90. Sādhāvusoti kho…pe… āgato imaṃ saddhammanti evaṃ āyasmato sāriputtassa kusalākusalamukhena catusaccadesanaṃ sutvā taṃ āyasmato sāriputtassa bhāsitaṃ ‘‘sādhāvuso’’ti iminā vacanena te bhikkhū abhinanditvā imasseva vacanassa samuṭṭhāpakena cittena anumoditvā vacasā sampaṭicchitvā cetasā sampiyāyitvāti vuttaṃ hoti.
"Excellent, friend!"... entered into this good Dhamma: thus, having heard the venerable Sāriputta's teaching on the Four Truths by way of the wholesome and the unwholesome, those bhikkhus, with the words "Excellent, friend!" acclaimed the venerable Sāriputta's speech. It is meant that with the mind that gave rise to this very speech, they rejoiced, with their words they accepted it, and with their minds they cherished it.
90. Sādhāvuso ti kho…pe… āgato imaṃ saddhammaṃ (Lành thay, thưa chư hiền… này… đã đến Pháp chân diệu này): Như vậy, sau khi nghe bài giảng về Tứ Thánh Đế của Tôn giả Sāriputta thông qua thiện và bất thiện, các Tỳ-kheo ấy đã hoan hỷ với lời nói "Sādhāvuso" (Lành thay, thưa chư hiền) của Tôn giả Sāriputta, tùy hỷ với tâm phát sinh lời nói ấy, chấp nhận bằng lời nói, và yêu mến bằng tâm ý.
Idāni yasmā thero nānappakārena catusaccadesanaṃ desetuṃ paṭibalo, yathāha ‘‘sāriputto, bhikkhave, pahoti cattāri ariyasaccāni vitthārena ācikkhituṃ desetu’’nti yasmā vā uttarimpi desetukāmova hutvā ‘‘ettāvatāpi kho’’ti avaca, tasmā aparenapi nayena saccadesanaṃ sotukāmā te bhikkhū āyasmantaṃ sāriputtaṃ uttariṃ pañhaṃ apucchiṃsu.
Now, because the Elder was capable of teaching the Four Truths in various ways, as it is said: "Sāriputta, bhikkhus, is able to explain and teach the Four Noble Truths in detail," or because he, being desirous of teaching even further, said, "To this extent also...", those bhikkhus, wishing to hear the teaching on the truths by yet another method, asked the venerable Sāriputta a further question.
Bây giờ, vì Trưởng lão có khả năng giảng giải Tứ Thánh Đế bằng nhiều cách khác nhau, như đã nói: "Này chư Tỳ-kheo, Sāriputta có khả năng giảng giải và thuyết minh Tứ Thánh Đế một cách chi tiết"; và vì Ngài muốn giảng giải thêm, nên đã nói "ettāvatāpi kho" (chừng ấy thôi). Do đó, các Tỳ-kheo ấy, muốn nghe bài giảng về Thánh Đế bằng một phương pháp khác, đã hỏi Tôn giả Sāriputta một câu hỏi tiếp theo.
Tena sayameva pucchitvā vissajjitapañhato uttariṃ siyā kho panāvuso, aññopi pariyāyo bhaveyya aññampi kāraṇanti iminā nayena aññaṃ atirekaṃ pañhaṃ pucchiṃsu, purimapañhassa vā uparibhāge pucchiṃsūti vuttaṃ hoti.
Therefore, beyond the question that was asked and answered by himself, they asked another, additional question by the method of "Might there be, friend, another way, another reason?" or it is meant that they asked a question on top of the previous question.
Do đó, họ đã hỏi một câu hỏi bổ sung, một câu hỏi vượt ra ngoài những gì Ngài tự hỏi và trả lời, theo cách "Siyā kho panāvuso, aññopi pariyāyo bhaveyya aññampi kāraṇaṃ" (Này chư hiền, có thể có một phương pháp khác, một lý do khác), hoặc họ đã hỏi ở phần trên của câu hỏi trước.
Atha nesaṃ byākaramāno thero siyā, āvusotiādimāha.
Then, answering them, the Elder said, "There might be, friends," and so on.
Sau đó, khi trả lời họ, Trưởng lão đã nói " Siyā, āvuso" (Có thể, thưa chư hiền) và các lời khác.
Tatthāyaṃ anuttānapadavaṇṇanā, āhāranti paccayaṃ.
Therein, this is the explanation of unclear words: nutriment means a condition.
Trong đó, đây là phần giải thích các từ không rõ ràng: āhāraṃ (dưỡng) là nhân duyên (paccaya).
Paccayo hi āharati attano phalaṃ, tasmā ‘‘āhāro’’ti vuccati.
Because a condition brings its own fruit, it is called "nutriment."
Thật vậy, nhân duyên mang lại quả của chính nó, do đó được gọi là "āhāra" (dưỡng).
Bhūtānaṃ vā sattānantiādīsu bhūtāti sañjātā, nibbattā.
In "for beings... or for those seeking birth," and so on, beings means those who have been born, who have come into existence.
Trong các cụm từ như Bhūtānaṃ vā sattānaṃ (hoặc cho các chúng sinh đã sinh), bhūtā là đã sinh, đã phát sinh.
Sambhavesīnanti ye sambhavaṃ jātiṃ nibbattiṃ esanti gavesanti.
Those seeking birth means those who seek, who search for becoming, birth, and coming into existence.
Sambhavesīnaṃ (cho những chúng sinh đang tìm kiếm sự tái sinh) là những chúng sinh đang tìm kiếm, đang truy cầu sự tái sinh, sự sinh khởi.
Tattha catūsu yonīsu aṇḍajajalābujā sattā yāva aṇḍakosaṃ vatthikosañca na bhindanti, tāva sambhavesino nāma.
Therein, among the four kinds of birth, egg-born and womb-born beings, as long as they do not break the eggshell or the womb-sac, are called "those seeking birth."
Trong đó, các chúng sinh sinh từ trứng (aṇḍaja) và sinh từ thai (jalābujā) trong bốn loại sinh, chừng nào chưa phá vỡ vỏ trứng hoặc bọc thai, thì được gọi là sambhavesino (đang tìm kiếm sự tái sinh).
Aṇḍakosaṃ vatthikosañca bhinditvā bahi nikkhantā bhūtā nāma.
Having broken the eggshell or the womb-sac and come out, they are called "beings."
Sau khi phá vỡ vỏ trứng hoặc bọc thai và xuất hiện ra ngoài, thì được gọi là bhūtā (đã sinh).
Saṃsedajā opapātikā ca paṭhamacittakkhaṇe sambhavesino nāma.
Moisture-born and spontaneously arisen beings, at the first moment of consciousness, are called sambhavesino.
Các loài sinh ra từ ẩm thấp (saṃsedaja) và hóa sinh (opapātika) được gọi là 'sambhavesī' (chúng sinh đang tìm kiếm sự tái sinh) ngay trong sát-na tâm đầu tiên.
Dutiyacittakkhaṇato pabhuti bhūtā nāma.
From the second moment of consciousness onwards, they are called bhūtā.
Từ sát-na tâm thứ hai trở đi, chúng được gọi là 'bhūtā' (chúng sinh đã hiện hữu).
Yena yena vā iriyāpathena jāyanti, yāva te tato aññaṃ na pāpuṇanti, tāva sambhavesino nāma.
Or, by whatever posture they are born, as long as they have not yet attained another from that, they are called sambhavesino.
Hoặc, chúng sinh được gọi là 'sambhavesī' chừng nào chúng sinh ra trong bất kỳ oai nghi nào và chưa đạt đến một oai nghi khác.
Tato paraṃ bhūtā nāma.
Thereafter, they are called bhūtā.
Sau đó, chúng được gọi là 'bhūtā'.
Atha vā bhūtāti jātā abhinibbattā, ye bhūtāyeva na puna bhavissantīti saṅkhyaṃ gacchanti, tesaṃ khīṇāsavānametaṃ adhivacanaṃ.
Alternatively, bhūtā means born, fully arisen; this is a designation for those who have just become and will not become again, who are counted as such, that is, for the khīṇāsavas.
Hoặc, bhūtā (đã hiện hữu) có nghĩa là đã sinh ra, đã thành tựu, những vị đã hiện hữu và sẽ không còn tái sinh nữa, đây là tên gọi dành cho các bậc lậu tận (khīṇāsava).
Sambhavamesantīti sambhavesino.
Those who seek arising are sambhavesino.
Những vị đang tìm kiếm sự tái sinh được gọi là sambhavesī.
Appahīnabhavasaṃyojanattā āyatimpi sambhavaṃ esantānaṃ sekkhaputhujjanānametaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for learners (sekhas) and ordinary persons (puthujjanas) who, because the fetter of existence is not abandoned, seek arising in the future as well.
Do chưa đoạn trừ kiết sử hữu (bhavasaṃyojana), những vị này vẫn còn tìm kiếm sự tái sinh trong tương lai, đây là tên gọi dành cho các bậc hữu học (sekha) và phàm phu (puthujjana).
Evaṃ sabbathāpi imehi dvīhi padehi sabbasatte pariyādiyati.
Thus, in every way, all beings are encompassed by these two terms.
Như vậy, bằng hai từ này, tất cả chúng sinh đều được bao hàm.
Vāsaddo cettha sampiṇḍanattho, tasmā bhūtānañca sambhavesīnañcāti ayamattho veditabbo.
Here, the particle vā has the meaning of grouping together; therefore, the meaning should be understood as "of bhūtā and of sambhavesino."
Từ ngữ vā ở đây có nghĩa là tổng hợp, do đó phải hiểu là “của những vị bhūtā và sambhavesī”.
Ṭhitiyāti ṭhitatthaṃ.
Ṭhitiyā means for the sake of endurance.
Ṭhitiyā có nghĩa là để tồn tại.
Anuggahāyāti anuggahatthaṃ upakāratthaṃ.
Anuggahāya means for the sake of support, for the sake of benefit.
Anuggahāyā có nghĩa là để hỗ trợ, để giúp đỡ.
Vacanabhedo cesa, attho pana dvinnampi padānaṃ ekoyeva.
This is a difference in wording, but the meaning of both terms is one and the same.
Đây là sự khác biệt về từ ngữ, nhưng ý nghĩa của cả hai từ đều giống nhau.
Atha vā ṭhitiyāti tassa tassa sattassa uppannadhammānaṃ anuppabandhavasena avicchedāya.
Alternatively, ṭhitiyā means for the non-interruption, by way of continuous succession, of the dhammas that have arisen in each and every being.
Hoặc, ṭhitiyā có nghĩa là để duy trì sự liên tục, không gián đoạn của các pháp đã sinh khởi trong mỗi chúng sinh.
Anuggahāyāti anuppannānaṃ uppādāya.
Anuggahāya means for the arising of those that have not yet arisen.
Anuggahāyā có nghĩa là để làm phát sinh những pháp chưa sinh khởi.
Ubhopi cetāni bhūtānaṃ ṭhitiyā ceva anuggahāya ca.
Both these are for the endurance and support of the bhūtā.
Cả hai điều này đều là để duy trì và hỗ trợ cho các chúng sinh đã hiện hữu (bhūtā).
Sambhavesīnaṃ vā ṭhitiyā ceva anuggahāya cāti evaṃ ubhayattha daṭṭhabbāni.
Or, they should be seen in both cases thus: for the endurance and support of the sambhavesino.
Hoặc, để duy trì và hỗ trợ cho các chúng sinh đang tìm kiếm sự tái sinh (sambhavesī), phải hiểu theo cả hai cách.
Kabaḷīkāro āhāroti kabaḷaṃ katvā ajjhoharitabbato kabaḷīkāro āhāro, odanakummāsādivatthukāya ojāyetaṃ adhivacanaṃ.
Kabaḷīkāro āhāro (edible food) is so called because it must be swallowed after being made into a morsel; this is a designation for the nutritive essence (ojā) that has rice, gruel, etc., as its physical basis.
Kabaḷīkāro āhāro (thức ăn vật chất) là thức ăn được nuốt vào từng miếng (kabaḷa), đây là tên gọi của chất dinh dưỡng (ojā) có trong cơm, cháo, bánh mì, v.v.
Oḷāriko vā sukhumo vāti vatthuoḷārikatāya oḷāriko, vatthusukhumatāya sukhumo.
Oḷāriko vā sukhumo vā (gross or subtle): it is gross due to the grossness of its physical basis, and subtle due to the subtlety of its physical basis.
Oḷāriko vā sukhumo vā (thô hay vi tế) có nghĩa là thô do vật chất thô, vi tế do vật chất vi tế.
Sabhāvena pana sukhumarūpapariyāpannattā kabaḷīkāro āhāro sukhumova hoti.
By its intrinsic nature, however, edible food is only subtle, as it is included in subtle matter (sukhumarūpa).
Tuy nhiên, về bản chất, thức ăn vật chất (kabaḷīkāro āhāro) là vi tế vì nó thuộc vào sắc vi tế.
Sāpi cassa vatthuto oḷārikatā sukhumatā ca upādāyupādāya veditabbā.
And its grossness and subtlety, due to its physical basis, should be understood in relative terms.
Sự thô và vi tế của nó về mặt vật chất cũng phải được hiểu tùy theo từng trường hợp.
Kumbhīlānañhi āhāraṃ upādāya morānaṃ āhāro sukhumo.
Compared to the food of crocodiles, the food of peacocks is subtle.
So với thức ăn của cá sấu, thức ăn của chim công là vi tế.
Kumbhīlā kira pāsāṇe gilanti.
It is said that crocodiles swallow stones.
Người ta nói rằng cá sấu nuốt đá.
Te ca nesaṃ kucchippattāva vilīyanti.
And these dissolve as soon as they reach their stomachs.
Và những viên đá đó tan rã ngay khi vào bụng chúng.
Morā sappavicchikādipāṇe khādanti.
Peacocks eat creatures such as snakes and scorpions.
Chim công ăn rắn, bọ cạp, v.v.
Morānaṃ pana āhāraṃ upādāya taracchānaṃ āhāro sukhumo.
But compared to the food of peacocks, the food of hyenas is subtle.
So với thức ăn của chim công, thức ăn của linh cẩu là vi tế.
Te kira tivassachaḍḍitāni visāṇāni ceva aṭṭhīni ca khādanti.
It is said they eat horns and bones that have been discarded for three years.
Người ta nói rằng chúng ăn sừng và xương đã bị vứt bỏ ba năm.
Tāni ca nesaṃ kheḷena temitamatteneva kandamūlaṃ viya mudukāni honti.
And these, merely by being moistened with their saliva, become as soft as bulbs and roots.
Và những thứ đó trở nên mềm như rễ cây chỉ với một chút nước bọt của chúng.
Taracchānampi āhāraṃ upādāya hatthīnaṃ āhāro sukhumo.
Compared to the food of hyenas, the food of elephants is subtle.
So với thức ăn của linh cẩu, thức ăn của voi là vi tế.
Tepi nānārukkhasākhāyo khādanti.
They too eat the branches of various trees.
Chúng ăn nhiều loại cành cây khác nhau.
Hatthīnaṃ āhārato gavayagokaṇṇamigādīnaṃ āhāro sukhumo.
Compared to the food of elephants, the food of wild oxen, deer, and other animals is subtle.
So với thức ăn của voi, thức ăn của các loài như bò rừng, nai sừng tấm là vi tế.
Te kira nissārāni nānārukkhapaṇṇādīni khādanti.
It is said they eat the pithless leaves of various trees and so on.
Người ta nói rằng chúng ăn nhiều loại lá cây không có chất dinh dưỡng, v.v.
Tesampi āhārato gunnaṃ āhāro sukhumo.
Compared to their food, the food of cattle is subtle.
So với thức ăn của chúng, thức ăn của bò là vi tế.
Te allasukkhatiṇāni khādanti.
They eat wet and dry grass.
Chúng ăn cỏ tươi và cỏ khô.
Tesaṃ āhārato sasānaṃ āhāro sukhumo.
Compared to their food, the food of rabbits is subtle.
So với thức ăn của bò, thức ăn của thỏ là vi tế.
Sasānaṃ āhārato sakuṇānaṃ āhāro sukhumo.
Compared to the food of rabbits, the food of birds is subtle.
So với thức ăn của thỏ, thức ăn của chim là vi tế.
Sakuṇānaṃ āhārato paccantavāsīnaṃ āhāro sukhumo.
Compared to the food of birds, the food of border-region dwellers is subtle.
So với thức ăn của chim, thức ăn của những người sống ở vùng biên giới là vi tế.
Paccantavāsīnaṃ āhārato gāmabhojakānaṃ āhāro sukhumo.
Compared to the food of border-region dwellers, the food of village headmen is subtle.
So với thức ăn của những người sống ở vùng biên giới, thức ăn của các vị trưởng làng là vi tế.
Gāmabhojakānaṃ āhārato rājarājamahāmattānaṃ āhāro sukhumo.
Compared to the food of village headmen, the food of kings and royal ministers is subtle.
So với thức ăn của các vị trưởng làng, thức ăn của vua và các đại thần là vi tế.
Tesampi āhārato cakkavattino āhāro sukhumo.
Compared to their food, the food of a wheel-turning monarch is subtle.
So với thức ăn của họ, thức ăn của một vị Chuyển Luân Vương là vi tế.
Cakkavattino āhārato bhummadevānaṃ āhāro sukhumo.
Compared to the food of a wheel-turning monarch, the food of earth-bound devas is subtle.
So với thức ăn của một vị Chuyển Luân Vương, thức ăn của các vị thiên nhân địa cư là vi tế.
Bhummadevānaṃ āhārato cātumahārājikānaṃ āhāro sukhumo.
Compared to the food of earth-bound devas, the food of the devas of the Cātumahārājika realm is subtle.
So với thức ăn của các vị thiên nhân địa cư, thức ăn của các vị Tứ Đại Thiên Vương là vi tế.
Evaṃ yāva paranimmitavasavattīnaṃ āhāro vitthāretabbo, tesaṃ āhāro sukhumotveva niṭṭhaṃ patto.
Thus it should be elaborated up to the food of the Paranimmitavasavattī devas; their food is concluded to be the most subtle.
Cứ như thế, thức ăn của các vị thiên nhân cho đến cõi Tha Hóa Tự Tại Thiên (Paranimmitavasavattī) cũng phải được diễn giải rộng ra, và kết luận rằng thức ăn của họ là vi tế.
Ettha ca oḷārike vatthusmiṃ ojā parittā hoti dubbalā, sukhume balavatī.
Herein, in a gross physical basis, the nutritive essence is little and weak; in a subtle one, it is powerful.
Ở đây, trong vật chất thô, chất dinh dưỡng (ojā) ít và yếu, trong vật chất vi tế thì mạnh mẽ.
Tathā hi ekapattapūrampi yāguṃ pīvato muhutteneva jighacchito hoti, yaṃkañcideva khāditukāmo.
Indeed, one who drinks even a full bowl of gruel feels hungry in a moment and wants to eat something or other.
Do đó, người uống một bát cháo đầy chỉ trong chốc lát đã đói trở lại, muốn ăn bất cứ thứ gì.
Sappiṃ pana pasaṭamattaṃ pivitvā divasaṃ abhottukāmo hoti.
But having drunk just a spoonful of ghee, one does not want to eat for a whole day.
Nhưng người uống một thìa bơ sữa (sappiṃ) thì không muốn ăn gì cả ngày.
Tattha vatthu parissamaṃ vinodeti, na pana sakkoti pāletuṃ.
Therein, the physical basis alleviates fatigue, but cannot sustain.
Trong trường hợp đó, vật chất chỉ làm dịu đi sự mệt mỏi, nhưng không thể duy trì.
Ojā pāleti, na sakkoti parissamaṃ vinodetuṃ.
The nutritive essence sustains, but cannot alleviate fatigue.
Chất dinh dưỡng (ojā) duy trì, nhưng không thể làm dịu đi sự mệt mỏi.
Dve pana ekato hutvā parissamañceva vinodenti pālenti cāti.
But the two together both alleviate fatigue and sustain.
Tuy nhiên, khi cả hai kết hợp lại, chúng vừa làm dịu đi sự mệt mỏi vừa duy trì.
Phasso dutiyoti cakkhusamphassādi chabbidhopi phasso.
Phasso dutiyo (contact is the second): this refers to all six kinds of contact, beginning with eye-contact.
Phasso dutiyo (Xúc là thứ hai) là sáu loại xúc, như nhãn xúc, v.v.
Etesu catūsu āhāresu dutiyo āhāroti veditabbo.
It should be understood as the second nutriment among these four nutriments.
Trong bốn loại thức ăn này, nó phải được hiểu là thức ăn thứ hai.
Desanānayo eva cesa.
And this is just the method of exposition.
Đây chỉ là một phương pháp giảng dạy.
Tasmā iminā nāma kāraṇena dutiyo vā tatiyo vāti idamettha na gavesitabbaṃ.
Therefore, one should not investigate here why it is called the second or third for this or that reason.
Do đó, không cần phải tìm hiểu lý do tại sao nó là thứ hai hay thứ ba.
Manosañcetanāti cetanā eva vuccati.
Manosañcetanā (mental volition): only volition (cetanā) is meant.
Manosañcetanā (Tư tâm sở) chỉ là ý tư (cetanā).
Viññāṇanti yaṃkiñci cittaṃ.
Viññāṇa (consciousness): any kind of consciousness (citta).
Viññāṇaṃ (Thức) là bất kỳ loại tâm nào.
Etthāha, yadi paccayaṭṭho āhāraṭṭho, atha kasmā aññesupi sattānaṃ paccayesu vijjamānesu imeyeva cattāro vuttāti?
Here it is asked: if the meaning of nutriment is that of a condition, then why, when there are other conditions for beings, are only these four mentioned?
Ở đây có người hỏi: Nếu ý nghĩa của 'āhāra' là 'duyên' (paccaya), vậy tại sao chỉ có bốn loại này được đề cập trong khi có nhiều duyên khác cho chúng sinh?
Vuccate, ajjhattikasantatiyā visesapaccayattā.
It is said: because they are specific conditions for the internal continuity.
Trả lời: Vì chúng là những duyên đặc biệt cho dòng tương tục nội tại.
Visesapaccayo hi kabaḷīkārāhārabhakkhānaṃ sattānaṃ rūpakāyassa kabaḷīkāro āhāro.
Indeed, for beings who consume edible food, edible food is the specific condition for the physical body (rūpakāya).
Thật vậy, đối với chúng sinh ăn thức ăn vật chất, thức ăn vật chất là duyên đặc biệt cho thân sắc.
Nāmakāye vedanāya phasso, viññāṇassa manosañcetanā, nāmarūpassa viññāṇaṃ.
In the mental body (nāmakāya), contact is for feeling; mental volition is for consciousness; and consciousness is for name-and-form (nāmarūpa).
Trong thân danh, xúc là duyên cho thọ, ý tư là duyên cho thức, thức là duyên cho danh sắc.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
Kabaḷīkārāhāro hi upatthambhentoyeva kāyaṭṭhapanena sattānaṃ ṭhitiyā hoti.
The nutriment of edible food, by supporting and thereby establishing the body, contributes to the endurance of beings.
Thức ăn vật chất, bằng cách hỗ trợ, duy trì thân thể, là sự tồn tại cho chúng sinh.
Kammajanitopi hi ayaṃ kāyo kabaḷīkārāhārena upatthambhito dasapi vassāni vassasatampi yāva āyuparimāṇaṃ tiṭṭhati.
Indeed, this body, though born of kamma, when supported by the nutriment of physical food, endures for ten years, a hundred years, for as long as the lifespan extends.
Thật vậy, thân này, dù do nghiệp sinh ra, được duy trì bởi thực phẩm thô (kabaḷīkārāhāra) thì vẫn tồn tại mười năm, một trăm năm, hoặc cho đến hết tuổi thọ.
Yathā kiṃ?
Like what?
Ví như điều gì?
Yathā mātuyā janitopi dārako dhātiyā thaññādīni pāyetvā posiyamānova ciraṃ tiṭṭhati, yathā cupatthambhena upatthambhitagehaṃ.
Just as a child, though born of its mother, endures for a long time only when nourished by a wet nurse who gives it milk and so on to drink, and just as a house propped up by a support stands for a long time.
Ví như đứa trẻ dù do mẹ sinh ra, được vú nuôi cho bú sữa và nuôi dưỡng thì tồn tại lâu dài; ví như ngôi nhà được chống đỡ bằng cột chống.
Vuttampi cetaṃ –
And this has been said:
Và điều này cũng đã được nói:
Evaṃ upatthambhanādivasena āhārakiccaṃ sādhayamānesu panetesu cattāri bhayāni daṭṭhabbāni.
Thus, in these four nutriments which accomplish the function of nutriment through supporting and so on, four dangers should be seen.
Khi các loại thức ăn này hoàn thành chức năng nuôi dưỡng, v.v., thì bốn nỗi sợ hãi cần được nhận thấy.
Seyyathidaṃ, kabaḷīkārāhāre nikantiyeva bhayaṃ, phasse upagamanameva, manosañcetanāya āyūhanameva, viññāṇe abhinipātoyeva bhayanti.
That is to say: in the nutriment of physical food, desire itself is the danger; in contact, the mere approach; in mental volition, the mere accumulation; in consciousness, the mere descent is the danger.
Đó là: trong thực phẩm thô (kabaḷīkārāhāra) thì sự ham muốn (nikanti) là nỗi sợ hãi; trong xúc (phassa) thì sự tiếp cận (upagamana) là nỗi sợ hãi; trong ý tư (manosañcetanā) thì sự nỗ lực (āyūhana) là nỗi sợ hãi; và trong thức (viññāṇa) thì sự tái sinh (abhinipāta) là nỗi sợ hãi.
Kiṃ kāraṇā?
For what reason?
Vì lý do gì?
Kabaḷīkārāhāre hi nikantiṃ katvā sītādīnaṃ purekkhatā sattā āhāratthāya muddāgaṇanādikammāni karontā anappakaṃ dukkhaṃ nigacchanti.
Because, having generated desire for the nutriment of physical food, beings, motivated by cold and so on, perform actions like calculating with seals for the sake of food, and they undergo immense suffering.
Thật vậy, do ham muốn (nikanti) thực phẩm thô (kabaḷīkārāhāra), chúng sinh bị lạnh, v.v. chi phối, phải làm các công việc như đếm ngón tay để kiếm thức ăn, và phải chịu không ít khổ đau.
Ekacce ca imasmiṃ sāsane pabbajitvāpi vejjakammādikāya anesanāya āhāraṃ pariyesantā diṭṭhepi dhamme gārayhā honti.
And some, even after going forth in this Dispensation, are reprehensible in this very life while seeking food through wrong livelihood such as medical practice.
Một số người, dù đã xuất gia trong giáo pháp này, nhưng lại tìm kiếm thức ăn bằng những cách sống không chân chính như nghề y, v.v., thì bị chỉ trích ngay trong đời này.
Samparāyepi tassa saṅghāṭipi ādittā sampajjalitātiādinā lakkhaṇasaṃyutte vuttanayena samaṇapetā honti.
In the next life, they become ascetic petas, in the way described in the Lakkhaṇa Saṃyutta, with such statements as, “His outer robe is blazing and burning.”
Và trong đời sau, họ trở thành ngạ quỷ Sa-môn (samaṇapeta), như đã nói trong Lakkhaṇasaṃyutta rằng: “Y phục của vị ấy bốc cháy, rực lửa,” v.v.
Imināva tāva kāraṇena kabaḷīkārāhāre nikantiyeva bhayanti veditabbā.
For this very reason, it should be understood that in the nutriment of physical food, desire itself is the danger.
Chính vì lý do này mà cần phải hiểu rằng trong thực phẩm thô (kabaḷīkārāhāra) thì sự ham muốn (nikanti) là nỗi sợ hãi.
Phassaṃ upagacchantāpi phassassādino paresaṃ rakkhitagopitesu dārādīsu bhaṇḍesu aparajjhanti.
Those who approach contact, delighting in contact, transgress with regard to the wives and other possessions of others that are guarded and protected.
Những người tiếp cận xúc (phassa) và say đắm trong xúc (phassassādin) cũng phạm lỗi đối với vợ con, v.v., và tài sản được người khác bảo vệ, giữ gìn.
Te saha bhaṇḍena bhaṇḍasāmikā gahetvā khaṇḍākhaṇḍikaṃ vā chinditvā saṅkārakūṭesu chaḍḍenti.
The owners of the possessions seize them along with the goods, either cut them to pieces and throw them on a rubbish heap,
Những người chủ tài sản bắt họ cùng với tài sản, hoặc chặt họ thành từng mảnh rồi vứt vào đống rác.
Rañño vā niyyātenti.
or hand them over to the king.
Hoặc giao nộp họ cho vua.
Tato ne rājā vividhā kammakāraṇā kārāpeti.
Then the king has various punishments inflicted on them.
Từ đó, nhà vua bắt họ chịu các hình phạt khác nhau.
Kāyassa ca bhedā duggati nesaṃ pāṭikaṅkhā hoti.
And at the breakup of the body, a woeful destination is to be expected for them.
Và sau khi thân hoại, họ phải chịu ác thú (duggati).
Iti phassassādamūlakaṃ diṭṭhadhammikampi samparāyikampi bhayaṃ sabbamāgatameva hoti.
Thus, all danger, both in this life and in the next, which is rooted in the delight in contact, has indeed arrived.
Như vậy, tất cả nỗi sợ hãi trong đời này và đời sau, có cội rễ từ sự say đắm trong xúc (phassassāda), đều đến.
Iminā kāraṇena phassāhāre upagamanameva bhayanti veditabbaṃ.
For this reason, it should be understood that in the nutriment of contact, the mere approach is the danger.
Chính vì lý do này mà cần phải hiểu rằng trong thức ăn xúc (phassāhāra) thì sự tiếp cận (upagamana) là nỗi sợ hãi.
Evaṃ sabhayesu pana imesu āhāresu sammāsambuddho kabaḷīkārāhāre nikantipariyādānatthaṃ ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, dve jāyampatikā’’tiādinā (saṃ. ni. 2.63) nayena puttamaṃsūpamaṃ desesi.
Thus, regarding these nutriments fraught with danger, the Perfectly Enlightened One, in order to overcome desire for the nutriment of physical food, taught the simile of the son’s flesh with the passage beginning, “Suppose, monks, a couple...”
Trong các loại thức ăn đầy hiểm nguy này, Đức Chánh Đẳng Giác đã thuyết giảng ví dụ về thịt con trai (puttamaṃsūpama) với cách nói “Này các Tỳ-kheo, ví như hai vợ chồng,” v.v. (Saṃ. Ni. 2.63), để đoạn trừ sự ham muốn (nikanti) trong thực phẩm thô (kabaḷīkārāhāra).
Phassāhāre nikantipariyādānatthaṃ ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, gāvī niccammā’’tiādinā nayena niccammagāvūpamaṃ desesi.
To overcome desire for the nutriment of contact, he taught the simile of the flayed cow with the passage beginning, “Suppose, monks, a flayed cow...”
Để đoạn trừ sự ham muốn (nikanti) trong thức ăn xúc (phassāhāra), Ngài đã thuyết giảng ví dụ về con bò không da (niccammagāvūpama) với cách nói “Này các Tỳ-kheo, ví như một con bò không da,” v.v.
Manosañcetanāhāre nikantipariyādānatthaṃ ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, aṅgārakāsū’’tiādinā nayena aṅgārakāsūpamaṃ desesi.
To overcome desire for the nutriment of mental volition, he taught the simile of the charcoal pit with the passage beginning, “Suppose, monks, a charcoal pit...”
Để đoạn trừ sự ham muốn (nikanti) trong thức ăn ý tư (manosañcetanāhāra), Ngài đã thuyết giảng ví dụ về hố than hồng (aṅgārakāsūpama) với cách nói “Này các Tỳ-kheo, ví như một hố than hồng,” v.v.
Viññāṇāhāre nikantipariyādānatthaṃ ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, coraṃ āgucāri’’ntiādinā nayena sattisatāhatūpamaṃ desesi.
To overcome desire for the nutriment of consciousness, he taught the simile of the man struck by a hundred spears with the passage beginning, “Suppose, monks, a criminal, a wrongdoer...”
Để đoạn trừ sự ham muốn (nikanti) trong thức ăn thức (viññāṇāhāra), Ngài đã thuyết giảng ví dụ về người bị trăm mũi giáo đâm (sattisatāhatūpama) với cách nói “Này các Tỳ-kheo, ví như một tên trộm phạm tội,” v.v.
Tatrāyaṃ bhūtamatthaṃ katvā saṅkhepato atthayojanā, dve kira jāyampatikā puttaṃ gahetvā parittena pātheyyena yojanasatikaṃ kantāramaggaṃ paṭipajjiṃsu.
Herein, establishing the actual events, is a brief explanation of the meaning. It is said that a couple, taking their son and a small amount of provisions, set out on a journey through a hundred-yojana wilderness.
Trong số đó, đây là sự giải thích ý nghĩa tóm tắt, dựa trên sự việc có thật: Có hai vợ chồng nọ, mang theo con trai, lên đường đi qua một sa mạc dài một trăm do-tuần với ít lương thực.
Tesaṃ paññāsa yojanāni gantvā pātheyyaṃ niṭṭhāsi.
After they had gone fifty yojanas, their provisions were exhausted.
Khi đi được năm mươi do-tuần, lương thực của họ đã hết.
Te khuppipāsāturā viraḷacchāyāyaṃ nisīdiṃsu.
Afflicted by hunger and thirst, they sat down in a place with sparse shade.
Họ đói khát, ngồi dưới bóng cây thưa thớt.
Tato puriso bhariyaṃ āha ‘‘bhadde ito samantā paññāsa yojanāni gāmo vā nigamo vā natthi, tasmā yaṃ taṃ purisena kātabbaṃ bahumpi kasigorakkhādikammaṃ, na dāni sakkā taṃ mayā kātuṃ, ehi maṃ māretvā upaḍḍhamaṃsaṃ khāditvā upaḍḍhaṃ pātheyyaṃ katvā puttena saddhiṃ kantāraṃ nittharāhī’’ti.
Then the husband said to his wife, “My dear, for fifty yojanas all around from here, there is no village or town. Therefore, whatever work a man should do, such as much farming and cattle-herding, I can no longer do it. Come, kill me, eat half the flesh, make the other half into provisions, and cross the wilderness with our son.”
Sau đó, người chồng nói với vợ: “Này em, từ đây trong vòng năm mươi do-tuần không có làng mạc hay thị trấn nào. Vì vậy, những công việc lớn lao mà một người đàn ông phải làm, như cày cấy, chăn nuôi, v.v., bây giờ anh không thể làm được nữa. Em hãy đến, giết anh đi, ăn một nửa thịt, làm một nửa thành lương thực, rồi cùng con vượt qua sa mạc này.”
Sāpi āha ‘‘sāmi mayā dāni yaṃ taṃ itthiyā kātabbaṃ bahumpi suttakantanādikammaṃ, taṃ kātuṃ na sakkā, ehi maṃ māretvā upaḍḍhamaṃsaṃ khāditvā upaḍḍhaṃ pātheyyaṃ katvā puttena saddhiṃ kantāraṃ nittharāhī’’ti.
She too said, “My lord, whatever work a woman should do, such as much spinning of thread, I can no longer do it. Come, kill me, eat half the flesh, make the other half into provisions, and cross the wilderness with our son.”
Người vợ cũng nói: “Thưa chồng, những công việc lớn lao mà một người phụ nữ phải làm, như kéo sợi, v.v., bây giờ em không thể làm được nữa. Anh hãy đến, giết em đi, ăn một nửa thịt, làm một nửa thành lương thực, rồi cùng con vượt qua sa mạc này.”
Tato so taṃ āha ‘‘bhadde mātugāmamaraṇena dvinnaṃ maraṇaṃ paññāyati.
Then he said to her, “My dear, with the death of a woman, the death of two is apparent.
Sau đó, người chồng nói với vợ: “Này em, cái chết của người phụ nữ sẽ dẫn đến cái chết của cả hai.
Na hi mando kumāro mātaraṃ vinā jīvituṃ sakkoti.
For a young boy cannot live without his mother.
Vì đứa bé yếu ớt không thể sống thiếu mẹ.
Yadi pana mayaṃ jīvāma, puna dārakaṃ labheyyāma, handa dāni puttakaṃ māretvā maṃsaṃ gahetvā kantāraṃ nittharāmā’’ti.
But if we live, we might have another child. Come now, let us kill our son, take the flesh, and cross the wilderness.”
Nhưng nếu chúng ta sống sót, chúng ta có thể có con lần nữa. Thôi, bây giờ chúng ta hãy giết đứa con, lấy thịt của nó, rồi cùng nhau vượt qua sa mạc này.”
Tato mātā puttamāha ‘‘tāta pitu santikaṃ gacchāhī’’ti.
Then the mother said to the son, “My dear, go to your father.”
Sau đó, người mẹ nói với con: “Con trai, con hãy đến chỗ cha.”
So agamāsi.
He went.
Đứa bé đi đến.
Athassa pitā ‘‘mayā puttakaṃ posessāmīti kasigorakkhādīhi anappakaṃ dukkhamanubhūtaṃ, na sakkomi puttaṃ māretuṃ, tvaṃyeva tava puttakaṃ mārehī’’ti vatvā ‘‘tāta mātusantikameva gacchāhī’’ti āha.
Then his father, thinking, “I have endured immense suffering from farming, cattle-herding, and so on, intending to raise my son. I cannot kill my son. You yourself kill your son,” said, “My dear, just go to your mother.”
Lúc đó, người cha nói: “Ta đã chịu không ít khổ đau vì cày cấy, chăn nuôi, v.v., với ý định nuôi con. Ta không thể giết con. Con hãy tự giết con của mình đi,” rồi nói: “Con trai, con hãy đến chỗ mẹ.”
So agamāsi.
He went.
Đứa bé đi đến.
Athassa mātāpi ‘‘mayā puttaṃ patthentiyā govatakukkuravatadevatāyācanādīhipi tāva anappakaṃ dukkhaṃ anubhūtaṃ, ko pana vādo kucchinā pariharantiyā?
Then his mother too, thinking, “While wishing for a son, I endured immense suffering from observances like the cow-vow and the dog-vow, making pleas to deities, and so on. What can be said of the suffering while carrying him in my womb?
Lúc đó, người mẹ cũng nói: “Ta đã chịu không ít khổ đau khi mong có con, thậm chí phải cầu nguyện các vị thần linh, tuân giữ các giới hạnh như bò, chó, v.v. Huống hồ là khi mang thai con trong bụng?
Na sakkāhaṃ puttaṃ māretu’’nti vatvā ‘‘tāta pitusantikaṃyeva gacchāhī’’ti āha.
I cannot kill my son,” said, “My dear, just go to your father.”
Ta không thể giết con,” rồi nói: “Con trai, con hãy đến chỗ cha.”
Evaṃ so dvinnaṃ antarā gacchantoyeva mato.
Thus, while going back and forth between the two, he died.
Cứ như vậy, đứa bé chết ngay khi đang đi lại giữa hai người.
Te taṃ disvā paridevitvā pubbe vuttanayeneva maṃsāni gahetvā khādantā pakkamiṃsu.
Seeing him, they lamented, and in the manner previously described, they took the flesh, and eating it, they departed.
Hai người thấy vậy, than khóc, rồi lấy thịt theo cách đã nói trước đó, ăn và tiếp tục đi.
Tesaṃ so puttamaṃsāhāro navahi kāraṇehi paṭikulattā neva davāya hoti, na madāya na maṇḍanāya na vibhūsanāya, kevalaṃ kantāranittharaṇatthāyeva hoti.
For them, that meal of their son’s flesh, being repulsive for nine reasons, was not for amusement, not for intoxication, not for adornment, not for beautification; it was solely for the purpose of crossing the wilderness.
Đối với hai vợ chồng đó, thức ăn là thịt con trai (puttamaṃsāhāra) này, vì ghê tởm bởi chín lý do, nên không phải để vui chơi, không phải để say sưa, không phải để trang điểm, không phải để làm đẹp, mà chỉ thuần túy là để vượt qua sa mạc.
Katamehi navahi kāraṇehi paṭikūloti ce?
If it is asked, “For which nine reasons is it repulsive?”
Nếu hỏi: “Vì chín lý do nào mà ghê tởm?”
Sajātimaṃsatāya ñātimaṃsatāya puttamaṃsatāya piyaputtamaṃsatāya taruṇamaṃsatāya āmakamaṃsatāya agorasamaṃsatāya aloṇatāya adhūpitatāyāti.
Because it is the flesh of one’s own species, the flesh of a relative, the flesh of a son, the flesh of a beloved son, tender flesh, raw flesh, unsavory flesh, unsalted, and unsmoked.
Đó là: vì là thịt đồng loại, vì là thịt thân quyến, vì là thịt con, vì là thịt con yêu quý, vì là thịt non, vì là thịt sống, vì là thịt không mua ở chợ, vì không có muối, vì không được hun khói.
Tasmā yo bhikkhu kabaḷīkārāhāraṃ evaṃ puttamaṃsasadisaṃ passati, so tattha nikantiṃ pariyādiyati.
Therefore, whichever bhikkhu sees physical nutriment as being like the flesh of a son, he exhausts craving for it.
Do đó, Tỳ-khưu nào thấy thực phẩm nuôi dưỡng thân thể (kabaḷīkārāhāra) giống như thịt con mình như vậy, vị ấy sẽ diệt trừ sự ham muốn (nikanti) đối với nó.
Ayaṃ tāva puttamaṃsūpamāyaṃ atthayojanā.
This, for now, is the application of the meaning in the simile of the son's flesh.
Trước hết, đây là sự giải thích ý nghĩa trong ví dụ thịt con trai.
Niccammagāvūpamāyaṃ pana yathā sā gāvī gīvato yāva khurā, tāva cammaṃ uddāletvā muttā yaṃ yadeva nissāya tiṭṭhati, tattha pāṇakehi khajjamānā dukkhassevādhikaraṇaṃ hoti, evaṃ phassopi yaṃ yadeva vatthuṃ ārammaṇaṃ vā nissāya tiṭṭhati, taṃtaṃvatthārammaṇasambhavassa vedayitadukkhassa adhikaraṇameva hoti.
But in the simile of the flayed cow, just as that cow, having been flayed from the neck to the hooves and then released, becomes a basis for suffering wherever it stands, being devoured by creatures that prey on it, so too contact, whatever physical basis or object it depends on, becomes a basis for the felt suffering that arises from that particular physical basis and object.
Trong ví dụ con bò không da, giống như con bò cái bị lột da từ cổ đến móng, khi được thả ra, nó dựa vào bất cứ thứ gì, và ở đó, nó bị các loài côn trùng gặm nhấm, chỉ trở thành nơi chứa đựng khổ đau. Tương tự như vậy, xúc (phassa) cũng vậy, bất cứ vật hay đối tượng nào mà nó nương tựa, thì chính vật và đối tượng đó trở thành nơi chứa đựng khổ đau được cảm nhận, phát sinh từ đó.
Tasmā yo bhikkhu phassāhāraṃ evaṃ niccammagāvisadisaṃ passati, so tattha nikantiṃ pariyādiyati, ayaṃ niccammagāvūpamāyaṃ atthayojanā.
Therefore, whichever bhikkhu sees the nutriment of contact as being like a flayed cow, he exhausts craving for it. This is the application of the meaning in the simile of the flayed cow.
Do đó, Tỳ-khưu nào thấy xúc thực (phassāhāra) giống như con bò không da như vậy, vị ấy sẽ diệt trừ sự ham muốn (nikanti) đối với nó. Đây là sự giải thích ý nghĩa trong ví dụ con bò không da.
Aṅgārakāsūpamāyaṃ pana yathā sā aṅgārakāsu, evaṃ mahāpariḷāhaṭṭhena tayo bhavā.
But in the simile of the charcoal pit, just as that charcoal pit, so the three kinds of existence are of great torment.
Trong ví dụ hố than hồng, ba cõi (bhava) giống như hố than hồng, với ý nghĩa là sự thiêu đốt mãnh liệt.
Yathā nānābāhāsu gahetvā tattha upakaḍḍhakā dve purisā, evaṃ bhavesu upakaḍḍhanaṭṭhena manosañcetanā.
Just as the two men who, seizing a man by his various arms, drag him towards it, so is mental volition in its function of dragging one into the kinds of existence.
Giống như hai người đàn ông nắm cánh tay kéo vào đó, thì ý tư (manosañcetanā) có ý nghĩa là sự kéo vào các cõi.
Tasmā yo bhikkhu manosañcetanāhāraṃ evaṃ aṅgārakāsūpakaḍḍhakapurisasadisaṃ passati, so tattha nikantiṃ pariyādiyati, ayaṃ aṅgārakāsūpamāyaṃ atthayojanā.
Therefore, whichever bhikkhu sees the nutriment of mental volition as being like the men dragging one toward a charcoal pit, he exhausts craving for it. This is the application of the meaning in the simile of the charcoal pit.
Do đó, Tỳ-khưu nào thấy ý tư thực (manosañcetanāhāra) giống như hai người đàn ông kéo vào hố than hồng như vậy, vị ấy sẽ diệt trừ sự ham muốn (nikanti) đối với nó. Đây là sự giải thích ý nghĩa trong ví dụ hố than hồng.
Sattisatāhatūpamāyaṃ pana yena so puriso pubbaṇhasamaye sattisatena haññati, tamassa sarīre vaṇamukhasataṃ katvā antarā aṭṭhatvā vinivijjhitvā aparabhāgeyeva patati, evaṃ itarāni dve sattisatāni, evamassa patitokāse apatitvā apatitvā gatāhi sattīhi sabbasarīraṃ chiddāvachiddameva hoti, tassa ekavaṇamukhepi uppannassa dukkhassa pamāṇaṃ natthi, ko pana vādo tīsu vaṇamukhasatesu?
But in the simile of the man struck by a hundred spears, with the hundred spears that the man is struck in the morning, a hundred wound-openings are made in his body, which pass through without remaining inside and fall on the other side. Similarly, the other two sets of a hundred spears. In this way, his whole body is riddled with holes by spears that did not fall in the places where previous spears had struck. The suffering that arises even in a single wound-opening is immeasurable, so what is to be said of three hundred wound-openings?
Trong ví dụ người bị đâm trăm mũi giáo, giống như người đàn ông bị đâm bởi một trăm mũi giáo vào buổi sáng, tạo ra một trăm vết thương trên cơ thể, những mũi giáo đó không mắc kẹt mà xuyên qua và rơi ra ở phía bên kia. Tương tự như vậy, hai trăm mũi giáo còn lại cũng xuyên qua. Cứ như vậy, với những mũi giáo không ngừng rơi vào những chỗ chưa bị đâm, toàn bộ cơ thể của người ấy trở nên đầy rẫy những vết thương. Khổ đau phát sinh từ một vết thương cũng không thể đo lường được, huống chi là từ ba trăm vết thương?
Tattha sattinipātakālo viya paṭisandhiviññāṇanibbattakālo.
Therein, the time of the occurrence of relinking-consciousness is like the time the spears strike.
Ở đây, thời điểm mũi giáo đâm vào giống như thời điểm tái sinh thức (paṭisandhiviññāṇa) phát sinh.
Vaṇamukhajananaṃ viya khandhajananaṃ.
The generation of the aggregates is like the creation of the wound-openings.
Việc tạo ra vết thương giống như việc tạo ra các uẩn (khandha).
Vaṇamukhesu dukkhavedanuppādo viya jātesu khandhesu vaṭṭamūlakanānāvidhadukkhuppādo.
The arising of various kinds of suffering rooted in the round of rebirth in the generated aggregates is like the arising of painful feeling in the wound-openings.
Sự phát sinh khổ thọ tại các vết thương giống như sự phát sinh các loại khổ đau khác nhau có gốc rễ từ vòng luân hồi (vaṭṭa) trên các uẩn đã sinh.
Aparo nayo, āgucārī puriso viya paṭisandhiviññāṇaṃ.
Another method: relinking-consciousness is like a criminal.
Một phương pháp khác là, tái sinh thức (paṭisandhiviññāṇa) giống như một người phạm tội.
Tassa sattighātehi uppannavaṇamukhāni viya viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ.
Mind-and-matter conditioned by consciousness is like the wound-openings that arose from the spear strikes on that man.
Danh sắc (nāmarūpa) do duyên thức (viññāṇa) phát sinh giống như những vết thương do bị đâm giáo.
Vaṇamukhapaccayā tassa purisassa kakkhaḷadukkhuppādo viya nāmarūpapaccayā viññāṇassa dvattiṃsakammakāraṇaaṭṭhanavutirogādivasena nānappakārakadukkhuppādo daṭṭhabbo.
The arising of various kinds of suffering for consciousness—such as the thirty-two tortures and ninety-eight diseases—conditioned by mind-and-matter, should be seen as being like the arising of harsh suffering for that man, conditioned by the wound-openings.
Khổ đau dữ dội phát sinh cho người đó do duyên các vết thương giống như sự phát sinh các loại khổ đau khác nhau cho thức (viññāṇa) do duyên danh sắc (nāmarūpa), chẳng hạn như ba mươi hai loại hình phạt hành hạ (kammakāraṇa) và chín mươi tám loại bệnh tật, v.v., cần phải hiểu như vậy.
Tasmā yo bhikkhu viññāṇāhāraṃ evaṃ sattisatāhatasadisaṃ passati.
Therefore, whichever bhikkhu sees the nutriment of consciousness as being like the man struck by a hundred spears,
Do đó, Tỳ-khưu nào thấy thức thực (viññāṇāhāra) giống như người bị đâm trăm mũi giáo như vậy.
So tattha nikantiṃ pariyādiyati, ayaṃ sattisatāhatūpamāyaṃ atthayojanā.
he exhausts craving for it. This is the application of the meaning in the simile of the man struck by a hundred spears.
Vị ấy diệt trừ sự ham muốn (nikanti) đối với nó. Đây là sự giải thích ý nghĩa trong ví dụ người bị đâm trăm mũi giáo.
‘‘Kabaḷīkāre, bhikkhave, āhāre pariññāte pañcakāmaguṇiko rāgo pariññāto hoti.
"Bhikkhus, when the nutriment of physical food is fully understood, lust for the five cords of sensual pleasure is fully understood.
“Này các Tỳ-khưu, khi thực phẩm nuôi dưỡng thân thể (kabaḷīkārāhāra) được thấu hiểu, thì tham ái năm dục (pañcakāmaguṇiko rāgo) cũng được thấu hiểu.
Pañcakāmaguṇike rāge pariññāte natthi taṃ saṃyojanaṃ, yena saṃyojanena saṃyutto ariyasāvako puna imaṃ lokaṃ āgaccheyya.
When lust for the five cords of sensual pleasure is fully understood, there is no fetter bound by which a noble disciple might come again to this world.
Khi tham ái năm dục được thấu hiểu, không còn có kiết sử nào mà một đệ tử thánh (ariyasāvako) bị trói buộc bởi kiết sử đó mà phải trở lại thế giới này nữa.
Phasse, bhikkhave, āhāre pariññāte tisso vedanā pariññātā honti.
Bhikkhus, when the nutriment of contact is fully understood, the three kinds of feeling are fully understood.
Này các Tỳ-khưu, khi xúc thực (phassāhāra) được thấu hiểu, thì ba loại cảm thọ (tisso vedanā) cũng được thấu hiểu.
Tīsu vedanāsu pariññātāsu ariyasāvakassa natthi kiñci uttarikaraṇīyanti vadāmi.
When the three kinds of feeling are fully understood, I say there is nothing further for a noble disciple to do.
Khi ba loại cảm thọ được thấu hiểu, Ta nói rằng đệ tử thánh không còn việc gì phải làm thêm nữa.
Manosañcetanāya, bhikkhave, āhāre pariññāte tisso taṇhā pariññātā honti.
Bhikkhus, when the nutriment of mental volition is fully understood, the three kinds of craving are fully understood.
Này các Tỳ-khưu, khi ý tư thực (manosañcetanāhāra) được thấu hiểu, thì ba loại tham ái (tisso taṇhā) cũng được thấu hiểu.
Tīsu taṇhāsu pariññātāsu ariyasāvakassa natthi kiñci uttarikaraṇīyanti vadāmi.
When the three kinds of craving are fully understood, I say there is nothing further for a noble disciple to do.
Khi ba loại tham ái được thấu hiểu, Ta nói rằng đệ tử thánh không còn việc gì phải làm thêm nữa.
Viññāṇe, bhikkhave, āhāre pariññāte nāmarūpaṃ pariññātaṃ hoti.
Bhikkhus, when the nutriment of consciousness is fully understood, mind-and-matter is fully understood.
Này các Tỳ-khưu, khi thức thực (viññāṇāhāra) được thấu hiểu, thì danh sắc (nāmarūpa) cũng được thấu hiểu.
Nāmarūpe pariññāte ariyasāvakassa natthi kiñci uttarikaraṇīyanti vadāmī’’ti (saṃ. ni. 2.63).
When mind-and-matter is fully understood, I say there is nothing further for a noble disciple to do."
Khi danh sắc được thấu hiểu, Ta nói rằng đệ tử thánh không còn việc gì phải làm thêm nữa.”
Taṇhāsamudayā āhārasamudayoti purimataṇhāsamudayā paṭisandhikānaṃ āhārānaṃ samudayo nibbatto hotīti attho.
From the arising of craving, there is the arising of nutriment means: from the arising of craving in a previous existence, the arising of nutriments at relinking comes to be.
Do tham ái tập khởi, các thực phẩm tập khởi – có nghĩa là do tham ái ở kiếp trước tập khởi, các thực phẩm tái sinh (paṭisandhika) phát sinh.
Kathaṃ?
How so?
Như thế nào?
Paṭisandhikkhaṇe hi tisantativasena uppannasamatiṃsarūpabbhantare jātā ojā atthi.
At the moment of relinking, there is nutritive essence present within the thirty material phenomena that arise through the three continuities of decads.
Vào khoảnh khắc tái sinh (paṭisandhikkhaṇa), có chất dinh dưỡng (ojā) phát sinh bên trong ba mươi loại sắc (rūpa) đã sinh theo ba chuỗi (tisantati).
Ayaṃ taṇhāpaccayā nibbatto upādinnakakabaḷīkārāhāro.
This is the physical nutriment that is clung to, which has arisen conditioned by craving.
Đây là thực phẩm nuôi dưỡng thân thể (kabaḷīkārāhāra) bị nắm giữ (upādinna) phát sinh do duyên tham ái.
Paṭisandhicittasampayuttā pana phassacetanā sayañca cittaṃ viññāṇanti ime taṇhāpaccayā nibbattā upādinnakaphassamanosañcetanā viññāṇāhārāti.
Furthermore, the contact and volition associated with the relinking-consciousness, and that consciousness itself as viññāṇa—these are the nutriments of contact, mental volition, and consciousness that are clung to, which have arisen conditioned by craving.
Còn xúc (phassa) và tư (cetanā) đi kèm với tâm tái sinh (paṭisandhicitta), và chính tâm (citta) là thức (viññāṇa), thì những điều này là xúc thực (phassa), ý tư thực (manosañcetanā) và thức thực (viññāṇa) bị nắm giữ (upādinna) phát sinh do duyên tham ái.
Evaṃ tāva purimataṇhāsamudayā paṭisandhikānaṃ āhārānaṃ samudayo veditabbo.
In this way, first, the arising of nutriments at relinking should be understood as being from the arising of craving in a previous existence.
Như vậy, trước hết, sự tập khởi của các thực phẩm tái sinh do duyên tham ái ở kiếp trước cần được hiểu.
Yasmā panidha upādinnakāpi anupādinnakāpi āhārā missetvā kathitā, tasmā anupādinnakānampi evaṃ taṇhāsamudayā āhārasamudayo veditabbo.
But since both clung-to and non-clung-to nutriments are discussed here together, the arising of nutriment from the arising of craving should also be understood in this way for the non-clung-to nutriments.
Hơn nữa, vì ở đây các thực phẩm bị nắm giữ (upādinna) và không bị nắm giữ (anupādinna) được đề cập lẫn lộn, do đó, sự tập khởi của các thực phẩm không bị nắm giữ cũng cần được hiểu là do duyên tham ái tập khởi như vậy.
Aṭṭhalobhasahagatacittasamuṭṭhitesu hi rūpesu ojā atthi, ayaṃ sahajātataṇhāpaccayā nibbatto anupādinnakakabaḷīkārāhāro.
There is nutritive essence in the material phenomena originated by the eight types of consciousness accompanied by greed; this is the non-clung-to physical nutriment that has arisen conditioned by co-nascent craving.
Trong các sắc (rūpa) phát sinh do tám tâm tham (lobhasahagatacitta), có chất dinh dưỡng (ojā). Đây là thực phẩm nuôi dưỡng thân thể (kabaḷīkārāhāra) không bị nắm giữ (anupādinna) phát sinh do duyên tham ái đồng sinh (sahajāta taṇhā).
Lobhasahagatacittasampayuttā pana phassacetanā sayañca cittaṃ viññāṇanti ime taṇhāpaccayā nibbattā anupādinnakaphassamanosañcetanā viññāṇāhārāti.
Furthermore, the contact and volition associated with consciousness accompanied by greed, and that consciousness itself as viññāṇa—these are the non-clung-to nutriments of contact, mental volition, and consciousness that have arisen conditioned by craving.
Còn xúc (phassa) và tư (cetanā) đi kèm với tâm tham (lobhasahagatacitta), và chính tâm (citta) là thức (viññāṇa), thì những điều này là xúc thực (phassa), ý tư thực (manosañcetanā) và thức thực (viññāṇa) không bị nắm giữ (anupādinna) phát sinh do duyên tham ái.
Taṇhānirodhā āhāranirodhoti imissā upādinnakānañca anupādinnakānañca āhārānaṃ paccayabhūtāya taṇhāya nirodhena āhāranirodho paññāyati.
From the cessation of craving, there is the cessation of nutriment means: through the cessation of this craving, which is the condition for both clung-to and non-clung-to nutriments, the cessation of nutriment is discerned.
Do tham ái diệt, các thực phẩm diệt – có nghĩa là do sự diệt trừ tham ái, là nhân duyên của các thực phẩm bị nắm giữ và không bị nắm giữ, thì sự diệt trừ các thực phẩm được biết đến.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is just as has been stated.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
Ayaṃ pana viseso, idha cattāripi saccāni sarūpeneva vuttāni.
This, however, is the distinction: here, all four truths are stated in terms of their intrinsic nature.
Tuy nhiên, có sự khác biệt này: ở đây, cả bốn Chân lý (saccāni) đều được nói đến một cách trực tiếp.
Yathā ca idha, evaṃ ito uttarimpi sabbavāresūti.
And just as here, so too in all the sections that follow.
Như ở đây, tương tự như vậy, trong tất cả các phần tiếp theo.
Tasmā sabbattha asammuyhantena saccāni uddharitabbāni.
Therefore, the truths should be drawn out in every case without confusion.
Do đó, ở mọi nơi, người không bị lầm lẫn phải trích dẫn các Chân lý.
Sabbavāresu ca ‘‘ettāvatāpi kho āvuso’’ti idaṃ desanāniyyātanaṃ tattha tattha desitadhammavasena yojetabbaṃ.
And in all the sections, this concluding statement of the teaching, "To this extent, friend," should be applied according to the Dhamma taught in each respective place.
Và trong tất cả các phần, câu “Này Hiền giả, chỉ với chừng ấy thôi” (ettāvatāpi kho āvuso) này, là phần kết luận của bài pháp, cần được kết nối theo giáo pháp đã được thuyết giảng ở từng nơi.
Tassa idha tāva ayaṃ yojanā ettāvatāpīti imāya āhāradesanāya vuttamanasikārappaṭivedhavasenāpīti vuttaṃ hoti.
Here, its application is this: To this extent means "even through the contemplation and penetration spoken of in this teaching on nutriment."
Ở đây, ý nghĩa của câu đó là: chỉ với chừng ấy thôi có nghĩa là chỉ với sự thấu hiểu do tác ý đã được nói đến trong bài pháp về các thực phẩm này.
Esa nayo sabbatthāpi.
This is the method everywhere.
Cách này cũng áp dụng cho tất cả các trường hợp.
91. Idāni ‘‘sādhāvuso’’ti purimanayeneva therassa bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā te bhikkhū uttarimpi pañhaṃ pucchiṃsu.
91. Now, having acclaimed and rejoiced in the Elder's speech with "Excellent, friend," in the same way as before, those bhikkhus asked a further question.
91. Bây giờ, các Tỳ-khưu đó, sau khi hoan hỷ và tán thán lời thuyết giảng của Trưởng lão theo cách đã nói trước đó, đã hỏi thêm một câu hỏi.
Thero ca nesaṃ aññenapi pariyāyena byākāsi.
And the Elder explained it to them by another method.
Và Trưởng lão đã giải thích cho họ bằng một phương pháp khác.
Esa nayo ito paresupi sabbavāresu.
This is the method in all the sections that follow this one.
Cách này cũng áp dụng cho tất cả các phần tiếp theo.
Tasmā ito paraṃ evarūpāni vacanāni anāmasitvā yena yena pariyāyena byākaroti, tassa tasseva atthaṃ vaṇṇayissāma.
Therefore, from now on, without examining such transitional words, we will explain the meaning of each method by which he explains.
Do đó, từ đây trở đi, chúng tôi sẽ không đề cập đến những lời như vậy mà chỉ giải thích ý nghĩa của từng phương pháp mà Trưởng lão đã giải thích.
Imassa pana vārassa saṅkhepadesanāyaṃ dukkhañca pajānātīti ettha dukkhanti dukkhasaccaṃ.
In the summary teaching of this section, in the phrase and he understands suffering, suffering means the truth of suffering.
Trong phần tóm tắt của chương này, ở chỗ hiểu biết về khổ (dukkhañca pajānāti), khổ (dukkha) là Khổ đế (Dukkhasacca).
Vitthāradesanāyaṃ pana yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ visuddhimagge saccaniddese vuttamevāti.
As for what might be said in the detailed teaching, all of that has already been stated in the Visuddhimagga, in the exposition of the truths.
Còn những gì cần nói trong phần giải thích chi tiết, tất cả đều đã được nói trong phần giải thích về các Chân lý trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
92. Ito paraṃ paṭiccasamuppādavasena desanā hoti.
92. Hereafter, the teaching is given in terms of dependent origination.
92. Từ đây trở đi, bài pháp được thuyết giảng theo duyên khởi (paṭiccasamuppāda).
Tattha jarāmaraṇavāre tāva tesaṃ tesanti ayaṃ saṅkhepato anekesaṃ sattānaṃ sādhāraṇaniddesoti ñātabbo.
Therein, in the section on aging and death, of these various should be understood as a general reference to many beings in summary.
Ở đây, trong phần về già và chết (jarāmaraṇa), câu của những cái đó, của những cái đó (tesaṃ tesaṃ) cần được hiểu là sự chỉ định chung cho nhiều chúng sinh một cách tóm tắt.
Yā devadattassa jarā, yā somadattassa jarāti evañhi divasampi kathentassa neva sattā pariyādānaṃ gacchanti.
For if one were to speak thus, "the aging of Devadatta, the aging of Somadatta," even for a whole day, the beings would never be exhausted.
"Sự già của Devadatta là gì, sự già của Somadatta là gì?" – Dù có giảng giải như vậy suốt cả ngày, các chúng sinh cũng không thể cạn kiệt.
Imehi pana dvīhi padehi na koci satto apariyādinno hoti.
But by these two words, no being is left unincluded.
Nhưng với hai từ này, không một chúng sinh nào không được bao gồm.
Tasmā vuttaṃ ‘‘ayaṃ saṅkhepato anekesaṃ sattānaṃ sādhāraṇaniddeso’’ti.
Therefore it was said, "This is a general designation for many beings in brief."
Do đó đã nói rằng: "Đây là một sự diễn tả chung tóm tắt về nhiều chúng sinh."
Tamhi tamhīti ayaṃ gatijātivasena anekesaṃ nikāyānaṃ sādhāraṇaniddeso.
"In this or that": this is a general designation for the many groups of beings according to their destinies and births.
"Ở đó, ở đó" (Tamhi tamhīti) là sự diễn tả chung cho nhiều nhóm chúng sinh theo các cảnh giới và loài.
Sattanikāyeti sādhāraṇaniddesena niddiṭṭhassa sarūpanidassanaṃ.
"Group of beings": this is an illustration of the nature of what was indicated by the general designation.
"Trong nhóm chúng sinh" (Sattanikāye) là sự trình bày bản chất của điều đã được diễn tả bằng cách diễn tả chung.
Jarā jīraṇatātiādīsu pana jarāti sabhāvaniddeso.
In "aging, decrepitude," and so on, "aging" is a designation of its intrinsic nature.
Trong "Già là sự lão hóa" (Jarā jīraṇatā) và các từ tương tự, "già" (jarā) là sự diễn tả bản chất.
Jīraṇatāti ākāraniddeso.
"Decrepitude" is a designation of its mode.
"Lão hóa" (Jīraṇatā) là sự diễn tả trạng thái.
Khaṇḍiccantiādayo kālātikkame kiccaniddesā.
"Brokenness of teeth," and so on, are designations of its function when time has passed.
"Sự sứt mẻ" (Khaṇḍicca) và các từ tương tự là sự diễn tả chức năng theo thời gian trôi qua.
Pacchimā dve pakatiniddesā.
The last two are designations of its natural state.
Hai từ cuối cùng là sự diễn tả bản chất.
Ayañhi jarāti iminā padena sabhāvato dīpitā, tenassāyaṃ sabhāvaniddeso.
For by this word "aging" it is shown in its intrinsic nature; therefore, this is its designation of intrinsic nature.
Thật vậy, sự già này được diễn tả về bản chất bằng từ "già" (jarā), do đó đây là sự diễn tả bản chất của nó.
Jīraṇatāti iminā ākārato.
By "decrepitude," it is shown in its mode.
Bằng từ "lão hóa" (Jīraṇatā) là về trạng thái.
Tenassāyaṃ ākāraniddeso.
Therefore, this is its designation of mode.
Do đó đây là sự diễn tả trạng thái của nó.
Khaṇḍiccanti iminā kālātikkame dantanakhānaṃ khaṇḍitabhāvakaraṇakiccato.
By "brokenness of teeth," it is shown by the function of making teeth and nails broken when time has passed.
Bằng từ "sự sứt mẻ" (Khaṇḍicca) là do chức năng làm cho răng và móng bị sứt mẻ khi thời gian trôi qua.
Pāliccanti iminā kesalomānaṃ palitabhāvakaraṇakiccato.
By "greyness of hair," it is shown by the function of making head hair and body hair grey.
Bằng từ "sự bạc trắng" (Pālicca) là do chức năng làm cho tóc và lông bạc trắng.
Valittacatāti iminā maṃsaṃ milāpetvā tace valittabhāvakaraṇakiccato dīpitā.
By "wrinkled skin," it is shown by the function of withering the flesh and making the skin wrinkled.
Bằng từ "da nhăn nheo" (Valittacatā) là do chức năng làm cho da nhăn nheo sau khi thịt héo mòn.
Tenassā ime khaṇḍiccantiādayo tayo kālātikkame kiccaniddesā.
Therefore, these three—"brokenness of teeth," and so on—are designations of its function when time has passed.
Do đó, ba từ này, "sự sứt mẻ" (Khaṇḍicca) và các từ tương tự, là sự diễn tả chức năng theo thời gian trôi qua của nó.
Tehi imesaṃ vikārānaṃ dassanavasena pākaṭībhūtā pākaṭajarā dassitā.
Through them, manifest aging, which has become apparent through the seeing of these alterations, is shown.
Qua đó, sự già rõ ràng (pākaṭajarā) được trình bày bằng cách chỉ ra những biến đổi này.
Yatheva hi udakassa vā aggino vā vātassa vā tiṇarukkhādīnaṃ sambhaggapalibhaggatāya vā jhāmatāya vā gatamaggo pākaṭo hoti, na ca so gatamaggo tāneva udakādīni, evameva jarāya dantādīsu khaṇḍiccādivasena gatamaggo pākaṭo, cakkhuṃ ummīletvāpi gayhati.
Just as the path taken by water, fire, or wind is made manifest by the breaking and shattering of grass, trees, and so on, or by their being burnt, yet that path taken is not the water itself, and so on; so too, the path taken by aging is manifest in the teeth and so on through brokenness and the like, and it can be grasped even by opening the eyes.
Thật vậy, giống như con đường mà nước, lửa hay gió đã đi qua được thể hiện rõ ràng qua việc cỏ cây bị đổ nát, tan hoang hoặc bị cháy rụi, nhưng con đường đó không phải là chính nước, lửa, v.v., thì cũng vậy, con đường mà sự già đã đi qua trên răng, v.v., dưới dạng sứt mẻ, v.v., là rõ ràng, có thể nhận biết ngay cả khi mở mắt.
Na ca khaṇḍiccādīneva jarā, na hi jarā cakkhuviññeyyā hoti.
Yet brokenness and so on are not aging itself, for aging is not cognizable by the eye-consciousness.
Và sự sứt mẻ, v.v., không phải là chính sự già, vì sự già không phải là đối tượng của nhãn thức.
Tattha yasmā jaraṃ pattassa āyu hāyati, tasmā jarā ‘‘āyuno saṃhānī’’ti phalūpacārena vuttā.
Therein, because the life-span of one who has reached old age declines, aging is called "decline of life" by a metaphorical application based on its result.
Ở đây, vì tuổi thọ suy giảm khi đạt đến sự già, nên sự già được gọi là "sự suy giảm tuổi thọ" (āyuno saṃhāni) theo phép ẩn dụ về quả.
Yasmā ca daharakāle suppasannāni sukhumampi attano visayaṃ sukheneva gaṇhanasamatthāni cakkhādīni indriyāni jaraṃ pattassa paripakkāni āluḷitāni avisadāni oḷārikampi attano visayaṃ gahetuṃ asamatthāni honti, tasmā ‘‘indriyānaṃ paripāko’’tipi phalūpacāreneva vuttā.
And because in youth the faculties such as the eye are very clear and capable of easily grasping even their subtle objects, but for one who has reached old age they become overripe, agitated, and unclear, incapable of grasping even their coarse objects, it is therefore also called "ripening of the faculties" by a metaphorical application based on its result.
Và vì các căn như mắt, v.v., vốn rất trong sáng và có khả năng nhận biết đối tượng vi tế của mình một cách dễ dàng khi còn trẻ, trở nên suy yếu, hỗn loạn và không rõ ràng khi đạt đến sự già, không có khả năng nhận biết ngay cả đối tượng thô của mình, nên nó cũng được gọi là "sự suy yếu của các căn" (indriyānaṃ paripāko) theo phép ẩn dụ về quả.
Sā panāyaṃ evaṃ niddiṭṭhā sabbāpi jarā pākaṭā paṭicchannāti duvidhā hoti.
But this aging, thus described, is of two kinds: manifest and concealed.
Tất cả sự già được diễn tả như vậy đều có hai loại: rõ ràng (pākaṭā) và ẩn kín (paṭicchannā).
Tattha dantādīsu khaṇḍabhāvādidassanato rūpadhammesu jarā pākaṭajarā nāma.
Therein, aging in physical phenomena is called manifest aging, due to the visibility of the broken state of teeth and so on.
Trong đó, sự già trên các pháp sắc, được nhìn thấy qua sự sứt mẻ, v.v., trên răng, v.v., được gọi là sự già rõ ràng (pākaṭajarā).
Arūpadhammesu pana tādisassa vikārassa adassanato paṭicchannajarā nāma.
But in non-physical phenomena, it is called concealed aging, due to the invisibility of such an alteration.
Còn trên các pháp vô sắc, do không nhìn thấy sự biến đổi như vậy, nên được gọi là sự già ẩn kín (paṭicchannajarā).
Tattha yvāyaṃ khaṇḍādibhāvo dissati, so tādisānaṃ dantādīnaṃ suviññeyyattā vaṇṇoyeva, taṃ cakkhunā disvā manodvārena cintetvā ‘‘ime dantā jarāya pahaṭā’’ti jaraṃ jānāti udakaṭṭhāne baddhāni gosīsādīni oloketvā heṭṭhā udakassa atthibhāvaṃ jānanaṃ viya.
Therein, this state of brokenness and so on that is seen is merely the color, which is easily discernible in such things as teeth. Seeing that color with the eye and reflecting on it through the mind-door, one knows aging, thinking "these teeth are struck by aging," just as one knows of the presence of water below by observing the cow's horns and so on tied at the water's edge.
Ở đây, sự sứt mẻ, v.v., được nhìn thấy, chỉ là màu sắc do các răng, v.v., như vậy dễ nhận biết. Nhìn thấy màu sắc đó bằng mắt, suy nghĩ qua ý môn, người ta biết rằng "những chiếc răng này đã bị sự già tác động", giống như nhìn thấy đầu bò, v.v., được buộc ở nơi có nước mà biết rằng có nước ở dưới.
Puna avīci savīcīti evampi duvidhā hoti.
Again, it is also of two kinds: with intervals and without intervals.
Hơn nữa, nó cũng có hai loại: không có khoảng cách (avīci) và có khoảng cách (savīci).
Tattha maṇikanakarajatapavāḷasūriyādīnaṃ mandadasakādīsu pāṇīnaṃ viya pupphaphalapallavādīsu ca apāṇīnaṃ viya antarantarā vaṇṇavisesādīnaṃ duviññeyyattā jarā avīcijarā nāma, nirantarajarāti attho.
Therein, aging in gems, gold, silver, coral, the sun, and so on, and as in animate beings in the manda decade and so on, and as in inanimate things such as flowers, fruits, and sprouts, is called aging without intervals (avīcijarā), meaning aging that is uninterrupted, because the distinctions in color and so on between intervals are hard to discern.
Trong đó, sự già trên ngọc, vàng, bạc, san hô, mặt trời, v.v., và trên các vật vô sinh như hoa, quả, chồi, v.v., giống như trên các chúng sinh trong các nhóm mười pháp yếu ớt, v.v., do sự khác biệt về màu sắc, v.v., khó nhận biết ở giữa, nên được gọi là sự già không có khoảng cách (avīcijarā), nghĩa là sự già liên tục.
Tato aññesu pana yathāvuttesu antarantarā vaṇṇavisesādīnaṃ suviññeyyattā jarā savīcijarā nāmāti veditabbā.
But in other things as mentioned above, because the distinctions in color and so on between intervals are easy to discern, aging should be known as aging with intervals (savīcijarā).
Còn trên các vật khác đã nói ở trên, do sự khác biệt về màu sắc, v.v., dễ nhận biết ở giữa, nên sự già được gọi là sự già có khoảng cách (savīcijarā).
Ito paraṃ, tesaṃ tesantiādi vuttanayeneva veditabbaṃ.
From here on, "of those beings," and so on, should be understood in the way already explained.
Từ đây trở đi, "của những cái đó, của những cái đó" (tesaṃ tesaṃ) và các từ tương tự phải được hiểu theo cách đã nói.
Cuti cavanatātiādīsu pana cutīti cavanakavasena vuccati, ekacatupañcakkhandhānaṃ sāmaññavacanametaṃ.
In "passing away, falling away," and so on, "passing away" (cuti) is spoken of in the sense of falling away; this is a general term for the one, four, or five aggregates.
Trong "Sự chết, sự diệt vong" (Cuti cavanatā) và các từ tương tự, "sự chết" (cuti) được nói theo nghĩa diệt vong; đây là một từ chung cho một, bốn hoặc năm uẩn.
Cavanatāti bhāvavacanena lakkhaṇanidassanaṃ.
"Falling away" (cavanatā) is an indication of the characteristic by means of an abstract noun.
"Sự diệt vong" (Cavanatā) là sự trình bày đặc tính bằng từ trạng thái.
Bhedoti cutikkhandhānaṃ bhaṅguppattiparidīpanaṃ.
"Break-up" (bhedo) is an exposition of the aggregates at death reaching a state of dissolution.
"Sự tan rã" (Bhedo) là sự trình bày sự phát sinh của sự hoại diệt của các uẩn đã chết.
Antaradhānanti ghaṭasseva bhinnassa bhinnānaṃ cutikkhandhānaṃ yena kenaci pariyāyena ṭhānābhāvaparidīpanaṃ.
"Disappearance" (antaradhānaṃ) is an exposition of the non-existence of a place for the broken aggregates at death to stand, in any way whatsoever, just like a shattered pot that has been broken.
"Sự biến mất" (Antaradhānaṃ) là sự trình bày sự không tồn tại của các uẩn đã chết đã tan rã bằng cách nào đó, giống như một cái bình đã vỡ.
Maccu maraṇanti maccusaṅkhātaṃ maraṇaṃ.
"Death, dying" (maccu maraṇaṃ) is the dying known as death (maccu).
"Tử vong, cái chết" (Maccu maraṇaṃ) là cái chết được gọi là tử vong.
Tena samucchedamaraṇādīni nisedheti.
By this, he rejects annihilationist death and so on.
Bằng cách đó, nó phủ nhận các loại chết như tử vong đoạn diệt (samucchedamaraṇā) và các loại khác.
Kālo nāma antako, tassa kiriyāti kālakiriyā.
Time (kālo) is the end-maker; its doing is "the doing of time" (kālakiriyā).
Thời gian (kālo) là kẻ hủy diệt, hành động của nó là sự kết thúc thời gian (kālakiriyā).
Etena lokasammutiyā maraṇaṃ dīpeti.
By this, he shows death in terms of worldly convention.
Bằng cách này, nó trình bày cái chết theo quy ước thế gian.
Ettha ca catuvokāravasena khandhānaṃ bhedo, ekavokāravasena kaḷevarassa nikkhepo.
And here, the break-up of the aggregates is in terms of the four-aggregate existence, and the laying down of the corpse is in terms of the one-aggregate existence.
Ở đây, sự tan rã của các uẩn là theo nghĩa của cõi Tứ uẩn (catuvokāra), sự bỏ lại thân xác là theo nghĩa của cõi Nhất uẩn (ekavokāra).
Catuvokāravasena vā khandhānaṃ bhedo, sesadvayavasena kaḷevarassa nikkhepo veditabbo.
Or, the break-up of the aggregates should be understood in terms of the four-aggregate existence, and the laying down of the corpse in terms of the other two.
Hoặc sự tan rã của các uẩn là theo nghĩa của cõi Tứ uẩn, và sự bỏ lại thân xác là theo nghĩa của hai loại còn lại.
Bhavadvayepi rūpakāyasaṅkhātassa kaḷevarassa sambhavato.
Because of the possibility of a corpse, known as a physical body, in both of those existences.
Vì thân xác, tức là thân sắc, tồn tại trong cả hai cõi.
Atha vā yasmā ca cātumahārājikādīsu khandhā bhijjanteva, na kiñci nikkhipanti, tasmā tesaṃ vasena khandhānaṃ bhedo, manussādīsu kaḷevarassa nikkhepo.
Or, because in the realms of the Cātumahārājika devas and so on the aggregates just break up and they do not lay down anything, therefore, "the break-up of the aggregates" is in terms of them, and "the laying down of the corpse" is in the case of humans and so on.
Hoặc, vì trong các cõi Tứ Đại Thiên Vương, v.v., các uẩn chỉ tan rã mà không bỏ lại bất cứ thứ gì, nên sự tan rã của các uẩn là theo nghĩa của chúng, còn ở loài người, v.v., là sự bỏ lại thân xác.
Ettha ca kaḷevarassa nikkhepakāraṇato maraṇaṃ kaḷevarassa nikkhepoti vuttanti evamattho daṭṭhabbo.
And here, the meaning should be seen thus: because the laying down of the corpse is a cause of death, death is said to be "the laying down of the corpse."
Ở đây, ý nghĩa phải được hiểu là cái chết được gọi là sự bỏ lại thân xác vì đó là nguyên nhân của việc bỏ lại thân xác.
93. Jātivāre jāti sañjātītiādīsu jāyanaṭṭhena jāti, sā aparipuṇṇāyatanavasena yuttā.
93. In the section on birth, in "birth, production," and so on, it is "birth" (jāti) in the sense of being born; it is associated with having incomplete sense bases.
Trong phần Sanh (Jātivāra), trong "sanh, sự sanh" (jāti sañjāti) và các từ tương tự, sanh (jāti) là theo nghĩa phát sinh, nó phù hợp với các xứ chưa hoàn chỉnh.
Sañjāyanaṭṭhena sañjāti, sā paripuṇṇāyatanavasena yuttā.
It is "production" (sañjāti) in the sense of being well and fully born; it is associated with having complete sense bases.
Sự sanh hoàn toàn (sañjāti) là theo nghĩa phát sinh hoàn toàn, nó phù hợp với các xứ hoàn chỉnh.
Okkamanaṭṭhena okkanti, sā aṇḍajajalābujavasena yuttā.
It is "descent" (okkanti) in the sense of descending into; it is associated with the egg-born and womb-born.
Sự nhập vào (okkanti) là theo nghĩa đi vào, nó phù hợp với các loài noãn sinh (aṇḍaja) và thai sinh (jalābuja).
Te hi aṇḍakosañca vatthikosañca okkamantā pavisantā viya paṭisandhiṃ gaṇhanti.
For they take conception as if descending and entering into the eggshell and the uterine sac.
Thật vậy, chúng nhận sự tái sinh như thể chúng đi vào và nhập vào vỏ trứng và túi thai.
Abhinibbattanaṭṭhena abhinibbatti, sā saṃsedajaopapātikavasena yuttā, te hi pākaṭāyeva hutvā nibbattanti.
It is "coming to be" (abhinibbatti) in the sense of manifesting; it is associated with the moisture-born and the spontaneously arisen, for they come to be having already become manifest.
Sự tái sinh hiển lộ (abhinibbatti) là theo nghĩa hiển lộ, nó phù hợp với các loài thấp sinh (saṃsedaja) và hóa sinh (opapātika), vì chúng tái sinh một cách rõ ràng.
Ayaṃ tāva vohāradesanā.
This, for now, is the conventional teaching.
Đây là lời dạy theo quy ước.
Idāni paramatthadesanā hoti.
Now comes the ultimate teaching.
Bây giờ là lời dạy theo ý nghĩa tối hậu.
Khandhāyeva hi paramatthato pātubhavanti, na satto.
Indeed, only the aggregates manifest in the ultimate sense, not a being.
Thật vậy, theo ý nghĩa tối hậu, chỉ có các uẩn phát sinh, chứ không phải chúng sinh.
Tattha ca khandhānanti ekavokārabhave ekassa catuvokārabhave catunnaṃ pañcavokārabhave pañcannampi gahaṇaṃ veditabbaṃ.
And there, by ‘of the aggregates,’ it should be understood as the taking of one in the one-constituent existence, of four in the four-constituent existence, and of all five in the five-constituent existence.
Ở đây, các uẩn (khandhānaṃ) phải được hiểu là sự bao gồm một uẩn trong cõi Nhất uẩn, bốn uẩn trong cõi Tứ uẩn và cả năm uẩn trong cõi Ngũ uẩn.
Pātubhāvoti uppatti.
Manifestation means arising.
Sự phát sinh (pātubhāvo) là sự xuất hiện.
Āyatanānanti ettha tatra tatra uppajjamānāyatanavaseneva saṅgaho veditabbo.
Here, by ‘of the bases,’ the inclusion should be understood only by way of the bases that arise in this or that existence.
Các xứ (āyatanānaṃ) ở đây phải được hiểu là sự bao gồm theo các xứ phát sinh ở từng nơi.
Paṭilābhoti santatiyaṃ pātubhāvoyeva.
Acquisition is just the manifestation in the continuity.
Sự thọ đắc (paṭilābho) chính là sự phát sinh trong dòng tương tục.
Pātubhavantāneva hi tāni paṭiladdhāni nāma honti.
Indeed, it is only as they are manifesting that they are called ‘acquired’.
Thật vậy, khi chúng phát sinh, chúng được gọi là đã thọ đắc.
Ayaṃ vuccatāvuso jātīti iminā padena vohārato paramatthato ca desitāya jātiyā nigamanaṃ karotīti.
‘This, friend, is called birth’: by this phrase, he makes a conclusion about the birth that was taught conventionally and in the ultimate sense.
Với cụm từ ‘Này chư hiền, đây được gọi là sự sanh’ (Ayaṃ vuccatāvuso jātī), sự kết luận về jāti (sự sanh) đã được trình bày cả theo nghĩa thông thường (vohāra) và nghĩa tối hậu (paramattha).
Bhavasamudayāti ettha pana jātiyā paccayabhūto kammabhavo veditabbo.
But here, in ‘from the origination of existence,’ kammabhava which is the condition for birth should be understood.
Trong cụm từ ‘do sự tập khởi của hữu’ (Bhavasamudayā) này, cần phải hiểu rằng nghiệp hữu (kammabhava) là nhân duyên của sự sanh (jāti).
Sesaṃ vuttanayamevāti.
The rest is just as has been explained.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
94. Bhavavāre kāmabhavoti kammabhavo ca upapattibhavo ca.
94. In the section on existence, sense-sphere existence is both kammabhava and upapattibhava.
94. Trong Bhavavāra (phần hữu), kāmabhava (dục hữu) là nghiệp hữu (kammabhava) và tái sanh hữu (upapattibhava).
Tattha kammabhavo nāma kāmabhavūpagaṃ kammameva.
Therein, what is called kammabhava is just the kamma that leads to the sense-sphere existence.
Trong đó, nghiệp hữu (kammabhava) chính là nghiệp dẫn đến tái sanh trong cõi dục.
Tañhi upapattibhavassa kāraṇattā ‘‘sukho buddhānamuppādo (dha. pa. 194) dukkho pāpassa uccayo’’tiādīni (dha. pa. 117) viya phalavohārena bhavoti vuttaṃ.
Indeed, because it is the cause of upapattibhava, it is called ‘existence’ by a conventional designation of the effect, like in such passages as “the arising of Buddhas is happiness” and “the accumulation of evil is suffering”.
Nghiệp đó được gọi là hữu (bhava) bằng cách dùng tên quả để gọi nhân, vì nó là nguyên nhân của tái sanh hữu, giống như trong các câu ‘Sự xuất hiện của chư Phật là an lạc’ (sukho buddhānamuppādo) và ‘Sự tích lũy ác nghiệp là khổ đau’ (dukkho pāpassa uccayo).
Upapattibhavo nāma tena kammena nibbattaṃ upādinnakhandhapañcakaṃ.
What is called upapattibhava is the pentad of clung-to aggregates produced by that kamma.
Tái sanh hữu (upapattibhava) là năm uẩn bị chấp thủ (upādinnakhandhapañcaka) được tạo ra bởi nghiệp đó.
Tañhi tattha bhavatīti katvā bhavoti vuttaṃ.
Indeed, because it comes to be (bhavati) there, it is called bhava (existence).
Nó được gọi là hữu (bhava) vì nó hiện hữu ở đó.
Evaṃ sabbathāpi idaṃ kammañca upapatti ca ubhayampetamidha ‘‘kāmabhavo’’ti vuttaṃ.
Thus, in every way, both this kamma and this rebirth-existence are here called “sense-sphere existence.”
Như vậy, cả nghiệp này và tái sanh này, cả hai đều được gọi là “dục hữu” (kāmabhava) ở đây.
Esa nayo rūpārūpabhavesu.
This is the method for fine-material and immaterial existences.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho sắc hữu và vô sắc hữu (rūpārūpabhavesu).
Upādānasamudayāti ettha pana upādānaṃ kusalakammabhavassa upanissayavaseneva paccayo hoti.
But here, in ‘from the origination of clinging,’ clinging is a condition for wholesome kammabhava only by way of decisive support.
Trong cụm từ ‘do sự tập khởi của chấp thủ’ (Upādānasamudayā) này, chấp thủ (upādāna) chỉ là nhân duyên cho nghiệp hữu thiện (kusalakammabhava) theo cách hỗ trợ mạnh mẽ (upanissaya).
Akusalakammabhavassa upanissayavasenapi sahajātādivasenapi.
For unwholesome kammabhava, it is a condition by way of decisive support and also by way of conascence and so on.
Đối với nghiệp hữu bất thiện (akusalakammabhava) thì theo cách hỗ trợ mạnh mẽ và cả theo cách đồng sanh (sahajāta) v.v..
Upapattibhavassa pana sabbassāpi upanissayavaseneva.
But for all upapattibhava, it is a condition only by way of decisive support.
Còn đối với tất cả tái sanh hữu (upapattibhava) thì chỉ theo cách hỗ trợ mạnh mẽ.
Sesaṃ vuttanayamevāti.
The rest is just as has been explained.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
95. Upādānavāre kāmupādānantiādīsu vatthukāmaṃ upādiyati etena, sayaṃ vā taṃ upādiyatīti kāmupādānaṃ.
95. In the section on clinging, in such phrases as ‘clinging to sensual pleasures,’ one clings to sensual objects by means of this, or it itself clings to them; thus it is kāmupādāna (clinging to sensual pleasures).
95. Trong Upādānavāra (phần chấp thủ), trong các cụm từ như kāmupādāna (chấp thủ dục), các đối tượng dục (vatthukāma) được chấp thủ bởi điều này, hoặc chính nó chấp thủ điều đó, nên gọi là kāmupādāna.
Kāmo ca so upādānañcāti vā kāmupādānaṃ.
Or, it is sensual pleasure and it is clinging; thus it is kāmupādāna.
Hoặc là dục (kāma) và chấp thủ (upādāna) nên gọi là kāmupādāna.
Upādānanti daḷhaggahaṇaṃ vuccati.
Clinging is said to be a firm grasp.
Upādāna (chấp thủ) được gọi là sự nắm giữ chắc chắn.
Daḷhattho hi ettha upasaddo, ‘‘upāyāsa upakaṭṭhā’’tiādīsu viya pañcakāmaguṇikarāgassetaṃ adhivacanaṃ.
For here the prefix upa has the sense of firmness, as in upāyāsa (distress) and upakaṭṭha (very near); this is a designation for the greed connected with the five strands of sensual pleasure.
Ở đây, tiền tố ‘upa’ có nghĩa là kiên cố, giống như trong ‘upāyāsa’ (khổ não), ‘upakaṭṭhā’ (gần gũi) v.v., đây là tên gọi của tham ái đối với năm dục trần.
Ayamettha saṅkhepo.
This is the summary here.
Đây là tóm tắt về điều này.
Vitthārato panetaṃ ‘‘tattha katamaṃ kāmupādānaṃ, yo kāmesu kāmacchando’’ti (dha. sa. 1220; vibha. 938) vuttanayena veditabbaṃ.
But in detail, this should be understood according to the method stated: “Therein, what is clinging to sensual pleasures? Whatever sensual desire in regard to sensual pleasures…”
Về chi tiết, điều này cần được hiểu theo cách đã nói trong câu ‘Trong đó, thế nào là chấp thủ dục? Đó là dục tham trong các dục’ (tattha katamaṃ kāmupādānaṃ, yo kāmesu kāmacchando).
Tathā diṭṭhi ca sā upādānañcāti diṭṭhupādānaṃ.
Similarly, it is a view and it is clinging; thus it is diṭṭhupādāna (clinging to views).
Tương tự, tà kiến (diṭṭhi) và chấp thủ (upādāna) nên gọi là diṭṭhupādāna (chấp thủ tà kiến).
Atha vā diṭṭhiṃ upādiyati, upādiyanti vā etena diṭṭhinti diṭṭhupādānaṃ.
Or, one clings to a view, or one clings to a view by means of it; thus it is diṭṭhupādāna.
Hoặc, tà kiến được chấp thủ, hoặc tà kiến được chấp thủ bởi điều này, nên gọi là diṭṭhupādāna.
Upādiyati hi purimadiṭṭhiṃ uttaradiṭṭhi.
Indeed, a later view clings to a former view.
Thật vậy, tà kiến sau chấp thủ tà kiến trước.
Upādiyanti ca tāya diṭṭhiṃ.
And they cling to a view by means of it.
Và họ chấp thủ tà kiến bởi điều đó.
Yathāha ‘‘sassato attā ca loko ca, idameva saccaṃ moghamañña’’ntiādi (ma. ni. 3.27), sīlabbatupādānaattavādupādānavajjassa sabbadiṭṭhigatassetaṃ adhivacanaṃ.
As it is said: “The self and the world are eternal; this alone is true, anything else is false,” and so on. This is a designation for any wrong view, except for clinging to rites and observances and clinging to a doctrine of self.
Như đã nói: ‘Tự ngã và thế giới là thường còn, đây là sự thật, điều khác là vô nghĩa’ v.v. Đây là tên gọi của tất cả các tà kiến, ngoại trừ chấp thủ giới cấm (sīlabbatupādāna) và chấp thủ ngã kiến (attavādupādāna).
Ayamettha saṅkhepo.
This is the summary here.
Đây là tóm tắt về điều này.
Vitthārato panetaṃ ‘‘tattha katamaṃ diṭṭhupādānaṃ natthi dinna’’nti (dha. sa. 1220; vibha. 938) vuttanayena veditabbaṃ.
But in detail, this should be understood according to the method stated: “Therein, what is clinging to views? ‘There is nothing given…’”
Về chi tiết, điều này cần được hiểu theo cách đã nói trong câu ‘Trong đó, thế nào là chấp thủ tà kiến? Không có sự bố thí’ (tattha katamaṃ diṭṭhupādānaṃ natthi dinna).
Tathā sīlabbataṃ upādiyanti etena, sayaṃ vā taṃ upādiyati, sīlabbatañca taṃ upādānañcāti vā sīlabbatupādānaṃ.
Similarly, one clings to rites and observances by means of this, or it itself clings to them, or it is rites and observances and it is clinging; thus it is sīlabbatupādāna (clinging to rites and observances).
Tương tự, giới cấm (sīlabbata) được chấp thủ bởi điều này, hoặc chính nó chấp thủ điều đó, hoặc đó là giới cấm và đó là chấp thủ, nên gọi là sīlabbatupādāna (chấp thủ giới cấm).
Gosīlagovatādīni hi evaṃ suddhīti abhinivesato sayameva upādānāni ayamettha saṅkhepo.
Indeed, from the deep conviction that “purification comes through these things, such as bovine morality and bovine vows,” they themselves become clingings. This is the summary here.
Thật vậy, các giới như giới bò (gosīla) và giới chó (govata) v.v. tự chúng là chấp thủ do sự cố chấp rằng ‘sự thanh tịnh là như thế này’. Đây là tóm tắt về điều này.
Vitthārato panetaṃ ‘‘tattha katamaṃ sīlabbatupādānaṃ, ito bahiddhā samaṇabrāhmaṇānaṃ sīlena suddhī’’ti vuttanayena veditabbaṃ.
But in detail, this should be understood according to the method stated: “Therein, what is clinging to rites and observances? ‘Purification comes through the rites and observances of ascetics and brahmins outside of this dispensation…’”
Về chi tiết, điều này cần được hiểu theo cách đã nói trong câu ‘Trong đó, thế nào là chấp thủ giới cấm? Sự thanh tịnh của các Sa-môn và Bà-la-môn bên ngoài đây là do giới’ (tattha katamaṃ sīlabbatupādānaṃ, ito bahiddhā samaṇabrāhmaṇānaṃ sīlena suddhī).
Idāni vadanti etenāti vādo.
Now, they declare by means of this; thus it is a vādo (doctrine).
Bây giờ, họ nói bởi điều này nên gọi là vādo (quan điểm).
Upādiyanti etenāti upādānaṃ.
They cling by means of this; thus it is upādāna (clinging).
Họ chấp thủ bởi điều này nên gọi là upādānaṃ (chấp thủ).
Kiṃ vadanti, upādiyanti vā?
What do they declare or cling to?
Họ nói gì, hoặc chấp thủ gì?
Attānaṃ.
The self.
Ngã (attā).
Attano vādupādānaṃ attavādupādānaṃ.
The doctrine and clinging of the self is attavādupādāna (clinging to a doctrine of self).
Quan điểm và sự chấp thủ về ngã nên gọi là attavādupādānaṃ (chấp thủ ngã kiến).
Attavādamattameva vā attāti upādiyati etenāti attavādupādānaṃ, vīsativatthukāya sakkāyadiṭṭhiyā etaṃ adhivacanaṃ.
Or, by means of this one clings to just the doctrine of self as ‘self’; thus it is attavādupādāna. This is a designation for the personality-view based on twenty grounds.
Hoặc, chính quan điểm về ngã được chấp thủ như là ngã bởi điều này, nên gọi là attavādupādānaṃ. Đây là tên gọi của thân kiến (sakkāyadiṭṭhi) với hai mươi căn cứ.
Ayamettha saṅkhepo.
This is the summary here.
Đây là tóm tắt về điều này.
Vitthārato panetaṃ ‘‘tattha katamaṃ attavādupādānaṃ, idha assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī’’ti (dha. sa. 1223) vuttanayena veditabbaṃ.
But in detail, this should be understood according to the method stated: “Therein, what is clinging to a doctrine of self? Here, an uninstructed ordinary person, who has not seen the noble ones…”
Về chi tiết, điều này cần được hiểu theo cách đã nói trong câu ‘Trong đó, thế nào là chấp thủ ngã kiến? Ở đây, phàm phu không được nghe giáo pháp, không thấy các bậc Thánh’ (tattha katamaṃ attavādupādānaṃ, idha assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī).
96. Taṇhāvāre rūpataṇhā…pe… dhammataṇhāti evaṃ cakkhudvārādīsu javanavīthiyaṃ pavattāya taṇhāya ‘‘seṭṭhiputto brāhmaṇaputto’’ti evamādīsu pitito nāmaṃ viya pitisadisārammaṇato nāmaṃ.
96. In the section on craving, in phrases such as ‘craving for forms… craving for mind-objects,’ the name for the craving that proceeds in the javana-process at the eye-door and so on, comes from its object, which is like a father, similar to how names like ‘son of a wealthy merchant’ or ‘son of a brahmin’ come from the father.
96. Trong Taṇhāvāra (phần tham ái), rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā (tham ái sắc… v.v… tham ái pháp) là tên gọi của tham ái phát sinh trong lộ trình tâm tốc hành (javanavīthi) tại các cửa mắt v.v., giống như tên gọi từ cha trong các trường hợp như ‘con trai của nhà tài phiệt’, ‘con trai của Bà-la-môn’, hoặc tên gọi từ đối tượng tương tự như cha.
Ettha ca rūpārammaṇā taṇhā, rūpe taṇhāti rūpataṇhā.
And here, craving that has form as its object, or craving for form, is rūpataṇhā (craving for forms).
Ở đây, tham ái có đối tượng là sắc, tham ái đối với sắc, nên gọi là rūpataṇhā (tham ái sắc).
Sā kāmarāgabhāvena rūpaṃ assādentī pavattamānā kāmataṇhā.
That, proceeding as sensual passion and delighting in form, is kāmataṇhā (craving for sensual pleasure).
Tham ái đó, khi nó vị nếm sắc với trạng thái dục tham (kāmarāga), đang vận hành, nên gọi là kāmataṇhā (tham ái dục).
Sassatadiṭṭhisahagatarāgabhāvena rūpaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassatanti evaṃ assādentī pavattamānā bhavataṇhā.
Proceeding as passion accompanied by the eternalist view and delighting in form as permanent, stable, and eternal, it is bhavataṇhā (craving for existence).
Tham ái đó, khi nó vị nếm sắc với trạng thái tham ái đi kèm với thường kiến (sassatadiṭṭhi) rằng sắc là thường, kiên cố, vĩnh cửu, đang vận hành, nên gọi là bhavataṇhā (tham ái hữu).
Ucchedadiṭṭhisahagatarāgabhāvena rūpaṃ ucchijjati vinassati pecca na bhavissatīti evaṃ assādentī pavattamānā vibhavataṇhāti evaṃ tividhā hoti.
Proceeding as passion accompanied by the annihilationist view and delighting in the idea that form is annihilated, perishes, and will not exist after death, it is vibhavataṇhā (craving for non-existence). Thus, it is threefold.
Tham ái đó, khi nó vị nếm sắc với trạng thái tham ái đi kèm với đoạn kiến (ucchedadiṭṭhi) rằng sắc sẽ bị đoạn diệt, tiêu hoại, sẽ không còn trong đời sau, đang vận hành, nên gọi là vibhavataṇhā (tham ái phi hữu). Như vậy, nó có ba loại.
Yathā ca rūpataṇhā, tathā saddataṇhādayopīti etāni aṭṭhārasa taṇhāvicaritāni honti.
And just as craving for forms, so too craving for sounds and so on. Thus, these are eighteen courses of craving.
Giống như rūpataṇhā, saddataṇhā (tham ái âm thanh) v.v. cũng vậy, nên có mười tám loại tham ái vận hành (taṇhāvicarita).
Tāni ajjhattarūpādīsu aṭṭhārasa, bahiddhārūpādīsu aṭṭhārasāti chattiṃsa.
Those are eighteen regarding internal forms and so on, and eighteen regarding external forms and so on, making thirty-six.
Mười tám loại đó đối với sắc nội xứ v.v., và mười tám loại đối với sắc ngoại xứ v.v., tổng cộng là ba mươi sáu.
Iti atītāni chattiṃsa, anāgatāni chattiṃsa, paccuppannāni chattiṃsāti aṭṭhasataṃ.
Thus, thirty-six in the past, thirty-six in the future, and thirty-six in the present, make one hundred and eight.
Như vậy, ba mươi sáu loại trong quá khứ, ba mươi sáu loại trong vị lai, và ba mươi sáu loại trong hiện tại, tổng cộng là một trăm lẻ tám.
‘‘Ajjhattikassupādāya ‘asmī’ti hoti, ‘itthasmī’ti hotī’’ti (vibha. 973-974) vā evamādīnā ajjhattikarūpādinissitāni aṭṭhārasa, ‘‘bāhirassupādāya ‘iminā asmī’ti hoti, ‘iminā itthasmī’ti hotī’’ti vā (vibha. 975) evamādinā bāhirarūpādinissitāni aṭṭhārasāti chattiṃsa.
Or, based on the internal, there arises ‘I am,’ ‘I am like this,’ and so on: eighteen based on internal forms, etc. Based on the external, there arises ‘by this I am,’ ‘by this I am like this,’ and so on: eighteen based on external forms, etc., making thirty-six.
Hoặc, mười tám loại dựa trên sắc nội xứ v.v. như đã nói ‘Do chấp thủ nội xứ mà có ‘ta là’, có ‘ta là thế này’’ (ajjhattikassupādāya ‘asmī’ti hoti, ‘itthasmī’ti hoti), và mười tám loại dựa trên sắc ngoại xứ v.v. như đã nói ‘Do chấp thủ ngoại xứ mà có ‘ta là bởi điều này’, có ‘ta là thế này bởi điều này’’ (bāhirassupādāya ‘iminā asmī’ti hoti, ‘iminā itthasmī’ti hoti), tổng cộng là ba mươi sáu.
Iti atītāni chattiṃsa, anāgatāni chattiṃsa, paccuppannāni chattiṃsāti evampi aṭṭhasatataṇhāvicaritāni honti.
Thus, thirty-six in the past, thirty-six in the future, and thirty-six in the present; in this way too there are one hundred and eight courses of craving.
Như vậy, ba mươi sáu loại trong quá khứ, ba mươi sáu loại trong vị lai, và ba mươi sáu loại trong hiện tại, tổng cộng cũng là một trăm lẻ tám loại tham ái vận hành (aṭṭhasatataṇhāvicaritāni).
Puna saṅgahe karīyamāne rūpādīsu ārammaṇesu chaḷeva taṇhākāyā tissoyeva kāmataṇhādayo hontīti evaṃ –
When summarized again, there are only six bodies of craving in regard to the objects of forms and so on, and only three kinds, beginning with craving for sensual pleasure. Thus—
Khi được tổng hợp lại, có sáu loại thân tham ái (taṇhākāya) đối với các đối tượng như sắc v.v., và chỉ có ba loại như kāmataṇhā v.v. Như vậy –
Vedanāsamudayāti ettha pana vedanāti vipākavedanā adhippetā.
‘From the origination of feeling’: here, by feeling, resultant feeling is intended.
Trong cụm từ ‘do sự tập khởi của thọ’ (Vedanāsamudayā) này, thọ (vedanā) được đề cập là thọ quả báo (vipākavedanā).
Sā kathaṃ chasu dvāresu taṇhāya paccayo hotīti ce?
If it is asked how that is a condition for craving at the six doors, it is:
Nếu hỏi: ‘Thọ đó làm sao trở thành nhân duyên cho tham ái ở sáu cửa?’
Assādanīyato.
Through delighting.
Là do tính chất đáng vị nếm (assādanīyato).
Sukhāya hi vedanāya assādanena sattā vedanaṃ mamāyantā vedanāya taṇhaṃ uppādetvā vedanārāgarattā hutvā cakkhudvāre iṭṭhameva rūpaṃ patthenti, laddhā ca naṃ assādenti, ārammaṇadāyakānañca cittakārādīnaṃ sakkāraṃ karonti.
For, by delighting in pleasant feeling, beings, identifying with the feeling, generate craving for feeling, and being infatuated with passion for feeling, they desire only a desirable form at the eye-door, and having obtained it, they delight in it, and they make offerings to those who provide the object, such as painters and so on.
Thật vậy, do vị nếm thọ lạc, chúng sanh yêu thích thọ, sanh tham ái đối với thọ, và trở nên say đắm trong tham ái thọ, họ mong muốn sắc ý thích ở cửa mắt, và khi có được thì họ vị nếm nó, và họ tôn kính những người cung cấp đối tượng như họa sĩ v.v..
Tathā sotadvārādīsu iṭṭhe ca saddādayo patthenti, laddhā ca ne assādenti, ārammaṇadāyakānañca vīṇāvādaka-gandhikasūda-tantavāya-nānāvidhasippasandassakādīnaṃ sakkāraṃ karonti.
Likewise, in the ear-door and so on, they long for desirable sounds and other sense-objects; and having obtained them, they savor them and pay respect to the givers of those sense-objects, such as lute players, perfumers, cooks, weavers, and demonstrators of various other arts.
Tương tự, ở cửa tai v.v., họ mong muốn âm thanh ý thích v.v., và khi có được thì họ vị nếm chúng, và họ tôn kính những người cung cấp đối tượng như người chơi đàn, người bán hương, đầu bếp, thợ dệt, người biểu diễn các loại nghề nghiệp khác nhau v.v..
Yathā kiṃ?
Like what?
Giống như gì?
Yathā puttasinehena puttaṃ mamāyantā dhātiyā sakkāraṃ karonti, sappāyasappikhīrādīniyeva naṃ pāyenti ceva bhojenti ca.
Just as those who cherish a son with parental affection pay respect to his wet nurse, feeding and giving him only suitable things like ghee and milk.
Giống như cha mẹ yêu thương con cái, tôn kính bảo mẫu, và cho con bú sữa, ăn bơ sữa thích hợp v.v..
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is just as has been explained.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
97. Vedanāvāre vedanākāyāti vedanāsamūhā.
97. In the section on feeling, bodies of feeling means aggregates of feeling.
97. Trong phần về Thọ (Vedanā), vedanākāya (thọ uẩn) có nghĩa là tập hợp các thọ.
Cakkhusamphassajā vedanā…pe… manosamphassajā vedanāti etaṃ ‘‘cakkhusamphassajā vedanā atthi kusalā, atthi akusalā, atthi abyākatā’’ti (vibha. 34) evaṃ vibhaṅge āgatattā cakkhudvārādīsu pavattānaṃ kusalākusalābyākatavedanānaṃ ‘‘sāriputto, mantāṇiputto’’ti evamādīsu mātito nāmaṃ viya mātisadisavatthuto nāmaṃ.
Feeling born of eye-contact... and so on... feeling born of mind-contact: Since it is stated in the Vibhaṅga, "There is feeling born of eye-contact that is wholesome, there is that which is unwholesome, there is that which is indeterminate," this is a name for the wholesome, unwholesome, and indeterminate feelings that arise at the eye-door and so on, derived from a basis similar to a mother, just as in "Sāriputta, son of Mantāṇī," the name comes from the mother.
Thọ do xúc nhãn sinh…pe… thọ do xúc ý sinh – điều này, vì được trình bày trong Vibhaṅga (Vibha. 34) rằng: “Có thọ do xúc nhãn sinh là thiện, có là bất thiện, có là vô ký”, nên đây là tên gọi của các thọ thiện, bất thiện, vô ký phát sinh ở nhãn môn và các môn khác, giống như tên gọi của một người con từ mẹ, ví dụ như “Sāriputta, Mantāṇiputta”, là tên gọi từ đối tượng tương tự như mẹ.
Vacanattho panettha cakkhusamphassahetu jātā vedanā cakkhusamphassajā vedanāti.
Herein, the meaning of the expression is: feeling born due to eye-contact is feeling born of eye-contact.
Ở đây, nghĩa của từ là: thọ sinh ra do duyên xúc nhãn gọi là thọ do xúc nhãn sinh.
Esa nayo sabbattha.
This is the method everywhere.
Tương tự cho tất cả các trường hợp.
Ayaṃ tāvettha sabbasaṅgāhikakathā.
This, for a start, is the all-inclusive explanation here.
Đây là lời giải thích bao quát tất cả ở đây.
Vipākavasena pana cakkhudvāre dve cakkhuviññāṇāni, dve manodhātuyo, tisso manoviññāṇadhātuyoti etāhi sampayuttavasena vedanā veditabbā.
However, by way of resultants, feelings should be understood in association with these: at the eye-door, the two eye-consciousnesses, the two mind-elements, and the three mind-consciousness-elements.
Tuy nhiên, theo khía cạnh quả (vipāka), các thọ cần được hiểu là những thọ tương ưng với hai nhãn thức, hai ý giới, và ba ý thức giới ở nhãn môn.
Esa nayo sotadvārādīsu.
This is the method at the ear-door and so on.
Tương tự cho nhĩ môn và các môn khác.
Manodvāre manoviññāṇadhātusampayuttāva.
At the mind-door, it is associated only with the mind-consciousness-element.
Ở ý môn, chỉ là các thọ tương ưng với ý thức giới.
Phassasamudayāti ettha pana pañcadvāre pañcavatthukavedanānaṃ sahajātacakkhusamphassādisamudayā samudayo hoti.
Here, in from the arising of contact, the arising of feelings based on the five physical bases in the five doors occurs from the arising of co-nascent eye-contact and so on.
Tuy nhiên, ở đây, trong cụm từ do xúc tập khởi (phassasamudayā), đối với các thọ thuộc năm cảnh ở năm môn, sự tập khởi là do sự tập khởi của xúc nhãn sinh đồng sinh và các xúc khác.
Avasesānaṃ cakkhusamphassādayo upanissayādivasena paccayā.
For the remaining feelings, eye-contact and so on are conditions by way of decisive support, etc.
Đối với các thọ còn lại, xúc nhãn và các xúc khác là duyên theo cách y chỉ mạnh (upanissaya) và các cách khác.
Manodvāre tadārammaṇavedanānaṃ advārikānañca paṭisandhibhavaṅgacutivedanānaṃ sahajātamanosamphassasamudayā samudayo hotīti veditabbo.
It should be understood that at the mind-door, for feelings of registration, and for doorless feelings of rebirth-linking, life-continuum, and decease, the arising occurs from the arising of co-nascent mind-contact.
Ở ý môn, đối với các thọ thuộc tâm tái tục (paṭisandhi), tâm hộ kiếp (bhavaṅga), tâm tử (cuti) không có môn, và các thọ thuộc tâm tùy quán (tadārammaṇa), sự tập khởi cần được hiểu là do sự tập khởi của xúc ý đồng sinh.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as has been explained.
Phần còn lại tương tự như đã nói.
98. Phassavāre cakkhusamphassoti cakkhumhi samphasso.
98. In the section on contact, eye-contact is contact in the eye.
98. Trong phần về Xúc (Phassa), cakkhusamphassa (nhãn xúc) là xúc ở nhãn.
Esa nayo sabbattha.
This is the method everywhere.
Tương tự cho tất cả các trường hợp.
Cakkhusamphasso…pe… kāyasamphassoti ettāvatā ca kusalākusalavipākā pañcavatthukā dasa samphassā vuttā honti.
And by this much, eye-contact... and so on... body-contact, ten wholesome and unwholesome resultant contacts based on the five physical bases are stated.
Với cụm từ nhãn xúc…pe… thân xúc (kāyasamphassa), mười xúc thuộc năm căn, là quả của thiện và bất thiện, đã được nói đến.
Manosamphassoti iminā sesā bāvīsati lokiyavipākamanasampayuttaphassā.
By mind-contact, the remaining twenty-two contacts associated with mundane resultant minds are meant.
Với cụm từ ý xúc (manosamphassa), hai mươi hai xúc còn lại là các xúc tương ưng với ý thức quả thuộc cõi dục (lokiya vipāka manasampayutta phassa).
Saḷāyatanasamudayāti channaṃ cakkhādīnaṃ āyatanānaṃ samudayena imassa chabbidhassāpi samphassassa samudayo hotīti veditabbo.
From the arising of the six sense bases: it should be understood that with the arising of the six sense bases, the eye and so on, there is the arising of this sixfold contact.
Trong cụm từ do sáu xứ tập khởi (saḷāyatanasamudayā), cần hiểu rằng sự tập khởi của sáu loại xúc này là do sự tập khởi của sáu xứ như nhãn và các xứ khác.
Sesaṃ vuttanayamevāti.
The rest is as has been explained.
Phần còn lại tương tự như đã nói.
99. Saḷāyatanavāre cakkhāyatanantiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ sabbaṃ visuddhimagge khandhaniddese ceva āyatananiddese ca vuttanayameva.
99. In the section on the six sense bases, whatever should be said concerning eye-base and so on, all of that is in accordance with the method stated in the Visuddhimagga, in the Exposition of the Aggregates and the Exposition of the Sense Bases.
99. Trong phần về Sáu Xứ (Saḷāyatana), tất cả những gì cần nói về nhãn xứ (cakkhāyatana) và các xứ khác đã được nói trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga) ở phần giải thích về các uẩn (khandhaniddesa) và phần giải thích về các xứ (āyatananiddesa).
Nāmarūpasamudayāti ettha pana yaṃ nāmaṃ yañca rūpaṃ, yañca nāmarūpaṃ yassa āyatanassa paccayo hoti, tassa vasena visuddhimagge paṭiccasamuppādaniddese vuttanayena nāmarūpasamudayā saḷāyatanasamudayo veditabbo.
From the arising of name-and-form: here, the arising of the six sense bases from the arising of name-and-form should be understood according to the method stated in the Visuddhimagga, in the Exposition of Dependent Origination, based on whichever name, whichever form, and whichever name-and-form is a condition for a particular sense base.
Tuy nhiên, ở đây, trong cụm từ do danh sắc tập khởi (nāmarūpasamudayā), sự tập khởi của sáu xứ cần được hiểu là do sự tập khởi của danh sắc, theo cách đã nói trong phần giải thích về Duyên Khởi (paṭiccasamuppādaniddesa) của Thanh Tịnh Đạo, tùy theo danh, sắc, hoặc danh sắc nào là duyên cho xứ nào.
Sesaṃ vuttappakāramevāti.
The rest is in the manner already explained.
Phần còn lại tương tự như đã nói.
100. Nāmarūpavāre namanalakkhaṇaṃ nāmaṃ.
100. In the section on name-and-form, name has the characteristic of bending.
100. Trong phần về Danh Sắc (Nāmarūpa), danh (nāma) có đặc tính hướng về.
Ruppanalakkhaṇaṃ rūpaṃ.
Form has the characteristic of being afflicted.
Sắc (rūpa) có đặc tính bị biến hoại.
Vitthāravāre panassa vedanāti vedanākkhandho.
However, in the detailed section, by feeling the feeling-aggregate is to be understood.
Tuy nhiên, trong phần mở rộng, thọ (vedanā) là thọ uẩn.
Saññāti saññākkhandho.
By perception, the perception-aggregate.
Tưởng (saññā) là tưởng uẩn.
Cetanā phasso manasikāroti saṅkhārakkhandho veditabbo.
By volition, contact, attention, the formations-aggregate is to be understood.
Tư, xúc, tác ý (cetanā phasso manasikāro) cần được hiểu là hành uẩn.
Kāmañca aññepi saṅkhārakkhandhasaṅgahitā dhammā santi, ime pana tayo sabbadubbalesupi cittesu santi.
Although it is true that there are other states included in the formations-aggregate, these three are present even in the very weakest minds.
Mặc dù có những pháp khác cũng thuộc hành uẩn, nhưng ba pháp này có mặt ngay cả trong những tâm yếu kém nhất.
Tasmā etesaṃyeva vasenettha saṅkhārakkhandhopi dassito.
Therefore, the formations-aggregate is shown here by means of these alone.
Vì vậy, hành uẩn ở đây được trình bày chỉ dựa trên ba pháp này.
Cattāri ca mahābhūtānīti ettha cattārīti gaṇanaparicchedo.
In and the four great elements, four is a numerical determination.
Trong cụm từ và bốn đại hiển (cattāri ca mahābhūtāni), cattāri (bốn) là giới hạn số lượng.
Mahābhūtānīti pathavīāpatejavāyānametaṃ adhivacanaṃ.
Great elements is a designation for earth, water, fire, and air.
Mahābhūtāni (đại hiển) là tên gọi của đất, nước, lửa, gió.
Yena pana kāraṇena tāni mahābhūtānīti vuccanti, yo cettha añño vinicchayanayo, so sabbo visuddhimagge rūpakkhandhaniddese vutto.
The reason why they are called great elements, and any other method of analysis herein, all that is stated in the Visuddhimagga, in the Exposition of the Form-Aggregate.
Lý do tại sao chúng được gọi là đại hiển, và tất cả các phương pháp phân tích khác ở đây, đều đã được nói trong phần giải thích về sắc uẩn (rūpakkhandhaniddesa) trong Thanh Tịnh Đạo.
Catunnañca mahābhūtānaṃ upādāyāti ettha pana catunnanti upayogatthe sāmivacanaṃ, cattāri ca mahābhūtānīti vuttaṃ hoti.
Here, in and derived from the four great elements, of the four is a genitive in the sense of 'with respect to'; it means 'the four great elements'.
Tuy nhiên, ở đây, trong cụm từ do nương tựa bốn đại hiển (catunnañca mahābhūtānaṃ upādāyā), catunnaṃ là cách nói sở hữu cách (sāmivacana) mang nghĩa công dụng, tức là “bốn đại hiển”.
Upādāyāti upādiyitvā, gahetvāti attho.
Derived from means 'having derived from', 'having grasped'; this is the meaning.
Upādāyā có nghĩa là “do nương tựa”, “do nắm giữ”.
Nissāyātipi eke.
Some say it means 'depending on'.
Một số người nói là “do y chỉ”.
Vattamānanti ayañcettha pāṭhaseso.
And here, 'which is present' is the rest of the text to be supplied.
Và đây là phần còn thiếu của câu: “đang hiện hữu” (vattamānaṃ).
Samūhatthe vā etaṃ sāmivacanaṃ.
Or, this genitive is in the sense of a collection.
Hoặc đây là sở hữu cách mang nghĩa tập hợp.
Tena catunnañca mahābhūtānaṃ samūhaṃ upādāya pavattamānaṃ rūpanti ayamattho veditabbo.
Therefore, this meaning should be understood: form that is present derived from the collection of the four great elements.
Theo đó, cần hiểu nghĩa là: sắc hiện hữu do nương tựa vào tập hợp của bốn đại hiển.
Evaṃ sabbatthāpi yāni cattāri pathavīādīni mahābhūtāni, yañca catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya vattamānaṃ cakkhāyatanādibhedena abhidhammapāḷiyameva vuttaṃ tevīsatividhaṃ rūpaṃ, taṃ sabbampi ‘‘rūpa’’nti veditabbaṃ.
Thus, in every case, whatever are the four great elements—earth, etc.—and whatever is the twenty-threefold form stated in the Abhidhamma Canon itself as differentiated into the eye-base, etc., which is present derived from the four great elements, all of that should be understood as 'form'.
Như vậy, ở khắp mọi nơi, bốn đại hiển như đất và các đại hiển khác, và hai mươi ba loại sắc đã được nói đến trong chính kinh tạng Abhidhamma, với các phân loại như nhãn xứ, v.v., đều cần được hiểu là “sắc”.
Viññāṇasamudayāti ettha pana yaṃ viññāṇaṃ yassa nāmassa yassa ca rūpassa yassa ca nāmarūpassa paccayo hoti, tassa vasena visuddhimagge paṭiccasamuppādaniddese vuttanayeneva viññāṇasamudayā nāmarūpasamudayo veditabbo.
Here, in from the arising of consciousness, the arising of name-and-form from the arising of consciousness should be understood in the very way stated in the Visuddhimagga, in the Exposition of Dependent Origination, based on whichever consciousness is a condition for a particular name, a particular form, and a particular name-and-form.
Tuy nhiên, ở đây, trong cụm từ do thức tập khởi (viññāṇasamudayā), sự tập khởi của danh sắc cần được hiểu là do sự tập khởi của thức, theo cách đã nói trong phần giải thích về Duyên Khởi (paṭiccasamuppādaniddesa) của Thanh Tịnh Đạo, tùy theo thức nào là duyên cho danh, cho sắc, hoặc cho danh sắc nào.
Sesaṃ vuttanayamevāti.
The rest is as has been explained.
Phần còn lại tương tự như đã nói.
101. Viññāṇavāre cakkhuviññāṇanti cakkhumhi viññāṇaṃ, cakkhuto vā jātaṃ viññāṇanti cakkhuviññāṇaṃ.
101. In the section on consciousness, eye-consciousness is consciousness in the eye, or consciousness born from the eye is eye-consciousness.
101. Trong phần về Thức (Viññāṇa), nhãn thức (cakkhuviññāṇa) là thức ở nhãn, hoặc thức sinh ra từ nhãn.
Evaṃ sotaghānajivhākāyaviññāṇāni.
Likewise for ear-, nose-, tongue-, and body-consciousness.
Tương tự cho nhĩ thức, tỷ thức, thiệt thức, thân thức.
Itaraṃ pana manoyeva viññāṇanti manoviññāṇaṃ.
The other, however, is mind itself as consciousness, thus mind-consciousness.
Còn ý thức (manoviññāṇa) là thức chính là ý.
Dvipañcaviññāṇavajjassa tebhūmakavipākacittassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for resultant consciousness of the three planes, excluding the two sets of five sense-consciousnesses.
Đây là tên gọi của các tâm quả thuộc ba cõi (tebhūmaka vipākacitta), trừ mười thức song ngũ (dvipañcaviññāṇa).
Saṅkhārasamudayāti ettha pana yo saṅkhāro yassa viññāṇassa paccayo hoti, tassa vasena saṅkhārasamudayā viññāṇasamudayo veditabbo.
Here, in from the arising of formations, the arising of consciousness from the arising of formations should be understood according to whichever formation is a condition for a particular consciousness.
Tuy nhiên, ở đây, trong cụm từ do hành tập khởi (saṅkhārasamudayā), sự tập khởi của thức cần được hiểu là do sự tập khởi của hành, tùy theo hành nào là duyên cho thức nào.
Sesaṃ vuttanayamevāti.
The rest is as has been explained.
Phần còn lại tương tự như đã nói.
102. Saṅkhāravāre abhisaṅkharaṇalakkhaṇo saṅkhāro.
102. In the section on formations, a formation has the characteristic of forming.
102. Trong phần về Hành (Saṅkhāra), hành (saṅkhāra) có đặc tính tạo tác.
Vitthāravāre panassa kāyasaṅkhāroti kāyato pavattasaṅkhāro, kāyadvāre copanavasena pavattānaṃ kāmāvacarakusalato aṭṭhannaṃ, akusalato dvādasannanti vīsatiyā kāyasañcetanānametaṃ adhivacanaṃ.
However, in the detailed section, bodily formation is a formation that proceeds from the body; this is a designation for the twenty bodily volitions that arise by way of bodily intimation at the body-door, namely, eight from wholesome sense-sphere consciousness and twelve from unwholesome consciousness.
Tuy nhiên, trong phần mở rộng, thân hành (kāyasaṅkhāro) là hành phát sinh từ thân, là tên gọi của hai mươi thân tư (kāyasañcetanā) – tám thiện nghiệp thuộc Dục giới và mười hai bất thiện nghiệp – phát sinh ở thân môn theo cách tác ý.
Vacīsaṅkhāroti vacito pavattasaṅkhāro, vacīdvāre vacanabhedavasena pavattānaṃ vīsatiyā eva vacīsañcetanānametaṃ adhivacanaṃ.
Verbal formation is a formation that proceeds from speech; this is a designation for those same twenty verbal volitions that arise by way of verbal intimation at the speech-door.
Khẩu hành (vacīsaṅkhāro) là hành phát sinh từ lời nói, là tên gọi của hai mươi khẩu tư (vacīsañcetanā) phát sinh ở khẩu môn theo cách nói ra.
Cittasaṅkhāroti cittato pavattasaṅkhāro, kāyavacīdvāre copanaṃ akatvā raho nisīditvā cintayantassa pavattānaṃ lokiyakusalākusalavasena ekūnatiṃsamanosañcetanānametaṃ adhivacanaṃ.
Mental formation is a formation that proceeds from the mind; this is a designation for the twenty-nine mental volitions, in terms of mundane wholesome and unwholesome states, that arise for one who is thinking while seated in seclusion, without making intimations at the body- or speech-door.
Ý hành (cittasaṅkhāro) là hành phát sinh từ tâm, là tên gọi của hai mươi chín ý tư (manosañcetanā) thiện và bất thiện thuộc thế gian (lokiya), phát sinh khi một người ngồi một mình suy tư mà không tác ý qua thân môn hay khẩu môn.
Avijjāsamudayāti ettha pana kusalānaṃ upanissayavasena akusalānaṃ sahajātādivasenāpi avijjāpaccayo hotīti veditabbā.
Here, in from the arising of ignorance, it should be understood that ignorance is a condition for wholesome formations by way of decisive support, and for unwholesome ones by way of co-nascence, etc.
Tuy nhiên, ở đây, trong cụm từ do vô minh tập khởi (avijjāsamudayā), cần hiểu rằng vô minh là duyên cho các hành thiện theo cách y chỉ mạnh (upanissaya), và cho các hành bất thiện theo cách đồng sinh và các cách khác.
Sesaṃ vuttanayamevāti.
The rest is as has been explained.
Phần còn lại tương tự như đã nói.
103. Avijjāvāre dukkhe aññāṇanti dukkhasacce aññāṇaṃ, mohassetaṃ adhivacanaṃ.
103. In the section on ignorance, ignorance concerning suffering means ignorance regarding the truth of suffering; this is a designation for delusion.
103. Trong phần về Vô Minh (Avijjā), không biết về khổ (dukkhe aññāṇaṃ) là không biết về chân lý Khổ, đây là tên gọi của si (moha).
Esa nayo samudaye aññāṇantiādīsu.
This is the method in ignorance concerning the origin and so on.
Tương tự cho không biết về tập khởi (samudaye aññāṇaṃ) và các điều khác.
Tattha catūhi kāraṇehi dukkhe aññāṇaṃ veditabbaṃ antogadhato vatthuto ārammaṇato paṭicchādanato ca.
Therein, ignorance concerning suffering should be understood through four reasons: through inclusion, through its object, through its subject, and through its concealment.
Ở đó, sự không biết về Khổ cần được hiểu qua bốn phương diện: do bao hàm (antogadhato), do đối tượng (vatthuto), do cảnh (ārammaṇato), và do che lấp (paṭicchādanato).
Tathā hi taṃ dukkhasaccapariyāpannattā dukkhe antogadhaṃ, dukkhasaccañcassa nissayapaccayabhāvena vatthu, ārammaṇapaccayabhāvena ārammaṇaṃ, dukkhasaccañca etaṃ paṭicchādeti, tassa yāthāvalakkhaṇappaṭivedhanivāraṇena, ñāṇappavattiyā cettha appadānena.
Indeed, since it is included in the truth of suffering, it is comprised within suffering. The truth of suffering is its base, by way of being a support condition, and its object, by way of being an object condition. And it conceals the truth of suffering by preventing the penetration of its true characteristic and by not allowing the proceeding of knowledge therein.
Thật vậy, do thuộc về khổ đế, nên nó nằm trong khổ. Khổ đế là đối tượng của nó theo nghĩa duyên nương tựa, là đối tượng theo nghĩa duyên cảnh. Và nó che giấu khổ đế bằng cách ngăn cản sự thấu hiểu các đặc tính chân thật của nó, và không cho phép trí tuệ phát sinh ở đây.
Samudaye aññāṇaṃ tīhi kāraṇehi veditabbaṃ vatthuto ārammaṇato paṭicchādanato ca.
Ignorance concerning the origin should be understood by three reasons: from the standpoint of its base, its object, and its concealing.
Vô minh đối với Khổ tập đế cần được hiểu theo ba phương diện: về đối tượng (vatthu), về cảnh (ārammaṇa) và về sự che giấu.
Nirodhe paṭipadāyañca aññāṇaṃ ekeneva kāraṇena veditabbaṃ paṭicchādanato.
Ignorance concerning the cessation and the path should be understood by one reason only: from the standpoint of its concealing.
Vô minh đối với Khổ diệt đế và Đạo diệt khổ cần được hiểu theo một phương diện duy nhất: về sự che giấu.
Nirodhapaṭipadāya hi paṭicchādakameva aññāṇaṃ tesaṃ yāthāvalakkhaṇappaṭivedhanivāraṇena, tesu ca ñāṇappavattiyā appadānena.
For, ignorance only conceals the cessation and the path by preventing the penetration of their true characteristics and by not allowing the proceeding of knowledge regarding them.
Thật vậy, vô minh đối với Khổ diệt đế và Đạo diệt khổ chỉ là sự che giấu, bằng cách ngăn cản sự thấu hiểu các đặc tính chân thật của chúng, và không cho phép trí tuệ phát sinh nơi chúng.
Na pana tattha antogadhaṃ, tasmiṃ saccadvaye apariyāpannattā.
But it is not comprised therein, because it is not included in that pair of truths.
Nhưng nó không nằm trong hai Thánh đế đó, vì không thuộc về chúng.
Na tassa taṃ saccadvayaṃ vatthu, asahajātattā.
That pair of truths is not its base, because they are not conascent with it.
Hai Thánh đế đó không phải là đối tượng (vatthu) của nó, vì không đồng sinh.
Nārammaṇaṃ, tadārabbha appavattanato.
Nor is it their object, because ignorance does not arise taking them as its object.
Cũng không phải là cảnh (ārammaṇa), vì nó không phát sinh dựa vào chúng.
Pacchimañhi saccadvayaṃ gambhīrattā duddasaṃ, na cettha andhabhūtaṃ aññāṇaṃ pavattati.
Indeed, the latter pair of truths is difficult to see because of its profundity, and blind ignorance does not proceed in this regard.
Thật vậy, hai Thánh đế sau (Diệt và Đạo) do sâu xa nên khó thấy, và vô minh mù quáng không phát sinh dựa vào chúng.
Purimaṃ pana vañcaniyaṭṭhena sabhāvalakkhaṇassa duddasattā gambhīraṃ, tattha vipallāsaggāhavasena pavattati.
The former pair, however, is profound because its intrinsic characteristic is difficult to see due to its deceptive nature, and ignorance proceeds there by way of distorted grasping.
Còn hai Thánh đế trước (Khổ và Tập) thì sâu xa do bản chất đặc tính của chúng khó thấy vì tính chất lừa dối, và vô minh phát sinh ở đó theo cách chấp thủ sai lầm.
Apica dukkheti ettāvatā saṅgahato vatthuto ārammaṇato kiccato ca avijjā dīpitā.
Furthermore, by the expression in suffering, ignorance is shown by way of inclusion, base, object, and function.
Hơn nữa, với từ “đối với Khổ” (dukkhe), vô minh được trình bày theo phương diện bao hàm, đối tượng (vatthu), cảnh (ārammaṇa) và chức năng (kicca).
Dukkhasamudayeti ettāvatā vatthuto ārammaṇato kiccato ca.
By the expression in the origin of suffering, it is shown by way of base, object, and function.
Với từ “đối với Khổ tập” (dukkhasamudaye), theo phương diện đối tượng (vatthu), cảnh (ārammaṇa) và chức năng (kicca).
Dukkhanirodhe dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāyāti ettāvatā kiccato.
By the expressions in the cessation of suffering and in the path leading to the cessation of suffering, it is shown by way of function.
Với từ “đối với Khổ diệt và con đường đưa đến Khổ diệt” (dukkhanirodhe dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya), theo phương diện chức năng (kicca).
Avisesato pana aññāṇanti etena sabhāvato niddiṭṭhāti ñātabbā.
But it should be known that by the general term ignorance, it is pointed out by way of its intrinsic nature.
Tuy nhiên, nói chung, cần hiểu rằng vô minh được chỉ rõ theo bản chất của nó bằng từ “vô minh” (aññāṇaṃ).
Āsavasamudayāti ettha pana kāmāsavabhavāsavā sahajātādivasena avijjāya paccayā honti.
Here, in the phrase from the origin of the taints, the taint of sensuality and the taint of existence are conditions for ignorance by way of conascence and so on.
Trong từ “do lậu hoặc tập khởi” (āsavasamudayā), các lậu hoặc dục (kāmāsava) và hữu (bhavāsava) là duyên cho vô minh theo cách đồng sinh, v.v.
Avijjāsavo upanissayavaseneva.
The taint of ignorance is a condition only by way of decisive support.
Còn lậu hoặc vô minh (avijjāsava) thì chỉ theo cách tăng thượng duyên (upanissaya).
Pubbuppannā cettha avijjā avijjāsavoti veditabbā.
And here, previously arisen ignorance should be understood as the taint of ignorance.
Ở đây, vô minh đã phát sinh trước đó được gọi là lậu hoặc vô minh.
Sā aparāparuppannāya avijjāya upanissayapaccayo hoti.
It becomes a decisive support condition for ignorance that arises subsequently.
Nó là tăng thượng duyên cho vô minh phát sinh sau này.
Sesaṃ vuttanayamevāti.
The rest is just as has been explained.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
104. Āsavavāre avijjāsamudayāti ettha avijjā kāmāsavabhavāsavānaṃ sahajātādivasena paccayo hoti.
104. In the section on the taints, in the phrase from the origin of ignorance, ignorance is a condition for the taint of sensuality and the taint of existence by way of conascence and so on.
104. Trong phần Lậu hoặc, ở đây, với từ “do vô minh tập khởi” (avijjāsamudayā), vô minh là duyên cho các lậu hoặc dục (kāmāsava) và hữu (bhavāsava) theo cách đồng sinh, v.v.
Avijjāsavassa upanissayavaseneva.
It is a condition for the taint of ignorance only by way of decisive support.
Còn đối với lậu hoặc vô minh (avijjāsava) thì chỉ theo cách tăng thượng duyên (upanissaya).
Aparāparuppannā cettha avijjā avijjāsavoti veditabbā.
And here, subsequently arising ignorance should be understood as the taint of ignorance.
Ở đây, vô minh phát sinh liên tiếp được gọi là lậu hoặc vô minh.
Pubbuppannā avijjāyevassa aparāparuppannassa avijjāsavassa upanissayapaccayo hoti.
The previously arisen ignorance itself becomes a decisive support condition for the subsequently arising taint of ignorance.
Chính vô minh đã phát sinh trước đó là tăng thượng duyên cho lậu hoặc vô minh phát sinh liên tiếp sau này.
Sesaṃ vuttanayamevāti.
The rest is just as has been explained.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
Ayaṃ vāro yā esā paṭiccasamuppādapadesu jeṭṭhikā avijjā, tassāpi paccayadassanavasena vutto.
This section is also stated in order to show the condition for that ignorance which is the chief among the sections of dependent origination.
Phần này được nói lên để chỉ ra duyên cho chính vô minh tối thượng, vô minh mà là cái đầu tiên trong các chi phần của Duyên khởi.
Evaṃ vuttena vārena saṃsārassa anamataggatā sādhitā hoti.
By the section thus stated, the beginningless nature of saṃsāra is established.
Như vậy, với phần đã nói, tính vô thủy của luân hồi đã được chứng minh.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
Āsavasamudayena hi avijjāsamudayo.
The origin of ignorance is from the origin of the taints.
Thật vậy, do lậu hoặc tập khởi nên vô minh tập khởi.
Avijjāsamudayenāpi āsavasamudayo.
The origin of the taints is also from the origin of ignorance.
Và do vô minh tập khởi nên lậu hoặc tập khởi.
Evaṃ āsavā avijjāya avijjāpi āsavānaṃ paccayoti katvā pubbakoṭi na paññāyati avijjāya, tassā apaññāyanato saṃsārassa anamataggatā siddhā hotīti.
Thus, because the taints are a condition for ignorance, and ignorance is also a condition for the taints, a prior point of ignorance is not discerned. Because it is not discerned, the beginningless nature of saṃsāra is established.
Như vậy, các lậu hoặc là duyên cho vô minh, và vô minh cũng là duyên cho các lậu hoặc. Do đó, không thể biết được điểm khởi đầu của vô minh, và vì không thể biết được điểm khởi đầu của nó, nên tính vô thủy của luân hồi được xác lập.
Evaṃ sabbepime imasmiṃ sutte kammapathavāro āhāravāro dukkhavāro jarā-maraṇa-jāti-bhava-upādāna-taṇhā-vedanā-phassa-saḷāyatana-nāmarūpa- viññāṇa-saṅkhāra-avijjā-āsavavāroti soḷasavārā vuttā.
Thus, in this sutta, the section on the paths of action, the section on nutriments, the section on suffering, and the sections on aging-and-death, birth, existence, clinging, craving, feeling, contact, the six sense bases, name-and-form, consciousness, formations, ignorance, and the taints—in all, these sixteen sections have been stated.
Như vậy, tất cả các phần trong kinh này – phần Nghiệp đạo, phần Thực, phần Khổ, phần Già-chết, Sinh, Hữu, Thủ, Ái, Thọ, Xúc, Lục nhập, Danh sắc, Thức, Hành, Vô minh, Lậu hoặc – tổng cộng là mười sáu phần đã được trình bày.
Tesu ekekassa vārassa saṅkhepavitthāravasena dvidhā vibhattā dvattiṃsaṭṭhānāni honti.
Among them, when each section is divided in two by way of a summary and a detailed explanation, there are thirty-two topics.
Trong số đó, mỗi phần được chia thành hai cách (tóm tắt và chi tiết), tạo thành ba mươi hai trường hợp.
Iti imasmiṃ sutte imesu dvattiṃsaṭṭhānesu cattāri saccāni kathitāni.
Thus, in this sutta, in these thirty-two topics, the four truths have been taught.
Như vậy, trong kinh này, ở ba mươi hai trường hợp này, bốn Thánh đế đã được giảng.
Etesaṃyeva vitthāravasena vuttesu soḷasasu ṭhānesu arahattaṃ kathitaṃ.
In the sixteen topics stated by way of detailed explanation of these very truths, arahantship has been taught.
Ở mười sáu trường hợp được trình bày chi tiết hơn, quả A-la-hán đã được giảng.
Therassa pana matena dvattiṃsāyapi ṭhānesu cattāri saccāni cattāro ca maggā kathitāti.
But according to the Elder's view, in all thirty-two topics, the four truths and the four paths have been taught.
Nhưng theo quan điểm của Trưởng lão, ở cả ba mươi hai trường hợp, bốn Thánh đế và bốn Đạo đã được giảng.
Iti sakalepi pañcamahānikāyasaṅgahite buddhavacane natthi taṃ suttaṃ, yattha dvattiṃsakkhattuṃ cattāri saccāni dvattiṃsakkhattuñca arahattaṃ pakāsitaṃ aññatra imamhā sammādiṭṭhisuttāti.
Thus, in the entire Word of the Buddha, compiled in the five great Nikāyas, there is no other sutta where the four truths are expounded thirty-two times and arahantship is expounded thirty-two times, apart from this Sammādiṭṭhi Sutta.
Như vậy, trong toàn bộ giáo pháp của Đức Phật được tổng hợp trong năm bộ Nikāya lớn, không có kinh nào mà bốn Thánh đế được công bố ba mươi hai lần và quả A-la-hán cũng ba mươi hai lần, ngoại trừ kinh Chánh Kiến này.
105. Evaṃ me sutanti satipaṭṭhānasuttaṃ.
105. Thus have I heard begins the Satipaṭṭhāna Sutta.
105. “ Như vầy tôi nghe” – đây là kinh Tứ niệm xứ (Satipaṭṭhāna Sutta).
Tattha kurūsu viharatīti kurunāmakā jānapadino rājakumārā, tesaṃ nivāso ekopi janapado ruḷhīsaddena kurūti vuccati, tasmiṃ kurūsu janapade.
Therein, while dwelling among the Kurus: The country-dwelling princes named the Kurus; their residence, even a single country, is called the Kurus by a conventional term. In that country of the Kurus.
Trong đó, “ trú tại xứ Kuru” (kurūsu viharati) có nghĩa là các hoàng tử thuộc xứ Kuru. Một vùng đất duy nhất là nơi cư trú của họ, theo nghĩa thông thường, được gọi là Kuru (số nhiều), tức là tại vùng đất Kuru đó.
Aṭṭhakathācariyā panāhu – mandhātukāle tīsu dīpesu manussā jambudīpo nāma buddhapaccekabuddhamahāsāvakacakkavattipabhutīnaṃ uttamapurisānaṃ uppattibhūmi uttamadīpo atiramaṇīyoti sutvā raññā mandhātucakkavattinā cakkaratanaṃ purakkhatvā cattāro dīpe anusaṃyāyantena saddhiṃ āgamaṃsu.
The commentary teachers, however, said: In the time of Mandhātu, people on three continents, having heard, "Jambudīpa is the birthplace of supreme persons such as Buddhas, Paccekabuddhas, great disciples, and wheel-turning monarchs; it is a supreme and most delightful continent," came along with the wheel-turning monarch Mandhātu as he traveled through the four continents with his wheel-treasure placed before him.
Tuy nhiên, các vị Luận sư nói rằng: Vào thời vua Mandhātā, con người ở ba châu lục đã nghe rằng Jambudīpa (Nam Thiệm Bộ Châu) là một hòn đảo tối thượng, là nơi phát sinh của các bậc vĩ nhân như chư Phật, chư Phật Độc Giác, các Đại đệ tử và các Chuyển Luân Vương, và là một nơi vô cùng đẹp đẽ. Do đó, họ đã đến cùng với vua Chuyển Luân Mandhātā, người dẫn đầu với bánh xe báu, đi khắp bốn châu lục.
Tato rājā pariṇāyakaratanaṃ pucchi –
Then the king asked the treasurer-jewel:
Sau đó, nhà vua hỏi vị cố vấn báu (pariṇāyakaratana) rằng:
Rājā cakkaratanaṃ purakkhatvā tattha agamāsi.
The king, placing the wheel-treasure before him, went there.
Nhà vua dẫn đầu với bánh xe báu và đi đến đó.
Cattāro mahārājāno ‘‘mandhātumahārājā āgato’’ti sutvāva ‘‘mahiddhiko mahānubhāvo rājā na sakkā yuddhena paṭibāhitu’’nti sakarajjaṃ niyyātesuṃ.
The four great kings, upon hearing "The great king Mandhātu has arrived," thinking, "The king is of great psychic power and great might; he cannot be repelled by battle," handed over their own kingdoms.
Bốn vị Đại Thiên vương, vừa nghe “Đại vương Mandhātā đã đến”, liền nghĩ “Vị vua có đại thần lực, đại oai đức này không thể bị đẩy lùi bằng chiến tranh”, và bèn dâng vương quốc của mình.
So taṃ gahetvā puna pucchi – ‘‘atthi nu kho ito ramaṇīyataraṃ ṭhāna’’nti.
Having taken it, he asked again, "Is there, indeed, a place more delightful than this?"
Sau khi nhận lấy, nhà vua lại hỏi: “Có nơi nào đẹp đẽ hơn nơi này không?”
Athassa tāvatiṃsabhavanaṃ kathayiṃsu – ‘‘tāvatiṃsabhavanaṃ, deva, ramaṇīyataraṃ, tattha sakkassa devarañño ime cattāro mahārājāno paricārakā dovārikabhūmiyaṃ tiṭṭhanti.
Then they told him of the Tāvatiṃsa realm: "The Tāvatiṃsa realm, sire, is more delightful. There, these four great kings are attendants of Sakka, king of the devas, standing in the position of doorkeepers.
Khi đó, họ kể cho vua nghe về cõi trời Đao Lợi (Tāvatiṃsa): “Tâu Đại vương, cõi trời Đao Lợi đẹp đẽ hơn. Ở đó, bốn vị Đại Thiên vương này là những người phục vụ, đứng ở vị trí gác cổng của Thiên vương Sakka.
Sakko devarājā mahiddhiko mahānubhāvo.
Sakka, king of the devas, is of great psychic power and great might.
Thiên vương Sakka có đại thần lực, đại oai đức.
Tassimāni pana upabhogaṭṭhānāni, yojanasahassubbedho vejayantapāsādo, pañcayojanasatubbedhā sudhammā devasabhā, diyaḍḍhayojanasatiko vejayantaratho, tathā erāvaṇo hatthī, dibbarukkhasahassapaṭimaṇḍitaṃ nandanavanaṃ cittalatāvanaṃ phārusakavanaṃ missakavanaṃ.
And these are his places of enjoyment: the Vejayanta palace, a thousand yojanas high; the Sudhammā assembly hall of the devas, five hundred yojanas high; the Vejayanta chariot, one hundred and fifty yojanas; likewise, the elephant Erāvaṇa; the Nandanavana park, Cittalatāvana park, Phārusakavana park, and Missakavana park, all adorned with a thousand celestial trees.
Và đây là những nơi hưởng thụ của ngài: cung điện Vejayanta cao một ngàn dojana, hội trường chư thiên Sudhammā cao năm trăm dojana, cỗ xe Vejayanta dài một trăm rưỡi dojana, cũng như voi Eravāṇa, vườn Nandanā, vườn Cittalatā, vườn Phārusaka, vườn Missaka được trang hoàng với hàng ngàn cây trời.
Yojanasatubbedho pāricchattako koviḷāro, tassa heṭṭhā saṭṭhiyojanāyāmā paṇṇāsayojanavitthatā pañcadasayojanubbedhā jayasumanapupphavaṇṇā paṇḍukambalasilā, yassā mudutāya sakkassa nisīdato upaḍḍhakāyo anupavisatī’’ti.
The Pāricchattaka coral tree is a hundred yojanas high. Beneath it is the Paṇḍukambala stone slab, the color of a jayasumana flower, sixty yojanas long, fifty yojanas wide, and fifteen yojanas thick. Due to its softness, when Sakka sits, half his body sinks into it."
Cây Pāricchattaka koviḷāra cao một trăm dojana. Phía dưới nó là tảng đá Paṇḍukambala, dài sáu mươi dojana, rộng năm mươi dojana, dày mười lăm dojana, có màu sắc như hoa Jayasumana, và mềm đến nỗi khi Sakka ngồi xuống, một nửa thân ngài lún vào.”
Taṃ sutvā rājā tattha gantukāmo cakkaratanaṃ abbhukkiri.
Hearing this, the king, wishing to go there, tossed up the wheel-treasure.
Nghe vậy, nhà vua muốn đi đến đó, bèn phóng bánh xe báu lên.
Taṃ ākāse patiṭṭhāsi saddhiṃ caturaṅginiyā senāya.
It stood in the sky, along with his fourfold army.
Bánh xe đó đứng vững trên không cùng với quân đội bốn binh chủng.
Atha dvinnaṃ devalokānaṃ vemajjhato cakkaratanaṃ otaritvā pathaviyaṃ patiṭṭhāsi saddhiṃ pariṇāyakaratanappamukhāya caturaṅginiyā senāya.
Then, from the middle of the two deva worlds, the wheel-treasure descended and established itself on the earth, together with the fourfold army headed by the advisor-treasure.
Sau đó, từ giữa hai cõi trời, Luân Bảo (Cakkaratana) giáng xuống và an vị trên mặt đất, cùng với quân đội bốn binh chủng do Thắng Lợi Bảo (Pariṇāyaka-ratana) dẫn đầu.
Rājā ekakova tāvatiṃsabhavanaṃ agamāsi.
The king went to the Tāvatiṃsa realm all by himself.
Vua một mình đi đến cõi trời Tāvatiṃsa.
Sakko ‘‘mandhātā āgato’’ti sutvāva tassa paccuggamanaṃ katvā – ‘‘svāgataṃ te, mahārāja, sakaṃ te, mahārāja.
Sakka, upon hearing "Mandhātā has come," went out to meet him and said, "Welcome to you, great king; this is your own, great king.
Sakko, vừa nghe tin “Mandhātā đã đến”, liền đi ra đón ngài và nói: “Chào mừng Đại vương, Đại vương đã đến cõi của mình.
Anusāsa, mahārājā’’ti vatvā saddhiṃ nāṭakehi rajjaṃ dvebhāge katvā ekaṃ bhāgamadāsi.
Rule, great king!" and, dividing the kingdom into two parts, he gave one part to him, together with the celestial dancers.
Xin Đại vương hãy cai trị!” Rồi cùng với các tiên nữ, chia vương quốc làm hai phần và trao một phần cho ngài.
Rañño tāvatiṃsabhavane patiṭṭhitamattasseva manussabhāvo vigacchi, devabhāvo pāturahosi.
As soon as the king was established in the Tāvatiṃsa realm, his human state vanished and a deva state appeared.
Ngay khi vua vừa an vị tại cõi trời Tāvatiṃsa, thân phận con người của ngài liền biến mất, thân phận chư thiên xuất hiện.
Tassa kira sakkena saddhiṃ paṇḍukambalasilāyaṃ nisinnassa akkhinimisamattena nānattaṃ paññāyati.
It is said that for him, sitting with Sakka on the Paṇḍukambala stone slab, the difference was discernible only by the blinking of an eye.
Khi ngài ngồi trên phiến đá Pandukambala cùng với Sakko, sự khác biệt giữa hai người chỉ có thể nhận ra trong khoảnh khắc nháy mắt.
Taṃ asallakkhentā devā sakkassa ca tassa ca nānatte muyhanti.
Not perceiving this, the devas were bewildered by the difference between Sakka and him.
Các vị chư thiên không nhận ra điều đó, nên bối rối về sự khác biệt giữa Sakko và ngài.
So tattha dibbasampattiṃ anubhavamāno yāva chattiṃsa sakkā uppajjitvā cutā, tāva rajjaṃ kāretvā atittoyeva kāmehi tato cavitvā attano uyyāne patiṭṭhito vātātapena phuṭṭhagatto kālamakāsi.
Enjoying divine bliss there, he reigned for as long as it took for thirty-six Sakkas to arise and pass away, and still insatiate with sensual pleasures, he fell from there, landed in his own park, and, his body afflicted by wind and sun, he passed away.
Ở đó, ngài hưởng thọ thiên lạc và cai trị vương quốc cho đến khi ba mươi sáu vị Sakka đã xuất hiện và mệnh chung, ngài vẫn chưa thỏa mãn các dục lạc, rồi từ đó mệnh chung và giáng sinh trong khu vườn của mình, thân thể bị gió và nắng tác động, và qua đời.
Cakkaratane pana pathaviyaṃ patiṭṭhite pariṇāyakaratanaṃ suvaṇṇapaṭṭe mandhātuupāhanaṃ likhāpetvā idaṃ mandhāturajjanti rajjamanusāsi.
When the wheel-treasure was established on the earth, the advisor-treasure had Mandhātā's sandal inscribed on a golden plate and ruled the kingdom, declaring, "This is Mandhātā's kingdom."
Khi Luân Bảo (Cakkaratana) an vị trên mặt đất, Thắng Lợi Bảo (Pariṇāyaka-ratana) đã cho khắc hình đôi dép của Mandhātā lên một tấm vàng và cai trị vương quốc, nói rằng: “Đây là vương quốc của Mandhātā.”
Tepi tīhi dīpehi āgatamanussā puna gantuṃ asakkontā pariṇāyakaratanaṃ upasaṅkamitvā ‘‘deva mayaṃ rañño ānubhāvena āgatā, idāni gantuṃ na sakkoma, vasanaṭṭhānaṃ no dehī’’ti yāciṃsu.
Those people who had come from the three continents, unable to return, approached the advisor-treasure and requested, "Sire, we came by the king's power, but now we cannot go back. Give us a place to live."
Những người từ ba châu lục đến đó, vì không thể trở về, đã đến gặp Thắng Lợi Bảo và cầu xin: “Thưa Đại vương, chúng tôi đã đến đây nhờ oai lực của đức vua, bây giờ chúng tôi không thể trở về được, xin ngài hãy ban cho chúng tôi một nơi để ở.”
So tesaṃ ekekaṃ janapadamadāsi.
He gave each of them a country.
Ngài đã ban cho mỗi người một vùng đất.
Tattha pubbavidehato āgatamanussehi āvasitapadeso tāyeva purimasaññāya videharaṭṭhanti nāmaṃ labhi.
Among these, the region inhabited by the people who came from Pubbavideha received the name Videharaṭṭha by that same previous designation.
Vùng đất mà những người từ Pubbavideha đến ở đã được gọi là Videharaṭṭha (Xứ Videha) theo tên cũ.
Aparagoyānato āgatamanussehi āvasitapadeso aparantajanapadoti nāmaṃ labhi.
The region inhabited by the people who came from Aparagoyāna received the name Aparantajanapada.
Vùng đất mà những người từ Aparagoyāna đến ở đã được gọi là Aparantajanapada (Xứ Aparanta).
Uttarakuruto āgatamanussehi āvasitapadeso kururaṭṭhanti nāmaṃ labhīti.
The region inhabited by the people who came from Uttarakuru received the name Kururaṭṭha.
Vùng đất mà những người từ Uttarukuru đến ở đã được gọi là Kururaṭṭha (Xứ Kuru).
Bahuke pana gāmanigamādayo upādāya bahuvacanena voharīyati.
However, it is referred to in the plural form on account of the many villages, towns, and so on.
Tuy nhiên, nhiều làng mạc và thị trấn khác được gọi bằng số nhiều.
Tena vuttaṃ ‘‘kurūsu viharatī’’ti.
Therefore it was said: "dwells among the Kurus."
Do đó, có câu nói: “Viharati Kurūsu” (Trú tại xứ Kuru).
Kammāsadhammaṃ nāma kurūnaṃ nigamoti.
Kammāsadhamma is a market town of the Kurus.
Kammāsadhammaṃ nāma Kurūnaṃ nigamo (Kammāsadhamma là một thị trấn của người Kuru).
Kammāsadhammanti ettha keci dha-kārassa da-kārena atthaṃ vaṇṇayanti.
Here, in Kammāsadhamma, some explain the meaning by replacing the letter 'dha' with the letter 'da'.
Ở đây, trong từ Kammāsadhamma, một số người giải thích ý nghĩa bằng cách thay chữ ‘dha’ bằng chữ ‘da’.
Kammāso ettha damitoti kammāsadammo.
Kammāsa was tamed here, thus Kammāsadamma.
Kammāsa (con hổ vằn) đã được thuần hóa ở đây, nên gọi là Kammāsadamma.
Kammāsoti kammāsapādo porisādo vuccati.
Kammāsa refers to the man-eater Kammāsapāda.
Kammāsa dùng để chỉ con hổ ăn thịt người (porisāda).
Tassa kira pāde khāṇukena viddhaṭṭhāne vaṇo ruhanto cittadārusadiso hutvā ruhi, tasmā kammāsapādoti paññāyittha.
It is said that at the spot on his foot pierced by a stump, the healing wound became like patterned wood as it healed; therefore, he became known as Kammāsapāda (Spotty-Foot).
Tương truyền, khi chân nó bị gai đâm, vết thương lành lại trông giống như một bức tượng gỗ được chạm khắc tinh xảo, nên nó được gọi là Kammāsapāda (hổ chân vằn).
So ca tasmiṃ okāse damito porisādabhāvato paṭisedhito.
And he was tamed in that place, restrained from his man-eating nature.
Nó đã được thuần hóa tại nơi đó, được ngăn chặn không còn ăn thịt người nữa.
Mahāsattena.
By the Great Being.
Bởi Đại Bồ Tát.
Katarasmiṃ jātaketi?
In which Jātaka?
Trong câu chuyện Jātaka nào?
Mahāsutasomajātaketi eke.
Some say in the Mahāsutasoma Jātaka.
Một số người nói là trong Mahāsutasoma Jātaka.
Ime pana therā jayaddisajātaketi vadanti.
These elders, however, say it was in the Jayaddisa Jātaka.
Tuy nhiên, các vị trưởng lão này lại nói là trong Jayaddisa Jātaka.
Tadā hi mahāsattena kammāsapādo damito.
For at that time, Kammāsapāda was tamed by the Great Being.
Khi đó, Bồ Tát đã thuần hóa Kammāsapāda.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
Keci pana dha-kāreneva atthaṃ vaṇṇayanti.
Some, however, explain the meaning using the letter 'dha'.
Tuy nhiên, một số người khác lại giải thích ý nghĩa bằng chính chữ ‘dha’.
Kururaṭṭhavāsīnaṃ kira kuruvattadhammo tasmiṃ kammāso jāto, tasmā taṃ ṭhānaṃ kammāso ettha dhammo jātoti kammāsadhammanti vuccati.
It is said that the Kurus' principle of conduct (kuruvattadhamma) became variegated (kammāso) in that place; therefore, that place is called Kammāsadhamma because the Dhamma became variegated (kammāso) there.
Tương truyền, pháp Kuru (kuruvattadhamma) của cư dân xứ Kuru đã trở nên tạp loạn (kammāsa) tại nơi đó, nên nơi đó được gọi là Kammāsadhamma, nghĩa là pháp đã trở nên tạp loạn ở đây.
Tattha niviṭṭhanigamassāpi etadeva nāmaṃ.
The market town established there also has this name.
Và thị trấn được thành lập ở đó cũng mang tên này.
Bhummavacanena kasmā na vuttanti?
Why was it not expressed with the locative case?
Tại sao không dùng cách nói ở thể sở hữu (bhummavacana)?
Avasanokāsato.
Because there was no dwelling place.
Vì không có chỗ ở.
Bhagavato kira tasmiṃ nigame vasanokāso koci vihāro nāhosi.
It is said that the Blessed One had no monastery as a dwelling place in that town.
Tương truyền, Đức Thế Tôn không có bất kỳ tu viện nào để ở trong thị trấn đó.
Nigamato pana apakkamma aññatarasmiṃ udakasampanne ramaṇīye bhūmibhāge mahāvanasaṇḍo ahosi.
But moving away from the town, in a certain delightful region with plenty of water, there was a large forest grove.
Tuy nhiên, cách xa thị trấn, có một khu rừng lớn trên một vùng đất đẹp đẽ, đầy nước.
Tattha bhagavā vihāsi.
The Blessed One dwelled there.
Đức Thế Tôn đã trú ngụ ở đó.
Taṃ nigamaṃ gocaragāmaṃ katvā, tasmā evamettha attho veditabbo ‘‘kurūsu viharati kammāsadhammaṃ nāma kurūnaṃ nigamo, taṃ gocaragāmaṃ katvā’’ti.
He made that town his alms-resort village; therefore, the meaning here should be understood as: "He dwells among the Kurus, at a market town of the Kurus named Kammāsadhamma, which he had made his alms-resort village."
Ngài đã biến thị trấn đó thành nơi khất thực (gocaragāma). Do đó, ý nghĩa ở đây nên được hiểu là: “Ngài trú tại xứ Kuru, thị trấn tên là Kammāsadhamma, đã biến thị trấn đó thành nơi khất thực.”
106. Ekāyano ayaṃ, bhikkhave, maggoti.
106. This is the one-and-only path, Bhikkhus.
106. Này các Tỳ-khưu, đây là con đường độc nhất (ekāyano ayaṃ, bhikkhave, maggo).
Kasmā bhagavā idaṃ suttamabhāsi?
Why did the Blessed One deliver this discourse?
Vì sao Đức Thế Tôn đã thuyết bài kinh này?
Kururaṭṭhavāsīnaṃ gambhīradesanāpaṭiggahaṇasamatthatāya.
Because of the capacity of the inhabitants of the Kuru country to grasp profound teachings.
Vì cư dân xứ Kuru có khả năng tiếp nhận giáo lý sâu sắc.
Kururaṭṭhavāsino kira bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo utupaccayādisampannattā tassa raṭṭhassa sappāyautupaccayasevanena niccaṃ kallasarīrā kallacittā ca honti.
It is said that the monks, nuns, laymen, and laywomen of the Kuru country, due to the excellence of the climate and other conditions of that country, and by making use of those favorable conditions, always have healthy bodies and healthy minds.
Tương truyền, các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu-ni, cư sĩ nam và cư sĩ nữ ở xứ Kuru, nhờ có đầy đủ các yếu tố thuận lợi về khí hậu và điều kiện sống, luôn có thân thể khỏe mạnh và tâm trí minh mẫn.
Te cittasarīrakallatāya anuggahitapaññābalā gambhīrakathaṃ pariggahetuṃ samatthā honti.
Because of their mental and physical health, their power of wisdom is enhanced, and they are capable of grasping profound teachings.
Với thân thể và tâm trí khỏe mạnh, họ có năng lực trí tuệ được hỗ trợ, nên có khả năng nắm bắt những lời giáo huấn sâu sắc.
Tena tesaṃ bhagavā imaṃ gambhīradesanāpaṭiggahaṇasamatthataṃ sampassanto ekavīsatiyā ṭhānesu kammaṭṭhānaṃ arahatte pakkhipitvā idaṃ gambhīratthaṃ satipaṭṭhānasuttaṃ abhāsi.
Therefore, seeing this capacity of theirs to grasp profound teachings, the Blessed One delivered this Satipaṭṭhāna Sutta of profound meaning, placing the meditation subject in twenty-one instances leading up to Arahantship.
Vì thế, Đức Thế Tôn, nhận thấy khả năng tiếp nhận giáo lý sâu sắc này của họ, đã giảng bài kinh Tứ Niệm Xứ (Satipaṭṭhāna Sutta) có ý nghĩa sâu xa này, đặt pháp hành (kammaṭṭhāna) vào hai mươi mốt phương diện trong A-la-hán quả.
Yathā hi puriso suvaṇṇacaṅkoṭakaṃ labhitvā tattha nānāpupphāni pakkhipeyya, suvaṇṇamañjūsaṃ vā pana labhitvā sattaratanāni pakkhipeyya, evaṃ bhagavā kururaṭṭhavāsiparisaṃ labhitvā gambhīradesanaṃ desesi.
Just as a man, having obtained a golden flower-basket, would place various kinds of flowers in it, or having obtained a golden casket, would place the seven kinds of gems in it, so the Blessed One, having obtained the assembly of the Kuru country's inhabitants, taught a profound teaching.
Cũng như một người đàn ông tìm được một chiếc hộp vàng và đặt vào đó đủ loại hoa, hoặc tìm được một chiếc rương vàng và đặt vào đó bảy loại châu báu, tương tự như vậy, Đức Thế Tôn đã tìm được hội chúng cư dân xứ Kuru và thuyết giảng giáo lý sâu sắc.
Tenevettha aññānipi gambhīratthāni dīghanikāye mahānidānaṃ mahāsatipaṭṭhānaṃ imasmiṃ majjhimanikāye sāropamaṃ rukkhūpamaṃ raṭṭhapālaṃ māgaṇḍiyaṃ āneñjasappāyanti aññānipi suttāni desesi.
For this very reason, he also taught other discourses of profound meaning there, such as the Mahānidāna and Mahāsatipaṭṭhāna in the Dīgha Nikāya, and in this Majjhima Nikāya, the Sāropama, Rukkhūpama, Raṭṭhapāla, Māgaṇḍiya, and Āneñjasappāya, as well as other suttas.
Chính vì vậy, ở đây, Ngài cũng đã thuyết giảng những bài kinh có ý nghĩa sâu sắc khác trong Trường Bộ Kinh (Dīghanikāya) như Mahānidānaṃ (Đại Duyên Hệ), Mahāsatipaṭṭhānaṃ (Đại Niệm Xứ), và trong Trung Bộ Kinh (Majjhimanikāya) như Sāropamaṃ (Ví Dụ Về Lõi Cây), Rukkhūpamaṃ (Ví Dụ Về Cây), Raṭṭhapālaṃ (Raṭṭhapāla), Māgaṇḍiyaṃ (Māgaṇḍiya), Āneñjasappāya (Thích Ứng Với Vô Động), và nhiều bài kinh khác.
Apica tasmiṃ janapade catasso parisā pakatiyāva satipaṭṭhānabhāvanānuyogamanuyuttā viharanti, antamaso dāsakammakaraparijanāpi satipaṭṭhānappaṭisaṃyuttameva kathaṃ kathenti.
Moreover, in that country, the four assemblies naturally dwell dedicated to the practice of developing the establishments of mindfulness; even down to the slaves, workers, and servants, they engage in talk connected with the establishments of mindfulness.
Hơn nữa, tại xứ đó, bốn chúng tự nhiên đã chuyên tâm thực hành thiền Tứ Niệm Xứ, ngay cả những người hầu, người làm công cũng nói chuyện liên quan đến Tứ Niệm Xứ.
Udakatitthasuttakantanaṭṭhānādīsupi niratthakakathā nāma na pavattati.
Even at watering places, spinning places, and the like, there is no meaningless talk.
Ngay cả ở những nơi như bến nước, chỗ kéo sợi, cũng không có những câu chuyện vô ích.
Sace kāci itthī ‘‘amma tvaṃ kataraṃ satipaṭṭhānabhāvanaṃ manasikarosī’’ti pucchitā ‘‘na kiñcī’’ti vadati.
If some woman, when asked, "Mother, which establishment of mindfulness are you contemplating?" replies, "None at all,"
Nếu có một người phụ nữ nào đó được hỏi: “Mẹ ơi, mẹ đang thực hành thiền Tứ Niệm Xứ nào?”, và trả lời: “Không có gì cả.”
Taṃ garahanti ‘‘dhiratthu tava jīvitaṃ, jīvamānāpi tvaṃ matasadisā’’ti.
they rebuke her, saying, "Fie on your life! Though living, you are like one dead."
Thì người ta sẽ quở trách cô ấy: “Đáng ghê tởm thay cuộc sống của cô, dù sống mà cô cũng như đã chết.”
Atha naṃ ‘‘mā dāni puna evamakāsī’’ti ovaditvā aññataraṃ satipaṭṭhānaṃ uggaṇhāpenti.
Then, advising her, "Do not do so again," they make her learn one of the establishments of mindfulness.
Sau đó, họ khuyên cô ấy: “Đừng làm như vậy nữa,” và dạy cô ấy một pháp Tứ Niệm Xứ nào đó.
Yā pana ‘‘ahaṃ asukaṃ satipaṭṭhānaṃ manasikaromī’’ti vadati.
But as for the one who says, "I am contemplating such-and-such an establishment of mindfulness,"
Còn người nào nói: “Tôi đang thực hành pháp Tứ Niệm Xứ này,”
Tassā ‘‘sādhu sādhū’’ti sādhukāraṃ datvā ‘‘tava jīvitaṃ sujīvitaṃ, tvaṃ nāma manussattaṃ pattā, tavatthāya sammāsambuddho uppanno’’tiādīhi pasaṃsanti.
they give their approval, saying, "Excellent, excellent!" and praise her with words like, "Your life is well-lived; you have truly attained a human existence; it is for your sake that the Perfectly Enlightened One arose."
Thì họ sẽ tán thán: “Lành thay, lành thay! Cuộc sống của cô thật tốt đẹp, cô đã đạt được thân phận con người, Đức Chánh Đẳng Giác đã xuất hiện vì lợi ích của cô,” và những lời tương tự.
Na kevalañcettha manussajātiyāyeva satipaṭṭhānamanasikārayuttā, te nissāya viharantā tiracchānagatāpi.
And not only are those of human birth devoted to the contemplation of the establishments of mindfulness there, but also the animals that live depending on them.
Không chỉ có loài người ở đây chuyên tâm thực hành Tứ Niệm Xứ, mà ngay cả những loài vật sống nương tựa vào họ cũng vậy.
Tatridaṃ vatthu – eko kira naṭako suvapotakaṃ gahetvā sikkhāpento vicarati.
On this, there is the following story: A certain entertainer was traveling around, having caught and trained a young parrot.
Có một câu chuyện như sau: Tương truyền, có một người diễn viên xiếc mang theo một con vẹt con và đi khắp nơi để huấn luyện nó.
So bhikkhunupassayaṃ upanissāya vasitvā gamanakāle suvapotakaṃ pamussitvā gato.
He stayed near a nunnery, and when it was time to leave, he forgot the young parrot and went away.
Anh ta đã sống nương tựa vào một tu viện của các Tỳ-khưu-ni, và khi rời đi, anh ta đã quên con vẹt con.
Taṃ sāmaṇeriyo gahetvā paṭijaggiṃsu.
The female novices took it and looked after it.
Các Sāmaṇerī đã nhận nuôi và chăm sóc nó.
Buddharakkhitotissa nāmaṃ akaṃsu.
They gave it the name Buddharakkhita.
Họ đặt tên cho nó là Buddharakkhita.
Taṃ ekadivasaṃ purato nisinnaṃ disvā mahātherī āha – ‘‘buddharakkhitā’’ti?
One day, seeing it sitting in front of her, the senior nun said, "Buddharakkhita?"
Một ngày nọ, Đại Trưởng Lão Ni nhìn thấy nó đang ngồi trước mặt và hỏi: “Buddharakkhita à?”
Taṃ ekadivasaṃ pātova toraṇagge nisīditvā bālātapaṃ tapamānaṃ eko sakuṇo nakhapañjarena aggahesi.
One day, early in the morning, while he was sitting on top of an archway basking in the early sun, a bird seized him with its talons.
Một hôm, vào sáng sớm, khi vị ấy đang ngồi trên cổng vòm sưởi nắng sớm, một con chim đã dùng móng vuốt của nó tóm lấy vị ấy.
So ‘‘kiri kirī’’ti saddamakāsi.
He made the sound "kiri kiri."
Vị ấy kêu lên “kiri kiri”.
Sāmaṇeriyo sutvā ‘‘ayye buddharakkhito sakuṇena gahito, mocema na’’nti leḍḍuādīni gahetvā anubandhitvā mocesuṃ.
The novice nuns, hearing it, said, "Venerable lady, Buddharakkhita has been seized by a bird! Let us free him!" and taking pebbles and the like, they pursued it and freed him.
Các Sa-di-ni nghe thấy, nói: “Sư cô ơi, Buddharakkhita bị chim bắt rồi, chúng ta có nên giải cứu không?” – rồi cầm gạch đá đuổi theo và giải cứu vị ấy.
Taṃ ānetvā purato ṭhapitaṃ therī āha –
Having brought him and placed him before her, the elder nun said:
Sau khi đưa vị ấy về và đặt trước mặt, Sư cô hỏi:
Bahūni nāmāni.
there are many names.
Có nhiều tên gọi.
Svāyaṃ idha ayananāmena vutto.
Here, it is spoken of by the name ayanaṃ.
Ở đây, nó được gọi bằng tên ayana.
Tasmā ekāyano ayaṃ, bhikkhave, maggoti ettha ekamaggo ayaṃ, bhikkhave, maggo, na dvedhāpathabhūtoti evamattho daṭṭhabbo.
Therefore, in the phrase ekāyano ayaṃ, bhikkhave, maggo, the meaning should be understood thus: “This path, monks, is a one-path; it is not a forked path.”
Do đó, trong câu ekāyano ayaṃ, bhikkhave, maggo (Này các Tỳ-khưu, đây là con đường độc nhất), ý nghĩa cần được hiểu là: Này các Tỳ-khưu, đây là một con đường duy nhất, không phải là con đường hai ngả.
Atha vā ekena ayitabboti ekāyano.
Or, it is ekāyano because it is to be gone by one.
Hoặc, ekāyano là con đường mà một người phải đi.
Ekenāti gaṇasaṅgaṇikaṃ pahāya vūpakaṭṭhena pavivittacittena.
By one means: having abandoned association with a group, with a secluded and withdrawn mind.
Ekenā có nghĩa là bởi một người đã từ bỏ sự tụ tập, đã ẩn dật, với tâm thanh tịnh.
Ayitabboti paṭipajjitabbo.
To be gone means to be practiced.
Ayitabbo có nghĩa là phải thực hành.
Ayanti vā etenāti ayano, saṃsārato nibbānaṃ gacchantīti attho.
Or, they go by this, thus it is ayano; the meaning is that they go from saṃsāra to Nibbāna.
Hoặc, ayano là con đường mà người ta đi qua, nghĩa là đi từ luân hồi đến Niết-bàn.
Ekassa ayano ekāyano, ekassāti seṭṭhassa.
The path of the One is ekāyano; of the One means of the foremost.
Con đường của một người (ekassa ayano) là ekāyano, của một người ekassā tức là của vị tối thượng.
Sabbasattānaṃ seṭṭho ca bhagavā, tasmā bhagavatoti vuttaṃ hoti.
And the Blessed One is the foremost of all beings; therefore, it is said to be of the Blessed One.
Vị Thế Tôn là tối thượng trong tất cả chúng sinh, do đó có nghĩa là của Thế Tôn.
Kiñcāpi hi tena aññepi ayanti, evaṃ santepi bhagavatova so ayano tena uppāditattā.
Although others also go by it, even so, that path belongs to the Blessed One alone, because it was produced by him.
Mặc dù những người khác cũng đi trên con đường đó, nhưng con đường đó vẫn là của Thế Tôn vì Ngài đã tạo ra nó.
Yathāha ‘‘so hi, brāhmaṇa, bhagavā anuppannassa maggassa uppādetā’’tiādi (ma. ni. 3.79).
As it is said: “For that Blessed One, Brahmin, is the producer of the unarisen path,” and so on.
Như đã nói: “Này Bà-la-môn, Thế Tôn là người đã tạo ra con đường chưa từng có” và vân vân.
Ayatīti vā ayano, gacchati pavattatīti attho.
Or, it goes, thus it is ayano; the meaning is it proceeds, it occurs.
Hoặc, ayano là con đường đi, nghĩa là nó diễn tiến.
Ekasmiṃ ayanoti ekāyano, imasmiṃyeva dhammavinaye pavattati, na aññatrāti vuttaṃ hoti.
It is an ayana in one, thus ekāyano; what is meant is that it occurs only in this Dhamma-Vinaya, not elsewhere.
Con đường diễn tiến trong một (ekasmiṃ ayano) là ekāyano, có nghĩa là nó chỉ diễn tiến trong Pháp và Luật này, không ở nơi nào khác.
Yathāha ‘‘imasmiṃ kho, subhadda, dhammavinaye ariyo aṭṭhaṅgiko maggo upalabbhatī’’ti (dī. ni. 2.214).
As it is said: "In this Dhamma-Vinaya, Subhadda, the Noble Eightfold Path is found."
Như đã nói: “Này Subhadda, trong Pháp và Luật này, Bát Chánh Đạo cao quý được tìm thấy.”
Desanābhedoyeva heso, attho paneko.
This is just a difference in teaching; the meaning, however, is one.
Đây chỉ là sự khác biệt trong cách giảng dạy, nhưng ý nghĩa thì là một.
Apica ekaṃ ayatīti ekāyano.
Moreover, it goes to one, thus ekāyano.
Hơn nữa, ekāyano là con đường dẫn đến một (ekaṃ ayati).
Pubbabhāge nānāmukhabhāvanānayappavattopi aparabhāge ekaṃ nibbānameva gacchatīti vuttaṃ hoti.
What is meant is that although in the preliminary stage it proceeds by way of various methods of development, in the later stage it goes only to the one Nibbāna.
Có nghĩa là, mặc dù trong giai đoạn đầu nó có thể diễn tiến theo nhiều phương pháp tu tập khác nhau, nhưng trong giai đoạn sau, nó chỉ dẫn đến một mục tiêu duy nhất là Niết-bàn.
Yathāha brahmā sahampati –
As Brahmā Sahampati said:
Như Phạm thiên Sahampati đã nói:
Keci pana ‘‘na pāraṃ diguṇaṃ yantī’’ti gāthānayena yasmā ekavāraṃ nibbānaṃ gacchati.
Some, however, by the method of the verse "they do not go to the further shore a second time," say that because one goes to Nibbāna one time,
Tuy nhiên, một số người nói rằng ekāyano là vì người ta chỉ đi đến Niết-bàn một lần, theo câu kệ “không đi hai lần đến bờ bên kia”. Nhưng điều đó không hợp lý.
Tasmā ‘‘ekāyano’’ti vadanti, taṃ na yujjati.
therefore it is called ekāyano, but that is not correct.
Thật vậy, đối với ý nghĩa này, cách diễn đạt phải là “sakiṃ ayano” (đi một lần).
Imassa hi atthassa sakiṃ ayanoti iminā byañjanena bhavitabbaṃ.
For this meaning, the expression should be sakiṃ ayano.
Nếu người ta giải thích ý nghĩa này bằng cách kết hợp rằng “con đường này có một sự đi, một sự diễn tiến duy nhất”, thì cách diễn đạt có thể hợp lý, nhưng ý nghĩa thì không hợp lý theo cả hai cách.
Yadi pana ekaṃ ayanamassa ekā gati pavattīti evamatthaṃ yojetvā vucceyya, byañjanaṃ yujjeyya, attho pana ubhayathāpi na yujjati.
If it were said by constructing the meaning as, "it has a one-time going, a one-time proceeding," the expression would be correct, but the meaning would not be correct in either case.
Vì sao?
Kasmā?
Why?
Vì ở đây, ý muốn nói đến con đường niệm xứ sơ khởi.
Idha pubbabhāgamaggassa adhippetattā.
Because here the path of the preliminary stage is intended.
Thật vậy, con đường niệm xứ sơ khởi diễn tiến trên bốn đối tượng như thân v.v. được đề cập ở đây, chứ không phải con đường siêu thế.
Kāyādicatuārammaṇappavatto hi pubbabhāgasatipaṭṭhānamaggo idha adhippeto, na lokuttaro.
Here, the path of preliminary satipaṭṭhāna, which occurs with the four objects beginning with the body, is intended, not the supramundane path.
Và con đường đó có thể diễn tiến nhiều lần, và có nhiều sự diễn tiến của nó.
So ca anekavārampi ayati, anekañcassa ayanaṃ hoti.
And that path goes many times, and its going is manifold.
Và ngay cả trước đây, đã có cuộc thảo luận của các vị Đại Trưởng lão về thuật ngữ này.
Pubbepi ca imasmiṃ pade mahātherānaṃ sākacchā ahosiyeva.
In the past, too, there was a discussion among the great elders on this term.
Trưởng lão Tipiṭakacūḷanāga nói rằng đó là “con đường niệm xứ sơ khởi” (pubbabhāgasatipaṭṭhānamaggo).
Tipiṭakacūḷanāgatthero ‘‘pubbabhāgasatipaṭṭhānamaggo’’ti āha.
The elder Tipiṭaka Cūḷanāga said, “It is the path of preliminary satipaṭṭhāna.”
Nhưng vị thầy của ngài, Trưởng lão Tipiṭakacūḷasuma, nói rằng đó là “con đường hỗn hợp” (missakamaggo).
Ācariyo panassa tipiṭakacūḷasumatthero ‘‘missakamaggo’’ti āha.
His teacher, however, the elder Tipiṭaka Cūḷasuma, said, “It is the mixed path.”
“Bạch sư, đó là giai đoạn sơ khởi.”
Pubbabhāgo bhanteti.
“Venerable sir, it is the preliminary stage.”
“Này hiền giả, đó là hỗn hợp.”
Missako āvusoti.
“Friend, it is the mixed path.”
Khi vị thầy lặp đi lặp lại, ngài không phản bác mà giữ im lặng.
Ācariye punappunaṃ bhaṇante appaṭibāhitvā tuṇhī ahosi.
When his teacher spoke again and again, he did not object and remained silent.
Họ đã đứng dậy mà không giải quyết được vấn đề.
Pañhaṃ avinicchinitvāva uṭṭhahiṃsu.
They rose without having settled the question.
Sau đó, khi vị Trưởng lão thầy đang đi đến phòng tắm, ngài nghĩ: “Ta đã nói là con đường hỗn hợp, nhưng Cūḷanāga lại nói là giai đoạn sơ khởi. Vậy đâu là quyết định đúng ở đây?” Ngài đã lật lại kinh từ đầu và nhận ra ở chỗ này: “Này các Tỳ-khưu, nếu ai đó tu tập bốn niệm xứ này như vậy trong bảy năm…” Ngài nhận thấy rằng không có con đường siêu thế nào tồn tại trong bảy năm sau khi phát sinh. Ngài biết rằng con đường hỗn hợp mà mình đã nói là không đúng, mà con đường niệm xứ sơ khởi mà Cūḷanāga đã thấy mới là đúng. Sau khi nhận ra điều đó, ngài đã đi đến nơi nghe Pháp khi tiếng chuông báo hiệu ngày thứ tám vang lên.
Athācariyatthero nhānakoṭṭhakaṃ gacchanto ‘‘mayā missakamaggo kathito, cūḷanāgo pubbabhāgoti ādāya voharati, ko nu kho ettha nicchayo’’ti suttantaṃ ādito paṭṭhāya parivattento ‘‘yo hi koci, bhikkhave, ime cattāro satipaṭṭhāne evaṃ bhāveyya satta vassānī’’ti imasmiṃ ṭhāne sallakkhesi, lokuttaramaggo uppajjitvā satta vassāni tiṭṭhamāno nāma natthi, mayā vutto missakamaggo na labbhati, cūḷanāgena diṭṭho pubbabhāgamaggova labbhatīti ñatvā aṭṭhamiyaṃ dhammassavane saṅghuṭṭhe agamāsi.
Then, as the teacher-elder was going to the bath-house, he reviewed the Suttanta from the beginning, thinking, “I said it was the mixed path, but Cūḷanāga holds it to be the preliminary stage. What is the decision here?” He noted the passage, “Whoever, monks, should develop these four establishments of mindfulness in this way for seven years…” He knew, “There is no such thing as a supramundane path arising and lasting for seven years. The mixed path I spoke of is not found; only the path of the preliminary stage seen by Cūḷanāga is found.” Then, on the eighth day, when the Dhamma-hearing was announced, he went.
Người ta nói rằng các vị Trưởng lão thời xưa rất thích nghe Pháp.
Porāṇakattherā kira piyadhammassavanā honti.
It is said that the ancient elders were fond of listening to the Dhamma.
Nghe tiếng chuông là họ liền đổ xô đến, nói: “Tôi trước, tôi trước!”
Saddaṃ sutvāva ‘‘ahaṃ paṭhamaṃ, ahaṃ paṭhama’’nti ekappahāreneva osaranti.
As soon as they heard the sound, they would assemble all at once, thinking, “I first, I first.”
Và vào ngày đó, đến lượt Trưởng lão Cūḷanāga thuyết Pháp.
Tasmiñca divase cūḷanāgattherassa vāro.
And on that day, it was the elder Cūḷanāga’s turn.
Ngài ngồi trên pháp tòa, cầm quạt, và sau khi đã nói những câu kệ mở đầu, ngài nghĩ trong lòng khi vị Trưởng lão (thầy) đang đứng sau lưng ghế: “Ta sẽ không nói riêng.”
Tena dhammāsane nisīditvā vījaniṃ gahetvā pubbagāthāsu vuttāsu therassa āsanapiṭṭhiyaṃ ṭhitassa etadahosi ‘‘raho nisīditvā na vakkhāmī’’ti.
When he was seated on the Dhamma-seat, had taken the fan, and the preliminary verses had been spoken, it occurred to the elder, who was standing behind the seat, “I will not speak while sitting in private.”
Thật vậy, các vị Trưởng lão thời xưa không có tâm ganh tị, họ không đi khắp nơi nâng cao quan điểm của mình như gánh mía, mà họ chỉ chấp nhận lý lẽ và loại bỏ những điều phi lý.
Porāṇakattherā hi anusūyakā honti, na attano rucimeva ucchubhāraṃ viya evaṃ ukkhipitvā vicaranti, kāraṇameva gaṇhanti, akāraṇaṃ vissajjenti.
For the ancient elders were not envious; they did not go about holding up their own preferences like a load of sugarcane. They accepted what was reasonable and rejected what was not.
Vì vậy, vị Trưởng lão (thầy) nói: “Này hiền giả Cūḷanāga.”
Tasmā thero ‘‘āvuso cūḷanāgā’’ti āha.
Therefore, the elder said, “Friend Cūḷanāga.”
Vị ấy, nghe giọng nói giống như của thầy mình, liền dừng Pháp lại và nói: “Bạch sư, có việc gì ạ?”
So ācariyassa viya saddoti dhammaṃ ṭhapetvā ‘‘kiṃ bhante’’ti āha.
He, thinking, “It is like my teacher’s voice,” set aside the Dhamma and said, “What is it, venerable sir?”
“Này hiền giả Cūḷanāga, con đường hỗn hợp mà ta đã nói là không đúng, con đường niệm xứ sơ khởi mà con đã nói mới là đúng.”
Āvuso cūḷanāga mayā vutto missakamaggo na labbhati, tayā vutto pubbabhāgasatipaṭṭhānamaggova labbhatīti.
“Friend Cūḷanāga, the mixed path that I spoke of is not found; only the path of preliminary satipaṭṭhāna that you spoke of is found.”
Vị Trưởng lão (Cūḷanāga) nghĩ: “Thầy của chúng ta là bậc thông suốt tất cả các kinh điển, bậc Tam Tạng, bậc Phật nghe nhiều, mà một vấn đề như vậy vẫn còn làm ngài bối rối. Trong tương lai, các huynh đệ của ta cũng sẽ bối rối về vấn đề này.” Ngài liền lấy kinh từ Paṭisambhidāmagga để làm cho vấn đề này vững chắc: “Con đường độc nhất (ekāyanamaggo) được gọi là con đường niệm xứ sơ khởi –
Maggoti kenaṭṭhena maggo?
Maggo: In what sense is it a path?
Theo ý nghĩa là con đường dẫn đến Niết-bàn, và theo ý nghĩa là được những người mong cầu Niết-bàn tìm kiếm.
Nibbānagamanaṭṭhena nibbānatthikehi magganiyaṭṭhena ca.
In the sense of going to Nibbāna, and in the sense of being sought by those who seek Nibbāna.
Để thanh tịnh chúng sinh (sattānaṃ visuddhiyā): Để thanh tịnh tâm của chúng sinh bị ô nhiễm bởi các cấu uế như tham ái v.v., và bởi các phiền não như tham lam bất chính v.v.
Sattānaṃ visuddhiyāti rāgādīhi malehi abhijjhāvisamalobhādīhi ca upakkilesehi kiliṭṭhacittānaṃ sattānaṃ visuddhatthāya.
Sattānaṃ visuddhiyā: For the purification of beings whose minds are stained by defilements such as passion and the corruptions such as covetousness and unrighteous greed.
Sattānaṃ visuddhiyā (để thanh tịnh chúng sinh) nghĩa là để thanh tịnh những chúng sinh có tâm bị ô nhiễm bởi các cấu uế như tham ái v.v., và các phiền não phụ như tham lam bất chính v.v.
Tathā hi imināva maggena ito satasahassakappādhikānaṃ catunnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ upari ekasmiññeva kappe nibbatte taṇhaṅkaramedhaṅkarasaraṇaṅkaradīpaṅkaranāmake buddhe ādiṃ katvā sakyamunipariyosānā aneke sammāsambuddhā anekasatā paccekabuddhā gaṇanapathaṃ vītivattā ariyasāvakā cāti ime sattā sabbe cittamalaṃ pavāhetvā paramavisuddhiṃ pattā.
Indeed, it is so. By this very path, from four incalculable aeons and one hundred thousand aeons ago, beginning with the Buddhas named Taṇhaṅkara, Medhaṅkara, Saraṇaṅkara, and Dīpaṅkara, who arose in a single aeon, up to the Sage of the Sakyans, many Perfectly Enlightened Buddhas, many hundreds of Paccekabuddhas, and noble disciples who are beyond count—all these beings washed away the defilements of the mind and attained supreme purity.
Thật vậy, chính bằng con đường này, kể từ Taṇhaṅkara, Medhaṅkara, Saraṇaṅkara và Dīpaṅkara Buddhas, những vị đã xuất hiện trong một kappa duy nhất sau bốn a-tăng-kỳ và một trăm ngàn kappa từ đây, cho đến Đức Sakyamuni, vô số Chánh Đẳng Giác, hàng trăm vị Độc Giác Phật vượt ngoài sự tính đếm, và các vị Thánh Đệ tử – tất cả những chúng sanh này đều đã gột sạch cấu uế của tâm và đạt được sự thanh tịnh tối thượng.
Rūpamalavasena pana saṃkilesavodānapaññattiyeva natthi.
However, in terms of defilement by way of matter, there is no designation of defilement and purification at all.
Tuy nhiên, về phương diện cấu uế của sắc, thì không có sự chế định nào về sự cấu nhiễm hay thanh tịnh cả.
Tathā hi –
Indeed, it is so:
Chẳng hạn như:
Sokaparidevānaṃ samatikkamāyāti sokassa ca paridevassa ca samatikkamāya, pahānāyāti attho.
For the overcoming of sorrow and lamentation means for the overcoming, for the abandoning, of both sorrow and lamentation.
Để vượt qua sầu bi (sokaparidevānaṃ samatikkamāya) có nghĩa là để vượt qua, để đoạn trừ sầu và bi.
Ayañhi maggo bhāvito santatimahāmattādīnaṃ viya sokasamatikkamāya, paṭācārādīnaṃ viya ca paridevasamatikkamāya ca saṃvattati.
For when this path is developed, it leads to the overcoming of sorrow, as in the case of the Great Minister Santati and others, and to the overcoming of lamentation, as in the case of Paṭācārā and others.
Con đường này, khi được tu tập, dẫn đến sự vượt qua sầu, như trường hợp của Đại Thần Santati và những vị khác, và vượt qua bi, như trường hợp của Paṭācārā và những vị khác.
Tenāha ‘‘sokaparidevānaṃ samatikkamāyā’’ti.
Therefore, He said, “for the overcoming of sorrow and lamentation.”
Vì vậy, Đức Phật đã nói: “để vượt qua sầu bi.”
Kiñcāpi hi santatimahāmatto –
For although the Great Minister Santati,
Mặc dù Đại Thần Santati –
Tatrāyaṃ atthadīpanā – sāvatthiyaṃ kira tisso nāma kuṭumbikaputto cattālīsa hiraññakoṭiyo pahāya pabbajitvā agāmake araññe viharati.
Herein is the explanation of the meaning: In Sāvatthī, it is said, a householder's son named Tissa, having given up forty crores of gold, went forth and lived in a forest where there was no village.
Đây là sự giải thích ý nghĩa về điều đó: Có một người con trai của gia chủ tên là Tissa ở Sāvatthī, đã từ bỏ bốn mươi triệu đồng tiền vàng để xuất gia và sống trong một khu rừng không có làng mạc.
Tassa kaniṭṭhabhātubhariyā ‘‘gacchatha naṃ jīvitā voropethā’’ti pañcasate core pesesi.
The wife of his younger brother sent five hundred robbers, saying, “Go and deprive him of his life.”
Vợ của người em trai ông đã sai năm trăm tên cướp đi: “Hãy đi và giết ông ta!”
Te gantvā theraṃ parivāretvā nisīdiṃsu.
They went, surrounded the elder, and sat down.
Chúng đi đến, bao vây vị Trưởng lão và ngồi xuống.
Thero āha ‘‘kasmā āgatattha upāsakā’’ti?
The elder said, “Why have you come, lay devotees?”
Vị Trưởng lão hỏi: “Này các cận sự nam, các ông đến đây làm gì?”
Taṃ jīvitā voropessāmāti.
“We will deprive you of your life.”
“Chúng tôi sẽ giết ngài.”
Pāṭibhogaṃ me upāsakā gahetvā ajjekarattiṃ jīvitaṃ dethāti.
“Lay devotees, take a surety from me and give me my life for just one night.”
“Này các cận sự nam, hãy nhận tôi làm vật bảo đảm và cho tôi sống thêm một đêm nay.”
Ko te, samaṇa, imasmiṃ ṭhāne pāṭibhogo bhavissatīti?
“Monk, who in this place will be your surety?”
“Này Sa-môn, ai sẽ là vật bảo đảm cho ngài ở nơi này?”
Thero mahantaṃ pāsāṇaṃ gahetvā dve ūruṭṭhīni bhinditvā ‘‘vaṭṭati upāsakā pāṭibhogo’’ti āha.
The elder took a large stone, broke his two thigh bones, and said, “Is the surety sufficient, lay devotees?”
Vị Trưởng lão nhặt một tảng đá lớn, đập vỡ hai xương đùi và nói: “Này các cận sự nam, vật bảo đảm này có được không?”
Te apakkamitvā caṅkamanasīse aggiṃ katvā nipajjiṃsu.
They moved away, made a fire at the head of the walking path, and lay down.
Chúng bỏ đi, đốt lửa ở đầu đường kinh hành và nằm xuống.
Therassa vedanaṃ vikkhambhetvā sīlaṃ paccavekkhato parisuddhaṃ sīlaṃ nissāya pītipāmojjaṃ uppajji.
As the elder suppressed the pain and reflected on his virtue, joy and gladness arose in him on account of his pure virtue.
Vị Trưởng lão, sau khi chế ngự cảm thọ và quán xét giới hạnh của mình, đã phát sinh hỷ và hoan hỷ nhờ giới hạnh thanh tịnh.
Tato anukkamena vipassanaṃ vaḍḍhento tiyāmarattiṃ samaṇadhammaṃ katvā aruṇuggamane arahattaṃ patto imaṃ udānaṃ udānesi –
Then, gradually developing insight, he practiced the ascetic's duties through the three watches of the night and, at the break of dawn, attained Arahantship and uttered this inspired utterance:
Từ đó, tuần tự phát triển tuệ quán, tu tập pháp Sa-môn suốt ba canh đêm, và khi bình minh ló dạng, đã chứng A-la-hán quả và thốt lên bài kệ cảm hứng này:
Aparepi tiṃsa bhikkhū bhagavato santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā araññavihāre vassaṃ upagantvā ‘‘āvuso, tiyāmarattiṃ samaṇadhammova kātabbo, na aññamaññassa santikaṃ āgantabba’’nti vatvā vihariṃsu.
On another occasion, thirty monks, having received a meditation subject from the Blessed One, entered the rains retreat in a forest monastery and lived there, having made a pact: “Friends, we must practice the ascetic’s duties through the three watches of the night and not visit one another.”
Ba mươi vị Tỳ-kheo khác cũng đã nhận đề mục thiền từ Đức Phật, sau đó an cư mùa mưa trong một trú xứ rừng, và sống với lời thề: “Này chư Hiền, chúng ta chỉ nên tu tập pháp Sa-môn suốt ba canh đêm, không nên đến gần nhau.”
Tesaṃ samaṇadhammaṃ katvā paccūsasamaye pacalāyantānaṃ eko byaggho āgantvā ekekaṃ bhikkhuṃ gahetvā gacchati.
While they were dozing at dawn after practicing the ascetic's duties, a tiger came and carried off one monk after another.
Sau khi tu tập pháp Sa-môn, vào lúc rạng đông, khi các vị đang ngủ gật, một con hổ đến và bắt từng vị Tỳ-kheo mang đi.
Na koci ‘‘maṃ byaggho gaṇhī’’ti vācampi nicchāresi.
Not one of them even uttered a word, saying, “A tiger has seized me.”
Không một ai thốt ra lời nào như: “Hổ bắt tôi rồi!”
Evaṃ pañcasu dasasu bhikkhūsu khāditesu uposathadivase ‘‘itare, āvuso, kuhi’’nti pucchitvā ñatvā ca ‘‘idāni gahitena, gahitomhīti vattabba’’nti vatvā vihariṃsu.
Thus, after five or ten monks had been eaten, on the Uposatha day, they asked, “Friends, where are the others?” Upon learning what had happened, they agreed, saying, “From now on, whoever is seized must say, ‘I have been seized,’” and continued their practice.
Cứ như vậy, sau khi mười lăm vị Tỳ-kheo bị ăn thịt, vào ngày trai giới, các vị còn lại hỏi: “Này chư Hiền, các vị kia ở đâu?” Sau khi biết chuyện, các vị nói: “Bây giờ, ai bị bắt thì phải nói: ‘Tôi bị hổ bắt!’” và tiếp tục sống như vậy.
Atha aññataraṃ daharabhikkhuṃ purimanayeneva byaggho gaṇhi.
Then a tiger seized a certain young monk in the same way as before.
Sau đó, một vị Tỳ-kheo trẻ khác cũng bị hổ bắt theo cách tương tự.
So ‘‘byaggho, bhante’’ti āha.
He cried out, “Venerable sirs, a tiger!”
Vị ấy nói: “Thưa chư Tôn giả, hổ!”
Bhikkhū kattaradaṇḍe ca ukkāyo ca gahetvā mocessāmāti anubandhiṃsu.
The monks, taking sticks and torches, pursued it, intending to rescue him.
Các Tỳ-kheo cầm gậy và đuốc, đuổi theo với ý định giải cứu.
Byaggho bhikkhūnaṃ agatiṃ chinnataṭaṭṭhānaṃ āruyha taṃ bhikkhuṃ pādaṅguṭṭhakato paṭṭhāya khādituṃ ārabhi.
The tiger climbed to a place with a sheer cliff, inaccessible to the monks, and began to devour that monk, starting from his big toe.
Con hổ leo lên một vách đá dựng đứng mà các Tỳ-kheo không thể đến được, và bắt đầu ăn thịt vị Tỳ-kheo ấy từ ngón chân cái.
Itarepi ‘‘idāni, sappurisa, amhehi kattabbaṃ natthi, bhikkhūnaṃ viseso nāma evarūpe ṭhāne paññāyatī’’ti āhaṃsu.
The other monks said, “Good sir, there is nothing we can do now. It is in such a situation that the distinction of a true monk becomes apparent.”
Các vị Tỳ-kheo khác nói: “Này Thiện nam tử, bây giờ chúng ta không thể làm gì được nữa. Sự khác biệt giữa các Tỳ-kheo được thể hiện rõ ràng trong hoàn cảnh như thế này.”
So byagghamukhe nipannova taṃ vedanaṃ vikkhambhetvā vipassanaṃ vaḍḍhento yāva gopphakā khāditasamaye sotāpanno hutvā, yāva jaṇṇukā khāditasamaye sakadāgāmī, yāva nābhiyā khāditasamaye anāgāmī hutvā, hadayarūpe akhāditeyeva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā imaṃ udānaṃ udānesi –
Lying in the tiger's mouth, he suppressed the pain and developed insight. By the time he was eaten up to the ankles, he had become a stream-enterer; by the time he was eaten up to the knees, a once-returner; by the time he was eaten up to the navel, a non-returner; and before his heart-base was eaten, he attained Arahantship together with the analytical knowledges and uttered this inspired utterance:
Vị ấy, nằm trong miệng hổ, đã chế ngự cảm thọ đó, phát triển tuệ quán, và khi bị ăn đến mắt cá chân thì chứng quả Dự Lưu, khi bị ăn đến đầu gối thì chứng quả Nhất Lai, khi bị ăn đến rốn thì chứng quả Bất Hoàn, và trước khi tim bị ăn thịt, đã chứng A-la-hán quả cùng với Tứ Vô Ngại Giải, rồi thốt lên bài kệ cảm hứng này:
Aparopi pītamallatthero nāma gihikāle tīsu rajjesu paṭākaṃ gahetvā tambapaṇṇidīpaṃ āgamma rājānaṃ disvā raññā katānuggaho ekadivasaṃ kilañjakāpaṇasāladvārena gacchanto ‘‘rūpaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ, taṃ pajahatha, taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissatī’’ti (saṃ. ni. 3.33-34) natumhākavaggaṃ sutvā cintesi ‘‘neva kira rūpaṃ attano, na vedanā’’ti.
Another, Elder Pītamalla, in his lay life, having carried the standard in three kingdoms, came to the island of Tambapaṇṇi, saw the king, and received favor from the king. One day, while passing by the door of a shop selling wickerwork, he heard the Natumhāka-vagga being recited: “Monks, form is not yours. Abandon it. When it is abandoned by you, it will lead to your welfare and happiness for a long time.” He thought, “So form is not mine, nor are feelings.”
Một vị khác là Trưởng lão Pītamalla, khi còn là cư sĩ, đã cầm cờ hiệu chiến thắng ở ba vương quốc, sau đó đến đảo Tambapaṇṇi (Tích Lan). Gặp vua, được vua ban ân huệ. Một ngày nọ, khi đi ngang qua cổng một hội trường chợ chiếu, nghe phẩm Natumhākavagga (Không Phải Của Các Ngươi) nói: “Này các Tỳ-kheo, sắc không phải của các ngươi, hãy từ bỏ nó; khi nó được từ bỏ, nó sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài cho các ngươi.” Vị ấy suy nghĩ: “Thật vậy, sắc không phải của ta, thọ cũng không.”
So taṃyeva aṅkusaṃ katvā nikkhamitvā mahāvihāraṃ gantvā pabbajjaṃ yācitvā pabbajito upasampanno dvemātikā paguṇaṃ katvā tiṃsa bhikkhū gahetvā gabalavāliyaaṅgaṇaṃ gantvā samaṇadhammamakāsi.
Making that very teaching his goad, he left, went to the Mahāvihāra, asked for the going forth, was ordained, received the higher ordination, mastered the two Mātikās, took thirty monks, went to the Gabalavāliya terrace, and practiced the ascetic's duties.
Vị ấy lấy đó làm động lực, xuất gia, đến Mahāvihāra xin xuất gia, được thọ giới, học thuộc lòng hai bộ luật (dvemātikā), sau đó dẫn ba mươi vị Tỳ-kheo đến Gabalavāliyaṅgaṇa và tu tập pháp Sa-môn.
Pādesu avahantesu jaṇṇukehi caṅkamati.
When his feet were worn out, he practiced walking meditation on his knees.
Khi chân không còn đi được, vị ấy kinh hành bằng đầu gối.
Tamenaṃ rattiṃ eko migaluddako migoti maññamāno sattiyā pahari.
One night, a deer hunter, mistaking him for a deer, struck him with a spear.
Một đêm nọ, một thợ săn thú, lầm tưởng vị ấy là một con nai, đã phóng lao vào vị ấy.
Satti vinivijjhitvā gatā.
The spear went right through him.
Mũi lao xuyên qua và đi mất.
So taṃ sattiṃ harāpetvā pahāramukhāni tiṇavaṭṭiyā pūrāpetvā pāsāṇapiṭṭhiyaṃ attānaṃ nisīdāpetvā okāsaṃ kāretvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā ukkāsitasaddena āgatānaṃ bhikkhūnaṃ byākaritvā imaṃ udānaṃ udānesi –
He, having had that spear removed, having had the wounds filled with plugs of grass, having seated himself on a flat rock, having created an opportunity, developed insight, and having attained arahatship together with the analytical knowledges, he declared it to the monks who had come on hearing the sound of his clearing his throat and uttered this inspired utterance:
Vị ấy đã rút mũi giáo ra, lấp đầy các vết thương bằng cỏ bện, ngồi trên phiến đá, tạo cơ hội (cho mình), phát triển thiền quán (vipassanā), đạt A-la-hán quả cùng với các tuệ phân tích (paṭisambhidā), rồi nói với các Tỳ-kheo đến gần bằng tiếng ho, và thốt lên lời cảm hứng này:
Subrahmāpi devaputto accharāsahassaparivāro saggasampattiṃ anubhoti, tattha pañcasatā accharāyo rukkhato pupphāni ocinantiyo cavitvā niraye upapannā.
Also, the devaputta Subrahmā, surrounded by a thousand celestial nymphs, was enjoying the splendors of heaven. There, five hundred nymphs, while picking flowers from a tree, passed away and were reborn in hell.
Thiên tử Subrahmā cũng hưởng thụ sự giàu sang của cõi trời với đoàn tùy tùng gồm một ngàn tiên nữ, trong đó, năm trăm tiên nữ đang hái hoa từ cây đã mạng chung và tái sinh vào địa ngục.
So ‘‘kiṃ imā cirāyantī’’ti upadhārento tāsaṃ niraye nibbattabhāvaṃ disvā ‘‘kittakaṃ nu kho mama āyū’’ti upaparikkhanto attanopi āyuparikkhayaṃ viditvā tattheva niraye nibbattanabhāvaṃ disvā bhīto ativiya domanassajāto hutvā ‘‘imaṃ me domanassaṃ satthā vinayissati na añño’’ti avasesā pañcasatā accharāyo gahetvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchi –
He, wondering, “Why are they taking so long?” and investigating, saw that they had been reborn in hell. Then, examining, “How long is my lifespan?” he learned of the exhaustion of his own lifespan and saw that he would be reborn in that very same hell. Frightened and extremely distressed, he thought, “The Teacher will dispel this distress of mine, no one else.” Taking the remaining five hundred nymphs, he approached the Blessed One and asked a question:
Vị ấy tự hỏi: “Sao các tiên nữ này lại lâu như vậy?” Khi quán xét, thấy các tiên nữ ấy đã tái sinh vào địa ngục. Rồi khi xem xét: “Tuổi thọ của ta còn bao lâu?” Vị ấy biết tuổi thọ của mình cũng sắp hết và sẽ tái sinh vào chính địa ngục đó. Vị ấy rất sợ hãi và tràn đầy ưu phiền, nghĩ rằng: “Chỉ có Đức Đạo Sư mới có thể loại bỏ nỗi ưu phiền này của ta, không ai khác,” rồi dẫn năm trăm tiên nữ còn lại đến gần Đức Thế Tôn và hỏi một câu hỏi:
Ñāyassa adhigamāyāti ñāyo vuccati ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, tassa adhigamāya, pattiyāti vuttaṃ hoti.
For the attainment of the ñāya: The ñāya is said to be the Noble Eightfold Path. “For its attainment” means for reaching it.
Để đạt được Chánh Đạo (ñāyassa adhigamāya) có nghĩa là Chánh Đạo (ñāya) được gọi là Bát Chánh Đạo (ariyo aṭṭhaṅgiko maggo), để đạt được nó, để thành tựu nó, đó là điều được nói đến.
Ayañhi pubbabhāge lokiyo satipaṭṭhānamaggo bhāvito lokuttarassa maggassa adhigamāya saṃvattati.
Indeed, this mundane path of the establishments of mindfulness, when developed in the preliminary stage, leads to the attainment of the supramundane path.
Thật vậy, con đường Tứ Niệm Xứ (satipaṭṭhānamaggo) thế gian này, khi được tu tập ở giai đoạn đầu, dẫn đến sự thành tựu của con đường siêu thế (lokuttara magga).
Tenāha ‘‘ñāyassa adhigamāyā’’ti.
Therefore, he said, “for the attainment of the ñāya.”
Vì thế, Đức Phật nói: “để đạt được Chánh Đạo.”
Nibbānassa sacchikiriyāyāti taṇhāvānavirahitattā nibbānanti laddhanāmassa amatassa sacchikiriyāya, attapaccakkhatāyāti vuttaṃ hoti.
For the realization of Nibbāna: Because it is devoid of the “stitching” of craving, it has received the name Nibbāna. “For the realization of the deathless” means for experiencing it for oneself.
Để chứng ngộ Nibbāna (Nibbānassa sacchikiriyāyā) có nghĩa là để chứng ngộ, để tự mình thấy được trạng thái bất tử (amata) được gọi là Nibbāna, vì nó không còn sự trói buộc của ái dục (taṇhāvāna), đó là điều được nói đến.
Ayañhi maggo bhāvito anupubbena nibbānasacchikiriyaṃ sādheti.
Indeed, this path, when developed, gradually accomplishes the realization of Nibbāna.
Thật vậy, con đường này, khi được tu tập, dần dần dẫn đến sự chứng ngộ Nibbāna.
Tenāha ‘‘nibbānassa sacchikiriyāyā’’ti.
Therefore, he said, “for the realization of Nibbāna.”
Vì thế, Đức Phật nói: “để chứng ngộ Nibbāna.”
Tattha kiñcāpi ‘‘sattānaṃ visuddhiyā’’ti vutte sokasamatikkamādīni atthato siddhāneva honti, ṭhapetvā pana sāsanayuttikovide aññesaṃ na pākaṭāni, na ca bhagavā paṭhamaṃ sāsanayuttikovidaṃ janaṃ katvā pacchā dhammaṃ deseti.
Therein, although when “for the purification of beings” is said, the overcoming of sorrow and so on are in fact accomplished in terms of meaning, they are not clear to others apart from those skilled in the methods of the teaching. And the Blessed One does not first make people skilled in the methods of the teaching and then teach the Dhamma afterwards.
Mặc dù khi nói “để thanh tịnh chúng sinh” thì sự vượt qua sầu bi và các điều khác đã được ngụ ý về mặt ý nghĩa, nhưng đối với những người không thông thạo giáo lý (sāsanayuttikovide), những điều này không rõ ràng. Và Đức Thế Tôn không phải là người đầu tiên làm cho chúng sinh thông thạo giáo lý rồi sau đó mới thuyết pháp.
Tena teneva pana suttena taṃ taṃ atthaṃ ñāpeti.
Rather, he makes each particular meaning known through each particular sutta.
Ngài làm cho chúng sinh hiểu từng ý nghĩa đó bằng từng bài kinh.
Tasmā idha yaṃ yaṃ atthaṃ ekāyanamaggo sādheti, taṃ taṃ pākaṭaṃ katvā dassento ‘‘sokaparidevānaṃ samatikkamāyā’’tiādimāha.
Therefore, here, to clarify and show each and every meaning that the one-way path accomplishes, he said, “for the overcoming of sorrow and lamentation,” and so on.
Do đó, ở đây, để làm rõ từng ý nghĩa mà con đường độc nhất này (ekāyanamaggo) thành tựu, Đức Phật đã nói: “để vượt qua sầu bi,” v.v.
Yasmā vā yā sattānaṃ visuddhi ekāyanamaggena saṃvattati, sā sokaparidevānaṃ samatikkamena hoti, sokaparidevānaṃ samatikkamo dukkhadomanassānaṃ atthaṅgamena, dukkhadomanassānaṃ atthaṅgamo ñāyassādhigamena, ñāyassādhigamo nibbānassa sacchikiriyāya.
Or, because the purification of beings that occurs through the one-way path happens through the overcoming of sorrow and lamentation; the overcoming of sorrow and lamentation happens through the cessation of pain and distress; the cessation of pain and distress happens through the attainment of the ñāya; and the attainment of the ñāya happens through the realization of Nibbāna.
Hoặc vì sự thanh tịnh của chúng sinh mà con đường độc nhất này dẫn đến, là nhờ vượt qua sầu bi; sự vượt qua sầu bi là nhờ chấm dứt khổ ưu; sự chấm dứt khổ ưu là nhờ đạt được Chánh Đạo; sự đạt được Chánh Đạo là nhờ chứng ngộ Nibbāna.
Tasmā imampi kamaṃ dassento ‘‘sattānaṃ visuddhiyā’’ti vatvā ‘‘sokaparidevānaṃ samatikkamāyā’’tiādimāha.
Therefore, to show this sequence as well, after saying “for the purification of beings,” he said, “for the overcoming of sorrow and lamentation,” and so on.
Vì vậy, để chỉ ra trình tự này, Đức Phật đã nói “để thanh tịnh chúng sinh” rồi tiếp theo là “để vượt qua sầu bi,” v.v.
Apica vaṇṇabhaṇanametaṃ ekāyanamaggassa.
Moreover, this is a statement of praise for the one-way path.
Hơn nữa, đây là lời tán thán con đường độc nhất (ekāyanamagga).
Yatheva hi bhagavā ‘‘dhammaṃ vo, bhikkhave, desessāmi ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsessāmi, yadidaṃ chachakkānī’’ti (ma. ni. 3.420) chachakkadesanāya aṭṭhahi padehi vaṇṇaṃ abhāsi, yathā ca ariyavaṃsadesanāya ‘‘cattārome, bhikkhave, ariyavaṃsā aggaññā rattaññā vaṃsaññā porāṇā asaṃkiṇṇā asaṃkiṇṇapubbā na saṃkīyanti, na saṃkīyissanti, appaṭikuṭṭhā samaṇehi brāhmaṇehi viññūhī’’ti (a. ni. 4.28) navahi padehi vaṇṇaṃ abhāsi, evaṃ imassapi ekāyanamaggassa sattānaṃ visuddhiyātiādīhi sattahi padehi vaṇṇaṃ abhāsi.
Just as the Blessed One, in the discourse on the six sixes, uttered praise with eight terms, saying, “Bhikkhus, I will teach you the Dhamma that is good in the beginning, good in the middle, and good in the end, with its meaning and phrasing. I will make known the holy life that is entirely complete and pure, that is, the six sixes.” And just as in the discourse on the noble lineages, he uttered praise with nine terms, saying, “Bhikkhus, these four are the noble lineages—primal, of long standing, traditional, ancient, unadulterated and never before adulterated, which are not being adulterated and will not be adulterated, not despised by wise ascetics and brahmins.” So too, for this one-way path, he uttered praise with seven terms beginning with “for the purification of beings.”
Giống như Đức Thế Tôn đã tán thán bài pháp về sáu nhóm pháp (chachakkadesanā) bằng tám từ: “Này các Tỳ-kheo, Ta sẽ thuyết cho các ông một pháp, tốt đẹp ở đoạn đầu, tốt đẹp ở đoạn giữa, tốt đẹp ở đoạn cuối, có ý nghĩa, có văn tự, hoàn toàn đầy đủ, thanh tịnh, phạm hạnh, đó là sáu nhóm pháp,” và giống như Ngài đã tán thán bài pháp về các truyền thống cao quý (ariyavaṃsadesanā) bằng chín từ: “Này các Tỳ-kheo, có bốn truyền thống cao quý này, là tối thượng, được biết đến từ lâu, là truyền thống cổ xưa, không bị pha tạp, chưa từng bị pha tạp, không bị các Sa-môn, Bà-la-môn, và những người trí thức chỉ trích,” thì tương tự, Ngài đã tán thán con đường độc nhất này bằng bảy từ, bắt đầu từ “để thanh tịnh chúng sinh,” v.v.
Kasmā iti ce?
If asked why?
Tại sao lại như vậy?
Tesaṃ bhikkhūnaṃ ussāhajananatthaṃ.
It was to generate enthusiasm in those monks.
Để khơi dậy sự nhiệt tâm cho các Tỳ-kheo đó.
Vaṇṇabhāsanañhi sutvā te bhikkhū ‘‘ayaṃ kira maggo hadayasantāpabhūtaṃ sokaṃ, vācāvippalāpabhūtaṃ paridevaṃ, kāyikaasātabhūtaṃ dukkhaṃ, cetasikaasātabhūtaṃ domanassanti cattāro upaddave hanati, visuddhiṃ ñāyaṃ nibbānanti tayo visese āvahatī’’ti ussāhajātā imaṃ dhammadesanaṃ uggahetabbaṃ pariyāpuṇitabbaṃ dhāretabbaṃ vācetabbaṃ, imañca maggaṃ bhāvetabbaṃ maññissanti.
For upon hearing the statement of praise, those monks would think, “This path, it seems, destroys the four calamities: sorrow, which is affliction of the heart; lamentation, which is verbal wailing; pain, which is physical displeasure; and distress, which is mental displeasure. It brings about the three excellences: purification, the ñāya, and Nibbāna.” Thus, filled with enthusiasm, they would consider this Dhamma teaching worthy of being learned, studied, retained, and recited, and this path worthy of being developed.
Khi nghe lời tán thán, các Tỳ-kheo đó sẽ nghĩ: “Con đường này tiêu diệt bốn tai họa là sầu (soka) phát sinh từ sự đau khổ trong tâm, bi (parideva) phát sinh từ lời than vãn, khổ (dukkha) phát sinh từ sự khó chịu về thân, và ưu (domanassa) phát sinh từ sự khó chịu về tâm; và nó mang lại ba lợi ích đặc biệt là sự thanh tịnh (visuddhi), Chánh Đạo (ñāya), và Nibbāna,” và sẽ nhiệt tâm cho rằng bài pháp này cần được học, được nghiên cứu, được ghi nhớ, được giảng dạy, và con đường này cần được tu tập.
Iti tesaṃ bhikkhūnaṃ ussāhajananatthaṃ vaṇṇaṃ abhāsi, kambalavāṇijādayo kambalādīnaṃ vaṇṇaṃ viya.
Thus, he uttered praise to generate enthusiasm in those monks, just as a wool-blanket merchant and others praise their blankets and so on.
Như vậy, để khơi dậy sự nhiệt tâm cho các Tỳ-kheo đó, Đức Phật đã tán thán, giống như những người bán chăn tán thán chăn của họ.
Yathā hi satasahassagghanikapaṇḍukambalavāṇijena kambalaṃ gaṇhathāti ugghositepi asukakambaloti na tāva manussā jānanti.
For example, when a merchant with a golden blanket worth a hundred thousand proclaims, “Buy a blanket!” people do not yet know what kind of blanket it is.
Thật vậy, khi người bán chăn quý giá một trăm ngàn đồng la lớn: “Hãy mua chăn đi!” thì mọi người vẫn chưa biết đó là loại chăn nào.
Kesakambalavālakambalādayopi hi duggandhā kharasamphassā kambalātveva vuccanti.
For blankets made of hair, blankets made of fur, and so on, which are bad-smelling and rough to the touch, are also just called “blankets.”
Vì các loại chăn bằng lông tóc, chăn bằng lông thú, v.v., cũng được gọi là chăn, mặc dù chúng có mùi hôi và thô ráp khi chạm vào.
Yadā pana tena gandhārako rattakambalo sukhumo ujjalo sukhasamphassoti ugghositaṃ hoti, tadā ye pahonti, te gaṇhanti.
But when he proclaims that it is a red blanket from Gandhāra, fine, bright, and pleasant to the touch, then those who can afford it, buy it.
Nhưng khi người đó rao lên: “Đây là chăn Gandhara màu đỏ, mềm mại, sáng bóng, dễ chịu khi chạm vào,” thì những ai có khả năng sẽ mua. Những ai không có khả năng cũng muốn xem.
Ye na pahonti, tepi dassanakāmā honti, evamevaṃ ‘‘ekāyano ayaṃ, bhikkhave, maggo’’ti vuttepi asukamaggoti na tāva pākaṭo hoti.
Those who cannot afford it still wish to see it. In the same way, when it is said, “Bhikkhus, this is the one-way path,” it is not yet clear what kind of path it is.
Cũng vậy, khi nói: “Này các Tỳ-kheo, đây là con đường độc nhất,” thì vẫn chưa rõ đó là con đường nào.
Nānappakārakā hi aniyyānamaggāpi maggātveva vuccanti.
For various kinds of paths that are not for deliverance are also just called “paths.”
Vì nhiều loại con đường không dẫn đến giải thoát cũng được gọi là con đường.
‘‘Sattānaṃ visuddhiyā’’tiādimhi pana vutte ‘‘ayaṃ kira maggo cattāro upaddave hanati, tayo visese āvahatī’’ti ussāhajātā imaṃ dhammadesanaṃ uggahetabbaṃ pariyāpuṇitabbaṃ dhāretabbaṃ vācetabbaṃ, imañca maggaṃ bhāvetabbaṃ maññissantīti vaṇṇaṃ bhāsanto ‘‘sattānaṃ visuddhiyā’’tiādimāha.
But when “For the purification of beings” and so on is said, thinking, “Indeed, this path destroys four dangers and brings three special qualities,” with enthusiasm arisen, they will consider that this Dhamma teaching should be learned, should be mastered, should be remembered, should be recited, and that this path should be developed. Thus, speaking its praise, he said, “For the purification of beings,” and so on.
Khi nói đến ‘‘Để thanh lọc chúng sinh’’ v.v., Đức Phật đã nói về công đức của con đường này, rằng: ‘‘Con đường này diệt trừ bốn tai họa, mang lại ba điều đặc biệt’’, để những người đã phát khởi tinh tấn sẽ nghĩ rằng: ‘‘Phải học, phải tu tập, phải ghi nhớ, phải thuyết giảng giáo pháp này, và phải tu tập con đường này’’. Do đó, Ngài đã nói ‘‘Để thanh lọc chúng sinh’’ v.v.
Yathā ca satasahassagghanikapaṇḍukambalavāṇijopamā, evaṃ rattajambunadasuvaṇṇaudakappasādakamaṇiratanasuvisuddhamuttāratanadhotapavāḷādivāṇijūpamādayopettha āharitabbā.
And just as the simile of the merchant with the blanket worth a hundred thousand is to be brought in, so too, other similes of merchants dealing in red Jambu-river gold, water-clarifying jewels, exceedingly pure pearl-gems, washed coral, and so on, should also be brought in here.
Và cũng như ví dụ về người buôn chăn màu vàng trị giá một trăm ngàn, ở đây cũng nên đưa ra các ví dụ về người buôn vàng sông Jambū, nước trong sạch như ngọc, ngọc quý, ngọc trai tinh khiết, san hô đã được rửa sạch, v.v.
Yadidanti nipāto, ye imeti ayamassa attho.
Yadidaṃ is a particle; its meaning is “which are these.”
Yadidaṃ là một tiểu từ, nghĩa của nó là ‘những điều này’.
Cattāroti gaṇanaparicchedo, tena na tato heṭṭhā na uddhanti satipaṭṭhānaparicchedaṃ dīpeti.
Cattāro is a numerical determination; by it, he shows the delimitation of the satipaṭṭhānas as “not fewer than that, not more.”
Cattāro là một từ chỉ số lượng, nó cho thấy sự giới hạn của các Satipaṭṭhāna, không ít hơn cũng không nhiều hơn con số đó.
Satipaṭṭhānāti tayo satipaṭṭhānā satigocaropi, tidhā paṭipannesu sāvakesu satthuno paṭighānunayavītivattatāpi, satipi.
Satipaṭṭhānā: there are three kinds of satipaṭṭhāna: the objective field of mindfulness (satigocara); the Teacher’s transcending of aversion and approval towards disciples practicing in three ways; and mindfulness (sati) itself.
Satipaṭṭhānā (các niệm xứ) có ba nghĩa: đối tượng của niệm (sati-gocara), sự vượt qua được thiện cảm và ác cảm của Đức Đạo Sư đối với các đệ tử thực hành theo ba cách, và chính niệm (sati).
‘‘Catunnaṃ, bhikkhave, satipaṭṭhānānaṃ samudayañca atthaṅgamañca desessāmi, taṃ suṇātha…pe….
“Bhikkhus, I will teach the origin and the passing away of the four satipaṭṭhānas. Listen to that… and so on….
Trong các đoạn như: ‘‘Này các Tỳ-khưu, Ta sẽ thuyết giảng về sự sinh khởi và sự diệt tận của bốn niệm xứ. Hãy lắng nghe… này các Tỳ-khưu, sự sinh khởi của thân là gì?’’
Ko ca, bhikkhave, kāyassa samudayo?
And what, Bhikkhus, is the origin of the body?
Sự sinh khởi của thân là sự sinh khởi của vật thực’’, v.v.
Āhārasamudayā kāyasamudayo’’tiādīsu (saṃ. ni. 3.408) hi satigocaro satipaṭṭhānanti vuccati.
With the origin of nutriment, there is the origin of the body.” In such passages, the objective field of mindfulness is called satipaṭṭhāna.
Ở đây, đối tượng của niệm được gọi là Satipaṭṭhāna.
Tathā ‘‘kāyo paṭṭhānaṃ, no sati.
Likewise, also in passages like, “The body is a foundation (paṭṭhāna), not mindfulness (sati).
Cũng vậy, trong các đoạn như: ‘‘Thân là nền tảng (paṭṭhāna), không phải niệm.
Sati paṭṭhānañceva sati cā’’tiādīsupi (paṭi. ma. 3.35).
Mindfulness is both a foundation and mindfulness.”
Niệm vừa là nền tảng vừa là niệm’’, v.v.
Tassattho – patiṭṭhāti asminti paṭṭhānaṃ.
Its meaning is: it is established (patiṭṭhāti) in this, thus it is a foundation (paṭṭhāna).
Nghĩa của nó là: ‘Paṭṭhāna’ là nơi mà niệm an trú.
Kā patiṭṭhāti?
What is established?
Cái gì an trú?
Satiyā paṭṭhānaṃ satipaṭṭhānaṃ.
The foundation of mindfulness is satipaṭṭhāna.
Nơi an trú của niệm là Satipaṭṭhāna.
Padhānaṭṭhānanti vā paṭṭhānaṃ.
Or, a principal place is a foundation (paṭṭhāna).
Hoặc ‘Paṭṭhāna’ là nền tảng chính yếu.
Satiyā paṭṭhānaṃ satipaṭṭhānaṃ, hatthiṭṭhānaassaṭṭhānādīni viya.
The foundation of mindfulness is satipaṭṭhāna, like an elephant stable, a horse stable, and so on.
Nền tảng chính yếu của niệm là Satipaṭṭhāna, giống như nơi ở của voi, nơi ở của ngựa, v.v.
‘‘Tayo satipaṭṭhānā, yadariyo sevati, yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahatī’’ti (ma. ni. 3.311) etthāpi tidhā paṭipannesu sāvakesu satthuno paṭighānunayavītivattatā ‘‘satipaṭṭhāna’’nti vuttā.
In the passage, “There are three satipaṭṭhānas which the Noble One cultivates, cultivating which the Teacher is able to instruct the group,” the Teacher’s transcending of aversion and approval towards disciples practicing in three ways is called “satipaṭṭhāna.”
Trong đoạn: ‘‘Có ba niệm xứ mà bậc Thánh thực hành, khi thực hành chúng, Đức Đạo Sư xứng đáng để giáo huấn chúng hội’’, ở đây, sự vượt qua thiện cảm và ác cảm của Đức Đạo Sư đối với các đệ tử thực hành theo ba cách được gọi là ‘‘Satipaṭṭhāna’’.
Tassattho – paṭṭhapetabbato paṭṭhānaṃ, pavattayitabbatoti attho.
Its meaning is: because it is to be established, it is a foundation (paṭṭhāna); the meaning is, because it is to be made to occur.
Nghĩa của nó là: Paṭṭhāna là cái cần được thiết lập, tức là cái cần được vận hành.
Kena paṭṭhapetabbatoti?
By what is it to be established?
Cần được thiết lập bởi cái gì?
Satiyā.
By mindfulness.
Bởi niệm.
Satiyā paṭṭhānaṃ satipaṭṭhānanti.
The establishing by mindfulness is satipaṭṭhāna.
Cái được niệm thiết lập là Satipaṭṭhāna.
‘‘Cattāro satipaṭṭhānā bhāvitā bahulīkatā satta bojjhaṅge paripūrentī’’tiādīsu (saṃ. ni. 5.989) pana satiyeva ‘‘satipaṭṭhāna’’nti vuccati.
But in passages such as, “The four satipaṭṭhānas, when developed and cultivated, fulfill the seven factors of awakening,” mindfulness itself is called “satipaṭṭhāna.”
Tuy nhiên, trong các đoạn như: ‘‘Bốn niệm xứ được tu tập, được làm cho sung mãn, sẽ làm viên mãn bảy chi phần giác ngộ’’, v.v., thì chính niệm được gọi là ‘‘Satipaṭṭhāna’’.
Tassattho – patiṭṭhātīti paṭṭhānaṃ, upaṭṭhāti okkantitvā pakkhanditvā pavattatīti attho.
Its meaning is: it establishes (patiṭṭhāti), thus it is a foundation (paṭṭhāna); the meaning is, it is present (upaṭṭhāti), having entered and penetrated, it proceeds.
Nghĩa của nó là: ‘Paṭṭhāna’ là cái an trú một cách vững chắc, tức là cái hiện khởi, đi vào, thâm nhập và vận hành.
Satiyeva paṭṭhānaṃ satipaṭṭhānaṃ.
Mindfulness itself is the foundation, satipaṭṭhāna.
Chính niệm là Paṭṭhāna, tức là Satipaṭṭhāna.
Atha vā saraṇaṭṭhena sati, upaṭṭhānaṭṭhena paṭṭhānaṃ.
Or, mindfulness (sati) in the sense of remembering, and foundation (paṭṭhāna) in the sense of being present (upaṭṭhāna).
Hoặc, ‘Sati’ theo nghĩa ghi nhớ, ‘Paṭṭhāna’ theo nghĩa hiện tiền.
Iti sati ca sā paṭṭhānañcātipi satipaṭṭhānaṃ.
Thus, it is both mindfulness and a foundation, so it is also satipaṭṭhāna.
Như vậy, niệm và sự hiện tiền của nó cũng là Satipaṭṭhāna.
Idamidha adhippetaṃ.
This is what is intended here.
Đây là ý nghĩa được đề cập ở đây.
Yadi evaṃ, kasmā ‘‘satipaṭṭhānā’’ti bahuvacanaṃ?
If so, why is the plural “satipaṭṭhānā” used?
Nếu vậy, tại sao lại dùng số nhiều ‘‘Satipaṭṭhānā’’?
Satibahuttā.
Because of the multiplicity of mindfulness.
Vì có nhiều niệm.
Ārammaṇabhedena hi bahukā etā satiyo.
For these mindfulnesses are multiple due to the difference in their objects.
Thật vậy, những niệm này rất nhiều do sự khác biệt về đối tượng.
Atha maggoti kasmā ekavacanaṃ?
Then why is the singular “maggo” (path) used?
Vậy tại sao lại dùng số ít ‘‘maggo’’ (đạo lộ)?
Maggaṭṭhena ekattā.
Because of its oneness in the sense of a path.
Vì có sự đồng nhất theo nghĩa là một con đường.
Catassopi hi etā satiyo maggaṭṭhena ekattaṃ gacchanti.
For all four of these mindfulnesses become one in the sense of a path.
Thật vậy, cả bốn niệm này đều trở thành một theo nghĩa là một con đường.
Vuttañhetaṃ ‘‘maggoti kenaṭṭhena maggo?
For this has been said: “In what sense is it a path (maggo)?
Điều này đã được nói: ‘‘Con đường được gọi là con đường theo nghĩa nào?
Nibbānagamanaṭṭhena, nibbānatthikehi magganīyaṭṭhena cā’’ti.
In the sense of going to Nibbāna, and in the sense of being that which is to be sought by those who seek Nibbāna.”
Theo nghĩa dẫn đến Nibbāna, và theo nghĩa được những người tìm cầu Nibbāna tìm kiếm.’’
Catassopi cetā aparabhāge kāyādīsu ārammaṇesu kiccaṃ sādhayamānā nibbānaṃ gacchanti.
For all four of these, while accomplishing their function with regard to objects like the body in the later stage, go to Nibbāna.
Cả bốn niệm này, về sau, khi thực hiện công việc trên các đối tượng như thân, v.v., đều dẫn đến Nibbāna.
Ādito paṭṭhāya ca nibbānatthikehi maggīyanti, tasmā catassopi eko maggoti vuccanti.
And from the beginning, they are sought by those who seek Nibbāna; therefore, all four are called one path.
Và từ ban đầu, chúng được những người tìm cầu Nibbāna tìm kiếm, do đó, cả bốn đều được gọi là một con đường.
Evañca sati vacanānusandhinā sānusandhikāva desanā hoti, ‘‘mārasenappamaddanaṃ vo, bhikkhave, maggaṃ desessāmi, taṃ suṇātha…pe… katamo ca, bhikkhave, mārasenappamaddano maggo?
This being so, the teaching has a proper connection through the connection of the wording. For just as in passages like, “Bhikkhus, I will teach you the path for crushing Māra’s army. Listen to that… and so on… And what, Bhikkhus, is the path for crushing Māra’s army?
Như vậy, với sự liên kết của các từ, lời dạy trở nên có sự liên kết, giống như trong các đoạn: ‘‘Này các Tỳ-khưu, Ta sẽ thuyết giảng cho các ông con đường nghiền nát quân Ma-ra. Hãy lắng nghe… này các Tỳ-khưu, con đường nghiền nát quân Ma-ra là gì?
Yadidaṃ sattabojjhaṅgā’’tiādīsu (saṃ. ni. 5.224) viya hi yathā mārasenappamaddanoti ca sattabojjhaṅgāti ca atthato ekaṃ, byañjanamevettha nānaṃ.
It is the seven factors of awakening,” where “crushing Māra’s army” and “the seven factors of awakening” are one in meaning, and only the phrasing here is different.
Đó là bảy chi phần giác ngộ’’, ở đây, ‘‘con đường nghiền nát quân Ma-ra’’ và ‘‘bảy chi phần giác ngộ’’ là một về ý nghĩa, chỉ khác nhau về từ ngữ.
Evaṃ ekāyanamaggoti ca cattāro satipaṭṭhānāti ca atthato ekaṃ, byañjanamevettha nānaṃ.
So too, “the direct path” and “the four satipaṭṭhānas” are one in meaning, and only the phrasing here is different.
Cũng vậy, ‘‘đạo lộ độc nhất’’ và ‘‘bốn niệm xứ’’ là một về ý nghĩa, chỉ khác nhau về từ ngữ.
Tasmā maggaṭṭhena ekattā ekavacanaṃ, ārammaṇabhedena satibahuttā bahuvacanaṃ veditabbaṃ.
Therefore, it should be understood that the singular is used because of its oneness in the sense of a path, and the plural is used because of the multiplicity of mindfulness due to the difference in their objects.
Do đó, nên hiểu rằng số ít là do sự đồng nhất theo nghĩa là một con đường, và số nhiều là do có nhiều niệm với sự khác biệt về đối tượng.
Kasmā pana bhagavatā cattārova satipaṭṭhānā vuttā anūnā anadhikāti?
But why did the Blessed One state exactly four satipaṭṭhānas, no fewer, no more?
Tại sao Đức Thế Tôn chỉ thuyết giảng bốn niệm xứ, không ít hơn cũng không nhiều hơn?
Veneyyahitattā.
For the benefit of those to be trained.
Vì lợi ích của những người có thể được giáo hóa.
Taṇhācaritadiṭṭhicaritasamathayānikavipassanāyānikesu hi mandatikkhavasena dvedhā dvedhā pavattesu veneyyesu mandassa taṇhācaritassa oḷārikaṃ kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ visuddhimaggo, tikkhassa sukhumaṃ vedanānupassanaṃ satipaṭṭhānaṃ.
For among those to be trained—who are of craving-temperament, of wrong-view-temperament, of the samatha vehicle, and of the vipassanā vehicle, proceeding in two ways each based on dull and sharp faculties—for the one of dull faculties with a craving-temperament, the gross contemplation of the body satipaṭṭhāna is the path of purification; for the one with sharp faculties, the subtle contemplation of feeling satipaṭṭhāna.
Trong số những người có thể được giáo hóa, được chia thành hai loại: người có khuynh hướng tham ái và người có khuynh hướng tà kiến, người thiên về Samatha và người thiên về Vipassanā, theo mức độ chậm chạp và sắc bén, đối với người có khuynh hướng tham ái chậm chạp, niệm xứ quán thân thô thiển là con đường thanh tịnh; đối với người sắc bén, niệm xứ quán thọ vi tế là con đường thanh tịnh.
Diṭṭhicaritassāpi mandassa nātippabhedagataṃ cittānupassanāsatipaṭṭhānaṃ visuddhimaggo, tikkhassa atippabhedagataṃ dhammānupassanāsatipaṭṭhānaṃ.
Also for one of dull faculties with a wrong-view-temperament, the contemplation of mind satipaṭṭhāna, which is not greatly diversified, is the path of purification; for the one with sharp faculties, the greatly diversified contemplation of dhammas satipaṭṭhāna.
Đối với người có khuynh hướng tà kiến chậm chạp, niệm xứ quán tâm không quá phân biệt là con đường thanh tịnh; đối với người sắc bén, niệm xứ quán pháp rất phân biệt là con đường thanh tịnh.
Samathayānikassa ca mandassa akicchena adhigantabbanimittaṃ paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ visuddhimaggo, tikkhassa oḷārikārammaṇe asaṇṭhahanato dutiyaṃ.
And for one of dull faculties of the samatha vehicle, the first satipaṭṭhāna, whose sign is attainable without difficulty, is the path of purification; for one with sharp faculties, since their mind does not settle on a gross object, the second.
Đối với người thiên về Samatha chậm chạp, niệm xứ đầu tiên với tướng dễ đạt được là con đường thanh tịnh; đối với người sắc bén, niệm xứ thứ hai là con đường thanh tịnh vì không an trú vào đối tượng thô thiển.
Vipassanāyānikassapi mandassa nātippabhedagatārammaṇaṃ tatiyaṃ, tikkhassa atippabhedagatārammaṇaṃ catutthaṃ.
Also for one of dull faculties of the vipassanā vehicle, the third, whose object is not greatly diversified; for one with sharp faculties, the fourth, whose object is greatly diversified.
Đối với người thiên về Vipassanā chậm chạp, niệm xứ thứ ba với đối tượng không quá phân biệt là con đường thanh tịnh; đối với người sắc bén, niệm xứ thứ tư với đối tượng rất phân biệt là con đường thanh tịnh.
Iti cattārova vuttā anūnā anadhikāti.
Thus, exactly four were stated, no fewer, no more.
Vì vậy, chỉ có bốn niệm xứ được thuyết giảng, không ít hơn cũng không nhiều hơn.
Subhasukhaniccaattabhāvavipallāsapahānatthaṃ vā.
Or, for the purpose of abandoning the perversions of seeing attractiveness, pleasure, permanence, and self.
Hoặc là để đoạn trừ sự lầm lạc về đẹp đẽ, lạc thú, thường còn và ngã.
Kāyo hi asubho, tattha ca subhavipallāsavipallatthā sattā, tesaṃ tattha asubhabhāvadassanena tassa vipallāsassa pahānatthaṃ paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ vuttaṃ.
For the body is unattractive, but beings are perverted by the perversion of seeing attractiveness in it. For them, to abandon that perversion by seeing the unattractive nature in it, the first satipaṭṭhāna was taught.
Thân là bất tịnh, và chúng sinh bị lầm lạc bởi sự lầm lạc về đẹp đẽ trong đó. Để đoạn trừ sự lầm lạc đó bằng cách thấy rõ bản chất bất tịnh của thân, niệm xứ đầu tiên đã được thuyết giảng.
Sukhaṃ niccaṃ attāti gahitesupi ca vedanādīsu vedanā dukkhā, cittaṃ aniccaṃ, dhammā anattā, tesu ca sukhaniccaattavipallāsavipallatthā sattā, tesaṃ tattha dukkhādibhāvadassanena tesaṃ vipallāsānaṃ pahānatthaṃ sesāni tīṇi vuttānīti evaṃ subhasukhaniccaattabhāvavipallāsapahānatthaṃ vā cattārova vuttā anūnā anadhikāti veditabbā.
And in feelings and so on, which are perceived as pleasant, permanent, and self, feeling is suffering, mind is impermanent, and dhammas are not-self; but beings are perverted by the perversions of seeing pleasure, permanence, and self in them. To abandon those perversions by seeing the nature of suffering and so on in them, the remaining three were taught. Thus, it should be understood that exactly four were stated, no fewer, no more, for the purpose of abandoning the perversions of seeing attractiveness, pleasure, permanence, and self.
Và đối với các thọ, tâm, pháp, v.v., được chấp thủ là lạc, thường, ngã, thì thọ là khổ, tâm là vô thường, pháp là vô ngã. Chúng sinh bị lầm lạc bởi sự lầm lạc về lạc, thường, ngã trong đó. Để đoạn trừ các sự lầm lạc đó bằng cách thấy rõ bản chất khổ, v.v., của chúng, ba niệm xứ còn lại đã được thuyết giảng. Như vậy, nên hiểu rằng chỉ có bốn niệm xứ được thuyết giảng, không ít hơn cũng không nhiều hơn, là để đoạn trừ sự lầm lạc về đẹp đẽ, lạc thú, thường còn và ngã.
Aṭṭhakathāyaṃ pana saraṇavasena ceva ekattasamosaraṇavasena ca ekameva satipaṭṭhānaṃ ārammaṇavasena cattāroti etadeva vuttaṃ.
In the Aṭṭhakathā, however, it is stated that there is only one satipaṭṭhāna in the sense of its function of remembering and its convergence into one, but four in the sense of its objects.
Tuy nhiên, trong Aṭṭhakathā (Chú giải), chỉ một niệm xứ được nói đến theo nghĩa ghi nhớ và theo nghĩa hội tụ thành một, và bốn niệm xứ theo nghĩa đối tượng.
Yathā hi catudvāre nagare pācīnato āgacchantā pācīnadisāya uṭṭhānakaṃ bhaṇḍaṃ gahetvā pācīnadvārena nagarameva pavisanti, dakkhiṇato pacchimato uttarato āgacchantā uttaradisāya uṭṭhānakaṃ bhaṇḍaṃ gahetvā uttaradvārena nagarameva pavisanti, evaṃsampadamidaṃ veditabbaṃ.
Just as in a city with four gates, those coming from the east, taking goods that originate in the eastern direction, enter the city through the eastern gate, and those coming from the south, west, and north, taking goods that originate in the northern direction, enter the city through the northern gate, so should this matter be understood.
Giống như trong một thành phố có bốn cổng, những người đến từ phía đông mang hàng hóa từ phía đông và đi vào thành phố qua cổng phía đông; những người đến từ phía nam, phía tây, phía bắc mang hàng hóa từ phía bắc và đi vào thành phố qua cổng phía bắc, thì điều này cũng nên được hiểu tương tự.
Nagaraṃ viya hi nibbānamahānagaraṃ.
For the great city of Nibbāna is like the city.
Thành phố ở đây ví như đại thành Nibbāna.
Dvāraṃ viya aṭṭhaṅgiko lokuttaramaggo.
The supramundane Eightfold Path is like the gate.
Cổng ví như Bát chánh đạo siêu thế.
Pācīnadisādayo viya kāyādayo.
The body and so on are like the eastern direction and so forth.
Các hướng đông, v.v., ví như thân, v.v.
Katame cattāroti kathetukamyatā pucchā.
What four? is a question indicating the desire to explain.
Thế nào là bốn? là câu hỏi muốn được giải thích.
Idhāti imasmiṃ sāsane.
Here means in this Dispensation.
Ở đây nghĩa là trong giáo pháp này.
Bhikkhaveti dhammapaṭiggāhakapuggalālapanametaṃ.
Bhikkhus is an address to the individuals who are the recipients of the Dhamma.
Này các Tỳ-kheo là lời gọi những người tiếp nhận giáo pháp.
Bhikkhūti paṭipattisampādakapuggalanidassanametaṃ.
A bhikkhu is an indication of the individual who accomplishes the practice.
Tỳ-kheo là sự chỉ định người thực hành pháp.
Aññepi ca devamanussā paṭipattiṃ sampādentiyeva, seṭṭhattā pana paṭipattiyā bhikkhubhāvadassanato ca, ‘‘bhikkhū’’ti āha.
Other devas and human beings also accomplish the practice, but He said, “a bhikkhu,” because of pre-eminence and because of showing that the state of a bhikkhu is attained through the practice.
Chư thiên và loài người khác cũng thực hành pháp, nhưng vì sự thực hành là tối thượng và vì thấy được trạng thái Tỳ-kheo qua sự thực hành, nên Đức Phật nói: “Tỳ-kheo”.
Bhagavato hi anusāsaniṃ sampaṭicchantesu bhikkhu seṭṭho, sabbappakārāya anusāsaniyā bhājanabhāvato, tasmā seṭṭhattā ‘‘bhikkhū’’ti āha.
Indeed, among those who accept the Blessed One’s instruction, a bhikkhu is pre-eminent, being a vessel for every kind of instruction; therefore, because of this pre-eminence, He said, “a bhikkhu.”
Trong số những người tiếp nhận lời giáo huấn của Đức Thế Tôn, Tỳ-kheo là tối thượng, vì họ là vật chứa đựng mọi loại giáo huấn; do đó, vì sự tối thượng, Ngài nói: “Tỳ-kheo”.
Tasmiṃ gahite pana sesā gahitāva honti rājagamanādīsu rājaggahaṇena sesaparisā viya.
When he is mentioned, the rest are taken as mentioned, just as when a king is mentioned in contexts like the king’s procession, the rest of the retinue is included.
Khi Tỳ-kheo được đề cập, những người khác cũng được bao hàm, giống như khi đề cập đến vua trong các cuộc hành quân của vua, toàn bộ đoàn tùy tùng cũng được bao hàm.
Yo ca imaṃ paṭipattiṃ paṭipajjati, so bhikkhu nāma hotīti paṭipattiyā bhikkhubhāvadassanatopi ‘‘bhikkhū’’ti āha.
He also said, “a bhikkhu,” to show that the state of a bhikkhu is attained through the practice, in that whoever undertakes this practice is called a bhikkhu.
Và người nào thực hành sự thực hành này, người đó được gọi là Tỳ-kheo; do đó, vì thấy được trạng thái Tỳ-kheo qua sự thực hành, Ngài cũng nói: “Tỳ-kheo”.
Paṭipannako hi devo vā hotu manusso vā, ‘‘bhikkhū’’ti saṅkhaṃ gacchatiyeva.
Indeed, whether it be a deva or a human who has undertaken the practice, they are reckoned as a “bhikkhu.”
Thật vậy, dù là chư thiên hay loài người đã thực hành pháp, họ đều được gọi là “Tỳ-kheo”.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
Kāyeti rūpakāye.
In the body means in the physical body.
Trong thân là trong sắc thân.
Rūpakāyo hi idha aṅgapaccaṅgānaṃ kesādīnañca dhammānaṃ samūhaṭṭhena hatthikāyarathakāyādayo viya kāyoti adhippeto.
For here the physical body is intended as a 'body' in the sense of a collection of elements like hair, etc., and of major and minor limbs, similar to an 'elephant-body' or 'chariot-body'.
Sắc thân ở đây được hiểu là thân (kāya) theo nghĩa là tập hợp các chi phần và các pháp như tóc, v.v., giống như thân voi, thân xe, v.v.
Yathā ca samūhaṭṭhena, evaṃ kucchitānaṃ āyaṭṭhena.
And just as it is in the sense of a collection, so it is in the sense of being a source of what is disgusting.
Và như theo nghĩa tập hợp, cũng vậy, theo nghĩa là nơi sinh ra những thứ đáng ghê tởm.
Kucchitānañhi paramajegucchānaṃ so āyotipi kāyo.
For it is a source of disgusting things, of the utterly repulsive, hence it is a body (kāya).
Vì thân là nơi sinh ra những thứ đáng ghê tởm, những thứ cực kỳ đáng ghê tởm, nên nó là thân (kāya).
Āyoti uppattideso.
Source (Āya) means a place of origin.
Āya nghĩa là nơi sinh ra.
Tatrāyaṃ vacanattho, āyanti tatoti āyo.
The etymology there is this: they arise from it, therefore it is a source (āya).
Ở đây, nghĩa của từ là: những gì sinh ra từ đó, nên gọi là āya.
Ke āyanti?
What arise?
Những gì sinh ra?
Kucchitā kesādayo.
The disgusting things, such as hair.
Những thứ đáng ghê tởm như tóc, v.v.
Iti kucchitānaṃ āyoti kāyo.
Thus, a source of disgusting things is a body (kāya).
Như vậy, nơi sinh ra những thứ đáng ghê tởm là thân (kāya).
Kāyānupassīti kāyamanupassanasīlo, kāyaṃ vā anupassamāno.
One contemplating the body (kāyānupassī) means one who is in the habit of repeatedly contemplating the body, or one who is repeatedly contemplating the body.
Kāyānupassī nghĩa là người có thói quen quán niệm thân, hoặc người đang quán niệm thân.
‘‘Kāye’’ti ca vatvāpi puna ‘‘kāyānupassī’’ti dutiyaṃ kāyaggahaṇaṃ asammissato vavatthānaghanavinibbhogādidassanatthaṃ katanti veditabbaṃ.
It should be understood that even after saying "in the body," the second mention of "body" in "one contemplating the body" is made to show the non-intermingling, the definition, the deconstruction of solidity, and so on.
Cần phải hiểu rằng, sau khi nói “trong thân” (kāye), việc lặp lại từ “thân” lần thứ hai trong “kāyānupassī” là để chỉ ra sự phân biệt rõ ràng, sự phân chia khối, v.v.
Tena na kāye vedanānupassī vā, cittadhammānupassī vā, atha kho kāyānupassīyevāti kāyasaṅkhāte vatthusmiṃ kāyānupassanākārasseva dassanena asammissato vavatthānaṃ dassitaṃ hoti.
Thereby, it is shown that in the body one is not one contemplating feelings, or one contemplating mind or dhammas, but is only one contemplating the body. Thus, by showing the very act of contemplating the body in the thing called the body, the definition of non-intermingling is shown.
Do đó, không phải là quán niệm thọ, tâm hay pháp trong thân, mà là chỉ quán niệm thân trong thân, cho thấy sự phân biệt rõ ràng không lẫn lộn trong đối tượng gọi là thân.
Tathā na kāye aṅgapaccaṅgavimuttaekadhammānupassī, nāpi kesalomādivinimuttaitthipurisānupassī.
Likewise, in the body, one is not one who contemplates a single dhamma separate from the major and minor limbs, nor one who contemplates a woman or a man separate from hair, body hair, and so on.
Cũng vậy, không phải là quán niệm một pháp duy nhất tách rời khỏi các chi phần của thân, cũng không phải là quán niệm nam hay nữ tách rời khỏi tóc, lông, v.v.
Yopi cettha kesalomādiko bhūtupādāyasamūhasaṅkhāto kāyo, tatthapi na bhūtupādāyavinimuttaekadhammānupassī, atha kho rathasambhārānupassako viya aṅgapaccaṅgasamūhānupassī, nagarāvayavānupassako viya kesalomādisamūhānupassī, kadalikkhandhapattavaṭṭivinibbhujanako viya rittamuṭṭhiviniveṭhako viya ca bhūtupādāyasamūhānupassīyevāti nānappakārato samūhavaseneva kāyasaṅkhātassa vatthuno dassanena ghanavinibbhogo dassito hoti.
Moreover, regarding the body here designated as a collection of primary elements and derived matter, such as hair and body hair, even there one is not one who contemplates a single dhamma separate from the primary elements and derived matter. Rather, like one inspecting the parts of a chariot, one contemplates the collection of major and minor limbs; like one inspecting the components of a city, one contemplates the collection of hair, body hair, etc.; like one peeling away the layers of a plantain trunk, and like one unwrapping an empty fist, one is only one who contemplates the collection of primary elements and derived matter. Thus, by seeing the thing called the body in various ways only in terms of a collection, the deconstruction of solidity is shown.
Và ngay cả khi thân ở đây được nói đến như là tập hợp của các yếu tố vật chất và các yếu tố phụ thuộc (bhūtupādāya), thì cũng không phải là quán niệm một pháp duy nhất tách rời khỏi các yếu tố vật chất và phụ thuộc, mà là quán niệm tập hợp các chi phần giống như người quán niệm các bộ phận của cỗ xe, quán niệm tập hợp tóc, lông, v.v. giống như người quán niệm các bộ phận của thành phố, và quán niệm tập hợp các yếu tố vật chất và phụ thuộc giống như người bóc vỏ cây chuối hay người nắm chặt rồi buông tay không; như vậy, sự phân chia khối được chỉ ra bằng cách quán niệm đối tượng gọi là thân theo nhiều cách khác nhau, theo nghĩa tập hợp.
Na hettha yathāvuttasamūhavinimutto kāyo vā itthī vā puriso vā añño vā koci dhammo dissati, yathāvuttadhammasamūhamatteyeva pana tathā tathā sattā micchābhinivesaṃ karonti.
Indeed, there is not seen here any body, or woman, or man, or any other dhamma separate from the aforesaid collection. It is only in the mere collection of the aforesaid dhammas that beings make a wrong fixation in such and such a way.
Thật vậy, ở đây không có thân, nữ, nam hay bất kỳ pháp nào khác tách rời khỏi tập hợp đã nói; nhưng chúng sinh lại bám chấp sai lầm vào chính tập hợp các pháp đã nói theo cách này hay cách khác.
Tenāhu porāṇā –
Therefore the ancients said:
Do đó, các bậc cổ nhân đã nói:
Ghanavinibbhogādidassanatthanti vuttaṃ.
This was said to show the deconstruction of solidity, and so on.
Đã nói là để chỉ ra sự phân chia khối, v.v.
Ādisaddena cettha ayampi attho veditabbo – ayañhi ekasmiṃ kāye kāyānupassīyeva, na aññadhammānupassī.
And by the word “and so on” (ādi), this meaning should also be understood: this person, in this one body, is only one contemplating the body, not one contemplating other dhammas.
Ở đây, với từ “v.v.”, cần hiểu thêm ý nghĩa này – người này chỉ quán niệm thân trong một thân, không quán niệm các pháp khác.
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is meant by this?
Ý nghĩa là gì?
Yathā anudakabhūtāyapi marīciyā udakānupassino honti, na evaṃ aniccadukkhānattaasubhabhūteyeva imasmiṃ kāye niccasukhaattasubhabhāvānupassī, atha kho kāyānupassī aniccadukkhānattaasubhākārasamūhānupassīyevāti.
Just as there are those who contemplate water in a mirage that is actually waterless, it is not so here. In this body, which is impermanent, suffering, not-self, and unattractive, one is not one who contemplates it as having the nature of permanence, happiness, self, and attractiveness. Rather, one is one who contemplates the body, one who contemplates the collection of aspects that are impermanent, suffering, not-self, and unattractive.
Giống như người ta quán niệm nước trong ảo ảnh dù không có nước, không phải là quán niệm trạng thái thường còn, lạc, ngã, tịnh trong thân này vốn là vô thường, khổ, vô ngã, bất tịnh, mà là người quán niệm thân, chỉ quán niệm tập hợp các trạng thái vô thường, khổ, vô ngã, bất tịnh.
Atha vā yvāyaṃ parato ‘‘idha, bhikkhave, bhikkhu araññagato vā…pe… so satova assasatī’’tiādinā nayena assāsapassāsādicuṇṇikajātaaṭṭhikapariyosāno kāyo vutto, yo ca ‘‘idhekacco pathavikāyaṃ aniccato anupassati āpokāyaṃ tejokāyaṃ vāyokāyaṃ kesakāyaṃ lomakāyaṃ chavikāyaṃ cammakāyaṃ maṃsakāyaṃ ruhirakāyaṃ nahārukāyaṃ aṭṭhikāyaṃ aṭṭhimiñjakāya’’nti paṭisambhidāyaṃ (paṭi. ma. 3.35) kāyo vutto, tassa sabbassa imasmiṃyeva kāye anupassanato ‘‘kāye kāyānupassī’’ti evampi attho daṭṭhabbo.
Alternatively, there is the body mentioned later with the method beginning, “Here, bhikkhus, a bhikkhu, having gone to the forest... he breathes in mindfully,” etc., which ends with the bones scattered and pulverized. And there is the body mentioned in the Paṭisambhidāmagga: “Here, someone contemplates the earth-body as impermanent, the water-body, the fire-body, the wind-body, the hair-body, the body hair-body, the skin-body, the dermis-body, the flesh-body, the blood-body, the sinew-body, the bone-body, the bone marrow-body.” Because all of that is contemplated in this very body, this meaning should also be seen thus: “in the body, one contemplating the body.”
Hoặc, ý nghĩa này cũng cần được hiểu là: “trong thân, quán niệm thân” vì quán niệm tất cả những gì được nói đến sau này, từ “Này các Tỳ-kheo, ở đây một Tỳ-kheo đi vào rừng… v.v… người đó thở vào với chánh niệm” cho đến thân thể được mô tả là tập hợp các hơi thở vào ra, các phần tử nhỏ, và cuối cùng là xương, và cả thân thể được nói đến trong Paṭisambhidā như: “Ở đây, một số người quán niệm tập hợp đất là vô thường, tập hợp nước, tập hợp lửa, tập hợp gió, tập hợp tóc, tập hợp lông, tập hợp da, tập hợp thịt, tập hợp máu, tập hợp gân, tập hợp xương, tập hợp tủy xương” đều là quán niệm trong chính thân này.
Atha vā kāye ahanti vā mamanti vā evaṃ gahetabbassa yassa kassaci ananupassanato tassa tasseva pana kesālomādikassa nānādhammasamūhassa anupassanato kāye kesādidhammasamūhasaṅkhātakāyānupassīti evamattho daṭṭhabbo.
Alternatively, because one does not contemplate anything whatsoever in the body that could be grasped as ‘I’ or ‘mine’, but rather contemplates that very collection of various dhammas such as hair, body hair, and so on, the meaning should be seen thus: in the body, one is one who contemplates the body which is designated as a collection of dhammas such as hair and so on.
Hoặc, ý nghĩa này cũng cần được hiểu là: “trong thân, quán niệm thân” như là tập hợp các pháp như tóc, v.v., vì không quán niệm bất cứ điều gì được nắm giữ như “tôi” hay “của tôi” trong thân, mà chỉ quán niệm tập hợp các pháp khác nhau như tóc, lông, v.v.
Apica ‘‘imasmiṃ kāye aniccato anupassati, no niccato’’tiādinā nayena paṭisambhidāyaṃ āgatanayassa sabbasseva aniccalakkhaṇādino ākārasamūhasaṅkhātassa kāyassānupassanatopi ‘‘kāye kāyānupassī’’ti evampi attho daṭṭhabbo.
Furthermore, also because one contemplates the body, designated as a collection of aspects, which comprises the entire method that has come in the Paṭisambhidāmagga with the approach beginning, “in this body, one contemplates as impermanent, not as permanent,” and which consists of the characteristic of impermanence and so on, this meaning should also be seen thus: “in the body, one contemplating the body.”
Hơn nữa, ý nghĩa này cũng cần được hiểu là: “trong thân, quán niệm thân” vì quán niệm tất cả các khía cạnh của thân như là tập hợp các trạng thái vô thường, v.v., được trình bày trong Paṭisambhidā theo cách như “quán niệm thân này là vô thường, không phải thường còn”, v.v.
Tathā hi ayaṃ kāye kāyānupassanāpaṭipadaṃ paṭipanno bhikkhu imaṃ kāyaṃ aniccānupassanādīnaṃ sattannaṃ anupassanānaṃ vasena aniccato anupassati, no niccato.
For indeed, this bhikkhu who has undertaken the practice of contemplating the body in the body contemplates this body as impermanent, not as permanent, by means of the seven contemplations, such as the contemplation of impermanence.
Thật vậy, Tỳ-kheo thực hành con đường quán niệm thân trong thân này, quán niệm thân này là vô thường, không phải thường còn, theo bảy loại quán niệm như vô thường quán, v.v.
Dukkhato anupassati, no sukhato.
He contemplates as suffering, not as pleasure.
Quán chiếu về khổ, không phải về lạc.
Anattato anupassati, no attato.
He contemplates as not-self, not as self.
Quán chiếu về vô ngã, không phải về ngã.
Nibbindati, no nandati.
He becomes disenchanted, he does not delight.
Chán ghét, không hoan hỷ.
Virajjati, no rajjati.
He becomes dispassionate, he is not passionate.
Ly tham, không đắm nhiễm.
Nirodheti, no samudeti.
He brings to cessation, he does not cause to arise.
Diệt trừ, không sanh khởi.
Paṭinissajjati, no ādiyati.
He relinquishes, he does not grasp.
Xả bỏ, không chấp thủ.
So taṃ aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati, dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto attasaññaṃ pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahatīti veditabbo.
Contemplating it as impermanent, he abandons the perception of permanence; contemplating it as suffering, he abandons the perception of pleasure; contemplating it as not-self, he abandons the perception of self; becoming disenchanted, he abandons delight; becoming dispassionate, he abandons passion; bringing it to cessation, he abandons its arising; relinquishing it, he abandons grasping—this is how it should be understood.
Người ấy, khi quán chiếu về vô thường thì từ bỏ thường tưởng; khi quán chiếu về khổ thì từ bỏ lạc tưởng; khi quán chiếu về vô ngã thì từ bỏ ngã tưởng; khi chán ghét thì từ bỏ sự hoan hỷ; khi ly tham thì từ bỏ tham ái; khi diệt trừ thì từ bỏ sự sanh khởi; khi xả bỏ thì từ bỏ sự chấp thủ, nên được hiểu là vậy.
Viharatīti iriyati.
Dwells means he carries on his activities.
Sống (Viharatī) nghĩa là hành xử (iriyati).
Ātāpīti tīsu bhavesu kilese ātāpetīti ātāpo, vīriyassetaṃ nāmaṃ.
Ardent: that which scorches the defilements in the three planes of existence is ardour (ātāpo); this is a name for energy (vīriya).
Nhiệt tâm (Ātāpī) nghĩa là ātāpa là thiêu đốt các phiền não trong ba cõi hữu. Đây là tên của tinh tấn (vīriya).
Ātāpo assa atthīti ātāpī.
One who has this ardour is ardent (ātāpī).
Vì người ấy có ātāpa, nên gọi là ātāpī.
Sampajānoti sampajaññasaṅkhātena ñāṇena samannāgato.
Clearly comprehending means endowed with the knowledge known as clear comprehension.
Tỉnh giác (Sampajāno) nghĩa là người được đầy đủ trí tuệ gọi là tỉnh giác (sampajañña).
Satimāti kāyapariggāhikāya satiyā samannāgato.
Mindful means endowed with the mindfulness that apprehends the body.
Chánh niệm (Satimā) nghĩa là người được đầy đủ chánh niệm (sati) để nắm giữ thân.
Ayaṃ pana yasmā satiyā ārammaṇaṃ pariggahetvā paññāya anupassati, na hi sativirahitassa anupassanā nāma atthi.
Furthermore, since this person, having apprehended the object with mindfulness, contemplates it with wisdom, for there is no such thing as contemplation for one who is devoid of mindfulness.
Hơn nữa, vì người này nắm giữ đối tượng bằng chánh niệm rồi quán chiếu bằng tuệ, không có sự quán chiếu nào mà thiếu chánh niệm.
Tenevāha ‘‘satiñca khvāhaṃ, bhikkhave, sabbatthikaṃ vadāmī’’ti (saṃ. ni. 5.234).
Thus it was said: "Mindfulness, O bhikkhus, I declare to be beneficial everywhere."
Chính vì vậy, Ngài đã nói: “Này các tỳ khưu, Ta nói chánh niệm là cần thiết ở khắp mọi nơi” (Saṃ. Ni. 5.234).
Tasmā ettha ‘‘kāye kāyānupassī viharatī’’ti ettāvatā kāyānupassanāsatipaṭṭhānakammaṭṭhānaṃ vuttaṃ hoti.
Therefore, by this much, "dwells contemplating the body in the body," the meditation subject of the establishment of mindfulness through contemplation of the body has been stated.
Do đó, ở đây, chỉ với câu “vị ấy sống quán thân trên thân” là đã nói đến nghiệp xứ Tứ Niệm Xứ quán thân trên thân.
Atha vā yasmā anātāpino antosaṅkhepo antarāyakaro hoti, asampajāno upāyapariggahe anupāyaparivajjane ca sammuyhati, muṭṭhassati upāyāpariccāge anupāyāpariggahe ca asamattho hoti, tenassa taṃ kammaṭṭhānaṃ na sampajjati, tasmā yesaṃ dhammānaṃ ānubhāvena taṃ sampajjati.
Alternatively, since for one lacking ardour, internal constriction becomes an obstacle, and one lacking clear comprehension becomes confused in adopting the means and avoiding what is not the means, and one with lapsed mindfulness is incapable of not abandoning the means and not adopting what is not the means, for that reason his meditation subject does not succeed. Therefore, to show the states through the power of which it does succeed,
Hoặc, vì đối với người không có nhiệt tâm, sự co rút bên trong (tâm) sẽ gây chướng ngại; người không tỉnh giác sẽ bị lầm lẫn trong việc nắm giữ phương tiện và tránh xa các điều không phải phương tiện; người thất niệm sẽ không có khả năng từ bỏ các phương tiện và nắm giữ các điều không phải phương tiện, do đó nghiệp xứ ấy không thành tựu cho người ấy.
Tesaṃ dassanatthaṃ ‘‘ātāpī sampajāno satimāti idaṃ vutta’’nti veditabbaṃ.
it should be understood that "ardent, clearly comprehending, mindful" was said for the purpose of showing those things.
Vì vậy, để chỉ ra những pháp mà nhờ năng lực của chúng mà nghiệp xứ ấy thành tựu, nên cần hiểu rằng câu “ātāpī sampajāno satimā” (nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm) này đã được nói ra.
Iti kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ sampayogaṅgañcassa dassetvā idāni pahānaṅgaṃ dassetuṃ vineyya loke abhijjhādomanassanti vuttaṃ.
Thus, having shown the establishment of mindfulness through contemplation of the body and its associated factors, now, in order to show the factor of abandoning, it is said: having subdued covetousness and displeasure in the world.
Như vậy, sau khi chỉ ra Tứ Niệm Xứ quán thân trên thân và các chi phần tương ưng của nó, bây giờ để chỉ ra chi phần đoạn trừ, nên đã nói “ loại bỏ tham ưu trên đời (vineyya loke abhijjhādomanassaṃ)”.
Tattha vineyyāti tadaṅgavinayena vā vikkhambhanavinayena vā vinayitvā.
Therein, having subdued means having disciplined it by means of momentary subduing or by subduing through suppression.
Trong đó, vineyyā nghĩa là sau khi đoạn trừ bằng sự đoạn trừ từng phần (tadaṅgavinaya) hoặc bằng sự đoạn trừ trấn áp (vikkhambhanavinaya).
Loketi tasmiṃyeva kāye.
In the world means in that very body.
Trên đời (Loke) nghĩa là ngay trên thân ấy.
Kāyo hi idha lujjanapalujjanaṭṭhena lokoti adhippeto.
For here, the body is intended as "world" in the sense of disintegrating and breaking down.
Vì ở đây, thân được hiểu là thế gian theo nghĩa là sự hư hoại và tan rã.
Yasmā panassa na kāyamatteyeva abhijjhādomanassaṃ pahīyati, vedanādīsupi pahīyatiyeva, tasmā ‘‘pañcapi upādānakkhandhā loko’’ti vibhaṅge (vibha. 362) vuttaṃ.
However, since covetousness and displeasure are not abandoned in the body alone, but are also abandoned in feelings and so on, it is therefore said in the Vibhaṅga: "The five aggregates of clinging are the world."
Tuy nhiên, vì tham ưu của người ấy không chỉ được đoạn trừ trên thân, mà còn được đoạn trừ trên thọ, v.v., nên trong Phân Tích (Vibhaṅga) (Vibha. 362) đã nói: “Năm uẩn chấp thủ là thế gian.”
Lokasaṅkhātattā vā tesaṃ dhammānaṃ atthuddhāranayenetaṃ vuttaṃ.
Or, this was said according to the method of extracting the meaning, because those states are designated as "world."
Hoặc, lời này được nói theo phương pháp khai triển ý nghĩa do các pháp ấy được gọi là thế gian.
Yaṃ panāha ‘‘tattha katamo loko?
As for what was said, "Therein, what is the world?
Còn điều đã nói: “Trong đó, thế gian là gì?
Sveva kāyo loko’’ti.
That very body is the world,"
Chính thân này là thế gian.”
Ayamevettha attho, tasmiṃ loke abhijjhādomanassaṃ vineyyāti evaṃ sambandho daṭṭhabbo.
this is precisely the meaning here; the connection should be seen thus: "having subdued covetousness and displeasure in that world."
Đây chính là ý nghĩa ở đây, cần hiểu sự liên kết là: “loại bỏ tham ưu trên thế gian ấy.”
Yasmā panettha abhijjhāgahaṇena kāmacchando, domanassaggahaṇena byāpādo saṅgahaṃ gacchati, tasmā nīvaraṇapariyāpannabalavadhammadvayadassanena nīvaraṇappahānaṃ vuttaṃ hotīti veditabbaṃ.
Since here, by the term covetousness, sensual desire is included, and by the term displeasure, ill will is included, it should be understood that by showing these two powerful states included in the hindrances, the abandoning of the hindrances is stated.
Hơn nữa, vì ở đây, với việc nắm giữ tham (abhijjhā), dục lạc (kāmacchanda) được bao gồm; với việc nắm giữ ưu (domanassa), sân hận (byāpāda) được bao gồm, nên cần hiểu rằng việc đoạn trừ các triền cái được nói đến qua việc chỉ ra hai pháp mạnh mẽ thuộc về các triền cái.
Visesena cettha abhijjhāvinayena kāyasampattimūlakassa anurodhassa, domanassavinayena pana kāyavipattimūlakassa virodhassa, abhijjhāvinayena ca kāye abhiratiyā, domanassavinayena kāyabhāvanāya anabhiratiyā, abhijjhāvinayena kāye abhūtānaṃ subhasukhabhāvādīnaṃ pakkhepassa, domanassavinayena ca kāye bhūtānaṃ asubhāsukhabhāvādīnaṃ apanayanassa ca pahānaṃ vuttaṃ.
Moreover, in particular, by the subduing of covetousness, the abandoning of fondness rooted in the body's well-being is stated; by the subduing of displeasure, the abandoning of aversion rooted in the body's affliction; by the subduing of covetousness, the abandoning of delight in the body; by the subduing of displeasure, the abandoning of non-delight in the development of the body; by the subduing of covetousness, the abandoning of adding unreal qualities of beauty, pleasure, etc., to the body; and by the subduing of displeasure, the abandoning of removing real qualities of foulness, pain, etc., from the body.
Đặc biệt ở đây, với việc đoạn trừ tham (abhijjhā), sự chấp thuận (anurodha) có gốc rễ từ sự thành tựu của thân được đoạn trừ; còn với việc đoạn trừ ưu (domanassa), sự đối kháng (virodha) có gốc rễ từ sự thất bại của thân được đoạn trừ. Với việc đoạn trừ tham, sự hoan hỷ (abhirati) đối với thân được đoạn trừ; với việc đoạn trừ ưu, sự không hoan hỷ (anabhirati) đối với sự tu tập thân được đoạn trừ; với việc đoạn trừ tham, sự gán ghép những điều không thật (như tốt đẹp, hạnh phúc, v.v.) vào thân được đoạn trừ; và với việc đoạn trừ ưu, sự loại bỏ những điều thật (như bất tịnh, khổ, v.v.) khỏi thân cũng được đoạn trừ.
Tena yogāvacarassa yogānubhāvo yogasamatthatā ca dīpitā hoti.
Through this, the meditator's spiritual power and his competence in meditation are revealed.
Nhờ đó, năng lực tu tập và khả năng tu tập của hành giả được chỉ rõ.
Yogānubhāvo hi esa, yadidaṃ anurodhavirodhavippamutto aratiratisaho abhūtapakkhepabhūtāpanayanavirahito ca hoti.
For this is the power of meditation: that one becomes free from fondness and aversion, able to endure non-delight and delight, and free from adding the unreal and removing the real.
Thật vậy, năng lực tu tập là khi người ấy thoát khỏi sự chấp thuận và đối kháng, chịu đựng được sự không hoan hỷ và hoan hỷ, và không gán ghép những điều không thật cũng như không loại bỏ những điều thật.
Anurodhavirodhavippamutto cesa aratiratisaho abhūtaṃ apakkhipanto bhūtañca anapanento yogasamattho hotīti.
And being free from fondness and aversion, able to endure non-delight and delight, not adding the unreal and not removing the real, one becomes competent in meditation.
Và khi người ấy thoát khỏi sự chấp thuận và đối kháng, chịu đựng được sự không hoan hỷ và hoan hỷ, không gán ghép những điều không thật và không loại bỏ những điều thật, thì người ấy có khả năng tu tập.
Aparo nayo ‘‘kāye kāyānupassī’’ti ettha anupassanāya kammaṭṭhānaṃ vuttaṃ.
Another method: in "contemplating the body in the body," the meditation subject is stated by way of contemplation.
Một phương pháp khác: trong câu “quán thân trên thân”, nghiệp xứ của sự quán chiếu được nói đến.
‘‘Viharatī’’ti ettha vuttavihārena kammaṭṭhānikassa kāyapariharaṇaṃ.
In "dwells," by means of the dwelling mentioned, the maintenance of the body of the meditator is stated.
Trong câu “sống (viharati)”, sự duy trì thân của hành giả bằng cách sống đã được nói đến.
‘‘Ātāpī’’tiādīsu ātāpena sammappadhānaṃ, satisampajaññena sabbatthikakammaṭṭhānaṃ, kammaṭṭhānapariharaṇūpāyo vā, satiyā vā kāyānupassanāvasena paṭiladdhasamatho, sampajaññena vipassanā, abhijjhādomanassavinayena bhāvanāphalaṃ vuttanti veditabbaṃ.
In "ardent," etc., by ardour, the right effort is stated; by mindfulness and clear comprehension, the meditation subject applicable everywhere, or the method for maintaining the meditation subject, is stated; or by mindfulness, the serenity attained through contemplation of the body is stated; by clear comprehension, insight; by the subduing of covetousness and displeasure, the fruit of the development is stated—this is how it should be understood.
Trong các từ “ātāpī” v.v., nhiệt tâm (ātāpa) nói đến chánh tinh tấn (sammappadhāna); chánh niệm và tỉnh giác (satisampajañña) nói đến nghiệp xứ cần thiết ở mọi nơi, hoặc là phương tiện để duy trì nghiệp xứ; hoặc chánh định (samatha) đạt được nhờ chánh niệm theo cách quán thân, và tuệ quán (vipassanā) nhờ tỉnh giác; và việc đoạn trừ tham ưu nói đến thành quả của sự tu tập, nên cần được hiểu là vậy.
Vibhaṅge pana ‘‘anupassī’’ti tattha katamā anupassanā?
However, in the Vibhaṅga, it is said: "Contemplator": Therein, what is contemplation?
Tuy nhiên, trong Phân Tích (Vibhaṅga), về từ “anupassī”, quán chiếu là gì?
Yā paññā pajānanā…pe… sammādiṭṭhi.
Whatever is wisdom, understanding... and so on... right view.
Đó là tuệ (paññā), sự hiểu biết (pajānanā)... v.v... chánh kiến (sammādiṭṭhi).
Ayaṃ vuccati anupassanā.
This is called contemplation.
Đây gọi là quán chiếu.
Imāya anupassanāya upeto hoti samupeto upāgato samupāgato upapanno sampanno samannāgato.
He is furnished, fully furnished, come to, fully come to, possessed of, fully possessed of, and endowed with this contemplation.
Người ấy được đầy đủ, được hoàn toàn đầy đủ, được đạt đến, được hoàn toàn đạt đến, được thành tựu, được viên mãn, được đầy đủ với sự quán chiếu này.
Tena vuccati anupassīti.
Therefore, he is called a contemplator.
Vì vậy, được gọi là anupassī.
Vineyya loke abhijjhādomanassanti tattha katamo loko?
Having subdued covetousness and displeasure in the world: Therein, what is the world?
Loại bỏ tham ưu trên đời (Vineyya loke abhijjhādomanassaṃ) nghĩa là trong đó, thế gian là gì?
Sveva kāyo loko, pañcapi upādānakkhandhā loko.
That very body is the world; the five aggregates of clinging are the world.
Chính thân ấy là thế gian, năm uẩn chấp thủ là thế gian.
Ayaṃ vuccati loko.
This is called the world.
Đây gọi là thế gian.
Tattha katamā abhijjhā?
Therein, what is covetousness?
Trong đó, tham (abhijjhā) là gì?
Yo rāgo sārāgo anunayo anurodho nandī nandīrāgo cittassa sārāgo, ayaṃ vuccati abhijjhā.
Whatever is passion, lust, compliance, fondness, delight, attachment to delight, lust of mind—this is called covetousness.
Đó là tham ái (rāga), sự đắm nhiễm (sārāga), sự tùy thuận (anunaya), sự chấp thuận (anurodha), sự hoan hỷ (nandī), sự hoan hỷ và tham ái (nandīrāga), sự đắm nhiễm của tâm (cittassa sārāgo); đây gọi là tham.
Tattha katamaṃ domanassaṃ?
Therein, what is displeasure?
Trong đó, ưu (domanassaṃ) là gì?
Yaṃ cetasikaṃ asātaṃ, cetasikaṃ dukkhaṃ, cetosamphassajaṃ asātaṃ…pe… dukkhā vedanā.
Whatever is mental unpleasantness, mental suffering, the unpleasant... and so on... painful feeling born of mental contact.
Đó là sự không hài lòng trong tâm (cetasikaṃ asātaṃ), khổ trong tâm (cetasikaṃ dukkhaṃ), sự không hài lòng do xúc tâm sanh... v.v... cảm thọ khổ.
Idaṃ vuccati domanassaṃ.
This is called displeasure.
Đây gọi là ưu.
Iti ayañca abhijjhā idañca domanassaṃ imamhi loke vinītā honti paṭivinītā santā vūpasantā samitā vūpasamitā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā, tena vuccati vineyya loke abhijjhādomanassanti (vibha. 356) evametesaṃ padānamattho vutto.
Thus, this covetousness and this displeasure are in this world disciplined, well-disciplined, stilled, calmed, allayed, well-allayed, gone to rest, completely gone to rest, made to disappear, made to vanish, dried up, completely dried up, made an end of; therefore it is said: "having subdued covetousness and displeasure in the world"—in this way the meaning of these terms has been stated.
Như vậy, tham này và ưu này đã được đoạn trừ, được hoàn toàn đoạn trừ, được lắng dịu, được làm cho lắng dịu, được hoàn toàn làm cho lắng dịu, được diệt trừ, được hoàn toàn diệt trừ, được chấm dứt, được làm cho chấm dứt, được làm cho khô cạn, được hoàn toàn làm cho khô cạn, được làm cho không còn tồn tại trên thế gian này; vì vậy, được gọi là loại bỏ tham ưu trên đời (vineyya loke abhijjhādomanassaṃ) (Vibha. 356), ý nghĩa của các từ này đã được nói như vậy.
Tena saha ayaṃ aṭṭhakathānayo yathā saṃsandati, evaṃ veditabbo.
Thus, it should be understood in such a way that this commentary method accords with that.
Cần hiểu rằng phương pháp chú giải này phù hợp với điều đó.
Ayaṃ tāva kāyānupassanāsatipaṭṭhānuddesassa atthavaṇṇanā.
This is the explanation of the meaning of the exposition of the foundation of mindfulness of contemplation of the body.
Đây là phần giải thích ý nghĩa của sự trình bày tóm tắt về Tứ Niệm Xứ quán thân trên thân.
Vedanāsu… citte… dhammesu dhammānupassī viharati…pe… vineyya loke abhijjhādomanassanti ettha pana vedanānupassīti evamādīsu vedanādīnaṃ puna vacane payojanaṃ kāyānupassanāyaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
Furthermore, in the phrase, "dwells contemplating feelings in feelings... the mind in the mind... dhammas in dhammas...pe... having subdued covetousness and displeasure in the world," the purpose of repeating feelings and so on in "contemplating feelings" and the rest should be understood in the same way as was stated for the contemplation of the body.
Còn trong câu “ quán thọ trên các cảm thọ... tâm trên tâm... pháp trên các pháp, sống... v.v... loại bỏ tham ưu trên đời”, sự lặp lại của thọ, v.v., trong các cụm từ “quán thọ” v.v., cần được hiểu theo cách đã nói trong quán thân trên thân.
Vedanāsu vedanānupassī, citte cittānupassī, dhammesu dhammānupassīti ettha pana vedanāti tisso vedanā, tā ca lokiyā eva.
Contemplating feelings in feelings, contemplating consciousness in consciousness, contemplating dhammas in dhammas. Here, feelings refers to the three feelings, and they are only mundane.
Trong các thọ, quán thọ trên các thọ; trong tâm, quán tâm trên tâm; trong các pháp, quán pháp trên các pháp. Ở đây, thọ là ba thọ, và chúng đều là thế gian.
Cittampi lokiyaṃ, tathā dhammā.
Consciousness is also mundane, as are the dhammas.
Tâm cũng là thế gian, các pháp cũng vậy.
Tesaṃ vibhāgo niddesavāre pākaṭo bhavissati.
Their analysis will become clear in the section on exposition.
Sự phân loại của chúng sẽ trở nên rõ ràng trong phần trình bày chi tiết (niddesa-vāra).
Kevalaṃ panidha yathā vedanā anupassitabbā, tathā anupassanto vedanāsu vedanānupassīti veditabbo.
However, in this context, it should be understood simply that one who contemplates feelings in the way they should be contemplated is called one who contemplates feelings in feelings.
Tuy nhiên, ở đây, cần hiểu rằng một người quán thọ như thế nào thì người ấy quán thọ như vậy, và được gọi là quán thọ trên các thọ.
Esa nayo cittadhammesupi.
This method also applies to consciousness and dhammas.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho tâm và các pháp.
Kathañca vedanā anupassitabbāti?
And how should feelings be contemplated?
Và quán thọ như thế nào?
Sukhā tāva vedanā dukkhato, dukkhā sallato, adukkhamasukhā aniccato.
Pleasant feeling, for instance, should be contemplated as suffering; painful feeling as a dart; neither-painful-nor-pleasant feeling as impermanent.
Trước hết, thọ lạc thì quán là khổ, thọ khổ là mũi tên, thọ không khổ không lạc là vô thường.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
Sabbā eva cetā dukkhātipi anupassitabbā.
All of them should also be contemplated as suffering.
Tất cả các thọ này đều phải được quán là khổ.
Vuttañhetaṃ ‘‘yaṃkiñci vedayitaṃ, sabbaṃ taṃ dukkhasminti vadāmī’’ti (saṃ. ni. 4.259).
For it has been said, “Whatever is felt, all that I declare to be within suffering.”
Vì đã nói: “Bất cứ cảm thọ nào, tất cả đều là khổ, Ta nói vậy.”
Sukhadukkhatopi ca anupassitabbā.
They should also be contemplated in terms of pleasure and pain.
Và cũng phải quán thọ là lạc và khổ.
Yathāha ‘‘sukhā vedanā ṭhitisukhā vipariṇāmadukkhā’’ti (ma. ni. 1.464) sabbaṃ vitthāretabbaṃ.
As it is said, “Pleasant feeling is pleasant in its presence, painful in its change,” and so on; all should be elaborated.
Như đã nói: “Thọ lạc là lạc khi tồn tại, là khổ khi biến đổi.” Tất cả cần được giải thích chi tiết.
Apica aniccādisattānupassanāvasenapi anupassitabbā.
Furthermore, they should be contemplated by way of the seven contemplations, such as impermanence.
Hơn nữa, cũng phải quán chiếu bằng bảy quán như vô thường (anicca) v.v.
Sesaṃ niddesavāreyeva pākaṭaṃ bhavissati.
The rest will become clear in the section on exposition.
Phần còn lại sẽ rõ ràng trong phần trình bày chi tiết (niddesa-vāra).
Cittadhammesupi cittaṃ tāva ārammaṇādhipatisahajātabhūmikammavipākakiriyādinānattabhedānaṃ aniccādisattānupassanānaṃ niddesavāre āgatasarāgādibhedānañca vasena anupassitabbaṃ.
Regarding consciousness and dhammas, consciousness, for its part, should be contemplated by way of the various distinctions such as object, dominant factor, co-nascence, plane, kamma, result, and function; by way of the seven contemplations such as impermanence; and by way of the distinctions such as being with greed, which are mentioned in the section on exposition.
Trong tâm và các pháp, trước hết, tâm phải được quán chiếu theo các loại khác nhau như đối tượng (ārammaṇa), quyền năng (adhipati), đồng sinh (sahajāta), cõi (bhūmi), nghiệp (kamma), quả (vipāka), hành (kiriyā) v.v., theo bảy quán như vô thường (anicca) v.v., và theo các loại như có tham (sarāga) v.v., được đề cập trong phần trình bày chi tiết.
Dhammā salakkhaṇasāmaññalakkhaṇānaṃ suññatadhammassa aniccādisattānupassanānaṃ niddesavāre āgatasantāsantādibhedānañca vasena anupassitabbā.
Dhammas should be contemplated by way of their specific and general characteristics, of the dhamma of emptiness, of the seven contemplations such as impermanence, and of the distinctions such as being present or absent, which are mentioned in the section on exposition.
Các pháp phải được quán chiếu theo các đặc tính riêng (salakkhaṇa) và đặc tính chung (sāmañña-lakkhaṇa), theo pháp không (suññata-dhamma), theo bảy quán như vô thường (anicca) v.v., và theo các loại như hiện hữu (santa), không hiện hữu (asanta) v.v., được đề cập trong phần trình bày chi tiết.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as has been stated.
Phần còn lại theo cách đã nói.
Kāmañcettha yassa kāyasaṅkhāte loke abhijjhādomanassaṃ pahīnaṃ, tassa vedanādilokesupi taṃ pahīnameva.
Although it is true that for one whose covetousness and displeasure in the world identified with the body have been abandoned, they are also abandoned in the worlds of feelings and so on.
Mặc dù ở đây, đối với người mà sự tham lam (abhijjhā) và ưu phiền (domanassa) đã được đoạn trừ trong thế giới thân (kāya-saṅkhāta loka), thì chúng cũng đã được đoạn trừ trong các thế giới thọ (vedanā-loka) v.v.
Nānāpuggalavasena pana nānācittakkhaṇikasatipaṭṭhānabhāvanāvasena ca sabbattha vuttaṃ.
However, it is stated everywhere with respect to different individuals and with respect to the development of the foundations of mindfulness at different moments of consciousness.
Nhưng điều này được nói ở khắp mọi nơi theo sự khác biệt của các cá nhân và theo sự tu tập chánh niệm từng sát na khác nhau.
Yato vā ekattha pahīnaṃ sesesupi pahīnaṃ hoti.
Or, because when they are abandoned in one, they are abandoned in the others as well.
Hoặc vì khi một điều được đoạn trừ ở một nơi, nó cũng được đoạn trừ ở những nơi còn lại.
Tenevassa tattha pahānadassanatthampi evaṃ vuttanti veditabbanti.
Therefore, it should be understood that it is stated thus to show the abandonment there for that person.
Chính vì thế, để chỉ ra sự đoạn trừ ở đó, điều này đã được nói như vậy.
107. Idāni seyyathāpi nāma cheko vilīvakārako thūlakilañjasaṇhakilañjacaṅkoṭakapeḷāpuṭādīni upakaraṇāni kattukāmo ekaṃ mahāveṇuṃ labhitvā catudhā bhinditvā tato ekekaṃ veṇukhaṇḍaṃ gahetvā phāletvā taṃ taṃ upakaraṇaṃ kareyya, evameva bhagavā satipaṭṭhānadesanāya sattānaṃ anekappakāravisesādhigamaṃ kattukāmo ekameva sammāsatiṃ ‘‘cattāro satipaṭṭhānā.
107. Now, just as a skilled bamboo-worker, wishing to make items such as coarse mats, fine mats, baskets, chests, and containers, having obtained a large bamboo, would split it into four, and then taking each bamboo segment, would split it to make those various items; in the same way, the Blessed One, wishing to bring about the attainment of special qualities of many kinds for beings through the teaching of the foundations of mindfulness, divided the one right mindfulness into four by way of its object with the method beginning, “The four foundations of mindfulness.
107. Giờ đây, ví như một người thợ mây lành nghề, muốn làm các vật dụng như chiếu thô, chiếu mịn, giỏ, hộp v.v., sau khi tìm được một cây tre lớn, ông ta chẻ nó thành bốn phần, rồi lấy từng phần tre đó, tách ra và làm từng vật dụng. Cũng vậy, Thế Tôn, muốn cho chúng sanh đạt được các thành tựu đặc biệt khác nhau qua lời dạy về Tứ Niệm Xứ, đã chẻ một chánh niệm duy nhất thành bốn phần theo đối tượng, như: “Này các tỳ khưu, có bốn niệm xứ. Bốn niệm xứ nào? Ở đây, này các tỳ khưu, một tỳ khưu sống quán thân trên thân,” v.v., rồi lấy từng niệm xứ đó mà phân tích, Ngài bắt đầu trình bày phần chi tiết (niddesa-vāra) bằng cách nói: “Và này các tỳ khưu, như thế nào?”
Katame cattāro?
What are the four?
Ở đây, “Và như thế nào?” v.v. là câu hỏi với ý muốn giải thích chi tiết.
Idha, bhikkhave, bhikkhu kāye kāyānupassī viharatī’’tiādinā nayena ārammaṇavasena catudhā bhinditvā tato ekekaṃ satipaṭṭhānaṃ gahetvā vibhajanto ‘‘kathañca bhikkhave’’tiādinā nayena niddesavāraṃ vattumāraddho.
Here, monks, a monk dwells contemplating the body in the body,” and then, taking each foundation of mindfulness and analyzing it, he began to deliver the section on exposition with the method beginning, “And how, monks?”
Ý nghĩa tóm tắt ở đây là: “Này các tỳ khưu, bằng cách nào mà một tỳ khưu sống quán thân trên thân?”
Tattha kathañcātiādi vitthāretukamyatā pucchā.
Therein, the question beginning And how is a question indicating the desire to elaborate.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho tất cả các câu hỏi.
Ayaṃ panettha saṅkhepattho – bhikkhave, kena ca pakārena bhikkhu kāye kāyānupassī viharatīti?
Herein, this is the meaning in brief: Monks, in what way does a monk dwell contemplating the body in the body?
“Ở đây, này các tỳ khưu, một tỳ khưu” có nghĩa là: “Này các tỳ khưu, trong giáo pháp này, một tỳ khưu.”
Esa nayo sabbapucchāvāresu.
This is the method in all the question passages.
Ở đây, từ “idha” (ở đây) này chỉ rõ giáo pháp là nơi nương tựa cho người tu tập tất cả các loại quán thân, và phủ nhận khả năng đó ở các giáo pháp khác.
Idha, bhikkhave, bhikkhūti, bhikkhave, imasmiṃ sāsane bhikkhu.
Here, monks, a monk: monks, in this Teaching, a monk.
Vì đã nói: “Này các tỳ khưu, chỉ ở đây có sa môn… các giáo phái khác không có sa môn.”
Ayañhettha idha-saddo sabbappakārakāyānupassanānibbattakassa puggalassa sannissayabhūtasāsanaparidīpano aññasāsanassa tathābhāvapaṭisedhano ca.
Here, this word ‘here’ indicates the Teaching which is the supporting condition for the person who generates all kinds of contemplation of the body, and it negates such a state for other teachings.
Vì thế đã nói: “trong giáo pháp này, một tỳ khưu.”
Vuttañhetaṃ ‘‘idheva, bhikkhave, samaṇo…pe… suññā parappavādā samaṇebhi aññehī’’ti (ma. ni. 1.139).
For it has been said: “It is only here, monks, that there is a recluse… other creeds are void of recluses.”
“Đi vào rừng… hoặc đi vào nhà trống” điều này chỉ rõ việc chọn lựa chỗ ở phù hợp với sự tu tập niệm xứ của vị ấy.
Tena vuttaṃ ‘‘imasmiṃ sāsane bhikkhū’’ti.
Therefore, it is said, “in this Teaching, a monk.”
Vì tâm của vị tỳ khưu này, đã quen lan man trong các đối tượng sắc v.v. suốt thời gian dài, không muốn đi vào con đường thiền định (kammaṭṭhāna-vīthi), mà lại chạy lạc lối như cỗ xe kéo bởi con bò ương bướng. Do đó, ví như một người chăn bò, muốn thuần hóa con bê ương bướng đã lớn lên nhờ bú hết sữa từ con bò mẹ ương bướng, ông ta tách con bê khỏi bò mẹ, rồi đào một cây cột lớn ở một bên và buộc con bê vào đó bằng dây thừng. Sau đó, con bê ấy, dù vùng vẫy khắp nơi nhưng không thể chạy thoát, sẽ ngồi hoặc nằm xuống bên cạnh cây cột đó.
‘‘Araññagato vā…pe… suññāgāragato vā’’ti idamassa satipaṭṭhānabhāvanānurūpasenāsanapariggahaparidīpanaṃ.
“Gone to the forest… or gone to an empty place” indicates his taking up of a dwelling suitable for the development of the foundations of mindfulness.
Cũng vậy, vị tỳ khưu này, muốn thuần hóa tâm bất thiện đã lớn lên nhờ uống vị ngọt của các đối tượng sắc v.v. suốt thời gian dài, phải tách tâm khỏi các đối tượng sắc v.v., đưa tâm vào rừng, hoặc gốc cây, hoặc nhà trống, và ở đó, buộc tâm vào cây cột đối tượng niệm xứ bằng dây thừng chánh niệm.
Imassa hi bhikkhuno dīgharattaṃ rūpādīsu ārammaṇesu anuvisaṭaṃ cittaṃ kammaṭṭhānavīthiṃ otarituṃ na icchati, kūṭagoṇayuttaratho viya uppathameva dhāvati, tasmā seyyathāpi nāma gopo kūṭadhenuyā sabbaṃ khīraṃ pivitvā vaḍḍhitaṃ kūṭavacchaṃ dametukāmo dhenuto apanetvā ekamante mahantaṃ thambhaṃ nikhaṇitvā tattha yottena bandheyya.
Indeed, for this monk, the mind that has long been dispersed among objects such as sights does not wish to enter the path of the meditation subject; it runs off-track like a chariot yoked to a rogue ox. Therefore, just as a cowherd, wanting to tame a rogue calf that has grown up by drinking all the milk of a rogue cow, would lead it away from the cow, and in a secluded spot, after planting a large post, would tie it there with a rope.
Như vậy, tâm của vị ấy, dù vùng vẫy khắp nơi nhưng không tìm được đối tượng quen thuộc trước đây, và không thể cắt đứt dây thừng chánh niệm để chạy thoát, sẽ ngồi hoặc nằm xuống bên cạnh chính đối tượng đó, theo cách tiếp cận và nhập định (upacārappanā).
Athassa so vaccho ito cito ca vipphanditvā palāyituṃ asakkonto tameva thambhaṃ upanisīdeyya vā upanipajjeyya vā, evameva imināpi bhikkhunā dīgharattaṃ rūpārammaṇādirasapānavaḍḍhitaṃ duṭṭhacittaṃ dametukāmena rūpādiārammaṇato apanetvā araññaṃ vā rukkhamūlaṃ vā suññāgāraṃ vā pavesetvā tattha satipaṭṭhānārammaṇatthambhe satiyottena bandhitabbaṃ.
Then that calf of his, struggling this way and that but unable to escape, would sit down or lie down close to that very post. In the same way, this monk, wanting to tame the wicked mind that has grown strong from long drinking the flavor of sense-objects such as sights, should lead it away from those objects like sights, and having brought it into a forest, to the root of a tree, or to an empty place, should tie it there to the post of the object of the foundation of mindfulness with the rope of mindfulness.
Vì thế các bậc cổ xưa đã nói:
Evamassa taṃ cittaṃ ito cito ca vipphanditvāpi pubbe āciṇṇārammaṇaṃ alabhamānaṃ satiyottaṃ chinditvā palāyituṃ asakkontaṃ tamevārammaṇaṃ upacārappanāvasena upanisīdati ceva upanipajjati ca.
Thus, his mind, though struggling this way and that, unable to get its previously accustomed objects and unable to break the rope of mindfulness and escape, comes to sit down by and lie down by that very object by way of access and absorption concentration.
“Như người muốn thuần hóa con bê,
Tenāhu porāṇā –
Therefore the ancients said:
Buộc nó vào cột ở đây;
Apica yasmā idaṃ kāyānupassanāya muddhabhūtaṃ sabbabuddhapaccekabuddhabuddhasāvakānaṃ visesādhigamadiṭṭhadhammasukhavihārapadaṭṭhānaṃ ānāpānassatikammaṭṭhānaṃ itthipurisahatthiassādisaddasamākulaṃ gāmantaṃ apariccajitvā na sukaraṃ sampādetuṃ, saddakaṇṭakattā jhānassa.
Furthermore, because this meditation subject of mindfulness of breathing—which is the pinnacle of the contemplation of the body and the basis for the attainment of special qualities and for dwelling happily in the present life for all Buddhas, Paccekabuddhas, and disciples of the Buddha—is not easy to accomplish without leaving behind the vicinity of a village, which is crowded with the sounds of men, women, elephants, horses, and so on; since sound is a thorn to jhāna.
Hơn nữa, vì pháp thiền niệm hơi thở (ānāpānassatikammaṭṭhāna) này, là đỉnh cao của quán thân, là nền tảng cho sự thành tựu đặc biệt và sự sống an lạc trong hiện tại của tất cả chư Phật, chư Phật Độc Giác và chư Thanh Văn Phật, không dễ dàng đạt được nếu không từ bỏ khu vực làng mạc ồn ào với tiếng người, tiếng voi, tiếng ngựa v.v., vì tiếng ồn là chướng ngại cho thiền định.
Agāmake pana araññe sukaraṃ yogāvacarena idaṃ kammaṭṭhānaṃ pariggahetvā ānāpānacatutthajjhānaṃ nibbattetvā tadeva jhānaṃ pādakaṃ katvā saṅkhāre sammasitvā aggaphalaṃ arahattaṃ pāpuṇituṃ.
But in a forest without a village, it is easy for a meditator, having taken up this meditation subject, to generate the fourth jhāna of breathing, and making that very jhāna the basis, to contemplate the formations and attain the supreme fruit, Arahantship.
Nhưng trong rừng vắng làng, một hành giả có thể dễ dàng nắm giữ pháp thiền này, thành tựu Tứ Thiền hơi thở, lấy thiền đó làm nền tảng để quán chiếu các hành (saṅkhāra) và đạt đến quả tối thượng là A-la-hán.
Tasmāssa anurūpasenāsanaṃ dassento bhagavā ‘‘araññagato vā’’tiādimāha.
Therefore, the Blessed One, showing him a suitable dwelling, said, “Gone to the forest,” and so on.
Vì vậy, để chỉ ra chỗ ở phù hợp cho vị ấy, Thế Tôn đã nói: “Đi vào rừng” v.v.
Vatthuvijjācariyo viya hi bhagavā.
Indeed, the Blessed One is like an expert in site-lore.
Thế Tôn ví như một bậc thầy địa lý.
So yathā vatthuvijjācariyo nagarabhūmiṃ passitvā suṭṭhu upaparikkhitvā ‘‘ettha nagaraṃ māpethā’’ti upadisati, sotthinā ca nagare niṭṭhite rājakulato mahāsakkāraṃ labhati, evameva yogāvacarassa anurūpaṃ senāsanaṃ upaparikkhitvā ‘‘ettha kammaṭṭhānaṃ anuyuñjitabba’’nti upadisati.
Just as an expert in site-lore, having seen a site for a city and carefully inspected it, advises, “Build the city here,” and when the city is successfully completed, receives great honor from the royal family; in the same way, having inspected a suitable dwelling for a meditator, he advises, “The meditation subject should be practiced here.”
Như một bậc thầy địa lý sau khi xem xét kỹ lưỡng khu đất thành phố và chỉ dẫn: “Hãy xây thành phố ở đây,” và khi thành phố hoàn thành một cách an toàn, ông ta nhận được sự tôn kính lớn từ hoàng gia. Cũng vậy, Thế Tôn sau khi xem xét chỗ ở phù hợp cho hành giả, chỉ dẫn: “Hãy tinh tấn tu tập thiền định ở đây.”
Tato tattha kammaṭṭhānaṃ anuyuñjantena yoginā anukkamena arahatte patte ‘‘sammāsambuddho vata so bhagavā’’ti mahantaṃ sakkāraṃ labhati.
Then, when the yogī practicing the meditation subject there has, in due course, attained Arahantship, he receives great honor with the thought, “That Blessed One is truly a Perfectly Enlightened One.”
Sau đó, khi hành giả tu tập thiền định ở đó và tuần tự đạt đến A-la-hán, Thế Tôn nhận được sự tôn kính lớn với lời tán thán: “Thật là một bậc Chánh Đẳng Giác!”
Ayaṃ pana bhikkhu dīpisadisoti vuccati.
This monk, however, is said to be like a leopard.
Vị tỳ khưu này được ví như con hổ.
Yathā hi mahādīpirājā araññe tiṇagahanaṃ vā vanagahanaṃ vā pabbatagahanaṃ vā nissāya nilīyitvā vanamahiṃsagokaṇṇasūkarādayo mige gaṇhāti, evameva ayaṃ araññādīsu kammaṭṭhānaṃ anuyuñjanto bhikkhu yathākkamena cattāro magge ceva cattāri ariyaphalāni ca gaṇhāti.
Just as a great leopard king in the forest, relying on a grass thicket, a dense wood, or a mountain jungle, hides and catches wild animals such as wild buffaloes, gokaṇṇas, and boars, so too this bhikkhu, practicing a meditation subject in the forest and other such places, in due course obtains the four paths and the four noble fruits.
Như một chúa sơn lâm lớn, nương náu trong bụi cỏ rậm, rừng cây rậm, hay hang núi trong rừng, ẩn mình rồi bắt các loài thú như trâu rừng, nai sừng tấm, lợn rừng, v.v., cũng vậy, vị Tỳ-khưu này, khi thực hành đề mục thiền (kammaṭṭhāna) ở những nơi hoang dã, tuần tự đạt được bốn Đạo (magga) và bốn Thánh Quả (ariyaphala).
Tenāhu porāṇā –
Therefore, the ancients have said:
Vì thế, các bậc cổ đức đã nói:
Tassa pana imesaṃ ‘‘dīghaṃ vā assasanto dīghaṃ assasāmīti pajānāti…pe… passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmīti sikkhatī’’ti evaṃ vuttānaṃ assāsapassāsānaṃ vasena sikkhato assāsapassāsanimitte cattāri jhānāni uppajjanti.
For one practicing according to these in-breaths and out-breaths which were spoken of thus, "Breathing in long, he knows, 'I am breathing in long'... and so on... He trains himself, 'I will breathe out calming the bodily formation,'" the four jhānas arise in the in-breath and out-breath sign.
Từ đây trở đi, những gì cần nói trong phần Ānāpāna này đã được trình bày trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
So jhānā vuṭṭhahitvā assāsapassāse vā pariggaṇhāti jhānaṅgāni vā.
Having emerged from jhāna, he comprehends either the in-breaths and out-breaths or the jhāna factors.
Tuy nhiên, khi vị ấy tu tập theo hơi thở vào và hơi thở ra như đã nói: “Khi thở vào dài, vị ấy biết: ‘Tôi thở vào dài’... v.v. ... ‘Tôi sẽ thở ra làm an tịnh thân hành’ (passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmīti sikkhati)” thì bốn thiền (jhāna) phát sinh nhờ tướng hơi thở vào và hơi thở ra (assāsapassāsanimitta).
Tattha assāsapassāsakammiko ‘‘ime assāsapassāsā kiṃ nissitā, vatthuṃ nissitā, vatthu nāma karajakāyo, karajakāyo nāma cattāri mahābhūtāni upādārūpañcā’’ti evaṃ rūpaṃ pariggaṇhāti, tato tadārammaṇe phassapañcamake nāmanti evaṃ nāmarūpaṃ pariggahetvā tassa paccayaṃ pariyesanto avijjādipaṭiccasamuppādaṃ disvā ‘‘paccayapaccayuppannadhammamattamevetaṃ, añño satto vā puggalo vā natthī’’ti vitiṇṇakaṅkho sappaccayanāmarūpe tilakkhaṇaṃ āropetvā vipassanaṃ vaḍḍhento anukkamena arahattaṃ pāpuṇāti.
Therein, one who works on in-breaths and out-breaths comprehends materiality thus: "On what do these in-breaths and out-breaths depend? They depend on the physical basis. The physical basis is the karajakāya. The karajakāya is the four great elements and derived matter." Then, he comprehends as mentality the five factors with contact at their head that have that materiality as their object. Having thus comprehended mentality and materiality, while searching for their cause, he sees the dependent origination starting with ignorance. Having crossed over doubt with the understanding, "This is merely a phenomenon that is a condition and a conditionally-arisen phenomenon; there is no other being or person," he applies the three characteristics to mentality-and-materiality-with-its-conditions. Developing insight, he gradually attains arahantship.
Vị ấy xuất khỏi thiền rồi nhận biết hơi thở vào và hơi thở ra, hoặc nhận biết các chi thiền (jhānaṅga). Trong đó, vị hành giả hơi thở vào và hơi thở ra (assāsapassāsakammika) nhận biết sắc (rūpa) như sau: “Hơi thở vào và hơi thở ra này nương vào cái gì? Chúng nương vào vật thể (vatthu). Vật thể chính là thân do nghiệp sinh (karajakāya). Thân do nghiệp sinh chính là bốn đại (mahābhūta) và các sắc y sinh (upādārūpa).” Từ đó, vị ấy nhận biết danh (nāma) là các pháp có xúc (phassa) đứng đầu, lấy sắc làm đối tượng. Sau khi nhận biết danh sắc như vậy, vị ấy tìm kiếm nguyên nhân của chúng, thấy được duyên khởi (paṭiccasamuppāda) bắt đầu từ vô minh (avijjā), rồi vượt qua mọi hoài nghi (vitiṇṇakaṅkha) với nhận thức: “Đây chỉ là các pháp duyên sinh và do duyên sinh, không có chúng sinh hay cá nhân nào khác.” Vị ấy áp đặt ba tướng (tilakkhaṇa) lên danh sắc có duyên (sappaccayanāmarūpa), phát triển tuệ quán (vipassanā) và tuần tự đạt đến A-la-hán (arahatta). Đây là con đường giải thoát đến A-la-hán cho một vị Tỳ-khưu.
Idaṃ ekassa bhikkhuno yāva arahattā niyyānamukhaṃ.
This is the way of deliverance up to arahantship for one bhikkhu.
Đây là con đường giải thoát đến A-la-hán cho một vị Tỳ-khưu.
Jhānakammikopi ‘‘imāni jhānaṅgāni kiṃ nissitāni, vatthuṃ nissitāni.
One who works on jhāna also determines mentality-materiality thus: "On what do these jhāna factors depend? They depend on the physical basis. The physical basis is the karajakāya." Thus the jhāna factors are mentality, and the karajakāya is materiality.
Vị hành giả thiền (jhānakammika) cũng vậy, nhận biết: “Các chi thiền này nương vào cái gì? Chúng nương vào vật thể. Vật thể chính là thân do nghiệp sinh.” Sau khi phân biệt danh là các chi thiền và sắc là thân do nghiệp sinh, vị ấy tìm kiếm nguyên nhân của chúng, thấy được duyên khởi bắt đầu từ vô minh, rồi vượt qua mọi hoài nghi với nhận thức: “Đây chỉ là các pháp duyên sinh và do duyên sinh, không có chúng sinh hay cá nhân nào khác.” Vị ấy áp đặt ba tướng lên danh sắc có duyên, phát triển tuệ quán và tuần tự đạt đến A-la-hán. Đây là con đường giải thoát đến A-la-hán cho một vị Tỳ-khưu.
Vatthu nāma karajakāyoti jhānaṅgāni nāmaṃ, karajakāyo rūpa’’nti nāmarūpaṃ vavatthapetvā tassa paccayaṃ pariyesanto avijjādipaccayākāraṃ disvā ‘‘paccayapaccayuppannadhammamattamevetaṃ, añño satto vā puggalo vā natthī’’ti vitiṇṇakaṅkho sappaccayanāmarūpe tilakkhaṇaṃ āropetvā vipassanaṃ vaḍḍhento anukkamena arahattaṃ pāpuṇāti, idaṃ ekassa bhikkhuno yāva arahattā niyyānamukhaṃ.
While searching for its cause, he sees the causal structure beginning with ignorance. Having crossed over doubt with the understanding, "This is merely a phenomenon that is a condition and a conditionally-arisen phenomenon; there is no other being or person," he applies the three characteristics to mentality-and-materiality-with-its-conditions. Developing insight, he gradually attains arahantship. This is the way of deliverance up to arahantship for one bhikkhu.
Vị hành giả thiền (jhānakammika) cũng vậy, nhận biết: “Các chi thiền này nương vào cái gì? Chúng nương vào vật thể. Vật thể chính là thân do nghiệp sinh.” Sau khi phân biệt danh là các chi thiền và sắc là thân do nghiệp sinh, vị ấy tìm kiếm nguyên nhân của chúng, thấy được duyên khởi bắt đầu từ vô minh, rồi vượt qua mọi hoài nghi với nhận thức: “Đây chỉ là các pháp duyên sinh và do duyên sinh, không có chúng sinh hay cá nhân nào khác.” Vị ấy áp đặt ba tướng lên danh sắc có duyên, phát triển tuệ quán và tuần tự đạt đến A-la-hán. Đây là con đường giải thoát đến A-la-hán cho một vị Tỳ-khưu.
Iti ajjhattaṃ vāti evaṃ attano vā assāsapassāsakāye kāyānupassī viharati.
Thus internally means: in this way, he abides contemplating the body in his own body of in-breaths and out-breaths.
Iti ajjhattaṃ vā có nghĩa là: Như vậy, vị ấy an trú quán thân trong chính thân hơi thở vào và hơi thở ra của mình.
Bahiddhā vāti parassa vā assāsapassāsakāye.
Or externally means: in another's body of in-breaths and out-breaths.
Bahiddhā vā có nghĩa là: Hoặc trong thân hơi thở vào và hơi thở ra của người khác.
Ajjhattabahiddhā vāti kālena attano, kālena parassa assāsapassāsakāye.
Or internally and externally means: at times in his own, at times in another's body of in-breaths and out-breaths.
Ajjhattabahiddhā vā có nghĩa là: Lúc thì trong thân hơi thở vào và hơi thở ra của mình, lúc thì của người khác.
Etenassa paguṇakammaṭṭhānaṃ aṭṭhapetvā aparāparaṃ sañcaraṇakālo kathito.
By this, the time for shifting back and forth after having made the meditation subject proficient is described.
Bằng cách này, thời gian để vị ấy chuyển đổi qua lại giữa các đề mục thiền đã thuần thục của mình được nói đến.
Ekasmiṃ kāle panidaṃ ubhayaṃ na labbhati.
But both of these cannot be attained at the same moment.
Tuy nhiên, cả hai điều này không thể xảy ra cùng một lúc.
Samudayadhammānupassī vāti yathā nāma kammārabhastañca gaggaranāḷiñca tajjañca vāyāmaṃ paṭicca vāto aparāparaṃ sañcarati, evaṃ bhikkhuno karajakāyañca nāsāpuṭañca cittañca paṭicca assāsapassāsakāyo aparāparaṃ sañcarati.
Or he abides contemplating origination-phenomena means: just as wind moves back and forth dependent on a blacksmith's bellows, the pipe, and the corresponding effort, so the body of in-breaths and out-breaths moves back and forth dependent on the bhikkhu's karajakāya, nostrils, and mind.
Samudayadhammānupassī vā có nghĩa là: Như hơi thở chuyển động qua lại nhờ vào ống thổi của thợ rèn, lò rèn và sự nỗ lực tương ứng, cũng vậy, thân hơi thở vào và hơi thở ra của vị Tỳ-khưu chuyển động qua lại nhờ vào thân do nghiệp sinh (karajakāya), lỗ mũi và tâm.
Kāyādayo dhammā samudayadhammā, te passanto ‘‘samudayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharatī’’ti vuccati.
The phenomena of the body and so on are origination-phenomena. Contemplating them, one is said to "abide contemplating origination-phenomena in the body."
Các pháp như thân, v.v., là các pháp tập khởi (samudayadhamma). Khi quán sát chúng, vị ấy được gọi là “an trú quán thân nơi thân như là các pháp tập khởi.”
Vayadhammānupassī vāti yathā bhastāya apanītāya gaggaranāḷiyā bhinnāya tajje ca vāyāme asati so vāto nappavattati, evameva kāye bhinne nāsāpuṭe viddhaste citte ca niruddhe assāsapassāsakāyo nāma nappavattatīti kāyādinirodhā assāsapassāsanirodhoti evaṃ passanto ‘‘vayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharatī’’ti vuccati.
Or he abides contemplating dissolution-phenomena means: just as when the bellows are removed, the pipe is broken, and the corresponding effort is absent, that wind does not arise, so too, when the body is broken, the nostrils are destroyed, and the mind has ceased, the body of in-breaths and out-breaths does not arise. Thus, contemplating that "the cessation of in-breaths and out-breaths is due to the cessation of the body and so on," one is said to "abide contemplating dissolution-phenomena in the body."
Vayadhammānupassī vā có nghĩa là: Như khi ống thổi được lấy đi, lò rèn bị vỡ, và không có sự nỗ lực tương ứng, hơi thở đó không còn hoạt động nữa, cũng vậy, khi thân bị hoại diệt, lỗ mũi bị tiêu tan, và tâm bị diệt, thân hơi thở vào và hơi thở ra không còn hoạt động nữa. Vì vậy, khi quán sát rằng sự diệt của hơi thở vào và hơi thở ra là do sự diệt của thân, v.v., vị ấy được gọi là “an trú quán thân nơi thân như là các pháp hoại diệt.”
Samudayavayadhammānupassī vāti kālena samudayaṃ, kālena vayaṃ anupassanto.
Or he abides contemplating origination-and-dissolution-phenomena means: contemplating origination at one time and dissolution at another.
Samudayavayadhammānupassī vā có nghĩa là: Lúc thì quán sát sự tập khởi, lúc thì quán sát sự hoại diệt.
Atthi kāyoti vā panassāti kāyova atthi, na satto, na puggalo, na itthī, na puriso, na attā, na attaniyaṃ, nāhaṃ, na mama, na koci, na kassacīti evamassa sati paccupaṭṭhitā hoti.
Or his mindfulness that 'there is a body' is established in this way: there is only a body, not a being, not a person, not a woman, not a man, not a self, not what belongs to a self, not 'I,' not 'mine,' not anyone, not anyone's.
Atthi kāyoti vā panassā có nghĩa là: Chỉ có thân (kāya) tồn tại, không có chúng sinh, không có cá nhân, không có đàn bà, không có đàn ông, không có tự ngã, không có cái thuộc về tự ngã, không phải tôi, không phải của tôi, không có ai, không thuộc về ai. Như vậy, chánh niệm (sati) của vị ấy được thiết lập.
Yāvadevāti payojanaparicchedavavatthāpanametaṃ.
Just is a determination defining the limit of the purpose.
Yāvadevā đây là sự xác định giới hạn của mục đích.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yā sati paccupaṭṭhitā hoti, sā na aññatthāya.
This is what is meant: the mindfulness that is established is not for any other purpose.
Điều này có nghĩa là: Chánh niệm được thiết lập đó không vì mục đích nào khác.
Atha kho yāvadeva ñāṇamattāya aparāparaṃ uttaruttari ñāṇapamāṇatthāya ceva satipamāṇatthāya ca, satisampajaññānaṃ vuḍḍhatthāyāti attho.
Rather, it is just for the sake of knowledge, and for the progressive measure of higher and higher knowledge and the measure of mindfulness. The meaning is: for the growth of mindfulness and clear comprehension.
Mà chính là để đạt đến mức độ tuệ tri (ñāṇamatta), để tuệ tri ngày càng tăng trưởng, để chánh niệm ngày càng tăng trưởng, để chánh niệm và tỉnh giác (satisampajañña) được phát triển, đó là ý nghĩa.
Anissito ca viharatīti taṇhānissayadiṭṭhinissayānaṃ vasena anissito viharati.
And he abides independent means: he abides independent, by way of the dependence on craving and the dependence on views.
Anissito ca viharatī có nghĩa là: Vị ấy an trú không nương tựa (anissito) vào sự nương tựa của tham ái (taṇhānissaya) và sự nương tựa của tà kiến (diṭṭhinissaya).
Na ca kiñci loke upādiyatīti lokasmiṃ kiñci rūpaṃ vā…pe… viññāṇaṃ vā ‘‘ayaṃ me attā vā attaniyaṃ vā’’ti na gaṇhāti.
And he does not cling to anything in the world means: he does not grasp anything in the world—form, etc., up to consciousness—as "this is my self or what belongs to my self."
Na ca kiñci loke upādiyatī có nghĩa là: Trong thế gian, vị ấy không chấp thủ bất kỳ sắc (rūpa) nào… v.v. … hay thức (viññāṇa) nào là “đây là tự ngã của tôi hay cái thuộc về tự ngã của tôi.”
Evampīti upariatthaṃ upādāya sampiṇḍanattho pikāro.
In this way too: the particle 'pi' has the meaning of summing up, with reference to what is to be said further on.
Evampī có nghĩa là: Từ “pī” (cũng) ở đây có ý nghĩa tóm tắt, dựa trên ý nghĩa đã nói ở trên.
Iminā pana padena bhagavā ānāpānapabbadesanaṃ niyyātetvā dasseti.
With this phrase, the Blessed One indicates the conclusion of the discourse on the section of mindfulness of breathing.
Bằng từ này, Đức Thế Tôn đã kết thúc và trình bày bài thuyết giảng về phần Ānāpāna.
108. Evaṃ assāsapassāsavasena kāyānupassanaṃ vibhajitvā idāni iriyāpathavasena vibhajituṃ puna caparantiādimāha.
108. Having thus analyzed the contemplation of the body by way of in-breaths and out-breaths, now, in order to analyze it by way of postures, he said, "And further," and so on.
Sau khi phân tích sự quán thân (kāyānupassanā) theo hơi thở vào và hơi thở ra như vậy, bây giờ để phân tích theo oai nghi, Đức Thế Tôn đã nói: Puna caparaṃ (lại nữa), v.v.
Tattha kāmaṃ soṇasiṅgālādayopi gacchantā ‘‘gacchāmā’’ti jānanti.
Therein, it is true that even dogs, jackals, and so on know "we are going" when they are going.
Trong đó, các loài vật như chó, cáo, v.v., khi đi cũng biết: “Chúng tôi đang đi.”
Na panetaṃ evarūpaṃ jānanaṃ sandhāya vuttaṃ.
But this was not said with reference to such a kind of knowing.
Nhưng lời dạy này không đề cập đến sự hiểu biết như vậy.
Evarūpañhi jānanaṃ sattūpaladdhiṃ na pajahati, attasaññaṃ na ugghāṭeti, kammaṭṭhānaṃ vā satipaṭṭhānabhāvanā vā na hoti.
For such knowing does not abandon the apprehension of a being, does not remove the perception of a self, and does not constitute a meditation subject or the development of the establishment of mindfulness.
Bởi vì sự hiểu biết như vậy không đoạn trừ quan niệm về chúng sinh (sattūpaladdhi), không loại bỏ tà kiến về tự ngã (attasaññā), và không phải là đề mục thiền (kammaṭṭhāna) hay sự tu tập Tứ niệm xứ (satipaṭṭhānabhāvanā).
Imassa pana bhikkhuno jānanaṃ sattūpaladdhiṃ pajahati, attasaññaṃ ugghāṭeti, kammaṭṭhānañceva satipaṭṭhānabhāvanā ca hoti.
But the knowing of this bhikkhu abandons the apprehension of a being, removes the perception of a self, and constitutes both a meditation subject and the development of the establishment of mindfulness.
Tuy nhiên, sự hiểu biết của vị Tỳ-khưu này đoạn trừ quan niệm về chúng sinh, loại bỏ tà kiến về tự ngã, và là cả đề mục thiền lẫn sự tu tập Tứ niệm xứ.
Idañhi ‘‘ko gacchati, kassa gamanaṃ, kiṃ kāraṇā gacchatī’’ti evaṃ sampajānanaṃ sandhāya vuttaṃ.
For this was said with reference to clear comprehension thus: "Who goes? Whose going is it? For what reason does one go?"
Thật vậy, lời dạy này đề cập đến sự hiểu biết rõ ràng (sampajānana) như: “Ai đang đi? Sự đi của ai? Tại sao lại đi?”
Ṭhānādīsupi eseva nayo.
This same method applies to standing and so on.
Đối với các oai nghi đứng, v.v., cũng theo cách này.
Tattha ko gacchatīti na koci satto vā puggalo vā gacchati.
Therein, who goes?: no being or person goes.
Trong đó, Ai đang đi? Không có chúng sinh hay cá nhân nào đang đi.
Kassa gamananti na kassaci sattassa vā puggalassa vā gamanaṃ.
Whose going is it?: it is not the going of any being or person.
Sự đi của ai? Không phải sự đi của bất kỳ chúng sinh hay cá nhân nào.
Kiṃ kāraṇā gacchatīti cittakiriyavāyodhātuvipphārena gacchati.
For what reason does one go?: one goes by the impulse of the element of motion produced by the action of the mind.
Tại sao lại đi? Đi do sự vận hành của tâm và phong đại (vāyodhātu).
Tasmā esa evaṃ pajānāti ‘‘gacchāmī’’ti cittaṃ uppajjati, taṃ vāyaṃ janeti, vāyo viññattiṃ janeti, cittakiriyavāyodhātuvipphārena sakalakāyassa purato abhinīhāro gamananti vuccati.
Therefore, he understands thus: the thought, "I am walking," arises. That generates the air element. The air element generates the intimation (viññatti). The forward projection of the entire body through the diffusion of the mind-originated air element is called walking.
Do đó, hành giả ấy biết như vầy: "Ta sẽ đi" – tâm khởi lên, tâm ấy sinh ra phong đại (vāyo), phong đại sinh ra thân biểu tri (kāyaviññatti). Do sự lan tỏa của phong đại do tâm tạo tác, việc đưa toàn bộ thân về phía trước được gọi là đi.
Ṭhānādīsupi eseva nayo.
This same method applies to standing and so on.
Đối với sự đứng và các tư thế khác cũng theo cách này.
Tatrāpi hi ‘‘tiṭṭhāmī’’ti cittaṃ uppajjati, taṃ vāyaṃ janeti, vāyo viññattiṃ janeti, cittakiriyavāyodhātuvipphārena sakalakāyassa koṭito paṭṭhāya ussitabhāvo ṭhānanti vuccati.
For there, too, the thought, "I am standing," arises. That generates the air element. The air element generates the intimation. The state of being held upright, from the lower extremities of the whole body upwards, through the diffusion of the mind-originated air element is called standing.
Thật vậy, ở đó cũng vậy, "Ta sẽ đứng" – tâm khởi lên, tâm ấy sinh ra phong đại, phong đại sinh ra thân biểu tri. Do sự lan tỏa của phong đại do tâm tạo tác, việc toàn bộ thân được dựng thẳng từ phần dưới lên được gọi là đứng.
‘‘Nisīdāmī’’ti cittaṃ uppajjati, taṃ vāyaṃ janeti, vāyo viññattiṃ janeti, cittakiriyavāyodhātuvipphārena heṭṭhimakāyassa samiñjanaṃ uparimakāyassa ussitabhāvo nisajjāti vuccati.
The thought, "I am sitting," arises. That generates the air element. The air element generates the intimation. The bending of the lower body and the state of being held upright of the upper body, through the diffusion of the mind-originated air element is called sitting.
"Ta sẽ ngồi" – tâm khởi lên, tâm ấy sinh ra phong đại, phong đại sinh ra thân biểu tri. Do sự lan tỏa của phong đại do tâm tạo tác, việc phần thân dưới co lại và phần thân trên dựng thẳng được gọi là ngồi.
‘‘Sayāmī’’ti cittaṃ uppajjati, taṃ vāyaṃ janeti, vāyo viññattiṃ janeti, cittakiriyavāyodhātuvipphārena sakalasarīrassa tiriyato pasāraṇaṃ sayananti vuccatīti.
The thought, "I am lying down," arises. That generates the air element. The air element generates the intimation. The horizontal stretching out of the entire body through the diffusion of the mind-originated air element is called lying down.
"Ta sẽ nằm" – tâm khởi lên, tâm ấy sinh ra phong đại, phong đại sinh ra thân biểu tri. Do sự lan tỏa của phong đại do tâm tạo tác, việc toàn bộ thân được duỗi thẳng theo chiều ngang được gọi là nằm.
Tassa evaṃ pajānato evaṃ hoti ‘‘satto gacchati satto tiṭṭhatī’’ti vuccati.
To one who understands in this way, it occurs thus: "It is said, 'a being walks, a being stands.'"
Đối với người biết như vậy, có suy nghĩ rằng: "Chúng sinh đi, chúng sinh đứng" – đó là cách gọi.
Atthi pana koci satto gacchanto vā ṭhito vā natthi.
But is there any being whatsoever that walks or stands? There is not.
Nhưng thực ra, không có chúng sinh nào đang đi hay đang đứng cả.
Yathā pana ‘‘sakaṭaṃ gacchati sakaṭaṃ tiṭṭhatī’’ti vuccati, na ca kiñci sakaṭaṃ nāma gacchantaṃ vā tiṭṭhantaṃ vā atthi.
It is just like it is said, "the cart goes, the cart stands," but there is no such thing as a cart that goes or stands.
Cũng như người ta nói: "Cỗ xe đi, cỗ xe đứng", nhưng không có cỗ xe nào tự nó đang đi hay đang đứng cả.
Cattāro pana goṇe yojetvā chekamhi sārathimhi pājente ‘‘sakaṭaṃ gacchati sakaṭaṃ tiṭṭhatī’’ti vohāramattameva hoti, evameva ajānanaṭṭhena sakaṭaṃ viya kāyo.
Rather, when four oxen are yoked and driven by a skilled charioteer, it is merely a conventional expression to say "the cart goes, the cart stands." In the same way, the body is like the cart, in the sense of being inanimate.
Khi bốn con bò được thắng vào xe và người đánh xe khéo léo điều khiển, thì chỉ là một cách gọi rằng: "Cỗ xe đi, cỗ xe đứng". Cũng vậy, thân này giống như cỗ xe, vì nó không có sự hiểu biết.
Goṇā viya cittajavātā.
The mind-born winds are like the oxen.
Các luồng gió do tâm sinh ra giống như những con bò.
Sārathi viya cittaṃ.
The mind is like the charioteer.
Tâm giống như người đánh xe.
Gacchāmi tiṭṭhāmīti citte uppanne vāyodhātu viññattiṃ janayamānā uppajjati, cittakiriyavāyodhātuvipphārena gamanādīni pavattanti.
When the thought, "I will walk, I will stand," arises, the air element arises, generating the intimation. Through the diffusion of the mind-originated air element, walking and other postures occur.
Khi tâm "Ta sẽ đi, ta sẽ đứng" khởi lên, phong đại sinh ra thân biểu tri và khởi lên. Do sự lan tỏa của phong đại do tâm tạo tác, các hành động đi lại và các tư thế khác diễn ra.
Tato ‘‘satto gacchati, satto tiṭṭhati, ahaṃ gacchāmi, ahaṃ tiṭṭhāmī’’ti vohāramattaṃ hotīti.
From that, it is merely a conventional expression to say, "a being walks, a being stands; I walk, I stand."
Từ đó, chỉ là một cách gọi rằng: "Chúng sinh đi, chúng sinh đứng, tôi đi, tôi đứng".
Tenāha –
Therefore it is said:
Vì vậy, Đức Phật đã dạy:
Yathā yathā vā panassa kāyo paṇihito hoti, tathā tathā naṃ pajānātīti sabbasaṅgāhikavacanametaṃ.
The phrase, "And in whatever way his body is disposed, he knows it in that way," is an all-inclusive statement.
Vậy chúng sinh nào ở đây, có thể đứng hay đi bằng sức mạnh của mình, mà không cần nhân duyên?
Idaṃ vuttaṃ hoti – yena yena vā ākārena tassa kāyo ṭhito hoti, tena tena naṃ pajānāti.
This is what is meant: in whatever mode his body is positioned, he knows it in that way.
Do đó, hành giả ấy quán sát các hành động đi lại và các tư thế khác diễn ra do nhân duyên như vậy, và biết rằng: khi đi thì biết "ta đi", khi đứng thì biết "ta đứng", khi ngồi thì biết "ta ngồi", khi nằm thì biết "ta nằm".
Gamanākārena ṭhitaṃ gacchatīti pajānāti.
He knows that which is in the mode of walking as "he is walking."
"Hay thân của người ấy được đặt ở tư thế nào, thì người ấy biết tư thế ấy" – đây là một lời nói bao quát tất cả.
Ṭhānanisajjāsayanākārena ṭhitaṃ sayānoti pajānātīti.
He knows that which is in the mode of standing, sitting, or lying down as "he is lying down."
Điều này có nghĩa là: thân của người ấy ở trong tư thế nào, thì người ấy biết tư thế ấy.
Iti ajjhattaṃ vāti evaṃ attano vā catuiriyāpathapariggaṇhanena kāye kāyānupassī viharati.
Thus internally... In this way, by comprehending the four postures in himself, he dwells contemplating the body in the body.
Khi thân ở tư thế đi, thì biết là đang đi.
Bahiddhā vāti parassa vā catuiriyāpathapariggaṇhanena.
Or externally... by comprehending the four postures in another.
Khi thân ở tư thế đứng, ngồi, nằm, thì biết là đang nằm.
Ajjhattabahiddhā vāti kālena attano, kālena parassa catuiriyāpathapariggaṇhanena kāye kāyānupassī viharati.
Or internally and externally... at times in himself, at times in another, by comprehending the four postures, he dwells contemplating the body in the body.
"Như vậy, vị ấy an trú quán thân trên nội thân" – tức là, vị ấy an trú quán thân trên thân mình bằng cách quán sát bốn oai nghi.
Samudayadhammānupassī vātiādīsu pana ‘‘avijjāsamudayā rūpasamudayo’’tiādinā (paṭi. ma. 1.49) nayena pañcahākārehi rūpakkhandhassa samudayo ca vayo ca nīharitabbo.
Furthermore, in the phrases "contemplating origination-dharmas..." and so on, the origination and passing away of the aggregate of material form should be brought out in five ways according to the method of "with the origination of ignorance, there is the origination of material form," and so on.
"Hay trên ngoại thân" – tức là, quán sát bốn oai nghi của người khác.
Tañhi sandhāya idha ‘‘samudayadhammānupassī vā’’tiādi vuttaṃ.
For it is with reference to that, that it is said here "contemplating origination-dharmas..." and so on.
"Hay trên nội thân và ngoại thân" – tức là, lúc thì quán sát bốn oai nghi của mình, lúc thì quán sát bốn oai nghi của người khác, vị ấy an trú quán thân trên thân.
Atthi kāyoti vā panassātiādi vuttasadisameva.
Or his mindfulness that 'there is a body'... and so on is just as has been described.
Trong các câu "Vị ấy an trú quán pháp tập khởi" v.v., cần phải trình bày sự tập khởi và sự hoại diệt của sắc uẩn theo năm phương diện, như đã nói trong "Avijjāsamudayā rūpasamudayo" (Pati. Ma. 1.49) v.v.
109. Evaṃ iriyāpathavasena kāyānupassanaṃ vibhajitvā idāni catusampajaññavasena vibhajituṃ puna caparantiādimāha.
109. Having thus analyzed the contemplation of the body by way of the postures, he now says "And further..." and so on, in order to analyze it by way of the four kinds of clear comprehension.
Như vậy, sau khi đã giải thích sự quán thân theo oai nghi, bây giờ để giải thích theo bốn loại chánh tri kiến, Đức Phật đã nói "Puna caparaṃ" (Hơn nữa, này các Tỳ-khưu) v.v.
Tattha abhikkante paṭikkanteti ettha tāva abhikkantaṃ vuccati gamanaṃ.
Therein, in the phrase "in going forward, in returning," first, "going forward" is called going.
Trong đó, "abhikkante paṭikkante" (khi đi tới, khi đi lui), ở đây, "abhikkantaṃ" được gọi là đi tới.
Paṭikkantaṃ nivattanaṃ.
"Returning" is turning back.
"Paṭikkantaṃ" là đi lui.
Tadubhayampi catūsu iriyāpathesu labbhati.
Both of these are found in the four postures.
Cả hai điều này đều có trong bốn oai nghi.
Gamane tāva purato kāyaṃ abhiharanto abhikkamati nāma.
First, in walking, when one moves the body forward, it is called "going forward."
Trong oai nghi đi, khi thân được đưa về phía trước thì gọi là "abhikkamati" (đi tới).
Paṭinivattento paṭikkamati nāma.
When turning back, it is called "returning."
Khi thân được đưa về phía sau thì gọi là "paṭikkamati" (đi lui).
Ṭhānepi ṭhitakova kāyaṃ purato onāmento abhikkamati nāma.
In standing, too, while still standing, bending the body forward is called going forward.
Trong oai nghi đứng, khi thân đang đứng mà nghiêng về phía trước thì gọi là đi tới.
Pacchato apanāmento paṭikkamati nāma.
Drawing it backward is called returning.
Khi thân được đưa về phía sau thì gọi là đi lui.
Nisajjāyapi nisinnakova āsanassa purimaaṅgābhimukho saṃsaranto abhikkamati nāma.
In sitting, too, while still seated, moving towards the front part of the seat is called going forward.
Trong oai nghi ngồi, khi đang ngồi mà dịch chuyển về phía trước của chỗ ngồi thì gọi là đi tới.
Pacchimaaṅgappadesaṃ pacchā saṃsaranto paṭikkamati nāma.
Moving backward towards the back part of the seat is called returning.
Khi dịch chuyển về phía sau của chỗ ngồi thì gọi là đi lui.
Nipajjāyapi eseva nayo.
This same method applies to lying down.
Trong oai nghi nằm cũng theo cách này.
Sampajānakārī hotīti sampajaññena sabbakiccakārī, sampajaññameva vā kārī.
One acts with clear comprehension means one who performs all actions with clear comprehension, or one who simply makes clear comprehension.
"Sampajānakārī hoti" (vị ấy hành động với chánh tri kiến) có nghĩa là vị ấy hành động mọi việc với chánh tri kiến, hoặc chỉ hành động chánh tri kiến.
So hi abhikkantādīsu sampajaññaṃ karoteva, na katthaci sampajaññavirahito hoti.
For he indeed applies clear comprehension in going forward and so on; he is never devoid of clear comprehension in any instance.
Vì vị ấy luôn thực hành chánh tri kiến trong các hành động đi tới v.v., không bao giờ thiếu chánh tri kiến.
Tattha sātthakasampajaññaṃ sappāyasampajaññaṃ gocarasampajaññaṃ asammohasampajaññanti catubbidhaṃ sampajaññaṃ.
Therein, clear comprehension is fourfold: clear comprehension of purpose, clear comprehension of suitability, clear comprehension of the resort, and clear comprehension of non-delusion.
Ở đây, có bốn loại chánh tri kiến: chánh tri kiến về mục đích (sātthakasampajañña), chánh tri kiến về sự thích hợp (sappāyasampajañña), chánh tri kiến về cảnh giới (gocarasampajañña), và chánh tri kiến về sự không lầm lẫn (asammohasampajañña).
Tattha abhikkamanacitte uppanne cittavaseneva agantvā ‘‘kiṃ nu me ettha gatena attho atthi natthī’’ti atthānatthaṃ pariggaṇhitvā atthapariggahaṇaṃ sātthakasampajaññaṃ.
Therein, when the thought to go forward arises, instead of just going according to the impulse of the thought, one considers the purpose and lack of purpose, thinking, "Is there any purpose for me in going there, or not?" Grasping the purpose is clear comprehension of purpose.
Trong đó, khi tâm muốn đi tới khởi lên, không đi ngay theo ý muốn của tâm, mà quán xét "việc đi đến đây có lợi ích gì cho ta không, hay không có lợi ích gì?", sau khi đã quán xét lợi ích và bất lợi, việc nắm bắt lợi ích được gọi là chánh tri kiến về mục đích (sātthakasampajañña).
Tattha ca atthoti cetiyadassanabodhidassanasaṅghadassanatheradassanaasubhadassanādivasena dhammato vaḍḍhi.
And therein, "purpose" means growth in the Dhamma through seeing a cetiya, seeing a Bodhi tree, seeing the Saṅgha, seeing an elder, seeing an object for meditation on foulness, and so on.
Ở đây, lợi ích là sự tăng trưởng về mặt Pháp, như việc chiêm bái tháp thờ, chiêm bái cây Bồ-đề, chiêm bái Tăng, chiêm bái các vị Trưởng lão, quán bất tịnh v.v.
Cetiyaṃ vā bodhiṃ vā disvāpi hi buddhārammaṇaṃ saṅghadassanena saṅghārammaṇaṃ pītiṃ uppādetvā tadeva khayavayato sammasanto arahattaṃ pāpuṇāti.
For, on seeing a cetiya or a Bodhi tree, one can arouse joy with the Buddha as the object, or with the Saṅgha as the object on seeing the Saṅgha, and by contemplating that very joy in terms of decay and passing away, one can attain Arahantship.
Thật vậy, sau khi chiêm bái tháp thờ hay cây Bồ-đề, vị ấy khởi lên niềm hoan hỷ đối với Đức Phật, hoặc sau khi chiêm bái Tăng, vị ấy khởi lên niềm hoan hỷ đối với Tăng. Khi quán sát niềm hoan hỷ ấy theo sự sinh diệt, vị ấy đạt đến A-la-hán.
There disvā tesaṃ ovāde patiṭṭhāya asubhaṃ disvā tattha paṭhamajjhānaṃ uppādetvā tadeva khayavayato sammasanto arahattaṃ pāpuṇāti.
On seeing elders, by establishing oneself in their advice, or on seeing a foul object, by arousing the first jhāṇa based on it and contemplating that very jhāṇa in terms of decay and passing away, one can attain Arahantship.
Sau khi chiêm bái các vị Trưởng lão và an trú trong lời giáo huấn của các vị ấy, hoặc sau khi quán bất tịnh và khởi lên sơ thiền trên cảnh giới bất tịnh ấy, khi quán sát sơ thiền ấy theo sự sinh diệt, vị ấy đạt đến A-la-hán.
Tasmā etesaṃ dassanaṃ sātthakaṃ.
Therefore, seeing these things has a purpose.
Do đó, việc chiêm bái những điều này là có lợi ích.
Keci pana ‘‘āmisatopi vaḍḍhi atthoyeva, taṃ nissāya brahmacariyānuggahāya paṭipannattā’’ti vadanti.
Some, however, say, "Growth even in material things is also a purpose, because one has undertaken the practice for the support of the holy life based on them."
Một số vị lại nói: "Sự tăng trưởng về mặt vật chất cũng là lợi ích, vì nương vào đó để hỗ trợ cho Phạm hạnh".
Tasmiṃ pana gamane sappāyāsappāyaṃ pariggaṇhitvā sappāyapariggahaṇaṃ sappāyasampajaññaṃ.
Furthermore, in that act of going, having discerned what is suitable and unsuitable, the grasping of what is suitable is clear comprehension of suitability.
Trong việc đi ấy, sau khi quán xét sự thích hợp và không thích hợp, việc nắm bắt sự thích hợp được gọi là chánh tri kiến về sự thích hợp (sappāyasampajañña).
Seyyathidaṃ, cetiyadassanaṃ tāva sātthakaṃ.
For instance, the viewing of a cetiya, for one, is purposeful.
Ví dụ, việc chiêm bái tháp thờ là có lợi ích.
Sace pana cetiyassa mahāpūjāya dasadvādasayojanantare parisā sannipatanti.
But if, for a great festival at the cetiya, an assembly gathers from ten or twelve yojanas away,
Nhưng nếu có một lễ hội lớn tại tháp thờ, nơi quần chúng tụ tập từ mười đến mười hai dojana.
Attano vibhavānurūpaṃ itthiyopi purisāpi alaṅkatappaṭiyattā cittakammarūpakāni viya sañcaranti.
and both women and men, adorned and prepared according to their means, move about like painted figures,
Đàn ông và phụ nữ, tùy theo khả năng của mình, trang điểm lộng lẫy, đi lại như những bức tượng vẽ.
Tatra cassa iṭṭhe ārammaṇe lobho, aniṭṭhe paṭigho, asamapekkhane moho uppajjati, kāyasaṃsaggāpattiṃ vā āpajjati, jīvitabrahmacariyānaṃ vā antarāyo hoti, evaṃ taṃ ṭhānaṃ asappāyaṃ hoti.
There, with a desirable object, greed arises in him; with an undesirable one, aversion; with improper looking, delusion arises. Or he falls into an offense of bodily contact, or there is a danger to his life or the holy life. In this way, that place is unsuitable.
Và ở đó, nếu đối với cảnh ưa thích, tham (lobha) khởi lên; đối với cảnh không ưa thích, sân (paṭigha) khởi lên; đối với sự không quán xét đúng đắn, si (moha) khởi lên; hoặc phạm giới thân xúc chạm (kāyasaṃsagga), hoặc có chướng ngại cho mạng sống hay phạm hạnh (brahmacariya), thì nơi đó là không thích hợp (asappāya).
Vuttappakāraantarāyābhāve sappāyaṃ.
In the absence of the dangers described, it is suitable.
Nếu không có các chướng ngại đã nói trên, thì nơi đó là thích hợp (sappāya).
Bodhidassanepi eseva nayo.
This same method applies also to the seeing of a Bodhi tree.
Đối với việc chiêm ngưỡng cây Bồ-đề (Bodhi) cũng vậy.
Saṅghadassanampi sātthaṃ.
The seeing of the Saṅgha is also purposeful.
Việc chiêm ngưỡng Tăng đoàn (Saṅgha) cũng có lợi ích.
Sace pana antogāme mahāmaṇḍapaṃ kāretvā sabbarattiṃ dhammassavanaṃ kārentesu manussesu vuttappakāreneva janasannipāto ceva antarāyo ca hoti, evaṃ taṃ ṭhānaṃ asappāyaṃ.
But if, in a village, people have a great pavilion constructed and have the Dhamma listened to all night, and a crowd of people gathers and danger arises in the way described, then that place is unsuitable.
Tuy nhiên, nếu trong làng, người ta dựng một đại sảnh (mahāmaṇḍapa) và tổ chức nghe pháp suốt đêm, mà sự tụ tập đông người và chướng ngại như đã nói trên xảy ra, thì nơi đó là không thích hợp (asappāya).
Antarāyābhāve sappāyaṃ.
In the absence of danger, it is suitable.
Nếu không có chướng ngại, thì nơi đó là thích hợp (sappāya).
Mahāparisaparivārānaṃ therānaṃ dassanepi eseva nayo.
This same method applies also to seeing elders who are surrounded by a large following.
Đối với việc chiêm ngưỡng các Trưởng lão (Thera) với đại chúng tùy tùng cũng vậy.
Asubhadassanampi sātthaṃ.
Seeing an asubha is also purposeful.
Việc quán niệm bất tịnh (asubha) cũng có lợi ích.
Tadatthadīpanatthañca idaṃ vatthu – eko kira daharabhikkhu sāmaṇeraṃ gahetvā dantakaṭṭhatthāya gato.
And to illustrate the purpose of that, here is a story: A certain young bhikkhu, it is said, took a novice and went to get a tooth-stick.
Và để làm rõ điều này, có câu chuyện sau: Một vị Tỳ-khưu trẻ nọ, cùng với một Sa-di, đi tìm cây xỉa răng.
Sāmaṇero maggā okkamitvā purato gacchanto asubhaṃ disvā paṭhamajjhānaṃ nibbattetvā tadeva pādakaṃ katvā saṅkhāre sammasanto tīṇi phalāni sacchikatvā uparimaggatthāya kammaṭṭhānaṃ pariggahetvā aṭṭhāsi.
The novice, stepping off the path and walking ahead, saw an asubha, produced the first jhāna, and making just that the basis, while contemplating the formations, he realized the three lower fruits and stood there, having taken up the meditation subject for the sake of the highest path.
Vị Sa-di rời đường, đi phía trước, thấy một vật bất tịnh (asubha), liền phát khởi sơ thiền (paṭhamajjhāna), lấy đó làm nền tảng, quán xét các hành (saṅkhāra), chứng đắc ba quả vị, rồi trụ lại để tiếp tục tu tập thiền đề (kammaṭṭhāna) cho các đạo quả cao hơn.
Daharo taṃ apassanto ‘‘sāmaṇerā’’ti pakkosi.
The young bhikkhu, not seeing him, called out, "Novice!"
Vị Tỳ-khưu trẻ không thấy Sa-di, liền gọi: “Này Sa-di!”
So ‘‘mayā pabbajitadivasato paṭṭhāya bhikkhunā saddhiṃ dve kathā nāma na kathitapubbā.
He thought, "From the day of my going forth, I have never spoken two words with a bhikkhu.
Vị ấy nghĩ: “Từ ngày ta xuất gia đến nay, ta chưa từng nói hai lời với một vị Tỳ-khưu.
Aññasmimpi divase uparivisesaṃ nibbattessāmī’’ti cintetvā ‘‘kiṃ, bhante’’ti paṭivacanaṃ adāsi.
I will produce the higher attainment on another day," and he replied, "What is it, Bhante?"
Vào một ngày khác, ta sẽ chứng đắc các pháp đặc biệt cao hơn,” rồi đáp: “Bạch Đại đức, có việc gì ạ?”
Ehīti ca vutte ekavacaneneva āgantvā ‘‘bhante, iminā tāva maggena gantvā mayā ṭhitokāse muhuttaṃ puratthābhimukho ṭhatvā olokethā’’ti āha.
And when told, "Come," he came with just that one word and said, "Bhante, please go by this path for a little while, and at the place where I was standing, stand facing east and look."
Khi được gọi “Hãy đến đây!”, vị ấy liền đến chỉ với một lời, rồi nói: “Bạch Đại đức, xin Đại đức hãy đi theo con đường này, đứng một lát ở chỗ con đã đứng, và nhìn về hướng đông.”
So tathā katvā tena pattavisesameva pāpuṇi.
He did so and attained the very same special attainment that the novice had.
Vị ấy làm theo như vậy và cũng chứng đắc được những pháp đặc biệt mà vị Sa-di đã chứng đắc.
Evaṃ ekaṃ asubhaṃ dvinnaṃ janānaṃ atthāya jāyati.
Thus, one asubha was for the benefit of two people.
Như vậy, một vật bất tịnh (asubha) đã mang lại lợi ích cho cả hai người.
Evaṃ sātthampi panetaṃ purisassa mātugāmāsubhaṃ asappāyaṃ.
Although it is purposeful in this way, for a man, the asubha of a woman is unsuitable.
Tuy nhiên, đối với một người đàn ông, việc quán niệm bất tịnh của phụ nữ (mātugāmāsubha) là không thích hợp (asappāya), dù nó có lợi ích.
Mātugāmassa ca purisāsubhaṃ sabhāgameva sappāyanti evaṃ sappāyapariggahaṇaṃ sappāyasampajaññaṃ nāma.
And for a woman, the asubha of a man is unsuitable; only one of the same nature is suitable. Thus, the grasping of what is suitable is called sappāya-sampajañña.
Và đối với một phụ nữ, việc quán niệm bất tịnh của đàn ông (purisāsubha) là không thích hợp; chỉ những gì cùng giới tính mới là thích hợp (sappāya). Sự nắm giữ những gì thích hợp như vậy được gọi là Sappāyasampajañña (chánh tri kiến về sự thích hợp).
Evaṃ pariggahitasātthasappāyassa pana aṭṭhatiṃsāya kammaṭṭhānesu attano cittarucitakammaṭṭhānasaṅkhātaṃ gocaraṃ uggahetvā bhikkhācāragocare taṃ gahetvā gamanaṃ gocarasampajaññaṃ nāma.
Now, for one who has thus grasped what is purposeful and suitable, the act of learning a gocara, that is, a meditation subject that is pleasing to his mind from among the thirty-eight meditation subjects, and going to the alms-round resort while holding onto it, is called gocara-sampajañña.
Sau khi đã nắm giữ được những điều có lợi ích và thích hợp như vậy, việc chọn một đề mục thiền (kammaṭṭhāna) phù hợp với tâm ý của mình trong số ba mươi tám đề mục thiền, và mang theo đề mục đó khi đi khất thực (bhikkhācāra-gocara) được gọi là Gocarasampajañña (chánh tri kiến về cảnh giới).
Tassāvibhāvatthaṃ idaṃ catukkaṃ veditabbaṃ.
To make this clear, this tetrad should be understood.
Để làm rõ điều này, cần hiểu về bốn loại sau đây.
Idhekacco bhikkhu harati na paccāharati, ekacco na harati paccāharati, ekacco neva harati na paccāharati, ekacco harati ca paccāharati ca.
Here, a certain bhikkhu carries but does not bring back; a certain one does not carry but brings back; a certain one neither carries nor brings back; and a certain one both carries and brings back.
Ở đây, một số Tỳ-khưu chỉ mang đi mà không mang về; một số thì không mang đi mà chỉ mang về; một số thì không mang đi cũng không mang về; một số thì vừa mang đi vừa mang về.
Tattha yo bhikkhu divasaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodhetvā tathā rattiyā paṭhamaṃ yāmaṃ majjhime yāme seyyaṃ kappetvā pacchimayāmepi nisajjācaṅkamehi vītināmetvā pageva cetiyaṅgaṇabodhiyaṅgaṇavattaṃ katvā bodhirukkhe udakaṃ abhisiñcitvā pānīyaṃ paribhojanīyaṃ paccupaṭṭhapetvā ācariyupajjhāyavattādīni sabbāni khandhakavattāni samādāya vattati.
Therein, there is the bhikkhu who, having purified his mind from the hindrances during the day through walking and sitting, and likewise through the first watch of the night, having arranged his bedding in the middle watch, and having spent the last watch also with sitting and walking, very early in the morning performs the duties of the cetiya-courtyard and the Bodhi-courtyard, pours water on the Bodhi tree, sets out drinking water and water for use, and lives having undertaken all the duties of the Khandhakas, such as the duties towards his teacher and preceptor.
Trong số đó, vị Tỳ-khưu nào ban ngày tịnh hóa tâm mình khỏi các pháp chướng ngại (āvaraṇīya dhamma) bằng cách đi kinh hành (caṅkama) và ngồi thiền (nisajjā), rồi ban đêm cũng vậy, dành canh đầu để tu tập, canh giữa nghỉ ngơi, và canh cuối cũng trải qua bằng cách ngồi thiền và đi kinh hành; sáng sớm làm các phận sự tại sân tháp (cetiyaṅgaṇa) và sân Bồ-đề (bodhiyaṅgaṇa), tưới nước cho cây Bồ-đề, chuẩn bị nước uống và nước dùng, và thực hành tất cả các phận sự thuộc Khandhaka như phận sự đối với thầy bổn sư (ācariya) và thầy y chỉ (upajjhāya).
So sarīraparikammaṃ katvā senāsanaṃ pavisitvā dve tayo pallaṅke usumaṃ gāhāpento kammaṭṭhānaṃ anuyuñjitvā bhikkhācāravelāya uṭṭhahitvā kammaṭṭhānasīseneva pattacīvaramādāya senāsanato nikkhamitvā kammaṭṭhānaṃ manasikarontova cetiyaṅgaṇaṃ gantvā sace buddhānussatikammaṭṭhānaṃ hoti, taṃ avissajjetvāva cetiyaṅgaṇaṃ pavisati.
Having taken care of his body, he enters his dwelling, and while generating warmth through two or three sitting sessions, he applies himself to his meditation subject. At the time for the alms-round, he gets up, takes his bowl and robe with the meditation subject at the forefront, leaves his dwelling, and while still paying attention to the meditation subject, he goes to the cetiya-courtyard. If his meditation subject is buddhānussati, he enters the cetiya-courtyard without letting go of it.
Vị ấy sau khi vệ sinh thân thể, vào chỗ ở, ngồi kiết già hai hoặc ba lần để làm ấm người, tinh tấn tu tập đề mục thiền (kammaṭṭhāna), rồi đến giờ khất thực thì đứng dậy, mang y bát với tâm chuyên chú vào đề mục thiền, rời chỗ ở, và đi đến sân tháp (cetiyaṅgaṇa) vẫn với tâm quán niệm đề mục thiền. Nếu đó là đề mục Phật tùy niệm (Buddhānussati kammaṭṭhāna), vị ấy không từ bỏ nó mà đi vào sân tháp.
Aññaṃ ce kammaṭṭhānaṃ hoti, sopānapādamūle ṭhatvā hatthena gahitabhaṇḍaṃ viya taṃ ṭhapetvā buddhārammaṇaṃ pītiṃ gahetvā cetiyaṅgaṇaṃ āruyha mahantaṃ cetiyaṃ ce, tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā catūsu ṭhānesu vanditabbaṃ.
If it is another meditation subject, he stands at the foot of the stairs and, as if setting down an object held in his hand, he puts that aside, takes up the joy with the Buddha as its object, and ascends to the cetiya-courtyard. If the cetiya is large, he should circumambulate it three times and pay homage at four places.
Nếu là đề mục thiền khác, vị ấy đứng ở chân cầu thang, như thể đặt một vật cầm trong tay, đặt đề mục thiền đó sang một bên, rồi lấy niềm hoan hỷ (pīti) với Đức Phật làm đề mục, bước lên sân tháp. Nếu là một đại tháp, vị ấy đi nhiễu ba vòng và lễ bái ở bốn chỗ.
Khuddakaṃ cetiyaṃ ce, tatheva padakkhiṇaṃ katvā aṭṭhasu ṭhānesu vanditabbaṃ.
If the cetiya is small, he should circumambulate it in the same way and pay homage at eight places.
Nếu là một tháp nhỏ, vị ấy cũng đi nhiễu như vậy và lễ bái ở tám chỗ.
Cetiyaṃ vanditvā bodhiyaṅgaṇaṃ pattenāpi buddhassa bhagavato sammukhā viya nipaccakāraṃ dassetvā bodhi vanditabbo.
Having paid homage to the cetiya, upon reaching the Bodhi-courtyard, he should also pay homage to the Bodhi tree, showing reverence as if in the presence of the Blessed One, the Buddha.
Sau khi lễ bái tháp (cetiya), khi đến sân Bồ-đề (bodhiyaṅgaṇa), vị ấy cũng nên lễ bái cây Bồ-đề như thể đang đối diện với Đức Thế Tôn.
So evaṃ cetiyañca bodhiñca vanditvā paṭisāmitaṭṭhānaṃ gantvā paṭisāmitabhaṇḍakaṃ hatthena gaṇhanto viya nikkhittakammaṭṭhānaṃ gahetvā gāmasamīpe kammaṭṭhānasīseneva cīvaraṃ pārupitvā gāmaṃ piṇḍāya pavisati.
Thus, having paid homage to the cetiya and the Bodhi tree, he goes to the place where he had set it aside and, like picking up a stored object with his hand, he takes up the meditation subject he had laid down. Near the village, with the meditation subject at the forefront, he puts on his robe and enters the village for alms.
Vị ấy sau khi lễ bái tháp và cây Bồ-đề như vậy, đi đến chỗ cất giữ đồ, như thể cầm lại vật đã cất, lấy lại đề mục thiền đã đặt sang một bên, rồi gần làng, đắp y với tâm chuyên chú vào đề mục thiền, và đi vào làng khất thực.
Atha naṃ manussā disvā ‘‘ayyo no āgato’’ti paccuggantvā pattaṃ gahetvā āsanasālāyaṃ vā gehe vā nisīdāpetvā yāguṃ datvā yāva bhattaṃ na niṭṭhāti, tāva pāde dhovitvā telena makkhetvā purato nisīditvā pañhaṃ vā pucchanti, dhammaṃ vā sotukāmā honti.
Then, seeing him, the people say, "Our noble one has come," go to meet him, take his bowl, and having seated him in a rest-house or in a house, they give him gruel. Until the meal is finished, they wash his feet, anoint them with oil, sit before him, and ask questions or are desirous of hearing the Dhamma.
Khi người dân thấy vị ấy, họ liền nói: “Đức Tôn giả của chúng ta đã đến!”, rồi ra đón, nhận bát, mời vị ấy ngồi trong nhà ăn hoặc trong nhà, dâng cháo. Trong khi chờ cơm chưa xong, họ rửa chân, xoa dầu, rồi ngồi trước mặt, hoặc hỏi pháp, hoặc muốn nghe pháp.
Sacepi na kathāpenti, janasaṅgahatthaṃ dhammakathā nāma kātabbāyevāti aṭṭhakathācariyā vadanti.
The commentary teachers say that even if they do not ask him to speak, a Dhamma talk should be given for the purpose of gathering the people.
Các vị Aṭṭhakathācariya (Luận sư) nói rằng, ngay cả khi họ không yêu cầu thuyết pháp, thì cũng nên thuyết pháp để lợi ích cho chúng sinh.
Dhammakathā hi kammaṭṭhānavinimuttā nāma natthi.
For there is no Dhamma talk that is separate from a meditation subject.
Thật vậy, không có bài pháp thoại nào mà không liên quan đến đề mục thiền (kammaṭṭhāna).
Tasmā kammaṭṭhānasīseneva dhammaṃ kathetvā kammaṭṭhānasīseneva āhāraṃ paribhuñjitvā anumodanaṃ katvā nivattiyamānehipi manussehi anugatova gāmato nikkhamitvā tattheva nivattetvā maggaṃ paṭipajjati.
Therefore, having given the Dhamma talk with the meditation subject at the forefront, having consumed the food with the meditation subject at the forefront, and having given the anumodanā, he departs from the village, still followed by the people who are turning back, and having sent them back right there, he proceeds on his way.
Vì vậy, vị ấy thuyết pháp với tâm chuyên chú vào đề mục thiền, thọ dụng thức ăn cũng với tâm chuyên chú vào đề mục thiền, rồi sau khi tùy hỷ (anumodanā), ra khỏi làng vẫn được người dân tiễn đưa, và từ đó trở lại con đường, tiếp tục hành trình.
Atha naṃ puretaraṃ nikkhamitvā bahigāme katabhattakiccā sāmaṇeradaharabhikkhū disvā paccuggantvā pattacīvaramassa gaṇhanti.
Then, the novices and young bhikkhus who had left earlier and finished their meal outside the village see him, go to meet him, and take his bowl and robe.
Lúc đó, các Sa-di và Tỳ-khưu trẻ đã ra khỏi làng sớm hơn, dùng bữa xong ở ngoại ô, thấy vị ấy thì ra đón và nhận y bát của vị ấy.
Porāṇā bhikkhū kira ‘‘na amhākaṃ upajjhāyo ācariyo’’ti mukhaṃ ulloketvā vattaṃ karonti.
The bhikkhus of old, it is said, do not perform their duties by looking at someone's face, thinking, "He is our preceptor, our teacher."
Các vị Tỳ-khưu thời xưa không thực hành phận sự (vatta) bằng cách nhìn mặt mà nói: “Đây là thầy y chỉ của chúng ta, đây là thầy bổn sư của chúng ta.”
Sampattaparicchedeneva karonti.
They do it simply by the measure of having arrived.
Họ thực hành phận sự chỉ dựa vào sự hiện diện của các vị.
Te taṃ pucchanti ‘‘bhante, ete manussā tumhākaṃ kiṃ honti mātupakkhato sambandhā pitipakkhato’’ti.
They ask him, "Bhante, what are these people to you? Are they related on your mother's side or on your father's side?"
Họ hỏi vị ấy: “Bạch Đại đức, những người dân này có quan hệ gì với Đại đức, là bà con bên mẹ hay bên cha?”
Kiṃ disvā pucchathāti.
When asked, "What have you seen that you ask this?"
Vị ấy hỏi: “Các bạn thấy gì mà hỏi vậy?”
Tumhesu etesaṃ pemaṃ bahumānanti.
"We ask because we see their love and great respect for you."
Họ đáp: “Chúng con thấy lòng yêu mến và sự tôn kính lớn lao của họ dành cho Đại đức.”
Āvuso, yaṃ mātāpitūhipi dukkaraṃ, taṃ ete amhākaṃ karonti, pattacīvarampi no etesaṃ santakameva, etesaṃ ānubhāvena neva bhaye bhayaṃ, na chātake chātakaṃ jānāma, edisā nāma amhākaṃ upakārino natthīti tesaṃ guṇe kathento gacchati, ayaṃ vuccati harati na paccāharatīti.
"Friends, what is difficult even for one's mother and father to do, these people do for us. Even our bowl and robes are their property. Through their power, we know no fear in times of danger, nor hunger in times of famine. There are no benefactors for us like these." Speaking thus of their virtues, he goes. This one is called he who carries but does not bring back.
Vị ấy vừa đi vừa kể về công đức của họ: “Này các bạn, điều mà cha mẹ còn khó làm được, họ đã làm cho chúng ta. Y bát của chúng ta cũng là của họ. Nhờ ân đức của họ, chúng ta không biết sợ hãi khi có hiểm nguy, không biết đói khát khi thiếu thốn. Không có những người giúp đỡ chúng ta như vậy.” Vị Tỳ-khưu này được gọi là chỉ mang đi mà không mang về.
Yassa pana pageva vuttappakāraṃ vattapaṭipattiṃ karontassa kammajatejo pajjalati, anupādinnakaṃ muñcitvā upādinnakaṃ gaṇhāti, sarīrato sedā muccanti, kammaṭṭhānavīthiṃ nārohati, so pageva pattacīvaramādāya vegasāva cetiyaṃ vanditvā gorūpānaṃ nikkhamanavelāyameva gāmaṃ yāgubhikkhāya pavisitvā yāguṃ labhitvā āsanasālaṃ gantvā pivati.
But as for the one whose fire element of kamma flares up while performing the afore-mentioned duties in the early morning, releasing the inanimate and seizing the animate, with sweat breaking out from his body, and the meditation subject not arising in his mind's process—he takes his bowl and robe early, pays homage to the cetiya quickly, and at the very time the cattle are leaving, he enters the village for gruel.
Còn vị nào đã thực hành các phận sự như đã nói trên từ sớm, đến nỗi sức nóng của thiền định (kammajatejo) bùng cháy, từ bỏ cái không bị chấp thủ (anupādinna) để nắm giữ cái bị chấp thủ (upādinna), mồ hôi từ thân chảy ra, không thể tiến vào lộ trình thiền định, thì vị ấy sớm mang y bát, nhanh chóng lễ bái tháp, rồi vào làng khất thực cháo vào đúng lúc bò ra khỏi chuồng. Sau khi nhận cháo, vị ấy đến nhà ăn và uống.
Athassa dvattikkhattuṃ ajjhoharaṇamatteneva kammajatejo upādinnakaṃ muñcitvā anupādinnakaṃ gaṇhāti.
Then, after just two or three mouthfuls, the fire element of kamma releases the animate and seizes the inanimate.
Khi ấy, chỉ sau hai hoặc ba lần nuốt, sức nóng của thiền định của vị ấy từ bỏ cái bị chấp thủ (upādinna) để nắm giữ cái không bị chấp thủ (anupādinna).
Ghaṭasatena nhāto viya tejodhātupariḷāhanibbāpanaṃ patvā kammaṭṭhānasīsena yāguṃ paribhuñjitvā pattañca mukhañca dhovitvā antarābhatte kammaṭṭhānaṃ manasikatvā avasesaṭṭhāne piṇḍāya caritvā kammaṭṭhānasīsena āhāraṃ paribhuñjitvā tato paṭṭhāya poṅkhānupoṅkhaṃ upaṭṭhahamānaṃ kammaṭṭhānaṃ gahetvāva āgacchati, ayaṃ vuccati na harati paccāharatīti.
Like one bathed with a hundred pots of water, having reached the quenching of the burning of the fire element, he consumes the rice-gruel with his meditation subject as the chief thing. Having washed his bowl and his mouth, he gives attention to his meditation subject in the time before the meal. Then, having wandered for alms in the remaining places and consumed the food with his meditation subject as the chief thing, from that point on he returns, having grasped the meditation subject that arises in succession. This one is called ‘he does not carry it away, but he brings it back.’
Vị ấy, như được tắm bằng hàng trăm vò nước, đạt đến sự dập tắt sức nóng do yếu tố lửa (tejodhātu), thọ dụng cháo với sự chú tâm vào thiền quán (kammaṭṭhāna), rửa bát và miệng, tác ý thiền quán vào khoảng giữa bữa ăn, sau đó đi khất thực ở những nơi còn lại, thọ dụng thức ăn với sự chú tâm vào thiền quán, và từ đó trở đi, vị ấy đi và mang theo thiền quán hiện khởi liên tục từng bước một. Vị này được gọi là không mang đi mà mang về.
Edisā ca bhikkhū yāguṃ pivitvā vipassanaṃ ārabhitvā buddhasāsane arahattaṃ pattā nāma gaṇanapathaṃ vītivattā, sīhaḷadīpeyeva tesu tesu gāmesu āsanasālāyaṃ na taṃ āsanaṃ atthi, yattha yāguṃ pivitvā arahattappattabhikkhū natthīti.
And such bhikkhus who, having drunk rice-gruel and begun insight meditation, have attained Arahantship in the Buddha's dispensation are beyond counting. In the island of Sīhaḷa alone, in such and such villages, there is no seat in an eating hall where there has not been a bhikkhu who attained Arahantship after drinking rice-gruel.
Những vị Tỳ-khưu như vậy, sau khi uống cháo và bắt đầu thiền minh sát (vipassanā), đã đạt đến quả A-la-hán trong giáo pháp của Đức Phật thì không thể đếm xuể. Ngay cả tại đảo Sīhaḷa (Tích Lan), trong các sảnh đường dùng cơm ở các làng mạc khác nhau, không có chỗ nào mà không có Tỳ-khưu đạt quả A-la-hán sau khi uống cháo.
Yo panāyaṃ harati ca paccāharati cāti vutto, so gatapaccāgatikavattavasena veditabbo.
The one who is said to 'both carry it away and bring it back' should be understood in terms of the practice of going and returning.
Còn vị được nói là mang đi và mang về, thì nên hiểu theo ý nghĩa của giới hạnh đi và trở về (gatapaccāgatikavatta).
Attakāmā hi kulaputtā sāsane pabbajitvā dasapi vīsampi tiṃsampi cattālīsampi paññāsampi satampi ekato vasantā katikavattaṃ katvā viharanti, āvuso, tumhe na iṇaṭṭhā na bhayaṭṭā na jīvikāpakatā pabbajitā, dukkhā muccitukāmā panettha pabbajitā, tasmā gamane uppannakilesaṃ gamaneyeva niggaṇhatha, ṭhāne, nisajjāyaṃ, sayane uppannakilesaṃ sayaneyeva niggaṇhathāti.
For, sons of good family who are desirous of their own welfare, having gone forth in the dispensation, live together—ten, twenty, thirty, forty, fifty, or a hundred of them—after making a formal agreement: "Venerable sirs, you have not gone forth because of debt, nor because of fear, nor for the sake of a livelihood. You have gone forth here desiring to be freed from suffering. Therefore, suppress a defilement that arises while walking, right there while walking. Suppress a defilement that arises while standing, sitting, or lying down, right there while lying down."
Quả thật, những thiện gia nam (kulaputta) mong muốn lợi ích cho bản thân, xuất gia trong giáo pháp, sống chung với mười, hai mươi, ba mươi, bốn mươi, năm mươi, hoặc một trăm vị, đã lập ra một giới nguyện (katikavatta) rằng: "Này chư Hiền, quý vị xuất gia không phải vì nợ nần, không phải vì sợ hãi, không phải vì kế sinh nhai, mà là vì mong muốn thoát khỏi khổ đau. Do đó, hãy diệt trừ phiền não phát sinh khi đi lại ngay trong lúc đi, và diệt trừ phiền não phát sinh khi đứng, ngồi, nằm ngay trong lúc nằm."
Te evaṃ katikavattaṃ katvā bhikkhācāraṃ gacchantā aḍḍhausabhausabhaaḍḍhagāvutagāvutantaresu pāsāṇā honti.
Having made such a formal agreement, as they go on their alms-round, they are like stones at intervals of half an usabha, an usabha, half a gāvuta, or a gāvuta.
Những vị ấy, sau khi lập giới nguyện như vậy, đi khất thực, và có những tảng đá ở khoảng cách nửa dặm, một dặm, nửa gāvuta, hoặc một gāvuta.
Tāya saññāya kammaṭṭhānaṃ manasikarontāva gacchanti.
With that perception, they go along giving attention to their meditation subject.
Với sự nhận biết đó, các vị ấy đi trong khi tác ý thiền quán.
Sace kassaci gamane kileso uppajjati, tattheva naṃ niggaṇhāti.
If a defilement arises in someone while walking, he suppresses it right there.
Nếu phiền não phát sinh nơi ai đó trong lúc đi, vị ấy sẽ diệt trừ nó ngay tại đó.
Tathā asakkonto tiṭṭhati.
Unable to do so, he stands still.
Nếu không thể làm như vậy, vị ấy sẽ dừng lại.
Athassa pacchato āgacchantopi tiṭṭhati.
Then the one coming behind him also stands still.
Khi đó, vị Tỳ-khưu đi phía sau cũng dừng lại.
So ‘‘ayaṃ bhikkhu tuyhaṃ uppannavitakkaṃ jānāti, ananucchavikaṃ te eta’’nti attānaṃ paṭicodetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā tattheva ariyabhūmiṃ okkamati.
Thinking, "This bhikkhu knows the thought that has arisen in you; this is not proper for you," he admonishes himself, develops his insight, and right there descends to the noble plane.
Vị ấy tự trách mình rằng: "Vị Tỳ-khưu này biết được tư duy đã phát sinh trong ngươi, điều này không phù hợp với ngươi," rồi tăng trưởng thiền minh sát và đạt đến Thánh địa (ariyabhūmi) ngay tại đó.
Tathā asakkonto nisīdati.
Unable to do so, he sits down.
Nếu không thể làm như vậy, vị ấy sẽ ngồi xuống.
Athassa pacchato āgacchantopi nisīdatīti soyeva nayo.
Then the one coming behind him also sits down. The same method applies.
Khi đó, vị Tỳ-khưu đi phía sau cũng ngồi xuống, tương tự như vậy.
Ariyabhūmiṃ okkamituṃ asakkontopi taṃ kilesaṃ vikkhambhetvā kammaṭṭhānaṃ manasikarontova gacchati.
Even if he is unable to descend to the noble plane, he suppresses that defilement and continues to walk while giving attention to his meditation subject.
Ngay cả khi không thể đạt đến Thánh địa, vị ấy cũng sẽ tạm thời chế ngự phiền não đó và tiếp tục đi trong khi tác ý thiền quán.
Na kammaṭṭhānavippayuttena cittena pādaṃ uddharati.
He does not lift his foot with a mind disassociated from the meditation subject.
Vị ấy không nhấc chân lên với tâm không liên hệ đến thiền quán.
Uddharati ce, paṭinivattetvā purimapadesaṃ yeva eti āḷindakavāsī mahāphussadevatthero viya.
If he does lift it, he turns back and returns to the previous spot, like the Elder Mahāphussadeva, the resident of Āḷindaka.
Nếu nhấc lên, vị ấy sẽ lùi lại và trở về chỗ cũ, giống như Đại Trưởng lão Mahāphussadeva sống ở Āḷindaka.
So kira ekūnavīsativassāni gatapaccāgatikavattaṃ pūrento eva vihāsi.
It is said that for nineteen years he lived fulfilling the practice of going and returning.
Nghe nói, vị ấy đã sống trong việc hoàn thành giới hạnh đi và trở về (gatapaccāgatikavatta) suốt mười chín năm.
Manussāpi sudaṃ antarāmagge kasantā ca vapantā ca maddantā ca kammāni ca karontā theraṃ tathāgacchantaṃ disvā ‘‘ayaṃ thero punappunaṃ nivattitvā gacchati.
People ploughing, sowing, threshing, and doing other work along the road would see the elder walking in this way and would remark among themselves,
Người dân, khi đang cày cấy, gieo trồng, đập lúa và làm các công việc khác trên đường đi, thấy vị Trưởng lão đi đi lại lại như vậy, liền bàn tán:
Kiṃ nu kho maggamūḷho udāhu kiñci pamuṭṭho’’ti samullapanti.
"This elder repeatedly turns back and walks again. Is he lost, or has he forgotten something?"
"Vị Trưởng lão này cứ quay đi quay lại. Phải chăng ngài bị lạc đường, hay đã quên mất điều gì?"
So taṃ anādiyitvā kammaṭṭhānayuttacitteneva samaṇadhammaṃ karonto vīsativassabbhantare arahattaṃ pāpuṇi.
He, paying no attention to them, practiced the ascetic's duties with a mind yoked to his meditation subject and attained Arahantship within twenty years.
Vị ấy không để ý đến lời bàn tán đó, mà tiếp tục thực hành pháp Sa-môn (samaṇadhamma) với tâm chú tâm vào thiền quán, và đạt đến quả A-la-hán trong vòng hai mươi năm.
Arahattappattadivaseyevassa caṅkamanakoṭiyaṃ adhivatthā devatā aṅgulīhi dīpaṃ ujjāletvā aṭṭhāsi.
On the very day he attained Arahantship, the deity dwelling at the end of his walking path stood there, lighting a lamp with her fingers.
Ngay trong ngày đạt quả A-la-hán, một vị thiên nữ trú ngụ ở cuối đường kinh hành của vị ấy đã thắp sáng một ngọn đèn bằng ngón tay và đứng đó.
Cattāropi mahārājāno sakko ca devānamindo brahmā ca sahampati upaṭṭhānaṃ agamaṃsu.
The four Great Kings, Sakka the lord of the devas, and Brahmā Sahampati came to attend upon him.
Bốn vị Đại Thiên Vương, chư Thiên Đế Thích (Sakko devānamindo), và Phạm Thiên Sahampati đều đến hầu cận.
Tañca obhāsaṃ disvā vanavāsīmahātissatthero taṃ dutiyadivase pucchi ‘‘rattibhāge āyasmato santike obhāso ahosi, kiṃ so obhāso’’ti.
Seeing that radiance, the Elder Mahātissa, the forest-dweller, asked him on the second day, "During the night, there was a radiance near you, venerable sir. What was that radiance?"
Thấy ánh sáng đó, Đại Trưởng lão Vanavāsī Mahātissa đã hỏi vị ấy vào ngày hôm sau: "Vào ban đêm, có ánh sáng ở chỗ Tôn giả. Ánh sáng đó là gì?"
Thero vikkhepaṃ karonto ‘‘obhāso nāma dīpobhāsopi hoti maṇiobhāsopī’’ti evamādimāha.
The elder, trying to evade the question, said such things as, "A radiance can be the light of a lamp, or the light of a gem."
Vị Trưởng lão, để tránh sự phân tâm, nói rằng: "Ánh sáng có thể là ánh sáng đèn hoặc ánh sáng ngọc," và những điều tương tự.
Tato paṭicchādetha tumheti nibaddho āmāti paṭijānitvā ārocesi kālavallimaṇḍapavāsī mahānāgatthero viya ca.
Then, being pressed with, "You are concealing it," he admitted, "Yes," and explained, just like the Elder Mahānāga, the resident of the Kālavallimaṇḍapa.
Sau đó, khi bị thúc ép rằng "Ngài hãy che giấu đi," vị ấy đã thừa nhận "Ồ, đúng vậy" và kể lại, giống như Đại Trưởng lão Mahānāga sống ở Kāḷavallimaṇḍapa.
Sopi kira gatapaccāgatikavattaṃ pūrento paṭhamaṃ tāva bhagavato mahāpadhānaṃ pūjessāmīti satta vassāni ṭhānacaṅkamanameva adhiṭṭhāsi.
It is said that he, too, while fulfilling the practice of going and returning, first resolved to undertake only the postures of standing and walking for seven years, thinking, "I will pay homage to the great striving of the Blessed One."
Vị ấy cũng vậy, trong khi thực hành giới hạnh đi và trở về (gatapaccāgatikavatta), trước tiên đã kiên quyết chỉ đứng và đi kinh hành suốt bảy năm, với ý nghĩ: "Tôi sẽ cúng dường sự đại tinh tấn của Đức Thế Tôn."
Puna soḷasa vassāni gatapaccāgatikavattaṃ pūretvā arahattaṃ pāpuṇi.
Again, for sixteen years, he fulfilled the practice of going and returning and attained Arahantship.
Sau đó, vị ấy đã hoàn thành giới hạnh đi và trở về suốt mười sáu năm, và đạt đến quả A-la-hán.
So kammaṭṭhānayutteneva cittena pādaṃ uddharanto viyuttena uddhate paṭinivattanto gāmassa samīpaṃ gantvā ‘‘gāvī nu pabbajito nū’’ti āsaṅkanīyapadese ṭhatvā cīvaraṃ pārupitvā kacchakantarato udakena pattaṃ dhovitvā udakagaṇḍūsaṃ karoti.
Lifting his foot only with a mind yoked to the meditation subject, and turning back if he lifted it with a disassociated mind, he would go near the village, stand in a place where one might wonder, "Is it a cow or a monk?", put on his robe, wash his bowl with water from his water-pot, and take a mouthful of water.
Vị ấy, nhấc chân lên với tâm chú tâm vào thiền quán, và khi nhấc lên mà tâm không chú tâm, thì lùi lại, đến gần làng, dừng lại ở nơi có thể bị nghi ngờ là "đó là bò hay là Sa-môn?", đắp y, rửa bát bằng nước từ vòi nước và súc miệng.
Kiṃ kāraṇā?
For what reason?
Vì lý do gì?
Mā me bhikkhaṃ dātuṃ vandituṃ vā āgate manusse dīghāyukā hothāti vacanamattenāpi kammaṭṭhānavikkhepo ahosīti.
So that his meditation subject would not be disrupted even by the mere words, "May you be long-lived," spoken to the people who came to give alms or to pay homage.
Để thiền quán của tôi không bị gián đoạn dù chỉ bằng lời nói "Chúc quý vị sống lâu" khi người dân đến cúng dường thức ăn hoặc đảnh lễ.
Ajja, bhante, katimīti divasaṃ vā bhikkhugaṇanaṃ vā pañhe vā pucchito pana udakaṃ gilitvā ārocesi.
However, if he was asked about the date, such as "Venerable sir, what day is it today?", or about the number of bhikkhus, or other questions, he would answer after swallowing the water.
Tuy nhiên, khi được hỏi về ngày tháng (hôm nay là ngày mấy, thưa Tôn giả?), số lượng Tỳ-khưu, hoặc các câu hỏi khác, vị ấy sẽ nuốt nước bọt rồi trả lời.
Sace divasādipucchakā na honti, nikkhamanavelāya gāmadvāre niṭṭhubhitvāva yāti kalambatitthavihāre vassūpagatapaññāsabhikkhū viya.
If there were no people asking about the date and so on, he would spit the water out at the village gate upon leaving, just like the fifty bhikkhus who had entered the Rains-residence at the Kalambatittha monastery.
Nếu không có ai hỏi về ngày tháng, vị ấy sẽ nhổ nước bọt ở cổng làng khi rời đi, giống như năm mươi vị Tỳ-khưu an cư tại tu viện Kalambatittha.
Te kira āsāḷhīpuṇṇamāyaṃ katikavattaṃ akaṃsu ‘‘arahattaṃ appatvā aññamaññaṃ na ālapissāmā’’ti.
It is said that on the full moon day of Āsāḷhī, they made a formal agreement: "Until we attain Arahantship, we will not speak to one another."
Nghe nói, vào ngày trăng tròn Āsāḷhī (tháng 7), các vị ấy đã lập giới nguyện: "Chúng tôi sẽ không nói chuyện với nhau cho đến khi đạt quả A-la-hán."
Gāmañca piṇḍāya pavisantā udakagaṇḍūsaṃ katvā pavisiṃsu.
And when entering the village for alms, they entered after taking a mouthful of water.
Khi vào làng khất thực, các vị ấy súc miệng bằng nước rồi mới vào.
Divasādīsu pucchitesu vuttanayeneva paṭipajjiṃsu.
When asked about the date and so on, they acted in the manner already described.
Khi được hỏi về ngày tháng, các vị ấy cũng hành xử theo cách đã nói.
Tattha manussā niṭṭhubhanaṃ disvā jāniṃsu, ‘‘ajjeko āgato, ajja dve’’ti.
There, the people, seeing the spittle, knew, "Today one has come; today two," and so on.
Ở đó, người dân thấy dấu vết nhổ nước bọt, liền biết: "Hôm nay có một vị đến, hôm nay có hai vị."
Evañca cintesuṃ ‘‘kiṃ nu kho ete amhehiyeva saddhiṃ na sallapanti, udāhu aññamaññampi, yadi aññamaññaṃ na sallapanti, addhā vivādajātā bhavissanti, etha ne aññamaññaṃ khamāpessāmā’’ti sabbe vihāraṃ gantvā paññāsāya bhikkhusu dvepi bhikkhū ekokāse nāddasaṃsu.
And they thought thus: "Do they not speak only with us, or also not with each other? If they do not speak with each other, they must surely have had a dispute. Come, let us make them ask forgiveness of one another." So all of them went to the monastery, but among the fifty bhikkhus, they did not see even two bhikkhus in one place.
Và họ suy nghĩ: "Phải chăng các vị ấy không nói chuyện với chúng ta, hay cũng không nói chuyện với nhau? Nếu không nói chuyện với nhau, chắc chắn là có tranh cãi. Nào, chúng ta hãy đến và làm cho họ hòa giải với nhau." Thế là tất cả mọi người đến tu viện, nhưng không thấy hai vị Tỳ-khưu nào trong số năm mươi vị Tỳ-khưu ở cùng một chỗ.
Tato yo tesu cakkhumā puriso, so āha ‘‘na bho kalahakārakānaṃ okāso īdiso hoti, susammaṭṭhaṃ cetiyaṅgaṇaṃ bodhiyaṅgaṇaṃ, sunikkhittā sammajjaniyo, sūpaṭṭhapitaṃ pānīyaṃ paribhojanīya’’nti.
Then the wise man among them said, "Sirs, the place of those who have quarreled is not like this. The stupa-courtyard and the Bodhi-courtyard are well-swept, the brooms are well-placed, and the drinking and washing water are well-prepared."
Khi đó, một người có trí tuệ trong số họ nói: "Này các bạn, nơi ở của những người gây gổ không phải như thế này. Sân tháp và sân Bồ-đề được quét dọn sạch sẽ, chổi được đặt gọn gàng, nước uống và nước dùng được chuẩn bị chu đáo."
Te tatova nivattā, tepi bhikkhū antotemāseyeva arahattaṃ patvā mahāpavāraṇāya visuddhipavāraṇaṃ pavāresuṃ.
They turned back from there. And those bhikkhus, having attained Arahantship within the three months of the Rains, performed the Pavāraṇā of purity at the Great Pavāraṇā ceremony.
Người dân liền quay về từ đó. Còn các vị Tỳ-khưu kia, trong vòng ba tháng an cư, đã đạt quả A-la-hán và thực hiện lễ Pavāraṇā thanh tịnh vào ngày Đại Pavāraṇā.
Evaṃ kālavallimaṇḍapavāsī mahānāgatthero viya kalambatitthavihāre vassūpagatabhikkhū viya ca kammaṭṭhānayutteneva cittena pādaṃ uddharanto gāmasamīpaṃ patvā udakagaṇḍūsaṃ katvā vīthiyo sallakkhetvā yattha surāsoṇḍadhuttādayo kalahakārakā caṇḍahatthiassādayo vā natthi, taṃ vīthiṃ paṭipajjati.
Thus, like the Elder Mahānāga, the resident of Kālavallimaṇḍapa, and like the bhikkhus who had entered the Rains-residence at the Kalambatittha monastery, lifting his foot only with a mind yoked to the meditation subject, he reaches the vicinity of the village, takes a mouthful of water, observes the streets, and follows a street where there are no drunkards, rogues, quarrelsome people, or fierce elephants, horses, and the like.
Như vậy, giống như Đại Trưởng lão Mahānāga sống ở Kāḷavallimaṇḍapa và các vị Tỳ-khưu an cư tại tu viện Kalambatittha, vị ấy nhấc chân lên với tâm chú tâm vào thiền quán, đến gần làng, súc miệng, quan sát các con đường và đi vào con đường nào không có những kẻ say rượu, những kẻ lừa đảo, những kẻ gây gổ, hoặc những con voi, ngựa hung dữ.
Tattha ca piṇḍāya caramāno na turitaturito viya javena gacchati.
And there, while wandering for alms, he does not go with haste, as if in a great hurry.
Khi khất thực ở đó, vị ấy không đi vội vàng như thể đang chạy.
Na hi javena piṇḍapātiyadhutaṅgaṃ nāma kiñci atthi.
For there is no such ascetic practice of the alms-food-eater (piṇḍapātika-dhutaṅga) that involves speed.
Vì không có giới hạnh nào gọi là "đi nhanh khi khất thực" cả.
Visamabhūmibhāgappattaṃ pana udakasakaṭaṃ viya niccalo hutvā gacchati.
Moreover, he goes on, having become as steady as a water cart that has reached an uneven part of the ground.
Nhưng, giống như một chiếc xe nước đi trên đoạn đường gồ ghề, vị ấy đi một cách vững chãi.
Anugharaṃ paviṭṭho ca taṃ dātukāmaṃ vā adātukāmaṃ vā sallakkhetuṃ tadanurūpaṃ kālaṃ āgamento bhikkhaṃ gahetvā antogāme vā bahigāme vā vihārameva vā āgantvā yathāphāsuke patirūpe okāse nisīditvā kammaṭṭhānaṃ manasikaronto āhāre paṭikūlasaññaṃ upaṭṭhāpetvā akkhabbhañjanavaṇalepanaputtamaṃsūpamāvasena naṃ paccavekkhanto aṭṭhaṅgasamannāgataṃ āhāraṃ āhāreti, neva davāya na madāya na maṇḍanāya na vibhūsanāya.
And having entered from house to house, while waiting for a suitable time to observe whether they wish to give or not, and having received alms, he returns to a place within the village, outside the village, or to the monastery itself. Then, sitting in a suitable and comfortable place, he directs his mind to his meditation subject. Establishing the perception of loathsomeness in regard to the food, and reflecting on it with the similes of anointing an axle, dressing a wound, and the flesh of one's own son, he partakes of the food endowed with eight factors—not for amusement, not for intoxication, not for adornment, not for embellishment.
Khi vào từng nhà để khất thực, vị ấy chờ đợi một khoảng thời gian thích hợp để nhận biết ý muốn của người cúng dường, dù họ muốn cúng hay không muốn cúng. Sau khi nhận được vật thực, vị ấy trở về tu viện, dù ở trong làng hay ngoài làng, ngồi xuống một nơi thích hợp, thoải mái, chú tâm vào đề mục thiền (kammaṭṭhāna), thiết lập tưởng ghê tởm (paṭikūlasañña) đối với vật thực, quán xét nó bằng cách ví như dầu bôi trục xe, thuốc bôi vết thương, hay thịt con trai, rồi thọ dụng vật thực với tám chi phần, không phải để vui đùa, không phải để kiêu mạn, không phải để trang sức, không phải để làm đẹp.
Bhuttāvī ca udakakiccaṃ katvā muhuttaṃ bhattakilamathaṃ paṭippassambhetvā yathā purebhattaṃ, evaṃ pacchābhattaṃ.
And after eating, having performed his duties with water, he allows the fatigue from the meal to subside for a moment; then, just as before the meal, so it is after the meal.
Sau khi ăn xong, vị ấy làm các việc liên quan đến nước, nghỉ ngơi một lát để xua tan sự mệt mỏi do ăn uống, rồi như buổi sáng, buổi chiều cũng vậy.
Yathā purimayāmaṃ, evaṃ pacchimayāmañca kammaṭṭhānameva manasi karoti, ayaṃ vuccati harati ca paccāharati cāti.
Just as in the first watch of the night, so too in the last watch, he directs his mind only to the meditation subject. This is what is called "he carries forth and brings back."
Như canh đầu, canh cuối cũng vậy, vị ấy chỉ chú tâm vào đề mục thiền. Đây được gọi là đi và trở về.
Idaṃ pana haraṇapaccāharaṇasaṅkhātaṃ gatapaccāgatikavattaṃ pūrento yadi upanissayasampanno hoti.
Furthermore, while fulfilling this practice of going and returning, known as carrying forth and bringing back, if he is endowed with the necessary supporting conditions,
Nếu vị ấy hoàn thành hạnh "đi và trở về" này, tức là hạnh đi khất thực rồi trở về, và có đầy đủ các điều kiện hỗ trợ (upanissaya),
Paṭhamavaye eva arahattaṃ pāpuṇāti.
he attains arahantship in the first stage of life.
thì vị ấy sẽ chứng đắc A-la-hán quả ngay trong tuổi trẻ.
No ce paṭhamavaye pāpuṇāti, atha majjhimavaye.
If he does not attain it in the first stage of life, then in the middle stage of life.
Nếu không chứng đắc trong tuổi trẻ, thì trong tuổi trung niên.
No ce majjhimavaye pāpuṇāti, atha pacchimavaye.
If he does not attain it in the middle stage of life, then in the last stage of life.
Nếu không chứng đắc trong tuổi trung niên, thì trong tuổi già.
No ce pacchimavaye pāpuṇāti, atha maraṇasamaye.
If he does not attain it in the last stage of life, then at the time of death.
Nếu không chứng đắc trong tuổi già, thì vào lúc lâm chung.
No ce maraṇasamaye pāpuṇāti, atha devaputto hutvā.
If he does not attain it at the time of death, then after becoming a devaputta.
Nếu không chứng đắc vào lúc lâm chung, thì trở thành một vị thiên tử.
No ce devaputto hutvā pāpuṇāti, anuppanne buddhe nibbatto paccekabodhiṃ sacchikaroti.
If he does not attain it after becoming a devaputta, being reborn when a Buddha has not arisen, he realizes Paccekabodhi.
Nếu không chứng đắc khi trở thành thiên tử, thì khi không có Phật xuất hiện, vị ấy sẽ chứng đắc Bồ-đề Duyên giác (Paccekabodhi).
No ce paccekabodhiṃ sacchikaroti, atha buddhānaṃ sammukhībhāve khippābhiñño vā hoti seyyathāpi thero bāhiyo dārucīriyo, mahāpañño vā seyyathāpi thero sāriputto, mahiddhiko vā seyyathāpi thero mahāmoggallāno, dhutaṅgadharo vā seyyathāpi thero mahākassapo, dibbacakkhuko vā seyyathāpi thero anuruddho, vinayadharo vā seyyathāpi thero upāli, dhammakathiko vā seyyathāpi thero puṇṇo mantāṇiputto, āraññiko vā seyyathāpi thero revato, bahussuto vā seyyathāpi thero ānando, sikkhākāmo vā seyyathāpi thero rāhulo buddhaputtoti.
If he does not realize Paccekabodhi, then in the presence of Buddhas, he either becomes one of swift insight, like the Elder Bāhiya Dārucīriya; or one of great wisdom, like the Elder Sāriputta; or one of great psychic power, like the Elder Mahāmoggallāna; or an observer of the ascetic practices, like the Elder Mahākassapa; or one with the divine eye, like the Elder Anuruddha; or an expert in the Vinaya, like the Elder Upāli; or a preacher of the Dhamma, like the Elder Puṇṇa Mantāṇiputta; or a forest-dweller, like the Elder Revata; or one of great learning, like the Elder Ānanda; or one keen on the training, like the Elder Rāhula, the Buddha's son.
Nếu không chứng đắc Bồ-đề Duyên giác, thì khi Phật xuất hiện, vị ấy sẽ trở thành người nhanh chóng chứng ngộ (khippābhiñño) như Trưởng lão Bāhiya Dārucīriya, hoặc có đại trí tuệ như Trưởng lão Sāriputta, hoặc có đại thần thông như Trưởng lão Mahāmoggallāna, hoặc giữ gìn pháp hạnh đầu đà (dhutaṅga) như Trưởng lão Mahākassapa, hoặc có thiên nhãn như Trưởng lão Anuruddha, hoặc thông thạo Luật tạng như Trưởng lão Upāli, hoặc là bậc thuyết pháp (dhammakathiko) như Trưởng lão Puṇṇa Mantāṇiputta, hoặc là bậc sống trong rừng (āraññiko) như Trưởng lão Revata, hoặc là bậc đa văn (bahussuto) như Trưởng lão Ānanda, hoặc là người ham học hỏi (sikkhākāmo) như Trưởng lão Rāhula, con của Đức Phật.
Iti imasmiṃ catukke yvāyaṃ harati ca paccāharati ca, tassa gocarasampajaññaṃ sikhāpattaṃ hoti.
Thus, in this tetrad, for the one who carries forth and brings back, the clear comprehension of the domain reaches its culmination.
Như vậy, trong bốn loại này, vị nào đi và trở về, thì Gocarasampajañña của vị ấy đạt đến đỉnh cao.
Abhikkamādīsu pana asammuyhanaṃ asammohasampajaññaṃ.
However, not being deluded in activities such as going forward is clear comprehension of non-delusion.
Sự không lầm lẫn trong các hành động như đi tới, v.v., được gọi là Asammohasampajañña (chánh niệm không lầm lẫn).
Taṃ evaṃ veditabbaṃ – idha bhikkhu abhikkamanto vā paṭikkamanto vā yathā andhaputhujjanā abhikkamādīsu ‘‘attā abhikkamati, attanā abhikkamo nibbattito’’ti vā ‘‘ahaṃ abhikkamāmi, mayā abhikkamo nibbattito’’ti vā sammuyhanti.
It should be understood in this way: Herein, a bhikkhu, when going forward or returning, does not become deluded as unenlightened ordinary people do in activities like going forward, thinking "a self goes forward, the act of going forward is produced by a self," or "I go forward, the act of going forward is produced by me."
Điều đó cần được hiểu như sau: Ở đây, một Tỳ-kheo khi đi tới hay đi lui, không lầm lẫn như những phàm nhân mù quáng thường lầm lẫn trong các hành động đi tới, v.v., rằng “tự ngã đang đi tới, sự đi tới được thực hiện bởi tự ngã” hoặc “tôi đang đi tới, sự đi tới được thực hiện bởi tôi”.
Tathā asammuyhanto ‘‘abhikkamāmī’’ti citte uppajjamāne teneva cittena saddhiṃ cittasamuṭṭhānā vāyodhātu viññattiṃ janayamānā uppajjati, iti cittakiriyavāyodhātuvipphāravasena ayaṃ kāyasammato aṭṭhisaṅghāto abhikkamati, tassevaṃ abhikkamato ekekapāduddharaṇe pathavīdhātu āpodhātūti dve dhātuyo omattā honti mandā, itarā dve adhimattā honti balavatiyo, tathā atiharaṇavītiharaṇesu.
Not being deluded in this way, when the thought "I will go forward" arises, along with that very thought, the mind-born air element arises, producing the physical intimation. Thus, it is by the force of this process of mind-activity and the diffusion of the air element that this collection of bones, referred to as the body, goes forward. As it goes forward in this way, in each lifting of the foot, two elements—the earth element and the water element—are diminished and weak, while the other two are predominant and strong. The same applies to the actions of moving forward and moving aside.
Tương tự, khi không lầm lẫn, khi ý nghĩ “tôi đang đi tới” phát sinh, thì cùng với ý nghĩ đó, yếu tố gió (vāyodhātu) phát sinh từ ý nghĩ đó, tạo ra hành vi biểu hiện (viññatti); như vậy, cái khối xương được gọi là thân này đang đi tới theo sự hoạt động của ý nghĩ và sự lan tỏa của yếu tố gió. Khi nó đi tới như vậy, mỗi khi nhấc chân lên, hai yếu tố đất (paṭhavīdhātu) và nước (āpodhātu) trở nên yếu và nhẹ, còn hai yếu tố kia (lửa và gió) trở nên mạnh và nặng. Tương tự đối với việc đưa chân tới và lùi chân về.
Vossajjane tejovāyodhātuyo omattā honti mandā, itarā dve adhimattā honti balavatiyo.
In releasing the foot, the fire and air elements are diminished and weak, while the other two are predominant and strong.
Khi buông chân xuống, yếu tố lửa (tejodhātu) và gió (vāyodhātu) trở nên yếu và nhẹ, còn hai yếu tố kia (đất và nước) trở nên mạnh và nặng.
Tathā sannikkhepanasannirumbhanesu.
The same applies to the actions of placing down and pressing down.
Tương tự đối với việc đặt chân xuống và đè nén.
Tattha uddharaṇe pavattā rūpārūpadhammā atiharaṇaṃ na pāpuṇanti.
Therein, the material and immaterial phenomena that arose during the lifting do not reach the moving forward.
Trong đó, các pháp sắc và vô sắc phát sinh khi nhấc chân lên không tồn tại cho đến khi đưa chân tới.
Tathā atiharaṇe pavattā vītiharaṇaṃ, vītiharaṇe pavattā vossajjanaṃ, vossajjane pavattā sannikkhepanaṃ, sannikkhepane pavattā sannirumbhanaṃ na pāpuṇanti.
Similarly, those that arose during the moving forward do not reach the moving aside; those that arose during the moving aside do not reach the releasing; those that arose during the releasing do not reach the placing down; and those that arose during the placing down do not reach the pressing down.
Tương tự, các pháp phát sinh khi đưa chân tới không tồn tại cho đến khi lùi chân về; các pháp phát sinh khi lùi chân về không tồn tại cho đến khi buông chân xuống; các pháp phát sinh khi buông chân xuống không tồn tại cho đến khi đặt chân xuống; các pháp phát sinh khi đặt chân xuống không tồn tại cho đến khi đè nén.
Tattha tattheva pabbaṃ pabbaṃ sandhi sandhi odhi odhi hutvā tattakapāle pakkhittatilāni viya paṭapaṭāyantā bhijjanti.
There, at each and every point—joint by joint, connection by connection, boundary by boundary—they break up, crackling like sesame seeds thrown on a hot pan.
Tại mỗi thời điểm đó, từng khớp, từng mối nối, từng khoảng cách, chúng tan rã như những hạt mè rang trong chảo nóng, nổ lách tách.
Tattha ko eko abhikkamati?
In that process, what single being goes forward?
Vậy thì ai là người duy nhất đang đi tới?
Kassa vā ekassa abhikkamanaṃ?
Or of what single being is there a going forward?
Hay sự đi tới là của một người duy nhất nào?
Paramatthato hi dhātūnaṃyeva gamanaṃ, dhātūnaṃ ṭhānaṃ, dhātūnaṃ nisajjanaṃ, dhātūnaṃ sayanaṃ, tasmiṃ tasmiñhi koṭṭhāse saddhiṃ rūpena –
In the ultimate sense, it is merely the going of the elements, the standing of the elements, the sitting of the elements, the lying down of the elements. For in each and every part, along with the material form—
Thật ra, theo nghĩa tối hậu, chỉ có sự đi, sự đứng, sự ngồi, sự nằm của các yếu tố (dhātu) mà thôi, và trong mỗi phần đó, cùng với sắc pháp –
Ālokite vilokiteti ettha pana ālokitaṃ nāma purato pekkhanaṃ.
Now, in the phrase "in looking ahead and looking aside," looking ahead (ālokita) means looking straight forward.
Trong cụm từ ālokite vilokite (khi nhìn thẳng, khi nhìn quanh) này, ālokita có nghĩa là nhìn thẳng về phía trước.
Vilokitaṃ nāma anudisāpekkhanaṃ.
Looking aside (vilokita) means looking in a diagonal direction.
Vilokita có nghĩa là nhìn về các hướng phụ.
Aññānipi heṭṭhā upari pacchato pekkhanavasena olokitaullokitāpalokitāni nāma honti, tāni idha na gahitāni.
There are also others, named looking down (olokita), looking up (ullokita), and looking back (apalokita), by way of looking down, up, and behind, but they are not included here.
Các cách nhìn khác như nhìn xuống (olokita), nhìn lên (ullokita), nhìn ra sau (apalokita) cũng có, nhưng ở đây chúng không được đề cập.
Sāruppavasena pana imāneva dve gahitāni, iminā vā mukhena sabbānipi tāni gahitānevāti.
However, on the basis of suitability, just these two are included; or, through this approach, all of them are indeed included.
Tuy nhiên, chỉ hai cách nhìn này được đề cập theo nghĩa thích hợp, hoặc qua hai cách này, tất cả các cách nhìn khác cũng được bao hàm.
Tattha ‘‘ālokessāmī’’ti citte uppanne cittavaseneva anoloketvā atthapariggahaṇaṃ sātthakasampajaññaṃ.
Therein, when the thought "I will look ahead" arises, not looking merely by the force of that thought, but grasping the purpose, is clear comprehension of purposefulness.
Trong đó, khi ý nghĩ “tôi sẽ nhìn thẳng” phát sinh, việc nắm bắt ý nghĩa mà không nhìn thẳng theo ý nghĩ đó được gọi là Sātthakasampajañña (chánh niệm về mục đích).
Taṃ āyasmantaṃ nandaṃ kāyasakkhiṃ katvā veditabbaṃ.
This should be understood by taking the Venerable Nanda as a living witness.
Điều này cần được hiểu bằng cách lấy Tôn giả Nanda làm nhân chứng.
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘sace, bhikkhave, nandassa puratthimā disā āloketabbā hoti, sabbaṃ cetasā samannāharitvā nando puratthimaṃ disaṃ āloketi, evaṃ me puratthimaṃ disaṃ ālokayato na abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyunti iti so tattha sampajāno hoti, sace, bhikkhave, nandassa pacchimā disā, uttarā disā, dakkhiṇā disā, uddhaṃ, adho, anudisā āloketabbā hoti, sabbaṃ cetaso samannāharitvā nando anudisaṃ āloketi.
For this was said by the Blessed One: "Bhikkhus, if Nanda has to look at the eastern direction, Nanda looks at the eastern direction after having fully attended to it with his whole mind, thinking: 'As I am looking at the eastern direction, may covetousness and displeasure, evil, unwholesome states, not flow in.' Thus he is clearly comprehending in that. Bhikkhus, if Nanda has to look at the western direction, the northern direction, the southern direction, upwards, downwards, or a diagonal direction, Nanda looks at the diagonal direction after having fully attended to it with his whole mind, thinking:
Đức Thế Tôn đã dạy rằng: “Này các Tỳ-kheo, nếu Nanda muốn nhìn về hướng đông, Nanda tập trung toàn bộ tâm ý và nhìn về hướng đông. Khi ta nhìn về hướng đông như vậy, các pháp bất thiện, ác độc như tham lam và bất mãn sẽ không xâm nhập ta. Như vậy, Nanda có chánh niệm ở đó. Này các Tỳ-kheo, nếu Nanda muốn nhìn về hướng tây, hướng bắc, hướng nam, hướng trên, hướng dưới, các hướng phụ, Nanda tập trung toàn bộ tâm ý và nhìn về các hướng phụ.
Evaṃ me anudisaṃ ālokayato…pe… sampajāno hotī’’ti (a. ni. 8.9).
'As I am looking at a diagonal direction... and so on... he is clearly comprehending.'"
Khi ta nhìn về các hướng phụ như vậy... (tức là không có tham lam và bất mãn)... thì Nanda có chánh niệm.”
Apica idhāpi pubbe vuttacetiyadassanādivaseneva sātthakatā ca sappāyatā ca veditabbā.
Moreover, here too, purposefulness and suitability should be understood in the same way as with the viewing of a cetiya mentioned before.
Hơn nữa, ở đây cũng vậy, sự hữu ích (sātthakatā) và sự thích hợp (sappāyatā) cần được hiểu theo cách đã nói trước đây về việc chiêm ngưỡng bảo tháp, v.v.
Kammaṭṭhānassa pana avijahanameva gocarasampajaññaṃ.
However, not abandoning the meditation subject is clear comprehension of the domain.
Việc không từ bỏ đề mục thiền (kammaṭṭhāna) chính là Gocarasampajañña.
Tasmā khandhadhātuāyatanakammaṭṭhānikehi attano kammaṭṭhānavaseneva, kasiṇādikammaṭṭhānikehi vā pana kammaṭṭhānasīseneva ālokanavilokanaṃ kātabbaṃ.
Therefore, by those whose meditation subject is the aggregates, elements, and sense bases, the looking ahead and looking aside should be done in accordance with their own meditation subject. Or else, by those whose meditation subject is a kasina and so on, it should be done with the meditation subject as the main focus.
Do đó, những người thực hành thiền về uẩn (khandha), giới (dhātu), xứ (āyatana) nên nhìn thẳng và nhìn quanh theo đề mục thiền của mình; còn những người thực hành thiền về kasiṇa, v.v., thì nên nhìn thẳng và nhìn quanh theo nguyên tắc đề mục thiền.
Abbhantare attā nāma āloketā vā viloketā vā natthi, ālokessāmīti pana citte uppajjamāne teneva cittena saddhiṃ cittasamuṭṭhānā vāyodhātu viññattiṃ janayamānā uppajjati.
Internally, there is no self who is a looker-ahead or a looker-aside. But when the thought "I will look" arises, along with that very thought, the mind-born air element arises, producing the physical intimation.
Bên trong không có một “tự ngã” nào là người nhìn thẳng hay nhìn quanh. Tuy nhiên, khi ý nghĩ “tôi sẽ nhìn thẳng” phát sinh, thì cùng với ý nghĩ đó, yếu tố gió (vāyodhātu) phát sinh từ ý nghĩ đó, tạo ra hành vi biểu hiện.
Iti cittakiriyavāyodhātuvipphāravaseneva heṭṭhimaṃ akkhidalaṃ adho sīdati, uparimaṃ uddhaṃ laṅgheti, koci yantakena vivaranto nāma natthi, tato cakkhuviññāṇaṃ dassanakiccaṃ sādhentaṃ uppajjatīti.
Thus, it is solely by the power of the diffusion of the mind-made air element that the lower eyelid sinks down and the upper one lifts up; there is no one who opens it with a mechanism. Then, eye-consciousness arises, accomplishing the function of seeing.
Như vậy, chính nhờ sự hoạt động của ý nghĩ và sự lan tỏa của yếu tố gió mà mi mắt dưới hạ xuống, mi mắt trên nhấc lên; không có ai dùng máy móc để mở mắt cả. Từ đó, nhãn thức (cakkhuviññāṇa) phát sinh, hoàn thành chức năng nhìn thấy.
Evaṃ sampajānanaṃ panettha asammohasampajaññaṃ nāma.
Such clear comprehension in this matter is called clear comprehension of non-delusion.
Sự hiểu biết như vậy ở đây được gọi là Asammohasampajañña.
Tattha bhavaṅgaṃ upapattibhavassa aṅgakiccaṃ sādhayamānaṃ pavattati, taṃ āvaṭṭetvā kiriyamanodhātu āvajjanakiccaṃ sādhayamānā, tannirodhā cakkhuviññāṇaṃ dassanakiccaṃ sādhayamānaṃ, tannirodhā vipākamanodhātu sampaṭicchanakiccaṃ sādhayamānā, tannirodhā vipākamanoviññāṇadhātu santīraṇakiccaṃ sādhayamānā, tannirodhā kiriyamanoviññāṇadhātu voṭṭhabbapanakiccaṃ sādhayamānā, tannirodhā sattakkhattuṃ javanaṃ javati.
Therein, the bhavaṅga proceeds, accomplishing the function of being a factor of the existence of rebirth. Having turned that aside, the functional mind-element, accomplishing the function of adverting, arises. Upon its cessation, eye-consciousness, accomplishing the function of seeing, arises. Upon its cessation, the resultant mind-element, accomplishing the function of receiving, arises. Upon its cessation, the resultant mind-consciousness-element, accomplishing the function of investigating, arises. Upon its cessation, the functional mind-consciousness-element, accomplishing the function of determining, arises. Upon its cessation, the javana runs for seven moments.
Trong đó, bhavaṅga vận hành làm tròn phận sự là yếu tố của hữu thể tái sinh (upapattibhava). Sau khi bhavaṅga dao động, kiriyamanodhātu (ý môn hướng tâm) làm tròn phận sự hướng tâm (āvajjana). Sau khi ý môn hướng tâm ấy diệt, cakkhuviññāṇa (nhãn thức) làm tròn phận sự thấy (dassana). Sau khi nhãn thức ấy diệt, vipākamanodhātu (ý giới dị thục) làm tròn phận sự tiếp thọ (sampaṭicchana). Sau khi ý giới dị thục ấy diệt, vipākamanoviññāṇadhātu (ý thức giới dị thục) làm tròn phận sự quan sát (santīraṇa). Sau khi ý thức giới dị thục ấy diệt, kiriyamanoviññāṇadhātu (ý thức giới tác ý) làm tròn phận sự phân đoán (voṭṭhabbana). Sau khi ý thức giới tác ý ấy diệt, javana (tốc hành) khởi lên bảy lần.
Tattha paṭhamajavanepi ‘‘ayaṃ itthī, ayaṃ puriso’’ti rajjanadussanamuyhanavasena ālokitavilokitaṃ na hoti.
Therein, even at the first javana, looking and glancing does not occur with lust, aversion, or delusion, thinking, “This is a woman, this is a man.”
Trong đó, ngay cả trong tốc hành đầu tiên, sự nhìn ngó (ālokitavilokitaṃ) không xảy ra với sự tham đắm, sân hận, si mê theo kiểu “đây là phụ nữ, đây là đàn ông”.
Dutiyajavanepi…pe… sattamajavanepi.
At the second javana... and so on... at the seventh javana.
Cũng vậy, trong tốc hành thứ hai... cho đến tốc hành thứ bảy.
Etesu pana yuddhamaṇḍale yodhesu viya heṭṭhupariyavasena bhijjitvā patitesu ‘‘ayaṃ itthī, ayaṃ puriso’’ti rajjanādivasena ālokitavilokitaṃ hoti.
But when these have broken up and arisen sequentially, like warriors on a battlefield, then looking and glancing occurs with lust and so on, thinking, “This is a woman, this is a man.”
Tuy nhiên, khi những tốc hành này đã bị phá vỡ và suy tàn theo cách trên và dưới như những chiến binh trên chiến trường, thì sự nhìn ngó (ālokitavilokitaṃ) xảy ra với sự tham đắm, v.v., theo kiểu “đây là phụ nữ, đây là đàn ông”.
Evaṃ tāvettha mūlapariññāvasena asammohasampajaññaṃ veditabbaṃ.
Thus, in this matter, asammoha-sampajañña should be understood first by way of comprehending the root.
Như vậy, ở đây, sự hiểu biết rõ ràng không lầm lẫn (asammohasampajaññaṃ) cần được biết theo phương diện hiểu biết căn bản (mūlapariññāvasena).
Cakkhudvāre pana rūpe āpāthagate bhavaṅgacalanato uddhaṃ sakakiccaṃ nipphādanavasena āvajjanādīsu uppajjitvā niruddhesu avasāne javanaṃ uppajjati.
When a form has come into the focus of the eye-door, above the vibrating of the bhavaṅga, after adverting and so on have arisen and ceased by way of accomplishing their respective functions, at the end, the javana arises.
Khi sắc trần đi vào tầm mắt ở nhãn môn, sau sự dao động của bhavaṅga, các tâm āvajjana (hướng tâm), v.v., khởi lên và diệt đi, làm tròn phận sự riêng của chúng. Cuối cùng, javana (tốc hành) khởi lên.
Taṃ pubbe uppannānaṃ āvajjanādīnaṃ gehabhūte cakkhudvāre āgantukapuriso viya hoti.
It is like a visiting person in the eye-door, which is the house of the previously arisen adverting and so on.
Tốc hành ấy giống như một người khách đến nhãn môn, nơi mà các tâm āvajjana, v.v., đã khởi lên trước đó, giống như một ngôi nhà.
Tassa yathā paragehe kiñci yācituṃ paviṭṭhassa āgantukapurisassa gehasāmikesu tuṇhīmāsinesu āṇākaraṇaṃ na yuttaṃ.
Just as it is not proper for a visiting person who has entered another’s house to ask for something to give orders when the homeowners are sitting in silence,
Cũng như đối với một người khách vào nhà người khác để xin điều gì đó, nếu chủ nhà im lặng, thì việc ra lệnh của người khách ấy là không hợp lý.
Evaṃ āvajjanādīnaṃ gehabhūte cakkhudvāre āvajjanādīsupi arajjantesu adussantesu amuyhantesu ca rajjanadussanamuyhanaṃ ayuttanti evaṃ āgantukabhāvavasena asammohasampajaññaṃ veditabbaṃ.
so too, in the eye-door, which is the house of adverting and so on, when adverting and so on are without lust, without aversion, and without delusion, it is improper to have lust, aversion, and delusion. Thus, asammoha-sampajañña should be understood by way of its being like a visitor.
Cũng vậy, ở nhãn môn, nơi là ngôi nhà của āvajjana, v.v., khi āvajjana, v.v., không tham đắm, không sân hận, không si mê, thì sự tham đắm, sân hận, si mê là không hợp lý. Như vậy, sự hiểu biết rõ ràng không lầm lẫn (asammohasampajaññaṃ) cần được biết theo phương diện là kẻ khách (āgantukabhāvavasena).
Yāni pana tāni cakkhudvāre voṭṭhabbapanapariyosānāni cittāni uppajjanti, tāni saddhiṃ sampayuttadhammehi tattha tattheva bhijjanti, aññamaññaṃ na passantīti ittarāni tāvakālikāni honti.
Furthermore, those states of consciousness that arise in the eye-door, ending with determining, break up right then and there, together with their associated states; they do not see one another. Thus they are minor and momentary.
Những tâm khởi lên ở nhãn môn, kết thúc bằng voṭṭhabbana (phân đoán), cùng với các pháp tương ưng của chúng, đều bị diệt ngay tại đó, không thấy lẫn nhau. Do đó, chúng là những tâm tạm thời, tồn tại trong chốc lát.
Tattha yathā ekasmiṃ ghare sabbesu mānusakesu matesu avasesassa ekassa taṅkhaṇeññeva maraṇadhammassa na yuttā naccagītādīsu abhirati nāma, evameva ekadvāre sasampayuttesu āvajjanādīsu tattha tattheva matesu avasesassa taṅkhaṇeññeva maraṇadhammassa javanassāpi rajjanadussanamuyhanavasena abhirati nāma na yuttāti evaṃ tāvakālikabhāvavasena asammohasampajaññaṃ veditabbaṃ.
Just as, when all the people in a house have died, it is not proper for the one remaining, who is himself subject to death at that very moment, to take delight in dancing, singing, and so on; so too, in a single sense-door, when adverting and the rest, along with their associated states, have died right then and there, it is not proper for the remaining javana, which is itself subject to death at that very moment, to take delight with lust, aversion, and delusion. Thus, asammoha-sampajañña should be understood by way of its being momentary.
Trong đó, cũng như trong một ngôi nhà, khi tất cả mọi người đã chết, thì việc một người còn lại, mà bản chất là phải chết ngay trong khoảnh khắc đó, say mê nhảy múa ca hát, v.v., là không hợp lý. Cũng vậy, ở một môn, khi các tâm āvajjana, v.v., cùng với các pháp tương ưng của chúng, đã diệt ngay tại đó, thì việc javana (tốc hành), mà bản chất là phải diệt ngay trong khoảnh khắc đó, say mê tham đắm, sân hận, si mê là không hợp lý. Như vậy, sự hiểu biết rõ ràng không lầm lẫn (asammohasampajaññaṃ) cần được biết theo phương diện là tạm thời (tāvakālikabhāvavasena).
Apica khandhāyatanadhātupaccayapaccavekkhaṇavasenapetaṃ veditabbaṃ.
Furthermore, it should also be understood by way of reviewing the aggregates, sense bases, elements, and conditions.
Hơn nữa, điều này cũng cần được biết theo phương diện quán xét các uẩn (khandha), xứ (āyatana), giới (dhātu) và duyên (paccaya).
Ettha hi cakkhu ceva rūpañca rūpakkhandho, dassanaṃ viññāṇakkhandho, taṃsampayuttā vedanā vedanākkhandho, saññā saññākkhandho, phassādikā saṅkhārakkhandho.
Herein, the eye and form are the form aggregate; seeing is the consciousness aggregate; the feeling associated with it is the feeling aggregate; perception is the perception aggregate; contact and the rest are the formations aggregate.
Ở đây, mắt và sắc là sắc uẩn (rūpakkhandho); sự thấy là thức uẩn (viññāṇakkhandho); thọ tương ưng với nó là thọ uẩn (vedanākkhandho); tưởng là tưởng uẩn (saññākkhandho); các pháp như xúc là hành uẩn (saṅkhārakkhandho).
Evametesaṃ pañcannaṃ khandhānaṃ samavāye ālokanavilokanaṃ paññāyati.
Thus, when these five aggregates converge, looking and glancing is discerned.
Như vậy, khi năm uẩn này kết hợp lại, sự nhìn thẳng và nhìn nghiêng (ālokanavilokanaṃ) được nhận biết.
Tattha ko eko āloketi, ko viloketi?
Therein, what single thing looks? What single thing glances?
Trong đó, ai là người nhìn thẳng, ai là người nhìn nghiêng?
Tathā cakkhu cakkhāyatanaṃ, rūpaṃ rūpāyatanaṃ, dassanaṃ manāyatanaṃ, vedanādayo sampayuttadhammā dhammāyatanaṃ.
Similarly, the eye is the eye-base, form is the form-base, seeing is the mind-base, and the associated states of feeling and so on are the dhamma-base.
Cũng vậy, mắt là nhãn xứ (cakkhāyatanaṃ); sắc là sắc xứ (rūpāyatanaṃ); sự thấy là ý xứ (manāyatanaṃ); các pháp tương ưng như thọ là pháp xứ (dhammāyatanaṃ).
Evametesaṃ catunnaṃ āyatanānaṃ samavāye ālokanavilokanaṃ paññāyati.
Thus, when these four sense bases converge, looking and glancing is discerned.
Như vậy, khi bốn xứ này kết hợp lại, sự nhìn thẳng và nhìn nghiêng (ālokanavilokanaṃ) được nhận biết.
Tattha ko eko āloketi, ko viloketi?
Therein, what single thing looks? What single thing glances?
Trong đó, ai là người nhìn thẳng, ai là người nhìn nghiêng?
Tathā cakkhu cakkhudhātu, rūpaṃ rūpadhātu, dassanaṃ cakkhuviññāṇadhātu, taṃsampayuttā vedanādayo dhammadhātu.
Similarly, the eye is the eye-element, form is the form-element, seeing is the eye-consciousness-element, and the associated states of feeling and so on are the dhamma-element.
Cũng vậy, mắt là nhãn giới (cakkhudhātu); sắc là sắc giới (rūpadhātu); sự thấy là nhãn thức giới (cakkhuviññāṇadhātu); các pháp tương ưng như thọ là pháp giới (dhammadhātu).
Evametāsaṃ catunnaṃ dhātūnaṃ samavāye ālokanavilokanaṃ paññāyati.
Thus, when these four elements converge, looking and glancing is discerned.
Như vậy, khi bốn giới này kết hợp lại, sự nhìn thẳng và nhìn nghiêng (ālokanavilokanaṃ) được nhận biết.
Tattha ko eko āloketi, ko viloketi?
Therein, what single thing looks? What single thing glances?
Trong đó, ai là người nhìn thẳng, ai là người nhìn nghiêng?
Tathā cakkhu nissayapaccayo, rūpaṃ ārammaṇapaccayo, āvajjanaṃ anantarasamanantarūpanissayanatthivigatapaccayo, āloko upanissayapaccayo vedanādayo sahajātapaccayo.
Similarly, the eye is the support condition; form is the object condition; adverting is the proximity, contiguity, decisive support, absence, and disappearance conditions; light is the strong dependence condition; and feeling and so on are the conascence condition.
Cũng vậy, mắt là duyên nương tựa (nissayapaccayo); sắc là duyên đối tượng (ārammaṇapaccayo); āvajjana (hướng tâm) là duyên vô gián (anantarapaccayo), duyên đẳng vô gián (samanantarapaccayo), duyên vô gián y chỉ (anantarūpanissayapaccayo), duyên bất hữu (natthipaccayo), duyên ly khứ (vigatapaccayo); ánh sáng là duyên cận y (upanissayapaccayo); các pháp như thọ là duyên câu sinh (sahajātapaccayo).
Evametesaṃ paccayānaṃ samavāye ālokanavilokanaṃ paññāyati.
Thus, when these conditions converge, looking and glancing is discerned.
Như vậy, khi các duyên này kết hợp lại, sự nhìn thẳng và nhìn nghiêng (ālokanavilokanaṃ) được nhận biết.
Tattha ko eko āloketi, ko viloketīti?
Therein, what single thing looks? What single thing glances?
Trong đó, ai là người nhìn thẳng, ai là người nhìn nghiêng?
Evamettha khandhāyatanadhātupaccayapaccavekkhaṇavasenapi asammohasampajaññaṃ veditabbaṃ.
Thus, in this matter, asammoha-sampajañña should also be understood by way of reviewing the aggregates, sense bases, elements, and conditions.
Như vậy, ở đây, sự hiểu biết rõ ràng không lầm lẫn (asammohasampajaññaṃ) cũng cần được biết theo phương diện quán xét các uẩn, xứ, giới và duyên.
Samiñjite pasāriteti pabbānaṃ samiñjanapasāraṇe.
In flexing and extending means in the flexing and extending of the joints.
Samiñjite pasārite (khi co lại, khi duỗi ra) là sự co duỗi của các chi.
Tattha cittavaseneva samiñjanapasāraṇaṃ akatvā hatthapādānaṃ samiñjanapasāraṇapaccayā atthānatthaṃ pariggahetvā atthapariggahaṇaṃ sātthakasampajaññaṃ.
Therein, not flexing and extending merely by the power of the mind, but grasping the benefit and harm resulting from the flexing and extending of the hands and feet—this grasping of the benefit is the clear comprehension of purpose.
Trong đó, không thực hiện sự co duỗi tay chân chỉ theo ý muốn của tâm, mà phải xem xét lợi ích và bất lợi của sự co duỗi tay chân, rồi thực hiện sự co duỗi có lợi ích, đó là Sātthakasampajañña (chánh niệm về lợi ích).
Tattha hatthapāde aticiraṃ samiñjetvā pasāretvā eva vā ṭhitassa khaṇe khaṇe vedanā uppajjanti, cittaṃ ekaggaṃ na labhati, kammaṭṭhānaṃ paripatati, visesaṃ nādhigacchati.
Therein, for one who remains with hands and feet either flexed or extended for too long, feelings arise moment after moment, the mind does not attain one-pointedness, the meditation subject deteriorates, and one does not attain any special state.
Trong đó, nếu một người giữ tay chân co hoặc duỗi quá lâu, thì cảm thọ sẽ liên tục khởi lên, tâm không thể định tĩnh, đề mục thiền bị suy yếu, và không đạt được sự tiến bộ đặc biệt.
Kāle samiñjentassa kāle pasārentassa pana tā vedanā na uppajjanti, cittaṃ ekaggaṃ hoti, kammaṭṭhānaṃ phātiṃ gacchati, visesamadhigacchatīti evaṃ atthānatthapariggahaṇaṃ veditabbaṃ.
But for one who flexes at the proper time and extends at the proper time, those feelings do not arise, the mind becomes one-pointed, the meditation subject flourishes, and one attains a special state. Thus, the grasping of benefit and harm should be understood.
Tuy nhiên, nếu một người co duỗi đúng lúc, thì những cảm thọ ấy sẽ không khởi lên, tâm sẽ định tĩnh, đề mục thiền sẽ phát triển, và đạt được sự tiến bộ đặc biệt. Như vậy, sự xem xét lợi ích và bất lợi cần được biết.
Atthe pana satipi sappāyāsappāyaṃ pariggaṇhitvā sappāyapariggahaṇaṃ sappāyasampajaññaṃ.
Even when there is a purpose, grasping what is suitable after considering the suitable and unsuitable—this grasping of the suitable is the clear comprehension of suitability.
Ngay cả khi có lợi ích, việc xem xét sự thích hợp và không thích hợp, rồi thực hiện điều thích hợp, đó là Sappāyasampajañña (chánh niệm về sự thích hợp).
Tatrāyaṃ nayo – mahācetiyaṅgaṇe kira daharabhikkhū sajjhāyaṃ gaṇhanti.
Herein, this is the method: It is said that young monks were reciting in the courtyard of the Great Stupa.
Đây là một ví dụ: Tại sân Đại Tháp (Mahācetiyaṅgaṇa), các tỳ khưu trẻ đang tụng kinh.
Tesaṃ piṭṭhipasse daharabhikkhuniyo dhammaṃ suṇanti.
Behind them, young nuns were listening to the Dhamma.
Phía sau họ, các tỳ khưu ni trẻ đang nghe pháp.
Tatreko daharo hatthaṃ pasārento kāyasaṃsaggaṃ patvā teneva kāraṇena gihī jāto.
There, one young monk, while extending his hand, came into physical contact, and for that very reason, he became a layman.
Trong số đó, một tỳ khưu trẻ duỗi tay ra, chạm vào thân thể của một tỳ khưu ni, và vì lý do đó mà hoàn tục.
Aparopi bhikkhu pādaṃ pasārento aggimhi pasāresi, aṭṭhiṃ āhacca pādo jhāyi.
Another monk, extending his foot, extended it into a fire; the foot was burned, hitting the bone.
Một tỳ khưu khác duỗi chân ra, chạm vào lửa, xương bị cháy.
Aparo vammike pasāresi, so āsīvisena daṭṭho.
Another extended it onto an anthill; he was bitten by a venomous snake.
Một người khác duỗi chân vào tổ mối, và bị rắn độc cắn.
Aparo cīvarakuṭidaṇḍake pasāresi, taṃ maṇisappo ḍaṃsi.
Another extended it onto the pole of a robe hut; he was bitten by a green snake.
Một người khác duỗi tay vào cọc treo y, và bị rắn ngọc cắn.
Tasmā evarūpe asappāye apasāretvā sappāye pasāretabbaṃ.
Therefore, one should not extend in such an unsuitable place but should extend in a suitable one.
Do đó, không nên duỗi tay chân vào những nơi không thích hợp như vậy, mà nên duỗi vào những nơi thích hợp.
Idamettha sappāyasampajaññaṃ.
This is the clear comprehension of suitability in this context.
Đây chính là Sappāyasampajañña (chánh niệm về sự thích hợp) ở đây.
Gocarasampajaññaṃ pana mahātheravatthunā dīpetabbaṃ – mahāthero kira divāṭṭhāne nisinno antevāsikehi saddhiṃ kathayamāno sahasā hatthaṃ samiñjetvā puna yathāṭhāne ṭhapetvā saṇikaṃ samiñjesi.
The clear comprehension of the domain should be illustrated by the story of the great elder. It is said that the great elder, while sitting in his day-dwelling and talking with his resident pupils, suddenly flexed his hand, then placed it back in its original position and flexed it slowly.
Gocarasampajañña (chánh niệm về đối tượng hành thiền) cần được giải thích bằng câu chuyện về vị Đại Trưởng Lão: Nghe nói, vị Đại Trưởng Lão đang ngồi ở nơi trú ngụ ban ngày, nói chuyện với các đệ tử, bỗng nhiên co tay lại, rồi đặt về vị trí cũ, sau đó từ từ co lại.
Taṃ antevāsikā pucchiṃsu ‘‘kasmā bhante sahasā hatthaṃ samiñjetvā puna yathāṭhāne ṭhapetvā saṇikaṃ samiñjayitthā’’ti.
His resident pupils asked him, “Venerable sir, why did you suddenly flex your hand, then place it back in its original position and flex it slowly?”
Các đệ tử hỏi Ngài: “Bạch Ngài, vì sao Ngài bỗng nhiên co tay lại, rồi đặt về vị trí cũ, sau đó từ từ co lại?”
Yato paṭṭhāyāhaṃ, āvuso, kammaṭṭhānaṃ manasikātuṃ āraddho, na me kammaṭṭhānaṃ muñcitvā hattho samiñjitapubbo, idāni pana tumhehi saddhiṃ kathayamānena kammaṭṭhānaṃ muñcitvā samiñjito, tasmā puna yathāṭhāne ṭhapetvā samiñjesinti.
“Friends, from the time I began to practice my meditation subject, I have never flexed my hand without adverting to the meditation subject. But just now, while talking with you, I flexed it without adverting to the meditation subject. Therefore, I placed it back in its original position and flexed it again.”
Ngài đáp: “Này các hiền giả, từ khi ta bắt đầu chú tâm vào đề mục thiền, ta chưa bao giờ co tay mà không có đề mục thiền. Nhưng bây giờ, khi đang nói chuyện với các con, ta đã co tay mà không có đề mục thiền, vì vậy ta đã đặt tay về vị trí cũ rồi co lại.”
Sādhu, bhante, bhikkhunā nāma evarūpena bhavitabbanti.
“Excellent, venerable sir, a monk should indeed be like that.”
“Bạch Ngài, thật tốt lành! Một tỳ khưu nên là người như vậy!”
Evametthāpi kammaṭṭhānāvijahanameva gocarasampajaññanti veditabbaṃ.
Thus, here too, the non-abandonment of the meditation subject should be understood as the clear comprehension of the domain.
Như vậy, ở đây, việc không rời bỏ đề mục thiền chính là Gocarasampajañña (chánh niệm về đối tượng hành thiền).
Saṅghāṭipattacīvaradhāraṇeti ettha saṅghāṭicīvarānaṃ nivāsanapārupanavasena pattassa bhikkhāpaṭiggahaṇādivasena paribhogo dhāraṇaṃ nāma.
In the bearing of the outer robe, bowl, and robe, here, the use of the saṅghāṭī and robe by way of wearing and putting on, and of the bowl by way of receiving almsfood and so on, is called bearing.
Trong cụm từ saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe (khi mang y saṅghāṭī, bát và y), việc sử dụng y saṅghāṭī và y để mặc và đắp, và sử dụng bát để nhận đồ khất thực v.v... được gọi là sự mang giữ (dhāraṇa).
Tattha saṅghāṭicīvaradhāraṇe tāva nivāsetvā pārupitvā ca piṇḍāya carato āmisalābho ‘‘sītassa paṭighātāyā’’tiādinā nayena bhagavatā vuttappakāroyeva ca attho attho nāma.
Therein, regarding the bearing of the saṅghāṭī and robe, for one who wanders for almsfood after having worn and put them on, the benefit is the gain of material things; and the benefit, called purpose, is of the very kind stated by the Blessed One in the manner beginning with "for the warding off of cold."
Trong số đó, trước hết, khi mang y saṅghāṭī và y, việc mặc và đắp y rồi đi khất thực, sự thọ dụng vật thực là lợi ích (attha) như đã được Đức Phật dạy theo cách thức "để ngăn ngừa cái lạnh" v.v...
Tassa vasena sātthakasampajaññaṃ veditabbaṃ.
By means of that, the clear comprehension of purpose should be understood.
Theo ý nghĩa đó, cần biết đó là sự tỉnh giác về mục đích (sātthakasampajañña).
Uṇhapakatikassa pana dubbalassa ca cīvaraṃ sukhumaṃ sappāyaṃ.
For one of a hot nature and for one who is weak, a fine robe is suitable.
Tuy nhiên, đối với người có bản chất nóng bức và yếu ớt, y mỏng là thích hợp (sappāya).
Sītālukassa ghanaṃ dupaṭṭaṃ.
For one sensitive to cold, a thick, double-layered robe is suitable.
Đối với người sợ lạnh, y dày, hai lớp là thích hợp.
Viparītaṃ asappāyaṃ.
The opposite is unsuitable.
Ngược lại là không thích hợp (asappāya).
Yassa kassaci jiṇṇaṃ asappāyameva.
For anyone, a worn-out robe is simply unsuitable.
Đối với bất kỳ ai, y cũ nát đều không thích hợp.
Aggaḷādidāne hissa taṃ palibodhakaraṃ hoti.
For in giving a patch, it becomes a cause of obstruction for him.
Vì nó sẽ trở thành chướng ngại cho việc cài then cửa v.v...
Tathā paṭṭuṇṇadukūlādibhedaṃ lobhanīyacīvaraṃ.
Likewise, a desirable robe of a kind such as silk, wool, or fine linen is unsuitable.
Tương tự, y rực rỡ như vải lụa, vải len, vải dukūla v.v... là y dễ gây tham ái.
Tādisañhi araññe ekakassa nivāsantarāyakaraṃ jīvitantarāyakaraṃ vāpi hoti.
For such a thing can be a danger to the wearing or even a danger to the life of one dwelling alone in the forest.
Vì một chiếc y như vậy có thể gây nguy hiểm cho chỗ ở hoặc thậm chí nguy hiểm đến tính mạng của một vị sống một mình trong rừng.
Nippariyāyena pana yaṃ nimittakammādimicchājīvavasena uppannaṃ, yañcassa sevamānassa akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyanti, taṃ asappāyaṃ.
Unreservedly, however, that which is produced by way of wrong livelihood such as making signs, and that which, when used by him, causes unwholesome states to increase and wholesome states to decline—that is unsuitable.
Tuy nhiên, một cách tuyệt đối, bất kỳ chiếc y nào có được do tà mạng như bói toán, làm bùa chú v.v..., và khi vị ấy sử dụng, các pháp bất thiện tăng trưởng, các pháp thiện suy giảm, thì chiếc y đó hoàn toàn không thích hợp.
Viparītaṃ sappāyaṃ.
The opposite is suitable.
Ngược lại là thích hợp.
Tassa vasenettha sappāyasampajaññaṃ, kammaṭṭhānāvijahanavaseneva ca gocarasampajaññaṃ veditabbaṃ.
By means of that, the clear comprehension of suitability should be understood here, and by means of not abandoning the meditation subject, the clear comprehension of the domain should be understood.
Theo ý nghĩa đó, ở đây cần biết đó là sự tỉnh giác về sự thích hợp (sappāyasampajañña), và sự tỉnh giác về phạm vi hành trì (gocarasampajañña) do không từ bỏ đề mục thiền quán.
Abbhantare attā nāma koci cīvaraṃ pārupanto natthi.
Within, there is no self who puts on the robe.
Bên trong, không có cái gọi là tự ngã (atta) nào đang đắp y.
Vuttappakāracittakiriyavāyodhātuvipphāreneva pana cīvarapārupanaṃ hoti.
But, only by the diffusion of the wind element produced by mind in the aforesaid manner does the putting on of the robe occur.
Tuy nhiên, việc đắp y xảy ra do sự lan tỏa của phong đại được thực hiện bởi tâm như đã nói.
Tattha cīvarampi acetanaṃ, kāyopi acetano.
Therein, the robe is insentient, and the body is insentient.
Ở đây, y cũng là vô tri, thân cũng là vô tri.
Cīvaraṃ na jānāti ‘‘mayā kāyo pāruto’’ti.
The robe does not know, "I have been put on by the body."
Y không biết "ta được thân đắp".
Kāyopi na jānāti ‘‘ahaṃ cīvarena pāruto’’ti, dhātuyova dhātusamūhaṃ paṭicchādenti paṭapilotikāya potthakarūpapaṭicchādane viya.
The body, too, does not know, "I am covered by the robe." It is just elements covering a collection of elements, like covering a puppet made of clay with a piece of cloth.
Thân cũng không biết "ta được y đắp", mà chỉ là các yếu tố (dhātu) che phủ một tập hợp các yếu tố, giống như việc che phủ một hình nộm bằng một mảnh vải cũ.
Tasmā neva sundaraṃ cīvaraṃ labhitvā somanassaṃ kātabbaṃ, na asundaraṃ labhitvā domanassaṃ.
Therefore, one should not feel gladness on receiving a beautiful robe, nor displeasure on receiving an unbeautiful one.
Vì vậy, không nên vui mừng khi nhận được y đẹp, cũng không nên buồn rầu khi nhận được y không đẹp.
Nāgavammikacetiyarukkhādīsu hi keci mālāgandhadhūmavatthādīhi sakkāraṃ karonti, keci gūthamuttakaddamadaṇḍasatthappahārādīhi asakkāraṃ, na te nāgavammikarukkhādayo somanassaṃ vā domanassaṃ vā karonti; evameva neva sundaraṃ cīvaraṃ labhitvā somanassaṃ kātabbaṃ, na asundaraṃ labhitvā domanassanti evaṃ pavattapaṭisaṅkhānavasena panettha asammohasampajaññaṃ veditabbaṃ.
For, in regard to anthills, cetiyas, trees, and so on, some make offerings with garlands, scents, incense, cloth, and so on, while some show disrespect with feces, urine, mud, blows from sticks and weapons, and so on, but those anthills, trees, and so on feel neither gladness nor displeasure; just so, one should not feel gladness on receiving a beautiful robe, nor displeasure on receiving an unbeautiful one. Thus, by way of reflection that proceeds in this way, the clear comprehension of non-delusion should be understood here.
Vì, một số người cúng dường bằng vòng hoa, hương, khói, vải vóc v.v... cho các hang rắn, tháp, cây cối v.v..., một số người lại bất kính bằng cách phóng uế, tiểu tiện, ném bùn, đánh đập bằng gậy, dao v.v..., nhưng các hang rắn, cây cối đó không vui mừng hay buồn rầu; cũng vậy, không nên vui mừng khi nhận được y đẹp, cũng không nên buồn rầu khi nhận được y không đẹp. Theo cách quán xét như vậy, ở đây cần biết đó là sự tỉnh giác không lầm lẫn (asammohasampajañña).
Kisadubbalasarīrassa pana garu patto asappāyo.
For one with a lean and weak body, a heavy bowl is unsuitable.
Tuy nhiên, đối với người thân thể gầy yếu, bát nặng là không thích hợp.
Yassa kassaci catupañcagaṇḍikāhato dubbisodhanīyo asappāyova.
For anyone, a bowl mended with four or five patches, which is difficult to clean, is simply unsuitable.
Đối với bất kỳ ai, bát có bốn năm chỗ vá, khó rửa sạch, thì hoàn toàn không thích hợp.
Duddhotapatto hi na vaṭṭati, taṃ dhovantasseva cassa palibodho hoti.
For a bowl that is difficult to wash is not allowable, and for him, just washing it becomes an obstruction.
Vì bát khó rửa không được phép, và việc rửa nó sẽ gây chướng ngại cho vị ấy.
Maṇivaṇṇapatto pana lobhanīyo cīvare vuttanayeneva asappāyo.
A bowl the color of a gem, however, is desirable, and is unsuitable in the same way as was said for the robe.
Tuy nhiên, bát có màu sắc lộng lẫy như ngọc là bát dễ gây tham ái, không thích hợp theo cách đã nói về y.
Nimittakammādivasena laddho pana yañcassa sevamānassa akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyanti, ayaṃ ekantaasappāyova.
But one that is obtained by way of making signs and so on, and that which, when used by him, causes unwholesome states to increase and wholesome states to decline—this is entirely unsuitable.
Tuy nhiên, bát có được do bói toán v.v..., và khi vị ấy sử dụng, các pháp bất thiện tăng trưởng, các pháp thiện suy giảm, thì bát này hoàn toàn không thích hợp.
Viparīto sappāyo.
The opposite is suitable.
Ngược lại là thích hợp.
Tassa vasenettha sappāyasampajaññaṃ, kammaṭṭhānāvijahanavaseneva ca gocarasampajaññaṃ veditabbaṃ.
By means of that, the clear comprehension of suitability should be understood here, and by means of not abandoning the meditation subject, the clear comprehension of the domain should be understood.
Theo ý nghĩa đó, ở đây cần biết đó là sự tỉnh giác về sự thích hợp (sappāyasampajañña), và sự tỉnh giác về phạm vi hành trì (gocarasampajañña) do không từ bỏ đề mục thiền quán.
Abbhantare attā nāma koci pattaṃ gaṇhanto natthi.
Within, there is no self who takes the bowl.
Bên trong, không có cái gọi là tự ngã (atta) nào đang cầm bát.
Vuttappakāracittakiriyavāyodhātuvipphāreneva pana pattaggahaṇaṃ nāma hoti.
But, only by the diffusion of the wind element produced by mind in the aforesaid manner does the taking of the bowl occur.
Tuy nhiên, việc cầm bát xảy ra do sự lan tỏa của phong đại được thực hiện bởi tâm như đã nói.
Tattha pattopi acetano, hatthāpi acetanā.
Therein, the bowl is insentient, and the hands are insentient.
Ở đây, bát cũng là vô tri, tay cũng là vô tri.
Patto na jānāti ‘‘ahaṃ hatthehi gahito’’ti.
The bowl does not know, "I am taken by the hands."
Bát không biết "ta được tay cầm".
Hatthāpi na jānanti ‘‘patto amhehi gahito’’ti.
The hands, too, do not know, "The bowl is taken by us."
Tay cũng không biết "bát được chúng ta cầm".
Dhātuyova dhātusamūhaṃ gaṇhanti saṇḍāsena aggivaṇṇapattaggahaṇe viyāti evaṃ pavattapaṭisaṅkhānavasenettha asammohasampajaññaṃ veditabbaṃ.
It is just elements taking a collection of elements, like taking a piece of red-hot iron with tongs. Thus, by way of reflection that proceeds in this way, the clear comprehension of non-delusion should be understood here.
Chỉ là các yếu tố (dhātu) nắm giữ một tập hợp các yếu tố, giống như việc dùng kẹp để cầm một miếng vàng nóng. Theo cách quán xét như vậy, ở đây cần biết đó là sự tỉnh giác không lầm lẫn (asammohasampajañña).
Apica yathā chinnahatthapāde vaṇamukhehi paggharitapubbalohitakimikule nīlamakkhikasamparikiṇṇe anāthasālāyaṃ nipanne anāthamanusse disvā dayālukā purisā tesaṃ vaṇapaṭṭacoḷakāni ceva kapālādīhi ca bhesajjāni upanāmenti.
Furthermore, compassionate men, upon seeing helpless people with severed hands and feet, with pus and blood flowing from the openings of their wounds, full of maggots, swarmed by blue flies, lying in a hospice, bring them bandages for their wounds and also medicines in clay cups.
Hơn nữa, giống như khi những người có lòng từ bi thấy những người khốn khổ nằm trong nhà tạm trú, với tay chân bị cắt, mủ và máu chảy ra từ vết thương, ruồi nhặng xanh bu đầy, họ mang đến cho những người đó vải băng vết thương và thuốc men trong các bát sành v.v...
Tattha coḷakānipi kesañci saṇhāni, kesañci thūlāni pāpuṇanti.
Therein, some get fine cloths, while others get coarse ones.
Trong số đó, có những mảnh vải mịn màng cho một số người, và những mảnh vải thô ráp cho một số người khác.
Bhesajjakapālakānipi kesañci susaṇṭhānāni, kesañci dussaṇṭhānāni pāpuṇanti, na te tattha sumanā vā dummanā vā honti.
Some get well-shaped medicine cups, while others get ill-shaped ones, yet they are not happy or sad about it.
Những bát sành đựng thuốc cũng có cái đẹp đẽ cho một số người, và cái xấu xí cho một số người khác, nhưng những người đó không vui mừng hay buồn rầu.
Vaṇappaṭicchādanamatteneva hi coḷakena bhesajjapaṭiggahaṇamatteneva ca kapālakena tesamattho, evameva yo bhikkhu vaṇacoḷakaṃ viya cīvaraṃ, bhesajjakapālakaṃ viya pattaṃ, kapāle bhesajjamiva ca patte laddhaṃ bhikkhaṃ sallakkheti.
For their purpose is served simply by a cloth sufficient to cover the wound and by a cup sufficient to receive the medicine. In the very same way, there is the bhikkhu who considers the robe to be like a bandage for a wound, the bowl to be like a medicine cup, and the almsfood received in the bowl to be like medicine in the cup.
Vì đối với họ, mục đích chỉ là che vết thương bằng mảnh vải và nhận thuốc bằng bát sành. Cũng vậy, vị tỳ khưu nào quán xét y như mảnh vải băng vết thương, bát như bát sành đựng thuốc, và đồ khất thực nhận được trong bát như thuốc trong bát sành.
Ayaṃ saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe asammohasampajaññena uttamasampajānakārīti veditabbo.
He should be known as one who practices the supreme clear comprehension through the clear comprehension of non-delusion in the bearing of the outer robe, bowl, and robe.
Vị ấy cần được biết là người thực hành sự tỉnh giác tối thượng (uttamasampajānakārī) với sự tỉnh giác không lầm lẫn (asammohasampajañña) trong việc mang y saṅghāṭī, bát và y.
Asitādīsu asiteti piṇḍapātabhojane.
In regard to eating and so on, when one has eaten means in the eating of almsfood.
Trong các từ asitādīsu (ăn, uống v.v...), asite có nghĩa là khi ăn đồ khất thực.
Pīteti yāguādipāne.
When one has drunk means in the drinking of gruel and so on.
Pīte có nghĩa là khi uống cháo v.v...
Khāyiteti piṭṭhakhajjakādikhādane.
When one has chewed means in the chewing of cakes, savories, and so on.
Khāyite có nghĩa là khi nhai bánh bột v.v...
Sāyiteti madhuphāṇitādisāyane.
When one has tasted means in the tasting of honey, molasses, and so on.
Sāyite có nghĩa là khi nếm mật ong, đường phèn v.v...
Tattha ‘‘neva davāyā’’tiādinā nayena vutto aṭṭhavidhopi attho attho nāma.
Therein, the eightfold purpose stated in the way beginning "not for amusement" is called purpose.
Ở đây, lợi ích tám loại được nói theo cách "không phải để vui đùa" v.v... được gọi là lợi ích (attha).
Tassa vasena sātthakasampajaññaṃ veditabbaṃ.
By means of that, the clear comprehension of purpose should be understood.
Theo ý nghĩa đó, cần biết đó là sự tỉnh giác về mục đích (sātthakasampajañña).
Lūkhapaṇītatittamadhurādīsu pana yena bhojanena yassa aphāsu hoti, taṃ tassa asappāyaṃ.
But among coarse and fine, bitter and sweet foods, whatever food is uncomfortable for someone, that is unsuitable for him.
Tuy nhiên, trong các loại thức ăn thô, tinh, đắng, ngọt v.v..., thức ăn nào gây khó chịu cho ai thì thức ăn đó không thích hợp (asappāya) cho người ấy.
Yaṃ pana nimittakammādivasena paṭiladdhaṃ, yañcassa bhuñjato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyanti, taṃ ekantaasappāyameva.
And that which is obtained by way of making signs and so on, and that which, when he eats it, causes unwholesome states to increase and wholesome states to decline, that is entirely unsuitable.
Tuy nhiên, thức ăn nào có được do bói toán v.v..., và khi vị ấy ăn, các pháp bất thiện tăng trưởng, các pháp thiện suy giảm, thì thức ăn đó hoàn toàn không thích hợp.
Viparītaṃ sappāyaṃ.
The opposite is suitable.
Ngược lại là thích hợp.
Tassa vasenettha sappāyasampajaññaṃ, kammaṭṭhānāvijahanavaseneva ca gocarasampajaññaṃ veditabbaṃ.
By means of that, the clear comprehension of suitability should be understood here, and by means of not abandoning the meditation subject, the clear comprehension of the domain should be understood.
Theo ý nghĩa đó, ở đây cần biết đó là sự tỉnh giác về sự thích hợp (sappāyasampajañña), và sự tỉnh giác về phạm vi hành trì (gocarasampajañña) do không từ bỏ đề mục thiền quán.
Abbhantare attā nāma koci bhuñjako natthi, vuttappakāracittakiriyavāyodhātuvipphāravaseneva pana pattapaṭiggahaṇaṃ nāma hoti.
Within, there is no self who eats. But it is only by means of the diffusion of the wind element produced by mind in the aforesaid manner that the receiving of the bowl occurs.
Bên trong, không có cái gọi là người ăn (bhuñjako) nào, tuy nhiên, việc nhận bát xảy ra do sự lan tỏa của phong đại được thực hiện bởi tâm như đã nói.
Cittakiriyavāyodhātuvipphāreneva hatthassa patte otāraṇaṃ nāma hoti.
Only by the diffusion of the wind element produced by mind does the lowering of the hand into the bowl occur.
Việc đưa tay vào bát xảy ra do sự lan tỏa của phong đại được thực hiện bởi tâm.
Cittakiriyavāyodhātuvipphāreneva ālopakaraṇaṃ ālopauddharaṇaṃ mukhavivaraṇañca hoti.
Only by the diffusion of the wind element produced by mind do the making of a morsel, the lifting of the morsel, and the opening of the mouth occur.
Việc tạo thành nắm cơm, đưa nắm cơm lên và mở miệng cũng xảy ra do sự lan tỏa của phong đại được thực hiện bởi tâm.
Na koci kuñcikāya yantakena ca hanukaṭṭhīni vivarati, cittakiriyavāyodhātuvipphāreneva ālopassa mukhe ṭhapanaṃ, uparidantānaṃ musalakiccasādhanaṃ, heṭṭhādantānaṃ udukkhalakiccasādhanaṃ, jivhāya hatthakiccasādhanañca hoti.
No one opens the jawbones with a key or a machine. Only by the diffusion of the wind element produced by mind does the placing of the morsel in the mouth occur, and do the upper teeth accomplish the task of a pestle, the lower teeth accomplish the task of a mortar, and the tongue accomplish the task of a hand.
Không ai dùng chìa khóa hay máy móc để mở xương hàm, mà việc đặt nắm cơm vào miệng, răng trên làm nhiệm vụ chày, răng dưới làm nhiệm vụ cối, và lưỡi làm nhiệm vụ tay, đều xảy ra do sự lan tỏa của phong đại được thực hiện bởi tâm.
Iti taṃ tattha aggajivhāya tanukakheḷo mūlajivhāya bahalakheḷo makkheti.
Thus, there the thin saliva from the tip of the tongue and the thick saliva from the base of the tongue moisten it.
Như vậy, ở đó, đầu lưỡi phết nước bọt loãng, gốc lưỡi phết nước bọt đặc.
Taṃ heṭṭhādantaudukkhale jivhāhatthaparivattitaṃ kheḷaudakatemitaṃ uparidantamusalasañcuṇṇitaṃ koci kaṭacchunā vā dabbiyā vā antopavesento nāma natthi, vāyodhātuyāva pavisati.
No one causes that which has been turned over by the hand of the tongue, moistened by the water of saliva, and ground by the pestle of the upper teeth in the mortar of the lower teeth, to enter inside with a spoon or a ladle; it enters by the wind element alone.
Thức ăn đó, được lưỡi như tay đảo qua đảo lại trong cối là hàm răng dưới, được nước bọt làm ướt, được hàm răng trên như chày nghiền nát, không ai dùng muỗng hay vá mà đưa vào bên trong, mà chính phong đại (vāyodhātu) đưa vào.
Paviṭṭhaṃ paviṭṭhaṃ koci palālasantharaṃ katvā dhārento nāma natthi, vāyodhātuvaseneva tiṭṭhati.
As it enters, no one supports it by making a straw mat; it remains by the power of the wind element alone.
Thức ăn đã vào, đã vào, không ai trải chiếu rơm mà giữ lại, mà chính nhờ sức mạnh của phong đại (vāyodhātu) mà nó tồn tại.
Ṭhitaṃ ṭhitaṃ koci uddhanaṃ katvā aggiṃ jāletvā pacanto nāma natthi, tejodhātuyāva paccati.
As it remains, no one cooks it by making a stove and lighting a fire; it is digested by the fire element alone.
Thức ăn đã tồn tại, đã tồn tại, không ai làm lò đốt lửa mà nấu chín, mà chính hỏa đại (tejodhātu) nấu chín.
Pakkaṃ pakkaṃ koci daṇḍena vā yaṭṭhiyā vā bahi nīhārako nāma natthi, vāyodhātuyeva nīharati.
When it is digested, no one expels it with a stick or a rod; the wind element itself expels it.
Thức ăn đã chín, đã chín, không ai dùng gậy hay que mà đưa ra ngoài, mà chính phong đại (vāyodhātu) đưa ra.
Iti vāyodhātu atiharati ca vītiharati ca dhāreti ca parivatteti ca sañcuṇṇeti visoseti ca nīharati ca.
Thus, the wind element conveys inwards, conveys downwards, supports, turns over, grinds up, dries out, and expels.
Như vậy, phong đại (vāyodhātu) đưa vào và đưa đi, giữ lại, đảo lộn, nghiền nát, làm khô và đưa ra ngoài.
Pathavīdhātu dhāreti ca parivatteti ca sañcuṇṇeti ca visoseti ca.
The earth element supports, turns over, grinds up, and dries out.
Địa đại (pathavīdhātu) giữ lại, đảo lộn, nghiền nát và làm khô.
Āpodhātu sineheti ca allattañca anupāleti.
The water element moistens and maintains the wetness.
Thủy đại (āpodhātu) làm ẩm ướt và duy trì sự ẩm ướt.
Tejodhātu antopaviṭṭhaṃ paripāceti.
The fire element digests what has entered inside.
Hỏa đại (tejodhātu) làm chín thức ăn đã vào bên trong.
Ākāsadhātu añjaso hoti.
The space element provides a path.
Không đại (ākāsadhātu) là lối đi.
Viññāṇadhātu tattha tattha sammāpayogamanvāya ābhujatīti evaṃpavattapaṭisaṅkhānavasenettha asammohasampajaññaṃ veditabbaṃ.
The consciousness element, relying on the appropriate effort in each case, inclines the mind. In this way, clear comprehension of non-delusion should be understood here through reflection on this process.
Thức đại (viññāṇadhātu) tùy theo sự vận dụng đúng đắn vào từng việc mà chú tâm. Như vậy, sự tỉnh giác không mê lầm (asammohasampajañña) cần được biết qua sự quán xét theo cách vận hành này.
Uccārapassāvakammeti uccārassa ca passāvassa ca karaṇe.
In the act of defecating and urinating means in the act of passing feces and urine.
Trong việc đại tiện và tiểu tiện (uccārapassāvakamme) là trong việc làm đại tiện và tiểu tiện.
Tattha pattakāle uccārapassāvaṃ akarontassa sakalasarīrato sedā muccanti, akkhīni bhamanti, cittaṃ na ekaggaṃ hoti, aññe ca rogā uppajjanti.
In this regard, for one who does not defecate and urinate at the appropriate time, sweat is released from the whole body, the eyes spin, the mind is not concentrated, and other diseases arise.
Trong đó, nếu không đại tiện và tiểu tiện đúng lúc, mồ hôi sẽ tiết ra khắp cơ thể, mắt sẽ đảo loạn, tâm không định tĩnh, và các bệnh khác sẽ phát sinh.
Karontassa pana sabbaṃ taṃ na hotīti ayamettha attho.
But for one who does so, none of that happens; this is the purpose here.
Nhưng nếu làm đúng lúc thì tất cả những điều đó sẽ không xảy ra – đây là ý nghĩa ở đây.
Tassa vasena sātthakasampajaññaṃ veditabbaṃ.
By virtue of that purpose, clear comprehension of what is beneficial should be understood.
Sự tỉnh giác có lợi ích (sātthakasampajañña) cần được biết dựa vào điều đó.
Aṭṭhāne uccārapassāvaṃ karontassa pana āpatti hoti, ayaso vaḍḍhati, jīvitantarāyo hoti.
Moreover, for one who defecates and urinates in an inappropriate place, an offense is incurred, ill repute increases, and there is danger to life.
Tuy nhiên, nếu đại tiện và tiểu tiện ở nơi không thích hợp, sẽ phạm giới, danh tiếng xấu sẽ tăng trưởng, và có thể nguy hiểm đến tính mạng.
Patirūpe ṭhāne karontassa sabbaṃ taṃ na hotīti idamettha sappāyaṃ.
For one who does so in a suitable place, none of that happens; this is what is suitable here.
Nếu làm ở nơi thích hợp thì tất cả những điều đó sẽ không xảy ra – đây là sự thích hợp (sappāya) ở đây.
Tassa vasena sappāyasampajaññaṃ, kammaṭṭhānāvijahanavaseneva ca gocarasampajaññaṃ veditabbaṃ.
By virtue of that suitability, clear comprehension of what is suitable, and by virtue of not abandoning the meditation subject, clear comprehension of the domain, should be understood.
Sự tỉnh giác thích hợp (sappāyasampajañña) cần được biết dựa vào điều đó, và sự tỉnh giác đối tượng (gocarasampajañña) cần được biết dựa vào việc không từ bỏ đề mục thiền định (kammaṭṭhāna).
Abbhantare attā nāma koci uccārapassāvaṃ karonto natthi.
Inside, there is no self whatsoever that defecates or urinates.
Bên trong, không có cái gọi là tự ngã (attā) nào đang đại tiện hay tiểu tiện.
Cittakiriyavāyodhātuvipphāreneva pana uccārapassāvakammaṃ hoti.
Rather, the act of defecating and urinating occurs only through the diffusion of the mind-created wind element.
Mà chính do sự vận hành của phong đại (vāyodhātu) do tâm tạo tác mà việc đại tiện, tiểu tiện diễn ra.
Yathā pana pakke gaṇḍe gaṇḍabhedena pubbalohitaṃ akāmatāya nikkhamati, yathā ca atibharitā udakabhājanā udakaṃ akāmatāya nikkhamati, evaṃ pakkāsayamuttavatthīsu sannicitā uccārapassāvā vāyuvegasamuppīḷitā akāmatāyapi nikkhamanti.
Just as when a boil is ripe, pus and blood are discharged unintentionally when the boil bursts, and just as from an overfilled water pot, water flows out unintentionally, so too, feces and urine accumulated in the stomach and bladder, being pressed by the force of the wind, are discharged even unintentionally.
Cũng như khi một vết thương chín, mủ và máu tự động chảy ra khi vết thương vỡ; hoặc như nước tự động chảy ra từ một bình nước quá đầy; tương tự như vậy, đại tiện và tiểu tiện tích tụ trong ruột già và bàng quang, bị áp lực bởi sức mạnh của gió (vāyuvega), cũng tự động chảy ra.
So panāyaṃ evaṃ nikkhamanto uccārapassāvo neva tassa bhikkhuno attano hoti, na parassa.
But these feces and urine, thus discharged, belong neither to that bhikkhu himself nor to another.
Và đại tiện, tiểu tiện chảy ra như vậy không phải là của vị Tỳ-khưu đó, cũng không phải của người khác.
Kevalaṃ sarīranissandova hoti.
It is merely a discharge from the body.
Nó chỉ là chất thải của cơ thể.
Yathā kiṃ?
Like what?
Giống như cái gì?
Yathā udakakumbhato purāṇaudakaṃ chaḍḍentassa neva taṃ attano hoti, na paresaṃ.
Just as for someone emptying old water from a water pot, that water belongs neither to himself nor to others.
Giống như khi đổ nước cũ từ một cái bình nước, nước đó không phải của mình, cũng không phải của người khác.
Kevalaṃ paṭijagganamattameva hoti.
It is merely a matter of cleaning.
Nó chỉ là việc dọn dẹp mà thôi.
Evaṃpavattapaṭisaṅkhānavasenettha asammohasampajaññaṃ veditabbaṃ.
In this way, clear comprehension of non-delusion should be understood here through reflection on this process.
Sự tỉnh giác không mê lầm (asammohasampajañña) cần được biết qua sự quán xét theo cách vận hành này.
Gatādīsu gateti gamane.
In "when going," etc., when going means in the act of going.
Trong các tư thế đi đứng, ngồi, nằm, v.v.: đi (gate) là trong việc đi.
Ṭhiteti ṭhāne.
When standing means in the act of standing.
Đứng (ṭhite) là trong việc đứng.
Nisinneti nisajjāya.
When sitting means in the act of sitting.
Ngồi (nisinne) là trong việc ngồi.
Sutteti sayane.
When asleep means in the act of lying down.
Nằm (sutte) là trong việc nằm.
Jāgariteti jāgaraṇe.
When awake means in the act of being awake.
Thức (jāgarite) là trong việc thức.
Bhāsiteti kathane.
When speaking means in the act of talking.
Nói (bhāsite) là trong việc nói.
Tuṇhībhāveti akathane.
When silent means in the act of not talking.
Im lặng (tuṇhībhāve) là trong việc không nói.
‘‘Gacchanto vā gacchāmīti pajānāti, ṭhito vā ṭhitomhīti pajānāti, nisinno vā nisinnomhīti pajānāti, sayāno vā sayānomhīti pajānātī’’ti imasmiñhi ṭhāne addhānairiyāpathā kathitā.
In the passage, "When going, he knows, 'I am going'; when standing, he knows, 'I am standing'; when sitting, he knows, 'I am sitting'; when lying down, he knows, 'I am lying down'," the long-duration postures are spoken of.
Trong đoạn này: “Khi đi, vị ấy biết: ‘Tôi đang đi’; khi đứng, vị ấy biết: ‘Tôi đang đứng’; khi ngồi, vị ấy biết: ‘Tôi đang ngồi’; khi nằm, vị ấy biết: ‘Tôi đang nằm’”, các oai nghi lớn đã được nói đến.
‘‘Abhikkante paṭikkante ālokite vilokite samiñjite pasārite’’ti imasmiṃ majjhimā.
In the passage, "in going forward and returning, in looking ahead and looking aside, in bending and stretching," the medium-duration postures are spoken of.
Trong đoạn này: “Khi bước tới, bước lui, khi nhìn thẳng, nhìn quanh, khi co tay, duỗi chân”, các oai nghi trung bình đã được nói đến.
‘‘Gate ṭhite nisinne sutte jāgarite’’ti idha pana khuddakacuṇṇikairiyāpathā kathitā.
Here, in "when going, standing, sitting, asleep, awake," the minor, detailed postures are spoken of.
Nhưng ở đây, trong đoạn “đi, đứng, ngồi, nằm, thức”, các oai nghi nhỏ, vụn vặt đã được nói đến.
Tasmā etesupi vuttanayeneva sampajānakāritā veditabbā.
Therefore, in these too, the state of acting with clear comprehension should be understood in the way that has been explained.
Vì vậy, ngay cả trong những điều này, sự thực hành tỉnh giác cũng cần được biết theo cách đã nói.
Tipiṭakamahāsīvatthero panāha – yo ciraṃ gantvā vā caṅkamitvā vā aparabhāge ṭhito iti paṭisañcikkhati ‘‘caṅkamanakāle pavattā rūpārūpadhammā ettheva niruddhā’’ti, ayaṃ gate sampajānakārī nāma.
However, the Elder Mahāsiva of the Tipiṭaka said: Whoever, after going or walking for a long time, stands and reflects, "The material and immaterial phenomena that occurred during the time of walking have ceased right here," is called one who acts with clear comprehension when going.
Đại Trưởng lão Tipiṭaka Mahāsīva đã nói: “Vị nào sau khi đi bộ hoặc kinh hành lâu, rồi đứng lại và quán xét: ‘Các pháp sắc và vô sắc đã sinh khởi trong lúc kinh hành đã diệt tận ngay tại đây’, vị ấy được gọi là người thực hành tỉnh giác trong khi đi (gate sampajānakārī).”
Yo sajjhāyaṃ vā karonto pañhaṃ vā vissajjento kammaṭṭhānaṃ vā manasikaronto ciraṃ ṭhatvā aparabhāge nisinno iti paṭisañcikkhati ‘‘ṭhitakāle pavattā rūpārūpadhammā ettheva niruddhā’’ti, ayaṃ ṭhite sampajānakārī nāma.
Whoever, while reciting, or answering a question, or attending to a meditation subject, stands for a long time and then, having sat down, reflects, "The material and immaterial phenomena that occurred during the time of standing have ceased right here," is called one who acts with clear comprehension when standing.
“Vị nào sau khi tụng kinh, giải đáp câu hỏi, hoặc tác ý đề mục thiền định trong một thời gian dài, rồi ngồi xuống và quán xét: ‘Các pháp sắc và vô sắc đã sinh khởi trong lúc đứng đã diệt tận ngay tại đây’, vị ấy được gọi là người thực hành tỉnh giác trong khi đứng (ṭhite sampajānakārī).”
Yo sajjhāyādikaraṇavaseneva ciraṃ nisīditvā aparabhāge nipanno iti paṭisañcikkhati ‘‘nisinnakāle pavattā rūpārūpadhammā ettheva niruddhā’’ti, ayaṃ nisinne sampajānakārī nāma.
Whoever, having sat for a long time for the purpose of reciting and so on, then lies down and reflects, "The material and immaterial phenomena that occurred during the time of sitting have ceased right here," is called one who acts with clear comprehension when sitting.
“Vị nào sau khi ngồi lâu để tụng kinh, v.v., rồi nằm xuống và quán xét: ‘Các pháp sắc và vô sắc đã sinh khởi trong lúc ngồi đã diệt tận ngay tại đây’, vị ấy được gọi là người thực hành tỉnh giác trong khi ngồi (nisinne sampajānakārī).”
Yo pana nipannako sajjhāyaṃ vā karonto kammaṭṭhānaṃ vā manasikaronto niddaṃ okkamitvā aparabhāge vuṭṭhāya iti paṭisañcikkhati ‘‘sayanakāle pavattā rūpārūpadhammā ettheva niruddhā’’ti, ayaṃ sutte jāgarite ca sampajānakārī nāma.
Whoever, while lying down, is reciting or attending to a meditation subject, falls asleep, and then upon waking up reflects, "The material and immaterial phenomena that occurred during the time of lying down have ceased right here," is called one who acts with clear comprehension when asleep and when awake.
“Vị nào đang nằm, tụng kinh hoặc tác ý đề mục thiền định, rồi ngủ thiếp đi, sau đó thức dậy và quán xét: ‘Các pháp sắc và vô sắc đã sinh khởi trong lúc nằm đã diệt tận ngay tại đây’, vị ấy được gọi là người thực hành tỉnh giác trong khi ngủ và thức (sutte jāgarite ca sampajānakārī).”
Kiriyamayacittānañhi appavattaṃ suttaṃ nāma, pavattaṃ jāgaritaṃ nāmāti.
For the non-occurrence of functional consciousness is called "asleep," and its occurrence is called "awake."
Vì sự không sinh khởi của các tâm hành động (kiriyamayacitta) được gọi là ngủ (sutta), và sự sinh khởi của chúng được gọi là thức (jāgarita).
Yo pana bhāsamāno ‘‘ayaṃ saddo nāma oṭṭhe ca paṭicca dante ca jivhañca tāluñca paṭicca cittassa tadanurūpaṃ payogaṃ paṭicca jāyatī’’ti sato sampajāno bhāsati, ciraṃ vā pana kālaṃ sajjhāyaṃ vā katvā dhammaṃ vā kathetvā kammaṭṭhānaṃ vā parivattetvā pañhaṃ vā vissajjetvā aparabhāge tuṇhībhūto iti paṭisañcikkhati ‘‘bhāsitakāle uppannā rūpārūpadhammā ettheva niruddhā’’ti, ayaṃ bhāsite sampajānakārī nāma.
Whoever, while speaking, mindfully and with clear comprehension speaks, reflecting, "This sound arises in dependence on the lips, teeth, tongue, and palate, and in dependence on the mind's corresponding effort"; or whoever, after reciting for a long time, or preaching the Dhamma, or practicing the meditation subject, or answering a question, becomes silent and reflects, "The material and immaterial phenomena that arose during the time of speaking have ceased right here," is called one who acts with clear comprehension when speaking.
“Vị nào khi nói, biết rõ và tỉnh giác rằng: ‘Âm thanh này sinh khởi do môi, răng, lưỡi, vòm miệng và sự vận dụng thích hợp của tâm’, hoặc sau khi tụng kinh, thuyết pháp, quán xét đề mục thiền định, hoặc giải đáp câu hỏi trong một thời gian dài, rồi im lặng và quán xét: ‘Các pháp sắc và vô sắc đã sinh khởi trong lúc nói đã diệt tận ngay tại đây’, vị ấy được gọi là người thực hành tỉnh giác trong khi nói (bhāsite sampajānakārī).”
Yo tuṇhībhūto ciraṃ dhammaṃ vā kammaṭṭhānaṃ vā manasikatvā aparabhāge iti paṭisañcikkhati ‘‘tuṇhībhūtakāle pavattā rūpārūpadhammā ettheva niruddhā, upādārūpapavattiyā sati bhāsati nāma, asati tuṇhī bhavati nāmā’’ti, ayaṃ tuṇhībhāve sampajānakārī nāmāti.
Whoever, being silent, attends to the Dhamma or a meditation subject for a long time, and afterwards reflects, "The material and immaterial phenomena that occurred during the time of being silent have ceased right here; when there is the occurrence of derived materiality, one is said to 'speak'; when there is not, one is said to be 'silent'," is called one who acts with clear comprehension when silent.
“Vị nào im lặng, tác ý pháp hoặc đề mục thiền định trong một thời gian dài, sau đó quán xét: ‘Các pháp sắc và vô sắc đã sinh khởi trong lúc im lặng đã diệt tận ngay tại đây. Khi có sự sinh khởi của sắc do chấp thủ (upādārūpa), đó gọi là nói (bhāsati); khi không có, đó gọi là im lặng (tuṇhī bhavati)’, vị ấy được gọi là người thực hành tỉnh giác trong khi im lặng (tuṇhībhāve sampajānakārī).”
Tayidaṃ mahāsīvattherena vuttaṃ asammohadhuraṃ imasmiṃ satipaṭṭhānasutte adhippetaṃ.
This which was stated by the Elder Mahāsiva is intended in this Satipaṭṭhāna Sutta with an emphasis on non-delusion.
Sự tỉnh giác không mê lầm (asammohadhura) được Đại Trưởng lão Mahāsīva nói đến này được đề cập trong kinh Niệm Xứ (Satipaṭṭhānasutta) này.
Sāmaññaphale pana sabbampi catubbidhaṃ sampajaññaṃ labbhati.
In the Sāmaññaphala Sutta, however, all four kinds of clear comprehension are found.
Tuy nhiên, trong kinh Sa Môn Quả (Sāmaññaphala), cả bốn loại tỉnh giác đều được tìm thấy.
Tasmā visesato ettha asammohasampajaññasseva vasena sampajānakāritā veditabbā.
Therefore, here especially, acting with clear comprehension should be understood by way of the clear comprehension of non-delusion.
Do đó, ở đây, sự thực hành tỉnh giác cần được biết đặc biệt dựa vào sự tỉnh giác không mê lầm (asammohasampajañña).
Sampajānakārī sampajānakārīti ca sabbapadesu satisampayuttasseva sampajaññassa vasenattho veditabbo.
And in all sections, "acting with clear comprehension, acting with clear comprehension" should be understood to have its meaning by virtue of clear comprehension that is associated with mindfulness.
Và ý nghĩa của “người thực hành tỉnh giác, người thực hành tỉnh giác” trong tất cả các đoạn văn cần được hiểu dựa vào sự tỉnh giác đi kèm với niệm (satisampayutta).
Vibhaṅgappakaraṇe pana, ‘‘sato sampajāno abhikkamati, sato sampajāno paṭikkamatī’’ti (vibha. 523) evametāni padāni vibhattāneva.
In the Vibhaṅga, however, these terms are analyzed thus: "Mindfully, with clear comprehension he goes forward; mindfully, with clear comprehension he returns."
Tuy nhiên, trong Abhidhamma Vibhaṅga (Vibhaṅgappakaraṇa), những từ này được phân tích như sau: “Có niệm, có tỉnh giác khi bước tới; có niệm, có tỉnh giác khi bước lui.”
Iti ajjhattaṃ vāti evaṃ catusampajaññapariggahaṇena attano vā kāye, parassa vā kāye, kālena vā attano, kālena vā parassa kāye kāyānupassī viharati.
Thus internally, or means: In this way, by grasping the four kinds of clear comprehension, one abides contemplating the body in one's own body, or in another's body, or at times in one's own body and at times in another's body.
Iti ajjhattaṃ vā (Như vậy, trong nội thân hay): nghĩa là, như thế, bằng cách nắm giữ bốn loại tỉnh giác, vị ấy an trú quán thân trên thân của chính mình, hay trên thân của người khác; đôi khi trên thân của chính mình, đôi khi trên thân của người khác.
Idha samudayavayadhammānupassītiādīsu rūpakkhandhasseva samudayo ca vayo ca nīharitabbo.
Here, in the passage beginning with contemplating the nature of arising and passing away, the arising and passing away of the aggregate of form alone should be extracted.
Ở đây, trong các câu samudayavayadhammānupassī (quán pháp sinh diệt) và tương tự, sự sinh và diệt của riêng sắc uẩn cần được rút ra.
Sesaṃ vuttasadisameva.
The rest is just as has been stated.
Phần còn lại tương tự như đã nói.
110. Evaṃ catusampajaññavasena kāyānupassanaṃ vibhajitvā idāni paṭikūlamanasikāravasena vibhajituṃ puna caparantiādimāha.
110. Having thus analyzed the contemplation of the body by way of the four kinds of clear comprehension, now, to analyze it by way of the contemplation of the repulsive, he said, And further, and so on.
110. Như vậy, sau khi phân tích pháp quán thân theo Tứ Tỉnh Giác, bây giờ để phân tích theo quán bất tịnh, Đức Phật đã nói câu mở đầu puna caparaṃ (lại nữa) và tương tự.
Tattha imameva kāyantiādīsu yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ sabbākārena vitthārato visuddhimagge kāyagatāsatikammaṭṭhāne vuttaṃ.
Therein, in the passages beginning with this very body, whatever should be said has all been stated in full detail in every way in the Visuddhimagga, in the section on the meditation subject of mindfulness directed to the body.
Ở đó, những gì cần nói trong các câu imameva kāyaṃ (chính thân này) và tương tự, tất cả đã được giải thích chi tiết trong phần đề mục thiền quán thân niệm (kāyagatāsati kammaṭṭhāna) trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Ubhatomukhāti heṭṭhā ca upari cāti dvīhi mukhehi yuttā.
With an opening at both ends means joined with two openings, that is, below and above.
Ubhatomukhā (hai miệng): nghĩa là có hai miệng, một ở dưới và một ở trên.
Nānāvihitassāti nānāvidhassa.
Of various kinds means of many sorts.
Nānāvihitassā (các loại khác nhau): nghĩa là nhiều loại khác nhau.
Iti ajjhattaṃ vāti evaṃ kesādipariggahaṇena attano vā kāye, parassa vā kāye, kālena vā attano, kālena vā parassa kāye kāyānupassī viharati, ito paraṃ vuttanayameva.
Thus internally, or means: In this way, by grasping the hair of the head and so on, one abides contemplating the body in one's own body, or in another's body, or at times in one's own body and at times in another's body. What follows from this is in the way already stated.
Iti ajjhattaṃ vā (Như vậy, trong nội thân hay): nghĩa là, như thế, bằng cách nắm giữ tóc và tương tự, vị ấy an trú quán thân trên thân của chính mình, hay trên thân của người khác; đôi khi trên thân của chính mình, đôi khi trên thân của người khác; từ đây trở đi, theo cách đã nói.
Kevalañhi idha dvattiṃsākārapariggāhikā sati dukkhasaccanti evaṃ yojanaṃ katvā niyyānamukhaṃ veditabbaṃ.
Only here, the entry point to deliverance should be understood by making the connection thus: the mindfulness that comprehends the thirty-two parts is the truth of suffering.
Ở đây, cần hiểu con đường giải thoát bằng cách kết nối rằng chánh niệm nắm giữ ba mươi hai thể trược là Khổ đế.
Sesaṃ purimasadisamevāti.
The rest is just as before.
Phần còn lại tương tự như trước.
111. Evaṃ paṭikūlamanasikāravasena kāyānupassanaṃ vibhajitvā idāni dhātumanasikāravasena vibhajituṃ puna caparantiādimāha.
111. Having thus analyzed the contemplation of the body by way of the contemplation of the repulsive, now, to analyze it by way of the contemplation of the elements, he said, And further, and so on.
111. Như vậy, sau khi phân tích pháp quán thân theo quán bất tịnh, bây giờ để phân tích theo quán các giới, Đức Phật đã nói câu mở đầu puna caparaṃ (lại nữa) và tương tự.
Tatrāyaṃ opammasaṃsandanena saddhiṃ atthavaṇṇanā – yathā koci goghātako vā tasseva vā bhattavetanabhato antevāsiko gāviṃ vadhitvā vinivijjhitvā catasso disā gatānaṃ mahāpathānaṃ vemajjhaṭṭhānasaṅkhāte catumahāpathe koṭṭhāsaṃ koṭṭhāsaṃ katvā nisinno assa, evameva bhikkhu catunnaṃ iriyāpathānaṃ yena kenaci ākārena ṭhitattā yathāṭhitaṃ, yathāṭhitattā ca yathāpaṇihitaṃ kāyaṃ – ‘‘atthi imasmiṃ kāye pathavīdhātu…pe… vāyodhātū’’ti evaṃ paccavekkhati.
Therein, this is the explanation of the meaning together with a comparison to the simile: just as a cow-butcher or his apprentice, fed on his wages, might kill a cow, and having cut it up, would sit down at a crossroads, that is, at the central point of four main roads going in the four directions, after having divided it into portions; just so, a bhikkhu reviews this body just as it is placed, just as it is disposed—since it stands in any of the four postures—in this way: "There is in this body the earth element... the air element."
Ở đó, đây là lời giải thích ý nghĩa cùng với sự so sánh bằng ví dụ: giống như một người đồ tể hay một người học việc được thuê mướn bởi người đồ tể đó, sau khi giết một con bò, lóc thịt nó, rồi ngồi ở ngã tư đường, nơi giao nhau của bốn con đường lớn đi về bốn hướng, chia thịt thành từng phần; cũng vậy, một vị tỳ khưu quán sát thân này như nó đang ở, như nó đã được đặt, do nó ở trong bất kỳ tư thế nào trong bốn tư thế đi, đứng, nằm, ngồi – “Trong thân này có địa đại…v.v… phong đại.”
Kiṃ vuttaṃ hoti – yathā goghātakassa gāviṃ posentassāpi āghātanaṃ āharantassāpi āharitvā tattha bandhitvā ṭhapentassāpi vadhentassāpi vadhitaṃ mataṃ passantassāpi tāvadeva gāvīti saññā na antaradhāyati, yāva naṃ padāletvā bīlaso na vibhajati.
What is meant by this? Just as for a cow-butcher, while he is raising the cow, bringing it to the slaughterhouse, bringing it and tying it up there, slaughtering it, or looking at it when slaughtered and dead, the perception 'cow' does not disappear for as long as he does not cut it up and divide it into portions.
Ý nghĩa là gì? Giống như đối với người đồ tể, ngay cả khi nuôi bò, ngay cả khi dẫn nó đến lò mổ, ngay cả khi cột nó ở đó, ngay cả khi giết nó, ngay cả khi nhìn thấy con bò đã chết, nhận thức về “con bò” vẫn không biến mất cho đến khi ông ta xẻ thịt nó và chia thành từng phần.
Vibhajitvā nisinnassa pana gāvīti saññā antaradhāyati, maṃsasaññā pavattati, nāssa evaṃ hoti ‘‘ahaṃ gāviṃ vikkiṇāmi, ime gāviṃ harantī’’ti.
But when he is sitting down after having divided it, the perception 'cow' disappears, and the perception 'meat' arises. It does not occur to him, "I am selling a cow; these people are carrying away a cow."
Nhưng đối với người đã chia thịt và đang ngồi, nhận thức về “con bò” biến mất, và nhận thức về “thịt” phát sinh; ông ta không nghĩ: “Tôi bán bò, những người này mang bò đi.”
Atha khvassa ‘‘ahaṃ maṃsaṃ vikkiṇāmi, ime maṃsaṃ haranti’’cceva hoti, evameva imassāpi bhikkhuno pubbe bālaputhujjanakāle gihibhūtassāpi pabbajitassāpi tāvadeva sattoti vā puggaloti vā saññā na antaradhāyati, yāva imameva kāyaṃ yathāṭhitaṃ yathāpaṇihitaṃ ghanavinibbhogaṃ katvā dhātuso na paccavekkhati.
Rather, it only occurs to him, "I am selling meat; these people are carrying away meat." In the very same way, for this bhikkhu, previously in the time of being an ignorant ordinary person, whether as a householder or as one who has gone forth, the perception 'a being' or 'a person' does not disappear for as long as he does not review this very body, just as it is placed, just as it is disposed, by breaking down its compactness and analyzing it by way of the elements.
Mà ông ta chỉ nghĩ: “Tôi bán thịt, những người này mang thịt đi.” Cũng vậy, đối với vị tỳ khưu này, trước đây, khi còn là phàm phu ngu si, dù là cư sĩ hay xuất gia, nhận thức về “chúng sinh” hay “người” vẫn không biến mất cho đến khi vị ấy quán sát chính thân này theo các giới, sau khi đã phân tích kỹ lưỡng như nó đang ở, như nó đã được đặt.
Dhātuso paccavekkhato panassa sattasaññā antaradhāyati, dhātuvaseneva cittaṃ santiṭṭhati.
But for one reviewing it by way of the elements, the perception of 'a being' disappears, and the mind becomes established in the elements alone.
Nhưng khi quán sát theo các giới, nhận thức về “chúng sinh” của vị ấy biến mất, và tâm an trú chỉ theo các giới.
Tenāha bhagavā – ‘‘imameva kāyaṃ yathāṭhitaṃ yathāpaṇihitaṃ dhātuso paccavekkhati, atthi imasmiṃ kāye pathavīdhātu āpodhātu tejodhātu vāyodhātūti.
Therefore the Blessed One said: "He reviews this very body, however it is placed, however it is disposed, by way of the elements: 'There is in this body the earth element, the water element, the fire element, the air element.'
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Vị ấy quán sát chính thân này như nó đang ở, như nó đã được đặt, theo các giới, rằng: Trong thân này có địa đại, thủy đại, hỏa đại, phong đại.”
Seyyathāpi, bhikkhave, dakkho goghātako vā…pe… vāyodhātū’’ti.
"Just as, bhikkhus, a skilled cow-butcher or... the air element."
“Này các tỳ khưu, giống như một người đồ tể khéo léo…v.v… phong đại.”
Iti ajjhattaṃ vāti evaṃ catudhātupariggahaṇena attano vā kāye, parassa vā kāye, kālena vā attano, kālena vā parassa kāye kāyānupassī viharati.
Thus internally, or means: In this way, by grasping the four elements, one abides contemplating the body in one's own body, or in another's body, or at times in one's own body and at times in another's body.
Iti ajjhattaṃ vā (Như vậy, trong nội thân hay): nghĩa là, như thế, bằng cách nắm giữ Tứ Đại, vị ấy an trú quán thân trên thân của chính mình, hay trên thân của người khác; đôi khi trên thân của chính mình, đôi khi trên thân của người khác.
Ito paraṃ vuttanayameva.
What follows from this is in the way already stated.
Từ đây trở đi, theo cách đã nói.
Kevalañhi idha catudhātupariggāhikā sati dukkhasaccanti evaṃ yojanaṃ katvā niyyānamukhaṃ veditabbaṃ.
Only here, the entry point to deliverance should be understood by making the connection thus: the mindfulness that comprehends the four elements is the truth of suffering.
Ở đây, cần hiểu con đường giải thoát bằng cách kết nối rằng chánh niệm nắm giữ Tứ Đại là Khổ đế.
Sesaṃ purimasadisamevāti.
The rest is just as before.
Phần còn lại tương tự như trước.
112. Evaṃ dhātumanasikāravasena kāyānupassanaṃ vibhajitvā idāni navahi sivathikapabbehi vibhajituṃ, puna caparantiādimāha.
112. Having thus analyzed the contemplation of the body by way of the contemplation of the elements, now, to analyze it by way of the nine charnel ground sections, he said, And further, and so on.
112. Như vậy, sau khi phân tích pháp quán thân theo quán các giới, bây giờ để phân tích bằng chín phẩm tử thi, Đức Phật đã nói câu mở đầu puna caparaṃ (lại nữa) và tương tự.
Tattha seyyathāpi passeyyāti yathā passeyya.
Therein, just as if he were to see means 'as one might see'.
Ở đó, seyyathāpi passeyyā (giống như thấy): nghĩa là như thấy.
Sarīranti matasarīraṃ.
A body means a dead body.
Sarīraṃ (thân): nghĩa là tử thi.
Sivathikāya chaḍḍītanti susāne apaviddhaṃ.
Discarded in a charnel ground means thrown away in a cemetery.
Sivathikāya chaḍḍītaṃ (bị vứt bỏ ở bãi tha ma): nghĩa là bị vứt bỏ ở nghĩa địa.
Ekāhaṃ matassa assāti ekāhamataṃ.
It is dead for one day because it has been dead for one day.
Ekāhamataṃ (chết một ngày): nghĩa là đã chết được một ngày.
Dvīhaṃ matassa assāti dvīhamataṃ.
It is dead for two days because it has been dead for two days.
Dvīhamataṃ (chết hai ngày): nghĩa là đã chết được hai ngày.
Tīhaṃ matassa assāti tīhamataṃ.
It is dead for three days because it has been dead for three days.
Tīhamataṃ (chết ba ngày): nghĩa là đã chết được ba ngày.
Bhastā viya vāyunā uddhaṃ jīvitapariyādānā yathānukkamaṃ samuggatena sūnabhāvena uddhumātattā uddhumātakaṃ.
It is bloated because it is swollen with a state of puffiness that has arisen in sequence since the termination of life, like a bellows filled with wind.
Uddhumātakaṃ (thân sình chướng): nghĩa là sình chướng do bị phồng lên bởi hơi gió tăng dần theo thứ tự sau khi sinh mạng đã chấm dứt, giống như một cái ống bễ.
Vinīlaṃ vuccati viparibhinnavaṇṇaṃ.
Discolored is what is called livid.
Vinīlaṃ (thân xanh xám) được gọi là có màu sắc biến đổi.
Vilīnameva vinīlakaṃ.
Just that which is livid is vinīlakaṃ.
Vinīlakaṃ (thân xanh xám) chính là sự xanh xám.
Paṭikūlattā vā kucchitaṃ vinīlanti vinīlakaṃ.
Or, because it is repulsive, it is contemptibly livid, hence vinīlakaṃ.
Hoặc vinīlakaṃ là sự xanh xám đáng ghê tởm do tính bất tịnh.
Maṃsussadaṭṭhānesu rattavaṇṇassa pubbasannicayaṭṭhānesu setavaṇṇassa yebhuyyena ca nīlavaṇṇassa nīlaṭṭhānesu nīlasāṭakapārutasseva chavasarīrassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for the corpse's body which is reddish in color in the places with much flesh, whitish in color in the places where pus has collected, and mostly bluish in color, appearing as if cloaked in a blue cloth in the blue areas.
Đây là tên gọi của tử thi có màu đỏ ở những nơi nhiều thịt, màu trắng ở những nơi tích tụ mủ, và phần lớn là màu xanh ở những nơi màu xanh, giống như được phủ một tấm vải xanh.
Paribhinnaṭṭhānehi navahi vā vaṇamukhehi visandamānaṃ pubbaṃ vipubbaṃ.
Vipubbaṃ is that from which pus is oozing from the broken parts or from the nine wound-openings.
Vipubbaṃ (thân có mủ) là mủ chảy ra từ những nơi bị vỡ hoặc từ chín lỗ vết thương.
Vipubbameva vipubbakaṃ, paṭikūlattā vā kucchitaṃ vipubbanti vipubbakaṃ.
Just vipubbaṃ is vipubbakaṃ; or, because it is repulsive, it is contemptibly festering, hence vipubbakaṃ.
Vipubbakaṃ chính là sự có mủ, hoặc vipubbakaṃ là sự có mủ đáng ghê tởm do tính bất tịnh.
Vipubbakaṃ jātaṃ tathābhāvaṃ gatanti vipubbakajātaṃ.
Having become festering means having reached that state, hence become a festering thing.
Vipubbakajātaṃ (thân đầy mủ): nghĩa là đã trở thành có mủ, đã đạt đến trạng thái đó.
So imameva kāyanti so bhikkhu imaṃ attano kāyaṃ tena kāyena saddhiṃ ñāṇena upasaṃharati upaneti.
He applies this very body means that the bhikkhu applies, brings his own body near to that body with knowledge.
So imameva kāyaṃ (Vị ấy quán chính thân này): vị tỳ khưu đó dùng trí tuệ để so sánh, đối chiếu thân của chính mình với tử thi đó.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Ayampi kho kāyo evaṃdhammo evaṃbhāvī evaṃanatītoti.
"This body, too, is of the same nature, it will become like that, it has not gone beyond that state."
Thân này cũng có bản chất như vậy, sẽ trở thành như vậy, không thể thoát khỏi trạng thái như vậy.
Idaṃ vuttaṃ hoti – āyu, usmā, viññāṇanti imesaṃ tiṇṇaṃ dhammānaṃ atthitāya ayaṃ kāyo ṭhānagamanādikhamo hoti imesaṃ pana vigamā ayampi evaṃdhammo evaṃpūtikasabhāvoyeva, evaṃbhāvī evaṃuddhumātādibhedo bhavissati, evaṃanatīto evaṃuddhumātādibhāvaṃ anatikkantoti.
This is what is meant: Due to the existence of these three phenomena—life-faculty, vital heat, and consciousness—this body is capable of standing, going, and so on. But with their departure, this body too has such a nature, the very nature of becoming putrid. 'Of such a nature' means it will become distinct in this way as bloated and so on. 'Not gone beyond this' means it has not gone beyond this state of being bloated and so on.
Điều này có nghĩa là: Do sự hiện hữu của ba pháp này—sinh mạng (āyu), hơi ấm (usmā), và thức (viññāṇa)—thân này có khả năng đứng, đi, v.v. Nhưng khi chúng biến mất, thân này cũng sẽ có bản chất mục nát như vậy, sẽ trở thành như vậy (evaṃbhāvī), nghĩa là sẽ sưng phồng, v.v., không thể vượt qua trạng thái đó (evaṃanatīto), nghĩa là không thể vượt qua trạng thái sưng phồng, v.v.
Khajjamānanti udarādīsu nisīditvā udaramaṃsaoṭṭhamaṃsaakkhikūṭādīni luñcitvā luñcitvā khādiyamānaṃ.
Being devoured means being devoured after they have settled in the abdomen and other parts, and have repeatedly torn off the flesh of the abdomen, the flesh of the lips, the sockets of the eyes, and so on.
Đang bị ăn (khajjamānaṃ): bị ăn mòn từng chút một sau khi các loài vật ngồi trong bụng, v.v., nhổ và ăn thịt bụng, thịt môi, nhãn cầu, v.v.
Samaṃsalohitanti sesāvasesamaṃsalohitayuttaṃ.
With flesh and blood means possessed of the remaining flesh and blood.
Còn thịt và máu (samaṃsalohitaṃ): còn sót lại thịt và máu.
Nimaṃsalohitamakkhitanti maṃse khīṇepi lohitaṃ na sussati, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘nimaṃsalohitamakkhita’’nti.
Without flesh, smeared with blood means: even when the flesh is gone, the blood has not dried up. It is with reference to this that "without flesh, smeared with blood" is said.
Không thịt nhưng dính máu (nimaṃsalohitamakkhitaṃ): ngay cả khi thịt đã hết, máu vẫn chưa khô; điều này được nói đến khi đề cập đến xương chưa khô máu, tức là ‘‘không thịt nhưng dính máu’’.
Aññenāti aññena disābhāgena.
In another direction means in another region or direction.
Ở một hướng khác (aññena): ở một hướng khác.
Hatthaṭṭhikanti catusaṭṭhibhedampi hatthaṭṭhikaṃ pāṭiyekkaṃ vippakiṇṇaṃ.
A hand-bone means even the hand-bone, which has sixty-four divisions, scattered individually.
Xương tay (hatthaṭṭhikaṃ): xương tay với sáu mươi bốn loại, nằm rải rác riêng lẻ.
Pādaṭṭhikādīsupi eseva nayo.
This same method applies to the foot-bones and so on.
Tương tự đối với xương chân, v.v. (pādaṭṭhikādīsupi eseva nayo).
Terovassikānīti atikkantasaṃvaccharāni.
A year old means having passed a year.
Đã qua một năm (terovassikāni): đã qua nhiều năm.
Pūtīnīti abbhokāse ṭhitāni vātātapavuṭṭhisamphassena terovassikāneva pūtīni honti.
Rotten means: those bones that are in an open space become rotten after a year through contact with wind, sun, and rain.
Mục nát (pūtīni): những bộ xương nằm ngoài trời, do tiếp xúc với gió, nắng và mưa, sau nhiều năm trở nên mục nát.
Antobhūmigatāni pana cirataraṃ tiṭṭhanti.
But those that are underground last much longer.
Còn những bộ xương nằm dưới đất thì tồn tại lâu hơn.
Cuṇṇakajātānīti cuṇṇaṃ cuṇṇaṃ hutvā vippakiṇṇāni.
Become powder means having become fine powder and scattered.
Đã thành bột (cuṇṇakajātāni): đã thành bột và nằm rải rác.
Sabbattha so imamevāti vuttanayena khajjamānādīnaṃ vasena yojanā kātabbā.
In all cases, the application should be made by way of the states of being devoured and so on, according to the method stated as "He compares this very body..."
Ở mọi nơi, sự kết hợp nên được thực hiện theo cách đã nói, như ‘‘vị ấy quán sát chính thân này’’, dựa trên các trạng thái như đang bị ăn, v.v.
Idha pana ṭhatvā navasivathikā samodhānetabbā.
Here, however, one should pause and consolidate the nine charnel ground contemplations.
Ở đây, cần phải tổng hợp chín giai đoạn thi thể ở nghĩa địa.
‘‘Ekāhamataṃ vā’’tiādinā nayena vuttā sabbāpi ekā, ‘‘kākehi vā khajjamāna’’ntiādikā ekā, ‘‘aṭṭhikasaṅkhalikaṃ samaṃsalohitaṃ nhārusambandha’’nti ekā, ‘‘nimaṃsalohitamakkhitaṃ nhārusambandha’’nti ekā, ‘‘apagatamaṃsalohitaṃ nhārusambandha’’nti ekā, ‘‘aṭṭhikāni apagatasambandhānī’’tiādikā ekā, ‘‘aṭṭhikāni setāni saṅkhavaṇṇapaṭibhāgānī’’ti ekā, ‘‘puñjakitāni terovassikānī’’ti ekā, ‘‘pūtīni cuṇṇakajātānī’’ti ekā.
All those mentioned by the method beginning with "dead for one day" are one; the one beginning with "being devoured by crows" is one; "a skeleton with flesh and blood, held together by sinews" is one; "without flesh, smeared with blood, held together by sinews" is one; "without flesh and blood, held together by sinews" is one; the one beginning with "bones with no connections" is one; "bones white, with the color of a conch" is one; "piled up, a year old" is one; "rotten and become powder" is one.
Tất cả các giai đoạn đã nói theo cách ‘‘thi thể chết một ngày’’, v.v., là một; giai đoạn ‘‘đang bị quạ ăn’’, v.v., là một; giai đoạn ‘‘chuỗi xương còn thịt, máu và gân’’, là một; giai đoạn ‘‘không thịt nhưng dính máu và gân’’, là một; giai đoạn ‘‘thịt và máu đã biến mất nhưng còn gân’’, là một; giai đoạn ‘‘xương đã lìa khỏi các khớp’’, v.v., là một; giai đoạn ‘‘xương trắng như vỏ ốc’’, là một; giai đoạn ‘‘xương chất đống đã qua một năm’’, là một; giai đoạn ‘‘xương mục nát đã thành bột’’, là một.
Evaṃ kho, bhikkhaveti idaṃ navasivathikā dassetvā kāyānupassanaṃ niṭṭhapento āha.
So, monks, in this way…: He said this to conclude the contemplation of the body after having shown the nine charnel ground contemplations.
Này các tỳ khưu, như vậy (evaṃ kho, bhikkhave): Đức Thế Tôn nói điều này để kết thúc sự quán thân sau khi trình bày chín giai đoạn thi thể ở nghĩa địa.
Tattha navasivathikapariggāhikā sati dukkhasaccaṃ, tassā samuṭṭhāpikā purimataṇhā samudayasaccaṃ, ubhinnaṃ appavatti nirodhasaccaṃ, dukkhaparijānano samudayapajahano nirodhārammaṇo ariyamaggo maggasaccaṃ.
Therein, the mindfulness that comprehends the nine charnel ground contemplations is the truth of suffering; the preceding craving that gives rise to it is the truth of the origin; the non-occurrence of both is the truth of cessation; the noble path that fully understands suffering, abandons the origin, and has cessation as its object is the truth of the path.
Trong đó, chánh niệm quán sát chín giai đoạn thi thể là Khổ đế (Dukkhasacca); ái dục trước đó là nguyên nhân của nó là Tập đế (Samudayasacca); sự không phát sinh của cả hai là Diệt đế (Nirodhasacca); Bát Chánh Đạo, nhận biết khổ, đoạn trừ tập, lấy diệt làm đối tượng, là Đạo đế (Maggasacca).
Evaṃ catusaccavaseneva ussakkitvā nibbutiṃ pāpuṇātīti idaṃ navasivathikapariggāhakānaṃ bhikkhūnaṃ yāva arahattā niyyānamukhanti.
In this way, by striving according to the Four Truths, one reaches Nibbāna. This is the means of deliverance up to Arahantship for the monks who comprehend the nine charnel ground contemplations.
Như vậy, bằng cách tinh tấn theo bốn Chân lý, vị ấy đạt đến Niết Bàn; đây là con đường giải thoát cho các tỳ khưu quán sát chín giai đoạn thi thể, cho đến khi đạt A-la-hán.
113. Evaṃ bhagavā cuddasavidhena kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ kathetvā idāni navavidhena vedanānupassanaṃ kathetuṃ kathañca, bhikkhavetiādimāha.
113. In this way, after the Blessed One had explained the establishment of mindfulness through contemplation of the body in fourteen ways, he then, in order to explain the contemplation of feelings in nine ways, spoke the passage beginning with, And how, monks....
Như vậy, sau khi Đức Thế Tôn đã thuyết giảng về Kāyānupassanā Satipaṭṭhāna với mười bốn phương diện, bây giờ Ngài nói: ‘‘Này các tỳ khưu, và như thế nào…’’ (kathañca, bhikkhave) để thuyết giảng về Vedanānupassanā với chín phương diện.
Tattha sukhaṃ vedananti kāyikaṃ vā cetasikaṃ vā sukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘‘ahaṃ sukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’’ti pajānātīti attho.
Therein, a pleasant feeling means that when experiencing a pleasant feeling, whether physical or mental, one knows, "I am experiencing a pleasant feeling." That is the meaning.
Trong đó, thọ lạc (sukhaṃ vedanaṃ) có nghĩa là khi vị ấy cảm thọ lạc, dù là lạc thân hay lạc tâm, vị ấy biết: ‘‘Tôi đang cảm thọ lạc’’.
Tattha kāmaṃ uttānaseyyakāpi dārakā thaññapivanādikāle sukhaṃ vedayamānā ‘‘sukhaṃ vedayāmā’’ti pajānanti, na panetaṃ evarūpaṃ jānanaṃ sandhāya vuttaṃ.
In this context, although even infants lying on their backs know, "We are experiencing a pleasant feeling," when experiencing pleasure at times such as when drinking mother's milk, this was not said with reference to that kind of knowing.
Dù những đứa trẻ sơ sinh nằm ngửa, khi bú sữa, v.v., cảm thọ lạc và biết: ‘‘Chúng tôi đang cảm thọ lạc’’, nhưng đây không phải là loại hiểu biết được nói đến ở đây.
Evarūpaṃ jānanaṃ hi sattūpaladdhiṃ na jahati, sattasaññaṃ na ugghāṭeti, kammaṭṭhānaṃ vā satipaṭṭhānabhāvanā vā na hoti.
For that kind of knowing does not abandon the apprehension of a being, does not dismantle the perception of a being, and is not a meditation subject or the development of the establishment of mindfulness.
Thật vậy, loại hiểu biết đó không từ bỏ quan niệm về chúng sinh, không loại bỏ tưởng về chúng sinh, và không phải là đề mục thiền định hay sự tu tập chánh niệm.
Imassa pana bhikkhuno jānanaṃ sattūpaladdhiṃ jahati, sattasaññaṃ ugghāṭeti, kammaṭṭhānaṃ ceva satipaṭṭhānabhāvanā ca hoti.
But the knowing of this monk abandons the apprehension of a being, dismantles the perception of a being, and is both a meditation subject and the development of the establishment of mindfulness.
Tuy nhiên, sự hiểu biết của vị tỳ khưu này từ bỏ quan niệm về chúng sinh, loại bỏ tưởng về chúng sinh, và vừa là đề mục thiền định vừa là sự tu tập chánh niệm.
Idañhi ‘‘ko vedayati, kassa vedanā, kiṃ kāraṇā vedanā’’ti evaṃ sampajānavediyanaṃ sandhāya vuttaṃ.
For this was said with reference to the experience of one who knows with clear comprehension, asking: "Who feels? Whose feeling is it? What is the cause of feeling?"
Thật vậy, điều này được nói đến khi đề cập đến sự cảm thọ với sự hiểu biết rõ ràng như: ‘‘Ai cảm thọ? Thọ của ai? Vì lý do gì mà có thọ?’’
Tattha ko vedayatīti na koci satto vā puggalo vā vedayati.
Therein, who feels? No being or person feels.
Trong đó, ai cảm thọ? (ko vedayati): Không có chúng sinh hay cá nhân nào cảm thọ.
Kassa vedanāti na kassaci sattassa vā puggalassa vā vedanā.
Whose feeling is it? It is not the feeling of any being or person.
Thọ của ai? (kassa vedanā): Không có thọ của bất kỳ chúng sinh hay cá nhân nào.
Kiṃ kāraṇā vedanāti vatthuārammaṇāva panassa vedanā.
What is the cause of feeling? Feeling has a physical basis and an object as its cause.
Vì lý do gì mà có thọ? (kiṃ kāraṇā vedanā): Thọ chỉ là đối tượng của các căn.
Tasmā esa evaṃ pajānāti – ‘‘taṃ taṃ sukhādīnaṃ vatthuṃ ārammaṇaṃ katvā vedanāva vedayati.
Therefore, he knows thus: "It is feeling itself that feels, taking this or that physical basis of pleasure and so on as its object.
Vì vậy, vị ấy biết rõ như sau: ‘‘Chỉ có thọ cảm thọ, lấy đối tượng là các căn của lạc, v.v.’’
Taṃ pana vedanāpavattiṃ upādāya ‘ahaṃ vedayāmī’ti vohāramattaṃ hotī’’ti.
But depending on the occurrence of that feeling, the mere convention 'I feel' arises."
‘‘Tuy nhiên, dựa trên sự phát sinh của thọ đó, việc nói ‘tôi cảm thọ’ chỉ là một cách gọi thông thường.’’
Evaṃ vedanāva vatthuṃ ārammaṇaṃ katvā vedanāva vedayatīti sallakkhento esa ‘‘sukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’’ti pajānātīti veditabbo.
Thus, while observing that "it is feeling itself that feels, taking a physical basis as its object," this person is to be understood as knowing, "I am experiencing a pleasant feeling."
Vị ấy nên được hiểu là biết ‘‘tôi cảm thọ lạc’’ khi quán sát rằng chỉ có thọ cảm thọ, lấy đối tượng là các căn.
Cittalapabbate aññataro thero viya.
Like a certain elder on Cittalapabbata.
Giống như một vị trưởng lão ở núi Cittalapabbata.
Thero kira aphāsukakāle balavavedanāya nitthunanto aparāparaṃ parivattati.
It is said that the elder, at a time of discomfort, was groaning due to a strong feeling and turning over and over.
Nghe nói, khi bị bệnh, vị trưởng lão đau đớn dữ dội, rên rỉ và lăn qua lăn lại.
Tameko daharo āha ‘‘kataraṃ vo, bhante, ṭhānaṃ rujjatī’’ti.
A young monk said to him, "Venerable sir, which part of you is in pain?"
Một vị tỳ khưu trẻ hỏi: ‘‘Bạch Đại đức, chỗ nào của Đại đức đau?’’
Āvuso, pāṭiyekkaṃ rujjanaṭṭhānaṃ nāma natthi, vatthuṃ ārammaṇaṃ katvā vedanāva vedayatīti.
"Friend, there is no particular place of pain; it is feeling itself that feels, taking a physical basis as its object."
Vị trưởng lão trả lời: ‘‘Này hiền giả, không có chỗ đau riêng biệt nào cả. Chỉ có thọ cảm thọ, lấy đối tượng là các căn.’’
Evaṃ jānanakālato paṭṭhāya adhivāsetuṃ vaṭṭati no, bhanteti.
"Venerable sir, from the moment of knowing this, isn't it proper to endure?"
Vị tỳ khưu trẻ hỏi: ‘‘Bạch Đại đức, từ khi biết như vậy, có nên chịu đựng không, bạch Đại đức?’’
Adhivāsemi āvusoti.
"I am enduring, friend."
Vị trưởng lão đáp: ‘‘Này hiền giả, tôi sẽ chịu đựng.’’
Adhivāsanā, bhante, seyyāti.
"Venerable sir, endurance is excellent."
Vị tỳ khưu trẻ nói: ‘‘Bạch Đại đức, sự chịu đựng là tốt nhất.’’
Thero adhivāsesi.
The elder endured.
Vị trưởng lão chịu đựng.
Tato vāto yāva hadayā phālesi, mañcake antāni rāsikatāni ahesuṃ.
Then the wind element tore through him up to his heart; his intestines were piled up on the bed.
Sau đó, gió (trong bụng) xé toạc đến tim, và ruột nằm thành đống trên giường.
Thero daharassa dassesi ‘‘vaṭṭatāvuso, ettakā adhivāsanā’’ti.
The elder showed the young monk, "Friend, is this much endurance proper?"
Vị trưởng lão chỉ cho vị tỳ khưu trẻ và nói: ‘‘Này hiền giả, sự chịu đựng đến mức này có được không?’’
Daharo tuṇhī ahosi.
The young monk was silent.
Vị tỳ khưu trẻ im lặng.
Thero vīriyasamataṃ yojetvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇitvā samasīsī hutvā parinibbāyi.
The elder, having balanced his energy, attained Arahantship together with the analytical knowledges and, having become one whose defilements ended at the same time as his life, he attained final Nibbāna.
Vị trưởng lão kết hợp sự quân bình giữa tinh tấn và định, đạt A-la-hán cùng với các phân tích tuệ (paṭisambhidā), trở thành một vị đồng niên (samasīsī) và nhập Niết Bàn.
Yathā ca sukhaṃ, evaṃ dukkhaṃ…pe… nirāmisaṃ adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘‘nirāmisaṃ adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’’ti pajānāti.
And just as with a pleasant feeling, so too with a painful feeling... and so on... when experiencing a neither-painful-nor-pleasant feeling that is unworldly, he knows, "I am experiencing a neither-painful-nor-pleasant feeling that is unworldly."
Cũng như lạc thọ, tương tự là khổ thọ… (v.v.)… Vị ấy cảm thọ thọ không khổ không lạc không nhiễm ô (nirāmisaṃ adukkhamasukhaṃ vedanaṃ) và biết: ‘‘Tôi đang cảm thọ thọ không khổ không lạc không nhiễm ô.’’
Iti bhagavā rūpakammaṭṭhānaṃ kathetvā arūpakammaṭṭhānaṃ kathento vedanāvasena kathesi.
Thus, having taught a meditation subject based on form, the Blessed One taught a meditation subject based on the formless by way of feelings.
Như vậy, Đức Thế Tôn sau khi thuyết giảng đề mục thiền về sắc (rūpakammaṭṭhāna), đã thuyết giảng đề mục thiền về phi sắc (arūpakammaṭṭhāna) theo phương diện thọ.
Duvidhañhi kammaṭṭhānaṃ rūpakammaṭṭhānañca arūpakammaṭṭhānañca.
For meditation subjects are of two kinds: meditation subjects based on form and meditation subjects based on the formless.
Thật vậy, có hai loại đề mục thiền định: đề mục thiền về sắc và đề mục thiền về phi sắc.
Rūpapariggaho arūpapariggahotipi etadeva vuccati.
This is also called the grasping of form and the grasping of the formless.
Sự quán sát sắc và sự quán sát phi sắc cũng được gọi như vậy.
Tattha bhagavā rūpakammaṭṭhānaṃ kathento saṅkhepamanasikāravasena vā vitthāramanasikāravasena vā catudhātuvavatthānaṃ kathesi.
Therein, when teaching a meditation subject based on form, the Blessed One taught the defining of the four elements either by way of brief contemplation or by way of detailed contemplation.
Trong đó, Đức Thế Tôn khi thuyết giảng đề mục thiền về sắc, đã thuyết giảng về sự phân biệt bốn yếu tố (catudhātuvavatthāna) theo cách quán sát tóm tắt hoặc quán sát chi tiết.
Tadubhayampi sabbākārato visuddhimagge dassitameva.
Both of these have been shown in all their aspects in the Visuddhimagga.
Cả hai điều đó đều đã được trình bày đầy đủ trong bộ Visuddhimagga.
Arūpakammaṭṭhānaṃ pana kathento yebhuyyena vedanāvasena katheti.
But when teaching the immaterial meditation subject, he generally teaches it by way of feeling.
Khi thuyết giảng về đề mục thiền vô sắc (arūpakammaṭṭhāna), Đức Phật thường thuyết giảng theo phương diện thọ (vedanā).
Tividho hi arūpakammaṭṭhāne abhiniveso phassavasena vedanāvasena cittavasenāti.
Indeed, in the immaterial meditation subject, the application of mind is threefold: by way of contact, by way of feeling, and by way of consciousness.
Thật vậy, trong đề mục thiền vô sắc, sự chú tâm có ba loại: theo phương diện xúc (phassa), theo phương diện thọ (vedanā) và theo phương diện tâm (citta).
Kathaṃ?
How so?
Như thế nào?
Ekaccassa hi saṃkhittena vā vitthārena vā pariggahite rūpakammaṭṭhāne tasmiṃ ārammaṇe cittacetasikānaṃ paṭhamābhinipāto taṃ ārammaṇaṃ phusanto uppajjamāno phasso pākaṭo hoti.
For a certain person, when the material meditation subject has been comprehended either briefly or in detail, among the mind and mental factors in that object, the initial impact—the contact that arises while touching that object—is prominent.
Thật vậy, đối với một số người, khi đề mục thiền sắc (rūpakammaṭṭhāna) được nắm giữ một cách tóm tắt hoặc chi tiết, sự tiếp xúc (phassa) khởi lên chạm vào đối tượng ấy, là sự chú tâm đầu tiên của tâm và các tâm sở, trở nên rõ ràng.
Ekaccassa taṃ ārammaṇaṃ anubhavantī uppajjamānā vedanā pākaṭā hoti.
For a certain person, the feeling that arises while experiencing that object is prominent.
Đối với một số người khác, thọ (vedanā) khởi lên cảm nhận đối tượng ấy, trở nên rõ ràng.
Ekaccassa taṃ ārammaṇaṃ pariggahetvā vijānantaṃ uppajjamānaṃ viññāṇaṃ pākaṭaṃ hoti.
For a certain person, the consciousness that arises while discerning that object after having comprehended it is prominent.
Đối với một số người khác, thức (viññāṇa) khởi lên nắm giữ và nhận biết đối tượng ấy, trở nên rõ ràng.
Tattha yassa phasso pākaṭo hoti, sopi ‘‘na kevalaṃ phassova uppajjati, tena saddhiṃ tadeva ārammaṇaṃ anubhavamānā vedanāpi uppajjati, sañjānanamānā saññāpi, cetayamānā cetanāpi, vijānanamānaṃ viññāṇampi uppajjatī’’ti phassapañcamakeyeva pariggaṇhāti.
Among them, for the one to whom contact is prominent, he too comprehends just the five factors with contact as the fifth, thinking: “It is not only contact that arises; along with it, feeling, which experiences that same object, also arises; perception, which perceives, also arises; volition, which wills, also arises; and consciousness, which cognizes, also arises.”
Trong số đó, đối với người mà xúc (phassa) rõ ràng, vị ấy cũng quán xét rằng: “Không chỉ xúc khởi lên, mà cùng với xúc, thọ cảm nhận đối tượng ấy cũng khởi lên, tưởng nhận biết cũng khởi lên, tư tác ý cũng khởi lên, và thức nhận biết cũng khởi lên”, như vậy vị ấy nắm giữ năm pháp có xúc đứng đầu (phassapañcamaka).
Yassa vedanā pākaṭā hoti.
For the one to whom feeling is prominent,
Đối với người mà thọ (vedanā) rõ ràng,
So ‘‘na kevalaṃ vedanāva uppajjati, tāya saddhiṃ tadevārammaṇaṃ phusamāno phassopi uppajjati, sañjānanamānā saññāpi, cetayamānā cetanāpi, vijānanamānaṃ viññāṇampi uppajjatī’’ti phassapañcamakeyeva pariggaṇhāti.
he comprehends just the five factors with contact as the fifth, thinking: “It is not only feeling that arises; along with it, contact, which touches that same object, also arises; perception, which perceives, also arises; volition, which wills, also arises; and consciousness, which cognizes, also arises.”
vị ấy quán xét rằng: “Không chỉ thọ khởi lên, mà cùng với thọ, xúc chạm đối tượng ấy cũng khởi lên, tưởng nhận biết cũng khởi lên, tư tác ý cũng khởi lên, và thức nhận biết cũng khởi lên”, như vậy vị ấy nắm giữ năm pháp có xúc đứng đầu.
Yassa viññāṇaṃ pākaṭaṃ hoti, so ‘‘na kevalaṃ viññāṇameva uppajjati, tena saddhiṃ tadevārammaṇaṃ phusamāno phassopi uppajjati, anubhavamānā vedanāpi, sañjānanamānā saññāpi, cetayamānā cetanāpi uppajjatī’’ti phassapañcamakeyeva pariggaṇhāti.
For the one to whom consciousness is prominent, he comprehends just the five factors with contact as the fifth, thinking: “It is not only consciousness that arises; along with it, contact, which touches that same object, also arises; feeling, which experiences, also arises; perception, which perceives, also arises; and volition, which wills, also arises.”
Đối với người mà thức (viññāṇa) rõ ràng, vị ấy quán xét rằng: “Không chỉ thức khởi lên, mà cùng với thức, xúc chạm đối tượng ấy cũng khởi lên, thọ cảm nhận cũng khởi lên, tưởng nhận biết cũng khởi lên, và tư tác ý cũng khởi lên”, như vậy vị ấy nắm giữ năm pháp có xúc đứng đầu.
So ‘‘ime phassapañcamakā dhammā kiṃ nissitā’’ti upadhārento ‘‘vatthuṃ nissitā’’ti pajānāti.
While investigating, “What do these five factors with contact as the fifth depend on?” he understands, “They depend on a physical basis.”
Vị ấy quán xét: “Năm pháp có xúc đứng đầu này nương tựa vào đâu?”, và vị ấy nhận biết rằng chúng nương tựa vào vật.
Vatthu nāma karajakāyo, yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘idañca me viññāṇaṃ ettha sitaṃ ettha paṭibaddha’’nti (dī. ni. 1.234,235; ma. ni. 2.252).
The physical basis is the body born of action, concerning which it was said: “And this consciousness of mine is dependent on this and is bound up with this.”
Vật (vatthu) ở đây là thân do nghiệp sinh (karajakāya), như đã nói: “Thức này của ta nương tựa vào đây, bị ràng buộc vào đây” (Dī. Ni. 1.234,235; Ma. Ni. 2.252).
So atthato bhūtāni ceva upādārūpāni ca.
In terms of its essence, it is both the primary elements and derived matter.
Về mặt ý nghĩa, vật đó là các đại hiển hình (bhūta) và các sắc sở tạo (upādārūpa).
Evamettha ‘‘vatthu rūpaṃ, phassapañcamakā nāma’’nti nāmarūpamattameva passati.
Thus, herein, he sees only mind-and-matter, thinking: “The physical basis is matter; the five factors with contact as the fifth are mind.”
Như vậy, ở đây vị ấy chỉ thấy vật là sắc (rūpa) và năm pháp có xúc đứng đầu là danh (nāma), tức là chỉ thấy danh sắc.
Rūpaṃ cettha rūpakkhandho, nāmaṃ cattāro arūpino khandhāti pañcakkhandhamattaṃ hoti.
And herein, matter is the aggregate of matter, and mind is the four immaterial aggregates; thus, it is just the five aggregates.
Sắc ở đây là sắc uẩn, danh là bốn uẩn vô sắc, như vậy chỉ là năm uẩn.
Nāmarūpavinimuttā hi pañcakkhandhā, pañcakkhandhavinimuttañca nāmarūpaṃ natthi.
Indeed, the five aggregates do not exist apart from mind-and-matter, and mind-and-matter do not exist apart from the five aggregates.
Thật vậy, không có năm uẩn nào tách rời danh sắc, và cũng không có danh sắc nào tách rời năm uẩn.
Idha pana bhagavā arūpakammaṭṭhānaṃ kathento vedanāvasena kathesi.
Here, however, the Blessed One, when teaching the immaterial meditation subject, taught it by way of feeling.
Tuy nhiên, ở đây, khi thuyết giảng về đề mục thiền vô sắc (arūpakammaṭṭhāna), Đức Thế Tôn đã thuyết giảng theo phương diện thọ (vedanā).
Phassavasena vā hi viññāṇavasena vā kathīyamānaṃ na pākaṭaṃ hoti, andhakāraṃ viya khāyati.
For if it were taught by way of contact or by way of consciousness, it would not be prominent; it would seem as if dark.
Thật vậy, nếu thuyết giảng theo phương diện xúc (phassa) hoặc thức (viññāṇa) thì không rõ ràng, giống như bóng tối.
Vedanāvasena pana pākaṭaṃ hoti.
But taught by way of feeling, it is prominent.
Nhưng nếu thuyết giảng theo phương diện thọ (vedanā) thì rõ ràng.
Vedanānaṃ uppattipākaṭatāya.
Because of the prominence of the arising of feelings.
Vì sự khởi lên của các thọ là rõ ràng.
Sukhadukkhavedanānañhi uppatti pākaṭā.
Indeed, the arising of pleasant and painful feelings is prominent.
Thật vậy, sự khởi lên của thọ lạc (sukha) và thọ khổ (dukkha) là rõ ràng.
Yadā sukhaṃ uppajjati, sakalasarīraṃ khobhentaṃ maddantaṃ pharamānaṃ abhisandayamānaṃ satadhotaṃ sappiṃ khādāpayantaṃ viya satapākatelaṃ makkhayamānaṃ viya ghaṭasahassena pariḷāhaṃ nibbāpayamānaṃ viya ‘‘aho sukhaṃ aho sukha’’nti vācaṃ nicchārayamānameva uppajjati.
When a pleasant feeling arises, it arises agitating, pressing, pervading, and suffusing the entire body, just as if making one eat ghee washed a hundred times, as if smearing on oil cooked a hundred times, as if extinguishing a fever with a thousand pots of water, while causing one to exclaim, “Oh, how pleasant! Oh, how pleasant!”
Khi lạc khởi lên, nó khuấy động, đè nén, lan tràn, làm ướt khắp toàn thân, giống như đang ăn bơ đã rửa trăm lần, giống như đang xoa dầu đã nấu trăm lần, giống như đang dập tắt cơn nóng bằng ngàn bình nước, và khởi lên kèm theo lời nói: “Ôi lạc, ôi lạc!”
Yadā dukkhaṃ uppajjati, sakalasarīraṃ khobhentaṃ maddantaṃ pharamānaṃ abhisandayamānaṃ tattaphālaṃ pavesentaṃ viya vilīnatambalohena āsiñcantaṃ viya sukkhatiṇavanappatimhi araññe dāruukkākalāpaṃ khipamānaṃ viya ‘‘aho dukkhaṃ aho dukkha’’nti vippalāpayamānameva uppajjati.
When a painful feeling arises, it arises agitating, pressing, pervading, and suffusing the entire body, just as if inserting a heated iron plate, as if pouring molten copper, as if throwing a bundle of burning wood into a forest of dry grass and trees, while causing one to lament, “Oh, how painful! Oh, how painful!”
Khi khổ khởi lên, nó khuấy động, đè nén, lan tràn, làm ướt khắp toàn thân, giống như đang đưa vào một mảnh sắt nung đỏ, giống như đang đổ đồng chảy, giống như đang ném một bó củi lửa vào một khu rừng khô cỏ, và khởi lên kèm theo tiếng than vãn: “Ôi khổ, ôi khổ!”
Iti sukhadukkhavedanānaṃ uppatti pākaṭā hoti.
Thus, the arising of pleasant and painful feelings is prominent.
Như vậy, sự khởi lên của thọ lạc và thọ khổ là rõ ràng.
Adukkhamasukhā pana duddīpanā andhakārāva avibhūtā.
But neither-painful-nor-pleasant feeling is difficult to discern, dark, and indistinct.
Tuy nhiên, thọ không khổ không lạc (adukkhamasukhā) thì khó diễn tả, như bóng tối, không rõ ràng.
Sā sukhadukkhānaṃ apagame sātāsātappaṭikkhepavasena majjhattākārabhūtā adukkhamasukhā vedanāti nayato gaṇhantassa pākaṭā hoti.
It becomes prominent for one who grasps it by inference, thinking: “At the cessation of pleasant and painful feelings, the feeling which has the characteristic of neutrality, by way of rejecting the agreeable and disagreeable, is neither-painful-nor-pleasant feeling.”
Thọ ấy trở nên rõ ràng đối với người nắm giữ theo phương pháp, rằng khi lạc và khổ biến mất, thọ không khổ không lạc là trạng thái trung tính do từ bỏ sự ưa thích và không ưa thích.
Yathā kiṃ?
Like what?
Giống như cái gì?
Yathā antarā piṭṭhipāsāṇaṃ ārohitvā palātassa migassa anupathaṃ gacchanto migaluddako piṭṭhipāsāṇassa orabhāgepi parabhāgepi padaṃ disvā majjhe apassantopi ‘‘ito āruḷho, ito oruḷho, majjhe piṭṭhipāsāṇe iminā padesena gato bhavissatī’’ti nayato jānāti, evaṃ āruḷhaṭṭhāne padaṃ viya hi sukhavedanāya uppatti pākaṭā hoti.
Just as a deer hunter, following the tracks of a deer that has fled after climbing onto the middle of a flat rock, even though not seeing tracks in the middle, having seen them on the near side and the far side of the flat rock, knows by inference, “It must have climbed up from here and descended from there, and must have gone by this route on the flat rock in the middle.” So too, the arising of a pleasant feeling is prominent, like the tracks at the place of ascent.
Giống như người thợ săn hươu đang lần theo dấu vết của con hươu đã trốn thoát sau khi leo lên giữa một tảng đá phẳng, dù không thấy dấu chân ở giữa, nhưng khi thấy dấu chân ở phía bên này và phía bên kia của tảng đá, vị ấy biết theo phương pháp rằng: “Nó đã leo lên từ đây, đã xuống từ đây, và ở giữa tảng đá phẳng, nó hẳn đã đi qua đoạn này”. Tương tự như vậy, sự khởi lên của thọ lạc rõ ràng như dấu chân ở chỗ leo lên.
Oruḷhaṭṭhāne padaṃ viya dukkhavedanāya uppatti pākaṭā hoti.
The arising of a painful feeling is prominent, like the tracks at the place of descent.
Sự khởi lên của thọ khổ rõ ràng như dấu chân ở chỗ đi xuống.
‘‘Ito āruyha ito oruyha majjhe evaṃ gato’’ti nayato gahaṇaṃ viya sukhadukkhānaṃ apagame sātāsātappaṭikkhepavasena majjhattākārabhūtā adukkhamasukhā vedanāti nayato gaṇhantassa pākaṭā hoti.
It becomes prominent for one who grasps it by inference, thinking: “At the cessation of pleasant and painful feelings, the feeling which has the characteristic of neutrality, by way of rejecting the agreeable and disagreeable, is neither-painful-nor-pleasant feeling,” just like grasping by inference, “Having climbed up from here and descended from there, it went thus in the middle.”
Và sự nắm giữ theo phương pháp rằng: “Nó đã leo lên từ đây, xuống từ đây và đi ở giữa như vậy”, thì thọ không khổ không lạc, là trạng thái trung tính do từ bỏ sự ưa thích và không ưa thích khi lạc và khổ biến mất, trở nên rõ ràng đối với người nắm giữ theo phương pháp.
Evaṃ bhagavā paṭhamaṃ rūpakammaṭṭhānaṃ kathetvā pacchā arūpakammaṭṭhānaṃ vedanāvasena nibbattetvāva dassesi.
In this way, the Blessed One, having first taught the material meditation subject, then demonstrated the immaterial meditation subject by producing it by way of feeling.
Như vậy, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng đề mục thiền sắc (rūpakammaṭṭhāna) trước, sau đó Ngài đã trình bày đề mục thiền vô sắc (arūpakammaṭṭhāna) bằng cách phát sinh nó theo phương diện thọ.
Na kevalañca idheva evaṃ dassesi, cūḷataṇhāsaṅkhaye, mahātaṇhāsaṅkhaye, cūḷavedalle, mahāvedalle, raṭṭhapālasutte, māgaṇḍiyasutte, dhātuvibhaṅge, āneñjasappāye, dīghanikāyamhi mahānidāne, sakkapañhe, mahāsatipaṭṭhāne, saṃyuttamhi cūḷanidānasutte, rukkhopame, parivīmaṃsanasutte, sakale vedanāsaṃyutteti evaṃ anekesu suttesu paṭhamaṃ rūpakammaṭṭhānaṃ kathetvā pacchā arūpakammaṭṭhānaṃ vedanāvasena nibbattetvā dassesi.
And he did not demonstrate it in this way only here, but in many suttas such as the Cūḷataṇhāsaṅkhaya, Mahātaṇhāsaṅkhaya, Cūḷavedalla, Mahāvedalla, Raṭṭhapālasutta, Māgaṇḍiyasutta, Dhātuvibhaṅga, and Āneñjasappāya; and in the Dīgha Nikāya, in the Mahānidāna, Sakkapañha, and Mahāsatipaṭṭhāna; and in the Saṃyutta Nikāya, in the Cūḷanidānasutta, Rukkhopama, Parivīmaṃsanasutta, and the entire Vedanāsaṃyutta—in these and others, having first taught the material meditation subject, he then demonstrated the immaterial meditation subject by producing it by way of feeling.
Không những Ngài đã trình bày như vậy ở đây, mà còn trong nhiều kinh khác như Cūḷataṇhāsaṅkhaya, Mahātaṇhāsaṅkhaya, Cūḷavedalla, Mahāvedalla, Raṭṭhapālasutta, Māgaṇḍiyasutta, Dhātuvibhaṅga, Āneñjasappāya; trong Trường Bộ Kinh (Dīghanikāya) có Mahānidāna, Sakkapañha, Mahāsatipaṭṭhāna; trong Tương Ưng Bộ Kinh (Saṃyuttamhi) có Cūḷanidānasutta, Rukkhopama, Parivīmaṃsanasutta, và toàn bộ Vedanāsaṃyutta. Trong tất cả các kinh ấy, Ngài đều thuyết giảng đề mục thiền sắc trước, sau đó trình bày đề mục thiền vô sắc bằng cách phát sinh nó theo phương diện thọ.
Yathā ca tesu, evaṃ imasmimpi satipaṭṭhānasutte paṭhamaṃ rūpakammaṭṭhānaṃ kathetvā pacchā arūpakammaṭṭhānaṃ vedanāvasena nibbattetvā dassesi.
And just as in those suttas, so too in this Satipaṭṭhāna Sutta, having first taught the material meditation subject, he then demonstrated the immaterial meditation subject by producing it by way of feeling.
Và giống như trong các kinh đó, trong kinh Satipaṭṭhāna này, Ngài cũng thuyết giảng đề mục thiền sắc trước, sau đó trình bày đề mục thiền vô sắc bằng cách phát sinh nó theo phương diện thọ.
Tattha sukhaṃ vedanantiādīsu ayaṃ aparopi pajānanapariyāyo – sukhaṃ vedanaṃ vedayāmīti pajānātīti sukhavedanākkhaṇe dukkhāya vedanāya abhāvato sukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘‘sukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’’ti pajānāti.
Therein, in the phrases beginning with a pleasant feeling, this is another method of knowing: ‘He knows, “I am experiencing a pleasant feeling”’ means that at the moment of a pleasant feeling, because of the absence of a painful feeling, while experiencing a pleasant feeling, he knows, “I am experiencing a pleasant feeling.”
Trong các đoạn như sukhaṃ vedanaṃ (thọ lạc) v.v..., đây là một phương pháp nhận biết khác: sukhaṃ vedanaṃ vedayāmīti pajānāti (vị ấy biết: “Ta đang cảm thọ lạc thọ”), nghĩa là vào khoảnh khắc của lạc thọ, vì không có khổ thọ, nên khi cảm thọ lạc thọ, vị ấy biết: “Ta đang cảm thọ lạc thọ”.
Tena yā pubbe anubhūtapubbā dukkhā vedanā, tassā idāni abhāvato imissā ca sukhāya vedanāya ito paṭhamaṃ abhāvato vedanā nāma aniccā adhuvā vipariṇāmadhammā, itiha tattha sampajāno hoti.
By that, because of the present absence of the painful feeling that was previously experienced, and because of the absence of this pleasant feeling before this moment, he knows, “Feelings are impermanent, unstable, and of a nature to change.” Thus, in this way, he is clearly comprehending therein.
Do đó, vì khổ thọ đã từng được cảm thọ trước đây giờ không còn, và vì lạc thọ này trước đây chưa từng có, nên thọ là vô thường (aniccā), không bền vững (adhuvā), có bản chất biến đổi (vipariṇāmadhammā). Như vậy, vị ấy có sự tỉnh giác (sampajāno) về điều đó.
‘‘Yasmiṃ aggivessana samaye sukhaṃ vedanaṃ vedeti, neva tasmiṃ samaye dukkhaṃ vedanaṃ vedeti, na adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedeti, sukhaṃyeva tasmiṃ samaye vedanaṃ vedeti, yasmiṃ aggivessana samaye dukkhaṃ…pe… adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedeti, neva tasmiṃ samaye sukhaṃ vedanaṃ vedeti, na dukkhaṃ vedanaṃ vedeti, adukkhamasukhaññeva tasmiṃ samaye vedanaṃ vedeti.
“Aggivessana, at the time when one experiences a pleasant feeling, at that time one does not experience a painful feeling, nor does one experience a neither-painful-nor-pleasant feeling; at that time one experiences only a pleasant feeling. Aggivessana, at the time when one experiences a painful… and so on… at the time when one experiences a neither-painful-nor-pleasant feeling, at that time one does not experience a pleasant feeling, nor does one experience a painful feeling; at that time one experiences only a neither-painful-nor-pleasant feeling.
“Này Aggivessana, khi nào người ấy cảm thọ lạc thọ, vào lúc ấy người ấy không cảm thọ khổ thọ, không cảm thọ bất khổ bất lạc thọ; vào lúc ấy người ấy chỉ cảm thọ lạc thọ. Này Aggivessana, khi nào người ấy cảm thọ khổ thọ… (tương tự như trên đối với khổ thọ và bất khổ bất lạc thọ)… vào lúc ấy người ấy không cảm thọ lạc thọ, không cảm thọ khổ thọ; vào lúc ấy người ấy chỉ cảm thọ bất khổ bất lạc thọ.
Sukhāpi kho aggivessana vedanā aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā khayadhammā vayadhammā virāgadhammā nirodhadhammā.
Moreover, Aggivessana, a pleasant feeling is impermanent, conditioned, dependently arisen, of a nature to be destroyed, of a nature to vanish, of a nature to fade away, of a nature to cease.
Này Aggivessana, lạc thọ cũng là vô thường (anicca), hữu vi (saṅkhata), duyên sinh (paṭiccasamuppanna), có bản chất hủy diệt (khayadhammā), có bản chất biến mất (vayadhammā), có bản chất ly tham (virāgadhammā), có bản chất đoạn diệt (nirodhadhammā).
Dukkhāpi kho…pe… adukkhamasukhāpi kho aggivessana vedanā aniccā…pe… nirodhadhammā.
Moreover, a painful feeling… and so on… Moreover, Aggivessana, a neither-painful-nor-pleasant feeling is impermanent… and so on… of a nature to cease.
Khổ thọ cũng vậy… (tương tự như trên)… bất khổ bất lạc thọ cũng vậy, này Aggivessana, là vô thường… (tương tự như trên)… có bản chất đoạn diệt.
Evaṃ passaṃ aggivessana sutavā ariyasāvako sukhāyapi vedanāya dukkhāyapi vedanāya adukkhamasukhāyapi vedanāya nibbindati, nibbindaṃ virajjati, virāgā vimuccati, vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti.
Seeing thus, Aggivessana, the instructed noble disciple becomes disenchanted with pleasant feeling, with painful feeling, and with neither-painful-nor-pleasant feeling. Being disenchanted, he becomes dispassionate. Through dispassion, he is liberated. In the liberated, the knowledge ‘it is liberated’ arises.
Này Aggivessana, khi thấy như vậy, vị đệ tử Thánh đã nghe pháp (sutavā ariyasāvaka) nhàm chán (nibbindati) đối với lạc thọ, đối với khổ thọ, và đối với bất khổ bất lạc thọ. Khi nhàm chán, vị ấy ly tham (virajjati). Do ly tham, vị ấy giải thoát (vimuccati). Khi giải thoát, vị ấy có trí tuệ (ñāṇaṃ) rằng ‘đã giải thoát’.
‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānātī’’ti (ma. ni. 2.205).
He understands: ‘Birth is destroyed, the holy life has been lived, what had to be done has been done, there is nothing further for this state of being.’”
Vị ấy biết rõ: ‘Sanh đã tận, Phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn tái sinh vào trạng thái này nữa’.”
Sāmisaṃ vā sukhantiādīsu sāmisā sukhā nāma pañcakāmaguṇāmisanissitā cha gehasitasomanassavedanā.
In the passage beginning Or carnal pleasure, carnal pleasures refer to the six kinds of household-based pleasant mental feeling that are dependent on the taint of the five strands of sensual pleasure.
Trong các câu như “ Lạc hữu ái (Sāmisaṃ vā sukhaṃ)”, v.v… “ Lạc hữu ái (sāmisā sukhā)” là sáu loại thọ hỷ tại gia (gehasitasomanassavedanā) nương vào ái dục ngũ trần.
Nirāmisā sukhā nāma cha nekkhammasitasomanassavedanā.
Spiritual pleasures refer to the six kinds of renunciation-based pleasant mental feeling.
“ Lạc vô ái (Nirāmisā sukhā)” là sáu loại thọ hỷ xuất ly (nekkhammasitasomanassavedanā).
Sāmisā dukkhā nāma cha gehasitadomanassavedanā.
Carnal pains refer to the six kinds of household-based painful mental feeling.
“ Khổ hữu ái (Sāmisā dukkhā)” là sáu loại thọ ưu tại gia (gehasitadomanassavedanā).
Nirāmisā dukkhā nāma cha nekkhammasitadomanassavedanā.
Spiritual pains refer to the six kinds of renunciation-based painful mental feeling.
“ Khổ vô ái (Nirāmisā dukkhā)” là sáu loại thọ ưu xuất ly (nekkhammasitadomanassavedanā).
Sāmisā adukkhamasukhā nāma cha gehasitaupekkhā vedanā.
Carnal neither-painful-nor-pleasant feelings refer to the six kinds of household-based equanimous feeling.
“ Bất khổ bất lạc hữu ái (Sāmisā adukkhamasukhā)” là sáu loại thọ xả tại gia (gehasitaupekkhā vedanā).
Nirāmisā adukkhamasukhā nāma cha nekkhammasitaupekkhā vedanā.
Spiritual neither-painful-nor-pleasant feelings refer to the six kinds of renunciation-based equanimous feeling.
“ Bất khổ bất lạc vô ái (Nirāmisā adukkhamasukhā)” là sáu loại thọ xả xuất ly (nekkhammasitaupekkhā vedanā).
Tāsaṃ vibhāgo uparipaṇṇāsake pāḷiyaṃ āgatoyeva.
Their classification has already come in the Pāḷi text of the Uparipaṇṇāsaka.
Sự phân loại của chúng đã được trình bày trong kinh Pāḷi của Uparipaṇṇāsaka.
Iti ajjhattaṃ vāti evaṃ sukhavedanādipariggahaṇena attano vā vedanāsu, parassa vā vedanāsu, kālena vā attano, kālena vā parassa vedanāsu vedanānupassī viharati.
Thus internally, or…: In this way, by comprehending pleasant feeling and so on, he abides contemplating feelings in feelings, whether in his own feelings, or in the feelings of another, or at one time in his own feelings and at another time in the feelings of another.
Hoặc nội tại (Iti ajjhattaṃ vā): Như vậy, thông qua việc nhận biết các thọ như lạc thọ, vị ấy an trú quán thọ trên các thọ của chính mình, hoặc trên các thọ của người khác, hoặc đôi khi trên các thọ của chính mình, đôi khi trên các thọ của người khác.
Samudayavayadhammānupassī vāti ettha pana ‘‘avijjāsamudayā vedanāsamudayo’’tiādīhi (paṭi. ma. 1.50) pañcahi pañcahi ākārehi vedanānaṃ samudayañca vayañca passanto samudayadhammānupassī vā vedanāsu viharati, vayadhammānupassī vā vedanāsu viharati, kālena samudayadhammānupassī vā, kālena vayadhammānupassī vā vedanāsu viharatīti veditabbo.
Or one who contemplates the phenomena of arising and passing away: Here, it should be understood that, by seeing the arising and passing away of feelings in five ways each, beginning with “with the arising of ignorance, there is the arising of feeling,” he abides contemplating the phenomenon of arising in feelings, or he abides contemplating the phenomenon of passing away in feelings, or at one time he abides contemplating the phenomenon of arising in feelings, and at another time he abides contemplating the phenomenon of passing away in feelings.
Hoặc quán pháp sinh diệt (Samudayavayadhammānupassī vā): Ở đây, cần hiểu rằng vị ấy an trú quán pháp sinh diệt trên các thọ, quán sự sinh khởi và sự diệt mất của các thọ theo năm cách, như “do vô minh sinh khởi nên thọ sinh khởi” (avijjāsamudayā vedanāsamudayo), v.v… hoặc đôi khi quán pháp sinh khởi, đôi khi quán pháp diệt mất trên các thọ.
Ito paraṃ kāyānupassanāyaṃ vuttanayameva.
From here on, the method is the same as that stated in the contemplation of the body.
Từ đây trở đi, phương pháp tương tự như đã nói trong quán thân.
114. Evaṃ navavidhena vedanānupassanāsatipaṭṭhānaṃ kathetvā idāni soḷasavidhena cittānupassanaṃ kathetuṃ kathañca, bhikkhavetiādimāha.
114. Having thus taught the establishment of mindfulness through the contemplation of feeling in nine ways, he now said And how, bhikkhus, etc., to teach the contemplation of the mind in sixteen ways.
114. Sau khi thuyết giảng về niệm xứ quán thọ với chín phương pháp như vậy, bây giờ để thuyết giảng về quán tâm với mười sáu phương pháp, Đức Phật đã nói câu “ Này các tỳ khưu, và như thế nào”, v.v…
Tattha sarāganti aṭṭhavidhaṃ lobhasahagataṃ.
Therein, with lust means the eight kinds of consciousness associated with greed.
Trong đó, có tham (sarāgaṃ) là tám loại tâm tương ưng với tham (lobhasahagataṃ).
Vītarāganti lokiyakusalābyākataṃ.
Without lust means mundane wholesome and indeterminate consciousness.
Không tham (vītarāgaṃ) là tâm thiện và tâm vô ký thuộc thế gian.
Idaṃ pana yasmā sammasanaṃ na dhammasamodhānaṃ, tasmā idha ekapadepi lokuttaraṃ na labbhati.
However, since this is a matter of insight contemplation and not a consolidation of dhammas, the supramundane is not obtained in either term here.
Tuy nhiên, vì đây là sự suy xét chứ không phải là sự tập hợp các pháp, nên không có pháp siêu thế nào được chấp nhận ở đây, ngay cả trong một từ.
Sesāni cattāri akusalacittāni neva purimapadaṃ, na pacchimapadaṃ bhajanti.
The remaining four unwholesome states of mind do not belong to the former term nor to the latter term.
Bốn tâm bất thiện còn lại không thuộc về từ đầu cũng không thuộc về từ sau.
Sadosanti duvidhaṃ dosasahagataṃ.
With hate means the two kinds of consciousness associated with hate.
Có sân (sadosaṃ) là hai loại tâm tương ưng với sân (dosasahagataṃ).
Vītadosanti lokiyakusalābyākataṃ.
Without hate means mundane wholesome and indeterminate consciousness.
Không sân (vītadosaṃ) là tâm thiện và tâm vô ký thuộc thế gian.
Sesāni dasākusalacittāni neva purimaṃ padaṃ, na pacchimaṃ padaṃ bhajanti.
The remaining ten unwholesome states of mind do not belong to the former term nor to the latter term.
Mười tâm bất thiện còn lại không thuộc về từ đầu cũng không thuộc về từ sau.
Samohanti vicikicchāsahagatañceva uddhaccasahagatañcāti duvidhaṃ.
With delusion means the two kinds: that associated with uncertainty and that associated with restlessness.
Có si (samohaṃ) là hai loại tâm: tâm tương ưng với hoài nghi (vicikicchāsahagataṃ) và tâm tương ưng với phóng dật (uddhaccasahagataṃ).
Yasmā pana moho sabbākusalesu uppajjati, tasmā tānipi idha vaṭṭantiyeva.
However, since delusion arises in all unwholesome states, they are also applicable here.
Tuy nhiên, vì si (moha) sinh khởi trong tất cả các tâm bất thiện, nên những tâm đó cũng được xem là phù hợp ở đây.
Imasmiṃyeva hi duke dvādasākusalacittāni pariyādiṇṇānīti.
For in this very dyad, the twelve unwholesome states of mind are included.
Thật vậy, trong cặp pháp này, mười hai tâm bất thiện đã được bao gồm.
Vītamohanti lokiyakusalābyākataṃ.
Without delusion means mundane wholesome and indeterminate consciousness.
Không si (vītamohaṃ) là tâm thiện và tâm vô ký thuộc thế gian.
Saṃkhittanti thinamiddhānupatitaṃ, etañhi saṃkuṭitacittaṃ nāma.
Contracted means overcome by sloth and torpor, for this is called a shrunken mind.
Thu nhiếp (saṅkhittaṃ) là tâm bị hôn trầm (thina) và thụy miên (middha) chi phối, vì đây là tâm bị co rút.
Vikkhittanti uddhaccasahagataṃ, etañhi pasaṭacittaṃ nāma.
Distracted means associated with restlessness, for this is called a scattered mind.
Phân tán (vikkhittaṃ) là tâm tương ưng với phóng dật (uddhaccasahagataṃ), vì đây là tâm bị lan tràn.
Mahaggatanti rūpārūpāvacaraṃ.
Exalted means belonging to the fine-material and immaterial spheres.
Cao thượng (mahaggataṃ) là tâm thuộc sắc giới và vô sắc giới.
Amahaggatanti kāmāvacaraṃ.
Unexalted means belonging to the sense-sphere.
Không cao thượng (amahaggataṃ) là tâm thuộc dục giới.
Sauttaranti kāmāvacaraṃ.
With a superior means belonging to the sense-sphere.
Có thượng (sauttaraṃ) là tâm thuộc dục giới.
Anuttaranti rūpāvacarañca arūpāvacarañca.
Unsurpassed means belonging to the fine-material sphere and the immaterial sphere.
Vô thượng (anuttaraṃ) là tâm thuộc sắc giới và vô sắc giới.
Tatrāpi sauttaraṃ rūpāvacaraṃ, anuttaraṃ arūpāvacarameva.
Even there, belonging to the fine-material sphere is ‘with a superior’, while only belonging to the immaterial sphere is ‘unsurpassed’.
Trong đó, tâm có thượng (sauttaraṃ) là tâm thuộc sắc giới, và tâm vô thượng (anuttaraṃ) là tâm thuộc vô sắc giới.
Samāhitanti yassa appanāsamādhi upacārasamādhi vā atthi.
Concentrated means that which has either absorption concentration or access concentration.
Định tĩnh (samāhitaṃ) là tâm có định an chỉ (appanāsamādhi) hoặc định cận hành (upacārasamādhi).
Asamāhitanti ubhayasamādhivirahitaṃ.
Unconcentrated means that which is devoid of both kinds of concentration.
Không định tĩnh (asamāhitaṃ) là tâm không có cả hai loại định trên.
Vimuttanti tadaṅgavikkhambhanavimuttīhi vimuttaṃ.
Liberated means liberated through liberation by substitution of opposites and liberation by suppression.
Giải thoát (vimuttaṃ) là tâm đã giải thoát khỏi phiền não bằng tadaṅgavimutti (giải thoát từng phần) và vikkhambhanavimutti (giải thoát bằng cách trấn áp).
Avimuttanti ubhayavimuttivirahitaṃ, samucchedapaṭippassaddhinissaraṇavimuttīnaṃ pana idha okāsova natthi.
Unliberated means that which is devoid of both kinds of liberation, for there is no opportunity here at all for liberation by cutting off, liberation by tranquillization, and liberation by escape.
Chưa giải thoát (avimuttaṃ) là tâm không có cả hai loại giải thoát trên, còn giải thoát đoạn diệt (samucchedavimutti), giải thoát an tịnh (paṭippassaddhivimutti) và giải thoát xuất ly (nissaraṇavimutti) thì không có chỗ ở đây.
Iti ajjhattaṃ vāti evaṃ sarāgādipariggahaṇena yasmiṃ yasmiṃ khaṇe yaṃ yaṃ cittaṃ pavattati, taṃ taṃ sallakkhento attano vā citte, parassa vā citte, kālena vā attano, kālena vā parassa citte cittānupassī viharati.
Thus internally, or…: In this way, by comprehending the mind with lust and so on, discerning whatever mind is occurring at whatever moment, he abides contemplating the mind in the mind, whether in his own mind, or in the mind of another, or at one time in his own mind and at another time in the mind of another.
Hoặc nội tại (Iti ajjhattaṃ vā): Như vậy, thông qua việc nhận biết các tâm như tâm có tham, v.v… trong mỗi khoảnh khắc tâm nào sinh khởi, vị ấy nhận biết tâm đó, an trú quán tâm trên tâm của chính mình, hoặc trên tâm của người khác, hoặc đôi khi trên tâm của chính mình, đôi khi trên tâm của người khác.
Samudayavayadhammānupassīti ettha pana ‘‘avijjāsamudayā viññāṇasamudayo’’ti (paṭi. ma. 1.50) evaṃ pañcahi pañcahi ākārehi viññāṇassa samudayo ca vayo ca nīharitabbo.
One who contemplates the phenomena of arising and passing away: Here, the arising and passing away of consciousness should be explained in five ways each, as in “with the arising of ignorance, there is the arising of consciousness.”
Quán pháp sinh diệt (Samudayavayadhammānupassī): Ở đây, sự sinh khởi và sự diệt mất của thức (viññāṇa) cần được trình bày theo năm cách, như “do vô minh sinh khởi nên thức sinh khởi” (avijjāsamudayā viññāṇasamudayo).
Ito paraṃ vuttanayameva.
From here on, the method is the same as that already stated.
Từ đây trở đi, phương pháp tương tự như đã nói.
115. Evaṃ soḷasavidhena cittānupassanāsatipaṭṭhānaṃ kathetvā idāni pañcavidhena dhammānupassanaṃ kathetuṃ kathañca, bhikkhavetiādimāha.
115. Having thus taught the establishment of mindfulness through the contemplation of the mind in sixteen ways, he now said And how, bhikkhus, etc., to teach the contemplation of dhammas in five ways.
115. Sau khi thuyết giảng về niệm xứ quán tâm với mười sáu phương pháp như vậy, bây giờ để thuyết giảng về quán pháp với năm phương pháp, Đức Phật đã nói câu “ Này các tỳ khưu, và như thế nào”, v.v…
Apica bhagavatā kāyānupassanāya suddharūpapariggaho kathito, vedanācittānupassanāhi suddhaarūpapariggaho.
Moreover, in the contemplation of the body, the Blessed One taught the comprehension of pure materiality; in the contemplations of feeling and mind, he taught the comprehension of pure immateriality.
Hơn nữa, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng về sự nhận biết sắc pháp thuần túy trong quán thân, và sự nhận biết danh pháp thuần túy trong quán thọ và quán tâm.
Idāni rūpārūpamissakapariggahaṃ kathetuṃ ‘‘kathañca, bhikkhave’’tiādimāha.
Now, to teach the comprehension of the mixture of materiality and immateriality, he said, “And how, bhikkhus,” etc.
Bây giờ, để thuyết giảng về sự nhận biết hỗn hợp sắc pháp và danh pháp, Đức Phật đã nói câu “Này các tỳ khưu, và như thế nào”, v.v…
Kāyānupassanāya vā rūpakkhandhapariggahova kathito, vedanānupassanāya vedanākkhandhapariggahova, cittānupassanāya viññāṇakkhandhapariggahovāti idāni saññāsaṅkhārakkhandhapariggahampi kathetuṃ ‘‘kathañca, bhikkhave’’tiādimāha.
Alternatively, in the contemplation of the body, only the comprehension of the aggregate of materiality was taught; in the contemplation of feeling, only the comprehension of the aggregate of feeling; in the contemplation of the mind, only the comprehension of the aggregate of consciousness. Now, to also teach the comprehension of the aggregates of perception and formations, he said, “And how, bhikkhus,” etc.
Hoặc, trong quán thân, chỉ thuyết giảng về sự nhận biết sắc uẩn; trong quán thọ, chỉ thuyết giảng về sự nhận biết thọ uẩn; trong quán tâm, chỉ thuyết giảng về sự nhận biết thức uẩn. Bây giờ, để thuyết giảng về sự nhận biết tưởng uẩn (saññākkhandha) và hành uẩn (saṅkhārakkhandha), Đức Phật đã nói câu “Này các tỳ khưu, và như thế nào”, v.v…
Tattha subhanimitte ayonisomanasikārena kāmacchandassa uppādo hoti.
Therein, the arising of sensual desire occurs through unwise attention to a sign of beauty.
Trong đó, dục tham sinh khởi do tác ý không như lý (ayoniso manasikāra) về tướng khả ái (subhanimitta).
Subhanimittaṃ nāma subhampi subhanimittaṃ, subhārammaṇampi subhanimittaṃ.
A sign of beauty can be a beautiful thing as a sign of beauty, or a beautiful object as a sign of beauty.
Tướng khả ái (subhanimitta) là cái khả ái cũng là tướng khả ái, và đối tượng khả ái cũng là tướng khả ái.
Ayonisomanasikāro nāma anupāyamanasikāro uppathamanasikāro anicce niccanti vā dukkhe sukhanti vā anattani attāti vā asubhe subhanti vā manasikāro, taṃ tattha bahulaṃ pavattayato kāmacchando uppajjati.
Unwise attention means attention that is not the means, attention that is the wrong path; it is attention to the impermanent as permanent, or to the unpleasant as pleasant, or to what is not-self as self, or to the foul as beautiful. For one who frequently applies it there, sensual desire arises.
Ayonisomanasikāro (phi như lý tác ý) là tác ý không phải phương tiện, tác ý sai đường, là tác ý về vô thường là thường, về khổ là lạc, về vô ngã là ngã, về bất tịnh là tịnh. Khi một người thường xuyên thực hành tác ý như vậy ở đó, dục tham sẽ sinh khởi.
Tenāha bhagavā – ‘‘atthi, bhikkhave, subhanimittaṃ, tattha ayonisomanasikārabahulīkāro, ayamāhāro anuppannassa vā kāmacchandassa uppādāya uppannassa vā kāmacchandassa bhiyyobhāvāya vepullāyā’’ti (saṃ. ni. 5.232).
Therefore the Blessed One said: “Bhikkhus, there is the sign of the beautiful; frequent application of unwise attention to it is the nutriment for the arising of unarisen sensual desire, or for the increase and expansion of arisen sensual desire.”
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã dạy: “Này các Tỳ-khưu, có tịnh tướng (subhanimitta). Việc thường xuyên thực hành phi như lý tác ý ở đó là thức ăn cho dục tham chưa sinh khởi được sinh khởi, và cho dục tham đã sinh khởi được tăng trưởng và phát triển.”
Asubhanimitte pana yonisomanasikārenassa pahānaṃ hoti.
But its abandonment occurs through wise attention to the sign of the foul.
Tuy nhiên, đối với bất tịnh tướng, nhờ như lý tác ý mà dục tham được đoạn trừ.
Asubhanimittaṃ nāma asubhampi asubhārammaṇampi.
The sign of the foul means both the foulness meditation and the object of foulness.
Asubhanimittaṃ (bất tịnh tướng) là bất tịnh (asubha) hoặc đối tượng của bất tịnh (asubhārammaṇa).
Yonisomanasikāro nāma upāyamanasikāro pathamanasikāro anicce aniccanti vā dukkhe dukkhanti vā anattani anattāti vā asubhe asubhanti vā manasikāro, taṃ tattha bahulaṃ pavattayato kāmacchando pahīyati.
Wise attention means attention that is the means, attention that is the path; it is attention to the impermanent as impermanent, or to the unpleasant as unpleasant, or to what is not-self as not-self, or to the foul as foul. For one who frequently applies it there, sensual desire is abandoned.
Yonisomanasikāro (như lý tác ý) là tác ý đúng phương tiện, tác ý đúng đường, là tác ý về vô thường là vô thường, về khổ là khổ, về vô ngã là vô ngã, về bất tịnh là bất tịnh. Khi một người thường xuyên thực hành tác ý như vậy ở đó, dục tham sẽ được đoạn trừ.
Tenāha bhagavā – ‘‘atthi, bhikkhave, asubhanimittaṃ, tattha yonisomanasikārabahulīkāro, ayamanāhāro anuppannassa vā kāmacchandassa anuppādāya uppannassa vā kāmacchandassa pahānāyā’’ti (saṃ. ni. 5.232).
Therefore the Blessed One said: “Bhikkhus, there is the sign of the foul; frequent application of wise attention to it is the non-nutriment for the non-arising of unarisen sensual desire, or for the abandonment of arisen sensual desire.”
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã dạy: “Này các Tỳ-khưu, có bất tịnh tướng. Việc thường xuyên thực hành như lý tác ý ở đó là không phải thức ăn cho dục tham chưa sinh khởi được sinh khởi, và cho dục tham đã sinh khởi được đoạn trừ.”
Apica cha dhammā kāmacchandassa pahānāya saṃvattanti asubhanimittassa uggaho asubhabhāvanānuyogo indriyesu guttadvāratā bhojane mattaññutā kalyāṇamittatā sappāyakathāti.
Furthermore, six things lead to the abandonment of sensual desire: grasping the sign of the foul, application to the development of foulness meditation, guardedness of the sense faculties, knowing the right measure in food, good friendship, and suitable talk.
Hơn nữa, có sáu pháp dẫn đến sự đoạn trừ dục tham: nắm giữ bất tịnh tướng, chuyên cần tu tập bất tịnh, giữ gìn các căn, biết đủ trong việc ăn uống, có bạn lành, và nói chuyện thích hợp.
Dasavidhañhi asubhanimittaṃ uggaṇhantassāpi kāmacchando pahīyati, bhāventassāpi, indriyesu pihitadvārassāpi, catunnaṃ pañcannaṃ ālopānaṃ okāse sati udakaṃ pivitvā yāpanasīlatāya bhojane mattaññunopi.
Indeed, sensual desire is abandoned even for one who learns the ten kinds of signs of the foul, for one who develops it, for one with guarded sense faculties, and for one who knows the right measure in food with the practice of sustaining oneself by drinking water when there is still room for four or five mouthfuls.
Dục tham được đoạn trừ ngay cả khi một người nắm giữ mười loại bất tịnh tướng, ngay cả khi tu tập chúng, ngay cả khi giữ gìn các căn, ngay cả khi biết đủ trong việc ăn uống bằng cách uống nước để duy trì sự sống sau khi ăn bốn hoặc năm miếng cơm.
Tenetaṃ vuttaṃ –
Therefore it was said:
Vì vậy, điều này đã được nói:
Paṭighanimitte ayonisomanasikārena pana byāpādassa uppādo hoti.
But through unwise attention to the sign of irritation, the arising of ill will occurs.
Tuy nhiên, đối với paṭighanimitta (tướng sân hận), nhờ ayonisomanasikāra (phi như lý tác ý) mà sân hận (byāpāda) sinh khởi.
Tattha paṭighampi paṭighanimittaṃ, paṭighārammaṇampi paṭighanimittaṃ.
Therein, both irritation itself is the sign of irritation, and the object of irritation is the sign of irritation.
Ở đây, paṭigha (sân hận) cũng là paṭighanimitta, và đối tượng của sân hận (paṭighārammaṇa) cũng là paṭighanimitta.
Ayonisomanasikāro sabbattha ekalakkhaṇova.
Unwise attention has the same single characteristic everywhere.
Ayonisomanasikāro có cùng đặc tính ở khắp mọi nơi.
Taṃ tasmiṃ nimitte bahulaṃ pavattayato byāpādo uppajjati.
For one who frequently applies it to that sign, ill will arises.
Khi một người thường xuyên thực hành nó đối với tướng đó, sân hận sẽ sinh khởi.
Tenāha bhagavā – ‘‘atthi, bhikkhave, paṭighanimittaṃ, tattha ayonisomanasikārabahulīkāro, ayamāhāro anuppannassa vā byāpādassa uppādāya uppannassa vā byāpādassa bhiyyobhāvāya vepullāyā’’ti (saṃ. ni. 5.232).
Therefore the Blessed One said: “Bhikkhus, there is the sign of irritation; frequent application of unwise attention to it is the nutriment for the arising of unarisen ill will, or for the increase and expansion of arisen ill will.”
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã dạy: “Này các Tỳ-khưu, có tướng sân hận (paṭighanimitta). Việc thường xuyên thực hành phi như lý tác ý ở đó là thức ăn cho sân hận chưa sinh khởi được sinh khởi, và cho sân hận đã sinh khởi được tăng trưởng và phát triển.”
Mettāya pana cetovimuttiyā yonisomanasikārenassa pahānaṃ hoti.
But its abandonment occurs through wise attention to the liberation of mind through loving-kindness.
Tuy nhiên, nhờ mettā cetovimutti (tâm giải thoát từ bi) với yonisomanasikāra (như lý tác ý) mà sân hận được đoạn trừ.
Tattha tattha ‘‘mettā’’ti vutte appanāpi upacāropi vaṭṭati.
Therein, when “loving-kindness” is said, both absorption and access concentration are applicable.
Trong ngữ cảnh đó, khi nói “mettā” (từ bi), cả appanā (thiền định nhập định) và upacāra (thiền định cận định) đều có thể được áp dụng.
‘‘Cetovimuttī’’ti appanāva.
When “liberation of mind” is said, only absorption is applicable.
Khi nói “cetovimutti” (tâm giải thoát), chỉ có appanā được áp dụng.
Yonisomanasikāro vuttalakkhaṇova.
Wise attention has the same characteristic as described.
Yonisomanasikāro có đặc tính đã nói ở trên.
Taṃ tattha bahulaṃ pavattayato byāpādo pahīyati.
For one who frequently applies it there, ill will is abandoned.
Khi một người thường xuyên thực hành nó ở đó, sân hận sẽ được đoạn trừ.
Tenāha bhagavā – ‘‘atthi, bhikkhave, mettā cetovimutti, tattha yonisomanasikārabahulīkāro, ayamanāhāro anuppannassa vā byāpādassa anuppādāya uppannassa vā byāpādassa pahānāyā’’ti (saṃ. ni. 5.232).
Therefore the Blessed One said: “Bhikkhus, there is the liberation of mind through loving-kindness; frequent application of wise attention to it is the non-nutriment for the non-arising of unarisen ill will, or for the abandonment of arisen ill will.”
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã dạy: “Này các Tỳ-khưu, có mettā cetovimutti (tâm giải thoát từ bi). Việc thường xuyên thực hành như lý tác ý ở đó là không phải thức ăn cho sân hận chưa sinh khởi được sinh khởi, và cho sân hận đã sinh khởi được đoạn trừ.”
Apica cha dhammā byāpādassa pahānāya saṃvattanti mettānimittassa uggaho mettābhāvanānuyogo kammassakatāpaccavekkhaṇā paṭisaṅkhānabahutā kalyāṇamittatā sappāyakathāti.
Furthermore, six things lead to the abandonment of ill will: grasping the sign of loving-kindness, application to the development of loving-kindness, reflection on ownership of kamma, abundance of analytical consideration, good friendship, and suitable talk.
Hơn nữa, có sáu pháp dẫn đến sự đoạn trừ sân hận: nắm giữ tướng từ bi (mettānimitta), chuyên cần tu tập từ bi, quán xét nghiệp của chính mình (kammassakatāpaccavekkhaṇā), thường xuyên quán xét (paṭisaṅkhānabahutā), có bạn lành, và nói chuyện thích hợp.
Odhisakaanodhisakadisāpharaṇānañhi aññataravasena mettaṃ uggaṇhantassāpi byāpādo pahīyati, odhiso anodhiso disāpharaṇavasena mettaṃ bhāventassāpi.
Ill will is abandoned for one who learns loving-kindness in one of the ways, whether by specified, unspecified, or directional pervasion; and also for one who develops loving-kindness by means of specified, unspecified, and directional pervasion.
Sân hận được đoạn trừ ngay cả khi một người nắm giữ từ bi theo cách phổ quát hoặc không phổ quát, hoặc theo cách trải rộng các phương hướng; và cũng được đoạn trừ ngay cả khi tu tập từ bi theo cách phổ quát, không phổ quát, và trải rộng các phương hướng.
‘‘Tvaṃ etassa kuddho kiṃ karissasi, kimassa sīlādīni nāsetuṃ sakkhissasi, nanu tvaṃ attano kammena āgantvā attano kammeneva gamissasi, parassa kujjhanaṃ nāma vītaccitaṅgāra-tattaayasalāka-gūthādīni gahetvā paraṃ paharitukāmatāsadisaṃ hoti.
“Being angry with this person, what can you do? Will you be able to destroy his virtue and so on? Is it not so that you have come by your own kamma and will go by your own kamma? Being angry with another is like wanting to strike another after taking hold of flameless embers, red-hot iron rods, excrement, and so on.
“Ngươi nổi giận với người này thì sẽ làm gì? Ngươi có thể hủy hoại giới hạnh của người ấy không? Chẳng phải ngươi đến với nghiệp của chính mình và đi với nghiệp của chính mình sao? Nổi giận với người khác giống như việc muốn đánh người khác bằng cách cầm than hồng không lửa, thanh sắt nung đỏ, phân, v.v.
Esopi tava kuddho kiṃ karissati, kiṃ te sīlādīni vināsetuṃ sakkhissati, esa attano kammeneva āgantvā attano kammena gamissati, appaṭicchitapaheṇakaṃ viya paṭivātaṃ khittarajomuṭṭhi viya ca etassevesa kodho matthake patissatī’’ti evaṃ attano ca parassa ca kammassakataṃ paccavekkhatopi, ubhayakammassakataṃ paccavekkhitvā paṭisaṅkhāne ṭhitassāpi, assaguttattherasadise mettābhāvanārate kalyāṇamitte sevantassāpi byāpādo pahīyati.
And that person, being angry with you, what can he do? Will he be able to destroy your virtue and so on? He has come by his own kamma and will go by his own kamma. Just like an unaccepted gift, and like a fistful of dust thrown against the wind, this anger of his will fall right on his own head.” Thus, ill will is abandoned for one who reflects on the ownership of kamma of both oneself and others; and for one who, after reflecting on the ownership of kamma of both, abides in analytical consideration; and for one who associates with good friends who delight in the development of loving-kindness, like the Elder Assagutta.
Người này nổi giận với ngươi thì sẽ làm gì? Người ấy có thể hủy hoại giới hạnh của ngươi không? Người ấy đến với nghiệp của chính mình và đi với nghiệp của chính mình. Cơn giận này sẽ rơi lên đầu người ấy, giống như một món quà không được nhận hoặc một nắm bụi bị ném ngược gió.” Sân hận được đoạn trừ ngay cả khi một người quán xét nghiệp của chính mình và của người khác như vậy, ngay cả khi đã quán xét nghiệp của cả hai và an trú trong sự quán xét, ngay cả khi thân cận những bạn lành chuyên tu tập từ bi như Trưởng lão Assagutta.
Ṭhānanisajjādīsu mettānissitasappāyakathāyapi pahīyati.
It is also abandoned through suitable talk connected with loving-kindness during postures of standing, sitting, and so on.
Sân hận cũng được đoạn trừ nhờ những lời nói thích hợp liên quan đến từ bi trong các tư thế đứng, ngồi, v.v.
Tena vuttaṃ ‘‘cha dhammā byāpādassa pahānāya saṃvattantī’’ti.
Therefore it was said, “six things lead to the abandonment of ill will.”
Vì vậy, đã nói rằng “sáu pháp dẫn đến sự đoạn trừ sân hận.”
Imehi pana chahi dhammehi pahīnassa byāpādassa anāgāmimaggena āyatiṃ anuppādo hotīti pajānāti.
He understands that for ill will abandoned through these six things, there is non-arising in the future through the path of non-returning.
Và vị ấy biết rằng sân hận đã được đoạn trừ nhờ sáu pháp này sẽ không tái sinh trong tương lai nhờ A-na-hàm đạo.
Aratiādīsu ayonisomanasikārena thinamiddhassa uppādo hoti.
Through unwise attention to discontent and so on, the arising of sloth and torpor occurs.
Trong arati (không hoan hỷ) và các pháp khác, nhờ ayonisomanasikāra (phi như lý tác ý) mà thinamiddha (hôn trầm thụy miên) sinh khởi.
Arati nāma ukkaṇṭhitā.
Discontent means dissatisfaction.
Arati là sự chán nản.
Tandī nāma kāyālasiyatā.
Languor means physical laziness.
Tandī là sự lười biếng của thân.
Vijambhitā nāma kāyavināmanā.
Stretching means contorting the body.
Vijambhitā là sự uốn éo thân thể.
Bhattasammado nāma bhattamucchā bhattapariḷāho.
Drowsiness after meals means faintness due to food, a burning sensation due to food.
Bhattasammado là sự mê mờ do thức ăn, sự khó chịu do thức ăn.
Cetaso līnattaṃ nāma cittassa līnākāro.
Shrinking of the mind means the shrunken state of the mind.
Cetaso līnattaṃ là trạng thái co rút của tâm.
Imesu aratiādīsu ayonisomanasikāraṃ bahulaṃ pavattayato thinamiddhaṃ uppajjati.
For one who frequently applies unwise attention to these things—discontent and so on—sloth and torpor arise.
Khi một người thường xuyên thực hành phi như lý tác ý đối với arati và các pháp khác này, thinamiddha sẽ sinh khởi.
Tenāha – ‘‘atthi, bhikkhave, arati tandī vijambhitā bhattasammado cetaso līnattaṃ, tattha ayonisomanasikārabahulīkāro, ayamāhāro anuppannassa vā thinamiddhassa uppādāya uppannassa vā thinamiddhassa bhiyyobhāvāya vepullāyā’’ti (saṃ. ni. 5.232).
Therefore he said: “Bhikkhus, there are discontent, languor, stretching, drowsiness after meals, and shrinking of the mind; frequent application of unwise attention to them is the nutriment for the arising of unarisen sloth and torpor, or for the increase and expansion of arisen sloth and torpor.”
Vì vậy, đã dạy: “Này các Tỳ-khưu, có arati (không hoan hỷ), tandī (lười biếng), vijambhitā (uốn éo), bhattasammado (mê mờ do thức ăn), cetaso līnattaṃ (tâm co rút). Việc thường xuyên thực hành phi như lý tác ý ở đó là thức ăn cho hôn trầm thụy miên chưa sinh khởi được sinh khởi, và cho hôn trầm thụy miên đã sinh khởi được tăng trưởng và phát triển.”
Ārambhadhātuādīsu pana yonisomanasikārenassa pahānaṃ hoti.
But its abandonment occurs through wise attention to the element of initiating energy and so on.
Tuy nhiên, nhờ yonisomanasikāra (như lý tác ý) đối với ārambhadhātu (giới khởi sự) và các pháp khác mà hôn trầm thụy miên được đoạn trừ.
Ārambhadhātu nāma paṭhamārambhavīriyaṃ.
The element of initiating energy means the initial effort of arousal.
Ārambhadhātu là tinh tấn khởi đầu.
Nikkamadhātu nāma kosajjato nikkhantatāya tato balavataraṃ.
The element of exertion is stronger than that, being a departure from laziness.
Nikkamadhātu là tinh tấn mạnh hơn, do thoát khỏi sự lười biếng.
Parakkamadhātu nāma paraṃ paraṃ ṭhānaṃ akkamanato tatopi balavataraṃ.
The element of striving is even stronger than that, being the advancing to a progressively higher state.
Parakkamadhātu là tinh tấn mạnh hơn nữa, do tiến lên từng bước.
Imasmiṃ tippabhede vīriye yonisomanasikāraṃ bahulaṃ pavattayato thinamiddhaṃ pahīyati.
For one who frequently applies wise attention to this threefold type of energy, sloth and torpor are abandoned.
Khi một người thường xuyên thực hành như lý tác ý đối với ba loại tinh tấn này, thinamiddha sẽ được đoạn trừ.
Tenāha – ‘‘atthi, bhikkhave, ārambhadhātu nikkamadhātu parakkamadhātu, tattha yonisomanasikārabahulīkāro, ayamāhāro anuppannassa vā thinamiddhassa anuppādāya uppannassa vā thinamiddhassa pahānāyā’’ti (saṃ. ni. 5.232).
Therefore he said: “Bhikkhus, there are the element of initiating energy, the element of exertion, and the element of striving; frequent application of wise attention to them is the nutriment for the non-arising of unarisen sloth and torpor, or for the abandonment of arisen sloth and torpor.”
Vì vậy, đã dạy: “Này các Tỳ-khưu, có ārambhadhātu (giới khởi sự), nikkamadhātu (giới nỗ lực), parakkamadhātu (giới tinh cần). Việc thường xuyên thực hành như lý tác ý ở đó là không phải thức ăn cho hôn trầm thụy miên chưa sinh khởi được sinh khởi, và cho hôn trầm thụy miên đã sinh khởi được đoạn trừ.”
Apica cha dhammā thinamiddhassa pahānāya saṃvattanti, atibhojane nimittaggāho iriyāpathasamparivattanatā ālokasaññāmanasikāro abbhokāsavāso kalyāṇamittatā sappāyakathāti.
Furthermore, six things lead to the abandoning of sloth and torpor: grasping the sign in overeating, changing one's posture, attending to the perception of light, living in the open air, good friendship, and suitable conversation.
Hơn nữa, có sáu pháp dẫn đến sự đoạn trừ hôn trầm (thinamiddha): nắm giữ tướng (của hôn trầm) trong việc ăn quá độ, thay đổi oai nghi, tác ý tưởng sáng, sống nơi khoảng trống, có bạn lành, và nói chuyện thích hợp.
Āharahatthakatatravaṭṭakaalaṃsāṭakakākamāsakabhuttavamitakabhojanaṃ bhuñjitvā rattiṭṭhāne divāṭṭhāne nisinnassa hi samaṇadhammaṃ karoto thinamiddhaṃ mahāhatthī viya ottharantaṃ āgacchati.
Indeed, for one who sits down at a place for the night or a place for the day to practice the ascetic’s duties after eating like the brahmins Āhārahathaka, Bhuttavamitaka, Tatravaṭṭaka, Alaṃsāṭaka, and Kākamāsaka, sloth and torpor come, overwhelming him like a great elephant.
Thật vậy, đối với một vị Sa-môn đang thực hành pháp Sa-môn, sau khi ăn bữa ăn như của các Bà-la-môn Āharahatthaka, Bhuttavamitaka, Tatravaṭṭaka, Alaṃsāṭaka, Kākamāsaka, rồi ngồi ở chỗ nghỉ đêm hoặc chỗ nghỉ ngày, thì hôn trầm sẽ đến bao trùm như một con voi lớn.
Catupañcaālopaokāsaṃ pana ṭhapetvā pānīyaṃ pivitvā yāpanasīlassa bhikkhuno taṃ na hotīti evaṃ atibhojane nimittaṃ gaṇhantassāpi thinamiddhaṃ pahīyati.
But it does not occur for a bhikkhu who has the habit of sustaining himself by drinking water after leaving aside a space for four or five mouthfuls. Thus, for one who grasps the sign in overeating in this way, sloth and torpor are abandoned.
Nhưng đối với vị Tỳ-khưu có thói quen sống bằng cách uống nước sau khi chừa lại chỗ cho bốn hoặc năm vắt cơm, thì điều đó không xảy ra. Như vậy, ngay cả khi nắm giữ tướng (của hôn trầm) trong việc ăn quá độ, hôn trầm cũng được đoạn trừ.
Yasmiṃ iriyāpathe thinamiddhaṃ okkamati, tato aññaṃ parivattentassāpi, rattiṃ candālokadīpālokaukkāloke divā sūriyālokaṃ manasikarontassāpi, abbhokāse vasantassāpi, mahākassapattherasadise pahīnathinamiddhe kalyāṇamitte sevantassāpi thinamiddhaṃ pahīyati.
It is also abandoned for one who changes to another posture from that posture in which sloth and torpor descended; and for one who at night attends to the light of the moon, the light of a lamp, or the light of a torch, and by day attends to the light of the sun; and for one who lives in the open air; and for one who associates with good friends who have abandoned sloth and torpor, such as the elder Mahākassapa, sloth and torpor are abandoned.
Hôn trầm cũng được đoạn trừ đối với người thay đổi oai nghi khi hôn trầm khởi lên, đối với người tác ý ánh sáng mặt trăng, ánh sáng đèn, ánh sáng dầu vào ban đêm, hoặc ánh sáng mặt trời vào ban ngày, đối với người sống nơi khoảng trống, và đối với người thân cận những bạn lành đã đoạn trừ hôn trầm, như Tôn giả Mahākassapa.
Ṭhānanisajjādīsu dhutaṅganissitasappāyakathāyapi pahīyati.
It is also abandoned through suitable talk connected with the ascetic practices in postures of standing, sitting, and so on.
Hôn trầm cũng được đoạn trừ nhờ nói chuyện thích hợp liên quan đến các pháp đầu đà (dhutaṅga) trong các oai nghi đứng, ngồi, v.v.
Tena vuttaṃ ‘‘cha dhammā thinamiddhassa pahānāya saṃvattantī’’ti.
Therefore it was said: “Six things lead to the abandoning of sloth and torpor.”
Vì thế, đã nói rằng: “Sáu pháp dẫn đến sự đoạn trừ hôn trầm.”
Imehi pana chahi dhammehi pahīnassa thinamiddhassa arahattamaggena āyatiṃ anuppādo hotīti pajānāti.
He understands that for sloth and torpor abandoned by these six things, there is non-arising in the future through the path of arahantship.
Vị ấy biết rằng, khi hôn trầm đã được đoạn trừ bằng sáu pháp này, thì sự không tái sinh của hôn trầm trong tương lai sẽ xảy ra bằng đạo A-la-hán.
Cetaso avūpasame ayonisomanasikārena uddhaccakukkuccassa uppādo hoti.
Restlessness and worry arise due to unwise attention to an unsettled state of mind.
Do tác ý không như lý (ayoniso manasikāra) trong sự bất an của tâm, phóng dật và hối hận (uddhaccakukkucca) khởi lên.
Avūpasamo nāma avūpasantākāro.
Unsettled state means the state of being unpacified.
Bất an (avūpasamo) có nghĩa là trạng thái không an tịnh.
Uddhaccakukkuccamevetaṃ atthato.
In terms of its essence, it is just restlessness and worry.
Theo nghĩa tối hậu, chính điều này là phóng dật và hối hận.
Tattha ayonisomanasikāraṃ bahulaṃ pavattayato uddhaccakukkuccaṃ uppajjati.
For one who frequently applies unwise attention to that, restlessness and worry arise.
Ở đó, đối với người thường xuyên thực hành tác ý không như lý, phóng dật và hối hận khởi lên.
Tenāha ‘‘atthi, bhikkhave, cetaso avūpasamo, tattha ayonisomanasikārabahulīkāro, ayamāhāro anuppannassa vā uddhaccakukkuccassa uppādāya uppannassa vā uddhaccakukkuccassa bhiyyobhāvāya vepullāyā’’ti (saṃ. ni. 5.232).
Therefore He said: “Bhikkhus, there is an unsettled state of mind. Frequent unwise attention to it is the nutriment for the arising of unarisen restlessness and worry, or for the increase and expansion of arisen restlessness and worry.”
Vì thế, đã nói: “Này các Tỳ-khưu, có sự bất an của tâm. Ở đó, sự thường xuyên thực hành tác ý không như lý là thức ăn cho sự khởi lên của phóng dật và hối hận chưa khởi lên, hoặc cho sự tăng trưởng và phát triển của phóng dật và hối hận đã khởi lên.”
Apica cha dhammā uddhaccakukkuccassa pahānāya saṃvattanti bahussutatā paripucchakatā vinaye pakataññutā vuddhasevitā kalyāṇamittatā sappāyakathāti.
Furthermore, six things lead to the abandoning of restlessness and worry: being learned, being one who questions frequently, being experienced in the Vinaya, associating with elders, good friendship, and suitable conversation.
Hơn nữa, có sáu pháp dẫn đến sự đoạn trừ phóng dật và hối hận: đa văn, thường xuyên hỏi han, thông thạo về Giới luật (Vinaya), thân cận bậc trưởng lão, có bạn lành, và nói chuyện thích hợp.
Bāhusaccenapi hi ekaṃ vā dve vā tayo vā cattāro vā pañca vā nikāye pāḷivasena ca atthavasena ca uggaṇhantassāpi uddhaccakukkuccaṃ pahīyati.
Indeed, restlessness and worry are abandoned even for one who is learned, who has mastered one, two, three, four, or five Nikāyas both in terms of the text and the meaning.
Thật vậy, phóng dật và hối hận cũng được đoạn trừ đối với người đa văn, học thuộc một, hai, ba, bốn hoặc năm bộ Nikāya cả về văn bản (pāḷi) lẫn ý nghĩa (attha).
Kappiyākappiyaparipucchābahulassāpi, vinayapaññattiyaṃ ciṇṇavasibhāvatāya pakataññunopi, vuddhe mahallakatthere upasaṅkamantassāpi, upālittherasadise vinayadhare kalyāṇamitte sevantassāpi uddhaccakukkuccaṃ pahīyati.
Restlessness and worry are also abandoned for one who frequently asks questions about what is allowable and not allowable; for one experienced through proficiency in the Vinaya regulations; for one who approaches venerable, senior elders; and for one who associates with good friends who are masters of the Vinaya, such as the elder Upāli.
Phóng dật và hối hận cũng được đoạn trừ đối với người thường xuyên hỏi về điều hợp lệ và không hợp lệ, đối với người thông thạo về các giới luật (Vinaya) do đã thực hành thành thục, đối với người thân cận các bậc trưởng lão, các vị Trưởng lão cao tuổi, và đối với người thân cận những bạn lành giữ Giới luật như Tôn giả Upāli.
Ṭhānanisajjādīsu kappiyākappiyanissitasappāyakathāyapi pahīyati.
It is also abandoned through suitable talk connected with what is allowable and not allowable in postures of standing, sitting, and so on.
Phóng dật và hối hận cũng được đoạn trừ nhờ nói chuyện thích hợp liên quan đến điều hợp lệ và không hợp lệ trong các oai nghi đứng, ngồi, v.v.
Tena vuttaṃ – ‘‘cha dhammā uddhaccakukkuccassa pahānāya saṃvattantī’’ti.
Therefore it was said: “Six things lead to the abandoning of restlessness and worry.”
Vì thế, đã nói rằng: “Sáu pháp dẫn đến sự đoạn trừ phóng dật và hối hận.”
Imehi pana chahi dhammehi pahīne uddhaccakukkucce uddhaccassa arahattamaggena kukkuccassa anāgāmimaggena āyatiṃ anuppādo hotīti pajānāti.
He understands that for restlessness and worry abandoned by these six things, there is non-arising in the future—for restlessness through the path of arahantship, and for worry through the path of non-returning.
Vị ấy biết rằng, khi phóng dật và hối hận đã được đoạn trừ bằng sáu pháp này, thì sự không tái sinh của phóng dật trong tương lai sẽ xảy ra bằng đạo A-la-hán, và của hối hận bằng đạo Bất hoàn (Anāgāmī).
Vicikicchāṭṭhānīyesu dhammesu ayonisomanasikārena vicikicchāya uppādo hoti.
Doubt arises due to unwise attention to things that are grounds for doubt.
Do tác ý không như lý trong các pháp là nguyên nhân của hoài nghi (vicikicchā), hoài nghi khởi lên.
Vicikicchāṭṭhānīyā dhammā nāma punappunaṃ vicikicchāya kāraṇattā vicikicchāva.
Things that are grounds for doubt are so called because they are a cause for recurring doubt; they are doubt itself.
Các pháp là nguyên nhân của hoài nghi (vicikicchāṭṭhānīyā dhammā) có nghĩa là chính hoài nghi, vì chúng là nguyên nhân của sự hoài nghi lặp đi lặp lại.
Tattha ayonisomanasikāraṃ bahulaṃ pavattayato vicikicchā uppajjati.
For one who frequently applies unwise attention to them, doubt arises.
Ở đó, đối với người thường xuyên thực hành tác ý không như lý, hoài nghi khởi lên.
Tenāha – ‘‘atthi, bhikkhave, vicikicchāṭṭhānīyā dhammā, tattha ayonisomanasikārabahulīkāro, ayamāhāro anuppannāya vā vicikicchāya uppādāya uppannāya vā vicikicchāya bhiyyobhāvāya vepullāyā’’ti (saṃ. ni. 5.232).
Therefore He said: “Bhikkhus, there are things that are grounds for doubt. Frequent unwise attention to them is the nutriment for the arising of unarisen doubt, or for the increase and expansion of arisen doubt.”
Vì thế, đã nói: “Này các Tỳ-khưu, có các pháp là nguyên nhân của hoài nghi. Ở đó, sự thường xuyên thực hành tác ý không như lý là thức ăn cho sự khởi lên của hoài nghi chưa khởi lên, hoặc cho sự tăng trưởng và phát triển của hoài nghi đã khởi lên.”
Apica cha dhammā vicikicchāya pahānāya saṃvattanti bahussutatā paripucchakatā vinaye pakataññutā adhimokkhabahulatā kalyāṇamittatā sappāyakathāti.
Furthermore, six things lead to the abandoning of doubt: being learned, being one who questions frequently, being experienced in the Vinaya, being full of conviction, good friendship, and suitable conversation.
Hơn nữa, có sáu pháp dẫn đến sự đoạn trừ hoài nghi: đa văn, thường xuyên hỏi han, thông thạo về Giới luật (Vinaya), có nhiều sự quyết đoán (adhimokkha), có bạn lành, và nói chuyện thích hợp.
Bāhusaccenapi hi ekaṃ vā…pe… pañca vā nikāye pāḷivasena atthavasena ca uggaṇhantassāpi vicikicchā pahīyati.
Indeed, doubt is abandoned even for one who is learned, who has mastered one… and so on… or five Nikāyas both in terms of the text and the meaning.
Thật vậy, hoài nghi cũng được đoạn trừ đối với người đa văn, học thuộc một... hoặc năm bộ Nikāya cả về văn bản (pāḷi) lẫn ý nghĩa (attha).
Tīṇi ratanāni ārabbha paripucchābahulassāpi, vinaye ciṇṇavasibhāvassāpi, tīsu ratanesu okappaniyasaddhāsaṅkhātaadhimokkhabahulassāpi, saddhādhimutte vakkalittherasadise kalyāṇamitte sevantassāpi vicikicchā pahīyati.
Doubt is also abandoned for one who frequently asks questions concerning the Three Jewels; for one who has attained proficiency in the Vinaya; for one who is full of conviction, that is, faith that has settled on the Three Jewels; and for one who associates with good friends who are resolved in faith, such as the elder Vakkali.
Hoài nghi cũng được đoạn trừ đối với người thường xuyên hỏi han về Ba Ngôi Báu, đối với người đã thực hành thành thục về Giới luật (Vinaya), đối với người có nhiều sự quyết đoán, tức là đức tin vững chắc vào Ba Ngôi Báu, và đối với người thân cận những bạn lành có lòng tin kiên cố như Tôn giả Vakkali.
Ṭhānanisajjādīsu tiṇṇaṃ ratanānaṃ guṇanissitasappāyakathāyapi pahīyati.
It is also abandoned through suitable talk connected with the qualities of the Three Jewels in postures of standing, sitting, and so on.
Hoài nghi cũng được đoạn trừ nhờ nói chuyện thích hợp liên quan đến phẩm hạnh của Ba Ngôi Báu trong các oai nghi đứng, ngồi, v.v.
Tena vuttaṃ – ‘‘cha dhammā vicikicchāya pahānāya saṃvattantī’’ti.
Therefore it was said: “Six things lead to the abandoning of doubt.”
Vì thế, đã nói rằng: “Sáu pháp dẫn đến sự đoạn trừ hoài nghi.”
Imehi pana chahi dhammehi pahīnāya vicikicchāya sotāpattimaggena āyatiṃ anuppādo hotīti pajānāti.
He understands that for doubt abandoned by these six things, there is non-arising in the future through the path of stream-entry.
Vị ấy biết rằng, khi hoài nghi đã được đoạn trừ bằng sáu pháp này, thì sự không tái sinh của hoài nghi trong tương lai sẽ xảy ra bằng đạo Nhập lưu (Sotāpatti).
Iti ajjhattaṃ vāti evaṃ pañcanīvaraṇapariggahaṇena attano vā dhammesu, parassa vā dhammesu, kālena vā attano, kālena vā parassa dhammesu dhammānupassī viharati.
Thus internally or means that in this way, by grasping the five hindrances, he abides contemplating the Dhamma in his own dhammas, or in another’s dhammas, or at times in his own dhammas and at other times in another’s dhammas.
Như vậy, hoặc bên trong chính mình (iti ajjhattaṃ vā) có nghĩa là vị ấy an trú quán pháp trong các pháp của chính mình, hoặc trong các pháp của người khác, hoặc đôi khi trong các pháp của chính mình, đôi khi trong các pháp của người khác, bằng cách nắm giữ năm triền cái như đã giải thích.
Samudayavayā panettha subhanimitta asubhanimittādīsu ayonisomanasikārayonisomanasikāravasena pañcasu nīvaraṇesu vuttanayena nīharitabbā.
Here, arising and passing away should be drawn out in connection with the five hindrances according to the method stated, by way of wise and unwise attention to such things as the sign of the beautiful and the sign of the foul.
Ở đây, sự sinh khởi và hoại diệt cần được suy diễn theo phương pháp đã nói về năm triền cái, tùy theo tác ý không như lý và tác ý như lý trong các tướng tốt, tướng xấu, v.v.
Ito paraṃ vuttanayameva.
From here on, the method is as already stated.
Từ đây trở đi cũng theo phương pháp đã nói.
116. Evaṃ pañcanīvaraṇavasena dhammānupassanaṃ vibhajitvā idāni pañcakkhandhavasena vibhajituṃ puna caparantiādimāha.
Having thus expounded the contemplation of the Dhamma by way of the five hindrances, now, in order to expound it by way of the five aggregates, he says And further and so on.
Như vậy, sau khi phân tích sự quán pháp theo năm triền cái, giờ đây, để phân tích theo năm uẩn, Đức Phật đã nói câu bắt đầu bằng “Hơn nữa” (puna caparaṃ).
Tattha pañcasu upādānakkhandhesūti upādānassa khandhā upādānakkhandhā, upādānassa paccayabhūtā dhammapuñjā dhammarāsayoti attho.
Therein, in the five aggregates of clinging: the aggregates of clinging are the aggregates of that which is clung to; the meaning is the collections of things, the masses of things, which are a condition for clinging.
Ở đó, trong năm thủ uẩn (pañcasu upādānakkhandhesu) có nghĩa là các uẩn là đối tượng của chấp thủ (upādāna), tức là các tập hợp pháp, các khối pháp là nhân duyên của chấp thủ.
Ayamettha saṅkhepo.
This is the summary here.
Đây là phần tóm tắt.
Vitthārato pana khandhakathā visuddhimagge vuttā.
But the discussion of the aggregates has been stated in detail in the Visuddhimagga.
Phần giải thích chi tiết về các uẩn (khandha) được trình bày trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Iti rūpanti ‘‘idaṃ rūpaṃ, ettakaṃ rūpaṃ, na ito paraṃ rūpaṃ atthī’’ti sabhāvato rūpaṃ pajānāti.
Thus is form: He understands form according to its intrinsic nature, thinking, “This is form, this much is form, there is no form beyond this.”
Sắc này (iti rūpaṃ) có nghĩa là vị ấy biết sắc theo bản chất: “Đây là sắc, sắc chỉ có chừng này, không có sắc nào khác ngoài cái này.”
Vedanādīsupi eseva nayo.
This is the same method for feeling and so on.
Đối với thọ, v.v. (vedanādīsu) cũng theo cách tương tự.
Ayamettha saṅkhepo.
This is the summary here.
Đây là phần tóm tắt.
Vitthārena pana rūpādīni visuddhimagge khandhakathāyameva vuttāni.
In detail, however, material form and so on have been spoken of in the Visuddhimagga itself, in the discourse on the aggregates.
Tuy nhiên, các pháp như sắc (rūpa) v.v... đã được giải thích chi tiết trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga), ngay trong phần Khuddakakathā (phần nói về các uẩn).
Iti rūpassa samudayoti evaṃ avijjāsamudayādivasena pañcahākārehi rūpassa samudayo.
Thus the origin of material form means: in this way, the origin of material form is in five ways, by means of the origin of ignorance and so on.
"Như vậy là sự tập khởi của sắc" (Iti rūpassa samudayo) có nghĩa là sự tập khởi của sắc theo năm phương diện như sự tập khởi của vô minh (avijjā) v.v...
Iti rūpassa atthaṅgamoti evaṃ avijjānirodhādivasena pañcahākārehi rūpassa atthaṅgamo, vedanādīsupi eseva nayo.
Thus the passing away of material form means: in this way, the passing away of material form is in five ways, by means of the cessation of ignorance and so on. This same method applies to feeling and so on.
"Như vậy là sự diệt tận của sắc" (Iti rūpassa atthaṅgamo) có nghĩa là sự diệt tận của sắc theo năm phương diện như sự diệt trừ vô minh (avijjā) v.v... Đối với thọ (vedanā) v.v... cũng theo cách này.
Ayamettha saṅkhepo.
This is the summary here.
Đây là tóm tắt về điều đó.
Vitthāro pana visuddhimagge udayabbayañāṇakathāyaṃ vutto.
The detailed explanation, however, is given in the Visuddhimagga in the discourse on the knowledge of arising and passing away.
Phần giải thích chi tiết đã được trình bày trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga), trong phần nói về trí tuệ sinh diệt (udayabbayañāṇa).
Iti ajjhattaṃ vāti evaṃ pañcakkhandhapariggahaṇena attano vā dhammesu, parassa vā dhammesu, kālena vā attano, kālena vā parassa dhammesu dhammānupassī viharati.
Thus internally, or means: in this way, by comprehending the five aggregates, he dwells contemplating dhammas in his own dhammas, or in another's dhammas, or at one time in his own dhammas, and at another time in another's dhammas.
"Hoặc nội phần" (Iti ajjhattaṃ vā) có nghĩa là, theo cách này, vị ấy an trú quán pháp trên các pháp của chính mình, hoặc trên các pháp của người khác, hoặc đôi khi trên các pháp của chính mình, đôi khi trên các pháp của người khác, bằng cách nắm giữ năm uẩn.
Samudayavayā panettha ‘‘avijjāsamudayā rūpasamudayo’’tiādīnaṃ (paṭi. ma. 1.50) pañcasu khandhesu vuttānaṃ paññāsāya lakkhaṇānaṃ vasena nīharitabbā.
Here, origin and passing away should be drawn out by means of the fifty characteristics stated for the five aggregates, such as “With the origin of ignorance, there is the origin of material form.”
Ở đây, sự tập khởi và hoại diệt cần được rút ra theo năm mươi đặc tính đã được trình bày trong năm uẩn, như "do sự tập khởi của vô minh mà có sự tập khởi của sắc" (avijjāsamudayā rūpasamudayo) v.v...
Ito paraṃ vuttanayameva.
From this point on, it is just as has been stated.
Từ đây trở đi, vẫn theo cách đã được trình bày.
117. Evaṃ pañcakkhandhavasena dhammānupassanaṃ vibhajitvā idāni āyatanavasena vibhajituṃ puna caparantiādimāha.
117. Having thus analyzed the contemplation of dhammas by way of the five aggregates, he now said And further and so on to analyze it by way of the sense bases.
Sau khi đã phân tích pháp quán pháp theo năm uẩn như vậy, bây giờ để phân tích theo các xứ (āyatana), Đức Phật đã nói câu mở đầu: "Lại nữa" (puna caparaṃ) v.v...
Tattha chasu ajjhattikabāhiresu āyatanesūti cakkhu sotaṃ ghānaṃ jivhā kāyo manoti imesu chasu ajjhattikesu rūpaṃ saddo gandho raso phoṭṭhabbo dhammāti imesu chasu bāhiresu.
Therein, in the six internal and external sense bases means: in these six internal ones—the eye, ear, nose, tongue, body, and mind; and in these six external ones—sights, sounds, smells, tastes, tangibles, and dhammas.
Trong đó, "trong sáu xứ nội và ngoại" (chasu ajjhattikabāhiresu āyatanesu) là trong sáu xứ nội này: mắt (cakkhu), tai (sota), mũi (ghāna), lưỡi (jivhā), thân (kāya), ý (mano); và trong sáu xứ ngoại này: sắc (rūpa), tiếng (sadda), hương (gandha), vị (rasa), xúc (phoṭṭhabba), pháp (dhammā).
Cakkhuṃ ca pajānātīti cakkhupasādaṃ yāthāvasarasalakkhaṇavasena pajānāti.
He knows the eye means: he knows the eye-sensitivity by way of its function and characteristic as it really is.
"Vị ấy biết mắt" (Cakkhuṃ ca pajānāti) có nghĩa là vị ấy biết nhãn tịnh sắc (cakkhupasāda) theo đặc tính bản chất và chức năng của nó.
Rūpe ca pajānātīti bahiddhā catusamuṭṭhānikarūpañca yāthāvasarasalakkhaṇavasena pajānāti.
And he knows sights means: he knows external material form, arisen from four causes, by way of its function and characteristic as it really is.
"Và biết các sắc" (Rūpe ca pajānāti) có nghĩa là vị ấy biết sắc do bốn nguyên nhân sinh ra ở bên ngoài theo đặc tính bản chất và chức năng của nó.
Yañca tadubhayaṃ paṭicca uppajjati saṃyojananti yañca taṃ cakkhuṃ ceva rūpe cāti ubhayaṃ paṭicca kāmarāgasaṃyojanaṃ paṭigha-māna-diṭṭhi-vicikicchā-sīlabbataparāmāsa-bhavarāga-issā-macchariyāvijjāsaṃyojananti dasavidhaṃ saṃyojanaṃ uppajjati, tañca yāthāvasarasalakkhaṇavasena pajānāti.
And whatever fetter arises in dependence on both means: and he also knows, by way of its function and characteristic as it really is, whichever of the ten kinds of fetter arises in dependence on both, that is, the eye and sights—the fetter of sensual lust, and the fetters of aversion, conceit, views, doubt, adherence to rites and rituals, lust for existence, envy, stinginess, and ignorance.
"Và biết các kiết sử (saṃyojana) phát sinh do duyên cả hai" (Yañca tadubhayaṃ paṭicca uppajjati saṃyojanaṃ) có nghĩa là vị ấy biết mười loại kiết sử phát sinh do duyên cả hai, tức là mắt (cakkhu) và sắc (rūpa), đó là kiết sử tham dục (kāmarāgasaṃyojana), sân hận (paṭigha), mạn (māna), tà kiến (diṭṭhi), hoài nghi (vicikicchā), giới cấm thủ (sīlabbataparāmāsa), tham hữu (bhavarāga), tật đố (issā), xan tham (macchariya), và vô minh (avijjā); vị ấy biết chúng theo đặc tính bản chất và chức năng của chúng.
Kathaṃ panetaṃ uppajjatīti?
But how does this arise?
Vậy chúng phát sinh như thế nào?
Cakkhudvāre tāva āpāthagataṃ iṭṭhārammaṇaṃ kāmassādavasena assādayato abhinandato kāmarāgasaṃyojanaṃ uppajjati.
First, at the eye-door, for one who savors and delights in a desirable object that has come into range by way of relishing sensual pleasure, the fetter of sensual lust arises.
Trước hết, ở cửa mắt, khi một đối tượng khả ái đi vào phạm vi giác quan, do nếm trải vị ngọt của dục lạc và hoan hỷ với nó, kiết sử tham dục (kāmarāgasaṃyojana) phát sinh.
Aniṭṭhārammaṇe kujjhato paṭighasaṃyojanaṃ uppajjati.
For one who gets angry at an undesirable object, the fetter of aversion arises.
Khi giận dữ với đối tượng không khả ái, kiết sử sân hận (paṭighasaṃyojana) phát sinh.
‘‘Ṭhapetvā maṃ na koci añño etaṃ ārammaṇaṃ vibhāvetuṃ samattho atthī’’ti maññato mānasaṃyojanaṃ uppajjati.
For one who thinks, “Apart from me, there is no one else capable of discerning this object,” the fetter of conceit arises.
Khi nghĩ rằng "ngoài ta ra, không ai khác có khả năng nhận biết đối tượng này", kiết sử mạn (mānasaṃyojana) phát sinh.
‘‘Etaṃ rūpārammaṇaṃ niccaṃ dhuva’’nti gaṇhato diṭṭhisaṃyojanaṃ uppajjati.
For one who grasps, “This visual object is permanent and stable,” the fetter of views arises.
Khi nắm giữ ý niệm "đối tượng sắc này là thường, là bền vững", kiết sử tà kiến (diṭṭhisaṃyojana) phát sinh.
‘‘Etaṃ rūpārammaṇaṃ satto nu kho, sattassa nu kho’’ti vicikicchato vicikicchāsaṃyojanaṃ uppajjati.
For one who doubts, “Is this visual object a being, or does it belong to a being?” the fetter of doubt arises.
Khi hoài nghi "đối tượng sắc này là một chúng sinh, hay thuộc về một chúng sinh?", kiết sử hoài nghi (vicikicchāsaṃyojana) phát sinh.
‘‘Sampattibhave vata no idaṃ sulabhaṃ jāta’’nti bhavaṃ patthentassa bhavarāgasaṃyojanaṃ uppajjati.
For one who wishes for existence, thinking, “Indeed, in a state of good fortune this has become easy for us to obtain,” the fetter of lust for existence arises.
Khi mong cầu sự tồn tại, với ý nghĩ "ôi, thật dễ dàng để đạt được điều này trong đời sống hạnh phúc", kiết sử tham hữu (bhavarāgasaṃyojana) phát sinh.
‘‘Āyatimpi evarūpaṃ sīlabbataṃ samādiyitvā sakkā laddhu’’nti sīlabbataṃ samādiyantassa sīlabbataparāmāsasaṃyojanaṃ uppajjati.
For one who undertakes rites and rituals, thinking, “In the future, too, it can be obtained by undertaking such rites and rituals,” the fetter of adherence to rites and rituals arises.
Khi chấp giữ giới cấm thủ, với ý nghĩ "trong tương lai cũng có thể đạt được điều tương tự bằng cách thực hành giới cấm thủ như vậy", kiết sử giới cấm thủ (sīlabbataparāmāsasaṃyojana) phát sinh.
‘‘Aho vata etaṃ rūpārammaṇaṃ aññe na labheyyu’’nti usūyato issāsaṃyojanaṃ uppajjati.
For one who is envious, thinking, “Oh, if only others would not obtain this visual object!” the fetter of envy arises.
Khi ganh tị, với ý nghĩ "mong sao những người khác không đạt được đối tượng sắc này", kiết sử tật đố (issāsaṃyojana) phát sinh.
Attanā laddhaṃ rūpārammaṇaṃ aññassa maccharāyato macchariyasaṃyojanaṃ uppajjati.
For one who is stingy with a visual object he has obtained, not wanting to share it with another, the fetter of stinginess arises.
Khi xan tham đối tượng sắc mà mình đã đạt được không muốn người khác có, kiết sử xan tham (macchariyasaṃyojana) phát sinh.
Sabbeheva sahajātaaññāṇavasena avijjāsaṃyojanaṃ uppajjati.
By way of the ignorance co-arisen with all of them, the fetter of ignorance arises.
Kiết sử vô minh (avijjāsaṃyojana) phát sinh cùng với tất cả các kiết sử khác do sự không biết (moha) đồng sinh.
Yathā ca anuppannassāti yena kāraṇena asamudācāravasena anuppannassa tassa dasavidhassāpi saṃyojanassa uppādo hoti, tañca kāraṇaṃ pajānāti.
And how there is the arising of an unarisen fetter means: he knows the cause by which there is the arising of an unarisen fetter, any of those ten kinds, in the sense of its not having been manifested.
"Và như thế nào là sự phát sinh của cái chưa phát sinh" (Yathā ca anuppannassā) có nghĩa là vị ấy biết nguyên nhân khiến mười loại kiết sử chưa phát sinh sẽ phát sinh do chưa được đoạn trừ.
Yathā ca uppannassāti appahīnaṭṭhena pana samudācāravasena vā uppannassa tassa dasavidhassāpi saṃyojanassa yena kāraṇena pahānaṃ hoti, tañca kāraṇaṃ pajānāti.
And how there is the abandoning of an arisen fetter means: he knows the cause by which there is the abandoning of an arisen fetter, any of those ten kinds, in the sense of its not having been abandoned or in the sense of its manifestation.
"Và như thế nào là sự đoạn trừ của cái đã phát sinh" (Yathā ca uppannassā) có nghĩa là vị ấy biết nguyên nhân khiến mười loại kiết sử đã phát sinh (do chưa được đoạn trừ hoặc do đã được biểu hiện) sẽ được đoạn trừ.
Yathā ca pahīnassāti tadaṅgavikkhambhanappahānavasena pahīnassāpi tassa dasavidhassa saṃyojanassa yena kāraṇena āyatiṃ anuppādo hoti, tañca pajānāti.
And how there is the future non-arising of an abandoned fetter means: he knows the cause by which there is the future non-arising of a fetter, any of those ten kinds, that has been abandoned by way of abandonment by substitution of opposites or abandonment by suppression.
"Và như thế nào là sự không phát sinh trở lại trong tương lai của cái đã được đoạn trừ" (Yathā ca pahīnassā) có nghĩa là vị ấy biết nguyên nhân khiến mười loại kiết sử đã được đoạn trừ (bằng tadaṅga-pahāna và vikkhambhana-pahāna) sẽ không phát sinh trở lại trong tương lai.
Kena kāraṇena panassa āyatiṃ anuppādo hoti?
By what cause is there its future non-arising?
Vậy nguyên nhân nào khiến chúng không phát sinh trở lại trong tương lai?
Diṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsaissāmacchariyabhedassa tāva pañcavidhassa saṃyojanassa sotāpattimaggena āyatiṃ anuppādo hoti.
First, for the five kinds of fetters—the varieties of views, doubt, adherence to rites and rituals, envy, and stinginess—there is future non-arising through the path of stream-entry.
Trước hết, năm loại kiết sử gồm tà kiến (diṭṭhi), hoài nghi (vicikicchā), giới cấm thủ (sīlabbataparāmāsa), tật đố (issā), và xan tham (macchariya) sẽ không phát sinh trở lại trong tương lai nhờ Đạo Tu-đà-hoàn (sotāpattimagga).
Kāmarāgapaṭighasaṃyojanadvayassa oḷārikassa sakadāgāmimaggena, aṇusahagatassa anāgāmimaggena, mānabhavarāgāvijjāsaṃyojanattayassa arahattamaggena āyatiṃ anuppādo hoti.
For the gross aspect of the pair of fetters of sensual lust and aversion, there is future non-arising through the path of the once-returner; for their subtle aspect, through the path of the non-returner; and for the three fetters of conceit, lust for existence, and ignorance, there is future non-arising through the path of arahatship.
Hai loại kiết sử thô thiển là tham dục (kāmarāga) và sân hận (paṭigh) sẽ không phát sinh trở lại trong tương lai nhờ Đạo Tư-đà-hàm (sakadāgāmimagga); hai loại kiết sử vi tế là tham dục (kāmarāga) và sân hận (paṭigh) sẽ không phát sinh trở lại trong tương lai nhờ Đạo A-na-hàm (anāgāmimagga); ba loại kiết sử là mạn (māna), tham hữu (bhavarāga), và vô minh (avijjā) sẽ không phát sinh trở lại trong tương lai nhờ Đạo A-la-hán (arahattamagga).
Iti ajjhattaṃ vāti evaṃ ajjhattikāyatanapariggahaṇena attano vā dhammesu, bāhirāyatanapariggahaṇena parassa vā dhammesu, kālena vā attano, kālena vā parassa dhammesu dhammānupassī viharati.
Thus internally, or means: in this way, by comprehending the internal sense bases, he dwells contemplating dhammas in his own dhammas; by comprehending the external sense bases, in another's dhammas; or at one time in his own dhammas, and at another time in another's dhammas.
"Hoặc nội phần" (Iti ajjhattaṃ vā) có nghĩa là, theo cách này, vị ấy an trú quán pháp trên các pháp của chính mình bằng cách nắm giữ các xứ nội, hoặc trên các pháp của người khác bằng cách nắm giữ các xứ ngoại, hoặc đôi khi trên các pháp của chính mình, đôi khi trên các pháp của người khác.
Samudayavayā panettha ‘‘avijjāsamudayā cakkhusamudayo’’ti rūpāyatanassa rūpakkhandhe, arūpāyatanesu manāyatanassa viññāṇakkhandhe, dhammāyatanassa sesakkhandhesu vuttanayena nīharitabbā.
Here, origin and passing away should be drawn out in the way that has been stated—such as “With the origin of ignorance, there is the origin of the eye”—for the material sense bases in the material aggregate, for the mind-base among the immaterial sense bases in the consciousness-aggregate, and for the dhamma-base in the remaining aggregates.
Ở đây, sự tập khởi và hoại diệt cần được rút ra theo cách đã trình bày trong sắc uẩn (rūpakkhandha) đối với các xứ sắc (rūpāyatana) như "do sự tập khởi của vô minh mà có sự tập khởi của mắt" (avijjāsamudayā cakkhusamudayo); trong thức uẩn (viññāṇakkhandha) đối với ý xứ (manāyatana) trong các xứ vô sắc (arūpāyatana); và trong các uẩn còn lại đối với pháp xứ (dhammāyatana).
Lokuttaradhammā na gahetabbā.
Supramundane dhammas should not be included.
Không nên bao gồm các pháp siêu thế (lokuttaradhammā).
Ito paraṃ vuttanayameva.
From this point on, it is just as has been stated.
Từ đây trở đi, vẫn theo cách đã được trình bày.
118. Evaṃ cha ajjhattikabāhirāyatanavasena dhammānupassanaṃ vibhajitvā idāni bojjhaṅgavasena vibhajituṃ puna caparanti ādimāha.
118. Having thus analyzed the contemplation of dhammas by way of the six internal and external sense bases, he now said And further and so on to analyze it by way of the factors of enlightenment.
Sau khi đã phân tích pháp quán pháp theo sáu xứ nội và ngoại như vậy, bây giờ để phân tích theo các giác chi (bojjhaṅga), Đức Phật đã nói câu mở đầu: "Lại nữa" (puna caparaṃ) v.v...
Tattha bojjhaṅgesūti bujjhanakasattassa aṅgesu.
Therein, in the factors of enlightenment means: in the factors of a being who is awakening.
Trong đó, "trong các giác chi" (bojjhaṅgesu) có nghĩa là trong các yếu tố của chúng sinh có khả năng giác ngộ.
Santanti paṭilābhavasena saṃvijjamānaṃ.
Existing means: present by way of having been attained.
"Có" (santaṃ) có nghĩa là hiện hữu trong tự thân do đã đạt được.
Satisambojjhaṅganti satisaṅkhātaṃ sambojjhaṅgaṃ.
The enlightenment-factor of mindfulness means: the enlightenment factor called mindfulness.
"Niệm giác chi" (Satisambojjhaṅgaṃ) là giác chi được gọi là niệm (sati).
Ettha hi sambujjhati āraddhavipassakato paṭṭhāya yogāvacaroti sambodhi, yāya vā so satiādikāya sattadhammasāmaggiyā sambujjhati kilesaniddāto uṭṭhāti, saccāni vā paṭivijjhati, sā dhammasāmaggī sambodhi.
For here, a practitioner, from the moment he has initiated insight, awakens; this is sambodhi. Or, that combination of seven dhammas, starting with mindfulness, by which he awakens, that is, he rises up from the sleep of the defilements, or he penetrates the truths—that combination of dhammas is sambodhi.
Ở đây, "Giác ngộ" (sambodhi) là sự giác ngộ của hành giả (yogāvacara) từ khi bắt đầu thực hành thiền quán (vipassanā); hoặc sự hòa hợp của bảy pháp (sattadhamma) như niệm (sati) v.v... mà nhờ đó hành giả giác ngộ, thức dậy khỏi giấc ngủ phiền não, hoặc thâm nhập các Chân lý; sự hòa hợp của các pháp đó chính là giác ngộ (sambodhi).
Tassa sambodhissa, tassā vā sambodhiyā aṅganti sambojjhaṅgaṃ.
A factor of that awakening, or of that sambodhi, is an enlightenment-factor (sambojjhaṅga).
Yếu tố của sự giác ngộ đó, hoặc của sự giác ngộ đó, chính là giác chi (sambojjhaṅgaṃ).
Tena vuttaṃ ‘‘satisaṅkhātaṃ sambojjhaṅga’’nti.
Therefore it was said, “the enlightenment factor called mindfulness.”
Do đó, đã nói "giác chi được gọi là niệm" (satisaṅkhātaṃ sambojjhaṅgaṃ).
Sesasambojjhaṅgesupi imināva nayena vacanattho veditabbo.
In the other enlightenment factors, too, the meaning of the word should be understood in this same way.
Đối với các giác chi còn lại cũng cần hiểu ý nghĩa của từ theo cách này.
Asantanti appaṭilābhavasena avijjamānaṃ.
Non-existing means: not present by way of not having been attained.
"Không có" (asantaṃ) có nghĩa là không hiện hữu do chưa đạt được.
Yathā ca anuppannassātiādīsu pana satisambojjhaṅgassa tāva – ‘‘atthi, bhikkhave, satisambojjhaṅgaṭṭhānīyā dhammā, tattha yonisomanasikārabahulīkāro, ayamāhāro anuppannassa vā satisambojjhaṅgassa uppādāya, uppannassa vā satisambojjhaṅgassa bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattatī’’ti (saṃ. ni. 5.183) evaṃ uppādo hoti.
Now, in such passages as, “And how for the unarisen...”, concerning the enlightenment factor of mindfulness, its arising occurs in this way: “Monks, there are things that are a basis for the enlightenment factor of mindfulness; frequently giving wise attention to them, this is the nutriment for the arising of the unarisen enlightenment factor of mindfulness, or for the increase, maturation, development, and completion of the arisen enlightenment factor of mindfulness.”
Trong các đoạn như "Yathā ca anuppannassā" (Cũng như đối với điều chưa sanh), trước hết, đối với chi giác ngộ niệm (satisambojjhaṅga), sự sanh khởi của nó là như thế này: "Này các Tỳ-khưu, có những pháp làm nền tảng cho chi giác ngộ niệm. Tại đó, sự thực hành nhiều tác ý đúng đắn (yonisomanasikāra) là thức ăn để làm sanh khởi chi giác ngộ niệm chưa sanh, hoặc để làm tăng trưởng, phát triển, tu tập và hoàn thiện chi giác ngộ niệm đã sanh."
Tattha satiyeva satisambojjhaṅgaṭṭhānīyā dhammā.
Therein, it is mindfulness itself that are the things which are a basis for the enlightenment factor of mindfulness.
Trong đó, chính niệm là các pháp làm nền tảng cho chi giác ngộ niệm.
Yonisomanasikāro vuttalakkhaṇoyeva, taṃ tattha bahulaṃ pavattayato satisambojjhaṅgo uppajjati.
Wise attention is just as has been described; for one who frequently applies it therein, the enlightenment factor of mindfulness arises.
Tác ý đúng đắn (yonisomanasikāra) là cái đã được định nghĩa. Khi hành giả thực hành tác ý đúng đắn đó một cách thường xuyên, chi giác ngộ niệm sẽ sanh khởi.
Apica cattāro dhammā satisambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattanti satisampajaññaṃ muṭṭhassatipuggalaparivajjanatā upaṭṭhitassatipuggalasevanatā tadadhimuttatāti.
Moreover, four things lead to the arising of the enlightenment factor of mindfulness: mindfulness and clear comprehension, the avoidance of persons with lapsed mindfulness, the association with persons of established mindfulness, and the inclination towards that.
Hơn nữa, có bốn pháp dẫn đến sự sanh khởi của chi giác ngộ niệm: niệm và tỉnh giác (satisampajañña), tránh xa những người thất niệm, thân cận những người có niệm hiện hành, và có khuynh hướng thiên về niệm đó.
Abhikkantādīsu hi sattasu ṭhānesu satisampajaññena bhattanikkhittakākasadise muṭṭhassatipuggale parivajjanena tissadattattheraabhayattherasadise upaṭṭhitassatipuggale sevanena ṭhānanisajjādīsu satisamuṭṭhāpanatthaṃ ninnapoṇapabbhāracittatāya ca satisambojjhaṅgo uppajjati.
Indeed, through mindfulness and clear comprehension in the seven instances beginning with going forward; through avoiding persons with lapsed mindfulness, who are like crows where food is thrown down; through associating with persons of established mindfulness, who are like the Elder Tissadatta and the Elder Abhaya; and through having a mind that is sloping, tending, and inclined towards the establishment of mindfulness in standing, sitting, and so on, the enlightenment factor of mindfulness arises.
Trong bảy trường hợp như đi tới, v.v., chi giác ngộ niệm sanh khởi nhờ niệm và tỉnh giác, nhờ tránh xa những người thất niệm giống như con quạ bỏ thức ăn, nhờ thân cận những người có niệm hiện hành giống như Trưởng lão Tissadatta và Trưởng lão Abhaya, và nhờ có tâm hướng về, nghiêng về, thiên về việc thiết lập niệm trong các tư thế đứng, ngồi, v.v.
Evaṃ catūhi kāraṇehi uppannassa panassa arahattamaggena bhāvanāpāripūrī hotīti pajānāti.
He understands that, for this factor which has thus arisen from four causes, the completion of its development comes about through the path of arahantship.
Và vị ấy biết rằng, đối với chi giác ngộ niệm đã sanh khởi do bốn nguyên nhân này, sự tu tập được hoàn thiện nhờ đạo A-la-hán.
Apica satta dhammā dhammavicayasambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattanti paripucchakatā vatthuvisadakiriyā indriyasamattapaṭipādanā duppaññapuggalaparivajjanā paññavantapuggalasevanā gambhīrañāṇacariyapaccavekkhaṇā tadadhimuttatāti.
Moreover, seven things lead to the arising of the enlightenment factor of investigation of states: frequent questioning, making the basis clear, establishing a balance of the faculties, avoidance of persons with little wisdom, association with wise persons, reflection on the domain of profound knowledge, and the inclination towards that.
Hơn nữa, có bảy pháp dẫn đến sự sanh khởi của chi giác ngộ trạch pháp: thường xuyên hỏi han, làm cho vật thể trong sạch, làm cho các căn được quân bình, tránh xa những người kém trí tuệ, thân cận những người có trí tuệ, quán xét những hành vi trí tuệ sâu sắc, và có khuynh hướng thiên về điều đó.
Tattha paripucchakatāti khandhadhātuāyatanaindriyabalabojjhaṅgamaggaṅgajhānaṅgasamathavipassanānaṃ atthasannissitaparipucchābahulatā.
Therein, frequent questioning is being one who frequently asks questions concerning the meaning of the aggregates, elements, sense bases, faculties, powers, enlightenment factors, path factors, jhāna factors, serenity, and insight.
Trong đó, thường xuyên hỏi han là việc hỏi han nhiều về ý nghĩa liên quan đến uẩn, giới, xứ, căn, lực, giác chi, đạo chi, thiền chi, tịnh chỉ (samatha) và quán chiếu (vipassanā).
Vatthuvisadakiriyāti ajjhattikabāhirānaṃ vatthūnaṃ visadabhāvakaraṇaṃ.
Making the basis clear is the clarification of the internal and external bases.
Làm cho vật thể trong sạch là làm cho các vật thể bên trong và bên ngoài được trong sạch.
Yadā hissa kesanakhalomā atidīghā honti, sarīraṃ vā ussannadosañceva sedamalamakkhitañca, tadā ajjhattikaṃ vatthu avisadaṃ hoti aparisuddhaṃ.
For when one’s hair, nails, and body hair are very long, or the body has an excess of humors and is smeared with sweat and dirt, then the internal basis is unclear, impure.
Thật vậy, khi tóc, móng, lông của vị ấy quá dài, hoặc thân thể đầy những bệnh tật và dơ bẩn do mồ hôi, thì vật thể bên trong trở nên không trong sạch, không thanh tịnh.
Yadā pana cīvaraṃ jiṇṇaṃ kiliṭṭhaṃ duggandhaṃ hoti, senāsanaṃ vā uklāpaṃ, tadā bāhiraṃ vatthu avisadaṃ hoti aparisuddhaṃ.
And when one’s robe is old, stained, and foul-smelling, or the lodging is cluttered, then the external basis is unclear, impure.
Khi y phục cũ nát, dơ bẩn, hôi hám, hoặc chỗ ở bừa bộn, thì vật thể bên ngoài trở nên không trong sạch, không thanh tịnh.
Tasmā kesādicchedāpanena uddhaṃvirecanaadhovirecanādīhi sarīrasallahukabhāvakaraṇena ucchādananhāpanena ca ajjhattikaṃ vatthu visadaṃ kātabbaṃ.
Therefore, the internal basis should be made clear by having one's hair and so on cut, by making the body light through emetics, purgatives, and the like, and by anointing and bathing.
Vì vậy, vật thể bên trong phải được làm cho trong sạch bằng cách cắt tóc, v.v., làm cho thân thể nhẹ nhàng bằng cách uống thuốc xổ trên, thuốc xổ dưới, v.v., và bằng cách xoa bóp, tắm rửa.
Sūcikammadhovanarajanaparibhaṇḍakaraṇādīhi bāhiraṃ vatthu visadaṃ kātabbaṃ.
The external basis should be made clear by mending, washing, dyeing, and tidying up.
Vật thể bên ngoài phải được làm cho trong sạch bằng cách may vá, giặt giũ, nhuộm y, sắp xếp đồ dùng, v.v.
Etasmiñhi ajjhattikabāhire vatthusmiṃ avisade uppannesu cittacetasikesu ñāṇampi aparisuddhaṃ hoti, aparisuddhāni dīpakapallakavaṭṭitelāni nissāya uppannadīpasikhāya obhāso viya.
Indeed, when this internal and external basis is unclear, in the mind and mental factors that arise, knowledge is also impure, like the light from a lamp flame that has arisen depending on an impure lamp bowl, wick, and oil.
Khi các tâm và tâm sở sanh khởi trong vật thể bên trong và bên ngoài không trong sạch này, trí tuệ cũng không thanh tịnh, giống như ánh sáng của ngọn đèn sanh khởi nhờ đèn, bấc và dầu không trong sạch.
Visade pana ajjhattikabāhire vatthumhi uppannesu cittacetasikesu ñāṇampi visadaṃ hoti, parisuddhāni dīpakapallakavaṭṭitelāni nissāya uppannadīpasikhāya obhāso viya.
But when the internal and external basis is clear, in the mind and mental factors that arise, knowledge is also clear, like the light from a lamp flame that has arisen depending on a pure lamp bowl, wick, and oil.
Nhưng khi các tâm và tâm sở sanh khởi trong vật thể bên trong và bên ngoài trong sạch, trí tuệ cũng trong sạch, giống như ánh sáng của ngọn đèn sanh khởi nhờ đèn, bấc và dầu thanh tịnh.
Tena vuttaṃ – ‘‘vatthuvisadakiriyā dhammavicayasambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattatī’’ti.
Therefore it was said: “Making the basis clear leads to the arising of the enlightenment factor of investigation of states.”
Do đó, đã nói rằng: "Làm cho vật thể trong sạch dẫn đến sự sanh khởi của chi giác ngộ trạch pháp."
Indriyasamattapaṭipādanā nāma saddhādīnaṃ indriyānaṃ samabhāvakaraṇaṃ.
Establishing a balance of the faculties is making the faculties of faith and so on equal in strength.
Làm cho các căn được quân bình là làm cho các căn như tín, v.v., được cân bằng.
Sace hissa saddhindriyaṃ balavaṃ hoti, itarāni mandāni.
If the faith faculty is strong and the others are weak,
Thật vậy, nếu căn tín của vị ấy mạnh mẽ, còn các căn khác yếu ớt.
Tato vīriyindriyaṃ paggahakiccaṃ, satindriyaṃ upaṭṭhānakiccaṃ, samādhindriyaṃ avikkhepakiccaṃ, paññindriyaṃ dassanakiccaṃ kātuṃ na sakkoti.
then the energy faculty cannot perform its function of uplifting, the mindfulness faculty its function of establishing, the concentration faculty its function of non-distraction, and the wisdom faculty its function of seeing.
Khi đó, căn tinh tấn không thể thực hiện chức năng nâng đỡ, căn niệm không thể thực hiện chức năng hiện tiền, căn định không thể thực hiện chức năng không tán loạn, căn tuệ không thể thực hiện chức năng thấy biết.
Tasmā taṃ dhammasabhāvapaccavekkhaṇena vā yathā vā manasikaroto balavaṃ jātaṃ, tathā amanasikārena hāpetabbaṃ.
Therefore, it should be weakened by reflecting on the true nature of things, or by not attending to it in the way that made it become strong.
Vì vậy, căn tín đó phải được làm giảm bớt bằng cách quán xét bản chất của pháp hoặc bằng cách không tác ý theo cách đã làm cho nó trở nên mạnh mẽ.
Vakkalittherassa vatthu cettha nidassanaṃ.
The story of the Elder Vakkali is an example here.
Câu chuyện về Trưởng lão Vakkali là một ví dụ ở đây.
Sace pana vīriyindriyaṃ balavaṃ hoti, atha neva saddhindriyaṃ adhimokkhakiccaṃ kātuṃ sakkoti, na itarāni itarakiccabhedaṃ.
But if the energy faculty is strong, then the faith faculty cannot perform its function of resolution, nor can the others perform their respective functions.
Nếu căn tinh tấn mạnh mẽ, thì căn tín không thể thực hiện chức năng quyết định, và các căn khác cũng không thể thực hiện các chức năng riêng biệt của chúng.
Tasmā taṃ passaddhādibhāvanāya hāpetabbaṃ.
Therefore, it should be weakened by developing tranquility and so on.
Vì vậy, căn tinh tấn đó phải được làm giảm bớt bằng cách tu tập sự khinh an (passaddhi), v.v.
Tatrāpi soṇattherassa vatthu dassetabbaṃ.
There, too, the story of the Elder Soṇa should be shown.
Trong trường hợp đó, câu chuyện về Trưởng lão Soṇa cũng nên được kể ra.
Evaṃ sesesupi ekassa balavabhāve sati itaresaṃ attano kiccesu asamatthatā veditabbā.
In this way, it should be understood that when one of the remaining faculties is strong, the others are incapable of their own functions.
Tương tự, đối với các căn còn lại, khi một căn mạnh mẽ, sự bất lực của các căn khác trong việc thực hiện chức năng của chúng phải được hiểu.
Visesato panettha saddhāpaññānaṃ samādhivīriyānaṃ ca samataṃ pasaṃsanti.
In particular, they praise the balance of faith and wisdom, and of concentration and energy.
Đặc biệt ở đây, các bậc hiền trí khen ngợi sự quân bình giữa tín và tuệ, cũng như giữa định và tinh tấn.
Balavasaddho hi mandapañño mudhāpasanno hoti, avatthusmiṃ pasīdati.
For one with strong faith but weak wisdom has misplaced confidence; he has confidence in what is not a proper object.
Thật vậy, người có tín mạnh nhưng tuệ yếu thì dễ tin một cách mù quáng, tin vào những điều không đúng đắn.
Balavapañño mandasaddho kerāṭikapakkhaṃ bhajati.
One with strong wisdom but weak faith inclines towards the side of craftiness.
Người có tuệ mạnh nhưng tín yếu thì thuộc phe hoài nghi.
Bhesajjasamuṭṭhito viya rogo atekiccho hoti.
Like a disease arising from a medicine, he becomes difficult to cure.
Giống như bệnh phát sinh do thuốc thì khó chữa trị.
Cittuppādamatteneva kusalaṃ hotīti atidhāvitvā dānādīni akaronto niraye uppajjati.
Thinking, “Merit occurs merely through the arising of a thought,” he rushes on, and not performing acts of giving and so on, he arises in hell.
Chỉ với ý nghĩ thiện là đủ, vị ấy sẽ bỏ qua việc bố thí, v.v., và sanh vào địa ngục.
Ubhinnaṃ samatāya vatthusmiṃyeva pasīdati.
Through the balance of the two, one has confidence only in a proper object.
Nhờ sự quân bình của cả hai, vị ấy chỉ tin vào những điều đúng đắn.
Balavasamādhiṃ pana mandavīriyaṃ samādhissa kosajjapakkhattā kosajjaṃ adhibhavati.
But one with strong concentration and weak energy is overcome by laziness, because concentration is on the side of laziness.
Còn người có định mạnh nhưng tinh tấn yếu thì sự biếng nhác sẽ chế ngự do định thuộc về phe biếng nhác.
Balavavīriyaṃ mandasamādhiṃ vīriyassa uddhaccapakkhattā uddhaccaṃ adhibhavati.
One with strong energy and weak concentration is overcome by restlessness, because energy is on the side of restlessness.
Người có tinh tấn mạnh nhưng định yếu thì sự phóng dật sẽ chế ngự do tinh tấn thuộc về phe phóng dật.
Samādhi pana vīriyena saṃyojito kosajje patituṃ na labhati.
But concentration, when conjoined with energy, does not fall into laziness.
Tuy nhiên, định khi được kết hợp với tinh tấn thì không thể rơi vào biếng nhác.
Vīriyaṃ samādhinā saṃyojitaṃ uddhacce patituṃ na labhati.
Energy, when conjoined with concentration, does not fall into restlessness.
Tinh tấn khi được kết hợp với định thì không thể rơi vào phóng dật.
Tasmā tadubhayaṃ samaṃ kātabbaṃ.
Therefore, that pair should be made equal.
Vì vậy, cả hai phải được làm cho quân bình.
Ubhayasamatāya hi appanā hoti.
For through the balance of the two, absorption occurs.
Thật vậy, nhờ sự quân bình của cả hai mà sự nhập định (appanā) mới sanh khởi.
Apica samādhikammikassa balavatīpi saddhā vaṭṭati.
Moreover, for one practicing concentration, even strong faith is suitable.
Hơn nữa, đối với người hành thiền định (samathakammika), tín mạnh mẽ cũng phù hợp.
Evaṃ saddahanto okappento appanaṃ pāpuṇissati.
Thus, by having faith and being confident, he will attain absorption.
Người có tín tâm như vậy, khi tin tưởng và quyết định, sẽ đạt đến sự nhập định.
Samādhipaññāsu pana samādhikammikassa ekaggatā balavatī vaṭṭati, evañhi so appanaṃ pāpuṇāti.
Between concentration and wisdom, for one practicing concentration, strong one-pointedness is suitable, for in this way he attains absorption.
Trong định và tuệ, đối với người hành thiền định, sự nhất tâm mạnh mẽ là phù hợp, vì như vậy vị ấy sẽ đạt đến sự nhập định.
Vipassanākammikassa paññā balavatī vaṭṭati, evañhi so lakkhaṇappaṭivedhaṃ pāpuṇāti.
For one practicing insight, strong wisdom is suitable, for in this way he attains the penetration of the characteristics.
Đối với người hành thiền quán (vipassanākammika), tuệ mạnh mẽ là phù hợp, vì như vậy vị ấy sẽ đạt đến sự thâm nhập các đặc tính (lakkhaṇa).
Ubhinnaṃ pana samatāyapi appanā hotiyeva.
But absorption occurs also through the balance of the two.
Tuy nhiên, ngay cả khi cả hai quân bình, sự nhập định vẫn sanh khởi.
Sati pana sabbattha balavatī vaṭṭati.
However, strong mindfulness is suitable in all cases.
Còn niệm thì luôn luôn phải mạnh mẽ.
Sati hi cittaṃ uddhaccapakkhikānaṃ saddhāvīriyapaññānaṃ vasena uddhaccapātato, kosajjapakkhikena ca samādhinā kosajjapātato rakkhati.
For mindfulness protects the mind from falling into restlessness by means of faith, energy, and wisdom, which are on the side of restlessness, and from falling into laziness by means of concentration, which is on the side of laziness.
Thật vậy, niệm bảo vệ tâm khỏi sự phóng dật do tín, tinh tấn và tuệ thuộc về phe phóng dật, và khỏi sự biếng nhác do định thuộc về phe biếng nhác.
Tasmā sā loṇadhūpanaṃ viya sabbabyañjanesu sabbakammikaamacco viya ca sabbarājakiccesu sabbattha icchitabbā.
Therefore, it should be desired everywhere, like salt seasoning in all curries, and like an all-purpose minister in all royal affairs.
Vì vậy, niệm được mong muốn ở khắp mọi nơi, giống như muối ướp trong tất cả các món ăn, và giống như vị quan chuyên trách mọi việc trong tất cả các công việc của nhà vua.
Tenāha – ‘‘sati ca pana sabbatthikā vuttā bhagavatā.
Hence it is said: “And mindfulness was said by the Blessed One to be universally applicable.
Do đó, đã nói rằng: "Và niệm đã được Thế Tôn nói là cần thiết ở khắp mọi nơi.
Kiṃ kāraṇā?
For what reason?
Vì lý do gì?
Cittañhi sati paṭisaraṇaṃ, ārakkhapaccupaṭṭhānā ca sati, na ca vinā satiyā cittassa paggahaniggaho hotī’’ti.
The mind has mindfulness as its refuge, and mindfulness has protection as its manifestation, and without mindfulness there is no uplifting and restraining of the mind.”
Vì niệm là nơi nương tựa của tâm, và niệm có chức năng bảo vệ và hiện tiền, và không có niệm thì tâm không thể được nâng đỡ hay chế ngự."
Duppaññapuggalaparivajjanā nāma khandhādibhede anogāḷhapaññānaṃ dummedhapuggalānaṃ ārakāva parivajjanaṃ.
Avoidance of persons with little wisdom is keeping far away from dull-witted persons whose wisdom has not penetrated the division of the aggregates and so on.
Tránh xa những người kém trí tuệ là tránh xa những người ngu dốt, những người có trí tuệ không thâm nhập được vào các pháp như uẩn, v.v., từ xa.
Paññavantapuggalasevanā nāma samapaññāsalakkhaṇapariggāhikāya udayabbayapaññāya samannāgatapuggalasevanā.
Associating with wise persons means associating with a person endowed with the wisdom of rise and fall, which grasps the fifty characteristics of wisdom.
Thân cận người có trí tuệ (Paññāvantapuggalasevanā) là thân cận với người đầy đủ tuệ quán sinh diệt (udayabbayañāṇa) có khả năng nắm giữ năm mươi đặc tính.
Gambhīrañāṇacariyapaccavekkhaṇā nāma gambhīresu khandhādīsu pavattāya gambhīrapaññāya pabhedapaccavekkhaṇā.
Contemplating the practice of profound knowledge means contemplating the various divisions with profound wisdom that occurs in relation to the profound aggregates and so on.
Quán xét hành vi trí tuệ sâu sắc (Gambhīrañāṇacariyapaccavekkhaṇā) là quán xét các phân biệt bằng trí tuệ sâu sắc phát sinh trong các pháp sâu sắc như các uẩn, v.v.
Tadadhimuttatā nāma ṭhānanisajjādīsu dhammavicayasambojjhaṅgasamuṭṭhāpanatthaṃ ninnapoṇapabbhāracittatā.
Inclination towards that means having a mind that is sloped, bent, and inclined towards arousing the enlightenment factor of investigation of dhammas in postures such as standing and sitting.
Hướng tâm đến điều đó (Tadadhimuttatā) là tâm có khuynh hướng, xu hướng, thiên về sự phát sinh chi giác ngộ Trạch pháp (dhammavicayasambojjhaṅga) trong các tư thế đứng, ngồi, v.v.
Evaṃ uppannassa panassa arahattamaggena bhāvanāpāripūrī hotīti pajānāti.
He understands that, for this enlightenment factor that has thus arisen, the culmination of its development occurs through the path of arahatship.
Người đã phát sinh điều đó biết rằng sự viên mãn của sự tu tập sẽ đến bằng đạo A-la-hán (arahattamagga).
Tattha nirayesu pañcavidhabandhanakammakāraṇato paṭṭhāya mahādukkhaṃ anubhavanakālepi, tiracchānayoniyaṃ jālakkhipakumīnādīhi gahitakālepi, pājanakaṇṭakādippahāratunnassa pana sakaṭavāhanādikālepi, pettivisaye anekānipi vassasahassāni ekaṃ buddhantarampi khuppipāsāhi āturitakālepi, kālakañjikaasuresu saṭṭhihatthaasītihatthappamāṇena aṭṭhicammamatteneva attabhāvena vātātapādidukkhānubhavanakālepi na sakkā vīriyasambojjhaṅgaṃ uppādetuṃ.
Among these, it is not possible to arouse the enlightenment factor of energy when experiencing great suffering in the hells, starting from the infliction of the five kinds of bondage; nor in the animal realm, when caught by nets, traps, fish-baskets, and so on; nor when, as an ox, one is prodded and struck by goads, thorns, etc., while pulling a cart; nor in the realm of the petas, when tormented by hunger and thirst for many thousands of years, even for an entire Buddha-interval; nor among the kālakañjika asuras, when experiencing the suffering of wind, sun, etc., with a body of merely sixty or eighty cubits that is only skin and bones.
Trong số đó, không thể phát sinh chi giác ngộ Tinh tấn ngay cả khi đang trải nghiệm đại khổ trong các địa ngục, từ việc bị trói buộc và hành hạ bằng năm cách; ngay cả khi bị bắt bằng lưới, bẫy, v.v. trong loài súc sanh; ngay cả khi bị đánh, bị đâm bằng roi, gai, v.v. khi kéo xe, v.v. của loài súc sanh; ngay cả khi bị đói khát hành hạ trong hàng ngàn năm, thậm chí một thời kỳ giữa hai Đức Phật trong cõi ngạ quỷ; ngay cả khi trải nghiệm khổ đau do gió, nắng, v.v. với thân thể chỉ bằng xương và da, cao sáu mươi hay tám mươi cánh tay của các A-tu-la Kāḷakañjika.
Ayameva te bhikkhu kālo vīriyakaraṇāyāti evaṃ apāyabhayaṃ paccavekkhantassāpi vīriyasambojjhaṅgo uppajjati.
“This, bhikkhu, is your time for making effort.” Thus, for one who contemplates the fear of the planes of misery, the enlightenment factor of energy also arises.
Này tỳ-khưu, đây chính là lúc để ngươi tinh tấn – ngay cả khi quán xét nỗi sợ hãi về khổ cảnh như vậy, chi giác ngộ Tinh tấn cũng phát sinh.
‘‘Na sakkā kusītena navalokuttaradhammaṃ laddhuṃ, āraddhavīriyeneva sakkā ayamānisaṃso vīriyassā’’ti evaṃ ānisaṃsadassāvinopi uppajjati.
“It is not possible for a lazy person to attain the nine supramundane dhammas; only one with aroused energy can.” Seeing the benefits in this way, it also arises.
“Kẻ biếng nhác không thể đạt được chín pháp siêu thế (navalokuttaradhamma), chỉ người tinh tấn mới có thể đạt được – đây là lợi ích của sự tinh tấn.” – ngay cả người thấy rõ lợi ích như vậy cũng phát sinh (chi giác ngộ Tinh tấn).
‘‘Sabbabuddhapaccekabuddhamahāsāvakehi te gatamaggo gantabbo, so ca na sakkā kusītena gantu’’nti evaṃ gamanavīthiṃ paccavekkhantassāpi uppajjati.
“You must travel the path traveled by all Buddhas, Paccekabuddhas, and great disciples, and that path cannot be traveled by a lazy person.” Contemplating the path to be traveled in this way, it also arises.
“Ngươi phải đi trên con đường mà tất cả chư Phật, chư Độc Giác Phật và các Đại Thanh văn đã đi, và kẻ biếng nhác không thể đi trên con đường đó.” – ngay cả người quán xét con đường như vậy cũng phát sinh (chi giác ngộ Tinh tấn).
‘‘Ye taṃ piṇḍapātādīhi upaṭṭhahanti, ime te manussā neva ñātakā, na dāsakammakarā, nāpi ‘taṃ nissāya jīvissāmā’ti te paṇītāni piṇḍapātādīni denti, atha kho attano kārānaṃ mahapphalataṃ paccāsīsamānā denti, satthārāpi ‘ayaṃ ime paccaye paribhuñjitvā kāyadaḷhībahulo sukhaṃ viharissatī’ti na evaṃ sampassatā tuyhaṃ paccayā anuññātā, atha kho ‘ayaṃ ime paribhuñjamāno samaṇadhammaṃ katvā vaṭṭadukkhato muccissatī’ti te paccayā anuññātā, so dāni tvaṃ kusīto viharanto na taṃ piṇḍaṃ apacāyissasi, āraddhavīriyasseva hi piṇḍapātāpacāyanaṃ nāma hotī’’ti evaṃ piṇḍapātāpacāyanaṃ paccavekkhantassāpi uppajjati mahāmittattherassa viya.
“Those people who support you with almsfood and so on are not your relatives, nor your slaves or workers, nor do they give you fine almsfood thinking, ‘We will live by depending on him.’ Rather, they give, hoping for the great fruitfulness of their actions. The Teacher, too, did not permit you these requisites thinking, ‘Consuming these requisites, this one will live happily, stout and strong of body.’ Rather, he permitted you these requisites thinking, ‘Consuming these, he will practice the ascetic’s duties and be liberated from the suffering of the round of existences.’ Now, if you live lazily, you will not be revering that almsfood. Indeed, reverence for almsfood belongs only to one with aroused energy.” Thus, for one who contemplates showing reverence for almsfood, it also arises, as it did for the Elder Mahāmitta.
“Những người cúng dường vật thực khất thực, v.v. cho ngươi, những người này không phải là thân quyến của ngươi, không phải là nô lệ hay người làm công, cũng không phải họ cúng dường vật thực khất thực cao cấp, v.v. cho ngươi với ý nghĩ ‘chúng tôi sẽ sống nhờ vào ngươi.’ Mà họ cúng dường với mong muốn quả báo lớn cho những việc làm của mình. Đức Đạo Sư cũng không cho phép ngươi thọ dụng các vật dụng này với ý nghĩ ‘người này sẽ thọ dụng các vật dụng này, sống an lạc với thân thể cường tráng.’ Mà các vật dụng này được cho phép ngươi với ý nghĩ ‘người này thọ dụng chúng, thực hành pháp Sa-môn, sẽ thoát khỏi khổ luân hồi.’ Vậy thì, nếu ngươi sống biếng nhác, ngươi sẽ không đền đáp vật thực khất thực đó. Việc đền đáp vật thực khất thực chỉ dành cho người tinh tấn mà thôi.” – ngay cả người quán xét việc đền đáp vật thực khất thực như vậy cũng phát sinh (chi giác ngộ Tinh tấn), giống như trường hợp của Đại Trưởng lão Mahāmitta.
Thero kira kassakaleṇe nāma paṭivasati.
It is said that the elder lived in the Kassaka Cave.
Nghe nói, vị Trưởng lão trú tại một hang động tên là Kassakaleṇa.
Tassa ca gocaragāme ekā mahāupāsikā theraṃ puttaṃ katvā paṭijaggati.
In his alms-round village, a great female lay follower looked after the elder, having adopted him as her son.
Trong làng khất thực của vị ấy, có một nữ cư sĩ lớn tuổi chăm sóc vị Trưởng lão như con trai mình.
Sā ekadivasaṃ araññaṃ gacchantī dhītaraṃ āha – ‘‘amma asukasmiṃ ṭhāne purāṇataṇḍulā, asukasmiṃ khīraṃ, asukasmiṃ sappi, asukasmiṃ phāṇitaṃ, tava bhātikassa ayyamittassa āgatakāle bhattaṃ pacitvā khīrasappiphāṇitehi saddhiṃ dehi, tvaṃ ca bhuñjeyyāsi, ahaṃ pana hiyyo pakkaṃ pārivāsikabhattaṃ kañjikena bhuttāmhī’’ti.
One day, as she was going to the forest, she said to her daughter, “My dear, in such-and-such a place there is old rice, in such-and-such a place milk, in such-and-such a place ghee, in such-and-such a place molasses. When your brother, the venerable Mitta, comes, cook a meal and give it to him with the milk, ghee, and molasses. And you may eat as well. As for me, I have eaten last night's leftover rice with rice-gruel.”
Một hôm, bà đi vào rừng và nói với con gái: “Con ơi, chỗ này có gạo cũ, chỗ kia có sữa, chỗ kia có bơ lỏng, chỗ kia có mật. Khi anh con, Đại đức Mitta, đến, hãy nấu cơm và dâng cùng với sữa, bơ lỏng và mật. Con cũng hãy ăn phần còn lại. Còn mẹ, hôm qua mẹ đã ăn cơm thừa với cháo chua rồi.”
Divā kiṃ bhuñjissasi ammāti?
“Mother, what will you eat during the day?”
“Mẹ ơi, ban ngày mẹ sẽ ăn gì?”
Sākapaṇṇaṃ pakkhipitvā kaṇataṇḍulehi ambilayāguṃ pacitvā ṭhapehi ammāti.
“Cook some sour gruel with broken rice, adding some vegetable leaves, and set it aside, my dear.”
“Con ơi, hãy nấu cháo chua bằng gạo tấm, cho rau vào rồi để đó.”
Thero cīvaraṃ pārupitvā pattaṃ nīharantova taṃ saddaṃ sutvā attānaṃ ovadi – ‘‘mahāupāsikā kira kañjiyena pārivāsikabhattaṃ bhuñji, divāpi kaṇapaṇṇambilayāguṃ bhuñjissati, tuyhaṃ atthāya pana purāṇataṇḍulādīni ācikkhati, taṃ nissāya kho panesā neva khettaṃ na vatthuṃ na bhattaṃ na vatthaṃ paccāsīsati, tisso pana sampattiyo patthayamānā deti, tvaṃ etissā tā sampattiyo dātuṃ sakkhissasi na sakkhissasīti, ayaṃ kho pana piṇḍapāto tayā sarāgena sadosena samohena na sakkā gaṇhitunti pattaṃ thavikāya pakkhipitvā gaṇṭhikaṃ muñcitvā nivattitvā kassakaleṇameva gantvā pattaṃ heṭṭhāmañce cīvaraṃ cīvaravaṃse ṭhapetvā arahattaṃ apāpuṇitvā na nikkhamissāmī’’ti vīriyaṃ adhiṭṭhahitvā nisīdi.
Just as the elder was wrapping his robe and taking out his bowl, he heard this sound and admonished himself, “The great lay follower, it seems, ate leftover rice with rice-gruel, and during the day she will eat sour gruel with broken rice and vegetable leaves. But for your sake, she mentions old rice and so on. She does not expect fields, property, food, or cloth from you. Rather, she gives, aspiring for the three kinds of success. Will you be able to give her those successes or not? This almsfood cannot be accepted by you with greed, with hatred, with delusion.” With this, he put his bowl in its bag, untied his belt, turned back, and went to the Kassaka Cave itself. Placing the bowl on the low couch and the robe on the robe-rack, he sat down, making the resolution, “I will not leave until I have attained arahatship.”
Vị Trưởng lão, vừa đắp y vừa lấy bát ra, nghe thấy tiếng nói đó, tự răn mình: “Nữ cư sĩ lớn tuổi đã ăn cơm thừa với cháo chua. Ban ngày bà ấy cũng sẽ ăn cháo chua với rau và gạo tấm. Vậy mà vì lợi ích của ta, bà ấy chỉ ra những thứ như gạo cũ, v.v. Nương tựa vào ta, bà ấy không mong ruộng đất, không mong nhà cửa, không mong thức ăn, không mong y phục. Mà bà ấy cúng dường vì mong cầu ba sự thành tựu (tisso sampattiyo). Ta có thể mang lại những sự thành tựu đó cho bà ấy hay không? Hơn nữa, vật thực khất thực này, ngươi không thể thọ nhận với tâm tham ái, tâm sân hận, tâm si mê.” – Với ý nghĩ như vậy, vị ấy đặt bát vào túi, tháo dây buộc, quay trở lại hang động Kassakaleṇa. Đặt bát dưới ghế, y trên sào y, vị ấy kiên quyết tinh tấn rằng “Ta sẽ không ra ngoài cho đến khi đạt được A-la-hán quả” và ngồi xuống.
Dīgharattaṃ appamatto hutvā nivutthabhikkhu vipassanaṃ vaḍḍhetvā purebhattameva arahattaṃ patvā vikasitaṃ viya padumaṃ mahākhīṇāsavo sitaṃ karontova nikkhami.
Having been diligent for a long time, the bhikkhu who had dwelled thus developed insight and, before the morning meal, attained arahatship. Like a blossoming lotus, the great one whose cankers were destroyed came out smiling.
Vị tỳ-khưu đã sống không phóng dật trong một thời gian dài, phát triển thiền quán (vipassanā), và ngay trước bữa ăn sáng đã đạt được A-la-hán quả. Vị Đại A-la-hán ấy mỉm cười như một đóa sen nở rộ rồi bước ra.
Leṇadvāre rukkhamhi adhivatthā devatā –
A deity dwelling in a tree at the cave entrance said:
Vị thiên nữ trú trên cây ở cửa hang động –
Thero uṭṭhahitvā dvāraṃ vivaritvā kālaṃ olokento pātoyevāti ñatvā pattacīvaramādāya gāmaṃ pāvisi.
The elder got up, opened the door, and looking at the time, knew it was early morning. Taking his bowl and robe, he entered the village.
Vị Trưởng lão đứng dậy, mở cửa, nhìn thời gian, biết rằng vẫn còn sớm, liền mang bát và y vào làng.
Dārikāpi bhattaṃ sampādetvā ‘‘idāni me bhātā āgamissati, idāni āgamissatī’’ti dvāraṃ olokayamānā nisīdi.
The girl, having prepared the meal, sat looking at the door, thinking, “Now my brother will come, now he will come.”
Cô bé cũng chuẩn bị thức ăn, ngồi nhìn ra cửa, nghĩ: “Bây giờ anh mình sẽ đến, bây giờ sẽ đến.”
Sā there gharadvāraṃ sampatte pattaṃ gahetvā sappiphāṇitayojitassa khīrapiṇḍapātassa pūretvā hatthe ṭhapesi.
When the elder arrived at the door of the house, she took his bowl, filled it with milk-rice mixed with ghee and molasses, and placed it in his hands.
Khi vị Trưởng lão đến cửa nhà, cô bé nhận bát, đổ đầy vật thực khất thực là cơm sữa trộn bơ lỏng và mật vào, rồi đặt vào tay vị ấy.
Thero ‘‘sukhaṃ hotū’’ti anumodanaṃ katvā pakkāmi.
The elder departed after giving the blessing, “May you be happy.”
Vị Trưởng lão nói lời tùy hỷ “Chúc an lạc” rồi rời đi.
Sāpi taṃ olokayamānāva aṭṭhāsi.
She stood watching him.
Cô bé cũng đứng nhìn theo vị ấy.
Therassa hi tadā ativiya parisuddho chavivaṇṇo ahosi, vippasannāni indriyāni, mukhaṃ bandhanā pamuttatālapakkaṃ viya ativiya virocittha.
For at that time, the elder's skin complexion was exceedingly pure, his faculties were serene, and his face shone exceedingly, like a ripe palmyra fruit released from its stalk.
Lúc đó, sắc da của vị Trưởng lão vô cùng thanh tịnh, các căn của vị ấy trong sáng, khuôn mặt rạng rỡ như trái thốt nốt đã được giải thoát khỏi vỏ.
Mahāupāsikā araññā āgantvā ‘‘kiṃ amma, bhātiko te āgato’’ti pucchi.
The great female lay disciple, having come from the forest, asked, "Dear, has your brother come?"
Nữ cư sĩ lớn tuổi từ rừng trở về, hỏi: “Con ơi, anh con đã về chưa?”
Sā sabbaṃ taṃ pavattiṃ ārocesi.
She told her that whole story.
Cô bé kể lại toàn bộ câu chuyện.
Sā upāsikā ‘‘ajja me puttassa pabbajitakiccaṃ matthakaṃ patta’’nti ñatvā ‘‘abhiramati te amma bhātā buddhasāsane na ukkaṇṭhatī’’ti āha.
That female lay disciple, knowing, "Today the duty of my son's going forth has reached its culmination," said, "Dear, does your brother delight in the Buddha's dispensation, is he not discontented?"
Vị nữ cư sĩ biết rằng “Hôm nay, việc xuất gia của con trai ta đã thành tựu,” liền nói: “Con ơi, anh con có hoan hỷ trong giáo pháp của Đức Phật không, hay anh ấy đã chán nản?”
‘‘Mahantaṃ kho panetaṃ satthu dāyajjaṃ, yadidaṃ sattaariyadhanaṃ nāma, taṃ na sakkā kusītena gahetuṃ.
“Indeed, this inheritance of the Teacher, namely the seven noble treasures, is great; it cannot be grasped by a lazy person.
Này, tài sản thừa kế của Đức Bổn Sư thật vĩ đại, đó chính là bảy tài sản của bậc Thánh (sattaariyadhana). Kẻ biếng nhác không thể nào thọ nhận được tài sản ấy.
Yathā hi vippaṭipannaṃ puttaṃ mātāpitaro ‘ayaṃ amhākaṃ aputto’ti paribāhiraṃ karonti, so tesaṃ accayena dāyajjaṃ na labhati, evaṃ kusītopi idaṃ ariyadhanadāyajjaṃ na labhati, āraddhavīriyova labhatī’’ti dāyajjamahattataṃ paccavekkhatopi uppajjati.
Just as parents exclude a misbehaving son, saying, ‘This is no son of ours,’ and he does not receive the inheritance upon their death, so too, a lazy person does not receive this inheritance of the noble treasures; only one with aroused energy receives it.” It also arises in one who reflects on the greatness of the inheritance.
Như cha mẹ loại bỏ đứa con hư hỏng, nói rằng ‘đây không phải là con của chúng ta’, rồi khi cha mẹ qua đời, đứa con ấy không được thừa hưởng tài sản. Cũng vậy, người biếng nhác không thể thọ nhận tài sản thừa kế của bậc Thánh này, chỉ người tinh tấn mới thọ nhận được.” Khi quán xét sự vĩ đại của tài sản thừa kế như vậy, tinh tấn (vīriya) cũng khởi lên.
‘‘Mahā kho pana te satthā, satthuno hi mātukucchismiṃ paṭisandhiggahaṇakālepi abhinikkhamanepi abhisambodhiyampi dhammacakkappavattanayamakapāṭihāriyadevorohaṇa-āyusaṅkhāravossajjanesupi parinibbānakālepi dasasahassilokadhātu kampittha, yuttaṃ nu te evarūpassa satthuno sāsane ‘pabbajitvā kusītena bhavitu’’’nti evaṃ satthumahattaṃ paccavekkhatopi uppajjati.
“Indeed, your Teacher is great. At the time of the Teacher's conception in his mother's womb, at his renunciation, at his full enlightenment, at the turning of the Wheel of Dhamma, at the twin miracle, at the descent from the celestial world, at the relinquishing of the life formation, and at the time of his final Nibbāna, the ten-thousand-world-system quaked. Is it proper for you, having gone forth in the dispensation of such a Teacher, to be lazy?” Thus it also arises in one who reflects on the greatness of the Teacher.
“Đức Bổn Sư của ngươi thật vĩ đại. Quả thật, khi Đức Bổn Sư thọ thai trong bụng mẹ, khi xuất gia, khi đạt giác ngộ tối thượng, khi chuyển Pháp luân, khi thực hiện song thần thông, khi giáng trần từ cõi trời, khi xả bỏ thọ hành, và khi nhập Niết Bàn, mười ngàn thế giới đã chấn động. Ngươi xuất gia trong giáo pháp của một Đức Bổn Sư vĩ đại như vậy, lẽ nào lại sống biếng nhác?” Khi quán xét sự vĩ đại của Đức Bổn Sư như vậy, tinh tấn cũng khởi lên.
Jātiyāpi – ‘‘tvaṃ idāni na lāmakajātiko, asambhinnāya mahāsammatapaveṇiyā āgato, ukkākarājavaṃse jātosi, suddhodhanamahārājassa mahāmāyādeviyā ca nattā, rāhulabhaddassa kaniṭṭho, tayā nāma evarūpena jinaputtena hutvā na yuttaṃ kusītena viharitu’’nti evaṃ jātimahattaṃ paccavekkhatopi uppajjati.
Also by birth: “You are not now of lowly birth; you come from the unbroken lineage of Mahāsammata, born in the royal dynasty of Ukkāka. You are the grandson of the great king Suddhodana and Queen Mahāmāyā, and the younger brother of the noble Rāhula. Is it proper for such a one as you, being a son of the Victor, to dwell lazily?” Thus it also arises in one who reflects on the greatness of his birth.
Về dòng dõi: “Ngươi bây giờ không phải là người thuộc dòng dõi thấp kém, mà đến từ dòng dõi Đại Thắng (Mahāsammata) không bị pha tạp, sinh ra trong dòng dõi vua Ukkāka, là cháu của Đại Vương Suddhodana và Hoàng hậu Mahāmāyā, là em của Rāhulabhadda. Một đấng Jinaputta như ngươi lẽ nào lại sống biếng nhác?” Khi quán xét sự vĩ đại của dòng dõi như vậy, tinh tấn cũng khởi lên.
‘‘Sāriputtamoggallānā ceva asīti ca mahāsāvakā vīriyeneva lokuttaradhammaṃ paṭivijjhiṃsu, tvaṃ etesaṃ sabrahmacārīnaṃ maggaṃ paṭipajjissasi na paṭipajjissasī’’ti evaṃ sabrahmacārimahattaṃ paccavekkhatopi uppajjati.
“Sāriputta, Moggallāna, and the eighty great disciples penetrated the supramundane Dhamma through energy alone. Will you follow the path of these spiritual companions or not?” Thus it also arises in one who reflects on the greatness of his spiritual companions.
“Trưởng lão Sāriputta và Moggallāna cùng tám mươi vị Đại Thanh Văn đã chứng đắc các pháp siêu thế (lokuttaradhamma) chỉ bằng tinh tấn. Ngươi sẽ noi theo con đường của các vị đồng Phạm hạnh ấy, hay sẽ không noi theo?” Khi quán xét sự vĩ đại của các vị đồng Phạm hạnh như vậy, tinh tấn cũng khởi lên.
Kucchiṃ pūretvā ṭhitaajagarasadise vissaṭṭhakāyikacetasikavīriye kusītapuggale parivajjantassāpi, āraddhavīriye pahitatte puggale sevantassāpi, ṭhānanisajjādīsu vīriyuppādanatthaṃ ninnapoṇapabbhāracittassāpi uppajjati.
It also arises in one who avoids lazy persons who have abandoned bodily and mental energy, like a python that lies still after filling its belly; in one who associates with persons of aroused energy and dedicated effort; and in one whose mind is inclined, sloped, and slanted toward arousing energy in the postures of standing, sitting, and so on.
Tinh tấn cũng khởi lên nơi người tránh xa những kẻ biếng nhác có tinh tấn thân và tinh tấn tâm buông lơi, giống như con trăn nằm no bụng; nơi người thân cận những kẻ tinh tấn, đã dốc hết tâm lực; và nơi người có tâm hướng về, nghiêng về, thiên về việc phát sinh tinh tấn trong các oai nghi đứng, ngồi, v.v.
Evaṃ uppannassa panassa arahattamaggena bhāvanāpāripūrī hotīti pajānāti.
And he understands that for this factor, thus arisen, the culmination of its development occurs through the path of arahatship.
Và người ấy biết rằng, khi tinh tấn đã khởi lên như vậy, sự viên mãn của sự tu tập sẽ đạt được qua con đường A-la-hán (arahattamagga).
Buddhaguṇe anussarantassāpi hi yāva upacārā sakalasarīraṃ pharamāno pītisambojjhaṅgo uppajjati.
For, in one who recollects the qualities of the Buddha, the enlightenment factor of rapture arises, pervading the entire body up to the point of access concentration.
Khi niệm tưởng các đức của Đức Phật, Hỷ giác chi khởi lên, lan tỏa khắp toàn thân cho đến cận định (upacāra).
Dhammasaṅghaguṇe anussarantassāpi, dīgharattaṃ akhaṇḍaṃ katvā rakkhitaṃ catupārisuddhisīlaṃ paccavekkhantassāpi, gihino dasasīlapañcasīlaṃ paccavekkhantassāpi, dubbhikkhabhayādīsu paṇītaṃ bhojanaṃ sabrahmacārīnaṃ datvā ‘‘evaṃ nāma adamhā’’ti cāgaṃ paccavekkhantassāpi, gihinopi evarūpe kāle sīlavantānaṃ dinnadānaṃ paccavekkhantassāpi, yehi guṇehi samannāgatā devatā devattaṃ pattā, tathārūpānaṃ guṇānaṃ attani atthitaṃ paccavekkhantassāpi, ‘‘samāpattiyā vikkhambhitā kilesā saṭṭhipi, sattatipi vassāni na samudācarantī’’ti paccavekkhantassāpi, cetiyadassanabodhidassanatheradassanesu asakkaccakiriyāya saṃsūcitalūkhabhāve buddhādīsu pasādasinehābhāvena gadrabhapiṭṭhe rajasadise lūkhapuggale parivajjantassāpi, buddhādīsu pasādabahule muducitte siniddhapuggale sevantassāpi, ratanattayaguṇaparidīpake pasādanīye suttante paccavekkhantassāpi, ṭhānanisajjādīsu pītiuppādanatthaṃ ninnapoṇapabbhāracittassāpi uppajjati.
It arises in one who recollects the qualities of the Dhamma and the Saṅgha; in one who reflects on the Fourfold Purity of Virtue which has been kept unbroken for a long time; in a householder who reflects on the ten precepts or the five precepts; in one who, having given fine food to his spiritual companions during times of famine, danger, etc., reflects on his generosity, thinking, “Such indeed was given by us”; in a householder who reflects on a gift given to the virtuous at such a time; in one who reflects on the presence in himself of qualities similar to those by which deities attained their divine state; in one who reflects, “Defilements suppressed by attainment do not arise for sixty or even seventy years”; in one who avoids coarse persons, who are like dust on a donkey's back due to their lack of confidence and affection for the Buddha and others, indicated by their disrespectful actions when seeing a cetiya, a Bodhi tree, or an elder; in one who associates with refined, gentle-minded persons who have abundant confidence in the Buddha and others; in one who reflects on inspiring discourses that illuminate the qualities of the Three Jewels; and in one whose mind is inclined, sloped, and slanted toward arousing rapture in the postures of standing, sitting, and so on.
Cũng vậy, khi niệm tưởng các đức của Pháp và Tăng; khi quán xét giới Tứ Thanh Tịnh (catupārisuddhisīla) đã giữ gìn không sứt mẻ trong thời gian dài; khi người cư sĩ quán xét Thập giới (dasasīla) và Ngũ giới (pañcasīla); khi quán xét sự bố thí đã cho chư Phạm hạnh những món ăn ngon trong thời kỳ nạn đói, v.v., nghĩ rằng “chúng ta đã bố thí như vậy”; khi người cư sĩ quán xét sự bố thí đã cho những người giữ giới trong những lúc như vậy; khi quán xét sự hiện hữu nơi mình những đức tính tương tự như những đức tính mà nhờ đó chư thiên đã đạt được địa vị chư thiên; khi quán xét rằng “các phiền não đã bị trấn áp bởi thiền định (samāpatti) không khởi lên trong sáu mươi hoặc bảy mươi năm”; khi tránh xa những người thô tháo, giống như bụi bặm trên lưng lừa, những người có vẻ thô tháo được biểu lộ qua sự bất kính trong việc chiêm bái tháp, chiêm bái cây Bồ đề, chiêm bái các vị Trưởng lão, do không có niềm tịnh tín và tình cảm đối với Đức Phật, v.v.; khi thân cận những người hiền hòa, có tâm nhu hòa, đầy tịnh tín đối với Đức Phật, v.v.; khi quán xét những kinh điển đáng hoan hỷ, làm sáng tỏ các đức của Tam Bảo; và khi có tâm hướng về, nghiêng về, thiên về việc phát sinh hỷ trong các oai nghi đứng, ngồi, v.v., hỷ giác chi cũng khởi lên.
Evaṃ uppannassa panassa arahattamaggena bhāvanāpāripūrī hotīti pajānāti.
And he understands that for this factor, thus arisen, the culmination of its development occurs through the path of arahatship.
Và người ấy biết rằng, khi hỷ đã khởi lên như vậy, sự viên mãn của sự tu tập sẽ đạt được qua con đường A-la-hán.
Paṇītañhi siniddhaṃ sappāyabhojanaṃ bhuñjantassāpi, sītuṇhesu utūsu ṭhānādīsu iriyāpathesu sappāyaṃ utuṃ ca iriyāpathaṃ ca sevantassāpi passaddhi uppajjati.
For one who eats fine, rich, and suitable food, and for one who makes use of a suitable climate and posture in cold and hot seasons and in postures of standing, etc., tranquility arises.
Khi thọ dụng món ăn ngon, nhuận trạch và thích hợp, khinh an cũng khởi lên. Cũng vậy, khi thọ dụng thời tiết và oai nghi thích hợp trong các mùa lạnh nóng, trong các oai nghi đứng, v.v., khinh an cũng khởi lên.
Yo pana mahāpurisajātiko sabbautuiriyāpathakkhamova hoti, na taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
But this is not said with reference to one who is by nature a great being and is tolerant of all climates and postures.
Tuy nhiên, điều này không nói đến những bậc Đại nhân có khả năng chịu đựng mọi thời tiết và mọi oai nghi.
Yassa sabhāgavisabhāgatā atthi, tasseva visabhāge utuiriyāpathe vajjetvā sabhāge sevantassāpi uppajjati.
It arises only for one for whom there is compatibility and incompatibility, when he avoids incompatible climates and postures and makes use of compatible ones.
Chỉ đối với người có sự tương hợp và không tương hợp, khinh an mới khởi lên khi tránh những thời tiết và oai nghi không tương hợp và thọ dụng những điều tương hợp.
Majjhattapayogo vuccati attano ca parassa ca kammassakatāpaccavekkhaṇā, iminā majjhattapayogena uppajjati.
The application of neutrality refers to reflecting on the fact that oneself and others are owners of their kamma. Through this application of neutrality, it arises.
Sự thực hành trung dung (majjhattapayoga) được gọi là sự quán xét nghiệp của mình và của người khác là của riêng mình. Khinh an khởi lên nhờ sự thực hành trung dung này.
Yo leḍḍudaṇḍādīhi paraṃ viheṭhayamānova vicarati.
One who wanders about harming others with clods, sticks, and the like.
Người nào đi lại làm hại người khác bằng gạch đá, gậy gộc, v.v.
Evarūpaṃ sāraddhakāyaṃ puggalaṃ parivajjantassāpi, saṃyatapādapāṇiṃ passaddhakāyaṃ puggalaṃ sevantassāpi, ṭhānanisajjādīsu passaddhiuppādanatthāya ninnapoṇapabbhāracittassāpi uppajjati.
It also arises in one who avoids such a person with an agitated body; in one who associates with a person with a tranquil body, whose hands and feet are restrained; and in one whose mind is inclined, sloped, and slanted toward arousing tranquility in the postures of standing, sitting, and so on.
Khi tránh xa người có thân bất an như vậy; khi thân cận người có thân khinh an, tay chân được chế ngự; và khi có tâm hướng về, nghiêng về, thiên về việc phát sinh khinh an trong các oai nghi đứng, ngồi, v.v., khinh an cũng khởi lên.
Evaṃ uppannassa panassa arahattamaggena bhāvanāpāripūrī hotīti pajānāti.
And he understands that for this factor, thus arisen, the culmination of its development occurs through the path of arahatship.
Và người ấy biết rằng, khi khinh an đã khởi lên như vậy, sự viên mãn của sự tu tập sẽ đạt được qua con đường A-la-hán.
Samādhisambojjhaṅgassa – ‘‘atthi, bhikkhave, samathanimittaṃ abyagganimittaṃ, tattha yonisomanasikārabahulīkāro, ayamāhāro anuppannassa vā samādhisambojjhaṅgassa uppādāya, uppannassa vā samādhisambojjhaṅgassa bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattatī’’ti (saṃ. ni. 5.232) evaṃ uppādo hoti.
Of the enlightenment factor of concentration: “There are, monks, the sign of serenity and the sign of non-distraction. Frequent wise attention to them is the nutriment for the unarisen enlightenment factor of concentration to arise, and for the arisen enlightenment factor of concentration to be brought to growth, expansion, development, and culmination.” Thus it arises.
Đối với Định giác chi (Samādhisambojjhaṅga): “Này các tỳ khưu, có tướng chỉ (samathanimitta) và tướng không tán loạn (abyagganimitta). Việc thường xuyên tác ý đúng đắn là thức ăn để Định giác chi chưa sinh khởi được sinh khởi, và Định giác chi đã sinh khởi được tăng trưởng, phát triển, tu tập và viên mãn.” (Saṃ. Ni. 5.232) Sự sinh khởi là như vậy.
Tattha samathova samathanimittaṃ, avikkhepaṭṭhena ca abyagganimittanti.
Therein, serenity itself is the sign of serenity, and it is the sign of non-distraction in the sense of non-wavering.
Ở đây, chính chỉ (samatha) là tướng chỉ, và theo nghĩa không tán loạn, đó là tướng không tán loạn.
Apica ekādasa dhammā samādhisambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattanti vatthuvisadakiriyatā indriyasamattapaṭipādanatā nimittakusalatā samaye cittassa paggahaṇatā samaye cittassa niggahaṇatā samaye sampahaṃsanatā samaye ajjhupekkhanatā asamāhitapuggalaparivajjanatā samāhitapuggalasevanatā jhānavimokkhapaccavekkhaṇatā tadadhimuttatāti.
Furthermore, eleven things conduce to the arising of the concentration enlightenment-factor: making the basis pure, bringing the faculties into balance, skill in the sign, uplifting the mind at the proper time, restraining the mind at the proper time, gladdening the mind at the proper time, looking on with equanimity at the proper time, avoiding unconcentrated persons, associating with concentrated persons, reflecting on the jhānas and liberations, and being resolved on that.
Hơn nữa, có mười một pháp đưa đến sự phát sinh của định giác chi (samādhisambojjhaṅga): sự làm cho vật trong sạch, sự làm cho các căn được quân bình, sự thiện xảo trong tướng (nimitta), sự nâng đỡ tâm đúng lúc, sự kìm giữ tâm đúng lúc, sự làm cho tâm hoan hỷ đúng lúc, sự xả tâm đúng lúc, sự tránh xa người không định tĩnh, sự thân cận người định tĩnh, sự quán xét thiền và giải thoát, và sự hướng tâm đến điều đó.
Tattha vatthuvisadakiriyatā ca indriyasamattapaṭipādanatā ca vuttanayeneva veditabbā.
Therein, making the basis pure and bringing the faculties into balance should be understood in the way already stated.
Trong đó, sự làm cho vật trong sạch và sự làm cho các căn được quân bình nên được hiểu theo cách đã nói.
Nimittakusalatā nāma kasiṇanimittassa uggahaṇakusalatā.
Skill in the sign means skill in grasping the kasiṇa sign.
Sự thiện xảo trong tướng (nimitta) là sự thiện xảo trong việc nắm giữ tướng (nimitta) của kasiṇa.
Samaye cittassa paggahaṇatāti yasmiṃ samaye atisithilavīriyatādīhi līnaṃ cittaṃ hoti, tasmiṃ samaye dhammavicayavīriyasambojjhaṅgasamuṭṭhāpanena tassa paggahaṇaṃ.
Uplifting the mind at the proper time means that at a time when the mind is sluggish due to excessively lax energy and so on, one uplifts it by arousing the enlightenment-factors of investigation-of-dhammas, energy, and joy.
Sự nâng đỡ tâm đúng lúc là khi tâm bị chìm đắm do sự biếng nhác quá mức hoặc các yếu tố tương tự, vào lúc đó, tâm được nâng đỡ bằng cách phát khởi trạch pháp giác chi (dhammavicayasambojjhaṅga) và tinh tấn giác chi (vīriyasambojjhaṅga).
Samaye cittassa niggahaṇatāti yasmiṃ samaye accāraddhavīriyatādīhi uddhataṃ cittaṃ hoti, tasmiṃ samaye passaddhisamādhiupekkhāsambojjhaṅgasamuṭṭhāpanena tassa niggahaṇaṃ.
Restraining the mind at the proper time means that at a time when the mind is agitated due to excessively exerted energy and so on, one restrains it by arousing the enlightenment-factors of tranquility, concentration, and equanimity.
Sự kìm giữ tâm đúng lúc là khi tâm bị phóng dật do sự tinh tấn quá mức hoặc các yếu tố tương tự, vào lúc đó, tâm được kìm giữ bằng cách phát khởi khinh an giác chi (passaddhisambojjhaṅga), định giác chi (samādhisambojjhaṅga) và xả giác chi (upekkhāsambojjhaṅga).
Samaye sampahaṃsanatāti yasmiṃ samaye cittaṃ paññāpayogamandatāya vā upasamasukhānadhigamena vā nirassādaṃ hoti, tasmiṃ samaye aṭṭhasaṃvegavatthupaccavekkhaṇena saṃvejeti.
Gladdening the mind at the proper time means that at a time when the mind is joyless due to weakness in the application of wisdom or through not having attained the happiness of peace, one inspires it with a sense of urgency by reflecting on the eight grounds for spiritual urgency.
Sự làm cho tâm hoan hỷ đúng lúc là khi tâm bị vô vị do sự kém cỏi trong việc thực hành trí tuệ hoặc không đạt được an lạc tịch tịnh, vào lúc đó, tâm được làm cho xúc động (saṃvejeti) bằng cách quán xét tám đối tượng gây xúc động.
Aṭṭha saṃvegavatthūni nāma jātijarābyādhimaraṇāni cattāri, apāyadukkhaṃ pañcamaṃ, atīte vaṭṭamūlakaṃ dukkhaṃ, anāgate vaṭṭamūlakaṃ dukkhaṃ, paccuppanne āhārapariyeṭṭhimūlakaṃ dukkhanti.
The eight grounds for spiritual urgency are: birth, old age, sickness, and death as the four; the suffering in the planes of misery as the fifth; suffering in the past rooted in the round of existence; suffering in the future rooted in the round of existence; and suffering in the present rooted in the search for food.
Tám đối tượng gây xúc động là: sanh, già, bệnh, chết (bốn điều); khổ cảnh giới thấp (apāya) là thứ năm; khổ do luân hồi trong quá khứ; khổ do luân hồi trong tương lai; và khổ do sự tìm kiếm thức ăn trong hiện tại.
Ratanattayaguṇānussaraṇena ca pasādaṃ janeti.
And one generates confidence by recollecting the qualities of the Three Jewels.
Và tâm làm phát sinh niềm tin (pasāda) bằng cách hồi tưởng các đức tính của Tam Bảo.
Ayaṃ vuccati ‘‘samaye sampahaṃsanatā’’ti.
This is called “gladdening at the proper time.”
Điều này được gọi là “sự làm cho tâm hoan hỷ đúng lúc”.
Samaye ajjhupekkhanatā nāma yasmiṃ samaye sammāpaṭipattiṃ āgamma alīnaṃ anuddhataṃ anirassādaṃ ārammaṇe samappavattaṃ samathavīthipaṭipannaṃ cittaṃ hoti, tadāssa paggahaniggahasampahaṃsanesu na byāpāraṃ āpajjati sārathi viya samappavattesu.
Looking on with equanimity at the proper time means that at a time when, through right practice, the mind is not sluggish, not agitated, not joyless, is proceeding evenly towards the object, and has entered the path of serenity, then one does not engage in the effort of uplifting, restraining, or gladdening it, just like a charioteer with evenly-pacing horses.
Sự xả tâm đúng lúc là khi tâm đã đạt được sự thực hành đúng đắn, không bị chìm đắm, không bị phóng dật, không bị vô vị, vận hành đều đặn trên đối tượng, đã đi vào con đường tịnh chỉ (samatha), bấy giờ, tâm không cần phải bận tâm đến việc nâng đỡ, kìm giữ hay làm hoan hỷ, giống như người đánh xe không cần phải bận tâm đến những con ngựa đã chạy đều.
Assesu.
horses.
Đó là những con ngựa.
Ayaṃ vuccati ‘‘samaye ajjhupekkhanatā’’ti.
This is called “looking on with equanimity at the proper time.”
Điều này được gọi là “sự xả tâm đúng lúc”.
Asamāhitapuggalaparivajjanatā nāma upacāraṃ vā appanaṃ vā appattānaṃ vikkhittacittānaṃ puggalānaṃ ārakā parivajjanaṃ.
Avoiding unconcentrated persons means keeping far away from persons with scattered minds who have not attained either access or absorption concentration.
Sự tránh xa người không định tĩnh là sự tránh xa những người có tâm tán loạn, chưa đạt đến cận định (upacāra) hoặc an chỉ định (appanā).
Samāhitapuggalasevanatā nāma upacārena vā appanāya vā samāhitacittānaṃ sevanā bhajanā payirupāsanā.
Associating with concentrated persons means associating with, attending upon, and serving those whose minds are concentrated through either access or absorption.
Sự thân cận người định tĩnh là sự thân cận, giao du, phụng sự những người có tâm định tĩnh nhờ cận định hoặc an chỉ định.
Tadadhimuttatā nāma ṭhānanisajjādīsu samādhiuppādanatthaṃyeva ninnapoṇapabbhāracittatā.
Being resolved on that means, in postures of standing, sitting, and so on, having a mind that is inclined, sloped, and bent solely toward the arising of concentration.
Sự hướng tâm đến điều đó là sự có tâm hướng về, nghiêng về, thiên về việc phát sinh định (samādhi) trong các tư thế đứng, ngồi, v.v.
Evañhi paṭipajjato esa uppajjati.
For one who practises in this way, it arises.
Khi một người thực hành như vậy, định giác chi này sẽ phát sinh.
Evaṃ uppannassa panassa arahattamaggena bhāvanāpāripūrī hotīti pajānāti.
He understands that for this enlightenment-factor, once arisen, the development is brought to fulfillment by the path of arahantship.
Và khi nó đã phát sinh như vậy, người ấy biết rằng sự viên mãn của sự tu tập sẽ đạt được bằng A-la-hán đạo (arahattamagga).
Tattha dvīhākārehi sattamajjhattataṃ samuṭṭhāpeti – ‘‘tvaṃ attano kammena āgantvā attano kammena gamissasi, esopi attano kammena āgantvā attano kammena gamissati, tvaṃ kaṃ kelāyasī’’ti evaṃ kammassakatāpaccavekkhaṇena ca, ‘‘paramatthato sattoyeva natthi, so tvaṃ kaṃ kelāyasī’’ti evaṃ nissattapaccavekkhaṇena ca.
Therein, one arouses neutrality towards beings in two ways: by reflecting on the ownership of kamma thus, "You have come by your own kamma and you will go by your own kamma; this person too has come by his own kamma and will go by his own kamma. Whom are you cherishing?"; and by reflecting on non-self thus, "Ultimately, a being does not exist. So whom are you cherishing?".
Trong đó, sự xả đối với chúng sanh được phát khởi theo hai cách: bằng cách quán xét nghiệp là của riêng mình (kammassakatā) như “Ngươi đến bằng nghiệp của chính mình và sẽ đi bằng nghiệp của chính mình; người này cũng đến bằng nghiệp của chính mình và sẽ đi bằng nghiệp của chính mình; ngươi chấp thủ ai?” và bằng cách quán xét không có chúng sanh (nissatta) như “Thực ra không có chúng sanh nào cả; vậy ngươi chấp thủ ai?”
Dvīhevākārehi saṅkhāramajjhattataṃ samuṭṭhāpeti – ‘‘idaṃ cīvaraṃ anupubbena vaṇṇavikāraṃ ceva jiṇṇabhāvaṃ ca upagantvā pādapuñchanacoḷakaṃ hutvā yaṭṭhikoṭiyā chaḍḍanīyaṃ bhavissati, sace panassa sāmiko bhaveyya, nāssa evaṃ vinassituṃ dadeyyā’’ti evaṃ asāmikabhāvaṃ paccavekkhaṇena, ‘‘anaddhaniyaṃ idaṃ tāvakālika’’nti evaṃ tāvakālikatāpaccavekkhaṇena ca.
One arouses neutrality towards formations in two ways: by reflecting on their lack of a master thus, "This robe will gradually undergo a change of color and become old, and after becoming a foot-wiping cloth, it will have to be discarded with the tip of a staff. If it had a master, he would not let it be destroyed like this"; and by reflecting on its temporariness thus, "This is not long-lasting; it is only temporary".
Sự xả đối với các hành được phát khởi theo hai cách: bằng cách quán xét không có chủ sở hữu (asāmikabhāva) như “Chiếc y này dần dần sẽ thay đổi màu sắc và trở nên cũ nát, rồi trở thành một miếng giẻ lau chân và sẽ bị vứt bỏ bằng đầu gậy. Nếu nó có chủ sở hữu, người ấy sẽ không để nó hư hoại như vậy.” và bằng cách quán xét tính tạm thời (tāvakālikatā) như “Điều này không bền lâu, chỉ là tạm thời.”
Yathā ca cīvare, evaṃ pattādīsupi yojanā kātabbā.
And just as with the robe, this application should be made to the bowl and other requisites as well.
Cũng như đối với y, sự áp dụng cũng nên được thực hiện đối với bát và các vật dụng khác.
Sattasaṅkhārakelāyanapuggalaparivajjanatāti ettha yo puggalo gihi vā attano puttadhītādike, pabbajito vā attano antevāsikasamānupajjhāyakādike mamāyati, sahattheneva nesaṃ kesacchedanasūcikammacīvaradhovanarajanapattapacanādīni karoti, muhuttampi apassanto ‘‘asuko sāmaṇero kuhiṃ, asuko daharo kuhi’’nti bhantamigo viya ito cito ca āloketi, aññena kesacchedanādīnaṃ atthāya ‘‘muhuttaṃ tāva asukaṃ pesethā’’ti yācīyamānopi ‘‘amhepi taṃ attano kammaṃ na kārema, tumhe taṃ gahetvā kilamessathā’’ti na deti.
Avoiding persons who cherish beings and formations: Herein, whatever person, whether a householder who cherishes his sons, daughters, and so on, or one gone forth who cherishes his pupils, those with the same preceptor, and so on; who with his own hands performs for them tasks like cutting hair, needlework, washing and dyeing robes, firing bowls, etc.; who, not seeing them for even a moment, looks here and there like a startled deer, thinking, "Where is such-and-such a novice? Where is such-and-such a young monk?"; and who, when asked by another, "Please send such-and-such a person for a moment for the purpose of cutting hair," does not give him, saying, "We ourselves are not having him do our own work; you will take him and make him tired."
Sự tránh xa người chấp thủ chúng sanh và các hành – ở đây, người nào, dù là cư sĩ chấp thủ con cái, v.v., của mình, hay là người xuất gia chấp thủ đệ tử (antevāsika), đồng sư (samānupajjhāyaka), v.v., của mình; tự tay làm các việc như cắt tóc, may vá, giặt y, nhuộm y, nấu cơm bát, v.v., cho họ; nếu không thấy họ dù chỉ một lát, người ấy sẽ nhìn quanh đây đó như một con nai hoảng loạn, hỏi “Vị Sa-di kia ở đâu? Vị tiểu tăng kia ở đâu?”; khi được người khác yêu cầu “Xin hãy sai vị kia đến một lát để cắt tóc, v.v.”, người ấy sẽ không cho đi mà nói “Chúng tôi cũng không sai họ làm việc của mình, quý vị mà đưa họ đi thì sẽ làm họ mệt mỏi.”
Ayaṃ sattakelāyano nāma.
This person is called one who cherishes beings.
Người này được gọi là người chấp thủ chúng sanh.
Yo pana pattacīvarathālakakattarayaṭṭhiādīni mamāyati, aññassa hatthena parāmasitumpi na deti, tāvakālikaṃ yācito ‘‘mayampi idaṃ mamāyantā na paribhuñjāma, tumhākaṃ kiṃ dassāmā’’ti vadati.
But one who cherishes his bowl, robe, plate, scissors, staff, and so on, not allowing another even to touch them with his hand, and when asked for something temporarily, says, "We ourselves, though cherishing this, do not use it. What can we give to you?".
Còn người nào chấp thủ bát, y, chén, dao, gậy, v.v., không cho người khác chạm vào bằng tay; khi được yêu cầu tạm thời, người ấy nói “Chúng tôi cũng không sử dụng nó vì chấp thủ, làm sao chúng tôi có thể cho quý vị được?”
Ayaṃ saṅkhārakelāyano nāma.
This person is called one who cherishes formations.
Người này được gọi là người chấp thủ các hành.
Yo pana tesu dvīsupi vatthūsu majjhatto udāsino.
But one who is neutral and indifferent towards both these things,
Còn người nào trung lập, thờ ơ đối với cả hai đối tượng đó.
Ayaṃ sattasaṅkhāramajjhatto nāma.
is called one who is neutral towards beings and formations.
Người này được gọi là người xả đối với chúng sanh và các hành.
Iti ayaṃ upekkhāsambojjhaṅgo evarūpaṃ sattasaṅkhārakelāyanaṃ puggalaṃ ārakā parivajjantassāpi, sattasaṅkhāramajjhattapuggalaṃ sevantassāpi, ṭhānanisajjādīsu taduppādanatthaṃ ninnapoṇapabbhāracittassāpi uppajjati.
Thus, this equanimity enlightenment-factor arises for one who keeps far away from such a person who cherishes beings and formations, for one who associates with a person neutral towards beings and formations, and for one whose mind, in postures of standing, sitting, and so on, is inclined, sloped, and bent toward its arising.
Như vậy, xả giác chi này phát sinh đối với người tránh xa người chấp thủ chúng sanh và các hành như vậy, đối với người thân cận người xả đối với chúng sanh và các hành, và đối với người có tâm hướng về, nghiêng về, thiên về việc phát sinh xả giác chi trong các tư thế đứng, ngồi, v.v.
Evaṃ uppannassa panassa arahattamaggena bhāvanāpāripūrī hotīti pajānāti.
He understands that for this enlightenment-factor, once arisen, the development is brought to fulfillment by the path of arahantship.
Và khi nó đã phát sinh như vậy, người ấy biết rằng sự viên mãn của sự tu tập sẽ đạt được bằng A-la-hán đạo.