187. Brāhmaṇasaṃyuttassa paṭhame dhanañjānīti dhanañjānigottā.
187. In the first (sutta) of the Brāhmaṇa Saṃyutta, Dhanañjānī means of the Dhanañjānī clan.
187. Trong phẩm Bà La Môn, kinh đầu tiên, Dhanañjānī là người thuộc dòng dõi Dhanañjānī.
Ukkaṭṭhagottā kiresā.
It is said that this was a supreme clan.
Nghe nói, cô ấy thuộc dòng dõi cao quý.
Sesabrāhmaṇā kira brahmuno mukhato jātā, dhanañjānigottā matthakaṃ bhinditvā nikkhantāti tesaṃ laddhi.
It is their doctrine that other brahmins were born from Brahmā’s mouth, but those of the Dhanañjānī clan emerged by splitting his head.
Nghe nói, các Bà La Môn khác được sinh ra từ miệng của Phạm Thiên, còn những người thuộc dòng dõi Dhanañjānī thì chui ra bằng cách phá vỡ đỉnh đầu; đó là tín ngưỡng của họ.
Udānaṃ udānesīti kasmā udānesi?
Udānaṃ udānesi (he uttered a solemn utterance): Why did he utter a solemn utterance?
Udānaṃ udānesī (đã thốt lời cảm hứng) — tại sao lại thốt lời cảm hứng?
So kira brāhmaṇo micchādiṭṭhiko ‘‘buddho dhammo saṅgho’’ti vutte kaṇṇe pidahati, thaddho khadirakhāṇusadiso.
It is said that this brahmin held wrong views; when "Buddha, Dhamma, Saṅgha" was mentioned, he would cover his ears, being as stiff as a acacia stump.
Nghe nói, Bà La Môn ấy là người tà kiến, khi nghe nói về “Phật, Pháp, Tăng” thì bịt tai lại, cứng nhắc như một gốc cây keo.
Brāhmaṇī pana sotāpannā ariyasāvikā.
His brahmin wife, however, was a stream-enterer, a noble disciple.
Nhưng Bà La Môn ni là một Thánh đệ tử đã chứng Sơ quả.
Brāhmaṇo dānaṃ dento pañcasatānaṃ brāhmaṇānaṃ appodakaṃ pāyāsaṃ deti, brāhmaṇī buddhappamukhassa saṅghassa nānārasabhojanaṃ.
When the brahmin gave alms, he gave watery rice porridge to five hundred brahmins; the brahmin wife gave food of various excellent flavors to the Saṅgha, led by the Buddha.
Khi Bà La Môn bố thí, ông ta cho năm trăm Bà La Môn ăn cháo sữa đặc ít nước; còn Bà La Môn ni thì cúng dường Tăng đoàn do Đức Phật đứng đầu các loại thực phẩm với nhiều hương vị.
Brāhmaṇassa dānadivase brāhmaṇī tassa vasavattitāya pahīnamaccheratāya ca sahatthā parivisati.
On the day of the brahmin’s alms-giving, his wife, being subservient to him and having abandoned stinginess, served with her own hands.
Vào ngày Bà La Môn bố thí, Bà La Môn ni, do vâng lời ông và đã loại bỏ sự keo kiệt, tự tay phục vụ.
Brāhmaṇiyā pana dānadivase brāhmaṇo pātova gharā nikkhamitvā palāyati.
But on the day of the brahmin wife’s alms-giving, the brahmin would leave the house early in the morning and flee.
Còn vào ngày Bà La Môn ni bố thí, Bà La Môn dậy sớm rời nhà và bỏ trốn.
Athekadivasaṃ brāhmaṇo brāhmaṇiyā saddhiṃ asammantetvā pañcasate brāhmaṇe nimantetvā brāhmaṇiṃ āha – ‘‘sve bhoti amhākaṃ ghare pañcasatā brāhmaṇā bhuñjissantī’’ti.
Then one day, the brahmin, without consulting his wife, invited five hundred brahmins and said to his wife, "Tomorrow, good lady, five hundred brahmins will eat at our house."
Thế rồi, một ngày nọ, Bà La Môn không bàn bạc với Bà La Môn ni mà mời năm trăm Bà La Môn, rồi nói với Bà La Môn ni: “Này cô, ngày mai năm trăm Bà La Môn sẽ dùng bữa ở nhà chúng ta.”
Mayā kiṃ kātabbaṃ brāhmaṇāti?
"What am I to do, brahmin?"
“Thưa Bà La Môn, con phải làm gì?”
Tayā aññaṃ kiñci kātabbaṃ natthi, sabbaṃ pacanaparivesanaṃ aññe karissanti.
"You have nothing else to do; others will do all the cooking and serving.
“Cô không cần làm gì khác, tất cả việc nấu nướng và phục vụ sẽ do người khác làm.
Yaṃ pana tvaṃ ṭhitāpi nisinnāpi khipitvāpi ukkāsitvāpi ‘‘namo buddhassā’’ti tassa muṇḍakassa samaṇakassa namakkāraṃ karosi, taṃ sve ekadivasamattaṃ mā akāsi.
But what you do, whether standing, sitting, spitting, or clearing your throat—that homage to that bald ascetic, saying 'Homage to the Buddha'—do not do that tomorrow, just for one day.
Nhưng điều mà cô, dù đứng, dù ngồi, dù hắt hơi, dù ho, đều làm lễ ‘Kính lễ Đức Phật’ đối với vị Sa Môn đầu trọc đó, thì ngày mai chỉ một ngày thôi, đừng làm điều đó.
Taṃ hi sutvā brāhmaṇā anattamanā honti, mā maṃ brāhmaṇehi bhindasīti.
For the brahmins, hearing that, become displeased. Do not make me fall out with the brahmins."
Vì nếu nghe thấy điều đó, các Bà La Môn sẽ không hài lòng, đừng để tôi bị chia rẽ với các Bà La Môn.”
Tvaṃ brāhmaṇehi vā bhijja devehi vā, ahaṃ pana satthāraṃ anussaritvā na sakkomi anamassamānā saṇṭhātunti.
"Whether you fall out with brahmins or with devas, as for me, remembering the Master, I cannot remain without paying homage."
“Thưa Bà La Môn, dù ông có chia rẽ với các Bà La Môn hay với các vị trời, con cũng không thể không tôn kính Đức Đạo Sư mà đứng yên được.”
Bhoti kulasatike gāme gāmadvārampi tāva pidahituṃ vāyamanti, tvaṃ dvīhaṅgulehi pidahitabbaṃ mukhaṃ brāhmaṇānaṃ bhojanakālamattaṃ pidahituṃ na sakkosīti.
"Good lady, in a village that guards its family honor, they even try to close the village gate. You cannot even close your mouth, which can be covered with two fingers, just for the duration of the brahmins' meal?"
“Này cô gái thuộc dòng dõi cao quý, người ta còn cố gắng đóng cổng làng, vậy mà cô không thể đóng cái miệng cần được đóng bằng hai ngón tay chỉ trong thời gian các Bà La Môn dùng bữa sao?”
Evaṃ punappunaṃ kathetvāpi so nivāretuṃ asakkonto ussīsake ṭhapitaṃ maṇḍalaggakhaggaṃ gahetvā – ‘‘bhoti sace sve brāhmaṇesu nisinnesu taṃ muṇḍasamaṇakaṃ namassasi, iminā taṃ khaggena pādatalato paṭṭhāya yāva kesamatthakā kaḷīraṃ viya koṭṭetvā rāsiṃ karissāmī’’ti imaṃ gāthaṃ abhāsi –
Having spoken repeatedly in this way, being unable to restrain her, he took the sharp, circular sword placed at the head of the bed and said, "Good lady, if tomorrow, while the brahmins are seated, you pay homage to that bald ascetic, I will, with this sword, chop you from the soles of your feet up to the crown of your head, like a tender sprout, and make a pile." He then spoke this verse:
Dù nói đi nói lại như vậy mà không thể ngăn cản được, ông ta liền cầm thanh gươm lưỡi tròn đặt ở đầu giường và nói: “Này cô, nếu ngày mai khi các Bà La Môn đang ngồi mà cô lại kính lễ vị Sa Môn đầu trọc đó, thì tôi sẽ dùng thanh gươm này chặt cô từ bàn chân lên đến đỉnh đầu như chặt một cây tre non thành đống.” Ông ta đã nói bài kệ này:
Evaṃ dhanañjānigajjitaṃ nāma gajjantī pañca gāthāsatāni abhāsi.
Thus, roaring what is called the Dhanañjānī's roar, she uttered five hundred verses.
Như vậy, cô ấy đã nói năm trăm bài kệ, giống như tiếng gầm của Dhanañjānī.
Brāhmaṇo brāhmaṇiṃ parāmasituṃ vā paharituṃ vā asakkonto ‘‘bhoti yaṃ te ruccati, taṃ karohī’’ti vatvā khaggaṃ sayane khipi.
The brahmin, being unable to touch or strike his wife, said, "Good lady, do as you please," and threw the sword onto the bed.
Bà La Môn không thể chạm vào hay đánh Bà La Môn ni, liền nói: “Này cô, cô muốn làm gì thì làm,” rồi ném thanh gươm lên giường.
Punadivase gehaṃ haritupalittaṃ kārāpetvā lājāpuṇṇaghaṭamālāgandhādīhi tattha tattha alaṅkārāpetvā pañcannaṃ brāhmaṇasatānaṃ navasappisakkharamadhuyuttaṃ appodakapāyāsaṃ paṭiyādāpetvā kālaṃ ārocāpesi.
The next day, he had the house swept and plastered, adorned with garlands of parched rice, full water pots, perfumes, and other decorations here and there, had watery rice porridge with fresh ghee, sugar, and honey prepared for five hundred brahmins, and sent word that it was time.
Ngày hôm sau, ông ta cho quét dọn và trát vữa nhà, trang trí khắp nơi bằng các vòng hoa, bình đầy cốm rang, hương thơm, v.v., rồi cho chuẩn bị cháo sữa đặc ít nước có trộn bơ lỏng mới, đường và mật ong cho năm trăm Bà La Môn, và báo giờ dùng bữa.
Brāhmaṇīpi pātova gandhodakena sayaṃ nhāyitvā sahassagghanakaṃ ahatavatthaṃ nivāsetvā pañcasatagghanakaṃ ekaṃsaṃ katvā sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitā suvaṇṇakaṭacchuṃ gahetvā bhattagge brāhmaṇe parivisamānā tehi saddhiṃ ekapantiyaṃ nisinnassa tassa brāhmaṇassa bhattaṃ upasaṃharantī dunnikkhitte dārubhaṇḍe pakkhali.
Early that morning, the brahmin wife herself bathed with perfumed water, put on a new cloth worth a thousand (coins), draped another worth five hundred over one shoulder, adorned with all ornaments, took a golden spoon, and while serving the brahmins in the dining hall, she stumbled over a poorly placed wooden implement as she brought food to her husband, who was seated in the same row as the brahmins.
Bà La Môn ni cũng dậy sớm, tự mình tắm gội bằng nước thơm, mặc bộ y phục mới trị giá một ngàn đồng, khoác một vai bộ y phục trị giá năm trăm đồng, trang điểm đầy đủ, cầm muỗng vàng, khi đang phục vụ các Bà La Môn trong phòng ăn, cô ấy trượt chân vào một vật bằng gỗ bị đặt sai chỗ khi đang mang thức ăn đến cho Bà La Môn chồng đang ngồi cùng hàng với họ.
Pakkhalanaghaṭṭanāya dukkhā vedanā uppajji.
Due to the stumble and bump, a painful feeling arose.
Do va chạm khi trượt chân, một cảm thọ đau đớn đã phát sinh.
Tasmiṃ samaye dasabalaṃ sari.
At that moment, she remembered the Ten-Powered One (Buddha).
Vào lúc đó, cô ấy nhớ đến Đức Thập Lực.
Satisampannatāya pana pāyāsapātiṃ achaḍḍetvā saṇikaṃ otāretvā bhūmiyaṃ saṇṭhapetvā pañcannaṃ brāhmaṇasatānaṃ majjhe sirasi añjaliṃ ṭhapetvā yena veḷuvanaṃ, tenañjaliṃ paṇāmetvā imaṃ udānaṃ udānesi.
Being endowed with mindfulness, she did not drop the bowl of rice porridge but gently lowered it, placed it on the ground, and in the midst of the five hundred brahmins, put her hands together in salutation on her head, saluted towards Veḷuvana, and uttered this solemn utterance.
Nhưng do có chánh niệm, cô ấy không làm đổ bát cháo sữa đặc mà nhẹ nhàng đặt xuống đất, rồi giữa năm trăm Bà La Môn, cô ấy chắp tay lên đầu, hướng về Veḷuvana (Trúc Lâm) mà chắp tay, và thốt lên lời cảm hứng này.
Tasmiñca samaye tesu brāhmaṇesu keci bhuttā honti, keci bhuñjamānā, keci hatthe otāritamattā, kesañci bhojanaṃ purato ṭhapitamattaṃ hoti.
At that time, among those brahmins, some had eaten, some were eating, some had just lowered their hands (to eat), and for some, the food had just been placed before them.
Vào lúc đó, trong số các Bà La Môn, có người đã dùng bữa xong, có người đang dùng bữa, có người mới đặt tay xuống, và có người mới đặt thức ăn trước mặt.
Te taṃ saddaṃ sutvāva sinerumattena muggarena sīse pahaṭā viya kaṇṇesu sūlena viddhā viya dukkhadomanassaṃ paṭisaṃvediyamānā ‘‘iminā aññaladdhikena mayaṃ gharaṃ pavesitā’’ti kujjhitvā hatthe piṇḍaṃ chaḍḍetvā mukhena gahitaṃ niṭṭhubhitvā dhanuṃ disvā kākā viya brāhmaṇaṃ akkosamānā disāvidisā pakkamiṃsu.
As soon as they heard that sound, as if struck on the head by a pestle the size of Mount Sineru, as if pierced in the ears by a spike, experiencing sorrow and distress, they angrily cried, "We have been brought into this house by one of different beliefs!" They threw away the food in their hands, spat out what was in their mouths, and like crows seeing a bow, they abused the brahmin and dispersed in all directions.
Vừa nghe thấy tiếng đó, họ như bị đánh vào đầu bằng một cái chày lớn như núi Tu Di, như bị đâm bằng giáo vào tai, cảm thấy đau khổ và ưu phiền, họ tức giận nói: “Chúng ta đã bị kẻ dị giáo này đưa vào nhà!” rồi ném nắm cơm trong tay, nhổ thức ăn trong miệng, và bỏ đi tứ tán như quạ thấy cung tên, mắng chửi Bà La Môn.
Brāhmaṇo evaṃ bhijjitvā gacchante brāhmaṇe disvā brāhmaṇiṃ sīsato paṭṭhāya oloketvā, ‘‘idameva bhayaṃ sampassamānā mayaṃ hiyyo paṭṭhāya bhotiṃ yācantā na labhimhā’’ti nānappakārehi brāhmaṇiṃ akkositvā, etaṃ ‘‘evamevaṃ panā’’tiādivacanaṃ avoca.
The brahmin, seeing the brahmins thus breaking away and departing, looked at his wife from head to foot, saying, "Seeing this very danger, we begged you yesterday, but we did not succeed!" He abused his wife in various ways and uttered the words, "It is indeed so!"
Bà La Môn thấy các Bà La Môn bỏ đi như vậy, liền nhìn Bà La Môn ni từ đầu đến chân, nói: “Chính vì sợ hãi điều này mà chúng ta đã van xin cô từ hôm qua nhưng không được,” rồi mắng chửi Bà La Môn ni bằng nhiều cách, và nói câu: “Chính là như vậy,” v.v.
Upasaṅkamīti ‘‘samaṇo gotamo gāmanigamaraṭṭhapūjito, na sakkā gantvā yaṃ vā taṃ vā vatvā santajjetuṃ, ekameva naṃ pañhaṃ pucchissāmī’’ti gacchantova ‘‘kiṃsu chetvā’’ti gāthaṃ abhisaṅkharitvā – ‘‘sace ‘asukassa nāma vadhaṃ rocemī’ti vakkhati, atha naṃ ‘ye tuyhaṃ na ruccanti, te māretukāmosi, lokavadhāya uppanno, kiṃ tuyhaṃ samaṇabhāvenā’ti?
Upasaṅkamī (approached): Thinking, "The ascetic Gotama is honored by villages, towns, and countries; it is not possible to go and threaten him with just anything. I will ask him just one question." As he went, he composed the verse "Kiṃsu chetvā" (what, having cut off...) and thought, "If he says, 'I approve of the killing of such and such,' then I will refute him, saying, 'You want to kill those you dislike; you have arisen for the destruction of the world. What is your ascetic state?'
Upasaṅkamī (đã đến gần) nghĩa là: “Sa Môn Gotama được dân làng, thị trấn, và quốc gia tôn kính, không thể đến mà nói bất cứ điều gì để hăm dọa được, ta sẽ chỉ hỏi ngài một câu hỏi,” vừa đi vừa soạn bài kệ “Kiṃsu chetvā” (Chặt bỏ cái gì?), rồi nghĩ: “Nếu ngài nói ‘Tôi tán thành việc giết một người nào đó’, thì ta sẽ quở trách ngài: ‘Ngài muốn giết những người mà ngài không thích, ngài sinh ra để làm hại thế gian, Sa Môn tính của ngài là gì?’
Niggahessāmi.
I will refute him.
Ta sẽ quở trách ngài.
Sace ‘na kassaci vadhaṃ rocemī’ti vakkhati, atha naṃ ‘tvaṃ rāgādīnampi vadhaṃ na icchasi.
If he says, 'I do not approve of the killing of anyone,' then I will refute him, saying, 'You do not even desire the killing of defilements like lust.
Nếu ngài nói ‘Tôi không tán thành việc giết bất cứ ai’, thì ta sẽ quở trách ngài: ‘Ngài không muốn giết ngay cả tham ái, v.v.
Kasmā samaṇo hutvā āhiṇḍasī’ti?
Why then do you wander about as an ascetic?'
Tại sao ngài lại trở thành Sa Môn và đi lang thang?’”
Niggahessāmī.
I will refute him.
Ta sẽ quở trách ngài.
Iti imaṃ ubhatokoṭikaṃ pañhaṃ samaṇo gotamo neva gilituṃ na uggilituṃ sakkhissatī’’ti cintetvā upasaṅkami.
Thus, the ascetic Gotama will be unable to either swallow or spit out this two-horned question." Having thought this, he approached.
“Như vậy, Sa Môn Gotama sẽ không thể nuốt hay nhổ câu hỏi lưỡng nan này được,” nghĩ vậy, ông ta đã đến gần.
Sammodīti attano paṇḍitatāya kuddhabhāvaṃ adassetvā madhurakathaṃ kathento sammodi.
The term Sammodī means that, due to his wisdom, without showing his anger, speaking sweet words, he exchanged greetings pleasantly.
Sammodī (hoan hỷ) nghĩa là, không thể hiện sự tức giận do sự thông thái của mình, mà nói lời ngọt ngào, hoan hỷ.
Pañho devatāsaṃyutte kathito.
The question has been explained in the Devatāsaṃyutta.
Vấn đề này đã được nói đến trong Devatāsaṃyutta.
Sesampi heṭṭhā vitthāritamevāti.
The rest, starting with "Excellent, good Gotama," has already been elaborated below. This is to be understood.
Phần còn lại cũng đã được giải thích chi tiết ở dưới.
Paṭhamaṃ.
The First (Sutta).
Thứ nhất.
188. Dutiye akkosakabhāradvājoti bhāradvājova so, pañcamattehi pana gāthā satehi tathāgataṃ akkosanto āgatoti.
In the second (sutta), the name 188. Akkosakabhāradvāja (the reviling Bhāradvāja) is given because that Brahmin was indeed Bhāradvāja by his original name, but he came reviling the Tathāgata with about five hundred verses.
188. Trong kinh thứ hai, Akkosakabhāradvāja (Bhāradvāja mắng chửi) là tên của vị Bà-la-môn đó, nhưng vì ông ta đến mắng chửi Đức Như Lai bằng khoảng năm trăm bài kệ, nên
‘‘Akkosakabhāradvājo’’ti tassa saṅgītikārehi nāmaṃ gahitaṃ.
Thus, the reciters of the Saṅgīti gave him the name "Akkosakabhāradvāja."
các vị kết tập kinh điển đã đặt tên cho ông là “Akkosakabhāradvāja”.
Kupito anattamanoti ‘‘samaṇena gotamena mayhaṃ jeṭṭhakabhātaraṃ pabbājentena jāni katā, pakkho bhinno’’ti kodhena kupito domanassena ca anattamano hutvāti attho.
The term Kupito anattamano means that, thinking "The recluse Gotama has caused harm by ordaining my elder brother, our faction is broken," he was angry with wrath and displeased in mind.
Kupito anattamano (tức giận, bất mãn) nghĩa là, với sự tức giận vì “Sa-môn Gotama đã gây hại cho ta khi khiến anh trai trưởng của ta xuất gia, phe cánh của ta đã bị chia rẽ”, và với sự bất mãn do buồn rầu.
Akkosatīti ‘‘corosi, bālosi, mūḷhosi, thenosi, oṭṭhosi, meṇḍosi, goṇosi, gadrabhosi, tiracchānagatosi, nerayikosī’’ti dasahi akkosavatthūhi akkosati.
Akkosatīti (reviles) means he reviles with ten grounds of reviling: "You are a thief, you are a fool, you are deluded, you are a rogue, you are a camel, you are a goat, you are an ox, you are a donkey, you are an animal, you are a denizen of hell."
Akkosati (mắng chửi) nghĩa là, mắng chửi bằng mười lời mắng chửi: “Ngươi là kẻ trộm, ngươi là kẻ ngu, ngươi là kẻ si mê, ngươi là kẻ cướp, ngươi là lạc đà, ngươi là cừu, ngươi là bò, ngươi là lừa, ngươi là súc sinh, ngươi là kẻ địa ngục”.
Paribhāsatīti ‘‘hotu muṇḍakasamaṇaka, ‘adaṇḍo aha’nti karosi, idāni te rājakulaṃ gantvā daṇḍaṃ āropessāmī’’tiādīni vadanto paribhāsati nāma.
Paribhāsatīti (insults) means he insults by saying, "Let it be, you bald-headed ascetic, you act as if you are without punishment, now I will go to the royal court and have you punished," and so on.
Paribhāsati (phỉ báng) nghĩa là, phỉ báng khi nói những lời như: “Được thôi, hỡi Sa-môn đầu trọc, ngươi nghĩ rằng ‘ta không bị hình phạt’ ư? Bây giờ ta sẽ đến cung vua và buộc tội ngươi”.
Sambhuñjatīti ekato bhuñjati.
Sambhuñjatīti means he partakes (of food) together.
Sambhuñjati (cùng ăn) nghĩa là, ăn chung.
Vītiharatīti katassa paṭikāraṃ karoti.
Vītiharatīti means he retaliates for what has been done.
Vītiharati (đáp trả) nghĩa là, đáp trả lại điều đã làm.
Bhagavantaṃ kho, gotamanti kasmā evamāha?
Bhagavantaṃ kho, Gotama (Indeed, good Gotama, the Blessed One)—why does he say this?
Bhagavantaṃ kho, Gotama (Bạch Thế Tôn Gotama) – Tại sao ông ta lại nói như vậy?
‘‘Tavevetaṃ, brāhmaṇa, tavevetaṃ, brāhmaṇā’’ti kirassa sutvā.
Because he heard, "This is yours, brahmin, this is yours, brahmin."
Vì ông ta đã nghe lời nói: “Này Bà-la-môn, điều này thuộc về ngươi, này Bà-la-môn, điều này thuộc về ngươi”.
‘‘Isayo nāma kupitā sapanaṃ denti kisavacchādayo viyā’’ti anussavavasena ‘‘sapati maṃ maññe samaṇo gotamo’’ti bhayaṃ uppajji.
Hearing this through tradition, as "sages, when angry, curse, like Kisavaccha and others," he thought, "The recluse Gotama is probably cursing me," and fear arose in him.
Ông ta sợ hãi, nghĩ rằng “có lẽ Sa-môn Gotama đang nguyền rủa ta”, theo truyền thống rằng “các vị đạo sĩ khi tức giận thì nguyền rủa, giống như Kisavaccha và những người khác”.
Tasmā evamāha.
Therefore, he spoke thus.
Vì vậy, ông ta nói như vậy.
Dantassāti nibbisevanassa.
Dantassa means for one who is free from agitation (due to defilements).
Dantassa (của người đã được chế ngự) nghĩa là, của người đã từ bỏ mọi sự đeo bám.
Tādinoti tādilakkhaṇaṃ pattassa.
Tādino means for one who has attained the characteristic of a Tādin.
Tādino (của người kiên định) nghĩa là, của người đã đạt được đặc tính kiên định (tādin).
Tasseva tena pāpiyoti tasseva puggalassa tena kodhena pāpaṃ hoti.
Tasseva tena pāpiyo means that the evil deed occurs to that very person due to that anger.
Tasseva tena pāpiyo (chính người ấy trở nên xấu hơn vì điều đó) nghĩa là, chính người đó sẽ gặp điều bất thiện vì sự tức giận đó.
Sato upasammatīti satiyā samannāgato hutvā adhivāseti.
Sato upasammatīti means, being endowed with mindfulness, he endures.
Sato upasammatī (người có niệm thì lắng dịu) nghĩa là, người có chánh niệm thì nhẫn nại.
Ubhinnaṃ tikicchantānanti ubhinnaṃ tikicchantaṃ.
Ubhinnaṃ tikicchantānaṃ means one who cures the disease of defilements, called anger, that has arisen in both persons.
Ubhinnaṃ tikicchantānaṃ (của hai người đang chữa trị) nghĩa là, của hai người đang chữa trị.
Ayameva vā pāṭho.
Alternatively, this is the original reading: "Ubhinnaṃ tikicchantaṃ."
Hoặc đây là bản đọc đúng.
Yo puggalo sato upasammati, ubhinnamatthaṃ carati tikicchati sādheti, taṃ puggalaṃ janā bāloti maññanti.
That person who, being mindful, becomes calm, acts for the welfare of both, cures, and accomplishes it—people consider such a person a fool.
Người nào có niệm mà lắng dịu, người ấy hành động vì lợi ích của cả hai, chữa trị và làm cho thành tựu, người ấy bị người đời coi là ngu dốt.
Kīdisā janā?
What kind of people?
Loại người nào?
Ye dhammassa akovidā.
Ye dhammassa akovidā (Those who are unskilled in the Dhamma).
Ye dhammassa akovidā (những người không thông hiểu Pháp).
Dhammassāti pañcakkhandhadhammassa vā catusaccadhammassa vā.
Dhammassa means the Dhamma of the five aggregates or the Dhamma of the Four Noble Truths.
Dhammassa (của Pháp) nghĩa là, của Pháp ngũ uẩn hoặc của Pháp Tứ diệu đế.
Akovidāti tasmiṃ dhamme akusalā andhabālaputhujjanā.
Akovidā means unskilled in that Dhamma, blind, foolish ordinary people.
Akovidā (không thông hiểu) nghĩa là, những phàm phu ngu si, mù quáng, không khéo léo trong Pháp đó.
Dutiyaṃ.
The Second (Sutta).
Thứ hai.
189. Tatiye asurindakabhāradvājoti akkosakabhāradvājassa kaniṭṭho.
In the third (sutta), 189. Asurindakabhāradvāja was the younger brother of Akkosakabhāradvāja.
189. Trong kinh thứ ba, Asurindakabhāradvāja là em trai của Akkosakabhāradvāja.
Kupitoti teneva kāraṇena kuddho.
Kupito means angered for the same reason (as his brother).
Kupito (tức giận) nghĩa là, tức giận vì cùng một lý do đó.
Jayañcevassa taṃ hotīti asseva taṃ jayaṃ hoti, so jayo hotīti attho.
Jayañcevassa taṃ hotīti means that victory indeed belongs to him; that is his victory.
Jayañcevassa taṃ hotī (chính đó là sự chiến thắng của người ấy) nghĩa là, chính đó là chiến thắng của người ấy, đó là sự chiến thắng.
Katamassāti?
To whom?
Của ai?
Yā titikkhā vijānato adhivāsanāya guṇaṃ vijānantassa titikkhā adhivāsanā, ayaṃ tassa vijānatova jayo.
The patience, the endurance of one who understands (its virtue), that very patience is the victory of the one who understands.
Sự nhẫn nại, sự chịu đựng của người biết rõ phẩm chất của sự chịu đựng, đó là chiến thắng của chính người biết rõ đó.
Bālo pana pharusaṃ bhaṇanto ‘‘mayhaṃ jayo’’ti kevalaṃ jayaṃ maññati.
But a fool, speaking harsh words, merely thinks, "Victory is mine," while in fact, he is defeated by the defilements.
Nhưng kẻ ngu si, khi nói lời thô tục, chỉ nghĩ rằng “đó là chiến thắng của ta”.
Tatiyaṃ.
The Third (Sutta).
Thứ ba.
190. Catutthe bilaṅgikabhāradvājoti bhāradvājova so, nānappakāraṃ pana suddhañca sambhārayuttañca kañjikaṃ kāretvā vikkiṇāpento bahudhanaṃ saṅkharīti ‘‘bilaṅgikabhāradvājo’’ti tassa saṅgītikārehi nāmaṃ gahitaṃ.
In the fourth (sutta), 190. Bilaṅgikabhāradvāja was indeed Bhāradvāja, but because he accumulated much wealth by having various kinds of kanjika (rice gruel), both pure and mixed with ingredients, prepared and sold, the reciters of the Saṅgīti gave him the name "Bilaṅgikabhāradvāja."
190. Trong kinh thứ tư, Bilaṅgīkabhāradvāja (Bhāradvāja Bilaṅgīka) là tên của vị Bà-la-môn đó, nhưng vì ông ta đã làm và bán các loại cháo (kañjika) tinh khiết và có nguyên liệu khác nhau, tích lũy được nhiều tài sản, nên các vị kết tập kinh điển đã đặt tên cho ông là “Bilaṅgīkabhāradvāja”.
Tuṇhībhūtoti ‘‘tayo me jeṭṭhakabhātaro iminā pabbājitā’’ti ativiya kuddho kiñci vattuṃ asakkonto tuṇhībhūto aṭṭhāsi.
Tuṇhībhūto (silent) means he stood silent, unable to speak anything, being extremely angry, thinking, "My three elder brothers have been ordained by this one."
Tuṇhībhūto (im lặng) nghĩa là, vì quá tức giận, nghĩ rằng “ba người anh trưởng của ta đã bị ông ta (Sa-môn Gotama) khiến xuất gia”, nên ông ta không thể nói được lời nào và đứng im lặng.
Gāthā pana devatāsaṃyutte kathitāva.
The verses, however, have already been explained in the Devatāsaṃyutta.
Bài kệ này đã được nói đến trong Devatāsaṃyutta.
Catutthaṃ.
The Fourth (Sutta).
Thứ tư.
191. Pañcame ahiṃsakabhāradvājoti bhāradvājovesa, ahiṃsakapañhaṃ pana pucchi, tenassetaṃ saṅgītikārehi nāmaṃ gahitaṃ.
In the fifth (sutta), 191. Ahiṃsakabhāradvāja was indeed Bhāradvāja, but because he asked the question about non-violence, the reciters of the Saṅgīti gave him that name.
191. Trong kinh thứ năm, Ahiṃsakabhāradvāja (Bhāradvāja Ahiṃsaka) là tên của vị Bà-la-môn đó, nhưng vì ông ta đã hỏi câu hỏi về sự không làm hại (ahiṃsaka), nên các vị kết tập kinh điển đã đặt tên cho ông như vậy.
Nāmena vā esa ahiṃsako, gottena bhāradvājo.
Alternatively, his name was Ahiṃsaka, and his clan was Bhāradvāja.
Hoặc ông ta tên là Ahiṃsaka, thuộc dòng họ Bhāradvāja.
Ahiṃsakāhanti ahiṃsako ahaṃ, iti me bhavaṃ gotamo jānātūti āha.
Ahiṃsakāhaṃ means "I am Ahiṃsaka," thus he said, "May Venerable Gotama know me (as such)."
Ahiṃsakāhaṃ (tôi là Ahiṃsaka) nghĩa là, tôi là Ahiṃsaka, xin Tôn giả Gotama hãy biết điều đó.
Tathā cassāti tathā ce assa, bhaveyyāsīti attho.
Tathā cassāti means "If it were so for you, then it would be appropriate for that name," this is the meaning.
Tathā cassā (và cũng vậy) nghĩa là, nếu là như vậy, thì hãy trở thành như vậy.
Na hiṃsatīti na viheṭheti na dukkhāpeti.
Na hiṃsatīti (does not harm) means he does not afflict, he does not cause suffering.
Na hiṃsati (không làm hại) nghĩa là, không quấy nhiễu, không gây khổ đau.
Pañcamaṃ.
The Fifth (Sutta).
Thứ năm.
193. Sattame suddhikabhāradvājoti ayampi bhāradvājova, suddhikapañhassa pana pucchitattā saṅgītikārehi evaṃ vutto.
In the seventh (sutta), 193. Suddhika Bhāradvāja was also Bhāradvāja, but because he asked the question about purity (suddhika), he was called thus by the reciters of the Saṅgīti.
193. Trong kinh thứ bảy, Suddhikasutta (Bhāradvāja Suddhika) cũng là tên của vị Bà-la-môn đó, nhưng vì ông ta đã hỏi câu hỏi về sự thanh tịnh (suddhika), nên các vị kết tập kinh điển đã gọi ông như vậy.
Sīlavāpi tapokaranti sīlasampannopi tapokammaṃ karonto.
Sīlavāpi tapokaraṃ (even one who is virtuous and practices asceticism) means even one who is endowed with virtue, practicing ascetic practices.
Sīlavāpi tapokaraṃ (người có giới hạnh và thực hành khổ hạnh) nghĩa là, người có giới hạnh và thực hành khổ hạnh.
Vijjācaraṇasampannoti ettha vijjāti tayo vedā.
Vijjācaraṇasampanno (endowed with knowledge and conduct): Here, Vijjā refers to the three Vedas.
Vijjācaraṇasampanno (người đầy đủ minh hạnh) – ở đây, vijjā (minh) là ba bộ Veda.
Caraṇanti gottacaraṇaṃ.
Caraṇa refers to clan conduct.
Caraṇa (hạnh) là hạnh của dòng họ.
So sujjhati na aññā itarā pajāti so tevijjo brāhmaṇo sujjhati, ayaṃ pana aññā nāmikā pajā na sujjhatīti vadati.
So sujjhati na aññā itarā pajā (He is purified, not other people) means he says that only that brahmin, expert in the three Vedas, is purified, but these other ordinary people are not purified.
So sujjhati na aññā itarā pajā (người ấy được thanh tịnh, không phải những chúng sinh khác) nghĩa là, vị Bà-la-môn tam minh đó được thanh tịnh, còn những chúng sinh khác thì không được thanh tịnh.
Bahumpi palapaṃ jappanti bahumpi palapaṃ jappanto, ‘‘brāhmaṇova sujjhatī’’ti evaṃ vacanasahassampi bhaṇantoti attho.
Bahumpi palapaṃ jappaṃ (muttering much nonsense) means speaking many thousands of words, such as "only brahmins are purified."
Bahumpi palapaṃ jappaṃ (dù lẩm bẩm nhiều lời vô ích) nghĩa là, dù lẩm bẩm nhiều lời vô ích, dù nói hàng ngàn lời như “chỉ có Bà-la-môn mới được thanh tịnh”.
Antokasambūti anto kilesapūtisabhāvena pūtiko.
Antokasambū (full of inner filth) means putrid within, due to the putrid nature of defilements.
Antokasambū (thối rữa bên trong) nghĩa là, thối rữa bên trong do bản chất ô nhiễm của phiền não.
Saṃkiliṭṭhoti kiliṭṭhehi kāyakammādīhi samannāgato.
Saṃkiliṭṭho (defiled) means endowed with defiled bodily actions and so on.
Saṃkiliṭṭho (bị ô nhiễm) nghĩa là, bị ô nhiễm bởi các hành động thân khẩu ý bất thiện.
Sattamaṃ.
The Seventh (Sutta).
Thứ bảy.
194. Aṭṭhame aggikabhāradvājoti ayampi bhāradvājova, aggi paricaraṇavasena panassa saṅgītikārehi etaṃ nāmaṃ gahitaṃ.
In the eighth (sutta), 194. Aggikabhāradvāja was also Bhāradvāja, but this name was given to him by the reciters of the Saṅgīti because he worshipped fire.
194. Trong kinh thứ tám, Aggikabhāradvāja (Bhāradvāja Aggika) cũng là tên của vị Bà-la-môn đó, nhưng các vị kết tập kinh điển đã đặt tên này cho ông vì ông ta thờ lửa.
Sannihito hotīti saṃyojito hoti.
Sannihito hotīti means he is prepared, ready.
Sannihito hotī (đã được sắp đặt) nghĩa là, đã được kết hợp.
Aṭṭhāsīti kasmā tattha aṭṭhāsi?
Aṭṭhāsīti (stood there)—why did he stand there?
Aṭṭhāsī (đã đứng) – Tại sao Ngài lại đứng ở đó?
Bhagavā kira paccūsasamaye lokaṃ olokento imaṃ brāhmaṇaṃ disvā cintesi – ‘‘ayaṃ brāhmaṇo evarūpaṃ aggapāyāsaṃ gahetvā ‘mahābrahmānaṃ bhojemī’ti aggimhi jhāpento aphalaṃ karoti apāyamaggaṃ okkamati, imaṃ laddhiṃ avissajjanto apāyapūrakova bhavissati, gacchāmissa dhammadesanāya, micchādiṭṭhiṃ bhinditvā pabbājetvā cattāro magge ceva cattāri ca phalāni demī’’ti, tasmā pubbaṇhasamaye rājagahaṃ pavisitvā tattha aṭṭhāsi.
It is said that the Blessed One, surveying the world in the early morning, saw this brahmin and thought, "This brahmin, taking such excellent milk-rice and burning it in the fire to offer to Mahābrahmā, makes it fruitless and proceeds on the path to the lower realms. If he does not abandon this view, he will only continue to fill the lower realms. I will go for his Dhamma teaching, shatter his wrong view, ordain him, and bestow upon him the four paths and the four fruits." Therefore, in the forenoon, having entered Rājagaha, he stood there.
Đức Thế Tôn, khi nhìn thế gian vào lúc rạng đông, thấy vị Bà-la-môn này và suy nghĩ: “Vị Bà-la-môn này, mang món pāyāsa thượng hạng như vậy, đốt trong lửa với ý nghĩ ‘ta sẽ cúng dường cho Đại Phạm Thiên’, điều đó trở nên vô ích và ông ta đang đi vào con đường ác đạo. Nếu không từ bỏ tà kiến này, ông ta sẽ chỉ làm đầy ác đạo. Ta sẽ đến thuyết Pháp cho ông ta, phá vỡ tà kiến, khiến ông ta xuất gia và ban cho ông ta bốn đạo và bốn quả”. Vì vậy, vào buổi sáng, Ngài đi vào Rājagaha và đứng ở đó.
Tīhi vijjāhīti tīhi vedehi.
Tīhi vijjāhi (with the three knowledges) means with the three Vedas.
Tīhi vijjāhī (với ba minh) nghĩa là, với ba bộ Veda.
Jātimāti yāva sattamā pitāmahayugā parisuddhāya jātiyā samannāgato.
Jātimā (well-born) means endowed with a pure birth up to the seventh generation of grandfathers.
Jātimā (người có dòng dõi) nghĩa là, người có dòng dõi thuần khiết cho đến bảy đời tổ phụ.
Sutavā bahūti bahu nānappakāre ganthe sutavā.
Sutavā bahū (learned much) means he had heard many various texts.
Sutavā bahū (người đã nghe nhiều) nghĩa là, người đã nghe nhiều kinh điển khác nhau.
Somaṃ bhuñjeyyāti so tevijjo brāhmaṇo imaṃ pāyāsaṃ bhuñjituṃ yutto, tumhākaṃ panesa pāyāso ayuttoti vadati.
Somaṃ bhuñjeyyāti (he should eat this) means that brahmin, expert in the three Vedas, is fit to eat this milk-rice, but this milk-rice is not suitable for you, he says.
Somaṃ bhuñjeyyā (người ấy nên ăn món này) nghĩa là, vị Bà-la-môn tam minh đó xứng đáng ăn món pāyāsa này, còn món pāyāsa này không phù hợp với các người.
Vedīti pubbenivāsañāṇena jāni paṭivijjhi.
Vedī (one who knows) means he knew and comprehended with the knowledge of past lives.
Vedī (người biết) nghĩa là, người đã biết và thấu triệt bằng túc mạng trí.
Saggāpāyanti dibbena cakkhunā saggampi apāyampi passati.
Saggāpāyaṃ (heaven and hell) means he sees both heaven and hell with the divine eye.
Saggāpāyaṃ (thiên giới và ác đạo) nghĩa là, nhìn thấy cả thiên giới và ác đạo bằng thiên nhãn.
Jātikkhayanti arahattaṃ.
Jātikkhayaṃ (the destruction of birth) means Arahantship.
Jātikkhayaṃ (sự chấm dứt sinh tử) nghĩa là, A-la-hán quả.
Abhiññāvositoti jānitvā vositavosāno.
Abhiññāvosito (one who has completed higher knowledge) means he has known and completed the culmination.
Abhiññāvosito (đã hoàn thành các thắng trí) nghĩa là, đã biết và hoàn thành các thắng trí.
Brāhmaṇo bhavanti avīcito yāva bhavaggā bhotā gotamena sadiso jātisampanno khīṇāsavabrāhmaṇo natthi, bhavaṃyeva brāhmaṇoti.
Brāhmaṇo bhavaṃ (Venerable is a brahmin) means there is no brahmin endowed with birth and free from defilements like Venerable Gotama, from Avīci up to the highest existence; Venerable Gotama alone is a brahmin.
Brāhmaṇo bhavaṃ (Tôn giả là Bà-la-môn) nghĩa là, không có vị Bà-la-môn nào có dòng dõi cao quý và đã đoạn tận lậu hoặc như Tôn giả Gotama, từ cõi Vô gián địa ngục cho đến cõi Hữu đảnh. Chính Tôn giả là Bà-la-môn.
Evañca pana vatvā suvaṇṇapātiṃ pūretvā dasabalassa pāyāsaṃ upanāmesi.
And having said this, he filled a golden bowl and presented the milk-rice to the Ten-Powered One.
Nói như vậy, ông ta đã đổ đầy bát vàng và dâng món pāyāsa lên Đức Thập Lực.
Satthā uppattiṃ dīpetvā bhojanaṃ paṭikkhipanto gāthābhigītaṃ metiādimāha.
The Teacher, having explained the reason for offering the rice-porridge, desiring to refuse the food, said, " It is sung with verses for me" and so on.
Đức Bổn Sư, sau khi giải thích lý do (của việc cúng dường món cháo sữa), đã từ chối món ăn và nói những lời bắt đầu bằng “Món ăn này đã được hát tụng cho ta” (gāthābhigītaṃ me).
Tattha gāthābhigītanti gāthāhi abhigītaṃ.
Therein, " gāthābhigīta" means that which is sung for and received through verses, like a song.
Trong đó, gāthābhigīta có nghĩa là được tụng ca bằng các bài kệ.
Abhojaneyyanti abhuñjitabbaṃ.
" Abhojaneyya" means not fit to be eaten.
Abhojaneyya có nghĩa là không nên thọ dụng.
Idaṃ vuttaṃ hoti – tvaṃ, brāhmaṇa, mayhaṃ ettakaṃ kālaṃ bhikkhācāravattena ṭhitassa kaṭacchumattampi dātuṃ nāsakkhi, idāni pana mayā tuyhaṃ kilañjamhi tile vitthārentena viya sabbe buddhaguṇā pakāsitā, iti gāyanena gāyitvā laddhaṃ viya idaṃ bhojanaṃ hoti, tasmā idaṃ gāthābhigītaṃ me abhojaneyyanti.
This is what is meant: "O brahmin, for all this time you were unable to offer me even a spoonful of food, though I subsisted by means of alms-round. But now, I have expounded all the Buddha qualities to you as if spreading sesame seeds on a worn mat. Therefore, this food is as if obtained by singing a song; thus, this food sung with verses is not fit to be eaten by me."
Điều này có nghĩa là: “Này Bà-la-môn, ngươi đã không thể cúng dường cho ta dù chỉ một muỗng cơm trong suốt thời gian ta thực hành pháp khất thực này. Giờ đây, ta đã tuyên bố tất cả các đức Phật của ta cho ngươi, như thể ta đã trải hạt mè trên tấm thảm rách của ngươi. Vì vậy, món ăn này giống như được nhận bằng cách ca hát. Do đó, món ăn này được tụng ca cho ta, ta không nên thọ dụng.”
Sampassataṃ, brāhmaṇa, nesa dhammoti, brāhmaṇa, atthañca dhammañca sampassantānaṃ ‘‘evarūpaṃ bhojanaṃ bhuñjitabba’’nti esa dhammo na hoti.
" O brahmin, this is not the Dhamma for those who see rightly" means, O brahmin, for those who see rightly the meaning and the Dhamma, it is not the teaching that "such food should be eaten."
“Này Bà-la-môn, đây không phải là Pháp cho những ai thấy rõ” có nghĩa là: “Này Bà-la-môn, đối với những ai thấy rõ lợi ích và Pháp, đây không phải là Pháp (quy tắc) rằng ‘món ăn như vậy nên được thọ dụng’.”
Sudhābhojanampi gāthābhigītaṃ panudanti buddhā, gāthāhi gāyitvā laddhaṃ buddhā nīharantiyeva.
Even nectar-like food, " the Buddhas reject that which is sung with verses," meaning, the Buddhas always cast away that which is obtained by singing verses.
Ngay cả món ăn cam lồ, “Các vị Phật đã từ bỏ món ăn được tụng ca bằng kệ”, các vị Phật từ bỏ món ăn được nhận bằng cách tụng ca bằng kệ.
Dhamme sati, brāhmaṇa, vuttiresāti, brāhmaṇa, dhamme sati dhammaṃ apekkhitvā dhamme patiṭṭhāya jīvitaṃ kappentānaṃ esā vutti ayaṃ ājīvo – evarūpaṃ nīharitvā dhammaladdhameva bhuñjitabbanti.
" O brahmin, while the Dhamma exists, this is the proper conduct" means, O brahmin, while the Dhamma exists, this is the proper conduct, this is the livelihood for those who, respecting the Dhamma and established in the Dhamma, lead their lives: "having rejected such (food), only that which is righteously obtained should be eaten."
“Này Bà-la-môn, khi Pháp tồn tại, đây là lối sống” có nghĩa là: “Này Bà-la-môn, khi Pháp tồn tại, đây là lối sống, đây là phương tiện sinh nhai của những người sống dựa vào Pháp, nương tựa vào Pháp, sau khi từ bỏ món ăn như vậy, chỉ thọ dụng những gì được nhận theo Pháp.”
Atha brāhmaṇo cintesi – ahaṃ pubbe samaṇassa gotamassa guṇe vā aguṇe vā na jānāmi.
Then the brahmin thought, "Previously, I did not know the qualities or lack of qualities of the ascetic Gotama.
Sau đó, Bà-la-môn suy nghĩ: “Trước đây, ta không biết đức hay không đức của Sa-môn Gotama.
Idāni panassāhaṃ guṇe ñatvā mama gehe asītikoṭimattaṃ dhanaṃ sāsane vippakiritukāmo jāto, ayañca ‘‘mayā dinnapaccayā akappiyā’’ti vadati.
Now, having known his qualities, I wish to scatter eighty crores' worth of wealth in my house for the Dispensation, yet he says, 'The offerings given by me are improper.'
Bây giờ, sau khi biết các đức của Ngài, ta muốn bố thí số tài sản tám mươi triệu trong nhà ta cho Giáo Pháp, nhưng Ngài lại nói rằng ‘những vật cúng dường do ta dâng là không hợp lệ’.”
Appaṭiggayho ahaṃ samaṇena gotamenāti.
I am not to be accepted by the ascetic Gotama."
“Ta không được Sa-môn Gotama chấp nhận.”
Atha bhagavā sabbaññutaññāṇaṃ pesetvā tassa cittācāraṃ vīmaṃsanto, ‘‘ayaṃ sabbepi attanā dinnapaccaye ‘akappiyā’ti sallakkheti.
Then the Blessed One, sending forth His omniscience and examining the brahmin's thoughts, thought, "He considers all the offerings given by him to be 'improper.'
Sau đó, Đức Thế Tôn, phóng ra tuệ giác Toàn Giác và dò xét tâm ý của vị Bà-la-môn, suy nghĩ: “Vị này nghĩ rằng tất cả các vật cúng dường do mình dâng đều ‘không hợp lệ’.
Yaṃ hi bhojanaṃ ārabbha kathā uppannā, etadeva na vaṭṭati, sesā niddosā’’ti brāhmaṇassa catunnaṃ paccayānaṃ dānadvāraṃ dassento aññena cātiādimāha.
Only the food concerning which the discussion arose is not permissible; the rest are faultless." Thus, showing the brahmin the door to giving the four requisites, He said, " And by other means" and so on.
Thật ra, chỉ món ăn mà câu chuyện đã phát sinh mới không được phép, còn những thứ khác đều không có lỗi.” Để chỉ ra cánh cửa bố thí bốn vật cúng dường cho vị Bà-la-môn, Ngài đã nói những lời bắt đầu bằng “bằng một thứ khác” (aññena ca).
Tattha kukkuccavūpasantanti hatthakukkuccādīnaṃ vasena vūpasantakukkuccaṃ.
Therein, " kukkuccavūpasantaṃ" means one whose remorse (kukkucca) has subsided in terms of scruples about the hand and so on.
Trong đó, kukkuccavūpasanta có nghĩa là sự hối hận đã được lắng dịu do sự hối hận về hành động (thức ăn) v.v.
Annena pānenāti desanāmattametaṃ.
" With food and drink" is merely a way of teaching.
Annena pānenā (bằng thức ăn và đồ uống) chỉ là một cách nói.
Ayaṃ panattho – aññehi tayā ‘‘pariccajissāmī’’ti sallakkhitehi cīvarādīhi paccayehi upaṭṭhahassu.
But the meaning is this: "Serve with other requisites, such as robes, which you have determined to give away.
Ý nghĩa là: “Ngươi hãy cúng dường bằng các vật cúng dường khác như y phục v.v. mà ngươi đã định bố thí.”
Khettaṃ hi taṃ puññapekkhassa hotīti etaṃ tathāgatasāsanaṃ nāma puññapekkhassa puññatthikassa tuyhaṃ appepi bīje bahusassaphaladāyakaṃ sukhettaṃ viya paṭiyattaṃ hoti.
" For this is a field for one seeking merit" means that this Dispensation of the Tathāgata is prepared for you, who seek merit, like a fertile field that yields an abundant harvest even from a small seed.
“Vì đây là ruộng phước cho người tìm phước” có nghĩa là: “Giáo Pháp của Đức Như Lai này được chuẩn bị sẵn như một thửa ruộng tốt, có thể cho nhiều hoa lợi dù chỉ gieo một ít hạt giống, cho ngươi là người tìm kiếm công đức.”
Aṭṭhamaṃ.
The eighth.
Thứ tám.
195. Navame sundarikabhāradvājoti sundarikāya nadiyā tīre aggijuhaṇena evaṃladdhanāmo.
In the ninth, " Sundarika Bhāradvāja" means he acquired this name because he performed fire-sacrifice on the bank of the Sundarikā River.
195. Trong kinh thứ chín, Sundarika Bhāradvāja là tên được đặt như vậy vì ông đã cúng dường lửa trên bờ sông Sundarikā.
Sundarikāyāti evaṃnāmikāya nadiyā.
" Of Sundarikā" refers to the river of that name.
Sundarikā là tên của con sông đó.
Aggiṃ juhatīti āhutiṃ pakkhipanena jāleti.
" He offers into the fire" means he kindles it by casting oblations.
Aggiṃ juhatī có nghĩa là đốt lửa bằng cách dâng lễ vật.
Aggihuttaṃ paricaratīti agyāyatanaṃ sammajjanupalepanabalikammādinā payirupāsati.
" He tends the fire-sacrifice" means he attends to the place of fire-worship through sweeping, plastering, offering rituals, and so on.
Aggihuttaṃ paricaratī có nghĩa là phục vụ nơi thờ lửa bằng cách quét dọn, trát đất, cúng dường v.v.
Ko nu kho imaṃ habyasesaṃ bhuñjeyyāti so kira brāhmaṇo aggimhi hutāvasesaṃ pāyāsaṃ disvā cintesi – ‘‘aggimhi tāva pakkhittapāyāso mahābrahmunā bhutto, ayaṃ pana avaseso atthi, taṃ yadi brahmuno mukhato jātassa brāhmaṇassa dadeyyaṃ, evaṃ me pitarā saha puttopi santappito bhaveyya, suvisodhito cassa brahmalokagāmimaggo’’ti.
" Who, then, would eat this remnant of the oblation?" It is said that the brahmin, seeing the remaining rice-porridge after offering into the fire, thought, "The rice-porridge offered into the fire has been consumed by Mahābrahmā. But this remnant remains. If I were to give it to a brahmin born from the mouth of Brahmā, then my ancestors and my son would be satisfied, and the path to the Brahmā world for me would be thoroughly purified."
“Ai sẽ thọ dụng phần còn lại của lễ vật này?” Vị Bà-la-môn đó, sau khi thấy món cháo sữa còn lại sau khi cúng dường vào lửa, đã suy nghĩ: “Món cháo sữa đã được dâng vào lửa đã được Đại Phạm Thiên thọ dụng. Còn lại phần này, nếu ta dâng cho một Bà-la-môn sinh ra từ miệng của Phạm Thiên, thì cha ta và con trai ta cũng sẽ được thỏa mãn, và con đường đến cõi Phạm Thiên của ta sẽ được thanh tịnh.”
So brāhmaṇassa dassanatthaṃ uṭṭhāyāsanā catuddisā anuvilokesi, ‘‘ko nu kho imaṃ habyasesaṃ bhuñjeyyā’’ti?
So, to see a brahmin, he rose from his seat and looked around in the four directions, (thinking) "Who, then, would eat this remnant of the oblation?"
Vị Bà-la-môn đó đứng dậy khỏi chỗ ngồi, nhìn bốn phía để tìm một Bà-la-môn, (và tự hỏi) “Ai sẽ thọ dụng phần còn lại của lễ vật này?”
Rukkhamūleti tasmiṃ vanasaṇḍe jeṭṭhakarukkhassa mūle.
" At the root of a tree" means at the root of a jeṭṭhaka tree in that forest grove.
Rukkhamūle có nghĩa là dưới gốc cây jeṭṭhaka trong khu rừng đó.
Sasīsaṃ pārutaṃ nisinnanti saha sīsena pārutakāyaṃ nisinnaṃ.
" Sitting covered, head and all" means sitting with his body covered, including his head.
Sasīsaṃ pārutaṃ nisinnaṃ có nghĩa là ngồi với toàn thân được đắp kín, bao gồm cả đầu.
Kasmā pana bhagavā tattha nisīdi?
Why, then, did the Blessed One sit there?
Tại sao Đức Thế Tôn lại ngồi ở đó?
Bhagavā kira paccūsasamaye lokaṃ olokento imaṃ brāhmaṇaṃ disvā cintesi – ayaṃ brāhmaṇo evarūpaṃ aggapāyāsaṃ gahetvā ‘‘mahābrahmānaṃ bhojemī’’ti aggimhi jhāpento aphalaṃ karoti…pe… cattāro magge ceva cattāri ca phalāni demīti.
It is said that the Blessed One, observing the world at dawn, saw this brahmin and thought, "This brahmin, taking such excellent rice-porridge and burning it in the fire, thinking, 'I will feed the Great Brahmās,' makes it fruitless... (p. 239)... He descends to the lower realms. If he does not abandon this view, he will only fill the lower realms. I will go to preach the Dhamma to him. I will destroy (his wrong view), ordain him, and give him the four paths and the four fruits."
Đức Thế Tôn, khi quan sát thế gian vào lúc bình minh, đã thấy vị Bà-la-môn này và suy nghĩ: “Vị Bà-la-môn này đang cầm món cháo sữa thượng hạng như vậy và đốt nó trong lửa, nói rằng ‘ta sẽ cúng dường cho Đại Phạm Thiên’, điều này thật vô ích... (văn bản bị cắt)... Ta sẽ ban cho ông ấy bốn Đạo và bốn Quả.”
Tasmā kālasseva vuṭṭhāya sarīrapaṭijagganaṃ katvā pattacīvaraṃ ādāya gantvā vuttanayena tasmiṃ rukkhamūle nisīdi.
Therefore, early in the morning, He arose, attended to His body, took His bowl and robe, and went and sat at the root of that tree in the manner described.
Vì vậy, Ngài đã dậy sớm, tắm rửa, mang y bát đi đến và ngồi dưới gốc cây đó theo cách đã nói.
Atha kasmā sasīsaṃ pārupīti?
Why, then, did he cover his head and all?
Vậy tại sao Ngài lại đắp kín cả đầu?
Himapātassa ca sītavātassa ca paṭibāhaṇatthaṃ, paṭibalova etaṃ tathāgato adhivāsetuṃ.
To ward off hail and cold wind, though the Tathāgata was well able to endure it.
Để chống lại sương giá và gió lạnh. Đức Như Lai có khả năng chịu đựng điều đó.
Sace pana apārupitvā nisīdeyya, brāhmaṇo dūratova sañjānitvā nivatteyya, evaṃ sati kathā nappavatteyya.
If he had sat uncovered, the brahmin would have recognized him from afar and turned back, and in that case, the conversation would not have arisen.
Nếu Ngài ngồi mà không đắp kín, vị Bà-la-môn sẽ nhận ra Ngài từ xa và quay lại, và như vậy câu chuyện sẽ không diễn ra.
Iti bhagavā – ‘‘brāhmaṇe āgate sīsaṃ vivarissāmi, atha maṃ so disvā kathaṃ pavattessati, tassāhaṃ kathānusārena dhammaṃ desessāmī’’ti kathāpavattanatthaṃ evamakāsi.
So the Blessed One acted thus for the conversation to arise: "When the brahmin comes, I will uncover my head, and then he, seeing me, will start a conversation, and according to that conversation, I will teach the Dhamma."
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã làm như vậy để câu chuyện được diễn ra, (suy nghĩ rằng): “Khi vị Bà-la-môn đến, ta sẽ mở đầu ra, sau đó ông ấy sẽ thấy ta và bắt đầu câu chuyện, và ta sẽ thuyết Pháp theo câu chuyện đó.”
Upasaṅkamīti brāhmaṇo – ‘‘ayaṃ sasīsaṃ pārupitvā sabbarattiṃ padhānamanuyutto.
" Approached": The brahmin, thinking, "This one is sitting covered, head and all, devoted to exertion all night.
Upasaṅkamī có nghĩa là vị Bà-la-môn, nghĩ rằng: “Vị này đã đắp kín cả đầu và tinh tấn tu tập suốt đêm.
Imassa dakkhiṇodakaṃ datvā imaṃ habyasesaṃ dassāmī’’ti, brāhmaṇasaññī hutvā upasaṅkami.
I will give him the water of donation and offer this remnant of the oblation," approached, perceiving him as a brahmin.
Ta sẽ dâng nước cúng dường cho vị này và sau đó dâng phần còn lại của lễ vật này.” Với ý nghĩ đó, vị Bà-la-môn đã đến gần.
Muṇḍo ayaṃ bhavaṃ, muṇḍako ayaṃ bhavanti sīse vivaritamatte nīcakesantaṃ disvā ‘‘muṇḍo’’ti āha.
" This venerable one is shaven, this venerable one is a shaveling": As soon as his head was uncovered, seeing his closely cropped hair, he said, "shaven."
“Vị Tôn giả này là kẻ đầu trọc, vị Tôn giả này là kẻ đầu trọc” Khi đầu được mở ra, thấy mái tóc ngắn, ông ta nói “kẻ đầu trọc”.
Tato suṭṭhutaraṃ olokento pavattamattampi sikhaṃ adisvā hīḷento ‘‘muṇḍako’’ti āha.
Then, looking more closely and not seeing even a small topknot, he contemptuously said, "shaveling."
Sau đó, nhìn kỹ hơn và không thấy bất kỳ búi tóc nào, ông ta khinh miệt nói “kẻ đầu trọc”.
Tatovāti yattha ṭhito addasa, tamhāva padesā.
" From there" means from that very place where he stood and saw him.
Tatovā có nghĩa là từ nơi ông ta đã đứng và nhìn thấy.
Muṇḍāpi hīti kenaci kāraṇena muṇḍitasīsāpi honti.
" For some are shaven" means they have shaven heads for some reason.
Muṇḍāpi hī có nghĩa là có những người đầu trọc vì một lý do nào đó.
Mā jātiṃ pucchāti yadi dānassa mahapphalataṃ paccāsīsasi, jātiṃ mā puccha.
" Do not ask about birth": If you wish for great fruit from your offering, do not ask about birth.
“Chớ hỏi về dòng dõi” Nếu ngươi mong muốn quả báo lớn từ việc bố thí, thì chớ hỏi về dòng dõi.
Akāraṇaṃ hi dakkhiṇeyyabhāvassa jāti.
For birth is not a cause for being worthy of offerings.
Vì dòng dõi không phải là điều kiện để trở thành người đáng cúng dường.
Caraṇañca pucchāti apica kho sīlādiguṇabhedaṃ caraṇaṃ puccha.
" But ask about conduct": And furthermore, ask about conduct, which is distinguished by virtues such as sīla.
“Hãy hỏi về hạnh kiểm” Hơn nữa, hãy hỏi về hạnh kiểm, tức là các đức tính như giới luật.
Etaṃ hi dakkhiṇeyyabhāvassa kāraṇaṃ.
For this is the cause of being worthy of offerings.
Đây mới là điều kiện để trở thành người đáng cúng dường.
Idānissa tamatthaṃ vibhāvento kaṭṭhā have jāyati jātavedotiādimāha.
Now, explaining this matter, he said, " From wood, indeed, fire is born" and so on.
Để làm rõ ý nghĩa đó, Ngài nói những lời bắt đầu bằng “Lửa chắc chắn sinh ra từ gỗ” (kaṭṭhā have jāyati jātavedo).
Tatrāyaṃ adhippāyo – idha kaṭṭhā aggi jāyati, na ca so sālādikaṭṭhā jātova aggikiccaṃ karoti, sāpāna-doṇiādikaṭṭhā jāto na karoti, attano pana acciyādiguṇasampattiyā yato vā tato vā jāto karotiyeva.
Here is the meaning: In this world, fire is born from wood, but it does not perform the function of fire only when born from sālādika wood; if born from sāpāna or doṇi wood, it still performs it. Rather, by its own possession of qualities like flames, it performs its function regardless of where it is born.
Ý nghĩa ở đây là: Lửa sinh ra từ gỗ, nhưng nó không chỉ thực hiện công việc của lửa khi sinh ra từ gỗ sāla v.v., và không thực hiện khi sinh ra từ gỗ sapanā-doṇi v.v. Nó thực hiện công việc của lửa dù sinh ra từ đâu, nhờ vào sự đầy đủ của các phẩm chất như ngọn lửa của chính nó.
Evaṃ na brāhmaṇakulādīsu jātova dakkhiṇeyyo hoti, caṇḍālakulādīsu jāto na hoti, apica kho nīcakulinopi uccakulinopi khīṇāsava-muni dhitimā hirīnisedho ājānīyo hoti.
Similarly, one is not worthy of offerings only if born in a brahmin family and so on, and not if born in a caṇḍāla family and so on. Rather, even one of low birth or high birth, an Arahant (khīṇāsava) sage (muni), is resolute (dhitimā), restrained by moral shame (hirīnisedho), and discerning (ājānīyo).
Tương tự, không phải chỉ người sinh ra trong dòng Bà-la-môn v.v. mới là người đáng cúng dường, và người sinh ra trong dòng Cāṇḍāla v.v. thì không. Hơn nữa, ngay cả người thuộc dòng thấp kém hay dòng cao quý, một vị ẩn sĩ đã đoạn tận lậu hoặc, kiên trì, có lòng hổ thẹn ngăn chặn tội lỗi, là một bậc cao quý.
Imāya dhitihiripamokkhāya guṇasampattiyā jātimā uttamadakkhiṇeyyo hoti.
By this excellence of qualities, namely resoluteness, moral shame, and release, one becomes of excellent birth and most worthy of offerings.
Với sự đầy đủ các đức tính của sự kiên trì, lòng hổ thẹn và sự giải thoát này, người đó trở thành người đáng cúng dường tối thượng.
So hi dhitiyā guṇe dhāreti, hiriyā dose nisedhetīti.
For he sustains virtues by resoluteness, and restrains faults by moral shame.
Vì người đó giữ gìn các đức tính bằng sự kiên trì, và ngăn chặn các lỗi lầm bằng lòng hổ thẹn.
Apicettha munīti monadhammena samannāgato.
Furthermore, here, " muni" means endowed with the Dhamma of a sage (monadhammā).
Hơn nữa, ở đây, munī có nghĩa là người có đầy đủ các pháp ẩn sĩ.
Dhitimāti vīriyavā.
" Dhitimā" means energetic.
Dhitimā có nghĩa là người có tinh tấn.
Ājānīyoti kāraṇākāraṇajānanako.
" Ājānīyo" means knowing what is proper and improper.
Ājānīyo có nghĩa là người biết nguyên nhân và phi nguyên nhân.
Hirīnisedhoti hiriyā pāpāni nisedhetvā ṭhito.
" Hirīnisedho" means established in restraining evils by moral shame.
Hirīnisedho có nghĩa là người đã ngăn chặn các điều ác bằng lòng hổ thẹn.
Saccena dantoti paramatthasaccena danto.
" Tamed by truth" means tamed by ultimate truth.
Saccena danto có nghĩa là được điều phục bằng chân lý tối thượng.
Damasā upetoti indriyadamena upeto.
" Endowed with restraint" means endowed with sense-restraint.
Damasā upeto có nghĩa là có đầy đủ sự điều phục các căn.
Vedantagūti catunnaṃ maggavedānaṃ antaṃ, catūhi vā maggavedehi kilesānaṃ antaṃ gato.
" Vedantagū" means one who has reached the end of the four paths, or one who has reached the end of defilements through the four paths.
Vedantagū có nghĩa là đã đạt đến cùng tột của bốn đạo Veda, hoặc đã đạt đến sự đoạn tận các phiền não bằng bốn đạo Veda.
Vusitabrahmacariyoti maggabrahmacariyavāsaṃ vuttho.
Vusitabrahmacariyo means one who has completed dwelling in the holy life of the Path.
Vusitabrahmacariyo có nghĩa là đã sống trọn vẹn đời sống Phạm hạnh của đạo lộ (Ariya magga).
Yaññopanītoti upanītayañño paṭiyāditayañño ca.
Yaññopanīto means one whose sacrifice is presented and whose sacrifice is prepared.
Yaññopanīto có nghĩa là sự cúng dường đã được dâng lên và đã được chuẩn bị.
Tamupavhayethāti yena yañño paṭiyādito, so taṃ paramatthabrāhmaṇaṃ avhayeyya.
Tamupavhayethā means he by whom the sacrifice is prepared should invite that ultimate Brāhmaṇa.
Tamupavhayethā có nghĩa là người nào đã chuẩn bị lễ vật cúng dường, người ấy nên thỉnh vị Bà-la-môn tối thượng ấy.
‘‘Indamavhayāma, somamavhayāma, varuṇamavhayāma, īsānamavhayāma, yāmamavhayāmā’’ti idaṃ pana avhānaṃ niratthakaṃ.
But this inviting, saying, ‘‘We invite Indra, we invite Soma, we invite Varuṇa, we invite Īsāna, we invite Yama,’’ is useless.
Còn việc thỉnh cầu rằng: “Chúng tôi thỉnh Indra, chúng tôi thỉnh Soma, chúng tôi thỉnh Varuṇa, chúng tôi thỉnh Īsāna, chúng tôi thỉnh Yama” thì vô ích.
Kālenāti avhayanto ca ‘‘kālo, bhante, niṭṭhitaṃ bhatta’’nti antomajjhanhikakāleyeva taṃ upavhayeyya.
Kālena means that when inviting, one should invite him within the midday period, saying, ‘‘It is time, Venerable Sir, the meal is ready.’’
Kālena có nghĩa là khi thỉnh, người ấy nên thỉnh vị ấy vào khoảng giữa trưa, nói rằng: “Bạch Đại đức, đã đến lúc, bữa ăn đã xong.”
So juhati dakkhiṇeyyeti yo evaṃ kāle khīṇāsavaṃ āmantetvā tattha catupaccayadakkhiṇaṃ patiṭṭhapeti, so dakkhiṇeyye juhati nāma, na acetane aggimhi pakkhipanto.
So juhati dakkhiṇeyye means that one who thus invites an Arahant at the proper time and establishes the four-requisite offering for him is said to offer into the worthy of offerings, not by casting into an insentient fire.
So juhati dakkhiṇeyye có nghĩa là người nào thỉnh một vị A-la-hán vào đúng lúc như vậy và thiết lập sự cúng dường tứ vật dụng tại đó, người ấy được gọi là cúng dường cho bậc đáng thọ nhận (dakkhiṇeyya), chứ không phải là người ném vào lửa vô tri.
Iti brāhmaṇo bhagavato kathaṃ suṇanto pasīditvā idāni attano pasādaṃ āvikaronto addhā suyiṭṭhantiādimāha.
Thus, the Brāhmaṇa, hearing the Blessed One’s discourse, became confident, and now revealing his confidence, he uttered, addhā suyiṭṭhanti, and so on.
Như vậy, vị Bà-la-môn khi nghe lời dạy của Đức Thế Tôn đã hoan hỷ, và giờ đây bày tỏ sự hoan hỷ của mình, nói lên câu addhā suyiṭṭhaṃ (quả thật đã cúng dường tốt đẹp) và những câu tiếp theo.
Tassattho – addhā mama yidaṃ idāni suyiṭṭhañca suhutañca bhavissati, pubbe pana aggimhi jhāpitaṃ niratthakaṃ ahosīti.
Its meaning is: Indeed, this offering of mine will now be well-offered and well-sacrificed, but previously, burning in the fire was useless.
Ý nghĩa của câu ấy là: “Quả thật, sự cúng dường và sự tế lễ của tôi bây giờ sẽ tốt đẹp; trước đây, việc đốt trong lửa chỉ là vô ích.”
Añño janoti ‘‘ahaṃ brāhmaṇo, ahaṃ brāhmaṇo’’ti vadanto andhabālaputhujjano.
Añño jano refers to ignorant, foolish ordinary people who say, ‘‘I am a brāhmaṇa, I am a brāhmaṇa.’’
Añño jano có nghĩa là những phàm phu ngu muội, mù quáng, những người nói: “Tôi là Bà-la-môn, tôi là Bà-la-môn.”
Habyasesanti hutasesaṃ.
Habyasesaṃ means the remnant of the offering.
Habyasesaṃ có nghĩa là phần còn lại của lễ vật đã cúng.
Bhuñjatu bhavantiādi purimasutte vuttanayeneva veditabbaṃ.
Bhuñjatu bhavaṃ, and so on, should be understood in the same way as stated in the previous sutta.
Bhuñjatu bhava và những câu tiếp theo nên được hiểu theo cách đã nói trong bài kinh trước.
Na khvāhanti na kho ahaṃ.
Na khvāhaṃ means no, I.
Na khvāhaṃ có nghĩa là “Không phải tôi.”
Kasmā panevamāhāti?
Why did he say this?
Vì sao lại nói như vậy?
Tasmiṃ kira bhojane upahaṭamatteva ‘‘satthā bhuñjissatī’’ti saññāya catūsu mahādīpesu dvīsu parittadīpasahassesu devatā pupphaphalādīni ceva sappinavanītatelamadhuphāṇitādīni ca ādāya madhupaṭalaṃ pīḷetvā madhuṃ gaṇhantiyo viya dibbānubhāvena nibbattitojameva gahetvā pakkhipiṃsu.
It is said that as soon as that food was presented, the devas from the four great continents and the two thousand small continents, perceiving that "the Teacher will eat," took flowers, fruits, and ghee, fresh butter, oil, honey, and treacle, and dropped them in, as if squeezing a honeycomb, having brought forth an essence by divine power.
Nghe nói, khi bữa ăn ấy vừa được dâng lên, với ý nghĩ “Đức Bổn Sư sẽ dùng bữa,” các vị thiên nhân từ bốn đại châu và hai ngàn tiểu châu đã mang hoa quả và các loại bơ sữa, dầu, mật ong, đường mật, v.v., và đổ vào, như vắt tổ ong lấy mật, với thần thông của chư thiên, chỉ lấy phần tinh túy đã được tạo ra.
Tena taṃ sukhumattaṃ gataṃ, manussānañca oḷārikaṃ vatthūti tesaṃ tāva oḷārikavatthutāya sammā pariṇāmaṃ na gacchati.
Due to this, it became subtle, and for humans, it was coarse matter, so because of their coarse nature, it would not properly digest.
Do đó, món ấy trở nên vi tế, còn đối với con người, đó là vật thô thiển, nên đối với họ, do bản chất thô thiển của vật ấy, nó không thể tiêu hóa hoàn toàn.
Goyūse pana tilabījāni pakkhipitvā pakkattā oḷārikamissakaṃ jātaṃ, devānañca sukhumaṃ vatthūti tesaṃ sukhumavatthutāya sammā pariṇāmaṃ na gacchati.
But when sesame seeds were placed in a cow's udder and cooked, it became mixed with coarse elements, and for devas, it was subtle matter, so due to their subtle nature, it would not properly digest.
Tuy nhiên, khi hạt mè được cho vào sữa bò và nấu chín, nó trở thành hỗn hợp thô thiển, và đối với chư thiên, đó là vật vi tế, nên đối với họ, do bản chất vi tế của vật ấy, nó không thể tiêu hóa hoàn toàn.
Sukkhavipassakakhīṇāsavassāpi kucchiyaṃ na pariṇamati.
It would not digest in the stomach of even an Arahant with dry insight.
Ngay cả đối với một vị A-la-hán tu tập thiền quán khô, món ấy cũng không tiêu hóa được trong bụng.
Aṭṭhasamāpattilābhīkhīṇāsavassa pana samāpattibalena pariṇāmeyya.
However, it could be digested by an Arahant who had attained the eight attainments, by the power of his attainments.
Nhưng đối với một vị A-la-hán đạt tám bậc thiền chứng, vị ấy có thể tiêu hóa được nhờ năng lực thiền chứng.
Bhagavato pana pākatikeneva kammajatejena pariṇāmeyya.
But for the Blessed One, it would be digested simply by the power of karma.
Còn đối với Đức Thế Tôn, món ấy có thể tiêu hóa được bằng năng lực nghiệp báo tự nhiên của Ngài.
Appahariteti aharite.
Appaharite means without grass.
Appaharite có nghĩa là nơi không có cỏ xanh.
Sace hi haritesu tiṇesu pakkhipeyya, siniddhapāyāsena tiṇāni pūtīni bhaveyyuṃ.
For if he were to cast it on green grass, the rich milk-rice would make the grass rot.
Nếu ném vào cỏ xanh, cháo sữa béo sẽ làm cỏ bị thối rữa.
Buddhā ca bhūtagāmasikkhāpadaṃ na vītikkamanti, tasmā evamāha.
And Buddhas do not transgress the precept concerning living plants, so he said this.
Và chư Phật không vi phạm giới luật về sinh vật, vì vậy Ngài nói như vậy.
Yattha pana galappamāṇāni mahātiṇāni, tādise ṭhāne pakkhipituṃ vaṭṭati.
But it is permissible to cast it in a place where there are tall grasses, about neck-high.
Tuy nhiên, ở những nơi có cỏ lớn bằng cổ, thì được phép ném vào.
Appāṇaketi sappāṇakasmiṃ hi parittake udake pakkhitte pāṇakā maranti, tasmā evamāha.
Appāṇake means without living beings, for if it were cast into a small quantity of water with living beings, the living beings would die; therefore, he said this.
Appāṇake có nghĩa là không có sinh vật, vì nếu ném vào một ít nước có sinh vật, các sinh vật sẽ chết, vì vậy Ngài nói như vậy.
Yaṃ pana gambhīraṃ mahāudakaṃ hoti, pātisatepi pātisahassepi pakkhitte na āluḷati, tathārūpe udake vaṭṭati.
But it is permissible in deep, vast water, where even if hundreds or thousands are cast, it does not become disturbed.
Còn nếu là nước sâu, rộng lớn, thì dù ném một trăm hay một ngàn bát cũng không bị khuấy động, thì được phép ném vào loại nước ấy.
Opilāpesīti suvaṇṇapātiyā saddhiṃyeva nimujjāpesi.
Opilāpesī means he submerged it along with the golden bowl.
Opilāpesī có nghĩa là làm cho chìm xuống cùng với bát vàng.
Cicciṭāyati ciṭiciṭāyatīti evarūpaṃ saddaṃ karoti.
Cicciṭāyati ciṭiciṭāyatī means it makes such a sizzling sound.
Cicciṭāyati ciṭiciṭāyatī có nghĩa là phát ra âm thanh như vậy.
Kiṃ panesa pāyāsassa ānubhāvo, udāhu tathāgatassāti?
Is this the power of the milk-rice, or of the Tathāgata?
Đây là thần thông của cháo sữa, hay của Đức Như Lai?
Tathāgatassa.
It is the power of the Tathāgata.
Là của Đức Như Lai.
Ayaṃ hi brāhmaṇo taṃ pāyāsaṃ opilāpetvā ummaggaṃ āruyha satthu santikaṃ anāgantvāva gaccheyya, atha bhagavā – ‘‘ettakaṃ acchariyaṃ disvā mama santikaṃ āgamissati.
For if this Brāhmaṇa, having submerged that milk-rice, were to ascend to high ground and depart without coming to the Teacher, then the Blessed One thought: ‘‘Having seen such a wonder, he will come to me.
Vị Bà-la-môn này, sau khi làm chìm cháo sữa ấy, có thể đã đi lên bờ và bỏ đi mà không đến gặp Đức Bổn Sư. Nhưng Đức Thế Tôn đã làm như vậy bằng năng lực quyết định (adhiṭṭhāna), nghĩ rằng: “Sau khi thấy điều kỳ diệu này, ông ấy sẽ đến gặp ta.
Athassāhaṃ dhammadesanāya micchādiṭṭhigahaṇaṃ bhinditvā sāsane otāretvā amatapānaṃ pāyessāmī’’ti adhiṭṭhānabalena evamakāsi.
Then, by a discourse on Dhamma, I shall break his wrong view, lead him into the Dispensation, and make him drink the draught of Deathlessness (Amata).’’ With the power of this determination, he did so.
Khi đó, ta sẽ phá vỡ tà kiến của ông ấy bằng pháp thoại, đưa ông ấy vào giáo pháp, và cho ông ấy uống nước cam lồ.”
Dāru samādahānoti dāruṃ jhāpayamāno.
Dāru samādahāno means burning wood.
Dāru samādahāno có nghĩa là đốt củi.
Bahiddhā hi etanti etaṃ dārujjhāpanaṃ nāma ariyadhammato bahiddhā.
Bahiddhā hi etaṃ means this burning of wood is outside the noble Dhamma.
Bahiddhā hi eta có nghĩa là việc đốt củi này nằm ngoài Pháp của bậc Thánh.
Yadi etena suddhi bhaveyya, ye davaḍāhakādayo bahūni dārūni jhāpenti, te paṭhamataraṃ sujjheyyuṃ.
If purification were to occur through this, then those who burn many woods, such as forest fires, would be purified first.
Nếu nhờ đó mà có sự thanh tịnh, thì những người gây ra cháy rừng, v.v., đốt rất nhiều củi, họ sẽ thanh tịnh trước tiên.
Kusalāti khandhādīsu kusalā.
Kusalā means skilled in aggregates, and so on.
Kusalā có nghĩa là thiện xảo trong các uẩn, v.v.
Ajjhattamevujjalayāmi jotinti niyakajjhatte attano santānasmiṃyeva ñāṇajotiṃ jālemi.
Ajjhattamevujjalayāmi jotiṃ means I kindle the light of knowledge within my own being, within my own continuum.
Ajjhattamevujjalayāmi joti có nghĩa là tôi thắp sáng ngọn lửa trí tuệ ngay trong dòng tâm thức của chính mình.
Niccagginīti āvajjanapaṭibaddhena sabbaññutaññāṇena niccaṃ pajjalitaggi.
Niccagginī means a fire always burning with omniscient knowledge, connected with attention.
Niccagginī có nghĩa là ngọn lửa luôn bừng cháy với tuệ giác toàn tri, liên kết với sự chú tâm.
Niccasamāhitattoti niccaṃ sammā ṭhapitacitto.
Niccasamāhitatto means one whose mind is always well-composed.
Niccasamāhitatto có nghĩa là tâm luôn được định tĩnh đúng đắn.
Brahmacariyaṃ carāmīti bodhimaṇḍe caritaṃ brahmacariyaṃ gahetvā evaṃ vadati.
Brahmacariyaṃ carāmīti, taking the holy life practiced at the Bodhi-maṇḍa, he speaks thus.
Brahmacariyaṃ carāmī có nghĩa là Ngài nói như vậy, lấy Phạm hạnh đã thực hành tại cội Bồ-đề.
Māno hi te, brāhmaṇa, khāribhāroti yathā khāribhāro khandhena vayhamāno upari ṭhitopi akkantakkantaṭṭhāne pathaviyā saddhiṃ phuseti, evameva jātigottakulādīni mānavatthūni nissāya ussāpito mānopi tattha tattha issaṃ uppādento catūsu apāyesu saṃsīdāpeti.
Māno hi te, brāhmaṇa, khāribhāro means just as a load of salt, carried on the shoulder, even though placed on top, touches the ground at every step it takes, so too, conceit, elevated by reason of birth, lineage, family, etc., causes contention here and there, and sinks one into the four lower realms.
Māno hi te, brāhmaṇa, khāribhāro có nghĩa là như gánh muối được vác trên vai, dù ở trên cao nhưng vẫn chạm vào mặt đất ở mỗi bước chân, thì kiêu mạn được dựng lên dựa trên các đối tượng của kiêu mạn như chủng tộc, dòng họ, gia đình, v.v., cũng vậy, nó sinh ra sự ganh tị ở khắp mọi nơi và làm cho chúng sinh chìm đắm trong bốn cõi khổ.
Tenāha ‘‘māno hi te, brāhmaṇa, khāribhāro’’ti.
Therefore, he said, ‘‘Indeed, O Brāhmaṇa, conceit is your salt-load.’’
Vì vậy, Ngài nói: “Này Bà-la-môn, kiêu mạn của ông chính là gánh muối.”
Kodho dhūmoti tava ñāṇaggissa upakkilesaṭṭhena kodho dhumo.
Kodho dhūmo means anger is smoke, in the sense of an defilement to your fire of knowledge.
Kodho dhūmo có nghĩa là sân hận là khói, theo nghĩa là sự ô nhiễm cho ngọn lửa trí tuệ của ông.
Tena hi te upakkiliṭṭho ñāṇaggi na virocati.
By that, your fire of knowledge, being defiled, does not shine.
Vì vậy, ngọn lửa trí tuệ của ông bị ô nhiễm bởi nó và không thể tỏa sáng.
Bhasmani mosavajjanti nirojaṭṭhena musāvādo chārikā nāma.
Bhasmani mosavajjaṃ means false speech is ash, in the sense of being without essence.
Bhasmani mosavajjaṃ có nghĩa là nói dối là tro, theo nghĩa là vô ích.
Yathā hi chārikāya paṭicchanno aggi na joteti, evaṃ te musāvādena paṭicchannaṃ ñāṇanti dasseti.
Just as a fire hidden by ash does not shine, so too, it shows that your knowledge is hidden by false speech.
Vì như lửa bị tro che lấp thì không tỏa sáng, Ngài muốn nói rằng trí tuệ của ông cũng bị lời nói dối che lấp như vậy.
Jivhā sujāti yathā tuyhaṃ suvaṇṇarajatalohakaṭṭhamattikāsu aññataramayā yāgayajanatthāya sujā hoti, evaṃ mayhaṃ dhammayāgaṃ yajanatthāya pahūtajivhā sujāti vadati.
Jivhā sujā means just as you have a spoon made of gold, silver, copper, wood, or clay for making a sacrifice, so too, for me, a tongue with abundant words is the spoon for making the Dhamma-sacrifice, he says.
Jivhā sujā có nghĩa là như cái muỗng của ông dùng để tế lễ được làm bằng vàng, bạc, đồng, gỗ hoặc đất sét, thì cái muỗng của tôi để tế lễ Pháp thí là cái lưỡi dồi dào.
Hadayaṃ jotiṭṭhānanti yathā tuyhaṃ nadītīre jotiṭṭhānaṃ, evaṃ mayhaṃ dhammayāgassa yajanaṭṭhānatthena sattānaṃ hadayaṃ jotiṭṭhānaṃ.
Hadayaṃ jotiṭṭhānaṃ means just as you have a place for fire on the riverbank, so too, for me, the hearts of beings are the place for fire, in the sense of being the place for making the Dhamma-sacrifice.
Hadayaṃ jotiṭṭhānaṃ có nghĩa là như nơi thờ lửa của ông ở bờ sông, thì trái tim của chúng sinh là nơi thờ lửa của tôi, theo nghĩa là nơi để tế lễ Pháp thí của tôi.
Attāti cittaṃ.
Attā means mind.
Attā có nghĩa là tâm.
Dhammo rahadoti yathā tvaṃ aggiṃ paricaritvā dhūmachārikasedakiliṭṭhasarīro sundarikaṃ nadiṃ otaritvā nhāyasi, evaṃ mayhaṃ sundarikāsadisena bāhirena rahadena attho natthi, aṭṭhaṅgikamaggadhammo pana mayhaṃ rahado, tatrāhaṃ pāṇasatampi pāṇasahassampi caturāsītipāṇasahassānipi ekappahārena nhāpemi.
Dhammo rahado means just as you, having served the fire and with a body defiled by smoke, ash, and sweat, descend into the Sundarikā River and bathe, so too, for me, there is no purpose in an external pond like the Sundarikā; rather, the eightfold noble path of Dhamma is my pond, in which I can bathe hundreds, thousands, or even eighty-four thousand beings at once.
Dhammo rahado có nghĩa là như ông sau khi thờ lửa, thân thể dơ bẩn vì khói và tro, rồi xuống sông Sundarikā để tắm, thì tôi không cần một hồ tắm bên ngoài giống như sông Sundarikā. Pháp Bát Chánh Đạo là hồ tắm của tôi, ở đó tôi tắm cho hàng trăm, hàng ngàn, thậm chí tám mươi bốn ngàn chúng sinh cùng một lúc.
Sīlatitthoti tassa pana me dhammarahadassa catupārisuddhisīlaṃ titthanti dasseti.
Sīlatittho means he shows that the four-purified sīla is the bathing-place of that Dhamma-pond of mine.
Sīlatittho có nghĩa là giới Tứ Thanh Tịnh là bến bờ của hồ Pháp ấy của tôi.
Anāviloti yathā tuyhaṃ sundarikā nadī catūhi pañcahi ekato nhāyantehi heṭṭhupariyavālikā āluḷā hoti, na evaṃ mayhaṃ rahado, anekasatasahassesupi pāṇesu otaritvā nhāyantesu so anāvilo vippasannova hoti.
Anāvilo means just as your Sundarikā River, when four or five bathe together, becomes turbid with sand from top to bottom, my pond is not like that; even if hundreds of thousands of beings descend and bathe, it remains clear and undisturbed.
Anāvilo có nghĩa là như sông Sundarikā của ông bị khuấy động bởi cát dưới đáy khi có bốn, năm người cùng tắm, thì hồ tắm của tôi không như vậy. Dù hàng trăm ngàn chúng sinh xuống tắm, nó vẫn trong sạch và không bị khuấy động.
Sabbhi sataṃ pasatthoti paṇḍitehi paṇḍitānaṃ pasaṭṭho.
Sabbhi sataṃ pasattho means praised by the wise to the wise.
Sabbhi sataṃ pasattho có nghĩa là được người trí khen ngợi.
Uttamatthena vā so sabbhīti vuccati, paṇḍitehi pasatthattā sataṃ pasattho.
Or, it is called sabbhi in the sense of excellence, and sataṃ pasattho because it is praised by the wise.
Hoặc, nó được gọi là “sabbhi” theo nghĩa tối thượng, và “sataṃ pasattho” vì được người trí khen ngợi.
Taranti pāranti nibbānapāraṃ gacchanti.
Taranti pāraṃ means they go to the other shore of Nibbāna.
Taranti pāraṃ có nghĩa là đi đến bờ Niết Bàn.
Idāni ariyamaggarahadassa aṅgāni uddharitvā dassento saccaṃ dhammotiādimāha.
Now, enumerating the constituents of the noble path-pond, he said, saccaṃ dhammo, and so on.
Giờ đây, Đức Thế Tôn nêu ra các yếu tố của hồ nước đạo lộ Thánh, nói lên saccaṃ dhammo và những câu tiếp theo.
Tattha saccanti vacīsaccaṃ.
Therein, saccaṃ means truthful speech.
Trong đó, saccaṃ có nghĩa là lời nói chân thật (vacīsacca).
Dhammoti iminā diṭṭhisaṅkappavāyāmasatisamādhayo dasseti.
Dhammo by this, he indicates right view, right thought, right effort, right mindfulness, and right concentration.
Dhammo có nghĩa là chỉ cho chánh kiến, chánh tư duy, chánh tinh tấn, chánh niệm và chánh định.
Saṃyamoti iminā kammantājīvā gahitā.
By saṃyama (restraint), right action and right livelihood are understood.
Saṃyama (tiết chế) – với từ này, chánh nghiệp (kammanta) và chánh mạng (ājīva) được bao hàm.
Saccanti vā iminā maggasaccaṃ gahitaṃ.
Or, by sacca (truth), the truth of the path (magga-sacca) is understood.
Hoặc, Sacca (chân lý) – với từ này, đạo đế (maggasacca) được bao hàm.
Sā atthato sammādiṭṭhi.
In essence, that is right view (sammā-diṭṭhi).
Về bản chất, đó là Chánh kiến (sammādiṭṭhi).
Vuttañhetaṃ – ‘‘sammādiṭṭhi maggo ceva hetu cā’’ti (dha. sa. 1039).
Indeed, it has been said: "Right view is both the path and the cause."
Điều này đã được nói: “Chánh kiến là đạo lộ và cũng là nguyên nhân.”
Sammādiṭṭhiyā pana gahitāya taggatikattā sammāsaṅkappo gahitova hoti.
And when right view is taken, right intention (sammā-saṅkappa) is also taken, owing to its going along with it.
Khi Chánh kiến được bao hàm, thì Chánh tư duy (sammāsaṅkappa) cũng được bao hàm do tính chất đi kèm của nó.
Dhammoti iminā vāyāmasatisamādhayo.
By dhammo (Dhamma), right effort, right mindfulness, and right concentration are understood.
Dhamma (pháp) – với từ này, Chánh tinh tấn (vāyāma), Chánh niệm (sati) và Chánh định (samādhi) được bao hàm.
Saṃyamoti iminā vācākammantājīvā.
By saṃyama (restraint), right speech, right action, and right livelihood are understood.
Saṃyama (tiết chế) – với từ này, Chánh ngữ (vācā), Chánh nghiệp (kammanta) và Chánh mạng (ājīva) được bao hàm.
Evampi aṭṭhaṅgiko maggo dassito hoti.
In this way, too, the eight-fold path is shown.
Như vậy, Bát Chánh Đạo cũng được chỉ rõ.
Atha vā saccanti paramatthasaccaṃ, taṃ atthato nibbānaṃ.
Or, sacca (truth) means ultimate truth (paramattha-sacca), which is Nibbāna in essence.
Hoặc, Sacca (chân lý) – là chân lý tối hậu, về bản chất là Nibbāna.
Dhammotipadena diṭṭhi saṅkappo vāyāmo sati samādhīti pañcaṅgāni gahitāni.
By the word dhammo (Dhamma), five factors are taken: right view, right intention, right effort, right mindfulness, and right concentration.
Với từ Dhamma, năm chi phần được bao hàm: Chánh kiến (diṭṭhi), Chánh tư duy (saṅkappa), Chánh tinh tấn (vāyāma), Chánh niệm (sati), Chánh định (samādhi).
Saṃyamoti vācā kammanto ājīvoti tīṇi.
By saṃyama (restraint), three are taken: right speech, right action, and right livelihood.
Với từ Saṃyama, ba chi phần được bao hàm: Chánh ngữ (vācā), Chánh nghiệp (kammanta), Chánh mạng (ājīva).
Evampi aṭṭhaṅgiko maggo dassito hoti.
In this way, too, the eight-fold path is shown.
Như vậy, Bát Chánh Đạo cũng được chỉ rõ.
Brahmacariyanti etaṃ brahmacariyaṃ nāma.
This brahmacariya (holy life) is indeed the holy life (brahmacariya).
Brahmacariya (phạm hạnh) – đây được gọi là phạm hạnh.
Majjhe sitāti sassatucchede vajjetvā majjhe nissitā.
Majjhe sitā (situated in the middle) means based in the middle, avoiding eternalism and annihilationism.
Majjhe sitā (nương tựa ở giữa) – là nương tựa ở giữa, tránh xa các cực đoan thường kiến (sassata) và đoạn kiến (uccheda).
Brahmapattīti seṭṭhapatti.
Brahmapattī (attainment of Brahmā) means the supreme attainment.
Brahmapattī (thành tựu tối thượng) – là thành tựu cao quý nhất.
Sa tujjubhūtesu namo karohīti ettha ta-kāro padasandhikaro, sa tvaṃ ujubhūtesu khīṇāsavesu namo karohīti attho.
In "sa tujjubhūtesu namo karohi" (you pay homage to those who have become upright), the particle ta is a euphonic connective. The meaning is: "You pay homage to those who have become upright, the Arahants (khīṇāsava)."
Trong câu Sa tujjubhūtesu namo karohī (ngươi hãy đảnh lễ những bậc chân chính), âm ‘ta’ là âm nối từ; ý nghĩa là: “Ngươi hãy đảnh lễ những bậc chân chính, những bậc đã đoạn tận lậu hoặc (khīṇāsava).”
Tamahaṃ naraṃ dhammasārīti brūmīti yo evaṃ paṭipajjati, tamahaṃ puggalaṃ ‘‘dhammasārī eso dhammasāriyā paṭicchanno’’ti ca ‘‘kusaladhammehi akusaladhamme sāretvā ṭhito’’ti vāti vadāmīti.
Regarding "tamahaṃ naraṃ dhammasārīti brūmi" (I call that person a Dhamma-goer), the meaning is: "The person who practices thus, that person I call a Dhamma-goer, 'covered by the Dhamma-going,' or 'one who stands having removed unwholesome qualities by wholesome qualities.'"
Tamahaṃ naraṃ dhammasārīti brūmī (ta gọi người ấy là dhammasārī): Người nào thực hành như vậy, ta gọi người ấy là “dhammasārī, người được che chở bởi sự thực hành Dhamma” và “người đã diệt trừ các pháp bất thiện bằng các pháp thiện”.
Navamaṃ.
The Ninth Sutta.
Thứ chín.
196. Dasame aññatarasmiṃ vanasaṇḍeti paccūsasamaye lokaṃ olokento tassa brāhmaṇassa arahattassa upanissayaṃ disvā ‘‘gacchāmissa saṅgahaṃ karissāmī’’ti gantvā tasmiṃ vanasaṇḍe viharati.
At the tenth*, aññatarasmiṃ vanasaṇḍe (in a certain forest grove): In the early morning, looking upon the world, he saw the Brahman's potential for Arahantship. Thinking, "I will go and give him support," he went and resided in that forest grove.
196. Trong kinh thứ mười, aññatarasmiṃ vanasaṇḍe (trong một khu rừng) – vào buổi sáng sớm, khi Đức Phật quán xét thế gian, Ngài thấy nhân duyên chứng A-la-hán của vị Bà-la-môn đó, liền nghĩ: “Ta sẽ đi và giúp đỡ ông ấy,” rồi Ngài đến và trú ngụ trong khu rừng đó.
Naṭṭhā hontīti kasitvā vissaṭṭhā aṭavimukhā caramānā brāhmaṇe bhuñjituṃ gate palātā honti.
Naṭṭhā honti (were lost) means that the oxen, having been yoked for plowing and then released, wandered towards the forest, and when the Brahman went to eat, they ran away.
Naṭṭhā hontī (bị mất) – những con bò đã được cày cấy và thả ra, chúng đi lang thang hướng về phía rừng, khi vị Bà-la-môn đi ăn thì chúng đã bỏ trốn.
Pallaṅkanti samantato ūrubaddhāsanaṃ.
Pallaṅkaṃ (cross-legged posture) means a posture with the thighs crossed all around.
Pallaṅka (kiết già) – là tư thế ngồi khoanh hai đùi lại.
Ābhujitvāti bandhitvā.
Ābhujitvā (having embraced) means having bound.
Ābhujitvā (khoanh lại) – là buộc lại.
Ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyāti uparimaṃ sarīraṃ ujukaṃ ṭhapetvā, aṭṭhārasa piṭṭhikaṇṭake koṭiyā koṭiṃ paṭipādetvā.
Ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya (having set the body upright) means having kept the upper part of the body straight, by aligning the eighteen vertebrae tip to tip.
Ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyā (giữ thân ngay thẳng) – là giữ phần thân trên thẳng đứng, sắp xếp mười tám đốt xương sống thẳng hàng.
Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvāti kammaṭṭhānābhimukhaṃ satiṃ ṭhapayitvā, mukhasamīpe vā katvāti attho.
Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā (having established mindfulness in front of one) means having established mindfulness directed towards the meditation object, or, having brought it near the mouth.
Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā (thiết lập chánh niệm trước mặt) – là thiết lập chánh niệm hướng về đề mục thiền định, hoặc là đặt chánh niệm gần miệng.
Teneva vibhaṅge vuttaṃ – ‘‘ayaṃ sati upaṭṭhitā hoti sūpaṭṭhitā nāsikagge vā mukhanimitte vā, tena vuccati parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti (vibha. 537).
Therefore, it is said in the Vibhaṅga: "This mindfulness is established, well-established at the tip of the nose or at the mouth-sign. Thus, it is said, 'having established mindfulness in front of one.'"
Vì lẽ đó, trong Vibhaṅga đã nói: “Chánh niệm này được thiết lập, được thiết lập tốt ở chóp mũi hoặc ở dấu hiệu của hơi thở. Do đó, được gọi là thiết lập chánh niệm trước mặt.”
Atha vā ‘‘parīti pariggahaṭṭho.
Alternatively, parī is in the sense of encompassing.
Hoặc, “Parī” có nghĩa là bao trùm.
Mukhanti niyyānaṭṭho.
Mukha is in the sense of egress.
“Mukha” có nghĩa là lối thoát.
Satīti upaṭṭhānaṭṭho.
Satī is in the sense of establishment.
“Satī” có nghĩa là sự thiết lập.
Tena vuccati parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti evaṃ paṭisambhidāyaṃ (paṭi. ma. 1.164) vuttanayenapettha attho daṭṭhabbo.
Thus, it is said, "having established mindfulness in front of one." The meaning here should be understood according to the method stated in the Paṭisambhidā (Paṭi. Ma. 1.164).
Do đó, được gọi là thiết lập chánh niệm trước mặt.” Theo cách đã nói trong Paṭisambhidā (Paṭi. Ma. 1.164), ý nghĩa ở đây cũng nên được hiểu như vậy.
Tatrāyaṃ saṅkhepo – ‘‘pariggahitaniyyānaṃ satiṃ katvā’’ti.
In brief, it means "having made mindfulness as the egress that is encompassed."
Tóm tắt ở đây là: “Thiết lập chánh niệm về lối thoát đã được bao trùm.”
Evaṃ nisīdanto ca pana chabbaṇṇā ghanabuddharasmiyo vissajjetvā nisīdi.
And as he sat thus, he sat radiating dense, six-coloured Buddha-rays.
Khi ngồi như vậy, Đức Phật phóng ra những tia Phật quang sáu màu rực rỡ và ngồi xuống.
Upasaṅkamīti domanassābhibhūto āhiṇḍanto, ‘‘sukhena vatāyaṃ samaṇo nisinno’’ti cintetvā upasaṅkami.
Upasaṅkamī (approached) means that he, overwhelmed with sadness, wandered about, and thinking, "This ascetic is certainly sitting in comfort," he approached.
Upasaṅkamī (đến gần) – vị Bà-la-môn bị ưu phiền chế ngự, đi lang thang, nghĩ: “Vị sa-môn này ngồi thật an lạc,” rồi đến gần.
Ajjasaṭṭhiṃ na dissantīti ajja chadivasamattakā paṭṭhāya na dissanti.
Ajjasaṭṭhiṃ na dissantī (are not seen today for six days) means they have not been seen for approximately six days now.
Ajjasaṭṭhiṃ na dissantī (hôm nay không thấy) – kể từ sáu ngày trước đến nay không thấy.
Pāpakāti lāmakā tilakhāṇukā.
Pāpakā (evil) means bad, like sesame stalks.
Pāpakā (xấu xa) – là những cây mè còi cọc, nhỏ bé.
Tena kira tilakhette vapite tadaheva devo vassitvā tile paṃsumhi osīdāpesi, pupphaṃ vā phalaṃ vā gahetuṃ nāsakkhiṃsu.
It is said that after he had sown the sesame field, the god rained on that very day, burying the sesame in the earth, and they could not gather any flowers or fruits.
Nghe nói, khi ông ta gieo mè trên cánh đồng, ngay ngày hôm đó trời mưa làm hạt mè chìm vào đất, không thể ra hoa kết trái được.
Yepi vaḍḍhiṃsu, tesaṃ upari pāṇakā patitvā paṇṇāni khādiṃsu, ekapaṇṇadupaṇṇā khāṇukā avasissiṃsu.
Even those that grew, insects fell upon them and devoured their leaves, leaving only stalks with one or two leaves.
Ngay cả những cây mọc lên, sâu bọ cũng bu vào ăn lá, chỉ còn lại những thân cây trơ trụi một hoặc hai lá.
Brāhmaṇo khettaṃ oloketuṃ gato te disvā – ‘‘vaḍḍhiyā me tilā gahitā, tepi naṭṭhā’’ti domanassajāto ahosi, taṃ gahetvā imaṃ gāthamāha.
The Brahman, having gone to inspect the field, saw them and became distressed, thinking, "My sesame was seized for profit, and even that is lost." Taking that, he spoke this verse.
Vị Bà-la-môn đi xem ruộng, thấy vậy liền ưu phiền: “Những cây mè đáng lẽ phải phát triển của ta đã bị mất,” và ông ta đã nói bài kệ này.
Uppāṭakehi sañchannoti uppāṭakapāṇakehi sañchanno.
Uppāṭakehi sañchanno (covered with ticks) means covered with ticks and other insects.
Uppāṭakehi sañchanno (bị bao phủ bởi những con rệp) – bị bao phủ bởi những con rệp.
Tassa kira brāhmaṇassa sayanatthāya santhataṃ tiṇapaṇṇasanthāraṃ koci antarantarā paṭijagganto natthi.
It seems that no one took care of the grass-and-leaf bed that the Brahman used for sleeping, refreshing it from time to time.
Nghe nói, không có ai thường xuyên chăm sóc giường trải lá cỏ để ngủ của vị Bà-la-môn đó.
So divasaṃ araññe kammaṃ katvā sāyaṃ āgantvā tasmiṃ nipajjati.
So, after working in the forest all day, he would come back in the evening and lie down on it.
Ông ta làm việc trong rừng suốt ngày, tối về thì nằm trên đó.
Athassa uppāṭakapāṇakā sarīraṃ ekacchannaṃ karontā khādanti, taṃ gahetvā evamāha.
Then, the ticks would cover his body and feed on him. Taking that, he spoke thus.
Rồi những con rệp bao phủ khắp người ông ta và cắn xé, và ông ta đã nói như vậy.
Vidhavāti matapatikā.
Vidhavā (widows) means those whose husbands have died.
Vidhavā (góa phụ) – là người chồng đã chết.
Yāva kira tassa brāhmaṇassa gehe vibhavamattā ahosi, tāva tā vidhavāpi hutvā patikulesu vasituṃ labhiṃsu.
It seems that as long as that Brahman's household had some wealth, those widows could stay in their husbands' families, even if they were widows.
Nghe nói, chừng nào vị Bà-la-môn đó còn giàu có, những người góa phụ đó, dù đã mất chồng, vẫn có thể sống trong nhà chồng.
Yadā pana so niddhano jāto, tadā tā ‘‘pitugharaṃ gacchathā’’ti sassusasurādīhi nikkaḍḍhitā tato tasseva gharaṃ āgantvā vasantiyo brāhmaṇassa bhojanakāle ‘‘gacchatha ayyakena saddhiṃ bhuñjathā’’ti putte pesenti, tehi pātiyaṃ hatthesu otāritesu brāhmaṇo hatthassa okāsaṃ na labhati.
But when he became poor, their parents-in-law and others expelled them, saying, "Go to your father's house." They came to his house and lived there. At mealtime, they would send their children to the Brahman, saying, "Go and eat with grandpa." When the children placed their bowls in his hands, the Brahman could not find space for his own hand.
Nhưng khi ông ta trở nên nghèo khó, họ bị cha mẹ chồng đuổi về và đến sống trong nhà ông ta. Khi vị Bà-la-môn đến giờ ăn, họ sai con cái đến: “Hãy đi ăn cùng ông ngoại.” Khi những đứa trẻ đặt tay vào bát, vị Bà-la-môn không còn chỗ để đặt tay.
Taṃ gahetvā imaṃ gāthamāha.
Taking that, he spoke this verse.
Vì thế, ông ta đã nói bài kệ này.
Piṅgalāti kaḷārapiṅgalā.
Piṅgalā (tawny) means dark reddish-brown.
Piṅgalā (màu nâu vàng) – là màu vàng nâu lốm đốm.
Tilakāhatāti kāḷasetādivaṇṇehi tilakehi āhatagattā.
Tilakāhatā (marked with sesame seeds) means having bodies marked with black, white, and other colored spots like sesame seeds.
Tilakāhatā (thân bị đốm) – thân bị đốm bởi các vết đen, trắng, v.v.
Sottaṃ pādena bodhetīti niddaṃ okkantaṃ pādena paharitvā pabodheti.
Sottaṃ pādena bodhetī (wakes him from sleep with her foot) means she kicks him with her foot and wakes him up from his slumber.
Sottaṃ pādena bodhetī (đánh thức giấc ngủ bằng chân) – đánh thức người đang ngủ bằng cách đá vào chân.
Ayaṃ kira brāhmaṇo mūsikasaddena ubbāḷho uppāṭakehi ca khajjamāno sabbarattiṃ niddaṃ alabhitvā paccūsakāle niddāyati.
It seems that this Brahman, tormented by the sound of mice and bitten by ticks, could not sleep all night and would fall asleep in the early morning.
Nghe nói, vị Bà-la-môn này, bị quấy rầy bởi tiếng chuột và bị rệp cắn, không ngủ được suốt đêm, đến sáng sớm mới ngủ thiếp đi.
Atha naṃ akkhīsu nimmilitamattesveva – ‘‘kiṃ karosi, brāhmaṇa, pacchā ca pubbe ca gahitassa iṇassa?
Then, as soon as his eyes closed, she would kick him with her foot and wake him up, saying, "What are you doing, Brahman, about the debt taken before and after?
Rồi, ngay khi mắt ông ta vừa nhắm lại, một người phụ nữ đá vào chân ông ta và đánh thức ông ta, nói: “Ông làm gì vậy, Bà-la-môn? Món nợ đã vay trước và sau đang chồng chất.
Vaḍḍhi matthakaṃ pattā, satta dhītaro posetabbā.
Interest has reached its peak, and seven daughters must be supported.
Lãi suất đã lên đến đỉnh điểm, bảy cô con gái phải nuôi dưỡng.
Idāni iṇāyikā āgantvā gehaṃ parivāressanti, gaccha kammaṃ karohī’’ti pādena paharitvā pabodheti.
Now the creditors will come and surround the house. Go and work!"
Bây giờ, các chủ nợ sẽ đến bao vây nhà ông, hãy đi làm việc đi!”
Taṃ gahetvā imaṃ gāthamāha.
Taking that, he spoke this verse.
Vì thế, ông ta đã nói bài kệ này.
Iṇāyikāti yesaṃ anena hatthato iṇaṃ gahitaṃ.
Iṇāyikā (creditors) refers to those from whom he had borrowed money.
Iṇāyikā (chủ nợ) – là những người mà ông ta đã vay nợ.
So kira kassaci hatthato ekaṃ kahāpaṇaṃ kassaci dve kassaci dasa…pe… kassaci satanti evaṃ bahūnaṃ hatthato iṇaṃ aggahesi.
It seems he had borrowed money from many people: one kahāpaṇa from one, two from another, ten from another... and a hundred from another, and so on.
Nghe nói, ông ta đã vay nợ từ nhiều người: một đồng kahāpaṇa từ người này, hai từ người kia, mười từ người nọ, v.v., cho đến một trăm từ người khác.
Te divā brāhmaṇaṃ apassantā ‘‘gehato taṃ nikkhantameva gaṇhissāmā’’ti balavapaccūse gantvā codenti.
Not seeing the Brahman during the day, they would go very early in the morning and press him, thinking, "We will catch him as soon as he leaves the house."
Ban ngày họ không thấy vị Bà-la-môn, nên họ đến vào sáng sớm và thúc giục, nghĩ: “Chúng ta sẽ bắt ông ta ngay khi ông ta ra khỏi nhà.”
Taṃ gahetvā imaṃ gāthamāha.
Taking that, he spoke this verse.
Vì thế, ông ta đã nói bài kệ này.
Bhagavā tena brāhmaṇena imāhi sattahi gāthāhi dukkhe kathite ‘‘yaṃ yaṃ, brāhmaṇa, tayā dukkhaṃ kathitaṃ, sabbametaṃ mayhaṃ natthī’’ti dassento paṭigāthāhi brāhmaṇassa dhammadesanaṃ vaḍḍhesi.
When the Brahman expressed his suffering with these seven verses, the Blessed One, showing him that "all the suffering you have spoken of does not exist for me," further expounded the Dhamma to the Brahman with counter-verses.
Đức Thế Tôn, khi vị Bà-la-môn đó đã kể khổ bằng bảy bài kệ này, Ngài đã tiếp tục thuyết pháp cho vị Bà-la-môn bằng các bài kệ đáp lại, chỉ ra rằng: “Này Bà-la-môn, tất cả những khổ đau mà ông đã kể, ta không có điều nào.”
Brāhmaṇo tā gāthā sutvā bhagavati pasanno saraṇesu patiṭṭhāya pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇi.
The Brahman, having heard those verses, became confident in the Blessed One, established himself in the refuges, and after going forth, attained Arahantship.
Vị Bà-la-môn nghe những bài kệ đó, sanh lòng tịnh tín nơi Đức Thế Tôn, nương tựa Tam Bảo, xuất gia và chứng quả A-la-hán.
Taṃ dassetuṃ evaṃ vutte bhāradvājagottotiādi vuttaṃ.
To show this, it is said: evaṃ vutte bhāradvājagotto (when this was said, the Bhāradvāja clansman), etc.
Để chỉ rõ điều đó, câu evaṃ vutte bhāradvājagotto (khi được nói như vậy, vị Bà-la-môn thuộc dòng Bhāradvāja) và các câu tiếp theo đã được nói.
Tattha alatthāti labhi.
Therein, alatthā (obtained) means he received.
Ở đây, alatthā (đã đạt được) – là đã nhận được.
Tañca pana brāhmaṇaṃ bhagavā pabbājetvā ādāya jetavanaṃ gantvā punadivase tena therena pacchāsamaṇena kosalarañño gehadvāraṃ agamāsi.
The Blessed One, having given that brahmin ordination, took him to Jetavana, and on the following day, with that elder as his attendant monk, went to the palace gate of King Kosala.
Đức Thế Tôn đã cho vị Bà-la-môn ấy xuất gia, rồi đưa đến Jetavana, ngày hôm sau, cùng với vị Trưởng lão ấy làm thị giả phía sau, đã đến cửa nhà vua Kosala.
Rājā ‘‘satthā āgato’’ti sutvā pāsādā oruyha vanditvā hatthato pattaṃ gahetvā tathāgataṃ uparipāsādaṃ āropetvā varāsane nisīdāpetvā gandhodakena pāde dhovitvā satapākatelena makkhetvā yāguṃ āharāpetvā rajatadaṇḍaṃ suvaṇṇakaṭacchuṃ gahetvā satthu upanāmesi.
The king, hearing “The Master has come,” descended from the palace, paid homage, took the bowl from his hand, invited the Tathāgata to the upper palace, seated him on a splendid seat, washed his feet with perfumed water, anointed them with oil boiled a hundred times, had gruel brought, and, taking a silver-handled, golden spoon, offered it to the Master.
Vua nghe “Bậc Đạo Sư đã đến”, từ cung điện đi xuống, đảnh lễ, nhận bát từ tay (Đức Thế Tôn), thỉnh Như Lai lên lầu trên cung điện, cho ngồi trên chỗ ngồi cao quý, rửa chân bằng nước thơm, xức dầu bách luyện, sai mang cháo đến, cầm muỗng vàng cán bạc, dâng lên Bậc Đạo Sư.
Satthā pattaṃ pidahi.
The Master covered his bowl.
Bậc Đạo Sư đã đậy bát lại.
Rājā tathāgatassa pādesu patitvā, ‘‘sace me, bhante, doso atthi, khamathā’’ti āha.
The king prostrated at the Tathāgata’s feet and said, “If I have offended, venerable sir, please forgive me.”
Vua quỳ xuống dưới chân Như Lai, thưa: “Bạch Thế Tôn, nếu con có lỗi, xin Ngài tha thứ.”
Natthi, mahārājāti.
“There is no offense, great king,” he said.
“Không có lỗi đâu, Đại vương.”
Atha kasmā yāguṃ na gaṇhathāti?
“Then why, venerable sir, do you not accept the gruel?”
“Vậy tại sao Ngài không nhận cháo?”
Palibodho atthi, mahārājāti.
“There is a hindrance, great king,” he said.
“Có chướng ngại (palibodha), Đại vương.”
Kiṃ pana, bhante, yāguṃ agaṇhanteheva labhitabbo esa palibodho, paṭibalo ahaṃ palibodhaṃ dātuṃ, gaṇhatha, bhanteti.
“But venerable sir, is this hindrance to be obtained by not accepting gruel? I am capable of removing hindrances. Please accept it, venerable sir.”
“Bạch Thế Tôn, chướng ngại ấy có phải chỉ có thể có được khi không nhận cháo chăng? Con có thể ban chướng ngại đó. Bạch Thế Tôn, xin Ngài nhận (cháo).”
Satthā aggahesi.
The Master accepted it.
Bậc Đạo Sư đã nhận.
Mahallakattheropi dīgharattaṃ chāto yāvadatthaṃ yāguṃ pivi.
The elderly elder, too, having been hungry for a long time, drank the gruel to his fill.
Vị Trưởng lão già ấy cũng đã đói lâu ngày, đã uống cháo no đủ.
Rājā khādanīyabhojanīyaṃ datvā bhattakiccāvasāne bhagavantaṃ vanditvā āha – ‘‘bhagavā tumhe paveṇiyā āgate okkākavaṃse uppajjitvā cakkavattisiriṃ pahāya pabbajitvā loke aggataṃ patto, ko nāma, bhante, tumhākaṃ palibodho’’ti?
The king, after offering solid and soft food and at the end of the meal, paid homage to the Blessed One and said, “Bhagavā, you, born in the Okkāka lineage, which has come down through tradition, gave up the glory of a cakkavatti king and, having gone forth, attained supremacy in the world. What, then, venerable sir, is your hindrance?”
Vua dâng thức ăn, món ăn, sau khi việc thọ thực xong, đảnh lễ Đức Thế Tôn và thưa: “Bạch Thế Tôn, Ngài đã sinh ra trong dòng dõi Okkāka, đến từ truyền thống (vua chúa), từ bỏ vinh quang của bậc Chuyển Luân Vương để xuất gia, và đã đạt đến vị trí tối thượng trong thế gian. Bạch Thế Tôn, chướng ngại của Ngài là gì?”
Mahārāja, etassa mahallakattherassa palibodho amhākaṃ palibodhasadisovāti.
“Great king, the hindrance of this elderly elder is like our hindrance,” he said.
“Đại vương, chướng ngại của vị Trưởng lão già ấy cũng giống như chướng ngại của chúng ta vậy.”
Rājā theraṃ vanditvā – ‘‘ko, bhante, tumhākaṃ palibodho’’ti pucchi?
The king paid homage to the elder and asked, “What, venerable sir, is your hindrance?”
Vua đảnh lễ vị Trưởng lão và hỏi: “Bạch Tôn giả, chướng ngại của Ngài là gì?”
Iṇapalibodho, mahārājāti.
“The hindrance of debt, great king,” he said.
“Là chướng ngại về nợ nần, Đại vương.”
Kittako, bhanteti?
“How much, venerable sir?”
“Bạch Tôn giả, bao nhiêu?”
Gaṇehi, mahārājāti.
“Count it, great king,” he said.
“Đại vương, hãy đếm đi.”
Rañño ‘‘ekaṃ dve sataṃ sahassa’’nti gaṇentassa aṅguliyo nappahonti.
As the king counted “one, two, a hundred, a thousand,” his fingers were not enough.
Khi vua đếm “một, hai, một trăm, một ngàn”, các ngón tay của vua không đủ.
Athekaṃ purisaṃ pakkositvā, ‘‘gaccha, bhaṇe, nagare bheriṃ carāpehi ‘sabbe bahudhītikabrāhmaṇassa iṇāyikā rājaṅgaṇe sannipatantū’’ti.
Then he called a man and said, “Go, man, have a drum beaten in the city, ‘Let all the creditors of the brahmin with many daughters assemble in the royal courtyard!’”
Rồi vua gọi một người và nói: “Này khanh, hãy đi và cho đánh trống trong thành phố rằng ‘tất cả các chủ nợ của Bà-la-môn Bahudhītika hãy tập trung tại sân hoàng cung’.”
Manussā bheriṃ sutvā sannipatiṃsu.
People, hearing the drum, assembled.
Mọi người nghe tiếng trống thì tập trung lại.
Rājā tesaṃ hatthato paṇṇāni āharāpetvā sabbesaṃ anūnaṃ dhanamadāsi.
The king had the records brought from their hands and gave all of them the full amount of money.
Vua sai lấy các giấy nợ từ tay họ và trả đủ tiền cho tất cả.
Tattha suvaṇṇameva satasahassagghanakaṃ ahosi.
The gold alone was worth a hundred thousand there.
Trong số đó, chỉ riêng vàng đã trị giá một trăm ngàn.
Puna rājā pucchi – ‘‘aññopi atthi, bhante, palibodho’’ti.
Again, the king asked, “Is there any other hindrance, venerable sir?”
Rồi vua lại hỏi: “Bạch Tôn giả, còn chướng ngại nào khác không?”
Iṇaṃ nāma, mahārāja, datvā muccituṃ sakkā, etā pana satta dārikā mahāpalibodhā mayhanti.
“Debt, great king, can be paid and discharged, but these seven daughters are a great hindrance to me,” he said.
“Đại vương, nợ nần thì có thể trả rồi thoát khỏi, nhưng bảy cô con gái này là những chướng ngại lớn đối với tôi.”
Rājā yānāni pesetvā tassa dhītaro āharāpetvā attano dhītaro katvā taṃ taṃ kulagharaṃ pesetvā, ‘‘aññopi, bhante, atthi palibodho’’ti pucchi?
The king sent carriages, had his daughters brought, made them his own daughters, sent them to suitable noble families, and then asked, “Is there any other hindrance, venerable sir?”
Vua sai xe đến, đón các cô con gái của vị ấy, nhận làm con gái của mình, rồi gả vào các gia đình quý tộc. Sau đó, vua hỏi: “Bạch Tôn giả, còn chướng ngại nào khác không?”
Brāhmaṇī, mahārājāti.
“The brahmin woman, great king,” he said.
“Là bà Bà-la-môn, Đại vương.”
Rājā yānaṃ pesetvā, tassa brāhmaṇiṃ āharāpetvā, ayyikaṭṭhāne ṭhapetvā puna pucchi – ‘‘aññopi, bhante, atthi palibodho’’ti?
The king sent a carriage, had his brahmin woman brought, appointed her to the position of grandmother, and then asked again, “Is there any other hindrance, venerable sir?”
Vua sai xe đến, đón bà Bà-la-môn của vị ấy, đặt vào vị trí của bà nội, rồi lại hỏi: “Bạch Tôn giả, còn chướng ngại nào khác không?”
Natthi, mahārājāti vutte rājāpi cīvaradussāni dāpetvā, ‘‘bhante, mama santakaṃ tumhākaṃ bhikkhubhāvaṃ jānāthā’’ti āha.
When told, “There is none, great king,” the king had robes offered and said, “Venerable sir, know that your monastic state belongs to me.”
Khi được thưa “Không còn nữa, Đại vương”, vua cũng đã dâng y phục và nói: “Bạch Tôn giả, xin Ngài hãy biết rằng tình trạng Tỳ-khưu của Ngài là do con.”
Āma, mahārājāti.
“Yes, great king,” he said.
“Vâng, Đại vương.”
Atha naṃ rājā āha – ‘‘bhante, cīvarapiṇḍapātādayopi sabbe paccayā amhākaṃ santakā bhavissanti.
Then the king said to him, “Venerable sir, all requisites, such as robes and alms food, will belong to us.
Rồi vua nói với vị ấy: “Bạch Tôn giả, tất cả các vật dụng như y phục, thức ăn khất thực, v.v., sẽ là của chúng con.
Tumhe tathāgatassa manaṃ gahetvā samaṇadhammaṃ karothā’’ti.
You should act according to the Tathāgata’s wishes and practice the life of a recluse.”
Xin Ngài hãy làm theo ý Đức Như Lai và thực hành pháp Sa-môn.”
Thero tatheva appamatto samaṇadhammaṃ karonto nacirasseva āsavakkhayaṃ pattoti.
The elder, being heedful just so, practicing the ascetic’s duty, not long after attained the destruction of the defilements.
Vị Trưởng lão ấy, không phóng dật, đã thực hành pháp Sa-môn như vậy và không lâu sau đã đạt đến sự diệt trừ các lậu hoặc (āsavakkhaya).
Dasamaṃ.
The Tenth.
Thứ Mười.
197. Dutiyavaggassa paṭhame magadhesūti evaṃnāmake janapade.
197. In the first discourse of the second chapter, in Magadha means in the country so named.
197. Trong chương thứ hai, ở đoạn đầu, magadhesu nghĩa là ở xứ tên như vậy.
Dakkhiṇāgirisminti rājagahaṃ parivāretvā ṭhitassa girino dakkhiṇabhāge janapado atthi, tasmiṃ janapade, tattha vihārassāpi tadeva nāmaṃ.
In Dakṣiṇāgiri means in the country on the southern side of the mountain range surrounding Rājagaha; the monastery there also has the same name.
Dakkhiṇāgirisminti nghĩa là có một xứ ở phía nam của ngọn núi bao quanh Rājagaha, và tu viện ở đó cũng có tên như vậy.
Ekanāḷāyaṃ brāhmaṇagāmeti ekanāḷāti tassa gāmassa nāmaṃ.
In the brahmin village of Ekanāḷā means Ekanāḷā is the name of that village.
Ekanāḷāyaṃ brāhmaṇagāmeti nghĩa là Ekanāḷā là tên của ngôi làng ấy.
Brāhmaṇā panettha sambahulā paṭivasanti, brāhmaṇabhogo eva vā so.
Many brahmins resided there, or it was a brahmin-owned estate.
Ở đây có nhiều Bà-la-môn sinh sống, hoặc đó là đất sở hữu của Bà-la-môn.
Tasmā ‘‘brāhmaṇagāmo’’ti vuccati.
Therefore, it is called a “brahmin village.”
Vì vậy, nó được gọi là “làng Bà-la-môn”.
Tena kho pana samayenāti yaṃ samayaṃ bhagavā magadharaṭṭhe ekanāḷaṃ brāhmaṇagāmaṃ upanissāya dakkhiṇagirimahāvihāre brāhmaṇassa indriyaparipākaṃ āgamayamāno viharati, tena samayena.
At that time means at the time when the Blessed One was dwelling in the Great Dakṣiṇāgiri monastery near the brahmin village of Ekanāḷā in Magadha, awaiting the maturation of the brahmin’s faculties, at that time.
Tena kho pana samayenā nghĩa là vào thời điểm Đức Thế Tôn trú ngụ tại Đại Tự viện Dakkhiṇāgiri, gần làng Bà-la-môn Ekanāḷā ở xứ Magadha, chờ đợi sự trưởng thành của các căn (indriya) của vị Bà-la-môn ấy, vào thời điểm đó.
Kasibhāradvājassāti so brāhmaṇo kasiṃ nissāya jīvati, bhāradvājoti cassa gottaṃ.
Kasibhāradvāja means that brahmin lived by farming, and Bhāradvāja was his clan name.
Kasibhāradvājassā nghĩa là vị Bà-la-môn ấy sống bằng nghề nông, và Bhāradvāja là dòng họ của ông.
Pañcamattānīti pañca pamāṇāni, anūnāni anadhikāni pañcanaṅgalasatānīti vuttaṃ hoti.
Approximately five hundred means exactly five hundred, neither less nor more than five hundred ploughs, it is said.
Pañcamattānī nghĩa là năm đơn vị, tức là không ít hơn cũng không nhiều hơn năm trăm cái cày.
Payuttānīti yojitāni, balībaddānaṃ khandhesu ṭhapetvā yuge yottehi yojitānīti attho.
Set to work means yoked, meaning yoked to the yokes on the shoulders of the oxen with ropes.
Payuttānī nghĩa là đã được buộc vào, tức là đã được buộc vào ách bằng dây trên vai của những con bò đực.
Vappakāleti vappanakāle bījanikkhepasamaye.
At sowing time means at the time of sowing, at the time of scattering seeds.
Vappakāle nghĩa là vào mùa gieo hạt, thời điểm gieo giống.
Tattha dve vappāni kalalavappañca paṃsuvappañca.
There are two sowings: the mud-sowing and the dry-sowing. The dry-sowing is intended here, and indeed, it is the auspicious sowing on the first day.
Có hai loại gieo hạt: gieo hạt trên đất bùn (kalalavappa) và gieo hạt trên đất khô (paṃsuvappa).
Paṃsuvappaṃ idha adhippetaṃ, tañca kho paṭhamadivase maṅgalavappaṃ.
The dry-sowing is intended here, and indeed, it is the auspicious sowing on the first day.
Ở đây, ý muốn nói đến gieo hạt trên đất khô, và đó là lễ gieo hạt đầu tiên vào ngày đầu tiên.
Tatthāyaṃ upakaraṇasampadā – tīṇi balibaddasahassāni upaṭṭhāpitāni honti, sabbesaṃ suvaṇṇamayāni siṅgāni paṭimukkāni, rajatamayā khurā, sabbe setamālāhi ceva gandhapañcaṅgulīhi ca alaṅkatā paripuṇṇapañcaṅgā sabbalakkhaṇasampannā, ekacce kāḷā añjanavaṇṇā, ekacce setā phalikavaṇṇā, ekacce rattā pavāḷavaṇṇā, ekacce kammāsā masāragallavaṇṇā.
Here is the equipment provision: three thousand oxen are made ready, all with golden horns attached, silver hooves, all adorned with white garlands and perfumed five-finger marks, perfectly endowed with five characteristics, possessing all auspicious marks; some are black like collyrium, some are white like crystal, some are red like coral, some are variegated like masāragalla jewels.
Ở đó, sự chuẩn bị các dụng cụ như sau: ba ngàn con bò đực được chuẩn bị, tất cả đều có sừng bằng vàng, móng bằng bạc, tất cả được trang hoàng bằng vòng hoa trắng và năm ngón tay thơm, đầy đủ năm chi, hoàn hảo về mọi dấu hiệu; một số màu đen như thuốc kẻ mắt, một số màu trắng như pha lê, một số màu đỏ như san hô, một số màu lốm đốm như đá mã não.
Evaṃ pañcasatā kassakā sabbe ahatasetavatthā gandhamālālaṅkatā dakkhiṇaaṃsakūṭesu patiṭṭhitapupphacumbaṭakā haritālamanosilālañjanujjalagattā dasa dasa naṅgalā ekekagumbā hutvā gacchanti.
Thus, five hundred farmers, all dressed in new white garments, adorned with perfumes and garlands, with floral topknots placed on their right shoulders, their bodies gleaming with haritala (yellow orpiment), manosila (red orpiment), and collyrium, go in groups of ten, with ten ploughs each.
Như vậy, năm trăm nông dân, tất cả đều mặc y phục trắng mới, trang sức bằng hương hoa, với chùm hoa đặt trên vai phải, thân thể lấp lánh màu xanh lá cây, son đỏ và thuốc kẻ mắt, mỗi mười người một nhóm cày đi.
Naṅgalānaṃ sīsañca yugañca patodā ca suvaṇṇakhacitā.
The tips of the ploughs, the yokes, and the goads are inlaid with gold.
Đầu cày, ách và roi đều được khảm vàng.
Paṭhamanaṅgale aṭṭha balībaddā yuttā, sesesu cattāro cattāro, avasesā kilantaparivattanatthaṃ ānītā.
Eight oxen are yoked to the first plough, and four to each of the others; the rest are brought for replacing tired ones.
Trên cái cày đầu tiên có tám con bò đực được buộc vào, trên các cái cày còn lại mỗi cái bốn con, số còn lại được mang đến để thay thế những con mệt mỏi.
Ekekagumbe ekekabījasakaṭaṃ ekeko kasati, ekeko vappati.
In each group, one person pulls a seed-cart, and another sows the seeds.
Trong mỗi nhóm, một người cày một xe hạt giống, một người gieo hạt.
Brāhmaṇo pana pageva massukammaṃ kārāpetvā nhāyitvā sugandhagandhehi vilitto pañcasatagghanakaṃ vatthaṃ nivāsetvā sahassagghanakaṃ ekaṃsaṃ karitvā ekekissā aṅguliyā dve dveti vīsati aṅgulimuddikāyo kaṇṇesu sīhakuṇḍalāni sīse brahmaveṭhanaṃ paṭimuñcitvā suvaṇṇamālaṃ kaṇṭhe katvā brāhmaṇagaṇaparivuto kammantaṃ vosāsati.
The brahmin, having shaved his beard early in the morning, bathed, anointed himself with fragrant perfumes, put on a garment worth five hundred (coins), draped a thousand-worth cloth over one shoulder, wore twenty finger-rings (two on each finger), lion-shaped earrings, a brahmin’s turban on his head, and a golden garland around his neck, surrounded by a group of brahmins, commenced the work.
Vị Bà-la-môn ấy, từ sáng sớm đã cạo râu, tắm rửa, xức nước hoa thơm, mặc y phục trị giá năm trăm (đồng), khoác y phục trị giá một ngàn (đồng) qua một vai, đeo hai mươi chiếc nhẫn (hai chiếc mỗi ngón), hoa tai hình sư tử ở tai, quấn khăn Bà-la-môn trên đầu, đeo vòng hoa vàng ở cổ, được đoàn Bà-la-môn vây quanh, đã bắt đầu công việc.
Athassa brāhmaṇī anekasatabhājanesu pāyāsaṃ pacāpetvā mahāsakaṭesu āropetvā gandhodakena nhāyitvā sabbālaṅkāravibhūsitā brāhmaṇīgaṇaparivutā kammantaṃ agamāsi.
Then his brahmin wife, having had rice gruel cooked in many hundreds of vessels, loaded it onto large carts, bathed in perfumed water, adorned herself with all ornaments, and, surrounded by a group of brahmin women, went to the worksite.
Rồi bà Bà-la-môn của ông, đã nấu cháo sữa trong hàng trăm cái bát, chất lên những chiếc xe lớn, tắm bằng nước thơm, trang sức đầy đủ, được đoàn Bà-la-môn nữ vây quanh, đã đi đến nơi làm việc.
Gehampissa haritupalittaṃ vippakiṇṇalājaṃ puṇṇaghaṭakadalidhajapaṭākāhi alaṅkataṃ gandhapupphādīhi sukatabalikammaṃ, khettañca tesu tesu ṭhānesu samussitaddhajapaṭākaṃ ahosi.
His house was plastered with green paste, scattered with puffed rice, adorned with full water pots, plantain trees, flags, and banners, and offered offerings with perfumes and flowers; the field also had flags and banners raised in various places.
Nhà của ông cũng được quét vôi xanh, rắc bỏng gạo, trang hoàng bằng bình nước đầy, cây chuối, cờ phướn, và đã thực hiện lễ vật bằng hương hoa, v.v. Cánh đồng cũng có cờ phướn dựng lên ở khắp nơi.
Parijanakammakārehi saddhiṃ osaṭaparisā aḍḍhateyyasahassā ahosi, sabbe ahatavatthā, sabbesaṃ pāyāsabhojanameva paṭiyattaṃ.
The assembled company, including servants and workers, numbered two thousand five hundred, all wearing new clothes, and for all of them, only rice gruel was prepared.
Đoàn tùy tùng cùng với những người làm công có hai ngàn năm trăm người, tất cả đều mặc y phục mới, tất cả đều được chuẩn bị món cháo sữa để ăn.
Atha brāhmaṇo suvaṇṇapātiṃ dhovāpetvā pāyāsassa pūretvā sappimadhuphāṇitehi abhisaṅkharitvā naṅgalabalikammaṃ kārāpesi.
Then the brahmin, having had a golden bowl washed and filled with milk-rice, prepared it with ghee, honey, and jaggery, and had the plow-offering ceremony performed.
Sau đó, vị Bà-la-môn rửa sạch bát vàng, đổ đầy cháo sữa, thêm bơ, mật ong và đường thốt nốt vào, rồi cho làm lễ cúng dường cày bừa (naṅgalabalikamma).
Brāhmaṇī pañcannaṃ kassakasatānaṃ suvaṇṇarajatakaṃsatambalohamayāni bhājanāni dāpetvā suvaṇṇakaṭacchuṃ gahetvā pāyāsena parivisantī gacchati.
The brahmin's wife, having had golden, silver, bronze, copper, and iron bowls given to five hundred farmers, took a golden spoon and went around serving milk-rice.
Vị Bà-la-môn-ni cho năm trăm nông dân những bát làm bằng vàng, bạc, đồng, thiếc, sắt, rồi cầm thìa vàng đi khắp nơi múc cháo sữa.
Brāhmaṇo pana balikammaṃ kāretvā rattabandhikāyo upāhanāyo ārohitvā rattasuvaṇṇadaṇḍakaṃ gahetvā, ‘‘idha pāyāsaṃ detha, idha sappiṃ detha, idha sakkharaṃ dethā’’ti vosāsamāno vicarati.
But the brahmin, having had the offering ceremony performed, put on red-strapped sandals, took a red-gold staff, and walked around, commanding, "Give milk-rice here, give ghee here, give sugar here."
Còn vị Bà-la-môn, sau khi làm lễ cúng dường, đi giày có quai đỏ, cầm gậy vàng đỏ, đi lại và ra lệnh: “Ở đây hãy cho cháo sữa, ở đây hãy cho bơ, ở đây hãy cho đường!”
Ayaṃ tāva kammante pavatti.
This is, firstly, the account of the work in the field.
Đây là diễn biến tại nơi làm việc.
Tatridaṃ purebhattakiccaṃ – bhagavā hi pātova uṭṭhāya upaṭṭhākānuggahatthaṃ sarīraphāsukatthañca mukhadhovanādiparikammaṃ katvā yāva bhikkhācāravelā, tāva vivittāsane vītināmetvā bhikkhācāravelāya nivāsetvā kāyabandhanaṃ bandhitvā cīvaraṃ pārupitvā pattamādāya kadāci ekako kadāci bhikkhusaṅghaparivuto gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya pavisati kadāci pakatiyā, kadāci anekehi pāṭihāriyehi vattamānehi.
Among these, this is the duty before breakfast: The Blessed One, rising early in the morning, for the welfare of his attendants and for his bodily comfort, performs the ablution of his face and other preparations. He then spends time in a secluded seat until the alms-round time, dresses, ties his waist-cloth, puts on his robes, takes his bowl, and sometimes alone, sometimes surrounded by the Saṅgha of bhikkhus, he enters a village or town for alms, sometimes normally, and sometimes with many miracles occurring.
Đây là việc trước bữa ăn: Đức Thế Tôn thức dậy vào buổi sáng sớm, vì lợi ích của các thị giả và vì sự thoải mái của thân thể, Ngài thực hiện các nghi thức như rửa mặt, v.v., rồi dành thời gian ở nơi vắng vẻ cho đến giờ đi khất thực. Đến giờ khất thực, Ngài đắp y, thắt đai y, khoác y ngoài, cầm bát, đôi khi một mình, đôi khi cùng với Tăng đoàn, đi vào làng hay thị trấn để khất thực, đôi khi một cách tự nhiên, đôi khi với nhiều phép lạ đang diễn ra.
Seyyathidaṃ – piṇḍāya pavisato lokanāthassa purato purato gantvā mudugatiyo vātā pathaviṃ sodhenti, valāhakā udakaphusitāni muñcantā magge reṇuṃ vūpasametvā upari vitānaṃ hutvā tiṭṭhanti, apare vātā pupphāni upaharitvā magge okiranti.
For instance, as the Lord of the world enters for alms, gentle breezes go before him and cleanse the earth; clouds release drops of water, settling the dust on the path, and remain overhead as a canopy; other breezes bring flowers and scatter them on the path.
Cụ thể là: khi Đức Thế Tôn, bậc Cứu Tinh của thế gian, đi khất thực, những làn gió nhẹ nhàng đi trước dọn sạch mặt đất; các đám mây nhỏ giọt nước làm lắng bụi trên đường, rồi đứng yên như một mái che ở trên; những làn gió khác mang hoa đến rải trên đường.
Unnatā bhūmippadesā onamanti, onatā unnamanti.
Elevated ground surfaces become low, and low ground surfaces become elevated.
Những nơi đất cao thì hạ xuống, những nơi đất thấp thì nâng lên.
Pādanikkhepasamaye samāva bhūmi hoti, sukhasamphassāni padumapupphāni vā pāde sampaṭicchanti.
At the moment of placing his foot, the ground becomes even, or soft-to-the-touch lotus flowers receive his feet.
Khi Ngài đặt chân xuống, mặt đất bằng phẳng, những bông hoa sen mềm mại đón lấy bàn chân Ngài.
Indakhīlassa anto ṭhapitamatte dakkhiṇapāde sarīrā chabbaṇṇarasmiyo nikkhamitvā suvaṇṇarasasiñcanāni viya citrapaṭaparikkhittāni viya ca pāsādakūṭāgārādīni karontiyo ito cito ca vidhāvanti.
As soon as his right foot is placed within the threshold stone (indakhīla), six-colored rays emanate from his body, darting here and there, making mansions, pinnacled houses, and other structures appear as if sprinkled with golden liquid or enveloped by colorful tapestries.
Khi bàn chân phải được đặt vào ngưỡng cửa (indakhīla), sáu màu hào quang từ thân Ngài phát ra, tỏa sáng khắp nơi như những dòng vàng lỏng, như những bức tranh được bao bọc, làm cho các tòa nhà, cung điện, v.v. trở nên lộng lẫy.
Hatthiassavihaṅgādayo sakasakaṭṭhānesu ṭhitāyeva madhurenākārena saddaṃ karonti, tathā bherivīṇādīni tūriyāni manussānañca kāyūpagāni ābharaṇāni.
Elephants, horses, birds, and others, standing in their respective places, make sounds in a sweet manner, as do drums, lutes, and other musical instruments, and the ornaments worn by people.
Voi, ngựa, chim, v.v. ở tại chỗ của chúng đều phát ra tiếng kêu ngọt ngào, cũng như các nhạc cụ như trống, đàn, v.v. và các trang sức trên thân người.
Tena saññāṇena manussā jānanti ‘‘ajja bhagavā idha piṇḍāya paviṭṭho’’ti.
By that sign, people know, "Today, the Blessed One has entered here for alms."
Nhờ dấu hiệu đó, mọi người biết rằng: “Hôm nay Đức Thế Tôn đã vào đây để khất thực.”
Te sunivatthā supārutā gandhapupphādīni ādāya gharā nikkhamitvā antaravīthiṃ paṭipajjitvā bhagavantaṃ gandhapupphādīhi sakkaccaṃ pūjetvā vanditvā – ‘‘amhākaṃ, bhante, dasa bhikkhū, amhākaṃ vīsati, amhākaṃ bhikkhusataṃ dethā’’ti yācitvā bhagavatopi pattaṃ gahetvā āsanaṃ paññāpetvā sakkaccaṃ piṇḍapātena paṭimānenti.
They, well-dressed and well-robed, take perfumes, flowers, and other offerings, leave their homes, proceed to the middle of the street, respectfully honor the Blessed One with perfumes, flowers, and other offerings, venerate him, and request, "Venerable Sir, give us ten bhikkhus, give us twenty, give us a hundred bhikkhus," then take the Blessed One's bowl, arrange a seat, and respectfully await him with almsfood.
Họ mặc quần áo chỉnh tề, khoác y cẩn thận, mang theo hương hoa, v.v. ra khỏi nhà, đi ra giữa đường, cung kính cúng dường hương hoa, v.v. lên Đức Thế Tôn, rồi đảnh lễ và thỉnh cầu: “Bạch Thế Tôn, xin hãy cho chúng con mười vị Tỳ-khưu, hai mươi vị Tỳ-khưu, một trăm vị Tỳ-khưu.” Sau đó, họ nhận bát của Đức Thế Tôn, sắp đặt chỗ ngồi, rồi cung kính đợi thực phẩm.
Bhagavā katabhattakicco tesaṃ santānāni oloketvā tathā dhammaṃ deseti, yathā keci saraṇagamane patiṭṭhahanti, keci pañcasu sīlesu, keci sotāpattisakadāgāmianāgāmiphalānaṃ aññatarasmiṃ, keci pabbajitvā aggaphale arahatteti.
The Blessed One, having finished his meal, observes their dispositions and teaches the Dhamma in such a way that some establish themselves in the Three Refuges, some in the Five Precepts, some in one of the fruits of Stream-entry, Once-returning, or Non-returning, and some, having gone forth, attain the supreme fruit of Arahantship.
Sau khi dùng bữa xong, Đức Thế Tôn quán sát tâm tánh của họ, rồi thuyết pháp sao cho một số người an lập vào quy y Tam bảo, một số vào năm giới, một số vào một trong các quả Dự Lưu, Nhất Lai, Bất Hoàn, một số xuất gia và đạt đến quả tối thượng là A-la-hán.
Evaṃ mahājanaṃ anuggahetvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ gacchati.
Having thus blessed the multitude, he rises from his seat and goes to the monastery.
Sau khi giúp đỡ đại chúng như vậy, Ngài đứng dậy khỏi chỗ ngồi và đi về tu viện.
Tattha gandhamaṇḍalamāḷe paññattavarabuddhāsane nisīdati bhikkhūnaṃ bhattakiccapariyosānaṃ āgamayamāno.
There, he sits on the supreme Buddha-seat arranged in the fragrant pavilion, awaiting the completion of the bhikkhus' meal.
Ở đó, Ngài ngồi trên Phật tọa cao quý đã được sắp đặt trong sảnh hương, đợi các vị Tỳ-khưu dùng bữa xong.
Tato bhikkhūnaṃ bhattakiccapariyosāne upaṭṭhāko bhagavato nivedeti.
Then, at the conclusion of the bhikkhus' meal, the attendant informs the Blessed One.
Sau đó, khi các vị Tỳ-khưu dùng bữa xong, vị thị giả báo cho Đức Thế Tôn biết.
Atha bhagavā gandhakuṭiṃ pavisati.
Then the Blessed One enters the Fragrant Hut (Gandhakuṭi).
Rồi Đức Thế Tôn đi vào Hương Thất (Gandhakuṭi).
Idaṃ tāva purebhattakiccaṃ.
This is indeed the duty before breakfast.
Đây là việc trước bữa ăn.
Atha bhagavā evaṃ katapurebhattakicco gandhakuṭiyā upaṭṭhāne nisīditvā pāde pakkhāletvā pādapīṭhe ṭhatvā bhikkhusaṅghaṃ ovadati – ‘‘bhikkhave, appamādena sampādetha, dullabho buddhuppādo lokasmiṃ, dullabho manussattapaṭilābho, dullabhā saddhāsampatti, dullabhā pabbajjā, dullabhaṃ saddhammassavana’’nti. Tattha keci bhagavantaṃ kammaṭṭhānaṃ pucchanti.
Then the Blessed One, having thus completed his duty before breakfast, sits in the antechamber of the Fragrant Hut (Gandhakuṭi), washes his feet, and standing on the foot-stool, exhorts the Saṅgha of bhikkhus: "Bhikkhus, strive with diligence! The arising of a Buddha in the world is rare; the attainment of human existence is rare; the perfection of faith is rare; going forth is rare; the hearing of the true Dhamma is rare." There, some ask the Blessed One for a meditation subject.
Sau khi hoàn thành việc trước bữa ăn như vậy, Đức Thế Tôn ngồi tại tiền sảnh của Hương Thất, rửa chân, đặt chân lên ghế để chân, rồi khuyên dạy Tăng đoàn: “Này các Tỳ-khưu, hãy hoàn thành công việc với sự không phóng dật. Sự xuất hiện của chư Phật trên thế gian là khó, sự đạt được thân người là khó, sự thành tựu niềm tin là khó, sự xuất gia là khó, sự nghe diệu pháp là khó.” Ở đó, một số người thỉnh cầu Đức Thế Tôn về đề mục thiền định (kammaṭṭhāna).
Bhagavā tesaṃ attano cariyānurūpaṃ kammaṭṭhānaṃ deti.
The Blessed One gives them a meditation subject suitable to their disposition.
Đức Thế Tôn ban đề mục thiền định phù hợp với căn tính của họ.
Tato sabbepi bhagavantaṃ vanditvā attano attano rattiṭṭhānadivāṭṭhānāni gacchanti, keci araññaṃ, keci rukkhamūlaṃ, keci pabbatādīnaṃ aññataraṃ, keci cātumahārājikabhavanaṃ…pe… keci vasavattibhavananti.
Then all of them venerate the Blessed One and go to their respective night-quarters and day-quarters, some to the forest, some to the foot of a tree, some to one of the mountains, some to the realm of the Four Great Kings…and so on…some to the Vasavatti realm.
Sau đó, tất cả đều đảnh lễ Đức Thế Tôn rồi đi về chỗ ở ban đêm và chỗ ở ban ngày của mình: một số đi vào rừng, một số đến gốc cây, một số đến một ngọn núi nào đó, v.v., một số đến cõi Tứ Đại Thiên Vương… v.v… một số đến cõi Hóa Lạc Thiên (Vasavatti).
Tato bhagavā gandhakuṭiṃ pavisitvā sace ākaṅkhati, dakkhiṇena passena sato sampajāno muhuttaṃ sīhaseyyaṃ kappeti.
Then the Blessed One enters the Fragrant Hut (Gandhakuṭi) and, if he wishes, lies down on his right side in the lion's posture, mindful and fully aware, for a short while.
Sau đó, Đức Thế Tôn đi vào Hương Thất, nếu Ngài muốn, Ngài nằm nghỉ trong chốc lát theo tư thế sư tử nằm, tỉnh giác và chánh niệm, nghiêng về bên phải.
Atha samassāsitakāyo uṭṭhahitvā dutiyabhāge lokaṃ voloketi.
Then, with his body rested, he rises and surveys the world in the second part (of the day).
Sau đó, Ngài thức dậy với thân thể đã được nghỉ ngơi, trong phần thứ hai, Ngài quán sát thế gian.
Tatiyabhāge yaṃ gāmaṃ vā nigamaṃ vā upanissāya viharati, tattha mahājano purebhattaṃ dānaṃ datvā pacchābhattaṃ sunivattho supāruto gandhapupphādīni ādāya vihāre sannipatati.
In the third part, the multitude of people in the village or town where he resides, having given alms before breakfast, gather at the monastery, well-dressed and well-robed, bringing perfumes, flowers, and other offerings.
Trong phần thứ ba, tại làng hay thị trấn mà Ngài trú ngụ, đại chúng sau khi cúng dường vào buổi sáng, mặc quần áo chỉnh tề, khoác y cẩn thận, mang theo hương hoa, v.v. tập trung tại tu viện.
Tato bhagavā sampattaparisāya anurūpena pāṭihāriyena gantvā dhammasabhāyaṃ paññattavarabuddhāsane nisajja dhammaṃ deseti kālayuttaṃ samayayuttaṃ.
Then the Blessed One, performing a miracle suitable for the assembled assembly, goes and sits on the supreme Buddha-seat arranged in the Dhamma hall and teaches the Dhamma, appropriate to the time and occasion.
Sau đó, Đức Thế Tôn đi đến với phép lạ phù hợp với hội chúng đã tập hợp, ngồi trên Phật tọa cao quý đã được sắp đặt trong Pháp đường, rồi thuyết pháp đúng lúc, đúng thời.
Atha kālaṃ viditvā parisaṃ uyyojeti, manussā bhagavantaṃ vanditvā pakkamanti.
Then, knowing the time, he dismisses the assembly; the people venerate the Blessed One and depart.
Rồi Ngài biết thời gian, cho phép hội chúng ra về; mọi người đảnh lễ Đức Thế Tôn rồi rời đi.
Idaṃ pacchābhattakiccaṃ.
This is the duty after breakfast.
Đây là việc sau bữa ăn.
So evaṃ niṭṭhitapacchābhattakicco sace gattāni osiñcitukāmo hoti, buddhāsanā vuṭṭhāya nhānakoṭṭhakaṃ pavisitvā upaṭṭhākena paṭiyāditaudakena gattāni utuṃ gāhāpeti.
Having thus completed the duty after breakfast, if he desires to refresh his limbs, he rises from the Buddha-seat, enters the bathing-room, and allows his attendant to provide water for bathing to suit the season.
Sau khi hoàn thành việc sau bữa ăn như vậy, nếu Ngài muốn tắm rửa thân thể, Ngài đứng dậy khỏi Phật tọa, đi vào phòng tắm, và cho thị giả chuẩn bị nước để tắm rửa thân thể theo mùa.
Upaṭṭhākopi buddhāsanaṃ ānetvā papphoṭetvā gandhakuṭipariveṇe paññāpeti.
The attendant also brings the Buddha-seat, brushes it clean, and arranges it in the precinct of the Fragrant Hut.
Vị thị giả cũng mang Phật tọa ra, phủi bụi, rồi sắp đặt tại sân Hương Thất.
Bhagavā surattadupaṭṭaṃ nivāsetvā kāyabandhanaṃ bandhitvā uttarāsaṅgaṃ katvā tattha āgantvā nisīdati ekakova muhuttaṃ paṭisallīno.
The Blessed One, having put on a fine red undergarment, tied his waist-cloth, and arranged his outer robe, comes and sits there, alone, in seclusion for a moment.
Đức Thế Tôn mặc y nội màu đỏ tươi, thắt đai y, khoác y ngoài, rồi đến đó ngồi một mình, tĩnh lặng trong chốc lát.
Atha bhikkhū tato tato āgamma bhagavato upaṭṭhānaṃ gacchanti.
Then bhikkhus come from here and there and approach the Blessed One for attendance.
Sau đó, các Tỳ-khưu từ khắp nơi đến hầu Đức Thế Tôn.
Tattha ekacce pañhaṃ pucchanti, ekacce kammaṭṭhānaṃ, ekacce dhammassavanaṃ yācanti.
There, some ask a question, some ask for a meditation subject, and some request a Dhamma talk.
Ở đó, một số hỏi về vấn đề, một số hỏi về đề mục thiền định, một số thỉnh cầu nghe pháp.
Bhagavā tesaṃ adhippāyaṃ sampādento purimayāmaṃ vītināmeti.
The Blessed One fulfills their wishes, thereby passing the first watch of the night.
Đức Thế Tôn đáp ứng nguyện vọng của họ, dành trọn canh đầu đêm.
Idaṃ purimayāmakiccaṃ.
This is the duty of the first watch of the night.
Đây là việc canh đầu đêm.
Pacchimayāmaṃ pana tayo koṭṭhāse katvā purebhattato paṭṭhāya nisajjāpīḷitassa sarīrassa kilāsubhāvamocanatthaṃ ekaṃ koṭṭhāsaṃ caṅkamena vītināmeti.
As for the last watch, dividing it into three parts, he passes one part by walking up and down to relieve the fatigue of his body, which has been pressed by sitting since before breakfast.
Còn canh cuối đêm, Ngài chia làm ba phần, dành một phần để đi kinh hành nhằm giải tỏa sự mệt mỏi của thân thể do ngồi liên tục từ sáng sớm.
Dutiyakoṭṭhāse gandhakuṭiṃ pavisitvā dakkhiṇena passena sato sampajāno sīhaseyyaṃ kappeti.
In the second part, having entered the perfumed chamber, mindful and fully aware, he lies down in the lion's posture on his right side.
Trong phần thứ hai, Ngài đi vào phòng hương (gandhakuṭi), nằm tư thế sư tử nằm (sīhaseyya) với sự chánh niệm và tỉnh giác, nghiêng về phía bên phải.
Tatiyakoṭṭhāse paccuṭṭhāya nisīditvā purimabuddhānaṃ santike dānasīlādivasena katādhikārapuggaladassanatthaṃ buddhacakkhunā lokaṃ oloketi.
In the third part, having risen and sat down, he looks upon the world with the Buddha-eye to see individuals who have made aspirations in the presence of previous Buddhas by way of generosity, morality, and so forth.
Trong phần thứ ba, Ngài thức dậy, ngồi xuống và quán sát thế gian bằng Phật nhãn (buddhacakkhu) để thấy những người đã tạo công đức (katādhikāra) như bố thí, trì giới, v.v., trước chư Phật quá khứ.
Idaṃ pacchimayāmakiccaṃ.
This is the duty of the last watch.
Đây là Phật sự canh cuối (pacchimayāmakicca).
Tadāpi evaṃ olokento kasibhāradvājaṃ brāhmaṇaṃ arahattassa upanissayasampannaṃ disvā – ‘‘tattha mayi gate kathā pavattissati, kathāvasāne dhammadesanaṃ sutvā eso brāhmaṇo saputtadāro tīsu saraṇesu patiṭṭhāya asītikoṭidhanaṃ mama sāsane vippakiritvā aparabhāge nikkhamma pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇissatī’’ti ñatvā tattha gantvā kathaṃ samuṭṭhāpetvā dhammaṃ desesi.
Then, looking upon the world in this way, he saw the Brahmin Kasibhāradvāja, who possessed the requisite conditions for Arahantship, and knowing, "When I go there, a conversation will arise. At the end of the conversation, having heard the Dhamma teaching, this Brahmin, together with his children and wife, will establish themselves in the three refuges, scatter eighty crores of wealth in my Dispensation, and later, having gone forth and become a monk, will attain Arahantship," he went there, initiated a conversation, and taught the Dhamma.
Khi ấy, Ngài quán sát như vậy và thấy Bà-la-môn Kasibhāradvāja có đầy đủ nhân duyên chứng đắc A-la-hán (arahatta). Ngài biết rằng: “Nếu Ta đến đó, một cuộc đàm thoại sẽ diễn ra, và sau cuộc đàm thoại, Bà-la-môn này sẽ nghe Pháp, cùng với vợ con quy y Tam bảo, bố thí tám mươi ức tài sản cho giáo pháp của Ta, sau đó xuất gia và chứng đắc A-la-hán.” Biết vậy, Ngài đến đó, khởi xướng cuộc đàm thoại và thuyết pháp.
Etamatthaṃ dassetuṃ atha kho bhagavātiādi vuttaṃ.
To show this meaning, the passage beginning "Then indeed the Blessed One" was spoken.
Để minh họa ý nghĩa này, đoạn kinh Atha kho Bhagavā (Rồi Thế Tôn...) được nói đến.
Tattha pubbaṇhasamayanti bhummatthe upayogavacanaṃ, pubbaṇhasamayeti attho.
Therein, in the forenoon is an adverbial expression for time, meaning 'in the forenoon time'.
Trong đó, pubbaṇhasamayan (buổi sáng) là một cách dùng từ chỉ thời gian, có nghĩa là vào buổi sáng.
Nivāsetvāti paridahitvā.
Having put on means having worn (the lower robe).
Nivāsetvā (đắp y) là mặc y.
Vihāracīvaraparivattanavasenetaṃ vuttaṃ.
This is said in the sense of changing the monastery robes.
Điều này được nói đến theo cách thay đổi y của tịnh xá.
Pattacīvaramādāyāti pattaṃ hatthehi, cīvaraṃ kāyena ādiyitvā, sampaṭicchitvā dhāretvāti attho.
Taking his bowl and robe means taking the bowl with his hands and wearing the robe on his body, that is, receiving and wearing it.
Pattacīvaramādāya (cầm bát và y) có nghĩa là cầm bát bằng tay và mặc y trên thân.
Bhagavato kira piṇḍāya pavisitukāmassa bhamaro viya vikasitapadumadvayamajjhaṃ, indanīlamaṇivaṇṇaselamayapatto hatthadvayamajjhaṃ āgacchati.
It is said that when the Blessed One desired to enter for alms, his bowl, like a bumblebee to the middle of two blooming lotuses, and like an Indanīla gem-colored stone bowl, came to the middle of his two hands.
Được biết, khi Thế Tôn muốn đi khất thực, chiếc bát màu ngọc bích, giống như hai đóa sen nở rộ giữa hai bàn tay của Ngài, tự động đến giữa hai bàn tay Ngài.
Taṃ evamāgataṃ pattaṃ hatthehi sampaṭicchitvā cīvarañca parimaṇḍalaṃ pārutaṃ kāyena dhāretvāti vuttaṃ hoti.
It is said that he then received that bowl, which came in this manner, with his hands, and wore the robe neatly arranged on his body.
Vậy nên, câu nói này có nghĩa là Ngài cầm chiếc bát đã tự đến như vậy bằng hai tay, và khoác y đã được quấn tròn trên thân.
Tenupasaṅkamīti yena maggena kammanto gantabbo, tena ekakova upasaṅkami.
He went to that place means he went alone by the path where the work was to be done.
Tenupasaṅkamī (đi đến đó) có nghĩa là Ngài đi một mình trên con đường mà việc làm sẽ được thực hiện.
Kasmā pana naṃ bhikkhū nānubandhiṃsūti?
Why did the bhikkhus not follow him?
Tại sao các Tỳ-kheo không đi theo Ngài?
Yadā hi bhagavā ekakova katthaci gantukāmo hoti, yāva bhikkhācāravelā dvāraṃ pidahitvā antogandhakuṭiyaṃ nisīdati.
For when the Blessed One desired to go somewhere alone, he would close the door and sit inside the perfumed chamber until the alms-round time.
Khi Thế Tôn muốn đi đâu đó một mình, Ngài đóng cửa và ngồi trong phòng hương (gandhakuṭi) cho đến giờ khất thực.
Bhikkhū tāya saññāya jānanti ‘‘ajja bhagavā ekakova piṇḍāya caritukāmo, addhā kañci eva vinetabbapuggalaṃ addasā’’ti.
The bhikkhus understood by that sign: "Today the Blessed One desires to go for alms alone; surely he has seen some individual to be tamed."
Các Tỳ-kheo nhận biết điều đó và hiểu rằng: “Hôm nay Thế Tôn muốn đi khất thực một mình. Chắc chắn Ngài đã thấy một người cần được giáo hóa.”
Te attano pattacīvaraṃ gahetvā gandhakuṭiṃ padakkhiṇaṃ katvā vanditvā bhikkhācāraṃ gacchanti.
So, taking their own bowls and robes, they circumambulated the perfumed chamber, paid homage, and went for alms.
Họ cầm bát và y của mình, đi nhiễu quanh phòng hương (gandhakuṭi), đảnh lễ và đi khất thực.
Tadā ca bhagavā evamakāsi, tasmā bhikkhū nānubandhiṃsūti.
At that time, the Blessed One did likewise; therefore, the bhikkhus did not follow him.
Khi ấy, Thế Tôn đã làm như vậy, nên các Tỳ-kheo không đi theo Ngài.
Parivesanā vattatīti tesaṃ suvaṇṇabhājanādīni gahetvā nisinnānaṃ pañcasatānaṃ kassakānaṃ parivisanā vippakatā hoti.
The serving was ongoing means the serving of rice porridge to the five hundred farmers, who were seated holding their golden vessels, was interrupted.
Parivesanā vattatī (việc dâng cúng đang diễn ra) có nghĩa là việc dâng cúng thức ăn cho năm trăm nông dân đang ngồi với các vật dụng bằng vàng, v.v., đang được thực hiện.
Ekamantaṃ aṭṭhāsīti yattha ṭhitaṃ brāhmaṇo passati, tathārūpe dassanūpacāre kathāsavanaphāsuke uccaṭṭhāne aṭṭhāsi.
He stood to one side means he stood in a high place where the Brahmin could see him, in such a visible and suitable spot for hearing the discourse.
Ekamantaṃ aṭṭhāsī (đứng một bên) có nghĩa là Ngài đứng ở một vị trí cao ráo, thuận tiện cho việc nhìn thấy và nghe pháp, nơi Bà-la-môn có thể nhìn thấy Ngài.
Ṭhatvā ca rajatasuvaṇṇarasapiñjaraṃ candimasūriyānaṃ pabhaṃ atirocamānaṃ samantato sarīrappabhaṃ muñci, yāya ajjhotthaṭattā brāhmaṇassa kammantasālābhittirukkhakasitamattikapiṇḍādayo suvaṇṇamayā viya ahesuṃ.
Standing there, he emitted a bodily radiance all around, which, shining like molten silver and gold, outshone the splendor of the moon and sun, and by which the walls of the Brahmin's workshop, the trees, the tilled earth, and lumps of clay appeared as if made of gold.
Đứng đó, Ngài phóng ra hào quang quanh thân thể, rực rỡ như vàng bạc, vượt trội hơn ánh sáng mặt trăng và mặt trời, khiến cho bức tường, cây cối, đất đá trong xưởng làm việc của Bà-la-môn đều trở nên như làm bằng vàng.
Atha manussā bhuñjantā ca kasantā ca sabbakiccāni pahāya asītianubyañjanaparivāraṃ dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇapaṭimaṇḍitaṃ sarīraṃ byāmappabhāparikkhepavibhūsitaṃ bāhuyugalaṃ jaṅgamaṃ viya padumasaraṃ, rasmijālasamujjalitatārāgaṇamiva gaganatalaṃ, vijjulatāvinaddhamiva ca kanakasikharaṃ siriyā jalamānaṃ sammāsambuddhaṃ ekamantaṃ ṭhitaṃ disvā hatthapāde dhovitvā añjaliṃ paggayha samparivāretvā aṭṭhaṃsu.
Then the people, abandoning all their activities of eating and ploughing, saw the Perfectly Enlightened One standing to one side, adorned with the thirty-two marks of a Great Man, surrounded by eighty minor characteristics, embellished with an aura of a fathom's reach, his pair of arms like a moving lotus pond, his body like the sky adorned with dazzling constellations of rays, and like a golden peak entwined with lightning vines, shining with glory. They then washed their hands and feet, raised their clasped hands, and stood surrounding him.
Khi ấy, những người đang ăn uống và làm việc đều bỏ hết mọi công việc, thấy Đức Chánh Đẳng Giác đứng một bên, với thân thể trang nghiêm bằng ba mươi hai tướng tốt của bậc đại nhân, được bao quanh bởi tám mươi tướng phụ, và được tô điểm bởi hào quang một sải tay, giống như một hồ sen di động, như bầu trời đầy sao lấp lánh bởi mạng lưới ánh sáng, và như một đỉnh núi vàng được quấn quanh bởi những tia chớp. Họ rửa tay chân, chắp tay cung kính và đứng vây quanh Ngài.
Evaṃ tehi samparivāritaṃ addasā kho kasibhāradvājo brāhmaṇo bhagavantaṃ piṇḍāya ṭhitaṃ, disvāna bhagavantaṃ etadavoca – ahaṃ kho, samaṇa, kasāmi ca vapāmi cāti.
Seeing the Blessed One thus surrounded by them, standing for alms, the Brahmin Kasibhāradvāja spoke to the Blessed One: "I, ascetic, plough and sow."
Bà-la-môn Kasibhāradvāja thấy Thế Tôn được mọi người vây quanh như vậy, đang đứng khất thực, liền nói với Thế Tôn: “Này Sa-môn, tôi cày cấy và gieo trồng.”
Kasmā panāyaṃ evamāha, kiṃ samantapāsādike pasādanīye uttamadamathasamathamanuppattepi tathāgate appasādena, udāhu aḍḍhatiyānaṃ janasahassānaṃ pāyāsaṃ paṭiyādetvāpi kaṭacchubhikkhāya maccherenāti?
But why did he speak thus? Was it out of disrespect for the Tathāgata, who was endowed with perfect tranquility and pacification, who was worthy of admiration in every respect, or was it out of stinginess regarding a spoonful of alms-food, even after having prepared rice porridge for two and a half thousand people?
Tại sao ông ta lại nói như vậy? Có phải vì ông ta không có lòng tin vào Đức Như Lai, người có vẻ ngoài hoàn hảo và đáng tin cậy, đã đạt đến sự điều phục và an tịnh tối thượng, hay vì ông ta keo kiệt một muỗng cháo sữa (pāyāsa), dù đã chuẩn bị cho hai ngàn rưỡi người?
Ubhayathāpi no, bhagavato panassa dassanena atittaṃ nikkhittakammantaṃ janaṃ disvā ‘‘kammabhaṅgaṃ me kātuṃ āgato’’ti anattamanatā ahosi, tasmā evamāha.
It was neither; rather, seeing the people who were unsatisfied by merely looking at the Blessed One and had abandoned their work, he felt displeased, thinking, "He has come to disrupt my work." Therefore, he spoke thus.
Không phải cả hai. Mà là khi thấy mọi người bỏ dở công việc vì không thỏa mãn với việc nhìn thấy Thế Tôn, ông ta cảm thấy không vui và nghĩ: “Ông ta đến để làm gián đoạn công việc của ta.” Vì vậy, ông ta đã nói như vậy.
Bhagavato ca lakkhaṇasampattiṃ disvā – ‘‘sacāyaṃ kammante appayojayissa, sakalajambudīpe manussānaṃ sīse cūḷāmaṇi viya abhavissa, ko nāmassa attho na sampajjissati, evamevaṃ alasatāya kammante appayojetvā vappamaṅgalādīsu piṇḍāya caratī’’tipissa anattamanatā ahosi.
And seeing the Blessed One's auspicious marks, he also felt displeased, thinking, "If he had not neglected work, he would have been like a crest-jewel on the heads of people throughout the entire Jambudīpa. What purpose would not be achieved by him? This way, out of laziness, he neglects work and goes for alms during ploughing festivals and so forth."
Và khi thấy các tướng tốt của Thế Tôn, ông ta cũng cảm thấy không vui và nghĩ: “Nếu vị này không lười biếng trong công việc, thì Ngài sẽ là viên ngọc trên đầu của tất cả mọi người trên toàn cõi Jambudīpa. Có việc gì mà Ngài không thể thành tựu? Vậy mà Ngài lại lười biếng trong công việc, đi khất thực vào các dịp lễ cúng dường, v.v.”
Tenāha – ‘‘ahaṃ kho, samaṇa, kasāmi ca vapāmi ca, kasitvā ca vapitvā ca bhuñjāmī’’ti.
Therefore, he said, "I, ascetic, plough and sow; having ploughed and sown, I eat."
Vì vậy, ông ta nói: “Này Sa-môn, tôi cày cấy và gieo trồng, tôi ăn sau khi cày cấy và gieo trồng.”
Ayaṃ kirassa adhippāyo – mayhampi tāva kammantā na byāpajjanti, na camhi yathā tvaṃ evaṃ lakkhaṇasampanno, tvampi kasitvā ca vapitvā ca bhuñjassu, ko te attho na sampajjeyya evaṃ lakkhaṇasampannassāti.
This, it is said, was his intention: "Even my work is not disrupted, and I am not endowed with such auspicious marks as you. You too should plough and sow and then eat; what purpose would not be achieved by one so endowed with auspicious marks?"
Ý của ông ta là: “Ngay cả công việc của tôi cũng không bị gián đoạn, và tôi không có những tướng tốt như Ngài. Ngài cũng nên cày cấy và gieo trồng rồi ăn, thì có việc gì mà Ngài không thể thành tựu với những tướng tốt như vậy?”
Apicāyaṃ assosi – ‘‘sakyarājakule kira kumāro uppanno, so cakkavattirajjaṃ pahāya pabbajito’’ti.
Moreover, he had heard, "A prince, it is said, was born in the Sakyan royal family, and he renounced the universal monarchy and went forth."
Hơn nữa, ông ta đã nghe nói: “Có một vị hoàng tử sinh ra trong dòng dõi Sakya, đã từ bỏ vương quốc của một Chuyển Luân Thánh Vương để xuất gia.”
Tasmā idāni ‘‘ayaṃ so’’ti ñatvā ‘‘cakkavattirajjaṃ pahāya kilantosī’’ti upārambhaṃ āropento evamāha.
Therefore, now, knowing, "This is he," and reproaching him, "You renounced the universal monarchy and are now suffering," he spoke thus.
Vì vậy, bây giờ, khi biết “đây chính là người đó”, ông ta đã nói như vậy để trách móc rằng “Ngài đã từ bỏ vương quốc của một Chuyển Luân Thánh Vương và đang gặp khó khăn.”
Apica tikkhapañño esa brāhmaṇo, na bhagavantaṃ apasādento bhaṇati, bhagavato pana rūpasampattiṃ disvā puññasampattiṃ sambhāvayamāno kathāpavattanatthampi evamāha.
Furthermore, this Brahmin was sharp-witted; he did not speak disparagingly of the Blessed One. Rather, seeing the Blessed One's perfect form, and acknowledging his perfect merit, he spoke thus to initiate a conversation.
Hơn nữa, Bà-la-môn này có trí tuệ sắc bén, ông ta không nói để phỉ báng Thế Tôn, mà khi thấy vẻ đẹp của Thế Tôn, ông ta suy đoán về công đức của Ngài và cũng nói như vậy để khởi xướng cuộc đàm thoại.
Atha bhagavā veneyyavasena sadevake loke aggakassakavappakabhāvaṃ attano dassento ahampi kho brāhmaṇotiādimāha.
Then the Blessed One, in accordance with the disposition of those to be guided, wishing to show his own status as the foremost farmer and sower in the world of devas and humans, spoke the passage beginning "I too, Brahmin...".
Khi ấy, Thế Tôn, vì lợi ích của những người có thể được giáo hóa, đã nói “Này Bà-la-môn, Ta cũng vậy” và tiếp tục để chỉ ra rằng Ngài là người nông dân và người gieo trồng vĩ đại nhất trong thế gian cùng với chư thiên.
Atha brāhmaṇo cintesi – ‘‘ayaṃ samaṇo’’ ‘ahampi kasāmi ca vapāmi cā’ti bhaṇati.
Then the Brahmin thought: "This ascetic says, 'I too plough and sow.'
Khi ấy, Bà-la-môn suy nghĩ: “Vị Sa-môn này nói ‘Ta cũng cày cấy và gieo trồng’.”
Na cassa oḷārikāni yuganaṅgalādīni kasibhaṇḍāni passāmi, kiṃ nu kho musā bhaṇatī’’ti?
But I do not see his gross farming implements such as yokes and ploughs. Is he speaking falsely?"
“Nhưng ta không thấy những dụng cụ cày cấy thô sơ như ách, cày, v.v., của Ngài. Có phải Ngài nói dối không?”
Bhagavantaṃ pādatalato paṭṭhāya yāva kesaggā olokayamāno, aṅgavijjāya katādhikārattā dvattiṃsavaralakkhaṇasampattimassa ñatvā, ‘‘aṭṭhānametaṃ yaṃ evarūpo musā bhaṇeyyā’’ti sañjātabahumāno bhagavati samaṇavādaṃ pahāya gottena bhagavantaṃ samudācaramāno na kho pana mayaṃ passāma bhoto gotamassātiādimāha.
Looking at the Blessed One from the soles of his feet to the crown of his head, and knowing his possession of the thirty-two supreme marks due to his mastery of body-marks, he gained great respect, thinking, "It is impossible for such a one to speak falsely." Abandoning the designation "ascetic," and addressing the Blessed One by his clan name, he spoke the passage beginning "But we do not see your Gotama's...".
Ông ta quán sát Thế Tôn từ bàn chân đến đỉnh tóc, và vì đã thành thạo trong khoa tướng số, ông ta nhận ra rằng Thế Tôn có ba mươi hai tướng tốt. Ông ta nghĩ: “Thật không thể nào một người như vậy lại nói dối.” Với lòng kính trọng sâu sắc, ông ta từ bỏ cách gọi “Sa-môn” và gọi Thế Tôn bằng họ: “Nhưng chúng tôi không thấy ách, cày, v.v., của Ngài Gotama.”
Bhagavā pana yasmā pubbadhammasabhāgatāya kathanaṃ nāma buddhānaṃ ānubhāvo, tasmā buddhānubhāvaṃ dīpento saddhā bījantiādimāha.
But because it is the power of the Buddhas to speak in accordance with former Dhamma similarities, the Blessed One, revealing the Buddha's power, spoke the passage beginning "Faith is the seed...".
Thế Tôn, vì việc nói về sự tương đồng với Pháp (pubbadhammasabhāgatā) là uy lực của chư Phật, nên để hiển bày uy lực của chư Phật, Ngài đã nói “Đức tin là hạt giống” và tiếp tục.
Kā panettha pubbadhammasabhāgatā?
What is the former Dhamma similarity here?
Ở đây, sự tương đồng với Pháp (pubbadhammasabhāgatā) là gì?
Nanu brāhmaṇena bhagavā naṅgalādikasisambhārasamāyogaṃ puṭṭho apucchitassa bījassa sabhāgatāya āha ‘‘saddhā bīja’’nti, evañca sati kathāpi ananusandhikā hoti?
Did not the Brahmin ask the Blessed One about ploughing implements such as a plough, and he spoke about the similarity of seed, "Faith is the seed," without being asked about it? If so, the discourse would be disconnected.
Chẳng phải Bà-la-môn đã hỏi Thế Tôn về các dụng cụ cày cấy như ách, v.v., mà Ngài lại nói về sự tương đồng của hạt giống không được hỏi là “đức tin là hạt giống” sao? Nếu vậy, thì câu chuyện sẽ không có sự liên kết?
Na hi buddhānaṃ ananusandhikakathā nāma atthi, napi pubbadhammassa asabhāgatāya kathenti.
Indeed, there is no such thing as a disconnected discourse for Buddhas, nor do they speak without former Dhamma similarity.
Thật ra, chư Phật không bao giờ nói những câu chuyện không có sự liên kết, và cũng không bao giờ nói những điều không tương đồng với Pháp (pubbadhamma).
Evaṃ panettha anusandhi veditabbā – brāhmaṇena hi bhagavā yuganaṅgalādikasisambhāravasena kasiṃ pucchito.
Thus, in this matter, the connection should be understood: for indeed, the Blessed One was questioned by the brahmin about farming, regarding farming implements such as yokes and ploughs.
Ở đây, sự liên kết cần được hiểu như sau: vị Bà-la-môn đã hỏi Đức Thế Tôn về việc cày cấy, cụ thể là về các công cụ cày cấy như ách, cày, v.v.
So tassa anukampāya ‘‘idaṃ apucchita’’nti aparihāpetvā samūlaṃ saupakāraṃ sasambhāraṃ saphalaṃ kasiṃ paññāpetuṃ mūlato paṭṭhāya dassento ‘‘saddhā bīja’’ntiādimāha.
So he, out of compassion for him, not neglecting it as "this was not asked," in order to make known the cultivation—complete with its root, benefit, implements, and fruit—showing it from the very beginning, said, "Faith is the seed," and so on.
Vì lòng bi mẫn đối với người ấy, Đức Thế Tôn đã không bỏ qua việc này như là ‘chuyện không được hỏi’, mà để trình bày một cách đầy đủ về việc cày cấy với gốc rễ, lợi ích, công cụ và thành quả, Ngài bắt đầu từ căn bản mà nói rằng: “Đức tin là hạt giống” (saddhā bījaṃ).
Tattha bījaṃ kasiyā mūlaṃ, tasmiṃ sati kattabbato, asati akattabbato, tappamāṇena ca kattabbato.
Therein, the seed is the root of cultivation, because it is to be done when it exists, not to be done when it does not exist, and to be done according to its measure.
Trong đó, hạt giống là gốc rễ của việc cày cấy, vì khi có hạt giống thì việc cày cấy mới được thực hiện, khi không có thì không được thực hiện, và việc cày cấy cũng được thực hiện theo lượng hạt giống đó.
Bīje hi sati kasiṃ karonti, na asati.
For when there is seed, farmers cultivate; not when there is none.
Thật vậy, khi có hạt giống thì nông dân mới cày cấy, không có thì không.
Bījappamāṇena ca kusalā kassakā khettaṃ kasanti, na ūnaṃ ‘‘mā no sassaṃ parihāyī’’ti, na adhikaṃ ‘‘mā no mogho vāyāmo ahosī’’ti.
And skilled farmers plough the field according to the measure of the seed, not less, "lest our harvest diminishes," nor more, "lest our effort be in vain."
Và những nông dân lành nghề sẽ cày ruộng theo lượng hạt giống, không ít hơn để tránh “mùa màng của chúng ta bị thất thoát”, và không nhiều hơn để tránh “công sức của chúng ta trở nên vô ích”.
Yasmā ca bījameva mūlaṃ, tasmā bhagavā mūlato paṭṭhāya kasisambhāraṃ dassento tassa brāhmaṇassa kasiyā pubbadhammassa bījassa sabhāgatāya attano kasiyā pubbadhammaṃ dassento āha ‘‘saddhā bīja’’nti.
And because the seed is indeed the root, therefore, the Blessed One, showing the farming implements starting from the root, said "Faith is the seed," showing the fundamental condition of his own cultivation in resemblance to the seed, the fundamental condition of that brahmin's cultivation.
Và vì hạt giống là gốc rễ, nên Đức Thế Tôn, khi trình bày các công cụ cày cấy từ gốc rễ, đã nói rằng “đức tin là hạt giống” để trình bày pháp căn bản trong việc cày cấy của Ngài, tương tự như hạt giống là pháp căn bản trong việc cày cấy của vị Bà-la-môn kia.
Evamettha pubbadhammasabhāgatāpi veditabbā.
Thus, in this matter, the resemblance to the fundamental condition should also be understood.
Như vậy, ở đây cũng cần hiểu về sự tương đồng của pháp căn bản.
Pucchitaṃyeva vatvā apucchitaṃ pacchā kiṃ na vuttanti ce?
If it is asked, why was what was not asked not mentioned later, after stating what was asked?
Nếu hỏi: Tại sao không nói những điều không được hỏi sau khi đã nói những điều được hỏi?
Tassa upakārabhāvato ca dhammasambandhasamatthabhāvato ca.
Because of its helpful nature and its capacity to connect with the Dhamma.
Vì những điều đó có tính cách hữu ích và có khả năng liên kết với Pháp.
Ayaṃ hi brāhmaṇo paññavā, micchādiṭṭhikule pana jātattā saddhārahito, saddhārahito ca paññavā paresaṃ saddhāya attano avisaye apaṭipajjamāno visesaṃ nādhigacchati, kilesakālussiyaparāmaṭṭhāpi cassa dubbalā saddhā balavatiyā paññāya sahasā vattamānā atthasiddhiṃ na karoti hatthinā saddhiṃ ekadhure yutto goṇo viya.
This brahmin is wise, but having been born in a family of wrong views, he lacks faith. A wise person without faith, not practicing according to the faith of others in their own domain, does not attain distinction; and even for one afflicted by defilements, a weak faith, when hastily accompanied by strong wisdom, does not bring about the accomplishment of the goal, like an ox yoked to the same shaft as an elephant.
Vị Bà-la-môn này là người có trí tuệ, nhưng vì sinh ra trong gia đình tà kiến nên thiếu đức tin. Người có trí tuệ mà thiếu đức tin, không thực hành trong lĩnh vực của mình dựa trên đức tin của người khác, thì không đạt được sự đặc biệt. Đức tin yếu ớt của người ấy, bị vướng mắc bởi sự keo kiệt của phiền não, khi vận hành cùng với trí tuệ mạnh mẽ, không mang lại thành tựu lợi ích, giống như con bò được buộc chung ách với con voi.
Itissa saddhā upakārikāti taṃ brāhmaṇaṃ saddhāya patiṭṭhāpentena pacchāpi vattabbo ayamattho desanākusalatāya pubbe vutto.
Thus, since faith is helpful, this matter, which establishes that brahmin in faith, was stated earlier due to skill in teaching, even though it should be spoken of later.
Vì vậy, đức tin là hữu ích. Do đó, để giúp vị Bà-la-môn đó an trú trong đức tin, ý nghĩa này cần được nói ra sau, nhưng vì sự khéo léo trong thuyết pháp nên đã được nói trước.
Bījassa ca upakārikā vuṭṭhi, sā tadanantaraṃyeva vuccamānā samatthā hoti.
And rain is helpful to the seed; it is effective when mentioned immediately thereafter.
Và mưa là yếu tố hỗ trợ cho hạt giống, nên khi được nói đến ngay sau đó, nó sẽ có ý nghĩa.
Evaṃ dhammasambandhasamatthabhāvato pacchāpi vattabbo ayamattho, añño ca evarūpo īsāyottādi pubbe vuttoti veditabbo.
Thus, because of its capacity to connect with the Dhamma, this matter should be spoken of later, and other similar things like the yoke and plough, mentioned earlier, should be understood.
Như vậy, ý nghĩa này cần được nói ra sau vì khả năng liên kết với Pháp, và những điều khác như ách, ách cày, v.v., đã được nói trước cũng cần được hiểu tương tự.
Tattha yathā brāhmaṇassa kasiyā mūlabhūtaṃ bījaṃ dve kiccāni karoti, heṭṭhā mūlena patiṭṭhāti, upari aṅkuraṃ uṭṭhāpeti, evaṃ bhagavato kasiyā mūlabhūtā saddhā heṭṭhā sīlamūlena patiṭṭhāti, upari samathavipassanaṅkuraṃ uṭṭhāpeti.
Therein, just as the seed, which is the root of the brahmin's cultivation, performs two functions—it establishes itself below with its root and makes the sprout rise above—so too, faith, which is the root of the Blessed One's cultivation, establishes itself below with the root of sīla and makes the sprout of samatha-vipassanā rise above.
Ở đây, giống như hạt giống là gốc rễ của việc cày cấy của vị Bà-la-môn thực hiện hai chức năng: bám rễ xuống đất và nảy mầm lên trên, thì đức tin là gốc rễ của việc cày cấy của Đức Thế Tôn cũng vậy: nó bám rễ vào giới (sīla) ở dưới và làm nảy mầm sự an tịnh (samatha) và tuệ quán (vipassanā) ở trên.
Yathā ca taṃ mūlena pathavirasaṃ āporasaṃ gahetvā nāḷena dhaññaparipākagahaṇatthaṃ vaḍḍhati, evamayaṃ sīlamūlena samathavipassanārasaṃ gahetvā ariyamagganāḷena ariyaphaladhaññaparipākagahaṇatthaṃ vaḍḍhati.
And just as that (seed) takes earth-sap and water-sap with its root and grows through its stem to receive the ripening of grain, so too, this (faith) takes the sap of samatha-vipassanā with the root of sīla and grows through the noble path's stem to receive the ripening of the noble fruit-grain.
Và giống như hạt giống đó bám rễ vào đất, hút nhựa đất và nhựa nước, rồi lớn lên qua thân cây để thu hoạch lúa chín, thì đức tin này, bám rễ vào giới, hút nhựa an tịnh và tuệ quán, rồi lớn lên qua con đường Thánh (ariyamagga) để thu hoạch quả Thánh (ariyaphala) chín muồi.
Yathā ca taṃ subhūmiyaṃ patiṭṭhahitvā mūlaṅkurapaṇṇanāḷakaṇḍapasavehi vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ patvā khīraṃ janetvā anekasāliphalabharitaṃ sālisīsaṃ nipphādeti, evamesā cittasantāne patiṭṭhahitvā chahi visuddhīhi vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ patvā ñāṇadassanavisuddhikhīraṃ janetvā anekapaṭisambhidābhiññābharitaṃ arahattaphalaṃ nipphādeti.
And just as that (seed), having established itself in good soil, reaches growth, development, and fullness with its root, sprout, leaves, stem, and branches, and produces milk, then brings forth an ear of rice laden with many rice grains, so too, this (faith), having established itself in the mind-stream, reaches growth, development, and fullness through the six purifications, produces the milk of purification of knowledge and vision, and brings forth the fruit of Arahantship laden with many paṭisambhidās and psychic powers.
Và giống như hạt giống đó, sau khi bám rễ vào mảnh đất tốt, phát triển, nảy mầm, đâm chồi, ra lá, ra thân, đâm nhánh, đạt đến sự tăng trưởng, phát triển và sung mãn, rồi tạo ra sữa và làm trổ ra bông lúa đầy ắp vô số hạt lúa, thì đức tin này, sau khi an trú trong dòng tâm thức, đạt đến sự tăng trưởng, phát triển và sung mãn qua sáu sự thanh tịnh, rồi tạo ra sữa thanh tịnh của trí tuệ và thấy biết, và làm trổ ra quả A-la-hán đầy ắp vô số phân tích trí (paṭisambhidā) và thắng trí (abhiññā).
Tena vuttaṃ ‘‘saddhā bīja’’nti.
Therefore, it is said, "Faith is the seed."
Vì vậy, đã nói rằng: “Đức tin là hạt giống” (saddhā bījaṃ).
Kasmā pana aññesu paropaññāsāya kusaladhammesu ekato uppajjamānesu saddhāva ‘‘bīja’’nti vuttāti ce?
If it is asked why, among the fifty-plus wholesome qualities arising together, only faith is called the "seed"?
Nếu hỏi: Tại sao trong số hơn năm mươi pháp thiện cùng phát sinh, chỉ có đức tin được gọi là “hạt giống” (bījaṃ)?
Bījakiccakaraṇato.
Because it performs the function of a seed.
Vì nó thực hiện chức năng của hạt giống.
Yathā hi tesu viññāṇaṃyeva vijānanakiccaṃ karoti, evaṃ saddhā bījakiccaṃ.
For just as among them, only consciousness performs the function of knowing, so faith performs the function of a seed.
Giống như trong số đó, chỉ có thức (viññāṇa) thực hiện chức năng nhận biết, thì đức tin thực hiện chức năng của hạt giống.
Sā ca sabbakusalānaṃ mūlabhūtā.
And it is the root of all wholesome qualities.
Và nó là gốc rễ của tất cả các pháp thiện.
Yathāha – ‘‘saddhājāto upasaṅkamati, upasaṅkamanto payirupāsati…pe… paññāya ca naṃ ativijjha passatī’’ti (ma. ni. 2.183).
As it is said: "One approaches with faith, approaching one attends... and one sees it by thoroughly penetrating with wisdom."
Như đã nói: “Người có đức tin đến gần, đến gần rồi hầu hạ… (tiếp theo)… và thấy rõ bằng trí tuệ” (Ma. Ni. 2.183).
Akusaladhamme ceva kāyañca tapatīti tapo.
Tapas is that which burns away unwholesome qualities and the body.
Tapo (khổ hạnh) là điều thiêu đốt các pháp bất thiện và thân thể.
Indriyasaṃvaravīriyadhutaṅgadukkarakārikānaṃ etaṃ adhivacanaṃ, idha pana indriyasaṃvaro adhippeto.
This is a designation for sense-restraint, effort, dhutaṅgas, and difficult practices, but here, sense-restraint is intended.
Đây là tên gọi khác của sự phòng hộ các căn (indriyasaṃvara), tinh tấn (vīriya), hạnh đầu đà (dhutaṅga) và sự thực hành khó khăn (dukkarakārika). Ở đây, sự phòng hộ các căn được đề cập.
Vuṭṭhīti vassavuṭṭhi vātavuṭṭhītiādi anekavidhā, idha vassavuṭṭhi adhippetā.
Rain (vuṭṭhi) is of many kinds, such as rain-fall and wind-fall; here, rain-fall is intended.
Vuṭṭhī (mưa) có nhiều loại như mưa trời (vassavuṭṭhi), mưa gió (vātavuṭṭhi), v.v. Ở đây, mưa trời được đề cập.
Yathā hi brāhmaṇassa vassavuṭṭhisamanuggahitaṃ bījaṃ bījamūlakañca sassaṃ viruhati na milāyati nipphattiṃ gacchati, evaṃ bhagavato indriyasaṃvarasamanuggahitā saddhā, saddhāmūlā ca sīlādayo dhammā viruhanti, na milāyanti nipphattiṃ gacchanti.
Just as the seed and the grain stemming from it, supported by rainfall, sprout, do not wither, and reach fruition for the brahmin, so too, faith and the qualities rooted in faith like sīla, supported by the Blessed One's sense-restraint, sprout, do not wither, and reach fruition.
Giống như hạt giống và mùa màng có gốc từ hạt giống của vị Bà-la-môn, được mưa trời hỗ trợ, sẽ nảy mầm, không héo úa và đạt thành quả, thì đức tin của Đức Thế Tôn, được sự phòng hộ các căn hỗ trợ, và các pháp như giới (sīla) có gốc từ đức tin, sẽ nảy mầm, không héo úa và đạt thành quả.
Tenāha ‘‘tapo vuṭṭhī’’ti.
Therefore, he said, "Tapas is the rain."
Vì vậy, đã nói rằng: “Khổ hạnh là mưa” (tapo vuṭṭhī).
Paññā meti ettha vutto me-saddo purimapadesupi yojetabbo ‘‘saddhā me bījaṃ, tapo me vuṭṭhī’’ti tena kiṃ dīpeti?
Regarding my wisdom, the word "my" (me) mentioned here should also be applied to the preceding phrases: "My faith is the seed, my tapas is the rain." What does this reveal?
Từ “me” (của tôi) được nói ở đây trong cụm từ Paññā me (trí tuệ của tôi) cũng cần được áp dụng cho các cụm từ trước đó: “Đức tin của tôi là hạt giống, khổ hạnh của tôi là mưa”. Điều đó biểu thị điều gì?
Yathā, brāhmaṇa, tayā vapite khette sace vuṭṭhi atthi, iccetaṃ kusalaṃ.
"Brahmin, if there is rain in the field sown by you, that is good.
Này Bà-la-môn, nếu có mưa trên cánh đồng mà ông đã gieo, thì điều đó là tốt.
No ce atthi, udakampi tāva dātabbaṃ hoti.
If not, water must be supplied.
Nếu không có, thì cũng phải tưới nước.
Tathā mayā hiriīse paññāyuganaṅgale manoyottena ekābaddhe kate vīriyabalībadde yojetvā satipācanena vijjhitvā attano cittasantānakhettamhi saddhābīje vapite vuṭṭhiyā abhāvo nāma natthi, ayaṃ pana me niccakālaṃ indriyasaṃvaratapo vuṭṭhīti.
Similarly, after I have made shame and conscientiousness my yoke and plough, joined by the mind's reins, yoked the oxen of effort, pierced them with the goad of mindfulness, and sown the seed of faith in the field of my own mind-stream, there is no lack of rain; this tapas of sense-restraint is my rain at all times."
Cũng vậy, khi tôi đã tạo ra cái ách và cái cày là trí tuệ (paññāyuganaṅgale) với sự hổ thẹn (hiri) và sự ghê sợ tội lỗi (īse), được buộc chặt bằng dây ách là tâm (manoyottena), rồi ghép đôi với hai con bò là tinh tấn (vīriyabalībadde), và thúc đẩy bằng cái roi là niệm (satipācanena vijjhitvā), sau khi đã gieo hạt giống đức tin (saddhābīje) vào cánh đồng tâm thức của mình (attano cittasantānakhettamhi), thì không có chuyện thiếu mưa. Và sự khổ hạnh là phòng hộ các căn này của tôi luôn là mưa.
Paññāti kāmāvacarādibhedato anekavidhā.
Wisdom is of many kinds, divided into kāma-avachara, etc.
Trí tuệ (paññā) có nhiều loại tùy theo cõi dục giới, v.v.
Idha pana saha vipassanāya maggapaññā adhippetā.
Here, however, path-wisdom together with vipassanā is intended.
Ở đây, trí tuệ đạo (maggapaññā) cùng với tuệ quán (vipassanā) được đề cập.
Yuganaṅgalanti yugañca naṅgalañca yuganaṅgalaṃ.
Yoke and plough refers to the yoke and the plough.
Yuganaṅgala là ách và cày.
Yathā hi brāhmaṇassa yuganaṅgalaṃ, evaṃ bhagavato duvidhāpi vipassanā paññā ca.
Just as the brahmin has his yoke and plough, so too the Blessed One has both kinds of vipassanā and wisdom.
Giống như ách và cày của vị Bà-la-môn, thì trí tuệ và tuệ quán của Đức Thế Tôn cũng vậy.
Tattha yathā yugaṃ īsāya upanissayaṃ hoti, purato ca īsābaddhaṃ hoti, yottānaṃ nissayaṃ hoti, balībaddānaṃ ekato gamanaṃ dhāreti, evaṃ paññā hirippamukhānaṃ dhammānaṃ upanissayā hoti.
Therein, just as the yoke is a support for the pole, is attached to the pole in front, is a support for the reins, and holds the oxen to go together, so too wisdom is a support for qualities such as shame.
Trong đó, giống như cái ách là chỗ dựa cho cán cày, được buộc vào cán cày phía trước, là chỗ dựa cho dây buộc, và giữ cho hai con bò đi cùng nhau, thì trí tuệ là chỗ dựa cho các pháp như sự hổ thẹn, v.v.
Yathāha – ‘‘paññuttarā sabbe kusalā dhammā’’ti (a. ni. 8.83; 10.58) ca, ‘‘paññā hi seṭṭhā kusalā vadanti, nakkhattarājāriva tārakāna’’nti (jā. 2.17.81) ca.
As it is said: "All wholesome qualities are led by wisdom" and "The wise say wisdom is supreme, like the king of stars among the constellations."
Như đã nói: “Tất cả các pháp thiện đều có trí tuệ là tối thượng” (A. Ni. 8.83; 10.58), và “Trí tuệ là tối thượng, người thiện trí nói vậy, như vua các vì sao là các tinh tú” (Jā. 2.17.81).
Kusalānaṃ dhammānaṃ pubbaṅgamaṭṭhena purato ca hoti.
And it is in front, being the forerunner of wholesome qualities.
Và nó đi trước vì là pháp tiên phong của các pháp thiện.
Yathāha – ‘‘sīlaṃ sirī cāpi satañca dhammo, anvāyikā paññavato bhavantī’’ti hirivippayogena anuppattito pana īsābaddho hoti.
As it is said: "Sīla and glory, and the Dhamma of the virtuous, follow the wise," but it is attached to the pole due to its non-separation from shame.
Như đã nói: “Giới hạnh, sự thịnh vượng và pháp của bậc hiền trí, đều đi theo người có trí tuệ”, nhưng vì không có sự hổ thẹn nên nó được buộc vào cán cày.
Manosaṅkhātassa samādhiyottassa nissayapaccayato yottānaṃ nissayo hoti.
It is a support for the reins, due to being a condition of support for the reins of concentration, which is the mind.
Nó là chỗ dựa cho các dây buộc vì là duyên hỗ trợ cho dây ách là định (samādhi) được gọi là ý (mano).
Accāraddhātilīnabhāvapaṭisedhanato vīriyabalībaddānaṃ ekato gamanaṃ dhāreti, yathā ca naṅgalaṃ phālayuttaṃ kasanakāle pathavighanaṃ bhindati, mūlasantānakāni padāleti, evaṃ satiyuttā paññā vipassanākāle dhammānaṃ santatisamūhakiccārammaṇaghanaṃ bhindati, sabbakilesamūlasantānakāni padāleti.
By preventing excessive exertion and excessive slackness, it holds the oxen of effort to go together; and just as a plough, fitted with a share, breaks up the hard mass of earth and crushes root systems during ploughing, so too, wisdom united with mindfulness, during vipassanā, breaks up the hard mass of the aggregates and their continuous activities as objects, and crushes all root systems of defilements.
Nó giữ cho hai con bò là tinh tấn đi cùng nhau bằng cách ngăn chặn sự quá hăng hái và quá chùng xuống. Và giống như cái cày, được gắn với lưỡi cày, khi cày sẽ phá vỡ khối đất cứng, cắt đứt các gốc rễ, thì trí tuệ, được gắn với niệm, khi tuệ quán sẽ phá vỡ khối đối tượng là sự liên tục và tập hợp của các pháp, cắt đứt tất cả các gốc rễ phiền não.
Sā ca kho lokuttarāva, itarā pana lokikāpi siyā.
And that (wisdom) is supramundane; the other (wisdom) may be mundane.
Và trí tuệ đó là siêu thế (lokuttarā), còn những loại khác có thể là thế gian (lokikā).
Tenāha ‘‘paññā me yuganaṅgala’’nti.
Therefore, he said, "My wisdom is the yoke and plough."
Vì vậy, đã nói rằng: “Trí tuệ của tôi là ách và cày” (paññā me yuganaṅgalaṃ).
Hirīyati pāpakehi dhammehīti hirī.
One is ashamed of evil things; thus, hirī (moral shame).
Hổ thẹn với các pháp bất thiện nên gọi là hirī (tàm).
Taggahaṇena tāya avippayuttaṃ ottappampi gahitameva hoti.
By its inclusion, ottappa (moral dread), which is not dissociated from it, is also included.
Do sự nắm giữ đó, sự ghê sợ tội lỗi (ottappa) không xa lìa với nó cũng được bao hàm.
Īsāti yuganaṅgalasandhārikā rukkhalaṭṭhi.
Īsā is the wooden pole that connects the yoke and the plough.
Īsā là thanh gỗ dùng để buộc ách và cày.
Yathā hi brāhmaṇassa īsā yuganaṅgalaṃ dhāreti, evaṃ bhagavatopi hirī lokiyalokuttarapaññāsaṅkhātaṃ yuganaṅgalaṃ dhāreti hiriabhāve paññāya abhāvato.
Just as a brahmin's plough-pole supports the yoke and plough, so too for the Blessed One, hirī supports the yoke and plough, which is mundane and supramundane wisdom, because in the absence of hirī, there is an absence of wisdom.
Như cái ách của Bà-la-môn giữ ách và cày, thì tàm (hirī) của Đức Thế Tôn cũng giữ ách và cày được gọi là trí tuệ thế gian và siêu thế, vì khi không có tàm thì không có trí tuệ.
Yathā ca īsāpaṭibaddhayuganaṅgalaṃ kiccakaraṃ hoti acalaṃ asithilaṃ, evaṃ hiripaṭibaddhā ca paññā kiccakārī hoti acalā asithilā abbokiṇṇā ahirikena.
And just as the yoke and plough, when bound to the plough-pole, perform their function, being steady and firm, so too wisdom, when bound to hirī, performs its function, being steady, firm, and not interrupted by one who lacks moral shame.
Và như cái ách và cày được buộc vào ách thì làm việc không lay động, không lỏng lẻo, thì trí tuệ được buộc vào tàm cũng làm việc không lay động, không lỏng lẻo, không bị kẻ vô tàm làm gián đoạn.
Tenāha ‘‘hirī īsā’’ti.
Therefore, it is said, "hirī is the plough-pole."
Vì thế, Ngài nói: “Tàm là ách”.
Munātīti mano, cittassetaṃ nāmaṃ.
It understands, thus mano (mind); this is a name for citta (consciousness).
Biết nên gọi là mano (ý), đây là tên của tâm.
Idha pana manosīsena taṃsampayutto samādhi adhippeto.
Here, however, by "mano" is meant the samādhi associated with it.
Tuy nhiên, ở đây, ý (mano) có nghĩa là định (samādhi) được tương ưng với nó.
Yottanti rajjubandhanaṃ.
Yotta is a rope-binding.
Yotta là dây buộc.
Taṃ tividhaṃ īsāya saha yugassa bandhanaṃ, yugena saha balībaddānaṃ bandhanaṃ, sārathinā saha balībaddānaṃ ekābandhananti.
It is of three kinds: the binding of the yoke with the plough-pole, the binding of the oxen with the yoke, and the single binding of the oxen with the driver.
Dây này có ba loại: dây buộc ách với cày, dây buộc ách với bò, và dây buộc bò với người điều khiển.
Tattha yathā brāhmaṇassa yottaṃ īsāyugabalībadde ekābaddhe katvā sakakicce paṭipādeti, evaṃ bhagavato samādhi sabbeva te hiripaññāvīriyadhamme ekārammaṇe avikkhepasabhāvena bandhitvā sakakicce paṭipādeti.
In this regard, just as a brahmin's rope-binding unites the plough-pole, yoke, and oxen to perform their respective tasks, so too the Blessed One's samādhi, by its non-distracted nature, binds all those qualities of hirī, wisdom, and effort to a single object and performs its respective tasks.
Trong đó, như dây buộc của Bà-la-môn buộc ách, cày và bò lại với nhau để thực hiện công việc của mình, thì định (samādhi) của Đức Thế Tôn cũng buộc tất cả các pháp tàm, trí tuệ, tinh tấn đó vào một đối tượng, với bản chất không tán loạn, để thực hiện công việc của mình.
Tenāha ‘‘mano yotta’’nti.
Therefore, it is said, "mind is the rope-binding."
Vì thế, Ngài nói: “Ý là dây buộc”.
Cirakatādimatthaṃ saratīti sati.
It remembers things long past, thus sati (mindfulness).
Nhớ những điều đã làm từ lâu nên gọi là sati (niệm).
Phāletīti phālo.
It splits, thus phāla (ploughshare).
Cày xới nên gọi là phāla (lưỡi cày).
Pājenti etenāti pājanaṃ.
By this, they drive, thus pājana (goad).
Dùng cái này để thúc giục nên gọi là pājana (roi thúc).
Taṃ idha ‘‘pācana’’nti vuttaṃ.
Here, it is called "pācana."
Ở đây, nó được gọi là “pācana”.
Patodassetaṃ nāmaṃ.
This is a name for a goad.
Đây là tên của roi thúc.
Phālo ca pācanañca phālapācanaṃ.
Phāla and pācana are phālapācana (ploughshare and goad).
Lưỡi cày và roi thúc là phālapācana (lưỡi cày và roi thúc).
Yathā hi brāhmaṇassa phālapācanaṃ, evaṃ bhagavato vipassanāsampayuttā maggasampayuttā ca sati.
Just as the brahmin has a ploughshare and goad, so too for the Blessed One there is mindfulness associated with insight and associated with the path.
Như lưỡi cày và roi thúc của Bà-la-môn, thì niệm (sati) của Đức Thế Tôn cũng tương ưng với tuệ quán (vipassanā) và tương ưng với đạo (magga).
Tattha yathā phālo naṅgalaṃ anurakkhati, purato cassa gacchati, evaṃ sati kusalākusalānaṃ dhammānaṃ gatiyo samanvesamānā ārammaṇe vā upaṭṭhāpayamānā paññānaṅgalaṃ rakkhati.
Therein, just as the ploughshare protects the plough and goes before it, so too mindfulness, by searching for the courses of wholesome and unwholesome states or by establishing them in the object, protects the plough of wisdom.
Trong đó, như lưỡi cày bảo vệ cái cày và đi trước nó, thì niệm (sati) cũng bảo vệ cái cày trí tuệ (paññānaṅgala) bằng cách tìm kiếm các đường lối của các pháp thiện và bất thiện, hoặc bằng cách thiết lập chúng trên đối tượng.
Tenevesā ‘‘satārakkhena cetasā viharatī’’tiādīsu (a. ni. 10.20) viya ārakkhāti vuttā.
Therefore, it is called "guardian," as in "he dwells with a guarded mind."
Vì thế, nó được gọi là sự bảo vệ, như trong câu “trú với tâm được bảo vệ bởi niệm” và những câu tương tự.
Appamussanavasena cassā purato hoti.
And it is ahead due to not forgetting.
Nó đi trước do không quên lãng.
Satiparicite hi dhamme paññā pajānāti, no pamuṭṭhe.
For wisdom discerns those qualities that are familiar through mindfulness, not those that are forgotten.
Trí tuệ nhận biết các pháp được niệm ghi nhớ, chứ không phải các pháp đã bị quên lãng.
Yathā ca pācanaṃ balībaddānaṃ vijjhanabhayaṃ dassentaṃ saṃsīdituṃ na deti, uppathagamanaṃ vāreti, evaṃ sati vīriyabalībaddānaṃ apāyabhayaṃ dassentī kosajjasaṃsīdanaṃ na deti, kāmaguṇasaṅkhāte agocare cāraṃ nivāretvā kammaṭṭhāne niyojentī uppathagamanaṃ vāreti.
And just as the goad, by showing the fear of piercing to the oxen of effort, does not let them slacken and prevents them from going astray, so too mindfulness, by showing the fear of the lower realms to the oxen of effort, does not let them fall into idleness, and by restraining their wandering in unsuitable pastures, which are sense pleasures, and by engaging them in the meditation object, it prevents them from going astray.
Và như roi thúc, bằng cách cho thấy nỗi sợ hãi bị đâm, không cho bò tinh tấn (vīriyabalībaddānaṃ) chùng xuống, ngăn cản chúng đi lạc đường, thì niệm (sati), bằng cách cho thấy nỗi sợ hãi về khổ cảnh (apāyabhaya), không cho sự chùng xuống do lười biếng, ngăn cản sự đi lạc đường bằng cách ngăn cản việc đi vào các đối tượng không thích hợp được gọi là dục lạc (kāmaguṇasaṅkhāte agocare) và tập trung vào đề mục thiền định (kammaṭṭhāne).
Tenāha ‘‘sati me phālapācana’’nti.
Therefore, he said, "mindfulness is my ploughshare and goad."
Vì thế, Ngài nói: “Niệm là lưỡi cày và roi thúc của ta”.
Kāyaguttoti tividhena kāyasucaritena gutto.
Kāyagutto means guarded by three kinds of good bodily conduct.
Kāyagutto (thân được hộ trì) có nghĩa là được hộ trì bởi ba loại thân thiện hạnh.
Vacīguttoti catubbidhena vacīsucaritena gutto.
Vacīgutto means guarded by four kinds of good verbal conduct.
Vacīgutto (ngữ được hộ trì) có nghĩa là được hộ trì bởi bốn loại ngữ thiện hạnh.
Ettāvatā pātimokkhasaṃvarasīlaṃ vuttaṃ.
By this much, the virtue of restraint according to the Pātimokkha is explained.
Đến đây, giới Pātimokkha saṃvara sīla đã được nói đến.
Āhāre udare yatoti ettha āhāramukhena sabbapaccayānaṃ gahitattā catubbidhepi paccaye yato saṃyato nirupakkilesoti attho.
In "constrained in food and stomach," food is included as a gateway for all requisites, meaning one is restrained in all four kinds of requisites, free from defilements.
Trong câu āhāre udare yato, ý nghĩa là do tất cả các yếu tố được bao gồm qua thức ăn, nên người đó được chế ngự (yato) và không ô nhiễm (nirupakkileso) đối với cả bốn loại yếu tố.
Iminā ājīvapārisuddhisīlaṃ vuttaṃ.
By this, the virtue of purity of livelihood is explained.
Điều này nói về giới Ājīvapārisuddhisīla (giới thanh tịnh về phương tiện sinh sống).
Udare yatoti udare yato saṃyato mitabhojī, āhāre mattaññūti vuttaṃ hoti.
Udare yato means one who is restrained in the stomach, moderate in eating; it means knowing the proper measure in food.
Udare yato có nghĩa là người đó được chế ngự (yato) trong bụng, ăn uống có chừng mực (mitabhojī), tức là biết đủ trong thức ăn (āhāre mattaññū).
Iminā bhojane mattaññutāmukhena paccayapaṭisevanasīlaṃ vuttaṃ.
By this, through knowing the proper measure in food, the virtue of using requisites is explained.
Điều này nói về giới Paccayapaṭisevanasīla (giới thọ dụng yếu tố) qua việc biết đủ trong thức ăn.
Tena kiṃ dīpeti?
What does this illustrate?
Điều đó biểu thị điều gì?
Yathā tvaṃ, brāhmaṇa, bījaṃ vapitvā sassaparipālanatthaṃ kaṇṭakavatiṃ vā rukkhavatiṃ vā pākāraparikkhepaṃ vā karosi, tena te gomahiṃsamigagaṇā pavesaṃ alabhantā sassaṃ na vilumpanti, evamahampi taṃ saddhābījaṃ vapitvā nānappakārakusalasassaparipālanatthaṃ kāyavacīāhāraguttimayaṃ tividhaṃ parikkhepaṃ karomi, tena me rāgādiakusaladhammagomahiṃsamigagaṇā pavesaṃ alabhantā nānappakārakaṃ kusalasassaṃ na vilumpantīti.
"Just as you, brahmin, after sowing seeds, build a fence of thorns or trees or a wall for the protection of the crop, so that herds of cattle, buffalo, and deer, being unable to enter, do not destroy your crop; even so, after sowing the seed of faith, I too build a threefold fence of bodily, verbal, and dietary restraint for the protection of the crop of various wholesome qualities. Thereby, the herds of cattle, buffalo, and deer, which are the unwholesome qualities like greed, being unable to enter, do not destroy my various wholesome crops."
Như ông, Bà-la-môn, sau khi gieo hạt, để bảo vệ mùa màng, ông làm hàng rào gai, hoặc hàng rào cây, hoặc tường rào, nhờ đó các đàn bò, trâu, thú rừng không thể vào và không phá hoại mùa màng; cũng vậy, ta sau khi gieo hạt giống đức tin (saddhābījaṃ), để bảo vệ các mùa màng thiện pháp khác nhau, ta làm ba loại hàng rào gồm sự hộ trì thân, khẩu và thức ăn, nhờ đó các đàn bò, trâu, thú rừng là các pháp bất thiện như tham ái không thể vào và không phá hoại các mùa màng thiện pháp khác nhau của ta.
Saccaṃ karomi niddānanti ettha dvīhākārehi avisaṃvādanaṃ saccaṃ.
In saccaṃ karomi niddānaṃ, sacca is truthfulness in two ways.
Trong câu Saccaṃ karomi niddānaṃ, sacca (chân thật) là sự không mâu thuẫn theo hai cách.
Niddānanti chedanaṃ lunanaṃ uppāṭanaṃ.
Niddāna means cutting, reaping, uprooting.
Niddāna là sự cắt, gặt, nhổ.
Karaṇatthe cetaṃ upayogavacanaṃ veditabbaṃ.
And this term should be understood in the sense of 'doing'.
Và từ này nên được hiểu là một từ chỉ sự sử dụng trong ý nghĩa của hành động.
Ayaṃ hettha attho ‘‘saccena karomi niddāna’’nti.
This is the meaning here: "I do the cutting with truth."
Đây là ý nghĩa: “Ta thực hiện sự cắt bằng chân thật”.
Kiṃ vuttaṃ hoti – ‘‘yathā tvaṃ bāhiraṃ kasiṃ katvā sassadūsakānaṃ tiṇānaṃ hatthena vā asitena vā niddānaṃ karosi, evaṃ ahampi ajjhattikaṃ kasiṃ katvā kusalasassadūsakānaṃ visaṃvādanatiṇānaṃ saccena niddānaṃ karomī’’ti.
What is meant? "Just as you, by cultivating an external field, perform the cutting of the weeds that harm the crop, either by hand or with a sickle, so too I, by cultivating the internal field, perform the cutting of the weeds of falsehood, which harm the crop of wholesome qualities, with truth."
Điều đó có nghĩa là gì – “Như ông, sau khi làm nông bên ngoài, cắt, gặt, nhổ cỏ dại phá hoại mùa màng bằng tay hoặc bằng liềm, thì ta cũng vậy, sau khi làm nông bên trong, cắt, gặt, nhổ cỏ dại của sự mâu thuẫn phá hoại mùa màng thiện pháp bằng chân thật”.
Yathābhūtañāṇaṃ vā ettha saccanti veditabbaṃ.
Or here, sacca should be understood as knowledge of reality as it is.
Hoặc ở đây, sacca nên được hiểu là yathābhūtañāṇa (trí tuệ như thật).
Tena attasaññādīnaṃ tiṇānaṃ niddānaṃ karomīti dasseti.
By this, he shows, "I perform the cutting of the weeds of self-perception and so forth."
Điều đó cho thấy: “Ta thực hiện sự cắt các loại cỏ dại như tà kiến về tự ngã (attasaññā) bằng trí tuệ đó”.
Atha vā niddānanti chedakaṃ lāvakaṃ uppāṭakanti attho.
Alternatively, niddāna means one who cuts, one who reaps, one who uproots.
Hoặc niddāna có nghĩa là cái cắt, cái gặt, cái nhổ.
Yathā tvaṃ dāsaṃ vā kammakaraṃ vā niddānaṃ karosi, ‘‘niddehi tiṇānī’’ti tiṇānaṃ chedakaṃ lāvakaṃ uppāṭakaṃ karosi, evamahaṃ saccaṃ karomīti dasseti, atha vā saccanti diṭṭhisaccaṃ.
Just as you make a slave or a worker into a cutter, you make him one who cuts, reaps, or uproots the weeds, saying, "Cut the weeds!" so I do the truth, he shows. Or alternatively, sacca is conventional truth.
Như ông tạo ra một người nô lệ hoặc một người làm công để cắt, gặt, nhổ cỏ dại, ông nói “hãy nhổ cỏ dại”, thì ta cũng vậy, ta tạo ra chân thật (saccaṃ karomi), hoặc sacca là diṭṭhisacca (chân lý về quan điểm).
Tamahaṃ niddānaṃ karomi, chinditabbaṃ lunitabbaṃ uppāṭetabbaṃ karomīti.
That I make into the cutting, the reaping, the uprooting.
Ta biến nó thành cái cần phải cắt, cần phải gặt, cần phải nhổ.
Iti imesu dvīsu vikappesu upayogenevattho yujjati.
Thus, in these two interpretations, the meaning is appropriate to the usage.
Như vậy, trong hai cách giải thích này, ý nghĩa phù hợp với cách sử dụng.
Soraccaṃ me pamocananti ettha yaṃ taṃ ‘‘kāyiko avītikkamo vācasiko avītikkamo’’ti sīlameva ‘‘soracca’’nti vuttaṃ, na taṃ adhippetaṃ.
In soraccaṃ me pamocanaṃ, the "soracca" which is described as "absence of transgression in body or absence of transgression in speech" (i.e., virtue) is not intended here.
Trong câu Soraccaṃ me pamocanaṃ, soracca (hiền hòa) được nói đến ở đây không phải là giới (sīla) được gọi là “không vi phạm thân, không vi phạm khẩu”.
‘‘Kāyagutto’’tiādinā hi taṃ vuttameva.
For that has already been stated with "kāyagutto" and so forth.
Vì điều đó đã được nói đến trong câu “kāyagutto” (thân được hộ trì) và những câu tương tự.
Arahattaphalaṃ pana adhippetaṃ.
Rather, the fruit of Arahantship is intended.
Mà ở đây, quả vị A-la-hán (Arahattaphala) được ám chỉ.
Taṃ hi sundare nibbāne ratattā ‘‘soracca’’nti vuccati.
For that is called "soracca" because it delights in the beautiful Nibbāna.
Quả vị đó được gọi là “soracca” vì nó an trú trong Niết-bàn (Nibbāna) tuyệt diệu.
Pamocananti yogavissajjanaṃ.
Pamocana means release from the yoke.
Pamocana là sự giải thoát khỏi các ràng buộc (yoga).
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā tava pamocanaṃ punapi sāyanhe vā dutiyadivase vā anāgatasaṃvacchare vā yojetabbato appamocanameva hoti, na mama evaṃ.
This is what is meant: "Just as your release is no release at all, because it must be yoked again in the evening, or on the second day, or in the coming year, it is not so for me.
Điều này có nghĩa là: “Như sự giải thoát của ông vẫn là không giải thoát vì nó phải được buộc lại vào buổi chiều hoặc ngày thứ hai hoặc năm tới, của ta thì không như vậy.
Na hi mama antarā mocanaṃ nāma atthi.
For there is no such thing as an intermediate release for me.
Vì không có sự giải thoát tạm thời nào cho ta.
Ahaṃ hi dīpaṅkaradasabalakālato paṭṭhāya paññānaṅgale vīriyabalībadde yojetvā kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni mahākasiṃ kasanto tāva na muñciṃ, yāva na sammāsambodhiṃ abhisambujjhiṃ.
For I, having yoked the oxen of effort to the plough of wisdom since the time of Dīpaṅkara, the Ten-Powered One, cultivating the great field for four incalculable periods plus one hundred thousand eons, did not release them until I attained perfect enlightenment.
Ta đã không giải thoát cho đến khi đạt được Chánh Đẳng Giác (sammāsambodhi), sau khi buộc bò tinh tấn (vīriyabalībadde) vào cái cày trí tuệ (paññānaṅgale) và cày một cánh đồng lớn trong bốn a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp, kể từ thời Đức Phật Dīpaṅkara.
Yadā ca me sabbaṃ taṃ kālaṃ khepetvā bodhimūle aparājitapallaṅke nisinnassa sabbaguṇaparivāraṃ arahattaphalaṃ udapādi, tadā mayā taṃ sabbussukkapaṭippassaddhiyā pamuttaṃ, na dāni puna yojetabbaṃ bhavissatīti.
And when, after passing all that time, the fruit of Arahantship, accompanied by all good qualities, arose for me while seated on the unconquerable seat at the foot of the Bodhi tree, then I was released with the calming of all exertion; it will not have to be yoked again."
Và khi quả vị A-la-hán với tất cả các đức tính đã phát sinh cho ta khi ta ngồi trên tòa bất bại (aparājitapallaṅke) dưới cội Bồ-đề, sau khi đã trải qua tất cả thời gian đó, thì ta đã giải thoát nó với sự lắng dịu của mọi sự cố gắng, và giờ đây sẽ không cần phải buộc lại nữa”.
Etamatthaṃ sandhāyāha ‘‘soraccaṃ me pamocana’’nti.
Referring to this meaning, he said, "soracca is my release."
Với ý nghĩa đó, Ngài nói: “Sự hiền hòa là sự giải thoát của ta”.
Vīriyaṃ me dhuradhorayhanti ettha vīriyanti kāyikacetasiko vīriyārambho.
In vīriyaṃ me dhuradhorayhaṃ, vīriya means bodily and mental exertion.
Trong câu Vīriyaṃ me dhuradhorayhaṃ (tinh tấn là gánh nặng của ta), vīriya (tinh tấn) là sự bắt đầu tinh tấn về thể chất và tinh thần.
Dhuradhorayhanti dhurāyaṃ dhorayhaṃ, dhurāvahanti attho.
Dhuradhorayha means bearing the burden, carrying the load.
Dhuradhorayha có nghĩa là gánh nặng trên vai, tức là gánh vác trách nhiệm.
Yathā hi brāhmaṇassa dhurāyaṃ dhorayhākaḍḍhitaṃ naṅgalaṃ bhūmighanaṃ bhindati, mūlasantānakāni ca padāleti, evaṃ bhagavato vīriyākaḍḍhitaṃ paññānaṅgalaṃ yathā vuttaṃ ghanaṃ bhindati, kilesasantānakāni ca padāleti.
Just as a brahmin's plough, drawn by a burden-bearing (ox), breaks through the hard earth and uproots the network of roots, so too the Blessed One's plough of wisdom, drawn by effort, breaks through the aforementioned hardness and uproots the network of defilements.
Như cái cày bị kéo bởi gánh nặng của Bà-la-môn phá vỡ đất cứng và cắt đứt rễ cây, thì cái cày trí tuệ (paññānaṅgala) được kéo bởi tinh tấn của Đức Thế Tôn cũng phá vỡ đất cứng đã nói và cắt đứt rễ phiền não (kilesasantānakāni).
Tenāha ‘‘vīriyaṃ me dhuradhorayha’’nti.
Therefore, he said, "effort is my burden-bearing."
Vì thế, Ngài nói: “Tinh tấn là gánh nặng của ta”.
Atha vā purimadhurāvahattā dhurā, mūladhurāvahattā dhorayhā, dhurā ca dhorayhā ca dhuradhorayhā.
Alternatively, dhurā (burden) means bearing the front part, dhorayhā means bearing the main burden, and dhuradhorayhā means both the front and main burden-bearing.
Hoặc, dhurā là cái gánh nặng phía trước, dhorayhā là cái gánh nặng gốc, dhuradhorayhā là cả cái gánh nặng phía trước và cái gánh nặng gốc.
Iti yathā brāhmaṇassa ekekasmiṃ naṅgale catubalībaddapabhedaṃ dhuradhorayhaṃ vahantaṃ uppannuppannaṃ tiṇamūlaghātañceva sassasampattiñca sādheti, evaṃ bhagavato catusammappadhānavīriyabhedaṃ dhuradhorayhaṃ vahantaṃ uppannuppannaṃ akusalaghātañceva kusalasampattiñca sādheti.
Just as for the brahmin, with each plough, the four strong oxen bearing the burden, as they pull, accomplish the destruction of all grass roots that arise and the abundance of crops; so too for the Blessed One, the four kinds of Right Exertion bearing the burden, as they pull, accomplish the destruction of all unwholesome states that arise and the abundance of wholesome states.
Như vậy, ví như đối với vị Bà-la-môn, khi con bò kéo ách nặng gồm bốn loại bò được buộc vào mỗi cái cày, nó hoàn thành việc phá hủy cỏ dại và rễ cây mọc lên, và sự thành tựu của mùa màng; cũng vậy, đối với Đức Thế Tôn, khi con bò kéo ách nặng gồm bốn loại tinh tấn Chánh cần (sammāppadhāna), nó hoàn thành việc hủy diệt các bất thiện pháp (akusala) liên tục phát sinh, và sự thành tựu của các thiện pháp (kusala).
Tenāha ‘‘vīriyaṃ me dhuradhorayha’’nti.
Therefore, it is said: “My energy is the draught-animal bearing the burden.”
Vì vậy, Ngài đã nói: “Tinh tấn là con bò kéo ách nặng của Ta.”
Yogakkhemādhivāhananti ettha yogehi khemattā nibbānaṃ yogakkhemaṃ nāma, taṃ adhikicca vāhīyati, abhimukhaṃ vā vāhīyatīti adhivāhanaṃ, yogakkhemassa adhivāhanaṃ yogakkhemādhivāhananti.
In "yogakkhemādhivāhanaṃ", Nibbāna is called yogakkhema because it is secure from yogas (bonds). It is "adhivāhanaṃ" because it is borne towards (Nibbāna) or borne forward. So, yogakkhemādhivāhanaṃ means bearing towards Nibbāna, which is secure from bonds.
Trong câu Yogakkhemādhivāhanaṃ (sự chuyên chở đến sự an ổn khỏi các ách phược), Niết-bàn được gọi là yogakkhema vì nó an ổn khỏi các ách phược (yoga). Hoặc adhivāhanaṃ có nghĩa là được chuyên chở hướng đến Niết-bàn, hoặc được chuyên chở trực diện đến Niết-bàn. Yogakkhemassa adhivāhanaṃ là yogakkhemādhivāhanaṃ (sự chuyên chở đến sự an ổn khỏi các ách phược).
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā tava dhuradhorayhaṃ puratthimādīsu aññataradisābhimukhaṃ vāhīyati, tathā mama dhuradhorayhaṃ nibbānābhimukhaṃ vāhīyatīti.
This is what is meant: just as your draught-animal is borne towards one of the directions like the east, so too my draught-animal is borne towards Nibbāna.
Điều này có nghĩa là: “Cũng như con bò kéo ách nặng của ông được chuyên chở hướng đến một trong các phương như phương Đông, thì con bò kéo ách nặng của Ta được chuyên chở hướng đến Niết-bàn.”
Evaṃ vāhīyamānaṃva gacchati anivattantaṃ.
Being borne thus, it goes without turning back.
Khi được chuyên chở như vậy, nó đi mà không quay lại.
Yathā tava naṅgalaṃ vahantaṃ dhuradhorayhaṃ khettakoṭiṃ patvā puna nivattati, evaṃ anivattantaṃ dīpaṅkarakālato paṭṭhāya gacchateva.
Just as your draught-animal, pulling the plough, reaches the edge of the field and then turns back, mine goes on without turning back, ever since the time of Dīpaṅkara Buddha.
Cũng như con bò kéo ách nặng của ông, khi kéo cày, đến cuối thửa ruộng thì quay lại; thì con bò kéo ách nặng của Ta không quay lại, mà cứ đi mãi kể từ thời Đức Phật Dīpaṅkara.
Yasmā vā tena tena maggena pahīnā kilesā na punappunaṃ pahātabbā honti, yathā tava naṅgalena chinnāni tiṇāni puna aparasmiṃ samaye chinditabbāni honti, tasmāpi evaṃ paṭhamamaggavasena diṭṭhekaṭṭhe kilese, dutiyavasena oḷārike, tatiyavasena aṇusahagate, catutthavasena sabbakilese pajahantaṃ gacchati anivattantaṃ.
And because the defilements abandoned by each path do not have to be abandoned again, unlike the grass cut by your plough which has to be cut again at another time, therefore, in this way, abandoning defilements that are unified with wrong view by means of the first path, gross defilements by means of the second, subtle defilements by means of the third, and all defilements by means of the fourth, it goes without turning back.
Hoặc vì các phiền não đã được đoạn trừ bằng con đường đó sẽ không cần phải đoạn trừ lại nữa, không như cỏ bị cày xới của ông phải được cắt lại vào một thời điểm khác; do đó, bằng cách này, con bò kéo ách nặng của Ta đi mà không quay lại, đoạn trừ các phiền não đồng nhất với tà kiến (diṭṭhekaṭṭha) bằng con đường thứ nhất, các phiền não thô thiển (oḷārika) bằng con đường thứ hai, các phiền não vi tế (aṇusahagata) bằng con đường thứ ba, và tất cả các phiền não bằng con đường thứ tư.
Atha vā gacchati anivattanti nivattanarahitaṃ hutvā gacchatīti attho.
Alternatively, "goes without turning back" means it goes, being free from turning back.
Hoặc gacchati anivattaṃ (đi mà không quay lại) có nghĩa là đi mà không có sự quay lại.
Tanti taṃ dhuradhorayhaṃ.
"It" refers to that draught-animal bearing the burden.
Taṃ (nó) là con bò kéo ách nặng đó.
Evamettha attho veditabbo.
Thus, the meaning here should be understood.
Ý nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.
Evaṃ gacchantañca yathā tava dhuradhorayhaṃ na taṃ ṭhānaṃ gacchati, yattha gantvā kassako asoko virajo hutvā na socati.
And as it thus goes, your draught-animal does not reach that place where, having gone, the farmer becomes sorrowless, dustless, and does not grieve.
Và khi đi như vậy, con bò kéo ách nặng của ông không đến được nơi mà khi đến đó, người nông dân không còn sầu muộn, không còn cấu uế.
Etaṃ pana taṃ ṭhānaṃ gacchati yattha gantvā na socati.
But this (draught-animal) goes to that place where, having gone, one does not grieve.
Nhưng con bò kéo ách nặng này đi đến nơi mà khi đến đó, không còn sầu muộn.
Yattha satipācanena etaṃ vīriyadhuradhorayhaṃ codento gantvā mādiso kassako asoko virajo hutvā na socati, taṃ sabbasokasallasamugghātabhūtaṃ nibbānaṃ nāma asaṅkhataṃ ṭhānaṃ gacchatīti.
That place, Nibbāna, which is unconditioned, the root-eradication of all arrows of sorrow, is where this draught-animal of energy, urged on by the goad of mindfulness, goes, and having gone, a farmer like me becomes sorrowless, dustless, and does not grieve.
Nghĩa là, con bò kéo ách nặng tinh tấn này, khi được thúc đẩy bằng cái roi chánh niệm (satipācana), sẽ đến Niết-bàn, một trạng thái vô vi (asaṅkhata) không còn mọi mũi tên sầu muộn, nơi mà một người nông dân như Ta, khi đến đó, không còn sầu muộn, không còn cấu uế.
Idāni nigamanaṃ karonto evamesā kasīti gāthamāha.
Now, concluding, he utters the stanza: "This is the cultivation."
Bây giờ, để kết luận, Ngài nói kệ ngôn evamesā kasī (đây là việc cày cấy).
Tassāyaṃ saṅkhepattho – yassa, brāhmaṇa, esā saddhābījā tapovuṭṭhiyā anuggahitā kasī paññāmayaṃ yuganaṅgalaṃ hirimayañca īsaṃ manomayena yottena ekābaddhaṃ katvā paññānaṅgalena satiphālaṃ ākoṭetvā satipācanaṃ gahetvā kāyavacīāhāraguttiyā gopetvā saccaṃ niddānaṃ katvā soraccapamocanaṃ vīriyadhuradhorayhaṃ yogakkhemābhimukhaṃ anivattantaṃ vāhantena kaṭṭhā kasī kammapariyosānaṃ catubbidhaṃ sāmaññaphalaṃ pāpitā, sā hoti amatapphalā, sā esā kasī amatapphalā hoti.
Its brief meaning is this: O brahmin, for whom this cultivation, aided by the seed of faith and the rain of austerity, has been tilled by binding the plough-and-yoke of wisdom and the ploughshare of shame (hiri) with the mind-rope, striking the ploughshare of mindfulness with the plough of wisdom, taking the goad of mindfulness, guarding it with the protection of body, speech, and sustenance, making truth the uprooting (of weeds), and carrying the draught-animal of energy which is gentleness (soracca) and release, facing towards yogakkhema (Nibbāna) without turning back – that bears the fruit of the Deathless, that cultivation bears the fruit of the Deathless.
Ý nghĩa tóm tắt của nó là: “Này Bà-la-môn, việc cày cấy này, được hỗ trợ bởi hạt giống niềm tin (saddhābīja) và cơn mưa khổ hạnh (tapovuṭṭhi), đã được hoàn thành bằng cách buộc ách và cày bằng trí tuệ (paññāmayaṃ yuganaṅgala) và cán cày bằng sự hổ thẹn (hirimayañca īsaṃ) với dây buộc bằng ý chí (manomayena yottena), sau đó dùng cày trí tuệ để cày xới bằng lưỡi cày chánh niệm (satiphālaṃ), cầm cái roi chánh niệm (satipācanaṃ), bảo vệ bằng sự phòng hộ thân, khẩu và thực phẩm (kāyavacīāhāraguttiyā gopetvā), đặt nền tảng bằng sự thật (saccaṃ niddānaṃ katvā), và dùng sự ôn hòa (soracca) làm sự giải thoát (pamocanaṃ) cho con bò kéo ách nặng tinh tấn (vīriyadhuradhorayhaṃ) hướng đến sự an ổn khỏi các ách phược (yogakkhemābhimukhaṃ) mà không quay lại (anivattantaṃ vāhantena kaṭṭhā kasī), đã đưa đến bốn loại quả Sa-môn (sāmaññaphala) là kết quả của hành động; sā hoti amatapphalā, việc cày cấy này có quả vị bất tử (amatapphalā)”, nghĩa là có lợi ích của Niết-bàn.
Amataṃ vuccati nibbānaṃ, nibbānānisaṃsā hotīti attho.
The Deathless is called Nibbāna; it means it results in Nibbāna.
Amata (bất tử) được gọi là Niết-bàn, có nghĩa là có lợi ích của Niết-bàn.
Sā kho panesā kasī na mamevekassa amatapphalā hoti, atha kho yo koci khattiyo vā brāhmaṇo vā vesso vā suddo vā gahaṭṭho vā pabbajito vā etaṃ kasiṃ kasati, so sabbopi etaṃ kasitvāna sabbadukkhā pamuccatīti.
And this cultivation does not bear the fruit of the Deathless for me alone; rather, whoever — whether a khattiya, a brahmin, a vessa, a sudda, a householder, or one gone forth — undertakes this cultivation, all of them, having cultivated this, are released from all suffering.
Và việc cày cấy này không chỉ có quả vị bất tử đối với riêng Ta, mà bất cứ ai, dù là Sát-đế-lợi, Bà-la-môn, Vai-śya, Thủ-đà-la, gia chủ hay người xuất gia, thực hành việc cày cấy này, tất cả đều sẽ được giải thoát khỏi mọi khổ đau sau khi thực hành nó.
Evaṃ bhagavā brāhmaṇassa arahattanikūṭena nibbānapariyosānaṃ katvā desanaṃ niṭṭhāpesi.
Thus, the Blessed One concluded the discourse for the brahmin by leading it to Nibbāna, which is the culmination of Arahantship.
Như vậy, Đức Thế Tôn đã kết thúc bài giảng của mình cho vị Bà-la-môn bằng cách đặt Niết-bàn làm đích đến cao nhất của A-la-hán quả.
Tato brāhmaṇo gambhīratthaṃ desanaṃ sutvā – ‘‘mama kasiphalaṃ bhuñjitvā punapi divaseyeva chāto hoti, imassa pana kasī amatapphalā, tassa phalaṃ bhuñjitvā sabbadukkhā pamuccatī’’ti ñatvā pasanno pasannākāraṃ karonto bhuñjatu bhavaṃ gotamotiādimāha.
Thereupon, the brahmin, having heard the profound discourse, realized: "The fruit of my cultivation, having been eaten, one is hungry again even on the same day; but the fruit of this cultivation is the Deathless, and having eaten its fruit, one is released from all suffering." Being thus pleased, he expressed his pleasure, saying, "Let Master Gotama eat," and so on.
Sau đó, vị Bà-la-môn, khi nghe bài giảng có ý nghĩa sâu sắc, đã hiểu rằng “quả cày cấy của tôi, sau khi ăn xong, sẽ đói lại ngay trong ngày; còn việc cày cấy của vị này có quả vị bất tử, sau khi ăn quả đó, sẽ được giải thoát khỏi mọi khổ đau.” Với lòng hoan hỷ, ông đã bày tỏ sự hoan hỷ của mình bằng cách nói: “Ngài Gotama hãy dùng bữa” và những lời tiếp theo.
Taṃ sabbaṃ tato parañca vuttatthamevāti.
All of that and what follows has already been explained.
Tất cả những điều đó và những điều sau đó đều đã được giải thích.
Paṭhamaṃ.
End of the First.
Thứ nhất.
198. Dutiye odanena pūresīti attano atthāya sampāditena sūpabyañjanena odanena pūretvā adāsi.
In the second Sutta, "filled with rice" means he filled it with rice, with curry and side dishes, prepared for himself, and gave it.
198. Trong bài thứ hai, odanena pūresī có nghĩa là vị ấy đã dâng cúng đầy bát cơm với các món canh và món ăn phụ đã được chuẩn bị cho riêng mình.
Bhagavā kira paccūsasamaye lokaṃ olokentova taṃ brāhmaṇaṃ disvā, pātova sarīrapaṭijagganaṃ katvā, gandhakuṭiṃ pavisitvā, dvāraṃ pidhāya, nisinno tassa bhojanaṃ upasaṃhariyamānaṃ disvā, ekakova pattaṃ aṃsakūṭe laggetvā, gandhakuṭito nikkhamma, nagaradvāre pattaṃ nīharitvā, antonagaraṃ pavisitvā, paṭipāṭiyā gacchanto brāhmaṇassa dvārakoṭṭhake aṭṭhāsi.
It is said that the Blessed One, observing the world at dawn, saw that brahmin, and having attended to his body in the early morning, entered the perfumed chamber, closed the door, and sat down. Seeing the food being offered to that brahmin, he himself hung his bowl on his shoulder, came out of the perfumed chamber, held out his bowl at the city gate, entered the city, and going in sequence, stood at the brahmin's gateway.
Đức Thế Tôn, vào buổi sáng sớm, khi nhìn khắp thế gian và thấy vị Bà-la-môn đó, đã thức dậy và vệ sinh thân thể, rồi vào Hương thất (Gandhakuṭi), đóng cửa lại và ngồi xuống. Khi thấy thức ăn của vị Bà-la-môn được dâng đến, Ngài đã một mình đeo bát vào vai, rời Hương thất, ra khỏi cổng thành, vào trong thành và đi theo thứ tự, rồi dừng lại ở cổng nhà của vị Bà-la-môn.
Brāhmaṇo bhagavantaṃ disvā, attano sajjitaṃ bhojanaṃ adāsi.
The brahmin, seeing the Blessed One, gave him the food he had prepared.
Vị Bà-la-môn thấy Đức Thế Tôn, liền dâng thức ăn đã chuẩn bị của mình.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This is stated with reference to that incident.
Điều này được nói đến để chỉ sự việc đó.
Dutiyampīti dutiyadivasepi.
"A second time also" means on the second day also.
Dutiyampi có nghĩa là vào ngày thứ hai.
Tatiyampīti tatiyadivasepi.
"A third time also" means on the third day also.
Tatiyampi có nghĩa là vào ngày thứ ba.
Tāni kira tīṇi divasāni nirantaraṃ brāhmaṇassa gharadvāraṃ gacchantassa bhagavato antarā añño koci uṭṭhāya pattaṃ gahetuṃ samattho nāma nāhosi, mahājano olokentova aṭṭhāsi.
It is said that for those three consecutive days, as the Blessed One went to the brahmin's house door, no one else was able to get up and take his bowl; the great multitude just stood watching.
Vào ba ngày đó, không ai khác có thể đứng dậy và nhận bát của Đức Thế Tôn khi Ngài liên tục đến cổng nhà vị Bà-la-môn; đại chúng chỉ đứng nhìn.
Etadavocāti brāhmaṇo tīṇi divasāni pattaṃ pūretvā dentopi na saddhāya adāsi, ‘‘gharadvāraṃ āgantvā ṭhitassa pabbajitassa bhikkhāmattampi adatvā bhuñjatī’’ti upārambhabhayena adāsi.
"He said this": The brahmin, even though he offered the bowl for three days, did not do so out of faith, but out of fear of reproach that "one eats without giving even alms to an ascetic who has come and stood at the house door."
Etadavocā (vị ấy đã nói điều này): Vị Bà-la-môn, dù đã dâng đầy bát ba ngày, nhưng không phải vì niềm tin mà dâng, mà vì sợ bị khiển trách rằng “một vị tu sĩ đến cổng nhà mà không cho chút đồ khất thực nào thì ăn uống.”
Dadanto ca dve divasāni datvā kiñci avatvāva nivatto.
And giving, he gave for two days without saying anything, and turned back.
Khi dâng, ông đã dâng hai ngày mà không nói gì rồi quay lại.
Bhagavāpi kiñci avatvāva pakkanto.
The Blessed One also departed without saying anything.
Đức Thế Tôn cũng rời đi mà không nói gì.
Tatiyadivase pana adhivāsetuṃ asakkonto etaṃ ‘‘pakaṭṭhako’’tiādivacanaṃ avoca.
But on the third day, unable to tolerate it, he uttered the words, "He is a glutton," and so on.
Tuy nhiên, vào ngày thứ ba, vì không thể chịu đựng được nữa, ông đã nói những lời như “pakaṭṭhako” (tham lam).
Bhagavāpi etaṃ vacanaṃ nicchārāpanatthameva yāva tatiyamagamāsi.
The Blessed One, too, went for the third time precisely to draw out these words.
Đức Thế Tôn cũng đã đi đến ba lần chỉ để khiến ông nói ra những lời đó.
Tattha pakaṭṭhakoti rasagiddho.
There, "pakaṭṭhako" means one greedy for taste.
Ở đó, pakaṭṭhako có nghĩa là tham vị (rasagiddho).
Punappunaṃ ceva vapanti bījanti satthā brāhmaṇassa vacanaṃ sutvā, ‘‘brāhmaṇa, tvaṃ tīṇi divasāni piṇḍapātaṃ datvā osakkasi, punappunaṃ kātabbā nāma lokasmiṃ soḷasa dhammā’’ti vatvā te dhamme dassetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi.
"Again and again they sow the seed": The Teacher, hearing the brahmin's words, said, "Brahmin, you give alms for three days and then withdraw; there are sixteen things in the world that must be done again and again," and to show these things, he began this discourse.
Punappunaṃ ceva vapanti bījaṃ (họ gieo hạt hết lần này đến lần khác): Đức Phật, sau khi nghe lời của vị Bà-la-môn, đã nói: “Này Bà-la-môn, ông đã dâng đồ khất thực ba ngày rồi bỏ cuộc. Có mười sáu pháp trên thế gian cần phải làm đi làm lại nhiều lần.” Ngài bắt đầu bài giảng này để chỉ ra những pháp đó.
Tattha punappunaṃ ceva vapantīti ekasmiṃ sassavāre vuttaṃ ‘‘alamettāvatā’’ti anosakkitvā aparāparesupi sassavāresu ca vapantiyeva.
There, "again and again they sow" means they do not stop, thinking "that is enough," after one crop season, but continue to sow in subsequent crop seasons.
Ở đó, punappunaṃ ceva vapanti (họ gieo hạt hết lần này đến lần khác) có nghĩa là họ không nói “đủ rồi” sau một mùa vụ, mà vẫn tiếp tục gieo hạt trong các mùa vụ tiếp theo.
Punappunaṃ vassatīti na ekadivasaṃ vassitvā tiṭṭhati, punappunadivasesupi punappunasaṃvaccharesupi vassatiyeva, evaṃ janapadā iddhā honti.
"Again and again it rains" means it does not rain for just one day and stop, but rains again on successive days and in successive years; thus, the regions become prosperous.
Punappunaṃ vassatī (mưa hết lần này đến lần khác) có nghĩa là trời không chỉ mưa một ngày rồi tạnh, mà còn mưa hết ngày này đến ngày khác, hết năm này đến năm khác, như vậy các vùng đất trở nên thịnh vượng.
Etenupāyena sabbattha nayo veditabbo.
In this manner, the method should be understood everywhere.
Theo cách này, ý nghĩa nên được hiểu ở khắp mọi nơi.
Yācakāti imasmiṃ pade satthā desanākusalatāya attānampi pakkhipitvā dasseti.
In this phrase "yācakā" (beggars), the Teacher, by his skill in teaching, includes himself.
Trong từ yācakā (những người khất thực), Đức Phật, với sự khéo léo trong giảng dạy, đã đưa cả chính mình vào để chỉ ra.
Khīranikāti khīrakārakā godohakā.
"Khīranikā" means milkers, cowherds.
Khīranikā là những người vắt sữa bò.
Na hi te ekavārameva thanaṃ añchanti, punappunaṃ añchantā dhenuṃ duhantīti attho.
For they do not just pull the udder once, but milk the cow by pulling again and again.
Họ không chỉ vắt một lần mà vắt đi vắt lại nhiều lần để lấy sữa bò.
Kilamati phandati cāti ayaṃ satto tena iriyāpathena kilamati ceva phandati ca.
"He toils and strives": This being toils and strives in that posture.
Kilamati phandati cā (chúng sinh này mệt mỏi và dao động) có nghĩa là chúng sinh này mệt mỏi và dao động bởi tư thế đó.
Gabbhanti soṇasiṅgālādīnampi tiracchānagatānaṃ kucchiṃ.
"Gabbhaṃ" means the womb of animals like dogs and jackals.
Gabbhaṃ (tử cung) là bụng của các loài động vật như chó, cáo.
Sivathikanti susānaṃ, mataṃ mataṃ sattaṃ tattha punappunaṃ harantīti attho.
"Sivathikaṃ" means the charnel ground, meaning that dead beings are carried there again and again.
Sivathikaṃ là nghĩa địa, có nghĩa là người ta liên tục mang những chúng sinh đã chết đến đó.
Maggañca laddhā apunabbhavāyāti apunabbhavāya maggo nāma nibbānaṃ, taṃ labhitvāti attho.
Maggañca laddhā apunabbhavāyāti: The path to non-recurrence, apunabbhavāya magga, is Nibbāna. The meaning is, having attained that.
Maggañca laddhā apunabbhavāyā (đạt được con đường không tái sinh) nghĩa là: con đường không tái sinh là Nibbāna (Niết Bàn), nghĩa là đã đạt được Nibbāna đó.
199. Tatiye vātehīti udaravātehi.
199. In the third, vātehīti: by abdominal winds.
199. Trong bài thứ ba, vātehī (do gió) nghĩa là do phong bệnh ở bụng.
Bhagavato kira chabbassāni dukkarakārikaṃ karontassa pasatamuggayūsādīni āhārayato dubbhojanena ceva dukkhaseyyāya ca udaravāto kuppi.
It is said that when the Bhagavā was practicing austerities for six years, eating small amounts of mung bean soup and the like, His abdominal winds became agitated due to the poor food and uncomfortable sleeping arrangements.
Được biết, khi Đức Phật thực hành khổ hạnh trong sáu năm, Ngài dùng các loại thức ăn như nước đậu xanh một nắm, do thức ăn không phù hợp và nằm nghỉ khó chịu, phong bệnh ở bụng đã phát sinh.
Aparabhāge sambodhiṃ patvā paṇītabhojanaṃ bhuñjantassāpi antarantarā so ābādho attānaṃ dassetiyeva.
Later, even after attaining enlightenment and partaking of delicious food, that ailment would show itself from time to time.
Sau này, khi đạt được giác ngộ và dùng thức ăn ngon, bệnh đó vẫn thỉnh thoảng xuất hiện.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This statement refers to that.
Lời này được nói để chỉ điều đó.
Upaṭṭhāko hotīti paṭhamabodhiyaṃ anibaddhupaṭṭhākakāle upaṭṭhāko hoti.
Upaṭṭhāko hotīti: He was an attendant during the period of early enlightenment when there was no regular attendant.
Upaṭṭhāko hotī (là người thị giả) nghĩa là vào thời kỳ giác ngộ đầu tiên, khi chưa có thị giả cố định, vị ấy là người thị giả.
Tasmiṃ kira kāle satthuasītimahātheresu upaṭṭhāko abhūtapubbo nāma natthi.
Indeed, during that time, among the eighty great Arahants, there was no one who had not been an attendant.
Vào thời đó, trong số tám mươi vị Đại Trưởng Lão, không có vị nào chưa từng là thị giả của Đức Phật.
Nāgasamālo upavāno sunakkhatto cundo samaṇuddeso sāgato bodhi meghiyoti ime pana pāḷiyaṃ āgatupaṭṭhākā.
Nāgasamāla, Upavāna, Sunakkhatta, Cunda the novice, Sāgata, Bodhi, and Meghiya are the attendants mentioned in the Pāḷi texts.
Nāgasamāla, Upavāna, Sunakkhatta, Cunda Sāmaṇera, Sāgata, Bodhi, Meghi là những thị giả được đề cập trong Pāḷi.
Imasmiṃ pana kāle upavānatthero pātova uṭṭhāya pariveṇasammajjanaṃ dantakaṭṭhadānaṃ nhānodakapariyādanaṃ pattacīvaraṃ gahetvā anugamananti sabbaṃ bhagavato upaṭṭhānamakāsi.
At this time, however, Venerable Upavāna would rise early in the morning and perform all services for the Bhagavā, such as sweeping the monastery, offering tooth-sticks, preparing bathing water, and following Him carrying His bowl and robes.
Vào thời điểm này, Trưởng Lão Upavāna đã thức dậy sớm, quét dọn khu vực, dâng tăm xỉa răng, chuẩn bị nước tắm, cầm bát và y theo sau; Ngài đã thực hiện tất cả các việc thị giả cho Đức Phật.
Upasaṅkamīti paṭhamabodhiyaṃ kira vīsati vassāni niddhūmaṃ araññameva hoti, bhikkhusaṅghassa udakatāpanampi na bhagavatā anuññātaṃ.
Upasaṅkamīti: Indeed, during the first twenty years of enlightenment, the forest was completely smoke-free, and the Bhagavā had not permitted the heating of water for the Saṅgha of bhikkhus.
Upasaṅkamī (đã đến) nghĩa là vào thời kỳ giác ngộ đầu tiên, trong hai mươi năm, Đức Phật chỉ ở trong rừng, và Đức Phật cũng chưa cho phép Tăng đoàn đun nước nóng.
So ca brāhmaṇo uddhanapāḷiṃ bandhāpetvā mahācāṭiyo uddhanamāropetvā uṇhodakaṃ kāretvā, nhānīyacuṇṇādīhi saddhiṃ taṃ vikkiṇanto jīvikaṃ kappeti.
That brahmin, having set up a row of ovens and placed large pots on them, prepared hot water and earned his livelihood by selling it along with bathing powders and so on.
Vị Bà-la-môn đó đã cho xây một dãy lò, đặt những chiếc nồi lớn lên lò, đun nước nóng, và kiếm sống bằng cách bán nước nóng cùng với bột tắm và các thứ khác.
Nhāyitukāmā tattha gantvā mūlaṃ datvā nhāyitvā gandhe vilimpitvā mālaṃ piḷandhitvā pakkamanti.
Those who wished to bathe would go there, pay the price, bathe, anoint themselves with perfumes, put on garlands, and then depart.
Những người muốn tắm đến đó, trả tiền, tắm rửa, thoa nước hoa, đeo vòng hoa rồi rời đi.
Tasmā thero tattha upasaṅkami.
Therefore, the Elder approached that place.
Vì vậy, Trưởng Lão đã đến đó.
Kiṃ patthayānoti kiṃ icchanto.
Kiṃ patthayānoti: What was he wishing for?
Kiṃ patthayāno (mong muốn điều gì) nghĩa là muốn gì?
Kiṃ esanti kiṃ gavesanto.
Kiṃ esanti: What was he seeking?
Kiṃ esa (tìm kiếm điều gì) nghĩa là tìm gì?
Pūjito pūjaneyyānanti idaṃ thero dasabalassa vaṇṇaṃ kathetumārabhi.
Pūjito pūjaneyyānanti: The Elder began to describe the qualities of the Dasabala.
Pūjito pūjaneyyāna (được tôn kính bởi những người đáng tôn kính) – Trưởng Lão bắt đầu ca ngợi Đức Thập Lực.
Gilānabhesajjatthaṃ gatena kira gilānassa vaṇṇo kathetabboti vattametaṃ.
Indeed, it is proper for one who has gone for medicine for the sick to describe the qualities of the sick person.
Đó là thông lệ rằng khi đi tìm thuốc cho người bệnh, cần phải ca ngợi người bệnh.
Vaṇṇaṃ hi sutvā manussā sakkaccaṃ bhesajjaṃ dātabbaṃ maññanti.
For, hearing the qualities, people think that medicine should be given diligently.
Con người khi nghe lời ca ngợi sẽ nghĩ rằng nên dâng thuốc một cách thành kính.
Sappāyabhesajjaṃ laddhā gilāno khippameva vuṭṭhāti.
Having received suitable medicine, the sick person quickly recovers.
Người bệnh sẽ nhanh chóng hồi phục khi nhận được thuốc phù hợp.
Kathentena ca jhānavimokkhasamāpattimaggaphalāni ārabbha kathetuṃ na vaṭṭati.
However, when speaking, it is not appropriate to speak about jhāna, vimokkha, samāpatti, magga, and phala.
Khi ca ngợi, không nên nói về các thiền định, giải thoát, thành tựu thiền định, đạo và quả.
‘‘Sīlavā lajjī kukkuccako bahussuto āgamadharo vaṃsānurakkhako’’ti evaṃ pana āgamanīyapaṭipadaṃyeva kathetuṃ vaṭṭati.
But it is appropriate to speak only of the practice that leads to these, saying, "He is virtuous, conscientious, scrupulous, learned, a holder of the Āgamas, and a preserver of the lineage."
Tuy nhiên, nên nói về con đường thực hành phù hợp, chẳng hạn như: “Vị ấy có giới hạnh, biết hổ thẹn, biết hối lỗi, đa văn, giữ gìn giáo pháp, bảo vệ dòng dõi.”
Pūjaneyyānanti asītimahātherā sadevakena lokena pūjetabbāti pūjaneyyā.
Pūjaneyyānanti: The eighty great Arahants are worthy of veneration, to be venerated by the world with its devas.
Pūjaneyyāna (những người đáng tôn kính) nghĩa là tám mươi vị Đại Trưởng Lão đáng được chư thiên và loài người tôn kính.
Teyeva sakkātabbāti sakkareyyā.
They alone are to be honored, thus sakkareyyā.
Chỉ những vị đó đáng được kính trọng, nên gọi là sakkareyyā (đáng kính trọng).
Tesaṃyeva apaciti kattabbāti apaceyyā.
To them alone respect should be shown, thus apaceyyā.
Chỉ những vị đó đáng được cung kính, nên gọi là apaceyyā (đáng cung kính).
Bhagavā tesaṃ pūjito sakkato apacito ca, iccassa taṃ guṇaṃ pakāsento thero evamāha.
The Bhagavā was venerated, honored, and respected by them; thus, the Elder spoke to reveal this quality of His.
Đức Phật được các vị ấy tôn kính, kính trọng và cung kính; Trưởng Lão nói như vậy để bày tỏ phẩm chất đó của Ngài.
Hātaveti harituṃ.
Hātaveti: to carry.
Hātave (để mang đi).
Phāṇitassa ca puṭanti mahantaṃ nicchārikaṃ guḷapiṇḍaṃ.
Phāṇitassa ca puṭanti: a large lump of unrefined sugar.
Phāṇitassa ca puṭa (một gói phāṇita) nghĩa là một tảng đường thô lớn.
So kira ‘‘kiṃ samaṇassa gotamassa aphāsuka’’nti?
It is said that he asked, "What is the discomfort of the recluse Gotama?"
Được biết, vị ấy hỏi: “Sa-môn Gotama có điều gì không khỏe không?”
Pucchitvā, ‘‘udaravāto’’ti sutvā, ‘‘tena hi mayamettha bhesajjaṃ jānāma, ito thokena udakena idaṃ phāṇitaṃ āloḷetvā nhānapariyosāne pātuṃ detha, iti uṇhodakena bahi parisedo bhavissati, iminā antoti evaṃ samaṇassa gotamassa phāsukaṃ bhavissatī’’ti vatvā therassa patte pakkhipitvā adāsi.
Having heard "abdominal winds," he said, "Then we know a medicine for this. Take this unrefined sugar, dissolve it with a little water, and give it to him to drink at the end of his bath. In this way, the hot water will provide external relief, and this will provide internal relief, and thus the recluse Gotama will be comfortable." Having said this, he placed it in the Elder's bowl and gave it to him.
Khi nghe nói: “Bị phong bệnh ở bụng,” vị ấy nói: “Vậy thì chúng tôi biết thuốc cho việc này. Hãy hòa tan một ít phāṇita này với nước và cho Ngài uống sau khi tắm. Như vậy, nước nóng sẽ làm toát mồ hôi bên ngoài, còn thứ này sẽ tác động bên trong. Bằng cách đó, Sa-môn Gotama sẽ khỏe lại.” Nói xong, vị ấy bỏ vào bát của Trưởng Lão và dâng cúng.
Dajjāti dadeyya.
Dajjāti means 'should give'.
Dajjāti (nên dâng cúng) nghĩa là nên bố thí.
Kathaṃ hi yajamānassāti kena kāraṇena yajantassa.
Kathaṃ hi yajamānassā means 'for what reason does one sacrificing'.
Kathaṃ hi yajamānassā (vì lý do gì mà người cúng tế) nghĩa là vì lý do gì mà người cúng tế.
Ijjhatīti samijjhati mahapphalo hoti.
Ijjhatī means 'succeeds, becomes greatly fruitful'.
Ijjhatī (được thành tựu) nghĩa là thành tựu, có quả lớn.
Yovedīti yo avedi aññāsi, viditaṃ pākaṭamakāsi ‘‘yovetī’’tipi pāṭho, yo aveti jānātīti attho.
Yovedī means 'who knew, understood, made known and clear'. There is also the reading yovetī, meaning 'who knows, understands'.
Yovedī (người đã biết) nghĩa là người đã biết, đã hiểu rõ, đã làm cho rõ ràng. Cũng có bản đọc là “yovetī”, nghĩa là người đã biết, đã hiểu.
Passatīti dibbacakkhunā passati.
Passatī means 'sees with divine vision'.
Passatī (thấy) nghĩa là thấy bằng thiên nhãn.
Jātikkhayanti arahattaṃ.
Jātikkhayaṃ means 'arahatta'.
Jātikkhaya (sự diệt tận của tái sinh) nghĩa là A-la-hán quả.
Abhiññāvositoti jānitvā vosito vosānaṃ katakiccataṃ patto.
Abhiññāvosito means 'having known, he has reached the completion of his task'.
Abhiññāvosito (đã hoàn thành bằng thắng trí) nghĩa là đã biết và đã hoàn thành, đã đạt được sự hoàn thành công việc.
Evaṃ hi yajamānassāti iminā khīṇāsave yajanākārena yajantassa.
Evaṃ hi yajamānassā means 'for one sacrificing in this manner of sacrificing to an Arahant'.
Evaṃ hi yajamānassā (như vậy, đối với người cúng tế) nghĩa là đối với người cúng tế theo cách cúng tế cho bậc A-la-hán.
Tatiyaṃ.
The third.
Bài thứ ba.
200. Catutthe lūkho lūkhapāvuraṇoti jiṇṇo jiṇṇapāvuraṇo.
200. In the fourth, lūkho lūkhapāvuraṇo means 'worn out, wearing worn-out clothes'.
200. Trong bài thứ tư, lūkho lūkhapāvuraṇo (khô khan, với y phục khô khan) nghĩa là già yếu, với y phục cũ nát.
Upasaṅkamīti kasmā upasaṅkami?
Upasaṅkamī means 'Why did he approach?'
Upasaṅkamī (đã đến) nghĩa là tại sao lại đến?
Tassa kira ghare aṭṭhasatasahassadhanaṃ ahosi.
It is said that he had a fortune of eight hundred thousand in his house.
Được biết, trong nhà vị ấy có tài sản tám trăm ngàn.
So catunnaṃ puttānaṃ āvāhaṃ katvā cattāri satasahassāni adāsi.
He arranged marriages for his four sons and gave them four hundred thousand.
Vị ấy đã gả cưới cho bốn người con trai và cho mỗi người bốn trăm ngàn.
Athassa brāhmaṇiyā kālaṅkatāya puttā sammantayiṃsu – ‘‘sace aññaṃ brāhmaṇiṃ ānessati, tassā kucchiyaṃ nibbattavasena kulaṃ bhijjissati.
Then, when his brahmin wife passed away, his sons consulted among themselves: "If he brings another brahmin wife, the family will be divided by the birth of children from her womb.
Sau đó, khi vợ của vị Bà-la-môn qua đời, các con trai bàn với nhau: “Nếu cha cưới một người vợ Bà-la-môn khác, thì gia đình sẽ bị chia rẽ do những đứa con sinh ra từ bụng bà ấy.
Handa naṃ mayaṃ saṅgaṇhāmā’’ti.
Come, let us take care of him."
Thôi, chúng ta hãy chăm sóc cha.”
Te cattāropi paṇītehi ghāsacchādanādīhi upaṭṭhahantā hatthapādasambāhanādīni karontā saṅgaṇhitvā ekadivasaṃ divā niddāyitvā vuṭṭhitassa hatthapāde sambāhamānā pāṭiyekkaṃ gharāvāse ādīnavaṃ vatvā – ‘‘mayaṃ tumhe iminā nīhārena yāvajīvaṃ upaṭṭhahissāma, sesadhanampi no dethā’’ti yāciṃsu.
All four of them, attending to him with excellent food and clothing, and performing hand and foot massages, took care of him. One day, after he had woken up from a midday nap, while massaging his hands and feet, they individually spoke of the disadvantages of household life and asked: "We will attend to you in this manner for as long as you live; please give us the rest of your wealth."
Bốn người con trai đó đã chăm sóc cha bằng cách dâng cúng thức ăn ngon, y phục, v.v., và xoa bóp tay chân, v.v. Một ngày nọ, khi cha thức dậy sau giấc ngủ ban ngày, họ xoa bóp tay chân cho cha và lần lượt nói về những bất lợi của cuộc sống gia đình, rồi thỉnh cầu: “Chúng con sẽ chăm sóc cha suốt đời theo cách này, xin cha hãy cho chúng con phần tài sản còn lại.”
Brāhmaṇo puna ekekassa satasahassaṃ satasahassaṃ datvā attano nivatthapārupanamattaṃ ṭhapetvā sabbaṃ upabhogaparibhogaṃ cattāro koṭṭhāse katvā niyyādesi.
The brahmin then gave each of them one hundred thousand, and keeping only his own clothes, he divided all his possessions and consumables into four shares and handed them over.
Vị Bà-la-môn lại cho mỗi người một trăm ngàn, giữ lại chỉ đủ y phục cho mình, chia tất cả tài sản tiêu dùng và sử dụng thành bốn phần và giao cho họ.
Taṃ jeṭṭhaputto katipāhaṃ upaṭṭhahi.
His eldest son attended to him for a few days.
Người con trai cả đã chăm sóc cha trong vài ngày.
Atha naṃ ekadivasaṃ nhatvā āgacchantaṃ dvārakoṭṭhake ṭhatvā suṇhā evamāha – ‘‘kiṃ tayā jeṭṭhaputtassa sataṃ vā sahassaṃ vā atirekaṃ dinnamatthi?
Then one day, as he was returning after bathing, his daughter-in-law stood at the doorway and said to him: "Did you give a hundred or a thousand extra to the eldest son?
Sau đó, một ngày nọ, khi vị Bà-la-môn vừa tắm xong trở về, con dâu đứng ở cổng và nói: “Cha đã cho con trai cả một trăm hay một ngàn nhiều hơn sao?
Nanu sabbesaṃ dve dve satasahassāni dinnāni, kiṃ sesaputtānaṃ gharassa maggaṃ na jānāsī’’ti?
Surely, everyone was given two hundred thousand each. Do you not know the way to the other sons' houses?"
Chẳng phải tất cả đều được hai trăm ngàn sao? Cha không biết đường đến nhà của các con trai còn lại sao?”
So ‘‘nassa vasalī’’ti kujjhitvā aññassa gharaṃ agamāsi, tatopi katipāhaccayena imināva upāyena palāpito aññassāti evaṃ ekagharepi pavesanaṃ alabhamāno paṇḍaraṅgapabbajjaṃ pabbajitvā bhikkhāya caranto kālānamaccayena jarājiṇṇo dubbhojanadukkhaseyyāhi milātasarīro bhikkhācārato āgamma, pīṭhakāya nipanno niddaṃ okkamitvā vuṭṭhāya nisinno attānaṃ oloketvā puttesu patiṭṭhaṃ apassanto cintesi – ‘‘samaṇo kira gotamo abbhākuṭiko uttānamukho sukhasambhāso paṭisanthārakusalo, sakkā samaṇaṃ gotamaṃ upasaṅkamitvā paṭisanthāraṃ labhitu’’nti nivāsanapāvuraṇaṃ saṇṭhapetvā bhikkhābhājanamādāya yena bhagavā tenupasaṅkami.
So, having become angry, saying, ‘‘Perish, you wretch!’’, he went to another son’s house. From there, too, after a few days, he was driven away by another son in the same way. Thus, not finding entry even into a single house, he took up the life of a white-robed ascetic and wandered for alms. After a long time, he became aged and decrepit, his body withered by ill-suited food and uncomfortable beds. Having returned from his alms-round, he lay down on a low stool, fell asleep, and then, having woken up and sat down, he looked at himself and, seeing no support in his sons, he thought, ‘‘It is said that the recluse Gotama does not frown, has an open countenance, is pleasant in speech, and skilled in friendly greetings. It is possible to approach the recluse Gotama and receive a friendly greeting.’’ So, arranging his lower and upper garments and taking his alms-bowl, he approached the Blessed One.
Ông ấy nổi giận, nói: “Đồ tiện nữ, biến đi!” rồi đi đến nhà người con khác. Từ đó, sau vài ngày, bằng phương cách tương tự, ông bị đuổi khỏi nhà người con khác nữa. Cứ thế, không được phép vào bất cứ nhà con nào, ông xuất gia theo lối tu sĩ áo trắng (paṇḍaraṅgapabbajja). Trong khi đi khất thực, sau một thời gian dài, ông trở nên già yếu, thân thể gầy mòn vì thức ăn kém và chỗ ngủ khó chịu. Sau khi trở về từ chuyến khất thực, ông nằm trên ghế, chìm vào giấc ngủ. Khi thức dậy và ngồi dậy, ông nhìn lại bản thân, không thấy nơi nương tựa nào ở các con, bèn suy nghĩ: “Nghe nói Sa-môn Gotama không cau mày, mặt tươi tỉnh, nói năng dễ chịu, khéo léo trong việc chào hỏi. Mình có thể đến gặp Sa-môn Gotama để được chào hỏi.” Nghĩ vậy, ông chỉnh trang y phục, cầm bát khất thực và đi đến chỗ Thế Tôn.
Nandissanti nandijāto tuṭṭho pamudito ahosiṃ.
Nandissanti: I was joyful, pleased, delighted.
Nandissaṃti (Tôi đã vui mừng): Tôi đã vui mừng, hoan hỷ, hớn hở.
Bhavamicchisanti vuḍḍhiṃ patthayiṃ.
Bhavamicchisanti: I wished for prosperity.
Bhavamicchisaṃti (Tôi đã mong muốn sự tăng trưởng): Tôi đã mong muốn sự phát triển.
Sāva vārenti sūkaranti yathā sunakhā vaggavaggā hutvā bhussantā bhussantā sūkaraṃ vārenti, punappunaṃ mahāravaṃ ravāpenti, evaṃ dārehi saddhiṃ maṃ bahuṃ vatvā viravantaṃ palāpentīti attho.
Sāva vārenti sūkaranti: This means that just as dogs, gathering in packs, bark and bark, driving away a boar and repeatedly making a great noise, so too, they (my sons) and their wives, speaking much to me, drove me away, making me lament.
Sāva vārenti sūkaraṃti (Họ xua đuổi như chó xua lợn): Ý nói, giống như những con chó hợp thành từng bầy, sủa inh ỏi để xua đuổi con lợn, liên tục gầm gừ lớn tiếng, thì các con cùng với vợ của chúng đã nói nhiều lời với tôi, la hét và xua đuổi tôi.
Nibbhogoti nipparibhogo.
Nibbhogoti: without enjoyment.
Nibbhogoti (Không còn tài sản): Không còn của cải để hưởng thụ.
Khādanā apanīyatīti asso hi yāvadeva taruṇo hoti javasampanno, tāvassa nānārasaṃ khādanaṃ dadanti, jiṇṇaṃ nibbhogaṃ tato apanenti, antimavaye taṃ vattaṃ na labhati, gāvīhi saddhiṃ aṭaviyaṃ sukkhatiṇāni khādanto carati.
Khādanā apanīyatīti: Indeed, as long as a horse is young and swift, they give it food of various flavors, but when it is old and worthless, they remove it from there; in its final years, it does not receive that care, but wanders in the forest eating dry grass with the cows.
Khādanā apanīyatīti (Bị loại bỏ khỏi thức ăn): Một con ngựa khi còn trẻ và nhanh nhẹn thì được cho ăn nhiều loại thức ăn ngon. Khi già yếu và không còn dùng được nữa, nó bị loại bỏ khỏi thức ăn ngon; vào cuối đời, nó không còn được đối xử như vậy nữa, mà phải đi lang thang trong rừng cùng với những con bò, ăn cỏ khô.
Yathā so asso, evaṃ jiṇṇakāle viluttasabbadhanattā nibbhogo mādisopi bālakānaṃ pitā thero paragharesu bhikkhati.
Just as that horse, so too, at old age, having had all his wealth plundered, a father like me, old and without possessions, begs in others' houses from children.
Cũng như con ngựa đó, khi về già, tất cả tài sản bị cướp đoạt, một người cha như tôi, không còn tài sản, phải đi khất thực ở nhà người khác.
Pariyāpuṇitvāti uggaṇhitvā vā vācuggatā katvā.
Pariyāpuṇitvā: having learned or having memorized.
Pariyāpuṇitvāti (Sau khi học thuộc): Sau khi học hoặc ghi nhớ.
Sannisinnesūti tathārūpe brāhmaṇānaṃ samāgamadivase sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitesu puttesu taṃ sabhaṃ ogāhetvā brāhmaṇānaṃ majjhe mahārahe āsane nisinnesu.
Sannisinnesūti: When his sons, adorned with all ornaments, were seated in that assembly amidst the brahmins on precious seats on the day of the brahmins' gathering.
Sannisinnesuti (Khi ngồi lại): Khi các con trai, trang hoàng đầy đủ mọi đồ trang sức, ngồi vào chỗ ngồi cao quý giữa các Bà-la-môn trong buổi họp mặt của các Bà-la-môn.
Abhāsīti ‘ayaṃ me kālo’ti sabhāya majjhe pavisitvā hatthaṃ ukkhipitvā, ‘‘bho ahaṃ tumhākaṃ gāthā bhāsitukāmo, bhāsite suṇissathā’’ti vatvā – ‘‘bhāsa, brāhmaṇa, suṇomā’’ti vutto ṭhitakova abhāsi.
Abhāsīti: Thinking, 'This is my time,' he entered the assembly, raised his hand, and said, "Sirs, I wish to recite verses for you; will you listen when I recite them?" And being told, "Recite, brahmin, we will listen," he recited them standing.
Abhāsīti (Ông đã nói): Ông bước vào giữa hội trường, giơ tay lên và nói: “Này các ngài, tôi muốn đọc những bài kệ của tôi, các ngài có nghe không?” Khi được đáp: “Thưa Bà-la-môn, xin ngài cứ nói, chúng tôi sẽ nghe,” ông liền đứng đó mà nói.
‘‘Tena ca samayena manussānaṃ vattaṃ hoti yo mātāpitūnaṃ santakaṃ khādanto mātāpitaro na poseti, so māretabbo’’ti.
And at that time, it was the custom among people that whoever consumed the wealth of his parents and did not support them, should be put to death.
“Vào thời điểm đó, có một quy tắc của loài người rằng ai ăn tài sản của cha mẹ mà không nuôi dưỡng cha mẹ thì phải bị giết.”
Tasmā te brāhmaṇaputtā pitupādesu nipatitvā ‘‘jīvitaṃ no tāta, dehī’’ti yāciṃsu.
Therefore, those brahmin sons fell at their father's feet and begged, "Father, grant us our lives!"
Vì vậy, những người con trai của Bà-la-môn đó đã quỳ xuống dưới chân cha và cầu xin: “Thưa cha, xin hãy ban cho chúng con mạng sống.”
So pituhadayassa puttānaṃ muduttā ‘‘mā me, bho, bālake vināsayittha, posissanti ma’’nti āha.
He, due to the tenderness of a father's heart for his sons, said, "Do not, sirs, destroy my children; they will support me."
Với tấm lòng người cha mềm yếu đối với các con, ông nói: “Này các ngài, xin đừng làm hại các con của tôi, chúng sẽ nuôi dưỡng tôi.”
Athassa putte manussā āhaṃsu – ‘‘sace, bho, ajja paṭṭhāya pitaraṃ na sammā paṭijaggissatha, ghātessāma vo’’ti.
Then the people said to his sons, "Sirs, if from today onwards you do not properly care for your father, we will kill you!"
Sau đó, những người đó nói với các con của ông: “Này các ngài, nếu từ hôm nay trở đi các ngài không chăm sóc cha mình một cách đúng đắn, chúng tôi sẽ giết các ngài.”
Te bhītā gharaṃ netvā paṭijaggiṃsu.
They, being frightened, took him home and cared for him.
Chúng sợ hãi, đưa cha về nhà và chăm sóc ông.
Taṃ dassetuṃ atha kho naṃ brāhmaṇamahāsālantiādi vuttaṃ.
To show this, atha kho naṃ brāhmaṇamahāsālanti (then that great brahmin), etc., is said.
Để chỉ ra điều đó, câu atha kho naṃ brāhmaṇamahāsālanti (Và rồi vị Bà-la-môn đại gia đó) và các câu tiếp theo đã được nói.
Tattha netvāti pīṭhe nisīdāpetvā sayaṃ ukkhipitvā nayiṃsu.
There, netvāti: having made him sit on a stool, they carried him.
Trong đó, netvāti (đưa về): Họ đặt ông lên ghế và tự mình khiêng ông đi.
Nhāpetvāti sarīraṃ telena abbhañjitvā ubbaṭṭetvā gandhacuṇṇādīhi nhāpesuṃ.
Nhāpetvāti: Having massaged his body with oil, rubbed it, and then bathed him with fragrant powders, etc.
Nhāpetvāti (Tắm rửa): Họ xoa bóp cơ thể ông bằng dầu, chà xát, rồi tắm rửa cho ông bằng bột thơm và các thứ khác.
Brāhmaṇiyopi pakkosāpetvā, ‘‘ajja paṭṭhāya amhākaṃ pitaraṃ sammā paṭijaggatha.
They also summoned the brahmin women and said, "From today onwards, properly care for our father.
Họ cũng gọi các bà vợ Bà-la-môn đến và nói: “Từ hôm nay trở đi, các chị hãy chăm sóc cha chúng tôi thật tốt.
Sace pamādaṃ āpajjissatha, gharato vo nikkaḍḍhissāmā’’ti vatvā, paṇītabhojanaṃ bhojesuṃ.
If you become negligent, we will drive you out of the house," and then they fed him exquisite food.
Nếu các chị lơ là, chúng tôi sẽ đuổi các chị ra khỏi nhà.” Sau đó, họ cho ông ăn thức ăn ngon.
Brāhmaṇo subhojanañca sukhaseyyañca āgamma katipāhaccayena sañjātabalo pīṇitindriyo attabhāvaṃ oloketvā, ‘‘ayaṃ me sampatti samaṇaṃ gotamaṃ nissāya laddhā’’ti paṇṇākāraṃ ādāya bhagavato santikaṃ agamāsi.
The brahmin, having received good food and comfortable sleep, after a few days, gained strength and his faculties were nourished. Looking at his being, he thought, "This prosperity I have gained is due to the recluse Gotama," and taking a gift, he went to the Blessed One.
Vị Bà-la-môn, nhờ thức ăn ngon và chỗ ngủ thoải mái, sau vài ngày đã hồi phục sức lực, các căn được nuôi dưỡng. Ông nhìn lại bản thân và nghĩ: “Sự may mắn này của ta có được là nhờ Sa-môn Gotama.” Ông liền mang lễ vật đến gặp Thế Tôn.
Taṃ dassetuṃ atha kho sotiādi vuttaṃ.
To show this, atha kho soti (then he), etc., is said.
Để chỉ ra điều đó, câu atha kho soti (Và rồi vị ấy) và các câu tiếp theo đã được nói.
Tattha etadavocāti dussayugaṃ pādamūle ṭhapetvā etaṃ avoca.
There, etadavocāti: placing the pair of cloths at the foot, he spoke this.
Trong đó, etadavocāti (Ông đã nói điều này): Ông đặt hai bộ y phục dưới chân Thế Tôn và nói điều này.
Saraṇagamanāvasāne cāpi bhagavantaṃ evamāha – ‘‘bho gotama, mayhaṃ puttehi cattāri dhurabhattāni dinnāni, tato ahaṃ dve tumhākaṃ dammi, dve sayaṃ paribhuñjissāmī’’ti.
And at the end of taking refuge, he spoke to the Blessed One thus: "Sir Gotama, my sons have given me four shares of meals; from that, I give two to you, and I will partake of two myself."
Và khi kết thúc việc quy y, ông cũng nói với Thế Tôn như sau: “Thưa ngài Gotama, các con tôi đã cúng dường tôi bốn phần thực phẩm, trong đó tôi xin cúng dường ngài hai phần, hai phần còn lại tôi sẽ tự dùng.”
Kalyāṇaṃ, brāhmaṇa, pāṭiyekkaṃ pana mā niyyādehi, amhākaṃ ruccanaṭṭhānameva gamissāmāti.
"It is good, brahmin, but do not assign specific portions; we will go wherever we please."
“Tốt lắm, này Bà-la-môn, nhưng đừng cúng dường riêng cho cá nhân. Chúng tôi sẽ đi đến nơi nào chúng tôi thích.”
‘‘Evaṃ, bho’’ti kho brāhmaṇo bhagavantaṃ vanditvā gharaṃ gantvā putte āmantesi ‘‘tātā, samaṇo gotamo mayhaṃ sahāyo, tassa dve dhurabhattāni dinnāni, tumhe tasmiṃ sampatte mā pamajjathā’’ti.
"Very well, sir," said the brahmin, and having bowed to the Blessed One, he went home and addressed his sons, "My dear sons, the recluse Gotama is my friend; two shares of meals have been given to him. Do not be negligent when he arrives."
“Vâng, thưa ngài,” vị Bà-la-môn đảnh lễ Thế Tôn, trở về nhà và gọi các con lại, nói: “Này các con, Sa-môn Gotama là bạn của cha, cha đã cúng dường ngài hai phần thực phẩm. Các con đừng lơ là khi ngài đến.”
Sādhu, tātāti.
"Yes, father," they replied.
“Vâng, thưa cha,” các con đáp.
Punadivase bhagavā pubbaṇhasamaye pattacīvaraṃ ādāya jeṭṭhaputtassa nivesanadvāraṃ gato.
The next day, the Blessed One, in the forenoon, took his bowl and robes and went to the residence of the eldest son.
Ngày hôm sau, Thế Tôn vào buổi sáng sớm, cầm y bát đến cửa nhà của người con trai cả.
So satthāraṃ disvāva hatthato pattaṃ gahetvā gharaṃ pavesetvā mahārahe pallaṅke nisīdāpetvā paṇītabhojanamadāsi.
Seeing the Teacher, he immediately took the bowl from his hand, led him into the house, seated him on a valuable couch, and offered him exquisite food.
Người con trai cả vừa thấy Bậc Đạo Sư liền cầm bát từ tay Ngài, đưa Ngài vào nhà, mời Ngài ngồi lên chiếc ghế quý giá và cúng dường thức ăn ngon.
Satthā punadivase itarassa, punadivase itarassāti paṭipāṭiyā sabbesaṃ gharāni agamāsi.
The Teacher went to the house of another son the next day, and to another the day after, thus visiting all their houses in sequence.
Ngày hôm sau, Bậc Đạo Sư đến nhà người con kế tiếp, rồi ngày hôm sau nữa đến nhà người con khác, cứ thế theo thứ tự đến tất cả các nhà.
Sabbe tatheva sakkāraṃ akaṃsu.
All of them showed him honor in the same way.
Tất cả đều cung kính như vậy.
Athekadivasaṃ jeṭṭhaputtassa ghare maṅgalaṃ paccupaṭṭhitaṃ.
Then one day, a celebration was arranged at the eldest son's house.
Vào một ngày nọ, tại nhà người con trai cả có một buổi lễ.
So pitaraṃ āha – ‘‘tāta, kassa maṅgalaṃ demā’’ti.
He said to his father, "Father, to whom shall we give the festive meal?"
Người con trai cả hỏi cha: “Thưa cha, chúng con nên cúng dường buổi lễ này cho ai?”
Amhe aññaṃ na jānāma?
"We know no other.
“Chúng ta không biết ai khác sao?
Nanu samaṇo gotamo mayhaṃ sahāyoti?
Is not the recluse Gotama my friend?"
Chẳng phải Sa-môn Gotama là bạn của cha sao?”
Tena hi tumhe pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ svātanāya samaṇaṃ gotamaṃ nimantethāti.
"Then, invite the recluse Gotama for tomorrow with five hundred monks."
“Vậy thì, cha hãy mời Sa-môn Gotama cùng với năm trăm Tỳ-kheo đến vào ngày mai.”
Brāhmaṇo tathā akāsi.
The brahmin did so.
Vị Bà-la-môn làm theo lời đó.
Bhagavā adhivāsetvā punadivase bhikkhusaṅghaparivuto tassa gehadvāraṃ agamāsi.
The Blessed One accepted and, on the next day, accompanied by the Saṅgha of monks, went to the gate of his house.
Thế Tôn chấp nhận lời mời, và ngày hôm sau, cùng với Tăng đoàn Tỳ-kheo, Ngài đến cửa nhà của vị ấy.
So haritupalittaṃ sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitaṃ gehaṃ satthāraṃ pavesetvā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ paññattāsanesu nisīdāpetvā appodakapāyāsañceva khajjakavikatiñca adāsi.
He led the Teacher into the house, which was plastered with green paste and adorned with all ornaments, seated the assembly of monks headed by the Buddha on prepared seats, and offered them soft rice porridge and various sweetmeats.
Người con trai cả đã quét dọn sạch sẽ và trang hoàng đầy đủ ngôi nhà, mời Bậc Đạo Sư vào, sắp xếp chỗ ngồi cho Tăng đoàn Tỳ-kheo do Đức Phật dẫn đầu, rồi cúng dường cháo sữa ít nước và các món ăn nhẹ.
Antarabhattasmiṃyeva brāhmaṇassa cattāropi puttā satthu santike nisīditvā āhaṃsu – ‘‘bho gotama, mayaṃ amhākaṃ pitaraṃ paṭijaggāma nappamajjāma, passathassa attabhāva’’nti.
During the meal, all four of the brahmin's sons sat before the Teacher and said, "Sir Gotama, we care for our father and are not negligent. See his state!"
Trong bữa ăn, cả bốn người con của vị Bà-la-môn đều ngồi gần Bậc Đạo Sư và nói: “Thưa ngài Gotama, chúng con chăm sóc cha mình và không lơ là. Xin ngài hãy xem thân thể của cha chúng con.”
Satthā ‘‘kalyāṇaṃ vo kataṃ, mātāpituposakaṃ nāma porāṇakapaṇḍitānaṃ āciṇṇamevā’’ti vatvā mahānāgajātakaṃ (jā. 1.11.1 ādayo; cariyā. 2.1 ādayo) nāma kathetvā, cattāri saccāni dīpetvā dhammaṃ desesi.
The Teacher, saying, "You have done well; supporting one's parents is indeed the custom of ancient wise ones," related the Mahānāga Jātaka and, having expounded the four Noble Truths, taught the Dhamma.
Đức Bổn Sư nói: "Các con đã làm điều thiện, việc phụng dưỡng cha mẹ là truyền thống của các bậc hiền triết thời xưa", rồi kể về chuyện Mahānāga Jātaka, trình bày Tứ Diệu Đế và thuyết pháp.
Desanāpariyosāne brāhmaṇo saddhiṃ catūhi puttehi catūhi ca suṇhāhi desanānusārena ñāṇaṃ pesetvā sotāpattiphale patiṭṭhito.
At the conclusion of the discourse, the brahmin, together with his four sons and four daughters-in-law, directed their knowledge according to the teaching and became established in the fruit of stream-entry.
Khi bài thuyết pháp kết thúc, vị Bà-la-môn cùng với bốn người con trai và bốn người con dâu của mình đã hướng trí tuệ theo lời dạy và đạt được quả Tu-đà-hoàn.
Tato paṭṭhāya satthā na sabbakālaṃ tesaṃ gehaṃ agamāsīti.
From then on, the Teacher did not always go to their house.
Kể từ đó, Đức Bổn Sư không thường xuyên đến nhà họ nữa.
Catutthaṃ.
The fourth.
Thứ tư.
201. Pañcame mānatthaddhoti vātabharitabhastā viya mānena thaddho.
201. In the fifth (sutta), mānatthaddho means stiff with conceit, like a leather bag filled with air.
201. Trong kinh thứ năm, mānatthaddho có nghĩa là cứng cỏi vì kiêu mạn, như một cái túi da căng đầy gió.
Ācariyanti sippuggahaṇakāle ācariyo anabhivādentassa sippaṃ na deti, aññasmiṃ pana kāle taṃ na abhivādeti, atthibhāvampissa na jānāti.
Ācariya means that when learning a skill, the teacher does not impart the skill to one who does not pay homage; but at other times, he does not pay homage to that teacher, nor does he even acknowledge the teacher's existence.
Ācariyaṃ có nghĩa là: khi học nghề, một vị thầy sẽ không truyền nghề cho người không đảnh lễ; nhưng vào một thời điểm khác, người đó sẽ không đảnh lễ vị thầy ấy, cũng không biết đến sự hiện diện của vị thầy ấy.
Nāyaṃ samaṇoti evaṃ kirassa ahosi – ‘‘yasmā ayaṃ samaṇo mādise jātisampannabrāhmaṇe sampatte paṭisanthāramattampi na karoti, tasmā na kiñci jānātī’’ti.
Nāyaṃ samaṇo (This is no recluse) means that it occurred to him thus: "Since this recluse, when a brahmin like me, perfect in birth, arrives, does not even offer a greeting, he therefore knows nothing."
Nāyaṃ samaṇo có nghĩa là: ông ta đã nghĩ rằng: "Vì vị Sa-môn này, khi những Bà-la-môn có dòng dõi cao quý như ta đến, thậm chí không đáp lại một lời chào hỏi, nên ông ta chẳng biết gì cả".
Abbhutavittajātāti abhūtapubbāya tuṭṭhiyā samannāgatā.
Abbhutavittajātā means endowed with joy never before experienced.
Abbhutavittajātā có nghĩa là đầy niềm hoan hỷ chưa từng có.
Kesu cassāti kesu bhaveyya.
Kesu cassā (Among whom would it be) means among whom would it be found?
Kesu cassā có nghĩa là trong những ai.
Kyassāti ke assa puggalassa.
Kyassā (Whose would it be) means whose person?
Kyassā có nghĩa là những ai sẽ là người đó.
Apacitā assūti apacitiṃ dassetuṃ yuttā bhaveyyuṃ.
Apacitā assū (Should be revered) means should be worthy of reverence.
Apacitā assū có nghĩa là đáng được tôn kính.
Arahanteti imāya gāthāya desanākusalattā attānaṃ antokatvā pūjaneyyaṃ dasseti.
Arahante (Arahants) means that by this verse, due to his skill in teaching, he includes himself among those worthy of veneration.
Arahante có nghĩa là, với bài kệ này, do sự khéo léo trong việc thuyết pháp, Ngài đã tự đưa mình vào hàng ngũ những người đáng được tôn kính.
Pañcamaṃ.
The fifth (sutta).
Thứ năm.
203. Sattame navakammikabhāradvājoti so kira araññe rukkhaṃ chindāpetvā tattheva pāsādakūṭāgārādīni yojetvā nagaraṃ āharitvā vikkiṇāti, iti navakammaṃ nissāya jīvatīti navakammiko, gottena bhāradvājoti navakammikabhāradvājo.
203. In the seventh (sutta), navakammikabhāradvājo refers to him who, having trees cut down in the forest, then constructs palaces, pinnacled houses, and other structures there, brings them to the city, and sells them. Thus, he lives by new works, hence navakammiko, and by clan, he is Bhāradvāja, thus navakammikabhāradvājo.
203. Trong kinh thứ bảy, Navakammikabhāradvājo là vị Bà-la-môn làm nghề mới, bởi vì ông ta đốn cây trong rừng, rồi lắp ráp các cung điện, tháp nhọn, v.v., ngay tại đó, sau đó mang về thành phố để bán. Vì vậy, ông ta sống nhờ công việc mới nên được gọi là Navakammika, và do dòng họ là Bhāradvāja, nên gọi là Navakammikabhāradvājo.
Disvānassa etadahosīti chabbaṇṇarasmiyo vissajjetvā nisinnaṃ bhagavantaṃ disvāna assa etaṃ ahosi.
Disvānassa etadahosī means that having seen the Blessed One seated, radiating six-colored rays, this thought occurred to him.
Disvānassa etadahosī có nghĩa là sau khi nhìn thấy Đức Thế Tôn ngồi phóng ra sáu tia sáng màu sắc, vị ấy đã nghĩ như vậy.
Vanasminti imasmiṃ vanasaṇḍe.
Vanasmiṃ means in this large forest grove.
Vanasmiṃ có nghĩa là trong khu rừng này.
Ucchinnamūlaṃ me vananti mayhaṃ kilesavanaṃ ucchinnamūlaṃ.
Ucchinnamūlaṃ me vanaṃ means my forest of defilements has had its roots completely cut off.
Ucchinnamūlaṃ me vanaṃ có nghĩa là khu rừng phiền não của tôi đã bị nhổ tận gốc.
Nibbanathoti nikkilesavano.
Nibbanatho means free from the thicket of defilements.
Nibbanatho có nghĩa là không có rừng phiền não.
Eko rameti ekako abhiramāmi.
Eko rame means I delight alone.
Eko rame có nghĩa là tôi hoan hỷ một mình.
Aratiṃ vippahāyāti pantasenāsanesu ceva bhāvanāya ca ukkaṇṭhitaṃ jahitvā.
Aratiṃ vippahāyā means having abandoned discontent with secluded dwellings and meditation.
Aratiṃ vippahāyā có nghĩa là từ bỏ sự chán ghét đối với những nơi ở hẻo lánh và sự tu tập.
Sattamaṃ.
The seventh (sutta).
Thứ bảy.
Maññāmahanti maññāmi ahaṃ.
Maññāmahaṃ means I think.
Maññāmahaṃ có nghĩa là tôi nghĩ.
Lokādhipatisahabyatanti lokādhipatimahābrahmunā sahabhāvaṃ.
Lokādhipatisahabyataṃ means companionship with Brahmā, the great lord of the world.
Lokādhipatisahabyataṃ có nghĩa là sự đồng hành với Đại Phạm Thiên, bậc chủ tể của thế gian.
Ākaṅkhamānoti icchamāno.
Ākaṅkhamāno means desiring.
Ākaṅkhamāno có nghĩa là mong muốn.
Tidivaṃ anuttaranti idaṃ brahmalokameva sandhāyāha.
Tidivaṃ anuttaraṃ (the supreme heaven) refers to the Brahmā realm itself.
Tidivaṃ anuttaraṃ có nghĩa là chỉ cõi Phạm thiên này.
Kasmā bhavaṃ vijanamaraññamassitoti ahaṃ tāva brahmalokaṃ ākaṅkhamānoti maññāmi.
Kasmā bhavaṃ vijanamaraññamassito means "I presume, venerable one, that you are aspiring to the Brahmā realm."
Kasmā bhavaṃ vijanamaraññamassito có nghĩa là tôi nghĩ Ngài đang mong muốn cõi Phạm thiên.
Yadi evaṃ na hoti, atha me ācikkha, kasmā bhavanti?
If it is not so, then tell me, "Why, venerable one, do you dwell in the lonely forest?"
Nếu không phải vậy, thì xin Ngài hãy cho tôi biết, tại sao Ngài lại ở đây?
Pucchati.
He asks.
Ông ta hỏi.
Brahmapattiyāti seṭṭhapattiyā.
Brahmapattiyā means for the attainment of the supreme state.
Brahmapattiyā có nghĩa là để đạt được điều tối thượng.
Idha idaṃ tapo kasmā karosīti aparenapi ākārena pucchati.
Here, he asks again in another way: "Why do you practice asceticism in this forest?"
Ở đây, ông ta cũng hỏi theo một cách khác: "Tại sao Ngài lại thực hành khổ hạnh này?"
Kaṅkhāti taṇhā.
Kaṅkhā (doubt) means craving.
Kaṅkhā có nghĩa là Taṇhā (ái dục).
Abhinandanāti abhinandanavasena taṇhāva vuttā.
Abhinandanā (rejoicing) means craving itself is described by way of delight.
Abhinandanā có nghĩa là Taṇhā được nói đến theo nghĩa hoan hỷ.
Anekadhātūsūti anekasabhāvesu ārammaṇesu.
Anekadhātūsu means in diverse objects of sense, varied in their nature as internal or external sense-objects.
Anekadhātūsu có nghĩa là trong các đối tượng có nhiều bản chất khác nhau.
Puthūti nānappakārā taṇhā sesakilesā vā.
Puthū (manifold) means craving of various kinds (such as pleasure, lust, greed, covetousness), or other defilements (such as wrong views, conceit, hatred).
Puthū có nghĩa là các loại Taṇhā khác nhau hoặc các phiền não còn lại.
Sadāsitāti niccakālaṃ avassitā.
Sadāsitā means always resorted to.
Sadāsitā có nghĩa là luôn luôn nương tựa.
Aññāṇamūlappabhavāti avijjāmūlā hutvā jātā.
Aññāṇamūlappabhavā means having ignorance as their root cause, having arisen from it.
Aññāṇamūlappabhavā có nghĩa là sinh ra từ gốc vô minh.
Pajappitāti taṇhāva ‘‘idampi mayhaṃ, idampi mayha’’nti pajappāpanavasena pajappitā nāmāti vuttā.
Pajappitā (longed for) means craving itself is called pajappitā by way of causing to long, "This is mine, this is also mine."
Pajappitā có nghĩa là Taṇhā được gọi là Pajappitā theo nghĩa là nói lảm nhảm "cái này cũng là của tôi, cái kia cũng là của tôi".
Sabbā mayā byantikatāti sabbā taṇhā mayā aggamaggena vigatantā nirantā katā.
Sabbā mayā byantikatā means all craving has been utterly destroyed by me with the Arahantship-path, made rootless and non-existent.
Sabbā mayā byantikatā có nghĩa là tất cả Taṇhā đã được tôi đoạn trừ tận gốc bằng Thánh đạo.
Samūlikāti saddhiṃ aññāṇamūlena.
Samūlikā means together with its root, ignorance.
Samūlikā có nghĩa là cùng với gốc vô minh.
207. Ekādasame paccetīti icchati pattheti.
207. In the eleventh (sutta), paccetī means desires, longs for.
207. Trong kinh thứ mười một, paccetī có nghĩa là mong muốn, khát khao.
Sādhu, bhanteti āyācamāno āha.
Sādhu, bhante (It is good, venerable sir) means that Venerable Ānanda spoke, wishing to plead.
Sādhu, bhante có nghĩa là vị ấy nói khi thỉnh cầu.
Therassa kiresa gihisahāyo, tasmā thero ‘‘ayaṃ varāko maṃ sahāyaṃ labhitvāpi micchādiṭṭhiṃ gahetvā mā apāyapūrako ahosī’’ti āyācati.
It is said that this Saṅgārava brahmin was the Venerable Elder's lay friend; therefore, the Elder pleaded, "May this poor wretch not become one filling the woeful states by adopting wrong view, even after gaining me as a friend."
Vị Bà-la-môn này là bạn thân của Trưởng lão khi còn là cư sĩ, nên Trưởng lão thỉnh cầu: "Mong sao kẻ đáng thương này, dù có được ta làm bạn, cũng đừng ôm giữ tà kiến mà trở thành người đầy đủ khổ cảnh".
Apicesa mahāparivāro, tasmiṃ pasanne pañcakulasatāni anuvattissantīti maññamānopi āyācati.
Moreover, this person had a large retinue, and the Elder also pleaded, thinking that if he (Saṅgārava) gained faith, five hundred families would follow suit.
Hơn nữa, vị ấy có nhiều quyến thuộc, Trưởng lão cũng thỉnh cầu vì nghĩ rằng nếu vị ấy hoan hỷ thì năm trăm gia đình sẽ đi theo.
Atthavasanti atthānisaṃsaṃ atthakāraṇaṃ.
Atthavasaṃ means a reason for profit, a beneficial consequence.
Atthavasaṃ có nghĩa là lợi ích, lý do của lợi ích.
Pāpanti pāṇātipātādiakusalaṃ.
Pāpaṃ means unwholesome deeds such as taking life.
Pāpaṃ có nghĩa là bất thiện như sát sinh.
Pavāhemīti galappamāṇaṃ udakaṃ otaritvā pavāhemi palāpemi.
Pavāhemī means I enter water up to the neck and float them away; I make them flee far from myself.
Pavāhemi có nghĩa là tôi đi xuống nước sâu đến cổ và xua đuổi, bỏ đi.
Dhammoti gāthā vuttatthāva.
Dhammo (the Dhamma) refers to the verse whose meaning has already been explained in the Sundarika-Bhāradvāja Sutta.
Dhammo có nghĩa là bài kệ đã được giải thích.
Ekādasamaṃ.
The eleventh (sutta).
Thứ mười một.