191. Pañcamassa paṭhame sotānugatānanti pasādasotaṃ anugantvā gatānaṃ, paguṇānaṃ vācuggatānanti attho.
191. In the first of the fifth, sotānugatānaṃ means those who have followed the ear-door of sense-faculty, or those who have mastered and committed to memory.
191. Trong bài đầu tiên của phẩm thứ năm, sotānugatānaṃ (những người đã đi theo dòng) có nghĩa là những người đã đi theo dòng của sự tịnh tín, hoặc những người đã thành thạo, đã ghi nhớ trong lời nói.
Evaṃbhūtā ca pasādasotaṃ odahitvā ñāṇasotena suṭṭhu vavatthapitā nāma hontīti āha ‘‘pasādasota’’ntiādi.
And those who are like this are said to have applied the ear-door of sense-faculty and firmly established it with the ear-door of knowledge, thus it says "pasādasota" and so on.
Những người như vậy, khi lắng nghe dòng tịnh tín, được gọi là những người đã được sắp xếp kỹ lưỡng bằng dòng trí tuệ, nên đã nói “pasādasota” v.v.
Ekaccassa hi uggahitapubbavacanaṃ taṃ taṃ paguṇaṃ niccharitaṃ suṭṭhu vavatthapitaṃ na hoti.
For some, the previously learned words, though mastered, are not well-established when uttered.
Đối với một số người, lời nói đã học trước đó, dù đã thành thạo, đã được thốt ra, nhưng chưa được sắp xếp kỹ lưỡng.
‘‘Asukaṃ suttaṃ vā jātakaṃ vā kathehī’’ti vutte ‘‘sajjhāyitvā saṃsanditvā samanuggāhitvā jānissāmī’’ti vadanti.
When asked, "Recite such and such a Sutta or Jātaka," they say, "I will know after reciting, comparing, and reviewing."
Khi được yêu cầu “hãy thuyết một kinh hay một bản Jātaka nào đó”, họ nói “tôi sẽ biết sau khi tụng đọc, đối chiếu và ghi nhớ”.
Ekaccassa taṃ taṃ paguṇaṃ bhavaṅgasotasadisaṃ hoti ‘‘asukaṃ suttaṃ vā jātakaṃ vā kathehī’’ti vutte uddharitvā tameva katheti.
For some, that which is mastered is like the stream of subconsciousness; when asked, "Recite such and such a Sutta or Jātaka," they immediately recall and recite it.
Đối với một số người, điều đã thành thạo đó giống như dòng bhavanga (tâm hữu phần); khi được yêu cầu “hãy thuyết một kinh hay một bản Jātaka nào đó”, họ liền trích dẫn và thuyết ngay.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ ‘‘ñāṇasotena vavatthapitāna’’nti.
Referring to this, it is said "ñāṇasotena vavatthapitānaṃ" (those firmly established by the stream of knowledge).
Điều này được nói đến để chỉ “những người đã được sắp xếp bằng dòng trí tuệ”.
Itthiliṅgādīni tīṇi liṅgāni.
The three liṅgāni (genders) are feminine, etc.
Ba liṅgāni (giống) là giống cái v.v.
Nāmādīni cattāri padāni.
The four padāni (parts of speech) are noun, etc.
Bốn padāni (từ) là danh từ v.v.
Paṭhamādayo satta vibhattiyo.
The seven cases (vibhatti), starting with the first.
Bảy vibhattiyo (biến cách) là biến cách thứ nhất v.v.
Vaḷañjetīti pāḷiṃ anusandhiṃ pubbāparavasena vācuggataṃ karonto dhāreti.
Vaḷañjeti means one holds the Pāḷi by making it memorized in sequence according to the preceding and succeeding.
Vaḷañjetī (sử dụng) là người ghi nhớ Pāḷi, mạch lạc, bằng cách thốt ra theo thứ tự trước sau.
Vacasā paricitāti suttadasakavaggadasakapaṇṇāsadasakavasena vācāya sajjhāyitā, ‘‘dasasuttāni gatāni, dasavaggāni gatānī’’tiādinā sallakkhetvā vācāya sajjhāyitāti attho.
Vacasā paricitā means recited by voice in terms of decades of suttas, decades of vaggas, and decades of groups of fifty, having noted, "Ten suttas have been covered, ten vaggas have been covered," and so on; this is the meaning of recited by voice.
Vacasā paricitā (quen thuộc bằng lời nói) có nghĩa là đã tụng đọc bằng lời nói theo từng nhóm mười kinh, mười phẩm, mười năm mươi kinh, hoặc đã ghi nhận “đã qua mười kinh, đã qua mười phẩm” v.v. và đã tụng đọc bằng lời nói.
Vaggādivasena hi idha vacasā paricayo adhippeto, na pana suttekadesassa suttamattassa vacasā paricayo.
Indeed, here, familiarity by voice is intended in terms of vaggas and so on, not merely familiarity by voice with a part of a sutta or just a sutta.
Thật vậy, ở đây, sự đọc thuộc lòng được hiểu là theo cách của các phẩm, v.v., chứ không phải chỉ đọc thuộc lòng một phần nhỏ của kinh hay chỉ một kinh.
Manasā anu anu pekkhitā bhāgaso nijjhāyitā viditā manusānupekkhitā.
Examined again and again by mind, contemplated in parts, understood – this is manusānupekkhitā.
Được tâm xem xét kỹ lưỡng từng chút một, được quán sát từng phần và được biết,* manusānupekkhitā (được tâm xem xét kỹ lưỡng).
Yassa vācāya sajjhāyitaṃ buddhavacanaṃ manasā cintentassa tattha tattha pākaṭaṃ hoti, mahādīpaṃ jāletvā ṭhitassa rūpagataṃ viya vibhūtaṃ hutvā paññāyati.
When one contemplates in mind the Buddha's word that has been recited by voice, it becomes clear here and there, appearing distinctly like a visible object to one standing with a great lamp lit.
Lời Phật dạy mà người nào đã đọc thuộc lòng bằng lời nói, khi tâm người ấy suy nghĩ, thì ở từng phần trở nên rõ ràng, hiện ra một cách minh bạch, giống như các hình sắc hiện rõ cho người đã thắp một ngọn đèn lớn và đứng đó.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This is said with reference to that.
Lời này được nói nhằm ám chỉ điều đó.
Suppaṭividdhāti nijjaṭaṃ niggumbaṃ katvā suṭṭhu yāthāvato paṭividdhā.
Suppaṭividdhā means thoroughly penetrated (paṭividdhā) as it truly is, having removed tangles and thickets.
Suppaṭividdhā (được thâm nhập tốt) nghĩa là được thâm nhập một cách đúng đắn, như thật, bằng cách loại bỏ mọi sự rối rắm, mọi sự vướng mắc.
Sesamettha suviññeyyameva.
The rest here is easily understood.
Phần còn lại ở đây rất dễ hiểu.
192. Dutiye saṃvāsenāti sahavāsena.
192. In the second, saṃvāsena means by living together.
192. Trong kinh thứ hai, saṃvāsena nghĩa là do sống chung.
Sīlaṃ veditabbanti ‘‘ayaṃ susīlo vā dussīlo vā’’ti saha vasantena upasaṅkamantena jānitabbo.
Sīlaṃ veditabbaṃ means, "Is this one virtuous or unvirtuous?" – one should know this by living together and associating with them.
Sīlaṃ veditabbaṃ (giới cần được biết) nghĩa là: “Người này có giới hạnh tốt hay có giới hạnh xấu?” – điều đó cần được biết bởi người sống chung và tiếp xúc.
Tañca kho dīghena addhunā, na ittaranti tañca sīlaṃ dīghena kālena veditabbaṃ, na ittarena.
Tañca kho dīghena addhunā, na ittaraṃ means that virtue should be known over a long period, not a short one.
Tañca kho dīghena addhunā, na ittaraṃ (và điều đó cần được biết trong một thời gian dài, không phải ngắn ngủi) nghĩa là giới hạnh đó cần được biết trong một thời gian dài, không phải ngắn ngủi.
Dvīhatīhañhi saṃyatākāro ca saṃvutindriyākāro ca na sakkā dassetuṃ.
For it is not possible to demonstrate a restrained demeanor or a controlled faculty over two or three days.
Thật vậy, trong hai ba ngày, không thể thể hiện được phong thái tự chế và phong thái hộ trì các căn.
Manasi karotāti tampi ‘‘sīlamassa pariggahessāmī’’ti manasikarontena paccavekkhanteneva sakkā jānituṃ, na itarena.
Manasi karotā means that it can be known only by one who pays attention and reflects, "I shall ascertain their virtue," not by another.
Manasi karotā (bằng cách chú tâm) nghĩa là điều đó cũng chỉ có thể được biết bởi người chú tâm và quán xét rằng: “Ta sẽ nắm bắt giới hạnh của người ấy,” chứ không phải bởi người khác.
Paññavatāti tampi sappaññeneva paṇḍitena.
Paññavatā means that it can be known only by one who is wise and discerning.
Paññavatā (bởi người có trí tuệ) nghĩa là điều đó cũng chỉ bởi người có trí tuệ, người thông thái.
Bālo hi manasikarontopi jānituṃ na sakkoti.
For a fool, even if paying attention, cannot know it.
Thật vậy, kẻ ngu dốt dù có chú tâm cũng không thể biết được.
Ettha hi byavahāro nāma.
Here, it refers to business.
Ở đây, đó là sự buôn bán.
‘‘Cattāro ariyavohārā, cattāro anariyavohārā’’ti (dī. ni. 3.313) ettha cetanā.
In "There are four noble ways of speaking (ariyavohārā), four ignoble ways of speaking," it refers to volition.
Trong câu “Bốn loại giao tiếp của bậc Thánh, bốn loại giao tiếp của phàm phu,” thì đó là tác ý (cetanā).
‘‘Saṅkhā samaññā paññatti vohāro’’ti (dha. sa. 1313-1315; mahāni. 73) ettha paññatti.
In "Terms, designations, concepts, usages (vohāro)," it refers to concepts.
Trong câu “Saṅkhā, samaññā, paññatti, vohāro,” thì đó là chế định (paññatti).
‘‘Vohāramattena so vohareyyā’’ti (saṃ. ni. 1.25) ettha kathāvohāro.
In "He should speak only by way of conventional usage (vohāramattena)," it refers to conversational usage.
Trong câu “Người ấy chỉ giao tiếp bằng lời nói,” thì đó là giao tiếp bằng lời (kathāvohāro).
Idhāpi esova adhippeto.
Here too, this very meaning is intended.
Ở đây cũng vậy, ý nghĩa này được đề cập.
Ekaccassa hi sammukhākathā parammukhākathāya na sameti parammukhākathā sammukhākathāya.
For some, their face-to-face talk does not align with their talk behind their back, nor does their talk behind their back align with their face-to-face talk.
Thật vậy, lời nói trực tiếp của một số người không phù hợp với lời nói gián tiếp của họ, và lời nói gián tiếp của họ không phù hợp với lời nói trực tiếp của họ.
Tathā purimakathā pacchimakathāya, pacchimakathā ca purimakathāya.
Similarly, their earlier talk does not align with their later talk, nor does their later talk with their earlier talk.
Cũng vậy, lời nói trước không phù hợp với lời nói sau, và lời nói sau không phù hợp với lời nói trước.
So kathaneneva sakkā jānituṃ ‘‘asuci eso puggalo’’ti.
Such a person can be known through conversation, "This individual is impure."
Người như vậy có thể được biết qua cách nói chuyện rằng: “Người này là một cá nhân không trong sạch.”
Sucisīlassa pana purimaṃ pacchimena, pacchimañca purimena sameti.
But for one of pure virtue, the earlier aligns with the later, and the later with the earlier.
Nhưng đối với người có giới hạnh trong sạch, lời nói trước phù hợp với lời nói sau, và lời nói sau phù hợp với lời nói trước.
Sammukhākathitaṃ parammukhākathitena sameti, parammukhākathitañca sammukhākathitena, tasmā kathanena sakkā sucibhāvo jānitunti pakāsento evamāha.
What is said face-to-face aligns with what is said behind one's back, and what is said behind one's back aligns with what is said face-to-face; therefore, he states this to reveal that purity can be known through conversation.
Lời nói trực tiếp phù hợp với lời nói gián tiếp, và lời nói gián tiếp phù hợp với lời nói trực tiếp; do đó, để làm rõ rằng sự trong sạch có thể được biết qua cách nói chuyện, Ngài đã nói như vậy.
Thāmoti ñāṇathāmo.
Thāmo means strength of knowledge.
Thāmo (sức mạnh) nghĩa là sức mạnh của trí tuệ.
Yassa hi ñāṇathāmo natthi, so uppannesu upaddavesu gahetabbaṃ gahaṇaṃ kattabbaṃ kiccaṃ apassanto advārakagharaṃ paviṭṭho viya carati.
For one who lacks strength of knowledge, when calamities arise, they wander like one who has entered a doorless house, not seeing what should be grasped or what task should be done.
Thật vậy, người nào không có sức mạnh trí tuệ, khi các tai họa phát sinh, người ấy không thấy được điều cần nắm giữ, việc cần làm, và hành xử như người bước vào một ngôi nhà không có cửa.
Tenāha ‘‘āpadāsu, bhikkhave, thāmo veditabbo’’ti.
Therefore, it is said, "In adversities, bhikkhus, strength is to be known."
Do đó, Ngài nói: “Này các Tỳ-khưu, sức mạnh cần được biết trong các tai họa.”
Ñātivināsoti corarogabhayādīhi ñātīnaṃ vināso.
Ñātivināso means the destruction of relatives by dangers such as thieves or disease.
Ñātivināso (sự mất mát thân quyến) nghĩa là sự mất mát thân quyến do trộm cướp, bệnh tật, sợ hãi, v.v.
Bhogānaṃ byasanaṃ bhogabyasanaṃ, rājacorādivasena bhogavināsoti attho.
The ruin of possessions is bhogabyasanaṃ, meaning the destruction of possessions due to kings, thieves, and so on.
Bhogabyasanaṃ (sự tổn thất tài sản) nghĩa là sự mất mát tài sản do vua chúa, trộm cướp, v.v.
Tenāha ‘‘dutiyapadepi eseva nayo’’ti.
Therefore, it is said, "The same method applies to the second passage."
Do đó, Ngài nói: “Trong đoạn thứ hai cũng vậy.”
Pañhummaggoti pañhagavesanaṃ, ñātuṃ icchitassa atthassa vīmaṃsananti attho.
Pañhummaggo means the investigation of a question, meaning the examination of a matter one wishes to know.
Pañhummaggo (sự tìm kiếm câu hỏi) nghĩa là sự tìm kiếm câu hỏi, sự khảo sát ý nghĩa muốn biết.
Atappakanti atittikaraṭṭhena atappakaṃ sādurasabhojanaṃ viya.
Atappakaṃ means unsatisfying, like a delicious meal that does not satisfy.
Atappakaṃ (không thỏa mãn) nghĩa là không thỏa mãn theo nghĩa không làm cho thỏa mãn, giống như món ăn ngon.
Saṇhanti sukhumasabhāvaṃ.
Saṇhaṃ means subtle in nature.
Saṇhaṃ (tinh tế) nghĩa là bản chất vi tế.
195. Pañcame pihitattāti akusalassa pavesanadvāraṃ pidahitvā ṭhitattā.
195. In the fifth (sutta), pihitattā (being closed off) means standing with the entrance for unwholesome states closed.
195. Trong kinh thứ năm, pihitattā (do bị đóng kín) nghĩa là do đứng yên sau khi đóng kín cánh cửa cho các bất thiện đi vào.
Kāyena saṃvaritabbañhi apihitena dvārena pavattanakaṃ pāpadhammaṃ saṃvaritvā ṭhito kāyena saṃvuto nāma.
Indeed, one who stands restrained, having restrained evil qualities that arise through an open door, is called restrained in body.
Thật vậy, người nào hộ trì các pháp ác phát sinh qua cánh cửa không đóng kín bằng thân, thì được gọi là kāyena saṃvuto (được hộ trì bằng thân).
Khayavirāgenāti accantakhayasaṅkhātena virajjanena, anuppādanirodhenāti attho.
By fading away through destruction means by detachment which is absolute destruction, that is to say, by cessation without arising.
Khayavirāgena (bằng sự ly tham do đoạn diệt) nghĩa là bằng sự ly tham được gọi là sự đoạn diệt tuyệt đối, tức là sự diệt trừ không phát sinh nữa.
Kiṃ vijjā pubbe uppannāti?
Did true knowledge arise first?
Vô minh có phát sinh trước không?
Ubhayametaṃ na vattabbaṃ.
Neither of these should be said.
Cả hai điều này đều không nên nói.
Pahānābhisamayabhāvanābhisamayānaṃ abhinnakālattā padīpujjalanena andhakāraṃ viya vijjuppādena avijjā niruddhāva hoti, vattabbaṃ vā hetuphalattamupacāravasena.
Because the realization of abandonment and the realization of development occur at the same time, just as darkness vanishes with the lighting of a lamp, so too ignorance is destroyed with the arising of true knowledge; or it should be stated by way of metaphor as cause and effect.
Vì sự chứng ngộ đoạn trừ và sự chứng ngộ tu tập là đồng thời, giống như sự biến mất của bóng tối do ngọn đèn thắp lên, vô minh bị diệt trừ ngay khi minh phát sinh; hoặc có thể nói theo cách ẩn dụ về nhân và quả.
Yathā hi padīpujjalanahetuko andhakāravigamo, evaṃ vijjuppādahetuko avijjānirodho.
Just as the vanishing of darkness is caused by the lighting of a lamp, so too the cessation of ignorance is caused by the arising of true knowledge.
Thật vậy, giống như sự biến mất của bóng tối là do ngọn đèn thắp lên, thì sự diệt trừ vô minh là do sự phát sinh của minh.
Hetuphaladhammā ca samānakālāpi pubbāparakālā viya voharīyanti yathā ‘‘cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇa’’nti (ma. ni. 1.400; 3.421, 425, 426; saṃ. ni. 2.43-44; 2.4.60; kathā. 465, 467) paccayādānuppajjanakiriyā.
And cause-and-effect phenomena, even if simultaneous, are spoken of as if they occur in succession, just as in "Eye-consciousness arises dependent on the eye and forms" (MN 1.400; 3.421, 425, 426; SN 2.43-44; 2.4.60; Kathā. 465, 467), which refers to the action of arising dependent on a condition.
Các pháp nhân và quả, dù đồng thời, vẫn được nói như thể có trước có sau, giống như “do nhãn và sắc mà nhãn thức phát sinh,” đó là hành động phát sinh do duyên.
Cittassa kāyassa ca vihananato vighāto, dukkhaṃ.
From afflicting the mind and body, vighāto (affliction) is suffering.
Do sự làm hại tâm và thân,* vighāto (sự phiền não), tức là khổ.
Paridahanato pariḷāho.
From burning, pariḷāho (feverish distress).
Do sự thiêu đốt,* pariḷāho (sự bức bách).
Niccavihārāti sabbadā pavattanakavihārā.
Niccavihārā (constant abidings) means abidings that occur always.
Niccavihārā (các trú xứ thường xuyên) nghĩa là các trú xứ liên tục.
Ṭhapetvā hi samāpattivelaṃ bhavaṅgavelañca khīṇāsavā iminā chaḷaṅgupekkhāvihārena sabbakālaṃ viharanti.
For, except during the time of attainment and the time of the Bhavanga, Arahants constantly abide in this six-factored equanimity.
Thật vậy, trừ lúc nhập định và lúc bhavanga, các vị A-la-hán luôn an trú trong trú xứ xả sáu chi này.
Cakkhunā rūpaṃ disvāti cakkhuviññāṇena rūpaṃ disvā.
Having seen a form with the eye means having seen a form with eye-consciousness.
Cakkhunā rūpaṃ disvā (thấy sắc bằng mắt) nghĩa là thấy sắc bằng nhãn thức.
Cakkhunā rūpaṃ disvāti hi nissayavohārena vuttaṃ.
For "having seen a form with the eye" is stated by way of the basis.
Thật vậy, câu “thấy sắc bằng mắt” được nói theo cách ẩn dụ về căn.
Sasambhārakathā hesā yathā ‘‘dhanunā vijjhatī’’ti, tasmā nissayasīsena nissitassa gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
This is a statement about the constituents, just as "he pierces with a bow"; therefore, the grasping of that which is based should be understood by way of the basis.
Đây là cách nói về các yếu tố cấu thành, giống như “bắn bằng cung”; do đó, cần hiểu rằng sự nắm bắt được thực hiện thông qua căn.
Rāgavasena na somanassajāto hotīti gehasitapemavasenapi javanakkhaṇe somanassajāto na hoti maggena samucchinnattā, na domanassajāto pasādaññathattavasenapi.
He does not become joyful due to lust means he does not become joyful at the moment of impulsion even due to affection for the home, because it has been eradicated by the path; nor does he become sorrowful due to a change of pleasantness.
Rāgavasena na somanassajāto hoti (không sinh khởi hỷ do tham ái) nghĩa là không sinh khởi hỷ vào khoảnh khắc javana do tham ái gia đình, vì đã bị đoạn trừ bằng Thánh đạo; na domanassajāto (không sinh khởi ưu) cũng không do sự thay đổi của sự tịnh tín.
Upekkhako majjhatto hutvā viharatīti asamapekkhanena mohaṃ anuppādento ñāṇupekkhāvaseneva upekkhako viharati majjhatto.
He abides equanimous, impartial means he abides equanimous, impartial, not giving rise to delusion through inappropriate attention, but through the equanimity of knowledge.
Upekkhako majjhatto hutvā viharatī (an trú với tâm xả, trung tính) nghĩa là an trú với tâm xả, trung tính, không làm phát sinh si mê do không quán xét một cách không đúng đắn, mà chỉ bằng tuệ xả (ñāṇupekkhā).
Khīṇāsavo hi iṭṭhepi aniṭṭhepi majjhattepi ārammaṇe yo asamapekkhanena samasamā ayonisogahaṇe akhīṇāsavānaṃ moho uppajjati, taṃ anuppādento maggeneva tassa samugghātitattā ñāṇupekkhāvaseneva upekkhako viharati, ayañcassa paṭipatti sativepullapattiyā paññāvepullapattiyā cāti vuttaṃ ‘‘satisampajaññapariggahitāyā’’ti.
For an Arahant, regarding agreeable, disagreeable, or neutral objects, does not give rise to the delusion that arises in those who are not Arahants through inappropriate attention and improper grasping; because it has been eradicated by the path, he abides equanimous through the equanimity of knowledge, and this practice of his is said to be for the attainment of full mindfulness and full wisdom, hence "grasped by mindfulness and clear comprehension".
Thật vậy, vị A-la-hán đối với đối tượng khả ái, bất khả ái, hay trung tính, không làm phát sinh si mê mà những người chưa đoạn tận lậu hoặc sinh khởi do không quán xét một cách không đúng đắn, do sự chấp thủ không như lý, bởi vì si mê đó đã bị nhổ tận gốc bằng Thánh đạo; vị ấy an trú với tâm xả chỉ bằng tuệ xả. Và sự thực hành này của vị ấy được nói là đạt đến sự đầy đủ về niệm và đầy đủ về trí tuệ,* “satisampajaññapariggahitāyā” (được hộ trì bằng niệm và tuệ giác).
Ettha ca ‘‘chasu dvāresu upekkhako viharatī’’ti iminā chaḷaṅgupekkhā kathitā.
Here, "he abides equanimous at the six doors" states the six-factored equanimity.
Ở đây, câu “an trú với tâm xả tại sáu cửa” đã nói về xả sáu chi.
‘‘Sampajāno’’ti vacanato pana cattāri ñāṇasampayuttacittāni labbhanti tehi vinā sampajānatāya asambhavato.
However, from the phrase "clearly comprehending," four consciousnesses associated with knowledge are obtained, because clear comprehension is impossible without them.
Tuy nhiên, do từ ngữ ‘có trí tuệ tỉnh giác’ (sampajāno) mà bốn tâm hợp trí được hiểu, vì không có chúng thì sự tỉnh giác không thể có được.
‘‘Satatavihārā’’ti vacanato aṭṭhapi mahākiriyacittāni labbhanti ñāṇuppattipaccayarahitakālepi pavattijotanato.
From the phrase "constant abidings," all eight great functional consciousnesses are obtained, because they illuminate the continuity even when conditions for the arising of knowledge are absent.
Do từ ngữ ‘luôn an trú’ (satatavihārā) mà tám đại duy tác tâm được hiểu, vì chúng hiển lộ sự vận hành ngay cả khi không có điều kiện cho trí tuệ phát sinh.
‘‘Arajjanto adussanto’’ti vacanato hasituppādavoṭṭhabbanehi saddhiṃ dasa cittāni labbhanti.
From the phrase "not lusting, not hating," ten consciousnesses are obtained, including those associated with smiling and determining.
Do từ ngữ ‘không tham luyến, không sân hận’ mà mười tâm được hiểu, bao gồm cả tâm khởi cười và tâm định ý.
Arajjanādussanavasena pavatti hi tesampi sādhāraṇāti.
For their continuity, too, is common by way of not lusting and not hating.
Vì sự không tham luyến và không sân hận là phổ biến đối với cả chúng.
Nanu cettha ‘‘upekkhako viharatī’’ti chaḷaṅgupekkhāvasena imesaṃ satatavihārānaṃ āgatattā somanassaṃ kathaṃ labbhatīti?
But here, since these constant abidings are mentioned by way of "he abides equanimous," how is joy obtained?
Chẳng phải ở đây, khi nói ‘vị ấy an trú với tâm xả’ (upekkhako viharatī), thì sự an trú liên tục này được đề cập đến theo nghĩa sáu chi xả (chaḷaṅgupekkhā), vậy làm sao có thể có hỷ lạc được?
Āsevanatoti.
By way of repeated practice.
Do sự thực hành thường xuyên.
Kiñcāpi hi khīṇāsavo iṭṭhāniṭṭhepi ārammaṇe majjhatte viya bahulaṃ upekkhako viharati attano parisuddhappakatibhāvāvijahanato, kadāci pana tathā cetobhisaṅkhārabhāve yaṃ taṃ sabhāvato iṭṭhaṃ ārammaṇaṃ, tassa yāthāvato sabhāvaggahaṇavasenapi arahato cittaṃ somanassasahagataṃ hutvā pavattateva, tañca kho pubbāsevanavasena.
Although an Arahant (one whose taints are destroyed) mostly dwells in equanimity towards both agreeable and disagreeable objects, as if indifferent, due to not abandoning their naturally pure state, yet sometimes, in the state of mental formations, the Arahant's mind can indeed arise accompanied by joy when apprehending the true nature of an object that is agreeable by its very nature, and this occurs due to previous cultivation.
Mặc dù một vị A-la-hán thường an trú với tâm xả đối với cả đối tượng khả ái và bất khả ái, như thể ở giữa, không từ bỏ bản chất hoàn toàn thanh tịnh của mình, nhưng đôi khi, khi có trạng thái hình thành tâm như vậy, tâm của một vị A-la-hán vẫn vận hành với sự hỷ lạc khi nhận thức đúng bản chất của đối tượng khả ái, và điều đó là do sự thực hành trước đây.
Kāyoti (saṃ. ni. ṭī. 2.2.51) pañcadvārakāyo, so anto avasānaṃ etissāti kāyantikā, taṃ kāyantikaṃ.
Kāya refers to the body with the five sense doors. That which has this as its end or cessation is kāyantikā, and that is kāyantika.
Thân (kāyo) (Saṃ. Ni. Ṭī. 2.2.51) là thân năm cửa giác quan. Cái gì có nó cho đến cuối cùng thì gọi là kāyantikaṃ (thân tận cùng).
Tenāha – ‘‘yāva pañcadvārakāyo pavattati, tāva pavatta’’nti.
Therefore, it is said: "It persists as long as the body with the five sense doors persists."
Do đó, có lời dạy: “chừng nào thân năm cửa giác quan còn vận hành, chừng đó nó còn tiếp diễn.”
Jīvitantikanti etthāpi eseva nayo.
The same method applies to jīvitantika (ending with life).
Đối với jīvitantikaṃ (mạng tận cùng) cũng theo cùng một cách.
Pacchā uppajjitvāti etasmiṃ attabhāve manodvārikavedanāto pacchā uppajjitvā tato paṭhamaṃ nirujjhati, tato eva atthasiddhamatthaṃ sarūpeneva dassetuṃ ‘‘manodvārikavedanā paṭhamaṃ uppajjitvā pacchā nirujjhatī’’ti vuttaṃ.
Arising later means that in this existence, it arises after the mind-door feeling and ceases before it. Therefore, to show the accomplished meaning in its true form, it is said: "Mind-door feeling arises first and ceases later."
Phát sinh sau (paccha uppajjitvā) có nghĩa là trong kiếp này, nó phát sinh sau cảm thọ của ý môn và diệt trước cảm thọ đó. Để trình bày ý nghĩa đã được xác lập một cách rõ ràng, nên đã nói “cảm thọ ý môn phát sinh trước và diệt sau.”
Idāni tameva saṅkhepena vuttaṃ vivarituṃ ‘‘sā hī’’tiādimāha.
Now, to elaborate on what was briefly stated, it begins with "For that..."
Bây giờ, để giải thích điều đã được nói tóm tắt, có lời dạy bắt đầu bằng “sā hī” (vì nó).
Yāva tettiṃsavassāni paṭhamavayo.
The first age period is up to thirty-three years.
Ba mươi ba năm đầu là tuổi thanh xuân.
Paññāsavassakāleti paṭhamavayato yāva paññāsavassakālā, tāva.
During the fifty-year period means from the first age period up to the fifty-year period.
Vào tuổi năm mươi (paññāsavassakāle) có nghĩa là từ tuổi thanh xuân cho đến tuổi năm mươi.
Ṭhitā hotīti vaḍḍhihāniyo anupagantvā samarūpeneva ṭhitā hoti.
Remains stable means it remains in an even state, not undergoing increase or decrease.
Vẫn duy trì (ṭhitā hotī) có nghĩa là vẫn duy trì ở trạng thái ổn định, không tăng trưởng hay suy giảm.
Mandāti mudukā atikhiṇā.
Weak means soft, very faint.
Yếu ớt (mandā) có nghĩa là mềm mại, rất mỏng manh.
Tadāti asītinavutivassakāle vadantepi tathāciraparicitepīti adhippāyo.
Then means during the eighty or ninety-year period. The intention is: even for those who have been so long accustomed.
Khi đó (tadā), vào tuổi tám mươi, chín mươi, ngay cả khi nói (vadantepi) cũng có nghĩa là đã quen thuộc với điều đó từ lâu.
Bhaggāti tejobhaggena bhaggā dubbaṇṇā.
Broken means broken by the destructive power of heat, discolored.
Suy yếu (bhaggā) có nghĩa là suy yếu do sự suy giảm của năng lượng, kém sắc.
Hadayakoṭiṃyevāti cakkhādivatthūsu appavattitvā tesaṃ ādiantakoṭibhūtaṃ hadayavatthuṃyeva.
Only at the heart-base means not occurring at the eye-base and other bases, but only at the heart-base, which is the initial and final point for them.
Chỉ ở trái tim (hadayakoṭiṃyevā) có nghĩa là chỉ ở căn cứ tim, là điểm khởi đầu và kết thúc của các căn cứ như mắt, mà không vận hành ở chúng.
Tāvāti yāva vedanā vattati, tāva.
As long as means as long as feeling persists.
Cho đến khi đó (tāvā) có nghĩa là chừng nào cảm thọ còn vận hành.
Vāpiyāti mahātaḷākena.
By a reservoir means by a great pond.
Bằng hồ nước lớn (vāpiyā).
Pañcaudakamaggasampannanti pañcahi udakassa pavisananikkhamanamaggehi yuttaṃ.
Endowed with five water outlets means equipped with five channels for water to enter and exit.
Có năm lối nước (pañcaudakamaggasampannaṃ) có nghĩa là có năm lối cho nước vào và ra.
Tato tato vissandamānaṃ sabbaso puṇṇattā.
Overflowing from all sides because it is completely full.
Nước tràn ra từ khắp nơi (tato tato vissandamānaṃ) vì đã đầy ắp.
Paṭhamaṃ deve vassantetiādi upamāsaṃsandanaṃ.
When it first rains and so on, is the comparison.
Khi trời mưa lần đầu (paṭhamaṃ deve vassante) và những điều tương tự là sự so sánh.
Imaṃ vedanaṃ sandhāyāti imaṃ yathāvuttaṃ pariyosānappattaṃ manodvārikavedanaṃ sandhāya.
Referring to this feeling means referring to this mind-door feeling, which has reached its culmination, as described.
Liên quan đến cảm thọ này (imaṃ vedanaṃ sandhāyā) có nghĩa là liên quan đến cảm thọ ý môn đã được nói đến, đã đạt đến sự kết thúc.
196. Chaṭṭhe kāyadaḷhibahulataṃ tapatīti tapo, attakilamathānuyogavasena pavattaṃ vīriyaṃ.
In the sixth, that which burns the body's strength is tapo (ascetic practice), which is effort arising from the practice of self-mortification.
196. Trong kinh thứ sáu, tapā (khổ hạnh) là sự nhiệt tâm, sự tinh tấn vận hành theo lối tự hành khổ, làm cho thân thể trở nên cứng cáp và mạnh mẽ.
Tena kāyadaḷhibahulatānimittassa pāpassa jigucchanaṃ virajjanaṃ tapojigucchāti āha ‘‘dukkarakārikasaṅkhātenā’’tiādi.
The disgust and dispassion towards evil, which is the cause of the body's strength, is tapojigucchā (disgust with ascetic practice), as it says: "by means of difficult practices" and so on.
Do đó, sự ghê tởm, sự xa lánh tội lỗi là nguyên nhân của sự cứng cáp và mạnh mẽ của thân thể, được gọi là tapojigucchā (ghê tởm khổ hạnh), như đã nói “do sự thực hành khổ hạnh” và những điều tương tự.
Tapojigucchavādātiādīsu tapojigucchaṃ vadanti, manasāpi tameva sārato gahetvā vicaranti, kāyenapi tameva allīnā nānappakāraṃ attakilamathānuyogamanuyuttā viharantīti attho.
In "tapojigucchavādā" and so on, it means they speak of disgust with ascetic practice, they wander about holding it as essential even in mind, and they adhere to it with their bodies, engaging in various forms of self-mortification.
Trong tapojigucchavādā (những người chủ trương ghê tởm khổ hạnh) và những điều tương tự, có nghĩa là họ nói về sự ghê tởm khổ hạnh, họ sống bằng cách coi đó là cốt lõi ngay cả trong tâm trí, và họ sống bằng cách bám víu vào đó bằng thân thể, thực hành nhiều loại khổ hạnh tự hành khổ.
Aparisuddhakāyasamācārāti aparisuddhena pāṇātipātādinā kāyasamācārena samannāgatā.
Having impure bodily conduct means endowed with impure bodily conduct such as killing living beings.
Hành vi thân không thanh tịnh (aparisuddhakāyasamācārā) có nghĩa là đi kèm với hành vi thân không thanh tịnh như sát sinh.
Aparisuddhavacīsamācārāti aparisuddhena musāvādādinā vacīsamācārena samannāgatā.
Having impure verbal conduct means endowed with impure verbal conduct such as false speech.
Hành vi khẩu không thanh tịnh (aparisuddhavacīsamācārā) có nghĩa là đi kèm với hành vi khẩu không thanh tịnh như nói dối.
Aparisuddhamanosamācārāti aparisuddhena abhijjhādinā manosamācārena samannāgatā.
Having impure mental conduct means endowed with impure mental conduct such as covetousness.
Hành vi ý không thanh tịnh (aparisuddhamanosamācārā) có nghĩa là đi kèm với hành vi ý không thanh tịnh như tham lam.
Kāmaṃ akusalakāyasamācāravacīsamācārappavattikālepi abhijjhādayo pavattantiyeva, tadā pana te cetanāpakkhikā vā abbohārikā vāti, manosamācāravāre eva abhijjhādivasena yojanā katā.
Indeed, covetousness and so on also occur during the time of unwholesome bodily and verbal conduct, but then they are either volitional or non-conventional, and thus, in the context of mental conduct, the explanation is given in terms of covetousness and so on.
Mặc dù khi các hành vi thân và khẩu bất thiện vận hành, tham lam và những điều tương tự cũng vận hành, nhưng khi đó chúng là thuộc về ý chí hoặc không phải là hành vi, nên trong phần hành vi ý, sự liên kết được thực hiện với tham lam và những điều tương tự.
Atha vā dvārantare pavattānaṃ pāṇātipātādīnaṃ vacīsamācārādibhāvābhāvo viya dvārantare pavattānampi abhijjhādīnaṃ kāyasamācārādibhāvo asiddho, manosamācārabhāvo eva pana siddhoti katvā manosamācāravāre eva abhijjhādayo uddhaṭā.
Or, just as killing living beings etc. occurring through the doors (of action) do not have the nature of verbal conduct etc., similarly, covetousness etc. occurring through the doors (of action) do not have the nature of bodily conduct etc. But only the nature of mental conduct is established. Therefore, covetousness etc. are brought up only in the section on mental conduct.
Hoặc, giống như việc sát sinh và những điều tương tự vận hành ở các cửa khác không phải là hành vi khẩu, v.v., thì tham lam và những điều tương tự vận hành ở các cửa khác cũng không phải là hành vi thân, v.v., mà chỉ là hành vi ý, nên tham lam và những điều tương tự được trích dẫn trong phần hành vi ý.
Tathā hi vuttaṃ –
For thus it is said:
Như đã nói:
Aparisuddhājīvāti aparisuddhena vejjakammadūtakammavaḍḍhiyogādinā ekavīsatianesanābhedena ājīvena samannāgatā.
Aparisuddhājīvā means endowed with an impure livelihood, through medical practice, messenger work, usury, etc., which are the twenty-one types of improper means of livelihood (anesanā).
Sinh kế không thanh tịnh (aparisuddhājīvā) có nghĩa là đi kèm với sinh kế không thanh tịnh, được phân loại thành hai mươi mốt loại sinh kế bất chính như nghề thầy thuốc, nghề sứ giả, nghề cho vay nặng lãi.
Idañca sāsane pabbajitānaṃyeva vasena vuttaṃ, ‘‘yepi te samaṇabrāhmaṇā’’ti pana vacanato bāhirakavasena gahaṭṭhavasena ca yojanā veditabbā.
This is stated with reference only to those who have gone forth in the Dispensation, but from the phrase “those ascetics and brahmins,” it should be understood that it can also be applied to externalists and householders.
Điều này được nói theo nghĩa của những người xuất gia trong giáo pháp, nhưng do từ ngữ “những vị sa môn, Bà-la-môn đó” mà sự liên kết nên được hiểu theo nghĩa của những người ngoại đạo và những người tại gia.
Gahaṭṭhānampi hi jātidhammakuladhammadesadhammavilomanavasena aññathāpi micchājīvo labbhateva.
For householders too, wrong livelihood can be obtained in other ways, such as by violating the customs of their caste, family, or country.
Vì ngay cả đối với những người tại gia, sinh kế tà vạy cũng có thể có được theo cách vi phạm pháp luật của chủng tộc, của gia đình, của quốc gia.
Ñāṇadassanāyāti ettha ñāṇadassananti maggañāṇampi vuccati phalañāṇampi sabbaññutaññāṇampi paccavekkhaṇañāṇampi vipassanāñāṇampi.
Here, ñāṇadassana refers to path-knowledge, fruit-knowledge, omniscience, reviewing knowledge, and insight-knowledge.
Ở đây, ñāṇadassana (trí kiến) được gọi là trí tuệ đạo, trí tuệ quả, trí tuệ toàn tri, trí tuệ quán xét, và trí tuệ tuệ quán.
‘‘Kiṃ nu kho, āvuso, ñāṇadassanavisuddhatthaṃ bhagavati brahmacariyaṃ vussatī’’ti (ma. ni. 1.257) hi ettha maggañāṇaṃ ‘‘ñāṇadassana’’nti vuttaṃ.
For here, in “For the purification of knowledge and vision, friends, is the holy life lived in the Blessed One?” path-knowledge is called “ñāṇadassana.”
Quả thật, ở đây, trong lời dạy “Này chư hiền, có phải vì sự thanh tịnh của trí kiến mà đời sống phạm hạnh được thực hành nơi Đức Thế Tôn?” (Ma. Ni. 1.257), trí tuệ đạo được gọi là “trí kiến.”
‘‘Ayamañño uttarimanussadhammo alamariyañāṇadassanaviseso adhigato phāsuvihāro’’ti (ma. ni. 1.328) ettha phalañāṇaṃ.
In “This is another superhuman state, a distinction of noble knowledge and vision, a comfortable abiding that has been attained,” fruit-knowledge is meant.
Ở đây, trong lời dạy “Đây là một pháp tối thượng của loài người, một sự thành tựu đặc biệt của trí kiến cao quý, một sự an trú thoải mái” (Ma. Ni. 1.328), trí tuệ quả được gọi là “trí kiến.”
‘‘Bhagavatopi kho ñāṇaṃ udapādi sattāhakālakato āḷāro kālāmo’’ti (mahāva. 10) ettha sabbaññutaññāṇaṃ.
In “Knowledge arose in the Blessed One: Āḷāra Kālāma died seven days ago,” omniscience is meant.
Ở đây, trong lời dạy “Trí tuệ của Đức Thế Tôn đã phát sinh rằng Āḷāra Kālāma đã qua đời bảy ngày trước” (Mahāva. 10), trí tuệ toàn tri được gọi là “trí kiến.”
‘‘Ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādi, akuppā me vimutti, ayamantimā jātī’’ti (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 16; paṭi. ma. 2.30) ettha paccavekkhaṇañāṇaṃ.
In “Knowledge and vision arose in me: My liberation is unshakeable, this is my last birth,” reviewing knowledge is meant.
Ở đây, trong lời dạy “Trí và kiến đã khởi lên nơi ta: sự giải thoát của ta là bất động, đây là kiếp cuối cùng” (Saṃ. Ni. 5.1081; Mahāva. 16; Paṭi. Ma. 2.30), trí tuệ quán xét được gọi là “trí kiến.”
‘‘Ñāṇadassanāya cittaṃ abhinīharatī’’ti (dī. ni. 1.234-235) ettha vipassanāñāṇaṃ.
In “He directs his mind to knowledge and vision,” insight-knowledge is meant.
Ở đây, trong lời dạy “Hướng tâm đến trí kiến” (Dī. Ni. 1.234-235), trí tuệ tuệ quán được gọi là “trí kiến.”
Idha pana ñāṇadassanāyāti maggañāṇaṃ ‘‘ñāṇadassana’’nti vuttaṃ.
Here, however, by “ñāṇadassanāya,” path-knowledge is called “ñāṇadassana.”
Tuy nhiên, ở đây, ñāṇadassanāya (vì trí kiến) có nghĩa là trí tuệ đạo được gọi là “trí kiến.”
Tenāha ‘‘maggañāṇasaṅkhātāya dassanāyā’’ti.
Therefore, it is said: “dassanāya, which is path-knowledge.”
Do đó, Ngài nói: “bằng sự thấy được gọi là đạo trí.”
Avirādhitaṃ vijjhatīti avirādhitaṃ katvā vijjhati.
Avirādhitaṃ vijjhatī means he pierces without missing.
Vô sai lầm mà bắn trúng (vô sai lầm mà xuyên thủng) nghĩa là không làm sai lầm mà bắn trúng.
Sesamettha suviññeyyameva.
The rest here is easily understood.
Phần còn lại ở đây rất dễ hiểu.
197. Sattame appesakkhāti appānubhāvā.
197. In the seventh, appesakkhā means of little influence.
197. Trong kinh thứ bảy, ít uy quyền (appesakkhā) nghĩa là ít oai lực.
Sā pana appesakkhatā ādhipateyyasampattiyā parivārasampattiyā ca abhāvena pākaṭā hoti.
This lack of influence is evident from the absence of power and retinue.
Sự ít uy quyền đó được biểu hiện do không có sự thành tựu về quyền lực tối cao và không có sự thành tựu về quyến thuộc.
Tattha parivārasampattiyā abhāvaṃ dassento ‘‘appaparivārā’’ti āha.
Showing the absence of retinue, he says “appaparivārā” (of small retinue).
Ở đây, để chỉ ra sự không có sự thành tựu về quyến thuộc, Ngài nói: “ ít quyến thuộc”.
Issarāti ādhipateyyasaṃvattanakammabalena īsanasīlā.
Issarā means those who are accustomed to rule by the power of karma that leads to sovereignty.
Có quyền lực (issarā) nghĩa là có thói quen cai quản bằng sức mạnh nghiệp tạo ra quyền lực tối cao.
Sā panassā issaratā vibhavasampattipaccayā pākaṭā jātāti aḍḍhatāpariyāyabhāvena vadanto ‘‘aḍḍhāti issarā’’ti āha.
And because her sovereignty became evident due to her wealth, he says “aḍḍhā ti issarā” (rich, thus powerful), speaking in terms of richness.
Sự có quyền lực đó của cô ấy được biểu hiện do có sự thành tựu về tài sản; do đó, khi nói về sự giàu có, Ngài nói: “ giàu có và có quyền lực”.
Mahantaṃ dhanametissā bhūmigatañceva vaḷañjanakañcāti mahaddhanā.
Mahaddhanā means she has great wealth, both buried in the ground and for use.
Tài sản lớn của cô ấy nằm dưới đất và là vật tiêu dùng, nên giàu có lớn.
Idha pana vaḷañjanakeneva dhanena mahaddhanataṃ dassento ‘‘vaḷañjanakadhanena mahaddhanā’’ti āha.
Here, however, showing her great wealth only by means of usable wealth, he says “vaḷañjanakadhanena mahaddhanā” (greatly wealthy with usable wealth).
Ở đây, để chỉ ra sự giàu có lớn chỉ bằng tài sản tiêu dùng, Ngài nói: “ giàu có lớn bằng tài sản tiêu dùng”.
Īsatīti īsā, abhibhūti attho.
Īsati means to rule, the meaning is to overpower.
Cai quản nên là īsā, nghĩa là vượt trội.
Mahatī īsā mahesā, suppatiṭṭhitamahesatāya pana parehi mahesoti akkhātabbatāya mahesakkhā.
Great rule is mahesā; but being called mahesa by others due to well-established great rule, mahesakkhā.
Sự cai quản lớn là mahesā, nhưng do có sự vững chắc trong quyền lực lớn, nên được người khác gọi là mahesa, do đó có uy quyền lớn (mahesakkhā).
Yasmā pana so mahesakkhābhāvo ādhipateyyaparivārasampattiyā viññāyati, tasmā ‘‘mahāparivārā’’ti vuttaṃ.
However, since this state of being mahesakkha is understood through the possession of power and retinue, it is said “mahāparivārā” (of great retinue).
Vì sự có uy quyền lớn đó được biết đến nhờ sự thành tựu về quyền lực tối cao và quyến thuộc, nên đã nói: “ có quyến thuộc lớn”.
Saṇṭhānapāripūriyā adhikaṃ rūpamassāti abhirūpā.
Abhirūpā means she has a form superior in completeness of figure.
Có hình sắc vượt trội về sự hoàn hảo của hình thể, nên đẹp đẽ (abhirūpā).
Saṇṭhānapāripūriyāti ca hatthapādādisarīrāvayavānaṃ susaṇṭhitatāyāti attho.
And saṇṭhānapāripūriyā means the well-formedness of the body parts such as hands and feet.
Và về sự hoàn hảo của hình thể nghĩa là về sự cân đối của các bộ phận cơ thể như tay, chân, v.v.
Avayavapāripūriyā hi samudāyapāripūrisiddhi.
For the completeness of the whole is achieved by the completeness of the parts.
Vì sự hoàn hảo của các bộ phận sẽ dẫn đến sự hoàn hảo của toàn thể.
Rūpanti ca sarīraṃ ‘‘rūpavanteva saṅkhyaṃ gacchatī’’tiādīsu viya.
And rūpa means body, as in “is counted among those with form” and so on.
Và hình sắc (rūpa) là thân thể, như trong các đoạn “chỉ được tính là có hình sắc”, v.v.
Dassanayuttāti surūpabhāvena passitabbayuttā, dissamānā cakkhūni piyāyatīti aññakiccavikkhepaṃ hitvāpi daṭṭhabbāti vuttaṃ hoti.
Dassanayuttā means fit to be seen due to her beautiful form; it is said that when seen, she delights the eyes, meaning she should be seen even abandoning other tasks.
Đáng được nhìn (dassanayuttā) nghĩa là đáng được nhìn vì có hình sắc đẹp; nghĩa là khi được nhìn, mắt trở nên dễ chịu, nên dù bỏ qua các việc khác cũng đáng được nhìn.
Dissamānāva somanassavasena cittaṃ pasādetīti pāsādikā.
Pāsādikā means she gladdens the mind with pleasantness just by being seen.
Khi được nhìn, tâm trở nên thanh tịnh do sự hoan hỷ, nên dễ mến (pāsādikā).
Tenāha ‘‘dassanena pāsādikā’’ti.
Therefore, it is said: “pāsādikā by sight.”
Do đó, Ngài nói: “ dễ mến khi được nhìn”.
Pokkharatāti vuccati sundarabhāvo, vaṇṇassa pokkharatā vaṇṇapokkharatā, tāya vaṇṇasampattiyāti attho.
"Pokkharatā" is said to be beauty. The pokkharatā of complexion is vaṇṇapokkharatā, meaning the excellence of complexion.
Pokkharatā được gọi là sự xinh đẹp, sự xinh đẹp của màu da là vaṇṇapokkharatā, nghĩa là sự thành tựu về màu da.
Porāṇā pana pokkharanti sarīraṃ vadanti, vaṇṇaṃ vaṇṇameva.
But the ancients say that pokkhara is the body, and vaṇṇa is just complexion.
Tuy nhiên, các bậc cổ đức gọi pokkhara là thân thể, và vaṇṇa là màu da.
Tesaṃ matena vaṇṇañca pokkharañca vaṇṇapokkharāni, tesaṃ bhāvo vaṇṇapokkharatā.
According to their view, complexion and body are vaṇṇapokkharāni; their state is vaṇṇapokkharatā.
Theo ý kiến của họ, màu da và thân thể là vaṇṇapokkharāni, trạng thái của chúng là vaṇṇapokkharatā.
Iti paramāya vaṇṇapokkharatāyāti uttamaparisuddhena vaṇṇena ceva sarīrasaṇṭhānasampattiyā cāti attho daṭṭhabbo.
Thus, paramāya vaṇṇapokkharatāyā should be understood as meaning with supreme and pure complexion and excellence of bodily form.
Như vậy, bằng sự xinh đẹp tối thượng về màu da (paramāya vaṇṇapokkharatāyā) nghĩa là bằng màu da vô cùng trong sáng và sự hoàn hảo của hình thể.
Tenevāha ‘‘vaṇṇena ceva sarīrasaṇṭhānena cā’’ti.
Therefore, it is said: "by complexion and by bodily form."
Do đó, Ngài nói: “ bằng màu da và bằng hình thể”.
Tattha vaṇṇenāti vaṇṇadhātuyā.
Here, by complexion means by the element of complexion.
Ở đây, bằng màu da (vaṇṇenā) là bằng yếu tố màu da.
Sarīraṃ nāma sannivesavisiṭṭho karacaraṇagīvāsīsādiavayavasamudāyo, so ca saṇṭhānamukhena gayhatīti āha ‘‘sarīrasaṇṭhānenā’’ti.
Body (sarīra) is a collection of limbs such as hands, feet, neck, and head, distinguished by arrangement. And since it is taken by way of form, it is said: "by bodily form."
Thân thể là một tập hợp các bộ phận như tay, chân, cổ, đầu, v.v., được sắp xếp đặc biệt; và nó được hiểu theo khía cạnh hình thể, nên Ngài nói: “ bằng hình thể”.
Abhisajjatīti kujjhanavaseneva kuṭilakaṇṭako viya tasmiṃ tasmiṃ samuṭṭhāne makaradanto viya lagati.
Abhisajjatī means it clings, like a crooked thorn or a makara's tooth, to each arising occasion, in the manner of anger.
Bám chặt (abhisajjatī) nghĩa là bám vào, như một cái gai cong hay răng cá sấu, tại mỗi nơi phát sinh, do sự giận dữ.
Yañhi kodhassa uppattiṭṭhānabhūte ārammaṇe upanāhassa paccayabhūtaṃ kujjhanavasena abhisajjanaṃ, taṃ idhādhippetaṃ, na lubbhanavasena.
For here, what is intended is the clinging in the manner of anger, which is a condition for resentment, in the object that is the place of the arising of anger, not in the manner of greed.
Sự bám chặt do giận dữ, là yếu tố của sự oán hận, phát sinh trên đối tượng là nơi khởi phát của sự giận dữ, đó là điều được đề cập ở đây, không phải sự bám chặt do tham lam.
Kuppatītiādīsu pubbuppatti kopo, tato balavataro byāpādo laddhāsevanatāya cittassa byāpajjanato.
Among kuppatī and so on, the initial arising is kopa (anger); stronger than that is byāpāda (ill-will), due to the mind being afflicted through habitual indulgence.
Trong các từ nổi giận (kuppatī), v.v., sự phát sinh ban đầu là sự giận dữ (kopo); mạnh hơn thế là sự thù hằn (byāpādo), do tâm bị hủy hoại vì đã quen với nó.
Sātisayaṃ laddhāsevanatāya tato byāpādatopi balavatarā paccatthikabhāvena thāmappatti patitthiyanā.
Stronger than even that byāpāda, due to excessive habitual indulgence, is the firm establishment in an antagonistic state, patitthiyanā (hostility).
Do đã quen với nó một cách quá mức, mạnh hơn cả sự thù hằn, là sự căm ghét (patitthiyanā), đạt đến sức mạnh như kẻ thù.
Annaṃ pāna ntiādīsu adīyato annaṃ, khādanīyaṃ bhojanīyañca.
Among annaṃ pāna and so on, what is eaten is annaṃ, both solid food and soft food.
Trong các từ thức ăn, đồ uống (annaṃ pāna), v.v., thức ăn (annaṃ) là những thứ được ăn, bao gồm đồ ăn vặt và đồ ăn chính.
Pātabyato pānaṃ, yaṃkiñci pānaṃ.
What is to be drunk is pānaṃ, any kind of drink.
Đồ uống (pānaṃ) là bất cứ thứ gì có thể uống được.
Vasitabbato acchādetabbato vatthaṃ, nivāsanapāvuraṇaṃ.
What is to be worn and covered is vatthaṃ, lower and upper garments.
Y phục (vatthaṃ) là những thứ để mặc và che thân, bao gồm y phục bên trong và y phục bên ngoài.
Yanti tenāti yānaṃ, chattupāhanavayhasivikādi yaṃkiñci gamanapaccayaṃ.
That by which one goes is yānaṃ, any means of travel such as an umbrella, sandals, a carriage, or a palanquin.
Phương tiện đi lại (yānaṃ) là bất cứ thứ gì hỗ trợ việc đi lại, như dù, giày dép, xe cộ, kiệu, v.v.
Chattampi hi vassātapadukkhanivāraṇena maggagamanasādhananti katvā ‘‘yāna’’nti vuccati.
Even an umbrella is called "yāna" because it is a means of travel, warding off the suffering of rain and sun.
Dù cũng được gọi là phương tiện đi lại vì nó giúp đi lại trên đường bằng cách che mưa che nắng.
Mālanti yaṃkiñci sumanamālādipupphaṃ.
Māla means any kind of flower, such as a jasmine garland.
Vòng hoa (mālaṃ) là bất cứ loại hoa nào, như vòng hoa thơm, v.v.
Gandhanti yaṃkiñci candanādivilepanaṃ.
Gandha means any kind of unguent, such as sandalwood paste.
Hương liệu (gandhaṃ) là bất cứ loại thuốc thoa nào, như gỗ đàn hương, v.v.
198. Aṭṭhame āhito ahaṃmāno etthāti attā, attabhāvo.
198. In the eighth (sutta), "attā" is that in which the conceit "I am" is placed, referring to existence.
198. Trong kinh thứ tám, sự kiêu mạn về cái tôi đã được thiết lập ở đây, nên là tự ngã (attā), sự tồn tại.
Idha pana yo paro na hoti, so attā, taṃ attānaṃ.
Here, however, "attā" is that which is not another, hence attānaṃ (oneself).
Ở đây, cái không phải là người khác thì là tự ngã, đó là tự ngã (attānaṃ).
Paranti attato aññaṃ.
Para means other than oneself.
Người khác (paraṃ) là cái khác với tự ngã.
Diṭṭheti paccakkhabhūte.
Diṭṭhe means directly perceived.
Trong hiện tại (diṭṭhe) nghĩa là trong những gì hiện hữu trước mắt.
Dhammeti upādānakkhandhadhamme.
Dhamme means in the dhammas of the aggregates of clinging.
Trong pháp (dhamme) nghĩa là trong các pháp uẩn chấp thủ.
Tattha hi attā bhavati, attasaññādiṭṭhi bhavatīti attabhāvasamaññā.
For there, a self exists, and the perception and view of self exist; thus, it is called the state of self-existence (attabhāva).
Ở đó, có tự ngã, có tà kiến về tự ngã, nên là danh xưng về sự tồn tại.
Tenāha ‘‘diṭṭheva dhammeti imasmiṃyeva attabhāve’’ti.
Therefore, it is said: "in this very existence (attabhāva) in the visible Dhamma."
Do đó, Ngài nói: “ trong hiện tại (diṭṭheva dhamme) tức là trong chính sự tồn tại này”.
Chātaṃ vuccati taṇhā jighacchāhetutāya.
Chātaṃ is said to be craving (taṇhā), due to being the cause of hunger.
Khát khao (chātaṃ) được gọi là tham ái, vì nó là nguyên nhân của sự đói khát.
Anto tāpanakilesānanti attano santāne darathapariḷāhajananena santāpanakilesānaṃ.
Anto tāpanakilesānaṃ means of the defilements that cause torment by generating distress and fever within oneself.
Của các phiền não đốt cháy bên trong (anto tāpanakilesānaṃ) nghĩa là của các phiền não đốt cháy bằng cách tạo ra sự đau khổ và nóng bức trong dòng tâm thức của mình.
Paresaṃ hananaghātanādinā rodāpanato luddo.
One who causes others to weep through striking, killing, and so on, is luddo (fierce/cruel).
Do làm cho người khác khóc lóc bằng cách đánh đập, giết hại, v.v., nên là hung ác (luddo).
Tathā vighātakabhāvena kāyacittānaṃ vidālanato dāruṇo.
Similarly, one who tears apart body and mind by being destructive is dāruṇo (harsh/violent).
Tương tự, do hủy hoại thân và tâm bằng cách gây tổn hại, nên là tàn bạo (dāruṇo).
Thaddhahadayo kakkhaḷo.
One with a stiff heart is kakkhaḷo (hard/rough).
Cứng lòng nên cứng rắn (kakkhaḷo).
Bandhanāgāre niyutto bandhanāgāriko.
One appointed to a prison is bandhanāgāriko (a jailer).
Người được giao nhiệm vụ trong nhà tù là người quản ngục (bandhanāgāriko).
Khattiyābhisekenāti khattiyānaṃ kātabbaabhisekena.
Khattiyābhisekenā means by the anointing to be performed for khattiyas.
Bằng lễ quán đảnh của dòng Sát-đế-lợi (khattiyābhisekenā) nghĩa là bằng lễ quán đảnh phải thực hiện cho các vị Sát-đế-lợi.
Santhāgāranti santhāravasena kataṃ agāraṃ yaññāgāraṃ.
Santhāgāra means a house made for gathering, a sacrificial hall.
Santhāgāra là ngôi nhà được xây dựng để tụ họp, tức là nhà tế lễ.
Sappitelenāti sappimissena telena.
Sappitelenā means with oil mixed with ghee.
Với dầu bơ (sappitelenā) nghĩa là với dầu trộn bơ.
Yamakasnehena hi esā tadā kāyaṃ abbhañjati.
For at that time, she anointed her body with this double oil.
Khi đó, cô ấy xoa bóp thân thể bằng loại dầu kép này.
Vacchabhāvaṃ taritvā ṭhito vacchataro.
One who has passed the calf stage and is standing is a vacchatara (young bull).
Đã vượt qua giai đoạn bê con nên là bê con đã lớn (vacchataro).
Parikkhepakaraṇatthāyāti navamālāhi saddhiṃ dabbhehi vediyā parikkhipanatthāya.
Parikkhepakaraṇatthāyā means for the purpose of enclosing with a fence of dabba grass together with fresh garlands.
Để làm hàng rào bao quanh (parikkhepakaraṇatthāyā) nghĩa là để làm hàng rào bằng cỏ dabbha cùng với các vòng hoa mới.
Yaññabhūmiyanti avasesayaññaṭṭhāne.
Yaññabhūmiya means at the remaining sacrificial place.
Tại nơi tế lễ (yaññabhūmiyaṃ) nghĩa là tại các nơi tế lễ còn lại.
Dūrasamussāritamānasseva sāsane sammāpaṭipatti sambhavati, na mānajātikassāti āha ‘‘nihatamānattā’’ti.
Proper practice in the Dispensation is possible only for one whose conceit is far removed, not for one of conceited nature; therefore, it is said: "due to having destroyed conceit."
Chỉ khi sự kiêu mạn được loại bỏ hoàn toàn thì sự thực hành đúng đắn trong giáo pháp mới có thể xảy ra, không phải đối với người có bản chất kiêu mạn; do đó, Ngài nói: “ do đã loại bỏ kiêu mạn”.
Ussannattāti bahubhāvato.
Ussannattā means due to abundance.
Do quá nhiều (ussannattā) nghĩa là do có số lượng lớn.
Bhogārogyādivatthukā madā suppahiyā honti nimittassa avaṭṭhānato, na tathā kulavijjāmadāti khattiyabrāhmaṇakulānaṃ pabbajitānampi jātivijjā nissāya mānajappanaṃ duppajahanti āha ‘‘yebhuyyena hi…pe… mānaṃ karontī’’ti.
Conceits based on wealth, health, and so on are easily abandoned due to the impermanence of their basis, but not so conceits of family and knowledge. Therefore, it is said that even for renunciants from khattiya and brāhmaṇa families, the conceit arising from birth and knowledge is difficult to abandon: "for mostly...pe... they develop conceit."
Các sự kiêu mạn dựa trên tài sản, sức khỏe, v.v., dễ dàng được từ bỏ do có dấu hiệu rõ ràng, nhưng sự kiêu mạn về dòng dõi và học vấn không như vậy; do đó, Ngài nói rằng ngay cả những người xuất gia thuộc dòng Sát-đế-lợi và Bà-la-môn cũng khó từ bỏ sự kiêu mạn dựa trên dòng dõi và học vấn: “ phần lớn…pe… tạo ra sự kiêu mạn”.
Vijātitāyāti nihīnajātitāya.
Vijātitāyā means due to low birth.
Do dòng dõi thấp kém (vijātitāyā) nghĩa là do dòng dõi thấp hèn.
Patiṭṭhātuṃ na sakkontīti suvisuddhaṃ katvā sīlaṃ rakkhituṃ na sakkonti.
Patiṭṭhātuṃ na sakkontī means they cannot observe sīla (virtue) in a perfectly pure way.
Không thể đứng vững (patiṭṭhātuṃ na sakkontī) nghĩa là không thể giữ gìn giới luật một cách trong sạch.
Sīlavasena hi sāsane patiṭṭhahanti.
For they establish themselves in the Dispensation by means of sīla.
Vì họ đứng vững trong giáo pháp nhờ giới luật.
Patiṭṭhātunti vā saccappaṭivedhena lokuttarāya patiṭṭhāya patiṭṭhātuṃ.
To be established means to be established by the penetration of the truths, by means of a supramundane establishment.
Hoặc đứng vững (patiṭṭhātuṃ) nghĩa là đứng vững trên nền tảng siêu thế bằng cách thấu hiểu chân lý.
Yebhuyyena hi upanissayasampannā sujātāyeva honti, na dujjātā.
For the most part, those endowed with strong supporting conditions are indeed well-born, not ill-born.
Phần lớn những người có đầy đủ điều kiện hỗ trợ đều thuộc dòng dõi cao quý, chứ không phải dòng dõi thấp kém.
Parisuddhanti rāgādīnaṃ accantameva pahānadīpanato nirupakkilesatāya sabbaso visuddhaṃ.
Perfectly pure means completely pure by being free from defilements, due to the complete abandonment of lust and so forth being shown.
Hoàn toàn thanh tịnh (parisuddhaṃ) nghĩa là hoàn toàn trong sạch, không có phiền não, do đã chỉ ra sự từ bỏ triệt để các tham ái, v.v.
Saddhaṃ paṭilabhatīti pothujjanikasaddhāvasena saddahati.
Gains faith means he has faith by means of mundane faith.
Đạt được niềm tin (saddhaṃ paṭilabhatī) nghĩa là có niềm tin theo kiểu phàm phu.
Viññujātikānañhi dhammasampattiggahaṇapubbikā saddhāsiddhi dhammappamāṇadhammappasannabhāvato.
For those of discerning nature, indeed, the achievement of faith is preceded by the attainment of Dhamma, due to their being devoted to Dhamma and having confidence in Dhamma.
Vì đối với những người có trí tuệ, sự thành tựu niềm tin phát sinh từ việc nắm bắt sự thành tựu của giáo pháp, do họ tin tưởng và hoan hỷ với giáo pháp.
Jāyampatikāti gharaṇipatikā.
Husband and wife means householder and householder's wife.
Vợ chồng (jāyampatikā) nghĩa là vợ và chồng.
Kāmaṃ ‘‘jāyampatikā’’ti vutte gharasāmikagharasāminivasena dvinnaṃyeva gahaṇaṃ viññāyati, yassa pana purisassa anekā pajāpatiyo honti, tattha kiṃ vattabbanti ekāyapi saṃvāso sambādhoti dassanatthaṃ ‘‘dve’’ti vuttaṃ.
Although when it is said "husband and wife," it is understood to refer to two persons, namely the master of the house and the mistress of the house, if a man has many wives, what is to be said there? The word "two" is spoken to show that even cohabitation with one is a hindrance.
Mặc dù khi nói "vợ chồng", người ta hiểu là chỉ hai người theo nghĩa chủ nhà và nữ chủ nhà, nhưng đối với người đàn ông có nhiều vợ, điều gì được nói ở đây? Từ "hai" được nói để chỉ rằng ngay cả sự chung sống với một người vợ cũng là chật hẹp.
Rāgādinā sakiñcanaṭṭhena, khettavatthuādinā sapalibodhaṭṭhena rāgarajādīnaṃ āgamanapathatāpi uppajjanaṭṭhānatā evāti dvepi vaṇṇanā ekatthā, byañjanameva nānaṃ.
Both explanations are of the same meaning, only the expression differs: by being defiled with lust and so forth, and by being obstructed with fields, land, and so forth, it is also the path for the arising of the dust of lust and so forth, and the place of their arising.
Theo nghĩa có phiền não do tham ái v.v., theo nghĩa có chướng ngại do ruộng đất v.v., thì việc là con đường đến của tham ái, bụi bặm v.v. cũng chính là nơi phát sinh. Cả hai lời giải thích đều có cùng ý nghĩa, chỉ là từ ngữ khác nhau.
Alagganaṭṭhenāti asajjanaṭṭhena appaṭibaddhabhāvena.
By being unattached means by being unattached, by being unbound.
Theo nghĩa không dính mắc là theo nghĩa không dính líu, không bị ràng buộc.
Evaṃ akusalakusalappavattīnaṃ ṭhānabhāvena gharāvāsapabbajjānaṃ sambādhabbhokāsataṃ dassetvā idāni kusalappavattiyāyeva aṭṭhānaṭṭhānabhāvena tesaṃ taṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the state of hindrance and openness of household life and monastic life as the places for unwholesome and wholesome activities, now, in order to show their state of being a place or not a place solely for wholesome activity, "furthermore" and so forth is stated.
Như vậy, sau khi chỉ ra sự chật hẹp và rộng rãi của đời sống gia đình và xuất gia theo nghĩa là nơi phát sinh của các hành động bất thiện và thiện, bây giờ để chỉ ra điều đó theo nghĩa là nơi không phát sinh và nơi phát sinh của riêng các hành động thiện, "hơn nữa" v.v. đã được nói.
Saṅkhepakathāti visuṃ visuṃ paduddhāraṃ akatvā saṅkhepato atthavaṇṇanā.
Concise explanation means an explanation of the meaning in brief, without extracting each word separately.
Lời nói tóm tắt là lời giải thích ý nghĩa một cách tóm tắt mà không tách riêng từng từ.
Ekampi divasanti ekadivasamattampi.
Even for one day means even for the duration of one day.
Ngay cả một ngày là chỉ một ngày.
Akhaṇḍaṃ katvāti dukkaṭamattassapi anāpajjanena akhaṇḍitaṃ katvā.
Having made it unfragmented means having made it unfragmented by not incurring even a minor offense.
Làm cho không bị phá vỡ là làm cho không bị phá vỡ bằng cách không phạm dù chỉ một lỗi dukkaṭa.
Kilesamalena amalinanti taṇhāsaṃkilesādivasena asaṃkiliṭṭhaṃ katvā.
Undefiled by the stain of defilements means having made it undefiled by the defilement of craving and so forth.
Không bị ô nhiễm bởi cấu uế phiền não là làm cho không bị ô nhiễm bởi các cấu uế như tham ái v.v.
Paridahitvāti nivāsetvā ceva pārupitvā ca.
Having put on means having worn and having draped.
Mặc là mặc vào và khoác lên.
Agāravāso agāraṃ uttarapadalopena, tassa vaḍḍhiāvahaṃ agārassa hitaṃ.
Agāravāso (household life) is agāraṃ (house) with the dropping of the latter part of the compound, and beneficial to the house is that which brings increase to it.
Agāravāsa, agāra (gia đình) với sự lược bỏ hậu tố, lợi ích cho gia đình là điều mang lại sự tăng trưởng cho nó.
Bhogakkhandhoti bhogarāsi bhogasamudāyo.
Mass of wealth means a heap of wealth, an accumulation of wealth.
Khối tài sản là đống tài sản, sự tích lũy tài sản.
Ābandhanaṭṭhenāti putto nattātiādinā pemavasena saparicchedavasena bandhanaṭṭhena.
By being a bond means by being a bond by way of affection and by way of limitation, such as son, grandson, and so forth.
Theo nghĩa ràng buộc là theo nghĩa ràng buộc bởi tình cảm như con cái, cháu chắt v.v., theo nghĩa có giới hạn.
Amhākameteti ñāyantīti ñātī, pitāmahapituputtādivasena parivattanaṭṭhena parivaṭṭo.
They are known as "ours," therefore relatives; succession means by way of grandfather, father, son, and so forth.
Những người được biết là của chúng ta là thân quyến (ñātī). Sự luân chuyển (parivaṭṭo) là theo nghĩa luân chuyển như ông nội, cha, con v.v.
Sāmaññavācīpi sikkhā-saddo ājīvasaddasannidhānato uparivuccamānavisesāpekkhāya ca visesaniviṭṭhova hotīti vuttaṃ ‘‘yā bhikkhūnaṃ adhisīlasaṅkhātā sikkhā’’ti.
Although the word sikkhā (training) is a general term, due to its proximity to the word ājīva (livelihood) and in anticipation of the specific meaning to be stated later, it is indeed used in a specific sense, hence it is said: "the training of bhikkhus, which is called higher virtue."
Mặc dù từ sikkhā (giới học) là một từ chung, nhưng do nó đứng gần từ ājīva (phương tiện sinh sống) và do nó liên quan đến các đặc điểm được nói ở trên, nên nó được coi là một từ đặc biệt. Do đó, đã nói "giới học của các tỳ khưu được gọi là adhisīla".
Sikkhitabbaṭṭhena sikkhā, saha ājīvanti etthāti sājīvo.
It is training because it is to be trained in; with livelihood means that livelihood is found therein.
Giới học (sikkhā) là do cần phải học. Sājīva là nơi có sự sinh sống.
Sikkhanabhāvenāti sikkhāya sājīve ca sikkhanabhāvena.
By training means by training in training and in livelihood.
Theo nghĩa học tập là theo nghĩa học tập trong giới học và sājīva.
Sikkhaṃ paripūrentoti sīlasaṃvaraṃ paripūrento.
Fulfilling the training means fulfilling the restraint of virtue.
Hoàn thành giới học là hoàn thành sự phòng hộ giới.
Sājīvañca avītikkamantoti ‘‘nāmakāyo, padakāyo, niruttikāyo, byañjanakāyo’’ti (pārā. aṭṭha. 1.39) vuttaṃ sikkhāpadaṃ bhagavato ca vacanaṃ avītikkamanto hutvāti attho.
And not transgressing the livelihood means not transgressing the training rule, which is described as "body of names, body of words, body of definitions, body of expressions" (Pārā. Aṭṭha. 1.39), and the word of the Blessed One; this is the meaning.
Và không vi phạm phương tiện sinh sống có nghĩa là không vi phạm giới luật đã được nói là "danh thân, cú thân, ngữ thân, văn thân" (Pārā. aṭṭha. 1.39) và lời dạy của Đức Phật.
Idameva ca ‘‘sikkhana’’nti vuttaṃ, tattha sājīvānaṃ avītikkamo sikkhāpāripūriyā paccayo.
And this is what is called "training"; therein, the non-transgression of livelihoods is a condition for the fulfillment of training.
Và chính điều này được gọi là "học tập", trong đó việc không vi phạm sājīva là điều kiện cho sự hoàn thành giới học.
Tato hi yāva maggā sikkhāpāripūrī hotīti.
For from that, the fulfillment of training occurs up to the path.
Vì từ đó, sự hoàn thành giới học diễn ra cho đến khi đạt được Đạo.
Anuppadātāti anubalappadātā, anuvattanavasena vā padātā.
An aid means a giver of strength, or one who gives by way of following.
Người ủng hộ là người cung cấp sức mạnh hỗ trợ, hoặc người cung cấp sự tuân theo.
Kassa pana anuvattanaṃ padānañcāti?
But whose following and giving?
Nhưng là sự tuân theo và cung cấp cho ai?
‘‘Sahitāna’’nti vuttattā sandhānassāti viññāyati.
Since it is said "of those who are united," it is understood to be of union.
Do đã nói "của những người hòa hợp", nên được hiểu là của sự hòa hợp.
Tenāha ‘‘sandhānānuppadātā’’ti.
Therefore, he says: "an aid to union."
Vì vậy, đã nói "người ủng hộ sự hòa hợp".
Yasmā pana anuvattanavasena sandhānassa padānaṃ ādhānaṃ ārakkhanaṃ vā daḷhakaraṇaṃ hoti, tena vuttaṃ ‘‘dve jane samagge disvā’’tiādi.
Since giving by way of following strengthens the union, or protects it, it is said: "seeing two people in harmony" and so forth.
Nhưng vì sự cung cấp sự hòa hợp theo nghĩa tuân theo là sự thiết lập, sự bảo vệ hoặc sự củng cố, nên đã nói "thấy hai người hòa hợp" v.v.
Āramanti etthāti ārāmo, ramitabbaṭṭhānaṃ.
They delight therein, therefore delight, a place to delight.
Nơi người ta vui thích là ārāma (vườn), nơi đáng vui thích.
Yasmā pana ā-kārena vināpi ayamattho labbhati, tasmā vuttaṃ ‘‘samaggarāmotipi pāḷi, ayamevattho’’ti.
Since this meaning is obtained even without the prefix ā-, it is said: "the reading is also samaggarāmo (united delight), the meaning is the same."
Nhưng vì ý nghĩa này có thể được hiểu ngay cả khi không có tiền tố "ā-", nên đã nói "samaggarāmo cũng là một bài kinh, ý nghĩa này là như vậy".
Imissā gāthāya.
In this verse.
Trong bài kệ này.
Sīlañhettha nelaṅganti vuttaṃ.
Here, virtue is called "without a pole."
Giới được nói là không màu sắc ở đây.
Tenevāha – ‘‘citto gahapati, nelaṅganti kho, bhante, sīlānametaṃ adhivacana’’nti (saṃ. ni. 4.347).
Therefore it is said: "Householder Citta, 'nelaṅga' is indeed, venerable sir, a designation for sīla."
Vì vậy, đã nói – "Thưa Đại đức, gia chủ Citta, không màu sắc là tên gọi của giới luật." (Saṃ. Ni. 4.347).
Sukumārāti appharusatāya mudukā.
Sukumārā means soft due to not being harsh.
Mềm mại là mềm mại do không thô cứng.
Purassa esāti ettha pura-saddo tannivāsivācako daṭṭhabbo – ‘‘gāmo āgato’’tiādīsu viya.
In Purassa esā, the word pura here should be understood as denoting its inhabitants, as in expressions like "the village has come" and so on.
Của thành phố này – ở đây, từ "pura" (thành phố) phải được hiểu là chỉ những người cư trú trong đó – giống như trong "làng đã đến" v.v.
Tenevāha ‘‘nagaravāsīna’’nti.
Therefore it is said: "of the city dwellers."
Vì vậy, đã nói "của những người dân thành phố".
Manaṃ appāyati vaḍḍhetīti manāpo.
That which pleases and increases the mind is manāpo.
Điều làm cho tâm vui thích, tăng trưởng là manāpa (dễ chịu).
Tena vuttaṃ ‘‘cittavuḍḍhikarā’’ti.
Therefore it is said: "causing the mind to grow."
Vì vậy, đã nói "làm tăng trưởng tâm".
Kālavādītiādi samphappalāpā paṭiviratassa paṭipattidassanaṃ.
Kālavādī and so on is a demonstration of the practice of one who abstains from frivolous talk.
Người nói đúng thời v.v. là sự chỉ ra hành vi của người đã từ bỏ lời nói phù phiếm.
Atthasaṃhitāpi hi vācā ayuttakālappayogena atthāvahā na siyāti anatthaviññāpanavācaṃ anulometi, tasmā samphappalāpaṃ pajahantena akālavāditā pariharitabbāti vuttaṃ ‘‘kālavādī’’ti.
For even speech that is beneficial, if used at an inappropriate time, may not be productive of benefit, and may instead lead to the communication of harm; therefore, it is said "kālavādī" (speaking at the right time), implying that one who abandons frivolous talk should avoid speaking at the wrong time.
Ngay cả lời nói có lợi ích cũng có thể không mang lại lợi ích nếu được sử dụng không đúng thời điểm, và nó có thể dẫn đến lời nói truyền đạt điều không có lợi. Vì vậy, người từ bỏ lời nói phù phiếm phải tránh việc nói không đúng thời điểm, do đó đã nói "người nói đúng thời".
Kālena vadantenapi ubhayānatthasādhanato abhūtaṃ parivajjetabbanti āha ‘‘bhūtavādī’’ti.
Even when speaking at the right time, one should avoid what is untrue, as it leads to harm for both parties, hence it is said "bhūtavādī" (speaking what is factual).
Ngay cả khi nói đúng thời, người ta cũng phải tránh điều không thật vì nó gây hại cho cả hai bên. Vì vậy, đã nói "người nói thật".
Bhūtañca vadantena yaṃ idhalokaparalokahitasampādakaṃ, tadeva vattabbanti dassetuṃ ‘‘atthavādī’’ti vuttaṃ.
To show that even when speaking what is factual, one should speak only that which leads to benefit in this world and the next, it is said "atthavādī" (speaking what is beneficial).
Và khi nói thật, để chỉ ra rằng chỉ nên nói điều mang lại lợi ích cho đời này và đời sau, đã nói "người nói điều có lợi".
Atthaṃ vadantenapi lokiyadhammasannissitameva avatvā lokuttaradhammasannissitaṃ katvā vattabbanti dassanatthaṃ ‘‘dhammavādī’’ti vuttaṃ.
To show that even when speaking what is beneficial, one should not merely speak about worldly matters, but rather speak with reference to supramundane matters, it is said "dhammavādī" (speaking about the Dhamma).
Ngay cả khi nói điều có lợi, để chỉ ra rằng không chỉ nói những điều thuộc về thế gian mà còn phải nói những điều liên quan đến pháp siêu thế, đã nói "người nói pháp".
Yathā ca attho lokuttaradhammasannissito hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘vinayavādī’’ti vuttaṃ.
And to show how that benefit relates to supramundane matters, it is said "vinayavādī" (speaking about the Vinaya).
Và để chỉ ra rằng ý nghĩa liên quan đến pháp siêu thế như thế nào, đã nói "người nói luật".
Pañcannañhi saṃvaravinayānaṃ pañcannañca pahānavinayānaṃ vasena vuccamāno attho nibbānādhigamanahetubhāvato lokuttaradhammasannissito hotīti.
For the meaning, when spoken in terms of the five kinds of restraint-Vinaya and the five kinds of abandonment-Vinaya, becomes related to supramundane matters because it is a cause for the attainment of Nibbāna.
Vì ý nghĩa được nói theo năm loại luật phòng hộ và năm loại luật đoạn trừ, do là nguyên nhân dẫn đến chứng đắc Niết Bàn, nên nó liên quan đến pháp siêu thế.
Evaṃ guṇavisesayuttova attho vuccamāno desanākosalle sati sobhati, kiccakaro ca hoti, na aññathāti dassetuṃ ‘‘nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsitā’’ti vuttaṃ.
To show that such a meaning, endowed with special qualities, shines forth when there is skill in teaching, and becomes effective, and not otherwise, it is said "nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsitā" (speaking words worth treasuring).
Như vậy, để chỉ ra rằng lời nói có những đặc tính ưu việt như vậy mới trở nên đẹp đẽ khi có sự khéo léo trong thuyết pháp và mới có tác dụng, chứ không phải cách khác, đã nói "nói lời có kho tàng".
Idāni taṃ desanākosallaṃ vibhāvetuṃ ‘‘kālenā’’tiādimāha.
Now, to elaborate on that skill in teaching, it is said "kālenā" (at the right time) and so on.
Bây giờ, để làm rõ sự khéo léo trong thuyết pháp đó, đã nói "đúng thời" v.v.
Pucchādivasena hi otiṇṇavācāvatthusmiṃ ekaṃsādibyākaraṇavibhāgaṃ sallakkhetvā ṭhapanāhetūdāharaṇasandassanādiṃ taṃtaṃkālānurūpaṃ vibhāventiyā parimitaparicchinnarūpāya vipulataragambhīrodāraparamatthavitthārasaṅgāhikāya kathāya ñāṇabalānurūpaṃ pare yāthāvato dhamme patiṭṭhāpento ‘‘desanākusalo’’ti vuccatīti evamettha atthayojanā veditabbā.
Thus, the meaning here should be understood as: one who, having discerned the distinction of explanation, such as categorical or analytical, in a matter of speech that has arisen due to questions and so on, and having elaborated on the setting forth of causes, examples, and illustrations appropriate to each occasion, establishes others in the Dhamma as it truly is, through a discourse that is limited and circumscribed in form but encompasses vast, profound, and noble ultimate truths, in accordance with their wisdom and strength, is called "skilled in teaching."
Ở đây, cần hiểu rằng một người được gọi là "khéo léo trong thuyết pháp" khi, trong một trường hợp lời nói được đưa ra do câu hỏi v.v., người đó nhận ra sự phân tích theo một chiều, hai chiều v.v., và bằng cách làm rõ sự thiết lập, nguyên nhân, ví dụ, sự chỉ dẫn v.v. phù hợp với từng thời điểm, với lời nói có giới hạn, có phạm vi, nhưng bao hàm sự rộng lớn, sâu sắc, cao thượng của chân lý tối hậu, làm cho người khác an trú trong Pháp một cách chân thật, phù hợp với sức mạnh trí tuệ của họ.
Evaṃ paṭipāṭiyā satta mūlasikkhāpadāni vibhajitvā abhijjhādippahānaṃ indriyasaṃvarajāgariyānuyogehi vibhāvetuṃ tampi nīharitvā ācārasīlasseva vibhajanavasena pāḷi pavattāti tadatthaṃ vivarituṃ ‘‘bījagāmabhūtagāmasamārambhā’’tiādi vuttaṃ.
Thus, having explained the seven fundamental training precepts in sequence, the Pāḷi text proceeds to explain the abandonment of covetousness and so on through sense-restraint and devotion to wakefulness, then extracts and explains this in terms of the division of conduct and sīla itself; for that purpose, "bījagāmabhūtagāmasamārambhā" and so on are stated.
Như vậy, sau khi phân tích bảy giới học căn bản theo thứ tự, để làm rõ sự đoạn trừ tham ái v.v. bằng sự phòng hộ các căn và sự chuyên cần tỉnh giác, bài kinh đã tiếp tục bằng cách trích dẫn điều đó và phân tích chính giới hành vi. Vì vậy, để giải thích ý nghĩa đó, đã nói "tránh xa việc hủy hoại hạt giống và cây cối" v.v.
Tattha bījānaṃ gāmo samūho bījagāmo.
Among these, bījagāmo is a collection, a group of seeds.
Trong đó, tập hợp các hạt giống là bījagāma (hạt giống).
Bhūtānaṃ jātānaṃ nibbattānaṃ rukkhagacchalatādīnaṃ samūho bhūtagāmo.
Bhūtagāmo is a collection of born, arisen plants, shrubs, creepers, and so on.
Tập hợp các loài đã sinh ra, đã phát triển như cây cối, bụi cây, dây leo v.v. là bhūtagāma (cây cối).
Nanu ca rukkhādayo cittarahitatāya na jīvā, cittarahitatā ca paripphandābhāvato chinne viruhanato visadisajātibhāvato catuyoniapariyāpannato ca veditabbā, vuddhi pana pavāḷasilālavaṇānampi vijjatīti na tesaṃ jīvabhāve kāraṇaṃ, visayaggahaṇañca nesaṃ parikappanāmattaṃ supanaṃ viya ciñcādīnaṃ, tathā dohaḷādayo, atha kasmā bījagāmabhūtagāmasamārambhā paṭivirati icchitāti?
But are not trees and so on not living beings, being devoid of consciousness? And their lack of consciousness is to be known from their lack of movement, their regrowth when cut, their dissimilar species, and their not falling into the four modes of birth. Growth, however, is also found in coral, rocks, and salt, so it is not a reason for their being living beings. And their perception of objects is merely an assumption, like the dreams of tamarind trees, and similarly with cravings and so on. So why is abstinence from harming seed-plants and plant-life desired?
Chẳng phải cây cối v.v. không phải là chúng sinh vì chúng không có tâm, và việc không có tâm được biết là do không có sự chuyển động, do việc chúng mọc lại khi bị cắt, do chúng thuộc các loài khác nhau, và do chúng không thuộc bốn loại sinh. Sự tăng trưởng cũng có ở san hô, đá muối v.v., nên đó không phải là nguyên nhân cho việc chúng là chúng sinh. Và sự nhận thức đối tượng của chúng chỉ là sự tưởng tượng, giống như giấc mơ của cây me v.v., cũng như các loại thèm khát. Vậy tại sao việc tránh xa việc hủy hoại hạt giống và cây cối lại được mong muốn?
Samaṇasāruppato tannivāsisattānurakkhaṇato ca.
Because it is appropriate for a recluse and out of compassion for the beings inhabiting them.
Là do phù hợp với Sa-môn và do bảo vệ các chúng sinh cư trú trong đó.
Tenevāha – ‘‘jīvasaññino hi moghapurisa manussā rukkhasmi’’ntiādi (pāci. 89).
Therefore it is said: "Indeed, foolish men, people perceive trees as having life" and so on.
Vì thế (Đức Phật) đã nói – “Này kẻ si mê, người ta xem cây là có sự sống” v.v...
Mūlameva bījaṃ mūlabījaṃ, mūlaṃ bījaṃ etassātipi mūlabījaṃ.
A root itself is a seed, mūlabījaṃ; or that which has a root as its seed is also mūlabījaṃ.
Gốc rễ chính là hạt giống, nên gọi là mūlabījaṃ (hạt giống gốc rễ); hoặc vì gốc rễ là hạt giống của nó, nên cũng gọi là mūlabījaṃ (hạt giống gốc rễ).
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the rest.
Đối với các loại còn lại cũng theo cách này.
Phaḷubījanti pabbabījaṃ.
Phaḷubījaṃ means a joint-seed.
Phaḷubījaṃ (hạt giống đốt) là hạt giống từ đốt.
Paccayantarasamavāye sadisaphaluppattiyā visesakāraṇabhāvato viruhanasamatthe sāraphale niruḷho bīja-saddo tadatthasaṃsiddhiyā mūlādīsupi kesuci pavattatīti mūlādito nivattanatthaṃ ekena bīja-saddena visesetvā vuttaṃ ‘‘bījabīja’’nti ‘‘rūparūpaṃ, dukkhadukkha’’nti (saṃ. ni. 4.327) ca yathā.
The word "bīja" (seed), being firmly established in fertile fruits capable of sprouting, due to their being a special cause for the production of similar fruit when other conditions are present, also applies to some roots and so on for the fulfillment of that purpose; thus, to distinguish it from roots and so on, it is specifically stated with one word "bīja" as "bījabīja", just as in "rūparūpaṃ, dukkhadukkhaṃ."
Do có khả năng nảy mầm khi các duyên khác hội đủ, và là nguyên nhân đặc biệt cho sự phát sinh quả tương tự, từ “bīja” (hạt giống) đã được dùng để chỉ những quả có nhân tố chính. Để hoàn thành ý nghĩa đó, từ này cũng được dùng cho một số loại như gốc rễ v.v... Vì vậy, để phân biệt với gốc rễ v.v..., từ này được đặc biệt gọi là “bījabījaṃ (hạt giống của hạt giống)”, tương tự như “rūparūpaṃ (sắc của sắc), dukkhadukkhaṃ (khổ của khổ)” (Saṃ. Ni. 4.327).
Kasmā panettha bījagāmabhūtagāmaṃ uddharitvā bījagāmo eva niddiṭṭhoti?
Why, in this case, after extracting bījagāma and bhūtagāma, is only bījagāma pointed out?
Vì sao ở đây chỉ nêu lên bījagāma (loài hạt giống) mà không nêu lên bhūtagāma (loài cây cối)?
Na kho panetaṃ evaṃ daṭṭhabbaṃ, nanu avocumhā ‘‘mūlameva bījaṃ mūlabījaṃ, mūlaṃ bījaṃ etassātipi mūlabīja’’nti.
Indeed, this should not be seen in this way. Did we not say, "A root itself is a seed, mūlabīja; that which has root as its seed is also mūlabīja"?
Tuy nhiên, điều này không nên được hiểu như vậy. Chẳng phải chúng ta đã nói “gốc rễ chính là hạt giống, nên gọi là mūlabījaṃ; hoặc vì gốc rễ là hạt giống của nó, nên cũng gọi là mūlabījaṃ” sao?
Tattha purimena bījagāmo niddiṭṭho, dutiyena bhūtagāmo.
There, by the former, bījagāma is pointed out; by the latter, bhūtagāma.
Ở đó, với cách thứ nhất, bījagāma được nêu lên; với cách thứ hai, bhūtagāma được nêu lên.
Duvidhopesa mūlabījañca mūlabījañca mūlabījanti sāmaññaniddesena, ekasesanayena vā uddiṭṭhoti veditabbo.
It should be understood that both these types, mūlabīja (root-seed) and mūlabīja (having root as seed), are indicated by a general designation as mūlabīja, or by the ekasesa method.
Cả hai loại này đều được xem là đã được nêu lên bằng cách gọi chung là mūlabījaṃ (hạt giống gốc rễ), tức là mūlabījaṃ và mūlabījaṃ, hoặc bằng cách dùng phép ekasesa (còn một).
Tenevāha ‘‘pañcavidhassā’’tiādi.
Therefore, it is said, "of the five kinds," etc.
Vì thế (Đức Phật) đã nói “pañcavidhassa (của năm loại)” v.v...
Nīlatiṇarukkhādikassāti allatiṇassa ceva allarukkhādikassa ca.
"Of blue grass, trees, etc.": of fresh grass and fresh trees, etc.
Nīlatiṇarukkhādikassa (của cỏ xanh, cây cối v.v...) có nghĩa là của cỏ tươi và cây cối tươi v.v...
Ādi-saddena osadhigacchalatādīnaṃ saṅgaho.
By the word "etc." (ādi), herbs, shrubs, creepers, etc., are included.
Từ ādi (v.v...) bao gồm các loại thảo mộc, cây bụi, dây leo v.v...
Ekaṃ bhattaṃ ekabhattaṃ, taṃ assa atthīti ekabhattiko.
One meal is ekabhatta; one who has that is ekabhattika.
Một bữa ăn là ekabhattaṃ, người có một bữa ăn là ekabhattiko (người chỉ ăn một bữa).
So pana rattibhojanenapi siyāti tannivattanatthaṃ āha ‘‘rattūparato’’ti.
Since he might also eat at night, to prevent that, it is said, "refraining from night eating."
Nhưng người đó có thể ăn vào ban đêm, để loại bỏ điều đó, (Đức Phật) đã nói “rattūparato (ngưng ăn đêm)”.
Evampi aparaṇhabhojīpi siyā ekabhattikoti tannivattanatthaṃ ‘‘virato vikālabhojanā’’ti vuttaṃ.
Even so, one might also eat in the afternoon and still be ekabhattika; to prevent that, it is said, "abstaining from untimely food."
Dù vậy, người chỉ ăn một bữa vẫn có thể ăn vào buổi chiều, để loại bỏ điều đó, (Đức Phật) đã nói “virato vikālabhojanā (ngưng ăn phi thời)”.
Aruṇuggamanato paṭṭhāya yāva majjhanhikā ayaṃ buddhādīnaṃ ariyānaṃ āciṇṇasamāciṇṇo bhojanassa kālo nāma, tadañño vikālo.
From the rising of the sun until noon, this is the time for eating practiced and observed by the Noble Ones, such as the Buddhas; any other time is untimely.
Từ lúc mặt trời mọc cho đến giữa trưa, đây là thời gian ăn uống được các bậc Thánh như Đức Phật v.v... thực hành. Thời gian khác là phi thời.
Aṭṭhakathāyaṃ pana dutiyapadena rattibhojanassa paṭikkhittattā ‘‘atikkante majjhanhike yāva sūriyatthaṅgamanā bhojanaṃ vikālabhojanaṃ nāmā’’ti vuttaṃ.
In the commentary, however, since eating at night is forbidden by the second phrase, it is said, "Food eaten after noon until sunset is called untimely food."
Tuy nhiên, trong Chú Giải, vì việc ăn đêm đã bị cấm bởi đoạn thứ hai, nên đã nói “sau giữa trưa cho đến khi mặt trời lặn, việc ăn uống được gọi là vikālabhojana (ăn phi thời).”
Dārumāsakoti ye vohāraṃ gacchantīti iti-saddena evaṃpakāre dasseti.
"Those which are commonly used as pieces of wood" – by the word "iti" (thus), such kinds are shown.
Dārumāsako (tiền gỗ) v.v... là những thứ được dùng trong giao dịch – từ iti (v.v...) chỉ ra những loại tương tự.
Aññehi gāhāpane upanikkhittasādiyane ca paṭiggahaṇattho labbhatīti ‘‘neva taṃ uggaṇhāti, na uggahāpeti, na upanikkhittaṃ sādiyatī’’ti vuttaṃ.
Since the meaning of acceptance is obtained in causing others to take and in accepting what is placed in trust, it is said, "He neither takes it himself, nor causes it to be taken, nor accepts what is placed in trust."
Ý nghĩa của việc nhận lấy được hiểu là việc nhận từ người khác hoặc việc chấp nhận những thứ đã được ký thác, nên đã nói “neva taṃ uggaṇhāti, na uggahāpeti, na upanikkhittaṃ sādiyatī (vị ấy không tự nhận lấy, không bảo người khác nhận lấy, không chấp nhận những thứ đã được ký thác)”.
Atha vā tividhaṃ paṭiggahaṇaṃ kāyena, vācāya, manasāti.
Alternatively, there are three types of acceptance: by body, by speech, and by mind.
Hoặc có ba loại nhận lấy: bằng thân, bằng lời nói, bằng ý nghĩ.
Tattha kāyena paṭiggahaṇaṃ uggaṇhanaṃ, vācāya paṭiggahaṇaṃ uggahāpanaṃ, manasā paṭiggahaṇaṃ sādiyananti tividhampi paṭiggahaṇaṃ ekajjhaṃ gahetvā paṭiggahaṇāti vuttanti āha ‘‘neva taṃ uggaṇhātī’’tiādi.
Among these, acceptance by body is uggaṇhanaṃ (taking), acceptance by speech is uggahāpanaṃ (causing to take), and acceptance by mind is sādiyanaṃ (accepting); taking all three types of acceptance together, it is said, "He neither takes it himself," etc.
Trong đó, nhận lấy bằng thân là uggaṇhanaṃ (tự nhận lấy), nhận lấy bằng lời nói là uggahāpanaṃ (bảo người khác nhận lấy), nhận lấy bằng ý nghĩ là sādiyanaṃ (chấp nhận). Cả ba loại nhận lấy này được gộp lại và nói là nhận lấy, nên (Đức Phật) đã nói “neva taṃ uggaṇhāti (vị ấy không tự nhận lấy)” v.v...
Esa nayo āmakadhaññapaṭiggahaṇātiādīsupi.
This method applies also to "acceptance of raw grain," etc.
Cách này cũng áp dụng cho āmakadhaññapaṭiggahaṇā (việc nhận ngũ cốc thô) v.v...
Nīvārādiupadhaññassa sāliādimūladhaññantogadhattā vuttaṃ ‘‘sattavidhassā’’ti.
Since wild rice and other minor grains are included in paddy and other staple grains, it is said, "of the seven kinds."
Vì các loại ngũ cốc phụ như nīvāra (lúa hoang) v.v... nằm trong các loại ngũ cốc chính như sāli (lúa tẻ) v.v..., nên đã nói “sattavidhassa (của bảy loại)”.
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, pañca vasāni bhesajjāni acchavasaṃ, macchavasaṃ, susukāvasaṃ, sūkaravasaṃ, gadrabhavasa’’nti (mahāva. 262) vuttattā idaṃ odissa anuññātaṃ nāma.
Since it is stated, "Monks, I allow five kinds of fats as medicine: human fat, fish fat, porpoise fat, pig fat, and donkey fat," this is called "specifically permitted."
Vì đã nói “Này các tỳ khưu, Ta cho phép năm loại thuốc mỡ: mỡ gấu, mỡ cá, mỡ cá sấu, mỡ heo, mỡ lừa” (Mahāva. 262), nên đây là loại được cho phép có điều kiện (odissa anuññātaṃ).
Tassa pana ‘‘kāle paṭiggahita’’nti (mahāva. 262) vuttattā paṭiggahaṇaṃ vaṭṭati sati paccayeti āha ‘‘aññatra odissa anuññātā’’ti.
However, since it is stated, "accepted at the proper time," acceptance is permissible if there is a reason; therefore, it is said, "except for what is specifically permitted."
Tuy nhiên, vì đã nói “được nhận vào đúng thời điểm” (Mahāva. 262), nên việc nhận lấy được phép khi có lý do. Vì vậy, (Đức Phật) đã nói “aññatra odissa anuññātā (ngoại trừ những thứ được cho phép có điều kiện)”.
Sāruppena vañcanaṃ rūpakūṭaṃ, patirūpena vañcanāti attho.
Deception by resemblance is rūpakūṭaṃ, meaning deception by imitation.
Lừa dối bằng cách giả mạo là rūpakūṭaṃ (lừa dối hình thức), có nghĩa là lừa dối bằng cách làm giả.
Aṅgena attano sarīrāvayavena vañcanaṃ aṅgakūṭaṃ.
Deception by one's own bodily limb is aṅgakūṭaṃ.
Lừa dối bằng aṅga (bộ phận), tức là bằng các bộ phận cơ thể của mình, là aṅgakūṭaṃ (lừa dối bộ phận).
Gaṇhanavasena vañcanaṃ gahaṇakūṭaṃ.
Deception by the manner of grasping is gahaṇakūṭaṃ.
Lừa dối bằng cách nắm giữ là gahaṇakūṭaṃ (lừa dối nắm giữ).
Paṭicchannaṃ katvā vañcanaṃ paṭicchannakūṭaṃ.
Deception by concealing is paṭicchannakūṭaṃ.
Lừa dối bằng cách che giấu là paṭicchannakūṭaṃ (lừa dối che giấu).
Akkamatīti nippīḷeti, pubbabhāge akkamatīti sambandho.
"He presses down" (akkamatī) means he crushes; the connection is that he presses down on the upper part.
Akkamatī (đè nén) có nghĩa là ép chặt, liên quan đến việc đè nén phần phía trước.
Hadayanti nāḷiādimānabhājanānaṃ abbhantaraṃ.
"Heart" (hadayaṃ) refers to the interior of measuring vessels like nāḷi.
Hadaya (lõi) là phần bên trong của các dụng cụ đo lường như ống v.v...
Telādīnaṃ nāḷiādīhi minanakāle ussāpitā sikhāyeva sikhābhedo, tassā hāpanaṃ.
Sikhābhedo is the raised heap when measuring oil, etc., with nāḷi, etc.; its reduction.
Khi đo dầu v.v... bằng ống v.v..., phần nhô lên như ngọn lửa chính là sikhābhedo (làm giảm ngọn), tức là việc làm giảm phần đó.
Kecīti sārasamāsācariyā uttaravihāravāsino ca.
"Some" (kecī) refers to the teachers of the Sārasamāsa and the residents of Uttaravihāra.
Kecī (một số người) là các vị đạo sư của Sarasamāsa và những vị cư trú ở Uttaravihāra.
Vadhoti muṭṭhippahārakasātāḷanādīhi hiṃsanaṃ, viheṭhananti attho.
"Killing" (vadho) means harming with fist-blows, slaps, etc., meaning tormenting.
Vadho (sát hại) là việc làm hại bằng cách đấm, đánh, tát v.v..., có nghĩa là hành hạ.
Viheṭhanatthopi hi vadha-saddo dissati ‘‘attānaṃ vadhitvā vadhitvā rodatī’’tiādīsu.
Indeed, the word vadha is also seen in the sense of tormenting, as in "crying, tormenting himself again and again," etc.
Từ vadha cũng được thấy với nghĩa hành hạ trong các câu như “attānaṃ vadhitvā vadhitvā rodatī (khóc than bằng cách tự hành hạ mình nhiều lần)” v.v...
Yathā hi apaṭiggahabhāvasāmaññe satipi pabbajitehi appaṭiggahitabbavatthuvisesabhāvasandassanatthaṃ itthikumāridāsidāsādayo vibhāgena vuttā, evaṃ parassaharaṇabhāvato adinnādānabhāvasāmaññe satipi tulākūṭādayo adinnādānavisesabhāvadassanatthaṃ vibhāgena vuttā.
Just as, despite the general condition of non-acceptance, specific items not to be accepted by monastics, such as girls, young women, female slaves, and male slaves, are mentioned separately to show their distinct nature, so too, despite the general condition of adinnādāna due to taking what belongs to others, tulākūṭa (false scales) and so on are mentioned separately to show specific forms of adinnādāna.
Giống như việc các loại như thiếu nữ, tớ gái, tớ trai v.v... được phân loại để chỉ ra những vật đặc biệt mà các tỳ khưu không được nhận, mặc dù chúng có điểm chung là không được nhận. Tương tự, các loại như cân gian, đong gian v.v... được phân loại để chỉ ra những loại trộm cắp đặc biệt, mặc dù chúng có điểm chung là lấy của người khác.
Na evaṃ pāṇātipātapariyāyassa vadhassa puna gahaṇe payojanaṃ atthi, tattha sayaṃkāro, idha paraṃkāroti ca na sakkā vattuṃ ‘‘kāyavacippayogasamuṭṭhāpikā cetanā chappayogā’’ti (dī. ni. ṭī. 1.10) vacanato, tasmā yathāvutto evamettha attho yutto.
There is no purpose in again taking up "killing" (vadha), which is a synonym for the act of destroying life (pāṇātipāta). It cannot be said that "it is one's own doing there, and another's doing here," because of the statement "volition that instigates bodily and verbal exertion is of six kinds." Therefore, the meaning as stated above is appropriate here.
Không có mục đích gì trong việc lặp lại từ vadha (sát hại), vốn là một khía cạnh của pāṇātipāta (sát sinh). Cũng không thể nói rằng ở đó là tự làm, ở đây là bảo người khác làm, vì theo câu “cetanā chappayogā (ý định có sáu cách sử dụng) mà khởi lên do hành động thân và lời nói” (Dī. Ni. Ṭī. 1.10). Do đó, ý nghĩa đã nêu ở đây là phù hợp.
Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘vadhoti māraṇa’’nti vuttaṃ.
In the Commentary, however, it is said, "Vadho means killing."
Tuy nhiên, trong Chú Giải, đã nói “vadho (sát hại) là māraṇaṃ (giết chết)”
Tampi pothanameva sandhāyāti ca sakkā viññātuṃ māraṇasaddassa vihiṃsanepi dissanato.
And that too can be understood as referring to striking, because the word "māraṇa" (killing) is also seen in the sense of harming.
Điều đó cũng có thể hiểu là ám chỉ việc đánh đập, vì từ māraṇaṃ (giết chết) cũng được thấy với nghĩa hành hạ.
Catūsu disāsu sukhaṃ viharati, tato eva sukhavihāraṭṭhānabhūtā catasso disā assa santīti cātuddiso.
He dwells happily in the four directions; therefore, the four directions, being places of happy dwelling, belong to him, thus he is cātuddiso (one to whom the four directions belong).
Vị ấy sống an lạc ở bốn phương, do đó, bốn phương là nơi sống an lạc của vị ấy, nên gọi là cātuddiso (người bốn phương).
Tattha cāyaṃ satte vā saṅkhāre vā bhayena nappaṭihaññatīti appaṭigho.
And in that, he is not hindered by beings or mental formations due to fear, thus he is appaṭigho (unhindered).
Ở đó, vị ấy không bị chướng ngại bởi chúng sinh hay các pháp do sợ hãi, nên gọi là appaṭigho (không chướng ngại).
Dvādasavidhassa santosassa vasena santussanato santussamāno.
Being content in terms of the twelve kinds of contentment, he is santussamāno (one who is content).
Do biết đủ theo mười hai loại biết đủ, nên gọi là santussamāno (người đang biết đủ).
Itarītarenā ti uccāvacena parissayānaṃ bāhirānaṃ sīhabyagghādīnaṃ, abbhantarānañca kāmacchandādīnaṃ kāyacittūpaddavānaṃ abhibhavanato parissayānaṃ sahitā.
By "itarītarena" (various kinds), he is parissayānaṃ sahitā (one who endures dangers), by overcoming external dangers such as lions and tigers, and internal dangers such as sensual desire, which are afflictions of body and mind.
Itarītarena (bằng cách này hay cách khác) có nghĩa là bằng cách vượt qua các hiểm nguy bên ngoài như sư tử, hổ v.v... và các phiền não bên trong như dục ái v.v... và các tai họa về thân và tâm, nên gọi là parissayānaṃ sahitā (người chịu đựng hiểm nguy).
Bandhanabhāvakarabhayābhāvena acchambhi.
Due to the absence of the fear of being bound or seized, he is acchambhi (fearless).
Do không có nỗi sợ hãi bị trói buộc, nên gọi là acchambhi (không sợ hãi).
Eko asahāyo.
Eko (alone), without companions.
Eko (một mình) có nghĩa là không có bạn đồng hành.
Tato eva khaggamigasiṅgasadisatāya khaggavisāṇakappo careyyāti attho.
Therefore, he should wander khaggavisāṇakappo (like a rhinoceros horn), meaning like the horn of a rhinoceros.
Do đó, (vị ấy) nên sống khaggavisāṇakappo (như sừng tê giác), có nghĩa là như sừng của con tê giác.
Chinnapakkho, asañjātapakkho vā sakuṇo gantuṃ na sakkotīti pakkhi-saddena visesetvā sakuṇo pāḷiyaṃ vuttoti āha ‘‘pakkhayutto sakuṇo’’ti.
A bird with clipped wings or undeveloped wings cannot fly, so to specify "bird," the word "pakkhī" (winged) is used in the Pāḷi, thus he says, "pakkhayutto sakuṇo" (a winged bird).
Một con chim bị cắt cánh hoặc chưa mọc cánh không thể bay được, vì thế, từ “sakuṇo (chim)” đã được đặc biệt nói trong Pāḷi với từ “pakkhi (có cánh)” để chỉ ra rằng đó là pakkhayutto sakuṇo (con chim có cánh).
Yassa sannidhikāraparibhogo kiñci ṭhapetabbaṃ sāpekkhāṭhapanañca natthi, tādiso ayaṃ bhikkhūti dassento ‘‘ayamettha saṅkhepattho’’tiādimāha.
Showing that this bhikkhu is one for whom there is no accumulation or storage of anything that needs to be kept, he says, "Ayamettha saṅkhepattho" (This is the brief meaning here), and so on.
Để chỉ ra rằng vị tỳ khưu này là người không có việc tích trữ hay cất giữ bất cứ thứ gì cần phải cất giữ, (Đức Phật) đã nói “ayamettha saṅkhepattho (đây là ý nghĩa tóm tắt ở đây)” v.v...
Ariyanti apenti tato dosā, tehi vā ārakāti ariyoti āha ‘‘ariyenāti niddosenā’’ti.
"Ariya" (noble) means that defilements depart from him, or he is far from them, thus he says, "ariyenāti niddosenā" (by the noble one, meaning by the faultless one).
Ariyanti (Thánh) có nghĩa là các lỗi lầm rời xa khỏi vị ấy, hoặc vị ấy rời xa khỏi các lỗi lầm, nên gọi là ariyo (Thánh), tức là niddosenā (không lỗi lầm).
Ajjhattanti attani.
"Ajjhattaṃ" means in oneself.
Ajjhatta (nội tại) có nghĩa là trong tự thân.
Niddosasukhanti nirāmisasukhaṃ kilesavajjarahitattā.
"Niddosasukhaṃ" (faultless happiness) means non-sensual happiness, being free from defilements.
Niddosasukhaṃ (an lạc không lỗi lầm) là an lạc không dính mắc, vì không có phiền não.
Yathāvutte sīlasaṃvare patiṭṭhitasseva indriyasaṃvaro icchitabbo tadadhiṭṭhānato tassa ca paripālakabhāvatoti vuttaṃ ‘‘so iminā ariyena sīlakkhandhena samannāgato bhikkhū’’ti.
It is said, "So iminā ariyena sīlakkhandhena samannāgato bhikkhū" (That bhikkhu, endowed with this noble aggregate of virtue), because the restraint of the sense faculties is desired only for one who is established in the aforementioned moral restraint, as it is based on it and serves to protect it.
Chỉ khi nào đã an trú vào sự phòng hộ giới luật như đã nói, sự phòng hộ các căn mới đáng mong muốn, bởi vì nó dựa trên giới và là sự bảo vệ cho giới; nên đã nói: “Vị tỳ khưu ấy thành tựu giới uẩn cao thượng này.”
Sesapadesūti ‘‘na nimittaggāhī hotī’’tiādipadesu.
"Sesapadesu" (in the remaining passages) refers to passages such as "he does not grasp at signs," and so on.
Trong các đoạn văn còn lại (tiếp theo), nghĩa là trong các đoạn văn bắt đầu bằng “không nắm giữ tướng”.
Ayaṃ panettha saṅkhepattho – na nimittaggāhīti itthipurisanimittaṃ vā subhanimittādikaṃ vā kilesavatthubhūtaṃ nimittaṃ na gaṇhāti, diṭṭhamatteyeva saṇṭhāti.
This is the brief meaning here: "na nimittaggāhī" (he does not grasp at signs) means he does not grasp at signs that are objects of defilement, such as male or female signs, or pleasant signs, but remains only in what is seen.
Đây là ý nghĩa tóm tắt ở đây: “Không nắm giữ tướng” nghĩa là không nắm giữ tướng nam hay tướng nữ, hay các tướng khả ái (tướng đẹp) v.v., là các tướng làm đối tượng của phiền não; mà chỉ an trú trên những gì đã thấy.
Nānubyañjanaggāhīti kilesānaṃ anu anu byañjanato pākaṭabhāvakaraṇato anubyañjanantiladdhavohāraṃ hatthapādasitahasitakathitavilokitādibhedaṃ ākāraṃ na gaṇhāti.
"Nānubyañjanaggāhī" (he does not grasp at secondary characteristics) means he does not grasp at the mannerisms that are called "anubyañjana" because they manifest defilements repeatedly, such as distinctions of hands, feet, smiles, laughter, speech, and glances.
“Không nắm giữ tùy tướng” nghĩa là không nắm giữ các hình tướng đã được gọi là tùy tướng (anubyañjana) vì chúng làm cho phiền não biểu lộ từng chút một (anu anu byañjanato), như các loại tướng tay, chân, cười, nói, nhìn v.v.
Yaṃ tattha bhūtaṃ, tadeva gaṇhāti.
He grasps only what is actually there.
Chỉ nắm giữ những gì thật sự có ở đó.
Yatvādhikaraṇamenantiādimhi yaṃkāraṇā yassa cakkhundriyāsaṃvarassa hetu etaṃ puggalaṃ satikavāṭena cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ apihitacakkhudvāraṃ hutvā viharantaṃ ete abhijjhādayo dhammā anvassaveyyuṃ anuppabandheyyuṃ.
In "Yatvādhikaraṇamenaṃ" and so on, it means: for what reason, on account of which non-restraint of the eye faculty, these defilements such as covetousness would flow into this person, would bind him, as he dwells with the eye faculty unrestrained, with the door of the eye unclosed by the bolt of mindfulness.
Trong “do nguyên nhân nào” v.v., nghĩa là do nguyên nhân nào, do duyên cớ nào, những pháp như tham ái này sẽ xâm nhập (anvassaveyyuṃ), sẽ đeo bám (anuppabandheyyuṃ) vị ấy khi vị ấy sống với nhãn căn không được phòng hộ, tức là cửa mắt không đóng kín bằng cánh cửa chánh niệm.
Tassa saṃvarāya paṭipajjatīti tassa cakkhundriyassa satikavāṭena pidahanatthāya paṭipajjati.
"Tassa saṃvarāya paṭipajjatī" (he practices for its restraint) means he practices for the closing of that eye faculty with the bolt of mindfulness.
“Vị ấy thực hành để phòng hộ” nghĩa là vị ấy thực hành để đóng kín nhãn căn bằng cánh cửa chánh niệm.
Evaṃ paṭipajjantoyeva ca ‘‘rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjatī’’ti vuccati.
And one who practices thus is called "rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjatī" (he guards the eye faculty, he undertakes restraint in the eye faculty).
Khi thực hành như vậy, vị ấy được gọi là “phòng hộ nhãn căn, thành tựu sự phòng hộ nhãn căn.”
Sotena saddaṃ sutvātiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to "Sotena saddaṃ sutvā" (having heard a sound with the ear), and so on.
Trong “nghe tiếng bằng tai” v.v., cũng theo cách này.
Evamidaṃ saṅkhepato rūpādīsu kilesānubandhanimittādiggāhaparivajjanalakkhaṇaṃ indriyasaṃvaraṃ sīlaṃ veditabbaṃ.
Thus, this virtue of sense-faculty restraint, characterized by avoiding the grasping of signs and so on that lead to defilements in forms and so on, should be understood briefly.
Như vậy, sự phòng hộ các căn, có đặc tính là tránh nắm giữ tướng v.v. làm cho phiền não đeo bám vào sắc v.v., nên được biết là giới.
Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimaggasaṃvaṇṇanāsu (visuddhi. mahāṭī. 1.13) vuttanayeneva veditabbo.
This is the summary here; the detailed explanation should be understood according to the method stated in the Visuddhimaggasaṃvaṇṇanā.
Đây là tóm tắt về điều này, phần chi tiết nên được hiểu theo cách đã nói trong Visuddhimagga Saṃvaṇṇanā.
Kilesehi anavasittasukhantiādīsu rūpādīsu nimittādiggāhaparivajjanalakkhaṇattā indriyasaṃvarassa kilesehi anavasittasukhatā avikiṇṇasukhatā cassa vuttā.
In phrases like "happiness unsullied by defilements," the happiness unsullied by defilements and the unscattered happiness of sense-restraint are spoken of, due to its characteristic of avoiding the grasping of signs and so forth in forms and so on.
Trong “hạnh phúc không bị phiền não xâm nhập” v.v., do sự phòng hộ các căn có đặc tính là tránh nắm giữ tướng v.v. trong sắc v.v., nên hạnh phúc không bị phiền não xâm nhập và hạnh phúc không bị xáo trộn của nó đã được nói đến.
Abhikkamanaṃ abhikkanto, purato gamanaṃ.
Advancing (abhikkanto) is going forward.
Sự đi tới là abhikkanto, đi về phía trước.
Paṭikkamanaṃ paṭikkanto, paccāgamanaṃ.
Retreating (paṭikkanto) is coming back.
Sự đi lui là paṭikkanto, đi trở lại.
Tadubhayampi catūsu iriyāpathesu labbhati.
Both of these are found in the four postures.
Cả hai điều này đều được tìm thấy trong bốn oai nghi.
Gamane tāva purato kāyaṃ abhiharanto abhikkamati nāma, paṭinivattento paṭikkamati nāma.
In walking, one is said to be advancing when moving the body forward, and retreating when turning back.
Trong khi đi, người đưa thân về phía trước được gọi là abhikkamati, người quay trở lại được gọi là paṭikkamati.
Ṭhānepi ṭhitakova kāyaṃ purato oṇamanto abhikkamati nāma, pacchato apanāmento paṭikkamati nāma.
Even in standing, while standing, one is said to be advancing when bending the body forward, and retreating when moving it backward.
Ngay cả khi đứng, người đang đứng mà cúi thân về phía trước được gọi là abhikkamati, người kéo thân về phía sau được gọi là paṭikkamati.
Nisajjāyapi nisinnakova āsanassa purimaaṅgābhimukho saṃsaranto abhikkamati nāma, pacchimaṃ aṅgappadesaṃ paccāsaṃsaranto paṭikkamati nāma.
Even in sitting, while seated, one is said to be advancing when shifting towards the front part of the seat, and retreating when shifting back towards the rear part.
Ngay cả khi ngồi, người đang ngồi mà dịch chuyển về phía trước của chỗ ngồi được gọi là abhikkamati, người dịch chuyển về phía sau của chỗ ngồi được gọi là paṭikkamati.
Nipajjāyapi eseva nayo.
The same method applies to lying down.
Trong khi nằm cũng theo cách này.
Sātthakasampajaññantiādīsu samantato pakārehi, pakaṭṭhaṃ vā savisesaṃ jānātīti sampajāno, sampajānassa bhāvo sampajaññaṃ, tathāpavattaṃ ñāṇaṃ.
In phrases like " purposeful comprehension" (sātthakasampajaññaṃ), one who knows in all ways, or knows distinctly and specially, is called sampajāno (comprehending); the state of one who comprehends is sampajaññaṃ (comprehension), which is knowledge that proceeds in such a way.
Trong “sātthakasampajañña” v.v., người biết rõ ràng, hay biết đặc biệt một cách toàn diện là sampajāno; trạng thái của người sampajāno là sampajañña, tức là trí tuệ vận hành như vậy.
Dhammato vaḍḍhisaṅkhātena saha atthena vattatīti sātthakaṃ, abhikkantādisātthakassa sampajaññaṃ sātthakasampajaññaṃ.
That which proceeds with a purpose, meaning an increase in Dhamma, is sātthaka (purposeful); the comprehension of advancing and so forth that is purposeful is sātthakasampajaññaṃ.
Cái gì vận hành cùng với lợi ích, tức là sự tăng trưởng về mặt pháp, thì là sātthaka (có lợi ích); sự tỉnh giác về lợi ích trong sự đi tới v.v. là sātthakasampajañña (tỉnh giác về lợi ích).
Sappāyassa attano upakārāvahassa sampajaññaṃ sappāyasampajaññaṃ.
The comprehension that is suitable and brings benefit to oneself is sappāyasampajaññaṃ (suitable comprehension).
Sự tỉnh giác về cái thích hợp, cái mang lại lợi ích cho mình, là sappāyasampajañña (tỉnh giác về sự thích hợp).
Abhikkamādīsu bhikkhācāragocare, aññatthāpi pavattesu avijahitakammaṭṭhānasaṅkhāte gocare sampajaññaṃ gocarasampajaññaṃ.
The comprehension concerning the range (gocara), which refers to the unabandoned meditation subject that occurs in advancing and so forth, in the alms-round, and elsewhere, is gocarasampajaññaṃ (range comprehension).
Sự tỉnh giác trong phạm vi hành khất thực, và trong các phạm vi khác không bỏ lỡ đề mục thiền định trong sự đi tới v.v., là gocarasampajañña (tỉnh giác về phạm vi).
Abhikkamādīsu asammuyhanameva sampajaññaṃ asammohasampajaññaṃ.
The comprehension that is simply non-delusion in advancing and so forth is asammohasampajaññaṃ (non-delusion comprehension).
Sự tỉnh giác không bị mê lầm trong sự đi tới v.v. là asammohasampajañña (tỉnh giác không mê lầm).
Tattha (dī. ni. aṭṭha. 1.214; ma. ni. aṭṭha. 1.109) abhikkamanacitte uppanne cittavaseneva agantvā ‘‘kinnu me ettha gatena attho atthi natthī’’ti atthānatthaṃ pariggahetvā atthapariggahaṇaṃ sātthakasampajaññaṃ.
There, when the thought of advancing arises, not going merely by the power of thought, but having considered "Is there a purpose for me in going here, or not?", the grasping of the purpose is sātthakasampajaññaṃ.
Ở đó, khi tâm đi tới phát sinh, không đi theo sự thôi thúc của tâm mà suy xét “việc mình đi đến đây có lợi ích hay không?”, sự nắm giữ lợi ích là sātthakasampajañña.
Tattha ca atthoti cetiyadassanabodhidassanasaṅghadassanatheradassanaasubhadassanādivasena dhammato vaḍḍhi.
And there, purpose refers to an increase in Dhamma, such as seeing a cetiya, seeing a Bodhi tree, seeing the Saṅgha, seeing an elder, or seeing an asubha (foul object).
Và ở đó, “lợi ích” là sự tăng trưởng về mặt pháp dưới hình thức chiêm bái tháp, chiêm bái Bồ đề, chiêm bái Tăng đoàn, chiêm bái các vị Trưởng lão, chiêm bái tử thi v.v.
Cetiyaṃ vā bodhiṃ vā disvāpi hi buddhārammaṇaṃ, saṅghadassanena saṅghārammaṇaṃ pītiṃ uppādetvā tadeva khayavayato sammasanto arahattaṃ pāpuṇāti.
For by seeing a cetiya or a Bodhi tree, one generates joy with the Buddha as the object, or by seeing the Saṅgha, generates joy with the Saṅgha as the object, and contemplating that very joy as subject to rise and fall, one attains Arahantship.
Vì khi chiêm bái tháp hay Bồ đề, sau khi phát sinh hỷ đối với Phật, đối với Tăng đoàn khi chiêm bái Tăng đoàn, vị ấy quán xét điều đó theo sự hoại diệt và biến mất, rồi chứng đắc A-la-hán.
There disvā tesaṃ ovāde patiṭṭhāya asubhaṃ disvā tattha paṭhamajjhānaṃ uppādetvā tadeva khayavayato sammasanto arahattaṃ pāpuṇāti, tasmā etesaṃ dassanaṃ ‘‘sātthaka’’nti vuttaṃ.
By seeing elders and establishing oneself in their advice, or by seeing an asubha and generating the first jhāna there, and contemplating that very jhāna as subject to rise and fall, one attains Arahantship; therefore, seeing these is called "purposeful."
Khi chiêm bái các vị Trưởng lão, an trú vào lời khuyên của các vị ấy; khi chiêm bái tử thi, phát sinh sơ thiền nơi đó, rồi quán xét điều đó theo sự hoại diệt và biến mất, rồi chứng đắc A-la-hán; do đó, việc chiêm bái những điều này được gọi là “sātthaka” (có lợi ích).
Keci pana ‘‘āmisatopi vaḍḍhi atthoyeva taṃ nissāya brahmacariyānuggahāya paṭipannattā’’ti vadanti.
However, some say that "an increase in material things is also a purpose, because it is undertaken for the support of the holy life."
Tuy nhiên, một số người nói rằng “sự tăng trưởng về mặt vật chất cũng là lợi ích, vì nương vào đó mà thực hành để hỗ trợ phạm hạnh.”
Tasmiṃ pana gamane sappāyāsappāyaṃ pariggahetvā sappāyapariggaṇhanaṃ sappāyasampajaññaṃ.
In that going, having discerned what is suitable and unsuitable, the grasping of what is suitable is sappāyasampajaññaṃ.
Trong việc đi đó, sau khi suy xét điều thích hợp và không thích hợp, sự nắm giữ điều thích hợp là sappāyasampajañña.
Seyyathidaṃ – cetiyadassanaṃ tāva sātthaṃ.
For example, seeing a cetiya is purposeful.
Chẳng hạn, việc chiêm bái tháp là có lợi ích.
Sace pana cetiyassa mahāpūjāya dasadvādasayojanantare parisā sannipatanti, attano vibhavānurūpaṃ itthiyopi purisāpi alaṅkatapaṭiyattā cittakammarūpakāni viya sañcaranti.
But if, for a great offering to the cetiya, an assembly gathers from ten or twelve yojanas away, and both women and men, adorned and prepared according to their means, move about like painted figures.
Nhưng nếu tại đại lễ cúng dường tháp, quần chúng tụ họp từ mười hai dojana, cả nam lẫn nữ, trang điểm lộng lẫy, đi lại như những bức tượng vẽ.
Tatra cassa iṭṭhe ārammaṇe lobho, aniṭṭhe paṭigho, asamapekkhane moho uppajjati, kāyasaṃsaggāpattiṃ vā āpajjati, jīvitabrahmacariyānaṃ vā antarāyo hoti.
And if, in that situation, lust arises in him towards a pleasing object, aversion towards an unpleasing object, or delusion in not observing properly, or he incurs an offense of physical contact, or there is an obstacle to his life or holy life.
Ở đó, nếu vị ấy phát sinh tham ái đối với đối tượng khả ái, sân hận đối với đối tượng bất khả ái, si mê khi không quán xét; hoặc phạm tội tiếp xúc thân thể, hoặc có nguy hiểm đến sinh mạng và phạm hạnh.
Evaṃ taṃ ṭhānaṃ asappāyaṃ hoti, vuttappakāraantarāyābhāve sappāyaṃ.
Then that place is unsuitable; in the absence of such obstacles, it is suitable.
Như vậy, nơi đó là không thích hợp (asappāya); nếu không có các nguy hiểm đã nói, thì là thích hợp (sappāya).
Bodhidassanepi eseva nayo.
The same method applies to seeing a Bodhi tree.
Trong việc chiêm bái Bồ đề cũng theo cách này.
Saṅghadassanampi sātthaṃ.
Seeing the Saṅgha is also purposeful.
Việc chiêm bái Tăng đoàn cũng có lợi ích.
Sace pana antogāme mahāmaṇḍapaṃ kāretvā sabbarattiṃ dhammassavanaṃ karontesu manussesu vuttappakāreneva janasannipāto ceva antarāyo ca hoti.
But if, in a village, a large pavilion is erected, and people performing Dhamma recitation all night cause the aforementioned kind of gathering and obstacle.
Nhưng nếu trong làng, người ta dựng đại sảnh và thính pháp suốt đêm, thì cũng có sự tụ tập đông người và nguy hiểm như đã nói.
Evaṃ taṃ ṭhānaṃ asappāyaṃ, antarāyābhāve sappāyaṃ.
Then that place is unsuitable; in the absence of obstacles, it is suitable.
Như vậy, nơi đó là không thích hợp; nếu không có nguy hiểm, thì là thích hợp.
Mahāparisāparivārānaṃ therānaṃ dassanepi eseva nayo.
The same method applies to seeing elders accompanied by large assemblies.
Trong việc chiêm bái các vị Trưởng lão có đại chúng vây quanh cũng theo cách này.
Asubhadassanampi sātthaṃ maggaphalādhigamahetubhāvato.
Seeing an asubha is also purposeful, as it is a cause for the attainment of paths and fruits.
Việc chiêm bái tử thi cũng có lợi ích, vì nó là nguyên nhân chứng đắc đạo quả.
Dantakaṭṭhatthāya sāmaṇeraṃ gahetvā gatadaharabhikkhuno vatthupettha kathetabbaṃ.
Here, the story of the young bhikkhu who took a sāmaṇera to get a tooth-stick should be told.
Ở đây, cần kể câu chuyện về vị tỳ khưu trẻ dẫn một sa-di đi tìm cây xỉa răng.
Evaṃ sātthampi panetaṃ purisassa mātugāmāsubhaṃ asappāyaṃ, mātugāmassa ca purisāsubhaṃ.
However, even if it is purposeful, an asubha of a woman is unsuitable for a man, and an asubha of a man is unsuitable for a woman.
Tuy nhiên, tử thi phụ nữ là không thích hợp đối với nam giới, và tử thi nam giới là không thích hợp đối với nữ giới.
Sabhāgameva sappāyanti evaṃ sappāyapariggaṇhanaṃ sappāyasampajaññaṃ nāma.
They are suitable in their own nature; such a discerning of suitability is called suitability-comprehension (sappāya-sampajañña).
Chỉ tử thi cùng giới tính mới là thích hợp; như vậy, sự nắm giữ điều thích hợp được gọi là sappāyasampajañña (tỉnh giác về sự thích hợp).
Abhikkamādīsu pana asammuyhanaṃ asammohasampajaññaṃ.
But not being bewildered in advancing, etc., is non-delusion-comprehension (asammoha-sampajañña).
Còn sự không mê lầm trong việc đi tới v.v. là asammohasampajañña (tỉnh giác không mê lầm).
Taṃ evaṃ veditabbaṃ – idha bhikkhu abhikkamanto vā paṭikkamanto vā yathā andhaputhujjanā abhikkamādīsu ‘‘attā abhikkamati, attanā abhikkamo nibbattito’’ti vā, ‘‘ahaṃ abhikkamāmi, mayā abhikkamo nibbattito’’ti vā sammuyhanti, tathā asammuyhanto ‘‘abhikkamāmī’’ti citte uppajjamāne teneva cittena saddhiṃ cittasamuṭṭhānā vāyodhātu viññattiṃ janayamānā uppajjati, iti cittakiriyavāyodhātuvipphāravasena ayaṃ kāyasammato aṭṭhisaṅghāṭo abhikkamati, tassevaṃ abhikkamato ekekapaduddharaṇe pathavīdhātu, āpodhātūti dve dhātuyo omattā honti mandā, itarā dve adhimattā honti balavatiyo.
This should be understood thus: Here, a bhikkhu, whether advancing or retreating, is not bewildered as ordinary unenlightened people are bewildered in advancing, etc., thinking, "A self advances, the act of advancing is produced by a self," or "I advance, the act of advancing is produced by me." Instead, when the thought "I advance" arises, the element of motion (vāyodhātu) originating from that very mind, producing an intimation (viññatti), arises together with that mind. Thus, this aggregate of bones, conventionally called a body, advances by means of the mind's action and the expansion of the element of motion. When it thus advances, with each lifting of a foot, the earth element (pathavīdhātu) and the water element (āpodhātu) become diminished and weak, while the other two (fire and air elements) become excessive and strong.
Điều đó nên được hiểu như sau: Ở đây, khi một tỳ khưu đi tới hoặc đi lui, không bị mê mờ như những phàm nhân mê mờ trong các hành động đi tới, v.v., rằng “tự ngã đi tới, sự đi tới được tạo ra bởi tự ngã” hoặc “tôi đi tới, sự đi tới được tạo ra bởi tôi”. Khi tâm “tôi đi tới” khởi lên, cùng với tâm đó, phong đại do tâm sinh ra, tạo ra sự biểu hiện (viññatti), khởi lên. Như vậy, xương cốt này được gọi là thân, đi tới do sự vận hành của tâm và sự lan tỏa của phong đại. Khi đi tới như vậy, trong mỗi lần nhấc chân, địa đại và thủy đại, hai đại này trở nên yếu ớt, kém; hai đại còn lại (hỏa đại, phong đại) trở nên mạnh mẽ, vượt trội.
Tathā atiharaṇavītiharaṇesu.
Similarly, in extending and withdrawing.
Tương tự trong việc đưa tay tới và đưa tay ra.
Vossajjane tejodhātu, vāyodhātūti dve dhātuyo omattā honti mandā, itarā dve adhimattā balavatiyo.
In releasing, the fire element (tejodhātu) and the air element (vāyodhātu) become diminished and weak, while the other two become excessive and strong.
Trong việc buông xả, hỏa đại và phong đại, hai đại này trở nên yếu ớt, kém; hai đại còn lại trở nên mạnh mẽ, vượt trội.
Tathā sannikkhepanasannirumbhanesu.
Similarly, in contracting and expanding.
Tương tự trong việc co lại và duỗi ra.
Tattha uddharaṇe pavattā rūpārūpadhammā atiharaṇaṃ na pāpuṇanti, tathā atiharaṇe pavattā vītiharaṇaṃ, vītiharaṇe pavattā vossajjanaṃ, vossajjane pavattā sannikkhepanaṃ, sannikkhepane pavattā sannirumbhanaṃ na pāpuṇanti.
Therein, the material and immaterial phenomena that occurred during lifting do not reach extending; similarly, those that occurred during extending do not reach withdrawing; those that occurred during withdrawing do not reach releasing; those that occurred during releasing do not reach contracting; those that occurred during contracting do not reach expanding.
Ở đó, các pháp sắc và vô sắc đang hiện hữu trong việc nhấc lên không đi đến việc đưa tay tới; tương tự, các pháp đang hiện hữu trong việc đưa tay tới không đi đến việc đưa tay ra; các pháp đang hiện hữu trong việc đưa tay ra không đi đến việc buông xả; các pháp đang hiện hữu trong việc buông xả không đi đến việc co lại; các pháp đang hiện hữu trong việc co lại không đi đến việc duỗi ra.
Tattha tattheva pabbapabbaṃ sannisandhi odhiodhi hutvā tattakapāle pakkhittatilaṃ viya paṭapaṭāyantā bhijjanti.
In each case, joint by joint, connection by connection, boundary by boundary, they break up with a crackling sound, like sesame seeds thrown into a hot pan.
Ở đó, từng đốt xương, từng khớp xương, từng phần, từng phần, như hạt mè được ném vào nồi đất, vỡ tan ra kêu lách tách.
Tattha ko eko abhikkamati, kassa vā ekassa abhikkamanaṃ?
Therein, who is the one advancing, or whose is the advancing of one?
Ở đó, ai là người duy nhất đi tới? Hay sự đi tới thuộc về một người duy nhất nào?
Paramatthato hi dhātūnaṃyeva gamanaṃ, dhātūnaṃ ṭhānaṃ, dhātūnaṃ nisajjanaṃ, dhātūnaṃ sayanaṃ.
In the ultimate sense, it is only the elements that go, the elements that stand, the elements that sit, the elements that lie down.
Xét về bản chất tối hậu, chỉ có sự đi, sự đứng, sự ngồi, sự nằm của các đại.
Tasmiṃ tasmiñhi koṭṭhāse saddhiṃ rūpena –
For in each of those parts, together with matter—
Trong từng phần đó, cùng với sắc –
Evaṃ abhikkamādīsu asammuyhanaṃ asammohasampajaññaṃ nāmāti.
Thus, not being bewildered in advancing, etc., is called non-delusion-comprehension (asammoha-sampajañña).
Như vậy, sự không mê mờ trong các hành động đi tới, v.v., được gọi là sự tỉnh giác không mê mờ.
Paccayasampattinti paccayapāripūriṃ.
Paccayasampatti means the completeness of requisites.
Paccayasampatti (sự thành tựu các duyên) là sự đầy đủ các duyên.
Ime cattāroti sīlasaṃvaro, santoso, indriyasaṃvaro, satisampajaññanti ime cattāro araññavāsassa sambhārā.
These four are the requisites for dwelling in the forest: restraint in morality (sīlasaṃvara), contentment (santosa), restraint of the senses (indriyasaṃvara), and mindfulness and comprehension (satisampajañña).
Ime cattāro (bốn điều này) là giới luật phòng hộ, sự tri túc, sự phòng hộ các căn, và chánh niệm tỉnh giác – bốn điều này là những yếu tố cần thiết cho việc sống ở rừng.
Vattabbataṃ āpajjatīti ‘‘asukassa bhikkhuno araññe tiracchānagatānaṃ viya vanacarakānaṃ viya ca nivāsamattameva, na araññavāsānucchavikā kāci sammāpaṭipattī’’ti apavādavasena vattabbataṃ, āraññakehi vā tiracchānagatehi vanacarakavisabhāgajanehi vippaṭipattivasena vatthabbataṃ āpajjati.
Vattabbataṃ āpajjatī means he becomes subject to being spoken of reproachfully, such as, "For that bhikkhu, dwelling in the forest is merely like that of animals or forest-dwellers; there is no proper practice suitable for a forest-dweller." Or, he becomes subject to being dwelt upon by forest-dwelling animals and forest-dwelling people who are different from him, due to his wrong practice.
Vattabbataṃ āpajjatī (trở thành đối tượng bị chỉ trích) là trở thành đối tượng bị chỉ trích theo cách phỉ báng rằng “vị tỳ khưu kia chỉ sống trong rừng như loài thú hoặc như người đi rừng, không có bất kỳ sự thực hành đúng đắn nào phù hợp với việc sống ở rừng”; hoặc trở thành đối tượng bị chỉ trích do sự hành xử sai trái của những người sống ở rừng, khác với loài thú và người đi rừng.
Bheravasaddaṃ sāventi, tāvatā apalāyantānaṃ hatthehi sīsaṃ…pe… karonti.
Bheravasaddaṃ sāventi means they make a terrifying sound, and for those who do not flee, hatthehi sīsaṃ…pe… karonti means they do (something) with their hands to their heads, etc.
Bheravasaddaṃ sāventi (chúng tạo ra tiếng động đáng sợ), đối với những người không bỏ chạy, hatthehi sīsaṃ…pe… karonti (chúng dùng tay đánh vào đầu…v.v…)
Kāḷakasadisattā kāḷakaṃ, vītikkamasaṅkhātaṃ thullavajjaṃ.
Kāḷakaṃ (black mark) refers to a gross offense (thullavajja) in the sense of a transgression, due to its similarity to a black mark.
Kāḷakaṃ (điều đen tối) do giống như màu đen, là lỗi nặng được gọi là sự vi phạm.
Tilakasadisattā tilakaṃ, micchāvitakkasaṅkhātaṃ aṇumattavajjaṃ.
Tilakaṃ (sesame seed mark) refers to a minor offense (aṇumattavajja) in the sense of wrong thought, due to its similarity to a sesame seed mark.
Tilakaṃ (vết chấm) do giống như hạt mè, là lỗi nhỏ được gọi là tà tư duy.
Tanti pītiṃ.
Taṃ refers to rapture (pīti).
Taṃ (điều đó) là hỷ (pīti).
Vibhūtabhāvena upaṭṭhānato khayato sammasanto.
Khayato sammasanto means contemplating it as perishing, because it appears in a manifest state.
Khayato sammasanto (quán sát sự hoại diệt) do sự hiện diện rõ ràng.
Vivittanti janavivittaṃ.
Vivitta means secluded from people.
Vivittaṃ (tách biệt) là tách biệt khỏi con người.
Tenāha ‘‘suñña’’nti.
Therefore, it says "suñña" (empty).
Vì thế, nói “suññaṃ” (trống vắng).
Taṃ pana janasaddanigghosābhāvena veditabbaṃ saddakaṇṭakattā jhānassāti āha ‘‘appasaddaṃ appanigghosanti attho’’ti.
This should be understood as the absence of human noise and clamor, because noise is a thorn to jhāna, hence it says "appasaddaṃ appanigghosanti attho" (meaning, quiet and without clamor).
Điều đó nên được hiểu là không có tiếng ồn ào của con người, vì tiếng ồn là chướng ngại cho thiền định, nên nói “có nghĩa là không tiếng ồn, không huyên náo”.
Etadevāti nissaddataṃyeva.
Etadevā means precisely this quietness.
Etadevā (chính điều này) là sự vắng lặng.
Vihāro pākāraparicchinno sakalo āvāso.
Vihāro is the entire dwelling (āvāsa) enclosed by a wall.
Vihāro là toàn bộ khu trú xứ được bao quanh bởi tường rào.
Aḍḍhayogo dīghapāsādo, ‘‘garuḷasaṇṭhānapāsādo’’tipi vadanti.
Aḍḍhayogo is a long palace; some also say "a palace shaped like a garuḷa bird."
Aḍḍhayogo là một ngôi nhà dài, cũng có người gọi là “ngôi nhà hình chim Garuḷa”.
Pāsādo caturassapāsādo.
Pāsādo is a square palace.
Pāsādo là một ngôi nhà hình vuông.
Hammiyaṃ muṇḍacchadanapāsādo.
Hammiyaṃ is a palace with a flat roof.
Hammiyaṃ là một ngôi nhà có mái bằng.
Aṭṭo paṭirājūnaṃ paṭibāhanayoggo catuppañcabhūmako patissayaviseso.
Aṭṭo is a special four or five-storied lodging suitable for repelling rival kings.
Aṭṭo là một loại nhà ở đặc biệt có bốn hoặc năm tầng, thích hợp để chống lại các vị vua đối địch.
Māḷo ekakūṭasaṅgahito anekakoṇavanto patissayaviseso.
A māḷa is a special dwelling with a single spire and many corners.
Māḷo là một loại nhà ở đặc biệt có nhiều góc, chỉ có một đỉnh.
Aparo nayo – vihāro nāma dīghamukhapāsādo.
Another interpretation: A vihāra is a long-fronted mansion.
Một cách giải thích khác: Vihāro là một ngôi nhà có mặt tiền dài.
Aḍḍhayogo ekapassacchadanakasenāsanaṃ.
An aḍḍhayoga is a dwelling with roofing on one side.
Aḍḍhayogo là một chỗ ở có mái che một bên.
Tassa kira ekapasse bhitti uccatarā hoti, itarapasse nīcā.
Indeed, its wall on one side is higher, and on the other side, lower.
Vì một bên tường của nó cao hơn, và bên kia thấp hơn.
Etena taṃ ekapassacchadanakaṃ hoti.
By this, it becomes roofed on one side.
Do đó, nó có mái che một bên.
Pāsādo nāma āyatacaturassapāsādo.
A pāsāda is an elongated square mansion.
Pāsādo là một ngôi nhà hình chữ nhật.
Hammiyaṃ muṇḍacchadanaṃ candikaṅgaṇayuttaṃ.
A hammiya has a flat roof and is equipped with a moon-terrace.
Hammiyaṃ là một ngôi nhà có mái bằng, có sân thượng.
Guhā nāma kevalā pabbataguhā.
A guhā is simply a mountain cave.
Guhā chỉ là một hang núi.
Leṇaṃ dvārabaddhaṃ pabbhāraṃ.
A leṇa is a rock-shelter with a door.
Leṇaṃ là một hang động có cửa đóng.
Maṇḍapoti sākhāmaṇḍapo.
A maṇḍapa is a pavilion with branches.
Maṇḍapo là một lều lá.
Āvasathabhūtaṃ senāsanaṃ viharitabbaṭṭhena vihārasenāsanaṃ.
A dwelling that serves as a residence, to be dwelled in, is a vihārasenāsana (monastery dwelling).
Chỗ ở dùng để trú ngụ được gọi là vihārasenāsanaṃ (chỗ ở trú ngụ).
Masārakādi mañcapīṭhaṃ tattha attharitabbabhisi upadhānañca mañcapīṭhasambandhato mañcapīṭhasenāsanaṃ.
A bed or chair, such as a masāraka, and the mattress and pillow to be spread upon it, due to their connection with the bed or chair, constitute a mañcapīṭhasenāsana (bed-and-chair dwelling).
Giường ghế như masāraka, v.v., và nệm gối trải trên đó, liên quan đến giường ghế, được gọi là mañcapīṭhasenāsanaṃ (chỗ ở giường ghế).
Cimilikādi bhūmiyaṃ santharitabbatāya santhatasenāsanaṃ.
A spread, such as a cimilikā, to be spread on the ground, is a santhatasenāsana (spread dwelling).
Cimilikā, v.v., được trải trên đất, được gọi là santhatasenāsanaṃ (chỗ ở trải).
Abhisaṅkhatābhāvato kevalaṃ sayanassa nisajjāya ca okāsabhūtaṃ rukkhamūlādi paṭikkamitabbaṭṭhānaṃ okāsasenāsanaṃ.
A place of retreat, such as the root of a tree, which is merely a space for lying down and sitting, not being specially constructed, is an okāsasenāsana (open-space dwelling).
Chỗ ở như gốc cây, v.v., không được làm sẵn, chỉ là nơi để nằm và ngồi, nơi để ẩn náu, được gọi là okāsasenāsanaṃ (chỗ ở trống trải).
Senāsanaggahaṇena gahitamevāti ‘‘vivittaṃ senāsana’’nti iminā senāsanaggahaṇena gahitameva sāmaññajotanābhāvato.
“It is already included by the term ‘dwelling’” means it is already included by this term “dwelling” in “a secluded dwelling,” because there is no general indication.
Senāsanaggahaṇena gahitamevā (đã được bao gồm trong việc đề cập đến chỗ ở) là đã được bao gồm trong việc đề cập đến chỗ ở này “chỗ ở tách biệt” (vivittaṃ senāsanaṃ), vì không có sự chỉ rõ chung chung.
Yadi evaṃ kasmā ‘‘arañña’’nti vuttanti āha ‘‘imassa panā’’tiādi.
If so, why is “forest” mentioned? He says, “But this...” and so on.
Nếu vậy, tại sao lại nói “rừng” (arañña)? Nên nói “imassa panā” (nhưng của điều này), v.v.
Bhikkhunīnaṃ vasena āgatanti idaṃ vinaye tathā āgataṃ sandhāya vuttaṃ, abhidhammepi (vibha. 529) pana ‘‘araññanti nikkhamitvā bahi indakhilā sabbametaṃ arañña’’nti āgatameva.
“It came to be in connection with bhikkhunīs” – this is stated with reference to how it appears in the Vinaya. However, in the Abhidhamma it is also stated: “Having gone forth into the forest, all that is outside the boundary pillar is forest.”
Bhikkhunīnaṃ vasena āgataṃ (được nói đến theo cách của các tỳ khưu ni) điều này được nói đến dựa trên cách nó được đề cập trong Luật tạng; nhưng abhidhammepi (trong Vi Diệu Pháp) cũng có nói rằng “rừng là tất cả những gì bên ngoài cột ranh giới (indakhila) khi đi ra khỏi làng”.
Tattha hi yaṃ na gāmappadesantogadhaṃ, taṃ araññanti nippariyāyavasena tathā vuttaṃ.
There, whatever is not included within the village area is thus stated to be forest, in an unqualified sense.
Ở đó, bất cứ điều gì không nằm trong khu vực làng, thì được gọi là rừng, được nói như vậy theo nghĩa trực tiếp.
Dhutaṅganiddese (visuddhi. 1.31) yaṃ vuttaṃ, taṃ yuttaṃ, tasmā tattha vuttanayena gahetabbanti adhippāyo.
What is stated in the exposition of the dhutaṅga is appropriate; therefore, the intention is that it should be understood in the way stated there.
Điều đã được nói trong Dhutaṅganiddese (trong phần giải thích về hạnh đầu đà) là phù hợp, do đó ý nghĩa là nên hiểu theo cách đã nói ở đó.
Rukkhamūlanti rukkhasamīpaṃ.
Rukkhamūla means the vicinity of a tree.
Rukkhamūlaṃ (gốc cây) là gần cây.
Vuttañhetaṃ ‘‘yāvatā majjhanhike kāle samantā chāyā pharati, nivāte paṇṇāni patanti, ettāvatā rukkhamūla’’nti.
Indeed, it is said: “As far as the shade extends all around at midday, and where leaves fall in a windless place, that much is the root of a tree.”
Điều này đã được nói: “Trong khoảng thời gian giữa trưa, bóng cây tỏa ra xung quanh, lá cây rơi xuống trong gió lặng, đó là gốc cây.”
Sela-saddo avisesato pabbatapariyāyoti katvā vuttaṃ ‘‘pabbatanti sela’’nti, na silāmayameva.
The word sela is used as a synonym for mountain without distinction, hence it is said “pabbata means sela,” not just rock-made.
Từ sela (đá) là đồng nghĩa với núi nói chung, nên nói “pabbatanti sela” (sela là núi), không chỉ là núi đá.
Paṃsumayādiko hi tividhopi pabbato evāti.
For a mountain of three kinds, such as one made of earth, is also a mountain.
Vì núi có ba loại: núi đất, v.v.
Vivaranti dvinnaṃ pabbatānaṃ mitho āsannatare ṭhitānaṃ ovarakādisadisaṃ vivaraṃ.
Vivara means a crevice between two mountains standing very close to each other, like a chamber.
Vivaraṃ (khe hở) là khe hở giữa hai ngọn núi gần nhau, giống như một căn phòng nhỏ, v.v.
Ekasmiṃyeva vā pabbate.
Or on a single mountain.
Ekasmiṃyeva vā (hoặc chỉ trên một) ngọn núi.
Umaṅgasadisanti suduṅgāsadisaṃ.
Like a tunnel means like a very deep tunnel.
Umaṅgasadisaṃ (giống như một đường hầm) là giống như một đường hầm rất sâu.
Manussānaṃ anupacāraṭṭhānanti pakatisañcāravasena manussehi na sañcaritabbaṭṭhānaṃ.
A place not frequented by humans means a place not frequented by humans in the usual course of movement.
Manussānaṃ anupacāraṭṭhānaṃ (nơi con người không thường lui tới) là nơi con người không đi lại theo thói quen tự nhiên.
Ādi-saddena ‘‘vanapatthanti vanasaṇḍānametaṃ senāsanānaṃ adhivacanaṃ.
The word ādi (etc.) includes this Pali passage: “Vanapattha is a designation for these dwellings, groups of forests.
Từ ādi (v.v.) bao gồm đoạn kinh văn này: “vanapattha (khu rừng) là tên gọi của những chỗ ở trong các khu rừng. Vanapattha là những nơi đáng sợ. Vanapattha là những nơi khiến lông dựng tóc gáy. Vanapattha là những nơi xa xôi. Vanapattha là tên gọi của những chỗ ở mà con người không lui tới.”
Vanapatthanti bhiṃsanakānametaṃ.
Vanapattha is for these terrifying places.
Vanapattha là những nơi đáng sợ.
Vanapatthanti salomahaṃsānametaṃ.
Vanapattha is for these hair-raising places.
Vanapattha là những nơi khiến lông dựng tóc gáy.
Vanapatthanti pariyantānametaṃ.
Vanapattha is for these remote places.
Vanapattha là những nơi xa xôi.
Vanapatthanti na manussūpacārānametaṃ senāsanānaṃ adhivacana’’nti (vibha. 531) imaṃ pāḷippadesaṃ saṅgaṇhāti.
Vanapattha is a designation for these dwellings not frequented by humans.”
Vanapattha là tên gọi của những chỗ ở mà con người không lui tới.” (Vibha. 531) đoạn kinh văn này.
Acchannanti kenaci chadanena antamaso rukkhasākhāyapi na chāditaṃ.
Acchanna means not covered by any roofing, not even by a tree branch.
Acchanna (không che đậy) là không được che đậy bởi bất kỳ mái che nào, ngay cả một cành cây.
Nikkaḍḍhitvāti nīharitvā.
Nikkaḍḍhitvā means having drawn out.
Nikkaḍḍhitvā (kéo ra) là lấy ra.
Pabbhāraleṇasadiseti pabbhārasadise, leṇasadise vā.
Pabbhāraleṇasadise means like a rock-shelter, or like a cave.
Pabbhāraleṇasadise (giống như hang đá, giống như hang động) là giống như hang đá, hoặc giống như hang động.
Piṇḍapātapariyesanaṃ piṇḍapāto uttarapadalopenāti āha ‘‘piṇḍapātapariyesanato paṭikkanto’’ti.
Piṇḍapāta (almsfood) for piṇḍapātapariyesana (seeking almsfood) by elision of the latter word, hence he says “returned from seeking almsfood.”
Về Piṇḍapātapariyesanaṃ: nói “piṇḍapāta” là do lược bỏ hậu tố, nên nói “đã trở về từ việc tìm kiếm thức ăn khất thực”.
Pallaṅkanti ettha pari-saddo samantatoti etasmiṃ atthe, tasmā vāmoruṃ dakkhiṇoruñca samaṃ ṭhapetvā ubho pāde aññamaññaṃ sambandhe katvā nisajjā pallaṅkanti āha ‘‘samantato ūrubaddhāsana’’nti.
Here, the prefix pari means “all around”; therefore, placing the left thigh and the right thigh evenly, and connecting both feet to each other, is the cross-legged posture, hence he says “seated with thighs bound all around.”
Ở đây, chữ pari trong Pallaṅka có nghĩa là “khắp chung quanh”, do đó, việc ngồi mà đặt đùi trái và đùi phải bằng nhau, làm cho hai bàn chân liên kết với nhau, được gọi là pallaṅka, nên nói “tư thế ngồi kiết già khắp chung quanh”.
Ūrūnaṃ bandhanavasena nisajjā pallaṅkaṃ.
Sitting with the thighs bound is the cross-legged posture.
Việc ngồi bằng cách ràng buộc hai đùi là pallaṅka.
Ābhujitvāti ca yathā pallaṅkavasena nisajjā hoti, evaṃ ubho pāde ābhujite samiñjite katvā.
Ābhujitvā means having bent and folded both feet so as to sit in the cross-legged posture.
Và Ābhujitvā có nghĩa là co hai bàn chân lại, xếp gọn lại, sao cho có thể ngồi theo kiểu kiết già.
Taṃ pana ubhinnaṃ pādānaṃ tathāsambandhatākaraṇanti āha ‘‘bandhitvā’’ti.
And that is the act of connecting both feet in that way, hence he says “having bound.”
Việc làm cho hai bàn chân liên kết như vậy, nên nói “buộc lại”.
Heṭṭhimakāyassa anujukaṃ ṭhapanaṃ nisajjāvacaneneva bodhitanti ujuṃ kāyanti ettha kāya-saddo uparimakāyavisayoti āha ‘‘uparimasarīraṃ ujukaṃ ṭhapetvā’’ti.
The non-straight positioning of the lower body is understood by the word for sitting; therefore, in “upright body,” the word kāya refers to the upper body, hence he says “having kept the upper body upright.”
Việc giữ cho phần thân dưới không thẳng đã được hiểu qua từ “ngồi”, nên chữ kāya trong ujuṃ kāya (thân ngay thẳng) là chỉ phần thân trên, nên nói “giữ cho phần thân trên ngay thẳng”.
Taṃ pana ujukaṃ ṭhapanaṃ sarūpato payojanato ca dassetuṃ ‘‘aṭṭhārasā’’tiādi vuttaṃ.
But to show that straight setting up in terms of its nature and application, the phrase "eighteen" and so on was stated.
Và để trình bày việc giữ ngay thẳng đó về mặt hình thức và mục đích, nên đã nói “aṭṭhārasā” (mười tám) v.v.
Na paṇamantīti na oṇamanti.
"Does not bend down" means does not stoop.
Na paṇamantī (không cúi xuống) có nghĩa là không nghiêng xuống.
Na paripatatīti na vigacchati vīthiṃ na laṅgheti, tato eva pubbenāparaṃ visesasampattiyā kammaṭṭhānaṃ vuddhiṃ phātiṃ gacchati.
"Does not fall away" means does not depart from the path, does not transgress the path. For that very reason, the meditation object successively grows and flourishes with the attainment of distinction.
Na paripatatī (không bị rơi rụng) có nghĩa là không bị tiêu tán, không vượt ra khỏi lộ trình, chính vì thế mà nghiệp xứ (kammaṭṭhāna) tăng trưởng và phát triển với sự thành tựu đặc biệt từ trước đến sau.
Parimukhanti ettha pari-saddo abhi-saddena samānatthoti āha ‘‘kammaṭṭhānābhimukha’’nti, bahiddhā puthuttārammaṇato nivāretvā kammaṭṭhānaṃyeva purakkhatvāti attho.
Regarding "Parimukha", the word pari here is synonymous with the word abhi, so it says "facing the meditation object". The meaning is, having restrained from diverse external objects, one should prioritize only the meditation object.
Ở đây, chữ pari trong Parimukha có cùng nghĩa với chữ abhi, nên nói “hướng về nghiệp xứ”, có nghĩa là tránh xa các đối tượng khác nhau bên ngoài và chỉ đặt nghiệp xứ lên hàng đầu.
Samīpattho vā pari-saddoti dassento ‘‘mukhasamīpe vā katvā’’ti āha.
Or, showing that the word pari has the meaning of proximity, it says "or having placed it near the face".
Hoặc chữ pari có nghĩa là gần, nên nói “hoặc đặt gần mặt”.
Ettha ca yathā ‘‘vivittaṃ senāsanaṃ bhajatī’’tiādinā bhāvanānurūpaṃ senāsanaṃ dassitaṃ, evaṃ nisīdatīti iminā alīnānuddhaccapakkhiyo santo iriyāpatho dassito.
Here, just as a dwelling suitable for development is shown by "resorts to a secluded dwelling" and so on, so too, by "sits down", the posture, being free from sluggishness and restlessness, is shown.
Ở đây, cũng như senāsana (chỗ ở) phù hợp với sự tu tập đã được trình bày bằng cách nói “tìm đến chỗ ở vắng vẻ” v.v., thì bằng từ nisīdatī (ngồi), tư thế đi đứng đã được trình bày là không biếng nhác, không phóng dật.
‘‘Pallaṅkaṃ ābhujitvā’’ti iminā nisajjāya daḷhabhāvo.
By "having folded his legs crosswise", the firmness of the sitting posture is shown.
Bằng từ “Pallaṅkaṃ ābhujitvā” (kiết già), sự vững chắc của tư thế ngồi.
‘‘Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti iminā ārammaṇapariggahūpāyo.
By "having established mindfulness in front of him", the means of apprehending the object is shown.
Bằng từ “Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā” (an trú niệm trước mặt), phương pháp nắm giữ đối tượng.
Parīti pariggahaṭṭho ‘‘pariṇāyikā’’tiādīsu (dha. sa. 16, 20) viya.
"Pari" has the meaning of apprehension, as in "pariṇāyikā" (leader) and so on.
Pari có nghĩa là nắm giữ, như trong “pariṇāyikā” v.v. (Dh.s. 16, 20).
Mukhanti niyyānaṭṭho ‘‘suññatavimokkhamukha’’ntiādīsu viya.
"Mukha" has the meaning of egress, as in "suññatavimokkhamukha" (the door to liberation through emptiness) and so on.
Mukha có nghĩa là lối thoát, như trong “suññatavimokkhamukha” (cửa giải thoát không) v.v.
Paṭipakkhato niggamanaṭṭho hi niyyānaṭṭho, tasmā pariggahitaniyyānaṃ satinti sabbathā gahitāsammosaṃ pariccattasammosaṃ satiṃ katvā, paramasatinepakkaṃ upaṭṭhapetvāti attho.
Indeed, the meaning of egress is the meaning of emerging from the opponent. Therefore, "mindfulness with apprehended egress" means having made mindfulness completely apprehended and abandoned confusion, meaning having established supreme mindfulness and wisdom.
Niyānaṭṭha (nghĩa lối thoát) là nghĩa thoát khỏi đối phương, do đó pariggahitaniyyānaṃ satiṃ có nghĩa là làm cho niệm hoàn toàn được nắm giữ không lầm lẫn, không bị bỏ sót, tức là an trú chánh niệm và trí tuệ tối thượng.
Abhijjhāyati gijjhati abhikaṅkhati etāyāti abhijjhā, lobho.
That by which one craves, yearns, desires is abhijjhā (covetousness), which is greed.
Abhijjhā (tham lam) là do thèm muốn, khao khát, tham luyến điều đó, tức là lobha (tham).
Lujjanaṭṭhenāti bhijjanaṭṭhena, khaṇe khaṇe bhijjanaṭṭhenāti attho.
"By the meaning of breaking up" means by the meaning of being broken, by the meaning of being broken moment by moment.
Lujjanaṭṭhenā (theo nghĩa tan rã) có nghĩa là theo nghĩa bị phá vỡ, tức là theo nghĩa bị phá vỡ từng khoảnh khắc.
Vikkhambhanavasenāti ettha vikkhambhanaṃ anuppādanaṃ appavattanaṃ paṭipakkhena suppahīnattā.
In "by way of suppression", suppression here means non-arising, non-occurrence, due to being completely abandoned by the opponent.
Ở đây, vikkhambhana (đẩy lùi) theo nghĩa vikkhambhanavasena (bằng cách đẩy lùi) là không phát sinh, không tiếp diễn, do đã được đoạn trừ hoàn toàn bởi đối phương.
Pahīnattāti ca pahīnasadisataṃ sandhāya vuttaṃ jhānassa anadhigatattā.
And "due to being abandoned" is stated with reference to being similar to abandoned, because jhāna has not yet been attained.
Và pahīnattā (do đã được đoạn trừ) được nói đến để chỉ sự tương tự như đã được đoạn trừ, vì thiền chưa được thành tựu.
Tathāpi nayidaṃ cakkhuviññāṇaṃ viya sabhāvato vigatābhijjhaṃ, atha kho bhāvanāvasena.
Nevertheless, this is not like eye-consciousness, which is naturally free from covetousness, but rather by way of development.
Tuy nhiên, đây không phải là vigatābhijjhaṃ (không tham lam) một cách tự nhiên như nhãn thức, mà là do sự tu tập.
Tenāha ‘‘na cakkhuviññāṇasadisenā’’ti.
Therefore, it says "not like eye-consciousness".
Vì vậy, nói “na cakkhuviññāṇasadisenā” (không giống như nhãn thức).
Eseva nayoti yathā cakkhuviññāṇaṃ sabhāvena vigatābhijjhaṃ abyāpannañca na bhāvanāya vikkhambhitattā, na evamidaṃ.
"The same method applies" means that just as eye-consciousness is naturally free from covetousness and ill-will, not because it is suppressed by development, so is this not the case.
Eseva nayo (cũng vậy) có nghĩa là nhãn thức tự nhiên không tham lam và không sân hận, không phải do đã được đẩy lùi bằng sự tu tập, thì cái này không như vậy.
Idaṃ pana cittaṃ bhāvanāya parisodhitattā abyāpannaṃ vigatathinamiddhaṃ anuddhataṃ nibbicikicchañcāti attho.
But this mind, being purified by development, is free from ill-will, free from sloth and torpor, not restless, and free from doubt.
Tuy nhiên, tâm này do đã được thanh lọc bằng sự tu tập, nên không sân hận, không có hôn trầm thụy miên, không phóng dật và không nghi ngờ.
Purimapakatinti parisuddhapaṇḍarasabhāvaṃ.
"Former nature" means a pure, clear state.
Purimapakatiṃ (trạng thái tự nhiên ban đầu) có nghĩa là trạng thái trong sạch, thuần khiết.
‘‘Yā tasmiṃ samaye cittassa akalyatā’’tiādinā (dha. sa. 1162; vibha. 546) thinassa, ‘‘yā tasmiṃ samaye kāyassa akalyatā’’tiādinā (dha. sa. 1163; vibha. 546) ca middhassa abhidhamme niddiṭṭhattā vuttaṃ ‘‘thinaṃ cittagelaññaṃ, middhaṃ cetasikagelañña’’nti.
Because sloth is defined in the Abhidhamma by "that mental unsuitability at that time" and so on, and torpor by "that bodily unsuitability at that time" and so on, it is stated: "sloth is mental sickness, torpor is volitional sickness".
Do thina (hôn trầm) được định nghĩa trong Vi Diệu Pháp là “sự không khỏe mạnh của tâm vào lúc đó” v.v. (Dh.s. 1162; Vibh. 546), và middha (thụy miên) là “sự không khỏe mạnh của thân vào lúc đó” v.v. (Dh.s. 1163; Vibh. 546), nên đã nói “thinaṃ cittagelaññaṃ, middhaṃ cetasikagelañña” (hôn trầm là bệnh của tâm, thụy miên là bệnh của tâm sở).
Satipi hi aññamaññaṃ avippayoge cittakāyalahutādīnaṃ viya cittacetasikānaṃ yathākkamaṃ taṃtaṃvisesassa yā tesaṃ akalyatādīnaṃ visesapaccayatā, ayametesaṃ sabhāvoti daṭṭhabbaṃ.
Even though they are not disjoined from each other, just as with lightness of mind and body, etc., the specific condition for their unsuitability, etc., for mind and mental factors respectively, should be understood as their nature.
Mặc dù có sự không tách rời lẫn nhau, nhưng cũng như sự nhẹ nhàng của tâm và thân v.v., thì sự đặc biệt của từng cái trong tâm và tâm sở, tức là sự đặc biệt của những yếu tố như sự không khỏe mạnh của chúng, đó phải được xem là bản chất của chúng.
Ālokasaññīti ettha atisayattavisiṭṭhaatthiatthāvabodhakoyamīkāroti dassento āha ‘‘rattimpi…pe… samannāgato’’ti.
In "perceiving light", showing that this ī (long vowel) indicates an intensified, distinguished, existing, and awakening meaning, it says "even at night... and so on... endowed".
Ở đây, Ālokasaññī (có tưởng ánh sáng) có ý nghĩa là īkāra này biểu thị ý nghĩa hiện hữu đặc biệt và vượt trội, nên nói “rattimpi…pe… samannāgato” (ngay cả vào ban đêm… v.v… cũng thành tựu).
Idaṃ ubhayanti satisampajaññamāha.
"This twofold" refers to mindfulness and clear comprehension.
Idaṃ ubhayaṃ (cả hai điều này) là chỉ niệm và tỉnh giác.
Atikkamitvāti vikkhambhanavasena pajahitvā.
"Having overcome" means having abandoned by way of suppression.
Atikkamitvā (vượt qua) có nghĩa là từ bỏ bằng cách đẩy lùi.
Kathamidaṃ kathamidanti pavattiyā kathaṃkathā, vicikicchā, sā etassa atthīti kathaṃkathī, na kathaṃkathīti akathaṃkathī, nibbicikiccho.
"How is this? How is this?" is doubt about the occurrence, which is perplexity. One who has this is perplexed. One who is not perplexed is "unperplexed", free from doubt.
Sự nghi ngờ, sự băn khoăn về sự diễn tiến là “cái này như thế nào, cái này như thế nào”, đó là vicikicchā (hoài nghi); người có điều đó là kathaṃkathī (người nghi ngờ); người không có điều đó là akathaṃkathī (không nghi ngờ), tức là nibbicikiccho (không hoài nghi).
Lakkhaṇādibhedatoti ettha ādi-saddena paccayaparihānappahāyakādīnampi saṅgaho daṭṭhabbo.
In "by way of distinction of characteristics and so on", the word "so on" should be understood to include the abandonment of causes and hindrances, etc.
Ở đây, trong Lakkhaṇādibhedato (từ sự phân biệt theo đặc tính v.v.), chữ ādi (v.v.) phải được hiểu là bao gồm cả sự suy tàn của nhân, sự đoạn trừ v.v.
Tepi hi pabhedato daṭṭhabbāti.
For these too should be seen by way of their distinctions.
Chúng cũng phải được xem xét theo sự phân biệt.
Ucchinditvā pātentīti ettha ucchindanaṃ pātanañca tāsaṃ paññānaṃ anuppannānaṃ uppajjituṃ appadānameva.
In "cutting off and causing to fall", cutting off and causing to fall means simply not allowing those wisdoms to arise if they have not yet arisen.
Ở đây, Ucchinditvā pātentī (cắt đứt và làm rơi rụng) có nghĩa là không cho những trí tuệ đó, những cái chưa sinh, có cơ hội phát sinh.
Iti mahaggatānuttarapaññānaṃ ekaccāya ca parittapaññāya anuppattihetubhūtā nīvaraṇadhammā itarāya ca samatthataṃ vihanantiyevāti ‘‘paññāya dubbalīkaraṇā’’ti vuttā.
Thus, the defilements that are the cause of the non-arising of some of the exalted and ultimate wisdoms, and also of some limited wisdom, and which destroy the capacity of the others, are therefore called "weakening of wisdom".
Như vậy, các pháp triền cái, là nguyên nhân không phát sinh của các trí tuệ siêu thế và siêu xuất, và của một số trí tuệ nhỏ, cũng như làm suy yếu khả năng của các trí tuệ khác, nên được gọi là “paññāya dubbalīkaraṇā” (làm suy yếu trí tuệ).
Appentoti nigamento.
"Appento" means concluding.
Appento (kết thúc) có nghĩa là hoàn tất.
199-200. Navame tayo bhave ajjhottharitvā ṭhitaṃ ‘‘ajjhattikassa upādāya aṭṭhārasa taṇhāvicaritānī’’tiādinā vuttaṃ taṃ taṃ attano koṭṭhāsabhūtaṃ jālametissā atthīti jālinī.
In the ninth (sutta), craving, having pervaded and established itself in the three existences, is called jālinī (net-like) because it possesses that particular net, which is its own portion, as stated with "eighteen courses of craving based on the internal" and so on.
199-200. Trong kinh thứ chín, taṇhā (ái) đã bao trùm ba cõi, được nói đến trong “do duyên nội tại, có mười tám loại ái hành” v.v. Cái ái đó có cái lưới là phần của chính nó, nên gọi là jālinī (có lưới).
Tenāha ‘‘tayo vā bhave’’tiādi.
Therefore, it is said, "or in the three existences," and so forth.
Vì vậy, nói “tayo vā bhave” (hoặc ba cõi) v.v.
Tattha tatthāti tasmiṃ tasmiṃ bhave, ārammaṇe vā.
Tattha tattha means in each existence, or in each object.
Tattha tatthā (ở chỗ đó chỗ đó) có nghĩa là ở cõi đó cõi đó, hoặc ở đối tượng đó.
Apicātiādinā niddesanayena visattikāpadassa atthaṃ dassento niddesapāḷiyā ekadesaṃ dasseti ‘‘visamūlā’’tiādinā.
With "furthermore" and so on, showing the meaning of the word visattikā in the manner of an explanation, it shows a portion of the Niddesa Pāḷi with " visamūlā" and so on.
Bằng Apicā (hơn nữa) v.v., trình bày ý nghĩa của từ visattikā (tham ái) theo phương pháp giải thích, và trình bày một phần của niddesapāḷi (bản văn giải thích) bằng “visamūlā” (có gốc độc) v.v.
Ayañhettha niddesapāḷi (mahāni. 3; cūḷani. mettagūmāṇavapucchāniddeso 22, khaggavisāṇasuttaniddeso 124) –
For this is the Niddesa Pāḷi (Mahāni. 3; Cūḷani. Mettagūmāṇavapucchāniddesa 22, Khaggavisāṇasuttaniddesa 124) here:
Đây là niddesapāḷi (Mahāni. 3; Cūḷani. Mettagūmāṇavapucchāniddeso 22, Khaggavisāṇasuttaniddeso 124) ở đây –
‘‘Visattikāti kenaṭṭhena visattikā?
"Why is it called visattikā?
“Visattikā (tham ái) có nghĩa gì mà gọi là visattikā?
Visatāti visattikā, visaṭāti visattikā, visālāti visattikā, visakkatīti visattikā, visaṃharatīti visattikā, visaṃvādikāti visattikā, visamūlāti visattikā, visaphalāti visattikā.
It is visatā, hence visattikā; it is visaṭā, hence visattikā; it is visālā, hence visattikā; it visakkati, hence visattikā; it visaṃharati, hence visattikā; it is visaṃvādikā, hence visattikā; it has poison as its root (visamūlā), hence visattikā; it has poison as its fruit (visaphalā), hence visattikā.
Nó lan rộng (visatā) nên là visattikā; nó trải rộng (visaṭā) nên là visattikā; nó rộng lớn (visālā) nên là visattikā; nó dính mắc (visakkati) nên là visattikā; nó thu hút (visaṃharati) nên là visattikā; nó lừa dối (visaṃvādikā) nên là visattikā; nó có gốc độc (visamūlā) nên là visattikā; nó có quả độc (visaphalā) nên là visattikā.
Visaparibhogāti visattikā.
It has poison as its enjoyment (visaparibhogā), hence visattikā.
Nó hưởng thụ chất độc (visaparibhogā) nên là visattikā.
Visālā vā pana sā taṇhā rūpe sadde gandhe rase phoṭṭhabbe kule gaṇe āvāse lābhe yase pasaṃsāya sukhe cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāre kāmadhātuyā rūpadhātuyā arūpadhātuyā kāmabhave rūpabhave arūpabhave saññibhave asaññibhave nevasaññināsaññibhave ekavokārabhave catuvokārabhave pañcavokārabhave atīte anāgate paccuppanne diṭṭhasutamutaviññātabbesu visaṭā vitthatāti visattikā’’ti.
Or that craving, being visaṭā (spread out) and vitthatā (extended) in forms, sounds, smells, tastes, tangibles, families, groups, dwellings, gains, fame, praise, happiness, robes, almsfood, lodgings, requisites for the sick, medicinal requisites, the kāmadhātu, the rūpadhātu, the arūpadhātu, the kāma-bhava, the rūpa-bhava, the arūpa-bhava, the saññi-bhava, the asaññi-bhava, the nevasaññināsaññi-bhava, the ekavokāra-bhava, the catuvokāra-bhava, the pañcavokāra-bhava, in what is past, future, present, seen, heard, sensed, and cognized, is therefore visattikā."
Hoặc ái đó rộng lớn (visālā), lan tỏa (visaṭā) trong sắc, tiếng, hương, vị, xúc, gia đình, đoàn thể, chỗ ở, lợi lộc, danh tiếng, lời khen, lạc thú, y phục, thức ăn khất thực, chỗ nằm ngồi, thuốc men cho người bệnh, dục giới, sắc giới, vô sắc giới, hữu tưởng, vô tưởng, phi tưởng phi phi tưởng hữu, nhất uẩn hữu, tứ uẩn hữu, ngũ uẩn hữu, quá khứ, vị lai, hiện tại, những gì đã thấy, đã nghe, đã cảm nhận, đã biết, nên là visattikā.”
Tattha (mahāni. aṭṭha. 3; saṃ. ni. ṭī. 1.1.1 oghataraṇasuttavaṇṇanā) visatāti vitthatā rūpādīsu tebhūmakadhammabyāpanavasena.
Therein, visatā means vitthatā (spread out) by pervading forms and so forth, which are phenomena of the three existences.
Ở đây (Mahāni. Aṭṭha. 3; Saṃ. Ni. Ṭī. 1.1.1 Oghataraṇasuttavaṇṇanā), visatā (lan rộng) có nghĩa là trải rộng, bao trùm các pháp ba cõi như sắc v.v.
Visaṭāti purimavacanameva ta-kārassa ṭa-kāraṃ katvā vuttaṃ.
Visaṭā is the same word as the former, spoken by changing the letter ta to ṭa.
Visaṭā là từ được nói ra khi biến âm chữ 'ta' thành 'ṭa' từ chính từ trước.
Visālāti vipulā.
Visālā means extensive.
Visālā nghĩa là rộng lớn.
Visakkatīti parisahati.
Visakkati means endures.
Visakkatī nghĩa là chịu đựng.
Ratto hi rāgavatthunā parena tāḷiyamānopi sahati, vipphandanaṃ vā ‘‘visakkana’’nti vadanti.
Indeed, one who is attached, even when struck by another with an object of attachment, endures; or they call struggling "visakkana."
Quả thật, người bị tham ái, dù bị người khác đánh đập bởi đối tượng tham ái, cũng chịu đựng; hoặc họ gọi sự vùng vẫy, giãy giụa là "visakkana".
Visaṃharatīti tathā tathā kāmesu ānisaṃsaṃ dassentī vividhehi ākārehi nekkhammābhimukhappavattito cittaṃ saṃharati saṃkhipati.
Visaṃharati means it retracts or draws back the mind from its inclination towards renunciation by showing advantages in sensual pleasures in various ways.
Visaṃharatī nghĩa là, bằng cách này cách nọ chỉ ra lợi ích trong các dục, nó kéo lại, thu rút tâm khỏi sự hướng đến xuất ly bằng nhiều phương cách khác nhau.
Visaṃ vā dukkhaṃ, taṃ harati upanetīti attho.
Or visa means suffering; it carries or brings that suffering, is the meaning.
Hoặc nghĩa là nó mang đến (harati) sự khổ (visaṃ).
Aniccādiṃ niccādito gaṇhantī visaṃvādikā hoti.
Taking the impermanent and so forth as permanent and so forth, it is visaṃvādikā (deceptive).
Khi nhận thức vô thường, v.v., là thường, v.v., thì nó là visaṃvādikā (lừa dối).
Dukkhanibbattakassa kammassa hetubhāvato visamūlā, visaṃ vā dukkhadukkhādibhūtā vedanā mūlaṃ etissāti visamūlā.
It is visamūlā because it is the cause of kamma that produces suffering; or visa means suffering, and the feeling that is suffering-of-suffering and so forth is its root, hence visamūlā.
Do là nhân của nghiệp tạo ra khổ, nên nó là visamūlā (gốc độc); hoặc cảm thọ là gốc của nó, cảm thọ ấy là khổ, khổ của khổ, v.v., nên nó là visamūlā.
Dukkhasamudayattā visaṃ phalaṃ etissāti visaphalā.
It is visaphalā because suffering, being the origin of suffering, is its fruit.
Do là sự tập khởi của khổ, nên nó có quả là độc, vì vậy nó là visaphalā (quả độc).
Taṇhāya rūpādikassa dukkhassa paribhogo hoti, na amatassāti sā visaparibhogā vuttā.
The enjoyment of suffering in forms and so forth belongs to craving, not to the Deathless, therefore it is called visaparibhogā.
Sự thọ hưởng khổ của sắc, v.v., là do ái, không phải là bất tử, nên nó được gọi là visaparibhogā (thọ hưởng độc).
Sabbattha niruttivasena padasiddhi veditabbā.
The formation of the words should be understood everywhere according to etymology.
Trong tất cả các trường hợp, sự thành lập từ ngữ cần được hiểu theo nghĩa ngữ nguyên.
Yo panettha padhāno attho, taṃ dassetuṃ puna ‘‘visaṭā vā panā’’tiādi vuttaṃ.
To show the primary meaning here, it is again said, " visaṭā vā panā" and so forth.
Để chỉ ra ý nghĩa chính ở đây, từ "visaṭā vā panā" (hoặc visaṭā) v.v., đã được nói lại.
Tantaṃ vuccati (dī. ni. ṭī. 2.95 apasādanāvaṇṇanā; saṃ. ni. ṭī. 2.2.60) vatthavinanatthaṃ tantavāyehi daṇḍake āsañcitvā pasāritasuttavaṭṭi ‘‘tanīyatī’’ti katvā, taṃ pana suttaṃ santānākulatāya nidassanabhāvena ākulameva gahitanti āha ‘‘tantaṃ viya ākulajāto’’ti.
"Tanta" is said (Dī. Ni. Ṭī. 2.95 Apasādanāvaṇṇanā; Saṃ. Ni. Ṭī. 2.2.60) to be the thread-spool stretched out by weavers, fastened to sticks for weaving cloth, by saying "it is extended" (tanīyati); but that thread, being illustrative of entanglement, is taken as entangled, so it says, " tangled like a thread."
Tantaṃ (dī. ni. ṭī. 2.95 apasādanāvaṇṇanā; saṃ. ni. ṭī. 2.2.60) được gọi là sợi chỉ được người thợ dệt căng ra và buộc vào các thanh gỗ để dệt vải, gọi là "tanīyati" (kéo căng); nhưng sợi chỉ ấy được hiểu là rối rắm do tính chất liên tục và phức tạp của nó, nên nói "tantam viya ākulajāto" (như sợi chỉ rối).
Saṅkhepato vuttamatthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘yathā nāmā’’tiādi vuttaṃ.
To show the meaning stated concisely in detail, " yathā nāmā" and so forth is said.
Để trình bày chi tiết ý nghĩa đã được nói tóm tắt, từ "yathā nāmā" (ví như) v.v., đã được nói.
Samānetunti pubbenāparaṃ samaṃ katvā ānetuṃ, avisamaṃ ujuṃ kātunti attho.
Samānetuṃ means to make the former and the latter equal, to make it even and straight, is the meaning.
Samānetuṃ nghĩa là làm cho phần trước và phần sau bằng nhau, làm cho không chênh lệch, thẳng hàng.
Tantameva vā ākulaṃ tantākulaṃ, tantākulaṃ viya jāto bhūtoti tantākulakajāto.
Or tanta itself, when tangled, is tantākula; that which has become like tantākula is tantākulakajāto.
Hoặc sợi chỉ rối là tantākulaṃ, cái đã sinh ra như sợi chỉ rối là tantākulakajāto.
Vinanato gulāti itthiliṅgavasena laddhanāmassa tantavāyassa guṇṭhikaṃ nāma ākulabhāvena aggato vā mūlato vā duviññeyyameva khalibaddhatantasuttanti āha ‘‘gulāguṇṭhikaṃ vuccati pesakārakañjiyasutta’’nti.
A guṇṭhikā of a weaver, which is a name obtained in the feminine gender from the act of weaving, is a tangled thread-spool that is difficult to discern whether from the top or the bottom due to its entanglement, so it says, " gulāguṇṭhikaṃ is called the tangled thread of a weaver."
Sợi chỉ cuộn tròn (guṇṭhikaṃ) được gọi là gulā (cuộn tròn) theo giống cái do sự dệt, đó là sợi chỉ của người thợ dệt bị rối, khó phân biệt đầu hay gốc, nên nói "gulāguṇṭhikaṃ vuccati pesakārakañjiyasutta" (gulāguṇṭhikaṃ được gọi là sợi chỉ rối của người thợ dệt).
Sakuṇikāti paṭapadasakuṇikā.
Sakuṇikā means a weaver bird.
Sakuṇikā là chim sakuṇikā làm tổ bằng vải.
Sā hi rukkhasākhāsu olambanakuṭavā hoti.
Indeed, it makes hanging nests on tree branches.
Nó làm tổ treo trên cành cây.
Tañhi sā kuṭavaṃ tato tato tiṇahīrādike ānetvā tathā vinati, yathā te pesakārakañjiyasuttaṃ viya aggena vā aggaṃ, mūlena vā mūlaṃ samānetuṃ vivecetuṃ vā na sakkā.
For that (bird) indeed, bringing grass, straw, and so on from here and there, weaves it in such a way that it is impossible to join end to end or root to root, or to disentangle, like the weaver's entangled thread.
Nó dệt tổ đó bằng cách mang cỏ, rễ cây, v.v., từ khắp nơi đến, dệt theo cách mà không thể phân biệt hay tìm ra đầu hay gốc, giống như sợi chỉ rối của người thợ dệt.
Tenāha ‘‘yathā’’tiādi.
Therefore, it is said, "just as," and so on.
Vì vậy, nói "yathā" (ví như) v.v.
Tadubhayampi ‘‘gulāguṇṭhika’’nti vuttaṃ kañjiyasuttaṃ kulāvakañca.
Both of these are the entangled thread, called "gulāguṇṭhika," and the bird's nest.
Tadubhayampi (cả hai điều đó) là sợi chỉ rối được gọi là "gulāguṇṭhikaṃ" và tổ chim.
Purimanayenevāti ‘‘evameva sattā’’tiādinā vuttanayeneva.
In the same previous manner means, in the manner stated by "Even so, beings," and so on.
Purimanayenevā (theo cách đã nói trước) là theo cách đã nói bằng "evameva sattā" (cũng vậy, các chúng sinh) v.v.
Kāmaṃ muñjapabbajatiṇāni yathājātānipi dīghabhāvena patitvā araññaṭṭhāne aññamaññaṃ vinandhitvā ākulabyākulāni hutvā tiṭṭhanti, tāni pana na tathā dubbiveciyāni yathā rajjubhūtānīti dassetuṃ ‘‘yathā tānī’’tiādi vuttaṃ.
Indeed, muñja grass and pabbaja grass, even as they grow, may fall due to their length and become intertwined and entangled in forest places. However, they are not as difficult to disentangle as those that have become ropes. To show this, "just as those," and so on, was said.
Mặc dù cỏ muñja, pabbaja, và các loại cỏ khác, khi mọc dài ra, có thể đổ xuống và quấn vào nhau trong rừng, trở nên rối rắm, nhưng chúng không khó gỡ như dây thừng, để chỉ ra điều này, từ "yathā tānī" (ví như chúng) v.v., đã được nói.
Sesamettha heṭṭhā vuttanayameva.
The rest here is in the manner stated below.
Phần còn lại ở đây cũng theo cách đã nói ở dưới.
Apāyāti avaḍḍhikā, sukhena, sukhahetunā vā virahitāti attho.
Apāyā means 'devoid of growth,' meaning 'devoid of happiness or the cause of happiness.'
Apāyā (khổ cảnh) nghĩa là không phát triển, không có hạnh phúc, hoặc không có nhân hạnh phúc.
Dukkhassa gatibhāvatoti āpāyikassa dukkhassa pavattiṭṭhānabhāvato.
Due to being a destination of suffering means 'due to being a place where suffering for those in the lower realms arises.'
Dukkhassa gatibhāvato (do là nơi đến của khổ) nghĩa là do là nơi phát sinh của khổ cảnh.
Sukhasamussayatoti abbhudayato.
From the accumulation of happiness means 'from prosperity.'
Sukhasamussayato (do tích lũy hạnh phúc) nghĩa là do sự tăng trưởng.
Vinipatitattāti virūpaṃ nipātattā, yathā tenattabhāvena sukhasamussayo na hoti, evaṃ nipatitattā.
Due to having fallen badly means 'due to having fallen in a distorted way,' that is, having fallen in such a way that there is no accumulation of happiness in that existence.
Vinipatitattā (do bị rơi xuống một cách xấu xa) nghĩa là do bị rơi xuống một cách biến dạng, tức là rơi xuống theo cách mà không có sự tích lũy hạnh phúc với thân tướng đó.
Itaroti saṃsāro.
The other is saṃsāra.
Itaro (cái khác) là luân hồi.
Nanu ‘‘apāya’’ntiādinā vuttopi saṃsāro evāti?
But is not saṃsāra itself also what is meant by "apāya," and so on?
Há chẳng phải luân hồi cũng được nói đến bằng "apāya" (khổ cảnh) v.v. sao?
Saccametaṃ, nirayādīnaṃ pana adhimattadukkhabhāvadassanatthaṃ apāyādiggahaṇaṃ.
This is true, but the mention of apāyā, and so on, is to show the extreme suffering of the hells, and so forth.
Điều này là đúng, nhưng việc nhắc đến các khổ cảnh, v.v., là để chỉ ra sự khổ đau tột độ của địa ngục, v.v.
Gobalībaddañāyenāyamattho veditabbo.
This meaning should be understood by the analogy of "cows and bulls."
Ý nghĩa này cần được hiểu theo ví dụ về bò và trâu.
Khandhānañca paṭipāṭīti pañcannaṃ khandhānaṃ hetuphalabhāvena aparāparappavatti.
The succession of aggregates means the continuous arising of the five aggregates as cause and effect.
Khandhānañca paṭipāṭī (sự tiếp nối của các uẩn) là sự tiếp nối liên tục của năm uẩn theo quan hệ nhân quả.
Abbocchinnaṃ vattamānāti avicchedena vattamānā.
Continuously occurring means occurring without interruption.
Abbocchinnaṃ vattamānā (diễn ra không gián đoạn) nghĩa là diễn ra không ngừng.
Taṃ sabbampīti taṃ ‘‘apāya’’ntiādinā vuttaṃ sabbaṃ apāyadukkhañca vaṭṭadukkhañca.
All of that means all that suffering of the lower realms and the suffering of the cycle of existence, which was mentioned by "apāya," and so on.
Taṃ sabbampī (tất cả những điều đó) là tất cả khổ cảnh và khổ luân hồi đã được nói đến bằng "apāya" (khổ cảnh) v.v.
Mahāsamudde vātakkhittā nāvā viyāti idaṃ paribbhamanaṭṭhānassa mahantadassanatthañceva paribbhamanassa anavaṭṭhitatādassanatthañca upamā.
Like a ship tossed by the wind in the great ocean – this simile is to show the vastness of the place of wandering and the instability of the wandering.
Mahāsamudde vātakkhittā nāvā viyā (như con thuyền bị gió thổi trên đại dương) là một ví dụ để chỉ ra sự rộng lớn của nơi lang thang và sự không ổn định của sự lang thang.
Yante yuttagoṇo viyāti idaṃ pana avasībhāvadassanatthañceva duppamokkhabhāvadassanatthañcāti veditabbaṃ.
Like an ox yoked to a machine – this, however, should be understood as showing the state of being subjected and the state of being difficult to escape.
Yante yuttagoṇo viyā (như con bò kéo cối xay) cần được hiểu là để chỉ ra sự không tự chủ và sự khó thoát ly.
‘‘Samūhaggāhoti taṇhāmānadiṭṭhīnaṃ sādhāraṇaggāho’’ti vadanti, ‘‘itthaṃ evaṃ aññathā’’ti pana visesaṃ akatvā gahaṇaṃ samūhaggāhoti daṭṭhabbo.
"Samūhaggāho means a common grasping of craving, conceit, and wrong views," so they say. However, grasping without making a distinction such as "in this way, thus, or otherwise" should be understood as samūhaggāho.
"Samūhaggāho (sự chấp thủ tập thể) là sự chấp thủ chung của ái, mạn, tà kiến," họ nói; nhưng cần được xem là sự chấp thủ mà không phân biệt "như thế này, như vậy, hoặc khác".
Visesaṃ akatvāti ca anupanidhānaṃ samato asamato ca upanidhānanti imaṃ vibhāgaṃ akatvāti attho.
Without making a distinction means without making the distinction of non-comparison, and comparison as equal or unequal.
Visesaṃ akatvā (không phân biệt) nghĩa là không phân chia sự so sánh này thành "không so sánh" và "so sánh bằng nhau hoặc không bằng nhau".
Itthanti hi anupanidhānaṃ kathitaṃ.
For "in this way" refers to non-comparison.
Vì itthaṃ (như thế này) đã được nói là không so sánh.
Evaṃ aññathāti pana samato asamato ca upanidhānaṃ.
"Thus or otherwise," however, refers to comparison as equal or unequal.
Còn evaṃ aññathā (như vậy, hoặc khác) là sự so sánh bằng nhau hoặc không bằng nhau.
Aññaṃ ākāranti parasantānagataṃ ākāraṃ.
Another aspect means an aspect belonging to another's mental continuum.
Aññaṃ ākāraṃ (một khía cạnh khác) là khía cạnh thuộc về dòng tâm thức của người khác.
Atthīti sadā saṃvijjatīti attho.
There is means 'always exists.'
Atthī (có) nghĩa là luôn tồn tại.
Sīdatīti nassati.
Sinks means 'perishes.'
Sīdatī (chìm xuống) nghĩa là bị hủy diệt.
Saṃsayaparivitakkavasenāti ‘‘kiṃ nu kho ahaṃ siyaṃ, na siya’’nti evaṃ parivitakkavasena.
By way of doubt and deliberation means 'by way of deliberation such as "What might I be, what might I not be?"'
Saṃsayaparivitakkavasenā (do sự nghi ngờ và suy tư) nghĩa là do suy tư như "phải chăng tôi sẽ là, tôi sẽ không là".
Patthanākappanavasenāti ‘‘api nāma sādhu panāhaṃ siya’’nti evaṃ patthanāya kappanavasena.
By way of aspiration and planning means 'by way of planning through aspiration such as "Oh, may I indeed be!"'
Patthanākappanavasenā (do sự ước muốn và tưởng tượng) nghĩa là do sự ước muốn và tưởng tượng như "mong sao tôi sẽ là người tốt".
Suddhasīsāti taṇhāmānadiṭṭhīnaṃ sādhāraṇā sīsā.
Pure heads means 'common heads of craving, conceit, and wrong views.'
Suddhasīsā (những cái đầu thuần túy) là những cái đầu chung của ái, mạn, tà kiến.
‘‘Itthaṃ evaṃ aññathā’’ti vuttassa visesassa anissitattā ‘‘suddhasīsā’’ti vuttā.
Because it is not dependent on the distinction mentioned as "in this way, thus, or otherwise," it is called "pure heads."
Vì không dựa vào sự phân biệt đã nói là "như thế này, như vậy, hoặc khác", nên được gọi là "suddhasīsā".
Tattha diṭṭhisīsehi diṭṭhiyā gahitāya tadavinābhāvinī taṇhā dassitā, catūhi sīsehi dvādasahi ca sīsamūlakehi mānadiṭṭhīhi ayameva taṇhā dassitāti āha ‘‘evamete…pe… taṇhāvicaritadhammā veditabbā’’ti.
There, by the heads of wrong views, the craving that is inseparable from them is shown through wrong views; by the four heads and the twelve root-heads of conceit and wrong views, this very craving is shown. Thus, it says, "Thus these... and so on... should be understood as the modes of craving's activity."
Ở đó, qua các cái đầu tà kiến, ái không thể tách rời khỏi tà kiến đã được chỉ ra; qua bốn cái đầu và mười hai cái gốc đầu, chính ái này đã được chỉ ra bởi mạn và tà kiến, nên nói "evamete…pe… taṇhāvicaritadhammā veditabbā" (như vậy, những pháp này…v.v… cần được hiểu là sự vận hành của ái).
Nanu ca mānadiṭṭhiggāhopi idhādhippeto, yato ‘‘taṇhāmānadiṭṭhivasena samūhaggāho’’ti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ, tasmā kathaṃ taṇhāvicaritānīti idaṃ vacanaṃ?
But is not the grasping of conceit and wrong views also intended here, since it is stated in the Aṭṭhakathā, "grasping by way of craving, conceit, and wrong views"? If so, how can this statement be "modes of craving's activity"?
Há chẳng phải sự chấp thủ mạn và tà kiến cũng được bao hàm ở đây, vì trong chú giải có nói "sự chấp thủ tập thể do ái, mạn, tà kiến", vậy tại sao lại nói "sự vận hành của ái" này?
Vuccate – diṭṭhimānesupi taṇhāvicaritānīti vacanaṃ aññamaññaṃ vippayogīnaṃ diṭṭhimānānaṃ taṇhāya avippayogānaṃ taṃmūlakattā tappadhānatāya katanti veditabbaṃ.
It is said: The statement "modes of craving's activity" even in the case of wrong views and conceit should be understood as being made due to their being rooted in craving and craving being predominant, as wrong views and conceit are inseparable from craving, even though they are mutually distinct.
Được nói rằng – câu nói "sự vận hành của ái" ngay cả trong mạn và tà kiến cần được hiểu là được nói do chúng có gốc từ ái và ái là chủ yếu, bởi vì mạn và tà kiến là không tách rời nhau, và không tách rời khỏi ái.
Dasamaṃ uttānameva.
The tenth is straightforward.
Pháp thứ mười là rõ ràng.
201-210. Pañcamassa paṭhame asappurisoti lāmakapuriso.
201-210. In the first of the fifth, asappuriso means a bad person.
201-210. Trong phẩm đầu tiên của Phẩm Năm Mươi Thứ Năm, asappuriso (phi thiện nhân) nghĩa là người xấu xa.
Pāṇaṃ atipātetīti pāṇātipātī.
One who destroys life is a pāṇātipātī.
Người sát sinh là pāṇātipātī.
Adinnaṃ ādiyatīti adinnādāyī.
One who takes what is not given is an adinnādāyī.
Người lấy của không cho là adinnādāyī.
Kāmesu micchā caratīti kāmesumicchācārī.
One who misconducts himself in sensual pleasures is a kāmesumicchācārī.
Người tà hạnh trong các dục là kāmesumicchācārī.
Musā vadatīti musāvādī.
One who speaks falsely is a musāvādī.
Người nói dối là musāvādī.
Surāmerayamajjapamāde tiṭṭhatīti surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī.
One who indulges in intoxicants, fermented liquor, and heedlessness is a surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī.
Người đứng trong sự phóng dật do rượu và các chất say là surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī.
Pāṇātipāte samādapetīti yathā pāṇaṃ atipāteti, tathā naṃ tattha gahaṇaṃ gaṇhāpeti.
Pāṇātipāte samādapetī means that just as one destroys life, so one causes another to grasp it there.
Pāṇātipāte samādapetī (khiến người khác sát sinh) nghĩa là khiến người đó chấp nhận việc sát sinh như cách mà người đó sát sinh.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the rest.
Trong các trường hợp còn lại cũng theo cách này.
Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo yasmā sayaṃkatena ca dussīlyena samannāgato, yañca samādapitena kataṃ, tato upaḍḍhassa dāyādo, tasmā ‘‘asappurisena asappurisataro’’ti vuccati.
Ayaṃ vuccatī means that such a person is called "more ignoble than an ignoble person" because he is endowed with his own misconduct, and he is an heir to half of what was done by the one he instigated.
Điều này được gọi là (Ayaṃ vuccatī) người có tính cách như vậy, vì người ấy có đầy đủ ác giới do tự mình tạo ra, và là người thừa hưởng một nửa điều được thực hiện do sự khuyến khích, do đó được gọi là “kẻ bất thiện hơn kẻ bất thiện”.
Sappurisoti uttamapuriso.
Sappuriso means a superior person.
Bậc thiện nhân (Sappurisa) là bậc tối thượng nhân.
Sappurisena sappurisataroti attanā ca katena susīlyena samannāgatattā yañca samādapito karoti, tato upaḍḍhassa dāyādattā uttamapurisena uttamapurisataro.
Sappurisena sappurisataro means "more noble than a noble person" because he is endowed with his own good conduct, and he is an heir to half of what the one he instigated performs.
Bậc thiện nhân hơn bậc thiện nhân (Sappurisena sappurisataro) là bậc tối thượng nhân hơn bậc tối thượng nhân, do có đầy đủ thiện giới do tự mình tạo ra, và do là người thừa hưởng một nửa điều được thực hiện do sự khuyến khích.
Ettha ca parena kataṃ dussīlyaṃ susīlyaṃ vā āṇattiyā attanā ca vacippayogena katanti āṇāpanavasena pasutapāpassa puññassa vā dāyādo ‘‘tato upaḍḍhassa dāyādo’’ti vutto.
Here, the misconduct or good conduct performed by another through command, and done by oneself through verbal expression, makes one an heir to the resulting demerit or merit due to the instigation, hence it is said, "an heir to half of it."
Ở đây, ác giới hay thiện giới do người khác làm ra theo lệnh của mình, và do tự mình làm ra bằng lời nói, nên người thừa hưởng tội lỗi hay công đức phát sinh do sự ra lệnh được gọi là “người thừa hưởng một nửa điều đó”.
Dutiyādīni uttānatthāneva.
The second and subsequent ones are easily understood.
Các bài kinh thứ hai trở đi có ý nghĩa rõ ràng.
221-231. Tatiyassa paṭhamādīni uttānatthāneva.
221-231. The first and subsequent ones of the third are easily understood.
221-231. Các bài kinh đầu tiên của phẩm thứ ba có ý nghĩa rõ ràng.
Cintākavītiādīsu vatthuanusandhiubhayameva cirena cintetvā karaṇavasena cintākavi veditabbo.
In cintākavī, etc., one should understand a cintākavi as one who composes by contemplating for a long time on both the story and its connection.
Trong các từ như cintākavi (thi sĩ tư duy), thi sĩ tư duy được hiểu là người sáng tác bằng cách suy nghĩ kỹ lưỡng cả câu chuyện và sự liên kết.
Kiñci sutvā sutena assutaṃ anusandhetvā karaṇavasena sutakavi, kiñci atthaṃ upadhāretvā tassa saṅkhipanavitthāraṇādivasena atthakavi yaṃkiñci parena kataṃ kabbaṃ nāṭakaṃ vā disvā taṃsadisameva aññaṃ attano ṭhānuppattikappaṭibhānena karaṇavasena paṭibhānakavi veditabbo.
One who composes by hearing something and then inferring what was not heard from what was heard is a sutakavi; one who composes by considering some meaning and then condensing or expanding it is an atthakavi; one who composes by seeing some poem or drama made by another and then creating something similar based on one's own spontaneous insight is a paṭibhānakavi.
Sutakavi (thi sĩ học hỏi) được hiểu là người sáng tác bằng cách nghe một điều gì đó và liên kết những điều chưa nghe được từ điều đã nghe; atthakavi (thi sĩ ý nghĩa) là người sáng tác bằng cách suy xét một ý nghĩa nào đó và tóm tắt hay mở rộng nó; paṭibhānakavi (thi sĩ ứng biến) được hiểu là người sáng tác một tác phẩm tương tự bằng cách nhìn thấy một bài thơ hay vở kịch nào đó do người khác làm, với sự ứng biến phát sinh tại chỗ của mình.
232. Catutthassa paṭhame kāḷakanti malīnaṃ, cittassa appabhassarabhāvakaranti attho.
232. In the first of the fourth, kāḷakaṃ means defiled, meaning that which makes the mind not radiant.
232. Trong bài kinh đầu tiên của phẩm thứ tư, kāḷakaṃ có nghĩa là ô uế, tức là làm cho tâm không sáng chói.
Taṃ panettha kammapathappattameva adhippetanti āha ‘‘dasaakusalakammapatha’’nti.
Here, what is intended is that which pertains to the path of action, hence it says "dasaakusalakammapatha" (ten unwholesome courses of action).
Ở đây, điều đó được hiểu là đã đạt đến nghiệp đạo, nên nói “dasaakusalakammapatha” (mười ác nghiệp đạo).
Kaṇhābhijātihetuto vā kaṇhaṃ.
Or, kaṇhaṃ (dark) is due to the cause of a dark rebirth.
Hoặc kaṇhaṃ (đen tối) do là nguyên nhân của sự tái sinh đen tối.
Tenāha ‘‘kaṇhavipāka’’nti.
Therefore, it says "kaṇhavipāka" (dark result).
Do đó nói “kaṇhavipāka” (quả báo đen tối).
Apāyūpapatti manussesu ca dobhaggiyaṃ kaṇhavipāko, yaṃ tassa tamabhāvo vutto.
Birth in a lower realm and misfortune among humans is a dark result, which is said to be its absence of radiance.
Sự tái sinh vào các cõi khổ và sự bất hạnh giữa loài người là quả báo đen tối, điều mà sự không tồn tại của nó đã được nói đến.
Nibbattanatoti nibbattāpanato.
Nibbattanato means from causing to be reborn.
Nibbattanato có nghĩa là làm cho tái sinh.
Paṇḍarakanti odātaṃ, cittassa pabhassarabhāvakaranti attho.
Paṇḍarakaṃ means white, meaning that which makes the mind radiant.
Paṇḍarakaṃ có nghĩa là trong sạch, tức là làm cho tâm sáng chói.
Sukkābhijātihetuto vā sukkaṃ.
Or, sukkaṃ (white) is due to the cause of a white rebirth.
Hoặc sukkaṃ (trắng trong) do là nguyên nhân của sự tái sinh trắng trong.
Tenāha ‘‘sukkavipāka’’nti.
Therefore, it says "sukkavipāka" (white result).
Do đó nói “sukkavipāka” (quả báo trắng trong).
Saggūpapatti manussasobhaggiyañca sukkavipāko, yaṃ tassa jotibhāvo vutto.
Birth in a heavenly realm and good fortune among humans is a white result, which is said to be its brilliance.
Sự tái sinh vào cõi trời và sự may mắn giữa loài người là quả báo trắng trong, điều mà sự sáng chói của nó đã được nói đến.
Ukkaṭṭhaniddesena pana ‘‘sagge nibbattanato’’ti vuttaṃ, nibbattāpanatoti attho.
However, by way of excellent designation, it is said "sagge nibbattanato" (from causing to be reborn in heaven), meaning from causing to be reborn.
Nhưng bằng cách chỉ ra điều tối thượng, đã nói “sagge nibbattanato” (do tái sinh vào cõi trời), có nghĩa là làm cho tái sinh.
Missakakammanti kālena kaṇhaṃ kālena sukkanti evaṃ missakavasena katakammaṃ.
Missakakammaṃ means kamma performed in a mixed way, sometimes dark, sometimes white.
Missakakammaṃ (nghiệp hỗn tạp) là nghiệp được thực hiện một cách hỗn tạp, lúc đen tối lúc trắng trong.
Sukhadukkhavipākanti vatvā tattha sukhadukkhānaṃ pavattiākāraṃ dassetuṃ ‘‘missakakammaṃ hī’’tiādi vuttaṃ.
Having said sukhadukkhavipāka (result of pleasure and pain), "missakakammaṃ hī" and so on is stated to show the manner of the occurrence of pleasure and pain therein.
Sau khi nói sukhadukkhavipākaṃ (quả báo khổ lạc), để chỉ ra cách thức diễn tiến của khổ và lạc ở đó, đã nói “missakakammaṃ hī” (nghiệp hỗn tạp là) v.v.
Kammassa kaṇhasukkasamaññā kaṇhasukkābhijātihetutāyāti apacayagāmitāya tadubhayaviddhaṃsakassa kammakkhayakarakammassa idha sukkapariyāyopi icchitoti āha ‘‘ubhaya…pe… ayamettha attho’’ti.
The designation of kamma as dark or white is due to the cause of dark or white rebirth; it is desired that the term "white" here also refers to the kamma that destroys both, leading to the cessation of kamma, which leads to the cessation of accumulation. Therefore, it says "ubhaya...pe... ayamettha attho" (both...etc....this is the meaning here).
Sự gọi nghiệp là đen tối và trắng trong là do nguyên nhân của sự tái sinh đen tối và trắng trong, tức là do sự dẫn đến sự suy giảm. Ở đây, sự hủy diệt cả hai điều đó, tức là nghiệp làm tiêu diệt nghiệp, cũng được mong muốn là tương đương với sự trắng trong, nên nói “ubhaya…pe… ayamettha attho” (cả hai…v.v… đây là ý nghĩa ở đây).
Tattha ubhayavipākassāti yathādhigatassa ubhayavipākassa.
Therein, ubhayavipākassā means of the acquired twofold result.
Trong đó, ubhayavipākassā (của quả báo cả hai) là của quả báo cả hai đã được chứng đạt.
Sampattibhavapariyāpanno hi vipāko idha sukkaṃ sukkavipākoti adhippeto, na accantaparisuddho ariyaphalavipāko.
For here, the result pertaining to a fortunate existence is intended as white, a white result, not the absolutely pure result of the noble path.
Quả báo thuộc về sự tồn tại đã đạt được ở đây được hiểu là trắng trong, quả báo trắng trong, chứ không phải là quả báo của Thánh quả hoàn toàn thanh tịnh.
233. Dutiye sabyābajjhanti vā sadukkhaṃ, attanā uppādetabbena dukkhena sadukkhanti attho, dukkhasaṃvattanikanti vuttaṃ hoti.
233. In the second, sabyābajjhaṃ means with suffering, meaning with suffering due to the suffering to be produced by oneself; it is said to lead to suffering.
233. Trong bài kinh thứ hai, sabyābajjhaṃ có nghĩa là có khổ, tức là có khổ do khổ phải tự mình tạo ra, đã nói là dẫn đến khổ.
Kāyasaṅkhārādīsu kāyadvāre gahaṇādivasena copanappattā dvādasa akusalacetanā abyābajjhakāyasaṅkhāro nāma.
Among the bodily volitional formations, etc., the twelve unwholesome volitions that have attained impulsion by way of grasping, etc., at the body door, are called non-injurious bodily volitional formations.
Trong các hành động thân (kāyasaṅkhāra) v.v., mười hai ác tâm sở (akusalacetanā) phát sinh qua cửa thân do sự nắm giữ v.v. được gọi là hành động thân không gây hại (abyābajjhakāyasaṅkhāro nāma).
Vacīdvāre hanusaṃcopanavasena vacībhedappavattikā tāyeva dvādasa vacīsaṅkhāro nāma.
The same twelve*, when they lead to vocal expression by way of moving the jaw at the vocal door, are called vocal volitional formations.
Mười hai ác tâm sở đó phát sinh qua cửa khẩu do sự vận động của hàm v.v. được gọi là hành động khẩu (vacīsaṅkhāro nāma).
Ubhayacopanaṃ appatvā raho cintentassa manodvāre pavattā manosaṅkhāro nāma.
Those that arise at the mind door for one who contemplates in solitude, without attaining either bodily or vocal impulsion, are called mental volitional formations.
Hành động tâm (manosaṅkhāro nāma) là những tâm sở phát sinh qua cửa ý của người đang suy nghĩ một mình mà không qua sự vận động của cả hai cửa.
Iti tīsupi dvāresu kāyaduccaritādibhedā akusalā cetanāva saṅkhārāti veditabbā.
Thus, it should be understood that unwholesome volitions, such as bad bodily conduct, are indeed volitional formations in all three doors.
Như vậy, ác tâm sở có phân loại là thân ác hành v.v. ở cả ba cửa được hiểu là các hành động (saṅkhāra).
Abhisaṅkharotīti āyūhati, taṃ pana āyūhanaṃ paccayasamavāyasiddhito saṅkaḍḍhitvā piṇḍanaṃ viya hoti.
"Abhisaṅkharoti" means to exert oneself, and that exertion is like gathering and accumulating, being established by the convergence of conditions.
Abhisaṅkharotīti āyūhati có nghĩa là tạo ra, sự tạo ra đó giống như sự tập hợp, tụ lại do sự thành tựu của các duyên.
Sadukkhaṃ lokanti apāyalokamāha.
"Sadukkhaṃ lokaṃ" refers to the plane of misery.
Sadukkhaṃ lokaṃ (thế giới có khổ) chỉ cõi đọa xứ.
Vipākaphassāti phassasīsena tattha vipākappavattamāha.
"Vipākaphassā" refers to the occurrence of results there, with contact as the head.
Vipākaphassā (xúc quả báo) chỉ sự diễn tiến của quả báo ở đó thông qua xúc.
Vemānikapetāti idaṃ bāhullato vuttaṃ, itaresampi vinipātikānaṃ kālena sukhaṃ, kālena dukkhaṃ hoti.
"Vemānikapetā" is said predominantly; for other miserable beings too, there is happiness at times and suffering at times.
Vemānikapetā (ngạ quỷ cung điện) điều này được nói một cách phổ biến, đối với các loại ngạ quỷ đọa xứ khác cũng có lúc sung sướng, lúc đau khổ.
Tassa pahānāyāti tassa yathāvuttassa kammassa anuppattidhammatāpādanāya.
"Tassa pahānāya" means for the non-occurrence of that kamma as described.
Tassa pahānāyā (để đoạn trừ điều đó) là để làm cho nghiệp đã nói trên không còn diễn tiến.
Yā cetanāti yā apacayagāminicetanā.
"Yā cetanā" means the volition that leads to cessation.
Yā cetanā (tâm sở nào) là tâm sở dẫn đến sự suy giảm.
Tenevāha ‘‘vivaṭṭagāminī maggacetanā veditabbā’’ti.
Therefore, it is said: "It should be understood as the path-volition leading to turning away."
Do đó nói “vivaṭṭagāminī maggacetanā veditabbā” (tâm sở đạo dẫn đến sự không tái sinh cần được hiểu).
234-240. Tatiye purimāni, bhante, divasāni purimatarānīti ettha hiyyo divasaṃ purimaṃ nāma, tato paraṃ purimataranti āha ‘‘atītānantaradivasato paṭṭhāyā’’tiādi.
234-240. In the third*, regarding "purimāni, bhante, divasāni purimatarāni" (former days, Venerable Sir, and even formerer ones), it is said that yesterday is called "former," and beyond that is "formerer," as in "starting from the immediately preceding day," etc.
234-240. Trong bài kinh thứ ba, purimāni, bhante, divasāni purimatarānī (Bạch Thế Tôn, những ngày trước, những ngày xa xưa hơn) ở đây, ngày hôm qua được gọi là ngày trước, và ngày trước đó được gọi là ngày xa xưa hơn, nên nói “atītānantaradivasato paṭṭhāyā” (bắt đầu từ ngày liền trước đó) v.v.
Iti imesu dvīsu pavattito yathākkamaṃ purimapurimatarabhāvo dassito.
Thus, the successively former and even formerer state is shown from these two occurrences.
Như vậy, sự trước và xa xưa hơn đã được chỉ ra theo thứ tự diễn tiến của hai điều này.
Evaṃ santepi yadettha ‘‘purimatara’’nti vuttaṃ, tato pabhuti yaṃ yaṃ oraṃ, taṃ taṃ purimaṃ.
Even so, whatever is called "formerer" here, from that point, whatever is closer is "former,"
Dù vậy, điều được nói là “xa xưa hơn” ở đây, từ đó trở đi, cái nào càng gần thì càng “trước”, cái nào càng xa thì càng “xa xưa hơn”, giống như sự gần và xa, sự xa xưa hơn cũng được thành tựu nhờ sự mong đợi.
Yaṃ yaṃ paraṃ, taṃ taṃ purimataraṃ orapārabhāvassa viya purimatarabhāvassa ca apekkhāsiddhattā.
and whatever is further is "formerer," just as the states of "near" and "far" depend on comparison, so too does the state of "formerer."
Vì sự xa xưa hơn cũng được thành tựu nhờ sự mong đợi, giống như sự gần và sự xa.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is in the same manner as explained.
Phần còn lại theo cách đã nói.
Catutthādīni uttānatthāneva.
The fourth and subsequent* are straightforward in meaning.
Các bài kinh thứ tư trở đi có ý nghĩa rõ ràng.
241-2. Dasame sesapadesupīti ‘‘idha dutiyo samaṇo’’tiādīsu sesapadesupi.
241-2. In the tenth*, "sesapadesupi" means in the remaining passages, such as "here is the second recluse," etc.
241-2. Trong bài kinh thứ mười, sesapadesupī (cũng trong các phần còn lại) là cũng trong các phần còn lại như “ở đây, sa môn thứ hai” v.v.
Yathā hi ‘‘vivicceva kāmehī’’ti (dī. ni. 1.226; ma. ni. 1.271, 287, 297; saṃ. ni. 2.152; a. ni. 4.123) ettha kato niyamo ‘‘vivicca akusalehī’’ti etthāpi katoyeva hoti sāvadhāraṇaatthassa icchitabbattā, evamidhāpīti.
Just as the rule established in "vivicceva kāmehī" (Dī. Ni. 1.226; Ma. Ni. 1.271, 287, 297; Saṃ. Ni. 2.152; A. Ni. 4.123) is also established in "vivicca akusalehī" because a definitive meaning is desired, so too is it here.
Cũng như trong câu “vivicceva kāmehī” (Dī. Ni. 1.226; Ma. Ni. 1.271, 287, 297; Saṃ. Ni. 2.152; A. Ni. 4.123), quy tắc đã được đặt ra cũng áp dụng cho “vivicca akusalehī” (ly dục, ly bất thiện pháp), vì ý nghĩa xác định được mong muốn, thì ở đây cũng vậy.
Tenāha ‘‘dutiyādayopi hī’’tiādi.
Therefore, it is said: "The second and others also," etc.
Do đó nói “dutiyādayopi hī” (vì các điều thứ hai v.v.) v.v.
Sāmaññaphalādhigamavasena nippariyāyato samaṇabhāvoti tesaṃ vasenettha cattāro samaṇā desitā.
By way of attaining the fruits of recluseship, four recluses are taught here in the ultimate sense of recluseship.
Bốn sa môn ở đây được giảng dạy theo nghĩa không gián đoạn của sa môn tính qua sự chứng đắc quả vị sa môn.
Imasmiñhi ṭhāne cattāro phalaṭṭhakasamaṇāva adhippetā samitapāpasamaṇaggahaṇato.
For in this context, only the four recluses who have attained the fruits are intended, due to the acceptance of recluses who have calmed evil.
Ở đây, chỉ có bốn sa môn chứng quả được đề cập, do sự nắm giữ sa môn đã dứt trừ tội lỗi.
Kasmā panettha mahāparinibbāne viya maggaṭṭhā tadatthāya paṭipannāpi na gahitāti?
Why are those who are on the path, striving for its attainment, not included here, as they are in the Mahāparinibbāna Sutta?
Tại sao ở đây, không đề cập đến những người đang trên đạo lộ (maggaṭṭha) và những người đang thực hành để đạt được điều đó, như trong Đại Bát Niết Bàn (Mahāparinibbāna)?
Veneyyajjhāsayato.
Due to the disposition of the trainees.
Vì tùy theo ý nguyện của người có khả năng được giáo hóa.
Tattha hi maggādhigamatthāya vipassanāpi ito bahiddhā natthi, kuto maggaphalānīti dassentena bhagavatā ‘‘ñāyassa dhammassa padesavattī, ito bahiddhā samaṇopi natthī’’ti (dī. ni. 2.214) vuttaṃ.
There, the Blessed One, showing that there is no insight conducive to the attainment of the path outside this*, let alone the fruits of the path, said: "One who practices according to the Dhamma, there is no recluse outside this*" (Dī. Ni. 2.214).
Ở đó, Đức Phật đã nói “không có vipassanā (tuệ quán) nào khác ngoài điều này để chứng đắc đạo lộ, làm sao có thể có đạo quả?” (Dī. Ni. 2.214), khi Ngài nói “người đang thực hành theo pháp đúng đắn, không có sa môn nào khác ngoài điều này”.
Idha pana niṭṭhānappattameva taṃtaṃsamaṇabhāvaṃ gaṇhantena phalaṭṭhakasamaṇāva gahitā, maggaṭṭhato phalaṭṭho savisesaṃ dakkhiṇeyyoti.
Here, however, only recluses who have attained the fruits are included, taking the ultimate attainment of each respective recluseship, because one who has attained the fruit is more worthy of offerings than one on the path.
Ở đây, chỉ có các sa môn chứng quả được đề cập, vì Ngài nắm giữ sa môn tính đã đạt đến sự hoàn thành. Người chứng quả là người đáng cúng dường đặc biệt hơn người trên đạo lộ.
Svāyamattho dvīsu suttesu desanābhedeneva viññāyatīti.
This meaning is understood through the difference in teaching in the two suttas.
Ý nghĩa này được hiểu chỉ bằng sự khác biệt trong lời dạy ở hai kinh.
Rittāti vivittā.
"Rittā" means empty.
Rittā có nghĩa là vắng lặng.
Tucchāti nissārā paṭipannakasārābhāvato.
"Tucchā" means worthless, due to the absence of the essence of a practitioner.
Tucchā có nghĩa là vô giá trị, vì không có cốt lõi của người thực hành.
Pavadanti etehīti pavādā.
They speak by means of these, hence "pavādā" (doctrines).
Họ nói bằng những điều này, nên gọi là các thuyết (pavādā).
Diṭṭhigatikānaṃ nānādiṭṭhidīpakasamayāti āha ‘‘cattāro sassatavādā’’tiādi.
These are the various views of those holding wrong views, which illuminate their doctrines, hence it is said: "cattāro sassatavādā" (four eternalists), etc.
Là các thời thuyết hiển bày các tà kiến khác nhau của những người theo tà kiến, nên nói “bốn thuyết thường kiến” v.v.
Tattha cattāro sassatavādāti lābhivasena tayo, takkivasena ekoti evaṃ cattāro sassatavādā.
Among these, "cattāro sassatavādā" means four eternalists: three by way of attainment and one by way of reasoning.
Trong đó, bốn thuyết thường kiến là ba thuyết do thành tựu (lợi đắc) và một thuyết do suy luận, như vậy là bốn thuyết thường kiến.
Pubbenivāsañāṇalābhī titthiyo mandapañño anekajātisatasahassamattaṃ anussarati, majjhapañño dasa saṃvaṭṭavivaṭṭakappāni, tikkhapañño cattālīsa saṃvaṭṭavivaṭṭakappāni, na tato paraṃ.
A non-Buddhist ascetic who has attained the knowledge of past lives, if of dull wisdom, recollects up to hundreds of thousands of births; if of moderate wisdom, ten aeons of contraction and expansion; if of keen wisdom, forty aeons of contraction and expansion, but no further than that.
Vị ngoại đạo thành tựu túc mạng trí, nếu là người có trí tuệ kém thì nhớ lại được hàng trăm ngàn kiếp, nếu có trí tuệ trung bình thì nhớ lại được mười đại kiếp thành hoại (saṃvaṭṭavivaṭṭakappa), nếu có trí tuệ sắc bén thì nhớ lại được bốn mươi đại kiếp thành hoại, không hơn thế.
So evaṃ anussaranto ‘‘sassato attā ca loko cā’’ti abhivadati, takkī pana takkapariyāhataṃ vīmaṃsānucaritaṃ sayaṃpaṭibhānaṃ ‘‘sassato attā ca loko cā’’ti abhivadati.
He, recollecting thus, asserts, "The self and the world are eternal." But the reasoner, whose reasoning is struck down, whose investigation is followed, whose own intuition, asserts, "The self and the world are eternal."
Vị ấy khi nhớ lại như vậy thì tuyên bố: “Tự ngã và thế gian là thường còn (sassato attā ca loko cā)”. Còn vị suy luận thì tuyên bố: “Tự ngã và thế gian là thường còn” do suy luận, khảo sát và tự phát minh.
Tena vuttaṃ ‘‘lābhivasena tayo, takkivasena ekoti evaṃ cattāro sassatavādā’’ti.
Therefore it is said, "Thus there are four eternalist views: three by way of gain, and one by way of reasoning."
Vì thế, đã nói: “Ba thuyết do thành tựu, một thuyết do suy luận, như vậy là bốn thuyết thường kiến”.
Cattāro antānantikāti ettha amati gacchati ettha vosānanti anto, mariyādā.
"There are four doctrines of finitude and infinitude" (antānantikā): here, where one's understanding reaches its limit, its end, is the boundary (anto).
Trong bốn thuyết biên kiến (antānantikā) này, “amati gacchati ettha vosānanti anto” có nghĩa là biên tế, giới hạn.
Tappaṭisedhena ananto.
Its opposite is the infinite (ananto).
Vô biên (ananto) là sự phủ định của nó.
Anto ca ananto ca antānanto sāmaññaniddesena, ekasesena vā ‘‘nāmarūpapaccayā saḷāyatana’’ntiādīsu (ma. ni. 3.126; udā. 1) viya.
Finite and infinite (antānanto) by general designation, or by ekasesa, as in "from name-and-form, the six sense-bases" and so on.
Biên tế và vô biên (antānanto) là sự chỉ định chung, hoặc là sự nhất dư (ekasesa) như trong “nāmarūpapaccayā saḷāyatana” (Ma. Ni. 3.126; Udā. 1) v.v.
Antānantasahacarito vādo antānanto yathā ‘‘kuntā carantī’’ti.
A view accompanied by finitude and infinitude is antānanto, just as "spears are moving."
Thuyết đi kèm với biên tế và vô biên là antānanto, giống như “kuntā carantī” (những ngọn giáo di chuyển).
Antānantasannissayo vā yathā ‘‘mañcā ghosantī’’ti.
Or a view based on finitude and infinitude, just as "beds are making noise."
Hoặc thuyết dựa vào biên tế và vô biên, giống như “mañcā ghosantī” (những chiếc giường kêu réo).
So etesaṃ atthīti antānantikā.
Since this (view) exists for them, they are antānantikā.
Những người có thuyết này được gọi là antānantikā.
‘‘Antavā attā ca loko ca, anantavā attā ca loko ca, antavā ca anantavā ca attā ca loko ca, nevantavā nānantavā’’ti evaṃ pavattavādā cattāro.
Thus there are four views that arise: "The self and the world are finite," "The self and the world are infinite," "The self and the world are both finite and infinite," and "Neither finite nor infinite."
Có bốn thuyết như vậy: “Tự ngã và thế gian là hữu biên (antavā), tự ngã và thế gian là vô biên (anantavā), tự ngã và thế gian vừa hữu biên vừa vô biên, tự ngã và thế gian không hữu biên cũng không vô biên”.
Avaḍḍhitakasiṇassa taṃ kasiṇaṃ attāti ca lokoti ca gaṇhantassa vasena paṭhamo vutto, dutiyo vaḍḍhitakasiṇassa vasena vutto, tatiyo tiriyaṃ vaḍḍhetvā uddhamadho avaḍḍhitakasiṇassa, catuttho takkivasena vutto.
The first is stated for one who perceives the kasiṇa as the self and the world when it has not been expanded; the second is stated for one whose kasiṇa has been expanded; the third for one whose kasiṇa has been expanded horizontally but not upwards or downwards; the fourth is stated by way of reasoning.
Thuyết thứ nhất được nói đến dựa trên người nhận thức kasiṇa chưa được mở rộng là tự ngã và thế gian; thuyết thứ hai dựa trên kasiṇa đã được mở rộng; thuyết thứ ba dựa trên kasiṇa được mở rộng theo chiều ngang nhưng không mở rộng lên trên và xuống dưới; thuyết thứ tư được nói đến dựa trên sự suy luận.
Ettha ca yuttaṃ tāva purimānaṃ tiṇṇaṃ vādānaṃ antañca anantañca antānantañca ārabbha pavattavādattā antānantikattaṃ, pacchimassa pana tadubhayanisedhanavasena pavattavādattā kathamantānantikattanti?
Here, it is indeed appropriate that the first three views are antānantika because they arise concerning the finite, the infinite, and the finite-and-infinite; but how can the last one be antānantika, since it arises by way of negating both of these?
Ở đây, ba thuyết đầu tiên là antānantikā vì chúng là những thuyết liên quan đến hữu biên, vô biên và vừa hữu biên vừa vô biên. Còn thuyết cuối cùng, tại sao lại là antānantikā khi nó là thuyết phủ định cả hai?
Tadubhayappaṭisedhanavasena pavattavādattā eva.
Precisely because it is a view that arises by way of negating both of these.
Chính vì nó là thuyết phủ định cả hai điều đó.
Antānantikappaṭisedhavādopi hi antānantavisayo eva taṃ ārabbha pavattattā.
Even a view that negates finitude and infinitude is still within the domain of finitude and infinitude, because it arises concerning them.
Ngay cả thuyết phủ định antānantikā cũng thuộc phạm vi antānantikā, vì nó liên quan đến điều đó.
Na maratīti amarā.
That which does not die is amarā (immortal).
Không chết, nên gọi là bất tử (amarā).
Kā sā?
What is that?
Cái gì là bất tử?
‘‘Evantipi me no’’tiādinā (dī. ni. 1.62) nayena pariyantarahitā diṭṭhigatikassa diṭṭhi ceva vācā ca.
It is the view and speech of one holding a view, boundless in the manner of "It is not thus for me," and so on.
Đó là tà kiến và lời nói của người theo tà kiến, không có giới hạn theo cách “Evantipi me no” (Dī. Ni. 1.62) v.v.
Vividho khepoti vikkhepo, amarāya diṭṭhiyā, vācāya vā vikkhepoti amarāvikkhepo, so etassa atthīti amarāvikkhepiko.
Vikkhepo means a diverse scattering; a scattering of the immortal view or speech is amarāvikkhepo, and one for whom this exists is amarāvikkhepiko.
Sự phân tán đa dạng (vividho khepo) là vikkhepo. Sự phân tán của tà kiến bất tử hoặc lời nói là amarāvikkhepo. Người có điều đó được gọi là amarāvikkhepiko.
Atha vā amarā nāma macchajāti, sā ummujjanādivasena udake sandhāvamānā gāhaṃ na gacchati, evamevaṃ ayampi vādo ito cito ca sandhāvati, gāhaṃ na upagacchatīti amarāvikkhepoti vuccati, so etesaṃ atthīti amarāvikkhepikā.
Alternatively, amarā is a species of fish that, darting about in the water by surfacing and diving, cannot be caught. In the same way, this view also darts about here and there and cannot be grasped, therefore it is called amarāvikkhepo; and those for whom this exists are amarāvikkhepikā.
Hoặc nữa, amarā là một loài cá, nó bơi lội trong nước bằng cách nổi lên lặn xuống v.v., không thể bắt được. Cũng vậy, thuyết này cũng chạy từ chỗ này sang chỗ khác, không thể nắm bắt được, nên gọi là amarāvikkhepo. Những người có điều đó được gọi là amarāvikkhepikā.
Svāyaṃ vādo musāvādānuyogachandarāgabhayamohabhāvahetukatāya catudhā pavattoti āha ‘‘cattāro amarāvikkhepikā’’ti.
And this view arises in four ways, due to being founded on the practice of false speech, desire, attachment, fear, and delusion; therefore it is said, "There are four evasive disputants."
Thuyết này phát sinh theo bốn cách do sự dính mắc vào nói dối, sự ham muốn, sự sợ hãi và sự si mê, nên nói “bốn thuyết phân vân bất định (amarāvikkhepikā)”.
Adhicca yathicchakaṃ yaṃ kiñci kāraṇaṃ kassaci buddhipubbaṃ vā vinā samuppannoti attalokasaññitānaṃ khandhānaṃ adhicca pavattiākārārammaṇaṃ dassanaṃ tadākārasannissayena pavattito tadākārasahacaritatāya ca ‘‘adhiccasamuppanna’’nti vuccati yathā ‘‘mañcā ghosanti’’, ‘‘kuntā carantī’’ti ca.
Adhicca means "by chance," or "without a prior cause" for anything, as desired. The perception of the aggregates, which are designated as self and world, as having arisen by chance, is a view that arises concerning such a mode of occurrence, and is accompanied by such a mode of occurrence, and is therefore called adhiccasamuppanna (arisen by chance), just as "beds are making noise" and "spears are moving."
Adhicca: bất cứ nguyên nhân nào phát sinh tùy ý, hoặc không có sự suy nghĩ trước của ai đó. Sự thấy các uẩn được nhận thức là tự ngã và thế gian, với đối tượng là các trạng thái phát sinh ngẫu nhiên, được gọi là “adhiccasamuppanna” do sự phát sinh dựa vào các trạng thái đó và do sự đi kèm với các trạng thái đó, giống như “mañcā ghosanti” (những chiếc giường kêu réo) và “kuntā carantī” (những ngọn giáo di chuyển).
Taṃ etesaṃ atthīti adhiccasamuppannikā.
Those for whom this exists are adhiccasamuppannikā.
Những người có điều đó được gọi là adhiccasamuppannikā.
Lābhivasena takkivasena ca ‘‘dve adhiccasamuppannikā’’ti vuttaṃ.
It is said, "There are two doctrines of fortuitous origination," by way of gain and by way of reasoning.
Đã nói “hai thuyết vô nhân sinh (adhiccasamuppannikā)” do sự thành tựu và do sự suy luận.
Saññīti pavatto vādo saññivādo, so etesaṃ atthīti saññivādā.
A view that asserts "percipient" is a saññivāda, and those for whom this exists are saññivādā.
Thuyết cho rằng có tưởng (saññī) được gọi là saññivāda. Những người có thuyết đó được gọi là saññivādā.
Rūpicatukkaṃ ekantasukhacatukkanti imesaṃ catunnaṃ catukkānaṃ vasena soḷasa saññivādā.
There are sixteen saññivādā by way of these four tetrads: the tetrad of form, and the tetrad of absolute happiness.
Mười sáu thuyết tưởng tri (saññivādā) là dựa trên bốn nhóm bốn (rūpicatukkaṃ) và bốn nhóm chỉ có lạc (ekantasukhacatukkaṃ).
Imesuyeva purimānaṃ dvinnaṃ catukkānaṃ vasena aṭṭha saññivādā, aṭṭha nevasaññināsaññivādā veditabbā.
Among these same, eight saññivādā and eight nevasaññināsaññivādā should be understood by way of the first two tetrads.
Trong số này, tám thuyết tưởng tri (saññivādā) và tám thuyết phi tưởng phi phi tưởng (nevasaññināsaññivādā) cần được hiểu dựa trên hai nhóm bốn đầu tiên.
Kevalañhi tattha ‘‘saññī attā’’ti gaṇhantānaṃ tā diṭṭhiyo, idha asaññīti ca nevasaññīnāsaññīti ca.
Indeed, those views belong to those who perceive "the self is percipient" there, while here it is "the self is non-percipient" and "the self is neither percipient nor non-percipient."
Thật vậy, đối với những người chấp thủ “tự ngã có tưởng (saññī attā)”, đó là những tà kiến. Ở đây là “tự ngã không tưởng (asaññī)” và “tự ngã phi tưởng phi phi tưởng (nevasaññināsaññī)”.
Pañca diṭṭhadhammanibbānavādāti pañcakāmaguṇaupabhogavasena catubbidharūpajjhānasukhaparibhogavasena ca diṭṭhadhamme nibbūtipaññāpanavādā.
Five Proponents of Nibbāna in this Very Life: Those who posit Nibbāna in this very life by way of enjoying the five strands of sensual pleasure and by way of enjoying the bliss of the four rūpa jhāna are the proponents of Nibbāna in this very life.
Năm thuyết Niết Bàn hiện tại (diṭṭhadhammanibbānavādā) là những thuyết tuyên bố Niết Bàn ngay trong hiện tại, dựa trên sự hưởng thụ năm dục công đức và sự hưởng thụ các loại lạc thiền sắc giới.
Diṭṭhadhammoti paccakkhadhammo vuccati, tattha tattha paṭiladdhattabhāvassetaṃ adhivacanaṃ.
Diṭṭhadhamma is called the immediately perceptible state; it is a designation for the state of existence attained in each respective realm.
Diṭṭhadhammo có nghĩa là pháp hiện tiền (paccakkhadhammo). Đây là tên gọi của trạng thái đã đạt được ở từng nơi.
Diṭṭhadhamme nibbānaṃ diṭṭhadhammanibbānaṃ, imasmiṃyeva attabhāve dukkhavūpasamanti attho.
Nibbāna in this very life is diṭṭhadhammanibbāna; the meaning is the cessation of suffering in this very existence.
Niết Bàn trong hiện tại là diṭṭhadhammanibbāna, có nghĩa là sự chấm dứt khổ ngay trong đời này.
Taṃ vadantīti diṭṭhadhammanibbānavādā.
Those who declare that are proponents of Nibbāna in this very life.
Những người nói điều đó được gọi là diṭṭhadhammanibbānavādā.
Ñāyati kamati paṭivijjhatīti ñāyo, so eva nibbānasampāpakahetutāya dhammoti āha ‘‘ñāyassa dhammassā’’ti.
That which is known, approached, and penetrated is ñāya; that itself is the Dhamma because it is the cause for attaining Nibbāna, thus it is said “of the Dhamma of the method”.
Được biết, được đi, được thâm nhập, nên gọi là ñāya (phương pháp). Chính điều đó là pháp (dhamma) vì là nguyên nhân đưa đến Niết Bàn, nên nói “của ñāya, của dhamma”.
Ito bahiddhā samaṇopi natthītiādīsu kasmā panete aññattha natthīti?
Regarding “Outside of this, there is no ascetic” and so forth, why are these not found elsewhere?
Trong “Ito bahiddhā samaṇopi natthī” (Ngoài giáo pháp này không có Sa-môn) v.v., tại sao những vị này không có ở nơi khác?
Akkhettatāya.
Because it is not their field.
Vì không phải là mảnh đất tốt.
Yathā hi na āragge sāsapo tiṭṭhati, na udakapiṭṭhe aggi jalati, na piṭṭhipāsāṇe bījāni viruhanti, evamevaṃ bāhiresu titthāyatanesu na ime samaṇā uppajjanti, imasmiṃyeva sāsane uppajjanti.
Just as a mustard seed does not stand on the tip of an awl, fire does not burn on the surface of water, and seeds do not sprout on the back of a rock, even so, these ascetics do not arise in external doctrines; they arise only in this Dispensation.
Giống như hạt cải không đứng được trên đầu kim, lửa không cháy được trên mặt nước, hạt giống không mọc được trên đá cứng, cũng vậy, những Sa-môn này không phát sinh trong các giáo lý ngoại đạo, mà chỉ phát sinh trong giáo pháp này.
Sukkhettatāya.
Because it is a fertile field.
Vì là mảnh đất tốt.
Sā pana nesaṃ akkhettatā sukkhettatā ca ariyamaggassa abhāvato bhāvato ca veditabbā.
Their being an infertile field and a fertile field should be understood from the absence and presence of the Noble Path.
Sự không phải là mảnh đất tốt và sự là mảnh đất tốt của chúng cần được hiểu là do không có và có Bát Chánh Đạo.
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói:
‘‘Yasmiṃ kho, subhadda, dhammavinaye ariyo aṭṭhaṅgiko maggo na upalabbhati, samaṇopi tattha na upalabbhati, dutiyopi tattha samaṇo na upalabbhati, tatiyopi tattha samaṇo na upalabbhati, catutthopi tattha samaṇo na upalabbhati.
“Subhadda, in whatever Dhamma and Discipline the Noble Eightfold Path is not found, there no ascetic is found, there no second ascetic is found, there no third ascetic is found, there no fourth ascetic is found.
“Này Subhadda, trong giáo pháp và giới luật nào không có Bát Chánh Đạo, thì ở đó không có Sa-môn, ở đó không có Sa-môn thứ hai, ở đó không có Sa-môn thứ ba, ở đó không có Sa-môn thứ tư.
Yasmiñca kho, subhadda, dhammavinaye ariyo aṭṭhaṅgiko maggo upalabbhati, samaṇopi tattha upalabbhati, dutiyopi tattha… tatiyopi tattha… catutthopi tattha samaṇo upalabbhati.
But, Subhadda, in whatever Dhamma and Discipline the Noble Eightfold Path is found, there an ascetic is found, there a second ascetic… there a third ascetic… there a fourth ascetic is found.
Này Subhadda, trong giáo pháp và giới luật nào có Bát Chánh Đạo, thì ở đó có Sa-môn, ở đó có Sa-môn thứ hai… ở đó có Sa-môn thứ ba… ở đó có Sa-môn thứ tư.
Imasmiṃ kho, subhadda, dhammavinaye ariyo aṭṭhaṅgiko maggo upalabbhati.
In this Dhamma and Discipline, Subhadda, the Noble Eightfold Path is found.
Này Subhadda, trong giáo pháp và giới luật này có Bát Chánh Đạo.
Idheva, subhadda, samaṇo, idha dutiyo samaṇo, idha tatiyo samaṇo, idha catuttho samaṇo, suññā parappavādā samaṇebhi aññehī’’ti (dī. ni. 2.214).
Here, Subhadda, is an ascetic; here is a second ascetic; here is a third ascetic; here is a fourth ascetic. Other doctrines are empty of ascetics” (Dī. Ni. 2.214).
Chính ở đây, này Subhadda, có Sa-môn, ở đây có Sa-môn thứ hai, ở đây có Sa-môn thứ ba, ở đây có Sa-môn thứ tư. Các giáo lý khác đều trống rỗng không có Sa-môn” (Dī. Ni. 2.214).
Ariyamaggassa ca abhāvo bhāvo ca suparisuddhassa sīlassa suparisuddhāya samathavipassanābhāvanāya abhāvato bhāvato ca veditabbo.
The absence and presence of the Noble Path should be understood from the absence and presence of perfectly purified moral conduct and perfectly purified development of tranquility and insight.
Sự không hiện hữu và hiện hữu của Thánh đạo cần được hiểu là do sự không hiện hữu và hiện hữu của sự tu tập samatha-vipassanā hoàn toàn thanh tịnh, của giới luật hoàn toàn thanh tịnh.
Tadubhayañca durakkhātasvākkhātabhāvahetukaṃ.
And both of these are due to the nature of being poorly expounded or well expounded.
Cả hai điều đó đều do giáo pháp được tuyên thuyết tồi tệ hoặc được tuyên thuyết tốt đẹp.
So ca asammāsambuddhappaveditattā.
And that is due to not being proclaimed by a Perfectly Self-Enlightened One.
Và điều đó là do không được một vị Samyaksambuddha (Chánh Đẳng Giác) tuyên thuyết.
Yasmā titthāyatanaṃ akkhettaṃ, sāsanaṃ khettaṃ, tasmā yathā surattahatthapādo bhāsurakesarabhāro sīho migarājā na susāne vā saṅkārakūṭe vā paṭivasati, tiyojanasahassavitthataṃ pana himavantaṃ ajjhogāhetvā maṇiguhāyameva vasati, yathā ca chaddanto nāgarājā na gocariyahatthikulādīsu navasu kulesu uppajjati, yathā ca valāhako assarājā na gadrabhakule vā ghoṭakakule vā uppajjati, sindhutīre pana sindhavakuleyeva uppajjati, yathā ca sabbakāmadadaṃ manoharaṃ maṇiratanaṃ na saṅkārakūṭe vā paṃsupabbatādīsu vā uppajjati, vipulapabbatabbhantareyeva uppajjati, yathā ca timirapiṅgalo maccharājā na khuddakapokkharaṇīsu uppajjati, caturāsītiyojanasahassagambhīre mahāsamuddeyeva uppajjati, yathā ca diyaḍḍhayojanasatiko supaṇṇarājā na gāmadvāre eraṇḍavanādīsu paṭivasati, mahāsamuddaṃ pana ajjhogāhetvā simbalidahavaneyeva paṭivasati, yathā ca dhataraṭṭho suvaṇṇahaṃso na gāmadvāre āvāṭakādīsu paṭivasati, navutihaṃsasahassaparivāro pana hutvā cittakūṭeyeva paṭivasati, yathā ca catuddīpissaro cakkavattirājā na nīcakule uppajjati, asambhinnajātiyakhattiyakuleyeva pana uppajjati, evamevaṃ imesu samaṇesu ekasamaṇopi na aññattha titthāyatane uppajjati, ariyamaggaparikkhate pana buddhasāsaneyeva uppajjati.
Because the doctrines of other sects are not a field (for growth), and the Dispensation is a field, therefore, just as the king of beasts, the lion, with its beautifully colored paws and feet and a magnificent mane, does not dwell in a charnel ground or a rubbish heap, but having entered the Himalayas, which are three thousand yojanas wide, dwells only in a jeweled cave; and just as the elephant king Chaddanta is not born into any of the nine families of elephants such as those that graze, but is born only into a family of elephants of the Chaddanta lineage; and just as the horse king Valāhaka is not born into a family of donkeys or a family of mules, but is born only into a Sindhu horse family on the banks of the Sindhu river; and just as the wish-fulfilling, charming jewel is not born in a rubbish heap or on mounds of dust, but is born only deep within a vast mountain; and just as the fish king Timirapingala is not born in small ponds, but is born only in the great ocean, eighty-four thousand yojanas deep; and just as the Supaṇṇa king, one hundred and fifty yojanas (in wing-span), does not dwell near village gates in castor bean forests, but having entered the great ocean, dwells only in the Simbali lake forest; and just as the golden swan Dhataraṭṭha does not dwell near village gates in ditches, but surrounded by ninety thousand swans, dwells only on Cittakūṭa; and just as the Cakkavatti king, sovereign of the four continents, is not born into a low family, but is born only into an unmixed Khattiya family; exactly so, among these samaṇas, not a single samaṇa is born anywhere else in the doctrines of other sects, but is born only in the Buddha's Dispensation, which is protected by the Noble Path.
Vì ngoại đạo là phi cảnh giới, còn giáo pháp là cảnh giới, nên giống như sư tử chúa, vua các loài thú, với bàn chân và móng vuốt đỏ tươi, với bờm rực rỡ, không sống ở nghĩa địa hay đống rác, mà đi vào dãy Hy Mã Lạp Sơn rộng ba ngàn dojana và sống trong hang ngọc; giống như voi chúa Chaddanta không sinh ra trong chín dòng họ voi kiếm ăn, v.v.; giống như ngựa chúa Valāhaka không sinh ra trong dòng họ lừa hay dòng họ ngựa tầm thường, mà sinh ra trong dòng họ ngựa Sindhu ở bờ sông Sindhu; giống như viên ngọc báu như ý cho mọi điều ước, không sinh ra ở đống rác hay đồi đất, mà sinh ra trong lòng núi lớn; giống như cá chúa Timirapiṅgala không sinh ra ở các ao nhỏ, mà sinh ra ở đại dương sâu tám mươi bốn ngàn dojana; giống như vua chim Supaṇṇa cao một trăm rưỡi dojana không sống ở rừng thầu dầu gần cổng làng, mà đi vào đại dương và sống trong rừng cây simbali; giống như thiên nga vàng Dhataraṭṭha không sống ở các hố gần cổng làng, mà sống ở núi Cittakūṭa với chín mươi ngàn thiên nga vây quanh; giống như vua Chuyển Luân Thánh Vương cai trị bốn châu lục không sinh ra trong dòng họ thấp kém, mà sinh ra trong dòng họ Sát đế lỵ thuần chủng; cũng vậy, trong số các Sa-môn này, không một Sa-môn nào sinh ra ở nơi khác, tức là ngoại đạo, mà chỉ sinh ra trong giáo pháp của Đức Phật, được Thánh đạo bảo vệ.
Tenāha bhagavā – ‘‘idheva, bhikkhave, samaṇo…pe… suññā parappavādā samaṇebhi aññehī’’ti (ma. ni. 1.139-140; a. ni. 4.241).
Therefore, the Blessed One said: “Herein, bhikkhus, is a samaṇa… (etc.)… the doctrines of others are empty of samaṇas.”
Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các Tỳ-khưu, chỉ ở đây mới có Sa-môn…pe… các luận thuyết của ngoại đạo đều trống rỗng đối với các Sa-môn khác” (Ma. Ni. 1.139-140; A. Ni. 4.241).
Ekādasame natthi vattabbaṃ.
There is nothing to be said in the eleventh (sutta).
Không có gì để nói ở bài thứ mười một.
243. Pañcamassa paṭhame vivādādhikaraṇādīsūti vivādādhikaraṇaṃ anuvādādhikaraṇaṃ āpattādhikaraṇaṃ kiccādhikaraṇanti imesu catūsu.
243. In the first (sutta) of the fifth chapter, vivādādhikaraṇādīsu means among these four: vivādādhikaraṇa (dispute-cases), anuvādādhikaraṇa (accusation-cases), āpattādhikaraṇa (offense-cases), and kiccādhikaraṇa (duty-cases).
243. Trong bài đầu tiên của phẩm thứ năm, vivādādhikaraṇādīsu có nghĩa là trong bốn việc này: vivādādhikaraṇa (tranh chấp), anuvādādhikaraṇa (tố cáo), āpattādhikaraṇa (phạm giới) và kiccādhikaraṇa (việc cần làm).
Tattha dhammoti vā adhammoti vā aṭṭhārasahi vatthūhi vivadantānaṃ bhikkhūnaṃ yo vivādo, idaṃ vivādādhikaraṇaṃ nāma.
Among these, the dispute among bhikkhus who dispute with eighteen grounds concerning "Dhamma" or "not Dhamma" is called vivādādhikaraṇa.
Trong đó, sự tranh chấp của các Tỳ-khưu tranh cãi về mười tám điều, hoặc là Pháp hoặc là phi Pháp, đó gọi là vivādādhikaraṇa.
Sīlavipattiyā vā ācāradiṭṭhiājīvavipattiyā vā anuvadantānaṃ yo anuvādo upavadanā ceva codanā ca, idaṃ anuvādādhikaraṇaṃ nāma.
The accusation, censure, and charge made by those who accuse concerning a transgression of sīla, or a transgression of conduct, views, or livelihood, is called anuvādādhikaraṇa.
Sự tố cáo và khiển trách của những người tố cáo về sự vi phạm giới luật, hoặc sự vi phạm oai nghi, tà kiến, tà mạng, đó gọi là anuvādādhikaraṇa.
Mātikāya āgatā pañca, vibhaṅge dveti sattapi āpattikkhandhā, idaṃ āpattādhikaraṇaṃ nāma.
The seven groups of offenses—five mentioned in the Mātikā and two in the Vibhaṅga—are called āpattādhikaraṇa.
Bảy uẩn tội (āpattikkhandha) được nêu trong Mātikā (5) và trong Vibhaṅga (2), đó gọi là āpattādhikaraṇa.
Saṅghassa apalokanādīnaṃ catunnaṃ kammānaṃ karaṇaṃ, idaṃ kiccādhikaraṇaṃ nāma.
The performance of the four acts of the Saṅgha, such as apalokana (declaration), is called kiccādhikaraṇa.
Việc Tăng đoàn thực hiện bốn loại hành động như apalokana (tuyên bố), v.v., đó gọi là kiccādhikaraṇa.
Sesamettha uttānameva.
The rest here is clear.
Phần còn lại ở đây là rõ ràng.
244-5. Dutiye bhassati niratthakabhāvena khipīyatīti bhasmaṃ, chārikā.
244-5. In the second (sutta), bhasmati means it is thrown away as useless, hence bhasmaṃ, ash.
244-5. Trong bài thứ hai, bhasma (tro) là thứ bị vứt bỏ vì vô dụng, tức là chārikā (tro tàn).
Tassa puṭaṃ bhaṇḍikā bhasmapuṭaṃ.
Its bundle, a package, is bhasmapuṭaṃ.
Một gói nhỏ của nó là bhasmapuṭaṃ (gói tro).
Tenāha ‘‘bhasmapuṭanti chārikābhaṇḍika’’nti.
Therefore, it is said, “bhasmapuṭanti chārikābhaṇḍika” — “bhasmapuṭa means a bundle of ash.”
Vì thế, đã nói “bhasmapuṭanti chārikābhaṇḍika” (bhasmapuṭa là gói tro tàn).
Tatiyaṃ uttānatthameva.
The third (sutta) has a clear meaning.
Bài thứ ba có ý nghĩa rõ ràng.
246-9. Catutthe petāti peccabhāvaṃ gatā.
246-9. In the fourth (sutta), petā means those who have gone to the state of the departed.
246-9. Trong bài thứ tư, petā có nghĩa là những người đã đi đến cõi sau (peccabhāvaṃ gatā).
Te pana yasmā idha katakālakiriyā kālena katajīvitucchedā honti, tasmā vuttaṃ ‘‘kālakatā vuccantī’’ti, matāti attho.
Since they are those whose lives have ended at the appropriate time, who have died here, it is said, “kālakatā vuccanti” — “they are called those who have died,” meaning they are dead.
Vì những người này đã chết ở đây vào thời điểm đó, đã chấm dứt cuộc sống vào thời điểm đó, nên đã nói “kālakatā vuccanti” (được gọi là đã chết), có nghĩa là đã chết.
Atha vā peccabhavaṃ gatā, petūpapattivasena nibbattiṃ upagatāti attho.
Alternatively, they have gone to the state of the departed, meaning they have been reborn in the petavisaya (realm of ghosts).
Hoặc là đã đi đến cõi sau, có nghĩa là đã sinh ra trong hình thái của loài ngạ quỷ (petūpapatti).
Tenāha ‘‘atha vā petavisaye nibbattā petā nāmā’’ti.
Therefore, it is said, “atha vā petavisaye nibbattā petā nāmā” — “or alternatively, those reborn in the realm of petas are called petas.”
Vì thế, đã nói “atha vā petavisaye nibbattā petā nāmā” (hoặc là những người sinh ra trong cõi ngạ quỷ được gọi là petā).
Ekena passena sayituṃ na sakkonti dukkhuppattito.
Ekena passena sayituṃ na sakkonti — “they cannot lie on one side” — due to the arising of suffering.
Ekena passena sayituṃ na sakkonti là do sự phát sinh của khổ đau.
Tejussadattāti iminā sīhassa abhīrukabhāvaṃ dasseti.
Tejussadattā — “full of vigor” — by this, the fearlessness of the lion is shown.
Tejussadattā (do sự mạnh mẽ) điều này cho thấy sự không sợ hãi của sư tử.
Bhīrukā sesamigā attano āsayaṃ pavisitvā santāsapubbakaṃ yathā tathā sayanti, sīho pana abhīruko sabhāvato satokārī bhikkhu viya satiṃ upaṭṭhapetvāva sayati.
Fearful other animals enter their lair and lie down in any way, preceded by terror; but the lion, being fearless by nature, lies down mindfully, like a bhikkhu who acts with full awareness.
Những loài thú khác thì sợ hãi, chui vào hang ổ của mình và nằm xuống một cách bất thường do sợ hãi; nhưng sư tử thì không sợ hãi, theo bản chất của nó, nó nằm xuống một cách có ý thức, giống như một Tỳ-khưu có niệm được thiết lập.
Tenāha ‘‘dve purimapāde’’tiādi.
Therefore, it is said, “dve purimapāde” (etc.) — “its two front paws” (etc.).
Vì thế, đã nói “dve purimapāde” (hai chân trước), v.v.
Dakkhiṇe purimapāde vāmassa purimapādassa ṭhapanavasena dve purimapāde ekasmiṃ ṭhāne ṭhapetvā.
Having placed the two forelegs, the right foreleg and the left foreleg, in one place.
Việc đặt chân trước bên phải lên chân trước bên trái, dve purimapāde ekasmiṃ ṭhāne ṭhapetvā (đặt hai chân trước ở một chỗ).
Pacchimapāde vuttanayeneva idhāpi ekasmiṃ ṭhāne ṭhapanaṃ veditabbaṃ, ṭhitokāsasallakkhaṇaṃ abhīrukavaseneva.
The placing of the hind legs in one place should be understood here in the same manner as stated; the careful observation of the place where one stands is simply by way of being fearless.
Việc đặt pacchimapāde (hai chân sau) ở một chỗ cũng cần được hiểu theo cách đã nói, ṭhitokāsasallakkhaṇaṃ (việc nhận biết vị trí đứng) là do sự không sợ hãi.
Sīsaṃ pana ukkhipitvātiādinā vuttasīhakiriyā anutrastappabujjhanā viya abhīrubhāvasiddhadhammatāvasenevāti veditabbā.
The lion's actions mentioned by "having lifted the head," etc., should be understood as being by way of the natural characteristic established by fearlessness, like waking up without fear.
Hành động của sư tử được nói đến bằng sīsaṃ pana ukkhipitvā (nhưng ngẩng đầu lên), v.v., cần được hiểu là do bản chất tự nhiên của sự không sợ hãi, giống như sự thức dậy không hoảng sợ.
Sīhavijambhanaṃ ativelaṃ ekākāre ṭhapitānaṃ sarīrāvayavānaṃ gamanādikiriyāsu yogyabhāvāpādanatthaṃ.
The lion's stretching is for the purpose of making the limbs of the body, which have been kept in one posture for a long time, suitable for actions such as walking.
Sīhavijambhanaṃ (sự vươn vai của sư tử) là để làm cho các bộ phận cơ thể đã được giữ ở một tư thế quá lâu trở nên phù hợp cho các hành động như đi lại.
Tikkhattuṃ sīhanādanadanaṃ appesakkhamigarājehi parittāsapariharaṇatthaṃ.
The three roars of a lion are for warding off fear from lesser kings of beasts.
Tikkhattuṃ sīhanādanadanaṃ (ba lần rống tiếng sư tử) là để xua đuổi sự sợ hãi từ các loài thú yếu thế hơn.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, tathāgataseyyāti iminā catutthajjhānaseyyā tathāgataseyyā nāmāti dasseti.
By this, "This, bhikkhus, is called the Tathāgata's posture," it shows that the fourth jhāna posture is called the Tathāgata's posture.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, tathāgataseyyā (Này các Tỳ-khưu, đây được gọi là tư thế nằm của Như Lai) điều này cho thấy rằng tư thế nằm của Như Lai được gọi là tư thế nằm của thiền thứ tư.
Seti abyāvaṭabhāvena pavattati etthāti seyyā, catutthajjhānameva seyyā catutthajjhānaseyyā.
Seyyā is that in which one proceeds without being disturbed; the fourth jhāna itself is the seyyā, the fourth jhāna posture.
Seyyā (tư thế nằm) là nơi mà người ta nằm xuống một cách không bận tâm; chính thiền thứ tư là tư thế nằm, catutthajjhānaseyyā (tư thế nằm của thiền thứ tư).
Kiṃ pana taṃ catutthajjhānanti?
But what is that fourth jhāna?
Vậy thiền thứ tư đó là gì?
Ānāpānacatutthajjhānaṃ.
It is the fourth jhāna of mindfulness of breathing (ānāpāna).
Thiền thứ tư về hơi thở vào ra.
Tattha hi ṭhatvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā bhagavā anukkamena aggamaggaṃ adhigantvā tathāgato jātoti.
For having established himself there, the Blessed One developed vipassanā and gradually attained the highest path, thus becoming a Tathāgata.
Vì Đức Thế Tôn đã đứng ở đó, phát triển tuệ quán (vipassanā), và tuần tự đạt được đạo quả tối thượng (aggamagga), nên Ngài đã trở thành Như Lai.
Tayidaṃ padaṭṭhānaṃ nāma na seyyā, tathāpi yasmā ‘‘catutthajjhānasamanantarā bhagavā parinibbāyī’’ti mahāparinibbāne (dī. ni. 2.219) āgataṃ, tasmā lokiyacatutthajjhānasamāpatti eva tathāgataseyyāti keci.
However, this is not a seyyā in the sense of a proximate cause (padaṭṭhāna); nevertheless, since it is stated in the Mahāparinibbāna that "immediately after the fourth jhāna, the Blessed One attained parinibbāna," some say that the worldly fourth jhāna attainment itself is the Tathāgata's posture.
Tuy nhiên, điều này là một padaṭṭhāna (nguyên nhân gần) chứ không phải là seyyā; nhưng vì trong Mahāparinibbāna (Dī. Ni. 2.219) có nói rằng “Ngay sau thiền thứ tư, Đức Thế Tôn đã nhập Niết-bàn”, nên một số người cho rằng chính sự nhập thiền thứ tư thế gian là tathāgataseyyā.
Evaṃ sati parinibbānakālikāva tathāgataseyyā āpajjati, na ca bhagavā lokiyacatutthajjhānasamāpajjanabahulo vihāsi.
If that is the case, then the Tathāgata's posture would only be that at the time of parinibbāna, and the Blessed One did not frequently abide in the attainment of worldly fourth jhāna.
Nếu vậy, tathāgataseyyā chỉ xảy ra vào lúc nhập Niết-bàn, và Đức Thế Tôn không thường xuyên an trú trong thiền thứ tư thế gian.
Aggaphalavasena pavattaṃ panettha catutthajjhānaṃ veditabbaṃ.
But here, the fourth jhāna that proceeds by way of the highest fruit should be understood.
Tuy nhiên, ở đây cần hiểu thiền thứ tư là thiền thứ tư diễn ra theo quả tối thượng (aggaphala).
Tattha yathā sattānaṃ niddūpagamalakkhaṇā seyyā bhavaṅgacittavasena hoti, sā pana nesaṃ paṭhamajātisamanvayā yebhuyyavuttikā, evaṃ bhagavato ariyajātisamanvayaṃ yebhuyyavuttikaṃ aggaphalabhūtaṃ catutthajjhānaṃ tathāgataseyyāti veditabbaṃ.
Just as the seyyā, characterized by the state of sleep, occurs for beings by way of the bhavaṅga consciousness, and that is mostly due to their first birth, so too, the fourth jhāna, which is the highest fruit and mostly due to the Blessed One's noble birth, should be understood as the Tathāgata's posture.
Ở đây, giống như tư thế nằm của chúng sinh, với đặc tính chìm vào giấc ngủ, là do tâm bhavaṅga (tâm hộ kiếp), và điều đó thường xuyên xảy ra do sự liên kết với kiếp sống đầu tiên của họ; cũng vậy, thiền thứ tư là quả tối thượng, thường xuyên xảy ra do sự liên kết với Thánh chủng của Đức Thế Tôn, cần được hiểu là tathāgataseyyā.
Pañcamādīni uttānatthāni.
The fifth and subsequent paragraphs are clear in meaning.
Các bài thứ năm, v.v., có ý nghĩa rõ ràng.
250-253. Aṭṭhame anariyānanti asādhūnaṃ nihīnānaṃ.
250-253. In the eighth, anariyānaṃ means of the ignoble, of the base, of the inferior.
250-253. Trong bài thứ tám, anariyānaṃ có nghĩa là của những người không tốt, thấp kém.
Vohārāti saṃvohārā abhilāpā vā, ‘‘diṭṭhaṃ mayā’’ti evaṃvāditā.
Vohārā means discourses or expressions, such as "I have seen."
Vohārā là những lời nói, những cách diễn đạt, hoặc “tôi đã thấy” là cách nói như vậy.
Ettha ca taṃtaṃsamuṭṭhāpakacetanāvasena attho veditabbo.
And here, the meaning should be understood by way of the volitions that give rise to each of them.
Ở đây, ý nghĩa cần được hiểu theo ý chí phát sinh từng điều đó.
Navamādīsu natthi vattabbaṃ.
There is nothing to say in the ninth and subsequent paragraphs.
Không có gì để nói ở các bài thứ chín, v.v.
254-256. Chaṭṭhassa paṭhame paccanīkasamanato samatho, samādhīti āha ‘‘cittekaggatā’’ti.
254-256. In the first of the sixth, samatha is concentration, due to the calming of the opposing factors, thus it says "one-pointedness of mind."
254-256. Trong bài kinh thứ nhất của phẩm thứ sáu, do làm lắng dịu các đối nghịch nên gọi là samatha (chỉ), tức là định (samādhi), được nói là “nhất tâm”.
Aniccādinā vividhenākārena dassanato vipassanā, saṅkhārapariggāhakañāṇaṃ.
Vipassanā is insight, due to seeing in various ways, such as impermanence, it is the knowledge that comprehends formations.
Do thấy bằng nhiều phương cách như vô thường, v.v., nên gọi là vipassanā (quán), tức là tuệ quán thấu triệt các hành (saṅkhāra).
Tenāha ‘‘saṅkhārapariggahavipassanāñāṇa’’nti.
Therefore, it says "vipassanā knowledge that comprehends formations."
Vì vậy, được nói là “tuệ quán thấu triệt các hành”.