396. Evaṃ me sutanti mahātaṇhāsaṅkhayasuttaṃ.
396. Thus have I heard begins the Mahātaṇhāsaṅkhaya Sutta.
396. Tôi nghe như vầy – Kinh Mahātaṇhāsaṅkhaya.
Tattha diṭṭhigatanti alagaddūpamasutte laddhimattaṃ diṭṭhigatanti vuttaṃ, idha sassatadiṭṭhi.
Therein, a wrong view: in the Alagaddūpama Sutta, a mere theory is called a wrong view; here, it is the eternalist view.
Ở đây, diṭṭhigata (tà kiến) trong kinh Alagaddūpama được gọi là tà kiến về lý thuyết; ở đây là thường kiến.
So ca bhikkhu bahussuto, ayaṃ appassuto, jātakabhāṇako bhagavantaṃ jātakaṃ kathetvā, ‘‘ahaṃ, bhikkhave, tena samayena vessantaro ahosiṃ, mahosadho, vidhurapaṇḍito, senakapaṇḍito, mahājanako rājā ahosi’’nti samodhānentaṃ suṇāti.
That bhikkhu was very learned, while this one has little learning. As a reciter of Jātakas, he would hear the Blessed One, after telling a Jātaka tale, make the connection by saying, "Bhikkhus, at that time I was Vessantara, Mahosadha, Vidhurapaṇḍita, Senakapaṇḍita, King Mahājanaka."
Vị tỳ khưu này là người đa văn, còn vị này là người ít nghe. Vị ấy nghe Đức Thế Tôn, sau khi kể một câu chuyện Jātaka, kết hợp lại rằng: “Này các tỳ khưu, vào thời đó, ta là Vessantara, Mahosadha, Vidhurapaṇḍita, Senakapaṇḍita, vua Mahājanaka.”
Athassa etadahosi – ‘‘ime rūpavedanāsaññāsaṅkhārā tattha tattheva nirujjhanti, viññāṇaṃ pana idhalokato paralokaṃ, paralokato imaṃ lokaṃ sandhāvati saṃsaratī’’ti sassatadassanaṃ uppannaṃ.
Then this thought occurred to him: "These material forms, feelings, perceptions, and formations cease right then and there, but consciousness runs on and transmigrates from this world to the next, and from the next world to this one." Thus the eternalist view arose.
Rồi vị ấy nghĩ: “Những sắc, thọ, tưởng, hành này diệt đi ngay tại chỗ đó, nhưng thức thì chạy đi, luân hồi từ thế giới này sang thế giới khác, và từ thế giới khác trở lại thế giới này.” – Như vậy, thường kiến đã phát sinh.
Tenāha – ‘‘tadevidaṃ viññāṇaṃ sandhāvati saṃsarati anañña’’nti.
Therefore he said: "It is this very consciousness that runs on and transmigrates, not another."
Vì vậy, vị ấy nói: “Chính thức này chạy đi, luân hồi, không phải là cái khác.”
Sammāsambuddhena pana, ‘‘viññāṇaṃ paccayasambhavaṃ, sati paccaye uppajjati, vinā paccayaṃ natthi viññāṇassa sambhavo’’ti vuttaṃ.
But the Perfectly Enlightened One has said, "Consciousness arises from a cause; when there is a cause, it arises; without a cause, there is no arising of consciousness."
Tuy nhiên, Đức Chánh Đẳng Giác đã nói: “Thức do duyên mà sanh. Khi có duyên thì thức sanh, không có duyên thì không có sự sanh của thức.”
Tasmā ayaṃ bhikkhu buddhena akathitaṃ katheti, jinacakke pahāraṃ deti, vesārajjañāṇaṃ paṭibāhati, sotukāmaṃ janaṃ visaṃvādeti, ariyapathe tiriyaṃ nipatitvā mahājanassa ahitāya dukkhāya paṭipanno.
Therefore, this bhikkhu says what was not said by the Buddha, he strikes a blow against the Wheel of the Conqueror, he obstructs the knowledge of fearlessness, he deceives people who wish to listen, and having fallen sideways across the noble path, he practices for the harm and suffering of the great populace.
Vì vậy, vị tỳ khưu này nói điều mà Đức Phật không nói, đánh vào bánh xe của chư Phật, cản trở trí vô úy, lừa dối những người muốn nghe, và đi sai đường thánh, gây hại và khổ cho đại chúng.
Yathā nāma rañño rajje mahācoro uppajjamāno mahājanassa ahitāya dukkhāya uppajjati, evaṃ jinasāsane coro hutvā mahājanassa ahitāya dukkhāya uppannoti veditabbo.
Just as when a great thief arises in a king's realm, he arises for the harm and suffering of the great populace, so too it should be understood that this one, having become a thief in the Conqueror's Dispensation, has arisen for the harm and suffering of the great populace.
Cũng như một tên trộm lớn xuất hiện trong vương quốc của vua thì gây hại và khổ cho đại chúng, tương tự, vị ấy phải được hiểu là đã trở thành một tên trộm trong giáo pháp của Đức Phật, gây hại và khổ cho đại chúng.
Sambahulā bhikkhūti janapadavāsino piṇḍapātikabhikkhū.
Many bhikkhus refers to bhikkhus who live in the countryside and go for alms.
Nhiều tỳ khưu là các tỳ khưu hành khất sống ở vùng nông thôn.
Tenupasaṅkamiṃsūti ayaṃ parisaṃ labhitvā sāsanampi antaradhāpeyya, yāva pakkhaṃ na labhati, tāvadeva naṃ diṭṭhigatā vivecemāti sutasutaṭṭhānatoyeva aṭṭhatvā anisīditvā upasaṅkamiṃsu.
They approached him means: "This person, upon gaining a following, might even cause the Dispensation to disappear. Before he can gain a faction, let's separate him from his wrong view." Thus, from wherever they heard the news, they approached without sitting down.
Rồi đến gần – Vị tỳ khưu này, nếu có được hội chúng, có thể làm cho giáo pháp biến mất. Vì vậy, trước khi vị ấy có được phe phái, chúng ta hãy tách vị ấy ra khỏi tà kiến này! – Nghĩ vậy, họ đã đến gần mà không ngồi xuống, ngay từ chỗ họ vừa nghe.
398. Katamaṃ taṃ sāti viññāṇanti sāti yaṃ tvaṃ viññāṇaṃ sandhāya vadesi, katamaṃ taṃ viññāṇanti?
398. Sāti, what is that consciousness? means: Sāti, what is that consciousness you are referring to when you speak?
398. Này Sāti, thức đó là gì? – Này Sāti, thức mà ngài nói đến, thức đó là gì?
Yvāyaṃ, bhante, vado vedeyyo tatra tatra kalyāṇapāpakānaṃ kammānaṃ vipākaṃ paṭisaṃvedetīti, bhante, yo ayaṃ vadati vedayati, yo cāyaṃ tahiṃ tahiṃ kusalākusalakammānaṃ vipākaṃ paccanubhoti.
Venerable sir, it is this which speaks and feels, and which experiences the result of good and bad kamma here and there means: Venerable sir, it is that which speaks, which feels, and which experiences the result of wholesome and unwholesome kamma in various places.
Bạch Thế Tôn, cái nói, cái cảm thọ, cái cảm nhận quả của nghiệp thiện và ác ở mọi nơi – Bạch Thế Tôn, cái nói, cái cảm thọ, và cái cảm nhận quả của nghiệp thiện và bất thiện ở khắp mọi nơi.
Idaṃ, bhante, viññāṇaṃ, yamahaṃ sandhāya vademīti.
"Venerable sir, this is the consciousness I am referring to when I speak."
Bạch Thế Tôn, đây là thức mà con nói đến.
Kassa nu kho nāmāti kassa khattiyassa vā brāhmaṇassa vā vessasuddagahaṭṭhapabbajitadevamanussānaṃ vā aññatarassa.
But to whom now means: to which khattiya or brāhmaṇa, or to any one of the vessas, suddas, householders, monastics, devas, or humans.
Của ai vậy? – Của vị vua, hay Bà la môn, hay thương nhân, hay người thấp kém, người tại gia, người xuất gia, chư thiên, hay loài người, hay một trong số đó.
399. Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesīti kasmā āmantesi?
399. Then the Blessed One addressed the bhikkhus: Why did he address them?
399. Rồi Đức Thế Tôn gọi các tỳ khưu – Tại sao Ngài lại gọi?
Sātissa kira evaṃ ahosi – ‘‘satthā maṃ ‘moghapuriso’ti vadati, na ca moghapurisoti vuttamatteneva maggaphalānaṃ upanissayo na hoti.
It seems Sāti thought: "The Teacher calls me a 'worthless man,' but merely being called a worthless man does not mean one lacks the supporting condition for the path and its fruit.
Sāti đã nghĩ: “Đạo Sư gọi ta là ‘người ngu si’, nhưng chỉ bị gọi là người ngu si không có nghĩa là không có duyên lành cho đạo quả.”
Upasenampi hi vaṅgantaputtaṃ, ‘atilahuṃ kho tvaṃ moghapurisa bāhullāya āvatto’ti (mahāva. 75) bhagavā moghapurisavādena ovadi.
For the Blessed One also admonished Upasena Vaṅgantaputta with the words 'worthless man,' saying, 'You are too quick to turn to abundance, worthless man.'
Thật vậy, Đức Thế Tôn cũng đã quở trách Upasena Vangantaputta bằng lời “người ngu si” rằng: “Này người ngu si, ngươi đã quá vội vàng để trở nên phô trương” (Mahāva. 75).
Thero aparabhāge ghaṭento vāyamanto cha abhiññā sacchākāsi.
Later, the elder, by striving and exerting himself, realized the six higher knowledges.
Vị Trưởng lão đó, sau này, đã nỗ lực và tinh tấn, đạt được sáu thắng trí.
Ahampi tathārūpaṃ vīriyaṃ paggaṇhitvā maggaphalāni nibbattessāmī’’ti.
I, too, by mustering similar energy, will bring forth the path and its fruit."
“Ta cũng sẽ phát huy tinh tấn như vậy và thành tựu đạo quả.”
Athassa bhagavā chinnapaccayo ayaṃ sāsane aviruḷhadhammoti dassento bhikkhū āmantesi.
Then the Blessed One, to show that this person's potential was cut off and that his qualities had not grown in the Dispensation, addressed the bhikkhus.
Rồi Đức Thế Tôn, để chỉ ra rằng vị này là người đã cắt đứt duyên lành và không có pháp phát triển trong giáo pháp, đã gọi các tỳ khưu.
Usmīkatotiādi heṭṭhā vuttādhippāyameva.
Warmed up and so on has the same meaning as explained before.
Usmīkato (đã bị đốt cháy), v.v., có ý nghĩa tương tự như đã nói ở trên.
Atha kho bhagavāti ayampi pāṭiyekko anusandhi.
Then the Blessed One: This is also a separate connection.
Rồi Đức Thế Tôn – Đây cũng là một sự liên kết riêng biệt.
Sātissa kira etadahosi – ‘‘bhagavā mayhaṃ maggaphalānaṃ upanissayo natthīti vadati, kiṃ sakkā upanissaye asati kātuṃ?
It seems Sāti thought: "The Blessed One says I have no supporting condition for the path and its fruit. What can be done if there is no supporting condition?
Sāti đã nghĩ: “Đức Thế Tôn nói rằng ta không có duyên lành cho đạo quả. Nếu không có duyên lành thì có thể làm gì?
Na hi tathāgatā saupanissayasseva dhammaṃ desenti, yassa kassaci desentiyeva.
The Tathāgatas do not teach the Dhamma only to those with supporting conditions; they teach it to anyone at all.
Không phải chư Như Lai chỉ thuyết pháp cho những người có duyên lành, mà Ngài thuyết pháp cho bất cứ ai.
Ahaṃ buddhassa santikā sugatovādaṃ labhitvā saggasampattūpagaṃ kusalaṃ karissāmī’’ti.
I will receive the Sugata's advice from the Buddha and perform wholesome deeds leading to attainment of heaven."
Ta sẽ nhận được lời khuyên từ Đức Phật và thực hiện những điều thiện dẫn đến hạnh phúc trên thiên giới.”
Athassa bhagavā, ‘‘nāhaṃ, moghapurisa, tuyhaṃ ovādaṃ vā anusāsaniṃ vā demī’’ti sugatovādaṃ paṭippassambhento imaṃ desanaṃ ārabhi.
Then the Blessed One, to quell his hope for the Sugata's advice, saying, "Worthless man, I will not give you advice or instruction," began this discourse.
Rồi Đức Thế Tôn, để bác bỏ lời khuyên tốt đẹp đó, nói: “Này người ngu si, ta không ban cho ngươi lời khuyên hay lời giáo huấn nào,” đã bắt đầu bài thuyết pháp này.
Tassattho heṭṭhā vuttanayeneva veditabbo.
Its meaning should be understood in the same way as explained before.
Ý nghĩa của bài thuyết pháp đó phải được hiểu theo cách đã nói ở trên.
Idāni parisāya laddhiṃ sodhento, ‘‘idhāhaṃ bhikkhū paṭipucchissāmī’’tiādimāha.
Now, purifying the view of the assembly, he said, “Here I will question the bhikkhus,” and so on.
Bây giờ, để thanh lọc giáo lý của hội chúng, Ngài đã nói những lời như: “Ở đây, Ta sẽ hỏi các Tỳ-khưu.”
Taṃ sabbampi heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ.
All of that should be understood in the same way as was explained below.
Tất cả những điều đó cũng nên được hiểu theo cách đã nói ở dưới.
400. Idāni viññāṇassa sappaccayabhāvaṃ dassetuṃ yaṃ yadeva, bhikkhavetiādimāha.
400. Now, to show that consciousness is dependently arisen, he said, “Whatever it is, bhikkhus,” and so on.
400. Bây giờ, để chỉ ra trạng thái có duyên của thức ( viññāṇa), Ngài đã nói những lời như: “Này các Tỳ-khưu, bất cứ điều gì…”
Tattha manañca paṭicca dhamme cāti sahāvajjanena bhavaṅgamanañca tebhūmakadhamme ca paṭicca.
Therein, “in dependence on the mind and on dhammas” means: in dependence on the bhavaṅga mind together with āvajjana, and on the dhammas of the three planes.
Ở đó, “nương vào ý và các pháp” có nghĩa là nương vào tâm hữu phần (bhavaṅga-mana) cùng với sự chú ý (āvajjana) và các pháp thuộc ba cõi (tebhūmaka-dhamma).
Kaṭṭhañca paṭiccātiādi opammanidassanatthaṃ vuttaṃ.
The words “in dependence on wood,” and so on, are spoken to illustrate the simile.
Những lời như: “nương vào củi” được nói để minh họa bằng ví dụ.
Tena kiṃ dīpeti?
What does he clarify by that?
Điều đó biểu thị điều gì?
Dvārasaṅkantiyā abhāvaṃ.
The absence of transference between sense doors.
Sự không có sự chuyển dịch của các căn môn (dvāra-saṅkanti).
Yathā hi kaṭṭhaṃ paṭicca jalamāno aggi upādānapaccaye satiyeva jalati, tasmiṃ asati paccayavekallena tattheva vūpasammati, na sakalikādīni saṅkamitvā sakalikaggītiādisaṅkhyaṃ gacchati, evameva cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppannaṃ viññāṇaṃ tasmiṃ dvāre cakkhurūpaālokamanasikārasaṅkhāte paccayamhi satiyeva uppajjati, tasmiṃ asati paccayavekallena tattheva nirujjhati, na sotādīni saṅkamitvā sotaviññāṇantiādisaṅkhyaṃ gacchati.
For just as a fire burning in dependence on wood burns only when the condition of fuel is present, and when it is absent, it is extinguished right there due to the deficiency of a condition, and it does not transfer to wood chips and so on to acquire the designation of a wood-chip-fire, and so on; in the very same way, consciousness that has arisen in dependence on the eye and on forms arises only when the condition designated as eye, form, light, and attention is present at that sense door. When that condition is absent, due to the deficiency of a condition, it ceases right there; it does not transfer to the ear and so on to acquire the designation of ear-consciousness, and so on.
Quả thật, như lửa cháy nhờ củi, chỉ cháy khi có duyên chấp thủ (upādāna-paccaya), khi duyên đó không có, nó sẽ tắt ngay tại đó do thiếu duyên, không chuyển sang các mảnh vụn gỗ, v.v., để được gọi là lửa mảnh vụn gỗ, v.v.; cũng vậy, thức (viññāṇa) phát sinh nhờ mắt (cakkhu) và sắc (rūpa), chỉ phát sinh khi có duyên tại căn môn đó, tức là mắt, sắc, ánh sáng và tác ý (manasikāra); khi duyên đó không có, nó sẽ diệt ngay tại đó do thiếu duyên, không chuyển sang tai, v.v., để được gọi là nhĩ thức (sota-viññāṇa), v.v.
Esa nayo sabbavāresu.
This is the method in all instances.
Nguyên tắc này áp dụng cho tất cả các căn môn.
Iti bhagavā nāhaṃ viññāṇappavatte dvārasaṅkantimattampi vadāmi, ayaṃ pana sāti moghapuriso bhavasaṅkantiṃ vadatīti sātiṃ niggahesi.
Thus, the Blessed One rebuked Sāti, saying: “I do not speak of even a transference between sense doors in the process of consciousness, but this foolish man Sāti speaks of the transference between existences.”
Như vậy, Thế Tôn đã quở trách Sāti rằng: “Ta không nói về sự chuyển dịch của các căn môn trong sự vận hành của thức (viññāṇa-ppavatta), nhưng kẻ ngu si (moghapurisa) này lại nói về sự chuyển dịch của các hữu (bhava-saṅkanti).”
401. Evaṃ viññāṇassa sappaccayabhāvaṃ dassetvā idāni pana pañcannampi khandhānaṃ sappaccayabhāvaṃ dassento, bhūtamidantiādimāha.
401. Having thus shown that consciousness is dependently arisen, now, showing that all five aggregates are dependently arisen, he said, “This has come to be,” and so on.
Sau khi chỉ ra trạng thái có duyên của thức (viññāṇa) như vậy, bây giờ, để chỉ ra trạng thái có duyên của cả năm uẩn (khandha), Ngài đã nói những lời như: “Điều này đã sinh khởi”.
Tattha bhūtamidanti idaṃ khandhapañcakaṃ jātaṃ bhūtaṃ nibbattaṃ, tumhepi taṃ bhūtamidanti, bhikkhave, passathāti.
Therein, “This has come to be” means: This pentad of aggregates has been born, has come to be, has been produced. “Bhikkhus, you too should see it as ‘this has come to be.’”
Ở đó, “điều này đã sinh khởi” có nghĩa là năm uẩn này đã sinh, đã hiện hữu, đã được tạo ra; “Này các Tỳ-khưu, các ông cũng thấy điều này đã sinh khởi như vậy.”
Tadāhārasambhavanti taṃ panetaṃ khandhapañcakaṃ āhārasambhavaṃ paccayasambhavaṃ, sati paccaye uppajjati evaṃ passathāti pucchati.
“It arises from that nutriment” means: This pentad of aggregates arises from nutriment, arises from a condition. It arises when a condition is present. He asks, “Do you see it thus?”
“Do duyên thực phẩm mà sinh khởi” có nghĩa là năm uẩn này sinh khởi do duyên thực phẩm (āhāra-sambhava), do duyên điều kiện (paccaya-sambhava), nó phát sinh khi có duyên; Ngài hỏi: “Các ông có thấy như vậy không?”
Tadāhāranirodhāti tassa paccayassa nirodhā.
“From the cessation of that nutriment” means: from the cessation of that condition.
“Do sự diệt của thực phẩm đó” có nghĩa là do sự diệt của duyên đó.
Bhūtamidaṃ nossūti bhūtaṃ nu kho idaṃ, na nu kho bhūtanti.
“Has this come to be, or has it not?” means: Has this indeed come to be, or has it not indeed come to be?
“Điều này có phải là đã sinh khởi không?” có nghĩa là “Điều này có phải là đã sinh khởi, hay không phải là đã sinh khởi?”
Tadāhārasambhavaṃ nossūti taṃ bhūtaṃ khandhapañcakaṃ paccayasambhavaṃ nu kho, na nu khoti.
“Does it arise from that nutriment, or does it not?” means: Does that pentad of aggregates that has come to be arise from a condition, or does it not?
“Điều đó có phải do duyên thực phẩm mà sinh khởi không?” có nghĩa là “Năm uẩn đã sinh khởi đó có phải do duyên điều kiện mà sinh khởi, hay không phải do duyên điều kiện mà sinh khởi?”
Tadāhāranirodhāti tassa paccayassa nirodhā.
“From the cessation of that nutriment” means: from the cessation of that condition.
“Do sự diệt của thực phẩm đó” có nghĩa là do sự diệt của duyên đó.
Nirodhadhammaṃ nossūti taṃ dhammaṃ nirodhadhammaṃ nu kho, na nu khoti.
“Is it subject to cessation, or is it not?” means: Is that dhamma subject to cessation, or is it not?
“Pháp đó có phải là pháp diệt không?” có nghĩa là “Pháp đó có phải là pháp diệt, hay không phải là pháp diệt?”
Sammappaññāya passatoti idaṃ khandhapañcakaṃ jātaṃ bhūtaṃ nibbattanti yāthāvasarasalakkhaṇato vipassanāpaññāya sammā passantassa.
“To one who sees with right wisdom” means: to one who rightly sees with the wisdom of insight that “this pentad of aggregates has been born, has come to be, has been produced,” according to its true and specific characteristics.
“Với trí tuệ chân chánh thấy rõ” có nghĩa là đối với người thấy rõ một cách chân chánh bằng trí tuệ quán (vipassanā-paññā) về đặc tính thực sự của năm uẩn này là đã sinh, đã hiện hữu, đã được tạo ra.
Paññāya sudiṭṭhanti vuttanayeneva vipassanāpaññāya suṭṭhu diṭṭhaṃ.
“Well seen with wisdom” means: well seen with the wisdom of insight in the way that has been explained.
“Được thấy rõ bằng trí tuệ” có nghĩa là được thấy rõ bằng trí tuệ quán (vipassanā-paññā) theo cách đã nói.
Evaṃ ye ye taṃ pucchaṃ sallakkhesuṃ, tesaṃ tesaṃ paṭiññaṃ gaṇhanto pañcannaṃ khandhānaṃ sappaccayabhāvaṃ dasseti.
Thus, accepting the acknowledgement of each and every one who grasped that question, he shows that the five aggregates are dependently arisen.
Như vậy, Thế Tôn đã chỉ ra trạng thái có duyên của năm uẩn bằng cách nhận lời xác nhận từ những ai đã hiểu câu hỏi đó.
Idāni yāya paññāya tehi taṃ sappaccayaṃ sanirodhaṃ khandhapañcakaṃ sudiṭṭhaṃ, tattha nittaṇhabhāvaṃ pucchanto imaṃ ce tumhetiādimāha.
Now, asking about the state of being free from craving regarding that dependently arisen pentad of aggregates with its cessation, which they have well seen by wisdom, he said, “If you...” and so on.
Bây giờ, Ngài hỏi về sự không tham ái (nittaṇhābhāva) đối với trí tuệ mà nhờ đó các vị Tỳ-khưu đã thấy rõ năm uẩn có duyên và có sự diệt đó, Ngài đã nói những lời như: “Nếu các ông…”
Tattha diṭṭhinti vipassanāsammādiṭṭhiṃ.
Therein, “view” means the right view of insight.
Ở đó, “chánh kiến” (diṭṭhi) có nghĩa là chánh kiến quán (vipassanā-sammādiṭṭhi).
Sabhāvadassanena parisuddhaṃ.
“Thoroughly pure” through seeing the intrinsic nature.
“Trong sạch” (parisuddhaṃ) do thấy rõ tự tánh.
Paccayadassanena pariyodātaṃ.
“Exceedingly bright” through seeing the conditions.
“Thanh tịnh” (pariyodātaṃ) do thấy rõ các duyên.
Allīyethāti taṇhādiṭṭhīhi allīyitvā vihareyyātha.
“Would you cling?” means: would you dwell clinging with craving and views?
“Bám víu” (allīyethā) có nghĩa là các ông sẽ bám víu bằng tham ái và tà kiến (taṇhā-diṭṭhi) mà sống.
Kelāyethāti taṇhādiṭṭhīhi kīḷamānā vihareyyātha.
“Would you delight?” means: would you dwell delighting with craving and views?
“Vui thích” (kelāyethā) có nghĩa là các ông sẽ vui đùa bằng tham ái và tà kiến mà sống.
Dhanāyethāti dhanaṃ viya icchantā gedhaṃ āpajjeyyātha.
“Would you treasure it?” means: desiring it like a treasure, would you fall into greed?
“Ưa thích” (dhanāyethā) có nghĩa là các ông sẽ trở nên tham lam, mong muốn như của cải.
Mamāyethāti taṇhādiṭṭhīhi mamattaṃ uppādeyyātha.
“Would you treat it as ‘mine’?” means: would you produce a sense of ‘mine’ with craving and views?
“Cho là của ta” (mamāyethā) có nghĩa là các ông sẽ tạo ra sự sở hữu (mamatta) bằng tham ái và tà kiến.
Nittharaṇatthāya no gahaṇatthāyāti yo so mayā caturoghanittharaṇatthāya kullūpamo dhammo desito, no nikantivasena gahaṇatthāya.
“For the purpose of crossing over, not for the purpose of grasping” means: the Dhamma that was taught by me, similar to a raft, for the purpose of crossing over the four floods, is not for the purpose of grasping with attachment.
“Để vượt thoát, không phải để nắm giữ” có nghĩa là “Pháp ví như chiếc bè mà Ta đã thuyết giảng là để vượt thoát bốn dòng lũ (ogha), không phải để nắm giữ với sự tham đắm.”
Api nu taṃ tumhe ājāneyyāthāti.
Would you not understand that?
“Phải chăng các ông hiểu điều đó?”
Vipariyāyena sukkapakkho veditabbo.
The positive side should be understood by way of the opposite.
Phần thanh tịnh (sukka-pakkha) nên được hiểu ngược lại.
402. Idāni tesaṃ khandhānaṃ paccayaṃ dassento, cattārome, bhikkhave, āhārātiādimāha, tampi vuttatthameva.
402. Now, showing the condition for those aggregates, he said, “Bhikkhus, there are these four kinds of nutriment,” and so on. This, too, has the meaning already stated.
402. Bây giờ, để chỉ ra các duyên của những uẩn đó, Ngài đã nói những lời như: “Này các Tỳ-khưu, có bốn loại thực phẩm (āhāra)”, điều này cũng đã được giải thích.
Yathā pana eko imaṃ jānāsīti vutto, ‘‘na kevalaṃ imaṃ, mātarampissa jānāmi, mātu mātarampī’’ti evaṃ paveṇivasena jānanto suṭṭhu jānāti nāma.
Just as when one person, on being asked, “Do you know this man?” replies, “Not only this man, I also know his mother, and his mother’s mother,” and so on, knowing in this ancestral line, he is said to know well.
Ví dụ, khi một người được hỏi: “Ông có biết người này không?”, nếu người đó trả lời: “Không chỉ biết người này, tôi còn biết mẹ của người này, và cả mẹ của mẹ người này nữa,” thì người đó được gọi là người biết rõ ràng theo dòng dõi.
Evamevaṃ bhagavā na kevalaṃ khandhamattameva jānāti, khandhānaṃ paccayampi tesampi paccayānaṃ paccayanti evaṃ sabbapaccayaparamparaṃ jānāti.
In the very same way, the Blessed One does not just know the aggregates alone; he knows the condition for the aggregates, and the condition for those conditions, and so on, he knows the entire chain of all conditions.
Cũng vậy, Thế Tôn không chỉ biết riêng về các uẩn, mà Ngài còn biết các duyên của các uẩn, và các duyên của các duyên đó, tức là Ngài biết toàn bộ chuỗi duyên (paccaya-paramparā).
So taṃ, buddhabalaṃ dīpento idāni paccayaparamparaṃ dassetuṃ, ime ca, bhikkhave, cattāro āhārātiādimāha.
Demonstrating that power of a Buddha, he now, to show the chain of conditions, said, “And bhikkhus, these four kinds of nutriment...” and so on.
Để hiển bày Phật lực đó, bây giờ Ngài đã nói những lời như: “Này các Tỳ-khưu, bốn loại thực phẩm này…” để chỉ ra chuỗi duyên.
Taṃ vuttatthameva.
That has the meaning already stated.
Điều đó cũng đã được giải thích.
Iti kho, bhikkhave, avijjāpaccayā saṅkhārā…pe… dukkhakkhandhassa samudayo hotīti ettha pana paṭiccasamuppādakathā vitthāretabbā bhaveyya, sā visuddhimagge vitthāritāva.
“Thus, bhikkhus, with ignorance as condition, formations come to be... the origination of this whole mass of suffering occurs.” Here, the discourse on dependent origination should be elaborated upon, and that has been elaborated upon in the Visuddhimagga.
Ở đây, trong câu: “Như vậy, này các Tỳ-khưu, do vô minh duyên hành… (v.v.)… mà toàn bộ khối khổ này sinh khởi,” lẽ ra cần phải giải thích chi tiết về thuyết Duyên khởi (Paṭicca-samuppāda), nhưng điều đó đã được giải thích chi tiết trong Visuddhimagga.
404. Imasmiṃ sati idaṃ hotīti imasmiṃ avijjādike paccaye sati idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ hoti.
404. “When this exists, that comes to be” means: when this condition such as ignorance exists, this result such as formations comes to be.
404. “Khi cái này có, cái kia có” có nghĩa là khi duyên như vô minh (avijjā) có, thì quả như hành (saṅkhāra) có.
Imassuppādā idaṃ uppajjatīti imassa avijjādikassa paccayassa uppādā idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ uppajjati, tenevāha – ‘‘yadidaṃ avijjāpaccayā saṅkhārā…pe… samudayo hotī’’ti.
“With the arising of this, that arises” means: with the arising of this condition such as ignorance, this result such as formations arises. For that very reason, he said: “that is, with ignorance as condition, formations come to be... the origination occurs.”
“Do sự sinh của cái này, cái kia sinh” có nghĩa là do sự sinh của duyên như vô minh, thì quả như hành sinh; do đó Ngài đã nói: “Do vô minh duyên hành… (v.v.)… mà sinh khởi.”
Evaṃ vaṭṭaṃ dassetvā idāni vivaṭṭaṃ dassento, avijjāya tveva asesavirāganirodhātiādimāha.
Having thus shown the round of existence, now, showing the unwinding of the round, he said, “But with the remainderless fading away and cessation of that very ignorance,” and so on.
Sau khi chỉ ra vòng luân hồi (vaṭṭa) như vậy, bây giờ, để chỉ ra sự thoát ly luân hồi (vivaṭṭa), Ngài đã nói những lời như: “Nhưng do sự diệt hoàn toàn không còn dư sót của vô minh…”
Tattha avijjāya tvevāti avijjāya eva tu.
Therein, “of that very ignorance” means: of ignorance indeed.
Ở đó, “của vô minh” (avijjāya tveva) có nghĩa là chỉ của vô minh.
Asesavirāganirodhāti virāgasaṅkhātena maggena asesanirodhā anuppādanirodhā.
“With the remainderless fading away and cessation” means: with the remainderless cessation through the path designated as ‘fading away,’ a cessation which is non-arising.
“Diệt hoàn toàn không còn dư sót” (asesa-virāga-nirodhā) có nghĩa là diệt hoàn toàn không còn dư sót bằng con đường ly tham (virāga), tức là sự diệt không sinh khởi (anuppāda-nirodha).
Saṅkhāranirodhoti saṅkhārānaṃ anuppādanirodho hoti, evaṃ niruddhānaṃ pana saṅkhārānaṃ nirodhā viññāṇanirodho hoti, viññāṇādīnañca nirodhā nāmarūpādīni niruddhāniyeva hontīti dassetuṃ saṅkhāranirodhā viññāṇanirodhotiādiṃ vatvā evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotīti vuttaṃ.
“Comes the cessation of formations” means: the cessation which is non-arising of formations occurs. To show that with the cessation of formations thus ceased, the cessation of consciousness occurs, and with the cessation of consciousness and so on, name-and-form and so on are indeed ceased, he said, “With the cessation of formations comes the cessation of consciousness,” and so on, and then it is said, “Such is the cessation of this whole mass of suffering.”
“Hành diệt” (saṅkhāra-nirodho) có nghĩa là hành diệt không sinh khởi; và để chỉ ra rằng do sự diệt của các hành đã diệt, thức diệt, và do sự diệt của thức, v.v., thì danh sắc (nāma-rūpa), v.v., cũng diệt, Ngài đã nói: “Do hành diệt nên thức diệt,” v.v., và kết luận: “Như vậy, toàn bộ khối khổ này diệt.”
Tattha kevalassāti sakalassa, suddhassa vā, sattavirahitassāti attho.
Therein, “of the whole” means: of the entire, or of the pure, devoid of a being.
Ở đó, “toàn bộ” (kevalassā) có nghĩa là toàn bộ, hoặc thuần túy, tức là không có chúng sinh.
Dukkhakkhandhassāti dukkharāsissa.
“Mass of suffering” means: of the heap of suffering.
“Khối khổ” (dukkhakkhandhassā) có nghĩa là tập hợp khổ.
Nirodho hotīti anuppādo hoti.
“Cessation occurs” means: non-arising occurs.
“Diệt” (nirodho hoti) có nghĩa là không sinh khởi.
407. Evaṃ vaṭṭavivaṭṭaṃ kathetvā idāni imaṃ dvādasaṅgapaccayavaṭṭaṃ saha vipassanāya maggena jānantassa yā paṭidhāvanā pahīyati, tassā abhāvaṃ pucchanto api nu tumhe, bhikkhavetiādimāha.
407. Having thus spoken on the round and the unwinding of the round, now, asking about the absence of the running back which is abandoned for one who knows this twelve-linked round of conditionality through the path along with insight, he said, “Bhikkhus, would you...” and so on.
407. Sau khi thuyết giảng về vòng luân hồi (vaṭṭa) và sự thoát ly luân hồi (vivaṭṭa) như vậy, bây giờ, Ngài hỏi về sự không còn của sự chạy lăng xăng (paṭidhāvanā) mà người hiểu rõ vòng duyên khởi mười hai chi (dvādasaṅga-paccaya-vaṭṭa) cùng với con đường quán tuệ (vipassanā-magga) đã từ bỏ, Ngài đã nói những lời như: “Này các Tỳ-khưu, phải chăng các ông…”
Tattha evaṃ jānantāti evaṃ sahavipassanāya maggena jānantā.
Therein, “knowing thus” means: knowing thus through the path along with insight.
Ở đó, “biết như vậy” (evaṃ jānantā) có nghĩa là biết như vậy cùng với con đường quán tuệ.
Evaṃ passantāti tasseva vevacanaṃ.
“Seeing thus” is a synonym for the same.
“Thấy như vậy” (evaṃ passantā) là từ đồng nghĩa của điều đó.
Pubbantanti purimakoṭṭhāsaṃ, atītakhandhadhātuāyatanānīti attho.
“The past” means: the former portion; the meaning is the past aggregates, elements, and sense bases.
“Quá khứ” (pubbantaṃ) có nghĩa là phần trước, tức là các uẩn, giới, xứ trong quá khứ.
Paṭidhāveyyāthāti taṇhādiṭṭhivasena paṭidhāveyyātha.
“Would you run back?” means: would you run back by way of craving and views?
“Chạy lăng xăng” (paṭidhāveyyāthā) có nghĩa là các ông sẽ chạy lăng xăng do tham ái và tà kiến (taṇhā-diṭṭhi).
Sesaṃ sabbāsavasutte vitthāritameva.
The rest has been elaborated upon in the Sabbāsava Sutta.
Phần còn lại đã được giải thích chi tiết trong kinh Sabbāsava.
Idāni nesaṃ tattha niccalabhāvaṃ pucchanto, api nu tumhe, bhikkhave, evaṃ jānantā evaṃ passantā evaṃ vadeyyātha, satthā no garūtiādimāha.
Now, asking about their unshakeable state in that regard, he said, “Bhikkhus, knowing thus and seeing thus, would you speak thus: ‘Our teacher is to be revered’?” and so on.
Bây giờ, Ngài hỏi về sự kiên định của họ trong điều đó, Ngài đã nói những lời như: “Này các Tỳ-khưu, phải chăng các ông, khi biết như vậy, khi thấy như vậy, sẽ nói rằng: ‘Bậc Đạo Sư là thầy của chúng con’?”
Tattha garūti bhāriko akāmā anuvattitabbo.
Therein, “to be revered” means burdensome, to be followed unwillingly.
Ở đó, “thầy” (garū) có nghĩa là người nặng nề, phải tuân theo không thể trái ý.
Samaṇoti buddhasamaṇo.
Samaṇa means the samaṇa who is the Buddha.
Sa-môn có nghĩa là vị Sa-môn là Đức Phật.
Aññaṃ satthāraṃ uddiseyyāthāti ayaṃ satthā amhākaṃ kiccaṃ sādhetuṃ na sakkotīti api nu evaṃsaññino hutvā aññaṃ bāhirakaṃ satthāraṃ uddiseyyātha.
Would you point to another teacher means: Being of the perception, "This Teacher is not able to accomplish our task," would you point to another, an external teacher?
Các ông có thể chỉ định một vị Đạo sư khác chăng? có nghĩa là: "Vị Đạo sư này không thể hoàn thành công việc của chúng ta", có phải các ông đã nghĩ như vậy rồi chỉ định một vị đạo sư ngoại đạo khác chăng?
Puthusamaṇabrāhmaṇānanti evaṃsaññino hutvā puthūnaṃ titthiyasamaṇānaṃ ceva brāhmaṇānañca.
Of the many samaṇas and brāhmaṇas means: being of such a perception, of the many heretical samaṇas and brāhmaṇas.
Của nhiều Sa-môn và Bà-la-môn có nghĩa là: đã nghĩ như vậy rồi, của nhiều Sa-môn tà đạo và Bà-la-môn.
Vatakotūhalamaṅgalānīti vatasamādānāni ca diṭṭhikutūhalāni ca diṭṭhasutamutamaṅgalāni ca.
Vows, curiosities, and omens means: undertakings of vows, curiosities of wrong view, and omens based on what is seen, heard, or cognized.
Những nghi thức, sự tò mò và điềm lành có nghĩa là: những sự thọ trì giới hạnh, những sự tò mò về tà kiến và những điềm lành về những điều đã thấy, đã nghe, đã biết.
Tāni sārato paccāgaccheyyāthāti etāni sāranti evaṃsaññino hutvā paṭiāgaccheyyātha.
Would you revert to them as the essence means: being of the perception that these are the essence, would you revert to them?
Các ông có thể quay lại với chúng như là cốt lõi chăng? có nghĩa là: "Những điều này là cốt lõi", có phải các ông đã nghĩ như vậy rồi quay lại chăng?
Evaṃ nissaṭṭhāni ca puna gaṇheyyāthāti attho.
The meaning is: would you again take up what you have already abandoned?
Điều này có nghĩa là các ông có thể lấy lại những thứ đã từ bỏ chăng?
Sāmaṃ ñātanti sayaṃ ñāṇena ñātaṃ.
Known by oneself means known by oneself with knowledge.
Tự mình đã biết có nghĩa là: tự mình đã biết bằng tuệ giác.
Sāmaṃ diṭṭhanti sayaṃ paññācakkhunā diṭṭhaṃ.
Seen by oneself means seen by oneself with the eye of wisdom.
Tự mình đã thấy có nghĩa là: tự mình đã thấy bằng tuệ nhãn.
Sāmaṃ viditanti sayaṃ vibhāvitaṃ pākaṭaṃ kataṃ.
Realized by oneself means made clear, made manifest by oneself.
Tự mình đã hiểu rõ có nghĩa là: tự mình đã làm cho hiển lộ, rõ ràng.
Upanītā kho me tumheti mayā, bhikkhave, tumhe iminā sandiṭṭhikādisabhāvena dhammena nibbānaṃ upanītā, pāpitāti attho.
I have led you means: Bhikkhus, I have led you, brought you, to Nibbāna by this Dhamma that is visible here and now and has other such qualities.
Này các Tỳ-khưu, Ta đã dẫn dắt các ông đến có nghĩa là: Này các Tỳ-khưu, Ta đã dẫn dắt các ông đến Niết-bàn bằng Pháp có đặc tính hiện tại này.
Sandiṭṭhikotiādīnamattho visuddhimagge vitthārito.
The meaning of visible here and now, etc., has been explained in detail in the Visuddhimagga.
Ý nghĩa của Sandiṭṭhiko và các từ khác đã được giải thích chi tiết trong Visuddhimagga.
Idametaṃ paṭicca vuttanti etaṃ vacanamidaṃ tumhehi sāmaṃ ñātādibhāvaṃ paṭicca vuttaṃ.
This was said in reference to that means: this was said in reference to the fact that this has been known by you yourselves, and so on.
Lời này đã được nói dựa trên điều đó có nghĩa là: lời nói này đã được nói dựa trên việc các ông tự mình đã biết, đã thấy, đã hiểu rõ.
408. Tiṇṇaṃ kho pana, bhikkhaveti kasmā ārabhi?
408. Furthermore, Bhikkhus, of the three: why was this introduced?
408. Này các Tỳ-khưu, ba điều này có nghĩa là: tại sao lại bắt đầu?
Nanu heṭṭhā vaṭṭavivaṭṭavasena desanā matthakaṃ pāpitāti?
Was not the teaching already brought to its culmination above in terms of the round of existence and what is beyond the round?
Chẳng phải bài giảng về vòng luân hồi và sự thoát khỏi luân hồi đã kết thúc ở phần trước rồi sao?
Āma pāpitā.
Yes, it was brought.
Vâng, đã kết thúc rồi.
Ayaṃ pana pāṭiekko anusandhi, ‘‘ayañhi lokasannivāso paṭisandhisammūḷho, tassa sammohaṭṭhānaṃ viddhaṃsetvā pākaṭaṃ karissāmī’’ti imaṃ desanaṃ ārabhi.
However, this is a separate connection. He began this teaching with the thought, "This worldly existence is deluded by rebirth; I will shatter the basis of its delusion and make it clear."
Tuy nhiên, đây là một sự liên kết riêng biệt, Ngài đã bắt đầu bài giảng này với ý định: "Thế gian này bị mê mờ bởi sự tái tục, Ta sẽ phá tan nơi mê mờ đó và làm cho nó hiển lộ".
Apica vaṭṭamūlaṃ avijjā, vivaṭṭamūlaṃ buddhuppādo, iti vaṭṭamūlaṃ avijjaṃ vivaṭṭamūlañca buddhuppādaṃ dassetvāpi, ‘‘puna ekavāraṃ vaṭṭavivaṭṭavasena desanaṃ matthakaṃ pāpessāmī’’ti imaṃ desanaṃ ārabhi.
Furthermore, the root of the round is ignorance, and the root of what is beyond the round is the arising of a Buddha. Thus, having shown the root of the round, which is ignorance, and the root of what is beyond the round, which is the arising of a Buddha, He began this teaching with the thought, "I will once again bring the teaching to its culmination in terms of the round of existence and what is beyond the round."
Hơn nữa, vô minh là cội rễ của luân hồi, sự xuất hiện của chư Phật là cội rễ của sự thoát khỏi luân hồi; vì vậy, sau khi chỉ ra vô minh là cội rễ của luân hồi và sự xuất hiện của chư Phật là cội rễ của sự thoát khỏi luân hồi, Ngài đã bắt đầu bài giảng này với ý định: "Ta sẽ một lần nữa kết thúc bài giảng về vòng luân hồi và sự thoát khỏi luân hồi".
Tattha sannipātāti samodhānena piṇḍabhāvena.
Therein, coming together means by convergence, by aggregation.
Trong đó, sự tụ hội có nghĩa là: sự tập hợp lại thành một khối.
Gabbhassāti gabbhe nibbattanakasattassa.
Of a being for the womb means of a being that is to arise in the womb.
Của thai nhi có nghĩa là: của chúng sanh được tái sanh trong bào thai.
Avakkanti hotīti nibbatti hoti.
There is a descent means there is an arising.
Sự nhập thai xảy ra có nghĩa là: sự tái sanh xảy ra.
Katthaci hi gabbhoti mātukucchi vutto.
For in some places, womb refers to the mother's belly.
Đôi khi, gabbha được nói đến như là bụng mẹ.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
Idhāti imasmiṃ sattaloke.
Here means in this world of beings.
Ở đây có nghĩa là: trong thế giới chúng sanh này.
Mātā ca utunī hotīti idaṃ utusamayaṃ sandhāya vuttaṃ.
And the mother is in season: this is said with reference to the fertile period.
Mẹ đang trong kỳ kinh nguyệt có nghĩa là: lời này được nói đến kỳ kinh nguyệt.
Mātugāmassa kira yasmiṃ okāse dārako nibbattati, tattha mahatī lohitapīḷakā saṇṭhahitvā bhijjitvā paggharati, vatthu suddhaṃ hoti, suddhe vatthumhi mātāpitūsu ekavāraṃ sannipatitesu yāva satta divasāni khettameva hoti.
It seems that in the place where a child is to arise in a woman, a large blood clot forms, bursts, and flows out, and the site becomes clean. When the site is clean, from the time the mother and father unite once until seven days have passed, it is considered a fertile field.
Được biết, khi một đứa trẻ được sinh ra ở một vị trí nào đó trên cơ thể người phụ nữ, một cục máu lớn sẽ hình thành, vỡ ra và chảy máu, sau đó vị trí đó trở nên sạch sẽ. Sau khi vị trí đó sạch sẽ, khi cha mẹ giao hợp một lần, đó là thời kỳ thuận lợi trong bảy ngày.
Tasmiṃ samaye hatthaggāhaveṇiggāhādinā aṅgaparāmasanenapi dārako nibbattatiyeva.
During that time, a child can arise even from touching parts of the body, such as holding the hand or hair.
Trong thời gian đó, đứa trẻ có thể được sinh ra ngay cả khi chỉ chạm vào cơ thể, chẳng hạn như nắm tay hoặc nắm tóc.
Gandhabboti tatrūpagasatto.
A gandhabba means a being destined to go there.
Gandhabba có nghĩa là: chúng sanh phù hợp với nơi đó (thai nhi).
Paccupaṭṭhito hotīti na mātāpitūnaṃ sannipātaṃ olokayamāno samīpe ṭhito paccupaṭṭhito nāma hoti.
Is present does not mean that one is called present by standing nearby, observing the union of the mother and father.
Hiện diện không có nghĩa là đứng gần cha mẹ đang giao hợp và quan sát.
Kammayantayantito pana eko satto tasmiṃ okāse nibbattanako hotīti ayamettha adhippāyo.
Rather, the meaning here is that a certain being, impelled by the mechanism of kamma, is to arise in that place.
Mà ý nghĩa ở đây là: một chúng sanh được nghiệp lực dẫn dắt, sẽ được tái sanh ở nơi đó.
Saṃsayenāti ‘‘arogo nu kho bhavissāmi ahaṃ vā, putto vā me’’ti evaṃ mahantena jīvitasaṃsayena.
With doubt means with great doubt about one's life, thinking, "Will I be healthy, or will my child?"
Với sự nghi ngờ có nghĩa là: với sự nghi ngờ lớn về mạng sống, như: "Liệu tôi có khỏe mạnh không, hay con tôi có khỏe mạnh không?".
Lohitañhetaṃ, bhikkhaveti tadā kira mātulohitaṃ taṃ ṭhānaṃ sampattaṃ puttasinehena paṇḍaraṃ hoti.
It is blood, Bhikkhus: It seems that at that time, the mother's blood, having reached that place, turns white due to affection for her child.
Này các Tỳ-khưu, đây là máu có nghĩa là: khi đó, máu của người mẹ chảy đến vị trí đó trở nên trắng do tình yêu thương con.
Tasmā evamāha.
Therefore, He said this.
Vì vậy, Ngài đã nói như vậy.
Vaṅkakanti gāmadārakānaṃ kīḷanakaṃ khuddakanaṅgalaṃ.
A tipcat is a small plough for village children to play with.
Vaṅkaka được gọi là: cái cày nhỏ, đồ chơi của trẻ em làng.
Ghaṭikā vuccati dīghadaṇḍena rassadaṇḍakaṃ paharaṇakīḷā.
A somersault is a game of striking a short stick with a long one.
Ghaṭikā được gọi là: trò chơi đánh một cây gậy ngắn bằng một cây gậy dài.
Mokkhacikanti samparivattakakīḷā, ākāse vā daṇḍakaṃ gahetvā bhūmiyaṃ vā sīsaṃ ṭhapetvā heṭṭhupariyabhāvena parivattanakīḷananti vuttaṃ hoti.
A windmill is the game of somersaulting; this means the game of turning upside down, either by holding a stick in the air or by placing one's head on the ground.
Mokkhacika được gọi là: trò chơi lộn nhào, hoặc là trò chơi lộn ngược người, đầu chạm đất, tay cầm gậy trên không, lật từ dưới lên trên và ngược lại.
Ciṅgulakaṃ vuccati tālapaṇṇādīhi kataṃ vātappahārena paribbhamanacakkaṃ.
A leaf-measure is a wheel made of palm leaves and so on, which spins when struck by the wind.
Ciṅgulaka được gọi là: bánh xe quay tròn do gió thổi, làm từ lá cọ, v.v.
Pattāḷhakaṃ vuccati paṇṇanāḷikā, tāya vālikādīni minantā kīḷanti.
A toy cart is a small leaf-vessel; they play by measuring sand and so on with it.
Pattāḷhaka được gọi là: cái lá hình ống, trẻ em dùng nó để đong cát, v.v. và chơi.
Rathakanti khuddakarathaṃ.
A toy bow means a small cart.
Rathaka có nghĩa là: xe nhỏ.
Dhanukampi khuddakadhanumeva.
And a toy bow is also a small bow.
Dhanuka cũng là: cung nhỏ.
409. Sārajjatīti rāgaṃ uppādeti.
409. Becomes impassioned means he gives rise to passion.
409. Sārajjatī có nghĩa là: phát sinh tham ái.
Byāpajjatīti byāpādaṃ uppādeti.
Becomes offended means he gives rise to aversion.
Byāpajjatī có nghĩa là: phát sinh sân hận.
Anupaṭṭhitakāyasatīti kāye sati kāyasati, taṃ anupaṭṭhapetvāti attho.
With mindfulness of the body unestablished means not having established mindfulness of the body, which is mindfulness on the body.
Không thiết lập niệm thân có nghĩa là: không thiết lập niệm về thân.
Parittacetasoti akusalacitto.
With a limited mind means with an unwholesome mind.
Với tâm hạn chế có nghĩa là: với tâm bất thiện (bị phiền não bao vây).
Yatthassa te pāpakāti yassaṃ phalasamāpattiyaṃ ete nirujjhanti, taṃ na jānāti nādhigacchatīti attho.
Wherein those evil states: the meaning is that he does not know, does not attain that in which they cease, which is the attainment of fruition.
Nơi mà những điều ác đó của người đó có nghĩa là: người đó không biết và không đạt được sự chấm dứt của những pháp bất thiện đó trong quả vị thiền định nào.
Anurodhavirodhanti rāgañceva dosañca.
Conformity and opposition means both passion and aversion.
Sự thuận theo và sự chống đối có nghĩa là: tham ái và sân hận.
Abhinandatīti taṇhāvasena abhinandati, taṇhāvaseneva aho sukhantiādīni vadanto abhivadati.
He delights means he delights through the power of craving; through the power of craving he speaks, saying, "Oh, what happiness!" and so on.
Hoan hỷ có nghĩa là: hoan hỷ do tham ái, và nói ra những lời như "Ôi sung sướng!" do tham ái.
Ajjhosāya tiṭṭhatīti taṇhāajjhosānagahaṇena gilitvā pariniṭṭhapetvā gaṇhāti.
He remains engrossed means he grasps by means of the engrossing grasp of craving, having swallowed and consumed it.
Dính mắc và tồn tại có nghĩa là: nuốt chửng và hoàn tất việc nắm giữ bằng sự nắm giữ do tham ái.
Sukhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā abhinandatu, dukkhaṃ kathaṃ abhinandatīti?
Let him delight in pleasant or neither-pleasant-nor-painful feeling, but how does he delight in painful feeling?
Hoan hỷ với lạc thọ hoặc xả thọ thì được, nhưng làm sao lại hoan hỷ với khổ thọ?
‘‘Ahaṃ dukkhito mama dukkha’’nti gaṇhanto abhinandati nāma.
He who grasps, "I am in pain, this is my pain," is said to delight in it.
Người nắm giữ: "Tôi khổ, đây là khổ của tôi" được gọi là hoan hỷ.
Uppajjati nandīti taṇhā uppajjati.
Delight arises means craving arises.
Hỷ phát sinh có nghĩa là: tham ái phát sinh.
Tadupādānanti sāva taṇhā gahaṇaṭṭhena upādānaṃ nāma.
That is clinging: that very craving, in the sense of grasping, is called clinging.
Điều đó là chấp thủ có nghĩa là: chính tham ái đó, do tính chất nắm giữ, được gọi là chấp thủ.
Tassa upādānapaccayā bhavo…pe… samudayo hotīti, idañhi bhagavatā puna ekavāraṃ dvisandhi tisaṅkhepaṃ paccayākāravaṭṭaṃ dassitaṃ.
Conditioned by that clinging, becoming arises... and so on... this is the origin. Thus, the Blessed One has once again shown the round of the conditional structure with its two connections and three summaries.
Do duyên chấp thủ mà có hữu... v.v. sự tập khởi xảy ra, đây là vòng duyên khởi có hai mối nối và ba tóm tắt mà Đức Thế Tôn đã trình bày lại một lần nữa.
410-4. Idāni vivaṭṭaṃ dassetuṃ idha, bhikkhave, tathāgato loke uppajjatītiādimāha.
410-4. Now, to show what is beyond the round, He said, Here, Bhikkhus, a Tathāgata arises in the world, etc.
410-4. Bây giờ, để trình bày sự thoát khỏi luân hồi, Ngài đã nói: Này các Tỳ-khưu, Như Lai xuất hiện trên thế gian này v.v.
Tattha appamāṇacetasoti appamāṇaṃ lokuttaraṃ ceto assāti appamāṇacetaso, maggacittasamaṅgīti attho.
Therein, with a boundless mind means one who has a boundless, supramundane mind; the meaning is one endowed with the path-consciousness.
Trong đó, với tâm vô lượng có nghĩa là: người đó có tâm vô lượng, siêu thế, tức là người có đầy đủ tâm Đạo.
Imaṃ kho me tumhe, bhikkhave, saṃkhittena taṇhāsaṅkhayavimuttiṃ dhārethāti, bhikkhave, imaṃ saṃkhittena desitaṃ mayhaṃ, taṇhāsaṅkhayavimuttidesanaṃ tumhe niccakālaṃ dhāreyyātha mā pamajjeyyātha.
Bhikkhus, you should bear in mind this liberation through the destruction of craving that I have taught in brief: Bhikkhus, you should constantly bear in mind this teaching of mine on liberation through the destruction of craving, taught in brief; do not be heedless.
Này các Tỳ-khưu, các ông hãy ghi nhớ sự giải thoát khỏi sự diệt trừ tham ái này một cách tóm tắt có nghĩa là: Này các Tỳ-khưu, các ông hãy luôn ghi nhớ bài giảng về sự giải thoát khỏi sự diệt trừ tham ái mà Ta đã giảng một cách tóm tắt này, chớ có lơ là.
Desanā hi ettha vimuttipaṭilābhahetuto vimuttīti vuttā.
Here, the teaching itself is called liberation because it is a cause for attaining liberation.
Ở đây, bài giảng được gọi là giải thoát vì nó là nguyên nhân đạt được sự giải thoát.
Mahātaṇhājālataṇhāsaṅghāṭapaṭimukkanti taṇhāva saṃsibbitaṭṭhena mahātaṇhājālaṃ, saṅghaṭitaṭṭhena saṅghāṭanti vuccati; iti imasmiṃ mahātaṇhājāle taṇhāsaṅghāṭe ca imaṃ sātiṃ bhikkhuṃ kevaṭṭaputtaṃ paṭimukkaṃ dhāretha.
Enmeshed in the great net of craving, the cloak of craving: Craving itself is called the great net of craving because it stitches together, and a cloak because it joins together. Thus, you should bear in mind that this bhikkhu Sāti, the fisherman's son, is enmeshed in this great net of craving, this cloak of craving.
Bị mắc kẹt trong lưới tham ái lớn và sự kết hợp của tham ái có nghĩa là: tham ái được gọi là lưới tham ái lớn vì nó đan xen, và được gọi là sự kết hợp vì nó kết nối chặt chẽ; vậy hãy ghi nhớ rằng Tỳ-khưu Sāti, con trai của người đánh cá, đã bị mắc kẹt trong lưới tham ái lớn và sự kết hợp của tham ái này.
Anupaviṭṭho antogadhoti naṃ dhārethāti attho.
The meaning is that you should bear in mind that he has entered into it, has become immersed in it.
Điều đó có nghĩa là hãy ghi nhớ rằng ông ta đã đi vào và bị mắc kẹt bên trong.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest has a clear meaning everywhere.
Phần còn lại đều có ý nghĩa rõ ràng.
415. Evaṃ me sutanti mahāassapurasuttaṃ.
415. Thus have I heard: the Mahāassapura Sutta.
415. Tôi nghe như vầy là kinh Mahāassapura.
Tattha aṅgesūti aṅgā nāma jānapadino rājakumārā, tesaṃ nivāso ekopi janapado ruḷhīsaddena ‘‘aṅgā’’ti vuccati, tasmiṃ aṅgesu janapade.
Therein, regarding in Aṅga: Aṅgā is the name of the princes of that country. Even a single country which is their residence is called "Aṅgā" by a conventional term. In that country of the Aṅgas.
Ở đó, về Aṅga (Aṅgesu), Aṅga là tên của các hoàng tử thuộc về xứ, nơi cư trú của họ, một xứ cũng được gọi là "Aṅga" theo cách dùng từ thông thường, trong xứ Aṅga đó.
Assapuraṃ nāma aṅgānaṃ nigamoti assapuranti nagaranāmena laddhavohāro aṅgānaṃ janapadassa eko nigamo, taṃ gocaragāmaṃ katvā viharatīti attho.
Assapura, a town of the Aṅgans: The term Assapura is a designation acquired through the name of a city; it is a town of the Aṅgan country. The meaning is that he dwells, having made it his alms-resort village.
Assapura, một thị trấn của xứ Aṅga (Assapuraṃ nāma aṅgānaṃ nigamo) có nghĩa là Assapura là một thị trấn của xứ Aṅga, được gọi theo tên thành phố, và nghĩa là Ngài trú ngụ bằng cách biến nơi đó thành làng khất thực.
Bhagavā etadavocāti etaṃ ‘‘samaṇā samaṇāti vo, bhikkhave, jano sañjānātī’’tiādivacanamavoca.
The Blessed One said this: He spoke this statement beginning with, "Bhikkhus, people recognize you as 'contemplatives, contemplatives'."
Đức Thế Tôn đã nói điều này (Bhagavā etadavocā) có nghĩa là Ngài đã nói lời này: "Này các Tỳ-khưu, người ta nhận biết các ông là Sa-môn, là Sa-môn," v.v.
Kasmā pana evaṃ avocāti.
Now why did he speak in this way?
Tại sao Ngài lại nói như vậy?
Tasmiṃ kira nigame manussā saddhā pasannā buddhamāmakā dhammamāmakā saṅghamāmakā, tadahupabbajitasāmaṇerampi vassasatikattherasadisaṃ katvā pasaṃsanti; pubbaṇhasamayaṃ bhikkhusaṅghaṃ piṇḍāya pavisantaṃ disvā bījanaṅgalādīni gahetvā khettaṃ gacchantāpi, pharasuādīni gahetvā araññaṃ pavisantāpi tāni upakaraṇāni nikkhipitvā bhikkhusaṅghassa nisīdanaṭṭhānaṃ āsanasālaṃ vā maṇḍapaṃ vā rukkhamūlaṃ vā sammajjitvā āsanāni paññapetvā arajapānīyaṃ paccupaṭṭhāpetvā bhikkhusaṅghaṃ nisīdāpetvā yāgukhajjakādīni datvā katabhattakiccaṃ bhikkhusaṅghaṃ uyyojetvā tato tāni upakaraṇāni ādāya khettaṃ vā araññaṃ vā gantvā attano kammāni karonti, kammantaṭṭhānepi nesaṃ aññā kathā nāma natthi.
It is said that in that town, the people were faithful, confident, devotees of the Buddha, devotees of the Dhamma, devotees of the Saṅgha. They praise even a novice who has gone forth that very day, treating him as equal to an elder of a hundred years. Upon seeing the Saṅgha of bhikkhus entering for alms in the morning, even while going to the fields carrying seeds, ploughs, and so on, or while entering the forest carrying axes and so on, they put aside those implements, sweep the seating place for the Saṅgha of bhikkhus—be it a seating hall, a pavilion, or the root of a tree—prepare the seats, provide dust-free drinking water, have the Saṅgha of bhikkhus sit down, give gruel, snacks, and so on, and after seeing off the Saṅgha of bhikkhus who have finished their meal, they then take up those implements, go to their fields or the forest, and do their work. Even at their place of work, there is no other talk for them.
Người ta kể rằng, trong thị trấn đó, dân chúng có đức tin, hoan hỷ, là Phật tử, là Pháp tử, là Tăng tử; họ ca ngợi cả một Sa-di mới xuất gia trong ngày hôm đó như một Trưởng lão đã một trăm hạ. Vào buổi sáng, khi thấy Tăng-đoàn đi khất thực, dù đang mang hạt giống, cày bừa, v.v., để ra đồng, hay mang rìu, v.v., để vào rừng, họ đều đặt những dụng cụ đó xuống, quét dọn nơi Tăng-đoàn sẽ ngồi, như giảng đường, nhà mát, hay gốc cây, sắp xếp chỗ ngồi, chuẩn bị nước uống không bụi, mời Tăng-đoàn an tọa, cúng dường cháo, đồ ăn nhẹ, v.v., rồi sau khi Tăng-đoàn đã dùng bữa xong, họ tiễn Tăng-đoàn đi, rồi mới lấy lại dụng cụ của mình để ra đồng hoặc vào rừng làm công việc của mình. Ngay cả ở nơi làm việc, họ cũng không có lời nói nào khác.
Cattāro maggaṭṭhā cattāro phalaṭṭhāti aṭṭha puggalā ariyasaṅgho nāma; te ‘‘evarūpena sīlena, evarūpena ācārena, evarūpāya paṭipattiyā samannāgatā lajjino pesalā uḷāraguṇā’’ti bhikkhusaṅghasseva vaṇṇaṃ kathenti.
The four individuals on the path and the four individuals in fruition—these eight individuals are called the noble Saṅgha; they speak in praise of the Saṅgha of bhikkhus, saying, "They are endowed with such virtue, such conduct, such a practice; they are conscientious, amiable, and possess magnificent qualities."
Bốn bậc trú trên Đạo và bốn bậc trú trên Quả là tám hạng người được gọi là Thánh Tăng; họ ca ngợi Tăng-đoàn rằng: "Các vị ấy có giới hạnh như thế này, có oai nghi như thế này, có sự thực hành như thế này, là người biết hổ thẹn, đáng kính trọng, có các đức tính cao quý."
Kammantaṭṭhānato āgantvā bhuttasāyamāsā gharadvāre nisinnāpi, sayanigharaṃ pavisitvā nisinnāpi bhikkhusaṅghasseva vaṇṇaṃ kathenti.
After returning from their place of work and having eaten their evening meal, whether sitting at their house doors or having entered their bedrooms and sat down, they speak only in praise of the Saṅgha of bhikkhus.
Dù đã trở về từ nơi làm việc, đã dùng bữa tối và đang ngồi trước cửa nhà, hay đã vào phòng ngủ và đang ngồi, họ vẫn chỉ ca ngợi Tăng-đoàn.
Bhagavā tesaṃ manussānaṃ nipaccakāraṃ disvā bhikkhusaṅghaṃ piṇḍapātāpacāyane niyojetvā etadavoca.
The Blessed One, seeing the respectful conduct of those people, said this to engage the Saṅgha of bhikkhus in the reciprocation of alms-offerings.
Đức Thế Tôn thấy sự tôn kính của những người đó, và để khuyến khích Tăng-đoàn đền đáp công ơn cúng dường vật thực, Ngài đã nói điều này.
Ye dhammā samaṇakaraṇā ca brāhmaṇakaraṇā cāti ye dhammā samādāya paripūritā samitapāpasamaṇañca bāhitapāpabrāhmaṇañca karontīti attho.
Those states that make one a contemplative and a brahmin: The meaning is, those states which, when undertaken and fulfilled, make one a contemplative whose evils are calmed and a brahmin whose evils are banished.
Những pháp làm cho thành Sa-môn và làm cho thành Bà-la-môn (Ye dhammā samaṇakaraṇā ca brāhmaṇakaraṇā ca) có nghĩa là những pháp khi được thực hành và hoàn thiện sẽ làm cho người đó trở thành Sa-môn đã dứt trừ tội lỗi và Bà-la-môn đã loại bỏ tội lỗi.
‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, samaṇassa samaṇiyāni samaṇakaraṇīyāni.
“Bhikkhus, there are these three qualities of a contemplative that are to be done by a contemplative.
"Này các Tỳ-khưu, có ba điều này là những việc cần làm của Sa-môn, những việc làm cho thành Sa-môn.
Katamāni tīṇi?
What three?
Ba điều nào?
Adhisīlasikkhāsamādānaṃ, adhicittasikkhāsamādānaṃ, adhipaññāsikkhāsamādāna’’nti (a. ni. 3.82) ettha pana samaṇena kattabbadhammā vuttā.
Undertaking the training in higher virtue, undertaking the training in higher mind, undertaking the training in higher wisdom.” In this passage, however, the states that should be practiced by a contemplative are mentioned.
Sự thọ trì giới học cao hơn, sự thọ trì tâm học cao hơn, sự thọ trì tuệ học cao hơn" (A. III, 82). Ở đây, những pháp mà Sa-môn phải làm đã được nói đến.
Tepi ca samaṇakaraṇā hontiyeva.
And those too indeed become qualities that make one a contemplative.
Và những pháp đó cũng làm cho thành Sa-môn.
Idha pana hirottappādivasena desanā vitthāritā.
Here, however, the teaching is elaborated in terms of moral shame and moral dread, and so on.
Tuy nhiên, ở đây, lời dạy đã được mở rộng theo phương diện của Hổ thẹn (hiri) và Ghê sợ (ottappa), v.v.
Evaṃ no ayaṃ amhākanti ettha noti nipātamattaṃ.
In so this practice of ours: here, no is merely a particle.
Trong câu "Evaṃ no ayaṃ amhākaṃ" (Như vậy, điều này là của chúng ta), từ "no" chỉ là một tiểu từ.
Evaṃ ayaṃ amhākanti attho.
The meaning is: in this way, this practice of ours.
Nghĩa là: "Như vậy, điều này là của chúng ta."
Mahapphalā mahānisaṃsāti ubhayampi atthato ekameva.
Of great fruit, of great benefit: both have the same meaning.
Đại quả, đại lợi ích (Mahapphalā mahānisaṃsā) cả hai đều có cùng một nghĩa.
Avañjhāti amoghā.
Not barren: not ineffectual.
Không vô ích (Avañjhā) có nghĩa là không uổng phí.
Saphalāti ayaṃ tasseva attho.
Fruitful: this has the same meaning.
Có quả (Saphalā) là nghĩa của chính từ đó.
Yassā hi phalaṃ natthi, sā vañjhā nāma hoti.
For that which has no fruit is called barren.
Vì cái gì không có quả thì được gọi là vô ích.
Saudrayāti savaḍḍhi, idaṃ saphalatāya vevacanaṃ.
With increase: with growth; this is a synonym for fruitfulness.
Có sự tăng trưởng (Saudrayā) có nghĩa là có sự tăng trưởng, đây là từ đồng nghĩa với "có quả".
Evañhi vo, bhikkhave, sikkhitabbanti, bhikkhave, evaṃ tumhehi sikkhitabbaṃ.
This, bhikkhus, is how you should train: Bhikkhus, this is how you should train.
Này các Tỳ-khưu, các ông nên tu học như vậy (Evañhi vo, bhikkhave, sikkhitabbaṃ) có nghĩa là: "Này các Tỳ-khưu, các ông nên tu học như vậy."
Iti bhagavā iminā ettakena ṭhānena hirottappādīnaṃ dhammānaṃ vaṇṇaṃ kathesi.
Thus the Blessed One, by this much, praised the states of moral shame and so on.
Như vậy, Đức Thế Tôn đã ca ngợi các pháp như Hổ thẹn (hiri) và Ghê sợ (ottappa), v.v., bằng đoạn này.
Vacanapathapacchindanatthaṃ.
To cut off the path of speech.
Để cắt đứt con đường thắc mắc.
Sace hi koci acirapabbajito bālabhikkhu evaṃ vadeyya – ‘‘bhagavā hirottappādidhamme samādāya vattathāti vadati, ko nu kho tesaṃ samādāya vattane ānisaṃso’’ti?
For if some foolish bhikkhu who has not been long ordained were to say, “The Blessed One says to live undertaking the states of moral shame, and so on, but what, indeed, is the benefit in living by undertaking them?”
Nếu có một Tỳ-khưu mới xuất gia, còn non nớt, nói rằng: "Đức Thế Tôn dạy hãy thực hành các pháp Hổ thẹn (hiri) và Ghê sợ (ottappa), v.v., vậy lợi ích của việc thực hành những pháp đó là gì?"
Tassa vacanapathapacchindanatthaṃ.
It is for the purpose of cutting off the path of his speech.
Để cắt đứt con đường thắc mắc của người đó.
Ayañca ānisaṃso, ime hi dhammā samādāya paripūritā samitapāpasamaṇaṃ nāma bāhitapāpabrāhmaṇaṃ nāma karonti, catupaccayalābhaṃ uppādenti, paccayadāyakānaṃ mahapphalataṃ sampādenti, pabbajjaṃ avañjhaṃ saphalaṃ saudrayaṃ karontīti vaṇṇaṃ abhāsi.
And this is the benefit: for these states, when undertaken and fulfilled, make one a contemplative whose evils are calmed and a brahmin whose evils are banished; they give rise to the gain of the four requisites; they bring about great fruit for the donors of the requisites; they make the going-forth not barren, fruitful, and with increase. Thus he spoke in praise.
Và đây là lợi ích: những pháp này khi được thực hành và hoàn thiện sẽ làm cho người đó trở thành Sa-môn đã dứt trừ tội lỗi và Bà-la-môn đã loại bỏ tội lỗi, tạo ra sự thọ nhận bốn vật dụng, mang lại đại quả cho những người cúng dường vật dụng, và làm cho đời sống xuất gia không vô ích, có quả, có sự tăng trưởng. Ngài đã nói lời ca ngợi như vậy.
Ayamettha saṅkhepo.
This is the summary here.
Đây là phần tóm tắt ở đây.
Vitthārato pana vaṇṇakathā satipaṭṭhāne (dī. ni. aṭṭha. 2.373; ma. ni. aṭṭha. 2.373) vuttanayeneva veditabbā.
But the detailed explanation should be understood in the same way as it is stated in the Satipaṭṭhāna.
Tuy nhiên, phần giải thích chi tiết cần được hiểu theo cách đã nói trong Satipaṭṭhāna (Dī. Ni. Aṭṭha. 2.373; Ma. Ni. Aṭṭha. 2.373).
416. Hirottappenāti ‘‘yaṃ hirīyati hirīyitabbena, ottappati ottappitabbenā’’ti (dha. sa. 1331) evaṃ vitthāritāya hiriyā ceva ottappena ca.
416. Through moral shame and moral dread: By the moral shame and moral dread which are elaborated as, “One is ashamed of what is shameful, one is in dread of what is dreadful.”
416. Với Hổ thẹn và Ghê sợ (Hirottappenā) có nghĩa là với Hổ thẹn (hiri) và Ghê sợ (ottappa) đã được giải thích rộng rãi như: "điều đáng hổ thẹn thì hổ thẹn, điều đáng ghê sợ thì ghê sợ" (Dhs. 1331).
Apicettha ajjhattasamuṭṭhānā hirī, bahiddhāsamuṭṭhānaṃ ottappaṃ.
Moreover, herein, moral shame arises from an internal cause, and moral dread arises from an external cause.
Hơn nữa, ở đây, Hổ thẹn (hiri) phát sinh từ nội tại, Ghê sợ (ottappa) phát sinh từ bên ngoài.
Attādhipateyyā hirī, lokādhipateyyaṃ ottappaṃ.
Moral shame has self as its authority; moral dread has the world as its authority.
Hổ thẹn (hiri) là tự chủ, Ghê sợ (ottappa) là lấy thế gian làm chủ.
Lajjāsabhāvasaṇṭhitā hirī, bhayasabhāvasaṇṭhitaṃ ottappaṃ, vitthārakathā panettha sabbākārena visuddhimagge vuttā.
Moral shame is established in the nature of revulsion; moral dread is established in the nature of fear. The detailed explanation of this is stated in full in the Visuddhimagga.
Hổ thẹn (hiri) được thiết lập trên bản chất của sự xấu hổ, Ghê sợ (ottappa) được thiết lập trên bản chất của sự sợ hãi. Lời giải thích chi tiết về điều này đã được nói đến trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga) một cách đầy đủ.
Apica ime dve dhammā lokaṃ pālanato lokapāladhammā nāmāti kathitā.
Moreover, these two states, because they protect the world, are called the guardians of the world.
Hơn nữa, hai pháp này được gọi là các pháp bảo hộ thế gian (lokapāladhammā) vì chúng bảo vệ thế gian.
Yathāha – ‘‘dveme, bhikkhave, sukkā dhammā lokaṃ pālenti.
As it is said: “Bhikkhus, these two bright states protect the world.
Như đã nói: "Này các Tỳ-khưu, có hai pháp trắng này bảo vệ thế gian.
Katame dve?
What two?
Hai pháp nào?
Hirī ca ottappañca.
Moral shame and moral dread.
Hổ thẹn (hiri) và Ghê sợ (ottappa).
Ime kho, bhikkhave, dve sukkā dhammā lokaṃ pālenti.
These, bhikkhus, are the two bright states that protect the world.
Này các Tỳ-khưu, hai pháp trắng này bảo vệ thế gian.
Ime ca kho, bhikkhave, dve sukkā dhammā lokaṃ na pāleyyuṃ, nayidha paññāyetha, ‘mātā’ti vā, ‘mātucchā’ti vā, ‘mātulānī’ti vā, ‘ācariyabhariyā’ti vā, ‘garūnaṃ dārā’ti vā, sambhedaṃ loko agamissa, yathā ajeḷakā kukkuṭasūkarā soṇasiṅgālā’’ti (a. ni. 2.9).
If, bhikkhus, these two bright states did not protect the world, there would be no recognition here of ‘mother’ or ‘maternal aunt’ or ‘maternal uncle’s wife’ or ‘teacher’s wife’ or ‘wives of respected elders,’ and the world would fall into promiscuity, just like goats and sheep, chickens and pigs, dogs and jackals.”
Này các Tỳ-khưu, nếu hai pháp trắng này không bảo vệ thế gian, thì ở đây sẽ không có sự phân biệt 'mẹ' hay 'cô', hay 'dì', hay 'vợ thầy', hay 'vợ của những người đáng tôn kính', thế gian sẽ rơi vào sự hỗn loạn, như dê, cừu, gà, heo, chó, và chồn."
Imeyeva jātake ‘‘devadhammā’’ti kathitā.
These very same states are called “divine states” in the Jātakas.
Chính hai pháp này trong các truyện Jātaka được gọi là các pháp của chư Thiên (devadhammā).
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
Mahācundattherassa pana kilesasallekhanapaṭipadāti katvā dassitā.
For the Elder Mahācunda, however, they were shown as the practice for effacing the defilements.
Đối với Đại Trưởng lão Mahācunda, chúng được trình bày là con đường thực hành để gọt giũa phiền não.
Yathāha – ‘‘pare ahirikā bhavissanti, mayamettha hirimanā bhavissāmāti sallekho karaṇīyo.
As it is said: “Effacement should be practiced thus: ‘Others will be without moral shame, but we here will have moral shame.’
Như đã nói: "Người khác có thể không biết hổ thẹn, nhưng chúng ta ở đây sẽ biết hổ thẹn – đó là sự gọt giũa cần làm. Người khác có thể không biết ghê sợ, nhưng chúng ta ở đây sẽ biết ghê sợ – đó là sự gọt giũa cần làm."
Pare anottāpī bhavissanti, mayamettha ottāpī bhavissāmāti sallekho karaṇīyo’’ti (ma. ni. 1.83).
‘Others will be without moral dread, but we here will have moral dread,’ thus effacement should be practiced.”
Người khác sẽ không biết hổ thẹn, còn chúng ta sẽ biết hổ thẹn ở đây – đó là sự tự sửa mình cần phải thực hiện.
Imeva mahākassapattherassa ovādūpasampadāti katvā dassitā.
These same states were shown to the Elder Mahākassapa as the counsel at ordination.
Chính hai pháp này cũng được trình bày là lời giáo huấn và sự thọ giới của Đại Trưởng lão Mahākassapa.
Vuttañhetaṃ – ‘‘tasmā tiha te, kassapa, evaṃ sikkhitabbaṃ, tibbaṃ me hirottappaṃ paccupaṭṭhitaṃ bhavissati theresu navesu majjhimesūti.
For it is said: “Therefore, Kassapa, you should train in this way: ‘My moral shame and moral dread towards elders, new, and middle bhikkhus will be keenly established.’
Điều này đã được nói: "Vì vậy, này Kassapa, con phải tu học như thế này: 'Sự hổ thẹn và ghê sợ của ta sẽ luôn hiện hữu đối với các vị Trưởng lão, các vị mới xuất gia, và các vị trung niên.'
Evañhi te, kassapa, sikkhitabba’’nti (saṃ. ni. 2.154).
This, Kassapa, is how you should train.”
Này Kassapa, con phải tu học như vậy."
Idha panete samaṇadhammā nāmāti dassitā.
Here, however, they are shown as the states of a contemplative.
Ở đây, hai pháp này được trình bày là các pháp của Sa-môn (samaṇadhammā).
Yasmā pana ettāvatā sāmaññattho matthakaṃ patto nāma hoti, tasmā aparepi samaṇakaraṇadhamme dassetuṃ siyā kho pana, bhikkhave, tumhākantiādimāha.
But since the goal of contemplation is not accomplished by just this much, in order to show other states that make one a contemplative, he said, It may be, bhikkhus, that for you, and so on.
Vì đến đây, ý nghĩa của Sa-môn hạnh đã đạt đến đỉnh điểm, nên để trình bày thêm các pháp làm cho thành Sa-môn, Ngài đã nói: "Này các Tỳ-khưu, có thể các ông..." v.v.
Tattha sāmaññatthoti saṃyuttake tāva, ‘‘katamañca, bhikkhave, sāmaññaṃ?
Therein, the goal of contemplation: in the Saṃyuttaka, it is said, “And what, bhikkhus, is contemplation?
Ở đó, ý nghĩa của Sa-môn hạnh (sāmaññattho) trong Saṃyutta (Tương Ưng Bộ) đã nói: "Và này các Tỳ-khưu, Sa-môn hạnh là gì?
Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.
It is this Noble Eightfold Path.
Chính là Bát Chánh Đạo cao quý này.
Seyyathidaṃ, sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi, idaṃ vuccati, bhikkhave, sāmaññaṃ.
That is, right view… and so on… right concentration. This, bhikkhus, is called contemplation.
Nghĩa là, Chánh kiến... v.v... Chánh định, này các Tỳ-khưu, điều này được gọi là Sa-môn hạnh.
Katamo ca, bhikkhave, sāmaññattho?
And what, bhikkhus, is the goal of contemplation?
Và này các Tỳ-khưu, ý nghĩa của Sa-môn hạnh là gì?
Yo, bhikkhave, rāgakkhayo dosakkhayo mohakkhayo, ayaṃ vuccati, bhikkhave, sāmaññattho’’ti (saṃ. ni. 5.36) maggo ‘‘sāmañña’’nti, phalanibbānāni ‘‘sāmaññattho’’ti vuttāni.
Bhikkhus, the destruction of lust, the destruction of hatred, the destruction of delusion—this, bhikkhus, is called the goal of asceticism.’ In this way, the path is called ‘asceticism,’ and fruition and Nibbāna are called ‘the goal of asceticism.’
Này các Tỳ-khưu, sự đoạn diệt tham ái, sự đoạn diệt sân hận, sự đoạn diệt si mê, này các Tỳ-khưu, đó được gọi là ‘lợi ích Sa-môn’ (sāmaññattha). Con đường (magga) được gọi là ‘Sa-môn’ (sāmañña), các quả vị và Nibbāna được gọi là ‘lợi ích Sa-môn’ (sāmaññattha).
Imasmiṃ pana ṭhāne maggampi phalampi ekato katvā sāmaññattho kathitoti veditabbo.
But in this context, it should be understood that the goal of asceticism is taught by combining both the path and the fruition.
Tuy nhiên, trong trường hợp này, cần phải hiểu rằng lợi ích Sa-môn (sāmaññattha) được nói đến bằng cách kết hợp cả con đường (magga) và quả vị (phala) lại với nhau.
Ārocayāmīti kathemi.
I will tell you means I will speak.
Ārocayāmī có nghĩa là tôi nói.
Paṭivedayāmīti jānāpemi.
I will make known to you means I will cause you to know.
Paṭivedayāmī có nghĩa là tôi làm cho biết.
417. Parisuddho no kāyasamācāroti ettha kāyasamācāro parisuddho aparisuddhoti duvidho.
417. In the phrase Our bodily conduct is purified, bodily conduct is of two kinds: purified and unpurified.
417. Trong câu Parisuddho no kāyasamācāro (Hạnh kiểm thân của chúng ta thanh tịnh), hạnh kiểm thân (kāyasamācāra) có hai loại: thanh tịnh (parisuddha) và không thanh tịnh (aparisuddha).
Yo hi bhikkhu pāṇaṃ hanati adinnaṃ ādiyati, kāmesu micchā carati, tassa kāyasamācāro aparisuddho nāma, ayaṃ pana kammapathavaseneva vārito.
Indeed, for a bhikkhu who kills a living being, takes what is not given, or engages in sexual misconduct, his bodily conduct is called unpurified; but this is prohibited by way of the courses of action.
Vị Tỳ-khưu nào giết hại sinh vật, lấy của không cho, tà hạnh trong các dục, thì hạnh kiểm thân của vị ấy được gọi là không thanh tịnh, nhưng điều này đã bị ngăn cấm theo nghiệp đạo (kammapatha).
Yo pana pāṇinā vā leḍḍunā vā daṇḍena vā satthena vā paraṃ potheti viheṭheti, tassa kāyasamācāro aparisuddho nāma, ayampi sikkhāpadabaddheneva paṭikkhitto.
Moreover, for one who strikes or harms another with his hand, a clod of earth, a stick, or a weapon, his bodily conduct is called unpurified; this too is rejected as it is bound by a training rule.
Vị nào dùng tay, cục đất, gậy hoặc dao để đánh đập, hành hạ người khác, thì hạnh kiểm thân của vị ấy được gọi là không thanh tịnh, điều này cũng đã bị cấm theo giới luật (sikkhāpada).
Imasmiṃ sutte ubhayampetaṃ akathetvā paramasallekho nāma kathito.
In this sutta, without speaking of either of these two, what is called the highest effacement is taught.
Trong bài kinh này, cả hai điều đó đều không được nói đến, mà điều được nói đến là sự tinh giản tối thượng (paramasallekha).
Yo hi bhikkhu pānīyaghaṭe vā pānīyaṃ pivantānaṃ, patte vā bhattaṃ bhuñjantānaṃ kākānaṃ nivāraṇavasena hatthaṃ vā daṇḍaṃ vā leḍḍuṃ vā uggirati, tassa kāyasamācāro aparisuddho.
Indeed, for a bhikkhu who raises his hand, a stick, or a clod of earth to ward off crows drinking water from a water pot or eating food from a bowl, his bodily conduct is unpurified.
Vị Tỳ-khưu nào giơ tay, gậy hoặc cục đất lên để xua đuổi những con quạ đang uống nước trong bình nước hoặc đang ăn cơm trong bát, thì hạnh kiểm thân của vị ấy là không thanh tịnh.
Viparīto parisuddho nāma.
The opposite is called purified.
Trái lại, là thanh tịnh.
Uttānoti uggato pākaṭo.
Manifest means risen up, evident.
Uttāno có nghĩa là nổi lên, rõ ràng.
Vivaṭoti anāvaṭo asañchanno.
Uncovered means not covered, not concealed.
Vivaṭo có nghĩa là không che đậy, không giấu giếm.
Ubhayenāpi parisuddhataṃyeva dīpeti.
By both terms, it indicates its purity.
Cả hai đều chỉ sự thanh tịnh.
Na ca chiddavāti sadā ekasadiso antarantare chiddarahito.
And not flawed means always consistent, without flaws in between.
Na ca chiddavā có nghĩa là luôn luôn đồng nhất, không có lỗ hổng ở giữa.
Saṃvutoti kilesānaṃ dvāra pidahanena pidahito, na vajjapaṭicchādanatthāya.
Restrained means closed by the shutting of the doors of the defilements, not for the purpose of concealing a fault.
Saṃvuto có nghĩa là được che đậy bằng cách đóng các cửa của phiền não, không phải để che giấu lỗi lầm.
418. Vacīsamācārepi yo bhikkhu musā vadati, pisuṇaṃ katheti, pharusaṃ bhāsati, samphaṃ palapati, tassa vacīsamācāro aparisuddho nāma.
418. Regarding verbal conduct also, for a bhikkhu who tells lies, speaks divisively, uses harsh language, or engages in idle chatter, his verbal conduct is called unpurified.
418. Trong hạnh kiểm lời nói (vacīsamācāra) cũng vậy, vị Tỳ-khưu nào nói dối, nói lời đâm thọc, nói lời thô ác, nói lời vô ích, thì hạnh kiểm lời nói của vị ấy được gọi là không thanh tịnh.
Ayaṃ pana kammapathavasena vārito.
But this is prohibited by way of the courses of action.
Tuy nhiên, điều này đã bị ngăn cấm theo nghiệp đạo (kammapatha).
Yo pana gahapatikāti vā dāsāti vā pessāti vā ādīhi khuṃsento vadati, tassa vacīsamācāro aparisuddho nāma.
Moreover, for one who speaks while reviling with words such as ‘householder,’ ‘slave,’ or ‘servant,’ his verbal conduct is called unpurified.
Vị nào nói lời chế giễu như "gia chủ", "nô lệ", "người hầu", v.v., thì hạnh kiểm lời nói của vị ấy được gọi là không thanh tịnh.
Ayaṃ pana sikkhāpadabaddheneva paṭikkhitto.
This, however, is rejected as it is bound by a training rule.
Tuy nhiên, điều này đã bị cấm theo giới luật (sikkhāpada).
Imasmiṃ sutte ubhayampetaṃ akathetvā paramasallekho nāma kathito.
In this sutta, without speaking of either of these two, what is called the highest effacement is taught.
Trong bài kinh này, cả hai điều đó đều không được nói đến, mà điều được nói đến là sự tinh giản tối thượng (paramasallekha).
Yo hi bhikkhu daharena vā sāmaṇerena vā, ‘‘kacci, bhante, amhākaṃ upajjhāyaṃ passathā’’ti vutte, sambahulā, āvuso, bhikkhubhikkhuniyo ekasmiṃ padese vicadiṃsu, upajjhāyo te vikkāyikasākabhaṇḍikaṃ ukkhipitvā gato bhavissatī’’tiādinā nayena hasādhippāyopi evarūpaṃ kathaṃ katheti, tassa vacīsamācāro aparisuddho.
Indeed, if a bhikkhu, when asked by a junior bhikkhu or a novice, "Venerable sir, did you see our preceptor?", speaks in a way such as this, even with the intention of jesting: "Friends, many bhikkhus and bhikkhunīs were seen in one place; your preceptor might have gone off carrying a bundle of market vegetables," his verbal conduct is unpurified.
Vị Tỳ-khưu nào, khi được một vị Tỳ-khưu trẻ hoặc một Sa-di hỏi: "Bạch Đại đức, Đại đức có thấy vị Upajjhāya của chúng con không?", dù với ý định đùa giỡn, lại nói những lời như: "Này các hiền giả, nhiều Tỳ-khưu và Tỳ-khunī đã cãi nhau ở một nơi, vị Upajjhāya của các vị chắc đã vác gói rau cải đã mua đi rồi", thì hạnh kiểm lời nói của vị ấy là không thanh tịnh.
Viparīto parisuddho nāma.
The opposite is called purified.
Trái lại, là thanh tịnh.
419. Manosamācāre yo bhikkhu abhijjhālu byāpannacitto micchādiṭṭhiko hoti, tassa manosamācāro aparisuddho nāma.
419. Regarding mental conduct, for a bhikkhu who is covetous, has a mind of ill will, or holds wrong view, his mental conduct is called unpurified.
419. Trong hạnh kiểm ý nghiệp (manosamācāra), vị Tỳ-khưu nào có tâm tham lam, tâm sân hận, tà kiến, thì hạnh kiểm ý nghiệp của vị ấy được gọi là không thanh tịnh.
Ayaṃ pana kammapathavaseneva vārito.
But this is prohibited by way of the courses of action.
Tuy nhiên, điều này đã bị ngăn cấm theo nghiệp đạo (kammapatha).
Yo pana upanikkhittaṃ jātarūparajataṃ sādiyati, tassa manosamācāro aparisuddho nāma.
Moreover, for one who consents to gold and silver placed nearby, his mental conduct is called unpurified.
Vị nào chấp nhận vàng bạc đã được đặt cọc, thì hạnh kiểm ý nghiệp của vị ấy được gọi là không thanh tịnh.
Ayampi sikkhāpadabaddheneva paṭikkhitto.
This too is rejected as it is bound by a training rule.
Điều này cũng đã bị cấm theo giới luật (sikkhāpada).
Imasmiṃ sutte ubhayampetaṃ akathetvā paramasallekho nāma kathito.
In this sutta, without speaking of either of these two, what is called the highest effacement is taught.
Trong bài kinh này, cả hai điều đó đều không được nói đến, mà điều được nói đến là sự tinh giản tối thượng (paramasallekha).
Yo pana bhikkhu kāmavitakkaṃ vā byāpādavitakkaṃ vā vihiṃsāvitakkaṃ vā vitakketi, tassa manosamācāro aparisuddho.
Moreover, for a bhikkhu who thinks a thought of sensual desire, a thought of ill will, or a thought of harming, his mental conduct is unpurified.
Vị Tỳ-khưu nào suy nghĩ về dục tầm (kāmavitakka), sân tầm (byāpādavitakka) hoặc hại tầm (vihiṃsāvitakka), thì hạnh kiểm ý nghiệp của vị ấy là không thanh tịnh.
Viparīto parisuddho nāma.
The opposite is called purified.
Trái lại, là thanh tịnh.
420. Ājīvasmiṃ yo bhikkhu ājīvahetu vejjakammaṃ pahiṇagamanaṃ gaṇḍaphālanaṃ karoti, arumakkhanaṃ deti, telaṃ pacatīti ekavīsatianesanāvasena jīvikaṃ kappeti.
420. Regarding livelihood, a bhikkhu makes his living by means of the twenty-one kinds of wrong livelihood, such as practicing medicine, running errands, or lancing boils for the sake of his livelihood; he applies ointments to sores or cooks oil.
420. Về phương tiện sinh nhai (ājīva), vị Tỳ-khưu nào vì mục đích sinh nhai mà làm nghề y, làm người đưa tin, chọc mủ nhọt, xức thuốc cho vết thương, nấu dầu – tức là sống bằng hai mươi mốt cách sinh nhai bất chính (anesanā).
Yo vā pana viññāpetvā bhuñjati, tassa ājīvo aparisuddho nāma.
Or for one who eats after having something requested, his livelihood is called unpurified.
Hoặc vị nào thọ thực sau khi đã xin, thì phương tiện sinh nhai của vị ấy được gọi là không thanh tịnh.
Ayaṃ pana sikkhāpadabaddheneva paṭikkhitto.
This, however, is rejected as it is bound by a training rule.
Tuy nhiên, điều này đã bị cấm theo giới luật (sikkhāpada).
Imasmiṃ sutte ubhayampetaṃ akathetvā paramasallekho nāma kathito.
In this sutta, without speaking of either of these two, what is called the highest effacement is taught.
Trong bài kinh này, cả hai điều đó đều không được nói đến, mà điều được nói đến là sự tinh giản tối thượng (paramasallekha).
Yo hi bhikkhu sappinavanītatelamadhuphāṇitādīni labhitvā, ‘‘sve vā punadivase vā bhavissatī’’ti sannidhikārakaṃ paribhuñjati, yo vā pana nimbaṅkurādīni disvā sāmaṇere vadati – ‘‘aṃṅkure khādathā’’ti, sāmaṇerā thero khāditukāmoti kappiyaṃ katvā denti, dahare pana sāmaṇere vā pānīyaṃ pivatha, āvusoti vadati, te thero pānīyaṃ pivitukāmoti pānīyasaṅkhaṃ dhovitvā denti, tampi paribhuñjantassa ājīvo aparisuddho nāma hoti.
Indeed, for a bhikkhu who, having received ghee, fresh butter, oil, honey, molasses, and so on, consumes them after storing them with the thought, "This will be for tomorrow or the day after"; or who, upon seeing neem shoots and so on, says to the novices, "Eat the shoots," and the novices, thinking the elder wants to eat, make it allowable and give it to him; or who says to young novices, "Friends, drink some water," and they, thinking the elder wants to drink water, wash a water-conch and give it to him—for one consuming even that, his livelihood is called unpurified.
Vị Tỳ-khưu nào nhận được bơ, bơ tươi, dầu, mật ong, đường thốt nốt, v.v., rồi tích trữ để dùng vào ngày mai hoặc ngày kia, hoặc vị nào thấy chồi cây nimba, v.v., rồi nói với các Sa-di: “Này các Sa-di, các con có muốn ăn chồi cây không?”, các Sa-di nghĩ rằng vị trưởng lão muốn ăn nên làm cho hợp lệ rồi dâng lên; hoặc vị nào nói với các Tỳ-khưu trẻ hoặc các Sa-di: “Này các hiền giả, các con có muốn uống nước không?”, các vị ấy nghĩ rằng vị trưởng lão muốn uống nước nên rửa sạch vỏ ốc đựng nước rồi dâng lên, thì phương tiện sinh nhai của vị Tỳ-khưu thọ dụng những thứ đó cũng được gọi là không thanh tịnh.
Viparīto parisuddho nāma.
The opposite is called purified.
Trái lại, là thanh tịnh.
423. Jāgariyamanuyuttāti rattindivaṃ cha koṭṭhāse katvā ekasmiṃ koṭṭhāse niddāya okāsaṃ datvā pañca koṭṭhāse jāgariyamhi yuttā payuttā.
423. Devoted to wakefulness means having divided the day and night into six parts, and having given an opportunity for sleep in one part, they are yoked and committed to wakefulness in the other five parts.
423. Jāgariyamanuyuttā có nghĩa là siêng năng, tinh tấn trong việc thức tỉnh (jāgariya), chia đêm ngày thành sáu phần, dành một phần để ngủ, và năm phần còn lại thì tinh tấn, nỗ lực trong việc thức tỉnh.
Sīhaseyyanti ettha kāmabhogiseyyā, petaseyyā, sīhaseyyā, tathāgataseyyāti catasso seyyā.
The lion's posture: here there are four postures for lying down: the posture of one who indulges in sensual pleasures, the posture of a peta, the lion's posture, and the Tathāgata's posture.
Trong từ Sīhaseyya (tư thế nằm của sư tử) này, có bốn tư thế nằm: tư thế nằm của người hưởng thụ dục lạc (kāmabhogiseyyā), tư thế nằm của ngạ quỷ (petaseyyā), tư thế nằm của sư tử (sīhaseyyā), và tư thế nằm của Đức Như Lai (tathāgataseyyā).
Tattha ‘‘yebhuyyena, bhikkhave, kāmabhogī sattā vāmena passena sentī’’ti (a. ni. 4.246) ayaṃ kāmabhogiseyyā, tesu hi yebhuyyena dakkhiṇapassena sayāno nāma natthi.
Among these, "For the most part, bhikkhus, beings who indulge in sensual pleasures lie on their left side." This is the posture of one who indulges in sensual pleasures; for among them, there is almost no one who lies on their right side.
Trong đó, “Này các Tỳ-khưu, phần lớn chúng sinh hưởng thụ dục lạc nằm nghiêng về bên trái”, đó là tư thế nằm của người hưởng thụ dục lạc (kāmabhogiseyyā), vì trong số họ, phần lớn không có ai nằm nghiêng về bên phải.
‘‘Yebhuyyena, bhikkhave, sīho migarājā naṅguṭṭhaṃ antarasatthimhi anupakkhipitvā dakkhiṇena passena setī’’ti (a. ni. 4.246) ayaṃ sīhaseyyā.
"For the most part, bhikkhus, the lion, king of beasts, lies on its right side, having tucked its tail between its thighs." This is the lion's posture.
“Này các Tỳ-khưu, phần lớn sư tử chúa nằm nghiêng về bên phải, vắt đuôi vào giữa hai đùi”, đó là tư thế nằm của sư tử (sīhaseyyā).
Tejussadattā hi sīho migarājā dve purimapāde ekasmiṃ ṭhāne pacchimapāde ekasmiṃ ṭhapetvā naṅguṭṭhaṃ antarasatthimhi pakkhipitvā purimapādapacchimapādanaṅguṭṭhānaṃ ṭhitokāsaṃ sallakkhetvā dvinnaṃ purimapādānaṃ matthake sīsaṃ ṭhapetvā sayati.
Indeed, due to its majestic nature, the lion, king of beasts, places its two front paws in one place and its hind paws in another, tucks its tail between its thighs, marks the spots where its front paws, hind paws, and tail are placed, and lies down, placing its head on its two front paws.
Vì có sức mạnh phi thường, sư tử chúa đặt hai chân trước ở một chỗ, hai chân sau ở một chỗ, vắt đuôi vào giữa hai đùi, chú ý đến vị trí đặt chân trước, chân sau và đuôi, rồi đặt đầu lên hai chân trước mà nằm.
Divasampi sayitvā pabujjhamāno na utrāsanto pabujjhati.
Even after sleeping all day, when it awakens, it does not awaken startled.
Dù nằm cả ngày, khi thức dậy, nó không giật mình.
Sīsaṃ pana ukkhipitvā purimapādānaṃ ṭhitokāsaṃ sallakkheti.
Instead, it lifts its head and marks the spot where its front paws were placed.
Nó ngẩng đầu lên và chú ý đến vị trí đặt chân trước.
Sace kiñci ṭhānaṃ vijahitvā ṭhitaṃ hoti, ‘‘nayidaṃ tuyhaṃ jātiyā, na sūrabhāvassa ca anurūpa’’nti anattamano hutvā tattheva sayati, na gocarāya pakkamati.
If they have shifted from their spot even slightly, it becomes displeased, thinking, "This is not befitting your birth, nor your courageous nature," and lies down right there again; it does not set out for its feeding ground.
Nếu có bất kỳ chỗ nào bị lệch khỏi vị trí, nó sẽ không hài lòng, nghĩ rằng “điều này không phù hợp với dòng dõi và sự dũng mãnh của ta”, rồi nằm yên ở đó, không đi kiếm ăn.
Avijahitvā ṭhite pana ‘‘tuyhaṃ jātiyā sūrabhāvassa ca anurūpamida’’nti haṭṭhatuṭṭho uṭṭhāya sīhavijambhitaṃ vijambhitvā kesarabhāraṃ vidhunitvā tikkhattuṃ sīhanādaṃ naditvā gocarāya pakkamati.
But if they have not shifted, thinking, "This is befitting your birth and your courageous nature," it becomes happy and delighted, gets up, performs the lion's stretch, shakes out its mane, roars the lion's roar three times, and sets out for its feeding ground.
Nếu các vị trí vẫn giữ nguyên, nó sẽ vui mừng, nghĩ rằng “điều này phù hợp với dòng dõi và sự dũng mãnh của ta”, rồi đứng dậy, vươn vai như sư tử, rung bờm ba lần, gầm tiếng sư tử hống rồi đi kiếm ăn.
Catutthajjhānaseyyā pana tathāgataseyyāti vuccati.
The posture of the fourth jhāna, however, is called the Tathāgata's posture.
Tư thế nằm trong Tứ thiền được gọi là tư thế nằm của Đức Như Lai (tathāgataseyyā).
Tāsu idha sīhaseyyā āgatā.
Of these, the lion's posture is mentioned here.
Trong số đó, ở đây đề cập đến tư thế nằm của sư tử (sīhaseyyā).
Ayañhi tejussadairiyāpathattā uttamaseyyā nāma.
This, due to being a posture of majesty, is called the supreme posture.
Đây là tư thế nằm tối thượng vì có oai nghi hùng dũng.
Pāde pādanti dakkhiṇapāde vāmapādaṃ.
Foot on foot means the left foot on the right foot.
Pāde pāda có nghĩa là chân trái đặt trên chân phải.
Accādhāyāti atiādhāya īsakaṃ atikkamma ṭhapetvā, gopphakena hi gopphake, jāṇunā vā jāṇumhi saṅghaṭṭiyamāne abhiṇhaṃ vedanā uppajjati, cittaṃ ekaggaṃ na hoti, seyyā aphāsukā hoti.
Accādhāyā means "placing over excessively," placing it slightly beyond, i.e., placing it so that the bones do not rub. For when anklebone rubs against anklebone, or knee against knee, pain constantly arises, the mind does not become concentrated, and the posture is uncomfortable.
Accādhāyā nghĩa là đặt hơi vượt quá, đặt lệch xương. Thật vậy, khi mắt cá chạm mắt cá, hoặc đầu gối chạm đầu gối, cảm giác đau đớn thường xuyên phát sinh, tâm không định tĩnh, tư thế nằm không thoải mái.
Yathā pana na saṅghaṭṭeti, evaṃ atikkamma ṭhapite vedanā nuppajjati, cittaṃ ekaggaṃ hoti, seyyā phāsukā hoti, tasmā evamāha.
However, if it is placed in such a way that it does not rub, then pain does not arise, the mind becomes concentrated, and the posture is comfortable, therefore, he said thus.
Nhưng khi đặt vượt quá như vậy để chúng không chạm vào nhau, cảm giác đau đớn không phát sinh, tâm định tĩnh, tư thế nằm thoải mái. Do đó, Đức Phật đã nói như vậy.
426. Yā panāyaṃ seyyathāpi, bhikkhaveti upamā vuttā.
426. As for the simile mentioned as “Just as, bhikkhus…”,
426. Về ví dụ đã được nói đến là seyyathāpi, bhikkhave (này các Tỳ-kheo, ví như).
Tattha iṇaṃ ādāyāti vaḍḍhiyā dhanaṃ gahetvā.
there, iṇaṃ ādāya means having taken money at interest.
Trong đó, iṇaṃ ādāyā (vay mượn nợ) nghĩa là vay tiền có lãi.
Byantī kareyyāti vigatantāni kareyya.
Byantī kareyyā means to make them without end.
Byantī kareyyā (trả hết nợ) nghĩa là làm cho không còn dấu vết.
Yathā tesaṃ kākaṇikamattopi pariyanto nāma nāvasissati, evaṃ kareyya, sabbaso paṭiniyyāteyyāti attho.
The meaning is, he should repay completely, so that not even a kākaṇika-worth of debt remains to them.
Ý nói là làm sao để không còn một chút nợ nào, trả lại hoàn toàn.
Tatonidānanti āṇaṇyanidānaṃ.
Tatonidānaṃ means due to being debt-free.
Tatonidāna (do đó) là do không còn nợ.
So hi aṇaṇomhīti āvajjanto balavapāmojjaṃ labhati, balavasomanassamadhigacchati.
For he, reflecting "I am debt-free," attains strong joy and experiences strong delight.
Người đó, khi suy nghĩ rằng mình không còn nợ, sẽ có được niềm hoan hỷ mạnh mẽ, đạt được sự hân hoan mạnh mẽ.
Tena vuttaṃ – ‘‘labhetha pāmojjaṃ, adhigaccheyya somanassa’’nti.
Therefore it was said: "He would obtain joy, he would experience delight."
Do đó, đã nói: “được niềm hoan hỷ, đạt được sự hân hoan”.
Visabhāgavedanuppattiyā kakaceneva catuiriyāpathaṃ chindanto ābādhatīti ābādho, svāssa atthīti ābādhiko.
Ābādho means an affliction, because it afflicts by cutting off the four postures with a saw, as it were, due to the arising of disagreeable feeling; he has this (affliction), thus he is ābādhiko.
Do sự phát sinh của những cảm giác không tương thích, như dùng cưa cắt đứt bốn oai nghi, nên gọi là ābādho (bệnh tật), và người có bệnh tật đó gọi là ābādhiko (người bệnh).
Taṃsamuṭṭhānena dukkhena dukkhito.
Dukkhito means afflicted by the suffering arising from that.
Do sự đau khổ phát sinh từ đó, gọi là dukkhito (đau khổ).
Adhimattagilānoti bāḷhagilāno.
Adhimattagilāno means severely ill.
Adhimattagilāno (bệnh nặng) nghĩa là bệnh rất nặng.
Nacchādeyyāti adhimattabyādhiparetatāya na rucceyya.
Nacchādeyyā means he would not relish, due to being afflicted by excessive illness.
Nacchādeyyā (không thích ăn) nghĩa là không muốn ăn uống do bị bệnh quá nặng hành hạ.
Balamattāti balameva, balañcassa kāye na bhaveyyāti attho.
Balamattā means simply strength, and the meaning is, there would be no strength in his body.
Balamattā (sức lực) nghĩa là chỉ có sức lực, nghĩa là không còn sức lực trong thân.
Tatonidānanti ārogyanidānaṃ, tassa hi arogomhīti āvajjayato tadubhayaṃ hoti.
Tatonidānaṃ means due to health. For to him who reflects "I am healthy," both (joy and delight) arise.
Tatonidāna (do đó) là do sự khỏe mạnh, vì khi người đó suy nghĩ rằng mình khỏe mạnh, cả hai điều đó (hoan hỷ và hân hoan) đều có.
Tena vuttaṃ – ‘‘labhetha pāmojjaṃ, adhigaccheyya somanassa’’nti.
Therefore it was said: "He would obtain joy, he would experience delight."
Do đó, đã nói: “được niềm hoan hỷ, đạt được sự hân hoan”.
Na cassa kiñci bhogānaṃ vayoti kākaṇikamattampi bhogānaṃ vayo na bhaveyya.
Na cassa kiñci bhogānaṃ vayo means there would be no loss of property, not even a kākaṇika-worth.
Na cassa kiñci bhogānaṃ vayo (không có sự hao hụt tài sản nào) nghĩa là không có sự hao hụt tài sản dù chỉ một đồng.
Tatonidānanti bandhanāmokkhanidānaṃ, sesaṃ vuttanayeneva sabbapadesu yojetabbaṃ.
Tatonidānaṃ means due to liberation from bondage; the rest should be applied in all sections in the manner already explained.
Tatonidāna (do đó) là do sự giải thoát khỏi xiềng xích. Phần còn lại phải được áp dụng cho tất cả các đoạn theo cách đã nói.
Anattādhīnoti na attani adhīno, attano ruciyā kiñci kātuṃ na labhati.
Anattādhīno means not subject to oneself, unable to do anything according to one's own will.
Anattādhīno (không tự chủ) nghĩa là không tự chủ bản thân, không thể làm bất cứ điều gì theo ý muốn của mình.
Parādhīnoti paresu adhīno, parasseva ruciyā pavattati.
Parādhīno means subject to others, acting according to the will of others.
Parādhīno (bị người khác chi phối) nghĩa là bị người khác chi phối, phải hành động theo ý muốn của người khác.
Na yena kāmaṃ gamoti yena disābhāgenassa kāmo hoti.
Na yena kāmaṃ gamo means he cannot go in the direction he desires.
Na yena kāmaṃ gamo (không thể đi đến nơi mình muốn) nghĩa là không thể đi đến hướng mà mình muốn.
Icchā uppajjati gamanāya, tena gantuṃ na labhati.
The desire to go arises in him, but he cannot go in that direction.
Khi ý muốn đi lại phát sinh, người đó không thể đi được.
Dāsabyāti dāsabhāvā.
Dāsabyā means from the state of servitude.
Dāsabyā (khỏi cảnh nô lệ) nghĩa là thoát khỏi thân phận nô lệ.
Bhujissoti attano santako.
Bhujisso means one's own property (free).
Bhujisso (tự do) nghĩa là thuộc về chính mình.
Tatonidānanti bhujissanidānaṃ.
Tatonidānaṃ means due to freedom.
Tatonidāna (do đó) là do sự tự do.
Kantāraddhānamagganti kantāraṃ addhānamaggaṃ, nirudakaṃ dīghamagganti attho.
Kantāraddhānamaggaṃ means a wilderness-road, meaning a long road without water.
Kantāraddhānamaggaṃ (con đường hoang vắng hiểm trở) nghĩa là con đường dài không có nước, con đường hoang vắng hiểm trở.
Tatonidānanti khemantabhūminidānaṃ.
Tatonidānaṃ means due to reaching a place of safety.
Tatonidāna (do đó) là do đạt được vùng đất an toàn.
Ime pañca nīvaraṇe appahīneti ettha bhagavā appahīnaṃ kāmacchandanīvaraṇaṃ iṇasadisaṃ, sesāni rogādisadisāni katvā dasseti.
In ime pañca nīvaraṇe appahīne (these five hindrances, unabandoned), the Blessed One shows the unabandoned hindrance of sensual desire to be like a debt, and the remaining ones to be like diseases and so on.
Trong câu Ime pañca nīvaraṇe appahīne (năm triền cái này chưa được đoạn trừ), Đức Thế Tôn đã ví triền cái dục tham chưa đoạn trừ như món nợ, và các triền cái còn lại như bệnh tật.
Tatrāyaṃ sadisatā – yo hi paresaṃ iṇaṃ gahetvā vināseti.
Here is the similarity: a person who takes a debt from others and squanders it,
Sự tương đồng ở đây là: người nào vay mượn nợ của người khác rồi tiêu xài mất.
So tehi iṇaṃ dehīti vuccamānopi pharusaṃ vuccamānopi bajjhamānopi pahariyamānopi kiñci paṭibāhituṃ na sakkoti, sabbaṃ titikkhati, titikkhakāraṇañhissa taṃ iṇaṃ hoti.
when told "Give the debt!", when spoken to harshly, when bound, when beaten, cannot resist anything, but endures everything. That debt is the cause of his endurance.
Dù bị chủ nợ đòi nợ, bị nói lời thô tục, bị trói buộc, bị đánh đập, người đó cũng không thể chống cự được chút nào, mà phải chịu đựng tất cả. Món nợ đó chính là nguyên nhân khiến người đó phải chịu đựng.
Evamevaṃ yo yamhi kāmacchandena rajjati, taṇhāgaṇena taṃ vatthuṃ gaṇhāti, so tena pharusaṃ vuccamānopi bajjhamānopi pahariyamānopi sabbaṃ titikkhati.
Similarly, he who clings to something with sensual desire, or takes that object with the grasp of craving, when harshly spoken to by that person, when bound, when beaten, he endures everything.
Cũng vậy, người nào bị dục tham ràng buộc, bị lưới ái tham nắm giữ đối với một đối tượng nào đó, thì dù bị đối tượng đó nói lời thô tục, bị trói buộc, bị đánh đập, người đó cũng phải chịu đựng tất cả.
Titikkhakāraṇañhissa so kāmacchando hoti gharasāmikehi vadhīyamānānaṃ itthīnaṃ viyāti.
And that sensual desire is the cause of his endurance, like women who are beaten by their husbands.
Dục tham đó chính là nguyên nhân khiến người đó phải chịu đựng, giống như những người phụ nữ bị chồng đánh đập.
Evaṃ iṇaṃ viya kāmacchando daṭṭhabbo.
Thus, sensual desire should be regarded like a debt.
Như vậy, dục tham cần được xem như món nợ.
Yathā pana pittarogāturo madhusakkarādīsupi dinnesu pittarogāturatāya tesaṃ rasaṃ na vindati, tittakaṃ tittakanti uggiratiyeva.
Just as a person suffering from a bile-disease, even when given honey and sugar and so on, due to his bile-disease, does not taste their flavor, but simply spits them out, saying "Bitter, bitter!"
Ví như người bệnh mật, dù được cho mật ong, đường v.v., nhưng vì bệnh mật nên không cảm nhận được vị của chúng, mà chỉ nôn ra và nói: “Đắng quá, đắng quá!”
Evamevaṃ byāpannacitto hitakāmehi ācariyupajjhāyehi appamattakampi ovadīyamāno ovādaṃ na gaṇhāti, ‘‘ati viya me tumhe upaddavethā’’tiādīni vatvā vibbhamati.
Similarly, a person with an ill-will mind, even when exhorted in the slightest by well-wishing teachers and preceptors, does not take the exhortation, and strays away saying things like, "You oppress me too much."
Cũng vậy, người có tâm sân hận, dù được các bậc thầy và bổn sư có thiện ý khuyên bảo dù chỉ một chút, cũng không tiếp thu lời khuyên, mà nói những lời như “Các ngài làm phiền tôi quá!” rồi bỏ đi.
Pittarogāturatāya so puriso madhusakkarādirasaṃ viya, kodhāturatāya jhānasukhādibhedaṃ sāsanarasaṃ na vindatīti.
Just as that person, due to his bile-disease, does not taste the flavor of honey and sugar and so on, so too, due to his anger-disease, he does not taste the flavor of the teaching, which is of the nature of jhānic bliss and so on.
Giống như người bệnh mật không cảm nhận được vị của mật ong, đường v.v., người bị sân hận hành hạ không cảm nhận được vị giáo pháp, tức là các loại an lạc thiền định v.v.
Evaṃ rogo viya byāpādo daṭṭhabbo.
Thus, ill-will should be regarded like a disease.
Như vậy, sân hận cần được xem như bệnh tật.
Yathā pana nakkhattadivase bandhanāgāre baddho puriso nakkhattassa neva ādiṃ, na majjhaṃ, na pariyosānaṃ passati.
Just as a person bound in prison on a festival day does not see the beginning, middle, or end of the festival.
Ví như người bị giam trong ngục vào ngày lễ hội, không thấy được đầu, giữa, hay cuối của lễ hội.
So dutiyadivase mutto, ‘‘aho hiyyo nakkhattaṃ manāpaṃ, aho naccaṃ, aho gīta’’ntiādīni sutvāpi paṭivacanaṃ na deti.
When he is released on the second day, even if he hears, "Oh, yesterday's festival was delightful! Oh, the dancing! Oh, the singing!" and so on, he gives no reply.
Người đó, khi được thả ra vào ngày hôm sau, dù nghe người khác nói “Ôi, hôm qua lễ hội thật đẹp! Ôi, vũ điệu thật hay! Ôi, tiếng hát thật tuyệt!” cũng không đáp lời.
Kiṃ kāraṇā?
For what reason?
Vì lý do gì?
Nakkhattassa ananubhūtattā.
Because he did not experience the festival.
Vì chưa từng trải nghiệm lễ hội.
Evamevaṃ thinamiddhābhibhūto bhikkhu vicittanayepi dhammassavane pavattamāne neva tassa ādiṃ, na majjhaṃ, na pariyosānaṃ jānāti.
Similarly, a bhikkhu overcome by sloth and torpor, even when a discourse on the Dhamma is proceeding in various ways, knows neither its beginning, nor its middle, nor its end.
Cũng vậy, Tỳ-kheo bị hôn trầm, thụy miên chi phối, dù có nghe pháp thoại với nhiều phương pháp đa dạng, cũng không biết được đầu, giữa, hay cuối của pháp thoại đó.
So uṭṭhite dhammassavane, ‘‘aho dhammassavanaṃ, aho kāraṇaṃ, aho upamā’’ti dhammassavanassa vaṇṇaṃ bhaṇamānānaṃ sutvāpi paṭivacanaṃ na deti.
When the discourse is over, even if he hears those who praise the discourse saying, "Oh, what a discourse! Oh, what a reason! Oh, what a simile!" he gives no reply.
Người đó, khi pháp thoại kết thúc, dù nghe những người khác ca ngợi pháp thoại rằng “Ôi, pháp thoại thật tuyệt! Ôi, lý lẽ thật sâu sắc! Ôi, ví dụ thật hay!” cũng không đáp lời.
Kiṃ kāraṇā?
For what reason?
Vì lý do gì?
Thinamiddhavasena dhammakathāya ananubhūtattāti.
Because he did not experience the Dhamma talk due to sloth and torpor.
Vì chưa từng trải nghiệm pháp thoại do bị hôn trầm, thụy miên chi phối.
Evaṃ bandhanāgāraṃ viya thinamiddhaṃ daṭṭhabbaṃ.
Thus, sloth and torpor should be regarded like a prison.
Như vậy, hôn trầm, thụy miên cần được xem như nhà tù.
Yathā pana nakkhattaṃ kīḷantopi dāso, ‘‘idaṃ nāma accāyikaṃ karaṇīyaṃ atthi, sīghaṃ, tattha gaccha, no ce gacchasi, hatthapādaṃ vā te chindāmi kaṇṇanāsaṃ vā’’ti vutto sīghaṃ gacchatiyeva, nakkhattassa ādimajjhapariyosānaṃ anubhavituṃ na labhati.
Just as a slave, even while enjoying a festival, if told, "There is an urgent task. Go there quickly! If you don't go, I will cut off your hands and feet, or your ears and nose!" goes quickly. He is unable to enjoy the beginning, middle, and end of the festival.
Ví như người nô lệ, dù đang vui chơi lễ hội, nhưng khi bị chủ nói: “Có một việc khẩn cấp cần làm, hãy đi ngay đến đó! Nếu không đi, ta sẽ chặt tay chân hoặc cắt tai mũi của ngươi!”, người đó phải đi ngay, không thể tận hưởng trọn vẹn đầu, giữa, cuối của lễ hội.
Parādhīnatāya.
Because he is dependent on others.
Vì bị người khác chi phối.
Evamevaṃ vinaye appakataññunā vivekatthāya araññaṃ paviṭṭhenāpi kismiñcideva antamaso kappiyamaṃsepi akappiyamaṃsasaññāya uppannāya vivekaṃ pahāya sīlavisodhanatthaṃ vinayadharassa santike gantabbaṃ hoti.
Similarly, a bhikkhu who is ignorant in the Vinaya, even if he has entered the forest for seclusion, when a perception of unsuitability arises regarding something, even something as minor as permissible meat, he must abandon seclusion and go to a Vinaya-holder to purify his morality.
Cũng vậy, Tỳ-kheo không thông hiểu giới luật, dù đã vào rừng để sống viễn ly, nhưng nếu phát sinh nghi ngờ về một điều gì đó, dù là về một miếng thịt được phép ăn mà lại nghĩ là không được phép ăn, thì phải từ bỏ sự viễn ly để đến gặp vị trì luật để thanh tịnh giới hạnh.
Vivekasukhaṃ anubhavituṃ na labhati.
He cannot experience the bliss of seclusion.
Không thể tận hưởng an lạc viễn ly.
Uddhaccakukkuccābhibhūtatāyāti, evaṃ dāsabyaṃ viya uddhaccakukkuccaṃ daṭṭabbaṃ.
Because he is overcome by restlessness and remorse. Thus, restlessness and remorse should be regarded like servitude.
Vì bị trạo cử, hối hận chi phối. Như vậy, trạo cử, hối hận cần được xem như cảnh nô lệ.
Yathā pana kantāraddhānamaggapaṭipanno puriso corehi manussānaṃ viluttokāsaṃ pahatokāsañca disvā daṇḍakasaddenapi sakuṇasaddenapi corā āgatāti ussaṅkitaparisaṅkito hoti, gacchatipi, tiṭṭhatipi, nivattatipi, gataṭṭhānato āgataṭṭhānameva bahutaraṃ hoti.
Just as a person traveling on a wilderness road, seeing places where people have been plundered and attacked by bandits, becomes anxious and suspicious at the sound of a stick or a bird's cry, thinking bandits have arrived. He walks, stands, turns back, and the distance he has returned is greater than the distance he has gone.
Ví như người đang đi trên con đường hoang vắng hiểm trở, khi thấy những nơi bị cướp bóc, bị tấn công, hoặc nghe tiếng gậy, tiếng chim hót, người đó liền nghi ngờ, lo sợ rằng bọn cướp đã đến. Người đó cứ đi, dừng lại, quay đầu, và quãng đường quay lại còn nhiều hơn quãng đường đã đi.
So kicchena kasirena khemantabhūmiṃ pāpuṇāti vā, na vā pāpuṇāti.
He reaches a place of safety with great difficulty, or sometimes not at all.
Người đó khó khăn lắm mới đến được vùng đất an toàn, hoặc có thể không đến được.
Evamevaṃ yassa aṭṭhasu ṭhānesu vicikicchā uppannā hoti.
Similarly, he in whom doubt has arisen in eight instances,
Cũng vậy, người nào phát sinh nghi ngờ về tám điểm.
So ‘‘buddho nu kho, na nu kho buddho’’tiādinā nayena vicikicchanto adhimuccitvā saddhāya gaṇhituṃ na sakkoti.
doubting in such a way as "Is the Buddha truly the Buddha, or not?" he cannot make a firm resolve and grasp with faith.
Người đó, do nghi ngờ theo cách “Phật có phải là Phật không, không phải là Phật không?” v.v., không thể quyết định và chấp nhận bằng niềm tin.
Asakkonto maggaṃ vā phalaṃ vā na pāpuṇātīti yathā kantāraddhānamagge ‘‘corā atthi natthī’’ti punappunaṃ āsappanaparisappanaṃ apariyogāhanaṃ chambhitatta cittassa uppādento khemantapattiyā antarāyaṃ karoti, evaṃ vicikicchāpi ‘‘buddho nu kho na buddho’’tiādinā nayena punappunaṃ āsappanaparisappanaṃ apariyogāhanaṃ chambhitattaṃ cittassa uppādayamānā ariyabhūmippattiyā antarāyaṃ karotīti kantāraddhānamaggo viya daṭṭhabbā.
Just as one who, being unable, does not attain the path or the fruit, and on a long wilderness road, by repeatedly generating approaching doubt, surrounding doubt, incomprehension, and a state of agitation in the mind, thinking, "Are there thieves or not?", creates an obstacle to reaching safety; so too, vicikicchā, by repeatedly generating approaching doubt, surrounding doubt, incomprehension, and a state of agitation in the mind in the manner of "Is he a Buddha or not a Buddha?", creates an obstacle to reaching the noble plane. Thus, it should be seen as like a long wilderness road.
Không thể đạt đến đạo quả. Giống như trên con đường sa mạc hoang vắng, một người liên tục dao động, nghi ngờ “có cướp hay không có cướp?”, không thể thâm nhập, và phát sinh sự sợ hãi trong tâm, làm trở ngại việc đến nơi an toàn. Cũng vậy, hoài nghi (vicikicchā), với cách thức “Phật có phải là Phật không? hay không phải là Phật?”, liên tục dao động, không thể thâm nhập, và phát sinh sự sợ hãi trong tâm, làm trở ngại việc đạt đến thánh địa. Do đó, hoài nghi nên được xem như con đường sa mạc hoang vắng.
Idāni seyyathāpi, bhikkhave, āṇaṇyanti ettha bhagavā pahīnakāmacchandanīvaraṇaṃ āṇaṇyasadisaṃ, sesāni ārogyādisadisāni katvā dasseti.
Now, in the phrase “Just as, bhikkhus, being free from debt,” the Blessed One shows that the abandonment of the hindrance of sensual desire is like freedom from debt, and that the others are like good health and so on.
Bây giờ, trong câu “Này các Tỳ-khưu, như không nợ (āṇaṇya)”, Đức Thế Tôn trình bày sự đoạn trừ tham dục chướng ngại (kāmacchandanīvaraṇa) giống như không nợ, và các chướng ngại còn lại giống như sự khỏe mạnh (ārogya) v.v.
Tatrāyaṃ sadisatā – yathā hi puriso iṇaṃ ādāya kammante payojetvā samiddhakammanto, ‘‘idaṃ iṇaṃ nāma palibodhamūla’’nti cintetvā savaḍḍhikaṃ iṇaṃ niyyātetvā paṇṇaṃ phālāpeyya.
Herein, this is the similarity: just as a man who, having taken a loan and applied it to his work, becomes successful in his work, and thinking, “This debt is a source of trouble,” pays back the loan with its interest and would have the bond torn up.
Sự tương đồng ở đây là: như một người vay nợ, sau khi đầu tư vào công việc và thành công, suy nghĩ rằng “món nợ này là nguồn gốc của sự ràng buộc (palibodha)”, rồi trả hết nợ cùng với lãi, và xé bỏ giấy nợ.
Athassa tato paṭṭhāya neva koci dūtaṃ peseti, na paṇṇaṃ, so iṇasāmike disvāpi sace icchati, āsanā uṭṭhahati, no ce, na uṭṭhahati.
Then, from that time on, no one sends him a messenger or a summons. When he sees his creditors, if he wishes, he rises from his seat; if not, he does not rise.
Từ đó trở đi, không ai sai sứ giả đến gặp anh ta, cũng không có giấy nợ nào được gửi đến. Khi thấy chủ nợ, nếu anh ta muốn, anh ta đứng dậy khỏi chỗ ngồi; nếu không muốn, anh ta không đứng dậy.
Tehi saddhiṃ nillepatāya alaggatāya.
Because he is unsoiled by and unattached to them.
Vì không còn dính líu hay bị ràng buộc với họ.
Evameva bhikkhu, ‘‘ayaṃ kāmacchando nāma palibodhamūla’’nti satipaṭṭhāne vuttanayeneva cha dhamme bhāvetvā kāmacchandanīvaraṇaṃ pajahati.
In the same way, a bhikkhu, thinking, “This sensual desire is a source of trouble,” abandons the hindrance of sensual desire by developing the six things in the way described in the Satipaṭṭhāna.
Cũng vậy, một Tỳ-khưu, sau khi quán xét sáu pháp theo cách đã nói trong Kinh Tứ Niệm Xứ (Satipaṭṭhāna), suy nghĩ rằng “tham dục chướng ngại này là nguồn gốc của sự ràng buộc”, rồi đoạn trừ tham dục chướng ngại.
Tassevaṃ pahīnakāmacchandassa yathā iṇamuttassa purisassa iṇasāmike disvā neva bhayaṃ na chambhitattaṃ hoti.
For him, with sensual desire thus abandoned, just as for a man freed from debt, there is neither fear nor agitation upon seeing his creditors.
Khi tham dục của vị ấy đã được đoạn trừ, giống như người đã thoát nợ, khi thấy chủ nợ, không có sợ hãi hay lo lắng.
Evameva paravatthumhi neva saṅgo na bandho hoti.
In the same way, there is neither attachment nor bondage with regard to another’s property.
Cũng vậy, đối với các đối tượng bên ngoài, không có sự dính mắc hay ràng buộc.
Dibbānipi rūpāni passato kileso na samudācarati.
Even when seeing divine forms, defilements do not arise.
Ngay cả khi thấy các sắc tướng cõi trời, phiền não cũng không khởi lên.
Tasmā bhagavā āṇaṇyamiva kāmacchandappahānamāha.
Therefore, the Blessed One spoke of the abandonment of sensual desire as being like freedom from debt.
Do đó, Đức Thế Tôn nói sự đoạn trừ tham dục giống như không nợ.
Yathā pana so pittarogāturo puriso bhesajjakiriyāya taṃ rogaṃ vūpasametvā tato paṭṭhāya madhusakkarādīnaṃ rasaṃ vindati.
Just as a man afflicted with a bile disease, having cured that disease through medical treatment, from then on enjoys the taste of honey, sugar, and so on.
Cũng như người bệnh mật, sau khi dùng thuốc chữa lành bệnh, từ đó trở đi, anh ta cảm nhận được hương vị của mật ong, đường, v.v.
Evamevaṃ bhikkhu, ‘‘ayaṃ byāpādo nāma anatthakārako’’ti cha dhamme bhāvetvā byāpādanīvaraṇaṃ pajahati.
In the same way, a bhikkhu, thinking, “This ill will is harmful,” abandons the hindrance of ill will by developing the six things.
Cũng vậy, một Tỳ-khưu, sau khi quán xét sáu pháp, suy nghĩ rằng “sân hận (byāpāda) này là nguyên nhân của sự bất lợi”, rồi đoạn trừ sân hận chướng ngại.
So evaṃ pahīnabyāpādo yathā pittarogavimutto puriso madhusakkarādīni madhurāni sampiyāyamāno paṭisevati.
He, with ill will thus abandoned, just as a man freed from a bile disease enjoys sweet things like honey and sugar with great affection.
Khi sân hận của vị ấy đã được đoạn trừ, giống như người bệnh mật đã khỏi bệnh, anh ta thưởng thức các món ngọt như mật ong, đường, v.v. với sự yêu thích.
Evamevaṃ ācārapaṇṇattiādīni sikkhāpiyamāno sirasā sampaṭicchitvā sampiyāyamāno sikkhati.
In the same way, when being taught the trainings, such as the rules of conduct, he receives them with reverence and trains with great affection.
Cũng vậy, vị Tỳ-khưu ấy học hỏi các giới luật (ācārapaṇṇatti) v.v. với sự yêu thích, chấp nhận bằng cả tâm trí.
Tasmā bhagavā ārogyamiva byāpādappahānamāha.
Therefore, the Blessed One spoke of the abandonment of ill will as being like good health.
Do đó, Đức Thế Tôn nói sự đoạn trừ sân hận giống như sự khỏe mạnh.
Yathā so nakkhattadivase bandhanāgāraṃ pavesito puriso aparasmiṃ nakkhattadivase, ‘‘pubbepi ahaṃ pamādadosena baddho taṃ nakkhattaṃ nānubhavāmi, idāni appamatto bhavissāmī’’ti yathāssa paccatthikā okāsaṃ na labhanti.
Just as a man who was put in prison on a festival day, on another festival day, thinking, “Previously, I was bound due to the fault of heedlessness and did not enjoy that festival; now I will be heedful,” so that his enemies do not get an opportunity.
Cũng như người bị giam vào ngục vào ngày lễ hội, đến ngày lễ hội tiếp theo, anh ta nghĩ: “Trước đây, do lỗi lầm bất cẩn, ta đã bị giam và không được hưởng lễ hội đó. Bây giờ ta sẽ cẩn thận hơn”, để kẻ thù không có cơ hội.
Evaṃ appamatto hutvā nakkhattaṃ anubhavitvā – ‘‘aho nakkhattaṃ aho nakkhatta’’nti udānaṃ udānesi.
In this way, being heedful, he enjoys the festival and utters an inspired utterance, “Oh, what a festival! Oh, what a festival!”
Với sự không phóng dật như vậy, sau khi tận hưởng lễ hội, anh ta thốt lên lời hoan hỷ: “Ôi lễ hội! Ôi lễ hội!”
Evameva bhikkhu, ‘‘idaṃ thinamiddhaṃ nāma mahāanatthakara’’nti cha dhamme bhāvetvā thinamiddhanīvaraṇaṃ pajahati.
In the same way, a bhikkhu, thinking, “This sloth and torpor is a great cause of harm,” abandons the hindrance of sloth and torpor by developing the six things.
Cũng vậy, một Tỳ-khưu, sau khi quán xét sáu pháp, suy nghĩ rằng “hôn trầm thụy miên (thīnamiddha) này là nguyên nhân của sự bất lợi lớn lao”, rồi đoạn trừ hôn trầm thụy miên chướng ngại.
So evaṃ pahīnathinamiddho yathā bandhanā mutto puriso sattāhampi nakkhattassa ādimajjhapariyosānaṃ anubhavati.
He, with sloth and torpor thus abandoned, just as a man released from prison enjoys the beginning, middle, and end of the festival for a full seven days.
Khi hôn trầm thụy miên của vị ấy đã được đoạn trừ, giống như người đã thoát khỏi ngục tù, anh ta tận hưởng lễ hội trong bảy ngày, từ đầu đến cuối.
Evamevaṃ bhikkhu dhammanakkhattassa ādimajjhapariyosānaṃ anubhavanto saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇāti.
In the same way, a bhikkhu, experiencing the beginning, middle, and end of the festival of the Dhamma, attains arahantship together with the analytical knowledges.
Cũng vậy, vị Tỳ-khưu ấy tận hưởng lễ hội Chánh Pháp từ đầu đến cuối, và đạt đến A-la-hán quả cùng với các tuệ phân tích (paṭisambhidā).
Tasmā bhagavā bandhanā mokkhamiva thinamiddhappahānamāha.
Therefore, the Blessed One spoke of the abandonment of sloth and torpor as being like release from prison.
Do đó, Đức Thế Tôn nói sự đoạn trừ hôn trầm thụy miên giống như thoát khỏi ngục tù.
Yathā pana dāso kañcideva mittaṃ upanissāya sāmikānaṃ dhanaṃ datvā attānaṃ bhujissaṃ katvā tato paṭṭhāya yaṃ icchati, taṃ kareyya.
Just as a slave, relying on some friend, would give wealth to his masters, make himself a free man, and from then on do whatever he wishes.
Cũng như một người nô lệ, nương tựa vào một người bạn nào đó, trả tiền cho chủ và tự giải thoát, từ đó trở đi, anh ta có thể làm bất cứ điều gì mình muốn.
Evameva bhikkhu, ‘‘idaṃ uddhaccakukkuccaṃ nāma mahāanatthakara’’nti cha dhamme bhāvetvā uddhaccakukkuccaṃ pajahati.
In the same way, a bhikkhu, thinking, “This restlessness and remorse is a great cause of harm,” abandons restlessness and remorse by developing the six things.
Cũng vậy, một Tỳ-khưu, sau khi quán xét sáu pháp, suy nghĩ rằng “phóng dật hối hận (uddhaccakukkucca) này là nguyên nhân của sự bất lợi lớn lao”, rồi đoạn trừ phóng dật hối hận.
So evaṃ pahīnuddhaccakukkucco yathā bhujisso puriso yaṃ icchati, taṃ karoti.
He, with restlessness and remorse thus abandoned, just as a free man does whatever he wishes.
Khi phóng dật hối hận của vị ấy đã được đoạn trừ, giống như người tự do, anh ta làm bất cứ điều gì mình muốn.
Na taṃ koci balakkārena tato nivatteti.
No one can forcibly turn him away from it.
Không ai có thể cưỡng ép anh ta từ bỏ điều đó.
Evamevaṃ bhikkhu yathāsukhaṃ nekkhammapaṭipadaṃ paṭipajjati, na naṃ uddhaccakukkuccaṃ balakkārena tato nivatteti.
In the same way, a bhikkhu follows the path of renunciation as he pleases; restlessness and remorse cannot forcibly turn him away from it.
Cũng vậy, vị Tỳ-khưu ấy thực hành con đường ly dục (nekkhamma-paṭipadā) một cách thoải mái, không bị phóng dật hối hận cưỡng ép từ bỏ điều đó.
Tasmā bhagavā bhujissaṃ viya uddhaccakukkuccappahānamāha.
Therefore, the Blessed One spoke of the abandonment of restlessness and remorse as being like becoming a free man.
Do đó, Đức Thế Tôn nói sự đoạn trừ phóng dật hối hận giống như người tự do.
Yathā balavā puriso hatthasāraṃ gahetvā sajjāvudho saparivāro kantāraṃ paṭipajjeyya.
Just as a strong man, taking valuable goods, armed with ready weapons, and accompanied by a retinue, would set out into a wilderness.
Cũng như một người mạnh mẽ, mang theo vật quý giá trong tay, trang bị vũ khí đầy đủ, cùng với tùy tùng, đi vào sa mạc.
Taṃ corā dūratova disvā palāyeyyuṃ.
Thieves, seeing him from afar, would flee.
Bọn cướp thấy anh ta từ xa liền bỏ chạy.
So sotthinā taṃ kantāraṃ nittharitvā khemantaṃ patto haṭṭhatuṭṭho assa.
He, having crossed that wilderness safely, would be joyful and delighted upon reaching a place of security.
Anh ta an toàn vượt qua sa mạc, đến nơi an toàn, lòng vui mừng hớn hở.
Evamevaṃ bhikkhu, ‘‘ayaṃ vicikicchā nāma anatthakārikā’’ti cha dhamme bhāvetvā vicikicchaṃ pajahati.
In the same way, a bhikkhu, thinking, “This doubt is harmful,” abandons doubt by developing the six things.
Cũng vậy, một Tỳ-khưu, sau khi quán xét sáu pháp, suy nghĩ rằng “hoài nghi (vicikicchā) này là nguyên nhân của sự bất lợi”, rồi đoạn trừ hoài nghi.
So evaṃ pahīnavicikiccho yathā balavā sajjāvudho saparivāro puriso nibbhayo core tiṇaṃ viya agaṇetvā sotthinā nikkhamitvā khemantabhūmiṃ pāpuṇāti.
He, with doubt thus abandoned, just as a strong man, armed with ready weapons and accompanied by a retinue, being fearless and disregarding thieves as if they were blades of grass, safely emerges and reaches a land of security.
Khi hoài nghi của vị ấy đã được đoạn trừ, giống như người mạnh mẽ, trang bị vũ khí đầy đủ, cùng với tùy tùng, không sợ hãi, coi thường bọn cướp như cỏ rác, an toàn vượt qua và đến được nơi an toàn.
Evamevaṃ duccaritakantāraṃ nittharitvā paramakhemantabhūmiṃ amataṃ nibbānaṃ pāpuṇāti.
In the same way, having crossed the wilderness of misconduct, he reaches the ultimate land of security, the deathless Nibbāna.
Cũng vậy, vị ấy vượt qua sa mạc ác hạnh (duccarita-kantāra), đạt đến Niết Bàn (Nibbāna) bất tử, là nơi an toàn tối thượng.
Tasmā bhagavā khemantabhūmiṃ viya vicikicchāpahānamāha.
Therefore, the Blessed One spoke of the abandonment of doubt as being like a land of security.
Do đó, Đức Thế Tôn nói sự đoạn trừ hoài nghi giống như đạt đến nơi an toàn.
427. Imameva kāyanti imaṃ karajakāyaṃ.
427. This very body means this body born of parents.
427. Imameva kāyaṃ có nghĩa là thân thể được sinh ra từ cha mẹ này.
Abhisandetīti temeti sneheti, sabbattha pavattapītisukhaṃ karoti.
Drenches means moistens, suffuses; he makes the bliss and happiness of rapture pervade everywhere.
Abhisandetī có nghĩa là làm ướt, làm mềm, tạo ra hỷ lạc (pītisukha) lan tỏa khắp nơi.
Parisandetīti samantato sandeti.
Steeps means steeps all around.
Parisandetī có nghĩa là làm ướt đều khắp.
Paripūretīti vāyunā bhastaṃ viya pūreti.
Fills means fills it like a bellows with wind.
Paripūretī có nghĩa là làm đầy, như một cái túi da được thổi căng bằng hơi.
Parippharatīti samantato phusati.
Pervades means touches all around.
Parippharatī có nghĩa là chạm đều khắp.
Sabbāvato kāyassāti assa bhikkhuno sabbakoṭṭhāsavato kāyassa.
Of the entire body means of this bhikkhu’s body with all its parts.
Sabbāvato kāyassā có nghĩa là toàn bộ thân thể của vị Tỳ-khưu này.
Kiñci upādinnakasantatipavattiṭṭhāne chavimaṃsalohitānugataṃ aṇumattampi ṭhānaṃ paṭhamajjhānasukhena aphuṭṭhaṃ nāma na hoti.
In the location where the continuity of grasped phenomena occurs, there is not even a minute spot permeated by the skin, flesh, and blood that is not pervaded by the happiness of the first jhānic state.
Không một phần nhỏ nào của thân thể, dù là da, thịt, hay máu, trong dòng chảy của các uẩn được chấp thủ, mà không được thấm nhuần bởi niềm an lạc của Thiền thứ nhất.
Dakkhoti cheko paṭibalo nhānīyacuṇṇāni kātuñceva yojetuñca sannetuñca.
Skillful means clever, capable of both making, mixing, and kneading bath powder.
Dakkho có nghĩa là khéo léo, có khả năng làm, trộn và nhào bột tắm.
Kaṃsathāleti yena kenaci lohena katabhājane.
In a bronze basin means in a vessel made of any kind of metal.
Kaṃsathāle có nghĩa là trong một cái chén làm bằng bất kỳ loại kim loại nào.
Mattikabhājanaṃ pana thiraṃ na hoti, sannentassa bhijjati, tasmā taṃ na dasseti.
An earthen vessel, however, is not firm; it breaks when one is kneading, so that is not shown.
Một cái chén bằng đất sét thì không chắc chắn, nó sẽ vỡ khi nhào, vì vậy không đề cập đến nó.
Paripphosakaṃ paripphosakanti siñcitvā siñcitvā.
Sprinkling again and again means having sprinkled and sprinkled.
Paripphosakaṃ paripphosaka có nghĩa là rắc nước từng chút một.
Sanneyyāti vāmahatthena kaṃsathālaṃ gahetvā dakkhiṇena hatthena pamāṇayuttaṃ udakaṃ siñcitvā siñcitvā parimaddanto piṇḍaṃ kareyya.
Would knead means holding the bronze basin with the left hand, and with the right hand sprinkling and sprinkling a measured amount of water, he would make a ball while kneading it.
Sanneyyā có nghĩa là dùng tay trái giữ cái chén kim loại, dùng tay phải rắc lượng nước vừa đủ, rồi nhào nặn thành một khối.
Snehānugatāti udakasinehena anugatā.
Permeated with moisture means permeated by the moisture of water.
Snehānugatā có nghĩa là được thấm nhuần bởi độ ẩm của nước.
Snehaparetāti udakasinehena parigatā.
Suffused with moisture means pervaded by the moisture of water.
Snehaparetā có nghĩa là được bao phủ bởi độ ẩm của nước.
Santarabāhirāti saddhiṃ antopadesena ceva bahipadesena ca, sabbatthakameva udakasinehena phuṭāti attho.
Within and without means together with the inner part and the outer part; the meaning is that it is pervaded by the moisture of water everywhere.
Santarabāhirā có nghĩa là cả bên trong và bên ngoài, tức là toàn bộ được thấm nhuần bởi độ ẩm của nước.
Na ca pagghariṇīti na bindu bindu udakaṃ paggharati, sakkā hoti hatthenapi dvīhipi tīhipi aṅgulīhi gahetuṃ ovaṭṭikampi kātunti attho.
And does not trickle means that water does not trickle out drop by drop; the meaning is that it can be picked up by the hand or with two or three fingers, and can even be rolled into a ball.
Na ca pagghariṇī có nghĩa là không nhỏ giọt nước, có thể cầm bằng một hoặc hai, ba ngón tay, hoặc có thể làm thành một nắm. Đó là ý nghĩa.
428. Dutiyajjhānasukhaupamāyaṃ ubbhitodakoti ubbhinnaudako, na heṭṭhā ubbhijjitvā uggacchanaudako, antoyeva pana ubbhijjanaudakoti attho.
428. In the simile of the happiness of the second jhānic state, with water welling up within it means with water that has welled up; it is not water that wells up from below and rises, but the meaning is water welling up from within itself.
428. Trong ví dụ về niềm an lạc của Thiền thứ hai, ubbhitodako có nghĩa là nước trào lên, không phải nước từ dưới đất phun lên, mà là nước trào lên từ bên trong. Đó là ý nghĩa.
Āyamukhanti āgamanamaggo.
Inlet means path of entry.
Āyamukha có nghĩa là con đường đi vào.
Devoti megho.
God means cloud.
Devo có nghĩa là mây.
Kālenakālanti kāle kāle, anvaddhamāsaṃ vā anudasāhaṃ vāti attho.
From time to time means at the right time, at the right time; the meaning is every half-month or every ten days.
Kālenakāla có nghĩa là đúng lúc, tức là nửa tháng một lần hoặc mười ngày một lần. Đó là ý nghĩa.
Dhāranti vuṭṭhiṃ.
Showers means rain.
Dhāra có nghĩa là mưa.
Nānuppaveccheyyāti na paveseyya, na vasseyyāti attho.
Nānuppaveccheyyāti means it should not let enter, that is, it should not rain.
Nānuppaveccheyyā có nghĩa là không nên cho vào, không nên mưa.
Sītā vāridhārā ubbhijjitvāti sītaṃ vāri taṃ udakarahadaṃ pūrayamānaṃ ubbhijjitvā.
Sītā vāridhārā ubbhijjitvā means having welled up as cool water, filling that deep pool of water.
Sītā vāridhārā ubbhijjitvā có nghĩa là dòng nước mát lạnh trào lên, làm đầy hồ nước.
Heṭṭhā uggacchanaudakañhi uggantvā uggantvā bhijjantaṃ udakaṃ khobheti.
For water rising up from below, having risen up again and again, it stirs the water as it bursts forth.
Thật vậy, nước trào lên từ bên dưới, khi trào lên và vỡ ra, sẽ làm khuấy động nước.
Catūhi disāhi pavisanaudakaṃ purāṇapaṇṇatiṇakaṭṭhadaṇḍakādīhi udakaṃ khobheti.
Water entering from the four directions stirs the water with old leaves, grass, sticks, twigs, and so on.
Nước chảy vào từ bốn phương sẽ làm khuấy động nước bằng lá cây, cỏ, củi, cành cây cũ kỹ.
Vuṭṭhiudakaṃ dhārānipātapupphuḷakehi udakaṃ khobheti.
Rainwater stirs the water with the impact of its drops and with bubbles.
Nước mưa sẽ làm khuấy động nước bằng những giọt mưa và bọt nước.
Sannisinnameva pana hutvā iddhinimmitamiva uppajjamānaṃ udakaṃ imaṃ padesaṃ pharati, imaṃ padesaṃ na pharatīti natthi.
But water that arises having become perfectly still, as if created by psychic power, does not have any area that it pervades and any area that it does not pervade.
Nhưng nước xuất hiện như được tạo ra bằng thần thông, khi đã lắng đọng, sẽ tràn ngập khắp vùng này, không có chỗ nào mà nó không tràn ngập.
Tena aphuṭokāso nāma na hotīti.
Therefore, there is no place untouched by it.
Vì vậy, không có chỗ nào không được tràn ngập.
Tattha rahado viya karajakāyo, udakaṃ viya dutiyajjhānasukhaṃ.
Therein, the body born of kamma is like the deep pool, and the pleasure of the second jhānic absorption is like the water.
Trong đó, thân thể vật lý (karajakāya) ví như hồ nước, và lạc của thiền thứ hai ví như nước.
Sesaṃ purimanayeneva veditabbaṃ.
The rest should be understood in the same way as before.
Phần còn lại nên được hiểu theo cách tương tự như trước.
429. Tatiyajjhānasukhaupamāyaṃ uppalāni ettha santīti uppalinī.
429. In the simile for the pleasure of the third jhānic absorption: because water lilies are in it, it is uppalinī.
429. Trong ví dụ về lạc của thiền thứ ba, uppalinī là nơi có hoa sen.
Sesapadadvayesupi eseva nayo.
This same method applies to the other two words.
Hai từ còn lại cũng theo cách này.
Ettha ca setarattanīlesu yaṃkiñci uppalaṃ uppalameva, ūnakasatapattaṃ puṇḍarīkaṃ, satapattaṃ padumaṃ.
And here, among white, red, and blue water lilies, any water lily is just a water lily; one with less than a hundred petals is a puṇḍarīka, and one with a hundred petals is a paduma.
Ở đây, bất kỳ loại hoa sen nào trong số hoa sen trắng, đỏ, xanh đều là hoa sen. Hoa sen có dưới một trăm cánh là puṇḍarīka, hoa sen có một trăm cánh là paduma.
Pattaniyamaṃ vā vināpi setaṃ padumaṃ, rattaṃ puṇḍarīkanti ayamettha vinicchayo.
Or, regardless of the number of petals, a white one is a paduma, and a red one is a puṇḍarīka; this is the determination here.
Hoặc ngay cả khi không có quy định về số cánh, hoa sen trắng là paduma, hoa sen đỏ là puṇḍarīka – đây là sự phân định ở đây.
Udakānuggatānīti udakato na uggatāni.
Udakānuggatānīti means not risen up from the water.
Udakānuggatānī có nghĩa là không trồi lên khỏi mặt nước.
Antonimuggaposīnīti udakatalassa anto nimuggāniyeva hutvā posīni, vaḍḍhīnīti attho.
Antonimuggaposīnīti means they are nourished and grow while remaining submerged within the water.
Antonimuggaposīnī có nghĩa là chúng được nuôi dưỡng và phát triển hoàn toàn chìm sâu trong lòng nước.
Sesaṃ purimanayeneva veditabbaṃ.
The rest should be understood in the same way as before.
Phần còn lại nên được hiểu theo cách tương tự như trước.
430. Catutthajjhānasukhaupamāyaṃ parisuddhena cetasā pariyodātenāti ettha nirupakkilesaṭṭhena parisuddhaṃ.
430. In the simile for the pleasure of the fourth jhānic absorption, regarding parisuddhena cetasā pariyodātenā, it should be understood as pure in the sense of being undefiled.
430. Trong ví dụ về lạc của thiền thứ tư, ở đây, parisuddhena cetasā pariyodātenā (với tâm thanh tịnh và trong sáng), thanh tịnh (parisuddha) nên được hiểu theo nghĩa không có ô nhiễm.
Pabhassaraṭṭhena pariyodātaṃ veditabbaṃ.
It should be understood as cleansed in the sense of being luminous.
Trong sáng (pariyodāta) nên được hiểu theo nghĩa rực rỡ.
Odātena vatthenāti idaṃ utupharaṇatthaṃ vuttaṃ.
Odātena vatthenā is said for the purpose of pervading with heat.
Odātena vatthenā (với tấm vải trắng) được nói ra để chỉ sự thấm nhuần của hơi ấm.
Kiliṭṭhavatthena hi utupharaṇaṃ na hoti, taṅkhaṇadhotaparisuddhena utupharaṇaṃ balavaṃ hoti.
For with a soiled cloth, there is no pervasion with heat; with a pure cloth, freshly washed, the pervasion with heat is powerful.
Thật vậy, hơi ấm không thể thấm nhuần qua tấm vải bẩn, nhưng sự thấm nhuần hơi ấm sẽ mạnh mẽ hơn với tấm vải mới giặt sạch.
Imissā hi upamāya vatthaṃ viya karajakāyo.
In this simile, the body born of kamma is like the cloth.
Trong ví dụ này, thân thể vật lý (karajakāya) ví như tấm vải.
Utupharaṇaṃ viya catutthajjhānasukhaṃ.
The pleasure of the fourth jhānic absorption is like the pervasion with heat.
Lạc của thiền thứ tư ví như sự thấm nhuần của hơi ấm.
Tasmā yathā sunhātassa purisassa parisuddhaṃ vatthaṃ sasīsaṃ pārupitvā nisinnassa sarīrato utu sabbameva vatthaṃ pharati, na koci vatthassa aphuṭokāso hoti.
Therefore, just as for a person who has bathed well and is sitting wrapped from head to toe in a pure cloth, the heat from his body pervades the entire cloth, and there is no part of the cloth untouched by it.
Vì vậy, giống như một người đã tắm rửa sạch sẽ, ngồi trùm kín đầu bằng một tấm vải sạch, hơi ấm từ cơ thể sẽ thấm nhuần khắp tấm vải, không có chỗ nào trên tấm vải không được thấm nhuần.
Evaṃ catutthajjhānasukhena bhikkhuno karajakāyassa na koci okāso aphuṭo hotīti evamettha attho daṭṭhabbo.
In the same way, for a bhikkhu, there is no part of his body born of kamma that is untouched by the pleasure of the fourth jhānic absorption—this is how the meaning should be seen here.
Cũng vậy, lạc của thiền thứ tư sẽ tràn ngập khắp thân thể vật lý của vị Tỳ-khưu, không có chỗ nào không được tràn ngập. Ý nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.
Catutthajjhānacittameva vā vatthaṃ viya, taṃsamuṭṭhānarūpaṃ utupharaṇaṃ viya.
Alternatively, the fourth jhānic consciousness itself is like the cloth, and the matter originated by it is like the pervasion with heat.
Hoặc tâm thiền thứ tư ví như tấm vải, và sắc pháp sinh khởi từ đó ví như sự thấm nhuần của hơi ấm.
Yathā hi katthaci odātavatthe kāyaṃ apphusantepi taṃsamuṭṭhānena utunā sabbatthakameva kāyo phuṭṭho hoti.
For just as, in some cases, even when a white cloth does not touch the body, the body is completely pervaded by the heat originating from it.
Thật vậy, giống như ở một nơi nào đó, dù tấm vải trắng không chạm vào thân thể, nhưng hơi ấm sinh khởi từ đó vẫn tràn ngập khắp thân thể.
Evaṃ catutthajjhānasamuṭṭhitena sukhumarūpena sabbatthakameva bhikkhuno karajakāyo phuṭo hotīti evamettha attho daṭṭhabbo.
In the same way, the bhikkhu’s body born of kamma is completely pervaded by the subtle matter arisen from the fourth jhānic absorption—this is how the meaning should be seen here.
Cũng vậy, thân thể vật lý của vị Tỳ-khưu được tràn ngập khắp nơi bởi sắc pháp vi tế sinh khởi từ thiền thứ tư. Ý nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.
431. Pubbenivāsañāṇaupamāyaṃ taṃdivasaṃ katakiriyā pākaṭā hotīti taṃdivasaṃ gatagāmattayameva gahitaṃ.
431. In the simile for the knowledge of previous lives, taṃdivasaṃ katakiriyā pākaṭā hotīti refers to the three villages one has gone to on that day.
431. Trong ví dụ về Túc mạng thông (pubbenivāsañāṇa), taṃdivasaṃ katakiriyā pākaṭā hotī có nghĩa là chỉ nói đến ba ngôi làng đã đi trong ngày đó.
Tattha gāmattayaṃ gatapuriso viya pubbenivāsañāṇalābhī daṭṭhabbo.
Therein, the one who has attained the knowledge of previous lives should be seen like the person who has gone to three villages.
Ở đây, người có Túc mạng thông nên được xem như người đã đi qua ba ngôi làng.
Tayo gāmā viya tayo bhavā daṭṭhabbā.
The three existences should be seen like the three villages.
Ba ngôi làng nên được xem như ba cõi (bhava).
Tassa purisassa tīsu gāmesu taṃdivasaṃ katakiriyāya āvibhāvo viya pubbenivāsāya cittaṃ abhinīharitvā nisinnassa bhikkhuno tīsu bhavesu katakiriyāya āvibhāvo daṭṭhabbo.
Just as the activities performed by that person on that day in the three villages become manifest, so too, for the bhikkhu sitting having directed his mind to previous lives, the manifestation of activities performed in three existences should be seen.
Giống như những việc đã làm trong ngày đó ở ba ngôi làng của người đàn ông đó trở nên rõ ràng, cũng vậy, những việc đã làm trong ba cõi của vị Tỳ-khưu đã an trú tâm vào Túc mạng thông cũng trở nên rõ ràng. Nên hiểu như vậy.
432. Dibbacakkhuupamāyaṃ dve agārāti dve gharā.
432. In the simile for the divine eye, dve agārā means two houses.
432. Trong ví dụ về Thiên nhãn thông (dibbacakkhu), dve agārā có nghĩa là hai ngôi nhà.
Sadvārāti sammukhadvārā.
Sadvārā means with doors facing each other.
Sadvārā có nghĩa là có cửa đối diện nhau.
Anucaṅkamanteti aparāparaṃ sañcarante.
Anucaṅkamanteti means walking back and forth.
Anucaṅkamante có nghĩa là đi đi lại lại.
Anuvicaranteti ito cito ca vicarante, ito pana gehā nikkhamitvā etaṃ gehaṃ, etasmā vā nikkhamitvā imaṃ gehaṃ pavisanavasenapi daṭṭhabbā.
Anuvicaranteti means wandering here and there; this should also be understood in the sense of entering this house after leaving that one, or entering that house after leaving this one.
Anuvicarante có nghĩa là đi lang thang từ đây sang đó, hoặc cũng có thể hiểu là đi ra khỏi ngôi nhà này để vào ngôi nhà kia, hoặc đi ra khỏi ngôi nhà kia để vào ngôi nhà này.
Tattha dve agārā sadvārā viya cutipaṭisandhiyo, cakkhumā puriso viya dibbacakkhuñāṇalābhī, cakkhumato purisassa dvinnaṃ gehānaṃ antare ṭhatvā passato dve agāre pavisanakanikkhamanakapurisānaṃ pākaṭakālo viya dibbacakkhulābhino ālokaṃ vaḍḍhetvā olokentassa cavanakaupapajjanakasattānaṃ pākaṭakālo.
Therein, death and rebirth are like the two houses with doors; the one who has attained the knowledge of the divine eye is like the man with good sight; the manifest time of beings dying and being reborn for one who has attained the divine eye and is looking after having expanded the light, is like the manifest time of people entering and leaving the two houses for the man with good sight who is standing between the two houses and looking.
Ở đây, sự chết và sự tái sinh (cutipaṭisandhi) ví như hai ngôi nhà có cửa đối diện nhau; người có Thiên nhãn thông (dibbacakkhuñāṇalābhī) ví như người có mắt. Giống như người có mắt đứng giữa hai ngôi nhà và nhìn thấy rõ ràng những người ra vào hai ngôi nhà, cũng vậy, người có Thiên nhãn thông khi mở rộng ánh sáng và nhìn, sẽ thấy rõ ràng sự chết và sự tái sinh của chúng sanh.
Kiṃ pana te ñāṇassa pākaṭā, puggalassāti?
But are they manifest to the knowledge, or to the person?
Vậy thì, những điều đó rõ ràng đối với tuệ hay đối với cá nhân?
Ñāṇassa.
To the knowledge.
Đối với tuệ.
Tassa pākaṭattā pana puggalassa pākaṭāyevāti.
But because they are manifest to it, they are manifest to the person as well.
Vì tuệ rõ ràng, nên cá nhân cũng rõ ràng. Nên hiểu như vậy.
433. Āsavakkhayañāṇaupamāyaṃ pabbatasaṅkhepeti pabbatamatthake.
433. In the simile for the knowledge of the destruction of the taints, pabbatasaṅkhepe means on a mountaintop.
433. Trong ví dụ về Lậu tận thông (āsavakkhayañāṇa), pabbatasaṅkhepe có nghĩa là trên đỉnh núi.
Anāviloti nikkaddamo.
Anāvilo means free from mud.
Anāvilo có nghĩa là không có bùn.
Sippiyo ca sambukā ca sippisambukaṃ.
Both shells and conchs are sippisambukaṃ.
Sò điệp (sippi) và ốc (sambukā) là sippisambukaṃ.
Sakkharā ca kathalā ca sakkharakathalaṃ.
Both gravel and potsherds are sakkharakathalaṃ.
Sỏi (sakkharā) và mảnh vỡ (kathalā) là sakkharakathalaṃ.
Macchānaṃ gumbā ghaṭāti macchagumbaṃ.
A multitude and school of fish is macchagumbaṃ.
Đàn cá (gumbā ghaṭā) là macchagumbaṃ.
Tiṭṭhantampi carantampīti ettha sakkharakathalaṃ tiṭṭhatiyeva, itarāni carantipi tiṭṭhantipi.
Regarding tiṭṭhantampi carantampī, here gravel and potsherds only stand still; the others both move and stand still.
Trong tiṭṭhantampi carantampī (dù đứng hay đi), sỏi và mảnh vỡ chỉ đứng yên, còn những thứ kia thì có thể đi hoặc đứng.
Yathā pana antarantarā ṭhitāsupi nisinnāsupi vijjamānāsupi, ‘‘etā gāvo carantī’’ti carantiyo upādāya itarāpi carantīti vuccanti.
Just as, when among cows some are standing and some are sitting here and there, with reference to the moving ones, the others are also said to be moving when one says, “These cows are moving.”
Tuy nhiên, giống như khi có những con bò đang đứng hoặc đang nằm xen kẽ, người ta vẫn nói “những con bò này đang đi” dựa vào những con đang đi, và những con khác cũng được gọi là đang đi.
Evaṃ tiṭṭhantameva sakkharakathalaṃ upādāya itarampi dvayaṃ tiṭṭhantanti vuttaṃ.
In the same way, with reference to the gravel and potsherds that are just standing still, the other two are also said to be standing still.
Cũng vậy, dựa vào sỏi và mảnh vỡ chỉ đứng yên, hai loại kia cũng được gọi là đứng yên.
Itarañca dvayaṃ carantaṃ upādāya sakkharakathalampi carantanti vuttaṃ.
And with reference to the other two that are moving, the gravel and potsherds are also said to be moving.
Và dựa vào hai loại kia đang đi, sỏi và mảnh vỡ cũng được gọi là đang đi.
Tattha cakkhumato purisassa tīre ṭhatvā passato sippisambukādīnaṃ vibhūtakālo viya āsavānaṃ khayāya cittaṃ nīharitvā nisinnassa bhikkhuno catunnaṃ saccānaṃ vibhūtakālo daṭṭhabbo.
Therein, the manifest time of the four truths for a bhikkhu sitting with his mind directed towards the destruction of the taints should be seen like the manifest time of shells, conchs, and so on, for a man with good sight standing on the bank and looking.
Ở đây, giống như người có mắt đứng trên bờ và nhìn thấy rõ ràng sò điệp, ốc, v.v., cũng vậy, vị Tỳ-khưu đã an trú tâm vào sự diệt trừ các lậu hoặc, sẽ thấy rõ ràng Tứ Diệu Đế. Nên hiểu như vậy.
434. Idāni sattahākārehi saliṅgato saguṇato khīṇāsavassa nāmaṃ gaṇhanto, ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu samaṇo itipītiādimāha.
434. Now, taking up the names of one whose taints are destroyed in seven ways, according to their characteristics and qualities, he said, ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu samaṇo itipī, and so on.
434. Bây giờ, để nêu tên vị A-la-hán (khīṇāsava) theo bảy cách, dựa trên đặc điểm và phẩm chất của vị ấy, Đức Phật đã nói ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu samaṇo itipī và các câu tiếp theo.
Tattha evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu samaṇo hotītiādīsu, bhikkhave, evaṃ bhikkhu samitapāpattā samaṇo hoti.
Therein, in passages such as evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu samaṇo hotī, “Bhikkhus, in this way a bhikkhu is a samaṇa,” it means he is a samaṇa because his evil has been calmed.
Trong các câu như evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu samaṇo hotī, này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu như vậy được gọi là samaṇa (sa-môn) vì đã làm lắng dịu ác nghiệp.
Bāhitapāpattā brāhmaṇo hoti.
He is a brāhmaṇa because he has cast out evil.
Vị ấy được gọi là brāhmaṇa (Phạm chí) vì đã loại bỏ ác nghiệp.
Nhātakilesattā nhātako hoti, dhotakilesattāti attho.
He is a nhātaka because his defilements have been washed away; that is, his defilements have been cleansed.
Vị ấy được gọi là nhātaka (người đã tắm rửa) vì đã tắm rửa các phiền não, nghĩa là đã gột sạch các phiền não.
Catumaggañāṇasaṅkhātehi vedehi akusaladhammānaṃ gatattā vedagū hoti, viditattāti attho.
He is a vedagū because unwholesome states have been penetrated by means of the knowledges called the four paths; that is, they have been understood.
Vị ấy được gọi là vedagū (người thông hiểu chân lý) vì đã thấu triệt các pháp bất thiện bằng các tri kiến về Tứ Thánh Đạo, nghĩa là đã biết rõ.
Teneva viditāssa hontītiādimāha.
For that very reason, he said, viditāssa hontī, and so on.
Chính vì thế mà Đức Phật đã nói viditāssa hontī và các câu tiếp theo.
Kilesānaṃ sutattā sottiyo hoti, nissutattā apahatattāti attho.
He is a sottiyo because the defilements have been heard; that is, they have been cast out, removed.
Vị ấy được gọi là sottiyo (người có tai nghe pháp) vì đã lắng nghe các phiền não, nghĩa là đã diệt trừ các phiền não.
Kilesānaṃ ārakattā ariyo hoti, hatattāti attho.
He is ariyo because he is far from the defilements; that is, they have been destroyed.
Vị ấy được gọi là ariyo (Thánh nhân) vì đã cắt đứt các phiền não, nghĩa là đã tiêu diệt.
Tehi ārakattā arahaṃ hoti, dūrībhūtattāti attho.
He is arahaṃ because he is far from them; that is, he is distant from them.
Vị ấy được gọi là arahaṃ (A-la-hán) vì đã xa lìa chúng, nghĩa là đã ở xa chúng.
Sesaṃ sabattha pākaṭamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.
436. Samaṇamalānantiādīsu ete dhammā uppajjamānā samaṇe maline karonti malaggahite, tasmā ‘‘samaṇamalā’’ti vuccanti.
436. In the passage beginning with samaṇamalānaṃ, when these states arise, they make a samaṇa stained, defiled; therefore, they are called “stains of a samaṇa.”
436. Trong Samaṇamalāna và các từ tiếp theo, những pháp này khi khởi lên sẽ làm cho các sa-môn trở nên ô uế, bị nhiễm bẩn, vì vậy chúng được gọi là “những vết nhơ của sa-môn”.
Etehi samaṇā dussanti, padussanti, tasmā samaṇadosāti vuccanti.
Through these, samaṇas are corrupted, thoroughly corrupted; therefore, they are called samaṇadosā.
Các sa-môn bị hư hoại, bị ô nhiễm bởi những pháp này, vì vậy chúng được gọi là samaṇadosā (những lỗi lầm của sa-môn).
Ete uppajjitvā samaṇe kasaṭe niroje karonti milāpenti, tasmā samaṇakasaṭāti vuccanti.
When these arise, they make a samaṇa flawed, without vigor, and cause him to wither; therefore, they are called samaṇakasaṭā.
Những pháp này khi khởi lên sẽ làm cho các sa-môn trở nên thô tục, không trong sạch, bị héo mòn, vì vậy chúng được gọi là samaṇakasaṭā (những cặn bã của sa-môn).
Āpāyikānaṃ ṭhānānanti apāye nibbattāpakānaṃ kāraṇānaṃ.
Āpāyikānaṃ ṭhānānaṃ means causes that lead to rebirth in the lower realms.
Những nơi chốn thuộc về các cõi khổ (Apāya) nghĩa là những nguyên nhân khiến tái sinh vào các cõi khổ (Apāya).
Duggativedaniyānanti duggatiyaṃ vipākavedanāya paccayānaṃ.
Duggativedaniyānaṃ means causes for experiencing results in states of woe.
Những điều cảm thọ quả khổ nghĩa là những nguyên nhân của cảm thọ quả báo trong cõi khổ.
Matajaṃ nāmāti manussā tikhiṇaṃ ayaṃ ayena sughaṃsitvā taṃ ayacuṇṇaṃ maṃsena saddhiṃ madditvā koñcasakuṇe khādāpenti.
Mataja means that people sharpen a keen iron with iron, then mix that iron powder with meat, and feed it to cranes.
Mataja (sinh từ cái chết) là như vầy: Người ta mài sắt nhọn bằng sắt, rồi trộn bột sắt đó với thịt, sau đó cho chim sếu ăn.
Te uccāraṃ kātuṃ asakkontā maranti.
Being unable to excrete, they die.
Chúng không thể đi đại tiện được nên chết.
No ce maranti, paharitvā mārenti.
If they do not die, they are struck and killed.
Nếu chúng không chết, người ta đánh đập chúng cho đến chết.
Atha tesaṃ kucchiṃ phāletvā naṃ udakena dhovitvā cuṇṇaṃ gahetvā maṃsena saddhiṃ madditvā puna khādāpentīti evaṃ satta vāre khādāpetvā gahitena ayacuṇṇena āvudhaṃ karonti.
Then, after splitting their bellies, washing the entrails with water, taking the powder, mixing it with meat, and feeding it again, they make a weapon with the iron powder obtained after feeding it in this manner seven times.
Sau đó, người ta mổ bụng chúng, rửa sạch ruột bằng nước, lấy bột sắt ra, trộn với thịt rồi lại cho chim ăn. Cứ như vậy, sau khi cho ăn bảy lần và lấy bột sắt ra, người ta dùng bột sắt đó để làm vũ khí.
Susikkhitā ca naṃ ayakārā bahuhatthakammamūlaṃ labhitvā karonti.
And skilled blacksmiths, having received much remuneration, make it.
Những thợ rèn lành nghề làm ra nó sau khi nhận được nhiều tiền công.
Taṃ matasakuṇato jātattā ‘‘mataja’’nti vuccati, atitikhiṇaṃ hoti.
Because it is produced from a dead bird, it is called "mataja"; it is extremely sharp.
Vì nó được sinh ra từ chim chết nên gọi là mataja, nó rất sắc bén.
Pītanisitanti udakapītañceva silāya ca sunighaṃsitaṃ.
Pītanisita means that which has absorbed water and is well-sharpened on a stone.
Được mài bằng nước nghĩa là được mài sắc bén trên đá mài có nước.
Saṅghāṭiyāti kosiyā.
Saṅghāṭiyā means with a sheath.
Với chiếc y Saṅghāṭī nghĩa là với chiếc y ngoài.
Sampārutanti pariyonaddhaṃ.
Sampāruta means enclosed.
Được bao bọc nghĩa là được quấn quanh.
Sampaliveṭhitanti samantato veṭhitaṃ.
Sampaliveṭhita means wrapped all around.
Được quấn chặt nghĩa là được quấn quanh khắp mọi phía.
437. Rajojallikassāti rajojalladhārino.
437. Rajojallikassā means one who bears dust and dirt.
437. Người mang y bẩn bụi nghĩa là người mang bụi bẩn và cáu ghét.
Udakorohakassāti divasassa tikkhattuṃ udakaṃ orohantassa.
Udakorohakassā means one who descends into water three times a day.
Người tắm nước nghĩa là người xuống nước ba lần mỗi ngày.
Rukkhamūlikassāti rukkhamūlavāsino.
Rukkhamūlikassā means one who dwells at the foot of a tree.
Người sống dưới gốc cây nghĩa là người sống dưới gốc cây.
Abbhokāsikassāti abbhokāsavāsino.
Abbhokāsikassā means one who dwells in the open air.
Người sống ngoài trời nghĩa là người sống ngoài trời.
Ubbhaṭṭhakassāti uddhaṃ ṭhitakassa.
Ubbhaṭṭhakassā means one who stands upright.
Người đứng thẳng nghĩa là người đứng thẳng.
Pariyāyabhattikassāti māsavārena vā aḍḍhamāsavārena vā bhuñjantassa.
Pariyāyabhattikassā means one who eats by turns, either monthly or half-monthly.
Người ăn theo phiên nghĩa là người ăn theo phiên một tháng hoặc nửa tháng một lần.
Sabbametaṃ bāhirasamayeneva kathitaṃ.
All of this is stated according to external doctrines.
Tất cả những điều này đều được nói theo giáo phái ngoại đạo.
Imasmiñhi sāsane cīvaradharo bhikkhu saṅghāṭikoti na vuccati.
For in this Dispensation, a bhikkhu wearing robes is not called a saṅghāṭika.
Trong giáo pháp này, một Tỳ-khưu mặc y không được gọi là Saṅghāṭika.
Rajojalladhāraṇādivatāni imasmiṃ sāsane natthiyeva.
Practices such as bearing dust and dirt do not exist in this Dispensation.
Những pháp hành như mang bụi bẩn và cáu ghét không có trong giáo pháp này.
Buddhavacanassa buddhavacanameva nāmaṃ, na mantāti.
The word of the Buddha is simply the word of the Buddha, not a mantra.
Lời Phật dạy chỉ có tên là lời Phật dạy, không phải là thần chú.
Rukkhamūliko, abbhokāsikoti ettakaṃyeva pana labbhati.
However, only "dweller at the foot of a tree" and "dweller in the open air" are found.
Tuy nhiên, chỉ có những điều như "người sống dưới gốc cây", "người sống ngoài trời" là được chấp nhận.
Tampi bāhirasamayeneva kathitaṃ.
That, too, is stated according to external doctrines.
Điều đó cũng được nói theo giáo phái ngoại đạo.
Jātameva nanti taṃdivase jātamattaṃyeva naṃ.
Jātameva na means that which is merely born on that day.
Mới sinh nghĩa là vừa mới sinh ra vào ngày đó.
Saṅghāṭikaṃ kareyyunti saṅghāṭikaṃ vatthaṃ nivāsetvā ca pārupitvā ca saṅghāṭikaṃ kareyyuṃ.
Saṅghāṭikaṃ kareyyu means they should make it a saṅghāṭi garment by wearing it and donning it.
Họ sẽ làm cho y Saṅghāṭī nghĩa là họ sẽ làm cho y Saṅghāṭī bằng cách mặc và đắp y Saṅghāṭī.
Esa nayo sabbattha.
This method applies everywhere.
Nguyên tắc này áp dụng cho tất cả các trường hợp.
438. Visuddhamattānaṃ samanupassatīti attānaṃ visujjhantaṃ passati.
438. Visuddhamattānaṃ samanupassatī means he sees himself becoming purified.
438. Thấy mình được thanh tịnh nghĩa là thấy mình đang được thanh tịnh.
Visuddhoti pana na tāva vattabbo.
However, he should not yet be called "purified."
Tuy nhiên, chưa thể nói là đã thanh tịnh.
Pāmojjaṃ jāyatīti tuṭṭhākāro jāyati.
Pāmojjaṃ jāyatī means joy arises.
Sự hân hoan sinh khởi nghĩa là trạng thái hài lòng sinh khởi.
Pamuditassa pītīti tuṭṭhassa sakalasarīraṃ khobhayamānā pīti jāyati.
Pamuditassa pītī means joy, which agitates the entire body, arises in one who is joyful.
Hỷ lạc của người hoan hỷ nghĩa là hỷ lạc làm rung động toàn thân của người hoan hỷ sinh khởi.
Pītimanassa kāyoti pītisampayuttassa puggalassa nāmakāyo.
Pītimanassa kāyo means the mental body of a person endowed with joy.
Thân của người có hỷ lạc nghĩa là danh thân của người có hỷ lạc.
Passambhatīti vigatadaratho hoti.
Passambhatī means it becomes free from agitation.
Được an tịnh nghĩa là không còn sự lo âu.
Sukhaṃ vedetīti kāyikampi cetasikampi sukhaṃ vediyati.
Sukhaṃ vedetī means he experiences both physical and mental well-being.
Cảm thọ lạc nghĩa là cảm thọ lạc cả về thân và tâm.
Cittaṃ samādhiyatīti iminā nekkhammasukhena sukhitassa cittaṃ samādhiyati, appanāpattaṃ viya hoti.
Cittaṃ samādhiyatī means with this happiness of renunciation, the mind of the happy person becomes concentrated, as if it has attained absorption (appanā).
Tâm được định tĩnh nghĩa là tâm của người được an lạc bởi sự an lạc xuất ly này được định tĩnh, như thể đã đạt đến định Appanā.
So mettāsahagatena cetasāti heṭṭhā kilesavasena āraddhā desanā pabbate vuṭṭhavuṭṭhi viya nadiṃ yathānusandhinā brahmavihārabhāvanaṃ otiṇṇā.
So mettāsahagatena cetasā means the discourse, which began below concerning defilements, has now flowed into the practice of the Brahmavihāras, like rain that falls on a mountain descending into a river, following its course.
Với tâm câu hữu với từ bi nghĩa là lời dạy được bắt đầu ở phần trước dựa trên phiền não, nay đã chuyển sang sự tu tập Tứ Vô Lượng Tâm theo dòng mạch, như mưa rơi trên núi chảy xuống sông.
Tattha yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ visuddhimagge vuttameva.
Whatever needs to be said there is all stated in the Visuddhimagga.
Những gì cần nói ở đó, tất cả đều đã được nói trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Seyyathāpi, bhikkhave, pokkharaṇīti mahāsīhanādasutte maggo pokkharaṇiyā upamito, idha sāsanaṃ upamitanti veditabbaṃ.
Seyyathāpi, bhikkhave, pokkharaṇī means in the Mahāsīhanāda Sutta, the path is compared to a pond, while here, the Dispensation is compared to it; this should be understood.
Ví như, này các Tỳ-khưu, một hồ sen nghĩa là trong kinh Đại Sư Tử Hống (Mahāsīhanādasutta), con đường được ví với hồ sen, ở đây, giáo pháp được ví như vậy.
Āsavānaṃ khayā samaṇo hotīti sabbakilesānaṃ samitattā paramatthasamaṇo hotīti.
Āsavānaṃ khayā samaṇo hotī means he becomes a true samaṇa through the eradication of all defilements.
Do sự đoạn tận các lậu hoặc (Āsava), vị Sa-môn trở thành nghĩa là do sự đoạn tận tất cả các phiền não, vị ấy trở thành một Sa-môn chân thật (paramatthasamaṇa).
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
All the rest is clear.
Phần còn lại đều rõ ràng.
439. Evaṃ me sutanti sāleyyakasuttaṃ.
439. Evaṃ me suta is the Sāleyyaka Sutta.
439. Tôi nghe như vầy là kinh Sāleyyaka.
Tattha kosalesūti kosalā nāma jānapadino rājakumārā.
There, kosalesu refers to the Kosalas, who were provincial princes.
Trong đó, ở xứ Kosala nghĩa là các hoàng tử ở tỉnh Kosala.
Tesaṃ nivāso ekopi janapado ruḷhīsaddena kosalāti vuccati, tasmiṃ kosalesu janapade.
The region where they resided is also called Kosala by common usage, and in that Kosala region.
Một tỉnh duy nhất là nơi cư trú của họ, theo một tên gọi thông thường, được gọi là Kosala, trong tỉnh Kosala đó.
Porāṇā panāhu – yasmā pubbe mahāpanādaṃ rājakumāraṃ nānānāṭakāni disvā sitamattampi akarontaṃ sutvā rājā āha – ‘‘yo mama puttaṃ hasāpeti, sabbālaṅkārena naṃ alaṅkaromī’’ti.
However, the ancients said: Because formerly, upon hearing that Prince Mahāpanāda, even after seeing various theatrical performances, did not even smile, the king said, "Whoever makes my son laugh, I will adorn him with all ornaments."
Tuy nhiên, các vị trưởng lão nói rằng: Vì trước kia, khi vua nghe hoàng tử Mahāpanāda xem các vở kịch khác nhau mà không hề mỉm cười, vua nói: “Ai làm cho con ta cười, ta sẽ ban thưởng cho người đó với tất cả trang sức”.
Tato naṅgalānipi chaḍḍetvā mahājanakāye sannipatite manussā sātirekāni sattavassāni nānākīḷikāyo dassetvā naṃ hasāpetuṃ nāsakkhiṃsu.
Then, after abandoning even their plows, a great multitude of people gathered and performed various plays for over seven years, yet they could not make him laugh.
Sau đó, khi đông đảo quần chúng tụ tập, bỏ cả cày bừa, họ đã biểu diễn nhiều trò chơi khác nhau trong hơn bảy năm nhưng không thể làm cho hoàng tử cười.
Tato sakko devanaṭaṃ pesesi.
Then Sakka sent a celestial dancer.
Sau đó, chư Thiên (Sakko) đã cử một diễn viên Thiên giới đến.
So dibbanāṭakaṃ dassetvā hasāpesi.
He performed a celestial play and made him laugh.
Người đó đã biểu diễn một vở kịch Thiên giới và làm cho hoàng tử cười.
Atha te manussā attano attano vasanokāsābhimukhā pakkamiṃsu.
Then those people departed towards their respective places of residence.
Sau đó, những người đó quay trở về nơi ở của mình.
Te paṭipathe mittasuhajjādayo disvā paṭisanthāraṃ karontā, ‘‘kacci, bho, kusalaṃ, kacci, bho, kusala’’nti āhaṃsu.
When they met friends and well-wishers on the way, they greeted them, saying, "Is all well, sirs? Is all well, sirs?"
Khi gặp bạn bè và người thân trên đường, họ hỏi thăm nhau: “Này các bạn, có được an lành không? Này các bạn, có được an lành không?”
Tasmā taṃ ‘‘kusalaṃ kusala’’nti vacanaṃ upādāya so padeso kosalāti vuccatīti.
Therefore, that region is called Kosala, taking its name from the phrase "kusalaṃ kusalaṃ" (all well, all well).
Vì vậy, vùng đất đó được gọi là Kosala, dựa trên câu nói “kusalaṃ kusalaṃ” (an lành, an lành).
Cārikaṃ caramānoti aturitacārikaṃ caramāno.
Cārikaṃ caramāno means traveling a slow circuit.
Đi du hành nghĩa là đi du hành một cách không vội vã.
Mahatā bhikkhusaṅghena saddhinti sataṃ vā sahassaṃ vā satasahassaṃ vāti evaṃ aparicchinnena mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ.
Mahatā bhikkhusaṅghena saddhi means together with a great assembly of bhikkhus, limitless in number, whether a hundred, a thousand, or a hundred thousand.
Với một đại chúng Tỳ-khưu nghĩa là với một đại chúng Tỳ-khưu không giới hạn, như một trăm, một ngàn, hay một trăm ngàn.
Brāhmaṇagāmoti brāhmaṇānaṃ samosaraṇagāmopi brāhmaṇagāmoti vuccati brāhmaṇānaṃ bhogagāmopi.
Brāhmaṇagāmo means a village where brahmins gather, or a village that is an endowment for brahmins.
Làng Bà-la-môn nghĩa là làng nơi các Bà-la-môn tụ họp cũng được gọi là làng Bà-la-môn, và làng nơi các Bà-la-môn hưởng lợi cũng được gọi là làng Bà-la-môn.
Idha samosaraṇagāmo adhippeto.
Here, a village of gathering is intended.
Ở đây, ý muốn nói đến làng tụ họp.
Tadavasarīti taṃ avasari, sampattoti attho.
Tadavasarī means he arrived there, meaning he reached it.
Đã đến đó nghĩa là đã đến đó, đã đến nơi.
Vihāro panettha aniyāmito; tasmā tassa avidūre buddhānaṃ anucchaviko eko vanasaṇḍo bhavissati, satthā taṃ vanasaṇḍaṃ gatoti veditabbo.
There is no specified monastery here; therefore, it should be understood that the Teacher went to a certain grove suitable for Buddhas, not far from it.
Ở đây, trú xứ không được xác định; do đó, gần đó chắc hẳn có một khu rừng thích hợp cho các vị Phật, và Đức Thế Tôn đã đến khu rừng đó.
Assosunti suṇiṃsu upalabhiṃsu.
Assosu means they heard, they perceived.
Họ đã nghe nghĩa là họ đã nghe, đã nhận biết.
Sotadvārasampattavacananigghosānusārena jāniṃsu.
They understood by following the sound of the words that reached the ear-door.
Họ đã biết theo âm thanh lời nói đến tai.
Khoti avadhāraṇatthe padapūraṇamatte vā nipāto.
Kho is a particle used for emphasis or merely as a filler word.
Kho là một tiểu từ dùng để nhấn mạnh hoặc chỉ để bổ sung cho câu văn.
Tattha avadhāraṇatthena assosuṃyeva, na nesaṃ koci savanantarāyo ahosīti ayamattho veditabbo.
In the sense of emphasis, it means they definitely heard, and there was no impediment to their hearing; this meaning should be understood.
Ở đây, với ý nghĩa nhấn mạnh, cần hiểu rằng họ đã nghe, và không có chướng ngại nào ngăn cản họ nghe.
Padapūraṇena byañjanasiliṭṭhatāmattameva.
As a filler word, it merely contributes to the smoothness of the expression.
Với ý nghĩa bổ sung cho câu văn, nó chỉ đơn thuần làm cho câu văn mượt mà hơn.
Idāni yamatthaṃ assosuṃ, taṃ pakāsetuṃ samaṇo khalu, bho, gotamotiādi vuttaṃ.
Now, to explain what they heard, Samaṇo khalu, bho, gotamo and so on were said.
Bây giờ, để làm rõ điều họ đã nghe, câu “Này các bạn, Sa-môn Gotama” và tiếp theo đã được nói.
Tattha samitapāpattā samaṇoti veditabbo.
There, samaṇo should be understood as one whose evil deeds are calmed.
Trong đó, Sa-môn cần được hiểu là do đã làm lắng dịu các ác pháp (pāpa).
Khalūti anussavanatthe nipāto.
Khalu is a particle in the sense of announcement.
Khalu là một tiểu từ dùng để xác nhận lời nghe.
Bhoti tesaṃ aññamaññaṃ ālapanamattaṃ.
Bho is merely their addressing each other.
Bho chỉ là lời gọi nhau của họ.
Gotamoti bhagavato gottavasena paridīpanaṃ.
Gotamo is the designation of the Blessed One by clan name.
Gotama là sự chỉ rõ Đức Thế Tôn theo dòng họ.
Tasmā samaṇo khalu, bho, gotamoti ettha samaṇo kira, bho, gotamagottoti evamattho daṭṭhabbo.
Therefore, in Samaṇo khalu, bho, gotamo, the meaning should be understood as, "Indeed, sirs, the recluse of the Gotama clan."
Vì vậy, ở đây, câu “Này các bạn, Sa-môn Gotama” cần được hiểu là “Này các bạn, Sa-môn thuộc dòng họ Gotama”.
Sakyaputtoti idaṃ pana bhagavato uccākulaparidīpanaṃ.
Sakyaputto indicates the high birth of the Blessed One.
Sakyaputta (con của dòng Sakya) là sự chỉ rõ dòng dõi cao quý của Đức Thế Tôn.
Sakyakulā pabbajitoti saddhāpabbajitabhāvadīpanaṃ.
Sakyakulā pabbajito indicates that he went forth out of faith.
Đã xuất gia từ dòng Sakya là sự chỉ rõ việc xuất gia do đức tin.
Kenaci pārijuññena anabhibhūto aparikkhīṇaṃyeva taṃ kulaṃ pahāya saddhāpabbajitoti vuttaṃ hoti.
It means that he abandoned that family, which was not afflicted by any distress and was still prosperous, and went forth out of faith.
Nghĩa là Ngài đã từ bỏ dòng dõi đó khi nó vẫn còn thịnh vượng, không bị suy thoái bởi bất kỳ sự thiếu thốn nào, và đã xuất gia do đức tin.
Tato paraṃ vuttatthameva.
What follows has already been explained.
Phần tiếp theo đã được giải thích.
Taṃ kho panāti itthambhūtākhyānatthe upayogavacanaṃ, tassa kho pana bhoto gotamassāti attho.
Taṃ kho panā is a phrase used to denote such a state, meaning, "of that venerable Gotama."
Taṃ kho panā là một từ dùng để diễn tả sự việc như vậy, có nghĩa là “của Đức Gotama đáng kính đó”.
Kalyāṇoti kalyāṇaguṇasamannāgato, seṭṭhoti vuttaṃ hoti.
Kalyāṇo means endowed with wholesome qualities, meaning excellent.
Kalyāṇo nghĩa là người có đầy đủ các đức tính tốt đẹp, tức là người ưu việt.
Kittisaddoti kittiyeva, thutighoso vā.
Kittisaddo means renown itself, or a shout of praise.
Tiếng tăm nghĩa là danh tiếng, hoặc lời ca ngợi.
Abbhuggatoti sadevakaṃ lokaṃ ajjhottharitvā uggato.
Abbhuggato means risen, having pervaded the world with its deities.
Lan truyền khắp nơi nghĩa là đã lan tỏa khắp thế gian cùng với chư Thiên.
Kinti?
How so?
Như thế nào?
‘‘Itipi so bhagavā…pe… buddho bhagavā’’ti.
"Thus is that Blessed One… and so on… the Buddha, the Blessed One."
“Đức Thế Tôn ấy cũng là bậc A-la-hán… cho đến… Đức Phật, bậc Thế Tôn.”
Tatrāyaṃ padasambandho – so bhagavā itipi arahaṃ, itipi sammāsambuddho…pe… itipi bhagavāti.
Herein, this is the connection of the words: That Blessed One is thus an Arahant, thus a Perfectly Enlightened One… and so on… thus a Blessed One.
Ở đây, mối liên hệ các từ là: Đức Thế Tôn ấy cũng là bậc A-la-hán, cũng là bậc Chánh Đẳng Giác… cho đến… cũng là bậc Thế Tôn.
Iminā ca iminā ca kāraṇenāti vuttaṃ hoti.
This means "for this and that reason".
Nghĩa là, do nguyên nhân này và nguyên nhân kia.
Tattha ārakattā, arīnaṃ arānañca hatattā, paccayādīnaṃ arahattā, pāpakaraṇe rahābhāvāti imehi tāva kāraṇehi so bhagavā arahanti veditabbotiādinā nayena mātikaṃ nikkhipitvā sabbāneva etāni padāni visuddhimagge buddhānussatiniddese vitthāritānīti tato tesaṃ vitthāro gahetabbo.
Therein, having laid down the matrix in the manner of, "That Blessed One should be known as an Arahant for these reasons: because of being far away, because of having destroyed the enemies and the spokes, because of being worthy of requisites, and because there is no secret place for doing evil," and so on, since all these terms have been explained in detail in the Visuddhimagga in the Exposition on the Recollection of the Buddha, their detailed explanation should be understood from there.
Ở đây, sau khi trình bày đề mục theo cách “do xa lìa, do diệt trừ các kẻ thù và các phiền não, do xứng đáng với các yếu tố cúng dường, do không có chỗ kín đáo khi làm ác, do những nguyên nhân này, Đức Thế Tôn ấy được biết là bậc A-la-hán,” và tương tự, tất cả những từ này đã được giải thích chi tiết trong phần giải thích về niệm Phật trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga), do đó, cần phải lấy phần giải thích chi tiết từ đó.
Sādhu kho panāti sundaraṃ kho pana; atthāvahaṃ sukhāvahanti vuttaṃ hoti.
It is indeed good: it is indeed excellent; it means it brings welfare and happiness.
Sādhu kho panāti (Thật tốt lành thay): Thật tốt đẹp thay; nghĩa là mang lại lợi ích và mang lại hạnh phúc.
Tathārūpānaṃ arahatanti yathārūpo so bhavaṃ gotamo, evarūpānaṃ anekehipi kappakoṭisatasahassehi dullabhadassanānaṃ byāmappabhāparikkhittehi asītianubyañjanaratanapaṭimaṇḍitehi dvattiṃsmahāpurisalakkhaṇavarehi samākiṇṇamanoramasarīrānaṃ atappakadassanānaṃ atimadhuradhammanigghosānaṃ, yathābhūtaguṇādhigamena loke arahantoti laddhasaddānaṃ arahataṃ.
Of Arahants of such a kind: Of Arahants who are of such a kind as that venerable Gotama; whose sight is difficult to obtain even in many hundreds of thousands of crores of aeons; whose delightful bodies are replete with the thirty-two excellent marks of a Great Man and adorned with the eighty minor characteristics that are like jewels, all surrounded by a fathom-wide aura; whose sight one never tires of; whose pronouncements of the Dhamma are exceedingly sweet; and who have gained the reputation in the world as 'Arahants' through the attainment of their qualities as they truly are.
Tathārūpānaṃ arahatanti (được thấy các bậc A-la-hán như vậy): Là các bậc A-la-hán có hình tướng như Đức Gotama, những bậc mà rất khó gặp được dù trong hàng trăm ngàn vạn đại kiếp; thân thể xinh đẹp, đáng yêu, được bao quanh bởi vầng hào quang một sải tay, được trang hoàng bằng tám mươi vẻ đẹp phụ và ba mươi hai tướng tốt của bậc Đại nhân; là những bậc không thể thỏa mãn khi nhìn ngắm, có tiếng pháp vô cùng ngọt ngào, và đã đạt được danh tiếng là bậc A-la-hán trong thế gian nhờ sự chứng đắc các phẩm chất chân thật.
Dassanaṃ hotīti pasādasommāni akkhīni ummīletvā dassanamattampi sādhu hoti.
To see: Merely seeing, by opening one's eyes that are serene with faith, is good.
Dassanaṃ hotīti (sự thấy được): Ngay cả việc mở đôi mắt trong sáng, hiền hòa để nhìn thấy thôi cũng đã là tốt lành rồi.
Sace pana aṭṭhaṅgasamannāgatena brahmassarena dhammaṃ desentassa ekaṃ padampi sotuṃ labhissāma, sādhutaraṃyeva bhavissatīti evaṃ ajjhāsayaṃ katvā.
Having formed the intention: "If we could get to hear even one word of the Dhamma from him as he teaches with his noble voice endowed with eight qualities, it would be even better."
Nếu chúng ta có thể nghe được dù chỉ một lời trong khi Ngài thuyết pháp bằng giọng Phạm âm đầy đủ tám chi phần, thì điều đó còn tốt lành hơn nữa. Với ý định như vậy, họ đã nói.
Yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsūti sabbakiccāni pahāya tuṭṭhamānasā āgamaṃsu.
They approached the Blessed One: They came with joyful minds, having abandoned all their duties.
Yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsūti (Họ đã đến nơi Đức Thế Tôn ngự): Họ đã từ bỏ mọi công việc và đến với tâm hoan hỷ.
Etadavocunti duvidhā hi pucchā agārikapucchā anagārikapucchā ca.
They said this: Indeed, there are two kinds of questions: the question of a householder and the question of one who has gone forth.
Etadavocunti (Họ đã nói điều này): Có hai loại câu hỏi: câu hỏi của người tại gia và câu hỏi của người xuất gia.
Tattha ‘‘kiṃ, bhante, kusalaṃ, kiṃ akusala’’nti iminā nayena agārikapucchā āgatā.
Therein, the question of a householder is presented in the manner of "Venerable sir, what is wholesome, what is unwholesome?"
Trong đó, câu hỏi của người tại gia được trình bày theo cách này: “Thưa Tôn giả, điều gì là thiện, điều gì là bất thiện?”
‘‘Ime kho, bhante, pañcupādānakkhandhā’’ti iminā nayena anagārikapucchā.
The question of one who has gone forth is in the manner of "Venerable sir, these are the five aggregates subject to clinging."
Câu hỏi của người xuất gia được trình bày theo cách này: “Thưa Tôn giả, đây là năm uẩn chấp thủ.”
Ime pana attano anurūpaṃ agārikapucchaṃ pucchantā etaṃ, ‘‘ko nu kho, bho gotama, hetu ko paccayo’’tiādivacanaṃ avocuṃ.
But these, asking a householder's question appropriate for themselves, spoke this utterance, beginning with, "Venerable Gotama, what is the cause, what is the reason?"
Còn những người này, khi hỏi câu hỏi tại gia phù hợp với mình, đã nói lời này: “Thưa Tôn giả Gotama, nguyên nhân nào, duyên cớ nào?”
Tesaṃ bhagavā yathā na sakkonti sallakkhetuṃ, evaṃ saṃkhitteneva tāva pañhaṃ vissajjento, adhammacariyāvisamacariyāhetu kho gahapatayotiādimāha.
The Blessed One, in order to answer their question first in a concise way so that they would not be able to comprehend it, said, "Householders, it is due to unrighteous conduct, to wrong conduct," and so on.
Đức Thế Tôn đã trả lời câu hỏi của họ một cách vắn tắt, để họ không thể nhận ra ngay, Ngài nói: “Này các gia chủ, do hành phi pháp, hành bất bình đẳng,” v.v.
Kasmā pana bhagavā yathā na sallakkhenti, evaṃ vissajjesīti?
But why did the Blessed One answer in a way that they could not comprehend?
Tại sao Đức Thế Tôn lại trả lời theo cách mà họ không thể nhận ra ngay?
Paṇḍitamānikā hi te; āditova mātikaṃ aṭṭhapetvā yathā sallakkhenti, evaṃ atthe vitthārite, desanaṃ uttānikāti maññantā avajānanti, mayampi kathentā evameva katheyyāmāti vattāro bhavanti.
Because they were proud of their intelligence. If, without first setting up the matrix, the meaning were expanded in a way they could comprehend, they would think the teaching was shallow, look down on it, and would be people who say, "If we were to speak, we would speak in just the same way."
Vì họ tự cho mình là người có trí; nếu Ngài giải thích chi tiết ý nghĩa mà không đặt ra một đề mục ngay từ đầu để họ có thể nhận ra, họ sẽ coi giáo pháp là nông cạn và khinh thường, nói rằng: “Chúng ta cũng sẽ nói như thế này thôi.”
Tena nesaṃ bhagavā yathā na sakkonti sallakkhetuṃ, evaṃ saṃkhitteneva tāva pañhaṃ vissajjesi.
Therefore, the Blessed One first answered their question concisely, in a way that they could not comprehend.
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã trả lời câu hỏi của họ một cách vắn tắt để họ không thể nhận ra ngay.
Tato sallakkhetuṃ asakkontehi vitthāradesanaṃ yācito vitthārena desetuṃ, tena hi gahapatayotiādimāha.
Then, being requested for a detailed teaching by those who were unable to comprehend it, in order to teach in detail, he said, "Well then, householders," and so on.
Sau đó, khi họ không thể nhận ra và thỉnh cầu một bài giảng chi tiết, Ngài đã nói: “Vậy thì, này các gia chủ,” v.v.
Tattha tena hīti kāraṇatthe nipāto.
Therein, "Well then" is a particle in the sense of a reason.
Trong đó, tena hīti (vậy thì) là một giới từ chỉ nguyên nhân.
Yasmā maṃ tumhe yācatha, tasmāti attho.
The meaning is: Because you ask me, therefore...
Nghĩa là, vì các ông thỉnh cầu Ta, nên Ta sẽ thuyết giảng.
440. Tividhanti tīhi koṭṭhāsehi.
440. Threefold: in three parts.
440. Tividhanti (ba loại): Bằng ba phần.
Kāyenāti kāyadvārena.
By body: through the body-door.
Kāyenāti (bằng thân): Bằng cửa thân.
Adhammacariyāvisamacariyāti adhammacariyasaṅkhātā visamacariyā.
Unrighteous conduct, wrong conduct: wrong conduct which is called unrighteous conduct.
Adhammacariyāvisamacariyāti (hành phi pháp, hành bất bình đẳng): Hành bất bình đẳng được gọi là hành phi pháp.
Ayaṃ panettha padattho, adhammassa cariyā adhammacariyā, adhammakaraṇanti attho.
Herein, this is the meaning of the words: The practice of unrighteousness is unrighteous conduct; the meaning is the doing of unrighteousness.
Đây là ý nghĩa của từ ở đây: hành vi phi pháp là adhammacariyā, nghĩa là làm điều phi pháp.
Visamā cariyā, visamassa vā kammassa cariyāti visamacariyā.
Uneven conduct, or the practice of uneven action, is wrong conduct.
Hành vi bất bình đẳng, hoặc hành vi của nghiệp bất bình đẳng là visamacariyā.
Adhammacariyā ca sā visamacariyā cāti adhammacariyāvisamacariyā.
That which is unrighteous conduct and also wrong conduct is unrighteous conduct, wrong conduct.
Đó là hành vi phi pháp và đó cũng là hành vi bất bình đẳng, nên gọi là adhammacariyāvisamacariyā.
Etenupāyena sabbesu kaṇhasukkapadesu attho veditabbo.
In this way, the meaning should be understood in all the dark and bright sections.
Theo cách này, ý nghĩa phải được hiểu trong tất cả các đoạn về đen (bất thiện) và trắng (thiện).
Luddoti kakkhaḷo.
Cruel: harsh.
Luddoti (hung ác): Thô bạo.
Dāruṇoti sāhasiko.
Fierce: violent.
Dāruṇoti (tàn bạo): Hung hãn.
Lohitapāṇīti paraṃ jīvitā voropentassa pāṇī lohitena lippanti.
With bloodstained hands: The hands of one who deprives another of life become smeared with blood.
Lohitapāṇīti (tay dính máu): Tay của người cướp đoạt sự sống của người khác bị dính máu.
Sacepi na lippanti, tathāvidho lohitapāṇītveva vuccati.
Even if they do not become smeared, such a person is still called "one with bloodstained hands."
Ngay cả khi không dính máu, người như vậy vẫn được gọi là lohitapāṇī.
Hatappahate niviṭṭhoti hate ca parassa pahāradāne, pahate ca paramāraṇe niviṭṭho.
Given to killing and slaying: given to killing others and to striking others.
Hatappahate niviṭṭhoti (chuyên tâm vào việc giết hại và đánh đập): Chuyên tâm vào việc giết người khác và đánh đập, chuyên tâm vào việc giết người khác.
Adayāpannoti nikkaruṇataṃ āpanno.
Devoid of compassion: having attained a state of mercilessness.
Adayāpannoti (không có lòng từ bi): Đã rơi vào trạng thái vô cảm.
Yaṃ taṃ parassāti yaṃ taṃ parassa santakaṃ.
That which belongs to another: Whatever property belongs to another.
Yaṃ taṃ parassāti (cái gì của người khác): Cái gì là tài sản của người khác.
Paravittūpakaraṇanti tasseva parassa vittūpakaraṇaṃ tuṭṭhijananaṃ parikkhārabhaṇḍakaṃ.
Another's property and belongings: that very other's property and belongings, goods and requisites which bring delight.
Paravittūpakaraṇanti (tài sản và vật dụng của người khác): Tài sản và vật dụng của chính người đó, những vật dụng mang lại sự hài lòng.
Gāmagataṃ vāti antogāme vā ṭhapitaṃ.
Whether in a village: or placed within a village.
Gāmagataṃ vāti (hoặc ở trong làng): Hoặc được cất giữ trong làng.
Araññagataṃ vāti araññe rukkhaggapabbatamatthakādīsu vā ṭhapitaṃ.
Or in a forest: or placed in a forest, on treetops, mountain tops, and so on.
Araññagataṃ vāti (hoặc ở trong rừng): Hoặc được cất giữ trên ngọn cây, đỉnh núi, v.v., trong rừng.
Adinnanti tehi parehi kāyena vā vācāya vā adinnaṃ.
Not given: not given by those others, either by body or by speech.
Adinnanti (không được cho): Không được những người đó cho bằng thân hay bằng lời nói.
Theyyasaṅkhātanti ettha thenoti coro.
With the intention of stealing: Herein, a thief is a robber.
Theyyasaṅkhātanti (được xem là trộm cắp): Ở đây, thenoti (kẻ trộm) là người ăn trộm.
Thenassa bhāvo theyyaṃ, avaharaṇacittassetaṃ adhivacanaṃ.
The state of a thief is theft; this is a designation for a mind bent on stealing.
Trạng thái của kẻ trộm là theyyaṃ, đây là tên gọi của ý định lấy trộm.
Saṅkhā saṅkhātanti atthato ekaṃ, koṭṭhāsassetaṃ adhivacanaṃ, ‘‘saññānidānā hi papañcasaṅkhā’’tiādīsu viya.
Saṅkhā and saṅkhāta are one in meaning; this is a designation for a category, as in passages like, "For proliferations and categories have perception as their source."
Saṅkhā và saṅkhātaṃ có cùng ý nghĩa, đây là tên gọi của một phần, như trong các câu như ‘‘saññānidānā hi papañcasaṅkhā’’ti (các khái niệm phức tạp phát sinh từ nhận thức), v.v.
Theyyañca taṃ saṅkhātañcāti theyyasaṅkhātaṃ, theyyacittasaṅkhāto eko cittakoṭṭhāsoti attho.
That which is both theyya (theft) and saṅkhāta (category) is theyyasaṅkhāta; the meaning is a category of mind categorized as the intention to steal.
Đó là sự trộm cắp và nó được xem là một phần, vậy là theyyasaṅkhātaṃ, nghĩa là một phần của tâm ý trộm cắp.
Karaṇatthe cetaṃ paccattavacanaṃ, tasmā theyyasaṅkhātenāti atthato daṭṭhabbaṃ.
And this is the nominative case used in the sense of the instrumental; therefore, it should be understood in meaning as "with the intention of stealing."
Đây là cách dùng từ ở ngôi thứ nhất trong ý nghĩa của công cụ, do đó, phải hiểu là theyyasaṅkhātena (bằng cách trộm cắp).
Māturakkhitātiādīsu yaṃ pitari naṭṭhe vā mate vā ghāsacchādanādīhi paṭijaggamānā, vayapattaṃ kulaghare dassāmīti mātā rakkhati, ayaṃ māturakkhitā nāma.
Protected by her mother: in phrases such as this, a woman whom the mother protects—after the father has disappeared or died—by looking after her with food and clothing, thinking, "When she comes of age, I will give her to a family," is called "protected by her mother."
Trong Māturakkhitātiādīsu (được mẹ bảo vệ), v.v.: Một cô gái mà người mẹ bảo vệ, chăm sóc bằng thức ăn, quần áo, v.v., sau khi cha mất hoặc qua đời, với ý định “khi con đến tuổi, mẹ sẽ gả con vào một gia đình phù hợp,” thì cô gái đó được gọi là māturakkhitā (được mẹ bảo vệ).
Etenupāyena piturakkhitādayopi veditabbā.
In this way, protected by her father, and so on, should also be understood.
Theo cách này, piturakkhitādayopi (được cha bảo vệ), v.v., cũng phải được hiểu.
Sabhāgakulāni pana kucchigatesupi gabbhesu katikaṃ karonti – ‘‘sace mayhaṃ putto hoti, tuyhaṃ dhītā, aññattha gantuṃ na labhissati, mayhaṃ puttasseva hotū’’ti.
Moreover, families of similar standing make agreements even while the children are in the womb: "If I have a son and you a daughter, she will not be allowed to go elsewhere; may she belong to my son."
Các gia đình môn đăng hộ đối thì thậm chí còn lập giao ước khi con cái còn trong bụng mẹ: “Nếu tôi có con trai, và ông có con gái, thì con gái ông sẽ không được đi nơi khác, mà phải thuộc về con trai tôi.”
Evaṃ gabbhepi pariggahitā sassāmikā nāma.
A woman thus claimed even in the womb is called one with a husband.
Một người phụ nữ đã được hứa gả khi còn trong bụng mẹ như vậy được gọi là sassāmikā (có chủ).
‘‘Yo itthannāmaṃ itthiṃ gacchati, tassa ettako daṇḍo’’ti evaṃ gāmaṃ vā gehaṃ vā vīthiṃ vā uddissa ṭhapitadaṇḍā, pana saparidaṇḍā nāma.
A woman subject to a penalty set down for a village, a house, or a street, stating, "Whoever has intercourse with the woman so-and-so, for him there is such-and-such a penalty," is called one subject to a penalty.
Còn những người phụ nữ mà đã bị đặt ra hình phạt, ví dụ: “Ai quan hệ với người phụ nữ tên là X, người đó sẽ bị phạt Y,” theo đó, hình phạt được áp dụng cho cả làng, nhà hoặc đường phố, thì được gọi là saparidaṇḍā (có hình phạt kèm theo).
Antamaso mālāguṇaparikkhittāpīti yā sabbantimena paricchedena, ‘‘esā me bhariyā bhavissatī’’ti saññāya tassā upari kenaci mālāguṇaṃ khipantena mālāguṇamattenāpi parikkhittā hoti.
Or even one garlanded as a token of betrothal: one who, as the very last resort, is claimed even by the mere act of someone throwing a garland over her with the thought, "This one will be my wife."
Antamaso mālāguṇaparikkhittāpīti (ngay cả khi chỉ được quấn vòng hoa): Là người phụ nữ mà, ở mức độ cuối cùng, một người đàn ông nào đó đã quấn vòng hoa lên người cô ấy với ý nghĩ “cô ấy sẽ là vợ tôi,” chỉ bằng một vòng hoa thôi cũng đã được xem là có chủ.
Tathārūpāsu cārittaṃ āpajjitā hotīti evarūpāsu itthīsu sammādiṭṭhisutte vuttamicchācāralakkhaṇavasena vītikkamaṃ kattā hoti.
Engages in such transgression: he commits a transgression with such women, according to the characteristic of sexual misconduct mentioned in the Sammādiṭṭhi Sutta.
Tathārūpāsu cārittaṃ āpajjitā hotīti (đã phạm hạnh kiểm sai trái đối với những người phụ nữ như vậy): Đã vi phạm theo cách của tà hạnh được nói trong kinh Sammādiṭṭhi (Chánh Kiến) đối với những người phụ nữ như vậy.
Sabhāgatoti sabhāyaṃ ṭhito.
Having gone to an assembly hall: standing in an assembly.
Sabhāgatoti (đến hội đồng): Đứng trong hội đồng.
Parisāgatoti parisāyaṃ ṭhito.
Having gone to a gathering: standing in a gathering.
Parisāgatoti (đến hội chúng): Đứng trong hội chúng.
Ñātimajjhagatoti dāyādānaṃ majjhe ṭhito.
Having gone among his relatives: standing in the midst of his heirs.
Ñātimajjhagatoti (đến giữa bà con): Đứng giữa những người thừa kế.
Pūgamajjhagatoti senīnaṃ majjhe ṭhito.
Having gone among a guild: standing in the midst of craftsmen.
Pūgamajjhagatoti (đến giữa các nhóm): Đứng giữa các thủ lĩnh.
Rājakulamajjhagatoti rājakulassa majjhe mahāvinicchaye ṭhito.
Having gone into the midst of a royal family: standing in a high court in the midst of the royal court.
Rājakulamajjhagatoti (đến giữa hoàng gia): Đứng giữa hoàng gia trong một phiên tòa lớn.
Abhinītoti pucchanatthāya nīto.
Brought in: brought in for questioning.
Abhinītoti (được dẫn đến): Được dẫn đến để hỏi.
Sakkhipuṭṭhoti sakkhiṃ katvā pucchito.
Questioned as a witness: questioned after being made a witness.
Sakkhipuṭṭhoti (được hỏi làm chứng): Được hỏi với tư cách là nhân chứng.
Ehambho purisāti ālapanametaṃ.
Come, good man: this is a form of address.
Ehambho purisāti (Này các người đàn ông): Đây là lời gọi.
Attahetu vā parahetu vāti attano vā parassa vā hatthapādādihetu vā dhanahetu vā.
For his own sake or for another's sake: for the sake of his own or another's hands, feet, etc., or for the sake of wealth.
Attahetu vā parahetu vāti (vì lợi ích của mình hay của người khác): Vì lợi ích của chính mình hoặc của người khác, vì tay chân, hoặc vì tiền bạc.
Āmisakiñcikkhahetu vāti ettha āmisanti lābho adhippeto.
Or for the sake of some trivial material gain: Herein, material gain means a bribe.
Āmisakiñcikkhahetu vāti (hoặc vì một chút lợi lộc): Ở đây, āmisanti (lợi lộc) là lợi ích được mong muốn.
Kiñcikkhanti yaṃ vā taṃ vā appamattakaṃ.
Trivial means some small thing or other.
Kiñcikkhanti (một chút): Dù là cái gì đi nữa, một chút nhỏ.
Antamaso tittiravaṭṭakasappipiṇḍanavanītapiṇḍādimattakassapi lañjassa hetūti attho.
The meaning is: for the sake of a bribe amounting to at least as little as a lump of ghee from a quail's fat or a lump of fresh butter.
Nghĩa là, vì một món hối lộ nhỏ nhất, dù chỉ là một viên bơ, một viên dầu rắn, một viên chim cút, v.v.
Sampajānamusā bhāsitā hotīti jānantoyeva musāvādaṃ kattā hoti.
He speaks a deliberate falsehood means he is one who speaks a falsehood while knowing it.
Nói dối có ý thức là biết mà vẫn nói lời dối trá.
Imesaṃ bhedāyāti yesaṃ itoti vuttānaṃ santike sutaṃ hoti, tesaṃ bhedāya.
For the division of these means for the division of those in whose presence it was heard, who are referred to as 'from here'.
Để chia rẽ những người này là để chia rẽ những người mà mình đã nghe nói về họ (từ phía này).
Amūsaṃ bhedāyāti yesaṃ amutrāti vuttānaṃ santike sutaṃ hoti, tesaṃ bhedāya.
For the division of those means for the division of those in whose presence it was heard, who are referred to as 'from there'.
Để chia rẽ những người kia là để chia rẽ những người mà mình đã nghe nói về họ (từ phía kia).
Iti samaggānaṃ vā bhedakāti evaṃ samaggānaṃ vā dvinnaṃ sahāyakānaṃ bhedaṃ kattā.
Thus he is a divider of the united means thus he is one who creates a division between two united companions.
Như vậy, kẻ chia rẽ những người hòa hợp là kẻ chia rẽ hai người bạn hòa hợp như vậy.
Bhinnānaṃ vā anuppadātāti suṭṭhu kataṃ tayā, taṃ pajahantena katipāheneva te mahantaṃ anatthaṃ kareyyāti evaṃ bhinnānaṃ puna asaṃsandanāya anuppadātā upatthambhetā kāraṇaṃ dassetāti attho.
Or an instigator of the divided means, by saying, "You have done well in abandoning him; he would have caused you great harm in just a few days," he thus becomes an instigator for those who are divided, preventing their reconciliation, a supporter, one who shows the reason. This is the meaning.
Hoặc kẻ ủng hộ những người đã chia rẽ là kẻ nói rằng: “Ngươi đã làm rất tốt. Nếu ngươi không từ bỏ người đó, chỉ trong vài ngày, người đó sẽ gây ra đại họa cho ngươi.” Như vậy, kẻ đó ủng hộ những người đã chia rẽ để họ không hòa hợp lại, tức là kẻ đó chỉ ra lý do.
Vaggo ārāmo abhiratiṭṭhānamassāti vaggārāmo.
He is one who delights in factionalism because factionalism is his park, his place of delight.
Sự chia rẽ là nơi an trú, nơi hoan hỷ của người ấy, nên gọi là vaggārāmo (ưa chia rẽ).
Vaggaratoti vaggesu rato.
One fond of factionalism means one who is fond of factions.
Vaggarato (vui trong chia rẽ) là vui thích trong sự chia rẽ.
Vagge disvā vā sutvā vā nandatīti vagganandī.
He is one who rejoices in factionalism because he rejoices upon seeing or hearing of factions.
Vagganandī (hân hoan trong chia rẽ) là vui mừng khi thấy hoặc nghe về sự chia rẽ.
Vaggakaraṇiṃ vācanti yā vācā samaggepi satte vagge karoti bhindati, taṃ kalahakāraṇaṃ vācaṃ bhāsitā hoti.
Speech that creates factions means he is one who speaks speech that causes quarrels, the kind of speech that divides even united beings.
Lời nói gây chia rẽ là lời nói làm cho những chúng sinh vốn hòa hợp trở nên chia rẽ, tức là lời nói gây ra tranh cãi.
Aṇḍakāti yathā sadose rukkhe aṇḍakāni uṭṭhahanti, evaṃ sadosatāya khuṃsanāvambhanādivacanehi aṇḍakā jātā.
Like a tumor means just as tumors arise on a diseased tree, so too, because of being faulty, tumors are produced by words of censure, disparagement, and so on.
Aṇḍakā (có mầm mống) là như trên cây bệnh sinh ra mầm mống, tương tự, do có lỗi lầm, những lời nói như chê bai, hạ thấp, v.v., đã sinh ra mầm mống (của sự thô tục).
Kakkasāti pūtikā.
Harsh means putrid.
Kakkasā (thô tục) là thối nát.
Yathā nāma pūtikarukkho kakkaso hoti paggharitacuṇṇo, evaṃ kakkasā hoti, sotaṃ ghaṃsamānā viya pavisati.
Just as a putrid tree is harsh and sheds powder, so too, it is harsh; it enters as if grating the ear.
Như một cái cây mục nát thì thô ráp, có bột mục chảy ra, lời nói cũng vậy, thô tục, nghe như đang cọ xát vào tai.
Tena vuttaṃ ‘‘kakkasā’’ti.
Therefore it is said, "harsh".
Do đó, được nói là “thô tục.”
Parakaṭukāti paresaṃ kaṭukā amanāpā dosajananī.
Bitter to others means bitter to others, disagreeable, anger-producing.
Parakaṭukā (cay đắng với người khác) là cay đắng, khó chịu với người khác, gây ra sự sân hận.
Parābhisajjanīti kuṭilakaṇṭakasākhā viya mammesu vijjhitvā paresaṃ abhisajjanī gantukāmānampi gantuṃ adatvā lagganakārī.
Wounding to others means, like a branch with crooked thorns, it pierces others in their vital spots, causing them to cling, preventing even those who wish to go from going, causing attachment.
Parābhisajjanī (làm người khác vướng mắc) là như cành cây gai góc, đâm vào thịt, làm người khác vướng mắc, không cho những người muốn đi được đi, khiến họ bị kẹt lại.
Kodhasāmantāti kodhassa āsannā.
Bordering on anger means close to anger.
Kodhasāmantā (gần gũi với sân hận) là gần với sân hận.
Asamādhisaṃvattanikāti appanāsamādhissa vā upacārasamādhissa vā asaṃvattanikā.
Not conducive to concentration means not conducive to either absorption concentration or access concentration.
Asamādhisaṃvattanikā (không dẫn đến định) là không dẫn đến an chỉ định (appanāsamādhi) hoặc cận hành định (upacārasamādhi).
Iti sabbāneva tāni sadosavācāya vevacanāni.
Thus, all of these are synonyms for faulty speech.
Như vậy, tất cả những từ đó đều là đồng nghĩa của lời nói có lỗi.
Akālavādīti akālena vattā.
Speaking at the wrong time means one who speaks at an inappropriate time.
Akālavādī (nói không đúng lúc) là nói không đúng lúc.
Abhūtavādīti yaṃ natthi, tassa vattā.
Speaking what is not true means one who speaks of that which does not exist.
Abhūtavādī (nói không có thật) là nói điều không có.
Anatthavādīti akāraṇanissitaṃ vattā.
Speaking what is not beneficial means one who speaks what is not based on reason.
Anatthavādī (nói vô ích) là nói điều không liên quan đến lợi ích.
Adhammavādīti asabhāvaṃ vattā.
Speaking what is not the Dhamma means one who speaks what is not the true nature.
Adhammavādī (nói phi pháp) là nói điều không đúng bản chất.
Avinayavādīti asaṃvaravinayapaṭisaṃyuttassa vattā.
Speaking what is not the Vinaya means one who speaks of what is connected to the discipline of non-restraint.
Avinayavādī (nói phi luật) là nói điều liên quan đến sự không chế ngự và phi luật.
Anidhānavati vācanti hadayamañjūsāyaṃ nidhetuṃ ayuttaṃ vācaṃ bhāsitā hoti.
Speech not worth treasuring means he is one who speaks speech that is unfit to be stored in the casket of the heart.
Lời nói không đáng ghi nhớ là lời nói không thích hợp để cất giữ trong rương tâm.
Akālenāti vattabbakālassa pubbe vā pacchā vā ayuttakāle vattā hoti.
At the wrong time means he is one who speaks at an inappropriate time, either before or after the time when it should be spoken.
Akālena (không đúng lúc) là nói trước hoặc sau thời điểm thích hợp, tức là nói vào lúc không thích hợp.
Anapadesanti suttāpadesavirahitaṃ.
Without reference means without reference to the suttas.
Anapadesaṃ (không có dẫn chứng) là thiếu dẫn chứng từ kinh (sutta).
Apariyantavatinti aparicchedaṃ, suttaṃ vā jātakaṃ vā nikkhipitvā tassa upalabbhaṃ vā upamaṃ vā vatthuṃ vā āharitvā bāhirakathaṃyeva katheti.
Without limit means without bounds; having set aside a sutta or a jātaka and brought up its parallel, simile, or story, he speaks only of external matters.
Apariyantavatiṃ (không có giới hạn) là không có giới hạn. Người đó đặt sang một bên kinh hoặc chuyện Jātaka, rồi đưa ra ví dụ, ẩn dụ hoặc câu chuyện bên ngoài, và chỉ nói những điều đó.
Nikkhittaṃ nikkhittameva hoti.
What was set aside remains just set aside.
Những gì đã đặt sang một bên thì vẫn cứ đặt sang một bên.
‘‘Suttaṃ nu kho katheti jātakaṃ nu kho, nassa antaṃ vā koṭiṃ vā passāmā’’ti vattabbataṃ āpajjati.
He becomes liable to be told, "Is he speaking a sutta or a jātaka? We do not see its end or its limit."
Người ta sẽ nói: “Ông ấy đang nói kinh hay Jātaka vậy? Chúng ta không thấy đầu cũng không thấy cuối của nó.”
Yathā vaṭarukkhasākhānaṃ gatagataṭṭhāne pārohā otaranti, otiṇṇotiṇṇaṭṭhāne sampajjitvā puna vaḍḍhantiyeva.
Just as from the branches of a banyan tree, aerial roots descend wherever they go, and wherever they have descended, they become established and grow again.
Như những cành cây đa, rễ phụ mọc xuống ở bất cứ nơi nào chúng vươn tới, và ở những nơi rễ phụ đã bám xuống, chúng lại phát triển thêm.
Evaṃ aḍḍhayojanampi yojanampi gacchantiyeva, gacchante gacchante pana mūlarukkho vinassati, paveṇijātakāva tiṭṭhanti.
In this way, they extend for half a yojana or a yojana, and as they continue to extend, the main trunk perishes, and only the successive offshoots remain.
Cứ thế, chúng vươn dài nửa dojana hoặc một dojana. Nhưng khi chúng cứ vươn dài, cây mẹ gốc sẽ chết, chỉ còn lại những cây con mọc nối tiếp nhau.
Evamayampi nigrodhadhammakathiko nāma hoti; nikkhittaṃ nikkhittamattameva katvā passeneva pariharanto gacchati.
In the same way, this person is called a 'banyan-tree Dhamma-preacher'; having set something aside, he just leaves it set aside and goes on, carrying it along beside him.
Tương tự, người thuyết pháp như cây đa là người chỉ nói những gì đã được đặt sang một bên, giữ nó ở bên cạnh và tiếp tục đi.
Yo pana bahumpi bhaṇanto etadatthamidaṃ vuttanti āharitvā jānāpetuṃ sakkoti, tassa kathetuṃ vaṭṭati.
But one who, even while speaking at length, is able to bring it back and make it known, saying, "This was said for this purpose," for him it is proper to speak.
Còn người dù nói nhiều nhưng có thể dẫn chứng rằng “điều này được nói với ý nghĩa này” và làm cho người khác hiểu, thì người đó nên thuyết giảng.
Anatthasaṃhitanti na atthanissitaṃ.
Not connected with the goal means not based on the goal.
Anatthasaṃhitaṃ (không liên quan đến lợi ích) là không liên quan đến lợi ích.
Abhijjhātā hotīti abhijjhāya oloketā hoti.
He is covetous means he is one who looks with covetousness.
Abhijjhātā hoti (có tâm tham lam) là nhìn với tâm tham lam.
Aho vatāti patthanatthe nipāto.
Ah, if only is a particle used in the sense of wishing.
Aho vatā là một giới từ biểu thị sự mong ước.
Abhijjhāya olokitamattakena cettha kammapathabhedo na hoti.
And in this case, a breach of the path of action does not occur merely by looking with covetousness.
Tuy nhiên, ở đây, chỉ nhìn với tâm tham lam thì chưa cấu thành nghiệp đạo.
Yadā pana, ‘‘aho vatidaṃ mama santakaṃ assa, ahamettha vasaṃ vatteyya’’nti attano pariṇāmeti, tadā kammapathabhedo hoti, ayamidha adhippeto.
But when he appropriates it to himself, thinking, "Ah, if only this were my property, I would have control over it," then a breach of the path of action occurs; this is what is intended here.
Nhưng khi người đó nghĩ: “Ước gì cái này là của mình, ước gì mình có thể kiểm soát nó,” và biến nó thành của mình, thì lúc đó nghiệp đạo được cấu thành. Đây là ý nghĩa được đề cập ở đây.
Byāpannacittoti vipannacitto pūtibhūtacitto.
With a mind of ill will means with a corrupted mind, a putrid mind.
Byāpannacitto (tâm bị hủy hoại) là tâm bị hư hoại, tâm bị thối rữa.
Paduṭṭhamanasaṅkappoti dosena duṭṭhacittasaṅkappo.
With malicious thoughts in his heart means with thoughts of a mind corrupted by ill will.
Paduṭṭhamanasaṅkappo (ý nghĩ xấu xa) là ý nghĩ xấu xa do sân hận.
Haññantūti ghātiyantū.
Let them be struck means let them be slain.
Haññantū (hãy bị giết) là hãy bị giết hại.
Vajjhantūti vadhaṃ pāpuṇantu.
Let them be bound means let them meet with slaughter.
Vajjhantū (hãy bị hành hình) là hãy bị hành hình.
Mā vā ahesunti kiñcipi mā ahesuṃ.
Or may they not exist means may they not exist at all.
Mā vā ahesuṃ (hoặc không tồn tại) là ước gì chúng không tồn tại gì cả.
Idhāpi kopamattakena kammapathabhedo na hoti.
Here too, a breach of the path of action does not occur merely by anger.
Ở đây cũng vậy, chỉ với một chút sân hận thì nghiệp đạo chưa được cấu thành.
Haññantūtiādicintaneneva hoti, tasmā evaṃ vuttaṃ.
It occurs only through thoughts such as "Let them be struck," etc.; therefore, it is said thus.
Nó chỉ được cấu thành khi có ý nghĩ “hãy bị giết”, v.v. Do đó, điều này được nói như vậy.
Micchādiṭṭhikoti akusaladassano.
One who holds wrong view means one with unwholesome seeing.
Micchādiṭṭhiko (có tà kiến) là có cái thấy bất thiện.
Viparītadassanoti vipallatthadassano.
With perverted seeing means with distorted seeing.
Viparītadassano (có cái thấy sai lệch) là có cái thấy bị đảo lộn.
Natthi dinnanti dinnassa phalābhāvaṃ sandhāya vadati.
There is nothing given refers to the absence of fruit from what is given.
Natthi dinnaṃ (không có sự bố thí) là nói rằng không có quả báo của sự bố thí.
Yiṭṭhaṃ vuccati mahāyāgo.
Offered is said of a great sacrifice.
Yiṭṭhaṃ được gọi là đại thí.
Hutanti paheṇakasakkāro adhippeto, tampi ubhayaṃ phalābhāvameva sandhāya paṭikkhipati.
Sacrificed is intended to mean hospitality to guests; he rejects both of these, referring to the absence of fruit.
Hutaṃ là sự cúng dường khách quý được đề cập, cả hai điều này cũng bị phủ nhận với ý nghĩa không có quả báo.
Sukatadukkaṭānanti sukatadukkaṭānaṃ, kusalākusalānanti attho.
Of good and bad actions means of good and bad actions, that is, of wholesome and unwholesome deeds.
Sukatadukkaṭānaṃ (của những điều thiện và ác đã làm) là của những điều thiện và ác, tức là của những điều thiện và bất thiện.
Phalaṃ vipākoti yaṃ phalanti vā vipākoti vā vuccati, taṃ natthīti vadati.
Fruit, result means he says that what is called fruit or result does not exist.
Phalaṃ vipāko (quả báo) là nói rằng những gì được gọi là quả (phala) hay dị thục (vipāka) đều không có.
Natthi ayaṃ lokoti paraloke ṭhitassa ayaṃ loko natthi.
There is no this world means for one standing in the next world, this world does not exist.
Natthi ayaṃ loko (không có thế giới này) là đối với người đang ở thế giới bên kia, không có thế giới này.
Natthi paro lokoti idha loke ṭhitassapi paraloko natthi, sabbe tattha tattheva ucchijjantīti dasseti.
There is no next world means for one standing in this world, the next world does not exist; he shows that all are annihilated right where they are.
Natthi paro loko (không có thế giới khác) là đối với người đang ở thế giới này, cũng không có thế giới bên kia; tất cả đều bị đoạn diệt ngay tại nơi đó, điều này được chỉ ra.
Natthi mātā natthi pitāti tesu sammāpaṭipattimicchāpaṭipattīnaṃ phalābhāvavasena vadati.
There is no mother, there is no father means he speaks in terms of the absence of fruit for right and wrong conduct towards them.
Natthi mātā natthi pitā (không có mẹ, không có cha) là nói về việc không có quả báo của sự đối xử đúng đắn hoặc sai trái đối với cha mẹ.
Natthi sattā opapātikāti cavitvā upapajjanakasattā nāma natthīti vadati.
There are no spontaneously arisen beings means he says that beings who arise after passing away do not exist.
Natthi sattā opapātikā (không có chúng sinh hóa sinh) là nói rằng không có chúng sinh được tái sinh sau khi chết.
Sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentīti ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ abhivisiṭṭhāya paññāya sayaṃ paccakkhaṃ katvā pavedenti, te natthīti sabbaññubuddhānaṃ abhāvaṃ dīpeti, ettāvatā dasavatthukā micchādiṭṭhi kathitā hoti.
Who declare it after having directly known and realized it for themselves means those who, having directly perceived for themselves this world and the next with superior wisdom, declare it, do not exist. Thus he points to the non-existence of all-knowing Buddhas. With this, the ten-factored wrong view has been stated.
Sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentī (tự mình chứng ngộ và tuyên bố) là những người tự mình chứng ngộ thế giới này và thế giới khác bằng tuệ tri siêu việt và tuyên bố điều đó, những người ấy không có. Điều này chỉ ra sự không tồn tại của chư Phật Toàn Tri. Đến đây, tà kiến mười điều đã được nói đến.
442. Sahabyataṃ upapajjeyyanti sahabhāvaṃ upagaccheyyaṃ.
Would attain companionship means I would attain a state of fellowship.
442. Sahabyataṃ upapajjeyyaṃ (có thể tái sinh cùng) là tôi có thể đạt được sự đồng hành.
Brahmakāyikānaṃ devānanti paṭhamajjhānabhūmidevānaṃ.
Of the devas of Brahmā's retinue means of the devas of the first jhānic plane.
Brahmakāyikānaṃ devānaṃ (với chư thiên Phạm Thiên) là với chư thiên ở cõi Phạm Thiên sơ thiền.
Ābhānaṃ devānanti ābhā nāma visuṃ natthi, parittābhaappamāṇābhaābhassarānametaṃ adhivacanaṃ.
Of the devas of Radiance means there are no devas separately called 'Radiant'; this is a designation for the devas of Limited Radiance, Immeasurable Radiance, and Streaming Radiance.
Ābhānaṃ devānaṃ (với chư thiên Ābhā) là không có chư thiên Ābhā riêng biệt; đây là tên gọi chung cho chư thiên Parittābha (Thiểu Quang), Appamāṇābha (Vô Lượng Quang) và Ābhassara (Quang Âm).
Parittābhānantiādi pana ekato aggahetvā tesaṃyeva bhedato gahaṇaṃ.
But the mention of devas of Limited Radiance and so on is not taken together, but as a division of those same devas.
Việc đề cập Parittābhānaṃ (Thiểu Quang), v.v., là cách phân loại riêng biệt chứ không phải gộp chung.
Parittasubhānantiādīsupi eseva nayo.
The same method applies in the cases of devas of Limited Glory and so on.
Tương tự cũng áp dụng cho Parittasubhānaṃ (Thiểu Tịnh), v.v.
Iti bhagavā āsavakkhayaṃ dassetvā arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhapesi.
Thus, the Blessed One, having shown the destruction of the taints, concluded the discourse with the pinnacle of Arahantship.
Như vậy, Thế Tôn đã kết thúc bài thuyết pháp bằng cách chỉ ra sự đoạn tận các lậu hoặc và đạt đến đỉnh cao A-la-hán quả.
Idha ṭhatvā pana devalokā samānetabbā.
From this standpoint, the deva worlds are to be brought in.
Từ đây, các cõi trời cần được so sánh.
Tissannaṃ tāva jhānabhūmīnaṃ vasena nava brahmalokā, pañca suddhāvāsā catūhi ārūpehi saddhiṃ navāti aṭṭhārasa, vehapphalehi saddhiṃ ekūnavīsati, te asaññaṃ pakkhipitvā vīsati brahmalokā honti, evaṃ chahi kāmāvacarehi saddhiṃ chabbīsati devalokā nāma.
By way of the three jhānic planes there are nine Brahmā worlds; with the five Pure Abodes and the four formless realms, that makes nine, for a total of eighteen; with the Vehapphala devas, that is nineteen; including the non-percipient beings, there are twenty Brahmā worlds. Thus, with the six desire-sphere heavens, there are twenty-six deva worlds.
Trước hết, có chín cõi Phạm Thiên tương ứng với ba cõi thiền, năm cõi Tịnh Cư (Suddhāvāsa) cùng với bốn cõi Vô Sắc là chín, cộng thêm cõi Vô Tưởng (Asaññasatta) là mười chín, và nếu tính cả cõi Vô Tưởng (Asaññasatta) thì là hai mươi cõi Phạm Thiên. Như vậy, cùng với sáu cõi Dục Giới, tổng cộng là hai mươi sáu cõi trời.
Tesaṃ sabbesampi bhagavatā dasakusalakammapathehi nibbatti dassitā.
The Blessed One has shown the arising in all of them through the ten paths of wholesome action.
Sự tái sinh vào tất cả các cõi này đều được Thế Tôn chỉ ra là do mười nghiệp đạo thiện.
Tattha chasu tāva kāmāvacaresu tiṇṇaṃ sucaritānaṃ vipākeneva nibbatti hoti.
Therein, in the six desire-sphere heavens, arising occurs through the result of the three kinds of good conduct.
Trong số đó, sự tái sinh vào sáu cõi Dục Giới là quả báo của ba thiện hạnh.
Uparidevalokānaṃ pana ime kammapathā upanissayavasena kathitā.
But for the higher deva worlds, these paths of action are spoken of by way of being a support condition.
Còn đối với các cõi trời cao hơn, những nghiệp đạo này được nói đến dưới dạng duyên yểm trợ.
Dasa kusalakammapathā hi sīlaṃ, sīlavato ca kasiṇaparikammaṃ ijjhatīti.
Indeed, the ten wholesome courses of action are morality, and the performance of kasiṇa meditation succeeds for one who is moral.
Mười thiện nghiệp đạo chính là giới. Đối với người giữ giới, việc thực hành kasiṇa sẽ thành tựu.
Sīle patiṭṭhāya kasiṇaparikammaṃ katvā paṭhamajjhānaṃ nibbattetvā paṭhamajjhānabhūmiyaṃ nibbattati; dutiyādīni bhāvetvā dutiyajjhānabhūmiādīsu nibbattati; rūpāvacarajjhānaṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā anāgāmiphale patiṭṭhito pañcasu suddhāvāsesu nibbattati; rūpāvacarajjhānaṃ pādakaṃ katvā arūpāvacarasamāpattiṃ nibbattetvā catūsu arūpesu nibbattati; rūpārūpajjhānaṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇāti.
Having established oneself in morality, performed kasiṇa preliminary practice, and generated the first jhāna, one is reborn in the realm of the first jhāna. Having developed the second and subsequent jhānas, one is reborn in the realms of the second jhāna and so forth. Having made the rūpāvacara jhāna the basis, and developed vipassanā, one who is established in the Anāgāmi fruit is reborn in the five Suddhāvāsas. Having made the rūpāvacara jhāna the basis, and generated the arūpāvacara attainment, one is reborn in the four formless realms. Having made the rūpa and arūpa jhānas the basis, and developed vipassanā, one attains Arahantship.
Nương vào giới, thực hành kasiṇa, chứng đắc sơ thiền, rồi tái sinh vào cõi sơ thiền. Tu tập nhị thiền trở lên, rồi tái sinh vào cõi nhị thiền trở lên. Lấy thiền sắc giới làm nền tảng, phát triển tuệ quán, an trú vào quả vị Bất Lai, rồi tái sinh vào năm cõi Tịnh Cư. Lấy thiền sắc giới làm nền tảng, chứng đắc các định vô sắc giới, rồi tái sinh vào bốn cõi vô sắc. Lấy thiền sắc giới và vô sắc làm nền tảng, phát triển tuệ quán, rồi đạt đến A-la-hán quả.
Asaññabhavo pana bāhirakānaṃ tāpasaparibbājakānaṃ āciṇṇoti idha na niddiṭṭho.
However, the Asaññabhava (non-percipient realm) is customary for external ascetics and wanderers, so it is not mentioned here.
Còn cõi vô tưởng (asaññabhava) là nơi các đạo sĩ, du sĩ ngoại đạo thường thực hành, nên ở đây không được đề cập.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is straightforward everywhere.
Phần còn lại đều có ý nghĩa rõ ràng ở khắp mọi nơi.
444. Evaṃ me sutanti verañjakasuttaṃ.
444. Thus have I heard: This is the Verañjaka Sutta.
444. Evaṃ me sutaṃ – đó là kinh Verañjaka.
Tattha verañjakāti verañjavāsino.
Here, Verañjakā means the residents of Verañja.
Trong đó, Verañjakā có nghĩa là những cư dân của Verañja.
Kenacideva karaṇīyenāti kenacideva aniyamitakiccena.
For some reason or another means for some unspecified purpose.
Kenacideva karaṇīyenāti – có nghĩa là vì một số công việc không xác định.
Sesaṃ sabbaṃ purimasutte vuttanayeneva veditabbaṃ.
The rest should be understood in the same way as stated in the previous sutta.
Tất cả phần còn lại phải được hiểu theo cách đã nói trong kinh trước.
Kevalañhi idha adhammacārī visamacārīti evaṃ puggalādhiṭṭhānā desanā katā.
The only difference is that here the teaching is given with unrighteous conduct, unequal conduct (adhammacārī visamacārī) in reference to individuals.
Chỉ có điều, ở đây, bài giảng được thực hiện dựa trên cá nhân, như adhammacārī visamacārī (người hành phi pháp, hành bất bình đẳng).
Purimasutte dhammādhiṭṭhānāti ayaṃ viseso.
The distinction is that in the previous sutta, the teaching was based on the Dhamma.
Trong kinh trước, bài giảng dựa trên Pháp – đó là điểm khác biệt.
Sesaṃ tādisamevāti.
The rest is similar.
Phần còn lại tương tự.