīti attho.
They become defiled means they are stained, as if dirty, and also afflicted, is the meaning.
Kilissantī (bị làm cho ô nhiễm): có nghĩa là chúng trở nên ô uế, dơ bẩn, và bị nung đốt.
Tasmāti kilissananimittattā.
Therefore means because they are a cause of defilement.
Tasmā (do đó): vì là nguyên nhân gây ô nhiễm.
Yadipi surāpānaṃ pañcaverabhāvena upāsakehi parivajjanīyaṃ, tassa pana apāyamukhabhāvena parato vattukāmatāya pāṇātipātādike eva sandhāya ‘‘cattāro’’ti vuttaṃ, na ‘‘pañcā’’ti.
Although drinking intoxicants is to be avoided by lay followers due to its nature as one of the five enmities, it is mentioned as "four," not "five," because there is a desire to speak of it later as a gateway to ruin, referring only to abstaining from killing and so forth.
Mặc dù việc uống rượu là điều mà các upāsaka (cư sĩ) cần tránh vì nó là một trong năm điều thù địch (pañca vera), nhưng vì muốn nói về nó sau này như một cửa ngõ dẫn đến sự hủy hoại, nên chỉ nói đến sát sinh v.v. là “bốn” chứ không phải “năm”.
‘‘Visuṃ akammapathabhāvato cā’’ti apare.
"And also because it is not a distinct path of action," say others.
Những người khác nói: “Do có trạng thái không phải là nghiệp đạo riêng biệt.”
‘‘Surāpānampi ‘surāmerayapānaṃ, bhikkhave, āsevitaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ nirayasaṃvattanika’ntiādi (a. ni. 8.40) vacanato visuṃ kammapathabhāvena āgataṃ.
"Drinking intoxicants, too, is mentioned as a distinct path of action, as in 'Monks, taking intoxicants, when cultivated and frequently practiced, leads to hell' (AN 8.40) and so forth.
“Uống rượu cũng được đề cập riêng như một nghiệp đạo, theo lời dạy ‘Này các Tỳ-kheo, uống rượu, được thực hành, được phát triển, được làm cho sung mãn, dẫn đến các cõi địa ngục’ v.v. (A.N. 8.40).
Tathā hi taṃ duccaritakammaṃ hutvā duggatigāmipiṭṭhivattakabhāvena niyata’’nti keci, tesaṃ matena ekādasa kammapathā siyuṃ.
For indeed, it is a bad deed that leads inevitably to a state of suffering." Some say this, and according to their view, there would be eleven paths of action.
Quả thật, nó là một ác nghiệp, chắc chắn dẫn đến các cõi khổ.” Một số người nói như vậy, theo quan điểm của họ, sẽ có mười một nghiệp đạo.
Tasmā yathāvuttesveva kammapathesu upakārakattasabhāgattavasena anuppaveso daṭṭhabboti ‘‘visuṃ akammapathabhāvato cā’’ti suvuttametaṃ.
Therefore, it should be understood as being included within the paths of action mentioned, by way of being a helper or part of their nature. Thus, "and also because it is not a distinct path of action" is well said.
Do đó, nên hiểu rằng nó được bao gồm trong các nghiệp đạo đã nói ở trên theo cách hỗ trợ và là một phần của chúng. Vì vậy, lời nói “do có trạng thái không phải là nghiệp đạo riêng biệt” là rất đúng.
Surāpānassa bhogāpāyamukhabhāvena vattukāmatāya ‘‘cattāro’’ tveva avoca.
He only said "four" because he intended to speak of drinking intoxicants as a gateway to the loss of wealth.
Vì muốn nói về việc uống rượu như một cửa ngõ dẫn đến sự hủy hoại tài sản, nên chỉ nói là “bốn”.
Tiṭṭhati ettha phalaṃ tadāyattavuttitāyāti ṭhānaṃ, hetūti āha ‘‘ṭhānehīti kāraṇehī’’ti.
The result stands here because its existence depends on it; thus, ṭhānaṃ (place) is a cause. So it says: " ṭhānehīti kāraṇehī" (by places, meaning by causes).
Quả tồn tại ở đó, do sự tồn tại của nó phụ thuộc vào đó, nên đó là ṭhānaṃ (cơ sở), tức là nguyên nhân. Vì vậy, lời giải thích là “ṭhānehīti kāraṇehī” (ṭhāna là nguyên nhân).
Apenti apagacchanti, apeti vā etehīti apāyā, apāyānaṃ, apāyā eva vā mukhāni dvārānīti apāyamukhāni.
They depart, or one departs by means of these, thus apāyā (ruins/misery); and the apāyā are indeed gateways, or the gateways to apāyā, thus apāyamukhāni (gateways to ruin/misery).
Chúng đi xuống, hoặc người ta đi xuống qua chúng, nên đó là apāyā (sự hủy hoại); sự hủy hoại, hoặc chính sự hủy hoại là cửa ngõ, nên đó là apāyamukhāni (cửa ngõ dẫn đến sự hủy hoại).
Vināsamukhānīti etthāpi eseva nayo.
The same principle applies to vināsamukhāni (gateways to destruction).
Trong vināsamukhāni (cửa ngõ dẫn đến sự diệt vong) cũng vậy, ý nghĩa tương tự.
Kiñcāpi ‘‘ariyasāvakassā’’ti pubbe sādhāraṇato vuttaṃ, visesato pana paṭhamāya bhūmiyaṃ ṭhitasseva vakkhamānanayo yujjatīti ‘‘soti so sotāpanno’’ti vuttaṃ.
Although "for the noble disciple" was stated earlier generally, the method to be explained is suitable specifically for one standing on the first stage; therefore, it is said: " soti so sotāpanno" (he who hears is a Stream-Enterer).
Mặc dù trước đây đã nói chung là “của bậc Thánh đệ tử” (ariyasāvakassa), nhưng cách giải thích sắp tới chỉ phù hợp với người đã an trú ở giai đoạn đầu tiên. Vì vậy, có lời nói “soti so sotāpanno” (người ấy là bậc Dự Lưu).
Pāpaka-saddo nihīnapariyāyoti ‘‘lāmakehī’’ti vuttaṃ.
The word "pāpaka" is a synonym for "lowly"; therefore, it is said: " lāmakehī" (by lowly ones).
Từ “pāpaka” (ác) là một từ đồng nghĩa với “hèn hạ”, vì vậy có lời giải thích “lāmakehī” (bằng những điều xấu xa).
Apāyadukkhaṃ, vaṭṭadukkhañca pāpentīti vā pāpakā, tehi pāpakehi.
Or, those that lead to the suffering of the lower realms and the suffering of saṃsāra are pāpakā (evil ones), and by them, pāpakehi.
Hoặc chúng dẫn đến khổ đau của cõi khổ (apāyadukkha) và khổ đau của vòng luân hồi (vaṭṭadukkha), nên chúng là pāpakā (ác), bởi những điều pāpakehi (ác đó).
Cha disā paṭicchādentoti tena tena bhāgena dissantīti ‘‘disā’’ti saññite cha bhāge satte yathā tehi saddhiṃ attano chiddaṃ na hoti, evaṃ paṭicchādento paṭisandhārento.
Covering the six directions means protecting or connecting the six parts, called "directions" because they are seen in various ways, in such a manner that one has no vulnerability with them.
Cha disā paṭicchādento (che đậy sáu phương): che đậy, tức là kết nối sáu phương, những chúng sinh được gọi là “phương” vì chúng xuất hiện ở các khía cạnh khác nhau, sao cho không có lỗ hổng nào giữa mình và họ.
Vijinanatthāyāti abhibhavanatthāya.
For victory means for overcoming.
Vijinanatthāyā (để chiến thắng): để chiến thắng.
Yo hi diṭṭhadhammikaṃ, samparāyikañca anatthaṃ parivajjanavasena abhibhavati, tato eva tadubhayatthaṃ sampādeti, so ubhayalokavijayāya paṭipanno nāma hoti paccatthikaniggaṇhanato, sakatthasampādanato ca.
Indeed, one who overcomes present and future harm by avoiding it thereby achieves both benefits. Such a person is said to be practicing for the conquest of both worlds, by subduing opponents and accomplishing one's own goals.
Người nào chiến thắng bằng cách tránh những điều bất lợi trong hiện tại và tương lai, người ấy đạt được mục đích của cả hai thế giới. Người ấy được gọi là người đã thực hành để chiến thắng cả hai thế giới, vì đã chế ngự kẻ thù và đạt được mục đích của mình.
Tenāha ‘‘ayañceva loko’’tiādi.
Therefore, he says: "this world and so forth."
Vì vậy, có lời nói “ayañceva loko” (thế giới này) v.v.
Pāṇātipātādīni pañca verāni verappasavanato.
Killing and so forth are the five enmities because they give rise to enmity.
Sát sinh v.v. là pañca verāni (năm điều thù địch) vì chúng tạo ra sự thù địch.
Āraddho hotīti saṃsādhito hoti, tayidaṃ saṃsādhanaṃ kittisaddena idha sattānaṃ cittatosanena, verābhāvāpādanena ca hotīti āha ‘‘paritosito ceva nipphādito cā’’ti.
Is accomplished means is perfected. This accomplishment, here, is through satisfying the minds of beings with a word of praise and by bringing about the absence of enmity. Therefore, he says: " is both satisfied and perfected."
Āraddho hotī (được hoàn thành): được hoàn thành. Sự hoàn thành này ở đây được thực hiện bằng lời khen ngợi, bằng cách làm hài lòng chúng sinh, và bằng cách loại bỏ sự thù địch. Vì vậy, có lời nói “paritosito ceva nipphādito cā” (được làm hài lòng và được hoàn thành).
Puna pañca verānīti pañca veraphalāni uttarapadalopena.
Again, pañca verāni (five enmities) means the five results of enmity, with the elision of the latter word.
Lại nữa, pañca verāni (năm điều thù địch) là năm quả của sự thù địch, do sự lược bỏ từ cuối.
Katamassāti katame assa.
"Katamassā" means "Which are its?"
Katamassā là "katame assa" (những gì của nó).
Kilesasampayuttattā kilesoti taṃyogato taṃsadisaṃ vadati yathā ‘‘pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ, (dī. ni. 1.226; ma. ni. 1.271, 287, 297; saṃ. ni. 2.152; a. ni. 4.123; 5.28; pārā. 11; dha. sa. 499; vibha. 508) nīlaṃ vattha’’nti ca.
"Kilesasampayuttattā kileso" means that due to its association, it is spoken of as similar to defilement, just as in phrases like "joy and happiness are the first jhāna" and "blue cloth."
Kilesasampayuttattā kileso (phiền não do tương ưng với phiền não) là nói đến sự tương tự do sự kết hợp với nó, ví như "thiền thứ nhất có hỷ lạc" và "tấm vải màu xanh".
Sampayuttatā cettha tadekaṭṭhatāya veditabbā, na ekuppādāditāya.
And here, association should be understood as having one and the same state, not as having one origin and so forth.
Ở đây, sự tương ưng cần được hiểu là có cùng một trạng thái (tadekaṭṭhatā), chứ không phải là cùng khởi lên (ekuppādāditā).
Evañca katvā pāṇātipātakammassa diṭṭhimānalobhādīhipi kiliṭṭhatā siddhā hoti, micchācārassa dosādīhi kiliṭṭhatā.
And having done thus, the defiled nature of the act of killing, even by wrong view, conceit, greed, and so forth, is established; and the defiled nature of sexual misconduct by hatred and so forth.
Và khi làm như vậy, sự ô nhiễm của nghiệp sát sanh bởi tà kiến, kiêu mạn, tham ái, v.v., được chứng minh; sự ô nhiễm của tà hạnh bởi sân hận, v.v.
Tenāha ‘‘saṃkilesoyevā’’tiādi.
Therefore, it is said "saṃkilesoyevā" and so forth.
Do đó, đã nói "chính là sự ô nhiễm", v.v.
Pubbe vuttaatthavasena pana sammukhenapi nesaṃ kilesapariyāyo labbhateva.
However, according to the meaning stated earlier, the designation of defilement can certainly be obtained for them directly.
Tuy nhiên, theo ý nghĩa đã nói trước đó, sự đồng nghĩa với phiền não của chúng vẫn có thể đạt được một cách trực tiếp.
Etadatthaparidīpakamevāti yo ‘‘pāṇātipāto kho’’tiādinā vutto, etassa atthassa paridīpakameva.
"Etadatthaparidīpakamevā" means that which was stated by "Pāṇātipāto kho" and so forth, is just for elucidating this meaning.
Etadatthaparidīpakamevā (chỉ để làm sáng tỏ ý nghĩa này) là chỉ để làm sáng tỏ ý nghĩa đã được nói đến bởi "sát sanh", v.v.
Yadi evaṃ kasmā puna vuttanti āha ‘‘gāthābandha’’nti, tassa atthassa sukhaggahaṇatthaṃ bhagavā gāthābandhaṃ avocāti adhippāyo.
If so, why was it said again? It is said "gāthābandha", meaning the Bhagavā spoke in verse for the easy comprehension of that meaning.
Nếu vậy, tại sao lại nói lại? (Vị ấy) nói "gāthābandha" (bằng kệ ngôn). Ý là Đức Thế Tôn đã nói bằng kệ ngôn để dễ nắm bắt ý nghĩa đó.
246. ‘‘Pāpakammaṃ karotī’’ti kasmā ayaṃ uddesaniddeso pavattoti antolīnacodanaṃ sandhāya ‘‘idaṃ bhagavā’’tiādi vuttaṃ.
The statement "idaṃ bhagavā" and so forth, is made with reference to an implied question: "Why does this exposition and explanation about 'one who commits evil deeds' arise?"
246. "Pāpakammaṃ karotī" (làm điều ác) — tại sao lời đề mục và giải thích này lại được đưa ra? Điều này được nói đến khi đề cập đến câu hỏi ngầm ẩn "idaṃ bhagavā" (Đức Thế Tôn này), v.v.
Sukkapakkhavasena hi uddeso kato, kaṇhapakkhavasena ca niddeso āraddho.
For the exposition was made according to the wholesome side, and the explanation was commenced according to the unwholesome side.
Thật vậy, lời đề mục được đưa ra theo khía cạnh thiện, và lời giải thích được bắt đầu theo khía cạnh bất thiện.
Kāraketi pāpakammassa kārake.
"Kārake" means in the doer of evil deeds.
Kārake (trong người làm) là trong người làm điều ác.
Akārako pākaṭo hoti yathā paṭipajjanto pāpaṃ karoti nāma, tathā appaṭipajjanato.
"Akārako pākaṭo hoti" means that just as one who practices performs evil, so too by not practicing.
Akārako pākaṭo hoti (người không làm thì rõ ràng) — cũng như người thực hành thì làm điều ác, thì người không thực hành thì không làm.
Saṃkilesadhammavivajjanapubbakaṃ vodānadhammapaṭipattiācikkhanaṃ idha desanākosallaṃ.
Here, the skill in teaching is the instruction in the practice of purification, preceded by the avoidance of defiling states.
Ở đây, sự khéo léo trong thuyết pháp là việc chỉ dạy sự thực hành các pháp thanh tịnh đi trước bằng cách tránh xa các pháp ô nhiễm.
Paṭhamataraṃ kārakaṃ dassento āha yathā ‘‘vāmaṃ muñca dakkhiṇaṃ gaṇhā’’ti (dha. sa. aṭṭha. 498) tathā hi bhagavā aṭṭhatiṃsa maṅgalāni dassento ‘‘asevanā ca bālāna’’nti (khu. pā. 5.3; su. ni. 262) vatvā ‘‘paṇḍitānañca sevanā’’ti (khu. pā. 5.3; su. ni. 262) avoca.
"Paṭhamataraṃ kārakaṃ dassento āha" means that just as in "Let go of the left, take hold of the right," the Bhagavā, in showing the thirty-eight blessings, said "Not associating with fools" and then said "Associating with the wise."
Paṭhamataraṃ kārakaṃ dassento āha (trước hết, khi chỉ ra người làm, đã nói) — ví như "hãy buông bỏ cái trái, hãy nắm lấy cái phải". Thật vậy, khi Đức Thế Tôn chỉ ra ba mươi tám điều lành, Ngài đã nói "không gần gũi kẻ ngu" rồi sau đó nói "gần gũi bậc trí".
Chandāgatinti ettha sandhivasena saralopoti dassento āha ‘‘chandena pemena agati’’nti.
In "Chandāgatiṃ", showing a simple assimilation by sandhi, it is said "chandena pemena agati". (going by desire or affection)
Chandāgatiṃ (đi theo dục) — ở đây, khi chỉ ra sự lược bỏ nguyên âm do sự hòa âm, (vị ấy) nói "chandena pemena agati" (sự đi theo dục ái).
Chandāti hetumhi nissakkavacananti āha ‘‘chandenā’’ti.
"Chandā" is an ablative case indicating cause, hence it is said "chandenā".
Chandā (do dục) là cách nói ở thể xuất xứ trong nghĩa nguyên nhân, nên (vị ấy) nói "chandenā" (do dục).
Chanda-saddo cettha taṇhāpariyāyo, na kusalacchandādipariyāyoti āha ‘‘pemenā’’ti.
Here, the word chanda is a synonym for taṇhā, not for wholesome chanda and so forth, hence it is said "pemenā".
Ở đây, từ chanda là đồng nghĩa với taṇhā (khát ái), không phải là đồng nghĩa với kusalacchanda (dục thiện), v.v., nên (vị ấy) nói "pemenā" (do ái).
Parapadesūti ‘‘dosāgatiṃ gacchanto’’tiādīsu vākyesu.
"Parapadesu" means in phrases like "going by the course of hatred."
Parapadesū (trong các từ khác) là trong các câu như "đi theo nẻo sân hận", v.v.
‘‘Eseva nayo’’ti iminā ‘‘dosena kopenā’’ti evamādi atthavacanaṃ atidisati.
"Eseva nayo" (the same method) refers to the meaning of "by hatred, by anger" and so forth.
"Eseva nayo" (cũng vậy) — với điều này, (vị ấy) chỉ ra ý nghĩa của các từ như "do sân, do giận", v.v.
Mittoti daḷhamitto, sambhattoti attho.
"Mitto" means a firm friend, that is, one who is devoted.
Mitto (bạn) là bạn thân, nghĩa là người trung thành.
Sandiṭṭhoti diṭṭhamattasahāyo.
"Sandiṭṭho" means a friend by mere acquaintance.
Sandiṭṭho (người quen) là bạn chỉ mới gặp mặt.
Pakativeravasenāti pakatiyā uppannaveravasena, cirakālānubandhavirodhavasenāti attho.
"Pakativeravasenā" means by naturally arisen enmity, that is, by long-standing hostility.
Pakativeravasenā (do sự thù hận tự nhiên) là do sự thù hận phát sinh tự nhiên, nghĩa là do sự đối kháng kéo dài.
Tenevāha ‘‘taṅkhaṇuppannakodhavasena vā’’ti.
Therefore, it is said "taṅkhaṇuppannakodhavasena vā" (or by anger arisen at that very moment).
Do đó, (vị ấy) nói "taṅkhaṇuppannakodhavasena vā" (hoặc do sự giận dữ phát sinh ngay lúc đó).
Yaṃ vā taṃ vā ayuttaṃ akāraṇaṃ vatvā. Visame corādike, visamāni vā kāyaduccaritādīni samādāya vattanena nissito visamanissito.
"Yaṃ vā taṃ vā" means whatever is inappropriate or without cause, "vatvā" (having said). Being supported by walking with unsuitable persons like robbers, or by undertaking unsuitable actions like evil conduct of body, is "visamanissito" (supported by the unsuitable).
Yaṃ vā taṃ vā (bất cứ điều gì) không phù hợp, không có lý do, nói. Visamanissito (nương tựa vào điều bất thiện) là nương tựa vào những kẻ xấu như bọn cướp, hoặc nương tựa vào việc thực hành các điều bất thiện như thân ác hạnh.
247. Pūve bhājane pakkhipitvā tajjaṃ udakaṃ datvā madditvā katā pūvasurā. Evaṃ sesasurāpi.
"Pūvasurā" is beer made by putting cakes into a vessel, adding appropriate water, and kneading it. Likewise for other types of beer.
247. Pūvasurā (rượu bánh) là rượu được làm bằng cách cho bánh vào một cái bát, thêm nước thích hợp và nhào nặn. Các loại rượu khác cũng vậy.
Kiṇṇāti pana tassā surāya bījaṃ vuccati, ye ‘‘surāmodakā’’ tipi vuccanti, te pakkhipitvā katā kiṇṇapakkhittā. Harītakīsāsapādinānāsambhārehi saṃyojitā sambhārasaṃyuttā. Madhukatālanāḷikerādipuppharaso cirapārivāsiko pupphāsavo. Panasādiphalaraso phalāsavo. Muddikāraso madhvāsavo. Ucchuraso guḷāsavo. Harītakāmalakakaṭukabhaṇḍādinānāsambhārānaṃ raso cirapārivāsiko sambhārasaṃyutto.
"Kiṇṇā" refers to the yeast for that beer, which is also called "surāmodaka"; beer made by adding these is "kiṇṇapakkhittā" (with yeast added). "Sambhārasaṃyuttā" is compounded with various ingredients like harītakī and mustard. "Pupphāsavo" is flower extract, like from madhuka, palm, or coconut, kept for a long time. "Phalāsavo" is fruit juice, like from jackfruit. "Madhvāsavo" is grape juice. "Guḷāsavo" is sugarcane juice. "Sambhārasaṃyutto" is a mixture of extracts from various ingredients like harītakī, āmalaka, and spices, kept for a long time.
Kiṇṇā (men) được gọi là hạt giống của loại rượu đó, được gọi là "surāmodakā" (men rượu), kiṇṇapakkhittā (cho men vào) là rượu được làm bằng cách cho những thứ đó vào. Sambhārasaṃyuttā (trộn với các nguyên liệu) là rượu được pha trộn với các nguyên liệu khác nhau như harītakī (hạt tiêu đen), sāsapa (mù tạt), v.v. Pupphāsavo (rượu hoa) là nước hoa như madhuka (cam thảo), tāla (cây cọ), nāḷikera (dừa), v.v., được ủ lâu. Phalāsavo (rượu trái cây) là nước ép trái cây như mít, v.v. Madhvāsavo (rượu mật) là nước nho. Guḷāsavo (rượu đường) là nước mía. Sambhārasaṃyutto (trộn với các nguyên liệu) là nước ép của các nguyên liệu khác nhau như harītakā (hạt tiêu đen), āmalaka (me rừng), kaṭukabhaṇḍa (gừng), v.v., được ủ lâu.
Taṃ sabbampīti taṃ sabbaṃ dasavidhampi.
"Taṃ sabbampī" means all ten types of it.
Taṃ sabbampī (tất cả những thứ đó) là tất cả mười loại đó.
Madakaraṇavasena majjaṃ pivantaṃ madayatīti katvā.
"Majjaṃ" (intoxicant) is so called because it intoxicates one who drinks it, by causing heedlessness.
Madakaraṇavasena majjaṃ (chất say do gây say) là do làm cho người uống say.
Surāmerayamajje pamādaṭṭhānaṃ surāmerayamajjapamādaṭṭhānaṃ.
An occasion for heedlessness in strong drinks is "surāmerayamajjapamādaṭṭhānaṃ" (indulgence in strong drink causing heedlessness).
Surāmerayamajje pamādaṭṭhānaṃ (nơi lơ đễnh là rượu và các chất say) là surāmerayamajjapamādaṭṭhānaṃ (nơi lơ đễnh là rượu và các chất say).
Anu anu yogoti punappunaṃ taṃsamaṅgitā.
"Anu anu yogo" means repeated association with it.
Anu anu yogo (thường xuyên thực hành) là sự tham gia lặp đi lặp lại.
Tenāha ‘‘punappunaṃ karaṇa’’nti, aparāparaṃ pavattananti attho.
Therefore, it is said "punappunaṃ karaṇa", meaning continuous occurrence.
Do đó, (vị ấy) nói "punappunaṃ karaṇaṃ" (làm đi làm lại), nghĩa là sự tiếp diễn liên tục.
Uppannā ceva bhogā parihāyanti pānabyasanena byasanakaraṇato.
"Uppannā ceva bhogā parihāyanti" means that wealth already acquired diminishes due to indulging in the vice of drinking.
Uppannā ceva bhogā parihāyanti (của cải đã có thì suy giảm) là do việc gây tai họa bởi sự nghiện rượu.
Anuppannā ca nuppajjanti pamattassa kammantesu ñāyakaraṇābhāvato.
"Anuppannā ca nuppajjanti" means that wealth not yet acquired does not arise because a heedless person is unable to carry out their work properly.
Anuppannā ca nuppajjanti (của cải chưa có thì không phát sinh) là do người phóng dật không có sự khéo léo trong công việc.
Bhogānanti bhuñjitabbaṭṭhena ‘‘bhogā’’ti laddhanāmānaṃ kāmaguṇānaṃ.
"Bhogānaṃ" means sensory pleasures that are called "wealth" because they are to be enjoyed.
Bhogānaṃ (của cải) là các dục lạc được gọi là "bhogā" (của cải) bởi vì chúng được hưởng thụ.
Apāyamukha-saddassa attho heṭṭhā vutto eva.
The meaning of the word apāyamukha has already been stated below.
Ý nghĩa của từ apāyamukha (cửa dẫn đến khổ cảnh) đã được nói ở dưới.
Avelāyāti ayuttavelāya.
"Avelāyā" means at an inappropriate time.
Avelāyā (vào thời điểm không thích hợp) là vào thời điểm không thích hợp.
Yadā vicarato attharakkhādayo na honti.
When there are no protections for one's property, etc., while wandering.
Khi không có sự bảo vệ tài sản, v.v., cho người đi lại.
Visikhāsu cariyāti racchāsu vicaraṇaṃ.
"Visikhāsu cariyā" means wandering in the streets.
Visikhāsu cariyā (đi lại trên đường phố) là đi lại trên các con đường.
Samajjā vuccati maho, yattha naccānipi payojīyanti, tesaṃ dassanādiatthaṃ tattha abhirativasena caraṇaṃ upagamanaṃ samajjābhicaraṇaṃ.
Samajjā refers to a festival where dances are performed. "Samajjābhicaraṇaṃ" is going there, frequenting it, out of delight for seeing such performances.
Samajjā (hội họp) được gọi là lễ hội, nơi các điệu múa cũng được trình diễn. Samajjābhicaraṇaṃ (tham dự các buổi hội họp) là đi đến đó để xem, v.v., với sự thích thú.
Naccādidassanavasenāti naccādīnaṃ dassanādivasenāti ādisaddalopo daṭṭhabbo, dassanena vā savanampi gahitaṃ virūpekasesanayena.
"Naccādidassanavasenā" means by seeing dances and so forth; the omission of the word 'ādi' should be understood, or listening is also included in 'seeing' by means of virūpekasesanaya (synecdoche).
Naccādidassanavasenā (do việc xem múa, v.v.) — cần hiểu là sự lược bỏ từ "ādi" (v.v.) trong "naccādīnaṃ dassanādivasena" (do việc xem, v.v., các điệu múa, v.v.). Hoặc, việc nghe cũng được bao gồm trong việc xem theo cách "virūpekasesanayena" (cách hợp nhất các từ khác nhau).
Ālocanasabhāvatāya vā pañcaviññāṇānaṃ savanakiriyāyapi dassanasaṅkhepasambhavato ‘‘dassanavasena’’ icceva vuttaṃ.
Or, because the act of hearing by the five sense-consciousnesses is included in the concept of 'seeing' due to their nature of perceiving, it is simply stated as "dassanavasena" (by means of seeing).
Hoặc, do bản chất của năm thức là sự nhận biết, hành động nghe cũng có thể được bao gồm trong sự tóm tắt của việc xem, nên chỉ nói "dassanavasena" (do việc xem).
Idha cittālasiyatā akāraṇanti ‘‘kāyālasiyatā’’ti vuttaṃ.
Here, mental sloth is not the cause, hence "kāyālasiyatā" (physical sloth) is stated.
Ở đây, sự lười biếng của tâm không phải là nguyên nhân, nên đã nói "kāyālasiyatā" (sự lười biếng của thân).
Yuttappayuttatāti tappasutatā atirekataratāya.
"Yuttappayuttatā" means being greatly devoted to it, excessively.
Yuttappayuttatā (sự dấn thân) là sự tận tâm quá mức.
248. Sayaṃ daṭṭhabbanti sandiṭṭhaṃ. Sandiṭṭhameva sandiṭṭhikaṃ, dhanajānisaddāpekkhāya pana itthiliṅgavasena niddeso, diṭṭhadhammikāti ayamettha atthoti āha ‘‘idhalokabhāvinī’’ti.
"Sandiṭṭhaṃ" means to be seen by oneself. "Sandiṭṭhikaṃ" is precisely that which is seen by oneself; however, the feminine gender is used with reference to "loss of wealth" and "reputation." The meaning here is "pertaining to this world," hence it is said "idhalokabhāvinī".
248. Tự mình thấy nên là sandiṭṭhaṃ (có thể thấy ngay). Sandiṭṭhikaṃ (có thể thấy ngay) chính là sandiṭṭhaṃ. Tuy nhiên, cách nói ở thể giống cái là do liên quan đến các từ dhanajāni (tổn thất tài sản) và saddā (tiếng xấu). Ý nghĩa ở đây là "idhalokabhāvinī" (xảy ra trong đời này), nên (vị ấy) nói "idhalokabhāvinī" (xảy ra trong đời này).
Samaṃ, sammā passitabbāti vā sandiṭṭhikā, pānasamakālabhāvinīti attho.
Or "sandiṭṭhikā" means what is to be seen equally or correctly, meaning that which occurs at the very time of drinking.
Hoặc, có thể thấy rõ ràng, đúng đắn nên là sandiṭṭhikā (có thể thấy ngay), nghĩa là xảy ra cùng lúc với việc uống.
Kalahappavaḍḍhanī mittassa kalahe anādīnavadassibhāvato.
"Kalahappavaḍḍhanī" (promoter of quarrels) because one does not see the disadvantage in quarreling with a friend.
Kalahappavaḍḍhanī (làm tăng cãi vã) là do không thấy tai họa trong việc cãi vã với bạn bè.
Khettaṃ uppattiṭṭhānabhāvato.
"Khettaṃ" (field) because it is the place of origin.
Khettaṃ (cánh đồng) là do là nơi phát sinh.
Āyatananti vā kāraṇaṃ, ākaro vāti attho.
Or "āyatanaṃ" means cause, or mine.
Hoặc, āyatanaṃ (căn cứ) là nguyên nhân, hoặc là mỏ.
Paraloke akittiṃ pāpuṇanti akittisaṃvattaniyassa kammassa pasavanato.
"Paraloke akittiṃ pāpuṇanti" means they incur disrepute in the next world because it gives rise to deeds that lead to disrepute.
Paraloke akittiṃ pāpuṇanti (gặp tiếng xấu ở đời sau) là do tạo ra nghiệp dẫn đến tiếng xấu.
Kopīnaṃ vā pākaṭabhāvena akattabbarahassakammaṃ.
Or "kopīnaṃ" means an unseemly secret act, becoming public.
Kopīnaṃ (sự xấu hổ) là hành vi bí mật không nên làm, do sự hiển lộ.
Surāmadamattā ca pubbe attanā kataṃ tādisaṃ kammaṃ amattakāle chādentā vicaritvā mattakāle paccatthikānampi vivaranti pākaṭaṃ karonti, tena tesaṃ sā surā tassa kopīnassa nidaṃsanato ‘‘kopīnanidaṃsanī’’ti vuccatīti evamettha attho daṭṭhabbo.
Those intoxicated by liquor, having previously concealed such deeds done by themselves when not intoxicated, reveal and make them manifest to their enemies when intoxicated. Therefore, that liquor is called " revealer of nakedness" because it reveals their nakedness. This is the meaning to be understood here.
Say rượu bia, họ che giấu những hành vi xấu xa đã làm trước đây khi tỉnh táo, nhưng khi say, họ lại phơi bày, công khai chúng cho cả kẻ thù. Do đó, loại rượu bia ấy được gọi là “kopīnanidaṃsanī” (kẻ phơi bày sự xấu hổ) vì nó phơi bày sự xấu hổ của họ. Ý nghĩa ở đây cần được hiểu như vậy.
Kammassakatāpaññanti nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ.
" Wisdom concerning the ownership of kamma" should be understood as merely an example.
Kammassakatāpaññā (trí tuệ về nghiệp sở hữu) chỉ nên được xem là một ví dụ.
‘‘Yaṃ kiñci lokiyaṃ paññaṃ dubbalaṃ karotiyevā’’ti hi sakkā viññātuṃ.
For indeed, it can be understood that "whatever worldly wisdom there is, it certainly weakens it."
Bởi vì có thể hiểu rằng “nó làm suy yếu bất kỳ trí tuệ thế gian nào.”
Tathā hi byatirekamukhena tamatthaṃ patiṭṭhapetuṃ ‘‘maggapaññaṃ panā’’tiādi vuttaṃ.
Thus, to establish that meaning by way of contrast, the phrase " But path-wisdom," and so on, was stated.
Do đó, để thiết lập ý nghĩa ấy qua phương pháp loại trừ, câu “maggapaññaṃ pana” (nhưng trí tuệ Đạo) và vân vân đã được nói.
‘‘Antomukhameva na pavisatī’’ti iminā surāya maggapaññādubbalakaraṇassa durasamussāritabhāvamāha.
By this, " It does not enter inwards at all," it is said that liquor's weakening of path-wisdom is difficult to uproot.
Với câu “nó không đi vào bên trong”, điều này nói lên rằng rượu bia khó có thể làm suy yếu trí tuệ Đạo.
Nanu cevaṃ surāya tassā paññāya dubbalīkaraṇe sāmatthiyavighāto acodito hoti ariyānaṃ anuppayogasseva coditattāti?
But then, is it not the case that if liquor has the power to weaken such wisdom, the prevention of that power is not enjoined, only the non-use by noble ones being enjoined?
Vậy thì, nếu rượu bia có khả năng làm suy yếu trí tuệ ấy, thì sự ngăn cấm người A-la-hán không sử dụng nó sẽ không cần thiết, vì sự ngăn cấm chỉ áp dụng cho việc không sử dụng thôi, phải không?
Nayidaṃ evaṃ upayogopi nāma sadā tesaṃ natthi, kuto kiccakaraṇanti imassa atthassa vuttattā.
This is not so, because it has been said that noble ones never make use of it, so how can they act with it?
Không phải vậy, vì đã nói rằng “người A-la-hán không bao giờ sử dụng nó, vậy thì làm sao có thể làm suy yếu trí tuệ của họ?”
Atha pana aṭṭhānaparikappavasenassā kadāci siyā upayogo, tathāpi so tassā dubbaliyaṃ īsakampi kātuṃ nālameva sammadeva paṭipakkhadūrībhāvena suppatiṭṭhitabhāvato.
But if, by way of an inappropriate supposition, there should ever be its use, even so, it is not capable of weakening it even slightly, because it is well-established by completely removing opposition.
Tuy nhiên, nếu giả định rằng đôi khi họ có thể sử dụng nó do một sự suy đoán không đúng chỗ, thì ngay cả khi đó, nó cũng không đủ để làm suy yếu trí tuệ ấy một chút nào, vì trí tuệ ấy đã được thiết lập vững chắc nhờ sự loại bỏ hoàn toàn các đối nghịch.
Tenāha ‘‘maggapaññaṃ pana dubbalaṃ kātuṃ na sakkotī’’ti.
Therefore, it is said, "it is not possible to weaken path-wisdom."
Vì vậy, đã nói rằng “nó không thể làm suy yếu trí tuệ Đạo.”
Maggasīsena cettha ariyānaṃ sabbassāpi lokiyalokuttarāya paññāya dubbalabhāvāpādāne asamatthatā dassitāti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that here, by "path," the inability to weaken all of the noble ones' wisdom, both worldly and supramundane, is shown.
Ở đây, với từ “Đạo”, cần hiểu rằng nó chỉ ra sự bất lực của rượu bia trong việc làm suy yếu tất cả trí tuệ thế gian và siêu thế của các bậc Thánh.
Pajjati etena phalanti padaṃ, kāraṇaṃ.
That by which fruit is attained is padaṃ, a cause.
Padaṃ là nguyên nhân, cái mà nhờ đó quả được sinh ra.
249. Attāpissa akālacārissa agutto sarasato arakkhito upakkamatopi parivajjanīyānaṃ aparivajjanato.
249. For one who wanders at the wrong time, one's self is unprotected regarding privacy, unguarded from dangers, because things to be avoided are not avoided.
249. Attāpissa (bản thân) của người đi sai thời điểm agutto (không được bảo vệ) về bản chất, arakkhito (không được che chở) vì không tránh những điều cần tránh khỏi các nguy hiểm.
Tenāha ‘‘avelāya caranto hī’’tiādi.
Therefore, it is said, " wandering at the wrong time," and so on.
Vì vậy đã nói “avelāya caranto hi” (vì người đi sai thời điểm) và vân vân.
Kaṇṭakādīnipīti pi-saddena sobbhādike saṅgaṇhāti.
By the particle -pi in " thorns and so on," pitfalls and the like are included.
Kaṇṭakādīnipi (ngay cả gai góc và vân vân), với từ pi, bao gồm cả hố và những thứ tương tự.
Verinopīti pi-saddena corādikā saṅgayhanti.
By the particle -pi in " enemies and so on," thieves and the like are included.
Verinopi (ngay cả kẻ thù), với từ pi, bao gồm cả trộm cướp và những người tương tự.
Puttadārāti ettha puttaggahaṇena puttīpi gahitāti āha ‘‘puttadhītaro’’ti.
In " sons and wives," daughters are also included by the mention of sons, so it is said, " sons and daughters."
Trong puttadārā (con cái và vợ), việc bao gồm con trai cũng bao gồm con gái, nên đã nói “puttadhītaro” (con trai và con gái).
Bahi patthananti kāmapatthanāvasena antogehassitato nibaddhavatthuto bahiddhā patthanaṃ katvā.
Outward craving means craving outside of what is confined to one's own home, by way of craving for sensual pleasures.
Bahi patthanaṃ (mong cầu bên ngoài), tức là mong cầu bên ngoài ngôi nhà, ngoài những vật cố định, theo ý nghĩa của sự mong cầu dục lạc.
Aññehi katapāpakammesūti parehi katāsu pāpakiriyāsu.
In " evil deeds done by others" means wicked actions done by others.
Aññehi katapāpakammesu (trong những hành vi xấu xa do người khác làm), tức là trong những hành vi xấu xa do người khác thực hiện.
Saṅkitabbo hoti akāle tattha tattha caraṇato.
He is suspected because he wanders here and there at the wrong time.
Saṅkitabbo hoti (bị nghi ngờ) vì đi đây đó sai thời điểm.
Ruhati yasmiṃ padese corikā pavattā, tattha parehi diṭṭhattā.
He gets entangled because he is seen by others in the place where a theft occurred.
Ruhati (nó nổi lên) vì bị người khác nhìn thấy ở nơi xảy ra vụ trộm.
Vattuṃ na sakkāti ‘‘ettakaṃ dukkhaṃ, ettakaṃ domanassa’’nti paricchinditvā vattuṃ na sakkā.
It cannot be stated means it cannot be delimited and stated how much suffering, how much mental pain there is.
Vattuṃ na sakkā (không thể nói được), tức là không thể xác định và nói rằng “chừng này là khổ, chừng này là ưu.”
Taṃ sabbampi vikālacārimhi puggale āharitabbaṃ tassa upari pakkhipitabbaṃ hoti.
All of that must be attributed to the person who wanders at the wrong time; it must be heaped upon him.
Taṃ sabbampi vikālacārimhi (tất cả điều đó cũng trên người đi sai thời điểm), tức là āharitabbaṃ (nên được đổ lên) người ấy hoti (là).
Aññasmiṃ puggale tathārūpe āsaṅkitabbe asati.
When there is no other person of that kind to be suspected.
Aññasmiṃ puggale (khi không có người nào khác) tương tự bị nghi ngờ asati (không có).
Itīti evaṃ.
Thus means in this way.
Itī (như vậy), tức là như vậy.
Soti vikālacārī.
He means the one who wanders at the wrong time.
So (người ấy), tức là người đi sai thời điểm.
Purakkhato purato attano upari āsaṅkante katvā carati.
He goes forth having made those who suspect him go before him, upon himself.
Purakkhato (được đặt phía trước), tức là đi lại trong khi bị người khác nghi ngờ.
250. Naṭanāṭakādinaccanti naṭehi nāṭakehi naccitabbanāṭakādinaccavidhi.
250. " Dance of actors and dramatists," refers to the method of dancing, dramatics, and the like to be performed by actors and dramatists.
250. Naṭanāṭakādinaccaṃ (vũ điệu kịch nghệ và vân vân) là các loại vũ điệu kịch nghệ do diễn viên trình diễn.
Ādi-saddena avasiṭṭhaṃ sabbaṃ saṅgaṇhāti.
By the particle -ādi (and so on), all remaining things are included.
Từ ādi (và vân vân) bao gồm tất cả những gì còn lại.
‘‘Tattha gantabbaṃ hotī’’ti vatvā tatthassa gamanena yathā anuppannānaṃ bhogānaṃ anuppādo, uppannānañca vināso hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘tassā’’tiādi vuttaṃ.
Having said, "He has to go there," to show how, by his going there, there is no arising of unarisen wealth and destruction of arisen wealth, " Of that," and so on, was stated.
Sau khi nói “phải đến đó”, để chỉ ra rằng việc đi đến đó sẽ khiến cho những tài sản chưa có thì không phát sinh, và những tài sản đã có thì bị tiêu tan, nên đã nói “tassā” (của người ấy) và vân vân.
Gītanti saragataṃ, pakaraṇagataṃ, tāḷagataṃ, apadhānagatanti gandhabbasatthavihitaṃ aññampi sabbaṃ gītaṃ veditabbaṃ.
Singing (gītaṃ) refers to all other singing specified in treatises on music, such as that related to melody, composition, rhythm, and principal notes.
Gītaṃ (ca hát) cần được hiểu là tất cả các loại ca hát khác được quy định trong khoa học âm nhạc, bao gồm ca hát theo giai điệu, theo cấu trúc, theo nhịp điệu, và theo chủ đề.
Vāditanti vīṇāveṇumudiṅgādivādanaṃ.
Playing of instruments (vāditaṃ) refers to the playing of the lute, flute, drum, and so on.
Vāditaṃ (âm nhạc) là việc chơi các nhạc cụ như đàn vīṇā, sáo veṇu, trống mudiṅga, và vân vân.
Akkhānanti bhāratayuddhasītāharaṇādiakkhānaṃ.
Recitation (akkhānaṃ) refers to recitations like the battle of Bhārata, the abduction of Sītā, and so on.
Akkhānaṃ (kể chuyện) là những câu chuyện như trận chiến Bhārata, vụ bắt cóc Sītā, và vân vân.
Pāṇissaranti kaṃsatāḷaṃ, ‘‘pāṇitāḷa’’ntipi vadanti.
Hand-sounding (pāṇissaraṃ) refers to metal cymbals; some call it "hand-cymbals."
Pāṇissaraṃ (tiếng chuông tay) là tiếng chuông đồng, một số người gọi là “pāṇitālaṃ” (tiếng vỗ tay).
Kumbhathūnanti caturassaambaṇakatāḷaṃ.
Pot-drum (kumbhathūnaṃ) refers to a quadrangular drum made of an earthenware pot.
Kumbhathūnaṃ (tiếng trống thùng) là tiếng trống hộp vuông.
‘‘Kuṭabherisaddo’’ti keci.
Some say, "the sound of a big drum."
Một số người nói “tiếng trống kuṭabheri.”
‘‘Eseva nayo’’ti iminā ‘‘kasmiṃ ṭhāne’’tiādinā nacce vuttamatthaṃ gītādīsu atidisati.
By " The same method applies," the meaning stated for dance regarding "in what place," and so on, is extended to singing and other forms of entertainment.
Với “Eseva nayo” (cũng vậy), điều này áp dụng ý nghĩa đã nói về vũ điệu trong câu “ở nơi nào” và vân vân cho ca hát và các loại khác.
251. Jayanti jūtaṃ jinanto.
251. Winner refers to one who wins at gambling.
251. Jayaṃ (người thắng), tức là người thắng cuộc trong trò chơi cờ bạc.
Veranti jitena kīḷakapurisena jayanimittaṃ attano upari veraṃ virodhaṃ pasavati uppādeti.
Enmity (veraṃ) refers to the winner arousing enmity and opposition towards himself on the part of the defeated player.
Veraṃ (sự thù hận), tức là người chơi đã thắng tạo ra sự thù hận, sự đối nghịch chống lại mình như một dấu hiệu của chiến thắng.
Tañhissa verapasavanaṃ dassetuṃ ‘‘jitaṃ mayā’’tiādi vuttaṃ.
To show that he arouses this enmity, " I have won," and so on, was stated.
Để chỉ ra sự phát sinh thù hận ấy, đã nói “jitaṃ mayā” (tôi đã thắng) và vân vân.
Jinoti jūtaparājayāpannāya dhanajāniyā jino.
Loser (jino) refers to one who is a loser due to the loss of wealth caused by gambling defeat.
Jino (người thua) là người bị thua do mất tài sản vì cờ bạc.
Tenāha ‘‘aññena jito samāno’’tiādi.
Therefore, it is said, " being defeated by another," and so on.
Vì vậy đã nói “aññena jito samāno” (khi bị người khác đánh bại) và vân vân.
Vittaṃ anusocatīti taṃ jinaṃ vittaṃ uddissa anutthunati.
He grieves over his wealth (vittaṃ anusocatī) means he laments, thinking of that lost wealth.
Vittaṃ anusocatī (than khóc tài sản) là người ấy than thở về tài sản đã mất.
Vinicchayaṭṭhāneti yasmiṃ kismiñci aṭṭavinicchayaṭṭhāne.
In the place of judgment (vinicchayaṭṭhāne) refers to any place of legal judgment.
Vinicchayaṭṭhāne (tại nơi phán xử), tức là tại bất kỳ nơi phán xử tranh chấp nào.
Sakkhipuṭṭhassāti sakkhibhāvena puṭṭhassa.
When questioned as a witness (sakkhipuṭṭhassa) refers to one questioned in the capacity of a witness.
Sakkhipuṭṭhassā (của người được hỏi làm chứng), tức là của người được hỏi với tư cách là nhân chứng.
Akkhasoṇḍoti akkhadhutto.
A dice-addict (akkhasonḍo) refers to a gambler.
Akkhasoṇḍo (người nghiện cờ bạc), tức là người nghiện cờ bạc.
Jūtakaroti jūtapamādaṭṭhānānuyutto.
A gambler (jūtakaro) refers to one addicted to places of gambling negligence.
Jūtakaro (người chơi cờ bạc), tức là người chuyên tâm vào các trò cờ bạc.
Tvampi nāma kulaputtoti kulaputto nāma tvaṃ, na mayaṃ tayi kolaputtiyaṃ idāni passāmāti adhippāyo.
" You too, a person of good family" means "You are a person of good family, but now we see no family rectitude in you," is the intention.
Tvampi nāma kulaputto (ngươi cũng là một người con của gia đình), ý là “ngươi là một người con của gia đình, nhưng bây giờ chúng ta không thấy phẩm chất của một người con của gia đình nơi ngươi.”
Chinnabhinnakoti chinnabhinnahirottappo, ahiriko anottappīti attho.
One whose shame and dread have been shattered and broken (chinnabhinnako) means one who is shameless and dread-less.
Chinnabhinnako (người bị cắt đứt và phá vỡ) là người đã cắt đứt và phá vỡ lòng hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi, tức là người vô liêm sỉ và không biết ghê sợ tội lỗi.
Tassa kāraṇāti tassa atthāya.
For its sake (tassa kāraṇā) means for that purpose.
Tassa kāraṇā (vì lý do đó), tức là vì mục đích đó.
252. Akkhadhuttāti akkhesu dhuttā, akkhanimittaṃ atthavināsakā.
252. Dice-addicts (akkhadhuttā) refers to those addicted to dice, those who ruin wealth for the sake of dice.
252. Akkhadhuttā (những kẻ nghiện cờ bạc) là những kẻ lừa đảo trong trò chơi cờ bạc, những kẻ hủy hoại tài sản vì cờ bạc.
Itthisoṇḍāti itthīsu soṇḍā, itthisambhoganimittaṃ ātappanakā.
Women-addicts (itthisoṇḍā) refers to those addicted to women, those who exert themselves for the sake of enjoying women.
Itthisoṇḍā (những kẻ nghiện phụ nữ) là những kẻ nghiện phụ nữ, những kẻ tự làm khổ mình vì việc hưởng thụ với phụ nữ.
Tathā bhattasoṇḍādayo veditabbā.
Similarly, food-addicts and others should be understood.
Tương tự, bhattasoṇḍā (những kẻ nghiện ăn uống) và vân vân cần được hiểu.
Pipāsāti uparūpari surāpipāsā.
Thirst (pipāsā) refers to a constantly increasing thirst for liquor.
Pipāsā (khát khao) là khát khao rượu bia liên tục.
Tenāha ‘‘pānasoṇḍā’’ti.
Therefore, it is said, " drink-addicts."
Vì vậy đã nói “pānasoṇḍā” (những kẻ nghiện rượu).
Nekatikādayo heṭṭhā vuttā eva.
Deceitful ones and others have been explained below.
Nekatikā (những kẻ lừa đảo) và vân vân đã được nói ở phần trước.
Mettiuppattiṭṭhānatāya mittā honti.
Because they are a ground for the arising of loving-kindness, they are friends.
Vì là nơi phát sinh tình bạn, nên họ mittā honti (là bạn).
Tasmāti pāpamittatāya.
Therefore, because of having evil friends.
Tasmā (do đó), tức là do có bạn xấu.
Pannasakhāti suraṃ pātuṃ panne paṭipajjante eva sakhāti pannasakhā.
One who gets involved with drinking (pannasakhā) refers to one who is a friend only when involved in drinking.
Pannasakhā (bạn của kẻ sa ngã) là bạn của những kẻ sa ngã vào việc uống rượu bia.
Tenāha ‘‘ayamevattho’’ti.
Therefore, it is said, " this is the meaning."
Vì vậy đã nói “ayamevattho” (ý nghĩa này).
‘‘Sammiyasammiyo’’ti vacanamettha atthīti sammiyasammiyo. Tenāha ‘‘sammasammāti vadanto’’ti.
Since the expression "sammiyasammiyo" exists here, sammiyasammiyo (one who is agreeable to some and disagreeable to others). Therefore, it is said, " saying 'sammasamma'."
Vì có câu “sammiyasammiyo” ở đây, nên sammiyasammiyo (người bạn tốt). Vì vậy đã nói “sammasammāti vadanto” (khi nói “người bạn tốt”).
Sahāyo hotīti sahāyo viya hoti.
He becomes a companion means he is like a companion.
Sahāyo hotī (trở thành bạn), tức là giống như một người bạn.
Otārameva gavesatīti randhameva pariyesati anatthamassa kātukāmo.
He seeks out a weak point (otārameva gavesati) means he searches for a flaw, wishing to bring harm to him.
Otārameva gavesatī (chỉ tìm kiếm cơ hội), tức là tìm kiếm lỗ hổng để gây hại cho người khác.
Verappasavoti parehi attani verassa pasavanaṃ anupavattanaṃ.
Production of enmity (verappasavo) refers to the non-arising of enmity in others towards oneself.
Verappasavo (sự phát sinh thù hận), tức là sự không tiếp diễn của việc người khác gây thù hận cho mình.
Tenāha ‘‘verabahulatā’’ti.
Therefore, it is said, " abundance of enmity."
Vì vậy đã nói “verabahulatā” (sự nhiều thù hận).
Paresaṃ kariyamāno anattho ettha atthīti anattho, tabbhāvo anatthatāti āha ‘‘anatthakāritā’’ti.
This involves harm done to others, so harm (anattho); the state of that is harmfulness (anatthatā). Thus, it is said, " causing harm."
Sự gây hại cho người khác có ở đây, nên anattho (sự gây hại), trạng thái của nó là anatthatā (sự gây hại), nên đã nói “anatthakāritā” (sự gây hại).
Yo hi paresaṃ anatthaṃ karoti, so atthato attano anatthakāro nāma, tasmā anatthatāti ubhayānatthakāritā.
For one who causes harm to others is, in essence, causing harm to himself; therefore, harmfulness refers to causing harm to both.
Vì người gây hại cho người khác, về bản chất, là người tự gây hại cho mình, do đó anatthatā (sự gây hại) là sự gây hại cho cả hai bên.
Ariyo vuccati satto, kucchito ariyo kadariyo. Yassa dhammassa vasena so ‘‘kadariyo’’ti vuccati, so dhammo kadariyatā, macchariyaṃ.
A being is called Ariya; a contemptible Ariya is a Kādariya (miser). The mental state by virtue of which one is called a "Kādariya" is Kādariyatā, which is stinginess.
Ariyo được gọi là chúng sinh, kadariyo (người keo kiệt) là người A-la-hán xấu xa. Pháp mà nhờ đó người ấy được gọi là “kadariyo” thì pháp ấy là kadariyatā (sự keo kiệt), tức là sự bỏn xẻn.
Taṃ pana dubbisajjanīyabhāve ṭhitaṃ sandhāyāha ‘‘suṭṭhu kadariyatā thaddhamacchariyabhā’’voti.
Referring to that which is in a state of being very difficult to give up, it is said, "extreme miserliness, obstinate avarice."
Liên quan đến điều đó, khi ở trong trạng thái khó từ bỏ,* nói rằng: “sự keo kiệt tột độ, trạng thái bủn xỉn cứng nhắc”.
Avipaṇṇasabhāvato uṭṭhātuṃ asakkonto ca iṇaṃ gaṇhanto saṃsīdantova iṇaṃ vigāhati nāma.
Being unable to rise from the state of not having succeeded, and taking on debt, one is said to "plunge into debt, sinking down."
Và không thể thoát ra khỏi bản chất không thay đổi (không thể đứng dậy), người vay nợ chìm đắm trong nợ nần.
Sūriye anuggate eva kammante anārabhanto rattiṃ anuṭṭhānasīlo.
Not beginning work even when the sun has risen, one is "habitually idle" at night.
Người không bắt đầu công việc trước khi mặt trời mọc vào ban đêm là người có thói quen không thức dậy.
254. Anatthoti ‘‘bhogajāni, āyasakyaṃ, parisamajjhe maṅkubhāvo, sammūḷhamaraṇa’’nti evaṃ ādiko diṭṭhadhammiko ‘‘duggatiparikileso, sugatiyañca appāyukatā, bahvābādhatā, atidaliddatā, appannapānatā’’ti evaṃ ādiko ca anattho uppajjati.
254. "Misfortune" refers to what thus arises: directly visible misfortune such as "loss of wealth, disgrace, embarrassment in an assembly, and death in bewilderment," and also misfortune such as "woeful destination and defilement, short life in a good destination, much illness, extreme poverty, and scarcity of food and drink."
254. Anattho (điều bất lợi) nghĩa là điều bất lợi phát sinh trong đời hiện tại như “tổn thất tài sản, sự bất danh, sự bối rối giữa hội chúng, cái chết trong mê muội” v.v… và điều bất lợi trong đời sau như “khổ cảnh, sự yểu mệnh, nhiều bệnh tật, sự cực kỳ nghèo khổ, thiếu thốn đồ ăn thức uống” v.v….
Yāni kānici bhayānīti attānuvādabhayaparānuvādabhayadaṇḍabhayādīni loke labbhamānāni yāni kānici bhayāni.
"Any dangers" refers to any dangers found in the world, such as fear of self-reproach, fear of others' reproach, and fear of punishment.
Yāni kānici bhayānī (bất cứ nỗi sợ hãi nào) nghĩa là bất cứ nỗi sợ hãi nào có thể tìm thấy trên đời như nỗi sợ bị tự trách, nỗi sợ bị người khác trách, nỗi sợ hình phạt v.v….
Upaddavāti antarāyā.
"Calamities" means obstacles.
Upaddavā (các tai họa) nghĩa là các chướng ngại.
Upasaggāti sarīrena saṃsaṭṭhāni viya uparūpari uppajjanakāni byasanāni.
"Misfortunes" means adversities that arise repeatedly, as if clinging to the body.
Upasaggā (các tai ương) nghĩa là các tai ương liên tục phát sinh như thể gắn liền với thân thể.
Aññadatthūti ekantenāti etasmiṃ atthe nipāto ‘‘aññadatthudaso’’tiādīsu (dī. ni. 1.42) viyāti vuttaṃ ‘‘ekaṃsenā’’ti.
Aññadatthu is an indeclinable particle in the sense of "definitely," as in phrases like "aññadatthudaso," and so it is said to mean "definitely."
Aññadatthū (chắc chắn) là một tiểu từ trong nghĩa “một cách tuyệt đối”, như đã được nói trong “aññadatthudaso” v.v… (Dī. Ni. 1.42), nên được giải thích là “một cách tuyệt đối”.
Yaṃ kiñci gahaṇayogyaṃ haratiyeva gaṇhātiyeva.
"Whatever" is fit to be taken, "he certainly takes it."
Yaṃ kiñci (bất cứ thứ gì) có thể lấy được, haratiyeva (chỉ lấy đi) nghĩa là chỉ nhận lấy.
Vācā eva paramā etassa kammanti vacīparamo. Tenāha ‘‘vacanamattenevā’’tiādi.
His action is primarily speech, hence vacīparamo. Therefore, it is said, "merely by word of mouth," and so on.
Hành động của người này chỉ là lời nói tối thượng, nên gọi là vacīparamo (chỉ là lời nói). Do đó,* nói “chỉ bằng lời nói” v.v….
Anuppiyanti takkanaṃ, yaṃ vā ‘‘rucī’’ti vuccati yehi surāpānādīhi bhogā apenti vigacchanti, tesu tesaṃ apāyesu byasanahetūsu sahāyo hoti.
"In agreement" with one's inclinations, which are also called "preferences"—those things by which wealth departs or vanishes, such as drinking alcohol—"he is a companion" in those "downfalls," which are causes of misfortune.
Anuppiyaṃ (theo ý thích) là sự suy đoán, hoặc điều được gọi là “sự ưa thích”. Trong những điều như uống rượu v.v… mà tài sản bị mất đi, tiêu tán, người đó là bạn trong những apāyesu (cửa ngõ suy thoái) đó, tức là những nguyên nhân của sự suy đồi.
255. Hārakoyeva hoti, na dāyako, tamassa ekaṃsato hārakabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘sahāyassā’’tiādi vuttaṃ.
255. "He is indeed a plunderer," not a giver. To show that his plundering is definitive, it is said, "of a companion," and so on.
255. Hārakoyeva hoti (chỉ là người lấy đi), không phải người cho. Để chỉ ra rằng người đó chắc chắn là người lấy đi,* nói “sahāyassā” (của người bạn) v.v….
Yaṃ kiñci appakanti pupphaphalādi yaṃ kiñci parittaṃ vatthuṃ datvā, bahuṃ pattheti bahuṃ mahagghaṃ vatthayugādiṃ paccāsīsati.
"Giving whatever little thing," such as flowers or fruits, "he longs for much," expecting many expensive items of clothing and so on.
Yaṃ kiñci appakaṃ (bất cứ thứ gì nhỏ bé) nghĩa là bất cứ vật nhỏ bé nào như hoa quả v.v… datvā (sau khi cho), bahuṃ pattheti (mong cầu nhiều) nghĩa là mong cầu nhiều vật có giá trị như một cặp y phục.
Dāso viya hutvā mittassa taṃ taṃ kiccaṃ karonto kathaṃ amitto nāma jātoti āha ‘‘aya’’ntiādi.
As for how someone acting like a slave, doing various tasks for a friend, could be an enemy, it is said, "This," and so on.
Người đó hành động như một nô lệ, làm nhiều việc cho bạn, vậy tại sao lại là kẻ thù?* nói “ayaṃ” (người này) v.v….
Yassa kiccaṃ karoti anatthaparihāratthaṃ, attano mittabhāvadassanatthañca, taṃ sevati.
He "serves" the one whose tasks he performs, to prevent misfortune and to show his own friendship.
Người đó sevati (phục vụ) người mà mình làm việc cho, vì mục đích tránh điều bất lợi và để thể hiện tình bạn của mình.
Atthakāraṇāti vaḍḍhinimittaṃ, ayametesaṃ bhedo.
"For the sake of gain" means for the sake of profit; this is the distinction among them.
Atthakāraṇā (vì lợi ích) nghĩa là vì sự tăng trưởng. Đây là sự khác biệt giữa họ.
257. ‘‘Dānādīsu yaṃ kiñci karomā’’ti vutte ‘‘sādhu samma karomā’’ti anujānātīti imamatthaṃ ‘‘kalyāṇepi eseva nayo’’ti atidisati.
257. When it is said, "We will do something in relation to generosity, etc.," and he assents by saying, "Good, friend, let's do it," this is extended to apply to "what is wholesome" by the phrase "the same method applies to what is wholesome."
257. Khi được hỏi “Chúng ta hãy làm bất cứ điều gì có thể trong việc bố thí v.v…”, người đó đồng ý “Tốt lắm, này bạn, chúng ta hãy làm”.* mở rộng ý này bằng cách nói “kalyāṇepi eseva nayo” (đối với điều tốt cũng vậy).
Nanu evaṃ anujānanto ayaṃ mitto eva, na amitto mittapatirūpakoti?
Surely, one who assents in this way is a true friend, not a counterfeit friend?
Chẳng phải người đồng ý như vậy là một người bạn thực sự, chứ không phải là một người bạn giả dối sao?
Anuppiyabhāṇīdassanamattametaṃ.
This is merely a display of agreeable speech.
Đây chỉ là sự thể hiện của người nói theo ý thích.
Sahāyena vā desakālaṃ, tasmiṃ vā kate uppajjanakavirodhādiṃ asallakkhetvā ‘‘karomā’’ti vutte yo taṃ jānanto eva ‘‘sādhu samma karomā’’ti anuppiyaṃ bhaṇati, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘kalyāṇaṃ pissa anujānātī’’ti.
Or, it is said regarding a companion who, when told, "Let's do it," without considering the time and place, or the potential conflicts arising from doing it, but knowing all this, still agrees agreeably, "Good, friend, let's do it," thus, "he assents to what is wholesome for him."
Hoặc khi người bạn nói “Chúng ta hãy làm” mà không cân nhắc thời gian, địa điểm, hoặc những mâu thuẫn có thể phát sinh khi làm điều đó, thì người biết điều đó mà vẫn nói theo ý thích “Tốt lắm, này bạn, chúng ta hãy làm” – điều đó được nói đến khi* nói “người đó cũng đồng ý với điều tốt”.
Tena vuttaṃ ‘‘kalyāṇepi eseva nayo’’ti.
Therefore, it is said, "the same method applies to what is wholesome."
Do đó,* nói “đối với điều tốt cũng vậy”.
263. Passantesu passantesūti āmeḍitavacanena nivāriyamānassa pāpassa punappunaṃ karaṇaṃ dīpeti.
263. "Seeing, seeing": the repetitive phrase signifies the repeated commission of an evil deed by one who is being restrained.
263. Passantesu passantesu (khi nhìn thấy, khi nhìn thấy) – từ lặp lại này chỉ ra việc liên tục làm điều ác mặc dù đã bị ngăn cản.
Punappunaṃ karonto hi pāpato visesena nivāretabbo hoti.
Indeed, one who repeatedly commits evil must be especially restrained from evil.
Thật vậy, người liên tục làm điều ác cần phải được ngăn cản đặc biệt khỏi điều ác.
Saraṇesūti saraṇesu vattassu abhinnāni katvā paṭipajja, saraṇesu vā upāsakabhāvena vattassu.
"In the refuges," "practice" without distinction; or "abide" as a lay follower "in the refuges."
Saraṇesū (trong các nơi nương tựa) nghĩa là hãy vattassu (hành xử) trong các nơi nương tựa bằng cách không làm khác biệt, hoặc vattassu (hành xử) trong các nơi nương tựa với tư cách là một cận sự nam.
Nipuṇanti saṇhaṃ.
"Subtle" means refined.
Nipuṇaṃ (tinh tế) nghĩa là vi tế.
Kāraṇanti kammassakatādibhedayuttaṃ.
"Reason" refers to what involves distinctions such as kamma ownership.
Kāraṇaṃ (lý do) nghĩa là điều có sự phân biệt như nghiệp của chính mình v.v….
Idaṃ kammanti imaṃ dānādibhedaṃ kusalakammaṃ.
"This action" refers to this wholesome action, distinguished by generosity and so on.
Idaṃ kammaṃ (nghiệp này) nghĩa là nghiệp thiện này có sự phân biệt như bố thí v.v….
‘‘Kamma’’nti sādhāraṇato vuttassāpi tassa ‘‘sagge nibbattantī’’ti padantarasannidhānena saddhāhirottappālobhādiguṇadhammasamaṅgitā viya kusalabhāvo jotito hoti.
Although "kamma" is stated generally, its wholesome nature is highlighted by the proximity of the phrase "causes rebirth in heaven," as if it were endowed with good qualities like faith, conscientiousness, moral dread, and non-greed.
Mặc dù “kammaṃ” (nghiệp) được nói một cách chung chung, nhưng với sự gần gũi của từ “sagge nibbattantī” (sinh về cõi trời), tính thiện của nó đã được làm nổi bật, như thể nó là sự đầy đủ của các thiện pháp như tín, tàm, quý, vô tham v.v….
Saddhādayo hi dhammā saggagāmimaggo.
Indeed, qualities like faith are the path to heaven.
Thật vậy, các pháp như tín v.v… là con đường dẫn đến cõi trời.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói –
264. Bhavanaṃ sampattivaḍḍhanaṃ bhavoti attho, tappaṭikkhepena abhavoti āha ‘‘abhavena avuḍḍhiyā’’ti.
264. Bhavo means becoming, the growth of prosperity; by its negation, abhavo, it is said, "by non-becoming, by non-growth."
264. Sự trở thành, sự tăng trưởng tài sản là bhavo (sự tồn tại), nghĩa là vậy. Với sự phủ định của nó, abhavo (sự không tồn tại) được nói là “bhavena avuḍḍhiyā” (bằng sự không tồn tại, bằng sự không tăng trưởng).
Pārijuññanti jāni.
Pārijuñña means loss.
Pārijuññaṃ (sự suy giảm) nghĩa là sự tổn thất.
Anattamano hotīti attamano na hoti anukampakabhāvato.
"He is displeased" means he is not pleased, out of compassion.
Anattamano hotī (người đó không vui) nghĩa là không vui vì lòng trắc ẩn.
Aññadatthu taṃ abhavaṃ attani āpatitaṃ viya maññati.
He rather considers that misfortune as if it had befallen himself.
Thật vậy, người đó xem sự không tồn tại đó như thể nó đã xảy ra với chính mình.
Idāni taṃ bhavaṃ sarūpato dassetuṃ ‘‘tathārūpa’’ntiādi vuttaṃ.
Now, to show that becoming in its true nature, it is said, "such-and-such," and so on.
Bây giờ, để chỉ ra sự tồn tại đó theo bản chất của nó,* nói “tathārūpa” (như vậy) v.v….
Virūpoti bībhaccho.
"Ugly" means repulsive.
Virūpo (xấu xí) nghĩa là ghê tởm.
Na pāsādikoti tasseva vevacanaṃ.
"Not pleasing" is a synonym of that.
Na pāsādiko (không khả ái) là từ đồng nghĩa của chính nó.
Sujātoti sundarajātiko jātisampanno.
"Well-born" means of beautiful birth, endowed with good birth.
Sujāto (sinh ra tốt đẹp) nghĩa là có dòng dõi tốt đẹp, có sự đầy đủ về dòng dõi.
Samāhatvāti saṃharitvā.
Samāhatvāti means having gathered.
"Sau khi thu gom" tức là sau khi tập hợp.
Alaṃ-saddo ‘‘alameva sabbasaṅkhāresu nibbindituṃ, alaṃ virajjitu’’ntiādīsu (dī. ni. 2.272; saṃ. ni. 2.124, 129, 134, 143) yuttanti imamatthaṃ joteti, ‘‘alamariyañāṇadassanavisesa’’ntiādīsu (ma. ni. 1.328) pariyattanti.
The word Alaṃ illustrates the meaning that it is appropriate, as in ‘‘It is enough indeed to be disgusted with all conditioned things, enough to be dispassionate’’ (Dī. Ni. 2.272; Saṃ. Ni. 2.124, 129, 134, 143), and sufficient, as in ‘‘the requisite noble knowledge and vision’’ (Ma. Ni. 1.328).
Từ "Alaṃ" làm sáng tỏ ý nghĩa này, rằng nó phù hợp trong các trường hợp như "đủ để chán ghét tất cả các hành, đủ để ly tham" (Dī. Ni. 2.272; Saṃ. Ni. 2.124, 129, 134, 143), và trong các trường hợp như "sự thấy biết cao quý đầy đủ" (Ma. Ni. 1.328) là "đầy đủ".
Yo veṭhitattotiādīsu (su. ni. 217) viya atta-saddo sabhāvapariyāyoti taṃ sabbaṃ dassento ‘‘yuttasabhāvo’’tiādimāha.
The word atta, as in ‘‘Yo veṭhitatto’’tiādīsu (Su. Ni. 217), etc., is a synonym for nature, and to show all that, he said ‘‘yuttasabhāvo’’tiādi (of a fitting nature), etc.
Để cho thấy rằng từ "atta" là đồng nghĩa với "bản chất" như trong "Ai bị bao bọc" v.v. (Su. Ni. 217), đã nói "bản chất phù hợp" v.v.
Saṇṭhapetunti sammā ṭhapetuṃ, sammadeva pavattetunti attho.
Saṇṭhapetuṃ means to establish correctly, the meaning is to make it proceed properly.
"Để thiết lập" tức là để thiết lập đúng đắn, nghĩa là để vận hành đúng đắn.
Evaṃ vibhajantoti evaṃ vuttanayena attano dhanaṃ catudhā vibhajanto vibhajanahetu mittāni ganthati soḷasa kalyāṇamittāni mettāya ajīrāpanena pabandhati.
Evaṃ vibhajantoti (thus dividing): by dividing his wealth in this manner, in four ways, due to the division, he ganthati mittāni (binds friends), he fosters the sixteen kinds of noble friends by not allowing his friendliness to grow old.
"Khi chia như vậy" tức là, khi chia tài sản của mình thành bốn phần theo cách đã nói như vậy, do việc chia đó, "kết giao bạn bè" tức là kết giao mười sáu thiện hữu bằng cách không để tình bạn phai nhạt.
Tenāha ‘‘abhejjamānāni ṭhapetī’’ti.
Therefore, it is said, ‘‘abhejjamānāni ṭhapetī’’ti (establishes them as unbreakable).
Vì thế đã nói "thiết lập những điều không thể phá vỡ".
Kathaṃ pana vuttanayena catudhā bhogānaṃ vibhajanena mittāni ganthatīti āha ‘‘yassa hī’’tiādi.
How then does one bind friends by dividing wealth in four ways as stated? He says, ‘‘yassa hī’’tiādi (for indeed he who), etc.
Làm thế nào mà việc chia tài sản thành bốn phần theo cách đã nói lại kết giao bạn bè? Đã nói "Vì" v.v.
Tenāha bhagavā ‘‘dadaṃ mittāni ganthatī’’ti (saṃ. ni. 1.246).
Therefore, the Blessed One said, ‘‘Dadaṃ mittāni ganthatī’’ti (One who gives binds friends) (Saṃ. Ni. 1.246).
Vì thế Đức Thế Tôn đã nói "người bố thí kết giao bạn bè" (Saṃ. Ni. 1.246).
Bhuñjeyyāti upabhuñjeyya, upayuñjeyya cāti attho.
Bhuñjeyyāti means one should use, one should employ.
"Nên hưởng thụ" tức là nên thọ dụng, và nên sử dụng.
Samaṇabrāhmaṇakapaṇaddhikādīnaṃ dānavasena ceva adhivatthadevatādīnaṃ petabalivasena, nhāpitādīnaṃ vetanavasena ca viniyogopi upayogo eva.
The appropriation for mendicants, brahmins, the needy, the poor, etc., by way of giving, and for resident deities, etc., by way of offerings to spirits, and for barbers, etc., by way of wages, is also a form of utilization.
Việc sử dụng cũng là sự phân bổ dưới hình thức bố thí cho các Sa-môn, Bà-la-môn, người nghèo khổ, người ăn xin v.v., dưới hình thức cúng dường cho các vị trời trú ngụ v.v., và dưới hình thức trả lương cho thợ cắt tóc v.v.
Tathā hi vakkhati ‘‘imesu panā’’tiādi āyo nāma heṭṭhimantena vayato catugguṇo icchitabbo, aññathā vayo avicchedavasena na santāneyya, nidheyya, bhājeyya ca asambhateti vuttaṃ ‘‘dvīhi kammaṃ payojaye’’ti.
Indeed, it will be said, ‘‘Imesu panā’’tiādi (Among these, etc.): Income, it is desired, should be four times the expenditure from the lowest limit; otherwise, the expenditure would not continue uninterruptedly, nor could it be stored or divided as uncollected wealth. Thus, it is said, ‘‘dvīhi kammaṃ payojaye’’ti (with two parts one should carry on business).
Thật vậy, sẽ nói "Trong số này" v.v. Thu nhập nên được mong muốn gấp bốn lần chi phí ở mức thấp nhất, nếu không thì chi phí sẽ không tiếp tục một cách liên tục, và đã nói "nên sử dụng hai phần cho công việc" để cất giữ và chia sẻ những gì chưa được tích lũy.
Nidhetvāti nidahitvā, bhūmigataṃ katvāti attho.
Nidhetvāti means having deposited, having buried it in the ground.
"Sau khi cất giữ" tức là sau khi chôn cất, nghĩa là làm cho nó nằm dưới đất.
Rājādivasenāti ādi-saddena aggiudakacoradubbhikkhādike saṅgaṇhāti.
Rājādivasenāti (by way of kings, etc.): the word ādi includes fire, water, thieves, famine, etc.
"Do vua v.v." tức là từ "v.v." bao gồm lửa, nước, trộm cướp, nạn đói v.v.
Nhāpitādīnanti ādi-saddena kulālarajakādīnaṃ saṅgaho.
Nhāpitādīnaṃ (for barbers, etc.): the word ādi includes potters, washermen, etc.
"Thợ cắt tóc v.v." tức là từ "v.v." bao gồm thợ gốm, thợ giặt v.v.
266. Catūhi kāraṇehīti na chandagamanādīhi catūhi kāraṇehi.
266. Catūhi kāraṇehīti (by four causes) means not by the four causes such as going by desire, etc.
266. "Do bốn nguyên nhân" tức là không phải do bốn nguyên nhân như thiên vị.
Akusalaṃ pahāyāti ‘‘cattāro kammakilesā’’ti vuttaṃ akusalañceva agatigamanākusalañca pajahitvā.
Akusalaṃ pahāyāti (having abandoned unwholesomeness) means having abandoned the unwholesomeness referred to as ‘‘the four karmic defilements,’’ and also the unwholesomeness of improper conduct.
"Sau khi từ bỏ điều bất thiện" tức là từ bỏ điều bất thiện được gọi là "bốn cấu uế của nghiệp" và điều bất thiện của việc đi sai đường.
Chahi kāraṇehīti surāpānādīsu ādīnavadassanasaṅkhātehi chahi kāraṇehi.
Chahi kāraṇehīti (by six causes) means by the six causes consisting of seeing the danger in drinking alcohol, etc.
"Do sáu nguyên nhân" tức là do sáu nguyên nhân bao gồm việc thấy rõ tai hại trong việc uống rượu v.v.
Surāpānānuyogādibhedaṃ chabbidhaṃ bhogānaṃ apāyamukhaṃ vināsamukhaṃ vajjetvā.
Having avoided the sixfold gates to ruin for wealth, which are of the nature of addiction to intoxicants, etc., these are paths to destruction.
"Từ bỏ" sáu loại "cửa ngõ hủy hoại tài sản" bao gồm việc nghiện rượu v.v., tức là cửa ngõ dẫn đến sự hủy hoại.
Soḷasa mittānī ti upakārādivasena cattāro, pamattarakkhaṇādikiccavisesavasena paccekaṃ cattāro cattāro katvā soḷasavidhe kalyāṇamitte sevanto bhajanto.
Soḷasa mittānīti (sixteen friends): dividing into four each for helpfulness, etc., and four each for specific duties such as protecting the negligent, etc., serving the sixteen kinds of noble friends.
"Mười sáu người bạn" tức là bằng cách chia thành bốn người bạn theo nghĩa giúp đỡ v.v., và mỗi bốn người bạn theo các loại công việc đặc biệt như bảo vệ người lơ đễnh, "kết giao" mười sáu loại thiện hữu.
Satthavāṇijjādimicchājīvaṃ pahāya ñāyeneva vattanato dhammikena ājīvena jīvati.
Having abandoned wrong livelihoods such as caravan trading, etc., and conducting oneself righteously, one lives by a righteous livelihood.
Sau khi từ bỏ các tà mạng như buôn bán vũ khí v.v., "sống bằng chánh mạng" vì sống đúng đắn.
Namassitabbāti upakāravasena, guṇavasena ca namassitabbā sabbadā natena hutvā vattitabbā.
Namassitabbāti (should be honored) means they should always be honored by virtue of their helpfulness and their qualities, one should conduct oneself with deference.
"Đáng được cung kính" tức là đáng được cung kính về mặt giúp đỡ và về mặt phẩm hạnh, nên luôn sống với thái độ khiêm cung.
Disā-saddassa attho heṭṭhā vutto eva.
The meaning of the word disā has already been stated below.
Ý nghĩa của từ "disā" đã được nói ở dưới.
Āgamanabhayanti tattha sammā appaṭipattiyā, micchāpaṭipattiyā ca uppajjanakaanattho.
Āgamanabhayanti (the danger of coming) means the harm that arises from improper practice or wrong practice in that regard.
"Nỗi sợ hãi đến" tức là tai họa phát sinh do không thực hành đúng đắn hoặc thực hành sai lầm ở đó.
So hi bhāyanti etasmāti ‘‘bhaya’’nti vuccati.
It is called bhayaṃ (danger) because one fears from it.
Nó được gọi là "bhaya" (sợ hãi) vì người ta sợ hãi từ đó.
Yena kāraṇena mātāpituādayo puratthimādibhāvena apadiṭṭhā, taṃ dassetuṃ ‘‘pubbupakāritāyā’’tiādi vuttaṃ, tena atthasarikkhatāya nesaṃ puratthimādibhāvoti dasseti.
To show the reason why parents, etc., are designated as the eastern, etc., directions, ‘‘pubbupakāritāyā’’tiādi (by being former benefactors), etc., was spoken, thereby showing that their designation as eastern, etc., directions is due to their similarity in meaning.
Để cho thấy nguyên nhân mà cha mẹ v.v. được chỉ định là phương đông v.v., đã nói "do sự giúp đỡ trước đây" v.v., điều đó cho thấy cha mẹ v.v. là phương đông v.v. do sự tương đồng về ý nghĩa.
Tathā hi mātāpitaro puttānaṃ puratthimabhāvena tāva upakāribhāvena dissanato, apadissanato ca puratthimā disā.
Thus, parents are the eastern direction because they are seen as benefactors of their children from the eastern side, and because they are discernible.
Thật vậy, cha mẹ là phương đông vì họ được thấy là người giúp đỡ con cái ở phương đông, và cũng vì họ không được thấy.
Ācariyā antevāsikassa dakkhiṇabhāvena, hitāhitaṃ patikusalabhāvena dakkhiṇārahatāya ca vuttanayena dakkhiṇā disā.
Teachers are the southern direction for the disciple, and they are the southern direction as stated, by virtue of their being skilled in what is beneficial and harmful, and deserving of the southern position.
Các vị thầy là phương nam đối với học trò, và là phương nam theo cách đã nói vì họ xứng đáng được phương nam do sự khéo léo trong việc làm lợi ích và không lợi ích.
Iminā nayena ‘‘pacchimā disā’’tiādīsu yathārahaṃ attho veditabbo.
In this manner, the meaning of ‘‘pacchimā disā’’tiādīsu (the western direction, etc.) should be understood accordingly.
Theo cách này, ý nghĩa trong "phương tây" v.v. nên được hiểu một cách thích hợp.
Gharāvāsassa dukkhabahulatāya te te ca kiccavisesā yathāuppatitadukkhanittharaṇatthāti vuttaṃ ‘‘te te dukkhavisese uttaratī’’ti.
Because household life is full of suffering, those various specific duties are for overcoming the sufferings that arise, thus it is said, ‘‘te te dukkhavisese uttaratī’’ti (he overcomes those various kinds of suffering).
Vì đời sống gia đình có nhiều khổ đau, nên các loại công việc đặc biệt đó là để vượt qua các loại khổ đau phát sinh, vì thế đã nói "vượt qua các loại khổ đau đó".
Yasmā dāsakammakarā sāmikassa pādānaṃ payirupāsanavasena ceva tadanucchavikakiccasādhanavasena ca yebhuyyena santikāvacarā, tasmā vuttaṃ ‘‘pādamūle patiṭṭhānavasenā’’ti.
Because servants and workers are mostly close to their masters by way of attending at their feet and performing duties appropriate to them, it is said, ‘‘pādamūle patiṭṭhānavasenā’’ti (by way of standing at the master's feet).
Vì người hầu và người làm công thường ở gần chủ nhân bằng cách phục vụ dưới chân và bằng cách thực hiện các công việc phù hợp với điều đó, nên đã nói "bằng cách đứng dưới chân".
Guṇehīti uparibhāvāvahehi guṇehi.
Guṇehīti (by qualities) means by qualities that lead to a superior state.
"Bằng các phẩm hạnh" tức là bằng các phẩm hạnh cao quý.
Upari ṭhitabhāvenāti saggamagge mokkhamagge ca patiṭṭhitabhāvena.
Upari ṭhitabhāvenāti (by being in a higher state) means by being established on the path to heaven and the path to liberation.
"Bằng cách đứng ở trên" tức là bằng cách đứng vững trên con đường trời và con đường giải thoát.
Mātāpitūnaṃ santakaṃ khettādiṃ avināsetvā rakkhitaṃ tesaṃ paramparāya ṭhitiyā kāraṇaṃ hotīti ‘‘taṃ rakkhanto kulavaṃsaṃ saṇṭhapeti nāmā’’ti vuttaṃ.
It is said, ‘‘taṃ rakkhanto kulavaṃsaṃ saṇṭhapeti nāmā’’ti (by protecting it, he establishes the family lineage) because protecting the parents' fields, etc., without destroying them, is the cause for the continuity of their lineage.
Việc bảo vệ tài sản như ruộng đất của cha mẹ mà không làm hư hại là nguyên nhân cho sự tồn tại liên tục của họ, vì thế đã nói "người bảo vệ điều đó được gọi là thiết lập dòng dõi gia đình".
Adhammikavaṃsatoti ‘‘kulappadesādinā attanā sadisaṃ ekaṃ purisaṃ ghaṭetvā vā gīvāyaṃ vā hatthe vā bandhamaṇiyaṃ vā hāretabba’’nti evaṃ ādinā pavattaadhammikapaveṇito.
Adhammikavaṃsatoti (from an unrighteous lineage) means from an unrighteous tradition that arose from such things as ‘‘having joined with a man similar to oneself by family custom, etc., or having made him wear a necklace or an armlet.’’
"Từ dòng dõi phi pháp" tức là từ dòng dõi phi pháp đã được truyền lại theo cách "nên kết hợp một người đàn ông giống mình theo truyền thống gia đình v.v., hoặc nên đeo một viên ngọc được buộc vào cổ hoặc vào tay" v.v.
Hāretvāti apanetvā taṃ gāhaṃ vissajjāpetvā.
Hāretvāti means having removed, having discharged that hold.
"Sau khi loại bỏ" tức là sau khi loại bỏ, sau khi giải tỏa sự chấp thủ đó.
Mātāpitaro tato gāhato vivecaneneva hi āyatiṃ tesaṃ paramparāhārikā siyā.
Indeed, only by separating parents from that hold would they become propagators of their lineage in the future.
Thật vậy, chỉ bằng cách giải thoát cha mẹ khỏi sự chấp thủ đó thì mới có thể có sự kế thừa dòng dõi của họ trong tương lai.
Dhammikavaṃseti hiṃsādiviratiyā dhammike vaṃse dhammikāya paveṇiyaṃ.
Dhammikavaṃseti (in a righteous lineage) means in a righteous lineage, a righteous tradition by abstaining from harming, etc.
"Trong dòng dõi hợp pháp" tức là trong dòng dõi hợp pháp, trong truyền thống hợp pháp bằng cách từ bỏ sự làm hại v.v.
Ṭhapentoti patiṭṭhapento.
Ṭhapentoti means establishing.
"Thiết lập" tức là đặt định.
Salākabhattādīni anupacchinditvāti salākabhattadānādīni avicchinditvā.
Salākabhattādīni anupacchinditvāti means without interrupting the giving of ticket-meals, etc.
"Không gián đoạn các bữa ăn salākabhatta v.v." tức là không gián đoạn các việc bố thí salākabhatta v.v.
Dāyajjaṃ paṭipajjāmīti ettha yasmā dāyapaṭilābhassa yogyabhāvena vattamānoyeva dāyajjaṃ paṭipajjati nāma, na itaro, tasmā tamatthaṃ dassetuṃ ‘‘mātāpitaro’’tiādi vuttaṃ.
In Dāyajjaṃ paṭipajjāmīti (I undertake the inheritance), since one is said to undertake the inheritance only when one is worthy of receiving the inheritance, and not otherwise, to show that meaning, ‘‘mātāpitaro’’tiādi (parents), etc., was spoken.
Ở đây, trong "con sẽ thừa kế tài sản", vì chỉ người đang sống xứng đáng được thừa kế tài sản mới được gọi là thừa kế, chứ không phải người khác, nên để cho thấy ý nghĩa đó, đã nói "cha mẹ" v.v.
Dāraketi putte.
Dāraketi means children.
"Các con" tức là các con trai.
Vinicchayaṃ patvāti ‘‘puttassa cajavissajjana’’nti evaṃ āgataṃ vinicchayaṃ āgamma.
Vinicchayaṃ patvāti means having reached the decision, having considered the decision stated as ‘‘the son’s relinquishing and giving away,’’ etc.
"Sau khi đạt đến sự quyết định" tức là dựa vào sự quyết định đã được nói như "việc bố thí và từ bỏ của người con" v.v.
Dāyajjaṃ paṭipajjāmīti vuttanti ‘‘dāyajjaṃ paṭipajjāmī’’ ti idaṃ catutthaṃ vattanaṭṭhānaṃ vuttaṃ.
Dāyajjaṃ paṭipajjāmīti vuttanti (it is said, ‘I undertake the inheritance’) means this fourth point of conduct, ‘‘I undertake the inheritance,’’ was stated.
"Đã nói con sẽ thừa kế tài sản" tức là điều thứ tư "con sẽ thừa kế tài sản" đã được nói.
Tesanti mātāpitūnaṃ.
Tesanti means of the parents.
"Của họ" tức là của cha mẹ.
Tatiyadivasato paṭṭhāyāti matadivasato tatiyadivasato paṭṭhāya.
" From the third day onwards" means from the third day after the day of death onwards.
Từ ngày thứ ba trở đi nghĩa là từ ngày thứ ba kể từ ngày chết.
Pāpato nivāraṇaṃ nāma anāgatavisayaṃ.
Preventing from evil is related to the future.
Việc ngăn chặn điều ác thuộc về phạm vi tương lai.
Sampattavatthutopi hi nivāraṇaṃ vītikkame anāgate eva siyā, na vattamāne.
Indeed, even regarding an existing matter, prevention would be in relation to a future transgression, not one occurring in the present.
Ngay cả đối với một sự việc đã xảy ra, việc ngăn chặn sự vi phạm cũng chỉ có thể là trong tương lai, chứ không phải trong hiện tại.
Nibbattitā pana pāpakiriyā garahaṇamattapaṭikārāti āha ‘‘katampi garahantī’’ti.
But an evil deed that has been performed is to be remedied only by reproof; thus it is said, " even what has been done, they reprove."
Nhưng một hành động ác đã được thực hiện chỉ có thể được khắc phục bằng sự khiển trách, vì vậy đã nói “ngay cả điều đã làm cũng bị khiển trách”.
Nivesentīti patiṭṭhapenti.
" They establish" means they settle.
Lập nên nghĩa là thiết lập.
Vuttappakārā mātāpitaro anavajjameva sippaṃ sikkhāpentīti vuttaṃ ‘‘muddāgaṇanādisippa’’nti.
It is said, " sciences such as reckoning and computing," meaning that parents of the described kind teach only blameless skills.
Cha mẹ theo cách đã nói, dạy con cái một nghề nghiệp không đáng chê trách, vì vậy đã nói “những nghề nghiệp như đóng ấn, tính toán”.
Rūpādīhīti ādi-saddena bhogaparivārādiṃ saṅgaṇhāti.
By " from forms and so on," the term " and so on" includes wealth, retinue, and so forth.
Với sắc, v.v. nghĩa là từ v.v. bao gồm tài sản, tùy tùng, v.v.
Anurūpenāti anucchavikena.
" Appropriately" means suitably.
Phù hợp nghĩa là thích hợp.
Taṃ bhayaṃ yathā nāgacchati, evaṃ pihitā hoti ‘‘puratthimā disā’’ti vibhattiṃ pariṇāmetvā yojanā.
That danger, so that it does not come, is thus closed off, by changing the case of "the eastern direction" and connecting it.
Để nỗi sợ hãi đó không đến, phương đông được che chắn theo cách đó, bằng cách chuyển đổi cách chia và kết nối từ “puratthimā disā”.
Yathā pana taṃ bhayaṃ āgaccheyya, yathā ca nāgaccheyya, tadubhayaṃ dassetuṃ ‘‘sace hī’’tiādi vuttaṃ.
But to show both how that danger might come and how it might not come, " if indeed" and so on is said.
Để cho thấy cả việc nỗi sợ hãi đó sẽ đến và sẽ không đến, đã nói “sace hī” (nếu quả thật), v.v.
Vippaṭipannāti ‘‘bhato ne bharissāmī’’tiādinā uttasammāpaṭipattiyā akāraṇena ceva tappaṭipakkhamicchāpaṭipattiyā akaraṇena ca vippaṭipannā puttā assu.
" Gone astray" means sons who have gone astray by not acting correctly as in "I was supported by them, I will support them," and so on, and by doing the opposite, wrong actions.
Vippaṭipannā (lầm lạc) nghĩa là những người con đã lầm lạc do không thực hiện đúng bổn phận như “bhto ne bharissāmī” (tôi sẽ nuôi dưỡng những người đã nuôi dưỡng tôi) và do thực hiện sai lầm ngược lại.
Etaṃ bhaya nti etaṃ ‘‘mātāpitūnaṃ appatirūpā ti viññūnaṃ garahitabbatābhayaṃ, paravādabhaya’’nti evamādi āgaccheyya puttesu.
" This danger" means this danger, "the danger of being reproved by the wise as being unsuited to their parents, the danger of being blamed by others," and so on, might come upon the sons.
Nỗi sợ hãi này – nỗi sợ hãi bị người trí khiển trách vì “không xứng đáng với cha mẹ”, nỗi sợ hãi bị người khác chỉ trích, v.v. – sẽ đến với những người con.
Puttānaṃ nānurūpāti ettha ‘‘puttāna’’nti padaṃ etaṃ bhayaṃ puttānaṃ āgaccheyyāti evaṃ idhāpi ānetvā sambandhitabbaṃ.
In the phrase "unsuited to the sons," the word "to the sons" should be brought in here and connected as "this danger might come upon the sons."
Trong câu “không xứng đáng với những người con”, từ “puttānaṃ” (của những người con) cũng phải được mang đến đây và kết nối theo cách “nỗi sợ hãi này sẽ đến với những người con”.
Tādisānañhi mātāpitūnaṃ puttānaṃ ovādānusāsaniyo dātuṃ samatthakālato paṭṭhāya tā tesaṃ dātabbā evāti katvā tathā vuttaṃ.
For from the time when such parents are capable of giving advice and instruction to their sons, those instructions should indeed be given to them; having thus considered, it is said.
Quả thật, vì những lời khuyên và giáo huấn phải được ban cho những người con của những bậc cha mẹ như vậy kể từ khi họ có khả năng ban lời khuyên, nên đã nói như vậy.
Puttānañhi vasenāyaṃ desanā anāgatā sammāpaṭipannesu ubhosu attano, mātāpitūnañca vasena uppajjanakatāya sabbaṃ bhayaṃ na hoti sammāpaṭipannattā.
Indeed, this teaching, in relation to sons, is related to the future; for both parents and sons, when they are rightly practicing, because it arises, all danger does not exist due to right practice.
Quả thật, giáo lý này liên quan đến những người con là chưa được nói đến. Khi cả hai bên đều thực hành đúng đắn, thì mọi nỗi sợ hãi đều không có do sự thực hành đúng đắn của chính họ và của cha mẹ.
Evaṃ paṭipannattā eva paṭicchannā hoti tattha kātabbapaṭisanthārassa sammadeva katattā.
Because they have practiced in this way, it is covered, as the hospitality to be extended there has been properly given.
Do sự thực hành như vậy, nó được che chắn do sự tiếp đãi cần thiết đã được thực hiện đúng đắn.
Khemāti anupaddavā.
" Safe" means undisturbed.
An toàn nghĩa là không có tai họa.
Yathāvuttasammāpaṭipattiyā akaraṇena hi uppajjanakaupaddavā karaṇena na hontīti.
For the troubles that arise from not performing the aforementioned right practice do not occur when it is performed.
Quả thật, những tai họa phát sinh do không thực hành đúng đắn như đã nói sẽ không xảy ra khi thực hành đúng đắn.
268. Ācariyaṃ dūratova disvā uṭṭhānavacaneneva tassa paccuggamanādisāmīcikiriyā avuttasiddhāti taṃ dassento ‘‘paccuggamanaṃ katvā’’tiādimāha.
268. By merely saying "rising" upon seeing the teacher from afar, the proper actions such as going forth to meet him are implied without explicit mention; to show this, it is said, " having gone forth to meet him," and so on.
268. Việc nhìn thấy vị thầy từ xa và đứng dậy chào là điều hiển nhiên mà không cần nói đến các hành động chào đón, v.v. Để cho thấy điều đó, đã nói “sau khi chào đón”, v.v.
Upaṭṭhānenāti payirupāsanena.
" By attendance" means by waiting upon him.
Phụng sự nghĩa là phục vụ.
Tikkhattuṃupaṭṭhānagamanenāti pāto, majjhanhike, sāyanti tīsu kālesu upaṭṭhānatthaṃ upagamanena.
" By going to attend three times" means by going to attend at the three times: morning, midday, and evening.
Đến phụng sự ba lần nghĩa là đến để phụng sự vào ba thời điểm: sáng, trưa và chiều.
Sippuggahaṇatthaṃ pana upagamanaṃ upaṭṭhānantogadhaṃ payojanavasena gamanabhāvatoti āha ‘‘sippuggahaṇa…pe… hotī’’ti.
But going for the purpose of learning a skill is included within attendance as a form of going with a specific purpose; therefore it is said, " learning a skill...is...."
Việc đến để học nghề được bao gồm trong sự phụng sự theo mục đích của việc đến, vì vậy đã nói “sippuggahaṇa…pe… hotī” (việc học nghề…v.v… là).
Sotuṃ icchā sussūsā, sā pana ācariye sikkhitabbasikkhe ca ādaragāravapubbikā icchitabbā ‘‘addhā iminā sippena sikkhitena evarūpaṃguṇaṃ paṭilabhissāmī’’ti.
The desire to hear is sussūsā (attentiveness); this desire should be preceded by reverence and respect for the teacher and the skill to be learned, thinking, "Indeed, by learning this skill, I will acquire such a quality."
Mong muốn lắng nghe là sussūsā (sự lắng nghe kỹ càng), nhưng sự mong muốn đó phải có sự tôn kính và kính trọng đối với vị thầy và nghề nghiệp cần học, với ý nghĩ “chắc chắn tôi sẽ đạt được những phẩm chất như vậy khi học nghề này”.
Tathābhūtañca taṃ savanaṃ saddhāpubbaṅgamaṃ hotīti āha ‘‘saddahitvā savanenā’’ti.
And such hearing is preceded by faith; therefore it is said, " by listening with faith."
Và sự lắng nghe như vậy phải có lòng tin làm tiền đề, vì vậy đã nói “lắng nghe với lòng tin”.
Vuttamevatthaṃ byatirekavasena dassetuṃ ‘‘asaddahitvā…pe… nādhigacchatī’’ti vuttaṃ.
To show the same meaning in a contrasting way, " without faith...does not acquire" is said.
Để cho thấy ý nghĩa đã nói theo cách phủ định, đã nói “asaddahitvā…pe… nādhigacchatī” (không tin…v.v… không đạt được).
Tasmā tassattho vuttapaṭipakkhanayena veditabbo.
Therefore, its meaning should be understood in the opposite way to what has been said.
Vì vậy, ý nghĩa của nó phải được hiểu theo cách đối lập với điều đã nói.
Yaṃ sandhāya ‘‘avasesakhuddakapāricariyāyā’’ti vuttaṃ, taṃ vibhajanaṃ anavasesato dassetuṃ ‘‘antevāsikena hī’’tiādi vuttaṃ.
To show in full detail the breakdown of what was referred to as "other minor duties," " For an apprentice indeed" and so on is said.
Để cho thấy sự phân chia không bỏ sót điều gì, liên quan đến câu “avasesakhuddakapāricariyāyā” (các bổn phận nhỏ còn lại), đã nói “antevāsikena hī” (quả thật, bởi người đệ tử), v.v.
Paccupaṭṭhānādīnīti ādi-saddena āsanapaññāpanaṃ bījananti evamādiṃ saṅgaṇhāti.
" Serving him personally and so on"—by the term " and so on," arranging a seat, fanning, and so forth, are included.
Paccupaṭṭhānādīnī (các việc phục vụ, v.v.) nghĩa là từ v.v. bao gồm việc sắp đặt chỗ ngồi, quạt, v.v.
Antevāsikavattanti antevāsikena ācariyamhi sammāvattitabbavattaṃ.
" Apprentice's duty" is the duty to be properly performed by the apprentice towards the teacher.
Bổn phận của đệ tử là bổn phận mà người đệ tử phải thực hiện đúng đắn đối với vị thầy.
Sippapaṭiggahaṇenāti sippaganthassa sakkaccaṃ uggahaṇena.
" By learning the skill" means by diligently learning the text of the skill.
Bằng cách tiếp thu nghề nghiệp nghĩa là bằng cách học kỹ lưỡng văn bản nghề nghiệp.
Tassa hi suṭṭhu uggahaṇena tadanusārenassa payogopi sammadeva uggahito hotīti.
For by properly learning it, its application in accordance with it is also properly learned.
Quả thật, bằng cách học kỹ lưỡng, việc thực hành theo đó cũng được học đúng đắn.
Tenāha ‘‘thokaṃ gahetvā’’tiādi.
Therefore it is said, " having learned a little," and so on.
Vì vậy, đã nói “thokaṃ gahetvā” (học một chút), v.v.
Suvinītaṃ vinentīti idha ācāravinayo adhippeto.
" They discipline him to be well-disciplined" refers to moral discipline here.
Giáo dục người được giáo dục tốt ở đây có nghĩa là giáo dục về hành vi.
Sippasmiṃ pana sikkhāpanavinayo ‘‘suggahitaṃ gāhāpentī’’ti imināva saṅgahitoti vuttaṃ ‘‘evaṃ te nisīditabba’’ntiādi.
But the discipline of teaching a skill is included in "they make him grasp what is well-grasped"; thus it is said, " You should sit like this," and so on.
Giáo dục về nghề nghiệp đã được bao gồm trong câu “suggahitaṃ gāhāpentī” (dạy cho nắm vững), vì vậy đã nói “evaṃ te nisīditabba” (con phải ngồi như thế này), v.v.
Ācariyā hi nāma antevāsike na diṭṭhadhammike eva vinenti, atha kho samparāyikepīti āha ‘‘pāpamittā vajjetabbā’’ti.
For teachers discipline apprentices not only in matters of this life but also in matters of the next; therefore it is said, " evil friends should be avoided."
Quả thật, các vị thầy không chỉ giáo dục đệ tử về đời này, mà còn về đời sau, vì vậy đã nói “phải tránh xa bạn bè xấu”.
Sippaganthassa uggaṇhanaṃ nāma yāvadeva payogasampādanatthanti āha ‘‘payogaṃ dassetvā gaṇhāpentī’’ti.
The learning of a skill's text is indeed solely for the purpose of achieving its application; therefore it is said, " showing the application, they make him learn."
Việc học văn bản nghề nghiệp chỉ là để thực hiện việc ứng dụng, vì vậy đã nói “dạy thực hành và cho học”.
Mittāmaccesūti attano mittāmaccesu.
" Among friends and ministers" refers to one's own friends and ministers.
Trong số bạn bè và quan chức nghĩa là trong số bạn bè và quan chức của chính mình.
Paṭiyādentīti pariggahetvā naṃ mamattavasena paṭiyādenti.
" They prepare him" means they acquire him and prepare him with a sense of possessiveness.
Giới thiệu nghĩa là họ giới thiệu anh ta với tư cách là của riêng họ, với ý thức sở hữu.
‘‘Ayaṃ amhākaṃ antevāsiko’’tiādinā hi attano pariggahitadassanamukhena ceva ‘‘bahussuto’’tiādinā tassa guṇapariggaṇhanamukhe ca taṃ tesaṃ paṭiyādenti.
For they prepare him for them by showing their acquisition of him as in "This is our apprentice," and so on, and by praising his qualities as in "He is learned," and so on.
Quả thật, họ giới thiệu anh ta cho những người đó bằng cách cho thấy anh ta là người của họ, như “đây là đệ tử của chúng tôi”, và bằng cách ca ngợi phẩm chất của anh ta, như “người học rộng”.
Sabbadisāsu rakkhaṃ karonti cātuddisabhāvasampādanenassa sabbattha sukhajīvibhāvasādhanato.
" They make protection in all directions" by enabling him to achieve the state of being able to live happily everywhere through the accomplishment of a four-directional nature.
Họ bảo vệ ở mọi hướng bằng cách giúp anh ta có thể sống hạnh phúc ở khắp mọi nơi, thông qua việc đạt được trạng thái bốn phương.
Tenāha ‘‘uggahitasippo hī’’tiādi.
Therefore it is said, " For one who has learned a skill," and so on.
Vì vậy, đã nói “uggahitasippo hī” (quả thật, người đã học nghề), v.v.
Sattānañhi duvidhā sarīrarakkhā abbhantaraparissayapaṭighātena, bāhiraparissayapaṭighātena ca.
Indeed, there are two kinds of bodily protection for beings: by warding off internal dangers, and by warding off external dangers.
Quả thật, sự bảo vệ thân thể của chúng sinh có hai loại: bằng cách ngăn chặn nguy hiểm nội tại và bằng cách ngăn chặn nguy hiểm bên ngoài.
Tattha abbhantaraparissayo khuppipāsādibhedo, so lābhasiddhiyā paṭihaññati tāya tajjāparihārasaṃvidhānato.
Among these, internal dangers are hunger, thirst, and so on; these are warded off by the achievement of gain, through the provision for their alleviation.
Trong đó, nguy hiểm nội tại là đói, khát, v.v., nó được ngăn chặn bằng cách đạt được lợi lộc, do sự sắp xếp để tránh những điều đó.
Bāhiraparissayo coraamanussādihetuko, so vijjāsiddhiyā paṭihaññati tāya tajjāparihārasaṃvidhānato.
External dangers are caused by thieves, non-humans, and so on; these are warded off by the achievement of knowledge, through the provision for their alleviation.
Nguy hiểm bên ngoài là do trộm cắp, phi nhân, v.v., nó được ngăn chặn bằng cách đạt được kiến thức, do sự sắp xếp để tránh những điều đó.
Tena vuttaṃ ‘‘yaṃ yaṃ disa’’ntiādi.
Therefore it is said, " whichever direction," and so on.
Vì vậy, đã nói “yaṃ yaṃ disa” (hướng nào), v.v.
Pubbe ‘‘uggahitasippo hī’’tiādinā sippasikkhāpaneneva lābhuppattiyā disāsu parittāṇakaraṇaṃ dassitaṃ, idāni ‘‘yaṃ vā so’’tiādinā tassa uggahitasippassa nipphattivasena guṇakittanamukhena paggaṇhanenapi lābhuppattiyāti ayametesaṃ vikappānaṃ bhedo.
Previously, by " For one who has learned a skill," and so on, the protection in the directions was shown through the generation of gain merely by teaching the skill; now, by " or whatever he," and so on, it is shown that gain is also generated through praising the qualities of that skilled person by way of the accomplishment of his skill. This is the distinction between these variations.
Trước đây, với câu “uggahitasippo hī” (quả thật, người đã học nghề), v.v., đã chỉ ra rằng việc bảo vệ ở các hướng xảy ra do sự phát sinh lợi lộc thông qua việc dạy nghề. Bây giờ, với câu “yaṃ vā so” (hoặc điều mà người đó), v.v., sự khác biệt của những lựa chọn này là sự phát sinh lợi lộc cũng xảy ra thông qua việc ca ngợi phẩm chất của người đã học nghề, thông qua sự thành tựu của nghề đó.
Sesanti ‘‘paṭicchannā hotī’’tiādikaṃ pāḷiāgataṃ, ‘‘evañca pana vatvā’’tiādikaṃ aṭṭhakathāgatañca.
" The rest" refers to what is found in the Pāḷi, such as "it is covered," and so on, and what is found in the Aṭṭhakathā, such as "and having said this," and so on.
Phần còn lại là những gì có trong Pāḷi như “paṭicchannā hotī” (được che chắn), v.v., và những gì có trong Chú Giải như “evañca pana vatvā” (và đã nói như vậy), v.v.
Etthāti etasmiṃ dutiyadisāvāre.
" Here" means in this second direction-section.
Ở đây là trong phần thứ hai này về các hướng.
Purimanayenevāti pubbe paṭhamadisāvāre vuttanayeneva.
" In the former manner" means in the manner stated previously in the first direction-section.
Theo cách thức trước nghĩa là theo cách thức đã nói trong phần đầu tiên về các hướng.
269. Sammānanā nāma sambhāvanā, sā pana atthacariyālakkhaṇā ca dānalakkhaṇā ca catutthapañcamaṭṭhāneheva saṅgahitāti piyavacanalakkhaṇaṃ taṃ dassetuṃ ‘‘sambhāvitakathākathanenā’’ti vuttaṃ.
Sammānanā is honor. This, characterized by beneficial conduct and generosity, is included in the fourth and fifth categories. To show that it is characterized by pleasant speech, it is stated as "by speaking honored words."
269. Kính trọng (Sammānanā) là sự tôn kính, nhưng vì nó được bao gồm trong các điểm thứ tư và thứ năm về đặc tính hành động hữu ích (atthacariyā) và đặc tính bố thí (dāna), nên để chỉ ra đặc tính lời nói dễ thương (piyavacana), đã nói “bằng cách nói những lời tôn kính”.
Vigatamānanā vimānanā, na vimānanā avimānanā, vimānanāya akaraṇaṃ.
Vimānanā is the absence of honor. Avimānanā is not vimānanā, the non-doing of disrespect.
Sự khinh miệt (vigatamānanā) là sự phỉ báng (vimānanā); không phỉ báng là sự không phỉ báng (avimānanā), tức là không làm sự phỉ báng.
Tenāha ‘‘yathā dāsakammakarādayo’’tiādi.
Therefore, it is said, "just as slaves and laborers," etc.
Do đó, đã nói “như những người nô lệ và người làm công, v.v.”.
Sāmikena hi vimānitānaṃ itthīnaṃ sabbo parijano vimānetiyeva.
Indeed, when women are dishonored by their husband, all the retinue dishonor them.
Quả thật, đối với những người phụ nữ bị chủ phỉ báng, tất cả gia nhân đều phỉ báng họ.
Paricarantoti indriyāni paricaranto.
"Serving" means serving the senses.
“Phục vụ (Paricaranto)” nghĩa là phục vụ các căn.
Taṃ aticarati nāma taṃ attano gihiniṃ atimaññitvā agaṇetvā vattanato.
"He transgresses against her" means he acts by looking down upon and disregarding his own wife.
“Vượt quá cô ấy (taṃ aticarati nāma)” nghĩa là cư xử khinh thường và không coi trọng vợ mình.
Issariyavossaggenāti ettha yādiso issariyavossaggo gihiniyā anucchaviko, taṃ dassento ‘‘bhattagehe vissaṭṭhe’’ti āha.
Regarding "by the relinquishing of authority," to show what kind of relinquishing of authority is suitable for a wife, it is said, "when released in the house of the husband."
Ở đây, về “trao quyền chủ tể (issariyavossaggena)”, để chỉ ra loại quyền chủ tể nào phù hợp với người vợ, đã nói “được giao phó trong nhà”.
Gehe eva ṭhatvā vicāretabbampi hi kasivāṇijjādikammaṃ kulitthiyā bhāro na hoti, sāmikasseva bhāro, tato āgatasāpateyyaṃ pana tāya suguttaṃ katvā ṭhapetabbaṃ hoti.
Even work such as farming and trade that must be managed while staying at home is not the burden of a respectable woman; it is the husband's burden. However, the property that comes from it must be kept well-guarded by her.
Ngay cả công việc đồng áng, buôn bán, v.v., lẽ ra phải được quản lý khi ở nhà, cũng không phải là gánh nặng của người phụ nữ có gia đình, mà là gánh nặng của người chồng; nhưng tài sản thu được từ đó phải được người vợ giữ gìn cẩn thận.
‘‘Sabbaṃ issariyaṃ vissaṭṭhaṃ nāma hotī’’ti etā maññantīti adhippāyo.
The intention is that "they think, 'all authority is relinquished.'"
Ý nghĩa là: họ nghĩ rằng “tất cả quyền chủ tể đã được trao phó”.
Itthiyo nāma puttalābhena viya mahagghavipulālaṅkāralābhenapi na santussantevāti tāsaṃ tosanaṃ alaṅkāradānanti āha ‘‘attano vibhavānurūpenā’’ti.
Women are not satisfied merely with the acquisition of valuable and abundant ornaments as they are with the birth of a son. Therefore, to please them, giving ornaments is mentioned, "according to one's means."
Người phụ nữ không hài lòng chỉ với việc có con hoặc nhận được đồ trang sức quý giá và phong phú; do đó, để làm hài lòng họ bằng cách tặng đồ trang sức, đã nói “phù hợp với khả năng của mình”.
Kulitthiyā saṃvihitabbakammantā nāma āhārasampādanavicārappakārāti āha ‘‘yāgubhattapacanakālādīnī’’tiādi.
The household duties to be performed by a respectable woman are the methods of preparing and managing food, as stated, "the times for preparing gruel and cooked rice," etc.
Các công việc mà người phụ nữ có gia đình phải sắp xếp là các loại sắp xếp và quản lý thực phẩm; do đó, đã nói “thời gian nấu cháo, cơm, v.v.”.
Sammānanādīhi yathārahaṃ piyavacanehi ceva bhojanadānādīhi ca paheṇakapesanādīhi aññato, tattheva vā uppannassa paṇṇākārassa chaṇadivasādīsu pesetabbapiyabhaṇḍehi ca saṅgahitaparijanā. Gehasāminiyā antogehajano niccaṃ saṅgahito evāti vuttaṃ ‘‘idha parijano nāma…pe… ñātijano’’ti.
"The retinue is supported" by appropriate pleasant words and the giving of food, etc., through "gifts and sending presents," or by lovable items to be sent on festive days, or presents arising from there. It is said that the household staff within the house of the mistress is always supported, "here 'retinue' means... family members."
Gia nhân được thu phục bằng sự kính trọng, v.v., tức là bằng những lời nói dễ thương phù hợp và bằng cách cho thức ăn, v.v., và bằng việc gửi quà, v.v., tức là bằng những món đồ dễ thương được gửi vào các dịp lễ hội, v.v., dù là từ nơi khác hay được tạo ra ngay tại đó. Đã nói rằng gia nhân trong nhà luôn được người chủ nhà thu phục, “ở đây, gia nhân nghĩa là… v.v… bà con”.
Ābhatadhananti bāhirato antogehaṃ pavesitadhanaṃ.
"Acquired wealth" is wealth brought into the house from outside.
“Tài sản mang vào (ābhatadhana)” là tài sản được đưa từ bên ngoài vào trong nhà.
Gihiniyā nāma paṭhamaṃ āhārasampādane kosallaṃ icchitabbaṃ, tattha ca yuttapayuttatā, tato sāmikassa itthijanāyattesu kiccākiccesu, tato puttānaṃ parijanassa kātabbakiccesūti āha ‘‘yāgubhattasampādanādīsū’’tiādi.
For a wife, skill in preparing food is desired first, and in that, appropriate application; then, in the husband's duties, both to be done and not to be done, that depend on women; then, in the duties to be done for children and the retinue, as stated, "in preparing gruel and cooked rice," etc.
Người vợ trước hết phải được mong đợi có kỹ năng trong việc chuẩn bị thức ăn, và trong đó có sự phù hợp và khéo léo; sau đó là trong các việc nên làm và không nên làm của chồng liên quan đến phụ nữ; sau đó là trong các việc phải làm cho con cái và gia nhân; do đó, đã nói “trong việc chuẩn bị cháo, cơm, v.v.”.
‘‘Nikkosajjā’’ti vatvā tameva nikkosajjataṃ byatirekato, anvayato ca vibhāvetuṃ ‘‘yathā’’tiādi vuttaṃ.
After saying "nikkosajjā" (diligence), to explain this diligence both by negation and affirmation, "just as," etc., is stated.
Sau khi nói “không lười biếng (nikkosajjā)”, để phân tích sự không lười biếng đó theo cách phủ định và khẳng định, đã nói “như”, v.v.
Idhāti imasmiṃ tatiyadisāvāre.
"Here" means in this third direction.
“Ở đây (idha)” nghĩa là trong phương hướng thứ ba này.
Purimanayenevāti paṭhamadisāvāre vuttanayeneva.
"In the former manner" means in the manner stated in the first direction.
“Theo cách trước (purimanayeneva)” nghĩa là theo cách đã nói trong phương hướng thứ nhất.
Iti bhagavā ‘‘pacchimā disā puttadārā’’ti uddisitvāpi dāravaseneva pacchimaṃ disaṃ vissajjesi, na puttavasena.
Thus, the Blessed One, having designated "the western direction is children and wife," still dismissed the western direction solely in terms of the wife, not in terms of children.
Như vậy, Thế Tôn đã chỉ định “phương tây là con cái và vợ” nhưng lại giải thích phương tây chỉ theo khía cạnh vợ, chứ không phải theo khía cạnh con cái.
Puttā hi dārakakāle attano mātu anuggaṇhaneneva anuggahitā honti anukampitā, viññutaṃ pattakāle pana yathā tepi tadā anuggahetabbā, svāyaṃ vidhi ‘‘pāpā nivārentī’’tiādinā paṭhamadisāvāre dassito evāti kiṃ puna vissajjanenāti.
For children, during their infancy, they are supported and pitied merely by their mother's support. When they reach understanding, how they should then be supported—that method has already been shown in the first direction, by "they restrain from evil," etc. So why dismiss it again?
Vì khi còn nhỏ, con cái được giúp đỡ và thương xót chỉ bằng cách giúp đỡ mẹ chúng; nhưng khi đạt đến tuổi trưởng thành, cách chúng nên được giúp đỡ vào lúc đó đã được chỉ ra trong phương hướng thứ nhất bằng “ngăn chặn điều ác”, v.v.; vậy thì cần gì phải giải thích lại?
Dānādisaṅgahavatthūsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttamevāti.
What needs to be said about the bases of inclusion such as generosity has already been stated below.
Những gì cần nói về các yếu tố thu phục như bố thí đã được nói ở dưới.
270. Cattāripi ṭhānāni laṅghitvā pañcamameva ṭhānaṃ vivarituṃ ‘‘avisaṃvādanatāyā’’tiādi vuttaṃ.
To explain the fifth category, skipping all four categories, "by non-deception," etc., is stated.
270. Để bỏ qua cả bốn điểm và chỉ giải thích điểm thứ năm, đã nói “bằng sự không lừa dối (avisaṃvādanatāya)”, v.v.
Tattha yassa yassa nāmaṃ gaṇhātīti sahāyo atthikabhāvena yassa yassa vatthuno nāmaṃ katheti.
There, "whosever name he takes" means whatever object a friend mentions with an interested disposition.
Ở đó, “bất cứ tên nào anh ta nêu ra (yassa yassa nāmaṃ gaṇhāti)” nghĩa là người bạn, với tư cách là người cần, nói tên của bất cứ vật gì.
Avisaṃvādetvāti ettha duvidhaṃ avisaṃvādanaṃ vācāya, payogena cāti taṃ duvidhampi dassetuṃ ‘‘idampī’’tiādi vuttaṃ.
Regarding "not deceiving," there are two kinds of non-deception: by word and by action. To show both of these, "this too," etc., is stated.
Ở đây, về “không lừa dối (avisaṃvādetvā)”, có hai loại không lừa dối: bằng lời nói và bằng hành động; để chỉ ra cả hai loại đó, đã nói “điều này cũng vậy”, v.v.
‘‘Dānenā’’ti ca idaṃ nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ itarasaṅgahavatthuvasenapi avisaṃvādetvā saṅgaṇhanassa labbhanato, icchitabbato ca.
And "by generosity" should be understood as merely an example, because supporting without deceiving is also obtained and desired through other bases of inclusion.
Và “bằng bố thí (dānena)” nên được xem là một ví dụ, vì việc thu phục mà không lừa dối cũng có thể đạt được và được mong muốn thông qua các yếu tố thu phục khác.
Aparā pacchimā pajā aparapajā, aparāparaṃ uppannā vā pajā aparapajā.
The subsequent generation is aparapajā; or a generation that arises again and again is aparapajā.
Thế hệ sau là “hậu thế (aparapajā)”, hoặc thế hệ xuất hiện liên tục là “hậu thế (aparapajā)”.
Paṭipūjanā nāma mamāyanā, sakkārakiriyā cāti tadubhayaṃ dassetuṃ ‘‘kelāyantī’’tiādi vuttaṃ.
Paṭipūjanā is holding as one's own and performing homage. To show both of these, "being fondly attached," etc., is stated.
“Sự đền đáp (Paṭipūjanā)” là sự sở hữu và sự tôn trọng; để chỉ ra cả hai điều đó, đã nói “sở hữu”, v.v.
Mamāyantīti mamattaṃ karonti.
"They hold as their own" means they make it their own.
“Sở hữu (Mamāyantī)” nghĩa là tạo ra sự sở hữu.
271. Yathābalaṃ kammantasaṃvidhānenāti dāsakammakarānaṃ yathābalaṃ balānurūpaṃ tesaṃ tesaṃ kammantānaṃ saṃvidahanena vicāraṇena, kārāpanenāti attho.
"By arranging tasks according to strength" means by arranging and considering tasks for slaves and laborers according to their strength, commensurate with their strength; that is, by having them performed.
271. “Bằng cách sắp xếp công việc phù hợp với sức lực (yathābalaṃ kammantasaṃvidhānenā)” nghĩa là bằng cách sắp xếp và quản lý các công việc của những người nô lệ và người làm công phù hợp với sức lực của họ, tức là bằng cách khiến họ làm việc.
Tenāha ‘‘daharehī’’tiādi.
Therefore, it is said, "by the young ones," etc.
Do đó, đã nói “bởi những người trẻ tuổi, v.v.”.
Bhattavetanānuppadānenāti tassa tassa dāsakammakarassa anurūpaṃ bhattassa, vetanassa ca padānena.
"By providing food and wages" means by providing food and wages appropriate to each slave and laborer.
“Bằng cách cung cấp thức ăn và tiền lương (bhattavetanānuppadānenā)” nghĩa là bằng cách cung cấp thức ăn và tiền lương phù hợp cho từng người nô lệ và người làm công.
Tenevāha ‘‘ayaṃ khuddakaputto’’tiādi.
Therefore, it is said, "this is my young son," etc.
Do đó, đã nói “đây là đứa con nhỏ, v.v.”.
Bhesajjādīnīti ādi-saddena sappāyāhāravasanaṭṭhānādiṃ saṅgaṇhāti.
"Medicines, etc.": the word "etc." includes suitable food, clothing, lodging, etc.
“Thuốc men, v.v. (Bhesajjādīnī)” – từ “v.v.” bao gồm thức ăn, quần áo, chỗ ở phù hợp, v.v.
Sātabhāvo eva rasānaṃ acchariyatāti āha ‘‘acchariye madhurarase’’ti.
Pleasantness itself is the "wondrousness" of flavors, so it is said, "in wondrous sweet flavors."
Sự ngon miệng của các hương vị chính là “sự tuyệt vời (acchariyatā)”; do đó, đã nói “trong hương vị ngọt ngào tuyệt vời”.
Tesanti dāsakammakarānaṃ.
"Their" refers to the slaves and laborers.
“Của họ (tesaṃ)” nghĩa là của những người nô lệ và người làm công.
Vossajjanenāti kammakaraṇato vissajjanena.
"By dismissal" means by dismissing them from work.
“Bằng cách cho nghỉ (Vossajjanenā)” nghĩa là bằng cách cho nghỉ làm việc.
Velaṃ ñatvāti ‘‘pahārāvaseso, upaḍḍhapahārāvaseso vā divaso’’ti velaṃ jānitvā.
"Knowing the time" means knowing the time, such as "a remaining part of the day, or half a remaining part of the day."
“Biết thời gian (velaṃ ñatvā)” nghĩa là biết thời gian: “còn lại một phần tư ngày, hoặc nửa ngày”.
Yo koci mahussavo chaṇo nāma.
Any great festival is called a chaṇa.
Bất kỳ lễ hội lớn nào cũng được gọi là “lễ hội (chaṇo)”.
Kattikussavo, phagguṇussavoti evaṃ nakkhattasallakkhito mahussavo nakkhattaṃ. Pubbuṭṭhāyitā, pacchānipātitā ca mahāsudassane vuttā evāti idha anāmaṭṭhā.
A great festival marked by a constellation, like the Katthika festival or the Phagguṇa festival, is nakkhatta (a constellation festival). "Rising early and lying down late" are already mentioned in the Mahāsudassana Sutta, so they are not touched upon here.
Lễ hội lớn được đánh dấu bằng chòm sao, như lễ hội Kattika, lễ hội Phagguṇa, được gọi là “chòm sao (nakkhattaṃ)”. “Thức dậy sớm (Pubbuṭṭhāyitā)” và “đi ngủ muộn (pacchānipātitā)” đã được nói trong Mahāsudassana, nên không được đề cập ở đây.
Dinnādāyinoti pubbapadāvadhāraṇavasena sāvadhāraṇavacananti avadhāraṇena nivattitaṃ dassetuṃ ‘‘corikāya kiñci aggahetvā’’ti vuttaṃ.
"Who take what is given" is a restrictive statement by way of the preceding word. To show that it is excluded by restriction, it is stated, "without taking anything by theft."
“Người nhận những gì đã cho (Dinnādāyino)” là một từ mang tính nhấn mạnh theo cách nhấn mạnh tiền tố; để chỉ ra điều bị loại bỏ bởi sự nhấn mạnh, đã nói “không lấy bất cứ thứ gì bằng cách trộm cắp”.
Tenāha ‘‘sāmikehi dinnasseva ādāyino’’ti.
Therefore, it is said, "who take only what is given by the masters."
Do đó, đã nói “chỉ nhận những gì được chủ cho”.
Na mayaṃ kiñci labhāmāti anujjhāyitvāti paṭisedhadvayena tehi laddhabbassa lābhaṃ dasseti.
"Without complaining, 'we don't get anything'" shows the gain they are to receive by a double negation.
“Không phàn nàn rằng chúng tôi không nhận được gì (na mayaṃ kiñci labhāmāti anujjhāyitvā)” – bằng hai phủ định, điều này chỉ ra rằng họ nhận được những gì họ nên nhận.
‘‘Kiṃ etassa kammena katenāti anujjhāyitvā’’ti idaṃ tuṭṭhahadayatāya kāraṇadassanaṃ paṭipakkhadūrībhāvato.
"Without complaining, 'what's the use of this work being done?'" is a demonstration of the cause of contentment, due to the absence of opposition.
“Không phàn nàn rằng công việc này đã làm được gì (kiṃ etassa kammena katenāti anujjhāyitvā)” – điều này là sự chỉ ra lý do của sự hài lòng, do sự vắng mặt của đối nghịch.
Tuṭṭhahadayatādassanampi kammassa sukatakāritāya kāraṇadassanaṃ.
The "demonstration of contentment" is also a demonstration of the cause of the work being well-done.
Sự chỉ ra sự hài lòng cũng là sự chỉ ra lý do cho công việc được làm tốt.
Kitti eva vaṇṇo kittivaṇṇo, taṃ kittivaṇṇaṃ guṇakathaṃ haranti, taṃ taṃ disaṃ upāharantīti kittivaṇṇaharā. Tathā tathā kittetabbato hi kitti, guṇo, tesaṃ vaṇṇanaṃ kathanaṃ vaṇṇo. Tenāha ‘‘guṇakathāhārakā’’ti.
Fame itself is vaṇṇa (praise), so kittivaṇṇa (praise of fame). They carry that praise of fame, bringing it to various directions, hence "carriers of praise of fame." For it is by being praised in various ways that kitti (fame) is a quality, and vaṇṇa is its description or telling. Therefore, it is said, "who convey praise."
Danh tiếng chính là sự ca ngợi, “sự ca ngợi danh tiếng (kittivaṇṇo)”; họ mang sự ca ngợi danh tiếng đó, họ mang câu chuyện ca ngợi đó đến khắp các phương hướng, nên họ là “những người mang sự ca ngợi danh tiếng (kittivaṇṇaharā)”. Quả thật, “danh tiếng (kitti)” là phẩm chất, vì nó được ca ngợi như vậy; sự mô tả, sự kể lại về những phẩm chất đó là “sự ca ngợi (vaṇṇo)”. Do đó, đã nói “những người mang câu chuyện phẩm chất”.
272. Kāraṇabhūtā mettā etesaṃ atthīti mettāni, kāyakammādīni.
"Kindly" (mettāni) refers to bodily actions, etc., because they possess kindness as their cause.
272. Có lòng từ bi làm nguyên nhân cho những điều này, nên chúng là “từ bi (mettāni)”, tức là các hành động thân, v.v.
Yāni pana tāni yathā yathā ca sambhavanti, taṃ dassetuṃ ‘‘tatthā’’tiādi vuttaṃ.
To show how and in what way these come about, "there," etc., is stated.
Để chỉ ra những điều đó và cách chúng phát sinh, đã nói “ở đó”, v.v.
‘‘Vihāragamana’’ntiādīsu ‘‘mettacittaṃ paccupaṭṭhāpetvā’’ti padaṃ āharitvā yojetabbaṃ.
In "going to the monastery," etc., the phrase "having established a mind of loving-kindness" should be supplied and joined.
Trong “đi đến tịnh xá (vihāragamana)”, v.v., nên thêm và kết hợp từ “thiết lập tâm từ bi (mettacittaṃ paccupaṭṭhāpetvā)” vào.
Anāvaṭadvāratāyāti ettha dvāraṃ nāma alobhajjhāsayatā dānassa mukhabhāvato.
Regarding "by having an open door," the "door" here is a non-greedy intention, as it is the gateway to generosity.
Ở đây, về “không đóng cửa (anāvaṭadvāratāyā)”, “cửa (dvāraṃ)” là sự không tham lam, vì nó là lối vào của bố thí.
Tassa sato deyyadhammassa dātukāmatā anāvaṭatā evañhi gharamāvasanto kulaputto gehadvāre pihitepi anāvaṭadvāro eva, aññathā apihitepi gharadvāre āvaṭadvāro evāti.
When that exists, the desire to give a gift is "openness." For truly, a respectable man dwelling in a house, even if the house door is closed, still has an open door; otherwise, even if the house door is open, he has a closed door.
Khi có điều đó, sự mong muốn cho đi tài sản có thể cúng dường là “sự không đóng (anāvaṭatā)”. Quả thật, một gia chủ sống trong nhà, ngay cả khi cửa nhà đóng, vẫn là người “không đóng cửa”; ngược lại, ngay cả khi cửa nhà không đóng, anh ta vẫn là người “đóng cửa”.
Tena vuttaṃ ‘‘tatthā’’tiādi.
Therefore, it is said, "there," etc.
Do đó, đã nói “ở đó”, v.v.
Vivaritvāpi vasantoti vacanaseso.
The rest of the phrase is "and dwells, having opened it."
Phần còn lại của câu là “sống ngay cả khi đã mở”.
Pidahitvāpīti etthāpi eseva nayo.
In "Pidahitvāpi" too, the same principle applies.
Pidahitvāpi (ngay cả khi che đậy) – ở đây cũng cùng một phương pháp.
‘‘Sīlavantesū’’ti idaṃ paṭiggāhakato dakkhiṇavisuddhidassanatthaṃ vuttaṃ.
The phrase “‘Sīlavantesu’” was stated to show the purity of the offering from the perspective of the recipient.
“Sīlavantesu” (đối với những người giữ giới) – điều này được nói để chỉ sự thanh tịnh của phước báu từ người thọ nhận.
Karuṇākhettepi dānena anāvaṭadvāratā eva.
Even in the field of compassion, giving is indeed an open door.
Ngay cả trong cánh đồng của lòng bi mẫn, việc bố thí cũng là không đóng cửa.
‘‘Santaññevā’’ti iminā asantaṃ natthivacanaṃ pucchitapaṭivacanaṃ viya icchitabbaṃ evāti dasseti viññūnaṃ atthikānaṃ cittamaddavakaraṇato.
By “‘Santaññevā’”, it shows that saying "it does not exist" concerning what is non-existent is to be desired, like a question and answer, because it softens the minds of the discerning and those who seek benefit.
“Santaññeva” (chỉ có sự hiện hữu) – với điều này, nó chỉ ra rằng lời nói về sự không hiện hữu, giống như một câu hỏi và câu trả lời, nên được mong muốn, vì nó làm mềm lòng của những người có trí tuệ và những người mong muốn.
‘‘Purebhattaṃ paribhuñjitabbaka’’nti idaṃ yāvakālike eva āmisabhāvassa niruḷhatāya vuttaṃ.
The phrase “‘Purebhattaṃ paribhuñjitabbakaṃ’” was stated because of the established nature of material things (āmisa) as being for a specific period (yāvakālika) only.
“Purebhattaṃ paribhuñjitabbakaṃ” (nên được thọ dụng trước bữa ăn) – điều này được nói vì bản chất vật chất đã được thiết lập chỉ trong thời gian cho phép.
‘‘Sabbe sattā’’ti idaṃ tesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ ajjhāsayasampattidassanaṃ pakkhapātābhāvadīpanato, odhiso pharaṇāyapi mettābhāvanāya labbhanato.
The phrase “‘Sabbe sattā’” displays the achievement of the aspirations of those ascetics and brahmins, by revealing their impartiality, as it is also obtainable through the development of mettā by radiating it comprehensively.
“Sabbe sattā” (tất cả chúng sinh) – điều này chỉ sự thành tựu ý định của các vị Sa-môn, Bà-la-môn đó, bằng cách chỉ ra sự không thiên vị, vì nó có thể đạt được bằng sự tu tập tâm từ bi trải rộng khắp.
Yāya kusalābhivaḍḍhiākaṅkhāya tesaṃ upaṭṭhākānaṃ, tathā nesaṃ gehapavisanaṃ, taṃ sandhāyāha ‘‘pavisantāpi kalyāṇena cetasā anukampanti nāmā’’ti.
Referring to that aspiration for the increase of wholesome qualities in their supporters, and similarly, their entering the homes of those supporters, it is said, “entering, they also, with a benevolent mind, show compassion.”
Với khát vọng tăng trưởng thiện pháp của những người hộ độ đó, cũng như việc họ vào nhà, Đức Phật đã nói: “Ngay cả khi bước vào, họ cũng thương xót với tâm thiện lành.”
Sutassa pariyodāpanaṃ nāma tassa yāthāvato atthaṃ vibhāvetvā vicikicchātamavidhamanena visodhananti āha ‘‘atthaṃ kathetvā kaṅkhaṃ vinodentī’’ti.
Purification of what is heard means clarifying its true meaning and cleansing it by dispelling the darkness of doubt, as stated “explaining the meaning and dispelling doubt.”
Sự thanh lọc điều đã nghe có nghĩa là làm sáng tỏ ý nghĩa chân thật của nó, làm tan biến bóng tối của sự nghi ngờ bằng cách giải thích, nên đã nói: “giải thích ý nghĩa và xua tan nghi ngờ.”
Savanaṃ nāma dhammassa yāvadeva sammāpaṭipajjanāya asati tasmiṃ tassa niratthakabhāvato, tasmā sutassa pariyodāpanaṃ nāma sammāpaṭipajjāpananti āha ‘‘tathattāya vā paṭipajjāpentī’’ti.
Listening (savana) to the Dhamma is meaningless if there is no proper practice; therefore, purification of what is heard means causing proper practice, as stated “or causing one to practice accordingly.”
Sự lắng nghe giáo pháp là vô nghĩa nếu không có sự thực hành đúng đắn, do đó, sự thanh lọc điều đã nghe có nghĩa là khiến cho thực hành đúng đắn, nên đã nói: “hoặc khiến cho thực hành đúng đắn.”
273. Alamattoti samatthasabhāvo, so ca atthato samattho evāti ‘‘agāraṃ ajjhāvasanasamattho’’ti vuttaṃ.
273. Alamatto means one who is capable; and being capable, he is indeed capable in terms of meaning, hence it is said “capable of residing in a householder’s life.”
273. Alamatto (có khả năng) có nghĩa là có khả năng tự nhiên, và điều đó có nghĩa là có khả năng thực sự, nên đã nói: “có khả năng sống trong gia đình.”
Disānamassanaṭṭhāneti yathāvuttadisānaṃ paccupaṭṭhānasaññite namassanakāraṇe.
In the place of saluting the directions refers to the reason for salutation, which is the immediate manifestation of the aforementioned directions.
Disānamassanaṭṭhāne (trong trường hợp đảnh lễ các phương hướng) có nghĩa là lý do để đảnh lễ các phương hướng đã nêu, tức là các phương hướng được nhận thức là hiện hữu.
Paṇḍito hutvā kusalo cheko labhate yasanti yojanā.
The phrasing is: a wise, skillful, clever person obtains glory.
Sự kết nối là: người trí, thiện xảo, khéo léo đạt được danh tiếng.
Saṇhaguṇayogato saṇho, saṇhaguṇoti panettha sukhumanipuṇapaññā, muduvācāti dassento ‘‘sukhuma…pe… bhaṇanena vā’’ti vuttaṃ.
Saṇho, saṇhaguṇo (gentle) due to the possession of gentle qualities; in this context, it is said “subtle…or by gentle speech” to show subtle, refined wisdom and gentle speech.
Do sự kết hợp của các phẩm chất tinh tế, nên saṇho, saṇhaguṇo (tinh tế, có phẩm chất tinh tế) – ở đây, chỉ trí tuệ vi tế, khéo léo và lời nói dịu dàng, nên đã nói: “vi tế…pe… hoặc bằng lời nói.”
Disānamassanaṭṭhānenāti yena ñāṇena yathāvuttā cha disā vuttanayena paṭipajjanto namassati nāma, taṃ ñāṇaṃ disānamassanaṭṭhānaṃ, tena paṭibhānavā. Tena hi taṃtaṃkiccayuttapattavasena paṭipajjanto idha ‘‘paṭibhānavā’’ti vutto.
By the place of saluting the directions refers to the wisdom by which, practicing in the manner stated concerning the six directions, one is said to salute them; that wisdom is the place of saluting the directions. By that, one is resourceful (paṭibhānavā). For, one who practices in accordance with the duties pertinent to each occasion is here called "resourceful."
Disānamassanaṭṭhānenā (bằng cách đảnh lễ các phương hướng) có nghĩa là trí tuệ mà nhờ đó, khi thực hành theo cách đã nói đối với sáu phương hướng đã nêu, người ta được gọi là đảnh lễ; trí tuệ đó là disānamassanaṭṭhāna, nhờ đó mà có trí tuệ ứng đối (paṭibhānavā). Bởi vì, người thực hành theo từng nhiệm vụ thích hợp được gọi là “paṭibhānavā” ở đây.
Nivātavuttīti paṇipātasīlo.
Nivātavuttī means one whose conduct is humble.
Nivātavuttī (có hành vi khiêm tốn) có nghĩa là có thói quen cung kính.
Atthaddhoti na thaddho thambharahitoti cittassa uddhumātalakkhaṇena thambhitabhāvena virahito.
Atthaddho means not stiff, free from arrogance (thambha-rahito), free from the stiffness characterized by the inflation of the mind.
Atthaddho (không cứng nhắc) có nghĩa là không cứng nhắc, không kiêu ngạo, tức là không có sự cứng nhắc do đặc tính phồng lên của tâm.
Uṭṭhānavīriyasampannoti kāyikena vīriyena samannāgato.
Uṭṭhānavīriyasampanno means endowed with physical energy.
Uṭṭhānavīriyasampanno (đầy đủ tinh tấn) có nghĩa là có đầy đủ tinh tấn về thân.
Nirantarakaraṇavasenāti āraddhassa kammassa satatakāritāvasena.
Nirantarakaraṇavasena means continuously performing a task that has been commenced.
Nirantarakaraṇavasena (bằng cách thực hiện liên tục) có nghĩa là bằng cách thực hiện liên tục công việc đã bắt đầu.
Ṭhānuppattiyā paññāyāti tasmiṃ tasmiṃ atthakicce upaṭṭhite ṭhānaso taṅkhaṇe eva uppajjanakapaññāya.
By wisdom that arises opportunely (ṭhānuppattiyā paññāya) means by the wisdom that arises immediately and appropriately when a particular matter or duty arises.
Ṭhānuppattiyā paññāyā (bằng trí tuệ phát sinh đúng lúc) có nghĩa là bằng trí tuệ phát sinh ngay lập tức và đúng lúc khi có một công việc cần thiết.
Saṅgahakaroti yathārahaṃ sattānaṃ saṅgaṇhanako.
Saṅgahakaro means one who embraces beings appropriately.
Saṅgahakaro (người tập hợp) có nghĩa là người tập hợp chúng sinh một cách thích đáng.
Mittakaroti mittabhāvakaro, so pana atthato mitte pariyesanako nāma hotīti vuttaṃ ‘‘mittagavesano’’ti.
Mittakaro means one who makes friends, which in essence means one who seeks out friends, hence it is said “mittagavesano” (seeker of friends).
Mittakaro (người tạo bạn) có nghĩa là người tạo ra tình bạn, nhưng về mặt ý nghĩa, người đó là người tìm kiếm bạn bè, nên đã nói: “mittagavesano” (người tìm kiếm bạn).
Yathāvuttaṃ vadaṃ vacanaṃ jānātīti vadaññūti āha ‘‘pubbakārinā vuttavacanaṃ jānātī’’ti.
One who knows what is said, speaks what is said, is vadaññū (knowing what should be said); hence it is said “knows the words spoken by a benefactor.”
Người biết lời nói đã nói theo cách đã nêu được gọi là vadaññū (người biết lời nói), nên đã nói: “biết lời nói của người đã làm ơn trước.”
Idāni tamevatthaṃ saṅkhepena vuttaṃ vitthāravasena dassetuṃ ‘‘sahāyakassā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show the same meaning stated concisely, in an elaborate manner, “sahāyakassā” and so forth is stated.
Bây giờ, để chỉ rõ ý nghĩa đó đã được nói tóm tắt một cách chi tiết, đã nói: “sahāyakassā” (của người bạn) v.v.
Pubbe yathāpavattāya vācāya jānane vadaññutaṃ dassetvā idāni ākārasallakkhaṇena appavattāya vācāya jānanepi vadaññutaṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.
Having shown vadaññutā through knowing by words previously spoken, “apicā” and so forth is now stated to show vadaññutā even in knowing by observing signs without spoken words.
Sau khi chỉ ra vadaññuta (sự biết lời nói) trong việc biết lời nói đã được nói trước đây, bây giờ để chỉ ra vadaññuta ngay cả trong việc biết lời nói chưa được nói bằng cách nhận biết các dấu hiệu, đã nói: “apicā” (hơn nữa) v.v.
‘‘Yena yena vā panā’’tiādinā vacanīyatthataṃ vadaññū-saddassa dasseti.
By “yena yena vā panā” and so forth, the meaning of vadaññū as "what is to be spoken" is shown.
“Yena yena vā panā” (bằng bất cứ điều gì) v.v. chỉ ra ý nghĩa của từ vadaññū là lời nói cần được nói.
Netāti yathādhippetamatthaṃ paccakkhato pāpetā.
Netā means one who leads directly to the intended meaning.
Netā (người dẫn dắt) có nghĩa là người trực tiếp đạt được ý nghĩa mong muốn.
Tenāha ‘‘taṃ tamatthaṃ dassento paññāya netā’’ti.
Hence it is said “one who, by wisdom, leads by showing this and that meaning.”
Do đó đã nói: “người dẫn dắt bằng trí tuệ, chỉ ra từng ý nghĩa đó.”
Neti taṃ tamatthanti ānetvā sambandho.
It leads to this and that meaning, thus the connection.
Neti taṃ tamatthaṃ (dẫn dắt từng ý nghĩa đó) – được kết nối bằng cách đưa đến.
Punappunaṃ netīti anu anu neti, taṃ tamatthanti ānetvā yojanā.
Punappunaṃ netī means it leads repeatedly, it leads step by step to this and that meaning, thus the phrasing.
Punappunaṃ netī (dẫn dắt lặp đi lặp lại) có nghĩa là dẫn dắt từng chút một, được kết nối bằng cách đưa đến từng ý nghĩa đó.
274. ‘‘Iti bhagavā’’tiādi nigamanaṃ.
274. “Iti bhagavā” and so forth is the conclusion.
274. “Iti bhagavā” (Thế Tôn đã nói như vậy) v.v. là phần kết luận.
Yā disāti yā mātāpituādilakkhaṇā puratthimādidisā.
Yā disā means whichever direction, such as the eastern direction, characterized by parents and so forth.
Yā disā (phương hướng nào) có nghĩa là phương hướng phía đông v.v. được đặc trưng bởi cha mẹ v.v.
Namassāti namasseyyāsīti attho ‘‘yathā kathaṃ panā’’tiādikāya gahapatiputtassa pucchāya vasena desanāya āraddhattā ‘‘pucchāya ṭhatvā’’ti vuttaṃ.
Namassā means ‘you should pay homage,’ this is the meaning. It is said “standing by the question” because the teaching was initiated based on the householder’s son’s question, such as “how then?”.
Namassā (nên đảnh lễ) có nghĩa là “con nên đảnh lễ”, vì giáo pháp được bắt đầu dựa trên câu hỏi của gia chủ Sigālaka “yathā kathaṃ panā” (như thế nào), nên đã nói: “dựa trên câu hỏi.”
Akathitaṃ natthi gihīhi kattabbakamme appamādapaṭipattiyā anavasesato kathitattā.
Nothing was left unsaid because the conduct of the householder concerning diligent practice was taught in its entirety without remainder.
Akathitaṃ natthi (không có gì chưa được nói) vì tất cả những việc mà người gia chủ phải làm đã được nói một cách trọn vẹn về sự thực hành không phóng dật.
Mātāpituādīsu hi tehi ca paṭipajjitabbapaṭipattiyā niravasesato kathaneneva rājādīsupi paṭipajjitabbavidhi atthato kathito eva hotīti.
For, by completely stating the practice to be observed towards parents and others, the method to be observed towards kings and others is also implicitly stated in terms of meaning.
Bởi vì, bằng cách nói một cách trọn vẹn về sự thực hành mà họ phải làm đối với cha mẹ v.v., phương pháp thực hành đối với vua chúa v.v. cũng đã được nói về mặt ý nghĩa.
Gihino vinīyanti, vinayaṃ upenti etenāti gihivinayo.
By this, householders are disciplined, they attain discipline; hence gihivinayo (the Discipline for Householders).
Người gia chủ được giáo hóa, đạt được sự giáo hóa nhờ điều này, nên gọi là gihivinayo (giáo giới cho gia chủ).
Yathānusiṭṭhanti yathā idha satthārā anusiṭṭhaṃ gihicārittaṃ, tathā tena pakārena taṃ avirādhetvā.
Yathānusiṭṭhaṃ means without violating the householder's conduct as taught by the Teacher here, but in that manner.
Yathānusiṭṭhaṃ (như đã được giáo huấn) có nghĩa là không vi phạm nếp sống gia chủ đã được Đức Đạo Sư giáo huấn ở đây, mà theo cách đó.
Paṭipajjamānassa vuddhiyeva pāṭikaṅkhāti diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi vuddhiyeva icchitabbā avassambhāvinīti.
Vuddhiyeva pāṭikaṅkhā for one who practices means increase is indeed to be expected; that is to say, increase in terms of welfare in this life, the next life, and ultimate truth is inevitable and to be desired.
Paṭipajjamānassa vuddhiyeva pāṭikaṅkhā (sự tăng trưởng là điều chắc chắn cho người thực hành) có nghĩa là sự tăng trưởng về lợi ích hiện tại, lợi ích đời sau và lợi ích tối thượng là điều nên mong muốn và chắc chắn sẽ xảy ra.
275. ‘‘Catuddisaṃ rakkhaṃ ṭhapetvā’’ti idaṃ dvīsu ṭhānesu catūsu disāsu ṭhapitaṃ rakkhaṃ sandhāya vuttanti tadubhayaṃ dassetuṃ ‘‘asurasenāyā’’tiādi vuttaṃ.
275. “Catuddisaṃ rakkhaṃ ṭhapetvā” was stated referring to the protection established in the four directions in two instances; to show both of these, “asurasenāyā” and so forth was stated.
275. “Catuddisaṃ rakkhaṃ ṭhapetvā” (sau khi đặt sự bảo vệ ở bốn phương) – điều này được nói để chỉ sự bảo vệ được đặt ở bốn phương tại hai nơi, và để chỉ cả hai điều đó, đã nói: “asurasenāyā” (của đội quân A-tu-la) v.v.
Attano hi adhikāre, attano rakkhāya ca appamajjanena tesaṃ idaṃ dvīsu ṭhānesu catūsu disāsu ārakkhaṭṭhapanaṃ.
Indeed, their establishing of protection in the four directions in these two instances is due to their not being negligent in their own jurisdiction and in their own protection.
Bởi vì, sự đặt sự bảo vệ ở bốn phương tại hai nơi này là do sự không phóng dật của họ trong quyền hạn của mình và trong việc bảo vệ chính mình.
Yañhi taṃ asurasenāya paṭisedhanatthaṃ devapure catūsu disāsu sakkassa devānamindassa ārakkhaṭṭhapanaṃ, taṃ attano adhikāre appamajjanaṃ. Yaṃ pana nesaṃ bhagavato santikaṃ upasaṅkamane catūsu disāsu ārakkhaṭṭhapanaṃ, taṃ attano katā rakkhāya appamajjanaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘asurasenāya nivāraṇattha’’ntiādi.
The protection established by Sakka, king of the devas, in the four directions in the city of the devas, for the purpose of repelling the army of asuras, is not being negligent in one's own jurisdiction. And their establishing of protection in the four directions when approaching the Blessed One is not being negligent in one's own protection. Therefore, it is said, “for the purpose of warding off the asura army” and so forth.
Việc Thích Ca, vua của các chư thiên, đặt sự bảo vệ ở bốn phương trong thành của chư thiên để ngăn chặn đội quân A-tu-la, đó là sự không phóng dật trong quyền hạn của mình. Còn việc họ đặt sự bảo vệ ở bốn phương khi đến gặp Đức Thế Tôn, đó là sự không phóng dật trong việc bảo vệ chính mình. Do đó đã nói: “asurasenāya nivāraṇattha” (để ngăn chặn đội quân A-tu-la) v.v.
Pāḷiyaṃ catuddisanti bhummatthe upayogavacananti bhummavasena tadatthaṃ dassento ‘‘catūsu disāsū’’ti āha.
In the Pāḷi, catuddisaṃ is a word in the locative case indicating utility, hence, showing its meaning in the locative case, it is said “catūsu disāsu” (in the four directions).
Trong Pāḷi, catuddisaṃ là cách dùng theo nghĩa địa điểm (bhummattha upayogavacana), nên để chỉ ý nghĩa đó theo cách địa điểm, đã nói: “catūsu disāsu” (ở bốn phương).
Ārakkhaṃ ṭhapetvāti vessavaṇādayo cattāro mahārājāno attanā attanā rakkhitabbadisāsu ārakkhaṃ ṭhapetvā guttiṃ sammadeva vidahitvā.
Ārakkhaṃ ṭhapetvā means the four Great Kings, Vessavaṇa and others, having established protection in the directions they are to guard, having made good arrangements for security.
Ārakkhaṃ ṭhapetvā (sau khi đặt sự bảo vệ) có nghĩa là Tứ Đại Thiên Vương Vessavaṇa v.v. sau khi đặt sự bảo vệ ở các phương cần được bảo vệ bởi chính họ, đã thiết lập sự phòng hộ một cách đúng đắn.
Balagumbaṃ ṭhapetvāti yakkhasenādisenābalasamūhaṃ ṭhapetvā.
Balagumbaṃ ṭhapetvā means having stationed a mass of troops, such as an army of yakkhas.
Balagumbaṃ ṭhapetvā (sau khi đặt đội quân) có nghĩa là sau khi đặt đội quân Yakkha v.v.
Ovaraṇaṃ ṭhapetvāti paṭipakkhanisedhanasamatthaṃ āvaraṇaṃ ṭhapetvā.
"Ovaraṇaṃ ṭhapetvā" means removing the covering that is capable of preventing an opponent.
Ovaraṇaṃ ṭhapetvā nghĩa là đã đặt vật che chắn có khả năng ngăn cản phe đối lập.
Iti tīhi padehi yathākkamaṃ paccekaṃ devanagaradvārassa anto, dvārasamīpe, dvārato bahi, disārakkhāvasanoti tividhāya rakkhāya ṭhapitabhāvo vā dīpito.
Thus, by these three terms, in due order, respectively, the fact of being placed as a three-fold protection, residing within the city gate of the devas, near the gate, and outside the gate, as a guardian of the directions, is indicated.
Như vậy, với ba từ này, theo thứ tự, từng cái một, đã được chỉ ra rằng sự bảo vệ đã được thiết lập theo ba cách: bên trong cổng thành chư thiên, gần cổng, bên ngoài cổng, và ở các hướng bảo vệ.
Tenāha ‘‘evaṃ sakkassa…pe… katvā’’ti.
Therefore, it is said: “Thus for Sakka…pe… having made.”
Vì vậy đã nói ‘‘như vậy của Sakka…v.v… đã làm’’.
Satta buddhe ārabbhāti ettha satteva buddhe ārabbha paribandhanakāraṇaṃ mahāpadānaṭīkāyaṃ (dī. ni. ṭī. 2.12) vuttanayeneva veditabbaṃ.
Here, “concerning the seven Buddhas,” the reason for the arrangement concerning precisely these seven Buddhas should be understood according to the method stated in the Mahāpadānaṭīkā.
Ở đây, lý do của sự ràng buộc liên quan đến chính bảy vị Phật trong Satta buddhe ārabbhā cần được hiểu theo cách đã nói trong Mahāpadānaṭīkā.
Dhammaāṇanti dhammamayaṃ āṇaṃ, satthu dhammacakkanti attho.
“Dhammaāṇa” means an āṇa consisting of Dhamma; the Dhamma-wheel of the Teacher is the meaning.
Dhammaāṇaṃ là bánh xe pháp của bậc Đạo sư, có nghĩa là chánh pháp.
‘‘Parisato bāhirabhāvo, asambhogo’’ti evamādiṃ idañcidañca vivajjanakaraṇaṃ karissāmāti.
We will do “this and that” as a cause for avoidance, such as “being outside the assembly, not participating.”
Karissāmāti (chúng ta sẽ làm) việc tránh né ‘‘cái này và cái kia’’ như ‘‘ở ngoài hội chúng, không giao thiệp’’.
Sāvananti catunnampi parisānaṃ tikkhattuṃ parivārena anusāvanaṃ, yathā sakko devānamindo asurasenāya nivāraṇatthaṃ catūsu disāsu ārakkhaṃ ṭhapāpeti, evaṃ mahārājānopi tādise kiccavisese attano ārakkhaṃ ṭhapenti.
“Sāvana” means admonition three times with attendants for all four assemblies, just as Sakka, king of devas, causes protection to be placed in the four directions to ward off the Asura army; similarly, the Great Kings also place their own protection in such special duties.
Sāvanaṃ là việc nhắc nhở ba lần cho cả bốn hội chúng, giống như Sakka, vua chư thiên, ra lệnh thiết lập sự bảo vệ ở bốn hướng để ngăn chặn quân Asura; tương tự, các Đại vương cũng thiết lập sự bảo vệ của mình trong những công việc đặc biệt như vậy.
Imesampi hi tato sāsaṅkaṃ sappaṭibhayanti.
Indeed, for these too, there is danger and fear from that.
Vì đối với họ, từ đó có sự lo lắng và sợ hãi.
Tena vuttaṃ ‘‘attanopī’’tiādi.
Therefore, it is said, “even for oneself,” and so on.
Vì vậy đã nói ‘‘attanopī’’ (của chính mình) v.v….
Koti devanāgayakkhagandhabbādīsu ko katamo.
“Ko” means which one among devas, nāgas, yakkhas, gandhabbas, and so on.
Ko nghĩa là ai trong số chư thiên, chúa rắn, dạ xoa, càn thát bà v.v….
Meti mama.
“Me” means my.
Me nghĩa là của tôi.
Pādānīti pāde.
“Pādāni” means feet.
Pādāni nghĩa là bàn chân.
Iddhiyāti imāya evarūpāya deviddhiyā.
“Iddhiyā” means by this kind of divine power.
Iddhiyā nghĩa là với thần thông như vậy.
‘‘Yasasā’’ti iminā edisena parivārena, paricchedena ca.
“Yasasā” means by this kind of retinue and distinction.
‘‘Yasasā’’ nghĩa là với sự tùy tùng như vậy, và với sự giới hạn.
Jalanti vijjotamāno.
“Jalaṃ” means blazing.
Jalaṃ nghĩa là đang chiếu sáng.
Abhikkantenāti ativiya kantena kamanīyena abhirūpena.
“Abhikkantena” means by one who is exceedingly lovely, desirable, and beautiful.
Abhikkantenā nghĩa là với vẻ đẹp rất hấp dẫn, đáng yêu.
Vaṇṇenāti sarīravaṇṇanibhāya.
“Vaṇṇena” means by the radiance of the bodily complexion.
Vaṇṇenā nghĩa là với sắc da thân thể.
Sabbā obhāsayaṃ disāti dasapi disā pabhāsento cando viya, sūriyo viya ca ekobhāsaṃ ekālokaṃ karontoti gāthāya attho.
“Sabbā obhāsayaṃ disā” means illuminating all ten directions like the moon and the sun, making a single radiance, a single light; that is the meaning of the verse.
Sabbā obhāsayaṃ disā nghĩa là làm cho mười phương trở nên một ánh sáng, một sự chiếu rọi, như mặt trăng và mặt trời, đó là ý nghĩa của bài kệ.
Abhirūpeti uḷārarūpe sampannarūpe.
“Abhirūpe” means of splendid form, of perfect form.
Abhirūpe nghĩa là có hình dáng cao quý, có hình dáng hoàn hảo.
Abbhanumodaneti sampahaṃsane.
“Abbhanumodane” means in rejoicing.
Abbhanumodane nghĩa là trong sự hoan hỷ.
Idha panāti ‘‘abhikkantāya rattiyā’’ti etasmiṃ pade.
“Idha pana” means in this term, “abhikkantāya rattiyā” (when the night is far spent).
Idha panā nghĩa là trong từ ‘‘abhikkantāya rattiyā’’ (khi đêm đã trôi qua).
Tenāti khayapariyāyattā.
“Tena” means due to the mode of decline.
Tenā nghĩa là vì nó là một trạng thái của sự tiêu diệt.
Rūpāyatanādīsūti ādi-saddena akkharādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
In “Rūpāyatanādīsu,” the term “ādi” should be understood as including letters and so on.
Trong Rūpāyatanādīsu, cần hiểu rằng từ ādi (v.v…) bao gồm các chữ cái v.v….
Suvaṇṇavaṇṇoti suvaṇṇacchavīti ayamettha atthoti āha ‘‘chaviya’’nti.
“Suvaṇṇavaṇṇo” means of golden skin, that is the meaning here, so it says, “by complexion.”
Suvaṇṇavaṇṇo có nghĩa là có màu da vàng, vì vậy đã nói ‘‘chaviyā’’ (bởi da).
Tathā hi vuttaṃ ‘‘kañcanasannibhattaco’’ti (dī. ni. 2.35; 3.200, 218; ma. ni. 2.386) saññūḷhāti saṅganthitā.
Indeed, it is said, “with skin like gold” (dī. ni. 2.35; 3.200, 218; ma. ni. 2.386). “Saññūḷhā” means composed.
Thật vậy, đã nói ‘‘có da màu vàng ròng’’ (dī. ni. 2.35; 3.200, 218; ma. ni. 2.386). Saññūḷhā nghĩa là được kết nối.
Vaṇṇāti guṇavaṇṇanāti āha ‘‘thutiya’’nti, thomanāyanti attho.
“Vaṇṇā” means description of qualities, so it says, “by praise,” meaning by commendation.
Vaṇṇā nghĩa là sự ca ngợi phẩm chất, vì vậy đã nói ‘‘thutiyā’’ (bởi sự ca ngợi), có nghĩa là bởi sự tán dương.
Kulavaggeti khattiyādikulakoṭṭhāse.
“Kulavagge” means in the division of families such as khattiyas.
Kulavagge nghĩa là trong các nhóm dòng dõi như Sát đế lị v.v….
Tattha ‘‘accho vippasanno’’tiādinā vaṇṇitabbaṭṭhena vaṇṇo, chavi.
There, “vaṇṇo” means complexion, in the sense of being describable by phrases such as “clear and serene.”
Ở đó, vaṇṇo (sắc), da, theo nghĩa được mô tả bằng các từ như ‘‘trong sạch, thanh tịnh’’ v.v….
Vaṇṇanaṭṭhena vaṇṇo, thuti.
“Vaṇṇo” means praise, in the sense of describing.
Vaṇṇo (lời khen), sự ca ngợi, theo nghĩa mô tả.
Abhitthavanaṭṭhena vaṇṇo, thuti, aññamaññaṃ asaṅkarato vaṇṇitabbato ṭhapetabbato vaṇṇo, khattiyādikulavaggo.
“Vaṇṇo” means praise, in the sense of extolling. “Vaṇṇo” means the category of khattiya and other families, in the sense of being describable and classifiable without intermixture.
Vaṇṇo (lời khen), sự ca ngợi, theo nghĩa tán dương, và vaṇṇo (giai cấp), nhóm dòng dõi Sát đế lị v.v…, theo nghĩa được mô tả và được thiết lập mà không bị lẫn lộn với nhau.
Vaṇṇīyati ñāpīyati etenāti vaṇṇo, ñāpakaṃ kāraṇaṃ.
“Vaṇṇo” means a notifying cause, in the sense that it is made known or explained by it.
Vaṇṇo (lý do), lý do để biết, theo nghĩa nhờ đó mà được mô tả, được biết.
Vaṇṇanato thūlarassādibhāvena upaṭṭhānato vaṇṇo, saṇṭhānaṃ.
“Vaṇṇo” means form, in the sense of appearing as coarse or fine, due to its being described.
Vaṇṇo (hình dáng), hình dáng, theo nghĩa xuất hiện dưới dạng thô, mịn v.v… do sự mô tả.
‘‘Mahantaṃ khuddakaṃ, majjhima’’nti vaṇṇetabbato pamāṇetabbato vaṇṇo, pamāṇaṃ.
“Vaṇṇo” means measure, in the sense of being describable and measurable as “large, small, or medium.”
Vaṇṇo (kích thước), kích thước, theo nghĩa được mô tả, được đo lường là ‘‘lớn, nhỏ, trung bình’’.
Vaṇṇīyati cakkhunā vivarīyatīti vaṇṇo, rūpāyatananti evaṃ tasmiṃ tasmiṃ atthe vaṇṇa-saddassa pavatti veditabbā.
“Vaṇṇo” means rūpāyatana (visible object), in the sense that it is described and revealed by the eye. Thus, the usage of the word “vaṇṇa” in each of these meanings should be understood.
Vaṇṇo (sắc xứ), sắc xứ, theo nghĩa được mô tả, được nhìn thấy bằng mắt. Như vậy, sự xuất hiện của từ vaṇṇa trong từng ý nghĩa cần được hiểu.
Soti vaṇṇasaddo.
“So” means the word “vaṇṇa.”
So nghĩa là từ vaṇṇa.
Chaviyaṃ daṭṭhabbo rūpāyatane gayhamānassa chavimukheneva gahetabbato.
“Chaviyaṃ daṭṭhabbo” means to be seen as complexion, because it is to be understood through the aspect of complexion when referring to a rūpāyatana.
Chaviyam daṭṭhabbo (cần được thấy ở da) vì nó được nắm bắt thông qua bề mặt da khi được nhận thức ở sắc xứ.
‘‘Chavigatā pana vaṇṇadhātu eva suvaṇṇavaṇṇoti ettha vaṇṇaggahaṇena gahitā’’ti apare.
Others say: “But the element of color existing in the skin is what is seized by the term ‘color’ in ‘suvaṇṇavaṇṇo’.”
Những người khác nói: ‘‘Thật vậy, yếu tố sắc màu nằm trên da được nắm bắt bởi sự nắm bắt màu sắc ở đây trong ‘suvaṇṇavaṇṇo’ (có màu vàng ròng)’’.
Kevalaparipuṇṇanti ekadesampi asesetvā niravasesatova paripuṇṇanti ayamettha atthoti āha ‘‘anavasesatā attho’’ti.
“Kevalaparipuṇṇaṃ” means completely perfect without leaving out even a single part; this is the meaning here, so it says, “the meaning is completeness.”
Kevalaparipuṇṇaṃ có nghĩa là hoàn toàn đầy đủ mà không bỏ sót một phần nào, đó là ý nghĩa ở đây, vì vậy đã nói ‘‘anavasesatā attho’’ (ý nghĩa là không còn gì sót lại).
Kevalakappāti kappa-saddo nipāto padapūraṇamattaṃ, kevalaṃ icceva attho.
In “Kevalakappā,” the word “kappa” is an particle merely for filling the phrase; the meaning is simply “kevala.”
Kevalakappā: từ kappa là một giới từ, chỉ để bổ nghĩa cho từ, ý nghĩa chỉ là kevala (hoàn toàn).
Kevala-saddo bahulavācīti āha ‘‘yebhuyyatā attho’’ti.
The word “kevala” is widely used, so it says, “the meaning is prevalence.”
Từ kevala có nghĩa là số nhiều, vì vậy đã nói ‘‘yebhuyyatā attho’’ (ý nghĩa là phần lớn).
Keci pana ‘‘īsakaṃ asamattā kevalakappā’’ti vadanti.
Some, however, say, “Kevalakappā means slightly incomplete.”
Một số người nói: ‘‘Kevalakappā là hơi không hoàn chỉnh’’.
Evaṃ sati anavasesattho eva kevala-saddattho siyā, anatthantarena pana kappa-saddena padavaḍḍhanaṃ kataṃ kevalameva kevalakappanti.
If that were the case, the meaning of “kevala” would be incompleteness, but it is not. The word “kappa” is added to the word for emphasis, meaning “kevala” alone is “kevalakappa.”
Nếu vậy, ý nghĩa của từ kevala sẽ là không còn gì sót lại, nhưng từ kappa được thêm vào để mở rộng từ mà không có ý nghĩa khác, kevala chính là kevalakappa.
Atha vā kappanīyatā, paññāpetabbatā kevalakappā.
Alternatively, “kevalakappā” means suitability, designation.
Hoặc là, kevalakappā là khả năng được hình thành, khả năng được thiết lập.
Abyāmissatā vijātiyena asaṅkarā suddhatā.
“Abyāmissatā” means purity, non-mixture with something dissimilar.
Abyāmissatā là sự trong sạch, không lẫn lộn với những thứ khác loại.
Anatirekatā taṃparamatā visesābhāvo.
“Anatirekatā” means being that much, absence of distinction.
Anatirekatā là sự tối thượng của nó, không có sự khác biệt.
Kevalakappanti kevalaṃ daḷhaṃ katvāti attho.
“Kevalakappaṃ” means making it entirely firm.
Kevalakappaṃ có nghĩa là làm cho hoàn toàn vững chắc.
Kevalaṃ vuccati nibbānaṃ sabbasaṅkhatavivittattā.
Nibbāna is called “kevala” because it is devoid of all conditioned things.
Kevalaṃ được gọi là Nibbāna vì nó hoàn toàn tách biệt khỏi mọi thứ hữu vi.
Taṃ etassa adhigataṃ atthīti kevalī, sacchikatanirodho khīṇāsavo.
One who has attained it is a “kevalī,” an Arahant who has realized cessation and whose defilements are destroyed.
Người đã đạt được điều đó được gọi là kevalī, một A-la-hán đã chứng ngộ sự diệt tận.
Kappa-saddo panāyaṃ sa-upasaggo, anupasaggo cāti adhippāyena okappaniyapade labbhamānaṃ kappaniyasaddamattaṃ nidasseti, aññathā kappa-saddassa atthuddhāre okappaniyapadaṃ anidassanameva siyā.
The word “kappa” here, with or without a prefix, indicates only the word “kappanīya” found in the term “okappaniya,” otherwise the term “okappaniya” would not be illustrative in the explanation of the meaning of “kappa.”
Từ kappa này có tiền tố và không có tiền tố, với ý định đó, nó chỉ ra từ kappaniya được tìm thấy trong từ okappaniya, nếu không, từ okappaniya sẽ không phải là một ví dụ trong việc giải thích ý nghĩa của từ kappa.
Samaṇakappehīti vinayakkamasiddhehi samaṇavohārehi.
“Samaṇakappehī” means by monastic customs established by the Vinaya.
Samaṇakappehi nghĩa là bằng các thuật ngữ Sa-môn được thiết lập theo Vinaya.
Niccakappanti niccakālaṃ.
“Niccakappaṃ” means always.
Niccakappaṃ nghĩa là luôn luôn.
Paññattīti nāmañhetaṃ tassa āyasmato, yadidaṃ kappoti.
“Paññatti” is a designation for that venerable one, namely “kappa.”
Paññattī là tên của vị Tôn giả đó, tức là Kappa.
Kappitakesamassūti kattariyā cheditakesamassu.
“Kappitakesamassu” means hair and beard cut with scissors.
Kappitakesamassu nghĩa là tóc và râu đã được cắt bằng kéo.
Dvaṅgulakappoti majjhanhikavelāya vītikkantāya dvaṅgulatāvikappo.
“Dvaṅgulakappo” means the allowance of two fingers’ breadth when midday has passed.
Dvaṅgulakappo nghĩa là sự vượt quá hai ngón tay khi quá trưa.
Lesoti apadeso.
“Leso” means a reason.
Leso nghĩa là một phần nhỏ.
Anavasesaṃ pharituṃ samatthassa obhāsassa kenaci kāraṇena ekadesapharaṇampi siyā, ayaṃ pana sabbasova pharīti dassetuṃ samantattho kappa-saddo gahitoti āha ‘‘anavasesaṃ samantato’’ti.
Even an illumination capable of pervading entirely might, for some reason, pervade only partially; but to show that this pervades completely, the word “kappa” meaning “all around” is taken, so it says, “completely all around.”
Sự chiếu sáng có khả năng lan tỏa khắp nơi có thể chỉ lan tỏa một phần vì một lý do nào đó, nhưng điều này cho thấy nó lan tỏa hoàn toàn, vì vậy từ kappa có nghĩa là khắp nơi đã được sử dụng, vì vậy đã nói ‘‘anavasesaṃ samantato’’ (hoàn toàn khắp nơi).
Yasmā devatānaṃ sarīrappabhā dvādasayojanamattaṃ ṭhānaṃ, tato bhiyyopi pharitvā tiṭṭhati, tathā vatthābharaṇādīhi samuṭṭhitā pabhā, tasmā vuttaṃ ‘‘candimā viya, sūriyo viya ca ekobhāsaṃ ekaṃ pajjotaṃ karitvā’’ti.
Because the bodily radiance of devas extends to a distance of twelve yojanas and even further, and similarly the radiance arising from clothes and ornaments, therefore it is said, “making a single radiance, a single light, like the moon and like the sun.”
Vì ánh sáng từ thân của chư thiên lan tỏa một khoảng cách mười hai dojun, và thậm chí còn lan tỏa hơn nữa, cũng như ánh sáng phát ra từ y phục, trang sức v.v…, vì vậy đã nói ‘‘candimā viya, sūriyo viya ca ekobhāsaṃ ekaṃ pajjotaṃ karitvā’’ (làm thành một ánh sáng, một sự chiếu rọi như mặt trăng và mặt trời).
Kasmā ete mahārājāno bhagavato santike nisīdiṃsu?
Why did these Great Kings sit in the presence of the Blessed One?
Tại sao các Đại vương này lại ngồi trước Đức Thế Tôn?
Nanu yebhuyyena devatā bhagavato santikaṃ upagatā ṭhatvāva kathetabbaṃ kathentā gacchantīti?
Do not devas usually go to the presence of the Blessed One, stand, speak what needs to be said, and then depart?
Chẳng phải thông thường chư thiên đến trước Đức Thế Tôn, đứng nói những gì cần nói rồi rời đi sao?
Saccametaṃ, idha pana nisīdane kāraṇaṃ atthi, taṃ dassetuṃ ‘‘devatāna’’ntiādi vuttaṃ.
This is true, but here there is a reason for sitting; to show that, “devatānaṃ” and so on is said.
Điều đó đúng, nhưng ở đây có một lý do cho việc ngồi, để chỉ ra điều đó, đã nói ‘‘devatānaṃ’’ (của chư thiên) v.v….
‘‘Idaṃ parittaṃ nāma sattabuddhapaṭisaṃyuttaṃ garu, tasmā na amhehi ṭhatvā gahetabba’’nti cintetvā parittagāravavasena nisīdiṃsu.
Thinking, “This protection (paritta) is associated with seven Buddhas and is profound, therefore it should not be received by us while standing,” they sat out of reverence for the paritta.
Họ nghĩ: ‘‘Bài kinh bảo hộ này liên quan đến bảy vị Phật là một điều trọng đại, vì vậy chúng ta không nên đứng mà nhận lấy’’, nên họ đã ngồi xuống vì sự tôn kính đối với kinh bảo hộ.
276. Kasmā panettha vessavaṇo eva kathesi, na itaresu yo kocīti?
276. Why did Vessavaṇa alone speak here, and not any of the others?
276. Tại sao ở đây chỉ có Vessavaṇa nói, mà không phải bất kỳ ai khác?
Tattha kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘kiñcāpī’’tiādi vuttaṃ.
To show the reason for that, “kiñcāpi” and so on is said.
Để chỉ ra lý do, đã nói ‘‘kiñcāpī’’ (mặc dù) v.v….
Vissāsiko abhiṇhaṃ upasaṅkamanena.
“Vissāsiko” means by frequent approach.
Vissāsiko nghĩa là thường xuyên đến gần.
Byattoti visārado, tañcassa veyyattiyaṃ suṭṭhu sikkhitabhāvenāti āha ‘‘susikkhito’’ti.
“Byatto” means skilled; and that skill of his is due to being well-trained, so it says, “well-trained.”
Byatto nghĩa là thông thạo, và sự thông thạo đó của ngài là do đã được học hỏi kỹ lưỡng, vì vậy đã nói ‘‘susikkhito’’ (đã được học hỏi kỹ lưỡng).
Manussesu viya hi devesupi kocideva purimajātiparicayena susikkhito hoti, tatrāpi kocideva yathādhippetamatthaṃ vattuṃ samattho paripuṇṇapadabyañjanāya poriyā vācāya samannāgato.
Indeed, just as among humans, some devas are well-trained due to their experiences in previous births, and among them, some are capable of speaking their intended meaning, endowed with complete words and syllables and with the speech of a citizen.
Thật vậy, như trong loài người, ngay cả trong chư thiên cũng có một số vị được huấn luyện tốt nhờ sự quen thuộc từ kiếp trước; và ngay cả trong số đó, cũng có một số vị có khả năng nói lên ý nghĩa như mong muốn, được phú cho lời nói dân dã với từ ngữ và văn phong đầy đủ.
‘‘Mahesakkhā’’ti imassa atthavacanaṃ ‘‘ānubhāvasampannā’’ti, mahesakkhāti vā mahāparivārāti attho.
The meaning of the word “Mahesakkhā” is “possessed of great power,” or alternatively, “Mahesakkhā” means having a large retinue.
Giải thích ý nghĩa của từ ‘‘Mahesakkhā’’ là ‘‘có uy lực’’, hoặc mahesakkhā có nghĩa là có đại quyến thuộc.
Pāṇātipāte ādīnavadassaneneva taṃ vipariyāyato tato veramaṇiyaṃ ānisaṃso pākaṭo hotīti ‘‘ādīnavaṃ dassetvā’’ icceva vuttaṃ.
Since, by merely showing the danger in the destruction of life, the benefit of abstaining from it, by contrast, becomes evident, it is stated as “having shown the danger.”
Chỉ bằng cách chỉ ra sự nguy hại trong việc sát sinh, lợi ích của việc tránh xa nó sẽ trở nên rõ ràng; vì vậy chỉ nói ‘‘chỉ ra sự nguy hại’’.
Tesu senāsanesūti yāni ‘‘araññavanappatthānī’’tiādinā (ma. ni. 1.34-45) vuttāni bhikkhūnaṃ vasanaṭṭhānabhūtāni araññāyatanāni, tesu bhikkhūhi sayitabbato, āsitabbato ca senāsanasaññitesu.
“In those dwellings” refers to those forest abodes, which are places for bhikkhus to reside, as mentioned with phrases like “forests, groves, and glades,” and which are called dwellings because bhikkhus sleep and sit in them.
Trong những chỗ ở đó có nghĩa là những nơi trú ngụ trong rừng được gọi là ‘‘những nơi chốn rừng núi’’ v.v. (Ma. Ni. 1.34-45) là nơi các Tỳ-kheo ngủ nghỉ và an tọa, do đó được gọi là senāsana (chỗ ở).
Nibaddhavāsinoti rukkhapabbatapaṭibaddhesu vimānesu niccavāsitāya nibaddhavāsino.
“Nibaddhavāsino” means those who reside permanently, constantly dwelling in their abodes connected to trees and mountains.
Nibaddhavāsino có nghĩa là những vị thường trú, do thường trú trong các cung điện gắn liền với cây cối và núi non.
Baddhattāti gāthābhāvena ganthitattā sambandhitattā.
“Baddhattā” means bound, connected, woven together in the form of verses.
Baddhattā có nghĩa là được kết nối, được gắn kết dưới dạng kệ.
‘‘Uggaṇhātu bhante bhagavā’’ti attanā vuccamānaṃ parittaṃ bhagavantaṃ uggaṇhāpetukāmo vessavaṇo avocāti adhippāyena codako ‘‘kiṃ pana bhagavato appaccakkhadhammo nāma atthī’’ti codesi.
With the intention that Vessavaṇa spoke, wishing the Buddha to learn the protection (paritta) being recited by himself, the questioner challenged: “Is there, indeed, any teaching unknown to the Buddha?”
Với ý định muốn Đức Thế Tôn học thuộc bài kinh hộ trì mà mình sắp đọc, Vessavaṇa đã nói ‘‘Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn học thuộc’’, người chất vấn đã hỏi ‘‘có pháp nào mà Đức Thế Tôn chưa từng thấy chăng?’’.
Ācariyo sabbattha appaṭihatañāṇacārassa bhagavato na kiñci appaccakkhanti dassento ‘‘natthī’’ti vatvā ‘‘uggaṇhātu bhante bhagavā’’ti vadato vessavaṇassa adhippāyaṃ vivaranto ‘‘okāsakaraṇattha’’ntiādimāha.
The teacher, showing that nothing is unknown to the Buddha whose knowledge operates unimpeded everywhere, said “No,” and then, explaining the intention of Vessavaṇa who said, “May the Exalted One learn, venerable sir,” he says “for making an opportunity,” and so on.
Vị thầy đã trả lời ‘‘không có’’, cho thấy rằng không có gì mà Đức Thế Tôn, người có trí tuệ không bị chướng ngại ở khắp mọi nơi, chưa từng thấy; và giải thích ý định của Vessavaṇa khi nói ‘‘Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn học thuộc’’, vị thầy nói ‘‘để tạo cơ hội’’ v.v.
Yathā hi pañcasikho gandhabbadevaputto devānaṃ tāvatiṃsānaṃ, brahmuno ca sanaṅkumārassa sammukhā attano yathāsutaṃ dhammaṃ bhagavato santikaṃ upagantvā pavedeti, evamayampi mahārājā itarehi saddhiṃ āṭānāṭanagare gāthāvasena bandhitaṃ parittaṃ bhagavato pavedetuṃ okāsaṃ kārento ‘‘uggaṇhātu bhante bhagavā’’ti āha, na naṃ tassa pariyāpuṇane niyojento.
For just as the Gandhabba deva-son Pañcasikha approached the Buddha and declared his heard Dharma in the presence of the Tāvatiṃsa devas and Brahmā Sanaṅkumāra, so too this great king, along with others, said “May the Exalted One learn, venerable sir,” making an opportunity to declare the protection bound in verses in the city of Āṭānāṭā to the Buddha, not enjoining him to learn it.
Thật vậy, giống như vị thiên tử Càn-thát-bà Pañcasikha đã đến gần Đức Thế Tôn và trình bày giáo pháp mà mình đã nghe trước mặt chư thiên Đao-lợi và Phạm thiên Sanaṅkumāra, vị Đại vương này cũng vậy, cùng với các vị khác, đã tạo cơ hội để trình bày bài kinh hộ trì được kết thành kệ tại thành Āṭānāṭā cho Đức Thế Tôn bằng cách nói ‘‘Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn học thuộc’’, chứ không phải sai Ngài học thuộc.
Tasmā uggaṇhātūti yathidaṃ parittaṃ mayā paveditamattameva hutvā catunnaṃ parisānaṃ cirakālaṃ hitāvahaṃ hoti, evaṃ uddhaṃ ārakkhāya gaṇhātu, sampaṭicchatūti attho.
Therefore, “May he learn” means, may he receive and accept this protection, which I have declared, so that it may be beneficial for a long time to the four assemblies, as a protection hereafter.
Do đó, uggaṇhātu (xin học thuộc) có nghĩa là: ‘‘Mong rằng bài kinh hộ trì này, sau khi được tôi trình bày, sẽ trở thành điều lợi ích lâu dài cho bốn chúng hội; vậy xin Ngài hãy thọ trì, chấp nhận nó để bảo vệ cho tương lai’’.
Satthu kathiteti satthu ārocite, catunnaṃ parisānaṃ satthu kathane vāti attho.
“By the Teacher declared” means by the Teacher announced, or by the Teacher for the four assemblies, when the declaration takes place.
Satthu kathite có nghĩa là khi Đức Bổn Sư đã trình bày, hoặc khi Đức Bổn Sư đã thuyết giảng cho bốn chúng hội.
Sukhavihārāyāti yakkhādīhi avihiṃsāya laddhabbasukhavihārāya.
“For pleasant abiding” means for the pleasant abiding to be attained by not being harmed by yakkhas and the like.
Sukhavihārāya có nghĩa là để có được sự an lạc không bị các loài dạ-xoa v.v. quấy nhiễu.
277. Sattapi buddhā cakkhumanto pañcahi cakkhūhi cakkhumabhāve visesābhāvato.
277. “The seven Buddhas are endowed with vision” because there is no difference in being endowed with vision through the five kinds of vision.
277. Bảy vị Phật có mắt vì không có sự khác biệt về việc có mắt với năm loại mắt.
Tasmāti yasmā cakkhumabhāvo viya sabbabhūtānukampitādayo sabbepi visesā sattannampi buddhānaṃ sādhāraṇā, tasmā, guṇanemittakāneva vā yasmā buddhānaṃ nāmāni nāma, na liṅgikāvatthikayādicchakāni, tasmā buddhānaṃ guṇavisesadīpanāni ‘‘cakkhumantassā’’tiādinā (dī. ni. 3.277) vuttāni etāni ekekassa satta satta nāmāni honti. Tesaṃ nāmānaṃ sādhāraṇabhāvaṃ atthavasena yojetabbāti dassetuṃ ‘‘sabbepī’’tiādi vuttaṃ.
“Therefore,” because all distinctions, such as being endowed with vision and compassion for all beings, are common to all seven Buddhas, therefore, or because the names of the Buddhas are based on qualities, not on gender, status, or arbitrary choice, therefore these seven names for each, as mentioned with “the one endowed with vision,” and so on, apply to each Buddha. To show that these names are common in meaning, it is said “all” and so on.
Tasmā (Do đó) có nghĩa là: vì tất cả các đặc điểm như lòng từ bi đối với tất cả chúng sinh, cũng như việc có mắt, đều là chung cho cả bảy vị Phật; do đó, hoặc vì tên của các vị Phật chỉ là những tên gọi dựa trên phẩm chất, không phải là những tên gọi ngẫu nhiên hay tùy tiện, nên những tên gọi này, mỗi tên gồm bảy tên được nói đến trong ‘‘cakkhumantassā’’ v.v. (Dī. Ni. 3.277) là những tên gọi chỉ ra những phẩm chất đặc biệt của các vị Phật. Để chỉ ra rằng sự chung của những tên gọi đó phải được kết hợp về mặt ý nghĩa, nên nói ‘‘sabbepī’’ v.v.
Sabbabhūtānukampinoti anaññasādhāraṇamahākaruṇāya sabbasattānaṃ anukampikā.
“Sabbabhūtānukampino” means those who are compassionate to all beings with their unequalled great compassion.
Sabbabhūtānukampino có nghĩa là những vị có lòng từ bi vĩ đại không ai sánh bằng, thương xót tất cả chúng sinh.
Nhātakilesattāti aṭṭhaṅgikena ariyamaggajalena saparasantānesu niravasesato dhotakilesamalattā.
“Nhātakilesattā” means having completely washed away the stains of defilements from their own and others' mental continua with the water of the Noble Eightfold Path.
Nhātakilesattā có nghĩa là những vị đã rửa sạch hoàn toàn cấu uế phiền não trong tự thân và những người khác bằng dòng nước của Bát Chánh Đạo.
Mārasenāpamaddinoti saparivāre pañcapi māre pamadditavanto.
“Mārasenāpamaddino” means those who have crushed all five Māras with their retinues.
Mārasenāpamaddino có nghĩa là những vị đã đánh bại năm loại Ma cùng với quyến thuộc của chúng.
Vusitavantoti maggabrahmacariyavāsaṃ, dasavidhaṃ ariyavāsañca vusitavanto.
“Vusitavanto” means those who have lived the brahma-faring of the path and the ten noble abidings.
Vusitavanto có nghĩa là những vị đã hoàn thành đời sống phạm hạnh của con đường và mười loại đời sống cao thượng.
Vusitavantatāya eva bāhitapāpatā vuttā hotīti ‘‘brāhmaṇassā’’ti padaṃ anāmaṭṭhaṃ.
Since having lived well implies the expulsion of evil, the word “brāhmaṇassa” is not touched upon.
Vì đã hoàn thành đời sống phạm hạnh nên việc loại bỏ tội lỗi đã được nói đến, do đó từ ‘‘brāhmaṇassā’’ không được đề cập.
Vimuttāti anaññasādhāraṇānaṃ pañcannampi vimuttīnaṃ vasena niravasesato muttā.
“Vimuttā” means completely freed by means of the five unequalled liberations.
Vimuttā có nghĩa là những vị đã hoàn toàn giải thoát nhờ năm loại giải thoát không ai sánh bằng.
Aṅgatoti sarīraṅgato, ñāṇaṅgato ca, dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇa- (dī. ni. 2.33; 3.200; ma. ni. 2.385) asītianubyañjanehi nikkhamanappabhā, byāmappabhā, ketumālāuṇhīsappabhā ca sarīraṅgato nikkhamanakarasmiyo, yamakamahāpāṭihāriyādīsu uppajjanakappabhā ñāṇaṅgato nikkhamanakarasmiyo.
“Aṅgato” means from the bodily aspect and from the knowledge aspect. The rays emanating from the bodily aspect are the lustrous light (nikkhamanappabhā), the fathom-wide aura (byāmappabhā), and the fiery wreath of light from the uṇhīsa, caused by the thirty-two marks of a Great Man and the eighty minor characteristics. The rays emanating from the knowledge aspect are those that arise during the twin miracle (yamakamahāpāṭihāriya) and similar events.
Aṅgato có nghĩa là từ các chi phần thân thể và từ các chi phần trí tuệ. Những tia sáng thoát ra từ các chi phần thân thể là hào quang từ ba mươi hai tướng đại nhân (Dī. Ni. 2.33; 3.200; Ma. Ni. 2.385), tám mươi tướng phụ, hào quang một tầm, hào quang từ vòng hoa kết trên đỉnh đầu; những tia sáng thoát ra từ các chi phần trí tuệ là hào quang phát ra trong các phép thần thông song đôi v.v.
Na etāneva ‘‘cakkhumā’’tiādinā (dī. ni. 3.277) vuttāni satta nāmāni, atha kho aññānipi bahūni aparimitāni nāmāni.
“Not these seven names” mentioned as “cakkhumā” and so on, “but also many other innumerable names.”
Không phải chỉ những tên gọi này ‘‘cakkhumā’’ v.v. (Dī. Ni. 3.277) là bảy tên gọi, mà còn có nhiều tên gọi khác vô lượng vô biên.
Kathanti āha ‘‘asaṅkhyeyyāni nāmāni saguṇena mahesinoti vutta’’nti (dha. sa. aṭṭha. 1313; udā. aṭṭha. 53; paṭi. aṭṭha. 76).
How? It says: “The Great Seer is said to have countless names based on qualities.”
Làm thế nào? Vị ấy nói ‘‘asaṅkhyeyyāni nāmāni saguṇena mahesinoti vutta’’ (Dhamma. Sa. Aṭṭha. 1313; Udā. Aṭṭha. 53; Paṭi. Aṭṭha. 76).
Kena vuttaṃ?
Who said it?
Ai đã nói?
Dhammasenāpatinā.
The Dhamma General (Sāriputta).
Đại tướng Pháp.
Yadi evaṃ kasmā vessavaṇo etāneva gaṇhīti āha ‘‘attano pākaṭanāmavasenā’’ti.
If so, why did Vessavaṇa take only these names? It says “according to his well-known name.”
Nếu vậy, tại sao Vessavaṇa chỉ chọn những tên gọi này? Vị ấy nói ‘‘theo những tên gọi phổ biến của mình’’.
Khīṇāsavā janāti adhippetā. Te hi kammakilesehi jātāpi evaṃ na puna jāyissantīti iminā atthena janā. Yathāha ‘‘yo ca kālaghaso bhūto’’ti (jā. 1.2.190) desanāsīsamattanti nidassanamattanti attho, avayavena vā samudāyupalakkhaṇametaṃ.
“Khīṇāsavā” means “people whose defilements are destroyed.” Although born from kamma and defilements, they will not be reborn again in this sense, hence they are “people.” As it is said, “who has become a devourer of time.” “Desanāsīsamatta” means merely an example; or this is a designation of the whole by a part.
Khīṇāsavā janāti adhippetā (những người đã diệt trừ các lậu hoặc). Thật vậy, mặc dù họ sinh ra từ nghiệp và phiền não, nhưng họ sẽ không tái sinh nữa theo ý nghĩa này, nên họ là janā (người). Như đã nói ‘‘yo ca kālaghaso bhūto’’ (Jā. 1.2.190). Desanāsīsamatta có nghĩa là chỉ là một ví dụ, hoặc đây là một sự ám chỉ toàn bộ thông qua một phần.
Sati ca pisuṇavācappahāne pharusavācā pahīnāva hoti, pageva ca musāvādoti ‘‘apisuṇā’’ icceva vuttā.
When malicious speech is abandoned, harsh speech is indeed abandoned, and false speech even more so, therefore it is stated simply as “apisuṇā” (not malicious).
Khi đã từ bỏ lời nói đâm thọc, lời nói thô ác cũng đã được từ bỏ, và lời nói dối càng được từ bỏ hơn nữa, do đó chỉ nói ‘‘apisuṇā’’ (không đâm thọc).
Mahattāti mahā attā sabhāvo etesanti mahattā.
“Mahattā” means those whose great self-nature is great.
Mahattā có nghĩa là những vị có bản chất vĩ đại, tức là có tự ngã vĩ đại.
Tenāha ‘‘mahantabhāvaṃ pattā’’ti.
Therefore it says “who have attained greatness.”
Do đó, vị ấy nói ‘‘đã đạt đến trạng thái vĩ đại’’.
Mahantāti vā mahā antā, parinibbānapariyosānāti vuttaṃ hoti.
Or “mahantā” means having great ends, meaning having the culmination in Nibbāna.
Hoặc mahantā có nghĩa là những mục tiêu vĩ đại, tức là đã đạt đến Niết-bàn.
Mahantehi vā sīlādīhi samannāgatā.
Or endowed with great virtues such as sīla.
Hoặc những vị được phú cho các giới hạnh vĩ đại v.v.
Ayaṃ tāva aṭṭhakathāyaṃ āgatanayena attho.
This is the meaning according to the commentaries.
Đây là ý nghĩa theo cách giải thích trong Chú giải.
Itaresaṃ pana matena buddhādīhi ariyehi mahanīyato pūjanīyato mahaṃ nāma nibbānaṃ, mahamanto etesanti mahantā, nibbānadiṭṭhāti attho.
According to the view of others, Nibbāna is called “mahaṃ” because it is honored and revered by the Noble Ones such as the Buddhas. So “mahantā” means those for whom this mahaṃ is the end, meaning those who have attained Nibbāna.
Theo quan điểm của những người khác, mahaṃ là Niết-bàn, vì nó được các bậc Thánh như chư Phật tôn kính và cúng dường; mahantā là những vị có Niết-bàn làm mục tiêu cuối cùng, tức là những vị đã chứng ngộ Niết-bàn.
Nissāradāti sārajjarahitā, nibbhayāti attho.
“Nissāradā” means free from agitation, meaning fearless.
Nissāradā có nghĩa là không còn sự sợ hãi, tức là không còn nỗi sợ hãi.
Tenāha ‘‘vigatalomahaṃsā’’ti.
Therefore it says “without goosebumps.”
Do đó, vị ấy nói ‘‘vigatalomahaṃsā’’ (không còn lông dựng đứng).
Hitanti hitacittaṃ, sattānaṃ hitesīti attho.
“Hitaṃ” means with a mind of welfare, meaning wishing for the welfare of beings.
Hitaṃ có nghĩa là tâm thiện, tức là mong muốn lợi ích cho chúng sinh.
Yathābhūtaṃ vipassisunti pañcupādānakkhandhesu samudayādito yāthāvato vividhenākārena passiṃsu.
“Yathābhūtaṃ vipassisuṃ” means they clearly saw the five aggregates of clinging in their true nature, in various ways, starting from their origination.
Yathābhūtaṃ vipassisuṃ có nghĩa là đã quán chiếu một cách rõ ràng và đa dạng về năm uẩn chấp thủ từ sự tập khởi v.v. một cách chân thật.
‘‘Ye cāpī’’ti pubbe paccattabahuvacanena aniyamato vutte tesampīti atthaṃ sampadānabahuvacanavasena niyametvā ‘‘namatthū’’ti ca padaṃ ānetvā yojeti yaṃ taṃ-saddānaṃ abyabhicāritasambandhabhāvato.
The expression “tesampi” (to them also), which is in the dative plural and specifies the meaning, is connected to “namatthu” (homage) by drawing in that word, even though the previously mentioned “ye cāpi” (and those who also) was indefinite in the nominative plural, because of the unfailing connection between relative and demonstrative pronouns.
‘‘Ye cāpī’’ (và những ai khác) đã được nói đến một cách không xác định với số nhiều ngôi thứ ba ở trên; tesampi (cũng cho những vị đó) được kết hợp bằng cách xác định ý nghĩa với số nhiều của cách tặng cách và thêm từ ‘‘namatthu’’ (cung kính), vì sự liên kết không thể sai lệch của các đại từ chỉ định.
Vipassiṃsu namassantīti vā yojanā.
Alternatively, the construction is “vipassiṃsu namassanti” (they saw, they bow).
Hoặc cách kết hợp là ‘‘Vipassiṃsu namassantī’’ (đã quán chiếu, họ cung kính).
Paṭhamagāthāyāti ‘‘ye cāpi nibbutā loke’’ti evaṃ vuttagāthāya.
“Paṭhamagāthāya” means the verse stated as “ye cāpi nibbutā loke” (and those who are extinguished in the world).
Paṭhamagāthāya có nghĩa là kệ đã được nói đến như ‘‘ye cāpi nibbutā loke’’.
Dutiyagāthāyāti tadantaragāthāya.
“Dutiyagāthāya” means the intervening verse.
Dutiyagāthāya có nghĩa là kệ ở giữa đó.
Tattha desanāmukhamattanti itaresampi buddhānaṃ nāmaggahaṇe patte imasseva bhagavato nāmaggahaṇaṃ tathā desanāya mukhamattaṃ, tasmā tepi atthato gahitā evāti adhippāyo.
In that, “desanāmukhamatta” means that even when it comes to mentioning the names of other Buddhas, the mention of this very Buddha's name is merely an introduction to the teaching; therefore, the intention is that they are also implicitly included in the meaning.
Ở đó, desanāmukhamatta có nghĩa là ngay cả khi tên của các vị Phật khác cũng được đề cập, việc đề cập tên của Đức Thế Tôn này chỉ là phần mở đầu của bài thuyết giảng; do đó, ý nghĩa là các vị Phật đó cũng đã được bao gồm.
Tenāha ‘‘ayampi hī’’tiādi.
Therefore it says “this too,” and so on.
Do đó, vị ấy nói ‘‘ayampi hī’’ v.v.
Tattha ayanti ayaṃ gāthā.
In that, “ayaṃ” refers to this verse.
Ở đó, ayaṃ có nghĩa là kệ này.
Purimayojanāyaṃ tassāti visesitabbatāya abhāvato ‘‘yanti nipātamatta’’nti vuttaṃ, idha pana ‘‘tassa namatthū’’ti evaṃ sambandhassa ca icchitattā ‘‘ya’’nti nāmapadaṃ upayogekavacananti dassento ‘‘yaṃ namassanti gotama’’nti āha.
In the previous exegesis, it was said that "yaṃ" is merely a particle due to the absence of the need to specify "tassa." Here, however, since a connection like "Namo tassa" (Homage to him) is desired, to show that "yaṃ" is a noun in the accusative singular, it is said: "whom, Gotama, they venerate."
Trong cách giải thích trước, vì không cần phải phân biệt, nên đã nói rằng ‘‘yaṃ chỉ là một giới từ’’. Nhưng ở đây, vì mong muốn có sự liên kết như ‘‘kính lạy Ngài’’, nên để chỉ ra rằng ‘‘yaṃ’’ là một danh từ số ít được sử dụng, đã nói ‘‘mà Gotama tôn kính’’.
278. ‘‘Yato uggacchati sūriyo’’tiādikaṃ kasmā āraddhaṃ?
278. Why was "From where the sun rises," and so on, begun?
278. Vì sao lại bắt đầu với ‘‘Mặt trời mọc từ đâu’’ và những câu tương tự?
Yaṃ ye yakkhādayo satthu dhammaāṇaṃ, attano ca rājāṇaṃ nādiyanti, tesaṃ ‘‘idañcidañca niggahaṃ karissāmā’’ti sāvanaṃ kātukāmā tattha tattha dvisahassaparittadīpaparivāresu catūsu mahādīpesu attano āṇāya vattānaṃ attano puttānaṃ, aṭṭhavīsatiyā yakkhasenāpatiādīnañca satthari pasādagāravabahumānañca pavedetvā niggahārahānaṃ santajjanatthaṃ āraddhaṃ.
It was begun to make known to those yakkhas and others who do not appreciate the Buddha's Dhamma-knowledge and their own king's knowledge, that "We will inflict this and that punishment," by revealing the faith, reverence, and high esteem for the Buddha held by their own sons, who dwell according to their command in the four great continents surrounded by two thousand small islands, and by the twenty-eight yakkhā commanders, etc., for the purpose of threatening those who deserve punishment.
Được bắt đầu để hăm dọa những kẻ đáng trừng phạt, những người như dạ-xoa và các loài khác không tôn trọng uy lực giáo pháp của Đức Đạo Sư và uy lực vương quyền của chính họ, bằng cách tuyên bố rằng ‘‘chúng ta sẽ trừng phạt thế này thế nọ’’, và sau khi công bố lòng tin, sự tôn kính và trọng vọng của các con trai của họ, những người sống theo mệnh lệnh của họ trên bốn đại châu được bao quanh bởi hai ngàn tiểu đảo, và của hai mươi tám vị dạ-xoa đại tướng và những người khác đối với Đức Đạo Sư.
Tattha ‘‘yato uggacchatī’’tiādīsu ‘‘yato ṭhānato udetī’’ti vuccati, kuto pana ṭhānato udetīti vuccati?
Here, regarding "from where it rises," and so on, it is said: "from what place it rises." From what place, then, is it said to rise?
Trong đó, trong các câu ‘‘mặt trời mọc từ đâu’’ và những câu tương tự, nói ‘‘từ nơi nào mặt trời mọc lên’’, nhưng mặt trời mọc lên từ nơi nào?
Pubbavidehavāsīnaṃ tāva majjhanhikaṭṭhāne ṭhito jambudīpavāsīnaṃ udetīti vuccati, uttarakurukānaṃ pana oggacchatīti iminā nayena sesadīpesupi sūriyassa uggacchanoggacchanapariyāyo veditabbo.
For the inhabitants of Pubbavideha, when it is at its midday position, it is said to rise for the inhabitants of Jambudīpa; but for the inhabitants of Uttarukuru, it is said to set. By this method, the sequence of the sun's rising and setting should be understood for the other continents as well.
Đối với cư dân Pubbavideha, mặt trời được nói là mọc lên khi nó đứng ở vị trí giữa trưa đối với cư dân Jambudīpa, nhưng đối với Uttarakuru, nó được nói là lặn; theo cách này, sự mọc và lặn của mặt trời cũng nên được hiểu đối với các châu lục còn lại.
Ayañca attho heṭṭhā aggaññasuttavaṇṇanāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 3.121) pakāsito eva.
And this meaning has already been explained below in the explanation of the Aggañña Sutta.
Và ý nghĩa này đã được giải thích trong phần chú giải kinh Aggañña (Dī. Ni. Aṭṭha. 3.121) bên dưới.
Aditiyā puttoti lokasamudācāravasena vuttaṃ.
Son of Aditi is stated according to common worldly usage.
Con trai của Aditi được nói theo phong tục thế gian.
Lokiyā hi deve aditiyā puttā, asure atithiyā puttāti vadanti.
Worldly people, indeed, call the devas "sons of Aditi" and the asuras "sons of Atithi."
Người thế gian gọi các vị trời là con trai của Aditi, và các vị a-tu-la là con trai của Atithi.
Ādippanato pana ādicco, ekappahāreneva tīsu dīpesu ālokavidaṃsanena samujjalanatoti attho.
However, it is Ādicca because it shines, meaning it illuminates by manifesting light simultaneously in three continents with a single burst.
Tuy nhiên, Ādicca là do sự bừng sáng, nghĩa là, nó rực rỡ bằng cách chiếu sáng cùng lúc trên ba châu lục chỉ bằng một lần xuất hiện.
Maṇḍalīti ettha ī-kāro bhusatthoti āha ‘‘mahantaṃ maṇḍalaṃ assāti maṇḍalī’’ti.
In Maṇḍalī, the ī vowel signifies abundance, so it is said: "Maṇḍalī, because it has a great disk."
Trong từ Maṇḍalī, chữ ī là để chỉ nghĩa lớn, nên nói ‘‘có một vòng tròn lớn thì là Maṇḍalī’’.
Mahantaṃ hissa vimānamaṇḍalaṃ paññāsayojanāyāmavitthārato.
For its celestial mansion disk is great, fifty yojanas in length and breadth.
Vòng tròn cung điện của nó có chiều dài và chiều rộng năm mươi do-tuần.
‘‘Saṃvarīpi nirujjhatī’’ti imināva divasopi jāyatīti ayampi attho vuttoti veditabbo.
It should be understood that by "Saṃvarī also ceases," this meaning is also stated: "Thus the day also arises."
Khi nói ‘‘Saṃvarī cũng diệt đi’’, thì cũng nên hiểu rằng ý nghĩa này cũng được nói là ngày cũng sinh ra.
Ratti antaradhāyatīti sinerupacchāyālakkhaṇassa andhakārassa vigacchanato.
The night disappears because the darkness, characterized by the shadow of Mount Sineru, vanishes.
Đêm biến mất là do bóng tối, đặc trưng của bóng núi Sineru, tan biến.
Sinerupabbatarājā cakkavāḷassa vemajjhe ṭhito, taṃ padhānaṃ katvā vattabbanti adhippāyena ‘‘itoti sineruto’’ti vatvā tathā pana disāvavatthānaṃ anavaṭṭhitanti ‘‘tesaṃ nisinnaṭṭhānato vā’’ti vuttaṃ.
Mount Sineru, the king of mountains, stands at the center of the cakkavāḷa; with the intention that these directions operate primarily with it as the basis, it is said: "iti sineruto" (thus from Sineru). However, since the establishment of directions is not fixed, it is said: "or from their sitting place."
Vua núi Sineru nằm ở trung tâm của cakkavāḷa, và với ý định rằng mọi thứ diễn ra xoay quanh nó, đã nói ‘‘từ Sineru’’, nhưng vì sự định vị các phương hướng không cố định, nên đã nói ‘‘hoặc từ nơi họ ngồi’’.
Tesanti catunnaṃ mahārājānaṃ.
Tesaṃ refers to the four Great Kings.
Tesaṃ là của bốn vị Đại Thiên Vương.
Nisinnaṭṭhānaṃ āṭānāṭanagaraṃ.
Nisinnaṭṭhānaṃ is Āṭānāṭā city.
Nisinnaṭṭhānaṃ là thành Āṭānāṭā.
Tattha hi nisinnā te imaṃ parittaṃ bandhiṃsu.
For there they sat and bound this protection.
Ở đó, khi ngồi, họ đã kết giới bảo hộ này.
Tesaṃ nisinnaṭṭhānatoti vā satthu santike tesaṃ nisinnaṭṭhānato.
Tesaṃ nisinnaṭṭhānato also means from their sitting place in the presence of the Teacher.
Hoặc tesaṃ nisinnaṭṭhānato là từ nơi họ ngồi trước Đức Đạo Sư.
Ubhayathāpi sūriyassa udayaṭṭhānā puratthimā disā nāma hoti.
In either case, the place of the sun's rising is called the eastern direction.
Trong cả hai trường hợp, phương đông là nơi mặt trời mọc.
Purimapakkhaṃyevettha vaṇṇenti.
Only the former interpretation is explained here.
Ở đây, chỉ giải thích vế trước.
Tena vuttaṃ ‘‘ito sā purimā disā’’ti.
Therefore, it is said: "This is the eastern direction."
Vì vậy, đã nói ‘‘đó là phương đông’’.
Sūriyo, pana candanakkhattādayo ca sineruṃ dakkhiṇato, cakkavāḷapabbatañca vāmato katvā parivattenti.
The sun, moon, constellations, etc., revolve with Sineru to their right and the Cakkavāḷa mountain to their left.
Mặt trời, mặt trăng, các vì sao và các thiên thể khác quay quanh Sineru về phía nam và núi Cakkavāḷa về phía tây.
Yattha ca nesaṃ uggamanaṃ paññāyati, sā puratthimā disā.
The direction where their rising is perceived is the eastern direction.
Nơi chúng xuất hiện là phương đông.
Yattha okkamanaṃ paññāyati, sā pacchimā disā.
The direction where their setting is perceived is the western direction.
Nơi chúng lặn là phương tây.
Dakkhiṇapasse uttarā disā, vāmapasse dakkhiṇā disāti catumahādīpavāsīnaṃ paccekaṃ sineru uttarādisāyameva, tasmā anavaṭṭhitā disāvavatthāti āha ‘‘iti naṃ ācikkhati jano’’ti.
To the right side is the northern direction, to the left side is the southern direction—for the inhabitants of the four great continents, Sineru is always in the northern direction. Therefore, saying that the establishment of directions is not fixed, it is said: "thus people name it."
Phía nam là phương bắc, phía tây là phương nam; đối với cư dân bốn đại châu, Sineru luôn ở phương bắc, do đó, sự định vị phương hướng không cố định, nên nói ‘‘người đời gọi nó như vậy’’.
Yaṃ disanti yaṃ puratthimadisaṃ yasassīti mahāparivāro.
Yaṃ disaṃ means "which eastern direction." Yasassī means "having a great retinue."
Yaṃ disaṃ là phương đông nào. Yasassī là có quyến thuộc lớn.
Koṭisatasahassaparimāṇā hi devatā abhiṇhaṃ parivārenti.
Indeed, hundreds of thousands of devas constantly surround him.
Thật vậy, hàng trăm ngàn vị trời thường xuyên vây quanh.
Candananāgarukkhādīsu osadhitiṇavanappatisugandhānaṃ abbanato, tehi dittabhāvūpagamanato ‘‘gandhabbā’’ti laddhanāmānaṃ cātumahārājikadevānaṃ adhipati bhāvato.
Due to the emanation of fragrances from medicinal plants and forest trees like Candana and Nāga, and attaining a state of brilliance from them, they are known as "Gandhabbas," and he is the lord of these Cātumahārājika devas.
Do sự tỏa hương của các loại thuốc, cỏ và cây cối thơm từ cây đàn hương và các loại cây khác, và do sự bừng sáng bởi chúng, nên được gọi là ‘‘gandhabbā’’ (càn-thát-bà), vì là chúa tể của các vị trời Tứ Đại Thiên Vương.
Me sutanti ettha meti nipātamattaṃ.
In me sutaṃ, me is merely a particle.
Trong câu Me sutaṃ, me chỉ là một giới từ.
Sutanti vissutanti attho.
Sutaṃ means "well-known."
Sutaṃ có nghĩa là nổi tiếng.
Ayañhettha yojanā – tassa dhataraṭṭhamahārājassa puttāpi bahavo.
The construction here is: That Dhataraṭṭha, the great king, also has many sons.
Đây là cách liên kết ở đây – vua Dhātarattha có nhiều con trai.
Kittakā?
How many?
Bao nhiêu?
Asīti, dasa eko ca.
Eighty-one.
Tám mươi, mười và một.
Ekanāmā.
Of the same name.
Cùng tên.
Indanāmā.
Named Indra.
Tên Indra.
‘‘Mahapphalā’’ti ca sutaṃ vissutametaṃ loketi.
And this is "well-known" in the world: "Mahapphalā" (of great fruit/power).
Và ‘‘Mahapphalā’’ (có quả lớn) là điều nổi tiếng trong thế gian.
Ādicco gotamagotto, bhagavāpi gotamagotto, ādiccena samānagottatāya ādicco bandhu etassātipi ādiccabandhu, ādiccassa vā bandhūti ādiccabandhu, taṃ ādiccabandhunaṃ. Anavajjenāti avajjapaṭipakkhena brahmavihārena.
Ādicca belongs to the Gotama clan, and the Bhagavā also belongs to the Gotama clan. So, Ādiccabandhu means having Ādicca as a kinsman due to being of the same clan as Ādicca, or a kinsman of Ādicca. This refers to the kinsmen of Ādicca. Anavajjenā means by the faultless, which is the Brahmavihāra.
Ādicca thuộc dòng Gotama, Đức Thế Tôn cũng thuộc dòng Gotama, vì cùng dòng với Ādicca nên Ngài là thân quyến của Ādicca, hoặc thân quyến của Ādicca thì là Ādiccabandhu (Thân quyến của Ādicca), đó là của Thân quyến Ādicca. Anavajjenā là với Phạm trú (brahmavihāra), đối lập với sự đáng chê trách.
Samekkhasi odhiso, anodhiso ca pharaṇena olokesiāsayānusayacariyādhimuttiādivibhāgāvabodhavasena.
Samekkhasi means you observe by pervading, both specifically and generally, in terms of understanding the distinctions of inclinations, latent tendencies, dispositions, and so on.
Samekkhasi (Ngài quán sát) là Ngài nhìn bằng cách lan tỏa vô lượng và hữu hạn, theo cách thấu hiểu sự khác biệt về khuynh hướng, tùy miên, hành vi, và thắng giải.
Vatvā vandantīti ‘‘lokassa anukampako’’ti kittetvā vandanti.
Vatvā vandanti means they praise him as "compassionate towards the world" and then venerate him.
Vatvā vandanti là họ ca ngợi ‘‘Ngài là người từ bi với thế gian’’ rồi đảnh lễ.
Sutaṃ netanti sutaṃ nanūti etasmiṃ atthe nu-saddo.
Sutaṃ netaṃ – the word nu here has the meaning of "surely," as in "sutaṃ nanu" (surely heard?).
Sutaṃ netaṃ – trong ý nghĩa này, nu là một từ nghi vấn, nghĩa là ‘‘chẳng phải đã nghe sao?’’
Aṭṭhakathāyaṃ pana nokāroyanti adhippāyena amhehīti attho vutto.
However, in the commentary, amhehī (by us) is given as the meaning, with the intention that it is not "nu."
Tuy nhiên, trong chú giải, với ý nghĩa rằng không có từ ‘‘nu’’, đã nói amhehī (bởi chúng tôi).
Etanti etaṃ tathā parikittetvā amanussānaṃ devatānaṃ vandanaṃ.
Etaṃ refers to this veneration of the devas, the non-humans, after thus extolling him.
Etaṃ là sự đảnh lễ của các vị trời phi nhân, khi họ ca ngợi như vậy.
Vadanti dhataraṭṭhamahārājassa puttā.
Vadanti refers to the sons of King Dhataraṭṭha.
Vadanti là các con trai của vua Dhātarattha nói.
279. Yena petā pavuccantīti ettha vacanasesena attho veditabbo, na yathārutavasenevāti dassento ‘‘yena disābhāgena nīharīyantūti vuccantī’’ti āha.
279. In Yena petā pavuccanti, the meaning should be understood with the addition of omitted words, not merely by the explicit expression. Thus, it is said: "in which direction they are said to be carried out."
279. Trong câu Yena petā pavuccanti (nơi mà các ngạ quỷ được gọi), để chỉ ra rằng ý nghĩa nên được hiểu bằng cách bổ sung phần còn thiếu của câu, chứ không phải theo nghĩa đen, đã nói ‘‘nơi mà các ngạ quỷ được đưa đi’’.
Ḍayhantu vāti pete sandhāya vadati.
Or burned refers to the departed.
Ḍayhantu vā (hoặc bị thiêu đốt) nói về các ngạ quỷ.
Chijjantu vā hatthapādādike pisuṇā piṭṭhimaṃsikā.
Or cut off refers to malicious backbiters whose hands, feet, etc., are cut off.
Chijjantu vā (hoặc bị chặt) là những kẻ nói xấu, nói hành, bị chặt tay, chân, v.v.
Haññantu pāṇātipātinotiādikā.
Or slain refers to those who take life, and so on.
Haññantu (bị đánh) là những kẻ sát sinh, v.v.
Pavuccantīti vā samuccanti, ‘‘alaṃ tesa’’nti samācinīyantīti attho.
Pavuccanti can also mean "are accumulated," meaning "let them be enough" or "they are brought together."
Hoặc pavuccanti là samuccanti (được tập hợp), nghĩa là ‘‘đủ rồi cho chúng’’, chúng được tập hợp.
Evañhi vacanasesena vinā eva attho siddho hoti.
In this way, the meaning is established even without the addition of omitted words.
Theo cách này, ý nghĩa đã rõ ràng mà không cần bổ sung phần còn thiếu của câu.
Rahassaṅganti bījaṃ sandhāya vadati.
Rahassaṅgaṃ refers to the seed.
Rahassaṅgaṃ nói về hạt giống.
281. Yena disābhāgena uttarakuru rammo avaṭṭhito, ito sā uttarā disāti yojanā.
281. The construction is: "This is the northern direction, in which direction the delightful Uttarakuru is situated."
281. Nơi mà Uttarakuru xinh đẹp tọa lạc, đó là phương bắc.
Mahānerūti mahanto, mahanīyo ca nerusaṅkhāto pabbato.
Mahāneru means the great and revered mountain called Neru.
Mahānerū là ngọn núi lớn và đáng tôn kính tên Neru.
Tenāha ‘‘mahāsineru pabbatarājā’’ti.
Therefore, it is said: "Mahāsineru, the king of mountains."
Vì vậy, đã nói ‘‘vua núi Đại Sineru’’.
Rajatamayaṃ. Tathā hi tassa pabhāya ajjhotthataṃ tassaṃ disāyaṃ samuddodakaṃ khīraṃ viya paññāyati.
Rajatamayaṃ (made of silver). Thus, the ocean water in that direction, overwhelmed by its radiance, appears like milk.
Rajatamayaṃ (bằng bạc). Thật vậy, nước biển ở phương đó, bị ánh sáng của nó bao phủ, xuất hiện như sữa.
Maṇimayanti indanīlamayaṃ.
Maṇimayaṃ (made of gems) means made of sapphire.
Maṇimayaṃ (bằng ngọc) là bằng ngọc Indanīla.
Tathā hi dakkhiṇadisāya samuddodakaṃ yebhuyyena nīlavaṇṇaṃ hutvā paññāyati, tathā ākāsaṃ.
Thus, the ocean water in the southern direction mostly appears blue, as does the sky.
Thật vậy, nước biển ở phương nam chủ yếu xuất hiện màu xanh lam, cũng như bầu trời.
Manussā jāyanti. Kathaṃ jāyanti?
Human beings are born. How are they born?
Con người sinh ra. Họ sinh ra như thế nào?
Amamā apariggahāti yojanā.
This is connected with "without attachment, without possessions."
"Amamā apariggahā" là cách liên kết (ý nghĩa).
Mamattavirahitāti ‘‘idaṃ mama idaṃ mamā’’ti mamaṅkāravirahitāti adhippāyo.
Without possessiveness means 'this is mine, this is mine' – without the attitude of 'mine.'
"Mamattavirahitā" có nghĩa là không có ý niệm "cái này của tôi, cái này của tôi".
Yadi tesaṃ ‘‘ayaṃ mayhaṃ bhariyā’’ti pariggaho natthi, ‘‘ayaṃ me mātā, ayaṃ bhaginī’’ti evarūpā idha viya mariyādāpi na siyā mātuādibhāvassa ajānanatoti codanaṃ sandhāyāha ‘‘mātaraṃ vā’’tiādi.
If they have no possessiveness like 'this is my wife,' then there would be no such distinctions as 'this is my mother, this is my sister' as here, not knowing the state of motherhood and so on – referring to this objection, he says 'or mother' and so on.
Nếu họ không có sự chiếm hữu như "đây là vợ tôi", thì cũng không có những giới hạn như "đây là mẹ tôi, đây là chị/em gái tôi" như ở đây, vì họ không biết về tình trạng mẹ, v.v. Liên quan đến câu hỏi này, (văn bản) nói rằng "hoặc mẹ", v.v.
Chandarāgo nuppajjatīti ettha ‘‘dhammatāsiddhassa sīlassa ānubhāvena putte diṭṭhamatte eva mātu thanato thaññaṃ paggharati, tena saññāṇena nesaṃ mātari puttassa mātusaññā, mātu ca putte puttasaññā paccupaṭṭhitā’’ti keci.
Regarding 'desire-passion does not arise,' some say: 'By the power of their inherent virtue (dhammatāsiddha sīla), as soon as a child is seen, milk flows from the mother's breast. By that sign, the child's perception of the mother as mother, and the mother's perception of the child as child, is established in them.'
Trong câu "Chandarāgo nuppajjati" (ái dục không sinh khởi), một số người nói rằng: "Do năng lực của giới hạnh tự nhiên, ngay khi nhìn thấy con, sữa từ vú mẹ chảy ra, nhờ dấu hiệu đó mà đứa con có nhận thức về mẹ, và mẹ có nhận thức về con".
Taṇḍulāva tassa phalanti sattānaṃ puññānubhāvahetukā thusādiabhāvena taṇḍulā eva tassa sālissa phalaṃ.
Grains of rice are its fruit means that due to the power of beings' merits, the rice crop yields only grains of rice, without husks and so on.
"Taṇḍulāva tassa phalaṃ" (gạo là quả của nó) có nghĩa là, do năng lực phước báu của chúng sinh, gạo là quả của cây lúa đó, không có trấu, v.v.
Tuṇḍikiranti pacanabhājanassa nāmanti vuttaṃ ‘‘ukkhaliya’’nti.
Tuṇḍikira is the name of a cooking vessel, thus he said 'a pot.'
"Tuṇḍikiraṃ" là tên của dụng cụ nấu, nên (văn bản) nói "ukkhaliyaṃ" (nồi).
Ākiritvāti taṇḍulāni pakkhipitvā.
Having cast in means having put in the grains of rice.
"Ākiritvā" (đổ vào) có nghĩa là đổ gạo vào.
Niddhūmaṅgārenāti dhūmaṅgārarahitena kevalena agginā. Jotikapāsāṇato aggimhi uṭṭhahante kuto dhūmaṅgārānaṃ sambhavo.
With smokeless coals means with fire alone, without smoky coals. When fire arises from a luminous gem, how can there be smoke and coals?
"Niddhūmaṅgārena" (với than không khói) có nghĩa là với lửa không có than khói, chỉ có lửa. Khi lửa bốc lên từ đá lửa, làm sao có thể có than khói?
Bhojananti odanamevādhippetanti ‘‘bhojanamevā’’ti avadhāraṇaṃ katvā tena nivattetabbaṃ dassento ‘‘añño sūpo vā byañjanaṃ vā na hotī’’ti āha.
He emphasizes 'only food' and, showing what is to be averted by it, says, 'there is no other soup or curry,' intending food to mean cooked rice alone.
"Bhojanaṃ" (thức ăn) chỉ có ý nghĩa là cơm, nên (văn bản) khẳng định "bhojanamevā" (chỉ là cơm) và để loại trừ những thứ khác, nói rằng "añño sūpo vā byañjanaṃ vā na hoti" (không có canh hay món ăn khác).
Yadi evaṃ rasavisesayutto tesaṃ āhāro na hotīti?
If so, does their food not have special flavors?
Nếu vậy, thức ăn của họ không có nhiều hương vị khác nhau sao?
Noti dassento ‘‘bhuñjantānaṃ…pe… raso hotī’’ti āha.
Showing that it does, he says, 'for those who eat...pe...there is flavor.'
(Văn bản) nói "bhuñjantānaṃ…pe… raso hoti" (khi ăn…pe… có vị) để cho thấy là không.
Macchariyacittaṃ nāma na hotīti dhammatāsiddhassa sīlassa ānubhāvena.
There is no stinginess by the power of their inherent virtue.
"Macchariyacittaṃ nāma na hoti" (không có tâm xan tham) là do năng lực của giới hạnh tự nhiên.
Tathā hi te katthacipi amamā pariggahāva hutvā vasanti.
Indeed, they live everywhere without possessiveness and without possessions.
Thật vậy, họ sống không có của riêng, không có sở hữu ở bất cứ đâu.
Apica tattha uttarakurukānaṃ puññānubhāvasiddho ayampi viseso veditabbo – tattha kira tesu tesu padesesu ghanacitapattasañchannasākhāpasākhā kūṭāgārūpamā manoramā rukkhā tesaṃ manussānaṃ nivesanakiccaṃ sādhenti, yattha sukhaṃ nivasanti, aññepi tattha rukkhā sujātā sabbadāpi pupphitaggā tiṭṭhanti, jalāsayāpi vikasitakamalakuvalayapuṇḍarīkasogandhikādipupphasañchannā sabbakālaṃ paramasugandhaṃ samantato pavāyantā tiṭṭhanti.
Furthermore, this special characteristic of the Uttarakuru people, accomplished by the power of their merit, should be understood: In various places there, trees resembling palatial mansions, with dense, tightly packed branches and twigs, provide residences for those human beings, where they live happily. Other trees there, well-grown, always stand with flowering tops. Ponds, covered with blooming lotus, water lily, pundarika, and sogandhika flowers, constantly diffuse a supreme fragrance all around.
Hơn nữa, ở Uttarakuru, đây cũng là một đặc điểm cần biết được tạo ra bởi năng lực phước báu của họ – ở đó, trong các vùng đất khác nhau, có những cây cối đẹp đẽ như những ngôi nhà có mái che, với cành lá sum suê, dày đặc, che kín, làm nơi cư trú cho con người, nơi họ sống an lạc. Những cây khác ở đó cũng sinh trưởng tốt, luôn trổ hoa. Các hồ nước cũng luôn tỏa hương thơm ngát khắp nơi, phủ đầy hoa sen, hoa súng, hoa súng trắng, hoa lài, v.v.
Sarīrampi tesaṃ atidīghatādidosarahitaṃ ārohapariṇāhasampannaṃ jarāya anabhibhūtattā valipalitādidosarahitaṃ yāvatāyukaṃ aparikkhīṇajavabalaparakkamasobhameva hutvā tiṭṭhati.
Their bodies are also free from defects like excessive height, being well-proportioned in height and girth, free from blemishes like wrinkles and grey hair because they are not afflicted by old age, and remain beautiful with undiminished vigor, strength, and prowess throughout their lifespan.
Thân thể của họ cũng không có những khuyết điểm như quá cao, v.v., mà có chiều cao và hình dáng cân đối; không bị già nua nên không có những khuyết điểm như nếp nhăn, tóc bạc, v.v., mà duy trì vẻ đẹp với sức sống, sức mạnh, nghị lực không suy giảm cho đến hết tuổi thọ.
Anuṭṭhānaphalūpajīvitāya na ca nesaṃ kasivāṇijjādivasena, āhārapariyeṭṭhivasena dukkhaṃ atthi, tato eva na dāsadāsikammakarādipariggaho atthi, na ca tattha sītuṇhaḍaṃsamakasavātātapasarīsapavāḷādiparissayo atthi.
As they subsist on the fruits of non-exertion, they have no suffering related to agriculture, trade, or seeking food. For this reason, there are no possessions like slaves, female servants, or laborers, nor are there any dangers from cold, heat, gnats, mosquitoes, wind, sun, reptiles, or creepers.
Vì sống nhờ thành quả không cần nỗ lực, họ không có khổ sở do cày cấy, buôn bán, v.v., hay tìm kiếm thức ăn. Do đó, họ không có sự chiếm hữu nô lệ, người hầu, người làm công, v.v., và ở đó cũng không có những phiền toái như lạnh, nóng, côn trùng, muỗi, gió, nắng, rắn, rết, v.v.
Yathā nāmettha gimhānaṃ pacchime māse paccūsavelāyaṃ samasītuṇhautu hoti, evameva sabbakālaṃ samasītuṇhova utu hoti, na ca tesaṃ koci upaghāto, vihesā vā uppajjati.
Just as here, in the last month of summer, at dawn, the weather is mild (samasītuṇha), so too, the weather is always mild (samasītuṇha) there. And no harm or annoyance arises for them.
Giống như ở đây, vào buổi sáng sớm của tháng cuối mùa hè, thời tiết ôn hòa, thì ở đó cũng vậy, thời tiết luôn ôn hòa, và không có bất kỳ sự tổn hại hay quấy rầy nào xảy ra cho họ.
Akaṭṭhapākimameva sāliṃ akaṇaṃ athusaṃ sugandhaṃ taṇḍulaphalaṃ paribhuñjantānaṃ nesaṃ kuṭṭhaṃ, gaṇḍo, kilāso, soso, kāso, sāso, apamāro, jaroti evamādiko na koci rogo uppajjati.
As they consume the grain of rice, which ripens without cultivation, is free from chaff and husks, and is fragrant, no diseases such as leprosy, boils, skin discoloration, consumption, cough, asthma, epilepsy, or old age arise for them.
Khi ăn gạo lúa tự chín, không vỏ trấu, không cám, thơm ngon, họ không mắc bất kỳ bệnh nào như phong cùi, mụn nhọt, bạch biến, lao phổi, ho, hen suyễn, động kinh, sốt, v.v.
Na te khujjā vā vāmanakā vā kāṇā vā kuṇī vā khañjā vā pakkhahatā vā vikalaṅgā vā vikalindriyā vā honti.
They are not hunchbacked, dwarfs, blind, crippled, lame, paralyzed, disfigured, or handicapped in their senses.
Họ không gù lưng, không lùn, không chột mắt, không cụt tay, không què, không liệt nửa người, không dị tật, không khuyết tật giác quan.
Itthiyopi tattha nātidīghā nātirassā nātikisā nātithūlā nātikāḷā nāccodātā sobhaggappattarūpā honti.
The women there are also not too tall, not too short, not too thin, not too stout, not too dark, not too fair, but possess beautiful forms.
Phụ nữ ở đó cũng không quá cao, không quá lùn, không quá gầy, không quá béo, không quá đen, không quá trắng, mà có vẻ đẹp duyên dáng.
Tathā hi dīghaṅgulī tambanakhī lambatthanā tanumajjhā puṇṇacandamukhī visālakkhī mudugattā saṃhitūrū odātadantā gambhīranābhī tanujaṅghā dīghanīlavellitakesī puthulasusoṇī nātilomānālomā subhagā utusukhasamphassā saṇhā sakhilasambhāsā nānābharaṇavibhūsitā vicaranti.
Indeed, they have long fingers, red nails, pendulous breasts, slender waists, faces like the full moon, wide eyes, soft bodies, shapely thighs, white teeth, deep navels, slender calves, long, dark, wavy hair, broad hips, not too hairy and not hairless, beautiful, pleasant to touch in all seasons, delicate, and engaging in conversation, adorned with various ornaments, they wander about.
Thật vậy, họ có ngón tay dài, móng tay đỏ, ngực đầy đặn, eo thon, mặt như trăng rằm, mắt to, thân mềm mại, đùi khép kín, răng trắng, rốn sâu, bắp chân thon, tóc dài đen xoăn, hông rộng, không quá nhiều lông hay quá ít lông, duyên dáng, có xúc chạm dễ chịu theo mùa, dịu dàng, nói năng hòa nhã, trang sức bằng nhiều loại đồ trang sức.
Sabbadā hi soḷasavassuddesikā viya honti.
They are always like sixteen-year-olds.
Họ luôn như những người mười sáu tuổi.
Purisā ca pañcavīsativassuddesikā viya, na puttadāresu rajjanti.
And the men are like twenty-five-year-olds; they do not cling to their children and wives.
Đàn ông thì như những người hai mươi lăm tuổi, không vướng mắc vào vợ con.
Ayaṃ tattha dhammatā.
This is the natural way there (dhammatā).
Đó là quy luật tự nhiên ở đó.
Mātā pana puttaṃ vā dhītaraṃ vā vijāyitvā tesaṃ vicaraṇappadese ṭhapetvā anapekkhā yathāruci gacchati.
A mother, having given birth to a son or daughter, places them in an area where they can move about, and then, without concern, goes as she pleases.
Người mẹ sau khi sinh con trai hay con gái, đặt chúng ở nơi chúng có thể đi lại, rồi không bận tâm mà đi theo ý muốn của mình.
Tesaṃ tattha sayitānaṃ ye passanti purisā, itthiyo vā, te attano aṅguliyo upanāmenti, tesaṃ kammabalena tato khīraṃ pavattati, tena dārakā yāpenti.
The men and women who see them lying there extend their fingers, and by the power of their kamma, milk flows from them, with which the children sustain themselves.
Khi chúng nằm ở đó, những người đàn ông hay phụ nữ đi ngang qua, đưa ngón tay của mình ra, và do năng lực nghiệp của họ, sữa chảy ra từ đó, nhờ đó mà trẻ em sống sót.
Evaṃ pana vaḍḍhantā katipayadivaseheva laddhabalā hutvā dārikā itthiyo upagacchanti, dārakā purise.
Growing in this way, in a few days they gain strength, and the girls go to the women, and the boys to the men.
Khi lớn lên như vậy, chỉ sau vài ngày, chúng có sức mạnh, các bé gái đi theo phụ nữ, các bé trai đi theo đàn ông.
Kapparukkhato eva ca tesaṃ tattha tattha vatthābharaṇāni nippajjanti.
And clothes and ornaments for them are produced there from the wish-fulfilling trees (kapparukkha) themselves.
Quần áo và trang sức của họ cũng được tạo ra từ cây như ý ở khắp nơi.
Nānāvirāgavaṇṇavicittāni hi sukhumāni mudusukhasamphassāni vatthāni tattha tattha kapparukkhesu olambantāni iṭṭhanti.
Various beautifully colored and variegated fine garments, soft and pleasant to the touch, hang from the wish-fulfilling trees here and there.
Thật vậy, những bộ quần áo mềm mại, mịn màng, dễ chịu khi chạm vào, với nhiều màu sắc và hoa văn khác nhau, treo lủng lẳng trên cây như ý ở khắp nơi.
Nānāvidharaṃsijālasamujjalavividhavaṇṇaratanavinaddhāni anekavidhamālākammalatākammabhittikammavicittāni sīsūpagagīvūpagahatthūpagakaṭūpagapādūpagāni sovaṇṇamayāni ābharaṇāni ca kapparukkhato olambanti.
And golden ornaments, adorned with various types of jewels shining with a network of diverse rays, and decorated with various garland designs, creeper designs, and wall designs, for the head, neck, hands, waist, and feet, also hang from the wish-fulfilling trees.
Những đồ trang sức bằng vàng, được nạm nhiều loại đá quý với nhiều màu sắc rực rỡ như mạng lưới ánh sáng, với nhiều loại hoa văn vòng hoa, dây leo, và chạm khắc tường, đeo ở đầu, cổ, tay, eo, chân, cũng treo lủng lẳng từ cây như ý.
Tathā vīṇāmudiṅgapaṇavasammatāḷasaṅkhavaṃsavetāḷaparivānivallakīpabhutikā tūriyabhaṇḍāpi tato tato olambanti.
Likewise, musical instruments such as lutes, drums, tabors, cymbals, conch shells, flutes, vinas, and vallakis also hang from there.
Tương tự, các nhạc cụ như vīṇā, mudiṅga, paṇava, sammatāḷa, saṅkha, vaṃsa, vetāḷa, parivānī, vallakī, v.v., cũng treo lủng lẳng từ đó.
Tattha ca bahū phalarukkhā kumbhamattāni phalāni phalanti madhurarasāni, yāni paribhuñjitvā te sattāhampi khuppipāsāhi na bādhīyanti.
And there are many fruit trees bearing pot-sized fruits, which are sweet in taste, and by eating them, beings are not afflicted by hunger and thirst for seven days.
Ở đó có nhiều cây ăn quả, cho ra những quả to bằng chum, có vị ngọt, khi ăn vào, chúng sinh không bị đói khát trong bảy ngày.
Najjopi tattha suvisuddhajalā supatitthā ramaṇīyā akaddamā vālukatalā nātisītā nāccuṇhā surabhigandhīhi jalajapupphehi sañchannā sabbakālaṃ surabhiṃ vāyantiyo sandanti.
The rivers there have very pure water, pleasant bathing places, are charming, without mud, with sandy beds, not too cold and not too hot, covered with fragrant aquatic flowers, and flow continuously, diffusing a sweet fragrance everywhere.
Các con sông ở đó có nước trong sạch, bến tắm tốt, đẹp đẽ, không bùn lầy, đáy cát, không quá lạnh, không quá nóng, luôn chảy với hương thơm ngát, phủ đầy hoa sen và các loài hoa thủy sinh thơm ngát.
Na tattha kaṇṭakatiṇakakkhaḷagacchalatā honti, akaṇṭakā pupphaphalasampannā eva honti.
There are no thorny grasses, rough bushes, or creepers; the plants are thornless and abundant with flowers and fruits.
Ở đó không có cỏ dại gai góc, bụi rậm thô ráp, mà chỉ có cây không gai, đầy hoa và quả.
Candananāgarukkhā sayameva rasaṃ paggharanti.
Sandalwood and Nāga trees exude their sap by themselves.
Cây đàn hương và cây nāga tự chảy nhựa.
Nhāyitukāmā ca nadītitthe ekajjhaṃ vatthābharaṇāni ṭhapetvā nadiṃ otaritvā nhatvā uttiṇṇuttiṇṇā upariṭṭhimaṃ vatthābharaṇaṃ gaṇhanti, na tesaṃ evaṃ hoti ‘‘idaṃ mama, idaṃ parassā’’ti, tato eva na tesaṃ koci viggaho vā vivādo vā.
And those who wish to bathe place their clothes and ornaments together at the riverbank, descend into the river, bathe, and upon coming out, take up the uppermost clothes and ornaments. It does not occur to them, "this is mine, this is another's," and for that reason, there is no quarrel or dispute among them.
Những người muốn tắm, đặt quần áo và trang sức của mình cùng nhau ở bến sông, xuống sông tắm, sau khi tắm xong và lên bờ, họ lấy quần áo và trang sức ở trên. Họ không có ý nghĩ "cái này của tôi, cái này của người khác", do đó, họ không có bất kỳ tranh chấp hay cãi vã nào.
Sattāhikā eva ca nesaṃ kāmaratikīḷā hoti, tato vītarāgā viya vicaranti.
Their enjoyment of sensual pleasures lasts only seven days, and thereafter they wander as if dispassionate.
Trò vui dục lạc của họ chỉ kéo dài bảy ngày, sau đó họ sống như những người đã ly tham.
Yattha ca rukkhe sayitukāmā honti, tattheva sayanaṃ upalabhanti.
And wherever they wish to sleep in a tree, they find a bed right there.
Và tại cây nào họ muốn nằm, ngay tại đó họ có được chỗ nằm.
Mate ca satte disvā na rodanti, na socanti, tañca maṇḍayitvā nikkhipanti.
And seeing dead beings, they do not weep or grieve, but adorn and lay them down.
Thấy những chúng sinh đã chết, họ không khóc, không than vãn, mà trang hoàng rồi đặt xuống.
Tāvadeva ca nesaṃ tathārūpā sakuṇā upagantvā mataṃ dīpantaraṃ nenti.
Immediately, birds of that kind approach them and carry the dead to another island.
Ngay lúc đó, những loài chim như vậy đến và mang người chết đến một hòn đảo khác.
Tasmā susānaṃ vā asuciṭṭhānaṃ vā tattha natthi.
Therefore, there is no charnel ground or unclean place there.
Do đó, ở đó không có nghĩa địa hay chỗ không trong sạch.
Na ca tato matā nirayaṃ vā tiracchānayoniṃ vā pettivisayaṃ vā upapajjanti.
Nor do those who die from there reappear in hell, the animal realm, or the realm of hungry ghosts.
Và những người chết từ đó không tái sinh vào địa ngục, súc sinh hay ngạ quỷ.
‘‘Dhammatāsiddhassa pañcasīlassa ānubhāvena te devaloke nibbattantī’’ti vadanti.
They say that ‘by the power of the Five Precepts, which are perfected by nature, they are reborn in the deva world’.
Họ nói rằng: “Với uy lực của Ngũ giới được thành tựu theo Pháp, họ tái sinh vào cõi trời.”
Vassasahassameva ca nesaṃ sabbakālaṃ āyuppamāṇaṃ.
And their lifespan is always one thousand years.
Và tuổi thọ của họ luôn là một ngàn năm.
Sabbametaṃ tesaṃ pañcasīlaṃ viya dhammatāsiddhaṃ evāti veditabbaṃ.
All this is to be understood as perfected by nature for them, just like the Five Precepts.
Tất cả những điều này, cũng như Ngũ giới của họ, cần được biết là được thành tựu theo Pháp.
Tatthāti tasmiṃ uttarakurudīpe.
There means in that Uttarakuru island.
Ở đó là tại Uttarakurudīpa (Bắc Câu Lô Châu) đó.
Tassa raññoti vessavaṇamahārājassa.
Of that king refers to Vessavaṇa Mahārāja.
Của vị vua đó là của Đại vương Vessavaṇa.
Iti so attānameva paraṃ viya katvā vadati.
Thus he speaks making himself as another.
Như vậy, Ngài tự nói về mình như một người khác.
Eseva nayo paratopi.
The same method applies elsewhere too.
Tương tự như vậy ở các đoạn sau.
Bahuvidhaṃ nānāratanavicittaṃ nānāsaṇṭhānaṃ rathādi dibbayānaṃ upaṭṭhitameva hoti sudantavāhanayuttaṃ, na nesaṃ yānānaṃ upaṭṭhāpane ussukkaṃ āpajjitabbaṃ atthi.
Various kinds of divine conveyances, such as chariots, adorned with various gems and of various shapes, are ready and equipped with well-trained mounts; there is no need to exert effort in preparing these conveyances.
Nhiều loại xe trời như xe ngựa, v.v., được trang trí bằng nhiều loại bảo vật, với nhiều hình dạng khác nhau, đã sẵn sàng với những con vật kéo được thuần hóa tốt, họ không cần phải bận tâm chuẩn bị những phương tiện này.
Etānīti hatthiyānādīni.
These refers to elephant-chariots and so forth.
Những thứ này là những phương tiện như xe voi, v.v.
Nesanti vessavaṇaparicārikānaṃ.
Their refers to Vessavaṇa’s attendants.
Của họ là của những người hầu cận của Vessavaṇa.
Kappitāni hutvā uṭṭhitāni āruhituṃ upakappanayānāni.
Having been prepared, they arise as conveyances for mounting.
Là những phương tiện đã được tạo ra và xuất hiện để cưỡi, những phương tiện sẵn có.
Nipannāpi nisinnāpi vicaranti candimasūriyā viya yathāsakaṃ vimānesu.
Even lying down or sitting, they wander like the moon and sun in their respective mansions.
Họ đi lại dù nằm hay ngồi như mặt trăng và mặt trời trong các cung điện của riêng họ.
282. Parikammanti pubbupacāraṃ.
282. Preparation refers to preliminary service.
282. Sự chuẩn bị là sự chuẩn bị trước.
Parisodhetvāti ekakkharassāpi avirādhanavasena ācariyasantike sabbaṃ sodhetvā.
Having purified means having purified everything before the teacher, without missing even a single letter.
Đã thanh lọc là đã thanh lọc tất cả mọi thứ với vị thầy, không sai sót dù chỉ một chữ.
Suṭṭhu uggahitāti parimaṇḍalapadabyañjanāya poriyā vācāya vissaṭṭhāya anelagaḷāya atthassa viññāpanīyā sammadeva uggahitā.
Well learned means properly learned with perfectly formed words and syllables, with a clear and distinct local pronunciation, conveying the meaning without awkwardness.
Đã học hỏi kỹ lưỡng là đã học hỏi đúng đắn với giọng đọc tròn vành rõ chữ, trôi chảy, không vấp váp, có khả năng diễn đạt ý nghĩa.
Tathā hi ‘‘atthañca byañjanañca parisodhetvā’’ti vuttaṃ.
Thus it is said: ‘having purified both meaning and expression’.
Như đã nói “đã thanh lọc cả ý nghĩa và văn tự”.
Atthaṃ jānato eva hi byañjanaṃ parisujjhati, no ajānato.
For only one who knows the meaning purifies the expression, not one who does not know.
Chỉ người hiểu ý nghĩa mới có thể thanh lọc văn tự, chứ không phải người không hiểu.
Padabyañjanānīti padañceva byañjanañca ahāpetvā. Evañhi paripuṇṇā nāma hotīti.
Words and syllables means words and syllables without omission. For thus it is called complete.
Các từ và văn tự không bỏ sót. Vì như vậy mới gọi là đầy đủ.
Visaṃvādetvāti aññathā katvā.
Having falsified means having altered.
Làm sai lệch là làm khác đi.
Tejavantaṃ na hoti virajjhanato ceva vimhayatthabhāvato ca.
It has no power due to error and being a cause of wonder.
Không có uy lực vì bị sai sót và vì là điều đáng ngạc nhiên.
Sabbasoti anavasesato ādimajjhapariyosānato.
Completely means thoroughly, from beginning, middle, and end.
Hoàn toàn là không bỏ sót, từ đầu, giữa và cuối.
Tejavantaṃ hotīti sabhāvaniruttiṃ avirādhetvā suppavattibhāvena sādhanato.
It becomes powerful by accomplishing it through proper recitation, without corrupting the natural pronunciation.
Có uy lực là do được thực hiện đúng cách, không làm sai lệch cách diễn đạt tự nhiên.
Evaṃ payogavipattiṃ pahāya payogasampattiyā sati parittassa atthasādhakataṃ dassetvā idāni ajjhāsayavipattiṃ pahāya ajjhāsayasampattiyā atthasādhakataṃ dassetuṃ ‘‘lābhahetū’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the accomplishment of purpose of the paritta when there is perfection in recitation, by abandoning faults in recitation, now to show the accomplishment of purpose when there is perfection in intention, by abandoning faults in intention, it is said: ‘for the sake of gain’ and so forth.
Sau khi chỉ ra rằng sự bảo hộ có thể thành công khi tránh được sự sai sót trong thực hành và có được sự hoàn hảo trong thực hành, bây giờ để chỉ ra rằng sự bảo hộ có thể thành công khi tránh được sự sai sót trong ý định và có được sự hoàn hảo trong ý định, đã nói “vì lợi lộc” v.v.
Idaṃ parittabhaṇanaṃ sattānaṃ anatthapaṭibāhanahetūti tassa ñāṇakaruṇāpubbakatā nissaraṇapakkho.
This recitation of the paritta, being a cause for averting harm from beings, is the path to liberation, preceded by knowledge and compassion.
Việc tụng kinh bảo hộ này là nguyên nhân ngăn chặn tai họa cho chúng sinh, do đó sự giải thoát của nó được đặt trên nền tảng trí tuệ và lòng bi mẫn.
Mettaṃ purecārikaṃ katvāti mettāmanasikārena sattesu hitapharaṇaṃ purakkhatvā.
Making loving-kindness the forerunner means prioritizing the pervading of beings with benefit through loving-kindness meditation.
Lấy lòng từ làm tiên phong nghĩa là lấy sự lan tỏa lợi ích đến chúng sinh bằng tâm từ làm điều ưu tiên.
‘‘Vatthuṃ vā’’tiādi pubbe catuparisamajjhe katāya sādhanāya bhagavato pavedanaṃ.
‘Or dwelling’ and so forth is the Buddha's declaration of the establishment made previously in the midst of the four assemblies.
“Hoặc vật chất” v.v. là sự trình bày của Đức Phật về sự chứng minh đã được thực hiện trước đó giữa bốn hội chúng.
Gharavatthunti vasanagehaṃ.
House-dwelling refers to a residence.
Đất nhà là ngôi nhà để ở.
Nibaddhavāsanti paragehepi nevāsikabhāvena vāsaṃ na labheyya, yaṃ pana mahārājānaṃ, yakkhasenāpatīnañca ajānantānaṃyeva kadāci vasitvā gamanaṃ, taṃ appamāṇanti adhippāyo.
Nibaddhavāsa means that one should not obtain residence in others' houses as a permanent resident. But the meaning is that for the Great Kings and yakkhā commanders, to stay and then depart sometimes without their knowing is insignificant.
Cư trú thường xuyên có nghĩa là sẽ không được chỗ ở ngay cả trong nhà người khác với tư cách là người cư trú. Nhưng việc đôi khi ở rồi ra đi mà các Đại Thiên Vương và các vị Tướng Dạ Xoa không hề hay biết thì điều đó không đáng kể, đó là ý nghĩa.
Samitinti yakkhādisamāgamaṃ.
Samiti means an assembly of yakkhās and so forth.
Hội họp có nghĩa là sự tụ họp của các dạ xoa, v.v.
Kāmaṃ pāḷiyaṃ ‘‘na me so’’ti āgataṃ, itaresampi pana mahārājānamattanā ekajjhāsayatāya tesampi ajjhāsayaṃ hadaye ṭhapetvā vessavaṇo tathā avoca.
Indeed, in the Pāḷi text, it says "he is not mine." But Vessavaṇa spoke thus, having placed the intention of the other Great Kings in his heart, due to having the same intention as himself.
Mặc dù trong kinh Pali có câu "người đó không phải của tôi", nhưng vì bản thân Tỳ Sa Môn Thiên Vương có cùng ý định với các Đại Thiên Vương khác, nên Ngài đã đặt ý định của họ vào lòng và nói như vậy.
Kaññaṃ anu anu vahituṃ ayutto anāvayho, sabbakālaṃ kaññaṃ laddhuṃ ayuttoti attho, taṃ anāvayhaṃ. Tenāha ‘‘na āvāhayutta’’nti.
Anāvayha means unsuitable to constantly fetch a maiden, which is to say, unsuitable to obtain a maiden at all times. Therefore, it is said: "not fit for marriage."
Không thích hợp để cưới con gái, không xứng đáng; có nghĩa là không thích hợp để lấy con gái mọi lúc. Điều đó là không xứng đáng. Vì vậy, Ngài nói "không thích hợp để cưới".
Na vivayhanti avivayhaṃ, kaññaṃ gahetumayuttanti attho.
Avivayha means not to marry off; the meaning is unsuitable for taking a maiden.
Không thích hợp để kết hôn là không kết hôn được, có nghĩa là không thích hợp để lấy con gái.
Tenāha ‘‘na vivāhayutta’’nti.
Therefore, it is said: "not fit for marrying off."
Vì vậy, Ngài nói "không thích hợp để kết hôn".
Āhito ahaṃmāno etthāti attā, attabhāvo.
That in which a sense of "I" is placed is attā, self-existence.
Cái tôi được đặt vào đây là tự ngã, là thân thể.
Attā visayabhūto etāsaṃ atthīti attā, paribhāsā, tāhi.
That for which the self is an object means attā, abuse; by them.
Có cái tôi là đối tượng của những lời này là tự ngã, là lời nguyền rủa, bởi những lời đó.
Pariyattaṃ katvā vacanena paripuṇṇāhi. Yathā yakkhā akkositabbā, evaṃ pavattā akkosā yakkhaakkosā nāma, tehi.
Paripuṇṇāhi means complete, by speaking fully. Accusations that occur in the manner yakkhās ought to be reviled are called yakkhaakkosā, by them.
Đã nói đầy đủ bằng lời là hoàn toàn đầy đủ. Những lời nguyền rủa được nói ra như cách mà các dạ xoa bị nguyền rủa được gọi là lời nguyền rủa của dạ xoa, bởi những lời đó.
Te pana ‘‘kaḷārakkhi kaḷāradantā kāḷavaṇṇā’’ti evaṃ ādayo.
These are such as "squint-eyed, with yellow teeth, dark-skinned."
Những lời đó là "mắt đen, răng đen, da đen", v.v.
Viruddhāti virujjhanakā parehi virodhino.
Viruddhā means those who are hostile, those who are at variance with others.
Chống đối có nghĩa là những kẻ chống đối, những kẻ thù địch với người khác.
Rabhasāti sārambhakāti adhippāyo.
Rabhasā means aggressive, is the intention.
Hung bạo có nghĩa là những kẻ hung hăng.
Tenāha ‘‘karaṇuttariyā’’ti.
Therefore, it is said: "excel in deeds."
Vì vậy, Ngài nói "những kẻ vượt trội trong hành động".
Rabhasāti vā sāhasikā.
Or rabhasā means audacious.
Hoặc hung bạo có nghĩa là những kẻ liều lĩnh.
Sāmino manaso assavāti manassā, kiṅkarā.
Manassā means compliant to the mind of the master, servants.
Vâng lời chủ là manassā, là người hầu.
Ye hi ‘‘kiṃ karomi bhaddante’’ti sāmikassa vase vattanti, te evaṃ vuccanti.
Indeed, those who act according to the master's will, saying, "What shall I do, venerable sir?" are thus called.
Những ai nói "tôi phải làm gì, thưa ngài?" và phục tùng ý muốn của chủ thì được gọi như vậy.
Tena vuttaṃ ‘‘yakkhasenāpatīnaṃ ye manassā, tesa’’nti.
Therefore, it is said: "those who are compliant to the yakkhā commanders."
Vì vậy, đã nói "những ai vâng lời các vị tướng dạ xoa, của họ".
Āṇāya avarodhitupacārā avaruddhā, te pana āṇāvato paccatthikā nāma hontīti ‘‘paccāmittā verino’’ti vuttaṃ.
Those whose access is obstructed by command are avaruddhā. These are called enemies subject to command, hence it is said: "adversaries, foes."
Những kẻ bị ngăn cấm bởi mệnh lệnh là những kẻ bị cấm đoán, những kẻ đó được gọi là kẻ thù của mệnh lệnh, vì vậy đã nói "kẻ thù, kẻ đối nghịch".
Ujjhāpetabbanti heṭṭhā katvā cintāpetabbaṃ, taṃ pana ujjhāpanaṃ tesaṃ nīcakiriyāya jānāpanaṃ hotīti āha ‘‘jānāpetabbā’’ti.
Ujjhāpetabba means to be made to think lightly of, that is, ujjhāpana serves to make them known for their lowly actions, hence it is said: "to be made known."
Cần phải khiến người khác suy nghĩ có nghĩa là cần phải khiến người khác suy nghĩ bằng cách hạ thấp họ. Điều đó là sự khiến suy nghĩ có nghĩa là khiến họ biết về hành động thấp kém của họ, vì vậy đã nói "cần phải khiến họ biết".