69. Ekaṃ samayaṃ āyasmā ca sāriputto āyasmā ca upaseno rājagahe viharanti sītavane sappasoṇḍikapabbhāre.
69. On one occasion the Venerable Sāriputta and the Venerable Upasena were dwelling in Rājagaha, in Sītavana, in the Sappasoṇḍika Cave.
69. Một thời, Tôn giả Sāriputta và Tôn giả Upasena trú tại Rājagaha, trong Sītavana, tại hang Sappasoṇḍika.
Tena kho pana samayena āyasmato upasenassa kāye āsīviso patito hoti.
At that time, a venomous snake had fallen onto the body of the Venerable Upasena.
Lúc bấy giờ, một con rắn độc đã rơi vào thân Tôn giả Upasena.
Atha kho āyasmā upaseno bhikkhū āmantesi – ‘‘etha me, āvuso, imaṃ kāyaṃ mañcakaṃ āropetvā bahiddhā nīharatha.
Then the Venerable Upasena addressed the bhikkhus thus: “Come, friends, place this body of mine on a stretcher and carry it outside!
Rồi Tôn giả Upasena gọi các Tỷ-kheo: “Này chư Hiền, hãy đến, khiêng thân này của tôi đặt lên giường
Purāyaṃ kāyo idheva vikirati; seyyathāpi bhusamuṭṭhī’’ti.
Lest this body scatter right here, just like a heap of chaff.”
và đưa ra ngoài. Trước khi thân này tan rã ngay tại đây, như một nắm trấu.”
Evaṃ vutte, āyasmā sāriputto āyasmantaṃ upasenaṃ etadavoca – ‘‘na kho pana mayaṃ passāma āyasmato upasenassa kāyassa vā aññathattaṃ indriyānaṃ vā vipariṇāmaṃ.
When this was said, the Venerable Sāriputta said to the Venerable Upasena: “But we do not see any alteration in the Venerable Upasena’s body, nor any change in his faculties.
Khi được nói vậy, Tôn giả Sāriputta nói với Tôn giả Upasena: “Chúng tôi không thấy thân của Tôn giả Upasena có sự thay đổi nào, hay các căn có sự biến đổi nào.
Atha ca panāyasmā upaseno evamāha – ‘etha me, āvuso, imaṃ kāyaṃ mañcakaṃ āropetvā bahiddhā nīharatha.
Yet the Venerable Upasena says: ‘Come, friends, place this body of mine on a stretcher and carry it outside!
Thế mà Tôn giả Upasena lại nói: ‘Này chư Hiền, hãy đến, khiêng thân này của tôi đặt lên giường
Purāyaṃ kāyo idheva vikirati; seyyathāpi bhusamuṭṭhī’’’ti.
Lest this body scatter right here, just like a heap of chaff.’”
và đưa ra ngoài. Trước khi thân này tan rã ngay tại đây, như một nắm trấu.’”
‘‘Yassa nūna, āvuso sāriputta, evamassa – ‘ahaṃ cakkhūti vā mama cakkhūti vā…pe… ahaṃ jivhāti vā mama jivhāti vā… ahaṃ manoti vā mama manoti vā’.
“If, friend Sāriputta, one were to think: ‘I am the eye’ or ‘The eye is mine’… ‘I am the tongue’ or ‘The tongue is mine’… ‘I am the mind’ or ‘The mind is mine’,
“Này Hiền giả Sāriputta, nếu ai nghĩ: ‘Mắt là tôi’ hay ‘mắt là của tôi’…pe… ‘lưỡi là tôi’ hay ‘lưỡi là của tôi’… ‘ý là tôi’ hay ‘ý là của tôi’.
Tassa, āvuso sāriputta, siyā kāyassa vā aññathattaṃ indriyānaṃ vā vipariṇāmo.
for such a one, friend Sāriputta, there might be alteration of the body or change in the faculties.
Thì đối với người ấy, này Hiền giả Sāriputta, có thể có sự thay đổi của thân hay sự biến đổi của các căn.
Mayhañca kho, āvuso sāriputta, na evaṃ hoti – ‘ahaṃ cakkhūti vā mama cakkhūti vā…pe… ahaṃ jivhāti vā mama jivhāti vā…pe… ahaṃ manoti vā mama manoti vā’.
But for me, friend Sāriputta, it does not occur to me: ‘I am the eye’ or ‘The eye is mine’… ‘I am the tongue’ or ‘The tongue is mine’… ‘I am the mind’ or ‘The mind is mine’.
Nhưng đối với tôi, này Hiền giả Sāriputta, không có ý nghĩ: ‘Mắt là tôi’ hay ‘mắt là của tôi’…pe… ‘lưỡi là tôi’ hay ‘lưỡi là của tôi’…pe… ‘ý là tôi’ hay ‘ý là của tôi’.
Tassa mayhañca kho, āvuso sāriputta, kiṃ kāyassa vā aññathattaṃ bhavissati, indriyānaṃ vā vipariṇāmo’’ti!
So for me, friend Sāriputta, what alteration of the body or change in the faculties could there be?!”
Vậy đối với tôi, này Hiền giả Sāriputta, thân này có gì thay đổi, hay các căn có gì biến đổi?”
‘‘Tathā hi panāyasmato upasenassa dīgharattaṃ ahaṅkāramamaṅkāramānānusayo susamūhato.
“Indeed, for the Venerable Upasena, the latent tendency of the 'I-making,' 'mine-making' conceit has been utterly uprooted for a long time.
“Thật vậy, đối với Tôn giả Upasena, ngã mạn ‘tôi là’ và ‘của tôi’ đã được diệt trừ hoàn toàn từ lâu.
Tasmā āyasmato upasenassa na evaṃ hoti – ‘ahaṃ cakkhūti vā mama cakkhūti vā…pe… ahaṃ jivhāti vā mama jivhāti vā…pe… ahaṃ manoti vā mama manoti vā’’’ti.
That is why it does not occur to the Venerable Upasena: ‘I am the eye’ or ‘The eye is mine’… ‘I am the tongue’ or ‘The tongue is mine’… ‘I am the mind’ or ‘The mind is mine.’”
Vì vậy, Tôn giả Upasena không có ý nghĩ: ‘Mắt là tôi’ hay ‘mắt là của tôi’…pe… ‘lưỡi là tôi’ hay ‘lưỡi là của tôi’…pe… ‘ý là tôi’ hay ‘ý là của tôi’.”
Atha kho te bhikkhū āyasmato upasenassa kāyaṃ mañcakaṃ āropetvā bahiddhā nīhariṃsu.
Then those bhikkhus placed the Venerable Upasena’s body on a stretcher and carried it outside.
Rồi các Tỷ-kheo khiêng thân của Tôn giả Upasena đặt lên giường và đưa ra ngoài.
Atha kho āyasmato upasenassa kāyo tattheva vikiri; seyyathāpi bhusamuṭṭhīti.
Then Venerable Upasena’s body, right there, scattered, like a heap of chaff.
Và rồi, thân của Tôn giả Upasena tan rã ngay tại đó, như một đống trấu vậy.
Sattamaṃ.
The Seventh.
Thứ bảy.
70. Atha kho āyasmā upavāṇo yena bhagavā tenupasaṅkami…pe… ekamantaṃ nisinno kho āyasmā upavāṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘‘sandiṭṭhiko dhammo, sandiṭṭhiko dhammo’ti, bhante, vuccati.
70. Then Venerable Upavāṇa approached the Blessed One… (the usual passage) … Seated to one side, Venerable Upavāṇa said to the Blessed One: “‘The Dhamma is directly visible, the Dhamma is directly visible,’ it is said, venerable sir.
70. Rồi Tôn giả Upavāṇa đi đến chỗ Thế Tôn… (vân vân)… Khi đã ngồi xuống một bên, Tôn giả Upavāṇa bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, người ta nói ‘Pháp hiển hiện, Pháp hiển hiện’.
Kittāvatā nu kho, bhante, sandiṭṭhiko dhammo hoti, akāliko ehipassiko opaneyyiko paccattaṃ veditabbo viññūhī’’ti?
To what extent, venerable sir, is the Dhamma directly visible, timeless, inviting inspection, onward-leading, to be personally experienced by the wise?”
Bạch Thế Tôn, cho đến mức độ nào thì Pháp được gọi là hiển hiện, không có thời gian, đến để mà thấy, có khả năng hướng thượng, được người trí tự mình chứng biết?”
‘‘Idha pana, upavāṇa, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā rūpappaṭisaṃvedī ca hoti rūparāgappaṭisaṃvedī ca.
“Here, Upavāṇa, a bhikkhu, having seen a form with the eye, experiences the form and experiences delight in the form.
“Này Upavāṇa, ở đây, một Tỳ-kheo thấy sắc bằng mắt, cảm nhận sắc và cảm nhận tham ái đối với sắc.
Santañca ajjhattaṃ rūpesu rāgaṃ ‘atthi me ajjhattaṃ rūpesu rāgo’ti pajānāti.
He understands: ‘There is delight in forms within me,’ when there is delight in forms within him.
Vị ấy biết: ‘Trong nội tâm ta có tham ái đối với sắc’ khi tham ái đó hiện hữu.
Yaṃ taṃ, upavāṇa, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā rūpappaṭisaṃvedī ca hoti rūparāgappaṭisaṃvedī ca.
Upavāṇa, that a bhikkhu, having seen a form with the eye, experiences the form and experiences delight in the form.
Này Upavāṇa, việc Tỳ-kheo thấy sắc bằng mắt, cảm nhận sắc và cảm nhận tham ái đối với sắc,
Santañca ajjhattaṃ rūpesu rāgaṃ ‘atthi me ajjhattaṃ rūpesu rāgo’ti pajānāti.
He understands: ‘There is delight in forms within me,’ when there is delight in forms within him.
biết: ‘Trong nội tâm ta có tham ái đối với sắc’ khi tham ái đó hiện hữu.
Evampi kho, upavāṇa, sandiṭṭhiko dhammo hoti akāliko ehipassiko opaneyyiko paccattaṃ veditabbo viññūhī’’ti…pe….
It is in this way, Upavāṇa, that the Dhamma is directly visible, timeless, inviting inspection, onward-leading, to be personally experienced by the wise” …pe….
Này Upavāṇa, như vậy, Pháp là hiển hiện, không có thời gian, đến để mà thấy, có khả năng hướng thượng, được người trí tự mình chứng biết”… (vân vân)…
‘‘Puna caparaṃ, upavāṇa, bhikkhu jivhāya rasaṃ sāyitvā rasappaṭisaṃvedī ca hoti rasarāgappaṭisaṃvedī ca.
“Furthermore, Upavāṇa, a bhikkhu, having tasted a flavour with the tongue, experiences the flavour and experiences delight in the flavour.
“Hơn nữa, này Upavāṇa, một Tỳ-kheo nếm vị bằng lưỡi, cảm nhận vị và cảm nhận tham ái đối với vị.
Santañca ajjhattaṃ rasesu rāgaṃ ‘atthi me ajjhattaṃ rasesu rāgo’ti pajānāti.
He understands: ‘There is delight in flavours within me,’ when there is delight in flavours within him.
Vị ấy biết: ‘Trong nội tâm ta có tham ái đối với vị’ khi tham ái đó hiện hữu.
Yaṃ taṃ, upavāṇa, bhikkhu jivhāya rasaṃ sāyitvā rasappaṭisaṃvedī ca hoti rasarāgappaṭisaṃvedī ca.
Upavāṇa, that a bhikkhu, having tasted a flavour with the tongue, experiences the flavour and experiences delight in the flavour.
Này Upavāṇa, việc Tỳ-kheo nếm vị bằng lưỡi, cảm nhận vị và cảm nhận tham ái đối với vị,
Santañca ajjhattaṃ rasesu rāgaṃ ‘atthi me ajjhattaṃ rasesu rāgo’ti pajānāti.
He understands: ‘There is delight in flavours within me,’ when there is delight in flavours within him.
biết: ‘Trong nội tâm ta có tham ái đối với vị’ khi tham ái đó hiện hữu.
Evampi kho, upavāṇa, sandiṭṭhiko dhammo hoti akāliko ehipassiko opaneyyiko paccattaṃ veditabbo viññūhī’’ti…pe….
It is in this way, Upavāṇa, that the Dhamma is directly visible, timeless, inviting inspection, onward-leading, to be personally experienced by the wise” …pe….
Này Upavāṇa, như vậy, Pháp là hiển hiện, không có thời gian, đến để mà thấy, có khả năng hướng thượng, được người trí tự mình chứng biết”… (vân vân)…
‘‘Puna caparaṃ, upavāṇa, bhikkhu manasā dhammaṃ viññāya dhammappaṭisaṃvedī ca hoti dhammarāgappaṭisaṃvedī ca.
“Furthermore, Upavāṇa, a bhikkhu, having cognized a mental phenomenon with the mind, experiences the mental phenomenon and experiences delight in the mental phenomenon.
“Hơn nữa, này Upavāṇa, một Tỳ-kheo nhận biết pháp bằng ý, cảm nhận pháp và cảm nhận tham ái đối với pháp.
Santañca ajjhattaṃ dhammesu rāgaṃ ‘atthi me ajjhattaṃ dhammesu rāgo’ti pajānāti.
He understands: ‘There is delight in mental phenomena within me,’ when there is delight in mental phenomena within him.
Vị ấy biết: ‘Trong nội tâm ta có tham ái đối với pháp’ khi tham ái đó hiện hữu.
Yaṃ taṃ, upavāṇa, bhikkhu manasā dhammaṃ viññāya dhammappaṭisaṃvedī ca hoti dhammarāgappaṭisaṃvedī ca.
Upavāṇa, that a bhikkhu, having cognized a mental phenomenon with the mind, experiences the mental phenomenon and experiences delight in the mental phenomenon.
Này Upavāṇa, việc Tỳ-kheo nhận biết pháp bằng ý, cảm nhận pháp và cảm nhận tham ái đối với pháp,
Santañca ajjhattaṃ dhammesu rāgaṃ ‘atthi me ajjhattaṃ dhammesu rāgo’ti pajānāti.
He understands: ‘There is delight in mental phenomena within me,’ when there is delight in mental phenomena within him.
biết: ‘Trong nội tâm ta có tham ái đối với pháp’ khi tham ái đó hiện hữu.
Evampi kho, upavāṇa, sandiṭṭhiko dhammo hoti…pe… paccattaṃ veditabbo viññūhī’’ti…pe….
It is in this way, Upavāṇa, that the Dhamma is directly visible…pe… to be personally experienced by the wise” …pe….
Này Upavāṇa, như vậy, Pháp là hiển hiện… (vân vân)… được người trí tự mình chứng biết”… (vân vân)…
‘‘Idha pana, upavāṇa, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā rūpappaṭisaṃvedī ca hoti, no ca rūparāgappaṭisaṃvedī.
“Here, Upavāṇa, a bhikkhu, having seen a form with the eye, experiences the form, but does not experience delight in the form.
“Này Upavāṇa, ở đây, một Tỳ-kheo thấy sắc bằng mắt, cảm nhận sắc, nhưng không cảm nhận tham ái đối với sắc.
Asantañca ajjhattaṃ rūpesu rāgaṃ ‘natthi me ajjhattaṃ rūpesu rāgo’ti pajānāti.
He understands: ‘There is no delight in forms within me,’ when there is no delight in forms within him.
Vị ấy biết: ‘Trong nội tâm ta không có tham ái đối với sắc’ khi tham ái đó không hiện hữu.
Yaṃ taṃ, upavāṇa, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā rūpappaṭisaṃvedīhi kho hoti, no ca rūparāgappaṭisaṃvedī.
Upavāṇa, that a bhikkhu, having seen a form with the eye, experiences the form, but does not experience delight in the form.
Này Upavāṇa, việc Tỳ-kheo thấy sắc bằng mắt, cảm nhận sắc, nhưng không cảm nhận tham ái đối với sắc,
Asantañca ajjhattaṃ rūpesu rāgaṃ ‘natthi me ajjhattaṃ rūpesu rāgo’ti pajānāti.
He understands: ‘There is no delight in forms within me,’ when there is no delight in forms within him.
biết: ‘Trong nội tâm ta không có tham ái đối với sắc’ khi tham ái đó không hiện hữu.
Evampi kho, upavāṇa, sandiṭṭhiko dhammo hoti, akāliko ehipassiko opaneyyiko paccattaṃ veditabbo viññūhī’’ti…pe….
It is in this way, Upavāṇa, that the Dhamma is directly visible, timeless, inviting inspection, onward-leading, to be personally experienced by the wise” …pe….
Này Upavāṇa, như vậy, Pháp là hiển hiện, không có thời gian, đến để mà thấy, có khả năng hướng thượng, được người trí tự mình chứng biết”… (vân vân)…
‘‘Puna caparaṃ, upavāṇa, bhikkhu jivhāya rasaṃ sāyitvā rasappaṭisaṃvedīhi kho hoti, no ca rasarāgappaṭisaṃvedī.
“Furthermore, Upavāṇa, a bhikkhu, having tasted a flavour with the tongue, experiences the flavour, but does not experience delight in the flavour.
“Hơn nữa, này Upavāṇa, một Tỳ-kheo nếm vị bằng lưỡi, cảm nhận vị, nhưng không cảm nhận tham ái đối với vị.
Asantañca ajjhattaṃ rasesu rāgaṃ ‘natthi me ajjhattaṃ rasesu rāgo’ti pajānāti…pe….
He understands: ‘There is no delight in flavours within me,’ when there is no delight in flavours within him…pe….
Vị ấy biết: ‘Trong nội tâm ta không có tham ái đối với vị’ khi tham ái đó không hiện hữu”… (vân vân)…
‘‘Puna caparaṃ, upavāṇa, bhikkhu manasā dhammaṃ viññāya dhammappaṭisaṃvedīhi kho hoti, no ca dhammarāgappaṭisaṃvedī.
“Furthermore, Upavāṇa, a bhikkhu, having cognized a mental phenomenon with the mind, experiences the mental phenomenon, but does not experience delight in the mental phenomenon.
“Hơn nữa, này Upavāṇa, một Tỳ-kheo nhận biết pháp bằng ý, cảm nhận pháp, nhưng không cảm nhận tham ái đối với pháp.
Asantañca ajjhattaṃ dhammesu rāgaṃ ‘natthi me ajjhattaṃ dhammesu rāgo’ti pajānāti.
He understands: ‘There is no delight in mental phenomena within me,’ when there is no delight in mental phenomena within him.
Vị ấy biết: ‘Trong nội tâm ta không có tham ái đối với pháp’ khi tham ái đó không hiện hữu.
Yaṃ taṃ, upavāṇa, bhikkhu manasā dhammaṃ viññāya dhammappaṭisaṃvedīhi kho hoti, no ca dhammarāgappaṭisaṃvedī.
Upavāṇa, that a bhikkhu, having cognized a mental phenomenon with the mind, experiences the mental phenomenon, but does not experience delight in the mental phenomenon.
Này Upavāṇa, việc Tỳ-kheo nhận biết pháp bằng ý, cảm nhận pháp, nhưng không cảm nhận tham ái đối với pháp,
Asantañca ajjhattaṃ dhammesu rāgaṃ ‘natthi me ajjhattaṃ dhammesu rāgo’ti pajānāti.
He understands: ‘There is no delight in mental phenomena within me,’ when there is no delight in mental phenomena within him.
biết: ‘Trong nội tâm ta không có tham ái đối với pháp’ khi tham ái đó không hiện hữu.
Evampi kho, upavāṇa, sandiṭṭhiko dhammo hoti, akāliko ehipassiko opaneyyiko paccattaṃ veditabbo viññūhī’’ti.
It is in this way, Upavāṇa, that the Dhamma is directly visible, timeless, inviting inspection, onward-leading, to be personally experienced by the wise.”
Này Upavāṇa, như vậy, Pháp là hiển hiện, không có thời gian, đến để mà thấy, có khả năng hướng thượng, được người trí tự mình chứng biết.”
Aṭṭhamaṃ.
The Eighth.
Thứ tám.
71. ‘‘Yo hi koci, bhikkhave, bhikkhu channaṃ phassāyatanānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ nappajānāti.
71. “Monks, whoever among bhikkhus does not understand as it truly is the origin, the passing away, the gratification, the danger, and the escape in regard to the six sense bases.
71. “Này các Tỳ-kheo, bất cứ Tỳ-kheo nào không như thật rõ biết về sự tập khởi, sự diệt tận, sự vị ngọt, sự nguy hiểm và sự xuất ly của sáu xúc xứ,
Avusitaṃ tena brahmacariyaṃ, ārakā so imasmā dhammavinayā’’ti.
The holy life has not been lived by him; he is far from this Dhamma-Vinaya.”
thì Phạm hạnh của vị ấy chưa được thực hiện, vị ấy còn xa rời Pháp và Luật này.”
Evaṃ vutte, aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘etthāhaṃ, bhante, anassasaṃ* .
When this was said, a certain bhikkhu said to the Blessed One: “Venerable sir, in this I am not confident.
Khi được nói vậy, một Tỳ-kheo bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, con không an tâm về điều này.
Ahañhi, bhante, channaṃ phassāyatanānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ nappajānāmī’’ti.
For I, venerable sir, do not understand as it truly is the origin, the passing away, the gratification, the danger, and the escape in regard to the six sense bases.”
Bạch Thế Tôn, con không như thật rõ biết về sự tập khởi, sự diệt tận, sự vị ngọt, sự nguy hiểm và sự xuất ly của sáu xúc xứ.”
‘‘Sādhu, bhikkhu, ettha ca te, bhikkhu, cakkhu ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ bhavissati.
“Good, bhikkhu. In this, bhikkhu, the eye, ‘This is not mine, this I am not, this is not my self’—this will be seen well by you as it truly is with right wisdom.
“Tốt lắm, này Tỳ-kheo. Này Tỳ-kheo, khi ông như thật thấy rõ mắt là ‘cái này không phải của tôi, cái này không phải tôi, cái này không phải tự ngã của tôi’ bằng chánh trí,
Esevanto dukkhassa…pe… jivhaṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti samanupassasī’’ti?
This is the end of suffering…pe… Do you regard the tongue as: ‘This is mine, this I am, this is my self’?”
đó chính là sự chấm dứt khổ đau… (vân vân)… ông có quán sát lưỡi là ‘cái này là của tôi, cái này là tôi, cái này là tự ngã của tôi’ không?”
‘‘Sādhu, bhikkhu, ettha ca te, bhikkhu, jivhā ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ bhavissati.
“Good, bhikkhu. In this, bhikkhu, the tongue, ‘This is not mine, this I am not, this is not my self’—this will be seen well by you as it truly is with right wisdom.
“Tốt lắm, này Tỳ-kheo. Này Tỳ-kheo, khi ông như thật thấy rõ lưỡi là ‘cái này không phải của tôi, cái này không phải tôi, cái này không phải tự ngã của tôi’ bằng chánh trí,
Esevanto dukkhassa…pe… manaṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti samanupassasī’’ti?
This is the end of suffering…pe… Do you regard the mind as: ‘This is mine, this I am, this is my self’?”
đó chính là sự chấm dứt khổ đau… (vân vân)… ông có quán sát ý là ‘cái này là của tôi, cái này là tôi, cái này là tự ngã của tôi’ không?”
‘‘Sādhu, bhikkhu, ettha ca te, bhikkhu, mano ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ bhavissati.
“Good, bhikkhu. In this, bhikkhu, the mind, ‘This is not mine, this I am not, this is not my self’—this will be seen well by you as it truly is with right wisdom.
“Tốt lắm, này Tỳ-kheo. Này Tỳ-kheo, khi ông như thật thấy rõ ý là ‘cái này không phải của tôi, cái này không phải tôi, cái này không phải tự ngã của tôi’ bằng chánh trí,
Esevanto dukkhassā’’ti.
This is the end of suffering.”
đó chính là sự chấm dứt khổ đau.”
Navamaṃ.
The Ninth.
Thứ chín.
72. ‘‘Yo hi koci, bhikkhave, bhikkhu channaṃ phassāyatanānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ nappajānāti.
72. “Monks, whoever among bhikkhus does not understand as it truly is the origin, the passing away, the gratification, the danger, and the escape in regard to the six sense bases.
72. “Này các Tỳ-kheo, bất cứ Tỳ-kheo nào không như thật rõ biết về sự tập khởi, sự diệt tận, sự vị ngọt, sự nguy hiểm và sự xuất ly của sáu xúc xứ,
Avusitaṃ tena brahmacariyaṃ, ārakā so imasmā dhammavinayā’’ti.
The holy life has not been lived by him; he is far from this Dhamma-Vinaya.”
thì Phạm hạnh của vị ấy chưa được thực hiện, vị ấy còn xa rời Pháp và Luật này.”
Evaṃ vutte, aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘etthāhaṃ, bhante, anassasaṃ panassasaṃ.
When this was said, a certain bhikkhu said to the Blessed One: “Venerable sir, in this I am not confident, I am ruined.
Khi được nói vậy, một Tỳ-kheo bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, con không an tâm, con đã bị hủy hoại về điều này.
Ahañhi, bhante, channaṃ phassāyatanānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ nappajānāmī’’ti.
For I, venerable sir, do not understand as it truly is the origin, the passing away, the gratification, the danger, and the escape in regard to the six sense bases.”
Bạch Thế Tôn, con không như thật rõ biết về sự tập khởi, sự diệt tận, sự vị ngọt, sự nguy hiểm và sự xuất ly của sáu xúc xứ.”
‘‘Sādhu, bhikkhu, ettha ca te, bhikkhu, cakkhu ‘netaṃ mama, nesohamasmi na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ bhavissati.
“Good, bhikkhu. And here, bhikkhu, regarding the eye, ‘This is not mine, I am not this, this is not my self’—this will be well seen by you as it really is, with right wisdom.
“Lành thay, này Tỳ-kheo! Ở đây, này Tỳ-kheo, đối với con mắt này, con sẽ thấy rõ ràng với chánh trí, đúng như thật rằng: ‘Cái này không phải của tôi, tôi không phải là cái này, cái này không phải tự ngã của tôi.’
Evaṃ te etaṃ paṭhamaṃ phassāyatanaṃ pahīnaṃ bhavissati āyatiṃ apunabbhavāya…pe….
Thus, for you, this first sense-base of contact will be abandoned, for non-recurrence in the future…and so on….
Như vậy, xúc xứ thứ nhất này sẽ được con đoạn trừ, để không còn tái sinh trong tương lai… (tương tự cho các giác quan còn lại)…
‘‘Sādhu, bhikkhu, ettha ca te, bhikkhu, jivhā ‘netaṃ mama, nesohamasmi na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ bhavissati.
“Good, bhikkhu. And here, bhikkhu, regarding the tongue, ‘This is not mine, I am not this, this is not my self’—this will be well seen by you as it really is, with right wisdom.
“Lành thay, này Tỳ-kheo! Ở đây, này Tỳ-kheo, đối với lưỡi này, con sẽ thấy rõ ràng với chánh trí, đúng như thật rằng: ‘Cái này không phải của tôi, tôi không phải là cái này, cái này không phải tự ngã của tôi.’
Evaṃ te etaṃ catutthaṃ phassāyatanaṃ pahīnaṃ bhavissati āyatiṃ apunabbhavāya…pe….
Thus, for you, this fourth sense-base of contact will be abandoned, for non-recurrence in the future…and so on….
Như vậy, xúc xứ thứ tư này sẽ được con đoạn trừ, để không còn tái sinh trong tương lai… (tương tự cho các giác quan còn lại)…
‘‘Sādhu, bhikkhu, ettha ca te, bhikkhu, mano ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ bhavissati.
“Good, bhikkhu. And here, bhikkhu, regarding the mind, ‘This is not mine, I am not this, this is not my self’—this will be well seen by you as it really is, with right wisdom.
“Lành thay, này Tỳ-kheo! Ở đây, này Tỳ-kheo, đối với ý này, con sẽ thấy rõ ràng với chánh trí, đúng như thật rằng: ‘Cái này không phải của tôi, tôi không phải là cái này, cái này không phải tự ngã của tôi.’
Evaṃ te etaṃ chaṭṭhaṃ phassāyatanaṃ pahīnaṃ bhavissati āyatiṃ apunabbhavāyā’’ti.
Thus, for you, this sixth sense-base of contact will be abandoned, for non-recurrence in the future.”
Như vậy, xúc xứ thứ sáu này sẽ được con đoạn trừ, để không còn tái sinh trong tương lai.”
Dasamaṃ.
The Tenth.
Pháp thoại thứ mười.
73. ‘‘Yo hi koci, bhikkhave, bhikkhu channaṃ phassāyatanānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ nappajānāti.
73. “Monks, whoever among bhikkhus does not understand as they really are the origin, the passing away, the gratification, the danger, and the escape in regard to the six sense-bases of contact,
73. “Này các Tỳ-kheo, bất cứ Tỳ-kheo nào không như thật rõ biết sự tập khởi, sự diệt tận, vị ngọt, sự nguy hiểm và sự xuất ly của sáu xúc xứ,
Avusitaṃ tena brahmacariyaṃ, ārakā so imasmā dhammavinayā’’ti.
the holy life has not been lived by him; he is far from this Dhamma and Discipline.”
thì Phạm hạnh của vị ấy chưa hoàn mãn, vị ấy còn xa lìa Pháp và Luật này.”
Evaṃ vutte, aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘etthāhaṃ, bhante, anassasaṃ panassasaṃ.
When this was said, a certain bhikkhu said to the Blessed One: “Regarding this, venerable sir, I am without assurance, without confidence.
Khi được nói vậy, một Tỳ-kheo bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, trong trường hợp này, con không thể tự tin, con không thể tự tin.
Ahañhi, bhante, channaṃ phassāyatanānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ nappajānāmī’’ti.
For I, venerable sir, do not understand as they really are the origin, the passing away, the gratification, the danger, and the escape in regard to the six sense-bases of contact.”
Bạch Thế Tôn, con không như thật rõ biết sự tập khởi, sự diệt tận, vị ngọt, sự nguy hiểm và sự xuất ly của sáu xúc xứ.”
‘‘Evaṃ passaṃ, bhikkhu, sutavā ariyasāvako cakkhusmimpi nibbindati, sotasmimpi nibbindati, ghānasmimpi nibbindati, jivhāyapi nibbindati, kāyasmimpi nibbindati, manasmimpi nibbindati.
“Seeing thus, bhikkhu, a well-taught noble disciple becomes disenchanted with the eye, becomes disenchanted with the ear, becomes disenchanted with the nose, becomes disenchanted with the tongue, becomes disenchanted with the body, becomes disenchanted with the mind.
“Này Tỳ-kheo, khi thấy như vậy, vị Thánh đệ tử đã nghe pháp sẽ nhàm chán mắt, nhàm chán tai, nhàm chán mũi, nhàm chán lưỡi, nhàm chán thân, nhàm chán ý.
Nibbindaṃ virajjati; virāgā vimuccati; vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti.
Being disenchanted, he becomes dispassionate; through dispassion, he is liberated; when liberated, there is the knowledge: ‘Liberated.’
Khi nhàm chán, vị ấy ly tham; do ly tham, vị ấy được giải thoát; khi giải thoát, vị ấy có trí tuệ biết rằng mình đã giải thoát.
‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānātī’’ti.
He understands: ‘Birth is destroyed, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no more any state of being here’”.
Vị ấy biết: ‘Sanh đã tận, Phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn tái sinh trong trạng thái này nữa’.”
Ekādasamaṃ.
The Eleventh.
Pháp thoại thứ mười một.
74. Sāvatthinidānaṃ.
74. Sāvatthī is the scene.
74. Tại Sāvatthī.
Atha kho aññataro bhikkhu yena bhagavā tenupasaṅkami…pe… ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘amukasmiṃ, bhante, vihāre aññataro bhikkhu navo appaññāto ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno.
Then a certain bhikkhu approached the Blessed One…and so on…Seated to one side, that bhikkhu said to the Blessed One: “Venerable sir, in such and such a monastery, a certain bhikkhu, new and unknown, is afflicted, suffering, gravely ill.
Lúc bấy giờ, một Tỳ-kheo đi đến chỗ Thế Tôn… (tương tự)… Ngồi xuống một bên, Tỳ-kheo ấy bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, trong trú xứ kia có một Tỳ-kheo mới, chưa được biết đến, đang bị bệnh, đau đớn, bệnh nặng.
Sādhu, bhante, bhagavā yena so bhikkhu tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyā’’ti.
It would be good, venerable sir, if the Blessed One would approach that bhikkhu out of compassion.”
Bạch Thế Tôn, thật tốt lành nếu Thế Tôn vì lòng thương xót mà đi đến chỗ Tỳ-kheo ấy.”
Atha kho bhagavā navavādañca sutvā gilānavādañca, ‘‘appaññāto bhikkhū’’ti iti viditvā yena so bhikkhu tenupasaṅkami.
Then the Blessed One, having heard the report about the new bhikkhu and the report about the sick bhikkhu, and knowing that the bhikkhu was unknown, approached that bhikkhu.
Thế rồi, Thế Tôn nghe lời nói về vị Tỳ-kheo mới và lời nói về vị Tỳ-kheo bệnh, biết rằng “vị Tỳ-kheo chưa được biết đến”, Ngài đi đến chỗ Tỳ-kheo ấy.
Addasā kho so bhikkhu bhagavantaṃ dūratova āgacchantaṃ.
That bhikkhu saw the Blessed One approaching from afar.
Vị Tỳ-kheo ấy thấy Thế Tôn đang đến từ xa.
Disvāna mañcake samadhosi* .
Having seen him, he stirred on the couch.
Thấy vậy, vị ấy ngồi dậy trên giường.
Atha kho bhagavā taṃ bhikkhuṃ etadavoca – ‘‘alaṃ, bhikkhu, mā tvaṃ mañcake samadhosi.
Then the Blessed One said to that bhikkhu: “Enough, bhikkhu, do not stir on the couch.
Thế rồi, Thế Tôn nói với Tỳ-kheo ấy: “Thôi đủ rồi, này Tỳ-kheo, đừng ngồi dậy trên giường.
Santimāni āsanāni paññattāni, tatthāhaṃ nisīdissāmī’’ti.
These seats are prepared; I will sit there.”
Có những chỗ ngồi này đã được sắp đặt, Ta sẽ ngồi ở đó.”
Nisīdi bhagavā paññatte āsane.
The Blessed One sat down on the prepared seat.
Thế Tôn ngồi xuống chỗ ngồi đã được sắp đặt.
Nisajja kho bhagavā taṃ bhikkhuṃ etadavoca – ‘‘kacci te, bhikkhu, khamanīyaṃ, kacci yāpanīyaṃ, kacci dukkhā vedanā paṭikkamanti no abhikkamanti, paṭikkamosānaṃ paññāyati no abhikkamo’’ti?
Having sat down, the Blessed One said to that bhikkhu: “I hope, bhikkhu, that you are bearing up, that you are getting on; I hope that your painful feelings are subsiding, not increasing, that their subsidence is evident, not their increase?”
Sau khi ngồi, Thế Tôn nói với Tỳ-kheo ấy: “Này Tỳ-kheo, ông có được an ổn không, có sống được không, những cảm thọ đau đớn có thuyên giảm không, không tăng thêm, có dấu hiệu thuyên giảm không, không có dấu hiệu tăng thêm không?”
‘‘Sādhu sādhu, bhikkhu!
“Good, good, bhikkhu!
“Lành thay, lành thay, này Tỳ-kheo!
Sādhu kho tvaṃ, bhikkhu, rāgavirāgatthaṃ mayā dhammaṃ desitaṃ ājānāsi.
It is good, bhikkhu, that you understand the Dhamma taught by me as being for the fading away of lust.
Này Tỳ-kheo, ông thật đúng khi hiểu rằng Pháp được Ta thuyết giảng là vì sự ly tham.
Rāgavirāgattho hi, bhikkhu, mayā dhammo desito.
For the fading away of lust, bhikkhu, has the Dhamma been taught by me.
Thật vậy, này Tỳ-kheo, Pháp được Ta thuyết giảng là vì sự ly tham.
Taṃ kiṃ maññasi bhikkhu, cakkhu niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti?
What do you think, bhikkhu, is the eye permanent or impermanent?”
Này Tỳ-kheo, ông nghĩ thế nào, mắt là thường hay vô thường?”
‘‘Evaṃ passaṃ, bhikkhu, sutavā ariyasāvako cakkhusmimpi nibbindati, sotasmimpi nibbindati…pe… manasmimpi nibbindati.
“Seeing thus, bhikkhu, a well-taught noble disciple becomes disenchanted with the eye, becomes disenchanted with the ear…and so on…becomes disenchanted with the mind.
“Này Tỳ-kheo, khi thấy như vậy, vị Thánh đệ tử đã nghe pháp sẽ nhàm chán mắt, nhàm chán tai… (tương tự)… nhàm chán ý.
Nibbindaṃ virajjati; virāgā vimuccati; vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti.
Being disenchanted, he becomes dispassionate; through dispassion, he is liberated; when liberated, there is the knowledge: ‘Liberated.’”
Khi nhàm chán, vị ấy ly tham; do ly tham, vị ấy được giải thoát; khi giải thoát, vị ấy có trí tuệ biết rằng mình đã giải thoát.
‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyā’ti pajānātī’’ti.
‘Birth is destroyed, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no more for this state of being,’ he understands.”
‘Sanh đã tận, đời Phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn trở lại trạng thái này nữa’ – vị ấy biết rõ như vậy.”
75. Atha kho aññataro bhikkhu…pe… bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘amukasmiṃ, bhante, vihāre aññataro bhikkhu navo appaññāto ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno.
75. Then a certain bhikkhu…pe… said to the Blessed One: “In a certain monastery, Venerable Sir, there is a bhikkhu, newly ordained and unknown, who is afflicted, suffering, and gravely ill.
75. Rồi một Tỳ-khưu khác… (lược)… đã bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, trong trú xứ nọ, có một Tỳ-khưu mới, chưa được biết đến, đang bị bệnh, đau đớn, bệnh nặng.
Sādhu, bhante, bhagavā yena so bhikkhu tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyā’’ti.
It would be good, Venerable Sir, if the Blessed One would approach that bhikkhu, out of compassion.”
Bạch Thế Tôn, thật tốt lành nếu Thế Tôn vì lòng thương xót mà đến thăm vị Tỳ-khưu ấy.”
Atha kho bhagavā navavādañca sutvā gilānavādañca, ‘‘appaññāto bhikkhū’’ti iti viditvā yena so bhikkhu tenupasaṅkami.
Then the Blessed One, having heard about the new bhikkhu and the sick bhikkhu, and knowing him to be an unknown bhikkhu, approached that bhikkhu.
Rồi Thế Tôn, sau khi nghe lời về vị Tỳ-khưu mới và lời về người bệnh, và biết rằng “vị Tỳ-khưu chưa được biết đến”, Ngài đã đi đến chỗ vị Tỳ-khưu ấy.
Addasā kho so bhikkhu bhagavantaṃ dūratova āgacchantaṃ.
That bhikkhu saw the Blessed One approaching from afar.
Vị Tỳ-khưu ấy đã thấy Thế Tôn đang đến từ đằng xa.
Disvāna mañcake samadhosi.
Seeing him, he tried to get up from the couch.
Sau khi thấy, vị ấy đã cố gắng ngồi dậy trên giường.
Atha kho bhagavā taṃ bhikkhuṃ etadavoca – ‘‘alaṃ, bhikkhu, mā tvaṃ mañcake samadhosi.
Then the Blessed One said to that bhikkhu: “Enough, bhikkhu, do not try to get up from the couch.
Rồi Thế Tôn đã nói với vị Tỳ-khưu ấy: “Thôi, này Tỳ-khưu, chớ cố gắng ngồi dậy trên giường.
Santimāni āsanāni paññattāni, tatthāhaṃ nisīdissāmī’’ti.
There are these seats prepared; I will sit there.”
Có những chỗ ngồi này đã được sắp đặt, Ta sẽ ngồi ở đó.”
Nisīdi bhagavā paññatte āsane.
The Blessed One sat on the prepared seat.
Thế Tôn đã ngồi xuống trên chỗ ngồi đã được sắp đặt.
Nisajja kho bhagavā taṃ bhikkhuṃ etadavoca – ‘‘kacci te, bhikkhu, khamanīyaṃ, kacci yāpanīyaṃ, kacci dukkhā vedanā paṭikkamanti no abhikkamanti, paṭikkamosānaṃ paññāyati no abhikkamo’’ti?
Having sat down, the Blessed One said to that bhikkhu: “I hope you are bearing up, bhikkhu, I hope you are getting by. I hope your painful feelings are subsiding, not increasing, and that their subsidence is apparent, not their increase?”
Sau khi ngồi xuống, Thế Tôn đã nói với vị Tỳ-khưu ấy: “Này Tỳ-khưu, ngươi có được khỏe không, có sống được không, các cảm thọ đau đớn có thuyên giảm không mà không tăng thêm, sự thuyên giảm của chúng có được nhận biết không mà không phải sự tăng thêm?”
‘‘Sādhu sādhu, bhikkhu!
“Excellent, excellent, bhikkhu!
“Lành thay, lành thay, này Tỳ-khưu!
Sādhu kho tvaṃ, bhikkhu, anupādāparinibbānatthaṃ mayā dhammaṃ desitaṃ ājānāsi.
Indeed, bhikkhu, you correctly understand the Dhamma taught by me to be for Nibbāna without clinging.
Này Tỳ-khưu, thật tốt lành khi ngươi hiểu rằng Ta đã thuyết Pháp vì mục đích Niết-bàn vô thủ trước.
Anupādāparinibbānattho hi, bhikkhu, mayā dhammo desito.
For Nibbāna without clinging, bhikkhu, is the Dhamma taught by me.
Vì này Tỳ-khưu, Pháp do Ta thuyết là vì mục đích Niết-bàn vô thủ trước.
‘‘Evaṃ passaṃ, bhikkhu, sutavā ariyasāvako cakkhusmimpi nibbindati…pe… manasmimpi… manoviññāṇepi… manosamphassepi nibbindati.
“Seeing thus, bhikkhu, the instructed noble disciple becomes disenchanted with the eye…pe… disenchanted with the mind… with mind-consciousness… with mind-contact.
“Này Tỳ-khưu, khi thấy như vậy, vị đệ tử Thánh đã nghe Pháp chán ghét con mắt… (lược)… chán ghét ý… chán ghét ý thức… chán ghét ý xúc.
Yampidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tasmimpi nibbindati.
And whatever feeling arises dependent on mind-contact—whether pleasant, painful, or neither painful nor pleasant—he becomes disenchanted with that too.
Và cái gì do ý xúc làm duyên mà khởi lên cảm thọ lạc, khổ, hay không khổ không lạc, vị ấy cũng chán ghét cái đó.
Nibbindaṃ virajjati; virāgā vimuccati; vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti.
Being disenchanted, he becomes dispassionate; through dispassion, he is liberated; when liberated, there is the knowledge: ‘Liberated.’
Khi chán ghét, vị ấy ly tham; do ly tham, vị ấy được giải thoát; khi được giải thoát, vị ấy có trí tuệ rằng đã được giải thoát.
‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānātī’’ti.
‘Birth is destroyed, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no more for this state of being,’ he understands.”
Vị ấy biết rõ: ‘Sanh đã tận, đời Phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn trở lại trạng thái này nữa’.”
76. Atha kho āyasmā rādho…pe… ekamantaṃ nisinno kho āyasmā rādho bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sādhu me, bhante, bhagavā saṃkhittena dhammaṃ desetu, yamahaṃ bhagavato dhammaṃ sutvā eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto vihareyya’’nti.
76. Then Venerable Rādhā…pe… seated to one side, Venerable Rādhā said to the Blessed One: “It would be good, Venerable Sir, if the Blessed One would teach me the Dhamma in brief, so that I, having heard the Dhamma from the Blessed One, might dwell alone, secluded, diligent, ardent, and resolute.”
76. Rồi Tôn giả Rādhā… (lược)… Tôn giả Rādhā ngồi sang một bên và bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, thật tốt lành nếu Thế Tôn thuyết Pháp tóm tắt cho con, để con sau khi nghe Pháp từ Thế Tôn, có thể sống một mình, viễn ly, không phóng dật, tinh cần, và tự mình tinh tấn.”
‘‘Yaṃ kho, rādha, aniccaṃ tatra te chando pahātabbo.
“Whatever is impermanent, Rādhā, with regard to that you should abandon desire.
“Này Rādhā, cái gì vô thường, ngươi cần phải từ bỏ dục tham nơi cái đó.
Kiñca, rādha, aniccaṃ tatra te chando pahātabbo?
And what, Rādhā, is impermanent, with regard to which you should abandon desire?
Và này Rādhā, cái gì vô thường mà ngươi cần phải từ bỏ dục tham nơi cái đó?
Cakkhu aniccaṃ, rūpā aniccā, cakkhuviññāṇaṃ… cakkhusamphasso… yampidaṃ cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi aniccaṃ.
The eye is impermanent, forms are impermanent, eye-consciousness… eye-contact… and whatever feeling arises dependent on eye-contact—whether pleasant, painful, or neither painful nor pleasant—that too is impermanent.
Con mắt là vô thường, các sắc là vô thường, nhãn thức… nhãn xúc… và cái gì do nhãn xúc làm duyên mà khởi lên cảm thọ lạc, khổ, hay không khổ không lạc, cái đó cũng vô thường.
Tatra te chando pahātabbo…pe… jivhā… kāyo… mano anicco.
With regard to that you should abandon desire…pe… the tongue… the body… the mind is impermanent.
Ngươi cần phải từ bỏ dục tham nơi cái đó… (lược)… lưỡi… thân… ý là vô thường.
Tatra te chando pahātabbo.
With regard to that you should abandon desire.
Ngươi cần phải từ bỏ dục tham nơi cái đó.
Dhammā… manoviññāṇaṃ… manosamphasso… yampidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi aniccaṃ.
Mental phenomena… mind-consciousness… mind-contact… and whatever feeling arises dependent on mind-contact—whether pleasant, painful, or neither painful nor pleasant—that too is impermanent.
Các pháp… ý thức… ý xúc… và cái gì do ý xúc làm duyên mà khởi lên cảm thọ lạc, khổ, hay không khổ không lạc, cái đó cũng vô thường.
Tatra te chando pahātabbo.
With regard to that you should abandon desire.
Ngươi cần phải từ bỏ dục tham nơi cái đó.
Yaṃ kho, rādha, aniccaṃ tatra te chando pahātabbo’’ti.
Whatever is impermanent, Rādhā, with regard to that you should abandon desire.”
Này Rādhā, cái gì vô thường, ngươi cần phải từ bỏ dục tham nơi cái đó.”
Tatiyaṃ.
The Third.
Bài kinh thứ ba.
77. ‘‘Yaṃ kho, rādha, dukkhaṃ tatra te chando pahātabbo.
77. “Whatever is suffering, Rādhā, with regard to that you should abandon desire.
77. “Này Rādhā, cái gì là khổ, ngươi cần phải từ bỏ dục tham nơi cái đó.
Kiñca, rādha, dukkhaṃ?
And what, Rādhā, is suffering?
Và này Rādhā, cái gì là khổ?
Cakkhu kho, rādha, dukkhaṃ.
The eye, Rādhā, is suffering.
Này Rādhā, con mắt là khổ.
Tatra te chando pahātabbo.
With regard to that you should abandon desire.
Ngươi cần phải từ bỏ dục tham nơi cái đó.
Rūpā… cakkhuviññāṇaṃ… cakkhusamphasso… yampidaṃ cakkhusamphassa…pe… adukkhamasukhaṃ vā tampi dukkhaṃ.
Forms… eye-consciousness… eye-contact… and whatever feeling arises dependent on eye-contact…pe… or neither painful nor pleasant—that too is suffering.
Các sắc… nhãn thức… nhãn xúc… và cái gì do nhãn xúc làm duyên… (lược)… hay không khổ không lạc, cái đó cũng là khổ.
Tatra te chando pahātabbo…pe… mano dukkho… dhammā… manoviññāṇaṃ… manosamphasso… yampidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi dukkhaṃ.
With regard to that you should abandon desire…pe… the mind is suffering… mental phenomena… mind-consciousness… mind-contact… and whatever feeling arises dependent on mind-contact—whether pleasant, painful, or neither painful nor pleasant—that too is suffering.
Ngươi cần phải từ bỏ dục tham nơi cái đó… (lược)… ý là khổ… các pháp… ý thức… ý xúc… và cái gì do ý xúc làm duyên mà khởi lên cảm thọ lạc, khổ, hay không khổ không lạc, cái đó cũng là khổ.
Tatra te chando pahātabbo.
With regard to that you should abandon desire.
Ngươi cần phải từ bỏ dục tham nơi cái đó.
Yaṃ kho, rādha, dukkhaṃ tatra te chando pahātabbo’’ti.
Whatever is suffering, Rādhā, with regard to that you should abandon desire.”
Này Rādhā, cái gì là khổ, ngươi cần phải từ bỏ dục tham nơi cái đó.”
Catutthaṃ.
The Fourth.
Bài kinh thứ tư.
78. ‘‘Yo kho, rādha, anattā tatra te chando pahātabbo.
78. “Whatever is not-self, Rādhā, with regard to that you should abandon desire.
78. “Này Rādhā, cái gì là vô ngã, ngươi cần phải từ bỏ dục tham nơi cái đó.
Ko ca, rādha, anattā?
And what, Rādhā, is not-self?
Và này Rādhā, cái gì là vô ngã?
Cakkhu kho, rādha, anattā.
The eye, Rādhā, is not-self.
Này Rādhā, con mắt là vô ngã.
Tatra te chando pahātabbo.
With regard to that you should abandon desire.
Ngươi cần phải từ bỏ dục tham nơi cái đó.
Rūpā… cakkhuviññāṇaṃ… cakkhusamphasso… yampidaṃ cakkhusamphassapaccayā…pe… mano anattā… dhammā… manoviññāṇaṃ… manosamphasso… yampidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi anattā.
Forms… eye-consciousness… eye-contact… and whatever feeling arises dependent on eye-contact…pe… the mind is not-self… mental phenomena… mind-consciousness… mind-contact… and whatever feeling arises dependent on mind-contact—whether pleasant, painful, or neither painful nor pleasant—that too is not-self.
Các sắc… nhãn thức… nhãn xúc… và cái gì do nhãn xúc làm duyên… (lược)… ý là vô ngã… các pháp… ý thức… ý xúc… và cái gì do ý xúc làm duyên mà khởi lên cảm thọ lạc, khổ, hay không khổ không lạc, cái đó cũng là vô ngã.
Tatra te chando pahātabbo.
With regard to that you should abandon desire.
Ngươi cần phải từ bỏ dục tham nơi cái đó.
Yo kho, rādha, anattā tatra te chando pahātabbo’’ti.
Whatever is not-self, Rādhā, with regard to that you should abandon desire.”
Này Rādhā, cái gì là vô ngã, ngươi cần phải từ bỏ dục tham nơi cái đó.”
Pañcamaṃ.
The Fifth.
Bài kinh thứ năm.
‘‘Cakkhuṃ kho, bhikkhu, aniccato jānato passato bhikkhuno avijjā pahīyati, vijjā uppajjati.
“By knowing and seeing the eye as impermanent, bhikkhu, a bhikkhu’s ignorance is abandoned, and knowledge arises.
“Này Tỳ-kheo, Tỳ-kheo biết, thấy con mắt là vô thường (anicca) thì vô minh bị đoạn trừ, minh phát sinh.
Rūpe… cakkhuviññāṇaṃ… cakkhusamphassaṃ… yampidaṃ, cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi aniccato jānato passato bhikkhuno avijjā pahīyati, vijjā uppajjati…pe… manaṃ aniccato jānato passato bhikkhuno avijjā pahīyati, vijjā uppajjati.
By knowing and seeing forms… eye-consciousness… eye-contact… and whatever feeling arises dependent on eye-contact—whether pleasant or painful or neither-painful-nor-pleasant—as impermanent, a bhikkhu’s ignorance is abandoned, and knowledge arises… by knowing and seeing the mind as impermanent, a bhikkhu’s ignorance is abandoned, and knowledge arises.
Các sắc (rūpa)... nhãn thức (cakkhuviññāṇaṃ)... nhãn xúc (cakkhusamphassaṃ)... và bất cứ cảm thọ nào phát sinh do duyên nhãn xúc, hoặc lạc, hoặc khổ, hoặc bất khổ bất lạc, Tỳ-kheo biết, thấy chúng là vô thường thì vô minh bị đoạn trừ, minh phát sinh... (tương tự với các giác quan khác)... Tỳ-kheo biết, thấy ý (manaṃ) là vô thường thì vô minh bị đoạn trừ, minh phát sinh.
Dhamme… manoviññāṇaṃ… manosamphassaṃ… yampidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi aniccato jānato passato bhikkhuno avijjā pahīyati, vijjā uppajjati.
By knowing and seeing mind-objects… mind-consciousness… mind-contact… and whatever feeling arises dependent on mind-contact—whether pleasant or painful or neither-painful-nor-pleasant—as impermanent, a bhikkhu’s ignorance is abandoned, and knowledge arises.
Các pháp (dhamma)... ý thức (manoviññāṇaṃ)... ý xúc (manosamphassaṃ)... và bất cứ cảm thọ nào phát sinh do duyên ý xúc, hoặc lạc, hoặc khổ, hoặc bất khổ bất lạc, Tỳ-kheo biết, thấy chúng là vô thường thì vô minh bị đoạn trừ, minh phát sinh.
Evaṃ kho, bhikkhu, jānato evaṃ passato bhikkhuno avijjā pahīyati, vijjā uppajjatī’’ti.
It is in this way, bhikkhu, by knowing in this way, by seeing in this way, that a bhikkhu’s ignorance is abandoned, and knowledge arises.”
Này Tỳ-kheo, Tỳ-kheo biết như vậy, thấy như vậy thì vô minh bị đoạn trừ, minh phát sinh.”
Chaṭṭhaṃ.
The Sixth.
Thứ sáu.
‘‘Idha, bhikkhu, bhikkhuno sutaṃ hoti – ‘sabbe dhammā nālaṃ abhinivesāyā’ti.
“Here, bhikkhu, a bhikkhu hears: ‘All phenomena are not fit for clinging.’
“Ở đây, này Tỳ-kheo, Tỳ-kheo nghe rằng: ‘Tất cả các pháp (dhamma) không đáng để chấp thủ (abhinivesāya).’
Evañcetaṃ, bhikkhu, bhikkhuno sutaṃ hoti – ‘sabbe dhammā nālaṃ abhinivesāyā’ti.
And if, bhikkhu, a bhikkhu hears this: ‘All phenomena are not fit for clinging,’
Và khi Tỳ-kheo đã nghe như vậy: ‘Tất cả các pháp không đáng để chấp thủ,’
So sabbaṃ dhammaṃ abhijānāti, sabbaṃ dhammaṃ abhiññāya sabbaṃ dhammaṃ parijānāti, sabbaṃ dhammaṃ pariññāya sabbanimittāni aññato passati, cakkhuṃ aññato passati, rūpe… cakkhuviññāṇaṃ… cakkhusamphassaṃ… yampidaṃ cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi aññato passati…pe… manaṃ aññato passati, dhamme… manoviññāṇaṃ… manosamphassaṃ… yampidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi aññato passati.
he thoroughly understands all phenomena, and having thoroughly understood all phenomena, he fully comprehends all phenomena, and having fully comprehended all phenomena, he sees all signs as other, he sees the eye as other, forms… eye-consciousness… eye-contact… and whatever feeling arises dependent on eye-contact—whether pleasant or painful or neither-painful-nor-pleasant—he also sees as other… the mind he sees as other, mind-objects… mind-consciousness… mind-contact… and whatever feeling arises dependent on mind-contact—whether pleasant or painful or neither-painful-nor-pleasant—he also sees as other.
vị ấy thấu hiểu tất cả các pháp. Sau khi thấu hiểu tất cả các pháp, vị ấy biết rõ tất cả các pháp. Sau khi biết rõ tất cả các pháp, vị ấy thấy tất cả các tướng (nimitta) là không phải tự ngã (aññato). Vị ấy thấy con mắt là không phải tự ngã. Các sắc... nhãn thức... nhãn xúc... và bất cứ cảm thọ nào phát sinh do duyên nhãn xúc, hoặc lạc, hoặc khổ, hoặc bất khổ bất lạc, vị ấy cũng thấy chúng là không phải tự ngã... (tương tự với các giác quan khác)... Vị ấy thấy ý là không phải tự ngã. Các pháp... ý thức... ý xúc... và bất cứ cảm thọ nào phát sinh do duyên ý xúc, hoặc lạc, hoặc khổ, hoặc bất khổ bất lạc, vị ấy cũng thấy chúng là không phải tự ngã.
Evaṃ kho, bhikkhu, jānato evaṃ passato bhikkhuno avijjā pahīyati, vijjā uppajjatī’’ti.
It is in this way, bhikkhu, by knowing in this way, by seeing in this way, that a bhikkhu’s ignorance is abandoned, and knowledge arises.”
Này Tỳ-kheo, Tỳ-kheo biết như vậy, thấy như vậy thì vô minh bị đoạn trừ, minh phát sinh.”
Sattamaṃ.
The Seventh.
Thứ bảy.
81. Atha kho sambahulā bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu…pe… ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘idha no, bhante, aññatitthiyā paribbājakā amhe evaṃ pucchanti – ‘kimatthiyaṃ, āvuso, samaṇe gotame brahmacariyaṃ vussatī’ti?
81. Then many bhikkhus approached the Blessed One… they sat down to one side and said to the Blessed One: “Venerable Sir, other sectarians, wandering ascetics, question us thus: ‘Friends, for what purpose is the holy life lived under the ascetic Gotama?’
81. Rồi nhiều Tỳ-kheo đã đến chỗ Thế Tôn... ngồi sang một bên, các Tỳ-kheo ấy đã bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, ở đây, các du sĩ ngoại đạo đã hỏi chúng con rằng: ‘Thưa các bạn, đời sống Phạm hạnh được thực hành nơi Sa-môn Gotama vì mục đích gì?’
Evaṃ puṭṭhā mayaṃ, bhante, tesaṃ aññatitthiyānaṃ paribbājakānaṃ evaṃ byākaroma – ‘dukkhassa kho, āvuso, pariññatthaṃ bhagavati brahmacariyaṃ vussatī’ti.
When thus questioned, Venerable Sir, we answer those other sectarians, those wandering ascetics, thus: ‘Friends, the holy life is lived under the Blessed One for the full comprehension of suffering (dukkha).’
Bạch Thế Tôn, khi bị hỏi như vậy, chúng con đã trả lời các du sĩ ngoại đạo ấy rằng: ‘Thưa các bạn, đời sống Phạm hạnh được thực hành nơi Thế Tôn là vì sự liễu tri (pariññatthaṃ) khổ (dukkha).’
Kacci mayaṃ, bhante, evaṃ puṭṭhā evaṃ byākaramānā vuttavādino ceva bhagavato homa, na ca bhagavantaṃ abhūtena abbhācikkhāma, dhammassa cānudhammaṃ byākaroma, na ca koci sahadhammiko vādānuvādo gārayhaṃ ṭhānaṃ āgacchatī’’ti?
Are we, Venerable Sir, when thus questioned and thus answering, speakers of what the Blessed One has said, and do we not misrepresent the Blessed One with what is untrue, do we explain the Dhamma in accordance with the Dhamma, and does no co-dharmic assertion and counter-assertion lead to a blameworthy conclusion?”
Bạch Thế Tôn, khi bị hỏi như vậy và trả lời như vậy, chúng con có phải là người nói đúng lời của Thế Tôn, không xuyên tạc Thế Tôn bằng lời không đúng sự thật, và có phải là người giảng giải Pháp đúng theo Pháp, không có bất cứ lời tranh luận đúng Pháp nào bị chê trách không?”
‘‘Taggha tumhe, bhikkhave, evaṃ puṭṭhā evaṃ byākaramānā vuttavādino ceva me hotha, na ca maṃ abhūtena abbhācikkhatha, dhammassa cānudhammaṃ byākarotha, na ca koci sahadhammiko vādānuvādo gārayhaṃ ṭhānaṃ āgacchati.
“Indeed, bhikkhus, when you are thus questioned and thus answer, you are speakers of what I have said, and you do not misrepresent me with what is untrue, you explain the Dhamma in accordance with the Dhamma, and no co-dharmic assertion and counter-assertion leads to a blameworthy conclusion.
“Này các Tỳ-kheo, đúng vậy, khi các con bị hỏi như vậy và trả lời như vậy, các con là người nói đúng lời của Ta, không xuyên tạc Ta bằng lời không đúng sự thật, giảng giải Pháp đúng theo Pháp, và không có bất cứ lời tranh luận đúng Pháp nào bị chê trách.
Dukkhassa hi, bhikkhave, pariññatthaṃ mayi brahmacariyaṃ vussati.
For, bhikkhus, the holy life is lived under me for the full comprehension of suffering.
Này các Tỳ-kheo, đời sống Phạm hạnh được thực hành nơi Ta chính là vì sự liễu tri khổ.
Sace pana vo, bhikkhave, aññatitthiyā paribbājakā evaṃ puccheyyuṃ – ‘katamaṃ pana taṃ, āvuso, dukkhaṃ, yassa pariññāya samaṇe gotame brahmacariyaṃ vussatī’ti?
If, bhikkhus, other sectarians, wandering ascetics, should question you thus: ‘Friends, what is that suffering for the full comprehension of which the holy life is lived under the ascetic Gotama?’
Nhưng này các Tỳ-kheo, nếu các du sĩ ngoại đạo ấy hỏi các con rằng: ‘Thưa các bạn, vậy khổ đó là gì, mà vì sự liễu tri nó, đời sống Phạm hạnh được thực hành nơi Sa-môn Gotama?’
Evaṃ puṭṭhā tumhe, bhikkhave, tesaṃ aññatitthiyānaṃ paribbājakānaṃ evaṃ byākareyyātha – ‘cakkhu kho, āvuso, dukkhaṃ, tassa pariññāya bhagavati brahmacariyaṃ vussati.
When thus questioned, bhikkhus, you should answer those other sectarians, those wandering ascetics, thus: ‘Friends, the eye is suffering; for the full comprehension of that, the holy life is lived under the Blessed One.
Này các Tỳ-kheo, khi bị hỏi như vậy, các con hãy trả lời các du sĩ ngoại đạo ấy rằng: ‘Thưa các bạn, con mắt (cakkhu) là khổ, vì sự liễu tri nó, đời sống Phạm hạnh được thực hành nơi Thế Tôn.
Rūpā…pe… yampidaṃ cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi dukkhaṃ.
Forms… whatever feeling arises dependent on eye-contact—whether pleasant or painful or neither-painful-nor-pleasant—that too is suffering.
Các sắc (rūpa)... (tương tự với các giác quan khác)... và bất cứ cảm thọ nào phát sinh do duyên nhãn xúc, hoặc lạc, hoặc khổ, hoặc bất khổ bất lạc, cái đó cũng là khổ.
Tassa pariññāya bhagavati brahmacariyaṃ vussati…pe… mano dukkho…pe… yampidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi dukkhaṃ.
For the full comprehension of that, the holy life is lived under the Blessed One… the mind is suffering… whatever feeling arises dependent on mind-contact—whether pleasant or painful or neither-painful-nor-pleasant—that too is suffering.
Vì sự liễu tri nó, đời sống Phạm hạnh được thực hành nơi Thế Tôn... Ý (mano) là khổ... và bất cứ cảm thọ nào phát sinh do duyên ý xúc, hoặc lạc, hoặc khổ, hoặc bất khổ bất lạc, cái đó cũng là khổ.
Tassa pariññāya bhagavati brahmacariyaṃ vussati.
For the full comprehension of that, the holy life is lived under the Blessed One.
Vì sự liễu tri nó, đời sống Phạm hạnh được thực hành nơi Thế Tôn.
Idaṃ kho taṃ, āvuso, dukkhaṃ, tassa pariññāya bhagavati brahmacariyaṃ vussatī’ti.
This, friends, is that suffering, for the full comprehension of which the holy life is lived under the Blessed One.’
Thưa các bạn, đây chính là khổ đó, mà vì sự liễu tri nó, đời sống Phạm hạnh được thực hành nơi Thế Tôn.’
Evaṃ puṭṭhā tumhe, bhikkhave, tesaṃ aññatitthiyānaṃ paribbājakānaṃ evaṃ byākareyyāthā’’ti.
When thus questioned, bhikkhus, you should answer those other sectarians, those wandering ascetics, thus.”
Này các Tỳ-kheo, khi bị hỏi như vậy, các con hãy trả lời các du sĩ ngoại đạo ấy như vậy.”
Aṭṭhamaṃ.
The Eighth.
Thứ tám.
‘‘‘Loko, loko’ti, bhante, vuccati.
“‘The world, the world,’ Venerable Sir, is spoken of.
“Bạch Thế Tôn, người ta nói ‘thế gian (loka), thế gian’.
Kittāvatā nu kho, bhante, lokoti vuccatī’’ti?
To what extent, Venerable Sir, is it called ‘the world’?”
Bạch Thế Tôn, cho đến mức độ nào thì được gọi là thế gian?”
‘‘‘Lujjatī’ti kho, bhikkhu, tasmā lokoti vuccati.
“It perishes, bhikkhu, that is why it is called ‘the world’.
“Này Tỳ-kheo, vì nó bị hoại diệt (lujjati), cho nên nó được gọi là thế gian (loka).”
Kiñca lujjati?
And what perishes?
Cái gì bị hoại diệt?
Cakkhu kho, bhikkhu, lujjati.
The eye perishes, bhikkhu.
Này Tỳ-kheo, con mắt bị hoại diệt.
Rūpā lujjanti, cakkhuviññāṇaṃ lujjati, cakkhusamphasso lujjati, yampidaṃ cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi lujjati…pe… jivhā lujjati…pe… mano lujjati, dhammā lujjanti, manoviññāṇaṃ lujjati, manosamphasso lujjati, yampidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi lujjati.
Forms perish, eye-consciousness perishes, eye-contact perishes, and whatever feeling arises dependent on eye-contact—whether pleasant or painful or neither-painful-nor-pleasant—that too perishes… the tongue perishes… the mind perishes, mind-objects perish, mind-consciousness perishes, mind-contact perishes, and whatever feeling arises dependent on mind-contact—whether pleasant or painful or neither-painful-nor-pleasant—that too perishes.
Các sắc bị hoại diệt, nhãn thức bị hoại diệt, nhãn xúc bị hoại diệt, và bất cứ cảm thọ nào phát sinh do duyên nhãn xúc, hoặc lạc, hoặc khổ, hoặc bất khổ bất lạc, cái đó cũng bị hoại diệt... (tương tự với các giác quan khác)... Lưỡi bị hoại diệt... Ý bị hoại diệt, các pháp bị hoại diệt, ý thức bị hoại diệt, ý xúc bị hoại diệt, và bất cứ cảm thọ nào phát sinh do duyên ý xúc, hoặc lạc, hoặc khổ, hoặc bất khổ bất lạc, cái đó cũng bị hoại diệt.
Lujjatīti kho, bhikkhu, tasmā lokoti vuccatī’’ti.
It perishes, bhikkhu, that is why it is called ‘the world’.”
Này Tỳ-kheo, vì nó bị hoại diệt, cho nên nó được gọi là thế gian.”
Navamaṃ.
The Ninth.
Thứ chín.
‘‘Atthi nu kho, bhante, taṃ cakkhu, yena cakkhunā atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivaṭṭe paññāpayamāno paññāpeyya…pe… atthi nu kho, bhante, sā jivhā, yāya jivhāya atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivaṭṭe paññāpayamāno paññāpeyya…pe… atthi nu kho so, bhante, mano, yena manena atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivaṭṭe paññāpayamāno paññāpeyyā’’ti?
‘‘Venerable sir, is there such an eye by which one could make known, or identify, the Buddhas of the past who have attained Parinibbāna, whose proliferation has been cut off, whose saṃsāra has been cut off, whose cycles of existence have been exhausted, who have transcended all suffering? …pe… Is there such a tongue, venerable sir, by which one could make known…the Buddhas of the past…? …pe… Is there such a mind, venerable sir, by which one could make known…the Buddhas of the past…?’’
“Bạch Thế Tôn, có chăng con mắt nào mà nhờ con mắt ấy, người ta có thể biết được các vị Phật quá khứ đã nhập Niết-bàn, đã đoạn trừ hý luận (papañca), đã đoạn trừ luân hồi (vaṭuma), đã chấm dứt vòng luân hồi (vaṭṭa), đã vượt qua mọi khổ đau? …pe… Bạch Thế Tôn, có chăng cái lưỡi nào mà nhờ cái lưỡi ấy, người ta có thể biết được các vị Phật quá khứ đã nhập Niết-bàn, đã đoạn trừ hý luận, đã đoạn trừ luân hồi, đã chấm dứt vòng luân hồi, đã vượt qua mọi khổ đau? …pe… Bạch Thế Tôn, có chăng cái ý nào mà nhờ cái ý ấy, người ta có thể biết được các vị Phật quá khứ đã nhập Niết-bàn, đã đoạn trừ hý luận, đã đoạn trừ luân hồi, đã chấm dứt vòng luân hồi, đã vượt qua mọi khổ đau?”
‘‘Natthi kho taṃ, phagguna, cakkhu, yena cakkhunā atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivaṭṭe paññāpayamāno paññāpeyya …pe… natthi kho sā, phagguna, jivhā, yāya jivhāya atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivaṭṭe paññāpayamāno paññāpeyya…pe… natthi kho so, phagguna, mano, yena manena atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivaṭṭe paññāpayamāno paññāpeyyā’’ti.
‘‘Phagguna, there is no such eye by which one could make known the Buddhas of the past who have attained Parinibbāna, whose proliferation has been cut off, whose saṃsāra has been cut off, whose cycles of existence have been exhausted, who have transcended all suffering. …pe… Phagguna, there is no such tongue by which one could make known…the Buddhas of the past…. …pe… Phagguna, there is no such mind by which one could make known…the Buddhas of the past….’’
“Này Phagguṇa, không có con mắt nào mà nhờ con mắt ấy, người ta có thể biết được các vị Phật quá khứ đã nhập Niết-bàn, đã đoạn trừ hý luận, đã đoạn trừ luân hồi, đã chấm dứt vòng luân hồi, đã vượt qua mọi khổ đau. …pe… Này Phagguṇa, không có cái lưỡi nào mà nhờ cái lưỡi ấy, người ta có thể biết được các vị Phật quá khứ đã nhập Niết-bàn, đã đoạn trừ hý luận, đã đoạn trừ luân hồi, đã chấm dứt vòng luân hồi, đã vượt qua mọi khổ đau. …pe… Này Phagguṇa, không có cái ý nào mà nhờ cái ý ấy, người ta có thể biết được các vị Phật quá khứ đã nhập Niết-bàn, đã đoạn trừ hý luận, đã đoạn trừ luân hồi, đã chấm dứt vòng luân hồi, đã vượt qua mọi khổ đau.”
Dasamaṃ.
The Tenth.
Thứ mười.
‘‘‘Loko, loko’ti, bhante, vuccati.
‘‘‘The world, the world’ it is said, venerable sir.
“Bạch Thế Tôn, người ta nói ‘thế gian, thế gian’.
Kittāvatā nu kho, bhante, lokoti vuccatī’’ti?
To what extent, venerable sir, is it called ‘the world’?’’
Bạch Thế Tôn, cho đến mức độ nào thì được gọi là thế gian?”
‘‘Yaṃ kho, ānanda, palokadhammaṃ, ayaṃ vuccati ariyassa vinaye loko.
‘‘That which, Ānanda, is subject to decline, that is called ‘the world’ in the Discipline of the Noble One.
“Này Ānanda, cái gì có pháp hủy hoại, cái ấy được gọi là thế gian trong Giới luật của bậc Thánh.
Kiñca, ānanda, palokadhammaṃ?
And what, Ānanda, is subject to decline?
Này Ānanda, cái gì có pháp hủy hoại?
Cakkhu kho, ānanda, palokadhammaṃ, rūpā palokadhammā, cakkhuviññāṇaṃ palokadhammaṃ, cakkhusamphasso palokadhammo, yampidaṃ cakkhusamphassapaccayā…pe… tampi palokadhammaṃ…pe… jivhā palokadhammā, rasā palokadhammā, jivhāviññāṇaṃ palokadhammaṃ, jivhāsamphasso palokadhammo, yampidaṃ jivhāsamphassapaccayā…pe… tampi palokadhammaṃ…pe… mano palokadhammo, dhammā palokadhammā, manoviññāṇaṃ palokadhammaṃ, manosamphasso palokadhammo, yampidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi palokadhammaṃ.
The eye, Ānanda, is subject to decline; forms are subject to decline; eye-consciousness is subject to decline; eye-contact is subject to decline; and whatever feeling arises dependent on eye-contact—whether pleasant or painful or neither-pleasant-nor-painful—that too is subject to decline…pe… the tongue is subject to decline; tastes are subject to decline; tongue-consciousness is subject to decline; tongue-contact is subject to decline; and whatever feeling arises dependent on tongue-contact…pe… that too is subject to decline…pe… the mind is subject to decline; mental phenomena are subject to decline; mind-consciousness is subject to decline; mind-contact is subject to decline; and whatever feeling arises dependent on mind-contact—whether pleasant or painful or neither-pleasant-nor-painful—that too is subject to decline.
Này Ānanda, mắt có pháp hủy hoại, các sắc có pháp hủy hoại, nhãn thức có pháp hủy hoại, nhãn xúc có pháp hủy hoại, cái gì do duyên nhãn xúc…pe… cái ấy cũng có pháp hủy hoại…pe… lưỡi có pháp hủy hoại, các vị có pháp hủy hoại, thiệt thức có pháp hủy hoại, thiệt xúc có pháp hủy hoại, cái gì do duyên thiệt xúc…pe… cái ấy cũng có pháp hủy hoại…pe… ý có pháp hủy hoại, các pháp (đối tượng của ý) có pháp hủy hoại, ý thức có pháp hủy hoại, ý xúc có pháp hủy hoại, cái gì do duyên ý xúc mà khởi lên cảm thọ lạc, khổ, hay không khổ không lạc, cái ấy cũng có pháp hủy hoại.
Yaṃ kho, ānanda, palokadhammaṃ, ayaṃ vuccati ariyassa vinaye loko’’ti.
That which, Ānanda, is subject to decline, that is called ‘the world’ in the Discipline of the Noble One.’’
Này Ānanda, cái gì có pháp hủy hoại, cái ấy được gọi là thế gian trong Giới luật của bậc Thánh.”
Paṭhamaṃ.
The First.
Thứ nhất.
85. Atha kho āyasmā ānando…pe… bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘‘suñño loko, suñño loko’ti, bhante, vuccati.
85. Then Venerable Ānanda…pe… said to the Blessed One: ‘‘‘The world is empty, the world is empty’ it is said, venerable sir.
85. Rồi Tôn giả Ānanda…pe… bạch Thế Tôn: “‘Thế gian trống rỗng, thế gian trống rỗng’, bạch Thế Tôn, người ta nói như vậy.
Kittāvatā nu kho, bhante, suñño lokoti vuccatī’’ti?
To what extent, venerable sir, is it called ‘the world is empty’?’’
Bạch Thế Tôn, cho đến mức độ nào thì được gọi là thế gian trống rỗng?”
‘‘Yasmā ca kho, ānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā tasmā suñño lokoti vuccati.
‘‘Because, Ānanda, it is empty of self or what belongs to self, therefore it is called ‘the world is empty’.
“Này Ānanda, vì cái gì trống rỗng không có tự ngã (atta) hay cái thuộc về tự ngã (attanīya), nên được gọi là thế gian trống rỗng.
Kiñca, ānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā?
And what, Ānanda, is empty of self or what belongs to self?
Này Ānanda, cái gì trống rỗng không có tự ngã hay cái thuộc về tự ngã?
Cakkhu kho, ānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā.
The eye, Ānanda, is empty of self or what belongs to self.
Này Ānanda, mắt trống rỗng không có tự ngã hay cái thuộc về tự ngã.
Rūpā suññā attena vā attaniyena vā, cakkhuviññāṇaṃ suññaṃ attena vā attaniyena vā, cakkhusamphasso suñño attena vā attaniyena vā…pe… yampidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi suññaṃ attena vā attaniyena vā.
Forms are empty of self or what belongs to self; eye-consciousness is empty of self or what belongs to self; eye-contact is empty of self or what belongs to self…pe… and whatever feeling arises dependent on mind-contact—whether pleasant or painful or neither-pleasant-nor-painful—that too is empty of self or what belongs to self.
Các sắc trống rỗng không có tự ngã hay cái thuộc về tự ngã, nhãn thức trống rỗng không có tự ngã hay cái thuộc về tự ngã, nhãn xúc trống rỗng không có tự ngã hay cái thuộc về tự ngã…pe… cái gì do duyên ý xúc mà khởi lên cảm thọ lạc, khổ, hay không khổ không lạc, cái ấy cũng trống rỗng không có tự ngã hay cái thuộc về tự ngã.
Yasmā ca kho, ānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā, tasmā suñño lokoti vuccatī’’ti.
Because, Ānanda, it is empty of self or what belongs to self, therefore it is called ‘the world is empty’.’’
Này Ānanda, vì cái gì trống rỗng không có tự ngã hay cái thuộc về tự ngã, nên được gọi là thế gian trống rỗng.”
Dutiyaṃ.
The Second.
Thứ hai.
86. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sādhu me, bhante, bhagavā saṃkhittena dhammaṃ desetu, yamahaṃ bhagavato dhammaṃ sutvā eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto vihareyya’’nti.
86. Seated to one side, Venerable Ānanda said to the Blessed One: ‘‘It would be good, venerable sir, if the Blessed One would teach me the Dhamma in brief, so that having heard the Dhamma from the Blessed One, I might dwell alone, secluded, diligent, ardent, and resolute.’’
86. Tôn giả Ānanda ngồi xuống một bên và bạch Thế Tôn: “Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy thuyết pháp tóm tắt cho con, để con sau khi nghe pháp của Thế Tôn, có thể sống một mình, viễn ly, không phóng dật, tinh cần, và chuyên tâm.”
‘‘Evaṃ passaṃ, ānanda, sutavā ariyasāvako cakkhusmimpi nibbindati…pe… cakkhusamphassepi nibbindati…pe… yampidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tasmimpi nibbindati.
‘‘Seeing thus, Ānanda, the instructed noble disciple becomes disenchanted with the eye…pe… becomes disenchanted with eye-contact…pe… becomes disenchanted with whatever feeling arises dependent on mind-contact—whether pleasant or painful or neither-pleasant-nor-painful.
“Này Ānanda, khi thấy như vậy, vị đệ tử Thánh đã nghe pháp sẽ nhàm chán mắt…pe… nhàm chán nhãn xúc…pe… nhàm chán cả cái gì do duyên ý xúc mà khởi lên cảm thọ lạc, khổ, hay không khổ không lạc.
Nibbindaṃ virajjati; virāgā vimuccati; vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti.
Being disenchanted, he becomes dispassionate; through dispassion, he is liberated; when liberated, there is the knowledge ‘Liberated’.
Khi nhàm chán, vị ấy ly tham; do ly tham, vị ấy được giải thoát; khi giải thoát, vị ấy có trí tuệ biết rằng mình đã giải thoát.
‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānātī’’ti.
He understands: ‘Destroyed is birth, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no further for this state of being’’’.
Vị ấy biết: ‘Sanh đã tận, phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn trở lại trạng thái này nữa’.”
Tatiyaṃ.
The Third.
Thứ ba.
87. Ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe.
87. On one occasion the Blessed One was dwelling in Rājagaha, in the Bamboo Grove, the Squirrels’ Sanctuary.
87. Một thời, Thế Tôn trú tại Rājagaha, trong Veluvana, khu nuôi sóc Kalandaka.
Tena kho pana samayena āyasmā ca sāriputto āyasmā ca mahācundo āyasmā ca channo gijjhakūṭe pabbate viharanti.
Now on that occasion Venerable Sāriputta, Venerable Mahācunda, and Venerable Channa were dwelling on Vulture Peak Mountain.
Lúc bấy giờ, Tôn giả Sāriputta, Tôn giả Mahā Cunda và Tôn giả Channa đang trú tại núi Gijjhakūṭa.
Tena kho pana samayena yena āyasmā channo ābādhiko hoti dukkhito bāḷhagilāno.
And on that occasion Venerable Channa was afflicted, suffering, gravely ill.
Lúc bấy giờ, Tôn giả Channa bị bệnh, đau đớn, rất nặng.
Atha kho āyasmā sāriputto sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yenāyasmā mahācundo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahācundaṃ etadavoca – ‘‘āyāmāvuso cunda, yenāyasmā channo tenupasaṅkamissāma gilānapucchakā’’ti.
Then, Venerable Sāriputta, having emerged from seclusion in the evening, approached Venerable Mahācunda. Having approached, he said to Venerable Mahācunda: "Come, friend Cunda, let us go to Venerable Channa to inquire about his health."
Bấy giờ, Tôn giả Sāriputta vào buổi chiều, sau khi ra khỏi nơi độc cư, đã đi đến chỗ Tôn giả Mahācundo; sau khi đến, ngài nói với Tôn giả Mahācundo rằng: “Này hiền giả Cunda, chúng ta hãy đi đến chỗ Tôn giả Channa để thăm bệnh.”
‘‘Evamāvuso’’ti kho āyasmā mahācundo āyasmato sāriputtassa paccassosi.
"Yes, friend," Venerable Mahācunda replied to Venerable Sāriputta.
“Thưa vâng, hiền giả,” Tôn giả Mahācundo đã đáp lời Tôn giả Sāriputta.
Atha kho āyasmā ca sāriputto āyasmā ca mahācundo yenāyasmā channo tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdiṃsu.
Then, Venerable Sāriputta and Venerable Mahācunda approached Venerable Channa. Having approached, they sat down on the prepared seats.
Bấy giờ, Tôn giả Sāriputta và Tôn giả Mahācundo đã đi đến chỗ Tôn giả Channa; sau khi đến, các ngài ngồi xuống trên chỗ đã soạn sẵn.
Nisajja kho āyasmā sāriputto āyasmantaṃ channaṃ etadavoca – ‘‘kacci te, āvuso channa, khamanīyaṃ, kacci yāpanīyaṃ, kacci dukkhā vedanā paṭikkamanti no abhikkamanti, paṭikkamosānaṃ paññāyati no abhikkamo’’ti?
Having sat down, Venerable Sāriputta said to Venerable Channa: "Is it tolerable for you, friend Channa? Is it bearable? Are the painful feelings subsiding, not increasing? Is their subsidence evident, not their increase?"
Sau khi ngồi, Tôn giả Sāriputta nói với Tôn giả Channa rằng: “Này hiền giả Channa, hiền giả có kham nhẫn được không, có duy trì được không? Các cảm thọ khổ có thuyên giảm mà không tăng thêm không? Sự thuyên giảm của chúng có được nhận thấy, chứ không phải sự tăng thêm không?”
‘‘Na me, āvuso sāriputta, khamanīyaṃ na yāpanīyaṃ, bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti no paṭikkamanti, abhikkamosānaṃ paññāyati no paṭikkamo.
"It is not tolerable for me, friend Sāriputta; it is not bearable. Strong painful feelings are increasing for me, not subsiding; their increase is evident, not their subsidence.
“Này hiền giả Sāriputta, tôi không kham nhẫn được, không duy trì được. Các cảm thọ khổ của tôi tăng thêm dữ dội chứ không thuyên giảm. Sự tăng thêm của chúng được nhận thấy, chứ không phải sự thuyên giảm.
Seyyathāpi, āvuso, balavā puriso tiṇhena sikharena* muddhani* abhimattheyya* ; evameva kho, āvuso, adhimattā vātā muddhani* ūhananti* .
Just as, friend, a strong man might strike one's head with a sharp sword-tip; even so, friend, excessively strong winds strike my head.
Này hiền giả, ví như một người đàn ông khỏe mạnh dùng một mũi nhọn sắc bén khuấy đảo trên đỉnh đầu; cũng vậy, này hiền giả, những cơn gió dữ dội đang hành hạ trên đỉnh đầu tôi.
Na me, āvuso, khamanīyaṃ, na yāpanīyaṃ…pe… no paṭikkamo.
It is not tolerable for me, friend, not bearable… their increase is evident, not their subsidence.
Này hiền giả, tôi không kham nhẫn được, không duy trì được… không phải sự thuyên giảm.
Seyyathāpi, āvuso, balavā puriso daḷhena varattakkhaṇḍena sīse sīsaveṭhaṃ dadeyya; evameva kho, āvuso, adhimattā sīse sīsavedanā.
Just as, friend, a strong man might bind one's head with a tight leather thong; even so, friend, there are excessively strong headaches in my head.
Này hiền giả, ví như một người đàn ông khỏe mạnh dùng một sợi dây da chắc chắn siết chặt quanh đầu; cũng vậy, này hiền giả, những cơn đau đầu của tôi thật dữ dội.
Na me, āvuso, khamanīyaṃ, na yāpanīyaṃ…pe… no paṭikkamo.
It is not tolerable for me, friend, not bearable… their increase is evident, not their subsidence.
Này hiền giả, tôi không kham nhẫn được, không duy trì được… không phải sự thuyên giảm.
Seyyathāpi, āvuso, dakkho goghātako vā goghātakantevāsī vā tiṇhena govikantanena kucchiṃ parikanteyya; evameva kho adhimattā vātā kucchiṃ parikantanti.
Just as, friend, a skilled butcher or a butcher's apprentice might carve one's belly with a sharp butcher's knife; even so, excessively strong winds carve my belly.
Này hiền giả, ví như một người đồ tể lành nghề hoặc đệ tử của người đồ tể dùng dao mổ bò sắc bén rạch bụng; cũng vậy, những cơn gió dữ dội đang rạch trong bụng tôi.
Na me, āvuso, khamanīyaṃ, na yāpanīyaṃ…pe… no paṭikkamo.
It is not tolerable for me, friend, not bearable… their increase is evident, not their subsidence.
Này hiền giả, tôi không kham nhẫn được, không duy trì được… không phải sự thuyên giảm.
Seyyathāpi, āvuso, dve balavanto purisā dubbalataraṃ purisaṃ nānābāhāsu gahetvā aṅgārakāsuyā santāpeyyuṃ samparitāpeyyuṃ; evameva kho, āvuso, adhimatto kāyasmiṃ ḍāho.
Just as, friend, two strong men might seize a weaker man by both arms and roast and burn him over a pit of glowing coals; even so, friend, there is excessive burning in my body.
Này hiền giả, ví như hai người đàn ông khỏe mạnh nắm hai cánh tay của một người yếu hơn rồi hơ nóng, thiêu đốt trên hố than hồng; cũng vậy, này hiền giả, sự nóng bức trong thân tôi thật dữ dội.
Na me, āvuso, khamanīyaṃ, na yāpanīyaṃ, bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti no paṭikkamanti, abhikkamosānaṃ paññāyati no paṭikkamo.
It is not tolerable for me, friend, not bearable. Strong painful feelings are increasing for me, not subsiding; their increase is evident, not their subsidence.
Này hiền giả, tôi không kham nhẫn được, không duy trì được. Các cảm thọ khổ của tôi tăng thêm dữ dội chứ không thuyên giảm. Sự tăng thêm của chúng được nhận thấy, chứ không phải sự thuyên giảm.
Satthaṃ, āvuso sāriputta, āharissāmi, nāvakaṅkhāmi* jīvita’’nti.
I shall fetch the knife, friend Sāriputta; I do not desire to live."
Này hiền giả Sāriputta, tôi sẽ dùng đến dao, tôi không còn ham muốn sự sống nữa.”
‘‘Mā āyasmā channo satthaṃ āharesi.
"Venerable Channa, do not fetch the knife.
“Mong Tôn giả Channa đừng dùng đến dao.
Yāpetāyasmā channo, yāpentaṃ mayaṃ āyasmantaṃ channaṃ icchāma.
Venerable Channa, please bear it; we wish Venerable Channa to bear it.
Mong Tôn giả Channa hãy duy trì sự sống. Chúng tôi mong muốn Tôn giả Channa duy trì sự sống.
Sace āyasmato channassa natthi sappāyāni bhojanāni, ahaṃ āyasmato channassa sappāyāni bhojanāni pariyesissāmi.
If Venerable Channa has no suitable food, I shall seek out suitable food for Venerable Channa.
Nếu Tôn giả Channa không có các vật thực thích hợp, tôi sẽ tìm kiếm các vật thực thích hợp cho Tôn giả Channa.
Sace āyasmato channassa natthi sappāyāni bhesajjāni, ahaṃ āyasmato channassa sappāyāni bhesajjāni pariyesissāmi.
If Venerable Channa has no suitable medicine, I shall seek out suitable medicine for Venerable Channa.
Nếu Tôn giả Channa không có các dược phẩm thích hợp, tôi sẽ tìm kiếm các dược phẩm thích hợp cho Tôn giả Channa.
Sace āyasmato channassa natthi patirūpā upaṭṭhākā, ahaṃ āyasmantaṃ channaṃ upaṭṭhahissāmi.
If Venerable Channa has no suitable attendant, I shall attend to Venerable Channa.
Nếu Tôn giả Channa không có người thị giả xứng đáng, tôi sẽ chăm sóc Tôn giả Channa.
Mā āyasmā channo satthaṃ āharesi.
Venerable Channa, do not fetch the knife.
Mong Tôn giả Channa đừng dùng đến dao.
Yāpetāyasmā channo, yāpentaṃ mayaṃ āyasmantaṃ channaṃ icchāmā’’ti.
Venerable Channa, please bear it; we wish Venerable Channa to bear it."
Mong Tôn giả Channa hãy duy trì sự sống. Chúng tôi mong muốn Tôn giả Channa duy trì sự sống.”
‘‘Na me, āvuso sāriputta, natthi sappāyāni bhojanāni; atthi me sappāyāni bhojanāni.
"It is not that I have no suitable food, friend Sāriputta; I have suitable food.
“Này hiền giả Sāriputta, không phải là tôi không có các vật thực thích hợp; tôi có các vật thực thích hợp.
Napi me natthi sappāyāni bhesajjāni; atthi me sappāyāni bhesajjāni.
Nor is it that I have no suitable medicine; I have suitable medicine.
Cũng không phải là tôi không có các dược phẩm thích hợp; tôi có các dược phẩm thích hợp.
Napi me natthi patirūpā upaṭṭhākā; atthi me patirūpā upaṭṭhākā.
Nor is it that I have no suitable attendants; I have suitable attendants.
Cũng không phải là tôi không có người thị giả xứng đáng; tôi có người thị giả xứng đáng.
Api ca me, āvuso, satthā pariciṇṇo dīgharattaṃ manāpeneva, no amanāpena.
Moreover, friend, I have long served the Teacher with what is agreeable, not with what is disagreeable.
Hơn nữa, này hiền giả, tôi đã phụng sự Bậc Đạo Sư trong một thời gian dài với tâm hoan hỷ, không phải với tâm không hoan hỷ.
Etañhi, āvuso, sāvakassa patirūpaṃ yaṃ satthāraṃ paricareyya manāpeneva, no amanāpena.
Indeed, friend, it is proper for a disciple to serve the Teacher with what is agreeable, not with what is disagreeable.
Này hiền giả, điều này là xứng đáng với một người đệ tử, đó là phụng sự Bậc Đạo Sư với tâm hoan hỷ, không phải với tâm không hoan hỷ.
‘Anupavajjaṃ* channo bhikkhu satthaṃ āharissatī’ti – evametaṃ, āvuso sāriputta, dhārehī’’ti.
'The bhikkhu Channa will fetch the knife without blame' – thus, friend Sāriputta, remember this."
‘Tỳ khưu Channa sẽ dùng dao một cách không thể chê trách’ – này hiền giả Sāriputta, hãy ghi nhớ điều này như vậy.”
‘‘Cakkhuṃ, āvuso channa, cakkhuviññāṇaṃ cakkhuviññāṇaviññātabbe dhamme ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti samanupassasi…pe… jivhaṃ, āvuso channa, jivhāviññāṇaṃ jivhāviññāṇaviññātabbe dhamme ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti samanupassasi…pe… manaṃ, āvuso channa, manoviññāṇaṃ manoviññāṇaviññātabbe dhamme ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti samanupassasī’’ti?
"Do you regard the eye, friend Channa, eye-consciousness, and phenomena cognizable by eye-consciousness, as 'This is mine, I am this, this is my self'…? Do you regard the tongue, friend Channa, tongue-consciousness, and phenomena cognizable by tongue-consciousness, as 'This is mine, I am this, this is my self'…? Do you regard the mind, friend Channa, mind-consciousness, and phenomena cognizable by mind-consciousness, as 'This is mine, I am this, this is my self'?"
“Này hiền giả Channa, đối với con mắt, nhãn thức, và các pháp được nhận biết bởi nhãn thức, hiền giả có quán xét rằng: ‘cái này là của tôi, cái này là tôi, cái này là tự ngã của tôi’ không?… Này hiền giả Channa, đối với cái lưỡi, thiệt thức, và các pháp được nhận biết bởi thiệt thức, hiền giả có quán xét rằng: ‘cái này là của tôi, cái này là tôi, cái này là tự ngã của tôi’ không?… Này hiền giả Channa, đối với ý, ý thức, và các pháp được nhận biết bởi ý thức, hiền giả có quán xét rằng: ‘cái này là của tôi, cái này là tôi, cái này là tự ngã của tôi’ không?”
‘‘Cakkhuṃ, āvuso sāriputta, cakkhuviññāṇaṃ cakkhuviññāṇaviññātabbe dhamme ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassāmi…pe… jivhaṃ, āvuso sāriputta, jivhāviññāṇaṃ jivhāviññāṇaviññātabbe dhamme ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassāmi…pe… manaṃ, āvuso sāriputta, manoviññāṇaṃ manoviññāṇaviññātabbe dhamme ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassāmī’’ti.
"I regard the eye, friend Sāriputta, eye-consciousness, and phenomena cognizable by eye-consciousness as 'This is not mine, I am not this, this is not my self'… I regard the tongue, friend Sāriputta, tongue-consciousness, and phenomena cognizable by tongue-consciousness as 'This is not mine, I am not this, this is not my self'… I regard the mind, friend Sāriputta, mind-consciousness, and phenomena cognizable by mind-consciousness as 'This is not mine, I am not this, this is not my self'."
“Này hiền giả Sāriputta, đối với con mắt, nhãn thức, và các pháp được nhận biết bởi nhãn thức, tôi quán xét rằng: ‘cái này không phải của tôi, cái này không phải là tôi, cái này không phải là tự ngã của tôi.’… Này hiền giả Sāriputta, đối với cái lưỡi, thiệt thức, và các pháp được nhận biết bởi thiệt thức, tôi quán xét rằng: ‘cái này không phải của tôi, cái này không phải là tôi, cái này không phải là tự ngã của tôi.’… Này hiền giả Sāriputta, đối với ý, ý thức, và các pháp được nhận biết bởi ý thức, tôi quán xét rằng: ‘cái này không phải của tôi, cái này không phải là tôi, cái này không phải là tự ngã của tôi.’”
‘‘Cakkhusmiṃ, āvuso channa, cakkhuviññāṇe cakkhuviññāṇaviññātabbesu dhammesu kiṃ disvā kiṃ abhiññāya cakkhuṃ cakkhuviññāṇaṃ cakkhuviññāṇaviññātabbe dhamme ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassasi… jivhāya, āvuso channa, jivhāviññāṇe jivhāviññāṇaviññātabbesu dhammesu kiṃ disvā kiṃ abhiññāya jivhaṃ jivhāviññāṇaṃ jivhāviññāṇaviññātabbe dhamme ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassasi… manasmiṃ, āvuso channa, manoviññāṇe manoviññāṇaviññātabbesu dhammesu kiṃ disvā kiṃ abhiññāya manaṃ manoviññāṇaṃ manoviññāṇaviññātabbe dhamme ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassasī’’ti?
"Seeing what, friend Channa, and having directly known what, do you regard the eye, eye-consciousness, and phenomena cognizable by eye-consciousness as 'This is not mine, I am not this, this is not my self'…? Seeing what, friend Channa, and having directly known what, do you regard the tongue, tongue-consciousness, and phenomena cognizable by tongue-consciousness as 'This is not mine, I am not this, this is not my self'…? Seeing what, friend Channa, and having directly known what, do you regard the mind, mind-consciousness, and phenomena cognizable by mind-consciousness as 'This is not mine, I am not this, this is not my self'?"
“Này hiền giả Channa, đối với con mắt, nhãn thức, và các pháp được nhận biết bởi nhãn thức, sau khi thấy gì, sau khi thắng tri gì mà hiền giả quán xét rằng: ‘cái này không phải của tôi, cái này không phải là tôi, cái này không phải là tự ngã của tôi’?… Này hiền giả Channa, đối với cái lưỡi, thiệt thức, và các pháp được nhận biết bởi thiệt thức, sau khi thấy gì, sau khi thắng tri gì mà hiền giả quán xét rằng: ‘cái này không phải của tôi, cái này không phải là tôi, cái này không phải là tự ngã của tôi’?… Này hiền giả Channa, đối với ý, ý thức, và các pháp được nhận biết bởi ý thức, sau khi thấy gì, sau khi thắng tri gì mà hiền giả quán xét rằng: ‘cái này không phải của tôi, cái này không phải là tôi, cái này không phải là tự ngã của tôi’?”
‘‘Cakkhusmiṃ, āvuso sāriputta, cakkhuviññāṇe cakkhuviññāṇaviññātabbesu dhammesu nirodhaṃ disvā nirodhaṃ abhiññāya cakkhuṃ cakkhuviññāṇaṃ cakkhuviññāṇaviññātabbe dhamme ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassāmi…pe… jivhāya, āvuso sāriputta, jivhāviññāṇe jivhāviññāṇaviññātabbesu dhammesu nirodhaṃ disvā nirodhaṃ abhiññāya jivhaṃ jivhāviññāṇaṃ jivhāviññāṇaviññātabbe dhamme ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassāmi…pe… manasmiṃ, āvuso sāriputta, manoviññāṇe manoviññāṇaviññātabbesu dhammesu nirodhaṃ disvā nirodhaṃ abhiññāya manaṃ manoviññāṇaṃ manoviññāṇaviññātabbe dhamme ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassāmī’’ti.
“Friend Sāriputta, having seen the cessation, the perishing, in the eye, in eye-consciousness, and in phenomena perceived by eye-consciousness, and having understood that cessation with higher knowledge, I observe the eye, eye-consciousness, and phenomena perceived by eye-consciousness as ‘This is not mine, this I am not, this is not my self.’…pe… Friend Sāriputta, having seen the cessation, the perishing, in the tongue, in tongue-consciousness, and in phenomena perceived by tongue-consciousness, and having understood that cessation with higher knowledge, I observe the tongue, tongue-consciousness, and phenomena perceived by tongue-consciousness as ‘This is not mine, this I am not, this is not my self.’…pe… Friend Sāriputta, having seen the cessation, the perishing, in the mind, in mind-consciousness, and in phenomena perceived by mind-consciousness, and having understood that cessation with higher knowledge, I observe the mind, mind-consciousness, and phenomena perceived by mind-consciousness as ‘This is not mine, this I am not, this is not my self.’”
“Này hiền giả Sāriputta, khi thấy sự diệt trừ trong mắt, trong nhãn thức, và trong các pháp cần được nhận biết bằng nhãn thức, khi đã thấu hiểu sự diệt trừ ấy, tôi quán sát mắt, nhãn thức, và các pháp cần được nhận biết bằng nhãn thức rằng: ‘Cái này không phải của tôi, tôi không phải là cái này, cái này không phải tự ngã của tôi’… (tương tự với) lưỡi, này hiền giả Sāriputta, khi thấy sự diệt trừ trong lưỡi, trong thiệt thức, và trong các pháp cần được nhận biết bằng thiệt thức, khi đã thấu hiểu sự diệt trừ ấy, tôi quán sát lưỡi, thiệt thức, và các pháp cần được nhận biết bằng thiệt thức rằng: ‘Cái này không phải của tôi, tôi không phải là cái này, cái này không phải tự ngã của tôi’… (tương tự với) ý, này hiền giả Sāriputta, khi thấy sự diệt trừ trong ý, trong ý thức, và trong các pháp cần được nhận biết bằng ý thức, khi đã thấu hiểu sự diệt trừ ấy, tôi quán sát ý, ý thức, và các pháp cần được nhận biết bằng ý thức rằng: ‘Cái này không phải của tôi, tôi không phải là cái này, cái này không phải tự ngã của tôi’”.
Evaṃ vutte, āyasmā mahācundo āyasmantaṃ channaṃ etadavoca – ‘‘tasmātiha, āvuso channa, idampi tassa bhagavato sāsanaṃ niccakappaṃ sādhukaṃ manasi kātabbaṃ – ‘nissitassa calitaṃ, anissitassa calitaṃ natthi.
When this was said, Venerable Mahācunda said to Venerable Channa: “Therefore, friend Channa, this teaching of the Blessed One should always be well kept in mind: ‘For one who is dependent, there is agitation; for one who is not dependent, there is no agitation.
Khi được nói như vậy, Tôn giả Mahācunda đã nói với Tôn giả Channa rằng: “Do đó, này hiền giả Channa, điều này trong giáo pháp của Đức Thế Tôn cần phải luôn luôn được ghi nhớ kỹ lưỡng trong tâm: ‘Đối với người còn nương tựa, có sự rung động. Đối với người không nương tựa, không có sự rung động.
Calite asati passaddhi hoti.
When there is no agitation, there is tranquility.
Khi không có sự rung động, có sự an tịnh.
Passaddhiyā sati nati na hoti.
When there is tranquility, there is no inclination.
Khi có sự an tịnh, không có sự nghiêng chấp.
Natiyā asati āgatigati na hoti.
When there is no inclination, there is no coming and going (rebirth).
Khi không có sự nghiêng chấp, không có sự đi đến và đi lại.
Āgatigatiyā asati cutūpapāto na hoti.
When there is no coming and going, there is no passing away and reappearing.
Khi không có sự đi đến và đi lại, không có sự chết đi và tái sinh.
Cutūpapāte asati nevidha na huraṃ na ubhayamantarena.
When there is no passing away and reappearing, there is neither here nor beyond nor in between the two.
Khi không có sự chết đi và tái sinh, không có ở đây, không có ở kia, không có ở giữa hai cái đó.
Esevanto dukkhassā’’’ti.
This is the end of suffering.’”
Đây chính là sự chấm dứt của khổ đau’”.
Atha kho āyasmā sāriputto yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then Venerable Sāriputta approached the Blessed One; having approached and paid homage to the Blessed One, he sat down to one side.
Sau đó, Tôn giả Sāriputta đi đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Đức Thế Tôn và ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā sāriputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘āyasmatā, bhante, channena satthaṃ āharitaṃ.
Seated to one side, Venerable Sāriputta said to the Blessed One: “Venerable sir, Venerable Channa has taken the knife.
Khi đã ngồi xuống một bên, Tôn giả Sāriputta nói với Đức Thế Tôn rằng: “Bạch Đức Thế Tôn, Tôn giả Channa đã tự sát bằng vũ khí.
Tassa kā gati ko abhisamparāyo’’ti?
What is his destination? What is his next existence?”
Vị ấy đi về đâu, tái sinh vào cảnh giới nào?”
‘‘Nanu te, sāriputta, channena bhikkhunā sammukhāyeva anupavajjatā byākatā’’ti?
“Didn’t Channa the bhikkhu declare to you face to face that he was blameless, Sāriputta?”
“Này Sāriputta, chẳng phải Tỳ-khưu Channa đã tuyên bố trước mặt con rằng mình không còn bị tái sinh sao?”
‘‘Atthi, bhante, pubbavijjanaṃ* nāma vajjigāmo.
“Venerable sir, there is a Vajjī village named Pubbavijjana.
“Bạch Đức Thế Tôn, có một làng tên là Pubbavijjana, thuộc xứ Vajjī.
Tatthāyasmato channassa mittakulāni suhajjakulāni upavajjakulānī’’ti.
There Venerable Channa had families of friends, families of intimates, and families to whom he used to go.”
Ở đó, Tôn giả Channa có những gia đình bạn bè, gia đình thân hữu, gia đình quen biết.”
‘‘Honti hete, sāriputta, channassa bhikkhuno mittakulāni suhajjakulāni upavajjakulāni.
“Indeed, Sāriputta, Channa the bhikkhu had families of friends, families of intimates, and families to whom he used to go.
“Này Sāriputta, Tỳ-khưu Channa có những gia đình bạn bè, gia đình thân hữu, gia đình quen biết là đúng.
Na kho panāhaṃ, sāriputta, ettāvatā saupavajjoti vadāmi.
But, Sāriputta, I do not say that one is blameworthy on that account alone.
Nhưng này Sāriputta, Ta không nói rằng chỉ vì thế mà vị ấy đáng bị tái sinh.
Yo kho, sāriputta, tañca kāyaṃ nikkhipati, aññañca kāyaṃ upādiyati, tamahaṃ saupavajjoti vadāmi.
Sāriputta, whoever lays down one body and takes up another body, that one I call blameworthy.
Này Sāriputta, Ta nói rằng người nào từ bỏ thân này và chấp thủ một thân khác thì người đó đáng bị tái sinh.
Taṃ channassa bhikkhuno natthi.
That does not exist for Channa the bhikkhu.
Điều đó không có nơi Tỳ-khưu Channa.
‘Anupavajjaṃ channena bhikkhunā satthaṃ āharita’nti – evametaṃ, sāriputta, dhārehī’’ti.
‘Channa the bhikkhu took the knife blamelessly’ — thus, Sāriputta, you should remember this.”
‘Tỳ-khưu Channa đã tự sát bằng vũ khí mà không bị tái sinh’ – này Sāriputta, con hãy ghi nhớ điều này như vậy.”
Catutthaṃ.
The Fourth.
Thứ tư.
88. Atha* kho āyasmā puṇṇo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā…pe… ekamantaṃ nisinno kho āyasmā puṇṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sādhu me, bhante, bhagavā saṃkhittena dhammaṃ desetu, yamahaṃ bhagavato dhammaṃ sutvā eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto vihareyya’’nti.
Then Venerable Puṇṇa approached the Blessed One; having approached…pe… seated to one side, Venerable Puṇṇa said to the Blessed One: “It would be good, Venerable sir, if the Blessed One would teach me the Dhamma in brief, so that having heard the Dhamma from the Blessed One, I might dwell solitary, secluded, diligent, ardent, and resolute.”
88. Rồi Tôn giả Puṇṇa đi đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến… và ngồi xuống một bên, Tôn giả Puṇṇa bạch Đức Thế Tôn rằng: “Bạch Đức Thế Tôn, xin Đức Thế Tôn hãy thuyết giảng cho con một giáo pháp tóm tắt, để sau khi nghe giáo pháp của Đức Thế Tôn, con có thể sống một mình, ẩn dật, không phóng dật, tinh cần, và với tâm kiên định.”
‘‘Santi kho, puṇṇa, cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā.
“There are, Puṇṇa, forms cognizable by the eye that are desirable, agreeable, charming, endearing, associated with sensual pleasures, and inciting to lust.
“Này Puṇṇa, có những sắc pháp được nhãn thức nhận biết, đáng ưa, khả ái, khả ý, đáng yêu, liên quan đến dục, và gây say đắm.
Tañce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati.
If a bhikkhu delights in them, welcomes them, and remains clinging to them,
Nếu một Tỳ-khưu hoan hỷ, tán thán, và cứ chấp thủ vào chúng.
Tassa taṃ abhinandato abhivadato ajjhosāya tiṭṭhato uppajjati nandī.
delight arises in him as he delights in them, welcomes them, and remains clinging to them.
Khi vị ấy hoan hỷ, tán thán, và chấp thủ vào chúng, thì sự hoan hỷ phát sinh.
‘Nandisamudayā dukkhasamudayo, puṇṇā’ti vadāmi…pe… santi kho, puṇṇa, jivhāviññeyyā rasā…pe… santi kho, puṇṇa, manoviññeyyā dhammā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā.
‘From the arising of delight, there is the arising of suffering, Puṇṇa,’ I say…pe… There are, Puṇṇa, tastes cognizable by the tongue…pe… There are, Puṇṇa, mental phenomena cognizable by the mind that are desirable, agreeable, charming, endearing, associated with sensual pleasures, and inciting to lust.
‘Này Puṇṇa, từ sự phát sinh của hoan hỷ, khổ đau phát sinh,’ Ta nói như vậy… (tương tự với) có những vị được thiệt thức nhận biết… (tương tự với) này Puṇṇa, có những pháp được ý thức nhận biết, đáng ưa, khả ái, khả ý, đáng yêu, liên quan đến dục, và gây say đắm.
Tañce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati.
If a bhikkhu delights in them, welcomes them, and remains clinging to them,
Nếu một Tỳ-khưu hoan hỷ, tán thán, và cứ chấp thủ vào chúng.
Tassa taṃ abhinandato abhivadato ajjhosāya tiṭṭhato uppajjati nandī.
delight arises in him as he delights in them, welcomes them, and remains clinging to them.
Khi vị ấy hoan hỷ, tán thán, và chấp thủ vào chúng, thì sự hoan hỷ phát sinh.
‘Nandisamudayā dukkhasamudayo, puṇṇā’ti vadāmi.
‘From the arising of delight, there is the arising of suffering, Puṇṇa,’ I say.”
‘Này Puṇṇa, từ sự phát sinh của hoan hỷ, khổ đau phát sinh,’ Ta nói như vậy.
‘‘Santi kho, puṇṇa, cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā.
“There are, Puṇṇa, forms cognizable by the eye that are desirable, agreeable, charming, endearing, associated with sensual pleasures, and inciting to lust.
“Này Puṇṇa, có những sắc pháp được nhãn thức nhận biết, đáng ưa, khả ái, khả ý, đáng yêu, liên quan đến dục, và gây say đắm.
Tañce bhikkhu nābhinandati nābhivadati nājjhosāya tiṭṭhati, tassa taṃ anabhinandato anabhivadato anajjhosāya tiṭṭhato nirujjhati nandī.
If a bhikkhu does not delight in them, does not welcome them, and does not remain clinging to them, then as he does not delight in them, does not welcome them, and does not remain clinging to them, delight ceases.
Nếu một Tỳ-khưu không hoan hỷ, không tán thán, không chấp thủ vào chúng, thì sự hoan hỷ của vị ấy diệt trừ. ‘Này Puṇṇa, từ sự diệt trừ của hoan hỷ, khổ đau diệt trừ,’ Ta nói như vậy… (tương tự với) này Puṇṇa, có những pháp được ý thức nhận biết, đáng ưa, khả ái, khả ý, đáng yêu, liên quan đến dục, và gây say đắm.
‘Nandinirodhā dukkhanirodho, puṇṇā’ti vadāmi…pe… santi kho, puṇṇa, manoviññeyyā dhammā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā.
‘From the cessation of delight, there is the cessation of suffering, Puṇṇa,’ I say…pe… There are, Puṇṇa, mental phenomena cognizable by the mind that are desirable, agreeable, charming, endearing, associated with sensual pleasures, and inciting to lust.
‘Do sự diệt của hỷ, khổ diệt, này Puṇṇa,’ Ta nói như vậy… Này Puṇṇa, có những pháp do ý nhận biết, khả ái, đáng yêu, đáng hài lòng, có hình sắc đáng ưa, liên hệ đến dục, đáng say đắm.
Tañce bhikkhu nābhinandati nābhivadati nājjhosāya tiṭṭhati, tassa taṃ anabhinandato anabhivadato anajjhosāya tiṭṭhato nirujjhati nandī.
If a bhikkhu does not delight in them, does not welcome them, and does not remain clinging to them, then as he does not delight in them, does not welcome them, and does not remain clinging to them, delight ceases.
Nếu một Tỳ-khưu không hoan hỷ, không tán thán, không chấp thủ vào chúng, thì sự hoan hỷ của vị ấy diệt trừ.
‘Nandinirodhā dukkhanirodho, puṇṇā’ti vadāmi.
‘From the cessation of delight, there is the cessation of suffering, Puṇṇa,’ I say.”
‘Này Puṇṇa, từ sự diệt trừ của hoan hỷ, khổ đau diệt trừ,’ Ta nói như vậy.”
‘‘Caṇḍā kho, puṇṇa, sunāparantakā manussā; pharusā kho, puṇṇa, sunāparantakā manussā.
“The people of Sunāparanta are fierce, Puṇṇa; the people of Sunāparanta are rough, Puṇṇa.
“Này Puṇṇa, những người dân Sunāparanta hung dữ lắm; này Puṇṇa, những người dân Sunāparanta thô bạo lắm.
Sace taṃ, puṇṇa, sunāparantakā manussā akkosissanti paribhāsissanti, tatra te, puṇṇa, kinti bhavissatī’’ti?
If, Puṇṇa, the people of Sunāparanta insult you and abuse you, what will you think then, Puṇṇa?”
Nếu, này Puṇṇa, những người dân Sunāparanta mắng nhiếc, phỉ báng con, thì lúc đó, này Puṇṇa, con sẽ nghĩ thế nào?”
‘‘Sace maṃ, bhante, sunāparantakā manussā akkosissanti paribhāsissanti, tatra me evaṃ bhavissati – ‘bhaddakā vatime sunāparantakā manussā, subhaddakā vatime sunāparantakā manussā, yaṃ me* nayime pāṇinā pahāraṃ dentī’ti.
“If, Venerable sir, the people of Sunāparanta insult me and abuse me, then I will think: ‘These people of Sunāparanta are indeed good, these people of Sunāparanta are indeed very good, in that they do not strike me with their hands.’
“Bạch Đức Thế Tôn, nếu những người dân Sunāparanta mắng nhiếc, phỉ báng con, thì lúc đó con sẽ nghĩ thế này: ‘Thật tốt lành thay những người dân Sunāparanta này, thật tốt đẹp thay những người dân Sunāparanta này, vì họ không đánh con bằng tay.’
Evamettha* , bhagavā, bhavissati; evamettha, sugata, bhavissatī’’ti.
That is how it will be, Blessed One; that is how it will be, Fortunate One.”
Bạch Đức Thế Tôn, lúc đó sẽ như vậy; Bạch Thiện Thệ, lúc đó sẽ như vậy.”
‘‘Sace me, bhante, sunāparantakā manussā pāṇinā pahāraṃ dassanti, tatra me evaṃ bhavissati – ‘bhaddakā vatime sunāparantakā manussā, subhaddakā vatime sunāparantakā manussā, yaṃ me* nayime leḍḍunā pahāraṃ dentī’ti.
“If, Venerable sir, the people of Sunāparanta strike me with their hands, then I will think: ‘These people of Sunāparanta are indeed good, these people of Sunāparanta are indeed very good, in that they do not strike me with stones.’
“Bạch Đức Thế Tôn, nếu những người dân Sunāparanta đánh con bằng tay, thì lúc đó con sẽ nghĩ thế này: ‘Thật tốt lành thay những người dân Sunāparanta này, thật tốt đẹp thay những người dân Sunāparanta này, vì họ không đánh con bằng cục đất.’
Evamettha, bhagavā, bhavissati; evamettha, sugata, bhavissatī’’ti.
That is how it will be, Blessed One; that is how it will be, Fortunate One.”
Bạch Đức Thế Tôn, lúc đó sẽ như vậy; Bạch Thiện Thệ, lúc đó sẽ như vậy.”
‘‘Sace me, bhante, sunāparantakā manussā leḍḍunā pahāraṃ dassanti, tatra me evaṃ bhavissati – ‘bhaddakā vatime sunāparantakā manussā, subhaddakā vatime sunāparantakā manussā, yaṃ me nayime daṇḍena pahāraṃ dentī’ti.
“If, Venerable Sir, the people of Sunāparanta strike me with clods of earth, then this thought will occur to me: ‘These people of Sunāparanta are excellent, truly excellent are these people of Sunāparanta, in that they do not strike me with a stick.’
“Bạch Thế Tôn, nếu người dân Sunāparanta ném đất đánh con, thì con sẽ nghĩ thế này: ‘Thật tốt lành thay những người dân Sunāparanta này, thật thiện lành thay những người dân Sunāparanta này, vì họ không dùng gậy đánh con.’
Evamettha, bhagavā, bhavissati; evamettha, sugata, bhavissatī’’ti.
Thus, Blessed One, will it be in this matter; thus, Fortunate One, will it be in this matter.”
Bạch Thế Tôn, con sẽ nghĩ như vậy; bạch Thiện Thệ, con sẽ nghĩ như vậy.”
‘‘Sace me, bhante, sunāparantakā manussā daṇḍena pahāraṃ dassanti, tatra me evaṃ bhavissati – ‘bhaddakā vatime sunāparantakā manussā, subhaddakā vatime sunāparantakā manussā, yaṃ me nayime satthena pahāraṃ dentī’ti.
“If, Venerable Sir, the people of Sunāparanta strike me with a stick, then this thought will occur to me: ‘These people of Sunāparanta are excellent, truly excellent are these people of Sunāparanta, in that they do not strike me with a weapon.’
“Bạch Thế Tôn, nếu người dân Sunāparanta dùng gậy đánh con, thì con sẽ nghĩ thế này: ‘Thật tốt lành thay những người dân Sunāparanta này, thật thiện lành thay những người dân Sunāparanta này, vì họ không dùng kiếm đánh con.’
Evamettha, bhagavā, bhavissati; evamettha, sugata, bhavissatī’’ti.
Thus, Blessed One, will it be in this matter; thus, Fortunate One, will it be in this matter.”
Bạch Thế Tôn, con sẽ nghĩ như vậy; bạch Thiện Thệ, con sẽ nghĩ như vậy.”
‘‘Sace me, bhante, sunāparantakā manussā satthena pahāraṃ dassanti, tatra me evaṃ bhavissati – ‘bhaddakā vatime sunāparantakā manussā, subhaddakā vatime sunāparantakā manussā, yaṃ maṃ nayime tiṇhena satthena jīvitā voropentī’ti.
“If, Venerable Sir, the people of Sunāparanta strike me with a weapon, then this thought will occur to me: ‘These people of Sunāparanta are excellent, truly excellent are these people of Sunāparanta, in that they do not deprive me of life with a sharp weapon.’
“Bạch Thế Tôn, nếu người dân Sunāparanta dùng kiếm đánh con, thì con sẽ nghĩ thế này: ‘Thật tốt lành thay những người dân Sunāparanta này, thật thiện lành thay những người dân Sunāparanta này, vì họ không dùng kiếm sắc bén cướp đi mạng sống của con.’
Evamettha, bhagavā, bhavissati; evamettha, sugata, bhavissatī’’ti.
Thus, Blessed One, will it be in this matter; thus, Fortunate One, will it be in this matter.”
Bạch Thế Tôn, con sẽ nghĩ như vậy; bạch Thiện Thệ, con sẽ nghĩ như vậy.”
‘‘Sace maṃ, bhante, sunāparantakā manussā tiṇhena satthena jīvitā voropessanti, tatra me evaṃ bhavissati – ‘santi kho tassa bhagavato sāvakā kāyena ca jīvitena ca aṭṭīyamānā harāyamānā jigucchamānā satthahārakaṃ pariyesanti, taṃ me idaṃ apariyiṭṭhaññeva satthahārakaṃ laddha’nti.
“If, Venerable Sir, the people of Sunāparanta deprive me of life with a sharp weapon, then this thought will occur to me: ‘There are indeed disciples of the Blessed One who, oppressed by body and life, ashamed and disgusted, seek a weapon to end their lives. This weapon to end my life has been obtained without me seeking it.’”
“Bạch Thế Tôn, nếu người dân Sunāparanta dùng kiếm sắc bén cướp đi mạng sống của con, thì con sẽ nghĩ thế này: ‘Có những đệ tử của Thế Tôn, vì chán ghét, hổ thẹn, ghê tởm thân và mạng sống, đã tìm cách tự sát bằng kiếm. Còn con thì được cái chết bằng kiếm này mà không cần tìm kiếm.’
Evamettha, bhagavā, bhavissati; evamettha, sugata, bhavissatī’’ti.
Thus, Blessed One, will it be in this matter; thus, Fortunate One, will it be in this matter.”
Bạch Thế Tôn, con sẽ nghĩ như vậy; bạch Thiện Thệ, con sẽ nghĩ như vậy.”
‘‘Sādhu sādhu, puṇṇa!
“Excellent, excellent, Punna!
“Lành thay, lành thay, Puṇṇa!
Sakkhissasi kho tvaṃ, puṇṇa, iminā damūpasamena samannāgato sunāparantasmiṃ janapade vatthuṃ.
You, Punna, endowed with this self-restraint and peacefulness, will be able to dwell in the country of Sunāparanta.
Này Puṇṇa, con có thể sống ở xứ Sunāparanta với sự tự chế và an tịnh này.
Yassa dāni tvaṃ, puṇṇa, kālaṃ maññasī’’ti.
Now, Punna, you may do as you deem fit.”
Này Puṇṇa, bây giờ con thấy lúc nào thích hợp thì cứ đi.”
Atha kho āyasmā puṇṇo bhagavato vacanaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā senāsanaṃ saṃsāmetvā pattacīvaramādāya yena sunāparanto janapado tena cārikaṃ pakkāmi.
Then, having delighted in and approved of the Blessed One’s words, Venerable Punna rose from his seat, bowed to the Blessed One, circumambulated him clockwise, arranged his dwelling, and taking his bowl and robe, set out on a journey towards the country of Sunāparanta.
Sau đó, Tôn giả Puṇṇa hoan hỷ và tùy hỷ với lời dạy của Thế Tôn, đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đảnh lễ Thế Tôn, đi nhiễu hữu rồi sắp xếp chỗ ở, mang y bát đi đến xứ Sunāparanta.
Anupubbena cārikaṃ caramāno yena sunāparanto janapado tadavasari.
Journeying by stages, he arrived at the country of Sunāparanta.
Đi du hành tuần tự, Ngài đến xứ Sunāparanta.
Tatra sudaṃ āyasmā puṇṇo sunāparantasmiṃ janapade viharati.
There, Venerable Punna dwelled in the country of Sunāparanta.
Tôn giả Puṇṇa sống ở xứ Sunāparanta.
Atha kho āyasmā puṇṇo tenevantaravassena pañcamattāni upāsakasatāni paṭivedesi* .
Then, within that very rainy season, Venerable Punna brought five hundred lay followers to the understanding of the Dhamma.
Sau đó, trong cùng mùa an cư kiết hạ đó, Tôn giả Puṇṇa đã giác ngộ cho khoảng năm trăm nam cư sĩ.
Tenevantaravassena pañcamattāni upāsikāsatāni paṭivedesi.
Within that very rainy season, he brought five hundred female lay followers to the understanding of the Dhamma.
Trong cùng mùa an cư kiết hạ đó, Ngài đã giác ngộ cho khoảng năm trăm nữ cư sĩ.
Tenevantaravassena tisso vijjā sacchākāsi.
Within that very rainy season, he realized the three knowledges (vijjā).
Trong cùng mùa an cư kiết hạ đó, Ngài đã chứng đắc Tam Minh.
Tenevantaravassena parinibbāyi.
Within that very rainy season, he attained parinibbāna.
Trong cùng mùa an cư kiết hạ đó, Ngài đã nhập Niết Bàn.
Atha kho sambahulā bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu…pe… ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘yo so, bhante, puṇṇo nāma kulaputto bhagavatā saṃkhittena ovādena ovadito, so kālaṅkato.
Then many bhikkhus approached the Blessed One… (They sat down to one side, and these bhikkhus said to the Blessed One:) “Venerable Sir, that young man named Punna, who was briefly exhorted by the Blessed One, has passed away.
Sau đó, nhiều Tỳ-kheo đến gần Thế Tôn… (như trên)… ngồi sang một bên, các Tỳ-kheo đó bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, thiện nam tử Puṇṇa mà Thế Tôn đã giáo huấn vắn tắt, đã qua đời.
Tassa kā gati ko abhisamparāyo’’ti?
What was his destination, what was his future state?”
Đạo lộ của Ngài là gì, và tái sinh của Ngài ra sao?”
‘‘Paṇḍito, bhikkhave, puṇṇo kulaputto* , paccapādi* dhammassānudhammaṃ, na ca maṃ dhammādhikaraṇaṃ vihesesi* .
“Bhikkhus, the young man Punna was wise, he practiced according to the Dhamma, and he did not trouble me on account of the Dhamma.
“Này các Tỳ-kheo, thiện nam tử Puṇṇa là người trí tuệ, đã thực hành Pháp theo Pháp, và không làm phiền Ta về vấn đề Pháp.
Parinibbuto, bhikkhave, puṇṇo kulaputto’’ti.
Bhikkhus, the young man Punna has attained parinibbāna.”
Này các Tỳ-kheo, thiện nam tử Puṇṇa đã nhập Niết Bàn.”
Pañcamaṃ.
The Fifth.
Thứ năm.
89. Atha kho āyasmā bāhiyo yena bhagavā tenupasaṅkami…pe… ekamantaṃ nisinno kho āyasmā bāhiyo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sādhu me, bhante, bhagavā saṃkhittena dhammaṃ desetu, yamahaṃ bhagavato dhammaṃ sutvā eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto vihareyya’’nti.
89. Then Venerable Bāhiya approached the Blessed One… (Having sat down to one side, Venerable Bāhiya said to the Blessed One:) “It would be good, Venerable Sir, if the Blessed One would teach me the Dhamma in brief, so that, having heard the Dhamma from the Blessed One, I might dwell alone, secluded, diligent, ardent, and resolute.”
89. Sau đó, Tôn giả Bāhiya đến gần Thế Tôn… (như trên)… ngồi sang một bên, Tôn giả Bāhiya bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy thuyết pháp vắn tắt cho con, để con sau khi nghe pháp của Thế Tôn, có thể sống một mình, xa lánh, không phóng dật, tinh cần, và quyết tâm.”
‘‘Evaṃ passaṃ, bāhiya, sutavā ariyasāvako cakkhusmimpi nibbindati, rūpesupi nibbindati, cakkhuviññāṇepi nibbindati, cakkhusamphassepi nibbindati…pe… yampidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tasmimpi nibbindati.
“Seeing thus, Bāhiya, the instructed noble disciple becomes disenchanted with the eye, disenchanted with forms, disenchanted with eye-consciousness, disenchanted with eye-contact…pe… disenchanted with that feeling which arises conditioned by mind-contact, whether pleasant, painful, or neither painful nor pleasant.
“Này Bāhiya, khi thấy như vậy, bậc Thánh đệ tử có học thức sẽ nhàm chán mắt, nhàm chán sắc, nhàm chán nhãn thức, nhàm chán nhãn xúc… (như trên)… và nhàm chán cái gì khởi lên do duyên ý xúc, cảm thọ là lạc hay khổ hay không khổ không lạc.
Nibbindaṃ virajjati; virāgā vimuccati; vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti.
Being disenchanted, he becomes dispassionate; through dispassion, he is liberated; when liberated, there arises the knowledge: ‘Liberated I am.’
Vì nhàm chán nên ly tham; vì ly tham nên giải thoát; khi giải thoát thì có trí tuệ rằng đã giải thoát.
‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānātī’’ti.
He understands: ‘Destroyed is birth, lived is the holy life, done is what had to be done, there is no more for this state of being.’”
Vị ấy biết rõ: ‘Sự sinh đã tận, Phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn tái sinh nữa.’”
Atha kho āyasmā bāhiyo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
Then, having delighted in and approved of the Blessed One’s words, Venerable Bāhiya rose from his seat, bowed to the Blessed One, circumambulated him clockwise, and departed.
Sau đó, Tôn giả Bāhiya hoan hỷ và tùy hỷ với lời dạy của Thế Tôn, đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đảnh lễ Thế Tôn, đi nhiễu hữu rồi rời đi.
Atha kho āyasmā bāhiyo eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto nacirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi.
Then Venerable Bāhiya, dwelling alone, secluded, diligent, ardent, and resolute, before long, having directly realized and attained in this very life, by his own super-knowledge, that unsurpassed consummation of the holy life for the sake of which noble sons rightly go forth from home into homelessness, he dwelled in it.
Sau đó, Tôn giả Bāhiya sống một mình, xa lánh, không phóng dật, tinh cần, và quyết tâm, không lâu sau, Ngài đã tự mình chứng ngộ và an trú trong mục đích tối thượng của Phạm hạnh – đó là điều mà các thiện nam tử xuất gia từ bỏ gia đình để sống không gia đình – ngay trong hiện tại.
‘‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’’ti abbhaññāsi.
He directly knew: “Destroyed is birth, lived is the holy life, done is what had to be done, there is no more for this state of being.”
Ngài đã chứng biết: “Sự sinh đã tận, Phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn tái sinh nữa.”
Aññataro ca panāyasmā bāhiyo arahataṃ ahosīti.
And Venerable Bāhiya became one of the Arahants.
Và Tôn giả Bāhiya trở thành một trong các bậc A-la-hán.
Chaṭṭhaṃ.
The Sixth.
Thứ sáu.
90. ‘‘Ejā, bhikkhave, rogo, ejā gaṇḍo, ejā sallaṃ.
90. “Agitation, bhikkhus, is a disease, agitation is a tumor, agitation is a dart.
90. “Này các Tỳ-kheo, Ejā là bệnh, Ejā là nhọt, Ejā là mũi tên.
Tasmātiha, bhikkhave, tathāgato anejo viharati vītasallo.
Therefore, bhikkhus, the Tathāgata dwells without agitation, with the dart removed.
Do đó, này các Tỳ-kheo, Như Lai sống không Ejā, đã nhổ bỏ mũi tên.”
Tasmātiha, bhikkhave, bhikkhu cepi ākaṅkheyya ‘anejo vihareyyaṃ* vītasallo’ti, cakkhuṃ na maññeyya, cakkhusmiṃ na maññeyya, cakkhuto na maññeyya, cakkhu meti na maññeyya; rūpe na maññeyya, rūpesu na maññeyya, rūpato na maññeyya, rūpā meti na maññeyya; cakkhuviññāṇaṃ na maññeyya, cakkhuviññāṇasmiṃ na maññeyya, cakkhuviññāṇato na maññeyya, cakkhuviññāṇaṃ meti na maññeyya; cakkhusamphassaṃ na maññeyya, cakkhusamphassasmiṃ na maññeyya, cakkhusamphassato na maññeyya, cakkhusamphasso meti na maññeyya.
Therefore, bhikkhus, if a bhikkhu should wish: ‘May I dwell without agitation, without darts,’ he should not conceive of the eye, he should not conceive in the eye, he should not conceive from the eye, he should not conceive ‘the eye is mine’; he should not conceive of forms, he should not conceive in forms, he should not conceive from forms, he should not conceive ‘forms are mine’; he should not conceive of eye-consciousness, he should not conceive in eye-consciousness, he should not conceive from eye-consciousness, he should not conceive ‘eye-consciousness is mine’; he should not conceive of eye-contact, he should not conceive in eye-contact, he should not conceive from eye-contact, he should not conceive ‘eye-contact is mine’.
Này các Tỳ khưu, vì thế, ở đây, nếu Tỳ khưu mong muốn rằng: ‘Mong rằng ta an trú không dao động, không còn mũi tên,’ thì không nên tưởng tri về con mắt, không nên tưởng tri trong con mắt, không nên tưởng tri từ con mắt, không nên tưởng tri ‘con mắt là của ta’; không nên tưởng tri về các sắc, không nên tưởng tri trong các sắc, không nên tưởng tri từ các sắc, không nên tưởng tri ‘các sắc là của ta’; không nên tưởng tri về nhãn thức, không nên tưởng tri trong nhãn thức, không nên tưởng tri từ nhãn thức, không nên tưởng tri ‘nhãn thức là của ta’; không nên tưởng tri về nhãn xúc, không nên tưởng tri trong nhãn xúc, không nên tưởng tri từ nhãn xúc, không nên tưởng tri ‘nhãn xúc là của ta’.
Yampidaṃ cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi na maññeyya, tasmimpi na maññeyya, tatopi na maññeyya, taṃ meti na maññeyya.
And whatever feeling arises conditioned by eye-contact—whether pleasant or painful or neither-painful-nor-pleasant—he should not conceive of that, he should not conceive in that, he should not conceive from that, he should not conceive ‘that is mine’.
Và cảm thọ nào khởi lên do duyên nhãn xúc, dù là lạc, khổ, hay bất khổ bất lạc, cũng không nên tưởng tri về nó, không nên tưởng tri trong nó, không nên tưởng tri từ nó, không nên tưởng tri ‘nó là của ta’.
‘‘Sotaṃ na maññeyya…pe… ghānaṃ na maññeyya…pe… jivhaṃ na maññeyya, jivhāya na maññeyya, jivhāto na maññeyya, jivhā meti na maññeyya; rase na maññeyya…pe… jivhāviññāṇaṃ na maññeyya…pe… jivhāsamphassaṃ na maññeyya…pe… yampidaṃ jivhāsamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi na maññeyya, tasmimpi na maññeyya, tatopi na maññeyya, taṃ meti na maññeyya.
“He should not conceive of the ear… He should not conceive of the nose… He should not conceive of the tongue, he should not conceive in the tongue, he should not conceive from the tongue, he should not conceive ‘the tongue is mine’; he should not conceive of tastes… he should not conceive of tongue-consciousness… he should not conceive of tongue-contact… and whatever feeling arises conditioned by tongue-contact—whether pleasant or painful or neither-painful-nor-pleasant—he should not conceive of that, he should not conceive in that, he should not conceive from that, he should not conceive ‘that is mine’.
“Không nên tưởng tri về tai… này các Tỳ khưu… không nên tưởng tri về mũi… này các Tỳ khưu… không nên tưởng tri về lưỡi, không nên tưởng tri tại lưỡi, không nên tưởng tri từ lưỡi, không nên tưởng tri ‘lưỡi là của ta’; không nên tưởng tri về các vị… này các Tỳ khưu… không nên tưởng tri về thiệt thức… này các Tỳ khưu… không nên tưởng tri về thiệt xúc… này các Tỳ khưu… và cảm thọ nào khởi lên do duyên thiệt xúc, dù là lạc, khổ, hay bất khổ bất lạc, cũng không nên tưởng tri về nó, không nên tưởng tri trong nó, không nên tưởng tri từ nó, không nên tưởng tri ‘nó là của ta’.
‘‘Kāyaṃ na maññeyya…pe… manaṃ na maññeyya, manasmiṃ na maññeyya, manato na maññeyya, mano meti na maññeyya; dhamme na maññeyya…pe… mano viññāṇaṃ…pe… manosamphassaṃ…pe… yampidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi na maññeyya, tasmimpi na maññeyya, tatopi na maññeyya, taṃ meti na maññeyya; sabbaṃ na maññeyya, sabbasmiṃ na maññeyya, sabbato na maññeyya, sabbaṃ meti na maññeyya.
“He should not conceive of the body… He should not conceive of the mind, he should not conceive in the mind, he should not conceive from the mind, he should not conceive ‘the mind is mine’; he should not conceive of phenomena… he should not conceive of mind-consciousness… he should not conceive of mind-contact… and whatever feeling arises conditioned by mind-contact—whether pleasant or painful or neither-painful-nor-pleasant—he should not conceive of that, he should not conceive in that, he should not conceive from that, he should not conceive ‘that is mine’; he should not conceive of all, he should not conceive in all, he should not conceive from all, he should not conceive ‘all is mine’.
“Không nên tưởng tri về thân… này các Tỳ khưu… không nên tưởng tri về ý, không nên tưởng tri trong ý, không nên tưởng tri từ ý, không nên tưởng tri ‘ý là của ta’; không nên tưởng tri về các pháp… này các Tỳ khưu… ý thức… này các Tỳ khưu… ý xúc… này các Tỳ khưu… và cảm thọ nào khởi lên do duyên ý xúc, dù là lạc, khổ, hay bất khổ bất lạc, cũng không nên tưởng tri về nó, không nên tưởng tri trong nó, không nên tưởng tri từ nó, không nên tưởng tri ‘nó là của ta’; không nên tưởng tri về tất cả, không nên tưởng tri trong tất cả, không nên tưởng tri từ tất cả, không nên tưởng tri ‘tất cả là của ta’.
‘‘So evaṃ amaññamāno na kiñcipi loke upādiyati.
“Thus, not conceiving, he does not cling to anything in the world.
“Vị ấy, do không tưởng tri như vậy, không chấp thủ bất cứ điều gì trong đời.
Anupādiyaṃ na paritassati.
Not clinging, he is not agitated.
Không chấp thủ, vị ấy không khao khát.
Aparitassaṃ paccattaññeva parinibbāyati.
Being unagitated, he attains Nibbāna within himself.
Không khao khát, vị ấy tự mình đạt đến Niết-bàn.
‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyā’ti pajānātī’’ti.
He understands: ‘Destroyed is birth, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no more for this state of being.’ ”
Vị ấy biết rõ: ‘Sanh đã tận, phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn trở lại trạng thái này nữa.’”
Sattamaṃ.
The Seventh.
Thứ bảy.
91. ‘‘Ejā, bhikkhave, rogo, ejā gaṇḍo, ejā sallaṃ.
“Agitation, bhikkhus, is a disease; agitation is a boil; agitation is a dart.
91. “Này các Tỳ khưu, dao động là bệnh tật, dao động là khối u, dao động là mũi tên.
Tasmātiha, bhikkhave, tathāgato anejo viharati vītasallo.
Therefore, bhikkhus, the Tathāgata dwells without agitation, without darts.
Vì thế, này các Tỳ khưu, Như Lai an trú không dao động, không còn mũi tên.
Tasmātiha, bhikkhave, bhikkhu cepi ākaṅkheyya ‘anejo vihareyyaṃ vītasallo’ti, cakkhuṃ na maññeyya, cakkhusmiṃ na maññeyya, cakkhuto na maññeyya, cakkhu meti na maññeyya; rūpe na maññeyya… cakkhuviññāṇaṃ… cakkhusamphassaṃ… yampidaṃ cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi na maññeyya, tasmimpi na maññeyya, tatopi na maññeyya, taṃ meti na maññeyya.
Therefore, bhikkhus, if a bhikkhu should wish: ‘May I dwell without agitation, without darts,’ he should not conceive of the eye, he should not conceive in the eye, he should not conceive from the eye, he should not conceive ‘the eye is mine’; he should not conceive of forms… eye-consciousness… eye-contact… and whatever feeling arises conditioned by eye-contact—whether pleasant or painful or neither-painful-nor-pleasant—he should not conceive of that, he should not conceive in that, he should not conceive from that, he should not conceive ‘that is mine’.
Vì thế, này các Tỳ khưu, nếu Tỳ khưu mong muốn rằng: ‘Mong rằng ta an trú không dao động, không còn mũi tên,’ thì không nên tưởng tri về con mắt, không nên tưởng tri trong con mắt, không nên tưởng tri từ con mắt, không nên tưởng tri ‘con mắt là của ta’; không nên tưởng tri về các sắc… nhãn thức… nhãn xúc… và cảm thọ nào khởi lên do duyên nhãn xúc, dù là lạc, khổ, hay bất khổ bất lạc, cũng không nên tưởng tri về nó, không nên tưởng tri trong nó, không nên tưởng tri từ nó, không nên tưởng tri ‘nó là của ta’.
Yañhi, bhikkhave, maññati, yasmiṃ maññati, yato maññati, yaṃ meti maññati, tato taṃ hoti aññathā.
For, bhikkhus, that which one conceives, that in which one conceives, that from which one conceives, that which one conceives as ‘mine,’ becomes otherwise from that.
Này các Tỳ khưu, cái gì mà người ta tưởng tri, trong cái gì người ta tưởng tri, từ cái gì người ta tưởng tri, cái gì người ta tưởng tri là ‘của ta’, thì cái đó trở thành khác đi.
Aññathābhāvī bhavasatto loko bhavameva abhinandati…pe….
The world, bound to being, undergoing change, delights in being itself….
Thế gian, với bản chất biến đổi, bị trói buộc vào hữu, chỉ hoan hỷ trong hữu… này các Tỳ khưu….
‘‘Jivhaṃ na maññeyya, jivhāya na maññeyya, jivhāto na maññeyya, jivhā meti na maññeyya; rase na maññeyya… jivhāviññāṇaṃ… jivhāsamphassaṃ… yampidaṃ jivhāsamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi na maññeyya, tasmimpi na maññeyya, tatopi na maññeyya, taṃ meti na maññeyya.
“He should not conceive of the tongue, he should not conceive in the tongue, he should not conceive from the tongue, he should not conceive ‘the tongue is mine’; he should not conceive of tastes… tongue-consciousness… tongue-contact… and whatever feeling arises conditioned by tongue-contact—whether pleasant or painful or neither-painful-nor-pleasant—he should not conceive of that, he should not conceive in that, he should not conceive from that, he should not conceive ‘that is mine’.
“Không nên tưởng tri về lưỡi, không nên tưởng tri tại lưỡi, không nên tưởng tri từ lưỡi, không nên tưởng tri ‘lưỡi là của ta’; không nên tưởng tri về các vị… thiệt thức… thiệt xúc… và cảm thọ nào khởi lên do duyên thiệt xúc, dù là lạc, khổ, hay bất khổ bất lạc, cũng không nên tưởng tri về nó, không nên tưởng tri trong nó, không nên tưởng tri từ nó, không nên tưởng tri ‘nó là của ta’.
Yañhi, bhikkhave, maññati, yasmiṃ maññati, yato maññati, yaṃ meti maññati, tato taṃ hoti aññathā.
For, bhikkhus, that which one conceives, that in which one conceives, that from which one conceives, that which one conceives as ‘mine,’ becomes otherwise from that.
Này các Tỳ khưu, cái gì mà người ta tưởng tri, trong cái gì người ta tưởng tri, từ cái gì người ta tưởng tri, cái gì người ta tưởng tri là ‘của ta’, thì cái đó trở thành khác đi.
Aññathābhāvī bhavasatto loko bhavameva abhinandati…pe….
The world, bound to being, undergoing change, delights in being itself….
Thế gian, với bản chất biến đổi, bị trói buộc vào hữu, chỉ hoan hỷ trong hữu… này các Tỳ khưu….
‘‘Manaṃ na maññeyya, manasmiṃ na maññeyya, manato na maññeyya, mano meti na maññeyya… manoviññāṇaṃ… manosamphassaṃ… yampidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi na maññeyya, tasmimpi na maññeyya, tatopi na maññeyya, taṃ meti na maññeyya.
“He should not conceive of the mind, he should not conceive in the mind, he should not conceive from the mind, he should not conceive ‘the mind is mine’… mind-consciousness… mind-contact… and whatever feeling arises conditioned by mind-contact—whether pleasant or painful or neither-painful-nor-pleasant—he should not conceive of that, he should not conceive in that, he should not conceive from that, he should not conceive ‘that is mine’.
“Không nên tưởng tri về ý, không nên tưởng tri trong ý, không nên tưởng tri từ ý, không nên tưởng tri ‘ý là của ta’… ý thức… ý xúc… và cảm thọ nào khởi lên do duyên ý xúc, dù là lạc, khổ, hay bất khổ bất lạc, cũng không nên tưởng tri về nó, không nên tưởng tri trong nó, không nên tưởng tri từ nó, không nên tưởng tri ‘nó là của ta’.
Yañhi, bhikkhave, maññati, yasmiṃ maññati, yato maññati, yaṃ meti maññati, tato taṃ hoti aññathā.
For, bhikkhus, that which one conceives, that in which one conceives, that from which one conceives, that which one conceives as ‘mine,’ becomes otherwise from that.
Này các Tỳ khưu, cái gì mà người ta tưởng tri, trong cái gì người ta tưởng tri, từ cái gì người ta tưởng tri, cái gì người ta tưởng tri là ‘của ta’, thì cái đó trở thành khác đi.
Aññathābhāvī bhavasatto loko bhavameva abhinandati.
The world, bound to being, undergoing change, delights in being itself.
Thế gian, với bản chất biến đổi, bị trói buộc vào hữu, chỉ hoan hỷ trong hữu.
‘‘Yāvatā, bhikkhave, khandhadhātuāyatanā tampi na maññeyya, tasmimpi na maññeyya, tatopi na maññeyya, taṃ meti na maññeyya.
“Bhikkhus, whatever there is of the aggregates, elements, and sense bases, he should not conceive of that, he should not conceive in that, he should not conceive from that, he should not conceive ‘that is mine’.
“Này các Tỳ khưu, bao nhiêu uẩn, giới, và xứ, cũng không nên tưởng tri về chúng, không nên tưởng tri trong chúng, không nên tưởng tri từ chúng, không nên tưởng tri ‘chúng là của ta’.
So evaṃ amaññamāno na kiñci loke upādiyati.
Thus, not conceiving, he does not cling to anything in the world.
Vị ấy, do không tưởng tri như vậy, không chấp thủ bất cứ điều gì trong đời.
Anupādiyaṃ na paritassati.
Not clinging, he is not agitated.
Không chấp thủ, vị ấy không khao khát.
Aparitassaṃ paccattaññeva parinibbāyati.
Being unagitated, he attains Nibbāna within himself.
Không khao khát, vị ấy tự mình đạt đến Niết-bàn.
‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānātī’’ti.
He understands: ‘Destroyed is birth, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no more for this state of being.’ ”
Vị ấy biết rõ: ‘Sanh đã tận, phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn trở lại trạng thái này nữa.’”
Aṭṭhamaṃ.
The Eighth.
Thứ tám.
92. ‘‘Dvayaṃ vo, bhikkhave, desessāmi.
“Bhikkhus, I will teach you the dualities.
92. “Này các Tỳ khưu, Ta sẽ giảng cho các ông về cặp đôi.
Taṃ suṇātha.
Listen to that.
Hãy lắng nghe điều đó.
Kiñca, bhikkhave, dvayaṃ?
And what, bhikkhus, are the dualities?
Và này các Tỳ khưu, cặp đôi là gì?
Cakkhuñceva rūpā ca, sotañceva saddā ca, ghānañceva gandhā ca, jivhā ceva rasā ca, kāyo ceva phoṭṭhabbā ca, mano ceva dhammā ca – idaṃ vuccati, bhikkhave, dvayaṃ.
The eye and forms, the ear and sounds, the nose and odours, the tongue and tastes, the body and tactile objects, the mind and mental phenomena—this, bhikkhus, is called the dualities.
Mắt và các sắc, tai và các tiếng, mũi và các mùi, lưỡi và các vị, thân và các vật xúc chạm, ý và các pháp – này các Tỳ khưu, đây được gọi là cặp đôi.
‘‘Yo, bhikkhave, evaṃ vadeyya – ‘ahametaṃ dvayaṃ paccakkhāya aññaṃ dvayaṃ paññapessāmī’ti, tassa vācāvatthukamevassa.
“Bhikkhus, if anyone should say: ‘I will reject this duality and proclaim another duality,’ his speech would be merely a verbal matter.
“Này các Tỳ khưu, nếu có ai nói rằng: ‘Tôi sẽ từ bỏ cặp đôi này và trình bày một cặp đôi khác,’ thì lời nói của người ấy chỉ là lời nói suông.
Puṭṭho ca na sampāyeyya.
When questioned, he would be unable to explain it.
Khi được hỏi, người ấy sẽ không thể giải đáp.
Uttariñca vighātaṃ āpajjeyya.
Furthermore, he would encounter vexation.
Hơn nữa, người ấy sẽ gặp phải sự phiền não.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì sao vậy?
Yathā taṃ, bhikkhave, avisayasmi’’nti.
Because, bhikkhus, it is outside his domain.”
Bởi vì, này các Tỳ khưu, điều đó vượt ngoài tầm hiểu biết.”
Navamaṃ.
The Ninth.
Thứ chín.