52. Atha kho dve brāhmaṇā jiṇṇā vuddhā mahallakā addhagatā vayoanuppattā vīsavassasatikā jātiyā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodiṃsu.
Then two brāhmaṇas, old, aged, advanced in years, having reached the end of their life’s journey, one hundred and twenty years old by birth, approached the Blessed One; having approached, they exchanged greetings with the Blessed One.
52. Rồi hai Bà-la-môn già yếu, lớn tuổi, đã đi qua cuộc đời, đã đến tuổi xế chiều, một trăm hai mươi tuổi, đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, họ chào hỏi Thế Tôn.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Having concluded their courteous and memorable talk, they sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, họ ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnā kho te brāhmaṇā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘mayamassu, bho gotama, brāhmaṇā jiṇṇā vuddhā mahallakā addhagatā vayoanuppattā vīsavassasatikā jātiyā; te camhā akatakalyāṇā akatakusalā akatabhīruttāṇā.
Seated to one side, those brāhmaṇas said to the Blessed One: “We are, good Gotama, brāhmaṇas who are old, aged, advanced in years, having reached the end of our life’s journey, one hundred and twenty years old by birth; and we have not done what is wholesome, not done what is skillful, not done what is a refuge from fear.
Ngồi xuống một bên, hai Bà-la-môn ấy bạch Thế Tôn rằng: “Thưa Tôn giả Gotama, chúng tôi là những Bà-la-môn già yếu, lớn tuổi, đã đi qua cuộc đời, đã đến tuổi xế chiều, một trăm hai mươi tuổi, và chúng tôi chưa làm điều thiện, chưa tạo công đức, chưa có nơi nương tựa để thoát khỏi sợ hãi.
Ovadatu no bhavaṃ gotamo, anusāsatu no bhavaṃ gotamo yaṃ amhākaṃ assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti.
Let the good Gotama advise us, let the good Gotama instruct us, for our long-term welfare and happiness.”
Xin Tôn giả Gotama hãy khuyên dạy chúng tôi, hãy giáo huấn chúng tôi, để điều đó mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài cho chúng tôi.”
‘‘Taggha tumhe, brāhmaṇā, jiṇṇā vuddhā mahallakā addhagatā vayoanuppattā vīsavassasatikā jātiyā; te cattha akatakalyāṇā akatakusalā akatabhīruttāṇā.
“Indeed, brāhmaṇas, you are old, aged, advanced in years, having reached the end of your life’s journey, one hundred and twenty years old by birth; and you have not done what is wholesome, not done what is skillful, not done what is a refuge from fear.
“Này các Bà-la-môn, đúng vậy, các ông là những Bà-la-môn già yếu, lớn tuổi, đã đi qua cuộc đời, đã đến tuổi xế chiều, một trăm hai mươi tuổi, và các ông chưa làm điều thiện, chưa tạo công đức, chưa có nơi nương tựa để thoát khỏi sợ hãi.
Upanīyati kho ayaṃ, brāhmaṇā, loko jarāya byādhinā maraṇena.
This world, brāhmaṇas, is led on by old age, sickness, and death.
Này các Bà-la-môn, thế gian này đang bị già, bệnh, chết kéo đến.
Evaṃ upanīyamāne kho, brāhmaṇā, loke jarāya byādhinā maraṇena, yo idha kāyena saṃyamo vācāya saṃyamo manasā saṃyamo, taṃ tassa petassa tāṇañca leṇañca dīpañca saraṇañca parāyaṇañcā’’ti.
When the world is thus led on by old age, sickness, and death, whatever restraint there is here by body, restraint by speech, restraint by mind, that is a refuge, a shelter, an island, a haven, and a supreme resort for that departed one.”
Này các Bà-la-môn, khi thế gian đang bị già, bệnh, chết kéo đến như vậy, thì sự chế ngự thân, chế ngự lời nói, chế ngự ý nghĩ ở đời này chính là nơi nương tựa, nơi trú ẩn, hòn đảo, nơi ẩn náu, và chỗ dựa tối thượng cho người đã chết.”
53. Atha kho dve brāhmaṇā jiṇṇā vuddhā mahallakā addhagatā vayoanuppattā vīsavassasatikā jātiyā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
53. Then two brahmins, old, aged, advanced in years, having reached the end of their lifespan, a hundred and twenty years old by birth, approached the Blessed One; having approached and paid homage to the Blessed One, they sat down to one side.
53. Bấy giờ, hai vị Bà La Môn già yếu, lớn tuổi, đã đi qua tuổi đời, đã đến tuổi trăm hai mươi, đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnā kho te brāhmaṇā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘mayamassu, bho gotama, brāhmaṇā jiṇṇā vuddhā mahallakā addhagatā vayoanuppattā vīsavassasatikā jātiyā; te camhā akatakalyāṇā akatakusalā akatabhīruttāṇā.
Seated to one side, those brahmins said to the Blessed One: "We are, good Gotama, brahmins, old, aged, advanced in years, having reached the end of our lifespan, a hundred and twenty years old by birth; yet we have not done good, not done wholesome deeds, not made a refuge from fear.
Sau khi ngồi xuống một bên, hai vị Bà La Môn ấy bạch Thế Tôn rằng: “Thưa Tôn giả Gotama, chúng tôi là các Bà La Môn già yếu, lớn tuổi, đã đi qua tuổi đời, đã đến tuổi trăm hai mươi; chúng tôi chưa làm điều thiện, chưa tạo công đức, chưa tạo nơi nương tựa khỏi hiểm nguy.
Ovadatu no bhavaṃ gotamo, anusāsatu no bhavaṃ gotamo yaṃ amhākaṃ assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti.
May the good Gotama advise us, may the good Gotama instruct us, for our long-term welfare and happiness."
Mong Tôn giả Gotama hãy giáo huấn, hãy chỉ dạy cho chúng tôi điều gì sẽ mang lại lợi ích và an lạc lâu dài cho chúng tôi.”
‘‘Taggha tumhe, brāhmaṇā, jiṇṇā vuddhā mahallakā addhagatā vayoanuppattā vīsavassasatikā jātiyā; te cattha akatakalyāṇā akatakusalā akatabhīruttāṇā.
"Indeed, brahmins, you are old, aged, advanced in years, having reached the end of your lifespan, a hundred and twenty years old by birth; yet you have not done good, not done wholesome deeds, not made a refuge from fear.
“Này các Bà La Môn, quả thật các ông đã già yếu, lớn tuổi, đã đi qua tuổi đời, đã đến tuổi trăm hai mươi; và các ông chưa làm điều thiện, chưa tạo công đức, chưa tạo nơi nương tựa khỏi hiểm nguy.
Āditto kho ayaṃ, brāhmaṇā, loko jarāya byādhinā maraṇena.
This world, brahmins, is ablaze with old age, sickness, and death.
Này các Bà La Môn, thế gian này đang bốc cháy bởi già, bệnh, chết.
Evaṃ āditte kho, brāhmaṇā, loke jarāya byādhinā maraṇena, yo idha kāyena saṃyamo vācāya saṃyamo manasā saṃyamo, taṃ tassa petassa tāṇañca leṇañca dīpañca saraṇañca parāyaṇañcā’’ti.
When the world is thus ablaze with old age, sickness, and death, brahmins, whatever restraint there is here by body, restraint by speech, restraint by mind, that is a refuge, a shelter, an island, a haven, and a final resort for the departed one."
Này các Bà La Môn, khi thế gian đang bốc cháy như vậy bởi già, bệnh, chết, thì sự tiết chế thân, tiết chế lời nói, tiết chế ý chí ở đời này, điều ấy sẽ là nơi nương tựa, là nơi ẩn trú, là hòn đảo, là nơi che chở, là chỗ dựa tối thượng cho người đã qua đời.”
54. Atha kho aññataro brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi…pe… ekamantaṃ nisinno kho so brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘‘sandiṭṭhiko dhammo sandiṭṭhiko dhammo’ti, bho gotama, vuccati.
54. Then a certain brahmin approached the Blessed One; having approached and exchanged greetings with the Blessed One… (the usual polite conversation)… Seated to one side, that brahmin said to the Blessed One: "'The Dhamma is directly visible, the Dhamma is directly visible,' it is said, good Gotama.
54. Bấy giờ, một Bà La Môn đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, chào hỏi Thế Tôn… (lược)… Sau khi ngồi xuống một bên, Bà La Môn ấy bạch Thế Tôn rằng: “‘Pháp thiết thực hiện tại, Pháp thiết thực hiện tại’ được nói đến, thưa Tôn giả Gotama.
Kittāvatā nu kho, bho gotama, sandiṭṭhiko dhammo hoti akāliko ehipassiko opaneyyiko* paccattaṃ veditabbo viññūhī’’ti?
To what extent, good Gotama, is the Dhamma directly visible, timeless, inviting one to come and see, leading inwards, to be personally experienced by the wise?"
Thưa Tôn giả Gotama, cho đến mức độ nào thì Pháp là thiết thực hiện tại, không có thời gian, mời đến để thấy, hướng thượng, được người trí tự mình chứng biết?”
‘‘Ratto kho, brāhmaṇa, rāgena abhibhūto pariyādinnacitto attabyābādhāyapi ceteti, parabyābādhāyapi ceteti, ubhayabyābādhāyapi ceteti, cetasikampi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.
"When, brahmin, one is infatuated with lust, overcome and engrossed in mind, one intends harm to oneself, one intends harm to others, one intends harm to both, and one experiences mental suffering and displeasure.
“Này Bà La Môn, người bị tham ái chi phối, tâm bị chiếm đoạt, suy nghĩ làm hại mình, suy nghĩ làm hại người khác, suy nghĩ làm hại cả hai, và cảm thọ khổ đau, ưu phiền trong tâm.
Rāge pahīne nevattabyābādhāyapi ceteti, na parabyābādhāyapi ceteti, na ubhayabyābādhāyapi ceteti, na cetasikaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.(Ratto kho…pe… kāyena duccaritaṃ carati, vācāya duccaritaṃ carati, manasā duccaritaṃ carati. Rāge pahīnā neva kāyena duccaritaṃ carati, na vācāya duccaritaṃ carati, na manasā duccaritaṃ carati. Ratto kho…pe… attatthampi yathābhūtaṃ nappajānāti, paratthampi yathābhūtaṃ nappajānāti, ubhayatthampi yathābhūtaṃ nappajānāti. Rāge pahīne attatthampi yathābhūtaṃ pajānāti, paratthampi yathābhūtaṃ pajānāti, ubhayatthampi yathābhūtaṃ pajānāti.)* Evampi kho, brāhmaṇa, sandiṭṭhiko dhammo hoti…pe….
When lust is abandoned, one neither intends harm to oneself, nor intends harm to others, nor intends harm to both, nor experiences mental suffering and displeasure. (When infatuated… one engages in misconduct by body, engages in misconduct by speech, engages in misconduct by mind. When lust is abandoned, one neither engages in misconduct by body, nor engages in misconduct by speech, nor engages in misconduct by mind. When infatuated… one does not understand one's own welfare as it really is, nor the welfare of others as it really is, nor the welfare of both as it really is. When lust is abandoned, one understands one's own welfare as it really is, the welfare of others as it really is, the welfare of both as it really is.) Thus, brahmin, the Dhamma is directly visible… (the usual explanation)….
Khi tham ái đã được đoạn trừ, người ấy không suy nghĩ làm hại mình, không suy nghĩ làm hại người khác, không suy nghĩ làm hại cả hai, và không cảm thọ khổ đau, ưu phiền trong tâm. (Này Bà La Môn, người bị tham ái chi phối, tâm bị chiếm đoạt, hành ác hạnh bằng thân, hành ác hạnh bằng lời, hành ác hạnh bằng ý. Khi tham ái đã được đoạn trừ, người ấy không hành ác hạnh bằng thân, không hành ác hạnh bằng lời, không hành ác hạnh bằng ý. Này Bà La Môn, người bị tham ái chi phối, tâm bị chiếm đoạt, không như thật biết lợi ích của mình, không như thật biết lợi ích của người khác, không như thật biết lợi ích của cả hai. Khi tham ái đã được đoạn trừ, người ấy như thật biết lợi ích của mình, như thật biết lợi ích của người khác, như thật biết lợi ích của cả hai.) Này Bà La Môn, Pháp cũng thiết thực hiện tại như vậy… (lược)…
‘‘Duṭṭho kho, brāhmaṇa, dosena abhibhūto pariyādinnacitto attabyābādhāyapi ceteti, parabyābādhāyapi ceteti, ubhayabyābādhāyapi ceteti, cetasikampi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.
"When, brahmin, one is corrupted by hatred, overcome and engrossed in mind, one intends harm to oneself, one intends harm to others, one intends harm to both, and one experiences mental suffering and displeasure.
“Này Bà La Môn, người bị sân hận chi phối, tâm bị chiếm đoạt, suy nghĩ làm hại mình, suy nghĩ làm hại người khác, suy nghĩ làm hại cả hai, và cảm thọ khổ đau, ưu phiền trong tâm.
Dose pahīne nevattabyābādhāyapi ceteti, na parabyābādhāyapi ceteti, na ubhayabyābādhāyapi ceteti, na cetasikampi* dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.
When hatred is abandoned, one neither intends harm to oneself, nor intends harm to others, nor intends harm to both, nor experiences mental suffering and displeasure.
Khi sân hận đã được đoạn trừ, người ấy không suy nghĩ làm hại mình, không suy nghĩ làm hại người khác, không suy nghĩ làm hại cả hai, và không cảm thọ khổ đau, ưu phiền trong tâm.
Evampi kho, brāhmaṇa, sandiṭṭhiko dhammo hoti…pe….
In this way too, brahmin, the Dhamma is immediately visible…etc….
Này Bà La Môn, Pháp cũng thiết thực hiện tại như vậy… (lược)…
‘‘Mūḷho kho, brāhmaṇa, mohena abhibhūto pariyādinnacitto attabyābādhāyapi ceteti, parabyābādhāyapi ceteti, ubhayabyābādhāyapi ceteti, cetasikampi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.
"Indeed, brahmin, a deluded one, overcome by delusion, with his mind overwhelmed, intends for his own affliction, intends for the affliction of others, intends for the affliction of both, and experiences mental suffering and distress.
“Này Bà La Môn, người bị si mê chi phối, tâm bị chiếm đoạt, suy nghĩ làm hại mình, suy nghĩ làm hại người khác, suy nghĩ làm hại cả hai, và cảm thọ khổ đau, ưu phiền trong tâm.
Mohe pahīne nevattabyābādhāyapi ceteti, na parabyābādhāyapi ceteti, na ubhayabyābādhāyapi ceteti, na cetasikaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.
When delusion is abandoned, he does not intend for his own affliction, nor for the affliction of others, nor for the affliction of both, nor does he experience mental suffering and distress.
Khi si mê đã được đoạn trừ, người ấy không suy nghĩ làm hại mình, không suy nghĩ làm hại người khác, không suy nghĩ làm hại cả hai, và không cảm thọ khổ đau, ưu phiền trong tâm.
Evaṃ kho, brāhmaṇa, sandiṭṭhiko dhammo hoti akāliko ehipassiko opaneyyiko paccattaṃ veditabbo viññūhī’’ti.
In this way, brahmin, the Dhamma is immediately visible, timeless, inviting one to come and see, onward-leading, to be personally realized by the wise."
Này Bà La Môn, Pháp thiết thực hiện tại, không có thời gian, mời đến để thấy, hướng thượng, được người trí tự mình chứng biết là như vậy.”
‘‘Abhikkantaṃ, bho gotama, abhikkantaṃ, bho gotama!
"Excellent, Venerable Gotama! Excellent, Venerable Gotama!
“Tuyệt diệu thay, thưa Tôn giả Gotama! Tuyệt diệu thay, thưa Tôn giả Gotama!
Seyyathāpi, bho gotama, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya – ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti; evamevaṃ bhotā gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito.
Just as, Venerable Gotama, one might set upright what was overturned, reveal what was hidden, point out the way to one who was lost, or hold up a lamp in the darkness so that those with eyes might see forms; even so has the Dhamma been made clear in many ways by the Venerable Gotama.
Ví như, thưa Tôn giả Gotama, lật ngửa cái bị úp xuống, phơi bày cái bị che giấu, chỉ đường cho người lạc lối, hay cầm đèn dầu trong bóng tối để ‘người có mắt thấy các sắc’; cũng vậy, Tôn giả Gotama đã thuyết giảng Pháp bằng nhiều phương cách.
Esāhaṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca.
I go for refuge to the Venerable Gotama, to the Dhamma, and to the Saṅgha of bhikkhus.
Con xin quy y Tôn giả Gotama, quy y Pháp, và quy y Tăng chúng.
Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti.
May the Venerable Gotama remember me as a lay follower who has gone for refuge from this day forth as long as life lasts."
Mong Tôn giả Gotama hãy chấp nhận con là một cận sự nam đã quy y trọn đời từ nay về sau.”
Tatiyaṃ.
The Third.
Bài thứ ba.
55. Atha kho aññataro brāhmaṇaparibbājako yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā…pe… ekamantaṃ nisinno kho so brāhmaṇaparibbājako bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘‘sandiṭṭhiko dhammo sandiṭṭhiko dhammo’ti, bho gotama, vuccati.
55. Then a certain brahmin wanderer approached the Blessed One; having approached…etc… Seated to one side, that brahmin wanderer said to the Blessed One: "It is said, 'the Dhamma is immediately visible, the Dhamma is immediately visible,' Venerable Gotama.
55. Bấy giờ, một du sĩ Bà La Môn đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến… (lược)… Sau khi ngồi xuống một bên, du sĩ Bà La Môn ấy bạch Thế Tôn rằng: “‘Pháp thiết thực hiện tại, Pháp thiết thực hiện tại’ được nói đến, thưa Tôn giả Gotama.
Kittāvatā nu kho, bho gotama, sandiṭṭhiko dhammo hoti akāliko ehipassiko opaneyyiko paccattaṃ veditabbo viññūhī’’ti?
To what extent, Venerable Gotama, is the Dhamma immediately visible, timeless, inviting one to come and see, onward-leading, to be personally realized by the wise?"
Thưa Tôn giả Gotama, cho đến mức độ nào thì Pháp là thiết thực hiện tại, không có thời gian, mời đến để thấy, hướng thượng, được người trí tự mình chứng biết?”
‘‘Ratto kho, brāhmaṇa, rāgena abhibhūto pariyādinnacitto attabyābādhāyapi ceteti, parabyābādhāyapi ceteti, ubhayabyābādhāyapi ceteti, cetasikampi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.
"Indeed, brahmin, one who is impassioned, overcome by passion, with his mind overwhelmed, intends for his own affliction, intends for the affliction of others, intends for the affliction of both, and experiences mental suffering and distress.
“Này Bà La Môn, người bị tham ái chi phối, tâm bị chiếm đoạt, suy nghĩ làm hại mình, suy nghĩ làm hại người khác, suy nghĩ làm hại cả hai, và cảm thọ khổ đau, ưu phiền trong tâm.
Rāge pahīne nevattabyābādhāyapi ceteti, na parabyābādhāyapi ceteti, na ubhayabyābādhāyapi ceteti, na cetasikampi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.
When passion is abandoned, he does not intend for his own affliction, nor for the affliction of others, nor for the affliction of both, nor does he experience mental suffering and distress.
Khi tham ái đã được đoạn trừ, người ấy không suy nghĩ làm hại mình, không suy nghĩ làm hại người khác, không suy nghĩ làm hại cả hai, và không cảm thọ khổ đau, ưu phiền trong tâm.
‘‘Ratto kho, brāhmaṇa, rāgena abhibhūto pariyādinnacitto kāyena duccaritaṃ carati, vācāya duccaritaṃ carati, manasā duccaritaṃ carati.
"Indeed, brahmin, one who is impassioned, overcome by passion, with his mind overwhelmed, performs misconduct by body, performs misconduct by speech, performs misconduct by mind.
“Này Bà La Môn, người bị tham ái chi phối, tâm bị chiếm đoạt, hành ác hạnh bằng thân, hành ác hạnh bằng lời, hành ác hạnh bằng ý.
Rāge pahīne neva kāyena duccaritaṃ carati, na vācāya duccaritaṃ carati, na manasā duccaritaṃ carati.
When passion is abandoned, he performs no misconduct by body, no misconduct by speech, no misconduct by mind.
Khi tham ái được diệt trừ, người ấy không hành ác nghiệp bằng thân, không hành ác nghiệp bằng lời nói, không hành ác nghiệp bằng ý.
‘‘Ratto kho, brāhmaṇa, rāgena abhibhūto pariyādinnacitto attatthampi yathābhūtaṃ nappajānāti, paratthampi yathābhūtaṃ nappajānāti, ubhayatthampi yathābhūtaṃ nappajānāti.
"Indeed, brahmin, one who is impassioned, overcome by passion, with his mind overwhelmed, does not understand his own welfare as it really is, does not understand the welfare of others as it really is, does not understand the welfare of both as it really is.
“Này Bà-la-môn, người bị tham ái chi phối, tâm bị tham ái xâm chiếm, không như thật biết lợi ích của mình, không như thật biết lợi ích của người, không như thật biết lợi ích của cả hai.
Rāge pahīne attatthampi yathābhūtaṃ pajānāti, paratthampi yathābhūtaṃ pajānāti, ubhayatthampi yathābhūtaṃ pajānāti.
When passion is abandoned, he understands his own welfare as it really is, understands the welfare of others as it really is, understands the welfare of both as it really is.
Khi tham ái được diệt trừ, người ấy như thật biết lợi ích của mình, như thật biết lợi ích của người, như thật biết lợi ích của cả hai.
Evampi kho, brāhmaṇa, sandiṭṭhiko dhammo hoti…pe….
In this way too, brahmin, the Dhamma is immediately visible…etc….
Này Bà-la-môn, pháp này là hiện tại…pe….
‘‘Duṭṭho kho, brāhmaṇa, dosena…pe… mūḷho kho, brāhmaṇa, mohena abhibhūto pariyādinnacitto attabyābādhāyapi ceteti, parabyābādhāyapi ceteti, ubhayabyābādhāyapi ceteti, cetasikampi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.
"Indeed, brahmin, one who is hateful, overcome by hatred…etc… Indeed, brahmin, one who is deluded, overcome by delusion, with his mind overwhelmed, intends for his own affliction, intends for the affliction of others, intends for the affliction of both, and experiences mental suffering and distress.
“Này Bà-la-môn, người bị sân hận…pe… Này Bà-la-môn, người bị si mê chi phối, tâm bị si mê xâm chiếm, suy nghĩ đến sự tổn hại của mình, suy nghĩ đến sự tổn hại của người, suy nghĩ đến sự tổn hại của cả hai, cảm thọ khổ và ưu trong tâm.
Mohe pahīne nevattabyābādhāyapi ceteti, na parabyābādhāyapi ceteti, na ubhayabyābādhāyapi ceteti, na cetasikaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.
When delusion is abandoned, he does not intend for his own affliction, nor for the affliction of others, nor for the affliction of both, nor does he experience mental suffering and distress.
Khi si mê được diệt trừ, người ấy không suy nghĩ đến sự tổn hại của mình, không suy nghĩ đến sự tổn hại của người, không suy nghĩ đến sự tổn hại của cả hai, không cảm thọ khổ và ưu trong tâm.
‘‘Mūḷho kho, brāhmaṇa, mohena abhibhūto pariyādinnacitto, kāyena duccaritaṃ carati, vācāya duccaritaṃ carati, manasā duccaritaṃ carati.
"Indeed, brahmin, one who is deluded, overcome by delusion, with his mind overwhelmed, performs misconduct by body, performs misconduct by speech, performs misconduct by mind.
“Này Bà-la-môn, người bị si mê chi phối, tâm bị si mê xâm chiếm, hành ác nghiệp bằng thân, hành ác nghiệp bằng lời nói, hành ác nghiệp bằng ý.
Mohe pahīne neva kāyena duccaritaṃ carati, na vācāya duccaritaṃ carati, na manasā duccaritaṃ carati.
When delusion is abandoned, he performs no misconduct by body, no misconduct by speech, no misconduct by mind.
Khi si mê được diệt trừ, người ấy không hành ác nghiệp bằng thân, không hành ác nghiệp bằng lời nói, không hành ác nghiệp bằng ý.
‘‘Mūḷho kho, brāhmaṇa, mohena abhibhūto pariyādinnacitto attatthampi yathābhūtaṃ nappajānāti, paratthampi yathābhūtaṃ nappajānāti, ubhayatthampi yathābhūtaṃ nappajānāti.
"Indeed, brahmin, one who is deluded, overcome by delusion, with his mind overwhelmed, does not understand his own welfare as it really is, does not understand the welfare of others as it really is, does not understand the welfare of both as it really is.
“Này Bà-la-môn, người bị si mê chi phối, tâm bị si mê xâm chiếm, không như thật biết lợi ích của mình, không như thật biết lợi ích của người, không như thật biết lợi ích của cả hai.
Mohe pahīne attatthampi yathābhūtaṃ pajānāti, paratthampi yathābhūtaṃ pajānāti, ubhayatthampi yathābhūtaṃ pajānāti.
When delusion is abandoned, one understands one's own welfare as it really is, the welfare of others as it really is, and the welfare of both as it really is.
Khi si mê được diệt trừ, người ấy như thật biết lợi ích của mình, như thật biết lợi ích của người, như thật biết lợi ích của cả hai.
Evaṃ kho, brāhmaṇa, sandiṭṭhiko dhammo hoti akāliko ehipassiko opaneyyiko paccattaṃ veditabbo viññūhī’’ti.
In this way, brahmin, the Dhamma is directly visible, immediate, inviting one to come and see, onward-leading, to be personally experienced by the wise.”
Này Bà-la-môn, pháp này là hiện tại, không có thời gian, mời đến để thấy, hướng thượng, người trí tự mình chứng biết.”
56. Atha kho jāṇussoṇi brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
56. Then the brahmin Jāṇussoṇi approached the Blessed One; having approached and paid homage to the Blessed One, he sat down to one side.
56. Rồi Bà-la-môn Jāṇussoṇi đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho jāṇussoṇi brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘‘sandiṭṭhikaṃ nibbānaṃ sandiṭṭhikaṃ nibbāna’nti, bho gotama, vuccati.
Seated to one side, the brahmin Jāṇussoṇi said to the Blessed One: “‘Nibbāna is directly visible, Nibbāna is directly visible,’ it is said, Venerable Gotama.
Ngồi xuống một bên, Bà-la-môn Jāṇussoṇi bạch Thế Tôn rằng: “‘Nibbāna hiện tại, Nibbāna hiện tại’, thưa Tôn giả Gotama, người ta nói như vậy.
Kittāvatā nu kho, bho gotama, sandiṭṭhikaṃ nibbānaṃ hoti akālikaṃ ehipassikaṃ opaneyyikaṃ paccattaṃ veditabbaṃ viññūhī’’ti?
To what extent, Venerable Gotama, is Nibbāna directly visible, immediate, inviting one to come and see, onward-leading, to be personally experienced by the wise?”
Thưa Tôn giả Gotama, cho đến mức độ nào thì Nibbāna là hiện tại, không có thời gian, mời đến để thấy, hướng thượng, người trí tự mình chứng biết?”
‘‘Ratto kho, brāhmaṇa, rāgena abhibhūto pariyādinnacitto attabyābādhāyapi ceteti, parabyābādhāyapi ceteti, ubhayabyābādhāyapi ceteti, cetasikampi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.
“When, brahmin, one is infatuated with lust, overcome by it, and with a mind consumed, one intends for one's own affliction, for the affliction of others, for the affliction of both, and one experiences mental pain and displeasure.
“Này Bà-la-môn, người bị tham ái chi phối, tâm bị tham ái xâm chiếm, suy nghĩ đến sự tổn hại của mình, suy nghĩ đến sự tổn hại của người, suy nghĩ đến sự tổn hại của cả hai, cảm thọ khổ và ưu trong tâm.
Rāge pahīne nevattabyābādhāyapi ceteti, na parabyābādhāyapi ceteti, na ubhayabyābādhāyapi ceteti, na cetasikampi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.
When lust is abandoned, one neither intends for one's own affliction, nor for the affliction of others, nor for the affliction of both, nor does one experience mental pain and displeasure.
Khi tham ái được diệt trừ, người ấy không suy nghĩ đến sự tổn hại của mình, không suy nghĩ đến sự tổn hại của người, không suy nghĩ đến sự tổn hại của cả hai, không cảm thọ khổ và ưu trong tâm.
Evampi kho, brāhmaṇa, sandiṭṭhikaṃ nibbānaṃ hoti.
In this way too, brahmin, Nibbāna is directly visible.
Này Bà-la-môn, Nibbāna là hiện tại như vậy.
‘‘Duṭṭho kho, brāhmaṇa…pe… mūḷho kho, brāhmaṇa, mohena abhibhūto pariyādinnacitto attabyābādhāyapi ceteti, parabyābādhāyapi ceteti, ubhayabyābādhāyapi ceteti, cetasikampi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.
“When, brahmin, one is malicious…pe… When, brahmin, one is deluded by delusion, overcome by it, and with a mind consumed, one intends for one's own affliction, for the affliction of others, for the affliction of both, and one experiences mental pain and displeasure.
“Này Bà-la-môn, người bị sân hận…pe… Này Bà-la-môn, người bị si mê chi phối, tâm bị si mê xâm chiếm, suy nghĩ đến sự tổn hại của mình, suy nghĩ đến sự tổn hại của người, suy nghĩ đến sự tổn hại của cả hai, cảm thọ khổ và ưu trong tâm.
Mohe pahīne nevattabyābādhāyapi ceteti, na parabyābādhāyapi ceteti, na ubhayabyābādhāyapi ceteti, na cetasikaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.
When delusion is abandoned, one neither intends for one's own affliction, nor for the affliction of others, nor for the affliction of both, nor does one experience mental pain and displeasure.
Khi si mê được diệt trừ, người ấy không suy nghĩ đến sự tổn hại của mình, không suy nghĩ đến sự tổn hại của người, không suy nghĩ đến sự tổn hại của cả hai, không cảm thọ khổ và ưu trong tâm.
Evampi kho, brāhmaṇa, sandiṭṭhikaṃ nibbānaṃ hoti.
In this way too, brahmin, Nibbāna is directly visible.
Này Bà-la-môn, Nibbāna là hiện tại như vậy.
‘‘Yato kho ayaṃ, brāhmaṇa* , anavasesaṃ rāgakkhayaṃ paṭisaṃvedeti, anavasesaṃ dosakkhayaṃ paṭisaṃvedeti, anavasesaṃ mohakkhayaṃ paṭisaṃvedeti; evaṃ kho, brāhmaṇa, sandiṭṭhikaṃ nibbānaṃ hoti akālikaṃ ehipassikaṃ opaneyyikaṃ paccattaṃ veditabbaṃ viññūhī’’ti.
“When, brahmin, one experiences the unremitting destruction of lust, the unremitting destruction of hatred, the unremitting destruction of delusion; in this way, brahmin, Nibbāna is directly visible, immediate, inviting one to come and see, onward-leading, to be personally experienced by the wise.”
“Này Bà-la-môn, khi người ấy chứng nghiệm sự diệt tận tham ái không còn sót lại, chứng nghiệm sự diệt tận sân hận không còn sót lại, chứng nghiệm sự diệt tận si mê không còn sót lại; Này Bà-la-môn, Nibbāna là hiện tại, không có thời gian, mời đến để thấy, hướng thượng, người trí tự mình chứng biết như vậy.”
‘‘Abhikkantaṃ, bho gotama…pe… upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti.
“Excellent, Venerable Gotama… From this day forth, let Venerable Gotama remember me as a lay follower who has taken refuge for life.”
“Tuyệt diệu thay, Tôn giả Gotama…pe… Cầu mong Tôn giả Gotama nhận con làm cận sự nam, từ nay cho đến trọn đời con xin quy y.”
Pañcamaṃ.
The Fifth.
Bài kinh thứ năm.
57. Atha kho aññataro brāhmaṇamahāsālo yena bhagavā tenupasaṅkami…pe… ekamantaṃ nisinno kho so brāhmaṇamahāsālo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sutaṃ metaṃ, bho gotama, pubbakānaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ – ‘pubbe sudaṃ* ayaṃ loko avīci maññe phuṭo ahosi manussehi, kukkuṭasaṃpātikā gāmanigamarājadhāniyo’ti.
57. Then a certain wealthy brahmin approached the Blessed One…pe… Seated to one side, that wealthy brahmin said to the Blessed One: “I have heard, Venerable Gotama, from ancient, aged brahmins, teachers of teachers, speaking thus: ‘Formerly, this world was, as it were, covered with people, like Avīci; villages, towns, and royal capitals were as close as a cock’s flight.’
57. Rồi một vị Bà-la-môn đại gia đi đến chỗ Thế Tôn…pe… Ngồi xuống một bên, vị Bà-la-môn đại gia ấy bạch Thế Tôn rằng: “Thưa Tôn giả Gotama, con đã nghe các Bà-la-môn trưởng lão, cao niên, các vị thầy và thầy của các vị thầy nói rằng: ‘Xưa kia, thế giới này dường như bị bao phủ bởi con người như địa ngục Avīci, các làng mạc, thị trấn, kinh đô đông đúc như gà chọi.’
Ko nu kho, bho gotama, hetu ko paccayo yenetarahi manussānaṃ khayo hoti, tanuttaṃ paññāyati, gāmāpi agāmā honti, nigamāpi anigamā honti, nagarāpi anagarā honti, janapadāpi ajanapadā hontī’’ti?
What, Venerable Gotama, is the reason, what is the cause, why at present there is a decline in people, a decrease is evident, and villages become non-villages, towns become non-towns, cities become non-cities, and districts become non-districts?”
Thưa Tôn giả Gotama, nguyên nhân nào, duyên nào khiến ngày nay con người bị suy giảm, số lượng ít đi, các làng mạc trở thành không có làng, các thị trấn trở thành không có thị trấn, các thành phố trở thành không có thành phố, các quốc độ trở thành không có quốc độ?”
‘‘Etarahi, brāhmaṇa, manussā adhammarāgarattā visamalobhābhibhūtā micchādhammaparetā.
“At present, brahmin, people are infatuated with unrighteous lust, overcome by unwholesome greed, and possessed by wrong Dhamma.
“Này Bà-la-môn, ngày nay con người bị nhiễm bởi tham ái phi pháp, bị chi phối bởi lòng tham bất chính, bị lôi cuốn bởi tà pháp.
Te adhammarāgarattā visamalobhābhibhūtā micchādhammaparetā tiṇhāni satthāni gahetvā aññamaññaṃ* jīvitā voropenti, tena bahū manussā kālaṃ karonti.
Being infatuated with unrighteous lust, overcome by unwholesome greed, and possessed by wrong Dhamma, they take up sharp weapons and deprive each other of life; thereby many people pass away.
Vì bị nhiễm bởi tham ái phi pháp, bị chi phối bởi lòng tham bất chính, bị lôi cuốn bởi tà pháp, họ cầm những vũ khí sắc bén giết hại lẫn nhau, do đó nhiều người chết.
Ayampi kho, brāhmaṇa, hetu ayaṃ paccayo yenetarahi manussānaṃ khayo hoti, tanuttaṃ paññāyati, gāmāpi agāmā honti, nigamāpi anigamā honti, nagarāpi anagarā honti, janapadāpi ajanapadā honti.
This, too, O brahmin, is a reason, this is a cause, why at present humans diminish, their numbers become apparent, villages become non-villages, towns become non-towns, cities become non-cities, and countries become non-countries.
Này Bà-la-môn, đây là một nguyên nhân, một duyên khiến ngày nay con người bị suy giảm, số lượng ít đi, các làng mạc trở thành không có làng, các thị trấn trở thành không có thị trấn, các thành phố trở thành không có thành phố, các quốc độ trở thành không có quốc độ.
‘‘Puna caparaṃ, brāhmaṇa, etarahi manussā adhammarāgarattā visamalobhābhibhūtā micchādhammaparetā.
‘‘Furthermore, O brahmin, at present humans are infatuated with unrighteous passion, overcome by unwholesome greed, and possessed by wrong conduct.
“Hơn nữa, này Bà-la-môn, ngày nay con người bị nhiễm bởi tham ái phi pháp, bị chi phối bởi lòng tham bất chính, bị lôi cuốn bởi tà pháp.
Tesaṃ adhammarāgarattānaṃ visamalobhābhibhūtānaṃ micchādhammaparetānaṃ devo na sammādhāraṃ anuppavecchati.
For those who are infatuated with unrighteous passion, overcome by unwholesome greed, and possessed by wrong conduct, the devas do not send down proper rain.
Vì bị nhiễm bởi tham ái phi pháp, bị chi phối bởi lòng tham bất chính, bị lôi cuốn bởi tà pháp, chư thiên không ban mưa đúng thời.
Tena dubbhikkhaṃ hoti dussassaṃ setaṭṭhikaṃ salākāvuttaṃ.
Because of this, there is famine, bad harvest, white-boned famine, and famine caused by insects.
Do đó xảy ra nạn đói kém, mất mùa, cây lúa bị khô héo, bị sâu bệnh.
Tena bahū manussā kālaṃ karonti.
Because of this, many humans die.
Do đó nhiều người chết.
Ayampi kho, brāhmaṇa, hetu ayaṃ paccayo yenetarahi manussānaṃ khayo hoti, tanuttaṃ paññāyati, gāmāpi agāmā honti, nigamāpi anigamā honti, nagarāpi anagarā honti, janapadāpi ajanapadā honti.
This, too, O brahmin, is a reason, this is a cause, why at present humans diminish, their numbers become apparent, villages become non-villages, towns become non-towns, cities become non-cities, and countries become non-countries.
Này Bà-la-môn, đây cũng là một nguyên nhân, một duyên khiến ngày nay con người bị suy giảm, số lượng ít đi, các làng mạc trở thành không có làng, các thị trấn trở thành không có thị trấn, các thành phố trở thành không có thành phố, các quốc độ trở thành không có quốc độ.
‘‘Puna caparaṃ, brāhmaṇa, etarahi manussā adhammarāgarattā visamalobhābhibhūtā micchādhammaparetā.
‘‘Furthermore, O brahmin, at present humans are infatuated with unrighteous passion, overcome by unwholesome greed, and possessed by wrong conduct.
“Hơn nữa, này Bà-la-môn, ngày nay con người bị nhiễm bởi tham ái phi pháp, bị chi phối bởi lòng tham bất chính, bị lôi cuốn bởi tà pháp.
Tesaṃ adhammarāgarattānaṃ visamalobhābhibhūtānaṃ micchādhammaparetānaṃ yakkhā vāḷe amanusse ossajjanti* , tena bahū manussā kālaṃ karonti.
For those who are infatuated with unrighteous passion, overcome by unwholesome greed, and possessed by wrong conduct, yakkhas let loose wild non-humans, and because of this, many humans die.
Vì bị nhiễm bởi tham ái phi pháp, bị chi phối bởi lòng tham bất chính, bị lôi cuốn bởi tà pháp, các Dạ-xoa thả những phi nhân độc ác xuống, do đó nhiều người chết.
Ayampi kho, brāhmaṇa, hetu ayaṃ paccayo yenetarahi manussānaṃ khayo hoti, tanuttaṃ paññāyati, gāmāpi agāmā honti, nigamāpi anigamā honti, nagarāpi anagarā honti, janapadāpi ajanapadā hontī’’ti.
This, too, O brahmin, is a reason, this is a cause, why at present humans diminish, their numbers become apparent, villages become non-villages, towns become non-towns, cities become non-cities, and countries become non-countries.’’
Bạch Bà-la-môn, đây cũng là lý do, đây là nguyên nhân khiến ngày nay loài người bị suy tàn, số lượng giảm sút, làng mạc trở thành hoang vắng, thị trấn trở thành không có người, thành phố trở thành không có người, các xứ sở trở thành không có người.”
58. Atha kho vacchagotto* paribbājako yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.
58. Then the wanderer Vacchagotta approached the Blessed One; having approached, he exchanged greetings with the Blessed One.
58. Rồi du sĩ Vacchagotta* đi đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến, ông chào hỏi Đức Thế Tôn.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Having exchanged courteous and amiable talk, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, ông ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho vacchagotto paribbājako bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sutaṃ metaṃ, bho gotama, samaṇo gotamo evamāha – ‘mayhameva dānaṃ dātabbaṃ, nāññesaṃ dānaṃ dātabbaṃ; mayhameva sāvakānaṃ dānaṃ dātabbaṃ, nāññesaṃ sāvakānaṃ dānaṃ dātabbaṃ; mayhameva dinnaṃ mahapphalaṃ, nāññesaṃ dinnaṃ mahapphalaṃ; mayhameva sāvakānaṃ dinnaṃ mahapphalaṃ, nāññesaṃ sāvakānaṃ dinnaṃ mahapphala’nti.
Seated to one side, the wanderer Vacchagotta said to the Blessed One: ‘‘I have heard, good Gotama, that the ascetic Gotama says this: ‘Alms should be given only to me, not to others; alms should be given only to my disciples, not to the disciples of others; what is given to me is of great fruit, what is given to others is not of great fruit; what is given to my disciples is of great fruit, what is given to the disciples of others is not of great fruit.’
Ngồi xuống một bên, du sĩ Vacchagotta bạch Đức Thế Tôn rằng: “Bạch Tôn giả Gotama, con có nghe nói rằng Sa-môn Gotama thuyết giảng như vầy: ‘Chỉ nên bố thí cho ta, không nên bố thí cho người khác; chỉ nên bố thí cho các đệ tử của ta, không nên bố thí cho các đệ tử của người khác; bố thí cho ta thì có quả lớn, bố thí cho người khác thì không có quả lớn; bố thí cho các đệ tử của ta thì có quả lớn, bố thí cho các đệ tử của người khác thì không có quả lớn.’
Ye te, bho gotama, evamāhaṃsu ‘samaṇo gotamo evamāha mayhameva dānaṃ dātabbaṃ, nāññesaṃ dānaṃ dātabbaṃ.
Are those, good Gotama, who say this: ‘The ascetic Gotama says this: Alms should be given only to me, not to others;
Bạch Tôn giả Gotama, những ai nói rằng Sa-môn Gotama thuyết giảng như vầy: ‘Chỉ nên bố thí cho ta, không nên bố thí cho người khác.
Mayhameva sāvakānaṃ dānaṃ dātabbaṃ, nāññesaṃ sāvakānaṃ dānaṃ dātabbaṃ.
alms should be given only to my disciples, not to the disciples of others;
Chỉ nên bố thí cho các đệ tử của ta, không nên bố thí cho các đệ tử của người khác.
Mayhameva dinnaṃ mahapphalaṃ, nāññesaṃ dinnaṃ mahapphalaṃ.
what is given to me is of great fruit, what is given to others is not of great fruit;
Bố thí cho ta thì có quả lớn, bố thí cho người khác thì không có quả lớn.
Mayhameva sāvakānaṃ dinnaṃ mahapphalaṃ, nāññesaṃ sāvakānaṃ dinnaṃ mahapphala’nti.
what is given to my disciples is of great fruit, what is given to the disciples of others is not of great fruit’—
Bố thí cho các đệ tử của ta thì có quả lớn, bố thí cho các đệ tử của người khác thì không có quả lớn.’
Kacci te bhoto gotamassa vuttavādino ca bhavantaṃ gotamaṃ abhūtena abbhācikkhanti, dhammassa cānudhammaṃ byākaronti, na ca koci sahadhammiko vādānupāto* gārayhaṃ ṭhānaṃ āgacchati?
are they speaking in accordance with the good Gotama’s words, and not misrepresenting the good Gotama with what is untrue, and are they explaining the Dhamma in accordance with the Dhamma, and does no blameworthy assertion in accordance with the Dhamma follow?
Liệu những người ấy có phải là những người nói đúng lời của Tôn giả Gotama, không vu khống Tôn giả Gotama bằng những điều không có thật, và có phải là những người thuyết giảng Pháp đúng với Pháp, không có lời chỉ trích nào đáng chê trách trong lời nói của họ không?
Anabbhakkhātukāmā hi mayaṃ bhavantaṃ gotama’’nti.
For we do not wish to misrepresent the good Gotama.’’
Vì chúng con không muốn vu khống Tôn giả Gotama.”
‘‘Ye te, vaccha, evamāhaṃsu – ‘samaṇo gotamo evamāha – mayhameva dānaṃ dātabbaṃ…pe… nāññesaṃ sāvakānaṃ dinnaṃ mahapphala’nti na me te vuttavādino.
‘‘Those, Vaccha, who say this: ‘The ascetic Gotama says this: Alms should be given only to me…pe… what is given to the disciples of others is not of great fruit’—they are not speaking in accordance with my words.
“Này Vaccha, những ai nói rằng ‘Sa-môn Gotama thuyết giảng như vầy: Chỉ nên bố thí cho ta… (lược)… bố thí cho các đệ tử của người khác thì không có quả lớn’ – những người ấy không phải là những người nói đúng lời của ta.
Abbhācikkhanti ca pana maṃ* asatā abhūtena.
Indeed, they misrepresent me with what is false and untrue.
Họ đã vu khống ta bằng những điều không có thật, không đúng sự thật.
Yo kho, vaccha, paraṃ dānaṃ dadantaṃ vāreti so tiṇṇaṃ antarāyakaro hoti, tiṇṇaṃ pāripanthiko.
Whoever, Vaccha, obstructs another who is giving alms, creates an obstacle for three, he is an opponent to three.
Này Vaccha, ai ngăn cản người khác bố thí thì người ấy là kẻ gây trở ngại cho ba điều, là kẻ cản đường của ba điều.
Katamesaṃ tiṇṇaṃ?
Which three?
Ba điều ấy là gì?
Dāyakassa puññantarāyakaro hoti, paṭiggāhakānaṃ lābhantarāyakaro hoti, pubbeva kho panassa attā khato ca hoti upahato ca.
He creates an obstacle to the merit of the giver, he creates an obstacle to the gain of the recipients, and his own self is already harmed and damaged.
Người ấy gây trở ngại cho phước báu của người thí chủ, gây trở ngại cho lợi lộc của những người thọ nhận, và bản thân người ấy đã bị tổn hại và bị hủy hoại từ trước.
Yo kho, vaccha, paraṃ dānaṃ dadantaṃ vāreti so imesaṃ tiṇṇaṃ antarāyakaro hoti, tiṇṇaṃ pāripanthiko.
Whoever, Vaccha, obstructs another who is giving alms, creates an obstacle for these three, he is an opponent to these three.
Này Vaccha, ai ngăn cản người khác bố thí thì người ấy là kẻ gây trở ngại cho ba điều này, là kẻ cản đường của ba điều này.
‘‘Ahaṃ kho pana, vaccha, evaṃ vadāmi – ye hi te candanikāya vā oligalle vā pāṇā, tatrapi yo thālidhovanaṃ* vā sarāvadhovanaṃ vā chaḍḍeti – ye tattha pāṇā te tena yāpentūti, tato nidānampāhaṃ, vaccha, puññassa āgamaṃ vadāmi.
“Indeed, Vaccha, I say this: even if there are creatures in a cesspit or a sewer, if someone discards pot-rinsings or bowl-rinsings, intending, ‘May the creatures there sustain themselves with that,’ from that cause too, Vaccha, I declare the arising of merit.
“Này Vaccha, ta thuyết giảng rằng: Ngay cả đối với những sinh vật sống trong vũng nước bẩn hay trong cống rãnh, nếu có ai đổ nước rửa chén bát hay nước rửa nồi niêu xuống đó – với ý nghĩ rằng ‘Mong cho những sinh vật ở đó được sống nhờ vào đó’ – thì ta nói rằng từ đó mà phát sinh phước báu, này Vaccha.
Ko pana vādo manussabhūte!
What then of human beings!
Huống hồ là đối với loài người!
Api cāhaṃ, vaccha, sīlavato dinnaṃ mahapphalaṃ vadāmi, no tathā dussīlassa, so ca hoti pañcaṅgavippahīno pañcaṅgasamannāgato.
Moreover, Vaccha, I declare that what is given to one who is virtuous yields great fruit, not so to one who is unvirtuous, and that person is one who has abandoned five factors and is endowed with five factors.
Hơn nữa, này Vaccha, ta nói rằng bố thí cho người có giới hạnh thì có quả lớn, không phải như vậy đối với người phá giới; và người ấy là người đã đoạn trừ năm chi, thành tựu năm chi.
‘‘Katamāni pañcaṅgāni pahīnāni honti?
“Which five factors are abandoned?
“Năm chi nào đã được đoạn trừ?
Kāmacchando pahīno hoti, byāpādo pahīno hoti, thinamiddhaṃ pahīnaṃ hoti, uddhaccakukkuccaṃ pahīnaṃ hoti, vicikicchā pahīnā hoti.
Sensual desire is abandoned, ill-will is abandoned, sloth and torpor are abandoned, restlessness and remorse are abandoned, doubt is abandoned.
Dục tham đã được đoạn trừ, sân hận đã được đoạn trừ, hôn trầm thụy miên đã được đoạn trừ, trạo cử hối hận đã được đoạn trừ, hoài nghi đã được đoạn trừ.
Imāni pañcaṅgāni vippahīnāni honti.
These five factors are abandoned.
Năm chi này đã được đoạn trừ.
‘‘Katamehi pañcahi aṅgehi samannāgato hoti?
“With which five factors is one endowed?
“Người ấy thành tựu năm chi nào?
Asekkhena sīlakkhandhena samannāgato hoti, asekkhena samādhikkhandhena samannāgato hoti, asekkhena paññākkhandhena samannāgato hoti, asekkhena vimuttikkhandhena samannāgato hoti, asekkhena vimuttiñāṇadassanakkhandhena samannāgato hoti; imehi pañcahi aṅgehi samannāgato hoti.
One is endowed with the aggregate of unexcelled virtue, endowed with the aggregate of unexcelled concentration, endowed with the aggregate of unexcelled wisdom, endowed with the aggregate of unexcelled liberation, endowed with the aggregate of unexcelled knowledge and vision of liberation; with these five factors one is endowed.
Người ấy thành tựu giới uẩn vô học, thành tựu định uẩn vô học, thành tựu tuệ uẩn vô học, thành tựu giải thoát uẩn vô học, thành tựu giải thoát tri kiến uẩn vô học; người ấy thành tựu năm chi này.
Iti pañcaṅgavippahīne pañcaṅgasamannāgate dinnaṃ mahapphalanti vadāmī’’ti.
Thus, I declare that what is given to one who has abandoned five factors and is endowed with five factors yields great fruit.”
Như vậy, ta nói rằng bố thí cho người đã đoạn trừ năm chi và thành tựu năm chi thì có quả lớn.”
‘‘Yathā kathaṃ pana, brāhmaṇa, brāhmaṇā brāhmaṇaṃ tevijjaṃ paññāpentī’’ti?
“How, brahmin, do brahmins define a brahmin who possesses the three knowledges?”
“Này Bà-la-môn, các Bà-la-môn định nghĩa một Bà-la-môn Tam minh như thế nào?”
‘‘Idha, bho gotama, brāhmaṇo ubhato sujāto hoti mātito ca pitito ca, saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā, akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena, ajjhāyako, mantadharo, tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ, padako, veyyākaraṇo, lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayoti.
“Here, good Gotama, a brahmin is well-born on both sides, from mother and father, with pure lineage back through seven generations of ancestors, unblemished, irreproachable in respect of birth; a reciter of mantras, a master of the three Vedas with their vocabularies and ritual phonology, and the fifth as history, skilled in etymology and grammar, and in the lore of world-signs and marks of a great man.
“Bạch Tôn giả Gotama, ở đây, một Bà-la-môn được sinh ra từ cả hai phía, từ mẹ và từ cha, có dòng dõi thuần khiết cho đến bảy đời tổ phụ, không bị chê trách, không bị chỉ trích về dòng dõi; là người học thuộc lòng, ghi nhớ các bài chú, thông thạo ba bộ Veda cùng với từ điển ngữ pháp, các bài chú giải, và lịch sử là thứ năm; là người thông thạo về ngữ pháp, về các dấu hiệu của đại nhân trong khoa xem tướng và các môn thế tục.
Evaṃ kho, bho gotama, brāhmaṇā tevijjaṃ paññāpentī’’ti.
It is in this way, good Gotama, that brahmins define a brahmin who possesses the three knowledges.”
Bạch Tôn giả Gotama, các Bà-la-môn định nghĩa một Bà-la-môn Tam minh như vậy.”
‘‘Aññathā kho, brāhmaṇa, brāhmaṇā brāhmaṇaṃ tevijjaṃ paññapenti, aññathā ca pana ariyassa vinaye tevijjo hotī’’ti.
“Brahmins, brahmin, define a brahmin who possesses the three knowledges in one way, but in the Noble One’s discipline, one is possessed of the three knowledges in another way.”
“Này Bà-la-môn, các Bà-la-môn định nghĩa một Bà-la-môn Tam minh khác, nhưng trong giáo pháp của bậc Thánh, một người trở thành Tam minh lại khác.”
‘‘Yathā kathaṃ pana, bho gotama, ariyassa vinaye tevijjo hoti?
“How then, good Gotama, is one possessed of the three knowledges in the Noble One’s discipline?
“Bạch Tôn giả Gotama, vậy trong giáo pháp của bậc Thánh, một người trở thành Tam minh như thế nào?
Sādhu me bhavaṃ gotamo tathā dhammaṃ desetu yathā ariyassa vinaye tevijjo hotī’’ti.
May the good Gotama teach me the Dhamma in such a way that one is possessed of the three knowledges in the Noble One’s discipline.”
Lành thay, Tôn giả Gotama hãy thuyết giảng Pháp cho con để con biết cách một người trở thành Tam minh trong giáo pháp của bậc Thánh.”
‘‘Tena hi, brāhmaṇa, suṇāhi, sādhukaṃ manasi karohi; bhāsissāmī’’ti.
“Then, brahmin, listen, pay close attention; I will speak.”
“Vậy thì, này Bà-la-môn, hãy lắng nghe, hãy chú ý kỹ; ta sẽ thuyết giảng.”
‘‘Evaṃ, bho’’ti kho tikaṇṇo brāhmaṇo bhagavato paccassosi.
“Yes, good sir,” replied the brahmin Tikaṇṇa to the Blessed One.
“Vâng, bạch Tôn giả,” Bà-la-môn Tikaṇṇa đáp lời Đức Thế Tôn.
Bhagavā etadavoca –
The Blessed One said this:
Đức Thế Tôn đã nói điều này:
‘‘Idha, brāhmaṇa, bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
“Here, brahmin, a bhikkhu, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unwholesome states, enters upon and abides in the first jhāna, which is accompanied by initial application and sustained application, born of seclusion, and filled with rapture and happiness.
“Ở đây, này Bà-la-môn, một tỳ-khưu ly dục, ly bất thiện pháp, chứng và an trú thiền thứ nhất, có tầm có tứ, có hỷ lạc do ly sanh.
Vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
With the subsiding of initial application and sustained application, through the inner tranquillity and unification of mind, he enters upon and abides in the second jhāna, which is without initial application and sustained application, born of concentration, and filled with rapture and happiness.
Do sự lắng dịu tầm và tứ, nội tâm thanh tịnh, tâm chuyên nhất, không tầm không tứ, chứng và an trú thiền thứ hai, có hỷ lạc do định sanh.
Pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno, sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti – ‘upekkhako satimā sukhavihārī’ti tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
With the fading away of rapture, he abides in equanimity, mindful and clearly comprehending, and experiences happiness with the body; he enters upon and abides in the third jhāna, of which the noble ones declare: ‘He is equanimous, mindful, and abides in happiness.’
Do ly hỷ, vị ấy an trú xả, chánh niệm tỉnh giác, thân cảm thọ lạc mà các bậc Thánh gọi là ‘người an trú xả, chánh niệm, sống an lạc’; chứng và an trú thiền thứ ba.
Sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā, pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
With the abandoning of pleasure and pain, and with the prior disappearance of joy and grief, he enters upon and abides in the fourth jhāna, which is neither painful nor pleasant, and is purified by equanimity and mindfulness.
Do xả lạc, xả khổ, diệt trừ hỷ ưu đã có trước, chứng và an trú thiền thứ tư, không khổ không lạc, xả niệm thanh tịnh.
‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte pubbenivāsānussatiñāṇāya cittaṃ abhininnāmeti.
“When his mind is thus concentrated, purified, bright, unblemished, rid of defilements, malleable, wieldy, steady, and imperturbable, he directs it to the knowledge of recollecting past lives.
Với tâm định tĩnh như vậy, thanh tịnh, trong sạch, không cấu uế, không phiền não, nhu nhuyến, dễ sử dụng, vững chắc, đạt đến bất động, vị ấy hướng tâm đến Túc mạng trí (pubbenivāsānussatiñāṇa).
So anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo cattārīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi, anekepi saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe – ‘amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto amutra udapādiṃ.
He recollects his manifold past lives, that is, one birth, two births, three births, four births, five births, ten births, twenty births, thirty births, forty births, fifty births, a hundred births, a thousand births, a hundred thousand births, many eons of cosmic contraction, many eons of cosmic expansion, many eons of cosmic contraction and expansion: ‘There I was such a name, of such a clan, of such a complexion, fed on such food, experienced such pleasure and pain, with such a lifespan; passing away from there, I reappeared yonder.
Vị ấy nhớ lại nhiều đời sống quá khứ khác nhau, như một đời, hai đời, ba đời, bốn đời, năm đời, mười đời, hai mươi đời, ba mươi đời, bốn mươi đời, năm mươi đời, một trăm đời, một ngàn đời, một trăm ngàn đời; nhiều kiếp hoại (saṃvaṭṭakappa), nhiều kiếp thành (vivaṭṭakappa), nhiều kiếp hoại và thành (saṃvaṭṭavivaṭṭakappa) – ‘Ở đời đó, ta tên như thế này, dòng họ như thế này, màu da như thế này, thức ăn như thế này, cảm thọ khổ lạc như thế này, tuổi thọ như thế này; ta chết ở đời đó, sanh vào đời kia.
Tatrāpāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto idhūpapanno’ti.
There too I was such a name, of such a clan, of such a complexion, fed on such food, experienced such pleasure and pain, with such a lifespan; passing away from there, I reappeared here.’
Ở đời kia, ta tên như thế này, dòng họ như thế này, màu da như thế này, thức ăn như thế này, cảm thọ khổ lạc như thế này, tuổi thọ như thế này; ta chết ở đời kia, sanh vào đời này’.
Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati.
Thus, with their aspects and details, he recollects his manifold past lives.
Như vậy, vị ấy nhớ lại nhiều đời sống quá khứ khác nhau với đầy đủ các chi tiết và đặc điểm.
Ayamassa paṭhamā vijjā adhigatā hoti; avijjā vihatā, vijjā uppannā; tamo vihato, āloko uppanno yathā taṃ appamattassa ātāpino pahitattassa viharato.
This is his first knowledge attained; ignorance is dispelled, knowledge has arisen; darkness is dispelled, light has arisen, as it happens to one who abides diligent, ardent, and resolute.
Đây là minh thứ nhất vị ấy đạt được; vô minh bị diệt trừ, minh sanh khởi; bóng tối bị diệt trừ, ánh sáng sanh khởi, đúng như người sống không phóng dật, nhiệt tâm, tinh cần.
‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte sattānaṃ cutūpapātañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti.
“When his mind is thus concentrated, purified, bright, unblemished, rid of defilements, malleable, wieldy, steady, and imperturbable, he directs it to the knowledge of the passing away and reappearance of beings.
Với tâm định tĩnh như vậy, thanh tịnh, trong sạch, không cấu uế, không phiền não, nhu nhuyến, dễ sử dụng, vững chắc, đạt đến bất động, vị ấy hướng tâm đến Sanh tử trí của chúng sanh (sattānaṃ cutūpapātañāṇa).
So dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe, sugate duggate yathākammūpage satte pajānāti – ‘ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā…pe… manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā.
With the divine eye, purified and surpassing that of humans, he sees beings passing away and reappearing, inferior and superior, beautiful and ugly, fortunate and unfortunate, and he understands how beings fare according to their kamma: ‘These beings, indeed, engaged in misconduct by body… by speech… by mind, reviled the noble ones, held wrong views, and undertook actions based on wrong views; with the breaking up of the body, after death, they have reappeared in a state of deprivation, a bad destination, a lower realm, hell.
Với thiên nhãn thanh tịnh, siêu việt hơn mắt người, vị ấy thấy các chúng sanh đang chết và đang sanh, kẻ hạ liệt, người cao sang, kẻ đẹp đẽ, người xấu xí, người may mắn, người bất hạnh, và vị ấy biết rõ các chúng sanh tùy theo nghiệp của họ: ‘Thật vậy, những chúng sanh này đã hành động ác bằng thân… (lược)… đã hành động ác bằng ý, phỉ báng các bậc Thánh, có tà kiến, và đã chấp nhận các hành vi tà kiến, sau khi thân hoại mạng chung, họ sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.
Ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā, vacīsucaritena samannāgatā, manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā’ti.
These other beings, however, engaged in good conduct by body, by speech, by mind, did not revile the noble ones, held right views, and undertook actions based on right views; with the breaking up of the body, after death, they have reappeared in a good destination, a heavenly world.’
Còn những chúng sanh này đã hành động thiện bằng thân, đã hành động thiện bằng lời nói, đã hành động thiện bằng ý, không phỉ báng các bậc Thánh, có chánh kiến, và đã chấp nhận các hành vi chánh kiến, sau khi thân hoại mạng chung, họ sanh vào cõi lành, cõi trời’.
Iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe, sugate duggate yathākammūpage satte pajānāti.
Thus, with the divine eye, purified and surpassing that of humans, he sees beings passing away and reappearing, inferior and superior, beautiful and ugly, fortunate and unfortunate, and he understands how beings fare according to their kamma.
Như vậy, với thiên nhãn thanh tịnh, siêu việt hơn mắt người, vị ấy thấy các chúng sanh đang chết và đang sanh, kẻ hạ liệt, người cao sang, kẻ đẹp đẽ, người xấu xí, người may mắn, người bất hạnh, và vị ấy biết rõ các chúng sanh tùy theo nghiệp của họ.
Ayamassa dutiyā vijjā adhigatā hoti; avijjā vihatā, vijjā uppannā; tamo vihato, āloko uppanno yathā taṃ appamattassa ātāpino pahitattassa viharato.
This is his second knowledge attained; ignorance is dispelled, knowledge has arisen; darkness is dispelled, light has arisen, as it happens to one who abides diligent, ardent, and resolute.
Đây là minh thứ hai vị ấy đạt được; vô minh bị diệt trừ, minh sanh khởi; bóng tối bị diệt trừ, ánh sáng sanh khởi, đúng như người sống không phóng dật, nhiệt tâm, tinh cần.
‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte āsavānaṃ khayañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti.
“When his mind is thus concentrated, purified, bright, unblemished, rid of defilements, malleable, wieldy, steady, and imperturbable, he directs it to the knowledge of the destruction of the āsavas.
Với tâm định tĩnh như vậy, thanh tịnh, trong sạch, không cấu uế, không phiền não, nhu nhuyến, dễ sử dụng, vững chắc, đạt đến bất động, vị ấy hướng tâm đến Lậu tận trí (āsavānaṃ khayañāṇa).
So ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhasamudayo’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhanirodho’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti; ‘ime āsavā’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ āsavasamudayo’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ āsavanirodho’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
He understands as it actually is: ‘This is suffering’; he understands as it actually is: ‘This is the origin of suffering’; he understands as it actually is: ‘This is the cessation of suffering’; he understands as it actually is: ‘This is the path leading to the cessation of suffering.’ He understands as it actually is: ‘These are the taints’; he understands as it actually is: ‘This is the origin of the taints’; he understands as it actually is: ‘This is the cessation of the taints’; he understands as it actually is: ‘This is the path leading to the cessation of the taints.’
Vị ấy như thật biết: ‘Đây là khổ’, như thật biết: ‘Đây là nguyên nhân của khổ’, như thật biết: ‘Đây là sự diệt khổ’, như thật biết: ‘Đây là con đường đưa đến diệt khổ’; như thật biết: ‘Đây là các lậu hoặc’, như thật biết: ‘Đây là nguyên nhân của các lậu hoặc’, như thật biết: ‘Đây là sự diệt trừ các lậu hoặc’, như thật biết: ‘Đây là con đường đưa đến diệt trừ các lậu hoặc’.
Tassa evaṃ jānato evaṃ passato kāmāsavāpi cittaṃ vimuccati, bhavāsavāpi cittaṃ vimuccati, avijjāsavāpi cittaṃ vimuccati; vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti.
To him, thus knowing, thus seeing, his mind is liberated from the taint of sensual desire, his mind is liberated from the taint of becoming, his mind is liberated from the taint of ignorance. When liberated, the knowledge arises: ‘It is liberated.’
Khi vị ấy biết như vậy, thấy như vậy, tâm vị ấy giải thoát khỏi lậu hoặc dục (kāmāsava), tâm vị ấy giải thoát khỏi lậu hoặc hữu (bhavāsava), tâm vị ấy giải thoát khỏi lậu hoặc vô minh (avijjāsava); khi đã giải thoát, vị ấy có trí tuệ biết rằng ‘đã giải thoát’.
‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāti.
He understands: ‘Birth is destroyed, the holy life has been lived, what had to be done has been done, there is no more for this state of being.’
Vị ấy biết: ‘Sanh đã tận, phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn tái sanh nữa’.
Ayamassa tatiyā vijjā adhigatā hoti; avijjā vihatā, vijjā uppannā; tamo vihato, āloko uppanno yathā taṃ appamattassa ātāpino pahitattassa viharato’’ti.
This is his third knowledge attained; ignorance is dispelled, knowledge has arisen; darkness is dispelled, light has arisen, as is fitting for one who dwells diligently, ardently, with a resolute mind.”
Đây là minh thứ ba vị ấy đạt được; vô minh bị diệt trừ, minh sanh khởi; bóng tối bị diệt trừ, ánh sáng sanh khởi, đúng như người sống không phóng dật, nhiệt tâm, tinh cần.”
‘‘Evaṃ kho, brāhmaṇa, ariyassa vinaye tevijjo hotī’’ti.
“Thus, brāhmaṇa, does one become one possessing the three knowledges in the Noble One’s Discipline.”
“Như vậy, này Bà-la-môn, trong Giới luật của bậc Thánh, là người có Tam minh.”
‘‘Aññathā, bho gotama, brāhmaṇānaṃ tevijjo, aññathā ca pana ariyassa vinaye tevijjo hoti.
“Otherwise, good Gotama, is one possessing the three knowledges for brahmins, and otherwise is one possessing the three knowledges in the Noble One’s Discipline.
“Khác biệt thay, thưa Tôn giả Gotama, cách Bà-la-môn gọi người có Tam minh, và cách trong Giới luật của bậc Thánh gọi người có Tam minh.
Imassa ca pana, bho gotama, ariyassa vinaye tevijjassa brāhmaṇānaṃ tevijjo kalaṃ nāgghati soḷasiṃ’’.
And indeed, good Gotama, the brahmin possessing the three knowledges is not worth a sixteenth part of the one possessing the three knowledges in the Noble One’s Discipline.”
Và người có Tam minh theo Giới luật của bậc Thánh, thưa Tôn giả Gotama, không đáng một phần mười sáu so với người có Tam minh của Bà-la-môn.”
60. Atha kho jāṇussoṇi brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ…pe… ekamantaṃ nisinno kho jāṇussoṇi brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘yassassu, bho gotama, yañño vā saddhaṃ vā thālipāko vā deyyadhammaṃ vā, tevijjesu brāhmaṇesu dānaṃ dadeyyā’’ti.
Then the brahmin Jāṇussoṇi approached the Blessed One; having approached and exchanged greetings with the Blessed One… he sat down to one side and said to the Blessed One: “To whom, good Gotama, should one give a sacrifice, or an offering, or a rice dish, or a gift, to brahmins possessing the three knowledges?”
60. Rồi Bà-la-môn Jāṇussoṇi đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, ngồi xuống một bên… (lược)… Bà-la-môn Jāṇussoṇi nói với Thế Tôn: “Thưa Tôn giả Gotama, nếu có một lễ tế, hay một lễ cúng dường, hay một lễ vật cúng dường, hay một vật bố thí, thì nên bố thí cho các Bà-la-môn có Tam minh.”
‘‘Yathā kathaṃ pana, brāhmaṇa, brāhmaṇā tevijjaṃ paññapentī’’ti?
“But how, brāhmaṇa, do brahmins define one possessing the three knowledges?”
“Nhưng, này Bà-la-môn, các Bà-la-môn định nghĩa người có Tam minh như thế nào?”
‘‘Idha kho, bho gotama, brāhmaṇo ubhato sujāto hoti mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena, ajjhāyako mantadharo, tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ, padako, veyyākaraṇo, lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayoti.
“Here, good Gotama, a brahmin is well-born on both sides, from mother and father, with pure lineage back through seven generations of ancestors, not reproached or criticized in respect of birth; a reciter and mantra-holder, one who has mastered the three Vedas with their vocabularies and rituals, their phonology and etymology, and as the fifth, their histories; a grammarian, an expert in the Lokāyata system and the marks of a great man.”
“Thưa Tôn giả Gotama, ở đây, một Bà-la-môn được sinh ra từ cả hai phía, mẹ và cha, có dòng dõi thuần khiết cho đến bảy đời tổ phụ, không bị ai chê trách hay khiển trách về dòng dõi; là người học thuộc lòng, trì giữ các thần chú, thông thạo ba bộ Veda cùng với các từ điển, nghi lễ, ngữ pháp, lịch sử thứ năm, là người thông thạo từng từ, ngữ pháp, và không hề thiếu sót về các tướng đại nhân trong môn Lokāyata.
Evaṃ kho, bho gotama, brāhmaṇā tevijjaṃ paññapentī’’ti.
“Thus, good Gotama, do brahmins define one possessing the three knowledges.”
Thưa Tôn giả Gotama, như vậy các Bà-la-môn định nghĩa người có Tam Minh.”
‘‘Aññathā kho, brāhmaṇa, brāhmaṇā brāhmaṇaṃ tevijjaṃ paññapenti, aññathā ca pana ariyassa vinaye tevijjo hotī’’ti.
“Otherwise, brāhmaṇa, do brahmins define a brahmin possessing the three knowledges, and otherwise does one become one possessing the three knowledges in the Noble One’s Discipline.”
“Này Bà-la-môn, các Bà-la-môn định nghĩa một Bà-la-môn có Tam Minh theo một cách khác, còn trong Giới luật của bậc Thánh, người có Tam Minh lại theo một cách khác.”
‘‘Yathā kathaṃ pana, bho gotama, ariyassa vinaye tevijjo hoti?
“But how, good Gotama, does one become one possessing the three knowledges in the Noble One’s Discipline?
“Vậy thì, thưa Tôn giả Gotama, trong Giới luật của bậc Thánh, người có Tam Minh là như thế nào?
Sādhu me bhavaṃ gotamo tathā dhammaṃ desetu yathā ariyassa vinaye tevijjo hotī’’ti.
May good Gotama teach me the Dhamma in such a way that one becomes one possessing the three knowledges in the Noble One’s Discipline.”
Xin Tôn giả Gotama hãy thuyết pháp cho con để con biết người có Tam Minh trong Giới luật của bậc Thánh là như thế nào.”
‘‘Tena hi, brāhmaṇa, suṇāhi, sādhukaṃ manasi karohi; bhāsissāmī’’ti.
“In that case, brāhmaṇa, listen, pay careful attention; I will speak.”
“Vậy thì, này Bà-la-môn, hãy lắng nghe, hãy chú ý cẩn thận; Ta sẽ nói.”
‘‘Evaṃ, bho’’ti kho jāṇussoṇi brāhmaṇo bhagavato paccassosi.
“Yes, good sir,” replied the brahmin Jāṇussoṇi to the Blessed One.
“Vâng, thưa Tôn giả,” Bà-la-môn Jāṇussoṇi đáp lời Thế Tôn.
Bhagavā etadavoca –
The Blessed One said this:
Thế Tôn nói như sau:
‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte pubbenivāsānussatiñāṇāya cittaṃ abhininnāmeti.
‘‘With his mind thus concentrated, purified, cleansed, unblemished, rid of defilements, malleable, wieldy, steady, attained to imperturbability, he directs his mind to the knowledge of recollecting past lives.
Với tâm định tĩnh như vậy, thanh tịnh, trong sáng, không cấu uế, không phiền não, nhu nhuyễn, dễ sử dụng, vững chắc, bất động, vị ấy hướng tâm đến Tuệ quán Túc mạng trí.
So anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo…pe… iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati.
He recollects his manifold past lives, such as one birth, two births… Thus he recollects his manifold past lives, with their modes and details.
Vị ấy nhớ lại nhiều đời sống quá khứ khác nhau, như một đời, hai đời…pe… như vậy, vị ấy nhớ lại nhiều đời sống quá khứ khác nhau với đầy đủ chi tiết và đặc điểm.
Ayamassa paṭhamā vijjā adhigatā hoti; avijjā vihatā, vijjā uppannā; tamo vihato, āloko uppanno yathā taṃ appamattassa ātāpino pahitattassa viharato.
This is his first knowledge attained; ignorance is dispelled, knowledge has arisen; darkness is dispelled, light has arisen, as is fitting for one who dwells heedfully, ardently, and resolutely.
Đây là Minh thứ nhất mà vị ấy đạt được; vô minh bị diệt trừ, minh phát sinh; bóng tối bị diệt trừ, ánh sáng phát sinh, như một người sống không phóng dật, nhiệt tâm, và tinh cần.
‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte sattānaṃ cutūpapātañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti.
‘‘With his mind thus concentrated, purified, cleansed, unblemished, rid of defilements, malleable, wieldy, steady, attained to imperturbability, he directs his mind to the knowledge of the passing away and reappearance of beings.
Với tâm định tĩnh như vậy, thanh tịnh, trong sáng, không cấu uế, không phiền não, nhu nhuyễn, dễ sử dụng, vững chắc, bất động, vị ấy hướng tâm đến Tuệ quán Sanh tử trí của các chúng sinh.
So dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena…pe… yathākammūpage satte pajānāti.
With the divine eye, purified and surpassing human sight… he understands beings as they pass away and reappear according to their kamma.
Vị ấy với Thiên nhãn thanh tịnh, vượt xa mắt người…pe… biết rõ các chúng sinh tùy theo nghiệp của họ.
Ayamassa dutiyā vijjā adhigatā hoti; avijjā vihatā, vijjā uppannā; tamo vihato, āloko uppanno yathā taṃ appamattassa ātāpino pahitattassa viharato.
This is his second knowledge attained; ignorance is dispelled, knowledge has arisen; darkness is dispelled, light has arisen, as is fitting for one who dwells heedfully, ardently, and resolutely.
Đây là Minh thứ hai mà vị ấy đạt được; vô minh bị diệt trừ, minh phát sinh; bóng tối bị diệt trừ, ánh sáng phát sinh, như một người sống không phóng dật, nhiệt tâm, và tinh cần.
‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte āsavānaṃ khayañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti.
‘‘With his mind thus concentrated, purified, cleansed, unblemished, rid of defilements, malleable, wieldy, steady, attained to imperturbability, he directs his mind to the knowledge of the destruction of the āsavas.
Với tâm định tĩnh như vậy, thanh tịnh, trong sáng, không cấu uế, không phiền não, nhu nhuyễn, dễ sử dụng, vững chắc, bất động, vị ấy hướng tâm đến Tuệ quán Diệt tận các lậu hoặc.
So ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ pajānāti…pe… ‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti; ‘ime āsavā’ti yathābhūtaṃ pajānāti…pe… ‘ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
He understands ‘This is suffering’ as it actually is… ‘This is the path leading to the cessation of suffering’ as it actually is; ‘These are the āsavas’ as they actually are… ‘This is the path leading to the cessation of the āsavas’ as it actually is.
Vị ấy như thật biết: ‘Đây là khổ’…pe… ‘Đây là con đường đưa đến sự diệt khổ’; vị ấy như thật biết: ‘Đây là các lậu hoặc’…pe… ‘Đây là con đường đưa đến sự diệt trừ các lậu hoặc’.
Tassa evaṃ jānato evaṃ passato kāmāsavāpi cittaṃ vimuccati, bhavāsavāpi cittaṃ vimuccati, avijjāsavāpi cittaṃ vimuccati; vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti.
When he thus knows and sees, his mind is liberated from the āsava of sensuality, his mind is liberated from the āsava of existence, his mind is liberated from the āsava of ignorance; and in liberation, the knowledge ‘It is liberated’ arises.
Khi vị ấy biết và thấy như vậy, tâm của vị ấy giải thoát khỏi dục lậu, giải thoát khỏi hữu lậu, giải thoát khỏi vô minh lậu; khi được giải thoát, trí tuệ biết rằng mình đã giải thoát phát sinh.
‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāti.
He understands: ‘Birth is destroyed, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no more for this state of being.’
Vị ấy biết: ‘Sanh đã tận, Phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn tái sinh vào trạng thái này nữa.’
Ayamassa tatiyā vijjā adhigatā hoti; avijjā vihatā, vijjā uppannā; tamo vihato, āloko uppanno yathā taṃ appamattassa ātāpino pahitattassa viharato’’ti.
This is his third knowledge attained; ignorance is dispelled, knowledge has arisen; darkness is dispelled, light has arisen, as is fitting for one who dwells heedfully, ardently, and resolutely.’’
Đây là Minh thứ ba mà vị ấy đạt được; vô minh bị diệt trừ, minh phát sinh; bóng tối bị diệt trừ, ánh sáng phát sinh, như một người sống không phóng dật, nhiệt tâm, và tinh cần.”
‘‘Evaṃ kho, brāhmaṇa, ariyassa vinaye tevijjo hotī’’ti.
‘‘Thus, brāhmaṇa, one is a tevijja in the Noble One’s discipline.’’
“Này Bà-la-môn, trong Giới luật của bậc Thánh, người có Tam Minh là như vậy.”
‘‘Aññathā, bho gotama, brāhmaṇānaṃ tevijjo, aññathā ca pana ariyassa vinaye tevijjo hoti.
‘‘The brāhmaṇas’ tevijja is one thing, venerable Gotama, but the Noble One’s tevijja is quite another.
“Thưa Tôn giả Gotama, người có Tam Minh của các Bà-la-môn thì khác, còn người có Tam Minh trong Giới luật của bậc Thánh lại khác.
Imassa ca, bho gotama, ariyassa vinaye tevijjassa brāhmaṇānaṃ tevijjo kalaṃ nāgghati soḷasiṃ’’.
And, venerable Gotama, the brāhmaṇas’ tevijja is not worth a sixteenth part of this tevijja in the Noble One’s discipline.’’
Và, thưa Tôn giả Gotama, người có Tam Minh của các Bà-la-môn không đáng một phần mười sáu so với người có Tam Minh trong Giới luật của bậc Thánh này.”