1-2. Pubbaṅgamāti pubbecarā.
1-2. Pubbaṅgamā means preceding.
1-2. Pubbaṅgamā có nghĩa là đi trước.
Avijjā hi aññāṇalakkhaṇā sammuyhanākārena ārammaṇe pavattatīti sampayuttadhammānampi tadākārānuvidhānatāya paccayo hoti.
Ignorance, characterized by unknowing, proceeds in objects in the manner of delusion, and thus becomes a condition for the associated phenomena to conform to that manner.
Vô minh, với đặc tính là không biết, diễn tiến trong đối tượng theo cách thức si mê, do đó trở thành duyên cho các pháp tương ưng cũng phải tuân theo cách thức ấy.
Tathā hi te aniccāsubhadukkhānattasabhāvepi dhamme niccādito gaṇhanti, ayamassā tesaṃ sahajātavasena pubbaṅgamatā.
Indeed, they grasp phenomena, even those whose nature is impermanence, impurity, suffering, and non-self, as permanent, etc. This is its precedence for them by way of co-arising.
Thật vậy, do đó mà chúng nhận thức các pháp, vốn có tự tánh vô thường, bất tịnh, khổ, vô ngã, là thường, v.v.; đây là sự đi trước của vô minh đối với các pháp ấy theo cách đồng sanh.
Yaṃ pana mohena abhibhūto pāpakiriyāya ādīnavaṃ apassanto pāṇaṃ hanati, adinnaṃ ādiyati, kāmesu micchā carati, musā bhaṇati, aññampi vividhaṃ dussīlyaṃ ācarati, ayamassa sahajātavasena ca upanissayavasena ca pubbaṅgamatā.
But when one, overcome by delusion, not seeing the danger in evil actions, kills living beings, takes what is not given, misconducts oneself in sensual pleasures, speaks falsely, and practices various other immoralities, this is its precedence by way of both co-arising and strong supporting condition.
Còn việc người bị si mê chi phối, không thấy sự nguy hại trong hành vi xấu ác, nên sát sanh, lấy của không cho, tà hạnh trong các dục, nói dối, và thực hành nhiều loại ác giới khác, đây là sự đi trước của vô minh theo cách đồng sanh và theo cách y chỉ.
Samāpajjanāyāti tabbhāvāpajjanāya akusalappattiyā.
Samāpajjanāya means attaining that state, the acquisition of unwholesome states.
Samāpajjanāya có nghĩa là để đạt đến trạng thái đó, để đạt đến bất thiện.
Sabhāvapaṭilābhāyāti attalābhāya.
Sabhāvapaṭilābhāya means the acquisition of self.
Sabhāvapaṭilābhāya có nghĩa là để có được tự thân.
Tenāha ‘‘uppattiyā’’ti.
Therefore, it is said "uppattiyā" (by way of arising).
Vì thế, Ngài nói “uppattiyā” (để sanh khởi).
Sā panesā vuttākārena akusalānaṃ pubbaṅgamabhūtā avijjā uppajjatīti sambandho.
And this ignorance, which precedes unwholesome states in the manner described, arises—this is the connection.
Cần hiểu rằng, vô minh, vốn đi trước các pháp bất thiện theo cách đã nói, lại sanh khởi.
Yadetanti yaṃ etaṃ pāpājigucchanatāya pāpato alajjanākārasaṇṭhitaṃ ahirikaṃ, pāpānutrāsatāya pāpato abhāyanākārasaṇṭhitañca anottappaṃ, etaṃ dvayaṃ anudeva anvāgatameva.
Yadetaṃ means that which, due to not being ashamed of evil, is ahirikaṃ (shamelessness), established in the manner of not being disgusted by evil; and due to not fearing evil, is anottappaṃ (fearlessness of wrongdoing), established in the manner of not being terrified by evil. This duality anudeva (follows immediately).
Yadetaṃ có nghĩa là, cái nào là vô tàm (ahirikaṃ), mang hình thức không ghê tởm tội lỗi, và cái nào là vô úy (anottappaṃ), mang hình thức không sợ hãi tội lỗi, thì cả hai điều này (etaṃ) đều theo sau (anudeva), tức là đi kèm theo.
Anu-saddena cettha etanti upayogavacanaṃ.
Here, by the word anu, etaṃ is a term indicating application.
Ở đây, với từ anu, từ etaṃ là một từ chỉ sự liên quan.
Anudevāti etassa attho saheva ekatoti.
The meaning of Anudevā is "together, as one."
Anudevā có nghĩa là cùng nhau, là một.
Ettha avijjāya vuttanayānusārena tappaṭipakkhato ca attho veditabbo.
Here, the meaning should be understood according to the method stated for ignorance, and also from its opposite.
Ở đây, ý nghĩa về minh (vijjā) cần được hiểu theo cách đã nói về vô minh và theo cách đối nghịch với nó.
Ayaṃ pana viseso – tattha yathā akusalakammapathavasena pavattiyaṃ pubbaṅgamatā avijjāya, evaṃ kusalakammapathavasena puññakiriyavatthuvasena ca pavattiyaṃ vijjāya pubbaṅgamatā vattabbā.
But there is this distinction: just as ignorance is a forerunner in the progression of unwholesome courses of action, so too should knowledge be said to be a forerunner in the progression of wholesome courses of action and bases of meritorious deeds.
Tuy nhiên, có sự khác biệt này: ở đó, như vô minh đi trước trong sự diễn tiến theo các bất thiện nghiệp đạo, thì ở đây, minh (vijjā) được nói là đi trước trong sự diễn tiến theo các thiện nghiệp đạo và theo các phước hành sự.
Vīmaṃsādhipativasena pavattiyaṃ ādhipaccākāravasena ca pubbaṅgamatā veditabbā.
In the progression by way of strong desire (vīmaṃsādhipati), precedence should be understood by way of dominance.
Trong sự diễn tiến với thẩm sát làm chủ, sự đi trước cần được hiểu theo cách làm chủ.
Dvīhevāti ca avadhāraṇaṃ ādhipaccākārassa sahajāteneva saṅgahetabbato.
And the emphasis "by two" is because the aspect of dominance is included within co-arising.
Và sự xác định "chỉ bởi hai" là vì cách làm chủ đã được bao gồm bởi cách đồng sanh.
Lajjanākārasaṇṭhitāti pāpato jigucchanākārasaṇṭhitā.
Lajjanākārasaṇṭhitā means established in the manner of being disgusted by evil.
Lajjanākārasaṇṭhitā có nghĩa là mang hình thức ghê tởm tội lỗi.
Bhāyanākārasaṇṭhitanti uttasanākārasaṇṭhitaṃ.
Bhāyanākārasaṇṭhitaṃ means established in the manner of being terrified.
Bhāyanākārasaṇṭhitaṃ có nghĩa là mang hình thức sợ hãi.
Etthāti hiriottappe.
Ettha refers to shame and fear of wrongdoing (hiri-ottappa).
Ettha có nghĩa là trong tàm và úy.
Vidati, vindatīti vā vijjā.
One who knows or one who finds is vijjā (knowledge).
Biết, hoặc tìm thấy, nên gọi là vijjā.
Viddasū ti ca sappaññapariyāyoti āha ‘‘viddasunoti viduno’’ti.
And viddasū is a synonym for the wise, so it is said "viddasunoti viduno" (viddasu means one who knows).
Viddasū là một từ đồng nghĩa với người có trí tuệ, nên Ngài nói “viddasuno có nghĩa là viduno” (của người biết).
Yāthāvadiṭṭhīti aviparītā diṭṭhi, saṃkilesato niyyānikadiṭṭhi.
Yāthāvadiṭṭhī means unperverted view; niyyānikadiṭṭhi (leading to liberation) from defilements.
Yāthāvadiṭṭhī là thấy không sai lệch, là thấy đưa đến sự xuất ly khỏi phiền não.
Sammādiṭṭhi pahotīti ettha sā vijjā sammādiṭṭhi veditabbā.
Sammādiṭṭhi pahotī (Right View prevails): here, that knowledge should be understood as Right View.
Trong câu sammādiṭṭhi pahoti, minh đó cần được hiểu là chánh kiến.
Na ekato sabbāni labbhanti sammāvācākammantājīvānaṃ pubbābhisaṅkhārassa anekarūpattā.
Na ekato sabbāni labbhanti (not all are obtained simultaneously) because the preceding formations for Right Speech, Right Action, and Right Livelihood are of various kinds.
Không phải tất cả đều có được cùng một lúc, vì sự tạo tác trước đó của chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng có nhiều hình thức khác nhau.
Lokuttaramaggakkhaṇe ekato labbhanti kiccato bhinnānampi tāsaṃ tattha sarūpato abhinnattā.
Lokuttaramaggakkhaṇe ekato labbhanti (they are obtained simultaneously at the moment of the supramundane path) because, even though their functions are distinct, their nature is not distinct there.
Trong sát-na đạo siêu thế, chúng có được cùng một lúc, vì mặc dù khác nhau về phận sự, nhưng ở đó chúng không khác nhau về tự thể.
Ekā eva hi virati maggakkhaṇe tissannampi viratīnaṃ kiccaṃ sādhentī pavattati, yathā ekā eva sammādiṭṭhi parijānanādivasena catubbidhakiccaṃ sādhentī pavattati.
Indeed, at the moment of the path, one and the same abstention operates, accomplishing the function of all three abstentions, just as one and the same Right View operates, accomplishing four kinds of functions by way of full understanding, etc.
Thật vậy, chỉ một sự chế ngự duy nhất trong sát-na đạo thực hiện phận sự của cả ba sự chế ngự; giống như chỉ một chánh kiến duy nhất thực hiện bốn phận sự qua việc liễu tri, v.v.
Tāni ca kho sabbāni aṭṭhapi paṭhamajjhānike magge labbhantīti yojanā.
And all eight of these are obtained in the path associated with the first jhāna—this is the connection.
Và cần liên kết rằng, tất cả tám chi phần ấy đều có được trong đạo thuộc sơ thiền.
Paṭhamajjhāniketi paṭhamajhānavante.
Paṭhamajjhānike means possessing the first jhāna.
Paṭhamajjhānike có nghĩa là trong (đạo) có sơ thiền.
Tathābhūtassāti ariyamaggasamaṅgino.
Tathābhūtassā means one who is endowed with the Noble Path.
Tathābhūtassa có nghĩa là của người hợp thành với thánh đạo.
Yasmā mahāsaḷāyatanasutte vuttaṃ ‘‘sammādiṭṭhiādīnaṃ pañcannaṃ eva aṅgānaṃ vasenā’’ti, tasmā pañcaṅgiko lokuttaramaggo hoti.
Yasmā mahāsaḷāyatanasutte vuttaṃ (Because it is stated in the Mahāsaḷāyatana Sutta) "only by way of the five factors, Right View, etc.," tasmā pañcaṅgiko lokuttaramaggo hoti (therefore, the supramundane path has five factors).
Bởi vì trong kinh Đại Sáu Xứ đã nói "chỉ qua năm chi phần là chánh kiến, v.v.", cho nên đạo siêu thế có năm chi phần.
‘‘Pubbeva kho panā’’ti hi vacanaṃ tadā maggakkhaṇe viratīnaṃ abhāvaṃ ñāpeti, tasmā kāmāvacaracittesu viya lokuttaracittesu virati aniyatāti adhippāyo.
For the statement "Pubbeva kho panā" (but indeed, beforehand) indicates the absence of abstentions at that moment of the path; therefore, the intention is that abstentions are indeterminate in supramundane consciousness, just as they are in sensuous sphere consciousness.
Lời nói "pubbeva kho panā" (nhưng thật ra trước đó) cho biết rằng vào sát-na đạo, các sự chế ngự không có mặt; do đó, ý muốn nói rằng trong các tâm siêu thế, sự chế ngự là không nhất định, giống như trong các tâm dục giới.
Parisuddhabhāvadassananti parisuddhasīlabhāvadassanatthaṃ.
Parisuddhabhāvadassanaṃ means for the purpose of showing the state of pure morality.
Parisuddhabhāvadassanaṃ có nghĩa là để chỉ ra trạng thái giới thanh tịnh.
Ayamattho dīpito, na ariyamagge viratīnaṃ abhāvo.
Ayamattho dīpito (This meaning is explained), not the absence of abstentions in the Noble Path.
Ý nghĩa này được làm sáng tỏ, chứ không phải là sự vắng mặt của các sự chế ngự trong thánh đạo.
Yadi evaṃ kasmā abhidhamme maggavibhaṅge pañcaṅgikavāro āgatoti āha ‘‘yampi abhidhamme’’tiādi.
If so, why is the five-factored section found in the Vibhaṅga of the Abhidhamma? So it is said "yampi abhidhamme" (that which is in the Abhidhamma), etc.
Nếu vậy, tại sao trong Abhidhamma, ở phẩm Phân Tích Đạo, lại có đoạn về năm chi phần? Ngài nói “yampi abhidhamme” (còn điều trong Abhidhamma), v.v.
Tanti ‘‘pañcaṅgiko maggo hotī’’ti vacanaṃ.
Taṃ refers to the statement "the path has five factors."
Taṃ có nghĩa là lời nói "đạo có năm chi phần".
‘‘Ekaṃ kiccantaraṃ dassetuṃ vutta’’nti vatvā taṃ dassetuṃ ‘‘yasmiñhi kāle’’tiādi vuttaṃ.
Having said, "it was stated to show one interval of function," "at which time" and so on was stated to show that.
Sau khi nói “được nói để chỉ ra một phận sự khác”, để chỉ ra điều đó, Ngài đã nói “yasmiñhi kāle” (vì trong thời điểm nào), v.v.
Yasmiñhi kāleti lokiyakāle.
At which time refers to the worldly time.
Yasmiñhi kāle có nghĩa là trong thời điểm thế gian.
Tena ‘‘ekaṃ kiccantara’’nti vuttaṃ aṭṭhaṅgikakiccaṃ dasseti.
By that, "one interval of function" was stated to show the eightfold function.
Qua đó, câu "một phận sự khác" chỉ ra phận sự của tám chi phần.
Viratiuppādanena micchāvācādīni puggalena maggasamaye pajahāpentīti sammādiṭṭhiādīni ‘‘pañca kārakaṅgānī’’ti vuttāni.
Right view and so on are called "five active factors" because they cause a person to abandon wrong speech and so on at the time of the path by generating abstinence.
Chánh kiến, v.v. được gọi là "năm chi phần tác nhân" vì chúng làm cho cá nhân từ bỏ tà ngữ, v.v. vào thời điểm đạo bằng cách tạo ra sự chế ngự.
Sammāvācādikiriyā hi virati, tañca etāni kārāpentīti.
Indeed, the action of right speech and so on is abstinence, and these factors cause that.
Thật vậy, hành động của chánh ngữ, v.v. là sự chế ngự, và những chi phần này làm cho sự chế ngự đó xảy ra.
Virativasenāti viramaṇakiriyāvasena kārāpakabhāvena, kattubhāvena vāti attho.
By way of abstinence means by way of the act of refraining, in the sense of being a causative factor or an agent.
Virativasenā có nghĩa là qua hành động chế ngự, tức là với vai trò tác nhân, hoặc với vai trò chủ thể.
‘‘Viratittayavasenā’’ti vā pāṭho.
Or, the reading is "by way of the three abstinences".
Hoặc có thể đọc là “viratittayavasenā” (qua ba sự chế ngự).
Sammākammanto pūratīti imehi sammādiṭṭhiādīhi sammākammantakiccaṃ pūrati nāma tehi vīriyādikehi tadatthasiddhito.
Right action is fulfilled means that the function of right action is fulfilled by these factors such as right view, because its purpose is achieved through energy and so on.
Sammākammanto pūratī có nghĩa là phận sự của chánh nghiệp được hoàn thành bởi các chi phần chánh kiến, v.v. này, vì mục đích đó được thành tựu bởi các chi phần tinh tấn, v.v. đó.
Tampi sandhāya ‘‘ekaṃ kiccantaraṃ dassetu’’nti vuttaṃ.
Referring to that too, it was stated "to show one interval of function".
Cũng nhắm đến điều đó mà câu “để chỉ ra một phận sự khác” đã được nói.
Imaṃ kiccantaraṃ dassetunti lokuttaramaggakkhaṇepi imāneva pañca sammāvācādiviratittayassa ekakkhaṇe kārāpakaṅgānīti dassetuṃ.
To show this interval of function means to show that these five factors are the causative factors of the three abstinences—right speech and so on—at one moment, even at the moment of the supramundane path.
Để chỉ ra phận sự khác này có nghĩa là để chỉ ra rằng, ngay cả trong sát-na đạo siêu thế, chính năm chi phần này cũng là các chi phần tác nhân cho ba sự chế ngự là chánh ngữ, v.v. trong cùng một sát-na.
Evaṃ vuttanti ‘‘tasmiṃ samaye pañcaṅgiko maggo hotī’’ti (vibha. 494) evaṃ vuttaṃ.
Thus stated refers to what was thus stated: "At that time, the path is endowed with five factors".
Evaṃ vuttaṃ có nghĩa là đã được nói như vầy: “vào thời điểm đó, đạo có năm chi phần”.
Lokiyamaggakkhaṇe pañceva honti, virati pana aniyatā, tasmā ‘‘chaaṅgiko’’ti avatvā ‘‘pañcaṅgiko’’icceva vuttaṃ.
At the moment of the mundane path, there are only five; abstinence, however, is not fixed, therefore, it was stated "endowed with five factors" and not "endowed with six factors".
Trong sát-na đạo thế gian, chỉ có năm chi phần, còn sự chế ngự thì không nhất định, do đó, thay vì nói "sáu chi phần", chỉ nói "năm chi phần".
Tayidaṃ abhidhamme pañcaṅgikavāradesanāya kāraṇakittanamaggo, ariyamaggo pana aṭṭhaṅgikovāti dassetuṃ, ‘‘yā ca, bhikkhave’’tiādimāha, taṃ suviññeyyameva.
This is stated to explain the reason for the teaching of the five-factored mode in the Abhidhamma, and to show that the Noble Path is indeed eight-factored, therefore, "And, bhikkhus, that..." and so on was said; that is quite understandable.
Đây là cách trình bày lý do cho việc thuyết giảng đoạn về năm chi phần trong Abhidhamma; còn để chỉ ra rằng thánh đạo có tám chi phần, Ngài đã nói “yā ca, bhikkhave” (này các Tỷ-kheo, cái nào là...), v.v., điều này rất dễ hiểu.
Micchādiṭṭhiādikā dasa, tappaccayā akusalā ca dasāti vīsati akusalapakkhiyā, sammādiṭṭhiādikā dasa, tappaccayā kusalā ca dasāti vīsati kusalapakkhiyā mahācattārīsakasutte vuttā.
The ten factors such as wrong view, and the ten unwholesome states dependent on them, make twenty unwholesome factors; the ten factors such as right view, and the ten wholesome states dependent on them, make twenty wholesome factors, as stated in the Mahācattārīsaka Sutta.
Mười pháp tà kiến, v.v., và mười pháp bất thiện do chúng làm duyên, tổng cộng là hai mươi pháp thuộc phe bất thiện; mười pháp chánh kiến, v.v., và mười pháp thiện do chúng làm duyên, tổng cộng là hai mươi pháp thuộc phe thiện, đã được nói trong kinh Đại Tứ Mươi.
Mahācattārīsakanti tassetaṃ nāmaṃ.
Mahācattārīsaka is its name.
Mahācattārīsaka là tên của kinh đó.
Missakova kathito lokuttarassapi idha labbhamānattā.
It is called mixed because the supramundane is also found here.
Được nói là hỗn hợp, vì ở đây cũng có thể tìm thấy pháp siêu thế.
Yasmā kosalasaṃyuttepi idha ca therena ‘‘upaḍḍhamidaṃ, bhante, brahmacariyassā’’tiādinā vuttaṃ ‘‘mā hevaṃ ānandā’’tiādinā paṭikkhipitvā ‘‘sakalamevidaṃ ānandā’’tiādinā bhagavatā desitaṃ suttaṃ āgataṃ.
Since in the Kosala Saṃyutta and here too, the Sutta where the Elder stated "This, Venerable Sir, is half of the holy life" and so on, and the Buddha rejected it with "Do not say so, Ānanda" and so on, and taught "This, Ānanda, is the entire holy life" and so on, has appeared.
Bởi vì cả trong Tương Ưng Kosala và ở đây, bài kinh do Trưởng lão nói bắt đầu bằng “bạch Thế Tôn, đây là một nửa của phạm hạnh”, đã bị Đức Thế Tôn bác bỏ bằng câu “chớ nói vậy, này Ānanda”, v.v., và được thuyết giảng bằng câu “này Ānanda, đây là toàn bộ phạm hạnh”, v.v., đã được dẫn ra.
Tassattho kosalasaṃyuttavaṇṇanāyaṃ vutto, tasmā vuttaṃ ‘‘kosalasaṃyutte vuttatthamevā’’ti.
Its meaning has been stated in the commentary to the Kosala Saṃyutta, therefore it was stated, the meaning stated in the Kosala Saṃyutta itself.
Ý nghĩa của bài kinh đó đã được giải thích trong chú giải Tương Ưng Kosala, do đó đã nói “có ý nghĩa đã được nói trong Tương Ưng Kosala”.
3. Sāvakabodhi sāvakapāramiyo, tappariyāpannaṃ ñāṇaṃ sāvakapāramiñāṇaṃ, taṃ pana dvinnaṃ aggasāvakānaṃ tatthapi dhammasenāpatino eva savisesaṃ matthakaṃ pattaṃ, na itaresanti āha – ‘‘sāvaka…pe… appattatāyā’’ti.
3. Sāvakabodhi means the perfections of a disciple, and the knowledge included therein is sāvakapāramiñāṇa (knowledge of the perfection of a disciple). This knowledge, however, reached its special peak only in the two chief disciples, and among them, particularly in the General of the Dhamma, and not in the others, so it is said: sāvaka...pe... appattatāyā (because it was not attained by others).
3. Thinh văn giác là các ba-la-mật của thinh văn; trí tuệ thuộc về các ba-la-mật đó là trí tuệ ba-la-mật của thinh văn. Trí tuệ đó đã đạt đến đỉnh cao một cách đặc biệt chỉ ở vị Tướng quân Chánh pháp trong hai vị Thượng thủ Thinh văn, chứ không phải ở các vị khác. Do đó, Ngài nói – “sāvaka…pe… appattatāyā” (thinh văn... cho đến... vì chưa đạt đến).
Tasmā tassa matthakappattiyā maggabrahmacariye ijjhante tassa ekadeso idha ijjhati, na sakalanti.
Therefore, when the holy life of the path is accomplished for its culmination, only a part of it is accomplished here, not the whole.
Do đó, vì sự đạt đến đỉnh cao của vị ấy, trong khi phạm hạnh đạo được thành tựu, thì ở đây chỉ một phần của nó được thành tựu, chứ không phải toàn bộ.
Na hi addhabrahmacariyaṃ nāma atthi, tasmā vuttaṃ, ‘‘sakalampi …pe… labbhatī’’ti, taṃ pana bhaṇḍāgāriko nāññāsi ñāṇassa sāvakavisayepi sappadesikattā, dhammasenāpati pana ñāṇassa tattha nippadesikattā aññāsīti.
For there is no such thing as a half-holy life, therefore it was stated, sakalampi...pe... labbhatī (the whole is attained). But the treasurer did not know this, because knowledge is partial even in the domain of disciples; the General of the Dhamma, however, knew it because knowledge is complete in that domain.
Thực ra không có Phạm hạnh nửa vời, do đó đã nói, “toàn bộ…v.v…được đạt đến”. Nhưng vị thủ kho đã không hiểu điều đó vì trí tuệ của ngài vẫn còn giới hạn trong phạm vi của một đệ tử, còn vị Pháp tướng thì hiểu vì trí tuệ của ngài không bị giới hạn ở đó.
Tenāha – ‘‘ānandatthero…pe… aññāsī’’ti.
Therefore, he said, ānandatthero...pe... aññāsī (Elder Ānanda knew).
Do đó đã nói – “Trưởng lão Ānanda…v.v…đã hiểu”.
Evamāhāti ‘‘sakalamidaṃ, bhante’’ti evaṃ avoca.
Thus he said means "This is the whole, Venerable Sir," thus he spoke.
Nói như vậy nghĩa là “Bạch Thế Tôn, tất cả điều này” đã nói như thế.
4. Vaḷavābhi-saddo vaḷavāpariyāyoti āha ‘‘catūhi vaḷavāhi yuttarathenā’’ti.
4. The word vaḷavābhi is a synonym for vaḷavā, so he says with a chariot yoked with four mares.
Từ Vaḷavā là đồng nghĩa với vaḷavā nên đã nói “với cỗ xe được kéo bởi bốn con ngựa cái”.
Yodharathoti yodhehi yujjhanatthaṃ ārohitabbaratho.
Yodharatho means a chariot to be mounted by warriors for fighting.
Yodharatho là cỗ xe được các chiến binh cưỡi để chiến đấu.
Alaṅkāraratho maṅgaladivasesu alaṅkatapaṭiyattehi ārohitabbaratho.
Alaṅkāraratho means a chariot to be mounted by adorned and prepared persons on auspicious days.
Alaṅkāraratho là cỗ xe được trang hoàng và chuẩn bị sẵn sàng để cưỡi vào những ngày lễ hội.
Ghanadukulena parivāritoti rajatapaṭṭavaṇṇena setadukulena paṭicchādito.
Covered with thick silk means covered with white silk of the color of a silver plate.
Ghanadukulena parivārito nghĩa là được phủ bằng vải lụa trắng có màu sắc như tấm bạc.
Paṭicchādanattho hi idha parivārasaddo.
Here, the word parivāra means covering.
Ở đây, từ parivāra có nghĩa là che phủ.
Rajatapanāḷisuparikkhittā setabhāvakaraṇatthaṃ.
Surrounded by silver pipes for the purpose of making it white.
Rajatapanāḷisuparikkhittā là để tạo ra trạng thái trắng.
Channaṃ channaṃ māsānanti niddhāraṇe sāmivacanaṃ.
Of six, of six months is the genitive case of determination.
Channaṃ channaṃ māsānaṃ là cách dùng của sở hữu cách trong ý nghĩa xác định.
Ekavāraṃ nagaraṃ padakkhiṇaṃ karotīti idaṃ tasmiṃ ṭhānantare ṭhitena kātabbaṃ cārittaṃ.
He circumambulates the city once is the custom to be observed by one in that position.
Ekavāraṃ nagaraṃ padakkhiṇaṃ karotī là một tập tục phải được thực hiện bởi người ở vị trí đó.
Nagarato na pakkantāti nagarato bahi na gatā.
"Not departed from the city" means not gone outside the city.
Nagarato na pakkantā nghĩa là không đi ra ngoài thành phố.
Maṅgalavacane niyuttā maṅgalikā, suvatthivacane niyuttā sovatthikā.
Those engaged in auspicious pronouncements are maṅgalikā; those engaged in well-being pronouncements are sovatthikā.
Những người được chỉ định cho lời chúc phúc là maṅgalikā, những người được chỉ định cho lời cầu an là sovatthikā.
Ādi-saddena thutimāgadhavandikācariyake saṅgaṇhāti.
By the word "etc." it includes praisers, bards, eulogists, and teachers.
Từ ādi bao gồm những người ca tụng, người kể chuyện (māgadha), người tán dương (vandika) và các vị thầy.
Sukapattasadisāni vaṇṇato.
"Like parrot's wings" means in colour.
Sukapattasadisāni là giống như cánh vẹt về màu sắc.
Vaṇṇagītanti thutigītaṃ.
"Song of praise" means a song of eulogy.
Vaṇṇagītaṃ là bài ca tán tụng.
Brahmabhūtaṃ seṭṭhabhūtaṃ yānaṃ, brahmabhūtānaṃ seṭṭhabhūtānaṃ yānanti vā brahmayānaṃ.
"Supreme vehicle" means a vehicle that has become supreme, that has become excellent; or the vehicle of those who have become supreme, who have become excellent.
Cỗ xe tối thượng (brahmabhūta) hoặc cỗ xe của những người tối thượng (brahmabhūta) là brahmayānaṃ.
Vijitattā visesena jinanato.
"By having conquered" means by having specially conquered.
Vijitattā là do chiến thắng một cách đặc biệt.
Rāgaṃ vinayamānā pariyosāpetīti sabbampi rāgaṃ samucchedavinayavasena vineti, attano kiccaṃ pariyosāpeti.
"Dispelling and bringing to an end craving" means dispelling all craving by way of extirpation, bringing its function to an end.
Rāgaṃ vinayamānā pariyosāpetī nghĩa là dẹp bỏ tất cả tham ái bằng cách đoạn trừ hoàn toàn, và hoàn thành công việc của chính nó.
Kiccapariyosāpaneneva hi sayampi pariyosānaṃ nipphattiṃ upagacchati.
For by bringing its function to an end, it itself reaches an end, a completion.
Chính nhờ sự hoàn thành công việc mà nó cũng đạt đến sự kết thúc, sự viên mãn.
Tenāha ‘‘pariyosānaṃ gacchati nipphajjatī’’ti.
Therefore, it is said: "reaches an end, is accomplished."
Do đó đã nói “đạt đến sự kết thúc, được hoàn thành”.
Dhuranti bhummatthe upayogavacananti āha ‘‘tatramajjhattatāyuge yuttā’’ti.
"Yoke" is a locative case word indicating application, so it is said: "engaged in the yoke of equanimity."
Dhuraṃ là cách dùng của giới từ mang nghĩa vị trí, nên đã nói “được kết nối trong ách của sự xả”.
Īsāti yugasandhārikā dāruyugaḷā.
"Pole" means the wooden poles that connect to the yoke.
Īsā là hai thanh gỗ nối ách.
Yathā vā bāhiraṃ yugaṃ dhāreti, tassā ṭhitāya eva kiccasiddhi, evaṃ kiriyāvasena laddhabalena tatramajjhattatāyuge thiraṃ dhāreti, teheva ariyamaggarathassa pavattanaṃ.
Just as it supports the outer yoke, and the task is accomplished only when it is firm, so too, by the strength gained through action, it firmly supports the yoke of equanimity; by these, the chariot of the Noble Path proceeds.
Giống như ách bên ngoài giữ chặt, và khi nó ổn định thì công việc mới thành công, tương tự như vậy, với sức mạnh đạt được từ hành động, nó giữ vững chắc trong ách của sự xả, và chính nhờ đó mà cỗ xe Bát Thánh Đạo mới vận hành.
Hiriggahaṇena cettha taṃsahacaraṇato ottappampi gahitaṃyeva hoti.
By the inclusion of hiri (shame), ottappa (dread of wrongdoing) is also included here, due to its co-existence.
Ở đây, khi nói đến Hiri (tàm), thì Ottappa (quý) cũng được bao hàm vì nó đi kèm với Hiri.
Tenāha ‘‘attanā saddhi’’ntiādi.
Therefore, it is said: "together with itself," and so on.
Do đó đã nói “cùng với chính nó” và các điều khác.
Nāḷiyā minamāno puriso viya ārammaṇaṃ minātīti mano.
One who measures an object, like a person measuring with a nāḷī, is mano (mind).
Vì nó đo lường đối tượng như một người dùng ống để đo lường, nên gọi là mano (ý).
Kataraṃ pana taṃ mano, kathañcassa yottasadisatāti āha ‘‘vipassanācitta’’ntiādi.
Which mind is that, and how is it like a harness? It is said: "insight consciousness," and so on.
Vậy ý đó là gì, và nó giống như dây cương như thế nào? Đã nói “tâm quán” và các điều khác.
Tena yottaṃ viyāti yottanti dasseti.
It shows that it is like a harness, hence "harness."
Điều đó cho thấy nó giống như dây cương, nên gọi là dây cương.
Lokiyavipassanācittaṃ atirekapaññāsa kusaladhamme ekābaddhe ekasaṅgahite karotīti sambandho.
The connection is that mundane insight consciousness makes more than fifty wholesome mental states bound together and collected together in one.
Tâm quán thế gian kết nối và tập hợp hơn năm mươi pháp thiện lại với nhau trong một đối tượng duy nhất.
Te pana ‘‘phasso hoti…pe… avikkhepo hotī’’ti cittaṅgavasena dhammasaṅgahe (dha. sa. 1) āgatanayeneva veditabbā.
These are to be understood in the manner stated in the Dhammasaṅgaṇī (Dhs. 1) as mental factors: "contact arises...pe... non-distraction arises."
Những pháp đó cần được hiểu theo cách đã được trình bày trong Dhammasaṅgaṇī (Dhs. 1) về các yếu tố của tâm, như “xúc sinh khởi…v.v…không tán loạn sinh khởi”.
Lokuttaravipassanācittanti maggacittaṃ āha.
"Supramundane insight consciousness" refers to path consciousness.
Lokuttaravipassanācittaṃ nghĩa là tâm Đạo.
Atirekasaṭṭhīti te eva sammākammantājīvehi anaññātaññassāmītindriyādīhi ca saddhiṃ atirekasaṭṭhi kusaladhamme.
"More than sixty" refers to those same wholesome mental states, together with right action and right livelihood, and the faculties such as the faculty of knowing the unknown, making them more than sixty.
Atirekasaṭṭhī nghĩa là hơn sáu mươi pháp thiện, cùng với chánh nghiệp và chánh mạng, và các căn như anaññātaññassāmītindriya.
Ekābaddheti ekasmiṃ eva ārammaṇe ābaddhe.
"Bound together" means bound to one and the same object.
Ekābaddhe nghĩa là được buộc chặt vào một đối tượng duy nhất.
Ekasaṅgaheti tatheva vipassanākiccavasena ekasaṅgahe karoti.
"Collected together" means collected together in the same way, by way of the function of insight.
Ekasaṅgahe nghĩa là được tập hợp lại với nhau trong một đối tượng duy nhất theo chức năng quán.
Pubbaṅgamabhāvena ārakkhaṃ sāretīti ārakkhasārathī.
One who guides the protection by being foremost is the "protective charioteer."
Người điều khiển xe bảo vệ bằng cách đi trước là ārakkhasārathī.
‘‘Yathā hi rathassa…pe… sārathī’’ ti vatvā taṃ dassetuṃ ‘‘yoggiyo’’ti vuttaṃ.
Having said, "Just as for a chariot...pe... charioteer," to illustrate this, it is said, "the trainer."
Sau khi nói “Giống như người đánh xe…v.v…của cỗ xe”, để minh họa điều đó, đã nói “yoggiyo”.
Dhuraṃ vāheti yogge.
He "bears the yoke" for the trained horses.
Dhuraṃ vāheti là kéo ách.
Yojeti yogge samagatiyañca.
He "harnesses" the trained horses and for proper movement.
Yojeti là kết nối và làm cho đồng bộ.
Akkhaṃ abbhañjati sukhappavattanatthaṃ.
He "anoints the axle" for smooth running.
Akkhaṃ abbhañjati là tra dầu trục để dễ vận hành.
Rathaṃ peseti yoggacodanena.
He "drives the chariot" by urging the trained horses.
Rathaṃ peseti là điều khiển cỗ xe bằng cách thúc giục những con vật kéo.
Nibbisevane karoti gamanavīthiyaṃ paṭipādanena sanniyojeti.
He "makes it proceed without interruption" by setting it on the path of travel.
Nibbisevane karoti là sắp xếp trên đường đi bằng cách hướng dẫn.
Ārakkhapaccupaṭṭhānāti ārakkhaṃ paccupaṭṭhapeti asammosasabhāvattā.
"Attending to protection" means setting up protection, due to its nature of not forgetting.
Ārakkhapaccupaṭṭhānā là thiết lập sự bảo vệ do bản chất không quên.
Gatiyoti pavattiyo, nipphattiyo vā.
"Courses" means movements, or accomplishments.
Gatiyo là sự vận hành, hoặc sự thành tựu.
Samanvesatīti gavesati.
"Investigates" means seeks.
Samanvesatī là tìm kiếm.
Ariyapuggalassa nibbānaṃ paṭimukhaṃ sampāpane ratho viyāti ratho.
"Chariot" means like a chariot in bringing Nibbāna face to face for the Noble One.
Giống như cỗ xe đưa người Thánh đến Niết Bàn, nên gọi là ratho (cỗ xe).
Parikaroti vibhūsayatīti parikkhāro, vibhūsanaṃ, sīlañca ariyamaggassa vibhūsanaṭṭhāniyaṃ.
"Equipment" means that which adorns or beautifies; adornment. And virtue is in the position of adorning the Noble Path.
Parikkhāro là trang bị, trang sức; giới là trang sức của Thánh đạo.
Tena vuttaṃ ‘‘catupārisuddhisīlālaṅkāro’’ti, sīlabhūsanoti attho.
Therefore, it is said: "adorned with the fourfold purity of virtue," meaning adorned with virtue.
Do đó đã nói “trang sức của Tứ Thanh Tịnh Giới”, nghĩa là sự trang hoàng của giới.
Vipassanāsampayuttānanti lokiyāya lokuttarāya ca vipassanāya sampayuttānaṃ.
"Associated with insight" means associated with both mundane and supramundane insight.
Vipassanāsampayuttānaṃ là liên quan đến quán thế gian và siêu thế.
Vidhinā īretabbato pavattetabbato vīriyaṃ, sammāvāyāmo.
"Effort" means right effort, because it is to be exerted, to be set in motion, according to method.
Vīriyaṃ (tinh tấn) là chánh tinh tấn, vì nó phải được vận hành một cách có phương pháp.
Samaṃ sammā ca dhiyatīti samādhi, dhurañca taṃ samādhi cāti dhurasamādhi, upekkhā dhurasamādhi etassāti upekkhādhurasamādhi, ariyamaggo upekkhāsaṅkhātadhurasamādhīti attho.
Samādhi means that which is placed evenly and rightly; and that dhura (yoke) is samādhi, hence dhurasamādhi; that for which equanimity is the dhurasamādhi is "equanimity as the dhurasamādhi"; meaning the Noble Path is the dhurasamādhi called equanimity.
Samādhi (định) là sự định tâm đúng đắn; đó là ách và cũng là định, nên gọi là dhurasamādhi (định làm ách); vì Thánh đạo có định làm ách được gọi là xả, nên upekkhādhurasamādhi nghĩa là Thánh đạo là định làm ách được gọi là xả.
Aṭṭhakathāyaṃ pana byañjanaṃ anādiyitvā dhurasamādhisaddānaṃ bhinnādhikaraṇatā vuttā.
In the commentaries, however, disregarding the wording, the words dhura and samādhi are stated to have different referents.
Tuy nhiên, trong Chú giải, không bám vào ngữ pháp, đã nói rằng các từ dhurasamādhi có nghĩa khác nhau.
Payogamajjhatteti vīriyasamatāya.
"In the equanimity of application" means in the balance of effort.
Payogamajjhatte là sự cân bằng của tinh tấn.
Anicchāti icchāpaṭipakkhā.
"Non-desire" is the opposite of desire.
Anicchā là đối lập với tham ái.
Tenāha ‘‘alobhasaṅkhātā’’ti.
Therefore, it is said: "called non-greed."
Do đó đã nói “được gọi là vô tham”.
Parivāraṇanti parivāro, paricchadoti attho.
"Surrounding" means a retinue, an entourage.
Parivāraṇaṃ là sự bao quanh, nghĩa là trang bị.
Mettāti mettācetovimutti.
"Loving-kindness" means the liberation of mind through loving-kindness.
Mettā là tâm giải thoát từ bi.
Tathā karuṇā.
Similarly, "compassion."
Tương tự, karuṇā (bi).
Pubbabhāgoti ubhinnampi upacāro.
"Preliminary part" refers to the preliminary stage of both.
Pubbabhāgo là giai đoạn chuẩn bị của cả hai.
Dvepi kāyacittavivekā viya pubbabhāgadhammavasena vuttā.
Both are spoken of as preliminary states, like seclusion of body and mind.
Cả hai đều được nói đến như những pháp thuộc giai đoạn chuẩn bị, giống như sự ly thân thể và ly tâm.
Ariyamaggaratheti parisuddhamaggasaṅkhāte rathe.
"Ariyamaggarathe" means in the chariot called the purified path.
Ariyamaggarathe là cỗ xe được gọi là con đường thanh tịnh.
Ariyamaggaratho ca maggaratho cāti ariyamaggaratho, evaṃ ekasesanayena vā attho veditabbo.
The meaning should be understood as "ariyamaggaratho" (Noble Path Chariot), being both the Noble Path Chariot and the Path Chariot, thus by the ekasesa method.
Ariyamaggaratha và maggaratha là ariyamaggaratho, hoặc ý nghĩa nên được hiểu theo cách này của ekasesa.
Tenāha ‘‘imasmiṃ lokiyalokuttaramaggarathe ṭhito’’ti.
Therefore, it says: "standing in this worldly and supramundane path-chariot."
Do đó đã nói “người đứng trên cỗ xe đạo thế gian và siêu thế này”.
Sannaddhacammoti yogāvacarassa paṭimukkacammaṃ.
"Sannaddhacammo" means the leather armor donned by the meditator.
Sannaddhacammo là tấm da được buộc chặt của hành giả.
Na naṃ te vijjhantīti vacanapathā na naṃ vijjhanti.
"Na naṃ te vijjhanti" means verbal paths do not pierce him.
Na naṃ te vijjhantī nghĩa là những lời nói không đâm thủng được ngài.
Dhammabhedanavasena na bhañjati, tassa ariyamaggassa rathassa sammā yojitassa antarā bhaṅgo natthīti attho.
It does not break by way of breaking the Dhamma; the meaning is that there is no breaking in the middle of that Noble Path Chariot when it is properly yoked.
Nó không bị phá vỡ bởi sự phân chia pháp, nghĩa là không có sự đổ vỡ giữa chừng đối với cỗ xe Thánh đạo đã được kết nối đúng cách.
Attano purisakāraṃ nissāya laddhattā attano santāneti adhippāyo.
"Attano purisakāraṃ nissāya laddhattā" means obtained by relying on one's own human effort, with the intention of being in one's own continuity.
Attano purisakāraṃ nissāya laddhattā có nghĩa là được đạt đến trong dòng tâm thức của chính mình.
Anuttaranti uttararahitaṃ.
"Anuttaraṃ" means without anything superior.
Anuttaraṃ là không có gì vượt trội.
Tato eva seṭṭhayānaṃ, nassa kenaci sadisanti asadisaṃ.
For that very reason, it is "seṭṭhayānaṃ" (the best vehicle); it is "asadisaṃ" (unequalled) because it is not comparable to anything.
Do đó nó là seṭṭhayānaṃ (cỗ xe tối thượng), và asadisaṃ (không gì sánh bằng) vì không ai có thể sánh kịp.
Dhitisampannatāya dhīrā paṇḍitapurisā lokamhā niyyanti gacchanti.
Because of their perseverance, "dhīrā paṇḍitapurisā" (wise, sagacious persons) "lokamhā niyyanti gacchanti" (depart from the world).
Do có đầy đủ sự kiên trì, dhīrā paṇḍitapurisā (những người trí tuệ, thông thái) lokamhā niyyanti gacchanti (thoát ra khỏi thế gian, đi đến).
‘‘Jayaṃ jaya’’nti gāthāyaṃ vacanavipallāsena vuttanti āha ‘‘jinantā jinantā’’ti.
Regarding the verse "Jayaṃ jayaṃ" (conquering, conquering), it says "jinantā jinantā" (conquering, conquering) as it is stated with a reversal of words.
Trong bài kệ “Jayaṃ jayaṃ”, đã nói “jinantā jinantā” (chiến thắng, chiến thắng) với sự đảo ngược từ ngữ.
5-6. Niyamatthoti avadhāraṇattho.
5-6. "Niyamattho" means the meaning of ascertainment.
Niyamattho là ý nghĩa xác định.
Tena niyamena avadhāraṇena – aññaṃ maggaṃ paṭikkhipati ito aññassa niyyānikamaggassa abhāvato.
By that ascertainment, it rejects any other path, because there is no other path leading to liberation.
Tena niyamena avadhāraṇena – aññaṃ maggaṃ paṭikkhipati là bác bỏ con đường khác vì không có con đường nào khác dẫn đến sự giải thoát.
‘‘Dukkhassa pariññattha’’nti vuttattā vaṭṭadukkhaṃ kathitaṃ.
Since "for the full understanding of suffering" is stated, saṃsāric suffering is spoken of.
Vì đã nói “để liễu tri khổ”, nên vaṭṭadukkhaṃ kathitaṃ (khổ luân hồi đã được nói đến).
Ariyamagge gahite tassa pubbabhāgamaggo vipassanāya gahito evāti ‘‘missakamaggo kathito’’ti vuttaṃ.
It is stated "missakamaggo kathito" (the mixed path is spoken of) because when the Noble Path is taken, its preliminary path, vipassanā, is already taken.
Khi con đường Thánh được nắm giữ, con đường phần trước của nó cũng được nắm giữ bằng thiền quán (vipassanā), vì vậy được gọi là “con đường hỗn hợp” (missakamagga).
Uttānameva apubbassa abhāvā.
"Uttānameva" means it is evident, as there is nothing new.
Rõ ràng là không có điều gì chưa từng có.
Ayaṃ pana viseso ‘‘rāgakkhayo’’tiādīhi yadipi nibbānaṃ vuttaṃ.
However, this is the distinction: although Nibbāna is spoken of by "rāgakkhayo" (the destruction of lust) and so on,
Nhưng đây là điểm đặc biệt: mặc dù Niết Bàn được nói đến bằng các từ như “diệt trừ tham ái” (rāgakkhayo) và những điều tương tự.
Tathāpi arahattaṃ viya brahmacariyampi.
just as Arahantship, so too is the holy life.
Tuy nhiên, Phạm hạnh (brahmacariya) cũng giống như A-la-hán quả (arahatta).
Tena nibbānaṃ eva vuccati ‘‘idaṃ brahmacariyapariyosāna’’nti.
Therefore, Nibbāna itself is called "idaṃ brahmacariyapariyosānaṃ" (this is the culmination of the holy life).
Vì vậy, Niết Bàn được gọi là “đây là kết thúc của Phạm hạnh”.
7. Rāgavinayādipadehi nibbānaṃ vāpi vucceyya arahattaṃ vāpi.
7. By terms such as "rāgavinaya" (the removal of lust), Nibbāna or Arahantship might be meant.
7. Bằng các từ như “diệt trừ tham ái” (rāgavinaya) có thể chỉ Niết Bàn hoặc A-la-hán quả (arahatta).
Yasmā so bhikkhu ubhayatthapi niviṭṭhabuddhi, tasmā bhagavā tassa ajjhāsayavasena ‘‘nibbānadhātuyā kho eta’’ntiādinā nibbānadhātuṃ vissajjetvā puna ‘‘āsavānaṃ khayo tena vuccatī’’ti āha.
Since that bhikkhu's mind was inclined towards both, the Blessed One, in accordance with his disposition, first explained Nibbāna-dhātu with "This, indeed, is the Nibbāna-dhātu" and so on, and then said, "That is called the destruction of the āsavas."
Vì vị Tỳ-khưu ấy có tâm hướng về cả hai, nên Thế Tôn, tùy theo ý hướng của vị ấy, đã giải thích về Niết Bàn giới (nibbānadhātu) bằng cách nói “này các Tỳ-khưu, đó là Niết Bàn giới” và sau đó lại nói “sự diệt trừ các lậu hoặc (āsava) được gọi là như vậy”.
Yasmā ariyamaggo rāgādike samucchedavasena vineti, āsavañca sabbaso khepeti, tena ca vuttaṃ nibbānaṃ arahattañca, tasmā tadubhayaṃ ‘‘rāgavinayotiādi nāmamevā’’ti vuttaṃ.
Since the Noble Path removes lust and so on by way of eradication, and completely destroys the āsavas, and Nibbāna and Arahantship are spoken of by that, therefore both are called "rāgavinayotiādi nāmamevā" (merely names such as the removal of lust).
Vì con đường Thánh (ariyamagga) diệt trừ tham ái (rāga) và những điều tương tự một cách tận gốc, và hoàn toàn tiêu diệt các lậu hoặc (āsava), và vì Niết Bàn và A-la-hán quả (arahatta) được nói đến bằng cách đó, nên cả hai điều đó được gọi là “diệt trừ tham ái” (rāgavinaya) và những điều tương tự.
Anusandhikusalatāya pucchanto etaṃ avocāti iminā ‘‘pucchānusandhi idha labbhatī’’ti dīpitaṃ, ajjhāsayānusandhipi ettha labbhatevāti daṭṭhabbaṃ.
"Anusandhikusalatāya pucchanto etaṃ avocā" (asking with skill in connection, he said this) indicates that "the connection of the question is found here," and it should be understood that the connection of disposition is also found here.
“Người hỏi điều này với sự khéo léo trong việc liên kết” – điều này chỉ ra rằng “sự liên kết câu hỏi được tìm thấy ở đây”, và cũng cần hiểu rằng sự liên kết ý hướng cũng được tìm thấy ở đây.
8. Ekena pariyāyena aṭṭhaṅgikamaggaṃ vibhajitvāti ‘‘sammādiṭṭhī’’tiādinā ekena pariyāyena ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ vibhāgena dassetvā ‘‘katamā ca, bhikkhave, sammādiṭṭhī’’tiādinā puna aparena pariyāyena vibhajitukāmo.
8. "Ekena pariyāyena aṭṭhaṅgikamaggaṃ vibhajitvā" (having analyzed the Noble Eightfold Path in one way) means, having revealed the Noble Eightfold Path by way of analysis in one way, with "sammādiṭṭhī" (right view) and so on, he intends to analyze it again in another way with "And what, bhikkhus, is right view?" and so on.
8. Sau khi phân tích Bát Chánh Đạo theo một cách – nghĩa là, sau khi trình bày Bát Chánh Đạo Thánh (ariya aṭṭhaṅgika magga) một cách phân tích theo một cách bằng các từ như “chánh kiến” (sammādiṭṭhi) và những điều tương tự, mong muốn phân tích lại theo một cách khác bằng cách nói “này các Tỳ-khưu, thế nào là chánh kiến?”.
Uggahadhāraṇaparicayañāṇānipi savanañāṇe eva avarodhaṃ gacchantīti ‘‘savanasammasanapaṭivedhapaccavekkhaṇavasenā’’ti vuttaṃ.
Uggaha, dhāraṇa, paricaya, and ñāṇa (comprehension, retention, familiarity, and knowledge) are all included in savana-ñāṇa (knowledge gained by hearing), hence it is stated "savanasammasanapaṭivedhapaccavekkhaṇavasena" (by way of hearing, comprehending, penetrating, and reviewing).
Các tuệ như thọ trì (uggaha), ghi nhớ (dhāraṇa), làm quen (paricaya), và tri kiến (ñāṇa) đều được bao gồm trong tuệ nghe (savanañāṇa), vì vậy được nói là “theo cách nghe, suy tư, thể nhập và quán xét”.
Kammaṭṭhānābhinivesoti kammaṭṭhānapaṭipatti.
"Kammaṭṭhānābhiniveso" means the practice of meditation.
Sự chuyên tâm vào đề mục thiền định (kammaṭṭhānābhinivesa) là sự thực hành đề mục thiền định.
Purimāni dve saccāni uggaṇhitvāti sambandho.
The connection is "having comprehended the first two truths."
Liên quan đến việc nắm giữ hai sự thật đầu tiên.
Iṭṭhaṃ kantaṃ manāpanti nirodhamaggesu ninnabhāvaṃ dasseti, na abhinandanaṃ, tanninnabhāvo eva ca tattha kammakaraṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
"Iṭṭhaṃ kantaṃ manāpaṃ" (desirable, lovely, agreeable) shows an inclination towards the cessation and path, not delight; that inclination itself should be understood as the action performed there.
Điều mong muốn, khả ái, dễ chịu (iṭṭhaṃ kantaṃ manāpaṃ) chỉ ra sự hướng đến các sự thật Diệt (nirodha) và Đạo (magga), chứ không phải sự hoan hỷ; sự hướng đến đó chính là sự thực hành ở đó.
Ekenevākārena saccānaṃ paṭivedhanimittatā, so eva abhimukhabhāvo tesaṃ samāgamoti ekābhisamayo.
The penetration of the truths in one single aspect, that very directness of their coming together, is "ekābhisamayo" (single comprehension).
Sự thể nhập các sự thật (saccānaṃ paṭivedhanimittatā) theo một cách duy nhất, sự đối diện đó là sự hội tụ của chúng, đó là sự thể nhập đồng thời (ekābhisamayo).
Assāti ñāṇassa, yogino vā.
"Assā" refers to knowledge, or to the meditator.
Của nó (assa) – của tuệ (ñāṇa) hoặc của hành giả (yogī).
Ettha ca keci ‘‘lokiyañāṇampi paṭivedho sabbassa yāthāvabodhabhāvato’’ti vadanti.
Here, some say, "worldly knowledge is also penetration, because it is the full comprehension of everything as it truly is."
Ở đây, một số người nói rằng “ngay cả tuệ thế gian cũng là sự thể nhập vì sự thấu hiểu chân thực của mọi thứ”.
Nanu uggahādipaṭivedho ca paṭivedhova, na ca so lokuttaroti?
But is not the penetration of comprehension and so on also penetration, and is that not supramundane?
Há chẳng phải sự thể nhập như thọ trì (uggaha) và những điều tương tự cũng là sự thể nhập, và nó không phải là siêu thế sao?
Taṃ na, kevalena paṭivedha-saddena uggahādipaṭivedhānaṃ avacanīyattā, paṭivedhanimittattā vā uggahādivasena pavattaṃ dukkhādīsu pubbabhāge ñāṇaṃ ‘‘paṭivedho’’ti vuccati, na paṭivedhattā, paṭivedhabhūtameva pana ñāṇaṃ ujukaṃ paṭivedhoti vattabbataṃ arahati.
That is not so, because the term "penetration" (paṭivedha) alone does not refer to initial apprehension (uggaha) and other forms of penetration. Rather, the knowledge that arises in the preliminary stages concerning suffering and so forth, due to initial apprehension and so on, is called "penetration" because it is a sign of penetration, not because it is penetration. However, knowledge that is itself penetration is truly worthy of being called "penetration" directly.
Điều đó không đúng, vì các sự thể nhập như thọ trì không được gọi bằng từ “paṭivedha” (thể nhập) đơn thuần, hoặc tuệ trong phần trước liên quan đến Khổ (dukkha) và những điều tương tự, phát sinh theo cách thọ trì (uggaha) và những điều tương tự, được gọi là “paṭivedha” vì nó là nguyên nhân của sự thể nhập, chứ không phải vì nó là sự thể nhập; nhưng tuệ vốn là sự thể nhập mới xứng đáng được gọi là sự thể nhập một cách trực tiếp.
Kiccatoti pariññādikiccato.
By function (kiccato) means by the function of full understanding (pariññā) and so forth.
Theo chức năng (kiccato) – theo chức năng như sự liễu tri (pariññā) và những điều tương tự.
Ārammaṇapaṭivedhoti sacchikiriyāpaṭivedhamāha.
Penetration of the object (ārammaṇapaṭivedho) refers to penetration by realization.
Sự thể nhập đối tượng (ārammaṇapaṭivedho) – chỉ sự thể nhập bằng sự chứng ngộ (sacchikiriyāpaṭivedha).
Kiccatoti asammohapaṭivedhaṃ.
By function (kiccato) refers to penetration by non-delusion.
Theo chức năng (kiccato) – chỉ sự thể nhập không mê lầm (asammohapaṭivedha).
Uggahādīhi saccassa pariggaṇhanaṃ pariggaho.
The comprehension of the truth through initial apprehension and so forth is comprehension (pariggaho).
Sự nắm giữ các sự thật bằng thọ trì (uggaha) và những điều tương tự là sự nắm giữ (pariggaho).
Duddasattāti anadhigatañāṇena yāthāvasarasalakkhaṇato daṭṭhuṃ asakkuṇeyyattā uppattito pākaṭānipi.
Because of being difficult to see (duddasattā) means that even though they are manifest in their arising, they cannot be seen in their true essential characteristic by unpenetrated knowledge.
Vì khó thấy (duddasattā) – vì không thể thấy được đặc tính bản chất và vị ngọt một cách chân thực bằng tuệ chưa đạt được, mặc dù chúng rõ ràng từ sự phát sinh.
Tenāha ‘‘dukkhasaccaṃ hī’’tiādi.
Therefore, it is said, "Indeed, the truth of suffering," and so on.
Vì vậy, Ngài nói “sự thật về Khổ” (dukkhasaccaṃ hi) và những điều tương tự.
Ubhayanti purimaṃ saccadvayaṃ.
Both (ubhayaṃ) refers to the first two truths.
Cả hai (ubhayaṃ) – hai sự thật đầu tiên.
Payogoti kiriyā, vāyāmo vā.
Application (payogo) means action, or effort.
Sự nỗ lực (payogo) – là hành động, hoặc sự tinh tấn.
Tassa mahantatarassa icchitabbataṃ dukkarataratañca upamāhi dasseti ‘‘bhavaggaggahaṇattha’’ntiādinā.
The desirability and difficulty of that greater application are shown by similes, beginning with "for the purpose of seizing the summit of existence" and so on.
Ngài dùng ví dụ để chỉ ra sự đáng mong muốn và khó khăn hơn của nó bằng cách nói “nhằm đạt đến đỉnh cao của hữu” (bhavaggaggahaṇattha) và những điều tương tự.
Yathā purimaṃ saccadvayaṃ viya kenaci pariyāyena apākaṭatāya paramagambhīrattā uggahādivasena pubbabhāge pavattibhedaṃ gahetvā ‘‘dukkhe ñāṇa’’ntiādinā catubbidhaṃ katvā vuttaṃ.
Just as the first two truths, being extremely profound due to their unmanifest nature in some respect, are spoken of as fourfold, taking the distinction of their preliminary stages of arising through initial apprehension and so on, with phrases like "knowledge in suffering" and so on.
Giống như hai sự thật đầu tiên, vì sự sâu xa tột cùng do sự không rõ ràng theo một cách nào đó, nên đã được nói đến bằng cách phân loại thành bốn loại bằng cách lấy sự khác biệt trong sự phát triển ở phần trước theo cách thọ trì (uggaha) và những điều tương tự, như “tuệ về Khổ” (dukkhe ñāṇa) và những điều tương tự.
Ekameva taṃ ñāṇaṃ hoti ekābhisamayavaseneva pavattanato.
That knowledge is one and the same because it arises through a single realization.
Tuệ đó chỉ là một (ekameva taṃ ñāṇaṃ hoti) vì nó phát sinh theo cách thể nhập đồng thời (ekābhisamaya).
Kāmapaccanīkaṭṭhenāti kāmānaṃ ujupaccanīkabhāvena.
By being contrary to sensual pleasures (kāmapaccanīkaṭṭhenā) means by being directly opposed to sensual pleasures.
Do tính đối nghịch với dục (kāmapaccanīkaṭṭhenā) – do tính đối nghịch trực tiếp với dục.
Kāmato nissaṭabhāvenāti kāmehi visaṃyuttabhāvena.
By being disassociated from sensual pleasures (kāmato nissaṭabhāvenā) means by being disconnected from sensual pleasures.
Do tính thoát ly khỏi dục (kāmato nissaṭabhāvenā) – do tính ly dục.
Kāmaṃ sammasantassāti duvidhampi kāmaṃ aniccādito sammasantassa.
To one who reflects on sensual pleasure (kāmaṃ sammasantassā) means to one who reflects on both kinds of sensual pleasure as impermanent and so forth.
Khi quán xét dục (kāmaṃ sammasantassā) – khi quán xét cả hai loại dục theo cách vô thường và những điều tương tự.
Pajjati pavattati etenāti padaṃ, kāmassa padanti kāmapadaṃ, kāmassa uppattikāraṇassa ghāto samugghāto, taṃ kāmapadaghātaṃ.
That by which one proceeds or arises is a "path" (pada); the path of sensual pleasure is kāmapadaṃ (the path of sensual pleasure); the destruction, the uprooting, of the cause of the arising of sensual pleasure is kāmapadaghātaṃ (the destruction of the path of sensual pleasure).
“Pada” là điều mà nhờ đó một điều gì đó phát sinh, tồn tại; “kāmapada” là nguyên nhân phát sinh của dục; “kāmapadaghāta” là sự tiêu diệt, sự nhổ tận gốc nguyên nhân đó.
Tenāha ‘‘kāmavūpasama’’nti.
Therefore, it is said, "the appeasement of sensual pleasures" (kāmavūpasamaṃ).
Vì vậy, Ngài nói “sự an tịnh của dục” (kāmavūpasama).
Kāmehi vivittaṃ kāmavivittaṃ.
Separated from sensual pleasures is kāmavivittaṃ (separation from sensual pleasures).
Ly dục (kāmavivittaṃ) là sự tách rời khỏi dục.
So eva ca nesaṃ anto samucchedaviveketi katvā tasmiṃ sādhetabbe uppannoti vuttaṃ ‘‘kāmavivittante uppanno’’ti.
And since that is their end, their utter cessation and seclusion, it is said, "arisen in the end of separation from sensual pleasures" (kāmavivittante uppanno) with reference to its accomplishment.
Và sự đoạn diệt đó là sự ly dục tận gốc của chúng, và vì vậy được nói là “phát sinh trong sự ly dục tận gốc” (kāmavivittante uppanno) khi điều đó được thành tựu.
Kāmato nikkhamatīti nikkhamo, so eva nekkhammasaṅkappo.
That which departs from sensual pleasures is departure (nikkhamo); that itself is renunciation thought (nekkhammasaṅkappo).
Điều thoát ly khỏi dục là sự xuất ly (nikkhamo), đó chính là tư duy xuất ly (nekkhammasaṅkappo).
Imasmiñca nekkhammasaṅkappassa saddatthavibhāvena yathāvutto kāmapaccanīkaṭṭhādiko atthaniddhāraṇaviseso antogadho.
And in this renunciation thought, the specific determination of meaning, such as being contrary to sensual pleasures as stated, is included through the analysis of the word's meaning.
Và trong tư duy xuất ly này, sự xác định ý nghĩa đặc biệt đã nói ở trên, như tính đối nghịch với dục, v.v., được bao gồm trong sự phân tích nghĩa của từ.
Eseva nayoti iminā byāpādapaccanīkaṭṭhena vihiṃsāya paccanīkaṭṭhenātiādikaṃ abyāpādāvihiṃsāsaṅkappānaṃ atthuddhāraṇavidhiṃ atidisati.
The same method (eseva nayo) indicates, by analogy, the method of extracting the meaning of thoughts of non-ill-will and non-harming, such as "by being contrary to ill-will" and "by being contrary to harming," and so on.
Cũng vậy (eseva nayo) – điều này chỉ ra phương pháp xác định ý nghĩa của tư duy vô sân (abyāpādasaṅkappa) và tư duy bất hại (avihiṃsāsaṅkappa) như tính đối nghịch với sân hận (byāpādapaccanīkaṭṭhena) và tính đối nghịch với sự làm hại (vihiṃsāya paccanīkaṭṭhenātiādikaṃ).
Nekkhammasaṅkappādayoti ādi-saddena abyāpādaavihiṃsāsaṅkappe eva saṅgaṇhāti.
Renunciation thought and so forth (nekkhammasaṅkappādayo) — the term "and so forth" (ādi) includes only thoughts of non-ill-will and non-harming.
Tư duy xuất ly và những điều tương tự (nekkhammasaṅkappādayo) – từ “và những điều tương tự” (ādi) bao gồm tư duy vô sân (abyāpāda) và tư duy bất hại (avihiṃsā).
Kāma…pe… saññānanti kāmavitakkādiviratisampayuttānaṃ nekkhammādisaññānaṃ.
Of perceptions of sensual pleasure… (kāma…pe… saññānaṃ) refers to perceptions of renunciation and so forth, associated with abstention from sensual thoughts and so on.
Các tưởng (saññānaṃ) – các tưởng xuất ly và những điều tương tự, liên quan đến sự từ bỏ các tầm dục (kāmavitakka) và những điều tương tự.
Nānattāti nānākhaṇikattā.
Because of their diversity (nānattā) means because of their momentary diversity.
Do sự khác biệt (nānattā) – do sự khác biệt về khoảnh khắc.
Tīsu ṭhānesūti tippakāresu kāraṇesu.
In three instances (tīsu ṭhānesu) means in three kinds of causes.
Ở ba trường hợp (tīsu ṭhānesu) – ở ba loại nguyên nhân.
Uppannassāti uppajjanārahassa.
Of that which has arisen (uppannassā) means of that which is fit to arise.
Của điều đã phát sinh (uppannassā) – của điều xứng đáng phát sinh.
Bhūmiladdhauppannaṃ idhādhippetaṃ.
What is intended here is that which has arisen and attained its ground.
Ở đây, điều được đề cập là điều đã phát sinh ở cấp độ (bhūmiladdha).
Esa nayo ito paresupi.
The same method applies to what follows.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho những điều tiếp theo.
Padacchedatoti kāraṇupacchedato.
By way of cutting off the path (padacchedato) means by way of cutting off the cause.
Do sự phân đoạn từ (padacchedato) – do sự đoạn diệt nguyên nhân.
Padanti hi uppattikāraṇanti vuttovāyamattho.
Indeed, the meaning of "path" (pada) here is said to be the cause of arising.
Thật vậy, ý nghĩa này đã được nói đến là “pada” (từ) là nguyên nhân phát sinh.
Anuppattisādhanavasenāti yathā saṅkappo āyatiṃ nuppajjati, evaṃ anuppattisādhanavasena.
By way of accomplishing non-arising (anuppattisādhanavasenā) means in such a way that the thought does not arise in the future, thus by way of accomplishing non-arising.
Theo cách thành tựu sự không phát sinh (anuppattisādhanavasenā) – theo cách thành tựu sự không phát sinh của tư duy trong tương lai.
Sammādiṭṭhi viya ekova kusalasaṅkappo uppajjati.
Like right view, only one wholesome thought arises.
Giống như chánh kiến (sammādiṭṭhi), chỉ một tư duy thiện (kusalasaṅkappo) phát sinh.
Catūsu ṭhānesūti visaṃvādanādīsu catūsu vītikkamaṭṭhānesu.
In four instances (catūsu ṭhānesu) means in the four instances of transgression such as deception.
Ở bốn trường hợp (catūsu ṭhānesu) – ở bốn trường hợp vi phạm như sự nói dối (visaṃvādana) và những điều tương tự.
Pabbajitānaṃ micchājīvo nāma āhāranimittakoti āha ‘‘khādanīyabhojanīyādīnaṃ atthāyā’’ti.
For renunciants, wrong livelihood is that which is motivated by food, so it is said, "for the purpose of edibles, food, and so on."
Sinh kế sai lầm (micchājīvo) của những người xuất gia là do thức ăn, vì vậy Ngài nói “vì thức ăn, đồ uống và những thứ tương tự”.
Sabbaso anesanāya pahānaṃ sammāājīvoti āha ‘‘buddhappasatthena ājīvenā’’ti.
The complete abandonment of improper seeking is right livelihood, so it is said, "by a livelihood praised by the Buddha."
Sự từ bỏ hoàn toàn việc tìm kiếm phi pháp là chánh mạng (sammāājīvo), vì vậy Ngài nói “bằng sinh kế được Đức Phật khen ngợi”.
Kammapathapattānaṃ vasena ‘‘sattasu ṭhānesū’’ti vuttaṃ.
"In seven instances" (sattasu ṭhānesu) is said with reference to those who have attained the path of action.
“Ở bảy trường hợp” (sattasu ṭhānesu) được nói đến theo cách của những điều đã đạt đến nghiệp đạo (kammapatha).
Akammapathapattāya hi anesanāya so padaghātaṃ karotiyeva.
Indeed, for improper seeking that has not attained the path of action, it does effect the destruction of the path.
Vì vậy, đối với sự tìm kiếm phi pháp (anesanāya) không đạt đến nghiệp đạo, nó vẫn tạo ra sự đoạn diệt.
Tathārūpe vā ārammaṇeti yasmiṃ ārammaṇe imassa pubbe kilesā na uppannā, tasmiṃ eva.
Or in such an object (tathārūpe vā ārammaṇe) means in that very object concerning which defilements had not arisen in him before.
Hoặc trong đối tượng như vậy (tathārūpe vā ārammaṇe) – trong chính đối tượng mà các phiền não của người này chưa từng phát sinh trước đây.
Anuppannānanti anuppādassapi patthanāvasena anuppannānaṃ.
Of those not arisen (anuppannānaṃ) means of those not arisen, with the aspiration for their non-arising.
Của những điều chưa phát sinh (anuppannānaṃ) – của những điều chưa phát sinh theo ý muốn không cho chúng phát sinh.
Vīriyacchandanti vīriyassa nibbattetukāmatāchandaṃ.
Desire for effort (vīriyacchandaṃ) means the desire to produce effort.
Dục tinh tấn (vīriyacchandaṃ) – ý muốn tạo ra tinh tấn.
‘‘Chandasampayuttavīriyañcā’’ti vadanti.
"And effort associated with desire," they say.
Một số người nói “và tinh tấn đi kèm với dục (chanda)”.
Vīriyameva pana anuppannākusalānuppādane labbhamānachandatāya dhurasampaggahatāya chandapariyāyena vuttaṃ.
But effort itself is spoken of as a synonym for desire, due to its being the desire that is gained in preventing unarisen unwholesome states from arising, and due to its taking up the burden.
Tuy nhiên, chính tinh tấn được nói đến bằng từ “dục” (chanda) theo cách ẩn dụ, vì nó có được dục trong việc không cho ác pháp chưa phát sinh, và vì sự đảm nhận gánh nặng.
Tathā hi vīriyaṃ – ‘‘anikkhittachandatā anikkhittadhuratā’’ti (dha. sa. 26) niddiṭṭhaṃ.
For thus, effort is designated as ‘unabandoned desire, unabandoned burden’.
Thật vậy, tinh tấn được định nghĩa là “không từ bỏ dục, không từ bỏ gánh nặng” (dha. sa. 26).
Kosajjapakkhe patituṃ adatvā cittaṃ paggahitaṃ karoti.
Not allowing it to fall into the aspect of laziness, it makes the mind uplifted.
Không cho rơi vào phía biếng nhác, làm cho tâm được giữ vững.
Padhānanti padhānabhūtavīriyaṃ.
"Exertion" means effort that has become exertion.
Tinh cần là tinh tấn chính yếu.
Uppattipabandhavasenāti nirantaruppādanavasena.
"By way of continuous arising" means by way of continuous production.
Theo cách liên tục phát sinh là theo cách phát sinh không gián đoạn.
Catūsu ṭhānesu kiccasādhanavasenāti yathāvuttesu catūsu ṭhānesu padhānakiccassa nipphādanavasena anuppādanādivasena.
"By way of accomplishing the task in four instances" means by way of accomplishing the task of exertion in the four instances as stated, by way of non-arising, and so forth.
Theo cách thành tựu công việc ở bốn chỗ là theo cách hoàn thành công việc chính của sự tinh cần ở bốn chỗ đã nói, theo cách không cho phát sinh, v.v.
Kiccasādhanavasenāti kāyavedanācittadhammesu subhasukhaniccaattagāhavidhamanavasena asubhadukkhāniccānattasādhanavasena.
"By way of accomplishing the task" means by way of destroying the perception of beauty, pleasure, permanence, and self in body, feelings, mind, and phenomena, and by way of establishing the perception of ugliness, suffering, impermanence, and non-self.
Theo cách thành tựu công việc là theo cách phá tan sự chấp thủ đẹp đẽ, an lạc, thường hằng, tự ngã trong thân, thọ, tâm, pháp; theo cách thành tựu sự bất tịnh, khổ, vô thường, vô ngã.
Ayanti yathāvutto sadisāsadisatāviseso.
"This" refers to the aforementioned specific similarity and dissimilarity.
Điều này là sự đặc biệt về tương đồng và không tương đồng đã nói.
Assāti maggassa.
"Of this" refers to the path.
Của nó là của đạo.
Ettha kathanti yadi rūpāvacaracatutthajjhānato paṭṭhāya yāva sabbabhavaggā jhānaṅgamaggaṅgabojjhaṅgānaṃ sadisatā, evaṃ sante ‘‘āruppe catukkapañcakajjhānaṃ uppajjati, tañca lokuttara’’nti ettha kathaṃ attho gahetabboti āha ‘‘etthāpī’’tiādi.
"How here?" — If there is a similarity of jhāna factors, path factors, and enlightenment factors from the fourth rūpāvacara jhāna up to the highest existence (bhavagga), then how should the meaning of "the fourfold and fivefold jhāna arises in the immaterial realms, and that is supramundane" be understood? To this, he says, "Here too," and so forth.
Ở đây như thế nào là nếu từ thiền thứ tư sắc giới trở đi cho đến tận đỉnh hữu, các chi thiền, chi đạo, chi giác ngộ có sự tương đồng, vậy thì ở đây, ‘‘trong Vô sắc giới phát sinh thiền bốn và thiền năm, và đó là siêu thế’’, ý nghĩa này được hiểu như thế nào, nên nói ‘‘ở đây cũng vậy’’, v.v.
Taṃjhānikāvāti paṭhamajjhānādīsu yaṃ jhānaṃ maggapaṭilābhassa pādakabhūtaṃ, taṃjhānikāva assa ariyassa uparipi tayo maggā.
"Those jhāna-related" means that the three paths above this noble one are related to whichever jhāna, among the first jhāna and so forth, serves as the basis for the attainment of the path.
Các thiền này là trong các thiền sơ thiền, v.v., thiền nào là nền tảng cho sự thành tựu đạo, thì ba đạo phía trên của vị Thánh ấy cũng là thiền đó.
Evanti vuttākārena.
"Thus" means in the manner stated.
Như vậy là theo cách đã nói.
Pādakajjhānameva niyameti āruppe catukkapañcakajjhānuppattiyaṃ.
It determines only the foundational jhāna for the arising of the fourfold and fivefold jhāna in the immaterial realms.
Chỉ quy định thiền làm nền tảng trong sự phát sinh thiền bốn và thiền năm trong Vô sắc giới.
Vipassanāya ārammaṇabhūtā khandhāti sammasitakhandhe vadanti.
"Aggregates that are the object of insight" refers to the aggregates that are contemplated.
Các uẩn là đối tượng của thiền quán là nói về các uẩn được quán sát.
Puggalajjhāsayo niyameti pādakasammasitajjhānānaṃ bhede.
The individual's disposition determines the distinction between the foundational and contemplated jhānas.
Thiện xảo của cá nhân quy định sự khác biệt của các thiền làm nền tảng và được quán sát.
Yasmā saṅkhārupekkhāñāṇameva ariyamaggassa bojjhaṅgādivisesaṃ niyameti, tato dutiyādipādakajjhānato uppannassa saṅkhārupekkhāñāṇassa pādakajjhānātikkantānaṃ aṅgānaṃ asamāpajjitukāmatāvirāgabhāvato itarassa ca atabbhāvato tīsupi vādesu vipassanāva niyametīti veditabbo, tasmā vipassanāniyameneva hi paṭhamavādepi apādakajjhānādipādakāpi maggā paṭhamajjhānikā honti.
Since only the knowledge of equanimity regarding formations determines the specific enlightenment factors of the noble path, and because there is a disinclination and dispassion towards the factors transcending the foundational jhāna for the knowledge of equanimity regarding formations that arises from the second and subsequent foundational jhānas, and because the other is not such, it should be understood that insight alone determines in all three views. Therefore, by the determination of insight, even in the first view, paths that are founded on non-foundational jhānas and so forth become first-jhāna-related.
Vì chỉ có trí xả hành (saṅkhārupekkhāñāṇa) quy định sự đặc biệt của các chi giác ngộ, v.v., của Thánh đạo, nên do trạng thái ly tham không muốn nhập các chi đã vượt qua thiền làm nền tảng của trí xả hành phát sinh từ thiền làm nền tảng thứ hai, v.v., và do trạng thái không phải là điều đó của điều khác, nên trong cả ba luận thuyết, cần phải hiểu rằng chỉ có thiền quán quy định. Do đó, ngay cả trong luận thuyết thứ nhất, do sự quy định của thiền quán, các đạo có nền tảng không phải thiền, v.v., cũng là sơ thiền.
Itarehi ca pādakajjhānehi vipassanāniyamehi taṃtaṃjhānikāva.
And by the determination of insight from the other foundational jhānas, they are related to those respective jhānas.
Và với các thiền làm nền tảng khác, do sự quy định của thiền quán, chúng cũng là thiền đó.
Evaṃ sesavādesu vipassanāniyamo yathāsambhavaṃ yojetabbo.
Thus, in the remaining views, the determination by insight should be applied as appropriate.
Như vậy, trong các luận thuyết còn lại, sự quy định của thiền quán cần được phối hợp tùy theo khả năng.
Dutiyavāde taṃtaṃjhānikatā sammasitasaṅkhāravipassanāniyamehi hoti.
In the second view, being related to the respective jhāna occurs by the determination of insight into the contemplated formations.
Trong luận thuyết thứ hai, trạng thái là thiền đó xảy ra do sự quy định của thiền quán về các hành được quán sát.
Tatra hi vipassanā taṃtaṃvirāgabhāvanā bhāvetabbā, na somanassasahagatā upekkhāsahagatā hutvā jhānaṅgādiniyamaṃ maggassa karotīti evaṃ vipassanāniyamo vuttanayeneva veditabbo.
For in that, insight, being the cultivation of dispassion for the respective jhāna, must be cultivated, and it does not, by being accompanied by joy or accompanied by equanimity, determine the jhāna factors and so forth of the path; thus, the determination by insight should be understood in the manner stated.
Ở đó, thiền quán cần được tu tập là sự tu tập ly tham đó, không phải là thiền quán đồng sanh với hỷ hay đồng sanh với xả để quy định các chi thiền, v.v., của đạo. Như vậy, sự quy định của thiền quán cần được hiểu theo cách đã nói.
Imasmiñca vāde pādakasammasitajjhānupanissayasabbhāve ajjhāsayo ekantena hotīti ‘‘puggalajjhāsayo niyametīti vadantī’’ti vuttaṃ, aṭṭhakathāyaṃ pana visuddhimaggassa etissā aṭṭhakathāya ekasaṅgahitattā ‘‘tesaṃ vādavinicchayo…pe… veditabbo’’ti vuttaṃ.
And in this view, when there is a basis of foundational and contemplated jhāna, disposition is absolutely present, and thus it is said, "They say that the individual's disposition determines." However, in the Commentary, since the Commentary to the Visuddhimagga is compiled together with this, it is said, "The decision on these views... should be understood."
Trong luận thuyết này, do sự hiện hữu của các thiền làm nền tảng và được quán sát, thiện xảo chắc chắn tồn tại, nên nói ‘‘họ nói thiện xảo của cá nhân quy định’’, nhưng trong Chú giải, vì nó được gom chung với Chú giải Thanh Tịnh Đạo, nên nói ‘‘sự quyết định các luận thuyết đó… v.v… cần được hiểu’’.
Pubbabhāgeti vipassanākkhaṇe.
"In the preceding part" refers to the moment of insight.
Ở phần trước là vào khoảnh khắc của thiền quán.
9. Sūkanti sāliyavādīnaṃ vālamāha.
"Sūka" refers to the awn of rice, barley, and so forth.
9. Sūka là nói về lông của lúa gạo, lúa mạch, v.v.
So hi nikantakasadiso paṭimukhagataṃ hatthaṃ vā pādaṃ vā bhindati, tasmā bhedaṃ icchantena uddhaggaṃ katvā ṭhapitaṃ sammāpaṇihitaṃ nāma, tathā aṭṭhapitaṃ micchāpaṇihitaṃ nāmāti vuttaṃ.
For it is like a cutting tool; it pierces a hand or foot that comes against it. Therefore, that which is placed upright by one who desires piercing is called "well-applied," and that which is not placed thus is called "misapplied."
Vì nó giống như một cái gai nhọn, làm thủng tay hoặc chân khi chạm vào, nên khi muốn làm thủng, việc dựng đứng nó lên được gọi là đặt đúng cách; việc không đặt như vậy được gọi là đặt sai cách.
Micchāpaṇihitāyāti kammassakatapaññāya micchāṭhapanaṃ nāma – ‘‘ime sattā kammavasena sukhadukkhaṃ paccanubhavanti, taṃ pana kammaṃ issarassa icchāvasena brahmā nimminātī’’tiādinā micchāpakappanaṃ.
"By misapplied" refers to the misapplication of the knowledge of kamma ownership, which is the erroneous conception that "these beings experience pleasure and pain due to kamma, but that kamma is created by Brahmā according to the will of a lord," and so forth.
Do đặt sai cách là việc đặt sai cách đối với tuệ về nghiệp sở hữu – sự suy diễn sai lầm như ‘‘các chúng sinh này trải nghiệm khổ và lạc do nghiệp, nhưng nghiệp đó được Phạm Thiên tạo ra theo ý muốn của vị ấy’’, v.v.
Keci pana ‘‘natthi dinnantiādinā nayena pavatti, tassa vā ñāṇassa appavattī’’ti vadanti.
Some, however, say that it is the occurrence of the notion "there is no gift" and so forth, or the non-occurrence of that knowledge.
Một số người lại nói ‘‘sự vận hành theo cách ‘không có bố thí’, v.v., hoặc sự không vận hành của trí tuệ đó’’.
Maggabhāvanāyāti etthāpi micchāmaggassa pavattanaṃ, ariyamaggassa vā appavattanaṃ micchāṭhapanaṃ.
"In the cultivation of the path" here too, the practice of the wrong path, or the non-practice of the noble path, is misapplication.
Trong sự tu tập đạo ở đây cũng vậy, sự vận hành của tà đạo, hoặc sự không vận hành của Thánh đạo là sự đặt sai cách.
Tenāha ‘‘appavattitattā’’ti.
Therefore, it is said, "due to its non-occurrence."
Vì thế nói ‘‘do không vận hành’’.
Avijjaṃ bhindissatīti avijjaṃ samucchindissati.
"Avijjaṃ bhindissatī" means will eradicate ignorance.
Sẽ phá tan vô minh là sẽ diệt trừ vô minh tận gốc.
Magganissitaṃ katvā magge eva pakkhipitvā.
"Magganissitaṃ katvā" means having indeed placed on the path.
Đặt nương vào đạo là đặt vào chính đạo.
Tañhi ñāṇaṃ maggassa mūlakāraṇaṃ magge siddhe tassa kiccassa matthakappattito.
For that knowledge is the root cause of the path, as its function reaches its culmination when the path is accomplished.
Vì trí tuệ đó là nguyên nhân gốc của đạo, khi đạo thành tựu thì công việc của trí tuệ đó cũng đạt đến đỉnh cao.
‘‘Sammāpaṇihitāya diṭṭhiyā sammāpaṇihitāya maggabhāvanāyā’’ti vuttattā missakamaggo kathito.
Because it is said, "by right aspiration, by right development of the path," the mixed path is spoken of.
Vì đã nói ‘‘do chánh kiến được đặt đúng cách, do sự tu tập đạo được đặt đúng cách’’, nên đạo hỗn hợp đã được nói đến.
Chavibhedasadiso cettha avijjābhedo, lohituppādasadiso lokuttaramaggabhāvo daṭṭhabbo.
Here, the breaking of ignorance is to be seen as like the breaking of skin, and the arising of the Lokuttara path is to be seen as like the arising of blood.
Ở đây, sự phá tan vô minh được xem như sự làm rách da, và trạng thái Thánh đạo siêu thế được xem như sự chảy máu.
11. Aḍḍhamāsanti accantasaṃyoge upayogavacanaṃ.
11. "Aḍḍhamāsaṃ" is a locative case indicating continuous association.
11. Nửa tháng là cách dùng từ chỉ sự liên tục tuyệt đối.
Paṭisallīyitunti yathāvuttaṃ kālaṃ paṭi divase divase samāpattiyaṃ dhammacintāyaṃ cittaṃ nilīyituṃ.
"Paṭisallīyituṃ" means to seclude the mind daily for the aforementioned period in attainment and reflection on the Dhamma.
Để ẩn cư là để tâm ẩn náu trong sự nhập định và tư duy Pháp mỗi ngày trong khoảng thời gian đã nói.
Vinetabboti samucchedavinayena vinetabbo ariyamaggādhigantabbo.
"Vinetabbo" means to be disciplined by eradication, to attain the Noble Path.
Cần được điều phục là cần được điều phục bằng sự đoạn diệt hoàn toàn, cần đạt được Thánh đạo.
Tanti diṭṭhānugatiāpajjanaṃ.
"Taṃ" refers to following that example.
Điều đó là sự bắt chước theo những gì đã thấy.
Assāti janatāya.
"Assā" means of the people.
Của đám đông đó là của quần chúng.
Apagacchatīti satthu santikato apeti.
"Apagacchati" means departs from the Teacher's presence.
Rời đi là rời khỏi vị Thầy.
Sūti nipātamattaṃ.
"Sū" is merely a particle.
Sū là một giới từ.
Padesenāti ekadesena.
"Padesena" means by a part.
Bằng một phần là bằng một phần nhỏ.
Saha padesenāti sapadeso.
Together with a part is "sapadeso".
Cùng với một phần là có một phần.
Svāyaṃ sapadeso yasmā vedanāvaseneva pāḷiyaṃ āgato, tasmā paramatthadhammakoṭṭhāse vedanā anavasesato labbhati, te gaṇhanto ‘‘khandhapadeso’’tiādimāha.
Since this "sapadeso" appears in the Pāḷi only in connection with feeling, and feeling is received completely in the ultimate reality constituents, he says "khandhapadeso" and so on, taking them.
Vì cái có một phần này được nói trong Pāḷi chỉ theo khía cạnh của thọ, nên trong các phần của pháp tối thượng, thọ được lấy một cách không sót, khi lấy chúng, nói ‘‘phần uẩn’’, v.v.
Taṃ sabbanti khandhapadesādikaṃ sabbampi.
"Taṃ sabbaṃ" means all of that, including the part of aggregates.
Tất cả điều đó là tất cả các phần uẩn, v.v.
‘‘Sammasanto’’ti padassa atthadassanavasena ‘‘paccavekkhanto’’ti āha.
In order to show the meaning of the word "sammasanto," he says "paccavekkhanto".
Để hiển thị ý nghĩa của từ ‘‘quán sát’’, nói ‘‘xem xét lại’’.
Paccavekkhaṇā idha sammasanaṃ nāma, na vipassanā.
Here, "paccavekkhaṇā" is called "sammasana," not "vipassanā."
Sự xem xét lại ở đây được gọi là quán sát, không phải là thiền quán.
Vipassanāsammasanaṃ pana bhagavato visākhapuṇṇamāyaṃ eva nipphannaṃ, tasmā bhagavato aññabhūmikāpi vedanā aññabhūmikānaṃ sattānaṃ viruddhā uppajjatevāti vuttaṃ ‘‘yāva bhavaggā pavattā sukhā vedanā’’ti.
However, Vipassanā-sammasana was accomplished by the Blessed One on the Visākha full moon day; therefore, it is said that "pleasant feeling that extends up to the highest existence" arises even for the Blessed One on other planes, which is contrary for beings on other planes.
Thiền quán quán sát của Đức Thế Tôn đã hoàn thành vào ngày trăng tròn Vesak, do đó, ngay cả thọ của Đức Thế Tôn thuộc các cõi khác cũng phát sinh một cách trái ngược với chúng sinh thuộc các cõi khác, nên nói ‘‘thọ lạc vận hành cho đến tận đỉnh hữu’’.
Sabbākārenāti sarūpato samudayato atthaṅgamato assādāditoti sabbākārena.
"Sabbākārena" means in all aspects: in terms of its nature, its origin, its cessation, its gratification, and so on.
Bằng mọi khía cạnh là bằng mọi khía cạnh như bản chất, nguyên nhân phát sinh, sự diệt tận, sự vị ngọt, v.v.
Pariggaṇhanto upaparikkhanto.
"Pariggaṇhanto" means examining thoroughly.
Khi nắm giữ là khi xem xét.
Nippadesāneva anavasesāneva.
"Nippadesāneva" means completely, without remainder.
Không sót một phần nào là không sót một phần nào.
Indriyasatipaṭṭhānapadeso suviññeyyoti anuddhato.
The part concerning faculties and foundations of mindfulness is easily understood, hence it is not elaborated upon.
Phần về căn và niệm xứ dễ hiểu nên không được nhắc đến.
Assāti bhagavato.
"Assā" means of the Blessed One.
Của Đức Thế Tôn.
Ṭhāneti tasmiṃ tasmiṃ paccavekkhitabbasaṅkhāte okāse.
"Ṭhāne" means in that particular place, which is to be reflected upon.
Ở chỗ là ở mỗi nơi được xem xét.
Sā sā ca vihārasamāpattīti khandhavasena āyatanādivasena ca pavattitvā tesaṃ ekadesabhūtaṃ vedanaṃyeva pariggahetvā taṃ sammasitvā anukkamena samāpannā jhānasamāpatti phalasamāpatti ca.
"Sā sā ca vihārasamāpattī" refers to the jhāna attainment and fruit attainment, which, having occurred in terms of aggregates, sense bases, and so on, then took only feeling, which is a part of them, reflected upon it, and gradually attained it.
Và sự nhập trú đó là sự nhập thiền và nhập quả đã được quán sát thọ đó, một phần của chúng, sau khi vận hành theo khía cạnh uẩn, xứ, v.v., và quán sát nó một cách tuần tự.
Phalasamāpatti hi tathā sammasitvā punappunaṃ samāpajjanavasena atthato abhinnāpi adhiṭṭhānabhūtadhammabhedena bhinnā viya vuccati, yato catuvīsatikoṭisatasahassabhedā devasikaṃ vaḷañjanasamāpattiyo aṭṭhakathāyaṃ vuttā.
Although fruit attainment is not different in essence when attained repeatedly after such reflection, it is spoken of as if different due to the distinction in the supporting phenomena, as stated in the commentary that there are twenty-four hundred thousand kinds of daily attainments for use.
Thật vậy, sự nhập quả, mặc dù không khác biệt về ý nghĩa khi quán sát như vậy và nhập đi nhập lại, nhưng được nói là khác biệt do sự khác biệt của các pháp làm nền tảng, vì trong Chú giải đã nói đến hàng trăm ngàn vạn hai mươi bốn triệu sự nhập định được sử dụng hàng ngày.
Kāmaṃ aññadhammavasenapi jātā eva, vedanāvasena panettha abhiniveso kato vedanānubhāvena jātā.
Although they also arise by way of other phenomena, here the focus is made on feeling, thus "arising by the power of feeling".
Mặc dù chúng cũng phát sinh do các pháp khác, nhưng ở đây, sự nhấn mạnh được đặt vào khía cạnh cảm thọ, (chúng) phát sinh do sức mạnh của cảm thọ.
Kasmā evaṃ jātāti?
Why did they arise in this way?
Tại sao lại phát sinh như vậy?
Buddhānaṃ ñāṇapadassa antaravibhāgattā.
Because it is an inner division of the Buddhas' domain of knowledge.
Vì đó là một phần nội tại của lĩnh vực trí tuệ của chư Phật.
Tathā hi bhagavā sakalampi aḍḍhamāsaṃ vedanāvaseneva sammasanaṃ pavatteti, tadanusārena ca tā vihārasamāpattiyo samāpajji.
Indeed, the Blessed One practiced reflection for the entire half-month solely by way of feeling, and accordingly attained those abidings and attainments.
Thật vậy, Đức Thế Tôn đã thực hành quán xét chỉ dựa vào cảm thọ trong suốt nửa tháng, và theo đó, đã thành tựu những thiền định an trú đó.
Tayidaṃ acchariyaṃ anaññasādhāraṇaṃ bhikkhū pavedento satthā – ‘‘yena svāha’’ntiādimavoca.
The Teacher, proclaiming this wondrous and unique fact to the bhikkhus, said, "Yena svāha" and so on.
Đức Đạo Sư đã tuyên bố với các tỳ khưu về điều phi thường và không ai khác có được này, bắt đầu bằng câu "yena svāha" (như thế, tôi đã...).
Akusalāvāti pāṇātipāta-adinnādāna-kāmesumicchācāra-musāvāda-pisuṇavācāsamphappalāpa-abhijjhā-byāpādavasena taṃtaṃmicchādassanavasena ca akusalā vedanā eva hoti.
"Akusalāvā" means that unwholesome feelings arise by way of taking life, taking what is not given, sexual misconduct, false speech, slanderous speech, frivolous talk, covetousness, ill-will, and various wrong views.
Bất thiện là cảm thọ bất thiện phát sinh do sát sinh, trộm cắp, tà dâm, nói dối, nói lời đâm thọc, nói lời thô tục, nói lời vô ích, tham lam, sân hận, và các tà kiến tương ứng.
Brahmalokādīsu uppajjitvā tattha niccā dhuvā bhavissāmāti evaṃ diṭṭhiṃ upanissāyāti yojetabbaṃ.
It should be connected as: "relying on such a view that 'having arisen in the Brahma worlds and so on, we shall be permanent and eternal there'."
Nên hiểu rằng: nương tựa vào tà kiến rằng "sau khi tái sinh vào các cõi Phạm thiên, chúng ta sẽ thường còn, bất biến ở đó".
Devakulādīsu devapūjatthaṃ, sabbajanaparibhogatthaṃ vā mālāvacchaṃ ropenti.
"Devakulādīsu" means in divine abodes and so on, they plant flower gardens for the worship of devas or for the enjoyment of all people.
Trong các khu vườn của chư thiên, v.v., người ta trồng cây hoa để cúng dường chư thiên hoặc để mọi người cùng hưởng.
Vadhabandhanādīnī ti ādi-saddena adinnādāna-micchācāra-musāvāda-pisuṇavācā-samphappalāpādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
By the word "etc." in "Vadhabandhanādīni" (killing, binding, etc.), the collection of taking what is not given, sexual misconduct, false speech, slanderous speech, frivolous talk, etc., should be understood.
Nên hiểu rằng từ v.v. trong sát hại, trói buộc, v.v. bao gồm trộm cắp, tà dâm, nói dối, nói lời đâm thọc, nói lời vô ích, v.v.
Diṭṭhadhammavipākassa apacurattā apākaṭattā ca ‘‘bhavantaragatāna’’nti vuttaṃ.
Because the result in this very life is not abundant and not manifest, it is said "for those who have gone to another existence."
Vì quả báo trong hiện tại ít ỏi và không rõ ràng, nên đã nói "những người đã đi qua các kiếp sống khác".
Iti nesanti ettha iti-saddo ādiattho, pakārattho vā.
In "Iti nesam" (Thus for them), the word "iti" means "etc." or indicates a manner.
Trong "Iti nesaṃ", từ "iti" có nghĩa là "v.v." hoặc "cách thức".
Tena yathā pharusavācāvasena, evaṃ tadaññesampi akusalakammānaṃ vasena sammādiṭṭhipaccayā akusalavedanāppavatti yathārahaṃ nīharitvā vattabbā.
Therefore, just as in the case of harsh speech, so too, in the case of other unwholesome actions, the arising of unwholesome feeling, conditioned by right view, should be explained appropriately.
Do đó, nên giải thích rằng, cũng như do lời nói thô tục, sự phát sinh của các cảm thọ bất thiện do các ác nghiệp khác, tùy theo chánh kiến, cần được trình bày một cách thích đáng.
Eseva nayoti iminā yathā micchādiṭṭhipaccayā sammādiṭṭhipaccayā ca kusalākusalavipākavedanā sahajātakoṭiyā upanissayakoṭiyā ca vasena yathārahaṃ yojetvā dassitā, evaṃ micchāsaṅkappapaccayādīsupi yathārahaṃ yojetvā dassetabbāti imamatthaṃ atidisati.
"Eseva nayo" (This is the method) refers to this meaning: just as wholesome and unwholesome resultant feelings, conditioned by wrong view and right view, are shown to be appropriately connected in terms of co-nascence and decisive support, so too, in the case of conditions like wrong intention, they should be appropriately connected and shown.
"Nguyên tắc này cũng vậy" có nghĩa là, cũng như cảm thọ quả báo thiện và bất thiện, tùy thuộc vào tà kiến và chánh kiến, đã được trình bày một cách thích đáng theo khía cạnh đồng sinh và khía cạnh y chỉ, thì cũng vậy, điều này bao hàm ý nghĩa rằng cần phải trình bày một cách thích đáng tùy thuộc vào tà tư duy, v.v.
Chandapaccayāti ettha taṇhāchandasahito kattukāmatāchando adhippetoti āha ‘‘chandapaccayātiādīsu pana chandapaccayā aṭṭhalobhasahagatacittasampayuttā vedanā veditabbā’’ti.
In "Chandapaccayā" (conditioned by desire), the desire to act, accompanied by craving-desire, is intended. Therefore, it is said: "However, in 'conditioned by desire' and so on, the feeling associated with the eight consciousnesses accompanied by greed should be understood as conditioned by desire."
Trong "do dục", dục ở đây được hiểu là dục muốn hành động kèm theo ái dục, nên đã nói "trong 'do dục', v.v., cảm thọ tương ưng với tâm tham dục tám loại cần được hiểu là do dục".
Vitakkapaccayāti ettha appanāppattova vitakko adhippetoti vuttaṃ ‘‘vitakkapaccayā paṭhamajjhānavedanāvā’’ti.
In "Vitakkapaccayā" (conditioned by initial application), initial application that has reached absorption (appanā) is intended. Therefore, it is said: "conditioned by initial application is the feeling of the first jhāna."
Trong "do tầm", tầm ở đây được hiểu là tầm đã đạt đến định, nên đã nói "do tầm là cảm thọ của sơ thiền".
Vitakkapaccayā paṭhamajjhānavedanāya gahitattā ‘‘ṭhapetvā paṭhamajjhāna’’nti.
Since the feeling of the first jhāna is taken as conditioned by initial application, it is said: "excluding the first jhāna."
Vì cảm thọ của sơ thiền đã được bao gồm bởi "do tầm", nên "trừ sơ thiền".
Upari tisso rūpāvacarā, heṭṭhā tisso arūpāvacarā evaṃ sesā cha saññāsamāpattivedanā.
The upper three are rūpāvacara, the lower three are arūpāvacara; thus, "the remaining six feelings of the attainments of perception."
Ba thiền sắc giới ở trên, ba thiền vô sắc giới ở dưới, như vậy là sáu cảm thọ còn lại của các thiền định về tưởng.
Tiṇṇanti chandavitakkasaññānaṃ.
"Of the three" refers to desire, initial application, and perception.
Của ba là dục, tầm và tưởng.
Avūpasameti paṭipakkhena avūpasamite.
"Avūpasame" means not appeased by the opponent.
Không lắng dịu là không được đối trị làm lắng dịu.
Tiṇṇañhi tesaṃ sahabhāvena paccayatā aṭṭhalobhasahagatacittesu eva.
Indeed, the conditionality of these three in co-existence is only in the consciousnesses accompanied by the eight types of greed.
Vì ba điều này chỉ là nhân duyên khi chúng đồng tồn tại trong các tâm tương ưng với tám loại tham dục.
Tattha yaṃ vattabbaṃ taṃ vuttameva.
What needs to be said there has already been said.
Những gì cần nói về điều đó đã được nói rồi.
Chandamattassāti tesu tīsu chandamattassa.
"Chandamattassā" refers to mere desire among those three.
Chỉ riêng dục là chỉ riêng dục trong ba điều đó.
Vūpasame paṭhamajjhānavedanāva appanāppattassa adhippetattā.
"Vūpasame paṭhamajjhānavedanāva" - only the feeling of the first jhāna, because initial application that has reached absorption is intended.
Khi lắng dịu, chỉ có cảm thọ của sơ thiền vì nó được hiểu là đã đạt đến định.
Chandavitakkānaṃ vūpasame dutiyajjhānādivedanā adhippetā saññāya avūpasantattā.
"Chandavitakkānaṃ vūpasame dutiyajjhānādivedanā adhippetā" - when desire and initial application are appeased, the feelings of the second jhāna and so on are intended, because perception is not yet appeased.
Khi dục và tầm lắng dịu, cảm thọ của nhị thiền, v.v. được hiểu là vì tưởng chưa lắng dịu.
Dutiyajjhānādivedanāgahaṇena hi sabbā saññāsamāpattiyo ca gahitāva honti.
Indeed, by taking the feelings of the second jhāna and so on, all attainments of perception are also included.
Thật vậy, khi đề cập đến cảm thọ của nhị thiền, v.v., tất cả các thiền định về tưởng cũng đã được bao gồm.
Tiṇṇampi vūpasameti chandavitakkasaññānaṃ vūpasame nevasaññānāsaññāyatanavedanā adhippetā.
"Tiṇṇampi vūpasame" - when all three, desire, initial application, and perception, are appeased, "the feeling of the neither-perception-nor-non-perception attainment is intended."
Khi cả ba lắng dịu là khi dục, tầm và tưởng lắng dịu, cảm thọ của phi tưởng phi phi tưởng xứ được hiểu là.
Bhavaggappattasaññā hi vūpasamanti chandasaṅkappānaṃ accantasukhumabhāvappattiyā.
For, perception that has reached the summit of existence is appeased due to the attainment of extremely subtle states of desire and intention.
Thật vậy, tưởng đạt đến đỉnh cao của hữu sẽ lắng dịu khi dục và tư duy đạt đến trạng thái cực kỳ vi tế.
Heṭṭhā ‘‘sammādiṭṭhipaccayā’’ti ettha sammādiṭṭhiggahaṇena heṭṭhimamaggasammādiṭṭhipi gahitāva hotīti āha – ‘‘appattassa pattiyāti arahattaphalassa pattatthāyā’’ti.
Below, in "sammādiṭṭhipaccayā" (conditioned by right view), the right view of the lower paths is also included by the mention of right view. Therefore, it is said: "appattassa pattiyāti arahattaphalassa pattatthāyā" (for the attainment of what is not attained, i.e., for the attainment of the fruit of arahantship).
Ở dưới, trong "do chánh kiến", chánh kiến ở đây cũng bao gồm chánh kiến của các đạo thấp hơn, nên đã nói – "để đạt được điều chưa đạt được là để đạt được quả A-la-hán".
Atha vā heṭṭhimamaggādhigamena vinā aggamaggo natthīti heṭṭhimamaggādhigamaṃ atthāpannaṃ katvā ‘‘arahattaphalassa pattatthāyā’’ti vuttaṃ.
Or, since there is no highest path without the attainment of the lower paths, by implying the attainment of the lower paths, it is said: "for the attainment of the fruit of arahantship."
Hoặc, vì không có đạo tối thượng nếu không thành tựu các đạo thấp hơn, nên đã ngụ ý sự thành tựu các đạo thấp hơn khi nói "để đạt được quả A-la-hán".
Āyameti phalena missito hoti etenāti āyāmo, sammāvāyāmoti āha ‘‘atthi āyāmanti atthi vīriya’’nti.
"Āyameti phalena missito hoti etenāti āyāmo," (It is mixed with the fruit by this, hence āyāma) refers to right effort. Therefore, it is said: "atthi āyāmanti atthi vīriya" (there is āyāma means there is effort).
Nó được pha trộn với quả, do đó là āyāma (sự cố gắng), chánh tinh tấn, nên đã nói "có āyāma là có tinh tấn".
Tassa vīriyārambhassāti aññādhigamakāraṇassa sammāvāyāmassa vasena.
"Tassa vīriyārambhassā" refers to the right effort which is the cause for the attainment of higher knowledge.
Do sự nỗ lực tinh tấn đó là do chánh tinh tấn, nguyên nhân của sự thành tựu trí tuệ.
Pāḷiyaṃ ṭhāna-saddo kāraṇapariyāyoti āha – ‘‘arahattaphalassa kāraṇe’’ti.
In the Pāḷi, the word ṭhāna is a synonym for cause. Therefore, it is said: "arahattaphalassa kāraṇe" (in the cause of the fruit of arahantship).
Trong kinh điển, từ ṭhāna có nghĩa là nguyên nhân, nên đã nói "nguyên nhân của quả A-la-hán".
Tappaccayāti ettha taṃ-saddena ‘‘ṭhāne’’ti vuttakāraṇameva paccāmaṭṭhanti āha – ‘‘arahattassa ṭhānapaccayā’’ti.
In "Tappaccayā" (conditioned by that), the word "taṃ" (that) refers back to the cause mentioned in "ṭhāne" (in the cause). Therefore, it is said: "arahattassa ṭhānapaccayā" (conditioned by the cause of arahantship).
Trong "tappaccayā", từ "taṃ" chỉ nguyên nhân đã nói trong "ṭhāne", nên đã nói "do nhân duyên của A-la-hán".
Catumaggasahajātāti etena ‘‘arahattaphalassa pattatthāyā’’ti ettha heṭṭhimamaggānaṃ atthāpattivasena gahitabhāvameva joteti.
"Catumaggasahajātā" (co-arisen with the four paths) illuminates the fact that the lower paths are implicitly included in "arahattaphalassa pattatthāyā" (for the attainment of the fruit of arahantship).
Đồng sinh với bốn đạo điều này làm sáng tỏ rằng các đạo thấp hơn đã được bao gồm một cách ngụ ý trong "để đạt được quả A-la-hán".
Keci pana ‘‘catumaggasahajātāti vatvā nibbattitalokuttaravedanāti bhūtakathanaṃ visesanaṃ.
Some, however, say: "Having said 'co-arisen with the four paths,' 'the supramundane feeling that has arisen' is a descriptive statement of fact.
Tuy nhiên, một số người nói rằng: "Nói 'đồng sinh với bốn đạo' là một sự nhấn mạnh về thực tế, một đặc điểm của cảm thọ siêu thế đã phát sinh.
Nibbattitalokuttaravedanāti paṭhamaṃ apekkhitabbaṃ, pacchā catumaggasahajātā’’ti vadanti.
'The supramundane feeling that has arisen' should be considered first, and then 'co-arisen with the four paths'."
Đầu tiên cần xem xét 'cảm thọ siêu thế đã phát sinh', sau đó là 'đồng sinh với bốn đạo'."
12. Micchādiṭṭhi vūpasamati sabbaso pahīyati etenāti micchādiṭṭhivūpasamo.
"Micchādiṭṭhivūpasamo" (the appeasement of wrong view) is that by which wrong view is completely abandoned.
Micchādiṭṭhi vūpasamati (tà kiến lắng dịu) là micchādiṭṭhivūpasamo (sự lắng dịu tà kiến) vì nó được diệt trừ hoàn toàn bởi điều này.
‘‘Micchādiṭṭhivūpasamo nāma sammādiṭṭhi.
"Micchādiṭṭhivūpasamo" is right view.
Trong Chú giải có nói: "Micchādiṭṭhivūpasamo có nghĩa là chánh kiến.
Bhavantare uppajjanto atidūreti maññamāno vipākavedanaṃ na gaṇhātī’’ti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.
"Arising in another existence, considering it too far away, one does not grasp the feeling of results," so it is said in the commentary.
Người ta không chấp nhận cảm thọ quả báo vì cho rằng nó quá xa vời khi phát sinh trong kiếp sống khác."
‘‘Iminā nayenā’’ti atidisitvāpi tamatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘yassa yassā’’tiādiṃ vatvā eva sāmaññavasena vuttamatthaṃ pacchimesu tīsu padesu sarūpatova dassetuṃ ‘‘chandavūpasamapaccayā’’tiādimāha, taṃ suviññeyyameva.
Even by referring to "in this manner" (iminā nayena) to make that meaning clearer, and by saying "whatever" (yassa yassā) and so on, the meaning stated in a general sense is shown in its own form in the last three sections by saying "with the cessation of desire as condition" (chandavūpasamapaccayā) and so on. That is very easy to understand.
Mặc dù đã bao hàm ý nghĩa đó bằng cách nói "theo cách này", nhưng để làm rõ hơn ý nghĩa đó, sau khi nói "yassa yassā" (của điều gì, của điều gì), v.v., và để trình bày ý nghĩa chung đã được nói một cách cụ thể trong ba phần cuối, đã nói "chandavūpasamapaccayā" (do sự lắng dịu của dục), v.v., điều này rất dễ hiểu.
Vuttatthāneva anantarasutte.
The meaning is stated in the immediately preceding Sutta.
Ý nghĩa đã được nói trong kinh liền trước.
13-17. Tissannampi sikkhānaṃ sikkhanaṃ sīlaṃ etassāti sikkhanasīlo.
13-17. One whose habit is to train in the three trainings is called sikkhanasīla (one whose habit is training).
13-17. Sikkhanasīlo là người có giới hạnh học tập ba học giới.
Sikkhatītipi vā sekkho.
Or, one who trains is a sekkha (learner).
Hoặc sekkho (hữu học) vì người ấy đang học tập.
Vuttañhetaṃ ‘‘sikkhatīti kho, bhikkhave, tasmā sekkhoti vuccati.
For it is said: "He trains, monks, therefore he is called a sekkha.
Điều này đã được nói: "Này các tỳ khưu, vì người ấy đang học tập, nên được gọi là hữu học.
Kiñca sikkhati?
And what does he train in?
Người ấy học tập điều gì?
Adhisīlampi sikkhatī’’tiādi (a. ni. 3.86).
He trains in higher virtue" and so on.
Người ấy cũng học tập giới tăng thượng", v.v. (A. III, 86).
Tīhi phalehi heṭṭhā.
With the three fruits refers to what was said earlier.
Với ba quả ở dưới.
Sāpi catutthamaggena saddhiṃ uppannasikkhāpi.
That training, even if it arises with the fourth path.
Sự học tập đó cũng phát sinh cùng với đạo thứ tư.
Maggakkhaṇe hi sikkhākiccaṃ na niṭṭhitaṃ vippakatabhāvato, phalakkhaṇe pana niṭṭhitaṃ nāma.
For at the moment of the path, the task of training is not completed due to being unfinished, but at the moment of the fruit, it is considered completed.
Thật vậy, vào khoảnh khắc đạo, công việc học tập chưa hoàn thành vì nó còn dang dở, nhưng vào khoảnh khắc quả, nó được gọi là đã hoàn thành.
Uttānatthāneva heṭṭhā vuttanayattā.
The meaning is clear as stated earlier.
Ý nghĩa rõ ràng vì đã được nói theo cách ở dưới.
21-30. Micchāsabhāvanti ayāthāvasabhāvaṃ aniyyānikasabhāvaṃ.
21-30. Micchāsabhāva (wrong nature) means an unreal nature, a non-emancipatory nature.
21-30. Tính chất tà kiến là tính chất không đúng đắn, tính chất không dẫn đến giải thoát.
Sammāsabhāvanti yāthāvasabhāvaṃ niyyānikasabhāvaṃ.
Sammāsabhāva (right nature) means a real nature, an emancipatory nature.
Tính chất chánh kiến là tính chất đúng đắn, tính chất dẫn đến giải thoát.
Micchāpaṭipattādhikaraṇahetūti ettha adhi-saddo anatthakoti āha – ‘‘micchāpaṭipattikaraṇahetū’’ti.
Here, in micchāpaṭipattādhikaraṇahetū, the word adhi means 'cause of misfortune', so it says – "micchāpaṭipattikaraṇahetū" (cause of wrong practice).
Trong micchāpaṭipattādhikaraṇahetū (nguyên nhân của sự thực hành sai lầm), từ adhi có nghĩa là "không", nên đã nói "micchāpaṭipattikaraṇahetū" (nguyên nhân gây ra sự thực hành sai lầm).
Ñāyati paṭividdhavasena nibbānaṃ gacchatīti ñāyo.
That which is known and attained, leading to Nibbāna, is ñāya (right method).
Nó được biết đến, nó dẫn đến Niết Bàn bằng cách thâm nhập, đó là ñāya (phương pháp).
So eva taṃsamaṅgīnaṃ vaṭṭadukkhapātato dhāraṇaṭṭhena dhammoti āha – ‘‘ñāyaṃ dhammanti ariyamaggadhamma’’nti.
That itself, by holding those endowed with it from falling into the suffering of saṃsāra, is dhamma, so it says – "ñāyaṃ dhammaṃ means the Noble Path Dhamma."
Chính nó là dhamma (pháp) vì nó duy trì những người được trang bị nó khỏi sự rơi vào khổ đau của vòng luân hồi, nên đã nói "ñāyaṃ dhammaṃ (pháp phương pháp) là pháp đạo Thánh".
Ñāṇassa micchāsabhāvo nāma natthīti viññāṇamevettha paccavekkhaṇavasena pavattaṃ ñāṇa-saddena vuccatīti āha ‘‘micchāviññāṇo’’ti.
There is no such thing as a wrong nature of knowledge, therefore here consciousness, operating as a review, is called by the word knowledge, so it says "micchāviññāṇo" (wrong consciousness).
Không có cái gọi là bản chất sai lầm của trí tuệ (ñāṇa). Ở đây, thức (viññāṇa) vận hành theo cách quán xét được gọi bằng từ trí tuệ (ñāṇa), vì vậy nói là “thức sai lầm” (micchāviññāṇa).
Micchāpaccavekkhaṇoti kiñci pāpaṃ katvā ‘‘aho mayā kataṃ sukata’’nti evaṃ pavatto micchāpaccavekkhaṇo.
Micchāpaccavekkhaṇo (wrong review) is when one performs some evil deed and then thinks, "Oh, I have done well," thus engaging in wrong review.
Quán xét sai lầm (micchāpaccavekkhaṇa) là sau khi đã làm điều ác nào đó, rồi vận hành theo kiểu “Ôi, điều ta đã làm thật tốt đẹp”.
Gosīlagovatādipūraṇaṃ muttīti evaṃ gaṇhato micchāvimutti nāma.
Micchāvimutti (wrong liberation) is when one grasps the completion of practices like the ox-vow as liberation.
Giải thoát sai lầm (micchāvimutti) là khi nắm giữ rằng việc hoàn thành các giới như giới bò (gosīla) là sự giải thoát.
Micchāpaṭipadādīhi vivaṭṭanti evaṃ vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitaṃ.
By wrong practices and so on, one turns away, thus vaṭṭavivaṭṭaṃ (saṃsāra and its turning away) is spoken of.
Vòng luân hồi và sự thoát khỏi vòng luân hồi (vaṭṭavivaṭṭa) được nói đến như vậy là do các con đường sai lầm (micchāpaṭipadā) v.v...
Puggalo pucchitoti nigamito ca ‘‘ayaṃ vuccati, bhikkhave, asappuriso’’tiādinā.
The person questioned is concluded with "This, monks, is called an unvirtuous person" and so on.
Người được hỏi là được kết thúc bằng “Này các Tỳ-khưu, người này được gọi là phi thiện nhân” v.v...
Kiñcāpi ‘‘micchādiṭṭhiko hotī’’tiādinā puggalova niddiṭṭho, tathāpi puggalasīsenāyaṃ dhammadesanāti āha ‘‘dhammo vibhatto’’ti.
Although the person is specifically indicated by "he is of wrong view" and so on, nevertheless, this teaching is primarily about the person, so it says "dhammo vibhatto" (the Dhamma is analyzed).
Mặc dù người được chỉ định là người, như trong “có tà kiến” v.v..., nhưng đây là một bài pháp được thuyết giảng dưới hình thức của một người, vì vậy nói là “pháp được phân tích”.
Tenevāha ‘‘dhammena puggalo dassito’’ti.
Therefore it says "dhammena puggalo dassito" (the person is shown by the Dhamma).
Vì vậy nói là “người được chỉ ra bằng pháp”.
Dhammenāti micchādiṭṭhiādikena dhammena.
Dhammena means by the Dhamma of wrong view and so on.
Bằng pháp là bằng pháp như tà kiến (micchādiṭṭhi) v.v...
Kalyāṇaputhujjanato paṭṭhāya sabbaso sappurisā nāma, khīṇāsavo sappurisataro.
From the noble ordinary person onwards, all are sappurisā (virtuous persons); the Arahant is sappurisataro (more virtuous).
Từ phàm nhân thiện lành trở đi, tất cả đều là thiện nhân (sappurisa); vị A-la-hán đã diệt tận các lậu hoặc là thiện nhân hơn (sappurisatara).
Suppavattaniyoti sukhena pavattetuṃ sakkuṇeyyo.
Suppavattaniyo means easily able to be put into practice.
Dễ vận hành (suppavattaniya) là có thể vận hành một cách dễ dàng.
Dhāvatīti gacchati.
Dhāvatī means goes.
Chạy (dhāvati) là đi.
Paccayuppannena upecca nissitabbato upanisā, paccayo, ekassa sa-kārassa lopaṃ katvā vāti āha – ‘‘saupanisaṃ sapaccaya’’nti.
Because it is to be approached and depended upon as a condition, it is upanisā (condition), a condition, by dropping one 's' it says – "saupanisaṃ sapaccayaṃ" (with condition, with cause).
Vì phải nương tựa vào cái hiện tại có điều kiện, nên đó là upanisā (cận duyên), tức là paccaya (duyên), sau khi lược bỏ một chữ sa, vì vậy nói là – “có cận duyên, có điều kiện” (saupanisaṃ sapaccaya).
Parikaraṇato parikkhāro, parivāroti āha – ‘‘saparikkhāraṃ saparivāra’’nti.
Because it is an accessory, it is parikkhāro (requisite), a retinue, so it says – "saparikkhāraṃ saparivāraṃ" (with requisites, with retinue).
Vì là vật dụng phụ trợ, nên là phụ tùng (parikkhāra), tức là tùy tùng, vì vậy nói là – “có phụ tùng, có tùy tùng” (saparikkhāraṃ saparivāra).
Sahajātavasena upanissayavasena ca sapaccayatā kiccasādhane nipphādane sahāyabhāvūpagamane ca saparivāratā daṭṭhabbā.
The state of having conditions (sapaccayatā) is to be seen in the sense of co-arising and decisive support; and the state of having a retinue (saparivāratā) is to be seen in the accomplishment of tasks and in becoming a helper.
Tính có điều kiện (sapaccayatā) phải được hiểu theo nghĩa đồng sinh và theo nghĩa cận y duyên; tính có tùy tùng (saparivāratā) phải được hiểu theo nghĩa hỗ trợ trong việc hoàn thành công việc.
31-40. Ayāthāvapaṭipatti, na yathāpaṭipatti, hetumhipi phalepi ayāthāvavatthusādhanato.
31-40. Ayāthāvapaṭipatti (unreal practice) is not practice as it truly is, because it establishes unreal things in both cause and effect.
31-40. Hạnh không như thật (ayāthāvapaṭipatti) là không phải hạnh như thật, vì nó chứng minh những điều không như thật cả trong nhân lẫn trong quả.
Ekaṃ suttaṃ dhammavasena kathitaṃ paṭipattivasena.
One Sutta is taught in terms of Dhamma in terms of practice.
Một bài kinh được thuyết giảng theo pháp là theo hạnh.
Ekaṃ suttaṃ puggalavasena kathitaṃ paṭipannakavasena.
One Sutta is taught in terms of persons in terms of practitioners.
Một bài kinh được thuyết giảng theo người là theo người thực hành.
Saṃsāramahoghassa paratīrabhāvato yo naṃ adhigacchati, taṃ pāreti gametīti pāraṃ, nibbānaṃ, tabbidhuratāya natthi ettha pāranti apāraṃ, saṃsāroti vuttaṃ – ‘‘apārāpāranti vaṭṭato nibbāna’’nti.
Because it is the other shore of the great flood of saṃsāra, whoever attains it, crosses it, leads to it, is the pāra (other shore), Nibbāna; due to its absence of that, there is no other shore, it is apāra (no other shore), saṃsāra, so it is said – "apārāpāraṃ means saṃsāra and Nibbāna."
Vì Niết-bàn là bờ bên kia của dòng nước lũ luân hồi, ai đạt được nó thì sẽ đưa (pāreti) người ấy đến đó, tức là Niết-bàn (pāraṃ). Do thiếu vắng điều đó, không có bờ ở đây, nên là không bờ (apāraṃ), tức là luân hồi, vì vậy nói là – “không bờ và có bờ” (apārāpāraṃ) là luân hồi và Niết-bàn.
Pāraṅgatāti asekkhe sandhāya.
Pāraṅgatā (gone to the other shore) refers to the Arahants.
Đã đến bờ bên kia (pāraṅgatā) là chỉ các bậc A-la-hán.
Yepi gacchantīti sekkhe.
And those who go refers to the Sekkhas.
Những ai đang đi (yepi gacchanti) là các bậc Hữu học (sekha).
Yepi gamissantīti kalyāṇaputhujjane.
Those who will go refers to virtuous ordinary people.
Những ai sẽ đi (yepi gamissanti) là các phàm nhân thiện lành (kalyāṇaputhujjana).
Pāragāminoti ettha kita-saddo tikālavācīti evaṃ vuttaṃ.
In gone to the other shore, the word 'kita' refers to the three times, thus it is said.
Trong từ người đi đến bờ bên kia (pāragāmino), từ kita (kṛta) biểu thị ba thời, vì vậy được nói như vậy.
Tīranti orimatīramāha.
Shore refers to this shore.
Bờ (tīraṃ) là chỉ bờ bên này.
Tena vuttaṃ ‘‘vaṭṭameva anudhāvatī’’ti.
Therefore it is said: "One pursues only the cycle of existence."
Vì vậy nói là “chỉ chạy theo luân hồi”.
Ekantakāḷakattā cittassa apabhassarabhāvakaraṇato kaṇhābhijātihetuto ca vuttaṃ ‘‘kaṇhanti akusaladhamma’’nti.
Because of being utterly dark, making the mind not radiant, and being the cause of dark birth, it is said: "Dark refers to unwholesome states."
Vì hoàn toàn đen tối, làm cho tâm không sáng chói, và là nguyên nhân của sự tái sinh đen tối, nên nói là “đen tối” (kaṇha) là các pháp bất thiện.
Vodānabhāvato cittassa pabhassarabhāvakaraṇato sukkābhijātihetuto ca vuttaṃ – ‘‘sukkanti kusaladhamma’’nti.
Because of being pure, making the mind radiant, and being the cause of bright birth, it is said: "Bright refers to wholesome states."
Vì là sự thanh tịnh, làm cho tâm sáng chói, và là nguyên nhân của sự tái sinh trắng sáng, nên nói là – “trắng sáng” (sukka) là các pháp thiện.
Kilesamāra-abhisaṅkhāramāra-maccumārānaṃ pavattiṭṭhānatāya okaṃ vuccati vaṭṭaṃ, tabbidhuratāya anokanti nibbānanti āha – ‘‘okā anokanti vaṭṭato nibbāna’’nti.
The cycle of existence is called 'oka' because it is the place where defilement-māra, kammic-formation-māra, and death-māra occur; and Nibbāna is 'anoka' because it is devoid of these, thus it is said: "Oka and anoka refer to the cycle of existence and Nibbāna."
Oka (chỗ ở) được gọi là luân hồi vì là nơi hoạt động của các phiền não ma (kilesamāra), hành ma (abhisaṅkhāramāra), và tử ma (maccumāra). Do thiếu vắng điều đó, anoka (không chỗ ở) là Niết-bàn, vì vậy nói là – “chỗ ở và không chỗ ở” (okā anokā) là luân hồi và Niết-bàn.
Paramatthato samaṇā vuccanti ariyā, samaṇānaṃ bhāvo sāmaññaṃ, ariyamaggo, tena araṇīyato upagantabbato sāmaññattho nibbānanti āha – ‘‘sāmaññatthanti nibbānaṃ, taṃ hī’’tiādi.
In the ultimate sense, ascetics are called noble ones; the state of ascetics is sāmañña. The Noble Path, because it is to be attained and approached by it, the meaning of sāmañña is Nibbāna, thus it is said: "The meaning of sāmañña is Nibbāna, for it is..." and so on.
Theo nghĩa tối hậu, các bậc A-la-hán được gọi là Sa-môn (samaṇa). Bản chất của Sa-môn là Sa-môn hạnh (sāmañña), tức là Thánh đạo. Vì phải được đến và phải được đạt đến bằng Thánh đạo, nên ý nghĩa của Sa-môn hạnh là Niết-bàn, vì vậy nói là – “ý nghĩa của Sa-môn hạnh là Niết-bàn, vì nó” v.v...
Brahmaññatthanti etthāpi iminā nayena attho veditabbo.
In the meaning of brahmañña, the meaning should be understood in this way as well.
Ý nghĩa của Phạm hạnh (brahmaññattha) cũng phải được hiểu theo cách này.
Brahmaññena ariyamaggena.
By brahmañña means by the Noble Path.
Bằng Phạm hạnh là bằng Thánh đạo.
Rāgakkhayoti ettha iti-saddo ādisaddattho.
In the destruction of lust, the word 'iti' has the meaning of 'and so on'.
Trong từ diệt trừ tham (rāgakkhayo), chữ iti (như vậy) có nghĩa là ādi (v.v...).
Tena ‘‘dosakkhayo mohakkhayo’’ti padadvayaṃ saṅgaṇhāti.
Thereby it includes the two phrases "destruction of hatred, destruction of delusion."
Vì vậy, nó bao gồm hai từ “diệt trừ sân (dosakkhayo) và diệt trừ si (mohakkhayo)”.
Vaṭṭatiyevāti vadanti ‘‘rāgakkhayo’’ti.
They say it is still the cycle of existence as "destruction of lust."
Người ta nói rằng nó chỉ là luân hồi (vaṭṭatiyevāti vadanti) “diệt trừ tham”.
Pariyāyena hi arahattassa vattabbattāti.
For arahattā is to be spoken of by way of analogy.
Vì quả A-la-hán được nói đến một cách gián tiếp.
41-48. Aparāparaṃ parivattamānena vattasampannena saṃsāraddhānapariññāvaseneva nibbānassa pattabbattā vuttaṃ – ‘‘nibbānaṃ patvā pariññātaṃ nāma hotī’’ti.
Because Nibbāna is to be attained only through the complete understanding of the path of saṃsāra, which revolves repeatedly, it is said: "Having attained Nibbāna, it is said to be fully understood."
41-48. Vì Niết-bàn phải được đạt đến chỉ bằng sự hiểu biết về con đường luân hồi, vốn là sự thay đổi liên tục và đầy đủ các vòng luân hồi, nên nói là – “sau khi đạt đến Niết-bàn, được gọi là đã hiểu biết”.
Nibbānaṃ patvāti nibbānappattihetu.
Having attained Nibbāna means the cause for the attainment of Nibbāna.
Sau khi đạt đến Niết-bàn là nguyên nhân đạt đến Niết-bàn.
Hetuattho hi ayaṃ tvā-saddo yathā – ‘‘ghataṃ pivitvā balaṃ hoti, sīhaṃ disvā bhayaṃ hotī’’ti.
Indeed, this suffix 'tvā' has the meaning of cause, as in "Having drunk ghee, one becomes strong; having seen a lion, fear arises."
Thật vậy, từ tvā này có nghĩa là nguyên nhân, như trong “uống bơ thì có sức mạnh, thấy sư tử thì sợ hãi”.
Tasmāti yasmā apariññeyyaparijānanakiccena nibbānassa pattiyā addhānapariññāsiddhi ñāyati, tasmā upacāravasena nibbānaṃ ‘‘addhānapariññā’’ti vuccati yathā ‘‘himasanti sūriyaṃ uggametī’’ti.
Therefore, since the accomplishment of the full understanding of the path is known through the act of fully understanding what is to be fully understood, Nibbāna is metaphorically called "full understanding of the path," just as "the sun rises, ending the cold."
Vì vậy (tasmā), vì sự thành tựu của sự hiểu biết về con đường được biết đến qua việc đạt được Niết-bàn bằng hành động hiểu biết những điều không thể hiểu biết, nên theo nghĩa ẩn dụ, Niết-bàn được gọi là “sự hiểu biết về con đường”, như trong “mặt trời mọc thì tuyết tan”.
Vijjāvimuttiphalasacchikiriyatthanti ettha vijjāti aggamaggavijjā.
In for the realization of the fruit of knowledge and liberation, knowledge here refers to the knowledge of the highest path.
Trong từ vì mục đích chứng ngộ quả minh giải thoát (vijjāvimuttiphalasacchikiriyatthaṃ), minh (vijjā) là minh của đạo tối thượng.
Vimuttīti aggamaggasamādhi adhippeto.
Liberation here refers to the concentration of the highest path.
Giải thoát (vimutti) là chỉ định thiền định của đạo tối thượng.
Tesaṃ phalaṃ aññāti āha – ‘‘vijjāvimuttiphalena arahattaṃ kathita’’nti.
Their fruit is aññā, thus it is said: "Arahattā is spoken of as the fruit of knowledge and liberation."
Quả của chúng là aññā, vì vậy nói là – “quả A-la-hán được nói đến bằng quả minh giải thoát”.
Yāthāvato jānanato paccakkhato dassanato ca ñāṇadassananti idha phalanibbānapaccavekkhaṇā adhippetāti āha – ‘‘ñāṇadassanena paccavekkhaṇā kathitā’’ti.
Because it is knowing truly and seeing directly, 'ñāṇadassana' here refers to the reviewing knowledge of the fruit of Nibbāna, thus it is said: "Reviewing knowledge is spoken of as 'ñāṇadassana'."
Vì sự hiểu biết và thấy là nhận thức và thấy một cách như thật, nên ở đây, sự quán xét quả Niết-bàn được chỉ định, vì vậy nói là – “sự quán xét được nói đến bằng sự hiểu biết và thấy” (ñāṇadassanena paccavekkhaṇā kathitā).
Sesehīti rāga-virāga-saṃyojanappahāna-anusayasamugghāta-addhānapariññā- āsavakkhaya-vijjā-vimutti-phalasacchikiriyā-ñāṇadassana-anupādāparinibbānapadehi.
By the remaining ones means by the terms: dispassion from lust, abandonment of fetters, eradication of underlying tendencies, full understanding of the path, destruction of taints, knowledge, liberation, realization of the fruit, reviewing knowledge, and unattached final Nibbāna.
Với những từ còn lại là với các từ diệt trừ tham (rāga-virāga), đoạn trừ kiết sử (saṃyojanappahāna), nhổ tận gốc tùy miên (anusayasamugghāta), hiểu biết về con đường (addhānapariññā), diệt tận lậu hoặc (āsavakkhaya), minh (vijjā), giải thoát (vimutti), chứng ngộ quả (phalasacchikiriyā), hiểu biết và thấy (ñāṇadassana), và Niết-bàn không còn chấp thủ (anupādāparinibbāna).
49-62. Yathā aruṇuggaṃ sūriyuggamanassa ekantikaṃ pubbanimittaṃ, evaṃ kalyāṇamittatā ariyamaggapātubhāvassāti sadisūpamā aruṇuggaṃ kalyāṇamittatāya.
Just as the rising of dawn is an absolute precursor to the rising of the sun, so too is good friendship to the manifestation of the Noble Path. This is a simile of similarity: the rising of dawn is like good friendship.
49-62. Giống như sự mọc của bình minh là dấu hiệu báo trước tuyệt đối cho sự mọc của mặt trời, thì sự có bạn lành là dấu hiệu cho sự xuất hiện của Thánh đạo, vì vậy ví dụ tương tự là sự mọc của bình minh tương tự như sự có bạn lành.
Kalyāṇamittoti cettha ariyo, ariyamaggo vā daṭṭhabbo sūriyapātubhāvo viya tena vidhūpanīyandhakāravidhamanato.
Here, a good friend should be seen as a noble one, or the Noble Path, like the manifestation of the sun, because it dispels the darkness that is to be dispelled.
Ở đây, bạn lành (kalyāṇamitta) là bậc Thánh, hoặc Thánh đạo phải được hiểu là giống như sự xuất hiện của mặt trời, vì nó xua tan bóng tối cần được xua tan.
Kusalakattukamyatāchando chandasampadā itarachandato sampannattā.
The desire to do wholesome deeds is accomplished desire because it is superior to other desires.
Ý muốn làm điều thiện là sự thành tựu của ý muốn (kusalakattukamyatāchando chandasampadā) vì nó vượt trội hơn các ý muốn khác.
Kārāpakaappamādassāti saccapaṭivedhassa kārāpakassa.
Of heedfulness that causes means of heedfulness that causes the penetration of the truths.
Sự không phóng dật là nguyên nhân (kārāpakaappamādassā) của sự thâm nhập chân lý.
Evaṃ sabbattheva sampadāsaddā visesādhigamahetutāya veditabbā.
In this way, the word 'sampadā' (accomplishment) in all contexts should be understood as the cause for the attainment of distinction.
Cũng vậy, ở mọi nơi, từ sampadā (thành tựu) phải được hiểu là nguyên nhân của sự đạt được những điều đặc biệt.
Aññenapi ākārenāti ‘‘vivekanissita’’ntiādiākārato aññena ‘‘rāgavinayapariyosāna’’ntiādinā ākārena.
By another aspect means by an aspect other than "based on seclusion" and so on, such as "culminating in the removal of lust" and so on.
Bằng một cách khác (aññenapi ākārena) là bằng một cách khác ngoài cách “nương vào sự ly dục” v.v..., tức là bằng cách “kết thúc bằng sự chế ngự tham” v.v...
139. Kārāpakaappamādo nāma ‘‘ime akusalā dhammā pahātabbā, ime kusalā dhammā uppādetabbā’’ti vuttavajjetabbavajjanasampādetabbasampādanavasena pavatto appamādo.
139. "Heedfulness that causes action" (kārāpakaappamāda) is the heedfulness that proceeds by way of abandoning what is said to be abandoned and accomplishing what is said to be accomplished, with the thought: "These unwholesome states are to be abandoned; these wholesome states are to be produced."
139. Sự không phóng dật là nguyên nhân (kārāpakaappamādo) là sự không phóng dật vận hành theo cách từ bỏ những pháp bất thiện này và phát sinh những pháp thiện này, tức là từ bỏ những điều cần từ bỏ và hoàn thành những điều cần hoàn thành.
Esāti appamādo.
"This" (esā) means heedfulness.
Điều này (esā) là sự không phóng dật.
Lokiyova.
It is mundane.
Chỉ thuộc thế gian.
Na lokuttaro.
Not supramundane.
Không phải siêu thế.
Ayanti esāti ca appamādameva vadati.
"This" (ayaṃ) and "this" (esā) both refer to heedfulness itself.
Điều này (ayaṃ) và điều này (esā) đều nói về sự không phóng dật.
Tesanti catubhūmakadhammānaṃ.
"Of these" (tesaṃ) means of the states pertaining to the four planes of existence.
Của chúng (tesaṃ) là của các pháp thuộc bốn cõi.
Paṭilābhakaṭṭhenāti paṭilābhāpanaṭṭhena.
"By way of obtaining" (paṭilābhakaṭṭhena) means by way of causing to obtain.
Theo nghĩa là sự đạt được trở lại, tức là theo nghĩa làm cho đạt được trở lại.
140. Jaṅgalānanti jaṅgalavāsīnaṃ.
140. "Of wild animals" (jaṅgalānaṃ) means of those living in the wilderness.
140. Của những người sống ở nơi hoang dã, tức là của những người sống ở nơi hoang dã.
Jaṅgala-saddo cettha thaddhabhāvasāmaññena pathavīpariyāyo, na anupaṭṭhānavidūradesavācī.
Here, the word jaṅgala, by way of its common meaning of stiffness, is a synonym for earth, not a word denoting a remote place where things are not evident.
Từ jaṅgala ở đây là từ đồng nghĩa với đất theo nghĩa chung của sự cứng chắc, thô ráp, chứ không phải là từ chỉ nơi xa xôi, khó tiếp cận.
Tenāha – ‘‘pathavītalavāsīna’’nti.
Therefore, it is said: "of those living on the surface of the earth."
Do đó,* nói – “của những người sống trên mặt đất”.
Padānaṃ vuccamānattā ‘‘sapādakapāṇāna’’nti visesetvā vuttaṃ.
Since "footprints" (padānaṃ) are mentioned, it is specified as "of creatures with feet" (sapādakapāṇānaṃ).
Vì các bàn chân được đề cập nên đã đặc biệt nói “của các loài có chân”.
Samodhānanti antogadhabhāvaṃ.
"Inclusion" (samodhāna) means the state of being included.
Sự bao hàm, tức là sự bao gồm bên trong.
Tenāha – ‘‘odhānaṃ upakkhepa’’nti, upanetvā pakkhipitabbanti attho.
Therefore, it is said: "odhānaṃ upakkhepa," meaning it is to be brought near and placed within.
Do đó,* nói – “sự bao hàm, sự đặt vào”, nghĩa là đặt vào sau khi mang đến.
141-148. Vassikāya pupphaṃ vassikaṃ yathā ‘‘āmalakiyā phalaṃ āmalaka’’nti.
141-148. The flower of the vassikā plant is "vassikaṃ," just as the fruit of the āmalakī plant is "āmalaka."
141-148. Hoa của cây vassikā là vassikaṃ, giống như “quả của cây āmalakī là āmalaka”.
Mahātalasminti uparipāsāde.
"On the great terrace" (mahātalasmiṃ) means on the upper palace.
Trên mặt phẳng lớn, tức là trên lầu cao.
‘‘Yāni kānicī’’ti padehi itarāni samānādhikaraṇāni bhavituṃ yuttānīti ‘‘paccatte sāmivacana’’nti vatvā tathā vibhattivipariṇāmo kato.
Since other words are suitable to be in apposition with the phrase "yāni kānicī," it is said "the genitive case is used in a distributive sense" (paccatte sāmivacanaṃ), and thus the inflection of the case ending is changed accordingly.
Với các từ “yāni kānicī” thì những từ khác có thể cùng thuộc cách, do đó đã nói “cách sở thuộc trong nghĩa riêng biệt” và đã chuyển đổi cách như vậy.
‘‘Tantāvutāna’’nti padaṃ niddhāraṇe sāmivacananti tattha ‘‘vatthānī’’ti vacanasesena atthaṃ dassetuṃ ‘‘atha vā’’tiādi vuttaṃ.
The phrase "of woven things" (tantāvutānaṃ) is a genitive of specification, so to show its meaning with the implied word "vatthāni" (clothes), "atha vā" (or else) and so on are stated.
Từ “tantāvutānaṃ” là cách sở thuộc trong nghĩa xác định, do đó để chỉ nghĩa bằng cách thêm từ “vatthāni” vào đó, đã nói “atha vā”, v.v..
151. Balaṃ gāhentīti attano sarīrabalaṃ gāhenti.
151. "They gain strength" (balaṃ gāhenti) means they gain their bodily strength.
151. Họ thu nhận sức mạnh, tức là họ thu nhận sức mạnh thân thể của mình.
Taṃ pana nāgānaṃ balappatti evāti āha – ‘‘balaṃ gaṇhantī’’ti.
That, however, is the attainment of strength for elephants, so it is said "they gain strength" (balaṃ gaṇhantī).
Điều đó chính là sự đạt được sức mạnh của các loài nāga, do đó đã nói – “họ thu nhận sức mạnh”.
Sambhejjamukhadvāranti mahāsamuddena sambhedagatamahānadīnaṃ mukhadvāraṃ.
"Mouth of the confluence" (sambhejjamukhadvāraṃ) means the mouth of the great rivers that have reached confluence with the great ocean.
Cửa khẩu hợp lưu, tức là cửa khẩu của các con sông lớn hợp lưu với đại dương.
Nāgā kāyaṃ vaḍḍhentītiādi yasmā ca bhagavatā upamāvasena ābhataṃ, tasmā evameva khoti etthātiādinā upamaṃ saṃsandati.
Since "elephants increase their bodies" (nāgā kāyaṃ vaḍḍhentī) and so on were brought forth by the Blessed One by way of simile, the simile is connected with "evameva khoti etthā" (just so, indeed, here) and so on.
Các loài nāga làm cho thân thể lớn lên, v.v. vì đã được Đức Thế Tôn đưa ra như một ví dụ, do đó đã so sánh ví dụ bằng “evameva kho ti ettha”, v.v..
Āgatesūtiādīsu tīsu padesu bhāvenabhāvalakkhaṇe.
In the three phrases "when they have arrived" (āgatesū) and so on, it is the characteristic of one thing occurring when another occurs.
Trong ba từ āgatesu, v.v. là trong nghĩa đặc điểm của sự có mặt khi có mặt.
174-175. Kāmanavasena upādiyanato kāmupādānaṃ.
174-175. Kāmupādānaṃ (clinging to sensual pleasures) is so called because one clings by way of sensual desire.
174-175. Chấp thủ dục (kāmupādānaṃ) vì chấp thủ theo ý muốn đối với các dục.
Tenāha ‘‘kāmaggahaṇa’’nti.
Therefore, it is said "kāmaggahaṇa" (grasping at sensual pleasures).
Do đó,* nói “sự nắm giữ dục”.
Nāmakāyassāti vedanādīnaṃ catunnaṃ arūpakkhandhānaṃ.
Nāmakāyassa refers to the four immaterial aggregates of feeling and so on.
Của danh thân, tức là của bốn uẩn vô sắc: thọ, v.v..
Ghaṭanapabandhanakilesoti hetunā phalassa kammavaṭṭassa vipākavaṭṭena dukkhappabandhasaññitassa ghaṭanassa sambajjhanassa nibbattakakileso.
Ghaṭanapabandhanakileso is the defilement that brings about the connection and binding of the fruit with the cause, that is, the connection of the kamma-process with the resultant-process, which is called the continuous succession of suffering.
Phiền não kết nối sự ràng buộc là phiền não tạo ra sự kết nối, sự ràng buộc của vòng nghiệp quả với vòng dị thục, tức là sự ràng buộc của khổ, do nhân quả.
Antaggāhikadiṭṭhi sassatucchedagāho.
Antaggāhikadiṭṭhi is the grasping at eternalism and annihilationism.
Tà kiến nắm giữ hai cực đoan là chấp thủ thường kiến và đoạn kiến.