29. Evaṃ me sutanti dhammadāyādasuttaṃ.
29. Thus have I heard—this is the Dhammadāyāda Sutta.
29. Evaṃ me sutaṃ là Kinh Dhammadāyāda.
Yasmā panassa aṭṭhuppattiko nikkhepo, tasmā taṃ dassetvā vassa apubbapadavaṇṇanaṃ karissāma.
And since its exposition is based on an occasion of utterance, we will first show that occasion and then provide the commentary on its unprecedented words.
Vì nó có một phần giới thiệu về nguyên nhân xuất hiện, nên chúng tôi sẽ trình bày phần đó trước rồi sau đó sẽ giải thích các từ ngữ chưa từng được giải thích.
Katarāya ca panidaṃ aṭṭhuppattiyā nikkhittanti.
On what occasion, then, was this discourse delivered?
Vậy thì kinh này được trình bày dựa trên nguyên nhân xuất hiện nào?
Lābhasakkāre.
On the occasion of gains and honor.
Đó là do sự lợi lộc và kính trọng.
Bhagavato kira mahālābhasakkāro uppajji.
It is said that great gains and honor arose for the Blessed One.
Được biết, Đức Thế Tôn đã nhận được sự lợi lộc và kính trọng lớn lao.
Yathā taṃ cattāro asaṅkhyeyye pūritadānapāramīsañcayassa.
This was as befitting one who had an accumulation of the perfection of giving fulfilled over four incalculable aeons.
Như một người đã hoàn thành ba-la-mật bố thí trong bốn A-tăng-kỳ kiếp.
Sabbadisāsu yamakamahāmegho vuṭṭhahitvā mahoghaṃ viya sabbapāramiyo ekasmiṃ attabhāve vipākaṃ dassāmāti sampiṇḍitā viya lābhasakkāramahoghaṃ nibbattayiṃsu.
Just as a great twin-cloud, having arisen in all directions, would resemble a great flood, so too all the perfections, as if gathered together with the thought, “We will give our result in this one existence,” produced a great flood of gains and honor.
Tất cả các ba-la-mật, như một trận mưa lớn song hành từ mọi hướng đổ xuống thành một dòng lũ lớn, dường như đã hợp lại để cho quả trong một đời sống, tạo ra một dòng lũ lớn của lợi lộc và kính trọng.
Tato tato annapānayānavatthamālāgandhavilepanādihatthā khattiyabrāhmaṇādayo āgantvā – ‘‘kahaṃ buddho, kahaṃ bhagavā, kahaṃ devadevo, narāsabho, purisasīho’’ti bhagavantaṃ pariyesanti.
From all directions, Khattiyas, Brahmins, and others came with food, drinks, vehicles, clothing, garlands, perfumes, and ointments in their hands, searching for the Blessed One, asking, “Where is the Buddha? Where is the Blessed One? Where is the deva of devas, the bull of men, the lion of men?”
Từ khắp nơi, các vị vua chúa, Bà-la-môn, v.v., mang theo thức ăn, nước uống, xe cộ, y phục, vòng hoa, hương liệu, dầu xức, v.v., đến và tìm Đức Thế Tôn, hỏi: “Đức Phật ở đâu? Đức Thế Tôn ở đâu? Vị Thiên Trung Thiên, bậc Nhân Trung Tôn, Sư tử giữa loài người ở đâu?”
Sakaṭasatehipi paccaye āharitvā okāsaṃ alabhamānā samantā gāvutappamāṇampi sakaṭadhurena sakaṭadhuramāhaccatiṭṭhanti ceva anubandhanti ca.
Even after bringing requisites by the hundreds of cartloads, they could not find an opportunity to offer them and stood with cart yokes touching cart yokes, covering a distance of a gāvuta all around, and they followed along.
Ngay cả khi mang theo hàng trăm cỗ xe đầy vật phẩm, họ cũng không tìm được chỗ để dâng cúng, mà phải đứng chen chúc nhau, xe nối xe, trong phạm vi một gāvuta (khoảng 1/4 yojana) xung quanh, và tiếp tục đi theo Ngài.
Andhakavindabrāhmaṇādayo viya.
Like the Brahmins of Andhakavinda and others.
Giống như các Bà-la-môn ở Andhakavinda và những người khác.
Sabbaṃ khandhake tesu tesu suttesu ca āgatanayeneva veditabbaṃ.
Everything should be understood in the manner stated in the Khandhakas and in various suttas.
Tất cả những điều này cần được hiểu theo cách đã được trình bày trong các Khandhaka và trong các kinh khác nhau.
Yathā ca bhagavato, evaṃ bhikkhusaṅghassāpi.
And just as for the Blessed One, so it was for the Saṅgha of monks.
Và không chỉ Đức Thế Tôn, mà Tăng đoàn cũng vậy.
Vuttampi cetaṃ – ‘‘tena kho pana samayena bhagavā sakkato hoti garukato mānito pūjito apacito lābhī cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṃ, bhikkhusaṅghopi kho sakkato hoti…pe… parikkhārāna’’nti (udā. 14).
And this has been said: “At that time, the Blessed One was respected, revered, esteemed, honored, and venerated, a recipient of robes, alms-food, lodging, and medicinal requisites for the sick. The Saṅgha of monks was also respected... and so on... a recipient of requisites.”
Điều này cũng đã được nói: “Vào thời điểm đó, Đức Thế Tôn được tôn kính, được trọng vọng, được kính mến, được cúng dường, được tôn trọng, được lợi lộc về y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, thuốc men trị bệnh, các vật dụng cần thiết. Tăng đoàn cũng được tôn kính… (v.v.)… các vật dụng cần thiết.” (Udā. 14).
Tathā – ‘‘yāvatā kho, cunda, etarahi saṅgho vā gaṇo vā loke uppanno, nāhaṃ, cunda, aññaṃ ekasaṅghampi samanupassāmi, evaṃ lābhaggayasaggapattaṃ, yathariva, cunda, bhikkhusaṅgho’’ti (dī. ni. 3.176).
Likewise: “Cunda, of all the communities or groups that have now arisen in the world, I do not see a single other community, Cunda, that has reached such a pinnacle of gain and fame as has the Saṅgha of monks.”
Cũng vậy: “Này Cunda, trong số các hội chúng hay đoàn thể đã xuất hiện trên thế gian này, ta không thấy một hội chúng nào khác đạt được sự lợi lộc và danh tiếng cao tột như Tăng đoàn, này Cunda.” (Dī. Ni. 3.176).
Svāyaṃ bhagavato ca bhikkhusaṅghassa ca uppanno lābhasakkāro ekato hutvā dvinnaṃ mahānadīnaṃ udakamiva appameyyo ahosi.
These gains and honor that arose for the Blessed One and the Saṅgha of monks, having come together, became immeasurable, like the water of two great rivers.
Sự lợi lộc và kính trọng phát sinh cho Đức Thế Tôn và Tăng đoàn đã hợp lại, trở thành vô lượng, như nước của hai con sông lớn.
Kamena bhikkhū paccayagarukā paccayabāhulikā ahesuṃ.
Gradually, the monks became attached to requisites and indulgent in requisites.
Dần dần, các Tỳ-kheo trở nên coi trọng vật phẩm và có nhiều vật phẩm.
Pacchābhattampi telamadhuphāṇitādīsu āhaṭesu gaṇḍiṃyeva paharitvā ‘‘amhākaṃ ācariyassa detha, upajjhāyassa dethā’’ti uccāsaddamahāsaddaṃ karonti.
Even after the meal, when things like oil, honey, and molasses were brought, they would just strike the gong and make a loud and great noise, shouting, “Give some to our teacher! Give some to our preceptor!”
Ngay cả sau bữa ăn, khi dầu, mật, đường thốt nốt, v.v., được mang đến, họ chỉ gõ vào chuông và la lớn: “Hãy dâng cho vị A-xà-lê của chúng tôi, hãy dâng cho vị Upajjhāya của chúng tôi!”
Sā ca nesaṃ pavatti bhagavatopi pākaṭā ahosi.
And this behavior of theirs became known to the Blessed One.
Hành vi đó của họ cũng đã rõ ràng đối với Đức Thế Tôn.
Tato bhagavā ananucchavikanti dhammasaṃvegaṃ uppādetvā cintesi –
Then the Blessed One, feeling a sense of spiritual urgency, thinking, “This is not appropriate,” reflected:
Sau đó, Đức Thế Tôn, nhận thấy điều đó không phù hợp, đã khởi lên sự xúc động về Dhamma và suy nghĩ:
‘‘Paccayā akappiyāti na sakkā sikkhāpadaṃ paññapetuṃ.
“It is not possible to lay down a training rule that requisites are improper.
“Không thể chế định một giới luật rằng các vật phẩm là không hợp lệ.
Paccayapaṭibaddhā hi kulaputtānaṃ samaṇadhammavutti.
For the life of the holy practice for sons of good family is dependent on requisites.
Vì cuộc sống tu hành của các thiện nam tử phụ thuộc vào vật phẩm.
Handāhaṃ dhammadāyādapaṭipadaṃ desemi.
Let me now teach the practice of being heirs to the Dhamma.
Vậy ta sẽ thuyết giảng con đường thừa kế Dhamma (Dhammadāyādapaṭipadā).
Sā sikkhākāmānaṃ kulaputtānaṃ sikkhāpadapaññatti viya bhavissati nagaradvāre ṭhapitasabbakāyikaādāso viya ca, yathā hi nagaradvāre ṭhapite sabbakāyike ādāse cattāro vaṇṇā attano chāyaṃ disvā vajjaṃ pahāya niddosā honti, evameva sikkhākāmā kulaputtā payogamaṇḍanena attānaṃ maṇḍetukāmā imaṃ sabbakāyikādāsūpamaṃ desanaṃ āvajjitvā āmisadāyādapaṭipadaṃ vajjetvā dhammadāyādapaṭipadaṃ pūrentā khippameva jātijarāmaraṇassa antaṃ karissantī’’ti.
For sons of good family who are keen on the training, this will be like the laying down of a training rule and like a full-length mirror placed at a city gate. For just as when a full-length mirror is placed at a city gate, people of the four castes see their own reflection, abandon their blemishes, and become faultless, in the same way, sons of good family who are keen on the training, desiring to adorn themselves with the ornament of yogic practice, reflecting on this teaching that is like a full-length mirror, will avoid the practice of being heirs to material things and fulfill the practice of being heirs to the Dhamma, and will quickly make an end of birth, aging, and death.”
Con đường đó sẽ như một giới luật được chế định cho các thiện nam tử muốn tu học, và như một tấm gương toàn thân được đặt ở cổng thành. Giống như khi một tấm gương toàn thân được đặt ở cổng thành, bốn giai cấp nhìn thấy hình ảnh của mình, loại bỏ khuyết điểm và trở nên không tì vết, cũng vậy, các thiện nam tử muốn tu học, muốn trang điểm cho mình bằng sự nỗ lực, sẽ quán chiếu giáo pháp này, ví như tấm gương toàn thân, từ bỏ con đường thừa kế vật chất (āmisadāyādapaṭipadā), và hoàn thành con đường thừa kế Dhamma (dhammadāyādapaṭipadaṃ), họ sẽ nhanh chóng chấm dứt sinh, già, chết.”
Imissā aṭṭhuppattiyā idaṃ suttaṃ abhāsi.
Because of this occasion of utterance, he delivered this sutta.
Kinh này được thuyết giảng dựa trên nguyên nhân xuất hiện đó.
Tattha dhammadāyādā me, bhikkhave, bhavatha, mā āmisadāyādāti dhammassa me dāyādā, bhikkhave, bhavatha, mā āmisassa.
Therein, “Monks, be my heirs in the Dhamma, not heirs in material things” means, “Monks, be heirs to my Dhamma, not to material things.”
Trong đó, dhammadāyādā me, bhikkhave, bhavatha, mā āmisadāyādā có nghĩa là: “Này các Tỳ-kheo, hãy là người thừa kế Dhamma của Ta, đừng là người thừa kế vật chất (āmisa) của Ta.”
Yo mayhaṃ dhammo, tassa paṭiggāhakā bhavatha, yañca kho mayhaṃ āmisaṃ, tassa mā paṭiggāhakā bhavathāti vuttaṃ hoti.
The meaning is: “Be inheritors of my Dhamma; do not be inheritors of my material things.”
Có nghĩa là: “Hãy là người tiếp nhận Dhamma của Ta, nhưng đừng là người tiếp nhận vật chất của Ta.”
Tattha dhammopi duvidho – nippariyāyadhammo, pariyāyadhammoti.
Therein, the Dhamma is twofold: the Dhamma in the ultimate sense and the Dhamma in a relative sense.
Trong đó, Dhamma cũng có hai loại: nippariyāya-dhamma (Dhamma trực tiếp, tối hậu) và pariyāya-dhamma (Dhamma gián tiếp, phương tiện).
Āmisampi duvidhaṃ – nippariyāyāmisaṃ, pariyāyāmisanti.
Material things are also twofold: material things in the ultimate sense and material things in a relative sense.
Vật chất (āmisa) cũng có hai loại: nippariyāya-āmisa (vật chất trực tiếp) và pariyāya-āmisa (vật chất gián tiếp).
Maggaphalanibbānabhedo hi navavidhopi lokuttaradhammo nippariyāyadhammo nibbattitadhammo, na yena kenaci pariyāyena kāraṇena vā lesena vā dhammo.
The ninefold supramundane Dhamma, comprising the paths, fruits, and Nibbāna, is the Dhamma in the ultimate sense. It is the Dhamma that has been produced; it is not the Dhamma in any relative sense, by way of any reason or pretext.
Chín loại Dhamma siêu thế (lokuttara-dhamma), tức là Đạo, Quả và Nibbāna, là nippariyāya-dhamma, là Dhamma đã được thành tựu, không phải là Dhamma do bất kỳ phương tiện, nguyên nhân hay cách thức nào.
Yaṃ panidaṃ vivaṭṭūpanissitaṃ kusalaṃ, seyyathidaṃ, idhekacco vivaṭṭaṃ patthento dānaṃ deti, sīlaṃ samādiyati, uposathakammaṃ karoti, gandhamālādīhi vatthupūjaṃ karoti, dhammaṃ suṇāti deseti jhānasamāpattiyo nibbatteti, evaṃ karonto anupubbena nippariyāyadhammaṃ amataṃ nibbānaṃ paṭilabhati, ayaṃ pariyāyadhammo.
But as for that wholesome state that is conducive to the unbinding—namely, when someone here, aspiring for the unbinding, gives gifts, undertakes the moral precepts, observes the Uposatha, performs offerings to the sacred objects with perfumes, garlands, and so on, listens to and teaches the Dhamma, and produces the jhānas and attainments; by doing so, one gradually attains the Dhamma in the ultimate sense, the deathless Nibbāna—this is the Dhamma in a relative sense.
Còn điều thiện này, dựa trên sự thoát ly (vivaṭṭa), như có người ở đây, mong cầu sự thoát ly, bố thí, thọ trì giới, thực hành uposatha, cúng dường hoa hương, v.v., nghe pháp, thuyết pháp, thành tựu các thiền định và các định, khi làm như vậy, dần dần đạt được Nibbāna bất tử, tức là nippariyāya-dhamma, thì đây là pariyāya-dhamma.
Tathā cīvarādayo cattāro paccayā nippariyāyāmisameva, na aññena pariyāyena kāraṇena vā lesena vā āmisaṃ.
Similarly, the four requisites, such as robes, are material things in the ultimate sense; they are not material things in any other relative sense, by way of any reason or pretext.
Cũng vậy, bốn vật phẩm như y phục, v.v., là nippariyāya-āmisa (vật chất trực tiếp), không phải là āmisa do bất kỳ phương tiện, nguyên nhân hay cách thức nào khác.
Yaṃ panidaṃ vaṭṭagāmikusalaṃ, seyyathidaṃ, idhekacco vaṭṭaṃ patthento sampattibhavaṃ icchamāno dānaṃ deti…pe… samāpattiyo nibbatteti, evaṃ karonto anupubbena devamanussasampattiṃ paṭilabhati, idaṃ pariyāyāmisaṃnāma.
But as for that wholesome state that leads to the cycle of rebirth—namely, when someone here, aspiring for the cycle of rebirth, desiring a state of fortunate existence, gives gifts... and so on... produces the attainments; by doing so, one gradually attains fortunate states among devas and humans—this is called material things in a relative sense.
Còn điều thiện này dẫn đến vòng luân hồi (vaṭṭagāmikusalaṃ), như có người ở đây, mong cầu vòng luân hồi, mong muốn sự thành tựu của các cõi, bố thí… (v.v.)… thành tựu các thiền định và các định, khi làm như vậy, dần dần đạt được sự thành tựu của chư thiên và loài người, thì đây gọi là pariyāya-āmisa (vật chất gián tiếp).
Tattha nippariyāyadhammopi bhagavatoyeva santako.
Therein, the Dhamma in the ultimate sense also belongs to the Blessed One.
Trong đó, nippariyāya-dhamma cũng thuộc về Đức Thế Tôn.
Bhagavatā hi kathitattā bhikkhū maggaphalanibbānāni adhigacchanti.
For it is because it was taught by the Blessed One that monks realize the paths, fruits, and Nibbāna.
Vì do Đức Thế Tôn đã thuyết giảng mà các Tỳ-kheo đạt được Đạo, Quả và Nibbāna.
Vuttampi cetaṃ ‘‘so hi brāhmaṇa bhagavā anuppannassa maggassa uppādetā, asañjātassa maggassa sañjanetā, anakkhātassa maggassa akkhātā, maggaññū maggavidū maggakovido.
And this has been said: “For that Blessed One, Brahmin, is the producer of the unarisen path, the generator of the unoriginated path, the declarer of the undeclared path. He is the knower of the path, the discoverer of the path, the one skilled in the path.”
Điều này cũng đã được nói: “Này Bà-la-môn, Đức Thế Tôn là Đấng làm phát sinh con đường chưa từng phát sinh, là Đấng làm cho con đường chưa từng hiện hữu được hiện hữu, là Đấng thuyết giảng con đường chưa từng được thuyết giảng, là Đấng biết con đường, là Đấng thông thạo con đường, là Đấng thiện xảo về con đường.”
Maggānugā ca pana etarahi sāvakā viharanti pacchā samannāgatā’’ti (ma. ni. 3.79) ca – ‘‘so hāvuso, bhagavā jānaṃ jānāti, passaṃ passati cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammassāmī tathāgato’’ti (ma. ni. 1.203) ca.
And, “And now, venerable sir, the disciples dwell following the path, endowed with it afterwards.” And, “For that Blessed One, friends, knowing, knows; seeing, sees. He is the Eye, he is the Knowledge, he is the Dhamma, he is the Brahmā; the proclaimer, the expounder, the leader to the goal, the giver of the deathless, the Lord of the Dhamma, the Tathāgata.”
Và ‘này các Tỳ-khưu, các đệ tử hiện nay đang sống theo con đường đã được thiết lập sau này’ – và ‘này hiền giả, Thế Tôn ấy biết những gì cần biết, thấy những gì cần thấy, Ngài là mắt, là trí, là Pháp, là Phạm thiên, là người nói, người thuyết, người dẫn dắt đến mục đích, người ban tặng bất tử, là Chủ của Pháp, là Như Lai’.
Pariyāyadhammopi bhagavatoyeva santako.
The pariyāya-dhamma also belongs to the Blessed One.
Pháp hữu vi (pariyāyadhamma) cũng thuộc về Thế Tôn.
Bhagavatā hi kathitattā evaṃ jānanti ‘‘vivaṭṭaṃ patthetvā dānaṃ dento…pe… samāpattiyo nibbattento anukkamena amataṃ nibbānaṃ paṭilabhatī’’ti.
For it is because it was taught by the Blessed One that they know thus: “One who gives a gift desiring that which is free from the round… and so on… who produces attainments, in due course obtains the deathless, Nibbāna.”
Vì được Thế Tôn thuyết giảng, họ biết rằng: “Người bố thí với mong muốn thoát khỏi luân hồi… (v.v.)… người phát sinh các thiền định sẽ tuần tự đạt được Niết Bàn bất tử.”
Nippariyāyāmisampi ca bhagavatoyeva santakaṃ.
And the nippariyāya-āmisa also belongs to the Blessed One.
Và vật chất vô vi (nippariyāyāmisa) cũng thuộc về Thế Tôn.
Bhagavatā hi anuññātattāyeva bhikkhūhi jīvakavatthuṃ ādiṃ katvā paṇītacīvaraṃ laddhaṃ.
For it was only because it was permitted by the Blessed One that the bhikkhus received fine robes, beginning with the case of Jīvaka.
Vì được Thế Tôn cho phép, các Tỳ-khưu đã nhận được y phục cao cấp, bắt đầu từ câu chuyện của Jīvaka.
Yathāha ‘‘anujānāmi, bhikkhave, gahapaticīvaraṃ.
As he said: “I allow, bhikkhus, a householder’s robe.
Như Ngài đã nói: “Này các Tỳ-khưu, Ta cho phép y phục của gia chủ.
Yo icchati, paṃsukūliko hotu, yo icchati, gahapaticīvaraṃ sādiyatu.
Whoever wishes, let him be a wearer of refuse-rag robes; whoever wishes, let him accept a householder’s robe.
Ai muốn, hãy là người mặc y phấn tảo; ai muốn, hãy chấp nhận y phục của gia chủ.
Itarītarenapāhaṃ, bhikkhave, santuṭṭhiṃyeva vaṇṇemī’’ti (mahāva. 337).
In either case, bhikkhus, I praise only contentment.”
Này các Tỳ-khưu, Ta ca ngợi sự tri túc với bất cứ thứ gì có được.”
Pubbe ca bhikkhū paṇītapiṇḍapātaṃ nālatthuṃ.
And formerly, bhikkhus did not get fine almsfood.
Trước đây, các Tỳ-khưu không nhận được những bữa ăn khất thực cao cấp.
Sapadānapiṇḍiyālopabhojanā evāhesuṃ.
They were only eaters of lumps of food collected on an uninterrupted alms-round.
Họ chỉ ăn những bữa khất thực từng nắm một theo thứ tự.
Tehi rājagahe viharantena bhagavatā – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, saṅghabhattaṃ uddesabhattaṃ nimantanaṃ salākabhattaṃ pakkhikaṃ uposathikaṃ pāṭipadika’’nti (cūḷava. 325) evaṃ anuññātattāyeva paṇītabhojanaṃ laddhaṃ.
It was only because it was permitted by the Blessed One dwelling in Rājagaha in this way—“I allow, bhikkhus, a meal for the Saṅgha, a meal by designation, an invitation, a meal by ticket, a fortnightly meal, an Uposatha-day meal, and a first-day-of-the-fortnight meal”—that they received fine food.
Vì được Thế Tôn cho phép khi Ngài trú tại Rājagaha, với lời dạy: “Này các Tỳ-khưu, Ta cho phép bữa ăn của Tăng, bữa ăn chỉ định, bữa ăn được mời, bữa ăn bằng phiếu, bữa ăn nửa tháng, bữa ăn ngày Uposatha, bữa ăn ngày đầu tháng,” nên họ đã nhận được những bữa ăn cao cấp.
Tathā senāsanaṃ.
Similarly for lodgings.
Cũng vậy đối với chỗ ở.
Pubbe hi akatapabbhārarukkhamūlādisenāsanāyeva bhikkhū ahesuṃ.
For formerly, bhikkhus had only lodgings such as unprepared rock-clefts and the roots of trees.
Trước đây, các Tỳ-khưu chỉ có chỗ ở dưới gốc cây không có mái che, v.v.
Te ‘‘anujānāmi, bhikkhave, pañca leṇānī’’ti (cūḷava. 294) evaṃ bhagavatā anuññātattāyeva vihāro aḍḍhayogo pāsādo hammiyaṃ guhāti imāni senāsanāni labhiṃsu.
It was only because it was permitted by the Blessed One in this way—“I allow, bhikkhus, five kinds of dwellings”—that they received these lodgings: a monastery, a gabled house, a long-house, a mansion, and a cave.
Vì được Thế Tôn cho phép với lời dạy: “Này các Tỳ-khưu, Ta cho phép năm loại trú xứ,” nên họ đã nhận được các loại chỗ ở này: tịnh xá (vihāra), nhà nửa mái (aḍḍhayoga), lầu (pāsāda), nhà gác (hammiya), và hang động (guhā).
Pubbe ca muttaharītakeneva bhesajjaṃ akaṃsu.
And formerly, they made medicine only with fermented myrobalan fruit.
Trước đây, họ chỉ dùng thuốc là quả harīṭaka ngâm nước tiểu bò.
Te bhagavatāyeva – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, pañca bhesajjāni, seyyathidaṃ, sappi, navanītaṃ, telaṃ, madhu, phāṇita’’nti (mahāva. 260) evamādinā nayena anuññātattā nānābhesajjāni labhiṃsu.
It was only because it was permitted by the Blessed One in this way—“I allow, bhikkhus, five medicines, that is: ghee, fresh butter, oil, honey, and molasses”—that they received various medicines.
Vì được Thế Tôn cho phép theo cách này: “Này các Tỳ-khưu, Ta cho phép năm loại thuốc, đó là: bơ, bơ tươi, dầu, mật, và đường thô,” nên họ đã nhận được nhiều loại thuốc khác nhau.
Pariyāyāmisampi bhagavatoyeva santakaṃ.
The pariyāya-āmisa also belongs to the Blessed One.
Vật chất hữu vi (pariyāyāmisa) cũng thuộc về Thế Tôn.
Bhagavatā hi kathitattā yeva jānanti – ‘‘sampattibhavaṃ patthento dānaṃ datvā sīlaṃ…pe… samāpattiyo nibbattetvā anukkamena pariyāyāmisaṃ dibbasampattiṃ manussasampattiṃ paṭilabhatī’’ti.
For it is only because it was taught by the Blessed One that they know: “One who desires an existence of good fortune, having given a gift, having undertaken the precepts… and so on… having produced the attainments, in due course obtains the pariyāya-āmisa of divine fortune and human fortune.”
Vì được Thế Tôn thuyết giảng, họ biết rằng: “Người bố thí với mong muốn tái sinh tốt đẹp, giữ giới… (v.v.)… phát sinh các thiền định, sẽ tuần tự đạt được sự thịnh vượng của chư thiên và sự thịnh vượng của loài người, là vật chất hữu vi.”
Tadeva, yasmā nippariyāyadhammopi pariyāyadhammopi nippariyāyāmisampi pariyāyāmisampi bhagavatoyeva santakaṃ, tasmā tattha attano sāmibhāvaṃ dassento āha – ‘‘dhammadāyādā me, bhikkhave, bhavatha mā āmisadāyādā’’ti.
Therefore, because the nippariyāya-dhamma, the pariyāya-dhamma, the nippariyāya-āmisa, and the pariyāya-āmisa all belong to the Blessed One, he said—“Be my heirs in Dhamma, bhikkhus, not my heirs in material things”—to show his own mastery over them.
Do đó, vì cả Pháp vô vi, Pháp hữu vi, vật chất vô vi và vật chất hữu vi đều thuộc về Thế Tôn, nên để thể hiện quyền sở hữu của mình đối với những điều đó, Ngài nói: “Này các Tỳ-khưu, hãy là những người thừa tự Pháp của Ta, đừng là những người thừa tự vật chất.”
Yo mayhaṃ santako duvidhopi dhammo, tassa dāyādā bhavatha.
Be heirs to that twofold Dhamma which is mine.
Ý nghĩa của điều này là: Hãy là những người thừa tự của hai loại Pháp thuộc về Ta.
Yañca kho etaṃ mayhameva santakaṃ āmisaṃ, tassa dāyādā mā bhavatha.
Do not be heirs to that material thing which is also mine.
Nhưng đừng là những người thừa tự của vật chất thuộc về Ta.
Dhammakoṭṭhāsasseva sāmino bhavatha, mā āmisakoṭṭhāsassa.
Be masters of the portion of Dhamma, not of the portion of material things.
Hãy là chủ nhân của phần Pháp, đừng là chủ nhân của phần vật chất.
Yo hi jinasāsane pabbajitvā paccayaparamo viharati catūsu taṇhuppādesu sandissamāno nikkhittadhuro dhammānudhammappaṭipattiyaṃ, ayaṃ āmisadāyādo nāma.
For one who, having gone forth in the Victor’s Dispensation, dwells with requisites as his highest aim, being seen in the four sources of craving, having laid down the yoke in the practice in accordance with the Dhamma, is called an heir in material things.
Thật vậy, người xuất gia trong giáo pháp của Đấng Chiến Thắng mà sống chỉ quan tâm đến vật chất, bị ràng buộc bởi bốn nguyên nhân phát sinh tham ái, bỏ gánh thực hành Pháp và tùy Pháp, người này được gọi là người thừa tự vật chất (āmisadāyāda).
Tādisā mā bhavatha.
Do not be like that.
Các con đừng trở thành những người như vậy.
Yo pana anuññātapaccayesu appicchatādīni nissāya paṭisaṅkhā sevamāno paṭipattiparamo viharati catūsu ariyavaṃsesu sandissamāno, ayaṃ dhammadāyādo nāma.
But one who, relying on fewness of wishes and so on regarding the permitted requisites, uses them with reflection and dwells with the practice as his highest aim, being seen in the four noble lineages, is called an heir in Dhamma.
Còn người sống thực hành tối thượng, nương vào sự ít dục, v.v., đối với các vật chất được cho phép, quán xét mà sử dụng, hiển hiện trong bốn Thánh chủng, người này được gọi là người thừa tự Pháp (dhammadāyāda).
Tādisā bhavathāti vuttaṃ hoti.
The meaning is: be like that.
Điều đó có nghĩa là: Hãy trở thành những người như vậy.
Tassāyamattho – atthi me tumhesu anukampā anuddayā hitesitā, kena nu kho kāraṇena kena upāyena sāvakā dhammadāyādā assu dhammakoṭṭhāsasāmino, no āmisadāyādāti.
This is its meaning: I have compassion, sympathy, and a desire for the welfare of you all, thinking: “By what reason, by what means, might my disciples be heirs in Dhamma, masters of the portion of Dhamma, and not heirs in material things?”
Ý nghĩa của điều này là: Ta có lòng thương xót, từ bi, và mong muốn lợi ích cho các con. Bằng lý do nào, bằng phương tiện nào mà các đệ tử có thể trở thành những người thừa tự Pháp, chủ nhân của phần Pháp, chứ không phải là những người thừa tự vật chất?
Ayaṃ pana adhippāyo, passati kira bhagavā āmisagarukānaṃ āmise upakkhalitānaṃ atītakāle tāva kapilassa bhikkhuno, ‘‘saṅghāṭipi ādittā hotī’’tiādinā (pārā. 230; saṃ. ni. 2.218) nayena āgatapāpabhikkhubhikkhunīsikkhamānādīnañca anekasatānaṃ apāyaparipūraṇattaṃ attano sāsane pabbajitānañca devadattādīnaṃ.
This, however, is the intention: The Blessed One sees, it is said, that those who are devoted to material things and who have stumbled over material things—such as the bhikkhu Kapila in the past, and hundreds of evil bhikkhus, bhikkhunīs, female probationers, and others mentioned in the passage beginning, “Even the outer robe would be ablaze”—fill the lower realms; and likewise Devadatta and others who have gone forth in his Dispensation.
Đây là ý nghĩa: Thế Tôn thấy rằng trong quá khứ, những Tỳ-khưu nặng về vật chất, vướng mắc vào vật chất, như Tỳ-khưu Kapilā, đã phải chịu sự đọa lạc vào các cõi khổ, như đã nói: “Y Tăng-già-lê cũng bị cháy,” và hàng trăm Tỳ-khưu, Tỳ-khưu-ni, Sa-di-ni, v.v., xấu ác đã phải lấp đầy các cõi khổ, cũng như Devadatta và những người khác đã xuất gia trong giáo pháp của Ngài.
Dhammagarukānaṃ pana sāriputtamoggallānamahākassapādīnaṃ abhiññāpaṭisambhidādiguṇappaṭilābhaṃ.
But he sees the attainment of qualities such as the supernormal knowledges and analytical knowledges by those devoted to the Dhamma, such as Sāriputta, Moggallāna, and Mahākassapa.
Ngài cũng thấy rằng những người nặng về Pháp, như Sāriputta, Moggallāna, Mahākassapa, v.v., đã đạt được các phẩm chất như thần thông và phân tích pháp.
Tasmā tesaṃ apāyā parimuttiṃ sabbaguṇasampattiñca icchanto āha – ‘‘atthi me tumhesu anukampā kinti me sāvakā dhammadāyādā bhaveyyuṃ, no āmisadāyādā’’ti.
Therefore, desiring their release from the lower realms and the full possession of all qualities, he said: “I have compassion for you. How might my disciples become heirs in Dhamma, not heirs in material things?”
Vì vậy, mong muốn họ thoát khỏi các cõi khổ và đạt được mọi phẩm chất tốt đẹp, Ngài nói: “Ta có lòng thương xót đối với các con, mong sao các đệ tử của Ta sẽ là những người thừa tự Pháp, chứ không phải là những người thừa tự vật chất.”
Paccayagaruko ca catuparisantare kūṭakahāpaṇo viya nibbutaṅgāro viya ca nittejo nippabho hoti.
And one who is devoted to requisites is without majesty and without splendor in the midst of the four assemblies, like a counterfeit coin or like an extinguished ember.
Và người nặng về vật chất thì giống như đồng tiền giả giữa bốn chúng hội, giống như than đã tắt, không còn hào quang, không còn uy tín.
Tato vivattitacitto dhammagaruko tejavā sīhova abhibhuyyacārī, tasmāpi evamāha – ‘‘atthi me…pe… no āmisadāyādā’’ti.
One who is devoted to the Dhamma, with a mind turned away from that, is powerful and moves with dominance like a lion; therefore, he also said: “I have… and so on… not heirs in material things.”
Từ đó, người có tâm chuyển hướng khỏi sự nặng về vật chất và nặng về Pháp thì có uy lực, giống như sư tử đi lại không sợ hãi. Vì vậy, Ngài cũng nói: “Ta có… (v.v.)… không phải là những người thừa tự vật chất.”
Evaṃ ‘‘dhammadāyādā me, bhikkhave, bhavatha, mā āmisadāyādā’’ti idaṃ anukampāya paṇītataraṃ lābhaṃ icchantena vuttaṃ, no alābhatthikenāti sāvetvā idāni imassa ovādassa akaraṇe ādīnavaṃ dassento āha ‘‘tumhe ca me, bhikkhave…pe… no dhammadāyādā’’ti.
Thus, having made it known that the statement, “Be my heirs in Dhamma, bhikkhus, not my heirs in material things,” was said out of compassion by one desiring a more excellent gain, not by one desiring no gain for them, he now said, “And if you, bhikkhus… and so on… not heirs in Dhamma,” to show the danger in not following this advice.
Như vậy, lời dạy “Này các Tỳ-khưu, hãy là những người thừa tự Pháp của Ta, đừng là những người thừa tự vật chất” này được nói ra với lòng từ bi, mong muốn lợi lộc cao quý hơn, chứ không phải vì không muốn lợi lộc. Sau khi tuyên bố điều đó, bây giờ để chỉ ra sự bất lợi nếu không thực hành lời khuyên này, Ngài nói: “Và nếu các con, này các Tỳ-khưu… (v.v.)… không phải là những người thừa tự Pháp.”
Tattha tumhepi tena ādiyā bhaveyyāthāti tumhepi tena āmisadāyādabhāvena no dhammadāyādabhāvena ādiyā bhaveyyātha.
Therein, “You too would on that account be pointed at” means: you too, by that state of being heirs in material things and not being heirs in Dhamma, would be pointed at.
Trong đó, “các con cũng sẽ bị khiển trách vì điều đó” có nghĩa là các con sẽ bị khiển trách vì là những người thừa tự vật chất chứ không phải là những người thừa tự Pháp.
Apadisitabbā visuṃ kātabbā vavatthapetabbā, viññūhi gārayhā bhaveyyāthāti vuttaṃ hoti.
The meaning is: you would be pointed out, set apart, distinguished, and censured by the wise.
Điều đó có nghĩa là các con sẽ bị chỉ trích, bị phân biệt, bị tách riêng, bị những người trí tuệ khiển trách.
Āmisadāyādā satthusāvakā viharanti, no dhammadāyādāti.
“The Teacher’s disciples dwell as heirs in material things, not as heirs in Dhamma.”
Các đệ tử của Bậc Đạo Sư sống như những người thừa tự vật chất, chứ không phải là những người thừa tự Pháp.
Ahampi tena ādiyo bhaveyyanti ahampi tena tumhākaṃ āmisadāyādabhāvena no dhammadāyādabhāvena gārayho bhaveyyaṃ.
“I too would on that account be pointed at” means: I too, on account of your being heirs in material things and not heirs in Dhamma, would be censured.
“Ta cũng sẽ bị khiển trách vì điều đó” có nghĩa là Ta cũng sẽ bị khiển trách vì các con là những người thừa tự vật chất chứ không phải là những người thừa tự Pháp.
Āmisa…pe… dāyādāti.
“Heirs in material things… and so on… heirs.”
Vì thừa tự vật chất… (v.v.)… không phải thừa tự Pháp.
Idaṃ bhagavā tesaṃ atīva mudukaraṇatthamāha.
The Blessed One said this to make them extremely pliant.
Đức Phật nói điều này để làm cho họ trở nên vô cùng mềm mỏng.
Ayañhi ettha adhippāyo – sace, bhikkhave, tumhe āmisalolā carissatha, tattha viññū maṃ garahissanti ‘‘kathañhi nāma sabbaññū samāno attano sāvake dhammadāyāde no āmisadāyāde kātuṃ na sakkotī’’ti.
For this is the intention here: “If, bhikkhus, you wander about greedy for material things, the wise will censure me for it, saying, ‘How is it that, being omniscient, he is not able to make his own disciples heirs in Dhamma and not heirs in material things?’”
Ý nghĩa ở đây là: “Này các Tỳ-khưu, nếu các con sống tham lam vật chất, thì những người trí tuệ sẽ khiển trách Ta: ‘Làm sao một vị Toàn Giác lại không thể khiến các đệ tử của mình trở thành những người thừa tự Pháp chứ không phải là những người thừa tự vật chất?’”
Seyyathāpi nāma anākappasampanne bhikkhū disvā ācariyupajjhāye garahanti ‘‘kassime saddhivihārikā, kassantevāsikā’’ti; seyyathā vā pana kulakumārake vā kulakumārikāyo vā dussīle pāpadhamme disvā mātāpitaro garahanti ‘‘kassime puttā, kassa dhītaro’’ti; evameva maṃ viññū garahissanti ‘‘kathañhi nāma sabbaññū samāno attano sāvake dhammadāyāde no āmisadāyāde kātuṃ na sakkotī’’ti.
Just as, upon seeing bhikkhus of improper conduct, people censure their preceptors and teachers, asking, “Whose co-residents are these? Whose pupils are these?”; or just as, upon seeing immoral young men and women of bad character, people censure their parents, asking, “Whose sons are these? Whose daughters are these?”; in the very same way, the wise will censure me, saying, “How is it that, being omniscient, he is not able to make his own disciples heirs in Dhamma and not heirs in material things?”
Giống như khi thấy các Tỳ-khưu không có hạnh kiểm tốt, các vị A-xà-lê và Hòa thượng khiển trách: “Đây là các Sa-di của ai, đây là các đệ tử của ai?”; hoặc giống như khi thấy các con trai hay con gái trong gia đình có đạo đức xấu, cha mẹ khiển trách: “Đây là con trai của ai, con gái của ai?”; cũng vậy, những người trí tuệ sẽ khiển trách Ta: “Làm sao một vị Toàn Giác lại không thể khiến các đệ tử của mình trở thành những người thừa tự Pháp chứ không phải là những người thừa tự vật chất?”
Evaṃ imassa ovādassa akaraṇe ādīnavaṃ dassetvā karaṇe ānisaṃsaṃ dassento tumhe ca metiādimāha.
Having thus shown the danger in not following this exhortation, to show the benefit in following it, he spoke the words beginning with "And you for me".
Như vậy, sau khi chỉ ra sự nguy hại của việc không thực hành lời giáo huấn này và muốn chỉ ra lợi ích của việc thực hành, Ngài đã nói lời bắt đầu bằng "chư Tỳ-khưu, các ông và Ta...".
Tattha ahampi tena na ādiyo bhaveyyanti seyyathāpi nāma vattaparipūrake daharabhikkhū uddesaparipucchāsampanne vassasatikatthere viya ākappasampanne disvā, kassa saddhivihārikā, kassantevāsikāti, asukassāti, ‘‘patirūpaṃ therassa, paṭibalo vata ovadituṃ anusāsitu’’nti ācariyupajjhāyā na ādiyā na gārayhā bhavanti, evameva ahampi tena tumhākaṃ dhammadāyādabhāvena no āmisadāyādabhāvena kassa sāvakā nālakapaṭipadaṃ tuvaṭṭakapaṭipadaṃ candūpamapaṭipadaṃ rathavinītapaṭipadaṃ mahāgosiṅgasālapaṭipadaṃ mahāsuññatapaṭipadaṃ paṭipannā catupaccayasantosabhāvanārāmaariyavaṃsesu sakkhibhūtā paccayagedhato vivattamānasā abbhā muttacandasamā viharantīti; ‘‘samaṇassa gotamassā’’ti vutte ‘‘sabbaññū vata bhagavā, asakkhi vata sāvake āmisadāyādapaṭipadaṃ chaḍḍāpetvā dhammadāyādapaṭipattipūrake kātu’’nti viññūnaṃ na ādiyo na gārayho bhaveyyanti.
Herein, "I too would not be blameworthy on that account" means: just as when one sees young bhikkhus who are fulfillers of the duties and accomplished in recitation and inquiry, appearing as well-conducted as a hundred-year-old thera, and upon asking, "Whose co-residents are they? Whose pupils are they?" and being told, "Of such-and-such a one," their teachers and preceptors are not blameworthy, not reprehensible, because it is said, "It is fitting for the thera; indeed, he is capable of exhorting and instructing;" in the very same way, I too, on account of you being heirs of the Dhamma and not heirs of material things, would not be blameworthy nor reprehensible to the wise. For when asked, "Whose disciples are these, who practice the Nālaka-paṭipadā, the Tuvaṭṭaka-paṭipadā, the Candūpama-paṭipadā, the Rathavinīta-paṭipadā, the Mahāgosiṅgasāla-paṭipadā, and the Mahāsuññata-paṭipadā; who are witnesses to the noble lineages of contentment with the four requisites and delight in development; whose minds are turned away from greed for requisites; and who live like the moon freed from clouds?" and it is answered, "Of the ascetic Gotama," it would be said, "Indeed, the Blessed One is all-knowing! Indeed, he was able to make his disciples abandon the practice of being heirs to material things and become fulfillers of the practice of being heirs to the Dhamma!"
Trong đó, về câu "Ta cũng sẽ không bị chê trách bởi điều đó", ví như khi thấy các Tỳ-khưu trẻ tuổi nhưng đầy đủ oai nghi, thực hành các bổn phận, thành thạo trong việc học hỏi và vấn đáp, giống như các Trưởng lão trăm tuổi, người ta hỏi: "Đây là đệ tử của ai, là học trò của ai vậy?" và được trả lời: "Là của vị Tôn giả kia." Khi ấy, người ta nói: "Thật xứng đáng với vị Trưởng lão! Ngài quả là người có khả năng giáo huấn, khuyên răn." Các vị thầy và thầy tế độ sẽ không bị chê trách hay khiển trách. Cũng vậy, Ta cũng sẽ không bị những người trí thức chê trách hay khiển trách khi họ nói: "Đệ tử của ai đã thực hành con đường Nāḷaka, con đường Tuvaṭṭaka, con đường Candūpama, con đường Rathavinīta, con đường Mahāgosiṅgasāla, con đường Mahāsuññatā, trở thành chứng nhân trong các bậc Thánh chủng (ariyavaṃsa) với sự thỏa mãn về bốn vật dụng và sự an trú trong thiền định, tâm thoát ly khỏi sự tham ái vật chất, an trú như mặt trăng thoát khỏi mây?" và được trả lời: "Là của Sa-môn Gotama." Khi đó, họ nói: "Đức Thế Tôn quả là bậc Toàn Giác! Ngài đã có thể khiến các đệ tử từ bỏ con đường thừa kế vật chất để trở thành những người hoàn thành sự thực hành thừa kế Pháp."
Evamimasmiṃ pade adhippāyaṃ ñatvā sesaṃ kaṇhapakkhe vuttanayapaccanīkena veditabbaṃ.
Having thus understood the intention in this passage, the rest should be understood in a way that is contrary to the method stated for the dark fortnight.
Sau khi hiểu ý nghĩa của đoạn này, phần còn lại cần được hiểu theo cách ngược lại với phương pháp đã nói trong khía cạnh đen tối.
Evaṃ imassa ovādassa karaṇe ānisaṃsaṃ dassetvā idāni taṃ ovādaṃ niyyātento āha – ‘‘tasmā tiha me, bhikkhave…pe… no āmisadāyādā’’ti.
Having thus shown the benefit in following this exhortation, he now, entrusting that exhortation, said: "Therefore, bhikkhus, be... etc... not heirs of material things."
Như vậy, sau khi chỉ ra lợi ích của việc thực hành lời giáo huấn này, giờ đây, Ngài đã trao lại lời giáo huấn đó, nói rằng: "Do đó, này chư Tỳ-khưu... (v.v.)... không phải là những người thừa kế vật chất."
Tattha idhāti nipātapadametaṃ.
Therein, "Here" is a particle.
Trong đó, idhā là một từ trạng từ.
Bhuttāvīti bhuttavā, katabhattakiccoti vuttaṃ hoti.
"Having eaten" means one who has eaten, one who has completed the task of eating a meal.
Bhuttāvī có nghĩa là đã dùng bữa, đã hoàn tất việc ăn uống.
Pavāritoti yāvadatthapavāraṇāya pavārito, yāvadatthaṃ bhuñjitvā paṭikkhittabhojano tittovāti vuttaṃ hoti.
"Refused" means he has refused by the yāvadattha-pavāraṇā, having eaten as much as he wished; it means he has refused further food, being satisfied.
Pavārito có nghĩa là đã được thỉnh mời tùy ý, tức là đã ăn đủ và từ chối thức ăn, đã no đủ.
Catubbidhā hi pavāraṇā vassaṃvuṭṭhapavāraṇā paccayapavāraṇā anatirittapavāraṇā yāvadatthapavāraṇāti.
For there are four kinds of pavāraṇā: vassaṃvuṭṭha-pavāraṇā, paccaya-pavāraṇā, anatiritta-pavāraṇā, and yāvadattha-pavāraṇā.
Thật vậy, có bốn loại pavāraṇā: pavāraṇā sau mùa an cư, pavāraṇā vật dụng, pavāraṇā không dư thừa, và pavāraṇā tùy ý.
Tattha, ‘‘anujānāmi bhikkhave, vassaṃvuṭṭhānaṃ bhikkhūnaṃ tīhi ṭhānehi pavāretu’’nti (mahāva. 209) ayaṃ vassaṃvuṭṭhapavāraṇā.
Therein, "I allow, bhikkhus, the bhikkhus who have completed the rains-residence to perform pavāranā on three grounds"—this is the vassaṃvuṭṭha-pavāraṇā.
Trong đó, "Này chư Tỳ-khưu, Ta cho phép các Tỳ-khưu đã an cư ba tháng được pavāraṇā theo ba cách" là pavāraṇā sau mùa an cư.
‘‘Icchāmahaṃ, bhante, saṅghaṃ catumāsaṃ bhesajjena pavāretu’’nti (pāci. 303) ca ‘‘aññatra punapavāraṇāya aññatra niccapavāraṇāyā’’ti (pāci. 307) ca ayaṃ paccayapavāraṇā.
"I wish, venerable sir, to invite the Saṅgha with medicine for four months," and "apart from a renewed invitation, apart from a standing invitation"—this is the paccaya-pavāraṇā.
"Bạch Thế Tôn, con muốn thỉnh mời Tăng chúng dùng thuốc trong bốn tháng" và "trừ pavāraṇā lặp lại, trừ pavāraṇā thường xuyên" là pavāraṇā vật dụng.
‘‘Pavārito nāma asanaṃ paññāyati, bhojanaṃ paññāyati, hatthapāse ṭhito abhiharati, paṭikkhepo paññāyati, eso pavārito nāmā’’ti (pāci. 239) ayaṃ anatirittapavāraṇā.
"Refused means: eating is apparent, food is apparent, one standing within arm's reach offers it, refusal is apparent, this is what is called 'refused'"—this is the anatiritta-pavāraṇā.
"Pavārito có nghĩa là đồ ăn được bày ra, thức ăn được bày ra, người đứng trong tầm tay mang đến, và sự từ chối được biểu lộ. Đó gọi là pavārito" là pavāraṇā không dư thừa.
‘‘Paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresī’’ti (dī. ni. 1.297, 358) ayaṃ yāvadatthapavāraṇā.
"He satisfied and gratified him with his own hands with fine hard and soft food"—this is the yāvadattha-pavāraṇā.
"Tự tay cúng dường và thỉnh mời (sampavāresi) bằng đồ ăn và thức uống cao cấp" là pavāraṇā tùy ý.
Ayamidha adhippetā.
This is what is intended here.
Đây là điều được đề cập ở đây.
Tena vuttaṃ ‘‘pavāritoti yāvadatthapavāraṇāya pavārito’’ti.
Therefore it was said, "'Refused' means he has refused by the yāvadattha-pavāraṇā."
Do đó, đã nói: "pavārito có nghĩa là đã được thỉnh mời tùy ý."
Paripuṇṇoti bhojanena paripuṇṇo.
"Full" means full from the meal.
Paripuṇṇo có nghĩa là no đủ thức ăn.
Pariyositoti pariyositabhojano, uttarapadalopo daṭṭhabbo.
"Finished" means having finished the meal; the elision of the latter part of the compound should be understood.
Pariyosito có nghĩa là đã hoàn tất việc ăn uống; cần hiểu là có sự lược bỏ từ ở phía sau.
Yāvatakaṃ bhuñjitabbaṃ, tāvatakaṃ bhuttaṃ hoti, avasitā me bhojanakiriyāti attho.
It means that as much as should be eaten has been eaten; the meaning is, "My act of eating is finished."
Nghĩa là, đã ăn đủ lượng cần ăn, và việc ăn uống đã kết thúc.
Suhitoti dhāto, jighacchādukkhābhāvena vā sukhitoti vuttaṃ hoti.
"Satiated" means satisfied, or because of the absence of the suffering of hunger, he is happy.
Suhito có nghĩa là no đủ, hoặc hạnh phúc vì không còn khổ đau do đói khát.
Yāvadatthoti yāvatako me bhojanena attho, so sabbo pattoti.
"To his heart's content" means that whatever my need for food was, all of it has been met.
Yāvadattho có nghĩa là tất cả những gì ta cần từ thức ăn đã được đáp ứng.
Ettha ca purimānaṃ tiṇṇaṃ pacchimāni sādhakāni.
And here, the latter three terms establish the former ones.
Ở đây, ba từ sau là bằng chứng cho ba từ trước.
Yo hi pariyosito, so bhuttāvī hoti.
For one who has finished is one who has eaten.
Vì ai đã hoàn tất việc ăn uống thì người đó đã dùng bữa.
Yo ca suhito, so yāvadatthapavāraṇāya pavārito.
And one who is satiated is one who has refused by the yāvadattha-pavāraṇā.
Và ai đã no đủ thì người đó đã được thỉnh mời tùy ý.
Yo yāvadattho, so paripuṇṇoti.
One who has eaten to his heart's content is one who is full.
Và ai đã được đáp ứng đủ thì người đó đã no đủ.
Purimāni vā pacchimānaṃ.
Or the former terms establish the latter ones.
Hoặc ngược lại, ba từ trước là bằng chứng cho ba từ sau.
Yasmā hi bhuttāvī, tasmā pariyosito.
For because one has eaten, one has therefore finished.
Vì đã dùng bữa, nên đã hoàn tất việc ăn uống.
Yasmā pavārito, tasmā suhito.
Because one has refused, one is therefore satiated.
Vì đã được thỉnh mời, nên đã no đủ.
Yasmā paripuṇṇo, tasmā yāvadatthoti.
Because one is full, one has therefore eaten to his heart's content.
Vì đã no đủ, nên đã được đáp ứng đủ.
Sabbañcetaṃ parikappetvā vuttanti veditabbaṃ.
And it should be understood that all this is said by way of conjecture.
Và tất cả điều này cần được hiểu là đã được suy đoán mà nói.
Siyāti ekaṃse ca vikappane ca.
"Might be" is used both in the sense of 'certainty' and 'supposition'.
Siyā có nghĩa là cả sự chắc chắn và sự lựa chọn.
‘‘Pathavīdhātu siyā ajjhattikā, siyā bāhirā’’ti (ma. ni. 3.349) ekaṃse.
In "The earth element might be internal, might be external," it is used in the sense of 'certainty'.
Trong câu "Địa đại (pathavīdhātu) có thể là nội tại, có thể là bên ngoài" là chắc chắn.
‘‘Siyā aññatarassa bhikkhuno āpatti vītikkamo’’ti (ma. ni. 3.39) vikappane.
In "Might some bhikkhu have transgressed an offense?" it is used in the sense of 'supposition'.
Trong câu "Có thể một Tỳ-khưu nào đó đã phạm giới" là lựa chọn.
Idha ubhayampi vaṭṭati.
Here, both are suitable.
Ở đây, cả hai đều có thể áp dụng.
Atirekova atirekadhammo.
An "excessive item" is simply what is in excess.
Atirekadhamma là Pháp dư thừa.
Tathā chaḍḍanīya dhammo.
Likewise, a "discardable item".
Cũng vậy, chaḍḍanīya dhamma là Pháp cần phải từ bỏ.
Adhiko ca chaḍḍetabbo ca, na aññaṃ kiñci kātabboti attho.
The meaning is: it is extra and it should be discarded; nothing else is to be done.
Nghĩa là, nó là cái dư thừa và cần phải từ bỏ, không cần làm gì khác.
Athāti tamhi kāle.
"Then" means at that time.
Athā có nghĩa là vào lúc đó.
Jighacchādubbalyaparetāti jighacchāya ca dubbalyena ca paretā phuṭṭhā anugatā ca aṭṭhapi dasapi divasāni.
"Afflicted by hunger and weakness" means afflicted, touched, and overcome by both hunger and weakness for eight or even ten days.
Jighacchādubbalyaparetā có nghĩa là bị đói và yếu đuối hành hạ, kéo dài tám hoặc mười ngày.
Tattha keci jighacchitāpi na dubbalā honti, sakkonti jighacchaṃ sahituṃ.
Therein, some, though hungry, are not weak; they are able to endure hunger.
Trong số đó, một số người tuy đói nhưng không yếu, có thể chịu đựng được cơn đói.
Ime pana na tādisāti dassetuṃ ubhayamāha.
To show that these, however, are not like that, he said both.
Nhưng những người này không như vậy, để chỉ ra điều đó, Ngài đã nói cả hai.
Tyāhanti te ahaṃ.
"To them I" means to them I.
Tyāhaṃ là "Ta (ahaṃ) và các người (te)".
Sace ākaṅkhathāti yadi icchatha.
"If you wish" means if you desire.
Sace ākaṅkhathā có nghĩa là nếu các người muốn.
Tatrekassāti tesu dvīsu ekassa.
"Therein, for one of them" means for one of those two.
Tatrekassā có nghĩa là một trong hai người đó.
Yo imaṃ dhammadesanaṃ suṭṭhu sutavā punappunaṃ āvajjeti ca, taṃ sandhāyāha vuttaṃ kho panetanti.
Referring to the one who, having heard this Dhamma discourse well, repeatedly reflects on it, he said, "But this has been said".
Về người đã nghe kỹ lời thuyết Pháp này và thường xuyên suy ngẫm về nó, Ngài nói: "Vuttaṃ kho panetaṃ".
Ayaṃ vutta-saddo kesohāraṇepi dissati ‘‘kāpaṭiko māṇavo daharo vuttasiro’’tiādīsu (ma. ni. 2.426).
This word "said" (vutta) is also seen in the context of hair-cutting, in passages such as, "the young brahmin Kāpaṭika with a shaven head."
Từ vutta này cũng được thấy trong các ngữ cảnh như cạo tóc, ví dụ: "Kāpaṭika maṇava dahara vuttasiro" (chàng thanh niên giả mạo, đầu cạo trọc).
Ropitepi ‘‘yathā sāradikaṃ bījaṃ, khette vuttaṃ virūhatī’’tiādīsu (jā. 1.3.31).
Also in the context of planting, in passages such as, "As an autumn seed, sown (vutta) in a field, sprouts."
Cũng trong ngữ cảnh gieo trồng, ví dụ: "Yathā sāradikaṃ bījaṃ, khette vuttaṃ virūhatī" (như hạt giống mùa thu, được gieo trên ruộng sẽ nảy mầm).
Kathitepi ‘‘vuttamidaṃ bhagavatā, vuttamidaṃ arahatā’’tiādīsu.
Also in the context of being spoken, in passages such as, "This was said (vutta) by the Blessed One, said by the Arahant."
Cũng trong ngữ cảnh đã nói, ví dụ: "Vuttamidaṃ Bhagavatā, vuttamidaṃ Arahatā" (điều này đã được Đức Thế Tôn nói, điều này đã được bậc A-la-hán nói).
Idha pana kathite daṭṭhabbo.
Here, however, it should be understood in the sense of 'spoken'.
Ở đây, cần hiểu là đã nói.
Kathitaṃ kho panetanti ayañhissa attho.
For its meaning is 'this has been spoken'.
Vì nghĩa của nó là "điều này đã được nói ra".
Āmisaññataranti catunnaṃ paccayāmisānaṃ aññataraṃ, ekanti attho.
"One kind of material thing" means one of the four material requisites; the meaning is 'one'.
Āmisaññataraṃ có nghĩa là một trong bốn vật dụng vật chất, tức là một thứ.
Yadidanti nipāto, sabbaliṅgavibhattivacanesu tādisova tattha tattha atthato pariṇāmetabbo.
"That is" (yadidaṃ) is a particle; in all genders, cases, and numbers it should be construed according to the meaning in each respective place.
Yadidaṃ là một trạng từ, cần được điều chỉnh ý nghĩa tùy theo ngữ cảnh, giới tính, cách thức và số lượng.
Idha panāssa yo esoti attho.
Here, however, its meaning is 'that which is'.
Ở đây, nó có nghĩa là "cái này là".
Yo eso piṇḍapāto nāma.
That which is called almsfood.
Cái này được gọi là vật thực (piṇḍapāta).
Idaṃ āmisaññataranti vuttaṃ hoti.
It is said to be 'one kind of material thing'.
Điều này có nghĩa là "một trong những vật chất".
Yaṃnūnāhanti sādhu vatāhaṃ.
"What if I were to" means 'it would be good if I were to'.
Yaṃ nūnāhaṃ có nghĩa là "thật tốt lành nếu ta".
Evanti yathā idāni imaṃ khaṇaṃ vītināmemi, evameva rattindivaṃ.
"Thus" means day and night in the same way that I am now passing this moment.
Evaṃ có nghĩa là "cũng vậy, ngày đêm như ta đang trải qua khoảnh khắc này".
Vītināmeyyanti khepeyyaṃ ativattāpeyyaṃ.
"I would spend" means I would pass, I would cause to pass by.
Vītināmeyyaṃ có nghĩa là "ta sẽ trải qua, ta sẽ vượt qua".
Atha dutiyassāti imasmiṃ pana vāre esa saṅkhepo, sace so bhikkhu, yaṃnūnāhaṃ…pe… vītināmeyyanti cintento evampi cinteyya, pabbajitena kho vāḷamigākule araññe bhesajjaṃ viya pañcakāmaguṇavāḷākule gāme piṇḍapātopi dukkhaṃ pariyesituṃ.
Now, for the second: In this case, this is the summary. If that bhikkhu, while thinking, "What if I were to pass the time…," were to think thus: "Indeed, for one gone forth, it is difficult to seek even alms-food in a village teeming with the wild beasts of the five strands of sensual pleasure, just as it is to seek medicine in a forest teeming with wild beasts."
Atha dutiyassā (đến lượt người thứ hai) nghĩa là: Trong trường hợp này, đây là tóm tắt. Nếu vị Tỳ-khưu đó, suy nghĩ rằng: “Ước gì ta… (vân vân)… có thể trải qua” và cũng suy nghĩ như vậy, thì việc một người xuất gia phải tìm cầu vật thực khất thực trong làng, nơi đầy rẫy năm dục lạc như thú dữ, cũng khó khăn như tìm thuốc trong rừng, nơi đầy rẫy thú dữ.
Ayaṃ pana piṇḍapāto iti pariyesanādīnavavimutto ca sugatātiritto cāti ubhato sujātakhattiyakumāro viya hoti, yehi ca pañcahi kāraṇehi piṇḍapāto na paribhuñjitabbo hoti.
This alms-food, however, is free from the flaws of having to be sought and so on, and it is a leftover from the Sugata; thus, it is like a Khattiya prince of pure birth on both sides. And there are five reasons for which alms-food should not be partaken of.
Tuy nhiên, món vật thực khất thực này lại thoát khỏi những tai hại của việc tìm cầu như vậy, và là phần dư của Đức Sugata; do đó, nó giống như một vị hoàng tử Khattiya sinh ra từ hai dòng dõi thuần khiết.
Seyyathidaṃ, puggalaṃ garahitvā na paribhuñjitabbo hoti ‘‘alajjipuggalassa santako’’ti.
That is to say, it should not be partaken of by censuring the person, thinking, "It belongs to a shameless person."
Và có năm lý do mà vật thực khất thực không nên được thọ dụng. Chẳng hạn, không nên thọ dụng khi chê bai một người, nói rằng: “Đây là của một người vô liêm sỉ.”
Aparisuddhauppattitāya na paribhuñjitabbo hoti ‘‘bhikkhuniparipācanaasantasambhāvanuppanno’’ti.
It should not be partaken of due to impure origin, thinking, "It has arisen from what was prepared by a bhikkhunī or from making a display*."
Không nên thọ dụng vì sự phát sinh không thanh tịnh, nói rằng: “Đây là vật thực phát sinh do sự sắp đặt của Tỳ-khưu-ni hoặc do sự giả vờ không có quả vị cao hơn người thường.”
Sāmikānukampāya na paribhuñjitabbo hoti ‘‘piṇḍapātasāmiko bhikkhu jighacchito’’ti.
It should not be partaken of out of compassion for the owner, thinking, "The bhikkhu who owns the alms-food is hungry."
Không nên thọ dụng vì lòng thương xót chủ nhân, nói rằng: “Vị Tỳ-khưu chủ nhân của vật thực khất thực này đang đói.”
So dhāto tasseva antevāsikādīsu anukampāya na paribhuñjitabbo hoti ‘‘antevāsikā aññe vā tappaṭibaddhā jighacchitā’’ti, tepi dhātā suhitā, apica kho assaddhatāya na paribhuñjitabbo hoti ‘‘piṇḍapātasāmiko bhikkhu assaddho’’ti.
Even if he is satisfied, it should not be partaken of out of compassion for his resident pupils and others, thinking, "The resident pupils or others connected to him are hungry." And even if they are satisfied, it should not be partaken of due to faithlessness, thinking, "The bhikkhu who owns the alms-food is faithless."
Nếu vị ấy đã no đủ, thì không nên thọ dụng vì lòng thương xót các đệ tử hoặc những người khác phụ thuộc vào vị ấy, nói rằng: “Các đệ tử hoặc những người khác có liên quan đang đói.” Nếu họ cũng đã no đủ, thì không nên thọ dụng vì sự thiếu đức tin, nói rằng: “Vị Tỳ-khưu chủ nhân của vật thực khất thực này thiếu đức tin.”
Tehi ca kāraṇehi ayaṃ vimutto.
And this alms-food is free from those reasons.
Món vật thực này thoát khỏi những lý do đó.
Bhagavā hi lajjīnaṃ aggo, parisuddhuppattiko piṇḍapāto, bhagavā ca dhāto suhito, paccāsīsakopi añño puggalo natthi, ye loke saddhā, bhagavā tesaṃ aggoti evaṃ cintetvā ca so taṃ piṇḍapātaṃ bhuñjitvā…pe… vītināmeyya.
For the Blessed One is the foremost of the scrupulous; the alms-food is of pure origin; the Blessed One is satisfied and content; there is no other person who has expectations for it; and of those in the world who have faith, the Blessed One is the foremost. Having reflected thus, he might eat that alms-food and... etc... pass the time.
Thật vậy, Đức Thế Tôn là bậc tối thượng trong số những người có liêm sỉ, vật thực khất thực này có sự phát sinh thanh tịnh, Đức Thế Tôn đã no đủ và hài lòng, không có người nào khác mong đợi, và Đức Thế Tôn là bậc tối thượng trong số những người có đức tin trên thế gian. Suy nghĩ như vậy, vị Tỳ-khưu đó nên thọ dụng món vật thực khất thực đó… (vân vân)… và trải qua ngày đêm đó.
Ettāvatā yopi abhuñjitvā samaṇadhammaṃ karoti, sopi bhuñjitabbakameva piṇḍapātaṃ na bhutto hoti.
By this much, the one who practices the ascetic's duties without eating has not eaten alms-food that should indeed be eaten.
Đến đây, ngay cả vị nào không thọ dụng mà thực hành Pháp Sa-môn, thì vị ấy cũng không thọ dụng món vật thực đáng được thọ dụng.
Yopi bhuñjitvā samaṇadhammaṃ karoti, sopi bhuñjitabbakameva bhutto hoti.
The one who practices the ascetic's duties after eating has eaten what should indeed be eaten.
Và vị nào thọ dụng mà thực hành Pháp Sa-môn, thì vị ấy cũng đã thọ dụng món vật thực đáng được thọ dụng.
Natthi piṇḍapāte viseso.
There is no distinction in the alms-food.
Không có sự khác biệt về vật thực khất thực.
Puggale pana atthi viseso.
But there is a distinction in the person.
Nhưng có sự khác biệt về người.
Tasmā taṃ dassento kiñcāpi sotiādimāha.
Therefore, to show that, he said, "And although, bhikkhus, that bhikkhu..." and so on.
Vì vậy, để chỉ ra điều đó, Đức Thế Tôn đã nói câu bắt đầu bằng kiñcāpi so (mặc dù vị ấy).
Tattha kiñcāpīti anujānanappasaṃsanatthe nipāto.
Therein, "although" is a particle in the sense of permission and praise.
Trong đó, kiñcāpi là một giới từ dùng để cho phép và tán thán.
Kiṃ anujānāti?
What does it permit?
Cho phép điều gì?
Tassa bhikkhuno taṃ anavajjaparibhogaṃ.
It permits that bhikkhu’s blameless partaking of it.
Việc thọ dụng không lỗi lầm đó của vị Tỳ-khưu.
Kiṃ pasaṃsati?
What does it praise?
Tán thán điều gì?
Bhutvā samaṇadhammakaraṇaṃ.
The practice of the ascetic's duties after having eaten.
Việc thực hành Pháp Sa-môn sau khi thọ dụng.
Idaṃ vuttaṃ hoti yadipi so bhikkhu evaṃ bhuñjitabbameva bhuñjitvā kātabbameva kareyya.
This is what is meant: even if that bhikkhu were to do what should be done after eating what should be eaten in this way.
Điều này có nghĩa là, mặc dù vị Tỳ-khưu đó thọ dụng những gì đáng thọ dụng và làm những gì đáng làm.
Atha kho asuyeva me purimo bhikkhūti yo purimo bhikkhu tampi piṇḍapātaṃ paṭikkhipitvā samaṇadhammaṃ karoti, soyeva mama dvīsu sūresu sūrataro viya dvīsu paṇḍitesu paṇḍitataro viya ca pujjataro ca pāsaṃsataro ca, dutiyabhikkhuto atirekena pūjanīyo ca pasaṃsanīyo cāti vuttaṃ hoti.
"Yet that first bhikkhu is more..." means: the first bhikkhu who practices the ascetic's duties after rejecting even that alms-food, he, among two brave men, is the braver, and among two wise men, the wiser, and is more to be revered and more to be praised. This is said to mean that he is more worthy of reverence and praise than the second bhikkhu.
Atha kho asuyeva me purimo bhikkhū (nhưng vị Tỳ-khưu đầu tiên của ta vẫn là người đó) nghĩa là: Vị Tỳ-khưu đầu tiên đã từ chối món vật thực khất thực đó và thực hành Pháp Sa-môn, vị ấy đáng được tôn kính hơn và đáng được tán thán hơn, như người dũng cảm hơn trong hai người dũng cảm, như người thông thái hơn trong hai người thông thái. Điều này có nghĩa là vị ấy đáng được tôn kính và tán thán vượt trội hơn so với vị Tỳ-khưu thứ hai.
Idāni tamatthaṃ kāraṇena sādhento taṃ kissa hetūtiādimāha.
Now, establishing that point with a reason, he said, "For what reason?" and so on.
Bây giờ, để chứng minh ý đó bằng lý do, Đức Thế Tôn đã nói câu bắt đầu bằng taṃ kissa hetū (vì lý do gì).
Tassattho, tattha siyā tumhākaṃ, kasmā so bhikkhu bhagavato pujjataro ca pāsaṃsataro cāti?
The meaning is this: you might wonder, "Why is that bhikkhu more to be revered and praised by the Blessed One?"
Ý nghĩa của nó là: Có lẽ các con sẽ hỏi, tại sao vị Tỳ-khưu đó lại đáng được tôn kính và tán thán hơn Đức Thế Tôn?
Tañhi tassāti yasmā taṃ piṇḍapātapaṭikkhipanaṃ tassa bhikkhuno dīgharattaṃ appicchatāya…pe… vīriyārambhāya saṃvattissati.
"For, bhikkhus, that action of his" means: because that rejection of alms-food will conduce for a long time to that bhikkhu's fewness of wishes... etc... to the arousal of energy.
Tañhi tassā (thật vậy, điều đó đối với vị ấy) nghĩa là: Vì việc từ chối vật thực khất thực đó sẽ dẫn đến sự ít dục… (vân vân)… và sự tinh tấn cho vị Tỳ-khưu đó trong một thời gian dài.
Kathaṃ?
How so?
Bằng cách nào?
Tassa hi sace aparena samayena paccayesu atricchatā vā pāpicchatā vā mahicchatā vā uppajjissati.
If, at a later time, excessive desire, or evil desire, or great desire for requisites should arise in him,
Nếu sau này, lòng tham dục quá mức, ác dục, hoặc đại dục phát sinh đối với các vật dụng.
Tato naṃ iminā piṇḍapātapaṭikkhepaṅkusena nivāressati ‘‘are tvaṃ sugatātirittampi piṇḍapātaṃ paṭikkhipitvā īdisaṃ icchaṃ uppādesī’’ti evaṃ paccavekkhamāno.
then he will restrain it with this goad of rejecting the alms-food, reflecting thus: "Friend, having rejected even the alms-food leftover from the Sugata, have you generated such a desire?"
Khi đó, vị ấy sẽ ngăn chặn nó bằng cái móc của việc từ chối vật thực khất thực này, quán xét rằng: “Này ngươi, ngươi đã từ chối cả vật thực khất thực dư thừa của Đức Sugata, vậy mà lại phát sinh lòng tham dục như thế này sao?”
Esa nayo asantuṭṭhiyā asaṃlekhassa cuppannassa nivāraṇe.
This is the method for restraining arisen discontent and lack of effacement.
Cũng theo cách này để ngăn chặn sự bất mãn và sự không thanh tịnh đã phát sinh.
Evaṃ tāvassa appicchatāya santuṭṭhiyā saṃlekhāya saṃvattissati.
Thus, for him, it will first conduce to fewness of wishes, contentment, and effacement.
Như vậy, điều đó sẽ dẫn đến sự ít dục, sự biết đủ và sự thanh tịnh cho vị ấy.
Subharatāyāti ettha ayaṃ saṃvaṇṇanā – idhekacco attanopi upaṭṭhākānampi dubbharo hoti dupposo.
For being easy to support: Here, this is the explanation: Here, a certain person is difficult to support and difficult to maintain, both for himself and for his supporters.
Subharatāyā (dễ nuôi) – đây là lời giải thích: Ở đây, có người khó nuôi dưỡng chính mình và khó nuôi dưỡng những người hộ độ.
Ekacco attanopi upaṭṭhākānampi subharo hoti suposo.
A certain person is easy to support and easy to maintain, both for himself and for his supporters.
Có người dễ nuôi dưỡng chính mình và dễ nuôi dưỡng những người hộ độ.
Kathaṃ?
How so?
Bằng cách nào?
Yo hi ambilādīni laddhā anambilādīni pariyesati, aññassa ghare laddhaṃ aññassa ghare chaḍḍento sabbaṃ gāmaṃ vicaritvā rittapattova vihāraṃ pavisitvā nipajjati, ayaṃ attano dubbharo.
One who, having received sour foods and so on, searches for non-sour foods; who, leaving what was received at one house at another house, wanders through the whole village and enters the monastery with an empty bowl and lies down—this one is difficult for himself to support.
Thật vậy, vị nào nhận được đồ chua (ambilādīni) mà lại tìm đồ không chua, vứt bỏ những gì đã nhận được ở nhà người này để tìm ở nhà người khác, đi khắp làng rồi về Tịnh xá với bát rỗng mà nằm xuống, vị ấy là người khó nuôi dưỡng chính mình.
Yo pana sālimaṃsodanādīnaṃ patte pūretvā dinnepi dummukhabhāvaṃ anattamanabhāvameva ca dasseti, tesaṃ vā sammukhāva taṃ piṇḍapātaṃ ‘‘kiṃ tumhehi dinna’’nti apasādento sāmaṇeragahaṭṭhādīnampi deti, ayaṃ upaṭṭhākānaṃ dubbharo.
And one who, even when given a bowl filled with rice and meat, shows only a sullen face and displeasure, or who, right in front of them, disparages that alms-food, saying, "What is this you have given?" and gives it to novices, laypeople, and others—this one is difficult for his supporters to support.
Còn vị nào, khi được cúng dường đầy bát cơm gạo ngon với thịt (sālimaṃsodanādīnaṃ), lại tỏ vẻ khó chịu, không hài lòng, hoặc ngay trước mặt họ, chê bai món vật thực khất thực đó rằng: “Các người cúng dường cái gì vậy?” rồi đem cho các Sa-di, cư sĩ, v.v., vị ấy là người khó nuôi dưỡng những người hộ độ.
Etaṃ disvā manussā dūrato parivajjanti dubbharo bhikkhu na sakkā positunti.
Seeing this, people avoid him from afar, thinking, "This bhikkhu is difficult to support; he cannot be maintained."
Thấy vậy, mọi người tránh xa, nói rằng: “Vị Tỳ-khưu này khó nuôi, không thể nuôi dưỡng được.”
Yo pana yaṃkiñci lūkhaṃ vā paṇītaṃ vā laddhā tuṭṭhacittova bhuñjitvā vihāraṃ gantvā attano kammaṃ karoti, ayaṃ attano subharo.
But one who, having received anything, whether coarse or fine, eats with a contented mind and goes to the monastery to do his own work—this one is easy for himself to support.
Còn vị nào, nhận được bất cứ thứ gì, dù thô sơ hay tinh tế, đều vui vẻ thọ dụng, rồi về Tịnh xá làm công việc của mình, vị ấy là người dễ nuôi dưỡng chính mình.
Yo ca paresampi appaṃ vā bahuṃ vā lūkhaṃ vā paṇītaṃ vā dānaṃ ahīḷetvā attamano vippasannamukho hutvā tesaṃ sammukhāva paribhuñjitvā yāti, ayaṃ upaṭṭhākānaṃ subharo.
And one who, not disparaging the gift of others, whether it be little or much, coarse or fine, partakes of it right in front of them with a pleased and serene face and then leaves—this one is easy for his supporters to support.
Và vị nào, không chê bai món cúng dường của người khác, dù ít hay nhiều, dù thô sơ hay tinh tế, mà vui vẻ, mặt mày hoan hỷ, thọ dụng ngay trước mặt họ rồi ra đi, vị ấy là người dễ nuôi dưỡng những người hộ độ.
Etaṃ disvā manussā ativiya vissatthā honti – ‘‘amhākaṃ bhadanto subharo thokenapi tussati, mayameva naṃ posissāmā’’ti paṭiññaṃ katvā posenti.
Seeing this, people become very confident and make a promise, "Our venerable sir is easy to support; he is satisfied with just a little. We ourselves will maintain him," and they support him.
Thấy vậy, mọi người trở nên rất tin tưởng, nói rằng: “Đức Tôn giả của chúng ta dễ nuôi, chỉ một chút ít cũng hài lòng, chúng ta sẽ tự mình nuôi dưỡng Ngài,” rồi họ phát nguyện và nuôi dưỡng.
Tattha sace aparena samayena assa attano vā upaṭṭhākānaṃ vā dubbharatānayena cittaṃ uppajjissati.
In this case, if at a later time a thought should arise in him in the manner of being difficult to support, either for himself or for his supporters,
Trong trường hợp đó, nếu sau này tâm khó nuôi dưỡng chính mình hoặc khó nuôi dưỡng những người hộ độ của vị ấy phát sinh.
Tato naṃ iminā piṇḍapātapaṭikkhepaṅkusena nivāressati – ‘‘are tvaṃ sugatātirittampi piṇḍapātaṃ paṭikkhipitvā īdisaṃ cittaṃ uppādesī’’ti evaṃ paccavekkhamāno, evamassa subharatāya saṃvattissati.
then he will restrain it with this goad of rejecting the alms-food, reflecting thus: "Friend, having rejected even the alms-food leftover from the Sugata, have you generated such a thought?" In this way, it will conduce to his being easy to support.
Khi đó, vị ấy sẽ ngăn chặn nó bằng cái móc của việc từ chối vật thực khất thực này, quán xét rằng: “Này ngươi, ngươi đã từ chối cả vật thực khất thực dư thừa của Đức Sugata, vậy mà lại phát sinh tâm ý như thế này sao?” Như vậy, điều đó sẽ dẫn đến sự dễ nuôi dưỡng cho vị ấy.
Sace panassa kosajjaṃ uppajjissati, tampi etenevaṅkusena nivāressati – ‘‘are tvaṃ nāma tadā sugatātirittampi piṇḍapātaṃ paṭikkhipitvā tathā jighacchādubbalyaparetopi samaṇadhammaṃ katvā ajja kosajjamanuyuñjasī’’ti evaṃ paccavekkhamāno, evamassa vīriyārambhāya saṃvattissati.
And if laziness should arise in him, he will restrain that too with this same goad, reflecting thus: "Friend, you who at that time, having rejected even the alms-food leftover from the Sugata, practiced the ascetic's duties even while afflicted by such hunger and weakness, are you now indulging in laziness?" In this way, it will conduce to the arousal of his energy.
Nếu sự biếng nhác phát sinh cho vị ấy, vị ấy cũng sẽ ngăn chặn nó bằng cái móc đó, quán xét rằng: “Này ngươi, ngươi đã từ chối cả vật thực khất thực dư thừa của Đức Sugata vào lúc đó, và mặc dù bị đói khát và yếu ớt như vậy, ngươi vẫn thực hành Pháp Sa-môn, vậy mà hôm nay ngươi lại buông thả trong sự biếng nhác sao?” Như vậy, điều đó sẽ dẫn đến sự tinh tấn cho vị ấy.
Evamassa idaṃ piṇḍapātapaṭikkhipanaṃ dīgharattaṃ appicchatāya…pe… vīriyārambhāya saṃvattissati.
Thus, for him, this rejection of alms-food will conduce for a long time to fewness of wishes... etc... to the arousal of energy.
Như vậy, việc từ chối vật thực khất thực này sẽ dẫn đến sự ít dục… (vân vân)… và sự tinh tấn cho vị ấy trong một thời gian dài.
Evamassime pañca guṇā paripūrā dasa kathāvatthūni paripūressanti.
In this way, these five qualities in him, being fulfilled, will bring to fulfillment the ten topics of discourse.
Như vậy, năm đức tính này của vị ấy sẽ được viên mãn, và mười chủ đề đàm luận (kathāvatthūni) sẽ được viên mãn.
Kathaṃ?
How so?
Bằng cách nào?
Atra hi pāḷiyaṃyeva appicchatāsantuṭṭhitāvīriyārambhavasena tīṇi āgatāni, sesāni sallekhena saṅgahitāni.
Here, in the Pali text itself, three have been mentioned by way of fewness of wishes, contentment, and arousal of energy; the rest are included under effacement.
Ở đây, trong chính kinh điển, ba điều đã được đề cập liên quan đến sự ít dục, sự biết đủ và sự tinh tấn, còn những điều khác được bao gồm trong sự thanh tịnh (saṃlekha).
Idañhi sabbakathāvatthūnaṃ nāmameva, yadidaṃ sallekho.
For this is just a name for all the topics of discourse, that is, effacement.
Thật vậy, đây là tên gọi của tất cả các chủ đề đàm luận, đó là sự thanh tịnh.
Yathāha – ‘‘yā ca kho ayaṃ, ānanda, kathā abhisallekhikā cetovinīvaraṇasappāyā ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati.
As it is said: "And, Ānanda, that talk which is for effacement, which is conducive to the dispelling of defilements from the mind, which conduces exclusively to disenchantment, to dispassion, to cessation, to peace, to direct knowledge, to full awakening, to Nibbāna."
Như đã nói: “Này Ānanda, những lời nói nào có tính chất thanh tịnh, thích hợp cho việc loại bỏ các chướng ngại tâm, hoàn toàn dẫn đến sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt, an tịnh, thắng trí, giác ngộ, Niết-bàn.
Seyyathidaṃ, appicchakathā’’ti (ma. ni. 3.189, 192) vitthāro.
"That is to say, talk on fewness of wishes," etc., is the detailed explanation.
Chẳng hạn như lời nói về sự ít dục” (Ma. Ni. 3.189, 192) và chi tiết.
Evaṃ ime pañca guṇā paripūrā dasa kathāvatthūni paripūressanti.
Thus, these five qualities, being complete, will fulfill the ten topics of talk.
Như vậy, khi năm đức tính này được viên mãn, mười đề tài đàm luận (kathāvatthūni) sẽ được viên mãn.
Dasa kathāvatthūni paripūrāni tisso sikkhā paripūressanti.
The ten topics of talk, being complete, will fulfill the three trainings.
Khi mười đề tài đàm luận được viên mãn, ba học giới (tisso sikkhā) sẽ được viên mãn.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Etesu hi appicchakathā santosakathā asaṃsaggakathā sīlakathāti imā catasso kathā adhisīlasikkhāsaṅgahitāyeva.
For, among these, the talk on fewness of wishes, the talk on contentment, the talk on non-association, and the talk on virtue—these four talks are included in the training in higher virtue.
Trong số đó, các đề tài đàm luận về ít dục (appicchakathā), tri túc (santosakathā), không giao du (asaṃsaggakathā), và giới luật (sīlakathā) – bốn đề tài này – được bao gồm trong giới học (adhisīlasikkhā).
Pavivekakathā vīriyārambhakathā samādhikathāti imā tisso adhicittasikkhasaṅgahitā.
The talk on seclusion, the talk on arousing energy, and the talk on concentration—these three are included in the training in higher mind.
Các đề tài đàm luận về viễn ly (pavivekakathā), tinh tấn (vīriyārambhakathā), và định (samādhikathā) – ba đề tài này – được bao gồm trong định học (adhicittasikkhā).
Paññākathā vimuttikathā vimuttiñāṇadassanakathāti imā tisso adhipaññāsikkhāsaṅgahitāti.
The talk on wisdom, the talk on liberation, and the talk on the knowledge and vision of liberation—these three are included in the training in higher wisdom.
Các đề tài đàm luận về trí tuệ (paññākathā), giải thoát (vimuttikathā), và giải thoát tri kiến (vimuttiñāṇadassanakathā) – ba đề tài này – được bao gồm trong tuệ học (adhipaññāsikkhā).
Evaṃ dasa kathāvatthūni paripūrāni tisso sikkhā paripūressanti.
Thus, the ten topics of talk, being complete, will fulfill the three trainings.
Như vậy, khi mười đề tài đàm luận được viên mãn, ba học giới sẽ được viên mãn.
Tisso sikkhā paripūrā pañca asekkhadhammakkhandhe paripūressanti.
The three trainings, being complete, will fulfill the five Dhammic aggregates of one beyond training.
Khi ba học giới được viên mãn, năm uẩn vô học (asekkhadhammakkhandhe) sẽ được viên mãn.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Paripūrā hi adhisīlasikkhā asekkho sīlakkhandhoyeva hoti, adhicittasikkhā asekkho samādhikkhandho, adhipaññāsikkhā asekkhā paññā-vimutti-vimuttiñāṇadassanakkhandhā evāti evaṃ tisso sikkhā paripūrā pañca asekkhadhammakkhandhe paripūressanti.
For, the fulfilled training in higher virtue is itself the virtue-aggregate of one beyond training; the training in higher mind is the concentration-aggregate of one beyond training; and the training in higher wisdom is itself the aggregates of wisdom, liberation, and knowledge and vision of liberation of one beyond training. Thus, the three trainings, being complete, will fulfill the five Dhammic aggregates of one beyond training.
Vì giới học (adhisīlasikkhā) đã viên mãn chính là giới uẩn vô học (asekkhosīlakkhandho), định học (adhicittasikkhā) chính là định uẩn vô học (asekkosamādhikkhandho), tuệ học (adhipaññāsikkhā) chính là tuệ uẩn, giải thoát uẩn, và giải thoát tri kiến uẩn vô học (asekkhā paññā-vimutti-vimuttiñāṇadassanakkhandhā). Như vậy, khi ba học giới được viên mãn, năm uẩn vô học sẽ được viên mãn.
Pañca dhammakkhandhā paripūrā amataṃ nibbānaṃ paripūressanti.
The five Dhammic aggregates, being complete, will fulfill the deathless Nibbāna.
Khi năm uẩn vô học được viên mãn, Niết Bàn bất tử (amataṃ nibbānaṃ) sẽ được viên mãn.
Seyyathāpi uparipabbate pāvussako mahāmegho abhivuṭṭho pabbatakandarasarasākhā paripūreti.
Just as on a mountaintop, a great monsoon cloud, having rained down heavily, fills the mountain clefts, pools, and streams.
Ví như, một đám mây lớn mưa xuống trên đỉnh núi vào mùa mưa, làm đầy các khe núi, suối và nhánh suối.
Tā paripūrā kusobbhe, kusobbhā mahāsobbhe, mahāsobbhā kunnadiyo, kunnadiyo mahānadiyo, mahānadiyo mahāsamuddasāgaraṃ paripūrenti; evameva tassa bhikkhuno ime pañca guṇā paripūrā dasa kathāvatthuni ādiṃ katvā yāva amataṃ nibbānaṃ paripūressanti.
These being full fill the small chasms; the small chasms, the great chasms; the great chasms, the small rivers; the small rivers, the great rivers; and the great rivers fill the great ocean. In the very same way, for that bhikkhu, these five qualities, being complete, will fulfill everything from the ten topics of talk up to the deathless Nibbāna.
Khi chúng đầy, chúng làm đầy các suối nhỏ; các suối nhỏ đầy, chúng làm đầy các suối lớn; các suối lớn đầy, chúng làm đầy các sông nhỏ; các sông nhỏ đầy, chúng làm đầy các sông lớn; các sông lớn đầy, chúng làm đầy đại dương bao la. Cũng vậy, khi năm đức tính này của vị Tỳ-khưu được viên mãn, bắt đầu từ mười đề tài đàm luận cho đến Niết Bàn bất tử sẽ được viên mãn.
Evamayaṃ bhikkhu dhammadāyādapaṭipadaṃ paṭipanno paramadhammadāyādaṃ labhatīti etamatthaṃ sampassamāno bhagavā ‘‘taṃ kissa hetu tañhi tassa, bhikkhave, bhikkhuno’’tiādimāha.
Thus, this bhikkhu who has entered upon the path of being an heir to the Dhamma obtains the supreme inheritance of the Dhamma. Seeing this matter, the Blessed One said, “For what reason is this? It is because for that bhikkhu, bhikkhus,” and so on.
Khi vị Tỳ-khưu này thực hành con đường thừa kế Chánh pháp, vị ấy đạt được sự thừa kế Chánh pháp tối thượng. Đức Thế Tôn, khi nhìn thấy ý nghĩa này, đã nói: “Này các Tỳ-khưu, lý do là vì vị Tỳ-khưu đó…” và tiếp tục bài giảng.
Evaṃ tassa bhikkhuno pujjatarapāsaṃsatarabhāvaṃ kāraṇena sādhetvā idāni te bhikkhū tathattāya sanniyojento tasmā tiha me bhikkhavetiādimāha.
Having thus established by reason that bhikkhu's state of being more worthy of honor and more praiseworthy, now, to enjoin those bhikkhus to that same state, he said, “Therefore, bhikkhus, be my heirs,” and so on.
Sau khi chứng minh sự đáng kính và đáng tán dương hơn của vị Tỳ-khưu đó bằng lý do này, bây giờ, để khuyến khích các Tỳ-khưu đó đạt được trạng thái đó, Ngài đã nói: “Do đó, này các Tỳ-khưu…” và tiếp tục bài giảng.
Kiṃ vuttaṃ hoti, yasmā yo taṃ piṇḍapātaṃ bhuñjitvā samaṇadhammaṃ kareyya, so imehi pañcahi mūlaguṇehi paribāhiro.
What is meant? Because whoever would practice the ascetic’s duties after eating that almsfood is devoid of these five root-qualities.
Ý nghĩa là gì? Bởi vì, vị Tỳ-khưu nào thọ dụng thức ăn khất thực rồi thực hành pháp Sa-môn, vị ấy bị loại trừ khỏi năm đức tính căn bản này.
Yo pana abhuñjitvā kareyya, so imesaṃ bhāgī hoti – ‘‘tasmā tiha me, bhikkhave…pe… no āmisadāyādā’’ti.
But whoever would practice without eating is a partaker of these. "Therefore, bhikkhus… and so on… not heirs to material things.”
Còn vị Tỳ-khưu nào không thọ dụng mà thực hành, vị ấy là người có phần trong những đức tính này – “Do đó, này các Tỳ-khưu… (v.v.)… không phải là những người thừa kế vật chất.”
Idamavoca bhagavāti idaṃ nidānapariyosānato pabhuti yāva no āmisadāyādāti suttappadesaṃ bhagavā avoca.
“The Blessed One said this” means the Blessed One spoke this portion of the sutta, from the end of the introduction up to “not heirs to material things.”
“Đức Thế Tôn đã nói điều này” – Đức Thế Tôn đã nói đoạn kinh này từ đầu phần dẫn nhập cho đến “không phải là những người thừa kế vật chất.”
Idaṃ vatvāna sugatoti idañca suttappadesaṃ vatvāva sobhanāya paṭipadāya gatattā sugatoti saṅkhaṃ pattoyeva bhagavā.
“Having said this, the Sugata” means having spoken this portion of the sutta, the Blessed One, who had attained the designation “Sugata” because he has gone by a beautiful path,
“Đấng Thiện Thệ đã nói điều này” – Sau khi nói đoạn kinh này, Đức Thế Tôn được gọi là “Đấng Thiện Thệ” (Sugata) vì Ngài đã đi trên con đường tốt đẹp.
Uṭṭhāyāsanā vihāraṃ pāvisī paññattavarabuddhāsanato uṭṭhahitvā vihāraṃ attano mahāgandhakuṭiṃ pāvisi asambhinnāya eva parisāya.
“rising from his seat, entered the monastery.” He rose from the excellent Buddha-seat that had been prepared and entered the monastery, his great fragrant chamber, while the assembly was still gathered.
“Ngài đứng dậy khỏi chỗ ngồi và đi vào tịnh xá” – Ngài đứng dậy từ chỗ ngồi Phật tối thượng đã được sắp đặt và đi vào tịnh xá, tức là đại Hương thất của Ngài, trong khi hội chúng vẫn chưa tan rã.
Kasmā dhammathomanatthaṃ.
Why? To praise the Dhamma.
Tại sao? Để tán dương Chánh pháp.
Buddhā kira apariniṭṭhitāya desanāya vihāraṃ pavisantā dvīhi kāraṇehi pavisanti puggalathomanatthaṃ vā dhammathomanatthaṃ vā.
Indeed, when the Buddhas enter the monastery while a discourse is unfinished, they enter for two reasons: either to praise a person or to praise the Dhamma.
Các Đức Phật, khi đi vào tịnh xá mà bài giảng chưa kết thúc, thì đi vào vì hai lý do: hoặc để tán dương cá nhân, hoặc để tán dương Chánh pháp.
Puggalathomanatthaṃ pavisanto evaṃ cintesi – ‘‘imaṃ mayā saṃkhittena uddesaṃ uddiṭṭhaṃ, vitthārena avibhattaṃ, dhammapaṭiggāhakā bhikkhū uggahetvā ānandaṃ vā kaccānaṃ vā upasaṅkamitvā pucchissanti, te mayhaṃ ñāṇena saṃsandetvā kathessanti, tato dhammapaṭiggāhakā puna maṃ pucchissanti, tesaṃ ahaṃ sukathitaṃ, bhikkhave, ānandena sukathitaṃ kaccānena, maṃ cepi tumhe etamatthaṃ puccheyyātha, ahampi naṃ evameva byākareyyanti evaṃ te puggale thomessāmi, tato tesu gāravaṃ janetvā bhikkhū upasaṅkamissanti, tepi bhikkhū atthe ca dhamme ca niyojessanti, te tehi niyojitā tisso sikkhā paripūrentā dukkhassantaṃ karissantī’’ti.
When entering to praise a person, he considers thus: “This theme that I have briefly stated but not explained in detail, the bhikkhus who are receptive to the Dhamma will take it up and, approaching either Ānanda or Kaccāna, they will ask. They will speak, aligning their explanation with my knowledge. Then the receptive bhikkhus will ask me again. To them I will say, ‘Well spoken, bhikkhus, by Ānanda; well spoken by Kaccāna. If you were to ask me about this matter, I too would explain it in the very same way.’ Thus I will praise those individuals. Then, developing reverence for them, the bhikkhus will approach them, and they in turn will enjoin the bhikkhus in the meaning and the teaching. Enjoined by them, those bhikkhus, by fulfilling the three trainings, will make an end of suffering.”
Khi đi vào để tán dương cá nhân, Ngài suy nghĩ như sau: “Bài tóm tắt này do Ta trình bày, chưa được phân tích chi tiết, các Tỳ-khưu tiếp nhận Chánh pháp sẽ học hỏi và đến hỏi Tôn giả Ānanda hoặc Tôn giả Kaccāna. Các vị ấy sẽ đối chiếu với trí tuệ của Ta mà giảng giải. Sau đó, các Tỳ-khưu tiếp nhận Chánh pháp sẽ lại hỏi Ta. Ta sẽ nói với họ: ‘Này các Tỳ-khưu, Tôn giả Ānanda đã giảng rất hay, Tôn giả Kaccāna đã giảng rất hay. Dù các con có hỏi Ta về ý nghĩa này, Ta cũng sẽ giải thích y như vậy.’ Như vậy, Ta sẽ tán dương những cá nhân đó. Từ đó, các Tỳ-khưu sẽ kính trọng họ và đến gần họ. Các vị ấy sẽ khuyến khích các Tỳ-khưu đó thực hành ý nghĩa và Chánh pháp, và khi được khuyến khích bởi các vị ấy, các Tỳ-khưu đó sẽ viên mãn ba học giới và chấm dứt khổ đau.”
Dhammathomanatthaṃ pavisanto evaṃ cintesi, yathā idheva cintesi – ‘‘mayi vihāraṃ paviṭṭhe tameva āmisadāyādaṃ garahanto dhammadāyādañca thomento imissaṃyeva parisati nisinno sāriputto dhammaṃ desessati, evaṃ dvinnampi amhākaṃ ekajjhāsayāya matiyā desitā ayaṃ desanā aggā ca garukā ca bhavissati pāsāṇacchattasadisā.
When entering to praise the Dhamma, he considers, just as he did here: “After I have entered the monastery, Sāriputta, while seated in this very assembly, will teach the Dhamma, censuring that same inheritance of material things and praising the inheritance of the Dhamma. Thus, this discourse, delivered through the single-minded intention of us both, will be paramount and authoritative, like a stone canopy.
Khi đi vào để tán dương Chánh pháp, Ngài đã suy nghĩ như ở đây: “Khi Ta đã vào tịnh xá, Tôn giả Sāriputta, ngồi ngay trong hội chúng này, sẽ quở trách những người thừa kế vật chất và tán dương những người thừa kế Chánh pháp. Như vậy, bài giảng này, được giảng bởi ý chí đồng thuận của cả hai chúng ta, sẽ trở nên tối thượng và đáng kính trọng, giống như chiếc lọng đá.
Caturoghanittharaṇaṭṭhena titthe ṭhapitā nāvā viya maggagamanaṭṭhena catuyuttaājaññaratho viya ca bhavissati.
It will be like a boat placed at a ford for the purpose of crossing the four floods, and like a chariot yoked with four thoroughbreds for the purpose of travelling the path.
Nó sẽ giống như con thuyền được đặt ở bến để vượt qua bốn dòng nước lũ, và giống như cỗ xe bốn ngựa thiện mã để đi trên con đường.
Yathā ca ‘evaṃ karontassa ayaṃ daṇḍo’ti parisati āṇaṃ ṭhapetvā uṭṭhāyāsanā pāsādaṃ āruḷhe rājini tattheva nisinno senāpati taṃ raññā ṭhapitaṃ āṇaṃ pavatteti; evampi mayā ṭhapitaṃ desanaṃ imissaṃyeva parisati nisinno sāriputto thometvā desessati, evaṃ dvinnampi amhākaṃ matiyā desitā ayaṃ desanā balavatarā majjhanhikasūriyo viya pajjalissatī’’ti.
And just as when a king, after establishing a command in the assembly, saying, ‘This is the penalty for one who does so,’ rises from his seat and ascends to the palace, a general seated right there enforces the command established by the king; in the same way, Sāriputta, seated in this very assembly, will praise and deliver the discourse I have established. Thus, this discourse, delivered with the intention of us both, will become more powerful and will blaze like the midday sun.”
Và cũng như khi nhà vua, sau khi ban bố lệnh trong hội chúng rằng ‘ai làm điều này sẽ bị hình phạt này’ rồi đứng dậy khỏi chỗ ngồi và lên cung điện, thì vị tướng quân ngồi ngay tại đó sẽ thi hành lệnh vua đã ban; cũng vậy, Tôn giả Sāriputta, ngồi ngay trong hội chúng này, sẽ tán dương và giảng giải bài giảng mà Ta đã ban bố. Như vậy, bài giảng này, được giảng bởi ý chí của cả hai chúng ta, sẽ trở nên mạnh mẽ hơn, chiếu sáng như mặt trời giữa trưa.”
Evamidha dhammathomanatthaṃ uṭṭhāyāsanā vihāraṃ pāvisi.
Thus, here he rose from his seat and entered the monastery in order to praise the Dhamma.
Như vậy, ở đây, Ngài đứng dậy khỏi chỗ ngồi và đi vào tịnh xá để tán dương Chánh pháp.
31. Evaṃ paviṭṭhe pana bhagavati bhagavato adhippāyānurūpaṃ taṃ dhammaṃ thometukāmo tatra kho āyasmā sāriputto…pe…etadavoca.
31. Now, after the Blessed One had entered thus, the Venerable Sāriputta, wishing to praise that Dhamma in accordance with the Blessed One’s intention, said, “Then, venerable sirs…” and so on.
31. Khi Đức Thế Tôn đã đi vào như vậy, Tôn giả Sāriputta, muốn tán dương Chánh pháp phù hợp với ý định của Đức Thế Tôn, đã nói: “Này chư Tỳ-khưu, Tôn giả Sāriputta… (v.v.)… đã nói điều này.”
Tattha āyasmāti piyavacanametaṃ.
Therein, “Venerable” is an endearing term.
Trong đó, “Āyasmā” là một lời nói thân ái.
Sāriputtoti tassa therassa nāmaṃ, tañca kho mātito, na pitito.
“Sāriputta” is that elder's name, and it is from his mother, not his father.
“Sāriputta” là tên của vị Trưởng lão đó, và đó là tên theo mẹ, không phải theo cha.
Rūpasāriyā hi brāhmaṇiyā so putto, tasmā sāriputtoti vuccati.
For he was the son of the brahmin lady Rūpasārī; therefore, he is called Sāriputta.
Vì Ngài là con của Bà-la-môn nữ Rūpasārī, nên Ngài được gọi là Sāriputta.
Acirapakkantassāti pakkantassa sato nacirena.
“Soon after he had departed” means not long after he had departed.
“Acirapakkantassa” có nghĩa là không lâu sau khi Ngài đã rời đi.
Āvuso, bhikkhaveti ettha pana buddhā bhagavanto sāvake ālapantā bhikkhaveti ālapanti.
As for “Venerable sirs, bhikkhus,” the Buddhas, the Blessed Ones, when addressing disciples, address them as “bhikkhus.”
Ở đây, khi các Đức Phật, các Đức Thế Tôn gọi các đệ tử, các Ngài gọi là “Bhikkhave”.
Sāvakā pana buddhehi sadisā mā homāti āvusoti paṭhamaṃ vatvā pacchā bhikkhaveti bhaṇanti.
But the disciples, thinking, “Let us not be the same as the Buddhas,” first say “Venerable sirs” and then say “bhikkhus.”
Còn các đệ tử, để không giống với các Đức Phật, trước tiên nói “Āvuso” rồi sau đó mới nói “Bhikkhave”.
Buddhehi ca ālapito bhikkhusaṅgho bhadanteti paṭivacanaṃ deti, sāvakehi āvusoti.
And when addressed by the Buddhas, the Saṅgha of bhikkhus replies with “Venerable Sir,” but when addressed by disciples, with “Venerable sir.”
Khi được các Đức Phật gọi, Tăng chúng Tỳ-khưu đáp lại “Bhadante”; khi được các đệ tử gọi, họ đáp lại “Āvuso”.
Kittāvatā nu kho, āvusoti ettha kittāvatāti paricchedavacanaṃ, kittakenāti vuttaṃ hoti.
In the phrase “To what extent, venerable sirs,” “to what extent” is a term of delimitation; it means “by how much.”
“Kittāvatā nu kho, āvuso” – trong câu này, “kittāvatā” là từ chỉ sự giới hạn, có nghĩa là “bằng bao nhiêu”.
Nukāro pucchāyaṃ.
The particle “nu” is used in a question.
Chữ “nu” dùng để hỏi.
Khokāro nipātamattaṃ.
The particle “kho” is merely an indeclinable.
Chữ “kho” chỉ là một giới từ.
Satthu pavivittassa viharatoti, tīhi vivekehi kāyacittaupadhivivekehi satthuno viharantassa.
“Of the Teacher who is dwelling in seclusion” means of the Teacher who is dwelling with the three kinds of seclusion: physical seclusion, mental seclusion, and seclusion from the bases of existence.
“Satthu pavivittassa viharato” có nghĩa là khi Đức Đạo Sư an trú trong ba sự viễn ly: thân viễn ly, tâm viễn ly, và phiền não viễn ly.
Vivekaṃ nānusikkhantīti tiṇṇaṃ vivekānaṃ aññatarampi nānusikkhanti, āmisadāyādāva hontīti imamatthaṃ āyasmā sāriputto bhikkhū pucchi.
“Do not train in accordance with that seclusion” means they do not train in accordance with any of the three kinds of seclusion; they are merely heirs to material things. With this meaning, the Venerable Sāriputta asked the bhikkhus.
“Vivekaṃ nānusikkhanti” có nghĩa là không thực hành bất kỳ sự viễn ly nào trong ba sự viễn ly, mà chỉ là những người thừa kế vật chất. Tôn giả Sāriputta đã hỏi các Tỳ-khưu về ý nghĩa này.
Esa nayo sukkapakkhepi.
This same method applies to the bright-sided section as well.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho mặt trắng (sukkhapakkha).
Evaṃ vutte tamatthaṃ sotukāmā bhikkhū dūratopi khotiādimāhaṃsu.
When this was said, the bhikkhus, wishing to hear that matter, said, “Even from afar…” and so on.
Khi được nói như vậy, các Tỳ-khưu, muốn nghe ý nghĩa đó, đã nói: “Dù ở xa…” và tiếp tục.
Tattha dūratopīti tiroraṭṭhatopi tirojanapadatopi anekayojanagaṇanatopīti vuttaṃ hoti.
Therein, even from afar means even from another country, even from another province, even from a distance counted in many yojanas, thus it is said.
Ở đó, dūratopī (từ xa) có nghĩa là từ các quốc độ khác, từ các vùng khác, từ nhiều dojana (do tuần) đường.
Santiketi samīpe.
Nearby means in the vicinity.
Santike (gần) có nghĩa là ở gần.
Aññātunti jānituṃ bujjhituṃ.
To know means to understand, to awaken to.
Aññātuṃ (để biết) có nghĩa là để biết, để giác ngộ.
Āyasmantaṃyeva sāriputtaṃ paṭibhātūti āyasmatoyeva sāriputtassa bhāgo hotu, āyasmā pana sāriputto attano bhāgaṃ katvā vibhajatūti vuttaṃ hoti.
Let it be for the venerable Sāriputta to clarify means let it be the venerable Sāriputta's portion; let the venerable Sāriputta, having made it his portion, analyze it, thus it is said.
Āyasmantaṃyeva sāriputtaṃ paṭibhātū (chỉ Tôn giả Sāriputta hãy giải thích) có nghĩa là phần này hãy thuộc về Tôn giả Sāriputta, và Tôn giả Sāriputta hãy phân chia phần của mình.
Āyasmato hi bhāgo yadidaṃ atthakkhānaṃ, amhākaṃ pana savanaṃ bhāgoti ayamettha adhippāyo, evaṃ saddalakkhaṇena sameti.
Indeed, the explanation of the meaning is the venerable one's portion, while our portion is the listening; this is the intention here. In this way, it is consistent with the characteristics of the language.
Vì phần của Tôn giả là việc giải thích ý nghĩa, còn phần của chúng tôi là lắng nghe – đây là ý nghĩa ở đây, và như vậy phù hợp với ngữ pháp.
Keci pana bhaṇanti ‘‘paṭibhātūti dissatū’’ti.
Some, however, say that “let it be clarified” means “let it be seen.”
Một số người nói rằng “ paṭibhātū có nghĩa là hãy xuất hiện (trong tâm).”
Apare ‘‘upaṭṭhātū’’ti.
Others, “let it arise in the mind.”
Những người khác nói “hãy hiện hữu (trong tâm).”
Dhāressantīti uggahessanti pariyāpuṇissanti.
They will bear in mind means they will learn it, they will master it.
Dhāressantī (họ sẽ ghi nhớ) có nghĩa là họ sẽ học thuộc lòng, họ sẽ ghi nhớ.
Tato nesaṃ kathetukāmo thero tena hītiādimāha.
Then, desiring to speak to them, the elder said Then and so on.
Do đó, vị Trưởng lão muốn giảng giải cho họ nên đã nói “ tena hī” (vậy thì) và tiếp tục.
Tattha tenāti kāraṇavacanaṃ.
Therein, then is a word indicating a reason.
Ở đó, tena (thế thì) là một từ chỉ nguyên nhân.
Hikāro nipāto.
The particle hi is a mere particle.
Từ hi là một tiểu từ.
Yasmā sotukāmāttha, yasmā ca mayhaṃ bhāraṃ āropayittha, tasmā suṇāthāti vuttaṃ hoti.
Because you are eager to hear, and because you have placed this burden on me, therefore listen, thus it is said.
Nó có nghĩa là: “Vì các vị muốn nghe, và vì các vị đã đặt gánh nặng lên tôi, nên hãy lắng nghe.”
Tepi bhikkhū therassa vacanaṃ sampaṭicchiṃsu, tenāha ‘‘evamāvusoti…pe…paccassosu’’nti.
Those bhikkhus also consented to the elder's word; therefore, it is said, “Yes, friend… and so on… they paid attention.”
Các vị Tỳ-khưu ấy cũng đã chấp nhận lời của vị Trưởng lão, vì vậy kinh nói: “Thưa Tôn giả, vâng…pe… chúng con sẽ lắng nghe.”
Ettāvatā yañca bhagavā āmisadāyādapaṭipadaṃ garahanto ‘‘tumhepi tena ādiyā bhaveyyāthā’’ti āha, yañca attanā pucchaṃ pucchi ‘‘kittāvatā nu kho…pe… nānusikkhantī’’ti, tassa vitthārato attho suvibhatto hoti.
To this extent, both what the Blessed One said, censuring the practice of inheriting material things—“May you also be censured for that”—and the question he himself asked—“To what extent, friends… and so on… do they not train in accordance with it?”—the meaning of this is well analyzed in detail.
Đến đây, ý nghĩa của điều Đức Thế Tôn đã nói khi quở trách con đường thừa kế vật chất là “các vị cũng có thể trở thành những người thừa kế vật chất”, và câu hỏi mà chính Tôn giả đã hỏi là “đến mức độ nào…pe… không thực hành theo” đã được giải thích chi tiết.
So ca kho bhagavato ādiyabhāvaṃ anāmasitvāva.
And this, moreover, is without alluding to the Blessed One being censured.
Và điều đó đã được giải thích mà không đề cập đến việc Đức Thế Tôn là người đáng quở trách.
Bhagavatoyeva hi yuttaṃ sāvake anuggaṇhantassa ‘‘ahampi tena ādiyo bhavissāmī’’ti vattuṃ, na sāvakānaṃ.
Indeed, it is appropriate for the Blessed One, when censuring the disciples, to say, “I too would be censured for that,” but not for the disciples.
Thật vậy, chỉ Đức Thế Tôn mới thích hợp để nói “ta cũng sẽ là người đáng quở trách” khi Ngài ban ân cho các đệ tử, chứ không phải các đệ tử.
Esa nayo sukkapakkhepi, ayaṃ tāvettha anusandhikkamayojanā.
This same method applies also to the bright side. This, for now, is the application of the method of connection.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho phe trắng (sukkha-pakkhā), đây là cách kết nối và giải thích tuần tự ở đây.
Ayaṃ panatthavaṇṇanā idhāti imasmiṃ sāsane, satthu pavivittassāti satthuno tīhi vivekehi accantapavivittassa.
This, however, is the explanation of the meaning: Here means in this Dispensation; of the Teacher living in seclusion means of the Teacher who is utterly secluded by the three kinds of seclusion.
Đây là lời giải thích ý nghĩa: idha (ở đây) có nghĩa là trong giáo pháp này; satthu pavivittassa (của Bậc Đạo Sư sống độc cư) có nghĩa là của Bậc Đạo Sư hoàn toàn độc cư với ba loại độc cư.
Vivekaṃ nānusikkhantīti kāyavivekaṃ nānusikkhanti, na paripūrentīti vuttaṃ hoti.
They do not train in accordance with seclusion means they do not train in accordance with physical seclusion, they do not fulfill it, thus it is said.
Vivekaṃ nānusikkhantī (họ không thực hành theo sự độc cư) có nghĩa là họ không thực hành theo sự độc cư thân, họ không hoàn thiện nó.
Yadi pana tividhaṃ vivekaṃ sandhāya vadeyya, pucchāya aviseso siyā.
But if he were speaking with reference to the three kinds of seclusion, there would be no distinction in the question.
Nếu nói đến ba loại độc cư, thì câu hỏi sẽ không có sự khác biệt.
Byākaraṇapakkho hi ayaṃ.
For this is the side of the explanation.
Vì đây là phần giải thích.
Tasmā iminā padena kāyavivekaṃ, ‘‘yesañca dhammāna’’ntiādinā cittavivekaṃ, ‘‘bāhulikā’’tiādinā upadhivivekañca dassetīti evamettha saṅkhepato attho veditabbo.
Therefore, it should be understood that by this phrase he shows physical seclusion; by “and those states…” and so on, he shows mental seclusion; and by “given to abundance…” and so on, he shows the seclusion from the upadhis. In this way, the meaning here should be understood in brief.
Do đó, với từ này, nó chỉ ra sự độc cư thân; với “yesañca dhammānaṃ” (và những pháp nào) v.v., nó chỉ ra sự độc cư tâm; và với “bāhulikā” (những người ham muốn nhiều) v.v., nó chỉ ra sự độc cư đối với các u-pādhi (phiền não); ý nghĩa tóm tắt ở đây nên được hiểu như vậy.
Yesañca dhammānanti lobhādayo sandhāyāha, ye parato ‘‘tatrāvuso lobho ca pāpako’’tiādinā nayena vakkhati.
And of those states—he says this referring to greed and so on, which he will speak of later in the manner of “Therein, friends, greed is evil” and so on.
Yesañca dhammāna (và những pháp nào) được nói đến để chỉ tham ái và các pháp tương tự, những pháp mà sau này sẽ được nói đến theo cách “này chư Hiền, tham ái là ác” v.v.
Nappajahantīti na pariccajanti, cittavivekaṃ na paripūrentīti vuttaṃ hoti.
They do not abandon means they do not relinquish; they do not fulfill mental seclusion, thus it is said.
Nappajahantī (họ không từ bỏ) có nghĩa là họ không từ bỏ, họ không hoàn thiện sự độc cư tâm.
Bāhulikāti cīvarādibāhullāya paṭipannā.
Given to abundance means they are committed to an abundance of robes and so on.
Bāhulikā (những người ham muốn nhiều) là những người thực hành theo sự ham muốn nhiều về y phục v.v.
Sāsanaṃ sithilaṃ gaṇhantīti sāthalikā.
They grasp the Dispensation loosely, thus they are lax.
Họ nắm giữ giáo pháp một cách lỏng lẻo, nên được gọi là sāthalikā (những người lỏng lẻo).
Okkamane pubbaṅgamā ti ettha okkamanaṃ vuccanti avagamanaṭṭhena pañca nīvaraṇāni, tena pañcanīvaraṇapubbaṅgamāti vuttaṃ hoti.
In leaders in backsliding, backsliding is a term for the five hindrances, in the sense of descent; thus, it is said that they are leaders in the five hindrances.
Trong okkamane pubbaṅgamā (đi trước trong sự thoái lui), okkamanaṃ (thoái lui) được gọi là năm triền cái theo nghĩa đi xuống; do đó, nó có nghĩa là đi trước năm triền cái.
Paviveketi upadhiviveke nibbāne.
In seclusion means in Nibbāna, the seclusion from the upadhis.
Paviveke (trong sự độc cư) có nghĩa là trong Niết Bàn, sự độc cư đối với các u-pādhi.
Nikkhittadhurāti oropitadhurā, tadadhigamāya ārambhampi akurumānāti, ettāvatā upadhivivekaṃ na paripūrentīti vuttaṃ hoti.
Having laid down the yoke means having cast off the burden; not even making an effort to attain it. To that extent, they do not fulfill the seclusion from the upadhis, thus it is said.
Nikkhittadhurā (những người đã buông bỏ gánh nặng) là những người đã buông bỏ gánh nặng, những người thậm chí không bắt đầu nỗ lực để đạt được điều đó; điều này có nghĩa là họ không hoàn thiện sự độc cư đối với các u-pādhi.
Ettāvatā aniyameneva vatvā idāni desanaṃ niyamento ‘‘tatrāvuso’’tiādimāha.
Having spoken thus far in a general way, he now specifies the teaching by saying Therein, friends, and so on.
Sau khi nói một cách không xác định như vậy, bây giờ để xác định giáo pháp, Tôn giả nói “ tatrāvuso” (này chư Hiền, trong số đó) v.v.
Sāvakā ‘‘tīhi ṭhānehī’’ti evañhi aniyametvāva vuccamāne ‘‘kampi maññe bhaṇati, na amhe’’ti udāsināpi honti.
When it is said in a general way, such as “the disciples, for three reasons,” they might even be indifferent, thinking, “He must be speaking of someone else, not us.”
Nếu được nói một cách không xác định như “chư Tỳ-khưu trong ba trường hợp”, thì các đệ tử có thể thờ ơ, nghĩ rằng “chắc là nói về người khác, không phải chúng tôi.”
‘‘Therā navā majjhimā’’ti evaṃ pana niyametvā vuccamāne amhe bhaṇatīti ādaraṃ karonti.
But when it is specified, such as “the elders, the newly ordained, the middle ones,” they pay attention, thinking, “He is speaking about us.”
Nhưng nếu được nói một cách xác định như “chư Trưởng lão, chư Tỳ-khưu mới và chư Tỳ-khưu trung niên”, thì họ sẽ chú ý, nghĩ rằng “nói về chúng tôi.”
Yathā raññā ‘‘amaccehi nagaravīthiyo sodhetabbā’’ti vuttepi ‘‘kena nu kho sodhetabbā’’ti maññamānā na sodhenti, attano attano gharadvāraṃ sodhetabbanti pana bheriyā nikkhantāya sabbe muhuttena sodhenti ca alaṅkaronti ca, evaṃsampadamidaṃ veditabbaṃ.
It is like when a king says, “The city streets are to be cleaned by the ministers,” but they do not clean them, thinking, “Who is supposed to clean them?” But when the drum is beaten to announce, “Everyone should clean their own doorstep,” they all clean and decorate it in a moment. This analogy should be understood in the same way.
Ví dụ, khi nhà vua nói “các quan phải dọn dẹp các con đường trong thành phố”, họ có thể không dọn dẹp vì nghĩ “ai sẽ dọn dẹp đây?” Nhưng khi tiếng trống được gióng lên rằng mỗi người phải dọn dẹp trước cửa nhà mình, thì tất cả đều dọn dẹp và trang hoàng trong chốc lát; điều này nên được hiểu theo cách tương tự.
Tattha tatrāti tesu sāvakesu.
Therein, therein means among those disciples.
Ở đó, tatrā (trong số đó) có nghĩa là trong số những đệ tử đó.
Therāti dasavasse upādāya vuccanti.
Elders refers to those from ten rains-retreats upwards.
Therā (Trưởng lão) được gọi là những vị có từ mười hạ lạp trở lên.
Tīhi ṭhānehīti tīhi kāraṇehi.
For three reasons means for three causes.
Tīhi ṭhānehī (trong ba trường hợp) có nghĩa là vì ba nguyên nhân.
Ayañhi ṭhānasaddo issariyaṭṭhitikhaṇakāraṇesu dissati.
Indeed, this word ṭhāna is seen in the senses of authority, standing, occasion, and cause.
Thật vậy, từ ṭhāna này được thấy trong các nghĩa quyền lực, sự ổn định, khoảnh khắc và nguyên nhân.
‘‘Kiṃ panāyasmā devānamindo kammaṃ katvā imaṃ ṭhānaṃ patto’’tiādīsu hi issariye dissati.
For in passages such as, “What kamma did the venerable Devānaminda do to attain this position?” it is seen in the sense of authority.
Nó được thấy trong nghĩa quyền lực trong các câu như “Thưa Tôn giả, Đế Thích đã làm nghiệp gì mà đạt được địa vị này?”
‘‘Ṭhānakusalo hoti akkhaṇavedhī’’tiādīsu ṭhitiyaṃ.
In passages such as, “He is skilled in standing, a shooter of the instant,” it is seen in the sense of standing.
Trong nghĩa sự ổn định trong các câu như “người thiện xảo trong vị trí, người bắn trúng mục tiêu trong khoảnh khắc.”
‘‘Ṭhānasovetaṃ tathāgataṃ paṭibhātī’’tiādīsu (ma. ni. 2.87) khaṇe.
In passages such as, “It is an occasion for the Tathāgata to understand this,” it is seen in the sense of occasion.
Trong nghĩa khoảnh khắc trong các câu như “điều đó xuất hiện trước Đức Như Lai trong khoảnh khắc đó.”
‘‘Ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato’’tiādīsu (vibha. 809; ma. ni. 1.148) kāraṇe.
In passages such as, “He understands a reason as a reason and a non-reason as a non-reason,” it is seen in the sense of cause.
Trong nghĩa nguyên nhân trong các câu như “nguyên nhân và không nguyên nhân từ nguyên nhân và không nguyên nhân.”
Idha pana kāraṇeyeva.
Here, however, it is in the sense of cause.
Ở đây, nó chỉ có nghĩa là nguyên nhân.
Kāraṇañhi yasmā tattha phalaṃ tiṭṭhati tadāyattavuttibhāvena, tasmā ṭhānanti vuccati.
Indeed, because the result stands in it, having its existence dependent on it, a cause is called a ṭhāna (standing-place).
Thật vậy, nguyên nhân được gọi là ṭhāna (vị trí) vì kết quả tồn tại ở đó, tùy thuộc vào sự tồn tại của nó.
Iminā paṭhamena ṭhānena therā bhikkhū gārayhāti ettha gārayhāti garahitabbā.
In the passage For this first reason, the elder bhikkhus are censurable, censurable means they are to be censured.
Trong câu iminā paṭhamena ṭhānena therā bhikkhū gārayhā (chư Tỳ-khưu Trưởng lão đáng bị quở trách vì trường hợp thứ nhất này), gārayhā (đáng bị quở trách) có nghĩa là đáng bị khiển trách.
Therā nāma samānā araññavanapatthāni pantāni senāsanāni na upenti, gāmantasenāsanaṃ na muñcanti, saṅgaṇikārāmataṃ vaḍḍhentā viharanti, kāyavivekampi na paripūrenti, navamajjhimakāle kīdisā ahesunti evaṃ ninditabbā honti, imaṃ nindaṃ āvuso labhantīti dasseti.
Although they are called elders, they do not approach the remote forest and wilderness dwellings; they do not leave the dwellings near villages; they live promoting delight in company; they do not even fulfill physical seclusion. What must they have been like in their time as newly ordained and middle ones? Thus they are to be reproached. He shows that they receive this reproach, friends.
Nó chỉ ra rằng: “Này chư Hiền, những vị được gọi là Trưởng lão, mặc dù là Trưởng lão, nhưng không đi đến các trú xứ thanh vắng trong rừng, các khu rừng cây, không rời bỏ các trú xứ gần làng, sống bằng cách gia tăng sự ham thích hội họp, và thậm chí không hoàn thiện sự độc cư thân. Họ đáng bị khiển trách như vậy, rằng ‘họ đã như thế nào vào thời kỳ Tỳ-khưu mới và Tỳ-khưu trung niên?’ Họ nhận sự khiển trách này, này chư Hiền.”
Dutiyena ṭhānenāti etthāpi ime nāma āvuso therāpi samānā yesaṃ dhammānaṃ satthā pahānamāha, te lobhādidhamme na jahanti, accharāsaṅghātamattampi ekamantaṃ nisīditvā cittekaggataṃ na labhanti, navamajjhimakāle kīdisā ahesunti evaṃ ninditabbā honti, imaṃ nindaṃ āvuso labhantīti dassetīti evaṃ yojanā kātabbā.
Regarding For the second reason, here too, the construction should be made thus: Although they are called elders, friends, they do not abandon those states of greed and so on, which the Teacher said are to be abandoned. They do not attain mental concentration even for the duration of a finger-snap while sitting in solitude. What must they have been like in their time as newly ordained and middle ones? Thus they are to be reproached. He shows that they receive this reproach, friends.
Trong câu dutiyena ṭhānenā (vì trường hợp thứ hai), cũng vậy, nên kết nối như sau: “Này chư Hiền, những vị này, mặc dù là Trưởng lão, nhưng không từ bỏ những pháp như tham ái mà Bậc Đạo Sư đã dạy phải từ bỏ, họ không đạt được sự định tâm ngay cả trong một khoảnh khắc ngắn ngủi khi ngồi một mình. Họ đáng bị khiển trách như vậy, rằng ‘họ đã như thế nào vào thời kỳ Tỳ-khưu mới và Tỳ-khưu trung niên?’ Họ nhận sự khiển trách này, này chư Hiền.”
Tatiyena ṭhānenāti etthāpi ime nāmāvuso, therāpi samānā itarītarena na yāpenti, cīvarapattasenāsanapūtikāyamaṇḍanānuyogamanuyuttā viharanti upadhivivekaṃ apūrayamānā, navamajjhimakāle kīdisā ahesunti evaṃ ninditabbā honti, imaṃ nindaṃ, āvuso, labhantīti dassetīti evaṃ yojanā veditabbā.
Regarding For the third reason, here too, the construction should be understood thus: Although they are called elders, friends, they do not subsist on whatever comes their way. They live devoted to the pursuit of adorning their robes, bowls, dwellings, and putrid bodies, not fulfilling the seclusion from the upadhis. What must they have been like in their time as newly ordained and middle ones? Thus they are to be reproached. He shows that they receive this reproach, friends.
Trong câu tatiyena ṭhānenā (vì trường hợp thứ ba), cũng vậy, nên hiểu sự kết nối như sau: “Này chư Hiền, những vị này, mặc dù là Trưởng lão, nhưng không sống với bất cứ thứ gì có sẵn, họ sống bằng cách thực hành trang điểm y phục, bát, trú xứ và thân thể mục nát, không hoàn thiện sự độc cư đối với các u-pādhi. Họ đáng bị khiển trách như vậy, rằng ‘họ đã như thế nào vào thời kỳ Tỳ-khưu mới và Tỳ-khưu trung niên?’ Họ nhận sự khiển trách này, này chư Hiền.”
Esa nayo majjhimanavavāresu.
This is the method for the sections on the middle and newly ordained ones.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các trường hợp Tỳ-khưu trung niên và Tỳ-khưu mới.
Ayaṃ pana viseso.
This, however, is the distinction.
Đây là một điểm đặc biệt.
Majjhimāti pañcavasse upādāya yāva nava vassā vuccanti.
Middle ones refers to those from five rains-retreats up to nine rains-retreats.
Majjhimā (Tỳ-khưu trung niên) được gọi là những vị có từ năm hạ lạp đến chín hạ lạp.
Navāti ūnapañcavassā vuccanti.
Newly ordained ones refers to those with less than five rains-retreats.
Navā (Tỳ-khưu mới) được gọi là những vị có dưới năm hạ lạp.
Yathā ca tattha navamajjhimakāle kīdisā ahesunti vuttaṃ, evamidha navakāle kīdisā ahesuṃ, therakāle kīdisā bhavissanti, majjhimatherakāle kīdisā bhavissantīti vatvā yojetabbaṃ.
And just as it was said there, “What must they have been like in their time as newly ordained and middle ones?” so here it should be connected by saying: “What must they have been like in their time as newly ordained? What will they be like in their time as elders? What will they be like in their time as middle and elder monks?”
Và như đã nói ở đó rằng “họ đã như thế nào vào thời kỳ Tỳ-khưu mới và Tỳ-khưu trung niên”, thì ở đây, trong các trường hợp Tỳ-khưu trung niên và Tỳ-khưu mới, nên nói và kết nối rằng “họ đã như thế nào vào thời kỳ Tỳ-khưu mới, họ sẽ như thế nào vào thời kỳ Trưởng lão, họ sẽ như thế nào vào thời kỳ Tỳ-khưu trung niên và Trưởng lão.”
32. Imasmiñca kaṇhapakkhe vuttapaccanīkanayena sukkapakkhe attho veditabbo.
32. And in this dark side, the meaning of the bright side should be understood by way of the opposite of what has been said.
32. Và trong phe đen (kaṇha-pakkhā) này, ý nghĩa trong phe trắng (sukkha-pakkhā) nên được hiểu theo cách đối lập với những gì đã nói.
Ayaṃ panettha saṅkhepo.
This is the summary here.
Đây là tóm tắt ở đây.
Ime vata therāpi samānā yojanaparamparāya araññavanapatthāni pantāni senāsanāni sevanti, gāmantasenāsanaṃ upagantuṃ yuttakālepi na upagacchanti, evaṃ jiṇṇasarīrāpi āraddhavīriyā paccayadāyakānaṃ pasādaṃ janenti, navamajjhimakāle kīdisā ahesunti iminā paṭhamena ṭhānena therā pāsaṃsā bhavanti, pasaṃsaṃ labhanti.
Indeed, these monks, even while being elders, frequent remote forest wildernesses that are a succession of leagues away; even when it is a suitable time to go to a dwelling near a village, they do not go. Thus, even with aged bodies, being of roused energy, they generate faith in the donors of requisites. By this first reason, thinking, “What must they have been like in their time as new and middle monks?” the elders are praiseworthy and receive praise.
Những vị Trưởng lão này, dù đã là Trưởng lão, vẫn nương tựa vào các trú xứ rừng sâu, xa xăm, cách xa hàng yojana, và ngay cả vào những lúc thích hợp để đến trú xứ gần làng, họ cũng không đến. Dù thân thể đã già yếu như vậy, họ vẫn tinh tấn, tạo nên niềm tịnh tín cho các thí chủ. Vào thời kỳ tân học và trung học, họ đã như thế nào? Do lý do đầu tiên này, các vị Trưởng lão được tán dương, được nhận lời khen ngợi.
Lobhādayo pahāya cittavivekaṃ pūrenti, ayampi mahāthero saddhivihārikaantevāsikaparivārito hutvā nisīdituṃ yuttakālepi īdisepi vaye vattamāne bhattakiccaṃ katvā paviṭṭho sāyaṃ nikkhamati, sāyaṃ paviṭṭho pāto nikkhamati, kasiṇaparikammaṃ karoti, samāpattiyo nibbatteti, maggaphalāni adhigacchati, sabbathāpi cittavivekaṃ pūretīti iminā dutiyena ṭhānena therā bhikkhū pāsaṃsā bhavanti, pasaṃsaṃ labhanti.
Having abandoned greed and so on, they fulfill seclusion of mind. Even when it is a suitable time for this great elder to sit surrounded by his resident pupils and co-residents, and while being of such an advanced age, having done his meal duties, he enters seclusion and comes out in the evening; having entered in the evening, he comes out in the morning. He does the preliminary kasina work, produces attainments, realizes the paths and fruits. In every way, he fulfills seclusion of mind. By this second reason, the elder monks are praiseworthy and receive praise.
Sau khi từ bỏ lòng tham, v.v., họ hoàn mãn sự ly dục của tâm (cittaviveka). Vị Đại Trưởng lão này, dù được các đệ tử và học trò vây quanh, và ngay cả vào lúc thích hợp để an tọa, khi đã thọ thực xong, vào tuổi đã cao như vậy, nếu vào rừng thì tối lại ra, nếu tối vào thì sáng sớm lại ra. Ngài thực hành kasiṇa, chứng đắc các thiền định (samāpatti), đạt được các Đạo và Quả (maggaphalāni). Bằng mọi cách, ngài hoàn mãn sự ly dục của tâm (cittaviveka). Do lý do thứ hai này, các vị Trưởng lão Tỳ-kheo được tán dương, được nhận lời khen ngợi.
Yasmiṃ kāle therassa paṭṭadukūlakoseyyādīni sukhasamphassāni lahucīvarādīni yuttāni, tasmimpi nāma kāle ayaṃ mahāthero paṃsukūlāni dhāreti, asithilaṃ sāsanaṃ gahetvā vigatanīvaraṇo phalasamāpattiṃ appetvā upadhivivekaṃ paripūrayamāno viharati, navamajjhimakāle kīdiso ahosīti iminā tatiyena ṭhānena therā pāsaṃsā bhavanti, pasaṃsaṃ labhantīti.
At a time when light robes with a pleasant touch, such as those made of linen, cotton, or silk, are suitable for the elder, even at such a time this great elder wears robes made of rags from a dust-heap. Taking up the teaching without laxity, with hindrances gone, having entered into the attainment of fruition, he dwells perfecting the seclusion from the aggregates. By this third reason, thinking, “What must he have been like in his time as a new and middle monk?” the elders are praiseworthy and receive praise.
Vào thời điểm mà các loại y phục mềm mại, nhẹ nhàng như lụa Pattan, vải dukūla, lụa koseyya, v.v., là thích hợp cho vị Trưởng lão, thì vào thời điểm đó, vị Đại Trưởng lão này lại mặc y phấn tảo (paṃsukūla). Ngài giữ vững giáo pháp (sāsana), không còn triền cái (nīvaraṇa), nhập vào quả thiền (phalasamāpatti), sống viên mãn sự ly dục khỏi các yếu tố cấu thành (upadhiviveka). Vào thời kỳ tân học và trung học, ngài đã như thế nào? Do lý do thứ ba này, các vị Trưởng lão được tán dương, được nhận lời khen ngợi.
Esa nayo majjhimanavavāresu.
This is the method for the sections on middle and new monks.
Cách thức này cũng áp dụng cho các trường hợp trung học và tân học.
33. Tatrāvusoti ko anusandhi, evaṃ navahākārehi āmisadāyādapaṭipadaṃ garahanto, navahi dhammadāyādapaṭipadaṃ thomento, aṭṭhārasahākārehi desanaṃ niṭṭhāpetvā, ye te ‘‘yesañca dhammānaṃ satthā pahānamāha, te ca dhamme na pajahantī’’ti evaṃ pahātabbadhammā vuttā.
33. Regarding “There, friends,” what is the connection? Thus, having censured the practice of being an heir to material things in nine ways, and having praised the practice of being an heir to the Dhamma in nine ways, and having concluded the discourse in eighteen ways, those things to be abandoned were spoken of thus: “The Teacher speaks of the abandoning of certain dhammas, but they do not abandon those dhammas.”
33. Thưa các hiền giả (Tatrāvuso): Mối liên hệ là gì? Sau khi chỉ trích con đường thừa tự vật chất bằng chín cách, tán dương con đường thừa tự Pháp bằng chín cách, và hoàn tất bài giảng bằng mười tám cách, những pháp ác đã được nói đến là "những pháp mà Đức Đạo Sư đã nói là cần phải từ bỏ, và họ không từ bỏ những pháp đó".
Te sarūpato ‘‘ime te’’ti dassetumidaṃ ‘‘tatrāvuso, lobho cā’’tiādimāha, ayaṃ anusandhi.
To show them in their own nature as “these are they,” he said this, beginning with “There, friends, both greed…” This is the connection.
Để chỉ rõ bản chất của những pháp đó là "chính những pháp này", Đức Phật đã nói "Thưa các hiền giả, tham lam là ác", v.v. Đây là mối liên hệ.
Tattha tatrāti atītadesanānidassanaṃ, ‘‘satthu pavivittassa viharato sāvakā vivekaṃ nānusikkhantī’’tiādinā nayena vuttadesanāyanti vuttaṃ hoti.
Therein, there is a reference to the preceding teaching. It means in the teaching spoken of in the manner beginning with, “When the Teacher dwells in seclusion, the disciples do not train in seclusion.”
Trong đó, tatrā là sự chỉ dẫn đến bài giảng đã qua, có nghĩa là "trong bài giảng đã được nói theo cách như 'khi Đức Đạo Sư sống độc cư, các đệ tử không tu tập sự độc cư'", v.v.
Lobho ca pāpako, doso ca pāpakoti ime dve dhammā pāpakā lāmakā, ime pahātabbāti dasseti.
Both greed is evil, and hate is evil—this shows that these two dhammas are evil, base, and should be abandoned.
Tham là ác, sân là ác: Hai pháp này là ác, là xấu. Đức Phật chỉ ra rằng chúng cần phải được từ bỏ.
Tattha lubbhanalakkhaṇo lobho.
Therein, greed has the characteristic of coveting.
Trong đó, tham (lobha) có đặc tính là sự ham muốn.
Dussanalakkhaṇo doso.
Hate has the characteristic of corrupting.
Sân (dosa) có đặc tính là sự bất mãn.
Tesu lobho āmisadāyādassa paccayānaṃ lābhe hoti, doso alābhe.
Of these, greed arises in the heir to material things upon the gain of requisites, and hate upon the lack of gain.
Trong hai pháp này, tham phát sinh khi người thừa tự vật chất nhận được các yếu tố hỗ trợ; sân phát sinh khi không nhận được.
Lobhena aladdhaṃ pattheti, dosena alabhanto vighātavā hoti.
Through greed, one yearns for what has not been gained; through hate, one becomes vexed when not gaining it.
Do tham, người ta mong muốn những gì chưa đạt được; do sân, người ta trở nên đau khổ khi không đạt được.
Lobho ca deyyadhamme hoti, doso adāyake vā amanuññadāyake vā.
Greed arises regarding the object to be given, and hate arises toward the non-giver or the one who gives what is unpleasant.
Tham phát sinh đối với các vật cúng dường; sân phát sinh đối với người không dâng cúng hoặc người dâng cúng những vật không vừa ý.
Lobhena navataṇhāmūlake dhamme paripūreti, dosena pañca macchariyāni.
Through greed, one fulfills the nine dhammas rooted in craving; through hate, the five kinds of stinginess.
Do tham, người ta hoàn mãn chín pháp gốc của ái; do sân, người ta hoàn mãn năm sự bỏn xẻn.
Idāni tesaṃ pahānūpāyaṃ dassento lobhassa ca pahānāyātiādimāha.
Now, showing the means for their abandoning, he spoke the passage beginning for the abandoning of greed.
Bây giờ, để chỉ ra phương pháp từ bỏ chúng, Đức Phật đã nói "để từ bỏ tham", v.v.
Tassattho, tassa pana pāpakassa lobhassa ca dosassa ca pahānāya.
Its meaning is: for the abandoning of that evil greed and hate.
Ý nghĩa của điều đó là, để từ bỏ tham ác và sân ác đó.
Atthi majjhimā paṭipadāti maggaṃ sandhāya idaṃ vuttaṃ.
There is a middle path—this was said with reference to the path.
Có một con đường trung đạo (majjhimā paṭipadā): Điều này được nói đến để chỉ con đường (magga).
Maggo hi lobho eko anto, doso eko antoti ete dve ante na upeti, na upagacchati, vimutto etehi antehi, tasmā ‘‘majjhimā paṭipadā’’ti vuccati.
For the path does not approach, does not go toward these two extremes—greed as one extreme, hate as the other extreme; it is free from these extremes. Therefore, it is called the “middle path.”
Con đường này không đi đến, không đạt đến hai cực đoan là tham một cực đoan, sân một cực đoan. Nó thoát ly khỏi hai cực đoan này, do đó được gọi là "con đường trung đạo".
Etesaṃ majjhe bhavattā ‘‘majjhimā, paṭipajjitabbato ca paṭipadāti.
Because it exists in the middle of these, it is “middle,” and because it is to be practiced, it is “path.”
Vì nó nằm giữa những điều này nên gọi là "majjhimā" (trung đạo), và vì nó là con đường cần phải thực hành nên gọi là "paṭipadā".
Tathā kāmasukhallikānuyogo eko anto, attakilamathānuyogo eko anto, sassataṃ eko anto, ucchedo eko antoti purimanayeneva vitthāretabbaṃ.
Similarly, it should be elaborated in the same way as before: the indulgence in sensual pleasures is one extreme, the practice of self-mortification is the other extreme; eternalism is one extreme, annihilationism is the other extreme.
Tương tự, sự đắm mình trong dục lạc là một cực đoan, sự hành hạ thân xác là một cực đoan; thường kiến là một cực đoan, đoạn kiến là một cực đoan. Cần phải giải thích rộng ra theo cách thức trước đó.
Cakkhukaraṇītiādīhi pana tameva paṭipadaṃ thometi.
By terms such as vision-making, he praises that very path.
Còn với cakkhukaraṇī, v.v., thì tán dương chính con đường đó.
Sā hi saccānaṃ dassanāya saṃvattati dassanapariṇāyakaṭṭhenāti cakkhukaraṇī.
For it conduces to the seeing of the truths, in the sense of leading to vision; thus it is vision-making.
Vì con đường đó dẫn đến sự thấy các chân lý, theo nghĩa là dẫn đến sự thấy, nên gọi là cakkhukaraṇī (làm phát sinh mắt).
Saccānaṃ ñāṇāya saṃvattati viditakaraṇaṭṭhenāti ñāṇakaraṇī.
It conduces to the knowledge of the truths, in the sense of making them known; thus it is knowledge-making.
Nó dẫn đến sự biết các chân lý, theo nghĩa là làm cho biết, nên gọi là ñāṇakaraṇī (làm phát sinh trí tuệ).
Rāgādīnañca vūpasamanato upasamāya saṃvattati.
And because it brings about the calming of lust and so on, it conduces to peace.
Vì nó làm lắng dịu tham, v.v., nên dẫn đến sự an tịnh (upasamāya saṃvattati).
Catunnampi saccānaṃ abhiññeyyabhāvadassanato abhiññāya saṃvattati.
Because it shows the state of being directly knowable of the four truths, it conduces to direct knowledge.
Vì nó chỉ ra rằng cả bốn chân lý đều là đối tượng cần phải thắng tri, nên dẫn đến sự thắng tri (abhiññāya saṃvattati).
Sambodho ti maggo, tassatthāya saṃvattanato sambodhāya saṃvattati.
Enlightenment is the path; because it conduces to that, it conduces to enlightenment.
Sambodha là Đạo (magga). Vì nó dẫn đến mục đích của Đạo, nên dẫn đến sự giác ngộ (sambodhāya saṃvattati).
Maggoyeva hi maggatthāya saṃvattati maggena kātabbakiccakaraṇato.
For the path itself conduces to the path, by accomplishing the task that is to be done by the path.
Chính Đạo dẫn đến mục đích của Đạo, vì nó thực hiện chức năng cần phải thực hiện bằng Đạo.
Nibbānaṃ nāma appaccayaṃ tassa pana sacchikiriyāya paccakkhakammāya saṃvattanato nibbānāya saṃvattatīti vuccati.
Nibbāna is the unconditioned; because it conduces to the realization of that, to the direct experience of it, it is said that it conduces to Nibbāna.
Niết Bàn (Nibbāna) là vô điều kiện (appaccayaṃ). Vì nó dẫn đến sự chứng ngộ, sự thực chứng Niết Bàn, nên được gọi là dẫn đến Niết Bàn (nibbānāya saṃvattati).
Ayamettha sāro.
This is the essence here.
Đây là cốt lõi ở đây.
Ito aññathā vaṇṇanā papañcā.
Explanations other than this are proliferation.
Những lời giải thích khác ngoài điều này đều là sự phô trương.
Tattha ayamevāti avadhāraṇavacanaṃ, aññamaggappaṭisedhanatthaṃ, buddhapaccekabuddhabuddhasāvakānaṃ sādhāraṇabhāvadassanatthañca.
Therein, this very is a word of determination, for the purpose of rejecting other paths, and for showing the commonality among Buddhas, Paccekabuddhas, and the disciples of a Buddha.
Trong đó, ayamevā là từ nhấn mạnh, nhằm bác bỏ các con đường khác và để chỉ ra tính phổ quát của con đường này đối với chư Phật, chư Phật Độc Giác và các đệ tử của Phật.
Vuttañcetaṃ ‘‘eseva maggo natthañño dassanassa visuddhiyā’’ti (dha. pa. 274).
And this was said: “This is the only path, there is no other for the purification of vision.”
Điều này đã được nói đến: "Đây chính là con đường, không có con đường nào khác để thanh tịnh sự thấy" (Dhammapada 274).
Svāyaṃ kilesānaṃ ārakattāpi ariyo.
This same path is noble also because it is far from the defilements.
Con đường này cũng là ariyā (cao thượng) vì nó xa lìa các phiền não.
Aripahānāya saṃvattatītipi ariyena desitotipi ariyabhāvappaṭilābhāya saṃvattatītipi ariyo.
It is noble also because it conduces to the abandoning of the enemy, because it was taught by the Noble One, and because it conduces to the attainment of the noble state.
Nó cũng là ariyā vì nó dẫn đến sự từ bỏ kẻ thù (phiền não), hoặc vì nó được các bậc ariyā thuyết giảng, hoặc vì nó dẫn đến sự chứng đắc trạng thái ariyā.
Aṭṭhahi aṅgehi upetattā aṭṭhaṅgiko, na ca aṅgavinimutto pañcaṅgikatūriyādīni viya.
Because it is endowed with eight factors, it is eightfold; and it is not separate from its factors, like a musical instrument with five parts and so on.
Nó là aṭṭhaṅgiko (có tám chi phần) vì nó bao gồm tám chi phần, và không tách rời các chi phần, giống như các nhạc cụ năm chi phần, v.v.
Kilese mārento gacchati, maggati vā nibbānaṃ, maggīyati vā nibbānatthikehi, gammati vā tehi paṭipajjīyatīti maggo.
It is a path because it goes while destroying the defilements, or it is sought by those who desire Nibbāna, or it is gone upon and practiced by them.
Nó đi đến Niết Bàn bằng cách tiêu diệt các phiền não, hoặc nó dẫn đến Niết Bàn, hoặc nó được những người mong cầu Niết Bàn tìm kiếm, hoặc nó được họ thực hành, nên gọi là con đường (maggo).
Seyyathidanti nipāto, tassa katamo so iti ceti attho, katamāni vā tāni aṭṭhaṅgānīti.
That is to say is a particle. Its meaning is, “Which is that path?” or “What are those eight factors?”
Seyyathidaṃ là một từ phụ, có nghĩa là "con đường đó là gì?", hoặc "tám chi phần đó là gì?".
Ekamekañhi aṅgaṃ maggoyeva.
For each single factor is itself a path.
Mỗi chi phần riêng lẻ chính là Đạo.
Yathāha ‘‘sammādiṭṭhi maggo ceva hetu cā’’ti (dha. sa. 1039).
As it is said: “Right view is both a path and a cause.”
Như đã nói: "Chánh kiến là Đạo và cũng là nhân" (Dhammasaṅgaṇī 1039).
Porāṇāpi bhaṇanti – ‘‘dassanamaggo sammādiṭṭhi, abhiniropanamaggo sammāsaṅkappo…pe… avikkhepamaggo sammāsamādhī’’ti.
The ancients also say: “Right view is the path of seeing, right thought is the path of application… and so on… right concentration is the path of non-distraction.”
Các bậc trưởng lão cũng nói: "Chánh kiến là đạo của sự thấy, chánh tư duy là đạo của sự định hướng... chánh định là đạo của sự không phân tán."
Sammādiṭṭhādīsu cetesu sammā dassanalakkhaṇā sammādiṭṭhi.
Among these, beginning with right view, right view has the characteristic of right seeing.
Trong số Chánh kiến, v.v., Chánh kiến (sammādiṭṭhi) có đặc tính là thấy đúng đắn.
Sammā abhiniropanalakkhaṇo sammāsaṅkappo.
Right thought has the characteristic of right application.
Chánh tư duy (sammāsaṅkappo) có đặc tính là định hướng đúng đắn.
Sammā pariggahalakkhaṇā sammāvācā.
Right speech has the characteristic of right embracing.
Chánh ngữ (sammāvācā) có đặc tính là giữ gìn đúng đắn.
Sammā samuṭṭhānalakkhaṇo sammākammanto.
Right action has the characteristic of right originating.
Chánh nghiệp (sammākammanto) có đặc tính là phát khởi đúng đắn.
Sammā vodānalakkhaṇo sammāājīvo.
Right livelihood has the characteristic of right purification.
Chánh mạng (sammāājīvo) có đặc tính là thanh tịnh đúng đắn.
Sammā paggahalakkhaṇo sammāvāyāmo.
Right effort has the characteristic of right exertion.
Chánh tinh tấn (sammāvāyāmo) có đặc tính là nâng đỡ đúng đắn.
Sammā upaṭṭhānalakkhaṇā sammāsati.
Right mindfulness has the characteristic of right establishing.
Chánh niệm (sammāsati) có đặc tính là an trú đúng đắn.
Sammā samādhānalakkhaṇo sammāsamādhi.
Right concentration has the characteristic of right composure.
Chánh định (sammāsamādhi) có đặc tính là an định đúng đắn.
Nibbacanampi nesaṃ sammā passatīti sammādiṭṭhīti eteneva nayena veditabbaṃ.
And their etymology should be understood in this way: “it sees rightly, thus it is right view.”
Sự giải thích về chúng cũng cần được hiểu theo cách tương tự: "Thấy đúng đắn nên gọi là Chánh kiến", v.v.
Evaṃ pahātabbadhammesu lobhadose tappahānupāyañca dassetvā idāni aññepi pahātabbadhamme tesaṃ pahānupāyañca dassento tatrāvuso, kodho cātiādimāha.
Having thus shown, among the states to be abandoned, greed and hatred and the means for their abandonment, he now said, “Therein, friends, anger…” and so on, to show other states to be abandoned and the means for their abandonment.
Sau khi trình bày các pháp cần đoạn trừ như tham và sân, cùng với phương pháp đoạn trừ chúng, giờ đây để trình bày các pháp cần đoạn trừ khác và phương pháp đoạn trừ chúng, đức Phật đã nói "Này các bạn, ở đây, sân (kodho) và..."
Tattha kujjhanalakkhaṇo kodho, caṇḍikkalakkhaṇo vā, āghātakaraṇaraso, dussanapaccupaṭṭhāno.
Therein, anger (kodha) has the characteristic of getting angry, or the characteristic of fierceness; its function is to commit harmful acts; its manifestation is offensiveness.
Trong số đó, sân (kodho) có đặc tính là nổi giận, hoặc đặc tính là hung dữ; có chức năng là gây ra sự thù hận; biểu hiện là sự làm hại.
Upanandhanalakkhaṇo upanāho, vera appaṭinissajjanaraso, kodhānupabandhabhāvapaccupaṭṭhāno.
Hostility (upanāha) has the characteristic of bearing a grudge; its function is not abandoning resentment; its manifestation is the continuous binding of anger.
Oán hận (upanāho) có đặc tính là cột chặt; có chức năng là không buông bỏ sự thù hận; biểu hiện là sự tiếp nối của sân.
Vuttañcetaṃ – ‘‘pubbakāle kodho, aparakāle upanāho’’tiādi (vibha. 891).
And it has been said: “First there is anger, later there is hostility,” and so on.
Điều này đã được nói: "Sân trước, oán hận sau" (Vibh. 891).
Mattabhāvalakkhaṇo mado, madaggāhaṇaraso, ummādapaccupaṭṭhāno.
Intoxication (mada) has the characteristic of being intoxicated; its function is producing an infatuated state; its manifestation is madness.
Say sưa (mado) có đặc tính là sự say sưa; có chức năng là nắm giữ sự say sưa; biểu hiện là sự điên cuồng.
Pañcasu kāmaguṇesu cittavossaggalakkhaṇo pamādo, vossaggānuppadānaraso, sativippavāsapaccupaṭṭhānoti evaṃ imesaṃ dhammānaṃ lakkhaṇādīni veditabbāni.
Heedlessness (pamāda) has the characteristic of letting the mind loose upon the five sense-pleasures; its function is to keep giving it free rein; its manifestation is absence of mindfulness. Thus, the characteristics and so on of these states should be understood.
Phóng dật (pamādo) có đặc tính là tâm buông thả trong năm dục lạc; có chức năng là buông thả và không ngăn chặn; biểu hiện là sự thiếu chánh niệm. Như vậy, các đặc tính của những pháp này cần được hiểu.
Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana ‘‘tattha katamo kodho’’tiādinā vibhaṅge (vibha. 891) vuttanayeneva veditabbo.
This is the summary here; the detailed explanation, however, should be understood in the way stated in the Vibhaṅga, beginning with “Therein, what is anger?”
Đây là phần tóm tắt, còn phần chi tiết cần được hiểu theo cách đã nói trong Vibhāṅga (Vibh. 891), bắt đầu bằng "Ở đây, sân là gì?".
Visesato cettha āmisadāyādo attanā alabhanto aññassa lābhino kujjhati, tassa sakiṃ uppanno kodho kodhoyeva, tatuttari upanāho.
Specifically, in this context, one who is a recipient of material things gets angry at another who receives gain when he himself does not; the anger that arises in him once is simply anger; thereafter it is hostility.
Đặc biệt ở đây, một người thừa kế vật chất, khi không nhận được gì, sẽ nổi giận với người khác đã nhận được. Sân hận một lần phát sinh của người đó là sân (kodho); nếu tiếp tục phát sinh là oán hận (upanāho).
So evaṃ kuddho upanayhanto ca santepi aññassa lābhino guṇe makkheti, ahampi tādisoti ca yugaggāhaṃ gaṇhāti, ayamassa makkho ca paḷāso ca, evaṃ makkhī paḷāsī tassa lābhasakkārādīsu kiṃ imassa imināti issati padussati, ayamassa issā.
Being thus angry and resentful, he denigrates even the existing virtues of the other who receives gain, and he adopts a rivalry, thinking, “I am also like that.” This is his denigration and contempt. Thus, being denigrating and contemptuous, he is envious and hostile regarding the other's gain and honor, thinking, “What is this to him?” This is his envy.
Khi người đó đã nổi giận và oán hận như vậy, anh ta sẽ xóa bỏ những phẩm chất tốt của người khác dù chúng có tồn tại, và tự cho mình là "Tôi cũng như vậy", đó là xóa bỏ (makkho) và xấc xược (paḷāso) của anh ta. Khi đã xóa bỏ và xấc xược như vậy, anh ta sẽ đố kỵ và làm hại người khác về những lợi lộc, sự tôn kính, v.v., của họ, nghĩ rằng "Người này có được những thứ này thì có ích gì?", đó là đố kỵ (issā) của anh ta.
Sace panassa kāci sampatti hoti, tassā tena sādhāraṇabhāvaṃ na sahati, idamassa maccheraṃ.
But if he has some prosperity, he cannot bear to share it with that person. This is his stinginess.
Nếu anh ta có bất kỳ tài sản nào, anh ta không chịu được việc chia sẻ nó với người khác, đó là keo kiệt (maccheraṃ) của anh ta.
Lābhahetu kho pana attano santepi dose paṭicchādeti, ayamassa māyā.
For the sake of gain, however, he conceals his own faults, though they exist. This is his deceit.
Vì lợi lộc, anh ta che giấu những lỗi lầm của mình dù chúng có tồn tại, đó là lừa dối (māyā) của anh ta.
Asantepi guṇe pakāseti.
He proclaims virtues he does not possess.
Anh ta phô bày những phẩm chất không có ở mình.
Idamassa sāṭheyyaṃ.
This is his fraud.
Đó là giả dối (sāṭheyyaṃ) của anh ta.
So evaṃ paṭipanno sace yathādhippāyaṃ lābhaṃ labhati, tena thaddho hoti amuducitto, nayidaṃ evaṃ kātabbanti ovadituṃ asakkuṇeyyo, ayamassa thambho.
Having behaved thus, if he obtains gain as he wishes, he becomes stiff-necked and hard-hearted because of it, unable to be admonished with, “This should not be done in this way.” This is his obstinacy.
Nếu người hành xử như vậy nhận được lợi lộc theo ý muốn, anh ta trở nên cứng nhắc, tâm không mềm mại, không thể được khuyên bảo rằng "Điều này không nên làm như vậy", đó là cứng nhắc (thambho) của anh ta.
Sace pana naṃ koci kiñci vadati ‘‘nayidaṃ evaṃ kātabba’’nti, tena sāraddhacitto hoti bhākuṭikamukho ‘‘ko me tva’’nti pasayha bhāṇī, ayamassa sārambho.
But if someone says anything to him, such as, “This should not be done in this way,” his mind becomes agitated, his face scowls, and he speaks defiantly, “Who are you to me?” This is his presumption.
Nếu có ai đó nói với anh ta rằng "Điều này không nên làm như vậy", anh ta trở nên bực tức, mặt cau có, nói một cách hung hăng "Ngươi là ai mà nói ta?", đó là kiêu căng (sārambho) của anh ta.
Tato thambhena ‘‘ahameva seyyo’’ti attānaṃ maññanto mānī hoti.
Then, through obstinacy, he becomes conceited, thinking, “I alone am superior.”
Từ đó, do cứng nhắc, anh ta tự cho mình là "chỉ có tôi là tốt nhất" và trở nên ngã mạn.
Sārambhena ‘‘ke ime’’ti pare atimaññanto atimānī, ayamassa māno ca atimāno ca.
Through presumption, he becomes arrogant, despising others, thinking, “Who are these people?” This is his conceit and arrogance.
Do kiêu căng, anh ta khinh thường người khác, nghĩ rằng "những kẻ này là ai?", và trở nên quá ngã mạn. Đó là ngã mạn (māno) và quá ngã mạn (atimāno) của anh ta.
So tehi mānātimānehi jātimadādianekarūpaṃ madaṃ janeti.
Through that conceit and arrogance, he generates various forms of intoxication, such as intoxication with birth.
Do ngã mạn và quá ngã mạn đó, anh ta sinh ra nhiều loại say sưa khác nhau như say sưa về dòng dõi, v.v.
Matto samāno kāmaguṇādibhedesu vatthūsu pamajjati, ayamassa mado ca pamādo cāti.
Being intoxicated, he becomes heedless in matters concerning sense-pleasures and so on. This is his intoxication and heedlessness.
Khi đã say sưa, anh ta trở nên phóng dật trong các đối tượng như năm dục lạc, đó là say sưa (mado) và phóng dật (pamādo) của anh ta.
Ñāṇaparicayapāṭavatthaṃ panettha ayaṃ bhedo ca kamo ca bhāvanānayo ca veditabbo.
For the sake of proficiency through familiarity with knowledge, this distinction, this sequence, and this method of development should be understood here.
Để rèn luyện sự khéo léo trong trí tuệ, ở đây cần hiểu sự phân biệt, trình tự và phương pháp tu tập.
Tattha bhedo tāva, ayañhi majjhimā paṭipadā kadāci ariyo aṭṭhaṅgiko maggo hoti, kadāci sattaṅgiko.
Therein, first, as to the distinction: this middle path is sometimes the Noble Eightfold Path, and sometimes the Sevenfold Path.
Trước hết, về sự phân biệt: Con đường trung đạo này đôi khi là Bát Chánh Đạo (ariyo aṭṭhaṅgiko maggo), đôi khi là Thất Chánh Đạo (sattaṅgiko).
Ayañhi lokuttarapaṭhamajjhānavasena uppajjamāno aṭṭhaṅgiko maggo hoti, avasesajjhānavasena sattaṅgiko.
For when it arises by way of the supramundane first jhāna, it is the Eightfold Path; by way of the remaining jhānas, it is the Sevenfold Path.
Khi phát sinh theo đệ nhất thiền siêu thế (lokuttarapaṭhamajjhāna), con đường này là Bát Chánh Đạo; khi phát sinh theo các thiền còn lại, nó là Thất Chánh Đạo.
Ukkaṭṭhaniddesato panidha aṭṭhaṅgikoti vutto.
But here, from the standpoint of the highest exposition, it is called "eightfold."
Tuy nhiên, ở đây nó được gọi là Bát Chánh Đạo theo cách trình bày cao nhất.
Ito parañhi maggaṅgaṃ natthi.
Beyond this, there is no further path factor.
Thật vậy, không có chi phần đạo nào vượt quá điều này.
Evaṃ tāvettha bhedo veditabbo.
Thus, first, the distinction should be understood here.
Như vậy, trước hết, sự phân biệt ở đây cần được hiểu.
Yasmā pana sabbakusalānaṃ sammādiṭṭhi seṭṭhā, yathāha ‘‘paññā hi seṭṭhā kusalā vadantī’’ti (jā. 2.17.81).
And because Right View is the highest of all wholesome states, as it is said, "The wise say that wisdom is the highest of wholesome things."
Vì Chánh Kiến (sammādiṭṭhi) là tối thượng trong tất cả các thiện pháp, như đã nói: "Những người thiện xảo nói rằng trí tuệ là tối thượng" (Jā. 2.17.81).
Kusalavāre ca pubbaṅgamā, yathāha ‘‘kathañca, bhikkhave, sammādiṭṭhi pubbaṅgamā hoti, sammādiṭṭhiṃ sammādiṭṭhīti pajānāti, micchādiṭṭhiṃ micchādiṭṭhīti pajānātī’’ti (ma. ni. 3.136) vitthāro.
In the wholesome phase, it is pre-eminent, as was said: "And how, monks, is right view pre-eminent? One understands right view as right view, one understands wrong view as wrong view." This should be understood in detail.
Trong các pháp thiện, chánh kiến (sammādiṭṭhi) là đi đầu, như đã nói: ‘Này các Tỳ-khưu, chánh kiến đi đầu như thế nào? Người ấy biết chánh kiến là chánh kiến, biết tà kiến là tà kiến.’ – đây là phần giải thích chi tiết.
Yathā cāha ‘‘vijjā ca kho, bhikkhave, pubbaṅgamā kusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā’’ti.
And as was said: "And true knowledge, monks, is pre-eminent for the attainment of wholesome states."
Và như đã nói: ‘Này các Tỳ-khưu, minh (vijjā) đi đầu trong việc thành tựu các thiện pháp.’
Tappabhavābhinibbattāni sesaṅgāni, yathāha ‘‘sammādiṭṭhissa sammāsaṅkappo pahoti…pe… sammāsatissa sammāsamādhi pahotī’’ti (ma. ni. 3.141).
The remaining factors are produced from it, as was said: "For one with right view, right thought arises… for one with right mindfulness, right concentration arises."
Các chi phần còn lại phát sinh từ đó, như đã nói: ‘Với người có chánh kiến, chánh tư duy phát sinh… (v.v.)… với người có chánh niệm, chánh định phát sinh.’
Tasmā iminā kamena etāni aṅgāni vuttānīti evamettha kamo veditabbo.
Therefore, it should be understood that these factors have been spoken of in this sequence; thus the sequence here should be known.
Vì vậy, các chi phần này được nói theo thứ tự này, do đó thứ tự ở đây cần được hiểu như vậy.
Bhāvanānayoti koci samathapubbaṅgamaṃ vipassanaṃ bhāveti, koci vipassanāpubbaṅgamaṃ samathaṃ.
The method of development: Someone develops insight with calm as its forerunner; someone develops calm with insight as its forerunner.
Phương pháp tu tập (bhāvanānayo) là: có người tu tập thiền quán (vipassanā) có thiền định (samatha) đi trước, có người tu tập thiền định có thiền quán đi trước.
Idhekacco paṭhamaṃ upacārasamādhiṃ vā appanāsamādhiṃ vā uppādeti, ayaṃ samatho; so tañca taṃsampayutte ca dhamme aniccādīhi vipassati, ayaṃ vipassanā.
Here, a certain person first produces either access concentration or absorption concentration; this is calm. He sees that, and the states associated with it, through impermanence and so on; this is insight.
Ở đây, một người trước tiên phát sinh cận định (upacārasamādhi) hoặc an chỉ định (appanāsamādhi), đây là thiền định (samatha); người ấy quán chiếu thiền định đó và các pháp tương ưng với nó bằng vô thường (anicca), khổ (dukkha), vô ngã (anattā), đây là thiền quán (vipassanā).
Iti paṭhamaṃ samatho, pacchā vipassanā.
Thus, first there is calm, afterwards insight.
Như vậy, trước tiên là thiền định, sau đó là thiền quán.
Tena vuccati ‘‘samathapubbaṅgamaṃ vipassanaṃ bhāvetī’’ti.
Therefore, it is said: "one develops insight with calm as its forerunner."
Vì thế, được gọi là ‘tu tập thiền quán có thiền định đi trước’.
Tassa samathapubbaṅgamaṃ vipassanaṃ bhāvayato maggo sañjāyati, so taṃ maggaṃ āsevati bhāveti bahulīkaroti, tassa taṃ maggaṃ āsevato bhāvayato bahulīkaroto saṃyojanāni pahīyanti, anusayā byantīhonti, evaṃ samathapubbaṅgamaṃ vipassanaṃ bhāveti.
For him who develops insight with calm as its forerunner, the path arises. He cultivates, develops, and makes much of that path. For him who cultivates, develops, and makes much of that path, the fetters are abandoned, and the underlying tendencies come to an end. In this way, he develops insight with calm as its forerunner.
Đối với người tu tập thiền quán có thiền định đi trước, con đường (magga) phát sinh; người ấy thực hành, tu tập, làm cho con đường đó trở nên sung mãn; khi người ấy thực hành, tu tập, làm cho con đường đó trở nên sung mãn, các kiết sử (saṃyojana) được đoạn trừ, các tùy miên (anusaya) được diệt tận. Như vậy là tu tập thiền quán có thiền định đi trước.
Idha panekacco vuttappakāraṃ samathaṃ anuppādetvāva pañcupādānakkhandhe aniccādīhi vipassati, ayaṃ vipassanā.
But here, a certain person, without having produced calm of the aforesaid kind, sees the five aggregates of clinging through impermanence and so on; this is insight.
Ở đây, một số người không phát sinh thiền định như đã nói trên mà chỉ quán chiếu năm uẩn chấp thủ (pañcupādānakkhandha) bằng vô thường (anicca), v.v., đây là thiền quán (vipassanā).
Tassa vipassanāpāripūriyā tattha jātānaṃ dhammānaṃ vossaggārammaṇato uppajjati cittassa ekaggatā, ayaṃ samatho.
For him, upon the completion of insight, from taking as object the relinquishment of the states that have arisen there, one-pointedness of mind arises; this is calm.
Nhờ sự viên mãn của thiền quán đó, sự nhất tâm (ekaggatā) của tâm phát sinh từ các pháp đã được sinh khởi ở đó, với Niết Bàn (nibbāna) làm đối tượng giải thoát (vossaggārammaṇa), đây là thiền định (samatha).
Iti paṭhamaṃ vipassanā pacchā samatho.
Thus, first there is insight, afterwards calm.
Như vậy, trước tiên là thiền quán, sau đó là thiền định.
Tena vuccati ‘‘vipassanāpubbaṅgamaṃ samathaṃ bhāvetī’’ti.
Therefore, it is said: "one develops calm with insight as its forerunner."
Vì thế, được gọi là ‘tu tập thiền định có thiền quán đi trước’.
Tassa vipassanāpubbaṅgamaṃ samathaṃ bhāvayato maggo sañjāyati, so taṃ maggaṃ āsevati…pe… bahulīkaroti, tassa taṃ maggaṃ āsevato…pe… anusayā byantīhonti (a. ni. 4.170; paṭi. ma. 2.1), evaṃ vipassanāpubbaṅgamaṃ samathaṃ bhāveti.
For him who develops calm with insight as its forerunner, the path arises. He cultivates… he makes much of that path. For him who cultivates… the underlying tendencies come to an end. In this way, he develops calm with insight as its forerunner.
Đối với người tu tập thiền định có thiền quán đi trước, con đường (magga) phát sinh; người ấy thực hành… (v.v.)… làm cho trở nên sung mãn; khi người ấy thực hành… (v.v.)… các tùy miên (anusaya) được diệt tận. Như vậy là tu tập thiền định có thiền quán đi trước.
34. Evaṃ me sutanti bhayabheravasuttaṃ.
34. Thus have I heard is the Bhayabherava Sutta.
34. Như vầy tôi nghe – đây là kinh Bhayabherava.
Tatrāyaṃ apubbapadavaṇṇanā – athāti avicchedanatthe nipāto.
Herein is the explanation of unprecedented words: athā is a particle in the sense of uninterrupted continuity.
Ở đây, đây là phần giải thích các từ chưa từng được giải thích: Athā là một giới từ biểu thị ý nghĩa không gián đoạn.
Khoti avadhāraṇatthe, bhagavato sāvatthiyaṃ vihāre avicchinneyevāti vuttaṃ hoti.
Kho is in the sense of emphasis; it means that the Blessed One's stay in Sāvatthī was uninterrupted.
Kho là một giới từ biểu thị ý nghĩa xác định; có nghĩa là sự cư trú của Đức Thế Tôn tại Sāvatthī không bị gián đoạn.
Jāṇussoṇīti netaṃ tassa mātāpitūhi katanāmaṃ, apica kho ṭhānantarapaṭilābhaladdhaṃ.
Jāṇussoṇi was not the name given to him by his parents, but rather one acquired through the attainment of a certain position.
Jāṇussoṇī không phải là tên do cha mẹ ông đặt, mà là tên ông có được do nhận được một chức vị.
Jāṇussoṇiṭṭhānaṃ kira nāmetaṃ purohitaṭṭhānaṃ, taṃ tassa raññā dinnaṃ, tasmā ‘‘jānussoṇī’’ti vuccati.
The position of Jāṇussoṇi, it is said, is the position of a royal chaplain. It was given to him by the king, therefore he is called "Jāṇussoṇi".
Chức vị Jāṇussoṇi này được cho là chức vị của vị purohita (tư tế hoàng gia), nó đã được nhà vua ban cho ông; vì vậy ông được gọi là ‘Jāṇussoṇī’.
Brahmaṃ aṇatīti brāhmaṇo, mante sajjhāyatīti attho.
He recites the Veda (brahmaṃ aṇati), thus he is a brahmin; the meaning is that he chants the sacred texts.
Người tụng đọc kinh Veda (brahma) được gọi là brāhmaṇa (Bà-la-môn), tức là người học thuộc lòng các thần chú.
Idameva hi jātibrāhmaṇānaṃ niruttivacanaṃ.
Indeed, this is the etymological explanation for brahmins by birth.
Đây chính là từ nguyên học của những Bà-la-môn theo dòng dõi.
Ariyā pana bāhitapāpattā brāhmaṇāti vuccanti.
Noble ones, however, are called brahmins because they have dispelled evil.
Còn các bậc Thánh (ariya) được gọi là brāhmaṇa vì họ đã loại bỏ được các ác pháp (pāpa).
Yena bhagavā tenupasaṅkamīti yenāti bhummatthe karaṇavacanaṃ, tasmā yattha bhagavā, tattha upasaṅkamīti evamettha attho daṭṭhabbo.
Went up to the Blessed One: yena is an instrumental case form in the locative sense. Therefore, the meaning here should be seen as: "where the Blessed One was, there he went up."
Yena Bhagavā tenupasaṅkamī (đi đến chỗ Đức Thế Tôn ở): từ yena ở đây là một từ chỉ công cụ trong ý nghĩa vị trí, do đó ý nghĩa ở đây cần được hiểu là ‘đi đến nơi Đức Thế Tôn đang ở’.
Yena vā kāraṇena bhagavā devamanussehi upasaṅkamitabbo, tena kāraṇena upasaṅkamīti evamettha attho daṭṭhabbo.
Alternatively, the meaning here should be seen as: "for which reason the Blessed One is to be approached by gods and humans, for that reason he went up."
Hoặc ý nghĩa ở đây cần được hiểu là ‘vì lý do mà Đức Thế Tôn đáng được chư thiên và loài người đến gần, nên ông đã đến gần vì lý do đó’.
Kena ca kāraṇena bhagavā upasaṅkamitabbo?
And for what reason is the Blessed One to be approached?
Và vì lý do nào mà Đức Thế Tôn đáng được đến gần?
Nānappakāraguṇavisesādhigamādhippāyena, sāduphalūpabhogādhippāyena dijagaṇehi niccaphalitamahārukkho viya.
With the intention of attaining various kinds of special qualities, just as a great, ever-fruitful tree is approached by flocks of birds with the intention of enjoying its sweet fruits.
Với ý định đạt được các phẩm chất đặc biệt khác nhau, với ý định hưởng thụ những quả ngọt, giống như một cây đại thụ luôn sai trái được các loài chim đến gần.
Upasaṅkamīti ca gatoti vuttaṃ hoti.
And upasaṅkamī means he went.
Upasaṅkamī cũng có nghĩa là đã đi đến.
Upasaṅkamitvāti upasaṅkamanapariyosānadīpanaṃ.
Upasaṅkamitvā indicates the conclusion of the act of approaching.
Upasaṅkamitvā (sau khi đến) biểu thị sự kết thúc của việc đến gần.
Atha vā evaṃ gato tato āsannataraṃ ṭhānaṃ bhagavato samīpasaṅkhātaṃ gantvātipi vuttaṃ hoti.
Or, having gone thus, it also means that from there he went to a closer place, designated as the vicinity of the Blessed One.
Hoặc cũng có nghĩa là sau khi đi đến một nơi gần hơn, tức là gần Đức Thế Tôn.
Bhagavatā saddhiṃ sammodīti yathā khamanīyādīni pucchanto bhagavā tena, evaṃ sopi bhagavatā saddhiṃ samappavattamodo ahosi, sītodakaṃ viya uṇhodakena sammoditaṃ ekībhāvaṃ agamāsi.
He exchanged greetings with the Blessed One: just as the Blessed One, asking about his well-being and so on, had a pleasant exchange with him, so too did he have a pleasant exchange with the Blessed One; they became united like cold water mixed with hot water.
Bhagavatā saddhiṃ sammodī (đàm luận với Đức Thế Tôn): như Đức Thế Tôn hỏi ông về sự an lạc, v.v., thì ông cũng vui vẻ đàm luận với Đức Thế Tôn như vậy, giống như nước lạnh hòa với nước nóng trở thành một.
Yāya ca ‘‘kacci te, bho gotama, khamanīyaṃ, kacci yāpanīyaṃ, kacci bhoto gotamassa gotamasāvakānañca appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāro’’tiādikāya kathāya sammodi, taṃ pītipāmojjasaṅkhātasammodajananato sammodituṃ yuttabhāvato ca sammodanīyaṃ, atthabyañjanamadhuratāya sucirampi kālaṃ sāretuṃ nirantaraṃ pavattetuṃ araharūpato saritabbabhāvato ca sārāṇīyaṃ.
And the talk with which he exchanged greetings, such as "Is Master Gotama well, is he keeping fit? Do Master Gotama and his disciples have little illness, little affliction, are they of light rising, strong, and dwelling in comfort?", is sammodanīyaṃ (congenial) because it generates delight and joy, and because it is suitable for rejoicing. It is sārāṇīyaṃ (memorable) because it is worthy of being remembered, suitable to be continually brought to mind for a very long time due to the sweetness of its meaning and phrasing.
Và cuộc đàm luận mà ông đã vui vẻ thực hiện, chẳng hạn như: ‘Này Tôn giả Gotama, ngài có khỏe không? Ngài có an lạc không? Tôn giả Gotama và các đệ tử của ngài có ít bệnh tật, ít phiền não, có thể đứng dậy dễ dàng, có sức khỏe, có an lạc không?’ – cuộc đàm luận đó là sammodanīya (đáng vui vẻ) vì nó tạo ra sự hoan hỷ và vui sướng, và vì nó thích hợp để vui vẻ; và nó là sārāṇīya (đáng ghi nhớ) vì sự ngọt ngào của văn tự và ý nghĩa, và vì nó đáng được ghi nhớ để tiếp tục thực hành liên tục trong một thời gian dài.
Suyyamānasukhato ca sammodanīyaṃ, anussariyamānasukhato ca sāraṇīyaṃ.
It is congenial due to the pleasure of hearing it, and memorable due to the pleasure of recollecting it.
Nó là sammodanīya vì sự an lạc khi được nghe, và là sārāṇīya vì sự an lạc khi được hồi tưởng.
Tathā byañjanaparisuddhatāya sammodanīyaṃ, atthaparisuddhatāya sāraṇīyanti evaṃ anekehi pariyāyehi sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā pariyosāpetvā niṭṭhāpetvā yenatthena āgato, taṃ pucchitukāmo ekamantaṃ nisīdi.
Likewise, it is congenial due to the purity of its phrasing, and memorable due to the purity of its meaning. Thus, having concluded, finished, and completed this congenial and memorable talk in many ways, being desirous of asking about the purpose for which he had come, he sat down to one side.
Tương tự, nó là sammodanīya vì sự trong sáng của văn tự, và là sārāṇīya vì sự trong sáng của ý nghĩa. Sau khi kết thúc cuộc đàm luận sammodanīya và sārāṇīya bằng nhiều cách như vậy, ông ngồi xuống một bên, muốn hỏi về mục đích mà ông đã đến.
Ekamantanti bhāvanapuṃsakaniddeso, ‘‘visamaṃ candimasūriyā parivattantī’’tiādīsu (a. ni. 4.70) viya.
Ekamantaṃ (to one side) is a neuter adverbial expression, as in passages like "the moon and sun revolve unevenly".
Ekamantaṃ là một từ chỉ trạng thái trung tính, như trong các câu ‘mặt trăng và mặt trời xoay chuyển không đều’ (a. ni. 4.70), v.v.
Tasmā yathā nisinno ekamantaṃ nisinno hoti, tathā nisīdīti evamettha attho daṭṭhabbo.
Therefore, the meaning here should be understood as: he sat down in such a way that he was sitting to one side.
Vì vậy, ý nghĩa ở đây cần được hiểu là ‘ông ngồi xuống một bên theo cách mà người ngồi xuống một bên’.
Bhummatthe vā etaṃ upayogavacanaṃ.
Or, this is an accusative case form used in a locative sense.
Hoặc đây là một từ chỉ công cụ trong ý nghĩa vị trí.
Nisīdīti upāvisi.
Nisīdi means he sat down.
Nisīdī là ngồi xuống.
Paṇḍitā hi purisā garuṭṭhāniyaṃ upasaṅkamitvā āsanakusalatāya ekamantaṃ nisīdanti, ayañca nesaṃ aññataro, tasmā ekamantaṃ nisīdi.
Indeed, wise people, having approached someone deserving of respect, sit down to one side with skill in taking a seat, and he was one of them; therefore, he sat down to one side.
Những người trí tuệ, sau khi đến gần một người đáng kính, sẽ ngồi xuống một bên một cách khéo léo; ông này là một trong số họ, vì vậy ông ngồi xuống một bên.
Kathaṃ nisinno pana ekamantaṃ nisinno hotīti.
But how is one sitting to one side?
Thế nào là ngồi xuống một bên?
Cha nisajjadose vajjetvā.
By avoiding the six faults of sitting.
Tránh sáu lỗi khi ngồi.
Seyyathidaṃ, atidūraṃ accāsannaṃ uparivātaṃ unnatapadesaṃ atisammukhaṃ atipacchāti.
That is to say: too far, too near, upwind, in a high place, directly in front, and directly behind.
Đó là: quá xa, quá gần, ngược gió, ở nơi cao hơn, quá đối diện, quá phía sau.
Atidūre nisinno hi sace kathetukāmo hoti, uccāsaddena kathetabbaṃ hoti.
For one sitting too far away, if they wish to speak, they must speak in a loud voice.
Nếu người ngồi quá xa muốn nói chuyện, thì phải nói bằng giọng lớn.
Accāsanne nisinno saṅghaṭṭanaṃ karoti.
One sitting too near causes physical contact.
Người ngồi quá gần sẽ gây va chạm.
Uparivāte nisinno sarīragandhena bādhati.
One sitting upwind causes disturbance with the smell of their body.
Người ngồi ngược gió sẽ làm phiền bằng mùi cơ thể.
Unnatappadese nisinno agāravaṃ pakāseti.
One sitting in a high place displays disrespect.
Người ngồi ở nơi cao hơn sẽ biểu lộ sự thiếu tôn kính.
Atisammukhā nisinno sace daṭṭhukāmo hoti, cakkhunā cakkhuṃ āhacca daṭṭhabbaṃ hoti.
One sitting directly in front, if they wish to look, must look eye to eye.
Nếu người ngồi quá đối diện muốn nhìn, thì mắt phải chạm mắt để nhìn.
Atipacchā nisinno sace daṭṭhukāmo hoti, gīvaṃ pasāretvā daṭṭhabbaṃ hoti.
One sitting directly behind, if they wish to look, must look by stretching out their neck.
Nếu người ngồi quá phía sau muốn nhìn, thì phải vươn cổ để nhìn.
Tasmā ayampi ete cha nisajjadose vajjetvā nisīdi, tena vuttaṃ ‘‘ekamantaṃ nisīdī’’ti.
Therefore, he too sat down avoiding these six faults of sitting. For that reason it is said, "he sat down to one side."
Vì vậy, ông này cũng tránh sáu lỗi khi ngồi này mà ngồi xuống, do đó đã nói ‘ngồi xuống một bên’.
Yemeti ye ime.
Yeme means ye ime (these who).
Yeme là ye ime (những người này).
Kulaputtāti duvidhā kulaputtā jātikulaputtā ācārakulaputtā.
Kulaputtā (clansmen): there are two kinds of clansmen, clansmen by birth and clansmen by conduct.
Kulaputtā (thiện nam tử) có hai loại: thiện nam tử theo dòng dõi và thiện nam tử theo hành vi.
Tattha ‘‘tena kho pana samayena raṭṭhapālo nāma kulaputto tasmiṃyeva thullakoṭṭhike aggakulassa putto’’ti (ma. ni. 2.294) evaṃ āgatā uccākulappasutā jātikulaputtā nāma.
Herein, those born of a high family, who have come in the way of, "At that time, a son of a good family named Raṭṭhapāla was the son of the foremost family in that very Thullakoṭṭhika," are called jātikulaputtā (sons of good family by birth).
Ở đó, những thiện gia nam tử (jātikulaputtā) xuất thân từ gia đình cao quý, như được nói đến: “Vào thời điểm đó, có một thiện gia nam tử tên là Raṭṭhapāla, là con trai của một gia đình danh giá trong thị trấn Thullakoṭṭhita.”
‘‘Ye te kulaputtā saddhā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā’’ti (ma. ni. 3.78) evaṃ āgatā pana yattha katthaci kule pasutāpi ācārasampannā ācārakulaputtā nāma.
But those who have come in the way of, "Those sons of a good family who have gone forth from the household life into homelessness out of faith," though born in any family whatsoever but endowed with good conduct, are called ācārakulaputtā (sons of a good family by conduct).
Còn những người được nói đến như: “Những thiện gia nam tử ấy, với đức tin, đã từ bỏ đời sống gia đình để xuất gia sống đời không gia đình,” thì dù sinh ra trong bất kỳ gia đình nào, nếu có đầy đủ phẩm hạnh, họ được gọi là thiện gia nam tử về phẩm hạnh (ācārakulaputtā).
Idha pana dvīhipi kāraṇehi kulaputtāyeva.
Here, however, they are sons of good family for both reasons.
Tuy nhiên, ở đây, họ là thiện gia nam tử vì cả hai lý do.
Saddhāti saddhāya.
Saddhā means by faith.
Saddhā có nghĩa là với đức tin.
Agārasmāti agārato.
Agārasmā means from the household.
Agārasmā có nghĩa là từ gia đình.
Anagāriyanti pabbajjaṃ bhikkhubhāvañca.
Anagāriyaṃ means the going forth and the state of a bhikkhu.
Anagāriyaṃ có nghĩa là sự xuất gia, và trạng thái tỳ khưu.
Pabbajjāpi hi natthettha agāriyanti anagāriyā, agārassa hitaṃ kasigorakkhādikammamettha natthīti attho.
For going forth is also called anagāriyā because there is no household life in it; the meaning is that the work beneficial to a household, such as agriculture and cattle-herding, does not exist in it.
Thật vậy, đối với sự xuất gia, không có đời sống gia đình ở đây, nên gọi là anagāriyā; nghĩa là không có những công việc như cày cấy, chăn nuôi gia súc, v.v., là những việc có lợi cho đời sống gia đình.
Bhikkhupi natthetassa agāranti anagāro, anagārassa bhāvo anagāriyaṃ.
A bhikkhu, too, is one who has no household, an anagāro; the state of an anagāro is anagāriyaṃ.
Vị tỳ khưu cũng không có đời sống gia đình, nên gọi là anagāro; trạng thái của người không gia đình là anagāriyaṃ.
Pabbajitāti upagatā, evaṃ sabbathāpi anagāriyasaṅkhātaṃ pabbajjaṃ bhikkhubhāvaṃ vā upagatāti vuttaṃ hoti.
Pabbajitā means have undertaken. Thus, in every way, it is said that they have undertaken the going forth or the state of a bhikkhu, which is designated as homelessness.
Pabbajitā có nghĩa là đã đi đến, như vậy có nghĩa là đã đi đến đời sống xuất gia hay trạng thái tỳ khưu, được gọi là anagāriyaṃ, bằng mọi cách.
Pubbaṅgamoti purato gāmī nāyako.
Pubbaṅgamo means a leader who goes before.
Pubbaṅgamo có nghĩa là người đi trước, người dẫn đầu.
Bahukāroti hitakiriyāya bahūpakāro.
Bahukāro means of great help by performing what is beneficial.
Bahukāro có nghĩa là người có nhiều lợi ích trong việc làm điều thiện.
Bhavaṃ tesaṃ gotamo samādapetāti te kulaputte bhavaṃ gotamo adhisīlādīni gāhetā sikkhāpetā.
Bhavaṃ tesaṃ gotamo samādapetā means the venerable Gotama is the one who causes those sons of good family to undertake and train in the higher morality and so on.
Bhavaṃ tesaṃ gotamo samādapetā có nghĩa là Tôn giả Gotama đã khiến những thiện gia nam tử ấy chấp nhận và học hỏi các giới luật cao thượng (adhisīla) và những điều khác.
Sā janatāti so janasamūho.
Sā janatā means that multitude of people.
Sā janatā có nghĩa là đám đông quần chúng ấy.
Diṭṭhānugatiṃ āpajjatīti dassanānugatiṃ paṭipajjati, yandiṭṭhiko bhavaṃ gotamo yaṃkhantiko yaṃruciko, tepi tandiṭṭhikā honti taṃkhantikā taṃrucikāti attho.
Diṭṭhānugatiṃ āpajjatī means they adopt the same course of views; the meaning is that whatever view the venerable Gotama holds, whatever he approves of, whatever he prefers, they too come to hold that view, to approve of that, and to prefer that.
Diṭṭhānugatiṃ āpajjatī có nghĩa là họ noi theo quan điểm, thực hành theo quan điểm; nghĩa là Tôn giả Gotama có quan điểm nào, sự chấp nhận nào, sự ưa thích nào, thì họ cũng có quan điểm ấy, sự chấp nhận ấy, sự ưa thích ấy.
Kasmā panāyaṃ evamāhāti?
Now why did he speak thus?
Tại sao vị ấy lại nói như vậy?
Esa kira pubbe aneke kulaputte agāramajjhe vasante devaputte viya pañcahi kāmaguṇehi paricāriyamāne anto ca bahi ca susaṃvihitārakkhe disvā, te aparena samayena bhagavato madhurarasaṃ dhammadesanaṃ sutvā saddhāya gharā nikkhamma pabbajitvā ghāsacchādanaparamatāya santuṭṭhe āraññakesu senāsanesu kenaci arakkhiyamānepi anussaṅkitāparisaṅkite haṭṭhapahaṭṭhe udaggudagge addasa, disvā ca imesaṃ kulaputtānaṃ ‘‘ayaṃ phāsuvihāro kaṃ nissāya uppanno’’ti cintento ‘‘samaṇaṃ gotama’’nti bhagavati pasādaṃ alattha.
It is said that this brahmin had formerly seen many sons of good family dwelling in the midst of their homes, being ministered to with the five strands of sensual pleasure like sons of the devas, with well-arranged protection both inside and out. Then, at a later time, after hearing the Blessed One's Dhamma-discourse of sweet flavor, they went forth from home out of faith and he saw them, content with the bare minimum of robes and almsfood, dwelling in forest hermitages, unafraid and unalarmed even though unguarded by anyone, joyful and elated, exultant and jubilant. Having seen this and reflecting, "On whose account has this comfortable abiding arisen for these sons of good family?" he gained confidence in the Blessed One, thinking, "The ascetic Gotama."
Vị ấy, trước đây, đã thấy nhiều thiện gia nam tử sống giữa gia đình, được hưởng thụ năm dục lạc như các vị trời, với sự bảo vệ được sắp đặt chu đáo cả trong lẫn ngoài. Sau đó, vị ấy thấy những thiện gia nam tử ấy, sau khi nghe lời thuyết pháp ngọt ngào của Đức Thế Tôn, đã từ bỏ nhà cửa xuất gia với đức tin, hài lòng với sự tối thiểu về đồ ăn thức uống, sống trong các trú xứ trong rừng, không cần ai bảo vệ mà vẫn không nghi ngờ, không sợ hãi, vui vẻ, hân hoan, phấn khởi. Sau khi thấy vậy, vị ấy suy nghĩ: “Sự an lạc này của những thiện gia nam tử này phát sinh nhờ ai?” và đã có niềm tin vào Đức Thế Tôn, vị Sa-môn Gotama.
So taṃ pasādaṃ nivedetuṃ bhagavato santikaṃ āgato, tasmā evamāha.
He came to the Blessed One to express that confidence; therefore he spoke thus.
Vị ấy đã đến gặp Đức Thế Tôn để trình bày niềm tin ấy, vì vậy đã nói như vậy.
Athassa bhagavā taṃ vacanaṃ sampaṭicchanto abbhanumodanto ca evametaṃ brāhmaṇātiādimāha.
Then the Blessed One, accepting and approving of his statement, said evametaṃ brāhmaṇa and so on.
Bấy giờ, Đức Thế Tôn, chấp nhận và hoan hỷ với lời nói ấy của vị ấy, đã nói: “Này Bà-la-môn, đúng là như vậy…” và những lời tiếp theo.
Vacanasampaṭicchanānumodanatthoyeva hi ettha ayaṃ evanti nipāto.
Here, the particle evaṃ is indeed for the purpose of accepting and approving the statement.
Ở đây, tiểu từ evaṃ này chỉ có nghĩa là sự chấp nhận và hoan hỷ lời nói.
Mamaṃ uddissāti maṃ uddissa.
Mamaṃ uddissā means with me as their aim.
Mamaṃ uddissā có nghĩa là nhắm vào Ta.
Saddhāti saddhāyeva.
Saddhā means only by faith.
Saddhā có nghĩa là chỉ vì đức tin.
Na iṇaṭṭhā na bhayaṭṭātiādīni sandhāyāha.
He says this with reference to those who did not go forth on account of debt, on account of fear, and so on.
Lời này được nói để chỉ ra rằng họ không phải vì nợ nần hay vì sợ hãi, v.v.
Īdisānaṃyeva hi bhagavā pubbaṅgamo, na itaresaṃ.
For the Blessed One is the leader only of such persons, not of others.
Thật vậy, Đức Thế Tôn là người dẫn đầu cho những người như vậy, chứ không phải cho những người khác.
Durabhisambhavāni hīti sambhavituṃ dukkhāni dussahāni, na sakkā appesakkhehi ajjhogāhitunti vuttaṃ hoti.
Durabhisambhavāni hīti means they are difficult to accomplish, hard to endure; it is said that they cannot be entered into by those of little merit.
Durabhisambhavāni hī có nghĩa là khó có thể thành tựu, khó có thể chịu đựng; có nghĩa là những người có ít năng lực không thể thâm nhập được.
Araññavanapatthānīti araññāni ca vanapatthāni ca.
Araññavanapatthānīti means forests and woodlands.
Araññavanapatthānī có nghĩa là rừng và những khu rừng hoang dã.
Tattha kiñcāpi abhidhamme nippariyāyena, ‘‘nikkhamitvā bahi indakhilā sabbametaṃ arañña’’nti vuttaṃ, tathāpi yantaṃ ‘‘pañcadhanusatikaṃ pacchima’’nti āraññikaṅganipphādakaṃ senāsanaṃ vuttaṃ, tadeva adhippetanti veditabbaṃ.
Therein, although in the Abhidhamma it is stated without qualification, "Having gone out beyond the city-pillar, all of that is forest," it should be understood that what is intended here is that dwelling which fulfills the ascetic practice of a forest-dweller, which is stated as "a minimum of five hundred bow-lengths away."
Ở đây, mặc dù trong Abhidhamma có nói một cách không ẩn dụ rằng “tất cả những gì bên ngoài cột ranh giới (indakhīla) khi rời khỏi làng đều là rừng (arañña),” tuy nhiên, cần hiểu rằng điều được đề cập đến là trú xứ tạo thành một chi phần của hạnh đầu đà sống trong rừng (āraññikaṅga), tức là “cách xa năm trăm cung (pañcadhanusatikaṃ pacchimaṃ).”
Vanapatthanti gāmantaṃ atikkamitvā manussānaṃ anupacāraṭṭhānaṃ, yattha na kasīyati na vapīyati.
Vanapattha means a place beyond the vicinity of a village, a place not frequented by people, where there is no plowing or sowing.
Vanapatthaṃ có nghĩa là một nơi vượt ra khỏi ranh giới làng, nơi con người không thường xuyên lui tới, nơi không cày cấy, không gieo trồng.
Vuttampi cetaṃ ‘‘vanapatthanti dūrānametaṃ senāsanānaṃ adhivacanaṃ, vanapatthanti vanasaṇḍānametaṃ senāsanānaṃ, vanapatthanti bhiṃsanakānametaṃ, vanapatthanti salomahaṃsānametaṃ, vanapatthanti pariyantānametaṃ, vanapatthanti na manussūpacārānametaṃ senāsanānaṃ adhivacana’’nti.
And this has been said: "'Woodland' is a designation for remote dwellings; 'woodland' is a designation for dwellings in forest groves; 'woodland' is a designation for terrifying places; 'woodland' is a designation for hair-raising places; 'woodland' is a designation for secluded places; 'woodland' is a designation for dwellings not frequented by people."
Cũng có nói rằng: “Vanapatthaṃ là tên gọi của những trú xứ xa xôi; vanapatthaṃ là tên gọi của những trú xứ trong rừng rậm; vanapatthaṃ là tên gọi của những nơi đáng sợ; vanapatthaṃ là tên gọi của những nơi khiến lông tóc dựng đứng; vanapatthaṃ là tên gọi của những nơi tận cùng; vanapatthaṃ là tên gọi của những trú xứ mà con người không lui tới.”
Ettha ca pariyantānanti imamekaṃ pariyāyaṃ ṭhapetvā sesapariyāyehi vanapatthāni veditabbānī.
And here, setting aside this one meaning of pariyantānaṃ, the woodlands should be understood by the remaining meanings.
Ở đây, trừ cách giải thích pariyantānaṃ này, các cách giải thích còn lại đều phải hiểu là vanapatthāni.
Pantānīti pariyantāni atidūrāni.
Pantānīti means secluded, very remote.
Pantānī có nghĩa là những nơi tận cùng, rất xa xôi.
Dukkaraṃ pavivekanti kāyavivekaṃ dukkaraṃ.
Dukkaraṃ pavivekanti means bodily seclusion is difficult to do.
Dukkaraṃ pavivekaṃ có nghĩa là sự độc cư thân (kāyaviveka) khó thực hiện.
Durabhiramanti abhiramituṃ na sukhaṃ.
Durabhiramanti means not easy to delight in.
Durabhiramaṃ có nghĩa là không dễ để vui thích.
Ekatteti ekībhāve.
Ekatteti means in solitude.
Ekatte có nghĩa là trong sự độc cư.
Kiṃ dasseti?
What does this show?
Điều này cho thấy gì?
Kāyaviveke katepi tattha cittaṃ abhiramāpetuṃ dukkaraṃ.
Even when bodily seclusion has been achieved, it is difficult to make the mind delight in it.
Ngay cả khi đã độc cư thân, việc khiến tâm vui thích ở nơi đó vẫn khó khăn.
Dvayaṃdvayārāmo hi ayaṃ lokoti.
For this world delights in pairs.
Vì thế giới này ưa thích sự đôi lứa (dvayaṃdvayārāmo).
Haranti maññeti haranti viya ghasanti viya.
Haranti maññeti means they seem to carry away, they seem to devour.
Haranti maññe có nghĩa là dường như chúng kéo đi, dường như chúng nuốt chửng.
Manoti manaṃ.
Manoti means the mind.
Mano có nghĩa là tâm.
Samādhiṃ alabhamānassāti upacārasamādhiṃ vā appanāsamādhiṃ vā alabhantassa.
Samādhiṃ alabhamānassāti means of one who does not attain access concentration or absorption concentration.
Samādhiṃ alabhamānassā có nghĩa là đối với người không đạt được định cận hành (upacārasamādhi) hoặc định an chỉ (appanāsamādhi).
Kiṃ dasseti?
What does this show?
Điều này cho thấy gì?
Īdisassa bhikkhuno tiṇapaṇṇamigādisaddehi vividhehi ca bhiṃsanakehi vanāni cittaṃ vikkhipanti maññeti, sabbaṃ brāhmaṇo saddhāpabbajitānaṃ kulaputtānaṃ araññavāse (vibha. 529) vimhito āha.
He thinks that for such a bhikkhu, the forests distract the mind with the sounds of grass, leaves, deer, and so on, and with various terrifying things. The brahmin said all this, amazed at the forest-dwelling of the sons of good family who had gone forth out of faith.
Đối với một tỳ khưu như vậy, những khu rừng dường như làm phân tán tâm trí bởi tiếng động của cỏ cây, lá cây, thú vật, v.v., và bởi nhiều cảnh tượng đáng sợ. Vị Bà-la-môn đã nói tất cả những điều này với sự kinh ngạc về cuộc sống trong rừng của các thiện gia nam tử đã xuất gia với đức tin.
Tattha pubbeva sambodhāti sambodhato pubbeva, ariyamaggappattito aparabhāgeyevāti vuttaṃ hoti.
Therein, pubbeva sambodhāti means before the awakening; it is said to mean in the period before attaining the noble path.
Ở đây, pubbeva sambodhā có nghĩa là trước khi đạt được giác ngộ, tức là trước khi đạt đến Thánh đạo.
Anabhisambuddhassāti appaṭividdhacatusaccassa.
Anabhisambuddhassāti means of one who had not penetrated the four truths.
Anabhisambuddhassā có nghĩa là người chưa thấu hiểu Tứ Thánh Đế.
Bodhisattasseva satoti bujjhanakasattasseva sammāsambodhiṃ adhigantuṃ arahasattasseva sato, bodhiyā vā sattasseva laggasseva sato.
Bodhisattasseva satoti means while being a being set on awakening, a being worthy of attaining perfect self-awakening, or while being a being attached to, bound to, awakening.
Bodhisattasseva sato có nghĩa là khi còn là một chúng sinh có khả năng giác ngộ, tức là một chúng sinh xứng đáng đạt đến Chánh Đẳng Giác; hoặc là một chúng sinh đã gắn liền với sự giác ngộ.
Dīpaṅkarassa hi bhagavato pādamūle aṭṭhadhammasamodhānena abhinīhārasamiddhito pabhuti tathāgato bodhiyā satto laggo ‘‘pattabbā mayā esā’’ti tadadhigamāya parakkamaṃ amuñcantoyeva āgato, tasmā bodhisattoti vuccati.
For from the time his aspiration succeeded through the conjunction of eight factors at the feet of the Blessed One Dīpaṅkara, the Tathāgata was a being attached to, bound to, awakening, and he came along never abandoning the effort to attain it, thinking, "This must be attained by me." Therefore he is called a Bodhisatta.
Thật vậy, từ khi sự phát nguyện thành tựu với tám pháp hội tụ dưới chân Đức Phật Dīpaṅkara, Đức Như Lai đã gắn liền với sự giác ngộ, không bao giờ từ bỏ nỗ lực để đạt được sự giác ngộ ấy, với ý nghĩ: “Ta phải đạt được điều này.” Do đó, Ngài được gọi là Bồ-tát (Bodhisatto).
Tassa mayhanti tassa evaṃ bodhisattasseva sato mayhaṃ.
Tassa mayhanti means for me, who was thus a Bodhisatta.
Tassa mayhaṃ có nghĩa là đối với Ta, người đã là một Bồ-tát như vậy.
Ye kho keci samaṇā vā brāhmaṇā vāti ye keci pabbajjūpagatā vā bhovādino vā.
Ye kho keci samaṇā vā brāhmaṇā vāti means whatever ascetics or brahmins.
Ye kho keci samaṇā vā brāhmaṇā vā có nghĩa là bất kỳ ai đã xuất gia hoặc là các Bà-la-môn có cách xưng hô “bhovādī.”
Aparisuddhakāyakammantāti aparisuddhena pāṇātipātādinā kāyakammantena samannāgatā.
Aparisuddhakāyakammantāti means endowed with impure bodily action, such as killing living beings.
Aparisuddhakāyakammantā có nghĩa là những người có hạnh nghiệp thân không thanh tịnh, như sát sinh, v.v.
Aparisuddhakāyakammantasandosahetūti aparisuddhassa kāyakammantasaṅkhātassa attano dosassa hetu, aparisuddhakāyakammantakāraṇāti vuttaṃ hoti.
Aparisuddhakāyakammantasandosahetūti means for the reason of their own fault, which is designated as impure bodily action; it is said to mean because of impure bodily action.
Aparisuddhakāyakammantasandosahetū có nghĩa là nguyên nhân của lỗi lầm trong hạnh nghiệp thân không thanh tịnh của chính mình, tức là nguyên nhân của hạnh nghiệp thân không thanh tịnh.
Haveti ekaṃsavacane nipāto.
Haveti is a particle in the sense of certainty.
Have là một tiểu từ chỉ sự chắc chắn.
Akusalanti sāvajjaṃ akkhemañca.
Akusalanti means blameworthy and unsafe.
Akusalaṃ có nghĩa là có lỗi và không an lạc.
Bhayabheravanti bhayañca bheravañca.
Bhayabheravanti means fear and terror.
Bhayabheravaṃ có nghĩa là sự sợ hãi và sự kinh hoàng.
Cittutrāsassa ca bhayānakārammaṇassa cetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for mental terror and a frightening object.
Đây là tên gọi của sự sợ hãi trong tâm và đối tượng đáng sợ.
Tatra bhayaṃ sāvajjaṭṭhena akusalaṃ, bheravaṃ akkhemaṭṭhenāti veditabbaṃ.
Therein, bhayaṃ is what is unwholesome in the sense of being blameworthy; bheravaṃ should be understood in the sense of being unsafe.
Ở đó, bhayaṃ (sợ hãi) phải hiểu là bất thiện vì có lỗi, còn bheravaṃ (kinh hoàng) phải hiểu là không an lạc.
Avhāyantīti pakkosanti.
Avhāyantīti means they summon.
Avhāyantī có nghĩa là mời gọi.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Te hi pāṇātipātādīni katvā ‘‘mayaṃ ayuttamakamhā, sace no te jāneyyuṃ, yesaṃ aparajjhimhā, idāni anubandhitvā anayabyasanaṃ āpādeyyu’’nti araññaṃ pavisitvā gacchantare vā gumbantare vā nisīdanti.
For they, having done things like the destruction of life, enter the forest and sit inside a thicket or a bush, thinking: "We have done what is improper. If those whom we have wronged were to find out about us, they would now pursue us and bring about our ruin and disaster."
Quả thật, những người ấy đã thực hiện các hành vi như sát sinh, và họ nghĩ: "Chúng ta đã làm điều không đúng. Nếu những người mà chúng ta đã xúc phạm biết được, bây giờ họ sẽ truy đuổi và gây ra sự hủy hoại và bất hạnh cho chúng ta." Với suy nghĩ như vậy, họ đi vào rừng và ngồi trong bụi cây lớn có gai hoặc trong bụi cây nhỏ.
Te ‘‘appamattakampi tiṇasaddaṃ vā paṇṇasaddaṃ vā sutvā, idānimhā naṭṭhā’’ti tasanti vittasanti, āgantvā parehi parivāritā viya baddhā vadhitā viya ca honti.
Upon hearing even the slightest sound of grass or a leaf, they are startled and terrified, thinking, "Now we are lost!" It is as if others have come, surrounded them, and have them bound and beaten.
Nghe thấy một tiếng động nhỏ của cỏ hay lá cây, những người ấy nghĩ: "Bây giờ chúng ta đã tiêu vong rồi!" Họ sợ hãi và kinh hoàng, và khi những người khác đến, họ cảm thấy như bị bao vây, bị trói buộc và bị đánh đập.
Evaṃ taṃ bhayabheravaṃ attani samāropanaṭṭhena avhāyanti pakkosanti.
In this way, by projecting it onto themselves, they invite and summon that fear and terror.
Như vậy, họ tự mình triệu gọi và mời gọi sự sợ hãi và kinh hoàng đó đến với mình.
Na kho panāhaṃ…pe… paṭisevāmīti ahaṃ kho pana aparisuddhakāyakammanto hutvā araññavanapatthāni pantāni senāsanāni na paṭisevāmi.
But I do not…pe… resort to: But I, being one with impure bodily conduct, do not resort to remote forest and wilderness dwellings.
Na kho panāhaṃ…pe… paṭisevāmīti: Ta không thực hành những nơi cư ngụ xa xôi, rừng núi, hoang vắng khi thân nghiệp chưa thanh tịnh.
Ye hi voti ettha voti nipātamattaṃ.
Whatever ones: Herein, vo is merely a particle.
Ye hi voti: Ở đây, vo chỉ là một từ phụ.
Ariyā vuccanti buddhā ca buddhasāvakā ca.
Noble ones refers to Buddhas and the disciples of the Buddha.
Ariyā được gọi là chư Phật và các đệ tử của Phật.
Parisuddhakāyakammantāti īdisā hutvā.
Of pure bodily conduct: Being of this kind.
Parisuddhakāyakammantāti: Đã trở thành những người như vậy.
Tesamahaṃ aññataroti tesaṃ ahampi eko aññataro.
I am one of them: I, too, am one among them.
Tesamahaṃ aññataroti: Ta cũng là một trong số họ.
Bodhisatto hi gahaṭṭhopi pabbajitopi parisuddhakāyakammantova hoti.
For a Bodhisatta, whether a householder or one gone forth, is indeed of pure bodily conduct.
Quả thật, Bồ-tát, dù là cư sĩ hay xuất gia, đều có thân nghiệp thanh tịnh.
Bhiyyoti atirekatthe nipāto.
Further: A particle in the sense of ‘exceedingly’.
Bhiyyoti: Là một từ phụ chỉ ý "hơn nữa", "thêm vào".
Pallomanti pannalomataṃ, khemaṃ sotthibhāvanti attho.
Pallomaṃ: Means the state of having hair lying flat; the meaning is security, a state of well-being.
Pallomanti: Tức là lông rụng, nghĩa là sự an toàn, sự bình an.
Āpādinti āpajjiṃ, atirekaṃ sotthibhāvaṃ atirekena vā sotthibhāvamāpajjinti vuttaṃ hoti.
I have obtained: Means ‘I have attained’. It is said to mean: "I have attained a state of exceeding well-being," or "I have attained a state of well-being through an exceeding degree."
Āpādinti: Ta đã đạt được, tức là đã đạt được sự bình an tuyệt đối hoặc sự bình an hơn mức bình thường.
Araññe vihārāyāti araññe vihāratthāya.
For dwelling in the forest: For the purpose of dwelling in the forest.
Araññe vihārāyāti: Để cư ngụ trong rừng.
36. Esa nayo sabbattha.
36. This method applies everywhere.
Nguyên tắc này áp dụng cho tất cả các phần.
Ayaṃ pana viseso, vacīkammantavāre tāva aparisuddhavacīkammantāti aparisuddhena musāvādādinā vacīkammantena samannāgatā.
This, however, is the specific detail: In the section on verbal conduct, of impure verbal conduct means possessed of impure verbal conduct, such as false speech.
Tuy nhiên, có một điểm đặc biệt: trong phần khẩu nghiệp, aparisuddhavacīkammantāti là những người có khẩu nghiệp không thanh tịnh, như nói dối, v.v.
Te kathaṃ bhayabheravaṃ avhāyanti?
How do they invite fear and terror?
Họ triệu gọi sự sợ hãi và kinh hoàng như thế nào?
Te musāvādena parassa atthaṃ bhañjitvā, pisuṇavācāya mittabhedaṃ katvā pharusavācāya paresaṃ parisamajjhe mammāni tuditvā niratthakavācāya parasattānaṃ kammante nāsetvā ‘‘mayaṃ ayuttamakamhā, sace no te jāneyyuṃ, yesaṃ aparajjhimhā, idāni anubandhitvā anayabyasanaṃ pāpeyyu’’nti araññaṃ pavisitvā gacchantare vā gumbantare vā nisīdanti.
They, having destroyed another's welfare through false speech, having created division between friends through slanderous speech, having pierced others to the quick in the midst of an assembly with harsh speech, and having ruined the work of other beings with pointless talk, enter the forest and sit inside a thicket or a bush, thinking: "We have done what is improper. If those whom we have wronged were to find out about us, they would now pursue us and lead us to ruin and disaster."
Những người ấy, sau khi dùng lời nói dối để phá hoại lợi ích của người khác, dùng lời nói chia rẽ để phá vỡ tình bạn, dùng lời nói thô tục để chọc vào chỗ yếu của người khác giữa hội chúng, dùng lời nói vô ích để làm hỏng công việc của chúng sinh khác, họ nghĩ: "Chúng ta đã làm điều không đúng. Nếu những người mà chúng ta đã xúc phạm biết được, bây giờ họ sẽ truy đuổi và gây ra sự hủy hoại và bất hạnh cho chúng ta." Với suy nghĩ như vậy, họ đi vào rừng và ngồi trong bụi cây lớn hoặc trong bụi cây nhỏ.
Te ‘‘appamattakampi tiṇasaddaṃ vā paṇṇasaddaṃ vā sutvā idānimhā naṭṭhā’’ti tasanti vittasanti āgantvā parehi parivāritā viya baddhā vadhitā viya ca honti.
Upon hearing even the slightest sound of grass or a leaf, they are startled and terrified, thinking, "Now we are lost!" It is as if others have come, surrounded them, and have them bound and beaten.
Nghe thấy một tiếng động nhỏ của cỏ hay lá cây, họ nghĩ: "Bây giờ chúng ta đã tiêu vong rồi!" Họ sợ hãi và kinh hoàng, và khi những người khác đến, họ cảm thấy như bị bao vây, bị trói buộc và bị đánh đập.
Evaṃ taṃ bhayabheravaṃ attani samāropanaṭṭhena avhāyanti, pakkosanti.
In this way, by projecting it onto themselves, they invite and summon that fear and terror.
Như vậy, họ tự mình triệu gọi và mời gọi sự sợ hãi và kinh hoàng đó đến với mình.
Manokammantavāre aparisuddhamanokammantāti aparisuddhena abhijjhādinā manokammantena samannāgatā.
In the section on mental conduct, of impure mental conduct means possessed of impure mental conduct, such as covetousness.
Trong phần ý nghiệp, aparisuddhamanokammantāti là những người có ý nghiệp không thanh tịnh, như tham lam, v.v.
Te kathaṃ bhayabheravaṃ avhāyanti?
How do they invite fear and terror?
Họ triệu gọi sự sợ hãi và kinh hoàng như thế nào?
Te paresaṃ rakkhitagopitesu bhaṇḍesu abhijjhāvisamalobhaṃ uppādetvā parassa kujjhitvā parasatte micchādassanaṃ gāhāpetvā mayaṃ ayuttamakamhā…pe… attani samāropanaṭṭhena avhāyanti pakkosanti.
They, having generated covetousness and unrighteous greed for the guarded and protected goods of others, having become angry at another, and having made other beings adopt wrong view, thinking, "We have done what is improper…" and so on… by projecting it onto themselves, they invite and summon.
Những người ấy, sau khi khởi lên lòng tham bất chính đối với tài sản được người khác bảo vệ và giữ gìn, tức giận với người khác, và khiến chúng sinh khác chấp giữ tà kiến, họ nghĩ: "Chúng ta đã làm điều không đúng... (v.v.) ... tự mình triệu gọi và mời gọi sự sợ hãi và kinh hoàng đó đến với mình."
Ājīvavāre aparisuddhājīvāti aparisuddhena vejjakammadūtakammavaḍḍhipayogādinā ekavīsatianesanabhedena ājīvena samannāgatā.
In the section on livelihood, of impure livelihood means possessed of an impure livelihood of the twenty-one kinds of wrong livelihood, such as the practice of medicine, acting as a messenger, and the use of usury.
Trong phần sinh kế, aparisuddhājīvāti là những người có sinh kế không thanh tịnh, như hành nghề y, làm sứ giả, cho vay nặng lãi, v.v., tức là có hai mươi mốt loại sinh kế bất chính.
Te kathaṃ bhayabheravaṃ avhāyanti?
How do they invite fear and terror?
Họ triệu gọi sự sợ hãi và kinh hoàng như thế nào?
Te evaṃ jīvikaṃ kappetvā suṇanti – ‘‘sāsanasodhakā kira tepiṭakā bhikkhū sāsanaṃ sodhetuṃ nikkhantā, ajja vā sve vā idhāgamissantī’’ti araññaṃ pavisitvā gacchantare vā…pe… tasanti vittasanti.
Having sustained their life in this way, they hear: "It is said that monks learned in the Tipiṭaka, purifiers of the Teaching, have set out to purify the Teaching and will arrive here today or tomorrow." They then enter the forest and sit inside a thicket or…pe… they are startled and terrified.
Những người ấy, sau khi sống bằng cách đó, nghe nói: "Có những Tỳ-khưu Tam Tạng đang thanh lọc Giáo pháp đã xuất hành để thanh lọc Giáo pháp. Hôm nay hoặc ngày mai họ sẽ đến đây." Rồi họ đi vào rừng và ngồi trong bụi cây lớn... (v.v.) ... sợ hãi và kinh hoàng.
Te hi āgantvā parivāretvā gahitā viya odātavatthanivāsitā viya ca hontīti.
For it is as if those monks have come, surrounded, and seized them, and as if they have been made to wear white clothes.
Khi những người ấy đến, họ cảm thấy như bị bao vây và bị bắt giữ, hoặc như bị bắt mặc y phục trắng.
Sesaṃ tādisameva.
The rest is similar.
Phần còn lại cũng tương tự như vậy.
37. Ito paraṃ abhijjhālūtiādīsu kiñcāpi abhijjhābyāpādā manokammantena saṅgahitā tathāpi nīvaraṇavasena puna vuttāti veditabbā.
37. Hereafter, in such passages as covetous, although covetousness and ill will are included in mental conduct, it should be understood that they are mentioned again in the context of the hindrances.
Từ đây trở đi, mặc dù tham lam và sân hận được bao gồm trong ý nghiệp, nhưng chúng được nhắc lại theo cách của các triền cái.
Tattha abhijjhālūti parabhaṇḍādiabhijjhāyanasīlā.
Therein, covetous means habitually coveting the belongings of others.
Ở đây, abhijjhālūti là những người có thói quen tham lam tài sản của người khác, v.v.
Kāmesu tibbasārāgāti vatthukāmesu bahalakilesarāgā, te kathaṃ bhayabheravaṃ avhāyanti?
With intense passion for sensual pleasures means having thick defilement-passion for objects of sensual pleasure. How do they invite fear and terror?
Kāmesu tibbasārāgāti là những người có dục ái mãnh liệt đối với các dục lạc vật chất. Họ triệu gọi sự sợ hãi và kinh hoàng như thế nào?
Te avavatthitārammaṇā honti, tesaṃ avavatthitārammaṇānaṃ araññe viharantānaṃ divā diṭṭhaṃ rattiṃ bhayabheravaṃ hutvā upaṭṭhāti – ‘‘te ākulacittā appamattakenapi tasanti vittasanti, rajjuṃ vā lataṃ vā disvā sappasaññino honti, khāṇuṃ disvā yakkhasaññino, thalaṃ vā pabbataṃ vā disvā hatthisaññino sappādīhi anayabyasanaṃ āpāditā viya hontī’’ti.
They have an unsettled object of mind. For those with an unsettled object of mind dwelling in the forest, what was seen by day appears at night as a fear and terror. "With agitated minds, they are startled and terrified by the slightest thing. Seeing a rope or a vine, they perceive it as a snake; seeing a tree stump, they perceive it as a yakkha; seeing a mound of earth or a mountain, they perceive it as an elephant. It is as if ruin and disaster were brought upon them by snakes and other creatures."
Họ có những đối tượng không ổn định. Khi những người có đối tượng không ổn định này sống trong rừng, những gì họ nhìn thấy ban ngày sẽ trở thành sự sợ hãi và kinh hoàng vào ban đêm. "Tâm trí họ hỗn loạn, họ sợ hãi và kinh hoàng ngay cả với những điều nhỏ nhặt nhất. Họ nhìn thấy một sợi dây hay một dây leo và nghĩ đó là một con rắn. Họ nhìn thấy một gốc cây và nghĩ đó là một con quỷ. Họ nhìn thấy một gò đất hay một ngọn núi và nghĩ đó là một con voi, và họ cảm thấy như bị rắn và các loài khác gây ra sự hủy hoại và bất hạnh."
Sesaṃ tādisameva.
The rest is similar.
Phần còn lại cũng tương tự như vậy.
38. Byāpannacittāti pakatibhāvavijahanena vipannacittā.
38. With a corrupted mind means a mind that is ruined by abandoning its natural state.
Byāpannacittāti: Tâm bị hư hoại do từ bỏ trạng thái tự nhiên.
Kilesānugatañhi cittaṃ pakatibhāvaṃ vijahati, purāṇabhattabyañjanaṃ viya pūtikaṃ hoti.
For a mind that follows after defilements abandons its natural state; it becomes putrid like old rice and curry.
Quả thật, tâm bị phiền não chi phối sẽ từ bỏ trạng thái tự nhiên, trở nên thối rữa như thức ăn thừa đã cũ.
Paduṭṭhamanasaṅkappāti paduṭṭhacittasaṅkappā, abhadrakena paresaṃ anatthajanakena cittasaṅkappena samannāgatāti vuttaṃ hoti.
With corrupt mental intentions means having corrupt intentions of mind; it is said to mean being possessed of a vile intention of mind that brings about the misfortune of others.
Paduṭṭhamanasaṅkappāti: Ý nghĩ ác độc, tức là có những ý nghĩ ác độc, gây hại cho người khác.
Te kathaṃ bhayabheravaṃ avhāyanti?
How do they invite fear and terror?
Họ triệu gọi sự sợ hãi và kinh hoàng như thế nào?
Bhayabheravāvhāyanaṃ ito pabhuti abhijjhāluvāre vuttanayeneva veditabbaṃ.
From this point onward, the inviting of fear and terror should be understood in the same way as described in the section on the covetous.
Từ đây trở đi, việc triệu gọi sự sợ hãi và kinh hoàng cần được hiểu theo cách đã nói trong phần tham lam.
Yattha pana viseso bhavissati, tattha vakkhāma.
However, wherever there is a specific detail, we shall state it there.
Chúng ta sẽ nói về những điểm đặc biệt ở những nơi có.
Na kho panāhaṃ byāpannacittoti ettha pana mettacitto ahaṃ hitacittoti dasseti, īdisā hi bodhisattā honti.
But here, in But I do not have a corrupted mind, it shows: "I have a mind of loving-kindness, a mind of goodwill." For Bodhisattas are of this kind.
Ở đây, trong Na kho panāhaṃ byāpannacittoti, Bồ-tát thể hiện rằng Ngài có tâm từ bi, tâm lợi tha. Quả thật, các Bồ-tát là những người như vậy.
Evaṃ sabbattha vuttadosapaṭipakkhavasena bodhisattassa guṇā vaṇṇetabbā.
Thus, in every case, the qualities of the Bodhisatta should be described by way of the opposite of the stated faults.
Như vậy, ở khắp mọi nơi, các đức tính của Bồ-tát cần được ca ngợi theo cách đối lập với những lỗi lầm đã nói.
42. Attukkaṃsanakā paravambhīti ye attānaṃ ukkaṃsenti ukkhipanti, ucce ṭhāne ṭhapenti, parañca vambhenti garahanti nindanti, nīce ṭhāne ṭhapenti, tesametaṃ adhivacanaṃ.
42. One who extols oneself and disparages others: This is a designation for those who extol and elevate themselves, placing themselves in a high position, and who disparage, censure, and condemn others, placing them in a low position.
Attukkaṃsanakā paravambhīti: Những người tự đề cao, nâng mình lên vị trí cao, và chê bai, chỉ trích, hạ thấp người khác xuống vị trí thấp. Đó là tên gọi của họ.
Te kathaṃ bhayabheravaṃ avhāyanti?
How do they invite fear and terror?
Họ triệu gọi sự sợ hãi và kinh hoàng như thế nào?
Te parehi ‘‘asuko ca kira asuko ca attānaṃ ukkaṃsenti, amhe garahanti, dāse viya karonti, gaṇhatha ne’’ti anubaddhā palāyitvā araññaṃ pavisitvā gacchantare vā gumbantare vāti kāyakammantasadisaṃ vitthāretabbaṃ.
When pursued by others saying, "So-and-so and so-and-so are said to be extolling themselves and censuring us, treating us like slaves. Seize them!", they flee, enter the forest, and stay inside a thicket or a bush. This should be elaborated in a way similar to the section on bodily conduct.
Những người ấy, khi bị người khác truy đuổi vì "người này và người kia tự đề cao mình, chê bai chúng ta, đối xử với chúng ta như nô lệ, hãy bắt họ!", họ bỏ chạy vào rừng và ẩn mình trong bụi cây lớn hoặc bụi cây nhỏ. Phần này cần được mở rộng tương tự như phần thân nghiệp.
44. Lābhasakkārasilokanti ettha labbhatīti lābho, catunnaṃ paccayānametaṃ adhivacanaṃ.
44. In the phrase gain, honor, and fame, gain is so called because it is gained; this is a designation for the four requisites.
44. Lābhasakkārasiloka (lợi lộc, cung kính, danh tiếng): Ở đây, labbhatī (được nhận) nên gọi là lābha (lợi lộc). Đây là tên gọi của bốn vật tư.
Sakkāroti sundarakāro, paccayā eva hi paṇītapaṇītā sundarasundarā ca abhisaṅkharitvā katā sakkārāti vuccanti.
Honor means a fine deed, for it is the requisites themselves, when refined, excellent, beautiful, and well-prepared, that are called honor.
Sakkāra (cung kính) có nghĩa là sự sắp đặt tốt đẹp. Quả thật, các vật tư được sắp đặt một cách tinh tế và đẹp đẽ thì được gọi là sakkāra.
Yā ca parehi attano gāravakiriyā pupphādīhi vā pūjā.
It is also the reverence shown by others to oneself, or veneration with flowers and so on.
Hoặc là hành động tôn kính của người khác đối với mình, hoặc là sự cúng dường bằng hoa và các thứ khác.
Silokoti vaṇṇabhaṇanaṃ etaṃ, lābhañca sakkārañca silokañca lābhasakkārasilokaṃ.
Fame means the speaking of praise; gain, honor, and fame refers to gain, honor, and fame.
Siloka (danh tiếng) là lời tán thán. Lābha, sakkāra và siloka là lābhasakkārasiloka.
Nikāmayamānāti patthayamānā.
Desiring means wishing for.
Nikāmayamānā có nghĩa là mong muốn.
Bhayabheravāvhāyanaṃ abhijjhāluvārasadisameva.
The summoning of fear and terror is just like the section on the covetous.
Sự kêu gọi nỗi sợ hãi và kinh hoàng cũng giống như trường hợp của người có tâm tham lam.
Tadatthadīpakaṃ panettha piyagāmikavatthuṃ kathenti –
Here, to illuminate that meaning, they tell the story of Piyagāmika.
Để làm sáng tỏ ý nghĩa này, họ kể câu chuyện về Tỳ-kheo Piyagāmika:
Eko kira piyagāmiko nāma bhikkhu samādinnadhutaṅgānaṃ bhikkhūnaṃ lābhaṃ disvā ‘‘ahampi dhutaṅgaṃ samādiyitvā lābhaṃ uppādemī’’ti cintetvā sosānikaṅgaṃ samādāya susāne vasati.
It is said that a certain monk named Piyagāmika, seeing the gain of the monks who had undertaken the ascetic practices, thought, “I, too, will undertake the ascetic practices and generate gain,” and undertaking the charnel-ground-dweller’s practice, he lived in a charnel ground.
Nghe nói có một Tỳ-kheo tên là Piyagāmika, thấy các Tỳ-kheo đang thực hành hạnh đầu đà được lợi lộc, liền nghĩ: “Mình cũng sẽ thực hành hạnh đầu đà để tạo ra lợi lộc”, rồi thọ trì hạnh đầu đà ở nghĩa địa và sống trong nghĩa địa.
Athekadivasaṃ eko kammamutto jaraggavo divā gocare caritvā rattiṃ tasmiṃ susāne pupphagumbe sīsaṃ katvā romanthayamāno aṭṭhāsi.
Then one day, an old ox, released from work, after grazing in the pasture by day, stood at night in that charnel ground, resting its head in a thicket of flowers and ruminating.
Rồi một hôm, một con bò già đã hết tuổi lao động, ban ngày ăn cỏ, ban đêm nằm đầu vào bụi hoa trong nghĩa địa đó mà nhai lại.
Piyagāmiko rattiṃ caṅkamanā nikkhanto tassa hanusaddaṃ sutvā cintesi ‘‘addhā maṃ lābhagiddho esa susāne vasatīti ñatvā devarājā viheṭhetuṃ āgato’’ti, so jaraggavassa purato añjaliṃ paggahetvā ‘‘sappurisa devarāja ajja me ekarattiṃ khama, sve paṭṭhāya na evaṃ karissāmī’’ti namassamāno sabbarattiṃ yācanto aṭṭhāsi.
When Piyagāmika came out from his walking meditation at night and heard the sound of its jaw, he thought, “Surely the king of the devas, knowing ‘This one is living in the charnel ground out of greed for gain,’ has come to harass me.” Raising his joined hands before the old ox, he stood all night pleading, “Good Sir, King of the Devas, please forgive me for this one night. From tomorrow onwards, I will not do so again,” while paying homage.
Tỳ-kheo Piyagāmika ban đêm đi kinh hành trở ra, nghe tiếng nhai của con bò, liền nghĩ: “Chắc chắn vị thiên vương này, vì tham lợi lộc, biết mình sống ở nghĩa địa nên đã đến quấy nhiễu mình”. Vị ấy liền chắp tay trước con bò già và nói: “Thưa thiện nhân thiên vương, xin hãy tha thứ cho con đêm nay, từ ngày mai con sẽ không làm như vậy nữa”. Vị ấy đứng cầu xin suốt đêm.
Tato sūriye uṭṭhite taṃ disvā kattarayaṭṭhiyā paharitvā palāpesi ‘‘sabbarattiṃ maṃ bhiṃsāpesī’’ti.
Then, when the sun rose, seeing it, he struck it with a bamboo staff and drove it away, saying, “It terrified me all night long.”
Sau đó, khi mặt trời mọc, thấy con bò, vị ấy liền dùng gậy tre đánh đuổi đi và nói: “Ngươi đã dọa ta suốt đêm!”
45. Kusītāti kosajjānugatā.
45. Lazy means given to idleness.
45. Kusītā có nghĩa là những người chìm đắm trong sự lười biếng.
Hīnavīriyāti hīnā vīriyena virahitā viyuttā, nibbīriyāti vuttaṃ hoti.
Of inferior energy means inferior, bereft, and destitute of energy; it means they are without energy.
Hīnavīriyā có nghĩa là những người có tinh tấn thấp kém, thiếu vắng, không có tinh tấn.
Tattha kusītā kāyikavīriyārambhavirahitā honti, hīnavīriyā cetasikavīriyārambhavirahitā.
Therein, the lazy are those who lack the undertaking of bodily energy, while those of inferior energy are those who lack the undertaking of mental energy.
Trong số đó, kusītā là những người thiếu tinh tấn thân thể; hīnavīriyā là những người thiếu tinh tấn tâm ý.
Te ārammaṇavavatthānamattampi kātuṃ na sakkonti.
They are not able even to make a determination of the object.
Họ không thể thực hiện dù chỉ là sự phân định đối tượng.
Tesaṃ avavatthitārammaṇānanti sabbaṃ pubbasadisameva.
For them, whose object is undetermined, and so on—all is the same as before.
Đối với những người có đối tượng không được phân định, tất cả đều giống như đã nói ở trên.
46. Muṭṭhassatīti naṭṭhassatī.
46. Of lapsed mindfulness means of lost mindfulness.
46. Muṭṭhassatī có nghĩa là mất chánh niệm.
Asampajānāti paññārahitā, imassa ca paṭipakkhe ‘‘upaṭṭhitassatīhamasmī’’ti vacanato satibhājaniyamevetaṃ.
Unclearly comprehending means lacking wisdom. And in the counterpart to this, it is said, “I am one of established mindfulness,” from which this is to be apportioned to mindfulness.
Asampajānā có nghĩa là thiếu trí tuệ. Đối lập với điều này, theo lời dạy “Ta là người có chánh niệm hiện tiền”, đây là một sự phân chia về chánh niệm.
Paññā panettha satidubbalyadīpanatthaṃ vuttā.
Wisdom is mentioned here to show the weakness of mindfulness.
Trí tuệ ở đây được nói đến để chỉ ra sự yếu kém của chánh niệm.
Duvidhā hi sati paññāsampayuttā paññāvippayuttā ca.
For mindfulness is of two kinds: that associated with wisdom and that dissociated from wisdom.
Chánh niệm có hai loại: tương ưng với trí tuệ và không tương ưng với trí tuệ.
Tattha paññāsampayuttā balavatī, vippayuttā dubbalā, tasmā yadāpi tesaṃ sati hoti, tadāpi asampajānantā muṭṭhassatīyeva te, dubbalāya satiyā satikiccābhāvatoti etamatthaṃ dīpetuṃ ‘‘asampajānā’’ti vuttaṃ.
Therein, that associated with wisdom is strong, while that dissociated is weak. Therefore, even when they have mindfulness, they are still unclearly comprehending and of lapsed mindfulness, because weak mindfulness lacks the function of mindfulness. To explain this meaning, it is said unclearly comprehending.
Trong số đó, chánh niệm tương ưng với trí tuệ thì mạnh mẽ, còn chánh niệm không tương ưng thì yếu kém. Do đó, ngay cả khi họ có chánh niệm, họ vẫn là những người mất chánh niệm vì thiếu trí tuệ, bởi vì chánh niệm yếu kém không thực hiện được chức năng của chánh niệm. Để làm sáng tỏ ý nghĩa này, từ “asampajānā” đã được nói đến.
Te evaṃ muṭṭhassatī asampajānā ārammaṇavavatthānamattampi kātuṃ na sakkontīti sabbaṃ pubbasadisameva.
They, being thus of lapsed mindfulness and unclearly comprehending, are not able even to make a determination of the object, and so on—all is the same as before.
Những người như vậy, vì mất chánh niệm và thiếu trí tuệ, không thể thực hiện dù chỉ là sự phân định đối tượng. Tất cả đều giống như đã nói ở trên.
47. Asamāhitāti upacārappanāsamādhivirahitā.
47. Unconcentrated means lacking access and absorption concentration.
47. Asamāhitā có nghĩa là thiếu vắng samādhi cận định và samādhi an định.
Vibbhantacittāti ubbhantacittā.
Of wandering mind means of unsettled mind.
Vibbhantacittā có nghĩa là tâm bị xao động.
Samādhivirahena laddhokāsena uddhaccena tesaṃ samādhivirahānaṃ cittaṃ nānārammaṇesu paribbhamati, vanamakkaṭo viya vanasākhāsu uddhaccena ekārammaṇe vipphandati.
Due to restlessness, which finds its opportunity through the lack of concentration, the minds of those lacking concentration wander among various objects; like a forest monkey among the forest branches, it flits from one object due to restlessness.
Do thiếu samādhi, sự phóng dật có cơ hội phát sinh, khiến tâm của những người thiếu samādhi lang thang trên nhiều đối tượng khác nhau, giống như một con khỉ rừng nhảy nhót trên các cành cây rừng do sự phóng dật, và xao động trên một đối tượng duy nhất.
Pubbe vuttanayenena te evaṃ asamāhitā vibbhantacittā ārammaṇavavatthānamattampi kātuṃ na sakkontīti sabbaṃ pubbasadisameva.
In the manner previously stated, they, being thus unconcentrated and of wandering mind, are not able even to make a determination of the object, and so on—all is the same as before.
Theo cách đã nói ở trên, những người như vậy, vì tâm không định tĩnh và xao động, không thể thực hiện dù chỉ là sự phân định đối tượng. Tất cả đều giống như đã nói ở trên.
48. Duppaññāti nippaññānametaṃ adhivacanaṃ.
48. Of poor wisdom is a designation for those without wisdom.
48. Duppaññā là tên gọi của những người không có trí tuệ.
Paññā pana duṭṭhā nāma natthi.
But there is no such thing as corrupted wisdom.
Tuy nhiên, không có trí tuệ nào gọi là xấu xa.
Eḷamūgāti elamukhā, kha-kārassa ga-kāro kato.
Eḷamūgā means elamukhā (of flawed speech); the letter ‘kha’ has become ‘ga’.
Eḷamūgā có nghĩa là elamukhā, chữ ‘kha’ được đổi thành ‘ga’.
Lālamukhāti vuttaṃ hoti.
It means having slobbering speech.
Điều đó có nghĩa là lālamukhā (miệng chảy nước dãi).
Duppaññānañhi kathentānaṃ lālā mukhato galati, lālā ca elāti vuccati.
For when those of poor wisdom speak, slobber trickles from their mouths, and slobber is called elā.
Thật vậy, khi những người kém trí tuệ nói chuyện, nước dãi chảy ra từ miệng họ, và nước dãi được gọi là ela.
Yathāha ‘‘passelamūgaṃ uragaṃ dujjivha’’nti.
As it is said: “See the slobbering, fork-tongued serpent.”
Như đã nói: “Hãy nhìn con rắn elamūga (miệng chảy nước dãi), lưỡi đôi”.
Tasmā te ‘‘eḷamūgā’’ti vuccanti.
Therefore, they are called eḷamūgā.
Do đó, họ được gọi là “eḷamūgā”.
‘‘Elamukhā’’tipi pāṭho.
There is also the reading elamukhā.
Cũng có bản đọc là “Elamukhā”.
‘‘Elamugā’’ti keci paṭhanti, apare ‘‘elamukā’’tipi, sabbattha ‘‘elamukhā’’ti attho.
Some read it as elamugā, others as elamukā; in all cases, the meaning is elamukhā.
Một số người đọc là “Elamugā”, những người khác đọc là “Elamukā”, nhưng trong tất cả các trường hợp, ý nghĩa là “Elamukhā”.
Te kathaṃ bhayabheravaṃ avhāyanti?
How do they summon fear and terror?
Họ kêu gọi sự sợ hãi và kinh hoàng như thế nào?
Te duppaññā eḷamūgā ārammaṇavavatthānamattampi kātuṃ na sakkonti.
They, being of poor wisdom and slobbering speech, are not able even to make a determination of the object.
Những người kém trí tuệ, miệng chảy nước dãi đó, không thể thực hiện dù chỉ là sự phân định đối tượng.
Tesaṃ avavatthitārammaṇānaṃ araññe viharantānaṃ divā diṭṭhaṃ rattiṃ bhayabheravaṃ hutvā upaṭṭhāti ‘‘te ākulacittā appamattakenapi tasanti vittasanti, rajjuṃ vā lataṃ vā disvā sappasaññino honti, khāṇuṃ disvā yakkhasaññino, thalaṃ vā pabbataṃ vā disvā hatthisaññino sappādīhi anayavyasanaṃ āpāditā viya hontī’’ti.
For them, whose object is undetermined, while living in the forest, what was seen by day appears at night as a cause of fear and terror. “With agitated minds, they are startled and terrified by the slightest thing; seeing a rope or a vine, they perceive it as a snake; seeing a tree stump, they perceive it as a yakkha; seeing level ground or a mountain, they perceive it as an elephant; they are as if brought to ruin and disaster by snakes and the like.”
Khi những người có đối tượng không được phân định đó sống trong rừng, những gì họ thấy ban ngày sẽ hiện ra vào ban đêm như những điều đáng sợ và kinh hoàng, “tâm trí họ hỗn loạn và họ sợ hãi, kinh hoàng ngay cả với những điều nhỏ nhặt nhất. Họ thấy dây thừng hay dây leo thì tưởng là rắn, thấy gốc cây thì tưởng là yêu quỷ, thấy đất liền hay núi non thì tưởng là voi, như thể họ bị rắn và các loài khác gây ra tai họa và bất hạnh”.
Evaṃ taṃ bhayabheravaṃ attani samāropanaṭṭhena avhāyanti pakkosanti.
In this way, by projecting that fear and terror onto themselves, they summon and invite it.
Như vậy, họ kêu gọi, mời gọi sự sợ hãi và kinh hoàng đó bằng cách tự gán cho mình.
Paññāsampannohamasmīti ettha paññāsampannoti paññāya sampanno samannāgato, no ca kho vipassanāpaññāya, na maggapaññāya, apica kho pana imesu soḷasasu ṭhānesu ārammaṇavavatthānapaññāyāti attho.
Herein, in the phrase I am endowed with wisdom, endowed with wisdom means endowed with, possessed of, wisdom—not, however, with insight-wisdom, nor with path-wisdom, but rather with the wisdom of determining the object in these sixteen instances. This is the meaning.
Trong cụm từ Paññāsampannohamasmi (Tôi có đầy đủ trí tuệ), paññāsampanno có nghĩa là đầy đủ, được trang bị trí tuệ, nhưng không phải trí tuệ tuệ quán, không phải trí tuệ đạo, mà là trí tuệ phân định đối tượng trong mười sáu trường hợp này.
Sesaṃ sabbattha vuttanayamevāti.
The rest is in every case as has been explained.
Phần còn lại đều giống như cách đã nói ở khắp nơi.
Tattha yā tāti ubhayametaṃ rattīnaṃyeva uddesaniddesavacanaṃ.
Therein, both yā tā are words indicating and specifying the nights.
Trong đó, yā tā là cả hai từ chỉ định và giải thích cho các đêm.
Abhiññātāti ettha abhīti lakkhaṇatthe upasaggo.
In recognized, the prefix abhi- is in the sense of a characteristic.
Trong abhiññātā, tiếp đầu ngữ abhī có nghĩa là dấu hiệu.
Tasmā abhiññātāti candapāripūriyā candaparikkhayenāti evamādīhi lakkhaṇehi ñātāti veditabbā.
Therefore, recognized should be understood as ‘known by characteristics’ such as the fullness of the moon, the waning of the moon, and so on.
Do đó, abhiññātā nên được hiểu là được biết đến bằng các dấu hiệu như trăng tròn, trăng khuyết, v.v.
Abhilakkhitāti ettha upasaggamattameva, tasmā abhilakkhitāti lakkhaṇīyā icceva attho, uposathasamādānadhammassavanapūjāsakkārādikaraṇatthaṃ lakkhetabbā sallakkhetabbā upalakkhetabbāti vuttaṃ hoti.
In marked, it is merely a prefix. Therefore, marked simply means ‘markable’. It is said that they are to be marked, noted, and observed for the purpose of undertaking the Uposatha, listening to the Dhamma, making offerings and showing respect, and so on.
Trong abhilakkhitā, chỉ có tiếp đầu ngữ. Do đó, abhilakkhitā có nghĩa là đáng được đánh dấu. Điều đó có nghĩa là đáng được đánh dấu, đáng được ghi nhớ, đáng được nhận biết để thực hiện việc thọ trì giới uposatha, nghe Pháp, cúng dường, cung kính, v.v.
Cātuddasīti pakkhassa paṭhamadivasato pabhuti catuddasannaṃ pūraṇī ekā ratti.
The fourteenth is the one night that completes the fourteen from the first day of the lunar fortnight.
Cātuddasī là một đêm trăng khuyết hoặc trăng tròn thứ mười bốn kể từ ngày đầu tiên của nửa tháng.
Evaṃ pañcadasī aṭṭhamī ca.
Likewise for the fifteenth and the eighth.
Tương tự, pañcadasī (ngày rằm) và aṭṭhamī (ngày mùng tám).
Pakkhassāti sukkapakkhassa kaṇhapakkhassa ca.
Of the fortnight means of the waxing fortnight and the waning fortnight.
Pakkhassa (của nửa tháng) có nghĩa là của nửa tháng tăng và nửa tháng giảm.
Etā tisso tisso katvā cha rattiyo, tasmā sabbattha pakkhavacanaṃ yojetabbaṃ ‘‘pakkhassa cātuddasī pakkhassa pañcadasī pakkhassa aṭṭhamī’’ti.
These are six nights, taking three at a time. Therefore, the word ‘fortnight’ should be applied everywhere: “the fourteenth of the fortnight, the fifteenth of the fortnight, the eighth of the fortnight.”
Có sáu đêm như vậy, ba đêm cho mỗi nửa tháng. Do đó, từ pakkhassa phải được ghép vào tất cả các trường hợp: “ngày mười bốn của nửa tháng, ngày rằm của nửa tháng, ngày mùng tám của nửa tháng”.
Atha pañcamī kasmā na gahitāti?
Then why was the fifth not included?
Vậy tại sao ngày mùng năm lại không được đề cập?
Asabbakālikattā.
Because it is not a regular observance day.
Vì nó không phải lúc nào cũng được đánh dấu.
Buddhe kira bhagavati anuppannepi uppajjitvā aparinibbutepi pañcamī anabhilakkhitāyeva, parinibbute pana dhammasaṅgāhakattherā cintesuṃ ‘‘dhammassavanaṃ cirena hotī’’ti.
It is said that the fifth was not marked either before the Blessed Buddha had arisen or after he had arisen but not yet attained final Nibbāna. After his final Nibbāna, however, the elders who compiled the Dhamma considered, “Listening to the Dhamma happens too infrequently.”
Nghe nói, ngay cả khi Đức Phật chưa xuất hiện, hoặc đã xuất hiện nhưng chưa nhập Niết-bàn, ngày mùng năm vẫn không được đánh dấu. Nhưng sau khi Đức Phật nhập Niết-bàn, các trưởng lão kết tập Pháp đã nghĩ: “Việc nghe Pháp diễn ra hiếm hoi”.
Tato sammannitvā pañcamīti dhammassavanadivasaṃ ṭhapesuṃ, tato pabhuti sā abhilakkhitā jātā, evaṃ asabbakālikattā ettha na gahitāti.
Then, having agreed, they established the fifth as a day for hearing the Dhamma. From that time on, it became a marked day. Thus, because it was not from all time, it is not included here.
Từ đó, sau khi thỏa thuận, họ đã ấn định ngày nghe Pháp là ngày mùng năm, từ đó ngày đó trở nên được ghi nhận. Vì vậy, do không phải lúc nào cũng có, nên nó không được đề cập ở đây.
Tathārūpāsūti tathāvidhāsu.
In such kinds of places: in such types of places.
Tathārūpāsu có nghĩa là những nơi như vậy.
Ārāmacetiyānīti pupphārāmaphalārāmādayo ārāmā eva ārāmacetiyāni.
Shrines in parks: parks themselves, such as flower parks and fruit parks, are shrines in parks.
Ārāmacetiyāni là những khu vườn như vườn hoa, vườn cây ăn quả, v.v., chính những khu vườn đó là các āramacetiyāni.
Cittīkataṭṭhena hi cetiyānīti vuccanti, pūjanīyaṭṭhenāti vuttaṃ hoti.
For, because they are revered, they are called shrines; this means, because they are venerable.
Chúng được gọi là cetiyāni vì chúng được tôn kính, tức là chúng đáng được cúng dường.
Vanacetiyānīti baliharaṇavanasaṇḍasubhagavanadevasālavanādīni vanāniyeva vanacetiyāni.
Shrines in forests: forests themselves, such as groves for making offerings, beautiful forest groves, and groves of divine sāla trees, are shrines in forests.
Vanacetiyāni là những khu rừng như rừng cúng dường, rừng đẹp, rừng cây sāla của chư thiên, v.v., chính những khu rừng đó là các vanacetiyāni.
Rukkhacetiyānīti gāmanigamādidvāresu pūjanīyarukkhāyeva rukkhacetiyāni.
Shrines at trees: venerable trees themselves at the gates of villages, towns, etc., are shrines at trees.
Rukkhacetiyāni là những cây đáng được cúng dường ở cổng làng, thị trấn, v.v., chính những cây đó là các rukkhacetiyāni.
Lokiyā hi dibbādhivatthāti vā maññamānā tesuyeva vā dibbasaññino hutvā ārāmavanarukkhe cittīkaronti, pūjenti, tena te sabbepi cetiyānīti vuccanti.
Indeed, worldly people, thinking, "They are inhabited by divine beings," or having a perception of the divine in them, revere and worship the parks, forests, and trees. Therefore, all of them are called shrines.
Người đời, hoặc nghĩ rằng chúng được chư thiên trú ngụ, hoặc có nhận thức về chư thiên trong chính những khu vườn, rừng, cây cối đó, thì tôn kính và cúng dường chúng. Vì vậy, tất cả những nơi đó đều được gọi là cetiyāni.
Bhiṃsanakānīti bhayajanakāni, passatopi suṇatopi bhayaṃ janenti.
Terrifying: fear-inspiring; they inspire fear in one who sees or hears them.
Bhiṃsanakāni có nghĩa là những nơi gây sợ hãi, chúng gây sợ hãi cho cả người nhìn và người nghe.
Salomahaṃsānīti saheva lomahaṃsena vattanti, pavisamānasseva lomahaṃsajananato.
Causing hair to stand on end: they occur together with hair-raising, because they cause the hair of one who is just entering to stand on end.
Salomahaṃsāni có nghĩa là chúng xảy ra cùng với sự dựng tóc gáy, vì chúng gây ra sự dựng tóc gáy ngay khi bước vào.
Appeva nāma passeyyanti api nāma taṃ bhayabheravaṃ passeyyameva.
Perhaps I might see: Perhaps I might indeed see that fear and terror.
Appeva nāma passeyyaṃ có nghĩa là có lẽ tôi sẽ thấy sự đáng sợ đó.
Aparena samayenāti, ‘‘etadahosi yaṃnūnāha’’nti evaṃ cintitakālato paṭṭhāya aññena kālena.
On a later occasion: at another time, starting from the time of thinking, "It occurred to me: 'What if I...'"
Aparena samayena có nghĩa là vào một thời điểm khác, kể từ khi có ý nghĩ "Ước gì tôi...".
Tattha ca me brāhmaṇa viharatoti tathārūpesu senāsanesu yaṃ yaṃ manussānaṃ āyācanaupahārakaraṇārahaṃ yakkhaṭṭhānaṃ pupphadhūpamaṃsaruhiravasāmedapihakapapphāsasurāmerayādīhi okiṇṇakilinnadharaṇitalaṃ ekanipātaṃ viya yakkharakkhasapisācānaṃ, yaṃ divāpi passantānaṃ hadayaṃ maññe phalati, taṃ ṭhānaṃ sandhāyāha ‘‘tattha ca me, brāhmaṇa, viharato’’ti.
And while I was dwelling there, brahmin: referring to that place—in such lodgings, whatever shrine of a yakkha was a place for people to make requests and offerings, its ground scattered and moist with flowers, incense, meat, blood, fat, marrow, entrails, lungs, liquor, spirits, and so on, like a gathering place for yakkhas, rakkhasas, and pisācas; a place the sight of which, even in the daytime, one might think would make the heart burst—he said, "And while I was dwelling there, brahmin."
Tattha ca me brāhmaṇa viharato có nghĩa là khi tôi, này Bà-la-môn, đang trú ngụ ở những nơi ở như vậy, những nơi thờ cúng của dạ-xoa đáng được con người cầu xin và cúng dường, với nền đất đầy hoa, hương, thịt, máu, mỡ, tủy, lá lách, phổi, rượu, bia, v.v., như một nơi tụ tập của dạ-xoa, la-sát, quỷ, nơi mà ngay cả khi nhìn vào ban ngày, trái tim dường như vỡ tan, thì ý muốn nói đến nơi đó là "khi tôi, này Bà-la-môn, đang trú ngụ ở đó".
Mago vā āgacchatīti siṅgāni vā khurāni vā koṭṭento gokaṇṇakhaggadīpivarāhādibhedo mago vā āgacchati, sabbacatuppadānañhi idha magoti nāmaṃ.
A beast might approach: A beast, such as a gokaṇṇa, a rhinoceros, a leopard, or a boar, might approach, striking its horns or hooves. For here, the name beast applies to all four-footed creatures.
Mago vā āgacchati có nghĩa là một con thú rừng, như bò rừng, tê giác, báo, lợn rừng, v.v., đến, đang húc sừng hoặc cào móng. Ở đây, mago là tên gọi chung cho tất cả các loài bốn chân.
Katthaci pana kāḷasiṅgālopi vuccati.
In some places, however, it also refers to a black jackal.
Ở một số nơi, nó cũng được gọi là chó rừng đen.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
Moro vā kaṭṭhaṃ pātetīti moro vā sukkhakaṭṭhaṃ rukkhato cāletvā pāteti.
Or a peacock might drop a twig: Or a peacock, shaking a dry twig from a tree, might cause it to fall.
Moro vā kaṭṭhaṃ pātetī có nghĩa là một con công hoặc một con chim khác làm rụng cành cây khô từ trên cây.
Moraggahaṇena ca idha sabbapakkhiggahaṇaṃ adhippetaṃ, tena yo koci pakkhīti vuttaṃ hoti.
And here, by the mention of a peacock, the inclusion of all birds is intended. Thus, "any bird" is what is meant.
Và ở đây, việc đề cập đến con công có ý nghĩa bao gồm tất cả các loài chim, tức là bất kỳ loài chim nào.
Atha vā moro vāti vā saddena añño vā koci pakkhīti.
Alternatively, by the word "or" in "or a peacock," it means "or some other bird."
Hoặc, với từ vā trong moro vā, có nghĩa là bất kỳ loài chim nào khác.
Esa nayo purime magaggahaṇepi.
This same method applies to the previous mention of a beast.
Tương tự cũng áp dụng cho việc đề cập đến thú rừng trước đó.
Vāto vā paṇṇakasaṭaṃ eretīti vāto vā paṇṇakacavaraṃ ghaṭṭeti.
Or the wind might rustle a heap of leaves: Or the wind might stir a pile of leaves and rubbish.
Vāto vā paṇṇakasaṭaṃ eretī có nghĩa là gió thổi lá khô.
Etaṃ nūna taṃ bhayabheravaṃ āgacchatīti yametaṃ āgacchati, taṃ bhayabheravaṃ nūnāti.
Surely this is that fear and terror coming: That which is coming, surely it is that fear and terror.
Etaṃ nūna taṃ bhayabheravaṃ āgacchati có nghĩa là cái đang đến đó chắc chắn là sự đáng sợ.
Ito pabhuti ca ārammaṇameva bhayabheravanti veditabbaṃ.
From this point on, it should be understood that the object itself is the fear and terror.
Từ đây trở đi, cần hiểu rằng chỉ có đối tượng là đáng sợ.
Parittassa ca adhimattassa ca bhayassa ārammaṇattā sukhārammaṇaṃ rūpaṃ sukhamiva.
Just as a pleasant form, being a pleasant object, is itself pleasure, this is because it is the object of both slight and intense fear.
Vì là đối tượng của nỗi sợ hãi nhỏ và nỗi sợ hãi lớn, nên sắc pháp là đối tượng của sự an lạc cũng giống như sự an lạc.
Kiṃ nu kho ahaṃ aññadatthu bhayapaṭikaṅkhī viharāmīti ahaṃ kho kiṃ kāraṇaṃ ekaṃseneva bhayaṃ ākaṅkhamāno icchamāno hutvā viharāmi.
Why do I dwell always expecting fear?: For what reason do I dwell, being one who constantly anticipates and wishes for fear?
Kiṃ nu kho ahaṃ aññadatthu bhayapaṭikaṅkhī viharāmī có nghĩa là tại sao tôi lại sống trong sự mong đợi nỗi sợ hãi một cách chắc chắn như vậy?
Yathābhūtaṃ yathābhūtassāti yena yena iriyāpathena bhūtassa bhavitassa sato vattamānassa samaṅgībhūtassa vā.
In whatever state it occurred: in whatever posture it happened, existed, was present, or was possessed.
Yathābhūtaṃ yathābhūtassā có nghĩa là bằng bất kỳ oai nghi nào của chúng sinh đã tồn tại, đang tồn tại, hoặc đã đạt được.
Meti mama santike.
To me: in my presence.
Me có nghĩa là ở nơi tôi.
Tathābhūtaṃ tathābhūto vāti tena teneva iriyāpathena bhūto bhavito santo vattamāno samaṅgībhūto vāti attho.
In that same state: The meaning is, being in that very same posture, existing, present, or possessed.
Tathābhūtaṃ tathābhūto vā có nghĩa là đã tồn tại, đang tồn tại, hoặc đã đạt được bằng chính oai nghi đó.
So kho ahaṃ…pe… paṭivinemīti bodhisattassa kira caṅkamantassa tasmiṃ magasiṅgakhurasaddādibhede bhayabheravārammaṇe āgate neva mahāsatto tiṭṭhati, na nisīdati na sayati, atha kho caṅkamantova parivīmaṃsanto parivicinanto bhayabheravaṃ na passati, magasiṅgakhurasaddādimattameva cetaṃ hoti, so taṃ ñatvā idaṃ nāmetaṃ, na bhayabheravanti tato tiṭṭhati vā nisīdati vā sayati vā.
Then I... dispelled it: When that object of fear and terror—differentiated as the sound of a beast's horns, hooves, and so on—appeared to the Bodhisatta while he was walking, the great being, it is said, did not stand still, did not sit down, did not lie down. Instead, while still walking, he investigated and examined it, but did not see any fear and terror. It was merely the sound of a beast's horns, hooves, and so on. Realizing this, he thought, "This is just its name; it is not fear and terror," and then he would stand, sit, or lie down.
So kho ahaṃ…pe… paṭivinemī có nghĩa là khi đối tượng đáng sợ như tiếng sừng, tiếng móng của thú rừng, v.v., xuất hiện trong khi Bồ-tát đang đi kinh hành, Đại Bồ-tát không đứng, không ngồi, không nằm, mà chỉ đi kinh hành, xem xét và suy xét, không thấy sự đáng sợ. Đó chỉ là tiếng sừng, tiếng móng của thú rừng, v.v. Sau khi biết điều đó, Ngài nghĩ: "Đây là tiếng này, không phải là sự đáng sợ," rồi Ngài đứng, ngồi, hoặc nằm.
Etamatthaṃ dassento ‘‘so kho aha’’ntiādimāha.
To show this meaning, he said, "Then I..." and so on.
Để chỉ rõ ý nghĩa này, Ngài nói: "So kho ahaṃ" và tiếp tục.
Esa nayo sabbapeyyālesu.
This is the method in all the abbreviated passages.
Nguyên tắc này áp dụng cho tất cả các đoạn văn tương tự.
Ito parañca iriyāpathapaṭipāṭiyā avatvā āsannapaṭipāṭiyā iriyāpathā vuttāti veditabbā, caṅkamantassa hi bhayabherave āgate na ṭhito na nisinno na nipanno ṭhitassāpi āgate na caṅkamīti evaṃ tassa āsannapaṭipāṭiyā vuttāti.
Hereafter, it should be understood that the postures are mentioned not in their sequential order but in the order of their proximity. For when fear and terror arose while he was walking, he did not stand, sit, or lie down. And when it arose while he was standing, he did not walk. Thus, they are spoken of in the order of their proximity for him.
Từ đây trở đi, cần hiểu rằng các oai nghi được nói theo thứ tự gần nhất, chứ không phải theo thứ tự thông thường của các oai nghi. Thật vậy, khi sự đáng sợ xuất hiện trong khi đang đi kinh hành, thì không đứng, không ngồi, không nằm; khi sự đáng sợ xuất hiện trong khi đang đứng, thì không đi kinh hành. Như vậy, các oai nghi được nói theo thứ tự gần nhất của Ngài.
Tattha santīti atthi saṃvijjanti upalabbhanti.
Therein, there are: they exist, are found, are met with.
Ở đó, santi có nghĩa là có, tồn tại, được tìm thấy.
Rattiṃyeva samānanti rattiṃyeva santaṃ, divāti sañjānantīti ‘‘divaso aya’’nti sañjānanti.
When it is night: while it is night, they perceive it as day: they perceive, "This is daytime."
Rattiṃyeva samānaṃ có nghĩa là khi là ban đêm, divāti sañjānanti có nghĩa là họ nhận biết "đây là ban ngày".
Divāyeva samānanti divasaṃyeva santaṃ.
When it is day: while it is daytime.
Divāyeva samānaṃ có nghĩa là khi là ban ngày.
Rattīti sañjānantīti ‘‘ratti aya’’nti sañjānanti.
They perceive it as night: they perceive, "This is nighttime."
Rattīti sañjānanti có nghĩa là họ nhận biết "đây là ban đêm".
Kasmā panete evaṃsaññino hontīti.
But why do they have such perceptions?
Tại sao những người này lại có nhận thức như vậy?
Vuṭṭhānakosallābhāvato vā sakuṇarutato vā.
Either due to a lack of skill in emerging from meditation or due to the sound of birds.
Hoặc do thiếu kỹ năng xuất thiền, hoặc do tiếng chim.
Kathaṃ?
How so?
Như thế nào?
Idhekacco odātakasiṇalābhī divā parikammaṃ katvā divā samāpanno divāyeva vuṭṭhahāmīti manasikāraṃ uppādeti, no ca kho addhānaparicchede kusalo hoti.
Here, a certain person who has attained the white kasiṇa, having done the preliminary work during the day and entered into attainment during the day, forms the intention, "I will emerge during the day," but he is not skilled in discerning the passage of time.
Ở đây, một người đã chứng kasiṇa trắng, sau khi thực hành chuẩn bị vào ban ngày, nhập thiền vào ban ngày, phát sinh ý niệm "tôi sẽ xuất thiền vào ban ngày", nhưng lại không thành thạo trong việc xác định thời gian.
So divasaṃ atikkamitvā rattibhāge vuṭṭhāti.
He passes the day and emerges in the night.
Người đó vượt quá ban ngày và xuất thiền vào ban đêm.
Odātakasiṇapharaṇavasena cassa visadaṃ hoti vibhūtaṃ suvibhūtaṃ.
And due to the pervasion of the white kasiṇa, it is clear, distinct, and very distinct for him.
Và do sự lan tỏa của kasiṇa trắng, tâm người đó trở nên trong sáng, rõ ràng, rất rõ ràng.
So, divā vuṭṭhahāmīti uppāditamanasikāratāya odātakasiṇapharaṇavisadavibhūtatāya ca rattiṃyeva samānaṃ divāti sañjānāti.
Because of the intention he had formed, "I will emerge during the day," and because of the clarity and distinctness from the pervasion of the white kasiṇa, while it is still night, he perceives it as day.
Do ý niệm đã phát sinh là "tôi sẽ xuất thiền vào ban ngày" và do sự trong sáng, rõ ràng của kasiṇa trắng lan tỏa, người đó nhận biết ban đêm là ban ngày.
Idha panekacco nīlakasiṇalābhī rattiṃ parikammaṃ katvā rattiṃ samāpanno rattiṃyeva vuṭṭhahāmīti manasikāraṃ uppādeti, no ca kho addhānaparicchede kusalo hoti.
Then there is a certain person who has attained the blue kasiṇa, having done the preliminary work at night and entered into attainment at night, forms the intention, "I will emerge at night," but he is not skilled in discerning the passage of time.
Ở đây, một người đã chứng kasiṇa xanh, sau khi thực hành chuẩn bị vào ban đêm, nhập thiền vào ban đêm, phát sinh ý niệm "tôi sẽ xuất thiền vào ban đêm", nhưng lại không thành thạo trong việc xác định thời gian.
So rattiṃ atikkamitvā divasabhāge vuṭṭhāti.
He passes the night and emerges in the daytime.
Người đó vượt quá ban đêm và xuất thiền vào ban ngày.
Nīlakasiṇapharaṇavasena cassa avisadaṃ hoti avibhūtaṃ.
And due to the suffusion of the blue kasina, it is unclear and indistinct for him.
Và do sự lan tỏa của kasiṇa xanh, tâm người đó trở nên không trong sáng, không rõ ràng.
So rattiṃ vuṭṭhahāmīti uppāditamanasikāratāya nīlakasiṇapharaṇāvisadāvibhūtatāya ca divāyeva samānaṃ rattīti sañjānāti.
Due to the attention he had produced, ‘I will emerge at night,’ and due to the unclearness and indistinctness from the suffusion of the blue kasina, he perceives it as night even though it is day.
Do ý niệm đã phát sinh là "tôi sẽ xuất thiền vào ban đêm" và do sự không trong sáng, không rõ ràng của kasiṇa xanh lan tỏa, người đó nhận biết ban ngày là ban đêm.
Evaṃ tāva vuṭṭhānakosallābhāvato evaṃsaññino honti.
Thus, firstly, they have such a perception due to a lack of skill in emerging.
Như vậy, trước hết, do thiếu kỹ năng xuất thiền, họ có nhận thức như vậy.
Sakuṇarutato pana idhekacco antosenāsane nisinno hoti.
Furthermore, on account of the sound of a bird, someone here might be sitting inside his lodging.
Còn do tiếng chim, ở đây có một người đang ngồi bên trong nơi ở.
Atha divā ravanakasakuṇā kākādayo candālokena divāti maññamānā rattiṃ ravanti, aññehi vā kāraṇehi.
Then birds that cry during the day, such as crows, thinking it is day because of the moonlight, cry at night, or for other reasons.
Rồi những con chim hót vào ban ngày, như quạ, v.v., do ánh trăng mà nghĩ là ban ngày, nên hót vào ban đêm, hoặc do những lý do khác.
So tesaṃ saddaṃ sutvā rattiṃyeva samānaṃ divāti sañjānāti.
Hearing their sound, he perceives it as day even though it is night.
Người đó nghe tiếng chúng và nhận biết ban đêm là ban ngày.
Idha panekacco pabbatantare gambhīrāya ghanavanappaṭicchannāya giriguhāya sattāhavaddalikāya vattamānāya antarahitasūriyāloke kāle nisinno hoti.
Or again, someone here might be sitting between mountains, in a deep mountain cave covered by a dense forest, at a time when the sunlight is hidden by a seven-day period of continuous rain.
Ở đây, một người đang ngồi trong một hang núi sâu, được bao phủ bởi rừng rậm, trong thời gian bảy ngày mưa lớn, khi ánh sáng mặt trời bị che khuất.
Atha rattiṃ ravanakasakuṇā ulūkādayo majjhanhikasamayepi tattha tattha samandhakāre nilīnā rattisaññāya vā aññehi vā kāraṇehi ravanti.
Then, birds that make sounds, such as owls, which cry at night, even at midday, while hidden here and there in deep darkness, make sounds either with the perception of it being night or for other reasons.
Rồi vào ban đêm, các loài chim kêu như cú, v.v., ngay cả vào giữa trưa, chúng ẩn mình trong bóng tối dày đặc ở khắp nơi, do nhận thức là ban đêm hoặc do các nguyên nhân khác mà chúng kêu.
So tesaṃ saddaṃ sutvā divāyeva samānaṃ rattīti sañjānāti.
Having heard their sound, he perceives it as night, although it is day.
Người ấy nghe tiếng của chúng, dù là ban ngày, lại nhận thức là ban đêm.
Evaṃ sakuṇarutato evaṃsaññino hontīti.
Thus, they have such perceptions from the sound of birds.
Như vậy, do tiếng chim kêu mà họ có nhận thức như thế.
Idamahanti idaṃ ahaṃ evaṃ sañjānanaṃ.
This I: This is my perception in this way.
Idamahaṃ (cái này tôi) là sự nhận thức như vậy.
Sammohavihārasmiṃ vadāmīti sammohavihārapariyāpannaṃ antogadhaṃ, sammohavihārānaṃ aññataraṃ vadāmīti vuttaṃ hoti.
I say is in a state of delusion: It is included within, pertaining to a state of delusion; it means, I say it is one of the states of delusion.
Sammohavihārasmiṃ vadāmīti (tôi nói về sự an trú mê lầm) có nghĩa là bao gồm, thuộc về sự an trú mê lầm, là một trong những sự an trú mê lầm.
Ahaṃ kho pana brāhmaṇa…pe… sañjānāmīti pākaṭo bodhisattassa rattindivaparicchedo sattāhavaddalepi candimasūriyesu adissamānesupi jānātiyeva ‘‘ettakaṃ purebhattakālo gato, ettakaṃ pacchābhattakālo, ettakaṃ paṭhamayāmo, ettakaṃ majjhimayāmo, ettakaṃ pacchimayāmo’’ti, tasmā evamāha.
But as for me, Brahmin… I perceive: The Bodhisatta’s distinction between night and day was clear. Even during a seven-day rainstorm, when the moon and sun were not visible, he knew, “This much of the pre-meal time has passed, this much of the post-meal time; this much of the first watch, this much of the middle watch, this much of the last watch.” Therefore, he spoke thus.
Ahaṃ kho pana brāhmaṇa…pe… sañjānāmīti (nhưng này Bà-la-môn, tôi…pe… nhận biết) là sự phân biệt ngày đêm của Bồ-tát rõ ràng. Ngài biết rõ ngay cả khi mặt trăng và mặt trời không xuất hiện trong bảy ngày mưa dầm, rằng: “Bấy nhiêu thời gian trước bữa ăn đã trôi qua, bấy nhiêu thời gian sau bữa ăn đã trôi qua, bấy nhiêu thời gian của canh đầu, bấy nhiêu thời gian của canh giữa, bấy nhiêu thời gian của canh cuối.” Vì vậy, Ngài đã nói như vậy.
Anacchariyañcetaṃ yaṃ pūritapāramī bodhisatto evaṃ jānāti.
And it is not surprising that the Bodhisatta who had fulfilled the perfections knows thus.
Và việc Bồ-tát đã viên mãn Ba-la-mật biết như vậy không phải là điều kỳ diệu.
Padesañāṇe ṭhitānaṃ sāvakānampi hi rattindivaparicchedo pākaṭo hoti.
For even for disciples who stand in partial knowledge, the distinction between night and day is clear.
Thật vậy, ngay cả đối với các đệ tử đã đạt được một phần tri kiến, sự phân biệt ngày đêm cũng rõ ràng.
Kalyāṇiyamahāvihāre kira godattatthero dvaṅgulakāle bhattaṃ gahetvā aṅgulakāle bhuñjati.
It is said that in the Kalyāṇiya Mahāvihāra, the Elder Godatta would take his meal when the shadow was two finger-breadths long and eat it when it was one finger-breadth long.
Nghe nói rằng, tại Đại Tự viện Kalyāṇiya, Trưởng lão Godatta nhận cơm vào lúc bóng đổ hai ngón tay và thọ thực vào lúc bóng đổ một ngón tay.
Sūriye adissamānepi pātoyeva senāsanaṃ pavisitvā tāya velāya nikkhamati.
Even when the sun was not visible, he would enter his dwelling early in the morning and emerge at that time.
Ngay cả khi mặt trời không xuất hiện, Ngài vẫn vào tịnh xá vào buổi sáng sớm và ra khỏi vào đúng thời điểm đó.
Ekadivasaṃ ārāmikā ‘‘sve therassa nikkhamanakāle passāmā’’ti bhattaṃ sampādetvā kālatthambhamūle nisīdiṃsu.
One day, the monastery attendants, thinking, “Tomorrow, let’s watch for the time the elder emerges,” prepared the meal and sat at the base of the time-post.
Một ngày nọ, các người làm vườn nói: “Ngày mai chúng ta sẽ xem lúc Trưởng lão ra,” rồi họ chuẩn bị bữa ăn và ngồi dưới gốc cột thời gian.
Thero dvaṅgulakāleyeva nikkhamati.
The elder emerged precisely when the shadow was two finger-breadths long.
Trưởng lão ra vào lúc bóng đổ hai ngón tay.
Tato pabhuti kira sūriye adissamānepi therassa nikkhamanasaññāya eva bheriṃ ākoṭenti.
It is said that from then on, even when the sun was not visible, they would strike the drum based solely on the sign of the elder's emergence.
Từ đó trở đi, ngay cả khi mặt trời không xuất hiện, họ vẫn đánh trống theo sự nhận biết về thời gian Trưởng lão ra.
Ajagaravihārepi kāḷadevatthero antovasse yāmagaṇḍikaṃ paharati, āciṇṇametaṃ therassa.
Also, in the Ajagara Vihāra, the Elder Kāḷadeva would strike the watch-gong during the rains retreat; this was the elder's custom.
Tại Tịnh xá Ajagara, Trưởng lão Kāḷadeva cũng đánh chuông canh trong mùa an cư, đó là thói quen của Trưởng lão.
Na ca yāmayantanāḷikaṃ payojeti, aññe bhikkhū payojenti.
And he did not use a mechanical water clock for the watches; other monks used them.
Ngài không sử dụng đồng hồ nước, nhưng các Tỳ-khưu khác thì có.
Atha nikkhante paṭhame yāme there muggaraṃ gahetvā ṭhitamatteyeva ekaṃ dve vāre paharanteyeva vā yāmayantaṃ patati, evaṃ tīsu yāmesu samaṇadhammaṃ katvā thero pātoyeva gāmaṃ pavisitvā piṇḍapātaṃ ādāya vihāraṃ āgantvā bhojanavelāya pattaṃ gahetvā divā vihāraṭṭhānaṃ gantvā samaṇadhammaṃ karoti.
Then, when the first watch had passed, just as the elder took the mallet and stood, or as he was striking it once or twice, the watch-mechanism would activate. In this way, after practicing the ascetic's duties for the three watches, the elder would enter the village early in the morning, take his alms food, return to the monastery, take his bowl at mealtime, go to his day-dwelling, and practice the ascetic's duties.
Rồi khi canh đầu đã qua, ngay khi Trưởng lão cầm chày đứng lên hoặc đánh một hai lần, đồng hồ nước liền rơi xuống. Như vậy, sau khi thực hành pháp Sa-môn trong ba canh, Trưởng lão vào làng vào buổi sáng sớm, nhận thực phẩm khất thực, trở về tịnh xá, và vào giờ ăn, cầm bát đi đến nơi ở ban ngày để thực hành pháp Sa-môn.
Bhikkhū kālatthambhaṃ disvā therassa adisvā āgamanatthāya pesenti.
The monks, seeing the time-post, would send for the elder to come without his seeing it.
Các Tỳ-khưu nhìn thấy cột thời gian và cử người đi đón Trưởng lão.
So bhikkhu theraṃ divā vihāraṭṭhānā nikkhamantameva vā antarāmagge vā passati.
That monk would see the elder either just as he was leaving the day-dwelling or on the path in between.
Vị Tỳ-khưu đó thấy Trưởng lão đang rời khỏi nơi ở ban ngày hoặc đang ở giữa đường.
Evaṃ padesañāṇe ṭhitānaṃ sāvakānampi rattindivaparicchedo pākaṭo hoti, kimaṅgaṃ pana bodhisattānanti.
Thus, even for disciples established in partial knowledge, the distinction between night and day is clear; what then needs to be said of Bodhisattas?
Như vậy, ngay cả đối với các đệ tử đã đạt được một phần tri kiến, sự phân biệt ngày đêm cũng rõ ràng, huống chi là đối với các Bồ-tát!
Yaṃ kho taṃ brāhmaṇa…pe… vadeyyāti ettha pana ‘‘yaṃ kho taṃ, brāhmaṇa, asammohadhammo satto loke uppanno…pe… sukhāya devamanussāna’’nti vacanaṃ vadamāno koci sammā vadeyya, sammā vadamāno siyā, na vitathavādī assa.
Whatever, Brahmin… one might say: Here, someone speaking the words, “Whatever, Brahmin, being of undeluded nature has arisen in the world… for the happiness of gods and humans,” would be speaking rightly, would be one who speaks rightly, not one who speaks falsely.
Trong câu Yaṃ kho taṃ brāhmaṇa…pe… vadeyyāti (Này Bà-la-môn, nếu ai…pe… nói), cần hiểu rằng: nếu có ai nói rằng “Này Bà-la-môn, một chúng sanh không mê lầm đã xuất hiện trên đời…pe… vì hạnh phúc của chư thiên và loài người,” thì người ấy nói đúng, người ấy là người nói đúng, không phải là người nói sai.
Mameva taṃ vacanaṃ vadamāno sammā vadeyya, sammā vadamāno siyā, na vitathavādī assāti evaṃ padasambandho veditabbo.
Speaking those words, one would be speaking rightly of me; being one who speaks rightly, one would not be a speaker of falsehood. Thus the connection of the words should be understood.
Khi nói lời đó về chính tôi, người ấy nói đúng, người ấy là người nói đúng, không phải là người nói sai. Cần hiểu sự liên kết từ ngữ như vậy.
Tattha asammohadhammoti asammohasabhāvo.
Therein, of undeluded nature means of undeluded disposition.
Ở đây, asammohadhammo có nghĩa là bản chất không mê lầm.
Loketi manussaloke.
In the world means in the human world.
Loke có nghĩa là trong cõi người.
Bahujanahitāyāti bahujanassa hitatthāya, paññāsampattiyā diṭṭhadhammikasamparāyikahitūpadesakoti.
For the welfare of many people means for the benefit of many people; through the accomplishment of wisdom, he is an instructor in the welfare of this life and the next.
Bahujanahitāyā có nghĩa là vì lợi ích của nhiều người, tức là bậc chỉ dạy lợi ích hiện tại và tương lai bằng sự đầy đủ về trí tuệ.
Bahujanasukhāyāti bahujanassa sukhatthāya, cāgasampattiyā upakaraṇasukhassa dāyakoti.
For the happiness of many people means for the happiness of many people; through the accomplishment of generosity, he is a giver of the happiness of requisites.
Bahujanasukhāyā có nghĩa là vì hạnh phúc của nhiều người, tức là bậc ban cho hạnh phúc về vật chất bằng sự đầy đủ về bố thí.
Lokānukampāyāti lokassa anukampatthāya, mettākaruṇāsampattiyā mātāpitaro viya lokassa rakkhitā gopayitāti.
Out of compassion for the world means for the sake of compassion for the world; through the accomplishment of loving-kindness and compassion, he is a protector and guardian of the world like a mother and father.
Lokānukampāyā có nghĩa là vì lòng thương xót thế gian, tức là bậc che chở, bảo vệ thế gian như cha mẹ đối với con cái bằng sự đầy đủ về từ bi.
Atthāya hitāya sukhāya devamanussānanti idha devamanussaggahaṇena ca bhabbapuggalaveneyyasatteyeva gahetvā tesaṃ nibbānamaggaphalādhigamāya attano uppattiṃ dassetīti veditabbo.
For the good, for the welfare, for the happiness of gods and humans: Here, by the inclusion of gods and humans, it should be understood that by taking only beings who are suitable persons to be taught, he shows his own arising for their attainment of the path and fruit of Nibbāna.
Atthāya hitāya sukhāya devamanussānanti (vì lợi ích, vì hạnh phúc, vì an lạc của chư thiên và loài người): Ở đây, cần hiểu rằng việc đề cập đến chư thiên và loài người là để chỉ những chúng sanh có khả năng giác ngộ, những người có thể được giáo hóa, và để cho thấy sự xuất hiện của Ngài là để họ đạt được Đạo quả Niết-bàn.
Atthāyāti hi vutte paramatthatthāya nibbānāyāti vuttaṃ hoti.
For when for the good is said, it means for the ultimate good, for Nibbāna.
Khi nói Atthāyā, tức là nói đến mục đích tối thượng, Niết-bàn.
Hitāyāti vutte taṃ sampāpakamaggatthāyāti vuttaṃ hoti, nibbānasampāpakamaggato hi uttari hitaṃ nāma natthi.
When for the welfare is said, it means for the path that leads to it; for there is no higher welfare than the path that leads to Nibbāna.
Khi nói Hitāyā, tức là nói đến con đường dẫn đến Niết-bàn, vì không có lợi ích nào cao hơn con đường dẫn đến Niết-bàn.
Sukhāyāti vutte phalasamāpattisukhatthāyāti vuttaṃ hoti, tato uttari sukhābhāvato.
When for the happiness is said, it means for the happiness of the attainment of the fruit, because there is no happiness higher than that.
Khi nói Sukhāyā, tức là nói đến hạnh phúc của sự nhập quả, vì không có hạnh phúc nào cao hơn hạnh phúc đó.
Vuttañcetaṃ ‘‘ayaṃ samādhi paccuppannasukho ceva āyatiñca sukhavipāko’’ti (dī. ni. 3.355; a. ni. 5.27; vibha. 804).
And it has been said: “This concentration is pleasant in the present and has a pleasant result in the future.”
Và điều này đã được nói: “Thiền định này mang lại hạnh phúc hiện tại và quả báo hạnh phúc trong tương lai” (Dī. Ni. 3.355; A. Ni. 5.27; Vibha. 804).
Tattha āraddhaṃ kho pana me, brāhmaṇa, vīriyaṃ ahosīti, brāhmaṇa, na mayā ayaṃ uttamo asammohavihāro kusītena muṭṭhassatinā sāraddhakāyena vikkhittacittena vā adhigato, apica kho tadadhigamāya āraddhaṃ kho pana me vīriyaṃ ahosi, bodhimaṇḍe nisinnena mayā caturaṅgavīriyaṃ āraddhaṃ ahosi, paggahitaṃ asithilappavattitanti vuttaṃ hoti.
Therein, But, Brahmin, my energy was aroused means: Brahmin, this supreme state of non-delusion was not attained by me through laziness, with lapsed mindfulness, with an agitated body, or with a distracted mind. Rather, for its attainment, my energy was indeed aroused. This means that, seated at the foot of the Bodhi tree, my four-factored energy was aroused, upheld, and unslacking in its progression.
Ở đây, āraddhaṃ kho pana me, brāhmaṇa, vīriyaṃ ahosīti (nhưng này Bà-la-môn, tôi đã tinh tấn) có nghĩa là: Này Bà-la-môn, tôi không đạt được sự an trú không mê lầm tối thượng này bằng sự lười biếng, mất chánh niệm, thân thể uể oải, hay tâm tán loạn. Trái lại, để đạt được điều đó, tôi đã tinh tấn. Khi ngồi dưới cội Bồ-đề, tôi đã tinh tấn với bốn chi phần, tức là sự tinh tấn được thúc đẩy, không chùng xuống.
Āraddhattāyeva ca metaṃ asallīnaṃ ahosi.
And precisely because it was aroused, it was unshrinking.
Và chính vì sự tinh tấn đó mà tâm tôi asallīnaṃ (không co rút).
Upaṭṭhitā sati asammuṭṭhāti na kevalañca vīriyameva, satipi me ārammaṇābhimukhībhāvena upaṭṭhitā ahosi.
My mindfulness was established, unmuddled: Not only energy, but my mindfulness was also established by facing the object.
Upaṭṭhitā sati asammuṭṭhāti (chánh niệm hiện tiền, không bị lãng quên): Không chỉ có tinh tấn, mà chánh niệm của tôi cũng hiện tiền, hướng về đối tượng.
Upaṭṭhitattāyeva ca asammuṭṭhā.
And precisely because it was established, it was unmuddled.
Và chính vì hiện tiền mà không bị lãng quên.
Passaddho kāyoti kāyacittappassaddhisambhavena kāyopi me passaddho ahosi.
My body was tranquil: Due to the arising of tranquility of the mental and physical body, my body, too, was tranquil.
Passaddho kāyoti (thân thể an tịnh): Do sự an tịnh của thân và tâm, thân tôi cũng an tịnh.
Tattha yasmā nāmakāye passaddhe rūpakāyopi passaddhoyeva hoti, tasmā nāmakāyo rūpakāyoti avisesetvāva passaddho kāyoti vuttaṃ.
Therein, because when the mental body is tranquil, the physical body is also tranquil, it is said, "my body was tranquil," without specifying "mental body" or "physical body."
Ở đây, vì khi danh thân an tịnh thì sắc thân cũng an tịnh, nên không phân biệt danh thân và sắc thân mà chỉ nói “thân thể an tịnh.”
Asāraddhoti so ca kho passaddhattāyeva asāraddho, vigatadarathoti vuttaṃ hoti.
Unagitated: And that, precisely because it was tranquil, was unagitated; it means it was free from distress.
Asāraddhoti (không xao động): Và chính vì an tịnh mà không xao động, tức là đã loại bỏ sự bồn chồn.
Samāhitaṃ cittaṃ ekagganti cittampi me sammā āhitaṃ suṭṭhu ṭhapitaṃ appitaṃ viya ahosi.
My mind was concentrated, one-pointed: My mind, too, was well-placed, rightly established, as if in absorption.
Samāhitaṃ cittaṃ ekagganti (tâm định tĩnh, nhất tâm): Tâm tôi cũng được an định đúng đắn, được đặt vững chắc như được an trú.
Samāhitattā eva ca ekaggaṃ acalaṃ nipphandananti, ettāvatā jhānassa pubbabhāgapaṭipadā kathitā hoti.
And precisely because it was concentrated, it was one-pointed, unshakable, and still. By this much, the preliminary practice for jhāna is described.
Và chính vì được an định mà nhất tâm, bất động, không dao động. Đến đây, con đường thực hành sơ khởi của thiền đã được trình bày.
Idāni imāya paṭipadāya adhigataṃ paṭhamajjhānaṃ ādiṃ katvā vijjāttayapariyosānaṃ visesaṃ dassento so kho ahantiādimāha.
Now, to show the special attainments, beginning with the first jhāna and ending with the three knowledges, that were attained through this practice, he said, I, indeed, etc.
Bây giờ, để chỉ ra sự đặc biệt từ sơ thiền cho đến tam minh, được đạt được bằng con đường thực hành này, Ngài đã nói so kho ahantiādimāha (tôi đã), v.v.
Tattha vivicceva kāmehi…pe… catutthajjhānaṃ upasampajja vihāsinti ettha tāva yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ visuddhimagge pathavīkasiṇakathāyaṃ vuttaṃ.
Therein, whatever should be said regarding quite secluded from sensual pleasures… entering and abiding in the fourth jhāna, all of that has been said in the Visuddhimagga in the section on the earth kasiṇa.
Ở đây, tất cả những gì cần nói về vivicceva kāmehi…pe… catutthajjhānaṃ upasampajja vihāsinti (ly dục…pe… chứng và an trú tứ thiền) đã được trình bày trong Visuddhimagga, phần chú giải về kasina đất.
Kevalañhi tattha ‘‘upasampajja viharatī’’ti āgataṃ, idha ‘‘vihāsi’’nti, ayameva viseso.
The only difference is that there it appears as “entering and abides,” whereas here it is “abode”; this is the only distinction.
Chỉ có sự khác biệt là ở đó nói “upasampajja viharatī” (chứng và an trú), còn ở đây nói “vihāsi” (đã an trú), đó là sự khác biệt duy nhất.
Kiṃ katvā pana bhagavā imāni jhānāni upasampajja vihāsīti, kammaṭṭhānaṃ bhāvetvā.
But by doing what did the Blessed One enter and dwell in these jhānas? Having developed a meditation subject.
Đức Thế Tôn đã làm gì để chứng đắc và an trú trong các thiền này? – Ngài đã tu tập pháp hành (kammaṭṭhāna).
Kataraṃ?
Which one?
Pháp hành nào?
Ānāpānassatikammaṭṭhānaṃ.
The meditation subject of mindfulness of breathing.
Pháp hành niệm hơi thở vào ra (ānāpānassati kammaṭṭhāna).
Imāni ca pana cattāri jhānāni kesañci cittekaggatatthāni honti, kesañci vipassanāpādakāni, kesañci abhiññāpādakāni, kesañci nirodhapādakāni, kesañci bhavokkamanatthāni.
Furthermore, these four jhānas are for the purpose of one-pointedness of mind for some, are the basis for insight for some, are the basis for the direct knowledges for some, are the basis for the attainment of cessation for some, and are for the purpose of proceeding to a new existence for some.
Bốn thiền này, đối với một số người, là để tâm chuyên nhất; đối với một số người, là nền tảng cho tuệ quán (vipassanā); đối với một số người, là nền tảng cho thắng trí (abhiññā); đối với một số người, là nền tảng cho diệt thọ tưởng định (nirodhasamāpatti); đối với một số người, là để tái sinh vào cõi Phạm thiên (brahmaloka).
Tattha khīṇāsavānaṃ cittekaggatatthāni honti.
Among these, for those with destroyed taints, they are for the purpose of one-pointedness of mind.
Trong số đó, đối với các bậc lậu tận (khīṇāsava), các thiền này là để tâm chuyên nhất.
Te hi samāpajjitvā ekaggacittā sukhaṃ divasaṃ viharissāmāti iccevaṃ kasiṇaparikammaṃ katvā aṭṭha samāpattiyo nibbattenti.
For having entered the attainment, they generate the eight attainments with just the wish, “With a one-pointed mind, we will dwell happily for the day,” after doing the preliminary work on a kasiṇa.
Thật vậy, các vị ấy chứng nhập thiền, rồi thực hành biến xứ (kasiṇa parikamma) với ý muốn rằng: “Chúng ta sẽ an trú an lạc cả ngày với tâm chuyên nhất”, và như vậy, các vị ấy phát sinh tám bậc thiền chứng (aṭṭha samāpatti).
Sekkhaputhujjanānaṃ samāpattito vuṭṭhāya samāhitena cittena vipassissāmāti nibbattentānaṃ vipassanāpādakāni honti.
For trainees and ordinary persons who generate them thinking, “Having emerged from the attainment, we will practice insight with a concentrated mind,” they are the basis for insight.
Đối với các bậc Hữu học (sekkhaputhujjana) và phàm phu (puthujjana), các thiền này là nền tảng cho tuệ quán, khi các vị ấy phát sinh thiền với ý muốn rằng: “Chúng ta sẽ xuất định và quán chiếu với tâm định tĩnh”.
Ye pana aṭṭha samāpattiyo nibbattetvā abhiññāpādakajjhānaṃ samāpajjitvā samāpattito vuṭṭhāya ‘‘ekopi hutvā bahudhā hotī’’ti (dī. ni. 1.238; paṭi. ma. 1.102) vuttanayā abhiññāyo patthentā nibbattenti, tesaṃ abhiññāpādakāni honti.
But for those who, having generated the eight attainments, enter the jhāna that is the basis for the direct knowledges, and having emerged from the attainment, generate them while aspiring for the direct knowledges in the manner stated, “Being one, he becomes many,” they are the basis for the direct knowledges.
Còn những ai đã phát sinh tám bậc thiền chứng, rồi chứng nhập thiền làm nền tảng cho thắng trí, xuất định và phát sinh các thắng trí theo cách đã nói như: “một thân hiện ra nhiều thân” (Dī. Ni. 1.238; Paṭi. Ma. 1.102), thì đối với các vị ấy, các thiền này là nền tảng cho thắng trí.
Ye pana aṭṭha samāpattiyo nibbattetvā nirodhasamāpattiṃ samāpajjitvā sattāhaṃ acittā hutvā diṭṭheva dhamme nirodhaṃ nibbānaṃ patvā sukhaṃ viharissāmāti nibbattenti, tesaṃ nirodhapādakāni honti.
But for those who, having generated the eight attainments, generate them thinking, “Having entered the attainment of cessation and become without a mind for seven days, we will dwell happily, having attained cessation, which is Nibbāna, in this very life,” for them they are the basis for the attainment of cessation.
Những ai đã phát sinh tám bậc thiền chứng, rồi chứng nhập Diệt thọ tưởng định, an trú vô tâm trong bảy ngày, và phát sinh Diệt độ (Nibbāna) trong hiện tại, an trú an lạc, thì đối với các vị ấy, các thiền này là nền tảng cho Diệt thọ tưởng định.
Ye pana aṭṭha samāpattiyo nibbattetvā aparihīnajjhānā brahmaloke uppajjissāmāti nibbattenti, tesaṃ bhavokkamanatthāni honti.
But for those who, having generated the eight attainments, generate them thinking, “Without having lost the jhāna, we will be reborn in the brahma world,” for them they are for the purpose of proceeding to a new existence.
Những ai đã phát sinh tám bậc thiền chứng, rồi với thiền không bị thoái thất (aparihīnajjhāna) mà phát sinh ý muốn tái sinh vào cõi Phạm thiên, thì đối với các vị ấy, các thiền này là để tái sinh vào cõi Phạm thiên.
52. Yesañca guṇānaṃ dāyakaṃ ahosi, tesaṃ ekadesaṃ dassento so evaṃ samāhite cittetiādimāha.
52. And showing a portion of those qualities of which it was the bestower, he said, so evaṃ samāhite citte, and so on.
Để chỉ ra một phần của những công đức mà thiền đã ban tặng, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các Bà-la-môn, khi tâm ta đã định tĩnh như vậy…” và tiếp theo.
Tattha dvinnaṃ vijjānaṃ anupadavaṇṇanā ceva bhāvanānayo ca visuddhimagge vitthārito.
Therein, both the word-by-word explanation of the two knowledges and the method of development have been detailed in the Visuddhimagga.
Trong đó, phần giải thích từng từ (anupadavaṇṇanā) và phương pháp tu tập (bhāvanānaya) của hai loại minh (vijjā) đã được trình bày chi tiết trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Kevalañhi tattha ‘‘so evaṃ samāhite citte…pe… abhininnāmetī’’ti vuttaṃ, idha ‘‘abhininnāmesi’’nti.
It is only that there it is said, “so evaṃ samāhite citte… and so on… abhininnāmeti,” whereas here it is “abhininnāmesi.”
Tuy nhiên, ở đó chỉ nói “so evaṃ samāhite citte…pe… abhininnāmetī” (khi tâm đã định tĩnh như vậy… hướng đến), còn ở đây nói “abhininnāmesiṃ” (tôi đã hướng đến).
Ayaṃ kho me brāhmaṇāti ayañca appanāvāro tattha anāgatoti ayameva viseso.
This is the only difference, and also that this absorption section, Ayaṃ kho me brāhmaṇā, does not appear there.
Và đoạn “Ayaṃ kho me brāhmaṇā” (Này các Bà-la-môn, đây là của ta) này không có ở đó, nên đây là điểm khác biệt.
Tattha soti so ahaṃ.
Therein, so means ‘that I’.
Trong đó, “so” (này) có nghĩa là “so ahaṃ” (này là ta).
Abhininnāmesinti abhinīhariṃ.
Abhininnāmesi means ‘I directed’.
“Abhininnāmesiṃ” (tôi đã hướng đến) có nghĩa là “abhinīhariṃ” (tôi đã hướng tâm).
Abhininnāmesinti ca vacanato soti ettha so ahanti evamattho veditabbo.
And from the word abhininnāmesi, the meaning of so should be understood here as ‘that I’.
Vì có lời nói “abhininnāmesiṃ”, nên ý nghĩa của từ “so” ở đây phải được hiểu là “so ahaṃ” (này là ta).
Yasmā cidaṃ bhagavato vasena pubbenivāsānussatiñāṇaṃ āgataṃ, tasmā ‘‘so tato cuto idhūpapanno’’ti ettha evaṃ yojanā veditabbā.
And since this knowledge of recollecting former abodes came by way of the Blessed One, the connection in “so tato cuto idhūpapanno” should be understood in this way.
Vì túc mạng trí (pubbenivāsānussatiñāṇa) này được đề cập theo cách của Đức Thế Tôn, nên sự kết nối trong câu “so tato cuto idhūpapanno” (vị ấy từ đó chết đi, rồi tái sinh ở đây) phải được hiểu như sau:
Ettha hi so tato cutoti paṭinivattantassa paccavekkhaṇaṃ.
For here, so tato cuto is the reviewing of one who is recollecting in reverse order.
Ở đây, “so tato cuto” (vị ấy từ đó chết đi) là sự quán xét của vị Bồ-tát đang hồi tưởng.
Tasmā idhūpapannoti imissā idhūpapattiyā anantaraṃ.
Therefore, after idhūpapanno, which means this arising here,
Do đó, “idhūpapanno” (tái sinh ở đây) là ngay sau sự tái sinh này.
Amutra udapādinti tusitabhavanaṃ sandhāyāhāti veditabbo.
it should be understood that he said amutra udapādiṃ with reference to the Tusita heaven.
“Amutra udapādiṃ” (tôi đã tái sinh ở đó) phải được hiểu là đề cập đến cõi trời Đâu Suất (Tusitabhavana).
Tatrāpāsiṃ evaṃnāmoti tatrāpi tusitabhavane setaketu nāma devaputto ahosiṃ.
Tatrāpāsiṃ evaṃnāmo means: there, in the Tusita heaven, I was a deva-son named Setaketu.
“Tatrāpāsiṃ evaṃnāmo” (ở đó tôi có tên như vậy) có nghĩa là: ở đó, tại cõi trời Đâu Suất, tôi là một vị thiên tử tên là Setaketu.
Evaṃgottoti tāhi devatāhi saddhiṃ ekagotto.
Evaṃgotto means: of the same clan as those devas.
“Evaṃgotto” (có dòng họ như vậy) có nghĩa là: cùng dòng họ với các vị trời ấy.
Evaṃvaṇṇoti suvaṇṇavaṇṇo.
Evaṃvaṇṇo means: of a golden complexion.
“Evaṃvaṇṇo” (có sắc diện như vậy) có nghĩa là: có sắc diện vàng ròng.
Evamāhāroti dibbasudhāhāro.
Evamāhāro means: my food was the divine ambrosia.
“Evamāhāro” (có thức ăn như vậy) có nghĩa là: có thức ăn là cam lồ của chư thiên.
Evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedīti evaṃ dibbasukhapaṭisaṃvedī.
Evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī means: I thus experienced divine bliss.
“Evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī” (kinh nghiệm khổ lạc như vậy) có nghĩa là: kinh nghiệm sự an lạc của chư thiên như vậy.
Dukkhaṃ pana saṅkhāradukkhamattameva.
As for suffering, it was only the suffering of conditioned phenomena.
Còn khổ chỉ là khổ của các hành (saṅkhāra-dukkha) mà thôi.
Evamāyupariyantoti evaṃ sattapaññāsavassakoṭisaṭṭhivassasatasahassāyupariyanto.
Evamāyupariyanto means: thus my lifespan’s limit was fifty-seven crores and sixty hundred thousand years.
“Evamāyupariyanto” (có tuổi thọ đến mức như vậy) có nghĩa là: có tuổi thọ đến mức bảy mươi lăm triệu sáu mươi vạn năm.
So tato cutoti so ahaṃ tato tusitabhavanato cuto.
So tato cuto means: that I, having passed away from that Tusita heaven,
“So tato cuto” (tôi từ đó chết đi) có nghĩa là: tôi, từ cõi trời Đâu Suất, đã chết đi.
Idhūpapannoti idha mahāmāyāya deviyā kucchimhi nibbatto.
Idhūpapanno means: was conceived here in the womb of Queen Mahāmāyā.
“Idhūpapanno” (tái sinh ở đây) có nghĩa là: tái sinh trong bụng của Hoàng hậu Mahāmāyā ở đây.
Ayaṃ kho me brāhmaṇātiādīsu meti mayā.
In Ayaṃ kho me brāhmaṇā, etc., me means ‘by me’.
Trong câu “Ayaṃ kho me brāhmaṇā” và các câu tiếp theo, “me” (của ta) có nghĩa là “mayā” (bởi ta).
Vijjāti viditakaraṇaṭṭhena vijjā.
Vijjā: it is vijjā in the sense of making known.
“Vijjā” (minh) được gọi là minh vì nó có ý nghĩa làm cho biết rõ.
Kiṃ viditaṃ karoti?
What does it make known?
Nó làm cho biết rõ điều gì?
Pubbenivāsaṃ.
The former abodes.
Túc mạng (pubbenivāsa).
Avijjāti tasseva pubbenivāsassa aviditakaraṇaṭṭhena tappaṭicchādako moho vuccati.
Avijjā: delusion that conceals those former abodes is called ‘avijjā’ in the sense of making them not known.
“Avijjā” (vô minh) được gọi là sự si mê che lấp túc mạng ấy, vì nó có ý nghĩa làm cho không biết rõ túc mạng ấy.
Tamoti sveva moho paṭicchādakaṭṭhena ‘‘tamo’’ti vuccati.
Tamo: that very same delusion is called ‘tamo’ (darkness) in the sense of concealing.
“Tamo” (tối tăm) cũng chính là sự si mê ấy, được gọi là “tamo” vì nó có ý nghĩa che lấp.
Ālokoti sāyeva vijjā obhāsakaraṇaṭṭhena ‘‘āloko’’ti vuccati.
Āloko: that very same knowledge is called ‘āloko’ (light) in the sense of illuminating.
“Āloko” (ánh sáng) cũng chính là minh ấy, được gọi là “āloko” vì nó có ý nghĩa làm cho sáng tỏ.
Ettha ca vijjā adhigatāti ayaṃ attho, sesaṃ pasaṃsāvacanaṃ.
And here, the meaning is that knowledge was attained; the rest is a statement of praise.
Và ở đây, ý nghĩa là minh đã được chứng đắc, phần còn lại là lời tán thán.
Yojanā panettha ayaṃ kho me vijjā adhigatā, tassa me adhigatavijjassa avijjā vihatā, vinaṭṭhāti attho.
The connection here is: This knowledge was attained by me; for me who had attained the knowledge, ignorance was destroyed—the meaning is, it perished.
Sự kết nối ở đây là: “Này các Bà-la-môn, minh này đã được ta chứng đắc. Đối với ta, người đã chứng đắc minh, vô minh đã bị tiêu diệt, đã bị hủy hoại”.
Yasmā vijjā uppannā.
Because knowledge arose.
Vì minh đã phát sinh.
Esa nayo itarasmimpi padadvaye.
This is the method in the other two pairs of terms as well.
Nguyên tắc này cũng tương tự đối với hai cặp từ còn lại.
Yathā tanti ettha yathāti opamme.
In Yathā taṃ, the word yathā is used in a comparison.
Trong câu “Yathā taṃ”, “yathā” là để ví von.
Tanti nipāto.
The word taṃ is a particle.
“Taṃ” là một giới từ (nipāta).
Satiyā avippavāsena appamattassa.
Appamattassa (of one who is diligent) because of the non-departure of mindfulness.
“Appamattassa” (người không phóng dật) là do không xa lìa chánh niệm (sati).
Vīriyātāpena ātāpino.
Ātāpino (of one who is ardent) because of the heat of energy.
“Ātāpino” (người tinh cần) là do sự nung nấu của tinh tấn (vīriya).
Kāye ca jīvite ca anapekkhatāya pahitattassa, pesitattassāti attho.
Pahitattassa (of one who is resolute) because of having no concern for the body and life; the meaning is, of one whose self is sent forth.
“Pahitattassa” (người đã hướng tâm) là do không bận tâm đến thân và mạng sống, có nghĩa là người đã gửi gắm tâm mình.
Idaṃ vuttaṃ hoti ‘‘yathā appamattassa ātāpino pahitattassa viharato avijjā vihaññeyya, vijjā uppajjeyya.
This is what is meant: “Just as for one dwelling diligent, ardent, and resolute, ignorance would be destroyed and knowledge would arise,
Điều này có nghĩa là: “Cũng như vô minh sẽ bị tiêu diệt và minh sẽ phát sinh, tối tăm sẽ bị tiêu diệt và ánh sáng sẽ phát sinh, đối với người không phóng dật, tinh cần và đã hướng tâm khi an trú.
Tamo vihaññeyya, āloko uppajjeyya.
darkness would be destroyed and light would arise,
Tối tăm sẽ bị tiêu diệt, ánh sáng sẽ phát sinh.
Evameva mama avijjā vihatā, vijjā uppannā.
just so for me ignorance was destroyed and knowledge arose,
Cũng vậy, vô minh của ta đã bị tiêu diệt, minh đã phát sinh.
Tamo vihato, āloko uppanno.
darkness was destroyed and light arose.
Tối tăm đã bị tiêu diệt, ánh sáng đã phát sinh.
Etassa me padhānānuyogassa anurūpameva phalaṃ laddha’’nti.
For my application to striving, a corresponding fruit has been obtained.”
Quả này đã được ta đạt được tương xứng với sự tinh tấn tu tập của ta.”
Ettha pana vijjāti dibbacakkhuñāṇavijjā.
Here, however, vijjā is the knowledge of the divine eye.
Ở đây, “vijjā” (minh) là thiên nhãn trí (dibbacakkhuñāṇa vijjā).
Avijjāti sattānaṃ cutipaṭisandhipaṭicchādikā avijjā.
Avijjā is the ignorance that conceals the passing away and rebirth of beings.
“Avijjā” (vô minh) là vô minh che lấp sự chết và tái sinh của chúng sanh.
Sesaṃ vuttanayamevāti.
The rest is according to the method already stated.
Phần còn lại tương tự như đã nói.
Yasmā ca pūritapāramīnaṃ mahāsattānaṃ parikammakiccaṃ nāma natthi.
And since for great beings who have fulfilled the perfections, there is no such task as preliminary work,
Và vì các vị Đại Bồ-tát đã viên mãn các Ba-la-mật (pāramī) không có việc chuẩn bị (parikamma) nào.
Te hi citte abhininnāmitamatteyeva anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussaranti, dibbena cakkhunā satte passanti.
for as soon as they have directed their minds, they recollect their manifold former abodes and see beings with the divine eye.
Thật vậy, chỉ cần hướng tâm, các vị ấy có thể nhớ lại vô số đời quá khứ (pubbenivāsa), và thấy chúng sanh bằng thiên nhãn.
Tasmā yo tattha parikammaṃ ādiṃ katvā bhāvanānayo vutto, na tena idha atthoti.
Therefore, the method of development, starting with the preliminary work, which was described there, is not relevant here.
Do đó, phương pháp tu tập đã được nói ở đó, bắt đầu bằng sự chuẩn bị, không có ý nghĩa ở đây.
54. Tatiyavijjāya so evaṃ samāhite citteti vipassanāpādakaṃ catutthajjhānacittaṃ veditabbaṃ.
54. In the third knowledge, so evaṃ samāhite citte should be understood as the fourth jhāna mind, which is the basis for insight.
Trong minh thứ ba, “so evaṃ samāhite citte” (khi tâm đã định tĩnh như vậy) phải được hiểu là tâm thiền thứ tư làm nền tảng cho tuệ quán.
Āsavānaṃ khayañāṇāyāti arahattamaggañāṇatthāya.
Āsavānaṃ khayañāṇāya means for the sake of the knowledge of the path of arahatship.
“Āsavānaṃ khayañāṇāya” (để đạt được trí tuệ diệt trừ các lậu hoặc) là để đạt được trí tuệ của Đạo Quả A-la-hán (arahattamaggañāṇa).
Arahattamaggo hi āsavavināsanato āsavānaṃ khayoti vuccati, tatra cetaṃ ñāṇaṃ, tappariyāpannattāti.
For the path of arahatship is called the destruction of the taints because it destroys the taints, and this knowledge is therein, because it is included in it.
Đạo Quả A-la-hán được gọi là sự diệt trừ các lậu hoặc (āsavānaṃ khaya) vì nó tiêu diệt các lậu hoặc, và trí tuệ này thuộc về nó.
Cittaṃ abhininnāmesinti vipassanācittaṃ abhinīhariṃ.
Cittaṃ abhininnāmesi means I directed the insight mind.
“Cittaṃ abhininnāmesiṃ” (tôi đã hướng tâm) có nghĩa là tôi đã hướng tâm tuệ quán.
So idaṃ dukkhanti evamādīsu ‘‘ettakaṃ dukkhaṃ, na ito bhiyyo’’ti sabbampi dukkhasaccaṃ sarasalakkhaṇapaṭivedhena yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ jāniṃ paṭivijjhiṃ.
In So idaṃ dukkhaṃ, and so on: ‘So much is suffering, no more than this’—thus I truly understood, knew, and penetrated the entire truth of suffering as it really is, through the penetration of its essence and characteristic.
Trong câu “So idaṃ dukkhaṃ” (Tôi biết đây là khổ) và các câu tương tự, tôi đã chứng ngộ, biết rõ, thâm nhập một cách đúng đắn toàn bộ Khổ Thánh Đế (dukkhasacca) bằng cách thấu hiểu đặc tính riêng của nó, rằng “khổ chỉ đến mức này, không hơn nữa”.
Tassa ca dukkhassa nibbattikaṃ taṇhaṃ ayaṃ dukkhasamudayoti.
And the craving that produces that suffering as ayaṃ dukkhasamudayo.
Và tham ái (taṇhā) là nguyên nhân phát sinh khổ ấy, đó là “đây là Khổ Tập Thánh Đế (dukkhasamudaya)”.
Tadubhayampi yaṃ ṭhānaṃ patvā nirujjhati, taṃ tesaṃ appavattiṃ nibbānaṃ ayaṃ dukkhanirodhoti.
And the state upon reaching which both of them cease, that Nibbāna which is their non-occurrence, as ayaṃ dukkhanirodho.
Nơi mà cả hai (khổ và tập) đều chấm dứt, sự không còn hiện hữu của chúng, tức là Nibbāna, đó là “đây là Khổ Diệt Thánh Đế (dukkhanirodha)”.
Tassa sampāpakaṃ ariyamaggaṃ ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti sarasalakkhaṇapaṭivedhena yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ jāniṃ paṭivijjhinti evamattho veditabbo.
The meaning should be understood thus: ‘I directly knew, I knew, I penetrated as it really is, through the penetration of its essential characteristic, the noble path that leads to that* as “this is the path leading to the cessation of suffering.”’
Con đường Thánh đưa đến sự chấm dứt ấy, "Đây là con đường đưa đến sự diệt khổ", tôi đã thấu hiểu, đã biết, đã xuyên suốt như thật với sự thấu đạt các đặc tính riêng. Ý nghĩa này nên được hiểu như vậy.
Evaṃ sarūpato saccāni dassetvā idāni kilesavasena pariyāyato dassento ime āsavātiādimāha.
Having thus shown the truths in terms of their intrinsic nature, now, showing them indirectly in terms of the defilements, he said, “These are the taints,” and so on.
Sau khi trình bày các Chân lý theo bản chất như vậy, bây giờ, Đức Phật muốn trình bày theo phương tiện, dựa trên các phiền não, nên Ngài đã nói “các lậu hoặc này” và tiếp theo.
Tassa me evaṃ jānato evaṃ passatoti tassa mayhaṃ evaṃ jānantassa evaṃ passantassa.
As I thus knew and thus saw: for me who thus knew and thus saw.
Tassa me evaṃ jānato evaṃ passato (Khi tôi biết như vậy, thấy như vậy) có nghĩa là: khi tôi biết như vậy, khi tôi thấy như vậy.
Saha vipassanāya koṭippattaṃ maggaṃ katheti.
It speaks of the path that has reached its culmination, together with insight.
Điều này nói về con đường đã đạt đến đỉnh cao cùng với tuệ quán.
Kāmāsavāti kāmāsavato.
From the taint of sensuality: from the taint of sensuality.
Kāmāsavā (từ lậu hoặc dục) có nghĩa là từ lậu hoặc dục.
Vimuccitthāti iminā phalakkhaṇaṃ dasseti, maggakkhaṇe hi cittaṃ vimuccati, phalakkhaṇe vimuttaṃ hoti.
Was liberated: by this, he shows the moment of fruition. For, at the moment of the path, the mind is being liberated; at the moment of fruition, it has been liberated.
Với từ vimuccitthā (đã giải thoát), Ngài trình bày khoảnh khắc của quả vị. Bởi vì, tại khoảnh khắc của đạo, tâm được giải thoát, và tại khoảnh khắc của quả, tâm đã được giải thoát.
Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇanti iminā paccavekkhaṇañāṇaṃ dasseti.
In the liberated, the knowledge arose, “It is liberated”: by this, he shows the reviewing knowledge.
Với từ vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ (tri kiến về sự giải thoát), Ngài trình bày tri kiến quán xét.
Khīṇā jātītiādīhi tassa bhūmiṃ, tena hi ñāṇena bhagavā paccavekkhanto ‘‘khīṇā jātī’’tiādīni abbhaññāsi.
Birth is destroyed, etc.: with these words, he shows the domain of that*. For, by that knowledge, the Blessed One, while reviewing, directly knew, “Birth is destroyed,” and so on.
Với các từ khīṇā jātī (sự tái sinh đã tận diệt) và tiếp theo, Ngài trình bày nền tảng của tri kiến ấy. Bởi vì, với tri kiến ấy, Đức Thế Tôn khi quán xét đã thấu hiểu rằng “sự tái sinh đã tận diệt” và những điều tương tự.
Katamā pana bhagavato jāti khīṇā, kathañca naṃ abbhaññāsīti?
But which birth of the Blessed One was destroyed, and how did he directly know it?
Vậy thì, sự tái sinh nào của Đức Thế Tôn đã tận diệt? Và Ngài đã thấu hiểu điều ấy như thế nào?
Na tāvassa atītā jāti khīṇā, pubbeva khīṇattā, na anāgatā, anāgate vāyāmābhāvato, na paccuppannā, vijjamānattā.
First, his past birth was not destroyed, because it had already been destroyed before. Not the future one, because there is no effort in the future. Not the present one, because it still exists.
Không phải sự tái sinh trong quá khứ của Ngài đã tận diệt, vì nó đã tận diệt từ trước. Cũng không phải sự tái sinh trong tương lai, vì không có sự nỗ lực trong tương lai. Cũng không phải sự tái sinh trong hiện tại, vì nó đang tồn tại.
Yā pana maggassa abhāvitattā uppajjeyya ekacatupañcavokārabhavesu ekacatupañcakkhandhabhedā jāti, sā maggassa bhāvitattā anuppādadhammataṃ āpajjanena khīṇā, taṃ so maggabhāvanāya pahīnakilese paccavekkhitvā ‘‘kilesābhāve vijjamānampi kammaṃ āyatiṃ appaṭisandhikaṃ hotī’’ti jānanto abbhaññāsi.
But that birth—distinguished as the one-, four-, or five-constituent* in the one-, four-, or five-constituent existences—which would have arisen because the path had not been developed, that birth was destroyed by reaching the state of non-arising due to the path having been developed. He, having reviewed the defilements abandoned through the development of the path, directly knew this, knowing, “In the absence of defilements, even existing kamma becomes non-rebirth-linking in the future.”
Nhưng sự tái sinh, tức là sự phân loại một, bốn hoặc năm uẩn trong các cõi một, bốn hoặc năm uẩn, mà đáng lẽ sẽ phát sinh do con đường chưa được tu tập, thì nay đã tận diệt do con đường đã được tu tập, khiến nó không còn khả năng phát sinh nữa. Đức Thế Tôn, sau khi quán xét các phiền não đã được đoạn trừ nhờ sự tu tập con đường, đã thấu hiểu điều đó khi Ngài biết rằng “khi không còn phiền não, nghiệp dù đang tồn tại cũng không còn khả năng tái sinh trong tương lai”.
Vusitanti vutthaṃ parivutthaṃ, kataṃ caritaṃ niṭṭhitanti attho.
Lived: lived, fully lived. The meaning is: done, practiced, completed.
Vusitaṃ (đã sống phạm hạnh) có nghĩa là đã sống, đã hoàn thành, đã thực hành, đã xong.
Brahmacariyanti maggabrahmacariyaṃ, puthujjanakalyāṇakena hi saddhiṃ sattasekkhā brahmacariyavāsaṃ vasanti nāma, khīṇāsavo vutthavāso.
The holy life: the holy life of the path. For, together with the virtuous worldling, the seven learners are said to be living the holy life; the one whose taints are destroyed has lived the life.
Brahmacariyaṃ (phạm hạnh) là phạm hạnh đạo. Quả thật, các thiện nam tử phàm phu và bảy bậc hữu học được gọi là đang sống phạm hạnh, còn bậc A-la-hán là bậc đã sống phạm hạnh.
Tasmā bhagavā attano brahmacariyavāsaṃ paccavekkhanto ‘‘vusitaṃ brahmacariya’’nti abbhaññāsi.
Therefore, the Blessed One, reviewing his own living of the holy life, directly knew, “The holy life has been lived.”
Vì vậy, Đức Thế Tôn, khi quán xét sự sống phạm hạnh của mình, đã thấu hiểu rằng “phạm hạnh đã được sống”.
Kataṃ karaṇīyanti catūsu saccesu catūhi maggehi pariññāpahānasacchikiriyābhāvanāvasena soḷasavidhampi kiccaṃ niṭṭhāpitanti attho.
Done what had to be done: the meaning is that the sixteen-fold duty in the four truths—by way of full understanding, abandoning, realizing, and developing through the four paths—has been completed.
Kataṃ karaṇīyaṃ (việc cần làm đã làm xong) có nghĩa là mười sáu loại công việc trong bốn Chân lý, qua sự thấu triệt, đoạn trừ, chứng ngộ và tu tập bằng bốn đạo, đã được hoàn tất.
Puthujjanakalyāṇakādayo hi taṃ kiccaṃ karonti, khīṇāsavo katakaraṇīyo.
For the virtuous worldlings and others are* doing that duty; the one whose taints are destroyed has done what had to be done.
Quả thật, các thiện nam tử phàm phu và những người khác đang thực hiện công việc ấy, còn bậc A-la-hán là bậc đã làm xong việc cần làm.
Tasmā bhagavā attano karaṇīyaṃ paccavekkhanto ‘‘kataṃ karaṇīya’’nti abbhaññāsi.
Therefore, the Blessed One, reviewing his own duty, directly knew, “What had to be done is done.”
Vì vậy, Đức Thế Tôn, khi quán xét việc cần làm của mình, đã thấu hiểu rằng “việc cần làm đã làm xong”.
Nāparaṃ itthattāyāti idāni puna itthabhāvāya evaṃsoḷasakiccabhāvāya, kilesakkhayāya vā maggabhāvanākiccaṃ me natthīti abbhaññāsi.
No further for this state of being: He directly knew, ‘Now, for me there is no further task of developing the path for such a state of being, for such a state of the sixteen duties, or for the destruction of defilements.’
Nāparaṃ itthattāyā (không còn tái sinh nữa) có nghĩa là: bây giờ, tôi không còn việc tu tập đạo để tái sinh nữa, hoặc để đạt được mười sáu công việc như vậy, hoặc để diệt trừ phiền não. Ngài đã thấu hiểu điều đó.
Atha vā itthattāyāti itthabhāvato imasmā evaṃpakārā idāni vattamānakkhandhasantānā aparaṃ khandhasantānaṃ mayhaṃ natthi.
Alternatively, for this state of being means: from this state of being, from this very kind of present continuum of aggregates, there is no other continuum of aggregates for me.
Hoặc itthattāyā (để tái sinh) có nghĩa là: từ trạng thái hiện hữu này, tức là dòng chảy các uẩn đang tồn tại này, tôi không còn dòng chảy các uẩn nào khác nữa.
Ime pana pañcakkhandhā pariññātā tiṭṭhanti chinnamūlakā rukkhā viya.
These five aggregates, however, stand fully understood, like trees with their roots cut.
Nhưng năm uẩn này đã được thấu triệt vẫn còn tồn tại như những cái cây đã bị chặt gốc.
Te carimakaviññāṇanirodhena anupādāno viya jātavedo nibbāyissantīti abbhaññāsi.
He directly knew, ‘With the cessation of the final consciousness, they will be extinguished, like a fire without fuel.’
Ngài đã thấu hiểu rằng chúng sẽ diệt tận khi thức cuối cùng diệt, giống như ngọn lửa không còn nhiên liệu sẽ tắt.
Idāni evaṃ paccavekkhaṇañāṇapariggahitaṃ āsavānaṃ khayañāṇādhigamaṃ brāhmaṇassa dassento, ayaṃ kho me brāhmaṇātiādimāha.
Now, showing the brahmin the attainment of the knowledge of the destruction of the taints, which was grasped by such reviewing knowledge, he said, “This, O brahmin, was the first knowledge attained by me,” and so on.
Bây giờ, để trình bày cho vị Bà-la-môn về sự chứng đắc tri kiến diệt trừ các lậu hoặc, được bao gồm bởi tri kiến quán xét như vậy, Ngài nói: Ayaṃ kho me brāhmaṇā (Này Bà-la-môn, đây là) và tiếp theo.
Tattha vijjāti arahattamaggañāṇavijjā.
Therein, knowledge is the knowledge of the path of Arahantship.
Trong đó, vijjā (minh) là tri kiến A-la-hán đạo.
Avijjāti catusaccapaṭicchādikā avijjā.
Ignorance is the ignorance that conceals the four truths.
Avijjā (vô minh) là vô minh che lấp bốn Chân lý.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is just as has been explained.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
Ettāvatā ca pubbenivāsañāṇena atītaṃsañāṇaṃ, dibbacakkhunā paccuppannānāgataṃsañāṇaṃ, āsavakkhayena sakalalokiyalokuttaraguṇanti evaṃ tīhi vijjāhi sabbepi sabbaññuguṇe saṅgahetvā pakāsento attano asammohavihāraṃ brāhmaṇassa dassesi.
And to this extent, by showing knowledge of the past through the knowledge of previous existences, knowledge of the present and future through the divine eye, and all worldly and supramundane qualities through the destruction of the taints—thus, by gathering and revealing all the qualities of an omniscient one through the three knowledges—he showed the brahmin his own state of non-delusion.
Đến đây, Đức Thế Tôn đã trình bày sự an trú không lầm lạc của mình cho vị Bà-la-môn bằng cách bao gồm tất cả các phẩm chất Toàn Giác trong ba minh: tri kiến về túc mạng minh (pubbenivāsañāṇa) là tri kiến về quá khứ, thiên nhãn minh (dibbacakkhu) là tri kiến về hiện tại và vị lai, và tri kiến diệt tận lậu hoặc (āsavakkhaya) là tất cả các phẩm chất thế gian và xuất thế gian.
55. Evaṃ vutte kira brāhmaṇo cintesi – ‘‘samaṇo gotamo sabbaññutaṃ paṭijānāti, ajjāpi ca araññavāsaṃ na vijahati, atthi nu khvassa aññampi kiñci karaṇīya’’nti.
55. When this was said, the brahmin apparently thought: “The ascetic Gotama claims omniscience, yet even now he does not abandon dwelling in the forest. Could it be that he still has something else to do?”
55. Nghe vậy, vị Bà-la-môn suy nghĩ: “Sa-môn Gotama tự nhận là bậc Toàn Giác, nhưng đến nay vẫn không từ bỏ việc sống trong rừng. Có lẽ Ngài còn việc gì khác cần làm chăng?”
Athassa bhagavā ajjhāsayaṃ viditvā iminā ajjhāsayānusandhinā, siyā kho pana tetiādimāha.
Then the Blessed One, knowing his intention, spoke in connection with this intention, saying, “It might be, brahmin,” and so on.
Khi ấy, Đức Thế Tôn biết được ý nghĩ của ông, và với sự liên kết ý nghĩ này, Ngài nói: Siyā kho pana te (Có lẽ, này) và tiếp theo.
Tattha siyā kho pana te, brāhmaṇa, evamassāti, brāhmaṇa, kadāci tuyhaṃ evaṃ bhaveyya.
Therein, it might be, brahmin, that it occurs to you thus: brahmin, it might sometimes occur to you thus.
Trong đó, Siyā kho pana te, brāhmaṇa, evamassā (Có lẽ, này Bà-la-môn, ông sẽ nghĩ như vậy) có nghĩa là: Này Bà-la-môn, có lúc ông có thể nghĩ như vậy.
Na kho panetaṃ brāhmaṇa evaṃ daṭṭhabbanti etaṃ kho pana, brāhmaṇa, tayā mayhaṃ pantasenāsanapaṭisevanaṃ avītarāgāditāyāti evaṃ na daṭṭhabbaṃ.
But, brahmin, it should not be seen like this: But, brahmin, this resorting to secluded lodgings by me should not be seen by you as being due to not being free from passion and so on.
Na kho panetaṃ brāhmaṇa evaṃ daṭṭhabbaṃ (Nhưng, này Bà-la-môn, điều này không nên được thấy như vậy) có nghĩa là: Này Bà-la-môn, việc tôi sống ở nơi thanh vắng không nên được xem là do tôi chưa đoạn trừ tham ái, v.v.
Evaṃ pantasenāsanapaṭisevane akāraṇaṃ paṭikkhipitvā kāraṇaṃ dassento dve kho ahantiādimāha.
Having thus rejected the non-reason for resorting to secluded lodgings, to show the reason, he said, “It is for two reasons, brahmin, that I,” and so on.
Sau khi bác bỏ lý do không đúng cho việc sống ở nơi thanh vắng như vậy, Ngài trình bày lý do đúng bằng cách nói: Dve kho ahaṃ (Thật vậy, tôi có hai) và tiếp theo.
Tattha atthoyeva atthavaso.
Therein, ‘atthavasa’ is simply ‘attha’ (reason, benefit).
Trong đó, atthoyeva là atthavaso.
Tasmā dve kho ahaṃ, brāhmaṇa, atthavaseti ahaṃ kho, brāhmaṇa, dve atthe dve kāraṇāni sampassamānoti vuttaṃ hoti.
Therefore, “It is for two reasons, brahmin, that I” means: ‘I, brahmin, seeing two benefits, two reasons.’
Vì vậy, Dve kho ahaṃ, brāhmaṇa, atthavase (Này Bà-la-môn, tôi thấy hai mục đích) có nghĩa là: Này Bà-la-môn, tôi đang quán sát hai mục đích, hai lý do.
Attano ca diṭṭhadhammasukhavihāranti ettha diṭṭhadhammo nāma ayaṃ paccakkho attabhāvo.
And for my own pleasant abiding in the here-and-now: here, the here-and-now means this present personality.
Trong câu Attano ca diṭṭhadhammasukhavihāra (và sự an lạc trong hiện tại của chính mình), diṭṭhadhammo (hiện tại) là thân thể hiện tại này.
Sukhavihāro nāma catunnampi iriyāpathavihārānaṃ phāsutā, ekakassa hi araññe antamaso uccārapassāvakiccaṃ upādāya sabbeva iriyāpathā phāsukā honti, tasmā diṭṭhadhammassa sukhavihāranti ayamattho veditabbo.
Pleasant abiding means the comfort of the four postures. For one dwelling alone in the forest, all postures are comfortable, even down to the act of urination and defecation. Therefore, the meaning should be understood as: for the pleasant abiding of the here-and-now.
Sukhavihāro (sự an lạc) là sự thoải mái của cả bốn oai nghi. Quả thật, đối với một người sống một mình trong rừng, ngay cả việc đại tiện, tiểu tiện cũng trở nên thoải mái; tất cả các oai nghi đều thoải mái. Vì vậy, ý nghĩa của diṭṭhadhammassa sukhavihāranti (sự an lạc trong hiện tại) nên được hiểu như vậy.
Pacchimañca janataṃ anukampamānoti kathaṃ araññavāsena pacchimā janatā anukampitā hoti?
And out of compassion for the future generation: How is the future generation shown compassion through dwelling in the forest?
Pacchimañca janataṃ anukampamāno (và lòng từ bi đối với những thế hệ sau): Làm thế nào mà việc sống trong rừng lại thể hiện lòng từ bi đối với những thế hệ sau?
Saddhāpabbajitā hi kulaputtā bhagavato araññavāsaṃ disvā bhagavāpi nāma araññasenāsanāni na muñcati, yassa nevatthi pariññātabbaṃ na pahātabbaṃ na bhāvetabbaṃ na sacchikātabbaṃ, kimaṅgaṃ pana mayanti cintetvā tattha vasitabbameva maññissanti.
When clansmen who have gone forth out of faith see the Blessed One’s dwelling in the forest, they will think, “Even the Blessed One, for whom there is nothing to be fully understood, nothing to be abandoned, nothing to be developed, and nothing to be realized, does not give up forest and secluded lodgings. What then of us?” And thinking thus, they will consider it necessary to dwell there.
Các thiện nam tử xuất gia vì lòng tin, khi thấy Đức Thế Tôn sống trong rừng, sẽ suy nghĩ: “Ngay cả Đức Thế Tôn, người không còn gì để thấu triệt, để đoạn trừ, để tu tập, để chứng ngộ, mà còn không từ bỏ các trú xứ trong rừng, huống chi chúng ta!” và họ sẽ nghĩ rằng mình cũng nên sống ở đó.
Evaṃ khippameva dukkhassantakarā bhavissanti.
In this way, they will swiftly make an end of suffering.
Như vậy, họ sẽ nhanh chóng chấm dứt khổ đau.
Evaṃ pacchimā janatā anukampitā hoti.
Thus, the future generation is shown compassion.
Bằng cách này, những thế hệ sau được ban rải lòng từ bi.
Etamatthaṃ dassento āha ‘‘pacchimañca janataṃ anukampamāno’’ti.
To show this meaning, he said, “and out of compassion for the future generation.”
Để trình bày ý nghĩa này, Ngài nói: “và lòng từ bi đối với những thế hệ sau”.
56. Taṃ sutvā attamano brāhmaṇo anukampitarūpātiādimāha.
56. Having heard that, the delighted brahmin said, “The people have indeed been shown compassion,” and so on.
56. Nghe vậy, vị Bà-la-môn hoan hỷ nói: Anukampitarūpā (Thật đáng thương xót) và tiếp theo.
Tattha anukampitarūpāti anukampitajātikā anukampitasabhāvā.
Therein, have been shown compassion means: are of a nature to be shown compassion, have the quality of having been shown compassion.
Trong đó, anukampitarūpā (đáng thương xót) có nghĩa là: có bản chất đáng thương xót, có tính chất đáng thương xót.
Janatāti janasamūho.
The people means the assembly of people.
Janatā (quần chúng) là tập hợp người.
Yathā taṃ arahatā sammāsambuddhenāti yathā arahaṃ sammāsambuddho anukampeyya, tatheva anukampitarūpāti.
Just as by one who is an Arahant, a Perfectly Enlightened One: they have been shown compassion in the very way that an Arahant, a Perfectly Enlightened One would show compassion.
Yathā taṃ arahatā sammāsambuddhenā (như bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác đã thương xót) có nghĩa là: như bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác đã thương xót, thì đúng như vậy, thật đáng thương xót.
Evañca pana vatvā puna taṃ bhagavato dhammadesanaṃ abbhanumodamāno bhagavantaṃ etadavoca abhikkantaṃ, bho gotama, abhikkantaṃ, bho gotamāti.
And having said this, again expressing his appreciation for the Blessed One’s Dhamma discourse, he said this to the Blessed One: “Excellent, Master Gotama! Excellent, Master Gotama!”
Và sau khi nói như vậy, vị ấy lại tán thán giáo pháp của Đức Thế Tôn và thưa với Ngài rằng: Abhikkantaṃ, bho Gotama, abhikkantaṃ, bho Gotamā (Thật tuyệt vời, thưa Tôn giả Gotama! Thật tuyệt vời, thưa Tôn giả Gotama!).
Tatthāyaṃ abhikkantasaddo khayasundarābhirūpaabbhanumodanesu dissati.
Therein, this word ‘abhikkanta’ is seen in the senses of passing away, excellence, beauty, and appreciation.
Ở đây, từ abhikkanta này được thấy trong các nghĩa như: đã qua, tốt đẹp, tuyệt vời, và hoan hỷ.
‘‘Abhikkantā, bhante, ratti, nikkhanto paṭhamo yāmo, ciranisinno bhikkhusaṅgho’’tiādīsu (cūḷava. 383; a. ni. 8.20) hi khaye dissati.
For in passages such as, “Venerable sir, the night has passed, the first watch is over, the community of bhikkhus has been seated for a long time,” it is seen in the sense of passing away.
Ví dụ, trong các câu như “Thưa Tôn giả, đêm đã qua, canh đầu đã trôi qua, Tăng chúng đã ngồi lâu” (cūḷava. 383; a. ni. 8.20), nó được thấy với nghĩa đã qua.
‘‘Ayaṃ imesaṃ catunnaṃ puggalānaṃ abhikkantataro ca paṇītataro cā’’tiādīsu (a. ni. 4.100) sundare.
In passages such as, “This one is more excellent and more sublime than these four persons,” it is seen in the sense of excellence.
Trong các câu như “Người này trong số bốn hạng người này là tốt đẹp hơn và cao quý hơn” (a. ni. 4.100), nó được thấy với nghĩa tốt đẹp.
Ādīsu (vi. va. 857) abhirūpe.
In passages beginning with this, it is in the sense of being exceedingly beautiful.
Trong những đoạn như trên, (ám chỉ) vẻ đẹp vượt trội.
‘‘Abhikkantaṃ, bhante’’tiādīsu (dī. ni. 1.250; pārā. 15) abbhanumodane.
In passages beginning with “‘Excellent, venerable sir!’”, it is in the sense of joyful approval.
Trong những đoạn như “Bạch Thế Tôn, thật tuyệt vời!” (ám chỉ) sự tán thán.
Idhāpi abbhanumodaneyeva.
Here, too, it is indeed in the sense of joyful approval.
Ở đây cũng là sự tán thán.
Yasmā ca abbhanumodane, tasmā sādhu sādhu bho, gotamāti vuttaṃ hotīti veditabbaṃ.
And because it is in the sense of joyful approval, it should be understood to mean, “Good, good, Master Gotama!”
Vì là sự tán thán, nên cần phải hiểu rằng điều đó có nghĩa là: “Lành thay, lành thay, này Gotama!”
Tattha ekena abhikkantasaddena desanaṃ thometi, ekena attano pasādaṃ.
Therein, with one word “excellent” he praises the discourse, and with one, his own confidence.
Điều đó có nghĩa là: rất đáng mong muốn, rất đáng hài lòng, rất đẹp.
Ayañhettha adhippāyo – abhikkantaṃ, bho gotama, yadidaṃ bhoto gotamassa dhammadesanā, abhikkantaṃ yadidaṃ bhoto gotamassa dhammadesanaṃ āgamma mama pasādoti.
Indeed, this is the intention here: Excellent, Master Gotama, is this discourse of Master Gotama; excellent is the confidence that has arisen in me on account of Master Gotama's discourse.
Trong đó, một từ abhikkantaṃ dùng để tán thán bài giảng, và một từ dùng để tán thán sự thanh tịnh của chính mình.
Bhagavatoyeva vā vacanaṃ dve dve atthe sandhāya thometi – bhoto gotamassa vacanaṃ abhikkantaṃ dosanāsanato, abhikkantaṃ guṇādhigamanato, tathā saddhājananato, paññājananato, sātthato, sabyañjanato, uttānapadato, gambhīratthato, kaṇṇasukhato, hadayaṅgamato, anattukkaṃsanato, aparavambhanato, karuṇāsītalato, paññāvadātato, āpātharamaṇīyato, vimaddakkhamato, suyyamānasukhato, vīmaṃsīyamānahitatoti evamādīhi yojetabbaṃ.
Or, he praises the Blessed One’s speech itself, referring to two meanings for each pair: The speech of Master Gotama is excellent for its dispelling of faults and excellent for its attainment of virtues; likewise, for its generation of faith and its generation of wisdom; for being with meaning and with phrasing; for its clear terms and its profound meaning; for being pleasant to the ear and for going to the heart; for not praising oneself and for not disparaging others; for being cool with compassion and for being purified by wisdom; for being pleasing on first hearing and for being able to withstand scrutiny; for being pleasant while being heard and for being beneficial when investigated—it should be connected in these and other similar ways.
Đây là ý nghĩa ở đây: “Thật tuyệt vời, này Gotama, đó là bài pháp của ngài Gotama; thật tuyệt vời, đó là sự thanh tịnh của tôi phát sinh nhờ bài pháp của ngài Gotama.” Hoặc là, lời nói của chính Thế Tôn được tán thán bằng cách ám chỉ hai ý nghĩa: lời nói của ngài Gotama thật tuyệt vời vì nó tiêu diệt các phiền não, thật tuyệt vời vì nó đưa đến sự thành tựu các đức tính; tương tự, thật tuyệt vời vì nó sinh ra đức tin, sinh ra trí tuệ, có ý nghĩa, có văn chương, có lời lẽ rõ ràng, có ý nghĩa sâu sắc, êm tai, đi vào lòng người, không tự đề cao, không khinh miệt người khác, mát mẻ vì lòng bi mẫn, trong sáng vì trí tuệ, đẹp đẽ ngay từ cái nhìn đầu tiên, chịu đựng được sự xem xét kỹ lưỡng, dễ chịu khi được nghe, lợi ích khi được suy xét; nên cần phải kết hợp theo những cách như vậy.
Tato parampi catūhi upamāhi desanaṃyeva thometi.
After that, he praises the discourse with four similes.
Sau đó, bài giảng được tán thán bằng bốn ví dụ.
Tattha nikkujjitanti adhomukhaṭhapitaṃ, heṭṭhāmukhajātaṃ vā.
Therein, what was overturned means what has been placed face down, or what has become face down.
Trong đó, nikkujjitaṃ có nghĩa là úp xuống, hoặc tự nhiên hướng mặt xuống dưới.
Ukkujjeyyāti upari mukhaṃ kareyya.
Would set upright means he would make it face up.
Ukkujjeyyāti có nghĩa là ngửa mặt lên trên.
Paṭicchannanti tiṇapaṇṇādicchāditaṃ.
What was hidden means what is covered by grass, leaves, and so on.
Paṭicchannaṃ có nghĩa là bị che phủ bởi cỏ, lá, v.v.
Vivareyyāti ugghāṭeyya.
Would reveal means he would uncover it.
Vivareyyāti có nghĩa là mở ra.
Mūḷhassāti disāmūḷhassa.
To one who was lost means to one who has lost their way.
Mūḷhassāti có nghĩa là người bị lạc đường.
Maggaṃ ācikkheyyāti hatthe gahetvā ‘‘esa maggo’’ti vadeyya.
He would point out the path means, taking him by the hand, he would say, “This is the path.”
Maggaṃ ācikkheyyāti có nghĩa là nắm tay và nói: “Đây là con đường.”
Andhakāreti kāḷapakkhacātuddasīaḍḍharattaghanavanasaṇḍameghapaṭalehi caturaṅge tame, ayaṃ tāva anuttānapadattho.
In the darkness means in a darkness of four components: the fourteenth day of the dark fortnight, the middle of the night, a dense forest grove, and a covering of clouds. This, first, is the meaning of the less obvious words.
Andhakāreti có nghĩa là trong bóng tối tứ chi (bốn yếu tố) do đêm mười bốn âm lịch, nửa đêm, rừng rậm dày đặc, và mây đen che phủ; đây là ý nghĩa sơ khởi của từ ngữ không rõ ràng này.
Ayaṃ pana adhippāyayojanā – yathā koci nikkujjitaṃ ukkujjeyya, evaṃ saddhammavimukhaṃ asaddhamme patitaṃ maṃ asaddhammā vuṭṭhāpentena, yathā paṭicchannaṃ vivareyya.
This, however, is the application of the intended meaning: Just as someone would set upright what was overturned, so too, by lifting me—who was turned away from the true Dhamma and had fallen into what is not the true Dhamma—out of what is not the true Dhamma; just as one would reveal what was hidden,
Tuy nhiên, đây là sự kết hợp ý nghĩa: Như một người làm cho cái bị úp xuống được ngửa lên, thì ngài đã nâng tôi, người quay lưng lại với Chánh Pháp và rơi vào tà pháp, thoát khỏi tà pháp; như một người mở ra cái bị che đậy, thì ngài đã mở ra giáo pháp bị che đậy bởi rừng rậm tà kiến kể từ khi giáo pháp của Đức Phật Kassapa biến mất; như một người chỉ đường cho kẻ lạc lối, thì ngài đã chỉ cho tôi, người đang đi trên con đường sai lầm, con đường tà đạo, con đường đến cõi trời và giải thoát; như một người thắp đèn dầu trong bóng tối, thì ngài Gotama đã thắp sáng ngọn đèn giáo pháp tiêu diệt bóng tối si mê che phủ, khiến tôi, người chìm trong bóng tối si mê, không thấy được hình tướng của Tam Bảo, v.v., bằng cách này, ngài đã tuyên thuyết Pháp cho tôi bằng nhiều phương cách.
Evaṃ kassapassa bhagavato sāsanantaradhānato pabhuti micchādiṭṭhigahanapaṭicchannaṃ sāsanaṃ vivarantena, yathā mūḷhassa maggaṃ ācikkheyya, evaṃ kummaggamicchāmaggappaṭipannassa me saggamokkhamaggaṃ ācikkhantena, yathā andhakāre telapajjotaṃ dhāreyya, evaṃ mohandhakāre nimuggassa me buddhādiratanarūpāni apassato tappaṭicchādakamohandhakāraviddhaṃsakadesanāpajjotadhāraṇena mayhaṃ bhotā gotamena etehi pariyāyehi pakāsitattā anekapariyāyena dhammo pakāsitoti.
so too, by revealing the teaching that has been hidden by the thicket of wrong views since the disappearance of the teaching of the Blessed One Kassapa; just as one would point out the path to one who was lost, so too, by pointing out the path to heaven and liberation to me, who had undertaken a wrong course and a wrong path; just as one would hold up an oil lamp in the darkness, so too, by holding up the lamp of the discourse that dispels the darkness of ignorance that conceals them, for me, who was submerged in the darkness of ignorance and unable to see the forms of the gems such as the Buddha—because it was thus illuminated by these methods by you, Master Gotama, for me, the Dhamma has been proclaimed in many ways.
Hoàn tất phần diễn giải về sự tán thán bài giảng.
Evaṃ desanaṃ thometvā imāya desanāya ratanattayapasannacitto pasannākāraṃ karonto esāhantiādimāha.
Having thus praised the discourse, with a mind confident in the Triple Gem through this discourse, expressing his confidence, he said, “It is I,” and so on.
Trong đó, esāhaṃ có nghĩa là: đây là tôi.
Tattha esāhanti eso ahaṃ.
Therein, “It is I” means “It is I.”
Bhavantaṃ Gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmīti có nghĩa là: Ngài Gotama là nơi nương tựa, là chỗ ẩn náu của tôi, là đấng che chở khỏi hiểm nguy và mang lại lợi ích. Với ý nghĩa này, tôi đến với ngài Gotama, tôi phụng sự, tôi thờ phụng, tôi gần gũi ngài, hoặc tôi hiểu biết, tôi giác ngộ như vậy.
Bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmīti bhavaṃ me gotamo saraṇaṃ parāyaṇaṃ, aghassa tātā, hitassa ca vidhātāti iminā adhippāyena bhavantaṃ gotamaṃ gacchāmi, bhajāmi, sevāmi, payirupāsāmi, evaṃ vā jānāmi, bujjhāmīti.
“I go to the venerable Gotama for refuge” means with the intention that “The venerable Gotama is my refuge, my ultimate resort, a protector from harm, and a provider of welfare,” I go to the venerable Gotama, I resort to him, I attend on him, I wait upon him, or I know him thus, I understand him thus.
Vì ý nghĩa của các gốc từ có nghĩa là "đi", thì "biết" cũng là ý nghĩa của chúng.
Yesañhi dhātūnaṃ gatiattho, buddhipi tesaṃ attho.
For those verbal roots that have the meaning of going, understanding is also their meaning.
Do đó, ý nghĩa của "gacchāmi" (tôi đi) được nói là "jānāmi" (tôi biết), "bujjāmi" (tôi giác ngộ).
Tasmā gacchāmīti imassa jānāmi, bujjhāmīti ayamattho vutto.
Therefore, for this word “I go,” the meaning “I know, I understand” is stated.
Trong cụm từ Dhammañca bhikkhusaṅghañcāti (và Pháp và Tăng đoàn chư Tỳ-khưu), Dhamma (Pháp) là thứ giữ gìn những người đã đạt được Đạo (magga), đã chứng ngộ Niết-bàn (nirodha), và những người thực hành đúng theo lời giáo huấn, không rơi vào các cõi khổ (apāya). Về mặt ý nghĩa, đó là Bát Chánh Đạo và Niết-bàn.
Dhammañca bhikkhusaṅghañcāti ettha pana adhigatamagge sacchikatanirodhe yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne ca apāyesu apatamāne dhāretīti dhammo, so atthato ariyamaggo ceva nibbānañca.
As for “and to the Dhamma and to the Bhikkhu Saṅgha,” here, because it supports those who have attained the path, have realized cessation, and are practicing as instructed, by not letting them fall into the lower realms, it is the Dhamma. In terms of its essence, it is the noble path and Nibbāna.
Điều này đã được nói: “Này các Tỳ-khưu, trong tất cả các pháp hữu vi, Bát Chánh Đạo cao quý được tuyên bố là tối thượng.”
Vuttañhetaṃ – ‘‘yāvatā, bhikkhave, dhammā saṅkhatā, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo tesaṃ aggamakkhāyatī’’ti (a. ni. 4.34) vitthāro.
For it has been said: “As many as there are, monks, conditioned phenomena, the noble eightfold path is declared the chief among them.” The detailed explanation may be found there.
Không chỉ Bát Chánh Đạo và Niết-bàn, mà còn cả Pháp học (pariyatti-dhamma) cùng với các quả thánh (ariyaphala) cũng là Pháp.
Na kevalañca ariyamaggo ceva nibbānañca, apica kho ariyaphalehi saddhiṃ pariyattidhammopi.
And it is not only the noble path and Nibbāna, but also the Dhamma of the scriptures along with the noble fruits.
Điều này đã được nói trong Chattamāṇavaka-vimāna:
Vuttañhetaṃ chattamāṇavakavimāne –
For this has been said in the discourse on the celestial mansion of the young brahmin Chatta:
“Hãy nương tựa Pháp này,
Ettha rāgavirāgoti maggo kathito.
Here, dispassion from lust refers to the path.
Ở đây, rāgavirāgo (sự ly tham) được nói đến là Đạo.
Anejamasokanti phalaṃ.
Unshakeable, sorrowless refers to the fruit.
Anejamasokaṃ (không lay chuyển, không sầu muộn) là Quả.
Dhammamasaṅkhatanti nibbānaṃ.
Unconditioned Dhamma refers to Nibbāna.
Dhammamasaṅkhataṃ (Pháp vô vi) là Niết-bàn.
Appaṭikūlaṃ madhuramimaṃ paguṇaṃ suvibhattanti piṭakattayena vibhattā sabbadhammakkhandhāti.
Unblemished, this sweet, proficient, and well-expounded refers to all the divisions of the Dhamma as classified in the three Piṭakas.
Appaṭikūlaṃ madhuramimaṃ paguṇaṃ suvibhattaṃ (không chướng ngại, ngọt ngào, thành thạo, được phân chia rõ ràng) là tất cả các pháp uẩn được phân chia trong Tam Tạng Pāli.
Diṭṭhisīlasaṅghātena saṃhatoti saṅgho, so atthato aṭṭha ariyapuggalasamūho.
United by the conjunction of view and virtue, it is a Saṅgha. In terms of its essence, it is the community of the eight noble individuals.
Saṅgho (Tăng đoàn) là tập hợp của những người có cùng quan điểm (diṭṭhi) và giới luật (sīla). Về mặt ý nghĩa, đó là tập hợp của tám bậc Thánh nhân (ariya-puggala).
Vuttañhetaṃ tasmiṃyeva vimāne.
For this has been said in that very same discourse on the celestial mansion:
Điều này đã được nói trong cùng Vimāna đó:
Idāni tesu saraṇagamanesu kosallatthaṃ saraṇaṃ, saraṇagamanaṃ.
Now, to gain proficiency in these goings for refuge, the refuge, the going for refuge,
Diễn giải về sự quy y
Yo ca saraṇaṃ gacchati, saraṇagamanappabhedo, saraṇagamanassa phalaṃ, saṃkileso, bhedoti ayaṃ vidhi veditabbo.
the one who goes for refuge, the classification of going for refuge, the fruit of going for refuge, its defilement, and its breaking—this method should be understood.
Bây giờ, để khéo léo trong những sự quy y đó, cần phải biết về nơi nương tựa (saraṇa), sự quy y (saraṇagamana), người quy y, các loại quy y, quả của sự quy y, sự ô nhiễm và sự phá vỡ (của quy y).
Seyyathidaṃ – padatthato tāva hiṃsatīti saraṇaṃ, saraṇagatānaṃ teneva saraṇagamanena bhayaṃ santāsaṃ dukkhaṃ duggatiparikilesaṃ hanati vināsetīti attho, ratanattayassevetaṃ adhivacanaṃ.
That is to say, in terms of the word’s meaning, it destroys, thus it is a refuge. The meaning is that, for those who have gone for refuge, through that very act of going for refuge, it destroys and eliminates fear, terror, suffering, and the defilements of a bad destination. This is a designation for the Triple Gem itself.
Cụ thể là: về mặt ý nghĩa của từ, saraṇa (nơi nương tựa) là thứ làm hại (hiṃsati). Điều đó có nghĩa là, đối với những người đã quy y, chính sự quy y đó tiêu diệt, loại bỏ nỗi sợ hãi, sự lo lắng, khổ đau, và mọi phiền não trong các cõi khổ. Đây là một tên gọi khác của Tam Bảo.
Atha vā hite pavattanena ahitā ca nivattanena sattānaṃ bhayaṃ hiṃsati buddho.
Alternatively, the Buddha destroys the fear of beings by engaging them in what is beneficial and restraining them from what is unbeneficial.
Hoặc là, Đức Phật làm hại nỗi sợ hãi của chúng sinh bằng cách thúc đẩy điều lợi ích và ngăn chặn điều bất lợi.
Bhavakantārā uttāraṇena assāsadānena ca dhammo.
The Dhamma, by leading them out of the wilderness of existence and by giving them solace.
Pháp (Dhamma) làm hại nỗi sợ hãi bằng cách đưa chúng sinh thoát khỏi sa mạc luân hồi và ban cho sự an ủi.
Appakānampi kārānaṃ vipulaphalapaṭilābhakaraṇena saṅgho.
The Saṅgha, by causing the attainment of abundant fruit even from small offerings.
Tăng đoàn (Saṅgha) làm hại nỗi sợ hãi bằng cách mang lại quả báo lớn cho những hành động nhỏ nhặt.
Tasmā imināpi pariyāyena ratanattayaṃ saraṇaṃ.
Therefore, by this method too, the Triple Gem is a refuge.
Do đó, theo cách này, Tam Bảo cũng là nơi nương tựa.
Tappasādataggarutāhi vihatakileso tapparāyaṇatākārappavatto cittuppādo saraṇagamanaṃ.
The arising of a state of mind that has its defilements destroyed through confidence and reverence towards it, and that proceeds in the manner of having that as its ultimate resort, is the going for refuge.
Tâm sinh khởi (cittuppāda) được thúc đẩy bởi thái độ quy y, với các phiền não đã được loại bỏ nhờ sự thanh tịnh và sự tôn kính đối với Tam Bảo, chính là sự quy y (saraṇagamana).
Taṃsamaṅgisatto saraṇaṃ gacchati, vuttappakārena cittuppādena etāni me tīṇi saraṇāni saraṇaṃ, etāni parāyaṇanti evaṃ upetīti attho.
A being endowed with that goes for refuge. The meaning is that, with a state of mind of the kind described, one approaches it thus: “These three gems are a refuge for me, these are my ultimate resort.”
Chúng sinh đầy đủ tâm đó quy y. Điều đó có nghĩa là, với tâm sinh khởi đã được nói, chúng sinh đến với ý nghĩ: “Ba nơi nương tựa này là nơi ẩn náu của tôi, chúng là nơi nương tựa tối thượng của tôi.”
Evaṃ tāva saraṇaṃ saraṇagamanaṃ yo ca saraṇaṃ gacchatīti idaṃ tayaṃ veditabbaṃ.
Thus, first, the refuge, the going for refuge, and the one who goes for refuge—this triad should be understood.
Như vậy, ba điều này – nơi nương tựa (saraṇa), sự quy y (saraṇagamana), và người quy y – cần phải được hiểu rõ.
Saraṇagamanappabhede pana duvidhaṃ saraṇagamanaṃ lokuttaraṃ lokiyañca.
Regarding the classification of going for refuge, the going for refuge is twofold: supramundane and mundane.
Về các loại quy y, có hai loại quy y: siêu thế (lokuttara) và thế gian (lokiya).
Tattha lokuttaraṃ diṭṭhasaccānaṃ maggakkhaṇe saraṇagamanupakkilesasamucchedena ārammaṇato nibbānārammaṇaṃ hutvā kiccato sakalepi ratanattaye ijjhati.
Therein, the supramundane going for refuge for those who have seen the truths, at the moment of the path, succeeds in its function with regard to the entire Triple Gem by having Nibbāna as its object, through the cutting off of the corruptions of going for refuge.
Trong đó, quy y siêu thế, đối với những người đã thấy sự thật, được thành tựu trong khoảnh khắc Đạo (magga), bằng cách đoạn trừ các ô nhiễm của sự quy y, và lấy Niết-bàn làm đối tượng, có hiệu quả trong toàn bộ Tam Bảo.
Lokiyaṃ puthujjanānaṃ saraṇagamanupakkilesavikkhambhanena ārammaṇato buddhādiguṇārammaṇaṃ hutvā ijjhati, taṃ atthato buddhādīsu vatthūsu saddhāpaṭilābho, saddhāmūlikā ca sammādiṭṭhi dasasu puññakiriyavatthūsu diṭṭhijukammanti vuccati.
The worldly going for refuge succeeds for ordinary people by suppressing the corruptions of going for refuge, having the qualities of the Buddha and so on as its object. In terms of its essence, it is the attainment of faith in the bases such as the Buddha. And right view, which has faith as its root, is called the straightening of views among the ten bases of meritorious deeds.
Sự quy y thế gian của phàm phu được thành tựu nhờ sự trấn áp các cấu uế của sự quy y, lấy các đức của Phật v.v. làm đối tượng. Về ý nghĩa, đó là sự đạt được niềm tin vào các đối tượng như Phật v.v., và chánh kiến có gốc rễ từ niềm tin được gọi là sự làm cho tà kiến trở nên ngay thẳng trong mười căn bản phước nghiệp.
Tayidaṃ catudhā pavattati attasanniyyātanena tapparāyaṇatāya sissabhāvūpagamanena paṇipātenāti.
This occurs in four ways: through self-dedication, through making them one's final resort, through assuming the state of a disciple, and through prostration.
Sự quy y này diễn ra theo bốn cách: bằng sự hiến dâng tự thân, bằng sự nương tựa, bằng sự trở thành đệ tử, và bằng sự đảnh lễ.
Tattha attasanniyyātanaṃ nāma ‘‘ajja ādiṃ katvā ahaṃ attānaṃ buddhassa niyyātemi, dhammassa, saṅghassā’’ti evaṃ buddhādīnaṃ attapariccajanaṃ.
Therein, self-dedication is the abandoning of oneself to the Buddha and so on, in this way: “Starting from today, I dedicate myself to the Buddha, to the Dhamma, to the Sangha.”
Trong đó, sự hiến dâng tự thân có nghĩa là sự hiến dâng bản thân cho Phật, Pháp, Tăng, như câu: “Bắt đầu từ hôm nay, tôi xin hiến dâng bản thân cho Phật, cho Pháp, cho Tăng.”
Tapparāyaṇatā nāma ‘‘ajja ādiṃ katvā ahaṃ buddhaparāyaṇo, dhammaparāyaṇo, saṅghaparāyaṇo iti maṃ dhārethā’’ti evaṃ tapparāyaṇabhāvo.
Making them one's final resort is the state of making them one's final resort, in this way: “Starting from today, may you hold me as one who has the Buddha as my final resort, the Dhamma as my final resort, the Sangha as my final resort.”
Sự nương tựa có nghĩa là sự nương tựa vào Phật, Pháp, Tăng, như câu: “Bắt đầu từ hôm nay, tôi nương tựa Phật, nương tựa Pháp, nương tựa Tăng; xin hãy ghi nhận tôi như vậy.”
Sissabhāvūpagamanaṃ nāma ‘‘ajja ādiṃ katvā ahaṃ buddhassa antevāsiko, dhammassa, saṅghassāti maṃ dhārethā’’ti evaṃ sissabhāvūpagamo.
Assuming the state of a disciple is the assumption of the state of a disciple, in this way: “Starting from today, may you hold me as a disciple of the Buddha, of the Dhamma, of the Sangha.”
Sự trở thành đệ tử có nghĩa là sự trở thành đệ tử của Phật, Pháp, Tăng, như câu: “Bắt đầu từ hôm nay, tôi là đệ tử của Phật, của Pháp, của Tăng; xin hãy ghi nhận tôi như vậy.”
Paṇipāto nāma ‘‘ajja ādiṃ katvā ahaṃ abhivādanapaccuṭṭhānaañjalikammasāmīcikammaṃ buddhādīnaṃyeva tiṇṇaṃ vatthūnaṃ karomi, iti maṃ dhārethā’’ti evaṃ buddhādīsu paramanipaccakāro.
Prostration is the utmost reverence towards the Buddha and so on, in this way: “Starting from today, I will perform acts of homage, rising up, raising my hands in reverence, and respectful conduct only to the three bases, namely the Buddha and so on. May you hold me thus.”
Sự đảnh lễ có nghĩa là sự cung kính tối thượng đối với Phật, Pháp, Tăng, như câu: “Bắt đầu từ hôm nay, tôi thực hiện các hành động đảnh lễ, đứng dậy chào đón, chắp tay và cung kính chỉ đối với ba đối tượng là Phật v.v.; xin hãy ghi nhận tôi như vậy.”
Imesañhi catunnaṃ ākārānaṃ aññatarampi karontena gahitaṃyeva hoti saraṇagamanaṃ.
Indeed, for one who performs even one of these four modes, the going for refuge is certainly taken.
Thật vậy, dù thực hiện bất kỳ một trong bốn cách này, sự quy y cũng đã được thọ trì.
Apica bhagavato attānaṃ pariccajāmi, dhammassa, saṅghassa attānaṃ pariccajāmi.
Furthermore, I renounce myself to the Blessed One, I renounce myself to the Dhamma, I renounce myself to the Sangha.
Hơn nữa, tôi xin hiến dâng bản thân cho Đức Thế Tôn, tôi hiến dâng bản thân cho Pháp, cho Tăng.
Jīvitaṃ pariccajāmi, pariccattoyeva me attā, pariccattaṃyeva me jīvitaṃ, jīvitapariyantikaṃ buddhaṃ saraṇaṃ gacchāmi, buddho me saraṇaṃ leṇaṃ tāṇanti evampi attasanniyyātanaṃ veditabbaṃ.
I renounce my life; my self is indeed renounced, my life is indeed renounced. For as long as my life lasts, I go for refuge to the Buddha. The Buddha is my refuge, my shelter, my protection. In this way too, self-dedication should be understood.
Tôi hiến dâng sinh mạng, bản thân tôi đã được hiến dâng, sinh mạng tôi đã được hiến dâng, tôi quy y Phật đến trọn đời, Phật là nơi nương tựa, nơi ẩn náu, nơi che chở của tôi – sự hiến dâng tự thân cũng nên được hiểu như vậy.
‘‘Satthārañca vatāhaṃ passeyyaṃ bhagavantameva passeyyaṃ, sugatañca vatāhaṃ passeyyaṃ bhagavantameva passeyyaṃ, sammāsambuddhañca vatāhaṃ passeyyaṃ bhagavantameva passeyya’’nti (saṃ. ni. 2.154) evampi mahākassapassa saraṇagamanaṃ viya sissabhāvūpagamanaṃ daṭṭhabbaṃ.
“Oh, that I might see the Teacher! I would see only the Blessed One. Oh, that I might see the Sugata! I would see only the Blessed One. Oh, that I might see the Perfectly Enlightened One! I would see only the Blessed One.” In this way, like Mahākassapa's going for refuge, the assumption of the state of a disciple should be seen.
“Ôi, ước gì tôi được thấy Đức Đạo Sư, tôi được thấy Đức Thế Tôn! Ôi, ước gì tôi được thấy Đức Thiện Thệ, tôi được thấy Đức Thế Tôn! Ôi, ước gì tôi được thấy Đức Chánh Đẳng Giác, tôi được thấy Đức Thế Tôn!” – sự trở thành đệ tử cũng nên được xem như sự quy y của Đại Ca Diếp.
Evampi āḷavakādīnaṃ saraṇagamanaṃ viya tapparāyaṇatā veditabbā.
In this way, like the going for refuge of Āḷavaka and others, making them one's final resort should be understood.
Sự nương tựa cũng nên được hiểu như sự quy y của Aḷavaka v.v.
‘‘Atha kho brahmāyu brāhmaṇo uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā bhagavato pādesu sirasā nipatitvā bhagavato pādāni mukhena ca paricumbati, pāṇīhi ca parisambāhati, nāmañca sāveti brahmāyu ahaṃ, bho gotama, brāhmaṇo, brahmāyu ahaṃ, bho gotama, brāhmaṇo’’ti (ma. ni. 2.394) evampi paṇipāto daṭṭhabbo.
“Then the brahmin Brahmāyu rose from his seat, arranged his upper robe over one shoulder, and fell with his head at the Blessed One's feet. He kissed the Blessed One's feet with his mouth and massaged them with his hands, and announced his name, ‘I am Brahmāyu, Master Gotama, the brahmin; I am Brahmāyu, Master Gotama, the brahmin.’” In this way, prostration should be seen.
“Rồi, Bà-la-môn Brahmāyu đứng dậy khỏi chỗ ngồi, vắt y vai bên trái, cúi đầu đảnh lễ chân Đức Thế Tôn, hôn chân Đức Thế Tôn bằng miệng, xoa bóp bằng tay, và xướng tên: ‘Bạch Đức Gotama, tôi là Bà-la-môn Brahmāyu, bạch Đức Gotama, tôi là Bà-la-môn Brahmāyu’” – sự đảnh lễ cũng nên được xem như vậy.
So panesa ñātibhayācariyadakkhiṇeyyavasena catubbidho hoti.
Now this is fourfold, by way of kin, fear, teacher, and one worthy of offerings.
Sự đảnh lễ này có bốn loại: theo kiểu thân quyến, kiểu sợ hãi, kiểu thầy trò, và kiểu đáng cúng dường.
Tattha dakkhiṇeyyapaṇipātena saraṇagamanaṃ hoti, na itarehi.
Therein, the going for refuge occurs through a prostration to one worthy of offerings, not through the others.
Trong đó, sự quy y chỉ được thọ trì thông qua sự đảnh lễ kiểu đáng cúng dường, không phải các kiểu khác.
Seṭṭhavaseneva hi saraṇaṃ gayhati, seṭṭhavasena bhijjati, tasmā yo sākiyo vā koliyo vā ‘‘buddho amhākaṃ ñātako’’ti vandati, aggahitameva hoti saraṇaṃ.
For a refuge is taken by way of what is highest, and it is broken by way of what is highest. Therefore, if a Sākiyan or a Koliyan pays homage thinking, “The Buddha is our kinsman,” the refuge is not taken at all.
Sự quy y được thọ trì theo cách tối thượng, và bị phá vỡ cũng theo cách tối thượng. Do đó, người Sākiya hay Koliya nào đảnh lễ với ý nghĩ “Đức Phật là thân quyến của chúng ta” thì sự quy y vẫn chưa được thọ trì.
Yo vā ‘‘samaṇo gotamo rājapūjito mahānubhāvo, avandiyamāno anatthampi kareyyā’’ti bhayena vandati, aggahitameva hoti saraṇaṃ.
Or if one pays homage out of fear, thinking, “The ascetic Gotama is honored by kings and is of great power; if not paid homage, he might even cause harm,” the refuge is not taken at all.
Hoặc người nào đảnh lễ vì sợ hãi với ý nghĩ “Sa-môn Gotama được vua chúa tôn kính, có uy lực lớn, nếu không đảnh lễ có thể gây ra tai họa” thì sự quy y vẫn chưa được thọ trì.
Yo vā bodhisattakāle bhagavato santike kiñci uggahitaṃ saramāno buddhakāle vā –
Or if someone, remembering having learned something from the Blessed One in the time he was a Bodhisatta, or during the time of the Buddha—
Hoặc người nào, nhớ lại điều gì đã học được từ Đức Thế Tôn khi Ngài còn là Bồ-tát, hoặc khi Ngài đã thành Phật –
Evaṃ gahitasaraṇassa ca upāsakassa vā upāsikāya vā aññatitthiyesu pabbajitampi ñātiṃ ‘‘ñātako me aya’’nti vandato saraṇagamanaṃ na bhijjati, pageva apabbajitaṃ.
For a male or female lay follower who has thus taken refuge, the going for refuge is not broken by paying homage to a kinsman who has gone forth among other sectarians, thinking, “This is my kinsman,” let alone to one who has not gone forth.
Khi một cận sự nam hay cận sự nữ đã thọ trì quy y như vậy, việc đảnh lễ một người thân đã xuất gia theo ngoại đạo với ý nghĩ “Người này là thân quyến của tôi” không làm mất đi sự quy y, huống hồ là người chưa xuất gia.
Tathā rājānaṃ bhayavasena vandato, so hi raṭṭhapūjitattā avandiyamāno anatthampi kareyyāti.
Likewise, it is not broken for one who pays homage to a king out of fear, for if not paid homage, he, being honored by the country, might even cause harm.
Cũng vậy, việc đảnh lễ vua chúa vì sợ hãi cũng không làm mất đi sự quy y, vì vị vua đó được cả nước tôn kính, nếu không đảnh lễ có thể gây ra tai họa.
Tathā yaṃkiñci sippaṃ sikkhāpakaṃ titthiyaṃ ‘‘ācariyo me aya’’nti vandatopi na bhijjatīti evaṃ saraṇagamanappabhedo veditabbo.
Likewise, it is not broken even for one who pays homage to a sectarian who teaches some kind of skill, thinking, “This is my teacher.” In this way, the distinction in going for refuge should be understood.
Tương tự, việc đảnh lễ một vị ngoại đạo đã dạy cho mình bất kỳ nghề thủ công nào với ý nghĩ “Người này là thầy của tôi” cũng không làm mất đi sự quy y. Sự phân loại quy y nên được hiểu như vậy.
Apica niccato anupagamanādivasena petassa ānisaṃsaphalaṃ veditabbaṃ.
Moreover, the fruit as a benefit for this should be understood through not approaching things as permanent, and so on.
Hơn nữa, quả lợi ích của quy y siêu thế cũng nên được hiểu theo cách không chấp thủ mọi thứ là thường còn v.v.
Vuttañhetaṃ, ‘‘aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ diṭṭhisampanno puggalo kañci saṅkhāraṃ niccato upagaccheyya, sukhato upagaccheyya, kañci dhammaṃ attato upagaccheyya, mātaraṃ jīvitā voropeyya, pitaraṃ arahantaṃ jīvitā voropeyya, duṭṭhacitto tathāgatassa lohitaṃ uppādeyya, saṅghaṃ bhindeyya, aññaṃ satthāraṃ uddiseyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti (ma. ni. 3.128; a. ni. 1.268-276).
For it has been said, “Monks, it is impossible, it cannot happen, that a person endowed with right view would approach any conditioned thing as permanent, would approach it as pleasant, would approach any phenomenon as self; that he would deprive his mother of life, his father, an Arahant; that with a mind of ill will he would cause the Tathāgata's blood to flow; that he would cause a schism in the Sangha; that he would point to another teacher. This cannot happen.”
Điều này đã được nói: “Này các Tỳ-khưu, đây là điều không thể có, không có cơ hội, một người đầy đủ chánh kiến lại chấp thủ bất kỳ hành nào là thường còn, là an lạc, lại chấp thủ bất kỳ pháp nào là tự ngã, lại giết mẹ, giết cha A-la-hán, với tâm ác ý làm Phật chảy máu, chia rẽ Tăng-già, lại chỉ định một vị Đạo sư khác. Điều đó không thể có.”
Aparampi vuttaṃ ‘‘atha kho sakko devānamindo asītiyā devatāsahassehi saddhiṃ yenāyasmā mahāmoggallāno, tenupasaṅkami…pe… ekamantaṃ ṭhitaṃ kho sakkaṃ devānamindaṃ āyasmā mahāmoggallāno etadavoca ‘sādhu kho devānaminda buddhaṃ saraṇagamanaṃ hoti, buddhaṃ saraṇagamanahetu kho devānaminda evamidhekacce sattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjantī’ti.
And again it was said: “Then Sakka, the lord of the devas, together with eighty thousand devas, approached the Venerable Mahāmoggallāna… Then the Venerable Mahāmoggallāna said this to Sakka, the lord of the devas, who was standing to one side: ‘It is good, lord of the devas, to go for refuge to the Buddha. For, lord of the devas, because of going for refuge to the Buddha, some beings here, on the breakup of the body, after death, are reborn in a good destination, in a heavenly world.
Một điều khác cũng đã được nói: “Rồi, Thiên chủ Sakka cùng với tám mươi ngàn chư thiên đi đến chỗ Tôn giả Mahā Moggallāna… (lược)… Thiên chủ Sakka đứng sang một bên, Tôn giả Mahā Moggallāna nói với Thiên chủ Sakka rằng: ‘Này Thiên chủ, quy y Phật là điều tốt đẹp. Này Thiên chủ, vì quy y Phật mà một số chúng sanh, sau khi thân hoại mạng chung, sanh vào thiện thú, cõi trời.’
Te aññe deve dasahi ṭhānehi adhigaṇhanti dibbena āyunā dibbena vaṇṇena sukhena yasena ādhipateyyena dibbehi rūpehi saddehi gandhehi rasehi phoṭṭhabbehī’’ti (saṃ. ni. 4.341).
They surpass other devas in ten respects: in divine lifespan, divine beauty, happiness, renown, sovereignty, and in divine forms, sounds, smells, tastes, and tangible objects.’”
Họ vượt trội các vị trời khác ở mười phương diện: tuổi thọ thần thánh, sắc đẹp thần thánh, an lạc thần thánh, danh tiếng thần thánh, quyền lực thần thánh, sắc thần thánh, âm thanh thần thánh, hương thần thánh, vị thần thánh, và xúc thần thánh.”
Esa nayo dhamme saṅghe ca.
The same method applies to the Dhamma and the Sangha.
Điều này cũng áp dụng cho Pháp và Tăng.
Apica velāmasuttādivasenāpi (a. ni. 9.20) saraṇagamanassa phalaviseso veditabbo.
Moreover, the specific fruit of going for refuge should be understood by way of the Velāma Sutta and others.
Hơn nữa, các loại quả đặc biệt của sự quy y cũng nên được hiểu từ kinh Velāma v.v.
Evaṃ saraṇagamanaphalaṃ veditabbaṃ.
In this way, the fruit of going for refuge should be understood.
Quả của sự quy y nên được hiểu như vậy.
Tattha lokiyasaraṇagamanaṃ tīsu vatthūsu aññāṇasaṃsayamicchāñāṇādīhi saṃkilissati, na mahājutikaṃ hoti, na mahāvipphāraṃ.
Therein, the worldly going for refuge is defiled by ignorance, doubt, wrong knowledge, etc., regarding the three objects; it is not of great brilliance, not of great pervasiveness.
Trong đó, sự quy y thế gian (lokiyasaraṇagamana) bị ô nhiễm bởi sự vô minh (aññāṇa), hoài nghi (saṃsaya), tà kiến (micchāñāṇa), v.v., đối với Ba Ngôi Báu; không có đại oai lực, không có đại quang minh.
Lokuttarassa natthi saṃkileso.
For the supramundane, there is no defilement.
Còn đối với sự quy y siêu thế (lokuttarasaraṇagamana) thì không có sự ô nhiễm.
Lokiyassa ca saraṇagamanassa duvidho bhedo sāvajjo anavajjo ca.
And for the worldly going for refuge, there are two kinds of breaking: that with fault and that without fault.
Và sự quy y thế gian có hai loại sự đoạn tuyệt: có tội lỗi (sāvajja) và không có tội lỗi (anavajja).
Tattha sāvajjo aññasatthārādīsu attasanniyyātanādīhi hoti, so aniṭṭhaphalo.
Therein, that with fault occurs through self-surrender, etc., to other teachers and so on; it has an undesirable result.
Trong đó, sự đoạn tuyệt có tội lỗi là do việc dâng hiến tự ngã cho các bậc đạo sư khác, v.v., và điều đó mang lại quả báo không mong muốn.
Anavajjo kālaṃ kiriyāya, so avipākattā aphalo.
That without fault is through the act of death; because it has no result, it is fruitless.
Sự đoạn tuyệt không có tội lỗi là do hết tuổi thọ, và vì không có quả báo nên nó không có kết quả.
Lokuttarassa pana nevatthi bhedo.
But for the supramundane, there is no breaking at all.
Tuy nhiên, đối với sự quy y siêu thế thì không có sự đoạn tuyệt.
Bhavantarepi hi ariyasāvako aññasatthāraṃ na uddisatīti evaṃ saraṇagamanassa saṃkileso ca bhedo ca veditabboti.
For even in another existence, a noble disciple does not designate another as his teacher. Thus, the defilement and breaking of the going for refuge should be understood.
Thật vậy, một Thánh đệ tử (ariyasāvaka) dù ở kiếp sống khác cũng không quy y các bậc đạo sư khác. Như vậy, sự ô nhiễm và sự đoạn tuyệt của sự quy y cần phải được hiểu rõ.
Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretūti maṃ bhavaṃ gotamo ‘‘upāsako aya’’nti evaṃ dhāretu, jānātūti attho.
May the honorable Gotama remember me as a lay follower means: may the honorable Gotama remember, that is, may he know me thus, “This is a lay follower.”
“Bạch Thế Tôn Gotama, xin Ngài hãy ghi nhận con là một cận sự nam (upāsaka)” có nghĩa là: “Bạch Thế Tôn Gotama, xin Ngài hãy biết con là một cận sự nam.”
Kimassa sīlanti pañca veramaṇiyo.
What is his virtue? The five abstinences.
Giới của người ấy là gì? Là năm điều kiêng cữ.
Yathāha ‘‘yato kho mahānāma upāsako pāṇātipātā paṭivirato hoti adinnādānā, kāmesu micchācārā, musāvādā, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti.
As it is said: “When, Mahānāma, a lay follower has abstained from destroying living beings, from taking what is not given, from sexual misconduct, from false speech, from the basis for heedlessness which is fermented and distilled intoxicants;
Như đã nói: “Này Mahānāma, khi một cận sự nam đã từ bỏ sát sinh, từ bỏ trộm cắp, từ bỏ tà dâm, từ bỏ nói dối, từ bỏ dùng rượu, bia và các chất say gây lơ đễnh.
Ettāvatā kho mahānāma upāsako sīlavā hotī’’ti (saṃ. ni. 5.1033).
to this extent, Mahānāma, a lay follower is virtuous” (saṃ. ni. 5.1033).
Này Mahānāma, chỉ với chừng đó, cận sự nam ấy là người giữ giới.”
Ko ājīvoti pañca micchāvaṇijjā pahāya dhammena samena jīvitakappanaṃ.
What is his livelihood? Having abandoned the five wrong kinds of trade, making a living righteously and equitably.
Sinh kế của người ấy là gì? Là từ bỏ năm nghề buôn bán sai trái và duy trì đời sống một cách hợp pháp và chân chính.
Vuttañhetaṃ ‘‘pañcimā, bhikkhave, vaṇijjā upāsakena akaraṇīyā.
For it has been said: “Bhikkhus, these five kinds of trade should not be engaged in by a lay follower.
Điều này đã được nói: “Này các Tỳ-khưu, có năm nghề buôn bán mà một cận sự nam không nên làm.
Katamā pañca?
Which five?
Năm nghề nào?
Satthavaṇijjā, sattavaṇijjā, maṃsavaṇijjā, majjavaṇijjā, visavaṇijjā.
Trade in weapons, trade in living beings, trade in meat, trade in intoxicants, and trade in poisons.
Buôn bán vũ khí, buôn bán sinh vật, buôn bán thịt, buôn bán rượu, buôn bán thuốc độc.
Imā kho, bhikkhave, pañca vaṇijjā upāsakena akaraṇīyā’’ti (a. ni. 5.177).
These, bhikkhus, are the five kinds of trade that should not be engaged in by a lay follower” (a. ni. 5.177).
Này các Tỳ-khưu, đây là năm nghề buôn bán mà một cận sự nam không nên làm.”
Kā vipattīti yā tasseva sīlassa ca ājīvassa ca vipatti, ayamassa vipatti.
What is his failure? The failure of that same virtue and livelihood is his failure.
Sự bại hoại là gì? Đó là sự bại hoại của chính giới và sinh kế ấy, đây là sự bại hoại của người ấy.
Apica yāya esa caṇḍālo ceva hoti malañca patikuṭṭho ca.
Moreover, that by which he becomes an outcaste, a stain, and a despised one,
Hơn nữa, thông qua điều đó, người ấy trở thành một kẻ hạ tiện (caṇḍāla), một vết nhơ (mala), và một kẻ đáng khinh.
Sāpissa vipattīti veditabbā.
that too should be understood as his failure.
Điều đó cũng cần được hiểu là sự bại hoại của người ấy.
Te ca atthato assaddhiyādayo pañca dhammā honti.
And those, in essence, are the five things beginning with lack of faith.
Và về mặt ý nghĩa, đó là năm pháp: vô tín, v.v.
Yathāha ‘‘pañcahi, bhikkhave, dhammehi samannāgato upāsako upāsakacaṇḍālo ca hoti upāsakamalañca upāsakapatikuṭṭho ca.
As it is said: “Bhikkhus, endowed with five things, a lay follower is a lay follower-outcaste, a lay follower-stain, and a lay follower-despised one.
Như đã nói: “Này các Tỳ-khưu, một cận sự nam đầy đủ năm pháp thì là một cận sự nam hạ tiện, một vết nhơ của cận sự nam, và một cận sự nam đáng khinh.
Katamehi pañcahi?
With which five?
Năm pháp nào?
Assaddho hoti, dussīlo hoti, kotūhalamaṅgaliko hoti, maṅgalaṃ pacceti no kammaṃ, ito ca bahiddhā dakkhiṇeyyaṃ pariyesati tattha ca pubbakāraṃ karotī’’ti (a. ni. 5.175).
He is faithless, immoral, given to omens and signs, trusts in signs not in kamma, and seeks for one worthy of offerings outside of here and performs his first service there” (a. ni. 5.175).
Người ấy vô tín, người ấy phá giới, người ấy mê tín dị đoan, người ấy tin vào điềm lành chứ không tin vào nghiệp, và người ấy tìm kiếm bậc đáng cúng dường bên ngoài giáo pháp này và thực hiện sự cúng dường đầu tiên ở đó.”
Kā sampattīti yā cassa sīlasampadā ca ājīvasampadā ca, sā sampatti.
What is his success? The accomplishment in virtue and the accomplishment in livelihood, that is his success.
Sự thành tựu là gì? Đó là sự thành tựu về giới và sự thành tựu về sinh kế của người ấy, đó là sự thành tựu.
Ye cassa ratanabhāvādikarā saddhādayo pañca dhammā.
And also the five things beginning with faith, which make him a jewel and so on.
Và năm pháp như tín, v.v., khiến người ấy trở thành một viên ngọc quý.
Yathāha ‘‘pañcahi, bhikkhave, dhammehi samannāgato upāsako upāsakaratanañca hoti upāsakapadumañca upāsakapuṇḍarīkañca.
As it is said: “Bhikkhus, endowed with five things, a lay follower is a lay follower-jewel, a lay follower-lotus, and a lay follower-white lotus.
Như đã nói: “Này các Tỳ-khưu, một cận sự nam đầy đủ năm pháp thì là một cận sự nam quý báu như ngọc (upāsakaratana), một cận sự nam như hoa sen hồng (upāsakapaduma), và một cận sự nam như hoa sen trắng (upāsakapuṇḍarīka).
Katamehi pañcahi?
With which five?
Năm pháp nào?
Saddho hoti, sīlavā hoti, na kotūhalamaṅgaliko hoti, kammaṃ pacceti no maṅgalaṃ, na ito bahiddhā dakkhiṇeyyaṃ gavesati, idha ca pubbakāraṃ karotī’’ti (a. ni. 5.175).
He has faith, is virtuous, is not given to omens and signs, trusts in kamma not in signs, does not seek for one worthy of offerings outside of here, and performs his first service here” (a. ni. 5.175).
Người ấy có tín, người ấy giữ giới, người ấy không mê tín dị đoan, người ấy tin vào nghiệp chứ không tin vào điềm lành, người ấy không tìm kiếm bậc đáng cúng dường bên ngoài giáo pháp này, và người ấy thực hiện sự cúng dường đầu tiên ở đây.”
Ajjataggeti ettha ayaṃ aggasaddo ādikoṭikoṭṭhāsaseṭṭhesu dissati.
From this day forward: here, this word agga is seen in the senses of beginning, tip, portion, and best.
Trong cụm từ ajjatagge, từ agga này được thấy có nghĩa là điểm khởi đầu, điểm cuối, phần, và tối thượng.
‘‘Ajjatagge, samma dovārika, āvarāmi dvāraṃ nigaṇṭhānaṃ nigaṇṭhīna’’ntiādīsu (ma. ni. 2.70) hi ādimhi dissati.
In passages such as, “From this day forward, friend doorkeeper, I close the door to the Nigaṇṭhas, male and female” (ma. ni. 2.70), it is seen in the sense of beginning.
Trong các câu như “Này người gác cổng, kể từ hôm nay, ta đóng cửa đối với các Ni-kiền-tử và Ni-kiền-tử-ni,” nó được thấy có nghĩa là điểm khởi đầu.
‘‘Teneva aṅgulaggena taṃ aṅgulaggaṃ parāmaseyya, (kathā. 441) ucchaggaṃ veḷagga’’ntiādīsu koṭiyaṃ.
In passages such as, “With that very fingertip he would touch that fingertip” (kathā. 441), “the tip of a sugarcane,” “the tip of a bamboo,” it is seen in the sense of tip.
Trong các câu như “Người ấy nên chạm ngón tay đó bằng đầu ngón tay đó, đầu mía, đầu tre,” nó có nghĩa là điểm cuối.
‘‘Ambilaggaṃ vā madhuraggaṃ vā tittakaggaṃ vā (saṃ. ni. 5.374), anujānāmi, bhikkhave, vihāraggena vā pariveṇaggena vā bhājetu’’ntiādīsu (cūḷava. 318) koṭṭhāse.
In passages such as, “The sour portion, or the sweet portion, or the bitter portion” (saṃ. ni. 5.374), and “I allow, bhikkhus, to divide by monastery portion or by monastic-cell portion” (cūḷava. 318), it is seen in the sense of portion.
Trong các câu như “Này các Tỳ-khưu, ta cho phép phân chia theo phần chua, hoặc phần ngọt, hoặc phần đắng, hoặc theo phần tịnh xá, hoặc theo phần khu vực,” nó có nghĩa là phần.
‘‘Yāvatā, bhikkhave, sattā apadā vā…pe… tathāgato tesaṃ aggamakkhāyatī’’tiādīsu (a. ni. 4.34) seṭṭhe.
In passages such as, “Bhikkhus, whatever beings there are, whether footless… etc.… the Tathāgata is declared the best among them” (a. ni. 4.34), it is seen in the sense of best.
Trong các câu như “Này các Tỳ-khưu, trong số tất cả chúng sinh không chân… v.v… Đức Như Lai được xưng là tối thượng của họ,” nó có nghĩa là tối thượng.
Idha panāyaṃ ādimhi daṭṭhabbo.
But here it should be seen in the sense of beginning.
Tuy nhiên, ở đây, nó nên được xem là điểm khởi đầu.
Tasmā ajjataggeti ajjataṃ ādiṃ katvā, evamettha attho veditabbo.
Therefore, ajjatagge means having made today the beginning; thus the meaning should be understood here.
Do đó, ajjatagge có nghĩa là “bắt đầu từ hôm nay,” ý nghĩa này nên được hiểu ở đây.
Ajjatanti ajjabhāvaṃ.
Ajjataṃ means the state of being today.
Ajjataṃ có nghĩa là “hôm nay.”
Ajjadaggeti vā pāṭho, da-kāro padasandhikaro, ajja aggaṃ katvāti attho.
Or the reading is ajjadagge; the letter da is for euphonic conjunction; the meaning is having made today the beginning.
Hoặc cũng có thể đọc là Ajjadaggeti, chữ ‘da’ là chữ nối giữa các từ, có nghĩa là “bắt đầu từ hôm nay.”
Pāṇupetanti pāṇehi upetaṃ, yāva me jīvitaṃ pavattati, tāva upetaṃ.
As long as life lasts means endowed with life, for as long as my life continues, so long I am endowed.
Pāṇupetaṃ có nghĩa là “cùng với sinh mạng,” tức là “chừng nào mạng sống của con còn tồn tại.”
Anaññasatthukaṃ tīhi saraṇagamanehi saraṇaṃ gataṃ upāsakaṃ kappiyakārakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu jānātu.
May the honorable Gotama remember, may he know me as a lay follower, a suitable helper, who has gone for refuge through the three goings for refuge, with no other teacher.
Bạch Thế Tôn Gotama, xin Ngài hãy ghi nhận con là một cận sự nam đã quy y Tam Bảo, không có đạo sư nào khác, và là người thực hiện những điều phù hợp.
Ahañhi sacepi me tikhiṇena asinā sīsaṃ chindeyya, neva buddhaṃ ‘‘na buddho’’ti vā dhammaṃ ‘‘na dhammo’’ti vā, saṅghaṃ ‘‘na saṅgho’’ti vā vadeyyanti.
For even if someone were to cut off my head with a sharp sword, I would never say of the Buddha that he is “not the Buddha,” or of the Dhamma that it is “not the Dhamma,” or of the Saṅgha that it is “not the Saṅgha.”
Vì con, dù có bị chặt đầu bằng một thanh kiếm sắc bén, cũng sẽ không nói rằng Đức Phật “không phải là Phật,” hoặc Giáo Pháp “không phải là Pháp,” hoặc Tăng đoàn “không phải là Tăng.”
Evaṃ attasanniyyātanena saraṇaṃ gantvā catūhi ca paccayehi pavāretvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā pakkāmīti.
Having thus gone for refuge with self-surrender, and having invited him with the four requisites, he rose from his seat, paid homage to the Blessed One, circumambulated him three times, and departed.
Như vậy, sau khi đã quy y bằng cách dâng hiến tự ngã và đã dâng cúng tứ vật dụng, ông ấy đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đảnh lễ Đức Thế Tôn, đi nhiễu ba vòng và ra đi.
Buddhassa bhagavato duvidhā desanā sammutidesanā, paramatthadesanā cāti.
The teaching of the Buddha, the Blessed One, is twofold: conventional teaching and ultimate teaching.
Giáo pháp của Đức Thế Tôn có hai loại: giáo pháp quy ước (sammutidesanā) và giáo pháp tối hậu (paramatthadesanā).
Tattha puggalo satto itthī puriso khattiyo brāhmaṇo devo māroti evarūpā sammutidesanā.
Therein, teaching of such a kind as individual, being, woman, man, khattiya, brahmin, deva, Māra is conventional teaching.
Trong đó, các khái niệm như cá nhân (puggalo), chúng sinh (satto), nữ (itthī), nam (puriso), chiến sĩ (khattiyo), Bà-la-môn (brāhmaṇo), chư thiên (devo), Ma-vương (māro) là giáo pháp quy ước.
Aniccaṃ dukkhaṃ anattā, khandhā dhātū āyatanāni satipaṭṭhānāti evarūpā paramatthadesanā.
Teaching of such a kind as impermanent, suffering, not-self, aggregates, elements, sense bases, foundations of mindfulness is ultimate teaching.
Các khái niệm như vô thường (aniccaṃ), khổ (dukkhaṃ), vô ngã (anattā), uẩn (khandhā), giới (dhātū), xứ (āyatanāni), niệm xứ (satipaṭṭhānā) là giáo pháp tối hậu.
Tattha bhagavā ye sammutivasena desanaṃ sutvā atthaṃ paṭivijjhitvā mohaṃ pahāya visesaṃ adhigantuṃ samatthā, tesaṃ sammutidesanaṃ deseti.
Therein, the Blessed One gives the conventional teaching to those who, upon hearing a teaching by way of convention, are capable of penetrating the meaning, abandoning delusion, and attaining a special state.
Trong đó, Đức Thế Tôn giảng dạy giáo pháp quy ước cho những ai có khả năng nghe giáo pháp theo cách quy ước, thấu hiểu ý nghĩa, từ bỏ si mê và đạt được sự đặc biệt.
Ye pana paramatthavasena desanaṃ sutvā atthaṃ paṭivijjhitvā mohaṃ pahāya visesamadhigantuṃ samatthā, tesaṃ paramatthadesanaṃ deseti.
But he gives the ultimate teaching to those who, upon hearing a teaching by way of the ultimate, are capable of penetrating the meaning, abandoning delusion, and attaining a special state.
Còn những ai có khả năng nghe giáo pháp theo cách tối hậu, thấu hiểu ý nghĩa, từ bỏ si mê và đạt được sự đặc biệt, Ngài giảng dạy giáo pháp tối hậu cho họ.
Tatthāyaṃ upamā, yathā hi desabhāsākusalo tiṇṇaṃ vedānaṃ atthasaṃvaṇṇanako ācariyo ye damiḷabhāsāya vutte atthaṃ jānanti, tesaṃ damiḷabhāsāya ācikkhati.
Herein, this is a simile: just as a teacher who is skilled in the local language and explains the meaning of the three Vedas, teaches in the Damiḷa language to those who understand the meaning when it is spoken in the Damiḷa language.
Ở đây có một ví dụ, như một vị đạo sư thông thạo ngôn ngữ địa phương, người giải thích ý nghĩa của ba bộ Veda, sẽ giảng bằng tiếng Damila cho những ai hiểu ý nghĩa khi được nói bằng tiếng Damila.
Ye andhakabhāsādīsu aññatarāya, tesaṃ tāya tāya bhāsāya.
And to those who understand one of the languages like Andhaka, he teaches in that respective language.
Những ai hiểu bằng một trong các ngôn ngữ như tiếng Andhaka, thì Ngài sẽ giảng bằng ngôn ngữ đó.
Evaṃ te māṇavakā chekaṃ byattaṃ ācariyamāgamma khippameva sippaṃ uggaṇhanti.
In this way, those young students, by approaching a skilled and discerning teacher, quickly learn the art.
Như vậy, những học trò đó, nhờ có vị đạo sư tài giỏi và khéo léo, sẽ nhanh chóng nắm vững nghề nghiệp.
Tattha ācariyo viya buddho bhagavā.
Therein, the Blessed Buddha is like the teacher.
Trong đó, Đức Phật, Thế Tôn, ví như vị đạo sư.
Tayo vedā viya kathetabbabhāvena ṭhitāni tīṇi piṭakāni.
The three Piṭakas, standing as the subject to be taught, are like the three Vedas.
Ba bộ Piṭaka, tồn tại dưới dạng cần được thuyết giảng, ví như ba bộ Veda.
Desabhāsākosallamiva sammutiparamatthakosallaṃ.
Skill in conventional and ultimate truth is like skill in the local language.
Sự khéo léo trong chân lý ước lệ và chân lý tối hậu ví như sự thông thạo ngôn ngữ địa phương.
Nānādesabhāsā māṇavakā viya sammutiparamatthadesanāpaṭivijjhanasamatthā veneyyasattā.
The trainable beings, who are capable of penetrating the teachings on conventional and ultimate truth, are like the young students of various local languages.
Các chúng sinh có thể được giáo hóa, có khả năng thấu hiểu giáo pháp ước lệ và tối hậu, ví như những học trò đến từ các vùng đất và ngôn ngữ khác nhau.
Ācariyassa damiḷabhāsādiācikkhanaṃ viya bhagavato sammutiparamatthavasena desanā veditabbā.
The Blessed One’s teaching in terms of conventional and ultimate truth should be understood as being like the teacher’s teaching in the Damiḷa language and others.
Việc Thế Tôn thuyết giảng theo chân lý ước lệ và chân lý tối hậu cần được hiểu ví như việc vị đạo sư giảng bằng tiếng Damila, v.v.
Āha cettha –
And it is said in this regard:
Và ở đây, Ngài đã nói:
Apica aṭṭhahi kāraṇehi bhagavā puggalakathaṃ katheti – hirottappadīpanatthaṃ, kammassakatādīpanatthaṃ, paccattapurisakāradīpanatthaṃ, ānantariyadīpanatthaṃ, brahmavihāradīpanatthaṃ, pubbenivāsadīpanatthaṃ, dakkhiṇāvisuddhidīpanatthaṃ, lokasammutiyā appahānatthañcāti.
Furthermore, the Blessed One gives a talk on individuals for eight reasons: to explain moral shame and moral fear, to explain ownership of kamma, to explain individual effort, to explain the immediately effective actions, to explain the divine abidings, to explain recollection of past lives, to explain the purity of the offering, and for the sake of not abandoning worldly convention.
Hơn nữa, Thế Tôn thuyết giảng về cá nhân (puggala) vì tám lý do: để làm sáng tỏ sự hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi (hirī-ottappa), để làm sáng tỏ sự sở hữu nghiệp (kammassakatā), để làm sáng tỏ sự nỗ lực cá nhân (paccatta-purisakāra), để làm sáng tỏ các nghiệp nặng không gián đoạn (ānantariya), để làm sáng tỏ các Phạm trú (brahmavihāra), để làm sáng tỏ ký ức về các kiếp sống trước (pubbenivāsa), để làm sáng tỏ sự thanh tịnh của phước báu cúng dường (dakkhiṇāvisuddhi), và để không từ bỏ quy ước thế gian (lokasammuti).
‘‘Khandhadhātuāyatanāni hirīyanti ottappantī’’ti hi vutte mahājano na jānāti, sammohamāpajjati, paṭisattu hoti ‘‘kimidaṃ khandhadhātuāyatanāni hirīyanti ottappanti nāmā’’ti.
For if it were said, “The aggregates, elements, and sense bases feel moral shame and moral fear,” the populace would not understand, would fall into confusion, and would become hostile, thinking, “What is this called, ‘the aggregates, elements, and sense bases feel moral shame and moral fear’?”
Nếu nói rằng “các uẩn (khandha), giới (dhātu), xứ (āyatana) hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi”, thì đại chúng không hiểu, trở nên hoang mang, và trở thành kẻ thù, nghĩ rằng “cái gì gọi là các uẩn, giới, xứ hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi?”
‘‘Itthī hirīyati ottappati puriso khattiyo brāhmaṇo devo māro’’ti vutte pana jānāti, na sammohamāpajjati, na paṭisattu hoti.
But when it is said, “A woman feels moral shame and moral fear, a man, a khattiya, a brahmin, a deva, Māra,” they understand, do not fall into confusion, and do not become hostile.
Nhưng khi nói rằng “người phụ nữ hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi, người đàn ông, người thuộc dòng Sát-đế-lợi, Bà-la-môn, chư thiên, Ma-vương”, thì họ hiểu, không hoang mang, và không trở thành kẻ thù.
Tasmā bhagavā hirottappadīpanatthaṃ puggalakathaṃ katheti.
Therefore, the Blessed One gives a talk on individuals to explain moral shame and moral fear.
Do đó, Thế Tôn thuyết giảng về cá nhân để làm sáng tỏ sự hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi.
‘‘Khandhā mātaraṃ jīvitā voropenti pitaraṃ arahantaṃ ruhiruppādakammaṃ karonti, saṅghabhedakammaṃ karonti, dhātuyo āyatanānī’’ti vuttepi eseva nayo.
The same method applies if it were said, “The aggregates deprive a mother of life, a father, an arahant, they perform the act of shedding the Buddha’s blood, they perform the act of creating a schism in the Saṅgha, as do the elements and the sense bases.”
Khi nói rằng “các uẩn cướp mạng mẹ, cướp mạng cha, cướp mạng A-la-hán, gây ra máu Phật, gây ra chia rẽ Tăng đoàn, các giới, các xứ”, thì cũng theo cách tương tự.
Tasmā bhagavā ānantariyadīpanatthaṃ puggalakathaṃ katheti.
Therefore, the Blessed One gives a talk on individuals to explain the immediately effective actions.
Do đó, Thế Tôn thuyết giảng về cá nhân để làm sáng tỏ các nghiệp nặng không gián đoạn.
‘‘Khandhā mettāyanti dhātuyo āyatanānī’’ti vuttepi eseva nayo.
The same method applies if it were said, “The aggregates feel loving-kindness, as do the elements and the sense bases.”
Khi nói rằng “các uẩn khởi tâm từ, các giới khởi tâm từ, các xứ khởi tâm từ”, thì cũng theo cách tương tự.
Tasmā bhagavā brahmavihāradīpanatthaṃ puggalakathaṃ katheti.
Therefore, the Blessed One gives a talk on individuals to explain the divine abidings.
Do đó, Thế Tôn thuyết giảng về cá nhân để làm sáng tỏ các Phạm trú.
‘‘Khandhā pubbenivāsamanussaranti dhātuyo āyatanānī’’ti vuttepi eseva nayo.
The same method applies if it were said, “The aggregates recollect past lives, as do the elements and the sense bases.”
Khi nói rằng “các uẩn nhớ lại các kiếp sống trước, các giới nhớ lại các kiếp sống trước, các xứ nhớ lại các kiếp sống trước”, thì cũng theo cách tương tự.
Tasmā bhagavā pubbenivāsadīpanatthaṃ puggalakathaṃ katheti.
Therefore, the Blessed One gives a talk on individuals to explain recollection of past lives.
Do đó, Thế Tôn thuyết giảng về cá nhân để làm sáng tỏ ký ức về các kiếp sống trước.
‘‘Khandhā dānaṃ paṭiggaṇhanti dhātuyo āyatanānī’’ti vuttepi mahājano na jānāti, sammohamāpajjati, paṭisattu hoti ‘‘kimidaṃ khandhadhātuāyatanāni paṭiggaṇhanti nāmā’’ti.
If it were said, “The aggregates receive a gift, as do the elements and the sense bases,” the populace would not understand, would fall into confusion, and would become hostile, thinking, “What is this called, ‘the aggregates, elements, and sense bases receive a gift’?”
Khi nói rằng “các uẩn thọ nhận vật cúng dường, các giới thọ nhận vật cúng dường, các xứ thọ nhận vật cúng dường”, thì đại chúng không hiểu, trở nên hoang mang, và trở thành kẻ thù, nghĩ rằng “cái gì gọi là các uẩn, giới, xứ thọ nhận vật cúng dường?”
‘‘Puggalā paṭiggaṇhanti sīlavanto kalyāṇadhammā’’ti vutte pana jānāti, na sammohamāpajjati, na paṭisattu hoti.
But when it is said, “Individuals receive it, those who are virtuous, of good character,” they understand, do not fall into confusion, and do not become hostile.
Nhưng khi nói rằng “các cá nhân (puggala) có giới hạnh, có pháp lành thọ nhận vật cúng dường”, thì họ hiểu, không hoang mang, và không trở thành kẻ thù.
Tasmā bhagavā dakkhiṇāvisuddhidīpanatthaṃ puggalakathaṃ katheti.
Therefore, the Blessed One gives a talk on individuals to explain the purity of the offering.
Do đó, Thế Tôn thuyết giảng về cá nhân để làm sáng tỏ sự thanh tịnh của phước báu cúng dường.
Lokasammutiñca buddhā bhagavanto nappajahanti, lokasamaññāya lokaniruttiyaṃ lokābhilāpe ṭhitāyeva dhammaṃ desenti.
The Blessed Buddhas do not abandon worldly convention; they teach the Dhamma while standing on worldly usage, worldly parlance, and worldly terminology.
Và chư Phật, chư Thế Tôn, không từ bỏ quy ước thế gian, mà vẫn thuyết giảng Pháp trong các danh xưng, cách diễn đạt, và lời nói thông thường của thế gian.
Tasmā bhagavā lokasammutiyā appahānatthampi puggalakathaṃ katheti.
Therefore, the Blessed One also gives a talk on individuals for the sake of not abandoning worldly convention.
Do đó, Thế Tôn thuyết giảng về cá nhân cũng để không từ bỏ quy ước thế gian.
Tasmā ayampi āyasmā lokavohārakusalatāya buddhassa bhagavato desanaṃ avilomento lokasammutiyaṃ ṭhatvāva cattārome, āvuso, puggalāti āha.
Therefore, this Venerable One too, due to his skill in worldly usage, not contradicting the teaching of the Blessed Buddha, and standing on worldly convention, said, “Friends, there are these four individuals.”
Vì vậy, vị Tôn giả này, do khéo léo trong cách dùng ngôn ngữ thế gian, không làm trái lời dạy của Đức Phật, Thế Tôn, mà vẫn đứng trên quy ước thế gian để nói rằng “Này chư Hiền, có bốn hạng cá nhân này”.
Tasmā ettha paramatthavasena aggahetvā sammutivaseneva puggalo veditabbo.
Therefore, here the individual should be understood not in an ultimate sense but only in a conventional sense.
Do đó, ở đây, cá nhân cần được hiểu theo nghĩa quy ước, không phải theo nghĩa tối hậu.
Santo saṃvijjamānāti lokasaṅketavasena atthi upalabbhamānā.
Existing, being present means they exist and are found in the sense of worldly convention.
“Có mặt, hiện hữu” (santo saṃvijjamānā) nghĩa là có, được tìm thấy theo quy ước thế gian.
Lokasminti sattaloke.
In the world means in the world of beings.
“Trong thế gian” (lokasmiṃ) là trong thế gian chúng sinh.
Sāṅgaṇova samānotiādīsu pana aṅgaṇanti katthaci kilesā vuccanti.
Now, in phrases such as “while being one with a blemish,” aṅgaṇa sometimes refers to defilements.
Trong các đoạn như “còn có vết nhơ” (sāṅgaṇova samāno), v.v., “vết nhơ” (aṅgaṇa) đôi khi được dùng để chỉ các phiền não.
Yathāha ‘‘tattha katamāni tīṇi aṅgaṇāni?
As it is said: “There, what are the three blemishes?”
Như đã nói: “Trong đó, ba vết nhơ nào? Tham là vết nhơ, sân là vết nhơ, si là vết nhơ.”
Rāgo aṅgaṇaṃ, doso aṅgaṇaṃ, moho aṅgaṇa’’nti (vibha. 924).
“Greed is a blemish, hatred is a blemish, delusion is a blemish.”
“Tham là nhơ bẩn, sân là nhơ bẩn, si là nhơ bẩn”.
Katthaci yaṃkiñci malaṃ vā paṅko vā, yathāha ‘‘tasseva rajassa vā aṅgaṇassa vā pahānāya vāyamatī’’ti.
Sometimes it refers to any kind of stain or mud, as it is said: “He strives for the removal of that very dust or blemish.”
Đôi khi, nó chỉ bất kỳ sự dơ bẩn hay bùn nhơ nào, như đã nói: “Người ấy nỗ lực để loại bỏ bụi bẩn hay vết nhơ đó.”
Katthaci tathārūpo bhūmibhāgo, so bodhiyaṅgaṇaṃ cetiyaṅgaṇantiādīnaṃ vasena veditabbo.
Sometimes it refers to a particular area of land; this should be understood in terms of the Bodhi-courtyard, the cetiya-courtyard, and so on.
Đôi khi, nó chỉ một khu vực đất như vậy, cần được hiểu theo nghĩa sân Bồ-đề, sân tháp, v.v.
Idha pana nānappakārā tibbakilesā ‘‘aṅgaṇa’’nti adhippetā.
Here, however, various kinds of intense defilements are intended by “aṅgaṇa.”
Ở đây, “vết nhơ” (aṅgaṇa) được hiểu là các phiền não mãnh liệt, đa dạng.
Tathā hi vakkhati ‘‘pāpakānaṃ kho etaṃ, āvuso, akusalānaṃ icchāvacarānaṃ adhivacanaṃ, yadidaṃ aṅgaṇa’’nti (ma. ni. 1.60).
For indeed, it will be said: “Friends, this is a designation for evil, unwholesome states subject to wishes, that is, ‘blemish.’”
Quả thật, Ngài sẽ nói: “Này chư Hiền, đây là tên gọi của những ác pháp bất thiện, những dục vọng, tức là vết nhơ.”
Saha aṅgaṇena sāṅgaṇo.
With a blemish is sāṅgaṇo.
Cùng với vết nhơ là sāṅgaṇo (còn vết nhơ).
Sāṅgaṇova samānoti sakilesoyeva santo.
While being one with a blemish means while being with defilements.
“Còn có vết nhơ” (sāṅgaṇova samāno) nghĩa là còn có phiền não.
Atthi me ajjhattaṃ aṅgaṇanti yathābhūtaṃ nappajānātīti mayhaṃ attano cittasantāne kileso atthītipi na jānāti.
He does not know as it really is, ‘There is an internal blemish in me’ means he does not know that there is a defilement in his own stream of consciousness.
“Không như thật biết rằng ‘Ta có vết nhơ bên trong’” (atthi me ajjhattaṃ aṅgaṇanti yathābhūtaṃ nappajānāti) nghĩa là người ấy không biết rằng “có phiền não trong dòng tâm thức của chính mình”.
‘‘Ime kilesā nāma kakkhaḷā vāḷā jahitabbā na gahitabbā visaduṭṭhasallasadisā’’ti evaṃ yāthāvasarasatopi na jānāti.
He does not know, in accordance with reality, that “These things called defilements are harsh and savage; they should be abandoned, not clung to; they are like a poisoned arrow.”
Người ấy cũng không như thật biết rằng “những phiền não này thô bạo, hung ác, cần phải từ bỏ, không nên nắm giữ, giống như mũi tên độc hại”.
Yo atthīti ca jānāti, evañca jānāti.
One who knows both that it exists and knows it in this way,
Người nào biết rằng có phiền não, và biết như vậy,
So ‘‘atthi me ajjhattaṃ aṅgaṇanti yathābhūtaṃ pajānātī’’ti vuccati.
he is said to be one who “knows as it really is, ‘There is an internal blemish in me.’”
Người đó được gọi là “như thật biết rằng ‘Ta có vết nhơ bên trong’” (atthi me ajjhattaṃ aṅgaṇanti yathābhūtaṃ pajānāti).
Yassa pana na ca maggena samūhatā kilesā, na ca uppajjanti yena vā tena vā vāritattā, ayamidha anaṅgaṇoti adhippeto.
But one for whom the defilements have not been eradicated by the path, nor do they arise because they have been checked in one way or another, is here intended as one without a blemish.
Còn người nào mà phiền não chưa được nhổ tận gốc bằng đạo, và cũng không phát sinh do đã được ngăn chặn bằng cách này hay cách khác, thì ở đây được hiểu là không có vết nhơ (anaṅgaṇa).
Natthi me ajjhattaṃ aṅgaṇanti yathābhūtaṃ nappajānātīti ‘‘mayhaṃ kilesā yena vā tena vā vāritattā natthi, na maggena samūhatattā’’ti na jānāti, ‘‘te uppajjamānā mahāanatthaṃ karissanti kakkhaḷā vāḷā visaduṭṭhasallasadisā’’ti evaṃ yāthāvasarasatopi na jānāti.
He does not know as it really is, ‘There is no internal blemish in me’ means he does not know that “My defilements are absent because they have been checked in one way or another, not because they have been eradicated by the path,” and he does not know, in accordance with reality, that “If they arise, they will cause great harm, being harsh, savage, and like a poisoned arrow.”
“Không như thật biết rằng ‘Ta không có vết nhơ bên trong’” (natthi me ajjhattaṃ aṅgaṇanti yathābhūtaṃ nappajānāti) nghĩa là người ấy không biết rằng “phiền não của ta không có do đã được ngăn chặn bằng cách này hay cách khác, chứ không phải do đã được nhổ tận gốc bằng đạo”, người ấy cũng không như thật biết rằng “nếu chúng phát sinh, chúng sẽ gây ra tai họa lớn, chúng thô bạo, hung ác, giống như mũi tên độc hại”.
Yo pana ‘‘iminā kāraṇena natthī’’ti ca jānāti, evañca jānāti, so ‘‘natthi me ajjhattaṃ aṅgaṇanti yathābhūtaṃ pajānātī’’ti vuccati.
But whoever knows, "It does not exist for this reason," and knows it thus, is said to be one who "understands in accordance with reality that 'there is no stain internally for me.'"
Còn người nào biết rằng “không có phiền não vì lý do này”, và biết như vậy, thì người đó được gọi là “như thật biết rằng ‘Ta không có vết nhơ bên trong’” (natthi me ajjhattaṃ aṅgaṇanti yathābhūtaṃ pajānāti).
Tatrāti tesu catūsu puggalesu, tesu vā dvīsu sāṅgaṇesu, yvāyanti yo ayaṃ, yāyantipi pāṭho.
Tatrā: Among those four persons, or among those two who have stains. Yvāyaṃ: The resolution of the words is yo ayaṃ. There is also the reading yāyaṃ.
“Trong đó” (tatrā) nghĩa là trong bốn hạng cá nhân đó, hoặc trong hai hạng có vết nhơ đó, “người nào” (yvāyaṃ) là yo ayaṃ (người nào này), cũng có bản đọc là yāyanti.
58. Ko nu kho, āvuso, sāriputta, hetu ko paccayoti ubhayenāpi kāraṇameva pucchati.
58. Friend Sāriputta, what now is the reason, what is the cause: With both terms, he is asking for the very cause.
58. “Này Hiền giả Sāriputta, nguyên nhân nào, điều kiện nào?” (Ko nu kho, āvuso, sāriputta, hetu ko paccayo) là hỏi về nguyên nhân bằng cả hai cách.
Yenimesanti yena hetunā yena paccayena imesaṃ dvinnaṃ eko seṭṭhapuriso eko hīnapurisoti akkhāyati, so ko hetu ko paccayoti evamettha sambandho veditabbo.
Yenimesaṃ: "By what reason, by what cause, is one of these two proclaimed as a superior person and the other as an inferior person?" — the connection here should be understood in this way: "What is that reason, what is that cause?"
“Vì lý do nào, vì điều kiện nào, trong số hai người này, một người được gọi là người cao quý, một người được gọi là người thấp kém?” (Yenimesaṃ) – mối liên hệ ở đây cần được hiểu là: “Nguyên nhân nào, điều kiện nào khiến trong số hai người này, một người được gọi là người cao quý, một người được gọi là người thấp kém?”
Tattha kiñcāpi ‘‘nappajānāti pajānātī’’ti evaṃ vuttaṃ, pajānanā nappajānanāti idameva ubhayaṃ hetu ceva paccayo ca.
Although it is stated as "does not understand" and "understands," these two — understanding and not understanding — are themselves both the reason and the cause.
Tuy rằng ở đây đã nói là "không biết, biết", nhưng chính sự biết và không biết này là cả hai nhân và duyên.
59. Thero pana attano vicitrapaṭibhānatāya taṃ pākaṭataraṃ katvā dassetuṃ puna tatrāvusotiādimāha.
59. But the Elder, due to his diverse brilliance, said Tatrāvuso and so on to explain it by making it even clearer.
Tuy nhiên, vị Trưởng lão đã làm cho điều đó rõ ràng hơn bằng sự tài trí phong phú của mình, nên Ngài lại nói: Thưa hiền giả, ở đây và tiếp theo.
Tattha tassetaṃ pāṭikaṅkhanti tassa puggalassa etaṃ pāṭikaṅkhitabbaṃ.
Therein, tassetaṃ pāṭikaṅkhaṃ: For that person, this is to be expected.
Ở đây, điều này đáng được mong đợi nơi người ấy có nghĩa là điều này đáng được mong đợi nơi người ấy.
Idameva esa pāpuṇissati, na aññanti icchitabbaṃ, avassaṃ bhāvīti vuttaṃ hoti.
It should be desired that "This is what he will attain, not another." It means it is inevitable.
Người ấy sẽ đạt được chính điều này, chứ không phải điều khác, có nghĩa là điều đó chắc chắn sẽ xảy ra.
‘‘Na chandaṃ janessatī’’tiādinā nayena vuttaṃ achandajananādiṃ sandhāyāha.
He said this referring to not generating desire, etc., which was spoken by the method beginning with, "He will not generate desire."
Lời này được nói ra để chỉ sự không phát sinh dục vọng, v.v., như đã nói trong cách diễn đạt "sẽ không phát sinh dục vọng" và tiếp theo.
Tattha ca na chandaṃ janessatīti appajānanto tassa aṅgaṇassa pahānatthaṃ kattukamyatāchandaṃ na janessati.
And there, na chandaṃ janessati: Not understanding, he will not generate the desire to act for the purpose of abandoning that stain.
Ở đây, sẽ không phát sinh dục vọng nghĩa là người không biết sẽ không phát sinh dục vọng muốn làm để đoạn trừ cấu uế đó.
Na vāyamissatīti tato balavataraṃ vāyāmaṃ na karissati, na vīriyaṃ ārabhissatīti thāmagatavīriyaṃ pana neva ārabhissati, na pavattessatīti vuttaṃ hoti.
Na vāyamissati: He will not make an effort stronger than that. Na vīriyaṃ ārabhissatī: He will certainly not arouse effort that has reached its full strength; this means he will not set it in motion.
Sẽ không tinh tấn nghĩa là sẽ không thực hiện sự tinh tấn mạnh mẽ hơn; sẽ không khởi phát tinh tấn nghĩa là sẽ không khởi phát, không duy trì sự tinh tấn mạnh mẽ.
Sāṅgaṇoti imehi rāgādīhi aṅgaṇehi sāṅgaṇo.
Sāṅgaṇo: He has stains from these stains of lust and so on.
Có cấu uế nghĩa là có cấu uế bởi những tham ái, v.v. này.
Saṃkiliṭṭhacittoti tehiyeva suṭṭhutaraṃ kiliṭṭhacitto malīnacitto vibādhitacitto upatāpitacitto ca hutvā.
Saṃkiliṭṭhacitto: Having a greatly defiled mind, a stained mind, an afflicted mind, and a tormented mind from those very things.
Với tâm ô nhiễm nghĩa là với tâm bị ô nhiễm một cách sâu sắc hơn bởi chính những điều đó, tâm bị vẩn đục, tâm bị quấy nhiễu, tâm bị nung đốt.
Kālaṃ karissatīti marissati.
Kālaṃ karissatī: He will die.
Sẽ chết nghĩa là sẽ chết.
Seyyathāpīti yathā nāma.
Seyyathāpi: Just as.
Ví như nghĩa là như thế nào.
Kaṃsapātīti kaṃsalohabhājanaṃ.
Kaṃsapātī: A vessel made of bronze.
Bát đồng nghĩa là đồ dùng bằng hợp kim đồng.
Ābhatāti ānītā.
Ābhatā: Brought.
Được mang đến nghĩa là được mang đến.
Āpaṇā vā kammārakulā vāti āpaṇato vā kaṃsapātikārakānaṃ kammārānaṃ gharato vā.
Āpaṇā vā kammārakulā vā: From a shop or from the house of bronze-smiths.
Từ chợ hay từ nhà thợ rèn nghĩa là từ chợ hoặc từ nhà của những người thợ rèn làm bát đồng.
Rajenāti āgantukarajena paṃsuādinā.
Rajenā: With extraneous dust, such as dirt.
Bởi bụi nghĩa là bởi bụi bẩn từ bên ngoài, như đất cát, v.v.
Malenāti tattheva uṭṭhitena lohamalena.
Malenā: With metallic tarnish that has formed on it.
Bởi cáu bẩn nghĩa là bởi rỉ đồng sinh ra ngay tại đó.
Pariyonaddhāti sañchannā.
Pariyonaddhā: Covered over.
Bị bao phủ nghĩa là bị che phủ.
Na ceva paribhuñjeyyunti udakakhādanīyapakkhipanādīhi paribhogaṃ na kareyyuṃ.
Na ceva paribhuñjeyyuṃ: They would not use it by putting water, food, and so on in it.
Không sử dụng nghĩa là không sử dụng để đựng nước, thức ăn, v.v.
Na ca pariyodapeyyunti dhovanaghaṃsanādīhi na parisuddhaṃ kārāpeyyuṃ.
Na ca pariyodapeyyuṃ: They would not have it cleaned by washing, scouring, and so on.
Không làm sạch nghĩa là không làm cho sạch sẽ bằng cách rửa, chà xát, v.v.
Rajāpatheti rajapathe.
Rajāpathe: In a dusty place.
Trên đường bụi nghĩa là trên đường bụi.
Ayameva vā pāṭho, rajassa āgamanaṭṭhāne vā vuṭṭhānuṭṭhāne vā heṭṭhāmañce vā thusakoṭṭhake vā bhājanantare vā, yattha rajena okirīyatīti attho.
Or this is the reading: in a place where dust comes from, where it rises, under a bed, in a chaff storeroom, or among other vessels; the meaning is, wherever it is covered with dust.
Hoặc đây là cách đọc đúng, hoặc là nơi bụi đến, hoặc nơi bụi bay lên hay lắng xuống, hoặc dưới gầm giường, hoặc trong kho trấu, hoặc giữa các đồ vật, nghĩa là nơi bị bụi bẩn phủ đầy.
Saṃkiliṭṭhatarā assa malaggahitāti ettha rajāpathe nikkhipanena saṃkiliṭṭhatarā, aparibhogāpariyodapanehi malaggahitatarāti vuttaṃ hoti, paṭipucchāvacanañcetaṃ.
Saṃkiliṭṭhatarā assa malaggahitā: Here it is said that it is "more defiled" from being placed in a dusty place, and "more covered in grime" from not being used or cleaned. This is a question in response.
Ở đây, càng ô nhiễm hơn, càng bám bẩn hơn, có nghĩa là do đặt trên đường bụi nên càng ô nhiễm hơn, và do không sử dụng, không làm sạch nên càng bám bẩn hơn. Đây là lời vấn đáp.
Tenassa evamattho veditabbo, āvuso, sā kaṃsapāti evaṃ karīyamānā aparena kālena saṃkiliṭṭhatarā ca malaggahitatarā ca mattikapātīti vā kaṃsapātīti vā itipi dujjānā bhaveyya nu kho noti, thero taṃ paṭijānanto āha ‘‘evamāvuso’’ti.
Therefore, its meaning should be understood thus: "Friend, if that bronze bowl were treated in this way, would it in time become so much more defiled and more covered in grime that it would be difficult to know whether it is an earthenware bowl or a bronze bowl, or not?" The Elder, agreeing to this, said, "So it is, friend."
Do đó, ý nghĩa của lời này nên được hiểu như sau: "Thưa hiền giả, cái bát đồng đó, nếu được làm như vậy, sau một thời gian, liệu có trở nên ô nhiễm hơn và bám bẩn hơn đến mức khó mà biết được đó là bát đất hay bát đồng không?" Vị Trưởng lão chấp nhận điều đó và nói: "Thưa hiền giả, đúng vậy."
Puna dhammasenāpati opammaṃ sampaṭipādento, evameva khotiādimāha.
Then the General of the Dhamma, to establish the simile, said, Evameva kho, and so on.
Sau đó, Dhammasenāpati (Tôn giả Sāriputta), khi đưa ra ví dụ, đã nói: Cũng vậy, này và tiếp theo.
Tatthevaṃ opammasaṃsandanā veditabbā – kiliṭṭhakaṃsapātisadiso sāṅgaṇo puggalo.
Therein, the correspondence of the simile should be understood as follows: a person with stains is like a dirty bronze bowl.
Ở đây, sự so sánh ví dụ nên được hiểu như sau: Người có cấu uế giống như cái bát đồng bị ô nhiễm.
Saṃkiliṭṭhakaṃsapātiyā naparibhuñjanamādiṃ katvā rajāpathanikkhepo viya tassa puggalassa pabbajjaṃ labhamānassa vejjakammādīsu pasutapuggalasantike pabbajjāpaṭilābho.
Receiving ordination in the presence of a person engaged in activities like practicing medicine is, for a person receiving ordination, like placing a dirty bronze bowl in a dusty place after not using it and so on.
Việc người ấy nhận được sự xuất gia từ những người chuyên làm nghề y, v.v., giống như việc cái bát đồng bị ô nhiễm không được sử dụng và bị vứt trên đường bụi.
Saṃkiliṭṭhakaṃsapātiyā puna saṃkiliṭṭhatarabhāvo viya tassa puggalassa anukkamena ācariyupajjhāyānaṃ anusikkhato vejjakammādikaraṇaṃ, ettha ṭhitassa sāṅgaṇakālakiriyā.
Like a dirty bronze bowl becoming even more defiled, so for that person, while following the example of his teachers and preceptors, is the gradual act of practicing medicine and so on. Remaining in this state, he dies with stains.
Việc người ấy dần dần làm nghề y, v.v. khi học theo các vị A-xà-lê và Upajjhāya, giống như việc cái bát đồng bị ô nhiễm lại càng trở nên ô nhiễm hơn. Việc người ấy chết với cấu uế khi ở trong tình trạng này.
Atha vā anukkamena dukkaṭadubbhāsitavītikkamanaṃ, ettha ṭhitassa sāṅgaṇakālakiriyā.
Or, it is the gradual transgression of wrong conduct and wrong speech. Remaining in this state, he dies with stains.
Hoặc, việc người ấy dần dần vi phạm các lỗi Dukkata và Dubbhāsita, việc người ấy chết với cấu uế khi ở trong tình trạng này.
Atha vā anukkamena pācittiyathullaccayavītikkamanaṃ, saṅghādisesavītikkamanaṃ, pārājikavītikkamanaṃ, mātughātādiānantariyakaraṇaṃ, ettha ṭhitassa sāṅgaṇakālakiriyāti.
Or, it is the gradual transgression of pācittiya and thullaccaya offenses, the transgression of saṅghādisesa offenses, the transgression of pārājika offenses, the commission of heinous acts such as matricide. Remaining in this state, he dies with stains.
Hoặc, việc người ấy dần dần vi phạm các lỗi Pācittiya và Thullaccaya, vi phạm lỗi Saṅghādisesa, vi phạm lỗi Pārājika, thực hiện các tội Ānantariya như giết mẹ, v.v., việc người ấy chết với cấu uế khi ở trong tình trạng này.
Dutiyavāre pariyodapeyyunti dhovanaghaṃsanasaṇhachārikāparimajjanādīhi parisuddhaṃ ādāsamaṇḍalasadisaṃ kareyyuṃ.
In the second case, pariyodapeyyuṃ: They would make it clean, like the surface of a mirror, by washing, scouring, rubbing with fine ash, and so on.
Ở lần thứ hai, sẽ làm sạch nghĩa là sẽ làm cho nó tinh khiết, giống như một tấm gương tròn, bằng cách rửa, chà xát, lau bằng tro mịn, v.v.
Na ca naṃ rajāpatheti pubbe vuttappakāre ṭhāne anikkhipitvā karaṇḍamañjūsādīsu vā ṭhapeyyuṃ, paliveṭhetvā vā nāgadante lageyyuṃ.
Na ca naṃ rajāpathe: Not placing it in the type of place mentioned before, they would place it in a box, a chest, or the like, or they would wrap it and hang it on a peg.
Không để nó trên đường bụi nghĩa là không đặt nó ở nơi đã nói trước đây, mà đặt trong giỏ, hộp, v.v., hoặc quấn lại và treo trên ngà voi.
Sesaṃ vuttanayānusāreneva gahetabbaṃ.
The rest should be understood according to the method already explained.
Phần còn lại nên được hiểu theo cách đã nói.
Upamāsaṃsandanā cettha evaṃ veditabbā – kiliṭṭhakaṃsapātisadiso sāṅgaṇo bhabbapuggalo.
And here the correspondence of the simile should be understood as follows: a person with stains who is capable of progress is like a dirty bronze bowl.
Ở đây, sự so sánh ví dụ nên được hiểu như sau: Người có cấu uế, nhưng có khả năng giác ngộ, giống như cái bát đồng bị ô nhiễm.
Kiliṭṭhakaṃsapātiyā paribhuñjanamādiṃ katvā suddhaṭṭhāne ṭhapanaṃ viya tassa puggalassa pabbajjaṃ labhamānassa pesalabhikkhūnaṃ santike pabbajjāpaṭilābho.
Receiving ordination in the presence of virtuous bhikkhus is, for that person receiving ordination, like placing the dirty bronze bowl in a clean place after using it and so on.
Việc người ấy nhận được sự xuất gia từ các vị Tỳ-khưu thanh tịnh khi xuất gia, giống như việc cái bát đồng bị ô nhiễm được sử dụng và đặt ở nơi sạch sẽ.
Ye ovadanti anusāsanti appamattakampi pamādaṃ disvā daṇḍakammaṃ katvā punappunaṃ sikkhāpenti, saṃkiliṭṭhakaṃsapātiyā aparakāle parisuddhapariyodātabhāvo viya tassa puggalassa ācariyupajjhāyānaṃ anusikkhato anukkamena sammāvattapaṭipatti, ettha ṭhitassa anaṅgaṇakālakiriyā.
They are the ones who advise and instruct; upon seeing even the slightest heedlessness, they impose a penalty and repeatedly train him. For that person following the example of his teachers and preceptors, there is gradually correct practice. Remaining in this state, he dies without stains, which is like the dirty bronze bowl later becoming pure and bright.
Những vị A-xà-lê và Upajjhāya khuyên bảo, giáo huấn, khi thấy dù chỉ một chút phóng dật cũng trừng phạt và liên tục rèn luyện, việc người ấy dần dần thực hành đúng đắn, việc người ấy chết không cấu uế khi ở trong tình trạng này, giống như việc cái bát đồng bị ô nhiễm sau đó trở nên tinh khiết và trong sáng.
Atha vā anukkamena parisuddhe sīle patiṭṭhāya attano anurūpaṃ buddhavacanaṃ uggaṇhitvā dhutaṅgāni samādāya attano anukūlakammaṭṭhānaṃ gahetvā gāmantasenāsanavāsaṃ muñcitvā pantasenāsanavāso, ettha ṭhitassa anaṅgaṇakālakiriyā.
Or, gradually being established in pure virtue, having learned the word of the Buddha appropriate for himself, having undertaken the ascetic practices, having taken a meditation subject suitable for himself, having given up dwelling in a residence near a village, he dwells in a secluded residence. Remaining in this state, he dies without stains.
Hoặc, việc người ấy dần dần an trú trong Giới thanh tịnh, học Phật ngôn phù hợp với mình, thực hành các pháp Dhutaṅga, chọn đề mục thiền phù hợp với mình, rời bỏ nơi cư trú gần làng để ở nơi cư trú hẻo lánh, việc người ấy chết không cấu uế khi ở trong tình trạng này.
Atha vā anukkamena kasiṇaparikammaṃ katvā aṭṭhasamāpattinibbattanena kilesavikkhambhanaṃ, vipassanāpādakajjhānā vuṭṭhāya vipassanāya kilesānaṃ tadaṅganivāraṇaṃ, sotāpattiphalādhigamo…pe… arahattasacchikiriyāti ettha ṭhitassa accantaṃ anaṅgaṇakālakiriyā eva.
Or, gradually, having done the preliminary work for a kasiṇa and having suppressed the defilements by producing the eight attainments; having risen from the jhāna that is the basis for insight, having temporarily removed the defilements with insight; the attainment of the fruit of stream-entry... and so on... the realization of arahantship. Remaining in this state, he absolutely dies without stains.
Hoặc, việc người ấy dần dần thực hiện Kāsiṇa-parikamma, đoạn trừ phiền não bằng cách thành tựu Tám Thiền Định, xuất khỏi thiền định làm nền tảng cho Vipassanā, đoạn trừ phiền não bằng Vipassanā theo từng phần, chứng đắc quả Tu-đà-hoàn... cho đến chứng đắc quả A-la-hán, việc người ấy chết hoàn toàn không cấu uế khi ở trong tình trạng này.
Tatiyavāre subhanimittanti rāgaṭṭhāniyaṃ iṭṭhārammaṇaṃ.
In the third case, subhanimitta: A desirable object that is a basis for lust.
Ở lần thứ ba, tướng tốt nghĩa là đối tượng khả ái là chỗ phát sinh tham ái.
Manasi karissatīti tasmiṃ vipannassati taṃ nimittaṃ āvajjissati.
Manasi karissatī: When it arises in him, he will pay attention to that sign.
Sẽ tác ý nghĩa là khi có niệm sai lầm đó, người ấy sẽ chú ý đến tướng đó.
Tassa subhanimittassa manasikārāti tassa puggalassa subhanimittamanasikārakāraṇā.
Tassa subhanimittassa manasikārā: Due to that person's attention to the beautiful sign.
Do tác ý tướng tốt đó nghĩa là do nguyên nhân tác ý tướng tốt của người ấy.
Anuddhaṃsessatīti hiṃsissati adhibhavissati.
Anuddhaṃsessatī: It will harm him, it will overwhelm him.
Sẽ hủy hoại nghĩa là sẽ làm hại, sẽ chế ngự.
Rāgo hi uppajjanto kusalavāraṃ pacchinditvā sayameva akusalajavanaṃ hutvā tiṭṭhanto kusalacittaṃ anuddhaṃsetīti veditabbo.
It should be understood that when lust arises, it cuts off the wholesome turn and, standing as an unwholesome impulsion itself, it ruins the wholesome consciousness.
Tham ái khi phát sinh, cắt đứt cơ hội thiện pháp, tự nó trở thành tâm tốc hành bất thiện và tồn tại, hủy hoại tâm thiện.
Sesaṃ vuttanayānusāreneva gahetabbaṃ.
The remainder should be understood according to the method already stated.
Phần còn lại nên được hiểu theo cách đã nói.
60. Idāni taṃ aṅgaṇaṃ nānappakārato pākaṭaṃ kārāpetukāmenāyasmatā mahāmoggallānena ‘‘aṅgaṇaṃ aṅgaṇa’’ntiādinā nayena puṭṭho taṃ byākaronto pāpakānaṃ kho etaṃ, āvusotiādimāha.
Now, desiring to have that aṅgaṇa made evident in various ways, the Venerable Mahāmoggallāna asked in the manner beginning "Aṅgaṇa, aṅgaṇa," and answering that, the Venerable Sāriputta said, Friend, this is for evil ones, and so on.
60. Giờ đây, Ngài Đại Moggalāna, với mong muốn làm rõ hơn về vết nhơ (aṅgaṇa) ấy bằng nhiều cách khác nhau, đã hỏi theo cách “vết nhơ, vết nhơ” v.v. Để giải thích điều đó, Ngài Xāriputta đã nói: “Này chư hiền, đây chính là của những kẻ xấu ác” v.v.
Tattha icchāvacarānanti icchāya avacarānaṃ, icchāvasena otiṇṇānaṃ pavattānaṃ nānappakārānaṃ kopaappaccayānanti attho.
Therein, of those who are subject to wishes means of those who follow wishes, of various kinds of kopa and appaccayo that have descended and arisen according to wishes; this is the meaning.
Trong đó, icchāvacarānaṃ có nghĩa là của những kẻ theo ý muốn, của những loại sân hận và bất mãn khác nhau đã khởi lên do sự chi phối của ý muốn.
Yaṃ idhekaccassāti yena idhekaccassa evaṃ icchā uppajjeyya, taṃ ṭhānaṃ taṃ kāraṇaṃ vijjati atthi, upalabbhatīti vuttaṃ hoti.
That herein a certain one means: that by which such a wish would arise for a certain one here—that situation, that reason exists, is found; this is what is said.
Yaṃ idhekaccassā có nghĩa là có một trường hợp, một nguyên nhân mà do đó một số người ở đây có thể phát sinh ý muốn như vậy; điều đó được nói là có tồn tại, có thể tìm thấy.
Āpanno assanti āpanno bhaveyyaṃ.
I might have transgressed means: I might be a transgressor.
Āpanno assaṃ có nghĩa là tôi có thể phạm tội (āpatti).
Na ca maṃ bhikkhū jāneyyunti bhikkhū ca maṃ na jāneyyuṃ.
And the monks might not know me means: and the monks might not know me.
Na ca maṃ bhikkhū jāneyyuṃ có nghĩa là các tỳ khưu cũng không biết tôi.
Kiṃ panettha ṭhānaṃ, lābhatthikatā.
What is the situation here? The state of desiring gain.
Nguyên nhân ở đây là gì? Là sự ham muốn lợi lộc.
Lābhatthiko hi bhikkhu pakatiyāpi ca katapuñño manussehi sakkato garukato evaṃ cinteti ‘‘āpattiṃ āpannaṃ bhikkhuṃ therā ñatvā majjhimānaṃ ārocenti, te navakānaṃ, navakā vihāre vighāsādādīnaṃ, te ovādaṃ āgatānaṃ bhikkhunīnaṃ, evaṃ kamena catasso parisā jānanti.
Indeed, a monk desirous of gain, who is also naturally one who has made merit and is honored and respected by people, thinks thus: "When the elders know that a monk has transgressed an offense, they inform the middle ones; they inform the new ones; the new ones inform the leftovers-eaters and others in the monastery; they inform the nuns who have come for instruction. In this way, the four assemblies come to know."
Thật vậy, một tỳ khưu ham muốn lợi lộc, vốn dĩ đã tạo phước và được mọi người tôn kính, trọng vọng, sẽ suy nghĩ như sau: “Khi các trưởng lão biết một tỳ khưu phạm tội, họ sẽ báo cho các tỳ khưu trung niên, các tỳ khưu trung niên báo cho các tỳ khưu tân học, các tỳ khưu tân học báo cho những người ăn thức ăn thừa trong tịnh xá v.v., những người đó báo cho các tỳ khưu ni đến để được giáo huấn. Cứ thế, bốn hội chúng sẽ biết.
Evamassa lābhantarāyo hoti.
In this way, there is an obstacle to his gain.
Như vậy, sẽ có một trở ngại cho lợi lộc của vị ấy.
Aho vatāhaṃ āpattiñca vata āpanno assaṃ, na ca maṃ bhikkhū jāneyyu’’nti.
"Oh, that I might indeed have transgressed an offense, and the monks might not know me!"
Ôi! Ước gì tôi có thể phạm tội, nhưng các tỳ khưu sẽ không biết tôi!”
Yaṃ taṃ bhikkhuṃ bhikkhū jāneyyunti yena kāraṇena taṃ bhikkhuṃ aññe bhikkhū jāneyyuṃ, taṃ kāraṇaṃ vijjati kho pana atthiyeva, no natthi.
That the monks might know that monk means: that reason by which other monks might know that monk, that reason certainly does exist; it is not non-existent.
Yaṃ taṃ bhikkhuṃ bhikkhū jāneyyuṃ có nghĩa là nguyên nhân mà các tỳ khưu khác sẽ biết vị tỳ khưu ấy, nguyên nhân ấy thực sự có tồn tại, không phải là không có.
Therā hi ñatvā majjhimānaṃ ārocenti.
For the elders, having known, inform the middle ones.
Thật vậy, các trưởng lão khi biết sẽ báo cho các tỳ khưu trung niên.
Evaṃ so pubbe vuttanayena catūsu parisāsu pākaṭo hoti.
Thus, he becomes known among the four assemblies in the way previously stated.
Như vậy, vị ấy sẽ trở nên nổi tiếng trong bốn hội chúng theo cách đã nói ở trên.
Evaṃ pākaṭo ca ayasābhibhūto gāmasatampi pavisitvā ummārasatesu ṭhānesu uñchitvā yathādhotena pattena nikkhamati.
Having thus become known and being overcome by disgrace, he enters even a hundred villages and, gleaning at a hundred doorsteps, departs with his bowl just as it was when washed.
Khi đã nổi tiếng như vậy và bị sự bất danh (ayasa) chi phối, vị ấy dù đi vào hàng trăm ngôi làng, đứng ở hàng trăm ngưỡng cửa để khất thực, rồi đi ra với bát đã rửa sạch.
Tato jānanti maṃ bhikkhū āpattiṃ āpannoti tehi camhi evaṃ nāsitoti cintetvā, iti so kupito hoti appatīto so iminā kāraṇena kupito ceva hoti kodhābhibhūto appatīto ca domanassābhibhūto.
Then, thinking, "The monks know that I have transgressed an offense," and, "I have been ruined by them in this way," thus he is angry and displeased—for this reason he is both angry, overcome by anger, and displeased, overcome by dejection.
Do đó, vị ấy suy nghĩ: “Các tỳ khưu biết tôi đã phạm tội,” và “Tôi bị họ hủy hoại như thế này.” Iti so kupito hoti appatīto – vì lý do này, vị ấy trở nên sân hận, bị sự sân hận chi phối, và bất mãn, bị sự ưu phiền chi phối.
Yo ceva kho, āvuso, kopo yo ca appaccayo ubhayametaṃ aṅgaṇanti, āvuso, yo cāyaṃ saṅkhārakkhandhasaṅgahito kopo, yo ca vedanākkhandhasaṅgahito appaccayo, etaṃ ubhayaṃ aṅgaṇanti evamettha attho daṭṭhabbo.
Friend, both the kopa and the appaccayo, both of these are aṅgaṇa, means: Friend, this kopa which is included in the aggregate of mental formations, and this appaccayo which is included in the aggregate of feeling—both of these are aṅgaṇa. Thus the meaning should be understood here.
Yo ceva kho, āvuso, kopo yo ca appaccayo ubhayametaṃ aṅgaṇaṃ có nghĩa là, này chư hiền, sự sân hận này thuộc về uẩn hành (saṅkhārakkhandha) và sự bất mãn này thuộc về uẩn thọ (vedanākkhandha), cả hai điều này là vết nhơ (aṅgaṇa). Ý nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.
Idañca tādisānaṃ puggalānaṃ vasena vuttaṃ.
And this is spoken in reference to such individuals.
Và điều này được nói theo cách của những hạng người như vậy.
Lobho pana imassa aṅgaṇassa pubbabhāgavasena, moho sampayogavasenāpi gahitoyeva hoti.
Greed, however, is included as the preliminary part of this aṅgaṇa, and delusion is also included by way of association.
Tuy nhiên, tham (lobha) đã được bao gồm theo nghĩa là phần trước của vết nhơ này, và si (moha) đã được bao gồm theo nghĩa là đồng sanh (sampayoga).
Anuraho manti purimasadisameva bhikkhuṃ gahetvā vihārapaccante senāsanaṃ pavesetvā dvāraṃ thaketvā codente icchati.
Me in private means: taking a monk similar to the previous one, leading him into a dwelling on the outskirts of the monastery, closing the door, he wishes that they admonish him.
Anuraho maṃ có nghĩa là, tương tự như trường hợp trước, vị tỳ khưu ấy muốn được chất vấn một cách kín đáo, bằng cách đưa vị ấy vào một chỗ ở (senāsana) ở vùng biên của tịnh xá, đóng cửa lại rồi chất vấn.
Ṭhānaṃ kho panetanti etaṃ kāraṇaṃ vijjati, yaṃ taṃ bhikkhuṃ catuparisamajjhe ānetvā byattā vinītā ‘‘tayā asukamhi nāma ṭhāne vejjakammaṃ kata’’ntiādinā nayena codeyyuṃ.
But this is a situation means: this reason exists, that having brought that monk into the midst of the four assemblies, competent and disciplined monks might admonish him in the manner beginning, "You performed medical practice at such and such a place."
Ṭhānaṃ kho panetaṃ có nghĩa là, có một lý do mà các tỳ khưu thông minh và đã được huấn luyện có thể đưa vị tỳ khưu ấy ra giữa bốn hội chúng và chất vấn theo cách: “Ngài đã làm nghề y ở nơi này” v.v.
So catūsu parisāsu pākaṭo hoti.
He becomes known among the four assemblies.
Vị ấy trở nên nổi tiếng trong bốn hội chúng.
Evaṃ pākaṭo ca ayasābhibhūtoti sabbaṃ purimasadisameva.
Being thus known and overcome by disgrace—all this is the same as before.
Khi đã nổi tiếng như vậy và bị sự bất danh (ayasa) chi phối, tất cả đều giống như trường hợp trước.
Sappaṭipuggaloti samāno puggalo.
With a corresponding person means an equal person.
Sappaṭipuggalo có nghĩa là một người tương đương.
Samānoti sāpattiko.
Equal means one with an offense.
Samāno có nghĩa là người phạm tội.
Paṭipuggaloti codako.
Corresponding person means the admonisher.
Paṭipuggalo có nghĩa là người chất vấn.
Ayaṃ sāpattikeneva codanaṃ icchati, tvampi imañcimañca āpattiṃ āpanno, taṃ tāva paṭikarohi pacchā maṃ codessasīti vattuṃ sakkāti maññamāno.
This one wishes for admonishment only by one who has a similar offense, thinking it possible to say, "You too have committed this and that offense. First, you should make amends for that; afterwards you can admonish me."
Vị ấy muốn được chất vấn bởi một người cũng phạm tội, vì nghĩ rằng có thể nói: “Ngài cũng đã phạm tội này và tội kia; hãy sám hối tội đó trước, rồi sau đó hãy chất vấn tôi.”
Apica jātiādīhipi samāno puggalo sappaṭipuggalo.
Moreover, a person who is equal in terms of birth and so on is a "corresponding person."
Hơn nữa, một người tương đương về giới tính v.v. cũng là sappaṭipuggalo.
Ayañhi attano jātiyā kulena bāhusaccena byattatāya dhutaṅgenāti evamādīhipi samāneneva codanaṃ icchati, tādisena vuttaṃ nātidukkhaṃ hotīti maññamāno.
Indeed, this one wishes for admonishment only by someone who is equal in birth, family, great learning, competence, ascetic practices, and so on, thinking, "What is said by such a one is not too painful."
Vị ấy muốn được chất vấn bởi một người tương đương về giới tính, dòng dõi, sự học rộng, sự tháo vát, sự hành trì khổ hạnh (dhutaṅga) v.v., vì nghĩ rằng lời nói của một người như vậy sẽ không quá đau khổ.
Appaṭipuggaloti ettha ayutto paṭipuggalo appaṭipuggalo.
Without a corresponding person means: here, an unsuitable corresponding person is a "non-corresponding person."
Trong appaṭipuggalo, người chất vấn không phù hợp là appaṭipuggalo.
Imehi āpattādīhi asadisattā paṭisattu paṭisallo codako bhavituṃ ayuttoti vuttaṃ hoti.
It is said that because of being dissimilar in regard to these offenses and so on, an admonisher who is an adversary, a thorn, is unsuitable to be one.
Điều đó có nghĩa là, vì không tương đồng về tội lỗi v.v., nên người chất vấn không phù hợp để trở thành đối thủ, trở thành gai nhọn.
Iti so kupitoti iti so imāya appaṭipuggalacodanāya evaṃ kupito hoti.
Thus he is angry means: thus he becomes angry on account of this admonishment by a non-corresponding person.
Iti so kupito có nghĩa là, vì sự chất vấn của người không tương đồng này, vị ấy trở nên sân hận như vậy.
Catutthavāre aho vatāti ‘‘aho vata re amhākaṃ paṇḍitakā, aho vata re amhākaṃ bahussutakā tevijjakā’’ti (dī. ni. 1.291) garahāyaṃ dissati.
In the fourth case, Oh, that! is seen in a sense of reproach in "Oh, that our 'wise ones'! Oh, that our 'learned ones,' our 'knowers of the three Vedas'!"
Trong trường hợp thứ tư, aho vata được thấy trong ngữ cảnh chỉ trích, như trong “Ôi! Những người trí giả của chúng ta, ôi! Những người đa văn, tam minh của chúng ta!”
‘‘Aho vata maṃ daharaṃyeva samānaṃ rajje abhisiñceyyu’’nti (mahāva. 57) patthanāyaṃ.
It is seen in a sense of aspiration in "Oh, that they would anoint me in the kingdom while I am still young!"
Trong “Ôi! Ước gì họ sẽ tấn phong tôi làm vua khi tôi còn trẻ,” thì đó là sự mong ước.
Idha patthanāyameva.
Here it is in the sense of aspiration.
Ở đây, cũng là sự mong ước.
Paṭipucchitvā paṭipucchitvāti punappunaṃ pucchitvā.
Having questioned repeatedly means having asked again and again.
Paṭipucchitvā paṭipucchitvā có nghĩa là hỏi đi hỏi lại nhiều lần.
Ayaṃ bhikkhu lābhatthiko bhagavato attānaṃ paṭipucchitabbaṃ icchati, tañca kho anumatipucchāya, no maggaṃ vā phalaṃ vā vipassanaṃ vā antaraṃ katvā.
This monk, desirous of gain, wishes for himself to be questioned by the Blessed One, and that too with a question seeking agreement, not one concerning the path, fruition, or insight.
Vị tỳ khưu này, vì ham muốn lợi lộc, muốn được Thế Tôn hỏi mình, nhưng đó là hỏi theo kiểu đồng ý, không phải hỏi về đạo, quả hay thiền quán.
Ayañhi passati bhagavantaṃ sāriputtādayo mahāthere ‘‘taṃ kiṃ maññasi, sāriputta, moggallāna, kassapa, rāhula cakkhuṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti evaṃ parisamajjhe paṭipucchitvā paṭipucchitvā dhammaṃ desentaṃ, manusse ca ‘‘tesa paṇḍitā therā satthu cittaṃ ārādhentī’’ti vaṇṇaṃ bhaṇante, lābhasakkārañca upaharante.
For he sees the Blessed One teaching the Dhamma in the midst of the assembly, repeatedly questioning the great elders such as Sāriputta, saying, "What do you think, Sāriputta, Moggallāna, Kassapa, Rāhula, is the eye permanent or impermanent?"; and he sees people speaking praise, "Their elders are wise; they please the Teacher's mind," and bringing gains and honor.
Thật vậy, vị ấy thấy Thế Tôn hỏi đi hỏi lại các trưởng lão như Xāriputta, Moggalāna, Kassapa, Rāhula: “Này Xāriputta, Moggalāna, Kassapa, Rāhula, các ông nghĩ sao, mắt là thường hay vô thường?” và thuyết pháp như vậy giữa hội chúng, còn mọi người thì ca ngợi: “Các trưởng lão trí giả ấy làm hài lòng tâm ý của Bậc Đạo Sư,” và cúng dường lợi lộc, sự tôn kính.
Tasmā taṃ lābhasakkāraṃ icchanto evaṃ cintetvā nikhaṇitvā ṭhapitakhāṇu viya bhagavato puratova hoti.
Therefore, desiring that gain and honor, and having thought thus, he is always right in front of the Blessed One, like a stake driven into the ground.
Do đó, vì mong muốn lợi lộc và sự tôn kính ấy, vị ấy suy nghĩ như vậy và đứng trước Thế Tôn như một cái cọc đã được đóng chặt.
Iti so kupitoti atha bhagavā taṃ amanasikaritvāva aññaṃ theraṃ paṭipucchitvā dhammaṃ deseti, tena so kupito hoti bhagavato ca therassa ca.
Thus he is angry means: then the Blessed One, paying him no mind, teaches the Dhamma by questioning another elder. Because of that, he becomes angry with the Blessed One and with the elder.
Iti so kupito có nghĩa là, Thế Tôn khi đó không chú ý đến vị ấy mà hỏi một trưởng lão khác và thuyết pháp; do đó, vị ấy trở nên sân hận với cả Thế Tôn và trưởng lão kia.
Kathaṃ bhagavato kuppati?
How is he angry with the Blessed One?
Làm sao lại sân hận với Thế Tôn?
‘‘Ahaṃ pabbajitakālato pabhuti gandhakuṭipariveṇato bahinikkhamanaṃ na jānāmi, sabbakālaṃ chāyāva na vijahāmi, maṃ nāma pucchitvā dhammadesanāmattampi natthi.
"From the time I went forth, I have not known what it is to go outside the grounds of the Fragrant Chamber. I do not leave his side at any time, just like a shadow. Yet there is not even so much as a teaching of the Dhamma after questioning me by name."
“Từ khi tôi xuất gia, tôi chưa từng ra khỏi khu vực hương thất (gandhakuṭi); tôi không bao giờ rời xa Ngài, luôn ở bên như bóng với hình. Thế mà, không có một lời thuyết pháp nào được hỏi tôi.
Taṃmuhuttaṃ diṭṭhamattakameva theraṃ pucchitvā dhammaṃ desetī’’ti evaṃ bhagavato kuppati.
"He teaches the Dhamma after questioning an elder whom he has just seen for a moment." In this way, he is angry with the Blessed One.
Ngài lại hỏi một trưởng lão vừa mới gặp mặt và thuyết pháp!” – Vị ấy sân hận Thế Tôn như vậy.
Kathaṃ therassa kuppati?
How is he angry with the elder?
Làm sao lại sân hận với trưởng lão kia?
‘‘Ayaṃ mahallakatthero bhagavato purato khāṇu viya nisīdati, kadā nu kho imaṃ dhammakammikā abhabbaṭṭhānaṃ pāpetvā nīharissanti, ayañhi yadi imasmiṃ vihāre na bhaveyya, avassaṃ bhagavā mayā saddhiṃ sallapeyyā’’ti evaṃ therassa kuppati.
"This old elder sits before the Blessed One like a stake. When will those who uphold the Dhamma-kamma bring him to an unworthy state and expel him? For if he were not in this monastery, the Blessed One would surely speak with me." In this way, he is angry with the elder.
“Vị trưởng lão già này ngồi trước Thế Tôn như một cái cọc. Chừng nào thì các tỳ khưu hành pháp (dhammakammika) mới đưa vị này đến chỗ không xứng đáng và trục xuất khỏi giáo pháp? Nếu vị này không có mặt trong tịnh xá này, chắc chắn Thế Tôn sẽ nói chuyện với tôi!” – Vị ấy sân hận trưởng lão kia như vậy.
Purakkhatvā purakkhatvāti purato purato katvā, samparivāretvāti vuttaṃ hoti.
Having put in front means having placed in front, having surrounded; this is what is said.
Purakkhatvā purakkhatvā có nghĩa là đặt trước mặt, bao quanh.
Ayampi lābhatthikoyeva, ayañhi passati bahussute bhikkhū mahāparivārena gāmaṃ pavisante, cetiyaṃ vandante, tesañca taṃ sampattiṃ disvā upāsake pasanne pasannākāraṃ karonte.
This one is also desirous of gain. For he sees learned monks entering a village with a large retinue and paying homage to a cetiya, and upon seeing their fortune, laypeople become inspired and show signs of inspiration.
Vị này cũng là người ham muốn lợi lộc. Vị ấy thấy các tỳ khưu đa văn đi vào làng với đoàn tùy tùng đông đảo, đảnh lễ các bảo tháp, và khi thấy sự thịnh vượng đó, các cư sĩ trở nên hoan hỷ và biểu lộ sự hoan hỷ.
Tasmā evaṃ icchati.
Therefore, he wishes for this.
Vì vậy, vị ấy mong muốn như vậy.
Kupitoti ayampi dvīsu ṭhānesu kuppati bhikkhūnaṃ therassa ca.
Is angry means: this one also becomes angry on two counts: with the monks and with the elder.
Kupito có nghĩa là vị này cũng sân hận ở hai nơi: với các tỳ khưu và với trưởng lão.
Kathaṃ bhikkhūnaṃ?
How with the monks?
Sân hận với các tỳ khưu như thế nào?
‘‘Ime yadeva mayhaṃ uppajjati cīvaraṃ vā piṇḍapāto vā, taṃ gahetvā paribhuñjanti, mayhaṃ pana pattacīvaraṃ gahetvā piṭṭhito āgacchantopi natthī’’ti evaṃ bhikkhūnaṃ kuppati.
"Whatever robe or almsfood arises for me, they take it and use it, but there is no one to even take my bowl and robe and follow behind me." In this way, he is angry with the monks.
“Những người này, bất cứ y phục hay thức ăn khất thực nào của tôi, họ đều lấy và thọ dụng. Còn tôi thì không có ai mang bát và y theo sau cả!” – Vị ấy sân hận các tỳ khưu như vậy.
Kathaṃ therassa?
How with the elder?
Sân hận với trưởng lão như thế nào?
‘‘Eso mahallakatthero tesu tesu ṭhānesu sayameva paññāyati, kudāssu nāma naṃ dhammakammikā nikkaḍḍhissanti, imasmiṃ asati avassaṃ maṃyeva parivāressantī’’ti.
"This old elder is prominent by himself in these various places. When will those who carry out the formal act according to the Dhamma expel him? When he is not here, they will surely attend upon me."
“Trưởng lão Tỳ-kheo già này tự hiển lộ ở những nơi đó, bao giờ thì các vị chấp sự Pháp sự mới trục xuất ông ta đây? Nếu không có ông ta, chắc chắn các Tỳ-kheo sẽ vây quanh ta thôi.”
Bhattaggeti bhojanaṭṭhāne.
At the meal hall means at the place of eating.
Bhattagge có nghĩa là nơi ăn uống.
Aggāsananti saṅghattherāsanaṃ.
The chief seat means the seat of the Saṅgha elder.
Aggāsana là chỗ ngồi của Trưởng lão Tăng.
Aggodakanti dakkhiṇodakaṃ.
The chief water means the dedicatory water.
Aggodaka là nước cúng dường.
Aggapiṇḍanti saṅghattherapiṇḍaṃ.
The chief almsfood means the almsfood of the Saṅgha elder.
Aggapiṇḍa là vật thực cúng dường cho Trưởng lão Tăng.
Sabbattha vā agganti paṇītādhivacanametaṃ.
Or in all instances, chief is a term for what is excellent.
Hoặc agga ở tất cả các chỗ này là từ ngữ chỉ sự thượng hảo.
Tattha ahameva labheyyanti icchā nātimahāsāvajjā.
Therein, the desire "May I alone receive it" is not greatly blameworthy.
Trong đó, ý muốn chỉ có ta được thì không có tội lỗi lớn lắm.
Na añño bhikkhu labheyyāti pana atimahāsāvajjā.
But the desire "May no other bhikkhu receive it" is extremely blameworthy.
Nhưng ý muốn không Tỳ-kheo nào khác được thì có tội lỗi rất lớn.
Ayampi lābhatthiko pāsādiko hoti cīvaradhāraṇādīhi, kadāci pabbajati, kadāci vibbhamati.
This gain-seeker is also graceful in his wearing of the robes and so on; sometimes he goes forth, sometimes he disrobes.
Tỳ-kheo này cũng là người tham lợi, có vẻ ngoài đoan trang nhờ việc mặc y v.v., đôi khi xuất gia, đôi khi hoàn tục.
Tena so pubbe laddhapubbaṃ āsanādiṃ pacchā alabhanto evaṃ cintesi.
Therefore, not receiving later the seat and so on that he had previously received, he thought in this way.
Vì thế, khi không còn được những chỗ ngồi v.v. đã từng được trước đây, ông ta suy nghĩ như vậy.
Na so bhikkhu labheyyāti na so bhikkhu therānaṃ aggāsanādīsu tadanusārena majjhimānaṃ aññesañca navānaṃ kadāci yaṃ vā taṃ vā sabbanihīnaṃ āsanādiṃ labhati.
"That bhikkhu would not receive" means: that bhikkhu receives whatever lowly seat, and so on, is available at times, but does not receive the seat of the elders, or following that, the seat of the middle ones or the other new ones.
Na so bhikkhu labheyyā có nghĩa là vị Tỳ-kheo đó không được chỗ ngồi đầu v.v. của các Trưởng lão, và theo đó, các chỗ ngồi của các Tỳ-kheo trung cấp và các Tỳ-kheo mới khác, đôi khi ông ta chỉ được chỗ ngồi thấp kém nhất.
Kupitoti ayampi dvīsu ṭhānesu kuppati manussānañca therānañca.
Being angry: he too becomes angry in two instances, with the laypeople and with the elders.
Kupito (tức giận) có nghĩa là vị này cũng tức giận ở hai nơi: đối với con người và đối với các Trưởng lão.
Kathaṃ manussānaṃ?
How with the laypeople?
Thế nào là tức giận đối với con người?
‘‘Ime maṅgalādīsu maṃ nissāya bhikkhū labhanti, ete, ‘bhante, ettake bhikkhū gahetvā amhākaṃ anukampaṃ karothā’ti vadanti, idāni taṃmuhuttaṃ diṭṭhamattakaṃ mahallakattheraṃ gahetvā gatā, hotu idāni, nesaṃ kicce uppanne jānissāmī’’ti evaṃ manussānaṃ kuppati.
"These people get bhikkhus for auspicious events and so on by relying on me. They say, 'Venerable sir, please have compassion on us by taking this many bhikkhus.' Now they have gone and taken an old elder whom they have just seen for a moment. So be it. I will know what to do when their needs arise." In this way, he is angry with the laypeople.
“Những người này nhờ ta mà các Tỳ-kheo được lợi lộc trong các lễ hội v.v. Họ nói: ‘Bạch Thế Tôn, xin hãy dẫn chừng ấy Tỳ-kheo và ban ân huệ cho chúng con.’ Bây giờ, họ lại dẫn vị Trưởng lão Tỳ-kheo già vừa mới gặp đi. Thôi được, khi nào họ có việc, ta sẽ biết!” Ông ta tức giận với con người như vậy.
Kathaṃ therānaṃ?
How with the elders?
Thế nào là tức giận đối với các Trưởng lão?
‘‘Ime nāma yadi na bhaveyyuṃ, maṃyeva manussā nimanteyyu’’nti evaṃ therānaṃ kuppati.
"If these elders did not exist, the laypeople would invite only me." In this way, he is angry with the elders.
“Nếu những Trưởng lão này không có mặt, thì chính ta sẽ được mọi người thỉnh mời.” Ông ta tức giận với các Trưởng lão như vậy.
Anumodeyyanti anumodanaṃ kareyyaṃ.
Would give thanks means I would perform the giving of thanks.
Anumodeyya có nghĩa là sẽ tùy hỷ.
Ayampi lābhatthiko yaṃ vā taṃ vā khaṇḍānumodanaṃ jānāti, ‘‘so anumodanaṭṭhāne bahū mātugāmā āgacchanti, tā maṃ sañjānitvā tato pabhuti thālakabhikkhaṃ dassantī’’ti patthento evaṃ cintesi.
This gain-seeker also knows some sort of fragmented giving of thanks. He thought in this way, hoping that, "At the place of giving thanks, many women come. Recognizing me, they will give me bowl-alms from then on."
Vị này cũng là người tham lợi, biết một phần tùy hỷ nào đó, ông ta nghĩ rằng: “Ở nơi tùy hỷ, có nhiều phụ nữ đến. Họ sẽ nhận ra ta và từ đó sẽ cúng dường vật thực trong bát cho ta.” Với ý muốn đó, ông ta suy nghĩ như vậy.
Ṭhānanti bahussutānaṃ anumodanā bhāro, tena bahussuto anumodeyyāti vuttaṃ hoti.
It is proper: the giving of thanks is the responsibility of the learned. Therefore, it is said, "the learned one should give thanks."
Ṭhāna có nghĩa là việc tùy hỷ là trách nhiệm của những người đa văn, vì vậy có nghĩa là người đa văn nên tùy hỷ.
Kupitoti ayampi tīsu ṭhānesu kuppati manussānaṃ therassa dhammakathikassa ca.
Being angry: he too becomes angry in three instances: with the laypeople, with the elder, and with the Dhamma-preacher.
Kupito (tức giận) có nghĩa là vị này cũng tức giận ở ba nơi: đối với con người, đối với Trưởng lão và đối với vị thuyết pháp.
Kathaṃ manussānaṃ?
How with the laypeople?
Thế nào là tức giận đối với con người?
‘‘Ime pubbe maṃyeva upasaṅkamitvā yācanti ‘amhākaṃ nāgatthero amhākaṃ sumanatthero anumodatū’ti, ajja pana nāvocu’’nti evaṃ manussānaṃ kuppati.
"Previously, these people would approach only me and request, 'May our Elder Nāga, our Elder Sumana, give the thanks.' But today they did not say it." In this way, he is angry with the laypeople.
“Trước đây, những người này thường đến thỉnh cầu ta: ‘Bạch Tôn giả, xin Trưởng lão Nāga, Trưởng lão Sumana của chúng con hãy tùy hỷ.’ Nhưng hôm nay họ lại không nói gì.” Ông ta tức giận với con người như vậy.
Kathaṃ therassa?
How with the elder?
Thế nào là tức giận đối với Trưởng lão?
‘‘Ayaṃ saṅghatthero ‘tumhākaṃ kulupakaṃ nāgattheraṃ sumanattheraṃ upasaṅkamatha, ayaṃ anumodissatī’ti na bhaṇatī’’ti evaṃ therassa kuppati.
"This Saṅgha elder does not say, 'Approach your family-attendant, Elder Nāga, Elder Sumana; he will give the thanks.'" In this way, he is angry with the elder.
“Vị Trưởng lão Tăng này không nói: ‘Các ông hãy đến gặp Trưởng lão Nāga, Trưởng lão Sumana, vị Tỳ-kheo thân cận của gia đình các ông, vị ấy sẽ tùy hỷ.’” Ông ta tức giận với Trưởng lão như vậy.
Kathaṃ dhammakathikassa?
How with the Dhamma-preacher?
Thế nào là tức giận đối với vị thuyết pháp?
‘‘Therena vuttamatteyeva pahāraṃ laddhakukkuṭo viya turitaturitaṃ vassati, imaṃ nāma nikkaḍḍhantā natthi, imasmiñhi asati ahameva anumodeyya’’nti evaṃ dhammakathikassa kuppati.
"As soon as the elder speaks, he preaches with great haste like a spurred cock. There is no one to expel this man. For if he were absent, I alone would give the thanks." In this way, he is angry with the Dhamma-preacher.
“Vừa được Trưởng lão nói, vị này đã vội vàng nói như con gà bị đánh, không có ai trục xuất vị này cả. Nếu không có vị này thì chính ta sẽ tùy hỷ.” Ông ta tức giận với vị thuyết pháp như vậy.
Ārāmagatānanti vihāre sannipatitānaṃ.
Of those who have gone to the monastery means of those assembled in the monastery.
Ārāmagatānaṃ có nghĩa là những vị Tỳ-kheo đã tập hợp tại tu viện.
Ayampi lābhatthiko yaṃ vā taṃ vā khaṇḍadhammakathaṃ jānāti, so passati tādisesu ṭhānesu dviyojanatiyojanato sannipatitvā bhikkhū sabbarattikāni dhammassavanāni suṇante, tuṭṭhacitte ca dahare vā sāmaṇere vā sādhu sādhūti mahāsaddena sādhukāraṃ dente, tato dutiyadivase antogāmagate bhikkhū upāsakā pucchanti ‘‘ke, bhante, dhammaṃ kathesu’’nti.
This gain-seeker also knows some sort of fragmented Dhamma-talk. He sees bhikkhus who have gathered from two or three yojanas away at such places, listening to all-night Dhamma-sermons. He sees pleased young bhikkhus or sāmaṇeras giving a great shout of "Sādhu! Sādhu!" Then, on the second day, lay devotees ask the bhikkhus who have gone into the village, "Venerable sirs, who preached the Dhamma?"
Vị này cũng là người tham lợi, biết một phần pháp thoại nào đó. Ông ta thấy các Tỳ-kheo tập hợp từ hai, ba dojana để nghe pháp suốt đêm, và các Tỳ-kheo trẻ hoặc Sa-di với tâm hoan hỷ lớn tiếng tán thán “Lành thay! Lành thay!” Sau đó, vào ngày thứ hai, các cư sĩ hỏi các Tỳ-kheo đi vào làng: “Bạch chư Tôn giả, ai đã thuyết pháp?”
Te bhaṇanti ‘‘asuko ca asuko cā’’ti.
They say, "So-and-so and so-and-so."
Các vị ấy nói: “Tôn giả này và Tôn giả kia.”
Taṃ sutvā pasannā manussā dhammakathikānaṃ mahāsakkāraṃ karonti.
Hearing that, the pleased laypeople make great offerings to the Dhamma-preachers.
Nghe vậy, những người có đức tin hoan hỷ và cúng dường lớn cho các vị thuyết pháp.
So taṃ icchamāno evaṃ cintesi.
Desiring that, he thought in this way.
Vì mong muốn điều đó, ông ta suy nghĩ như vậy.
Ṭhānanti bahussutānaṃ vinicchayakusalānaṃ dhammadesanā bhāro, tena bahussuto deseyyāti vuttaṃ hoti.
It is proper: preaching the Dhamma is the responsibility of the learned who are skilled in judgment. Therefore, it is said, "the learned one should preach."
Ṭhāna có nghĩa là việc thuyết pháp là trách nhiệm của những người đa văn, thiện xảo trong việc phân định pháp, vì vậy có nghĩa là người đa văn nên thuyết pháp.
Kupitoti catuppadikaṃ gāthampi vattuṃ okāsaṃ alabhamāno kupito hoti attano mandabhāvassa ‘‘ahañhi mando duppañño kuto labhissāmi desetu’’nti.
Being angry: not getting an opportunity to speak even a four-lined verse, he becomes angry due to his own dullness, thinking, "I am dull and witless, how could I get to preach?"
Kupito (tức giận) có nghĩa là ông ta tức giận vì không có cơ hội để nói dù chỉ một bài kệ bốn câu, tức giận vì sự yếu kém của mình: “Ta là người ngu dốt, kém trí tuệ, làm sao ta có thể thuyết pháp được?”
Bhikkhunīnanti ovādatthaṃ vā uddesatthaṃ vā paripucchatthaṃ vā pūjākaraṇatthaṃ vā ārāmaṃ āgantvā sannipatitabhikkhunīnaṃ.
Of the bhikkhunīs means of the bhikkhunīs who have come to the monastery and assembled for an exhortation, for recitation, for inquiry, or for making offerings.
Bhikkhunīnaṃ có nghĩa là các Tỳ-kheo-ni tập hợp tại tu viện để nhận lời khuyên, học kinh, hỏi han hoặc cúng dường.
Ayampi lābhatthiko, tassevaṃ hoti imā mahākulā pabbajitā bhikkhuniyo, tāsu kulesu pavisetvā nisinnāsu manussā pucchissanti ‘‘kassa santike ovādaṃ vā uddesaṃ vā paripucchaṃ vā gaṇhathā’’ti.
This one is also a gain-seeker. It occurs to him: "These bhikkhunīs have gone forth from great families. When they have entered their family homes and are seated, people will ask, 'From whom do you receive exhortation, recitation, or inquiry?'"
Vị này cũng là người tham lợi. Ông ta nghĩ: “Những Tỳ-kheo-ni này xuất gia từ các gia đình quyền quý. Khi họ vào các gia đình và ngồi xuống, mọi người sẽ hỏi: ‘Các vị nhận lời khuyên, học kinh, hay hỏi han từ ai?’”
Tato vakkhanti ‘‘asuko nāma ayyo bahussuto, tassa detha karothā’’ti, tenassa evaṃ icchā uppajjati.
"Then they will say, 'A certain venerable one is very learned. Give to him, honor him.' Thus, this desire arises in him."
Rồi họ sẽ nói: “Vị Tôn giả tên là… là người đa văn, hãy cúng dường và tôn kính vị ấy.” Vì thế, ông ta nảy sinh ý muốn như vậy.
Ṭhānanti ovādādayo nāma bahussutānaṃ bhāro, tena bahussuto deseyyāti vuttaṃ hoti.
It is proper: exhortation and so on are the responsibility of the learned. Therefore, it is said, "the learned one should preach."
Ṭhāna có nghĩa là việc khuyên dạy v.v. là trách nhiệm của những người đa văn, vì vậy có nghĩa là người đa văn nên thuyết pháp.
Kupitoti ayampi dvīsu ṭhānesu kuppati, tāsañca bhikkhunīnaṃ ‘‘imā pubbe maṃ nissāya uposathappavāraṇādīni labhanti, tā idāni taṃmuhuttaṃ diṭṭhamattakamahallakattherassa santikaṃ gatā’’ti.
Being angry: he too becomes angry in two instances: with those bhikkhunīs, thinking, "Previously, these women received the uposatha, pavāraṇā, and so on, relying on me. Now they have gone to an old elder whom they have just seen for a moment."
Kupito (tức giận) có nghĩa là vị này cũng tức giận ở hai nơi: đối với các Tỳ-kheo-ni, “Trước đây, những vị này nhờ ta mà được thọ giới Bố-tát, Pāvāraṇā v.v., bây giờ họ lại đến gặp vị Trưởng lão Tỳ-kheo già vừa mới gặp,”
Dhammakathikassa ca ‘‘esa imāsaṃ sahasā ovādaṃ adāsiyevā’’ti.
And with the Dhamma-preacher, thinking, "He gave them the exhortation so hastily."
và đối với vị thuyết pháp, “Vị này đã vội vàng khuyên dạy các Tỳ-kheo-ni này.”
Upāsakānanti, ārāmagatānaṃ upāsakānaṃ.
Of the male lay followers means, of the male lay followers who have come to the monastery.
Upāsakānaṃ có nghĩa là các cư sĩ đã đến tu viện.
Nissaṭṭhakammantā nāma mahāupāsakā honti, te puttabhātukānaṃ kammaṃ niyyātetvā dhammaṃ suṇantā vicaranti, ayaṃ tesaṃ desetuṃ icchati, kiṃ kāraṇā?
There are great male lay followers who have set aside their work. Having handed over their work to their sons and brothers, they wander about listening to the Dhamma. This one wishes to preach to them. For what reason?
Các đại cư sĩ là những người đã từ bỏ công việc, giao phó công việc cho con cái và anh em, rồi đi nghe pháp. Vị này muốn thuyết pháp cho họ. Vì lý do gì?
Ime pasīditvā upāsikānampi ārocessanti, tato saddhiṃ upāsikāhi mayhameva lābhasakkāraṃ upaharissantīti.
"If these men are pleased, they will tell the female lay followers too. Then, together with the female lay followers, they will bring me gains and honor."
“Những người này sẽ hoan hỷ và nói cho các nữ cư sĩ biết, rồi cùng với các nữ cư sĩ sẽ mang lợi lộc và sự tôn kính đến cho ta.”
Ṭhānaṃ bahussuteneva yojetabbaṃ.
"It is proper" should be connected with "the learned one."
Từ Ṭhāna nên được kết nối với người đa văn.
Kupitoti ayampi dvīsu ṭhānesu kuppati, upāsakānañca ‘‘ime aññattha suṇanti, amhākaṃ kulupakassa santike suṇāmāti nāgacchanti, hotu idāni, tesaṃ uppanne kicce jānissāmī’’ti dhammakathikassa ca, ‘‘ayametesaṃ desetī’’ti.
Being angry: he too becomes angry in two instances: with the male lay followers, thinking, "These men listen elsewhere. They do not come thinking, 'Let us listen at the feet of our family-attendant.' So be it. I will know what to do when their needs arise"; and with the Dhamma-preacher, thinking, "This one preaches to them."
Kupito (tức giận) có nghĩa là vị này cũng tức giận ở hai nơi: đối với các cư sĩ, “Những người này đi nghe pháp ở nơi khác, không đến chỗ vị Tỳ-kheo thân cận của gia đình ta để nghe. Thôi được, khi nào họ có việc, ta sẽ biết!” và đối với vị thuyết pháp, “Vị này thuyết pháp cho họ.”
Sakkareyyunti sakkaccañca kareyyuṃ, sundarañca kareyyuṃ.
Would respect means they would act with respect and they would act well.
Sakkareyyuṃ có nghĩa là họ nên làm một cách cung kính và làm một cách tốt đẹp.
Iminā attani kāraṃ karīyamānaṃ sakkaccaṃ katañca sundarañca pattheti.
By this, he wishes for the service done to himself to be done respectfully and well.
Với điều này, ông ta mong muốn mình được đối xử một cách cung kính, tốt đẹp.
Garuṃ kareyyunti bhāriyaṃ kareyyuṃ.
Would revere means they would treat him as weighty.
Garuṃ kareyyuṃ có nghĩa là họ nên tôn trọng.
Iminā bhikkhūhi attānaṃ garuṭṭhāne ṭhapīyamānaṃ pattheti.
By this, he wishes to be placed in a position of reverence by the bhikkhus.
Với điều này, ông ta mong muốn mình được các Tỳ-kheo đặt ở vị trí đáng tôn kính.
Māneyyunti piyāyeyyuṃ.
Would esteem means they would hold him dear.
Māneyyuṃ có nghĩa là họ nên yêu mến.
Pūjeyyunti evaṃ sakkarontā garuṃ karontā mānentā paccayehi pūjeyyunti paccayapūjaṃ pattheti.
Would honor means that while respecting, revering, and esteeming him, they would honor him with requisites. Thus he wishes for the honor of requisites.
Pūjeyyuṃ có nghĩa là khi tôn kính, tôn trọng, yêu mến như vậy, họ nên cúng dường bằng các vật dụng. Ông ta mong muốn sự cúng dường bằng vật dụng.
Ṭhānanti ‘‘piyo garu bhāvaniyo’’ti vuttappakāro bahussuto ca sīlavā ca etaṃ vidhiṃ arahati tena bhikkhū evarūpaṃ evaṃ kareyyunti vuttaṃ hoti.
It is proper: A learned and virtuous one of the type described as "dear, reverent, and to be developed" is worthy of this kind of treatment. Therefore, it is said that bhikkhus should act in this way towards such a person.
Ṭhāna có nghĩa là một người đa văn và giữ giới, được gọi là “được yêu mến, đáng tôn kính, đáng được phát triển,” xứng đáng với cách đối xử này. Vì vậy, có nghĩa là các Tỳ-kheo nên đối xử với người như vậy theo cách này.
Kupitoti ayampi dvīsu ṭhānesu kuppati bhikkhūnañca ‘‘ime etaṃ sakkarontī’’ti therassa ca ‘‘imasmiṃ asati maṃyeva sakkareyyu’’nti.
Being angry: he too becomes angry in two instances: with the bhikkhus, thinking, "These bhikkhus respect him"; and with the elder, thinking, "If he were not here, they would respect only me."
Kupito (tức giận) có nghĩa là vị này cũng tức giận ở hai nơi: đối với các Tỳ-kheo, “Những vị này tôn kính vị ấy,” và đối với Trưởng lão, “Nếu không có vị này, thì chính ta sẽ được tôn kính.”
Esa nayo ito paresu tīsu vāresu.
This is the method in the three cases that follow.
Cách giải thích này cũng áp dụng cho ba phần tiếp theo.
Paṇītānaṃ piṇḍapātānanti sappitelamadhusakkarādipūritānaṃ seṭṭhapiṇḍapātānaṃ.
Of fine almsfood means the best almsfood, filled with ghee, oil, honey, sugar, and so on.
Thức ăn khất thực cao cấp (Paṇītānaṃ piṇḍapātānaṃ) là những thức ăn khất thực thượng hạng, đầy đủ bơ sữa, dầu, mật, đường, v.v.
Paṇītānaṃ senāsanānanti anekasatasahassagghanakānaṃ mañcapīṭhādīnaṃ paṇītānaṃ.
Of fine lodgings means fine lodgings such as beds and chairs worth many hundreds of thousands.
Chỗ ở cao cấp (Paṇītānaṃ senāsanānaṃ) là những chỗ ở thượng hạng như giường, ghế, v.v., có giá trị hàng trăm ngàn (đồng tiền).
Gilānappaccayabhesajjaparikkhārānanti sappitelamadhuphāṇitādīnaṃ uttamabhesajjānaṃ.
Of requisites of medicinal support for the sick means the best medicines, such as ghee, oil, honey, molasses, and so on.
Dược phẩm và vật dụng cần thiết cho người bệnh (Gilānappaccayabhesajjaparikkhārānaṃ) là những loại thuốc tối thượng như bơ sữa, dầu, mật, đường phèn, v.v.
Sabbatthāpi ṭhānaṃ bahussutehi puññavantehi ca yojetabbaṃ.
In all cases, the instance should be connected with those who are learned and meritorious.
Ở tất cả các trường hợp, chỗ này nên được kết hợp với những vị đa văn và có phước báu.
Kupitoti sabbatthāpi dvīsu ṭhānesu kuppati, manussānañca ‘‘imesaṃ nāma paricitabhāvopi natthi, dīgharattaṃ ekato vasantassa paṃsukūlatthāya vā piṇḍapātatthāya vā sappitelādikāraṇā vā gharapaṭipāṭiyā carantassāpi me ekadivasampi kiñci paṇītaṃ paccayaṃ na denti.
He is angry: In all cases, he gets angry in two instances. Towards the laypeople: “These people have no sense of familiarity at all. Though I have lived together with them for a long time, and though I go about in order of houses for the sake of a rags-robe, or for almsfood, or for the purpose of getting ghee, oil, etc., they do not give me any fine requisite even for a single day.
Nổi giận (Kupito) – ở tất cả các trường hợp, vị ấy nổi giận ở hai điểm: đối với con người, (vị ấy nghĩ): “Những người này không có lòng quen biết gì cả, dù tôi đã sống chung với họ lâu ngày, đi khất thực theo thứ tự từng nhà vì y phấn tảo, vì thức ăn khất thực, vì bơ sữa, v.v., vậy mà họ chưa bao giờ dâng cho tôi bất cứ vật dụng cao cấp nào.
Āgantukaṃ mahallakaṃ pana disvāva yaṃ icchati, taṃ dentī’’ti, therassa ca ‘‘ayampi mahallako imesaṃ attānaṃ dassentoyeva carati, kudāssu nāma naṃ dhammakammikā nikkaḍḍheyyuṃ, evaṃ imasmiṃ asati ahameva lābhī assa’’nti.
But as soon as they see a visiting elder, they give whatever he wants.” And towards the elder: “This elder also goes about just showing himself off to these people. When will the Dhamma officials ever expel him? When he is gone, I alone will be the recipient.”
Nhưng khi thấy một vị trưởng lão khách, họ liền dâng cúng bất cứ thứ gì vị ấy muốn.” Và đối với vị trưởng lão, (vị ấy nghĩ): “Vị trưởng lão này cũng cứ đi khoe khoang bản thân mình với những người này, bao giờ thì các vị Tỳ-khưu làm pháp sự sẽ trục xuất ông ta đi? Nếu ông ta không còn ở đây, thì chính tôi sẽ là người được lợi lộc.”
61. Dissanti ceva sūyanti cāti na icchāvacarā cakkhunā dissanti, na sotena sūyanti, manoviññāṇavisayattā.
61. Are seen and are heard: The domains of desire are not seen with the eye, nor are they heard with the ear, because they are the domain of mind-consciousness.
61. Được thấy và được nghe (Dissanti ceva sūyanti cā) – những ước muốn không thể được thấy bằng mắt hay được nghe bằng tai, vì chúng là đối tượng của ý thức.
Appahīnaicchāvacarassa pana puggalassa icchāvacaravasena pavattakāyakammaṃ disvā diṭṭhā viya vacīkammaṃ sutvā sutā viya ca honti, tena vuttaṃ ‘‘dissanti ceva sūyanti cā’’ti.
But for a person whose domains of desire are unabandoned, upon seeing the bodily action that occurs due to the domains of desire, they are as if seen; and upon hearing the verbal action, they are as if heard. Therefore it is said, “are seen and are heard.”
Tuy nhiên, khi thấy hành động thân thể của một người chưa đoạn trừ ước muốn, hoặc nghe lời nói của người đó, thì những ước muốn đó được xem như đã được thấy hoặc được nghe. Vì vậy, đã nói rằng: “được thấy và được nghe”.
Paccakkhakāle dissanti, ‘‘asuko kira bhikkhu īdiso’’ti tirokkhakāle sūyanti.
In the present they are seen; in the case of what is out of sight, they are heard, as in “It is said that a certain bhikkhu is of such a nature.”
Chúng được thấy trong hiện tại, và được nghe trong quá khứ, như: “Vị Tỳ-khưu đó hình như là người như vậy.”
Kiñcāpīti anuggahagarahavacanaṃ.
Although: this is a word of approval and censure.
Mặc dù (Kiñcāpi) là một từ vừa mang ý nghĩa tán thán vừa mang ý nghĩa quở trách.
Tena āraññikattaṃ anuggaṇhāti, icchāvacarānaṃ appahānaṃ garahati.
By it, he approves of the state of being a forest-dweller; he censures the non-abandonment of the domains of desire.
Do đó, nó tán thán việc sống ở rừng, và quở trách việc chưa đoạn trừ các ước muốn.
Tatrāyaṃ yojanā, kiñcāpi so bhikkhu gāmantasenāsanaṃ paṭikkhipitvā āraññiko hoti, ante pantasenāsane vasati, ime cassa ettakā icchāvacarā appahīnā.
Herein, this is the connection: although that bhikkhu, having rejected a lodging near a village, becomes a forest-dweller and lives in a remote lodging at the border, yet these many domains of desire of his are unabandoned.
Ở đây, sự kết hợp là: mặc dù vị Tỳ-khưu đó từ bỏ chỗ ở gần làng và sống ở rừng, cư trú ở chỗ ở xa xôi hẻo lánh, nhưng những ước muốn này của vị ấy vẫn chưa được đoạn trừ.
Kiñcāpi so atirekalābhaṃ paṭikkhipitvā piṇḍapātiko hoti.
Although, having rejected extra gains, he becomes an alms-goer.
Mặc dù vị ấy từ bỏ lợi lộc dư thừa và sống bằng thức ăn khất thực.
Kiñcāpi so loluppacāraṃ vajjetvā sapadānacārī hoti.
Although, having avoided greedy behavior, he becomes one who goes on an uninterrupted alms-round.
Mặc dù vị ấy tránh cách đi khất thực tham lam và đi khất thực theo thứ tự từng nhà.
Kiñcāpi so gahapaticīvaraṃ paṭikkhipitvā paṃsukūliko hoti.
Although, having rejected a robe from a householder, he becomes a wearer of rags-robes.
Mặc dù vị ấy từ bỏ y phục của gia chủ và sống bằng y phấn tảo.
Lūkhacīvaradharoti ettha pana lūkhanti satthalūkhaṃ suttalūkhaṃ rajanalūkhanti tīhi kāraṇehi lūkhaṃ veditabbaṃ.
A wearer of coarse robes: Here, however, coarse should be understood as coarse for three reasons: coarse by the knife, coarse by the thread, and coarse by the dye.
Trong cụm từ mặc y thô xấu (Lūkhacīvaradharo), từ thô xấu (lūkhaṃ) nên được hiểu là thô xấu do cắt, thô xấu do chỉ, và thô xấu do nhuộm, là ba nguyên nhân.
Tattha satthena khaṇḍākhaṇḍikaṃ chinnaṃ satthalūkhaṃ nāma, taṃ agghena parihāyati, thūladīghasuttakena sibbitaṃ suttalūkhaṃ nāma, taṃ phassena parihāyati kharasamphassaṃ hoti.
Therein, what is cut into pieces with a knife is called coarse by the knife; it is diminished in value. What is sewn with thick, long thread is called coarse by the thread; it is diminished in touch, having a rough texture.
Trong đó, y phục bị cắt thành từng mảnh nhỏ bằng dao thì gọi là thô xấu do cắt (satthalūkhaṃ), nó bị giảm giá trị; y phục được may bằng chỉ thô dài thì gọi là thô xấu do chỉ (suttalūkhaṃ), nó bị giảm giá trị về cảm giác, trở nên thô ráp khi chạm vào.
Rajanena rattaṃ rajanalūkhaṃ nāma, taṃ vaṇṇena parihāyati dubbaṇṇaṃ hoti.
What is colored with dye is called coarse by the dye; it is diminished in color, having a poor appearance.
Y phục được nhuộm bằng thuốc nhuộm thì gọi là thô xấu do nhuộm (rajanalūkhaṃ), nó bị giảm giá trị về màu sắc, trở nên xấu màu.
Kiñcāpi so bhikkhu evaṃ satthalūkhasuttalūkharajanalūkhacīvaradharo hoti, ime cassa ettakā icchāvacarā appahīnā dissanti ceva sūyanti ca, atha kho naṃ viññū sabrahmacārī neva sakkaronti…pe… na pūjentīti.
Although that bhikkhu is a wearer of a robe that is thus coarse by the knife, coarse by the thread, and coarse by the dye, yet these many domains of desire of his are unabandoned, are seen and are heard. Then the wise fellow monastics neither honor him… and so on… nor do they venerate him.
Mặc dù vị Tỳ-khưu đó mặc y phục thô xấu do cắt, thô xấu do chỉ, thô xấu do nhuộm như vậy, nhưng những ước muốn này của vị ấy vẫn chưa được đoạn trừ, được thấy và được nghe, thì những vị đồng phạm hạnh có trí tuệ không kính trọng… (v.v.)… không cúng dường vị ấy.
Taṃ kissa hetūti ettha tanti nipātamattaṃ, kissa hetūti kiṃ kāraṇā.
For what reason?: Here taṃ is just a particle; kissa hetu means for what reason.
Trong cụm từ Tại sao vậy (Taṃ kissa hetū), từ taṃ chỉ là một giới từ, kissa hetū có nghĩa là “vì lý do gì”.
Te hi tassa…pe… sūyanti ca yasmā tassa te pāpakā sūyanti cāti vuttaṃ hoti.
For his… and so on… are heard: it means, because those evil things of his are heard.
Vì đã nói rằng “ Vì những điều xấu ác đó của vị ấy… (v.v.)… được nghe (Te hi tassa…pe… sūyanti ca)”.
Imesaṃ icchāvacarānaṃ appahīnattāti ayamettha adhippāyo.
“Because these domains of desire are unabandoned”—this is the intention here.
Ý nghĩa ở đây là do những ước muốn này chưa được đoạn trừ.
Idāni tamatthaṃ upamāya pākaṭaṃ karonto seyyathāpītiādimāha.
Now, making that meaning clear with a simile, he said Just as, and so on.
Bây giờ, để làm rõ ý nghĩa đó bằng ví dụ, Đức Phật đã nói: Ví như (seyyathāpi) và tiếp theo.
Tattha kuṇapanti matakaḷevaraṃ.
Therein, carcass means a dead body.
Trong đó, xác chết (kuṇapaṃ) là thi thể đã chết.
Ahissa kuṇapaṃ ahikuṇapaṃ.
The carcass of a snake is a snake-carcass.
Xác chết của rắn là xác rắn (ahissa kuṇapaṃ ahikuṇapaṃ).
Evaṃ itarāni.
Likewise for the others.
Tương tự với những cái khác.
Atipaṭikūlajigucchanīyabhāvato cettha imāneva tīṇi vuttānīti veditabbāni.
And it should be understood that these three are mentioned here because of their extremely repulsive and disgusting nature.
Ở đây, nên hiểu rằng chỉ ba loại này được nói đến vì chúng cực kỳ ghê tởm và đáng kinh tởm.
Aññesañhi sasasūkarādīnaṃ kuṇapaṃ manussā kaṭukabhaṇḍādīhi abhisaṅkharitvā paribhuñjantipi.
For people may prepare with spices and so on the carcasses of other animals, such as rabbits and pigs, and even eat them.
Vì xác chết của các loài khác như thỏ, heo, v.v., con người có thể chế biến bằng các loại gia vị và ăn.
Imesaṃ pana kuṇapaṃ abhinavampi jigucchantiyeva, ko pana vādo kālātikkamena pūtibhūte.
But the carcasses of these are disgusting even when fresh; what then needs to be said when they have become putrid over time?
Nhưng xác chết của những loài này (rắn, chó, người) dù mới cũng đã đáng ghê tởm rồi, huống chi là khi đã thối rữa sau một thời gian dài.
Racayitvāti vaḍḍhetvā, paripūretvāti attho, kuṇapaṃ gahetvā kaṃsapātiyaṃ pakkhipitvāti vuttaṃ hoti.
Having arranged: means having increased, having filled up; it means, having taken a carcass and put it in a bronze bowl.
Đặt vào (Racayitvā) nghĩa là chất chồng lên, làm cho đầy. Tức là, lấy xác chết và đặt vào trong bát đồng.
Aññissāti aparāya.
With another: with another one.
Một cái khác (Aññissā) là một cái khác.
Paṭikujjitvāti pidahitvā.
Having covered: having closed.
Đậy lại (Paṭikujjitvā) là che đậy.
Antarāpaṇanti āpaṇānamantare mahājanasaṃkiṇṇaṃ racchāmukhaṃ.
In the middle of the market: at the entrance of a street crowded with many people, between the market stalls.
Giữa chợ (Antarāpaṇaṃ) là con đường đông đúc giữa các cửa hàng, nơi có nhiều người qua lại.
Paṭipajjeyyunti gaccheyyuṃ.
They would proceed: they would go.
Đi qua (Paṭipajjeyyuṃ) nghĩa là đi.
Jaññajaññaṃ viyāti cokkhacokkhaṃ viya manāpamanāpaṃ viya.
Like a worthy gift: like a very pure thing, like a very pleasing thing.
Như một thứ đáng giá (Jaññajaññaṃ viyā) nghĩa là như một thứ rất sạch sẽ, như một thứ rất dễ chịu.
Apica vadhukāpaṇṇākāraṃ viyāti vuttaṃ hoti.
Moreover, it means like a gift for a bride.
Hoặc, có nghĩa là như một món quà cưới.
Vadhukāti janetti vuccati, tassā nīyamānaṃ paṇṇākāraṃ jaññaṃ, ubhayatthāpi ādaravasena vā pasaṃsāvasena vā punaruttaṃ.
Vadhukā refers to a mother; a gift being brought to her is jañña. In both cases, the repetition is for the sake of respect or praise.
Vadhukā được gọi là cô dâu, món quà được mang đến cho cô dâu là jaññaṃ. Ở cả hai trường hợp, sự lặp lại là do sự kính trọng hoặc sự tán thán.
‘‘Jaññajaññaṃ byā’’tipi pāṭho.
There is also the reading “jaññajaññaṃ byā.”
Cũng có bản đọc là “Jaññajaññaṃ byā”.
Apāpuritvāti vivaritvā.
Having uncovered: having opened.
Mở ra (Apāpuritvā) là mở.
Tassa saha dassanena amanāpatā ca saṇṭhaheyyāti tassa kuṇapassa dassanena saheva tassa janassa amanāpatā tiṭṭheyya.
And upon seeing it, unpleasantness would arise: with the very sight of that carcass, unpleasantness would arise for that person.
Sự không hài lòng sẽ xuất hiện ngay khi nhìn thấy (Tassa saha dassanena amanāpatā ca saṇṭhaheyyā) nghĩa là ngay khi nhìn thấy xác chết đó, sự không hài lòng của người đó sẽ xuất hiện.
Amanāpatāti ca ‘‘amanāpamida’’nti uppannacittacetasikānametaṃ adhivacanaṃ.
And unpleasantness is a term for the mental states that have arisen, thinking “this is unpleasant.”
Sự không hài lòng (Amanāpatā) là từ dùng để chỉ các tâm và tâm sở phát sinh với ý nghĩ “Điều này thật không dễ chịu”.
Esa nayo paṭikulyajegucchatāsu.
This is the same method for repulsiveness and disgust.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho sự ghê tởm và kinh tởm (paṭikulyajegucchatāsu).
Jighacchitānampīti chātānampi.
Even for the hungry: even for those who are famished.
Ngay cả những người đói (Jighacchitānampi) là những người đói khát.
Na bhottukamyatā assāti bhuñjitukāmatā na bhaveyya.
There would be no desire to eat: there would be no wish to eat.
Không có ý muốn ăn (Na bhottukamyatā assā) nghĩa là không có ý muốn ăn.
Pageva suhitānanti dhātānaṃ pana paṭhamatarameva bhuñjitukāmatā na bhaveyyāti vuttaṃ hoti.
Let alone for the satiated: it means that for those who are full, there would be no desire to eat from the very beginning.
Huống chi những người đã no bụng (Pageva suhitānaṃ) nghĩa là huống chi những người đã no bụng thì càng không có ý muốn ăn.
62. Sukkapakkhe pana, kiñcāpīti anuggahapasaṃsāvacanaṃ, tena āraññikattaṃ anuggaṇhāti, icchāvacarappahānaṃ pasaṃsati.
62. In the bright section, however, although is a word of approval and praise; by it, he approves of the state of being a forest-dweller and praises the abandonment of the domains of desire.
62. Trong trường hợp bên thiện, mặc dù (kiñcāpi) là một từ tán thán và khen ngợi. Nó tán thán việc sống ở rừng và khen ngợi việc đoạn trừ các ước muốn.
Nemantanikoti nimantanapaṭiggāhako.
One who accepts invitations: a recipient of an invitation.
Người được mời (Nemantaniko) là người chấp nhận lời mời.
Vicitakāḷakanti vicinitvā apanītakāḷakaṃ.
With the dark grains picked out: from which the dark grains have been selected and removed.
Đã chọn lọc và loại bỏ những hạt đen (Vicitakāḷakaṃ) là đã chọn lọc và loại bỏ những hạt gạo đen.
Anekasūpaṃ anekabyañjananti ettha sūpo nāma hatthahāriyo vuccati.
With many soups and many curries: here, soup refers to what is served by hand.
Trong cụm từ nhiều món canh, nhiều món ăn kèm (anekasūpaṃ anekabyañjanaṃ), sūpa được gọi là món canh có thể dùng tay bốc ăn.
Byañjananti uttaribhaṅgaṃ, tena macchamaṃsamuggasūpādīhi anekasūpaṃ, nānappakāramaṃsādibyañjanehi anekabyañjananti vuttaṃ hoti.
Curry means an accompaniment. By this it is said: with many soups, such as fish, meat, and bean soup; and with many curries, with various kinds of meat and other curries.
Byañjana là món ăn kèm thêm. Do đó, đã nói rằng “nhiều món canh” với các loại canh cá, thịt, đậu xanh, v.v., và “nhiều món ăn kèm” với các loại thịt, v.v.
Sesaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
The rest should be understood in the way already stated.
Phần còn lại nên được hiểu theo cách đã nói.
63. Upamā maṃ, āvuso sāriputta, paṭibhātīti mayhaṃ, āvuso sāriputta, upamā upaṭṭhāti.
63. A simile occurs to me, friend Sāriputta means: friend Sāriputta, a simile appears to me.
63. Này Hiền giả Sāriputta, một ví dụ đã khởi lên trong tôi có nghĩa là, này Hiền giả Sāriputta, một ví dụ đã hiện ra trong tôi.
Ekaṃ upamaṃ vattukāmo ahanti adhippāyo.
The intention is: I wish to state one simile.
Ý nghĩa là: Tôi muốn nói một ví dụ.
Paṭibhātu tanti tuyhaṃ paṭibhātu upaṭṭhātu, vada tvanti adhippāyo.
Let it occur to you means: let it occur to you, let it appear to you, you may speak. That is the intention.
Mong rằng nó khởi lên trong Hiền giả có nghĩa là, mong rằng nó khởi lên trong Hiền giả, mong rằng nó hiện ra, Hiền giả hãy nói đi. Đó là ý nghĩa.
Ekamidāhanti ettha idāti nipātamattaṃ, ekasmiṃ samaye ahanti vuttaṃ hoti, bhummatthe upayogavacanaṃ.
Here, in ekamidāhaṃ, idā is just a particle; it means "at one time, I." It is an accusative case in the sense of the locative case.
Trong cụm từ Ekamidāhaṃ, từ idā chỉ là một giới từ (nipāta). Nó có nghĩa là: Một thời gian nọ, tôi. Đây là cách dùng từ ở vị trí sở thuộc (bhummattha).
Rājagahe viharāmi giribbajeti, rājagahanti tassa nagarassa nāmaṃ.
I was dwelling in Rājagaha, in Giribbaja: Rājagaha is the name of that city.
Tôi đang sống ở Rājagaha, tại Giribbaja. Rājagaha là tên của thành phố đó.
Samantato pana giriparikkhepena vajo viya saṇṭhitattā giribbajanti vuccati.
But because it is situated like an enclosure, being surrounded by mountains on all sides, it is called Giribbaja.
Vì nó được bao quanh bởi núi non như một chuồng gia súc, nên nó được gọi là Giribbaja.
Tasmiṃ nagare viharāmi, taṃ nissāya ahaṃ viharāmīti vuttaṃ hoti.
I was dwelling in that city; it means, I was dwelling dependent on it.
Nó có nghĩa là: Tôi đang sống trong thành phố đó, tôi đang sống nương tựa vào thành phố đó.
Atha khvāhanti atha kho ahaṃ.
Then I means: then I.
Atha khvāhaṃ là atha kho ahaṃ.
Ettha ca athāti aññādhikāravacanārambhe nipāto.
And here, atha is a particle at the beginning of a statement on a different topic.
Ở đây, athā là một giới từ dùng để bắt đầu một chủ đề khác.
Khoti padapūraṇamatte.
Kho is merely a filler word.
Kho chỉ là một từ đệm (padapūraṇa).
Pubbaṇhasamayanti divasassa pubbabhāgasamayaṃ.
In the forenoon means: at the time of the first part of the day.
Pubbaṇhasamayaṃ có nghĩa là thời gian buổi sáng của một ngày.
Pubbaṇhasamayeti attho, pubbaṇhe vā samayaṃ pubbaṇhasamayaṃ, pubbaṇhe ekaṃ khaṇanti vuttaṃ hoti, evaṃ accantasaṃyoge upayogavacanaṃ labbhati.
The meaning is "in the forenoon"; or, the time in the forenoon is pubbaṇhasamayaṃ; it means "for a moment in the forenoon." In this way, the accusative case is used in the sense of continuous connection.
Nó có nghĩa là: vào buổi sáng. Hoặc, buổi sáng là thời điểm buổi sáng, tức là một khoảnh khắc vào buổi sáng. Đây là cách dùng từ trong trường hợp liên hệ tuyệt đối (accantasaṃyoga).
Nivāsetvāti paridahitvā, vihāranivāsanaparivattanavasenetaṃ veditabbaṃ.
Having dressed means: having put on. This should be understood in the sense of changing the robe worn in the monastery.
Nivāsetvā có nghĩa là mặc y vào. Điều này nên được hiểu theo cách mặc y thay đổi khi ở trong tu viện.
Gāmappavesanatthāya vā saṇṭhapetvā nivāsanavasena, na hi so tato pubbe anivattho ahosi.
Or, in the sense of dressing after arranging it for entering the village, for he was not undressed before that.
Hoặc là mặc y đã chỉnh tề để vào làng, vì trước đó Tôn giả không phải là người không mặc y.
Pattacīvaramādāyāti pattaṃ hatthena cīvaraṃ kāyena ādiyitvā.
Taking my bowl and robe means: taking the bowl with the hand and the robe on the body.
Pattacīvaramādāya có nghĩa là cầm bát bằng tay và y trên người.
Piṇḍāyāti piṇḍapātatthāya.
For alms means: for the sake of alms-food.
Piṇḍāya có nghĩa là để khất thực.
Samītīti tassa nāmaṃ.
Samīti is his name.
Samītī là tên của vị đó.
Yānakāraputtoti rathakāraputto.
The cartwright's son means: the chariot-maker's son.
Yānakāraputto là con trai của người thợ xe.
Paṇḍuputtoti paṇḍussa putto.
Paṇḍu's son means: the son of Paṇḍu.
Paṇḍuputto là con trai của Paṇḍu.
Ājīvakoti naggasamaṇako.
An Ājīvaka means: a naked ascetic.
Ājīvako là một nhà khổ hạnh khỏa thân.
Purāṇayānakāraputtoti porāṇayānakārakulassa putto.
A former cartwright's son means: the son of a family of former cartwrights.
Purāṇayānakāraputto là con trai của một gia đình thợ xe lâu đời.
Paccupaṭṭhitoti upagantvā ṭhito.
Was standing by means: having approached, he was standing.
Paccupaṭṭhito có nghĩa là đến gần và đứng đó.
Vaṅkaṃ nāma ekato kuṭilaṃ.
Vaṅka means crooked in one part.
Vaṅkaṃ có nghĩa là cong một bên.
Jimhaṃ nāma sappagatamaggasadisaṃ.
Jimha means crooked like the track of a snake.
Jimhaṃ có nghĩa là cong như đường đi của rắn.
Dosanti phegguvisamagaṇṭhikādi.
A flaw means: sapwood, unevenness, knots, etc.
Dosaṃ có nghĩa là những khuyết điểm như lõi gỗ, chỗ gồ ghề, v.v.
Yathā yathāti kālatthe nipāto, yadā yadā yasmiṃ tasmiṃ kāleti vuttaṃ hoti.
Just as is a particle in the sense of time; it means "whenever, at whatever time."
Yathā yathā là một giới từ chỉ thời gian, có nghĩa là: bất cứ khi nào, vào thời điểm đó.
Tathā tathāti ayampi kālatthoyeva, tasmiṃ tasmiṃ kāleti vuttaṃ hoti.
So is also in the sense of time; it means "at that very time."
Tathā tathā cũng là giới từ chỉ thời gian, có nghĩa là: vào thời điểm đó.
So attano suttānulomena cintesi, itaro tena cintitakkhaṇe cintitaṭṭhānameva tacchati.
He thought according to his line, and the other planed the very spot he thought of at the moment he thought it.
Vị ấy suy nghĩ theo sợi dây của mình, còn vị kia thì đẽo đúng vào chỗ mà vị ấy vừa suy nghĩ.
Attamanoti sakamano tuṭṭhamano pītisomanassehi gahitamano.
Glad means: with his own mind, with a delighted mind, with a mind seized by joy and gladness.
Attamano có nghĩa là tâm hoan hỷ, tâm vui sướng, tâm được bao trùm bởi hỷ và lạc.
Attamanavācaṃ nicchāresīti attamanatāya vācaṃ, attamanabhāvassa vā yuttaṃ vācaṃ nicchāresi udīrayi, pabyāharīti vuttaṃ hoti.
He uttered a glad utterance means: he uttered a speech out of gladness, or a speech suitable for a state of gladness; it means he uttered, he pronounced.
Attamanavācaṃ nicchāresī có nghĩa là nói lời hoan hỷ, hoặc nói lời phù hợp với trạng thái hoan hỷ, tức là phát ra, thốt ra lời nói.
Hadayā hadayaṃ maññe aññāyāti cittena cittaṃ jānitvā viya.
As if knowing heart with heart, I think means: as if knowing my mind with your mind.
Hadayā hadayaṃ maññe aññāyā có nghĩa là như thể biết tâm của người khác bằng tâm của mình.
Assaddhāti buddhadhammasaṅghesu saddhāvirahitā.
Without faith means: lacking faith in the Buddha, Dhamma, and Saṅgha.
Assaddhā có nghĩa là không có niềm tin vào Phật, Pháp, Tăng.
Jīvikatthāti iṇabhayādīhi pīḷitā bahi jīvituṃ asakkontā idha jīvikatthikā hutvā.
For the sake of a livelihood means: being afflicted by the fear of debt and so on, unable to make a living outside, they have become seekers of a livelihood here.
Jīvikatthā có nghĩa là bị áp bức bởi nỗi sợ hãi nợ nần, v.v., không thể sống bên ngoài, nên tìm kế sinh nhai ở đây.
Na saddhāti na saddhāya.
Not out of faith means: not because of faith.
Na saddhā có nghĩa là không có niềm tin.
Saṭhā māyāvinoti māyāsāṭheyyehi yuttā.
Deceitful and cunning means: possessed of cunning and deceit.
Saṭhā māyāvino có nghĩa là những người đầy xảo quyệt và lừa dối.
Ketabinoti sikkhitakerāṭikā, nipphannathāmagatasāṭheyyāti vuttaṃ hoti.
Treacherous means: trained in trickery; it means having attained the full strength of deceit.
Ketabino có nghĩa là những kẻ xảo trá đã được huấn luyện, tức là những kẻ lừa dối đạt đến mức độ hoàn hảo.
Sāṭheyyañhi abhūtaguṇadassanato abhūtabhaṇḍaguṇadassanasamaṃ katvā ‘‘kerāṭiya’’nti vuccati.
For deceit, because it shows non-existent qualities, is called kerāṭiya, making it equivalent to showing non-existent qualities in goods.
Sự xảo trá được gọi là "kerāṭiya" vì nó giống như việc trình bày những phẩm chất không có của hàng hóa, do việc trình bày những phẩm chất không có.
Unnaḷāti uggatanaḷā, uṭṭhitatucchamānāti vuttaṃ hoti.
Arrogant means: with pride arisen; it means with empty conceit arisen.
Unnaḷā có nghĩa là những người có ngọn giáo vươn cao, tức là những người có lòng kiêu căng rỗng tuếch nổi lên.
Capalāti pattacīvaramaṇḍanādinā cāpallena yuttā.
Fickle means: possessed of fickleness through adorning the bowl and robe, and so on.
Capalā có nghĩa là những người có sự hấp tấp trong việc trang trí bát và y, v.v.
Mukharāti mukhakharā, kharavacanāti vuttaṃ hoti, vikiṇṇavācāti asaṃyatavacanā, divasampi niratthakavacanappalāpino.
Harsh-mouthed means: with a harsh mouth; it means having harsh speech. Of scattered speech means having unrestrained speech, prattling meaningless words even for a whole day.
Mukharā có nghĩa là những người có lời nói thô lỗ, tức là những người có lời nói gay gắt; vikiṇṇavācā có nghĩa là những người có lời nói không kiểm soát, những người nói những lời vô ích suốt cả ngày.
Indriyesu aguttadvārāti chasu indriyesu asaṃvutakammadvārā.
With faculties unguarded means: with the doors of action unrestrained regarding the six faculties.
Indriyesu aguttadvārā có nghĩa là những người có cửa nghiệp không được phòng hộ ở sáu căn.
Bhojane amattaññunoti bhojane yā mattā jānitabbā pariyesanapaṭiggahaṇaparibhogesu yuttatā, tassā ajānanakā.
Not knowing the measure in food means: not knowing the measure that should be known in food, that is, the appropriateness in seeking, accepting, and consuming.
Bhojane amattaññuno có nghĩa là những người không biết về mức độ cần thiết trong việc ăn uống, tức là sự phù hợp trong việc tìm kiếm, tiếp nhận và tiêu thụ vật thực.
Jāgariyaṃ ananuyuttāti jāgare ananuyuttā.
Not devoted to wakefulness means: not devoted to vigilance.
Jāgariyaṃ ananuyuttā có nghĩa là những người không chuyên tâm vào sự tỉnh thức.
Sāmaññe anapekkhavantoti samaṇadhamme nirapekkhā, dhammānudhammappaṭipattirahitāti attho.
Not concerned with the ascetic life means: having no regard for the duties of a recluse; the meaning is, lacking the practice of what is in accordance with the Dhamma.
Sāmaññe anapekkhavanto có nghĩa là những người không quan tâm đến pháp của Sa-môn, tức là những người không thực hành Dhamma-anudhamma.
Sikkhāya na tibbagāravāti sikkhāpadesu bahulagāravā na honti, āpattivītikkamabahulā vā.
Not having deep respect for the training means: not having much respect for the training precepts, or being full of transgressions of offenses.
Sikkhāya na tibbagāravā có nghĩa là những người không có sự tôn kính sâu sắc đối với các giới luật, hoặc những người thường xuyên vi phạm giới luật.
Bāhulikātiādi dhammadāyāde vuttaṃ, kusītātiādi bhayabherave.
Indulgent and so on is stated in the Dhammadāyāda Sutta; lazy and so on is in the Bhayabherava Sutta.
Bāhulikā v.v. đã được nói trong Dhammadāyāda, kusītā v.v. đã được nói trong Bhayabherava.
Dhammapariyāyenāti dhammadesanāya.
By this discourse on the Dhamma means: by this sermon on the Dhamma.
Dhammapariyāyenā có nghĩa là bằng bài thuyết pháp.
Saddhā agārasmāti pakatiyāpi saddhā, pabbajitāpi saddhāya agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā.
Go forth from the home life out of faith means: being faithful by nature, they also went forth from the home life into homelessness out of faith.
Saddhā agārasmā có nghĩa là những người có đức tin tự nhiên, và những người đã xuất gia cũng là những người đã xuất gia từ gia đình để sống không gia đình bằng đức tin.
Pivanti maññe ghasanti maññeti pivanti viya ghasanti viya.
Drink it, I think, and consume it, I think means: as if they drink, as if they consume.
Pivanti maññe ghasanti maññe có nghĩa là như thể uống, như thể ăn.
Attamanavācaṃ nicchārentā vacasā pivanti viya, abbhanumodantā manasā ghasanti viya.
Those uttering a glad utterance seem to drink with their words; those rejoicing seem to consume with their minds.
Những người nói lời hoan hỷ thì như thể uống bằng lời nói, những người hoan hỷ tột độ thì như thể ăn bằng tâm ý.
Sādhu vatāti sundaraṃ vata.
It is good, indeed means: it is excellent, indeed.
Sādhu vatā có nghĩa là thật tốt lành thay.
Sabrahmacārīti rassampi vaṭṭati dīghampi.
Fellow Dhamma-farer: both the short and long forms are correct.
Sabrahmacārī có thể là âm ngắn hoặc âm dài.
Rasse sati sāriputtassa upari hoti, dīghe sati sabrahmacārīnaṃ.
With the short form, it refers to Sāriputta; with the long form, it refers to the fellow Dhamma-farers.
Khi là âm ngắn, nó chỉ về Sāriputta; khi là âm dài, nó chỉ về các đồng phạm hạnh.
Yadā sāriputtassa upari hoti, tadā sabrahmacārī sāriputto amhe akusalā vuṭṭhāpetvāti attho.
When it refers to Sāriputta, the meaning is: the fellow Dhamma-farer Sāriputta raises us from what is unwholesome.
Khi nó chỉ về Sāriputta, thì ý nghĩa là: Tôn giả Sāriputta, người đồng phạm hạnh, đã đưa chúng tôi thoát khỏi những điều bất thiện.
Yadā sabrahmacārīnaṃ, tadā sabrahmacārayo akusalā vuṭṭhāpetvāti attho.
When it refers to the fellow Dhamma-farers, the meaning is: he raises the fellow Dhamma-farers from what is unwholesome.
Khi nó chỉ về các đồng phạm hạnh, thì ý nghĩa là: các đồng phạm hạnh đã đưa chúng tôi thoát khỏi những điều bất thiện.
Daharoti taruṇo.
Young means: a youth.
Daharo có nghĩa là trẻ tuổi.
Yuvāti yobbanabhāve ṭhito.
A young man means: one in a state of youthfulness.
Yuvā có nghĩa là người đang ở trong tuổi thanh xuân.
Maṇḍanakajātikoti alaṅkārakasabhāvo.
Given to adornment means: having a nature inclined to adornment.
Maṇḍanakajātiko có nghĩa là người có thói quen trang sức.
Tattha koci taruṇopi yuvā na hoti yathā atitaruṇo, koci yuvāpi maṇḍanakajātiko na hoti yathā upasantasabhāvo, ālasiyabyasanādīhi vā abhibhūto, idha pana daharo ceva yuvā ca maṇḍanakajātiko ca adhippeto, tasmā evamāha.
Therein, someone may be a youth but not a young man, such as a very young boy. Someone may be a young man but not given to adornment, such as one with a calm nature, or one overcome by laziness, misfortune, and so on. But here, one who is young, a young man, and given to adornment is intended. Therefore, he said thus.
Trong số đó, có người trẻ tuổi nhưng không phải là thanh niên, như người quá trẻ; có người thanh niên nhưng không có thói quen trang sức, như người có bản tính trầm tĩnh, hoặc bị lười biếng, thói hư tật xấu, v.v. Ở đây, ý muốn nói là người vừa trẻ tuổi, vừa thanh niên, vừa có thói quen trang sức. Vì vậy, Đức Phật đã nói như vậy.
Uppalādīni lokasammatattā vuttāni.
Blue water lilies and so on are mentioned because they are esteemed by the world.
Các loài Uppalā v.v. được nói đến vì chúng được thế gian chấp nhận.
Itiha teti evaṃ te.
Thus these means: in this way, these.
Itiha te có nghĩa là như vậy.
Ubho mahānāgāti dvepi mahānāgā, dvepi hi ete aggasāvakā ‘‘mahānāgā’’ti vuccanti.
Both great nāgas means: both of these two great nāgas. For both of these chief disciples are called "great nāgas."
Ubho mahānāgā có nghĩa là cả hai vị đại long tượng. Cả hai vị Đại đệ tử này đều được gọi là "mahānāgā".
Tatrāyaṃ vacanattho, chandādīhi na gacchantīti nāgā, tena tena maggena pahīne kilese na āgacchantīti nāgā, nānappakārakaṃ āguṃ na karontīti nāgā, ayamettha saṅkhepo.
Herein, this is the meaning of the word: because they do not go by way of desire and so on, they are nāgas; because they do not return to the defilements abandoned by this or that path, they are nāgas; because they do not commit any kind of transgression, they are nāgas. This is the summary here.
Ở đây, ý nghĩa của từ này là: những người không đi theo dục vọng, v.v., nên được gọi là nāgā; những người không quay lại với những phiền não đã được đoạn trừ bằng con đường đó, nên được gọi là nāgā; những người không gây ra những lỗi lầm đa dạng, nên được gọi là nāgā. Đây là tóm tắt ở đây.
Vitthāro pana mahāniddese (mahāni. 80) vuttanayeneva veditabbo.
But the detailed explanation should be understood in the way stated in the Mahāniddesa.
Phần giải thích chi tiết nên được hiểu theo cách đã nói trong Mahāniddesa.
Apica –
Furthermore–
Hơn nữa –
Evamettha attho veditabbo.
In this way, the meaning should be understood here.
Ý nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.
Mahantā nāgā mahānāgā, aññehi khīṇāsavanāgehi pujjatarā ca pāsaṃsatarā cāti attho.
Great nāgas are mahānāgas; the meaning is, they are more worthy of reverence and praise than other nāgas who are Stream-enterers.
Những Nāga vĩ đại là mahānāgā, tức là những vị đáng tôn kính và đáng khen ngợi hơn những Nāga A-la-hán khác.
Aññamaññassāti añño aññassa.
Of each other means: one of another.
Aññamaññassā có nghĩa là người này của người kia.
Samanumodiṃsūti samaṃ anumodiṃsu.
Rejoiced together means: they rejoiced in harmony.
Samanumodiṃsū có nghĩa là cùng hoan hỷ.
Tattha imāya upamāya mahāmoggallāno anumodi, paṭibhātu taṃ āvusoti dhammasenāpati.
Therein, Mahāmoggallāna rejoiced in this simile; the General of the Dhamma rejoiced, saying, "Let it occur to you, friend."
Trong đó, Đại Trưởng lão Moggallāna đã hoan hỷ với ví dụ này, còn Pháp tướng quân thì nói: "Mong rằng nó khởi lên trong Hiền giả."
Tena vuttaṃ ‘‘aññamaññassa subhāsitaṃ samanumodiṃsū’’ti.
Therefore it was said: "They rejoiced in one another's well-spoken words."
Do đó, đã nói rằng: “Họ đã hoan hỷ với lời nói hay của nhau.”
Idaṃ paripuṇṇasampannaṃ nāma.
This is called "complete accomplishment."
Đây gọi là đầy đủ viên mãn.
‘‘Iminā pātimokkhasaṃvarena upeto hoti samupeto upāgato samupāgato upapanno sampanno samannāgato’’ti (vibha. 511) idaṃ samaṅgisampannaṃ nāma.
"With this Pātimokkha restraint he is endowed, well endowed, attained, well attained, arisen, accomplished, possessed of"—this is called "endowment-accomplishment."
“Với sự giữ gìn giới bổn Pātimokkha này, vị ấy được trang bị, được trang bị đầy đủ, đạt được, đạt được đầy đủ, thành tựu, đầy đủ, được sở hữu.” Đây gọi là đầy đủ sung túc.
‘‘Imissā, bhante, mahāpathaviyā heṭṭhimatalaṃ sampannaṃ, seyyathāpi khuddamadhuṃ aneḷakaṃ, evamassāda’’nti (pārā. 17) idaṃ madhurasampannaṃ nāma.
"Bhante, the lower surface of this great earth is accomplished, just as fine honey without impurities; such is its taste"—this is called "sweet accomplishment."
“Bạch Thế Tôn, tầng đất thấp nhất của đại địa này đầy đủ, giống như mật ong nhỏ không có tạp chất, vị của nó cũng vậy.” Đây gọi là đầy đủ ngọt ngào.
Idha pana paripuṇṇasampannampi samaṅgisampannampi vaṭṭati.
Here, however, both "complete accomplishment" and "endowment-accomplishment" are applicable.
Ở đây, cả đầy đủ viên mãn và đầy đủ sung túc đều thích hợp.
Tasmā sampannasīlāti paripuṇṇasīlā hutvātipi sīlasamaṅgino hutvātipi evamettha attho vedibbo.
Therefore, in "accomplished in sīla," the meaning should be understood in this way: "having complete sīla," or "being endowed with sīla."
Do đó, ý nghĩa của từ "sampannasīlā" ở đây nên được hiểu là "đã trở thành người có giới hạnh viên mãn" hoặc "đã trở thành người có giới hạnh đầy đủ".
Sīlanti kenaṭṭhena sīlaṃ?
"Sīla"—in what sense is it sīla?
Giới (sīla) là giới theo nghĩa nào?
Sīlanaṭṭhena sīlaṃ.
In the sense of composing, it is sīla.
Là giới theo nghĩa là sự sắp đặt tốt đẹp.
Tassa vitthārakathā visuddhimagge vuttā.
Its detailed explanation is given in the Visuddhimagga.
Lời giải thích chi tiết về điều đó đã được nói trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Tattha bījakhaṇḍaṃ nāma yattha antarantarā bījāni khaṇḍāni vā pūtīni vā honti, tāni yattha vapanti, tattha sassaṃ na uṭṭheti, khettaṃ khaṇḍaṃ hoti.
Therein, "broken by seed" is when here and there the seeds are broken or rotten; where they are sown, the crop does not grow, and the field is broken.
Hạt giống bị hư hại là nơi mà hạt giống bị gãy hoặc thối rữa ở giữa, khi gieo vào đó, cây trồng không mọc lên, ruộng bị hư hại.
Vappakhaṇḍaṃ nāma yattha akusalo bījāni vapanto antarantarā nipāteti.
"Broken by sowing" is when an unskilled person, sowing seeds, drops them intermittently.
Gieo trồng không đều là nơi mà người nông dân không khéo léo gieo hạt giống một cách ngắt quãng.
Evañhi sabbattha sassaṃ na uṭṭheti, khettaṃ khaṇḍaṃ hoti.
In this way, the crop does not grow everywhere, and the field is broken.
Như vậy, cây trồng sẽ không mọc lên khắp nơi, ruộng bị hư hại.
Udakakhaṇḍaṃ nāma yattha katthaci udakaṃ atibahu vā na vā hoti, tatrāpi hi sassāni na uṭṭhenti, khettaṃ khaṇḍaṃ hoti.
"Broken by water" is when in some places there is either too much water or none at all; there too the crops do not grow, and the field is broken.
Nước không đủ hoặc quá nhiều là nơi mà nước quá nhiều hoặc không có ở một số chỗ, ở đó cây trồng cũng không mọc lên, ruộng bị hư hại.
Ūsakhaṇḍaṃ nāma yattha kassako kismiñci padese naṅgalena bhūmiṃ cattāro pañca vāre kasanto atigambhīraṃ karoti, tato ūsaṃ uppajjati, tatrāpi hi sassaṃ na uṭṭheti, khettaṃ khaṇḍaṃ hoti, tādisañca khettaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ, tatrāpi hi bahumpi vapitvā appaṃ labhati.
"Broken by saline soil" is when a farmer, ploughing the ground four or five times in a certain area, makes it too deep, from which saline soil arises; there too the crop does not grow, and the field is broken. Such a field is not very fruitful, not of great benefit, for even if much is sown there, little is obtained.
Đất bị mặn là nơi mà người nông dân cày đất quá sâu bốn hoặc năm lần ở một chỗ nào đó bằng cái cày, từ đó đất mặn xuất hiện, ở đó cây trồng cũng không mọc lên, ruộng bị hư hại, và một thửa ruộng như vậy không mang lại nhiều quả, không mang lại nhiều lợi ích, ở đó dù gieo nhiều cũng chỉ thu được ít.
Imesaṃ pana catunnaṃ dosānaṃ vigamā khettaṃ paripuṇṇaṃ hoti.
But through the removal of these four faults, the field becomes complete.
Nhưng khi bốn khuyết điểm này được loại bỏ, thửa ruộng sẽ đầy đủ.
Tādisañca khettaṃ mahapphalaṃ hoti mahānisaṃsaṃ.
And such a field is very fruitful, of great benefit.
Và một thửa ruộng như vậy sẽ mang lại nhiều quả và nhiều lợi ích.
Evameva khaṇḍaṃ chiddaṃ sabalaṃ kammāsanti catudosasamannāgataṃ sīlaṃ aparipūraṃ hoti.
In the very same way, sīla that is possessed of the four faults—broken, perforated, spotted, and mottled—is incomplete.
Cũng như vậy, giới không đầy đủ khi có bốn khuyết điểm: bị đứt đoạn, bị thủng, bị lốm đốm, và bị pha tạp.
Tādisañca sīlaṃ na mahapphalaṃ hoti, na mahānisaṃsaṃ.
And such sīla is not very fruitful, not of great benefit.
Và một giới như vậy không mang lại nhiều quả, không mang lại nhiều lợi ích.
Imesaṃ pana catunnaṃ dosānaṃ vigamā sīlakhettaṃ paripuṇṇaṃ hoti, tādisañca sīlaṃ mahapphalaṃ hoti mahānisaṃsaṃ.
But through the removal of these four faults, the field of sīla becomes complete, and such sīla is very fruitful, of great benefit.
Nhưng khi bốn khuyết điểm này được loại bỏ, ruộng giới sẽ đầy đủ, và một giới như vậy sẽ mang lại nhiều quả và nhiều lợi ích.
Tattha ‘‘sampannasīlā’’ti ettāvatā kira bhagavā catupārisuddhisīlaṃ uddisitvā ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvutā’’ti iminā tattha jeṭṭhakasīlaṃ vitthāretvā dassesīti dīpavihāravāsī sumanatthero āha.
Therein, the Elder Sumana, a resident of Dīpavihāra, said: "By 'accomplished in sīla,' the Blessed One indicated the fourfold purification sīla, and then, by 'restrained by the Pātimokkha restraint,' he explained in detail the chief sīla among them."
Trong đó, Trưởng lão Sumanā, người cư trú tại Dīpavihāra, đã nói rằng: “Với từ ‘sampannasīlā’ (giới đầy đủ) này, Đức Thế Tôn đã chỉ ra Tứ thanh tịnh giới, và với từ ‘pātimokkhasaṃvarasaṃvutā’ (được chế ngự bởi sự phòng hộ giới bổn Pātimokkha) này, Ngài đã giải thích và trình bày giới tối thượng trong số đó.”
Antevāsiko panassa tepiṭakacūḷanāgatthero āha – ubhayatthāpi pātimokkhasaṃvaro bhagavatā vutto, pātimokkhasaṃvaroyeva hi sīlaṃ.
But his resident pupil, the Elder Tepiṭaka Cūḷanāga, said: "In both places, the Pātimokkha restraint was spoken of by the Blessed One, for the Pātimokkha restraint itself is sīla."
Nhưng đệ tử của Ngài, Trưởng lão Tipiṭakacūḷanāga, đã nói: “Đức Thế Tôn đã nói về sự phòng hộ giới bổn Pātimokkha ở cả hai nơi, vì chỉ có sự phòng hộ giới bổn Pātimokkha mới là giới.
Itarāni pana tīṇi sīlanti vuttaṭṭhānaṃ nāma atthīti ananujānanto vatvā āha – ‘‘indriyasaṃvaro nāma chadvārarakkhāmattakameva, ājīvapārisuddhi dhammena samena paccayuppattimattakaṃ, paccayanissitaṃ paṭiladdhapaccaye idamatthanti paccavekkhitvā paribhuñjanamattakaṃ.
Not allowing that there is any passage where the other three are called 'sīla,' he spoke and said: "Restraint of the sense faculties is merely the guarding of the six doors; purity of livelihood is merely the production of requisites righteously and fairly; that which is dependent on requisites is merely using the received requisites after having reflected, 'This is for this purpose.'"
Còn ba loại giới khác thì không có chỗ nào được gọi là giới.” Vị ấy không đồng ý và nói: “Sự phòng hộ các căn chỉ là việc bảo vệ sáu cửa giác quan; sự thanh tịnh về phương tiện sinh sống chỉ là việc có được các vật dụng một cách hợp pháp và đúng đắn; sự nương tựa vào các vật dụng chỉ là việc quán xét khi thọ dụng các vật dụng đã nhận được, rằng ‘điều này có lợi ích’.
Nippariyāyena pātimokkhasaṃvarova sīlaṃ.
Unconditionally, the Pātimokkha restraint itself is sīla.
Nói một cách tuyệt đối, chỉ có sự phòng hộ giới bổn Pātimokkha mới là giới.
Yassa so bhinno, ayaṃ chinnasīso viya puriso hatthapāde sesāni rakkhissatīti na vattabbo.
For whomever that is broken, he cannot be said to guard the remaining things, just like a man whose head has been cut off cannot be said to guard his hands and feet.
Người nào đã vi phạm giới đó, thì không thể nói rằng người đó sẽ bảo vệ các phần còn lại như tay chân, giống như một người đã bị chặt đầu.
Yassa pana so arogo, ayaṃ acchinnasīso viya puriso jīvitaṃ sesāni puna pākatikāni katvā rakkhituṃ sakkoti.
But for whomever that is unimpaired, he is able to restore the remaining things to their natural state and guard them, just like a man whose head is not cut off is able to protect his life and restore his other limbs to their natural state.
Nhưng người nào giữ giới đó không bị hư hoại, thì người đó có thể bảo vệ sự sống và các phần còn lại, làm cho chúng trở lại bình thường, giống như một người chưa bị chặt đầu.
Tasmā ‘sampannasīlā’ti iminā pātimokkhasaṃvaraṃ uddisitvā ‘sampannapātimokkhā’ti tasseva vevacanaṃ vatvā taṃ vitthāretvā dassento ‘pātimokkhasaṃvarasaṃvutā’tiādimāhā’’ti.
Therefore, having indicated the Pātimokkha restraint by 'accomplished in sīla,' and having stated a synonym for it, 'accomplished in the Pātimokkha,' in order to explain it in detail, he said 'restrained by the Pātimokkha restraint,' and so on."
Do đó, khi Đức Phật muốn chỉ ra sự phòng hộ giới bổn Pātimokkha bằng từ ‘sampannasīlā’ (giới đầy đủ), và sau đó nói ‘sampannapātimokkhā’ (Pātimokkha đầy đủ) như một từ đồng nghĩa của nó, rồi giải thích chi tiết điều đó, Ngài đã nói ‘pātimokkhasaṃvarasaṃvutā’ (được chế ngự bởi sự phòng hộ giới bổn Pātimokkha) và những điều tương tự.”
Tattha pātimokkhasaṃvarasaṃvutāti pātimokkhasaṃvarena samannāgatā.
Therein, "restrained by the Pātimokkha restraint" means possessed of the Pātimokkha restraint.
Trong đó, pātimokkhasaṃvarasaṃvutā có nghĩa là được trang bị sự phòng hộ giới bổn Pātimokkha.
Ācāragocarasampannāti ācārena ca gocarena ca sampannā.
"Accomplished in conduct and resort" means accomplished in both conduct and resort.
Ācāragocarasampannā có nghĩa là đầy đủ về oai nghi và phạm vi hành trì.
Aṇumattesūti appamattakesu.
"In minute" means in small amounts.
Aṇumattesū có nghĩa là những điều rất nhỏ.
Vajjesūti akusaladhammesu.
"Faults" means in unwholesome states.
Vajjesū có nghĩa là những pháp bất thiện.
Bhayadassāvīti bhayadassino.
"Seeing danger" means seeing fear.
Bhayadassāvī có nghĩa là thấy được sự nguy hiểm.
Samādāyāti sammā ādiyitvā.
"Having undertaken" means having well taken up.
Samādāyā có nghĩa là đã thọ trì một cách đúng đắn.
Sikkhatha sikkhāpadesūti sikkhāpadesu taṃ taṃ sikkhāpadaṃ samādiyitvā sikkhatha.
"You should train in the training rules" means you should train by undertaking each and every training rule among the training rules.
Sikkhatha sikkhāpadesū có nghĩa là hãy học tập trong các giới luật, thọ trì từng giới luật đó mà học tập.
Apica samādāya sikkhatha sikkhāpadesūti yaṃkiñci sikkhākoṭṭhāsesu sikkhitabbaṃ kāyikaṃ vācasikañca, taṃ sabbaṃ samādāya sikkhathāti ayamettha saṅkhepo, vitthārato pana sabbānetāni pātimokkhasaṃvarādīni padāni visuddhimagge vuttāni.
Moreover, "having undertaken, you should train in the training rules" means whatever bodily or verbal conduct is to be trained in among the sections of the training, you should train by undertaking it all. This is the summary here; but in detail, all these terms, beginning with Pātimokkha restraint, are stated in the Visuddhimagga.
Hơn nữa, samādāya sikkhatha sikkhāpadesū có nghĩa là bất cứ điều gì cần học tập trong các phần của giới luật, dù là về thân hay lời nói, hãy thọ trì tất cả và học tập – đây là ý nghĩa tóm tắt ở đây; còn về chi tiết, tất cả các từ ngữ như sự phòng hộ giới bổn Pātimokkha và những điều tương tự đã được nói trong Thanh Tịnh Đạo.
65. Ākaṅkheyya ceti idaṃ kasmā āraddhaṃ?
65. "If he should wish"—why was this begun?
65. Ākaṅkheyya ce (Nếu muốn) – điều này được bắt đầu vì lý do gì?
Sīlānisaṃsadassanatthaṃ.
To show the benefits of sīla.
Để chỉ ra lợi ích của giới.
Sacepi acirapabbajitānaṃ vā duppaññānaṃ vā evamassa ‘‘bhagavā sīlaṃ pūrethāti vadati, ko nu kho sīlapūraṇe ānisaṃso, ko viseso, kā vaḍḍhī’’ti?
If it should occur to those who have not been long ordained or to those of little wisdom: "The Blessed One says, 'Fulfill sīla,' but what, indeed, is the benefit in fulfilling sīla? What is the distinction? What is the growth?"
Nếu có những người mới xuất gia hoặc những người kém trí tuệ nghĩ rằng: “Đức Thế Tôn nói hãy viên mãn giới hạnh, vậy lợi ích của việc viên mãn giới hạnh là gì, có gì đặc biệt, có gì tăng trưởng?”
Tesaṃ sattarasa ānisaṃse dassetuṃ evamāha.
He spoke thus to show them the seventeen benefits.
Để chỉ ra mười bảy lợi ích cho những người đó, Ngài đã nói như vậy.
Appeva nāma etaṃ sabrahmacārīnaṃ piyamanāpatādiāsavakkhayapariyosānaṃ ānisaṃsaṃ sutvāpi sīlaṃ paripūreyyunti.
Perhaps, after hearing this benefit that begins with being dear and agreeable to their fellow celibates and culminates in the destruction of the taints, they might indeed fulfill their sīla.
Có lẽ khi nghe những lợi ích này, từ việc được các bạn đồng phạm hạnh yêu mến, ưa thích cho đến sự đoạn tận các lậu hoặc, họ sẽ viên mãn giới hạnh.
Visakaṇṭakavāṇijo viya.
Like the trader of "poison-thorns."
Giống như người bán thuốc độc và gai.
Visakaṇṭakavāṇijo nāma guḷavāṇijo vuccati.
The "trader of poison-thorns" is said to be a trader of molasses.
Người bán thuốc độc và gai được gọi là người bán đường thốt nốt.
So kira guḷaphāṇitakhaṇḍasakkharādīni sakaṭenādāya paccantagāmaṃ gantvā ‘‘visakaṇṭakaṃ gaṇhatha, visakaṇṭakaṃ gaṇhathā’’ti ugghosesi.
It is said that he, having loaded his cart with lumps of molasses, treacle, sugar candy, and sugar, went to a remote village and proclaimed, "Get your poison-thorns! Get your poison-thorns!"
Người đó đã chở đường thốt nốt, mật đường, đường mía, v.v., bằng xe bò đến một ngôi làng biên giới và rao lớn: “Hãy mua thuốc độc và gai, hãy mua thuốc độc và gai!”
Taṃ sutvā gāmikā ‘‘visaṃ nāma kakkhaḷaṃ, yo naṃ khādati, so marati, kaṇṭakampi vijjhitvā māreti, ubhopete kakkhaḷā, ko ettha ānisaṃso’’ti gehadvārāni thakesuṃ, dārake ca palāpesuṃ.
Hearing this, the villagers thought, "Poison is harsh; whoever eats it dies. A thorn also pierces and kills. Both are harsh. What is the benefit in this?" They shut the doors of their houses and made the children run away.
Nghe vậy, dân làng đóng cửa nhà lại và đuổi con cái đi, nói: “Thuốc độc thì khắc nghiệt, ai ăn vào sẽ chết; gai cũng đâm vào mà giết chết. Cả hai thứ này đều khắc nghiệt, vậy có lợi ích gì?”
Taṃ disvā vāṇijo ‘‘avohārakusalā ime gāmikā, handa ne upāyena gaṇhāpemī’’ti ‘‘atimadhuraṃ gaṇhatha, atisāduṃ gaṇhatha, guḷaṃ phāṇitaṃ sakkharaṃ samagghaṃ labbhati, kūṭamāsakakūṭakahāpaṇādīhipi labbhatī’’ti ugghosesi.
Seeing that, the merchant thought, “These villagers are unskilled in commerce. Come now, I will get them by a stratagem.” He proclaimed, “Take what is very sweet, take what is very delicious, molasses, treacle, and sugar are available cheaply, and can be obtained even with counterfeit māsakas, counterfeit kahāpaṇas, and so on.”
Thấy vậy, người lái buôn nghĩ: "Những người dân làng này không khéo léo trong giao dịch, hãy để ta dùng mưu kế để lấy hàng của họ." Rồi ông ta rao lớn: "Hãy lấy thứ rất ngọt, hãy lấy thứ rất ngon, đường thốt nốt, mật đường, đường mía đều có thể lấy với giá phải chăng, cũng có thể lấy bằng tiền xu giả, tiền vàng giả, v.v."
Taṃ sutvā gāmikā haṭṭhatuṭṭhā āgantvā bahumpi mūlaṃ datvā gahesuṃ.
Hearing that, the villagers, delighted and joyful, came and bought it, giving a great price.
Nghe vậy, những người dân làng vui mừng hớn hở đến, trả nhiều tiền và lấy hàng.
Tattha vāṇijassa ‘‘visakaṇṭakaṃ gaṇhathā’’ti ugghosanaṃ viya bhagavato ‘‘sampannasīlā, bhikkhave, viharatha…pe… samādāya sikkhatha sikkhāpadesū’’ti vacanaṃ.
Herein, like the merchant’s proclamation, “Take the visakaṇṭaka,” should be understood the Blessed One’s words, “Dwell, O monks, accomplished in sīla… undertake and train in the training rules.”
Trong đó, lời rao của người lái buôn: "Hãy lấy visakaṇṭakaṃ (gai độc)" ví như lời của Đức Thế Tôn: "Này các Tỳ-khưu, hãy sống với giới hạnh đầy đủ... (v.v.)... hãy thọ trì và tu học trong các học giới."
‘‘Ubhopete kakkhaḷā, ko ettha ānisaṃso’’ti gāmikānaṃ cintanaṃ viya bhagavā ‘‘sampannasīlā viharathā’’ti āha, ‘‘sīlañca nāmetaṃ kakkhaḷaṃ pharusaṃ khiḍḍādipaccanīkaṃ, ko nu kho sampannasīlānaṃ ānisaṃso’’ti bhikkhūnaṃ cintanaṃ.
Like the villagers’ thinking, “Both of these are harsh, what benefit is there in this?” is the monks’ thinking: “The Blessed One said, ‘Dwell accomplished in sīla,’ but this thing called sīla is harsh, rough, and opposed to play and the like. What then is the benefit for those accomplished in sīla?”
Việc dân làng nghĩ: "Cả hai thứ này đều thô cứng, lợi ích gì ở đây?" ví như việc các Tỳ-khưu nghĩ khi Đức Thế Tôn nói: "Hãy sống với giới hạnh đầy đủ": "Giới hạnh này thật thô cứng, khắc nghiệt, đối nghịch với sự vui đùa, vậy lợi ích gì khi có giới hạnh đầy đủ?"
Atha tassa vāṇijassa ‘‘atimadhuraṃ gaṇhathā’’tiādivacanaṃ viya bhagavato piyamanāpatādiāsavakkhayapariyosānaṃ sattarasaānisaṃsappakāsanatthaṃ ‘‘ākaṅkheyya ce’’tiādivacanaṃ veditabbaṃ.
Then, like that merchant’s words, “Take what is very sweet,” and so on, should be understood the Blessed One’s words beginning with “If a monk should wish,” for the purpose of explaining the seventeen benefits, beginning with being dear and agreeable and ending with the destruction of the taints.
Và lời của người lái buôn: "Hãy lấy thứ rất ngọt," v.v., ví như lời của Đức Thế Tôn: "Nếu một người mong muốn," v.v., để tuyên bố mười bảy lợi ích, từ việc được yêu mến, dễ chịu cho đến tận diệt các lậu hoặc.
Tattha ākaṅkheyya ceti yadi ākaṅkheyya yadi iccheyya.
Therein, if he should wish means if he should desire, if he should want.
Ở đây, ākaṅkheyya ce nghĩa là nếu mong muốn, nếu ước muốn.
Piyo ca assanti piyacakkhūhi sampassitabbo, sinehuppattiyā padaṭṭhānabhūto bhaveyyanti vuttaṃ hoti.
And he would be dear means he would be one to be looked upon with affectionate eyes; it is said that he would be a basis for the arising of affection.
Piyo ca assa có nghĩa là đáng được nhìn bằng con mắt yêu mến, tức là đáng là nguyên nhân phát sinh tình cảm.
Manāpoti tesaṃ manavaḍḍhanako, tesaṃ vā manena pattabbo, mettacittena pharitabboti vuttaṃ hoti.
Agreeable means one who increases their pleasure of mind, or one who is to be attained by their mind; it is said that he is one to be pervaded with a mind of loving-kindness.
Manāpo là người làm tăng trưởng tâm của họ, hoặc là người được tâm của họ đạt đến, tức là đáng được trải tâm từ.
Garūti tesaṃ garuṭṭhāniyo pāsāṇacchattasadiso.
Respected means he is in a position of respect for them, like a stone parasol.
Garū là người đáng được tôn kính đối với họ, giống như một cây dù đá.
Bhāvanīyoti ‘‘addhā ayamāyasmā jānaṃ jānāti passaṃ passatī’’ti evaṃ sambhāvanīyo.
To be esteemed means one to be highly regarded in this way: “Indeed, this venerable one knows what should be known, sees what should be seen.”
Bhāvanīyo là người đáng được quý trọng như: "Chắc chắn vị Tôn giả này biết những gì đáng biết, thấy những gì đáng thấy."
Sīlesvevassa paripūrakārīti catupārisuddhisīlesuyeva paripūrakārī assa, anūnena paripūritākārena samannāgato bhaveyyāti vuttaṃ hoti.
He should be a fulfiller of the precepts means he should be a fulfiller of the four kinds of purity of sīla; it is said that he should be endowed with the characteristic of fulfilling them without deficiency.
Sīlesvevassa paripūrakārī có nghĩa là người ấy nên hoàn thiện trong Tứ thanh tịnh giới (catupārisuddhisīla), tức là nên có đầy đủ sự hoàn thiện không thiếu sót.
Ajjhattaṃ cetosamathamanuyuttoti attano cittasamathe yutto, ettha hi ajjhattanti vā attanoti vā etaṃ ekatthaṃ, byañjanameva nānaṃ.
Devoted to internal serenity of mind means devoted to the calming of his own mind. For here, “internal” or “one’s own” have the same meaning; only the expression is different.
Ajjhattaṃ cetosamathamanuyutto là người tinh tấn trong sự an tịnh tâm của mình. Ở đây, "ajjhattaṃ" hay "attano" có cùng nghĩa, chỉ khác về từ ngữ.
Bhummatthe panetaṃ samathanti upayogavacanaṃ.
But this word “serenity” is a statement in the accusative case used in the sense of the locative case.
Từ "samatha" ở đây là một từ chỉ sự ứng dụng trong nghĩa vị trí (bhummattha).
Anūti iminā upasaggena yoge siddhaṃ.
It is accomplished in connection with the prefix “anu.”
Nó được hoàn thành với tiền tố "anu" trong ngữ cảnh này.
Anirākatajjhānoti bahi anīhaṭajjhāno, avināsitajjhāno vā, nīharaṇavināsatthañhi idaṃ nirākaraṇaṃ nāma.
Not neglecting jhāna means not having brought the jhāna out, or not having destroyed the jhāna. For this term “neglecting” has the meaning of bringing out or destroying.
Anirākatajjhāno là người không loại bỏ Thiền (jhāna) ra bên ngoài, hoặc là người không làm mất Thiền. Vì "nirākaraṇaṃ" có nghĩa là loại bỏ hoặc làm mất.
Thambhaṃ niraṃkatvā nivātavuttītiādīsu cassa payogo daṭṭhabbo.
Its usage should be seen in such phrases as “having fixed a pillar, he lives in a sheltered place.”
Việc sử dụng từ này có thể thấy trong các trường hợp như "Thambhaṃ niraṃkatvā nivātavuttī" (loại bỏ cột trụ và sống trong nơi không gió), v.v.
Vipassanāya samannāgatoti sattavidhāya anupassanāya yutto, sattavidhā anupassanā nāma aniccānupassanā dukkhānupassanā anattānupassanā nibbidānupassanā virāgānupassanā nirodhānupassanā paṭinissaggānupassanāti.
Endowed with vipassanā means yoked to the seven kinds of insight-contemplation. The seven kinds of insight-contemplation are: contemplation of impermanence, contemplation of suffering, contemplation of non-self, contemplation of disenchantment, contemplation of dispassion, contemplation of cessation, and contemplation of relinquishment.
Vipassanāya samannāgato là người có đầy đủ bảy loại quán chiếu (anupassanā). Bảy loại anupassanā là: vô thường quán (aniccānupassanā), khổ quán (dukkhānupassanā), vô ngã quán (anattānupassanā), yếm ly quán (nibbidānupassanā), ly tham quán (virāgānupassanā), diệt quán (nirodhānupassanā), xả ly quán (paṭinissaggānupassanā).
Tā visuddhimagge vitthāritā.
They are explained in detail in the Visuddhimagga.
Những điều này đã được giải thích chi tiết trong Visuddhimagga.
Brūhetā suññāgārānanti vaḍḍhetā suññāgārānaṃ, ettha ca samathavipassanāvasena kammaṭṭhānaṃ gahetvā rattindivaṃ suññāgāraṃ pavisitvā nisīdamāno bhikkhu ‘‘brūhetā suññāgārāna’’nti veditabbo.
An augmenter of empty dwellings means a developer of empty dwellings. And here, a monk who, having taken up a meditation subject by way of samatha and vipassanā, enters an empty dwelling day and night and sits, should be known as “an augmenter of empty dwellings.”
Brūhetā suññāgārānaṃ là người làm tăng trưởng các trú xứ vắng vẻ. Ở đây, một Tỳ-khưu lấy đề mục thiền định (kammaṭṭhāna) theo cách Samatha và Vipassanā, rồi ngày đêm vào trú xứ vắng vẻ để ngồi thiền, được gọi là "người làm tăng trưởng các trú xứ vắng vẻ."
Ekabhūmakādipāsāde kurumānopi pana neva suññāgārānaṃ brūhetāti daṭṭhabboti.
But it should be understood that even one who builds a one-storied mansion and so on is not an augmenter of empty dwellings.
Tuy nhiên, cần hiểu rằng một người xây dựng các cung điện một tầng, v.v., thì không phải là người làm tăng trưởng các trú xứ vắng vẻ.
Ettha hi ‘‘sīlesvevassa paripūrakārī’’ti ettāvatā adhisīlasikkhā vuttā.
Here, by the words “He should be a fulfiller of the precepts,” the training in higher sīla is stated.
Ở đây, "sīlesvevassa paripūrakārī" đã nói về giới học (adhisīlasikkhā).
‘‘Ajjhattaṃ cetosamathamanuyutto anirākatajjhāno’’ti ettāvatā adhicittasikkhā, ‘‘vipassanāya samannāgato’’ti ettāvatā adhipaññāsikkhā, ‘‘brūhetā suññāgārāna’’nti iminā pana samathavasena suññāgāravaḍḍhane adhicittasikkhā, vipassanāvasena adhipaññāsikkhāti evaṃ dvepi sikkhā saṅgahetvā vuttā.
By the words “Devoted to internal serenity of mind, not neglecting jhāna,” the training in higher mind is stated. By “endowed with vipassanā,” the training in higher wisdom is stated. But by “an augmenter of empty dwellings,” both trainings are included and stated: when augmenting empty dwellings by way of samatha, it is the training in higher mind, and by way of vipassanā, it is the training in higher wisdom.
"Ajjhattaṃ cetosamathamanuyutto anirākatajjhāno" đã nói về tâm học (adhicittasikkhā). "Vipassanāya samannāgato" đã nói về tuệ học (adhipaññāsikkhā). Còn "brūhetā suññāgārānaṃ" thì bao gồm cả hai học: tâm học trong việc tăng trưởng các trú xứ vắng vẻ theo phương diện định (samatha), và tuệ học theo phương diện tuệ (vipassanā).
Ettha ca ‘‘ajjhattaṃ cetosamathamanuyutto anirākatajjhāno’’ti imehi padehi sīlānurakkhikā eva cittekaggatā kathitā.
And here, by the words “devoted to internal serenity of mind, not neglecting jhāna,” only the concentration of mind that protects sīla is spoken of.
Ở đây, với các từ "ajjhattaṃ cetosamathamanuyutto anirākatajjhāno," chỉ sự nhất tâm (cittekaggatā) bảo vệ giới đã được nói đến.
‘‘Vipassanāyā’’ti iminā padena sīlānurakkhiko saṅkhārapariggaho.
By the word “with vipassanā,” the comprehension of formations that protects sīla is spoken of.
Với từ "vipassanā," sự nhận thức về các hành (saṅkhārapariggaho) bảo vệ giới đã được nói đến.
Kathaṃ cittekaggatā sīlamanurakkhati?
How does concentration of mind protect sīla?
Sự nhất tâm bảo vệ giới như thế nào?
Yassa hi cittekaggatā natthi, so byādhimhi uppanne vihaññati, so byādhivihato vikkhittacitto sīlaṃ vināsetvāpi byādhivūpasamaṃ kattā hoti.
For one who has no concentration of mind, when a disease arises, he is distressed. Being distressed by the disease, with a distracted mind, he may even destroy his sīla to bring about the pacification of the disease.
Người nào không có nhất tâm, khi bệnh tật phát sinh, người ấy sẽ bị khổ sở. Bị bệnh tật hành hạ, tâm tán loạn, người ấy có thể phá giới để làm dịu bệnh tật.
Yassa pana cittekaggatā atthi, so taṃ byādhidukkhaṃ vikkhambhetvā samāpattiṃ samāpajjati, samāpannakkhaṇe dukkhaṃ dūrāpakataṃ hoti, balavatarasukhamuppajjati.
But for one who has concentration of mind, he suppresses that pain of disease and enters an attainment. At the moment of attainment, the pain is far removed, and a stronger happiness arises.
Nhưng người nào có nhất tâm, người ấy sẽ chế ngự được khổ đau do bệnh tật và nhập định. Ngay khi nhập định, khổ đau sẽ bị đẩy lùi xa, và một niềm an lạc mạnh mẽ hơn sẽ phát sinh.
Evaṃ cittekaggatā sīlaṃ anurakkhati.
Thus, concentration of mind protects sīla.
Như vậy, nhất tâm bảo vệ giới.
Kathaṃ saṅkhārapariggaho sīlamanurakkhati?
How does comprehension of formations protect sīla?
Sự nhận thức về các hành bảo vệ giới như thế nào?
Yassa hi saṅkhārapariggaho natthi, tassa ‘‘mama rūpaṃ mama viññāṇa’’nti attabhāve balavamamattaṃ hoti, so tathārūpesu dubbhikkhabyādhibhayādīsu sampattesu sīlaṃ vināsetvāpi attabhāvaṃ posetā hoti.
For one who has no comprehension of formations, there is a strong sense of “mine” regarding his personality, as in “my form, my consciousness.” When met with such things as famine, disease, and fear, he may destroy his sīla to nourish his personality.
Người nào không có sự nhận thức về các hành, người ấy sẽ có sự chấp thủ mạnh mẽ vào thân thể ("Đây là sắc của ta, đây là thức của ta"). Khi gặp phải nạn đói, bệnh tật, sợ hãi, v.v., người ấy có thể phá giới để nuôi dưỡng thân thể.
Yassa pana saṅkhārapariggaho atthi, tassa attabhāve balavamamattaṃ vā sineho vā na hoti, so tathārūpesu dubbhikkhabyādhibhayādīsu sampattesu sacepissa antāni bahi nikkhamanti, sacepi ussussati visussati, khaṇḍākhaṇḍiko vā hoti satadhāpi sahassadhāpi, neva sīlaṃ vināsetvā attabhāvaṃ posetā hoti.
But for one who has comprehension of formations, there is no strong sense of “mine” or attachment to his personality. When met with such things as famine, disease, and fear, even if his intestines come out, even if he becomes parched and dried up, or is cut into pieces a hundred or a thousand times, he will never destroy his sīla to nourish his personality.
Nhưng người nào có sự nhận thức về các hành, người ấy sẽ không có sự chấp thủ mạnh mẽ hay tình cảm đối với thân thể. Khi gặp phải nạn đói, bệnh tật, sợ hãi, v.v., dù ruột gan có bị lòi ra ngoài, dù thân thể có khô héo, tàn tạ, dù bị cắt thành trăm mảnh hay ngàn mảnh, người ấy cũng không phá giới để nuôi dưỡng thân thể.
Evaṃ saṅkhārapariggaho sīlamanurakkhati.
Thus, comprehension of formations protects sīla.
Như vậy, sự nhận thức về các hành bảo vệ giới.
‘‘Brūhetā suññāgārāna’’nti iminā pana tasseva ubhayassa brūhanā vaḍḍhanā sātaccakiriyā dassitā.
And by the phrase “an augmenter of empty dwellings,” the augmentation, development, and continuous practice of these very two is shown.
Còn với "brūhetā suññāgārānaṃ," thì sự tăng trưởng, phát triển và thực hành liên tục của cả hai điều đó (định và tuệ) đã được chỉ ra.
Tasmā ‘‘ākaṅkheyya ce, bhikkhave, bhikkhu sabrahmacārīnaṃ piyo cassaṃ manāpo ca garu ca bhāvanīyo cāti sīlesvevassa paripūrakārī…pe… suññāgārāna’’nti vatvā idāni yasmā paccayalābhādiṃ patthayantenāpi idameva karaṇīyaṃ, na aññaṃ kiñci, tasmā ‘‘ākaṅkheyya ce, bhikkhave, bhikkhu lābhī assa’’ntiādimāha.
Therefore, having said, “If, O monks, a monk should wish: ‘May I be dear to my companions in the holy life, agreeable, respected, and esteemed,’ he should be a fulfiller of the precepts… an augmenter of empty dwellings,” now, since this very thing and nothing else must be done even by one who desires to obtain requisites and so on, He said, “If, O monks, a monk should wish: ‘May I be a recipient…’” and so on.
Do đó, sau khi nói: "Này các Tỳ-khưu, nếu một Tỳ-khưu mong muốn ta sẽ được các đồng phạm hạnh yêu mến, dễ chịu, tôn kính và đáng được quý trọng, thì người ấy phải hoàn thiện trong giới hạnh... (v.v.)... các trú xứ vắng vẻ," bây giờ, vì một người mong muốn có được lợi lộc, v.v., cũng phải làm điều này chứ không phải điều gì khác, nên Ngài nói: "Này các Tỳ-khưu, nếu một Tỳ-khưu mong muốn ta sẽ có được lợi lộc," v.v.
Na cettha bhagavā lābhanimittaṃ sīlādiparipūraṇaṃ kathetīti veditabbo.
And here it should be understood that the Blessed One is not speaking of the fulfillment of sīla and so on as a pretext for gain.
Và ở đây, cần hiểu rằng Đức Thế Tôn không nói về việc hoàn thiện giới hạnh, v.v., chỉ vì mục đích lợi lộc.
Bhagavā hi ghāsesanaṃ chinnakatho na vācaṃ payuttaṃ bhaṇeti, evaṃ sāvake ovadati, so kathaṃ lābhanimittaṃ sīlādiparipūraṇaṃ kathessati, puggalajjhāsayavasena panetaṃ vuttaṃ.
For the Blessed One has cut off talk about the quest for food and does not utter speech connected to it; thus he advises his disciples. How then would he teach the fulfillment of virtue and so on as a means for gains? Rather, this was said according to the disposition of the person.
Đức Thế Tôn quả thực không nói lời nào có ý đồ liên quan đến việc tìm cầu thức ăn, với lời nói đã được cắt bỏ (sự tìm cầu vật chất), Ngài dạy các đệ tử như vậy. Vậy làm sao Ngài có thể nói về sự viên mãn của giới (sīla) v.v., như một phương tiện để đạt được lợi lộc? Tuy nhiên, điều này được nói tùy theo khuynh hướng của mỗi cá nhân.
Yesañhi evaṃ ajjhāsayo bhaveyya ‘‘sace mayaṃ catūhi paccayehi na kilameyyāma, sīlādiṃ pūretuṃ sakkuṇeyyāmā’’ti, tesaṃ ajjhāsayavasena bhagavā evamāha.
For there might be some whose disposition is this: "If we were not to weary ourselves for the four requisites, we would be able to fulfill virtue and so on." It is according to the disposition of such ones that the Blessed One spoke in this way.
Quả thực, nếu có khuynh hướng như vậy (trong tâm) của những người nào đó: "Nếu chúng ta không phải vất vả vì bốn vật dụng (yếu tố), chúng ta có thể làm viên mãn giới (sīla) v.v.", thì tùy theo khuynh hướng của những người ấy, Đức Thế Tôn đã nói như vậy.
Apica rasānisaṃso esa sīlassa, yadidaṃ cattāro paccayā nāma.
Moreover, what are called the four requisites are a benefit of the essence of virtue.
Hơn nữa, bốn vật dụng (yếu tố) này là lợi ích của giới (sīla).
Tathā hi paṇḍitamanussā koṭṭhādīsu ṭhapitaṃ nīharitvā puttādīnampi adatvā attanāpi aparibhuñjitvā sīlavantānaṃ dentīti sīlassa sarasānisaṃsadassanatthaṃ petaṃ vuttaṃ.
Thus, wise people, taking out what was stored in granaries and so on, not giving it even to their own children and not consuming it themselves, give it to the virtuous. Therefore, this was also said to show the benefit of the essence of virtue.
Quả vậy, những người trí tuệ lấy gạo v.v. đã cất giữ trong kho ra, không cho con cái v.v. mà cũng không tự mình thọ hưởng, lại đem dâng cúng cho những người giữ giới (sīla). Điều này được nói để chỉ ra lợi ích của giới (sīla) như vậy.
Tatiyavāre yesāhanti yesaṃ ahaṃ.
In the third section, yesāhaṃ means "of whom I".
Trong lần thứ ba, yesāhaṃ (những người mà ta) là "những người mà ta".
Tesaṃ te kārāti tesaṃ devānaṃ vā manussānaṃ vā te mayi katā paccayadānakārā.
Tesaṃ te kārā means: "those services of giving requisites done to me by them," whether by devas or by humans.
Tesaṃ te kārā (những việc làm đó của họ) là những việc làm cúng dường vật dụng mà các vị trời hoặc người ấy đã làm cho ta.
Devāpi hi sīlādiguṇayuttānaṃ paccaye denti, na kevalaṃ manussāyeva, sakko viya āyasmato mahākassapassa.
For devas too, not only humans, give requisites to those endowed with virtues such as sīla, like Sakka did for the Venerable Mahākassapa.
Không chỉ con người, mà cả các vị trời cũng cúng dường vật dụng cho những người có đầy đủ giới (sīla) v.v. và đức hạnh, như Sakka (Đế Thích) đã cúng dường cho Tôn giả Mahākassapa.
Mahapphalā mahānisaṃsāti ubhayametaṃ atthato ekaṃ, byañjanameva nānaṃ.
Mahapphalā mahānisaṃsā (of great fruit, of great benefit): these two are one in meaning; only the expression is different.
Mahapphalā mahānisaṃsā (quả báo lớn, lợi ích lớn) cả hai từ này có cùng ý nghĩa, chỉ khác nhau về cách diễn đạt.
Mahantaṃ vā lokiyasukhaṃ phalantīti mahapphalā.
Or, because they bear great worldly happiness as their fruit, they are mahapphalā.
Hoặc vì chúng mang lại hạnh phúc thế gian to lớn nên gọi là mahapphalā (quả báo lớn).
Mahato lokuttarasukhassa ca paccayā hontīti mahānisaṃsā.
Because they are conditions for the great supramundane happiness, they are mahānisaṃsā.
Và vì chúng là điều kiện cho hạnh phúc siêu thế to lớn nên gọi là mahānisaṃsā (lợi ích lớn).
Sīlādiguṇayuttassa hi kaṭacchubhikkhāpi pañcaratanamattāya bhūmiyā paṇṇasālāpi katvā dinnā anekāni kappasahassāni duggativinipātato rakkhati, pariyosāne ca amatāya parinibbānadhātuyāpaccayo hoti.
For even a spoonful of almsfood given to one endowed with virtues like sīla, or a leaf-hut built and given on a piece of land measuring five ratanas, protects one from falling into a woeful state for many thousands of aeons, and in the end becomes a condition for the deathless element of final Nibbāna.
Quả thực, dù chỉ là một muỗng cơm hay một túp lều lá được cúng dường cho một vị Tỳ-khưu có đầy đủ giới (sīla) v.v. và đức hạnh trên một mảnh đất rộng năm ngàn (ratana), cũng có thể bảo vệ người cúng dường khỏi các cõi khổ (duggati) và đọa xứ (vinipāta) trong hàng ngàn kiếp, và cuối cùng trở thành điều kiện cho Niết-bàn (parinibbāna) bất tử.
‘‘Khīrodanaṃ ahamadāsi’’ntiādīni (vi. va. 413) cettha vatthūni, sakalameva vā petavatthu vimānavatthu ca sādhakaṃ.
In this context, the stories beginning with "I gave milk-rice" are relevant, or the entire Petavatthu and Vimānavatthu serve as evidence.
Các câu chuyện như "Tôi đã cúng dường cơm sữa" v.v. là những ví dụ ở đây, hoặc toàn bộ Petavatthu và Vimānavatthu đều là bằng chứng.
Tasmā paccayadāyakehi attani katānaṃ kārānaṃ mahapphalataṃ icchantenāpi sīlādiguṇayutteneva bhavitabbanti dasseti.
Therefore, it shows that one who wishes for the great fruitfulness of the services done to oneself by the donors of requisites must also be endowed with virtues such as sīla.
Do đó, để mong muốn những việc cúng dường vật dụng mà các thí chủ đã làm cho mình có quả báo lớn, lợi ích lớn, thì (vị Tỳ-khưu) cũng phải có đầy đủ giới (sīla) v.v. và đức hạnh. Điều này được chỉ ra.
Catutthavāre ñātīti sassusasurapakkhikā.
In the fourth section, ñātī means those on the side of the mother-in-law and father-in-law.
Trong lần thứ tư, ñātī (thân quyến) là những người thuộc phe cha mẹ chồng/vợ.
Sālohitāti ekalohitasambaddhā pītipitāmahādayo.
Sālohitā means those connected by the same bloodline, such as father, grandfather, and so on.
Sālohitā (huyết thống) là những người có cùng huyết thống như cha, ông, cố v.v.
Petāti peccabhāvaṃ gatā.
Petā means those who have gone to the next world.
Petā (người đã chết) là những người đã đi vào cảnh giới của ngạ quỷ (peta).
Kālaṅkatāti matā.
Kālaṅkatā means the dead.
Kālaṅkatā (đã qua đời) là những người đã chết.
Tesaṃ tanti tesaṃ taṃ mayi pasannacittataṃ vā pasannena cittena anussaraṇaṃ vā.
Tesaṃ taṃ means "their faithful mind towards me" or "their recollection of me with a faithful mind".
Tesaṃ taṃ (điều đó của họ) là sự thanh tịnh của tâm họ đối với ta, hoặc sự nhớ nghĩ của họ với tâm thanh tịnh.
Yassa hi bhikkhuno kālaṅkato pitā vā mātā vā ‘‘amhākaṃ ñātako thero sīlavā kalyāṇadhammo’’ti pasannacitto hutvā taṃ bhikkhuṃ anussarati, tassa so cittappasādopi taṃ anussaraṇamattampi mahapphalaṃ mahānisaṃsameva hoti, anekāni kappasatasahassāni duggatito vāretuṃ ante ca amataṃ pāpetuṃ samatthameva hoti.
For when the deceased father or mother of a bhikkhu, with a faithful mind thinks, "Our relative, the elder, is virtuous and of good character," and recollects that bhikkhu, that very confidence of mind and that mere act of recollection becomes of great fruit and great benefit for them; it is indeed capable of protecting them from a woeful state for many hundreds of thousands of aeons and of leading them to the deathless in the end.
Quả thực, nếu cha hoặc mẹ của một vị Tỳ-khưu đã qua đời, với tâm thanh tịnh, nhớ nghĩ về vị Tỳ-khưu đó rằng: "Vị Trưởng lão thân quyến của chúng ta là người giữ giới (sīla), có pháp hạnh tốt đẹp", thì sự thanh tịnh của tâm đó hoặc chỉ riêng sự nhớ nghĩ đó cũng mang lại quả báo lớn và lợi ích lớn. Điều đó có khả năng ngăn chặn (người đã chết) khỏi cõi khổ (duggati) trong hàng trăm ngàn kiếp và cuối cùng đưa đến Niết-bàn (amata).
Vuttañhetaṃ bhagavatā ‘‘ye te, bhikkhave, bhikkhū sīlasampannā samādhisampannā paññā, vimutti, vimuttiñāṇadassanasampannā, dassanaṃpāhaṃ, bhikkhave, tesaṃ bhikkhūnaṃ bahukāraṃ vadāmi.
For this was said by the Blessed One: "Bhikkhus, for those bhikkhus who are accomplished in virtue, accomplished in concentration, in wisdom, in liberation, and in the knowledge and vision of liberation, even seeing them, I say, is of great help.
Điều này đã được Đức Thế Tôn dạy: "Này các Tỳ-khưu, những Tỳ-khưu nào có đầy đủ giới (sīla), đầy đủ định (samādhi), đầy đủ tuệ (paññā), giải thoát (vimutti), và kiến giải về giải thoát (vimuttiñāṇadassana), này các Tỳ-khưu, ta nói rằng sự thấy (dassana) các Tỳ-khưu đó có nhiều lợi ích.
Savanaṃ, anussatiṃ, anupabbajjaṃ, upasaṅkamanaṃ, payirupāsanaṃpāhaṃ, bhikkhave, tesaṃ bhikkhūnaṃ bahukāraṃ vadāmī’’ti (itivu. 104).
Hearing them, recollecting them, going forth after them, approaching them, and attending on them, Bhikkhus, I say, is of great help for those bhikkhus."
Này các Tỳ-khưu, ta nói rằng sự nghe (savana), sự nhớ nghĩ (anussati), sự xuất gia theo (anupabbajja), sự đến gần (upasaṅkamana), sự phụng sự (payirupāsana) các Tỳ-khưu đó có nhiều lợi ích."
Tasmā ñātisālohitānaṃ attani cittappasādassa anussatiyā ca mahapphalataṃ icchantenāpi sīlādiguṇayutteneva, bhavitabbanti dasseti.
Therefore, it shows that one who wishes for the great fruitfulness of their relatives' and kinsmen's confidence of mind and recollection of them must also be endowed with virtues such as sīla.
Do đó, để mong muốn sự thanh tịnh của tâm và sự nhớ nghĩ của thân quyến đối với mình có quả báo lớn, lợi ích lớn, thì (vị Tỳ-khưu) cũng phải có đầy đủ giới (sīla) v.v. và đức hạnh. Điều này được chỉ ra.
66. Pañcamavāre aratiratisaho assanti aratiyā ratiyā ca saho abhibhavitā ajjhottharitā bhaveyyaṃ.
66. In the fifth section, aratiratisaho assaṃ means: "may I be one who endures, overcomes, and overwhelms discontent and delight."
Trong lần thứ năm, aratiratisaho assaṃ (ta có thể vượt qua sự bất mãn và sự thỏa mãn) có nghĩa là ta có thể chế ngự và vượt qua sự bất mãn (arati) và sự thỏa mãn (rati).
Ettha ca aratīti adhikusalesu dhammesu pantasenāsanesu ca ukkaṇṭhā.
Herein, arati means discontent with higher wholesome states and with secluded lodgings.
Ở đây, aratī (bất mãn) là sự chán nản đối với các pháp thiện cao thượng (adhikusalesu dhammesu) và các trú xứ thanh vắng (pantasenāsanesu).
Ratīti pañcakāmaguṇarati.
Rati means delight in the five strands of sensual pleasure.
Ratī (thỏa mãn) là sự thỏa mãn trong năm dục lạc (pañcakāmaguṇarati).
Na ca maṃ arati saheyyāti mañca arati na abhibhaveyya na maddeyya na ajjhotthareyya.
Na ca maṃ arati saheyyā means: "and may that discontent not overcome, crush, or overwhelm me."
Na ca maṃ arati saheyyā (sự bất mãn không thể chế ngự ta) có nghĩa là sự bất mãn không thể chế ngự, đè nén, hoặc vượt qua ta.
Uppannanti jātaṃ nibbattaṃ.
Uppannaṃ means arisen, produced.
Uppannaṃ (đã sinh khởi) là đã phát sinh, đã hình thành.
Sīlādiguṇayutto hi aratiñca ratiñca sahati ajjhottharati madditvā tiṭṭhati.
For one who is endowed with virtues such as sīla endures, overwhelms, and stands firm, having crushed both discontent and delight.
Quả thực, người có đầy đủ giới (sīla) v.v. và đức hạnh có thể chế ngự, vượt qua và đứng vững sau khi đè nén cả sự bất mãn và sự thỏa mãn.
Tasmā īdisaṃ attānaṃ icchantenāpi sīlādiguṇayutteneva bhavitabbanti dasseti.
Therefore, it shows that one who wishes to be such a person must also be endowed with virtues such as sīla.
Do đó, để mong muốn bản thân mình trở thành người như vậy, thì (vị Tỳ-khưu) cũng phải có đầy đủ giới (sīla) v.v. và đức hạnh. Điều này được chỉ ra.
Thero kira maggaṃ paṭipanno aññataraṃ pāsādikaṃ araññaṃ disvā ‘‘idhevajja samaṇadhammaṃ katvā gamissāmī’’ti maggā okkamma aññatarasmiṃ rukkhamūle saṅghāṭiṃ paññapetvā pallaṅkaṃ ābhujitvā nisīdi.
It is said that the elder, while journeying on a path, saw a certain pleasant forest and thought, "Today I will practice the ascetic's duties right here before going on." He stepped off the path, spread his outer robe at the foot of a certain tree, and sat down cross-legged.
Nghe nói, khi vị Trưởng lão đang đi trên đường, thấy một khu rừng thanh tịnh, Ngài nghĩ: "Hôm nay ta sẽ tu tập pháp Sa-môn ở đây rồi sẽ đi tiếp." Ngài rời đường, trải y Tăng-già-lê (saṅghāṭi) dưới gốc một cây nọ, rồi ngồi kiết già.
Rukkhadevatāya dārakā therassa sīlatejena sakabhāvena saṇṭhātuṃ asakkontā vissaramakaṃsu.
The children of the tree-deity, unable to remain in their own forms due to the elder's majestic virtue, made a discordant noise.
Các con của vị thiên nữ cây, do uy lực giới (sīla) của vị Trưởng lão, không thể giữ được hình dạng của mình nên đã kêu la thảm thiết.
Devatāpi rukkhaṃ cālesi.
The deity also shook the tree.
Vị thiên nữ cũng lay cây.
Thero acalova nisīdi.
The elder sat unshaken.
Vị Trưởng lão vẫn ngồi bất động.
Sā devatā dhūmāyi, pajjali, neva sakkhi theraṃ cāletuṃ, tato upāsakavaṇṇenāgantvā vanditvā aṭṭhāsi.
That deity created smoke and flames, but could not make the elder move. Then, approaching in the guise of a female lay devotee, she paid homage and stood there.
Vị thiên nữ bốc khói, bùng cháy, nhưng vẫn không thể làm vị Trưởng lão lay chuyển. Sau đó, nàng hiện thân thành một nữ cư sĩ, đến đảnh lễ rồi đứng đó.
‘‘Ko eso’’ti vuttā ‘‘ahaṃ, bhante, etasmiṃ rukkhe adhivatthā devatā’’ti avoca.
When asked, "Who is that?" she said, "Venerable sir, I am the deity dwelling in this tree."
Khi được hỏi "Ai đó?", nàng thưa: "Bạch Đại đức, con là thiên nữ trú ngụ trong cây này."
Tvaṃ ete vikāre akāsīti.
"Did you create these disturbances?"
"Ngươi đã làm những điều kỳ lạ này sao?"
Āma bhanteti.
"Yes, venerable sir."
"Vâng, bạch Đại đức," nàng đáp.
Kasmāti ca vuttā āha – ‘‘tumhākaṃ, bhante, sīlatejena dārakā sakabhāvena saṇṭhātuṃ asakkontā vissaramakaṃsu, sāhaṃ tumhe palāpetuṃ evamakāsi’’nti.
And when asked why, she said: "Venerable sir, because of the majesty of your virtue, my children were unable to remain in their own forms and made a discordant noise. I did this to make you leave."
Khi được hỏi "Tại sao?", nàng thưa: "Bạch Đại đức, do uy lực giới (sīla) của Ngài, các con của con không thể giữ được hình dạng của mình nên đã kêu la thảm thiết. Vì vậy, con đã làm như vậy để xua đuổi Ngài."
Thero āha – ‘‘atha kasmā idha, bhante, mā vasatha, mayhaṃ aphāsūti paṭikacceva nāvacāsi.
The elder said: "Then why did you not say at the very beginning, 'Venerable sir, please do not stay here; it is inconvenient for me'?
Vị Trưởng lão nói: "Vậy tại sao, bạch Đại đức, trước đó ngươi không nói rằng: 'Xin Ngài đừng ở đây, con cảm thấy không thoải mái'?
Idāni pana mā kiñci avaca, ariyakoṭiyamahādatto amanussabhayena gatoti vacanato lajjāmi, tenāhaṃ idheva vasissaṃ, tvaṃ pana ajjekadivasaṃ yattha katthaci vasāhī’’ti.
But now, do not say anything. I would be ashamed if it were said, 'Mahādatta of Ariyakoṭi left due to fear of a non-human being.' For that reason, I will stay right here. You, however, may stay wherever you like for this one day."
Bây giờ thì đừng nói gì nữa, ta xấu hổ khi người ta nói rằng Trưởng lão Mahādatta ở Ariyakoṭiya đã bỏ đi vì sợ phi nhân. Vì vậy, ta sẽ ở lại đây, còn ngươi thì hôm nay hãy đi trú ngụ ở bất cứ đâu."
Evaṃ sīlādiguṇayutto bhayabheravasaho hoti.
Thus, one endowed with virtues such as sīla is an endurer of fear and terror.
Như vậy, người có đầy đủ giới (sīla) v.v. và đức hạnh có thể chế ngự sự sợ hãi và kinh hoàng.
Tasmā īdisamattānaṃ icchantenāpi sīlādiguṇayutteneva bhavitabbanti dasseti.
Therefore, it shows that one who wishes to be such a person must also be endowed with virtues such as sīla.
Do đó, để mong muốn bản thân mình trở thành người như vậy, thì (vị Tỳ-khưu) cũng phải có đầy đủ giới (sīla) v.v. và đức hạnh. Điều này được chỉ ra.
Sattamavāre ābhicetasikānanti abhicetoti abhikkantaṃ visuddhacittaṃ vuccati, adhicittaṃ vā, abhicetasi jātāni ābhicetasikāni, abhiceto sannissitānīti vā ābhicetasikāni.
In the seventh section, regarding ābhicetasikānaṃ: abhiceto is said to be the excellent, purified mind, or the higher mind. Born in the higher mind, they are ābhicetasikāni; or dependent on the higher mind, they are ābhicetasikāni.
Trong lần thứ bảy, ābhicetasikānaṃ (của những điều liên quan đến tâm cao thượng): abhiceto (tâm cao thượng) được gọi là tâm thanh tịnh vượt trội, hoặc tâm siêu việt. Những gì sinh khởi trong tâm cao thượng là ābhicetasikāni, hoặc những gì nương tựa vào tâm cao thượng là ābhicetasikāni.
Diṭṭhadhammasukhavihārānanti diṭṭhadhamme sukhavihārānaṃ.
Diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ means "of the blissful abidings in the here-and-now."
Diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ (của những trú xứ hạnh phúc trong hiện tại) là của những trú xứ hạnh phúc trong hiện tại.
Diṭṭhadhammoti paccakkho attabhāvo vuccati, tattha sukhavihārabhūtānanti attho, rūpāvacarajjhānānametaṃ adhivacanaṃ.
Diṭṭhadhammo is said to be the present state of existence; the meaning is "which are blissful abidings therein." This is a designation for the form-sphere jhānas.
Diṭṭhadhammo (hiện tại) được gọi là thân thể hiện tại, có nghĩa là những trú xứ hạnh phúc trong đó. Đây là tên gọi của các thiền sắc giới (rūpāvacarajjhāna).
Tāni hi appetvā nisinnā jhāyino imasmiṃyeva attabhāve asaṃkiliṭṭhaṃ nekkhammasukhaṃ vindanti, tasmā ‘‘diṭṭhadhammasukhavihārānī’’ti vuccanti.
For meditators sitting having attained them find the unblemished bliss of renunciation in this very state of existence. Therefore, they are called "blissful abidings in the here-and-now."
Quả thực, những thiền giả đã chứng đắc các thiền đó sẽ cảm nhận được hạnh phúc ly dục (nekkhammasukha) không bị ô nhiễm ngay trong thân thể hiện tại này. Vì vậy, chúng được gọi là "diṭṭhadhammasukhavihārāni" (trú xứ hạnh phúc trong hiện tại).
Nikāmalābhīti nikāmena lābhī attano icchāvasena lābhī, icchiticchitakkhaṇe samāpajjituṃ samatthoti vuttaṃ hoti.
Nikāmalābhī means a gainer at will, a gainer according to one's own wish. This means one is able to attain it at any moment one wishes.
Nikāmalābhī (người đạt được tùy ý) là người đạt được tùy theo ý muốn của mình. Có nghĩa là người có khả năng nhập thiền bất cứ lúc nào mình muốn.
Akicchalābhīti sukheneva paccanīkadhamme vikkhambhetvā samāpajjituṃ samatthoti vuttaṃ hoti.
Akicchalābhī means a gainer without difficulty. This means one is able to attain it with ease, having suppressed the opposing states.
Akicchalābhī (người đạt được dễ dàng) có nghĩa là người có khả năng nhập thiền dễ dàng bằng cách chế ngự các pháp đối nghịch.
Akasiralābhīti akasirānaṃ vipulānaṃ lābhī, yathāparicchedeyeva vuṭṭhātuṃ samatthoti vuttaṃ hoti.
Akasiralābhī means a gainer of what is not troublesome, but abundant. This means one is able to emerge from it precisely as determined.
Akasiralābhī (người đạt được không khó khăn) là người đạt được rộng lớn không khó khăn, có nghĩa là người có khả năng xuất thiền đúng theo giới hạn đã định.
Ekacco hi lābhīyeva hoti, na pana sakkoti icchiticchitakkhaṇe samāpajjituṃ.
For a certain person is indeed a gainer, but is not able to attain it at any moment he wishes.
Có người chỉ đạt được (thiền), nhưng không thể nhập thiền bất cứ lúc nào mình muốn.
Ekacco sakkoti tathā samāpajjituṃ, pāribandhike pana kicchena vikkhambheti.
One person is able to attain absorption in that way, but suppresses the hindrances with difficulty.
Một số người có thể nhập định như vậy, nhưng khó khăn lắm mới chế ngự được các chướng ngại.
Ekacco tathā samāpajjati, pāribandhike ca akiccheneva vikkhambheti, na sakkoti nāḷikāyantaṃ viya yathāparicchedeyeva ca vuṭṭhātuṃ.
One person attains absorption in that way and suppresses the hindrances without difficulty, but is not able to emerge at the precisely determined moment, like a water clock.
Một số người khác lại có thể nhập định như vậy, và dễ dàng chế ngự các chướng ngại, nhưng không thể xuất định theo ý muốn như một chiếc đồng hồ.
Yo pana imaṃ tividhampi sampadaṃ icchati, sopi sīlesvevassa paripūrakārīti.
But whoever desires this threefold accomplishment, they too should be one who fulfills the moral precepts.
Còn ai mong muốn thành tựu cả ba sự viên mãn này, người ấy cũng phải là người hoàn thiện trong giới (sīla).
Tattha santāti aṅgasantatāya ceva ārammaṇasantatāya ca.
Therein, peaceful means because of the peacefulness of their factors and the peacefulness of their object.
Trong đó, “an tịnh” (santā) là do các chi an tịnh và đối tượng an tịnh.
Vimokkhāti paccanīkadhammehi vimuttattā ārammaṇe ca adhimuttattā.
Liberations means because of being liberated from opposing states and because of being resolved upon the object.
“Giải thoát” (vimokkhā) là do giải thoát khỏi các pháp đối nghịch và do giải thoát trong đối tượng.
Atikkamma rūpeti rūpāvacarajjhāne atikkamitvā, ye te vimokkhā atikkamma rūpe santāti padasambandho, itarathā hi atikkamma rūpe kiṃ karotīti na paññāyeyyuṃ.
Having transcended forms means having transcended the form-sphere jhānas. The connection of the words is: “those liberations that are peaceful, having transcended forms.” Otherwise, it would not be clear what one does after having transcended forms.
“Vượt qua sắc” (atikkamma rūpe) là vượt qua các thiền sắc giới (rūpāvacarajjhāna). Sự liên kết từ ngữ là: “những giải thoát an tịnh đó vượt qua sắc”. Nếu không, sẽ không rõ “vượt qua sắc thì làm gì?”
Āruppāti ārammaṇato ca vipākato ca rūpavirahitā.
Formless means they are devoid of form with respect to their object and their result.
“Vô sắc” (āruppā) là không có sắc, cả về đối tượng lẫn quả.
Kāyena phusitvāti nāmakāyena phusitvā pāpuṇitvā, adhigantvāti vuttaṃ hoti.
Having touched with the body means having touched with the mental body, having attained, having realized; this is what is said.
“Chạm đến bằng thân” (kāyena phusitvā) có nghĩa là chạm đến bằng danh thân (nāmakāya), đạt được.
Sesaṃ vuttānameva.
The rest is as already explained.
Phần còn lại là những gì đã được nói.
Idaṃ vuttaṃ hoti ‘‘yopi bhikkhu ime vimokkhe phusitvā viharitukāmo, sopi sīlesvevassa paripūrakārī’’ti.
This is what is said: “Whatever monk wishes to dwell having touched these liberations, they too should be one who fulfills the moral precepts.”
Điều này có nghĩa là: “Vị tỳ khưu nào muốn an trú sau khi chạm đến những giải thoát này, vị ấy cũng phải là người hoàn thiện trong giới (sīla).”
67. Navamavāre tiṇṇaṃ saṃyojanānanti sakkāyadiṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsasaṅkhātānaṃ tiṇṇaṃ bandhanānaṃ.
67. In the ninth section, of the three fetters means of the three bonds designated as identity view, doubt, and adherence to rules and observances.
Trong đoạn thứ chín, “ba kiết sử” (tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ) là ba sự ràng buộc được gọi là thân kiến (sakkāyadiṭṭhi), hoài nghi (vicikicchā) và giới cấm thủ (sīlabbataparāmāsa).
Tāni hi saṃyojenti khandhagatibhavādīhi khandhagatibhavādayo, kammaṃ vā phalena, tasmā saṃyojanānīti vuccanti, bandhanānīti attho.
For they fetter existences associated with the aggregates, and so on, to those existences associated with the aggregates, and so on, or they fetter kamma to its result. Therefore, they are called fetters; the meaning is bonds.
Chúng ràng buộc các uẩn, các cảnh giới tái sinh (bhava) với các uẩn, các cảnh giới tái sinh, hoặc nghiệp với quả. Do đó, chúng được gọi là “kiết sử” (saṃyojanāni), tức là những sự ràng buộc.
Parikkhayāti parikkhayena.
Through the complete destruction means through their complete destruction.
“Do đoạn trừ” (parikkhayā) có nghĩa là do sự đoạn trừ.
Sotāpannoti sotaṃ āpanno.
Stream-enterer means one who has entered the stream.
“Bậc Dự Lưu” (Sotāpanno) là người đã nhập dòng (sota).
Sototi ca maggassetaṃ adhivacanaṃ.
And ‘stream’ is a designation for the path.
Và “dòng” (sota) là tên gọi của đạo lộ.
Sotāpannoti taṃsamaṅgipuggalassa.
Stream-enterer is a designation for the person possessing that path.
“Bậc Dự Lưu” (Sotāpanno) là của người có đạo lộ đó.
Yathāha ‘‘soto sototi hidaṃ, sāriputta, vuccati.
As it is said: “This is called ‘stream, stream,’ Sāriputta.
Như đã nói:
Katamo nu kho, sāriputta, sototi?
Now what, Sāriputta, is the stream?
“Này Sāriputta, người ta gọi là ‘dòng, dòng’.
Ayameva hi, bhante, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.
It is this very Noble Eightfold Path, venerable sir.
Này Sāriputta, dòng là gì?
Seyyathidaṃ, sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhīti.
That is, right view… and so on… right concentration.
Thưa Tôn giả, chính là Bát Chánh Đạo này: tức là chánh kiến… (v.v.)… chánh định.”
Sotāpanno sotāpannoti hidaṃ, sāriputta, vuccati.
This is called ‘stream-enterer, stream-enterer,’ Sāriputta.
“Này Sāriputta, người ta gọi là ‘bậc Dự Lưu, bậc Dự Lưu’.
Katamo nu kho, sāriputta, sotāpannoti?
Now who, Sāriputta, is a stream-enterer?
Này Sāriputta, bậc Dự Lưu là gì?
Yo hi, bhante, iminā aṭṭhaṅgikena maggena samannāgato, ayaṃ vuccati sotāpanno, yoyaṃ āyasmā evaṃnāmo evaṃgotto’’ti.
Whoever, venerable sir, is endowed with this Eightfold Path, they are called a stream-enterer, that venerable one of such a name and such a clan.”
Thưa Tôn giả, người nào đầy đủ Bát Chánh Đạo này, người ấy được gọi là bậc Dự Lưu, tức là vị tôn giả mang tên như vậy, thuộc dòng họ như vậy.”
Idha pana maggena phalassa nāmaṃ dinnaṃ, tasmā phalaṭṭho ‘‘sotāpanno’’ti veditabbo.
Here, however, the name of the fruit is given by way of the path; therefore, ‘stream-enterer’ should be understood as one established in the fruit.
Tuy nhiên, ở đây, tên của đạo lộ được dùng để chỉ quả, do đó, người an trú trong quả được hiểu là “bậc Dự Lưu” (sotāpanno).
Avinipātadhammoti vinipātetīti vinipāto, nāssa vinipāto dhammoti avinipātadhammo, na attānaṃ apāye vinipātasabhāvoti vuttaṃ hoti.
Not subject to falling away means that which causes falling away is a fall; for them, there is no nature of falling away, so they are not subject to falling away. What is said is that they do not have the nature of causing themselves to fall into a lower realm.
“Không còn rơi rớt” (avinipātadhammo): “rơi rớt” (vinipāto) là điều làm cho rơi rớt; “không còn rơi rớt” (avinipātadhammo) là không có pháp làm cho rơi rớt, tức là không có bản chất tự mình rơi vào các cảnh khổ (apāya).
Ye dhammā apāyagamaniyā, tesaṃ pahīnattā.
Because the states that lead to the lower realms have been abandoned.
Vì những pháp dẫn đến cảnh khổ đã được đoạn trừ.
Sambodhi paraṃ ayanaṃ gati assāti sambodhiparāyaṇo, uparimaggattayaṃ avassaṃ sampāpakoti attho.
One whose destination is supreme enlightenment is bound for enlightenment; the meaning is that they will certainly attain the three higher paths.
“Hướng đến giác ngộ” (sambodhiparāyaṇo) có nghĩa là giác ngộ là nơi nương tựa, là đích đến tối thượng của người ấy, tức là chắc chắn sẽ đạt được ba đạo lộ phía trên.
Paṭiladdhapaṭhamamaggattā.
Because they have attained the first path.
Vì đã đạt được đạo lộ đầu tiên.
Sīlesvevāti īdiso hotukāmopi sīlesvevassa paripūraṇārīti.
In the moral precepts means that one who wishes to become like this should be one who fulfills the moral precepts.
“Chỉ trong giới” (sīlesvevā): người muốn trở thành như vậy cũng phải hoàn thiện trong giới (sīla).
Dasamavāre paṭhamamaggena parikkhīṇānipi tīṇi saṃyojanāni sakadāgāmimaggassa vaṇṇabhaṇanatthaṃ vuttāni.
In the tenth section, the three fetters, though already destroyed by the first path, are mentioned to praise the path of the once-returner.
Trong đoạn thứ mười, ba kiết sử đã được đoạn trừ bằng đạo lộ đầu tiên cũng được đề cập để ca ngợi đạo lộ Nhất Lai (sakadāgāmimagga).
Rāgadosamohānaṃ tanuttāti etesaṃ tanubhāvena, tanuttakaraṇenāti vuttaṃ hoti.
Through the attenuation of greed, hatred, and delusion means through the attenuation of these states; what is said is through the act of making them attenuated.
“Do tham, sân, si giảm thiểu” (rāgadosamohānaṃ tanuttā) có nghĩa là do sự thưa thớt, làm cho mỏng manh của chúng.
Tattha dvīhi kāraṇehi tanuttaṃ veditabbaṃ adhiccuppattiyā ca pariyuṭṭhānamandatāya ca.
Therein, the attenuation should be understood in two ways: through infrequent arising and through the weakness of their manifestation.
Trong đó, cần hiểu sự giảm thiểu do hai nguyên nhân: sự phát sinh không thường xuyên và sự yếu ớt của các phiền não (kilesa) khi chúng phát sinh.
Sakadāgāmissa hi vaṭṭānusārimahājanasseva kilesā abhiṇhaṃ na uppajjanti, kadāci karahaci uppajjanti viraḷākārā hutvā, viraḷavāpite khette aṅkurā viya.
For a once-returner, defilements do not arise frequently as they do for the great mass of people who follow the round of existence; they arise only occasionally, being of a sparse nature, like seedlings in a sparsely sown field.
Đối với bậc Nhất Lai (Sakadāgāmī), các phiền não không phát sinh thường xuyên như đối với đại chúng luân hồi, mà chỉ thỉnh thoảng phát sinh một cách thưa thớt, như những mầm cây trong một cánh đồng được gieo thưa thớt.
Uppajjamānāpi ca vaṭṭānusārimahājanasseva maddantā pharantā chādentā andhakāraṃ karontā na uppajjanti, mandamandā uppajjanti tanukākārā hutvā, abbhapaṭalamiva makkhikāpattamiva ca.
And even when they do arise, they do not arise with crushing, pervasive, and overwhelming force that creates darkness, as they do for the great mass of people who follow the round of existence; they arise very weakly, being of a thin nature, like a film of cloud or the wing of a fly.
Ngay cả khi chúng phát sinh, chúng cũng không phát sinh một cách áp đảo, lan tràn, che khuất và tạo ra bóng tối như đối với đại chúng luân hồi, mà phát sinh một cách yếu ớt, thưa thớt, như một lớp mây mỏng hay một cánh ruồi.
Sakadāgāmīti sakiṃ āgamanadhammo.
Once-returner means one who has the nature of returning once.
“Bậc Nhất Lai” (Sakadāgāmī) là người có bản chất chỉ trở lại một lần.
Sakideva imaṃ lokaṃ āgantvāti ekavāraṃyeva imaṃ manussalokaṃ paṭisandhivasena āgantvā.
Having come to this world just once means having come to this human world by way of rebirth just one time.
“Chỉ trở lại thế giới này một lần” (sakideva imaṃ lokaṃ āgantvā) có nghĩa là chỉ một lần tái sinh vào thế giới loài người này.
Yopi hi idha sakadāgāmimaggaṃ bhāvetvā idheva parinibbāti, sopi idha na gahito.
One who develops the once-returner path here and attains final extinguishment here is not included here.
Người nào tu tập đạo Nhất Lai (sakadāgāmimagga) ở đây và chứng Niết Bàn (parinibbāna) ngay tại đây, người ấy không được bao gồm ở đây.
Yopi idha maggaṃ bhāvetvā devesu upapajjitvā tattheva parinibbāti.
Nor is one who develops the path here, is reborn among the devas, and attains final extinguishment right there.
Người nào tu tập đạo lộ ở đây, tái sinh vào cõi trời và chứng Niết Bàn ngay tại đó.
Yopi devaloke maggaṃ bhāvetvā tattheva parinibbāti.
Nor is one who develops the path in the deva world and attains final extinguishment right there.
Người nào tu tập đạo lộ ở cõi trời và chứng Niết Bàn ngay tại đó.
Yopi devaloke maggaṃ bhāvetvā idheva manussaloke nibbattitvā parinibbāti.
Nor is one who develops the path in the deva world, is reborn here in the human world, and attains final extinguishment.
Người nào tu tập đạo lộ ở cõi trời, tái sinh vào thế giới loài người này và chứng Niết Bàn.
Yo pana idha maggaṃ bhāvetvā devaloke nibbatto, tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā puna idheva upapajjitvā parinibbāti, ayamidha gahitoti veditabbo.
But one who develops the path here, is reborn in the deva world, remains there for the full lifespan, and is then reborn here again and attains final extinguishment—this one should be understood as included here.
Nhưng người nào tu tập đạo lộ ở đây, tái sinh vào cõi trời, an trú ở đó cho đến hết tuổi thọ, rồi lại tái sinh vào thế giới loài người này và chứng Niết Bàn, người ấy được hiểu là được bao gồm ở đây.
Dukkhassantaṃ kareyyanti vaṭṭadukkhassa paricchedaṃ kareyyaṃ.
Would make an end of suffering means I would make a complete cessation of the suffering of the round of existence.
“Chấm dứt khổ” (dukkhassantaṃ kareyya) có nghĩa là chấm dứt khổ luân hồi (vaṭṭadukkha).
Sīlesvevāti īdiso hotukāmopi sīlesvevassa paripūrakārīti.
In the moral precepts means that one who wishes to become like this should be one who fulfills the moral precepts.
“Chỉ trong giới” (sīlesvevā): người muốn trở thành như vậy cũng phải hoàn thiện trong giới (sīla).
Ekādasamavāre pañcannanti gaṇanaparicchedo.
In the eleventh section, of the five is a numerical determination.
Trong đoạn thứ mười một, “năm” (pañcannaṃ) là số lượng được xác định.
Orambhāgiyānanti oraṃ vuccati heṭṭhā, heṭṭhābhāgiyānanti attho, kāmāvacaraloke uppattipaccayānanti adhippāyo.
Lower fetters means fetters of the lower part; the intention is that they are the cause for rebirth in the sensual sphere.
“Hạ phần kiết sử” (orambhāgiyānaṃ): “oraṃ” có nghĩa là “phía dưới”, tức là những kiết sử thuộc phần dưới, ý nói những kiết sử là nhân duyên cho sự tái sinh trong cõi dục (kāmāvacaraloka).
Saṃyojanānanti bandhanānaṃ, tāni kāmarāgabyāpādasaṃyojanehi saddhiṃ pubbe vuttasaṃyojanāneva veditabbāni.
Fetters means bonds. They should be understood as the previously mentioned fetters along with the fetters of sensual craving and ill will.
“Kiết sử” (saṃyojanānaṃ) là những sự ràng buộc. Chúng được hiểu là những kiết sử đã được nói trước đó, cùng với kiết sử tham dục (kāmarāga) và sân hận (byāpāda).
Yassa hi etāni appahīnāni, so kiñcāpi bhavagge uppanno hoti, atha kho āyuparikkhayā kāmāvacare nibbattatiyeva, gilitabalisamacchūpamo svāyaṃ puggalo dīghasuttakena pāde baddhavihaṅgūpamo cāti veditabbo.
For one whose fetters are not abandoned, even if they are reborn at the peak of existence, they are certainly reborn in the sensual sphere upon the exhaustion of their lifespan. Such a person should be understood as being like a fish that has swallowed a baited hook, or like a bird with its feet tied by a long string.
Người nào chưa đoạn trừ những kiết sử này, dù có tái sinh vào cảnh giới cao nhất (bhavagge), nhưng khi tuổi thọ kết thúc, người ấy vẫn tái sinh vào cõi dục. Người này được ví như con cá nuốt mồi và con chim bị buộc chân bằng sợi dây dài.
Pubbe vuttānampi cettha vacanaṃ vaṇṇabhaṇanatthamevāti veditabbaṃ.
And the mention here of those previously stated should be understood as being for the purpose of praise.
Cũng cần hiểu rằng việc đề cập đến những kiết sử đã nói trước đó ở đây là để ca ngợi.
Opapātikoti sesayonipaṭikkhepavacanametaṃ.
Of spontaneous birth is a statement that rejects the other modes of birth.
“Hóa sinh” (Opapātiko) là từ chối các loại tái sinh khác.
Tatthaparinibbāyīti tattheva brahmaloke parinibbāyī.
Attaining final extinguishment there means attaining final extinguishment right there in the Brahma world.
“Chứng Niết Bàn tại đó” (Tatthaparinibbāyī) có nghĩa là chứng Niết Bàn ngay tại cõi Phạm thiên (brahmaloka) đó.
Anāvattidhammo tasmā lokāti tato brahmalokā paṭisandhivasena puna anāvattisabhāvo.
Not returning from that world means having the nature of not returning from that Brahma world by way of rebirth.
“Không còn trở lại thế giới đó” (Anāvattidhammo tasmā lokā) có nghĩa là không còn tái sinh trở lại cõi Phạm thiên đó nữa.
Sīlesvevāti īdiso hotukāmopi sīlesvevassa paripūrakārīti.
In the moral precepts means that one who wishes to become like this should be one who fulfills the moral precepts.
“Chỉ trong giới” (sīlesvevā): người muốn trở thành như vậy cũng phải hoàn thiện trong giới (sīla).
68. Evaṃ anāgāmimagge vutte kiñcāpi catutthamaggassa vāro āgato, atha kho naṃ bhagavā aggahetvāva yasmā na kevalā āsavakkhayābhiññā eva sīlānaṃ ānisaṃso, apica kho lokiyapañcābhiññāyopi, tasmā tāpi dassetuṃ, yasmā ca āsavakkhaye kathite desanā niṭṭhitā hoti, evañca sati imesaṃ guṇānaṃ akathitattā ayaṃ kathā muṇḍābhiññākathā nāma bhaveyya, tasmā ca abhiññāpāripūriṃ katvā dassetumpi, yasmā ca anāgāmimagge ṭhitassa sukhena iddhivikuppanā ijjhati, samādhiparibandhānaṃ kāmarāgabyāpādānaṃ samūhatattā, anāgāmī hi sīlesu ca samādhimhi ca paripūrakārī, tasmā yuttaṭṭhāneyeva lokiyābhiññāyo dassetumpi ‘‘ākaṅkheyya ce…pe… anekavihita’’nti evamādimāhāti ayamanusandhi.
68. Thus, when the path of the non-returner has been spoken of, although the turn for the fourth path has come, the Blessed One, not taking it up, showed those as well, because not only the direct knowledge of the destruction of the taints is the benefit of moral virtues, but also the five mundane direct knowledges. And because when the destruction of the taints is spoken of, the discourse is concluded, and if so, due to these qualities not being spoken of, this talk would be called a talk on bald direct knowledge. And for this reason, to show it after making the direct knowledges complete. And because for one established in the path of the non-returner, the accomplishment of supernormal power with its variations is easily achieved, due to the uprooting of sensual lust and ill will, which are hindrances to concentration. Indeed, a non-returner is one who fulfills moral virtues and concentration. Therefore, to also show the mundane direct knowledges in their proper place, he said, “Should he wish… and so on… of many kinds,” and so forth. This is the connection.
68. Khi con đường Bất Lai đã được nói đến như vậy, mặc dù đến lượt nói về con đường thứ tư (A-la-hán), nhưng Thế Tôn đã không đề cập đến nó. Vì ân đức của giới không chỉ riêng biệt là thắng trí diệt trừ các lậu hoặc (āsavakkhayābhiññā), mà còn là năm thắng trí thế gian (lokiyapañcābhiññā). Do đó, để trình bày cả những điều đó. Và vì khi sự diệt trừ lậu hoặc đã được nói đến thì bài pháp đã hoàn tất, và nếu như vậy mà các đức tính này (năm thắng trí thế gian) không được nói đến, thì bài pháp này sẽ trở thành một bài pháp về thắng trí "trọc lóc" (muṇḍābhiññākathā). Do đó, để trình bày sự viên mãn của thắng trí. Và vì đối với người đã an trú trên con đường Bất Lai, việc biến hóa thần thông (iddhivikuppanā) được thành tựu dễ dàng, bởi vì tham ái dục (kāmarāga) và sân hận (byāpāda) – những chướng ngại của định – đã bị nhổ tận gốc. Quả thật, vị Bất Lai là người hoàn thành viên mãn về giới và định. Do đó, để trình bày các thắng trí thế gian (lokiyābhiññāyo) tại chỗ thích hợp, Ngài đã nói những lời như ‘‘ākaṅkheyya ce…pe… anekavihita’’ (Nếu một Tỳ-khưu mong muốn…pe… nhiều loại khác nhau). Đó là mối liên hệ này.
69. Chaṭṭhābhiññāya āsavānaṃ khayāti arahattamaggena sabbakilesānaṃ khayā.
69. In the sixth direct knowledge, by the destruction of the taints means by the destruction of all defilements through the path of Arahantship.
69. Đối với thắng trí thứ sáu, āsavānaṃ khayā (do sự diệt tận các lậu hoặc) có nghĩa là do sự diệt tận tất cả các phiền não bằng con đường A-la-hán.
Anāsavanti āsavavirahitaṃ.
Taintless means devoid of taints.
Anāsavaṃ (không lậu hoặc) có nghĩa là không có lậu hoặc.
Cetovimuttiṃ paññāvimuttinti ettha cetovacanena arahattaphalasampayuttova samādhi, paññāvacanena taṃsampayuttā paññāva vuttā.
In liberation of mind, liberation by wisdom, herein, by the word ‘mind’, only the concentration associated with the fruit of Arahantship is meant; by the word ‘wisdom’, only the wisdom associated with it is meant.
Trong cụm từ cetovimuttiṃ paññāvimutti (tâm giải thoát và tuệ giải thoát) này, từ "tâm" (ceto) chỉ định chỉ định (samādhi) đi kèm với quả A-la-hán, và từ "tuệ" (paññā) chỉ định tuệ (paññā) đi kèm với nó.
Tattha ca samādhi rāgato vimuttattā cetovimutti, paññā avijjāya vimuttattā paññāvimuttīti veditabbā.
And therein, it should be understood that concentration is liberation of mind because it is liberated from lust, and wisdom is liberation by wisdom because it is liberated from ignorance.
Trong đó, định được biết là cetovimutti (tâm giải thoát) vì đã giải thoát khỏi tham ái (rāga), và tuệ được biết là paññāvimutti (tuệ giải thoát) vì đã giải thoát khỏi vô minh (avijjā).
Vuttañcetaṃ bhagavatā ‘‘yo hissa, bhikkhave, samādhi, tadassa samādhindriyaṃ.
And this was said by the Blessed One: “Whatever, bhikkhus, is his concentration, that is his faculty of concentration.
Điều này đã được Thế Tôn nói: ‘‘Này các Tỳ-khưu, định nào của vị ấy, đó là định căn của vị ấy.
Yā hissa, bhikkhave, paññā, tadassa paññindriyaṃ.
Whatever, bhikkhus, is his wisdom, that is his faculty of wisdom.
Này các Tỳ-khưu, tuệ nào của vị ấy, đó là tuệ căn của vị ấy.
Iti kho, bhikkhave, rāgavirāgā cetovimutti, avijjāvirāgā paññāvimuttī’’ti, apicettha samathaphalaṃ cetovimutti, vipassanāphalaṃ paññāvimuttīti veditabbā.
Thus, bhikkhus, through dispassion for lust there is liberation of mind; through dispassion for ignorance there is liberation by wisdom.” Moreover, herein, the fruit of serenity should be understood as liberation of mind, and the fruit of insight as liberation by wisdom.
Như vậy, này các Tỳ-khưu, tâm giải thoát là do ly tham (rāgavirāgā), tuệ giải thoát là do ly vô minh (avijjāvirāgā)’’. Hơn nữa, ở đây, quả của thiền chỉ (samatha) được biết là cetovimutti, và quả của thiền quán (vipassanā) được biết là paññāvimutti.
Evaṃ bhagavā sīlānisaṃsakathaṃ yāva arahattā kathetvā idāni sabbampi taṃ sīlānisaṃsaṃ sampiṇḍetvā dassento nigamanaṃ āha ‘‘sampannasīlā, bhikkhave…pe… idametaṃ paṭicca vutta’’nti.
Thus the Blessed One, having taught the discourse on the benefits of moral virtue up to Arahantship, now, summarizing all those benefits of moral virtue, delivered the conclusion, saying: “Endowed with moral virtue, bhikkhus… and so on… This was said in reference to that.”
Như vậy, Thế Tôn đã nói về lợi ích của giới cho đến bậc A-la-hán. Giờ đây, để tóm tắt tất cả các lợi ích của giới đó, Ngài đã kết luận: ‘‘Này các Tỳ-khưu, hãy sống với giới hạnh viên mãn…pe… điều này đã được nói đến dựa trên điều đó’’.
Tassāyaṃ saṅkhepattho, ‘‘sampannasīlā, bhikkhave, viharatha…pe… samādāya sikkhatha sikkhāpadesū’’ti iti yaṃ taṃ mayā pubbe evaṃ vuttaṃ, idaṃ sabbampi sampannasīlo bhikkhu sabrahmacārīnaṃ piyo hoti manāpo, garu bhāvanīyo paccayānaṃ lābhī, paccayadāyakānaṃ mahapphalakaro, pubbañātīnaṃ anussaraṇacetanāya phalamahattakaro, aratiratisaho, bhayabheravasaho, rūpāvacarajjhānānaṃ arūpāvacarajjhānānañca lābhī, heṭṭhimāni tīṇi sāmaññaphalāni pañca lokiyābhiññā āsavakkhayañāṇanti ca ime ca guṇe sayaṃ abhiññā sacchikattā hoti, etaṃ paṭicca idaṃ sandhāya vuttanti.
This is its summary meaning: That which was previously stated by me thus, “Endowed with moral virtue, bhikkhus, dwell… and so on… undertake and train in the training rules,” — all of this was said in reference to this, with this in mind: a bhikkhu endowed with moral virtue is dear and agreeable to his companions in the holy life, respected and revered; he is a recipient of the requisites; he brings great fruit to the donors of the requisites; he brings great fruit to the commemorative thoughts of his deceased relatives; he is an endurer of discontent and delight; he is an endurer of fear and terror; he is a recipient of the form-sphere and formless-sphere absorptions; he is one who has realized for himself with direct knowledge these qualities, namely, the lower three fruits of the contemplative life, the five mundane direct knowledges, and the knowledge of the destruction of the taints.
Ý nghĩa tóm tắt của điều này là: ‘‘Này các Tỳ-khưu, hãy sống với giới hạnh viên mãn…pe… hãy thọ trì và học tập các học giới’’. Điều mà ta đã nói trước đây như vậy, tất cả những điều này có nghĩa là một Tỳ-khưu giới hạnh viên mãn sẽ được các vị đồng Phạm hạnh yêu mến, hài lòng, đáng tôn kính, đáng được tu tập lòng từ, được lợi dưỡng vật thực, là người mang lại quả báo lớn cho những người cúng dường vật thực, là người mang lại quả báo lớn cho ý muốn hồi hướng đến những bà con đã qua đời, là người chịu đựng được sự bất mãn và sự mãn nguyện, chịu đựng được sự sợ hãi và kinh hoàng, là người đạt được các thiền sắc giới và thiền vô sắc giới, và cũng là người tự mình chứng ngộ ba quả Sa-môn thấp hơn, năm thắng trí thế gian và trí tuệ diệt trừ lậu hoặc. Điều này đã được nói đến dựa trên điều đó.
Idamavoca bhagavā, attamanā te bhikkhu bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.
This the Blessed One said. Those bhikkhus, delighted, rejoiced in the Blessed One’s words.
Thế Tôn đã nói điều này, và các Tỳ-khưu hoan hỷ, vui mừng với lời dạy của Thế Tôn.
70. Evaṃ me sutanti vatthasuttaṃ.
70. The sutta beginning with Thus have I heard is the Vatthasutta.
70. Evaṃ me sutaṃ (Tôi đã nghe như vầy) là Kinh Vattha.
Tattha seyyathāpi, bhikkhave, vatthanti upamāvacanamevetaṃ.
Therein, Just as, bhikkhus, a cloth is simply a statement of simile.
Trong đó, seyyathāpi, bhikkhave, vattha (ví như, này các Tỳ-khưu, một tấm vải) là một câu ví dụ.
Upamaṃ karonto ca bhagavā katthaci paṭhamaṃyeva upamaṃ dassetvā pacchā atthaṃ dasseti, katthaci paṭhamamatthaṃ dassetvā pacchā upamaṃ, katthaci upamāya atthaṃ parivāretvā dasseti, katthaci atthena upamaṃ.
And the Blessed One, when making a simile, sometimes first shows the simile and afterwards shows the meaning; sometimes first shows the meaning and afterwards the simile; sometimes he shows the meaning surrounded by the simile; sometimes the simile by the meaning.
Khi đưa ra ví dụ, Thế Tôn đôi khi trình bày ví dụ trước rồi sau đó trình bày ý nghĩa; đôi khi trình bày ý nghĩa trước rồi sau đó trình bày ví dụ; đôi khi trình bày ý nghĩa được bao quanh bởi ví dụ; đôi khi ví dụ được bao quanh bởi ý nghĩa.
Tathā hesa – ‘‘seyyathāpissu, bhikkhave, dve agārā sadvārā, tattha cakkhumā puriso majjhe ṭhito passeyyā’’ti (ma. ni. 3.261) sakalampi devadūtasuttaṃ upamaṃ paṭhamaṃ dassetvā pacchā atthaṃ dassento āha.
Indeed, thus, he spoke, showing the simile first and afterwards showing the meaning, for the entire Devadūtasutta: “Just as if, bhikkhus, there were two houses with facing doors, and a man with good sight standing in the middle were to see.”
Chẳng hạn, trong toàn bộ Kinh Devadūta, Ngài đã trình bày ví dụ trước rồi sau đó trình bày ý nghĩa: ‘‘Này các Tỳ-khưu, ví như có hai ngôi nhà có cửa, một người có mắt đứng giữa có thể nhìn thấy’’ (Ma. Ni. 3.261).
‘‘Tirokuṭṭaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gacchati, seyyathāpi ākāse’’tiādinā (dī. ni. 1.238; paṭi. ma. 1.102) pana nayena sakalampi iddhividhamatthaṃ paṭhamaṃ dassetvā pacchā upamaṃ dassento āha.
But by the method beginning, “He goes unhindered through a wall, through a rampart, through a mountain, as if through open space,” he spoke, showing the meaning of the whole section on supernormal power first and afterwards showing the simile.
Còn theo cách ‘‘Đi xuyên tường, xuyên hàng rào, xuyên núi mà không bị vướng mắc, ví như trên hư không’’ (Dī. Ni. 1.238; Paṭi. Ma. 1.102) và các cách tương tự, Ngài đã trình bày toàn bộ thần thông trước rồi sau đó trình bày ví dụ.
‘‘Seyyathāpi brāhmaṇapuriso sāratthiko sāragavesī’’tiādināva (ma. ni. 1.318) nayena sakalampi cūḷasāropamasuttaṃ upamāya atthaṃ parivāretvā dassento āha.
By the method beginning, “Just as a man in need of heartwood, searching for heartwood,” he spoke, showing the meaning surrounded by the simile, for the entire Cūḷasāropamasutta.
Theo cách ‘‘Ví như một người Bà-la-môn tìm kiếm cốt lõi, đi tìm cốt lõi’’ (Ma. Ni. 1.318) và các cách tương tự, Ngài đã trình bày toàn bộ Kinh Cūḷasāropama (Ví Dụ Về Cốt Lõi Nhỏ) với ý nghĩa được bao quanh bởi ví dụ.
‘‘Idha pana, bhikkhave, ekacce kulaputtā dhammaṃ pariyāpuṇanti suttaṃ…pe… seyyathāpi, bhikkhave, puriso alagaddatthiko’’tiādinā (ma. ni. 1.238) nayena sakalampi alagaddasuttaṃ mahāsāropamasuttanti evamādīni suttāni atthena upamaṃ parivāretvā dassento āha.
And by the method beginning, “Herein, bhikkhus, some clansmen master the Dhamma—Sutta… and so on… Just as, bhikkhus, a man in need of a water snake,” he spoke, showing the simile surrounded by the meaning, for suttas such as the entire Alagaddasutta and the Mahāsāropamasutta.
Còn ở đây, ‘‘Này các Tỳ-khưu, một số thiện gia tử học Pháp, kinh…pe… ví như, này các Tỳ-khưu, một người tìm rắn độc’’ (Ma. Ni. 1.238) và các cách tương tự, Ngài đã trình bày toàn bộ Kinh Alagadda (Kinh Rắn Độc), Kinh Mahāsāropama (Kinh Ví Dụ Về Cốt Lõi Lớn) và các kinh tương tự, với ví dụ được bao quanh bởi ý nghĩa.
Svāyaṃ idha paṭhamaṃ upamaṃ dassetvā pacchā atthaṃ dasseti.
Here, this one first shows the simile and afterwards shows the meaning.
Ở đây, Ngài trình bày ví dụ trước rồi sau đó trình bày ý nghĩa.
Kasmā panevaṃ bhagavā dassetīti?
But why does the Blessed One show it in this way?
Vì sao Thế Tôn lại trình bày như vậy?
Puggalajjhāsayena vā desanāvilāsena vā.
Either because of the disposition of the person or because of the grace of the teaching.
Là do khuynh hướng của chúng sinh hoặc do sự khéo léo trong bài pháp.
Ye hi puggalā paṭhamaṃ upamaṃ dassetvā vuccamānamatthaṃ sukhena paṭivijjhanti, tesaṃ paṭhamaṃ upamaṃ dasseti.
For those persons who easily penetrate the meaning when it is spoken after the simile has first been shown, he shows the simile first.
Vì những người mà khi ví dụ được trình bày trước, họ dễ dàng thấu hiểu ý nghĩa được nói đến, thì Ngài trình bày ví dụ trước cho họ.
Esa nayo sabbattha.
This is the method in all cases.
Nguyên tắc này áp dụng cho tất cả mọi trường hợp.
Yassā ca dhammadhātuyā suppaṭividdhattā desanāvilāsaṃ patto hoti, tassā suppaṭividdhā.
And due to the thorough penetration of that Dhamma-element, he attains the grace of the teaching, and for him, it is thoroughly penetrated.
Và vì sự thấu hiểu sâu sắc Pháp tính (dhammadhātu) mà Ngài đạt được sự khéo léo trong bài pháp.
Tasmā esa desanāvilāsampatto dhammissaro dhammarājā, so yathā yathā icchati, tathā tathā dhammaṃ desetīti evaṃ iminā puggalajjhāsayena vā desanāvilāsena vā evaṃ dassetīti veditabbo.
Therefore, this Lord of the Dhamma, this King of the Dhamma, having attained the grace of the teaching, teaches the Dhamma in whatever way he wishes. Thus it should be understood that he shows it in this way either because of the disposition of the person or because of the grace of the teaching.
Do đó, vị Dhammissara (Chúa tể của Pháp), Dhammarājā (Vua của Pháp) này, người đã đạt được sự khéo léo trong bài pháp, Ngài thuyết Pháp theo bất cứ cách nào Ngài muốn. Vì vậy, cần phải hiểu rằng Ngài trình bày như vậy là do khuynh hướng của chúng sinh hoặc do sự khéo léo trong bài pháp.
Tattha vatthanti pakatiparisuddhaṃ vatthaṃ.
Therein, a cloth means a cloth that is naturally pure.
Trong đó, vattha (vải) là tấm vải vốn dĩ tinh khiết.
Saṃkiliṭṭhaṃ malaggahitanti āgantukena paṃsurajādinā saṃkilesena saṃkiliṭṭhaṃ, sedajallikādinā malena gahitattā malaggahitaṃ.
Stained and grime-laden means stained by the adventitious defilement of dust and dirt, and grime-laden because of being covered with the grime of sweat and so on.
Saṃkiliṭṭhaṃ malaggahitaṃ (bị dơ bẩn, dính bẩn) có nghĩa là bị dơ bẩn do các tạp chất bên ngoài như bụi bặm, và bị dính bẩn do các vết bẩn như mồ hôi.
Raṅgajāteti ettha raṅgameva raṅgajātaṃ.
In in a dye, the dye itself is the dye-stuff.
Raṅgajāte (trong thuốc nhuộm) ở đây, raṅgajātaṃ chính là raṅgaṃ (thuốc nhuộm).
Upasaṃhareyyāti upanāmeyya.
Were to dip means were to bring it near.
Upasaṃhareyyā (mang đến) có nghĩa là mang đến.
Yadi nīlakāyāti nīlakāya vā, nīlakatthāya vāti vuttaṃ hoti.
If for blue means either for the blue color or for the purpose of blue; this is what is meant.
Yadi nīlakāyā (nếu muốn màu xanh) có nghĩa là nếu muốn màu xanh hoặc để nhuộm màu xanh.
Evaṃ sabbattha.
So it is in all cases.
Tương tự cho tất cả các trường hợp.
Rajako hi nīlakatthāya upasaṃharanto kaṃsanīlapalāsanīlādike nīlaraṅge upasaṃharati.
For a dyer, when dipping for the purpose of blue, dips it into blue dyes like indigo blue or palāsa-leaf blue.
Thật vậy, người thợ nhuộm khi mang đến để nhuộm màu xanh thì nhuộm bằng các loại thuốc nhuộm xanh như xanh đồng, xanh lá cây.
Pītakatthāya upasaṃharanto kaṇikārapupphasadise pītakaraṅge.
When dipping for the purpose of yellow, into yellow dyes like the color of the kaṇikāra flower.
Khi mang đến để nhuộm màu vàng thì nhuộm bằng các loại thuốc nhuộm vàng giống như hoa kaṇikāra.
Lohitakatthāya upasaṃharanto bandhujīvakapupphasadise lohitakaraṅge.
When dipping for the purpose of red, into red dyes like the color of the bandhujīvaka flower.
Khi mang đến để nhuộm màu đỏ thì nhuộm bằng các loại thuốc nhuộm đỏ giống như hoa bandhujīvaka.
Mañjiṭṭhakatthāya upasaṃharanto kaṇavīrapupphasadise mandarattaraṅge.
When dipping for the purpose of madder, into pale red dyes like the color of the kaṇavīra flower.
Khi mang đến để nhuộm màu cánh kiến thì nhuộm bằng các loại thuốc nhuộm đỏ thẫm giống như hoa kaṇavīra.
Tena vuttaṃ ‘‘yadi nīlakāya…pe… yadi mañjiṭṭhakāyā’’ti.
Therefore, it was said, “if for blue… and so on… if for madder.”
Vì thế, đã nói ‘‘yadi nīlakāyā…pe… yadi mañjiṭṭhakāyā’’ (nếu muốn màu xanh…pe… nếu muốn màu cánh kiến).
Durattavaṇṇamevassāti duṭṭhu rañjitavaṇṇameva assa.
It would have a badly dyed color means it would have a color that is poorly dyed.
Màu sắc của nó sẽ bị nhuộm xấu (Durattavaṇṇamevassā) nghĩa là màu sắc của nó sẽ bị nhuộm một cách xấu xí.
Aparisuddhavaṇṇamevassāti nīlavaṇṇopissa parisuddho na bhaveyya, sesavaṇṇopi.
It would have an impure color means its blue color would not be pure, nor would its other colors.
Màu sắc của nó sẽ không tinh khiết (Aparisuddhavaṇṇamevassā) nghĩa là ngay cả màu xanh của nó cũng không thể tinh khiết, và các màu khác cũng vậy.
Tādisañhi vatthaṃ nīlakumbhiyā pakkhittampi sunīlaṃ na hoti, sesakumbhīsu pakkhittampi pītakādivaṇṇaṃ na hoti, milātanīla kuraṇḍa-kaṇikāra-bandhujīvaka-kaṇavīrapupphavaṇṇameva hoti.
Indeed, such a cloth, even when put into a vat of blue dye, does not become truly blue; even when put into other vats, it does not take on a yellow color or other colors; it only becomes the color of a faded blue kuraṇḍa flower, a kaṇikāra flower, a bandhujīvaka flower, or a kaṇavīra flower.
Thật vậy, một tấm vải như thế, dù được nhúng vào thùng thuốc nhuộm màu xanh cũng không thể trở nên xanh thẫm, dù được nhúng vào các thùng thuốc nhuộm khác cũng không thể có màu vàng hay các màu khác, mà chỉ có màu như hoa milātanīla, kuraṇḍa, kaṇikāra, bandhujīvaka, kaṇavīra đã úa tàn.
Taṃ kissa hetūti taṃ vatthaṃ kissa hetu kiṃ kāraṇā īdisaṃ hoti, tasmiṃ vā vatthe raṅgajātaṃ kissa hetu īdisaṃ durattavaṇṇaṃ aparisuddhavaṇṇaṃ hotīti?
For what reason? means for what reason, for what cause does that cloth become like this? Or, for what reason does the dye on that cloth become so badly dyed and impure in color?
Vì lý do gì? (Taṃ kissa hetū) nghĩa là vì lý do gì, vì nguyên nhân nào mà tấm vải đó lại trở nên như vậy, hoặc vì lý do gì mà thuốc nhuộm trên tấm vải đó lại có màu sắc xấu xí, không tinh khiết như thế?
Yasmā panassa vatthassa saṃkiliṭṭhabhāvoyevettha kāraṇaṃ, na aññaṃ kiñci, tasmā ‘‘aparisuddhattā, bhikkhave, vatthassā’’ti āha.
And since the reason for this is simply the stained state of the cloth and nothing else, He said, “Because of the impurity of the cloth, monks.”
Vì sự ô nhiễm của tấm vải là nguyên nhân ở đây, không có gì khác, do đó Ngài đã nói: “Này các Tỳ-khưu, vì sự không tinh khiết của tấm vải.”
Evameva khoti upamāsampaṭipādanaṃ.
Just so is the presentation of the simile.
Cũng vậy (Evameva kho) là lời dẫn nhập cho ví dụ.
Citte saṃkiliṭṭheti cittamhi saṃkiliṭṭhamhi.
When the mind is stained means when the mind is stained.
Khi tâm bị ô nhiễm (Citte saṃkiliṭṭhe) nghĩa là khi tâm bị ô nhiễm.
Kasmā pana bhagavā saṃkiliṭṭhavatthena opammaṃ akāsīti ce, vāyāmamahapphaladassanatthaṃ.
But if it is asked, why did the Blessed One make a comparison with a stained cloth? It was to show that effort bears great fruit.
Nếu hỏi: “Vì sao Đức Thế Tôn lại dùng ví dụ về tấm vải bị ô nhiễm?”, thì câu trả lời là để chỉ ra sự lợi ích to lớn của nỗ lực.
Yathā hi āgantukehi malehi saṃkiliṭṭhaṃ vatthaṃ pakatiyā paṇḍarattā puna dhovīyamānaṃ paṇḍaraṃ hoti, na tattha jātikāḷake viya eḷakalome vāyāmo nipphalo hoti, evaṃ cittampi āgantukehi kilesehi saṃkiliṭṭhaṃ.
For just as a cloth stained by adventitious defilements, being naturally white, becomes white again when washed, and the effort is not fruitless as it would be with the naturally black wool of a ram, so too the mind is stained by adventitious defilements.
Thật vậy, giống như một tấm vải bị ô nhiễm bởi những vết bẩn ngoại lai, vốn dĩ trắng tinh, khi được giặt lại sẽ trở nên trắng sạch, nỗ lực không vô ích như đối với lông cừu vốn dĩ đen tự nhiên; cũng vậy, tâm bị ô nhiễm bởi các phiền não ngoại lai.
Pakatiyā pana taṃ sakalepi paṭisandhibhavaṅgavāre paṇḍarameva.
But by nature, it is white throughout the entire course of rebirth-linking and bhavaṅga.
Tuy nhiên, bản chất của tâm trong tất cả các khoảnh khắc tái tục và hữu phần đều là trong sáng.
Yathāha – ‘‘pabhassaramidaṃ, bhikkhave, cittaṃ, tañca kho āgantukehi upakkilesehi upakkiliṭṭha’’nti (a. ni. 1.51).
As it is said: “This mind, monks, is luminous, but it is stained by adventitious corruptions.”
Như đã nói: “Này các Tỳ-khưu, tâm này vốn trong sáng, nhưng nó bị ô nhiễm bởi các uế nhiễm ngoại lai.”
Taṃ visodhīyamānaṃ sakkā pabhassarataraṃ kātuṃ, na tattha vāyāmo nipphaloti evaṃ vāyāmamahapphaladassanatthaṃ saṃkiliṭṭhavatthena opammaṃ akāsīti veditabbo.
When it is purified, it can be made more luminous; the effort therein is not fruitless. Thus, it should be understood that He made the comparison with a stained cloth to show that effort bears great fruit.
Khi tâm được thanh lọc, có thể làm cho nó trở nên trong sáng hơn, nỗ lực không vô ích ở đó, vì vậy cần phải hiểu rằng Ngài đã dùng ví dụ về tấm vải bị ô nhiễm để chỉ ra sự lợi ích to lớn của nỗ lực.
Anagāriyopi imasmiṃ sāsane pabbajito saṃkiliṭṭhacitto dūteyyapahiṇagamanaṃ gacchati, vejjakammaṃ karoti, saṅghabhedāya cetiyabhedāya parakkamati, veḷudānādīhi jīvikaṃ kappeti, sakalampi anācāraṃ agocarañca paripūreti, ayamassa anagāriyapaṭipattiduggati.So tattha ṭhito kāyassa bhedā nirayampi gacchati, tiracchānayonimpi, pettivisayampi gacchati samaṇayakkho nāma hoti samaṇapeto, ādittehi saṅghāṭiādīhi sampajjalitakāyo aṭṭassaraṃ karonto vicarati, ayamassa gatiduggati.
One gone forth in this Dispensation, having become a monk with a stained mind, undertakes the going on messages and errands, practices medicine, strives to create a schism in the Saṅgha and to destroy a cetiya, and makes a living by such means as giving bamboo; he fulfills all manner of misconduct and wrong resort. This is his woeful destination of practice for one gone forth. Established therein, at the breakup of the body, he goes to hell, the animal realm, or the sphere of ghosts; he becomes what is called a monk-yakkha or a monk-peta, and with his body ablaze from flaming robes and so on, he wanders about making painful cries. This is his woeful destination of rebirth.
Người xuất gia trong giáo pháp này, với tâm ô nhiễm, đi làm sứ giả, làm nghề y, nỗ lực gây chia rẽ Tăng đoàn, phá hoại tháp thờ, kiếm sống bằng cách cho mượn tre và các hành vi không chính đáng khác, hoàn thành tất cả các hành vi bất tịnh và không hợp pháp; đây là ác thú về hành vi của người xuất gia của người ấy. Người ấy, sau khi chết, sẽ rơi vào địa ngục, hoặc cảnh giới súc sinh, hoặc cảnh giới ngạ quỷ, trở thành một dạ-xoa sa-môn, một ngạ quỷ sa-môn, thân thể bốc cháy với y phục cháy rực, lang thang kêu la thảm thiết; đây là ác thú về cảnh giới của người ấy.
Seyyathāpīti sukkapakkhaṃ dassetumāraddho, tassattho kaṇhapakkhe vuttapaccanīkeneva veditabbo.
Just as begins the section showing the bright side, the meaning of which should be understood by way of the opposite of what was said in the dark-side section.
Ví như (Seyyathāpi) là bắt đầu trình bày về khía cạnh thiện, ý nghĩa của nó cần được hiểu ngược lại với những gì đã nói về khía cạnh bất thiện.
Etthāpi ca sugati nāma paṭipattisugati gatisugatīti duvidhā hoti.
Here too, a happy destination is twofold: the happy destination of practice and the happy destination of rebirth.
Ở đây, thiện thú cũng có hai loại: thiện thú về hành vi (paṭipattisugati) và thiện thú về cảnh giới (gatisugati).
Paṭipattisugatipi agāriyapaṭipattisugati anagāriyapaṭipattisugatīti duvidhā hoti.
The happy destination of practice is also twofold: the happy destination of practice for a householder and the happy destination of practice for one gone forth.
Thiện thú về hành vi cũng có hai loại: thiện thú về hành vi của người tại gia (agāriyapaṭipattisugati) và thiện thú về hành vi của người xuất gia (anagāriyapaṭipattisugati).
Agāriyo hi parisuddhacitto pāṇātipātāpi viramati, adinnādānāpi, sakalepi dasa kusalakammapathe paripūreti, ayamassa agāriyapaṭipattisugati.
A householder with a pure mind refrains from killing living beings, from taking what is not given, and fulfills all ten wholesome courses of action. This is his happy destination of practice for a householder.
Người tại gia với tâm thanh tịnh từ bỏ sát sinh, từ bỏ lấy của không cho, hoàn thành tất cả mười thiện nghiệp đạo; đây là thiện thú về hành vi của người tại gia của người ấy.
So tattha ṭhito kāyassa bhedā manussamahantatampi devamahantatampi upapajjati, ayamassa gatisugati.
Established therein, at the breakup of the body, he is reborn to greatness among humans or greatness among devas. This is his happy destination of rebirth.
Người ấy, sau khi chết, sẽ tái sinh làm người cao quý hoặc chư thiên cao quý; đây là thiện thú về cảnh giới của người ấy.
Anagāriyopi imasmiṃ sāsane pabbajitvā parisuddhacitto catupārisuddhisīlaṃ sodheti, terasa dhutaṅgāni samādiyati, aṭṭhatiṃsārammaṇesu attano anukūlakammaṭṭhānaṃ gahetvā pantasenāsane paṭisevamāno kasiṇaparikammaṃ katvā jhānasamāpattiyo nibbatteti, sotāpattimaggaṃ bhāveti…pe… anāgāmimaggaṃ bhāveti, ayamassa anagāriyapaṭipattisugati.
One gone forth, having become a monk in this Dispensation with a pure mind, purifies the fourfold purity of virtue, undertakes the thirteen ascetic practices, and having taken up a meditation subject suitable for himself from among the thirty-eight objects, and resorting to a secluded dwelling, he does the preliminary work on a kasiṇa, produces the jhāna attainments, develops the path of stream-entry... and so on... develops the path of non-returning. This is his happy destination of practice for one gone forth.
Người xuất gia trong giáo pháp này, sau khi xuất gia, với tâm thanh tịnh, giữ gìn Tứ Thanh Tịnh Giới, thọ trì mười ba pháp đầu đà, chọn một đề mục thiền phù hợp trong ba mươi tám đề mục, sống ở nơi thanh vắng, thực hành kasiṇa, đạt được các thiền định, tu tập Sơ quả Tu-đà-hoàn… cho đến tu tập quả Bất hoàn; đây là thiện thú về hành vi của người xuất gia của người ấy.
So tattha ṭhito kāyassa bhedā manussaloke vā tīsu mahākulesu, chasu vā kāmāvacaradevesu, dasasu vā brahmabhavanesu, pañcasu vā suddhāvāsesu, catūsu vā āruppesu upapajjati, ayamassa gatisugatīti.
Established therein, at the breakup of the body, he is reborn either in the human world into one of the three great families, or in one of the six sense-sphere heavenly worlds, or in one of the ten Brahma-planes, or in one of the five Pure Abodes, or in one of the four formless realms. This is his happy destination of rebirth.
Người ấy, sau khi chết, sẽ tái sinh vào một trong ba dòng dõi cao quý trong cõi người, hoặc sáu cõi trời Dục giới, hoặc mười cõi Phạm thiên, hoặc năm cõi Tịnh cư thiên, hoặc bốn cõi Vô sắc giới; đây là thiện thú về cảnh giới của người ấy.
Tattha sakabhaṇḍe chandarāgo abhijjhā, parabhaṇḍe visamalobho.
Therein, sensual desire for one's own property is covetousness (abhijjhā); for another's property it is unrighteous greed (visamalobho).
Ở đây, tham ái đối với tài sản của mình là tham lam (abhijjhā), tham ái đối với tài sản của người khác là tham lam bất chính (visamalobho).
Atha vā sakabhaṇḍe vā parabhaṇḍe vā hotu, yuttapattaṭṭhāne chandarāgo abhijjhā, ayuttāpattaṭṭhāne visamalobho.
Or, whether it be for one's own property or another's, sensual desire in a proper context is covetousness; in an improper context it is unrighteous greed.
Hoặc, dù là tài sản của mình hay của người khác, tham ái ở nơi hợp lý là tham lam (abhijjhā), tham ái ở nơi không hợp lý là tham lam bất chính (visamalobho).
Thero panāha ‘‘kissa vinibbhogaṃ karotha, yutte vā ayutte vā hotu, ‘rāgo visamaṃ doso visamaṃ moho visama’nti (vibha. 924) vacanato na koci lobho avisamo nāma, tasmā lobhoyeva abhijjhāyanaṭṭhena abhijjhā, visamaṭṭhena visamaṃ, ekatthametaṃ byañjanameva nāna’’nti.
The Elder, however, said, “Why do you make a distinction? Whether it be in a proper or improper context, according to the text ‘Greed is unrighteous, hatred is unrighteous, delusion is unrighteous,’ there is no greed that is not unrighteous. Therefore, greed itself is called ‘covetousness’ (abhijjhā) in the sense of coveting, and ‘unrighteous’ (visama) in the sense of being unrighteous. They have one meaning; only the expressions differ.”
Tuy nhiên, Trưởng lão nói: “Tại sao các vị lại phân biệt? Dù là hợp lý hay không hợp lý, không có tham lam nào là không bất chính, theo lời dạy ‘tham lam là bất chính, sân hận là bất chính, si mê là bất chính’, do đó, tham lam chính là tham lam (abhijjhā) theo nghĩa mong muốn, và bất chính (visamaṃ) theo nghĩa bất chính; đây là một ý nghĩa, chỉ có từ ngữ là khác nhau.”
So panesa abhijjhāvisamalobho uppajjitvā cittaṃ dūseti, obhāsituṃ na deti.
And this covetousness and unrighteous greed, having arisen, corrupts the mind and does not allow it to shine.
Tham lam bất chính này, khi phát sinh, làm ô nhiễm tâm, không cho phép tâm tỏa sáng.
Tasmā ‘‘cittassa upakkileso’’ti vuccati.
Therefore, it is called a “corruption of the mind.”
Do đó, nó được gọi là “uế nhiễm của tâm”.
Yathā cesa, evaṃ navavidhaāghātavatthusambhavo byāpādo.
Just as this is, so also is ill will (byāpāda), which arises from the nine grounds for resentment.
Cũng như vậy, sân hận (byāpādo) phát sinh từ chín căn bản của sự thù hằn.
Dasavidhaāghātavatthusambhavo kodho.
Anger (kodho), which arises from the ten grounds for resentment.
Giận dữ (kodho) phát sinh từ mười căn bản của sự thù hằn.
Punappunaṃ cittapariyonandhano upanāho.
Hostility (upanāho), which repeatedly envelops the mind.
Hiềm hận (upanāho) là sự bao trùm tâm hết lần này đến lần khác.
Agāriyassa vā anagāriyassa vā sukatakaraṇavināsano makkho.
Denigration (makkho), which effaces the good deeds done, whether of a householder or one gone forth.
Khinh miệt (makkho) là sự hủy hoại công đức của người tại gia hoặc người xuất gia.
Agāriyopi hi kenaci anukampakena daliddo samāno ucce ṭhāne ṭhapito, aparena samayena ‘‘kiṃ tayā mayhaṃ kata’’nti tassa sukatakaraṇaṃ vināseti.
For a householder, though poor, may be placed in a high position by some compassionate person, but at a later time he effaces that good deed, saying, “What have you done for me?”
Người tại gia, vốn nghèo khó, được một người có lòng từ bi đặt vào vị trí cao, nhưng sau một thời gian lại nói: “Ngươi đã làm gì cho ta?” và hủy hoại công đức của người đó.
Anagāriyopi sāmaṇerakālato pabhuti ācariyena vā upajjhāyena vā catūhi paccayehi uddesaparipucchāhi ca anuggahetvā dhammakathānayapakaraṇakosallādīni sikkhāpito, aparena samayena rājarājamahāmattādīhi sakkato garukato ācariyupajjhāyesu acittīkato caramāno ‘‘ayaṃ amhehi daharakāle evaṃ anuggahito saṃvaḍḍhito ca, atha panidāni nissineho jāto’’ti vuccamāno ‘‘kiṃ mayhaṃ tumhehi kata’’nti tesaṃ sukatakaraṇaṃ vināseti, tassa so sukatakaraṇavināsano makkho uppajjitvā cittaṃ dūseti, obhāsituṃ na deti.
The renunciate, too, from the time of being a sāmaṇera, having been supported by a teacher or preceptor with the four requisites and with recitation and questioning, and having been taught skill in the method of Dhamma talks, in the treatises, etc., at a later time, when honored and respected by kings, great ministers of kings, and others, acts without respect towards his teachers and preceptors. When he is told, “This person was supported and raised by us in this way when he was young, yet now he has become ungrateful,” he obliterates their good deeds, saying, “What have you done for me?” For him, that makkha, which is the destruction of good deeds done, arises and corrupts the mind; it does not allow it to shine.
Và một người xuất gia, từ khi còn là Sa-di, được thầy Tế độ hay thầy Y chỉ giúp đỡ bằng bốn vật dụng cúng dường, bằng việc giảng dạy và vấn đáp, được dạy dỗ về sự khéo léo trong các phương pháp thuyết pháp và các bộ luận, sau này được vua chúa, đại thần v.v. tôn kính, trọng vọng, nhưng lại không có lòng kính trọng đối với các vị thầy Tế độ và thầy Y chỉ của mình, đi đây đó và bị người khác nói rằng: “Người này đã được chúng ta giúp đỡ và nuôi dưỡng như vậy khi còn trẻ, nhưng bây giờ lại trở nên vô ơn.” Khi nghe vậy, người ấy nói: “Các ông đã làm gì cho tôi?” và hủy hoại những việc tốt mà các vị thầy đã làm cho mình. Sự chối bỏ công ơn (makkha) này khởi lên trong tâm người ấy, làm ô nhiễm tâm, không cho tâm tỏa sáng.
Tasmā ‘‘cittassa upakkileso’’ti vuccati.
Therefore, it is called “a defilement of the mind.”
Vì vậy, nó được gọi là “ô nhiễm của tâm”.
Yathā cāyaṃ, evaṃ bahussutepi puggale ajjhottharitvā ‘‘īdisassa ceva bahussutassa aniyatā gati, tava vā mama vā ko viseso’’tiādinā nayena uppajjamāno yugaggāhagāhī paḷāso.
Just as this is so, in the same way, paḷāsa is competitiveness that arises by disparaging even a very learned person, with reasoning such as, “The destination of such a very learned person is uncertain; what is the difference between you and me?”
Cũng như vậy, khi một người đa văn bị kiêu mạn lấn át và khởi lên ý nghĩ rằng: “Ngay cả một người đa văn như vậy cũng có một vận mệnh không chắc chắn, vậy thì giữa ta và ngươi có gì khác biệt?”, sự chấp thủ ngang ngược này là paḷāsa (kiêu căng ganh tị).
Paresaṃ sakkārādīni khīyanā issā.
Issā is jealousy towards the honor and so forth of others.
Sự đố kỵ đối với sự cung kính v.v. của người khác là issā (đố kỵ).
Attano sampattiyā parehi sādhāraṇabhāvaṃ asahamānaṃ macchariyaṃ.
Macchariyaṃ is avarice, being unable to tolerate one’s own possessions being shared with others.
Không chịu đựng được việc chia sẻ tài sản của mình với người khác là macchariyaṃ (keo kiệt).
Vañcanikacariyabhūtā māyā.
Māyā is deceit, which is fraudulent conduct.
Hành vi lừa dối là māyā (giả dối).
Kerāṭikabhāvena uppajjamānaṃ sāṭheyyaṃ.
Sāṭheyyaṃ is fraud, which arises out of craftiness.
Sự khởi lên với bản chất xảo trá là sāṭheyyaṃ (xảo quyệt).
Kerāṭiko hi āyatanamaccho viya hoti.
Indeed, a crafty person is like the āyatanamaccha.
Quả thật, một người xảo trá giống như cá āyatana.
Āyatanamaccho nāma kira macchānaṃ naṅguṭṭhaṃ dasseti sappānaṃ sīsaṃ, ‘‘tumhehi sadiso aha’’nti jānāpetuṃ.
The āyatanamaccha, it is said, shows its tail to fish and its head to snakes, in order to make them know, “I am like you.”
Người ta nói rằng cá āyatana là loài cá cho thấy đuôi của cá và đầu của rắn, để làm cho người khác biết rằng “ta giống như các ngươi”.
Evameva kerāṭiko puggalo yaṃ yaṃ suttantikaṃ vā ābhidhammikaṃ vā upasaṅkamati, taṃ taṃ evaṃ vadati ‘‘ahaṃ tumhākaṃ baddhacaro, tumhe mayhaṃ anukampakā, nāhaṃ tumhe muñcāmī’’ti ‘‘evamete ‘sagāravo ayaṃ amhesu sappatisso’ti maññissantī’’ti.
In the very same way, a crafty person, whenever he approaches a master of the Suttanta or a master of the Abhidhamma, says to them, “I am your devoted follower; you are my benefactors; I will not leave you,” thinking, “In this way, they will think, ‘This person is respectful and deferential towards us.’”
Cũng như vậy, một người xảo trá, khi đến gặp một vị Tỳ-khưu thông thạo kinh điển hay thông thạo Abhidhamma, sẽ nói: “Tôi là người hầu cận của quý vị, quý vị là những người từ bi với tôi, tôi không thể rời bỏ quý vị.” Người ấy nghĩ: “Như vậy, những vị Tỳ-khưu này sẽ nghĩ rằng ‘người này có lòng kính trọng và biết vâng lời chúng ta’.”
Tassetaṃ kerāṭikabhāvena uppajjamānaṃ sāṭheyyaṃ uppajjitvā cittaṃ dūseti, obhāsituṃ na deti.
For him, this sāṭheyyaṃ, arising out of craftiness, arises and corrupts the mind; it does not allow it to shine.
Sự xảo quyệt này, khởi lên với bản chất xảo trá của người ấy, làm ô nhiễm tâm, không cho tâm tỏa sáng.
Tasmā ‘‘cittassa upakkileso’’ti vuccati.
Therefore, it is called “a defilement of the mind.”
Vì vậy, nó được gọi là “ô nhiễm của tâm”.
Yathā cetaṃ, evaṃ vātabharitabhastasadisathaddhabhāvapaggahitasiraanivātavuttikārakaraṇo thambho.
Just as this is so, in the same way, thambho is obstinacy, which creates a stiff state like a leather bag filled with air, with an uplifted head and an unyielding demeanor.
Cũng như vậy, sự cứng nhắc (thaddha-bhāva) giống như một túi da căng đầy gió, khiến cho người ta có thái độ không khiêm tốn với cái đầu ngẩng cao, đó là thambho (cứng đầu).
Taduttarikaraṇo sārambho.
Sārambho is rivalry, which is the act of going beyond that.
Vượt trội hơn thế nữa là sārambho (kiêu ngạo cạnh tranh).
So duvidhena labbhati akusalavasena ceva kusalavasena ca.
It is found in two ways: through the unwholesome and through the wholesome.
Nó được nhận biết theo hai cách: theo khía cạnh bất thiện và theo khía cạnh thiện.
Tattha agāriyassa parena kataṃ alaṅkārādiṃ disvā taddiguṇakaraṇena uppajjamāno, anagāriyassa ca yattakaṃ yattakaṃ paro pariyāpuṇāti vā katheti vā, mānavasena taddiguṇataddiguṇakaraṇena uppajjamāno akusalo.
Therein, for a householder, it arises by doing twice as much upon seeing the adornments and so on made by another; for a renunciate, it arises out of conceit by doing twice as much as another learns or teaches. This is unwholesome.
Trong đó, đối với người tại gia, khi thấy sự trang hoàng v.v. do người khác làm, sự kiêu ngạo khởi lên do muốn làm gấp đôi điều đó; đối với người xuất gia, khi thấy người khác học hay thuyết giảng nhiều đến mức nào, sự kiêu ngạo khởi lên do muốn làm gấp đôi, gấp ba điều đó, đó là bất thiện.
Agāriyassa pana paraṃ ekaṃ salākabhattaṃ dentaṃ disvā attanā dve vā tīṇi vā dātukāmatāya uppajjamāno, anagāriyassa ca parena ekanikāye gahite mānaṃ anissāya kevalaṃ taṃ disvā attanā ālasiyaṃ abhibhuyya dve nikāye gahetukāmatāya uppajjamāno kusalo.
However, for a householder, it arises from the wish to give two or three ticket-meals upon seeing another give one; and for a renunciate, upon seeing another master one Nikāya, it arises not out of conceit but simply from the wish to master two Nikāyas by overcoming laziness. This is wholesome.
Còn đối với người tại gia, khi thấy người khác cúng dường một phần cơm bằng thẻ, sự kiêu ngạo khởi lên do muốn cúng dường hai hay ba phần; đối với người xuất gia, khi thấy người khác học một bộ kinh, không dựa vào kiêu mạn mà chỉ vì thấy điều đó, sự kiêu ngạo khởi lên do muốn vượt qua sự lười biếng và học hai bộ kinh, đó là thiện.
Idha pana akusalo adhippeto.
Here, however, the unwholesome is intended.
Ở đây, ý muốn nói đến sự kiêu ngạo bất thiện.
Ayañhi uppajjitvā cittaṃ dūseti, obhāsituṃ na deti.
For this, when it arises, corrupts the mind; it does not allow it to shine.
Vì điều này khởi lên làm ô nhiễm tâm, không cho tâm tỏa sáng.
Tasmā ‘‘cittassa upakkileso’’ti vuccati.
Therefore, it is called “a defilement of the mind.”
Vì vậy, nó được gọi là “ô nhiễm của tâm”.
72. Ettāvatā saṃkilesaṃ dassetvā idāni vodānaṃ dassento sa kho so, bhikkhavetiādimāha.
72. Having thus shown the defiling aspect, now, to show the purifying aspect, he said, “So, bhikkhus,” and so on.
72. Sau khi trình bày sự ô nhiễm cho đến đây, bây giờ để trình bày sự thanh tịnh, Ngài nói: "Này các Tỳ-khưu, vị ấy..." v.v..
Tattha iti viditvāti evaṃ jānitvā.
Therein, “having known thus” means having known in this way.
Trong đó, "iti viditvā" có nghĩa là "sau khi biết như vậy".
Pajahatīti samucchedappahānavasena ariyamaggena pajahati.
“He abandons” means he abandons with the noble path, by way of abandonment by cutting off.
"Pajahati" có nghĩa là "từ bỏ bằng Thánh đạo theo cách đoạn diệt hoàn toàn".
Tattha kilesapaṭipāṭiyā maggapaṭipāṭiyāti dvidhā pahānaṃ veditabbaṃ.
Therein, abandonment should be understood in two ways: by the sequence of defilements and by the sequence of the paths.
Ở đây, sự từ bỏ cần được hiểu theo hai cách: theo thứ tự phiền não và theo thứ tự đạo.
Kilesapaṭipāṭiyā tāva abhijjhāvisamalobho thambho sārambho māno atimāno madoti ime cha kilesā arahattamaggena pahīyanti.
Firstly, by the sequence of defilements, these six defilements—covetousness and unrighteous greed, obstinacy, rivalry, conceit, arrogance, and intoxication—are abandoned by the path of Arahantship.
Theo thứ tự phiền não, sáu phiền não này là: tham lam bất chính (abhijjhāvisamalobho), cứng đầu (thambho), kiêu ngạo cạnh tranh (sārambho), kiêu mạn (māno), kiêu mạn thái quá (atimāno), say mê (mado) được từ bỏ bằng A-la-hán đạo.
Byāpādo kodho upanāho pamādoti ime cattāro kilesā anāgāmimaggena pahīyanti.
These four defilements—ill will, anger, resentment, and heedlessness—are abandoned by the path of non-returning.
Bốn phiền não này là: sân hận (byāpādo), giận dữ (kodho), oán hận (upanāho), phóng dật (pamādo) được từ bỏ bằng Bất Hoàn đạo.
Makkho paḷāso issā macchariyaṃ māyā sāṭheyyanti ime cha sotāpattimaggena pahīyantīti.
These six—contempt, competitiveness, jealousy, avarice, deceit, and fraud—are abandoned by the path of stream-entry.
Sáu phiền não này là: chối bỏ công ơn (makkho), kiêu căng ganh tị (paḷāso), đố kỵ (issā), keo kiệt (macchariyaṃ), giả dối (māyā), xảo quyệt (sāṭheyyaṃ) được từ bỏ bằng Nhập Lưu đạo.
Maggapaṭipāṭiyā pana, sotāpattimaggena makkho paḷāso issā macchariyaṃ māyā sāṭheyyanti ime cha pahīyanti.
By the sequence of the paths, with the path of stream-entry, these six—contempt, competitiveness, jealousy, avarice, deceit, and fraud—are abandoned.
Còn theo thứ tự đạo, bằng Nhập Lưu đạo, sáu phiền não này là: chối bỏ công ơn (makkho), kiêu căng ganh tị (paḷāso), đố kỵ (issā), keo kiệt (macchariyaṃ), giả dối (māyā), xảo quyệt (sāṭheyyaṃ) được từ bỏ.
Anāgāmimaggena byāpādo kodho upanāho pamādoti ime cattāro.
With the path of non-returning, these four—ill will, anger, resentment, and heedlessness.
Bằng Bất Hoàn đạo, bốn phiền não này là: sân hận (byāpādo), giận dữ (kodho), oán hận (upanāho), phóng dật (pamādo).
Arahattamaggena abhijjhāvisamalobho thambho sārambho māno atimāno madoti ime cha pahīyantīti.
With the path of Arahantship, these six—covetousness and unrighteous greed, obstinacy, rivalry, conceit, arrogance, and intoxication—are abandoned.
Bằng A-la-hán đạo, sáu phiền não này là: tham lam bất chính (abhijjhāvisamalobho), cứng đầu (thambho), kiêu ngạo cạnh tranh (sārambho), kiêu mạn (māno), kiêu mạn thái quá (atimāno), say mê (mado) được từ bỏ.
Imasmiṃ pana ṭhāne ime kilesā sotāpattimaggavajjhā vā hontu, sesamaggavajjhā vā, atha kho anāgāmimaggeneva pahānaṃ sandhāya ‘‘abhijjhāvisamalobhaṃ cittassa upakkilesaṃ pajahatī’’tiādimāhāti veditabbā.
In this passage, however, it should be understood that whether these defilements are to be abandoned by the path of stream-entry or by the other paths, he spoke, “He abandons covetousness and unrighteous greed, a defilement of the mind,” and so on, with reference to abandonment by the path of non-returning alone.
Tuy nhiên, trong đoạn này, những phiền não này có thể được từ bỏ bằng Nhập Lưu đạo, hoặc bằng các đạo khác, nhưng cần phải hiểu rằng Đức Phật đã nói: “Từ bỏ tham lam bất chính, ô nhiễm của tâm” v.v. là để chỉ sự từ bỏ bằng Bất Hoàn đạo.
Ayamettha paveṇimaggāgato sambhavo, so ca upari catutthamaggasseva niddiṭṭhattā yujjati, tatiyamaggena pahīnāvasesānañhi visamalobhādīnaṃ tena pahānaṃ hoti, sesānaṃ imināva.
This here is the traditional sequence handed down through the lineage of teachers. And that is fitting, because what is explained above pertains only to the fourth path. For unrighteous greed and so on, which remain after having been abandoned by the third path, are abandoned by that (fourth path), while the others are abandoned by this (third path).
Đây là cách hiểu truyền thống ở đây, và nó phù hợp vì ở trên đã chỉ rõ là Tứ đạo; bởi vì những phiền não còn lại sau khi được từ bỏ bằng Tam đạo, như tham lam bất chính v.v. thì được từ bỏ bằng đạo đó, còn những phiền não khác thì bằng cách này.
Yepi hi sotāpattimaggena pahīyanti, tepi taṃsamuṭṭhāpakacittānaṃ appahīnattā anāgāmimaggeneva suppahīnā hontīti.
For even those defilements that are abandoned by the path of stream-entry are only well abandoned by the path of non-returning, because the minds that give rise to them have not yet been abandoned.
Ngay cả những phiền não được từ bỏ bằng Nhập Lưu đạo, chúng cũng được từ bỏ hoàn toàn bằng Bất Hoàn đạo vì những tâm tạo ra chúng chưa được từ bỏ hoàn toàn.
Keci pana paṭhamamaggena cettha pahānaṃ vaṇṇayanti, taṃ pubbāparena na sandhiyati.
Some, however, explain the abandonment here by the first path, but that does not connect with what precedes and follows.
Một số người lại cho rằng sự từ bỏ ở đây là bằng Đệ nhất đạo, nhưng điều đó không phù hợp với trước sau.
Keci vikkhambhanappahānampi, taṃ tesaṃ icchāmattameva.
Some explain it as abandonment by suppression, but that is merely their own wish.
Một số khác lại cho rằng đó là sự từ bỏ bằng cách trấn áp (vikkhambhana-pahāna), nhưng điều đó chỉ là ý muốn của họ.
74. So buddhe aveccappasādenāti etaṃ ‘‘yato kho, bhikkhave, abhijjhāvisamalobho pahīno hoti, so buddhe aveccappasādena samannāgato hotī’’ti evaṃ ekamekena padena yojetabbaṃ.
74. This phrase, “He is endowed with unwavering confidence in the Buddha,” should be connected with each term, as in: “When, bhikkhus, covetousness and unrighteous greed is abandoned, he is endowed with unwavering confidence in the Buddha.”
74. "So buddhe aveccappasādenā" cần được kết hợp với từng từ như sau: "Này các Tỳ-khưu, khi tham lam bất chính đã được từ bỏ, vị ấy có niềm tin bất động vào Đức Phật."
Imassa hi bhikkhuno anāgāmimaggena lokuttarappasādo āgato, athassa aparena samayena buddhaguṇe dhammaguṇe saṅghaguṇe ca anussarato lokiyo uppajjati, tamassa sabbampi lokiyalokuttaramissakaṃ pasādaṃ dassento bhagavā ‘‘buddhe aveccappasādenā’’tiādimāha.
For this bhikkhu, supramundane confidence has come through the path of non-returning. Then, at a later time, as he recollects the qualities of the Buddha, the Dhamma, and the Saṅgha, mundane confidence arises. The Blessed One, showing all his confidence, both mundane and supramundane mixed together, said, “with unwavering confidence in the Buddha,” and so on.
Thật vậy, đối với Tỳ-khưu này, niềm tin siêu thế đã đến bằng Bất Hoàn đạo, sau đó, vào một thời điểm khác, khi quán tưởng về các phẩm chất của Đức Phật, Pháp và Tăng, niềm tin thế gian khởi lên. Để trình bày tất cả niềm tin đó, bao gồm cả thế gian và siêu thế, Đức Thế Tôn đã nói: "có niềm tin bất động vào Đức Phật" v.v..
Tattha aveccappasādenāti buddhadhammasaṅghaguṇānaṃ yāthāvato ñātattā acalena accutena pasādena.
Therein, “with unwavering confidence” means with unshakable, immovable confidence, because the qualities of the Buddha, Dhamma, and Saṅgha are known as they really are.
Trong đó, "aveccappasādenā" có nghĩa là "niềm tin bất động, không lay chuyển, do đã biết rõ các phẩm chất của Đức Phật, Pháp và Tăng một cách chân thật".
Idāni yathā tassa bhikkhuno anussarato so aveccappasādo uppanno, taṃ vidhiṃ dassento ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinā nayena tīṇi anussatiṭṭhānāni vitthāresi.
Now, showing the method by which that unshakable confidence arose in that bhikkhu as he recollected, He expounded upon the three bases of recollection by the method beginning with “Itipi so bhagavā.”
Hiện nay, để chỉ ra phương cách mà vị Tỳ-khưu ấy đã phát sinh niềm tịnh tín bất động (aveccappasāda) khi quán niệm, Đức Thế Tôn đã giải thích ba đề mục tùy niệm (anussatiṭṭhāna) theo cách thức "Iti pi so Bhagavā" (Đức Thế Tôn là bậc như vậy) và những đoạn tương tự.
Tesaṃ atthavaṇṇanā sabbākārena visuddhimagge anussatikathāyaṃ vuttā.
The commentary on their meaning is stated in all aspects in the chapter on recollection in the Visuddhimagga.
Sự giải thích ý nghĩa của những điều ấy đã được nói đến trong phần Anussatikathā của Visuddhimagga một cách đầy đủ.
75. Evamassa lokiyalokuttaramissakaṃ pasādaṃ dassetvā idāni kilesappahānaṃ aveccappasādasamannāgatañca paccavekkhato uppajjamānaṃ somanassādiānisaṃsaṃ dassento yathodhi kho panassātiādimāha.
75. Having thus shown his confidence, which is a mixture of the mundane and supramundane, now, to show the benefit of mental joy and so on that arises from reviewing the abandonment of defilements and the possession of unshakable confidence, He said, “Yathodhi kho panassā” and so on.
75. Sau khi chỉ ra niềm tịnh tín pha tạp giữa thế gian và xuất thế gian của vị ấy như vậy, bây giờ, để chỉ ra lợi ích như sự hoan hỷ phát sinh khi quán xét sự đoạn trừ phiền não và sự thành tựu niềm tịnh tín bất động (aveccappasāda), Đức Thế Tôn đã nói: Yathodhi kho panassā (Và những gì của vị ấy đã được từ bỏ theo giới hạn) v.v.
Anāgāmissa hi paccante vuṭṭhitaṃ corupaddavaṃ vūpasametvā taṃ paccavekkhato mahānagare vasantassa rañño viya ime cime ca mama kilesā pahīnāti attano kilesappahānaṃ paccavekkhato balavasomanassaṃ uppajjati.
For a non-returner, just as for a king dwelling in a great city who reviews the pacification of a disturbance by thieves that arose in a border region, when he reviews the abandonment of his own defilements, thinking, “These and those defilements of mine have been abandoned,” powerful mental joy arises.
Quả thật, đối với một vị Anāgāmī, khi quán xét sự đoạn trừ phiền não của mình, niềm đại hoan hỷ phát sinh, giống như một vị vua sống trong kinh thành lớn, sau khi dẹp yên nạn trộm cướp nổi lên ở vùng biên giới, quán xét sự yên ổn đó và nghĩ: “Những phiền não này của ta đã được đoạn trừ.”
Taṃ dassento bhagavā ‘‘yathodhi kho panassā’’tiādimāha.
To show this, the Blessed One said, “Yathodhi kho panassā” and so on.
Để chỉ ra niềm đại hoan hỷ ấy, Đức Thế Tôn đã nói: “Yathodhi kho panassā” v.v.
Tassattho – yvāyaṃ anāgāmī bhikkhu evaṃ ‘‘buddhe aveccappasādena samannāgato hoti…pe… dhamme…pe… saṅghe…pe… anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassā’’ti, tassa yathodhi kho cattaṃ hoti paṭinissaṭṭhaṃ, sakasakaodhivasena cattameva hoti, taṃ taṃ kilesajātaṃ vantaṃ muttaṃ pahīnaṃ paṭinissaṭṭhaṃ.
The meaning of this is: That non-returner bhikkhu is thus “endowed with unshakable confidence in the Buddha... and so on... in the Dhamma... and so on... in the Saṅgha... and so on... the unsurpassed field of merit for the world.” For him, what has been given up, relinquished, is according to the limit. By the power of each respective limit, it is given up indeed; that particular group of defilements is vomited, released, abandoned, relinquished.
Ý nghĩa của câu ấy là: Vị Tỳ-khưu Anāgāmī này, người đã “thành tựu niềm tịnh tín bất động đối với Đức Phật... v.v... đối với Pháp... v.v... đối với Tăng... v.v... là phước điền vô thượng của thế gian,” thì những gì của vị ấy đã được từ bỏ theo giới hạn (odhi), đã được xả bỏ. Những loại phiền não ấy đã được từ bỏ, đã được xả bỏ theo giới hạn riêng của từng loại, đã được nhổ bỏ, đã được giải thoát, đã được đoạn trừ, đã được xả bỏ.
Sakasakaodhivasenāti dve odhī kilesodhi ca maggodhi ca.
By the power of each respective limit means there are two limits: the limit of defilements and the limit of the path.
Sakasakaodhivasenā (Theo giới hạn riêng của từng loại) có hai giới hạn (odhi): giới hạn của phiền não (kilesodhi) và giới hạn của đạo (maggodhi).
Tattha kilesodhivasenāpi ye kilesā yaṃ maggavajjhā, te aññamaggavajjhehi amissā hutvā sakeneva odhinā pahīnā.
Therein, by the power of the limit of defilements: whichever defilements are to be destroyed by a certain path are abandoned by their own respective limit, unmixed with those to be destroyed by another path.
Trong đó, theo giới hạn của phiền não, những phiền não nào bị diệt bởi đạo nào, thì những phiền não ấy đã được đoạn trừ bằng giới hạn riêng của chúng, không lẫn lộn với những phiền não bị diệt bởi đạo khác.
Maggodhivasenāpi ye kilesā yena maggena pahātabbā, tena teyeva pahīnā honti.
And by the power of the limit of the path: whichever defilements are to be abandoned by a certain path, only those are abandoned by it.
Và theo giới hạn của đạo, những phiền não nào cần được đoạn trừ bằng đạo nào, thì chính những phiền não ấy đã được đoạn trừ bằng đạo đó.
Evaṃ sakasakaodhivasena taṃ taṃ kilesajātaṃ cattameva hoti paṭinissaṭṭhaṃ, taṃ paccavekkhitvā ca laddhasomanasso tatuttaripi so ‘‘buddhe aveccappasādena samannāgatomhī’’ti labhati atthavedanti sambandho.
Thus, by the power of each respective limit, that particular group of defilements is indeed given up, relinquished. The connection is: having reviewed that and gained mental joy, he, even beyond that, thinking, “I am endowed with unshakable confidence in the Buddha,” gains the experience of the meaning.
Như vậy, theo giới hạn riêng của từng loại, những loại phiền não ấy đã được từ bỏ, đã được xả bỏ. Sau khi quán xét điều đó và đạt được niềm hoan hỷ, vị ấy còn đạt được sự thấu hiểu ý nghĩa (atthaveda) rằng: “Ta đã thành tựu niềm tịnh tín bất động đối với Đức Phật” v.v. Đây là mối liên hệ.
Yatodhi khotipi pāṭho.
There is also the reading yatodhi kho.
Cũng có bản đọc là Yatodhi kho.
Tassa vasena ayamattho, assa bhikkhuno yatodhi kho pana cattaṃ hoti paṭinissaṭṭhaṃ.
According to that, this is the meaning: for this bhikkhu, it is because of the limit that it has been given up, relinquished.
Theo bản đọc đó, ý nghĩa là: Những gì của vị Tỳ-khưu ấy đã được từ bỏ, đã được xả bỏ từ giới hạn nào.
Tattha yatoti kāraṇavacanaṃ, yasmāti vuttaṃ hoti.
Therein, yato is a word indicating cause; it means “because.”
Trong đó, yato là từ chỉ nguyên nhân, có nghĩa là “vì lý do nào.”
Odhīti heṭṭhā tayo maggā vuccanti.
By odhi, the lower three paths are meant.
Odhī (giới hạn) ở đây chỉ ba đạo thấp hơn.
Te hi odhiṃ katvā koṭṭhāsaṃ katvā uparimaggena pahātabbakilese ṭhapetvā pajahanti, tasmā odhīti vuccanti.
Because they abandon defilements by making a limit, making a division, setting aside the defilements to be abandoned by the higher path, they are called odhī.
Vì chúng đoạn trừ các phiền não bằng cách đặt ra giới hạn (odhi), đặt ra phần (koṭṭhāsa), ngoại trừ những phiền não sẽ được đoạn trừ bằng đạo cao hơn. Do đó, chúng được gọi là odhi.
Arahattamaggo pana kiñci kilesaṃ anavasesetvā pajahati, tasmā anodhīti vuccati.
But the path of arahantship abandons defilements without leaving any remainder, therefore it is called anodhī.
Còn A-la-hán đạo thì đoạn trừ phiền não mà không để lại chút gì, do đó nó được gọi là anodhī (vô giới hạn).
Imassa ca bhikkhuno heṭṭhāmaggattayena cattaṃ.
And for this bhikkhu, the giving up is by means of the three lower paths.
Và đối với vị Tỳ-khưu này, các phiền não đã được từ bỏ bằng ba đạo thấp hơn.
Tena vuttaṃ ‘‘yatodhi kho panassa cattaṃ hotī’’ti.
Therefore it is said, “yatodhi kho panassa cattaṃ hoti.”
Vì vậy, đã nói: “Yatodhi kho panassa cattaṃ hoti” (Những gì của vị ấy đã được từ bỏ từ giới hạn nào).
Tattha kho panāti nipātamattaṃ.
Therein, kho pana are mere particles.
Trong đó, kho panā chỉ là một tiểu từ.
Ayaṃ pana piṇḍattho.
This, however, is the summary meaning.
Đây là ý nghĩa tổng quát:
Yasmā assa odhi cattaṃ hoti paṭinissaṭṭhaṃ, tasmā taṃ paccavekkhitvā ca laddhasomanasso tatuttaripi so ‘‘buddhe aveccappasādena samannāgatomhī’’ti labhati atthavedanti yathāpāḷi netabbaṃ.
Because for him the giving up is by limit, it is relinquished; therefore, having reviewed that and gained mental joy, he, even beyond that, thinking, “I am endowed with unshakable confidence in the Buddha,” gains the experience of the meaning. This should be understood according to the Pāli.
Vì những gì của vị ấy đã được từ bỏ, đã được xả bỏ từ giới hạn nào, nên sau khi quán xét điều đó và đạt được niềm hoan hỷ, vị ấy còn đạt được sự thấu hiểu ý nghĩa (atthaveda) rằng: “Ta đã thành tựu niềm tịnh tín bất động đối với Đức Phật.” Phải hiểu theo nguyên văn như vậy.
Tattha cattanti idaṃ sakabhāvapariccajanavasena vuttaṃ.
Therein, cattaṃ (given up) is stated in the sense of renouncing its own nature.
Trong đó, từ cattaṃ (từ bỏ) được nói theo nghĩa từ bỏ bản chất của chính nó.
Vantanti idaṃ pana anādiyanabhāvadassanavasena.
Vantaṃ (vomited), however, is in the sense of showing the state of non-acquisition.
Còn từ vantaṃ (nhổ bỏ) được nói theo nghĩa không chấp thủ trở lại.
Muttanti idaṃ santatito vinimocanavasena.
Muttaṃ (released) is in the sense of liberation from the continuity.
Từ muttaṃ (giải thoát) được nói theo nghĩa thoát khỏi dòng tương tục.
Pahīnanti idaṃ muttassapi kvaci anavaṭṭhānadassanavasena.
Pahīnaṃ (abandoned) is in the sense of showing the non-existence of what has been released anywhere.
Từ pahīnaṃ (đoạn trừ) được nói theo nghĩa ngay cả khi đã giải thoát, nó cũng không còn tồn tại ở bất cứ đâu.
Paṭinissaṭṭhanti idaṃ pubbe ādinnapubbassa paṭinissaggadassanavasena paṭimukhaṃ vā nissaṭṭhabhāvadassanavasena bhāvanābalena abhibhuyya nissaṭṭhabhāvadassanavasenāti vuttaṃ hoti.
Paṭinissaṭṭhaṃ (relinquished) is stated in the sense of showing the relinquishment of what was formerly acquired, or in the sense of showing the state of being relinquished face-to-face, or in the sense of showing the state of being relinquished by overpowering through the strength of development.
Từ paṭinissaṭṭhaṃ (xả bỏ) được nói theo nghĩa xả bỏ những gì đã từng chấp thủ trước đây, hoặc theo nghĩa xả bỏ đối diện, hoặc theo nghĩa xả bỏ bằng sức mạnh của sự tu tập. Đó là ý nghĩa.
Labhati atthavedaṃ labhati dhammavedanti ettha buddhādīsu aveccappasādoyeva araṇīyato attho, upagantabbatoti vuttaṃ hoti.
Here, in “gains the experience of the meaning, gains the experience of the Dhamma,” it is unshakable confidence in the Buddha and so on that is the meaning (attha), because it should be reached; this is what is meant.
Trong câu labhati atthavedaṃ labhati dhammavedaṃ (đạt được sự thấu hiểu ý nghĩa, đạt được sự thấu hiểu Pháp), niềm tịnh tín bất động (aveccappasāda) đối với Đức Phật v.v. chính là ý nghĩa (attha) vì nó đáng được đạt đến, đáng được tiếp cận. Đó là ý nghĩa.
Dhāraṇato dhammo, vinipatituṃ appadānatoti vuttaṃ hoti.
It is the Dhamma because it supports, meaning it does not allow one to fall into a woeful state.
Pháp (dhamma) là vì nó gìn giữ, vì nó không để rơi vào cảnh suy đồi. Đó là ý nghĩa.
Vedoti ganthopi ñāṇampi somanassampi.
Veda means scripture, knowledge, or mental joy.
Veda (thấu hiểu) có thể là kinh điển, trí tuệ, hoặc sự hoan hỷ.
‘‘Tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū’’tiādīsu (dī. ni. 1.256) hi gantho ‘‘vedo’’ti vuccati.
In such phrases as “a master of the three Vedas,” scripture is called “veda.”
Trong các câu như “Tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū” (Bậc đã vượt qua ba Veda) v.v., veda được gọi là kinh điển.
‘‘Yaṃ brāhmaṇaṃ vedagumābhijaññā, akiñcanaṃ kāmabhāve asatta’’ntiādīsu (su. ni. 1065) ñāṇaṃ.
In such phrases as “That Brahmin one should know as a master of knowledge, having nothing, unattached to sensual existence,” it is knowledge.
Trong các câu như “Yaṃ brāhmaṇaṃ vedagumābhijaññā, akiñcanaṃ kāmabhāve asattaṃ” (Vị Bà-la-môn nào đã thông suốt Veda, không có gì, không dính mắc vào cõi dục) v.v., là trí tuệ.
‘‘Ye vedajātā vicaranti loke’’tiādīsu somanassaṃ.
In such phrases as “Those who, born of joy, wander in the world,” it is mental joy.
Trong các câu như “Ye vedajātā vicaranti loke” (Những ai sống trong thế gian với sự hoan hỷ đã phát sinh) v.v., là sự hoan hỷ.
Idha pana somanassañca somanassasampayuttañāṇañca adhippetaṃ, tasmā ‘‘labhati atthavedaṃ labhati dhammavedanti aveccappasādārammaṇasomanassañca somanassamayañāṇañca labhatī’’ti evamettha attho veditabbo.
Here, however, both mental joy and the knowledge associated with mental joy are intended. Therefore, in “gains the experience of the meaning, gains the experience of the Dhamma,” the meaning should be understood as: “he gains the mental joy that has unshakable confidence as its object, and he gains the knowledge made of mental joy.”
Ở đây, ý nghĩa được nhắm đến là sự hoan hỷ và trí tuệ tương ưng với sự hoan hỷ. Do đó, ở đây, ý nghĩa phải được hiểu là: “đạt được sự thấu hiểu ý nghĩa, đạt được sự thấu hiểu Pháp” có nghĩa là đạt được sự hoan hỷ có đối tượng là niềm tịnh tín bất động (aveccappasāda) và trí tuệ phát sinh từ sự hoan hỷ.
Atha vā atthavedanti aveccappasādaṃ paccavekkhato uppannaṃ vuttappakārameva vedaṃ.
Alternatively, “experience of the meaning” refers to the experience of the kind described that arises from reviewing unshakable confidence.
Hoặc, atthavedaṃ là sự thấu hiểu (veda) đã nói ở trên, phát sinh khi quán xét niềm tịnh tín bất động (aveccappasāda).
Dhammavedanti aveccappasādassa hetuṃ odhiso kilesappahānaṃ paccavekkhato uppannaṃ vuttappakārameva vedanti evampi ettha attho veditabbo.
“Experience of the Dhamma” refers to the experience of the kind described that arises from reviewing the limited abandonment of defilements, which is the cause of that unshakable confidence. The meaning here should be understood in this way as well.
Dhammavedaṃ là sự thấu hiểu (veda) đã nói ở trên, phát sinh khi quán xét sự đoạn trừ phiền não theo giới hạn (odhi) – nguyên nhân của niềm tịnh tín bất động (aveccappasāda). Ý nghĩa ở đây cũng phải được hiểu như vậy.
Vuttañhetaṃ ‘‘hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā, hetuphale ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā’’ti (vibha. 718-719).
For it has been said: “Knowledge of the cause is the analytical knowledge of the Dhamma; knowledge of the fruit of the cause is the analytical knowledge of the meaning.”
Quả thật, điều này đã được nói: “Trí tuệ về nguyên nhân là Dhamma-paṭisambhidā (Vô ngại giải về Pháp), trí tuệ về quả của nguyên nhân là Attha-paṭisambhidā (Vô ngại giải về nghĩa).”
Dhammūpasaṃhitaṃ pāmojjanti tameva atthañca dhammañca atthadhammānisaṃsabhūtaṃ vedañca paccavekkhato uppannaṃ pāmojjaṃ.
“Joy connected with the Dhamma” refers to the joy that arises from reviewing that very meaning, the Dhamma, and the experience which is the benefit of the meaning and the Dhamma.
Dhammūpasaṃhitaṃ pāmojjaṃ (niềm hỷ lạc liên hệ đến Pháp) là niềm hỷ lạc phát sinh khi quán xét ý nghĩa (attha) đó, Pháp (dhamma) đó, và sự thấu hiểu (veda) là lợi ích của ý nghĩa và Pháp.
Tañhi anavajjalakkhaṇena paccavekkhaṇākārappavattena dhammena upasañhitanti vuccati.
For it is said to be connected (upasañhita) with the Dhamma that proceeds in the manner of reviewing, characterized by being blameless.
Niềm hỷ lạc ấy được gọi là upasañhitaṃ (liên hệ) với Pháp (dhamma) thông qua đặc tính không có lỗi và cách thức quán xét.
Pamuditassa pīti jāyatīti iminā pāmojjena pamuditassa nirāmisā pīti jāyati.
“For one who is joyful, rapture is born” means for one who is gladdened by this joy, non-carnal rapture is born.
Pamuditassa pīti jāyatī (Khi hoan hỷ, hỷ phát sinh): Với niềm hỷ lạc này, hỷ vô nhiễm phát sinh cho người đã hoan hỷ.
Pītimanassāti tāya pītiyā pīṇitamanassa.
Pītimanassa means one whose mind is suffused with that rapture.
Pītimanassā (Người có tâm hoan hỷ): Người có tâm được làm cho sung mãn bởi hỷ đó.
Kāyo passambhatīti kāyopi passaddho hoti vūpasantadaratho.
“The body becomes tranquil” means the mental body also becomes tranquil, its distress calmed.
Kāyo passambhatī (Thân được an tịnh): Thân cũng trở nên an tịnh, sự mệt mỏi đã lắng xuống.
Passaddhakāyo sukhanti evaṃ vūpasantakāyadaratho cetasikaṃ sukhaṃ paṭisaṃvedeti.
“With a tranquil body, he feels pleasure” means one whose bodily distress is thus calmed experiences mental pleasure.
Passaddhakāyo sukhaṃ (Thân an tịnh, lạc): Người có thân đã lắng xuống sự mệt mỏi như vậy cảm nhận được sự lạc về tâm (cetasika sukha).
Cittaṃ samādhiyatīti cittaṃ sammā ādhiyati appitaṃ viya acalaṃ tiṭṭhati.
“The mind becomes concentrated” means the mind is well placed, it stands unshaken as if in absorption.
Cittaṃ samādhiyatī (Tâm được định): Tâm được định tĩnh đúng đắn, đứng yên bất động như thể đã được an trú.
Tattha evaṃsīloti tassa anāgāmimaggasampayuttaṃ sīlakkhandhaṃ dasseti.
Therein, “of such virtue” shows the aggregate of virtue associated with the path of the non-returner.
Trong đó, evaṃsīlo (người có giới hạnh như vậy) chỉ ra giới uẩn (sīlakkhandha) tương ưng với đạo Anāgāmī của vị ấy.
Evaṃdhammo evaṃpaññoti taṃsampayuttameva samādhikkhandhaṃ paññākkhandhañca dasseti.
“Of such a nature, of such wisdom” shows the aggregate of concentration and the aggregate of wisdom associated with it.
Evaṃdhammo evaṃpañño (người có Pháp như vậy, có tuệ như vậy) chỉ ra định uẩn (samādhikkhandha) và tuệ uẩn (paññākkhandha) tương ưng với điều đó.
Sālīnanti lohitasāligandhasāliādīnaṃ anekarūpānaṃ.
Of sālī rice means of the many varieties, such as red sālī, fragrant sālī, and so on.
Sālīnaṃ (của các loại gạo) như gạo lúa đỏ, gạo thơm, v.v., nhiều loại khác nhau.
Piṇḍapātanti odanaṃ.
Almsfood means boiled rice.
Piṇḍapātaṃ (vật thực khất thực) là cơm.
Vicitakāḷakanti apanītakāḷakaṃ.
With dark grains removed means with the black grains removed.
Vicitakāḷakaṃ (đã nhặt bỏ những hạt đen) có nghĩa là đã loại bỏ những hạt đen.
Nevassa taṃ hoti antarāyāyāti tassa evaṃvidhassa bhikkhuno taṃ vuttappakārapiṇḍapātabhojanaṃ maggassa vā phalassa vā neva antarāyāya hoti, paṭiladdhaguṇassa hi taṃ kimantarāyaṃ karissati?
That is no obstacle for him means for such a bhikkhu, eating that kind of almsfood is no obstacle for either the path or the fruit. For one who has already attained a quality, what obstacle could it create?
Nevassa taṃ hoti antarāyāyā (Điều đó không trở thành chướng ngại cho vị ấy): Việc thọ dụng vật thực khất thực đã nói trên không trở thành chướng ngại cho đạo hay quả của vị Tỳ-khưu như vậy. Làm sao điều đó có thể gây chướng ngại cho người đã đạt được công đức?
Yopissa appaṭiladdho catutthamaggo ca phalaṃ ca tappaṭilābhāya vipassanaṃ ārabhatopi nevassa taṃ hoti antarāyāya, antarāyaṃ kātuṃ asamatthameva hoti.
Even for him who has not attained the fourth path and its fruit, and who is undertaking insight practice to attain them, that is no obstacle for him; it is simply incapable of creating an obstacle.
Ngay cả đối với người chưa đạt được đạo thứ tư và quả, khi bắt đầu thực hành thiền quán để đạt được chúng, điều đó cũng không trở thành chướng ngại cho vị ấy; nó hoàn toàn không có khả năng gây chướng ngại.
Vuttappakārasīladhammapaññāsaṅgahena maggena visuddhacittattā.
because his mind is purified by the path which is a collection of the aforementioned virtue, concentration, and wisdom.
Vì tâm thanh tịnh nhờ Đạo (magga) bao gồm Giới (sīla), Pháp (dhamma) và Tuệ (paññā) đã được nói đến.
Tattha acchanti vippasannaṃ.
Therein, clear means exceptionally limpid.
Ở đây, accha có nghĩa là trong suốt, rất trong.
Parisuddhaṃ malavigamena.
Purified means through the removal of impurities.
Parisuddhaṃ (thanh tịnh) là không có ô nhiễm.
Pariyodātaṃ pabhassaratāya.
Bright means due to its radiance.
Pariyodātaṃ (trong sạch) là do sự rực rỡ.
Ukkāmukhanti suvaṇṇakārānaṃ mūsāmukhaṃ.
Furnace-mouth means the opening of a goldsmith’s crucible.
Ukkāmukhaṃ là miệng lò của thợ kim hoàn.
Suvaṇṇakārānaṃ mūsā hi idha ukkā, aññattha pana dīpikādayopi vuccanti.
Indeed, here a goldsmith’s crucible is an ukkā, but elsewhere a torch and so on are also called thus.
Thật vậy, miệng lò của thợ kim hoàn ở đây được gọi là ukkā, nhưng ở nơi khác, nó cũng được gọi là ngọn đuốc, v.v.
‘‘Ukkāsu dhārīyamānāsū’’ti (dī. ni. 1.159) hi āgataṭṭhāne dīpikā ‘‘ukkā’’ti vuccati.
For in the passage where it comes, “while the torches were being held,” a torch is called an “ukkā.”
Trong đoạn “khi các ngọn đuốc được giữ” (Dī. Ni. 1.159), ngọn đuốc được gọi là “ukkā”.
‘‘Ukkaṃ bandheyya, ukkaṃ bandhitvā ukkāmukhaṃ ālimpeyyā’’ti (ma. ni. 3.360) āgataṭṭhāne aṅgārakapallaṃ.
In the passage where it comes, “One should prepare the charcoal pan; having prepared the charcoal pan, one should smear the mouth of the charcoal pan,” a charcoal pan is meant.
Trong đoạn “nên buộc lò, sau khi buộc lò, nên trát miệng lò” (Ma. Ni. 3.360), lò than được gọi là “ukkā”.
‘‘Kammārānaṃ yathā ukkā, anto jhāyati no bahī’’ti (jā. 2.22.649) āgataṭṭhāne kammāruddhanaṃ.
In the passage where it comes, “Just as a blacksmith’s bellows burns within but not without,” a blacksmith’s forge is meant.
Trong đoạn “như lò của thợ rèn, cháy bên trong chứ không bên ngoài” (Jā. 2.22.649), lò rèn được gọi là “ukkā”.
‘‘Evaṃvipāko ukkāpāto bhavissatī’’ti (dī. ni. 1.24) āgataṭṭhāne vātavego ‘‘ukkā’’ti vuccati.
In the passage where it comes, “Such will be the result of a meteor shower,” a blast of wind is called an “ukkā.”
Trong đoạn “sự rơi xuống như lửa sẽ có quả báo như vậy” (Dī. Ni. 1.24), luồng gió mạnh được gọi là “ukkā”.
Imasmiṃ pana ṭhāne aññesu ca evarūpesu ‘‘saṇḍāsena jātarūpaṃ gahetvā ukkāmukhe pakkhipatī’’ti āgataṭṭhānesu suvaṇṇakārānaṃ mūsā ‘‘ukkā’’ti veditabbā.
However, in this place and in other similar passages where it comes, “taking the gold with tongs, he places it in the furnace-mouth,” it should be understood that a goldsmith's crucible is an “ukkā.”
Tuy nhiên, ở đây và ở những nơi tương tự như đoạn “dùng kẹp lấy vàng bỏ vào miệng lò”, miệng lò của thợ kim hoàn được biết là “ukkā”.
Tatrāyaṃ upamāsaṃsandanā – saṃkiliṭṭhavatthaṃ viya hi saṃkiliṭṭhajātarūpaṃ viya ca imassa bhikkhuno puthujjanakāle kāmarāgādimalānugataṃ cittaṃ daṭṭhabbaṃ.
Here, this is the application of the simile: Just as there is a soiled cloth, and just as there is impure gold, so should this bhikkhu’s mind, followed by the stains of sensual lust and so on during his time as a worldling, be regarded.
Sự so sánh ví dụ ở đây là: Tâm của Tỳ-kheo này vào thời còn là phàm phu, bị ô nhiễm bởi các phiền não như dục ái, nên được xem như y phục bị dơ bẩn hoặc vàng bị ô uế.
Acchodakaṃ viya ukkāmukhaṃ viya ca anāgāmimaggo.
Just as there is clear water, and just as there is a furnace-mouth, so is the path of a non-returner.
Đạo Anāgāmī (Bất Lai) được xem như nước trong suốt hoặc miệng lò.
Taṃ udakaṃ ukkāmukhañca āgamma vatthasuvaṇṇānaṃ parisuddhatā viya tassa bhikkhuno vuttappakārasīladhammapaññāsaṅgahaṃ anāgāmimaggaṃ āgamma visuddhacittatāti.
Just as the cloth and gold become purified by depending on that water and furnace-mouth, so the purity of that bhikkhu’s mind should be regarded as depending on the path of a non-returner, which is a collection of the aforementioned types of virtue, concentration, and wisdom.
Và giống như y phục và vàng trở nên thanh tịnh nhờ nước và miệng lò đó, tâm của Tỳ-kheo đó trở nên thanh tịnh nhờ Đạo Anāgāmī bao gồm Giới, Pháp và Tuệ đã được nói đến.
77. So mettāsahagatena cetasāti yathānusandhivasena desanā āgatā.
77. He, with a mind accompanied by loving-kindness: The teaching is given by way of contextual connection.
77. Tâm với lòng từ (mettāsahagatena cetasā) – lời dạy này được đưa ra theo cách yathānusandhi (liên hệ tương ứng).
Tayo hi anusandhī pucchānusandhi ajjhāsayānusandhi yathānusandhīti.
Indeed, there are three connections: the connection of a question, the connection of disposition, and the contextual connection.
Thật vậy, có ba cách liên hệ: pucchānusandhi (liên hệ câu hỏi), ajjhāsayānusandhi (liên hệ ý định) và yathānusandhi (liên hệ tương ứng).
Tattha ‘‘evaṃ vutte aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca ‘siyā nu kho, bhante, bahiddhā asati paritassanā’ti?
Among these, “When this was said, a certain bhikkhu said this to the Blessed One: ‘Venerable sir, could there be non-agitation in the absence of an external object?’”
Trong đó, “Khi nói vậy, một Tỳ-kheo khác bạch Đức Thế Tôn rằng: ‘Bạch Thế Tôn, có thể nào không có sự lo sợ ở bên ngoài không?’
‘Siyā bhikkhū’ti bhagavā avocā’’ti (ma. ni. 1.242).
“‘There could, bhikkhu,’ the Blessed One said.”
Đức Thế Tôn đáp: ‘Có, này các Tỳ-kheo’” (Ma. Ni. 1.242).
Evaṃ pucchantānaṃ vissajjitasuttavasena pucchānusandhi veditabbo.
In this way, the connection of a question should be understood through suttas that are answers to those who ask.
Cách pucchānusandhi (liên hệ câu hỏi) này nên được hiểu theo các bài kinh được giải đáp cho những người hỏi như vậy.
‘‘Siyā kho pana te brāhmaṇa evamassa, ajjāpi nūna samaṇo gotamo avītarāgo’’ti (ma. ni. 1.55) evaṃ paresaṃ ajjhāsayaṃ viditvā vuttassa suttassa vasena ajjhāsayānusandhi veditabbo.
“‘It might occur to you, brahmin, that even today the ascetic Gotama is not free from lust.’” In this way, by knowing the disposition of others, the connection of disposition should be understood through a sutta spoken in that manner.
Cách ajjhāsayānusandhi (liên hệ ý định) nên được hiểu theo bài kinh được nói ra sau khi biết ý định của người khác, như “Này Bà-la-môn, có thể ông nghĩ rằng Sa-môn Gotama vẫn chưa thoát khỏi dục ái” (Ma. Ni. 1.55).
Yena pana dhammena ādimhi desanā uṭṭhitā, tassa dhammassa anurūpadhammavasena vā paṭipakkhavasena vā yesu suttesu upari desanā āgacchati, tesaṃ vasena yathānusandhi veditabbo.
But in whichever suttas the teaching arises later, either through a Dhamma that is suitable to the Dhamma with which the teaching began, or through its opposite, through those suttas the contextual connection should be understood.
Còn cách yathānusandhi (liên hệ tương ứng) nên được hiểu theo những bài kinh mà lời dạy được đưa ra ở phần trên, hoặc là theo pháp tương ứng với pháp đã được đề cập ở phần đầu của lời dạy, hoặc là theo pháp đối lập.
Seyyathidaṃ, ākaṅkheyyasutte heṭṭhā sīlena desanā uṭṭhitā, upari cha abhiññā āgatā.
As, for instance, in the Ākaṅkheyyasutta, the teaching began below with virtue, and the six higher knowledges came later.
Ví dụ, trong kinh Ākaṅkheyya, lời dạy bắt đầu từ giới (sīla) ở phần dưới, và sáu thắng trí (abhiññā) được đề cập ở phần trên.
Kakacūpame heṭṭhā akkhantiyā uṭṭhitā, upari kakacūpamovādo āgato.
In the Kakacūpama Sutta, it began below with intolerance, and the exhortation of the simile of the saw came later.
Trong kinh Kakacūpama, lời dạy bắt đầu từ sự không nhẫn nại ở phần dưới, và lời khuyên ví như cưa được đề cập ở phần trên.
Alagadde heṭṭhā diṭṭhiparidīpanena uṭṭhitā, upari tiparivaṭṭasuññatāpakāsanā āgatā, cūḷaassapure heṭṭhā kilesaparidīpanena uṭṭhitā, upari brahmavihārā āgatā.
In the Alagaddūpama Sutta, it began below with an exposition of views, and the explanation of emptiness in three rounds came later; in the Cūḷa-assapura Sutta, it began below with an exposition of defilements, and the divine abidings came later.
Trong kinh Alagaddūpama, lời dạy bắt đầu bằng sự trình bày về tà kiến ở phần dưới, và sự tuyên bố về tánh không ba vòng được đề cập ở phần trên; trong kinh Cūḷaassapura, lời dạy bắt đầu bằng sự trình bày về phiền não ở phần dưới, và các Phạm trú (brahmavihāra) được đề cập ở phần trên.
Kosambiyasutte heṭṭhā bhaṇḍanena uṭṭhitā, upari sāraṇīyadhammā āgatā.
In the Kosambiyasutta, it began below with quarreling, and the principles of cordiality came later.
Trong kinh Kosambiya, lời dạy bắt đầu bằng sự tranh cãi ở phần dưới, và các pháp hòa hợp (sāraṇīyadhamma) được đề cập ở phần trên.
Imasmimpi vatthasutte heṭṭhā kilesaparidīpanena uṭṭhitā, upari brahmavihārā āgatā.
In this very Vatthasutta as well, it began below with an exposition of defilements, and the divine abidings came later.
Trong kinh Vatthasutta này, lời dạy bắt đầu bằng sự trình bày về phiền não ở phần dưới, và các Phạm trú được đề cập ở phần trên.
Tena vuttaṃ ‘‘yathānusandhivasena desanā āgatā’’ti.
Therefore it was said, “The teaching is given by way of contextual connection.”
Vì vậy, đã nói rằng “lời dạy được đưa ra theo cách liên hệ tương ứng”.
Brahmavihāresu pana anupadavaṇṇanā ca bhāvanānayo ca sabbo sabbākārena visuddhimagge vutto.
Regarding the divine abidings, however, the word-by-word commentary and the method of development have been entirely stated in all aspects in the Visuddhimagga.
Tuy nhiên, trong các Phạm trú, toàn bộ phần giải thích từng từ và phương pháp tu tập đều được trình bày trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Tassattho – so anāgāmī evaṃ bhāvitabrahmavihāro etesaṃ brahmavihārānaṃ yato kutoci vuṭṭhāya te eva brahmavihāradhamme nāmavasena tesaṃ nissayaṃ hadayavatthuṃ vatthunissayāni bhūtānīti iminā nayena bhūtupādāyadhamme rūpavasena ca vavatthapetvā atthi idanti pajānāti, ettāvatānena dukkhasaccavavatthānaṃ kataṃ hoti.
The meaning is this: That non-returner, having thus developed the divine abidings, rising from any one of those divine abidings, having defined those very states of the divine abidings in terms of mind, and having defined their physical basis, the heart-base, and the primary elements that are the basis for the heart-base—in this way defining the primary and derived matter in terms of matter—he understands, “There is this.” By this much, he has made a definition of the truth of suffering.
Ý nghĩa của đoạn này là: Vị Anāgāmī, sau khi đã tu tập Phạm trú như vậy, từ bất kỳ Phạm trú nào mà vị ấy đã xuất ra, vị ấy phân biệt các pháp Phạm trú đó theo phương diện danh (nāma), và phân biệt vật y cứ của chúng là tâm sở (hadayavatthu), và các đại chủng (bhūtāni) là vật y cứ của vật y cứ, theo phương diện sắc (rūpa), rồi vị ấy biết rằng có điều này (atthi idaṃ). Đến đây, vị ấy đã phân biệt Khổ đế.
Tato tassa dukkhassa samudayaṃ paṭivijjhanto atthi hīnanti pajānāti, ettāvatānena samudayasaccavavatthānaṃ kataṃ hoti.
Then, penetrating the origin of that suffering, he understands, “There is the inferior.” By this much, he has made a definition of the truth of the origin.
Từ đó, khi quán triệt nguyên nhân của khổ đó, vị ấy biết rằng có điều thấp kém (atthi hīnaṃ). Đến đây, vị ấy đã phân biệt Tập đế.
Tato tassa pahānupāyaṃ vicinanto atthi paṇītanti pajānāti, ettāvatānena maggasaccavavatthānaṃ kataṃ hoti.
Then, investigating the means for its abandonment, he understands, “There is the superior.” By this much, he has made a definition of the truth of the path.
Từ đó, khi tìm kiếm phương tiện đoạn trừ khổ đó, vị ấy biết rằng có điều cao thượng (atthi paṇītaṃ). Đến đây, vị ấy đã phân biệt Đạo đế.
Tato tena maggena adhigantabbaṭṭhānaṃ vicinanto atthi uttari imassa saññāgatassa nissaraṇanti pajānāti, imassa mayā adhigatassa brahmavihārasaññāgatassa uttari nissaraṇaṃ nibbānaṃ atthīti evaṃ pajānātīti adhippāyo, ettāvatānena nirodhasaccavavatthānaṃ kataṃ hoti.
Then, investigating the state to be realized by that path, he understands, “There is a further escape from this field of perception.” The intention is that he understands thus: ‘There is a further escape from this field of perception of the divine abidings attained by me, which is Nibbāna.’ By this much, he has made a definition of the truth of cessation.
Từ đó, khi tìm kiếm nơi có thể đạt được bằng con đường đó, vị ấy biết rằng có sự thoát ly cao hơn khỏi trạng thái nhận thức này (atthi uttari imassa saññāgatassa nissaraṇaṃ). Ý nghĩa là vị ấy biết rằng có Niết Bàn, sự thoát ly cao hơn khỏi trạng thái nhận thức Phạm trú mà tôi đã đạt được. Đến đây, vị ấy đã phân biệt Diệt đế.
Tassa evaṃ jānato evaṃ passatoti tassa vipassanāpaññāya evaṃ catūhi ākārehi cattāri saccāni jānato, maggapaññāya evaṃ passato, bhayabherave vuttanayeneva kāmāsavāpi cittaṃ vimuccati…pe… itthattāyāti pajānātīti.
For one who knows thus and sees thus: for one who knows the four truths in four aspects thus with the wisdom of insight, and sees thus with the wisdom of the path, his mind is liberated also from the taint of sensuality… and so on… he understands: “…for this state of being,” just as was stated in the Bhayabherava Sutta.
Khi vị ấy biết như vậy, khi vị ấy thấy như vậy – có nghĩa là khi vị ấy biết Tứ Thánh Đế bằng Tuệ quán (vipassanāpaññā) theo bốn phương diện như vậy, và khi vị ấy thấy bằng Đạo tuệ (maggapaññā) như vậy, thì tâm của vị ấy giải thoát khỏi các lậu hoặc dục (kāmāsava), v.v. giống như cách đã nói trong kinh Bhayabherava, và vị ấy biết rằng “đây là sự chấm dứt của đời sống này”.
Evaṃ yāva arahattā desanaṃ pāpetvā idāni yasmā tassaṃ parisati nhānasuddhiko brāhmaṇo nisinno, so evaṃ nhānasuddhiyā vaṇṇaṃ vuccamānaṃ sutvā pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇissatīti bhagavatā vidito, tasmā tassa codanatthāya ‘‘ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu sināto antarena sinānenā’’ti imaṃ pāṭiyekkaṃ anusandhimāha.
Having thus brought the teaching all the way to arahatship, now, because a brahmin who held to purification by bathing was seated in that assembly—and it was known by the Blessed One that this brahmin, upon hearing the praise of such purification by bathing, would go forth and attain arahatship—therefore, to prompt him, He spoke this particular connection: “This, bhikkhus, is called a bhikkhu who is bathed with the inner bathing.”
Sau khi đưa lời dạy đến A-la-hán quả như vậy, giờ đây, vì Đức Thế Tôn biết rằng có một Bà-la-môn tin vào sự thanh tịnh do tắm rửa đang ngồi trong hội chúng đó, và người này sẽ xuất gia và đạt A-la-hán quả sau khi nghe lời khen ngợi về sự thanh tịnh do tắm rửa như vậy, nên để khích lệ người đó, Ngài đã nói lời liên hệ riêng biệt này: “Này các Tỳ-kheo, Tỳ-kheo này được gọi là đã tắm rửa bằng sự tắm rửa bên trong.”
Tattha antarena sinānenāti abbhantarena kilesavuṭṭhānasinānena.
Therein, with the inner bathing means with the internal bathing that is the arising from defilements.
Ở đây, antarena sinānena có nghĩa là bằng sự tắm rửa bên trong, tức là sự tắm rửa loại trừ phiền não.
79. Sundarikabhāradvājoti bhāradvājo nāma so brāhmaṇo attano gottavasena, sundarikāya pana nadiyā sinātassa pāpappahānaṃ hotīti ayamassa diṭṭhi, tasmā ‘‘sundarikabhāradvājo’’ti vuccati.
79. Sundarikabhāradvāja: That brahmin was named Bhāradvāja according to his clan, but his view was that by bathing in the Sundarikā river, the abandonment of evil occurs; therefore, he is called “Sundarikabhāradvāja.”
79. Sundarikabhāradvāja – Bà-la-môn đó tên là Bhāradvāja theo dòng họ của mình, nhưng vì ông có quan điểm rằng tội lỗi được gột rửa khi tắm ở sông Sundarikā, nên ông được gọi là “Sundarikabhāradvāja”.
So taṃ bhagavato vacanaṃ sutvā cintesi ‘‘mayaṃ sinānasuddhiṃ vaṇṇema, samaṇopi gotamo tatheva vaṇṇeti, samānacchando dāni esa amhehī’’ti.
Hearing the Blessed One’s words, he thought, “We praise purification by bathing, and the ascetic Gotama praises it in the same way. Now he is of the same mind as us.”
Nghe lời Đức Thế Tôn nói vậy, ông nghĩ: “Chúng ta ca ngợi sự thanh tịnh do tắm rửa, Sa-môn Gotama cũng ca ngợi như vậy, vậy là ông ấy có cùng chí hướng với chúng ta.”
Atha bhagavantaṃ bāhukaṃ nadiṃ gantvā taṃ tattha pāpaṃ pavāhetvā āgataṃ viya maññamāno āha ‘‘gacchati pana bhavaṃ gotamo bāhukaṃ nadiṃ sināyitu’’nti?
Then, thinking the Blessed One had gone to the Bāhukā river, washed away his evil there, and returned, he said, “Does the honorable Gotama go to the Bāhukā river to bathe?”
Rồi, tưởng rằng Đức Thế Tôn đã đến sông Bāhukā, gột rửa tội lỗi ở đó rồi trở về, ông hỏi: “Tôn giả Gotama có đến sông Bāhukā để tắm không?”
Bhagavā tassa gacchāmīti vā na gacchāmīti vā avatvāyeva brāhmaṇassa diṭṭhisamugghātaṃ kattukāmo ‘‘kiṃ brāhmaṇa bāhukāya nadiyā, kiṃ bāhukā nadī karissatī’’ti āha.
Without saying either “I go” or “I do not go,” the Blessed One, wishing to uproot the brahmin’s view, said, “What, brahmin, of the Bāhukā river? What will the Bāhukā river do?”
Đức Thế Tôn, không đáp “có đi” hay “không đi”, mà muốn đoạn trừ tà kiến của Bà-la-môn, nên nói: “Này Bà-la-môn, sông Bāhukā có ích gì? Sông Bāhukā sẽ làm gì?”
Tassattho kiṃ payojanaṃ bāhukāya, kiṃ sā karissati?
The meaning of this is: What is the use of the Bāhukā? What can it do?
Ý nghĩa của lời đó là: Sông Bāhukā có mục đích gì? Nó sẽ làm gì?
Asamatthā sā kassaci atthāya, kiṃ tattha gamissāmīti?
It is incapable of benefiting anyone; why should I go there?
Nó (con sông) không có khả năng mang lại lợi ích cho bất cứ ai, tôi sẽ đi đến đó làm gì?
Atha brāhmaṇo taṃ pasaṃsanto lokkhasammatātiādimāha.
Then the brahmin, praising it, said ‘esteemed by the coarse,’ and so on.
Rồi, vị Bà-la-môn ấy, khen ngợi con sông đó, nói lời mở đầu rằng: lokkhasammatā (được thế gian công nhận).
Tattha lokkhasammatāti lūkhabhāvasammatā, lūkhabhāvanti cokkhabhāvaṃ, visuddhibhāvaṃ detīti evaṃ sammatāti vuttaṃ hoti.
Therein, ‘esteemed by the coarse’ means esteemed for its quality of coarseness. ‘Quality of coarseness’ means it is esteemed as giving a state of purity, a state of purification; this is what is meant.
Ở đó, lokkhasammatā có nghĩa là được công nhận là mang lại sự thanh tịnh, được công nhận là mang lại sự trong sạch, sự thanh tịnh khỏi điều bất thiện.
Lokyasammatātipi pāṭho.
There is also the reading ‘esteemed by the worldly.’
Cũng có bản đọc là lokyasammatā.
Tassattho, seṭṭhaṃ lokaṃ gamayatīti evaṃ sammatāti.
Its meaning is: it is esteemed as leading to an excellent world.
Ý nghĩa của nó là: được công nhận là dẫn đến thế giới cao thượng.
Puññasammatāti puññanti sammatā.
‘Esteemed as merit’ means esteemed as merit.
Puññasammatā có nghĩa là được công nhận là phước báu.
Pavāhetīti gamayati visodheti.
‘Washes away’ means carries away, purifies.
Pavāhetī có nghĩa là rửa sạch, làm cho thanh tịnh.
Gāthāhi ajjhabhāsīti gāthāhi abhāsi.
‘Addressed him with verses’ means he spoke with verses.
Gāthāhi ajjhabhāsī có nghĩa là nói bằng kệ.
Gāthā ca vuccamānā tadatthadīpanatthameva vā gāthārucikānaṃ vuccati, visesatthadīpanatthaṃ vā.
And when verses are spoken, they are spoken either to explain the meaning of what was just said, for those who delight in verses, or to explain a special meaning.
Những bài kệ được nói ra là để làm sáng tỏ ý nghĩa của chúng, hoặc được nói cho những người yêu thích kệ, hoặc để làm sáng tỏ một ý nghĩa đặc biệt.
Idha panetā ubhayatthadīpanatthaṃ vuttāti veditabbā.
But here, it should be understood that they are spoken to explain both meanings.
Ở đây, nên biết rằng những bài kệ này được nói ra để làm sáng tỏ cả hai ý nghĩa.
Bāhukanti idameva hi ettha vacanaṃ tadatthadīpakaṃ, sesāni visesatthadīpakāni.
Indeed, here it is this very word ‘Bāhukā’ that explains that meaning; the remaining words explain a special meaning.
Bāhukaṃ: Ở đây, chỉ có lời này làm sáng tỏ ý nghĩa đó; những lời còn lại làm sáng tỏ ý nghĩa đặc biệt.
Yatheva hi bāhukaṃ, evaṃ adhikakkādīnipi loko gacchati nhānena pāpaṃ pavāhetuṃ.
Just as people go to the Bāhukā, so too do they go to Adhikakka and other places to wash away evil by bathing.
Cũng như sông Bāhuka, người ta đến các nơi như Adhikakka để gột rửa tội lỗi bằng cách tắm rửa.
Tattha ye tesaṃ ṭhānānaṃ āsannā honti, te divasassa tikkhattuṃ nhāyanti.
Therein, those who are near those places bathe three times a day.
Trong số đó, những người sống gần các địa điểm ấy thì tắm ba lần một ngày.
Ye dūrā, te yathākkamaṃ dvikkhattuṃ sakiṃ ekadivasantaraṃ, evaṃ yāva saṃvaccharantaraṃ nhāyanti.
Those who are far away bathe, in succession, twice, once, every other day, and so on, up to once a year.
Những người sống xa thì lần lượt tắm hai lần, một lần, cách một ngày, cứ thế cho đến cách một năm.
Ye pana sabbathāpi gantuṃ na sakkonti, te ghaṭehipi tato udakaṃ āharāpetvā nhāyanti.
But those who are completely unable to go have water brought from there in pots and bathe.
Còn những người hoàn toàn không thể đến được thì cho người mang nước từ đó về để tắm.
Sabbañcetaṃ niratthakaṃ, tasmā imaṃ visesatthaṃ dīpetuṃ adhikakkādīnipīti āha.
And all of this is futile; therefore, to explain this special meaning, he said ‘to Adhikakka and other places.’
Tất cả những điều này đều vô ích, do đó để làm sáng tỏ ý nghĩa đặc biệt này, (Đức Phật) nói: adhikakkādīnipi (cũng như Adhikakka và các nơi khác).
Tattha adhikakkanti nhānasambhāravasena laddhavohāraṃ ekaṃ titthaṃ vuccati.
Therein, ‘Adhikakka’ refers to a certain bathing place that got its name from the bathing preparations.
Ở đó, adhikakka được gọi là một bến sông được đặt tên theo các vật dụng tắm rửa.
Gayātipi maṇḍalavāpisaṇṭhānaṃ titthameva vuccati.
‘Gayā’ also refers to a bathing place shaped like a circular pond.
Gayā cũng được gọi là một bến sông có hình dạng ao tròn.
Payāgāti etampi gaṅgāya ekaṃ titthameva mahāpanādassa rañño gaṅgāyaṃ nimuggapāsādassa sopānasammukhaṭṭhānaṃ, bāhukā sundarikā sarassatī bāhumatīti imā pana catasso nadiyo.
‘Payāga’ is also a certain bathing place on the Ganges, a place opposite the stairs of the palace of King Mahāpanāda, which had sunk into the Ganges. Bāhukā, Sundarikā, Sarassatī, and Bāhumatī are these four rivers.
Payāgā cũng là một bến sông của sông Gaṅgā, là nơi đối diện với cầu thang của cung điện chìm dưới sông Gaṅgā của vua Mahāpanāda. Còn Bāhukā, Sundarikā, Sarasvatī, Bāhumatī là bốn con sông này.
Bāloti duppañño.
‘A fool’ means one of little wisdom.
Bālo có nghĩa là người ngu si.
Pakkhandoti pavisanto.
‘Immersing’ means entering.
Pakkhando có nghĩa là khi đi vào.
Na sujjhatīti kilesasuddhiṃ na pāpuṇāti, kevalaṃ rajojallameva pavāheti.
‘Is not purified’ means does not attain purification from defilements; he only washes away dust and dirt.
Na sujjhatī có nghĩa là không đạt được sự thanh tịnh của phiền não; chỉ gột rửa bụi bẩn mà thôi.
Kiṃ sundarikā karissatīti sundarikā kilesavisodhane kiṃ karissati?
‘What can the Sundarikā do?’ means what can the Sundarikā do in purifying defilements?
Kiṃ sundarikā karissatī có nghĩa là sông Sundarikā sẽ làm gì trong việc thanh tịnh phiền não?
Na kiñci kātuṃ samatthāti adhippāyo.
The intention is that it is not capable of doing anything.
Ý nghĩa là: nó không có khả năng làm bất cứ điều gì.
Esa nayo payāgabāhukāsu.
This is the method for ‘Payāga and Bāhukā.’
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho Payāgā và Bāhukā.
Imehi ca tīhi padehi vuttehi itarānipi cattāri lakkhaṇāhāranayena vuttāneva honti, tasmā yatheva sundarikā payāgā bāhukā na kiñci karonti, tathā adhikakkādayopīti veditabbā.
And with these three terms having been stated, the other four are also as good as stated by the method of applying the characteristic. Therefore, it should be understood that just as the Sundarikā, Payāga, and Bāhukā do nothing, so too do Adhikakka and the others.
Và khi ba từ này được nói ra, bốn từ còn lại cũng được nói ra theo cách suy luận đặc điểm, do đó, nên biết rằng cũng như Sundarikā, Payāgā, Bāhukā không làm được gì, thì Adhikakka và các nơi khác cũng vậy.
Verinti pāṇātipātādipañcaverasamannāgataṃ.
‘A hostile person’ means one endowed with the five kinds of hostility, such as the destruction of life.
Veriṃ có nghĩa là người bị năm mối thù như sát sinh chi phối.
Katakibbisanti kataluddakammaṃ.
‘Who has done wrong’ means one who has done cruel deeds.
Katakibbisaṃ có nghĩa là người đã thực hiện hành vi ác độc.
Na hi naṃ sodhayeti sundarikā vā payāgā vā bāhukā vā na sodhaye, na sodhetīti vuttaṃ hoti.
‘Cannot purify him’ means the Sundarikā, or Payāga, or Bāhukā cannot purify him; ‘does not purify’ is what is meant.
Na hi naṃ sodhaye có nghĩa là Sundarikā, Payāgā, hay Bāhukā sẽ không thanh tịnh được người đó, tức là không làm cho thanh tịnh.
Pāpakamminanti pāpakehi verakibbisakammehi yuttaṃ, lāmakakamme yuttaṃ vā verakibbisabhāvaṃ appattehi khuddakehipi pāpehi yuttanti vuttaṃ hoti.
‘An evil-doer’ means one endowed with evil deeds of hostility and wrong, or endowed with base deeds; it is said to mean one endowed even with minor evils that have not reached the state of hostility and wrong.
Pāpakamminaṃ có nghĩa là người bị chi phối bởi các hành vi thù địch và ác độc, hoặc người bị chi phối bởi những điều ác nhỏ nhặt chưa đạt đến mức độ thù địch và ác độc.
Suddhassāti nikkilesassa.
‘For one who is pure’ means for one without defilements.
Suddhassā có nghĩa là người không có phiền não.
Sadā phaggūti niccampi phaggunīnakkhattameva.
‘Always the Phaggu’ means it is always the Phaggunī constellation.
Sadā phaggū có nghĩa là luôn luôn là ngày sao Phaggunī.
Phaggunamāse kira ‘‘uttaraphaggunadivase yo nhāyati, so saṃvaccharaṃ katapāpaṃ sodhetī’’ti evaṃ diṭṭhiko so brāhmaṇo, tenassa bhagavā taṃ diṭṭhiṃ paṭihananto āha ‘‘suddhassa ve sadā phaggū’’ti.
In the month of Phagguna, that brahmin held the view, "Whoever bathes on the day of Uttaraphaggunī purifies the evil done for a year." Because of this, the Blessed One, refuting his view, said, "For one who is pure, it is always the Phaggu."
Vào tháng Phagguna, vị Bà-la-môn ấy có quan điểm rằng "ai tắm vào ngày Uttaraphaggunī thì sẽ gột rửa được tội lỗi đã gây ra trong một năm", do đó, Đức Thế Tôn đã bác bỏ quan điểm đó của ông và nói: "Suddhassa ve sadā phaggū" (Đối với người thanh tịnh, luôn luôn là ngày Phaggunī).
Nikkilesassa niccaṃ phaggunīnakkhattaṃ, itaro kiṃ sujjhatīti?
For one without defilements, it is always the Phaggunī constellation. How can the other be purified?
Đối với người không có phiền não, luôn luôn là ngày sao Phaggunī. Người khác làm sao có thể thanh tịnh được?
Uposatho sadāti suddhassa ca cātuddasapannarasādīsu uposathaṅgāni asamādiyatopi niccameva uposatho.
‘Always the Uposatha’ means for one who is pure, it is always the Uposatha, even without undertaking the Uposatha factors on the fourteenth, fifteenth, and so on.
Uposatho sadā có nghĩa là đối với người thanh tịnh, ngay cả khi không giữ các giới Uposatha vào các ngày mười bốn, mười lăm, v.v., thì luôn luôn là Uposatha.
Suddhassa sucikammassāti nikkilesatāya suddhassa sucīhi ca kāyakammādīhi samannāgatassa.
‘For one who is pure, of pure deeds’ means for one who is pure due to being without defilements and endowed with pure bodily actions and so on.
Suddhassa sucikammassā có nghĩa là người thanh tịnh do không có phiền não, và người có các hành vi thân, khẩu, ý trong sạch.
Sadā sampajjate vatanti īdisassa ca kusalūpasañhitaṃ vatasamādānampi niccaṃ sampannameva hotīti.
‘The vow is always accomplished’ means for such a person, the undertaking of a vow connected with the wholesome is always accomplished.
Sadā sampajjate vataṃ có nghĩa là đối với người như vậy, việc giữ giới hạnh liên quan đến thiện pháp cũng luôn luôn được viên mãn.
Idheva sināhīti imasmiṃyeva mama sāsane sināhi.
‘Bathe right here’ means bathe right here in my Dispensation.
Idheva sināhī có nghĩa là hãy tắm rửa ngay trong Giáo pháp của ta.
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is meant?
Ý nghĩa là gì?
‘‘Sace ajjhattikakilesamalappavāhanaṃ icchasi, idheva mama sāsane aṭṭhaṅgikamaggasalilena sināhi, aññatra hi idaṃ natthī’’ti.
"If you wish to wash away the stain of internal defilements, bathe right here in my Dispensation with the water of the Eightfold Path, for this does not exist elsewhere."
"Nếu ngươi mong muốn gột rửa những cấu uế phiền não nội tâm, thì hãy tắm rửa bằng dòng nước của Bát Chánh Đạo ngay trong Giáo pháp của ta, vì điều này không có ở nơi nào khác."
Sace musā na bhaṇasīti etenassa vacīdvārasuddhi.
‘If you do not speak falsely,’ by this, the purity of his speech-door.
Sace musā na bhaṇasī (Nếu ngươi không nói dối) – bằng lời này, sự thanh tịnh của ngữ môn (lời nói).
Sace pāṇaṃ na hiṃsasi sace adinnaṃ nādiyasīti etehi kāyadvārasuddhi.
‘If you do not harm a living being, if you do not take what is not given,’ by these, the purity of the body-door.
Sace pāṇaṃ na hiṃsasi sace adinnaṃ nādiyasī (Nếu ngươi không hại sinh mạng, nếu ngươi không lấy của không cho) – bằng những lời này, sự thanh tịnh của thân môn.
Saddahāno amaccharīti etehi pana naṃ evaṃ parisuddhadvāraṃ saddhāsampadāya cāgasampadāya ca niyojesi.
But by ‘Faithful and not miserly,’ he enjoined him, whose doors were thus purified, to the accomplishment of faith and the accomplishment of generosity.
Saddahāno amaccharī (Có đức tin, không keo kiệt) – bằng những lời này, (Đức Phật) đã khuyến khích ông, người có các môn thanh tịnh như vậy, vào sự thành tựu của đức tin và sự thành tựu của sự bố thí.
Kiṃ kāhasi gayaṃ gantvā, udapānopi te gayāti ayaṃ pana upaḍḍhagāthā, sace sabbabhūtesu khemataṃ karissasi, musā na bhaṇissasi, pāṇaṃ na hanissasi, adinnaṃ nādiyissasi, saddhahāno amaccharī bhavissasi, kiṃ kāhasi gayaṃ gantvā udapānopi te gayā, gayāyapi hi te nhāyantassa udapānepi imāya eva paṭipattiyā kilesasuddhi, sarīramalasuddhi pana ubhayattha samāti evaṃ yojetabbaṃ.
This half-verse, ‘What will you do by going to Gayā? Even a well is Gayā for you,’ should be connected in this way: if you establish security for all beings, do not speak falsely, do not kill a living being, do not take what is not given, and are faithful and not miserly, what will you do by going to Gayā? Even a well is Gayā for you. For indeed, for you who bathe, the purification of defilements is by this very practice, whether at Gayā or in a well, but the purification of bodily dirt is the same in both places.
Kiṃ kāhasi gayaṃ gantvā, udapānopi te gayā (Ngươi sẽ làm gì khi đến Gayā? Giếng nước cũng là Gayā đối với ngươi) – đây là một nửa bài kệ. Nếu ngươi tạo sự an toàn cho tất cả chúng sinh, không nói dối, không sát sinh, không lấy của không cho, có đức tin và không keo kiệt, thì ngươi sẽ làm gì khi đến Gayā? Giếng nước cũng là Gayā đối với ngươi. Bởi vì ngay cả khi ngươi tắm ở Gayā hay ở giếng nước, sự thanh tịnh phiền não của ngươi cũng đến từ chính hành vi này; còn sự thanh tịnh của bụi bẩn cơ thể thì như nhau ở cả hai nơi. Nên giải thích như vậy.
Yasmā ca loke gayā sammatatarā, tasmā tassa bhagavā ‘‘gacchati pana bhavaṃ gotamo bāhuka’’nti puṭṭhopi ‘‘kiṃ kāhasi bāhukaṃ gantvā’’ti avatvā ‘‘kiṃ kāhasi gayaṃ gantvā’’ti āhāti veditabbo.
And because Gayā is more esteemed in the world, therefore, although asked, "Venerable Gotama, are you going to the Bāhukā?" the Blessed One did not say, "What will you do by going to the Bāhukā?" but said, "What will you do by going to Gayā?" This should be understood.
Và bởi vì Gayā được xem là nổi tiếng hơn trên thế gian, nên Đức Thế Tôn, mặc dù được hỏi "Ngài Gotama có đi đến Bāhuka không?", đã không nói "Ngài sẽ làm gì khi đến Bāhuka?" mà lại nói "Ngài sẽ làm gì khi đến Gayā?". Nên hiểu như vậy.
80. Evaṃ vutteti evamādi bhayabherave vuttattā pākaṭameva.
80. ‘When this was said,’ and so on, is clear since it was stated in the Bhayabherava Sutta.
80. Evaṃ vutte (Khi được nói như vậy) và các câu tương tự đã được giải thích rõ ràng trong Bhayabherava Sutta.
Eko vūpakaṭṭhotiādīsu pana eko kāyavivekena.
But in ‘alone and secluded,’ and so on, ‘alone’ is by seclusion of the body.
Trong Eko vūpakaṭṭho (một mình, ẩn dật), v.v.: eko (một mình) là về sự độc cư thân.
Vūpakaṭṭho cittavivekena.
‘Secluded’ is by seclusion of the mind.
Vūpakaṭṭho (ẩn dật) là về sự độc cư tâm.
Appamatto kammaṭṭhāne sati avijahanena.
‘Diligent’ is by not abandoning mindfulness on the meditation subject.
Appamatto (không phóng dật) là về sự không từ bỏ chánh niệm trong đề mục thiền định.
Ātāpī kāyikacetasikavīriyasaṅkhātena ātāpena.
‘Ardent’ is by the ardor described as physical and mental energy.
Ātāpī (tinh cần) là về sự tinh tấn thân và tâm.
Pahitatto kāye ca jīvite ca anapekkhatāya.
‘With self resolute’ is by indifference to body and life.
Pahitatto (kiên quyết) là về sự không bám víu vào thân và mạng sống.
Viharanto aññatarairiyāpathavihārena.
‘Dwelling’ is with one or another posture.
Viharanto (an trú) là về việc an trú trong một trong các oai nghi.
Nacirassevāti pabbajjaṃ upādāya vuccati.
‘Before long’ is said with reference to his going forth.
Nacirassevā (không lâu sau) được nói đến từ khi xuất gia.
Kulaputtāti duvidhā kulaputtā jātikulaputtā ca ācārakulaputtā ca, ayaṃ pana ubhayathāpi kulaputto.
‘Sons of good family’—sons of good family are twofold: sons of good family by birth and sons of good family by conduct. This one, however, was a son of good family in both ways.
Kulaputtā (thiện nam tử) có hai loại: thiện nam tử về dòng dõi và thiện nam tử về hành vi. Ở đây, (vị Bà-la-môn) là thiện nam tử theo cả hai cách.
Agārasmāti gharā.
‘From the household’ means from the home.
Agārasmā (từ gia đình) có nghĩa là từ nhà.
Agārassa hitaṃ agāriyaṃ, kasigorakkhādikuṭumbaposanakammaṃ vuccati, natthi ettha agāriyanti anagāriyaṃ, pabbajjāyetaṃ adhivacanaṃ.
Beneficial to the household is ‘household life’; this refers to the work of supporting a family, such as farming and cattle-herding. Where there is no household life is ‘the homeless life’; this is a term for the going forth.
Agāriyaṃ (việc gia đình) là công việc nuôi sống gia đình như nông nghiệp, chăn nuôi gia súc. Anagāriyaṃ (không gia đình) có nghĩa là không có việc gia đình, đây là tên gọi khác của sự xuất gia.
Pabbajantīti upagacchanti upasaṅkamanti.
‘Go forth’ means they approach, they draw near.
Pabbajantī (xuất gia) có nghĩa là đi đến, đến gần.
Tadanuttaranti taṃ anuttaraṃ.
‘That supreme’ means that unsurpassed.
Tadanuttaraṃ (vô thượng đó) có nghĩa là điều vô thượng đó.
Brahmacariyapariyosānanti maggabrahmacariyassa pariyosānaṃ, arahattaphalanti vuttaṃ hoti.
‘Goal of the holy life’ means the culmination of the holy life of the path; the fruit of Arahantship is what is meant.
Brahmacariyapariyosānaṃ (sự hoàn thành của Phạm hạnh) có nghĩa là sự hoàn thành của Phạm hạnh Đạo, tức là quả vị A-la-hán.
Tassa hi atthāya kulaputtā pabbajanti.
For the sake of this, indeed, sons of good family go forth.
Chính vì mục đích đó mà các thiện nam tử xuất gia.
Diṭṭheva dhammeti tasmiṃyeva attabhāve.
‘In this very life’ means in that very existence.
Diṭṭheva dhamme (ngay trong đời này) có nghĩa là ngay trong kiếp sống này.
Sayaṃ abhiññā sacchikatvāti attanāyeva paññāya paccakkhaṃ katvā, aparappaccayaṃ katvāti attho.
‘Having realized it for himself through direct knowledge’ means having made it directly experienced through his own wisdom, having made it not reliant on another; this is the meaning.
Sayaṃ abhiññā sacchikatvā (tự mình chứng ngộ bằng thắng trí) có nghĩa là tự mình thực chứng bằng trí tuệ, tức là không phụ thuộc vào người khác.
Upasampajja vihāsīti pāpuṇitvā sampādetvā vihāsīti, evaṃ viharanto ca khīṇā jāti…pe… abbhaññāsi.
Having entered upon and dwelled means having attained, having accomplished, he dwelled. And while dwelling thus, ‘birth is destroyed...’ and so on... he directly knew.
Upasampajja vihāsī có nghĩa là đã đạt được, đã thành tựu và an trú. Khi an trú như vậy, vị ấy đã chứng ngộ rằng: "Sự tái sinh đã tận diệt... (v.v.)... đã biết rõ."
Etenassa paccavekkhaṇabhūmiṃ dasseti.
By this, the ground for his reviewing is shown.
Với điều này, (Đức Phật) trình bày về cảnh giới quán xét của vị ấy.
Katamā panassa jāti khīṇā?
But which birth of his is destroyed?
Nhưng sự tái sinh nào đã tận diệt của vị ấy?
Kathañca naṃ abbhaññāsīti?
And how did he directly know it?
Và làm sao vị ấy đã biết được điều đó?
Vuccate, kāmañcetaṃ bhayabheravepi vuttaṃ, tathāpi naṃ idha paṭhamapurisavasena yojanānayassa dassanatthaṃ puna saṅkhepato bhaṇāma.
It is said: Although this was stated in the Bhayabherava Sutta, nevertheless we shall state it again here briefly to show the method of application in the first person.
Được nói rằng, mặc dù điều này đã được đề cập trong kinh Bhayabherava, nhưng ở đây, để trình bày phương pháp kết nối theo ngôi thứ nhất, chúng tôi xin tóm tắt lại.
Na tāvassa atītā jāti khīṇā, pubbeva khīṇattā.
Now, his past birth is not destroyed, because it was already destroyed before.
Sự tái sinh trong quá khứ của vị ấy chưa tận diệt, vì nó đã tận diệt từ trước.
Na anāgatā, tattha vāyāmābhāvato.
Not the future one, because there is no effort made there.
Sự tái sinh trong tương lai chưa tận diệt, vì không có sự tinh tấn nào ở đó.
Na paccuppannā, vijjamānattā.
Not the present one, because it is existing.
Sự tái sinh trong hiện tại chưa tận diệt, vì nó đang hiện hữu.
Maggassa pana abhāvitattā yā uppajjeyya ekacatupañcavokārabhavesu ekacatupañcakkhandhappabhedā jāti, sā maggassa bhāvitattā anuppādadhammataṃ āpajjanena khīṇā, taṃ so maggabhāvanāya pahīnakilese paccavekkhitvā kilesābhāve vijjamānampi kammaṃ āyatiṃ appaṭisandhikaṃ hotīti jānanto jānāti.
But because the path has not been developed, that birth which would arise, differentiated into one, four, or five aggregates in the one, four, or five-constituent existences, that birth is destroyed by reaching a state of non-arising, because the path has been developed. He, having reviewed the defilements abandoned through the development of the path, knows, knowing that in the absence of defilements, even existing kamma becomes incapable of producing rebirth in the future.
Tuy nhiên, do con đường (Đạo) chưa được tu tập, sự tái sinh thuộc một, bốn hoặc năm uẩn trong các cõi một, bốn hoặc năm uẩn, đáng lẽ sẽ phát sinh, đã tận diệt do việc tu tập con đường (Đạo) khiến nó không còn khả năng phát sinh nữa. Vị ấy đã biết điều này, sau khi quán xét các phiền não đã được đoạn trừ nhờ tu tập Đạo, và biết rằng ngay cả nghiệp hiện hữu cũng sẽ không đưa đến tái sinh trong tương lai khi không còn phiền não.
Vusitanti vutthaṃ parivutthaṃ, kataṃ caritaṃ niṭṭhāpitanti attho.
Lived means has been lived, has been completely lived; the meaning is: has been done, has been practiced, has been finished.
Vusita có nghĩa là đã sống, đã hoàn thành, đã làm, đã thực hành, đã kết thúc.
Brahmacariyanti maggabrahmacariyaṃ.
The holy life means the holy life of the path.
Brahmacariya có nghĩa là Phạm hạnh Đạo (maggabrahmacariya).
Kataṃ karaṇīyanti catūsu saccesu catūhi maggehi pariññāpahānasacchikiriyabhāvanāvasena soḷasavidhampi kiccaṃ niṭṭhāpitanti attho.
Done what was to be done means that the sixteen-fold task—by way of full understanding, abandonment, realization, and development with the four paths in the Four Truths—has been finished.
Kataṃ karaṇīya có nghĩa là tất cả mười sáu việc cần làm đã được hoàn tất trong bốn Chân lý, thông qua bốn Đạo, dưới hình thức liễu tri (pariññā), đoạn trừ (pahāna), chứng ngộ (sacchikiriyā) và tu tập (bhāvanā).
Nāparaṃ itthattāyāti idāni punaitthabhāvāya evaṃsoḷasakiccabhāvāya, kilesakkhayāya vā maggabhāvanā natthīti.
There is nothing further for this state of being means: now again for this state of being, for such a sixteen-fold task, or for the destruction of defilements, there is no development of the path.
Nāparaṃ itthattāyā có nghĩa là không còn sự tu tập Đạo nào nữa để đạt đến trạng thái này (mười sáu việc) hoặc để diệt trừ phiền não.
Atha vā, itthattāyāti itthabhāvato imasmā evaṃpakārā idāni vattamānakkhandhasantānā aparaṃ khandhasantānaṃ natthi.
Or else, for this state of being means: from this state of being, from this kind of presently occurring continuum of aggregates, there is no other continuum of aggregates.
Hoặc itthattāyā có nghĩa là không còn một dòng tương tục uẩn nào khác ngoài dòng tương tục uẩn hiện tại như vậy.
Ime pana pañcakkhandhā pariññātā tiṭṭhanti, chinnamūlako rukkho viyāti abbhaññāsi.
But these five aggregates stand fully understood, like a tree with its root cut off—thus he directly knew.
Và vị ấy đã biết rằng năm uẩn này, sau khi đã được liễu tri, vẫn tồn tại như một cái cây bị đốn gốc.
Aññataroti eko.
One of means a certain one.
Aññataro có nghĩa là một.
Arahatanti arahantānaṃ, bhagavato sāvakānaṃ arahataṃ abbhantaro ahosīti.
The Arahants means of the Arahants; he became included among the Arahants who are disciples of the Blessed One.
Arahata có nghĩa là vị ấy đã trở thành một trong các A-la-hán, một A-la-hán trong hàng đệ tử của Đức Thế Tôn.
81. Evaṃ me sutanti sallekhasuttaṃ.
81. Thus have I heard is the Sallekha Sutta.
81. Evaṃ me suta là kinh Sallekhasutta.
Tattha mahācundoti tassa therassa nāmaṃ.
Therein, Mahācunda is the name of that elder.
Trong đó, Mahācundo là tên của vị Trưởng lão ấy.
Sāyanhasamayanti sāyanhakāle.
In the evening means at the time of evening.
Sāyanhasamaya có nghĩa là vào buổi chiều.
Paṭisallānā vuṭṭhitoti ettha paṭisallānanti tehi tehi sattasaṅkhārehi paṭinivattitvā sallānaṃ nilīyanaṃ, ekībhāvo pavivekoti vuttaṃ hoti.
Having risen from seclusion: Herein, seclusion means turning back from those various conditioned things of beings and secluding oneself, hiding oneself; being alone, solitude is what is meant.
Paṭisallānā vuṭṭhito: ở đây, paṭisallāna có nghĩa là sự rút lui, sự ẩn mình khỏi các hành (saṅkhāra) này, sự hợp nhất, tức là sự độc cư (paviveka).
Yo tato vuṭṭhito, so paṭisallānā vuṭṭhito nāma hoti.
One who has risen from that is called 'having risen from seclusion'.
Người nào xuất khỏi trạng thái đó thì được gọi là xuất khỏi độc cư (paṭisallānā vuṭṭhito).
Ayaṃ pana yasmā paṭisallānānaṃ uttamato phalasamāpattito vuṭṭhāsi, tasmā ‘‘paṭisallānā vuṭṭhito’’ti vutto.
But since this one rose from the supreme of seclusions, the attainment of fruition, therefore he is called 'having risen from seclusion'.
Vị này được gọi là "xuất khỏi độc cư" vì ngài đã xuất khỏi sự nhập quả (phalasamāpatti), là trạng thái độc cư tối thượng.
Bhagavantaṃ abhivādetvāti samadasanakhujjalavibhūsitena sirasā bhagavantaṃ sakkaccaṃ vanditvā, abhivādāpetvā vā ‘‘sukhī bhava, cundā’’ti evaṃ vacībhedaṃ kārāpetvā, bhagavā pana kira vandito samāno suvaṇṇadundubhisadisaṃ gīvaṃ paggayha kaṇṇasukhaṃ pemaniyaṃ amatābhisekasadisaṃ brahmaghosaṃ nicchārento ‘‘sukhī hohī’’ti tassa tassa nāmaṃ gahetvā vadati, etaṃ āciṇṇaṃ tathāgatānaṃ.
Having paid homage to the Blessed One means having respectfully venerated the Blessed One with his head, adorned with hands whose nails were even and comely; or having caused homage to be paid, having caused the utterance, "May you be well, Cunda." For when the Blessed One is venerated, it is said he raises his neck, which is like a golden drum, and emitting a voice like Brahmā's, pleasant to the ear, lovely, like an ambrosial consecration, he speaks, taking the name of each person, saying, "May you be well." This is the custom of the Tathāgatas.
Bhagavantaṃ abhivādetvā có nghĩa là cung kính đảnh lễ Đức Thế Tôn bằng đầu, được tô điểm bởi mười móng tay đều đặn và sáng chói; hoặc được Đức Thế Tôn cho phép đảnh lễ, tức là được Ngài nói lời chúc phúc như "Cundā, con hãy được an lạc." Bởi vì, khi được đảnh lễ, Đức Thế Tôn thường vươn cổ Ngài giống như trống vàng, phát ra tiếng Phạm âm êm tai, đáng yêu, như dòng cam lồ, và nói "Con hãy được an lạc" bằng cách gọi tên từng người. Đây là thói quen của các Đức Như Lai.
Tatridaṃ sādhakasuttaṃ, ‘‘sakko, bhante, devānamindo sāmacco saparijano bhagavato pāde sirasā vandatīti, sukhī hotu pañcasikha sakko devānamindo sāmacco saparijano, sukhakāmā hi devā manussā asurā nāgā gandhabbā, ye caññe santi puthukāyā’’ti.
In this regard, there is a supporting sutta: "Venerable sir, Sakka, the lord of the devas, with his ministers and retinue, bows with his head at the feet of the Blessed One." "May Sakka, the lord of the devas, with his ministers and retinue, be well, Pañcasikha. For devas, humans, asuras, nāgas, gandhabbas, and whatever other various kinds of beings there are, are desirers of well-being."
Trong trường hợp này, kinh chứng minh là: "(Thưa Thế Tôn), Sakka, vua của chư thiên, cùng với các vị đại thần và tùy tùng, đảnh lễ dưới chân Đức Thế Tôn bằng đầu." (Đức Phật đáp): "Này Pañcasikha, Sakka, vua của chư thiên, cùng với các vị đại thần và tùy tùng, hãy được an lạc. Vì chư thiên, loài người, A-tu-la, Nāga, Gandhabba, và các loài hữu tình khác, đều mong cầu an lạc."
Evañca pana tathāgatā evarūpe mahesakkhe yakkhe abhivadantīti.
And in this way, the Tathāgatas address such powerful yakkhas.
Và các Đức Như Lai đã nói lời chúc phúc như vậy đến các vị Dạ-xoa có đại oai lực này.
Yā imāti idāni vattabbābhimukhaṃ karonto viya āha.
Whatever these—he spoke as if making the topic about to be discussed face-to-face.
Yā imā: (Đức Thế Tôn) nói điều này như thể đang hướng đến những gì sẽ được nói.
Anekavihitāti nānappakārā.
Of many kinds means of various types.
Anekavihitā có nghĩa là nhiều loại, đủ loại.
Diṭṭhiyoti micchādiṭṭhiyo.
Views means wrong views.
Diṭṭhiyo có nghĩa là các tà kiến.
Loke uppajjantīti sattesu pātubhavanti.
Arise in the world means they appear among beings.
Loke uppajjantī có nghĩa là phát sinh trong chúng sinh.
Attavādappaṭisaṃyuttāti ‘‘rūpaṃ attato samanupassatī’’tiādinayappavattena attavādena paṭisaṃyuttā, tā vīsati bhavanti.
Connected with doctrines of self means connected with the doctrine of self that proceeds in the manner of "one regards form as self," and so on; they are twenty in number.
Attavādappaṭisaṃyuttā có nghĩa là liên quan đến tà kiến về tự ngã (attavāda) phát sinh theo cách như "thấy sắc là tự ngã" (rūpaṃ attato samanupassatī) v.v. Có hai mươi loại tà kiến này.
Lokavādappaṭisaṃyuttāti ‘‘sassato attā ca loko cā’’tiādinayappavattena lokavādena paṭisaṃyuttā, tā aṭṭha honti sassato, asassato, sassato ca asassato ca, neva sassato nāsassato, antavā, anantavā, antavā ca anantavā ca, nevantavā nānantavā attā ca loko cāti evaṃ pavattattā.
Connected with doctrines of the world means connected with the doctrine of the world that proceeds in the manner of "the self and the world are eternal," and so on; they are eight in number, as they proceed thus: the self and the world are eternal, not eternal, both eternal and not eternal, neither eternal nor not eternal; finite, infinite, both finite and infinite, neither finite nor infinite.
Lokavādappaṭisaṃyuttā có nghĩa là liên quan đến tà kiến về thế giới (lokavāda) phát sinh theo cách như "tự ngã và thế giới là thường hằng" (sassato attā ca loko cā) v.v. Có tám loại tà kiến này: thường hằng, vô thường, vừa thường hằng vừa vô thường, không thường hằng cũng không vô thường; có giới hạn, vô giới hạn, vừa có giới hạn vừa vô giới hạn, không có giới hạn cũng không vô giới hạn – tự ngã và thế giới – vì chúng phát sinh như vậy.
Ādimevātiādīsu ayamattho kiṃ nu kho bhante ādimeva manasikarontassa appatvāpi sotāpattimaggaṃ vipassanāmissakapaṭhamamanasikārameva manasikarontassa bhikkhuno evametāsaṃ ettakeneva upāyena etāsaṃ diṭṭhīnaṃ pahānañca paṭinissaggo ca hotīti.
At the very beginning—in this and following phrases, this is the meaning: Venerable sir, for a bhikkhu who is attending at the very beginning, even without having attained the path of stream-entry, attending only to the initial attention mixed with insight, does the abandonment and relinquishment of these views occur just by this much of a method?
Trong các từ như ādimevā v.v., ý nghĩa là: "Bạch Thế Tôn, có phải chăng đối với một Tỷ-kheo chỉ quán niệm từ ban đầu (ādimeva manasikarontassa), ngay cả khi chưa đạt đến Sơ quả Tu-đà-hoàn, chỉ cần quán niệm sự chú ý ban đầu (manasikāra) kết hợp với tuệ quán (vipassanā), thì sự đoạn trừ và từ bỏ những tà kiến này sẽ xảy ra ngay lập tức bằng phương pháp này?"
Idañca thero attanā anadhimānikopi samāno adhimānikānaṃ adhimānappahānatthaṃ adhimāniko viya hutvā pucchatīti veditabbo.
And it should be understood that the elder, though not conceited himself, asks this as if he were conceited, for the purpose of abandoning the conceit of the conceited.
Và điều này nên được hiểu rằng vị Trưởng lão, mặc dù không kiêu mạn, đã hỏi như một người kiêu mạn để đoạn trừ sự kiêu mạn của những người kiêu mạn.
Apare panāhu ‘‘therassa antevāsikā ādimanasikāreneva diṭṭhīnaṃ samucchedappahānaṃ hotīti evaṃsaññinopi, samāpattivihārā sallekhavihārāti evaṃsaññinopi atthi.
But others say: "There are disciples of the elder who have the perception that the eradication and abandonment of views occurs by initial attention alone, and also those who have the perception that dwelling in attainments is dwelling in effacement.
Những người khác lại nói: "Có những đệ tử của vị Trưởng lão tin rằng sự đoạn trừ hoàn toàn các tà kiến xảy ra chỉ bằng sự chú ý ban đầu; và cũng có những người tin rằng các trú xứ nhập định là các trú xứ thanh lọc (sallekhavihāra)."
So tesaṃ atthāya bhagavantaṃ pucchatī’’ti.
For their sake, he asks the Blessed One."
Vì vậy, vị ấy đã hỏi Đức Thế Tôn vì lợi ích của họ.
82. Athassa bhagavā tāsaṃ diṭṭhīnaṃ pahānūpāyaṃ dassento yā imātiādimāha.
82. Then the Blessed One, showing him the method for abandoning those views, said, Whatever these, and so on.
82. Sau đó, Đức Thế Tôn đã nói yā imā v.v. để trình bày phương pháp đoạn trừ các tà kiến đó.
Tattha yattha cetā diṭṭhiyo uppajjantītiādi pañcakkhandhe sandhāya vuttaṃ.
Therein, "where these views arise," and so on, was said with reference to the five aggregates.
Trong đó, các câu như "Nơi nào các tà kiến này phát sinh" v.v. được nói liên quan đến năm uẩn.
Etesu hi etā diṭṭhiyo uppajjanti.
For it is in these that these views arise.
Quả thật, các tà kiến này phát sinh trong những uẩn đó.
Yathāha ‘‘rūpe kho, bhikkhave, sati rūpaṃ abhinivissa evaṃ diṭṭhi uppajjati, so attā so loko so pecca bhavissāmi nicco dhuvo sassato avipariṇāmadhammo’’ti (saṃ. ni. 3.152) vitthāro.
As it is said: "Monks, when form exists, by being intent on form, such a view arises: 'That is self, that is the world; after death I will be permanent, stable, eternal, not subject to change'," the detailed explanation.
Như đã nói: "Này các Tỷ-kheo, khi có sắc, bám chấp vào sắc, tà kiến phát sinh rằng: 'Đó là tự ngã, đó là thế giới, sau khi chết ta sẽ là thường hằng, kiên cố, vĩnh cửu, không biến đổi.'" (Tương Ưng Bộ 3.152) – đây là phần giải thích chi tiết.
Ārammaṇavasena pana ekavacanaṃ katvā yattha cāti āha, yasmiṃ ārammaṇe uppajjantīti vuttaṃ hoti.
But he spoke in the singular, and where, with reference to the object, meaning, "in which object they arise."
Tuy nhiên, bằng cách sử dụng số ít theo đối tượng (ārammaṇa), (Đức Phật) đã nói yattha cā, có nghĩa là "trên đối tượng nào chúng phát sinh".
Ettha ca uppajjanti anusenti samudācarantīti imesaṃ evaṃ nānākaraṇaṃ veditabbaṃ.
And here, the different functions of arise, lie latent, and are enacted should be understood in this way.
Ở đây, sự khác biệt của các từ uppajjanti, anusenti, samudācaranti cần được hiểu rõ.
Jātivasena hi ajātā jāyamānā uppajjantīti vuccanti.
By way of arising, those that have not arisen, while arising, are said to arise.
Theo nghĩa phát sinh, các (tà kiến) chưa phát sinh nhưng đang trong quá trình phát sinh được gọi là uppajjanti (phát sinh).
Punappunaṃ āsevitā thāmagatā appaṭivinītā anusentīti.
Those that have been repeatedly practiced, have gained strength, and are not disciplined are said to lie latent.
Các (phiền não) đã được thực hành nhiều lần, đã trở nên mạnh mẽ, chưa được đoạn trừ được gọi là anusenti (tiềm tàng).
Kāyavacīdvāraṃ sampattā samudācarantīti, idametesaṃ nānākaraṇaṃ.
Those that have reached the doors of body and speech are said to be enacted; this is the difference between them.
Các (tà kiến) đã đạt đến cửa thân và cửa lời được gọi là samudācaranti (biểu hiện). Đây là sự khác biệt giữa chúng.
Taṃ netaṃ mamātiādīsu taṃ pañcakkhandhappabhedaṃ ārammaṇametaṃ mayhaṃ na hoti, ahampi eso na asmi, eso me attāpi na hotīti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passatoti evaṃ tāva padattho veditabbo.
In That is not mine, and so on, the meaning of the words should first be understood in this way: that object, which is differentiated into the five aggregates, is not mine; I am not that; that is not my self—thus he sees this as it really is with right wisdom.
Trong các câu như taṃ netaṃ mamā v.v., ý nghĩa của từ (padattha) trước hết cần được hiểu là: "Đối tượng thuộc năm uẩn này không phải của tôi, tôi cũng không phải là nó, nó cũng không phải là tự ngã của tôi" – như vậy, vị ấy thấy điều này đúng như thực bằng trí tuệ chân chánh.
Yasmā pana ettha etaṃ mamāti taṇhāgāho, tañca gaṇhanto aṭṭhasatataṇhāvicaritappabhedaṃ taṇhāpapañcaṃ gaṇhāti.
But since herein, "this is mine" is the grasping of craving, and in grasping it, one grasps the proliferation of craving, which has one hundred and eight varieties;
Vì ở đây, "điều này là của tôi" (etaṃ mama) là sự chấp thủ của tham ái (taṇhāgāha), và người chấp thủ điều đó đang chấp thủ sự lan man của tham ái (taṇhāpapañca) gồm một trăm lẻ tám loại.
Esohamasmīti mānagāho, tañca gaṇhanto navappabhedaṃ mānapapañcaṃ gaṇhāti.
"this I am" is the grasping of conceit, and in grasping it, one grasps the nine-fold proliferation of conceit;
"Tôi là cái đó" (esohamasmi) là sự chấp thủ của mạn (mānagāha), và người chấp thủ điều đó đang chấp thủ sự lan man của mạn (mānapapañca) gồm chín loại.
Eso me attāti diṭṭhigāho, tañca gaṇhanto dvāsaṭṭhidiṭṭhigatappabhedaṃ diṭṭhipapañcaṃ gaṇhāti.
"this is my self" is the grasping of views, and in grasping it, one grasps the proliferation of views, which has sixty-two types of wrong views;
"Cái đó là tự ngã của tôi" (eso me attā) là sự chấp thủ của tà kiến (diṭṭhigāha), và người chấp thủ điều đó đang chấp thủ sự lan man của tà kiến (diṭṭhipapañca) gồm sáu mươi hai loại.
Tasmā netaṃ mamāti vadanto bhagavā yathāvuttappabhedaṃ taṇhāpapañcaṃ paṭikkhipati.
therefore, in saying That is not mine, the Blessed One rejects the proliferation of craving, differentiated as described above.
Do đó, khi nói netaṃ mamā, Đức Thế Tôn bác bỏ sự lan man của tham ái đã được đề cập ở trên.
Nesohamasmīti mānapapañcaṃ.
“This is not I am” refers to the proliferation of conceit.
Tôi không phải là cái đó (Nesohamasmī) là sự phóng dật của ngã mạn.
Na meso attāti diṭṭhipapañcaṃ.
“This is not my self” refers to the proliferation of views.
Cái đó không phải là tự ngã của tôi (Na meso attā) là sự phóng dật của tà kiến.
Diṭṭhekaṭṭhāyeva cettha taṇhāmānā veditabbā.
And here, craving and conceit should be understood as having the same basis as view.
Ở đây, tham ái và ngã mạn nên được hiểu là cùng một đối tượng với tà kiến.
Evametanti evaṃ ‘‘netaṃ mamā’’tiādinā ākārena etaṃ khandhapañcakaṃ.
Thus this is: in this way, by the mode of “this is not mine,” and so on, is this pentad of aggregates.
Evametaṃ (như vậy) nghĩa là theo cách thức "đây không phải của tôi" v.v., đây là năm uẩn.
Yathābhūtanti yathā sabhāvaṃ, yathā atthīti vuttaṃ hoti.
As it really is: as its nature is; it means as it exists.
Yathābhūtaṃ (như thật) nghĩa là như bản chất, như những gì đang tồn tại, tức là vô thường, khổ, vô ngã, bất tịnh.
Khandhapañcakañhi eteneva ākārena atthi.
For the pentad of aggregates exists only in this mode.
Thật vậy, năm uẩn chỉ tồn tại theo cách thức đó.
Mamantiādinā pana gayhamānampi tenākārena nevatthīti adhippāyo.
The meaning is that although it is grasped as “mine,” etc., it does not exist in that mode.
Nhưng nếu bị nắm giữ theo cách "của tôi" v.v., thì nó không tồn tại theo cách đó. Đó là ý nghĩa.
Sammappaññāya passatoti sotāpattimaggapaññāpariyosānāya vipassanāpaññāya suṭṭhu passantassa.
Of one who sees with right wisdom: of one who sees rightly with insight-wisdom that culminates in the wisdom of the path of stream-entry.
Sammappaññāya passato (nhìn thấy bằng chánh tuệ) nghĩa là nhìn thấy rõ ràng bằng tuệ quán, kết thúc bằng tuệ của đạo Tu-đà-hoàn (Sotāpattimagga).
Evametāsanti etena upāyena etāsaṃ.
Thus of these: by this method, of these.
Evametāsaṃ (như vậy đối với những điều này) nghĩa là bằng phương pháp này đối với những điều này.
Pahānaṃ paṭinissaggoti ubhayampetaṃ samucchedappahānassevādhivacanaṃ.
Abandonment, relinquishment: both of these are terms for abandonment by cutting off.
Pahānaṃ paṭinissaggo (sự đoạn diệt, sự từ bỏ) cả hai đều là từ đồng nghĩa của sự đoạn diệt hoàn toàn (samucchedappahāna).
Evaṃ bhagavā ādimanasikāreneva diṭṭhīnaṃ pahānaṃ hoti nu kho noti āyasmatā mahācundena adhimānikānaṃ vasena pañhaṃ puṭṭho sotāpattimaggena diṭṭhippahānaṃ dassetvā idāni sayameva adhimānikānaṃ jhānaṃ vibhajanto ṭhānaṃ kho panetantiādimāha.
Thus, when the Blessed One was asked a question by the venerable Mahācunda on behalf of those with overestimation—"Is there an abandonment of views by initial attention or not?"—having shown the abandonment of views through the path of stream-entry, he now, on his own, expounds on the jhāna of those with overestimation, saying “Now, this is a possible case,” etc.
Khi Tôn giả Mahācunda hỏi Đức Thế Tôn rằng liệu các tà kiến có được đoạn trừ ngay từ sự tác ý ban đầu hay không, Đức Thế Tôn đã chỉ ra sự đoạn trừ tà kiến bằng đạo Tu-đà-hoàn. Bây giờ, Ngài tự mình phân tích thiền của những người có tâm kiêu mạn (adhimānika) và nói: ṭhānaṃ kho panetaṃ (điều này có thể xảy ra) v.v.
Tattha adhimānikā nāma yesaṃ appatte pattasaññāya adhimāno uppajjati, svāyaṃ uppajjamāno neva lokavaṭṭānusārīnaṃ bālaputhujjanānaṃ uppajjati, na ariyasāvakānaṃ.
Therein, those with overestimation are those in whom overestimation arises with the perception of having attained what has not been attained. When this arises, it arises neither in foolish ordinary people who follow the round of the world, nor in noble disciples.
Trong đó, adhimānika là những người phát sinh tâm kiêu mạn (adhimāna) với nhận thức rằng mình đã đạt được điều chưa đạt. Tâm kiêu mạn này không phát sinh ở những phàm phu ngu si đang trôi lăn trong vòng luân hồi, cũng không phát sinh ở các bậc Thánh đệ tử.
Na hi sotāpannassa ‘‘sakadāgāmī aha’’nti adhimāno uppajjati, na sakadāgāmissa ‘‘anāgāmī aha’’nti, na anāgāmino ‘‘arahā aha’’nti, kārakasseva pana samathavasena vā vipassanāvasena vā vikkhambhitakilesassa niccaṃ yuttapayuttassa āraddhavipassakassa uppajjati.
For in a stream-enterer, the overestimation “I am a once-returner” does not arise; nor in a once-returner, “I am a non-returner”; nor in a non-returner, “I am an arahant.” Rather, it arises only in one who is a practitioner, whose defilements have been suppressed either by way of serenity or by way of insight, who is constantly diligent and devoted, and who has begun insight meditation.
Thật vậy, một vị Tu-đà-hoàn không phát sinh tâm kiêu mạn "ta là Sakadāgāmī", một vị Sakadāgāmī không phát sinh tâm kiêu mạn "ta là Anāgāmī", một vị Anāgāmī không phát sinh tâm kiêu mạn "ta là Arahant". Tâm kiêu mạn này chỉ phát sinh ở những người đang thực hành, những người đã tạm thời chế ngự phiền não bằng thiền định (samatha) hoặc tuệ quán (vipassanā), những người luôn tinh tấn và đã bắt đầu tuệ quán.
Tassa hi samathavikkhambhitānaṃ vā vipassanāvikkhambhitānaṃ vā kilesānaṃ samudācāraṃ apassato ‘‘sotāpanno ahanti vā, sakadāgāmī, anāgāmī, arahā aha’’nti vā adhimāno uppajjati, talaṅgaratissapabbatavāsidhammadinnattherena ovādiyamānattherānaṃ viya.
Indeed, for such a person who does not see the manifestation of defilements suppressed either by serenity or by insight, the overestimation arises, “I am a stream-enterer,” or “a once-returner, a non-returner, I am an arahant,” as in the case of the elders being advised by the elder Dhammadinna, a resident of Talaṅgaratissa mountain.
Thật vậy, một người không thấy sự phát sinh trở lại của các phiền não đã được chế ngự bằng thiền định hoặc tuệ quán sẽ phát sinh tâm kiêu mạn "ta là Tu-đà-hoàn, hoặc Sakadāgāmī, Anāgāmī, Arahant", giống như các Tỳ-kheo được trưởng lão Dhammadinna trú tại núi Talaṅgaratissa giáo hóa.
Therassa kira acirūpasampannasseva ovāde ṭhatvā bahū bhikkhū visesaṃ adhigacchiṃsu.
It is said that many monks attained a special distinction by following the elder's advice, even though he had been ordained only for a short time.
Nghe nói, nhiều Tỳ-kheo đã đạt được thành tựu đặc biệt khi y theo lời giáo huấn của vị Trưởng lão Dhammadinna, người mới thọ giới không lâu.
Taṃ pavattiṃ sutvā tissamahāvihāravāsī bhikkhusaṅgho ‘‘na aṭṭhānaniyojako theroti theraṃ ānethā’’ti sambahule bhikkhū pāhesi.
Hearing this news, the community of monks residing at Tissamahāvihāra said, “The elder is not one who appoints without cause. Bring the elder,” and sent many monks.
Nghe tin đó, Tăng đoàn Tỳ-kheo trú tại Đại Tự viện Tissa đã gửi nhiều Tỳ-kheo đi với lời nhắn: "Vị Trưởng lão không phải là người sai bảo vô cớ, hãy thỉnh Trưởng lão đến đây".
Te gantvā, ‘‘āvuso, dhammadinna bhikkhusaṅgho taṃ pakkosāpetī’’ti āhaṃsu.
They went and said, “Friend Dhammadinna, the community of monks summons you.”
Họ đến và nói: "Thưa Tôn giả Dhammadinna, Tăng đoàn Tỳ-kheo thỉnh Tôn giả đến".
So āha ‘‘kiṃ pana tumhe, bhante, attānaṃ gavesatha para’’nti?
He said, “Venerable sirs, are you searching for yourselves or for another?”
Vị ấy hỏi: "Thưa các Tôn giả, quý vị tự tìm mình hay tìm người khác?"
Attānaṃ sappurisāti, so tesaṃ kammaṭṭhānamadāsi, sabbeva arahattaṃ pāpuṇiṃsu.
“For ourselves, good sir.” So he gave them a meditation subject, and they all attained arahantship.
Họ nói: "Chúng tôi là thiện nam tử". Vị ấy đã ban đề mục thiền cho họ, và tất cả đều đạt được quả A-la-hán.
Bhikkhusaṅgho puna aññe bhikkhū pāhesi, evaṃ yāvatatiyaṃ pahitā sabbepi tattheva arahattaṃ patvā vihariṃsu.
The community of monks sent other monks again. In this way, all those who were sent, up to the third time, attained arahantship right there and dwelled so.
Tăng đoàn Tỳ-kheo lại gửi thêm các Tỳ-kheo khác, cứ như vậy, ba lần được gửi đi, tất cả đều đạt được quả A-la-hán tại đó và an trú.
Tato saṅgho gatagatā nāgacchantīti aññataraṃ vuḍḍhapabbajitaṃ pāhesi.
Then, thinking, “Those who have gone do not return,” the Saṅgha sent a certain elder who had gone forth in old age.
Sau đó, Tăng đoàn nghĩ: "Những người đã đi không trở lại", nên đã gửi một vị Tỳ-kheo lớn tuổi khác.
So gantvā ca, ‘‘bhante, dhammadinna tikkhattuṃ tissamahāvihāravāsī bhikkhusaṅgho tuyhaṃ santike pesesi, tvaṃ nāma saṅghassa āṇaṃ garuṃ na karosi, nāgacchasī’’ti āha.
Having gone, he said, “Venerable Dhammadinna, the community of monks from Tissamahāvihāra has sent for you three times. Do you not respect the command of the Saṅgha, that you do not come?”
Vị ấy đến và nói: "Thưa Trưởng lão Dhammadinna, Tăng đoàn Tỳ-kheo trú tại Đại Tự viện Tissa đã ba lần gửi người đến chỗ Tôn giả, sao Tôn giả lại không xem trọng mệnh lệnh của Tăng đoàn và không đến?"
Thero kimetanti paṇṇasālaṃ appavisitvāva pattacīvaraṃ gāhāpetvā tāvadeva nikkhami, so antarāmagge haṅkanavihāraṃ pāvisi.
The elder said, “What is this?” and without even entering his leaf-hut, he had his bowl and robes taken and left immediately. On the way, he entered the Haṅkana monastery.
Vị Trưởng lão hỏi: "Điều này là gì?" và không vào tịnh xá lá, mà sai người mang y bát rồi lập tức ra đi. Trên đường đi, vị ấy vào một ngôi tịnh xá tên là Haṅkana.
Tattha ceko mahāthero saṭṭhivassātīto adhimānena arahattaṃ paṭijānāti.
There, a great elder, over sixty years of age, was claiming arahantship through overestimation.
Ở đó có một Đại Trưởng lão đã quá sáu mươi tuổi, tự nhận mình là A-la-hán do tâm kiêu mạn.
Thero taṃ upasaṅkamitvā vanditvā paṭisanthāraṃ katvā adhigamaṃ pucchi.
The elder approached him, paid homage, exchanged courteous greetings, and asked about his attainment.
Trưởng lão Dhammadinna đến gần, đảnh lễ, chào hỏi rồi hỏi về sự chứng đắc của vị ấy.
Thero āha ‘‘āma dhammadinna, yaṃ pabbajitena kātabbaṃ, cirakataṃ taṃ mayā, atītasaṭṭhivassomhi etarahī’’ti.
The elder said, “Yes, Dhammadinna, what is to be done by one who has gone forth has long been done by me. I am now past sixty years of age.”
Vị Trưởng lão kia nói: "Vâng, Dhammadinna, những gì một người xuất gia phải làm, ta đã làm từ lâu rồi. Bây giờ ta đã quá sáu mươi tuổi hạ".
Kiṃ, bhante, iddhimpi vaḷañjethāti.
“Venerable sir, do you also practice psychic powers?”
"Thưa Tôn giả, Tôn giả có sử dụng thần thông không?"
Āma dhammadinnāti.
“Yes, Dhammadinna.”
"Vâng, Dhammadinna," vị ấy đáp.
Sādhu vata, bhante, hatthiṃ tumhākaṃ paṭimukhaṃ āgacchantaṃ māpethāti.
“It would be good, venerable sir, if you could create an elephant coming towards you.”
"Thưa Tôn giả, xin hãy hóa hiện một con voi đang đến đối diện Tôn giả!"
Sādhāvusoti thero sabbasetaṃ sattappatiṭṭhaṃ tidhāpabhinnaṃ naṅguṭṭhaṃ bījayamānaṃ soṇḍaṃ mukhe pakkhipitvā dvīhi dantehi vijjhitukāmaṃ viya paṭimukhaṃ āgacchantaṃ mahāhatthiṃ māpesi.
“Very well, friend,” said the elder, and created a great elephant, all white, with seven points of firmness, its must flowing in three streams, flicking its tail, placing its trunk in its mouth, coming towards him as if about to gore him with its two tusks.
"Được thôi, Tôn giả!" Vị Trưởng lão liền hóa hiện một con voi lớn toàn thân màu trắng, có bảy chỗ đứng vững, ba lần phân chia, vẫy đuôi, vòi cho vào miệng, và như muốn dùng hai ngà đâm tới, đang tiến đến đối diện.
So taṃ attanāyeva māpitaṃ hatthiṃ disvā bhīto palāyituṃ ārabhi.
Seeing the elephant he himself had created, he became frightened and started to flee.
Vị ấy nhìn thấy con voi do chính mình hóa hiện thì sợ hãi bắt đầu bỏ chạy.
Tadāva attānaṃ ‘‘nāhaṃ arahā’’ti ñatvā dhammadinnassa pādamūle ukkuṭikaṃ nisīditvā ‘‘patiṭṭhā me hohi, āvuso’’ti āha.
At that very moment, knowing himself to be “not an arahant,” he sat squatting at Dhammadinna’s feet and said, “Be my refuge, friend.”
Ngay lúc đó, tự biết "ta chưa phải là A-la-hán", vị ấy quỳ xuống dưới chân Trưởng lão Dhammadinna và nói: "Thưa Tôn giả, xin hãy là nơi nương tựa cho con!"
Dhammadinno ‘‘mā, bhante, soci, mā anattamano ahosi, kārakānaṃyeva adhimāno uppajjatī’’ti theraṃ samassāsetvā kammaṭṭhānamadāsi.
Dhammadinna comforted the elder, saying, “Do not grieve, venerable sir, do not be disheartened. Overestimation arises only in practitioners,” and gave him a meditation subject.
Trưởng lão Dhammadinna an ủi vị Trưởng lão: "Thưa Tôn giả, đừng lo lắng, đừng buồn bã. Tâm kiêu mạn chỉ phát sinh ở những người đang thực hành thôi", rồi ban đề mục thiền cho vị ấy.
Thero tassovāde ṭhatvā arahattaṃ pāpuṇi.
Following his advice, the elder attained arahantship.
Vị Trưởng lão y theo lời giáo huấn của Ngài, đã đạt được quả A-la-hán.
Cittalapabbatepi tādisova thero vasati.
On Cittalapabbata, too, lived a similar elder.
Ở núi Cittala cũng có một vị Trưởng lão tương tự đang trú ngụ.
Dhammadinno tampi upasaṅkamitvā tatheva pucchi.
Dhammadinna approached him also and asked in the same way.
Trưởng lão Dhammadinna cũng đến gặp vị ấy và hỏi tương tự.
Sopi tatheva byākāsi.
He, too, replied in the same way.
Vị ấy cũng trả lời tương tự.
Tato naṃ dhammadinno kiṃ, bhante, iddhimpi vaḷañjethāti āha.
Then Dhammadinna asked him, “Venerable sir, do you also practice psychic powers?”
Sau đó, Trưởng lão Dhammadinna hỏi vị ấy: "Thưa Tôn giả, Tôn giả có sử dụng thần thông không?"
Āmāvusoti.
“Yes, friend.”
"Vâng, Tôn giả," vị ấy đáp.
Sādhu vata, bhante, ekaṃ pokkharaṇiṃ māpethāti.
“It would be good, venerable sir, if you could create a pond.”
"Thưa Tôn giả, xin hãy hóa hiện một cái ao!"
Thero māpesi.
The elder created it.
Vị Trưởng lão hóa hiện.
Ettha, bhante, padumagumbaṃ māpethāti.
“In it, venerable sir, create a lotus thicket.”
"Thưa Tôn giả, xin hãy hóa hiện một bụi sen trong ao này!"
Tampi māpesi.
He created that, too.
Vị ấy cũng hóa hiện.
Padumagumbe mahāpadumaṃ māpethāti.
“In the lotus thicket, create a great lotus flower.”
"Xin hãy hóa hiện một bông sen lớn trong bụi sen!"
Tampi māpesi.
He created that, too.
Vị ấy cũng hóa hiện.
Etasmiṃ padumagumbe ṭhatvā madhurassarena gāyantaṃ naccantañca ekaṃ itthiviggahaṃ māpethāti.
“In this lotus thicket, create the form of a woman, standing, singing with a sweet voice, and dancing.”
"Xin hãy hóa hiện một hình dáng phụ nữ đang đứng trong bông sen đó, hát và nhảy múa với giọng ngọt ngào!"
Tampi māpesi.
He created that, too.
Vị ấy cũng hóa hiện.
So etaṃ, bhante, punappunaṃ upanijjhāyathāti vatvā sayaṃ pāsādaṃ pāvisi.
“Venerable sir, gaze at this again and again,” he said, and went into his quarters himself.
Trưởng lão Dhammadinna nói: "Thưa Tôn giả, hãy nhìn kỹ hình dáng này nhiều lần", rồi chính mình đi vào cung điện.
Therassa taṃ upanijjhāyato saṭṭhivassāni vikkhambhitakilesā caliṃsu, so tadā attānaṃ ñatvā purimatthero viya dhammadinnattherassa santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā arahattaṃ pāpuṇi.
As the elder gazed at it, the defilements that had been suppressed for sixty years were stirred. Then, knowing his own state, like the previous elder, he took a meditation subject from the elder Dhammadinna and attained arahantship.
Khi vị Trưởng lão kia nhìn kỹ hình dáng đó, các phiền não đã bị chế ngự trong sáu mươi năm của vị ấy đã lay động. Ngay lúc đó, tự biết mình (chưa phải là A-la-hán), vị ấy đã nhận đề mục thiền từ Trưởng lão Dhammadinna, giống như vị Trưởng lão trước, và đạt được quả A-la-hán.
Dhammadinnopi anupubbena tissamahāvihāraṃ agamāsi.
Dhammadinna, too, in due course, went to Tissamahāvihāra.
Trưởng lão Dhammadinna cũng tuần tự đến Đại Tự viện Tissa.
Tasmiñca samaye therā cetiyaṅgaṇaṃ sammajjitvā buddhārammaṇaṃ pītiṃ uppādetvā nisinnā honti, etaṃ kira tesaṃ vattaṃ.
At that time, the elders, having swept the cetiya terrace and aroused joy with the Buddha as its object, were seated. This, it seems, was their custom.
Vào lúc đó, các vị Trưởng lão đã quét dọn sân tháp, phát khởi niềm hoan hỷ hướng về Đức Phật và đang ngồi. Đây là bổn phận của họ.
Tena nesaṃ ekopi ‘‘idha pattacīvaraṃ ṭhapehī’’ti dhammadinnaṃ vattā pucchitāpi nāhosi.
Because of this, not one of them was there to ask or to tell Dhammadinna, “Place your bowl and robes here.”
Vì vậy, không một ai trong số họ hỏi Trưởng lão Dhammadinna rằng: "Hãy đặt y bát ở đây!"
Dhammadinno eso bhaveyyāti ñatvā pana pañhaṃ pucchiṃsu.
But knowing that this might be Dhammadinna, they asked him questions.
Trưởng lão Dhammadinna biết rằng đây là bổn phận của họ, nên đã hỏi một câu hỏi.
So pucchitapañhe tiṇhena asinā kumudanāḷakalāpaṃ viya chinditvā pādaṅguliyā mahāpathaviṃ pahari.
He, having cut through the questions as if cutting a bunch of water lily stalks with a sharp sword, struck the great earth with his big toe.
Ngài đã giải quyết các câu hỏi được hỏi như dùng thanh kiếm sắc bén cắt bó ngó sen, rồi dùng ngón chân đập xuống đất lớn.
Bhante ayaṃ acetanā mahāpathavīpi dhammadinnassa guṇaṃ jānāti.
“Venerable sirs, this great earth, though insentient, knows the qualities of Dhammadinna.
"Thưa các Tôn giả, ngay cả mặt đất vô tri này cũng biết được công đức của Dhammadinna.
Tumhe pana na jānitthāti ca vatvā imaṃ gāthamāha –
But you do not know,” he said, and uttered this verse:
Còn quý vị thì không biết", và nói lên bài kệ này –
Tassattho, atthetaṃ kāraṇaṃ, no natthi.
The meaning of this is: this is a reason, it is not that there is no reason.
Ý nghĩa của nó là: điều đó có lý do, không phải là không có.
Yena idhekacco bhikkhu bāhiraparibbājakehi sādhāraṇaṃ vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja vihareyya, yaṃ pana tassa evamassa sallekhena viharāmīti, yaṃ paṭipattividhānaṃ kilese saṃlikhati, tenāhaṃ viharāmīti, taṃ na yujjati, na hi adhimānikassa bhikkhuno jhānaṃ sallekho vā sallekhapaṭipadā vā hoti.
By which a certain bhikkhu here, in common with outside wanderers, secluded from sensual pleasures... might enter and abide in the first jhāna; but if it were to occur to him, "I am abiding through effacement," that is, "I am abiding by that method of practice which scrapes off the defilements," this is not suitable, for the jhāna of a bhikkhu with conceit is neither effacement nor the practice of effacement.
Ở đây, một tỳ khưu nào đó, sau khi đã ly dục một cách hoàn toàn, giống như các du sĩ ngoại đạo…pe… có thể an trú, chứng đạt sơ thiền. Nếu người ấy nghĩ rằng: ‘Tôi đang an trú với sự thanh lọc (sallekha)’ — tức là, ‘Tôi đang an trú với sự thực hành nào đó làm tiêu trừ các phiền não’ — thì điều đó không hợp lý. Quả thật, đối với một tỳ khưu có sự tự mãn (adhimāna), thiền định không phải là sự thanh lọc (sallekha) hay con đường thanh lọc (sallekhapaṭipadā).
Kasmā?
Why is that?
Vì sao?
Avipassanāpādakattā.
Because it is not a basis for insight.
Vì nó không phải là nền tảng cho tuệ quán (vipassanā).
Na hi so jhānaṃ samāpajjitvā tato vuṭṭhāya saṅkhāre sammasati, jhānaṃ panassa cittekaggamattaṃ karoti, diṭṭhadhammasukhavihāro hoti.
For that bhikkhu does not, after attaining jhāna and emerging from it, contemplate the formations. Rather, his jhāna only produces one-pointedness of mind and is a pleasant abiding in the here and now.
Thật vậy, sau khi nhập thiền, vị ấy không xuất thiền để quán xét các hành (saṅkhāra). Thiền định của vị ấy chỉ tạo ra sự định tâm nhất thời, và là một sự an trú hạnh phúc trong hiện tại (diṭṭhadhammasukhavihāra).
Tasmā tamatthaṃ dassento bhagavā ‘‘na kho panete, cunda, ariyassa vinaye sallekhā vuccanti, diṭṭhadhammasukhavihārā ete ariyassa vinaye vuccantī’’ti āha.
Therefore, to show this meaning, the Blessed One said: “But these, Cunda, are not called ‘effacements’ in the Noble One’s discipline; in the Noble One’s discipline these are called ‘pleasant abidings in the here and now.’”
Vì vậy, để chỉ ra ý nghĩa đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Này Cunda, những điều này không được gọi là sự thanh lọc (sallekha) trong Giáo pháp của bậc Thánh; những điều này được gọi là sự an trú hạnh phúc trong hiện tại (diṭṭhadhammasukhavihāra) trong Giáo pháp của bậc Thánh.”
Tattha eteti jhānadhammavasena bahuvacanaṃ veditabbaṃ, ete paṭhamajjhānadhammāti vuttaṃ hoti.
Therein, these should be understood as a plural form on account of the jhānic factors; it means "these first-jhāna factors."
Ở đây, từ “những điều này” (ete) cần được hiểu là số nhiều theo nghĩa các pháp thiền định; tức là, những pháp sơ thiền này.
Samāpattivasena vā, ekampi hi paṭhamajjhānaṃ punappunaṃ samāpattivasena pavattattā bahuttaṃ gacchati.
Or it is on account of attainments, for even the single first jhāna becomes plural through being attained again and again.
Hoặc theo nghĩa sự nhập định: ngay cả sơ thiền duy nhất cũng trở thành số nhiều do sự nhập định lặp đi lặp lại.
Ārammaṇavasena vā, ekampi hi paṭhamajjhānaṃ pathavīkasiṇādīsu pavattivasena bahuttaṃ gacchatīti.
Or it is on account of the objects, for even the single first jhāna becomes plural by occurring in relation to the earth-kasiṇa and so on.
Hoặc theo nghĩa đối tượng: ngay cả sơ thiền duy nhất cũng trở thành số nhiều do sự thực hành trên các đề mục như địa biến xứ (pathavīkasiṇa), v.v.
Esa nayo dutiyatatiyacatutthajjhānesu.
This is the method for the second, third, and fourth jhānas.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho nhị thiền, tam thiền và tứ thiền.
Āruppajhānesu pana ārammaṇabhedābhāvato purimakāraṇadvayavaseneva bahuvacanaṃ veditabbaṃ.
But in the formless jhānas, since there is no variety of objects, the plural form should be understood only on account of the two aforementioned reasons.
Tuy nhiên, đối với các thiền vô sắc (āruppajhāna), vì không có sự khác biệt về đối tượng, nên số nhiều cần được hiểu theo hai lý do trước.
Yasmā cetesaṃ aṅgānipi santāni ārammaṇānipi, nibbutāni ceva sukhumāni cāti vuttaṃ hoti, tasmā tāni santā ete vihārāti evaṃ vuttānīti veditabbāni.
Because their factors are peaceful and their objects are both extinguished and subtle, it is said that they are therefore called peaceful abidings, and should be understood as such.
Vì các chi phần của chúng đều an tịnh và các đối tượng của chúng đều tịch tịnh và vi tế, nên chúng được gọi là “những sự an trú an tịnh này” (santā ete vihārā), cần được hiểu như vậy.
Ayaṃ tāva tesaṃ catunnampi sādhāraṇā vaṇṇanā.
This, for now, is the general explanation for all four of them.
Đây là lời giải thích chung cho cả bốn thiền định.
Visesavaṇṇanā pana ‘‘sabbaso rūpasaññāna’’ntiādipadānusārato vattabbā siyā.
But the specific explanation should be given following the wording beginning with "by the complete surmounting of perceptions of form."
Tuy nhiên, lời giải thích đặc biệt sẽ được trình bày theo các từ như “hoàn toàn vượt qua các tưởng về sắc” (sabbaso rūpasaññānaṃ), v.v.
Sā visuddhimagge sabbākārena vuttāyeva.
It is fully stated in the Visuddhimagga.
Lời giải thích đó đã được trình bày đầy đủ trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Kasmā pana ‘‘aṭṭhahi samāpattīhi avihiṃsādayo sallekhā’’ti vuttā?
But why are non-harming and the others called “effacements” over and above the eight attainments?
Vì sao lại nói rằng “từ vô hại (avihiṃsā) trở đi là các pháp thanh lọc (sallekha) so với tám thiền chứng (samāpatti)”?
Lokuttarapādakattā.
Because they are a basis for the supramundane.
Vì chúng là nền tảng cho siêu thế (lokuttara).
Bāhirakānañhi aṭṭha samāpattiyo vaṭṭapādakāyeva.
For outsiders, the eight attainments are only a basis for the round of rebirth.
Tám thiền chứng của ngoại đạo chỉ là nền tảng cho luân hồi (vaṭṭa).
Sāsane saraṇagamanampi lokuttarapādakaṃ, pageva avihiṃsādayo.
In the Sāsana, even going for refuge is a basis for the supramundane, let alone non-harming and the others.
Trong giáo pháp, ngay cả việc quy y Tam Bảo cũng là nền tảng cho siêu thế, huống chi là các pháp từ vô hại (avihiṃsā) trở đi.
Imināyeva ca suttena veditabbaṃ ‘‘yathā bāhirakassa aṭṭhasamāpattilābhino pañcābhiññassāpi dinnadānato sāsane tisaraṇagatassa dinnadānaṃ mahapphalataraṃ hotī’’ti.
And it should be understood from this very sutta that "a gift given to one who has gone for the three refuges in the Sāsana is of greater fruit than a gift given to an outsider who has obtained the eight attainments and the five supernormal powers."
Chính nhờ bài kinh này mà chúng ta có thể biết rằng: “Việc bố thí cho người quy y Tam Bảo trong giáo pháp có quả báo lớn hơn nhiều so với việc bố thí cho một người ngoại đạo đã đạt được tám thiền chứng và năm thắng trí.”
Idañhi sandhāya dakkhiṇāvisuddhisutte ‘‘bāhirake kāmesu vītarāge dānaṃ datvā koṭisatasahassaguṇā pāṭikaṅkhitabbā.
Indeed, with reference to this, it was said in the Dakkhiṇāvisuddhi Sutta: “Having given a gift to an outsider who is free from sensual passion, a return of a hundred thousand koṭis can be expected.
Vì vậy, để đề cập đến điều này, trong kinh Dakkhināvisuddhi (Sự Thanh Tịnh của Sự Bố Thí), có nói:
Sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanne dānaṃ datvā asaṅkheyyā appameyyā dakkhiṇā pāṭikaṅkhitabbā, ko pana vādo sotāpanne’’ti vuttaṃ (ma. ni. 3.379).
Having given a gift to one who is practicing for the realization of the fruit of stream-entry, an offering that is incalculable and immeasurable can be expected; what then to say of one who is a stream-enterer?”
“Bố thí cho người ngoại đạo đã ly tham dục (kāma) thì có thể mong đợi quả báo gấp trăm ngàn vạn lần. Bố thí cho người đang thực hành để chứng đạt quả Dự Lưu thì có thể mong đợi quả báo vô số, vô lượng. Huống chi là bố thí cho bậc Dự Lưu!”
Saraṇagamanato paṭṭhāya hi tattha sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno adhippetoti, ayaṃ tāvettha pāḷiyojanā.
For it should be understood that, starting from taking refuge, one who is practicing for the realization of the fruit of stream-entry is intended there. This, for now, is the connection of the Pali text here.
Ở đây, từ việc quy y Tam Bảo trở đi, người đang thực hành để chứng đạt quả Dự Lưu được đề cập đến. Đây là cách giải thích Pali ở đây.
Anupadavaṇṇanāyaṃ pana idhāti vihiṃsādivatthudīpanametaṃ.
But in the word-by-word commentary, herein is an indication of the basis, such as harming and so on.
Trong phần giải thích từng từ, “idha” (ở đây) là để chỉ ra đối tượng của sự vô hại (avihiṃsā), v.v.
Kho panāti nipātamattaṃ.
But then is a mere particle.
“Kho pana” chỉ là một tiểu từ.
Voti karaṇatthe sāmivacanaṃ, ayaṃ pana saṅkhepattho, yadetaṃ ‘‘pare vihiṃsakā bhavissantī’’tiādinā nayena vihiṃsādivatthuṃ vadāma.
For you is the genitive case in the sense of the instrumental. And this is the brief meaning: concerning this basis of harming and so on, which we speak of with the method beginning "others will be harmful."
“Vo” là một từ ở cách sở hữu, nhưng ở đây có nghĩa là cách công cụ. Đây là ý nghĩa tóm tắt: “Điều mà chúng ta nói về đối tượng của sự vô hại (avihiṃsā), v.v., theo cách ‘người khác sẽ là kẻ gây hại’ và tương tự.
Idha, cunda, tumhehi sallekho kātabboti.
Herein, Cunda, effacement is to be done by you.
Này Cunda, ở đây, các con phải thực hành sự thanh lọc (sallekha).”
Tattha pareti ye keci imaṃ sallekhamananuyuttā.
Therein, others means whosoever are not devoted to this effacement.
Ở đây, “người khác” (pare) là bất kỳ ai không thực hành sự thanh lọc này.
Vihiṃsakā bhavissantīti pāṇinā vā leḍḍunā vātiādīhi sattānaṃ vihesakā bhavissanti.
Will be harmful means they will be tormentors of beings with their hands, with clods, and so on.
“Sẽ là kẻ gây hại” (vihiṃsakā bhavissanti) có nghĩa là họ sẽ làm hại chúng sinh bằng tay, bằng gạch, v.v.
Mayamettha avihiṃsakā bhavissāmāti mayaṃ pana yattheva vatthusmiṃ pare evaṃ vihiṃsakā bhavissanti, ettheva avihiṃsakā bhavissāma, avihiṃsaṃ uppādetvā viharissāma.
We here shall be harmless means: in that very matter where others will be harmful, right there we shall be harmless; having generated non-harming, we will abide.
“Chúng ta ở đây sẽ là người không gây hại” (mayamettha avihiṃsakā bhavissāmā) có nghĩa là: “Chúng ta, ngay trong đối tượng mà người khác sẽ là kẻ gây hại như vậy, sẽ là người không gây hại, sẽ an trú bằng cách phát sinh sự vô hại.”
Iti sallekho karaṇīyoti evaṃ tumhehi sallekho kātabbo.
Thus effacement should be practiced means: in this way, effacement is to be done by you.
“Đó là sự thanh lọc cần được thực hành” (iti sallekho karaṇīyo) có nghĩa là: “Các con phải thực hành sự thanh lọc như vậy.”
Sallekhoti ca idha avihiṃsāva veditabbā.
And here, effacement should be understood as non-harming itself.
Và “thanh lọc” (sallekho) ở đây cần được hiểu là sự vô hại (avihiṃsā).
Avihiṃsā hi vihiṃsaṃ sallekhati, taṃ chindati, tasmā sallekhoti vuccati.
For non-harming scrapes off harming, it cuts it off; therefore it is called effacement.
Thật vậy, sự vô hại (avihiṃsā) làm tiêu trừ sự gây hại (vihiṃsā), nó cắt đứt sự gây hại, do đó được gọi là “thanh lọc” (sallekho).
Esa nayo sabbattha.
This is the method everywhere.
Nguyên tắc này áp dụng cho tất cả.
Ayaṃ pana viseso.
But this is the distinction:
Tuy nhiên, có một điểm khác biệt.
Pare micchādiṭṭhīti ettha kammapathānaṃ antamicchādiṭṭhiñca micchattānaṃ ādimicchādiṭṭhiñca missetvā diṭṭhi vuttāti veditabbā.
In "others will have wrong view," it should be understood that "view" is spoken of by combining the wrong view that is the culmination of the paths of action and the wrong view that is the beginning of the wrongnesses.
Trong cụm từ “người khác có tà kiến” (pare micchādiṭṭhī), cần hiểu rằng tà kiến được đề cập đến là sự kết hợp giữa tà kiến cuối cùng của các nghiệp đạo (kammapatha) và tà kiến khởi đầu của các tà pháp (micchatta).
Tathā mayamettha sammādiṭṭhīti vuttaṭṭhāne sammādiṭṭhi.
Similarly, where it is said "we here shall have right view," right view should be understood.
Tương tự, trong trường hợp nói “chúng ta ở đây có chánh kiến” (mayamettha sammādiṭṭhī), đó là chánh kiến.
Ettha ca kammapathakathā vitthārato sammādiṭṭhisutte āvi bhavissati.
And here, the discussion of the paths of action will become clear in detail in the Sammādiṭṭhi Sutta.
Ở đây, câu chuyện về các nghiệp đạo sẽ được trình bày chi tiết trong kinh Sammādiṭṭhi (Chánh Kiến).
Micchattesu micchādiṭṭhiādayo dvedhāvitakke.
Among the wrongnesses, wrong view and so on are in the Dvedhāvitakka Sutta.
Trong các tà pháp (micchatta), tà kiến (micchādiṭṭhi) và các pháp tương tự sẽ được trình bày trong kinh Dvayavitakka (Hai Loại Tư Duy).
Ayaṃ panettha saṅkhepo, pāṇaṃ atipātentīti pāṇātipātī pāṇaghātakāti attho.
This is the summary here: they destroy living beings, thus they are destroyers of life; the meaning is killers of living beings.
Đây là phần tóm tắt ở đây: “Những người sát hại sinh mạng” (pāṇaṃ atipātenti) có nghĩa là “những kẻ sát sinh” (pāṇātipātī), tức là những kẻ giết hại sinh mạng.
Adinnaṃ ādiyantīti adinnādāyī, parassa hārinoti attho.
They take what is not given, thus they are takers of what is not given; the meaning is stealers of others' property.
“Những người lấy của không cho” (adinnaṃ ādiyanti) có nghĩa là “những kẻ trộm cắp” (adinnādāyī), tức là những kẻ cướp của người khác.
Abrahmaṃ hīnaṃ lāmakadhammaṃ carantīti abrahmacārī, methunadhammappaṭisevakāti attho.
They practice the unholy, the base, the low, thus they are unchaste; the meaning is practitioners of sexual intercourse.
“Những người sống phi phạm hạnh, hành vi thấp kém, xấu xa” (abrahmaṃ hīnaṃ lāmakadhammaṃ carantīti) có nghĩa là “những kẻ phi phạm hạnh” (abrahmacārī), tức là những kẻ giao cấu.
Brahmaṃ seṭṭhaṃ paṭipadaṃ carantīti brahmacārī, methunā paṭiviratāti attho.
They practice the holy, the excellent conduct, thus they are chaste; the meaning is they have refrained from sexual intercourse.
“Những người sống phạm hạnh cao thượng” (brahmaṃ seṭṭhaṃ paṭipadaṃ carantīti) có nghĩa là “những người phạm hạnh” (brahmacārī), tức là những người từ bỏ giao cấu.
Ettha ca brahmacariyaṃ sallekhoti veditabbaṃ.
And here, chastity should be understood as effacement.
Ở đây, phạm hạnh (brahmacariya) cần được hiểu là sự thanh lọc (sallekha).
Brahmacariyañhi abrahmacariyaṃ sallekhati.
For chastity scrapes off unchastity.
Thật vậy, phạm hạnh (brahmacariya) làm tiêu trừ phi phạm hạnh (abrahmacariya).
Musā vadantīti musāvādī, paresaṃ atthabhañjanakaṃ tucchaṃ alikaṃ vācaṃ bhāsitāroti attho.
They speak falsehood, thus they are speakers of falsehood; the meaning is they are speakers of empty, untrue words that destroy the welfare of others.
“Những người nói dối” (musā vadantīti) có nghĩa là “những kẻ nói dối” (musāvādī), tức là những kẻ nói lời hư không, sai trái làm hại lợi ích của người khác.
Pisuṇā vācā etesanti pisuṇavācā.
They have divisive speech, thus they are of divisive speech.
“Những người có lời nói chia rẽ” (pisuṇā vācā etesanti) có nghĩa là “những kẻ nói lời chia rẽ” (pisuṇavācā).
Paresaṃ mammacchedikā pharusā vācā etesanti pharusavācā.
They have harsh speech that cuts others to the quick, thus they are of harsh speech.
“Những người có lời nói thô tục, làm tổn thương lòng người khác” (paresaṃ mammacchedikā pharusā vācā etesanti) có nghĩa là “những kẻ nói lời thô tục” (pharusavācā).
Samphaṃ niratthakavacanaṃ palapantīti samphappalāpī.
They chatter pointless, useless talk, thus they are idle chatterers.
“Những người nói lời vô ích, vô nghĩa” (samphaṃ niratthakavacanaṃ palapantīti) có nghĩa là “những kẻ nói lời vô ích” (samphappalāpī).
Abhijjhāyantīti abhijjhālū, parabhaṇḍalubbhanasīlāti attho.
They covet, thus they are covetous; the meaning is they are inclined to lust after others' property.
“Những người có lòng tham lam” (abhijjhāyantīti) có nghĩa là “những kẻ tham lam” (abhijjhālū), tức là những kẻ có thói quen ham muốn tài sản của người khác.
Byāpannaṃ pūtibhūtaṃ cittametesanti byāpannacittā.
Their mind is malevolent, putrid, thus they are of malevolent mind.
“Những người có tâm sân hận, thối nát” (byāpannaṃ pūtibhūtaṃ cittametesanti) có nghĩa là “những người có tâm sân hận” (byāpannacittā).
Micchā pāpikā viññugarahitā etesaṃ diṭṭhīti micchādiṭṭhī, kammapathapariyāpannāya natthi dinnantiādivatthukāya, micchattapariyāpannāya aniyyānikadiṭṭhiyā ca samannāgatāti attho.
Their view is wrong, evil, censured by the wise, thus they are of wrong view; the meaning is they possess the view included in the path of action, which has as its basis "there is nothing given," etc., and the non-leading-out view included in the wrongnesses.
“Những người có tà kiến, xấu xa, bị người trí chỉ trích” (micchā pāpikā viññugarahitā etesaṃ diṭṭhīti) có nghĩa là “những người có tà kiến” (micchādiṭṭhī), tức là những người có tà kiến thuộc về các nghiệp đạo (kammapatha) với nội dung “không có sự bố thí”, v.v., và tà kiến không dẫn đến giải thoát (aniyyānika) thuộc về các tà pháp (micchatta).
Sammā sobhanā viññuppasatthā etesaṃ diṭṭhīti sammādiṭṭhī, kammapathapariyāpannāya atthi dinnantiādikāya kammassakatādiṭṭhiyā, sammattapariyāpannāya maggadiṭṭhiyā ca samannāgatāti attho.
Their view is right, good, praised by the wise, thus they are of right view; the meaning is they possess the view of kamma-ownership included in the path of action, which begins with "there is what is given," etc., and the view of the path included in the rightnesses.
“Những người có chánh kiến, tốt đẹp, được người trí tán thán” (sammā sobhanā viññuppasatthā etesaṃ diṭṭhīti) có nghĩa là “những người có chánh kiến” (sammādiṭṭhī), tức là những người có chánh kiến thuộc về các nghiệp đạo (kammapatha) với nội dung “có sự bố thí”, v.v., tức là nghiệp báo (kammassakata), và chánh kiến con đường (maggadiṭṭhi) thuộc về các chánh pháp (sammattapariyāpanna).
Micchāsaṅkappāti ayāthāvaaniyyānikaakusalasaṅkappā.
Of wrong thought means of incorrect, non-leading-out, unwholesome thoughts.
“Tà tư duy” (micchāsaṅkappā) là những tư duy bất thiện, không đúng đắn, không dẫn đến giải thoát.
Esa nayo micchāvācātiādīsu.
This is the method in of wrong speech, and so on.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho “tà ngữ” (micchāvācā), v.v.
Ayaṃ pana viseso, micchāsaṅkappādayo viya hi micchāsati nāma pāṭiekko koci dhammo natthi, atītaṃ pana cintayato pavattānaṃ catunnampi akusalakkhandhānametaṃ adhivacanaṃ.
But this is the special point: like wrong intention, etc., there is no separate dhamma called micchāsati. Rather, this is a designation for the four unwholesome aggregates that arise for one who is thinking of the past.
Tuy nhiên, đây là một điểm đặc biệt, vì không có pháp nào riêng biệt được gọi là tà niệm (micchāsati), như tà tư duy (micchāsaṅkappa) và các pháp khác. Tuy nhiên, đây là tên gọi chung cho bốn uẩn bất thiện (akusalakkhandhā) phát sinh khi một người suy nghĩ về quá khứ.
Yampi vuttaṃ bhagavatā – ‘‘atthesā, bhikkhave, anussati, nesā natthīti vadāmi, puttalābhaṃ vā, bhikkhave, anussarato, dhanalābhaṃ vā, bhikkhave, anussarato, yasalābhaṃ vā, bhikkhave, anussarato’’ti, tampi taṃ taṃ cintentassa satipatirūpakena uppattiṃ sandhāya vuttanti veditabbaṃ.
And what was said by the Blessed One—"Monks, there is this recollection; I do not say it does not exist. It is when one recollects the gain of a child, monks, or recollects the gain of wealth, monks, or recollects the gain of fame, monks"—should be understood as said in reference to its arising as a counterfeit of mindfulness for one thinking of those things.
Lời Thế Tôn đã dạy: ‘‘Này các Tỳ-khưu, có niệm này, Ta không nói là không có. Này các Tỳ-khưu, khi một người nhớ đến việc có con, nhớ đến việc có tài sản, nhớ đến việc có danh tiếng’’, thì cũng nên hiểu rằng lời này được nói đến sự phát sinh của các uẩn bất thiện tương tự như niệm (sati-paṭirūpaka) khi người ấy suy nghĩ về những điều đó.
Micchāñāṇīti ettha ca micchāñāṇanti pāpakiriyāsu upāyacintāvasena pāpaṃ katvā ‘‘sukataṃ mayā’’ti paccavekkhaṇākārena ca uppanno moho veditabbo, tena samannāgatā puggalā micchāñāṇī.
And here, regarding one with wrong knowledge, micchāñāṇa should be understood as the delusion that arises by way of thinking of a means for evil actions, and, after doing an evil act, by way of reviewing, "It was well done by me." Individuals endowed with that are those with wrong knowledge.
Trong cụm từ tà tri kiến (micchāñāṇī), tà tri kiến (micchāñāṇa) nên được hiểu là sự si mê (moha) phát sinh do suy nghĩ cách thức thực hiện các hành động ác, hoặc do xem xét sau khi đã làm điều ác và nghĩ rằng ‘‘ta đã làm điều thiện’’. Những người có đầy đủ sự si mê đó được gọi là tà tri kiến (micchāñāṇī).
Sammāñāṇī ti ettha pana ekūnavīsatibhedaṃ paccavekkhaṇāñāṇaṃ ‘‘sammāñāṇa’’nti vuccati, tena samannāgatā puggalā sammāñāṇī.
But here, regarding one with right knowledge, the reviewing knowledge of nineteen kinds is called "sammāñāṇa." Individuals endowed with that are those with right knowledge.
Trong cụm từ chánh tri kiến (sammāñāṇī), trí tuệ quán chiếu (paccavekkhaṇāñāṇa) có mười chín loại được gọi là chánh tri kiến (sammāñāṇa). Những người có đầy đủ trí tuệ đó được gọi là chánh tri kiến (sammāñāṇī).
Micchāvimuttīti avimuttāyeva samānā ‘‘vimuttā maya’’nti evaṃsaññino, avimuttiyaṃ vā vimuttisaññino.
Wrong deliverance means those who, while being undelivered, perceive, "We are delivered," or who have the perception of deliverance in what is not deliverance.
Tà giải thoát (micchāvimuttī) là những người chưa được giải thoát nhưng lại cho rằng ‘‘chúng ta đã được giải thoát’’, hoặc những người nhận thức sự giải thoát trong sự chưa giải thoát.
Tatrāyaṃ vacanattho, micchā pāpikā viparītā vimutti etesaṃ atthīti micchāvimuttī.
Herein, this is the meaning of the word: for them there is wrong, evil, perverted deliverance; thus they are those of wrong deliverance.
Trong đó, ý nghĩa của từ này là: sự giải thoát của họ là sai lầm, xấu xa, trái ngược (micchā pāpikā viparītā vimutti), do đó họ được gọi là tà giải thoát (micchāvimuttī).
Micchāvimuttīti ca yathāvuttenākārena pavattānaṃ akusalakkhandhānametaṃ adhivacanaṃ.
And micchāvimutti is a designation for the unwholesome aggregates that proceed in the manner already stated.
Và tà giải thoát (micchāvimuttī) là tên gọi chung cho các uẩn bất thiện (akusalakkhandhā) phát sinh theo cách đã nói.
Phalasampayuttāni pana sammādiṭṭhiādīni aṭṭhaṅgāni ṭhapetvā sesadhammā sammāvimuttīti veditabbā.
But, having set aside the eight factors such as right view associated with the fruit, the remaining dhammas should be understood as sammāvimutti.
Trừ tám chi phần như chánh kiến (sammādiṭṭhi) v.v... liên quan đến quả (phala-sampayutta), các pháp còn lại nên được hiểu là chánh giải thoát (sammāvimuttī).
Sā ca micchāvimuttiṃ sallikhitvā ṭhitattā sallekhoti veditabbā.
And because it stands having effaced wrong deliverance, it should be known as sallekha.
Và sự giải thoát đó, vì đã gột rửa tà giải thoát (micchāvimutti) mà đứng vững, nên cần hiểu là sự gột rửa (sallekha).
Tattha niyojento āha ‘‘mayamettha sammāvimuttī bhavissāmāti sallekho karaṇīyo’’ti.
Enjoining one in that, he said: "The practice of effacement should be done: 'Herein we will be of right deliverance.'"
Để khuyên nhủ về điều đó, Ngài nói: ‘‘Chúng ta nên thực hành sự gột rửa (sallekha) để trở thành những người có chánh giải thoát (sammāvimuttī) ở đây.’’
Ito parāni tīṇi nīvaraṇavasena vuttāni.
The three that follow are stated by way of the hindrances.
Ba điều tiếp theo được nói đến theo cách của các triền cái (nīvaraṇa).
Abhijjhālū byāpannacittāti evaṃ kammapathesu vuttattā panettha paṭhamāni dve nīvaraṇāni na vuttānīti veditabbāni.
Because "covetous and of malevolent mind" are stated in this way in the paths of kamma, it should be understood that the first two hindrances are not stated here.
Nên hiểu rằng hai triền cái đầu tiên không được đề cập ở đây, vì chúng đã được nói đến trong các đạo lộ nghiệp (kammapatha) dưới dạng tham lam (abhijjhālū) và tâm ác ý (byāpannacittā).
Tattha thinamiddhena pariyuṭṭhitā abhibhūtāti thinamiddhapariyuṭṭhitā.
Therein, those who are beset and overcome by sloth and torpor are those beset by sloth and torpor.
Trong đó, những người bị hôn trầm và thụy miên (thīnamiddha) bao phủ, chế ngự được gọi là bị hôn trầm và thụy miên bao phủ (thīnamiddhapariyuṭṭhitā).
Uddhaccena samannāgatāti uddhatā.
Those who are endowed with restlessness are restless.
Những người có đầy đủ sự phóng dật (uddhacca) được gọi là phóng dật (uddhatā).
Vicinantā kicchanti na sakkonti sanniṭṭhānaṃ kātunti vicikicchī.
While investigating, they struggle; they are unable to make a conclusion, thus they are doubtful.
Những người khi xem xét thì gặp khó khăn, không thể đưa ra kết luận được gọi là hoài nghi (vicikicchī).
Kodhanātiādīni dasa cittassa upakkilesavasena vuttāni.
The ten beginning with angry are stated by way of the defilements of the mind.
Mười điều như sân hận (kodhanā) v.v... được nói đến theo cách của các cấu uế (upakkilesa) của tâm.
Tattha kodhādīsu yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ dhammadāyādavatthasuttesu vuttaṃ.
Therein, what should be said regarding anger and so on has all been said in the Dhammadāyāda Sutta and the Vattha Sutta.
Trong đó, tất cả những gì cần nói về sân hận (kodha) v.v... đã được nói trong các kinh Dhammadāyāda và Vatthasutta.
Ayaṃ panettha vacanattho – kodhanāti kujjhanasīlā.
Herein, this is the word-meaning: angry are those of an angry nature.
Trong đó, ý nghĩa của từ này là: sân hận (kodhanā) là những người có thói quen nổi giận.
Upanāhīti upanāhanasīlā, upanāho vā etesaṃ atthīti upanāhī.
Hostile are those of a hostile nature, or they have hostility, thus they are hostile.
Oán kết (upanāhī) là những người có thói quen ôm giữ oán hận, hoặc những người có oán hận (upanāha). Do đó họ được gọi là oán kết (upanāhī).
Tathā makkhī palāsī ca.
Likewise for denigrating and contemptuous.
Tương tự, giả dối (makkhī) và xảo trá (palāsī).
Issantīti issukī.
They are envious, thus they are envious.
Những người đố kỵ được gọi là đố kỵ (issukī).
Maccharāyantīti maccharī, maccheraṃ vā etesaṃ atthīti maccharī.
They are stingy, thus they are stingy; or they have stinginess, thus they are stingy.
Những người keo kiệt được gọi là keo kiệt (maccharī), hoặc những người có sự keo kiệt (macchera) được gọi là keo kiệt (maccharī).
Saṭhayantīti saṭhā, na sammā bhāsantīti vuttaṃ hoti, kerāṭikayuttānametaṃ adhivacanaṃ.
They are deceitful, thus they are deceitful; this means they do not speak correctly. This is a designation for those endowed with craftiness.
Những người lừa dối được gọi là gian xảo (saṭhā), có nghĩa là họ không nói đúng sự thật. Đây là tên gọi chung cho những người có thói quen lừa dối (kerāṭika).
Māyā etesaṃ atthīti māyāvī.
They have māyā, thus they are treacherous.
Những người có sự lừa dối (māyā) được gọi là xảo quyệt (māyāvī).
Thambhasamaṅgitāya thaddhā.
Through being endowed with stubbornness, they are stubborn.
Do sự cứng nhắc (thambhasamaṅgitāya) nên là cứng đầu (thaddhā).
Atimānayogena atimānī.
Through connection with excessive pride, they are excessively proud.
Do sự kiêu mạn quá mức (atimānayogena) nên là quá kiêu mạn (atimānī).
Vuttapaccanīkanayena sukkapakkho veditabbo.
The bright side should be understood by way of the opposite of what has been stated.
Phía thiện (sukkapakkha) nên được hiểu theo cách ngược lại với những gì đã nói.
Dubbacāti vattuṃ dukkhā kiñci vuccamānā na sahanti.
Those difficult to admonish are difficult to speak to; when anything is said, they do not endure it.
Khó dạy (dubbacā) là những người khó nói chuyện, khi được nói điều gì thì không chịu đựng được.
Tabbiparītā suvacā.
The opposite of that are those easy to admonish.
Ngược lại với điều đó là dễ dạy (suvacā).
Devadattādisadisā pāpakā mittā etesanti pāpamittā.
They have evil friends similar to Devadatta and so on, thus they are those with evil friends.
Những người có bạn bè xấu xa như Devadatta v.v... được gọi là bạn bè xấu (pāpamittā).
Buddhā vā sāriputtādisadisā vā kalyāṇā mittā etesanti kalyāṇamittā.
They have good friends who are either Buddhas or similar to Sāriputta and so on, thus they are those with good friends.
Những người có bạn bè tốt như Đức Phật hay Sāriputta v.v... được gọi là bạn bè tốt (kalyāṇamittā).
Kāyaduccaritādīsu cittavossaggavasena pamattā.
Through letting the mind go loose in bodily misconduct and so on, they are heedless.
Những người phóng dật (pamattā) là do tâm buông thả trong các ác hạnh thân (kāyaduccarita) v.v...
Viparītā appamattāti veditabbā.
The opposite should be understood as heedful.
Ngược lại là không phóng dật (appamattā) nên được hiểu.
Imāni tīṇi pakiṇṇakavasena vuttāni.
These three are stated by way of miscellaneous topics.
Ba điều này được nói đến theo cách hỗn tạp (pakiṇṇaka).
Assaddhātiādīni satta asaddhammavasena.
The seven beginning with unfaithful are stated by way of bad qualities.
Bảy điều như không có đức tin (assaddhā) v.v... được nói đến theo cách của các pháp bất thiện (asaddhamma).
Tattha tīsu vatthūsu saddhā etesaṃ natthīti assaddhā.
Therein, for them there is no faith in the three objects, thus they are unfaithful.
Trong đó, những người không có đức tin (saddhā) vào ba đối tượng (vatthū) được gọi là không có đức tin (assaddhā).
Sukkapakkhe saddahantīti saddhā, saddhā vā etesaṃ atthītipi saddhā.
On the bright side, they have faith, thus they are faithful; or they possess faith, thus they are also faithful.
Những người có đức tin vào phía thiện (sukkapakkha) được gọi là có đức tin (saddhā), hoặc những người có đức tin (saddhā) cũng được gọi là có đức tin (saddhā).
Natthi etesaṃ hirīti ahirikā, akusalasamāpattiyā ajigucchamānānametaṃ adhivacanaṃ.
For them there is no hirī, thus they are shameless; this is a designation for those not disgusted by the attainment of the unwholesome.
Những người không có hổ thẹn (hirī) được gọi là không hổ thẹn (ahirikā). Đây là tên gọi chung cho những người không ghê tởm khi rơi vào tình trạng bất thiện (akusalasamāpatti).
Hirī etesaṃ mane, hiriyā vā yuttamanāti hirimanā.
They have hirī in their mind, or their mind is endowed with hirī, thus they are conscientious.
Những người có hổ thẹn (hirī) trong tâm, hoặc những người có tâm liên hệ với hổ thẹn (hiriyā yutta-manā) được gọi là có tâm hổ thẹn (hirimanā).
Na ottappantīti anottappī, akusalasamāpattiyā na bhāyantīti vuttaṃ hoti.
They do not have moral dread, thus they are unscrupulous; this means they are not afraid of the attainment of the unwholesome.
Những người không sợ hãi (na ottappanti) được gọi là không sợ hãi (anottappī), có nghĩa là họ không sợ khi rơi vào tình trạng bất thiện (akusalasamāpatti).
Tabbiparītā ottappī.
The opposite of that are those who are scrupulous.
Ngược lại là sợ hãi (ottappī).
Appaṃ sutametesanti appassutā, appanti ca thokanti na gahetabbaṃ, natthīti gahetabbaṃ.
They have little learning, thus they are of little learning; and "little" should not be taken as "a small amount," it should be taken as "non-existent."
Những người có ít học vấn được gọi là ít học (appassutā). Từ ‘‘ít’’ (appa) không nên hiểu là ‘‘một chút’’ (thoka), mà nên hiểu là ‘‘không có’’ (natthi).
‘‘Appassutā’’ti hi nissutā sutavirahitā vuccanti.
For by "of little learning" is meant those without learning, those devoid of learning.
Thật vậy, ‘‘ít học’’ (appassutā) được dùng để chỉ những người không có học vấn, thiếu học vấn (sutavirahitā).
Bahu sutametesanti bahussutā, tathāgatabhāsitaṃ ekampi gāthaṃ yāthāvato ñatvā anurūpapaṭipannānametaṃ adhivacanaṃ.
They have much learning, thus they are of much learning; this is a designation for those who, having correctly understood even a single verse spoken by the Tathāgata, have practiced accordingly.
Những người có nhiều học vấn được gọi là đa văn (bahussutā). Đây là tên gọi chung cho những người đã hiểu đúng một bài kệ do Đức Như Lai (Tathāgata) thuyết giảng và đã thực hành phù hợp.
Kucchitā sīdantīti kusītā, hīnavīriyānametaṃ adhivacanaṃ.
They are censurable and they sink down, thus they are lazy; this is a designation for those of inferior energy.
Những người xấu xa, chìm đắm (sīdanti) được gọi là biếng nhác (kusītā). Đây là tên gọi chung cho những người có tinh tấn yếu kém (hīnavīriya).
Āraddhaṃ vīriyametesanti āraddhavīriyā, sammappadhānayuttānametaṃ adhivacanaṃ, muṭṭhā sati etesanti muṭṭhassatī, naṭṭhassatīti vuttaṃ hoti.
They have aroused energy, thus they are of aroused energy; this is a designation for those endowed with right exertion. They have lapsed mindfulness, thus they are of lapsed mindfulness; this means they have lost mindfulness.
Những người có tinh tấn đã được khởi lên (āraddhaṃ vīriyaṃ) được gọi là tinh tấn đã được khởi lên (āraddhavīriyā). Đây là tên gọi chung cho những người thực hành chánh cần (sammappadhāna). Những người có niệm thất lạc (muṭṭhā sati) được gọi là thất niệm (muṭṭhassatī), có nghĩa là niệm đã bị mất.
Upaṭṭhitā sati etesanti upaṭṭhitassatī, niccaṃ ārammaṇābhimukhappavattasatīnametaṃ adhivacanaṃ.
They have established mindfulness, thus they are of established mindfulness; this is a designation for those whose mindfulness constantly proceeds towards the object.
Những người có niệm hiện tiền (upaṭṭhitā sati) được gọi là niệm hiện tiền (upaṭṭhitassatī). Đây là tên gọi chung cho những người có niệm luôn hướng về đối tượng (ārammaṇābhimukhappavatta-satī).
Duṭṭhā paññā etesanti duppaññā, naṭṭhapaññāti vuttaṃ hoti.
They have corrupt wisdom, thus they are unwise; this means they have lost wisdom.
Những người có tuệ xấu (duṭṭhā paññā) được gọi là ác tuệ (duppaññā), có nghĩa là tuệ đã bị mất.
Paññāya sampannāti paññāsampannā, paññāti ca idha vipassanāpaññā veditabbā.
Endowed with wisdom, they are endowed with wisdom; and here, wisdom should be understood as insight-wisdom.
Những người có đầy đủ trí tuệ (paññāya sampannā) được gọi là tuệ đầy đủ (paññāsampannā). Và trí tuệ (paññā) ở đây nên được hiểu là trí tuệ quán chiếu (vipassanāpaññā).
Vipassanāsambhāro hi paripūro imasmiṃ ṭhāne āgato, tasmā vipassanāpaññāva ayanti porāṇānaṃ āṇā.
For the complete provision for insight has come at this point; therefore, "this is indeed insight-wisdom" is the decree of the ancients.
Vì trong trường hợp này, sự chuẩn bị cho tuệ quán (vipassanāsambhāra) đã hoàn thành, do đó, đây chính là tuệ quán. Đây là lời dạy của các bậc cổ đức (porāṇa).
Idāni ekameva lokuttaraguṇānaṃ antarāyakaraṃ aniyyānikadiṭṭhiṃ tīhākārehi dassento sandiṭṭhiparāmāsītiādimāha.
Now, showing the one view that is not a means of release, which is an obstacle to supramundane qualities, in three ways, he said, "One who misapprehends their own views," and so on.
Bây giờ, để trình bày một tà kiến (aniyyānikadiṭṭhi) duy nhất gây trở ngại cho các pháp siêu thế (lokuttaraguṇa) theo ba cách, Ngài nói: bám chấp vào tự kiến (sandiṭṭhiparāmāsī) v.v...
Tattha sandiṭṭhiṃ parāmasantīti sandiṭṭhiparāmāsī.
Therein, they misapprehend their own views, thus they are those who misapprehend their own views.
Trong đó, những người bám chấp vào tự kiến (sandiṭṭhi) được gọi là bám chấp vào tự kiến (sandiṭṭhiparāmāsī).
Ādhānaṃ gaṇhantīti ādhānaggāhī, ādhānanti daḷhaṃ vuccati, daḷhaggāhīti attho.
They take up a grip, thus they are those who grasp tenaciously; ādhāna is said to mean "firmly." The meaning is "those who grasp firmly."
Những người nắm giữ sự chấp thủ (ādhāna) được gọi là chấp thủ (ādhānaggāhī). Chấp thủ (ādhāna) có nghĩa là kiên cố, tức là những người nắm giữ một cách kiên cố.
Yuttakāraṇaṃ disvāva laddhiṃ paṭinissajjantīti paṭinissaggī, dukkhena kicchena kasirena bahumpi kāraṇaṃ dassetvā na sakkā paṭinissaggaṃ kātunti duppaṭinissaggī, ye attano uppannaṃ diṭṭhiṃ idameva saccanti daḷhaṃ gaṇhitvā api buddhādīhi kāraṇaṃ dassetvā vuccamānā na paṭinissajjanti, tesametaṃ adhivacanaṃ.
Those who, upon seeing a valid reason, renounce their view are renouncers. Those for whom it is not possible to bring about a renunciation even after showing much reason with difficulty, with trouble, with hardship, are those who do not renounce easily. This is a designation for those who, having firmly grasped their arisen view as "this alone is the truth," do not renounce it even when spoken to and shown a reason by the Buddhas and others.
Những người từ bỏ tà kiến (laddhi) chỉ khi thấy một lý do hợp lý được gọi là dễ từ bỏ (paṭinissaggī). Những người không thể từ bỏ tà kiến dù đã được chỉ ra nhiều lý do một cách khó khăn, vất vả, gian nan được gọi là khó từ bỏ (duppaṭinissaggī). Đây là tên gọi chung cho những người kiên cố bám chấp vào tà kiến của mình, cho rằng ‘‘chỉ có điều này là sự thật’’, và không từ bỏ dù được các bậc Phật (Buddha) và những người khác chỉ ra lý do.
Tādisā hi puggalā yaṃ yadeva dhammaṃ vā adhammaṃ vā gaṇhanti, taṃ sabbaṃ ‘‘evaṃ amhākaṃ ācariyehi kathitaṃ, evaṃ amhehi suta’’nti kummova aṅgāni sake kapāle antoyeva samodahanti, kumbhīlaggāhaṃ gaṇhanti na vissajjanti.
For such individuals, whatever Dhamma or non-Dhamma they grasp, they draw it all into themselves like a turtle drawing its limbs into its own shell, thinking, "Thus it was spoken by our teacher, thus have we heard," and they grasp it with a crocodile's grip and do not release it.
Thật vậy, những người như vậy, bất cứ pháp thiện (dhamma) hay pháp bất thiện (adhamma) nào mà họ chấp giữ, tất cả đều được họ coi là ‘‘điều này đã được các vị thầy của chúng ta nói như vậy, điều này chúng ta đã được nghe như vậy’’. Họ thu mình vào vỏ bọc của mình như con rùa thu các chi vào mai, nắm giữ như cá sấu nắm giữ con mồi, không chịu buông bỏ.
Vuttavipariyāyena sukkapakkho veditabbo.
The bright side should be understood by way of the opposite of what has been said.
Phía thiện (sukkapakkha) nên được hiểu theo cách ngược lại với những gì đã nói.
Tassattho, ahaṃ, cunda, kusalesu dhammesu cittuppādampi bahūpakāraṃ vadāmi, yā panetā kāyena ca vācāya ca anuvidhiyanā, yathā paṭhamaṃ cittaṃ uppannaṃ, tatheva tesaṃ dhammānaṃ kāyena karaṇaṃ, vācāya ca ‘‘karothā’’ti āṇāpanaṃ vā, uggahaparipucchādīni vā, tattha vādoyeva ko, ekantabahūpakārāyeva hi tā anuvidhiyanāti dasseti.
Its meaning: Cunda, I say that even the arising of a thought regarding wholesome states is of great help. What then to say of the enacting of them by body and by speech? Just as the thought first arose, so too is the performance of those states with the body, and with the speech either the commanding, "Do it," or the learning, questioning, and so on. What is there to say in that regard? Indeed, those enactments are certainly of very great help; thus he shows.
Ý nghĩa của đoạn này là: Này Cunda, Ta nói rằng ngay cả sự phát khởi tâm trong các pháp thiện cũng có nhiều lợi ích. Còn những sự thực hành bằng thân và khẩu, như tâm ban đầu đã khởi lên, cũng vậy, việc thực hành các pháp đó bằng thân, và việc thực hành bằng khẩu, hoặc việc ra lệnh "hãy làm đi" cho người khác, hoặc việc học hỏi, tra vấn, v.v., thì có gì đáng nói nữa đâu? Quả thật, những sự thực hành đó chắc chắn là có vô vàn lợi ích.
Kasmā panettha cittuppādopi bahūpakāroti?
But why is even the arising of a thought here of great help?
Vì sao ngay cả sự phát khởi tâm cũng có nhiều lợi ích trong các pháp này?
Ekantahitasukhāvahattā anuvidhiyanānaṃ hetuttā ca.
Because it unfailingly brings welfare and happiness, and because it is the cause for enactments.
Vì chúng hoàn toàn mang lại lợi ích và hạnh phúc, và vì chúng là nhân duyên cho các sự thực hành.
‘‘Dānaṃ dassāmī’’ti hi cittuppādo sayampi ekantahitasukhāvaho anuvidhiyanānampi hetu, evañhi uppannacittattāyeva dutiyadivase mahāvīthiṃ pidahitvā mahāmaṇḍapaṃ katvā bhikkhusatassa vā bhikkhusahassassa vā dānaṃ deti, ‘‘bhikkhusaṅghaṃ nimantetha pūjetha parivisathā’’ti parijane āṇāpeti.
For the arising of the thought, "I will give a gift," is itself an unfailing bringer of welfare and happiness and is a cause for enactments. Indeed, it is only because such a thought has arisen that on the next day, one blocks the main street, builds a great pavilion, and gives a gift to a hundred bhikkhus or a thousand bhikkhus, and commands one's attendants, "Invite the Sangha of bhikkhus, honor them, serve them."
Quả thật, sự phát khởi tâm "Ta sẽ bố thí" tự nó đã hoàn toàn mang lại lợi ích và hạnh phúc, và là nhân duyên cho các sự thực hành. Chính vì tâm đã khởi lên như vậy, nên vào ngày thứ hai, người đó chặn đường lớn, dựng đại giảng đường, và bố thí cho hàng trăm hoặc hàng ngàn Tỳ-kheo, ra lệnh cho người nhà rằng: "Hãy thỉnh Tăng đoàn, cúng dường, và dâng thức ăn."
Evaṃ ‘‘saṅghassa cīvaraṃ senāsanaṃ bhesajjaṃ dassāmī’’ti cittuppādo sayampi ekantahitasukhāvaho anuvidhiyanānampi hetu, evaṃ uppannacittattāyeva hi cīvarādīni abhisaṅkharoti deti dāpeti ca.
Similarly, the arising of the thought, "I will give robes, lodgings, and medicine to the Sangha," is itself an unfailing bringer of welfare and happiness and is a cause for enactments. Indeed, it is only because such a thought has arisen that one prepares, gives, and causes to be given robes and other requisites.
Cũng vậy, sự phát khởi tâm "Ta sẽ cúng dường y phục, chỗ ở, thuốc men cho Tăng đoàn" tự nó đã hoàn toàn mang lại lợi ích và hạnh phúc, và là nhân duyên cho các sự thực hành. Chính vì tâm đã khởi lên như vậy, nên người đó chuẩn bị, cúng dường, và khiến người khác cúng dường y phục, v.v.
Esa nayo saraṇagamanādīsu.
This is the method in cases such as going for refuge.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho việc quy y, v.v.
‘‘Saraṇaṃ gacchāmī’’ti hi cittaṃ uppādetvāva pacchā kāyena vā vācāya vā saraṇaṃ gaṇhāti.
For it is only after having generated the thought, "I will go for refuge," that one later takes refuge with the body or with speech.
Quả thật, sau khi phát khởi tâm "Ta sẽ quy y", người ta mới quy y bằng thân hoặc khẩu.
Tathā ‘‘pañcaṅgaṃ aṭṭhaṅgaṃ dasaṅgaṃ vā sīlaṃ samādiyissāmī’’ti cittaṃ uppādetvā kāyena vā vācāya vā samādiyati, ‘‘pabbajitvā catūsu sīlesu patiṭṭhahissāmī’’ti ca cittaṃ uppādetvā kāyena vācāya ca pūretabbaṃ sīlaṃ pūreti.
Likewise, having generated the thought, "I will undertake the five-factored, eight-factored, or ten-factored morality," one undertakes it with the body or with speech. And having generated the thought, "Having gone forth, I will become established in the fourfold morality," one fulfills the morality that is to be fulfilled with body and speech.
Cũng vậy, sau khi phát khởi tâm "Ta sẽ thọ trì ngũ giới, bát giới, hoặc thập giới", người ta mới thọ trì bằng thân hoặc khẩu. Và sau khi phát khởi tâm "Ta sẽ xuất gia và an trú trong tứ thanh tịnh giới", người ta mới viên mãn giới cần được viên mãn bằng thân và khẩu.
‘‘Buddhavacanaṃ uggahessāmī’’ti cittaṃ uppādetvāva ekaṃ vā nikāyaṃ dve vā tayo vā cattāro vā pañca vā nikāye vācāya uggaṇhāti.
It is only after having generated the thought, "I will learn the word of the Buddha," that one learns by voice one nikāya, or two, three, four, or five nikāyas.
Sau khi phát khởi tâm "Ta sẽ học lời Phật dạy", người ta mới học một, hai, ba, bốn, hoặc năm bộ Nikāya bằng khẩu.
Evaṃ dhutaṅgasamādāna-kammaṭṭhānuggaha-kasiṇaparikamma-jhānasamāpattivipassanāmaggaphala- paccekabodhi-sammāsambodhivasena netabbaṃ.
Thus it should be understood by way of undertaking the ascetic practices, learning a meditation subject, the preliminary work for a kasiṇa, the attainment of jhāna, insight, path and fruit, the enlightenment of a paccekabuddha, and perfect self-enlightenment.
Cũng vậy, điều này cần được mở rộng theo cách thọ trì hạnh đầu đà (dhutaṅga), học nghiệp xứ (kammaṭṭhāna), thực hành sơ khởi biến xứ (kasiṇaparikamma), nhập thiền (jhānasamāpatti), quán tuệ (vipassanā), đạo quả (maggaphala), Bồ-đề Duyên Giác (Paccekabodhi), và Chánh Đẳng Chánh Giác (Sammāsambodhi).
‘‘Buddho bhavissāmī’’ti hi cittuppādo sayampi ekantahitasukhāvaho anuvidhiyanānampi hetu, evañhi uppannacittattāyeva aparena samayena kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkheyyāni kāyena vācāya ca pāramiyo pūretvā sadevakaṃ lokaṃ tārento vicarati.
For the arising of the thought, "I will become a Buddha," is itself an unfailing bringer of welfare and happiness and is a cause for enactments. Indeed, it is only because such a thought has arisen that, at a later time, for four incalculables and a hundred thousand aeons, one fulfills the perfections with body and speech and journeys on, liberating the world with its devas.
Quả thật, sự phát khởi tâm "Ta sẽ thành Phật" tự nó đã hoàn toàn mang lại lợi ích và hạnh phúc, và là nhân duyên cho các sự thực hành. Chính vì tâm đã khởi lên như vậy, nên sau này, trong bốn A-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp, vị ấy đã viên mãn các Ba-la-mật bằng thân và khẩu, rồi du hành cứu độ chúng sinh trong thế gian cùng với chư thiên.
Evaṃ sabbattha cittuppādopi bahūpakāro.
Thus, in every case, even the arising of a thought is of great help.
Cũng vậy, ở khắp mọi nơi, ngay cả sự phát khởi tâm cũng có nhiều lợi ích.
Kāyavācāhi pana anuvidhiyanā atibahūpakārāyevāti veditabbā.
But the enacting by means of body and speech should be known to be of exceedingly great help.
Tuy nhiên, cần biết rằng sự thực hành bằng thân và khẩu chắc chắn có vô cùng nhiều lợi ích.
Tassattho, yathā nāma, cunda, khāṇukaṇṭakapāsāṇādīhi visamo maggo bhaveyya, tassa parikkamanāya parivajjanatthāya añño suparikammakato viya bhūmibhāgo samo maggo bhaveyya, yathā ca rukkhamūlapāsāṇapapātakumbhīlamakarādi paribyākulaṃ visamaṃ titthamassa, tassa parikkamanāya parivajjanatthāya aññaṃ avisamaṃ anupubbagambhīraṃ sopānaphalakasadisaṃ titthaṃ bhaveyya, yaṃ paṭipanno sukheneva taṃ nadiṃ vā taḷākaṃ vā ajjhogāhetvā nhāyeyya vā uttareyya vā, evameva kho, cunda, visamamaggavisamatitthasadisāya vihiṃsāya samannāgatassa vihiṃsakapuggalassa samamaggasamatitthasadisā avihiṃsā hoti parikkamanāya.
Its meaning is: Cunda, just as there might be an uneven path with stumps, thorns, stones, and so on, and for getting around it, for avoiding it, there might be another, even path, a stretch of ground as if well-prepared; and just as there might be an uneven ford turbulent with tree roots, stones, cliffs, crocodiles, sea-monsters, and so on, and for getting around it, for avoiding it, there might be another, even ford, gradually deepening, like a set of stairs, which one who has entered could easily descend into that river or lake and either bathe or cross over; just so, Cunda, for a harmful person endowed with harmfulness, which is like an uneven path and an uneven ford, non-harming, which is like an even path and an even ford, is for getting around it.
Ý nghĩa của đoạn này là: Này Cunda, ví như có một con đường gồ ghề đầy gốc cây, gai góc, đá tảng, v.v., để tránh né và vượt qua nó, có một con đường khác bằng phẳng như một vùng đất đã được sửa sang kỹ lưỡng. Và ví như có một bến lội gồ ghề, đầy rễ cây, đá tảng, vực sâu, cá sấu, cá mập, v.v., để tránh né và vượt qua nó, có một bến khác bằng phẳng, dần dần sâu xuống như bậc thang hay tấm ván, mà người đi vào đó có thể dễ dàng xuống sông hay ao để tắm hoặc vượt qua. Cũng vậy, này Cunda, đối với một người có hành vi bạo động, giống như con đường gồ ghề và bến lội gồ ghề, thì sự không bạo động (avihiṃsā) giống như con đường bằng phẳng và bến lội bằng phẳng để tránh né.
Yatheva hi visamamaggatitthaparivajjanatthāya samo maggo ca titthañca paṭiyattaṃ, evaṃ vihiṃsāparivajjanatthāya avihiṃsā paṭiyattā, yaṃ paṭipanno sukheneva manussagatiṃ vā devagatiṃ vā ajjhogāhetvā sampattiṃ vā anubhaveyya uttareyya vā lokā.
For just as an even path and ford are prepared for avoiding an uneven path and ford, so non-harming is prepared for avoiding harming. One who has entered upon it can easily descend into the human state or the deva state and either experience success or cross over from the world.
Quả thật, như con đường bằng phẳng và bến lội bằng phẳng được chuẩn bị để tránh con đường và bến lội gồ ghề, thì sự không bạo động được chuẩn bị để tránh bạo động. Người đi theo con đường này có thể dễ dàng đi vào cõi người hoặc cõi trời để hưởng thụ tài sản hoặc vượt thoát khỏi thế gian.
Eteneva upāyena sabbapadāni yojetabbāni.
All the terms should be construed in this way.
Theo phương pháp này, tất cả các từ ngữ còn lại cũng cần được kết nối.
Tassattho, yathā nāma, cunda, ye keci akusalā dhammā paṭisandhiyā janakā vā ajanakā vā, dinnāyapi paṭisandhiyā vipākajanakā vā ajanakā vā, sabbe te jātivasena adhobhāgaṅgamanīyāti evaṃnāmāva honti, vipākakāle aniṭṭhākantavipākattā.
Its meaning: Cunda, just as whatever unwholesome states there are, whether they generate rebirth-linking or not, and even when rebirth-linking has been given, whether they have produced their result or not, all of them, by their very nature, are simply named "leading downwards," because at the time of their result, their result is undesirable and unpleasant.
Ý nghĩa của đoạn này là: Này Cunda, ví như bất kỳ pháp bất thiện nào, dù có khả năng tái sinh hay không, dù đã cho quả tái sinh hay chưa, tất cả chúng đều được gọi là "dẫn đến cõi thấp" theo bản chất của chúng, vì khi cho quả, chúng mang lại những kết quả không mong muốn và không dễ chịu.
Yathā ca ye keci kusalā dhammā paṭisandhiyā janakā vā ajanakā vā dinnāyapi paṭisandhiyā vipākajanakā vā ajanakā vā, sabbe te jātivasena uparibhāgaṅgamanīyāti evaṃnāmāva honti, vipākakāle iṭṭhakantavipākattā, evameva kho, cunda, vihiṃsakassa…pe… uparibhāgāyāti.
And just as whatever wholesome states there are, whether they generate rebirth-linking or not, and even when rebirth-linking has been given, whether they have produced their result or not, all of them, by their very nature, are simply named "leading upwards," because at the time of their result, their result is desirable and pleasant; just so, Cunda, for a harmful person... for a higher state.
Và ví như bất kỳ pháp thiện nào, dù có khả năng tái sinh hay không, dù đã cho quả tái sinh hay chưa, tất cả chúng đều được gọi là "dẫn đến cõi cao" theo bản chất của chúng, vì khi cho quả, chúng mang lại những kết quả mong muốn và dễ chịu. Cũng vậy, này Cunda, đối với người có hành vi bạo động... v.v. ... dẫn đến cõi cao.
Tatrāyaṃ opammasaṃsandanā – yathā sabbe akusalā adhobhāgaṅgamanīyā, evaṃ vihiṃsakassa ekā vihiṃsāpi.
Herein, this is the connection with the simile: just as all unwholesome states lead downwards, so too does the single instance of harmfulness for a harmful person.
Ở đây, sự so sánh ví dụ như sau: Như tất cả các pháp bất thiện đều dẫn đến cõi thấp, thì một hành vi bạo động duy nhất của người có hành vi bạo động cũng vậy.
Yathā ca sabbe kusalā uparibhāgaṅgamanīyā, evaṃ avihiṃsakassa ekā avihiṃsāpi.
And just as all wholesome states lead upwards, so too does the single instance of non-harming for a non-harming person.
Và như tất cả các pháp thiện đều dẫn đến cõi cao, thì một hành vi không bạo động duy nhất của người không bạo động cũng vậy.
Eteneva upāyena akusalaṃ akusalena kusalañca kusalena upametabbaṃ, ayaṃ kirettha adhippāyoti.
By this method, the unwholesome should be compared with the unwholesome, and the wholesome with the wholesome. This, it seems, is the intention here.
Theo phương pháp này, bất thiện cần được so sánh với bất thiện, và thiện cần được so sánh với thiện. Đây là ý nghĩa ở đây.
87. Evaṃ tasseva sallekhassa uparibhāgaṅgamanīyataṃ dassetvā idāni parinibbāpane samatthabhāvaṃ dassetuṃ so vata cundātiādimāha.
87. Thus, having shown that this very effacement leads to a higher state, he now spoke the words beginning, "Indeed, Cunda, that one," to show that it is capable of bringing about final Nibbāna.
87. Sau khi chỉ ra khả năng đi lên các cõi cao hơn của sự thanh lọc đó, bây giờ để chỉ ra khả năng đưa đến Niết-bàn, Đức Phật nói: "Này Cunda, người đó," v.v.
Tattha soti vuttappakārapuggalaniddeso.
Therein, "that one" is a designation for the kind of person mentioned.
Trong đó, từ "người đó" (so) là chỉ định một người đã được đề cập.
Tassa yoti imaṃ uddesavacanaṃ āharitvā yo attanā palipapalipanno, so vata, cunda, paraṃ palipapalipannaṃ uddharissatīti evaṃ sabbapadesu sambandho veditabbo.
Bringing in the indicative phrase "one who," the connection should be understood in all clauses thus: "Indeed, Cunda, that one who is himself stuck in the mud should pull out another who is stuck in the mud—this is impossible."
Cần hiểu rằng bằng cách lấy từ chỉ định "yo" của từ "tassa" đó, sự kết nối trong tất cả các đoạn là: "Này Cunda, người nào tự mình bị sa lầy, người đó liệu có thể kéo người khác đang bị sa lầy lên được không?"
Palipapalipannoti gambhīrakaddame nimuggo vuccati, no ca kho ariyassa vinaye.
"Stuck in the mud" refers to one sunk in deep mire, but not so in the Noble One's discipline.
"Palipapalipanno" có nghĩa là bị lún sâu trong bùn lầy sâu, nhưng không phải trong giới luật của bậc Thánh.
Ariyassa pana vinaye palipanti pañca kāmaguṇā vuccanti.
Rather, in the Noble One's discipline, "mud" refers to the five cords of sensual pleasure.
Tuy nhiên, trong giới luật của bậc Thánh, "palipa" được gọi là năm dục lạc.
Palipannoti tattha nimuggo bālaputhujjano, tasmā evamettha atthayojanā veditabbā.
"Stuck" refers to an ignorant worldling sunk therein. Therefore, the application of the meaning should be understood in this way:
"Palipanno" có nghĩa là một phàm phu ngu si bị lún sâu vào đó. Do đó, cần hiểu ý nghĩa ở đây như sau:
Yathā, cunda, koci puriso yāva nāsikaggā gambhīre kaddame nimuggo aparaṃ tattheva nimuggaṃ hatthe vā sīse vā gahetvā uddharissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, na hi taṃ kāraṇamatthi, yena so taṃ uddharitvā thale patiṭṭhapeyya, evameva yo attanā pañcakāmaguṇapalipe palipanno, so vata paraṃ tatheva palipapalipannaṃ uddharissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
Cunda, just as a person sunk up to the tip of their nose in deep mire might grab another sunk in that same mire by the hand or head and pull them out—this is impossible. There is no means by which they could pull them out and establish them on dry land. In the very same way, that one who is himself stuck in the mud of the five cords of sensual pleasure should pull out another who is likewise stuck in the mud—this is impossible.
Này Cunda, ví như một người bị lún sâu trong bùn lầy đến tận mũi, liệu có thể kéo một người khác cũng bị lún sâu như vậy bằng cách nắm tay hoặc đầu lên được không? Điều đó không thể xảy ra. Không có lý do nào để người đó có thể kéo người kia lên và đặt trên đất khô. Cũng vậy, người nào tự mình bị lún sâu trong bùn lầy của năm dục lạc, liệu người đó có thể kéo người khác cũng bị lún sâu như vậy lên được không? Điều đó không thể xảy ra.
Tattha siyā ayuttametaṃ, puthujjanānampi bhikkhubhikkhunīupāsakaupāsikānaṃ dhammadesanaṃ sutvā hontiyeva dhammaṃ abhisametāro, tasmā palipapalipanno uddharatīti, taṃ na tathā daṭṭhabbaṃ.
In this regard, it might be said: this is incorrect, for there are those who realize the Dhamma after hearing a Dhamma discourse from worldling bhikkhus, bhikkhunīs, male lay followers, and female lay followers; therefore, one who is stuck in the mud does pull others out. But this should not be seen in that way.
Ở đây có thể có ý kiến rằng điều này không hợp lý, vì ngay cả những phàm phu Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni, Ưu-bà-tắc, Ưu-bà-di cũng có thể chứng ngộ Pháp sau khi nghe Pháp, do đó người bị sa lầy vẫn có thể kéo người khác lên. Điều đó không nên được nhìn nhận như vậy.
Bhagavāyeva hi tattha uddharati, pasaṃsāmattameva pana dhammakathikā labhanti raññā pahitalekhavācako viya.
For indeed, it is the Blessed One himself who uplifts them. The Dhamma-preachers, however, receive only praise, like one who reads a letter sent by a king.
Chính Đức Thế Tôn là Đấng cứu vớt ở đó. Còn các vị thuyết pháp chỉ nhận được sự tán dương, giống như người đọc thư do vua phái đến.
Yathā hi rañño paccantajanapade pahitaṃ lekhaṃ tattha manussā lekhaṃ vācetuṃ ajānantā yo vācetuṃ jānāti, tena vācāpetvā tamatthaṃ sutvā ‘‘rañño āṇā’’ti ādarena sampādenti, na ca nesaṃ hoti ‘‘lekhavācakassa ayaṃ āṇā’’ti.
For just as when a letter sent by a king to a border province is read by someone who knows how to read it, since the people there do not know how to read the letter, and having heard its contents they respectfully carry it out, thinking, "This is the king's command," it does not occur to them, "This is the command of the letter-reader."
Ví như, khi một bức thư do vua phái đến vùng biên giới, những người ở đó không biết đọc thư, bèn nhờ người biết đọc đọc cho nghe, rồi nghe ý nghĩa đó, họ cung kính thực hiện (mệnh lệnh) rằng: “Đây là chiếu chỉ của vua”, chứ không nghĩ rằng: “Đây là chiếu chỉ của người đọc thư”.
Lekhavācako pana ‘‘vissaṭṭhāya vācāya vācesi anelagaḷāyā’’ti pasaṃsāmattameva labhati, evameva kiñcāpi sāriputtapabhutayo dhammakathikā dhammaṃ desenti, atha kho likhitapaṇṇavācako viya te honti.
The letter-reader, however, receives only praise, such as, "He read with a clear and distinct voice." In the same way, although Dhamma-preachers like Sāriputta and others teach the Dhamma, they are like the one who reads the written leaf.
Còn người đọc thư chỉ nhận được sự tán dương rằng: “Người ấy đã đọc bằng giọng nói rõ ràng, không vấp váp”, cũng vậy, mặc dù các vị thuyết pháp như Tôn giả Sāriputta thuyết giảng Dhamma, nhưng các vị ấy giống như người đọc một văn bản đã được viết sẵn.
Bhagavatoyeva pana sā dhammadesanā rañño āṇā viya.
That Dhamma-teaching, however, is the Blessed One's alone, like the king's command.
Tuy nhiên, lời thuyết giảng Dhamma đó là của Đức Thế Tôn, giống như chiếu chỉ của vua.
Ye ca taṃ sutvā dhammaṃ abhisamenti, te bhagavāyeva uddharatīti veditabbā.
And those who, having heard it, awaken to the Dhamma, should be understood as being uplifted by the Blessed One himself.
Và những ai nghe lời ấy mà chứng ngộ Dhamma, thì nên biết rằng chính Đức Thế Tôn đã cứu vớt họ.
Dhammakathikā pana ‘‘vissaṭṭhāya vācāya dhammaṃ desenti anelagaḷāyā’’ti pasaṃsāmattameva labhantīti.
The Dhamma-preachers, however, receive only praise, such as, "They teach the Dhamma with a clear and distinct voice."
Còn các vị thuyết pháp chỉ nhận được sự tán dương rằng: “Các vị ấy đã thuyết giảng Dhamma bằng giọng nói rõ ràng, không vấp váp”.
Tasmā yuttamevetanti.
Therefore, this is indeed appropriate.
Do đó, điều này là hoàn toàn hợp lý.
Vuttavipariyāyena sukkapakkho veditabbo.
The bright side should be understood by way of the opposite of what has been said.
Mặt trắng (sukkapakkha) nên được hiểu theo nghĩa ngược lại với những gì đã nói.
Adanto avinīto aparinibbutoti ettha pana anibbisatāya adanto.
In the phrase untamed, undisciplined, unextinguished, he is untamed due to not having discharged the venom of defilements.
Ở đây, adanto avinīto aparinibbuto (không được điều phục, không được huấn luyện, không được tịch tịnh) nên được hiểu là: adanto (không được điều phục) vì chưa nhổ bỏ (kilesa).
Asikkhitavinayatāya avinīto.
He is undisciplined due to not having trained in the discipline.
Avinīto (không được huấn luyện) vì chưa học hỏi giới luật.
Anibbutakilesatāya aparinibbutoti veditabbo.
He is unextinguished due to his defilements being unextinguished.
Aparinibbuto (không được tịch tịnh) vì phiền não chưa được tịch tịnh.
So tādiso paraṃ damessati, nibbisaṃ karissati, vinessati vā tisso sikkhā sikkhāpessati, parinibbāpessati vā tassa kilese nibbāpessatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
That such a person will tame another, render him venom-free, discipline him or train him in the three trainings, or cause him to attain Parinibbāna by extinguishing his defilements—this is not a possible case.
Một người như vậy mà có thể điều phục người khác, làm cho người khác nhổ bỏ (phiền não), huấn luyện người khác, khiến người khác học ba loại học, hay làm cho phiền não của người khác được tịch tịnh – điều đó không thể xảy ra.
Vuttavipariyāyena sukkapakkho veditabbo.
The bright side should be understood by way of the opposite of what has been said.
Mặt trắng (sukkapakkha) nên được hiểu theo nghĩa ngược lại với những gì đã nói.
Evameva kho, cunda, vihiṃsakassa…pe… parinibbānāyāti ettha pana evamattho veditabbo – yathā hi attanā apalipapalipanno paraṃ palipapalipannaṃ uddharissati, danto damessati, vinīto vinessati, parinibbuto parinibbāpessatīti ṭhānametaṃ vijjatīti.
In the phrase "Just so, Cunda, for one who is harmful... for the sake of final extinguishment," the meaning should be understood thus: just as one who is not stuck in the mud can pull out another who is stuck in the mud, one who is tamed can tame, one who is disciplined can discipline, one who is extinguished can cause extinguishment—this is a possible case.
Ở đây, trong câu Evameva kho, Cunda, vihiṃsakassa…pe… parinibbānāyā (Cunda, cũng vậy, đối với người làm hại…pe… để đạt đến Nibbāna), ý nghĩa nên được hiểu như sau: Ví như, một người tự mình không bị lún sâu (vào bùn lầy), đã được điều phục, đã được huấn luyện, đã được tịch tịnh, thì có thể cứu vớt người khác đang bị lún sâu, điều phục người khác, huấn luyện người khác, làm cho người khác được tịch tịnh – điều đó có thể xảy ra.
Kiṃ pana tanti?
But what is that basis?
Vậy điều gì là có thể?
Apalipapalipannattaṃ, dantattaṃ vinītattaṃ parinibbutattañca, evameva kho, cunda, vihiṃsakassa purisapuggalassa avihiṃsā hoti parinibbānāya.
The state of not being stuck in the mud, the state of being tamed, the state of being disciplined, and the state of being extinguished. Just so, Cunda, for a harmful person, non-harming leads to final extinguishment.
Đó là việc tự mình không bị lún sâu, đã được điều phục, đã được huấn luyện và đã được tịch tịnh. Cũng vậy, này Cunda, đối với người làm hại, sự không làm hại sẽ đưa đến Nibbāna.
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is meant by this?
Ý nghĩa là gì?
Yo attanā avihiṃsako, tassa yā avihiṃsā, ayaṃ yā esā vihiṃsakassa parassa vihiṃsā, tassā parinibbānāya hoti, attanā hi avihiṃsako parassa vihiṃsācetanaṃ nibbāpessatīti ṭhānametaṃ vijjati.
For one who is personally non-harmful, that non-harming of his leads to the final extinguishment of the harming in another person who is harmful. Indeed, one who is personally non-harmful can extinguish the harmful intention of another—this is a possible case.
Người nào tự mình không làm hại, thì sự không làm hại của người ấy sẽ đưa đến sự tịch tịnh của hành vi làm hại của người khác. Thật vậy, một người tự mình không làm hại có thể làm cho ý muốn làm hại của người khác được tịch tịnh – điều đó có thể xảy ra.
Kiṃ pana tanti?
But what is that basis?
Vậy điều gì là có thể?
Avihiṃsakattameva.
The very state of being non-harmful.
Chính là việc tự mình không làm hại.
Yañhi yena attanā adhigataṃ hoti, so paraṃ tadatthāya samādapetuṃ sakkotīti.
For whatever has been personally attained by someone, that person is able to establish another in it for that purpose.
Thật vậy, người nào đã tự mình đạt được điều gì, thì người ấy có thể khuyến khích người khác đạt được điều đó.
Atha vā yathā attanā apalipanno danto vinīto parinibbuto paraṃ palipapalipannaṃ adantaṃ avinītaṃ aparinibbutañca uddharissati damessati vinessati parinibbāpessatīti ṭhānametaṃ vijjati, evameva vihiṃsakassa purisapuggalassa vihiṃsāpahānāya maggaṃ bhāvayato uppannā avihiṃsā hoti parinibbānāya.
Alternatively, just as one who is personally not stuck, tamed, disciplined, and extinguished can pull out, tame, discipline, and cause the final extinguishment of another who is stuck, untamed, undisciplined, and unextinguished—this is a possible case. In the same way, for a harmful person who is developing the path for the abandoning of harming, the non-harming that has arisen leads to final extinguishment.
Hoặc là, ví như một người tự mình không bị lún sâu, đã được điều phục, đã được huấn luyện, đã được tịch tịnh, thì có thể cứu vớt người khác đang bị lún sâu, chưa được điều phục, chưa được huấn luyện, chưa được tịch tịnh; có thể điều phục, huấn luyện và làm cho người khác được tịch tịnh – điều đó có thể xảy ra. Cũng vậy, đối với người làm hại, sự không làm hại phát sinh khi người ấy tu tập con đường từ bỏ sự làm hại sẽ đưa đến Nibbāna.
Parinibbuto viya hi aparinibbutaṃ avihiṃsācetanāva vihiṃsācetanaṃ parinibbāpetuṃ samatthā.
Indeed, just as one who is extinguished is capable of extinguishing one who is unextinguished, the intention of non-harming is capable of extinguishing the intention of harming.
Thật vậy, ý muốn không làm hại có khả năng làm cho ý muốn làm hại được tịch tịnh, giống như một người đã tịch tịnh có thể làm cho người chưa tịch tịnh được tịch tịnh.
Etamatthaṃ dassento ‘‘evameva kho, cundā’’tiādimāhāti evamettha attho daṭṭhabbo.
In order to show this meaning, he said, "Just so, Cunda," and so on. This is how the meaning should be seen here.
Ý nghĩa ở đây nên được hiểu là Đức Phật đã nói: “Cũng vậy, này Cunda” và các câu tiếp theo để chỉ rõ ý nghĩa này.
Yathā cettha, evaṃ sabbapadesu.
As it is here, so it is in all instances.
Và như ở đây, thì cũng vậy ở tất cả các đoạn khác.
Ativitthārabhayena pana anupadayojanā na katāti.
However, for fear of excessive length, a word-by-word analysis has not been made.
Tuy nhiên, vì sợ quá dài dòng, nên không giải thích từng từ một.
88. Evaṃ tassa parinibbāpane samatthabhāvaṃ dassetvā idāni taṃ desanaṃ nigametvā dhammapaṭipattiyaṃ niyojetuṃ iti kho, cundātiādimāha.
88. Having thus shown its capability for causing final extinguishment, now, to conclude that teaching and to enjoin the practice of the Dhamma, he said, "Therefore, Cunda," and so on.
88. Sau khi chỉ rõ khả năng làm cho (phiền não) tịch tịnh của vị ấy, bây giờ để kết thúc lời thuyết giảng đó và khuyến khích thực hành Dhamma, Đức Phật đã nói: iti kho, Cundā (Vậy thì, này Cunda) và các câu tiếp theo.
Tattha sallekhapariyāyoti sallekhakāraṇaṃ.
Therein, the discourse on effacement means the reason for effacement.
Ở đây, sallekhapariyāyo có nghĩa là nhân của sự thanh lọc (sallekha).
Esa nayo sabbattha ettha avihiṃsādayo eva vihiṃsādīnaṃ sallekhanato sallekhakāraṇaṃ.
This is the method everywhere. Here, non-harming and so on are the reason for effacement because they efface harming and so on.
Nguyên tắc này áp dụng cho tất cả các trường hợp. Ở đây, các yếu tố như avihiṃsā (không làm hại) là nhân của sự thanh lọc vì chúng thanh lọc các yếu tố như vihiṃsā (làm hại).
Tesaṃ vasena cittassa uppādetabbato cittupādakāraṇaṃ, vihiṃsādi, parikkamanassa hetuto parikkamanakāraṇaṃ, uparibhāganipphādanato uparibhāgakāraṇaṃ, vihiṃsādīnaṃ parinibbāpanato parinibbānakāraṇanti veditabbā.
It is the reason for the arising of thought because the thought is to be generated by means of them; it is the reason for transcending because it is the cause for transcending harming and so on; it is the reason for the higher part because it brings about the higher part; and it is the reason for final extinguishment because it causes the final extinguishment of harming and so on. This should be understood.
Chúng nên được hiểu là nhân của sự phát khởi tâm (cittuppādakāraṇa) vì tâm được phát khởi dựa trên chúng; nhân của sự từ bỏ (parikkamanakāraṇa) vì chúng là nguyên nhân của việc từ bỏ vihiṃsā và các điều tương tự; nhân của sự vượt lên (uparibhāgakāraṇa) vì chúng tạo ra trạng thái cao hơn; và nhân của sự tịch tịnh (parinibbānakāraṇa) vì chúng làm cho vihiṃsā và các điều tương tự được tịch tịnh.
Hitesināti hitaṃ esantena.
By one who seeks their welfare: by one who seeks what is beneficial.
Hitesinā có nghĩa là bởi người tìm kiếm lợi ích.
Anukampakenāti anukampamānena.
By a compassionate one: by one who is compassionate.
Anukampakenā có nghĩa là bởi người có lòng từ bi.
Anukampaṃ upādāyāti anukampaṃ cittena pariggahetvā, pariccātipi vuttaṃ hoti.
Out of compassion: having embraced compassion with the mind; it is also said to mean "on account of".
Anukampaṃ upādāyā có nghĩa là nắm giữ lòng từ bi trong tâm, hay nói cách khác là dựa vào lòng từ bi.
Kataṃ vo taṃ mayāti taṃ mayā ime pañca pariyāye dassentena tumhākaṃ kataṃ.
That has been done for you by me: that has been done for you by me in showing these five discourses.
Kataṃ vo taṃ mayā có nghĩa là Ta đã làm điều đó cho các con bằng cách chỉ ra năm phương pháp này.
Ettakameva hi anukampakassa satthu kiccaṃ, yadidaṃ aviparītadhammadesanā.
For this much is the duty of a compassionate Teacher, that is, the teaching of the unerring Dhamma.
Thật vậy, đây là nhiệm vụ của một Bậc Đạo Sư có lòng từ bi, đó là thuyết giảng Dhamma một cách không sai lệch.
Ito paraṃ pana paṭipatti nāma sāvakānaṃ kiccaṃ.
Beyond this, however, the practice is the duty of the disciples.
Từ đây trở đi, sự thực hành là nhiệm vụ của các đệ tử.
Tenāha etāni, cunda, rukkhamūlāni…pe… amhākaṃ anusāsanīti.
Therefore he said, "Here, Cunda, are the roots of trees... This is our instruction."
Vì vậy, Đức Phật đã nói: etāni, Cunda, rukkhamūlāni…pe… amhākaṃ anusāsanī (Này Cunda, đây là các gốc cây…pe… là lời giáo huấn của chúng Ta).
Tattha ca rukkhamūlānīti iminā rukkhamūlasenāsanaṃ dasseti.
And therein, by the roots of trees, he indicates the dwelling at the root of a tree.
Ở đây, với rukkhamūlāni, Ngài chỉ ra chỗ ở dưới gốc cây.
Suññāgārānīti iminā janavivittaṭṭhānaṃ.
By empty dwellings, he indicates a place secluded from people.
Với suññāgārāni, Ngài chỉ ra nơi vắng vẻ không người.
Ubhayenāpi ca yogānurūpasenāsanamācikkhati, dāyajjaṃ niyyāteti.
And by both, he points out a dwelling suitable for meditation; he hands over the inheritance.
Và bằng cả hai, Ngài chỉ rõ chỗ ở phù hợp cho việc tu tập, ban tặng di sản.
Jhāyathāti ārammaṇūpanijjhānena aṭṭhatiṃsārammaṇāni, lakkhaṇūpanijjhānena ca aniccādito khandhāyatanādīni upanijjhāyatha, samathañca vipassanañca vaḍḍhethāti vuttaṃ hoti.
Meditate: You should closely contemplate the thirty-eight objects by means of absorption into the object, and you should closely contemplate the aggregates, sense bases, and so on as impermanent, etc., by means of absorption into the characteristics. It means, "develop both serenity and insight."
Jhāyathā có nghĩa là hãy quán sát 38 đối tượng thiền định bằng cách quán sát đối tượng (ārammaṇūpanijjhāna), và quán sát các uẩn, xứ, v.v., từ vô thường, v.v., bằng cách quán sát đặc tính (lakkhaṇūpanijjhāna); nói cách khác, hãy phát triển samatha (tịnh chỉ) và vipassanā (quán chiếu).
Mā pamādatthāti mā pamajjittha.
Do not be heedless: Do not be negligent.
Mā pamādatthā có nghĩa là chớ lơ là.
Mā pacchā vippaṭisārino ahuvatthāti ye hi pubbe daharakāle, ārogyakāle, sattasappāyādisampattikāle, satthu sammukhībhāvakāle ca yonisomanasikāravirahitā rattindivaṃ maṅgulabhattā hutvā seyyasukhaṃ middhasukhamanubhontā pamajjanti, te pacchā jarākāle, rogakāle, maraṇakāle, vipattikāle, satthu parinibbutakāle ca taṃ pubbe pamādavihāraṃ anussarantā, sappaṭisandhikālakiriyañca bhāriyaṃ sampassamānā vippaṭisārino honti, tumhe pana tādisā mā ahuvatthāti etamatthaṃ dassento āha ‘‘mā pacchā vippaṭisārino ahuvatthā’’ti.
Do not be regretful later: For those who, in their youth, in times of health, in times of favorable conditions like the seven kinds of suitability, and when the Teacher was present, being devoid of wise attention, become heedless, spending day and night like well-fed bulls enjoying the pleasures of sleep and drowsiness, they later, in old age, in times of sickness, at the time of death, in times of adversity, and after the Teacher's Parinibbāna, remembering that former heedless living and seeing the weighty matter of dying with rebirth to follow, become regretful. Showing the meaning, "But you should not be like that," he said, "Do not be regretful later."
Mā pacchā vippaṭisārino ahuvatthā có nghĩa là những ai trước đây, khi còn trẻ, khỏe mạnh, có đầy đủ các điều kiện thuận lợi như bảy điều thích hợp, và khi còn được diện kiến Bậc Đạo Sư, mà sống lơ là, thiếu tác ý đúng đắn, trải qua ngày đêm như những người ăn tiệc, hưởng thụ sự an lạc của giấc ngủ và sự an lạc của sự lười biếng, thì sau này, khi già yếu, bệnh tật, sắp chết, gặp phải tai họa, và khi Bậc Đạo Sư đã nhập Niết Bàn, họ sẽ hối tiếc khi nhớ lại lối sống lơ là trước đây, và thấy rằng việc tái sinh là một gánh nặng lớn. Để chỉ rõ ý nghĩa này, Đức Phật đã nói: “Chớ để sau này phải hối tiếc”.
Ayaṃ vo amhākaṃ anusāsanīti ayaṃ amhākaṃ santikā ‘‘jhāyatha mā pamādatthā’’ti tumhākaṃ anusāsanī, ovādoti vuttaṃ hoti.
This is our instruction for you: This is our instruction for you from us, "Meditate, do not be heedless." It means, this is the exhortation.
Ayaṃ vo amhākaṃ anusāsanī có nghĩa là “Đây là lời giáo huấn, lời khuyên của chúng Ta dành cho các con: ‘Hãy thiền định, chớ lơ là’”.
Tattha yasmā jānantāpi sammādiṭṭhīti vadanti ajānantāpi bāhirakāpi sāsanikāpi anussavādivasenāpi attapaccakkhenāpi, tasmā taṃ bahūnaṃ vacanaṃ upādāya dvikkhattuṃ āmasanto ‘‘sammādiṭṭhi sammādiṭṭhīti, āvuso, vuccatī’’ti āha.
Therein, because those who know say "right view" and those who do not know also say it, those outside and those within the Sāsana, whether by hearsay or by personal experience, he therefore, taking into account this saying of many, addressed it twice, saying: "Friend, it is said, 'right view, right view'."
Ở đây, vì có những người biết mà nói là chánh kiến, có những người không biết mà nói là chánh kiến; có những người ngoại đạo mà nói, có những người trong giáo pháp mà nói; có những người nói dựa trên truyền thống, có những người nói dựa trên sự chứng nghiệm của bản thân. Vì vậy, dựa trên những lời nói đa dạng đó, Trưởng lão đã lặp lại hai lần: “Này chư Hiền, chánh kiến, chánh kiến được nói đến”.
Ayañhi ettha adhippāyo, aparehipi sammādiṭṭhīti vuccati, athāparehipi sammādiṭṭhīti vuccati, svāyaṃ evaṃ vuccamāno atthañca lakkhaṇañca upādāya kittāvatā nu kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hotīti.
For this is the intention here: By some it is called ‘right view,’ and by others it is also called ‘right view.’ With regard to what meaning and characteristic is that person, being spoken of in this way—to what extent, friends, is a noble disciple one of right view?
Ý nghĩa ở đây là thế này: Các người khác cũng nói là chánh kiến (sammādiṭṭhi), rồi những người khác nữa cũng nói là chánh kiến. Vậy khi được nói như thế, này các hiền giả, một đệ tử của bậc Thánh (ariyasāvako) đạt được chánh kiến (sammādiṭṭhi) đến mức độ nào, dựa trên ý nghĩa và đặc tính?
Tattha sammādiṭṭhīti sobhanāya pasatthāya ca diṭṭhiyā samannāgato.
Therein, one of right view means one endowed with a beautiful and praiseworthy view.
Ở đây, chánh kiến (sammādiṭṭhi) là người thành tựu với cái thấy tốt đẹp và đáng ca ngợi.
Yadā pana dhammeyeva ayaṃ sammādiṭṭhisaddo vattati, tadāssa sobhanā pasatthā ca diṭṭhi sammādiṭṭhīti evamattho veditabbo.
But when this term ‘right view’ is applied to the Dhamma itself, then its meaning should be understood thus: a beautiful and praiseworthy view is right view.
Tuy nhiên, khi từ chánh kiến này (sammādiṭṭhisaddo) chỉ đề cập đến Pháp (dhamma), thì phải hiểu nghĩa là cái thấy tốt đẹp và đáng ca ngợi đó chính là chánh kiến.
Sā cāyaṃ sammādiṭṭhi duvidhā hoti lokiyā lokuttarāti.
And that right view is of two kinds: worldly and supramundane.
Chánh kiến này có hai loại: thế gian (lokiyā) và siêu thế (lokuttarā).
Tattha kammassakatāñāṇaṃ saccānulomikañāṇañca lokiyā sammādiṭṭhi, saṅkhepato vā sabbāpi sāsavā paññā.
Therein, the knowledge of ownership of kamma and the knowledge that conforms to the truths is worldly right view; or, in brief, all wisdom that is subject to the taints.
Trong đó, trí tuệ về nghiệp sở hữu (kammassakatāñāṇa) và trí tuệ thuận theo Chân đế (saccānulomikañāṇa) là chánh kiến thế gian (lokiyā sammādiṭṭhi), hay nói tóm lại, tất cả mọi trí tuệ còn hữu lậu (sāsavā paññā).
Ariyamaggaphalasampayuttā paññā lokuttarā sammādiṭṭhi.
The wisdom associated with the noble path and fruition is supramundane right view.
Trí tuệ hợp với Thánh đạo và Thánh quả (ariyamaggaphalasampayuttā paññā) là chánh kiến siêu thế (lokuttarā sammādiṭṭhi).
Puggalo pana tividho hoti puthujjano sekkho asekkho ca.
A person, however, is of three kinds: an ordinary person, a learner, and one beyond learning.
Tuy nhiên, có ba loại người: phàm phu (puthujjano), hữu học (sekkho) và vô học (asekkho).
Tattha puthujjano duvidho hoti bāhirako sāsaniko ca.
Therein, an ordinary person is of two kinds: an outsider and one within the Sāsana.
Trong đó, phàm phu có hai loại: ngoại đạo (bāhirako) và nội giáo (sāsaniko).
Tattha bāhirako kammavādī kammassakatādiṭṭhiyā sammādiṭṭhi hoti, no saccānulomikāya attadiṭṭhiparāmāsakattā.
Therein, the outsider who holds the doctrine of kamma is one of right view through the view of ownership of kamma, but not through the view that conforms to the truths, because of grasping the view of self.
Trong đó, người ngoại đạo (bāhirako) là người tin nghiệp (kammavādī) có chánh kiến (sammādiṭṭhi) nhờ cái thấy về nghiệp sở hữu (kammassakatādiṭṭhiyā), nhưng không phải nhờ trí tuệ thuận theo Chân đế (saccānulomikāya) vì còn chấp thủ ngã kiến (attadiṭṭhiparāmāsakattā).
Sāsaniko dvīhipi.
One within the Sāsana is so through both.
Người nội giáo (sāsaniko) có cả hai.
Sekkho niyatāya sammādiṭṭhiyā sammādiṭṭhi.
A learner is one of right view through the fixed right view.
Người hữu học (sekkho) có chánh kiến (sammādiṭṭhi) nhờ chánh kiến chắc chắn (niyatāya sammādiṭṭhiyā).
Asekkho asekkhāya.
One beyond learning is so through the right view of one beyond learning.
Người vô học (asekkho) có chánh kiến vô học (asekkhāya).
Idha pana niyatāya niyyānikāya lokuttarakusalasammādiṭṭhiyā samannāgato ‘‘sammādiṭṭhī’’ti adhippeto.
Here, however, one endowed with the fixed, emancipating, supramundane wholesome right view is intended as "one of right view."
Ở đây, "người có chánh kiến" (sammādiṭṭhīti) được hiểu là người thành tựu với chánh kiến siêu thế (lokuttarakusalasammādiṭṭhiyā) hướng đến giải thoát (niyyānikāya) và chắc chắn (niyatāya).
Tenevāha ‘‘ujugatāssa diṭṭhi dhamme aveccappasādena samannāgato āgato imaṃ saddhamma’’nti, lokuttarakusalasammādiṭṭhiyeva hi antadvayamanupagamma ujubhāvena gatattā, kāyavaṅkādīni ca sabbavaṅkāni samucchinditvā gatattā ujugatā hoti, tāyeva ca diṭṭhiyā samannāgato navappakārepi lokuttaradhamme aveccappasādena acalappasādena samannāgato hoti, sabbadiṭṭhigahanāni ca vinibbeṭhento sabbakilese pajahanto jātisaṃsārā nikkhamanto paṭipattiṃ pariniṭṭhapento ariyena maggena āgato imaṃ sambuddhappaveditaṃ amatogadhaṃ nibbānasaṅkhātaṃ saddhammanti vuccati.
Therefore, it was said: "his view is straightened, he is endowed with unwavering confidence in the Dhamma, he has come to this true Dhamma." For it is precisely the supramundane wholesome right view that is straightened, because it proceeds with straightness without approaching the two extremes, and because it proceeds having cut off all crookedness, such as crookedness of body, etc. And one endowed with that very view is endowed with unwavering, unshakable confidence in the nine kinds of supramundane Dhamma. And while disentangling all thickets of views, abandoning all defilements, emerging from the saṃsāra of birth, and bringing the practice to perfection, he is said to have come by the noble path to this true Dhamma, declared by the Perfectly Enlightened One, which has the deathless as its destination, and is called Nibbāna.
Chính vì thế mà có lời dạy: "Cái thấy của vị ấy ngay thẳng, thành tựu với sự tín tâm bất động vào Pháp, đã đến với Chánh Pháp này." Quả thật, chỉ có chánh kiến siêu thế thiện lành (lokuttarakusalasammādiṭṭhiyeva) mới trở nên ngay thẳng (ujugatā) vì đã đi thẳng không rơi vào hai cực đoan, và vì đã nhổ tận gốc rễ tất cả những quanh co như quanh co thân (kāyavaṅkādīni) và tất cả những quanh co khác. Người thành tựu với chánh kiến ấy sẽ có tín tâm bất động (aveccappasādena acalappasādena) vào chín loại pháp siêu thế (navappakārepi lokuttaradhamme). Vị ấy được gọi là "đã đến với Chánh Pháp (saddhamma) này", tức là Niết Bàn (nibbānasaṅkhātaṃ) – nơi không còn chết chóc (amatogadhaṃ) – được Đức Phật Toàn Giác (sambuddhappaveditaṃ) tuyên thuyết, bằng cách gỡ bỏ tất cả những mê lầm của tà kiến (sabbadiṭṭhigahanāni ca vinibbeṭṭhento), từ bỏ tất cả phiền não (sabbakilese pajahanto), thoát khỏi luân hồi sinh tử (jātisaṃsārā nikkhamanto), và hoàn tất sự thực hành (paṭipattiṃ pariniṭṭhapento) bằng Thánh đạo (ariyena maggena).
Yato khoti kālaparicchedavacanametaṃ, yasmiṃ kāleti vuttaṃ hoti.
From when, friends is a statement defining a period of time; it means ‘at which time’.
Yato kho là lời xác định thời gian, có nghĩa là "vào lúc nào".
Akusalañca pajānātīti dasākusalakammapathasaṅkhātaṃ akusalañca pajānāti, nirodhārammaṇāya pajānanāya kiccavasena ‘‘idaṃ dukkha’’nti paṭivijjhanto akusalaṃ pajānāti.
And he knows the unwholesome: He knows the unwholesome, designated as the ten unwholesome courses of kamma. By knowing with the knowledge that has cessation as its object, in terms of function, while penetrating ‘this is suffering,’ he knows the unwholesome.
Akusalañca pajānāti (biết rõ bất thiện) là biết rõ bất thiện được gọi là mười con đường nghiệp bất thiện (dasākusalakammapathasaṅkhātaṃ akusalañca), tức là biết rõ bất thiện bằng cách thấu hiểu "đây là khổ" (idaṃ dukkha) theo chức năng của trí tuệ hiểu biết có Niết Bàn làm đối tượng (nirodhārammaṇāya pajānanāya kiccavasena).
Akusalamūlañca pajānātīti tassa mūlapaccayabhūtaṃ akusalamūlañca pajānāti, teneva pakārena ‘‘ayaṃ dukkhasamudayo’’ti paṭivijjhanto.
And he knows the root of the unwholesome: He knows the root of the unwholesome, which is the root-condition for that unwholesome, in the very same way, while penetrating ‘this is the origin of suffering.’
Akusalamūlañca pajānāti (biết rõ cội rễ bất thiện) là biết rõ cội rễ bất thiện (akusalamūlañca) là nguyên nhân căn bản của bất thiện ấy, cũng theo cách đó, bằng cách thấu hiểu "đây là Khổ tập" (ayaṃ dukkhasamudayo).
Esa nayo kusalañca kusalamūlañcāti etthāpi.
This same method applies to and the wholesome, and the root of the wholesome.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho kusalañca kusalamūlañcā (thiện và cội rễ thiện).
Yathā cettha, evaṃ ito paresu sabbavāresu kiccavaseneva vatthupajānanā veditabbā.
And just as here, so in all the following sections, the knowing of the matter should be understood in terms of function.
Cũng như ở đây, trong tất cả các trường hợp sau, sự hiểu biết về đối tượng (vatthupajānanā) phải được hiểu theo chức năng (kiccavaseneva).
Ettāvatāpīti ettakena iminā akusalādippajānanenāpi.
To this extent: By this much, by this knowing of the unwholesome and so forth.
Ettāvatāpī (đến mức độ này) là ngay cả với sự hiểu biết về bất thiện, v.v., đến mức độ này.
Sammādiṭṭhi hotīti vuttappakārāya lokuttarasammādiṭṭhiyā samannāgato hoti.
Is one of right view: He is endowed with the supramundane right view of the kind described.
Sammādiṭṭhi hoti (có chánh kiến) là thành tựu với chánh kiến siêu thế (lokuttarasammādiṭṭhiyā) đã được nói đến.
Ujugatāssa…pe… imaṃ saddhammanti ettāvatā saṃkhittadesanā niṭṭhitā hoti.
His view is straightened... he has come to this true Dhamma: With this much, the concise teaching is concluded.
Với lời dạy ujugatāssa…pe… imaṃ saddhamma (cái thấy của vị ấy ngay thẳng... đã đến với Chánh Pháp này), sự thuyết giảng tóm tắt đã kết thúc.
Desanāyeva cesā saṃkhittā, tesaṃ pana bhikkhūnaṃ vitthāravaseneva sammāmanasikārappaṭivedho veditabbo.
And this teaching is concise, but for those bhikkhus, the right attention and penetration should be understood as being in detail.
Chỉ là sự thuyết giảng được tóm tắt, nhưng sự thâm nhập bằng tác ý đúng đắn (sammāmanasikārappaṭivedho) của các Tỳ-khưu ấy phải được hiểu là đã được giải thích chi tiết.
Dutiyavāre pana desanāpi vitthārena manasikārappaṭivedhopi vitthāreneva vuttoti veditabbo.
In the second section, however, it should be understood that both the teaching and the attention and penetration are stated in detail.
Tuy nhiên, trong trường hợp thứ hai, cả sự thuyết giảng (desanāpi) và sự thâm nhập bằng tác ý (manasikārappaṭivedhopi) đều được nói đến một cách chi tiết.
Tattha ‘‘saṃkhittadesanāya dve heṭṭhimamaggā, vitthāradesanāya dve uparimamaggā kathitā’’ti bhikkhū āhaṃsu vitthāradesanāvasāne ‘‘sabbaso rāgānusayaṃ pahāyā’’tiādivacanaṃ sampassamānā.
Therein, the bhikkhus said, "In the concise teaching, the two lower paths are taught; in the detailed teaching, the two higher paths are taught," seeing the words at the end of the detailed teaching, such as "having completely abandoned the underlying tendency to lust."
Ở đó, các Tỳ-khưu nói rằng: "Trong sự thuyết giảng tóm tắt, hai Thánh đạo thấp hơn đã được nói đến; trong sự thuyết giảng chi tiết, hai Thánh đạo cao hơn đã được nói đến," khi họ xem xét lời dạy "đã từ bỏ hoàn toàn tùy miên tham ái" (sabbaso rāgānusayaṃ pahāyā) và những lời tương tự ở cuối phần thuyết giảng chi tiết.
Thero panāha ‘‘saṃkhittadesanāyapi cattāro maggā rāsito kathitā, vitthāradesanāyapī’’ti.
But the Elder said, "In the concise teaching also, the four paths are taught collectively, and in the detailed teaching as well."
Nhưng vị Trưởng lão nói: "Trong sự thuyết giảng tóm tắt, bốn Thánh đạo đã được nói đến một cách tổng quát; và trong sự thuyết giảng chi tiết cũng vậy."
Yā cāyaṃ idha saṃkhittavitthāradesanāsu vicāraṇā āvikatā, sā sabbavāresu idha vuttanayeneva veditabbā.
And this investigation into the concise and detailed teachings that has been revealed here should be understood in all sections in the way stated here.
Và sự phân tích (vicāraṇā) về sự thuyết giảng tóm tắt và chi tiết được trình bày ở đây, phải được hiểu theo cách đã nói ở đây trong tất cả các trường hợp.
Apubbānuttānapadavaṇṇanāmattameva hi ito paraṃ karissāma.
For from now on, we shall only provide a commentary on terms that have not previously appeared or been explained.
Từ đây trở đi, chúng ta sẽ chỉ giải thích những từ ngữ mới và chưa rõ ràng.
Tattha paṭhamavārassa tāva vitthāradesanāya ‘‘pāṇātipāto kho, āvuso, akusala’’ntiādīsu akosallappavattiyā akusalaṃ veditabbaṃ, parato vattabbakusalappaṭipakkhato vā.
Therein, in the detailed teaching of the first section, in passages such as "The destruction of life, friends, is unwholesome," the unwholesome should be understood as arising from unskillfulness, or as the opposite of the wholesome, which will be discussed later.
Trong đó, đối với phần thuyết giảng chi tiết của trường hợp thứ nhất, trong các câu như "Này các hiền giả, sát sinh (pāṇātipāto) là bất thiện (akusala)", bất thiện (akusala) phải được hiểu là sự không khéo léo (akosallappavattiyā), hoặc là đối nghịch với thiện (kusalappaṭipakkhato) sẽ được nói đến sau.
Taṃ lakkhaṇato sāvajjadukkhavipākaṃ saṃkiliṭṭhaṃ vā.
By characteristic, it is blameworthy, has painful results, or is defiled.
Đặc tính của nó là có tội lỗi, quả khổ, hoặc là ô nhiễm.
Ayaṃ tāvettha sādhāraṇapadavaṇṇanā.
This, first, is the commentary on the general terms here.
Đây là phần giải thích chung cho các từ ngữ.
Asādhāraṇesu pana pāṇassa atipāto pāṇātipāto, pāṇavadho pāṇaghātoti vuttaṃ hoti.
Among the specific terms, however, the destruction of a living being is destruction of life; it means the killing of a living being, the slaying of a living being.
Đối với những từ ngữ không chung, sát sinh (pāṇātipāto) là sự giết hại sinh vật (pāṇassa atipāto), có nghĩa là giết chết sinh vật (pāṇavadho) hay làm hại sinh vật (pāṇaghāto).
Pāṇoti cettha vohārato satto, paramatthato jīvitindriyaṃ.
Herein, a living being is, in conventional terms, a creature; in ultimate terms, it is the life faculty.
Ở đây, sinh vật (pāṇo) theo cách nói thông thường là chúng sinh (satto), theo nghĩa tối hậu là sinh mạng quyền (jīvitindriyaṃ).
Tasmiṃ pana pāṇe pāṇasaññino jīvitindriyupacchedakaupakkamasamuṭṭhāpikā kāyavacīdvārānaṃ aññataradvārappavattā vadhakacetanā pāṇātipāto.
Now, with regard to that living being, the volition to kill, occurring through one of the two doors of body or speech, which originates the effort that severs the life faculty of one who perceives it as a living being, is destruction of life.
Khi có nhận thức về sinh vật (pāṇasaññino) đối với sinh vật đó, thì sự sát sinh (pāṇātipāto) là ý muốn giết hại (vadhakacetanā) phát sinh từ một trong hai cửa thân (kāya) hoặc khẩu (vacī), gây ra hành động cắt đứt sinh mạng quyền (jīvitindriyupacchedakaupakkamasamuṭṭhāpikā).
So guṇavirahitesu tiracchānagatādīsu pāṇesu khuddake pāṇe appasāvajjo, mahāsarīre mahāsāvajjo.
That act, when directed towards living beings devoid of virtue, such as animals, is of little blame if the being is small, and of great blame if it has a large body.
Sự sát sinh đó đối với các sinh vật thiếu phẩm hạnh như loài súc sinh, sinh vật nhỏ thì tội lỗi ít (appasāvajjo), sinh vật có thân lớn thì tội lỗi nhiều (mahāsāvajjo).
Payogamahantatāya.
Because of the greatness of the effort.
Vì sự lớn lao của hành động (payogamahantatāya).
Payogasamattepi vatthumahantatāya.
Even when the effort is the same, because of the greatness of the object.
Ngay cả khi hành động tương đương, thì vì sự lớn lao của đối tượng (vatthumahantatāya).
Guṇavantesu manussādīsu appaguṇe pāṇe appasāvajjo, mahāguṇe mahāsāvajjo.
When directed towards virtuous beings, such as humans, it is of little blame if the being has little virtue, and of great blame if it has great virtue.
Đối với các sinh vật có phẩm hạnh như con người, sinh vật có ít phẩm hạnh thì tội lỗi ít, sinh vật có nhiều phẩm hạnh thì tội lỗi nhiều.
Sarīraguṇānaṃ pana samabhāve sati kilesānaṃ upakkamānañca mudutāya appasāvajjo, tibbatāya mahāsāvajjoti veditabbo.
But when the body and virtue are equal, it should be understood that it is of little blame if the defilements and the effort are weak, and of great blame if they are strong.
Khi phẩm hạnh của thân tương đương, thì do phiền não và hành động nhẹ nhàng, tội lỗi ít; do phiền não và hành động mãnh liệt, tội lỗi nhiều. Phải hiểu như vậy.
Tassa pañca sambhārā honti pāṇo, pāṇasaññitā, vadhakacittaṃ, upakkamo, tena maraṇanti.
It has five components: a living being, the perception of a living being, the intention to kill, the effort, and the resulting death.
Có năm yếu tố cấu thành (sambhārā) của nó: sinh vật (pāṇo), nhận thức về sinh vật (pāṇasaññitā), ý muốn giết hại (vadhakacittaṃ), hành động (upakkamo), và cái chết do hành động đó (tena maraṇaṃ).
Cha payogā sāhatthiko, āṇattiko, nissaggiyo, thāvaro, vijjāmayo, iddhimayoti.
There are six kinds of effort: by one's own hand, by command, by missile, by fixed trap, by magical incantation, and by psychic power.
Có sáu phương pháp (payogā): tự tay làm (sāhatthiko), ra lệnh (āṇattiko), vứt bỏ (nissaggiyo), cố định (thāvaro), bằng thần chú (vijjāmayo), bằng thần thông (iddhimayoti).
Imasmiṃ panettha vitthārīyamāne atipapañco hoti, tasmā naṃ na vitthārayāma, aññañca evarūpaṃ.
If this were to be elaborated on here, it would become too diffuse; therefore, we will not elaborate on it, nor on anything else of this kind.
Nếu giải thích chi tiết điều này ở đây sẽ trở nên quá dài dòng, vì vậy chúng tôi sẽ không giải thích chi tiết nó, cũng như những điều tương tự khác.
Atthikehi pana samantapāsādikaṃ vinayaṭṭhakathaṃ (pārā. aṭṭha. 2.172) oloketvā gahetabbo.
But those who are interested should look it up in the Samantapāsādikā, the commentary on the Vinaya.
Những ai quan tâm có thể tham khảo trong Samantapāsādikā Vinayaṭṭhakathā.
Adinnassa ādānaṃ adinnādānaṃ, parassa haraṇaṃ theyyaṃ, corikāti vuttaṃ hoti.
The taking of what is not given is taking what is not given; it means the carrying away of another's property, theft, robbery.
Lấy của không cho (adinnassa ādānaṃ) là trộm cắp (adinnādānaṃ), có nghĩa là lấy đi của người khác, hành vi trộm cắp.
Tattha adinnanti parapariggahitaṃ, yattha paro yathākāmakāritaṃ āpajjanto adaṇḍāraho anupavajjo ca hoti.
Therein, what is not given means what is possessed by another, regarding which another person, having the freedom to do as they wish, would be free from punishment and blame.
Ở đây, của không cho (adinnaṃ) là tài sản của người khác (parapariggahitaṃ), mà người khác có quyền tự do sử dụng mà không bị trừng phạt hay khiển trách.
Tasmiṃ pana parapariggahite parapariggahitasaññino tadādāyakaupakkamasamuṭṭhāpikā theyyacetanā adinnādānaṃ.
Now, with regard to that which is possessed by another, the volition to steal, which originates the effort to take it by one who perceives it as possessed by another, is taking what is not given.
Khi có nhận thức rằng đó là tài sản của người khác (parapariggahitasaññino) đối với tài sản của người khác đó, thì trộm cắp (adinnādānaṃ) là ý muốn trộm cắp (theyyacetanā) phát sinh từ hành động lấy đi tài sản đó (tadādāyakaupakkamasamuṭṭhāpikā).
Taṃ hīne parasantake appasāvajjaṃ, paṇīte mahāsāvajjaṃ.
That act is of little blame if the property of another is of low value, and of great blame if it is of high value.
Hành vi đó đối với tài sản thấp kém của người khác thì tội lỗi ít (appasāvajjaṃ), đối với tài sản quý giá thì tội lỗi nhiều (mahāsāvajjaṃ).
Vatthupaṇītatāya.
Because of the high value of the object.
Vì sự quý giá của tài sản (vatthupaṇītatāya).
Vatthusamatte sati guṇādhikānaṃ santake vatthusmiṃ mahāsāvajjaṃ.
When the object is of equal value, it is of great blame if the object belongs to those of superior virtue.
Ngay cả khi tài sản tương đương, thì đối với tài sản của những người có phẩm hạnh cao hơn, tội lỗi nhiều.
Taṃ taṃ guṇādhikaṃ upādāya tato tato hīnaguṇassa santake vatthusmiṃ appasāvajjaṃ.
In relation to that person of superior virtue, it is of little blame if the object belongs to one of lesser virtue than that.
Tùy thuộc vào phẩm hạnh cao hơn đó, đối với tài sản của những người có phẩm hạnh thấp hơn, tội lỗi ít.
Tassa pañca sambhārā honti parapariggahitaṃ, parapariggahitasaññitā, theyyacittaṃ, upakkamo, tena haraṇanti.
It has five components: the property of another, the perception that it is the property of another, the intention to steal, the effort, and the taking away by that means.
Có năm yếu tố cấu thành (sambhārā) của nó: tài sản của người khác (parapariggahitaṃ), nhận thức về tài sản của người khác (parapariggahitasaññitā), ý muốn trộm cắp (theyyacittaṃ), hành động (upakkamo), và việc lấy đi tài sản đó (tena haraṇanti).
Cha payogā sāhatthikādayova.
There are six kinds of effort, namely, by one's own hand and so on.
Có sáu phương pháp (payogā) như tự tay làm, v.v.
Te ca kho yathānurūpaṃ theyyāvahāro, pasayhāvahāro, paṭicchannāvahāro, parikappāvahāro, kusāvahāroti imesaṃ avahārānaṃ vasena pavattāti ayamettha saṅkhepo.
And these proceed, according to the circumstances, by means of these ways of carrying away: carrying away by theft, carrying away by force, carrying away by concealment, carrying away by false measure, and carrying away by fraudulent lot—this is the summary here.
Tóm lại, những hành vi này xảy ra tùy theo các loại trộm cắp như trộm cắp tài sản (theyyāvahāro), cướp giật (pasayhāvahāro), trộm cắp lén lút (paṭicchannāvahāro), trộm cắp bằng mưu kế (parikappāvahāro), trộm cắp bằng cách lừa gạt (kusāvahāroti).
Vitthāro pana samantapāsādikāyaṃ (pārā. aṭṭha. 1.92) vutto.
The detailed explanation, however, is given in the Samantapāsādikā.
Tuy nhiên, phần giải thích chi tiết đã được trình bày trong bộ Samantapāsādikā.
Tattha agamanīyaṭṭhānaṃ nāma purisānaṃ tāva māturakkhitā, piturakkhitā, mātāpiturakkhitā, bhāturakkhitā, bhaginirakkhitā, ñātirakkhitā, gottarakkhitā, dhammarakkhitā, sārakkhā, saparidaṇḍāti māturakkhitādayo dasa; dhanakkītā, chandavāsinī, bhogavāsinī, paṭavāsinī, odapattakinī, obhaṭacumbaṭā, dāsī ca bhariyā ca, kammakārī ca bhariyā ca, dhajāhatā, muhuttikāti etā ca dhanakkītādayo dasāti vīsati itthiyo.
Therein, an illicit partner for men, firstly, are ten types of women: one protected by her mother, one protected by her father, one protected by her mother and father, one protected by her brother, one protected by her sister, one protected by her relatives, one protected by her clan, one protected by the Dhamma, one with a guardian, and one who is betrothed; and ten other types: one bought with wealth, one living willingly, one living for wealth, one living for clothing, one ritually accepted, one taken from a water pot, one who is both a slave and a wife, one who is both a worker and a wife, one captured in war, and a temporary wife—thus there are twenty types of women.
Trong đó, những nơi không nên đến (agamanīyaṭṭhāna) đối với nam giới là mười loại phụ nữ được bảo vệ bởi mẹ, bởi cha, bởi cha mẹ, bởi anh em, bởi chị em, bởi bà con, bởi gia tộc, bởi pháp, những người có phòng hộ, và những người bị trừng phạt; và mười loại phụ nữ khác như người được mua bằng tiền, người sống theo ý muốn, người sống nhờ tài sản, người sống nhờ y phục, người đã nhúng tay vào bát nước, người đã đội khăn lên đầu, người nô tì và là vợ, người làm công và là vợ, người bị bắt làm tù binh, và người vợ tạm thời – tổng cộng là hai mươi loại phụ nữ.
Itthīsu pana dvinnaṃ sārakkhāsaparidaṇḍānaṃ, dasannañca dhanakkītādīnanti dvādasannaṃ itthīnaṃ aññe purisā, idaṃ agamanīyaṭṭhānaṃ nāma.
For women, however, other men are an illicit partner with respect to the twelve types of women: the two with a guardian and who are betrothed, and the ten who are bought with wealth and so on.
Đối với phụ nữ, những người đàn ông khác ngoài chồng của họ là những nơi không nên đến đối với mười hai loại phụ nữ: hai loại có phòng hộ và bị trừng phạt, và mười loại bắt đầu từ người được mua bằng tiền.
So panesa micchācāro sīlādiguṇarahite agamanīyaṭṭhāne appasāvajjo, sīlādiguṇasampanne mahāsāvajjo.
This wrong conduct is slightly blameworthy in the case of an illicit partner who is devoid of qualities such as virtue, and greatly blameworthy in one endowed with qualities such as virtue.
Tà hạnh này ít tội lỗi nếu diễn ra ở nơi không nên đến mà thiếu các phẩm chất như giới, và rất tội lỗi nếu diễn ra ở nơi không nên đến mà có đầy đủ các phẩm chất như giới.
Tassa cattāro sambhārā agamanīyavatthu, tasmiṃ sevanacittaṃ, sevanapayogo, maggenamaggappaṭipattiadhivāsananti.
Its four components are: an illicit object, the thought of engaging with it, the effort of engaging, and the consenting to the union of the paths.
Nó có bốn yếu tố cấu thành: đối tượng không nên đến (phụ nữ), ý muốn giao cấu với đối tượng đó, sự thực hành giao cấu, và sự chấp nhận việc vượt qua giới hạn qua đường đạo.
Eko payogo sāhatthiko eva.
There is only one kind of effort: that done by oneself.
Chỉ có một loại thực hành là tự mình thực hiện.
Musāti visaṃvādanapurekkhārassa atthabhañjako vacīpayogo kāyapayogo vā.
Falsehood is a verbal or bodily effort that destroys another's welfare, with the intention to deceive.
Musā (nói dối) là hành vi lời nói hoặc hành vi thân thể làm tổn hại lợi ích của người khác với ý đồ lừa dối.
Visaṃvādanādhippāyena panassa paravisaṃvādanakakāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā cetanā musāvādo.
With the intention to deceive, the volition that gives rise to the bodily or verbal effort to deceive another is false speech.
Ý muốn lừa dối người khác, phát sinh từ hành vi thân thể hoặc lời nói nhằm lừa dối, đó chính là musāvādo (nói dối).
Aparo nayo musāti abhūtaṃ atacchaṃ vatthu.
Another way: ‘falsehood’ is an unreal, untrue matter.
Một cách giải thích khác: Musā là sự việc không có thật, không đúng sự thật.
Vādoti tassa bhūtato tacchato viññāpanaṃ.
‘Speech’ is the communicating of it as real and true.
Vādo (lời nói) là việc làm cho người khác biết sự việc đó là có thật, là đúng sự thật.
Lakkhaṇato pana atathaṃ vatthuṃ tathato paraṃ viññāpetukāmassa tathāviññattisamuṭṭhāpikā cetanā musāvādo.
By characteristic, however, false speech is the volition that gives rise to the communication for one who wishes to make another know an untrue matter as true.
Theo đặc tính, musāvādo là ý muốn làm cho người khác biết một sự việc không đúng sự thật là đúng sự thật, phát sinh từ sự biểu hiện như vậy.
So yamatthaṃ bhañjati, tassa appatāya appasāvajjo, mahantatāya mahāsāvajjo.
According to the welfare it destroys, it is slightly blameworthy if it is small, and greatly blameworthy if it is great.
Lời nói dối này ít tội lỗi nếu làm tổn hại một lợi ích nhỏ, và rất tội lỗi nếu làm tổn hại một lợi ích lớn.
Apica gahaṭṭhānaṃ attano santakaṃ adātukāmatāya natthītiādinayappavatto appasāvajjo, sakkhinā hutvā atthabhañjanatthaṃ vutto mahāsāvajjo.
Furthermore, for householders, it is slightly blameworthy when, out of unwillingness to give their own property, they say, "There is none," and so forth; it is greatly blameworthy when spoken as a witness to destroy another's welfare.
Hơn nữa, đối với gia chủ, lời nói dối như "không có" khi không muốn cho tài sản của mình, thì ít tội lỗi; nhưng lời nói dối được nói ra với tư cách là nhân chứng để làm tổn hại lợi ích thì rất tội lỗi.
Pabbajitānaṃ appakampi telaṃ vā sappiṃ vā labhitvā hasādhippāyena ‘‘ajja gāme telaṃ nadīmaññe sandatī’’ti purāṇakathānayena pavatto appasāvajjo, adiṭṭhaṃyeva pana diṭṭhantiādinā nayena vadantānaṃ mahāsāvajjo.
For the ordained, after receiving even a little oil or ghee, it is slightly blameworthy if spoken in jest, in the manner of an old tale, such as, "Today, oil is flowing like a river in the village"; but it is greatly blameworthy for those who speak in a way such as declaring what was not seen as seen.
Đối với người xuất gia, việc nhận được một ít dầu hoặc bơ rồi nói đùa theo cách nói chuyện cũ rằng "hôm nay trong làng, dầu chảy như sông", thì ít tội lỗi; nhưng việc nói những điều chưa thấy là đã thấy, v.v., thì rất tội lỗi.
Tassa cattāro sambhārā honti atathaṃ vatthu, visaṃvādanacittaṃ, tajjo vāyāmo, parassa tadatthavijānananti.
It has four components: an untrue matter, the intention to deceive, the effort arising from it, and the other person's understanding of that meaning.
Nó có bốn yếu tố cấu thành: sự việc không đúng sự thật, ý muốn lừa dối, nỗ lực tương ứng, và việc người khác hiểu được ý nghĩa đó.
Eko payogo sāhatthikova.
There is only one kind of effort: that done by oneself.
Chỉ có một loại thực hành là tự mình thực hiện.
So kāyena vā kāyappaṭibaddhena vā vācāya vā visaṃvādakakiriyākaraṇe daṭṭhabbo.
This should be understood as occurring through the body, through something connected to the body, or through speech, by performing a deceptive action.
Điều này cần được hiểu là hành vi lừa dối được thực hiện bằng thân, bằng vật liên quan đến thân, hoặc bằng lời nói.
Tāya ce kiriyāya paro tamatthaṃ jānāti, ayaṃ kiriyāsamuṭṭhāpikacetanākkhaṇeyeva musāvādakammunā bajjhati.
If by that action the other person understands that meaning, one is bound by the kamma of false speech at the very moment of the volition that gave rise to the action.
Nếu người khác hiểu được ý nghĩa đó qua hành vi ấy, thì người đó bị ràng buộc bởi nghiệp nói dối ngay tại khoảnh khắc ý muốn phát sinh hành vi đó.
Pisuṇā vācātiādīsu yāya vācāya yassa taṃ vācaṃ bhāsati, tassa hadaye attano piyabhāvaṃ parassa ca suññabhāvaṃ karoti, sā pisuṇā vācā.
In ‘slanderous speech,’ etc., the speech by which, when spoken to someone, one creates a feeling of affection for oneself and a feeling of emptiness toward another in that person's heart, is slanderous speech.
Trong các loại như pisuṇā vācā (lời nói chia rẽ), lời nói nào khi nói với ai đó, làm cho người đó cảm thấy mình được yêu mến và người kia bị xa lánh, đó là pisuṇā vācā.
Yāya pana attānampi parampi pharusampi karoti, sā vācā sayampi pharusā neva kaṇṇasukhā na hadayasukhā vā, ayaṃ pharusā vācā.
But the speech that makes both oneself and another harsh, and that speech which is itself harsh, being pleasant neither to the ear nor to the heart—this is harsh speech.
Còn lời nói nào làm cho cả mình và người khác trở nên thô bạo, lời nói đó tự nó đã thô bạo, không êm tai, cũng không an lòng, đó là pharusā vācā (lời nói thô ác).
Yena samphaṃ palapati niratthakaṃ, so samphappalāpo.
That by which one prattles frivolously and uselessly is idle chatter.
Lời nói vô ích, vô nghĩa mà người ta nói, đó là samphappalāpo (lời nói vô ích).
Tesaṃ mūlabhūtā cetanāpi pisuṇāvācādināmameva labhati, sā eva ca idha adhippetāti.
The underlying volition for these also receives the name ‘slanderous speech,’ etc., and that is what is intended here.
Ý muốn căn bản của những lời nói này cũng được gọi là pisuṇāvācā, v.v., và chính ý muốn đó được đề cập ở đây.
Tattha saṃkiliṭṭhacittassa paresaṃ vā bhedāya attano piyakamyatāya vā kāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā cetanā pisuṇā vācā.
In that context, the volition of a person with a defiled mind that gives rise to bodily or verbal effort, either to divide others or out of a desire for their own affection, is slanderous speech.
Trong đó, pisuṇā vācā là ý muốn phát sinh từ hành vi thân thể hoặc lời nói, của một tâm ô nhiễm, nhằm chia rẽ người khác hoặc nhằm làm cho mình được yêu mến.
Sā yassa bhedaṃ karoti, tassa appaguṇatāya appasāvajjā, mahāguṇatāya mahāsāvajjā.
It is slightly blameworthy if the person being divided has few good qualities, and greatly blameworthy if they have great qualities.
Lời nói chia rẽ này ít tội lỗi nếu người bị chia rẽ có ít phẩm chất, và rất tội lỗi nếu người bị chia rẽ có nhiều phẩm chất.
Tassā cattāro sambhārā bhinditabbo paro, ‘‘iti ime nānā bhavissanti vinā bhavissantī’’ti bhedapurekkhāratā vā, ‘‘ahaṃ piyo bhavissāmi vissāsiko’’ti piyakamyatā vā, tajjo vāyāmo, tassa tadatthavijānananti.
Its four components are: another person who can be divided; the intention to divide, such as, "Thus they will be separated, they will be apart," or the desire for affection, such as, "I will be dear, I will be trusted"; the effort arising from it; and that person's understanding of its meaning.
Nó có bốn yếu tố cấu thành: người bị chia rẽ, ý đồ chia rẽ ("họ sẽ trở nên xa cách nhau, họ sẽ chia lìa nhau") hoặc ý muốn được yêu mến ("tôi sẽ được yêu mến, được tin cậy"), nỗ lực tương ứng, và việc người kia hiểu được ý nghĩa đó.
Parassa mammacchedakakāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā ekantapharusā cetanā pharusā vācā.
Harsh speech is the utterly harsh volition that gives rise to bodily or verbal effort that pierces another's heart.
Pharusā vācā là ý muốn hoàn toàn thô bạo, phát sinh từ hành vi thân thể hoặc lời nói làm tổn thương sâu sắc người khác.
Tassa āvibhāvatthamidaṃ vatthu – eko kira dārako mātuvacanaṃ anādiyitvā araññaṃ gacchati, taṃ mātā nivattetuṃ asakkontī ‘‘caṇḍā taṃ mahiṃsī anubandhatū’’ti akkosi.
To illustrate this, there is a story: A certain boy, not heeding his mother's words, goes to the forest. His mother, unable to make him return, cursed him, saying, "May a fierce buffalo chase you."
Để làm rõ điều này, có một câu chuyện như sau: Có một cậu bé không nghe lời mẹ mà đi vào rừng. Người mẹ không thể ngăn cản được, bèn nguyền rủa: "Mong con trâu cái hung dữ đuổi theo con!"
Athassa tattheva araññe mahiṃsī uṭṭhāsi.
Then, right there in the forest, a buffalo rose up before him.
Thế rồi, một con trâu cái xuất hiện ngay trong rừng.
Dārako ‘‘yaṃ mama mātā mukhena kathesi taṃ mā hotu, yaṃ cittena cintesi taṃ hotū’’ti saccakiriyamakāsi.
The boy made an act of truth, saying, "May what my mother spoke with her mouth not come to be, but may what she thought in her mind come to be."
Cậu bé lập lời chân thật rằng: "Điều mẹ con nói bằng miệng, xin đừng xảy ra. Điều mẹ con nghĩ trong tâm, xin hãy xảy ra."
Mahiṃsī tattheva baddhā viya aṭṭhāsi.
The buffalo stood right there as if bound.
Con trâu cái liền đứng yên như bị trói tại chỗ.
Evaṃ mammacchedakopi payogo cittasaṇhatāya pharusā vācā na hoti.
Thus, even an effort that pierces the heart is not harsh speech if the mind is gentle.
Như vậy, ngay cả một hành vi làm tổn thương sâu sắc cũng không phải là lời nói thô ác nếu tâm ý dịu dàng.
Mātāpitaro hi kadāci puttake evampi vadanti ‘‘corā vo khaṇḍākhaṇḍikaṃ karontū’’ti, uppalapattampi ca nesaṃ upari patantaṃ na icchanti.
Indeed, parents sometimes say such things to their children as, "May thieves cut you to pieces," yet they would not wish even a lotus petal to fall upon them.
Cha mẹ đôi khi cũng nói với con cái rằng: "Mong lũ cướp chặt các con thành từng mảnh!", nhưng họ không hề muốn ngay cả một cánh sen rơi trên người con.
Ācariyupajjhāyā ca kadāci nissitake evaṃ vadanti ‘‘kiṃ ime ahirikā anottappino caranti niddhamatha ne’’ti.
And teachers and preceptors sometimes say this of their pupils: "Why do these shameless and reckless ones wander about? Expel them."
Các vị thầy và thầy tế độ đôi khi cũng nói với các đệ tử rằng: "Tại sao những kẻ vô liêm sỉ, không biết hổ thẹn này lại đi lang thang? Hãy đuổi chúng đi!"
Atha kho nesaṃ āgamādhigamasampattiṃ icchanti.
Yet they wish for their attainment in learning and realization.
Thế nhưng, họ lại mong muốn các đệ tử đạt được thành tựu trong học vấn và chứng đắc.
Yathā ca cittasaṇhatāya pharusā vācā na hoti, evaṃ vacanasaṇhatāya apharusā vācāpi na hoti.
And just as it is not harsh speech when the mind is gentle, so too it is not non-harsh speech when the words are gentle.
Cũng như lời nói thô ác không phải là thô ác nếu tâm ý dịu dàng, thì lời nói dịu dàng cũng không phải là không thô ác nếu tâm ý thô bạo.
Na hi mārāpetukāmassa ‘‘imaṃ sukhaṃ sayāpethā’’ti vacanaṃ apharusā vācā hoti.
For one who wishes to have another killed, the words "Let this one sleep peacefully" are not non-harsh speech.
Lời nói "Hãy cho người này ngủ yên bình" không phải là lời nói không thô ác đối với người muốn giết hại.
Cittapharusatāya panesā pharusā vācāva.
Due to the harshness of the mind, it is indeed harsh speech.
Mà lời nói này chính là lời nói thô ác do tâm ý thô bạo.
Sā yaṃ sandhāya pavattitā, tassa appaguṇatāya appasāvajjā, mahāguṇatāya mahāsāvajjā.
It is slightly blameworthy if the person to whom it is directed has few good qualities, and greatly blameworthy if they have great qualities.
Lời nói này ít tội lỗi nếu người bị nhắm đến có ít phẩm chất, và rất tội lỗi nếu người bị nhắm đến có nhiều phẩm chất.
Tassā tayo sambhārā akkositabbo paro, kupitacittaṃ, akkosanāti.
Its three components are: another person to be reviled, an angered mind, and the act of reviling.
Nó có ba yếu tố cấu thành: người bị mắng chửi, tâm sân hận, và hành vi mắng chửi.
Abhijjhāyatīti abhijjhā, parabhaṇḍābhimukhī hutvā tanninnatāya pavattatīti attho.
It covets, thus it is covetousness; the meaning is that it arises directed towards another's property, with an inclination for it.
Abhijjhāyati có nghĩa là abhijjhā (tham lam), tức là hướng về tài sản của người khác và phát sinh với ý muốn chiếm hữu.
Sā ‘‘aho vata idaṃ mamassā’’ti evaṃ parabhaṇḍābhijjhāyanalakkhaṇā.
Its characteristic is coveting another's property in this way: "Oh, that this were mine!"
Nó có đặc tính là tham lam tài sản của người khác, với ý nghĩ "Ôi, ước gì cái này là của mình!"
Adinnādānaṃ viya appasāvajjā ca mahāsāvajjā ca.
Like taking what is not given, it can be slightly blameworthy or greatly blameworthy.
Nó cũng ít tội lỗi và rất tội lỗi như việc lấy của không cho.
Tassā dve sambhārā parabhaṇḍaṃ, attano pariṇāmanañca.
Its two components are: another's property, and appropriating it to oneself.
Nó có hai yếu tố cấu thành: tài sản của người khác, và việc biến nó thành của mình.
Parabhaṇḍavatthuke hi lobhe uppannepi na tāva kammapathabhedo hoti, yāva ‘‘aho vatīdaṃ mamassā’’ti attano na pariṇāmeti.
For even when greed arises concerning another's property, the course of kamma is not broken until one appropriates it to oneself, thinking, "Oh, that this were mine!"
Thật vậy, ngay cả khi lòng tham phát sinh đối với tài sản của người khác, con đường nghiệp vẫn chưa bị phá vỡ cho đến khi người ta nghĩ "Ôi, ước gì cái này là của mình!" và biến nó thành của mình.
Hitasukhaṃ byāpādayatīti byāpādo.
It destroys well-being and happiness, thus it is ill will.
Hành vi làm tổn hại hạnh phúc của người khác được gọi là byāpādo (ác ý).
So paravināsāya manopadosalakkhaṇo, pharusā vācā viya appasāvajjo mahāsāvajjo ca.
Its characteristic is mental corruption for the destruction of another; like harsh speech, it can be slightly or greatly blameworthy.
Nó có đặc tính là tâm ý xấu xa nhằm hủy hoại người khác, và cũng ít tội lỗi hay rất tội lỗi như lời nói thô ác.
Tassa dve sambhārā parasatto ca, tassa ca vināsacintā.
Its two components are: another being, and the thought of their destruction.
Nó có hai yếu tố cấu thành: người khác, và ý nghĩ hủy hoại người đó.
Parasattavatthuke hi kodhe uppannepi na tāva kammapathabhedo hoti, yāva ‘‘aho vatāyaṃ ucchijjeyya vinasseyyā’’ti tassa vināsaṃ na cinteti.
Indeed, even when anger with another being as its object has arisen, a breach of the course of kamma does not yet occur so long as one does not contemplate that being’s destruction, thinking: “Oh, may this one be cut off, may this one perish!”
Thật vậy, khi cơn giận nổi lên đối với một chúng sanh khác, thì nghiệp đạo chưa thành tựu cho đến khi người ấy chưa nghĩ đến sự hủy diệt của chúng sanh đó, rằng: “Ôi! Ước gì người này bị tiêu diệt, bị hủy hoại!”
Yathābhuccagahaṇābhāvena micchā passatīti micchādiṭṭhi.
It sees wrongly through the absence of grasping things as they truly are; thus, it is wrong view.
Vì thấy sai lầm do không nắm bắt được sự thật, nên gọi là tà kiến (micchādiṭṭhi).
Sā ‘‘natthi dinna’’ntiādinā nayena viparītadassanalakkhaṇā.
It has the characteristic of perverse seeing, in the manner of “There is nothing given,” and so on.
Tà kiến đó có đặc tính là thấy sai lệch theo cách như: “Không có bố thí,” v.v.
Samphappalāpo viya appasāvajjā mahāsāvajjā ca.
Like frivolous speech, it can be of minor fault and of major fault.
Cũng như lời nói phù phiếm (samphappalāpa), có thể là tội nhẹ hoặc tội nặng.
Apica aniyatā appasāvajjā, niyatā mahāsāvajjā.
Moreover, the non-fixed wrong view is of minor fault; the fixed wrong view is of major fault.
Hơn nữa, tà kiến bất định (aniyatā) là tội nhẹ, tà kiến cố định (niyatā) là tội nặng.
Tassā dve sambhārā vatthuno ca gahitākāraviparītatā, yathā ca taṃ gaṇhāti, tathābhāvena tassupaṭṭhānanti.
Its two components are the perversity of the object and the mode in which it is grasped, and its appearance in accordance with how it is grasped.
Tà kiến có hai yếu tố: sự sai lệch trong cách nắm bắt đối tượng, và sự hiện hữu của đối tượng theo cách mà người ấy nắm bắt.
Koṭṭhāsatoti paṭipāṭiyā satta, micchādiṭṭhi cāti ime aṭṭha kammapathā eva honti, no mūlāni.
In terms of category: the first seven in sequence and wrong view—these eight are only courses of kamma, not roots.
Về phần, bảy nghiệp đầu tiên theo thứ tự và tà kiến (micchādiṭṭhi) – tám nghiệp này chỉ là nghiệp đạo (kammapatha), không phải là căn bản (mūla).
Abhijjhābyāpādā kammapathā ceva mūlāni ca.
Covetousness and ill will are both courses of kamma and roots.
Tham lam và sân hận (abhijjhābyāpādā) vừa là nghiệp đạo vừa là căn bản.
Abhijjhā hi mūlaṃ patvā lobho akusalamūlaṃ hoti.
Indeed, covetousness, when it reaches the level of a root, becomes greed, an unwholesome root.
Thật vậy, tham lam khi đạt đến cấp độ căn bản thì trở thành tham ái (lobha), là căn bản bất thiện.
Byāpādo doso akusalamūlaṃ.
Ill will becomes hatred, an unwholesome root.
Sân hận (byāpāda) là sân (dosa), là căn bản bất thiện.
Ārammaṇatoti pāṇātipāto jīvitindriyārammaṇato saṅkhārārammaṇo hoti.
In terms of object: destroying life has formations as its object, due to its object being the life faculty.
Về đối tượng, sát sanh (pāṇātipāta) có đối tượng là sinh mạng (jīvitindriya), là đối tượng của các hành (saṅkhārārammaṇa).
Adinnādānaṃ sattārammaṇaṃ vā saṅkhārārammaṇaṃ vā.
Taking what is not given has either a being or formations as its object.
Trộm cắp (adinnādāna) có đối tượng là chúng sanh (sattārammaṇa) hoặc đối tượng của các hành (saṅkhārārammaṇa).
Micchācāro phoṭṭhabbavasena saṅkhārārammaṇo.
Sexual misconduct has formations as its object, by way of the tangible object.
Tà dâm (micchācāra) có đối tượng là các hành (saṅkhārārammaṇa) theo phương diện xúc chạm.
Sattārammaṇotipi eke.
Some say it has a being as its object.
Một số vị nói rằng nó cũng có đối tượng là chúng sanh (sattārammaṇa).
Musāvādo sattārammaṇo vā saṅkhārārammaṇo vā.
False speech has either a being or formations as its object.
Nói dối (musāvāda) có đối tượng là chúng sanh (sattārammaṇa) hoặc đối tượng của các hành (saṅkhārārammaṇa).
Tathā pisuṇā vācā.
Likewise for slanderous speech.
Tương tự, nói lời đâm thọc (pisuṇā vācā).
Pharusā vācā sattārammaṇāva.
Harsh speech has only a being as its object.
Nói lời thô ác (pharusā vācā) chỉ có đối tượng là chúng sanh (sattārammaṇa).
Samphappalāpo diṭṭhasutamutaviññātavasena sattārammaṇo vā saṅkhārārammaṇo vā, tathā abhijjhā.
Frivolous speech has either a being or formations as its object, by way of what is seen, heard, sensed, or cognized; likewise for covetousness.
Nói lời phù phiếm (samphappalāpa) có đối tượng là chúng sanh (sattārammaṇa) hoặc đối tượng của các hành (saṅkhārārammaṇa) tùy theo điều đã thấy, đã nghe, đã cảm nhận, đã biết; tham lam (abhijjhā) cũng vậy.
Byāpādo sattārammaṇova.
Ill will has only a being as its object.
Sân hận (byāpāda) chỉ có đối tượng là chúng sanh (sattārammaṇa).
Micchādiṭṭhi tebhūmakadhammavasena saṅkhārārammaṇā.
Wrong view has formations as its object, by way of the dhammas of the three planes of existence.
Tà kiến (micchādiṭṭhi) có đối tượng là các hành (saṅkhārārammaṇā) theo phương diện các pháp thuộc ba cõi (tebhūmakadhamma).
Vedanātoti pāṇātipāto dukkhavedano hoti.
In terms of feeling: destroying life is accompanied by painful feeling.
Về cảm thọ, sát sanh (pāṇātipāta) là cảm thọ khổ (dukkhavedana).
Kiñcāpi hi rājāno coraṃ disvā hasamānāpi ‘‘gacchatha naṃ ghātethā’’ti vadanti, sanniṭṭhāpakacetanā pana nesaṃ dukkhasampayuttāva hoti.
For although kings, upon seeing a thief, may say with a laugh, “Go and execute him,” their decisive cetanā is indeed associated with pain.
Mặc dù các vị vua khi thấy kẻ trộm có thể cười mà nói: “Hãy đi giết hắn!”, nhưng tư tâm sở quyết định của họ vẫn là đồng sanh với khổ thọ.
Adinnādānaṃ tivedanaṃ.
Taking what is not given is accompanied by any of the three feelings.
Trộm cắp (adinnādāna) có ba loại cảm thọ (tivedana).
Micchācāro sukhamajjhattavasena dvivedano, sanniṭṭhāpakacitte pana majjhattavedano na hoti.
Sexual misconduct is accompanied by two feelings, by way of pleasure and neutrality, but in the decisive consciousness, it is not accompanied by neutral feeling.
Tà dâm (micchācāra) có hai loại cảm thọ (dvivedana) theo phương diện lạc thọ và xả thọ, nhưng trong tâm quyết định thì không phải là xả thọ.
Musāvādo tivedano, tathā pisuṇā vācā.
False speech is accompanied by any of the three feelings; likewise for slanderous speech.
Nói dối (musāvāda) có ba loại cảm thọ (tivedana), nói lời đâm thọc (pisuṇā vācā) cũng vậy.
Pharusā vācā dukkhavedanāva.
Harsh speech is only accompanied by painful feeling.
Nói lời thô ác (pharusā vācā) chỉ có cảm thọ khổ (dukkhavedanā).
Samphappalāpo tivedano.
Frivolous speech is accompanied by any of the three feelings.
Nói lời phù phiếm (samphappalāpa) có ba loại cảm thọ (tivedana).
Abhijjhā sukhamajjhattavasena dvivedanā, tathā micchādiṭṭhi.
Covetousness is accompanied by two feelings, by way of pleasure and neutrality; likewise for wrong view.
Tham lam (abhijjhā) có hai loại cảm thọ (dvivedanā) theo phương diện lạc thọ và xả thọ, tà kiến (micchādiṭṭhi) cũng vậy.
Byāpādo dukkhavedano.
Ill will is accompanied by painful feeling.
Sân hận (byāpāda) là cảm thọ khổ (dukkhavedano).
Mūlatoti pāṇātipāto dosamohavasena dvimūlako hoti.
In terms of root: destroying life is two-rooted, by way of hatred and delusion.
Về căn bản, sát sanh (pāṇātipāta) có hai căn bản (dvimūlako) là sân và si (dosamoha).
Adinnādānaṃ dosamohavasena vā lobhamohavasena vā.
Taking what is not given is either by way of hatred and delusion, or by way of greed and delusion.
Trộm cắp (adinnādāna) có hai căn bản là sân và si (dosamoha) hoặc tham và si (lobhamoha).
Micchācāro lobhamohavasena.
Sexual misconduct is by way of greed and delusion.
Tà dâm (micchācāra) có hai căn bản là tham và si (lobhamoha).
Musāvādo dosamohavasena vā lobhamohavasena vā, tathā pisuṇā vācā samphappalāpo ca.
False speech is either by way of hatred and delusion, or by way of greed and delusion; likewise for slanderous speech and frivolous speech.
Nói dối (musāvāda) có hai căn bản là sân và si (dosamoha) hoặc tham và si (lobhamoha), nói lời đâm thọc (pisuṇā vācā) và nói lời phù phiếm (samphappalāpo) cũng vậy.
Pharusā vācā dosamohavasena.
Harsh speech is by way of hatred and delusion.
Nói lời thô ác (pharusā vācā) có hai căn bản là sân và si (dosamoha).
Abhijjhā mohavasena ekamūlā, tathā byāpādo.
Covetousness is one-rooted, by way of delusion; likewise for ill will.
Tham lam (abhijjhā) có một căn bản (ekamūlā) là si (moha), sân hận (byāpādo) cũng vậy.
Micchādiṭṭhi lobhamohavasena dvimūlāti.
Wrong view is two-rooted, by way of greed and delusion.
Tà kiến (micchādiṭṭhi) có hai căn bản (dvimūlā) là tham và si (lobhamoha).
Lobho akusalamūlantiādīsu lubbhatīti lobho.
In the phrase greed is an unwholesome root, etc., it clings, thus it is greed.
Trong các câu như " Tham ái là căn bản bất thiện" (Lobho akusalamūlaṃ), tham ái (lobho) là sự dính mắc.
Dussatīti doso.
It is corrupt, thus it is hatred.
Sân (doso) là sự phẫn nộ.
Muyhatīti moho.
It is deluded, thus it is delusion.
Si (moho) là sự mê mờ.
Tesu lobho sayañca akusalo sāvajjadukkhavipākaṭṭhena, imesañca pāṇātipātādīnaṃ akusalānaṃ kesañci sampayuttappabhāvakaṭṭhena kesañci upanissayapaccayaṭṭhena mūlanti akusalamūlaṃ.
Among these, greed is itself unwholesome in the sense of being faulty and having a painful result, and it is a root of these unwholesome states beginning with destroying life—for some in the sense of being a conjoined cause, and for others in the sense of being a decisive support condition. Thus, it is an unwholesome root.
Trong số đó, tham ái tự nó là bất thiện vì có lỗi lầm và quả khổ, đồng thời là căn bản bất thiện vì là đồng sanh và là duyên y chỉ (upanissayapaccaya) cho một số nghiệp bất thiện như sát sanh, v.v.
Vuttampi cetaṃ ‘‘ratto kho āvuso rāgena abhibhūto pariyādinnacitto pāṇampi hanatī’’tiādi.
And this has been said: “Friend, a person who is impassioned, overcome, and mentally obsessed by passion, even destroys life,” and so on.
Cũng đã được nói rằng: “Này chư hiền, người bị tham ái chi phối, tâm bị bao phủ bởi tham ái, còn có thể giết hại chúng sanh.”
Dosamohānaṃ akusalamūlabhāvepi eseva nayo.
This same method applies to hatred and delusion being unwholesome roots.
Đối với sân và si là căn bản bất thiện cũng theo cùng một cách này.